Karuburu pachisar unuimiarmau: Chicham etsermau kanchinchin chichame


115 8 12MB

Spanish; Shuar Pages [45] Year 2010

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Recommend Papers

Karuburu pachisar unuimiarmau: Chicham etsermau kanchinchin chichame

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

U R U KARB MAU

UNUIMIAR PACHISAR

CHICHAM ETSERMAU KANCHINCHIN CHICHAME

Apujemu Apujemu Engkétui Nuka Kanchinka: Nuka Kuntutin Nuya Mayerin

9

Nunka Emtikui Takatan Kanchinchka

21

Nunka

25

2010

Mashnau Takastin

35

Armauri kanchinch nari, PROECO

Ju Takatnaka Kanchichnau

41

Ju Tutwakar Takastin Kanchinch

47

Ningki Ainiu Agnkan Ju Emkatniun Takasartin Kanchichnum

53

Nitiaka Mash Emtikui, Kanchinchin Macharin

67

Armauri seepee papiri PROECO pachichmauri Agramakmuri ina wainmamkatin impesiomera: PROECO Mashi akikrin EDIGRAFASAMERU S.R.L. Iniui ekermaurikia mashi amukmauwiti ju CAREC

Kanakmauri Chicham Juumau

Juntri Nari Ju chichakar pant najanamu entikiami tusar tuakmau, kanchinchin kakarmari pachisar akantramu etserji paant eneteri apusamu nusha aruawapi. Nankamji ju, etsermau pan, jaktitusar, nekar jisha metek chichisha ashi ujajai ju takatan metek isha nekamu asat unuinintri juntrisha etserui nekamuitai tusa mashnau, kanchinch tari ainuiwa unuímíakaru asa nekaska metek takasmi tusar chíchainiawai, arantamuji nusha metek aneniamu, atí, taji, iísha arantaji, ankan aints pujuiniau. Turasha imianchau nekapeakur ju mash, mashnau etserji, metet takakrumsha ju armaujai werun antuktarum Web nu kanchichi ujaniktarum ju papíjai nu chunka kunturijai: 617-1800; al correo chichateríjai armauri a kanchinch.

Nangkammau Yamai, ju, kintía, kanchichka, nuka jíruri penker emtikiati, iniu, Piruan, nuca kanchinchka, Au, naseri najanamu Ainiu mash juntri kakarmari Aunu Au. Mash nunkanum. Y Piaruantri, apujui, kuitian, wari, kanchichka, Akikrincha junisha, nui itíau Ain mashi pekeri nunasha penkeraiti mashi yinui pairín, Naseri, penkerati ju, kintianum mash kanchich. Takakui akinkri emkaurin, nuisha ipiaktairí ju Ainuiu, kuik. Metekmanu An apusamuri tumamain, penpemain jiruri, nu, akimiamuri najanu chichamian kuitrisha najanui. Akupkamu mashinunkam ju kuitjai takat pujusar mash aints ainiauu tasa yniuri pais apusamu juka canchinka. Tuke jíniu juntri yaki pujanu najamu asa mayerintin tuku-juka, mashi nunka, takasti tusan apusamu yiniu pairin, ni ausamuri juna nunka chinkia, kirisun ju ataja tusar ausaru, nika takat susamu anuinu, ninkia nunka chikiawar, nekau, aniu. Juu mashi nunka, takakmasti tusar takat susamu aniu arantutmajai, ninurijai, tuakar tati timiaurijai arantukmajai untannakarisha, mash arantusmaujai junta jirutkamarisha. Canchichka takan jun jíruntramrijai nunkasha arantanu; nuniusha juka wakerunu takami tusar,nungkeniujain nukeñujaímiak. Nunka nurinuiírijai; kanchichika, penkeraiti juntur anuíta, ju kanchichi pujamta, jisha, takakur pujusar. Amikrikia shiram menten jumesar tuakar takasarmi juntajunta; mashi tuakar juntajunta takasmi tamasha perkerchauwaiti. Tuma asamtai, nekesha. Juka penperaíti tuakar maíz jirumtra jisar penke ejerau, canchijasha, penkerati jiruntra takakur jínui paísri emtikíami takur, taj: susam : tusar juntra nakaríjai, ni, irunkamurija. Mash nuka ju, tui, aprisaum ainiu ipiaktí, tusar asamu, shir, ishambrutinuití, tsanikiaar ipiaktin. Ju shuar nunka taco ainuiuka. Shir ishabrumat, jinu pairi kanchinchi nunia a irukamujai tuakar chichasnau, nyasha ujarume atumnuirinsha metek amirneikiami: arantunesarmi ynu nakari ankan ankan meetek yakesha pensar ikuineshuk ju shuartikia. Ju chicham aputiuau kanchichnau tatakui metet takatan sukartuka shuarín shir wainiu nuñiia au etseru maíz tuakar. Chichasnau arantuneikiami meten, jiti kanchinchi suarjaí mete junes takawati. Mashi shuartirmin ewenmi chichaza apustusan shirunajai paat enetaitusan mete anturneíkiani: kanchichti takeiniati, shuar takauka shir yurumtayam apujía caneteimasha yakesh winióka nakaji shirmaja, takasti, tusar, irunesan irukamujaísha shíram chichamaji ju papí ujakmarme paan jísrum unimiataram tawai.

Yanchuik kanchincha wankiamuri Nekashtai amaunum

1 Kanchinch ainiau : Nungka Machari Nungka Naseri Tuke Najanamu 66 66 66 66

Yamai pujuta juwi Maketai taji kanchinchi takau ainiu

Penkeri nuri, Kanchinchnau. Kuin Apuuteri Juntaitai. Au kanchinch nari takatairi. Au naseri najanamu.

¿Waruka Jusha Kanchincha timiasha nekamutia ?

Warinkitia iniu pijutri pengkerchau amajin aujtamusha

uka, penkeraítai, uruantaya tiya takaamateri mashi shiram jiyakmaiya, nuiu pujutrisha jumyaka pujus, kitia emki weamtai, i, juntri etserin armiayi kirisun pachisar, mashi yutaisha, au nunya umutairisha penker jamaichu takarmiayi papin.

anchinchi takau nunaka a jistinuitai pujula pengkerchau amajsag tusar kuikantainka maye jiru entsa antumai jacha ashi un aiñanunaka, nekapsa ismau nunka kuntuti chichamrin.

Hw`uiya kapin, ju yamaiyana pujutnumka najaakamu auyana warinchu wainchataiju kanchich najanu ashi utsumrukaru kanchinchka takanui ¡¡ aintstikia tuke kintiati. Utsumak takamchau jiru, chinchaujai pachimra takatai. Kanchinch nankatramurinka yumatmawai, tsuak takastin, nunka yamaram amajtai, sairpatin takata, inkis jéa takakur pachimtai shiramwantikati tusar yakatai, tsentsen achimtlikrar tsaptin pujutai.: 10

Mash aintsti yumaji kanchichnauka utsumamuka tukeawai kanchinchnauk iña pupujuntinka. Surameaji kakakaviata, kinta tsapñun; waritmas katsurmachun chichakti jiru tusarmaimaintu yaráttai, kampuram jinta utukkur pachimtai, Nunia chikich takatnumsha. Yaunchukia asat XIX nuya yamai nankamas kanchinchnauka tuke en ki weawai. Kanchinch nunka machari, takak masar kuit najankur pujutai ainias awai, warukmaikia kanchinch nunka machari amukamtaisha, ejetura entemtusa iyankaut urchatjai minuitar, yaki wekat jiru, jinta tunkanam. Wekatai jiru, tura entsa wekatai jiru, nuniya nunka michatnuri, tura nukap tsuwetin iña nunke, tura asamtai utiur takasminkaí kanchincha nu nekatin jeaji, nutikaikur tutakakmawa numamtuk pujutnuitji. Kanchinchnauka, unuimartin nakak kanchinchnau itiur. Wainkatnuitli inu iritkamuri, asat XXI pujamunmayasha. Nutikiakur juu nankamchakur irumra armau atisar kanchinchi tiur takainiawak nuu temamkesar nekami warukamtik timia takaneawa kanchincha inu pujutincha tura emkitin iniu nunken awa.

Nuu unuimiatnumka nuninka unuimianui mayaij, entsa kuuinan nunka ashi kunti, shuar, arak aiña nuna pujuti ashi. Nunaka ninka urukamtui kanchinch takamunmasha nunkasha mesea nuna senchi shuarnaun kuitaamkartin jeawai nunaka kanchinchi takaoka puyatrus umiktin jeawai. Estsereanu penkerchao amau iniu nunken unuimiattratin. 66

66

Shir Aujtusa Imikchanu: Etserna penchar jamainiti tusar papi iturtakastinkit nuu umikmau nuu amimat papi umikchamikaet atiksurik tunin takantsat nunisha metek umiktin jeawai nuu takastin tsawan amikchamakaet nuinka. Naka nekatin ainaji: Tuin nankauna umiumiatcha tura ujekemi Apu ainiaujai metek pachintrarar takastin. Nutikaku lukit ninucha tura tuke nerentin aina nacho arantunica takastin asantae.

66

Takamchaoka Kuwait nekaska: Aujtustinka nunka tunin takanesat tura itiurak surunkat; papi chikich Hawai umikmau inayakur tunin takainia nuni Pirukanchin shir ismauka irunui kachinchi takao aiña un shir iña kuamkarin ijintsuk takasuka shir enentsamu ainawai.

Yamai chichamka tu awai. Umikmauirunturar nukani takastin asa nunaka shir kuitanmamatuiti nekaska pera nuna nisha entikatniti cuita najanu asa tuke nuyacho yaunkatin jeawai metekmas shir uruk atinkit takat nuna shir chichasmau turakur pengker anturnayamu nutikakur ashi mash shuar nuyancha yaintin. Kanchinch takakmamunmasha yainkatin Hawai takarnachanti tusa eanea nuka ashi takaimararti tamao.

shuar

11

¿Tuinia nusha pujuwaitia kanchincha?

Najmasar tamau Kanchinch Pujamu junisaintai

Nunka Yapaijniakia Winiamu CHANKAMASMOS

Suelo

uu kanchinka pujunati ju nunka initrin penke iniktrin iniktrin, juya tumayaiti 10,000 metronum ina superficiarisha terrestrerisha: iniktrisha nuya wakatrinarisha nunka tutupensha. Metenipiankamu origerisa organikurisha, fosilisha1, najanamu esenciarisha aun shunkarisha e hidrogenorisha kantidatesha. Nujai metek unza arak ainiausha nuya kuintinsha nuya zooplantonrisha y algarisha. Akuptuumaurisha en grandesrisha kuntitatrisha nuna nunkejuntairi nuna meteet akikrisha nuna tsuwerisha nuna amik. Mayatairisha o lacustrerisha nuna naakaunarisha geologicorisha2 nuna kanchincha uruntui yutuamu amik. Kajintraw nuna sedimenteriorisha najanaki winiuu kirisu y nunia ina denimitasha kanajisha ainawai. Nuna juuktinrin nu nekamu millones musach, nunasha permitiaamurisha unuimiatmauri nunia tsatsatin juni yamakia winiawai najanatin kirisuka kashi tsawamuja metek.

CENOZOIKORISHA

Negosiarisha

TERCIARIANUSHA

Paleogeonurisha Cretashinurisha

MESOZOIKORISHA

Jurásiku Traishikorisha

Nuyasha jusha meteek condicionameamurisha nuniaakupeamurisha nuyasha akiniaurisha kirisu kamashi zurrar utsumin ainiu nuya nukuaakmaurisha kaya tepaka tapamamu wincharpatnuju (nekasnunka karenpatin) yajasmauksha enkentumainchao nutikak juwawa tuke initkanam numia asalta jukittsarka init kuchamnowai un narir pusu3.

