Interpretatio Alcorani litteratis. Parte I, La traducción latina; introducción y edición crítica: Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica 840008876X, 9788400088767

La presente edición ofrece un estudio detallado de cuanto hoy se conoce en el estudio de la vida y obra del orientalista

112 61 2MB

Latin, Spanish Pages 540 [544] Year 2009

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Table of contents :
ÍNDICE
PRESENTACIÓN
INTRODUCCIÓN
SIGLA
La Interpretatio litteralis Alcorani
AD LECTOREM
PRAEFATIO
TEXTVS PROEMIALIS - IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.
TEXTVS PRIMVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS
TEXTVS SECVNDVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS
TEXTVS TERTIVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS
TEXTVS QVARTVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.
TEXTVS QVINTVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS
TEXTVS SEXTVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.
TEXTVS SEPTIMVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.
TEXTVS OCTAVVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.
TEXTVS NONVS DE IONA
TEXTVS DECIMVS DE HVD
TEXTVS VNDECIMVS DE IOSEPH
TEXTVS DVODECIMVS DE TONITRV
TEXTVS DECIMVS TERTIVS DE ABRAHAM
TEXTVS DECIMVS QVARTVS DE CAVERNIS PETRARVM
TEXTVS DECIMVS QVINTVS DE APIBVS
TEXTVS DECIMVS SEXTVS DE PROFECTIONE NOCTVRNA
TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS nbDE ANTRO
TEXTVS DECIMVS OCTAVVS DE MARIA
TEXTVS DECIMVS NONVS TA, HA
TEXTVS VIGESIMVS DE PROPHETIS
TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS DE PEREGRINATIONE
TEXTVS VIGESIMVS SECVNDVS DE FIDELIBVS
TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS DE LVCE
TEXTVS VIGESIMVS QVARTVS DE FORCANO
TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS DE POETIS
TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS DE FORMICIS
TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS DE HISTORIA SINGVLARI
TEXTVS VIGESIMVS OCTAVVS DE ARANEA
TEXTVS VIGESIMVS NONVS DE GRAECIS
TEXTVS TRIGESIMVS DE LOCMAN
TEXTVS TRIGESIMVS PRIMVS DE VERA ADORATIONE
TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS DE SECTIS CONSPIRATORVM
TEXTVS TRIGESIMVS TERTIVS DE SABA
TEXTVS TRIGESIMVS QVARTVS DE CONDITORE
TEXTVS TRIGESIMVS QVINTVS DE LITTERIS IAE, SIN
TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS DE AGMINIBVS ORDINATIS
TEXTVS TRIGESIMVS SEPTIMVS DE LITTERA SSAD ET DAVID
TEXTVS TRIGESIMVS OCTAVVS DE CATENIS SE INVICEM VRGENTIBVS
TEXTVS TRIGESIMVS NONVS DE FIDELE VERO
TEXTVS QVADRAGESIMVS DE VERA ADORATIONE
TEXTVS QVADRAGESIMVS PRIMVS CONCILIABVLI SECRETI
TEXTVS QVADRAGESSIMVS SECVNDVS DE OPERE PHRYGIO
TEXTVS QVADRAGESSIMVS TERTIVS DE FVMO
TEXTVS QVADRAGESIMVS QVARTVS DE SESSIONE SVPRA POPLITES
TEXTVS QVADRAGESIMVS QVINTVS DE CVMVLIS ARENOSIS
TEXTVS QVADRAGESIMVS SEXTVS DE CONFLICTV
TEXTVS QVADRAGESIMVS SEPTIMVS DE VICTORIA INSIGNI
TEXTVS QVADRAGESIMVS OCTAVVS DE SECRETIS MVLIERVM CVBICVLIS
TEXTVS QVADRAGESIMVS NONVS DE LITTERA COF
TEXTVS QVINQVAGESIMVS DE VENTIS
TEXTVS QVINQVAGESIMVS PRIMVS DE MONTE SINAI
TEXTVS QVINQVAGESIMVS SECVNDVS DE STELLA
TEXTVS QVINQVAGESIMVS TERTIVS DE LVNA
TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVARTVS DE MISERATORE
TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVINTVS DE HORA CERTA IMMINENTE
TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEXTVS DE FERRO
TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEPTIMVS DE LITE CONTESTATA
TEXTVS QVINQVAGESIMVS OCTAVVS DE CONGREGATIONE
TEXTVS QVINQVAGESIMVS NONVS DE EXPERIENTIA PROBATA
TEXTVS SEXAGESIMVS DE ACIE ORDINATA
TEXTVS SEXAGESIMVS PRIMVS DE FERIA SEXTA
TEXTVS SEXAGESIMVS SECVNDVS DE SYCOPHANTIS
TEXTVS SEXAGESIMVS TERTIVS DE DEFRAVDATIONE MVTVA
TEXTVS SEXAGESIMVS QVARTVS DE REPVDIO
TEXTVS SEXAGESIMVS QVINTVS DE PROHIBITIONE
TEXTVS SEXAGESIMVS SEPTIMVS DE LITTERA NVM CALAMO
TEXTVS SEXAGESIMVS OCTAVVS DE HORA CERTA INFALIBILE
TEXTVS SEXAGESIMVS NONVS
TEXTVS SEPTVAGESIMVS DE NOE
TEXTVS SEPTVAGESIMVS PRIMVS DE DAEMONIBVS
TEXTVS SEPTVAGESIMVS SECVNDVS DE PANNIS INVOLVTO
TEXTVS SEPTVAGESIMVS TERTIVS DE FASCIS INVOLVTO
TEXTVS SEPTVAGESIMVS QVARTVS DE RESVRRECTIONE VNIVERSALI
TEXTVS SEPTVAGESIMVS QVINTVS DE HOMINE
TEXTVS SEPTVAGESIMVS SEXTVS DE LEGIONIBVS MISSIS ET MITTENDIS
TEXTVS SEPTVAGESIMVS SEPTIMVS QVAESTIO DE RE SVBLIMI PRAENVNTIATA
TEXTVS SEPTVAGESIMVS OCTAVVS DE ANGELIS AGONIZANTIBVS
TEXTVS SEPTVAGESIMVS NONVS DE IRATO FRONTE CORRVGATA
TEXTVS OCTVAGESIMVS DE COMPLICATIONE
TEXTVS OCTVAGESIMVS PRIMVS DE DIVISIONE CAELI
TEXTVS OCTVAGESIMVS SECVNDVS DECEPTORES IN MENSVRA ET PONDERE
TEXTVS OCTVAGESIMVS TERTIVS DE RVPTIONE CAELI IN DIVERSAS PARTES
TEXTVS OCTVAGESIMVS QVARTVS DE PLANETIS
TEXTVS OCTVAGESIMVS QVINTVS DE STELLA CVRRENTE, ALII POLO
TEXTVS OCTVAGESIMVS SEXTVS DE SVMMO CREATORE
TEXTVS OCTVAGESIMVS SEPTIMVS DE OBSERVATIONE DIEI IVDICII
TEXTVS OCTVAGESIMVS OCTAVVS DE DILVCVLO
TEXTVS OCTVAGESIMVS NONVS DE PATRIA VRBE
TEXTVS NONAGESIMVS DE SOLE
TEXTVS NONAGESIMVS PRIMVS DE NOCTE
TEXTVS NONAGESIMVS TERTIVSDE DIE CLARA
TEXTVS NONAGESIMVS QVARTVS DE DILATATIONE CORPORIS
TEXTVS NONAGESIMVS QVINTVS DE FICV
TEXTVS NONAGESIMVS SEXTVS DE AVSPICIO LECTIONIS
TEXTVS NONAGESIMVS SEPTIMVS DE SVPERNA DISPOSITIONE
TEXTVS NONAGESIMVS OCTAVVS NVMQVAM POTERANT
TEXTVS NONAGESIMVS NONVS DE TERRAE MOTV
TEXTVS CENTESIMVS DE EQVIS CVRSITANTIBVS
TEXTVS CENTESIMVS PRIMVS DE IVDICIO EXECVTIVO
TEXTVS CENTESIMVS SECVNDVS DE DISCEPTATIONE PLVRALITATIS
TEXTVS CENTESIMVS TERTIVS DE TEMPORE VESPERTINO
TEXTVS CENTESIMVS QVARTVS DE OBTRECTATORIBVS
TEXTVS CENTESIMVS QVINTVS DE ELEPHANTE
TEXTVS CENTESIMVS SEXTVS DE STIRPE CORAISCI
TEXTVS CENTESIMVS SEPTIMVS DE IVDICIO
TEXTVS CENTESIMVS OCTAVVS DE AMNE PARADISEO
TEXTVS CENTESIMVS NONVS DE INCREDVLIS
TEXTVS CENTESIMVS DECIMVS DE VICTORIA
TEXTVS CENTESIMVS VNDECIMVS DE EXITIO SIBI PROCVRATO
TEXTVS CENTESIMVS DVODECIMVS DE SINCERAE FIDEI PROFESSIONE
TEXTVS CENTESIMVS TERTIVS DE CIMVSDE SPLENDORE MATVTINO
TEXTVS CENTESIMVS DECIMVS QVARTVS DE HOMINIBVS
INDEX NOMINVM
Recommend Papers
Gran Bretaña y la independencia de la América Latina 1812-1830, tomo I
Gran Bretaña y la independencia de la América Latina 1812-1830, tomo I

308 39 29MB Read more

Nana Parte I
Nana Parte I

Tras enviudar, Peter Lowell se traslada con su hija a la punta más septentrional de la Costa Este de Estados Unidos, don

368 98 457KB Read more

Orissa (Parte I)
Orissa (Parte I)

419 62 586KB Read more

Los Cuatro Primeros Congresos de la Internacional Comunista - I Parte
Los Cuatro Primeros Congresos de la Internacional Comunista - I Parte

433 16 4MB Read more

El secreto de la vitalidad de Schoenstatt, Parte I: Espíritu y Forma 9789562465663
El secreto de la vitalidad de Schoenstatt, Parte I: Espíritu y Forma 9789562465663

Esta es la primera parte de la obra "El secreto de la vitalidad de Schoenstatt," el objetivo del P. Kentenich

176 64 382KB Read more

La Inseguridad Y La Seguridad Ciudadana En America Latina
La Inseguridad Y La Seguridad Ciudadana En America Latina

483 69 4MB Read more

V Congreso De la Internacional Comunista - I Parte
V Congreso De la Internacional Comunista - I Parte

397 124 6MB Read more

VI Congreso De la Internacional Comunista - I Parte
VI Congreso De la Internacional Comunista - I Parte

350 30 5MB Read more

Lirica Latina Medieval I
Lirica Latina Medieval I

355 66 9MB Read more

HISTORIA DE ROMA parte I
HISTORIA DE ROMA parte I

445 91 5MB Read more

Interpretatio Alcorani litteratis. Parte I, La traducción latina; introducción y edición crítica: Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica 840008876X, 9788400088767

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

17. Rubén Florio, Waltharius: Edición revisada, introducción, comentario y traducción castellana. Madrid y Bellaterra, 2002, pp. 196. ISBN 84-00-08063-7

Antonio García Masegosa

Antonio García Masegosa

19. Pedro Badenas de la Peña, Inmaculada Pérez Martín (Editores), Constantinopla 1453. Mitos y Realidades. Madrid, 2003, pp. 592. ISBN 84-00-08207-9

  5. José Martínez Gázquez, Historia Barlae et Iosaphat (Bibl. Nacional de Nápoles VIII.B.10). Madrid, 1997, pp. XXXIX+208+12 láms. ISBN 84-00-07708-3

24. Inmaculada Pérez Martín, Pedro Bádenas de la Peña (eds.), Bizancio y la Península Ibérica. De la Antigüedad Tardía a la Edad Moderna. Madrid, 2004, pp. 568. ISBN 84-00-08283-4 25. Concepción Neira Faleiro, La ‘Notitia Dignitatum’. Nueva edición crítica y comentario histórico. Madrid, 2005, pp. 697. ISBN 84-00-08415-2 26. Óscar de la Cruz Palma, La traducción latina del Corán atribuida al patriarca de Constantinopla Cirilo Lúcaris (1572-1638). Madrid, 2006, pp. 352. ISBN 84-00-08468-3 27. Pablo A. Cavallero, La antapódosis o retribución de Liutprando de Cremona. Madrid, 2007, pp. LXXII+368. ISBN: 978-84-00-08524-7 28. Juan Signes Codoñer, Francisco Javier Andrés Santos, La introducción al derecho (Eisagoge) del patriarca Focio. Madrid, 2007, pp. 571. ISBN: 978-84-00-08560-5

Germán de Silesia Parte I: La traducción latina: introducción y edición crítica

23. Eusebi Ayensa Prat, Cancionero griego de frontera. Madrid, 2004, pp. 320. ISBN 84-00-08249-4

Germán de Silesia INTERPRETATIO ALCORANI LITTERALIS

20. Eneas Silvio Piccolomini, Epístola a Mehmet II. Introducción, edición y traducción de Domingo F. Sanz. Madrid, 2004, pp. 204. ISBN 84-00-08213-3

22. Juana Torres Prieto, Raúl Glader. Historias del primer milenio. Madrid, 2004, pp. 304. ISBN 84-00-08233-8

INTERPRETATIO ALCORANI LITTERALIS Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica

31. Alberto Conejero López, Carmina Urbana Orientalium Graecorum. Poéticas de la identidad en la Canción urbana Greco-Oriental. Madrid, 2008, pp. 544. ISBN: 978-84-00-08696-1

  6. Francisco Javier Ortolá, Florio y Platzia Flora: una novela bizantina de época paleóloga. Madrid, 1998, pp. XIV+404+4 láms. ISBN 84-00-07781-4   7. Teresa Martínez Manzano, Constantino Láscaris, semblanza de un humanista bizantino. Madrid, 1998, pp. XII+246+13 láms. ISBN 84-00-07761-X   8. Francisco María Fernández Jiménez, El humanismo bizantino en San Simeon el Nuevo Teólogo. La renovación de la mística bizantina. Madrid, 2000, pp. XVI+303. ISBN 84-00-07859-4   9. Jorge Ameruzes de Trebisonda, El diálogo de la fe con el sultán de los turcos. Edición de Óscar de la Cruz. Madrid, 2000, pp. 234+7 láms. ISBN 84-00-07970-1 10. Eusebi Ayensa Prat, Baladas Griegas. Estudio formal, temático y comparativo. Madrid, 2000, pp. XX+424+6 láms. ISBN 84-00-07861-6 11. Nicanor Gómez Villegas, Gregorio de Nacianzo en Constantinopla. Ortodoxia, heterodoxia y régimen Teodosiano en una capital cristiana. Madrid, 2000, pp. 234+2 mapas. ISBN 84-00-07987-6

NUEVA ROMA 32

12. Óscar de la Cruz Palma, Barlaam et Iosaphat. Version vulgata latina. Madrid, 2001, pp. 578+8 láms. ISBN 84-00-07925-6 13. Vicente Fernández González, La ciudad de las ideas. La traducción y recepción españolas de la poesía de Constantino Cavafis. Madrid, 2001, pp. XXVI+462. ISBN 84-00-0603-4 14. Juan Signes Codoñer, Carmen Codoñer Merino, Arantxa Domingo Malvadi, Biblioteca y epistolario de Hernán Núñez de Guzmán (El pinciano). Una aproximación al humanismo español del siglo XVI. Madrid, 2001, pp. XX+534-+24 láms. ISBN 84-00-07921-3

29. Enrique Santos Marinas, La cultura material de los primitivos eslavos. Un estudio sobre el léxico de los evangelios. Madrid, 2008, pp. 426. ISBN: 978-84-00-08649-7 30. David Hernández de la Fuente, “Bakkhos Anax”. Un estudio sobre Nono de Panópolis. Madrid, 2008, pp. 288. ISBN: 978-84-00-08693-0

Últimos títulos publicados   4. Francisco Javier Juez Gálvez, Blasii Kleiner Archivium Tripartitum Inclytae Provinciae Bulgariae. Madrid, 1997, pp. VII+438+7 láms. ISBN 84-00-07690-7

18. María López Villalba, Traducir la revolución. La nueva constitución política de Rigas de Velestino. Madrid, 2003, pp. 224. ISBN 84-00-08174-9

21. Enrique Montero Cartelle, Alberto Alonso Guardo, Los “Libros de Suertes” medievales: Las Sortes Sanctorum y los Prenostica Socratis Basilei. Estudio, traducción y edición crítica. Madrid, 2004, pp. 304. ISBN 84-00-08216-8

Colección “NUEVA ROMA”

NUEVA ROMA

32 CSIC

CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS

15. Inmaculada Pérez Martín, Miguel Atiliates, Historia. Madrid, 2002, pp. LXXI+229+386+4 láms.+4 mapas. ISBN 84-00-08014-9 16. Miguel Cortés Arrese, El descubrimiento del arte bizantino en España. Madrid, 2002, pp. XV+211+21 láms. ISBN 84-00-08040-8

Germán de Silesia INTERPRETATIO ALCORANI LITTERALIS Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica

Nueva Roma Bibliotheca Graeca et Latina Aevi Posterioris 32

Comité editorial Pedro Bádenas de la Peña (Director) Antonio Bravo García (Universidad Complutense de Madrid) José Martínez Gázquez (Universidad Autónoma de Madrid) Ciriaca Morano Rodríguez (CSIC) Aurelio Pérez Jiménez (Universidad de Málaga) Juan Signes Codoñer (Universidad de Valladolid) Inmaculada Pérez Martín (Secretaria) Consejo asesor Luis Alberto de Cuenca y Prado (CSIC) Natalio Fernández Marcos (CSIC) Yorgos Kejayoglu (Universidad de Salónica) Alessandro Musco (Universidad de Palermo) Johannes Niehoff-Panayotidis (Universidad Libre de Berlín) John Victor Tolan (Universidad de Nantes)

Antonio García Masegosa

Germán de Silesia INTERPRETATIO ALCORANI LITTERALIS Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica

NUEVA ROMA 32

CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS MADRID 2009

Reservados todos los derechos por la legislación en materia de Propiedad Intelectual. Ni la totalidad ni parte de este libro, incluido el diseño de la cubierta, puede reproducirse, almacenarse o transmitirse en manera alguna por ningún medio ya sea electrónico, químico, mecánico, óptico, informático, de grabación o fotocopia, sin permiso previo por escrito de la editorial. Las noticias, asertos y opiniones contenidos en es­ta obra son de la exclusiva responsabilidad del autor o autores. La editorial, por su parte, sólo se hace responsable del interés científico de sus publicaciones. Esta obra se publica con la ayuda del Proyecto de Investigación «La percepción del Islam en la Europa cristiana. Traducciones latinas del Corán. Literatura latina de controversia», FFI2008-06919-C02-02/ FILO, de la DGI MICINN y del Projecte de Reserca Consolitat 2009 SGR 00824 de la AGAUR de la Generalitat de Catalunya.

Datos de la Publicación García Masegosa, Antonio Germán de Silesia; Interpretatio Alcorani litteralis. Parte I: la traducción latina, introducción y edición crítica. Nueva Roma, vol. 32 540 pp. 1 lámina. 1.  Traducción latina del Corán.  2.  Literatura apologética cristiana.  3.  Diálogo interreligioso. 4.  Edad moderna.

Catálogo general de publicaciones oficiales http://www.060.es

©  CSIC ©  Antonio García Masegosa NIPO: 472-09-103-6 ISBN: 978-84-00-08876-7 Depósito Legal: M. 37.743-2009 Preimpresión, impresión y encuadernación: Sociedad Anónima de Fotocomposición Talisio, 9. 28027 Madrid Impreso en España. Printed in Spain En esta edición se ha utilizado papel ecológico sometido a un proceso de blanqueado ECF, cuya fibra procede de bosques gestionados de forma sostenible.

[7]

ÍNDICE PRESENTACIÓN INTRODUCCIÓN A. El autor B. La obra C. Criterios de edición D. Los manuscritos

TRADUCCIÓN LATINA DEL CORÁN Ad lectorem Praefatio Textus proemialis Textus primus De uacca Textus secundus De familia Aamram Textus tertius De mulieribus Textus quartus De mensa Textus quintus De animantibus Textus sextus De limitibus paradisi et inferni Textus septimus De spoliis diuidendis Textus octauus De paenitentia Textus nonus De Iona Textus decimus De Hud Textus undecimus De Ioseph Textus duodecimus De tonitru Textus decimus tertius De Abraham Textus decimus quartus De cauernis petrarum Textus decimus quintus De apibus Textus decimus sextus De profectione nocturna Textus decimus septimus De antro Textus decimus octauus De Maria Textus decimus nonus Ta, ha Textus uigesimus De prophetis Textus uigesimus primus De peregrinatione Textus uigesimus secundus De fidelibus Textus uigesimus tertius De luce Textus uigesimus quartus De Forcano Textus uigesimus quintus De poetis Textus uigesimus sextus De formicis Textus uigesimus septimus De historia singulari Textus uigesimus octauus De aranea Textus uigesimus nonus De Graecis Textus trigesimus De Locman Textus trigesimus primus De uera adoratione Textus trigesimus secundus De sectis conspiratorum Textus trigesimus tertius De Saba Textus trigesimus quartus De conditore Textus trigesimus quintus De litteris iae, sin Textus trigesimus sextus De agminibus ordinatis

11 13 13 17 23 24

31 33 35 39 41 65 79 93 105 125 145 153 169 181 191 199 203 207 211 219 227 235 241 249 255 261 267 273 279 287 293 301 307 311 315 317 323 329 333 337

8 ÍNDICE

Textus trigesimus septimus De littera ssad et Dauid Textus trigesimus octauus De catenis se inuicem urgentibus Textus trigesimus nonus De fidele uero Textus quadragesimus De uera adoratione Textus quadragesimus primus Conciliabuli secreti Textus quadragessimus secundus De opere phrygio Textus quadragessimus tertius De fumo Textus quadragesimus quartus De sessione supra poplites Textus quadragesimus quintus De cumulis arenosis Textus quadragesimus sextus De conflictu Textus quadragesimus septimus De uictoria insigni Textus quadragesimus octauus De secretis mulierum cubiculis Textus quadragesimus nonus De littera cof Textus quinquagesimus

  • De uentis Textus quinquagesimus primus De monte Sinai Textus quinquagesimus secundus De stella Textus quinquagesimus tertius De Luna Textus quinquagesimus quartus De Miseratore Textus quinquagesimus quintus De hora certa imminente Textus quinquagesimus sextus De ferro Textus quinquagesimus septimus De lite contestata Textus quinquagesimus octauus De congregatione Textus quinquagesimus nonus De experientia probata Textus sexagesimus De acie ordinata Textus sexagesimus primus De feria sexta Textus sexagesimus secundus De sycophantis Textus sexagesimus tertius De defraudatione mutua Textus sexagesimus quartus De repudio Textus sexagesimus quintus De prohibitione Textus sexagesimus sextus De regno Textus sexagesimus septimus De littera ‘num’ calamo Textus sexagesimus octauus De hora certa infalibile Textus sexagesimus nonus Textus septuagesimus De Noe Textus septuagesimus primus De daemonibus Textus septuagesimus secundus De pannis inuoluto Textus septuagesimus tertius De fascis inuoluto Textus septuagesimus quartus De resurrectione uniuersali Textus septuagesimus quintus De homine Textus septuagesimus sextus De legionibus missis et mittendis Textus septuagesimus septimus Quaestio de re sublimi praenuntiata Textus septuagesimus octauus De angelis agonizantibus Textus septuagesimus nonus De irato fronte corrugata Textus octuagesimus De complicatione Textus octuagesimus primus De diuisione caeli Textus octuagesimus secundus Deceptores in mensura et pondere Textus octuagesimus tertius De ruptione caeli in diuersas partes Textus octuagesimus quartus De planetis Textus octuagesimus quintus De stella currente, alii polo Textus octuagesimus sextus De summo creatore

    343 347 353 359 363 367 373 375 379 383 387 391 393 395 399 401 403 407 411 415 419 421 423 425 427 429 431 433 435 437 439 441 443 445 447 449 451 453 455 457 459 461 463 465 467 469 471 473 475 477

    ÍNDICE 9

    Textus octuagesimus septimus De obseruatione diei iudicii Textus octuagesimus octauus De diluculo Textus octuagesimus nonus De patria urbe Textus nonagesimus De Sole Textus nonagesimus primus De nocte Textus nonagesimus tertius. De die clara Textus nonagesimus quartus. De dilatatione corporis Textus nonagesimus quintus. De ficu Textus nonagesimus sextus. De auspicio lectionis Textus nonagesimus septimus. De superna dispositione Textus nonagesimus octauus. Numquam poterant Textus nonagesimus nonus. De terrae motu Textus centesimus. De equis cursitantibus Textus centesimus primus. De iudicio executiuo Textus centesimus secundus. De disceptatione pluralitatis Textus centesimus tertius. De tempore uespertino Textus centesimus quartus. De obtrectatoribus Textus centesimus quintus. De elephante Textus centesimus sextus. De stirpe Coraisci Textus centesimus septimus. De iudicio Textus centesimus octauus. De amne paradiseo Textus centesimus nonus. De incredulis Textus centesimus decimus. De uictoria Textus centesimus undecimus. De exitio sibi procurato Textus centesimus duodecimus. De sincerae fidei professione Textus centesimus tertius decimus. De splendore matutino Textus centesimus decimus quartus. De hominibus INDEX NOMINUM

    479 481 483 485 487 489 491 493 495 497 499 501 503 505 507 509 511 513 515 517 519 521 523 525 527 529 531 533

    [11]

    PRESENTACIÓN La publicación de la edición crítica del Alcoranus Latinus de Germán de Silesia, realizada por Antonio García Masegosa, Profesor Titular de Filología Latina de la Universidad de Vigo y miembro del Proyecto de investigación “Islamolatina”, es un importante resultado del objetivo de edición de las traducciones latinas del Corán que se lleva a cabo en la Universidad Autónoma de Barcelona y representa la superación de una nueva meta en el desarrollo de sus trabajos, cuyo objetivo es editar los textos de contenido islámico traducidos al latín para su conocimiento y difusión en el ámbito cristiano latino occidental. La edición ofrece un estudio detallado de cuanto hoy se conoce en el estudio de la vida y obra de Germán de Silesia y sobre el método y particularidades de su traducción latina, del mayor interés para los estudiosos. El editor, a lo largo de varios años de esfuerzo filológico minucioso, ha realizado la ardua tarea de lectura, colación, estudio y reorganización de los manuscritos que culmina en la edición crítica de un texto inédito que se añoraba por parte de los estudiosos interesados y que ayudará a ensanchar el conocimiento de la obra del orientalista Germán de Silesia y a analizar su valiosa aportación a la historia de las traducciones latinas del Corán en Occidente, que se inició en 1143 con la iniciativa del Abad de Cluny, Pedro el Venerable “en las riberas del Ebro”, y que llega hasta finales del siglo XVII durante su retiro en el Monasterio de San Lorenzo del Escorial. Germán de Silesia, un orientalista experimentado merced a sus viajes y estancias en los países del próximo y lejano Oriente, como él mismo señala en el Prólogo de su obra, puso todos sus conocimientos al servicio de una traducción latina del Corán más ajustada y fiel al espíritu del texto coránico que sirviese mejor a los intereses de la Iglesia en su misión evangelizadora. Una tarea de cuya magnitud se muestra consciente y para la que cree disponer de la mejor preparación y en la que sabe que muchos han fracasado. Como la publicación del texto inédito de La traducción latina del Corán atribuida al patriarca de Constantinopla Cirilo Lúcaris (1572-1638) por parte de Oscar de la Cruz, también en la colección Nueva Roma, la edición que nos ofrece Antonio García Masegosa es la aportación de un nuevo texto inédito, importante para el conocimiento de los procesos de percepción del Islam por parte de la Cristiandad latina, que testimonia, todavía a finales del siglo XVII, la vigencia e importancia que se concedía en la Europa ilustrada al texto latino del Corán como instrumento principal de conocimiento acerca del Islam. Con su publicación se enriquece y consolida el empeño de aunar voluntades para el estudio y la edición de las obras que influyeron de manera decisiva en la percepción de la doctrina del Islam y la vida de Mahoma en el Occidente cristiano. José Martínez Gázquez

    [13 ]

    INTRODUCCIÓN A. EL AUTOR1 Son muy pocas las noticias biográficas que tenemos del P. Germán de Silesia2. Únicamente Wadding, biógrafo de algunos escritores de la orden de los franciscanos, le dedicó unas pocas líneas. Todo lo demás que sabemos de él nos es conocido a través de los prefacios o notas que aparecen en sus libros o manuscritos, o de una forma circunstancial en cartas o documentos de la época. Dominicus Germanus de Silesia nació en Shurgast,3 cuyo nombre actual es Skorogoszcz (Polonia), aldea del obispado de Breslau. La fecha que propone F. Richard, 1558,4 sin aclarar el origen de su información tiene muchas posibilidades de ser la correcta ya que en 1636, cuando dedica su primera obra impresa al cardenal Francisco Barberino, ya había estado cuatro años en Oriente, siendo ya sacerdote y por tanto un hombre adulto. Dado que murió octogenario, como diremos más adelante, esta fecha es válida para hacer un cómputo verosímil de 82 años de vida. Germán de Silesia abrazó pronto la vida religiosa en la orden de los fratres minores de la observancia reformada en el año 1624. Es muy probable que dada su edad, 36 años, ya estuviese consagrado sacerdote. En 1630 se encontraba en Roma. Se dedicó al estudio de las lenguas orientales poniendo las bases de sus futuros conocimientos en el monasterio de san Pietro in Montorio5, en Roma, donde recibió lecciones de Thomas Obicini sobre la lengua árabe y posiblemente de copto y sirio, lenguas que éste había aprendido durante sus misiones, principalmente en Jerusalén. Posiblemente a finales de este mismo año o a comienzos del siguiente marchó a Oriente donde permaneció cuatro años en un país de lengua árabe, sin que podamos decir exactamente dónde, aunque hay muchas posibilidades de que fuese en Palestina6. Volvió a Roma posiblemente a comienzos de 1635. Comenzó a enseñar árabe en la primavera de 1636. Obtuvo el título de lector linguarum orientalium en el mismo colegio de san Pedro y es probable que sustituyese como profesor en 1

    Este trabajo ha sido elaborado en el marco del proyecto de investigación HUM2004-03957-C02-02/FILO, financiado por el Ministerio de Educación y Ciencia, cuyo investigador principal es el Prof. Dr. D. José Martínez Gázquez (Universidad Autónoma de Barcelona); y 2005SGR00538 de la AGAUR de la Generalitat de Cataluña. 2 La presente introducción es en gran parte deudora de la obra MARCEL DEVIC.- "Une traduction inédite du Coran". Journal Asiatique. Huitième série. Tome premier. Paris, 1883, pp. 342-406. Igualmente debe algunos datos biográficos al artículo de F. RICHARD "Le franciscain Dominicus Germanus de Silesie, grammarien et auteur d´Apologie en Persan". Islamocristiana X. 1984, pp. 91-107. 3 Este dato de su biografía y algunos otros aparecen en la presentación de la obra: "...per fratrem Dominicum Germanum de Silesia, episcopatus Wratislauiensis, ex oppido Schugart. Ordinis Minorum prouinciae Romae reformatae, S. Theologiae lectorem et linguarum orientalium magistrum. Prouinciae suae ac totius ordinis patrem et olim S. Sedis Apostolicae auctoritate, missionis Tartariae praefectum. In regio conuentu Sancti Laurentii Escurialensi, ordinis R.R P.P. S. Hierononymi, Ecclesiae doctoris maximi". 4 Ver F. RICHARD, op. cit., p. 91. 5 La escuela estaba patrocinada por la Sagrada Congregación de la Propagación de la Fe. 6 "Quod tempus, quattuor annorum curriculo, transegi in Oriente, linguae arabicae exercitationibus dandum existimaui". In Fabrica linguae Arabicae cum interpretatione latina... Dedicatoria, p. 1.

    14 INTRODUCCIÓN

    dicho colegio al propio Obicini, que había muerto en 1638. También le sustituyó como miembro de la comisión para la edición de la Biblia árabe. Sabemos que en 1639 seguía en el monasterio. Parece cierto que dedicó buena parte de su tiempo a escribir, ya que fue antes de su segunda partida cuando publicó sus únicas obras a imprenta. La primera de ellas tiene un largo título: Fabrica overo Dittionario della lingua volgare arabica et italiana, copioso de voci e locutioni, con osservare la frase dell' altra lingua. Está fechada en 1636, y a pesar de su largo título es una simple gramática de árabe vulgar. Tres años más tarde publicó Fabrica linguae Arabicae cum interpretatione Latina et Italica, accommodata ad usum linguae uulgaris et scripturalis. A pesar de que obtuvo algunos elogios, ambas obras son bastante mediocres, si bien tuvieron el valor de ser pioneras y útiles en un momento en que los estudiosos no disponían de otros medios, excepto la obras de Rapheleng y de Giggei, diccionarios árabe-latín de valor. Debemos suponer que Germán sólo pretendía dotar a los misioneros de un material necesario para el estudio de la lengua árabe.7 Por la misma época, 1638, publicó un tratado religioso en árabe y en latín titulado Antitheses fidei, que se encuentra perdido en la actualidad, o que al menos no ha podido ser localizado para este trabajo. El 24 de marzo de 1645 la Sagrada Congregación para la Propagación de la Fe le nombra prefecto de una misión que debe emprender en la Gran Tartaria, en Samarcanda. El 23 de abril se le asigna como compañero de misión al padre Francesco di Capradosso, que aun era estudiante en san Pietro. Se le comunica que el tercer miembro de la misma debería ser un sacerdote, que se les uniría en viaje. Fue designado un franciscano polaco llamado Krzystof Fantiski. No sabemos si finalmente se les unió, porque los documentos que poseemos a veces hablan de dos y a veces de tres sacerdotes, pero sí es cierto que Germán de Silesia y Francesco di Capradosso se encuentran en Ispahan en diciembre de 1647.8 ¿Cuál fue el motivo de esta misión? Cabe pensar que iban a llevar asistencia espiritual a los cautivos cristianos que podrían encontrarse allí. Pero hay quien ha buscado otros motivos: un arzobispo armenio venido de Nakhtchevan, en la Armenia persa, había transmitido a Roma una información que poseía, recibida a su vez de un mercader armenio, que había vuelto de Asia central. Según esta información podría haber poblaciones cristianas entre los kalmuks, pues el mercader había viso "una comunidad reunida en una gran sala en torno a un viejo venerable que llevaba un peinado imitando a una mitra". Esto hacía suponer que se trataba de una comunidad de cristianos nestorianos que subsistían en Samarkanda entre los kalmuks.9 Esta misión apostólica casi con toda seguridad fue un fracaso, ya que los misioneros no pudieron llegar a su destino. La frontera entre la Persia safavide chiita y el reino sunita de los ozbekos era muy difícil de atravesar a causa de las continuas hostilidades entre ambos pueblos. Pensamos que el punto más lejano de su viaje pudo ser Mashad. Pasó en Ispahan gran parte de esta segunda estancia en Oriente, pues todavía estaba en esta ciudad en 1650. Allí desempeñó de manera simbólica la función de prefecto apostólico de la misión en la gran Tartaria, según podemos leer en uno de los escolios de su traducción del Corán. Este título de "prefecto en la gran Tartaria" debió ser muy apreciado por Germán, 7

    Al respecto afirma en su dedicatoria a la Sagrada Congregación: "Villissimus homuncio et seruus plane inutilis ... opus humile quidem, sed, ni fallor, utile omnibus operariis tuis, ac praesertim illas regiones, in quibus ferreae illae mahhommaedicae legis spinae totam fere fidei saluificae sementem suffocarunt, excolentibus...". 8 P. CARLOS ALONSO, O.S.A., "El P. José del Rosario y la Misión agustiniana de Persia". Analecta Augustiana, XXIX, Roma, 1966, p. 311. El padre José escribe el 2 de febrero de 1649 que han llegado los dos después de 14 meses en Ispahan. 9 H. CHICK., A Chronicle of the Carmelites in Persia and the Papal Mission of the XVIIth und XVIIIth Centuries. Londres, 1939, I, p. 393.

    INTRODUCCIÓN 15

    pues casi siempre lo hace figurar al comienzo de sus obras. Sabemos que estuvo algún tiempo en Qom, ciudad del actual Irán entre Kazbin e Ispahan, y en Mechhed en el Khurasan, según cuenta en los scholia de la Interpretatio Alcorani.10 En un libro de recuerdos fechado alrededor de 165711 el padre Sebastián Manrique, prior de los agustinos, escribe: Durante unos cuatro años hemos tenido en nuestra misión de Ispahan los dos sacerdotes enviados para esta misión de Samarkanda.

    En una carta que escribe el propio Germán al cardenal Capponi, prefecto de la Sagrada Congregación de la Propagación de la fe, fechada en Ispahan, el 4 de julio de 1649, le comunica a su superior que está con su compañero esperando poder llegar al destino de su prefectura, pero que ha observado que todas la caravanas que van de Constantinopla a Bokhara descargan sus mercancías en Mashad, o en el mejor de los casos, si consiguen continuar, en Khorasan, es decir en Herat, que es la última población del reino de Persia. 12 Tenemos un último documento que nos habla del fracaso de esta misión. Un padre jesuita de Ispahan escribe haciendo referencia al intento de abrir un camino hacia la China:13 No sólo los padres de nuestra orden, sino también la Congregación de la Propagación de la Fe, habían deseado abrir un camino. Enviaron tres padres de la orden de san Francisco, los cuales no pudieron llegar a su destino, porque no encontraron a nadie que quisiera conducirles, de tal suerte que tuvieron que regresar sin poder hacer nada después del enorme gasto que había supuesto viajar desde Roma hasta los últimos confines de Persia.

    Esta prolongada estancia en Ispahan fue sin embargo muy útil a Germán para perfeccionar sus conocimientos de la lengua árabe y sobre todo de la persa. Pudo ampliar sus estudios sobre el Corán, que le habrían de ser tan útiles para su futura traducción. El propio Germán escribe una carta fechada en esa ciudad el 22 de agosto de 1650, en la que en cierto modo justifica su dedicación al estudio en la necesidad de hacer algo útil ante la imposibilidad de llegar a Tartaria ante el estado de guerra permanente y las demás dificultades, como los peligros del viaje y la falta de medios. Explica en ella que ha compuesto un Veni-mecum ad Christianos en árabe, persa y turco con una traducción latina. Esta obra estaba dirigida a los cristianos orientales. También informa de la composición de un Veni-mecum ad Mohhammaedanos14 destinado a los musulmanes. Igualmente habla de la composición de un manual introductorio a las lenguas árabe, persa y turca destinado a los religiosos misioneros que tendrían que utilizar las mencionadas lenguas,15 Introductorium practicum in linguas Arabicam, Persicam, Turcicam. 10

    "Chom in Maedia, in qua ciuitate est uniuersitas famosa Persarum". Ver op. cit., fol. 50v del manuscrito M. Véase Sigla. 11 P. CARLOS ALONSO, O.S.A., "El convento agustiniano de Ispahan durante el periodo 1621-1671, documentación inédita", en Analecta Augustiana, XXXVI, Roma, 1973, pp. 275-276. Documento nº 30. 12 Ibid., p. 272. Documento nº 27. 13 Archivos de las Misiones extranjeras (M.P.E), París, vol. 349, p. 89, copia de una carta del padre Alejandro de Rodas a un jesuita, fechada el 11 de septiembre de 1659. 14 Su título completo es Veni-mecum ad Mohammaedanos ex Alcorano contra Alcoranum, pro defensione euangelicae ueritatis. Está en el Escorial, ms. latin &.IV.15, ff. 280 y ss. Es autógrafo de Germán, aunque dadas las explicaciones que da en la praefatio es posible que no se trate de la misma obra que anunció en Ispahán, o que la ampliara posteriormente en el Escorial. F. RICHARD en su artículo citado dedica en especial unas páginas (100-105) al esudio de esta obra. 15 Introductorium practicum in linguas Arabicam, Persicam, Turcicam, collectum et obseruatum per plures annos in orientalibus prouinciis, ac tandem in regia Escurialensi Bibliotheca Conuentus RR. PP ordinis S. Hiernonymi, haud ulli secunda, organice concinnatum, opera ac studio P. F. Dominici Germani de Silesia...

    16 INTRODUCCIÓN

    Aquí se nos acaban los datos de sus estancias en tierras orientales. Terminada su misión o interrumpida a causa de su fracaso, abandona Ispahan en 1651 y vuelve a Roma.16 Cuando volvemos a localizar su pista lo encontramos ya en España, concretamente en el monasterio de los jerónimos del Escorial. ¿Por qué el Escorial? Posiblemente porque su biblioteca albergaba en aquel momento la mejor colección de manuscritos orientales con comentarios sobre el Corán y tratados relativos a la religión musulmana,17 cosa que no podía encontrar ni en Roma ni en todas las bibliotecas monásticas de Italia. Tal vez sus superiores decidieran premiarlo con un merecido descanso en unas condiciones de trabajo que le eran altamente favorables. Hay un apunte de Casiri, que afirma que fue intérprete de lengua árabe del monarca reinante, el rey Felipe IV,18 pero no tenemos más noticias al respecto. En el monasterio del Escorial pasó los últimos años de su vida y compuso sin duda la obra que estamos estudiando, la Interpretatio Alcorani litteralis, entre los años 1650 y 1669 como fechas post y ante quam respectivamente, si hacemos caso al explicit del principal manuscrito que dice textualmente: "Explicit Interpretatio litteralis Alcorani, in uigilia S. Mathiae19 Apostoli anno milesimo sexcentesimo sexagesimo nono". Sin embargo la fecha de 1669 es un término relativo, porque, como diremos más adelante, siguió trabajando en el perfeccionamiento de la obra hasta su muerte, acaecida 19 meses después. Su prolongada estancia en el Escorial durante los últimos 18 años de su vida, le dio además la oportunidad de revisar alguna de sus obras anteriores, como la Textura noua Logicae Solanae.20 Debemos suponer que su estancia en el monasterio se vio rodeada de una aureola de prestigio y que tuvo discípulos a los que transmitió sus vastos conocimientos de las lenguas orientales. Tenemos incluso el nombre de cuatro de ellos.21 Murió el 28 de septiembre de 1670, según consta en un apunte al margen de uno de los manuscritos de Germán hecho por el bibliotecario del Escorial.22 Sus restos se encuentran en la sepultura número 43, sexto nivel, según una información que nos ha sido transmitida oralmente por el bibliotecario del monasterio del Escorial y que no hemos comprobado personalmente. Como es conocido, los archivos del convento de los jerónimos desaparecieron sin dejar rastro. Por tanto no se han encontrado hasta el momento datos documentados escritos sobre la fecha de su muerte al margen de los ya citados. Lo que sí es seguro, si damos crédito a un texto escrito de su puño y letra al final del Ad lectorem que encabeza la edición de la Interpretatio Alcorani, es que murió ya octogenario. El texto es una petición de disculpa al lector, amparándose en su avanzada edad, si es que éste no encuentra (CASIRI la cataloga con el número MDCXXVIII). Este Introductorium practicum fue revisado por Germán durante su estancia en el Escorial. Sobre él hace un interesante análissis el profesor Francis Richard en el artículo citado en la nota 2, pp. 96-97. 16 C. ALONSO, El padre José..., p. 133. Aquí se dice que Germán de Silesia está todavía en Ispahan a finales de julio de 1651. 17 Es conocido que la biblioteca sufrió un incendio el 7 de junio de 1671. Aun así fueron muchos los libros y manuscritos que se salvaron. 18 CASIRI, Bibliotheca Escurialensis. T. I. Madrid, 1760, p. 543. 19 La festividad de san Matías en la época tenía lugar el 24 de febrero. 20 Textura noua Logicae Solanae arabico-latino data, latino ordine, arabice concinnata. Ex diuersis Arabum praecipuorum doctorum scriptis congesta, uariisque figuris illustrata... Tiene 44 folios (Manuscritos latinos del Escorial &.IV.15, ff. 148 - 191). No es autógrafa, pero tiene correcciones de mano del autor. (CASIRI la reseña con el número MDCXXVI.) 21 ZARCO CUEVAS, J., Catálogo de los manuscritos Castellanos de la Real Biblioteca del Escorial, Madrid, 1924, nº 28, pp. LXIX-LXXI. Los discípulos citados son los padres Francisco de Morata, Rafael de Céspedes, Matías de Algete y Manuel de Chaves. 22 Esta información sobre la fecha concreta de su muerte, así como el año de su nacimiento nos ha sido gentilmene facilitada por el profesor Francis Richard.

    INTRODUCCIÓN 17

    agradable la obra que va a leer. Por tanto debía tener 82 años al morir. El texto al que hacemos referencia es el siguiente: Quodsi gratum repereris, interpretem existimato, si uero ingratum, uti paraphrasten supra octuagenarium, excusatum habeto. Vale.23

    Al margen de las tres obras publicadas en imprenta, y de las que ya hemos hablado anteriormente de forma explícita, Germán escribió otras de las que simplemente haremos mención: Annotationes de Deo uno et trino, materia digesta, sed adhuc non suo ordine dsiposita. 24 De praecipuis Religionis fundamentis.25 De diuinis nominibus. Selectiores sententiae ex Arabum libris collectae. Regola della declinatione dei nomi della lingua Turchesca. Prognosis interpretationis litteralis Alcorani. Tractatus de diuinis processionibus et de Incarnatione Verbi Dei. Impugnatio Alcorani.

    B. LA OBRA La Interpretatio Alcorani litteralis26 es parte de ese grupo de obras que han sido catalogadas conjuntamente con el epígrafe "Las traducciones latinas del Corán", sobre el que se ha escrito ya suficientemente,27 de modo que quedemos excusados de hacerlo aquí de un modo explícito y extenso, por más que en el transcurso de esta introducción hagamos breves alusiones a algunas de ellas. Sin embargo, esta obra que ofrecemos al lector en su primera edición crítica es algo más que una simple traducción. Las traducciones al uso pretendían ofrecer a los teólogos un material necesario para que éstos pudieran fundamentar sus teorías de rechazo a la doctrina islamista. Esta obra contiene ambos trabajos, por un lado el texto coránico traducido al latín, a una lengua comprensible para los occidentales, y por otro el comentario teológico, por lo que podríamos afirmar que Germán no sólo ofrece un material para los teólogos, sino que también lo utiliza él mismo como tal y hace ya la refutación. Está por tanto estructurada de forma que a un Textus, de la extensión y con el contenido que Germán creyó oportunos, sin seguir ningún criterio concreto, sigue siempre un Scholium con un comentario teológico sobre el texto previamente traducido, en cuyo contenido, valor doctrinal, etc., nosotros como filólogos no vamos a entrar.

    23

    GERMÁN DE SILESIA. Interpretatio Alcorani. "Ad lectorem". Manuscrito Escorial L.I.3, fol. 334v. Ms. Latin b.III.21 del Escorial. ff. 1-47. Es simplemente un conjunto de notas sobre Trinidad en defensa de su unidad, pero sin datos que puedan facilitarnos fecha ni lugar de composición. 25 De praecipuis Religionis fundamentis, uidelicet de Deo uno et trino, nec non de sacrosancto Verbi Diuini incorporati mysterio: quaestionibus a Mahometanis proponi solitis respondetur. Tractatus theologico dogmaticus persice ac latine conscriptus. Codex autographus, eleganter exaratus in Regia Persidis urbe Hispahana, anno Christi 1647 (CASIRI, Christiani, in 4º, MDCXXV). 26 En los manuscritos aparecen indistintamente intercambiados Alcorani y litteralis, por tanto no está muy claro si es Interpretatio Alcorani litteralis o litteralis Alcorani. 27 Ver MARTÍNEZ GÁZQUEZ, J., "Las traducciones latinas medievales del Corán: Pedro el Venerable, Robert de Ketton, Marcos de Toledo y Juan de Segovia", Eufrosine n. 31 (2003), pp. 491-503. M. TH. D’ ALVERNY, "Deux traductions latines du Coran au Moyen Age", en Archives d’ histoire doctrinale et litteraire du Moyen Age, XVI (1947-1948), pp. 69-131. DE LA CRUZ PALMA, O., La traducción latina del Corán atribuida al patriarca de Constantinopla Cirilo Lúcaris (1572-1638). CSIC. Madrid, 2006. Etc. 24

    18 INTRODUCCIÓN

    INTRODUCCIÓN 19

    En este punto debemos reiterar algunas ideas ya expuestas en un artículo publicado recientemente, cuando la publicación de esta obra estaba todavía en sus comienzos.28 Para conocer la capacidad como traductor de Germán, es importante transcribir la opinión personal de Casiri, en la que afirma de Germán que era theologus sane insignis, sed arabica eruditione non adeo excultus.29

    Parecida opinión nos transmite F. Richard: Le P. Germanus a été jugé meilleur théologien qu’ il ne fut philologue ou grammairien…30

    Germán, sin embargo, no hubiera compartido estas opiniones de haber llegado a conocerlas, ya que personalmente estaba convencido de que tenía conocimientos no mediocres no sólo de la lengua árabe sino también del turco y del persa: Et ego de me ipso fateor non obstante commoditate tam diuersarum expositionum et non immediocri etiam praxi linguae Arabicae nisi quoque Persici ac Turcici.31

    Tampoco Devic comparte la opinión de Casiri y argumenta que éste escribe un siglo después, habiendo conocido a otros arabistas insignes y posiblemente sin haber leído la Interpretatio Alcorani.32 Enlazando con estas afirmaciones previas podríamos preguntarnos si estamos ante una buena traducción latina del Corán. En estos momentos nos es imposible contestar de forma fehaciente, pero la mejor forma de cooperar a que algún arabista lo haga en su momento es contribuir con este trabajo de divulgación editando la obra. Devic afirma que la traducción del texto del Corán es por lo general muy fiel y literal, si bien en otro lugar afirma que "Son Interpretatio reste encore bien éloigné de la perfection".33 Afirmación que por el momento queda en el aire, pues en su momento será imprescindible hacer un estudio concreto, con la contribución de un arabista, para determinar hasta qué punto es cierta. Siempre tiene que quedar una duda relativa cuando se trata de una traducción realizada por alguien con fines hostiles, para poder atacar los puntos débiles de la doctrina islámica. En este aspecto ya se ha constatado en más de una ocasión la existencia de traducciones que forzaban o tergiversaban de forma deliberada el texto de la traducción para que éste resultase más repulsivo o erróneo.34 Sin embargo Germán se adelanta a esta posible duda de los futuros lectores y hace hincapié en que traduce absolutamente todo lo que encuentra. Y afirma que su conciencia nunca le echará en cara el haber tergiversado cambiando u omitiendo el texto escrito en lengua árabe: Tu ergo, studiose lector, lege primum quartum Esdrae librum, et postea cum hac nostra "Interpretatione litterali Alcorani" diligenter confer et reperies quicquid crebrius uertendo et reuertendo sollicitius didici atque obseruaui rudi latinitati (quantum Deus concessit) tradidi. Et nequaquam de pura arabica ueritate quidquam mutasse aut omisisse, conscientia me reprehendit.35 28 GARCÍA MASEGOSA, A, "La praefatio de la traducción latina del Corán de Germán de Silesia". Faventia 27/2, 2005, pp. 121-131. 29 Biblioteca Escurialensis, t. I, 543. 30 RICHARD, F. "Le Franciscain Dominicus Germanus de Silesie grammarien et auteur d’ Apologie en persan". Islamocristiana 10. 1984. pp. 91-107. 31 Ver texto de la praefatio. 32 DEVIC. Op. cit., p. 360. 33 "La traducción du texte même du Corán est généralement assez fidèle et littérale". Devic. Op. cit., pp. 400 y 403. 34 Ver MARTÍNEZ GÁZQUEZ, J.: "Observaciones a la traducción latina del Corán de Robert de Ketene" en "Les traducteurs au travail. Leurs manuscrits et leurs methodes". Brepols, 2001, p. 117. 35 GERMÁN DE SILESIA. Interpretatio Alcorani litteralis. "Ad lectorem". Manuscrito Escorial L.I.3. fol. 334v.

    20 INTRODUCCIÓN

    Nuestra opinión personal al respecto, comparándola con otras traducciones, es que no se trata en absoluto de una excelente traducción. Claro que la propia estructura del Corán hace que traducirlo sea más complicado que hacerlo con otro tipo de obras. Por lo demás nuestro juicio sólo puede apoyarse en la comparación con otras versiones al latín y al castellano, de cuya bondad tampoco estamos capacitados para juzgar. Hay un hecho en los manuscritos que revela que el propio Germán no debía estar muy satisfecho con su primera versión, porque la corrigió una y otra vez. Y como eso no le debió satisfacer, retoma la idea de volver a escribirla. Remitimos al lector a cualquiera de las azoras, cuyo texto fue muy modificado, a partir del textus IV y hasta el final del códice B. Podrá comprobar que el aparato crítico no es una normal exposición de variantes o errores, sino una continua corrección de frases enteras, que muchas veces no dicen exactamente lo mismo que la que fue corregida o suprimida del códice primitivo. En este punto es importante ofrecer al lector las ideas principales que Germán expone en la praefatio de su obra. En el fondo, la razón que le lleva a emprender este trabajo, según sus propias palabras recogidas en la praefatio, es luchar contra la doctrina islámica, nefanda, depravada, perniciosa y sacrílega, que durante mucho tiempo ya estaba infectando al mundo. Con su obra el autor busca posiblemente dar respuesta vengativa a ese oprobio al que los pérfidos islámicos sometían a los cristianos en general, algo de lo que él se siente particular testigo, sin duda debido a los dos periodos de estancia en tierras árabes. Es indudable que, cuando escribe Germán de Silesia, ya el mundo cristiano había producido una estimable cantidad de trabajos antiislámicos, el conocido christianum armarium, que propugnaba Pedro el Venerable.36 No sólo se habían hecho traducciones, aspecto que ya hemos mencionado brevemente, sino que existía un número considerable de autores, que habían dedicado trabajos a este tema. Citemos como ejemplo a Hermann el Dálmata,37 colaborador de Robert de Ketton; a Pedro el Venerable como escritor él mismo y como promotor de este tipo de escritos; a dos dominicos, el catalán Raimundo Martín, muerto en 1281, y el toscano Riccoldo de Montecroce, cuya obra fue traducida al alemán por Lutero,38 o al obispo de Jaén, Pedro Pascual, autor del libro en lengua valenciana La impugnación de la secta mahometana,39 de finales del siglo XIII. También Raimundo Lulio había engrosado ya el "armarium" en el siglo XIV con su obra Disputa del cristiano Raimundo con el sarraceno Hamar, en la que pretende probar la certeza de los dogmas cristianos y la falsedad de los mahometanos. Y si estos escritores eran lejanos en el tiempo a Germán, mucho más próximos le son Juan Germán de Cluny, muerto en 1460,40 Dionisio el Cartujano (1394-1471), etc., por no mencionar la traducción atribuida al patriarca de Constantinopla, Cirilo Lúcaris, que fue contemporáneo suyo, aunque un poco anterior, ya que vivió entre 1572 y 1638. A pesar de todo esto, Germán en la praefatio se considera un innovador, pues lamenta que ya durante más de mil años nadie se haya atrevido a lanzar su lengua y su pluma contra el Corán, ni siquiera para hacer un estudio serio del estilo y del contenido del mismo. Y esto ha sucedido por voluntad divina (Deo sic disponente). Tampoco destaca precisamente por su humildad el traductor franciscano: "De entre tantos ilustres doctores de los que en vano nos gloriamos (de quibus uane gloriamur) ninguno ha sido capaz de hacer algo definitivo contra 36 "Quod si forte haec de qua agitur scriptura aut interpretes non habuerit, aut translata non profuerit, habebit saltem Christianum armarium etiam aduersus hos hostes arma, quibus aut se muniat, aut quibus si forte ad certamen uentum fuerit, inimicos confodiat". (Liber contra sectam, p. 230.) 37 Se le atribuyen las obras Doctrina Machumed y De generatione Machumed, publicadas por Bibliander. 38 J. EHMANN: Riccoldus de Montecrucis Confutatio Alcorani (1300) – Martin Luther, Verleguns des Alcoran (1542), Nürzburg – Attenberge, 1999. 39 Sancti Petri Paschasii martyris, Giennensis episcopi, ordinis Beatae Mariae de Mercede Redemptionis captiuorum opera. Madrid, 1976. 40 Autor de las obras Aduersus Mahometanos et infideles y Aduersus Alcoranum.

    INTRODUCCIÓN 21

    esta doctrina a causa de su carencia de conocimientos, por la escasez de raciocinio o por los problemas de la lengua árabe". Por tanto él va a emprender la tarea, la gran y difícil tarea, porque el Corán no guarda en absoluto el orden en la narración y hace una gran ostentación de palabrería, no hay en él conexión de ideas, más bien confusión, y acaba todos los periodos con unas frases hechas que exaltan los atributos divinos. Todos estos rasgos propios del Corán hacen que los expositores lleguen a conclusiones totalmente diversas, o llevan, además, a que muchos, que se consideran eminentes conocedores de la lengua árabe, cometan serios errores al traducir (Frequenter labi facit magnos interpretes). Él sin embargo afirma que no los va a cometer. Se siente, una vez más, capacitado para realizar su obra, porque tiene conocimientos no mediocres no sólo de la lengua árabe, sino también del turco y del persa, como ya hemos adelantado. Además posee algo esencial para hacer una buena traducción de este libro: tiene un amplio conocimiento de todas las circunstancias que lo rodean y está dispuesto a prestar su atención y una intensidad máxima a su obra, como el arquero que tensa su arco. Es consciente e insiste de nuevo en que ha elegido una labor ardua y complicada, en la que otros han fracasado. En lo que respecta al estilo, él mismo nos dice que expondrá las sentencias y opiniones de todos de forma llana, sencilla y fiel, con un estilo y una exposición rústica, mostrando las palabras y las construcciones desnudas de adornos, con los escolios que pongan de manifiesto la mente del autor según la interpretación de sus comentaristas. Curiosamente acaba la praefatio con una minatio al estilo tradicional: "Si quis autem impie hanc meam germanam litteralem interpretationem calumniari uoluerit". Esto le da pie una vez más a manifestar sus conocimientos de la lengua árabe, de la que había compuesto y editado una gramática y un diccionario, y para mostrar su convencimiento de que va a realizar un trabajo perfecto. El final de la praefatio es formulista. Nos da datos precisos del lugar de su composición, o al menos dónde Germán terminó la obra, así como de la fecha aproximada de su terminación. Hay un agradecimiento protocolario normal al monarca reinante, Felipe IV, que murió en septiembre de 1665. Debe quedar claro que en esta edición no ofrecemos al lector la Interpretatio Alcorani litteralis de Germán de Silesia completa, sino exclusivamente lo que es la traducción latina del Corán. Queda por tanto pendiente la edición de la segunda parte, trabajo al que hemos tenido que renunciar, porque la obra en su parte doctrinal contiene gran cantidad de texto escrito en árabe y por tanto ese trabajo debe ser asumido por un arabista/latinista, o por un grupo de personas que dominen ambas lenguas. Hagamos aquí votos para que en algún momento la obra quede editada en su totalidad. Es conveniente aclarar al lector que las tradicionales Surae numeradas del Corán, que otros autores traducen por Azorae, están transcritas como Textus. Por tanto, en teoría, la Sura 4 está traducida y editada como Textus IV. Decimos en teoría, porque Germán llama Textus proemialis a la Sura 1, y Textus I, De uacca a la Sura 2, La vaca. Por tanto casi todas las suras están numeradas con una unidad menos. En la edición hemos añadido entre < > en números romanos el número real de las suras según la numeración tradicional normalmente admitida. El problema se soluciona ya tarde y bruscamente. Da un salto del Textus nonagesimus primus al Textus nonagesimus tertius, con lo cual éste ya recibe el número que le corresponde y así continúa hasta el final. Después de la praefatio, que, como hemos dicho, hace al lector una magnífica declaración de intenciones, hay un capítulo de Sententiae Alcoranistarum superius allatae contra nos Christianos, si bien es breve, porque solo aporta sentencias de dos autores, Ahhamaed Elcraphi y Mohhammaed ElKassiani. A continuación hay una lista en árabe y latín con los Nomina praecipuorum discipulorum, quos exposuimus, ceu Archigerontes et maioris auctoritatis prae ceteris citant. Finalmente están los Nomina expositorum magis classicorum.

    22 INTRODUCCIÓN

    A continuación encontramos la traducción y los escolios correspondientes. Hay que dejar constancia de que Germán traduce el Corán completo y de que, además, la traducción nos ha llegado completa. Hemos de decir que esporádicamente faltan algunas aleyas, generalmente una sola, con excepción de dos ocasiones en que el texto no traducido abarca cinco y seis aleyas respectivamente. En total faltan 37 aleyas. Terminaremos este capítulo haciendo referencia a la poca repercusión que la obra tuvo en su tiempo. No somos capaces de dar los motivos. Fue anterior al gran libro de Ludouicus Marraci, Refutatio Alcorani,41 que contiene el texto árabe del Corán, publicado en 1698. La obra de Germán permaneció durante mucho tiempo olvidada en los estantes de la biblioteca del monasterio escurialense. Y aunque sabemos qué avatares sufrió la copia viajera del códice M, no tenemos constancia de que fuera leída, copiada o comentada. Lo cierto es que Marraci no la conoce ni la utiliza para nada, y que apenas hay constancia de que otros investigadores posteriores la hubieran conocido. Casiri señaló su existencia sin, al parecer, prestarle gran atención, equivocándose incluso en el nombre del título. Es posible que el estudioso Lucquois estuviera haciendo alusión a ella en un pasaje de su prefacio a la obra Prodomes, cuando hablando de sus contemporáneos, que habían escrito con cierto mérito contra la secta de Mahoma dice: Erunt fortasse alii, qui hoc tempore pro alcoranica superstitione confutanda ingenia laudabiliter exercuerint, sed horum opera ad manus meas non deuenere. Quaedam tantummodo manuscripta uidere licuit, quae, si in lucem prodirent, magna, ut opinor, cum laude et utilitate legerentur.42

    Sin embargo, si hubiese conocido la obra de Germán, no hubiese escrito en el prefacio de su Refutatio Alcorani, en 1698: Nullus hactenus (quod sciam) contra Alcoranum totum directe et ex instituto arma mouit, ita ut illius textu, saltem summarie, in medium fideliter producto, eundem per singula capita singulosque uersus ex ordine discuteret, et ubi opus esse castigaret.43

    Lo que sí es cierto es que la obra de Germán no fue publicada en imprenta. Posiblemente porque, como no dudamos en afirmar, la muerte le sorprendió en plena revisión del trabajo. No sabemos si su intención era publicarla enfrentándose a la orden del papa Alejandro VII, que había prohibido las publicaciones referentes al Corán justo en la época en que Germán, se supone, había terminado la escritura inicial de la obra. No sabemos tampoco si sus superiores le habrían dado el nihil obstat imprescindible. Ya en 1883 M. Marcel DEVIC escribió el artículo Una traducción inédita del Corán, del que, como ya hemos dicho al inicio, este trabajo es deudor. Alertó de la existencia de esa obra, acompañando su trabajo de una documentación admirable y de unos datos que supusieron en su época un importante trabajo de investigación. Ahora, por fin, se cumplen sus deseos y hemos de suponer que también los de Germán de Silesia, que dedicó gran parte de su vida a prepararse, y los últimos años de la misma a escribir una obra, cuya utilidad no fue reconocida en su momento, pero que ahora pasará a formar parte de forma más asequible al lector de ese "armarium" que propugnaba Pedro el Venerable. Esperemos que sea un armarium de museo, al alcance de los estudiosos, pero que no tenga nada que ver con esa absurda guerra de religiones, que fue el motivo de su composición.

    41 M. BORMANS ET ALII, Il Corano: tradizioni, traduttori e lettori in Italia. Centro Ambrosiano di Documentazioni per le Religioni (CADR), Milano, 2000. 42 LUCQUOIS, Praefatium ad Prodomes, p. 2. 43 LUCQUOIS, Praefatium ad Refutationem Alcorani, p. 3.

    INTRODUCCIÓN 23

    C. CRITERIOS DE EDICIÓN Siguiendo los criterios de igualdad establecidos entre los miembros del proyecto para estas ediciones, se han numerado la aleyas según la traducción del Corán al castellano realizada por J. Vernet, aunque hemos utilizado la edición de 1991. Hemos seguido por tanto indirectamente las ediciones de G. Flügel (Coranus arabice, Leipzig, 1834) y la Vulgata Cariota (1347 / 1928). Hemos anotado una doble numeración en las aleyas en los casos en que discrepan, el segundo entre paréntesis. Hay que dejar claro al lector que esta numeración, en el caso de la traducción que editamos, no puede ser totalmente rigurosa en lo que respecta al corte o separación entre aleyas, ya que por tratarse de una traducción a veces es totalmente imposible cortar una frase u oración en el lugar exacto que requeriría el texto original. La utilización de las abreviaturas en los manuscritos es muy escasa. Las hemos desarrollado todas y sólo hemos mantenido dos, dado el empleo abundante que los manuscritos hacen de ellas: i. con el valor de id est, y scil. con el valor de scilicet. Dado también que se trata de una obra demasiado larga, los manuscritos presentan discrepancias en las grafías utilizadas. Hemos intentado unificar lo más posible, aunque algunas han quedado duplicadas según el momento, como el caso de nil y nihil, pero no es lo habitual. Hay muchos casos, no olvidemos que se escribe a comienzos del barroco siglo XVII, de grafías hipercultas que hemos reducido al modelo clásico. Hemos utilizado siempre u en minúscula y V en mayúscula tanto para el valor vocálico como el consonántico de dicho signo. Los manuscritos son muy dubitativos en cuanto a la palatización. Hemos optado por no reflejarla, escribiendo siempre nuntius, nuntiare aunque Germán escribe nuncius, nunciare, pero no palatiza en otros muchos casos. Son escasísimos en los códices los casos de monoptongación de los diptongos. Hemos mantenido siempre su grafía clásica. Hemos mantenido la grafía y frente a i en aquellos casos en que está justificado por la tradicional ortografía de la palabra. Para marcar las lagunas hemos empleado los signos < >. Estos mismos signos con un texto en su interior, por ej. , indican una sugerencia del editor, que tendrá su explicación en el aparato crítico como lectura dudosa, ilegible o deteriorada en los manuscritos. Con asteriscos, , señalan que la lectura es dudosa y que el editor no se ha atrevido a hacer una sugerencia. La puntuación ortográfica y la fijación de los diversos párrafos responden a nuestros propios criterios con la intención de que la lectura resulte ágil y la comprensión del texto sencilla. Todos los paréntesis que aparecen en el texto están en el original. Hemos mantenido en la edición todos los subrayados del texto original. Un lector que ojee el texto en una primera impresión sentirá un poco de extrañeza al ver la gran cantidad de subrayados que aparecen en el mismo. La explicación la da el propio Germán en la praefatio, y a ella remitimos al lector: "In mancis autem dictis et suppositionibus euidentibus subintellecta linea subducta notabo...". Además, hemos optado por no reflejar en el texto editado la progresiva numeración de los folios del manuscrito base. Y lo hemos hecho así porque, como el lector verá en el siguiente apartado, no hemos utilizado un solo manuscrito base, sino dos. Por tanto una doble numeración podría crear ambigüedades en el lector.

    24 INTRODUCCIÓN

    D. MANUSCRITOS Creemos que es importante que el lector comprenda el proceso de composición de la obra y de las siguientes copias, porque es imprescindible para entender algunos aspectos de la edición, sobre todo del aparato crítico, que en algunos momentos es asfixiante, mientras que en otros es prácticamente inexistente. Hemos trabajado con cuatro manuscritos. El primero y más importante es el 1624 del monasterio del Escorial. Está perfectamente descrito en la obra Les Manuscrits Arabes de l’Escurial. 44 Consta de 520 folios en papel, con una escritura de 29 líneas por página y unas dimensiones de 0,30 x 0,21mm. Casiri lo describe así: "CHRISTIANI, in folio MDCXIX. Codex Arabico - Latinus nitide exaratus, isque autographus, quo continetur Alcorani confutatio,45 adiecta Latina illius textus interpretatione, una cum Alcorani Explanatorum commentationibus. Auctor est P. Dominicus Germanus de Silesia, ordinis Minorum etc ". Es autógrafo de Germán y de su estudio debemos deducir que debió hacer correcciones en él prácticamente hasta su muerte. El número de correcciones es tan grande en algunos párrafos que, por ejemplo, el folio 131 vuelto tiene adherido sobre el original otro folio escrito de nuevo y éste a su vez también tiene correcciones. El explicit de este manuscrito dice: "Explicit Interpretatio litteralis Alcorani in uigilia S. Mathiae Ap. anno milesimo sexcentesimo nono". Deberíamos pensar que se trata del momento en que acaba de terminar la obra en primera instancia. Dado el gran número de correcciones, es de suponer que siguió trabajando en ella durante bastante tiempo, con toda seguridad hasta su muerte, como se deduce del estudio minucioso del conjunto de manuscritos. Lo hemos denominado E a efectos de edición. Podemos decir que es el único que está completo, tanto en la parte del texto como en la de los scholia. Tiene gran cantidad de anotaciones y textos en árabe, tanto en los márgenes de la traducción como en el cuerpo de los scholia, de los que prácticamente carecen los demás, excepto B, que también es autógrafo, ofreciendo éstos los huecos para ser cumplimentados. Sin embargo, disponemos de una serie de datos, sobre los que nos gustaría añadir una reflexión. El explicit de esta copia afirma que se acabó en la vigilia de santo Tomás del año 1669. Por otro lado este explicit falta en el otro manuscrito que tenemos completo y del que hablaremos en el siguiente párrafo. ¿Por qué falta? Posiblemente fue añadido posteriormente, es decir, después de que fuese terminada la copia. Hay otra nube cronológica: en la praefatio hay una alusión protocolaria al monarca reinante, Carlos IV, que falleció el 17 de septiembre de 1665. Se nos crea un problema, pues por lógica Germán debería haber rectificado la alusión en favor del rey siguiente, o bien el manuscrito del que hablamos es una copia del original terminada en 1669, como pretende Devic,46 que establece el año 1660 como fecha aproximada de composición del original. Caso de ser cierta esta hipótesis, nos faltaría el manuscrito original. Nosotros personalmente no la compartimos, porque no hay razones para que se perdiera, ni es lógico que Germán tuviera tiempo de reescribir más de 500 folios de la misma obra e iniciar después una tercera copia corregida de la misma. Además, la dinámica de las correcciones hace imposible que E sea copia de B, no solo porque E tiene textos tachados sobre los que está escrito un nuevo texto, que es precisamente el que aparece en B, sino también porque B nunca se terminó (mientras que M, que fue copiado en primera 44 Les Manuscrits Arabes de l’Escurial. Tome Troisième. E.L.P. (ed.) Publications de L’ École Nationale des Langues Orientals. VIme série. Vol. II. Rabat, diciembre 1927. 45 Hay que hacer notar que CASIRI equivoca el título de la obra a la que llama Confutatio en vez de Interpretatio. Si bien es cierto que hay que excusarlo, porque el manuscrito no tiene título y Casiri debió hacer una intitulatio "ad sensum". 46 Ver DEVIC. op. cit., p. 358.

    INTRODUCCIÓN 25

    instancia de E antes de las correcciones, mantiene como bueno el texto que ha sido tachado en E). De este primer manuscrito se hizo muy pronto una copia casi perfecta, el manuscrito M. Es el H-72, de la biblioteca de la Facultad de Medicina de la Universidad de Montpellier. Digamos que las correcciones y los textos en árabe se acaban bruscamente en el folio 55. Es seguro que su copia fue iniciada y terminada en vida de Germán y que las correcciones y las anotaciones en árabe sean de la mano de éste, pero quizás porque hubo necesidad de enviarlo con urgencia, éstas se acabaron bruscamente, como acabamos de decir. Por tanto ambos códices coinciden excepto en aquellos casos en que E tiene las correcciones que ya hemos mencionado. Sabemos que a finales del siglo XVIII este manuscrito pertenecía a la colección de libros y objetos de arte del cardenal Juan Francisco Albani. Cuando Berthier tomó Roma en 1798, el palacio de Albani fue confiscado por el Estado, y sus propiedades vendidas. El manuscrito llegó a manos de un oficial francés, que lo llevó al departamento de Hérault. Poco después fue adquirido junto con otros bienes por 4.000 francos por orden de Chaptal, ministro del interior. Fue depositado en la Facultad de Medicina de Montpellier, posiblemente porque Chaptal había impartido allí docencia con anterioridad. Más tarde Germán hizo gran cantidad de correcciones sobre el códice original (E). Llegado un momento en que estas correcciones eran muy abundantes, debió pensar que era necesario reescribir la obra, bien para que quedara "presentable", bien porque quería mejorar su trabajo. Se puso a la tarea de volver a copiar en limpio el códice original haciendo incluso nuevas correcciones sobre la marcha y cometiendo los errores propios de un copista, como saltos de igual a igual, omisiones no justificadas, etc. Este manuscrito, que es en teoría la última voluntad de Germán, ha sido nombrado con la letra B. Esta segunda versión tiene todos los comentarios en lengua árabe hasta su final. Tenemos la certeza de que esta obra fue escrita también por la propia mano de Germán de Silesia, ya que la letra es inconfundiblemente la misma del manuscrito E. Y el hecho de que quedara sin terminar nos lleva a sugerir que por motivos de enfermedad o muerte no tuvo tiempo de terminar esta copia. Es curioso observar cómo la calidad de la letra va empeorando progresivamente hasta hacerse casi ininteligible en los últimos folios. Se puede deducir por la calidad de la misma cómo la salud del escritor se va deteriorando lentamente. Termina en el Textus decimus, textus II, que se corresponde con la azora 11: Hud, a la altura de la aleya 51(49), según ediciones. Es por tanto el manuscrito más fiable, hasta donde llega, como es lógico, si entendemos por fiable la última versión de una misma obra. Está recogido en el manuscrito L.I.3 del Escorial, obra catalogada como del siglo XVII. Consta de 335 folios. Está escrita en papel con unas dimensiones de 318x215 mm. Abarca los folios 122r a 319v. Simultáneamente otra persona se puso a hacer una copia de esta última versión. La obra quedó sin terminar, no sabemos por qué. Termina bruscamente el texto a partir del folio 113v, a la altura del texto cuarto, que se corresponde con la sura quinta: La mesa. Esta versión carece de todo tipo de escritura en árabe, conservando sin embargo los huecos para ser rellenados después. También carece de correcciones. La hemos llamado manuscrito A. Igual que el manuscrito B se encuentra en el códice L.I.3 del Escorial, y abarca desde el principio hasta el mencionado folio 113v. Esto nos indica que en un determinado momento fueron encuadernados juntos y por ese orden en un solo volumen. Curiosamente al final, a partir del folio 333r hay un nuevo comienzo de la obra, pero sólo con cinco folios, que contiene algo que falta en las demás: un "Ad lectorem", que comienza así: Semper fuit, est et erit haec nouatorum et tyrannorum conditio et proprietas...

    26 INTRODUCCIÓN

    Abarca un folio y medio. Es casi seguro que Germán lo compuso después de acabar la obra mientras hacía correcciones con la intención de que fuera al principio. Sin embargo fue encuadernado al final de manuscrito. Nosotros lo editamos al principio de la obra con el convencimiento de que era ese el lugar al que estaba destinado. Este texto, como es lógico, pasó inadvertido para DEVIC, que como él mismo confiesa, no llegó a leer el manuscrito escurialense. De otro modo habría hecho referencia al dato, que hemos mencionado más arriba, en el que Germán pide que se le excuse por ser un hombre de más de 80 años. Al margen de este dato sobre la edad de Germán, el texto es interesante, porque hace una segunda declaración de intenciones, o primera según se mire, que complementa la que hace en la praefatio, sobre el carácter del Corán y la idiosincrasia y las pretensiones de Mahoma al escribirlo. Este "Ad lectorem" va seguido de una "Admonitio ad eundem" (Tenemos que suponer lector), cuyo final no está recogido en los folios encuadernados del manuscrito: Mirari desine, optime lector! Videns me in hac litterali interpretatione Alcorani, quae hoc ipso titulo praesagiare uidebatur minus fore prolixam, sed citra opinionem me factum esse prolixiorem...

    Dice a continuación que, según la sentencia del propio Mahoma, como cuenta Abubeker, el hijo de Elambari, en el prefacio de su libro sobre las instituciones de la religión islámica, son cuatro las formas de entender y explicar el Corán. Expone sus palabras en árabe y luego las traduce: "El primer modo es conocido a los hombres doctos consumados en la ciencia. El segundo lo conocen sólo los Árabes, es decir los peritos en su lengua por la asidua lectura del Corán. El tercero es común a todos los que saben que es un libro revelado a Mahoma por Dios. El cuarto sólo es conocido por Dios y por aquellos a quien Éste quiere revelárselo". No podemos saber qué habría a continuación, pero esas hojas, como ya hemos anticipado, fueron encontradas sueltas y posteriormente encuadernadas, ya que al códice no le faltan hojas que hayan sido arrancadas. Hemos decidido no incluirlo en la edición no sólo porque no está completo sino también porque tiene bastante texto en árabe, lo que supondría una distorsión a la hora de imprimirlo. Lo que sí es cierto es que el texto de A está copiado por una mano distinta de la de Germán. No así B y los cinco folios finales con esas dos pequeñas alocuciones al lector. Este manuscrito tiene otra pequeña curiosidad: el folio 153v termina así: "Iudaei aut" y adelanta "Christiani" para el comienzo del siguiente, pero curiosamente el siguiente, o sea el 154r, comienza con una nueva versión de la praefatio que ocupa hasta el 155v. El 156r comienza, como era de esperar, por el Christiani anunciado. Lo que nos confirma la encuadernación posterior a que hemos aludido y deja una interrogante sobre esta praefatio aislada y fuera de lugar, escrita por una mano totalmente distinta y que posiblemente podían anunciar la intención de hacer una nueva copia. Utilizaremos la letra P para nombrar esta versión en la edición de la praefatio. Existe un cuarto manuscrito, el &. IV. 8 del Escorial, que ofrece una obra cuyo título es Lex Saracenorum, y que curiosamente contiene sólo la praefatio de la obra que estamos editando. Es probable que ese sea el motivo por el que la obra está catalogada en el Escorial entre las de Germán de Silesia, pero indudablemente se trata de una copia de una traducción del siglo XII, publicada por Bibliander. Lo nombraremos con la letra L, y lo hemos utilizado exclusivamente para el aparato crítico de la praefatio. Por tanto el orden en el tiempo es E, M, B y A, siendo M el que refleja la primera versión de la obra, E la intermedia y A/B la final, aunque incompletos, siendo E y B autógrafos de Germán.

    INTRODUCCIÓN 27

    Como resumen diremos que estas apreciaciones nos han llevado a utilizar el manuscrito B como base para la edición hasta el momento en que termina. A partir de ahí y hasta el final utilizamos como base el códice E con el aparato crítico ya sólo de M, del que se diferencia prácticamente sólo en las correcciones.

    [29]

    SIGLA E. 1624. Biblioteca del Escorial. Ff. 1 - 528v. Año 1669. M. l H-72. Biblioteca de la Universidad de Montpellier. Ff. 1 - 488r. Año 1669 A. L.I.3 del Escorial. Ff. 1 a 113v. Año 1670. B. L.I.3 del Escorial. Ff.122 r a 319v. Año 1670. L. &. IV. 8 del Escorial. Ff. 8r - 10v. P. L.I.3 del Escorial. Ff. 154r - 155v.

    La Interpretatio litteralis Alcorani

    [33]

    AD LECTOREM Semper fuit, est et erit haec nouatorum et tyrannorum conditio et proprietas, solere nimirum in principio eos subdolose simulata pietate commune uulgus dementare uerbis dulcibus et adulatoriis, typo compassionis, simplices decipere Diuinae Scripturae adulteratis et confictis oraculis, ut ostendant se procedere cum ueritate, nil aliud quaerere quam Dei gloriam et illorum salutem, doctos uero atque sapientes caedere flagello linguae pestiferae calumniosis, inquam, uerbis proscindere, de inscitia et malitia arguere, tyranni autem plebem infimam indultis, muneribus ac promissionibus sibi deuincere. Potentes uero comminationibus multis, persecutionibus, bonorum priuationibus ac penis grauioribus adoriri. Quae uniuersa quam apposite ad unguem conueniant Mohhammaedo, Arabum pseudoprophetae, ex hac nostra litterali interpretatione sytudiosus lector consideret et sententiam aequam ferat. Ipse quippe per totum hunc Alcoranum suum talem esse liquido se demonstrat. Qui omnes omnium antiquorum haereticorum blasphemias, errores et sordes mouens erroneas magis ac sordidiores doctrinas excitauerit. Nec uerecundatur in lucem proferre inscitiam ac pene brutalem stupiditatem, saepe se ipsum prophetam idiotam litteris expertem appellando per Alcoranum gloriae id sibi ducens quod hoc ipso uerborum selectorum ac sermonis arabici elegantia excellat, atque de omnibus prophetis et scriptoribus antiquis triumphet. Seque frequentissime iactat missum a Deo doctorem ac rectae uiae ducem, non solum hominibus, uerum etiam daemonibus, obtemperantibusque sibi et Alcorano certam salutem promittens, cum tamen ipse confiteatur se nescire quid sibi uelit Deus de eo nec de sui auditoribus, neque ullum haberi inter mortales uniuersos, qui Alcoranum intelligere eiusque arcana explicare ualeat, nisi solus Deus et is, cui ea reuelare uoluerit et quando placuerit. Propter hoc noluit dogmata sua subiici inquisitioni aut disceptationi, sed ferro et impetu ferino decernenda decreuit ac praecepit. Ratio potissima huius esse uidetur quia nullum ex libris diuinitus traditis, quos communiter citat (ut Thurat Moysis et Euangelium Christi) sibi proposuit ad quem sua argumenta dirigat conclusionesque terminet. Sicut medici Galenum, philosophi peripatethici Aristotelem etc, ipse autem, ut uere omnis artis et disciplinae honestatisque omnino expers et immo inimicus, nec Moysen nec Christum, quibus ordinarie sua conficta oracula (aut reuera melius dixeris orbacula) uallat, se probat. Immo ipse se iactat, nihil alienum ab eis se in medium proferre, cum tamen pleraque dicta ipsorum solidiora reuelationem diuinam clare protestantia proque salute animarum magis conducibiliora ipse reiiciat ac reprobet. Nullam aliam rationem assignans nisi quod Iudaei et Christiani memoriam ipsius ex libris suis extorserunt et elimarunt. Ita enim eos in suo Alcorano maledica lingua sua pungit et lacerat libros canonicos ueritatem tenentes atque tuentes. Et potius librum apociphum Esdrae quartum De somniis et signis nullam auctoritaem habentibus imitandum sibi elegit. Adiungens multa alia mendacia, fabulas absurdas blasphemiasque enormes de Deo et paradisi gaudiis. Tu ergo, studiose lector, lege primum quartum Esdrae librum, et postea cum hac nostra interpretatione litterali Alcorani diligenter confer et reperies quicquid crebrius uertendo et reuertendo sollicitius didici atque obseruaui rudi latinitati (quantum Deus concessit) tradidi. Et nequaquam de pura arabica ueritate quidquam mutasse aut omisisse, conscientia me reprehendit. Quodsi gratum repereris, interpretem existimato, si uero ingratum uti paraphrasten supra octuagenarium, excusatum habeto. Vale.

    [35]

    PRAEFATIO

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Non male me otium ac studium meum impendisse arbitratus sum, si interpretationem Alcorani non ex dictionariis lexicisque, sed ex ipsiusmet auctoris, discipulorum, aliorumue ipsis coaeuorum uel aeuo proximorum ac ipsiusmet Alcorani domesticorum expositorum sententia et declaratione uenatus fuero. Tot namque (cum sit sermo arabicus purus et elegans in suo genere breuissimus ac neruosus) includit insulsas suppositiones, reciprocationes, allusiones ad personas gentesque particulares, nec non et dictorum aequiuocationes plurimum distantes in materia proposita, ad se inuicem comparatas. Quia saepe de eadem re disserens, semper in uno loco aliquid addit, in alio demit uel aliud quidpiam ad rem nihil faciens immiscet, quales sunt exclamationes, admirationes, superlationes prorsus insipidae. Item historiae ex Veteri ac Nouo Testamento extortae, contortae atque retortae, uitiatae confictis nominibus, eneruatae fabulosis narrationibus et applicationibus. In quibus expositores ipsius domestici, relationes respectusque a longe trahentes, ut aliquem sapidum sensum eliciant: plurimas implectunt amphibologias de personis, locis, actionibus executioni mandatis uel mandandis, deque earum modo ac ratione mordaciter certantes interdum magis sensum litterae obscurant quam declarant. Ratio est: cum uix in aliquo seruet ordinem narrationis et magnam prae se ferat uerborum ostentationem, incompta nonnumquam connexione, immo confusione, concludendo omnes periodos, quas ipsi signa seu oracula uocant, exaltatione attributorum diuinorum. Qua de causa expositores horum indicationes citantes, cum sint tam diuersae, diuersas quoque eliciunt conclusiones. Magis autem certam ex proxime antecedenti uel immediate consequenti propositione uel narratione per oppositam intelligentiam non numquam significationem colligere oportet, prout diligens lector in hac nostra litterali uersione facile aduertere poterit. Vnde mirum non est quod multi in lingua arabica alioquin peritissimi atque studiosissimi uiri in uocum hymonymia, ad quae dicta factaque ueluti scopum referuntur, hallucinentur. Fereque fit ut quae sciri putantur aut certe ignorantur historiae phrasisque proprietas frequenter labi faciunt magnos interpretes. Et ego de me ipso fateor, non obstante commoditate tam diuersarum expositionum et non immediocri etiam praxi linguae arabicae nisi quoque Persici ac Turcici idiomatis aliqualem haberem notitiam, adhuc fortassis sicut et alii eidem hallucinationi obnoxius essem, quia hae duae linguae magis enucleate enodant non solum uim uerborum, uerum etiam energiam phrasis, quam ipsi Arabes idiomatistae aut etiam ipsius Alcorani expositores. Quapropter rem ad uerbum recensere animum ut arcum intendens, omnia circumspiciat beneque cognita habeat oportet, qui hunc librum cum laude interpretari uelit. Atque ita haec tam deprauata, perniciosa ac sacrilega lex, cuius nefanda doctrina iam fere omnes partes mundi infecit atque corrupit nullo labore confutari propriisque armis impugnari poterit. Simulque tolletur communissimum illud opprobium, quo nos 3. lexicisque: lexiconibusque AL. 9. comparatas: comparate aliquid: aliquit A. 10. quidpiam: quippiam EM 11. item: itemque P. 15. implectunt: implectentes P. mandatis uel mandandis: mandandis uel mandatis B. 16. mordaciter: om. B. mordaciter certantes: om. AL. interdum: quod interdum P. 20. quas: quos AP. 23. eliciunt conclusiones: conclusiones eliciunt APL. ex proxime: ex proximi M. antecedenti ... consequenti: antecedente ... consequente APL. 24. intelligentiam om. AELM. 25. significationem: om. AB. 28. quae: quam B. 32. Turcici: Turci A. 33. hallucinationi: allutioni M. 34. uerum: om. A; sed EMP. 38. perniciosa ac sacrilega: ac perniciosa sacrilega PL. 39. nullo labore: nullo non labore AL. 40. poterit: quibit AELMP. communissimum illud opprobium: illud communissimum opprobium EMP.