Permikorisha Carbiniferosha

Subsuelo

12

YAPAJINMAU

PALEOKORISHA

Devonicorisha Silurikosha Ordovikorisha Cámbrikorisha

Juka: etserkaki inayajania nuya irukamu uniuri penkeri niuwanuma ina unkiuneitirin nusha tsupiramniuwati ina penkeri nuwanuna punjustintrin. Ina amunamurin gelogikarin iruneamurin metek ina utsumemurin formacionrin pujau yawerneiyachmau iniu mushachrijai. Iniu narijai mete jirusha callaza tuyankesha ketek najanniuwatija ina amirneyamu. 3 Apuneyamu ina untri jusha metetek ajupneyashuma nukap callaza iriuneya nukumatesha metek ejinkiamu jusha imiktrisha ina watsaru kayarisha purusrisha pripria takak materi ina amiamurisha nukukmau kanchinch ina untsurmayi takastaram tusa. 1 2

Ubicación de la cuenca sedimentaria

13

Ecuatursha

¿Waringkiatia nungka initkarin angkan tepakmaunmasha awa?

KU AR

Kuenkanum Tumbesnum -Progresrin

U IQ

Kuenka Marañun

Tumbesnum

Chiclayonam

KuenKa Huallaganum

Kuenka Trujillonum

AR

KU

CO

NT AY AN

UM

Pukallpanum

Trujillonam

15

ka

en

Cusconam

ka

en

Ku Pis

Kuenka Titikakanum

m

nu

ku

ha ris

cu

Juka: etserkaki inayajania nuya irukamu uniuri penkeri niuwanuma ina unkiuneitirin nusha tsupiramniuwati ina penkeri nuwanuna punjustintrin.

Kuenka Madre de Diosnum ARKU MADIDINUM

um

ifi ac

Temperatura (100o C)

Limanum

NUM

ANU

UM

ARK

an

Lim

iP

Cuenca sedimentaria

Kuenka Enerunam

Ku

Awajatui

m

Kuenkanun

Roca madre

inu

err

lav

Sa

Auimatmau

Cocina de hidrocarburos

1

Brasilsha

Kuenka Ukayalinum

ka

Presión o

ur

Pirunumka nekapmaji 18 tepáku nunia entsaya, nunkaya jista iniu nungke tsentsakmauri nekapmuta1 nunka wariri tepakmau, matsakmau muranmani nuya paká nunkanmani.

Kuenka Senchirura

Kuenka Baguanum

n éa Oc

Juniñati nuka, entsa mete sausotin kanchinch turachkusha sauwa anñuiti tuke desecha pujú, pinincha aniu enkekmau nutika asa juun pengkej mash kanchinch jusamka iinit tanta atsau jau iña nunke wakenmari. Tura amukasha arumai jas yumi un pininnumka pimawai.

Piuranum

en

¿Utiurak matsatinia kanchincha?

Millones de años

Kuenca Talari

Ku

14

Petróleo

Ina tenteamuri anemu amirnaikiamu Piuranum Kuenka Baguanum 18 cuencanun sedimentaría numjeawai Ina 81 millones ju ajumnuin

Iquitsanam

Boliviasha

ungka tepakmau iinitkarinian tuke yuusatakatin mutsukejai yachamar iinkis wiakach kuita najanui. Tepaku nunka initkarin tuke yuus imita ukukmiau Initiak tepaku nungka kuntuti matsamtai nunka initkari ashi aujtusmaurijaika juun nungka nuka kanakui chikichik irutkamua timianuitai kanchinchi nunkengka.

Kuenka Santiagonum

Kuenka Lancusnum

AM AN ITS

Mapari No. 1 Ankannum Tunin Tepa Juu Piruun

Colombiasha

Arequipanum

01

KANCHINCHI Kanarmauri

Kuenka Mollendonam

Kuenka Maqueguanum Tacnanum

Chilesha

Nungka Machari: Kanchinch Nunia nungka mayaji

aringkitia kanchincha? Yajaya chichamjainkia kanchinchka (kaya cuntuji) kakaram pachimnairau entsa kuti ashi jismaka kuntutjai metek iiminka kinka kinkatu, turasha mukumukusatua anin tumain entsa ajunmaka pachinmayachu nuka turasha kemain jii apetukmaka tura kinka kanchincha iimi. 16

Najanarmarinka kuntin ashi kuntin yuchatai, nunia yutai iishuarti, yaunchuk junachariawash nuna kuntuti entuma najanawa kanchinch nunia mayaij sorpatin. Kanchinchka amuwakka tuke amuin nuyanka waketkinka aemnachu nuniak nunka senchirinka nukap japinui Kanchincha ankan takatringkia ju nunka juningkia tenmak ats arrawai surutinri ashi imikmau tura nekas juti utsumkari metek umiachu akurkesha.

Ju nawaitai tusar iniakmamu tsenkearmau

Kanchinch 66 Kirisu: uyumaneawai mash jiruchichan ainauacha yaratnun juminawai. 66 Kuwinchatu Kirisu: yaki wekata wapur yaratatnun. 66 Kirisu: kirisu asaar nanap mash nanap yaratatnun. 66 Kirisu: ikapakur nuna ekemakur takata kashi jeanam. 66 Kirusa maimaitu: nuka aya nuu nartinak yaratai. 66 GLP tura saurpatin maai: tiupich kirisu takakmatsjik aputakaji. 66 Jiru tseas: utsumnawai tiupich kirisuajai pachimtai. 66 Kirisuanim: tiupich kirisu nekamu yus najantai ikapakur takatai.

¿Utiurak Takainiawak? Arawai yapaijniamuri saar jastinri yapajiniawa shuarti takastin, tsenkearmaurinka juu ainawai: kirusu, kiris, kirisujui pachimtai, nuya mukusa zapat amajte, tura tsuak jeajeamte, Shiran wantinkati tusa yakate kanchinchka jutayaeti jiru tantanum tura saar amataiñum iyankanui turachkusha tanta junkak waa weakmuunum japinui.

Kantrar Najanamu 66 Sar mantikih: nuka takatai maemaen pachimiakur Shiram wantinmatinkia pachimkur anujkartin pachimiakur. 66 Pachimtai najanamu: mirach pachimramu jirujai nutikiakur najantai. 66 Junta tunka tukmau piñuu tuktai. 66 Maemaen pachimtai: kirusu maementujai pachimta tsampuu jurujai wekakur. 66 Maempatin pachimramu: utsumak nekatkaa ekemak asaram najantai maenpatu ati tusar wankaram jinta takakur pachimtai nuna puskur, yakatai najankur takatai. 66 Churunch: sawich ainau najanta, takatai shiram wantinujai pachimtai nuna tiupchinm chikichik aina irunmati.

Ashi kanchich takakmatairi ainiuka achimtikramuitai waruka timi asaramtepakujai. Saar amataiñam ejenter yapajiakur, tesenkeanmaurin sha metek najanawai takatai kanchincha ampirkari najana unza.

Yumak takanchau kirisu juntrin pachimiakur takatai5

66 66 66 66

Pachimrar najanamu: nuka takastin pachimtia kirisujai. Cheas: kinka amajte najamu anujtai najantae. Kanchinch kangkamuri: yantsaka, nuna manchi makur takatai. Pachimtai: najantai churuin kakaram.

Petroquimica: Kanchinch pachimnaujamu kanchinchka pachimnayawa wai tseashjai, turraza yamai unuimiatrtamujai. Numianka najan nawai tsairpatin, irimi, tarach, iniarkamtai, nuyasha nuna nukay awai. 5

17

¿Warimpitia nungka mayajisha?

ase saurpatin pachinairu entsamare mukuituamin kakarmaiti chikich pachimramuentsa mukuin yurankim kakaram waimnainchao nankamas dioxido kawbono yapau micha nuya awai nunka takasmaunum nugnka arak tsapashtainan init initkarinia nuya kuntu antumamu. Un nunka kuntuti nui kanchinch maye nunka mayeka tutayaiti “maye iruntramu”. 18

Mayaij tuke auka tutayaiti inicia kirisua pender keyaksha maye penkerchaonta ima nukapka ajupeachu penkerchao osha umamaenchao tuma asmtae ima nukap utsumnawai. Pirunumka ejekamuiti akupeamu asat asawaitanuinka maye saurpatin kuitankatin timiau nunia asa juu ina nunke kuntuti takamka ashi Pirunka kuitnumka yayawai enkatnunam.

¿Tuwaitia takatrisha juu takasmausha? Iniu priciparinusha juusha tuningki mayorisha tuke nusha: 66 Jeanam takastin.

Najanmau, takastintrin tura takamurin yamai najanamu

66 66 66

Nugka Mayaji saurpatninmaya takatai jirmau: 66 66 66 66 66 66 66 66

Takakmamu jinu GN

Entsa 0.8% (Pentano, Eptano)

Kirisua (Entsa)

Apujtamu

Tsentasen ichachkattsar kirisaa yaratatin. Takamchau jiru ainiu juun ichachkattsarar yarakmatae. Nutikakur mayaij saurpatñujai tenteki wekain.

Wekakatnuri nacenaru najanawai entsa (maye saurpatin pachimkamu) nankamasu asarman nuya un nunka michatñuri.

66

Warin aina nu GN

Metanorisha. Amoniaconum. Ureanum. Nitrtaturinuisha Yatuamuri. Etilenurinuisha. Propilenurisha. Butilenurisha. Puari. Solventesrisha.

Butano 1.1% (Mukuin)

GLP (Entsa)

Propano 1.5% (Mukuin)

Etano 4% (Mukuin)

Etano (Mukuin)

Naftas jitruchichao kitrisuapae Amuamu Pachintae Kirisua

Garrafas, cilindros y a granel

Amuamu Pachintae

Etileno

GN muku Metano 90.1% (Mukuin)

(Mukuin)

GNC

(Epenmao)

Kirisua

Geamu (GN nuku) Takama Kankes Wekain (GNC)

19

2 Kanchinch takat emtikir weamu 66 66 66 66 66

¿Warinkit tepaku kanchincha? ¿Itiurak ejekamukit? ¿Mash tepakua nu takamuashi? ¿Itiura kanchincha takatrincha emtikua ?

22

¿Warinkitia kanchinchi nungke nekapmamusha?

¿Kanchincha takatrisha itiura eemkesha weawa ?

uka tui Wiakach Apu Nuyakanchinchi takau apurijai chichasa nunka akankamu nekapmar Inaisamu nu tutayaiti kanchinchi nunke nekapmamu nuu nunka kuntutinka ii najatkaj juu initia Wakenmawai jiru umikmau kanchinch kuchamir jutaijai.

Nutika aujtuki wenawai, kanchinch nekachmau yamai takasmi tamau anturnayachmau Aujtukiar wenawai.

na emitikianiurisha ana diagramanash iwiariniun desarrollarías ina kanchintrisha, apartirisha ina amua musaza niin nuakesha cargonisha juu PIRU PITRU. Ina juu MInisteriorisha energiarisha nuya minarisha (MINEN).

¿Utiurak Ejekamniukit Takakmastincha?

Nu kanchinch takastin nekapena numka ashi takakminiawai turak nepmatjai inakmaiñawai imiji emkaji tusar apun. Kirisua ashi kirisua ashi nekapmanka jeakeawai 50% nuka tutayaiti. “Ankan takakmastin”.

Nuka aujmau awai nunka ukusha warin iranua nuu aujtustin, turakur nungka initiak warukuk tepaka urukunmak puja tura uruta asatak wea, nutikukur nukup tsawantash takamainit nu ashi ajtunas nekas takamain jeaneakae kanchinchi takau nunianka nonkamenawai yupichuchtakamaen Jean mash unuimakao asa.

¿Kirisua Nungke Apu Nekapmamua Nusha Mashiash Tatakainia Tamau ?