    36 PRAEFATIO

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Christianos lacessere sunt soliti (me etiam inter alios auriculari teste), seseque in sua perfidia confirmant, nempe: quod iam per mille et ultra annos (Deo, aiunt, sic disponente) tum per timiditatem, tum uero ob carentiam litterarum rationisque inopiam ac linguae impedimentum: inter tot doctores, de quibus uane gloriamur, non sit ausus quispiam soluere linguam, multo minus calamum in Alcoranum, librum caelitus datum, lucem atque recte uiae ducem omnibus hominibus. Immo nec comprehendere intellectu doctrinae illius profunditatem, argumentorum subtilitatem, demonstrationum ac rationum irrefragabilitatem, uerborum energiam, sententiarum ac phrasis elegantiam, allegoriarum conuenientiam, historiarum ueritatem et accuratam descriptionem, praeceptorum denique auctoritatem, interdictionum grauitatem et rigorem promissionum a Deo factarum ipsius obseruatoribus et factoribus certitudinem. Sed nec ulla uis Christianorum aut Iudaeorum uel quarumcumque aliarum sectarum ualuit umquam nec ualebit inhibere illius aestuantes fluctus, totum iam pene orbem inundantes neque obscurare splendoris ipsius ubique lucentes radios: iuxta ueridicum et irreuocabile legis huius latori caelitus datum oraculum. Atque ex his similibusque statuunt legis suae durationem usque ad finem mundi; libros de hoc replentes ac ubique gentium disseminantes. O utinam hoc xaenium ante pedes eorum refundamus! Et hoc nos (iuxta opinionem ipsorum) a sermonibus prohibiti depromamus! ut uideant ac re ipsa experiantur nos non in finem usque tacituros, neque timiditatis aut irrationabilitatis condemnandos: liberam aliquando emittentes uocem, stultitiae ipsorum atque infamis caecitatis redargutricem. Haec itaque praecipua ratio est cur tam arduam susceperim prouinciam, in qua tam multi alii interpretes (salua omnium pace) sunt lapsi: Cum non possit aliquando, ut in aliis libris, haberi recti sensus diuinatio, ex eo quod antecedit, aut sequitur, quidue sibi uoluerit auctor rusticus et illitteratus, (nam sic se ipsum appellat in Alcorano suo) nemo facile ex ipsius uerbis assequi possit. Item utitur saepissime uerbis emblematicis cum particulis metaphoricis, nominibus symbolicis, adiectiuis participialibus oppositorum generum significationem habentibus, locutionibus tropicis in quibus aliud ex alio est intelligendum, uel de re propia ad rem impropriam referendum per uerbi alicuius translationem usurpatam. Inserit insuper non infrequenter uocabula et dicta in lingua arabica inuentu uel usu rara. Et nomina irregulatis accentata motionibus quae uocalium uices gerunt, suntque in fine dictionis signa casuum tam ambigue ponuntur in Alcorano: maxime casus infinitiuus cuius terminatio est phatha, isque casus est communis uoci significanti modum, statum, suppositionen seu substitutionem unius pro altera aut discretionem huius ab illa, quando nullum regimen expresum praecedit, ut expositores quandoque totum insumant tempus et operam interque se multoties mordaciter decertent, ad quam speciem adducta propositio pertineat, nam in hoc consistit tota ipsorum methaphysica et theologia, licet saepissime nihil certi determinent, sed ad libitum lectoris relinquant, nisi alicuius ex discipulis impostoris auctoritate freti. Quos quia semper ipsi citant, necessarium duxi utrorumque magis classicorum nomina hic praemittere, eorum in magis difficilibus magisque obscuris locis, in mea interpretatione declarationem secuturus. In mancis autem dictis et suppositionibus euidentibus subintellecta linea subducta notabo, nomen

    1. (me etiam inter alios articulari teste): post Christianos in AL; om..B. auriculari: articulari A. in: contra: EM. 13. ualuit: ualebit B. 18. refundamus: effundamus: EM. 25. sic: om. P 27. uerbis: om. AL. 30. ad rem impropriam: ad impropriam EM. 32. irregulatis: om. L. accentata: accentitata A. 34. isque casus ... huius ab illa: om. AL. 35. seu substitutionem: om. B. 39. certi: certe AP. ad libitum: libitui AL. 40. freti: fulti AELM. 41. difficilibus: om. ABL. 42. locis: et ambiguis locis A. 43. post euidentibus add. subintellecta AELM; deletur in B.

    PRAEFATIO 37

    5

    10

    15

    20

    uero expositoris pluriumue, aut has litteras (t) quae significant omnes in eo conuenire, in margine e regione collocabo. Quibus etiam litteris, cum nomen alicuius pluriumue appono, indicium est illum uel illos praeter alios magis dilucide et apposite sensum litterae declarare. Vniuersorum autem uerba et sententias, simpliciter pure ac fideliter exponam. Non enim patriam Germanorum consuetudinem pudore afficiam, neque uideri cupio rotundans uerbula, proemia atque modulos initiatorios: sed quod optimum iudicio atque sententia ipsorummet Alcoranistarum reperero et uel humili ac, (ut ita dicam), rustico in more positum stylo ac sermone, nudas ipsas uoces et enunciationes interpretatas exhibebo cum scholiis declarantibus mentem auctoris emunctis de archiuio archigrammateorum suorum. Si quis autem impie hanc meam germanam litteralem interpretationem calumniari uoluerit, pugnabo non armis Camus, seu, ut uocant, Thesauro linguae arabicae aut quibusuis aliis lexicis dictionariisque nec etiam proprio in tyrocinio edito. Verum ipsis rebus ualidioribus, hoc est, genuinis Alcorani expositoribus transferendo disputationem ad armamentarium Regiae Bibliothecae Escurialensis, haud ulli in orbe (maxime in hac palaestra) secundae. Vnde me gratia et fauore Catholicissimi Hispaniarum Regis Indiarumque, Philippi Quarti et RR. PP. ordinis S. Hieronymi eximia charitate in conuentu S. Laurentii omnia haec et nonnulla alia opuscula exantlata ingenue confiteor ex mandato Sacrae Congregationis de propaganda fide, auctoritate Sanctae Sedis Apostolicae. Cuius pedibus hunc meum laborem et studium ac tandem me totum supplex submitto.

    1. significant: significat B. 6. cupio: aueo AL. 8. uel: om. P. 10. exhibebo: exhibeo A. 13. ut: om. A. 14. lexicis: lexiconibus: A. dictionariisque nec: dictionariisue A; dictionariisue nec P. nec: om. L 18. Hispaniarum Regis Indiarumque: Regis Hispaniarum et Indiarumque P; Regis Hispaniarum Indiarumque L. 19. opuscula exantlata: exanthlatata A; exanthlata BL.

    [39]

    TEXTVS PROEMIALIS -(1)

    Laus Deo, Domino saeculorum, Miseratori, Misericordi, 3(4) Dominatori diei iudicii. 4(5) Te colimus et imploramus opem tuam. 5(6) Dirige nos in uiam rectam, 6(7) uiam illorum, quos tua gratia cumulasti, 7(-) non eorum, super quos ira tua requiescit, neque illorum, qui errorem sequuntur. 1(2) 2(3)

    5

    IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    [41]

    TEXTVS PRIMVS DE VACCA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Aleph, lam, mim. -(2) Hic est ille Liber, de quo facessat omne dubium, quod sit rectae uiae dux timoratis, 2(3) qui credunt in arcanum mysterium et continuo insistunt orationi et de iis, quae largiti sumus illis, erogant. 3(4) Deinde credunt ei, quem desursum tradimus tibi, i. Alcoranum. Credunt quoque illis, qui caelitus dati sunt ante te, i. Turat et Euangelium. Tandem etiam credunt uitam alteram. 4(5) Tales firmati sunt in directo et prospere gradiuntur. 5(6) Qui autem sunt increduli, perinde est eis siue corripias illos siue non corripias: ipsi numquam credent. 6(7) Sigillauit Deus corda ipsorum auresque, et super oculos illorum est uelamen. Hos tales utique manet supplicium grande nimis. 7(8) Sunt quidem nonnulli hominum, i. Maekkensium, qui aiunt: "Nos credimus in Deum et in diem nouissimum". Et certe ipsi minime credunt. 8(9) Fallere Deum cogitant cum credentibus, sed reuera non fallunt nisi se ipsos. Quod quidem ipsi non considerant. 9(10) Cordibus eorum inest languor, quibus Deus superaddidit languorem, quod illis est tormentum dirum ualde pro eo quod mendaciter contradicunt Alcorano. 10(11) Cumque dicitur illis: "Nolite peruertere homines in terra", ipsi dicunt: "Nos certe recte agimus". Sed reuera ipsi non sunt nisi peruersores manifesti. Verum hoc ipsi non aduertunt. 11(12) Item, cum dicitur illis: "Credite sicut alii homines", ipsi aiunt: "Numquid nos credimus sicut aliqui mente capti?" 12(13) Sed certe ipsi non sunt nisi fatui et hoc nesciunt. 13(14) Qui, cum obuios habent illos, qui uere crediderunt, aiunt: "Nos quoque credimus ut uos". Sed, illis relictis, redeunt ad suos daemones et dicunt: "Nos sane uobiscum tenemus, recte illos elusimus". 14(15) Deus eludet illos facietque ultra progredi in errore suo haerentes stupefactos. 15(16) Tales sunt, qui emunt errorem pro directione, sed quam usuram fecit negotiatio illorum? Non inuenerunt uiam rectam. 16(17) Tales sunt similes illi populo, scil. Iudaeorum, qui postulabant sibi accendi ignem. Qui postquam illustrauit eos, qui circa illos erant, abripuit Deus lucem ipsorum, reliquit eos in tenebris, ne uideant. 17(18) Surdi, muti, caeci non se conuertunt. 18(19) Vel sicut illa nubes densa in caelo plena obscuritatibus et tonitrua atque fulgura emittens, quod cernentes ipsi immitebant digitos in aures suas ob fulmina coruscantia. Metus mortis occupat illos. Verum Deus bene cognoscit incredulos istos. 1

    10. tradimus: tribuimus EM. 16. illorum: istorum EM. 20. se: uiam A

    42 TEXTVS PRIMVS

    Parumque abest, ut etiam coruscatio similis surripiat acies ipsorum. Omne quod resplendet eis, in eo ambulant, umbra uero superueniente, illis subsistunt. Quod si Deus uellet, iam nunc abriperet auditus et uisus eorum, nam Deus super omnia potens est.

    19(20)

    5

    Textus II. O uos homines! Seruite Domino uestro, qui creauit uos et antecessores uestros, ut ostendatis esse amorem eius in uobis. 20(22) Ipse est qui substrauit uobis terram et caelum erexit super uos descendereque facit de caelo aquam et producit mediante ea uarios fructus in cibum uobis. Ne ergo constituatis Deo similitudines, sane uos nostis ipsum esse unum solum creatorem omnium. 21(23) Et si habetis aliquod dubium de eo, quod desursum misimus super seruum nostrum, adducite aliquem textum similem ei, i. Alcorano, et accersite testes uestros praeter Deum, si estis ueraces. 22(24) Id si minime feceritis, sed nec umquam facere poteritis, cauete ignem cuius pabulum sunt homines et lapides, qui praeparatus est incredulis. 23(25) Tu ergo annuntia iis, qui credunt et operantur bona, quod ipsis parati sunt paradisi, de sub quibus currunt riui. Quotienscumque sumpserint de fructibus illarum gustando dicent: "Hoc est illud, quo fruebamur antehac". Datumque illis fuit praeludium similitudinis. Habebunt in eisdem coniuges semper mundas eruntque perpetuantes in eis. 24(26) Sane Deus non erubescit proponere exemplum unius uel culicis, quanto magis ea, quae supra illam sunt? Porro illi, qui credunt, utique norunt hanc esse ueritatem, quae procedit a Domino ipsorum. Sed qui fidem negant, ipsi dicunt: "Quid sibi uult cum hoc exemplo? In errorem inducit per illud multos, et uiam docet multos per idem". Et utique Deus non est causa erroris cuipiam nisi transgressoribus rumpentibus pactum Dei post eius confirmationem. 25(27) Item qui soluunt id, quod mandauit Deus, ut ad finem deducatur, et insuper corrumpunt alios in terra. Tales sunt homines deperditissimi. –(21)

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus III. Quo modo audebunt negare Deum? Vos cum essetis mortui, ipse uitam dedit uobis rursusque mortem inferet uobis ac denuo uiuificabit uos tandemque ad eum regrediemini. 27(29) Ipse est, qui creauit uestri gratia cuncta simulque in terra sunt et postea subiit in caelum fecitque eos septem caelos. Ipse enim habet scientiam omnium rerum. 28(30) Deinde memor esto illius, quando dixit Dominus tuus ad angelos: "En ego constituam in terra uicarium". Qui dixerunt: "Numquid constitues aliquem, qui seminet corruptionem in terra fundatque multum sanguinem? Ob hoc multiplicabimus laudem tuam et praedicabimus sanctitatem tuam". Dixitque Deus "Ego sane noui aliquid quod uos non nostis". 29(31) Tunc docuit Adamum nomina uniuersorum uiuentium. Postea praesentauit ea coram angelis, dixitque: "Indicate mihi nomina istorum, si estis ueridici". 30(32) Ipsi dixerunt: "Te decet laus et adoratio, Altissime. Nos nescimus quicquam, si tu non docueris nos, quia tu sciens uniuersa sapientissimus es". 26(28)

    35

    40

    1. etiam: om. M. 7. amorem: timorem EM. 22. uel: etiam M. 23. ea: om. EM. 26. cuipiam: cuiquam A. 31. quo modo: quonam modo EM. 34. uestri: uestra A. 37. post constituam add. te A. 41. uniuersorum uiuentium: uniuersa A.

    TEXTVS PRIMVS 43

    Dixitque Deus: "O Adam, doce tu illos nomina istorum". Isque nota fecit illis nomina ipsorum. Tunc dixit Deus ad illos, i. angelos: "Numquid non dixi uobis quod ego sciam arcanum absconditum in caelis et in terra? Scio quoque quod nunc palam facitis quidue ante in occulto tractabitis". 32(34) Item recordare cum nos diceremus angelis: "Adorate Adamum", ipsique statim adorauerunt illum, excepto diabolo Lucifero, qui id facere renuit et superbe egit factusque est primus eorum, qui Deum negant. 33(35) Deinde diximus: "O Adam, inhabitato tu et uxor tua hanc paradisum, deque ea edite spatiose ubi et quandocumque libuerit uobis, sed huic arbori ne appropinquetis, fiatisque de numero rebellium transgressorum". 34(36) Citoque procurauit Sathanas lapsum illorum de illo mandato, eiecitque eos de loco, in quo erant. Tunc diximus: "Descendite ocius alter alteri inimicus eritque uobis in terra locus manendi et fruendi ad praefinitum tempus". 35(37) Habuit autem obuia quaedam uerba Adam a Domino suo, quia paenituit eum super eo. Ipse enim facilis ad condonandum ualde pius est. 36(38) Rursus diximus: "Descendite de ea, i. paradiso, omnes simul. Veniet atem uobis rectae uiae dux. Quicumque secuti fuerint ductum meum nullo subiacebunt periculo nec ullum sentient moerorem. 37(39) Qui uero non credent et contradicent signis nostris, ipsi possessores ignis erunt perpetuo in eo mansuri". 31(33)

    5

    10

    15

    20

    Textus IV. O filii Israel! Memores estote gratiae meae super uos a me cumulatae. Adimplete pactum meum et ego complebo pactum uestrum et signa mea pertimescite, –(41) praestantes fidem ei, quem caelitus misimus i. Alcorano, qui uerum esse affirmat illum, scil. librum Moysis, quem penes uos habetis, et ne sitis uos primi, qui eum negant, hoc est Alcoranum, neque aestimetis signa mea pretio tam uili meque timete. 39(42) Nolite ergo uestire uerum falso neque abscondatis hanc ueritatem, quam bene nostis nempe Alcoranum in libro uestro promissum. 40(43) Assistite orationi communi, genuflectite cum genuflectentibus et date eleemosinam. 41(44) Num comendabitis hominibus iustitiam uestrorummet obliti? Vos sane legitis Scripturam, cur non intelligetis hoc, 42(45) quod necessarium sit uobis opem implorare cum patientia et oratione multa? Quae etiam non est magni ponderis, nisi fiat ab humilibus corde. 43(46) Qui certo supponunt se occursuros Domino suo et ad ipsum reuersuros. 38(40)

    25

    30

    35

    Textus V. O filii Israel. Recordemini beneficii mei, quo uos affeci, etenim ego uos cumulaui pluribus uirtutibus et excellentiis supra multos coaeuorum uestrorum promiscui status et conditionis. 45(48) Extimescite ergo diem illum, in quo non ualebit quicquam praestare unus pro altero nec acceptabitur alicuius suffragium, nec suscipietur aliqua iusta praetensio neque poterunt defendere se inuicem. 46(49) Item mementote quando nos liuerauimus uos de domo Pharaonis, dum ipsi ignominiosissime uos affligebant pessimo tormento iugulantes gnatos uestros, 44(47)

    40

    45

    1. isque ... nomina ipsorum: om. A. 5. nos: om. EM. 25. uerum: ueram EM. genuflectoribus EM. 35. implorare: om. A. 37. ipsum: eum EM.

    31. genuflectentibus:

    44 TEXTVS PRIMVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    ignominiae exponentes mulieres uestras. In quo sane uos sustinuistis tribulationem magnam nimis, permittente id Domino uestro. 47(50) Item quando diuisimus pro uobis mare et saluauimus uos familiamque Pharaonis submersimus, uobis inspectantibus. 48(51) Item quando nos composuimus foedus cum Moyse quadraginta noctibus. Interim uos fecistis uobis uitulum post foedus pactum factique estis transgressores illius. 49(52) Hoc non obstante, placati facti sumus uobis, ut uel sic gratos uos ostenderetis. 50(53) Item quando nos dedimus Moysi Librum et legem discretiuam, ut possitis inuenire rectam uiam. 51(54) Item quando dixit Moyses populo suo: "O popule meus. Vos certe inique egistis contra uosmetipsos assumentes uobis hunc uitulum! Conuertimini ergo ad creatorem uestrum et interficite uosmet, hoc est, illi, qui non adorauerunt uitulum occidant illos, qui eum adorauerunt. In bonum id cedet uobis apud creatorem uestrum et tunc paenitebit eum super uos, quia ipse multus ad ignoscendum ualde pius est". 52(55) Item quando uos dixistis: "O Moyses! Nos nequaquam credemus tibi usquequo uideamus Deum palam". Et tunc apprehendit uos fulminis ictus, uobis id cernentibus. 53(56) Deinde resuscitauimus uos post mortem uestram, quatenus sitis grati. 54(57) Item nos obumbrauimus uos nube et descendere fecimus super uos manna et coturnices. "Edite, supple diximus eis, de bonis, quae tribuimus uobis". Ipsi autem inique agentes, non nobis sed sibi ipsis nocuerunt. 55(58) Et cum diceremus illis: "Ingredimini hoc oppidum et comedite de hiis, quae in eo sunt libere omnino. Intrate autem portam adorantes et dicite Dimissionem culparum petimus". Et annuntiamus: "Dimittuntur uobis peccata uestra nosque plura adiiciemus benefacientibus". 56(59) Verum illi, qui alias quoque sunt transgressi mandatum Dei etiam hic mutauerunt hanc dictionem in aliud, quam quod praeceptum fuit illis, uocabulum. Propter quod missimus super illos transgressores de caelo iram magnam ualde, eo quod omnes limites praeuaricationis sunt transgressi. 57(60) Item recordare quando Moyses petiit potum pro populo suo. Nos diximus ei: "Percute uirga petram", statimque emanarunt ex ea duodecim fontes, ita ut quilibet coetus suum cognosceret potaculum. "Manducate et bibite, supple diximus eis, de largitione Dei et prauis operibus ne inficiatis terram". 58(61) Item cum diceretis uos: "O Moyses. Non possumus amplius sustinere cibum unum. Deprecare pro nobis Dominum tuum, ut producat nobis ex iis, quas germinat terra, de oleribus et cucumeribus et allio et lentibus et cepis". Qui dixit: "Siccine uos uultis commutare illud, quod peius est, pro eo quod melius est? Descendite in Aegyptum et sic habebitis, quod postulatis". Et ex tunc percussi remanserunt perpetua abiectione et egestate, quod utique sibi promeruerunt ex iusta ira Dei, quia negabant signa Dei et interficiebant prophetas absque ulla ratione et hoc ideo, quia erant rebelles et enormes transgressores. 59(62) Nihilhominus tamen illi, supple ex eis, qui crediderint siue Iudaei iudaizantes siue Christiani post susceptam fidem adhuc suos ritus obseruantes, nec non et in fide claudicantes, nunc ad hanc nunc ad illam religionem transuolantes. Quisquis 11. meus: mi A. 13. uestrum: om. M. 22. post supple add. scil. EM. 29. aliud: aliud uerbum E. 39. illud: in illud B.

    25. portam: portas M.

    TEXTVS PRIMVS 45

    tamen ex iis fidem in unum Deum professus fuerit credideritque nouissimum diem et operatur aliquod opus bonum, habebunt certam mercedem suam apud Dominum suum et non subiacebunt timori, nempe in die iudicii, neque in ullo contristabuntur.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus VI. Item recordemini quando nos approbauimus pactum uestrum et sublimauimus montem super uos. Tunc supple diximus uobis: "Recipite id, quod tradimus uobis cum efficacia, et fixa mente retinete in eo contenta, ut appareat uos habere timorem Dei". 61(64) Et, nisi gratia Dei eiusque misericordia succurrisset uobis, penitus periissetis. –(65) Iam utique noti sunt uobis illi transgressores sabbati, quibus diximus: "Similes estis simiolis". 62(66) Nos quidem posuimus eos exemplum punitionis grauissimae praesentibus et posteris ipsorum, sed instructionem timoratis. 60(63)

    Textus VII. Item recordemini cum diceret Moyses populo suo: "En Deus praecipit uobis, ut mactetis uaccam". Qui dixerunt: "Num uis facere ludum de nobis?" Qui ait: "Auertat Deus, ut ego sim quasi unus ex illis, qui nesciunt quid dicant". –(68) Tunc dixerunt illi: "Deprecare pro nobis Dominum tuum, ut palam faciat nobis qualis esse debeat". Qui ait: "Ipse dicit ut sit uacca non nimis annosa nec adeo iuuenca, quae numquam peperit inter has aetates. Vos ergo facite, quod praeceptum est uobis". 64(69) Rursus dixerunt: "Ora pro nobis Dominum tuum, ut ostendat nobis cuius sit coloris". Ait Moyses: "Ipse dicit ut sit uacca flaua, subrufa, accensi coloris, quae recreet aspicientes eam". 65(70) Adhuc dixerunt: "interpella pro nobis Dominum tuum, ut indicet nobis clare et distincte qualis tandem debeat esse, quia uariae species uaccarum repraesentantur nobis. Nos sane, Deo uolente, prompte obediemus". 66(71) Ait Moyses: "Ipse dicit: sit uacca nulli subiugata operi arationis terrae, neque adaequationis agriculturae, non habens ullam maculam nec aliquam notam". Ad quod illi dixerunt: "Nunc iam affers in medium, quod uerum est". Itaque ipsi quidem iugulauerunt eam, sed non absque difficultate hoc fecerunt. 67(72) Cum ergo interfeceritis aliquam animam ortaque fuerit inter uos controuersia de ea, hoc es, quisnam sit homicida illius ex uobis, tunc Deus producet in lucem quod uos nitimini celare. 68(73) Ob id diximus: "Tangite illum i. mortuum aliqua particula ipsius uaccae". Hunc in modum uiuificat Deus mortuos et manifestat uobis signa sua, ut intellegatis hoc, quod Mohhammaed uobis dixit, esse uerum. 69(74) Hoc non obstante, obdurata sunt corda uestra factaque sunt postea ueluti lapides aut etiam duriora. Namque aliquis lapis adhuc reperitur, ex quo scaturiunt aquarum riui et alius fissus exit de illa aqua, alius quoque in ima decidit ob timorem Dei. Profecto Deum non fugit id, quod uos operamini. 70(75) Quid uultis, ut ipsi credant uobis? Certe quidam ex illis sunt, qui continuo audiunt sermonem Dei, deinde a recto sensu detorquent illum, postquam intellectu eum perceperunt et hoc scienter et industria faciunt. 63(67)

    1. iis: istis EM 6. uobis: eis EM. 26. uaccarum: om. EM. conamini A. 44. et industria: ex industria A; et ex industria E.

    29. aliquam: aliam A.

    34. nitimini:

    46 TEXTVS PRIMVS

    Qui, cum obuios habent aliquos ex credentibus, dicunt: "Nos eandem uobiscum tenemus fidem". Relictisque illis, redeunt ad suos, qui dicunt eis: "Quid tractatis cum illis? Num de eo, quod Deus palam fecit uobis, ut impugnent uos eodemmet apud Dominum uestrum?" Cur hoc non consideratis? 72(77) Aut forte nesciunt, quod Deus bene nouit quid ipsi in secreto machinantur quidue in publico agunt? 73(78) Sed sunt quidam ita ignari, ut prorsus nihil sapiant de Scriptura, nisi quod ipsi auent et sibi imaginantur. –(79) Vae ergo illis, qui conscribunt librum manibus suis, postea aiunt: "Hoc a Deo est", ut comparent sibi pretium uile! Vae ipsis ob id, quod scripserunt manus illorum! Vae ipsis pro eo, quod coemunt! 74(80) Tametsi ipsi dicant: "Nos non tanget ignis nisi paucis diebus". Dic tu: "Numquid uos de hoc tenetis cautionem a Deo? Equidem Deus minime contrarium faciet pacto suo. Vel audebitis uos afferre de Deo aliquid, de quo nullam certam habetis noticiam?" 75(81) Quin potius is, qui operatur malum, ipsum cingent peccata sua propria. Tales futuri sunt possessores ignis perpetuo in eo mansuri. 76(82) At uero illi, qui credunt et operantur bona, ipsi erunt domini paradisi in aeternum. 71(76)

    5

    10

    15

    20

    Textus VIII. Item recordemini, postquam firmauimus pactum cum filiis Israel, diximus: "Ne colatis alium praeter Deum. Genitoribus autem soluite debitum beneficentiae nec non et propinquis item pupilis et egenis. De hominibus loquimini bene et insistite orationi et date eleemosinam. Post hoc uos retrocessistis, exceptis ualde paucis ex uobis, factique estis auersores recalcitrantes". 78(84) Item post stabilitum pactum uobiscum, ne effunderetis sanguinem alter alterius neque eiiceretis alter alterum de domibus uestris, uosque ratificastis illud, adhibito testimonio. 79(85) Deinde uos facti estis illi, qui occidistis inuicem et eiecistis quosdam uestrum de habitationibus suis adiuuantes uos inuicem contra eos cum iniquitate et hostilitate et, ut dent uobis captiui pretium redemptionis, cogitis quod utique uetitum est uobis. An uero credetis uni libro et alteri negabitis fidem? Quam uero mercedem recipient, qui talia agant ex uobis, nisi confusionem in hac uita, et in die iudicii tradentur atrocissimo supplicio? Deus enim non dissimulabit ea, quae uos agitis. 80(86) Illis, qui praeferunt uitam praesentem alteri, nequaquam alleuiabitur tormentum neque habebunt qui suffragetur eis quemquam ex prophetis. 77(83)

    25

    30

    35

    Textus IX. Profecto iam constat nos dedisse Moysi librum Legis fecisseque uenire post illum nuntios, i. prophetas alios. Et Iesu quidem, filio Mariae, dedimus manifestationes et muniuimus eum spiritu sanctitatis. Num ergo quicquid affert uobis aliquis nuntius, quod non arridet uobis, superbe contemnetis? Alios namque mendaces asseritis, alios uero interfecistis. 82(88) At uero isti dicunt: "Corda nostra sunt obserata". Immo diris deuouit illos Deus propter incredulitatem ipsorum, quoniam fere nihil credunt. 81(87)

    40

    45

    8. auent: desiderant A; cupiunt EM. 10. id: om. EM. 34. ea: om. B

    TEXTVS PRIMVS 47

    Etiam postquam uenit illis Liber a Deo, i. Alcoranus, ueritate confirmans eum scil. Librum Moysis, quem penes se habent, cuius paulo ante auxilium implorabant contra inimicos fidei. Nunc autem cum praesto factus est ipsis, scil. Mohhammaed, ipsi negant se nosse illum. Meritoque maledictio Dei confirmata est super hos perfidos. 84(90) Pessimum lucrum lucrati sunt sibi uendentes animas suas proprias, quia negant eum, i. Alcoranum, quem desursum misit Deus, inuidiae gratia. Sane Deus est, qui caelitus tribuit aliquod particulare donum suum cui uult ex seruis suis, sicut Alcoranum Mohhammaedo. Ipsi autem coaceruauerunt sibi iram super iram, quoniam incredulos manet inflictio poenae ignominiosa ualde. 85(91) Cumque dicitur illis: "Credite ei, quem Deus desursum misit, i. Alcoranum", ipsi aiunt etiam: "Nos credimus ei, quem Deus caelitus dedit nobis i. Turat", sed negant fidem ei, qui a tergo uenit illius, cum sit ipsa ueritas ueritate confirmans eum, quem penes se habent. Dic tu: "Cur ergo interficiebatis prophetas Dei, antequam essetis fideles?" 86(92) Iam utique uenit uobis Moyses cum signis euidentibus et tamem uos fecistis uobis uitulum et facti estis transgressores. 87(93) Etiam post confirmatum pactum uestrum, postquam subleuassemus montem super uos, dicentibus nobis: "Accipite quod tradimus uobis, scil. Legem, et audite quod praecepit uobis". Ipsique dixerunt: "Audimus, sed obedire nolumus". Equidem ipsi imbiberunt in cordibus suis uitulum per incredulitatem suam. Dic tu: "Perquam malum est quod suadet uobis fides uestra, si tamen estis fideles". 88(94) Dic tu: "Si ita est prout dicitis habere uos in altera uita prae ceteris hominibus locum particularem apud Deum; igitur desiderate mori, si uerum dicitis". 89(95) Verum numquam ipsi hoc optabunt propter id, quod praemiserunt manus eorum. Deus autem bene cognoscit transgressores. 90(96) Inuenies autem illos homines magis auidos uitae praesentis, quam ullum ex illis, qui socium attribuunt Deo, quorum quidam auet uiuere mille annis, sed non ob id effugiet tormentum, etiam si magis prolongaretur uita illius. Deus bene considerat quod ipsi agunt. 83(89)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus X. Dic: "Nemo sit inimicus Gabrielis". Ipse enim est, qui inspirauit illum cordi tuo, i. Alcoranum, ex mandato Dei ueritatem dicentem, (rectam uiam docentem et prospera nuntiantem credentibus). 92(98) Qui est inimicus Dei erit et angelorum atque prophetarum illius et per consequens etiam Gabrielis et Michaelis. Porro Deus est inimicus omnium incredulorum. 93(99) Constat iam profecto nos desursum tradidisse tibi signa cum argumentis claris et distinctis, 94(100) quae nullus negabit, nisi qui fidem negant aut pactum initum fregerunt. Quidam illorum post tergum abiecerunt illum i. Alcoranum, quinimmo plures ex illis nihil credunt. 95(101) Nam postquam uenit illis nuntius ab ipso Deo missus confirmans eum, scil. Librum Moysis, quem penes se habent contemptibiliter iidemmet, quibus datur ille 91(97)

    35

    40

    2. scil. Librum: Librum scil. EM. 6. proprias om. M. 7. gratia: causa EM. 9. super: supra EM. 10. inflictio poenae ignominiosa: castigamen ignominiosum ABM. 28. auet: cupit AEM. 33. dicentem: docentem A. 35. Dei: om. A. 40. fregerunt: ruperunt A.

    48 TEXTVS PRIMVS

    5

    10

    15

    liber, abiiciunt librum Dei, hoc est, Alcoranum, post tergum suum ac si nullam eius notitiam haberent ex sua lege. 96(102) Quin potius sequuntur illum librum, quem praelegebant daemones, regnante Salomone. Salomon quidem nihil fecit contra fidem sed daemones obstiterunt fidei, docentes homines artem magicam. Item quod commissum fuit duobus Angelis in Babylonia, Harut et Marut. Porro ipsi neminem docebant donec prius dicerent: "Nos quidem sumus quaedam tentatio, uerum tu ne quid committas contra fidem". Vnde ipsi Babylonii apprehenderunt ab eis id, quo dirimerent litem inter mulierem et uirum suum. Quo casu illi duo angeli non fuerunt damno cuipiam nisi Deo permittente, quia magis studebant apprehendere, quod officiebat eis quam quod proficiebat. Iam certe notum est illis quod is, qui sibi comparat eam, i. artem magicam, in uita altera non habebit sortem bonam. Dirum illis, qui uendiderunt propter eam animas suas, si scienter hoc egerunt. 97(103) Si tamen in fide perseuerauerint Deumque timuerint, adhuc bonam mercedem recipient a Deo, si tamen hoc agnoscunt. Textus XI. O uos, qui ueram fidem profitemini! Ne dicatis: "Nos attente auscultamus et praestolamur. Igitur auribus percipite, hoc est auribus fidei, quia fidem non habentibus praeparatum est malum grauissimum. 99(105) Non amant illi, qui fidem deseruere ex domesticis Libri, i. Iudaei et Christiani, neque illi qui Deo socium attribuunt, hoc est Arabes idolatrae, ut desursum ueniat uobis aliquod bonum a Domino uestro. Verum Deus afficit aliquo particulari munere quos ipse uult, quoniam Deus munificentissimus est. 100(106) Nos non facimus irritum ullum signum ex Alcorano, nec obliuioni damus illud. Ratificamus quod melius est ex illo aut simile ei. An nescis Deum esse super omnia potentem? 101(107) Vel ignoras Deum habere dominium super omnes caelos et uniuersam terram, nec uos habere praeter Deum protectorem neque adiutorem? 102(108) Vel uultis uos examinare nuntium uestrum, quem admodum examinatus fuit olim Moyses. Profecto qui sibi persuadet perfidiam tenere locum fidei, is longe aberrat a uia recta. 103(109) Valde contenti essent multi ex domesticis Libri, si possent reuocare uos post fidei uestrae receptionem in eius execrationem ducti inuidia propria, postquam innotuit eis haec ueritas i. Alcoranus seu missio Mohhammaedi. Vos autem aequo animo estote et sinite illos, donec exequatur Deus decretum suum, quoniam Deus super omnia potens est. 104(110) Ceterum frequentate orationem et date eleemosinam. Etenim quicquid obtuleritis uobis uel apprime proficiet, quodcumque bonum fuerit reperietis illud apud Deum. Nam Deus id, quod operamini, attente obseruat. 98(104)

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus XII. Sunt aliqui qui dicunt: "Nullus intrabit paradisum, nisi qui fuerit Iudaeus aut Christianus". Talia sunt uota spei ipsorum. Dic tu: "Afferte aliquod argumentum demonstratiuum de hoc priuilegio uestro, si estis ueridici". 106(112) Ita sane is, qui submiso uultu se tradit totum in obsequium Dei et est beneficus, ipse habet mercedem certam apud Dominum suum. Tales non subiacebunt ullo periculo neque contristabuntur in aliquo. 105(111)

    45

    25. ratificamus: ratificamur A. 38. bonum: om. EM.

    TEXTVS PRIMVS 49

    Dicunt Iudaei: "Nullo nituntur fundamento Christiani". Similiter Christiani aiunt: "Iudaei nihil habent cui innitantur", cum utrique legant Scripturam. Idem prorsus asserunt ii, qui nullius rei habent scientiam, i. Arabes aduersarii Alcorano. Porro Deus ipse diiudicabit inter eos in die iudicii de iis, de quibus inter se dissidebant. 108(114) Et quis est iniquior tyrannus quam qui est causa, ne uisitentur loca orationis Deo dicata, ut inuocetur nomen eius in illis? Curauit autem accelerari destructionem illorum. Illi, quibus non licebat intrare in illa nisi cum timore et periculo, habebunt in hac uita confusionem et in altera tormentum maximum. 109(115) Dei est Oriens et Occidens. Quocumque se conuerterint, conspectum Dei reperient, etenim Deus amplitudine sua cuncta complet, uniuersos cognoscit. 110(116) Et ipsi dicunt: "Deus creat sibi filium". Absit hoc ab eo, qui laude sua gloriosus in sua manu habet cuncta, quae in caelis sunt et quae in terra, immo uniuersa obediunt ei. 111(117) Ipse est auctor caelorum et terrae, quando decernit aliquid solum dicit: "Esto". Statim ponitur in esse. 112(118) Porro illi, quibus nulla inest scientia, i. Arabes idolatrae, dicunt: "Nisi locutus fuerit nobis Deus ipse, aut tu ueneris cum aliquo argumento euidenti, nos nequaquam credemus tibi". Talia prorsus dicebant antecessores ipsorum et qualia fuerunt ipsorum uerba talia et corda. Nos sane iam confirmauimus argumenta illa signis manifestis genti, qui credunt ueritati. 113(119) Ideo nos misimus te cum ueritate praeceptorum et correctorem terrificum, ne percuncteris istos, qui destinati sunt ad infernum. 114(120) Tu numquam gratus eris Iudaeis neque Christianis, donec accomodes te sectae ipsorum. Dic: "Directio Dei est haec doctrina". Et quamuis tu te accommodares desideriis eorum, nullum tamen habebis ex eis, qui a Deo te defendat nec suffragium ferat. 115(121) Illi, scil. Iudaei et Christiani, quibus dedimus Librum Legis, si illum legant, sicut decet, ipsi utique crederent huic Alcorano, sed, quia negant eum et Mohhammaedum, oleum et operam perdunt. 116(122) O filii Israel! Memores estote gratiae meae, qua affeci uos praeponens uos omnium saeculorum nationibus! 117(123) Expauescite diem, in quo nulla anima offeret quicquam pro altera, nec suscipietur ab ea iustum pretium pro redemptione sui uel alterius neque proderit suffragium cuiuspiam. In summa non poterunt iuuare se inuicem. 107(113)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus XIII. Recordare quando tentauit Abraham Dominus suus pluribus uerbis ac tandem concludit dicens: "En ego constituo te nunc hominibus praesentibus ducem et rectorem". Qui ait: "Et de semine meo, supple constituas". Dixit Deus: "Non participabunt huic testamento meo uiolenti et transgressores". 119(125) Item recordare quando nos constituimus hanc domum, i. phanum Maekkense, refugii locum hominibus et securitatem. Itaque frequentate uos hunc locum orationis Abrahami. Porro testamentum nostrum extenditur ad Abraham et Ismael, ut ipsi mundent domum meam pro aduenis et indigenis et genua curuantibus in adoratione. 118(124)

    40

    45

    11. complet: replet EM. 23. istos: illos EM. 33. quicquam: om. AB. altera: alia EM. 40. huic: de hoc EM.

    50 TEXTVS PRIMVS

    Item recordare quando dixit Abraham: "Domine, fac ut hic locus sit asylum securum. Tribue habitatoribus abundantiam fructuum quicumque ex eis crediderint in Deum et diem nouissimum". Dixit Deus: "Qui autem incredulus permanserit, sit substantia eius exigua, ac postmodum addicam eum tormento ignis, et pessimum exitum habebit". 121(127) Item recordare quando erigebat Abraham fundamenta huius domus cum Ismaele, dixerunt: "Domine, Dominus noster, suscipe hoc a nobis, quoniam tu, qui exauditor es, omnia nosti. 122(128) Domine, Dominus noster, fac nos tibi sinceros in fide, et ut de nostro semine semper sint aliqui huic fidei obedientia addicti. Ostende nobis ritum, quo tibi offeramus oblationes nostras seruitutis, propitius esto nobis, quoniam tu propitiator es pius. 123(129) Domine, Dominus noster; suscita inter illos, i. posteros seminis nostri, Apostolum, qui praelegat illis signa. i. leges et praecepta tua, doceatque eos hunc Librum i. Alcoranum et sapientiam et iuste atque pie uiuere, tu enim praepotens sapientissimus es". 124(130) Quis ergo detestabitur religionem Abrahae nisi sit insipiens corde? Certe nos singulariter elegimus eum. In hoc mundo et in alio praecipuus iustorum futurus est. 125(131) Item recordare quando dixit eis ei Dominus suus: "Submitte te". 126(132) Ait: "Submitto me Domino omnium saeculorum". Idemque commendauit filiis suis. Sed et Iacob dixit: "O filii mei! Sane Deus praeuenit uos electione ad fidem illam, scil. Abrahae, agite ergo ne moriamini nisi puritani, hoc enim significat adsam". 127(133) Vosne, o Iudaei, praesentes testes fuistis, quando proximus fuit Iacob morti dicens ad filios suos: "Quem uos adorabitis post mortem meam?" Ipsi dixerunt: "Nos adorabimus Deum tuum et Deum patrum tuorum, Abraham, Ismael et Isaac, qui est unus Deus. Illi nos procidentes sincera fide dedicamus". 128(134) Illa gens, quae iam desiit esse, sibi quod lucrata est. Vos similiter quid lucrati fueritis uobis proderit, uos certe non examinabimini de eo, quod ipsi gerebant. 129(135) Ipsi dixerunt Iudaei et Christiani credentibus: "Estote Iudaei aut Christiani et sic uia incedetis recta". Dic tu: "Equidem nos sequimur religionem Abrahae recte gradientis, qui non est de numero attribuentium Deo socium". 130(136) Dicite uos Alcoranistae: "Nos credimus in Deum et quod caelitus datum est i. Alcoranum. Item quod traditum est Abrahae et Ismaeli et Isaac et Iacob et tribubus. Item quod commissum est Moysi et Iesu et quod collatum est reliquis prophetis a Domino suo. Non facimus discrimen inter quempiam ipsorum. Nos enim fide pura simplici ei, i. Deo, obedientes sumus". 131(137) At uero si ipsi crederent, sicut uos creditis, utique rectam uiam tenerent, sed, quia ipsi auersantur fidem uestram, ideo semper ei contradicunt. Verum cito te Deus faciet superiorem illis, quoniam ipse omnes audit, uniuersos cognoscit. 132(138) Dic: "Nos abluti sumus credentes ablutione Dei". Quis autem Dei baptismo melior esse potest? Et ideo ipsius seruituti nos totos dedicamus sincera fide. 133(139) Dic tu: "Quid uos litigare contenditis nobiscum de Deo, qui est noster Dominus sicut et uester? Nobisque opera nostra et uobis uestra proderunt uel nocebunt. Nos uero illi specialiter deuoti sumus". 134(140) Vel fortassis illi dicent quod Abraham et Ismael et Isaac et Iacob et tribus fuerunt Iudaei aut Christiani? Dic: "Vos ergo plus scitis aut Deus?" Quis autem est 120(126)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    9. sinceros: seruire A. 10. obedientia addicti: obedientes et addicti A. breui EM. 43. tu: om. AEM.

    26. et Deum: et A.

    39. cito:

    TEXTVS PRIMVS 51

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    iniquior quam qui abscondit apud se testimonium factum a Deo? Profecto Deus minime dissimulabit id, quod uos agitis. 135(141) Illa gens, i. quos retulimus, qui praecesserunt uos, gaudent de acquisitis, uos quoque experiemini lucrum uestrum. Certe non requirentur a uobis, quae illi gesserunt. 136(142) Dicent quidem insensati hominum: "Quid fecit deserere plagam meridionalem in qua erant?" Dic tu: "Deo aptus est locus Orientis et Occidentis, dirigit in uiam rectam, quem ipse uult". 137(143) Pariformiter nos constituimus uos populum medium, quatenus sitis testes hominibus; uobis autem futurus est testis hic nuntius. 138(-) Nos quidem non praestituimus orationem faciendam uersus Maekkam, ad quam te contuleras, aliam ob causam nisi, ut sciamus quinam sequuntur hunc nuntium discernere ab eis, qui retrocedunt terga uertentes ei. Quod quidem erit graue ualde, sed non illis, quos Deus direxit in uiam rectam. Certe numquam fuit nec erit talis intentionis Deus, ut depereat fides uestra, etenim Deus erga homines clemens et misericors est. 139(144) Quando nos cernemus te conuertere faciem tuam in caelum, tunc nos uertemus te uersus Maekkam, quae est principalis pars meridiei, cum toto affectu tuo. Tu ergo uerte faciem tuam uersus oratorium immunitate priuilegiatum. Et uos credentes, ubicumque locorum fueritis, conuertite facies uestras uersus illud. Sane illi, quibus datus est Liber, i. Iudaei et Crhristiani, norunt hanc esse ueritatem, quae a Domino ipsorum procedit, sed nec Deus ignorat quod ipsi agunt. 140(145) Quibus tametsi uenires cum quocumque signo, ipsi nequaquam imitabuntur conuersionem tuam ad meridiem neque tibi licitum est imitari conuersionem ipsorum ad sua oratoria, sicut nec ipsi inter se imitantur uersus locum orationis alterius ad alterum. Quodsi tu secutus fueris uota ipsorum, postquam communicata tibi est aliqualis scientia istorum, ipso facto es transgressor. 141(146) Sicut alii iniqui, quibus dedimus librum, qui hunc norunt, i. Alcoranum, sicut cognoscunt proprios filios suos. Verum quidam illorum ex industria occultant hanc ueritatem, 142(147) cum sciant eam esse a Domino tuo missam. Tu ergo caue ne sis quasi unus de simulatoribus fluctuantibus. 143(148) Cuiuslibet igitur facies in oratione sit conuersa ad illam, i. Maekkam, et praeuenite alter alterum in omni bono. 144(149) In quocumque loco extiteritis praesto uobis erit Deus pariter, quoniam Deus super omnia potens est. 145(150) Et undecumque tu egressus fueris, uolue faciem tuam, i. intentionem, ad oratorium sacratum immunitate. Vosque, credentes, ubicumque fueritis, uoluite facies uestras uersus illud, ne habeant occasionem homines insimulandi uos, nisi sint ex illis, qui omnia in malam partem uertunt. Vos ergo ne timueritis eos, sed timete me, atque ut compleam gratiam meam super uos uosque teneatis rectam uiam. 146(151) Quemadmodum ob hunc finem misimus inter uos Apostolum e medio uestri, qui praeleget uobis signa nostra docebitque uos iustitiam et imbuet uos doctrina huius libri et sapientia, ac tandem ipse instruet uos in omni disciplina, quam ante nesciebatis. 147(152) Igitur memores estote mei, ego quoque memor ero uestri, gratias agentes mihi, ne abnegetis me. 43. uestri: uestrum A. 45. in: om. AEM.

    52 TEXTVS PRIMVS

    Textus XIV. O uos, qui uere credidistis! Implorate opem cum patientia et instantia orationis. Deus enim praesto est sustinentibus cum patientia. 149(154) Ergo ne dicatis de illis, qui occiduntur in uia Dei, quia mortui sunt, sed sunt uiui et uos id minime consideratis. 150(155) Nos utique probamus uos partim periculo, partim fame, partim iactura bonorum et etiam animarum atque defectu fructuum. 151(156) Tu ergo annuntia illis, qui conseruant patientiam, quique cum eis accidit aliquid aduersi dicunt: "Nos Dei sumus et ad eum redituri". 152(157) Quod ipsi sunt, quibus accrescit fructus orationum ex parte Domini sui et misericordia illique sunt, qui recta uia gradiuntur. 153(158) Quoniam Sapha et Marauaet sunt de numero stationum, quas assignauit Deus. Ideo quiquis uisitat hanc aedem, i. phanum Maekkense, si etiam uult uisitare hos duos montes, non peccat, et qui pluries circumit illos, facit melius quoniam Deus de iis, quae supererogatiue fiunt, complacet sibi, qui omnes cognoscit. 154(159) Porro illi, qui abscondunt eas, quas desursum dedimus, manifestationes cum directione, i. Alcorano, postquam patefecimus eum in Libro, i. Turat, hominibus, eos maledictioni subiciet Deus et maledicent eis omnes maledicere potentes. 155(160) Qui tamen si paenituerint seque emendauerint atque in lucem eas dederint, ego illis propitius ero, ego enim paenitudine facile moueor et misericors sum. 156(161) At illi, qui fidem negauerunt et moriuntur in perfidia perseuerantes, super eiusmodi maledictio Dei et Angelorum et hominum omnium simul, 157(162) perpetuo mansuri in ea, et non alleuiabitur ab eis hoc supplicium, nec ullus respiciet eos. 158(163) Sane Deus uester Deus unus est, nec est alius deus ullus praeter eum, qui Miserator et Misericors est. 159(164) Profecto in creatione caelorum et terrae, in uicissitudine noctis ac diei, in nauibus percurrentibus mare pro emolumento hominum, in aqua, quam de caelo mittit, qua terram uiuificat emortuam producitque uaria animantia, in motu uentorum et nubium agitatione inter caelum et terram, haec, inquam, uniuersa sunt clara argumenta, Deum protestantia, pro populo recte de eo sentientium. 160(165) Verum sunt nonnulli, qui pro Deo faciunt sibi simulacra deorum, quae eodem colunt affectu, quo et Deum ipsum. Illi autem, qui uere credunt, impensiori amoris affectu feruntur in Deum. Si tu uideres illos, qui in hoc inique se gesserunt, quando praesens intuebuntur supplicium, Deum esse omnium potentissimum et rigorosissimum in poenae inflictione experientur. 161(166) Quando separabuntur imitatores ab ipsis, quos sunt imitati, quodque sit illis erepta omnis ratio euadendi. 162(167) "O si (dicent imitatores in poenis) liceret nobis semel separari ab illis quemadmodum ipsi separati sunt a nobis", i. suo sufragio! In hunc modum ostendet illis Deus opera eorum ad maius tormentum ob rei desideratae absentiam, sed numquam exibunt de illo igne. 148(153)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus XV. O homines! Edite de iis, quae habentur in terra licite deliciose, et nolite sectari uestigia Sathanae, qui est inimicus uester declaratus. 163(168)

    45

    5. et: uerum EM. 6. partim periculo: om. A. 10. orationum: orationis M. 32. deorum: om. A. quae: quos A. 45. declaratus: denuntiatus AEM.

    14. circumit: circuit A.

    TEXTVS PRIMVS 53

    Ipse enim uos deducit in malum et quod turpe ac obscenum est, ut dicatis de Deo quod ignoratis. 165(170) Cum autem dicitur illis: "Sequimini illum, quem desursum tribuit Deus, i. Alcoranum", ipsi dicunt: "Immo nos sequimur eum, quem reperimus secutos fuisse patres nostros, i. Turat", quasi uero etiam patres eorum non potuerint exerrare mentibus et errare a uia recta. 166(171) Illi, qui a fide recesserunt, sunt instar brutorum, quae, cum quis increpat, praeter uocem nil percipiunt. Sunt surdi, muti, caeci, nihil intellectu apprehendunt. 167(172) O uos, qui uere credidistis! Vescimini de bonis omnibus, quae ad uictum contulimus uobis, gratias agentes Deo, si reuera ipsum colitis. 168(173) Id autem, quod uetuit uobis, est morticinium, et sanguis et caro suilla et etiam illa animalia, super quae iugulando ea non inuocatur Dei nomen sed alterius. Qui uero necessitate pressus fuerit absque dolo neque per contemptum non peccat, hoc est, si comederit ex uetitis, nam Deus facilis ad ignoscendum ualde pius est. 169(174) Profecto illi, qui celant id, quod desursum tradidit Deus, in Turat scil., de hoc libro, eumque uilipendio ducunt et exponunt, uorabunt ignem in uisceribus suis nec alloquetur eos Deus in die iudicii neque iustificabit, sed manet illos poena dirissima. 170(175) Tales sunt, qui potius eligunt sibi iniquitatem quam aequitatem seu uiam prauam pro recta et comparant sibi poenam pro indulgentia. Quidnam patienter eos ferre faciet illum ignem? 171(176) Hoc ideo, quia Deus caelitus misit hunc Librum cum ueritate, ut manifestum fiat, quod ii, qui oppositum sentiunt de illo, longe aberrant a recto sensu. 172(177) Non est hic actus iustitiae conuertere facies uestras uersus Orientem et Occidentem, sed opus iustitiae est quando quis credit in Deum et diem nouissimum et angelos et prophetas. Item qui distribuit pecuniam sibi charam propinquis et orphanis, pauperibus et peregrinis, mendicis et decrepitis atque continuo orationi uacantibus. Item qui dat eleemosinam eis, qui custodiunt pactum suum, quod sponderunt, et qui seruant patientiam in aduersis et bonorum iactura et damno emergenti tempore calamitatis. Tales sunt ueritatis amatores atque timorati. 164(169)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus XVI. O uos, qui uere creditis! Vobis praescribitur haec lex de homicidio notorio. Liber occidatur pro libero, seruus pro seruo, femina pro femina. Si quis condonari sibi uelit a fratre illius occisi aliquid sequantur legem communem et satisfaciat ei beneficio aliquo. 174(-) Haec alleuiatio statuta est a Domino uestro et pietas singularis. Qui autem transgressor huius statuti fuerit post promulgationem incurrit poenam grauissimam. 175(179) Et uestri officii est, ui huius legis, o proceres, uitam tueri obnoxii et innoxii, ut ostendatis esse timorem Dei in uobis. 176(180) Item statutum est uobis, ut instante cuiuspiam uestrum morte relinquat testamento partem bonorum suorum parentibus et propinquis magis iusta distributione, id quod maxime decet eos, qui habent timorem Dei in se. 177(181) Quisquis autem mutauerit hoc statutum uel testamentum, postquam audiuit illud, iniquitatem ipsius portabunt, qui causa fuerunt illius mutationis. Certe Deus, omnium auditor, cuncta nouit. 178(182) Quicumque testatorum suspicatur uel praeuidet dissidium aut nequitiam inter haeredes, procuret pacem facere inter illos et sic absque culpa erit, si successerit aliqua lis inter eos, nam Deus, ueniae largitor, clemens est. 173(178)

    35

    40

    45

    1. deducit: inducit AEM. 5. exerrare: errare A.

    54 TEXTVS PRIMVS

    O uos, qui uere creditis! Praescripta sunt uobis certa ieiunia, quemadmodum et illis, qui ante uos extiterunt, ut monstretis uos esse ueros mandatorum Dei obseruatores diebus numero determinatis. 180(184) Qui autem de uobis fuerit infirmus aut in itinere constitutus, postmodum praescripto dierum numero compleat illud. Et, qui possunt, redimant illud cibatione pauperum. Qui uero in hoc supererogatiue aliquid praestiterit, bonum est, eique proficit, melius tamen uobis, si ieiunaueritis. 181(185) Si scire uultis mensis Romadzan, i. Maius hic est praescriptus uobis, in quo caelitus missus est Alcoranus, rectae uiae dux hominibus, cum argumentis manifestis de hac directione et dispensatione. Quisquis ergo praesens loco, i. domi suae, fuerit in hoc mense omnino ieiunet illum. Qui autem fuerit infirmus aut in itinere ieiunet postero mense seruato numero dierum diebus aliis. Deus uult uobiscum uti lenitate et non austeritate. Vos igitur implete numerum praescriptum et magnificate Deum, eo quod ostendit uobis uiam rectam, uosque ostendite uos esse illi gratos. 182(186) Quando interrogabunt te serui mei de me, scito quia ego semper praesto sum respondere deprecationi deprecantis, sic et illi, cum uocauero eos, ocius respondeant mihi et credant in me, ut rectam ineant uiam. 183(187) Licitum est uobis soluere ieiunia nocte ingrediente et etiam accedere ad mulieres uestras, quae sunt operimenta uestra et uos operimenta illarum. Deus nouit quod inuicem aliquando defraudetis, idcirco indulgentia utitur uobiscum excusatosque habet. Nunc igitur accedite ad eas et petite debitum, quod praescripsit Deus uobis. Deinde edite et bibite quousque appareat uobis filum album diluculi distinctum a nigro crepusculi. Deinceps peragite ieiunia uestra ad noctem usque, et non accedatis ad mulieres dum assistitis in oratorio. Hi sunt limites, quos posuit uobis Deus, igitur ne accedatis ad eas. Hunc in modum declarat Deus signa, i. praecepta, sua hominibus, ut sint cauti. 184(188) Cauete etiam ne consumatis pecunias uestras inutiliter inter uos litigantes, expendentes eas in iudices, ut comedant eas nunc ab hoc nunc ab alio accipientes per summum scelus. Certe uos bene hoc nostis. 179(183)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus XVII. Percunctabuntur te de nouiluniis. Dic tu: "Ipsa sunt praefiniti temporis termini pro hominibus et peregrinationibus". Non est iste actus iustitiae intrare, cum intratis domos a tergo ipsarum, i. a contraria parte, sed est actus iustitiae seu meritorius, quando quis ostendit pietatem. Vos ergo intrate domos per portas suas, et monstrate uos habere timorem Dei, ut prospere uobis succedat nouilunium. 186(190) Vos autem strenue pugnate in uia Dei contra eos, qui prouocant uos ad pugnam et cauete transgredi hoc mandatum, nam Deus non amat transgressores. 187(191) Itaque interficite eos ubicumque deprehenderetis ipsos et eiicite eos unde illi eiecerunt uos, etenim insidiae occultae duriores sunt quam occisio manifesta. Verumtamen ne aggrediamini illos prope oratorium sacrum, donec ipsi aggrediantur uos in illo. Quodsi ipsi primi infestauerint uos, occidite illos, talis debetur retributio hostibus fidei. 188(192) Qui si abstinuerint infestare uos uel pacem exquisierint, Deus quoque se monstrabit placabilem et pium. 185(189)

    35

    40

    45

    12. dierum: om. EM. eos ... illos EM.

    14. esse: om. M. 17. eos: uos EM.

    34. intratis: intrantibus A.

    40. ipsos ... eos:

    TEXTVS PRIMVS 55

    Vos igitur expugnate illos, quousque desinat insidiatio et stabiliatur fides Dei. Si autem cessauerint insidiari uobis, nulla exerceatur hostilitas nisi in fidefractores. 190(194) In hoc mense sacrato et sacrarum obseruantiarum occupatione ultio fiat, seu poena talionis reddatur inimicis. Quicumque hostiliter inuaserint uos et uos eodem genere hostilitatis inuadite illos par parili reddentes uicem. Deinde seruate timorem Dei et scitote quia Deus adest timentibus eum. 191(195) Impendite uos totos in uia Dei, hoc est, in obsequium Dei, et ne exponatis uos ipsos perperam internecioni. Sed comendate uos bonis operibus, nam Deus amat eos, qui bene faciunt. 192(196) Deinde perficite peregrinationem cum gratuito munere digno Deo. Si autem fueritis legitime impediti, tunc offerte munus, quod facilius uobis iudicaueritis. Non radetis capita, donec perueniat hostia solemnis ad locum suum. Qui uero ex uobis fuerit infirmus aut correptus dolore capitis compenset, scil. peregrinationem uel uotum factum, aliquibus ieiuniis aut eleemosinis aut oblatione alicuius hostiae animalis. Cum autem uobis uacuum fuerit uolens quisquam cum hostia gratuita ire ad peregrinationem, eligat sibi faciliorem ex hostiis offerendis. Qui uero nil reperit, quod offerat, ieiunet tribus diebus tempore peregrinationis et septem aliis, postquam redierit, i. in reditu, qui sunt decem completi numero. Id competit ei, de cuius familia nullus est praesens oratorio sacrato. Itaque timete Deum scientes quod Deus est rigorosissimus in poenae irrogatione. 193(197) Peregrinatio perficiatur mensibus assignatis. Qui ergo constituit in eis peregrinari, caueat inhonestas conuersationes et abstineat a turpibus uerbis et a scortationibus et litibus in actu peregrinationis. Quicquid boni egeritis notat illud Deus. Prouidete etiam uobis de necessariis pro itinere, etenim prouisionem bonam facere est actus pietatis. Pietas necessaria est uobis, o uiri cordati! 194(198) Absque culpa eritis, si petieritis prouentum a Domino uestro. Quando recedetis ab Aarephat, i. monte notae indicationis, inuocate nomen Dei prope accedentes ad circumferentiam loci sacrati memores illius, quod ipse docuit uos uiam rectam, cum essetis antea errantes in inuio. 195(199) Tunc recedite cito inde unde recesserunt alii homines famosi et petite ueniam a Deo peccatorum uestrorum. Deus enim, ueniae largitor, ualde pius est. 196(200) Cumque persolueritis deuotiones uestras, facite singularem memoriam Dei similem illi, quam faciebatis de patribus uestris, immo multo efficaciorem. Sunt autem quidam hominum, ex quibus alius dicit: "Domine, Dominus noster, affice nos bonis in hoc mundo". Et sic non habebit partem in alio. 197(201) Alius uero ait: "Domine, Dominus noster, largire bonum in hac uita et bonum in altera, et custodi nos a supplicio ignis". 198(202) Isti tales habent repositam portionem pro suo quisque merito. Deus quoque cito expediet rationem cuiusque. 199(203) Deinde memores quoque estote Dei diebus numero praescriptis, si quis autem praeuenerit duobus diebus, non peccat, aut si quis etiam postposuerit totidem dies, dummodo obseruet mandatum. Igitur obedite Deo cum timore scientes uos ad eum congregandos. 200(204) Est aliquis ex hominibus, cuius delectaris colloquio, tractat de uita huius mundi et testem Deum aduocat super iis, quae in corde suo gerit, cum sit altercator omnium contentiosissimus. 189(193)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    3. sacrato: sacro M. 6. eum: se AEM. 7. hoc est, in obsequium Dei: om. A. 18. redierit: redieritis AM. 24. pro: in A. 32. facite singularem ... patribus uestris: om. M. 35. hoc mundo: hac uita EM. 36. hac uita: hoc mundo EM. 37. altera: altero EM.

    56 TEXTVS PRIMVS

    Nam statim atque recesserit a te, percurrit totam terram et corrumpit, i. seminat haereses in ea, et perire facit arationem simul cum semine. Certe Deus non diligit corruptores. 202(206) Quando dicitur ei: "Time Deum", mox apprehendit eum arrogantia per summum scelus. Talis censetur iam adiudicatus ad gehenna perquam dirum accubitum habiturus. 203(207) Est et alius quidam ex hominibus, qui uenalem exponit animam suam desiderio beneplaciti Dei, Deusque abundat clementia sua in seruos suos. 201(205)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus XVIII. O uos qui uere credidistis! Ingredimini obseruantiam fidei toto cordis affectu et nolite imitari uestigia Sathanae, quia ipse est inimicus uester denuntiatus. 205(209) Et quamquam lapsi sitis, postquam proposita sunt uobis signa manifesta, hoc est, probata testimonia Alcorani, scitote Deum esse potentissimum, sapientissimum. 206 (210) Numquid ipsi expectant aliud, nisi ut ueniat Deus illis in caligine alicuius nubis cum angelis? Absoluta est res, et ad Deum deuoluentur omnia negotia. 207(211) Interroga filios Israel quot signa manifesta dedimus eis. Profecto quisquis subrogauerit gratiam Dei, postquam oblata est ei, hoc est, statuerit legem aliam pro Alcorano. Is sentiet Deum rigorosum in tormentis. 208 (212) Iucunda uidetur illis, qui fidem negauerunt, uita praesens et irrident eos, qui in fide constantes sunt Deoque obediunt cum timore, illis superstat dies iudicii, Deus autem largitur bona, cui uult absque ulla aestimatione. 209 (213) Fuerunt primitus homines instituti unius, postea Deus misit prophetas, praedicatores, correctores simulque cum illis desursum misit aliquem librum cum ueritate, i. legem discernentem inter uerum et falsum, ut iudicio determinet de quo homines dissident inter se, i. libro dato et ueritate. Et non dissidebant de eo nisi illi iidemmet, quibus Liber ipse datus est, postquam oblata sunt eis haec signa manifesta ob inuidiam inter se ortam. At uero Deus docuit uiam rectam eos, qui crediderunt ei. De quo sibi contradicunt propter ueritatem signatam et auctoritatem ipsius, i. Dei. Etenim Deus dirigit quos uult in uiam rectam. 210(214) An existimatis uos intraturos paradisum absque arumna? Certe non otiose uobis proponitur exemplum antecessorum uestrorum prophetarum, quos apprehenderunt multa mala et damna. Ipsi nihilominus tremebant uacillantes, ut et nuntius diceret et illi qui crediderunt cum illo: "Quando ueniet auxilium Dei?" Responditque oraculum: "En propinquum iam est subsidium Dei". 204(208)

    Textus XIX. Percunctabuntur te de nouiluniis, quantum debeant erogare. Dic tu: "Si quid erogare uultis de bonis, erogate hoc in parentes et magis propinquos, postea pupillis et egenis et peregrinis. Nam quicquid facitis, utique Deus nouit illud". 212(216) Praecipitur uobis dimicare, quod quidem uos detestamini. 213(-) Sed fortassis id, quod uos renuistis, esset melius pro uobis et illud, quod affectatis, forte peius erit uobis. Certe Deus hoc nouit, uos autem illud minime cognoscitis. 214(217) Quaerent a te de mense sacrae indictionis, in quo accidit proelium, quid facto opus est. Dic tu: "Pugnare in eo est grande nefas et diuersio ab obsequio Dei, et negare eum et contemptus oratorii sacri. Eiicere autem domesticos illius ex eo est 211(215)

    40

    45

    1. terram: ciuitatem A. 14. alicuius: om. EM. 17. gratiam: aliam gratiam E. 25. dato: om. A. 34. responditque oraculum: om. A. en propinquum iam est subsidium Dei: en certe auxilium Dei propinquum est AEM. 36. de nouiluniis: om. AEM. 37. erogate: om. AEM.

    TEXTVS PRIMVS 57

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    multo maius peccatum coram Deo". Et occultas insidias sternere in eo, i. oratorio, etiam maius quam aperte occidere. Certum est quia numquam cessabunt expugnare uos, donec abducant uos a fide uestra, si ualuerint. Quicumque ergo e uobis seduci se permiserit a fide sua, ipse utique morietur infidelis. Taliumque depereunt opera fidei relictae in hac et altera uita, eruntque possessores ignis in aeternum in eo permansuri. 215(218) Porro illi, qui stabiles sunt in fide et qui causam Dei zelantur et strenue dimicant in uia Dei, ii spem suam coniiciunt in misericordiam Dei. Deus enim propitius et misericors est. 216(219) Sciscitabuntur a te de uino et lusu alearum seu pagellarum. Dic tu: "In utroque reperitur iniquitas magna et plurima utilitas pro hominibus sed iniquitas utriusque maior quam utilitas". Interrogabunt te qualia debeant erogare. 217(-) Dic tu: "Praestantiora". Hoc modo declarat Deus uobis signa sua, i. praecepta, ut bene perpendatis facta uestra 218(220) respectu uitae praesentis et futurae. Quaerent a te de orphanis. Dic: "Probitas proficit illis, quae est, 219(-) si non commisceamini illis. Sunt enim fratres uestri". Profecto Deus disnoscit praue agentem et probe operantem. Quod si Deus uellet, nunc dure corriperet uos. Est uero Deus potens sapientissimus. 220(221) Ne nubatis mulieribus, quae Deo socium attribuunt, i. idola colentes, et Iudaeis et Christianis, donec fidem recipiant. Melior est utique ancilla quam mulier socificans Deum, etiam si ipsae placeant uobis. Sed neque uos debetis nuptui tradere filias aut sorores uestras uiris Deo socium attribuentibus, nisi prius crediderint. Melior est enim seruus fidelis quam Deum consocificans, etiamsi ipsi uobis placeant. 221(-) Nam illi et illae pelliciunt ad ignem, Deus autem uocat ad paradisum et indulgentiam beneplacito suo, et declarat praecepta sua hominibus, quatenus ea memoriae mandent perpetuae. 222 Tandem interrogabunt de tempore menstrui. Dic: "Et ipsum est nociuum. Quapropter abstinete a mulieribus tempore menstrui, ne accedatis ad eas donec mundentur. Postquam mundae fuerint accedite ad eas ex ea parte, qua praecepit uobis Deus, nam Deus diligit tales, qui ad paenitentiam redeunt et amat etiam cultores munditiei". 223 Mulieres uestrae sunt culturae uestrae, accedite ergo ad culturam uestram undecumque libuerit uobis et offerte uos promptos inuicem cum timore Dei scientes uos obuios futuros illi. Textus XX. Annuntia tu credentibus et dic: "Cauete ne ponatis Deum intermedium iuramenti uestri, ut uos iusti appareatis. Sed timete Deum et facite pacem inter homines, quoniam omnium auditor cuncta nouit". 225 Non reprehendit uos Deus propter perpere emissionem iuramenti sed reprehendit uos ob malum cordibus uestris conceptum. Ipse tamen Deus, ueniae largitor, ualde clemens est. 224

    40

    1. i. oratorio: om. EM. 22. etiam si ipsae placeant uobis: om. A. ipsae: om. EM. 41. perpere: perperam AEM.

    58 TEXTVS PRIMVS

    Illi, qui iurant se non accessuros ad uxores suas, debent eas expectare quattuor mensibus. Quod si reuocauerint iuramentum ante expletum terminum mensium, etiam Deum, qui propitiator est, sentient misericordem. 227 Si autem per illam abdicationem intendebant repudiationem, Deus similiter, qui cuncta audit, hoc bene nouit. 228 Ipsae quoque mulieres abdicatae per iuramentum et postea reasumptae non possunt petere debitum nisi post transactam purificationem trium menstruorum. Nec licet eis occultatare conceptum, quem Deus creauit in illis, si uere sunt credentes in Deum et diem nouissimum. Mariti ipsarum tunc, i. tempore separationis, sunt obligati restituere eas thoro maritali, si illis placuerit, quod et melius est. Nam licet mulieres ius habeant super maritos, quod et isti super illas in debito coniugali, uiri tamen eminentiori gradu super mulieres. Deus autem potens sapientissimus est. 229 Dimissio reduplicata et reassumptio iterata fiat cum benignitate aut repudium omnimodum cum aliquo dono. Nec licet uobis reaccipere aliquid quod donastis illis, nisi uterque de alterutro inuicem timeatis uos non stare legibus a Deo positis. Si ergo uos (loquitur ad iudices et arbitros) timetis quod non se continebunt intra terminos a Deo positos, absque culpa erunt uterque, si ipsa se redemerit dono illo, i. relinquendo illud repudianti se. Istae sunt definitiones Dei, uidete ne transgrediamini illas. Qui enim transgrediuntur limites Dei, ii sunt uiolatores praeceptorum Dei. 230 Si autem dimiserit eam tertio, tunc non poterit eam denuo recipere, donec prius nubat uiro alteri. Qui etiam si dimiserit illam, non incurrent culpam uterque, si ipsa redierit ad primum maritum, dummodo statuant se continere intra terminos legis statutae a Deo. Istae ergo sunt determinationes Dei, quas declarat pro illis, qui habent scientiam. 231 Et quando dimittitis uxores nempe alienas, postquam expleuerunt terminum suum, tractate eas benigne et remittite eas placide et non detineatis illas ultro uim inferentes, ne sitis transgressores mandatorum Dei. Qui enim quid tale egerit, iam certe uiolentus extitit in animam suam. Cauete autem ne accipiatis ludibrio signa, hoc est haec statuta Dei, sed memores estote gratiae Dei super uos pro hoc Libro, quem desursum misit uobis et sapientia, qua erudit uos, i. per Alcoranum et scientiam Mohhammaedi. Itaque timete Deum et scitote quia Deus omnia nouit. 232 Quando ergo dimittitis mulieres illas, scil. quae ante nuptae erant aliis uiris, ne prohibeatis illas, ut renubant uiris suis, quando utriusque consensus interuenerit cum beneplacito. Haec commemorata sunt exhortationes pro illis, qui ex uobis credunt in Deum et diem nouissimum, ad maius augmentum iustitiae et puritatis uestrae, quod utique Deus scit et uos nescitis. 226

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus XXI. Matres lactent filios suos duobus annis expletis, quod conuenit ei, qui et quae uult exhibere perfectam lactationem. Et cuius est filius, i. pater, debet prouidere de uictu et amictu illis, i. matribus, i. siue sint coniugatae siue repudiatae, cum sollicitudine debita. Nullus tamen ipsorum cogitur supra id quod potest. Saltem non sustineat damnum mater propter filium, nec pater illius. Atque eandem curam debet habere pater de filio, quem relinquit haeredem post se circa uictum et uestitum, ut neuter, i. nec mater nec filius patiatur defectum. Quod si uoluerint remouere infantem a lacte, hoc est ante bima expletum, ex consensu mutuo et consilio facto inter se, nulli culpae subiacebunt. Item si placuerit uobis committere lactandos aliis nutricibus 233

    40

    45

    1. debent: debeant A. 4. intendebant: intelligebant A. 10. illis: eis EM. 21. denuo: om. A. 29. ne: ut EM. 36. diem: in diem M.

    11. quod et: quod est A.

    TEXTVS PRIMVS 59

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    filios uestros, non peccabitis, facta conuectione inter uos de iusta mercede. Obedite ergo Deo cum timore et notum sit uobis Deum perspecta habere cuncta, quae uos operamini. 234 Quicumque ex uobis morte decedunt reliquuntque post se uxores, continebunt se quattuor mensibus et decem diebus. Quo expleto termino, absque culpa remanebitis uos curatores pro eo, quod ipsae agunt, quae sua sunt licite, i. ornant se more suo. Deus enim eorum, quae uos agitis, perspector est. 235 Sed neque imputabitur uobis culpa de eo, quod ore promittitis et aliud occulitis mente in desponsatione istarum mulierum derelictarum. Nouit Deus quod id manifestaturi estis illis. 236(-) Verumtamen ne compromittatis uobis illas clandestine, nisi id feceritis uerbis lege praescriptis, neque ratum existimetis uinculum matrimonii, donec attingat praescriptio terminum suum. Nam notum sit uobis Deo patere omnia interiora uestra, itaque timete eum et scitote Deum esse amatorem indulgentiae et clementissimum. 237(236) Absque delicto eritis, si dimiseritis mulieres, quas nondum tetigistis aut aliquam dotem certam constituistis. Tribuite illis, quae ad esum earum spectant secundum utriusque conditionem et possibilitatem tribuentis ad legis praescriptum. Hoc iustum est benefacientibus. 238(236) Si autem dimisseritis illas, antequam tetigissetis illas, sed iam dote constituta, tunc medietatem dotis, quam assignastis, dabitis illis. Nisi ipsae uoluerint condonare aut condonauerit is, in cuius manu est ratificare uinculum matrimonii. Qui si condonauerint magis proximum erit pietati. Itaque ne obliuiscamini beneficentiae inter uos, quia Deus eorum, quae agitis, inspector est. 239(238) Certatim custodite obseruantias orationum, maxime orationem mediam, i. meridianam, et erigite uos ad Deum perseuerantes cum silentio. 240(239) Si autem aliquid timetis, tunc in pedibus stantes orate aut in equis sedentes. At uero in securitate constituti, memores estote Dei, quemadmodum docuit uos, quod nesciebatis. 241(240) In articulo mortis constituti ex uobis relinquentes uxores uiduas testamento relinquant illis usum bonorum suorum ad annum ita, ut non egrediantur e domo. Quae etsi egressae fuerint, nullam culpam habebunt curatores, qui permittunt eas facere ea, quae ad sui corporis cultum pertinent. Deus autem potens sapientissimus est. 242(241) Repudiatis uero conceditur usus portionis sibi assignatae. Textus XXII. Numquid non uidistis illos, qui milleni migrabant de habitaculis suis ob metum mortis, quibus dixit Deus: "Moriamini". Postea uitae restituit illos? Nam Deus abundat gratia in homines, sed plures eorum sunt ingrati illi. 245(244) Vos ergo pugnate in uia Dei et scitote quoniam Deus exauditor est, qui omnia nouit. 246(245) Quis est ille, qui foeneratus est Deo aliquod foenus bonum, cui ipse non retribuerit illud dupliciter abundanter? Deus accipit et donat et ad eum omnium reditus terminabitur. 244(243)

    40

    17. earum: suum EM.

    20. tetigissetis: tetigistis EM. 22. is: om. AB. 37. aleia 243(242) deest ABEM.

    60 TEXTVS PRIMVS

    Nonne uidisti maiores filiorum Israel post Moysen, quando dixerunt Prophetae suo: "Suscita nobis regem, ut proeliemur in uia Dei". Qui dixit: "Eone deuenistis, ut opus sit uobis imperare pugnam inire, alioquin non pugnaretis?" Ipsi dixerunt: "Ad quid nobis pugnare in uia Dei? Iam nos eiecit de tabernaculis nostris cum filiis nostris" Cum autem iuberentur dimicare, ipsi conuersi sunt retrorsum, exceptis paucis ex ipsis. Sed Deus bene nouit eos, qui inique agunt. 248(247) Dixit uero ad eos propheta ipsorum: "Iam sane suscitauit, i. dedit, uobis Deus Thalut regem". Ipsi dixerunt: "Quomodo iste regnabit super nos. Vbi habet regnum? Nobis magis conuenit regnum quam illi, cum non sit praeditus amplitudine diuitiarum". Dixit propheta: "Sane Deus elegit eum potius quam uos, cumulauitque eum amplitudine in scientia et corporis statura, quia Deus dat regnum cui uult, cum ipse munificus sit et uniuersos cognoscat". 249(248) Rursusque ait propheta ipsorum: "Hoc est signum regis ipsius: ueniet ad uos arca, in qua est gladius a Domino uestro missus cum reliquis, quae in ea reposuerunt Moyses et Aaron cum filiis suis, quam ferunt angeli. In his sane habetis uos, (loquitur ad suos), clarum argumentum, scil. prophetiae Mohhammaedis, si estis uere fideles. 250(249) Recordare etiam. Postquam diuisit Thalut castra, ait: "Nunc Deus, probauit uos per fluuium. Quisquis ergo biberit ex eo nequaquam est ex meis, qui autem nil omnino gustauerit, is uere de meis est, nisi illi qui biberint uola manus semel ex eo". Refertur ad antecedentes. Verum ipsi biberunt, exceptis paucis ex eis. Cumque transissent illum fluuium, ipse et illi, qui crediderunt cum eo, dixerunt: "Non possumus nunc resistere Goliath et castris illius". Tunc dixerunt illi, qui censebant Deum habere obuiam sibi: "Quot agmina perpauca uicerunt turmas plurimas praesidio Dei? Nam Deus assistit eis, qui eum patienter sustinent". 251(250) Igitur egressi contra Goliath et castris illius dixerunt: "Domine, Dominus noster! Effunde super nos constantiam et corrobora pedes nostros, fer auxilium nobis contra hunc populum non credentem et contradicentem". 252(251) Factumque est ut profligarent eos, Deo sic disponente. Item Dauid interfecit Goliath deditque ei regnum Deus et sapientiam qualem ipse Deus uoluit. Et nisi Deus substitueret homines, i. mitteret prophetas, unum post alium, utique iam corrupta esset tota terra. Verum Deus benignum se praebet omnibus saeculis. 253(252) Ista signa sunt, quae Deus te docet; uere etenim et tu unus es ex illis nuntiis missis, 254(253) quos uirtutis excellentia praestare alterum alteri fecimus. Quippe alteri eorum locutus est Deus, i. Moysi, alterum uero sublimauit super alios multis gradibus, i. Mohhammaedum. Iesu quidem, filio Mariae, signa manifestatiua miraculorum, quem roborauimus spiritu sanctitatis. Quod si uoluisset Deus, nulla inter uos controuersia orta fuisset, qui post ipsos uenerunt, postquam praesentatae sunt illis hae demonstrationes, i. Alcorani colectiones. Sed quia contradicunt illis, alius ex ipsis credit et alius negat illa, quod si placeret Deo nequaquam dissentirent inter se. Verum Deus facit quod ei lubet. 247(246)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus XXIII. O uos, qui uere creditis! Expendite pro Deo, quae tribuimus uobis liberaliter, priusquam adueniat dies illa, in qua nec uenditio nec eleemosina quidquam proderit,

    255(254)

    45

    1. uidisti: uidistis AM. 8. regnum: regnare A. 21. biberunt: biberint EM. 22. transissent: transiuissent EM. 36. sublimauit: subleuauit EM. 40. i. Alcorani colectiones: om. ABM.

    TEXTVS PRIMVS 61

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    neque suffragium aliquod ualebit iuuare uos. Increduli autem faciunt contrarium, tyranni sunt in semetipsos et alios. 256(255) Deus unus solus est et non est alius deus praeter ipsum, semper uiuens, per se existens, non apprehendit eum sopor neque sopnus. Ipsius sunt uniuersa, quae in caelis et quae in terra existunt. Quis potest agere aduocatum apud ipsum nisi ipso annuente? Ipse nouit eos, qui uos praecesserunt et qui post uos uenturi sunt. Non praeterit illius scientiam quidquam, nisi ipse uelit. Extendit se sedes illius per omnes caelos et totam terram neque graue est illi conseruare ea, quoniam ipse superexaltatus maximus est. 257(256) Non est uiolentia exercenda in religione, iam enim distincta est doctrina uera a falsa. Quisquis ergo renuntiauerit cultum idolorum et credit in Deum, is sane apprehendit ansulam tutam infrangibilem. Deus autem uniuersa audit, omnia nouit. 258(257) Deus ipse, qui curam agit eorum, qui credunt, educitque eos de tenebris ad lucem. 259(-) Qui autem fidem auersantur curatores ipsorum sunt daemonum simulacra extrahentes eos de luce ad tenebras, tales erunt possessores ignis mansuri in eo in perpetuum. 260(258) Numquid uidisti similem ei, qui disceptauit cum Abrahamo de Domino suo eo quod Deus tribuisset regnum? Tunc ait Abraham: "Dominus meus est is, qui uiuificat et mortificat". Rursusque ait Abraham: "Deus quidem facit uenire Solem ab Oriente, fac tu eum uenire ab Occidente". Tunc obstipuit is, qui Deum esse non credebat, quia Deus non dirigit populum limites erroris excedentes. 261(259) Aut similem illi, supple uidistine, qui transiens per quoddam oppidum desolatum, dirutis tentoriis, i. tectis et parietibus deciduis, dixit: "Quando resuscitabit hoc oppidum Deus, post mortem suam? i. quando reaedificabit illud, cum iam sit omnino dirutum?" Ob quod statim priuauit eum uita per centum annorum spatium. Postea ad uitam eum reuocauit dixitque illi: "Quantum temporis mansisti, supple mortuus?" Qui ait: "Vno die, aut per aliquod spatium illius". Cui Deus "Imo", inquit, "mansisti centum annis. Sed uide cibum tuum et potum tot annorum tempore non corruptum. Deinde intuere asinum, in quo dabimus tibi signum pro hominibus. Vide haec ossa quomodo connectimus ea et postea carne contegimus illa". Quae cum ei ostensa fuissent, ait: "Nunc cognosco Deum esse supra omnia potentem". 262(260) Item recordare quando dixit Abraham: "Domine, ostende mihi qualiter uiuificas mortuos". Cui ait: "Aut nec tu adhuc minime credis?" Qui dixit: "Etiam, Domine, credo, sed ut sedatur cor meum". Tunc dixit illi Deus: "Sume tibi quattuor aues ex omnibus uolucribus et collige eas ad te, concisas in partes. Deinde pone super quemlibet montem ex illis partem unam, postea uoca illas, quae statim uenient ad te". Et scito Deum omnipotentem esse sapientissimum. Textus XXIV. Illi, qui distribuunt bona sua in obsequio Dei, sunt uelut quoddam granum, quod germinat septem spicas, in qualibet spica sunt centum grana. Nam Deus reddit multipliciter duplicatum cui uult. Est profecto Deus liberalis omnes noscens. 264(262) Illi erogant pecuniam suam pro Deo, non sequentes, i. non attendentes, beneficii recognitionem, nec remunerationem nec damni alicuius incursionem, nulli subiacebunt periculo neque contristabuntur. 263(261)

    45

    8. ea: om. AM. 11. credit: crediderit EM. 15. daemonum simulacra: daemones, i. simulacra M. 18. uidisti: uidistis AEM. 19. Dominus meus ... ait Abraham: om. A. 30. non corruptum: incorruptum EM.

    62 TEXTVS PRIMVS

    Sermo blandus et offensionis incuria melior quandoque est quam eleemosina, quam consequitur timor damni. Deus autem nullius indigus ualde benignus est. 266(264) O uos qui uere creditis. Non existimetis frustra esse eleemosinas propter exprobationem et metum damni! Velut is, qui erogat pecuniam suam ad ostentationem hominibus et non credit in Deum et diem nouissimum, talis similis est lapidi pergrandi cooperto puluere, qui, superueniente pluuia uehementi, remanet caluus seu nudus. Similes non possunt assequi quidquam ex iis, quae sibi promittunt lucrari. Etenim Deus non dirigit in uiam rectam, qui sunt obstinati in sua perfidia. 267(265) Porro illi, qui consumunt pecuniam suam secundum multiplex beneplacitum Dei, sunt similes horto delicioso, sito in loco eminenti, qui, superueniente ei imbre, affert cibum suum, i. fructum duplicatum. Cui, si non superuenerit pluuia abundans, exigua ei sufficit. Profecto Deus ea, quae uos agitis, perspecta habet. 268(266) Talibus similitudinibus declarat uobis Deus signa sua, ut ea saepe recolatis memoria. 269(267) O uos, qui uere creditis! Expendite in pauperes bona uestra, quae lucrati estis propria industria quaeque nos produximus uobis de terra. Et non proponatis uobis finem malum, i. usurae lucrum, de eo quod tribuitis, cuius ex debito non estis capaces, 270(-) sed spernatis illud oculis clausis, scientes Deum nullius egere bonis et gloriae sibi ducere esse liberalem. 271(268) Daemon ipse uos terret paupertate et praecipit auaritiae crimen. At Deus pollicetur uobis indulgentiae locum et gratiae augmentum. Quoniam Deus est liberalissimus, omnes cognoscit, 272(269) tribuit sapientiam cui uult et qui muneratur hac sapientia, i. intelligentia seu scientia Alcorani, is utique afficitur bonis plurimis. Hoc autem non perpendunt nisi homines summi ingenii. 273(270) Vos ergo quicquid erogaueritis aut uoueritis uoto firmo, Deus sane nouit illud. Iniqui autem transuersarii nullum habebunt suffragatorem. –(271) Si facitis eleemosinas publice utique bonum est, si uero absconditis illas, quas pauperibus tribuitis, melius est pro uobis. 274(272) Non est tui negotii dirigere illos in uiam rectam, sed Deus dirigit quem ipse uult. Quicquid boni feceritis non sit ob gratiam uestri, sed quodcumque erogaueritis sit dignum conspectu Dei eiusque beneplacito. Et quicquid distribueritis id ipsum cum usura reddetur uobis, in nullo deficientes. –(273) Subuenite pauperibus arctatis in uia Dei, i. qui propter Deum et uerecundiam non prodeunt in publicum, quos ideo ignorantes, i. gentiles et idolatrae, existimant esse diuites. Quos tu potes agnoscere ex signo ipsis proprio. Non petunt ab ullo hominum operimentum. Quibus si quid tribueritis, Deus utique perspectum habet illud. 275(274) Itaque illi, qui distribuunt bona sua die ac nocte palam uel occulte, habent certam mercedem apud Dominum suum, nulli subiacebunt periculo neque umquam contristabuntur. 276(275) Qui comedunt lucra non resurgent in die iudicii, nisi sicut is, quem Daemon exagitat delirio. Hoc ideo quia dicunt uenditionem idem esse quod usuram, cum Deus licitam fecerit uenditionem et uetuerit usuram. Igitur ad quem peruenerit haec commonitio Domini sui seque continuerit ab his assequetur ea, quae praemissa sunt. 265(263)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    2. timor: amor EM. 3. frustra: frustraneas EM. 11. post superuenerit add. ei EM. 20. ducere: ducit A. 29. absconditis: absconderitis A. 35. qui: om. AEM. 45. licitam: licitum A. uetuerit: uetuit EM.

    TEXTVS PRIMVS 63

    5

    Postea iactat curam suam in Deum. Qui autem redeunt in id ipsum foenoris lucrum, ipsi erunt possessores ignis perpetuo in eo mansuri, 277(276) quoniam Deus minime diligit quempiam perfidum inique agentem, i. in iniquitate perseuerantem. –(277) At illi, qui fidem amplectuntur et faciunt bona opera, insistunt orationi et tribuunt eleemosinam, ii repositam habent mercedem apud Dominum suum, nullo periculo subiacebunt neque umquam contristabuntur. Textus XXV. O uos, qui uere creditis! Timete Deum et de reliquo abstinete a turpi lucro, si uultis esse fideles. 279 Id sin feceritis bellum Deo et nuntio eius inferetis et sustinebitis. Si autem paenitentiam egeritis manens, manet uobis uiuum pecuniarum uestrarum. Inique ne egeritis et iniquitatem non sustinebitis. 280 Si quis habet debitorem paupertate grauatum expectet, donec alleuietur, si autem condonaueritis debitum per modum eleemosinae, magis meritum habituri, si scire uultis. 281 Itaque extimete diem illum, in quo omnes recolligemini ad Deum. Tunc satisfactio dabitur omni animae, quod sibi lucrata est. Nulli fiet iniuria. 282 O uos, qui uere creditis! Quando alter alteri dat mutuum accipitque ad terminum certum, scripto illud confirmate, conscribatque aliquis notarius cautionem secundum aequitatem. Nec uero renuat aliquis notarius scribere illam, quemadmodum docuit illum Deus, i. in Alcorano. Quamobrem scribat et contestetur illum, qui est debitor timeatque Deum, Dominum suum, nec quidquam intermittat de eo quod iustum est. Si autem is, qui alieno aere est grauatus, fuerit amens aut infirmus aetate aut impotens senectute (Hoc passiue et actiue intelligendum est) procuret id per procuratorem suum per uiam iustitiae. Qui accersat duos uiros testes ex uobis, i. uestrae religionis. Si autem non possint haberi duo uiri, sit unus uir et duae mulieres, quas approbaueritis, ut sint ex numero testium, quatenus, si una earum errauerit, i. oblita aliquid fuerit, altera commonefaciat illam. Et ne abnuant testes accersiti quocumque tempore ad ferendum testimonium coram iudicibus. Nec uos pigeat (loquitur ad iudices) scribere quod testes deponunt, siue paruum siue magnum illud sit, donec attingat terminum suum. Id uos ostendit iustiores coram Deo et magis stabilit testimonium latum magisque proximum remedium est, ne subiaceatis suspicioni. Attamen si fiat contractus rei praesentis, sicut fit in mercatura, quam inter uos de manu in manum traditis, tunc minime culpae rei eritis, si scripto illud non firmabitis. Verum testes adhibete, quando contractum inter uos concluditis et sic euadit periculum damni et scriptor et testis. Si aliter feceritis, ipso facto transgressioni obnoxii eritis. Timete ergo Deum, nam ipse Deus uos docet ista et Deus omnia cognoscit. 283 In itinere autem constituti, nullo scriptore praesente, pignus recipiatur sic tamen, ut fidem seruet alter alteri, timeatque quilibet Dominum suum, Deum. Ne ergo celet quisquam uestrum testimonium, nam si celat illud iam certe conuincitur esse prauus corde. Deus autem, quae uos agitis, bene nouit. 284 Dei sunt uniuersa, quae in caelis sunt et quae in terra, quodsi aliquid orditi fueritis intus in uobis et postea absconderitis illud, Deus rationem requiret a uobis 278

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    17. in quo: in eo, quo E. 21. illam: eam EM. 25. intelligendum: accipiendum EM. firmaueritis M. 41. Dominum suum, Deum suum: Deum, Dominum suum EM.

    36. firmabitis:

    64 TEXTVS PRIMVS

    5

    10

    15

    de eo. Ipse dabit ueniam et infliget poenam cui uoluerit, quia Deus super omnia potens est. 285 Credit firmiter hic nuntius omnia, quae caelitus tradita sunt sibi a Domino suo. Et omnes, qui uere fideles sunt, credunt in Deum et angelos et libros diuinos et nuntios ab eo missos, nec ullam faciunt differentiam inter quempiam apostolorum eius, sed dicunt: "Nos audimus et obedimus, igitur dona nobis ueniam tuam, Domine, Dominus noster, quoniam ad te solum certus est recursus in morte et resurrectione. 286 Vtique Deus neminem urget aliquo praecepto tam graui, quin etiam ei det prouentum quantum meretur boni, sibi autem ipsi imputet, quod lucratur mali. Domine, Dominus noster, ne cum uindicta arguas nos, si obliti fuerimus mandatorum tuorum aut peccauerimus in te. Domine, Dominus noster, ne imponas nobis onus graue, quale imposueras antecessoribus nostris! Domine, Dominus noster, ne oneres nos aliquo, supra quod non se extendit possibilitas nostra! Sed parce nobis et miserere nostri tu, qui es patronus noster, et auxilare nobis contra gentem perfidam.

    7. certus: om. A. certus est recursus: est certus recursus EM.

    [65]

    TEXTVS SECVNDVS DE FAMILIA AAMRAM IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Aleph, lam, min. -(2) Hic est Deus, praeter quem nullus alius est Deus, semper uiuens, per se existens. 2(3) Qui misit de caelo tibi hunc Librum cum ueritate, ueritati testimonium perhibentem ilIi, ad cuius peruenit manus. Idem, qui desursum dedit Turat, i. Legem Moysis et Euangelium -(4) ante rectae uiae ducem hominibus misit et hunc discretorem. 3(-) Vnde illi, qui negant haec signa Dei, experientur supplicium rigorosissimum, nam Deus potens, seuerus, uindicator est. 4(5) Quem non latet quicquid eorum, quae sunt uel fiunt in terra neque in caelo. -(6) Ipse est, qui format uos in uuluis pro suo arbitrio. Non est ullus alius deus, nisi ipse solus, qui est potentissimus, sapientissimus. 5(7) Is est ille, qui caelitus tribuit tibi hunc Librum. Cuius quaedam signa sunt sententiae firmae, quae non admittunt ullam declarationem, et alia dicta tropologica, quae compatiuntur declarationem. Nutantes uero in cordibus suis de fide sequuntur potius tropologiam illius, i. Alcorani, cum proposito peruertendi homines, propriae innitentes interpretationi, cum nullus sciat ethymologiam illius nisi solus Deus. Vnde dicunt consumati in doctrina: "Nos firmiter credimus totum descendisse a Deo". Quod bene considerant praestantes ingenio. 6(8) Qui dicunt: "Domine, Dominus noster, ne declines corda nostra in prauum, posteaquam docuisti nos uiam rectam. Largire nobis a te procedentem misericordiam, quoniam tu munificus largitor es. 7(9) Domine, Dominus noster, tu reuera congregaturus es homines ad diem, de quo omne dubium facessat. Vere Deus non differet in finem promissionem hanc. 8(10) Incredulis nihil proficient diuitiae ipsorum, neque filiorum copia apud Deum, quoniam haec omnia sunt esca ignis. 9(11) Isti imitantur familiam Pharaonis et eos, qui praecesserunt illos, hoc est, filios Israel, qui contradicebant signis nostris apprehenditque eos Deus in delictis suis eosque rogorosissime puniuit. 10(12) Dic illis, qui fidem abnegauerunt, i. Iudaeis Maedinensibus: "Non multo post uicti cadetis et colligemini ad infernum, quam dirum stratum habituri!" 11(13) Iam habuistis exemplum in duabus turmis sibi inuicem obuiis ad proelium, una pugnans pro Deo, i. Moslemani, et altera negans Deum, i. Coraisciani. Videbas eos duplo maioris numeri aspectu oculi. Deus autem confortabat quos uolebat adiutorio suo. Id sane contigit in exemplum illis, qui perspicaces oculos habent mentis. 12(14) Delectat homines amor libidinis mulierum, praesentia filiorum, acumulatio auri et argenti, equi phalerati, multitudo gregum, feracitas agrorum. Sed pro Deo haec spreuisse est ad eum optimus regressus. 1

    13. ipse solus: ipse Deus solus EM. 23. uiam: in uiam EM. 30. suis: ipsorum M. 36. maioris numeri: maiore numero A; maiores numero EM.

    66 TEXTVS SECVNDVS

    Dic: "Ego annuntio uobis quid melius illo": praeparatos esse timentibus Deum apud Dominum suum hortos deliciosos, sub quibus currunt riui aquarum, in quibus gaudebunt in perpetuum cum uxoribus mundis et beneplacito Dei, quia oculi Dei in seruos suos. 14(16) Quales sunt, qui aiunt: "Domine, Dominus noster! Nos sane recte credimus, itaque dimitte nobis delicta nostra et conserua nos a supplicio ignis". 15(17) Illis, qui habent potentiam in aduersis et qui amant ueritatem et qui cum submissione obediunt et qui largas faciunt eleemosinas et qui ueniam delictorum suorum petunt in matutinis orationibus, istis, inquam, protestatur Deus, i. declarat animi sui uoluntatem, ut non agnoscant ullum alium pro Deo, nisi ipsum solum. 16(18) Sicut faciunt angeli et uiri eminentes in scientia recte et iuste quidem, quia non est ullus alius deus praeter ipsum solum, qui est omnipotens, sapientissimus. 17(19) Non est ulla alia religio accepta apud Deum, excepta moslemanica, i. professio Alcorani et Mahhammaedi. Cui utique non contradicerent illi, quibus datus est Liber, i. Iudaei et Christiani, nisi coram oblata fuisset illis haec scientia, i. Alcoranus, propter quem ortus est inter illosmet inuidiae liuor, quia quidam illorum eum approbant et alii reprobant. Profecto, qui negat haec signa Dei, illum uocabit Deus cito ad reddendam rationem. 18(20) Si ipsi tecum disceptare uoluerint, dic tu: "Ego pura ac serena facie me dicaui Deo, i. pura et sincera fide confiteor non esse nisi unum solum in deitate. Similiter faciunt, qui obtemperant mihi. 19(-) Deinde dic illis, quibus datus est Liber, et etiam illis illitteratis, i. Arabibus: "Cur non amplectimini uos hanc fidem puram sinceram?" Cui si se submisserint, iam uiam rectam ingressi securi sunt, sin autem, sed terga uerterint, tui muneris est denuntiare illis Deum curam gerere seruorum suorum sibi subiectorum. 20(21) Certe qui negant haec signa sunt ii, quorum patres occidebant prophetas iniuste. Hi nunc quaerunt occidere eos, qui illis commendant iustitiam ex hominibus, i. credentibus. Tu ergo annuntia eis supplicium dirissimum superstare, 21(22) eosque esse quorum opera in cassum abibunt in hoc et in altero saeculo nullumque habituri uindicem. 22(23) Non intendisti in eos, qui sorte donati sunt Libro, per quem inuitantur ad Librum Dei, ut diiudicet inter eos, deinde abeunt retrorsum auersantes eum. 23(24) Hoc ideo quia dicunt: "Non tanget nos ignis nisi aliquot diebus". Recte sane decepit eos opinio de sua religione, quod falso sibi sunt imaginati. 24(25) Sed quomodo res se habebit, quando nos congregauimus eos ad diem, de quo nullum est dubium, in quo soluetur omni animae quod sibi est lucrata nullique fiet iniuria? 25(26) Dic tu: "O Deus dominans omni regno dans dominium illi, qui tibi placet, et spolias regno, quem tu uolueris, exaltas et humilias, quem libuerit, in manu tua omne bonum positum est, quia omnipotens es! 26(27) Facis subintrare nocti diem et introducis noctem super diem. Tu educis de morte uiuum et mortuum de uiuo. Denique tu reples bonis homines secundum uelle tuum absque aestimatione". 27(28) Ne assumant credentes sibi incredulos in syndicos praetereuntes credentes. Quicumque ergo fecerint hoc, nihil eis cum Deo, certo sciant, nisi omnino caueant ab eis, a quibus uos Deus ipse cauere iubet, nam ad Deum solum est securus recursus. -(29) Dic: "Si uos celaueritis in pectoribus uestris, aut foris ostenderitis quidquam, Deus illud nouit, quia ipse habet notitiam eorum, quae in caelis et quae in terra fiunt". Est enim Deus super omnia potens. 13(15)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    1. praeparatos esse: praeparatos A; praeparatis B. 13. utique: itaque EM. 18. unum: unam A. 23. suorum: om. A. 36. exaltas et humilias: exaltans et humilians EM. 42. fecerint. fecerit M. a quibus. a quo EM. 44. quidquam: quidpiam EM.

    TEXTVS SECVNDVS 67

    Deus uenit in quo quaelibet anima reperit coram positum omne, quod gessit, bonum malumue fuerit. Tunc ipsa uellet seu optaret, ut esset inter ipsam et illum diem distantia perquam magna. Hunc itaque cauere uos monet Deus. Est enim Deus ualde pius in seruos suos. 29(31) Dic: "Si diligitis Deum, me sequimini, diligetque uos Deus et condonabit uobis culpas uestras", quia Deus, ueniae largitor, ualde pius est. 28(30)

    5

    Textus II. Dic: "Obedite Deo et huic Apostolo, quod si terga uerteritis, uni eorum, Deo uel Apostolo, aequalis est delicti, et ideo qui excludit a se amorem utrique communem, Deus excludit eum ab amore suo. 30(33) In confesso est Deum elegisse Adam et Noe. Deinde domum Abrahae et familiam Aamran, super omnes familias praeteritorum saeculorum posteritate -(34) ab inuicem descendentes. Estque Deus omnium exauditor, uniuersorum cognitor. 31(35) Recordare quando dixit uxor Aamran: "Domine mi, ego sane deuoui tibi quem in utero meo gesto, i. partum intactum. Acceptus sit tibi a me, quoniam tu exauditor omnium cognitor es ". -(36) Cumque peperiset filiam dixit: "Domine, en ego peperi feminam", cum Deus optime sciret quid peperisset quodque non sit masculus similis feminae, appellauit eam Maria dicens: "En ego accommodo eam tibi cum prole sua immunem a Daemone, infestissimo hoste". 32(37) Suscepit ergo eam Dominus suus gratissime quam optime educatam, postea commissit eam Zachariae in tutelam. Quotiescumque intrabat ad illam in loco orationis, semper reperiebat apud eam cibum recentem dixitque ad illam: "O Maria, unde hoc tibi?" Quae ait: "A Deo est. Deus enim tribuit cibum, cui ipse uult absque numero". 33(38) In eodem loco deprecatus est Zacharias Dominum suum dicens: "Domine, dona mihi ex tua pietate filium bonum, tu enim es exauditor precum". -(39) Tunc uocauerunt eum angeli, cum stans oraret in sancto sanctorum 34(-) dicentes: "Ecce Deus annuntiat tibi Iahhia, i. Iohannem, testimonium perhibentem uerbo, quod est ex Deo peritissimum in omni scientia, continentiae cultorem et prophetam probatissimum". 35(40) Qui ait: "Domine, unde erit mihi puer seu filius, cum iam sim ualde senex et uxor mea sterilis est?" Dixit Deus: "Ita est. Dei est facere, quod ei libet". 36(41) Ait Zacharias: "Domine, constitue mihi aliquod signum". Qui dixit: "Hoc erit tibi signum: non loqueris hominibus tribus diebus nisi per nutum. Itaque saepe celebrato memoriam Domini tui et laudes decanta uespertinis ac matutinis horis". 37(42) Recordare etiam quando dixerunt angeli: "O Maria! En Deus elegit te et santificauit, electamque praedicare facit super mulieres omnium saeculorum. 38(43) O Maria! Suppliciter submitte te Domino tuo et adora eum teque prosterne cum genua flectentibus". 39(44) Hoc enim nuntium est de arcano secreto, quod nos reuelamus tibi. Tu quidem, o Mohhammaed, non fuisti praesens illis, cum ministri templi proiicerent calamos suos quis ipsorum suscipere deberet curam Mariae, nec interfuisti tu illis, cum de hoc inter se disceptarent. 40(45) Tunc dixerunt angeli: "O Maria. Nunc Deus annuntiat tibi uerbum, quod ex ipso est, cuius nomen est Iesus Christus, filius Mariae inclitus in hoc et in altero saeculo. 41(46) Ipse loquetur hominibus in cunabulis et in prouecta aetate eritque unus ex probatissimis", scil. prophetis. -(32)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    2. seu: et EM. 22. eam: om. AM. 29. est: om. M. 46. in cunabulis: in incunabulis B.

    68 TEXTVS SECVNDVS

    Quae dixit: "Domine, unde erit mihi filius, cum nullus umquam tetigerit me homo?" Qui ait: "Sic est. Deus creat quem sibi placet. Cum aliquid determinat fieri, dicit: fias uel esto, statimque existit". 43(48) Insuper ipse docebit illum Scripturam et sapientiam, item Turat, i. Legem Moysis et Euangelium, facietque nuntium ad filios Israel. -(49) Qui dicet: "Ecce ego uenio ad uos cum hoc signo a Domino uestro. Ego producam uobis de luto quandam speciem uolucris et insuflabo in eam statimque euadet in auem uolantem Dei nutu. Item ego sanabo mutos et leprosos et uitae restituam mortuos iussu Dei. Deinde ego uobis notum faciam quibus uesci uobis liceat quidue reponere debeatis in domibus uestris. In quo sane certum signum habebitis, si estis uere credentes. 44(50) Praetera misit me Deus ueritatem loquentem coram eis, qui prae manibus suis habent Turat, i. Iudaei, et ut licita doceam quaedam, quae uetita erant uobis, uenique ad uos cum hoc signo missus a Domino uestro. Igitur timete Deum et obedite illi, -(51) quia Deus creator meus et creator uester est, seruientes illi soli. Haec est uia recta". 45(52) Cum uero exploratam habuisset Iesus eorum perfidiam ait: "Quinam sunt coadiutores mei mecum recte sentientes totosque se Deo tradentes?" Tunc dixerunt Apostoli: "Nos sumus coadiutores Dei, credentes in Deum, tuque sis testimonio nobis, quia nos sumus offerentes pro eo animas nostras cum omni submissione". 46(53) Domine, Dominus noster, nos credimus totum, quod caelitus misisti, et sequimur illum nuntium, igitur conscribe nos inter testes praeordinatos. 47(54) Illi autem, i. Iudaei, dolose agebant in Deum. Deus quoque meliori dolo circumuenit eos, est enim Deus astutior quam omnes astuti homines. 48(55) Tunc ait Deus: "O Iesu! Ego sane uita te priuabo et leuabo te ad me mundumque te ostendam ab eis, qui in perfidia sua obstinati permanent, i. Iudaei. Illos autem, qui sunt secuti te, faciam superiores illis, qui tibi fidem negauerunt usque ad diem iudicii. Tum ad me terminabit reditus omnium uestrum; et tunc ego diiudicabo inter uos de eo, de quo inter uos dissentiebatis. 49(56) Illos quidem, qui perfidi reperti fuerint, afficiam supplicio atrocissimo in hoc et in altero mundo nullusque feret illis suffragium. 50(57) Porro illis, qui fide probati fuerint inuenti et operati sunt bona, reddemus mercedes suas. Deus namque iniquos amore non prosequitur". 42(47)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus III. Dic: "O domestici Libri! Accedite ad uerbum uniforme inter uos et nos, i. dicamus id ipsum, Deum unum solum esse adorandum, et ne attribuamus ei ullum consortem neque assumat quisquam sibi ex nobis alios tutelares deos praeter hunc unum. Id si ipsi facere noluerint, dicite uos ad illos: "Testes uos nobis eritis coram Deo, quia nos sumus Moslemani, i. recte et sincere credentes in Deum". 58(65) O domestici Libri! Cur litigatis de Abraham, cum non sit missa Lex Moysis et Euangelium nisi post ipsum? Num hoc non consideratis? 59(66) En uos estis ii, qui controuersiam suscitastis de eo, quod ignoratis. Cur disceptastis inter uos de eo, de quo nullam habetis notitiam? Deus utique solus hoc nouit, quod certe uos nescitis. 60(67) Nequaquam fuit Abraham Iudaeus neque Christianus sed fuit Hanafita, i. puritanus, declinans omnem falsam religionem, uno uerbo, fuit Moslemanus, hoc est, bonus 57(64)

    35

    40

    1. homo: uir M. 33. aleiae ab 51(59) ad 56(63) desunt ABEM. 35. tutelares: protomagistros protelares B. 37. Moslemani: ueri Moslemani E; uiri Moslemani M. 43. Hanafita: Anasita AM.

    TEXTVS SECVNDVS 69

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    alcoranista, cum ipse non attribueret Deo aliquem socium. 61(68) Primi sane hominum proximi Abrahamo omnes secuti sunt illum, sicut et hic Propheta, i. Mohhammaed, nec non et ii, qui nunc credunt, Deusque curam specialem gerit horum fidelium. 62(69) Ostendunt quidem nonnulli domesticorum Libri erga uos amicitiam, ut uos seducant, uerum ipsi non seducunt nisi seipsos, quod ipsi minime considerant. 63(70) O domestici Libri! Cur negatis haec signa Dei uobis bene nota? 64(71) O domestici Libri! Quamobrem uestitis uerum falso occultantes ueritatem, quam perspectam habetis? 65(72) Dicunt quidam ex domesticis Libri: "Monstrate uos tenere fidem cum illis, qui credunt per id, quod ipsi superno mandato faciunt in principio diei, sed negando illud in fine ipsius". Fugite, si forte et ipsi redeant. 66(73) Vos autem ne credatis ulli, nisi qui sectatur fidem uestram. Dic: "Haec uia est directio Dei, cui similis non est data ulli (loquitur de Alcorano), qualis uobis offertur. Nonne ob id ad litem prouocant uos apud Dominum uestrum?" Dic: "Deus utique est auctor gratiae istius praestatque illam, cui uult". 66(74) Etenim Deus liberalis est, omnes cognoscit afficitque gratia sua parcius aliquem sicuti sibi placet. Est autem praeditus liberalitate maxima. 68(75) Est quidem aliquis ex domesticis Libri, cui si committas talentum auri uel argenti, ipse integrum reddet tibi illud. Est alius ex ipsismet, cui si credideris denarium unum, ipse non est talis, ut reddat tibi ullum, nisi quamdiu instas repetendo eum. 69(-) "Nos nulla lex", inquiunt, "obligat de istis idiotis, i. qui nullam habent legem". Et cum hoc ipso imputant Deo mendacium, qui omnibus fidem seruare praecepit per suammet ignorantiam. 70(76) Immo illi, qui satis faciunt pacto suo et cum timore seruant mandatum Dei, ii sunt litterati. Quos Deus diligit. 71(77) Porro illi, qui commuttant pactum a Deo statutum et etiam fidelitatem suam pro re tam uili, ut est lucrum temporale, non habebunt bonam partem in hac nec in alia uita, non alloquetur illos Deus, neque respiciet in die extremi iudicii, nec iustos censebit, sed habebunt supplicium atrocissimum praeparatum. 72(78) Rursus sunt aliqui ex eis, qui contorquent linguas suas contra Turat, librum Moysis, ut existiment, scil. Moslemani, illum esse ex libro uero extractum. Ipsi quidem dicunt: "Hic est a Deo datus", sed utique non est. Sicque imponunt Deo mendacium scientes. 73(79) Non fuit umquam aliquis, quem Deus munerauit Libro, sapientia et prophetia, qui postea dixerit hominibus "Adorate me pro Deo", sed dicebant: "Subditi estote Domino uestro secundum quod notum est uobis ex Libro, i. lege uestra, et didicistis in scholis". 74(80) Neque ullus praecepit uobis umquam, ut deos faciatis uobis angelos et prophetas. Numquid et hic, i. Mohhammaed, praecipit uobis ut, abnegato Deo, ipsum adoretis, postquam facti estis Moslemani, i. obedientes Deo in obsequio rectae fidei? 75(81) Recordare Iudaeis quia, sublato testamento prophetarum, dedimus uobis alium librum, i. Alcoranum, et sapientiam. Deinde uenit uobis nuntius cum ueritate confirmante eum, quem penes uos habetis i. Turat, ut credatis ei et adiuuetis illum. Dicit Deus: "Confirmastis et recepistisne uos hoc pactum meum firmatum? suple cum prophetis antecessoribus uestris". Ipsi dixerunt: "Nos id fatemur". Tunc ait Deus, suple ad angelos "Sitis uos huius testes, ego quoque uobiscum testis ero". 1. attribueret: attribuerent B. cum ipse ... aliquem socium: cum non esset attributor alicuius socii Deo 11. per id ... in principio: i. Mohhamaedanis, in A; cum non esset attribuens Deo ullum socium EM. ortu M. illud: illam ABM. 13. ulli: ulli ipsorum E. sectatur: fortiter sectatur E. 14. (loquitur de Alcorano): om. AEM. 16. istius: isti B. 26. litterati: liberati M. 31. ex eis: om. A. 33. post non est add. a Deo EM. 41. confirmante: confirmantem B.

    70 TEXTVS SECVNDVS

    Qui autem ex his incredulis postea ratum habere noluerint hoc pactum, illi se prodent esse corruptores Scripturae. 77(83) Vos ergo aliam quam hanc legem Dei exquiretis uobis, cui uniuersi, qui in caelis sunt et qui in terra, se proni submittunt uolentes nolentes. Ad idem uos reduci opportet. 78(84) Dic tu cum tuis asseclis: "Nos credimus in Deum et quem caelitus misit nobis, i. Alcoranum. Itemque credimus, qui desursum uenit super Abraham et Ismael et Isaac et Iacob et tribus alias, i. 12 tribus Israel. Nec non et qui datus est Moysi et Iessu aliisque prophetis a Domino ipsorum nullum discrimen facientes inter quempiam ipsorum nosque ei suplices fide pura et sincera submittimus. 79(85) Qui autem praeter hanc aliam sequitur legem fidei, nequaquam accepta erit ab eo paenitentia et in fine perdet omnia, i. uitam et cuncta, quae habet. 80(86) Quomodo enim dirigat Deus in uiam rectam illos, qui fidem susceptam abnegauerunt, postquam attestati sunt hunc esse nuntium uerum, i. in lege sua proprio nomine expressum, qui uenit ad illos cum euidentibus signis? Deus nequaquam dirigit deuiantes a recto tramite ex propria malitia sua. 81(87) Talium retributio erit: subiacebunt maledictioni Dei et angelorum et hominum cunctorum, manebuntque cincumdati ea in perpetuum. 82(88) Non alleuiabitur ab eis poena ista nullusque respiciet illos, 83(89) nisi eos, qui immediate egerint paenitentiam seseque emendauerint, etenim Deus, ueniae largitor, benignus est. 84(90) Ab illis, qui apostatauerunt a fide post emissam publicam professionem illius et postea superaddunt infidelitatem, nullo modo acceptabitur paenitentia, sunt enim in errore perseuerantes. 85(91) Hoc est certissimum, quod illi, qui fidem deseruere, si mortui fuerint infideles existentes, si haberent pondus auri tantum quantum tota terra ponderat, non ualebunt se redimire. Tales quippe manet supplicium dirissimum, nec erit ullus qui suffragetur eis. 76(82)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus IV. Vos nequaquam consequemini iustitiam ueram, quousque erogetis pauperibus, quod uobis carum est. Vosque nil erogabitis, quin Deus prius illud sciat, quoniam Deus omnia perspecta habet. 87(93) Omnis cibus fuit licitus filiis Israel, excepto quod uetitum sibi ipsi fecit Israel, antequam caelitus ueniret Turat, i. Lex Moysis. Dic tu: "O Mohhammaed, afferte Turat et percurrite legendo totum, ut appareat, si estis ueridici". 88(94) Qui ergo blasphemantes contra Deum mendacium proferunt post id, hoc est, post datam Legem Moysis, ii sunt iniquissimi transgressores. 89(95) Dic: "Deus locutus est ueritatem ad Abraham, igitur imitatores estote religione Abraham recte gradientem, qui non fuit de numero eorum, qui Deo consortem attribuunt", i. non Arabibus, qui asserunt angelos esse filias Dei, neque Iudaeis, qui dicunt: "Esdras est filius Dei", nec Christianis, qui adorant Crhistum pro Deo, similis est. 90(96) Prima equidem domus orationis, quae aedificata fuit pro hominibus, est Baekka, i. phanum Maekkense, locus benedictus, ad quem dirigere debent gressus homines omnium saeculorum. 91(97) In ea extant signa manifesta esse hunc locum stationis Abraham. Qui ingreditur in illum est securus. Ob id constituit Deus hominibus uniuersis, ut hanc domum uisitent, qui potuerint saltem semel. 92(-) Qui autem negat se ad id teneri sciat nec Deum opus habere cuiuspiam peregrinatione per cuncta semper saecula. 86(92)

    30

    35

    40

    45

    21. emissam: amissam M. 28. erogetis: erogatis BEM.

    TEXTVS SECVNDVS 71

    Dic: "O domestici Libri! Cur negatis haec signa Dei, cum sit Deus testis oculatus eorum, quae agitis?" 94(99) Dic: "O domestici Libri! Quam ob causam auertistis homines a uia Dei? Illos, qui credunt, recte uultis trahere in obliquum, cum uos certo sciatis esse hanc uiam rectam?" Sane Deus non ignorat, quae uos agitis. 95(100) O uos, qui uere creditis! Si uos obedieritis quibusdam, quibus datus est Liber, i. quibusdam Iudaeis, qui sunt Elnadzir et Kaab et Malek, ipsi iterum reddent uos post receptam fidem incredulos. 96(101) Et quid fieri potest, ut uos desseratis fidem, cum uos sitis illi, quibus continuo praeleguntur signa Dei, i. collectiones Alcorani, et in medio uestri est Apostolus eius? Certe, qui firmiter adhaeret Deo, is incedit uia recta. 97(102) O uos qui uere creditis! Timete Deum ea, qua decet, pietate et nequaquam moriemini, nisi boni Moslemani recte et sincere credentes. 98(103) Apprehendite funiculum Dei, i. hanc legem Alcorani omnes simul, et ne sit scissura inter uos. Memores sitis gratiae Dei super uos. Nam, cum essetis inimici, ipse conseruauit corda uestra et, praeueniente gratia ipsius, facti estis fratres. 99(-) Et cum essetis in ipso praecipitio uoraginis ignis, liberauit uos de illo. Taliter manifestat uobis Deus signa sua, quatenus rectam ineatis uiam, 100(104) fiatisque populus unus prouocantes uos inuicem ad bonum. Commendate licitum et uetate illicitum, tales enim optata consequuntur. 101(105) Et ne sitis sicut illi, qui amant schisma inter se et suscitant rixas, postquam oblata sunt eis haec signa manifesta. Isti tales sunt, quibus paratum est supplicium enorme 102(106) in die, in quo quorundam uultus apparebunt nigri aliorumue candidi. Et quidem quorum facies nigrescent eritis uos, qui, postquam fidem suscepistis, eam deinde abnegastis, diceturque uobis: "Gustate nunc hoc tormentum, quod negastis Alcoranum et Mohhammaedum". 103(107) Quorum autem aspectus albescent, ipsi in misericordia requiescent in aeternum. 104(108) Ista sunt signa illa singularia, quae nos praelegimus tibi cum ueritate, quibus non intendit Deus facere iniuriam ulli saeculo, i. nullo saeculo castigauit aliquam gentem sine culpa. 105(109) Dei namque sunt uniuersa, quae in caelis sunt et quae in terra, et ad Deum cuncti tandem redibunt. 106(110) Vos estis praeelectus populus prae omnibus hominibus, qui sunt producti, ut praecipiant obseruare licita honesta et uetare illicita impudica, credatisque recte in Deum. Quod si hoc modo crederent omnes domestici Libri melius utique esset pro ipsis, ex quibus nonnulli quidem credunt, plures autem sunt corruptores fidei. 107(111) Ipsi nequaquam possunt inferre uobis damnum nisi aliquod leue. Qui si etiam pugnauerint contra uos, terga uertent uobis. Nullus erit, qui eos adiuuet. 108(112) Statutum est super illos hoc decretum, ut, ubicumque fuerint, subiiecti erunt tributo, nisi ipsis suffragetur funiculus, i. pactum Dei et hominum Moslemanorum, ipsique resipuerint timore irae Dei ducti. Item decretatum est super illos, ut subiaceant extremae paupertati. Et hoc iuste quidem, quia rebelles extiterunt et transgressi sunt pactum Dei et hominum. 109(113) Non sunt tales quidam ex domesticis Libri, qui sunt stabiles in fide, qui continuo se occupant in studio lectionis signorum Dei nocturno tempore, uacant quoque continuis genuflexionibus profundis. 93(98)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    1. Dic ... quae agitis: om. M. 18. sua: om. A.

    72 TEXTVS SECVNDVS

    Credunt uere in Deum et diem nouissimum. Item commendant, quod iustum est, et uetant quod iniquum est. Se inuicem praeueniunt ad bonas operationes, tales sunt de numero iustorum. 111(115) Vos itaque quicquid operamini boni non poteritis abscondere illud, quoniam Deus bene nouit illos, qui ex pietate quidquam faciunt. 112(116) At illos, qui fidem abnegauerunt, non ualebit liberare multitudo diuitiarum suarum neque filiorum de manu Dei, tales enim sunt destinati ad ignem perpetuo in eo mansuri. 113(117) Illud, quod ipsi expendunt in hac uita mundana, est simile uento urenti uel gelido superuenienti semini terrae credito. Ita isti in suimet perniciem haec faciunt omniaque perdunt. Et quidem Deus non infert illis damnum, sed ipsi sibi causa sunt damni. 114(118) O uos, qui uere creditis! Ne intime uos conglutinetis nisi cum uestratibus uestris, i. Moslemanis. Illi alii nihil praetermittunt, quo uos peruertant. Voluptas illorum est deprauatio uestra. Hoc certe produnt ora ipsorum manifesto odio. Quod autem abscondunt in pectoribus suis est aliquid maius. Iam utique nos declarauimus uobis haec signis istis, si tamen mente praesentes estis. 115(119) En uos estis primi, qui diligitis eos, et ipsi minime diligunt uos, cum uos fidem habetis toti libro illorum, i. Turat. Si quando ipsi obuios habent uos, dicunt: "Nos credimus certe uobiscum", cum autem recesserint a uobis mordent contra uos extremitates digitorum prae ira, dic: "Vtinam moriamini in ista ira uestra!" Nam Deus bene nouit occulta pectorum. 116(120) Si euenerit uobis aliquid boni, male eos habet, et si acciderit uobis quidpiam mali laetantur in eo. Vos autem, si patientiam habueritis et timorem Dei, non nocebit uobis machinatio eorum quidpiam. Deus namque ea, quae ipsi agunt, circumspicit. 110(114)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus V. Recordare tuis credentibus quando tu, relictis domesticis tuis, mane diluculo assignasti stationem ad pugnandum, quod Deus bene audiuit et nouit, 118(122) eo tempore, quo duae cohortes ex uobis anxietate laborarent et animo languerent ad pugnandum. Tunc certe Deus singularem curam de iis se habere monstrauit. Igitur in Deum semper confidant omnes fideles. 119(123) Certe iam alias quoque adfuit Deus ope sua in Baedar, cum essetis multo inferiores. Timete ergo Deum, ut uos gratos exhibeatis. 120(124) Item recordare quando tu dixisti: "Num sufficient uobis trecenta millia angelorum de caelo descendentium?" 121(125) Vtique. Si uos induraueritis et cum timore obedieritis Deo, superuenientibus uobis inimicis ex improuiso, hac ipsa hora aderit uobis auxilio suo Dominus uester cum quinque millibus angelorum distinctis signis. 122(126) Haec autem non proponit uobis Deus nisi pro bono augurio, ut secura reddantur corda uestra per illud, et reuera non est auxilium certius quam quod a Deo uenit. Qui cum sit potentissimus, est etiam sapientissimus. -(127) Item in memoriam tibi reuocat Deus, i. hoc auxilium angelorum, ut succindat summam fimbriam eorum, qui fidem abnegauerunt, aut profliget illos cum magna confusione ipsorum, conuertanturque retrorsum frustrati spe sua. 123(128) Nihil ad te hoc negotium, siue parcat illis Deus siue puniat, sunt enim peruersi transgressores. 124(129) In manu Dei sunt uniuersa, quae caelis insunt, et quae sunt super terram. Dat ueniam cui uult, et castigat quem uult. Est enim magis ueniae largitor et misericors. 117(121)

    11. uestris: om. AEM. 18. uos. om. AM. 41. summam: ultimam EM. 46. enim: autem EM.

    TEXTVS SECVNDVS 73

    O uos, qui uere creditis! Nolite comedere usuram duplicem, sed timete Deum, ut uobis cuncta prospere succedant. 126(131) Item extimete ignem, qui paratus est pro incredulis, -(132) et obedite Deo et huic nuntio, ut misericordiam consequamini. 127(133) Preocupate alter alterum ad recipiendam ueniam delictorum a Domino uestro et assequendam paradisum, cuius amplitudo est ad instar caelorum et uniuersae terrae, quae parata est timentibus Deum. 128(134) Illis, inquam, qui sunt munifici aeque in ubertate ac penuria, et qui intus sepeliunt iram, et qui condonant hominibus culpas, tales utique benefactores amat Deus. 129(135) Illi autem, qui commiserint aliquam obscenitatem aut operati fuerint iniquitatem in seipsos, post recordati Dei petierunt ueniam delictorum suorum, ipse condonabit illis. Quis enim condonat delicta nisi Deus? Supposito quod ultra non procedant in eo, quod fecerunt, cognoscuntque esse culpam grauem. 130(136) Tales merentur ueniam a Domino suo et etiam paradisos sub quibus currunt riui aquarum perpetuo in eis mansuri. Quam bona erit haec merces talia facientibus! 125(130)

    5

    10

    15

    Textus VI. Profecto iam dessierunt ante uos aliae leges. Perambulate uniuersam terram et considerate qualis fuerit exitus eorum, qui mendacia confingunt. 132(138) Hoc clarum testimonium est index rectae uiae et adhortatio efficax pro hominibus timentibus Deum. 133(139) Quapropter ne deiiciamini neque contristemini, quia uos superiores estis inimicis uestris, si tamen uere credentes estis. 134(140) Si uos apprehendit uulnus, certe iam et alios apprehendit simile uulnus. Tales sunt dies praesentes, in quibus uarios euentus succedere facimus inter homines, ut cognoscat Deus qui uere credunt sibique assumat ex uobis aliquos martyres. Deus enim uiolentos in se et in alios minime diligit. 135(141) Item Deus facit hoc, ut, qui sinceri sunt in fide, eos clarificet, et fictos in ea deleat. 136(142) Num existimatis uos intraturos in paradisum sine aduerso casu, neque Deum scire eos, qui strenue pugnant ex uobis nosseque illos, qui patienter sustinent uulnera et mortem? 137(143) Vos certe iam alias desiderabatis mori, nimirum in Baedar et ultro uos offerebatis morti. 138(144) Num autem, cum uobis ipsa se offert, retro aspicitis ad Mohhammaedum, et quid ipse est nisi solum nuntius Dei? Iam certe cessauit memoria nuntiorum, qui ante ipsum uenerunt. Numquid si mortuus fuisset Mohhammaedus aut occisus in eo proelio uos reuersi essetis retrorsum ad uestram infidelitatem? Profecto is, qui reuertitur retrorsum ad id, quod reliquit, nihil Deo nocebit, qui utique bene retribuet illis, qui gratos se exhibent. 139(145) Numquam accidit mori aliquam animam, i. personam, nisi Deo annuente, scripto decreto tempore statuto. Quisquis ergo affectat mercedem praesentis uitae, i. spolia, nos ei dabimus illam ex parte. Qui autem amat praemium alterius, i. mori pro Dei gloria, nos tribuemus ei partem condignam, retribuemus enim illis affluenter, qui grati extiterunt. 140(146) Quanti prophetae interfecti sunt, sed cum quoddam illorum multi uiri inclyti, qui non cesserunt aduersitatibus sibi occurrentibus in uia Dei, nec deficiebant animo neque succumbebant inimicis! Sane Deus diligit sustinentes patienter. 131(137)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    6. caelorum: omnium caelorum A.

    74 TEXTVS SECVNDVS

    Sermo eorum non erat alius nisi "Domine, Dominus noster, dimitte nobis culpas nostras et excessus nostros in hoc negotio nostro, corrobora gressus nostros, ferasque opem nobis contra hanc gentem incredulorum". -(148) His ergo dedit Deus mercedem praesentis uitae, i. mortem honorabilem ab omnibus desiderandam, sed meliorem mercedem in altera, i. gloriam martyrii, quia Deus diligit bene operantes. 141(147)

    5

    Textus VII. O uos, qui uere creditis! Si uos obedieritis illis, qui fidem abnegauerunt, ipsi retrocedere uos facient, i. a fide retrahent in errores pristinos, et ad illos reuertentes omnium, quae in fide operati estis, iacturam facietis. 143(150) Quin potius Deum sequimini, qui est Dominus et optimus adiutor. 144(151) Nos utique non multo post inseremus cordibus eorum, qui fidem deseruere, terrorem nimium, quia consortem Deo attribuunt, de quo nullam habent auctoritatem caelitus datam. Propter quod habitatio eorum erit ignis, pessima statio, iniqua gerentium. 145(152) Iam alias ueram ostendit Deus fuisse promissionem suam, nempe in Baedar. Nimirum quando sentire fecistis eos usque adeo, ut deficere uideremini certantes inter uos in illorum occisione. Sed et induratis magis, postquam uidere fecit uos Deus per Prophetam suum id, quod optastis, i. spolia eorum. 146(-) Aliqui tunc acceperunt mercedem in hac uita, alii in altera, quam desiderabant. Postmodum separauit uos ab eis, i. cessare fecit, ut probaret uos in die dominico, pepercit tamen uobis, ne omnes periretis, quoniam Deus abundat gratia super credentes. 147(153) Cumque uos ascenderetis montem, nec ullus quidem respiceret retro alterum, tunc hic nuntius exclamauit post eos Deusque retribuit uobis tristitiam pro tristitia, ut non magis contristaremini super eo, quod pertransiit quodue accidit uobis. Etenim Deus bene nouit quae uos facitis. Deinde de caelo misit uobis post illam afflictionem 148(154) securitatem animi, tranquillitatem sopiferam. Quae quidem fecit quiescere aliquos ex uobis, i. uere credentes, sed aliqui, i. ficte credentes, ex hoc seipsos uexant anxietate iudicantes de Deo non recte. Quod iudicium est ualde stupidae ignorantiae. Dicunt: "Num nobis in hoc negotio est pars ulla?" Dic tu: "Hoc negotium totum est Dei". Ipsi occultant in seipsis aliquid, quod nolunt manifestare tibi. Aiunt: "Si nostri interesset aliquid, non utique interficeremini hic?" Dic tu: "Etiamsi uos remansissetis in domibus uestris, adhuc egressi essent illi, qui praescripti fuerunt ad illam occisionem ex uobis, uel occisi fuissent in cubilibus suis. Sed hoc contigit, ut probaret uos, quid latet in pectoribus uestris, et in publicum proferat abscondita cordium uestrorum esse munda, pura, sincera, quoniam Deus cognitor est eorum, quae tunc pectore hausistis". 149(155) Illi quidem, qui terga uerterunt ex uobis in die defensionis utriusque congregationis, (i. quando uterque exercitus fidelium et infidelium sibi inuicem occurrerunt, quem uocant diem dominicum formidabilem) quos utique ad hoc instigauit Daemon propter delicta ante commissa, nihilominus tamen Deus et hoc ipsis benigne dimisit, quoniam Deus, ueniae largitor, ualde clemens est. 142(149)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus VIII. O uos qui uere creditis! Ne similes estis illis, qui fidem deseruere et postea dicunt fratribus suis, dum peragrant terram uel exeunt ad bella: "Si mansissent nobiscum, ipsi non fuissent mortui". Sane Deus in poenam ingerit cordibus eorum hunc dolorem, quia Deus uiuificat et mortificat ipseque perspicit omnia, quae uos agitis.

    150(156)

    45

    7. textus VII: textus VIII A. 31. nostri: nostra M. 34. uos: om. EM.

    TEXTVS SECVNDVS 75

    Dato quod interficeremini in uia Dei, i. pro fide in bello, aut moriemini morte naturali in eodem bello, esset utique maior occasio consequendi indulgentiam peccatorum a Deo et misericordiam, quod utique melius bonum est quam quod accumulare gestitis. 152(158) Siue ergo moriamini siue occidamini ad Deum recolligemini. 153(159) Et quidem pietate Dei factum est quod tu blande eos tractasti, quod si tu te rigidum et grauem corde erga eos monstrasses, certo certius omnes se separauissent a te per circuitum. Igitur condona eis et postula pro illis tu ueniam praebeque illis bonum consilium in praesenti facto. Tu quoque cum aliquid adoriri disponis, iacta curam tuam in Deum. Deus enim amore prosequitur confidentes in se. 154(160) Si Deus pugnauerit pro uobis, non erit ullus, qui uincat uos, sicut in Baedar. Si autem deseruerit uos, quis erit qui uos postea adiuuet sicut die dominico? Itaque in solum Deum confidant, qui sunt uere credentes. 151(157)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus IX. Nulli umquam licitum fuit prophetam quempiam defraudare aliqua re. Qui autem quidpiam defraudat, id ipsum deferet in die iudicii. Tunc reddetur unicuique quod promeruit nullique fiet iniuria. 156(162) Numquid qui sequitur beneplacitum Dei comparandus est ei, qui recedit a Deo cum furore, cuius habitatio est gehenna et pessimus recubitus? 157(163) Isti multis gradibus differunt apud Deum, qui utique discernit ea, quae ipsi agunt. 158(164) Magnum certe beneficium praestitit Deus fidelibus istis Arabibus suscitans in medio ipsorum Prophetam ex ipsismet, qui praelegit ipsis signa illius, i. dogmata Alcorani, purificatque corda eorum fide sincera obedientali et docet eos librum legis atque sapientiam ueram, qui antehac uersabantur in errore manifesto. 159(165) Aut ideo cum ira recedere uultis, quia contigit uobis hoc malum, i. in die dominico? Iam certe antea uos intulistis illis duplex huic simile malum. Et dixistis nunc: "Vnde prouenit hoc?" Dic tu: "Ex uobismetipsis". Certe Deus est super omnia potens. 160(166) Quod accidit uobis in die formidinis, i. die dominico, id fuit permissio Dei, ut sciret qui sunt uere fideles, -(167) et cognosceret qui sunt ficte credentes. Nam cum illis dicerent credentes: "Venite et pugnate nobiscum in uia Dei, aut uero repellite hostes multitudine uestra", responderunt: "Si sciremus pugnare, nos certe prompte uos sequeremur". Ipsi ad infidelitatem illo die magis accedebant quam ad fidem. 161(-) Proferunt aliud oribus suis, quam quod in cordibus suis gerunt. Verum Deus optime nouit quod ipsi occultant. 162(168) Ipsi sunt ii, qui dixerunt de fratribus suis remanentes in sedibus suis: "Si illi nobis consensissent, non fuissent occisi". Dic tu: "Si ita est, ut dicitis, nempe quod possitis impedire ne quis occidatur, cuius occisio a Deo est praescripta, sic etiam repellite a uobis mortem statutam, quando ueniet, si estis ueridici". 163(169) Ergo ne existimetis illos, qui in obsequio Dei occisi sunt, mortuos, immo uiuos apud Dominum suum, 164(170) fruentes bonis cum laetitia, quae tribuit illis Deus ex liberalitate sua, scireque uolunt illos, qui necdum sed post se eiusdem stadii mortem consecuturi sunt, se nullo subiacere timori neque moerori. 165(171) Id ipsum laeti annuntiant aliis cum gratia, quae a Deo illis subueniet abundanter. Etenim Deus non permittit pessum ire mercedem fidelium. 155(161)

    76 TEXTVS SECVNDVS

    Qui obtemperant Deo et huic nuntio, postquam accidit illis haec afflictio cordis propter eos, qui ex ipsis mortem oppetierunt, potmodum obsequuntur cum timore Dei, habebunt praemium magnum ualde ab eo. 167(173) Et hi sunt illi, quibus, cum dixissent aliqui ex amicis: "En homines, i. Coraisciani, congregati sunt contra uos, cauete ergo illos". Quod quidem adauxit illis fidem. "Sufficit nobis Deus et bona spes", supple dixerunt de hoc nuntio. 168(174) Idcirco reuersi sunt, praeueniente gratia Dei et benigno fauore cum salute, quoniam Deus praeditus gratia maxime abundans est et liberalis. 169(175) Profecto haec persuasio uestra est inuentio Daemonis, qui terret uos per antepilanos suos, uos autem ne timeatis eos, sed timete me, si estis uere fideles. 170(176) Te quoque illi ne contristent, qui certatim currunt ad negandam fidem, quam professi erant. Quia hoc ipso nihil nocebunt Deo, qui hoc permittit, ut ostendat se illis non constituisse bonam partem in altera uita, sed experturos supplicium maximum. 171(177) Ita sane illi, qui emunt infidelitatem pro fide, nullum inferunt damnum Deo, sed sibi lucrantur tormentum dirissimum. 172(178) Ne putent illi, qui fidem deseruere, quod tolerando nos illos proficiant animabus ipsorum. Immo nos idcirco sustinemus eos diutius, ut superaddentes iniquitatem postea experiantur poenam confusibilem. 166(172)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus X. Deus non omittit uentilare credentes in hoc statu, in quo uos constituti estis nunc, usquequo separet malum a bono. 174(-) Nec uult palam facere uobis hoc secretum, sed elegit sibi unum particularem Prophetam, cui uult reuelare illud. Vos ergo credite in Deum et apostolos illius. Quibus si fidem habueritis praeceptaque Dei seruaueritis, habebitis mercedem magnam ualde. 175(180) Verum ne existiment illi, qui per auaritiam recondunt apud se ea, quae Deus tribuit ipsis ex liberalitate sua, ea sibi profutura, immo maxime obfutura. 176(-) Procedent torquati auaritia in die iudicii. Porro in manu Dei stat haereditas caelorum et terrae nouitque Deus omnia, quae operamini. 177(181) Iam utique Deus audiuit sermonem illorum, qui dicunt quod Deus egenus est, nos autem diuites sumus. Certe nos scribimus omnia, quae ipsi loquuntur, nec non et necem ipsorum, quam intulerunt prophetis iniuste. Item nos dicemus illis: "Degustate nunc poenam ardoris intensissimi pro eo, 178(182) quod praemisserunt manus uestrae". Deus namque non facit iniuriam seruis suis. 179(183) Illis, qui dicunt: "Deus pacto nos obligauit. Ne credamus ulli prophetae, donec ueniat cum sacrificio absumatque illud ignis". 180(-) Dic tu: "Iam certe aduenerunt uobis multi prophetae ante me cum signis euidentibus ac precipue etiam cum hoc, quod nunc dixistis, scil. de sacrificio. Cur ergo interficiebatis illos, si estis ueraces?" 181(184) Igitur si ipsi tibi contradicunt ne mireris, quia et aliis prophetis contradicebant ante te, qui uenerunt cum signis manifestis et Psalterio et libro lucem prae se ferente. 182(185) Omnis anima mortem gustabit, i. omnis homo, uobis itidem reddentur mercedes uestrae in die iudicii. In quo quisquis euaserit ignem et introductus fuerit in paradisum gaudebit felicitate secura. Quid enim est uita praesens nisi gaudium falax? 183(186) Vos quidem experiemini multas tribulationes in bonis et animabus uestris. Auditis quippe ab iis, qui donati sunt Libro ante uos, i. a Iudaeis et etiam ab illis, qui Deo socium attribuunt, i. a Christianis, inuisa plurima. In quibus, si patientiam habueritis et in opere Dei perseuerantes fueritis, praestabitis id, quod in omni opere requiritur. 173(179)

    11. negandam: negandum BEM. 21. a bono: pro bono EM.

    TEXTVS SECVNDVS 77

    Textus XI. Recordare quod, firmato pacto, Deus obligauit illos, qui donati sunt Libro, i. Iudaeos et Christianos, ut illum promulgent hominibus, i. Alcoranum. Vos ergo ne occultetis eum. Ipsi autem turpi sermone proiecerunt eum post terga sua. Verum parum sunt lucrati, immo pessimam usuram fecerunt. 185(188) Ne putent illi, qui laetantur in eo, quod fecerunt et quaerunt laudem de eo, quod numquam fecerunt. Neque tu existimes eos euasuros supplicium, quia illos expectat castigamen rigorosissimum. 186(189) Nam Deus habet dominium super omnes caelos et totam terram, ipse enim est super omnia potens. 187(190) De hoc certe in creatione orbium caelestium et molis terrae nec non et in uicissitudine noctis dieique habent clara signa uiri cordati. 188(191) Qui semper in memoria habent Deum surgendo et sedendo et ad quodlibet latus se uertendo et profunde meditantur creationem caelorum terraeque "Domine, Dominus noster" Supple dicunt: "Numquid tu haec creasti inaniter? Tu ergo summa laude dignus, conserua nos a tormento ignis". 189(192) Domine, Dominus noster! Tu certe illum, quem intrare facis ignem, utique contemptibilem eum ostendis. Non est sane ullus, qui iniqua gerentibus feret suffragium. 190(193) Dominus noster! Iam certe nos audiuimus praedicatorem Mohhammaedum uocantem ad fidem: "Credite in Dominum uestrum, supple dicentem, et nos credimus illi". 191(-) Tu ergo, Dominus noster, cum sis ueniae largitor, dimitte nobis delicta nostra et aufer a nobis iniquitates nostras, fac ut ex hac uita decedamus cum iustis. 192(194) Domine, Dominus noster! Deinde da nobis, quod promisisti per prophetas tuos, et ne confundas nos in die iudicii, quia tu nequaquam contrafacies huic promissioni. 193(195) Quibus respondit Dominus suus: "Ego sane nullo modo permittam, ut pereat opus operantis alicuius uestrum, siue mas sit siue femina, operatum pro inuicem uel in inuicem". 194(-) Porro illi, qui sponte sua exulauerunt, uel eiecti sunt de domibus suis, et multa damna sustinuerunt in uia mea, et in ea pugnauerunt et occisi sunt, illi sunt, quorum ego tegam facta peccaminosa et introducam eos in paradisos, de sub quibus currunt riui aquarum, 195 pro mercede, quam retribuet ipse Deus, quoniam apud Deum est certum praemium optimum. 196 Nihil te conturbet instabilitas eorum, qui nunc fidem recipiunt et paulo post eam deserunt. -(197) Felicitas haec parum durabit, postea terminus illorum erit gehenna, proh dira sedes! 197(198) Sed illi, qui conseruant timorem Domini in se, possidebunt paradisos, de sub quibus riui aquarum currunt in perpetuum in eis mansuri. Haec est sedes praeparata illis a Deo. O quanto bono fruentur iusti apud Deum! 198(199) Sunt quidem etiam nonnulli ex domesticis Libri, i. Iudaeis et Christianis, qui credunt in Deum nec non et caelitus missum uobis, i. Alcoranum, humiliter submittentes se Deo. Isti non paruum lucrum faciunt credendo signis Dei, i. quae mandat Deus in Alcorano credenda et facienda. 184(187)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    15. summa laude: summe laudis A. 23. noster, cum sis ueniae largitor: noster cum sis AEM. 28. operatum: om. A. 31. et in: inque AEM. 40. currunt: om. AEM. 43. nec non et: et etiam A.

    78 TEXTVS SECVNDVS

    Hi sunt illi, quorum merces est secura apud Dominum suum, quia Deus cito expediet rationem in die iudicii. 200 O uos, qui uere creditis! Patienter agite et patientiam aemulamini inter uos, constanter excubias obseruantes finium uestrorum et Deum timete, ut cuncta prospera succedant uobis. 199(-)

    5

    [79]

    TEXTVS TERTIVS DE MVLIERIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    O uos, homines! Timete Dominum uestrum, qui creauit uos ex anima una, i. uno homine, et ex illo produxit uxorem coniugem ei et ex utroque propagauit uiros multos ac mulieres. Timete, inquam, Deum, cuius licentia petere potestis ab inuicem debitum cum decentia uasorum generationis muliebrium, nam Deus oculate uos obseruat. 2 Reddite pupillis bona sua et nolite illis dare malum pro bono neue comedatis substantiam illorum cum facultatibus uestris, nam hoc facinus est enorme ualde. 3 Quod si timetis uos non posse aeque satisfacere mulieri et pupillis, i. filiis eius, ducatis quae uobis placent ex aliis mulieribus duas et tres et quattuor. Et si timetis adhuc nec his uos posse seruare aequitatem iuris reddendi, tunc quisque ducat unam, aut ingrediatur ad emptitiam seu captam in bello, quod etiam magis proximum censetur, ne contra aequitatem quid agatis. -(4) Dabitis autem mulieribus nuptis dotes suas constitutas a Deo. Quibus si placuerint remittere aliquid de dote sua uobis, conuertite id in usum uestrum, sicut libet et placet. 4(5) Cauete autem dare bona uestra ratione destitutis, quae Deus constituit uobis in sustentamentum. Sed tribuite illis uictum et amictum et tractate illos uerbis benignis. 5(6) Deinde probate pupillos usque ad annos discretionis, quando sunt apti ad nubendum, et siquidem aduerteritis eos doctos disciplina consignate illis bona sua, et ne consumatis ea in expensis superfluis prodigaliter, 6(-) si iam sunt grandes. Qui, scil. tutor, est diues, retrahat manum a facultatibus pupillorum, et qui est pauper comedat de eis per modum eleemosinae. 7(-) Quando autem consignabitis illis bona sua, contestemini illos sufficietque cum Deo opus recte recensitum. 8(7) Viris imprimis conuenit portio ex iis, quae reliquerunt illis parentes et propinqui sui. Sic etiam mulieres habeant ius primum in portione, quam reliquerunt eis parentes et propinqui sui. 9(8) De eo autem, quod superat de portione assignata siue parum sit siue multum, ius primum habent alii propinqui, deinde pupilli et pauperes, quos beneficio afficientes uerbis dulcibus delinite. 1

    Textus II. Timeant Deum illi, scil. qui assistunt testamentum facientibus, si relinquunt post se prolem, de qua timent, quia est infirma aetate, quos admoneant uerbis conuenientibus iustis cum timore Dei. 11(10) Nam illi, qui consumunt bona orphanorum iure illicito uorant ignem in uentribus suis, quo post torquebuntur calore nimio. 12(11) Vobis hoc praecipit Deus de filiis uestris: habeat mas portionem haereditatis quantum duae feminae. Quod si fuerint plusquam duae feminae et nullus mas, quaelibet earum 10(9)

    35

    40

    13. uos: om. A. 21. disciplina: in disciplina EM. 29. sui: om. AEM.

    28. sic etiam mulieres ... propinqui sui: om. B.

    80 TEXTVS TERTIVS

    5

    10

    15

    20

    25

    haereditabit tertiam partem. Et si fuerit una tantum ipsi debetur haereditatis medietas et parentibus illius, i. mortui, unicuique pars sexta ex iis, quae reliquit, idque quando habet prolem. Si uero nullam habet prolem in haereditate eius succedent parentes illius, in qua mater habebit tertiam partem. Qui si habuerit fratres duos uel tres pluresue idque utriusque sexus, tunc matri conuenit sexta pars post executionem testamenti et debitorum solutionem. Neque patres uestri neque filii uestri norunt quis magis propinquus futurus sit uobis iuuamine, scil. in alia uita. Verum Deus id bene nouit qui est sapientissimus. 13(12) Deinde uestra est medietas eorum, quae reliquunt uxores uestrae, si carent prole. Quae si habuerint aliquam prolem, tunc quarta pars erit uestra, quae reliquerit post executionem testamenti et debitorum solutionem. 14(-) Ipsae quoque uxores accipient quartam partem eorum, quae uos reliqueritis, si non habueritis filios post executionem testamenti et debitorum solutionem. 15(-) Si uir mulierue succedit in haereditate longinqua ratione, hoc est, qui non sunt filii neque parentes aut fratres sororesque neque horum filii sed uel patruelium aut auunculorum, si sunt duo, siue mares siue feminae, eis conuenit sexta pars diuisa inter illos. Si uero fuerint plures, tertia pars haereditatis partiatur inter illos aequaliter; post testamenti executionem et debitorum solutionem 16(-) sine aliqua offensione testamenti statuti a Deo. Et quidem Deus omnes cognoscens se praebet cunctis clementem. 17(13) Istae sunt determinationes seu decisiones Dei. Quisquis ergo obedierit Deo et nuntio illius illum nos introducemus in paradisos, de sub quibus currunt continuo riui aquarum perpetuo in eis mansuri. Id profecto erit merces, et merces magna nimis. 18(14) Qui uero non obedierint Deo et nuntio illius transgredientes haec statuta Dei, illos singulos intrare faciemus in ignem eruntque perpetuantes in eo, quod certe erit poena ualde confusibilis. Textus III. Super scortantes mulieres ex uestris adhibebitis quattuor testes e medio uestri, i. fideles. Qui si testimonium tulerint contra ipsas, apprehendetis illas et includetis in domibus notis, i. in carceribus, quousque mors tollat eas, aut statuat Deus, i. ferat iustitia sententiam super eas. 20(16) Ad quam ex eis, si duo frequenter ingredi dprehensi fuerint, illos rigorose castigabitis. Qui si paenitentiam egerint seseque emendauerint poenam ab eis alleuiate, nam et Deus paenitentia flexus pium se exhibet. 21(17) Etenim paenitentia cito moueri proprium est Dei super iis, qui committunt crimen per ignorantiam, i. non putantes esse peccatum uel esse licitum, sed post statim conuertuntur ad paenitentiam. Hii sunt illi, super quibus Deus poenitudine ducitur, quia Deus, cunctorum cognitor, iustus iudex est. 22(18) Verum nullum locum habent paenitentiae qui, perpetrato delicto, differunt eam ad articulum mortis. Tunc dicat aliquis: "Ego nunc paenitentiam agam". Neque illis hoc idem suffragabitur, qui per totam uitam obstinati in sua incredulitate sic moriuntur. Talibus nos praeparauimus tormentum atrocissimum. 23(19) O uos, qui uere creditis! Non est licitum uobis propter haereditatem cum uiolentia uxores accipere. Neque prohibere debetis aut potestis, ne abeant cum illa parte, i. dote, quam assignastis illis, nisi commisserint aliquam turpitudinem notoriam, sed tractate illas benigne. Si forte aliquid est, quod displicet uobis in eis, ne dimittatis eas, nam fortassis per hoc Deus prouidit aliquod maius bonum. 19(15)

    30

    35

    40

    45

    9. reliquerit: reliquerint EM. 11. reliqueritis: reliquistis M.

    44. illis: eis A.

    TEXTVS TERTIVS 81

    Cum uero uultis commutare coniugem pro alia, dederitisque uni earum scil. quam repudiare uultis, certum pondus denariorum, numquid iure repetetis illud per fraudem aut oppressionem manifestam? 25(21) Et quanam ratione potestis accipere illud, cum intercesserit inter uos licentia petendi ius matrimoniale ipsaeque receperunt a uobis pactum firmatum? 26(22) Deinde ne nubatis mulieribus, quae nuptae erant patribus uestris, ut non incidatis in eandem turpitudinem uitae transactae in gentilitate. Id enim erat nefandum, execrabile ac pessimum iter. 27(23) Item prohibitae sunt uobis matres uestrae et filiae uestrae et sorores uestrae germanae, et materterae uestrae et amitae uestrae et filiae fratris et filiae sororis et matres uestrae, quae lactauerunt uos, i. nutrices, et sorores uestrae collactanae et matres uxorum uestrarum, i. socrus uestra, et nutritae in penetralibus uestris, i. filiae uxorum uestrarum, ad quas ingressi estis, si autem non tetigistis eas, non imputatur uobis peccatum, si nubatis illarum filias. Item prohibitae sunt uobis nurus uestrae, uxores filiorum uestrorum, qui sunt egressi de lumbis uestris. Neque commiscebimini duabus sororibus, ne in idipsum culpae genus incidatis, quod iam praecessit. Nam Deus, qui poenitudine facile flectitur, pius est. 28(24) Similiter continentes se mulieres prohibitae sunt uobis, nisi fuerint captiuae uestrae uel emptitiae, hae auctoritate Libri Dei, i. Alcorani, sunt licitae uobis, post illas praemissas. Non repetetis pecuniam uestram, scil. quam dedistis eis pro dote, continentes uos, nec scortantes cum aliis. De quibus autem satisfactionem habuistis, date eis mercedes suas constitutas, mutuo consensu facto, post statutam mercedem nulli culpae subiacebitis. Quoniam Deus, omnium cognitor, iudex iustus est. 29(25) Qui uero ex uobis ob inopiam non ualet nubere ingenuis mulieribus fidem profitentibus, nubat captiuis uel emptitiis ancillis, quae sint credentes. Certe Deus optime nouit fidem uestram, quam inuicem datis. His ergo nubentes cum licentia dominorum ipsarum dabitis mercedes, i. dotes suas more ingenuarum, non notatarum delicto, quae nec publica scorta fuerunt. 30(-) Factae autem liberae per copulam, si incurrerint crimen adulterii, tunc semipoena puniantur, qua ingenuae plecti solent. Id dictum est pro illo, qui timet lapsum in crimen nefandum. Sed melius si uos contineatis ab eis. Deus autem, ueniae largitor, misericors est, 31(26) qui uult hoc ipso patefacere uobis uoluntatem suam et docere uos leges antecessorum uestrorum, i. prophetarum antiquorum, et uti indulgentia super uos. Nam Deus, omnium cognitor, sapientissimus est. 32(27) Vult, inquam, Deus hac uti indulgentia super uos. Vult prorsus ut deuitetis omnino illos, qui ambulant post desideria sua. -(28) Ac tandem uult Deus, ut auferat a uobis graue onus, scil. Legis Iudaeorum et Christianorum, quoniam homo creatus est infirmus. 24(20)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus IV. O uos, qui uere creditis! Ne consumatis alter alterius facultates inaniter lites agentes inter uos ipsos, sed seruetur ratio contractus facti inter uos mutuo consensu. Neque occidatis inuicem, sed recordemini Deum procedere uobiscum cum pietate. 34(30) Si quis autem quidquam horum fecerit ex uobis inimicitiae gratia et ex insolentia nos postea trademus illum cremandum igni, estque hoc Deo facile ualde. 35(31) Si uos declinaueritis peccata maiora, quae in hoc loco prohibentur uobis, nos auferemus a uobis delicta uestra minora, insuper introducemus in locum honorificum. 36(32) Cauete etiam ne desideretis ea, quae Deus distribuit inter uos uni quidem plus quam alteri. Viris detur pars haereditatis, quam merentur, similiter mulieribus portio, quae illas 33(29)

    40

    45

    5. receperunt: recesserunt EM. 24. post credentes add. cum licentia dominorum ipsarum A. licentia dominorum ipsarum om. hic A.

    25. cum

    82 TEXTVS TERTIVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    concernit. Ceterum petite Deum ut det uobis de abundantia sua plura. Deo enim nota sunt uniuersa. 37(33) Vnicuique nos constituimus personas, qui curam gerant eorum, quae relinquunt parentes et propinqui. Deinde cum quibus obligastis uos iuramento relinquere illis partem in haereditate eam ipsis date, quia Deus omnium oculatus testis est. 38(34) Viri praesint mulieribus, eo quod praeposuit Deus alterum alteri, et quia uiri dant ipsis pecuniam suam, i. dotem. Illae, quae sunt probatae uitae, subditae uiris suis custodiant secretum, quod Deus uult conseruari ab illis in signum subiectionis. Quas autem suspicamini proteruas, contumaces futuras, admonete eas, postea terrete eas de arcendo concubitu cum illis, tandem et uerberibus excipite illas. Quae siquidem postea obedierint uobis, nolite ultra progredi contra eas in suscepta uia. Deusque excelsus per hoc magnificabitur. 39(35) Et si timetis aliquod schisma fieri inter maritum et uxorem, constituite aliquem arbitrum de familia uiri et alterum de cognatione mulieris. Qui si uterque inclinati fuerint ad pacificandum cito, concordabit illos Deus. Quia Deus omnia sciens perspectum habet intentum illorum. 40(36) Vos igitur adorate Deum et non attribuatis consortem ei. Parentes beneficiis prosequimini, similiter magis propinquos et orphanos. Postea egenos atque uicinos magis continuos. Deinde uicinos remotiores, quales sunt peregrini et manibus uestris subiecti, i. serui et ancillae, mancipia. Est res certa et infalibilis quod Deus non amat fingentes se aliquid facere boni cum arrogantia. 41(37) Qui auare agunt, inquam, et insuper alios docent, quomodo auaritiam suam contegant, nam sic et ipsi occultant quod Deus est largitus illis ex mera gratia sua. Ideo nos quoque praeparauimus talibus tamquam gratiam nostram celantibus supplicium plenum confusione. 42(38) Sicut et illis, qui erogant pecuniam suam, ut uideantur ab hominibus et non credunt in Deum nec diem nouissimum. Item illi, qui semper habent Daemonem a latere suo socium, pessimum contubernium. 43(39) Quanto melius facerent, si crederent in Deum et diem nouissimum et erogarent aliquam partem exiguam necessitatem patientibus ex credentibus de bonis, quae Deus concessit illis. Verum Deus bene illos cognoscit. 44(40) Qui utique non praeteribit quidquam mali impunitum quantitate unius formicae, nec etiam aliquid boni praestitum sine duplicata remuneratione. Quin etiam supererogatiue tribuet mercedem magnam nimis. 45(41) Sed qualiter comparabunt isti tales quando nos producemus ex omni gente testem particularem, i. cuilibet suum prophetam, te quoque statuemus, o Mohhammaed, contra istos testem. -(42) In illo die uehementer desiderabunt illi, qui fidem abnegauerunt et rebelles fuerunt huic nuntio, ut aequeretur terra cum illis, i. sepeliantur sub terra uiui, tunc nequibunt celare Deum nec ullum uerbum prolatum. Textus V. O uos, qui uere creditis! Ne accedatis ad orationem temulenti, ut sciatis quid dicatis. Neque seminis effusione polluti, nisi in itinere actu constituti, donec prius abluamini. Si autem estis infirmi aut itinerantes, aut uenit quisquam ex latrina aut tetigistis mulieres et nullam reperitis aquam, tunc, aequata terrae superficie, manibus superpositis illi, eas faciemque puluere abstergatis. Deusque amicus indulgentia id condonabit uobis.

    46(43)

    45

    19. post continuos add. magis uicini sunt domestici fidei, socii in studio, arte et itinere A. 20. amat: amet A. 43. quisquam: quispiam A. 45. Deusque amicus: Deusque est amicus B.

    TEXTVS TERTIVS 83

    Nonne aduertis illos, qui sorte sunt donati Libro, i. Iudaeos, qui ex industria ultra progrediuntur in errore, et quaerunt peruertere uiam rectam? -(45) Verum Deus optime nouit illos esse inimicos uestros. Sufficit igitur Deum habere amicum et uindicatorem de eis, 48(46) qui cum Iudaeis tenent amicitiam, elimantes uocabulum notissimum, i. nomen Mohammaedi, de locis propriis suae legis. Insuper dicunt: "Nos audimus, sed nolumus obedire" et "Tu quoque audi nos" ac "Si non audires". Contorquentes linguas suas dicebant: "Attendamus nos inuicem", et praescindebant fidem. 49(-) Si saltem dicerent: "Nos audimus te" et "obedimus mandatis Dei", utique melius esset pro illis et rectius agerent. Sed diris deuouit illos Deus ob perfidiam ipsorum et uix aliquid credunt. 50(47) O uos, qui munerati estis Libro! Credite in eum, qui desuper missus est uobis a nobis, i. Alcoranus, qui in ueritate concordat cum eo, i. Turat, quem in manibus habetis, antequam obscuremus obtutus uestros conuertamusque ad posteriora sua aut feriamus eos maledictione, quemadmodum fecimus cultoribus sabbati, et executioni mandatum fuit decretum Dei. 51(48) Quia Deus non dimittit hoc peccatum, quando ei attribuitur consors in diuinitate, et dimittit quodcumque aliud peccatum praeter illud, cui ipse uult. Qui enim ait Deum habere consortem, is blasphemiae grauissimae committit crimen. 47(44)

    5

    10

    15

    20

    Textus VI. Nonne uides illos, qui iustificant se ipsos? Immo Deus est, qui iustificat quem uult, non derogabitur ipsis nimium quid nec instar uillae unius fili. 53(50) Vide quo modo retorquent in Deum hoc mendacium, quod utique satis est ad iniquitatem coarguendam. 54(51) Numquid non consideratis eos, qui cum habeant notitiam Libri, i. Thurat, caedunt in idola Thagut et Gebet et dicunt de illis, qui negant fidem, i. de Coraiscianis: "Isti sunt magis in directo quam ii, qui tenent fidem, i. mohhammaedanam, qui credunt se tenere uiam rectam". 55(52) Hos tales diris deuouit Deus. Quem autem ferit Deus maledictione sua, nullus suffragabitur ei. 56(53) Qui si haberent diuitias unius regni, non darent ulli hominum, i. credentibus, tantum quantum est filum unius nuclei. 57(54) Immo ipsi inuident hominibus, quod Deus tribuit illis aliquid ex gratia sua. Certe nos iam olim dedimus familiae Abraham Librum cum sapientia ad discernendum licitum et illicitum, insuper cumulauimus eos possessionibus multis. 58(55) Ex quibus nonnulli sequuntur fidem illius, i. Arabes, alii autem recedunt ab ea, i. Iudaei, sed probabitur exitus in gehenna ualde urente. 59(56) Quoniam illos, qui negant signa nostra, i. Alcoranum et Mohhammaedum contradicunt, torrebimus igne uehementi, et quicquam bene assatum fuerit in pellibus ipsorum mutabimus in alias, ut continuo sentiant nouum tormentum, nam Deus ad hoc potens est sapientissimus. 60(57) At illos, qui credunt et operantur bona supple in Alcoranum et obediunt Mohhammaedo, introducemus in paradisos, de sub quibus currunt riui aquarum perpetuo mansuri in eis. In quibus habebunt coniuges semper mundas ingredique faciemus illos in refrigerium umbrosum. 52(49)

    25

    30

    35

    40

    45

    1. Iudaeos: Iudaei BEM. 21. quem: eum, quem EM. 24. coarguendam: arguendam A.

    84 TEXTVS TERTIVS

    Textus VII. En Deus mandat uobis, ut afferatis uobis concredita dominis propriis. Et quando iudicium facitis inter homines, tunc iudicate iuste, nam Deus rem salutarem per hoc iniungit uobis, qui omnia audit, omnia circumspecit. 62(59) O uos, qui uere creditis! Obedite Deo et obtemperate huic Apostolo et etiam praepositis praesentis negotii uestri. Si autem orta fuerit controuersia inter uos de aliqua re, tunc reuoluite eam ad Deum et Apostolum, si uere creditis in Deum et diem nouissimum. Id conuenientius atque conformius rationi est. 63(60) Nonne uidetis eos, qui existimant se credere illi, scil. Alcorano, qui desursum datus est tibi, et etiam illi, hoc est Turat, quem de caelo misit Deus ante te, et tamen uolunt potius diiudicari inter se apud cacodaemonem, cum iam praeceptum sit illis ut abrenuntient ei, quia uult hic Daemon inducere eos in errorem longinquum. 64(61) Quum uero dicitur illis: "Accedite ad hunc, quem Deus caelitus ostendit uobis et ad hunc Apostolum", uidebitis eos recedere a te retrorsum quam longissime. 65(62) Sed quomodo se defendent, quando eis acciderit malum ex improuiso correspondens ei, quod praecupauerunt manus ipsorum? Tunc uenient ad te iurantes per Deum se non intendisse per id aliud nisi bonum et mittere concordiam. 66(63) Horum Deus nouit corda, i. secreta cordium. Tu ergo fuge tales et admonens dic illis uerbum efficax penetrans praecordia eorum. 67(64) Sane nos nullum mittimus nuntium, nisi ut obediatur ei ob auctoritatem Dei. Qui tametsi inique quid gesserint in animas suas, uenerint autem ad te et ueniam petierint a Deo, ipse quoque nuntius prece ipsorum placatus condonauerit illis utique et Deum reperient ad condonandum propitium. 68(65) Igitur iuro per Dominum Deum tuum, ait Gabriel ad eum, ipsi numquam dicentur uere credere, quousque cum litibus et controuersiis ad tuum ueniant tribunal, quae oriuntur inter illos. Tum non habebunt quod inter illos dubium pariat de eo, quod tua sententia decidisti, eique ipsi se suplices submiserint. 69(66) Quod si nos praeciperimus eis: "Interficite uos inuicem" aut "Deserite habitationes uestras", certe ipsi hoc minime facerent, nisi forte pauci ex illis. Et si ipsi facerent hoc, quod modo suadetur illis, melius utique esset pro ipsis, firmioremque inirent uiam, 70(67) nosque tunc daremus illis praemium magnum -(68) deducendo illos per uiam rectam. 71(69) Qui ergo obediunt Deo et huic nuntio, illi computantur inter eos, super quos abundat Deus gratia sua. Quales sunt prophetae et martyres et consummati in bonis operibus, et quod maius bonum est, efficitur eorum consors, 72(70) quod est fauor particularis a Deo procedens estque sufficiens retributio ex parte Dei, qui omnium cognitor est. 61(58)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus VIII. O uos, qui uere creditis! Accipite arma uestra et egredimini turmatim aut procedite congregatim, 74(72) quamquam aliqui de uobis ualde se tricabunt. Etsi quid aduersi acciderit uobis, dicet aliquis: "Reuera utique gratiam fecit mihi Deus, quod non fuerim cum illis praesens". 75(73) Et si quidem habueritis aliquem bonum successum ex parte Dei erit aliquis, esto uel non sit inter uos et illum aliqua stricta amicitia. "O utinam, supple dicet, fuissem cum illis, me quoque tetigisset aliqua sors magna!" 73(71)

    40

    45

    2. post dominis add. suis EM. 11. ei: om. EM. 25. credere: credentes EM.

    TEXTVS TERTIVS 85

    Quamobrem strenue pugnent in uia Dei, i. pro fide, qui uendunt et emunt uitam fluxam praesentem pro altera semper duratura. Qui enim strenue certando in uia Dei interficitur aut uictor euadit, illi in futuro dabimus mercedem magnam nimis. 77(75) Quid ni pugnetis in uia Dei, i. pro Deo et pro uiris oppressis se iuuare nequientibus, item pro mulieribus et paruulis, qui continuo dicunt: "Domine, Dominus noster, educ nos de hac urbe cuius habitatores sunt magni tyranni, constitue nobis de tua praesentia aliquem defensorem, pone nobis de tua pietate aliquem uindicem". 78(76) Qui sunt uere fideles pugnant in uia Dei, et, qui negant fidem, decertant in uia Thagut, i. Daemonis. Igitur expugnate istos antesignanos Sathanae etenim astus Daemonis est ualde debilis. 79(77) Non attendistis eos, quibus cum diceretur: "Contrahite manus uestras, insistite orationi et facite eleemosinam", deinde, quando praecipitur illis, repugnant. Tunc aliqui eorum se ostendunt timere homines aeque atque Deum, immo magis quam Deum, quoniam dicebant: "Domine, Dominus noster, ut quid praecipis nobis pugnare, nisi forte conseruasti nos ad hunc terminum praesentem, ut moriamur". Dic tu: "Gaudium huius uitae est ualde exiguum, alterius uero est affluentia boni repositum ei, qui habet timorem Dei; uobis quoque non fiet iniuria nec instar unius uillae". 80(78) Vbicumque fueritis apprehendet uos mors, etiamsi incluseritis uos in turribus muratis. Quibus si euenerit aliquid boni, dicunt: "Hoc a Deo est". Si autem acciderit illis aliquid mali, tunc aiunt: "Hoc a te uenit". Dic tu: "Hoc totum a Deo est". Sed quid multis opus est. Hic populus talis est conditionis, quod non apprehendat etiam fabulam uulgarissimam. 81(79) Quicquid tibi, o homo, acciderit boni, a Deo est et quicquid acciderit tibi mali a temetipso est. Equidem non misimus te nisi hominibus istis Arabibus nuntium debetque sufficere illis Deum esse testem, quae ipsi dicunt et faciunt. 82(80) Quicumque obtemperat huic nuntio, in facto obtemperat ipsi Deo. Qui autem tibi terga uertunt, scito nos non misisse te ad eos curiosum obseruatorem. 83(811) Ipsi quidem aiunt in tua praesentia: "Obedientiam promptam tibi promittimus". Postquam autem recesserint a te, quidam ex illis tota nocte tractant aliud quam quod tu dicis, et Deus proscribit nocte tractandum. Tu itaque declina ab eis et confide in Deum, sufficiat Deum habere protectorem. 84(82) Cur non ponderant Alcoranum, qui si esset ab alio datus quam ab ipso Deo, utique reperientur in eo contradictiones plurimae? 85(83) Vnde quando proponitur ipsis negotium de securitate illa, i. de uictoria credentium aut de periculo manifesto impendente incredulis, tunc quidem publice uentillant illud inter se. Sed, si ipsi recurrerent ad nuntium et praepositos huius negotii, cito agnoscerent a quibus id originem trahit. Profecto nisi succurrisset uobis gratia Dei et pietas illius, iam et uos, o credentes, abiissetis post hunc Sathanam, exceptis paucis ualde. 86(84) Tu ergo decerta in uia Dei, nec sit tibi multa cura nisi pro anima tua. Incita quoque fideles. In procinctu est Deus, ut reprimat audaciam istorum, qui impugnant fidem. Est autem Deus acrior propugnator et atrocior inflictor poenae. 87(85) Quicumque fert suffragium modo debito, habebit mercedem bonam pro illo. Qui uero assistit ope maligna, recipiet retributionem condignam. Est enim Deus omnium obseruator attentissimus, potentissimus. 88(86) Quando uos salutamini ab aliquo, resalutate eum meliori salutatione, aut reddite eandem ipsi, nam Deus omnium ponderator est. 89(87) Hic est Deus, praeter quem non est ullus alius deus. Qui uos omnes congregabit ad diem iudicii, de quo nullum est dubium. Quis autem ueracior est sermone quam Deus? 76(74)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    23. nisi: ni A. 46. ad diem: diem A.

    86 TEXTVS TERTIVS

    Quid uobis curae de peruersis sycophantis istis diuisis in duas turmas, cum Deus illos fecerit uel permiserit redire in idipsum incredulitatis suae stratum, prout ipsi hoc sibi promeruerunt? Cur uultis reducere ad uiam rectam eum, quem Deus permisit abire in inuium? Quem enim Deus permittit errare, nulla superest ei uia recta. 91(89) Hoc ipsorum est uotum, ut et uos relinquatis fidem sicut et ipsi ab illa defecerunt sitisque illis pares. Vos itaque ne contrahatis cum quoquam ex ipsis amicitiam, donec, renuntiato errore, ingrediatur uiam Dei. Si autem renuerint, comprehendite illos et interficite ubicumque deprehenderitis ipsos. Nullumque recipiatis ex eis amicum neque adiutorem, 92(90) nisi illos, inter quos et uos est firmatum pactum, aut qui ueniunt ad uos compressis pectoribus, i. ponentes manus super pectora protestantes, se numquam pugnaturos contra uos aut contra gentem suam, i. pugnantibus uobis contra illos. Quoniam si uellet Deus, utique praedominari faceret illos uobis, tunc utique ipsi uos expugnarent. Si autem ipsi uel alii declinant uos, sed non inferunt bellum uobis salutantes uos symbolo pacis super tales non dedit uobis Deus ullum ius. 93(91) Inuenietis autem quosdam alios, qui fidei uestrae se committent quaerentque asylum genti suae. Omnis uero praetensio ipsorum uergit ad seditionem, redeunt in peius in idipsum. Qui nisi cessauerint impugnare uos uobisque obtulerint pacem, arripite illos et interficite ubi et quando deprehenderitis ipsos, nam super illos dedimus uobis plenam auctoritatem. 94(92) Non licet autem ulli credenti interficere quemquam fidelem credentem, nisi id contingat per errorem. Qui ergo occiderit aliquem fidelem per errorem, liberatio ceruicis credentis fiat pretio iusto propinquis occisi, nisi ipsi sponte uelint condonare ei illud. Et si fuerit occisus de populo inimico uobis iam factus fidelis, fiat ceruicis fidelis redemptio more credentium. Si uero fuerit occisus de populo inter quos et uos est foedus stabilitum, fiat redemptio iuxta morem fidelis credentis propinquis illius, scil. pretium detur, et liberetur ceruix fidelis interficientis. Quia autem nihil habet, quo se redimat, tunc ieiunabit duobus mensibus continuis, haec est paenitentia statuta a Deo, etenim Deus omnium cognitor iustus iudex est. 95(93) Qui uero interfecerit fidelem credentem ex industria, retributio illius erit gehenna perpetuo in ea mansurus, et ira Dei super illum atque maledictio illius, quae praeparauit pro eo tormentum maximum. 90(88)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus IX. O uos, qui uere creditis! Progressuri in uia Dei, i. pugnare contra infideles, postulate uobis manifestum fieri quomodo procedere uos deceat in hoc negotio. Ne ergo dicatis offerenti uobis pacem, i. salutanti uos pacifice: "Tu non es fidelis", ducti latitudine uitae praesentis, cum apud Deum sint praedae multo plures. Memores estote, quod etiam uos antehac fuistis tales, sed Deus abundauit gratia sua super uos. Monstrate ergo et uos tales in alios. Deus enim ea, quae agit, perspecta habet. 97(95) Non sunt aequiparandi domi remanentes, exceptis illis, qui euidenter necessitate coguntur cum exeuntibus in proelium pro Deo expendentibus bona sua et animas proprias. Praefert utique Deus certantes bonis suis et personis propriis illis, qui remanent domi sedentes otiosi in parte et in toto in hac uita praeparauitque pro eis bonum insigne. 98(96) Item praeferri uult Deus proeliantes domi sedentibus praemio maiori multis gradibus, i. in altera uita, et pleniori indulgentia et eximiori pietatis dono, i. in paradiso, quoniam Deus propitiator piissimus est. 96(94)

    35

    40

    45

    18. uos: om. A. 22. qui ergo ... per errorem: om. M. 26. et liberetur ... se redimat: om. M.

    TEXTVS TERTIVS 87

    Sane illi, quos interfecerunt angeli eo quod inique se gesserunt in animas suas, non exeuntes cum aliis exeuntibus de Maekka, quando dixerunt angeli: "Quid uos impediuit?" responderunt: "Viribus destituti fuimus in hac terra". Rursus angeli dixerunt: "Nonne terra Dei lata est? Dilatamini et uos in ea". Verum istorum mansio erit gehenna, quae est pessima statio. 100(98) Qui autem infirmi sunt, siue uiri siue mulieres, et pueri nec non et neophyti in fide, si non possunt se committere fugae, -(99) talibus fortassis Deus indulgebit, quia Deus indulgentissimus propitiator est. 101(100) Quisquis fugit in uia Dei, i. propter fidem, is reperit in hac terra multas uias et uictum abundantem. Et quicumque deserit domum suam confugiens ad Deum et Apostolum illius, eumque tum apprehendit mors, tunc cadit super Deum merces illius, i. Deus obligatus est dare illi mercedem suam. Deus quoque totus est ad parcendum et miserendum. 99(97)

    5

    10

    Textus X. Peragrantibus uobis terram, non imputabitur uobis culpa, si omiseritis orationem alicuius horae praescriptae, si timetis quod insidiose aggredientur uos ii, qui fidem negant, nam negantes fidem sunt semper uobis inimici denuntiati. 103(102) Tu ergo constitutus in medio eorum iamque instituisti orationem, tunc insistat copia una tecum orationi, assumptis armis suis. Qui, postquam adorauerint, stent a tergo uestri et tunc accedat copia altera, quae nondum fecit orationem, ut orent tecum habeantque curam suorummet armorumque suorum. Hoc est quod uellent illi, qui fidem negauerunt, ut deponeritis arma uestra et ipsi irruerent super uos incautos impetu uno. Non tamen imputabitur uobis culpa, si ob iniuriam pluuiariam aut quia estis infirmi, deposueritis arma uestra, uerumtamen tenete uigilantem curam uestri. Deus autem disposuit pro incredulis istis poenam plenam confusione. 104(103 Completa itaque oratione, semper in memoria tenete Deum, stando, sedendo aut super latus incumbendo. Quando uero in securitate constituti estis, erecti stantes orate, nam oratio hoc modo praecepta est fidelibus horis statutis. 105(104) Ne defatigemini in perquirendo hanc gentem. Si uos uexamini certe et illi uexantur sicut et uos eodem uexationis genere. Vos tamen cum spe recipiendi a Deo praemium, quod illi non possunt sperare. Certe Deus, qui omnes recognoscit, sapientissimus est. 102(101)

    15

    20

    25

    30

    Textus XI. Equidem nos desursum dedimus tibi Librum hunc cum omni ueritate, ut diiudices inter homines secundum quod reuelauit tibi Deus et ne sis pro deceptoribus multum litigiosus. -(106) Sed deprecare ueniam a Deo pro illis, quia Deus, ueniae largitor, ualde pius est. 107 Ne ineas quaestionem de fide cum iis, qui moliuntur deceptionem in perniciem ipsorummet. Deus enim multum diligit deceptorem, qui sibi ipsi nequam est. 108 Ipsi uolunt latere homines, sed nequaquam latent Deum, est namque Deus omnium, quae ipsi agunt, inspector. 109 Vos quidem estis, qui suscipitis partes illorum in hac uita; sed quis propugnabit eos coram Deo in die iudicii? 110 Certe qui operatur malum nocet sibi ipsi, deinde pro uenia deprecatur Deum, is reperiet Deum indulgentissimum, ualde pium. 111 Qui autem de industria committit crimen, is utique conquirit illud sibi ipsi, remanetque ipse conscius iudex sibi. 106(105)

    35

    40

    45

    13. Textus X: Textus IX A. 31. Textus XI: Textus X A. 33. ne: non M. 37. sibi ipsi: ipse sibi AEM.

    88 TEXTVS TERTIVS

    Et quicumque contrahit peccatum aut iniquitatem, postea coniicit eam in alium, is profecto sustinebit poenam et culpam grauissimam. 113 Profecto nisi superabundans gratia Dei te protexisset eiusque pietas tibi adfuisset, iam nunc tentabant quidam ex eis, ut in errorem inducerent te. At ipsi non seducunt nisi seipsos, tibi autem nihil nocebunt. Etenim desuper tribuit Deus tibi Librum hunc et sapientiam, docuitque te quod nesciebas, quia liberalitas Dei super te magna nimis. 114 Nihil plerumque utilitatis affert conuersatio ipsorum, nisi commendet se quisquam eleemosinae, aut aliquid lege praescriptum agat aut mittat pacem inter homines. Quisquis ergo egerit tale aliquid, is quaerit beneplacitum Dei et in futuro nos dabimus illi mercedem magnam nimis. 115 Qui autem nituntur facere schisma contra Apostolum hunc post agnitam ueritatem et sectantur uiam aliam quam illorum, qui recte credunt, his tribuemus id ipsum, quod lucrati sunt. Insuper destinauimus eos ad gehennam, quae est retributio semper rediens in id ipsum. 116 Deus nequaquam indulget, ut attribuatur ei socius, ignoscit autem quod contrarium est, cui uult. Qui enim asserit Deum habere socium, is abit in errorem longissimum. 117 Ipsi, i. Arabes, non inuocant loco illius, i. Dei, nisi feminas, i. angelos, et reuera non inuocant nisi ipsum Daemonem rebellem, quem diris deuouit Deus. 118 Ipse, i. Daemon, est qui ait: "Ego assumam mihi de hoc cultu partem signatam". -(119) Etenim ego in errorem eos inducam et incitabo ad desideria multa, et praecipiam eis, ut abscindant aures pecudum, item mandabo eis, ut commutent ordinem creationis Dei". Vnde qui sibi assumit Daemonem amicum uice Dei, is utique sibi comparat perditionem exploratam. 119(120) Pollicetur quidem et desiderare facit eos, uerum pollicitatio illius, i. Daemonis, non est nisi mera circumuentio. 120(121) Talium receptaculum scripto praedestinata est gehenna, nec inuenient locum euadendi. 121(122) Porro ii, qui amplectuntur fidem et operantur bona, eos intrare faciemus paradisos, de sub quibus currunt riui aquarum in perpetuum mansuri in eis. Haec promissio Dei certa est, et quis ueracior est Deo sermone? 122(123) Haec non consistit in optione uestra, i. Moslemanorum, neque in uolitione domesticorum Libri, i. Iudaeorum. Quicumque facit malum, retribuetur ei et non erit si non ipse Deus, qui patrocinetur nec qui ferat opem illi. 123(124) Qui autem operatur aliquid boni, mas sit aut femina ex credentibus, is intrabit paradisum, nec detrahetur eis minimum quid. 124(125) Ecquis melior fidelium quam qui submisso uultu obedit Deo? Is utique bene agens est, et sectatur uiam religionis Abrahae recte credentis. Certum enim est Deum suscepisse Abraham amicum. 125(126) Deo namque subiectionem profitentur omnia, quae in caelis sunt et quae in terra. Est enim Deus omnia complectens scientia sua. 112

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus XII. Sunt aliqui, qui uolunt percunctari te de mulieribus. Dic tu: "Deus iam declarauit uobis quid agendum sit de illis. Vnde non est opus, ut repetito praelegatur uobis aliud ex libro de pupillis mulierum, cum uos non detis illis quod lege praescriptum est, sed uultis copulare eas uobis matrimonio, et quod magis est, impotentibus adhuc infantibus, matrimonia contrahere praecipitis, cum uos orphanos gubernare iustum sit". Profecto quicquam agitis boni Deus illud optime nouit.