Junia jukir kanchinchi takatri eemtikiatian Suramutu tupin

Sirmashit tusar kanchinchi takao iyamu

Shikapchich takat enkeaneamu papi

Ejekamu TEPAKMAO

Emektai apujeamu ashi tuakur

Nukapneyamu

Emektai apujeamu ashi tuakur

Ee TEPAU init 1 2

Sismika: EAMU jintiankar Dakar wainkar takakmastin nunkan nitraninia “Nakunkas” tura pujante takastrinuiti. Tura nuka arustinui 12 -24 nantu, takat arustinuiti nu waaita kintia pujursanuit nunis.

Ateajae tentsakmaun

Amiktin kakane yamunun

Nuutakamun najas akimiamu Autamu uruk ipatnawa numao

Emesu nunkan tuin takanea nuna Atsa

Nukap tsawai takamao

Aujtamu - Nunkap - Imitkari Juamu Yarakur Juamu Tsatsamea mu

23

Pirú nugke wainkami tepaku entsa nungka wainkatin pengker matsamin alnanuna nari sukartawai emkatniun.

3 Niurintniuri 66 66 66 66 66

Niniu takamaintrinkia anuin. Tupintri nuka nunia initian. Taka kanchinch takat nungka wainkatin initkari. Takat kanchinch kuitamamu wanpisnum. Tupintri takastiniua nakastinuitai.

Nungka meseamu

achitia nekascha nungka yurinniurisha? Nungka kuntuti aiña nuka ashi mash Piruan ainia nunawaiti, tura Pirú apurinka ashi metek takasmi titiñaiti ashi nerentin asarar. Asi mashti ayu takurin takakmastinuitai i niu nungke kuntutinka. Armau umikmau tanuka kanchinpirú nuna suawai takatuaka nukita nu Suawae Kanchinchi takauo yurinyuri .3 26

Kanchinchi takatri tura nunia ni nungke kuitkamu

¿Emeseawak tupinrincha turak nerenyuncha emit tura uku tepakeanunasha kanchinch wakenneamusha? ATSA, nu tupin umiktiniun armau a nunaka ashimetek umiktin jeawai. Nunia asa, arakma yutae nuya II apache takajakmau nuyas ukun nunaka uturchatka akameatsui nuka ninka tupinmasun kanchinchnun entemas takatka takanu asamtae.4

umka Kuitkamu Nuka Numka tepawae chikichkisha takaschamniau, kuitanamu ashi kuntin aiña un pampatae Nunaka Pirú Untrisha ashi shir kuitamatniti nuna papiro umikamaun takakea nuka kuamka pengker ati tusa chichamrinia nu nunaka papiñaka takakeawai uruk yupichach takamainkit tura uturchatnumsha uruk jeanmaenki nanak.

Nungka Tepaku Numatik Enkemtuachmin Nuu tepakea nuka shir anenkajai kuitamatin nuka asatik irastin turakar shir nekapekur aujtustin ashi ausamtae.

Nuka taji tuke pujsamu nuka kichiknumka pujatsui, turraza nuka mashi Piruanan nunkea juni pujuwiti. Chicham Armau 8 ankan Kanchinchnau ayu timianwiti D.S. Nº 042-2005-EM: Kanchinchka Peruana Juntri Tsankatawai PIRUPITRU – Takakmasti nakarti asa. 3 Chicham najanamu 66 Piruan Chicham Najanumu chichak, takasminiu anuichau, amuiniusha ainia nuya mash Piruannauwiti ankant. 4 Armau ankan amukachminiu takamsha, Armau Nº 26821 tawai chicham armau 4º takat amuin nuyasha amukachniniu ainia nuka yaktar emkeam niurintu tawai.

Nungka Tepaku Yupichu Enkemtuatin Warin takamai awa nuu takakmamaen irutka mujai uruk takasnii tawa imatrusri mai mete papi tsentsakar, cuamka nerenñuri aiña nuu warin awa nuna aujtusneka paiyamaika nekajai takamainit takai nankamnati tusa. Kuitamatin ashi ii nunke, kuitamatin tuke yuusa takati aiña nuu, kuitamatin cuamak, kuitamati II eyakmaka yutae aeña nuu, jea akikri. Pirú apuri Nunke nui Kanchinchka eaktinaiti Nase Kuaman I pujuti aeña nuna chichanurina nuna chichame. Nitikak ojtusti kanchinch uruk chinkanti tusa. Chichasmao Ipattratnu Chichamrin. Nuka achitkao Piru apurijai.

1 2

Chicham Tamau Armau Nº 1013 del 13 de mayo del 2008. Nuikkia unuimiatrau ikiamnumia ainiaun akantuk mash umpumatrarun ankan ati tusa chicham najanamu 1013. 7 Jismi Kankamu 56 ¿Warinkit ikiam Emeskaniusha? 5 6

27

Iniu takatrisha kanchincha juu reservarías indigenansha

oluntariorisha ina niniuwanusha niniurisha desarrollarías yupitiak ina socieda nacionarisha iniuka ya anayanusha ninki inarar ya optadorisha taka mainchau. Ina pujakamunam metek warinchusha takamurisha nuya takainiu chikich weantusha nuya sociedatrisha nacionarisha.

28

Ina Empresarias najanmau enkeamusha nuya ipiakmaurisha ina takatmasricha inuya inkiumtinkranusha kanchincha ina pairincha tuya najaneawa aprobaduri ina Ley Numeru 28736 ina Reglamentorisha ni Tamori ina Institorisha desarrollari nuya pujakmorisha andinorisha amazonikuri ina yajammaya (INDEPA) la iniuri apusamu unza wainkiamu niniuri umiktintri. Iniu Ley papiri arar apusamu nuka tuke apusamuitai mash irutkamujai iniu aintsri tuniuwai ninka kanchinchiash takan tuke amukee juka amiuchawati ina pujakamuri nuka suntri mashi suar piruanan a makmak ina nu’tuke pujaku ina situaciorisha ya ina tupanku ainiu numantu meteektaku nankamausha ina

nusha umirneikiar nusha situacionrisha awai emetadniurisha Nº nakari ina abidadtrisha.8

1. Nii pujuti kuitamatinjatamkaej tusa. Jata utsuniarmaujai waittsaij tusar;

Isu reservameamurisha nutikiui apujui nakarin ituirchaka atsawa amiktiniuti nuna utiura kilt weetmaktikin tusa nusha mete imirneyakur apuaneyakur amiktarum atumsha pujatirmesha antrarun tikish kajenak kanchinchiya ina ankantrin.

2. Ni chichatairi, waketari, iruntsa pujutairi tura ashi unuimarmaurijaik Piruanjai mete nekapeamurijai;

Nya tawai yunikaru ina kuitrin najanamu kanchinjai takakur warichisha iniurisha takakur pujumaiti amirnaikar metek ipiotmausha ina warisha utsumamusha paan najanau pujumaiti ju ina nunkeesha ina nukensha tawai actividatrisha pujumaiti ina arantamujai meten pujaku nuke takakrisha. Shuara nungke kuitkamu achiakeawai armaun shir kakarmari shuana narijai kanaku nisha takau. Pirú apurisha shuara kakarmarinka arantawai kanak kakaram nisha takau asamtai nuu umiktin ainiauka juu ainiawai.

3. Wanna takakakun matsanum aeña initaekia pujut; 4. Urukakrik penke wantinkaintaj tamao; 5. Shir ankannum takakmastin arakur nuya apachri pajuti ojakmao emematma; 6. Nii nunke apachri metsama jakmauri sumakti. Juu takatka nekamuiti ashi piruti takastacar wakeramu iña utsumamuvi sumaktasa. Nunka kuntuti chichamramu nuya wampisa nunka shuara pujutinka, nisha pujutan unuimararu nunak kakantan nisha takaku turak iinkisnausha kakan Hawai.

10

Chicha Armau 04º y 05º Najanamu Nº 28736.

Juu chicham umikmau Pirukakarmarijai juka sutamtakuitai Yaunchuk nankamas chicham umikchamu a jaku asamkae nunian pajuiniawai itiurak pujuti awak Waketarisha tukit, Irak pujawak, uru chischa pujuk aiña shuar asarsha. Ju nuu takat akainka Pirú Untrinka shuara waketarinka yapaIjiashtinuitai nuka ninki chichamruma kartinnaiti yaimmau utur atin nunaka shuar mitin ajtusartinaiti i pujutianuna. Takaknamai shuara nunke nunka kuntutia anin pujuan waininakka chichamainiti papi umiak, Sharjah nuya Piru Untrijai, cuamka chichanrinjai ashi tuak umiktin jeawai chikichik papi tsentsak maun nunaka pujuti, nunia iirutkamurin kuitamare.

Mash chicham Najanamu Ikiamnau, Najanamu Nº 28611. Chicham Armau 03º Armau Nº 28736. 11 Kankamu kichik matsakmau chichan kanchinchnau Nº 26221 chicham Armau ayu timiau Armau Nº 042-2005-EM. 9

8

Pirú juntrisha nekawa Ii shuarti Pujutri arantuktinnasha. Nuu papi armau umikma nekapmatajai 287336 ashi Pirú takatiamru umikmau, mura matsamin, marapakari matsamin nuya iña pakarin matsamin aiña nujai ara umikamu.

29

Aja takau nunia shuar nungka sumakmaanum kanchinchjai pujakrisha itiur takakmasminki

iru Untrinka kuitomeawai turak arantus iyawai aja takao, nuya wampisan. Piru Untri asa tura ashi nerentin asa takasa pujutai nunka init anú papi umikmau ana nujai isam. Nunka tsentsekmau nuya aja takau aina nuna nunka kanchinch pujakainka umikti jeawai chikichik papi armau nuu anis nui akaisha uruk junasti kanchincha tusar ayantunisa jiui asar.12 30

Nu takasan juit najanmai aara umiamunan anaikamuiti “chicham metek umikmau rigionen”.13 Juu umikmawa aintsan nunia armawaitai tsentsakmau 169 shuara nunken apurijai yaunchuk umikmauwaitai. Nuni iniakmawai ashi warichichamnak chichau ainiau tura itur pujak aina, takatiisha tuki ainia nuu ashi ninerentin asar. Nuniak

12 13

¿Warimpitia Takat takakur papi armau metek umiktin Ainia nusha?

takakmamaen akaensha irutkamunam matsamin aiña nuna chichas takastaska tuki arantusa jisartinuitai tura kanchnchi takaosha tunak takaschatnuit imatrus mash umiktin jeawai.

uka initia takakmakur, nuya kanchin eakar ipatratin utsumnawai, shuar nungka yuriniuria nu nekas yakit juun atmamprau.

OIT tuaka papi umikamao 169 nui animui tura ujatmaji: ¿itiurak takakmasminki chikichi iikis kuita namuaku kuit najantae urinianuna takastajai takaisha?. Takamchu nankameamunani tuin takakmasat nui irutkamua nujai chichastiñaiti uruk iña nunkesha Takakmastajik Wariñak Suramsaitij nunaka irutkamua nuu chichamruk tinaiti iña arake, maye pender mayattue nu emeskaij tusar.

Nuka takamchao numka neka tupinnum ismaka nekamu Pirunumia kanchinchi nerenñuri takauri un ata D.S. Nº 0322004-EM):

Kanchinch takastinka papi umikmau awai ashi shuarti apu ekentsatsar papi ajapar anain aiñati, tuakarpengker chicham aamau nuka awai 169 tura OIT nuu chicha chichamrukar umiktin, irutkamu shuar, nunia kakaram irutkamu, nunia Piru juntri.

NNuwaiti shuar ii tajinuka armau itiurak awak nu umiktinka. Nuu shir armao antukmau amainiti tuki ima nukap utsimak nunka

Mash ejekatin chicham kanchinchnau takakmastintri. Kampatam chicham Armau pujau emkekman nunkanu mash pujuiniau, nunkan nitken nekamu patatkencha. Piruannum pujawai armau mash nekamu piruanan kirakrin.