    126(127)

    45

    9. aliquid: quid AEM. XII: textus XI A.

    31. i. Moslemanorum: i Moslemani AEM.

    32. Iudaeorum om. B.

    41. Textus

    TEXTVS TERTIVS 89

    Quod si quaepiam mulier suspicaretur se a uiro suo deserendam aut repellendam non indecens esset utrique pacem tueri inter se; est enim pax unicum bonum. Verum enimuero semper adiacet animabus auiditas, etiamsi benefacere et timorem Dei praeferre uobis uideamini. Verum Deus ea, quae uos agitis, bene perspecta habet. 128(129) Nam numquam poteritis uos seruare paritatem inter mulieres quantumuis annitamini. Nolite tamen toto affectu pendere ad unam et respuere alteram, ceu utrimque pendentem, i. quae nec est repudiata nec gaudet uiro. Id si pacifice et cum timore Dei egeritis, Deus quoque se exhibebit indulgentissimum et pium. 129(130) Si autem ab inuicem se separauerint aliqui, prouidebit Deus utique ex liberalitate sua. Deus enim est largissimus, sapientissimus. 130(131) Deique manibus subiecta sunt omnia, quae in caelis sunt et quae in terra sufficitque Dei patrocinium. Iam pridem mandauimus illis, quibus dedimus Librum i. Iudaeis et Christianis, sicut uobis, ut seruent timorem Dei et ne attribuant ei comparticipem. 131(132) Etenim Dei est totum quicquid est in caelis et quod est in terra, nec ullius quidem egens est Deus sua laude, liber ab omni consortio eorum, quae in caelis sunt et quae in terra. Sufficit proinde in Deum iactare curam suam. 132(133) Qui, si uellet, de medio tolleret uos omnes homines et produceret alios. Est enim Deus ad hoc ualde potens. 133(134) Quisquis quaerit mercedes meritorum uitae praesentis apud Deum reperiuntur mercedes huius et alterius uitae. Deus autem omnium auditor et perspector est. 134(135) O uos, qui uere creditis! Recte procedite in iustitia administranda testimonium ferentes coram Deo. Siue sit ferendum pro parentibus et propinquis, diuites sint siue pauperes, Deus etenim patrocinatur utrisque. Ne ergo ducamini proprio affectu, ut non deflectatis a recto. Si autem peruerteritis aut declinaueritis, Deus utique ea, quae agitis, explorata habet auditu et uisu. 127(128)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus XIII. O uos, qui uere creditis! Credite in Deum et Apostolum eius et hunc Librum, i. Alcoranum, quem desursum misit super nuntium suum nec non et illum librum, quem caelitus dedit ante illum. Nam quicumque incredulus extiterit Deo et angelis eius atque libris ipsius nec non et apostolis eius neque crediderit nouissimum diem, is utique iam aberrauit perquam longissime. 136(137) Illis autem, qui fidem semel professi sunt et postea fidem abnegauerunt et iterum crediderunt ac denuo fidem abnegauerunt tandemque superaddiderunt negare fidem, nequaquam ignoscet Deus nec poterit quisquam reducere eos in uiam rectam. 137(138) Annuntia istis sycophantis peruersis quod eos maneat supplicium atrocissimum. 138(139) Illi, qui assumunt sibi tutores perfidos et non fideles, fortassis existimant se lucraturos per eos magni aliquid, cum constet triumphum fidei stare in manu Dei totaliter. 139(140) Equidem desuper datum est uobis quod in hoc Libro, i. Alcorano, continetur. Itaque credentes, cum uobis audientibus praeleguntur signa, illico manifestatur contradictio ipsorum et ludibrio habentur ab ipsis. Vos ergo ne sedeatis cum eis, donec transeant ad discurum alium, alioquin tunc eritis similes ipsis, nam Deus colliget nefarios sycophantas cum perfidis in gehennam pariter. 140(141) Illi, qui insidiose obseruant uos, si acciderit uobis aliqua sors bona, i. bonus euentus a Deo, tunc ipsi dicunt: "Quid ni pares erimus uobis, hoc est, in distributione praedae?" Si autem euenerit perfidis aliquid boni, tunc ipsi dicunt, i. credentibus: "Cur nos superiores non simus uobis, qui eripuimus uos de manibus ficte credentium?" At uero ipse Deus 135(136)

    30

    35

    40

    45

    26. Textus XIII. Textus XII. AB. 32. et iterum ... fidem abnegauerunt: om. B. 36. illi: illis EM.

    90 TEXTVS TERTIVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    diiudicabit inter uos in die iudicii et nullo modo praeferet Deus fidem negantes fidem profitentibus sententia determinatiua. 141(142) Conantur quidem nefarii sycophantae fallere Deum, uerum ipse fallit eos. Qui cum assistunt orationi stant oscitantes, attendentes homines, immemores Dei, 142(143) nisi parum nutantes in eo nec ad hos nec ad illos, i. claudicantes in utramque partem. Itaque quem facit errare Deus, non inuenitur pro eo uia recte gradiendi. 143(144) O uos, qui uere creditis! Ne assumatis uobis perfidos patronos deserentes fideles. Numquid uultis uos constituere, Deo posthabito, super uos ducem, 144(145) qui cathegorice declaret uobis, quod peruersi sycophantae futuri sunt in infimo receptaculo ignis, nec habituri qui ferat suffragium ipsis? 145(146) Nisi qui paenitentiam egerint seque emendauerint et adhaeserint nuntio Dei et puram conseruauerint fidem suam ad Deum, tales utique connumerantur fidelibus et in futuro daturus est Deus credentibus praemium magnum ualde. 146(147) Quid prodest Deo supplicium uestrum? Si gratos uos exhibueritis atque credideritis, utique Deus accepto ferens gratiam est omnia noscens. 147(148) Non placet Deo reuelatio offensionis prouenientis ex sermone, nisi quis grauiter laedatur. Deus enim omnia audit, omnia uidet. 148(149) Si manifestatis aut occultatis illud aut ueniam datis de malo, Deus quoque condonator efficacissimus est. 149(150) Profecto illi, qui negant Deum et apostolos eius et praesumunt facere discretionem inter Deum et apostolos ipsius dicentes: "Nos credimus quempiam ipsorum et aliquem reprobamus". Et hi uolunt quod teneant inter ea rectam uiam. 150(151) Tales sunt extra omnem fidem in rei ueritate; nos quoque disposuimus incredulis supplicium extremae confusionis. 151(152) Qui autem uere fideles sunt Deo et apostolis ipsius nullum discrimen facientes inter quempiam ipsorum, illis in futuro dabimus cuilibet suam mercedem, quoniam Deus, ueniae largitor, ualde pius est. 152(153) Sunt aliqui domesticorum Libri, i. Iudaei, qui rogabunt te, ut descendere facias eis librum e caelo. Equidem iam antehac petierunt a Moyse quid maius eo dicentes: "Fac nos uidere Deum palam". Tunc apprehendit eos fulmen in iniquitate ipsorum. Deinde assumpserunt sibi uitulum post aduentum tot ac tantorum signorum demostrationem euidentem. Sed et hoc condonauimus eis et dedimus Moysi auctoritatem publicam. 153(154) Et sustulimus super eos montem ob foedus firmatum ipsorum dicentes illis: "Ingredimini, supple diximus, portam Ierusalem, alii Iericho, facta adoratione. Insuper nos diximus illis: "Ne transgressores fiatis in sabbato". Pactum firmatum suscepimus quidem magni ponderis ab eis. 154(155) In eo dum ipsi actu rumperent foedus suum iam firmatum et contemnebant oracula Dei cum nece prophetarum absque ulla ratione. Ratio quidem, quam afferunt, est dicere: "Corda nostra sunt praeputiata, i. praemunita". Quinimmo obdurauit Deus illa ob incredulitatem ipsorum, propter quod ipsi nequaquam credunt, nisi admodum parum quid. 155(156) Item quoniam contra omnem fidem dicunt de Maria calumniam tam enormem. 156(157) Et quia asserere audent nos certe occidimus Christum Iesum, filium Mariae, qui fuit Apostolus Dei, cum ipsi nequaquam interfecerint eum neque crucifixerint, sed similis ei uidebatur illis is, quem interfecerunt. Etenim ii, inter quos orta est controuersia de illo, erant in manifesto dubio non habentes de ipso certam notitiam nisi suppositionem opinionis ambiguae. Et reuera ipsi minime occiderunt eum, -(158) sed subleuauit Deus eum ad se, quia Deus ualde potens est, sapientisimus est. 1. praeferet: praefert AB. 20. eius: ipsius EM. et praesumunt ... et apostolos: om. E.

    TEXTVS TERTIVS 91

    Et quidem nullus domesticus Libri, i. Iudaeus, futurus est quin credat in ipsum, i. Christum, ante mortem suam et ipse in die iudicii erit contra eos testis manifestus. 158(160) Sed et nos ob enormem oppressionem eorum, qui se Iudaeos esse iactant, interdiximus eis quaedam esculenta, quae per se bona sunt, ipsisque licita ante fuerunt. Et propter auersionem eorum a recta semita Dei multos castigauimus, 159(161) qui, quoniam comedunt bona aliorum iniuste, quique modice affixi sunt fidelitati illis, inquam, constituimus supplicium atrocissimum. 160(162) At uero illi, qui sunt docti scientia ex numero illorum, quique sunt stabiles in fide credentes, quod desursum collatum est tibi, et etiam quae caelitus data sunt ante te, i. Turat et Euangelium, et statutis intersunt orationibus, et frequentes tribuunt eleemosinas ac tandem credunt in Deum atque diem nouissimum, illis largiemur praemium magnum nimis. 161(163) Equidem nos reuelauimus tibi, quod reuelatum esse fecimus Noe aliisque prophetis post ipsum. Reuelauimus, inquam, Abrahae et Ismaeli et Isaac et Iacob et tribubus signatis et Iesu et Iob et Ionae et Aaroni et Salomoni, Dauid autem signanter dedimus Psalterium. 162(164) Praeter hos misimus apostolos alios, quos recensuimus tibi antehac, nec non et alios, quos necdum recensuimus tibi. Moysi quidem locutus est Deus palam. 163(165) Quosdam apostolos misimus, alios, qui bonum annuntient, alios, qui malos corripiant, ne sit hominibus occasio sumendi contra Deum litem, i. querelam, post tot nuntios, est autem Deus potentissimus, sapientissimus. 164(166) Verumtamen Deus specialiter testificatur ei, quod desursum tribuit Deus tibi, i. Alcoranum, desuper misit illud cum certa scientia illi propria, sed et angeli quoque testimonium perhibent, quamquam sufficere deberet Dei testimonium. 165(167) Sane qui huic fidem negant et deserunt rectam uiam Dei, ipso facto in errorem abeunt perquam longissimum. 166(168) Quoniam negantibus fidem et transgredientibus uiam Dei, numquam erit Deus, ut dimittat illis, neque dirigat in uiam, 167(169) sed mittet eos in flammam gehennae, in qua permansuri sunt in aeternum. Quod quidem Deo facile est. 168(170) O homines! Iam utique uenit uobis hic Apostolus cum ueritate, i. Alcorano, a creatore uestro; igitur credite ei. Hoc uobis multum interest. Quod si credere nolueritis notum sit uobis quia Deus dominium habet super omnia, quae in caelis sunt et quae super terram. Est enim Deus omnia noscens sapientissimus. 169(171) O domestici Libri! Ne efferueatis in religione uestra, neue asseratis de Deo nisi quod uerum est. Nam Christus Iesus, filius Mariae, est Apostolus Dei et uerbum ipsius, quod ingessit Mariae, nec non est spiritus eius. Itaque credite in Deum et apostolos illius et ne dicatis: "Sunt tres". Abstinentes uos ab hoc bene uobis erit. Etenim Deus Deus unus est, longe abest ab eo hoc, ut sit ei filius. Non est ullus in caelis neque in terra, qui sit ei similis, sed sufficit Deum omnibus dominio esse praepositum. 172(170) Neutiquam indignum debet existimare Christus, ut sit seruus Dei, sicut nec ipsi angeli magis propinqui illi. 171(-) Qui autem dedignantur proni se subiicere illi superbeque se efferre ausi fuerint, illos utique colliget ad se in idipsum. 172(173) Profecto illi, qui crediderint et operati fuerint bona, reddet ipsis mercedes suas et quidem cum abundantia gratiae suae. Illis uero, qui renuunt et superbiam ostendunt, infliget supplicium atrocissimum, 173(-) nec poterunt inuenire sibi ullum, nisi Deum, qui patrocinetur ipsis neque ferat auxilium. 174 O homines! Profecto iam aduenit uobis auctoritas euidens a creatore uestro nosque descendere fecimus uobis lumen clarum, i. Alcoranum. 157(159)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    13. Isaac et Iacob: Isaaco et Iacobo EM. 30. uestro: uestros A.

    92 TEXTVS TERTIVS

    Qui ergo crediderint eique adhaeserint, tales utique Deus recipiet in misericordiam, quae ex ipso procedit cum abundantia gratiae, insuper adducet eos ad se ipsum per uiam rectam.

    -(175)

    5

    10

    Textus XIV. Venient aliqui, ut percunctentur te. Dic tu: "Deus ipse uos docebit de bonis haereditate relictis: si obierit uir non habens prolem, habet autem sororem, huic debetur medietas eorum, quae reliquerit, isque uicissim haeres illius, i. sororis, erit, si ipsa non habuerit prolem. Si autem fuerint duae, i. sorores, cuilibet ipsarum erit tertia pars eorum, quae reliquerat, scil. frater, i. cuilibet pars una, haereditate diuisa in tres partes. Quod si fuerint plures fratres, tam uiri quam mulieres, tunc conuenit mari pars duarum sororum". Hoc est quod declarat Deus uobis, ne in errorem incidatis. Est autem Deus omnia sciens.

    175(176)

    4. Textus XIV: Textus XIII ABE.

    [93]

    TEXTVS QVARTVS DE MENSA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    O uos, qui uere creditis! Satisfacite uestrae obligationi pacto firmatae! Licitum factum est uobis omne animal de pecudibus, excepto quod proponitur uobis illicitum de uenatione. Hoc uetitum est uobis, nam Deus statuit lege quod ei placet. 2 O uos, qui uere creditis! Nolite soluere leges Dei neque mensem interdicti neue obsistatis oblationibus nec in uolucris hostiarum tutoque accedentibus domum sacram, quaerentibus consequi gratiam a creatore suo et beneplacitum eius exequi. 3(-) Absoluto interdicto, i. extra tempus interdicto, licitum erit uobis attendere uenationi et nequaquam impediat uos dirum odium quorundam, ut auertere faciant uos ab oratorio sacro uosque alieni fiatis, cum uestrum sit cooperari iustitiae et pietati et nequaquam consentiatis opere iniquitati et excessui uindictae, sed ostendite uos habere timorem Dei, quoniam Deus ualde rigorosus est in poenae inflictione. 4(3) Illa, a quibus prohibemini, sunt: morticinum, sanguis et caro suilla, nec non et id, quod praeter Dei nomine super eo inuocato mactatur. Item suffocatum, fuste prostratum et collisum cornuque petitum atque quod a fera comestum fuerit, nisi uiuum repertum uos ipsum mactaueritis super macellum, i. supra saxum ad hoc signatum. Neue utamini superstitione in plumis sagittae ictu, id enim uobis grauissimae transgressionis nota futurum est. Hodie desperatos se cernent illi, qui defecerunt a fide uestra, quare ne timeatis eos, sed timete me. 5(-) Hodie ostendi perfectam esse fidem uestram et compleui super uos gratiam meam et complacui uobis dando rectam normam salutiferae fidei pro lege. Qui ergo necessitate constringitur in extrema fame citra tamen dolum simulatum, nullum est crimen uesci prohibitis. Deus enim indulgentissimus ualde pius est. 6(4) Quaerent a te quidnam licitum sit ipsis. Dic tu: "Permissa sunt uobis uesci omnia, quae per se bona sunt, ea quoque, quae nostis capta auibus et canibus uenaticis, ea, inquam, quae nostis Deo uobis nota faciente. Etiam comedite de iis, de quibus scrupulus oritur uobis, saltem Dei nominis mementote super ea et ostendite uos Dei habere timorem, quoniam Deus ualde celer est in ratione expetenda. 7(5) Hac ipsa die concessa sunt uobis ea, quae per se sunt bona, et etiam cibus illorum, qui donati sunt Libro, i. Iudaei et Christiani, licitus est uobis cibusque uester licitus est ipsis. Similiter etiam continentes se mulieres ex credentibus, nec non et ex eis, qui munerati sunt Libro ante uos, i. Iudaei et Christiani, dummodo dederitis ipsis mercedes suas, i. dotes pactas, in finem cohabitationis honestae, et non more scortantium et amasiorum. Quicumque ergo malignatus fuerint in fide huius profecto deperditum opus erit isque in altera uita inter desertores connumerabitur. 1

     16. quod: om. E. 28. et canibus uenaticis, ea, inquam, quae nostis Deo uobis nota faciente: Deo nota faciente B 32. et: om. A. 33. Iudaei et Christiani: Iudaeorum et Christianorum B. 35. i. Iudaei et Christiani: om. EM dederitis: detis E.

    94 TEXTVS QVARTVS

    Textus II. O uos, qui uere creditis! Quando surgitis ad orationem, lauate facies uestras et manus uestras usque ad cubitos, deinde manu tergite capita uestra et pedes uestros usque ad talos. Quod si fueritis polluti in somniis uel alio pollutionis genere (Haec omnia uno uocabulo exprimuntur) tunc mundate uos totos. 9(-) In infirmitate autem constituti, aut in itinere, aut si uenerit quispiam uestrum ab egestu corporis aut tetigistis mulieres et omnino non reperitis aquam, tunc fricate puluerem purum et abstergite facies et manus uestras cum illo. Non uult Deus imponere uobis aliquam strictam necessitatem, i. ablutionis cum aqua, sed uult ipse mundos esse uos et complere gratiam suam super uos, ut ostendatis uos esse gratos. 10(7) Quare memores estote huius gratiae Dei super uos, nec non et pacti, quo obligastis uos ipsi dicentes: "Audiuimus et obediuimus nos". Igitur monstrate uos habere in uobis timorem Dei, quia Deus cognitor est, quae in pectoribus recondita sunt. 11(8) O uos, qui uere creditis! Constantes estote testes Deo pro iustitia et nequaquam absterreat uos dirum odium quorundam, ne exequamini quod iustum est. Sectemini iustitiam, quae magis accedit ad pietatem. Super omnia timete Deum, nam Deus perspecta habet, quae uos agitis. 12(9) Promisit Deus quod illi, qui credunt et faciunt bona opera, habent repositam indulgentiae largitatem et mercedem magnam nimis. 13(10) Qui autem negant fidem et malignantur in signis nostris, i. oraculis Alcorani, ipsi possessores erunt gehennae. 14(11) O uos, qui uere creditis! Memores estote gratiae Dei super uos. Ecce hi sunt illi, qui conati sunt extendere manus suas in uos, uerum ipse Deus detinuit manus illorum a uobis. Propter quod timete uos Deum et in Deum fiduciam suam iactent qui uere fideles sunt. 15(12) Iam pridem susceperat Deus pactum firmatum filiorum Israel nosque destinauimus ex eis duodecim exploratores. Tunc ait Deus: "En ego uobiscum ero, si perseueraueritis in oratione feceritisque eleemosinas et praestiteritis fidem nuntiis meis opem ferentes illis, tunc foenerabimini Deo foenus bonum". Ego uicissim auferam a uobis iniquitates uestras, introducam uos in paradisos, currentibus sub illis fluminibus. Qui autem in incredulitate perseuerauerit, is iam aberrauit in medio uiae rectae. 16(13) Nunc ergo propter ruptionem pacti ipsorum subiecimus illos maledictioni et obdurauimus corda eorum. Distorquent uerba a locis propriis et obliuioni tradunt partem praecipuam de eo, quod memoriae traditum est ipsis, i. de Mohhammaed. Insuper numquam desistunt machinari traditionem, nisi ualde pauci ex eis. Tu uero ignosce illis et auerte faciem tuam a delictis ipsorum. Deus enim diligit reddentes bonum. 17(14) Sunt quidem et alii, qui dicunt se esse Christianos, quorum pactum ratum habemus, sed et ipsi quoque obliuione alta sepeliunt praecipuum, quod memoriae inculcatum est eis, nempe Mohhammaedi nomen. Quapropter et nos agglutinatam posuimus inter eos inimicitiam et odium inter uos usque ad diem iudicii et nunc manifestabit illis Deus ea, quae gesserunt. 18(15) O domestici Libri, i. Iudaei et Christiani. En iam uenit nobis legatus noster palam ostendens plurima ex eis, quae uos occultare studuistis, quae libri sunt propria parcitque multis, i. dissimulat multa. Iam profecto uenit uobis a Deo illa lux et Liber patens, i. Mohhammaed et Alcoranus, -(16) mediante quo deducet eos Deus, qui sequuntur bene placitum illius, per uias rectas educetque illos de tenebris ad illam lucem auctoritate sua, et diriget eos in uiam rectam. 8(6)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    6. si: om. EM. 7. reperitis: reperietis EM. 29. sub: subtus EM. 31. illos maledictioni: maledictioni illos EM.

    TEXTVS QVARTVS 95

    Sane iam constat contra omnem fidem agere eos, qui dicunt quod filius Mariae, Christus, sit Deus. Dic tu: "Quis est tanti, qui ualeat Deo derogare quicquam?" Qui, si uoluerit, perire faceret Christum, filium Mariae, simulque matrem eius nec non et omnes, qui in terra sunt simul. 20(-) Cum in Dei ditione positi sint caeli et terra quaeque inter utrumque continentur, quis impedire potest eum? Ipse creat omnia quae uult, quia Deus est super omnia potens. 21(18) More solito dicunt Iudaei et Christiani: "Sumus filii Dei, nec non et singulares amici illius". Dic tu: "Cur ergo castigat uos ob culpas uestras?" Quin potius uos estis homines ex numero eorum, quos creauit ipse, qui dissimulat peccata quibus uult, et punit quos uult, quoniam Deo subditi sunt, qui in caelis et in terra et omnia, quae inter utrumque existunt, ipseque est terminus omnium. 22(19) O domestici Libri! Iam uenit ad uos nuntius noster, qui manifeste probat uobis desitionem aliorum apostolorum, i. cessationem missionis nuntiorum. Ne dicatis: "Non uenit ad nos aliquis nuntius neque instructor". Profecto iam praesto est uobis corrector et eruditor, Deus autem super omnia est potens. 23(20) Porro dicente Moyse ad populum suum: "O popule meus, memores estote gratiae Dei super uos, cum ipse constituerit in uobis prophetas et suscitauerit uobis reges; insuper concesserit uobis, quod nulli alteri omnibus saeculis. 24(21) O gens mea! Ingredimini terram sanctam, quam scripto promisit uobis Deus, et nolite conuerti ad terga uestra, ne retrocedentes pereatis". 25(22) Ipsi dixerunt: "O Moyses! Quia in ea est agens fortium, i. quidam gigantes, nequaquam ingrediemur illam, quousque ipsi egrediantur de ea. Qui si egressi fuerint, nos illico intrabimus in eam". 26(23) Tunc dixerunt illi duo uiri ex numero timorem Dei custodientium, super quos Deus stabiliuit gratiam suam: "Ingredimini super illos ingredientibus enim uobis portam, illico uictores remanebitis. Ergo supra Deum iactate fiduciam uestram, si uere estis fdeles". 27(24) Ipsi autem dixerunt: "O Moyses! Profecto nos nullo modo ingrediemur eam umquam, quamdiu ipsi fuerint in ea. Vade tu et tecum Dominus tuus et expugnate eos, nos autem hic remanebimus". 28(25) Tunc ait Moyses: "O Domine, sane ego nullum ius habeo, nisi in me ipsum et fratrem meum, tu ergo discerne inter nos et inter hunc populum transgedientem semper". 29(26) Tunc ait Dominus: "Iam interdicta est illis, i. terra promissionis, quadraginta annis uagabuntur perplexi in terra, ne igitur contristetis super hunc populum praeuaricantem". 30(27) Sed praelege eis historiam duorum filiorum Adam cum ueritate narrationis. Illi cum offerrent ambo simul sacrficium, susceptumque fuit ab uno eorum, Abel, sed minime acceptum ab altero, i. Cain, compertum est accepta habere Deum oblata a timentibus se. 31(28) Tametsi tu extenderis manum tuam in me, ut interficias me, ego tamen non extendam manum meam, ut occidam te, quia timeo Deum, qui Dominus est saeculorum. 32(29) Velim te nolle iniquitatem meam et iniquitatem tuam, i. ut extendam in te manum meam, et tu in me tuam, ut interficias me, ne sis ex destinatis ad ignem, ea enim est merces malefactorum. 33(30) Videbatur autem illi leue esse peccatum occidere fratrem suum, propter quod et occidit eum et factus est primus omnium perditorum. 34(31) Post misit Deus coruum, qui terram mouit, i. pedibus fodit, ut ostenderet ei qualiter sub terra occultaret cadauer fratris sui. Tunc ingemuit dicens: "Vae mihi, uiribus destituo! Quod non possim uelut hic coruus sepelire cadauer fratris mei!" Factusque est primus paenitentium. 19(17)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    1. quod filius Mariae, Christus, sit Deus: Quod sit Deus Filius Mariae, Cristus EM. post terga EM.

    20. ad terga:

    96 TEXTVS QVARTVS

    Propterea scripto publicauimus filiis Israel ut is, qui occiderit aliquam animam praeterquam causa occisionis alterius animae aut grassationis in terra sit, ac si occidisset homines uniuersos. Et quicumque saluauerit uitam illius, i. alicuius animae, esto quasi qui dat uitam omnibus hominibus. 36(-) Iam profecto uenerunt ad illos nuntii nostri cum signis manifestis, quo non obstante, multi ex eis postea in terra facti sunt transgressores excessiui cum certe mereantur ii, 37(33) qui pugnant contra Deum et nuntium ipsius percurrentes terram, corrumpentes, i. seditionem disseminantes, ut occiderentur aut in patibulo appenderentur, praecisis manibus ac pedibus ipsorum hinc inde alligatis, aut eiicerentur de terra. Tale debetur illis praemium in uita praesenti et in altera supplicium enormissimum, 38(34) exceptis illis, qui paenitentiam egerint, anteaquam praeualeatis in eos, scitote namque Deum ad indulgendum procliuissimum esse piissimum. 35(32)

    5

    10

    Textus III. O uos, qui uere creditis! Timete Deum et offerte illi supplicationes et strenue decertate in uia eius, ut felicem successum habeatis. 40(36) Nam qui increduli sunt, etiamsi possiderent omnia quae in terra habentur, et adhuc aliud tantum, ut eo se redimant a supplicio in die iudicii, nequaquam suscipietur ab eis. 41(37) Volent quidem exire de igne, uerum non exibunt de illo, quinimmo expectat ipsos cruciatus statutus. 42(38) Furibus utriusque sexus, uiris et mulieribus defraudantes se inuicem in bonis, praecidantur manus pro retributione, quam merentur statutum supplicium a Deo, quoniam Deus potentissimus et sapientissimus. 43(39) Qui autem paenituerit post commissum delictum seque emendauerit, sane etiam Deus paenitentia ducitur super eum, quia Deus ad condonandum paratus est piissimus. 44(40) Num ignoras Deum habere dominium caelorum atque terrae uniuersae, infert supplicium cui uult, datque ueniam cui placet ei, quoniam Deus est potens super omnia? 45(41) O Apostole! Ne te contristent illi, qui de facili relabuntur in incredulitatem ex iis, qui protestantur se credere oribus suis, minime autem credunt cordibus ipsorum. Similiter ex ipsis, qui adhuc iudaizant prebentes aures mendacio auscultantes alienos. Ipsi nequaquam uenient ad te, uariant uerba post impositiones tuas dicentes: "Si propositum quid fuerit uobis ad hoc, acceptate illud, scil. quod Mohhammaed et Alcoranus docet, si uero non, sed a Iudaeis, haec sententia proposita uobis fuerit, admittere nolite illam. Cuius autem uult Deus delicti animaduersionem minime suffragabitur ei ex parte Dei. Tales namque censentur esse, quorum Deus nequaquam uult, ut purificentur corda, i. iustificentur. Ii recipient mercedem debitam in hac uita, nempe confusionem, et in altera poenam magnam nimis. 46(42) Isti, qui attendunt mendaciis et comedunt munera, si ad te uenerint, diiudicabis inter eos aut declinabis ab eis. Quodsi declinaueris ab eis, certe nihil nocebunt tibi, si iudicium ferendum sit. Fac ut tu iudices iuste. Deus enim diligit iusititiae obseruatores. 47(43) Quanam ratione postulant ut tu iudices inter eos, cum ipsi prae maninibus habeant determinatum iudicium Dei? Vnde postea nollent stare tuae sententiae, quia ipsi non sunt stabiles in fide. 48(44) Profecto nos iam desuper missimus Turat i. Legem Moysis, continentem iudicium rectae regulae lucemque secundum iudicabant prophetae, qui rectam profitebantur fidem i. 39(35)

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    20. uiris et mulieribus defraudantes se inuicem in bonis: om. M. in margine E 21. statutum: statutam M. 24. quia: cum M. 28. cordibus: corda EM. 31. ad hoc: hoc M. scil. quod Mohhammaed et Alcoranus docet, om. EM. sed a Iudaeis: om. EM. 32. proposita: data M. illam: aliam M. 33. post ex parte Dei add. quicquam EM. tales namque censentur esse: tales censentur EM. 42. i. Legem Moysis: om. EM. 43. rectae regulae: normae recti E; normae rectae M.

    TEXTVS QVARTVS 97

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    moslemanicam, existentes Iudaei cultores ueri Dei et sacerdotes, eo quo studiose obseruatores Libri Dei i. Scripturae diuinae. Igitur nolite timere homines (ad iudices loquitur Deus) sed timete me et ne aestimetis signa nostra, i. collectiones Alcorani, tam uili pretio. Itaque, qui non iudicant secundum ea, quae Deus mandauit seu misit, ii manifeste agunt contra fidem. 49(45) Nos quidem constituimus illis in ea, i. lege scripta, ut sit anima pro anima, oculus pro oculo, nasus pro naso, dens pro dente, et uulnera, scil paribus reddantur. Qui autem supererogauerit condonando, is operit peccata sua. Porro illi, qui ferunt iudicium non secundum quod caelitus datum est a Deo, ipsi sunt manifesti transgressores legis. 50(46) Misimus quoque post illos, i. Moysanicos prophetas, e uestigio Iesum, filium Mariae, ueritate confirmantem illum, scil. Librum, quem prae manibus habent ex Turat extractum. 51(47) Cui etiam Euangelium dedimus, rectae uiae ducem atque lucem, docens ueritatem Turat eos, i. Iudaeos, qui illum prae manibus habent estque norma recti dogmatis et instructio pro timoratis. Ergo iudicent et ipsi domestici Euangelii iuxta quod desuper Deus tradit in eo. Qui autem non iudicant secundum illud, quod caelitus tradidit Deus, ipsi utique sunt adulterantes iudicium. 52(48) Tibi quoque desuper dedimus librum ueritatis confirmatorem aliis, ad quorum manus peruenerit aliquis liber, nempe ex praedictis, esse disquisitorem, i. testem fidelem. Igitur iudica tu inter illos secundum quod sursum tribuit Deus tibi. Et ne sequaris uota ipsorum, i. ne facias quod ipsi postulant, declinans ab eo, quod traditum est tibi ueritatis. Vnicuique uestrum statuimus legem et uiam patentem. 53(-) Quodsi uellet Deus, utique faceret uos gentem unam, i. unius sectae, sed ipse uult probare uos per id, quod tradidit uobis, i. leges differentes. Itaque praeuenite alter alterum in omni bono ad Deum dirigentes gressus uestros pariter, et ipse patefaciet uobis id, in quo dissidetis. 54(49) Tu ergo iudicia, dirime inter eos iuxta quod tradidit tibi Deus, et ne sequaris ulli ipsorum. Caue autem ne traditorie auertant te a quoquam eorum, quae caelitus tradidit uobis Deus. Quod si ultro auersati fuerint, scito pro certo quod Deus tradet eos in aduersum casum ob quaedam delicta ipsorum, etenim plurimi hominum, i. etiam credentium, per eos fiunt transgressores. 55(50) Cur autem ipsi iudicium exquirunt insipientium? Et quis melior Deo ad proferendum iudicium pro illis, qui amant ueritatem? Textus IV. O uos, qui uere creditis! Ne assumatis uobis procuratores Iudaeos atque Christianos; credentes sint ipsi procuratores sibi inuicem. Quisquis ergo ex uobis contrahit amicitias

    56(51)

    35

    2. obseruatores: obseruabant quae erant EM. i. scripturae diuinae om. EM. 3. collectiones Alcorani: oracula EM. 4. mandauit seu misit, ii: misit iis manifeste EM. 8. ferunt iudicium non secundum quod: non ferunt iudicium secundum id EM. 9. caelitus datum est a Deo: desursum dedit Deus EM. 10 - 15. Misimus quoque ... tradit in eo: Misimus quoque e uestigio post illos, Iesum Mariae filium ueridicum, ueritate confirmantem illum, in quorum manibus est Turat, i. Iudaeis, cui etiam dedimum Euangelium contienens uiae rectae ductum et lumen, ueritatem docens eos, qui illum prae manibus habent Turat estque normae dogmatis rectae, instructio timoratis. Ergo iudicent et ipsi domestici Euangelii iuxta quod desuper Deus tradit in eo. EM. 15. tradidit: dedit EM. 17. Tibi quoque desuper dedimus: etiam desuper dedimus tibi EM. ueritatis confirmatorem aliis: cum ueritate confirmatorem ueritatis illius M; confirmatorem ueritatis illis E. 22. quodsi: si EM. utique faceret: om. M. 24. ipse: om. EM. 27. caue autem: caueque eos EM. uobis: tibi EM. 29. quaedam: aliqua EM.

    98 TEXTVS QVARTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    cum illis, equidem ipse censetur factus unus ex illis. Sane Deus nequaquam diriget in uiam rectam eos, qui peruerse agunt. 57(52) Videbis autem illos, in quorum cordibus est radicata corruptio fidei, praeuenire unus alterum studio dicendo: "Veremur ne apprehendat nos malum de repente per circuitum". Et fortassis Deus subueniet ei, i. Mohhammaedo, cum uictoria aut exequetur decretum statutum a se. Tunc palam facient ipsi, quod occultabant in interioribus suis paenitentes. 58(53) Dicent autem illi, qui in fide constantes sunt ad inuicem: "Nonne isti sunt, qui iuramento per Deum firmitate fidei suae promisserunt se uobis opem laturos? Vana nunc apparent opera eorum, cito defecerunt pereuntes". 59(54) O uos, qui uere fideles estis! Pro retrocedentibus a uobis, relicta fide sua, cito adducet Deus gentem, quam ipse diligit, qui et ipsi quoque eum diligunt. Benigni in credentes erunt et graues in incredulos se monstrabunt, strenui certatores in uia Dei, nil timentes obtrectationem murmuratorum. Id specialis gratia Dei est, quam largitur cui placet ipsi, quoniam Deus liberalis sapientissimus est. 60(55) Certum amicum habetis uos Deum et Apostolum illius, nec non et omnes credentes, qui instantes sunt orationi et continuo elargiuntur eleemosinas uacantque genuflexionibus. 61(56) Qui ergo conseruant amicitiam Dei et Apostoli ipsius quique stabiles sunt in fide, ii sunt electi armigeri Dei et semper uictores. Textus V. O uos, qui uere fideles estis! Nolite assumere uobis amicos eos, qui suscepere fidem uestram irrisorie et illusorie, ex eis, qui donati sunt Libro ante nos, i. Iudaei et Chistiani, neque eos, qui fidem abnegauerunt, sed timete Deum, si estis uere fideles. 63(58) Nam cum uos conuocatis eos per praeconem ad orationem, ipsi hoc irrident et illudunt, eo quod ipsi sunt gens ratione destituta. 64(59) Dic tu: "O domestici Libri, professores legis! Siccine subsanatis nos non ob aliud, nisi quia credimus in Deum et id, quod datum est nobis desuper, nec non et quod datum desursum est antehac, i. Turat et Euangelium? Verum compertum est plures uestrum esse legum transgressores. 65(60) Dic: "Vultisne aperte dicam uobis pessimum ob id eum manet praemium apud Deum?". Quem Deus diris deuouit, quiescit ira ipsius super eum. Iam alios ex ipsis, i. Iudaeos, transformauit in simios, alios in porcos, alios supertitiosos cultores deorum esse permittit, i. uituli aenei adoratores, talium pessimus locus futurus est et magis erroneus error a uia recta. 66(61) Qui quando ueniunt ad uos, tunc dicunt: "Nos sane iam credimus". Ipsi autem sicut adueniunt cum incredulitate, ita quoque recedunt cum ea. Verum Deus optime nouit quod ipsi celant. 67(62) Videbis rursus ex eis plurimos satagentes praeuenire alter alterum ad operationem iniquam et excessum omnis malae actionis, quam malum exitiale quod committunt. 68(63) Quos nisi prohiberent presbyteri ipsorum sacerdotesque ne loquantur talem iniquitatem, i. mendacium, neque comedant turpe lucrum, utique peiora operarentur. 62(57)

    4. et: attamen EM. 5. i. Mohhammaedo: om. EM. 7. dicent autem: dicentque EM. 10. uere: om. B. 11. erunt: om. E. 12. se monstrabunt: om. M. post certatores add. pro Deo, i. M. Dei: om. B. 13. obtrectationem: obtrectionem B. 16. instantes sunt: insistunt M. continuo: om. EM.  17. quique stabiles sunt: nec non et qui firmi sunt EM. 23. eos: om. E eos per praeconem: om. M. 26. datum est: missum est EM. desuper: caelitus M. 30. i. Iudaeos: om. EM. 31. simios: simias EM. cultores deorum: om. M. 32. aenei: om. EM. 39. presbyteri ipsorum sacerdotesque: rabini ipsorum et sacerdotes M; prebyteri ipsorum sacerdotes E. 40. neque: neue M. turpe lucrum: iniuste acquisita, i. turpe lucrum E; iniuste acquisita M.

    TEXTVS QVARTVS 99

    Quoniam Iudaei dicunt: "Manus Dei iam sunt ligatae". Immo potius manus ipsorum sunt ligatae, i. uires, ideo maledicto subiacent pro eo, quod talia asserere praesumant. Quinnimo manus Dei sunt semper extensae, liberae. Qui erogat qualiter sibi placet, i. subuenit auxilio suo cui et quando uult. Et utique non desunt ex eis plurimi superaddentes, i. plura dicentes de eo, quod desursum uenit tibi a Domino tuo, omnes terminos mendacii transgrediendo et fidem negando, scil. Alcorano. Verum nos coniecimus inter eos inimicitiam et odium, quod durabit usque ad diem iudicii. Omnes adinuentiones, quibus nitebantur accendere ignem ad bellum et dissensionem fidelium, extinxit Deus, quamquam peruagentur totam terram corrumpendo. Profecto Deus minime diligit corruptores tales. 70(65) Attamen si domestici Libri, i. Iudaei et Christiani, crediderint, mandatisque Dei obtemperauerint, nos delicta eorum contegimus et introducemus eos in paradisos deliciarum. -(66) Item si reuera statuerint Turat et Euangelium, quodue desursum datum est illis, i. caelitus reuelatum in utroque, nempe Alcoranus, a Domino ipsorum utique etiam perfruentur, quod desursum uenit illis, i. pluuia caeli, quandoque de sub pedibus eorum prodit, i. fructus terrae. Ex eis sunt quidam mediocris animi boni, sed plures ipsorum malo fine agunt, quod faciunt. 71(67) O Apostole! Fac ut notum fiat id, quod caelitus commissum est tibi a Domino tuo. Quod si non feceris, neque curaueris, ut ad notitiam perueniat aliquid commissionis illius, poenas lues. Sane Deus praeseruabit te ab hominibus istis, nam Deus non dirigit perfidos malum contra te et fideles machinantes. 72(68) Dic: "O domestici Libri! Vos nullo fundamento fidei nitimini, quousque statuatis Turat et Euangelium, et quod caelitus missum est ad uos a Domino uestro, i. Alcoranus in libris uestris reuelatus. Verum excedunt plurimi ipsorum in eo, quod caelitus datum est tibi a Domino tuo proterne et perfide loquendo. Ne ergo moueare pusilanimitate super populo isto contra fidem nitente, i. ne desperes de uictoria de illis. 73(69) Quoniam quicumque fidem receperint ex Iudaeis et gentilibus et Christianis crediderintque in Deum et diem nouissimum et faciunt opera bona, habebunt mercedem suam, nullo periculo subiacebunt neque contristabuntur. 74(70) Iam pridem firmauimus pactum cum filiis Israel destinauimusque ad eos plures nuntios, i. prophetas. Quicquid afferebat eis aliquis nuntius, quod non arridebat animabus ipsorum acceptum habebant, alios mendaces asserebant, et alios occidebant 75(71) existimantes nil mali inde consecuturum factique sunt caeci et surdi. Postea paenitentia ductus est Deus super eos. At ipsi denuo obcecati sunt et surdi remanserunt plures ipsorum. Deus autem acute perspicit quod ipsi faciunt. 76(72) Sic etiam blasphemiam enormem contra fidem committunt, qui aiunt quod Deus sit Christus, filius Mariae. Cum ipse Christus dixerit: "O filii Israel! Adorate Deum Dominum 69(64)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    1. immo: ligate EM. 2. maledicto: maledictioni EM. praesumant: asserunt EM. 3. Dei: eius, i. Dei EM. liberae. Qui: om. EM qualiter: quod. 10. post attamen add. reuera EM. 11. eorum: ipsorum EM. eos: om. EM. 14. caelitus reuelatum in utroque: om. EM. 15. quandoque: et quod EM. 16. plures: ex ipsis plurimi EM. 19. ut: om. B. non feceris: facere renueris EM. ut ad notitiam perueniat aliquod: et quidquam ommiseris denuntiare EM. 20. nam Deus ... fideles machinantes: est enim certum quod Deus non dirigit in uiam rectam contra fidem malum molientes EM. 23. missum est: missum EM. Alcoranus: Alcoranum EM. in libris uestris reuelatus: om. EM. 24. plurimi ipsorum: ualde multi EM. caelitus datum: desursum commissum EM. 26. isto: om. EM. i. ne desperes de uictoria de illis: om. EM. 27. quicumque fidem receperint ex Iudaeis et gentilibus et Christianis: qui fidem profitentur, siue sint Iudaei, siue gentiles, siue Christiani EM. 28. habebunt mercedem suam: om. EM. 30. plures nuntios, i. prophetas: nuntios EM. 31. non: om. B. 32. acceptum habebant: om. EM. 33. post consecuturum add. ipsi autem EM. 34. ipsi: ipsique EM. 35. perspicit quod: considerat ea, quae EM. 36. quod Deus sit Christus, filius: Deum esse Christum, filium EM.

    100 TEXTVS QVARTVS

    5

    10

    15

    meum et Dominum uestrum". Certe is, qui attribuit Deo consortem, excommunicabit Deus illum ab ingressu paradisi eritque mansio illius ignis, et nequaquam erit talibus transgressoribus ullus, qui suffragetur eis. 77(73) Similiter illi qui contra omnem fidem loquuntur, qui dicunt Deum esse tertium trium, cum non sit ullus alius deus nisi is, qui unus est. Qui etiam, ni desistant a tale locutione, certo certius apprehendet eos supplicium dirissimum pro tali blasphemia prolata. 78(74) Cur non potius conuertuntur ad Deum paenitentes, ueniamque postulant ab eo? Nam Deus, ueniae largitor, pius est. 79(75) Nequaquam est Christus, filius Mariae, nisi nuntius missus, sicut alii, qui ipsum praecesserunt, materque quoque eius, quae est mulier uerum dicens et amans, quam a Deo Gabriele nuntiante didicerat, cum illo cibo communi uescebatur. Vide nunc qualiter dilucidamus signa haec, i. oracula. Postea considera quorsum tendant cum sua persuasione. 80(76) Dic tu: "Num adorabitis praeter Deum uerum alium, qui non ualet obesse uobis nec prodesse?" Profecto Deus omnium auditor uniuersa nouit. Textus VI. Dic: "O domestici Libri! Nolite efferuere in religione nisi cum ueritate! Neque sequamini desideria illorum, qui iam pridem errauerunt antehac et errare fecerunt multos alios errantes in media uia recta". 82(78) Maledicto subiecti sunt illi, qui tegunt ueritatem perfidia sua, ex filiis Israel per linguam Dauid et Iesu, filii Mariae, eo quo rebelles extiterunt et transgressores. -(79) Nec cohibebat unus alterum ab illicito, quod faciebat: proh malum detestabile, quod perpetrabant! 83(80) Videas plures ex eis contrahere amicitias cum illis, qui contra fidem agunt, per quam malum est, quod sibi anticipatum praeparauerunt, nam indignatio Dei quiescit super illos et in tormentis perpetuo manebunt. 84(81) Attamen, si crediderint uere in Deum et praesentem Apostolum quodue caelitus traditum est ei, non recipientes sibi alios amicos, Deus paenitudine flectetur super eos. 85(82) Sed plures ipsorum sunt extra modum malignantes. Iam tu exploratum habes potentiores hominum, i. Maekkensium esse, qui maiorem fouent inimicitiam erga credentes Iudaeos et idolatras. Comperis autem magis addictos affectu credentibus quam illi, qui se dicunt esse Christianos, idque quoniam ex eis sunt multi presbyteri et uiri religiosi, deinde quia de se ipsis superbe non sapiunt. 86(83) Qui quando audiuerunt id, quod desursum missum est, i. Alcoranum, super Apostolum praesentem, uideas oculos eorum perfundi lachrymis copiosis, motis ex agnitione ueritatis, 81(77)

    20

    25

    30

    1. certe: om. M. post consortem add. ipso facto M. excommunicabit: abiudicat M. 2. ab ingressu paradisi: paradisso M. eritque mansio illius: sitque inquilinus: M. 4. illi, qui: qui E; om. M. 5. is, qui unus est: Deus unus EM. a tale: ab eiusmodi EM. 6. eos: ipsos EM. pro tali blasphemia prolata: pro tali blasphemia ipsorum prolata in margine E; om. M. 7. ueniamque postulant: ueniam postulantes EM. 8. pius: misericors EM. 10. uerum: ueritatem EM. quam: ut pote quam M; quam E. a Deo, Gabriele nuntiante, didicerat: a Deo didicit per annuntiationem Gabrielis EM. 11. nunc: om. EM. 12. persuasione: falsa persuasione M; falsa deleta persuasione E. 13. tu: om. EM. 14. omnium auditor uniuersa nouit: audit et scit omnia EM. 16. religione: religione uestra EM. 19. maledicto subiecti sunt illi, qui tegunt ueritatem perfidia sua: maledicto subiciant illi, qui fidei contrarium faciunt 24. est: om. B. 26. uere: om. EM. praesentem Apostolum: hunc Prophetam EM. 27. amicos: in amicos M. 28. sed: uerum EM. iam tu exploratum. Comperis autem: certus sis te non habere intensiores hostes cum illis, qui uere dicunt quam Iudaeos et eos qui Deo attribuunt consortes, i. est Arabes idolatras. Sed neque comperis M. 30. affectu: om. M. qui se dicunt esse Christianos, idque quoniam: qui dicunt nos sane Nazareni sumus, eo quod EM. 31. sunt multi: sint EM. 32. ipsis: om. EM. 34. praesentem: hunc EM. copiosis, motis: decurrentibus, prouenientibus M.

    TEXTVS QVARTVS 101

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    statimque aiunt: "Domine, Dominus noster, nos iam credimus, igitur conscribe nos cum his testibus praesentibus". 87(84) Quid ni credamus in Deum et id quod peruenit ad nos signatae ueritatis atque obediamus et optemus, ut introducat nos creator noster cum hac gente proba. 88(85) Illico ergo fecit eos Deus compotes fieri eius, quod ore petebant, nempe paradisorum, de sub quibus currunt riui aquarum permansuri in eis. Nam hoc illud est praemium sectatorum bonorum operum. -(86) At uero illi, qui negant fidem asseruntque mendacia esse signa nostra, futuri possessores inferni. 89(87) O uos, qui uere creditis! Ne illicita faciatis bona desiderabilia, quae licita fecit Deus. Cauete transgredi mandatum Dei, nam Deus diligit nequaquam transgressores. 90(88) Igitur nunc edite de eo, quod largitus est uobis Deus ad uescendum, libere et deliciose timentes Deum, in quem estis credentes. 91(89) Non arguet uos Deus ob uocale iuramentum, i. ex abruptu seu inconsiderate utrum licitum sit tale quid uel illicitum, sed reprehendit uos de eo, quod ratificastis iuramentum illud perpetuum. Quod quidem piaculum expiari debet cibatione decem egenorum medietate tanta, quanta cibare soletis domesticos uestros, aut uesciendo eos aut liberando uinctum aliquem. Qui autem nil horum reperit, soluat illud ieiunio trium dierum. Tale debet esse iuramenti uestri perperi expiamentum. Quando uero solemne iuramentum emisistis, illud omnino obseruate. Hoc modo declarat Deus uobis signa sua, i. oracula, ut gratos uos exhibeatis. 92(90) O uos, qui uere creditis! Scitote quoniam uinum et omnis sortilegus cibus et idololita atque caro incolumis sagittarum ictibus partita est abominatio operis diaboli. Vos igitur fugite illud, ut bonorum nostrorum compotes fiatis. 93(91) Etenim per hoc intendit Daemon seminare inter uos discordiam et odium, quae insunt mero et esui sacrilego et superstitioso, quaeritque retrahere uos a memoria Dei, i. ne inuocetis nomen eius et ab oratione facienda. Numquid ab his uos abstinere curabitis? -(92) Itaque obedite Deo et obtemperate Apostolo pro tempore existente et cauete uobis ab his. Si autem obedire nulueritis, scitote pro certo quoniam Apostoli nostri muneris est annuntiare haec clare et distincte ac solide proponere. 94(93) Non imputatur peccatum illis, qui uere credunt et faciunt bona, si in itinere existentes sumant aliquid de uino, nec cibus prohibitus de eo, quod uescantur, dummodo seruant timorem Dei, uere credant et faciant bona opera. Deinde caueant sibi, nempe a prohibitis in posterum, fidem ueram tenentes ac in pietate bonisque actibus perseuerantes, nam Deus tales diligit, qui semper benefaciunt.

    95(94)

    Textus VII. O uos, qui uere creditis! Scitote quia Deus uult probare uos aliquo uenatu, quod

    1. nos iam credimus, igitur: om. EM. 3. atque obediamus et optemus: et desideremus EM. 4. proba: iusta EM 5. paradisorum: introduxit eos in paradisos: EM. 6. permansuri: perpetuo mansuri EM. nam hoc illud est praemium sectatorum bonorum: nam talis retributio debetur sectantibus bonum M. 9. inferni: gehennae EM. 10. fecit Deus: fecit Deus uobis E; promulgat Deus uobis M. 11. mandatum Dei: ea M. 12. nunc: om. M. 14. i. ex abruptu ... quid uel illicitum: om. EM. 15. reprehendit uos: reprehendet in uos M. iuramentum illud perpetuum: sponsionem M. 16. quod quidem piaculum expiari debet cibatione: quod utique expiant cibatio M. 19. perperi: om. M. 20. illud omnino obseruate: tunc obseruate fidelem promissionem M. i. oracula: om. B. 22. omnis: om. EM. idololita: idolatria M. 23. incolumis sagittarum: plumarum M. 25. seminare: iniicere M. 26. i. ne inuocetis nomen eius et: om. EM. 30. annuntiare haec: haec, quae annuntiat EM. 31. si in itinere ... quod uescantur: om. EM. 33. uere credant et faciant opera bona: credunt et faciunt bona EM. caueant sibi: cauent ab illicitis EM. nempe a prohibitis in posterum: om. EM. 34. ueram: om. EM 37. O uos, qui ... poena grauissima: om. M.

    102 TEXTVS QVARTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    apprehenditis manibus et armis uestris, ut sciat Deus quisnam timeat quod occultum latet in uos. Contrarium faciens castigabitur poena grauissima. 96(95) O uos, qui uere creditis! Ne occidatis aliquod animal uenatus existentes in interdicto. Quicumque ergo occiderit illud ex industria, soluat illud recompensatione, ac si occidisset aliquod pecus Deo oblatum, iudicio alicuius uiri amantis iustitiam ex uobis perueniendo ad phanum aut expiando cibatione pauperum aut aequiualente numero ieiuniorum, quatenus sentiat malum poenae facti sui. Indulsit Deus ea, quae praecesserunt, scil. delinquentibus. Quisquis autem transgressus fuerit in posterum mandatum hoc, utique Deus uindictam sumet de eo, quoniam ipse rigorosus uindex est. 97(96) Licita est uobis uenatio maris ideoque piscatio quocumque tempore, et etiam comestio eius pro libitu uestro ad iter peragendum. Sed prohibita est uobis omnino uenatio terrae esusque eius, quamdiu estis in interdicto, i. mensibus peregrinationis. Igitur monstrate uos in illis habere timorem Dei in uobis, ad quem uos omnes congregare oportet. 98(97) Constituit Deus phanum Maekkense, quod est domus sacra in signum directiuum hominibus. Similiter etiam mensem sacrum cum oblationibus animalium fasciumque appensione, ut notum sit uobis Deum nosse omnia, quae in caelis sunt et quae in terra aguntur, esseque Deum omniscium. -(98) Scitote Deum esse rigorosum in poenae inflictione, esse tamen etiam pronum ad indulgendum ualde pium. 99 Ad nuntium nequaquam spectat nisi exacta anuntiatio. Profecto Deus bene nouit quae ostenditis exterius et quae intus occultatis. 100 Dic: "Non est par ratio mali et boni habenda aequaliter, quamquam tibi uideantur placere multi malorum magis quam quorundam bonorum". Itaque timentes tiemete Deum. O cordati sapientium, nempe in iudiciis uestris, quatenus possitis, quae postulatis, assequi feliciter. 101 O uos, qui fidem uere profitemini! Nolite quaerere de rebus, ut manifestentur uobis, quae in malum possunt cedere uobis. De quibus, si quaesieritis, postquam caelitus emissus est Alcoranus, ut manisfestentur uobis, tunc dissimulat Deus ea, quoniam Deus pronus ad indulgentiam ualde clemens est. -(102) Iam olim easdem interrogationes faciebant quidam ante nos et postea eo ipso cito defecerunt a fide. 102(103) Nequaquam sub praecepto constituit Deus de camelo aurifisso neque de camela simulacrifacta, neque de oue septifera mixti factus, neue de camelo decadigenero, sed, quia fidei contrarii sunt, cum blasphemia contra Deum hoc mendacium asserunt, quorum plurimi hoc minime considerant. 103(104) Quibus cum dicitur: "Accedite ad id, quod caelitus demisit Deus et ad Apostolum pro tempore existentem", tunc ipsi aiunt: "Bonum est imitari id, quod reperimus in eo fuisse patres nostros". Vere ne ita est. Quid si patres ipsorum erant omnino ignorantes neque curabant incedere per uiam rectam? 3. creditis: fideles estis M. 4. recompensatione: om. M. 5. post pecus add. de armento EM. 7. scil. delinquentibus: om. M. 8. mandatum hoc: om. M. 9. de eo: de ipso EM. 10. quocumque tempore: om. EM. 11. sed prohibita est uobis omnino uenatio terrae esusque eius: sed illicita est uobis, i. uetita esu uenatio terrae EM. 12. mensibus: tempore EM. 13. in illis: om. EM. uos omnes congregare oportet: omnes congregabimini EM. 14. in signum: signum EM. 17. aguntur: om. M. 18. rigorosum: rigorosissimum EM. 22. habenda aequaliter: om. M. 23. multi malorum magia quam quorundam bonorum: multi est mali E; multitudo mali M. timentes: om. EM. 24. nempe in iudiciis uestris: om. EM. 25. feliciter: om. EM. 27. possunt cedere: sunt M. 30. interrogationes: quaestiones EM. 32. sub praecepto: praeceptum legis M. 33. camelo decadigenero: camela decadigenera E. quia: qui EM. 34. contra Deum hoc mendacium asserunt: blasphemant contra Deum hoc mendacium E; blasphemant contra Deum mendacium M. 37. tunc: om. M. bonum est: uidetur uobis satis esse M; deletum E. 38. ita: om. M. quid: qui M.

    TEXTVS QVARTVS 103

    Textus VIII. O uos, qui uere credentes estis! Habete curam animarum uestrarum. Non nocebit uobis is, qui sequitur errorem, si uos rectam uiam tenetis. Ad Deum terminabitur reditus omnium uestrum et ipse ostendet uobis palam id, quod faciebatis. 105(106) O uos, qui uere creditis! Statuatur testimonium inter uos publicum, quando quis uestrum appropinquauerit morti: sint duo ex propinquis uestris, uel alii duo non uestrates, i. alieni fidei, si in itinere constituti estis et apprehenderit uos periculum mortis. Quos detinebitis usque ad finem orationis communis et tunc emittent iuramentum per Deum. De uobis dubitantibus, scil. testibus, dicite: "Nos nequaquam praetendimus per id, i. iuramentum, aliquod lucrum, tametsi sit de cognatione nostra, nempe mortuus, nec abscondemus testimonium Dei. Alioquin et nos de numero iniquorum essemus". 106(107) Si tamen et hi duo cespitare cognoscantur, indicium est eos esse reos alicuius delicti. Tunc alii duo consurgant fide digni, qui sunt propinqui, scil. mortui, et non sint de his, quos scil. suspectos reddiderunt illi primi duo, iurentque per Deum dicentes: "Vtique testimonium nostrum uerius est iuramento illorum duorum, in nullo supergredientes sumus, i. nec minus nec plus addentes quam quod uerum est. Alioquin transgressionis iniquae rei essemus". 107(108) Id ueritati magis appropinquat, quod ipsi dant testimonium secundum rationem rei manifestae, aut quod uerebantur, ne cogantur iterum repetere iuramentum post iam semel emissum. Itaque timete Deum et obedite, quoniam Deus non dirigit corruptores testimoniorum. 108(109) Veniet dies, in quo congregabit Deus nuntios missos dicetque eis: "Quod responsum habuistis, i. quid responderunt uobis populi uestri quando anuntiastis eis mandata mea?" Tunc dicent: "Nos nescimus quid respondeamus, nempe quae erat mens illorum". Tu melius nosti haec occulta". 109(110) Quando dixit Deus ad Iesum, filium Mariae: "Memor esto gratiae meae super te et super genitricem tuam, corroborans te Spiritu Sancto. Proinde tu loqueris hominibus in cunabulis et aetate perfecta.. 110(-) Similiter, i. recordare, quando docebam te Scripturam et Sapientiam et Turat et Euangelium. Item quando tu producebas de limo quasi formam uolatilem insuflansque in eam illico facta est auis uolans auctoritate mea. Deinde quando sanabas caecum natum et leprosum potestate mea. Item quando suscitabas mortuos mea licentia. Item quando cohibuisti filios Israel a te, nempe dum quaererent te ad necem, cum uenires ad eos cum manifestis signis et prodigiis. Hoc non obstante dicebant increduli: "Hic utique non est nisi magus incantator publicus". 104(105)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    3. tenetis: eligetis M. 5. testimonium ... publicum: testificatio M. 7. i. alieni fidei om. EM. 9. scil. testibus: om. M. nequaquam: non EM. 10. nostra: uestra M. nempe mortuus: om. M. 12. delicti: culpae EM. 13. qui sint propinqui, scil. mortui et: om. M. 14. iurentque per Deum dicentes: qui iurant per Deum E; qui iuramento per Deum probent M. 16. i. nec ... uerum est: om. EM. 16. iniquae rei essemus: transgressionis censebimur rei M. 17. id ueritati: uerosimili M. quod ipsi dant ... semel emissum: aut certe timebunt ne iterentur aliud iuramentum post testimonium ipsorum E; aut certe timebunt reiterare aliud iuramentum post testimonium ipsorum M. 22. in quo: in qua EM. dicetque illis: dicens illis E; dicens M. 23. habuistis: datum est uobis EM. i. quid ... mandata mea: om. EM. 24. nos nescimus quid respondeamus, nempe, quae erat mens eorum: nos nihil nouimus EM. tu melius nosti haec occulta: quoniam tu melius nosti haec occulta E; quoniam tu solere nosti arcana secreta M. 29. i. recordare: om. EM. 31. auis: om. M. 32. quando: om. EM. suscitabas mortuos mea licentia: educebas ad uitam mortuos mea licentia E; inducebas ad uitam mortuos mea indulsione M. 33. Item quando cohibuisti: tum etiam quando prohibuisti EM. nempe dum quaererent te ad mortem: uolentes te occidere EM. 34. signis et prodigiis: demonstrationibus EM. increduli: quidam illorum, quae fidem dare noluerunt EM. 35. incantator: om. EM.

    104 TEXTVS QVARTVS

    Tandem ueniendo ad Apostolos candidatos dicens: "Credite in me et Apostolum meum". Et ipsi responderunt: "Nos credimus, tu ergo sis nobis testimonio, quia nos sumus ueri Moslemani, i. sincere credentes". 112 Tunc etiam dixerunt Apostoli: "O Iesu, fili Mariae! Num poterit Dominus tuus demittere nobis mensam instructam de caelo?" Qui dixit illis: "Timete Deum, si estis uere credentes". 113 Ipsi dixerunt: "Nos desideramus comedere nunc ex illa, ut secura reddantur corda nostra atque certo cognoscamus quod tu ueritatem annuntias nobis, et simus nos prae ceteris testes istius ueritatis". 114 Dixit Iesus, filius Mariae: "Domine, Deus noster, demitte nobis mensam oppiparam e caelo, quae agat nobis diem festum solemnem in monimentum nobis antecessoribus et successoribus nostris et in signum datum a te, i. quod de manu tua uenit. Largire ergo id nobis de tua liberalitate, quoniam tu omnium largitor liberalissimus es". 115 Dixit Deus: "Ego quidem descendere faciam eam e caelo uobis, uerumtamen quisquis ex uobis defecerit a fide post hoc, ego sane puniam eum tali supplicio quale non infligam ulli ex omnibus saeculis futuris. 116 Recordare tu, o Mohhammaed! quando dixit Deus: "O Iesu, fili Mariae! Tunc dixisti hominibus: "Suscipite me et matrem pro Deo". Qui ait: "Alienum id a te et longe a me ut tale quid dicam, quod minime decet me. Id si ego dixissem, sane tu scires id. Tu nosti quod intus in anima gero, ego uero nescio intrinseca tua, quia tu es cognitor secretorum arcanorum". 117 Ego non sum illis locutus, nisi quod tu praecepisti mihi, ut adorent te solum Deum Dominum meum et Dominum ipsorum. Ego quidem fui testimonium perhibens illis quamdiu mansi inter eos, postquam autem e uita colegisti me, tuum est conseruare ipsos, tu enim omnium cognitor es. 118 Si tu uis castigare illos, ipsi utique sunt serui tui, si tibi placet parcere ipsos, sane tu potens sapientissimus es". 119 Tunc dixit Deus: "Haec dies est, in qua proderit ueritatem confitentibus, ueritas propria uniuscuiusque. Ipsi possidebunt paradisos, de sub quibus currunt flumina eruntque perpetuantes in eis. Beneplacitum est Deo in eis, ipsi quoque complacent sibi de eo, quod est merces magna nimis. 120 Dei est dominium caelorum et terrae uniuersaque, quae in eis sunt, quoniam ipse omnipotens est. 111

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. ueniendo ad Apostolos candidatos dicens: "credite in me": quando inspirabatur Apostolis signatis, i. intus praecipiebatur, ut crederent in me M. post meum add. i. Mohhammaedum M. 2. et ipsi responderunt: ipsi uero dixerunt EM. nos credimus ... sincere credentes: tu ergo testimonium redde nobis, quod nos sumus Moslemani sincere credentes E; tu ergo testimonium redde nobis, quod nos sumus sincere credenes, i. in fide alcoranisti M. 5. qui dixit illis: tunc dixit EM. 7. ipsi: qui EM. comedere nunc ex illa: edere nunc ex ea E; edere ex ea M. 9. ueritatis: om. M. 10. dixit: tunc ait EM. Domine, Deus noster: o Deus bone, Dominus noster EM. 11. in monimentum nobis: in testimonium M. 12. et in signum: sitque in signum EM. i. quod de manu tua uenit: om. EM. 13. de tua liberalitate: om. EM. es: om. EM. 14. ante dixit Deus add. ad quod EM. ego quidem ... e caelo uobis: en ego quidem dimittam illam, i. est mensam, uobis nunc EM. 15. post hoc: om. EM. 17. dixisti: dicebas EM. 18. matrem: matrem meam EM. qui: quia B. 19. minime: non EM. scires id: nouisses EM. tu nosti quod intus in anima gero: qui scis, quod intus gero, i. in anima EM. 20. quia: quoniam EM. 22. mihi: om. M. te: om. M. 26. tu: om. EM. si tibi placet parcere ipsos: si autem uis parcere illis EM. 30. in eis: in ipsis EM. 32. uniuersaque, quae: quaeque EM. 33. omnipotens est: super omnia potens EM.

    [105]

    TEXTVS QVINTVS DE ANIMANTIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Laus Deo, qui creauit caelos et terram et fecit tenebras ac lucem, i. noctem atque diem. Et tamen illi, qui negant fidem, Dominum suum aequiparant idolis suis. 2 Ipse est, qui creauit de luto uos, deinde praefixit terminum, i. mortis unicuique uestrum, terminum quoque signatum apud se, i. interuallum ab hora mortis usque ad resurrectionem, apud se recondidit et adhuc in disceptationem hanc trahere nitimini, 3 cum ipse sit solus Deus in caelis et in terra, nempe colendus, qui bene nouit totum quod intus molimini et quod foris ostenditis, sic ipse quoque scit quid pro his mereamini. 4 Tu certe nullum propones eis signum, i. aliquam colectionem ex Alcorano, quin illam auersentur. 5 Iam certe mendaciis repudiauerunt ipsam ueritatem, i. Alcoranum, postquam aduenit illis. Verum post uenient ipsis aliae indicationes, seu notificationes, quas ipsi ludibrio excipiebant. 6 Numquid non uident quantos perdidimus ante ipsos pares ipsorum, quos stabiliueramus ea aetate in terra, qua nequaquam stabilitaturi sumus nos? Nos sane misimus caelum super eos cum pluuia uberrima, fecimusque flumina currentia infra ipsos, nihilominus perdidimus eos propter culpas suas et suscitauimus super illos generationes aliorum. 7 Tametsi descendere faceremus tibi librum per ipsum in papyro ipsique manu tangerent eum, adhuc tamen asseuerant auersatores fidei quod hoc non sit nisi fascinatio manifesta. 8 Insuper ipsi dicunt: "Nisi desuper uenerit illi angelus quispiam uisibiliter, supple non credemus ei". 9 Quodsi etiam descendere faceremus aliquem angelum, iam determinatum haberent hoc decretum, i. castigationis suae, etiamsi eam non uiderent. Dato etiam, quod nos 1

    6. Et tamen: deinde E; hoc non obstante M. qui negant ... idolis suis: Dominum suum, i. gentiles, aequiparent ipsum, nempe idolis suis E; qui semper obscurant, reddunt creatorem suum, non desinunt aequiparare ipsum M. 7. luto: limo EM. 8. terminum quoque signatum: terminum quidem fixum E; et terminum fixum M. i. interuallum ... ad resurrectionem: in qua resurrectionis signatum E; i. resurrectionis signatum M. 9. hanc: om. M. 10. post Deus add. colendus EM. qui bene nouit: cognoscens EM. 11. intus: in secreto EM. foris: in publico EM. post scit add. lucri faciatis, i. EM. mereamini: meremini B. 13. tu certe ... ex Alcorano: tu certe quod nequaquam nullum propones illis signum de signis creatoris sui E; tu igitur scito quod nequaquam propones illis aliud signum de signis creatoris sui M. 14. illam: illud EM. 15. iam certe ... i. Alcoranum: et quidem ipse more solito mendaciis uelificant ueritatem, i. irritant uerbis Alcorani signa M. 16. uenient: superuenient M. aliae: om. EM. seu notificationes: i. prophetiae, oracula M. 17. ludibrio excipiebant: pro ludibrio habuere EM. 18. non uident: latet eos M. pares ipsorum: ex coaeuis illorum M. 20. currentia infra ipsos: quae currunt sub ipsis EM. 22. generationes: generationem EM. 23. per ipsum: om. EM. manu tangerent eum: in actu tangerent eum manibus suis E; actu tangerent eum manibus suis M. auersatores: auersores M. 26. supple: om. EM. 28. aliquem: quempiam EM. iam determinatum haberent hoc decretum suum, i. castigationis suae, etiamsi eam non uiderent: om. B; iam determinatum haberent hoc intentum suum, quem tamen non uiderunt in poenam M.

    106 TEXTVS QVINTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    transformaremus ipsum, i. Apostolum hunc in angelum, id utique faceremus in uiri specie, sicque repraesentaremus illis quod ipsi sibi repraesentant. 10 Iam olim subsanauerunt illos, i. nuntios missos ante te, uerum eadem contumelia apprehendit eos, qua ipsi subsanabant illos. 11 Dic tu illis: "Peragrate totam terram, deinde considerate qualis existit finis eorum, qui ausi sunt attribuere mendacium, i. nuntiis missis ad eos. 12 Dic: "Cuius sunt omnia, quae in caelis et quae in terra existunt?" Dic tu: "Dei, qui adscribit sibi soli hanc pietatem, ut, scil. non praemiat uos in praesenti, sed congregabit uos ad diem resurrectionis uniuersalis. Textus II. Nullum est dubium de hoc, quid ii, qui ultro perdant animas suas, i. qui parant exitum animabus suis, numquam uere credent. 13 Ipsius, i. Dei, sunt ea, quae habent quietem de nocte et de die, i. animalia quaedam de nocte se recolligunt et quiescunt et alia de die, quia ipse omnium auditor est. 14 Dic tu: "Num alium deum suscipiam patronum praeter eum, qui conditor est caelorum et terrae et qui dat escam aliis et ipse non indiget esca?" Dic: "Mihi mandatum est ut sim primus eorum, qui puram fidem profitentur". Et caue ne fias unus de is, qui Deo socium attribuunt". 15 Dic: "Ego ualde timeo, si non obediero Domino meo, animaduersionem diei magnae". 16 Quam qui aufugiet in illa die singularem misericordiam illi praestabit. Quod equidem donum insigne ualde est. 17 Quod si uero tetigerit te Deus aliquo malo, certum est quod non sit ullus, qui repellat illud nisi ipse. Et si te affecerit aliquo bono, scil. nullus potest illud impedire. Ipse enim super omnia potens omnibus praeualet, quod non praeualent serui ipsius. 18 Quoniam summe sapiens est eique sunt perspecta uniuersa. 19 Dic: "Quid maius esse potest testimonio ipsius?" Dic: "Deus est testis inter me et uos, quia ipse reuelauit mihi hunc Alcoranum, ut erudiam uos cum eo, eos quoque ad quos peruenerit. Vnde uobis haec auctoritas, ut asseratis quod cum Deo sint dii alii?" Dic tu: "Certe ego hoc non approbo". Dic imo: "Ipse est Deus unus et quidem ego sum extraneus ab eo, quod uos Deo attribuitis socificantes". 20 Illi, quibus dedimus Librum legis, i. Iudaeis et Christianis, cognoscunt illum, nempe Mohhammaedum, sicut norunt filios suos proprios. Ii sunt, qui perdere uolunt animas suas, idcirco numquam uere credent. 21 Quis magis iniquus est quam qui cum blasphemia mendacem facit Deum, aut asserit quod signa eius sint mendacia, i. Alcorani collectiones? Ideo nequaquam dabit bonum successum talibus transgressoribus limites aequitatis. 3. illos: om. EM. contumelia: om. M. 6. ad eos: om. EM. 7. cuius sunt omnia, quae in caelis: cuius sed imperio subiacent ea, quae in caelo EM. 8. scil. non praemiat uos in praesenti: om. EM. congregabit: ut congreget EM. uos: nos B 13. post Dei add. autem M. i. animala quaedam ... auditor est: mouentur uiceuersa M. 14. quia ipse omnium auditor est: om. E. 15. suscipiam patronum: quaeam mihi assumere patronum EM. conditor: autor EM. 16. escam aliis et ipse non indiget esca: cibum omnibus et a nemine cibatur EM. post mihi add. utique EM. 17. caue ne fias: ne sis M. 18. socium: consortem EM. 19. Domino: creatori M. 24. scil. nullus potest impedire: om. EM. 25. omnibus: om. EM. non praeualent: praeuelere nequeunt EM. 26. quoniam: insuper EM. eique sunt perspecta uniuersa: cui omnia perspecta sunt EM. 28. mihi: om. M. 29. unde uobis ... dii alii: in quo loco reperitis uos scriptum, ut audeatis testificare quod cum Deo sint alii dei? M. 30. certe ego hoc non approbo: hoc ego nequaquam testificabor M. quidem: utique EM. 32. legis: om. EM. Iudaeis et Christianis: Iudaei et Christiani EM. 34. numquam: nequaquam EM. 35. est: om. EM. mendacem facit Deum: audet imponere Deo mendacium EM. asserit: asserere EM. 36. i. Alcorani collectiones: om. EM. ideo nequaquam: idcirco ipse nullatenus EM. 37. limites aequitatis: om. M.

    TEXTVS QVINTVS 107

    In die autem, in qua congregabimus illos simul, dicemus eis, qui Deo attribuunt consortes: "Vbi nunc sunt prodei uestri, quos pro talibus habebatis?" 23 Tum omnino desinet iactantia ipsorum, i. non habebunt quid dicant, nisi per Deum Dominum nostrum "Nos numquam attribuimus Deo consortem". 24 Vide quomodo mentiuntur contra animas proprias et decepit eos error, cui cum blasphemia innitebantur quod, scil. Deus, habet consortem in deitate. 25 Sunt quidem nonulli ex ipsis, qui attente auscultant te, uerum nos posuimus super corda ipsorum uelamina densa, ne conprehendant illum, i. Alcoranum, et in aures illorum ualidam grauedinem. Vnde tametsi perlustrent quodlibet signum, i. quamlibet periodum, nequaquam credent ei, i. Alcorano, ita ut uenientes ad te ad disputationem te prouocarent. Deinde dicent qui a fide defecerunt: "Non sunt haec nisi fabulosae narrationes antiquorum". 26 Insuper prohibent eum, i. Alcoranum, et auertunt alios ab eo, uerum ipsi nemini nocent, nisi sibimet et hoc ipsi minime considerant. 27 Certe si tu uideres quando occurrent ad experientiam ignis, supple audires eos dicentes: "O utinam liceret nobis regredi in mundum, profecto nos non diceremus mendacia esse signa Domini nostri, i. collectiones Alcorani, sed essemus de numero credentium". 28 Quinnimo tunc incipiet innotescere illis ea, quae antea occultabant. Qui, licet eis daretur regredi, certo certius redirent in idipsum incredulitatis impiae crimen, quod nunc negare se ostendunt. 29 Sunt quippe semper mendaces dicerentque: "Haec non est alia nisi uita nostra, qua potiebamur, in hoc mundo et nequaquam resuscitati sumus". 30 O si uideres quando sistentur coram Domino suo ipseque dicet: "Anne hoc uerum non est?" Tunc ipsi dicent: "Etiam sic est per Dominum nostrum, scil. iuramus". Quibus is dicet: "Nunc itaque degustate tormentum hoc, quod fore negabatis". 31 Absoluta est res, exitium sibi ipsis struunt qui negant occursum Deo, i. in diem iudicii non credunt, donec superueniat illis hora signata de repente. Tunc dicent: "Proh dolorem nostrum, super hiis, quae praemissimus operum nostrorum, mea, i. uita mundi!". Insuper ipsi incedent portantes in humeris suis consiliarios suos, idola et quos Deo socios faciebant. 32 Itaque non est uita praesens nisi lusus quidam et ioculatoria repraesentatio, domus uero alterius uitae redundans bono pro illis, qui timent Deum. Numquid hoc recogitando ad sanam mentem non redibitis? 22

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    2. consortes: consortem EM. pro talibus habebatis: nunc tales extimatis M. 3. non habebunt quid dicant: nisi quod dicant M. 6. quod scil. ... in deitate: dicentes cum Deo esse alios in deitate M. 7. qui attente auscultant te: qui audiendi te gratia aduenient M. 8. uelamina densa: uelamina E; om. M. in aures: super aures EM. 9. unde: ita est M. 10. ita ut ... te prouocarent: est autem finis aduentus eorum ad te prouocare te M. 14. ipsi minime consderent: minime perpendunt animo EM. 15. occurrent: uenient M. supple audires eos dicentes: audires dicentes EM. 16. in mundum: om. EM. nos non: nequaquam EM. 18. credentium: fidelium M. 19. ea, quae antea occultabant: quod nitebantur occultare antea EM. licet: tametsi EM. 20. daretur: daretur licentia EM. incredulitatis impiae, quod nunc negare se ostendunt: auersionis M. 24. Domino: creatore suo M. 25. sic est: om. M. 26. hoc, quod fore negabatis: istud, pro eo quod in incredulitate persistebatis M. 29. nostrum, super ... uita mundi: exitii nostri, quam lassati festine defecimus in ea, i. uita praesenti M. 30. ipsi: ipsi onerati EM. portantes in humeris suis consiliarios suos: deferentes consilia dantes sibi mala super humeros suos EM. 31. faciebant: attribuebant EM. 32. quidam: om. EM. 33. redundans: redundat EM. bono: omni bono EM. 34. non: om. M.

    108 TEXTVS QVINTVS

    Textus III. Iam nos certo scimus futurum, quod uehementer contristabit te, id quod ipsi dicent, uerumtamen nullatenus poterunt probare te esse mendacem, sed ut palam fiat quod ipsi sint uiolentatores signorum Dei ueritatem negantes. 34 Certe iam olim sic nuntii alii ante te mendaces reputabantur, ipsique patienter sufferebant quod eis false imputabatur, nec non et malum quod ipsis irrogabatur, donec adueniret illis auxilium nostrum, quia nequeunt immutari uerba Dei. Iam certe peruenit ad te fama nuntiorum missorum, scil. ante te. 35 Quod si tantum uales, cura penetrare interiora terrae aut per scalam ascendere in caelum et inde affer illis signum aliquod. Profecto si uellet Deus utique congregaret eos ad uiam rectam. Ne igitur sis tu unus de ignorantibus, 36 qui non respondent uocanti tibi, quasi surdi essetis, sed certe audient etiam mortui, quando suscitabit eos Deus. Tunc ad eum demum reuertentur. 37 Ipsi nunc dicunt: "Nisi descenderet super eum aliquod signum portentosum a Domino suo, supple non credemus ei". Dic tu: "Deus quidem potens est, ut descendere faciat aliquod tale signum, sed plures ipsorum hoc scire nolunt". 38 Certe non est aliquod reptile in terra, neque uolatile uolans alis suis, nec sunt aliquae gentes similes uobis, i. in natura et conditione, neque aliud quidpiam scitu dignum aut necessarium, quod praetermisisset inserere Libro huic, i. Alcorano. Tandem ad creatorem suum omnes colligentur. 39 Tunc illi, qui negant uera esse signa nostra, i. collectiones Alcorani, multis tenebris circumfusi et confusi remanebunt. Deus quem uult in erore suo permanere manebit, et quem uult deducit eum in uiam rectam. 40 Dic tu: "Numquid ipsi, i. quod pro deis colitis, respicient uos si de repente superuenerit uobis supplicium Dei aut mox adfuerit hora signata, i. mortis. Num praeter Deum alium deprecabimini, si estis ueraces?" 41 Immo ipsummet inuocabitis, qui palam reddet uobis ad quod ipsum inuocatis, si uoluerit, et obliuiscemini eorum, quibus nunc participationem deitatis attribuistis. 42 Iam pridem destinauimus ad gentes ante te, i. Israelitas, quos castigauimus fame et inedia, ut humiles nos deprecarentur. 43 Qui si, supple diximus, superueniente hoc flagello nostro, supplices se non demisserint, sed obdurauerint corda sua, manifestum signum est, quia Daemon apparere fecit eis bona esse atque honesta ea, quae faciebant. 33

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    2. nos: om. EM. scimus: nouimus EM. ipsi: om. M 4. sint: om. EM. uiolentatores signorum Dei ueritatem negantes: auctores semper pernegant signa Dei M. 5. sic: om. M. reputabantur, ipsique ... false imputabatur: om. M. 7. donec: quousque EM. 8. scil. ante te: om. EM. 9. quod si: si EM. tantum: om. M. 10. congregaret eos ad: colligeret eos supra: EM. 11. ne igitur sis tu unus de ignorantibus: ergo caue ne sis unus de ignorantibus E; uos ergo cauete ne sitis uelut illi qui ignorantia laborant M. 12. qui non ... eum reuertentur: indigni omnino, quibus respondeatur, qui audient quando suscitabit illos mortuos Deus, tunc ad eum demum reuertentur? M. 13. demum: om. B. 14. ipsi nunc dicunt: et dicent nunc M. 15. supple: om. EM. non: nos B. dic tu: "Deus quidem potens est: dic Deum esse quidem potentem EM. 16. tale signum: oraculum insigne M. 17. certe: quia M. alis: duabus alis M. sunt: om. EM. 18. i. in natura et conditione: om. EM. scitu dignum aut necessarium: om. M. 21. ante multis add. surdi, muti EM. et: i. EM. 23. deducit eum: ponit E. 24. i. quod pro deis colitis: dei uestri EM. 25. post hora signata add. illa EM. 26. alium deprecabimini: adiutorem implorabitis, dicite M. ueraces: ueritatis amatores M. 28. et obliuiscemini eorum: uos autem memoriae postponetis ea, i. idola M. 29. i. Israelitas: quid ilegibile B; deletum E. castigauimus fame ... nos deprecarentur: conduximus animaduersione dura et inedia M. 31. hoc flagello nostro: hac animaduersione nostra M. 32. obdurauerint corda sua: contrarium fecerint M. manifestum: om. M. quia Daemon ... fecit eis: quod numquam se submittent, sed obdurata sunt corda eorum; quid apparere fecit eis Sathan M. Daemon: Sathan E.

    TEXTVS QVINTVS 109

    Cumque minus cogitarent quod memoriae ipsis nuntiatum fuit, i. translationis praedictae, quia nos aperueramus eis ianuas, i. dederamus eis abundantiam omnium rerum, denique in iis laetarentur, quae donata erant ipsis, nos apprehendimus eos de repente, nempe rigorosa uindicta. 45 Nam cum desperati de auxilio in angustia positi essent, amputata sunt posteriora populi, i. periit omnis spes eorum, qui transgressi sunt mandatum, ita ut nullus ipsorum residuus remaneat. Itaque laus Deo, Domino saeculorum. 46 Dic tu, hoc est, ipsis incredulis Maekkensibus: "An non consideratis, si Deus uellet abripere auditus obtutusque uestros ac etiam sigillare corda uestra, i. priuare uos omnibus sensibus exterioribus sicut illos, quos commemorauimus, quis deus praeter Deum, qui unus est, posset hoc restituere uobis?" Attende tu qualiter nos declaramus haec signa Alcorani. Adhuc tamen ea auersantur cum contemptu Dei. 47 Videturne uobis, si peruenerit uobis flagellum Dei ex improuisso aut patenter, numquid exitium patientur aliquid nisi illi, qui fuerint reperti transgressores? 48 Sane nos non mittimus nuntios aliquos nisi ut sint monitores et correctores. Vnde qui habent ueram fidem et faciunt bona, nequaquam habent timorem nec quidquam contristabit eos. 49 Qui autem mendaciis obscurant signa nostra, i. sectiones Alcorani, illos apprehendet cruciatus, secundum quod fornicati sunt a fide et lege. 50 Dic: "Ego non aio uobis quod in manu mea sint omnes thesauri Dei, neque quod ego nouerim arcanum secretum. Sed neque dico quia ego sum aliquis angelus. Ego non sequor aliud, nisi quod reuelatum est mihi, i. Alcoranum". Dic: "Numquid adaequabitur caecus cum uidente?" Hoc ergo uos non consideratis. 51 Tu ergo terre eos per illum, i. Alcoranum. Illi, qui metuunt quod sint congregandi ad Dominum suum, praeter quem nullum habebunt tutorem neque aduocatum, ut maiorem timorem Dei concipiant. 52 Ideo ne repelles eos, qui inuocant Dominum suum mane et uespere quaerentes faciem illius. Quid tibi de aestimatione illorum alicuius rei, i. quod tu facis aut dicis, et quid tibi curae de eo, quod ipsi dicunt aut iudicant de te, ut propere abiicias illos tuque remaneas quasi unus ex maioribus tyrannis? 53 Eodem modo tradidimus eos in disceptationem inter semetipsos, ut dicant alter 44

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. cumque minus ... nuntiatum fuit: postquam autem alta obliuione sepeliissent id, quod memoriae ipsorum impresum fuit EM. i. translationis praedictae: om. EM. 2. quia nos aperueramus: tunc aperuimus eis EM. dederamus eis abundantiam: om. EM. 3. denique in ... erant ipsis: ita ut in ipso tempore, quo cum gaudio fruebantur iis, quibus munerati erant EM. 4. nempe rigorosa uindicta: om. EM. 5. nam cum ... posteriora populi: cumque essent in maxima angustia conclusi, tunc occisus est ultimus eorum EM. 6. i. an non ... quos periit ... residuus remaneat: om. EM. 8. hoc est ... Maekkensibus: om. EM. commemorauimus: uidebitisne uos si abripuerit Deus auditus uestros et obtutus uestros, i. surdos et caecos fecerit, imposuerit uelamen ferreum, i. impresserit sigillum supra corda uestra? EM. 10. quis deus ... restituere uobis: quisnam deus nisi hic Deus, quem nos columus, ualebit hoc totum restituere uobis? EM. 12. Alcorani: om. EM. ea: om. EM. cum contemptu Dei: om. M. 13. uideturne ... aut patenter: dic: aduertistine uos, i. uestri antesignani, si uenerit uobis castigamen Dei ex improuiso aut aduertenter M. 16. ueram: om. M. 18. i. sectiones Alcorani: om. EM. 19. cruciatus: tormentum EM. 22. i. Alcoranum: i. quod tibi reuelatur EM. 24. qui metuunt quod sint congregandi: qui metuunt Deum quod congragandi sunt EM. 28. alicuius rei: de aliqua re EM. i. quod ... aut dicis om. EM. 29. et quid ... tuque remaneas: et ad quid illis satisfactio tua in aliquo? Eice illos et sic eris EM. 31. eodem: eo ipso M.