66

Kanchinchi yurinniuri kampui;

66

Iyankaktrintri;

66

Waketupujutniuri

simaku turachkusha tuke pujuwa nu susatin nunka Piru Untri sarukuakainkisha. Nuu iman umikchamu akainka Piru Untrinkisha nuipachinak kanchinchitakaon nuu nukap kakantan susatin jeawa. Tura asamtai nekaska tuke pujuwanu nerentin asar papin pengker umikartin ainiawai.

¿Shuar matsatkamu wakena, turachkusha iyamas kanchinch pujakaisha irutkamuanumasha kanchinchi takausha jiki akumainashit? Armau tatsue. ATSA nuka shuarnauka turatnuka pengke atsawai armau tatsui.

Akankamu kichik irumramu chicham Nº 26221, Kanchinchna kirakri 82. Kanchinka nunkanu yakat sitian. Najananwiti takat kanchinchjai emkamnuiti, takastiu entsa kamu ainiau emestsuk takasti tamau pachitsuk arantukmauji. 14

31

32

33

4 Papi jeramu tura tu takakmasmi tamau 66 66 66 66

Chicham jerar kuwesmamu Chicham jerar umismau Iijai takakmasmi tamau Takat jukitiasar aujmatsamu.

¿Itiur nari saakmaminuita kanchinch takascharti tusar?

36

iutai ashi shuar ainia nuna chichasar umiriniak narijai kuesmak suawai kanchinchi takao pirununia nuya PIRUUNTRISHA metek nekau ni akupu asa kanchin chinkaitaun.

Chicham Umikmau

irinum awai nungka tepaku kanchinch tenapkesar eakchamu nu nungka nuningkia autuschamuitai tura ipiatrachmawaiti papi umiktin awai. Nuu papi umikiar nu nungka takaschamu ainia nuka aujtuntsatin jeawai nuu papi umikmauka “PIRU KANCHINCHI YURINNIURI ATINUITAI”.

imitcha wari mayek uninianu, tura uruta asarmanmak tepakea un aujtustin imijin tsawantaiti: (24 meses). 66

PIRUKANCHINCHI apunja papi umikmau kanchinchi nutrí takastinaiti Hawai yamaram enetaija, nuya yamaram takat nunka penkerchao jaspe tamonun nutikak tuin surukataj uruk atin nunasha ashi mas jumartuka umikartinaiti.

Papi Umikmawaitatan Pachim Aiña Nuketatan 66

Nuka takakmastatui kanchinchi takau turasha yachia tuku takao, utur nankantainkit tura uruk emtikat nukit ashi yacha nuu emkartin jeawai.

Papi Umikmao Shirpashi Tusar Nekatin (CET) PIRUKANCHINCHI takastin umikmauka nunia kanchinchi takau nutrí nekatin jeawai uruta iñita tepa kanchincha tura wari uruku nunkanak nanka nuna aujtustin jeawai: nungka

1

Chichanrukmau aujmattsamu takakmastin PIRUPITRU 20 de sampinantu 2004.

Papi Umikmau Pengkerashi Yamaika Nankamamniuwashi Tusar jistin (CEP)

66

Chikich Umikmau Nuu chicham umikmawaitai PIRUKANCHINCHI juntrijai, chichasar iwiarnau apurijai mash umikmau.

37

Ijai tu takakmasmi tamau

niu takatan sukartausha nunia iwiarmausha kanchincha iniu takamaen mitikiar najanmain nuka jimir takainiar: 66 66

38

Takatan man Licenciarijai. Takatan sukartausha Cervicio nijaae.

Mashi metek takameen emkan ainiuu Decretorisha Supremori pachisar chichamu juyajaencho Minisateriorisha nuya kuiktrisha nuya minaza, nuya tuma emeak aatmamu, ninki amik enkematin nuya ekchamu nusha Decretori Supremori. Aina warikintiatin nankamemusha vigenciarisha nuyasha takat Shiraz aentsan (60) kintiajai musash nuya sucripcionrisha. Ina papiniun atmameamusha takat suamutisha nuya kanchincha nunasha apuseatsui wamak nankameamusha takamurisha mashi pujuiniu chicham imirneitamujai shirmajai metek tuma asamtei amiktiniuti ina arumesha takat. Sunejamujai nuya sukartamujaishi niya aspectorisha ankantrinsha, socialisha.

Aitsarink Contratorisha celebrameamusha ina Ley auu kanchinauka nunaka sukartachu takatan takaunash ina iwiarmonash ni ipiateniu metechao yakesha kuinasha pujakunash in paisri ukumkamu etserkatin niniusa, competensiarijai nekaska akaka ankan aina PIRUPITRU ina pujakmaunash nusha shuar jatinchachau takamtikin.

Kirakri jeturmau ainiau Ina atmanraran PIRUPITRU inakuii Contratistarin takasti tusar takat papi susamu ayunen chicham susamu ipiaktia tusar kanchincha ina renteamurincha ina penkerin takasmintrin nuya akimaktinaan PIRUPITRU ina Piruantrin. Ina Regaliaska wanrinchunmasha kuitian nuya takatuintrincha akiuu ina piruantrin warinchumasha ina chicham amikmancha.

Kanchinch Chinkiatin Nunia ipiatrar eaktin Tu Umikmawaiti Takamchauka Pirú Kanchinchi yurinniuri kanchinchi takaun auawa takaton, nuya nutika, kanchinchi takao takata juki, nuyasha ame takasta tusa, kanchin chink tusa papin suawai tsinkaiti tiña nuu chinkaitin tuinkitnui akupui nutikak Piru Untrinka ninka akiawai kuitjai imigin asataiti 30 asat nutika 40 asat maye saurpatñun chinkaka nuinka pujawa tsinkaitsa nuya tsinlai umikka yarumui.

Nuniasha Takata juki takau ainia nu Unza metek umiktin jeawai Piru Untrijai nuya Pirukanchinchi Untrija. Takat susatin itiurak awak tura ipiatratin nunia jukitin.

2

Chicham armau Nº 26221, ankan chichanrukmau kanchinchnau Nº 26621, atramuri 10.

Takat sukartasti Ipatrar chinkaitin nuya jukitin Pirú Untri papi umikmawa nuka awai Nº 26221 takat kanchin chinkaitin sukartamukatuu awai. 66 66

Pachichuk suruktrin. Tuakar chichamrukar suruktin nuka nankamna waiti 2007. Nuya takatai sukartustin. 39

5 Kanchinchin takakmamuri 66 66

Chingkiatasar eamu. ChingkiarYarummau.

¿Waringkitia chinkiatasar eamusha ?

uu chichania nuka nunka initia nuka kuntuti eakur Ipaltai Hawai uruta nukapek initkak tepakeawai pachimaiti 10,000 initkasha tepakeawai. Nuu wainkattsarka aujtuneawai uturak ipatrataj uruta nuka initkarinik kanchincha tepakeanwa wainkarsha uturmainkita nuu aujtuneawai: 42

Awai Jimiar mitin unuimatramu kanchinch chinkiatin

Chingkiatasar Nunka, wekatamu

Chingkiaktin Nakumkamu

Nuu ipatea isam metek nakumnawai kanchich nuya, maye saurpatin pujakka metek juñui nunia asa takakmasa ashi ipaltramu nu isam jiñui chikikichik kanchinch pujauka nitika nuu ipatratin aiña nuka Piiakik kuita japiawai.

Nunka ipati ismao nuka nekas kanchin shir pujawash tusa nekatin un takamchao nungka ipiatir jismawa nuka tutayaiti kanchinch nekas awash tusa eamu. Nuu ainawai: isamatsakainka. Inaram resultadurusa ina shawande exploratoriurusa nanidubi nikasu:

Nuu takakurkuit emenkamu aiña nunaka kanchinchi takaoka ishichkiksha menkatsui atak iksan tii nuka kuita najanui.

Ipatratin aujtamu nunka initkari nuya nunka patateke nu takanchauka aujtusti jeawa nunka pengker kuitamkar takantsati tamaunau.

Nunka nakumkamuri: Pachitkawai numantin nunkanu: Aujmatui nunkan patatken, nuya initkarin mash irur itiur najananinia, yapajar itiur unuimiatratniuki. Tura pachis unuiniatu nunkanun mash. 2 Geofísico: Relativo a la Geofísica. Geofísica: Parte de la geología que estudia la física terrestre.

Gkiatin yanchuk mash nekamu

66

Tutayaiti “ipatmau mujukash”.

66

Nutika chikichka tuyai kuit najantai nunkao

Nutica nuna wainkanka kanchinchi takao sumaun awai nuka ninu asamtai.

1

3

Kanchinchnau ankan chicham atramu 53, itiur ejekatniuki tsan ratkamusha, wakeamu D.S. Nº 017-2003-EM. Armau 2º.

43

¿Warinkitia Yarummausha?

nkan ankan tsawantri aruiña urutaik unza jukitñuit nuu tura urutaik nankama amuktinait nuu nuka umiñui uruta tsawan takamaiñak awa un autunas umiñui.

Kanchinchin Takamuri: Muti Juamu

44

Nuka jiru tunkak ikarmaunum japinui nutika tanta unnum yaranui nuka tuyan junta mitika imataen winchamnui ejeamu. Kanchinch jukimuka Pachiniaru ta nuka mayaij saarpatñujai. Nutika shir aklantran sawi amasmauka aya kisisuak juakmatae yaranui tantanum ukunui surunkatin kanchinchjai patatek penkerchao amasaitao asa nekasmaka maye saarpatñuka junawai 30% tunciña anis. Juni nunkanam kanchinch yumaji pachititrau wina nuka yapatruti kacha numin turatuke najanar maurinka kanchinch

maye saurpatnajai minawai nuti nuu mayai saurpatin imanchaonka ataksha tuyan jasamuita nui akupnawai nuu imanchao kanchinchajai pittrao jinia nunaka atak ataksha awakeawai tuyan wokemmiya nui.

Kanchinch Chingkiatin marnum pujau Nuka takanui waupuntin wayachiñu inantrusar nui ashi matsanai takaknastinka nui ajunui tunkak tsererchich chinkaitnanu nuka tatayaiti tuntún nitaku. Nuu wampunam nanansar kanchinch chinkakrika takamchaoka naka kuchamnawai tura atuk kuchamnakkape cuchanmawai. Kanchinch nutika kanchinch wainnakmataenka kaancha tantantanum junawai nu tui winka, sar aya suruktina juwawa nui ejeak.

45

6 Kanchinchi Takau Ainiau Juuntri 66 66 66 66 66 66

Kanchinchin takau ainiau. Papin umiktin kanchinchin chinkiak. Shirmashit tusar jiamu. Metek umiktin yupichu kutian sukartin. Pengkerchau nungka meseawai tusar kuitan matniun nisha anaekanau. Umikmau Atiniu nu.

Tujutujutrisha Juu weaweaka Iniu Takataan Nu

¿Waringkitia kanchinchi takamurisha?

Caso de Licitación Promucionrisha

uka Nuka shuaraiti jutijai metekak, nekamu ashi nari pirunum trurachkasha chikich nunkanmaya nu kanchinchi takatmastinka, tura takat shir weti tusa amankesa papi umikar matsakmao, nuya shuar anuinaku shir yacha, nekawash tusar nekapsar jismau kanchinch aututma imanu aina nuu takat susamu. Nuu kanchinchi yakaoka senchi kuitjai takawai nutikat emnui, tura kenchinchi wainkunka nuu jukitin asa. 48

Pirunum papi umikmau nuu umiktinanuna kanchinchi takao akimawai Piru kakamari narijai PiruKanchinch papi umikmaujai takakmasti tawai turak metek umikti papi Piru Kakarmau narajai kanchinchi takaujai.

Reviseamuri ina tecnikuri

Evaluacionrisha ina cuenkarisha

Difinicionrisha ina Modelorisha Geologicorisha

¿Wari papiniak umiktinui k kanchinchi takausha tusa Piru Juuntri susau?