    110 TEXTVS QVINTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    alteri, i. potentior diuitiis infirmiori et uice uersa: "Istine sunt illi, quos Deus affecit beneficiis ex nobis?" An Deus non bene nouit, qui ei sunt grati? 54 Tu igitur, uenientibus ad te credentibus cum signis nostris, i. gratia intelligendi ea melius, dic: "Pax uobis". Scripto obligauit se Dominus uester per animam suam pietati se esse obnoxium, i. ut condonet paenitentibus noxas suas. Quia, si quis ex uobis committat aliquod delictum per ignorantiam, postea paenituerit eum de illo seque emendauerit, non potest exhibere se pronum ad ignoscendum et misericordem. 55 Atque in hunc modum discutimus haec signa, ut manifesta fiat uia impiorum. 56 Dic: "Ego sane prohibitus sum, ne colam eos, quos inuocatis uos loco Dei". Dic: "Ego numquam sequar desideria uestra, tunc enim in manifesto errore essem, et non de numero eorum, qui sequuntur rectae uiae ductum". 57 Dic: "Ego quidem innittor manifestae ueritati traditae a Domino meo, i. Alcorani, quam uos mendacium esse asseritis. Non est in meam manum quod uobis accelerare petitis modo. Non est hoc indicium nisi soli Deo reseruatum, qui determinat hanc ueritatem, ipse namque est optimus disquisitor". 58 Dic: "Si hoc esset in potestate mea, quod cito nobis euenire postulatis, iam determinatum esset negotium inter me et inter uos". Sed Deus optime nouit inique agentes, 59 quia in manu eius sunt claues secreti absconditi, quarum notitiam nemo habet nisi ipse solus. Ipse enim nouit quae recondita sunt in terra et quae in mari, nec cadit aliquod folium ex arbore, quin sciat illud, nec est aliquod delicescens in tenebris terrae nec humidum quidquam neque siccum, quod non sit scriptum in libro explicato, i. alieno in quo omnis scientia Dei diserta est. 60 Ipse est qui facit uos mortuos in nocte, sciens quae patratis de die. Deinde resuscitat uos in illo, donec compleatur terminus uitae praescriptus, postea ad ipsum terminabitur reditus uester, ac tandem ostendet uobis omnia, quae operati estis, 61 quia ipse habet supremum ius super seruos suos. Quamobrem ipse mittet custodes particulares, ut, quam primum superuenerit mors cuipiam uestrum, colligant eum e uita nuntii nostri, qui nequaquam aliquid inscrutatum praetermittent. 62 Tum demum omnes redibunt ad Deum supremum, Dominum suum uerum. Quoniam haec est ueritas infalibilis, quod ad Deum spectat iudicium facere, qui et uelocissimum expediet rationis iudicium.

    1. i. potentior ... uice uersa: om. EM. quos Deus affecit beneficiis: quos cognouit Deus beneficiis suis E; qui ex nobis exierunt dicentes se habere Deum perspectum sibi M. 2. an: fortassis M. 3. tu: om. EM. cum signis nostris: propter aliquod signum M. ea melius: oraculum M. 4. dic: dic statim M. per animam suam: om. B. i. ut ... noxas suas: om. EM. 5. quia: ut M. quis: quispiam EM. 6. committat aliquod delictum: delinqueret M. postea paenituerit ... et misericordem: et postmodum paenitentia ductus emendaret delictum, se certo certius exhibiturum promptum ad ignoscendum misericordem M. 9. sane: om. M. post eos add. i. deos EM. 10. enim. om. EM. 12. quidem: om. EM. 13. esse: om. EM. in meam manum: in meam B; in manum E; meum M. uobis accelerare petitis modo: prae propere postulatis M. 14. non est ... Deo reseruato: quoniam talis diremptionis negotium solius Dei est EM. 15. disquisitor: discretor E; omnium discretor M. 17. et inter uos: et uos EM. 19. secreti absconditi: arcanorum M. 21. delicescens: granum EM. 23. i. alieno ... diserta est: i. scientia Dei diserta in Alcorano est EM. 24. facit: exhibet EM. post in nocte add. i. somno EM. 25. post praescriptus add. i. est, finis ultimus uitae EM. postea ad ipsum: post ad eum EM. 26. ac tandem ostendet: tum demum ostendet E; tum demum obiciet M. 27. seruos suos: eos talis diremptionis negotium solius Dei est EM. 28. post particulares add. i. obseruatores operum uestrorum, angelos EM. e uita: om. M. 29. praetermittent: praeteribunt EM. 30. uerum: proprium M. 32. uelocissimum expediet rationis iudicium: uelocissimus omnium retributor est M.

    TEXTVS QVINTVS 111

    Textus IV. Dic: "Quis liberabit uos de illis tenebris terrae marisque?" Implorando auxilium in publico et occulto, i. ore et corde dicentes quod, si liberaueris nos ex his, pollicemur nos fore tibi gratos. 64 Dic tu: "Qui solus est Deus, is poterit uos liberare ex eis et ex omni alia angustia, uerum uos postea ipsi socium attribuetis". 65 Dic: "Ipse est potens, ut mittat uobis plagam diram desuper uestri, i. sicut Sodomitis, aut de sub pedibus uestris, sicut tempore Noe, aut confundet uos uariis scissionibus, sicut Israelitas, facietque degustare uos malum alter alterius, sicut gentes paeteritis temporibus se inuicem extinguentes in ore gladii. Considera nunc qualiter repetimus haec signa, i. Alcorani collectiones, ut uel sic ad sanam mentem redeant. 66 Verum ex tuis metipsis sunt multi, qui hoc mendacium asserunt, cum sit ipsa ueritas". Dic: "Ego non sum rector, i. obseruator constitutus super uos". -(67) Omnis intimatio habet locum et tempus suum astruendi, quod quidem praesto innotescet uobis. 67(68) Quandocumque uideris eos, qui curiose perscrutantur signa nostra, declina ab eis, quousque intrent in discursum alium, alioquin obliuiosum te reddet Daemon, nempe muneris tui. Itaque ne sedeas post recordationem istam cum hac gente iniqua peruersa. 68(69) Vtique non est decens, ut timentes Deum se monstrent tenere aliquam existimationem de eis, sed debent recordare illis, ut et ipsi incipiant uere timere Deum. 69(70) Tu ergo sine illos, qui exponunt ultro fidem suam ludicro et ridiculo, quos utique decipit uita mundi. Tu itaque contestare ipsis memoriam illius, i. Alcorani et Decreti, quod quaelibet anima, i. persona, audaciae suae et temeritatis poenam luet secundum quod meruit sibi, nec habebit nisi eum, qui est uerus Deus, quemquam, qui patrocinium ferat neque suffragium. Quae tametsi afferret pro redemptione sua quamcumque aequiualentem commutationem, nequaquam recipietur ab ea. Illi qui pendent utrimque, i. uelle bonum licitum et non deserere malum prohibitum, in eo quod lucrari se existimant, habebunt potum calidum nimis et cruciatum dirissimum pro eo quod contra fidem agebant. 70(71) Dic: "Num inuocabimus alium praeter Deum, qui nec potest nobis prodesse nec obesse, et reuertamur retrorsum ad ea, quae retro reliquimus, posteaquam direxit nos Deus in uiam rectam. Quemadmodum is, quem uanis spebus eludere satagunt daemones faciuntque delirum uagari in terra, cui non desunt amici, qui eum inuitent ad uiam rectam dicentes transi ad nos, i. ad ritum nostrum". Dic tu: "Vtique sola directio Dei est uera quae docet uiam rectam, qui praecipit nobis ut consacremus nos cultui solius Domini saeculorum". 63

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    2. liberabit: est is, qui possit liberare EM. post auxilium add. eius obsecrando EM. 3. dicentes: om. EM. 4. tibi: om. EM. 5. uos: om. EM. 6. postea: denuo EM. 7. diram: om. M. i. sicut Sodomitis: om. EM. 8. sicut tempore Noe: om. EM. aut: et M. 9. sicut Israelitas: om. EM. sicut gentes ... ore gladii: om. EM. 10. considera nunc qualiter: attende quomodo EM. 11. i.: om. EM. 16. quandocumque: quando EM. 17. Daemon: Sathan EM. 20. tiementes: timentes iam EM. 21. debent: deberent EM. 23. ergo: uero M. 24. Alcorani et Decreti: Alcorani decreti M. 25. i. persona: om. EM. 26. sibi: om. M. 29. utrimque: in utramque partem EM. i. uelle ... malum prohibitum: om. EM. 30. potum: i. bibent poculum M. cruciatum dirissimum: tormentum rigorosissimum EM. 31. pro eo quod contra fidem: pro eo quod fidei contrarium E; ob eo quod fidei contrarium M. 32. nec obesse: neque nocere EM. 37. uera, quae docet uiam rectam: uia recta EM. 38. solius: om. EM.

    112 TEXTVS QVINTVS

    Quamobrem insistite orationi timentes Deum, quia ipse est ad quae collegimini, i. in die iudicii. 72(73) Ipse est, qui creauit omnes caelos et terram in ueritate et hoc in die, in quo dicebat: "Esto", et mox consistit in esse reali. 73(-) Verbum eius uerax est, et in potestate ipsius est posse facere inflare buccinam, nempe in die occulto i. belli uel iudicii extremi, quippe qui solus nouit id, quod occultum iacet, quia ipse est sapientissimus omnia perspecta habens. 74 Recordare quando allocutus est Abraham patrem suum Azar dicens: "Verene tu tibi facis simulacra deos? Profecto ego uideo te cum tota gente tua in errore manifesto". 75 Nos autem hoc modo uidere fecimus Abrahamum ditionem caelorum et terrae totius ita, ut securus remaneret. 76 Cum obscurata esset super eum nox, uidens stellam perlucidam (dicunt Venerem), ait: "Hoc sydus Dominus meus est". Postquam autem disparuisset dixit: "Non placent mihi occasui subiecta". 77 Cumque uideret Lunam exurgentem, ait: "Hic Dominus meus est". Hac quoque euanescente, dixit: "Profecto si Dominus meus non teneret me in uia recta iam certe fierem unus ex his errantibus". 78 Quando uero aspexit Solem exorientem, ait: "Hic est Dominus meus, qui maior est omnibus". Et cum et hic occumberet, dixit: "O gens mea! Innocens sum ego ab iis, quibus diuinitatem attribuitis. 79 En ego conuerto faciem meam puram ad eum, qui condidit caelos et terram alienam ab omni uano cultu, et non sum de numero eorum, qui Deo consortem attribuunt". 80 Tunc contentiose opponebant se ei sui, quibus ille dixit: "Siccine uos me impugnatis de Deo? Is est qui iam docuit me uiam rectam. Propter quod minime timeo eos, quos uos associatis ei, nisi placuerit Domino meo aliquid aliud. Dominus meus amplissima est praeditus scientia omnium rerum, i. omnia nouit, ergo hoc uos non consideratis. 81 Cur ego timeam eos, quos uos associatis Deo, i. idola uestra, et uos non timetis attribuere Deo id, cuius nullam caelitus missam habetis auctoritatem?" Quae igitur harum duarum partium certiori nititur rationi, i. ego uel uos. Dicite si nostis. 82 Qui uere credunt nullamque immiscent fidei suae supergressionem, i. impietatem, ista maior non est quam asserere Deum habere consortem, isti tales habent securitatem fidei suae rectaque uia gradiuntur. 71(72)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. quamobrem: quare EM. 2. i. in die iudicii: om. M. 5. in potestate ... nempe: in dictione ipsius positum est inflari buccinam M. 6. quippe qui: quippe ipse E; ipse M. 8. recordare: item dic M. 9. facis: assumis EM. 10. nos autem ... securus remaneret: ut ante per hanc detestationem securus remaneret B; hoc ergo modo ostendimus manifeste Abrahami imaginem caelorum et terrae totius, ut securus remaneret E. 13. disparuisset: progrederetur ultra M. 16. profecto si ... teneret: nisi ... tenuerit EM. certe: equidem certe E; equidem M. 17. fierem unus ex hiis errantibus: ero similis eis, qui in errore uersantur EM. 18. qui maior est omnibus: quia maior omnibus est E; quia omnibus est M. 19. innocens sum ego: longe absum M. 21. puram: om. hic EM. alienam: puram EM. 22. et non: nec ego M. 24. is est: qui est uerus Deus? Is profecto est M. 25. Dominus meus: Deus enim meus M. 26. i. omnia nouit: om. EM. ergo hoc uos non consideratis: numquid horum immemores estis M. 27. i. est idola uestra: om. EM. et uos non timetis ... habetis auctoriatem?: nisi placuerit Domino meo aliquid aliud, quibus uos diuinum honorem attribuistis, cum uos non timeatis attribuere Deo quod haudquamquam tribuit, i. mandauit uobis caelitus autoriatem, aliqua autoriate nixi? M. 29. duarum: diuinarum M. rationi: securitate M. i. ego uel uos: om. EM. 30. suae: om. M. i. impietatem ... habere consortem: om. M. 31. isti tales: illi M. 32. securitatem fidei suae: certiorem securitatem M.

    TEXTVS QVINTVS 113

    Atque haec est ratiocinatio nostra logica, quam dedimus, i. inspirauimus Abrahae, (scil. cum discurreret per siderum occubitus) contra gentem suam, nempe quia ipsi pro diis adorabant ea. Nos exaltamus, nempe discursu, pluribus gradibus, quem nos uolumus. Etenim Dominus tuus, qui sapientissimus est, omnia cognoscit. 84 Ei quoque dedimus Isaac et Iacob et Moysen et Aaron. Ac tandem remuneramus eos omnes, qui operantur bona. 85 Veluti etiam Zachariam et Ionam et Iesum et Heliam, qui omnes sunt de numero iustorum. 86 Qualis etiam est Ismael et Heliseus et Ionas et Loth et hos omnes praeposuimus uirtute uniuersis saeculis, 87 nec non et patres ipsorum ac etiam posteritatem atque fratres eorum, quos elegimus et induximus in uiam rectam. 88 Talis est ductus Dei, dirigit in uiam rectam eos, quos uoluerit ex seruis suis. Qui, si ipsi alii attribuerint diuinitatem, subito deperdunt totum bonum, quod sunt operati. 83

    5

    10

    15

    Textus V. Illi quibus dedimus Librum, i. legem particularem, ut Moysi, Christo et Mohhammaedo, illis etiam tribuimus scientiam seu iudicium intellectus atque donum prophetiae. Quae tria si negant ipsi, i. Maedinenses et Maekkenses, iam certe nos prouidimus nobis gentem aliam, qui nequaquam negabunt ea. 90 Hi sunt illi, quos perduxit Deus in uiam rectam, igitur ductum ipsorum sequere tu. Dic: "Ego non quaero a uobis aliquam mercedem de eo, i. quod uobis praedico Alcoranum, per quem ineitis uiam rectam, nisi ut sit memoria omnibus saeculis". 91 Ipsi autem non metiuntur ualorem Dei iuxta potentiam illius, quoniam dixerunt, seu dicunt: "Nequaquam caelitus tradidit Deus cuipiam hominum quidpiam tale", scil. scientiam et prophetiam, sicut Moysi. Dic: "Quis demisit Librum per quem protulit Moyses lucem et rectam uiam ducem hominibus?" Eumque uos exaratis in papyris et membranis atque in publicum praefertis occultantes seu mutantes quam plurima, et docetis alios talia, quorum scientiam non habetis uos neque patres uestri. Dic tu: "Deus, i. hoc praestitit, deinde dimitte eos immersos in uaniloquiis, ludis scurrilibus dediti sunt. 92 Porro hic liber, i. Alcoranus, quem caelitus tradidimus est refertus benedictionibus, superabundat ueritate eis, qui iam notitiam habent, i. Iudaei et Christiani, continue manibus terunt memoriam Alcorani in suis libris. Tu igitur stude ut erudias matrem 89

    20

    25

    30

    1. ratiotinatio nostra logica: conclusio summa nostra M. i. inspirauimus Abrahae: Abrahamo M. 2. scil. cum ... siderum occubitus: om. M. nempe quia ... adorabant ea: om. EM. 3. nempe discursu: om. EM. 4. qui: om. M. 5. et Moysen et Aaron ... operantur bona: utrumque instruximus uiam rectam. Nec non et Noe deduximus per uiam rectam ante eos, similiter et de semine Dauid et Salomonis et Iob et Ioseph et Moysen et Aaron ac eundem in modum remuneramur eos, qui bona operantur EM. 9. omnes: uniuersos EM. 10. uniuersis: singulis M. 14. post diuinitatem add. i. Moysi et Christo et Mohhammaedo M. bonum quod sunt operati: totum quod fuerint operati num E; quod fuerint operati totum quod fuerint 17. illis etiam tribuimus scientiam seu: et EM. operati M. 16. i. legem particularem, ut: om. M. intellectus: om. M. atque donum prophetiae: et prophetiam M. si negant ipsi: si negauerint ipsi E; si incredulitate sua nunc obscurant isti M. 18. i. Maedinenses et Maekkenses: om. B. 19. nobis: om. EM. negabunt ea: illa negabunt E; sic obscurabunt ea M. 20. perduxit Deus: perduximus EM. ductum: per tramitem M. 21. de eo: pro eo EM. i. quo ... uiam rectam: om. EM. 23. seu dicunt: om. EM. 24. scil. scientiam ... sicut Moysi: quod demisit super illos E; i. oraculum M. 25. demisit: desursum dedit EM. per quem: quem EM. 26. et rectam uiam: om. EM. eumque uos ... publicum profertis: quem reputatis esse folia papyri in publicum proferentes ea M. 27. seu mutantes: om. EM. et docetis alios talia: et docetis talia E; docentesque ea M. 29. i. hoc praestitit: Deus dedit illum M. in: om. M.

    114 TEXTVS QVINTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    oppidorum, i. Maekkam, quae est metropolis locorum, qui circa eam sunt, nec non et qui credunt in nouissimum diem eique, i. Alcorano, fidem habeant, et in orationibus suis continuo sunt perseuerantes alternis uicibus. 93 Et quis iniquior est quam qui cum blasphemia efficit mendacium contra Deum? Aut praesumit dicere: "Hoc reuelatum est mihi", cum reuera reuelatum ei sit nihil? Et quis ille, qui ait: "Ego nunc descendere faciam desursum librum similem ei, quem descendere fecit Deus, i. Alcoranum" . Si tu uideres quando hi uersipelles impii sycophantae erunt circumdati angustiis mortis, et angeli extendent manus suas dicentes: "Eiicite animas uestras, hodie experiemini retributionem uestram, tormentum notabilis confusionis pro eo, quod locuti estis contra Deum, quod non est uerum, i. habere consortem, et proteruiter auersati estis signa illius", i. periodos Alcorani dixistis esse mendacia. 94 Nunc ergo recte praesentatis uos coram nobis soli seu singuli eo modo, quo in prima creatione produximus uos, reliquistis cuncta, quae contuleramus uobis, post terga uestra. Sane nos nullum uidemus in societate uestra inter comparticipes, i mediatores inter Deum et uos. Certe scisus est funiculus, i. sympathia inter uos, et euanuit totum quod uobis promittebatis. 95 Is solus Deus est, qui finxit granum siccum et nucleum durum, producit uiuum ex mortuo, nempe ex grano herbam et ex nucleo arborem, et educit mortuum ex uiuo, i. ex animali sperma. Is, inquam, talia faciens sit uobis solus Deus. Quo ergo uos uertetis haec de illo negantes, i. alii attribuentes. 96 Primordia diei ipse producit, nempe ad laborandum, et inducit noctem ad quiescendum, Solem et Lunam constituit ad computum, scil. temporis ad distinctionem annorum et mensium. Id sane effectus est omnipotentis, qui cuncta nouit. 97 Qui etiam constituit uobis stellas, per quas potuistis dirigere uias uestras, terra marique discurrere in tenebris. Iam alias distincte declarauimus haec signa pro populo, qui haec bene discurrere norunt. 98 Ipse est, qui originem dedit uobis ex anima una, i. persona humana. Volens quidem permanere in uulua et conseruare in deposito, i. in terra recondere, nempe ad praefinitum tempus. Sic utique discutimus haec signa pro illis, qui sciunt ea mente discutere. 1. quae est metropolis locorum: om. EM. qui: et eos qui EM. sunt: habitant E. nec non ... nouissimum diem: ut credant nouissima uentura EM. 2. et in ... alternis uicibus: seseque in orationum suarum obseruatione alter alterum praeuenire ostendent M. 5. hoc: om. M. 7. impii: om. EM. 8. circumdati: in mediis M. extendent: protendentes EM. 9. dicentes: dicentes illis EM. 10. quod non ... habere consortem: attribuentes illi consortem, quod non decet M. 14. cuncta: omnia EM. cuntuleramus: supererogatiue contulimus M. 15. inter comparticipes ... promittebatis: quorum patrocinio nitebamini, i. deos uestros, supponentes eos futuros aduocatos uestros participatione cum Deo. Praecisum iam profecto est pactum factum inter uos et deperit omnino a uobis quod opinabimini EM. 18. finxit granum siccum ... ex uiuo: creat fissa grana atque nucleos, i. de grano herbam et de nucleo arborem, producit uiuentem de mortuo et educit mortuum de uiuente EM. 20. solus: om. EM. quo ergo ... attribuentes: sed cur terga uertitis? EM. 22. primordia diei... cuncta nouit: ipse est qui aperit uiam luci matutinae et statuit noctem quieti, Solem autem et Lunam censurationi, i. temporum tale quid est moderatio omnipotentis, omnia scientis EM. 26. qui etiam ... in tenebris: insuper ipse statuit uobis stellas in directionem uestram, i. est, ut dirigere possitis uias uestras in mediis tenebris terrae marisque EM. 27. pro: cuidam M. 28. qui haec bene discurrere norunt: quae ipsi bene cognoscunt E; qui ipsi simpliciter agnoscunt M. 29. uobis: uobis omnibus EM. persona humana: Adam EM. 30. permanere: alium permanere EM. conseruare: alium conseruare EM. nempe ad praefinitum tempus: om. EM. 31. qui sciunt illa mente discutere: qui scientia praediti sunt M.

    TEXTVS QVINTVS 115

    Ipse est, qui descendere facit de caelo aquam et producit per eam plantas seu pululationes cuiusque rei. Ex ipsa enim producimus uirorem, i. herbam, ex qua prodire facimus grana ordine composita, i. spicas, in quibus ordinate correspondet alterum alteri. Simile quid ex palma efficimus ex cuius gemma pullulante nascuntur surculi, seu stipites sustentantes botros dactylorum. Deinde hortos deliciosos abundantes uuis, fecundos oliuis et malis punicis, multaque alia similia atque his dissimilia. Considerate fructum eius, quando approximat ad perfectam maturitatem suam, tunc apparet rubedo eius, i. signum interitus ipsius, uel commutationis status illius. Haec utique sunt argumenta notabilia pro illis qui praediti sunt scientia et fundati in fide. 100 Illi autem, qui faciunt Deo consortes angelos tenebrarum, quos ipse creauit, proscinduntque suis mendaciis ipsum dicentes habere illum filios et filias absque ulla scientia. Longe ab hoc ipse gloriosus superexaltatus est, quod ei attribuunt. 101 Qui est auctor caelorum et terrae, quomodo habere potest prolem, qui nequaquam habet consortem mulierem? Is solus creauit omnia et ipse omnium cognitor est. 102 Is talis Deus sit Dominus uester, praeter quem nullus est alius deus, qui creauit uniuersa. Hunc ergo solum colite, qui est gubernator omnium. 103 Quem non comprehendunt intuitus humani, et ipse omnes prospicit et cognita habet. 99

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus VI. Iam uenit uobis multiformis mentis illustratio, i. Alcoranus plenus rationibus, significandi a Domino uestro. Qui ergo oculis perspicacibus illas considerat proderit animae suae. Qui autem in iis caecitate laborauerit, in ipsa utique peribit. Ego sane non sum custos uestri, i. ego non curo oblocutiones uestras, seu non obseruo quod uos facitis contra me. 105 Sic autem transferimus haec signa, i. significandi modos in Alcorano ita distribuimus, ut dicant: nempe intra se, uel in publico, "Studuisti", hoc est, legisti libros antiquos. Et ut nos argumento manifesto probemus illum, i. Alcoranum, ipsis, qui notitiam eius habent, i. Iudaei et Christiani. 104

    1. ipse est ... aquam: praeterea ipse est qui de caelo administrat aquam. Nos enim sumus, qui inducimus in in quibus ordinate illa mediante populatione cuiuscumque rei M. 3. spicas: in spica EM. correspondent: correspondentia EM. 4. efficimus: om. M. 7. considerate fructum ... status illius: considera autem principaliter arborem, quae quando fructum ad maturitatem perducit, tunc utique annuntiat illi interitum suum, hoc est symbolum, dicunt, defunctionis mortuorum M. 8. haec utique ... in fide: atque in his omnibus datur uobis ratio dignoscendi eos, qui uere credunt EM. 10. faciunt: constituerunt E; ultro constituunt M. angelos tenebrarum: daemones, i. angelos E; om. M. quos ipse creauit: cum ipse creauerit eos EM. 11. proscinduntque suis ... ulla scientia: quia contra omnem discursum rationis asserunt eum habere filios et filias absque ulla scientia EM. 12. longe ab ... ei attribuunt: laus summa illi, qui altitudine eminentiae suae longe abest ab eiusmodi relationibus, quae isti attribuunt ei. EM. 13. qui: ipse solus EM. prolem: filium EM. qui nequaquam ... consortem mulierem: cum non habeat consortem, i. mulierem EM. 15. is talis Deus sit: is Deus unus est et EM. praeter quem ... uniuersa: praeter ipsum solum, qui creauit omnia EM. 16. solum: om. EM 17. quem non ... cognita habent: uisibus subiecta, quoniam ipse est subtilissimus cuncta explorata habens EM. 20. i. Alcoranus ... rationibus significandi: i. Alcorani sectores multis refertae periodos M. 21. oculis perspicacibus eas considerat: perspicaciter iis uisus fuerit M. 23. custos uestri: uestri obseruator EM. i. ego ... contra me: om. EM. 25. sic autem ... haec signa: atque in hunc modum reflectimus alia quoque signa M. i. significandi ... distribuimus: om. M. 26. ut dicant ... libros antiquos, dicant ergo: quicumque uelint: studuistine tu? M. 27. et ut nos: nos utique M. 28. notitiam eius habent: pollent scientia M. i. Iudaei et Christiani: om. EM.

    116 TEXTVS QVINTVS

    Sequere tu quod reuelatum est tibi a Domino tuo, praeter quem non est deus alius et declina ab eis, qui consortem ei attribuunt. 107 Nam si uellet Deus, ipsi nequaquam consociarent ei quemquam. Nos non constituimus te super eos obseruatorem, ut scil. obserues eos an credant uel non credant, neque tu es praepositus illis, nimirum ut cogas illos, ut non inuocent alium nisi solum Deum. 108 Igitur ne lacessetis conuitiis eos, qui alios praeter Deum inuocant, nam et ipsi postea contumeliis proscindent Deum ignoranter modum transcendentes. Hoc modo unicuique genti pulchrum apparere facimus uel permittimus opus suum. Postea ad Dominum suum ipsi congregabuntur. Qui in faciem ipsis obiicere ea, quae sunt operati, nempe in die iudicii. 109 Et tunc iurabunt per Deum tota ui iuramenti fidei suae, i. quemadmodum solebant iurare per nomina deorum suorum. Equidem si uenisset eis aliquod signum, i. prophetale oraculum, utique credidissent illi, i. Alcorano. Dic tu: "Mittere oracula utique solius Dei est, hoc est, quando uult, mittit ea, et quando non uult, minime mittit. Et quis certos uos reddet, (loquitur ad credentes), si ueniret aliquod signum portentosum quod ipsi credent minime? 110 Quia nos in contrarium uertimus praecordia ipsorum et obtutus eorum. Sicut non crediderunt ei prima uice, i. Alcorano quando eis intimari coepit, nos quoque dimittimus eos in errore suo proterniter perseuerantes. 111 Etiamsi nos descendere faceremus angelos loquerenturque ipsis mortui, si quoque coaceruaremus illis omnes generationes hominum et bestiarum, ipsi non sunt, ut credant, nisi aliter placuerit Deo, sed plurimi ipsorum hoc scire nolunt. 112 Eodem prorsus modo posuimus aduersarios daemones particulares omnibus prophetis, qui sunt homines et lares, qui sibi colloquuntur secrete ornato sermone deceptionem. Quod si uellet Dominus tuus non facerent id. 113 Tu ergo declina ab eis et fuge ea, quae mendaciter confingunt sibi blasphemanter. Attendant autem eis totis uisceribus ii, qui non credunt diem nouisimum, et prohibitu suo capiant lucrum eius, quod sibi optauerunt contingere. 106

    5

    10

    15

    20

    25

    1. praeter quem ... deus alius: non est deus praeter ipsum solum EM. 2. consortem: socium EM. 3. quemquam: quempiam EM. 4. obseruatorem: speculatorem EM. ut scil ... non credant: om: EM. 5. es praepositus: praesumere debes dominari EM. nimirum ut ... solum Deum: om. EM. 7. conuitiis: iniuriis EM. alios: alium EM. Deum: Deum uerum EM. 8. ignoranter modum trascendentes: hunc grauiter transgrediendo M. 9. genti: sectae EM. uel permittimus: om. EM. postea ad ... congregabuntur: ad ultimum ad Dominum ipsorum terminabitur reditus ipsorum M. 10. qui in ... die iudicii: qui in publicum proferet ea, quae ipsi operati sunt in die iudicii EM. 14. mittere oracula ... Dei est: quod dare signa in manu Dei est EM. 15. hoc est ... minime mittit: om. EM. 16. et quis certos uos reddet: et quid uidetur uobis M. si ueniret ... credent minime: etiamsi uenirent signa postulata, nequaquam credent M. 18. quia: quoniam EM. praecordia ipsorum: intima ipsorum E; intima ipsorum, i. mentes M. sicut non ... prima uice: sicut non crediderunt prima fronte E; quia enim minime crediderunt prima fronte M. 19. i. Alcorano quando: quando Alcoranus EM. 20. post eos add. cum peruicatia ipsorum EM. suo proterniter: om. EM. 21. etiamsi: est enim certum, tametsi EM. faceremus: faceremus ad eos EM. si quoque ... illis omnes: etsi nos congregaremus omnes per singulas EM. hominum et bestiarum: om. M. 24. daemones 23. hoc scire nolunt: hoc ignorant E; i. ex credentibus etiam, hoc ignorant M. particulares: particularibus M. 25. qui sunt ... sermone deceptione: sunt singulares daemones hominum candidorum et nigrorum, qui sibi colloquuntur secrete ornato sermone fraudulenter M. 26. quod si ... facerent id: id, si Deus uellet, ipsi minime facerent EM. 27. tu ergo ... fuge ea: at tu declina illos et ea M. sibi blasphemanter: om. EM. 28. totis uisceribus: pro libitu E; om. M. qui non ... nouissimum: quorum praecordia non credunt uenturum diem nouissimum EM. et prohibitu ... contingere: quique accepta habent ea et lucrantur quod sibi arridere facto monstrauerit M.

    TEXTVS QVINTVS 117

    Tu uero num alium praeter Deum postulabis iudicem, qui desursum tradidit uobis hunc Librum, i. Alcoranum, discretorem, nempe ueri et falsi, quemque illi, quibus dedimus Scripturam, i. Iudaei et Chistiani, bene sciunt caelitus missum a Domino tuo cum omni ueritate? Caue ergo tibi, ne sis ex illis, qui de hoc dubitantes disceptant. 115 Igitur exacte completa sunt uerba Domini tui in ueritate et aequitate. Non est ullus, qui possit mutare eloquia eius, quoniam ipse cunctorum auditor uniuersa cognoscit. 116 Si ergo tu obedieris eis, qui uidentur esse plures in terra, ipsi te inducent in deuium a uia Dei recta, quoniam ipsi non sequuntur nisi hanc opinionem, i. religionis patrum et maiorum suorum traditionem, neque aliud intendunt quam uitiatae cupiditati suae satisfacere. 117 Profecto Dominus tuus melius nouit eos, qui recedunt a semita ipsius et optime cognoscit illos, qui recta uia gradiuntur. 114

    5

    10

    Textus VII. Igitur edite uos de omnibus, super quibus inuocatum est nomen Dei, si uere signis eius fidem habetis. 119 Quid ni comedatis id, super quod inuocatum est nomen Dei? Iam utique distincte declarauit uobis quod uetitum est uobis, nisi aliter facere necessitate compulsi fueritis, quamquam multi circa hoc errent, tracti denique deuiis propriis absque ulla scientia. Porro Dominus tuus optime nouit qui sunt transgressores. 120 Vos autem fugite publicum scelus et occultum eius. Etenim qui uenditant scelus commissum, cito recipient mercedem turpis lucri conquisiti. 121 Vos ergo ne comedatis quidquam de eo, super quo non est omnino inuocatum nomen Dei: est enim praecepti diuini transgressio. Est autem certum quod daemones instigant antesignanos ipsorum, ut in disceptationem uos prouocent. Vos igitur, si subieceritis his, uos iam facti estis de numero, qui Deo consortem attribuunt. 122 Et quis est ille, qui fuit mortuus et nos uitam tribuimus ei proposuimusque ei lucem, per quam ambulet inter homines, nunc factus est quasi unus in tenebris ambulans, de quibus non se poterit explicare? Sic pulchra apparent incredulis ea, quae dicunt et faciunt. 118

    15

    20

    25

    1. tu uero num: nam tu M. qui: cum ipse sit qui M. 2. i. Alcoranum: om. B. 3. sciunt: nouerunt EM. 4. tibi, ne ... disceptant: ne sis tu ex illis, qui disceptationi dediti sunt EM. 5. igitur exacte ... aequitate: sic igitur perfecta remanent in suo robore, remanent uerba Domini tui cum exacta ueritate et aequitate EM. 6. eloquia eius: uerba illius, i. Alcorani EM. 7. si ergo tu obedieris illis: quod si asserueris illis, i. obedieris EM. 8. hanc: suam EM. i. religionis ... suorum traditionem: om. EM. 9. uitiatae cupiditati suae satisfacere: mendacia proferre EM. 11. profecto Dominus ... uia gradiuntur: profecto melius nouit eos Dominus tuus, qui errant a uia sua, cognoscit quoque eos qui rectam inquirunt. EM. 14. igitur edite uos de omnibus: uos igitur edite de iis EM. si uere ... habetis: om. B. 16. id: om. EM. inuocatum est: commemoratur EM. iam utique: etenim iam EM. 17. nisi aliter ... fueritis: extra necessitatem extremam EM. 18. quamquam multi circa: plurimi in EM. tracti denique ... ulla scientia: uictis desideriis propriis absque scientia EM. 19. nouit qui: cognoscit qui E; cognoscit qui scienter M. 20. publicum scelus et occultum eius: apparens iniquitatis eiusque intrinsecum M. qui uenditant scelus commissum: ii, qui inhiant lucro iniquitatis EM. 24. ipsorum: suos EM. uos igitur si subieceritis iis: quibus si obtemperaueritis, i. uescendo ab ipsis uobis proposita EM. 25. de numero: ex iis EM. 26. et quis est ille: aut quid illi molimur M. ei: om. B. 29. faciunt: operantur EM.

    118 TEXTVS QVINTVS

    Simili quoque modo constituimus in quolibet oppido praepositos magnates magis sceleratos in eis, ut exerceant fraudem in eos, uerum ipsi non defraudant nisi seipsos. Quod quidem ipsi minime perpendunt. 124 Quoniam mox ut peruenit ad illos aliquod signum, i. collectio Alcorani, statim dicunt: "Nos nequaquam credemus, donec donetur eodem modo, sicut dari solebat aliis nuntiis Dei". Deus melius nouit quando et ubi siue cui debet conferre nuntiaturam, i. donum prophetiae. Profecto apparebit exilitas, i. confusio ipsorum a Deo inflicta, et postea supplicium dirissimum pro eo quod malitiose egerunt alios recipientes. 125 Igitur, quem uult Deus dirigere in uiam rectam, huius aperit pectus, i. dilatat cor ad recipiendam fidem islamicam, hoc est, puram, sinceram, alcoranicam. Quem autem uult ire in deuium, facit pectus eius angustum, anxium, quemadmodum is, qui caelum conscendere nititur, nequaquam potest sua uirtute. 126 Ita firmat Deus maledictionem super illos, qui continuo illa mente reuoluunt. 127 Ipsi habebunt sedem de hiis plenam apud Dominum suum, ipseque singularem curam geret ipsorum pro eo quod operati sunt. 128 In die autem, qua coadunabimus eos pariter: "O uos, familiares daemoniorum! supple dicet, uos quidem multos aggregastis uobis ex hominibus, i. seduxistis in errorem, nunc autem defecistis". Tunc dicent antisignani, i. apostatae a fide, seductores aliorum illis hominibus, qui eis obtemperbant: "Domine, Dominus noster, nos morem gessimus alter alteri, nunc autem attigimus terminum nostrum, quem statuisti nobis". Qui dicet: "Ignis erit incolatus uester in aeternum in eo mansuri, nisi aliter Deus disposuerit", nam Dominus tuus sapientissimus omnes cognoscit. 129 Simili modo solebamus praeficere quosdam tyrannos aliis paribus pro eo, quod id merebantur. 130 "O coetus daemoniorum et hominum, i. rebellium fidei et obtemperantium ei! Numquid non uenerunt ad uos nuntii ex uobismetipsis, qui anuntiauerunt uobis signa 123

    5

    10

    15

    20

    25

    1. magnates: om. EM. 2. sceleratos: i. maiores deceptores M. exerceant fraudem in eos: deceptioni dent opera inter illos M. 4. mox ut: quam primum EM. statim: mox EM. 5. donec donetur ... alios recipientes: qui peruerse agunt et sequetur illos supplicium dirissimum, eo quod malitiose aliquos egerint delinquere E; qui peruerse agunt et sequetur illos supplicium dirissimum, eo quod M. modo, sicut: quousque detur nobis idem, quod EM. 6. melius: optime EM. siue: et EM. 7. nuntiaturam: suam nuntiaturam EM. profecto: cito E; iam hora M. post apparebit add. coram Deo EM. a Deo inflicta ... alios recipientes: qui peruerse agunt et sequetur illos supplicium dirissimum, eo quod malitiose aliquos egerint delinquere E; qui peruerse agunt et sequetur illos supplicium dirissimum, eo quod malitiose egerint M. 11. islamicam: puram EM. hoc est ... alcoranicam: om. EM. 12. ire in deuium: inducere in errorem EM. quemadmodum is ... sua uirtute: quia qui proprio nisu uult conscensum caeli, ita Deus statuit abominationem super illos, qui fidem non suscipiunt, i. Alcorani EM. 14. ita firmat ... reuoluunt: haec ergo est uia recta Domini tui, in qua diserte patefecimus haec signa illis, qui eorum memoriam continuo faciunt EM. 15. habebunt sedem de hiis plenam: habent mansionem securam E; habent mansionem apud Dominum suum M. 16. operati sunt: opere compleuerunt, i. mandata ipsius EM. 17. coadunabimus eos pariter: congregabimus eos omnes simul, dicemus EM. O uos familiares daemoniorum: o uos, familiares daemoniorum i. rebelles fidei E; o coetus daemoniorum, i. rebelles fiedei! M. 18. supple dicet: om. EM. 19. antesignani: praepositi ipsorum duces EM. seductores: om. EM. 20. hominibus: om. M. eis: fidei M. Domine: om. EM. 21. morem gessimus: obsecuti sumus M. 22. dicet: respondebit EM. 23. aliter Deus disposuerit: aliter uoluerit Deus E; secus uoluerit Deus M. 26. rebellium fidei et obtemperantium ei: rebellium et obtemperantium fidei EM. 27. non uenerunt ... uobis signa: om. M. anuntiauerunt: narrauerunt E.

    TEXTVS QVINTVS 119

    5

    10

    mea, i. collectiones Alcorani, uosque terrebant de occursu diei uestri?" Tunc dicent: "Testificamur nos contra nosmetipsos, quia increduli extiterunt". 131 Non ergo Dominus tuus est talis, ut extremo exitio puniat aliquas ciuitates uiolenter, quando incolae ipsarum non sunt praemoniti. 132 Verumtamen omnes habebunt gradus signatos, i. meritorum et demeritorum in remuneratione, secundum quod ipsi sunt operati. Nam Dominus tuus nequaquam dissimulabit quidquam, quod nunc operatur, 133 cum sit Dominus tuus diues natura, i. nullius egens, pietate magna praeditus. Qui, si ei placuerit, auferet uos et succedere faciet post uos, quid uoluerit eodem modo et primo, quo produxit uos ex semine uno, i. ex Adam, gentem alteram, i. Noe. 134 Illa quidem omnia, quae promittuntur uobis, certo euenient. Quae utique uos impedire non ualebitis. Textus VIII. Dic: "O popule meus! Agite uos quantum libet et potestis, et ego sane faciam, quod meum erit. 136(-) Non multo post innotescet uobis quis finis futurus sit negotii huius saeculi, quoniam nequaquam feliciter succedet inique gerentibus. 137(136) Ipsi quidem assignant partem quandam frugum arationis, i. terrae, et animalium similiter dicentes: "Haec est pars pro Deo in opinione ipsorum, et haec alia pars pro diis nostris". Assignatum ergo diis eorum non potest applicari Deo, assignatum uero Deo applicabile est diis ipsorum. Pessimum hoc est iudicium ipsorum. 138(137) Sic quoque bonum esse uidebatur multis aliis ex idolatris mactare filios proprios in gratiam deorum suorum, ut perderent eos, et uestirent religionem suam quam tenebant, nempe exemplo Abrahae et Ismaelis. Et quidem, si Deus uellet, nequaquam facerent illud. Tu uero fuge tales nec non et id quod cum blasphemia asserunt, nempe Deum habere consortem. 139(138) Haec sunt animalia, quorum carnibus uesci non licet ullis, dedicata diis: camela prohibita, i. pro libitu dimissae per campos prata (more Mohhammaedorum) nisi initiati cultibus deorum, scil. his licet uesci uiris tantum et non mulieribus, 135

    15

    20

    25

    1. uosque terrebant: et terrorem inducebant uobis EM. post uestri add. nunc praesentis EM. 2. quia increduli exstiterunt: reuera decepit eos uita huius mundi et recte testimonium ferunt contra semetipsos, quod fuerunt increduli EM 3. ergo: tamen M. 4. uiolenter: cum rigore M. ipsarum non sunt praemoniti: earum ignorantia laborant M. 6. secundum quod ipsi sunt operati: om. EM. nam: neque EM. nequaquam dissimulabit: dissimulans transibit EM. 7. quod nunc operatur: eorum, quae nunc operantur EM. 8. diues natura ... magna praeditus: nullius indigus, diues pietate EM. 9. quid uoluerit: alios EM. et primo: om. EM. 10. gentem alteram: gentis alterius M. 14. meus: om. M. libet et potestis: datur uobis spatii M. sane: om. M. 15. meum erit: scitis M. 16 non multo ... inique agentibus: autem postea quem quisque habebit finem huius incolatus, quoniam nequaquam feliciter succedet inique agentibus M. 18. arationis: orationis M. 19. post dicentes ... iudicium ipsorum: insuper similiter add. aliam autem partem bonam separatim M. dicunt: "Hoc Deo sufficit in opinione ipsorum, istud uero diis nostris debetur". Atque ita, quod erat idolorum suorum, nequaquam adiungunt ei quod Dei est, illud adiungunt ei, quod est deorum suorum, sed id quod est Dei, illud adiungunt ad id, quod est deorum suorum. Proh malum quod ipsi iudicant M. 22. esse uidebatur: apparere faciebat Daemon M. aliis: om. M. mactare: occidere M. 23. in gratiam ... et Ismaelitis: idolis suis in sacrificium gratia perdendi illos ad ostentationem religionis suae M. 25. facerent: ipsi facerent M. tales: illos M. nempe Deum habere consortem: om. M. 27. haec sunt ... opinionem ipsorum: ipsi quidem dicunt protestando: "Haec particularia animantia terraeque fruges prohibita sunt, nec comeditur esus ulli ex eis, nisi quem nos approbauerimus". Hoc quidem in sententia eorum M.

    120 TEXTVS QVINTVS

    5

    10

    15

    20

    secundum opinionem ipsorum. Item animantia prohibita dorsibus suis, i. non onerifera diis initiata, ut camela faetibus incumbentia. Item armenta, supra quae non est inuocatum nomen Dei blasphemantes eum, i. loco illius inuocant nomina deorum suorum quando ea mactant. Qui utique retribuet eis aequaliter, quod mendaciter affirmare audent. 140(139) Dicunt quippe illi faetus, qui sunt in uentribus ipsorum animalium, dum uiui egrediuntur, sunt liciti uiris nostris et prohibiti uxoribus nostris nempe ad uescendum, egressi autem mortui, utriusque sunt communes, certe idem mercedem condignam retribuet eis pro hac impositione, scil. Deo falsa, ut si ipse hoc praecepisset, quoniam ipse est sapientissimus, omnia nouit. 141(140) Certum est perdere omnia eos, qui interficiunt proles suas, i. meritum religionis sibi usurpare et imitationis Abrahae atque Ismaelis, insipientes non habent scientiam. Insuper illicitum faciunt essu, quod tribuit eis Deus ad uictum cum mendacio attribuentes illud Deo toto caelo aberant, et uiam rectam non inuenerunt. 142(141) Sane ipse est qui creauit hortos et uineas fuleris sustentatas et per terram serpentes. Item palmas et semina diuersa esui apta. Oleas quoque et mala punica aliasque similes et dissimiles arbores. Edite, supple dixit Deus de quolibet, fructum quando ad maturitatem peruenerit et reddite ius eius in die messis illius. Et supergredere nolite mensuram, i. in erogatione, ut uos postea egeatis cum familiis uestris. Ipse enim, i. Deus, non amat prodigos. Textus IX. De animalibus autem oneriferis et stratiferis, i. quae pro oneribus uehendis apta sunt, ut boues et cameli, similiter caprae et oues, ex quarum lanis conficiuntur strata, edite quae uobis concessit Dominus uester ad uescendum munda et bona. Ne igitur sequamini calles Daemonis, quoniam ipse est uester inimicus denuntiatus. 144(143) Octo parilia, i. quattuor species animalium fecit Deus: ex ouibus duo, masculum et feminam, ex capris duo: marem et feminam. Dic tu, illis scil. qui ad tentandum te uenerunt: "Num duos mares prohibit Deus uel duas feminas? Vel omprehenduntur in 143(142)

    25

    1. item animantia ... ea mactant: porro animalia illa, quorum interdicta sunt dorsa, i. non subiugalia, seu non onerifera. Sunt interdicta ad esum similiter animalia, supra quae non inuocant nomen Dei, inuocatis autem nominibus falsorum deorum super ea sunt licita M. 4. qui utique ... ad uescendum: profecto Deus reddet illis talionem eorum, quae falso imponebant Deo. Item ipsi dicunt: "Ea, quae in uentribus sunt eorum animalium, licita sunt maribus nostris et interdicta feminis nostris" M. 8. egressi autem ... communes: quodsi fuerint morticini, ipsi omnes in eo participant M. idem: Deus E; om. M. 9. retribuet eis ... hoc praecepisset: dabit illis publicationis suae M. 11. certum est ... proles suas: omnia sane perdunt ii, qui mactant filios suos M. i. meritum ... Ismaelis: om. M. 12. non habent scientiam: absque scientia M. post quod add. de sua largitate M. 13. ad uictum ... non inuenerunt: attribuentes quod falsum est Deo toto caelo aberant, nec sunt, ut conuertantur M. 15. sane ipse ... serpentes: ipse est, qui producit plantas et fructus et non exactas M. 16. serpentes: repentes E. oleas: oliuas EM. 17. aliasque similes et dissimiles arbores: aliaque similia atque fructum, quando: de fructibus dissimilia EM. supple dixit Deus de quolibet: om. hic EM. cuiuslibet, postquam EM. 18. peruenerit: peruenerint, supple dicit Deus EM. eius: pensum EM. post illius add. i. maturitatis EM. et supergredere ... amat prodigos: cauete autem a prodigalitate, quoniam ipse non amat prodigos EM. 22. i. quae ... conficiuntur strata: om. EM. 24. concessit: quid ilegibile B. ad uescendum munda et bona: om. EM. ne igitur sequamini: nolite sequi EM. 25. uester: uobis EM. 26. octo parilia ... marem et feminam: octo sunt parilia, i. quattuor specie animalium ex ouibis bina et ex capris bina E; si fuerint octo parturientes ex ouibus bina et ex capris bina M. 27. illis scil. ... te uenerunt: om. EM. 28. mares: masculos EM. uel comprehenduntur ... i. foetus: uel comprehendit ne in eo uentres praegnatos M in eis: in eo E.

    TEXTVS QVINTVS 121

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    eis etiam uentres, i. foetus duarum feminarum?" Dicitote cum scientia, si estis uera loquentes. 145(144) Similiter ex camelis duos et ex bobus duos mas et femina. Dic tu illis: "Duosne masculos uetuit Deus an duas feminas, uel comprehenduntur in hoc uentres foeti utrarumque? Num fuistis uos praesentes testes quando praecepit uobis Deus ista?" Ecquis iniquior esse potest quam qui cum blasphemia imponit Deo mendacium, ut seducat homines absque scientia? Nequaquam Deus diriget in uiam rectam tales iniqua loquentes. 146(145) Dic tu: "Ego non reperio in eo quod reuelatum est mihi illicitum ad edendum ei qui sumit illud, nisi sit morticinum aut sanguine suffocatum et carnem porcinam. Haec quippe detestabilis est. Aut quod contra fas legis initiatur alteri quam Deo. Porro qui necessitate compulsus fuerit absque malitia neque excessu quantitatis nimirum si his prohibitis uescatur, supple non peccat, quia Dominus tuus, ueniae largitor, ualde pius est. 147(146) Iudaeis quidem, qui dicebant interdicta esse sibi uniuersa praedita ungula continuata aut pluribus minutis, interdiximus de bobus et ouibus pinguedines eorum, nisi quae adhaerent dorsibus aut intestinis et immixtum ossibus ipsorum, i. medulla. Idque fecimus in retributionem mendacii enormis ipsorum et ad demonstrationem, quod ueritatem diligimus et facimus. 148(147) Qui si mendacium esse obiicerint tibi, nempe quod tu aperis licitum et illicitum, dic tu: "Dominus quidem uester est praeditus clementia in ratione uindictae amplissima uerumtamen ipse non retardabit malum poenae a populo graui iniquitate". 149(148) Dicunt quidem illi, qui consortem Deo attribuunt: "Si uellet Deus nos nequaquam socium alium ei faceremus neque patres nostri id ullo modo fecissent nec ipse quidpiam illicitum faceret". Talia prorsus falso asserebant antecessores ipsorum donec experientur malum uindictae. Dic tu: "Estne in uobis aliqua scientia? Manifestate, quaeso, eam nobis, quia in facto uos non sequimini nisi ambiguam quandam opinionem, neque nitimini nisi mendaciis contradicentibus". 150(149) Dic tu: "Equidem Deus ipse habet causae propositae euidens argumentum, qui si uellet utique dirigeret in uiam rectam uos omnes pariter". 151(150) Dic: "Accersite testes uestros, qui testimonium perhibeant, quod Deus hoc posuit interdictum. Qui etiamsi testimonium deposuerint, tu ne accipies illud

    1. cum scientia: mihi uos palam EM 3. similiter ex ... et femina: num ex camelis et bobus bina EM. masculos: mares EM. 4. in hoc: in eo EM. 5. utrarumque: duarum feminarum EM. num fuistis uos praesentes: uel fuistine uos testes EM. ista: istud EM. 6. ecquis iniquior esse potest: quis ergo iniquior eo EM. imponit: audet attribuere EM. 7. scientia: ulla scientia EM. Deus: om. EM. in uiam rectam: om. B. tales iniqua loquentes: gentem inique agentem M. 9. non: minime EM. 10. aut sanguine suffocatum: aut sanguis in uenis diffusus absque eiectione M. et carnem porcinam: aut caro porcina EM. 12. absque malitia ... pius est: alio cibo praesente. Sed si id facit non cum excessu, illicitis si uescatur, sane reperiet Dominum tuum, qui multus est ad ignoscendum, pium ualde EM. 15. Iudaeis quidem ... i. medulla: illis quidem, qui perseuerant in iudaismo, prohibimus omne, quod praeditum est ungue uno aut pluribus diuisis minutis. Item ex uaccis atque bobus pecoribusque interdiximus pinguedines, exceptis, quae adhaerent utique dorso eorum, i. ex utraque dorsi parte, atque intestinis aut implicantur ossibus EM. 18. mendacii enormis: falsae ostensionis M. et ad ... et facimus: et quia nos ueraces sumus EM. 20 mendacium esse: tibi mendacium EM. nempe quod ... et illicitum: om. EM. 21. quidem: om. EM. clementia in ratione uindictae: pietate EM. 22. uerumtamen ipse non: uerum nequaquam EM. ipse non ... iniquitate: aufert malum poenae a coetu iniquorum M. 23. consortem: socium EM. 24. socium alium ei faceremus: comparticipem alteri asseremus EM. ullo modo: om. EM. 25. ipse quidpiam illicitum: quidpiam EM. talia: eodem modo EM. 26. donec: quousque EM. 30. utique: illico EM. 32. etiamsi: licet EM.

    122 TEXTVS QVINTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    adhaerendo testimonio ipsorum, neque sequaris desideria illorum, qui mendacia asserunt esse signa nostra, i. collectiones Alcorani, quique nolunt credere in nouissima et Domino suo aequiparant alios. 152(151) Dic tu: "Adeste mentibus". Ego praelegam uobis quidnam sit quod interdicit uobis Dominus uester, nempe hoc: ut non dicatis illum habere comparticipem in deitate et dominio. Deinde praecipi ut benefaciatis parentibus et non interficiatis filios uestros ob metum egestatis. Nos prouidebimus uictum uobis et illis. Item ne cum propinquis committatis obscenitates publicas neque occultas aliquas. Item ne occidatis aliquam animam, quod prohibuit Deus, nisi per iustitiam siue cum iustitia. Haec sunt, quae mandat uobis Deus, ut sequamini ductum rectae rationis. 153(152) Neque adiungatis expensis bona cuiuspiam pupilli, nisi quod cedat in maius emolumentum, quousque obtineant aetatem suam perfectam. Similiter debetis obseruare aequitatem sufficientem in mensura et pondere, quia nos non cogimus ullam personam, nisi quantam se extendit possibilitas eius. Quodsi contingerit dicere, nempe testimonium, i. in iudicio uel extra illud, seruate aequitatem, etiamsi fuerit aliquis ex magis propinquis, atque ita adimplebitis testamentum Dei; itaque haec sunt quae praecepit uobis, ut eorum reminiscamini. 154(153) Et haec equidem est uia mea recta, quam uos sequi debetis. Et ne sequamini semitas diuersas, scil. ab hac, sicut Iudaeorum et Christianorum, quae uos deuiabunt ab uia recta illius, i. Alcorani. Ista sunt, quae commendat uobis Deus, ut caute ambuletis. 155(154) Deinde, ego etiam annuntio uobis quod nos dedimus Moysi Librum Legis omnibus numeris quidem absolutum pro illo, qui intendit bene facere per eum, i. qui secundum eam uitam suam instituerit, bene faciet. Item dedimus eum discretorium cuiusque rei et directorium et pignus misericordiae, quatenus ipsi, i. filii Israel, certo credant se occursuros Domino suo, nempe in die iudicii ad rationem reddendam. 156(155) Verum hic Liber, i Alcoranus, quem caelitus missimus, est benedictione firmatus, igitur hunc sequamini et cauete uobis, scil. ab aliis, ut misericordiam consequamini. 157(156) Ne dicatis: "Certe caelitus datus est Liber duabus rationibus ante nos, i. Iudaeis et Christianis, quorum, si nos non sumus dediti studio aut lectioni, fit utique, quia ignoramus, nempe, linguas ipsorum".

    1. adaeherendo testimonio ipsorum: om. EM. illorum: ipsorum EM. mendacia asserunt esse: mendaciis lacessunt EM. 2. i. collectiones Alcorani: om. EM. nolunt credere in nouissima: minime credunt nouisima futura EM. 3. Domino suo aequiparant alios: insuper Domino suo parem attribuunt EM. 4. adeste mentibus: accedite E; accedite et legite M. ego praelegam: om. M. sit: est M. interdicit: interdixit EM. 5. nempe hoc ut non: nihil aliud nisi ut non M. dicatis: asseratis EM. in deitate et dominio: quempiam, i. in deitate et dominio EM. 6. et non: neue M. 7. filios: liberos EM. ob metum egestatis: ob inediam EM. item ne cum propinquis: neque EM. 9. siue cum iustitia: om. M. 10. mandat uobis Deus: mandauit EM. 11. neque adiungatis expensis M. 12. obtineant aetatem suam perfectam: pertingat ad aetatem suam perfectam E; pertingat ad aetatem legitimam suam M. 13. aequitatem sufficientem in mensura et pondere: mensuram et pondus cum aequitate EM. non: nequaquam EM. 14. eius: sua EM. post contingerit add. quempiam uestrum EM. 15. illud: om. EM. 16. itaque haec: ista enim EM. 18. quam uos sequi debetis: igitur hanc sequamini EM. 19. scil. ab hac sicut: i. leges EM. 20. uia recta illius, i. Alcorani: calle ipsius EM. ista sunt, quae: i. quod EM. 22. deinde ... annuntio uobis: om. M. quod: nos quidem M. Librum Legis ... suo, nempe: legem, quae est ultima perfectio ei, qui audet benefacere, item discretio cuiuscumque rei, insuper directio et misericordia promissa, quatenus se occursuros Domino suo fide protestentur, i. M 27. uerum: uerum enim uero M. missimus: missus EM. 28. et cauete uobis, scil. ab aliis: timentes Deum EM. 30. ne dicatis: ne, quaeso, dicatis M. rationibus: sectis inaequalibus EM. 31. studio aut lectioni: lectioni, i. studio EM.

    TEXTVS QVINTVS 123

    Aut dicatis: "Si desuper uenisset nobis Liber, nimirum in lingua nostra, equidem nos iniremus uiam rectam magis quam ipsi". Profecto iam ueniet nobis clara demonstratio huius difficultatis, nempe Alcoranus in lingua arabica, a Domino uestro et rectae uiae dux et argumentum singularis misericordiae. Quis ergo iniquior esse potest quam qui audet asserere mendacia esse signa Dei, eaque post tergum abiicere? Nos praesto reddemus rigorosum supplicium talibus auersoribus pro eo quod detestabuntur signa nostra. 159(158) Quid aliud expectare possunt, nisi ut ueniant angeli, i. ut extrahant animas eorum? Aut ueniat ipse Dominus tuus, i. cum ira uindictae? Aut uenit aliquod signum Domini tui funestum, malum magnum et horrendum annuntians? Dies ueniet in qua quaedam signa Domini tui apparebunt. Tunc nulli animae proderit fides sua, qua antea credere soluit, aut quidquam fuit lucrata fide sua. Dic: "State uos attente, nos quoque attendimus, quid uenturum sit uel quid fiet de uobis". 160(159) De illis quidem, qui distrahunt fidem suam, i. aliqua credunt et aliqua negant religionis suae, suntque diuisi in uarias haereses, nihil tibi sit curae quoniam negotium eorum ad Deum spectat, qui postea palam annuntiabit eis ea, quae sunt operati. 161(160) Quicumque apparebit aliquid boni gessisse decem taliones, i. decuplam mercedem recipiet, qui uero deprehenditur in aliquo malo facto iustam habebit retributionem nullique eorum fiet iniuria. 162(161) Dic: "Me quidem statuit in uia recta Dominus meus in religione arabica familiae Abrahae sincera, pura, qui neminem Deo consortem attribuit sicut ceteri". 163)162) Dic: "Ego sane orationes meas et uota cum eo, quod est uitae ac mortis meae, Deo Domino saeculorum sacrifico, –(163) qui nullum habet consortem. Sic enim mandatum habes, ut sim primus Moslemanorum, i. rectam fidem sequens, hoc est Maekkensium". 164 Dic: "Num alium Deum inuocabo Dominum praeter eum, qui est Dominus omnium creaturarum?" Nulla omnino meretur quidpiam nisi sibi ipsi neque portabit crimen 158(157)

    5

    10

    15

    20

    25

    1. aut: aut ne M. nimirum: om. EM. 2. iniremus uiam rectam magis: rectiorem iniissemus uiam EM. 3. demonstratio ... lingua arabica: determinatio a Domino uestro, i. Alcoranus in lingua uestra EM. 4. argumentum singularis misericordiae: particularis misericordiae demonstratio EM. iniquior esse potest: maioribus tenebris obuolutus est EM. 5. esse: om. EM. eaque post tergum abiicere: i. auctoriates Alcorani, eisque terga uertere EM. 6. reddemus rigorosum ... signa nostra: sumus reddere rationem illis, qui auersantur signa nostra, acerbissima poena propter id, quod auersabantur EM. 8. quid: fortassis M. expectare possunt ... animas eorum?: expectant quam ut ueniant illis angeli? EM. 9. cum ira uindictae: om. EM. signum: portentum EM. 10. funestum ... annuntians: om. EM. dies: dies signatus EM. in qua ... fuit lucrata: cum aliquibus signis Domini tui, in qua nulli animae proderit fides sua, quae antea credere noluerit, aut quidquam boni lucrata fuerit EM. 13. attendimus: attenti sumus EM. quid uenturum sit: om. M. uel quid fiet de uobis: om. EM. 15. religionis suae: om. EM. suntque ... haereses: quique discissi sunt in diuersas sectas, 16. postea: postmodum EM. annuntiabit: denuntiabit EM. sunt i. Iudaei et Christiani EM. operati: operabantur E; operantur M. 17. apparebit aliquid boni gesisse: operatus fuerit aliquod bonum, EM. 18. recipiet: habebit EM. qui uero ... nullique: qui uero fecerit aliquid mali, non equidem retribuetur ei nisi parili uice EM. 20. in religione ... sicut ceteri: quae est religio stabilita familae Abrahae, quae sincera in fide permansit et nequaquam fuit ex eis, qui Deo socium attribuunt EM. 22. sane: quidem omnes EM. cum eo: mea, i. sacrificia EM. quod: quodue EM. 23. sacrifico: offero EM. 24. nullum habet consortem: numquam habet ullum comparticipem EM. sic enim ... Maekkensium: id totum est quod mandatum est mihi, quoniam ego sum primus 26. Deum inuocabo ... creaturarum: paeter fidem rectam hanc profitentium, i. hoc saeculo EM. hunc Deum, qui solus unus est, inuocabo Dominum tutelarem? Nam ipse est Dominus omnium creaturarum EM. 27. creaturarum: om. M. nulla omnino: nulla anima EM. quidpiam: om. EM.

    124 TEXTVS QVINTVS

    5

    alterius. Post tandem ad Dominum uestrum terminabitur reditus uester, qui palam annuntiabit uobis, in quibus alter alteri dissentiebatis. 165 Ipse enim est, qui constituit uos praeposito uicarios terrae et exaltauit quosdam ex uobis multis gradibus super alios, ut probet uos in eo quod largitus est uobis. Est Dominus uelox ad puniendum et Deus multus ad ignoscendum piissimus.

    2. uobis: om. B. 3. praeposito uicarios: praepositos EM. quosdam: om. B. 5. uelox ad puniendum: tuus uelox ualde in puniendo EM. piissimus: om. EM.

    4. eo: eo ipso EM.

    [125]

    TEXTVS SEXTVS DE LIMITIBVS PARADISI ET INFERNI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Alef, iam, min. -(2) Liber caelitus datus tibi. Non ergo admittas angustiam de hoc in pectore tuo, sed eo terreas, Maekkense, et sit memoriale perpetuum credentibus. 2(3) Igitur sequimini id, quod desursum uenit uobis a Domino uestro, et non sequamini alios magistros, quamquam paulo post eius non recordabimini, i. cito terga uertetis huic Prophetae Mohhammaedo, et antesignanos uestros conuertimini. 3(4) Quantas nos urbes subuertimus! Quibus superuenit malum uindictae nostrae, nobismetipsis dormientibus in tempesta nocte, aut colloquentibus in media die. Quaenam tunc fuit inter eos petitio unius ab altero, 4(5) quando apprehendit eos castigatio nostra, nisi dicere sibi inuicem: "Vere nos fuimus semper iniqui transgressores". 5(6) Nos quoque rigorosam faciemus inquisitionem de illis, ad quos missi sunt nuntii; ipsos quoque missos examinabimus. 6(7) Tunc palam narrabimus eis nos bene sciuisse ea omnia, quae uidebantur nos latere. 7(8) Equidem statera in illa die erit iusta. Igitur quorum bilances praeponderabuntur illis bene succedet, 8(9) quorum autem bilances leuiores apparebunt, ipsi iacturam animarum sustinebunt pro eo quod signa nostra, i. ueritates Alcorani, obscurare conati sunt. 9(10) Iam certe inhabitare fecimus uos terram istam, in qua prouidimus uitae necesaria, parum uos pro hoc gratos exhibetis. 10(11) Postquam etiam creauimus uos et formam induximus uobis; ac deinde diximus ad angelos: "Adorate Adamum", et ipsi subito adorauere eum, excepto Lucifero, qui noluit esse de numero adorantium. 11(12) Tunc dixit Deus: "Quid te impediuit ut non adorares eum, cum id ego praeceperim tibi?" Qui ait: "Ego sum melior illo. Tu creasti me ex igne, illum autem plasmasti ex luto". 12(13) Cui Deus dixit: "Descende de ea, i. paradiso, ne amplius sit occasio superbiendi tibi in ea. Ocius exi, quoniam de minimis, i. abiectissimis, factus es". 13(14) Qui ait: "Domine, dimitte, quaeso, me usque in diem, donec isti resurgant a mortuis". 1

    6. Liber caelitus datus ibi: hic est Liber qui caelitus datus est tibi EM. non ergo: caue ergo non EM. de hoc: de eo EM. sed eo ... credentibus: ut erudias per eum sitque memorale credentibus EM. 8. igitur: om. EM. sequamini: sequimini B. et non: neue M. post sequamini add. praeter illum M. 9. paulo post: breui interuallo EM. i. cito ... uestros conuertimini: om. EM. 11. quantas nos: quot EM. post superuenit add. derepente M. nobismetipsis dormientibus: in tempesta nocte ipsis noctem agentibus E; ipsis noctem agentibus M. 12. aut colloquentibus in media die: aut ipsis loquentibus, i. media die. EM. quaenam tunc... iniqui transgressores: quae tandem fuit interpellatio ipsorum, nisi confessio, quia nos fuimus semper transgressores? M. 16. quoque: autem M. ad quos ... missos examinabimus: qui nuntios susceperunt, sed et ipsos interrogabimus, qui missi fuerunt ad eos EM. 18. palam om. EM. nos bene ... nos latere: quod uidebantur ignorare tamquam absentes EM. 19. praeponderabuntur: praeponderabunt EM. 21. bilances: om. EM. ipsi: illi EM. animarum: animarum suarum EM. 22. conati sunt: conabantur EM. 23. certe: om. M. istam: om. M. post prouidimus add. uobis EM. parum uos ... gratos exhibetis: de quo tamen parum gratos uos mostratis EM. 25. et: deinde EM. deinde: tandem EM. ad angelos: etiam angelis EM. 26. subito adorauere: adorauerunt EM. 29. ego: quoniam ego EM. ex luto: de limo terrae EM. 32. donec isti resurgant a mortuis: in qua ipsi resurgent EM.

    126 TEXTVS SEXTVS

    Cui Deus inquit: "Eris quoque tu unus ex illis, qui residui manebunt usque ad diem termini signati, pro eo autem quod tu mihi errandi ansam praebuisti". 15(16) "Ego iuro quia numquam desistam insidiari eis, i. Adamo et posteritati illius, in uia tua, quae est recta. 16(17) Deinde ego aggrediar illos coram et a tergo ipsorum, a dextris et a sinistris, et nos reperies e pluribus ipsorum, qui tibi sint grati". 17(18) Dixitque Deus: "Exi cito ex ea, i. paradiso, cum tuo despectu exterminatus. Ego iuro quicumque obsecutus fuerit tibi, quia ego implebo infernum de uobis uniuersis, i. daemonibus et hominibus. 18(19) Tu autem, o Adam, inhabita cum tua consorte paradisum et comedite uos ambo undecumque libuerit uobis et ne appropinquetis huic arbori, ne efficiamini transgressores uobismetipsis nocentes". 19(20) Porro Sathanas sermone secreto ingestit illis, ut manifestum fieret, ut inciperent apparere eis, quae tegebantur ab eis turpitudines suae. Deinde dixit palam: "Quid est quod uetuit uobis Dominus uester comedere de hac arbore, nisi ut non fiatis duo angeli aut maneatis in aeternum?" 20(21) Iurauit autem illis: "Ego sane bonum consilium do uobis". 21(22) Sic delusit eos cum astutia magna. Postquam enim gustauerunt de illa arbore, coeperunt eis apparere turpitudines suae statimque coeperunt consuere et imponere sibi de foliis paradisi. Vocauitque eos Dominus suus dicens: "Numquid non prohibui ne accederitis ad hanc arborem? Ego dico uobis quoniam diabolus est uobis inimicus manifestus". 22(23) Qui dixerunt: "Dominus noster, nos ipsi damnum intulimus nobis. Si ergo tu non dederis ueniam nobis propitiusque fueris, nos utique erimus exitium extremum subeuntes". 23(24) Qui dixit: "Descendite futuri alter alteri inimicus. Vobis autem conceditur in terra locus commorandi et uiuere usque ad praefinitum tempus, i. mortis, 24(25) in ea, inquit, uiuetis, moriemini et rursus de ea educemini". 14(15)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus II. O filii Adam! Nos iam desuper dedimus uobis uestem, i. modum uestire et cooperire turpitudines uestras, nempe mittimus de caelo pluuiam, qua de terra inducit gosypum, linum et herbam pro pastu animalium, de quorum pilis et lanis conficitis uobis uestes, et plumas etiam, quibus uestiuntur aues pro ornamento, sed et stolam honestatis timoris Dei, supple inspirauimus primis parentibus uestris, cum cooperirent uerenda sua foliis paradisi, quod magnum bonum est et argumentum euidens Dei, nempe beneficentiae, ut eius memores sitis. 25(26)

    30

    1. usque ad diem termini signati: om. M. 2. praebuisti: perhibisti M. 3. ego iuro quia numquam: et ego non M. 6. sint grati: grates rependant EM. 7. exi cito: egredere EM. ego iuro: om. EM. 8. i. daemonibus et hominibus: om. EM. 10. consorte: uxore EM. uos ambo: om. EM. 11. libuerit: om. B. ne: et EM. 12. uobismetipsis nocentes. om. EM. 13. sermone secreto: om. M. ut inceperent ... turpitudines suae: quod retro tegebatur ab eis de turpitudine ipsorum EM. 14. dixit palam: ait EM. 15. comedere: om. B. hac: ista EM. ut non: ne EM. aut maneatis in aeternum: sitisque in perpetuum durantes EM. 17. illis: utrique separatim EM. sane bonum consilium do uobis: certe sum bonum consilium dans uobis EM. 18. magna: om. EM. postquam enim gustauerunt de illa arbore: qui cum gustassent arborem illam EM. 19. coeperunt consuere et imponere sibi: aggressi sunt superimponere alter alteri M. 20. dicens. om. EM. hanc: istam EM. 22. qui dixerunt: tunc dixerunt ambo simul EM. 23. ueniam: om. B. 24. locus commorandi ... praefinitum tempus: commoratio et usus usque ad tempus definitum EM. 26. moriemini: et in ipsa moriemini EM. post educemini add. i. resuscitabimini EM. 28. i. modum uestire et cooperire turpitudines uestras: quae operiet uerendas partes uestras M. 29. nempe mittimus ... pro ornamento: om. M. 30. et plumas etiam: item plumas EM. 31. quibus uestiunur aues pro ornamento: om. M. sed et stolam honestatis timoris Dei: et stolam religiosae deuotionis M. supple ... paradisi: om. EM. 33. quod magnum ... nempe beneficentiae: id optimum est et unum de particularibus signis Dei M. ut eius memores sitis: ut horum memoriam agatis E; ut horum memoriam agant M.

    TEXTVS SEXTVS 127

    O filii Adam! Ne seducat uos Daemon, qui sicut fuit causa eiiciendi patres uestros e paradiso spolians eos uestibus suis, i. iustitia originali, ut apparerent eis turpitudines ipsorum, i. malum in obedientia, ipse quippe obseruat uos occulte cum tota sua familia seu generatione, i. exercitu, inde unde uos non uideatis eos. Nam nos constituimus praepositos daemones illis, qui non recte credunt. 27(28) Qui, cum aliquam committunt turpitudinem, aiunt: "Nos in ea fuisse patres nostros reperimus Deusque praecepit id nobis". Dic tu: "Sane Deus non praecepit turpia facta". Vere ne asseretis de Deo quod minime scitis. 28(29) Dic: "Mandauit Dominus meus facere quod aequum rectumque est". Dirigite ergo facies uestras in quocumque loco orationis fueritis, et inuocate eum sinceri in religione, i. obedientes in fide islamica. -(30) Qui initium esse dedit uobis, nempe de terra in eam, redibitis. Quidam quidem per uiam rectam gradientes, alii uero in deuium abeuntes. Hi siquidem elegerunt sibi daemones duces existimantes se incedere uia recta. 29(31) O filii Adam! Sumite ornamenta uestra accedendo ad quodcumque oratorium. Comedite et bibite, sed cauete superfluitatem, quia ipse, i. Deus, non amat excessum facientes. 30(32) Dic: "Quis prohibuit ornamenta Dei, quae produxit pro seruis suis alia quoque bona ad uescendum?" Dic: "Haec, quae sunt fidelibus licita in hac uita, erunt salutaria illis". Hoc modo distincte declaramus signa, i. praecepta nostra illis, qui pollent scientia. 31(33) Dic: "Prohibuit sane Dominus meus obscenitates nefandas et incestus publicos et occultos, et omnem iniquitatem cum lucro iniusto". Et ne attribuatis Deo participem, de quo desursum nulla habetur auctoritas neue asseratis de Deo quod nescitis. 32(34) Porro unicuique genti praefixus est certus terminus, nempe interitus sui, igitur cum aduenerit finis ipsorum, non poterunt procrastinare illum unica hora, neque anticipare. 33(35) O fili Adam! Numquid non uenerunt uobis nuntii de medio uestri, exponentes uobis signa mea, i. mandata et uoluntatem meam? Qui ergo se custodierint, nimirum a supra dictis ac bona operati fuerint, ii utique nulli periculo subiacebunt neque contristabuntur. 34(36) Qui autem negauerunt signa nostra, illi erunt possessores ignis perpetuo in ea mansuri. 35(37) Quis uero iniquior est quam qui cum blasphemia imponit Deo mendacium negatque signa eius? Isti tales recipient portionem suam ex libro, i. scriptam in libro perditionis, dimittit autem illos usque quo ueniant missi a nobis, scil. angelus mortis cum satellitibus, qui mortem inferent ipsis, qui dicent illis: "Vbi sunt nunc illi, quos inuocabatis loco Dei?" Ipsi 26(27)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. ne seducat: cauete ne tentet EM. 2. i. iustitia originali: om. M. 3. i. malum in obedientia: om. EM. ipse quippe: om. M. seu generatione: om. EM. 4. i. exercitu: om. M. inde unde: atque eo M. 5. non recte credunt: ueram fidem non habent EM. 6. committunt: perpetrauerint EM. in ea: in eo B. 7. reperimus: inuenimus EM. praecepit turpia facta: mandat actiones turpes EM. 8. minime: om. EM. 9. facere: om. B. 10. in quocumque ... orationis fueritis: ad omnem locum oratorii, i. in omni loco in quo eritis, uertite uos uersus oratorium Maekkense M. 11. islamica: moslemanica EM. 12. qui initium ... deuium abeuntes: ut quomodo produxit uos, eodem redeatis ad eum, alii per uiam rectam gradientes, alii uestro perseuerantes in errore M. 13. hi siquidem ... existimantes: quoniam elegerunt sibi daemones tutelares loco Dei putantes EM. 16. sed cauete superfluitatem: uerum cauete excessum EM. non amat: nequaquam diligit EM. 17. alia quoque: aliaque EM. 18. haec, quae sunt fidelibus licita: haec sunt licita fidelibus et infidelibus M. distincte declaramus: distinguimus EM. 20. obscenitates ... iniquitatem: nefanda opera siue maifesta siue occulta et omnem impietatem EM. 21. de quo: cuius M. 22. nulla: data M. 23. genti: nationi EM. nempe interitus sui, igitur: om. EM. 25. de medio uestri, exponentes: ex uobis ipsis, qui exposuerunt EM. 26. mea, i. mandata et uoluntatem meam: i. mandata mea EM. qui ergo ... a supradictis: quicumque ergo timoratos se exhibuerint M. 27. neque contristabuntur: nec quicquam eos contristabit EM. 28. negauerunt signa nostra: contradixerint signis nostris et superbe ea auersati fuerint M. perpetuo in eo mansuri: permanebunt in sempiternum M. 29. est quam: est eo EM. imponit Deo ... signa eius: contra Deum asserit falsum, aut mendacia esse signa illius EM. 30. isti tales ... ipsis: illos apprehendet ignis, qui erit pars ipsorum lege praescripta, quando uenient ad illos nuntii nostri, qui mortem inferent ipsis, i. angeli EM. 32. illi: om. EM. loco Dei: pro diis EM.

    128 TEXTVS SEXTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    dicent: "Subtraxerunt se a nobis in deuia abeuntes". Sicque ipsi testimonium perhibebunt contra semetipsos, quod fuerint alienos a recta fide. 36(38) Tunc dicet, nempe Deus in die iudicii: "Ingredimini in medium gentium seu turbarum congregatarum ex daemonibus et hominibus in ignem. Quaecumque gens ingressa fuerit prius maledicet sorori suae, i. ingredientibus post illos, donec congregentur in ignem omnes simul". Tunc dicent posteri antesisgnanis suis: "Dominus noster! Isti sunt, qui seduxerunt nos, igitur da illis tormentum duplicatum ignis". Dicet illis Dominus: "Omnibus reduplicabitur poena, uerum ipsi modo non percipiunt hoc". 37(39) Tunc dicent priores posteris suis: "Quid plus habetis nobis? Ac si dicerent: pares fuimus in errore, etiam pares simus in poena, igitur degustate tormentum, quod lucrati estis uobis". 38(40) Etenim qui contradicunt signis nostris, i. collectionibus Alcorani, et proterniter auersantur illa, nequaquam patebunt eis portae caeli, neque intrabunt paradisum, donec pertranseat camelus per foramen acus. 39(41) Atque in hoc modum reddemus mercedem sceleratis peccatoribus: habebunt infernum pro strato et desuper tenebras exteriores. Sic quoque remunerabimus iniquos transgressores. 40(42) Qui autem uere credunt, nulli eorum aliquid graue seu difficile imponimus, nisi quod facile praestare quaeant. Illi erunt possessores paradisi perpetuo in ea mansuri 41(43) spoliabimusque pectora ipsorum, nempe ab omni prauo affectu et passione. De sub ipsa paradiso current riui aquarum, ipsique dicent: "Laus Deo, qui direxit nos et perduxit ad hoc, i. in hunc locum, qui utique alias non recte ambassemus, si non direxiret nos Deus in uiam rectam. Iam sane uenerunt nuntii Domini nostri cum hac ueritate. Qui praedicauerunt dicentes: "Hoc est illa paradisus promissa uobis in haereditatem pro eo quod operati estis". 42(44) Tunc uociferabunt possessores paradisi ad habitantes ignis dicentes: "Iam certe nos inuenimus quod promissit nobis Dominus noster cum ueritate, uos uero inuenistis ne quod promissum est uobis a Domino uestro realiter". Qui respondebunt: "Ita certe". Textus III. Tunc uociferabitur praeco stans inter illos, hoc est, inter paradisum et infernum, dicens: "Maledictio Dei super inique agentes,

    1. in deuia abeuntes: in errorem abeuntes E; om. M. ipsi: om. EM. perhibebunt: dicent EM. 3. in medium ... in ignem: inter alias gentes, quae iam ingressae sunt ante uos cum daemoniis et hominibus in ignem designatum EM. 5. i. ingredientibus post illos: i. genti proximae saeculi sui EM. congregentur: copulentur EM. in ignem: in eo, i. in igne infernali EM. 6. dicent posteri antesignanis suis: dicet postera gens prioribus suis, i. antesignanis EM. 7. duplicatum: duplex EM. dicet illis Dominus: qui dicet EM. omnibus reduplicabitur poena: unicuique duplicatum M. 9. post suis add. i. sequacibus EM. ac si ... pares simus: i. sumus pares EM. 10. degustate: experimini EM. 11. proterniter: superbe EM. 12. donec: usquequo EM. 13. per foramen acus: peruium filii, i. rudens nauis per foramen acus EM. 14. sceleratis: omnibus sceleratis EM. 15. desuper: desuper illos EM. sic quoque ... transgressores: om. M. 16. qui autem ... praestare quaeant: eorum autem, qui obediunt fidei, Moslemaniedi, neminem arctabimus quin potius lotos praebimus ingressus M. 18. et passione. om. EM. de sub ipsa paradiso: sub qua EM. 19. laus: gratias EM. nos: nos in uiam rectam EM. et perduxit ad hoc, i. in hunc locum: om. EM. 20. qui utique ... uiam rectam: ob hoc nequaquam fuissemus nos conuersi nisi Deus ipse conuertisset nos M. 21. qui praedicauerunt ... operati estis: fuit enim illis intimatum quod haec ipsa paradisus uobis disposita est atque data in haereditatem pro eo quod operati estis M. 23. uociferabunt: autem uociferabunt E; autem uocabunt M. ad habitantes: addictos M. iam certe nos inuenimus: nos quidem iam adepti sumus M. 24. cum ueritate: in rei ueritate EM. uos uero ... ita certe: nonne et uos apprehendistis quod pollicitus est uobis Dominus uester in ueritate? Qui dicent: "Vtique" EM. 27. tunc uociferabitur ... resurrectionem mortuorum: tunc interliminabit seminator inter eos, i. limites ponet angelus deputatus inter paradisum et infernum, namque maledictio Dei requiescit supra eos, qui inique transgressores fuerunt, excepta malitia, peccauerunt seque subtraxerunt a semita Dei recta reputantes illam deprauatam, i. distortam, obliquam, qui idcirco in altera uita habebuntur pro perfidis M.

    TEXTVS SEXTVS 129

    qui distorquent alios a uia recta respuentes eam obliquam, deprauatam, et ipsi negant alteram uitam, i. resurrectionem mortuorum". 44(46) Est autem inter eos positum uelamen quoddam, i. muri seu parietes altissimi, et super illas uiri, qui norunt utriusque habitatores signis propriis, i. per nigredinem et albedinem facierum. Hoc dicunt esse medianos, positos inter spem et metum, contemplantes utrorum locorum sortem. Vnde primo inclamabunt incolas paradisi frustra acclamantes: "Salus seu bene sit nobis". Sed nequaquam intrabunt tunc in eam, quamuis magnopere id flagitent. 45(47) Deinde, conuersis oculis suis ad habitatores ignis, dicent: "O Domine, Dominus noster, ne coniuingas nos cum istis iniquis transgressoribus!" 46(48) Et insultantes eis dicent: "Quam merito dereliquerunt nos omnia, in quibus gloriabamini! 47(49) Nonne isti sunt, quos iureiurando affirmabatis Deum non esse usurum cum illis misericordia?" En ipse dicit illis: "Intrate in paradisum istam, ubi nullus erit timor neque umquam contristabimini". 48(50) Ipsi uero habitatores ignis inclamabunt incolas paradisi: "Facite, quaeso, defluere super nos pauxillum aquae aut aliquid de cibo, quem tribuit uobis Deus". Respondebunt illi: "Equidem prohibuit Deus haec duo, scil. incredulis, 49(51) qui fidem propriam ridiculo et ludibrio habuerunt et omnis gustus eorum fuit uita mundi". Vnde nos hodie non recordamur eorum, sicut ipsi non recordabantur occursus diei suae praesentis nunc, quodque signa nostra, i. collectiones Alcorani, pertinaciter negabant". 50(52) Iam certe nos exhibuimus eis Librum, quem distincte declarauimus secundum requisitum scientiae esse ducem rectae uitae cum misericordia associatum pro illis, qui uere credunt. 51(53) Num aliud expectare possunt, quam executionem ipsius? Die adueniete suo, manifestabitur, i. complebuntur promissa et comminata in eo. Tunc dicent illi, qui illius obliuiscebantur, i. fingebant non se curare de illo: "Verum est quod uenerunt ad nos nuntii Domini nostri cum ueritate, nempe haec nobis annuntiantes. Sed numquid erit nobis aduocatus aliquis ex eis, qui interpellet pro nobis? Aut redibimus in mundum, ut operemur aliud, quam quod operati sumus?" Iam certe ipsi perdiderunt animas suas et euanuit ab eis, quod falso sibi promittebant. 43(45)

    5

    10

    15

    20

    25

    3. est autem ... locorum sortem: erit autem inter eos uelamen et altissimum supercilium montis intermedium cum hac superscriptione: "Haec statio est uirorum, quos cognoscent omnes utriusque turmae propriis signis ipsorum" EM. 6. unde primo ... id flagitent: hii ergo uociferabunt ad habitatores paradisi: "Saluete". Qui non ob id intrabunt eam, i. paradisum, quamquam magnopere desiderent EM. 8. deinde, conuersis ... habitatores ignis: conuersis autem obtutibus suis uersus inquilinos EM. 9. coniungas: colloques EM. 10. et insultantes ... gloriabamini!: moxque uocabunt interliminatores uiros, quos nouerunt notis propriis dicentes: "Quid contulit uobis diuitiarum aggregatio et multiplicatio aggregationis uestrae et omnia illa, in quibus extollebamini?" EM. 11. iureiurando affirmabatis: iuramento asserebatis EM. Deus non ... misericordia: nequaquam misericordiam consecuturos EM. 12. intrate in ... contristabimini: ingredimini paradisum, nullus erit uobis timor, nec ulli tristitiae subiacebitis EM. 14. ipsi uero ... paradisi: tunc interpellabunt domestici ignis incolas paradisi EM. facite, quaeso, defluere: effundite, inquiunt EM. 15. respondebunt illi ... uita mundi: qui dicent: "Qui Deus omnino interdixit utrique subsidium praebere, i. habitatoribus paradisi et interliminarium, qui fuerunt et sunt increduli, qui habuerunt legem propriam ridiculo et ludibrio". Sane decepit eos uita huius mundi EM. 18. unde nos hodie non recordamur: ita nos quoque hodie obliuiscimur EM. non recordabantur ... praesentis nunc: obliuioni tradiderunt occursum diei sui praesentis EM. 19. quodque: quodue EM. post Alcorani add. esse uera EM. 20. exhibuimus: attulimus M. Librum: Librum, i. Alcoranum EM. 21. pro: om. EM. 22. expectare possunt ... ipsius: praestolantur, i. increduli, quam explicationem illius M. die adueniente... de illo: die signato, i. iudicii, ueniet clara explicatio eius, in qua dicent illi, qui obliuioni sepelierunt ipsum antehac, i. Iudaei et Christiani EM. 24. quod: iam EM. 25. nempe haec nobis annuntiantes: om. EM. 27. quam: qua B. certe ipsi: om. EM. quod falso sibi promittebant: cui uane innitebantur EM.