Nuka tutaraiti, PiruKunchin papi imikmau, kanchinchi takao umiktin nuya arantusa istina nuna ashi umiana nu tutayaiti “kanchinchi takao etenkeamu” nunaka tukearantus istinaiti kanchinchi takaika nuna turachkunka jinmain asanitai, nuti sakartu nankamnatsarin papi armao Short Takao Wantinka papi umikmaojai Suruktinaiti.

Difinicionrisha

Paketerisha ina Uja

Difinicionrisha ina Modelorisha Geologicorisha

Kanchinchi takao yaju nunkanmaya Pirunum enkemak takakka metek umiktinaiti chikichik chicham kukaram umikmawanuna nutikak Piru kampuin narin atakmastiemematau atinaiti.

¿Warimpitia kanchinchi takau etenkeamusha? 3

Niniuri Nunkee

Warikichpan surutai (Art. 11º LOH)

Papi ejeamu

Inai yumuri Takasukartin Petrolirisha (D.S. Nº 030-2004-EM)

Iniukimu shir metek

Pirupitru S.A. Contratacionri Paketerisha informasha

Tallerisha takatmatai

Metek pirupitru

Metek chicham apusamu

Pirupitru sukarta contratorisha

Nap nuimiatrachmau

Takat Nankammau

1. EEPP Constitucion Sociedatris 2. DJ (Warinkisha nuna tsupiamu 3. DJ ju awankistin takak susamu 4. DJ cap. Gerenciari y prof. 5. EEFF 3 musha unmaru 6. Etsermau takati kanchi 7. DJ imikmau chicham.

Kirakrisha ina metek iniuu asoc c/. chichauri calif. DJ contratacionrisha nionki takau chikitchao Pirupitru S.A.

Tuakmadirectori

Emtikuitakatan Negociacionrisha

Chichan Armau mastiniu aneniamu Piruannum. Nekas nankauri. 3 Chicham Najanamu Nº 030-2004-EM, Paant awajsamu 19-08-2004 chicham najatamu jistin kanchinchnau. 1 2

¿Wari takataknak umiktinuita kanchinchi takau asasha?

anchinchi takao asa umiktin juu ainawai: 66 66

Umiktin yupichuch cuit-tura shir entaantusa. Takastin iturchat naukamasai tusar tura nuya jatanum nuya takakmastin

Umiktin yupichach nuya kuit, tura nankamar nuya takakir weamunana uruk tsakartinkit 50

Takat juajur amamanari kanchinchi takao ashi metek uninasu atinaiti, kuijta, tura nankamarsha uruk emtikatjik nuna nejkao atinaiti nutikak tutakastinaiti. Takata achiku, takamchao namkemeaka neka atinaiti tain surin atinaita nunasha takamchauka papin kenchinchi wainkanka Piru kanchinchi papi iyankatkitin jeawai.

Nuu papi yamaika ipatrattajai kanchinchi takastasan eakan tusar umikmau.

Umiktin itiurchat nakamasai tusar nunia jatanam takamunam

¿Waringpitia nusha Plan iniu Contingenciari?

na Plan Contingenciari itiura Plan Formantaiyet empresari nuka pujawa Rormamuri etseru previmuri cubricamuri aventualesri. 66 66

Kanchinchi takauka papi kakaron umirkamuiti junaarantus isti turak shirtakakmasti tusar. Nutika kanchinchi takaiisah nisha papi umiktinaiti uruk takakmastin arautunaisa iyamunmasha tusa niitasho nuna umiktin aasa “takau pender shir takasti tusa papi umikmau.5

66

Takau shir jatsuk umikti tusar kuitameamu turakur ashi anenkajai takakmastin nuka Piru apu aina nujai kuesmanratawai. Shir umikmao.6

66

Nekamu chicham Armau Nº 043-2007EM, ejekatin aintsun pujutrisha, itiur wainkatjik jukmau kakatan Ranchinchnau takatan wakatusartin ejetukmau juaktin. YChicham Armau akankamu kichik irumramu tawai kanchinch jismau atinuiti unuimiatrau penkerash emertsuk. 6 Chicham Armau Nº 28551 tawai penker takasta pasemantiktsuk ame takatrun ejekata tusa.

66 66 66 66 66

66

Kapamuri, ipiakmau keyamu. Uukanao. Sismikari. Jateyenti Cintia nekachcurkia. Wayateiri washa kakar muchitru nunka. Kakarmajai ewemeamu. Junteitin ju takanuka turraza kanchin. Kuyatei. Ina tsumeamuri. Chikicha

Ina chachameamurika kontigenciarisha metek papirintin takatai ina tsakamusha suarsha ina situacionrisha winashurusha metek pujuntin nankamchamunam.7

Ina umiktrintri inusha Seguridatrijai takatjai kanchinchka normarisha pujau importanciarisha mashi legilacionrisha vinkulaturisha ina takatri emtikiamu nunka iniuri ampliacionri ina tuke campurinka takastin shuarijai niniuri sub takamantintairi proteccionri. Penkerati ina Segurorisha ina takatrisha kanchinch ina etapasrisha exploracionrisha ipiakterisha kanchinch mishi significamu protekcionrisha seguridatri caracteristikari ina Piru basikuri coplejameawai ina controlijai itiura medidaza controrisha seguridatrisha ekiporisha instalacionrisha electrecidadtrisha respectorisha nuya kaneri jateri tsuramatk warinchuri numiri iniurmari explotacionrisha especificacionrisha metek arantuyektin sistemari tajinu siikapa akuptuteisha pujawa mashi ishamlorumat autorisa meamusha pujawa nunka incha ficalizaminurisha OSINERMIN.

4 5

7

Unuimiatranmuji yaktajai antunaikiar tarimita aints pujuiniujai kanatsuk ejeratnuitiai. Unuimiattrau INDEPA ujakar, chichasar takastinuiti pase chicham ain tusar.

51

7 Iniu Tukitia Umiktincha Angkantrisha Kanchinjai takakmakrisha 66 66 66 66 66

66

Ikiam Pengker wainkatin . Imiktin iniu angkaniurin. Iniu ankantri pachisar unuimiamu. Ikia angkantaitji ii amiktiniuri tuaaruau. Iniuu chinchaun tuaakar rapiñiun mashi shuar apusamuiti ina pachinkaniuka papirinti DNI. Instituciorisha nunia waring ii umirnayaji mash arantunikiar takakur empresari kanchinka.

¿Tuwatia iniu umiktintrisha angkanumsha?

na actividatrika kanchinka ayu apusami metek takakui mas perioridatri suawa jintinkartau metek ina warin churo takau asa iniuu industriarin niuyanuna ankantrin. Ina Estadorisha Piruaka ina propiarisha empresari operadorisha mete miniartiniuti adoptadori penkeri nuna umiktin chicham emetusha ankariniurinsha kanchincha aprobameawa metek numiruja 015-2006-EM. 54

Kanchinch takakur kuamau achikchatin timiauka juwaitai: I. “Ina takak manurisha actividatrisha kanchinau chicha metek apusamu asamtai iniu akantrisha metek takamu ina utsumamurisha compartibilizacionri nunia equilibriori ankantrin ecologicori nuya nuka ankantri takakur kanchika”. Yamaikia takawai yupichu ina takatairi economicorisha ankantriyamuna wasureawash capacidatrincha economicorincha metek uniumakneyau implemtaciorisha metek chacham sunaisamujai.

Yamaikia takawai yupitsu ina takatairi economicorisha ankantriyamuna wasureawash capacidatrincha economicorincha metek uniumakneyau implemtaciorisha metek chacham sunasa muja.

mashi proyectusha kanchinasha iniu regislamemunash ankannasha kanchinka permitiamemurisha inanarincha nunka yaki chichan yumisha desarrollameamuri ina OSINERGMIN ninki ashi Piruan esppecializadorisha.

6. Ina nusha kutamemusha machiri esaka mayeri wari emergenciari.

Ina concienciarisha ankantrisha ina kakarmariuai mashi ina takamurisha ina etaparisha nuka takanasha mashi auu waririnsha pujuiniun procedienterisha transporterisha comentarisrisha kanchincha pujusuiti nukap pujamurija promordiarija mitigameamucha reabilitarisha metek ipiateri ina nuke ankantri intiura takas miniuwat propendiameachu emtikiati.

1. Ina realizamemurisha takatrisha kanchicha inanunkenasha itiurmayek.

8. Iniu entsari imit pujunu iniu nunke metek nekapmamu

Metek normaricha especificasnasha takateiri vinculadorisha actividatrisha kanchinch.2

nunke

4. Nusha tumamamch takaisha kanchicha almacenamientorisha importanciari.

Instrumentorisha ina Regionrisha ankantri ambienteri takamusha ina compatira niniurija tuakmaurijai umuchkatin

5. Jusha nekapman muashi ekemakminiu nunka mayai kakarmajisha.

ina

2. Nuka utsumacha iniuu vegetarcionricha aproximadamente maximori iimia uwe. 3. Nunasha kolokameamuncha kanchinch resipientesri uremiau weamuri nunke.

1 2

Enuimiatratin takat juarkitin, aujmattsar takastin. Entsa mash nugasha pujut emestsuk mash pachintukar.

7. Ina mashiri kitiaamnesar takatmi ainiuu metek recipienteri acuerdorisha takamaisha. 9. Tuneyakur ajapeamu amuchiatar takat metek mayerisha ajapmaicho. 10. Ina nukananiurinkia mashi yumiri najaneamun amu amusar takaschatin epatin mashi iniurikia ininkish najanmau.

55

¿Waripiatia iniu ikiamkri pachisar unuimiatmausha (EIA)?

na empresa nuka responsableyeti admosferari ipatmauri ankantri najaneamu emicionri admosferari chichamuri nuna Piruan chichamuri Shirman chichau compromisorisha ina unuimiamurisha contieneri caracteristikan ajapee risicon.

56

Penkeri estudiamu contientesri caracteriza fisikurisha biologikurisha campu tepakuri ismau ipacmau amtesri apentrin takamta utai ujakur colectivorisha ina nunke kirisu takamu ati tusarsha ikiach takamaiya ecologicorisha arrearías kirisuu ina explotameksha nuka ina caracteriza obligatorias ina epresari kanchinch.3

3 4

Nuniankanianka unuimiamuka ambienterisha takateirincha contempladosrisha ini normativari nacionari Ipiakmau Ambienteri (DIA), ina Estudiori Ipiakman Ambienterisha ina Semidetalladori (EIA-sd), juu Anmauka Ipiaktin Ambienteri (EIA) ina Planri Utiurak Takasmauki ina Ambienterisha Estudiomeamu Basinian Planrinu Relacionamientori ina Pujakmauri nuya feseri implementacionri ina proyectori.

Asimimori ina importatancia mecionameamu ina unuimiamurisha ina realizameamu ina etaparisha amir neya majanenusha ipiatmau nuyasha wetintrin ina iwaratin takatrin ambientari provocameamusha responsableri ina takatrin tuiniaya nusha ina takanurisha ina demandamu ina ni nekaunion kajinmau ina formanurori jukitia ina uruteiya empresariniuwa najanatriuwati.

Nuka importanteri conciderameamu ju llamea iniciori formulacion estudiori ankantri participainvukramu involuclaciori pujakamu areari realizamu actividadtrisha.4

Ina empresari iyamuri ina PIRUPITRU ina aplicameamusha papinan armawanu arantunikiar ankantrin apumaunam metek adicionarías kakaraun chichasar penkerina penkeri pujuk ankaniuwanuna.

Umiktin chicham najamkamu takat takastin kanchinch, chichamri arawai takakmas wainiak suruktintri (D.S. Numiru 032-2004-EM). Nekasainti tusar ejeramu kanchinch takastin tamau, uyumamu nukao asantri ukuikiajaisha.

5

Ankantaiti chichan najankamu kanchinch kakakmastin tamau, nunkan kenia nankamau urumat winiawai kuit nankamash, tura unuimiatramu tukastin tamau ayu timianwit.

57

58

¿Warinma awa iniu umiktintrisha yamai pujuttisha ?

¿Warimpita nusha Plan iniu Anturnaiyamu Etserkatniurisha nunia pachinkatnuri Papirintin?

niuwanuu tamauri ina takameen amuwamu itiura ina compromisorisha ina empresarias contribuinaita ina emtikianiutia ina kuitrisha apusatin juu nunkanam tiuniya aja pena nunasha nikaska emtikiatjai takurkia modelorisha isar itiuran taskaminkin juna wajuisha iniu irutkamurijisha juka nusha takakum kuiik tupichu warinsha sumarmaktin ina pujamurijai sumarmanmuweaji emtikiatin takatrin.

ashiniuu nutikiakur importanciari epiaktai kirisu takakui economiari ina economiari nacionarisha mashi siglo urutma beneficio rimáis shuar ina paisri kirisu emtintaiyeti mashi kuicha najanamu.

Ina participameamurisha papirintin anuimiakaru un eenenta takaku tuakmauna wajas chichan wajoun tuakmausa apticacionrisha ana Reglamentori ina Participameamuri realizamewa actividatrin ina Kanchich.

Iniu umiktintri itiura pengker takamaitia pipichatisha ina Piruari.

Ina concideracionri jipiar tiposri plamesri:

Ina takatrisha kanchincha tumashnasha iyeeniu earik turasha ni umiktintrijai juaakmoujai mashi irut kamu ina tenteamun arantukmajai Piaruanasha mete kina in nunkenasha aintsan arantuctiniuti niniun takatrin kanchinka ina nuyasha nuka ina traferenciarisha kaneuri sobre canuun contribuimak apusamu.

Ina presentamewa relacionarías ina actividtri emtikiatin empresaricha normarisha estudiameamusha proyectori kanchinchi awakewa yupichu anteriorisha ina pujak maurisha Ankachau apusachmau mashi shuar ausatin nuya atinsan Shiram (169 ina OIT).

6 7

Armau Nº 015-2006-EM del 11.11.2006 Chichanrukura takat enkiti kanchinchjai. Aramau Nº 012-2008-EM del 20.02.2008 Chicham Ejeeamu mash takakmastin tamau.

i) Ina Plan participacionri cuidadanari pujustinieti elaboramekur Ojeakur Ambientesri. ii) Plan de participación papirintin posterior ausartin Ambienteri desarrollori pujamu ina pujuktri proyectori ina najanu Plan Relacionri Comunitarias. Ina mayoriaria continuacionri presentamewa flujokra meamunam nuya participacionri papirintin.

59

Kanchinchin Takatrisha Wariniak Unuiminiawa timia Nekascha

Emtikiamu Pachiachmau Papiritin ainiu Kanchinch

(D.S. Nº 012-2008-EM)

RESPONSABLERISHA PIRUPITRU (Art. 4.1º)

YAMA FASERI Contratuarisha

(D.S. Nº 012-2008-EM)

ACTORISHA INVOLUCRATORISHA

Involuciori: MASHI AREARI NUNKE KANCHINCH

MARCO LEGAL

Pachinmau Nankamau (Art. 5º)

TUO Leyrisha Organikari kanchincha. D.S. Nº 042-2005-BM

60

Reglamentorisha Exploracionri Explotacionri Kanchi D.S. Nº 030-2004-BM Reglamentori Protencionri Ankantri Nuya Takantri janchinch D.S. Nº 015-2006-BM

Negociaciorisha Konkursorisha Contratorisha (Art. VI)

Negociciorisha Previorisha Akumau MEN

Armaurisha Takat (Art. 5º)

Reglamentori Participacionri Ciudadanori Takatri Kanchichi D.S. Nº 012-2008-BM

Eventura presentales 1. AL nankanchao

1. Susata chicham armau empresanu yaki wakera ekmau kanchinch 2. Difunciori chicham proyectori y sus acciori

1. Ujaktin apusami empresanum Nº D.S. criteriorisha takasaru nuna mapa proa minimori.

INRENA

Takatan yazonari

2º Tuakmau Chichakmau

Ina papiri tuakmau (1)

APAUSAMURI HUYA UNTRI DGAAE/MINEN (Art. VI) IMIKTIN Empresari Takamintri (Art. 9º)

ACTORISHA CHICHAM SUSAMUSHA

CONVENIORI 169 OIT (Art. 15.2º)

Involukramurisha: INIUN NU ARERISHA INA EMPRESARISHA SEGÚN PROG. MIN. TAKATRI

INDEPA (Art. 7º)

210 dias (2da Suspenscionri contrantuari –(2) (Primeri Disp. Comp. Inciso b.)

Takat Amuamu Participacionri Ciudanari (Art. 13º) Wereretin Amuamunam ina Referenciari, Estudiorisa Ankantrin y Iyamuri ante DGAAE

Ina Superriorisha ina plazarisha contraturisha kanchinka 180 Programaza Minimori ina trabajo

1º Tuakmau Empresa Contratistari

JIMIA APUSAMURI Autin nunkan tsuaktrin

Tuakmausha Ujaktintri. (Art. 6º)

(Art. 4.2º, Art. 6º)

Ley Nº 28736 + Reglamentorisha PIAV

Gobiernorisha Municipiorisha

(Art. 4.2º, Art. 6º)

Registrori Aacracionrisha DGAAE/MIN BM (Art. VII)

Reglamento Seguridadtri D.S. Nº 043-2007-BM

Gobiernorisha Regionalnumsha

IMIKTIN Canchinchi takatan sukartin

Iwiarmau Estudiori Ankantrisha (Art. VI)

Tallerisa elaboracionrisha EIA (3)

3º Acerkamientori atuaakmau Conveniorisha Serbidumbrisha + Campensacionri.

Talleri Tuaakmau elaboracionri EIA

4º Acerkamientori a Tuakar Valoramatin Ipactori.

Talleri Amaucha EIA

5º Acerkamientori Tuakar Metek Umuchkatin Ankantri Tuakmauri PMA

Aumatsar Paun najanmau

Ina actividatrisha. Ina plan takatrisha ina takakmastincha. Ina Participamemusha Iyaatanam amumu tallerisa metek post emkamtei de EIA. DGAAE amiamu atsa tallerisha.

61

Tuaamau naka susamuri ina actividatrisha emtikiatin

Emkamuri Ojurankeunti x DGAAE/MINEN

(1) Para autorización primer taller (2) Desde solicitud ante DGAAE inicio taller EIA Estudios Ambientales: EIA, EIAsd; DIA (3) Uno por cada actividad (sísmica, pozos, etc.)

Ejekatasar PachintamuTaktanam iniu Takatrin Iniu Kanchinchri (D.S. Nº 012-2008-EM)

MENEK FASERIN Ina Aumaurisha Ankanteiti

ENKARKADURISHA SUPERISURISHA OSINERGANUSHA (Art. 18º)

ACTORISHA INVOLUCRACIONRISHA

Involucrameu ina aremurin nuya nunka EIA aprobadosri en respectivari takaktri

BENEFICIAMEAMUN

Programari Moniteriorisha Pujutairisha Vijilabiración (Art. 17º)

62

Ina Mushacha Proyectorisha (Art. VI)

Oficinarusha un ujaterisha (Art. 17º)

Apuri Nacional Iruntai Apuri Gobierno Regionari Explotaciorisha y producción

INIA ITIWA TAKARMASTINICK Nuri relacionasri munitariasri ina participacionri (Art. 16º)

Regaliarisha

O atsa nusha

Ukuamumusha nuya aremurisha Pachintuktin chikic unuimiatrau

Uputai

Amirnekami Social Empresariosa (RSE)

Apuri Gobierno Locarisha Apuri Tuakmauri Nakak Ujamau asar ina takatricha emtikianiu

63

¿ Awai tuwamu ina velamemurisha tuma amiktin jusha umirneikratin?

niu umiktintrisha legalrisha umikmau pujustin competencia inari institutucionarisha juntrin institución emtikiatin takancha kanchinjai inarin apujeaksha emetadniurin ajaperi emtiakiam tusa takakur apusami kanchincha marerari ambienterisha apusamu iin pujakmo matsakamunam apusamu geografikarisha juniusha. 64

Ina Ministeriuri Karkamari Minarisha(MINEN) PIRUPITRU, representamatin Estadonan aminiu promocionrisha kiuk apusatin kanchinnau ina kuiktrin kakarmari tuuke kanchinka.

8 9

Ina Estaduri Organizamu PIRUPITRU kampu nakari iniuri takattrin nuya Conveniorisha Contratorisha aitinktsamu kanchinka kakarmari minari aakamu. EMERAIP TUSA CHICHARIN ina organismauri irkakniuri fiscalisaaniuri amitieri meteen ina vegenciarisha emtiku ina takat materi kanchinjai ambienterisha. Ina Ministeriori ina organisamu taka susatatueirijai akanmateri nuka entinteri dirigimu supeemaru pesentacionrisha nacionarisha amuamuri biologicori ina arearika naturakesancha shuarnash entsnasha armonia ambienterisha adecuadorisha emtikiamu campunam emtikun ina pujutairi.9

Kanchinchnun takakminianti wainkan tamau atramu Nº 043-2007-EM. Takatnunka Chichan Najanamuiti, nakari awai warinsha ainia nu, irutkamunu nuka turashtinuiti tawai.

Organismo Supervisor de la Inversión

en Energía y Minería

PERÚ

Ministerio del Ambiente

MINISTERIO DE ENERGIA Y MINAS

65

8 Warin sukartusmawai kanchinchi takatrisha 66 66

Yaimmau mash piruannum. Yaimmau etenkan nuya irukkamunam.

Beneficiorisha MakrUemiknasha amaiya pujut iiwaimiajnuka kuit amuwawai Piru, nuya chikich nunkanmayasha kui amiki weamu iturepat inkumui pujutnum. Nuu chicham anuka nekasha anturnaisan umirnaikati kanchinch takasmi tusar nutikakur pirunumsha takakur shir pujustin. 68

Nuu kanchinch takamu atsakainka shuar shir nukup waitta inkenkartinaiti pujutnum yamamaika kanchinch jinui 2% chikchik asattin tunawai nekaska un nukaptakanki wenati nuu nukap 1995 nuya 2030 nuya nuu nukap 2050. Nunia asantae nunuka yaimiamu atinaiti nutikak imastin nekaspas shir yaimiña tusa ninki takakmao pirasha ninki.

uki uyumtintrisha imienasha ina evidenciari tsakarti tusar nunasha isaruiti kuit enketniurincha provenientesrisha ina mineria ina agroexportacion. Tamaumasha awai probadusnum energiaza itiura mayaisha Camiserisha sumawai warinak tumachu kanchinka ina kasurinarin nuya chikitnasha suramusha pachimbramu petroquimico ofertanmusha nacionalnasha nuna tsaka asamtai energiiarisha tsakamuri shirmaiti tsakamuri metek. Nunkan masha itiura emtikiatin takakrisha kanchicha beneficiamemusha itiura apunmaikin ina pairincha isha iruntsursha entsa takamaee:

66

Tsangkamkarminkai ina takamurincha ina tsakartinasha.

66

Kuinasha waikatniashit ina takamurinsha.

66

66

66

66

Plazarin iwiar nartiniuwashit balasari kanchinausha utilizacionrisha mayeri najanamu. Permitiran yapaneyamu ina matrizri Peruano via impuesturi mayeri najanamu. Generarisha kuitrintsa asicionarincha ina Reginesri Gobiernusha Locarisha metek ina Kanon sobrecanon. Permitiran desarrolamemuri ina industriari nuya importanciarisha insumeamurisha wari takeune kakarmari utsumameamu ina emtikiatin takachin taka ianiantsa nuyasha actividatrisha manifacturameamu.