    130 TEXTVS SEXTVS

    Profecto Dominus uester est ille Deus, qui creauit caelos et terram spatio sex dierum, post subiit solium. Ipse operit noctem diemque, i. inuicem sibi succedere facit. Ipsum, quod uult, fit cito. Sol quoque, Luna et stellae ultro obediunt mandato illius. An non in potestate eius est creare et praecipere quod uult, qui est superbenedictus Deus, Dominus saeculorum? 53(55) Deprecamini Dominum uestrum supplicatione publica et secreta seu priuata, nempe modo debito, quia ipse non complacet sibi de excedentibus terminum orationis, i. ut inuocetur alius cum eo. 54(56) Igitur nolite deprauare in terra post rectam dispositionem illius, i. ut unus Deus solus adoretur. Sed obsecrate Deum cum timore et affectu boni desiderii, etenim misericordia Dei prope est benefacientibus. 55(57) Item ipse emittit uentos diffundentes se late ante faciem benignitatis suae, i. ante pluuiam, donec paulatim attollant nubem onustam, quam agitando dirigimus in regionem emortuam siccitate, qua mediante facimus descendere aquam et per hoc producimus omnis generis fructus. Simili modo educimus mortuos e sepulcris, ut horum memoriam teneatis. 56(58) Igitur quae regio bona fuerit producit germen suum, i. bonum, iussu Domini sui. Quae autem terra mala est non profert nisi malum insipidum. Hoc modo declaramus signa nostra illis, qui se exhibent gratos. 57(59) Certe nos iam misimus Noe ad gentem suam. Qui dixit: "O plebs mea! Adorate Deum. 58(60) Quid uobis cum alio deo? Ego sane uereor superuenturum uobis malum magni diei". Tunc dixerunt maiores gentis suae: "Certe nos uidemus te esse in errore manifesto". 59(61) Qui ait: "O popule meus! Non est in me error aliquis, sed quia ego sum nuntius missus a Domino saeculorum. 60(62) Ego expono uobis mandatum Domini mei, et exhortans uos notum facio uobis ex parte Dei id, quod minime scitis. 61(63) Aut fortassis ideo admiramini quod uenit ad uos haec memoriae excitatio a Domino uestro per uirum e medio uestri, ut terrendo erudiat uos, quatenus uos concipiatis timorem Dei, atque ita misericordiam consequamini". 62(64) Ipsi autem uolenter contradixerunt ei. Vnde nos saluauimus eum et eos, qui erant cum eo in arca, illos aut submersimus, qui negabant signa nostra, quia erant coetus caecorum. 63(65) Item misimus ad Aaditas fratrem eorum, Hudam, qui dixit: "O gens mea! Adorate Deum uerum. Quid uobis de deo alio? Illum ergo non timebitis?" 52(54)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    2. solium: trhonum EM ipse operit ... fit cito: disponens, ut nox obumbret diem, hicce rursus repellat. ipsum quod uult fit cito E; sollicitus ualde disponens, ut nox obumbret diem, hicce rursus repellat illam sollicitus ualde M. 3. Sol quoque ... mandato eius: porro Sol etiam et Luna atque stellae coguntur peragere cursum suum ad mandatum ipsius EM. 4. quod uult: om. EM. 5. seu priuata: om. M. nempe modo debito: om. EM. 6. excedentibus: iis, qui excedunt EM. i. ut ... cum eo: om. M. 8. igitur nolite deprauare: et ne detis operam deprauationi EM. i. ut ... adoretur: om. EM. 9. boni: om. M. 10. benefacientibus: illis, qui benefaciunt E; qui benefaciunt M. 11. item ipse emittit: ipse namque est, qui producit EM. 12. donec: ut EM. onustam: om. B. 13. siccitate: om. EM. qua mediante: et per eam EM. et per hoc: qua mediante EM. omnis generis fructus: omne genus fructuum EM. 14. e sepulcris: ex monumentis EM. teneatis: celebretis EM. 15. regio: om. B. i. bonum: om. EM. 16. terra: om. B. malum: fructum, i. agrestem EM. hoc modo ... exhibent gratos: hunc in modum solemus conuertere signa nostra, i. iudicia et mandata Alcorani, genti, quae se exhibet gratam EM. 18. certe nos iam: profecto iam alias nos EM. adorate Deum: colite Deum uerum EM. alio: alieno EM. 19. malum: supplicium EM. 20. nos uidemus te esse: certe quia nos te cernimus EM. 21. ait: dixit EM. 23. mandatum: mandata EM. exhortans uos: exhorto uos et EM. 24. id, quod: quae EM. 25. aut: om. EM. quod: quia EM. haec: om. EM. 26. e medio uestri, ut terrendo: ex uobis ut EM. quatenus uos: uosque EM. 28. uolenter contradixerunt eum: mendacem esse asserebant EM. unde nos: nos uero EM. et eos, qui erant cum eo: cum illis, qui erant in societate ipsius EM. 29. post nostra add. esse uera EM. 30. Aaditas: Aad M. 31. uerum: om. B. uobis: ad uos EM. post alio add. quam ipso EM. illum ergo non timebitis?: sicne Deum non timetis? EM.

    TEXTVS SEXTVS 131

    Dixerunt ergo proceres, qui increduli fuerunt, de populo suo: "Nos certe te deprehendimus mentem captam, insanam, recteque reputauimus quendam mendacem". 65(67) Qui ait: "O gens mea! Non reperitur in me insania, sed ego sum nuntius missus a Domino saeculorum 66(68) exponens uobis mandatum Domini mei sumque uobis monitor fidelis. 67(69) Vtquid admiramini quia uenit uobis hoc monimentum a Domino uestro per uirum ex genere uestro, qui uos corripiat, nempe de caecitate uestra, et ut horum memoriam agatis, quod uos constituit successores esse posteritatis, Noe. Insuper auxit uos in statura esse praestantiores. Igitur memores estote amicorum Dei priorum, ut bene sit uobis. 68(70) Qui dixerunt: "Ideo ne uenisti ad nos, ut colamus Deum unum solum, et derelinquamus eos, quos coluerunt patres nostri? Fac ergo, ut ueniat super nos quidpiam ex eis, quibus nos terres, si tu es unus ex eis, qui ueritatem annuntiant". 69(71) Qui ait: "Iam certe prope est, ut cadat super uos a Domino uestro indignatio ualida et ira exterminans. Num contendere uultis mecum de nominibus, quae imposuistis, nempe diis uestris, uos et patres uestri, quae desursum non misit Deus aliqua auctoritate signata? Nunc ergo sustinete patientes, quia et ego uobiscum unus ero ex illis, qui sustinuerunt et sustinentes sunt, i. prophetae". 70(72) Nos ergo liberauimus eum et illos, qui cum eo erant, per misericordiam nostram. Excidimus autem reliquias eorum, qui contradicebant signis nostris, et credere noluerant. 71(73) Item nos misimus ad Tsamuditas fratrem ipsorum, Ssalehh. Qui dixit: "O popule meus! Adorate Deum, quid uobis de deo alio praeter eum? Iam certe uenit uobis clara demonstratio a Domino uestro, nempe ueritatis meae missionis, haec nimirum camela Dei, quae data est uobis in signum confirmationis. Dimittite eam, comedat in terra, quae est Dei et ne inferatis ei aliquod malum, ut apprehendat uos supplicium dirissimum. 72(74) Memores estote quod cum constituerit uos Dominus uester successores familae Aad, fecitque uos habitare in terra hac, ut sumeretis uobis habitanda plana loca et aedificare aedificia alta lapidea et excidere domos in montibus. Igitur mementote gratiae Dei et nolite prauum quid agere in terra corrumpentes". 73(75) Tunc dixerunt maiores populi superbe de se ipsis sapientes ad eos, qui de populo suo sponte se submiserunt ei, qui crediderat, i. unus ex praecipuis eorum: "Num nostis certo Ssalehh missum esse a Domino suo?" Responderunt: "Vtique nos totum quod missum est per ipsum uere credimus". 64(66)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. dixerunt ergo ... de populo suo: tunc dixerunt proceres eorum, qui fidei aduersantur, i. ueritatem impugnant E; tunc dixerunt praesides eorum, qui fidei aduersantur, i. ueritatem impugnant M. nos certe ... mendacem: reuera nos te cernimus in solido errore uersari, recteque te reputamus mendacem M. 2. quendam: om. E. 3. non reperitur in me insania: non dominatur mei stoliditas EM. sed ego: sed quia ego EM. 5. exponens uobis: ego sum qui defero ad uos EM. mandatum: legationem multiplicem M. monitor: exhortator M. 7. de caecitate uestra: om. M. 9. priorum: om. EM. 11. ueniat super nos: eueniat nobis EM. 12. qui: tunc EM. a Domino uestro: ex parte Domini uestri EM. 15. misit: preacipit EM. 16. patientes: patienter EM. quia: om. EM. 17. i. prophetae: om. EM. 18. ergo: uero EM. et illos: nec non et illos EM. 19. credere noluerant: non credebant EM. 20. item nos misimus ad Tsamuditas: similiter ad familiam Tsamud EM. popule meus: gens mea EM. 21. Deum: uerum Deum EM. praeter eum: ab eo EM. iam certe uenit: nimirum: dicata: EM. nunc se repraesentat EM. 22. nempe ueritatis mei missionis: om. EM. quae data est: data EM. 23. confirmationis: portentosum M. dimittite eam, comedat: uos ergo sinite illa uesci in terra EM. 24. ut: et EM. 25. Dominus uester: om. EM. 26. uos: om. B. ut sumeretis ... in montibus: dicent: assumite uobis quoduis in aedificationem aedificia sublimia, deinde elaborate montes in habitationes M. 27. igitur mementote ... terra corrumpentes: memores quae sitis tantae prouidentiae Dei, et ne agatis prauum quidquam corrumpentes EM. 29. maiores populi: proceres EM. ipsis: om. B. de populo suo: om. EM. 30. se submiserunt: dimiserunt EM. i. unus ex praecipuis eorum: ex ipsis EM. 32. uere: submisse EM.

    132 TEXTVS SEXTVS

    Quibus illi arroganter dixerunt: "Nos certe id, quod uos creditis, contraria fide reprobamus". 75(77) Tunc subneruauerunt camelam illam et proterui recesserunt a mandato Domini sui. Insuper dixerunt ad Ssalehh: "Fac nunc eueniat nobis aliquid eorum, quibus nos terres, si tu es unus ex ueris nuntiis missis a Deo". 76(78) Statimque arripuit eos tremor festinanterque confugerunt in domos suas cadentes mortui 77(79) conuersusque ab eis Ssalehh ait: "O popule meus! Ego quidem attuli uobis nuntium Domini mei et salutaria monita dedi uobis, uos autem nequaquam diligitis monitores tales". 78(80) Loth quoque misimus. Qui cum diceret populo suo: "Vos ne perpetrabitis hoc scelus nefandum, in quo non praecessit uos ullus cunctis retro saeculis, 79(81) etenim uos exercetis actum libidinis in uiros ommittentes mulieres, immo uos estis homines excedentes omnes limites turpitudinis". 80(82) Et non habentes quid responderent dixerunt: "Eiicite eos de oppido uestro, quia ipsi sunt homines munditiam sectantes". 81(83) Itaque et hunc saluauimus nos cum domesticis suis, excepta uxore ipsius, quae erat una de reliquis. 82(84) Nos autem misimus super eos pluuiam singularem lapidum ignitorum. Considera nunc qualis extitit exitus illorum peccatorum. 83(85) Etiam ad Madianitas missimus fratrem ipsorum, Scioaib. Qui dixit eis: "O popule meus! Adorate Deum. Quid uobis de deo alio praeter ipsum? Iam equidem uenit uobis euidens testimonium a Domino uestro. Quapropter satisfacite pacto in mensura et pondere et nolite defraudare homines in rebus suis, neque date operam deprauationi in terra post rectam institutionem illius, hoc cedet uobis in bonum, si fueritis fideles. 84(86) Neue subsistatis in qualibet uia, quae se offert uobis, et recedere faciatis a recta uia Dei eos, qui credunt in eum, ne quaeratis igitur uos illam facere distortam. Mementote autem quod, cum essetis uos numero pauci, multiplicauit uos, et considerate qualis fuit finis eorum, qui alios deprauabant. 85(87) Tametsi sint aliqui ex uobis, qui credant id, cum quo missus sum ego, attamen sunt etiam nonnulli alii, qui nullo modo credunt illud. Vos autem patienter sustinete, donec iudicium faciat Deus, quoniam ipse est optimus iudex". 86(88) Tunc dixerunt maiores tyranni, qui rebellauerunt ex populo suo: "Nos certe expellemus te, o Scioaib!, cum omnibus, qui credunt tecum, de ciuitate nostra, aut omnino redeatis ad religionem nostram, postquam Deus liberauit nos ex ea. 87(89) Igitur nequaquam fiet istud, ut redeamus ad illam, nisi aliud ordinauerit uoluntate sua Deus, qui est Dominus noster. Nam Dominus noster comprehendit omnia scientia clara. Super Dominum nostrum iactamus curam nostram. Dominus noster, tua sententia patefac 74(76)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    3. proterui: proterue EM. 4. dixerunt: dicebant EM. 6. confugerunt: se contulerunt EM. cadentes mortui: corruentes super pectora sua mortui sunt E; corruentes super pectora sua semimortui M. 7. conuersusque ... popule meus: ipse Ssalehh auersus ab eis ait: "O gens mea! 8. uobis: om. EM. 9. populo suo: ad populum suum EM. uos ne: num uos EM. 11. ommittentes mulieres: pro mulieribus M. 12. turpitudinis: uitiorum M. 13. et non ... dixerunt: et non habebant quid responderent plebs sua, nisi, ut dicerent EM. quia: quoniam EM. 15. una: om. EM. 17. singularem: particularem EM. lapidum ignitorum: om. M. 18. illorum peccatorum: inique agentium EM. 19. Madianitas: Madiam EM. eis, o popule meus!: o gens mea! EM. 20. Deum: Deum uerum EM. uobis: ad uos EM. de deo alio: de diis aliis M. equidem uenit uobis: iam olim coram exhibitum fuit M. 21. satisfacite: studete satisfacere EM. 22. date: detis EM. deprauationi: corruptae deprauationi EM. 23. fideles: uere credentes EM. 24. recedere faciatis a recta: recedeatis a EM. 25. eos, qui credunt in eum: ei, qui credit in illum EM. 26. quod: om. EM. considerate: attendite EM. 28. ego: om. EM. 29. illud: om. EM. 30. post Deus add. inter nos EM. 33. postquam Deus ... ex illa: om. EM. 34. igitur: om. EM. aliud: secus M. uoluntate sua: om. M. 35. qui est: om. M. 36. Dominum nostrum: Deum EM. post nostram add. supple dixit Scioabit M.

    TEXTVS SEXTVS 133

    5

    10

    hanc controuersiam inter nos et gentem nostram cum ueritate. Tu enim optimus decisor causarum es". 88(90) Tunc dixerunt optimates, qui fidei aduersantur, de populo ipsius: "Etiamsi uos sequamini Scioaib, adhuc tamen perditioni obnoxii estis". 89(91) Quod arripuit eos timor horribilis, et cito properantes in domos suas ceciderunt mortui. 90(92) Illi contradicebant Scioaibo. Factumque est ut non essent securi in eis, contradictore Scioaibi, sed expositi perditioni. 91(93) Ipse uero conuersus ab eis dixit: "O popule meus! Iam sane ego exposui uobis legationem Domini mei et salutaria monita dedi uobis: quid ergo fieri potest, ut dolore mouear super populum incredulum?" Textus IV. Quidem nos non misimus in aliquod oppidum, i. ex iam enumeratis, quempiam prophetarum, nisi quod uellemus nos inducere super habitatores illius certum malum et damnum notabile, quatenus redderentur supplices deprecatores, 93(95) nosque commutaremus malum in bonum ipsique abundarent. Ipsi uero dixerunt: "Iam olim quoque apprehenderunt patres nostros talia incommoda et commoda. Ideo etiam nos tulimus eos e medio de repente, nec ipsi hoc considerauerunt". 94(96) Et quidem habitatores illarum ciuitatum crediderunt, nempe paedicationi prophetarum ad se missorum, utique et nos aperuimus super eos benedictiones de caelo, i. missimus pluuias, et de terra, nempe produximus abundantes fructus. Verumque ipsi potius contradicunt eis, ideo apprehendit eos, quod sibi lucrabantur. 95(97) Numquid credebant habitatores ciuitatum illarum, quibus superuenit castigamen nostrum noctu, ipsis dormientibus? 96(98) Aut ciues illarum urbium credebantne, quos apprehendit supplicium rigorosum nostrum claro die, ipsis lusu detentis? 97(99) Num credunt aliqui artem Dei in puniendo? Nulli certe nisi illi, qui actu sustinent exitium extremum. 98(100) Aut certe non est perspicuum hoc totum illis, qui haereditate possident hanc terram, i. Maekkenses, post legitimos possessores illius. Profecto si nos uellemus ipso facto nunc eis idem inferremus ob culpas suas, nos autem obduramus corda ipsorum, propterea modo audire nolunt. 99(101) Illis ciuitatibus, quarum tibi hic quaedam notatu digna referimus, utique uenerunt nuntii sui cum signis manifestis et non erant tales, ut crederent eo quod et antecessores ipsorum contradixerant eis. Eodem modo etiam obdurat corda istorum incredulorum, i. Maekkensium. 92(94)

    15

    20

    25

    30

    1. decisor causarum: discretor M. 3. aduersantur: aduersabantur EM. 5. timor horribilis: tremor EM. ceciderunt mortui: semimortui cadentes EM. illi: illi, qui EM. 6. factumque est ut non essent: nec erant EM. contradictore Scioaibi: contradicentes Scioaib EM. expositi: expositi erant EM. 8. ipse uero conuersus: tunc Scioaib auersus EM. o popule meus!: o, gens mea! EM. 14. deprecatores nosque: deprecantes nosque post EM. 16. talia: multa EM. 19. benedictiones de ... abundantes fructus: caelum et terram ubertate magna EM. 20. uerum ipsi se lucrabantur: sed quoniam ipsi semper se monstrauerunt contradictores illis nos quoque pessumdedimus eos secundum meritum ipsorum EM. 22. habitatores ciuitatum ... quibus superuenit: illae ciuitates, i. Sodoma et Gomorra, quod eueniret illis EM. 23. noctu, ipsis durmientibus?: intempesta nocte, dum ipsi somno dediti essent? EM. 24. aut ciues ... ludo detentis?: aut fortassis crediderunt aliae ciuitates, i. tempore Noe, Hud, Ssalehh et Scioaib, quod ueniret illis promissum malum a nobis die clara, quando ipsi ludibus occupati erant? EM. 26. num credunt ... in puniendo?: num etiam ipsi credebant illam astutiam Dei? EM. nulli certe ... extremum: profecto artem Dei nemo credit, nisi illi, qui actu exitium sustinent. EM. 28. certe: nonne EM. possident: possederunt EM. 29. legitimos possessores illius: habitatores illius, iam commemoratos EM. profecto: sane EM. ipso facto: om. EM. 30. obduramus: obdurabimus EM. propterea modo audire nolunt: ne audiant EM. 31. utique: iam certe EM. 32. sui: ipsorum particulares, i. ex iismet EM. et non ... contradixerant eis: quibus nequaquam fidem adhibebant, eo quod etiam eis contradicebant antehac, i. antecessores ipsorum EM. 33. etiam obdurat: nunc obdurat Deus EM.

    134 TEXTVS SEXTVS

    Non enim illos reperimus maiori ex parte seruantes pactum, sed inuenimus plures eorum transgressores, corruptores. 101(103) Deinde misimus post illos, i. supra relatos, Moysen misimus cum signis nostris portentosis ad Pharaonem et principes eius, qui calumnia uiolenta reiiciebant ea. Verum considera tu qualis fuit finis illorum corruptorum. 102(104) Dixit ergo Moyses: "O Pharao! Ego sane sum nuntius missus a Domino saeculorum. 103(105) Mei muneris est nihil loqui de Deo, nisi quod uerum est. Ego sane ueni ad uos cum clara demonstratione a Domino uestro. Tu ergo dimitte mecum filios Israel". -(106) Qui dixit: "Si tu uenisti cum aliquo signo, produc illud, si tu es unus ex illis qui uera loquuntur". 104(107) Tunc ille proiecit uirgam suam, quae mox in draconem uersa apparuit. 105(108) Item extraxit manum suam et ecce candida apparuit aspicientibus. 106(109) Tunc dixerunt principes de populo Pharaonis: "Equidem hic est magus ualde expertus, 107(110) ipse uult eiicere uos de terra uestra. Quod consilium datis?" 108(111) Qui dixerunt ad Pharaonem: "Detine eum cum fratre suo et mitte in omnes ciuitates, 109(112) qui congregent et adducant ad te omnem magum sapientem". 110(113) Venerunt itaque multi magi ad Pharaonem et dixerunt: "Num dabitur nobis aliquod praemium, si uictores euaserimus?" 111(114) Dixit Pharao: "Vtique, nam uos familiares mei intimi estis". 112(115) Tunc dixerunt: "O Moyses, uel tu prior proiice, scil uirgam tuam, uel nos nostras proiiciemus?" 113(116) Qui respondit: "Proiicite uos primi, quia uos plures estis". Qui ueneficiis pertrinxerunt oculos hominum uolentes terrere eos, produxerunt incantationem uehementem. 114(117) Nos autem secreto intus loquentes Moysi, praecipimus ei: "Tu quoque nunc proice uirgam tuam". Quae illico arripuit ac deuorauit eas, quas illi falso confinxerant. 115(118) Atque ita apparuit ueritas stabilis et euanuit falsum opus illorum. 116(119) Victique itaque ibidem conuersi sunt in paruulos, i. despecti remanserunt Pharao et omnis populus eius. 117(120) Ipsi uero magi prostrati adorauerunt 118(121) dicentes: "Nos credimus in Dominum omnium saeculorum, 119(122) Dominum, inquam, Moysis et Aaronis". 120(123) Dixit Pharao: "Siccine creditis in eum ante obtentam licentiam? Sane nunc apparet fraus, quam composuistis, nempe cum Moyse, contra hanc urbem, ut eiiciatis ex ea ciues ipsius. Iam nunc scietis quid faciam uobis: 100(102)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. non enim: quoniam non E; quoniam nos M. seruantes pactum: transgressores EM. sed inuenimus: inuenimus, inquam EM. 3. supra relatos: i. quos paulo ante retulimus EM. misimus: om. EM. Moysen: Moysen armatum: EM. 4. portentosis: om. M. calumnia uiolenta reiiciebant: cum calumnia uiolenta reiiciebant E; ex superbia despiciebant M. 6. dixit ergo: ait uero EM. 7. loqui de Deo: in medium proferre EM. 8. clara: manifesta: EM. 9. unus: om. EM. 11. tunc ille: qui statim EM. 12. apparuit: uidebatur EM. 13. de populo: populi EM. magus: incantator EM. 17. dabitur: dabis EM. 19. dixit Pharao: qui respondit EM. 20. proiice: proiicias EM. uel nos nostras proiiciemus: uel certe nos proiiciemus, i. uirgas nostras EM. 22. respondit: dixit EM. quia uos plures estis: om. EM. 23. uolentes: < > M. 24. nos autem secreto: tunc EM. nunc: om: EM. 25. eas, quas: quae EM. 26. atque ita: tunc EM. falsum: om. EM. 27. uictique ... populus eius: uictique ibidem atque conuersi in paruulos, i. despecti remanserunt E; tunc euiluerunt omnino, scil. Pharao cum toto populo suo M. 29. ipsi uero ... adorauerunt dicentes: porro incantatores illico postrauerunt se adorantesque dixerunt EM. 32. dixit: quibus dixit EM. nunc apparet: haec est EM. 33. nempe cum ... hanc urbem: et seminastis in hac ciuitate M. urbem: ciuitatem E. ciues ipsius: incolas illius EM. 34. faciam uobis: feceritis M.

    TEXTVS SEXTVS 135

    curabo abscindere manus uestras et pedes uestros ex obliquo, i. manus dextras et pedes sinistros uel e inuerso. Postea agam uos in crucem uniueresos". 122(125) Qui dixerunt: "Nos equidem semper ad Dominum nostrum nos conuertemus. 123(126) Tu uero cur quaeris uindictam sumere de nobis, nisi quia credimus signis Domini nostri? Quae postquam praesentata sunt nobis, effusa est super nos patientia, ipseque suscipiet nos in morte Moslemanos, i. sinceros et puros in sua fide". 124(127) Dixerunt autem principes de populo Pharaonis: "Ergo ne permittes Moysi cum populo suo, ut procedant corrumpendo in terra. Ipsi certe disperdent te cum diis tuis". Qui dixit: "Iam nunc incipiemus interficere natos ipsorum et prostituemus honorem mulierum eorum, quia nos super eos dominium habemus". 125(128) Tunc ait Moyses ad populum suum: "Implorate opem a Deo, et patienter sustinete, quia haec terra est Dei, facitque haereditate possidere eam quem ipse uult de seruis suis. Finis, nempe istius promissionis, reseruatus est pro timentibus Deum". Ipsi dixerunt: "Sustinuimus mala anteaquam tu uenires et 126(129) postquam uenisti ad nos, nimirum augentur nobis". Dixitque Moyses: "Forsitan Dominus uester iam nunc incipiet delere inimicum, i. Pharaonem cum populo suo, et constituere uos successores in hac terra, ut uideat qualiter geretis in ea. 127(130) Certe iam alias quoque castigauimus Pharaonem cum domo sua annis penuriosis et defectu fructuum, ut eorum memoria erudiantur. 128(131) Vnde quando euenit eis aliquid boni aiunt: "Hoc est pro nobis". Quando autem superuenit ipsis aliquod malum, hoc augurium sit pro Moyse et qui cum illo sunt. Verum augurium ipsorum malum bonumue sit reconditum est apud Deum, quod plures eorum minime considerant seu sentiunt. 129(132) Idcirco ipsi dixerunt ei: "Quodcumque signum produxeritis, nos illud pro incantatione seu arte magica habituri, et nequaquam tibi credemus". 130(133) Quamobrem nos misimus super eos imbrem uehementem, locustas, ciniphes, ranas et sanguinem, quae erant signa sibi inuicem succedentia. Ipsi autem in maiorem superbiam elati facti sunt populus nequitiae scelestis. 131(134) At postquam superuenit illis supplicium irae de caelis, tunc dixerunt: "O Moyses! Deprecare pro nobis Dominum tuum propter foedus apud te repositum. Etenim si abstuleris a nobis plagam istam grauissimam, nos certe credemus tibi ac dimittemus tecum filios Israel". - (135) Factumque est cum amouissemus plagam illam nosque ad ultimum terminum ipsorum, quem attingere debebant, i. submersionem in mari, en ipsi perdurarunt in obstinatione sua, 132(136) propter quod et nos uindictam sumpsimus de illis submergentes eos in profundo, eo quod ipsi asserebant esse mendacia signa nostra, eaque minime curabant. 121(124)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    1. curabo abscindere: ego abscindam M 3. nos conuertemus: conuertemur M. 5. praesentata sunt nobis: peruenerunt ad nos, i. praesentata sunt nobis EM. 6. et puros in sua fide: in fide recta EM. 7. autem principes de populo Pharaonis: uero maiores populi ad Pharaonem EM. 8. ipsi certe: qui utique EM. 9. incipiemus interficere natos: interficiemus filios EM. prostituemus honorem mulierum: deshonestabimus mulieres M. quia: quoniam EM. 13. finis ... timentibus Deum: talis enim exitus esse solet timentium Deum M. 14. sustinuimus mala: iam nos alias subiecti sumus his malis EM. post uenires add. ad nos EM. 15. nimirum augentur nobis: rursus cogimur subiacere iis M. dixitque: quibus ait EM. forsitan: fortassis EM. 16. inimicum, i. Pharaonem, cum populo suo: inimicos uestros EM. et constituere: uultque constituere EM. 18. castigauimus Pharaonem cum domo sua: apprehendimus domum Pharaonis EM. 20. hoc est pro nobis: haec sors nostra est EM. quando autem ... sit: superueniente aliquo malo, augurium esse affirmant EM. 22. bonumue sit: om. M. 23. seu sentiunt: om. EM. 24. ei: om. EM. quodcumque: qualecumque EM. produxeritis: tu exhibueris nobis EM. 25. seu arte magica: om. EM. 27. erant: sunt EM. inuicem: om. EM. 29. irae de caelis: e caelo dirum ualde EM. 30. deprecare: ora EM. 31. grauissimam: om. M. 32. factumque est cum amouissemus: cumque remouissemus ab eis EM. 33. obstinatione: deprauatione M. 35. minime curabant: pro nihilo habebant. EM.

    136 TEXTVS SEXTVS

    Deinde nos dedimus in haereditate populo terram eorum illis, qui imbecillitate presi ipsis subiacebant ab Oriente et Occidente, quam repleuimus benedictionibus. Tunc completum est uerbum Domini tui in bonum filiis Israel, eo quod patientiam habuerint. Nosque demoliti sumus uniuersa, quae fecerat Pharao cum populo suo, neque plantauerant de uitibus. 134(138) Deinde traduximus filios Israel per mare. Qui inciderunt in quandam gentem, qui toti erant dediti cultui idolorum, dixeruntque: "O Moyses! Fac nobis aliquem deum, sicut isti habent". Qui dixit: "Vos certe estis populus ualde ignorans. 135(139) Nescitis quod isti in proximo exterminandi ac destruendi sunt cum iisdem, nempe idolis, in quibus confidunt, totumque euanescet quod fecerunt?" 136(140) Dixit: "Num alium deum exquiram praeter eum, qui uos gratia cummulauit super omnia saecula? 137(141) Recordemini quando nos liberauimus uos de domo Pharaonis, qui uenales nos exponebant pessime tractantes filios uestros occidebant et humiliabant mulieres uestras, in quo utique sustinuistis tribulationem magnam a Domino uestro. 138(142) Recordare tu, o Mohhammaed, quando nos, conuentione facta cum Moyse, asignauimus triginta noctes, nempe ieiunii. Quos cum compleuissemus, decem diebus additis, expletum est praefixum tempus Domini tui quadraginta noctium. Dixitque Moyses fratri suo Aaroni: "Esto praeses loco mei in populo meo. Cura ergo, ut bene agas, supple officium tuum, et ne sequaris semitam deprauatorum". 139(143) Adueniente itaque Moysi termino a nobis praefixo, locutus est ad eum Dominus suus, cui is dixit: "Domine, sine uideam te". Dixit Deus: "Nequaquam uidebis me". Sed respice montem istum, quoniam soliditatem requirit locus eius, i. uidendi Deum, postea cernes me. Postquam autem manifeste apparuit Dominus in monte, posuit eum comminutum uelut puluerem planum. Tunc corruit Moyses ceu fulmine percussus 140(-) et in se reuersus dixit: "Tu uere gloriosus es absque consorte. Paenitet me praesumptionis meae, et ego sum primus ex illis, qui credunt, quod scil. uideri nequeas in praesenti uita". 141(144) Dixit Deus: "O Moyses! Ego sane elegi te super omnes homines hac missione mea et affatu meo. Accipe itaque quod ego do tibi, et esto unus ex illis, qui gratos se exhibent". 142(145) Scripsimus enim illis in tabulis uniuersa, quae sunt necessaria ad instructionem et iudiciorum declarationem pro omni re. Sume ergo illas, i. tabulas, cum uirtute, i. plenipotentia, et praecipe populo tuo, ut apprehendant quae meliora sunt in eis. Nunc 133(137)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. eorum: hanc EM. illis: illi EM. 2. et Occcidente: usque ad Occidentem EM. quam repleuimus benedictionibus: posuimusque in ea benedictionem EM. completum: confirmatum EM. 3. habuerint: conseruauerint EM. demoliti sumus: aboleuimus EM. 4. fecerat: operatus fuerat EM. 5. qui toti dediti erant: quae tota dedita erat EM. 6. dixeruntque: tunc dixerunt EM. 8. ac destruendi: om. EM. nempe idolis: om. EM. 9. in quibus confidunt: quibus innituntur EM. euanescet: ad nihilum redigetur EM. 10. dixit: om. EM. num alium ... saecula?: num alium praeter Deum uerum uobis exquiram, qui uos gratia cumulauit super omnia saecula? E; num alium praeter Deum uerum uobis exquiram, qui uos praetulit hominibus omnium saeculorum? M. 12. qui uenales ... mulieres uestras: qui uos uenales exponebant, pessime tractabant interimentes filios uestros, prostituentes honorem mulierum uestrarum E; qui uos pessime tractabant interimentes filios uestros, prostituentes honorem mulierum uestrarum M. 14. tribulationem: permissam tribulationem EM. 15. recordare: memento EM. quando: quod EM. asignauimus: asignauimus illi EM. 16. nempe ieiunii: om. EM. aliis: diebus EM. 17. fratri suo, Aaroni: ad fratrem suum Aaron EM. 20. adueniente itaque Moysi: completo itaque EM. 21. sine uideam te: ostende te mihi, ut uideam te E; ostende te mihi, ut uideant te M. dixit Deus nequaquam: qui dixit non EM. sed respice montem istum, quoniam soliditatem requirit locus eius, i. uidendi Deum, postea cernes me: om. B. 23. manifeste apparuit: manifestauit EM. posuit eum ... puluerem planum: posuit illum comminutum planum uelut puluerem terrae E; posuit illum planum ad instar arenae aequatae M. 24. corruit: cecidit exanimis EM. 25. et in se reuersus: tunc rediens in se EM. 26. post meae add. i. ut uiderem te EM. et ego sum: factus EM. ex illis: eorum EM. credunt: nunc credituri sunt M. 27. sane: om. EM. hac missione ... affatu meo: pro meo inter nuntio et interlocutore M. 28. post tibi add. i. Legem EM. unus ex illis ... exhibent: gratus EM. 29. enim illis: ei EM. 30. iudiciorum declarationem pro omni re: discretionem cuiuscumque rei, i. bonum a malo, falsum a uero M. i. tabulas: om. EM. 31. apprehendant: sumant et apprehendant M. nunc: cito EM.

    TEXTVS SEXTVS 137

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    ostendam uobis habitationem corruptorum, hoc est, paulo ante commemoratorum, per quorum terram transibunt. Alii dicunt de Aegyptiis intelligi, quorum agros possessuri erant. 143(146) Praesto auertam eos, i. animos eorum, a signis meis, qui superbiunt in terra hac contra omnem ueritatem, i. qui ex superbia contemnunt mandata mea, nec illa audire et considerare dignantur, ut, etiamsi uiderent omnia signa portentosa, non eis crederent. Et quamuis oculis cernerent uiam disciplinae, minime susciperent eam prosequendo semita recta. 144(-) Hoc totum, quia contradixerunt signis nostris nihili ea pendentes. 145(147) Illi ergo, qui non credunt signis nostris neque aduentum ultimi finis, i. diei iudicii, perdunt omnium operum suorum meritum, licet bonorum. Num aliam mercedem recipient quam quod operati sunt. 146(148) Porro populus Moysis post hoc fecerunt sibi de torquibus aureis uitulum corpus habentem et mugitum edentem. Sed numquid non uidebant clare quod non loqueretur eis neque doceret eis uiam rectam? 147(-) Susceperunt tamen eum, scil. pro Deo, et facti sunt errantes iniqui transgressores. 148(149) Postquam autem cecidit in manus ipsorum, i. cognouerunt quod fecerant, complicauerunt manus suas supra caput, uidentes se errasse dixerunt: "Nisi propitius fuerit nostri Dominus noster demiseritque nobis hanc noxam, certo certius nos erimus de numero perditorum". 149(150) Reuersus autem Moyses ad populum suum iratus ualde cum magna displicentia ait, scil. ad Aaron et Sameri: "Quam malas uices pro me gessistis post meum discessum! Siccine tam cito destruistis mandatum Domini uestri?" Proiectisque tabulis arripuit per caput fratrem suum, alii per capillos et alii per barbam, attraxit eum ad se. Qui dixit ei: "O fili matris meae! Ista turba populi coegerunt me et fere occiderunt. Ne igitur haec contumelia afficiens me laetificet hos inimicos meos, neque reputes me cum iniquis transgressoribus". 150(151) Tunc ait Moyses: "Domine mi, parce mihi et fratri meo et recipe nos in misericordiam tuam, quoniam tu super omnes piissimus Miserator es". 151(152) Porro illos, qui fecerunt sibi uitulum apprehendit ira magna per immissionem malam a Domino suo, cum despectu et confusione in praesenti uita. Sic enim remunerare solemus contradictores prophetarum. 152(153) Illis autem, qui fuerint operati mala, postea conuertuntur ad paenitentiam et credunt Dominus utique tuus postea erit propitius et clemens. 153(154) Igitur postquam sedasset Moyses iram illam in se, resumpsit tabulas, in quarum transcrpito repertum fuit: "Hic est uiae dux et pietas, seu misericordia promissa, illis, qui cum timore proni Domino suo se submittunt". 154(155) Elegit autem Moyses in gratiam populi sui septuaginta uiros ad tempus praescriptum ei a nobis. Quos cum apprehendisset tremor, dixit, scil. Moyses: "Domine, si tu uolebas, 1. paulo ante ... possessuri erant: Aegyptiorum in mari rubro et post in inferno M. 2. alii dicunt ... possessuri erant: om. E. 3. auertam ... animos eorum: auertam animos E; nunc, inquam, separabo M. qui: illos, qui EM. 5. omnia signa portentosa, non: uniuersa signa prodigiosa, nequaquam EM. crederent: credent EM. 6. prosequendo: pro EM. 7. hoc totum ... pendentes: ratio est, quia contradicunt signis nostris eaque nihili pendunt EM. 8. non credunt signis nostris: contemnunt signa nostra EM. neque aduentum: nec non et occursum EM. i. diei iudicii: hi, inquam EM. 10. quod: quod ipsi EM. 11. aureis: om. EM. 14. scil. pro Deo: i. in Deum EM. errantes: om. EM. 15. post cecidit add. notitia peccati sui EM. cognouerunt quod ... supra caput: om. EM. 16. uidentes: uideruntque EM. nisi propitius ... Dominus noster: profecto nisi misereatur nostri EM. 19. ualde: uehementer EM. 22. alii per capillos et: i. per capillos EM. ei: om. EM. 23. ista turba ... occiderunt: hic populus despexit me fereque interfecit EM. haec contumelia ... reputes me: hac exprobatione laetifices hos inimicos neue me reputes EM. 27. sibi: om. EM. apprehendit ira magna: apprehendimus ira EM. 30. fuerint: sunt EM. postea conuertuntur: si redeunt EM. 32. igitur: om. EM. in se, resumpsit: in se accepit E; accepit M. in quarum ... promissa illis: in quarum transipto repertum fuit. Hic est rectae uiae ductus et misericordia, supple promissa illis E; in quibus scriptum remanserat rectae uiae ductus et misericordia, supple promissa illis M. 34. suo: om. B. 36. quos: illos EM. si tu ... associarent me: si tu uoluisses, perdidisses eos antea et me quoque EM.

    138 TEXTVS SEXTVS

    5

    10

    15

    poteras eos perdere ante me, i. antequam associarent me. Num perdes nos pro eo quod operati sunt insipientes isti ex nobis, i. qui fecerunt et adorauerunt uitulum? Haec facta sane non sunt nisi tentatio tua, per quam inducis in errorem quem tu uis, et reducis in uiam rectam eum, quem tibi placuerit, tu enim protector noster es. Igitur parce nobis et esto propitius, quoniam tu optimus ueniae largitor es. 155(156) Praecipe quod bonum sit pro nobis in hac uita et in altera, quia conuersio nostra ad te dirigitur. Dixit Deus: "Castigatio mea tangat illum quem uoluero, misericordia autem mea abundat super omnia. Hanc ergo exequar super eos, qui timorem Dei conseruant et faciunt eleemosinam creduntque signis nostris. 156(157) Hi sunt qui sequuntur istum nuntium idiotam litteris expertem, quem reperiunt scriptum in Turat et Euangelio, qui commendat eis bona opera sectanda et praua fugienda, licitos facit bonos cibos et prohibet malos ipsis, deponitque onus graue et uincula ferrea, quae imposita sunt eis. Illi quidem, qui credunt ei, et magni faciunt illum atque opem ferunt ipsi, sequuntur etiam lucem, i. Alcoranum, qui desursum missus est cum illo, tales prospere agunt. Textus V. Dic: "O homines! Ego sane sum nuntius Dei, missus ad uos uniuersos, 158(-) cuius ditioni subiacent caeli et terra, praeter quem non est ullus alius deus, nisi ipse solus, qui uiuificat et mortificat. Itaque credite in Deum et nuntium eius, prophetam idiotam litteris expertem. Qui credit in Deum et uerbis illius, credat opportet, i. libris caelitus datis ante Alcoranum, sed non sine Alcorano, ipsumque sequimini, ut rectam ineatis uiam. 159 Sunt quidem aliqui de populo Moysis, gens particularis, qui docent quae recta sunt cum ueritate et iustitiam sequuntur. 160 Nos quippe diuissimus eos in duodecim tribus familias praecipimusque secrete Moysi, quando petiit potum ab eo populus suus, ut percuteret uirga sua petram, ex qua illico exierunt duodecim fontes, per quod sciuit omnis congragatio hominum aquarium suum. Deinde obumbrauimus nubibus extrema caeli operientibus et descendere fecimus super eos manna atque coturnices. Edite, nempe, diximus, de bonis, quae tribuimus uobis in cibum. Qui praeuaricantes non nocuerunt nobis, sed sibi ipsis damno fuerunt. 161 Cumque ipsis dictum fuisset: "Inhabitate hoc oppidum et comedite de bonis illius ubi et quando libet, et dicite: "Deponite peccatum uestrum, i. idolatriam relinquite". Et intrantes portam adorantes dicite: "Dimittuntur uobis peccata uestra". 157(158)

    20

    25

    30

    2. fecerunt: om. EM. 3. tentatio: quaedam tentatio EM. per quam: qua EM. uis: uolueris EM. eum, quem: qui EM. 4. igitur parce ... esto propitius: quamobrem ignosce nobis et miserere nostri EM. 6. sit: est EM. 7. dixit Deus: qui dixit EM. castigatio mea tangat illum, quem uoluero: castigatio mea tangat eum, quem uoluero E; ego poenam inflingam cui uoluero M. 8. abundat super omnia: extenditur super omnes M. ergo exequar: praesto terminabo, i. exequar M. conseruant: seruant EM. 10. hi sunt: super illos, inquam M. idiotam, litteris: prophetam, litterarum M. scriptum: scriptum apud se EM. 12. et prohibet malos ipsis: et uetat malos EM. deponitque: deponitque ab eis EM. onus: onus legis M. post ferrea add. praecepta legalia M. 13. illi quidem ... etiam lucem: item super illos, qui credunt cum illo, et magnificant illum atque adiuuant et sequuntur lucem EM. 14. missus est: datus uenit M. 17. caeli et terra: omnes caeli et tota terra EM. alius: om. EM. 18. idiotam: om. EM. 21. quidem aliqui: profecto quidam EM. 22. et iustitiam sequuntur: per quam etiam iustitiam administrant et iuste iudicant EM. 23. nos quippe: etenim EM. tribus: tribus particulares EM. secrete: ergo M. 24. quando petiit: cum peteret EM. 25. per quod sciuit: ita ut sciret E; ita < > M. omnis congregatio hominum: unaquaeque congregatio EM. 26. nubibus extrema caeli operientibus: nube EM. 27. coturnices: conturnices EM. edite: om. M. in cibum: ad uescendum EM. qui: qui quidem EM. 28. damno fuerunt: om. EM. 29. ante cumque add. item recordare EM. fuisset: fuit EM. comedite: edite EM. 30. libet, et dicite: libet uobis dicentes EM. deponite ... relinquite: primi submittite uos Deo EM. 31. dimittuntur: remittuntur EM.

    TEXTVS SEXTVS 139

    Nos utique augebimus bonis bene operantes. Verum inepte praeuaricantes mutauerunt quidam ex illis dictum illud in aliud quam quod illis praeceptum fuit. Ideo nos quoque immisimus malum in eos de caelo grauissimum pro eo quod praeuaricantes fecerunt. 163 Interroga tu eos de illo oppido, quod erat in extremo mare. Quando, nempe ciues illius, transibant supra illud in die sabbati, repraesentabant se illis pisces patenter, qui alio die, quo sabbatum non celebrant, minime apparebant ipsis. Hoc modo probamus eos in illis rebus, in quibus facile delinquere solent. 164 Dicebant autem quidam ex eis, nempe illis, qui transgressores reprehendebant: "Cur exhortamini istum populum? Deus uult illos totaliter perdere, aut castigare poena rigorosissima?" Dixerunt exhortatores illi: "Habent locum excusationis ad Dominum uestrum recurrendi, fortassis canebunt in posterum". 165 Quod cum ipsi negligerent nullamque huius memoriam facerent, nos illos liberauimus, qui eos prohibebant exhortantes, ipsos uero transgressores animaduertimus poena grauissima. 166 Pessimum malum, quod pertinaces operati sunt, in quo cum ulterius progrederentur cum superbia ab eo, quod prohibitum erat ipsis, diximus eis: "Estote simiae abiectae nitissime". -(167) Tunc resoluit se Dominus tuus usque in diem iudicii subiicere eos, i. Iudaeos omnes principi tali, qui tractabit eos more bestiarum pessimo flagello, quia Dominus est quidem celer in puniendo, sed tamen etiam in condonando ualde propitius. 167(168) Ideo nos discidimus, i. dispersimus, eos in uniuersam terram. Ex quibus aliqui sunt probi, alii improbi. Post autem tentauimus eos bonis et malis accidentibus, ut conuerterentur a nequitia sua. 168(169) Successeruntque his alii successores, qui haereditate possederant Librum Legis post ipsos coeperuntque attendere magis oblatis praesentibus, quam scil. iudicio, dicentes: "Dimittetur id nobis et, si quid denuo offertur eis, libenter suscipiunt illud. Nonne ipsi obligati sunt pacto legis scriptae super eos, ne asserant de Deo quam quod uerum est, et ut studiose exerceant se in eo cogitentque de uita altera?" Hoc optimum est pro illis, qui in timore uiuunt. Anne hoc uos non consideratis, o Maekkenses? 162

    5

    10

    15

    20

    25

    1. nos utique ... operantes: nos utique augebimus bonis eos, qui bene egerunt E; nostrum est augere in posterum bonis eos, qui bene egerunt M. 2. post illud add. proni submittite uos EM. ideo: om. EM. 3. praeuaricantes fecerunt: praeuaricati sunt mandatum nostrum M. 4. illo: om. EM. quod erat in extremo mare: quod iuxta mare E; iuxta mare M. nempe ciues ... apparebant iis: in die sabbati ambulantibus supra litus, patenter eis se exhibebant pisces, qui aliis diebus non apparebant EM. 8. ex eis, nempe illis: i. habitatores illius oppidi ad eos EM. transgressores: transgredientes sabbatum EM. 9. perdere: delere EM. 10. dixerunt exhortatores ... in posterum: qui dixerunt: "Tempus et locum praetenditis excusationes apud Dominum uestrum, et ut ipsi timorem concipiant de nostra exhortatione" M. 12. quod cum ... facerent: quod cum ipsi alta obliuione sepelirent, nullam memoriam illius facerent E; qui quoniam saepe commendata memoriae alta obliuione sepelibant M. nos illos ... exhortantes: nos illos, qui a malo, quod perpetrabant, eos retrahere conabantur, saluauimus EM. 13. ipsos uero ... grauissima: ipsis uero poenam rigidissimam intulimus EM. 14. pessimum malum ... erat ipsis: eo quod per summum nefas et pernicitatem praeuaricati sunt in peius sibi ipsis. Tandem perseuerantibus illis in sua pertinacia peruersa, a qua dehortabantur M. ulterius: om. E. 15. diximus eis ... abiectae nitissimae: nos diximus: "fiat, sitis simiae, simiae abiectissimae" M. 16. tunc resoluit ... ualde propitius: tunc Dominus tuus determinauit se continuo missurum tales, qui eos praemant dura seruitute sub signato tributo usque in diem iudicii, quam mala paene futura! Etenim Dominus tuus non est paeceps in poenae finalis inflictione, sed propitius pietate abundans M. 19. ideo: deinde EM. nos discidimus, i. dispersimus: dispersimus EM. uniuersam terram: uniuersa terra EM. 20. alii improbi: et alii secus, i. improbi EM. accidentibus: om. EM. a nequitia sua: om. EM. 22. successeruntque ... dicentes: uerumenimuero illi, qui successerunt ipsis in haereditate, acceperant librum, i. Legem post ipsos, magis dediti sunt praesentibus, i. non in legem proferunt iudicia, sed propter munera, et dicunt EM. 24. id: id utique EM. quid: quid simile EM. libenter suscipiunt: prompte recipiunt EM. pacto legis ... Deo quam: seruare pactum legis, ore dicant de Deo nisi EM. 26. exerceant se ... o Maekkenses: numinent quod continetur in ea, scil. quod Deus non dimittet peccata absque paenitentia, quodue in die nouissimo reddet unicuique iuxta opera sua, bonum illis, qui habent timorem Dei in se, quod uos minime consideratis M.

    140 TEXTVS SEXTVS

    Porro illi, qui comprehendunt Librum Legis et insistunt orationi, nos utique non sinemus perire mercedem illorum, qui in bonis se exercent. 170(171) Item recordare, quando nos excelso monte eleuauimus eum super illos ac, si esset umbra quaedam, ipsi putabat illum super eos casurum. Nos diximus eis: "Accipite quod nos tradimus uobis cum uirtute, i. Librum Legis, et memores estote eorum, quae in ipso contenta sunt, ut ostendatis uos timere Deum. 169(170)

    5

    Textus VI. Recordare, Mohhammaed, quando Dominus tuus producit aliquem ex filiis Adam de lumbis eorum, i. patrem proles ipsorum. Tunc contestatur illos super animas ipsorum iterum, quicumque eorum sigilatim sicut in Adam fecit omnes coniunctim, dicens: "Nonne ego sum Dominus uester?" Ipsi dixerunt: "Vtique nos protestamur hodie, i. animos nostros declaramus abiectionis istius conseruandae". "Igitur, supple dixit Deus, non poteritis dicere in die iudicii: Equidem nos id ignorauimus". 172(173) Siquidem patres nostri consacrificabant, i. plures deos adorabant, ante haec nosque sumus sementes eorum aut illis succedentes, ergo ne perdes nos pro eo, quod operati sint ipsi transgredientes pactum. 173(174) Hoc modo liquido declaramus nos signa nostra, quatenus conuertantur ab errore patrum suorum. 174(175) Sic tu quoque disctincte praelegas haec illis, i. incredulis Iudaeis, ex quibus quidam eleuatus est, cui nos tribuimus notitiam signorum nostrorum, sed suipsum illis spoliauit. Nihil ei profuit intelligentia Sacrae Scripturae, quia sequitur eum Daemon, i. finxit se illi socium factusque est omnium maximus seductor. 175(176) Nos equidem, si uellemus, exaltaremus eum iisdem signis, i. nobilitaremus eum iisdem reuelationibus secretorum sicut te. Sed quia totus fertur animus eius in mundum terramque sequens appetitum suum, si inueharis in eum, tamquam auis exporrigit linguam anhelans, inuidia contra te, siue dimittas eum, idem facit rabians in se. 176(177) Tales sunt omnes, qui falso contradicunt signis nostris. Tu ergo perlege illis, i. apostatis a fide Abn Giahel Etuolid et Ennader bon Elhharetsi, hanc historiam, quatenus considerent malum exitum ex hoc exemplo illorum, qui mendaciis obscurare conantur signa nostra, i. collectiones Alcorani, atque in seipsos uiolentiores faciunt. 177(178) Quem Deus dirigit, is utique recte ambulat, quos autem errare permittit, ii in deuium abeunt exitio obnoxii. 171(172)

    10

    15

    20

    25

    30

    1. comprehendunt: bonitate custodiunt M. 2. in bonis se exercent: operantur haec bona EM. 4. eos: se EM. diximus eis: om. B. 6. contenta sunt: continentur EM. ut: quatenus EM. 8. recordare, Mohhammaed: om. EM. aliquem: aliquos EM. de lumbis ... proles ipsorum: ex semine patrum suorum EM. 9. super animas ipsorum iterum: i. singulos illorum EM. 10. quicumque eorum ... coniunctim om. EM. 11. uester: i. creator uester EM. ipsi dixerunt: qui dicunt EM. protestamur hodie: nos sic testamur super animas nostras EM. i. animos ... conseruandae: om. EM. dixit: dicit EM. 13. equidem: quoniam EM. 14. siquidem patres ... transgredientes pactum: aut allegare, quia nos inuenimus patres nostros alios deos adorasse antehac, nos quoque successores, seu semen eorum ipsorum idem fecimus. Ergo ne ob id perdes nos, quod ipsi falso induxerunt. EM. 17. quatenus ... errorum suorum: i. collectiones Alcorani, ut conuertantur M. 19. sic tu ... illi socium: tu quoque ita declara istis incredulis indicationem signorum nostrorum, quam recondidimus in eis spolians te illis, i. non occultans quodpiam ex eis ad confutandum illum, quem sequitur M. 20. suipsum: lectio dubia. 23. equidem: quidem EM. 24. post te add. sed nolumus nos hoc facere EM. in mundum terramque: in haec terrena EM. 25. inueharis: insurgas M. tamquam auis ... rabians in se: ipse uehoticanis exporrigit linguam anhelans inuidia contra te, siue dimittas eum, idem faciet rabiens in se E; ipse uehoticanis exporrigit linguam contra te, siue dimittas eum, idem faciet anhelans M. 27. perlege: narra EM. 28. Abn Giahel ... Elhharesti: om. EM. 30. i. collectiones Alcorani: om. EM. uiolentiores faciunt: crudeliores fiunt EM. 31. quem Deus ... recte ambulat: quos Deus dirigit, ipsi recte ambulant EM.

    TEXTVS SEXTVS 141

    Nos certe destinauimus multos ex daemonibus et hominibus ad infernum. Qui habent corda et non intelligunt, habent oculos et non uident, habent aures et non audiunt. Tales sunt bruta animalia, immo difficiliores ad reducendum ab errore, ii sunt, qui curam sui negligunt, i. non est ipsis curae quod Deus praecipit illis. 179(180) Sunt Deo nomina excellentissima, ipsis inuocate eum et segregate uos ab eis, qui altercantur de nominibus illius. Praesto recipient mercedem condignam operibus suis. 180(181) Sunt autem et alii quos creauimus, gens particularis, qui docent quae recta sunt cum ueritate et secundum eam moderantur, nempe se et alios. 181(182) Qui uero contradicunt signis nostris, i. Alcorano, illos gradatim cogitamus e medio tollere ex ea parte unde ipsi minime aduertent, hoc est, alios in iuuentute, alios in adolescentia, alios in uirili aetate, alios in senectute. 182(183) Porro longanimitas mea sit ipsis signum quod ars mea, nempe in puniendo, futura sit grauissima. 183(184) Aut certe non considerant, scil. Maekkenses, amicum suum, i. Mohhammaedum, minime esse aliquem, in quo est Daemonium. Istudque non est nisi periculum uestrum manifestum illud uobis imminere. 184(185) An non uident regnum caelorum et terrae uniuersaque, quae Deus creauit in eis, quod forsam aliquid sit cuius iam appropinquauit finis. Cuius ergo sermoni credent post eum, i. Alcoranum, qui, supple, est ultimus Liber Legis a Deo datus? 185(186) Quem Deus errare permittit nullum certe habebit, qui eum in uiam rectam reducat. Nos igitur dimittimus eos in errore suo perseuerare litigantes. 186(-) Quaerent aliqui ex illis a te de illa hora, i. diei iudicii. Dic tu: "Solus Deus illius habet notitiam. Qui est Dominus meus, nullus eam potest patefacere nisi ipse tempore suo. Difficilis scitu est in caelis et in terra, i. abscondita est angelis in caelis et prophetis in terra, non superueniet nisi de repente. 187 Interrogabunt te ac si te lateret. Dic tu: "Scientia illius apud Deum est quod plures hominum nesciunt". 188 Dic: "Ego ex me ipso non possum scire quid mihi prodest nec obest nisi quod Deus uoluerit. Si enim ego scirem arcanum secretum, utique cumulatus fuissem aliquo singulari bono et non apprehenderet me aliquod malum. Equidem ego non sum nisi corrector, nempe, incredulis, et nuntius boni illis, qui credunt. 189 Ipse est, qui creauit uos ex anima una et ex illa produxit coniugem ipsius, i. ex Adam Euam, ut cohabitaret illi. Cumque accesisset ad illam, remansit grauida sine grauamine. 178(179)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    2. corda: cor EM. 3. reducendum ... praecipit illis: decipiendum quam illa bruta, ii, inquam, sunt, qui curam animarum suarum negligunt M. 4. ipsis: itaque illis EM. 5. segregate uos: declinate M. 7. gens particularis: gentem particularem, i. Mohhammaedani, EM. 9. i. Alcorano: om. EM. illos gradatim ... in senectute: illos deponemus unum post alium, unde ipsi nesciunt, i. tollemus e medio, quod illi minime considerant: EM. 12. quod ars ... grauissima: durioris animaduersionis EM. 14. aut certe ... uobis imminere: cur autem non considerant, i. Maekkenses, non esse cum illo Daemonium, qui se ipsis amicum monstrat. Is utique non est nisi monitor ad cauendum mala impendentia, manifestus EM. 17. an non ... Deo datus: aut saltem non considerant regnum caelorum et terram et uniuersa creata in illis, quodue fortassis finis eorum iam sit proximus? Cui alteri propheticae annuntiationi post hanc credunt? M. 20. permittit: facit EM. certe habebit: habet EM. nos igitur dimittimus eos: nosque permittimus illum EM. 21. perseuerare litigantes: ulterius procedere M. 22. ex illis a te de illa hora, i. diei iudicii: de hora, momento istius ultimi finis, fixo EM. 23. nullus: praeter quem nullus EM. patefacere: palam facere EM. difficilis scitu ... nisi de repente: superueniet autem uobis de repente M. 26. interrogabunt: interrogant M. scientia illius ... nesciunt: Deo est notum, quod plures hominum latet EM. 28. quod: quantum M. 29. arcanum secretum: hoc secretum, quod alios latet M. 30. equidem ego: ego quidem EM. nisi corrector ... qui credunt: missus a Deo, nisi ut corrigam mala et feram inuicem honori ad eos, qui profituntur fidem EM. 32. ipse: Deus EM. et ex illa ... Euam: i. Adamo, ex quo formauit coniugem ipsius EM.

    142 TEXTVS SEXTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Processu autem temporis ingrauescente partu, deprecati sunt Deum, Dominum suum dicentes: "Si concesseris nobis probam prolem, nos tibi grati erimus". 190 Postquam dedit eis prolem optatam, ipsi constituerunt ei, i. Deo comparticipem, nempe figuram illius habebat, deferebant honorem posito Deo, quem tribuimus illis. Verum superexaltatus est Deus ab hoc, quod ei isti attribuunt, scil. Maekkenses, qui idola pro diis uenerantur, excusantes se cum hoc exemplo primorum parentum ipsis proposito. 191 Verene participes facient Deo illos, -(192) qui non ualent creare quidpiam, immo ipsi creantur, 192(193) qui non possunt iuuare quemquam, nec semetipsis ferre auxilium? Quos si uos inuitaretis ad uiam rectam, ipsi non sequentur uos. Tantum prodest uobis inuocare eos quam tacere. 193(194) Nam quos uos inuocatis loco Dei, ipsi utique sunt serui subditi, sicuti uos. Insistite inuocando et obseruate si ipsi respondebunt uobis, si uera loquimini. 194(195) Fortassis ipsi habent pedes, quibus ambulant, uel habent manus, quibus aliquid tollant ui, uel habent oculos ad uidendum, uel habent aures, ut audiant illis. Dic tu: "Inuocate deos uestros, deinde ponite mihi insidias uestras, sed non diu differatis, scil. quod molimini contra me, 195(196) quoniam protector meus est Deus ipse, qui de caelo misit hunc Librum, isque est curam gerens iustorum. 196(197) Illi, quos adoratis uos loco eius, non possunt iuuare uos neque seipsos iuuant. 197(198) Quod si tu, Mohhammaed, uocaueris eos, i. Maekkenses, ad uiam rectam, ipsi non audient; uidebis eos apertis oculis intuentes te, cum ipsi nihil uideant. 198(199) Accipe indultum tibi et praeceptum illis beneficium, i. a Deo oblatum Alcoranum et ab hominibus spontaneam beneficentiam, et declina ab eis, qui iustitia laborant. 199(200) Ipsi quippe prouocabunt te ad litem ex parte Daemonis, i. Abu Grahol. Tu uero conuertere ad Deum, quoniam omnium auditor et cognitor est. 200(201) Nam illi, qui cauti sunt, statim atque apprehenderit eos aliqua circumuentio Daemonis, memores saltem Dei, illico aduertunt eam. 201(202) Illos uero, nempe qui admittunt eam, fratres ipsorum proprii socii et collegae faciunt eos longius progredi in errore, ex quo emergere nequeunt. 202(203) Quibus si tu non proferas aliquod signum, i. si tu illis prompte non respondes ad obiecta, ipsi dicunt: "Forsitan nondum confixisti illud". Dic tu: "Immo ego non sequar nisi quod reuelatur mihi a Domino meo. Isti cordis animique conceptus euidentes sunt, i. 2. probam prolem: bonum filium EM. 3. dedit: autem dedimus EM. prolem optatam: probum filium EM. nempe ... tribuimus illis: eundem, quem nos dedimus illis EM. 5. scil. Maekkenses ... ipsis proposito: om. EM. 7. facient: faciunt M. 9. quemquam: quempiam M. nec semetipsis ferre auxilium: immo ipsi egent auxilio alterius? EM. quos: idolos M. 10. non: nequaquam EM. 12. nam quos ... sicuti uos: om. M. 13. inuocando: uocibus M. obseruate si: om. M. respondebunt: respondeant M. si uera loquimini: si estis ueridici EM. 15. habent aures: aures EM. ut audiant illis: ad audiendum EM. 16. deinde ponite: et struite EM. post uestras add. ut libet uobis EM. non diu: ne multum EM. molimini contra me: facere molimini EM. 18. de caelo: caelitus EM. est curam gerens: curam gerit EM. 20. illi: porro illi EM. adoratis uos loco eius: inuocatis EM. non possunt: nequeunt EM. iuuant: om. EM. 21. si tu ... uiam rectam: si etiam uos inuocaueritis eos ad rectae uiae ductum M. 22. audient: audiunt M. eos apertis oculis: quidem EM. ipsi: om. EM. 23. accipe indultum ... laborant: accipe tu quod offertur tibi, scil. a Deo, i. Alcoranum et ab hominibus eleemosinam, tuque commenda bona opera et fuge consortium insipientium M. 24. et declina ... laborant: et fuge consortium insipientium E. 25. quippe: quidem M. ad litem: om. M. i. Abu Grahol: om. EM. conuertere: recurre EM. 26. quoniam omnium ... cognitor est: qui exauditor est omnium recurrentium ad se et uniuersos cognoscit EM. 27. cauti sunt ... admittunt eam: tiement Deum statim atque se accesit ad eos instigatio Daemonis, meminerint Dei et illico cognoscant eam M. 29. nempe qui admittunt eam: om. EM. socii et collegae: om. EM. eos: om. M. 30. errore: errore suo EM. quo: quo postea EM. 31. proferas: exhibes EM. si tu ... ad obiecta: non propones cito oraculum tibi reuelatum EM. 32. ipsi: om. EM. forsitam: fortassis EM. immo ego: ego certe EM. 33. reuelatur: reuelatum fuerit EM. isti cordis ... euidentes sunt: om. EM.

    TEXTVS SEXTVS 143

    5

    Alcoranus est refertus probationibus et demonstrationibus argumentisque claris a Domino uestro, estque rectae uiae dux et singularis miseratio pro illis, qui uere credunt. 203(204) Igitur quando legitur Alcoranus, attente audite illum et cum silentio auscultate, ut huius gratiae compotes fiatis. 204(205) Tu igitur esto memor Domini tui in tota anima tua et deprecare eum cum timore, idque in secreto, i. absque externo sono uerborum, mane et uespere et caue ne intermittas umquam sicut quidam faciunt. 205(206) Etenim illi, qui semper assitunt Domino tuo, non dedignantur submittere se seruituti illius et laudare eum atque adorare proni.

    1. et demonstrationibus ... Domino uestro: om. EM. 2. miseratio pro ... credunt: gratia pro illis, qui credunt ei E; gratia illis, qui credunt ei M. 3. igitur: itaque EM. in secreto: om. EM. 8. etenim: nam EM. 9. post proni add. i. angeli EM.

    [145]

    TEXTVS SEPTIMVS DE SPOLIIS DIVIDENDIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Percunctabuntur te quidam de spoliis quid. Dic tu: "Spolia sunt Dei et Apostoli". Quopropter timete Deum et pacifice partimini pro cuiusque conditione inter uos id, quod commune est. Obedite Deo et Apostolo ipsius, si estis uere fideles. 2 Nam ii, qui uere credunt, quando ipsis proponitur memoria Dei, consternuntur metu corda ipsorum, et quando praeleguntur illis signa illius, 3 augent eis fidem atque super Dominum suum iactant totam curam suam. 4 Illi, qui insistunt orationi, et de iis, quae tribuimus eis, largiter erogant, ii sunt uere credentes habentque meritum multorum graduum apud Dominum suum et certam remissionem peccatorum aut depositum honorificum, nempe in paradiso. 5 Quemadmodum exire fecit te Dominus tuus de domo tua cum ueritate, scil. promissione uictoriae certae prompte, obedi tu. Quidam autem ex credentibus inuiti tecum exierunt putantes se procedere ad certam mortem, et postquam manifeste omnibus apparuit bene, ipsi cernunt oculis suis exitum contrarium. 6 Ita ipsi, quos nunc disceptant tecum de hac ueritate, i. quod sortitio praedarum ad solum Deum et Apostolum eius expectant. 7 En ipse Deus promittit uobis unam duarum turmarum fore uestram, i. securos uos reddit, quod Coraise cum suo conductu aut ii, qui egressi sunt obuiam illis de Maekka uestri erunt. Num uultis uos, ut sine armis et telis id uobis contingat. Dei utique uoluntas in eo est, ut confirmet ueritatem suam uerbis propriis et praecidat reliquum istorum incredulorum, 8 ut stabiliat hanc ueritatem, i. fidem credentium, annuntiet illud mendacium, i. falsam promissionem sibi incredulorum, etiam inuitis istis impiis. 9 Quando imploraueritis auxilium a Domino uestro, statim respondebit uobis dicens: "Sane ego succurram uobis millibus angelorum turmatim sibi inuicem succedentibus". 10 Quod quidem faciet Deus non ob aliud nisi in augurium boni nuntii et ut secura reddantur corda uestra. Quoniam tale auxilium nequit esse nisi immediate a Deo, qui potentissimus, sapientissimus est. 1

    2. diuidendis: om. EM. 5. quid: om. EM. 6. id: om. M. 7. obedite: et obedite EM. 8. nam ii: etenim EM. quando: sunt ii, quibus cum EM. 10. atque: quia EM. curam: fiduciam EM. 13. aut depositum ... in paradiso: nec non et promissionem amplissimam M. 14. exire fecit: eduxit M. scil. promissione ... obedi tu: armatum, i. in fide roboratum M. 15. quidam autem ex: ita aliqui de M. exierunt: egressi sunt EM. 16. putantes se ... eius spectant: disceptabunt tecum de hac ueritate, postquam conspicua facta est omnibus ac si procederent ad mortem, uerum ipsi ualebunt rei exitum M. 20. en ipse: etenim ecce M. turmarum: om. B. i. securos ... uestri erunt: om. EM 22. uos: om. EM. 23. praecidat reliquum: extinguat residua EM. 24. stabiliat hanc ueritatem: stabiliatur ueritas EM. i. fidem credentium: om. EM. annuntiet illum: annihilitur M. i. falsam ... incredulorum: om. EM. 26. imploraueritis: pro auxilio implorabitis EM. dicens sane: ita EM. uobis: om. EM. succedentibus: succedentium EM. 29. qui potentissimus sapientissimus est: nam Deus potentissimus est, uere sapientissimus EM.

    146 TEXTVS SEPTIMVS

    Textus II. Ecce nunc mittet uobis soporem quietum, qui est securitas ab eo ueniens, mittetque e caelo aquam, ut mundos reddat uos per eam atque auferat a uobis hanc prauam suggestionem Sathanae, et cofortet corda uestra nutantia, pedesque uacilantes confirmet. 12 Quippe nunc secreto loquitur Dominus tuus ad angelos, ego sane uobis adero. Itaque corroborate eos, qui uere sunt credentes, ociter ingeram cordibus eorum, qui a fide recesserunt, ingentem timorem. Vos autem percutite ceruices et abscindite omnes extremitates ipsorum, quoniam inimici facti sunt Deo et Apostolo eius. 13 Qui enim amicitiam rumpiunt cum Deo et Apostolo eius, Deus quoque erit rigorosus ualde in poenae inflictione, diceturque ipsis. 14 Haec est sors uestra, degustate eam. Incredulos utique manet supplicium ignis. 15. O uos, qui uere creditis! Quando obuios habueritis incredulos repentes, i, cum stratagemate quasi per terram repentes, nolite terga uertere ipsis fugientes. 16 Quicumque terga uerterit illis eo die, nisi arte hoc faciat ad pugnandum aut ad uniendum se cum altera turma, ipso facto retrorsum abiit portans iram Dei, eritque incolatus eius gehenna. Heu quam malus portus! 17 Vos sane non occidisti eos, sed Deus ipse interfecit illos. Neque tu proiiciendo, scil. pugnam terrae, sed Deus iniecit, idque hoc modo factum est, ut probaret Deus eos, qui uere credunt. Quae probatio procedens ab eo fuit ualde bona, i. utilis pro ipsis, quoniam Deus, qui omnium exauditor est, uniuersos cognoscit. 18 In gratiam uestri id facit, et ut appareat Deum esse, qui eneruat uires fraudulentiae incredulorum. 19 Si uos petitis uictoriam, i. Maekkenses, iam certe uenit uobis ista uictoria, nempe credentium triunphantium de uobis. Si ergo desieritis, scil. pugnare illos, melius erit pro uobis. Si autem redieritis pugnare contra eos, nos quoque redibimus in idipsum et nequaquam proderit uobis agmen uestrum, quantumuis excreuerit numero. Deus enim assistit credentibus. 20 O uos qui uere creditis! Obedite Deo et Apostolo eius neque terga uertatis ei. Vos sane auditis quae, scil. consilia ipse dat uobis. 21 Et ne sitis ueluti illi, qui dicunt "Nos auscultamus", sed non attendunt, i. non obediunt. 22 Certum est, quia peiores sunt brutis serpentibus. Apud Deum sunt muti, qui non considerant, nempe ea, quae dicuntur illis. 11

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    2. ecce nunc ... ab illo: ecce mittet uobis somnum Deus, quod signum securitatis ab illo est E; recordemini quando immisit uobis somnum Deus, fuit signum securitatis ab illo M. mittetque e caelo ... confirmet: item ipse facit descendere uobis e caelo aquam, ut uos mundos conseruet ea, et repellat a uobis prauam suggestionem Sathanae, item connectat corda uestra, confortatque pedes uestros ad pugnandum. EM. 6. quippe: en M. uobis adero: uobiscum ero EM. 7. corroborate: confirmate EM. 8. omnes: om. EM. 9. inimici facti ... Apostolo: inimicitiam monstrant contra Deum et Apostolum EM. 10. qui enim ... rigorosus ualde: qui ergo seditiose impugnant Deum et Apostolum ipsius, utique sentient Deum rigorosum M. 13. habueritis: habebitis EM. repentes, i. cum stratagemate: appropinquantes uobis stratagemate quasi reptantes E; appropinquantes uobis < > quasi reptantes M. 14. fugientes: om. M. 15. quicumque: qui enim EM. eo: aliquo M. 16. ipso facto retrorsum abit: is profecto redibit M. 17. heu quam malus portus!: habebitque pessimum successum M. 18. sane non: uos nequaquam estis qui M. ipse: om. EM. neque: etiam EM. 19. sed Deus iniecit: non tu sed Deus proiiciebat EM. hoc modo factum est: om. M. 20. bona, i.: om. EM. pro: om. EM. 21. qui omnium: om. EM. 22. appareat: sciatis EM. 24. uenit: superuenit M. ista: om. EM. nempe credentium ... de uobis: a credentibus M. 26. eos: uos M. 29. uos qui: uos omnes qui EM. neque terga ... dat uobis: ne auertatis uos ab eo, quia audietis consilia Alcorani EM. 31. et ne sitis ueluti: neue sitis sicut EM. dicunt: dicebant EM. auscultamus: auscultauimus EM. attendunt, i. non obediunt: obediunt EM. 32. non considerant ... dicuntur eis: nollunt intelligere M.

    TEXTVS SEPTIMVS 147

    Certe si Deus aduerteret in eis esse aliquid boni, utique exaudiret eos, et quamuis exaudiret eos, i. concedendo ipsis quod postulant ab eo, adhuc tamen terga uerterent ei, i. non obedirent. 24 O uos, qui uere creditis! Prompte respondite Deo et Apostolo, cum ipse uos inuitet ad id, quod uitam praestabit uobis, et hoc notum sit uobis, quoniam Deus discrimen facit inter uirum et cor eius, i. non attendit quis quid, sed quo animo id facit, ad quem etiam omnes recolligemini. 25. Cauete autem tentationem, quae nequaquam accidit nisi qui limites excedunt petitionis, hoc est, spoliorum nimio desiderio, scientes Deum esse rigorosissimum castigatione. 26 Deinde memores estote, quod cum pauci et contemptibiles essetis in terra hac, timore continuo uexati, ne oppressos raperent uos homines, i. Maekkenses, tunc in asylum suum uos recepit Deus, et confortauit auxilio suo insuper tribuit ad uictum necessaria ex omnibus bonis, ut gratos uos exhibeatis. 27 O uos, qui uere credentes estis! Nolite fraudem machinari Deo et huic Apostolo! Quoniam si defraudatis uos securitate uestra, id sane uos nostis, immo hoc notum sit uobis, 28 quod bona uestra et filii uestri sunt mera deceptio tentatioque, Deus autem est is, apud quem est merces magna nimis praeparata, nempe confidentibus in eum. 29 O uos, qui uere creditis! Si timueritis Deum, ipse exhibet uobis, scil. in Alcorano, rationem quandam singularem discernendi inter bonum et malum, licitum et illicitum, uerum et falsum, et effugiendi technas aduersariorum. Deinde aufert a uobis iniquitates uestras et offert donum remissionis, etenim Deus est abundans gratia maxima. 23

    5

    10

    15

    20

    Textus III. Recordare quando dolum machinabantur contra te ii, qui fidem abnegauerunt, ut apprehenderent aut interficerent te, aut certe eiicerent de finibus suis. Dum ergo illi hoc machinarentur, Deus aliud machinabatur. Deus quippe astutior est omnibus astutis. 31 Cumque praeleguntur illis signa nostra, i. Alcorani collectiones, dicunt: "Iam nos similia audiuimus, et si uellemus nunc, nos quoque talia in medium proferremus. Nam haec non sunt nisi confictae fabulae antiquorum". 32 Et quando ipsi dixerunt, supple recordare: "O Deus! Si hoc est uerum, quod Alcoranus iste sit datus a te, fac ut pluant super nos lapides de caelo, aut induc super nos aliud quodpiam supplicium rigorosum". 33 Non tamen fuit talis, ut puniret illos tunc, te inter illos existente, et ideo non puniuit eos Deus, ut ueniae locum daret ipsis, si illa peterent. 34 Verumtamen nihil superest illis, nisi ut puniat eos Deus, quia ab ingressu arcent, nimirum credentes, oratorii sacrati. Deinde nequaquam ipsi sunt praepositi, i. oratorii, sed ueri Domini illius sunt ii, qui habent timorem Dei. Verum plures ipsorum hoc ignorant. 30

    25

    30

    35

    1. certe: om. EM. 2. i. concedendo ... ab eo: om. EM. terga uerterent ... obedirent: retraherent se, quia ipsi sunt auersatores ueritatis M. 4. creditis: creditis uel fideles estis EM. prompte respondite Deo et Apostolo: obedite Deum et hunc Apostolum M. inuitet: uocet EM. 5. praestabit: dat EM. hoc notum sit uobis: scitote EM. 6. et cor eius ... recolligemini: et cor, i. animum ipsius, estque is, ad quem uos omnes colligemini EM. 8. cauete: timete M. nequaquam accidit nisi: non apprhendit eos M. 9. nimio desiderio: eos esse solos M. 10. comtemptibiles: comptemti M. 12. confortauit: confortabit M. 13. bonis: rebus bonis EM. 15. defraudatis: fraudatis E; fraudabitis M. securitate uestra: securitatem uestram M. id: om. B. 17. post uestra add. temporalia EM. tentatioque: om. EM. 18. praeparata, nempe ... in eum: om. EM. 19. scil. in Alcorano: om. EM. 20. rationem quandam discernendi: rationem discernendi E; ueram discretionem M. 21. et effugiendi technas aduersariorum: om. EM. deinde: et ipse EM. 26. quippe: enim EM. 30. supple recordare: om. EM. 33. et ideo: ideo autem EM. 35. superest: super M. arcent: prohibent EM. 36. nimirum: om. EM. sunt: om. EM. preapositi: praepositi illius EM. 37. Domini: praepositi EM.

    148 TEXTVS SEPTIMVS 35.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Nam orationes ipsorum nil aliud sunt, quam sibilus oris et digitorum complicatio. Degustate nunc hoc malum, quod scil. sustinuistis in Baedar, nempe iacturam bonorum et captiuitatem, pro eo quod parere noluistis Deo et Apostolo eius. 36 Verum quidem est quod ii, qui nolunt obedire, i. Apostolo, expendant multam pecuniam, ut retrahant homines a recta uia Dei, et quidem adhuc plura expenderent, postea tamen iacturam omnium sustinebunt ac tandem uicti remanebunt. 37(-) Nam qui fidei resistunt obedientali, ipsi ad infernum colligentur, 38(37) ut ostendat Deus quae sit differentia inter malum et bonum. Malos enim ponet unum super alium, congeretque aceruum unum ex omnibus mittetque illos in infernum. Ii sunt, qui iacturam totalem sustinent, nempe animarum et corporum. 39(38) Dic illis, qui a fide apostatauerunt, si cessauerint ab eo, i. quod fecerunt: "Dimittetur eis quod iam praecessit. Si autem redierint, scil. in idipsum incredulitatis exemplum, iam praemissum est statutum simile ultionis exemplum, nimirum in antecessoribus illorum. 40(39) Vos autem expugnate eos, usquequo nulla supersit seditionis suspicio et uniuersa fides tribuatur Deo. 41(40) Qui si desierint, i. impugnare uos et fidem uestram, Deus utique ea, quae egerint, occulatus testis est. Et si ipsi noluerint cessare, scitote uos habere Deum protectorem optimum adiutoremque potentissimum. Textus IV. Nunc ergo scitote, quod omnia, quae praedaturos accipitis, etiam exiguum quid, in quinque partes partienda sunt iudicio Dei et Apostoli, nimirum suis propinquis, orphanis, egenis et peregrinis. Si uere uos in Deum creditis, quodque desursum seruo nostro misimus, i. Alcoranum et auxilium contra inimicos uestros, in die separationis binae, qui est dies occursus sibi inuicem duorum exercituum, in quo Deus manifestauit potentiam suam. 43(42) Recordemini quando uos constitistis in ripa fluminis hac proxima, i. respiciens Maedinam, et illi, scil. idolatrae, in ripa remotiori, i. uersus Maekkam, equitatus autem inferius uobis, i. uersus mare uenientes de Syria. Quod si tunc promisissetis inuicem inire in pugnam, uos utique fallaces inuenti fuissetis, i. promissis stare non potuissetis. Sed aliter Deus disposuit, quatenus diiudicaret causam alio modo, quam factum fuit, 44(-) ut perderet perdendum exercitum, et uiuum conseruaret uita dignum, utriusque sane euidens factus est exitus, nam Deus, qui omnium auditor est, uniuersos cognoscit. 45(43) Recordare quando Deus ostendit illos tibi in somnis tuos esse paucos. Si tunc ostendisset tibi esse multos, utique animo caecidisses et desidium inter uos ortum fuisset de negotio. Sed Deus saluare intendit uos, quoniam ipse nouit abscondita cordium. 46(44) Itaque occurrentibus uobis inuicem disparebunt in oculis uestris pauci, uosque faciet apparere in oculis ipsorum etiam paucos. Tunc terminabit Deus quid sit faciendum, nam ad Deum reducuntur omnia. 42(41)

    1. nam: deinde M. 2. iacturam: iactura EM. noluistis: renuitis EM. 4. qui: om. EM. i. Apostolo: ei EM. 5. quidem: om. EM. plura: plura, multo plura: EM. 6. tamen iacturam omnium: iacturam M. 12. post redierint add. rursus EM. 13. simile ultionis: om. EM. nimirum in antecessoribus illorum: nempe ultionis in antecessoribus EM. 16. Deus utique ... noluerint cessare: om. B. 20. accipitis: acquiritis EM. exiguum: minimum EM. 21. nimirum: scil. EM. quodque: et id, quod EM. 23. misimus: tribuimus EM. 24. potentiam: omnipotentiam M. 26. recordemini: rememoramini EM. 29. in: om. EM. 30. post quatenus add. ipse EM. 31. perdendum exercitum: perditum EM. 32. factus est: est EM. qui omnium auditor est: omnium exauditor EM. 33. somnis tuos: somno tuos E; somno tuo M. 36. occurrentibus uobis ... disparebunt: cum ostenderet uobis illos occurrentibus inuicem, apparebunt EM. 37. quid sit: quod est EM. 38. omnia: omnia negotia EM

    TEXTVS SEPTIMVS 149

    O uos, qui uere creditis! Occurrentibus uobis alicui turmae, constantes estote memores Dei continue, ut feliciter succedat uobis, 48(46) obedientes Deo et huic Apostolo, ne sint lites inter uos, atque sic deiiciamini animo pertranseatque aura fauorabilis uobis. Sed conseruate patientiam, nam Deus semper assistit patientiam habentibus. 49(47) Ne sitis similes illis, qui egressi sunt de domibus fastuose et cum ostentatione hominum auersi a uia Dei recta. Verum Deus id, quod ipsi agunt, circumquaque perspicit. 50(48) Tunc quippe pulchra et bona eis apparere facit Sathan opera ipsorum dicens: "Nemo uincet uos in die hac, ego enim ero praesto uobis". Porro statim atque ut coram eo se praeferunt duo illi exercitus, is praepostere incedens terga uertit et ait: "Ego certe alienus sum a uobis, nam ego uideo aliquid, quod uos minime aduertitis, timeo, inquam, ego Deum, qui est ualde rigorosus in puniendo". 51(49) Quando autem dicunt sycophantae et timidi Maedinenses: "Fallet ipsos fides ipsorum", dic tu; "Qui confidit in Deo, certe Deus se illi exhibet iudicem potentissimum". 52(50) Si tu uideres quando mortem inferunt incredulis angeli, quoniam uerberibus caedunt uultus eorum et flagellis dorsa ipsorum dicentes: 53(51) "Degustate nunc supplicium urens pro eo quod praemisserunt manus uestrae". Deus autem iniuriam non facit seruis suis. 54(52) Contigit illis idem, quod et genti Pharaonis nec non et iis, qui eos praecesserunt, negantes signa Dei, idcirco apprehendit eos in peccatis suis. Est enim Deus et fortis ualde et rigorosus in puniendo. 55(53) Ratio est quoniam Deus nequaquam se substrahit mutans statum gratiae, quam obtulit aliquibus, i. Mohhammaedo et per eum Maekkensibus, quoad usque ipsi mutarent ei fidem. Deus uniuersos audiens sapientissimus est. 56(54) Sic solebant facere gens Pharaonis et illi, qui eos praecesserunt: asserebant signa Domini sui esse mendacia. Ideo et nos perdididmus eos in peccatis ipsorum. Gentem quidem Pharaonis submersimus in aquis, quia omnes erant nequissimi transgressores. 47(45)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus V. Sane peiores brutis sunt coram Deo illi, qui fidem susceptam abnegant, tales enim numquam uere credunt. 58(56) Illi, cum quibus foedus iniisti, ex eisdem postea facile frangent pactum suum semel atque iterum, signum euidens est, non esse timorem Dei in eis. 59(57) Tu itaque crcumspecte gere cum illis in bello occidendo et dispergendo eos, qui supermanserint ex ipsis, ut non supersit de illis haec memoria in sempiternum. 60(58) Vel fortassis tu metuis de aliquibus, scil. qui tempore proelii instantis promittebant se credituros, aliquam fraudem tibi ab eis struendam, nempe quod postea, rupta pace, denuo tibi mouebunt bellum. Tu quoque indica illis pugnam pari foederis ac pacis ruptione. Deus utique non amat traditionem machinantes. 61(59) Non existiment fidei fractores se non fore primos deficientes uiribus coram uobis, seu potentes contra uos. 57(55)

    30

    35

    40

    1. uobis: om. M. 3. obedientes: et obedientes sitis M. 6. cum: om. B. 7. ipsi: om. EM. perspicit: perspecta habet B. 8. quippe: enim EM. eis: om. M. 9. in die hac: hodie EM. 10. praeferunt: praesentassent EM. 11. aduertitis: uidetis EM. 14. potentisimum: potentem EM. 16. dicentes: et dicunt EM. 18. non: nullam EM. 20. est enim Deus et: etenim Deus est EM. 21. puniendo: castigando EM. 23. aliquibus: quibusdam EM. mutarent: mutauerunt EM. ei fidem: quod in se ipsi gerebant, i. gratiam uocationis ad fidem ante omnes alias nationes EM. 26. sui: om. EM. in: om. B. 27. submersimus: om. B. 31. facile frangent: frangunt M. 32. euidens: om. M. 34. non supersit: non remaneat E; remaneat M. 35. instantis: om. M. 37. ac: seu EM. 38. amat: diligit EM

    150 TEXTVS SEPTIMVS

    Vos itaque exerite quantumcumque potestis uirtutem et ponite custodiam equorum in limitibus uestris, quibus terrebitis hostem istum Dei inimicumque uestrum, nec non et alios, quod uos non nostis, Deus autem nouit illos. Quidquid autem expendederitis pro Deo, id totum resarcietur uobis absque damno. 63(61) Qui si conuolauerint ad petendam pacem, uos quoque cito offerte eam ipsis. Tu uero confide in Deum, quoniam ipse omnium exauditor uniuersos cognoscit. 64(62) Qui si uoluerint decipere uos, scito Deum habere rationem tui. -(63) Ipse est, qui praemuniuit te ope sua, praesentique coetu credentium corroborat quorum corda uniuit concordia. Tu enim, si expenderes totum quidquid orbis continet, non ualores unionem eiusmodi facere inter corda ipsorum, Deus autem unanimes fecit in fide, quoniam cuncta potens sapientissimus est. 65(64) O tu, Propheta! Sufficiat tibi Deus omnibusque, qui te sequuntur ex his credentibus. 66(65) O Propheta! Incita credentes ad pugnandum! Nam si fuerint ex uobis uiginti constantes, ipsi superabunt ducentos, et si fuerint uestrum centum, ipsi uincent mille ex incredulis, etenim ipsi sunt gens, qui non habent scientiam. 67(66) Nunc auferet Deus omnem difficultatem sciens inter uos esse aliquos infirmos, nempe corpore et animo. Quia si ex uobis fuerint uiginti indurantes, ipsi superabunt ducentos, et si fuerint de uobis mille, ipsi uincent duo milia, fauente Deo, etenim Deus semper assistit patienter sustinentibus labores pro eo. 68(67) Hucusque non licuit Prophetae retinere aliquem captiuum, donec occisione grauissima diffunderet se in terra. Vos quaeritis fenus praesentis uitae, Deus autem alterius. Deus enim, qui potest omnia, sapientissimus est. 69(68) Nisi Deus prius scripsisset in hoc Libro, nimirum licitum fore uobis pretium redemptionis accipere a captiuis, iam utique apprehendisset uos pro eo quod promeruistis, scil. poena grauissima. 70(69) Nunc igitur de iis, quae praedati acquiritis, cum omni libertate et iucunditate potimini, et Deum timete, nam Deus, ueniae largitor, est ualde pius. 71(70) O Propheta! Dic eis, qui ex uobis aliquos captiuos possident: "Deus nouit bonum illud, quod in cordibus uestris geritis, tribuetque maius bonum quam quod acceptum fuerit a uobis, condonabitque culpas uestras, quia Deus, ueniae dator, pius est". 72(71) Qui si uoluerint fraudem sternere uobis, iam certe conuincuntur fraudem tentasse in Deum antea, i. in Baedar secunda uice, ubi te Deus fecit potentem et superiorem ipsis. Nam Deus omnes cognoscens sapientissimus est. Equidem illi, qui uere credunt sponteque exulant a patria sua, pugnantes propriis stipendis exponunt animas suas in bello pro Deo. Item qui in domos suas colligunt tales exulantes et qui ferunt auxilium Apostolo huic, isti sunt sibi inuicem propinqui, nempe in mutua successione haereditatis. 73(72) Porro illi, qui quidem credunt, sed pro Deo extorres non fuerunt, nihil uobis propinquitatis cum illis, donec ipsi, relicta patria sua, in aliam regionem pro Deo migrent. Si autem petierint auxilium a uobis pro ratione fidei, uos debetis eis succurrere, nisi hoc esset contra eos, inter quos et uos stabilitum est pactum foederis. Profecto Deus ea, quae uos agitis, acute considerat. 62(60)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    2. uestris: om. EM. hostem: inimicum EM. inimicumque: hostemque EM. 3. autem: uero EM. 4. id: om. M. 5. uos ... offerte: tu ... offer M. tu uero: et M. 7. uos: te EM. 9. orbis: terra EM. 10. eiusmodi: talem EM. Deus autem: sed solus Deus EM. 12. his: om. EM. 16. infirmos: debiles EM. 17. quia: qui M. 19. assistit patienter: adest EM. labores pro eo: cum uel pro eo laborantes EM. 23. hoc: om. EM. post libro add. i. Alcorano EM. 24. promeruistis: meruistis EM. 26. potimini: edite EM. 29. geritis: est EM. 31. uobis: tibi EM. 33. equidem: sane EM. 34. exulant: exulantur EM. exponunt animas ... tales exulantes: om. B. 36. huic: om. EM. post isti add. inquam EM. 37. extorres non fuerunt: non exulantur EM. 38. donec: donec etiam EM. sua: om. EM. 39. debetis eis succurrere: obligati estis auxilium ferre EM.

    TEXTVS SEPTIMVS 151

    At illi, qui fidem numquam susceperunt uel susceptam abiurauerunt, possunt quidem iure propinquitatis sibi inuicem succedere in haereditate, nempe cum credentibus, sed uos nolite practicare uicissitudinem hanc mutuam, ne sit occasio alicuius turbationis in terra et corruptionis magnae in fide. 75(74) Illi ergo, qui in fide constantes sunt et sedes suas reliquunt, et qui tales hospitio recipiunt auxiliumque eis ferunt, ipsi sunt uere credentes habentque certam remissionem delictorum, i. ante fidem commissorum, et stipendium praestantissimum. 76(75) Vnde illi, qui posteaquam fidem susceperint suisque abdicatis propinquis ac bonis, strenue uobiscum in uia Dei decertauerint, ipsi erunt de numero uestrum, et sicut propinqui uterini sibique inuicem successores in haereditate, conscripti in Libro Dei, i. Alcorano, Deus quippe cuncta nouit. 74(73)

    5

    10

    6. eis: om. M. habentque: habentes EM. 9. decertauerint: decertant M. ipsi: illi, inquam EM. 10. libro Dei: hoc libro Dei E; hoc libro M. 11. cuncta nouit: omnes bene cognoscit EM.

    [153]

    TEXTVS OCTAVVS DE PAENITENTIA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Haec est immunitas omnino obsoleta Dei et Apostoli eius a pacto, quem iniistis cum quibusdam Deo socium attribuentibus. 2 Quare pro paenitentia circumite in terra hac spatio quattuor mensium scientes certo quod non licet praeterire hunc terminum statutum, quoniam Deus semper confundit incredulos, i. transgressores termini statuti. 3 Est quidem speciale indultum Dei et Apostoli eius pro hominibus in commune in die maximo festiuitatis, i. uniuersalis peregrinationis, nempe quod possint omnes indifferenter uisitare phanum et orationem eo fundere, uerumtamen Deus est alienus ab eis, qui socium ei attribuunt, similiter et Apostolus eius. Vos ergo, si conuersi paenitentiam egeritis, bonum erit uobis, i. proficiet uobis uisitatio phani. Si autem renueritis, scitote quia nequaquam poteritis obsistere Deo. Annuntia tu istis incredulis quod eis praeparatum est tormentum ualde rigorosum. 4 Verum illis consacrificantibus Deum, cum quibus foedus percussistis, ipsique postmodum in nullo defuerint uobis debito suo, nec succurrerint alicui contra uos; uos etiam complete sponsionem uestram usque ad spatium ipsis praescriptum, Deus namque diligit timorem suum protestantes. 5 Expletis autem mensibus interstitii, interfecite consocificantes Deum. Quando et ubi inueneritis eos, apprehendite et iactate illos, item ponite ipsis quascumque insidias. Qui quidem, si conuertantur ad paenitentiam assistentque orationi et eleemosinas fecerint, sinite illos iuxta uiam suam, nam Deus, qui paenitudine facile flectitur, ualde pius est. 6 Si quis eorum, qui Deo socium attribuunt, desiderat morari in tua uicinitate, suscipe illum in uicinum tuum, quatenus audiat sermonem Dei. Tuque ipsi proponas et, qui cum eo sunt, familiaria, eo quod ipsi sint homines, qui nihil sciunt quod eis prossit. 7 Qua ratione potest ratum esse pactum apud Deum et apud Apostolum eius, nisi illi, cum quibus pepegistis pactum circa oratorium sacratum, firmi ipsi non stabunt 1

    5. immunitas omnino ... et Apostoli: determinatio absoluta a Deo et Apostolo M. a: super M. quem iniistis: uestro facto M. 7. quare: uage M. scientes certo ... non licet: hoc autem notum sit uobis, quia uos non potestis M. 9. transgressores termini statuti: transgredientes terminum statutum EM. 10. speciale indultum ... eius pro: haec specialis licentia a Deo et Apostolo eius concessa M. in commune ... eo fundere: in die peregrinationis uniuersalis EM. 12. est alienus: longe abest M. 13. post eius add. auersatur illos M. post ergo add. o increduli M. 14. paenitentiam egeritis: fueritis M. bonum erit: tunc proderit M. i. proficiet: scil. M. 15. quia nequaquam ... obsistere Deo: uos non posse obsistere potentiae Dei EM. annuntia tu: tu ergo denuntia EM. 16. tormentum ualde: castigamen M. 17. uerum: porro EM. Deum: Arabibus M. 18. alicui: aliqui M. 19. uos etiam complete: complete et uos illis EM. uestram: om. M. ipsis: illis EM. 22. inueneritis eos: locorum inueneritis illos EM. 24. qui paenitudine ... pius est: paenitudine flectitur ad misericordiam M. 26. si quis eorum: quodsi aliquis ex iis EM. 27. uicinum: om. EM. 28. et, qui cum eo sunt, familiaria: quod illum iuuare potest M. sint: sunt M. eis: illis EM. 30. apud Apostolum: Apostolum EM. nisi illi: exceptis illis M. 31. firmi ipsi ... illis promissis: ipsi tenaces fuerint promissorum suorum et uos illis M.

    154 TEXTVS OCTAVVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    promissis uobis, sed uos statuite illis promissa uestra, nam Deus amat timentes se. 8 Quomodo ipsi se gerent, si praeualuerint uobis? Non attendent propinquitatem neque pactum firmatum oribus suis, monstrabunt beneuolentiam, sed negabunt cordibus suis. Quoniam plures ipsorum sunt corruptores. 9 Fecerunt lucrum exiguum de signis Dei, i. nihil profecerunt audiendo Alcoranum praelegere sibi, recedendo a recta uia eius, utique peius erit pro illis, quod gesserunt, 10 non recipientes propinquitatem in fidelibus, neque pactum firmatum cum eis, et ipsi sunt transgressores illius manifesti. 11 Qui tamen si conuertantur paenitentiam agentes et frequentauerint orationem eleemosinamque fecerint, sint uobis fratres in religione. Sic nos per partes declaramus haec signa, i. collectiones Alcorani, illis, qui eas percipiunt, 12 illi, qui rumperent fidem suam post pactum suum firmatum uerbisque iniquis pupugerint fidem uestram. 13 Tunc hostiliter pugnate contra antesignanos incredulorum pessimorum, quia ipsi sunt homines nullam habentes fidem, ut cessent uexare uos. Quid ni procuretis de medio tollere homines, qui frangunt fidem suam, et ipsi procurabant sollicite eiicere Apostolum, nempe de Maekka. Iam certe ipsi alias praeuenerunt uos, scil. insidiantes uobis in consistorio suo ibidem, ut uos cum illo occiderent. Illos nunc timetis? Vtique Deus potius est timendus, si estis uere fideles. 14 Pugnate uos contra illos. Ipse Deus castigabit eos per manus uestras confundens illos, uobis autem feret auxilium contra eos sanabitque infirma pectora eorum, qui fidem habent in eum, 15 auferetque aestum cordium ipsorum. Etenim Deus paenitudine flectitur super eos, quos libuerit ei, quia cognitor omnium sapientissimus est. 16 Vel putetis uos derelictui haberi et nequaquam Deum scire, qui strenue pugnant ex uobis, quique neminem sibi eligunt patronum, praeter Deum et Apostolum eius, neque aliquem ex credentibus, nisi coniunctum intrinseca familiaritate. Profecto Deus est conscius omnium, quae agitis. Textus II. Numquam concesum fuit iis, qui Deo socium attribuunt, loca aedificare in quibus adoretur Deus, testimonium ferentibus contra semetipsos, nempe quod conentur cum hoc contegere impietatem incredibilitatis suae. Talium sunt inania opera sua eruntque in igne perpetuantes. 17

    2. post gerent add. erga uos EM. 3. post negabunt add. illam uobis E sed negabunt: ruminant maleuolentiam M. 4. sunt: om. B. 6. praelegere sibi: om. EM. gesserunt: operati sunt EM. 7. in fidelibus: om. M. et ipsi ... illius manifesti: aliquid ilegibile M. 9. paenitentiam agentes: om. EM. 11. i. collectiones Alcorani: om. EM. illis: hominibus EM. eas percipiunt: illa intelligunt EM. 12. suum: om. EM. 14. hostiliter: om. EM. incredulorum pessimorum: seu duces incredulorum ipsorum E; seu duces incredulorum M. 15. nullam habentes: qui nullam habent EM. uexare: lacessire EM. procuretis de medio tollere homines: pugnetis contra tales EM. 16. frangunt: infringunt EM. et ipsi ... de Maekka: et machinantur expellere hunc Apostolum EM. 17. praeuenerunt: anticipauerunt EM. scil. insidiantes ... occiderent: om. EM. 18. illos nunc: num illos EM. 19. utique Deus ... uere fideles: equidem Deus magis meretur, ut timeatis illum, si uere estis credentes EM. 20. ipse Deus: om. EM. confundens: et confundet EM. 21. uobis autem feret auxilium: uos autem adiuuabit EM. 22. in eum: om. EM. 23. etenim: quoniam EM. 24. quia: om. EM. est: om. EM. 25. derelictui: < > M. eius: ipsius EM. neque aliquem ... coniunctum: neque aliquem ex fidelibus nisi coniunctum E; nec non et fideles M. 28. agitis: uos agitis EM. 31. nempe quod conentur: quod conantur M. 32. impietatem incredibilitatis suae: infidelitatem suam EM. sua: om. M.

    TEXTVS OCTAVVS 155

    Nam nemo potest aedificare locum orationis, nisi is, qui credit in Deum, qui unus solus est, et diem nouissimum et continuo uacat orationi et facit eleemosinam nec timet quempiam alium praeter ipsum Deum. An non tales gradiuntur uia recta? 19 Tanti ergo facitis uos baiulos aquae pro peregrinis et curam gerentes aedificii oratorii sacrati quanti eos, qui credunt in Deum et diem nouissimum, quique strenue decertant in uia Dei. Nequaquam sunt isti tales, ut quales apud Deum, nam Deus non dirigit in uiam rectam iniqua agentes. 20 Illi, qui uere credunt et exulant pro Deo et acriter certant in uia Dei bonis et animabus suis, habent maiorem gradum meriti apud Deum, ipsique desideratorum compotes fiunt. 21 Istis talibus annuntiat Dominus ipsorum donum misericordiae suae ab ipso procedentem cum beneplacito ac paradisos deliciarum abundantes 22 mansuri in eis in perpetuum, etenim Deus est is, qui apud se habet repositam mercedem magnam nimis. 23 O uos, qui uere creditis! Ne praeponatis, scil. fidei susceptae et Mohhammaedo, patres et fratres uestros, qui uobis patrocinentur, si ipsi sunt addicti magis infidelitati quam fidei. Quicumque enim ex uobis praefert sibi illos, utique ipsi iniquissime agunt. 24 Dic illis: "Si uos parentes uestros ac filios, fratres et uxores uestras, familiam domesticam et bona, quae uestro labore ac mercatura acquisiuistis, amittere timetis, ac tandem domos, in quibus delectamini, plus diligitis quam Deum et Apostolum eius, et etiam certamen in uia Dei, sustinete ergo paulisper donec adducat Deus decretum suum, super uos factum, nam Deus non dirigit rebelles corruptores". 25 Iam certe alias succurrit uobis auxilio suo Deus in pluiribus locis, ac praecipue in ualle angustiae, quando applaudebat uobis multitudo uestra, quae tamen uobis nihil omnino profuit, factaque est uobis terra angusta, quae in se est spatiosa ualde postque conuersi retrorsum terga uertistis. 26 Tunc desursum misit Deus gladium suum super Apostolum ipsiusque fideles. Deinde etiam caelitus destinauit agmina, quae minime uos uidistis, percussitque plaga magna incredulos, quia haec est merces fidem negantium. 27 Deinde paenitentia ductus est super eos, quos ipse uult, quoniam Deus pronus ad indulgendum ualde pius est. 18

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. nam nemo ... qui credit: etenim uere constructores locorum, in quibus Deus uere adoratur, sunt illi qui credunt M. 2. uacat: uacant M. facit: faciunt M. 3. timet: timent EM. non: om. EM. 4. ergo: ne EM. 5. eos, qui credunt: credentes EM. 6. decertant: certant EM. nequaquam sunt isti tales ut: non sunt isti aequales EM. 8. et exulant pro Deo: om. B. et acriter: quique acriter EM. et animabus suis: suis et animabus propriis EM. 10. compotes: competes B. 11. talibus: om. EM. donum misericordiae ... in perpetuum: gratiam suam et beneplacitum suum in illis et affluentiam deliciarum paradisi stabilium perpetuo in eis mansuri EM. 13. etenim Deus ... magnam nimis: etenim illis apud Deum est 16. qui uobis reposita merces magna nimis M. 15. fidei susceptae et Mohhammaedo: om. M. patrocinentur: ut sint uobis amici, quibus uos confidatis M. 17. post fidei add. huic rectae EM. praefert sibi ... ipsi iniquissime: praeponit illos Deo et Apostolo eius, sane ipsi inique EM. 19. illis: om. EM. si uos ... filios, fratres: si parentes, filii, fratres EM. familiam: nec non et familiam EM. ac mercatura: om. EM. 20. amittere timetis: mercaturamque, quam amittere pertimescitis EM. 21. diligitis: amatis EM. 22. et etiam: nec non EM. in uia Dei: pro Deo EM. ergo paulisper: ergo parumper E; parumper M. 23. super uos factum: i. quod fecit super uos EM. post dirigit add. in uiam rectam EM. 24. succurrit auxilio suo: iuuit EM. locis: perquam multis EM. ac praecipue in ualle angustiae: ac praecipue in ualle stricta E; et in die duorum casuum, i. uno laetitiae, altero tristitiae M. 26. omnino om. EM. spatiosa: spatioso B. 27. postque conuersi: postea quando uos conuersi retrorsum EM. uertistis: monstrastis M. 28. ipsiusque fideles: et super credentes EM. 29. etiam caelitus destinauit: caelitus misit EM. 30. incredulos: eos, qui a fide defecerunt EM. quia haec est merces: atque haec pars est EM. 31. paenitentia: pietate EM. uult: uoluit EM.

    156 TEXTVS OCTAVVS

    Textus III. O uos, qui uere creditis! Scitote quoniam illi, qui Deo consortem attribuunt, sunt immundi! Quapropter non possunt nec appropinquare loco orationis sacrato post peractum lustrum ipsorum annale, i. magnae festiuitatis. Quodsi inde metuistis penuriam uos passuros, Deus uos ditabit de sua liberalitate, si ei placuerit, quoniam omnes cognoscens sapientissimus est. 29 Agite bellum contra eos, qui non credunt in Deum, neque in diem nouissimum, nec uetitum sibi habent quod Deus uetuit et Apostolus eius. Quia non iudicant iustum iudicium secundum ueritatem, quidam ex eis, qui acceperunt Legem scriptam, quousque cogantur dare tributum personale de manu in manum, i. iuxta aetatis augmentum, quisque suae, etiam minoris. 30 Siquidem Iudaei praesentes dicunt, "Aozair, i. Esdras, est filius Dei". Idem dicunt Christiani nunc existentes: "Christus est filius Dei". Haec sunt uerba oribus ipsorum conficta immitantes incredulos idolatras, suos antecessores, quos expugnare praecepit Deus, quocumque se uerterint. 31 Tenent sacerdotes seu episcopos et monachos pro supremis dominis suis, quod soli Deo conuenit, attribuentes Christo, filio Mariae, cum non sit praeceptum ipsis, ut adorent pro Deo ullum nisi Deum, qui solus est uerus Deus gloriosus longe existens ab eo, quod eis ipsi attribuunt. 32 Volunt extingere lucem Dei oribus suis, i. Alcoranum supprimere, nequaquam permittet Deus, nisi ut perficiat lucem tuam, etiam inuitis ipsis incredulis istis. 33 Ipse est, qui misit Apostolum suum cum directione et lege ueritatis, ut ostendat eum praepositum super legem uniuersam, quamuis grauiter ualde id ferant illi, qui Deo socium attribuunt. 34 O uos, qui uere creditis! Scitote quoniam multi ex sacerdotibus seu episcopis et monachis sunt, qui consumunt bona hominum inaniter, et recedunt recedereque faciunt a uia Dei. Item quidam ex illis, qui thesaurizant aurum et argentum, quae non expendunt ea in uia Dei, i. secundum beneplacitum eius. 35 Tu ergo annuntia eis tormentum rigorosissimum, quod apprehendet illos in die, quo uehementer uret ignis gehennae. Quo etiam cauterizabuntur frontes ipsorum et latera et terga, diceturque illis: "Hoc nunc est, quod thesaurizastis uobis. Igitur degustate modo id, quod tam auide accumulastis". 28

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    4. post peractum ... magnae festiuitatis: finito hoc lustro ipsorum M. quod si inde ... uos ditabit: si autem uos metuistis inde aliquam inopiam passi posse, Deus sane ipse sufficientiam tribuet EM. 5. si ei placuerit ... cognoscens: in beneplacitum suum, quia Deus omnia sciens EM. 8. et Apostolus eius: Apostolusque illius EM. quia non ... secundum ueritatem: quia non iudicant iudicium iuste E; neque iudicant iuste M. 9. post acceperunt add. i. Iudaei et Christiani EM. 10. scriptam: om. EM. cogantur dare: dent EM. personale: om. EM. de manu in manum: de manu M. iuxta aetatis augmentum: pro aetate M. 11. minoris: si sint paruuli, i. minoris aetatis M. 12. siquidem: om. EM. 13. nunc existentes: praesentes E; < > M. haec sunt ... se uerterint: hoc dicto, suorum se ipsos conuincent esse similes incredulis, quos Deus perdidit ante illos, i. idolatras, ubi eos reperit declinasse a ueritate M. suis: om. EM. 16. sacerdotes: sacerdotes suos E; sacerdotes suos, Iudaei et Christiani M. 17. attribuentes ... Mariae: et pro Deo uenerantur Christiani Christum, filium Mariae M. ipsis, ut ... ipsi attribuunt: eis, nisi ut colant Deum unum, praeter quem nullus est alius deus, nisi ipse solus supergloriosus, qui longe est ab eo, quod illi ipsi attulerunt M. 20. uolunt: quaerunt EM. i. Alcoranum supprimere: om. EM. nequaquam permittet: sed non permittit EM. 21. nisi: sed M. ipsis incredulis istis: incredulis EM. 22. est, qui: propterea EM. 23. praepositum super legem uniuersam: esse supeiorem legi uniuersae EM. illi, qui Deo socium attribuunt: consocificantes Deum EM. 25. seu episcopis: om. EM. 26. consumunt: edunt EM. inaniter: gratis M. recedereque faciunt EM. 27. quidem ex illis: alii sunt EM. quae: et EM. 28. ea in uia Dei, i.: om. EM. 29. rigorosissimum: dirissimum EM. 30. quo etiam: tunc M. ipsorum: om. EM. 31. nunc: om. EM. 32. degustate: degusta B. modo: nunc EM. accumulastis: congregastis EM.

    TEXTVS OCTAVVS 157

    Textus IV. Scitote esse numerum mensium secundum ordinatissimam dispositonem Dei in libro suo in duodecim distributos in die, quo creauit caelos et terram. Ex quibus quattuor sunt interdicti lege firma inuiolabili, i. Alcorani. Ne ergo quid inique agatis transgredientes in illis inter uos metipsos. Illos autem, qui Deo socium attribuunt, expugnate omnes uos simul eo modo, quo ipsi uos aggrediuntur iunctim omnes, nempe mensibus his interdictis. Illud autem scitote, quod Deus semper assistit timentibus se. 37 Nam obliuio nimia grassatur in incredulitate, per quam seducuntur illi, qui alieni sunt a fide recta. Soluunt illum, scil. mensem quartum interdictum, anno uno et interdictum faciunt eum anno altero, ut correspondeant numero, supple mensium, quos Deus interdicto subiecit. Ipsi soluunt per eum bona apparere eis opera ipsorum mala. Certe Deus non dirigit in uiam rectam illos, qui contra fidei institutum quid committunt. 38 O uos, qui uere creditis! Quid habetis quando dicitur uobis: "Egredimini propere in uiam Dei, i. pugnare pro Deo contra inimicos fidei?" Tantone pondere fixi estis in hac terra? Num uobis plus arridet uita praesens quam altera? Quid est iucunditas uitae praesentis in comparatione alterius nisi modicum quid? 39 Si illico non exieritis in proelium, Deus puniet uos poena rigorosissima et eliget sibi gentem aliam loco uestri. 40 Et si uos nullum auxilium tuleritis ei, i. Mohhammaedo, estote certi quia Deus super omnia potens est. Si ergo uos non iuuabitis illum, Deus ipsum iuuabit, sicut alias iuuit, quando eiicerunt eum de Maekka illi, qui fidem fregerunt. Isque fuit secundum duorum delicescentium in cripta dicens ad socium: "Ne contristeris, quoniam Deus nobiscum est". Tunc dimisit gladium suum desuper eum confortauitque eum agminibus, quos nullus uidit, probauitque uerbum eorum, qui fidem negauerunt esse de deorsum uerbum autem credentium desursum, quoniam Deus potens sapientissimus est. 41 Itaque ocius egredimini alleuiati et onerati, i. expediti et impediti curis domesticis, et strenue dimicate bonis temporalibus et animabus uestris in uia Dei. Id unicum bonum computabitur uobis, si scire uultis. 42 Si esset occasio, scil. praedae, proxima et iter mediocre, utique ipsi prompte sequerentur te, sed quia est prolixum, eis laboriosum uidetur. Statim iurant per 36

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    3. distributos: distributum B. 4. i. Alcorani om. EM. 5. transgredientes in illis inter uosmetipsos: nocentes uobismetipsis EM. illos autem ... omnes uos: bellum agite contra consocificantes Deum, simul omnes EM. 6. eo modo ... his interdictis: sicut et ipsi bellum inferant uobis omnes simul, etiam mense interdicto EM. 10. interdictum: interdicti EM. 11. eum: om. B. supple: om. EM. 12. subiecit: non subiecit EM. ipsi soluunt ... ipsorum mala: soluunt uero illum, quem interdixit, Deus illis fecit bonum apparere id, quod est malum operum suorum EM. 13. certe: quia M. illos, qui ... committunt: gentem contra fidem aliquid committentem EM. 16. i. pugnare pro Deo: ad proelium EM. tantone: tanto EM. 17. hac: om. EM. num: num magis EM. 19. Deus: scil. Deus EM. 21. tuleritis: praebeatis EM. estote certi quia: utique EM. 22. si ergo ... iuuabitis illum: si uos non feretis ei auxilium EM. 23. alias: iam alias EM. de Maekka: om. EM. post fregerunt add. i. Maekkenses EM. 25. dimisit: dimisit Deus EM. eum: om. EM. 26. quos nullus uidit: inuisibilibus EM. 27. negauerunt: negant EM. credentium: Dei EM. quoniam Deus ... sapientissimus est: i. confessio credentium est de solo Deo absolute et professio incredulorum est de in eo E; i. promissit Deus credentibus semper euasuros superiores et inimicos fidei superatos M. 29. alleuiati et onerati: leues et onusti EM. i. expediti ... curis domesticis: inermes et armati M. 33. prolixum: remotum hoc negotium M. eis: ipsis difficile EM.

    158 TEXTVS OCTAVVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Deum dicentes: "Si ualeremus, certe nos exiremus uobiscum". Se ipsos perdunt, nam Deus nouit eos semper esse mendaces. 43 Deus tibi parcat. Cur indulsisti eis, nempe, ut remanerent retro, donec manifeste constaret tibi quinam ex ipsis ueritatem dicunt, cognosceresque eos, qui mentiuntur? 44 Non excusant se, qui uere credunt in Deum et in diem nouissimum, ne dimicent et exponant bona sua cum animabus suis, Deusque bene cosgnoscit tiementes se. 45 Illi utique excusant se coram te, qui non credunt uere in Deum et diem nouissimum. Titubant cordibus suis et haec ipsa titubatione impediti retro remanent. 46 Qui, si animum haberent egrediendi, utique promptos se exhiberent. Sed noluit Deus ut surgerent de loco, immo Deus firmauit eos ne procederent, dictumque fuit ipsis: "Manete cum aliis manentibus in sede uestra". 47 Qui etiamsi egressi fuissent uobiscum, nihil uobis addidissent nisi periculum alicuius tumultus, seditionem damnosam uobis sementes, sicut alias fecerunt, quia inter uos sunt aliqui assentatores ipsorum. Verum Deus cognoscit bene iniqua agentes. 48 Pridem ante quoque machinati sunt seditionem contra te, quando perturbabant negotia tibi a Deo commissa, donec ueniret haec ueritas, i. Alcorani lex, manifestumque fieret mandatum Dei, quod ipsi totum execrantur. 49 Sunt autem quidam ipsorum, qui dicunt: "Concede mihi licentiam et ne imputes mihi hoc iniquitati". An non ipso facto isti tales incidunt in notam seditionis suspectae? Profecto gehenna uestiet tales fidefragos. 50 Si tibi euenerit aliquid boni, male habet ipsos, et si acciderit tibi quidpiam mali, aiunt: "Recte prouidimus negotio nostro anticipatus". Et terga uertentes laetantur. 51 Dic tu: "Nequaquam accidit nobis aliquid umquam, nisi quod scripsit, i. prosordinauit in libro suo conseruato. Ipse supremus Dominus noster est. Igitur in Deum iactent curam suam fideles". 52 Dic tu: "Num aliud quidpiam expectare poteratis de nobis euenturum, nisi unum de his bonis duobus, scil. aut uictoriam aut martyrium, aut praedam aut iacturam pro Deo?" Quod autem nos praestolamur de uobis est quod Deus grauiter castigabit uos per se, aut per manus nostras. Vos ergo obseruate, nam et nos obseruamus, rei euentum. 53 Dic: "Impendatis uestra et superimpendami uos ipsi, nullatenus recipietur a uobis eo quod sitis gens peruersa, corruptores".

    2. nam: quia EM. 3. eis: om. B. nempe: om. EM. 4. ipsis: illis EM. eos: om. EM. 6. excusant se: petunt licentiam a te ii EM. 7. cognoscit: nouit EM. 8. utique excusant ... retro remanent: autem petunt eam, qui non credunt in Deum et diem nouissimum, quorumque trepidant corda et in hac ipsa trepidatione sua uolunt manere retro M. 11. immo Deus ... ne procederent: fecitque remanere illos EM. 12. manete cum ... sede uestra: sede tecum sedentibus EM. 14. alicuius tumultus ... assentatores ipsorum: dissensionis alicuius demoniacae. Promptos quidem se exhiberent simulantes amicitiam uobis, insidias struerent, suntque inter uos, qui ascultant illos EM. 15. bene: om. EM. 17. pridem ante: iam alias M. 18. tibi a Deo commissa: tibi credita EM. 19. totum: om. EM. 20. quidam: aliqui EM. 21. isti: om. EM. notam: crimen M. 23. ipsos: illos EM. 24. anticipatus: ante EM. terga uertentes: recedentes EM. 25. umquam: om. M. scripsit, i. prosordinauit: praeordinauit Deus nobis EM. 26. conseruato: reseruato EM. supremus Dominus: grauiter enim protector EM. 28. post euenturum add. nobiscum M. 30. pro Deo: om. EM. castigabit ... aut: adducet super uos flagellum uel a seipso uel E; adducet super uos castigamen uel a seipso uel E. 31. nos: nos uobiscum EM. rei euentum: futurum exitum EM. 33. impendatis uestra ... uos ipsi: expendite et super impendamini uos ipsos siue sponte siue coacte E; expendite quantum uultis siue sponte siue coacte M

    TEXTVS OCTAVVS 159

    Quid autem prohibet illos ut non recipiantur sumptus ab ipsis oblati, nisi quia ipsi negant Deum et Apostolum eius? Nec ueniunt ad orationem nisi cum taedio, neque offerunt aliquid pro sumptu nisi coacti? 55 Ea propter ne complaceas tibi de pecuniis ipsorum neque in filiis eorum, quoniam Deus uult castigare illos per haec in hac uita. Exhibunt animae ipsorum in hac perfidia existentibus. 56 Iurabunt quidem per Deum omnino se esse de numero uestrum, sed reuera ipsi non sunt ex uobis, immo ipsi sunt totaliter abalienati. 57 Qui, si reperiant aliquem locum refugii aut aliquas cauernas aut latibulum patens, uelociter conuersi ad illud rapido cursu feruntur. 54

    5

    10

    Textus V. Erunt quidem ex ipsis aliqui obtrestatores, qui soluent linguas suas in te ob eleemosinas a te distributas: quibus si ipsi afficerentur, ualde contenti remanerent, sed quia nihil receperunt, ideo indignantur. 59 Qui si uere contenti essent de eo, quod tribuit eis Deus et Apostolus ipsius, utique dicerent: "Sufficientia nostra Deus est. Sane Deus dabit nobis ex liberalitate sua, similter etiam Apostolus eius, quoniam in Deum solum terminantur desideria nostra". 60 Etenim eleemosinae debentur pauperibus et miseris. Item illis, qui faciebant illas, nempe quando potuerunt et aggregabiles ad fidem, i. neophytis nondum bene instructis affirmatis in fide. Item gibbosis, i. curuis prae aetate, aut continua scriptione librorum, et alieno aere pressis, in carceribus detentis, nec non labore confectis in bello pro Deo et peregrinis. Hoc statutum positum est a Deo, nam Deus omnes cognoscens sapientissimus est. 61 Aliqui autem ipsorum auritum faciunt Prophetam, i. aures longas illum habere asserunt, dicentes: "Ipse est totus auris ubique, quia quidquid de ipso dicitur totum ei palam fit". Dic tu: "Ita sane est auris in profectum uestrum, quia suscipit excusationem uestram credens Deo, omne quod audit ab eo, sic etiam credit fidelibus, qui testimonio fidei suae id confirmant, 62(-) estque hoc gratia singularis illis, qui credunt ex uobis, iis autem, qui per contemptum longas aures habere Apostolum Dei dicunt, paratum est tormentum dirissimum. 63(62) Ipsi iurant per Deum uobis, ut uos reddant contentos. Iustius autem esset illis, si quaererent beneplacitum Dei et Apostoli eius, si uere esse fideles contendunt. 58

    15

    20

    25

    30

    1. quid autem ... ut non: quid putas obstitit illis, ne M. ipsi negant: negabant EM. 2. nec: insuper ipsi non M. taedio: notabili taedio EM. 4. complaceas: complaceant M. de pecuniis ipsorum neque in filis: pecuniae ipsorum neque filii M. 5. haec in hac uita: eodemmet in hoc mundo EM. in hac perfidia: ipsis perfidis EM. 7. per Deum omnino: om. M. 8. abalienati: alienati M. 9. patens, uelociter: quodpiam in terra EM. 12. aliqui obstrectatores: om. M. 13. a te distributas: factas EM. ualde: om. EM 14. sed quia ... ideo indignantur: si autem nihil tributum fuerit ipsis, protinus indignabuntur M. indignantur: indignabuntur E. 15. Apostolus ipsius, utique dicerent: nuntius eius, deberent dicere EM. 17. similiter: et EM. 19. miseris: egenis M. item illis, qui faciebant illas: item qui faciebant illas E; et collectoribus illos M. 20. nempe quando ... aggregabiles, i: om. EM. 21. instructis affirmatis: eruditis EM. item gibbosis ... nec non: et ceruicibus curuatis et aere alieno pressis M. 23. positum: om. M. 25. ipsorum: ex ipsis EM. auritum faciunt Prophetam: auriculantur M. illum: Prophetam istum M. 26. quia: i. M. totum ei palam fit: notum fit illi EM. 27. dic tu ... id confirmant: dic "Ita est aures habet audiendi, uerum melius esset uobis credere in Deum et fidem habere credentibus" M. 30. estque hoc ... qui credunt: quod quidem singularis gratia est, quae ofertur illis, qui crediderint EM. iis autem ...est tormentum: porro illi, qui uituperose auriculatum appellant nuntium Dei, illos manet supplicium EM.

    160 TEXTVS OCTAVVS

    Numquid ipsi hoc non sciunt quod is, qui aduersatur Deo et nuntio eius sibi certo certius esse praeparatum ignem gehennae in aeternum in eo mansurus? Quod erit tormentum confusibile ualde. Textus VI. 65(64) Consternati ualde nunc timore sycophantae ficte credentes suspicanter, ne descendat super eos oraculum, quod palam reddet et ipsis id, quod in corporibus suis gerunt. Dic tu: "Irridete uos de hoc, quod Deus possit in effectum producere id, quod uos timetis". 66(65) Quos tametsi tu interrogares, supple cur timetis? Vtique ipsi dicent: "Nos uerbis iocabamur inter nos ridendo, nempe in equitatu". Dic tu: "Siccine Deum et signa eius Apostolumque ipsius ludibrio habetis? 67(66) Nolite excusare uos, iam certe contra fidem egistis hoc post emissam professionem illius". Quod licet indultum fuerit aliquibus ex uobis in aliis punietur seuerissime, eo quod id fecerint ex certa malitia. 68(67) Omnes fidei simulatores et simulatrices, qui sibi inuicem sunt causa negationis, i. dissensionis a fide, prohibentque alterutrum ab operatione bona contrahentes manus suas non habent Deum in memoria sua ipseque tollet memoriam ipsorum, etenim hypocritae sunt manifesti corruptores. 69(68) Minatur Deus in ipsis sycophantis utriusque sexus fidemque negantibus ignem gehennae perpetuo in eo mansuri, quia Deus diris eos deuouit. Haec erit merces ipsorum. Stabilis poena dirissima facietque Deus uobis. 70(69) Idem quod illis, qui fuerunt ante eos, qui erant ualidiores robore quam uos, abundantiores opibus et facundiores prole. Ipsi reputabunt hanc esse usuram sortis suae in praesenti uita. Sicut ergo antecessores uestri praesentium usu gaudebant, uosque iisdem immersi estis, quibus illis immersi erant. Talium prorsus depereunt opera in hac et in altera uita, ipsique perditionis extremae poenam sustinebunt. 71(70) Numquid non peruenit ad eos fama eorum, qui ante illos extiterunt? Gens Noe, Aad, Tsamud, item Abrahae et Madianitarum, illisque contigui, scil. Sodomitas, quibus uenerunt nuntii sui cum signis manifestis eisque contradicebant? Certe illis Deus nullam uiolentiam intulit, sed ipsi sibimet damni causa extiterunt. 72(71) Porro fideles uiri ac mulieres, qui sibi inuicem suffragantur incitantque alterutrum ad actiones laudabiles prohibentque unus alium ab eo quod uetitum est, insistunt orationi, faciunt eleemosinam obediuntque Deo et Apostolo illius. Isti tales consequuntur misericordiam Dei, quia Deus omnia potens sapientissimus est. 64(63)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. sciunt: nouerunt EM. 2. in eo mansurus: in quo manebit EM. 3. confusibile ualde: uehementissimum EM. 5. consternati ... suspicanter: timebunt sibi nunc sicophantae EM. ne descendat ... suis gerunt: ne desursum ueniat contra illos aliqua particularis collectio, quae palam reddet illis id, quod corde gerunt EM. 7. de: om. EM. effectum: publicum M. 9. tametsi: si M. supple cur timetis: cur hoc fecerunt? M. nos: om. EM. 10. ridendo, nempe in equitatu: om. M. in aliis 11. ipsius: eius EM. 12. hoc: om. M. 13. indultum fuerit: Deus id iudicauerit M. punietur: alios tamen puniet M. 15. negationis i. discessionis: discessionis EM. 17. sua: om. EM. ipseque: ipse quoque EM. ipsorum: illorum EM. 18. post hipocritae add. uiri et mulieres EM. 21. stabilis poena dirissima: eritque poena haec illis stabilis EM. 22. illis, qui fuerant ante eos: fecit antecessoribus uestris EM. quam uos: uobis EM. 25. uosque iisdem ... immersi erant: ita uos gaudere uultis hac sorte uestra, iisdem uanitatibus immersi estis EM. immersi: dediti EM. 26. ipsique perditionis ... sustinebunt: et ideo uerae perditonis poena sustinentes M. 28. Aad: om. EM. Madianitarum: Madiam EM. illisque contigui ... contradicebant: nec non et alii, qui contradicebant nuntiis suis, qui ueniebant ad illos cum signis manifestis M. 29. certe illis: quibus certe EM. 32. alium: alterum EM. 33. insistunt: qui insistunt EM. faciunt: tribuunt EM. isti tales ... misericordiam Dei: talibus utique miserebitur Deus EM.

    TEXTVS OCTAVVS 161

    Pollicetur Deus uere credentibus utriusque sexus paradisos, de sub quibus currunt flumina deliciarum perpetuo in ipsis mansuri, et in ipsis paradisis deliciarum domicilia sunt, in quibus ipse Deus delectatur. Quod maius est: felicitas summa erit in eis.

    73(72)

    5

    Textus VII. O tu, Propheta! Omnibus uiribus tuis impugna istos fidefragos et sycophantas et indurare super illos et dic quia mansio ipsorum erit gehenna. Heu quam mala sors mansionis est illa, ad quam pergunt! 75(74) Ipsi iurabunt per Deum se numquam talia dixisse. Certum tamen est ipsos dixisse uerbum contra fidem, negauerunt eam, nempe in secreto, post publicam professionem illius emissam attentauerunt facinus admodum impium, quod quidem in effectum deducere nequiuerunt, nec ob id aliam uindictam reportauerunt quam quod postea Deus et Apostolus eius magnis donis affecerit eos ex gratia sua. Qui, si paenitentiam egerint, bonum erit pro illis, si autem recusauerint paenitentiam agere, castigabit illos Deus poena rigorosissima in hac et in altera uita, nec erit quisquam in terra, qui patrocinetur eis, neque qui adiuuet. 76(75) Sunt quidem nonnulli ex eis, qui pactum uolunt facere cum Deo. "Si, inquiunt, nos Deus muneraret de sua abundanti gratia, equidem et nos crederemus, essemusque boni operatores, nempe sicut et ceteri". 77(76) Quibus postquam tribuit abundanter de sua munificentia abeunt cum illo, quod datum est ipsis, et terga uertentes remanent desertores, i. promissionis suae. 78(77) Quorum uindictam differt Deus tenentes ipsi impietatem suam in cordibus suis usque in diem, quo occurrere necesse erit ei, i. die mortis, cum culpa contradictionis Deo factae et promissionis suae factae illi neglectae cum mendacio. 79(78) Vere ne ipsi ignorant quod Deus bene nouit ipsorum secretum consiliumque inter se initum, nempe contra credentes? Sane Deus est seruator arcanorum. 80(79) Illos, qui male loquuntur de quibusdam fidelibus prompte obedientibus Deo et Apostolo eius in eleemosinarum largitione, et eos, qui non inuenerunt quod tribuant, nisi quod industria sua acquirunt, irrident, sane Deus irridebit illos expectatque ipsos supplicium rigorosissimum. 81(80) Siue petas ueniam pro illis siue non petas, idem est. Etiam si iterato septuagies roges ignosci ipsis, Deus nequaquam ignoscet illis. Hoc ideo, quia perfide se gesserunt contra Deum et Apostolum eius, nam Deus non dirigit corruptores inobedientes. 74(73)

    10

    15

    20

    25

    30

    2. deliciarum: om. EM. in ipsis mansuri: in quibus permanebunt EM. et in ipsis ... erit in eis: in quibus sunt domicilia ualde deliciosa et in ipsis paradisis Aeden, i. receptaculum omnium deliciarum, complacentia Dei. In illo quiescit, quod magis est, illudque est beatitudo summa EM. 6. tu: om. EM. omnibus uiribus tuis: om. M. 7. mansio: om. B. 10. negauerunt eam, nempe in secreto: et ignaros se exhibuisse in secreto M. 11. illius: fidei M. emissam: om. M. facinus ... impium: rem ... impiam EM. quod quidem in effectum: quam in finem EM. 12. reportauerunt: incurrerunt EM. 13. qui: qui ergo EM. 14. illis: eis EM. recusauerint paenitentiam agere: renuerint EM. 15. illos Deus: eos EM. 16. adiuuet: auxilium ferat EM. 18. nos Deus ... equidem: nobis daret aliquid de abundantia sua, etiam EM. 21. est ipsis: fuit eis EM. 22. uindictam: finem M. suam om. EM. 23. occurrere necesse erit: occurerent M. 24. et promissionis ... cum mendacio: et omissionis suae promissionis, nec non et mendacii ab ipsis conficti EM. 26. nempe contra credentes: in malum EM. 27. male loquuntur ... prompte obedientibus: obtrectantur fidelibus, qui prompte obediunt EM. 29. industria sua: labore suo EM. 31. siue petas: petas EM. 32. nequaquam: numquam EM. 33. Apostolum: legatum EM. nam Deus: Deus quoque EM. corruptores inobedientes: in uiam rectam transgressores obedientiae EM.

    162 TEXTVS OCTAVVS

    Textus VIII. Exultabant retro manentes in suis sedibus contra propositum mandatum Apostoli Dei, nolentes pugnare bonis suis et animabus suis, i. nimis odiosum illis uidebatur exponere pecunias suas et uitas in uia Dei, i. pro Deo. Insuper dicunt ad alios: "Ne egrediamini in hoc intenso calore". Dic tu: "Ignis gehennae est multo intensior calore isto, si uolunt hoc intelligere". 83(82) Rideant ergo nunc parumper, ut plorent postmodum multum. Hoc erit praemium, quod lucrati sunt sibi. 84(83) Si redire fecerit te Deus ad aliquos ipsorum, qui petierint ueniam a te, ut exeant tecum. Dic tu: "Vos numquam exibitis mecum nec umquam pugnabitis mecum contra aliquem inimicum, quia complacuit uobis remanere in sedibus uestris praeterita uice. Sedete etiam nunc cum reliquis retro manentibus". 85(84) Vide ne ores pro aliquo ipsorum, quem nosti mortuum morte aeterna neque subsistas supra sepulchrum illius, quoniam perfidi sunt tales Deo et nuntio eius moriunturque in perfidia sua persistentes corruptores. 86(85) Neue placeant tibi bona ipsorum neque filii. Deus enim uult castigare illos per eosdemmet in hoc mundo, ipsi autem exhalabunt animas suas perseuerantes in perfidia sua. 87(86) Quando desursum uenit aliqua collectio Alcorani, praecipiens eis ut credant in Deum et dimicent cum Apostolo eius contra incredulos, mox petunt licentiam a te magis ex illis potentes diuitiis dicentes: "Dimitte nos remanere cum reliquis remanentibus pro praesidio". 88(87) Placet illis remanere cum mulieribus custodientibus domus. Sane Deus obdurauit corda ipsorum, quod ipsi non percipiunt. 89(88) An uero Apostolus et qui cum eo uere credunt, strenue dimicant bonis et personis suis, talesque sunt, quibus praeparatae plures paradisii, ipsique desiderata percipient. 90(89) Pro talibus praeparauit Deus paradisos multiplices, sub quibus currunt riui aquarum, in eis perpetuandi. Haec certe est merces magna. 91(90) Venient quidem illi, qui se excusare solent, ex Arabibus petentes ut indulgeatur ipsis, scil. ne exeant tecum in proelium. Sed remanserunt illi, qui mentiti sunt Deo et Apostolo eius, ideoque iam superstat illis, qui contra fidem quid moliuntur castigamen rigorosissimum. 92(91) Cui non subiacebunt uiribus destituti neque infirmi, nec sumptus necessarios habentes, dummodo pareant consiliis Dei et Apostoli ipsius, nempe fide pura et 82(81)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    2. exultabant: laetabuntur M. 3. post animabus add. i. personis in uia Dei EM. i. nimis ... pro Deo om. EM. 6. hoc: om. B. 7. postmodum multum: postea permultum EM. 8. praemium: praemium ipsorum EM. sibi: om. EM. 9. qui: ipsique M. 10. tecum: tecum ad proelium EM. umquam: om. EM. 12. etiam: ergo et EM. retro manentibus: remanentibus retro E; manentibus retro M. 13. post ipsorum add. i. sycophantarum EM. 14. perfidi sunt tales: perfidiose contradicunt M. 15. corruptores om. EM. 16. neue: neque EM. neque filii: nec liberi EM. 17. autem: om. EM. 18. perfidia sua: incredulitate EM. 20. contra incredulos: om. EM. mox: statim EM. 21. magis ex illis: principales et EM. post diuitiis licentiam: remanendi licentiam EM. add. ex Maedinensibus EM. dimitte: sine EM reliquis remanentibus: eis, qui manent EM. 23. mulieribus custodientibus domus. Sane: ceteris pluribus, quia M. 25. eo: ipso EM. bonis et: bonis B. 26. quibus praeparatae ... percipient: talibus ergo sunt praeparata bona plurima, et ipsis soli desiderata adipiscuntur EM. 28. talibus: ipsis EM. multiplices om. EM. 29. in eis perpetuandi: permansuri in eis in perpetuum EM. certe: om. EM. magna: magna nimis EM. 30. petentes om. EM. 31. sed remanserunt: remanserunt ergo EM. 32. ideoque iam superstat: iam utique imminet M. 33. rigorosissimum: dirissimum EM. 34. sumptus necessarios habentes: qui carent sumptibus EM. 35. pareant: obediant EM. ipsius: eius EM. nempe fide ... animo prompto: om. EM.

    TEXTVS OCTAVVS 163

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    animo prompto. Qui cum iusta causa se excusant, culpae non subiacent, nam Deus, ueniae largitor, pius est ualde. 93(92) Sunt illi, qui ueniunt ad te petentes ut des ipsis quo uehantur, tuque responderis: "Non inuenio in quo uos ueham". Ipsi redeunt tristes oculique eorum perfunduntur lachrimis, eo quod non habeant sumptus necessarios. 94(93) Sed bene culpandi sunt ii, qui cum sint potentes uiribus et opibus, petunt a te licentiam, ut remaneant cum retromanentibus. Profecto quia Deus obdurauit corda ipsorum et ipsi hoc non aduertunt. 95(94) Venient se excusantes, postquam redieritis ad eos. Dic tu: "Nolite uos excusare, nos posthac numquam credemus uobis. Iam certiores nos fecit Deus de factis uestris et uerbis, citoque palam faciet hoc opus uestrum Deus et Apostolus eius. Tandem oportet uos redire ad eum, i. in die iudicii, qui nouit secretum et publicum, i. id, quod in occulto molimini et in publico facitis, et tunc palam ostendet uobis quo animo id faciebatis". 96(95) Ipsi sane iurabunt uobis per Deum, quando uos inclinatos ostenderitis ad ipsorum iuramentum, uerum declinate uos ab eis, quoniam ipsi sunt execrabiles et receptaculum illorum gehenna, digna retributio, quam ipsi sibi sunt lucrati. 97(96) Rursus ipsi iurabunt uobis ut ignoscatis illis, quibus etiamsi uos ignoueritis, Deus tamen nequaquam ignoscet huic genti adulterae. 98(97) Arabes isti, i. Maedinenses de factione Gotefani, sunt pertinacissimi perfidia atque impietate, propter quod et magis indigni sunt, qui sciant determinationes siue constitutiones, quas reuelauit Deus Apostolo suo, quia Deus est sapientissimus omnes cognoscens. 99(98) Quidam alii Arabes sunt ii, qui id, quod expendunt, i. dant tributum uel faciunt eleemosinam, quasi coacti. Isti tales obseruant uersute sortis uestrae uicissitudines. Veniat super illos uicissitudo sortis mali recurrentis, sane Deus omnium auditor uniuersos nouit. 100(99) Rursus quidem alii ex Arabibus credunt in Deum et diem nouissimum. Qui id, quod elargiuntur, habet quidem speciem sacrificiorum solemnium, meriti depositi apud Deum cum orationibus ipsius Apostoli, quae pro ipsis oblatae, certum ipsis aditum faciunt ad Deum, qui illos recipiet in gratiam suam. Etenim Deus, ueniae largitor, est ualde pius.

    1. post excusant add. de non exitu ad proelium EM. culpae non subiacent: non imputatur culpa EM. nam: quoniam EM. 2. ualde: om. EM. 3. petentes: om. EM. 4. responderis: dixeris EM. 6. potentes uiribus et opibus: diuites M. 7. remaneant: maneant EM. 8. et ipsi hoc non aduertunt: ipsique id nolunt M. 10. factis: conditionibus M. 11. palam faciet: notum fiet M. Deus et Apostolus: Deo et Apostolo M. tandem oportet: postea redibitis EM 12. i. in die iudicii: om. EM. secretum et ... in occultum: quod in secreto EM. 13. palam: manifeste EM. 15. sane: utique EM. inclinatos ostenderitis ad ipsorum iuramentum: inclinaueritis ad propitiandum illis M. 17. post illorum add. erit EM. 18. rursus ipsi ... ignoscet: ipsi, iterato iuramento, obligabunt se uobis, ut propitiemini illis, quibus etiam, si uos indulseritis, Deus tamen nequaquam propitius erit EM. 20. isti, i. ... Gotefani: om. EM. sunt: om. B. 21. propter quod ... sunt, qui: indigni, ut EM. siue constitutiones: de illis EM. 22. quia: quoniam EM. 24. quidam alii ... faciunt eleemosinam: sunt autem aliqui arabes, qui quidem aliquid expendunt, sed EM. 25. post coacti add. cum spe percipiendi usuram ceu debitum EM. 26. omnium auditor uniuersos: cunctorum auditor omnes EM. 27. nouit: om. B. 28. rursus quidem ex ... Arabibus: quidam alii Arabes sane sunt qui EM. qui id, quod: id quidem quod ipsi EM. 29. quidem speciem ... meriti depositi: rationem meriti per modum depositi EM. 30. ipsius Apostoli ... ualde pius: prophetae, i. eleemosina ipsorum apud Deum, qui illos recipiet in suam gratiam, etenim Deus largitor indulgentiae misericors est EM.

    164 TEXTVS OCTAVVS

    Testes huius sunt praedecessores illi, qui primi exulauerunt pro Deo et facti sunt coadiutores ipsius, quique istos imitantur facientes bona opera, quibus Dei beneplacitum exequuntur, ipsi quoque de hoc sibi complacent. Ideoque praeparauit pro illis paradisos, de sub quibus currunt flumina, perpetuo in eis mansuri. Est hoc praemium ualde magnum. 102(101) Porro ex illis, qui circa uos degunt, sunt quidam Arabes sycophantae, uersipelles et subuersores, et ex Maedinensibus sunt aliqui ualde proterui et pertinaces in ista impietate. Tu non nosti illos, sed nos bene nouimus eos, iam nunc castigabimus eos duplici poena, i. confusione et nece. Postea deuoluentur ad supplicium maximum. 103(102) Alii uero confitentur culpas suas et immiscent aliquod opus bonum, sed in fine apparet malum. Fortassis propitius fiet illis, quia Deus, ueniae largitor, ualde misericors est. 101(100)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus IX. Accipe de bonis illorum eleemosinam. Purificabis quippe et iustificabis eos per illam, et deprecare pro ipsis, etenim orationes tuae securitas ipsorum est. Deus namque cunctorum exauditor, omnes cognouit. 105(104) Nonne omnes nouerunt Deum acceptam habere paenitentiam a seruis suis, gratas habere eleemosinas Deumque flecti paenitudine, qui totus misericors est? 106(105) Dic ergo illis: "Agite, scil. quodlubet. Deus certe uidet quod facitis, nec non quod Apostolus agit cum fidelibus. Tandem redire uos oportet ad eum, qui nouit omne, quod clarum et manifestum est, ipseque palam dicet uobis quod operati estis". 107(106) Alii autem sunt, qui totam spem suam in beneficium Dei iaciunt, siue puniat illos, siue indulgeat. Deus uniuersos cognoscens sapientissimus est, i. sapientiam monstrat suam in hoc, quod puniet obstinaces in sua perfidia et indulgeat paenitentiam agentibus culpas ipsorum. 108(107) Illi, qui sibi aedificant oratorium in damnum publicum et praeiudicium fidei, ad diuisionem faciendam inter fideles et insidiam illis, qui militabant Deo et Apostolo eius prius. Ipsi quidem iurabunt se non praetendisse nisi commune bonum, sed Deus publice testatur illos esse mendaces. 109(108) Tu ne consistas umquam illo. Illud quippe uerum est oratorium, quod fundatum est supra pietatem a prima die. Dignius est, ut in eo consistas, in quo commorantur uiri, qui sunt amatores puritatis, nam et Deus amat tales. 104(103)

    1. testes: testimonio 2. ipsius: eius EM. istos imitantur... sibi complacent: hos sunt imitati benefaciendo. In his et similibus beneplacitum est, ut ipsorum quoque beneplacitum est in eo EM. 6. degunt: habitant EM. 7. et subuersores: subuersores EM. et pertinaces: om. EM. 8. non: om. B. sed: om. EM. bene: om. EM. 11. confitentur: qui sunt B. culpas suas: peccata sua EM. 12. fortassis propitius ... largitor ualde: fortassis Deus conuersus indulgebit eis, quia Deus indulgentiae amator EM. 15. accipe: recipe EM. quippe: om. EM. eos: illos EM. 16. securitas ipsorum est: multum prosunt ipsis ad securitatem EM. 18. omnes nouerunt: manifeste constat uniuersis EM. 19. gratas habere: acceptare quoque EM. 20. quod facitis: illud EM. 21. fidelibus: credentibus EM. redire uos oportet: uos reducemini ad eum EM. nouit omne ... manifestum est: cognoscit secretum, i. quid in corde geritis et manifestum operis EM. 22. quod: quaecumque EM. 24. autem: om. EM. 25. post est add. antehac M. i. sapientiam ... culpas ipsorum: om. EM. 28. aedificant: aedificauerunt E; construunt M. publicum: sibi M. et: in EM. 29. et insidiam illis: in scandalum M. qui militabant ... eius prius: illi, qui bellum gerebant contra Deum et Apostolum eius antehac M. 30. ipsi quidem iurabunt: insuper ipsi iurant M. 31. esse mendaces: dicere mendaciam M. 32. umquam illo: in eo numquam EM. quippe: om. EM. 33. dignius est ... commorantur: dignumque est, ut in eo commorentur EM. 34. amat: diligit EM

    TEXTVS OCTAVVS 165

    Num is, qui fundauit aedificium suum supra pietatem praeceptam a Deo cum beneplacito suo estne melior, uel qui fundat structuram suam super extremitatem litoris erosi aqua currente mox deciduam cum illa casurus in ignem gehennae? Vere enim Deus non dirigit in uiam rectam gentem iniqua uia incedentem. 111(110) Fieri prorsus nequit ut aedificium illorum, quod construxerunt supra fundamentum anceps in cordibus suis, quin scindantur corda ipsorum, nempe dolore et paenitudine. Deus autem horum cognitor sapientissimus est. 112(111) Siquidem Deus pretio sibi emit a fidelibus animas et substantias ipsorum, eo quod ipsis promisit paradisum, ideo strenue dimicant in uia Dei, i. contra inimicos fidei. Siue ergo occidant alios, siue ipsi occidantur, promissio ob id est certa, facta in Lege Moysis, et Euangelio et Alcorano. Quis enim tenacior est in adimplenda sponsione sua quam Deus? Igitur gaudete de uenditione uestra, qua uos ipsos uendidistis, id enim est praemium maximum. 113(112) Tales sunt, qui continuo dediti sunt operibus paenitentiae, qui totos se dedicant seruitio Dei, qui assidue dediti sunt laudis diuinis, peregrinationes obeunt, frequentant genuflexiones, in adorationibus attenti, praecipientes quod est commendabile, prohibentes quod est uituperabile, obseruantes punctualiter mandata Dei. Tu ergo annuntia ista omnia illis, qui uere credunt. 110(109)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus X. Non decet Prophetam neque illos, qui uere credunt, deprecari pro uenia illorum, qui Deo consortem attribuunt, etiamsi sint de primo gradu propinquitatis, postquam innotuit ipsis, scil. per Alcoranum, eos destinatos esse ad gehennam. 115(114) Quod Abraham deprecatus sit pro patre suo non fuit nisi propter promissionem suam illi factam. Postquam autem certo innotuit ei, quod mortuus est inimicus Dei, omnino abstinuit. Erat quippe Abraham homo ualde pius, benignus. 116(115) Deus quoque non est talis, ut permittat errare eos, quos semel uiam rectam docuit, donec clare distincte ostendat eis, a quo sibi cauere debeant, nam Deus omnium cognitor est. 117(116) Equidem Deus habet dominium caelorum et terrae. Ipse uiuificat et mortificat, nec uos potestis habere praeter Deum ullum alium tutorem et uindicatorem. 118(117) Est res certa atque infalibilis quod Deus iam condonauit omnia delicta huic Prophetae, nec non et exulantibus cum illo in Aetyopiam, nec non et adiutoribus ipsum, nempe in Tabuk, sequentes eum in hora maximae angustiae, postquam fere cordibus suis concidissent quidam ex ipsis et adhuc in posterum condonabit, quia ipse cum eis utitur clementia et pietate. 114(113)

    2. suo estne: eius est EM. 3. erosi: < > M. aqua currente: om. EM. cum illa casurus: om. EM. 6. post scindantur add. postea EM. 8. eo quod ... paradisum: om. M. 9. i. contra inimicos fidei: om. EM. 10. ergo: ergo ipsi EM. ipsi: ab aliis EM. ob id: om. EM. 14. dediti sunt: B. 15. seruitio: cultui EM. dediti sunt: uacant EM. 16. attenti: assidui EM. quod est: om. EM. 18. illis, qui uere credunt: credentibus uniuersis EM. 20. qui uere ... uenia illorum: credentes deprecari ueniam pro illis EM. 22. gehennam: infernum EM. 23. quod Abraham deprecatus sit: deprecatio Abrahae EM. propter promissionem ... illi factam: pro complemento promissionis factae illi EM. 24. postquam autem certo innotuit: at postquam innotuisset EM. quod mortuus ... omnino abstinuit: ipsum extitisse inimicum Deo, abstinuit ab ea deprecatione EM. 25. ualde pius, benignus: piissimus, mitissimus E; piissimus M. 26. semel: iam M. 27. donec clare ... a quo sibi: quatenus certiores reddantur a quo M. 29. equidem: etenim M. caelorum et terrae. Ipse: super omnes caelos e terram. Ipse est qui EM. 30. habere: om. B. tutorem: certiorem et securiorem tutorem EM. 31. huic: om. EM. 32. exulantibus: fugientibus EM. Aetyopiam: Aetyopia B. adiutoribus ipsum ... maximae angustiae: item illis, qui constantes adstiterunt ei in illa angustia, i. in Tabuk EM. 34. quia ipse ... et pietate: quoniam ipse clemens misericors est EM.

    166 TEXTVS OCTAVVS

    Similiter etiam cum illis tribus, qui se subtraxerunt, (nempe de bello Tabuk cum suis copiis), quibus terra facta est angusta, cum esset latissima, sed et ipsi angustiabantur in se ipsis. Tandem cognouerunt nullum esse confugium a facie Dei nisi ad ipsummet. Deinde paenituit eum super illos, ut et ipsi paenitentiam agerent, quia Deus, ueniae largitor, ualde pius est. 119(118)

    5

    Textus XI. O uos, qui uere creditis! Timete Deum et perseuerate cum eis, qui ueritatem amant. 121(120) Nullam rationem habuere Maedinenses et illi, qui circa eos degunt, Arabes, retro manere ab Apostolo Dei, i. non exire cum eo ad bellum, nec debuerunt praeferre amorem proprium amori ipsius, ut est non pati sitim nec molestiam neque famem in uia Dei, i. pro Deo. Neque calcare locum permittet, quo incitare possent inimicos fidei nec recipere quidquam mali ab aliquo inimico, nisi quod scriptum est pro illis ad meritum boni operis, nam Deus non sinit perire mercedem bene operantium. 122(121) Neque expendissent quicquam parui aut magni momenti, nec transissent aliquem torrentem, quin prius in uolumine conseruato assignatum fuisset illis stipendium a Deo melius quam quod ipsi fuissent operati. 123(122) Non decebat quidem ut credentes exirent uniuersi de ciuitate, saltem egressi essent aliqui, nempe pars una ex qualibet familia, ut reliqui occuparentur in doctrina legis populum suum, quatenus redeuntes nimirum ex proelio reperirent eos cautos in timore Dei. 124(123) O uos, qui uere creditis! Expugnate eos, qui iuxta uos, i. circa uos, sunt inimici fidei, ut experiantur eum, qui in uobis est, ualorem rigororum, uosque cognoscatis quod Deus semper assistit timentibus se. 125(124) Si aliquando desursum uenit aliqua collectio Alcorani, tunc ex ipsis quidam dicunt aliis: "Quantum uobis auxit fidei haec lectio?" Illis quidem, qui uere credunt, dedit magnum incrementum credulitatis, unde ualde exultant. 126(125) Iis autem, in quorum cordibus radicata est infirmitas fidei siue incredulitas, addit impietatem seu maledictionem super maledictionem, ac tandem moriuntur in sua incredulitate obstinati. 120(119)

    10

    15

    20

    25

    30

    1. similiter etiam cum: sed et EM. post tribus add. nimirum ex corde trepidantibus EM. subtraxerunt ... suis copiis: retraxerunt a bello imminente in Tabuk EM. 2. est: fuit EM. 3. in se ipsis: in animabus suis EM. 4. ipsummet: ipsum EM. 5. ueniae: indulgentiae EM. 8. amant: audiunt, loquuntur et faciunt M. 10. retro manere ... ad bellum: ut ab Apostolo Dei separati retro manerent EM. nec debuerunt ... sitim nec: nec debebant praeferre amorem sui ipsius quam illius ob id, quod non accidisset pati sitim nec aliquam EM. 12. locum: locum quempiam M. 13. recipere quidquam mali: pati quicquam mali aut boni M. scriptum est ... boni operis: praestitum est eis propter aliquod opus bonum M. 16. magni momenti: paruis B. 17. illis: om. EM. 18. a Deo ... fuissent operati: certum, quia Deus semper dat meliorem retributionem quam quod ipsi operabantur EM. 19. uniuersi: omnes simul EM. egressi essent ... ex qualibet familia: exiuissent ex qualibet familia aliqui EM. 20. occuparentur in ... reperirent eos: in ministerio doctrinae legis occuparentur et erudirent sibi commissam plebem, ut redeuntes ex proelio reperiant illos EM. 21. eos: illos EM. 23. uos, i. ... sunt inimici: sunt uobis, inimicos fidei EM. 24. ut: quatenus EM. uosque cognoscatis: cognoscant M. 25. assistit: om. B. 26. uenit: mittitur EM. 27. auxit fidei: addidit EM. 28. dedit magnum quidam dicunt aliis: dicunt alter ad alterum EM. incrementum: utique multum auxit EM. exultant: laetantur EM. 29. iis autem: at illis EM. est: om. B. siue incredulitas: om. EM. 30. seu maledictionem super maledictionem: super impietatem EM. 31. incredulitate obstinati: impietate inimici fidei EM.

    TEXTVS OCTAVVS 167

    Aut forte non uident quolibet anno semel bisque se probari, nempe Deum castigare flagellis nunc peste, nunc fame? Post tamen non agunt paenitentiam nec recordantur, nimirum emendare se. 128(127) Et quandocumque de caelo proponitur aliqua collectio Alcorani arguens eos, seipsos aspiciunt, i. alter alterum, quasi nutibus sibi colloquentes ac dicentes: "Numquid uidet nos aliquis?" Et sic recedunt. Quippe Deus auertit corda ipsorum, eo quod sint homines incapaces doctrinae. 129(128) Sane iam aduenit uobis Apostolus ex uobismetipsis, cui ualde molestum est impendens malum uestrum, desiderans prodesse uobis sicut et ceteris fidelibus clemens et pius. 130(129) Qui si terga uerterint, i. si credere noluerint, dic tu: "Sufficit mihi Deus in testem, praeter quem nullus est alius deus, in quem solum confido, qui est Dominus throni maximi. 127(126)

    5

    10

    1. forte: om. EM. se probari: om. B. nempe Deum castigare flagellis: a Deo missis flagellis EM. 2. post tamen ... paenitentam: post quae flagella tamen adhuc non conuertuntur EM. 3. recordantur, nimirum emendare se: recordantur emendare se EM. 4. quandocumque de caelo: quando EM. 5. seipsos aspiciunt ... ac dicentes: nutibus sibi loquuntur EM. 6. numquid uidet nos aliquis: non uidet uos quispiam EM. quippe: auersi a fide, quia EM. 8. Apostolus: Legatus EM. cui: illi EM. 9. desiderans: uehementer desiderat EM. sicut et ceteris: cum EM. 11. terga uerterint: renuerint M. i. si credere noluerint: om. EM. sufficit mihi ... qui est: sufficientia mea Deus est, non est alius ullus deus praeter ipsum solum. In eum collocaui totam fiduciam meam, qui est EM. 12. Dominus: creator M.

    [169]

    TEXTVS NONVS DE IONA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS. 5

    Sunt hae litterae argumentum huius Libri sapientissimi eloquii. 2 Forsitam in admirationem factum est hominibus quod nos per reuelationem mandauimus uiro ex stirpe ipsorum, quatenus terreat homines, i. Maekkenses incredulos, et bonum ferat nuntium illis, qui uere credunt, eos habere primum locum in ueritatis professione apud Dominum suum. Ipsi increduli dicunt quod hic, scil. Alcoranus, sit mera fascinatio nugacitatis. 3 Constat utique Dominum uestrum esse Deum illum, qui creauit caelos et terram in sex diebus, postea erexit se super thronum maiestatis, inde gobernans per se aut per alios hoc opus, sed nemo potest esse mediator nisi ex speciali licentia ipsius, iste ergo est Deus sitque Dominus uester, ipsumque colite et adorate. 4 Hoc igitur non considerabitis, qui estis ad eum redituri omnes simul. Haec est promissio Dei certissima, cum ipse sit principium omnis creaturae, tandem redire faciet eam ad se, ut reddat mercedem illis, qui crediderunt et operati sunt bona secundum iustitiam. Iis autem, qui credere noluerunt, praeparatus est potus ardentissimus et tormentum rigorosissimum pro eo quod credere noluerunt. 5 Ipse est, qui constituit Solem, lucem diei, et Lunam, lucem noctis. Distribuitque illis in mensura stationes, ut per hoc dignoscere ualeatis numerum et computum certum, nempe mensium, hebdomadarum, dierum et horarum. Non creauit Deus id totum nisi proportione et ordine distincte declarans signis, propriis in Alcorano, pro illis, qui pollent scientia. 6 Nam successione sibi inuicem noctis atque diei nec non et diuersitate eorum, quae creauit Deus in caelis et in terra, sunt utique multa signa, i. argumenta, consideratione digna pro timentibus Deum. 7 At illi, qui non sperant seu non expectant occursum nostrum, solumque complacent sibi in uita praesenti promuntque totam securitatem in ea, et qui spernunt signa nostra, i. collectiones Alcorani, 8 pro habitatione sua habebunt ignem, quem sibi commeruerunt. 1

    10

    15

    20

    25

    30

    6. hae: istae tres EM. 7. post hominibus add. i. Maekkensibus EM. 8. Maekkenses: om. EM. 9. uere: om. EM. locum: om. B. in ueritatis: ueritatis in EM. 10. suum. Ipsi: creatorem suum EM. hic, scil. Alcoranus: hoc EM. 13. erexit se super thronum maiestatis: ascendit in tronum EM. inde gobernans ... hoc opus: et considerat hoc opus uniuersi, i. rerum successum in caelo et in terra, ut omnia ordine suo sibi inuicem succedant EM. 14. sed: om. EM. potest: quit EM. ex: om. EM. ipsius: ipso annuente EM. iste ergo est Deus sitque: ille est uel sit uobis EM. 16. considerabitis: consideratis EM. qui estis ... omnes simul: quod reditus omnium uestrum ad eum terminabitur EM. 17. principium: om. B. 18. ad se: iterum ad se EM. 19. potus: quidam potus EM. 20. rigorosissimum: acerbissimum EM. credere noluerunt: fidem recipere renuerint EM. 21. qui constituit: nempe Deus, qui satatuit EM. lucem: scil. in lucem EM. lucem noctis: in lumen, uidelicet noctis EM. 22. in mensura: suas EM. ualeatis: queatis EM. 23. hebdomadarum: om. EM. id totum: haec EM. 24. proportione: cum certa proportione EM. signis: haec signa EM. propriis in Alcorano: i. Alcorani collectiones EM. pro illis, qui pollent scientia: in gratiam eorum, qui habent scientiam EM. 27. multa: om. EM. i. argumenta: om. EM. 29. at: profecto EM. seu non spectant: om. EM. post nostrum add. hoc est, deducet eos ad paradisum M. solumque: et EM. 30. praesenti: huius mundi EM. securitatem: securitatem suam EM. 32. quem sibi commeruerunt: quam sibi ipsis commeriti sunt EM.

    170 TEXTVS NONVS

    Porro illi, qui credunt et bona opera faciunt, hos dirigit in uiam rectam Dominus ipsorum mediante fide sua, de sub quibus current flumina in paradisis deliciarum, 10 ubi praecatio eorum continua erit: "Superlaudabilis esto tu, Deus omnium solus". Consolatio autem inter ipsos et angelos: "Pax, salus". 11(-) Et ultima deprecatio illorum, i. post degustatis deliciis paradisi: "Gratias Deo Domino omnium saeculorum". 9

    5

    Textus II. Certe, si Deus tam uelox esset ad inferendum malum hominibus, quod ipsi sibi accelerari optant, quam festiuus est ad largiendum bonum, utique iam absolutus esset finis ipsorum ultimus. Ideo et nos dimittimus eos, qui non expectant occursum nostrum in die iudicii, in errore suo uacillantes ultra progredi. 13(12 Et quando aliquem ex ipsis apprehendit aliqua necessitas grauis, deprecatur nos super latere decumbens aut sedens siue stans erectus, tunc nos auferimus malum illud. Ipse autem abiit monstrans se ac si numquam deprecatus nos fuisset pro malo suo. Hoc modo apparent consocificantibus Deum actiones suae pulchrae, cum sint turpes. 14(13) Iam nos olim perdidimus multas generationes, antecessores uestros, eo quod per summum nefas credere nolebant nuntiis suis, qui ueniebant ad eos cum signis manifestis. Eandem mercedem tribuemus huic populo scelerato. 15(14) Post quorum deletionem constituimus uos successores ipsorum in ista terra uolentes uidere quomodo uos geretis. 16(15) Verum quando praeleguntur illis signa nostra euidentissima, i. collectiones Alcorani, tunc dicunt illi, qui non sperant occursum nostrum in die iudicii: "Affer nobis Alcoranum alium aut certe hunc mutato". Dic tu: "Non est meum mutare illum a me ipso. Equidem ego non sequar, nisi quod reuelatur mihi. Ego quippe timeo, si non obediero Domino meo, poenam diei magnae". 17(16) Dic tu: "Si uellet Deus, ego minime publicarem eum uobis neque docerem. Certe iam commoratus sum inter uos usque ad aetetem bonam ante ipsum, i. antequam reciperem Alcoranum. Hoc itaque non consideratis?" 18(17) Quis autem sceleratior esse potest quam qui cum blasphemia Deo attribuit mendacium, uel audet contradicere signis ipsius manifestis? Propter quod ipse nequaquam prosperare faciet tam nefaria agentes 19(18) colentesque alium praeter ipsum Deum, qui nec obesse nec prodesse illis potest. Insuper ipsi dicunt, nempe de iis, quos consocificant Deo: "Isti sunt aduocati nostri apud Deum". Dic tu: "Siccine uos audetis asserere de Deo, quod nullus nouit eorum, qui in 12(12)

    10

    15

    20

    25

    30

    2. ipsorum: om. EM. de sub quibus: sub qua M. 3. ubi praecatio ... omnium solus: haec erit continua acclamatio ipsorum: "O Deus purus, simplex! O Deus uniuersae creaturae!" EM 4. autem ... omnium saeculorum: quoque ipsorum inuicem ista erit in illis: salus, pax, i. salue, pax tibi! Vltima denique petitio illorum erit haec: "Laus Deo Domino saeculorum!" EM. 8. certe: om. EM. 9. optant: petunt EM. 10. expectant: timent EM. 11. in die iudicii: hoc est, in die iudicii EM. 12. ex ipsis: hominem EM. super latere: in lecto EM. 13. stans erectus: surgens EM. tunc: om. EM. auferimus: auferimus ab eo EM. 14. monstrans se: et fit EM. deprecatus nos fuisset: nobis supplicasset EM. suo: quod apprehenderat illum EM. 15. apparent ... sint turpes: nos permittimus attribuentibus Deo socium apparere ea, quae perperam agunt, bona et recta EM. 16. nos: om. EM. antecessores uestros: qui praecesserunt uos EM. 17. credere nolebant ... signis manifestis: quando ueniebant nuntii ad eos cum signis manifestis credere noluerint EM. 19. ista: hac EM. 22. tunc: om. EM. sperant: spectant EM. in die iudicii: om. EM. 23. equidem: sane EM. 24. sequar: sequor EM. reuelatur: reuelatum est EM. quippe: om. EM. 25. poenam diei magnae: poenam magnam diei magnae, i. iudicii EM. 26. post docerem add. eum uos EM. 27. antequam reciperem: om. EM. 28. hoc itaque: ergo id minime EM. 29. attribuit: audet attribuere EM. 30. audet: om. EM. manifestis: om. EM. propter quod: profecto EM. 32. colentesque: et qui colunt EM. Deum: ipsum Deum EM. 33. nempe de ... Deo: de suis consocificatis Deo EM.

    TEXTVS NONVS 171

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    caelis sunt atque in terra, nempe quod ipsi sit aut esse possit par et aequalis in deitate et dominio?" Apage sis ab ipso Deo glorioso et superexaltato, quod ei illi attribuunt. 20(19) Equidem certum est quod nempe a principio non fuerint homines, nisi sectae unius. Postea extorta est inter illos controuersia et nisi processisset a Domino tuo, i. promissio in libro conseruata de Alcorano, nam dando cum Propheta praedestinato, iam tunc finem accepissent, durante lite ipsorum inter se. 21(20) Sed ipsi dicunt, i. Maekkenses consocificantes Deum: "Si non descenderit super eum aliquod signum portentosum a Domino suo, supple non credemus ei". Dic ergo tu: "Huius descensionis secretum, i. petitionis uestrae effectus, soli Deo est reseruatum. Vos interim attendite, nam et ego attendam uobiscum, nempe exitum". 22(21) Recordare quando nos degustare fecimus homines istos post illam perniciosam penuriam, quae apprehenderat eos, i. septennis fames cum mortalitate magna. Tunc cito prorrupit malitia eorum concepta contra signa nostra, i. Alcoranum. Dic tu: "Deus uelocior est ad reddendam malitiam, etenim nuntii nostri in libro notant quae uos machinamini in corde uel cum dolo loquimini". 23(22) Ipse est, qui incedere facit uos terra marique, ut uobis existentibus in nauibus, quae dum currunt uento prospero habeatis occasionem laetandi. Exorto autem uento procelloso, impellentibus eos fluctibus undequaque, putantes se fluctibus undarum inuoluendos, inuocant Deum submittentes se illi soli in fide, i. nullum ei alium associantes dicentes: "Si tu nos liberaueris nunc ex hoc periculo, nos semper tibi grati futuri". 24(23) Postquam liberauit eos, en ipsi rursus redeunt in idipsum impietatis exemplum corrumpentes in terra contra debitum promissionis suae. O uos homines! Haec utique mendax simulatio uestra est manifestum testimonium super uosmetipsos uos solum sectari gaudium praesentis uitae, tandem uos oportet ad nos remeare et tunc retribuemus uobis quaecumque operati estis. 25(24) Haec quidem uita praesens est similis aquae, quam de caelo mittimus, cui quando commiscetur uis germinatiua terrae, producit ea, ex quibus uescuntur homines et animantia. Vsque quo uestiatur terra ornamentis suis. Putant habitatores illius se posse super eam, i. colligere fructus ex ea et gaudere. Superuenit ei ex mandato nostro die nocteque, i. nos mandamus ut ueniat calor urens de die et pruina decoquens in nocte, et ponimus eam ut campum rasum demessum, fitque ac si nihil umquam possedisset die 1. aut esse possit: om. EM. in deitate et dominio: om. EM. 2. apage sis: < > M. Deo glorioso: superglorioso EM. et superexaltato: om. B. 3. equidem: om. EM. nempe: om. EM. unius: unius gens EM. 4. i. promissio ... praedestinato: om. EM. 5. iam tunc ... inter se: iam utique ex tunc decissa fuisset lis inter illos de eo, in quo dissidebant EM. 7. descenderit super eum: desursum uenerit ei EM. 8. signum: particulare signum EM. a Domino suo: missum a Domino ipsius EM. 9. descensionis: arcani M. i. petitionis uestrae effectus: om. EM. reseruatum: reseruatus B. 10. attendite: expectate manifestationem illius EM. nam et ... nempe exitum: et ego inter alios uobiscum executionem uidere desidero EM. 11. degustare fecimus homines istos: usi fuimus in eos pietate EM. 12. post magna add. quae occupauerat Maekkam et uniuersa loca circa eam EM. 13. prorrupit: prorrupit foras EM. concepta: quam conceperant EM. Alcoranum: contra Alcoranum EM. 14. reddendam: reddendum EM. etenim: quia EM. quae: uniuersa, quae EM. 15. in corde, uel cum dolo loquimini: om. EM. 17. prospero: tranquillo EM. habeatis occasionem laetandi: ex uobis nauigantes laetentur EM. 18. procelloso: ualido EM. eos fluctibus: undibus EM. undarum inuoluendos: inuoluendos E; operiendos M. 19. submittentes se: submissi EM. soli: om. EM. i. nullum ... dicentes: om. EM. 20. hoc periculo: his periculis EM. 22. rursus redeunt ... promissionis suae: denuo redeunt corrumpentes in terra contra debitum promissionis factae E; rebelles se monstrant in terra contra omne fas promisionis factae M. 24. mendax: iniqua EM. est manifestum ... uosmetipsos: sit supra uosmetipsos in testimonium E; sit supra animas uestras in testimonium M. solum: om. EM. 26. quaecumque: uniuersa EM. 27. aquae, quam ... caelo mittimus: id, quod desursum tribuimus, i. aqua seu pluuia de caelo EM. 28. germinatiua: germinandi EM. 29. uestiatur: incipiat uestiri EM. putant habitatores se posse: possessores existimant se habere ius EM. i. colligere ... in nocte: quae ipsa terra producit de mandato nostro die noctuque EM. 32. eam: ea EM.

    172 TEXTVS NONVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    hesterna. Hoc modo distincte declarmus nostra signa, i. Alcorani lectiones, pro hominibus, qui sciunt haec recte ponderare. 26(25) Deus quidem inuitat ad atrium salutis omnes, sed dirigit in uiam rectam quem ipse uult. 27(26) Bene operantibus retribuet bona et aliquid magis addet. Non obscurabit uultus ipsorum puluis niger neque operiet confusio, nempe ex aspectu ignis infernalis. Isti inhabitabunt paradisum in aeternum. 28(27) Qui autem operam dederunt malis actionibus, malam recipient mercedem similem operibus suis. Cooperiet eos confusio nec ullum habebunt a Deo, uidelicet concessum, qui defendat eos apud ipsum sicut credenter. Quasi uelamine noctis instar tenebris cooperientur facies ipsorum interruptim, hoc est, instar noctis, quam non totam illico obscurant tenebrae sed gradatim: sic poena iniquorum in occursu diei iudicii per colorem atrum plus minusue cernetur augeri. Isti tales habitatores erunt ignis perpetuantes in eo. 29(28) In die, in qua adunabimus eos omnes simul, dicemus illis, qui participem Deo quempiam faciebant: "Locus hic uester erit et alius consocificatorum uestrum". Hanc discretionem loci faciemus inter illos et quos pro diis adorauerunt, nempe, ut unus alterum uidere et compellare possit. "Non uos (subintellige dicent adorati ab eis facientes quod solus Deus est adorandus) adorastis nos". 30(29) Sufficit Deum esse testem inter nos et uos et de hoc, a quo nos longe alieni fuimus. (Hoc de angelis et de Christo dicunt esse intelligendum) 31(30) Inibi experietur quaelibet anima. Inibi experientia discet omnis anima quod praemisit, i. anticipatus operata est in uita, an scil. malum aut bonum fuerit. Et tunc conuertentur ad Deum Dominum suum legitimum, peribitque ab eis quod falso sibi promittebant, i. quod illi, quos falso pro diis adorabant, apud Deum aduocatos habebunt. 32(31) Dic illis: "Quis tribuit uobis uictum de caelo et ex terra? Quis habet dominium auditus et uisus? Quis dedit uobis aures ad audiendum et oculos ad uidendum? Quis producit uiuum ex mortuo et facit mortuum de uiuo, i. pullum uiuum de ouo mortuo et de pullo uiuo ouum mortuum? Quis gubernat totum uniuersum hoc?" Vtique ipsi dicent: "Deus". Igitur dic tu: "Vobis ergo non cauebitis, nempe adorare alium cum eo? 33(32) Hic utique solus Deus Dominus uester legitimus est ueritatem loquens. Quid enim sequitur post ueritatem manifestam, nisi error non amplecendo illam? Post quo uertetis uos? 1. distincte: om. EM. i. Alcorani lectiones, pro: om. EM. 3. quidem: quoque M. quem: quos M. 5. addet: om. M. non obscurabit ... in aeternum: et non operiet uultus eorum nigror neque confusio eruntque possessores paradisi in sempiternum EM. 8. qui autem ... malis actionibus: mala autem perpetrantes EM. similem: parem EM. 9. cooperiet: insuper cooperiet EM. nec ullum ... sicut credenter: nec erit ullus, qui eos defendat ab ira Dei. EM. 10. instar tenebris: obscuritate M. 11. interruptim: interrupte EM. hoc est ... cernetur augeri: nunc fuluae, nunc nigrae magis minusque apparebunt EM. 13. isti tales ... in eo: isti inhabitabunt ignem in perpetuum EM. 15. qua: qua nos EM. 16. quempiam faciebant: quemquam fecerunt EM. locus hic ... uestrum: locus uester alius erit et alius consocificatorum uestrorum, i. quos adorastis pro diis EM. 17. discretionem loci: itaque discretionem EM. et quos pro diis adorauerunt: om. EM. nempe, ut ... possit: scil. ut uidere inuicem queant sed non coniungi EM. 18. non: quid EM. subintellige ... adorastis nos: tunc dicent illi, quod pro diis adorabant ad eos adoradores: "Quid uos adorabitis nos?" EM. 20. sufficit Deum esse testem: sane testis est Deus EM. a quo nos ... intelligendum: quia nos adorationem uestram nihil curabimus EM. 22. inibi: tunc M. quaelibet: omnis EM. inibi experientia ... bonum fuerit: praemium praeteritorum operum suorum EM. 23. tunc: om. EM. 24. legitimum: om. EM. falso: om. EM. 25. aduocatos habebunt: futuri essent aduocati ipsorum apud Deum EM. 26. auditus: super auditus EM. quis dedit ... ad audiendum: om. EM. 28. i. pullum ... ouum mortuum: om. EM. 29. totum: om. EM. 30. cauebitis: timebitis M. nempe adorare ... cum eo?: non credendo in eum? EM. 31. hic utique ... legitimus est: certe hic est Deus creator uester EM. 32. manifestam: aliud EM. nisi error: quam error manifestum EM

    TEXTVS NONVS 173

    Hac ratione uerificantur uerba Domini tui super illos, qui turpiter deficiunt a fide, i. alios deprauant, postea numquam sincere credunt. 35(34) Dic: "Num quisquam eorum, quos Deo socios facitis, auctor est alicuius creaturae, postque ei cultum Dei ipsi defert?" Dic: "Solus Deus principium dat creaturae uniuersae, quae recte et merito illi seruit. Vos ergo quorsum uos ueretis decepti mendacio, i. cultu deorum aliorum?" 36(35) Dic: "Numquid aliquis ex iis, quos Deo pares facitis, ducit ad ueritatem?" Dic: "Solus Deus docet ueritatem. Quem itaque magis decet imitari docentem ueritatem, an non docentem, nisi ut ipse ducatur ad obediendum ei?" Quid uobis uidetur? Quale iudicium facitis de his? 37(36) Verum plures ipsorum non sequuntur ueritatem nisi cum perplexitate et certe perplexitas nihil supponit ueri, at Deus omnia scit, quae ipsi faciunt. 38(37) Equidem non est talis iste Alcoranus, ut calumniari queat, qui non habet alium inuentorem nisi Deum, sed est ueritatis stabilitio, cuicumque offertur, estque distincta declaratio Scripturae seu Libri illius, qui conseruatur apud Deum, de quo facessat omne dubium. Qui est Dominus omnium saeculorum, ab ipso descendit. 39(38) Vel fortassis dicent: "Ipse, scil. Mohhammaed, commentitus est eum". Dic tu: "Afferte aliquam auctoritatem Scripturae similem huic, et adducite quemcumque uultis et potestis testem praeter Deum, si estis ueridici". 40(39) Immo ipsi falsum asserunt, de quo nullam habent scientiam uel non comprehendunt doctrinam eius, i. Alcorani, etiam postquam oblata fuit ipsis expositio eius originalis. Eodem modo contradixerunt antecessores ipsorum. Sed considera qualis fuerit exitus illorum iniquiorum transgressorum. 41(40) Sunt quidem nonnulli ex ipsis, scil. Coraisciani, qui credunt ei, i. Alcorano, alii uero nihil credunt de illo, uerum Deus optime istos corruptores nouit. 42(41) Quod si ipsi obiecerint tibi, quod sis mendax, dic tu: "Quod ego facio, mihi imputabitur, et quod uos agitis, uobis attribuetur. Vos liberi eritis ab eo quod ego operor, et ego immunis ero ab eo, quod facitis". 43(42) Sunt etiam alii ex ipsis, qui simulant se auide audire te, numquid tu tanti es, ut surdis des auditum, si ipsi nolunt percipere corde? 44(43) Sunt adhuc alii, qui attente respiciunt te, sed tu num recte incedere facies caecos, si ipsi oculis uidere nolunt? 45(44) Certum est quod Deus nulli hominum facit uiolentiam, sed ipsi homines sibi ipsis uiolenti sunt. 34(33)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. hac ratione: hoc modo EM. turpiter: semel M. i. alios deprauant: om. EM. 3. quisquam: quispiam EM. 4. postque ... ipsi defert?: quae illum postea adoret? EM. dat: dedit M. uniuersae: omni EM. 5. mendacio, i: om. M. 8. itaque: om. EM. post imitari add. obediendo EM. 9. obediendum ei: ad eam M. quale iudicium ... de his?: quomodo hoc discernitis? EM. 12. nihil supponit ueri: non supponit aliquam notitiam ueritatis E; indiget seu supponit aliquam notitiam ueritatis M. at Deus omnia scit: Deus uero cuncta nouit EM. faciunt: agunt EM. 13. equidem: om. M. 14. nisi: praeter EM. cuicumque 15. scripturae, seu ... apud offertur estque: illius prae manibus habent, sicilicet Turat Moysis et M. Deum: illius libri, i. apud Deum conseruati EM. 16. qui est ... ipso descendit: quod hic datus est a Domino saeculorum EM. 18. post afferte add. ergo uos EM. scripturae: om. M. adducite: accersite EM. 19. testem: testem EM. 20. falsum: plenum mendaciis EM. de quo ... scientiam: om. EM. uel non comprehendunt: eo quod non apprehendant EM. 21. originalis: om. M. 22. contradixerunt: contradicebant EM. sed: tu uero EM. 23. iniquorum: om. EM. 24. ex ipsis, scil. Coraisciani: scil. ex Coraiscianis EM. 25. nihil credunt de illo: qui non credunt ei EM. corruptores: reprobos M. 27. ab eo: om. B. 28. immunis: innoxius EM. 29. auide: om. M. numquid tanti ... des auditum: num audire facies surdos EM. 30. percipere: audire EM. 31. attente: om. M. 33. quod: quia EM. facit uiolentiam: nocet M. 34. uiolenti: nocumentosi M.