69

Itiurak emtikruaitin ina nunkarisha ina tenteamurincha influenciarincha

puumaurisha Ina takamitrinsha yamakikia weatsui al regimenasha tributariorincha comunricha ina akukaniurincha kentarincha chichanasha Ley pujutnuiti ina regime vigenterisha yamaik celebracioricha del contrarincha.

70

Regaliasria Nuyasha nankakuka etari ipiakteri kanchinau ina takak materias atichuach ainiau metekeash akinin ainiu PiruUntrikia takat materiakia ismau ainiuwa metekeash mekanikowash valorizacionrisha metek nuka pujamuri akitkrisha urutmak suruinawa ina mercadori nacionaricha nuya emematnunsha.1

1

Ina emematmorisha ina kirisu nankamau takamuri shirnaja ina inianteamurisha najanamuri ina metek nunkejai nunia nusha PIRUPITRU inimsata kintiayai metete kina contizacionrisha ankan ankan kirisu nuyasha aimiu nuisachjai metek. PIRUPITRU yumau ina nuyasha iniaram pachiniu mete kina sukartamuri mete juu mauri kanchincha takatan awakeamuri metek sukar tausha espresasha nari tawa pachinkataram ina nungkarin. Nuka chikichjai metek (2007) ninki regaliasrisha pachikatniurin PIRUPITRU juna sukuiti ejekao US$.848 millones de dolares inash tuwaiti US$.395 millones de dolares jinmauri se naneruiti shirmawach tuakmaunam.

Chicham Najanamu kismau kanchinchnau Nº 26221 Kanchinchnauka Ankantaiti tawai Armau 45º ejeramu Nº 27377.

Kanuntrisha Etserma

ina

sobrecanonrisha

Nankamasu

Ina Canontrisha nurisha ina suamuri kuint mashi shuar tamu ina apuri yakttanun pujau PIRUPITRU ina waririnkish iwiarmausha mayeri yumiri nuya mayeri tuje nalanamu nu takurkia canonri entsamauri metek imiaji gobiernosha tuateri Regionalnanuri.

amuwamunam Loretanorisha, Ukayalirisha yama najanech mauran yamdi Ley canon nuyasha Tumbesrisha susamu noviembre 1976 y amiayi ausumuri departamentorisha. Tamanchau ina Piurari nuya Tumbes en junionan 1983 nu pujumiayi ina nuke takaniuu meten nu pujusar Shiraz nunka utusara asa Shiraz takainiu proyectori benificiori poteriormente pujumiayi metek taku.

Nuya kuitk enkemausha umiarneamu Regionumsha exploracionrisha kanchinau nuyasha promulgacionrisha de Ley ina Canon nuya mushak 2001 takakur normarin Regiojai kutamiayi especificarin nuya nunke nekasashit amkatniurisha metek 10% valor najanmaurin inia nunke ukayalisha najaneamu.

Ina musachtri 2004 misiamemuri produccionri nina maye najanamurintsa nuya proyectorincha mayeri aplicameamusha ina nakarisha pujau ina kirisu maye waancha nui juniorin 1984 posterioremente en 2.5% penke Tmubesnumak:

Tuma asamtai ina kachinka Shiraz pususrum takarum nasanemurisha departamentorisha 10% ina departamento

66

66

50% de montori ina regalarias ina nunke 88 (Proyectori Camisearisha). Ina aputmauri ina impuesto rectanum contratistarisha.

71

Beneficiorisha tuateri ina tenteamuri influenincia

Yainiamu irukamunam tunin takaneanui

72

Nuyanka ina mushatrinka 2003 PIRUPITRU recaudameksha ina regalias aitsarin insha metek amuwamunan akaneamunan entsumunan kancin isha metek imirnayamu kanarmauri municipalidatrisha ina mete nunkee pujau imitin nuwa ankan makin awakteiñan desentralizacionri ina untri pujutai nuya aumateyam ina Ministririsha yasusamuit akantrati tusan nuna kayonrincha PIRUPITRU akupu yapu winiawa Universidad.

Kuitrin emkemak niniua nuna tuu pujunuman takatnasha Ina emtikmau takattrin kanchinchi Nº yuaniurin atikiati tip tura umiktintrinniu wanan kanchich kirisun demandemuri metek takak suamu istintrin ina suarin juya sharan nuya emtikiamu ju takasha.

Takat susatnuwanuna inamun takamurin ina regiorin

Rentarisha kirisu

Ina emtikiamuri takatrinniuwanusha kanchincha jintiawai ju takat jiimau demandameamu shuar takasaru jujai metek empresancha apusaru iniu regiorin.

Ina Renta Kirisu najanmau ina takatri kanchinchnau niniuri takastintrin:

Yainiamu tuwamuumasha

1. Ana Empresari: Ina retarini takateri mashi. 2. Ina Untri Nunka: chichamrin warichuncha mete amuawa kirisu tumaikhau kiriska nuka inktrin pujaku empresamcha akiniu mete kina rentarin nacarinuna nekasana nuna.

Nusha atsamtaikia ina inakmaurisha takat ensha nuka yemiu iniurin emtikui programameasha nuna yekraniurisha irutkamunash warikis suawai juya nuketriniucha emtikienau takatnasha.

“La actividad de hidrocarburos se rige por la necesidad de lograr compatibilizar el equilibrio ecológico y el desarrollo humano”.

Art. I del Título Preliminar del Reglamento de Protección Ambiental para las actividades de hidrocarburos. (D.S. 015-2006-EM)

Kanakmauri

Urinui papi umikmau etentramu iniu pujutria nunau

76

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

Chicham Kakaram 1993. Chicham Ejekamu Kanchinchnau, Amankesa Nari 26221. Chicham Ejekamu itiurak Yainmakartijik iniu Nungken Takaina Nusha Nari 26821. Chicham Pirunu Ara Urinia Nunau Nari 28611. Chicham Shirmash Taka Kuitameamu Asha Nari 27444. Chicham Nekasash Kuamkan Kuitamas Tusa Nakapsa Iyanu Nari 27446. Chicham Uruta Tsawantak Susamuit Takastin Tura Kuitamkatin Juu Intim MEN Nari 27798. Chicham Ashi Umika Matsakmao Ashi Chichamratur Iña Pujuti Nari 28245. Chicham Iniu Nungke Pengker Takasmi Tusa Chichar Nayamu Nari Nº 26410. Chicham OSINERG Nari 26734. Nungka Chichame Nari 26505. Chicham Kuamkanmaya Arak Takaschatin Tusa Surimka Ankamu Nariz 26834. Ampintrausha Pengkerchausha Iturnaktin Tusar Umikmau Nari 27314. Chicham Umikmau Jatanu Nari 26842. Entsanu Chicham Umikmau Atramu Narg Pakanmaya Nari 27308. Chicham Umikmau Kuanka Ajamak Waitas Puja Aina Nunau Nari 26656. Chicham Waria Piru Nunken Iruneanu Nuya Pujuti Arantuktin Nari 28296. Chicha Yamaram JiikmiauT Nari 757. Yamaram Chicham Jikmau Nari 1013 Nukesenki Weti Iña Nunke Chicharin Penkernum. D.S. Nari 015-2006-EM Umikmao Papi Shirtakentsati Tusar Un Tuin Kanchinch Takanua Nui. D.S. Nari 025-2002-EM TUPA Nunka Ipatratnu Chichamrin. D.S. Nari 022-2001-PCM Chicham Amankesar Imiktin CONAM.

23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

D.S. Nari 002-2003-AG papi Umikmau Tura Takastin Metek INRENA. D.S. Nari 025-2003-EM Papi Umikmau Takastin del MEN. D.S. Nari 053-99-EM Aujmatsamu Iniu Pujutiri Nungka Mesemaitsuash Tusar. D.S. Nari 032-2004-EM papi Umikmau Kanchinch Chinkakur Nunia Yarunmkursha Tusar. D.S. Nari 057-2004-PCM Takakur Ampikmaosha tunin Utsangkat Nuu. D.S. Nari 014-2001-AG Papi Umukmau Arak Nunia Kuntin Pakanmaya. D.S, Nari 054-2001-PCM Papi Umikmau OSINERE. D.S. Nari 008-2005-PCM Papi Umikmau waruka iniu Kuamkanisha Kuitaniatñukit Tusar Umikmau D.S. Nari 038-2001-AG Armao papi Nunka Takaschatin Tura Aya Kuitamkatin Tusa Umilmau. D.S. Nari 042-2005-EM TUO Umikma Ninusha papi Kanchinchi Takao. D.S. Nari 032-2002-EM Umiñak Asara Chichakmao Sutarchik Amasa Anaita Kanchinchi Takao Amina Nu. R.M. Nari 580-98-EM/VMN Aamankamu Nekaska Takastasa Wakeri Asa. R.M. Nari 535-2004-MEN/DM Pari Umikmao Uruk Takantasatin Kanchinch Chinkamua Nuu Nunka Amasha Mú Ipatral Ñunam. Anaira Urua Nuu Nari 013-2004-OS/CD Papi Umikmao Intsatin Kanchinch Takamunam. Umikma 169 OIT Chicha Shuarti Ankan Ankan chichamtin Ainajaimak Umikmao. Chicham Umikmao Iña Kuamkari Kuutinri Ashiaiña Nuya Jukirsha Utue Saruktajitamao. Umikmao Papi Yaunchuk Ayaimanuk Ati Tusar Chichamraunu. Atakmasmo Takakur Umiktin Nari 030-96-EM/DGAA, LMP Senchi Kakaram Ankanta Sukartin Takastina Entsa Kanchim Takatur. Etserkanu Iña Nunka Uturkatnukit, Tura Utur Emtikatñukit 1992. Emtitatin Johannesburgo Shir 2002.

77

Tenapkesar Chicham umiktinjiirmau

78

Kanchinch Takat

Kanchin chimkaimunmanka jumiawai, tsinkaimu, juamu, sar amajeamu nuya yaraka yarummao, sarainu akantin suramu kirisua.

Kuit Takamainri Arawash Entaemturuashit

Shir takastin kumpamnaes jimartuk chichas umuktin papi umikmawa nunasha Piru umtri shir irse tusa.

Takakmastin Angkamu

Ankan nunka kanchinch takamu un kanchinch eyakur patrutin aimukmao, PIRUKANCHINCH ashi mash iñannartinka tuke matsamnua turachkasha nerenña anis matsamin aiña nujai chichasa ejeratin takantsatpisha ayutuinanwas tuke matsamnusha tamao.

Shuar yachamakujaim Mash Takat

Nuka kanchinchi atakao umtrinka shuar yachamaku ama nuna eaktimaitinaiti nunka penkercha jase tusa aujtin aina nuna.

Suramu

Nekamu atinati ruin surumkat nuka.

Nunka Ankan Tepaku Kuitamtae

Nunka anka tepaku kuitamtae tura entsaksha, tura itar intinkit, uruk kuitamatñukit wari urukamtae unza kuitamna nuka nunis tuke Hawai uikanata arumae utsumamu ti nukap atinaiti pirunum.

Takata Achiku

Nisha ikasan metek atiesan umiktin.

Takat Atakmaschau

Takata achikuanu kanchinch eamunan nuya juamunam uruk uwikmankita nunaka metek unik tinasti Nari 26221.

Anka Tepaku Tsukin yantamnum

Yamchukia nankamas nakatamu tsukintia aiña nuka aujtunsashniti nuya kanchincha eakchamuiti ti yaja nuya kuit senchi menamain asamtae.

Contratorisha Nunia kirakrisha

Angkat Tepaku Nunka Yupichu Takamainchao

Juun angkan aiña nuka juu ainawai: Nunka ankamu ayaistin wakemai murakesha kuitamkamu aya istin, yaunchia warinak takajakariawa un aya istin.

Ina waramtikiamu PITUPITRU ina takat materishaainiasha ordenamemu ina iwiamausha ipiaktintrini ipiaktintri kanchinch ina arearincha nuya conton sukartin ainiau ni warikisha etikiui nuyasha ina PIRUPITRU mejeamuri nakari ina niniurin kanchinch uniumiakaru contra tistarisha unza yaa ameyet takata susasha yaki akia.

Anka Tepa Yupichu Takamain

Anaka tepaku yupichu takamainka juu ainawai, kanchin chinkaumarin amak aiña un surumai wannkiksha suruktin uturchatchao ankan surutmamain nu tutai ankantepaku yupichu takamain.

Contratorisha Ni Serviciortin

Ina Regimen de Estadori PIRUPITRU ni yachinmaunam ina nuke untri ina realizameksha takatrisha iwireamusha nuya ipiakmaurisha ina kanchintrin contratameamusha cotratistarisha ina retrabuciorisha imiamuri najanemuri iyamuri kanchinau.

Nukapri

Nekapma iynka kanchin unuka 1 Libra = 159 ritrus = 42 garones.

Penkerashitia Tusar

Nekapsa iyamu. Ejeta iyakur nekas kuit ententur kanchinchi takao metekeash ejea armaon nunka penkerchao amjtsuktakasta timawa aona tusar nekupemu.

Convenio Takarar Evaluamtai Tecnikarisha

Iniuri ninki aturameamusha empresarias ina tiempori maximori jimia uwemushach pujau ina realizameamusha.

Pasunken

Uruta nankamakuk jea kanchin juamusha tusar nekapma iyamu.

Conveniorisha ina Irkatniurin Promociorinsha

Maarumauri PIRUPITRU ina empresari yamaek pijawai tumusha empresarias ina takak saumusha realizameamusha Aumar tecnicori ententeamuri especificacionri.

Enuwaiti

Kanchinch enu nunka nitkenia jukiniu.

79

Empresan Kanchinchka

80

Mashi shuaar tuke najanamu jundikameamuri nacionariarisha ipiat mauri iwiar mauri entikiamurisha ina takatri amiamu nuya kanchincha iniakmamu achiriuak capacidadtrin organizacionri empresarial uniumiamuri metek pujakmauri uniumiamuri penke menen uwe (10) año. Funcionáis uniumik wamuri ina takatrin iwiarteri nuya ipiakteri.

Umin

Takatatakanu umiamu, uruk takastinkit nuna umiktin.

Tepakmas Nekapmamu

Nuka nunka init uruta tepakamaukirunea tusa umiimatramu. Jumi achanintash takatka tusa chicham umia tuakanar.

Estudiorisha Goemetrikurisha

Actividatrisa ina peek juteri sismicori wenechirijai sismikoka.

Uruk Tuaka Chichiamusha Atin Timao

Ipateamu

Nankame kanchinch eakur ipateamu achaentas.

Kachinchi Pachimin

Wankar Juamn Nunka Kuntuti

Ipatra chinkai waintar kanchinch juami chikich nunkanam nuya tunkat unnun yaramu kanchinch tuin jutain nui.

Kanchinchi chikich pachintaijai pachimiamu nuu tutti kanchinch pachintai. Nuka kaya atsak isupikmao aujtusa imikmao nu najaneawai. Sairpatnun, chuakan janchin partija aina nuna nuu nukap awai.

Maye Saurpatinukukamu

Junakti tusa ukukamu turachkuisha inichamu jeaku 161 ºC michatnuman.

Chicham Iniu Nungkenu

Etsermau DGAAE un pee umikti Hawai iña nunke Shiraz ati tusar nuka arumaisha Wainnamua un atin enentaemsar nuka umikmawaiki.

Nunka Aujtamu

Nunka nunka uruk weawak yaunchikia nankana nuya llamaza tusa unuimatecumu.

Nuka tunawai kanchintakastin uruta yajat uruk yarunkatnuki un ashi umikmawanu.

Uruta Nukapek Nunka Kakanti Ara Tusa Nekamu

Nunka kakanti nekapmamu tura wainau uruta initkakit nuna.

Uruta Nukape Guatusa Kuitamma Tura Nekapma Iyamu

Nunkanun Iruneanu

Mayetenmak, Yurankim, entra pisa maye entsajai.

Chikichi Asauttincha Urut Junawak Un Nekamu

Nuka asat nukape uminui taka uruk emnawak un inas.

Hidrofobo

Geopono.

Sar Amajeamu

Nukanchinch kuir inicia jusa itanamtai yarar sar amajeamu.

Chicham Umikmau Nunka Kakrmari Takastin Umikmao

Chicham, Nari 26221, imikmao 19 agosto 1993 Iñakmasmo 20 agosoto 1993 tura yapajiamu Yamaikisha nuu umikmawa anis.

Kanchinch Saaramajtai

Nuka chanchin unu ejer nui yapajiniawai sar amajsatin turakur takamaichao tura takamainka akanmao.

Ataksamaitat

Nuyasha atakmao chikich takastitusa.

Nankatkamu Takamcho Ankan Seaumeamu LMP

Nuka iturmainkit tura taraku shir umamainit shir takamainit nuu.

Umikmao Penkerchao Nekami Tusar

Papi umikmao kanchinchi takas. Nuyasha Iraki takakmao aina unza uruk yainmaktajik itur takakwik shir wantinkataj tusa pai umikmao. New tuin kanchinch chikanua nuna iyatka shuar matsamin aina najaimak.

81

82

Kuitamkartin

Shir arantin ashi jatsuk takantsati tusa kupinamu, menkamu jatsuk takantsati kanchin takamunan tusa nuna in ati tusa papi umikmao.

Ipiatmau

Nuka kakanma pati nunka Irak nui wainiawai kanchin pujakka kuntuti imiawai tura nui aujus is pujakainka Hawai tusa etserkatin.

Nuya Ikatri Takatan Jukiar Takao Aina Nuu

Unza shuar nekamu ijaimetekak yaki nekao takata achiquita un nuyashia ame juu takat umikta tusa Atakmasu turamu asa nisha takata umin.

Takaneanui Itumawak

Nuka umiktin ANP tura SINAPE, nuka tuke yaunchuk umikmau asantai utsunnawa imatrusau iminkao ati tusa, tentea isar uruta yajak ipendratnuit kanchin chinka i’tsa takakrisha nuka nui takantsatnuiti tura mete umiktin.

Quitante yaunchuk Etenkamu

Yaunchuk nankamas etenkamu ANP nuka papi aujtustin geawai egemakti tusar tura SINAPE unza nunka tepakea unza etenkama aimawai kuitamtae Piru untrinarijai.

83

Siglarisha

84

IPC

Natkao Ashi Nunkanum Kanchinchijuu Kumpani.

GNL

Tuke Maye Imichamu.

ISC

Tuke Maye Imichamu.

API

Atsatataenmani Kanchinchi Takao Nekamu Kakaram.

SERNANP

Servicio Nacional de Areas Naturales Protegidas por el Estado.

CET

Chicha Enentae yapajtunayor Umikmao jistin Shirmanash takainia tusar .

LGN

Maye Saurputi Nuya Entsa Tukuan.

CEP

Chichana Umikmau Iyamu Shirashit Tusa.

PAAS

Emtikiar Imikmau Takat pengke turuamu .

DGH

Tukit Nekascha Kampusha Kanchich narosha.

RISI

Chicham Umikmau ZANU Shir Takantsati Jatsuk Tusar.

SPEC

Chichan Antinkaak Amain.

CVA

Chicham Shir Nekapeamu Ujaniamunam.

SINANPE

Sistema Nacional de Areas Naturales Protegidas por el Estado.

DGADE

Dirección General de Asuntos Ambientales y Energéticos.

MINEM

Kanchinchi chichamrin.

OTC

Chikich Chicham Umikmao Ainanuu.

MBPD

Shir Nukap Urutmak Juna Nuu Tsawan Ainamasha.

DIGESA

Pant Aujmatkamu Iniu Nungke Chichamrukti.

DICAPI

Tupin Ati Tusa Kuitamin Nujamtaen.

OLADE

Chichamrin Americanomaya Nunka Kakantin.

GLP

Mayai Imichamu kanchinch.

OPEM

Chichamrin Chikich Nunkanmaya Kanchinchi Juu Aina Nuna.wekatus.

GN

Mayai Tuke Yus Apusanuu.

OSINERG

Kakaram Shirpash Tuka tusa Kuitamin.

GNC

Mayai Tuke Auwanu Imichanuu.

GNV

Mayai saorpatin Kankes Wekain Aina Nunau.

TEP

Kijintin Urutmakit kanchichna Asanti Tepalmauri Nekapma Iyamu.

Chichama Umikaru Aina Nuna Nari Chicham Umikmau Piru Nangai. Arantusa itaipapi Pirunu Arnau 1993.

Iruntramu Nunka Kuntatin Kanchich. Jintinkrateamu Kuntuti Katunti: Ipati Nuya Juamu. Barbara Bruce. 2004.

Chicham Umikmau Piru Nrijai. Kuanka Chichane Nari 28611. 2005.

Iruntrar Chichamramu Nunka Kuntuti Pachisar Katanti. Urukaintaen Kanchincha Tacañea Iyankamu Kampatum Tsawan Amuku Nari 44. 2007.

Chicham Umikmau Pirú Narijai. Umikamau Ankan Takastin Iniu Nungkenia Arak Nunka Kuntuti Ainia Nuu Surakar Nari 26821. Pirú 1993.

86

Iruntrar Nungka Juntuti Kanchich Kakanti. Kanchinch.

Tuningki Iruntaai. Kanchinchnausha Nuniasha Nungkesha Bogota y Colombia, 2007.

Iruntai Chichamramu Kanchinchi Kakantin. Iniakmamu Amerika Sur. Carus del Solar. 2005.

http://quimicautbfrt.galeon.com. Pachimkatakatae Iña Pujuti Tsawantri. 2007.

Iruntai Chichamramu Kanchinchi Kakantin. Jintinkratmau kanchincha Ipiatkursha Juakrisha. Barbara Bruce. 2004.

http://www.gennio.com/tags/kirisua. Nunka Kuntuti, Kanchinch, Kakanti Takakmamuri Nari 34, Wikpedia.

Iruntai Chichamramu Kanchinch Katanti. Juntinkratmau Kuintakaneana Sar Amageamu Suramu. Eduardo Landin. 2004.

Chichaurin Nunka Kuntutin Guatemalanuaya. Aruma Ksanchinch Juu Antinaituna Guatemalar, 2005.

Iruntai Chichamrutae Isatakatea. Apunu ANP Kakaram Chicham Umikmao: Kuitamamu. Kalle. Isabel, Brehaut Ivan. Abril 2007.

Nuwa Chichame Emki Weamu MINDES – Tuke Matsamin. Chichasmeas nari 169 Uritkanu. KANCHINIKUATUR. Kanchim Ekuaturununka Aumatnaori Urukamtaen Tacañea Imasha Kuit Najantae Ashi Nu. 2004. Eva M. Melgar y Ma. Esther Ruiz S. Umikmao Mexico Kanchinch , canchinch. 1989. Piru juntri. Papi Umikmau Nari 1013 narijerkamu. 2008. Armau Papi Pachintukmau Pirú. Pasunk Nayashu Pasunke Sukartamu. Piru 2006.

Iruntai Chichamramu Iniu Nungke. Nakunkamu Nuu Imiatingki Un Isapakama Iven nreut Isabel. Kalle Balladares. 2007. Iruntai Chichamramu Iniu Nungke. Isa Takatae: ABC Nungka Ankan Tepakeanu Tura Tunin Puja Nuu Chinkiamu Kanchinch Isabel bardales e Ivan Brehaut 2007.

87