    174 TEXTVS NONVS

    In die, quo congregabimus eos, uidebitur ipsis se non mansisse, nempe in sepulchris, nisi spatio unius horae diei naturalis. Qui tunc cognoscent sese inuicem. Ex quibus cognoscent aliqui quam magnam iacturam incurrerunt, qui mendaciter negabant occursum Dei et noluerunt conuerti ad uiam rectam. 47(46) Porro nos ostendemus tibi aliquid de eo, quod nos illis promittimus nunc, aut certe complebimus ante terminum uitae tuae, quoniam ad nos terminabitur reditus ipsorum. Tum erit testis Deus omnium, quae fecerunt. 46(45)

    5

    Textus III. Vnicuique genti missus est nuntius suus proprius. Cum ergo praesto aderit cuiusque gentis nuntius suus, nempe in die iudicii, cito decidetur causa inter illos cum omni iustitia, nec ulla iniustitia fiet eis. 49(48) Isti autem, scil. Maekkenses, aiunt: "Quando haec promissio adimplebitur, si estis uos ueraces?" Supple dicite nobis tu, o Mohhammaed, tuique sequaces. 50(49) Dic tu: "Non possunt obesse neque prodesse mihi ipsi, nisi quod Deus uoluerit". Ac si diceret: "Ego non possum scire quod mihi damni sit neque utilitati esse possit, cum totum in uoluntate Dei positum sit. Et quomodo possum iudicare malum contractum, quando Deus illud irrogare constituerit?" Hoc unum scio, subintellege, quod cuilibet genti praefixus est certus terminus suus, quem ipsi nec recordare poterunt una hora, quando illis superuenerit, neque praeuenire, si tardauerit. 51(50) Dic: "Dicitote, quaeso, uos mihi, si ueniret uobis irrogatio poenae ipsius, i. nocte uobis dormientibus, aut die, uobis occupatis in uestris negotiis, quid, scil. faceretis? Ecquid hoc accelerari sibi petunt isti scelerati Maekkaenses, quod ipsi ignorant? 52(51) Nonne, postquam de repente uenerit, credetis illud, quod nunc accelerari uobis postulatis? 53(52) Tunc dicetur illis, qui sibi ipsi uiolenti extiterunt petendo accelerationem sui mali: "Desuper modo tormentum aeternae durationis. Numquid retribuetur uobis aliud quam quod promeruistis? 54(53) Ipsi quidem percunctabuntur te an hoc uerum sit, nempe quod de extremo iudicio asseritis. Dic tu: "Etiam per Deum, creatorem meum, quia uerissimum est, uosque non poteritis effugere illud. 55(54) Et omnis quaecumque anima inique agens, i. Deo socium attribuens, licet haberet omnia, quae sunt in terra, nimirum omnes thesauros, ipsa non ualebit liberare se cum illis. Tunc quidem procurabunt celare actum paenitudinis, quando coram cernent recrudentis poenae cruciatum. Sed ipsi eam prodent in se ipsos sententia lata cum iustitia, nullique ipsorum fiet iniuria. 48(47)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    1. ante in die add. illi igitur EM. nempe in sepulchris, nisi: nimirum in sepulchro EM. 2. naturalis: om. M. cognoscent sese: dinoscentur inter se EM. ex quibus ... aliqui quam: quod M. 3. aliqui: om. E. 6. ante: om. EM. post tuae add. antequam ostendemus id tibi EM. quoniam: atque EM. 13. uos: om. EM. supple dicite nobis: om. EM. 15. non possum ... scio, subintellege: non est in manu mea malum neque bonum, i. non possunt obesse neque prodesse mihi, nisi quantum Deus permisserit, ergo nec in manu mea est accelerare uobis malum poenae, quod uos petitis EM. 17. quod cuilibet: omni EM. 20. quaeso, uos: om. B. irrogatio poenae ipsius: castigamen illius EM. 21. uobis dormientibus: om. EM. uobis occupatis ... negotiis: om. EM. 22. ecquid hoc: ut quid ergo illud EM. Maekkenses, quod ipsi ignorant?: om. EM. 23. accelerari: accelerare M. 25. petendo ... desuper modo: degustate modo EM. 27. promeruistis: merebamini EM. 28. nempe quod ... asseritis. om. EM. 29. etiam: ita est EM. uerissimum: uerum EM. non poteritis: nequibitis EM. 30. post illud add. tormentum statutum EM. 31. et omnis: etiamsi EM. licet haberet omnia: possideret cuncta EM. 32. in terra: in toto mundo EM. nimirum omnes thesauros: om. EM. ipsa: om. EM. 33. post illis add. de supplicio illo EM. celare: occultare EM. recrudentis poenae cruciatum: poenam illam sibi praeparatam EM. 34. prodent in: manifestabunt inter EM. 35. iustitia: omne iustitia EM.

    TEXTVS NONVS 175

    Nonne ideo quia in manu Dei sunt posita uniuersa, quae in caelis et in terra sunt? Sane promissio Dei est certa, uerum plures ipsorum hoc scire nolunt. 57(56) Ipse est, qui dat uitam et infert mortem et ad ipsum terminatur omnium reditus. 58(57) O uos omnes! Iam utique uenit uobis commonitor, i. Alcoranus, a Domino uestro, qui est et medicina pro infirmitate, quae latet in pectoribus, rectae uiae dux et misericordia uere credentibus. 59(58) Dic, nempe fidelibus: "In gratia Dei et misericordia eius de hoc, inquam, solo deberent uiuere laeti". Quod quidem melius est omnibus, quod ipsi sibi accumulant. 60(59) Dic: "Videtisne quanta caelitus tribuit Deus uobis ad uictum necessaria?" Vos autem quaedam ex eis uetita et alia licita facitis. Dic: "Deus concessit uobis illis licite frui". Vel in Deum tale mendacium retorquebitis, scil. dicentes quod mandauit uobis id facere. 61(60) Quid ergo putant se responsuros isti blasphematores Dei tale mendacium imponentes ei in die iudicii? Equidem Deus gratia magis abundans est super homines, sed plures ipsorum minus gratos se exhibent. 62(61) Tu non potes penetrare proprietatem alicuius rei neque proponere quidquam de ea ex Alcorano. Sed neque uos omnes ualetis facere aliquod opus quin nos adsimus testes. Quando uos diffunditis in eo, non latebit Dominum uestrum de eo nimirum, quod instar ponderis unius formicae in terra neque in caelo, minus maiusue sit, quia scriptum habeatur in libro publico. 63(62) Nonne amici Dei, qui hoc considerant, liberi erunt ab omni timore, nec tristitia tanget illos in die iudicii? 64(63) Tales sunt qui uere credunt timentque Deum. 65(64) Ipsi habebunt gaudium in hac et in altera uita secundum immutabilem ueritatem uerborum Dei, quod futurum est utique merces magna nimis. 66(65) Quapropter non contristet te sermo istorum Maekkensium calumniantium, nam uictoria tota Deo reseruata est, qui omnium auditor uniuersorum cognitor est. 67(66) Nonne Deo subiecta sunt, quae in caelis atque in terra? Quid namque sequuntur ii, qui inuocant loco Dei idola? Certe ipsi non innituntur nisi falsae oppinioni, nec attendunt aliud, nisi blasphemiis et mendaciis appetere Deum. 68(67) Hic est, qui constituit uobis noctem, ut quiescatis in ea, et diem, ut uideatis quomodo ambuletis. Id sane satis euidens argumentum est illis, qui audiunt Deum esse unum. 56(55)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. ideo quia: om. EM. in terra sunt: quae in terra existunt EM. 2. sane ... est certa: numquid ... non est uera EM. 3. ad ipsum ... omnium reditus: omnes ad ipsum redibunt EM. 4. uos omnes: homines EM. utique: sane EM. uenit: affertur M. commonitor: commonitorium M. 5. qui est ... in pectoribus: simul et curatiua medicina pro illis, in quorum pectoribus est languor, i. dubium EM. rectae: rectae autem EM. 6. uere: firmiter EM. 7. nempe fidelibus: om. EM. de hoc ... sibi accumulant: hoc est, in Alcorano et fide illius consistit solus et securitas eius propter quod in hoc solo laetentur fideles, quod quidem melius est quam ea, quae sibi accumulant, i. diuitias EM. 9. uidetisne quanta: nonne uidetis quod ea, quae EM. 10. ex eis: om. EM. concessit: praecepit M. illis licite frui: ut fruamini iis, quae dedit uobis in uictum EM. 11. scil. ... id facere: etiam in die iudicii M. 12. quid ergo ... die iudicii: om. M. 13. equidem: quamquam M. abundans est: abundet EM. 14. minus gratos: ingratos EM. 15. tu: tu quidem EM. penetrare: cogitare M. proprietatem: dignitatem EM. 16. ualetis facere: potestis EM. adsimus testes: uobis non adsimus pro testimonio EM. 17. Dominum uestrum ... unius formicae: Deum minimum quid instar ponderis unius formicae neque EM. 18. minus maiusue sit: minus quid maiusue illa EM. quia scriptum ... libro publico: quin scribatur in libro publico E; quin scribatur in libro reseruato ob id M. 20. qui hoc considerant: om. M. tanget illos in die iudicii: afficiet eos, i. in die iudicii EM. 22. tales sunt: om. M. 23. ipsi: om. E; quin M. 24. quod futurum est utique: id quidem est EM. 25. quapropter non: non ergo EM. istorum Maekkensium calumniantium: illorum qui contradicunt tibi aut calumniantur EM. 26. tota Deo reseruata est: pro Deo reseruatur simul tecum EM. 27. quae in caelis atque: cuncta, quae in caelis sunt, et quae EM. 28. qui inuocant loco Dei: inuocantes pro Deo EM. innituntur nisi falsae oppinioni: sequuntur nisi falsam oppinionem EM. nec attendunt ... Deum: nec aliud faciunt, quam blasphemias confingunt nempe in Deum EM. 30. ut uideatis quomodo ambuletis: uidere uos facientem B. 31. is sane ... esse unum: haec utique sunt signa multa consideratione digna iis, qui audiunt illa EM.

    176 TEXTVS NONVS

    Ipsi namque, i. Maekkenses, asserunt: "Deus suscipit prolem". Longe hoc ab ipso glorioso. Ipse nullius indiget, cuius uniuersi, qui in caelis et qui in terra sunt serui. Vos nullam habetis auctoritatem uobis concessam. Quomodo asserere audetis de Deo quod nescitis? 70(69) Dic: "Certe illi, qui imponut Deo mendacium, nullum habebunt bonum successum". 71(70) Gaudio quidem perfrui permittuntur in hoc mundo, sed postea ad nos redire necesse est, ac tandem nos degustare faciemus eos tormentum dirissimum, pro eo quod ausi sunt dicere talem blasphemiam. 72(71) Perlege ipsis historiam Noe, qui cum dixisset genti suae: "O popule meus! Si uobis onerosa est mora mea inter uos, et cohortatio mea continua odiosa de signis, i. praeceptis Dei mihi commendatis, ego quidem causam meam Deo commisi, uos autem cum diis uestris adunati simul opus uestrum recolite memoria, nec postea id ipsum sit uobis causa maeroris, tum id quod determinastis in me exequimini, et ne differatis in longum. 73(72) Si autem nolueritis, nempe audire me, notum sit uobis quia nullam quaero a uobis mercedem, nam merces mea non est alia, nisi ad Deum conuerti, mihi enim mandatum est, ut sim unus ex fidelibus, qui prompte obediunt Deo". 74(73) Illis ergo negantibus ei flagellum superuenturum eis, ipsum Noe saluauimus cum iis, qui erant in arca, constituimusque eos successores illorum submersorum in aquis, qui mendacia dicebant esse signa nostra. Vide ergo qualis fuit exitus illorum, qui correptionem non receperunt. 75(74) Post hunc missimus etiam alios nuntios ad populos suos. Qui omnes uenerunt cum signis manifestis et tamen non erant tales ut crederent ipsis, eo quod mendaces asserebant illos sicut antecessores eorum. Hoc modo obdurauimus corda istorum transgressorum, ne credant. 76(75) Deinde misimus etiam Moysen et Aaron ad Pharaonem et proceres ipsius cum signis nostris portentosis. Ipsi autem proteruiter se gesserunt, erant quippe populus sceleratissimus, i. de malo in peius ruentes. 77(76) Nam adueniente eis cum ueritate ex parte nostra, dixerunt: "Certe hoc est ueneficium manifestum". 69(68)

    5

    10

    15

    20

    25

    1. namque: om. EM. post Maekkenses add. idolatrae EM. asserunt Deus: dicunt ipse, i. Deus EM. suscipit: fecit sibi M. post prolem add. i. angelos EM. 2. glorioso: superglorioso EM. ipse: om. B. nullius indiget ... sunt serui: non indiget ea, habens dominium absolutum omnium, quae in caelis sunt et quae in terra EM. 3. nullam habetis: certe non habetis aliquam EM. uobis concessam: conuenientem in contrario EM. quomodo asserere ... quod nescitis?: num ergo asseretis uos de Deo aliquid, quod nescitis, scil. an uerum sit EM. 5. dic certe: dic profecto E; Deus profecto M. imponunt Deo: effutiunt contra Deum EM. nullum: non EM. 6. perfrui permittuntur in hoc mundo: nunc potiuntur in hac uita EM. 7. dirissimum: acerbissimum EM. pro eo ... blasphemiam: eo quod contrarium fidei aliquid asserere sunt ausi EM. 9. ipsis: tu eis EM. post Noe add. de qua agitur in proprio textu infra, hic autem tantum delibatur EM. 10. odiosa: om. B. de signis ... commendatis: om. EM. 11. causam meam: negotium meum EM. commisi: committo EM. 12. adunati simul: quod molimini contra me EM. 14. si autem: quodsi EM. nempe: om. EM. notum sit uobis: scitote EM. nullam quaero: non quaero aliquam EM. 15. nam merces ... Deum conuerti: non enim mihi est alia merces, quam ut ad Deum, scil. uos conuertamini EM. mihi enim mandatum est: nam mihi praeceptum est EM. 16. sim: procurem esse EM. qui prompte obediunt: prompte obedientibus EM. 17. illis ergo ... in arca: ipsis in suo malo proposito persistentibus, mendaces eum asserentes ipsum quidem, quique cum ipso erant in arca saluauimus EM. 18. eos: ipsos EM. submersorum ... signa nostra: qui contradicebant signis nostris, quos submersimus EM. 19. fuit exitus: extitit finis EM. 21. hunc: hoc EM. qui omnes ... manifestis: afferentes signa, i. mandata expressa EM. 23. hoc: simili M. obdurauimus: obturamus EM. 24. transgressorum, ne credant: contradictorum, scil. Maekkensium M. 26. portentosis: i. portentis nostris et prodigiis malum indicantibus futurum EM. proteruiter se gesserunt: noluerunt dare eis fidem EM. erant quippe: quia erant EM. 27. de malo in peius ruentes: de scelere in scelus perseuerantes EM. 28. adueniente ... cum ueritate: postquam proposita fuit eis ueritas EM. certe: om. EM.

    TEXTVS NONVS 177

    Tunc ait Moyses: "Ita ne talibus uerbis excipitis ueritatem hanc, postquam uenit uobis. Si ueneficium hoc esset, i. uirga tantorum prodigiorum operatrix, cum qua uenimus ad uos, profecto ipsi ueneficii nihil proficerent". 79(78) Qui dixerunt: "Forsan ideo uenistis ab instituto patrum nostorum, nos auertatis in quo inuenimus eos ambulasse, uosque habeatis praecedentiam in hac terra, sed nos nequaquam uobis credimus". 80(79) Tunc Pharao ad suos ait: "Adducite nobis omnes magos peritos". -(80) Cumque praesto fuissent magi illi, dixit ad eos Moyses: "Proiicite uos ea, quae proiicienda habetis". (Quidam dicunt erant uirgae, quas in manu tenebant, alii funiculi mensorum) 81 Quos cum proiecissent, dixit Moyses: "Ea, quae nunc exhibetis, est mera illusio magica, quam mox Deus ostendet esse uanam, quoniam Deus nequaquam approbat opus maleficorum, 82 confirmauit autem Deus ueritatem uerbis suis, etiam inuitis sceleratis istis". 83 Sed non crediderunt Moysi, nisi stirps quaedam particularis de populo, i. quorum matres fuerant Iudaeae et patres Aegyptii, propter metum Pharaonis et principum eius, ne per traditionem occiderent eos. Quippe Pharao praeualuerat in terra eratque unus ex maioribus tyrannis excedens omnes limites crudelitatis. 84 Tunc dixit Moyses ad populum suum: "O gens mea! Si uere creditis in Deum, in eum iactate fiduciam uestram, ut sitis sinceri Moslemani, i. prompte obedientes". 85 Qui dixerunt: "Etiam in Deum confidimus. Tu, Domine, Deus noster, ne tradas nos in manus insidiantis nobis populi istius cruenti. 86 Libera nos propter misericordiam tuam ab gente hac incredula. 87 Praecipimus ergo in uisione Moysi et fratri ipsius: "Facite aedificare populum uestrum in Aegypto domus, ita autem erigite mansiones uestras, ut respiciant uersus meridiem, i. uersus Maekkam, et eo dirigite orationem uestram dansque fidelibus hoc bonum augurium". 88 Tunc dixit Moyses: "Dominus noster, tu dedisti Pharaoni et proceris eius apparatum superbum et diuitias multas in uita praesenti. Dominus noster, haec occasio illis, ut errent a uia tua recta. Dominus noster, profliga aspectum bonorum ipsorum, i. appareat eis longe alia et contraria ab eo quod ostendunt, et obdura corda illorum, ut ne credant hoc flagellum dirissimum esse nempe quod illis superstat". 78(77)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. ita ne: siccine uos EM. excipitis: tractatis EM. 2. si ueneficium ... nihil proficeret: si ueneficium est hoc utique nihil afficiet exercentibus illud? E; itane maleficium incantatorium est hoc, quod utique nihil prossit exercentibus illud? M. 4. forsan ideo uenistis: non ideo uenistis uos EM. patrum nostrorum: quod tenuerunt patres nostri EM. in quo ... eos ambulasse: om. EM. 5. uosque habeatis praecedentiam: sitisque uos duo maiores EM. 7. tunc: rursusque EM. ad suos: supple ad suos EM. magos: incantatores EM. 8. ea, quae proiicienda habetis: quod in manibus tenetis EM. 9. erant uirgae ... funiculi: esse uigas, quas in manu tenebant, alii funiculos EM. 11. ea, quae nunc: ea, quae E; quidquid M. 12. mox Deus: utique Deus statim EM. 14. ueritatem: ueritatem suam EM. sceleratis istis: huic sceleri ipso facto incumbentibus EM. 17. quippe Pharao: Pharao enim M. post in terra add. aetate super omnes Aegyptios magis quam uiribus EM. 18. excedens omnes limites crudelitatis: om. EM. 19. ad populum suum: om. EM. si: si uos EM. 20. iactate fiduciam uestram: confidite EM. ut sitis ... obedientes: ut sitis sinceri Moslemani E; si estis prompte obedientes M. 23. hac: ista EM. 25. ita autem ... ut respiciant: sintque habitacula uestra respicientia EM. 26. Maekkam... bonum augurium: locum Maekkae uersusque eam partem facite orationem, tuque, o Moyses, consolare hos credentes haec bona noua, scil. quia nos aderimus ipsis auxilio nostro EM. 27. tunc dixit: dixit uero EM. Dominus: Domine, Dominus EM. 28. proceris: principibus EM. apparatum ... uita praesenti: ornatum et diuitias multas in hac uita mundi EM. 29. Dominus: Domine, Dominus EM. haec occasio ... tua recta: dedisti eis haec, ut recedant a semita tua EM. 30. Dominus: Domine, Dominus EM. profliga aspectum ... quod ostendunt: deduc ad perniciem substantias seu bona ipsorum M. 31. ut ne credant ... illis superstat: neue credant usquequo uideant hoc flagellum dirissimum, i. submersionem E; neue credant, quatenus uideant hoc esse flagellum dirissimum M.

    178 TEXTVS NONVS

    Tunc dixit Deus: "Iam exaudita est deprecatio uestra, igitur constantes estote et ne imitemini uiam istorum, qui nihil sciunt". 90 Nos itaque transiuimus cum filiis Israel mare, Pharao autem insecutus est illos cum equitibus suis dolo et hostiliter, donec apprehendit eos submersio. Tunc dixit: "Credo quod non sit alius deus, nisi in quem credunt filii Iarael et ego sum unus ex Moslemanis, i. sincere credentibus". 91 Verene modo dicis: "Credo", cum ante obstinatus credere nolueris, et fuisti unus ex corruptoribus, i. errans et alios errare facies. 92 Hodie eiiciemus corpus tuum, nempe ad litus maris, ut sit signum, i. in exemplum successoribus tuis. Nunc autem sunt multi nimis ex hominibus, qui signa nostra parui pendunt. 93 Postea habitare fecimus filios Israel confidenter, dedimusque illis alimenta de optimis terrae. Qui nequaquam inter se dissidebant, donec uenit illis haec doctrina. Sane Dominus diiudicabit inter illos per ipsam in die iudicii, de quo orta est controuersia inter nos de doctrina Alcorani. 94 Tu quoque, si incederis in aliquod dubium de eo, i. Alcorano, quem desursum misimus tibi, interroga eos, qui legunt Scripturam, antequam tu, subintellige Alcoranum, accepisti quem in futuris nominatum reperiunt. Iam utique peruenit ad te haec ueritas a Domino tuo. 95 Caue ergo ne et tu sis de numero eorum, qui mendacia asserunt signa Dei, i. oracula in Alcorano tibi reuelata, sisque unus de perditionem sapientibus. 96 Certum est quod illi, quibus credita sunt eloquia Domini tui, Iudaei et Christiani, numquam uere credent, 97 licet quod et qualecumque oraculum ipsis coram praesentetur, donec uideant praesens periculum dirum sibi paratum. 89

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus IV. Numquid fuit aliqua umquam ciuitas, quae credidit, scil. nuntio ad se misso a Deo, illico sensit fructum fidei suae, quam populus Ionae, i. Niniuitae? Qui mox atque credidissent, liberauimus eos de malo manifeste iam eminente confusione pleno in uita praesenti, atque hoc ipso, nempe quod discooperimus illis superstans ipsis flagellum, coercimus eos aliquantum usque ad certum tempus. 98

    30

    1. tunc: om. EM. exaudita est deprecatio uestra: certe exaudiui deprecationem uestram M. igitur constantes: constantes ergo EM. 2. nihil sciunt: nullam habent scientiam EM. 3. transiuimus cum filiis: transire fecimus filios M. Pharao autem: et Pharao EM. 4. dolo et hostiliter: cum dolo et hostilitate EM. eos: eum EM. 5. Moslemanis ... credentibus: illis, qui sincere credunt in submissione sua EM. 7. uerene modo ... errare facies: nunc, supple credes, cum antehac obstinatus credere noluisti, insuper errare alios fecisti EM. 9. hodie eiiciemus ... nempe ad: idcirco hodie nos te eiiciemus in corpore tuo, i. EM. sit signum: sis in signum posteris tuis EM. 10. ex hominibus: om. EM. 12. alimenta: om. B. 13. post terrae add. Aegypti M. doctrina: scientia seu doctrina EM. sane: per quem utique EM. 14. per ipsam: om. EM. de quo ... Alcorani: de iis, de quibus inter se dissidebant EM. 16. incederis in: habueris EM. 17. legunt: legerunt EM. antequam: priusquam EM. subintellige ... reperiunt: om. EM. 18. peruenit: pertigit EM. ueritas: ueritas missa EM. 20. et tu: om. EM. in Alcorano tibi reuelata: Alcorani EM. 21. sisque unus ... sapientibus: sicque connumereris inter eos, qui poenam perditionis aeternae sustinebunt E; < > inter eos, qui poenam perditionis aeternae sustinebunt M. 22. credita sunt eloquia: tradita sunt uerba EM. 23. numquam uere: nequaquam M. 24. coram: om. EM. periculum dirum sibi paratum: coram castigamen dirissimum EM. 28. illico: statimque EM. fructum: effectum EM. qui mox: quos illico EM. 29. eos: om. EM. manifeste: manifestato EM. iam eminente: superstante EM. 30. atque hoc ... certum tempus: atque hoc modo coercimus eos ad certum tempus, i. mortis E; distulimus ad certum terminum, i. mortis M.

    TEXTVS NONVS 179

    Equidem, si uellet Dominus tuus, utique iam recepissent fidem omnes, qui sunt in hac terra. Tu ergo ultro coges homines, ut sint fideles, 100 cum non sit ullus, qui credat, nisi Deo annuente. Ipse est, qui ingerit poenam execrationis illis, qui non recte sapiunt de Alcorano et fide ipsius. 101 Dic: "Quid est quod nec ii, qui in caelis sunt, neque in terra, neque ista signa, i. collectiones Alcorani, sed neque ipsi correctores ualerent cohibere populum hunc non credentem, i. Maekkenses, supple a contubernio eorum, qui nihil de ipso credunt? 102 An uero ipsi aliud expectare possunt, nisi in se ipsis exequi funestum exemplum antecessorum suorum? Dic tu: "Obseruate diligenter, nam et ego uobiscum attente obseruo, scil. exitum rei funestae". 103 Deinde nouerint quod sicut nos saluauimus nuntios nostros, i. precedentes, cum illis, qui crediderunt ipsis, ita aequum est nobis saluare hos praesentes fideles, nimirum qui credunt Mohhammaedo. 104 Dic: "O homines, i. Maekkenses! Si uos habetis aliquod dubium de religione mea, non ideo ego adorabo illos, quos uos adoratis loco Dei ueri, sed adorabo illum Deum, qui potens est tradere uos morti, quia mihi mandatum est ut sim unus de numero uere credentium". 105 Item praeceptum est mihi: "Erige uultum tuum ad fidem rectam, i. Abrahae, ne sis unus ex illis, qui Deo secundum faciunt. 106 Neque inuoces alium quam Deum unum, qui non potest prodesse tibi neque iuuare te. Quodsi aliter feceris, iam utique factus es unus de transgressoribus terminum praecepti. 107 Et si apprehenderit te, Deo permittente, aliquid mali, nullus est, qui remoueat illud, nisi ipse. Quod si etiam uoluerit afficere te aliquo bono, nemo poterit obsistere beneficentiae illius, qui facit euenire hoc uel illud ei, cui placet ex seruis suis, nam ipse indulgentiae largitor piissimus est". 108 Dic: "O homines! Iam utique uenit uobis haec ueritas, i. Alcoranus, a Domino uestro! Qui ergo secundum eum gressus suos dirigit, equidem recte ambulat proficiens animae suae, et qui in deuium abit, utique errorem sequens nocebit ei. Ego quidem non possum semper assistere uobis custos", subintellige dic illis. 109 Sed sequere id continuo, quod tibi reuelatum est, et patienter sustine quousque decidat iudicium Deus, i. inter te et Maekkenses, quoniam ipse optimus iudicum est. 99

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    1. equidem, si uellet Dominus: quodsi uellet Deus EM. 2. tu ergo: numquid EM. coges homines, ut sint fideles: facies homines credere EM. 3. ullus, qui credat: in ullius potestate credere EM. ipse est ... poenam: qui construit supplicium EM. 5. ii, qui: ea, quae EM. 6. post correctores add. seu doctores illius EM. cohibere populum ... ipso credunt?: coercere, nimirum Maekkenses, a contubernio 8. expectare possunt: expectant EM. nisi: nisi eorum, qui nihil, supple de hiis, credunt EM. uidere: EM. 9. antecessorum: dierum praedecessorum EM. dic tu ... rei funestae: dic: "Attendite ergo uos, nam et ego sum unus ex illis, qui diligenter obseruant, scil. exitum uestrum" EM. 12. fideles: om. EM 14. post religione mea add. putantes me ideo secuturum religionem uestram, scitote EM. non ideo: quia nequaquam EM. 15. loco Dei ueri: praeter hunc Deum, qui unus solus est EM. 16. potens: solus potens EM. quia mihi mandatum est: om. EM. uere credentium: qui recte credunt EM. 18. item praeceptum ... secundum faciunt: nam Deus dicit in Alcorano "Dirige faciem tuam ad religionem istam, sincere credendo, ne connumereris inter eos, qui Deo socium attribuunt EM. 20. neque: neue EM. alium quam Deum unum: praeter Deum, alium EM. iuuare te: obesse EM. 21. aliter: non M. iam utique: scito quod iam EM. terminum praecepti: maioribus M. 22. apprehenderit te: acciderit tibi EM. Deo permittente: om. EM. 23. afficere te aliquo bono: conferre tibi aliquod bonum EM. poterit obsistere: est qui obsistat EM. 24. ei: om. EM. 26. uenit: offertur EM. 27. qui: quicumque EM. animae suae: sibi ipsi EM. 28. qui in ... nocebit ei: et ab eo in obliquum abit utique, qui falsum sibi elegit M. 29. subintellige dic illis: om. EM. 30. sed: tu tamen E; tu autem M. 31. iudicum: iudex EM.

    [181]

    TEXTVS DECIMVS DE HVD IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Aleph, lam, rae. Hic Liber firmis constat signis, i. argumentis impugnabilibus. Variari eius praecepta ordine excellentissimo disposita nequeunt nec debent ab aliquo, cui confusa uidentur. Quae successu temporis distincta et liquida exhibita sunt ab ipso, qui est sapientissimus cuncta perspecta habens, 2 quatenus non colatis nisi unum solum Deum, cuius sane ego uobis missus sum monitor terrificus et praedicator blandiloquens hortans uos, 3 ut ueniam precemini a Domino uestro. Deinde conuersi ad eum, ipse uero faciat agere uitam honestam cum gaudio, iisque ad terminum praescriptum reddetque omni, qui est praestans in bono opere, illo multo praestantius. Si autem terga uertetis, nempe fidei, ego sane uereor suprauenturam uobis plagam diei magnae. 4 Ad Deum denique uobis est reddendum, qui super omnia potens est. 5 Nonne ipsi ficta laude externa pectorum suorum occulta contegunt, ut latere faciant eum, i. Deum? 6(-) Numquid quando se cooperiunt uestibus suis, ipse non cognoscit, quae in secreto agunt, quodue in manifesto faciunt? 7(-) Ipse utique uere nouit abscondita pectorum. 8(6) Non enim est iumentum aliquod in terra, quin Deus prouideat illi uictum suum competentem. Nouitque sedem quietis eorum et depositionis, i. ubi mori debeant. Omnia haec continentur scripta in libro publico, i. apud Deum conseruato. 9(7) Ipse est qui creauit caelos et terram in sex diebus. Sedes eius erat supra aquas, ut probaret uos, i. apparere faceret quis uestrum melior sit operatione, i. fide et obedientia. 10(-) Nam tametsi tu dicas illis: "Vos certo habetis resurgere post mortem, utique

    1

    5 - 8. firmis constat ... est sapientissimus: est ille, cuius signa, i. praeceptiones, ordine inuariabile sunt dispositae et distinctae liquido exhibitae ab ipso Deo sapientissimo EM. 9. unum: om. EM. cuius sane ... hortans uos: a quo ego constitutus sum uobis corrector et monitor EM. 11. precemini: delictorum postuletis EM. conuersi: conuertamini EM. ipse uero ... multo praestantius: qui uobis concedet agere uitam bonam et quietem usque ad terminum praescriptum, dabitque omni bene operanti mercedem operis boni superabundantem EM. 13. si autem ... nempe fidei: auersantes nolueritis facere, quod praecipitur uobis EM. 14. uereor suprauenturam uobis plagam: timeo superstare uobis malum, i. penuriam aquae septem annorum. EM. 15. ad Deum ... reddendum, qui: postea ad Deum terminabitur reditus uester, maiorem poenam recepturi, quoniam ipse EM. 16. ficta laude ... i. Deum: nunc fictis mendaciis uestiunt pectora sua, ut uideantur latere eum? 18. numquid quando se cooperiunt: fortassis, cum nituntur cooperire se EM. ipse: scil. Deus EM. quae in ... manifesto faciunt?: quod intus occultant, sicut id, quod foris monstrant? EM. 20. abscondita pectorum: secreta cordium EM. 21. non: neque EM. iumentum aliquod: ullum iumentum EM. prouideat illi: ei prouideat EM. 22. competentem: om. EM. nouitque sedem ... mori debeant: ipse quoque situm eorum nec non et sepositum ipsorum EM. 23. continentur scripta ... Deum conseruato: continet scripta hic liber manifestus EM. 24. sedes eius ... et obedientia: fuit trhonus eius collocatus super aquam, ut probet uos, quis uestrum melior est in operando EM. 27. nam tametsi tu dicas illis: quamuis autem tu dixeris EM. habetis resurgere post mortem: suscitabimi postquam mortui fuistis EM. utique: ipsi utique EM.

    182 TEXTVS DECIMVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    dicent illi, qui fidem negant: "Hoc nihil aliud est nisi ludificatio praestigiosa manifesta". 11(8) Quodsi nos quoque differimus poenae inflictionem pluribus diebus aut annis, ipsi dicunt: "Quid ipsum detinet?" Nonne die, qua superuenerit eis malum ambietque eos undequaque, scil. uidebunt, non omnino esse sublatum ab illis, quod ipsi pro risu exceperunt, nempe dilationem, sicut contigit in loco Baedar? 12(9) Item si quemquam istorum hominum afficimus gratia, postea subripimus eam ipsi, statim desperat fidem negans. 13(10) Rursus si nos aliquo beneficio notabili cumulamus eum post damnum, quod apprehenderat ipsum, tunc ait: "Transeunt a me illae angustiae delictorum". Quasi gaudens gloriatur de hoc. 14(11) Aliter faciunt illi, qui conseruant patientiam et faciunt bona opera, hoc est, qui non deiiciuntur aduersis neque extolluntur prosperis. Ipsi consequuntur remissionem plenam delictorum et accipient mercedem magnam nimis. 15(12) An ob id ommittes annuntiare id, quod reuelatum est tibi anxiatumque est cor tuum eo quod dicunt Maekkenses: "Si non uenerit illi superne aliquis thesaurus, i. reuelatus, aut uenerit cum eo aliquis angelus particularis, numquam credemus ei". Scito quia tuum est corrigere et terrere illos, Dei autem est omnium curam gerere. 16(13) Vel fortassis ipsi dicent: "Ipse confinxit eum, i. Alcoranum". Dic tu: "Adducite uos decem collectiones silmiles illi, quae sint excogitatae, consimile ordine et firmitudine, et accersite quemcumque uultis ac potestis testem, scil. ad probandum contrarium, praeter Deum, si estis ueraces. 17(14) Qui si nullo modo responderint uobis ad hoc, scitote quoniam ipse, i. Alcoranus, caelitus missus est cum scientia Dei, et reuera ipse Deus est et nullus alius praeter ipsum solum. Num ego propter hoc solum non firmi permanebitis Moslemani, i. sinceri in eius fide? 18(15) Qui auide cupiunt uitam huius mundi et quod est delectabile in ea, illis satisfaciemus pro merito factorum suorum in ipsa ita, ut nihil desit eis in ulla re. 19(16) Atqui tales in altera uita non possidebunt aliud quam ignem urentem, quia in ea peribunt uniuersa, quae sunt operati, et euanescet totum, quod putabant se bene esse operatos. 20(17) Porro qui innituntur euidenti rationi missae desuper a Domino suo, i. Alcorano, eumque praelegit testis, i. Gabriel, missus ab eo, et etiam ante ipsum, i. Alcoranum, Liber Moysis, supple testificatur eum, i. Mohhammaedum fore archylogistam quasi de oraculis diuinis rationem reddendis praepositum, et exemplar pietatis illis, qui credunt per ipsum. 1. fidem: hoc EM. nisi ludificatio ... manifesta: quam fascinatio phantastica apparens EM. 3. differimus: distulerimus EM. inflictionem pluribus ... aut annis: inflictionis illis debitae diebus uel annis pluribus EM. 4. detinet: impedit EM. 5. illis: eis EM. pro risu ... sicut contigit: pro risu habebant, sicut EM. 7. quemquam istorum hominum: nos quempiam EM. gratia: aliqua gratia AM. 8. fidem negans: blasphemus M. 9. eum: om. B. 10. ipsum: eum EM. ait: dicit EM. transeunt a ... delictorum: abstulit Deus a me has molestias EM. quasi gaudens ... de hoc: laetabundus insolescit M 12. aliter faciunt: secus EM. qui: om. EM. 13. ipsi: ii EM. 14. plenam: om. EM. et accipient mercedem magnam nimis: praemium magnum ualde EM. 15. an: an forte EM. id: aliquid EM. 16. superne: desuper EM. i. reuelatus: pecuniae EM. 18. scito quia: om. EM. corrigere et: om. EM. Dei autem: et Dei EM. 20. illi: huic EM. quae sint ... et firmitudine: om. EM. 21. testem: om. EM. 23. nullo modo: non EM. ad hoc: in persona Prophetae loquar omnibus fidelibus EM. 24. ipse Deus est et nullus alius: non est alius deus EM. 25. firmi permanebitis ... eius fide?: submittetis uos obedientiae fidei rectae? EM. 27. auide cupiunt: amant M. illis: eis EM. 28. merito: notis M. eis in ulla re: ipsis M. 29. atqui: at uero EM. possidebunt: habebunt EM. urentem: om. M. 30. totum: om. EM. esse: om. B. 33 - 36. testis, i. Gabriel ... pietatis illis: testis pro hoc constitutus est Alcoranus et etiam ab illo, qui ante ipsum datus est, scil. liber Moysis, a quo primo habuit testimonium illum scil. Mohhammaedum esse, praepositum

    TEXTVS DECIMVS 183

    5

    10

    15

    20

    25

    Qui autem negant fidem illi, i. Alcorano, ex coniuratis cum Maekkensibus, eorum est ignis certa promissio.Tu ergo caue ne etiam tibi subeat suspicio de illo, est enim haec ueritas tradita a Domino tuo, sed plures homines id credere nolunt. 21(18) Quis autem iniquior esse potest quam qui attribuit mendacium Deo? Isti tales habent sisti ante Dominum suum, nempe in die iudicii, et tunc dicent testes praesentes, hoc est, angeli et prophetae: "Hi sunt ii, qui mendacium attribuebant Domino suo". Numquid non merito subiacebunt maledictioni Dei isti sceleratissimi transgressores, 22(19) qui alios a uia recta Dei distorquebant, quaerentes eam ostendere esse tortuosam?" Ipsi per summum scelus in altera uita cognoscentur se fuisse ingratos. (-)20 Nam cum ita impotentes in terra, i. in uita praesenti uiribus destituti, ut non esset quis amicus, qui eos defenderet, nisi solus Deus, ideoque tunc in altera eis applicabitur poena eo quod monstrauerint se no posse audire, nimirum Mohhammaedum, neque respicere eum. 23(21) Isti sunt hii, qui ex industria propria exposuerunt animas suas perditioni. Euanuit ab eis quod sibi falso promittebant, nempe suffragium eorum, qui Deo socium attribuebant. 24(22) Nulla est de hoc difficultas, quin in altera uita maiorem omnibus iacturan sustinebunt. 25(23) Porro illi, qui uere credunt et operantur bona, totosque humiliter submittunt Domino suo, ipsi erunt possesores paradisi perpetuo in ea mansuri. 26(24) Hae duae hominum sectae uidentur habere similitudinem inter se ueluti caecus et surdus, uidens et non audiens, numquid possunt esse pares comparatione ad inuicem? Hoc uos non consideratis, homines isti Maekkenses. Textus II. Iam certe olim nos destinauimus Noe ad populum suum. "Ego", inquit, "ad uos sum denuntiator terrificus, 28(26) ne adoretis alium paeter Deum solum, etenim ego uereor superstare uobis diem mali rigorosissimi". 27(25)

    exemplar ad imitandum quod est gratia particularis pro istis M. 1. qui: quicumque EM. qui autem ... est ignis: deletum et denuo scriptum textu illegibile E. negant fidem ... certa promissio: negauerit illud ex coniuratis his, i. Maekkensibus contra Alcoranum et Mohhammaedum, i. testamentum ex Libro Moysis, habet certam mansionem sibi promissam in ignem EM. 2. tu ergo ... homines id: de quo tu nihil dubites, uenit enim tibi certitudo a Domino tuo, sed plerique homines hoc EM. 4. iniquior esse ... mendacium Deo: magis excedit perfidia sua quam qui excogitare praesumit contra Deum tale mendacium, nimirum quod Alcoranum non sit a Deo? EM. 5. ante Dominum suum, nempe: coram Domino suo EM. 6. hi sunt ii: isti sunt EM. 7. Domino: creatori EM. numquid non: nonne EM. sceleratissimi transgressores: scelerati EM. 9. quaerentes: quaerebantque EM. 10. tortuosam: obliquam EM. ipsi per ... cognoscentur se: ideo in altera uita cognoscentur per summum scelus EM. 11 - 14. nam cum ... respicere eum: eritque impossibile effugere castigationem in terra, nec erit ullus, qui possit defendere eos, nisi solus Deus. Immo duplicabitur illis poena, quia monstrabant se non posse audire eum, i. Mohhammaedum, neque respicere in eum. EM. 15. sunt hii ... industria propria: ex industria EM. euanuit ab ... attribuebant: recedetque ab eis, nimirum quod sibi falso promittebant, nempe suffragium deorum suorum. EM. 18. nulla es ... difficultas: certe nihil eis proderit M. 19. sustinebunt: sustineant EM. 20. submittunt: committunt M. 21. post suo: add. absque ullo dubio EM. 22. post sectae add. 23. et non: et EM. 24. hoc: ita ergo EM. homines isti uidelicet fidelium et infidelium EM. Maekkenses: quid de utroque futurum sit EM. 26. certe: EM. ad uos ... terrificus: uobis annuntio cum terrore manefisto EM. 28. etenim ego uereor: uereor enim EM.

    184 TEXTVS DECIMVS

    Tunc dixerunt maiores eorum, qui hoc credere noluerunt ex populo: "Nos non uidemus te nisi hominem similem nobis, nec deprehendimus te quempiam sequi, nisi eos, qui sunt uilissimi ex nobis, homines sine discursu, aut incipientes usum rationis habere per ea, quae exterius illis exhibentur. Sed neque aduertimus uos esse praestantiores nobis aliqua uirtute, quinimmo nos existimamus uos esse mendacii sectatores". 30(28) Qui dixit illis: "O popule meus! Numque uos aduertistis in me aliquid palam faciendum a Domino meo aut gratiam singularem mihi commissam ab ipsomet, uoluique occultum esse uobis? An uero nos cogimus uos, ut recipiatis scil. hoc nimirum nostrum, contra uoluntatem uestram? 31(29) Deinde, o gens mea! Ego non quaero a uobis pro hoc pecuniam, quoniam mercedem meam soli Deo committo. Ego non debeo repellere eos, qui sua sponte ueniunt ad fidem, et prompte occurrunt Domino suo uocanti eos uerum enim uero ego uideo uos populum sine ulla scientia. 32(30) O popule meus! Quis defendet me a Deo uindice, si ego abiecero illos, i. qui credunt uerbis meis? Num haec minime consideratis? 33(31) Ego quoque non dico uobis, quia ego sum, quod in manu mea sunt omnes thesauri ad succurendum uestris necessitatibus, neque ego noui arcanum secretum. Neque ego digo uobis quod sim aliquis ex angelis. Nec tandem aio illis, qui sunt despecti in oculis uestris quod Deus non sit daturus eis bonum. Deus utique scit quid in intrinseco eorum est. Alioquin ego essem uiolentus mihi et ipsis, nempe uos abiicerem propter uilipensionem uestram". 34(32) Qui dixerunt: "O Noe! Tu nos prouocasti ad hanc disceptationem multumque creuit impugnatio tua. Fac ergo, ut ueniat super nos promissio tua, si es ueridicus". 35(33) Qui ait: "Sane iam ex nunc uenire faceret Deus illud, si uellet uosque impedire minime potentes estis, nempe impedire illud. 36(34) Iam siquidem nihil prodest uobis exhortatio mea, etiamsi uellem magis exhortare uos, nihil proficeret uobis. Si Deus uoluerit, uos in errore uestro permanere permitteret, ipse est Dominus uester et ad eum redire uos est necesse. 37(35) Vel fortassis ipsi, i. Maekkenses dicent: "Ille hoc confinxit, scil. Mohhammaed, hanc historiam ad terrendum nos?" Dic tu: "Si ego hoc confinxi, sane superne erit delictum meum, sed ego sum alienus a tale figmento, quod uos inique mihi imponetis". 38(36) Post hoc reuelatum fuit Noe, quod nullus esset crediturus de populo suo praeter illos paucos, qui iam fidem susceperint. Non ergo doleas pro eo, quod faciunt. 29(27)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    3. eos: eos solos EM. uilissimi: deteriores M sine: priuati EM. incipientes ... exhibentur: incipiunt laesum habere ratiotinium EM. 4. aduertimus: uidemus nos EM. 7. o popule meus: o gens mea! EM. numque uos: num EM. aduertistis ... mihi commissam: uidetis uos me aliqua reuelatione dignatum a Domino meo et affectum gratia singulari, i. dono prophetiae M. palam faciendum: reuelatum EM. 9. an uero: numquid EM. recipiatis scil. ... uoluntatem uestram?: illud inuiti? EM. 11. hoc: eo EM. 12. ego: praeterea, ego EM. sua: om. EM. 13. suo: om. EM. uerum enim uero: uerum EM. 14. sine ulla scientia: absortum ignorantia EM. 15. o popule meus!: om. EM. quis: quis enim EM. 16. num: numquid ergo EM. 17. ego: et ego EM. quia ego ... omnes thesauri EM. 18. neque: nec EM. arcanum: illud EM. post secretum add. quod Deus docebit uobis occultam scientiam EM. 19. aliquis: unus EM. nec: sed nec EM. 20. Deus utique ... eorum est: sane Deus optime nouit ea, quae intus agunt in cordibus suis EM. 21. nempe uos ... uestram: i. credere uolentibus, si eos prohiberem propter despectum uestrum? EM. 23. tu: iam tu EM. disceptationem: litem EM. 24. impugnatio tua: deceptatio nostra EM. es: tu es EM. 25. impedire minime ... impedire illud: non possetis EM. 27. mea: om. EM. 28. nihil: non EM. permanere permitteret: om. EM. 29. uos: uobis EM. 30. hoc: om. B. 31. ad terrendum nos: om. EM. 32. sed ego: autem EM. 34. paucos: om. EM. iam fidem susceperint: crediderant iam, i. domestici sui. EM. te affligas: doleas EM. faciunt: ipsi faciunt EM.

    TEXTVS DECIMVS 185

    Sed fac tibi arcam in conspectu oculorum nostrorum. Deinde praecipimus ei in uisione: "Ne alloquaris me ultra pro his, qui in scelere suo sunt perdurantes, quoniam omnes submergendi sunt aquis diluuii. 40(38) Dum ergo fabricaret arcam quaeque mandata ei erant a Deo exequeretur, maiores ex populo suo irridebant illum. Qui dixit illis: "Vos nunc irridetis nos et nos postea ridebimus uos eodem modo, quo nunc uos deridetis nos. -(39) Tum cognoscetis 41(-) eum (quem ex nobis), apprehendet malum poenae temporalis plenum confusione, postea requiecet super eum tormentum durans 42(40) uosque, dum ueniat decretum nostrum finalis executionis et efferueat clibanus". Deinde diximus Noe, scil. post consumationem arcae: "Infer in eam cuncta uiuentia paria sibi bina et bina. Ego perdam uniuersos, exceptis illis, de quibus praecessit sermo, et qui crediderunt". Sed non crediderunt cum eo nisi pauci. 43(41) Rursusque dixit Noe: "Ascendite in arcam in nomine Dei, cursum suum perficiat et secura subsistat, quia Dominus meus, ueniae largior, pius est". 44(42) Quae quidem cursum suum peragebat in mediis fluctibus, quae erant similes montibus. Tunc uocauit Noe filium suum, qui stabat in loco separato: "O fili mi! Ascende nobiscum, ne remaneas cum his incredulis!" 45(43) Qui ait: "Ego conscendam in hunc montem, qui securum reddet me ab hac aqua". Dixitque Noe: "Nemo erit securus hodie a lato decreto Dei, nisi qui particularem misericordiam consecutus est". Separauit autem alterum ab altero unda fluens remansitque ille cum ceteris submersus. 46(44) Post dictum fuit, nempe, a Deo, "O terra, dehisce aquam tuam, et tu, o caelum, contine te et pluuia aquae diminuatur". Sicque consumatum fuit hoc decretum et requiescit arca supra montem Elgiudii. Dictumque fuit populo incredulo transgressori: "Longe remoti estis ab hoc asylo". 47(45) Tunc exclamauit Noe ad Dominum suum et dixit: "Domine, sane filius iste meus est de famila mea, promissioque tua uera est, sed tu omnium iustissimus iudex es". 48(46) Dixit Deus: "O Noe! Ipse nequaquam de familia tua est, etenim ipse fecit rem, quae non est bona, ne ergo petas quidquid non nosti, et ego animaduerto ut caueas ne sis unus de ignorantibus". 49(47) Qui dixit: "Domine, me totum tibi committo, nec ultra quidquam petam, quod excedit scientiam meam. Quod si no dimisseris mihi hanc noxam misertusque fueris mei, ero utique unus de perditis". 50(48) Tunc dictum est, nempe ei a Deo: "O Noe! Descende cum salute de arca a nobis conseruata et multiplex benedictio requiescat super te et super gentes, qui in tua sunt 39(37)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    1. tibi: om. EM. 2. post uisione add. dicentes EM. 4. quaeque mandata ei erant: et uniuersa exequeretur, quae ipsi fuerant mandata EM. exequeretur: om. EM. 5. qui dixit illis: quibus dixit M; quibus dixit illis E. 6. ridebimus uos: ridebimus de uobis M. 7. tum cognoscetis ... ex uobis: praesto temporalis plenum: praesentis, qui experiemini eum, quem M. ... 8. (quem): quem, nempe EM. replebitur EM. 9. post durans add. in aeternum M. 10. ueniat: uenerit M. decretum nostrum ... clibanus. Deinde: executio decreti nostri, et efferbuit clibanus". Postea EM. 11. Noe: ad Noe EM. cuncta uiuentia .... et bina: sibi paria bina cum familia tua EM. exceptis illis de quibus: praeterquam ille, de quo EM. 13. post sermo add. i. Kanaan EM. et qui ... nisi pauci: quique crediderunt, quamquam non crediderint eum nisi pauci EM. 14. dixit: ait EM. 15. secura: firma EM. quia: quoniam EM. 16. suum: om. B. 25. populo incredulo transgressori: incredulis transgressoribus EM. 27. sane: om. promissioque tua est uera: EM. 28. post mea add. quam tu promissisti mihi saluare totam EM. promissumque tuum uerum EM. sed tu omnium iustissimus iudex: et tu iustissimus EM. 29. ipse: om. EM. 30. quidquid: rem, quam EM. animaduerto, ut caueas ne sis unus de ignorantibus: suadeo tibi ne imiteris illos, qui, quod ignorant, postulant EM. 32. dixit: ait EM. 34. ero utique unus de perditis: 35. tunc dictum ... a Deo: tunc uenit uerbum utique connumerabor inter perditos aeternaliter" EM. bonum M. de archa: i. de arca EM.

    186 TEXTVS DECIMVS

    5

    societate. Hoc intelligit de domesticis Noe, qui erant cum illo in arca, et eis, qui sectabuntur uestigia fidei ipsorum. Alias autem gentes, quas quidem faciemus frui uita praesenti, sed post in fine apprehendet eos a nobis praedestinatum supplicium dirissimum, nempe quia non sunt secuti uestigia illorum in fide sincera. 51(49) Itaque haec est communicatio particularis secreti, quod tibi nunc reuelamus, quod nesciebas tu, neque populus tuus antehac. Igitur cum patientia et tu, sicut Noe, obserua exitum timentium Deum. Textus III. Similiter misimus ad populum Aad fratrem ipsorum, Hud. Qui dixit: "O gens mea! Adorate Deum uerum. Quid uobis de deo alieno? Vos sane nihil aliud facitis quam mendacium confingitis. 53(51) O gens mea! Ego non requiro a uobis pro hoc ullam mercedem. Nullam aliam mercedem praetendo nisi Deum, qui me creauit. Anne hoc uos non percipitis? 54(52) O gens mea! Postulate ueniam Dominum uestrum, deinde conuertimini ad eum. Ipse mittet de caelo uobis pluuiam uberem, 55(-) augebitque uim uirtutis supra uirtutem uestram. Et ne abeatis retrorsum ab eo, ad quem uos inuito, maius scelus committentes". 56(53) Qui dixerunt: "O Hud! Tu uenisti ad nos sine aliquo signo manifesto, ideo nos nequaquam deseremus deos nostros propter sermonem tuum, neque credimus tibi. 57(54) Nos non indicimus tibi aliud nisi proelium alicuius deorum nostrorum cum malo successu". Is dixit: "Ego sane contestor Deum, sed et uos testimonium perhibete, quia ego alienus sum a diis uestris, 58(55) quos Deo socios facitis. Sternite ergo decipulas mihi, quas uultis et potestis omnes uos i. cum diis uestris. 59(56) Tandem non uidebitis quod ego fiduciam meam iactaui in alium, nisi in Deum, qui est creator meus et uester. Non est ullum iumentum seu brutum, quod ei non pareat, quoniam Dominus meus dirigit in uiam rectam. 60(57) Quodsi credere nolueritis, iam certe ego annuntiaui uobis id, cum quo missus sum ad uos, Deusque constituit subrogare alium populum loco uestri nullumque ei, i. Deo damnum inferetis, Deusque omnium solers obseruator est". 61(58) Quando uenit executio mandati nostri, tunc liberauimus Hud cum illis, qui crediderunt cum eo per misericordiam nostram. Liuerauimus nos, inquam, illos de malo grauissimo, quo scil. castigauimus ceteros. 62(59) Aaditas, qui ex comtemptu negabant signa Domini sui, i. comminationes denuntiatas, obsistentes nuntiis ab ipso missis et obedienes mandato cuiusuis alterius potestatem exercentis aduersarii. 63(60) Quos utique prosequetur in ha uita dira maledictio nec non in die iudicii, nisi enim Aaditae increduli extitissent. Vtique non fuissent exclusi a bona gente Hud. 52(50)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus IV. Simili modo misimus ad populum Tshamud, fratrem ipsorum, Ssalehh, qui dixit: "O gens mea, adorate Deum uerum! Quid uobis curae de deo alio? Ipse est, qui

    64(61)

    1. hoc intelligit ... fidei ipsorum: om. EM. 2 - 4. alias autem ... fide sincera: ex quibus multae gentes nascentur, quos bonis omnibus cumulabimus, in fine tandem apprehendet eos malum rigorosissimum EM. 5. itaque haec ... tuus antehac: haec sunt secreta nunc relata, quae tibi reuelauimus, quae nec tu nec populus tuus sciebatis antehac EM. 6. igitur cum ... obserua exitum: tu ergo perseueranter haec annuntia, scil. populo tuo, quoniam qualis talis est exitus EM. 7. post Deum add. nempe sicut Noe EM. POST DEVM FINIT CODEX B.

    TEXTVS DECIMVS 187

    5

    10

    15

    20

    25

    produxit uos de terra, et inhabitare fecit uos in ea aeuo determinato. Ipsum ergo pro uenia interpellate, et deinde per paenitentiam ad eum conuertimini, quoniam Dominus meus praesto est ad exaudiendum". 65(62) Qui dixerunt: "O Ssalehh! Hucusque commoratus inter nos spem bonam dedisti de te antehac. Nunc autem, cur prohibes nos colere eos, quos coluerunt patres nostri? Certe in dubio sumus de eo, ad quod tu nos inuitas, esse suspectum". 66(62) Qui dixit: "O gens mea! Videturne uobis iustum, siquidem ego certus sum de eo, quod mihi reuelatum est a Domino meo, concessitque mihi hoc particulare donum, me debere illud non publicare? Quis, quaeso, suffragabitur mihi apud Deum, si non obediero ipsi? Quid aliud per hoc quaeritis, nisi addere mihi damnum perditionis manifestae? 67(63) O gens mea! Haec camela Dei posita est uobis in signum uestrae perditionis. Dimittite ergo eam, ut comedat in terra, quae et ipsa Dei est, et cauete tangere eam malum ei inferentes, apprehendatque uos flagellum de proximo impendens". 68(64) Illi autem subneruauerunt eam. Tunc dixit eis Ssalehh: "Tribus diebus gaudebitis uita in habitaculis uestris. Is est terminus statutus infallibilis". 69(65) Adueniente ergo termino a nobis praeordinato, liberauimus Ssalehh et eos, qui crediderunt cum eo per misericordiam a nobis procedentem et etiam de confusione illius diei, i. extremae. 70(66) Statimque, i. quarto die, apprehendit eos ingens fragor tronitruorum et terremotuum, illos, qui credere noluerunt, et properantes ad habitacula sua cadebant mortui nec ualebant contutare se in illis. 71(67) Nonne ideo accidit hoc illis, quia Tsamuditae negabant fidem Domini sui, quid ni longe fieret a salute gens Tsamudica? Textus V. Olim quoque, cum uenissent nuntii nostri ad Abraham cum bono nuntio, dixerunt: "Salus sit tibi". Et ipse: "Vobis quoque sit salus". Qui non tardans attulit uitulum illico. 73(70) Sed uidens eos non extendere manus suas ad eum non agnouit eos, sed cogitatio ipsius conturbabat mentem eius ob metum. Qui dixerunt: "Noli metuere, quia nos missi sumus ad gentem Loth". 74(71) Porro uxor eius stans ridebat, quoniam nos tunc annuntiare fecimus ei Isaac et, post Isaac, Iacob. 75(72) Quae ait: "Hem mihi, quae uetula sum sterilis, et hic maritus meus senex decrepitus. Haec sane res mira erit". 76(73) Qui dixerunt: "De hoc miraris? Opus Dei est istud. Gratia Dei et benedictio illius super uos abundat. O domestici huius familiae! Ipse enim laudabitur et glorificabitur in uobis". 77(74) Postquam autem transisset ab Abraham omnis suspectus metus, accepto hoc bono augurio, coepit opponere se nobis pro gentes Loth. -(75) Erat quippe Abraham natura benignus, sedatus et flexibilis ad commiserandum. 78(76) O Abraham! Abstine ab hoc! Iam enim adest tempus executionis decreti Domini tui, et aduenit ipsis supplicium irreuocabile. 79(77) Cum ergo peruenissent nuntii nostri ad Loth, conturbatus est corde, et cura angebatur pro illis ambiguus quid faceret, scil. an illos recipere deberet, uel illico remitteret, dixitque: "Haec est dies calamitatis magnae nimis". 80(78) Tunc uenit populus suus libidine insanientes in eum, cum ante perpetrassent multa scelera nefanda. Qui dixit: "O popule meus! Has filias meas mundas, i. intactas, 72(69)

    30

    35

    40

    45

    188 TEXTVS DECIMVS

    5

    10

    15

    producam uobis. Monstrate uos habere timorem Dei, et ne inferatis hanc cofusibilem iniuriam his hospitibus meis. Ergo ne non reperitur ex uobis ullus uir morigeratus?" 81(79) Qui dixerunt: "Sane tu iam nosti, non est nobis ulla cura de filiabus tuis, tuque uelle nostis quid nos uelimus". 82(80) Qui ait: "O si mihi superessent uires aut confugere posem ad auxilium ualidum, nunc scil. repellerem uos". 83(81) Tunc, i. hospites, dixerunt: "O Loth! Nonne nos sumus nuntii Domini tui? Ipsi nequaquam poterunt tangere te. Igitur exi cito cum familia tua in extrema parte noctis, et non conuertatur quisquam ex uobis retrosum nisi uxor tua, eo quod ipsa obnoxa est eidem supplicio, quod apprehendit illos, nam tempus illis statutum est mane. Nonne mane iam prope est?" 84(82) Igitur, adueniente mandato nostro, posuimus ciuitatem sus deque et pluimus super eam lapides de luto coctos continuatos -(83) signatos apud Dominum tuum. Qui quidem ab his sceleratis transgressoribus non longe distant. Textus VI. Sic quoque destinauimus ad Madianitas fratrem ipsorum, Scioaib, qui dixit eis: "O gens mea! Adorate Deum, scil. quem ego adoro. Quid uobiscum deo alieno? Et ne minuatis mensuram et pondus. Ego quidem uideo uos uallatos bonis, sed timeo etiam superstare uobis supplicium, quod uallabit uos undique in die ultionis. 86(85) O gens mea! Implete mensuram et pondus cum iustitia et nolite defraudare homines in iis rebus, quae ipsorum sunt, i. quae a uobis emunt, et ne attendatis praedae in terra deprauantes, i. malum inducentes per falsam mensuram et pondus. 87(86) Reliquum est Dei aliter disponere in bonum uobis, si fueritis fideles. 88(-) Ego enim non possum semper uestri custos esse". 89(87) Qui dixerunt: "Num oratio et persuasio tua faciet nos relinquere adorare eos, quos adorauerunt patres nostri? Aut non licet nobis facere de bonis nostris quod uolumus? Vere tu es gratiosus instructor!" 90(88) Qui dixit: "O gens mea! Nonne aduertitis me clara uisione, i. dono prophetiae, donatum a Domino meo, meque dotauit gratuito dote elegantissima, hoc est, notitia secretorum et praeuidentia futurorum? Ego certe nolo aemulari uos in eo, quo uos auertere studeo, nec ego aliud praetendo nisi emendationem uestram quantum possum. Sane tutela mea in Dei concursu locata est. In ipsum solum confido et ad ipsum confugio. 91(89) O gens mea! Ne, quaeso, grauis sit uobis haec animaduersio mea, quia timeo ne accidat uobis idem, quod accidit genti Noe et genti Hud aut genti Ssalehh et genti Loth. Quod longe absit a uobis. 92(90) Quare deprecemini ueniam a Domino uestro, ut postea conuertimini ad eum per paenitentiam. Dominus enim meus ualde pius amore plenus est ". 93(91) Ipsi dixerunt: "O Scioaib! Nos plura non intelligimus eorum, quae tu dicis. Nos sane uidemus te inter nos ualde uilem, et nisi ob gratiam paucorum istorum, qui adhaerent tibi, utique lapidibus iam obruissemus te, quia tu nequaquam es nobis praestantior". 94(92) Qui ait: "O gens mea! Contribuli mei sunt praestantiores uobis a Deo facti, quem uos post tergum uestrum abiecistis. Verum enim uero Dominus meus ea, quae uos agitis, circumquaque perspicit. 85(84)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    5. superessent: < > M. 19. ego quidem: om. M. 23. praedae: praedi M. 26. num: non M.

    TEXTVS DECIMVS 189

    O gens mea! Facite quantum potestis pro libitu uestro in me, et ego faciam modo meo erga uos. Praesto scietis 96(-) quis est, quem tanget supplicium confundetque illum. Quisque ex nobis mendax fuerit, diligenter obseruate, quia et ego uobiscum exitum obseruabo. 97(94) Igitur, adueniente mandato nostro, nos saluabimus Scioabum cum illis, qui crediderunt ei, per nostram pietatem. Porro qui in sua iniquitate obstinati permanserunt, illos apprehendet fragor, i. terremotus. Et festinates ad tabernacula corruerunt mortui in terram, 98(95) nec ullo modo poterant subsistere in eis. Nonne longe facta est ab eis euasio quemadmodum a Tsamuditis? 95(93)

    5

    10

    Textus VII. Item Moysen misimus cum signis nostris manifestis et potestate publica -(97) ad Pharaonem eiusque principes, qui potius obedierunt mandato Pharaonis, cum Pharao nihil praeciperet, quod rectam instructionem sonaret. 100(98) Praeibit ipse populum suum in die iudicii conducens illos in ignem. O quam infelix hic conductus erit illis, qui eum sunt secuti! 101(99) Pro eo quod obsecuti sunt illi, in hac uita una maledictio apprehendit illos, i. submersio in aquis, et altera in die iudicii circumdabit eos, i. submersio in igne. Mala retributio sequetur malum obsequium. 102(100) Haec est una particularis historia de urbibus illis, scil. quas hucusque commemorauimus, quam nunc referimus tibi. Ex quibus aliquae adhuc restant, aliae omnino demessae sunt, i. deletae ut nullum restet uestigium de illis. 103(101) Nos certe nulli ipsarum iniuriam fecimus, sed ipsi habitatores sibimet hoc malum parauerunt. Nec poterant eos iuuare dii ipsorum, quos loco Dei inuocabant, in ulla re, quando uenit mandatum Domini tui, nec plus addiderunt eis, nisi extremam perditionem, scil. corporis et animae. 104(102) Talis itaque animaduersio fuit Domini tui, quando castigauit ciuitates illas, dum iniquitati operam darent. Nam animaduersio illius ualde rigorosa dira est. 105(103) Ideo ut argumento sit infalibili illis, qui non timent supplicium illius extremae diei qualis futura est in qua congregabuntur homines, in qua assistent testes omnes caelites et terrestres. 106(104) Quem quidem non differimus aliam ob causam nisi ob terminum praescriptum. 107(105) Dies talis ueniet, in qua non praesumet quisquam loqui posse neque pro alio nisi speciali licentia illius, i. Dei, nam ex illis alius erit miser et alius felix. 108(106) Miseriae quidem addicti gement et rugient in igne permansuri in eo, 109(107) quamdiu durabunt caeli et terrae, nisi aliud quid facere uoluerit Dominus tuus, nam Dominus tuus potest facere quod uult. 110(108) At felices in paradiso semper manebunt, quamdiu durabunt caeli et terra, nisi aliquid aliud uoluerit Dominus facere gratuito absque limitatione. 111(109) Ne autem adhaereas in hoc dubio de eo, quod isti faciunt adorantes, i. idola, i. Maeekkenses, quod impune abibit illis. Ipsi non adorant alios nisi quos adorauerunt patres ipsorum olim. Sicito quia nos reddemus illis partem ipsorum absque ulla diminutione. 112(110) Certe iam nos olim tradidimus Moysi Librum, statimque orta est controuersia de eo, et nisi uerbum signatum praecessisset a Domino tuo, utique iam terminata fuisset inter eos, i. inter populum Moysis et populum tuum, o Mohhammaed de Alcorano, quoniam ipisi omnes irretiti sunt scrupulo de illo noua parienti dubia. 113(111) Verum utrique satisfaciet Dominus tuus pro ratione operum suorum, quoniam ipse ea, quae agunt, bene cognita habet. 99(96)

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    190 TEXTVS DECIMVS

    Tu ergo constans esto et confirma, sicut mandatum habes. Et siquidem aliqui conuersi paenitentiam egerint tecum credentes, non uos inde extollatis, quia ipse, i. Deus, cuncta, quae agitis, argute obseruat. 115(113) Sed neque declinetis post illos, qui nefarie egerunt fidem abnegantes, et apprehendat uos ignis, cum non sit uobis alius praeter Deum, qui protegat uos, postque omni ope priuati maneatis. 116(114) Igitur uacate orationi duobus articulis Dei, i. mane et uespere, et etiam aliqua parte noctis, nam similes bonae actiones auferunt iniquitates. Est hoc mandatum, est recordatio pro illis, qui eius semper sunt memores. 117(115) Tu ergo particulariter insiste cum patientia huic mandato, quoniam Deus non permittit perdere mercedem eorum, qui bene agunt. 118(116) Nisi etiam extitissent ex generationibus, quae praecesserunt uos, aliqui uiri illustres uirtute scientiae opponentes se disseminationi erroris in fide, iam uidelicet actum esset de uera religione. Quamuis ualde pauci extiterunt ex eis, quos saluauimus accommodantes se illis, qui peruerse agentes sequebantur desideria et uoluptates suas in ea, i. in terra, persistentes in enormibus criminibus. 119(117) Non enim solet Deus perdere ciuitates aliquas, quando habitatores earum correptionem suscipiunt. 120(118) Sane, si uellet Dominus tuus, facile ei esset ex omnibus hominibus constituere gentem unius religionis. Ipsi autem numquam desistent aduersari sibi inuicem, -(119) nisi quorum specialiter miseretur Dominus tuus, qui ad hoc creauit eos, ut adimpleatur uerbum Domini tui dicentis: "Ego adimplebo infernum de daemonibus et hominibus simul". 121(120) Omnia ergo reuelamus tibi, quae aliis prophetis manifestauimus, quibus confirmatum esse uolumus cor tuum de hac collectione hoc totum esse uerum pro instructione et memoria credentium. 122(121) Illis autem, qui hoc nolunt credere, dicito: "Facite uos secundum morem uestrum, nos quoque secundum nostrum faciemus. -(122) Attendite uos finem nostrum, nos attendimus uestrum". 123 Soli enim Deo notum est arcanum caelorum et terrae, et ad ipsum reuoluetur hoc negotium totum. Tu ergo ipsum solum colas totamque fiduciam tuam in eo constituas. Certe Dominus tuus non leui obseruatione pertransit ea, quae uos agitis. 114(112)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    [191]

    TEXTVS VNDECIMVS DE IOSEPH IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Illa, scil. de quibus quaerunt increduli, sunt signa seu argumenta huius Libri distincte declarata et declaratiua aliorum. 2 Namque ob id desursum misimus eum collectum in ligua arabica, ut intelligatis eum. 3 Nunc nos tibi enarrabimus digna relatu cum iis, quae reuelauimus tibi, hoc est Alcoranus, quem tametsi tu quoque ignoraueris, sicut et alii, quibus non est cura de illo. 4 Cum dixisset Ioseph ad patrem suum: "O pater mi! Ego uidi undecim stellas et Solem atque Lunam adorantes me". 5 Cui dixit pater: "O fili mi! Ne referas hanc uersionem tuam fratribus tuis, quoniam ipsi insidiabuntur tibi certo certissime in malum, quoniam Daemon inimicus est hominibus denuntiatus. 6 Et hac ratione eliget te Dominus tuus docebitque te interpretationem sermonum sententiosorum, insuper complebit gratiam suam super te et super totam domum Iacob, quemadmodum compleuit illam super patres tuos olim, Abraham et Isaac. Etenim Dominus omnia sciens sapientissimus est. 8 Dixerunt, i. filii Iacob, de Ioseph et fratre ipsius uterino: "Pater noster magis diligit eos quam nos, qui sumus maiores numero et aetate, certe pater noster est in errore manifesto". 9 "Occidite Ioseph, supple dicebant ad inuicem, aut eiicite eum, sic amica remanebit uobis facies patris, i. bono oculo uos aspiciet, quando illum non habebit praesentem, eritisque postea uiri probi, i. postquam paenitentiam feceritis de eo quod fecistis". 10 Dixitque alter de eis: "Non occidatis Ioseph, sed proiicite eum in imam partem cisternae, colliget eum quispiam uiatorum, si hoc feceritis". 11 Dixerunt: "O pater noster! Quid habes? Non te confidis de nobis super Ioseph, cum nos simus illi attentissimi? 12 Dimitte illum nobiscum cras, recreet se ac ludat, nos illum custodimus". 13 Qui dixit: "Sane uos moerore me conficietis, si eum abduxeritis uobiscum. Vereor namque ne deuoret eum lupus, uobis ignorantibus hoc". 14 Ipsi dixerunt: "Etiam si deuorauerit illum lupus, tunc nos, qui plures sumus, in nos sit perditio eius". 15 Egressi ergo cum illo statim conuenerunt in unum, ut eum ponerent in interiorem partem cisternae. Tunc nos in secreto diximus illi, i. Iosepho: "Tu aliquando manifestabis hoc facinus ipsorum, quando minus cogitabunt". 16 Deinde uenientes ad patrem suum uespere flentes, 17 dixerunt: "O pater noster! Cum nos abeuntes praecessimus, reliquimus Ioseph apud sarcinas nostras deuorauitque eum lupus. Tu ergo non credis nobis, cum nos ueritatem dicamus". 1

    21. aleia 7 deest Ioseph: Iosephe E. 33. namque: < > M.

    192 TEXTVS VNDECIMVS

    Tunc protulerunt interulam, seu subulam eius, falso sanguine tinctam. Qui dixit: "Immo uos intus in cordibus uestris id desiderastis. Interim patientiam habere decorum est Deusque inuocandus est pro eo, i. super eo, quod narratis. 19 Venerunt autem uiatores et misserunt ad aquatorem suum, qui, demissa fistula in cisternam, dixit: "O laetum nuntium, mihi hic puer est!" Deus autem nouit quid facturi erant de illo. 20 Ipsi uero uendiderunt illum pretio uili denariorum numero rato et auersi sequerunt eum. 18

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus II. Dixit autem is, qui emit illum, Aegyptius uxori suae: "Fac ut sit apud te honorabilis locus eius, i. honorifice tracta illum ut filium, non ut mancipium, fortassis aliquando ipse proderit nobis aut nos recipiemus eum in filium. Hac ergo ratione stabiliuimus Iosephum in tota terra illa ac ut muneraremus eum scientia dictorum prophetalium. Semper enim Deus facit praeualere effectum mandati sui, sed plures hominum, i. Maekkinensium, hoc scire nolunt. 22 Postquam attigit maiorem aetatem, dedimus ei iudicium et scientiam, nam sic solemus nos remunerare bene agentes. 23 Ipsa autem, scil. mulier, desiderio exarsit in eum habens illum in cubiculo suo, ut sponte consentiret illi, et ideo obstruxit omnia ostia domus et ait: "En ego prompta sum tibi, accede". Qui dixit: "Auertat hoc Deus, quia ipse est Dominus meus, qui liberauit me de puteo et posuit in meliorem locum, neque prosperat transgredientibus legem beneficentiae propter actionem". 24 Sed cum ipsa iam omnino toto animi conatu ferretur in eum, ipse quoque fere deliberatus pendebat in eam nisi sibi ob oculos posuisset praesagium Domini sui de se facto. Eo modo auertimus ab eo illum instinctum malun ac deforme scelus, eo quod esset de numero seruorum nostrorum saluandorum. 25 Properante autem utroque alter alterum praeuenire contendens ad portam, illa scidit camisiam ipsius a tergo. Casu habuerunt obuiam sibi dominum suum ad ipsam portam. At illa: "Quid meretur talis, qui attentat simile scaelus committere in familia sua nisi ut coniciatur aut puniatur poena rigorosissima?" 26 Tunc ait Ioseph: "Ipsa prouocauit me ad sibi consentiendum". Tunc quidam de ipsiusmet domesticis deposuit testimonium dicens: "Si camisia ipsius scissa est ab ante, ipsa ueritatem dicit, ipse uero mendacio est obnoxius. 27 Si autem camisia ipsius est scissa a tergo, ipsa falsum dicit et ille uerax est". 28 Cumque uideret dominus camisiam illius scissam a tergo ait ad mulierem et ancillas illius: "Sane haec est ars uestra decipiendi, nam non est fallacia maior supra fallacia uestra. 29 Tu uero, Ioseph, longe es ab hoc. Tu uero, mulier, pete ueniam, quoniam es de numero grauiter delinquentium". 30 Dixerunt autem illius ciuitatis mulieres: "Vxor illius nobilissimi uiri prouocauit puerum suum ad consentiendum suae libidini, nosque aduertimus eam insanire amore esseque in errore manifesto". 31 Quae, cum audisset deceptionem earum, accesiuit eas, parato accubitu pro illis. Quae cum uenissent, dedit unicuique illarum cultrum. Deinde dixit ad eum, i. Ioseph: "Egredere ad eas". Quem cum uidissent illae, statim omnes pollutae menstruo sunt et magnificabant eum et incidebant manus suas dicentes: "Nolit Deus quod hic sit homo, uere non est hic nisi angelus quidam clarissimus". 21

    13. stabiliuimus: stabilimus M.

    TEXTVS VNDECIMVS 193

    Tunc dixit illa domina: "In uobis est is, de quo me uitio arguistis. Certumque est quod ego prouocauerim eum ad consentiendum uoluntati meae, sed ipse omnino renuit. Quo non obstante, ni fecerit quod ego praecipiam illi, illico coniicietur in carcerem eritque omnium minimus, despectus ab omnibus". 33 Qui dixit: "Domine mi, hic carcer optatior est mihi quam id, ad quod me inuitant, nisi enim tu auerteris a me dolum illarum, utique inclinabor ad eas factus quasi unus de insipientibus". 34 Tunc exaudiuit eum Dominus suus auertitque ab eo insidias illarum, quia ipse omnia audit, omnes cognoscit. 35 Postea uisum fuit illis, i. domino et illis, qui iam innocentem et iustum pronuntiauerant, postquam uiderunt illa signa, ut ipsum carceri manciparent ad tempus. 36 Intrauerunt autem cum illo carcerem duo alii serui, quorum unus dixit: "Videbar mihi exprimere uinum". Et alter ait: "Ego uisum habui talem: ferebam super caput meum panem, de quo comedebant aues. Indica tu nobis interpretationem eius, nos enim aduertimus te esse uirum probum". 37 Qui dixit: "Non uenit uobis cibus, ut comedatis quin ego annuntiem uobis interpretationem illius, antequam eueniat uobis ambobus id, quod docuit mihi Dominus meus, quia ego reliqui religionem gentis non credentis in Deum et qui uitam alteram negant, 38 sed sequutus sum religionem patrum meorum, Abraham, Isaac et Iacob. Non conuenit nobis ut associemus Deo aliquid alium. Hoc speciali gratia Dei concessum est nobis et hominibus, qui credunt, uerum plures hominum non sunt grati. 39 O uos, concaptiui mei! Dicite mihi num dii disparati, quos colitis meliores sunt, an uero Deus, qui unus est et Dominator uniuersorum? 40 Non sunt nisi nomina, quae imposuistis eis uos et patres uestri, quibus Deus nullam communicauit desuper potestatem, nam dominium nullum est, nisi solius Dei, qui praecipit, ne adorent praeter ipsum solum. Haec religio illa recta, scil. Abraham, Isaac et Iacob est teneda. Verum plures hominum id nesciunt. 41 O concaptiui mei! Vnus quidem uestrum propinabit domino suo uinum, alter uero suspendetur in cruce et comedent aues de capite eius. Hoc modo determinatum est de eo, quod percunctati estis". 42 Dixitque Ioseph illi, qui putabat se liberandum iri ex illis duobus: "Memor esto mei apud dominum tuum". Ipse uero oblitus est illius, procurante id Sathana, ne recordaretur illius coram domino suo. Mansit ergo in carcere aliquot annis. 43 Dixit ergo rex die quadam: "Ego uidi in somnis septem uaccas pingues, quas deuorauerunt macilentae et septem spicae uirides aliasque siccas totidem. Vos, o sapientes eruditi, declarate mihi uisionem meam, si estis uos secretorum diuinatores!" 44 Qui dixerunt: "Haec sunt confusae repraesentationes somniorum, nos autem non sumus interpretes somniorum". 45 Tunc ait is, qui liberatus fuit de carcere ex illis duobus, recordatus est, scil. Ioseph, post multum tempus, quidam dicunt 7 annos, alii 9: "Ego indicabo uobis interpretationem illius. Mittite me ad Ioseph in carcerem". 46 "O tu, qui es ueridicus! Indica nobis de septem uaccis pinguibus, quas deuorauerunt septem macilentae, item septem spicae uirides, quas deuorauerunt aliae septem siccae, ut rediens ad istos homines notitiam habeant de his". 32

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    10. illis: illi EM. 24. : < > M.

    194 TEXTVS VNDECIMVS

    Qui dixit: "Seretis septem annis more solito continuo id autem, quod meruistis, relinquite in spicis suis, nisi parum de quo comedatis. 48 Postea ueniunt septem anni penuriosi, qui consumabunt, quod anticipatus praeparatis pro illis, excepto eo pauco, quod conseruaturi estis. 49 Deinde post illos unus annus, in quo homines gaudebunt pluuia abundante, replebuntque in illo torcularia sua". 50 Tunc ait rex: "Adducite illum ad me". Ad quem cum peruenisset nuntius, ait scil. Ioseph: "Reuertere tu ad dominum tuum et fac, ut interroget quaenam fuerit mens illarum mulierum, quae incidebant manus suas. Nam dominus meus malitiam ipsarum bene nouit". 51 Tunc ait rex: "Quis erat discursus inter uos, quando sollicitabatis Ioseph pro sua persona?" Illae dixerunt: "Auertat Deus nos. Haud quidquam mali nouimus de eo". Tunc ait mulier illius uiri illustris: "Nunc patebit ueritas. Ego sum illa, quae sollicitaui eum ad consentiendum mihi, ipse sane ueritatem dixit, nempe quando ait ipsa: "Me prouocauit". 52 Id, scil. dixi, ut sciat Dominus meus quod ego nequaquam defraudo illum in occulto seu in absentia illius et quod Deus non dirigit in uiam rectam fraudem facientes. 53 "Neque iustifico me ipsum, quoniam anima ualde procliuis est ad malum, nisi quem pietas Domini mei praeuenerit, nam Dominus meus condonator ualde pius et". 54 Dixit ergo rex: "Adducite eum ad me, addixi enim eum mihi speciali praerogatiua electionis". Postea alloquens eum dixit: "Tu hodie apud nos loco eminenti honorabere ob fidelitatem tuam, seu quia fidelis extitisti Domino tuo. 55 Qui ait: "Constitue me super repositoria huius terrae, ego enim diligens conseruator futurus". 56 Hac ergo ratione stabiluimus Ioseph in terra Aegypti, qui sibi eliget habitationem ex ea, ubi libuerit. Nos conferimus gratiam nostram cui uolumus, et non permittimus perdere mercedem facientes bona. 57 Praemium autem alterius uitae melius est, quod repositum est iis, qui credunt et seruant timorem Dei cauentes attribuere ei consortem. 47

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus III. Veniunt autem fratres Ioseph ingressique ad eum, quos ipse quidem cognouit, sed ipsi non agnoscerunt eum. 59 Subministratisque omnibus, quae habebant necessaria, dixit: "Adducite mihi fratrem, quem habetis ex patre uestro. Nonne uidebis quod uobis dederim refertam mensuram, usque bene subrepi hospitio? 60 Si ergo non adduceritis eum, scitote uos deinceps nec unam mensuram habituros apud me neque accessum". 61 Qui dixerunt: "Nos cum instantia magna petemus eum a patre suo certoque id facturi". 62 Dixit uero Ioseph seruis suis: "Reponite pecunias eorum cuiuslibet in proprio sacco, ut quilibet cognoscat peculium suum peruenientes ad domesticos suos et redeant huc". 63 Postquam ergo reuersi ad patrem suum fuissent, dixerunt: "O pater noster! Actum est de nobis, iam nulla mensura frumenti dabitur nobis; dimitte ergo eum nobiscum 58

    35

    40

    45

    26. futurus: < > M. 27. stabiliuimus: stabilimus M. 43. quilibt: quaelibet M. 45. dixerunt: om. M.

    TEXTVS VNDECIMVS 195

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    i. fratrem nostrum Beniamin, recepturi quantum uoluerimus, nos utique custodiemus eum". 64 Dixit pater eorum: "Num fidei uestrae committam illum, nisi eo modo, quo commisi antehac fratrem illius? Verum Deus melior custos illius erit, quia ipse pientissimus est". 65 Qui, cum aperuerunt sarcinas suas, inuenerunt pecuniam suam esse illis restitutam. Tunc dixerunt: "O pater noster! Quid amplius desideramus? En pecunia nostra reddita est nobis. Ememus itaque alimenta pro familia nostra custodiemusque fratrem nostrum, et accrescet nobis mensura unius cameli, id non magni momenti erit, scil. apud regem addere unam mensuram". 66 Dixit Iacob: "Ego nullo modo mittam eum uobiscum, nisi securum me reddatis ex parte Dei, i. iuretis mihi per Deum quod ipsum reducetis mihi, nisi ui aliqua praepediti". Firmata itaque sponsione ipsorum, dixit Iacob: "Deus eorum, quae diximus, sit inspector". 67 Postea ait: "O fili mei. Nolite intrare simul omnes per eandem portam, sed intrate per portas diuersas! Ego sane non possum auertere a uobis quidquam, quod, Deo permittente, potest euenire uobis, hoc in nullius est manu, nisi Dei; in ipsum solum confido, in ipsumque debent confidere, qui fiducialiter agere cupiunt". 68 Postquam ingressi Aegyptum per illum locum, quem praecepit illis pater ipsorum, non accedit eis quidquam aduersi ex parte Dei, sed tantum cordi erat eis sollicitudo patris ipsorum, quod iudicauit, scil. bonum esse ipsis, si non intrarent simul omnes iunctim, sed separatim per diuersas uias, quoniam ipse mente retinebat id, quod nos docueramus illum. Verum plures hominum id ignorant. 69 Vt autem igressi sunt ad Ioseph, ipse selecto ad se fratre suo ait: "En ego sum frater tuus, ne contristeris pro eo, quod fecerunt nempe fratres mei contra me". 70 Postea exclamauit post illos praeco: "O uos, uectores annonae, nunc sane constat uos esse latrones". 71 Qui dixerunt conuersi ad eos, "Quid uobis deest?" 72 Illi dixerunt: "Nobis deest calix regis. Quicumque ergo protulerit eum, dabitur ei onus cameli de annona liberum a tributo, cuius ergo fiedei sponsor existo". 73 Illi dixerunt: "Per Deum, uos bene nostis nos non uenisse ad mali quid agendum in ista terra et per consequens nos eum non sumus furati". 74 Aegyptii dixerunt: "Quid merebitur is, si mendaces reperti fueritis?" 75 Aiunt: "Merces illius sit in cuius sarcina repertus fuerit, quam ipse sibi meruit". Hoc modo solemus remunerare transgressores. 76 Incepit a saccis aliorum ante saccum fratris sui, ex quo tandem extraxit calicem. Tali arte fecimus uti Ioseph, qui non potuit comprehendere fratrem suum ea lege, qua solet rex, sicil. fures, nisi aliter Deo disponente. Nos exaltamus pluribus gradibus quem uolumus, et super omnes scientia praeditos doctiorem fecimus. 77 Dixerunt, scil. fratres Ioseph: "Si hic furatur, non est mirum, certe iam antea etiam furatus est germanus illius". Hoc autem occultum tenuit Ioseph intra se, nec foris aliquo signo monstrauit aliis se sentire. Dixit tamen eis: "Vos peiorem locum habetis, i. uos maiores fures estis, Deusque optime nouit quae nunc in medium affertis". 78 Tunc dixerunt: "O nobilissime uir! Scito eum habere patrem senem ualde. Accipe ergo unum ex nobis loco illius, nos enim cognoscimus te esse benefactorem magnum".

    11. ego: ergo M.

    196 TEXTVS VNDECIMVS

    Qui ait: "Nolit hoc Deus, ut accipiamus aliquem, nisi eum, apud quem reperimus suppellectilem nostram, alias nos tunc essemus transgressores". 80 Omni ergo spe frustrati de illo, ipsi liberi euaserunt. Tunc dixit maior ipsorum: "An ignoratis patrem uestrum suscepisse pactum super uos, a Deo confirmatum, antequam excessum faceretis in Ioseph? Nequaquam ergo ego petam natale solum, donec ueniam dederit mihi pater meus, aut aliter iudicet Deus causam meam, quia ipse optimus iudex est. 81 Reuertimini uos ad patrem uestrum et dicite: "O pater noster, filius tuus furtum fecit, nosque nihil aliud testificamus, nisi id, quod certo scimus, quod in occulto factum est, nos minime obseruauimus. 82 Percunctare totum oppidum, in quo fuimus, nec non et comittatum in quo uenimus, et reperies nos ueritatem loquentes". 83 Qui dixit: "Immo uos confixistis hoc uobis. Nunc ergo patientiam habere decorum est. Fortassis Deus restituet mihi illos simul, quia ipse, omnia noscens, sapientissimus est". 84 Conuersus ab eis ait: "Proh dolorem meum super Ioseph!" Factique sunt albi occuli eius prae tristitia et ipse afflictus ualde. 85 Ipsi dixerunt: "Tu non cessabis commemorare Ioseph, donec amens pereas". 86 "Ego quidem effundo dolorem meum et aflictionem meam coram Deo, quoniam ego scio aliquid a Deo, i. mihi reuelatum, quod uos nescitis. 87 O filii mei, ite et sollicite inquirite de Ioseph et fratre eius, nolite spem amittere de spiritu, i. de misericordia, Dei, non enim desperant de spiritu Dei nisi illi, qui fidem negant in eum". 88 Cumque intrassent ad illum, i. Iosephum, dixerunt: "O domine! Apprehendit nos familiamque nostram magna necessitas, uenimus cum sat exiguis expensis, tu ergo da nobis plenam atque supple eleemosina in nos, nam Deus liberalitate rependit facientibus eleemosinam". 89 Quibus ipse dixit: "Nostis ne uos, quae operati estis in Ioseph et fratrem eius et nunc fingitis uos ea ignorare". 90 Qui dixerunt: "Ergo ne tu uere es Ioseph?" Ipse dixit: "Ego sum Ioseph et hic est frater meus, certe magna pietate usus est Deus super nos. Ipse unus fuit, qui timet Deum et patienter sustinet aduersa, Deus quoque non permittit perire mercedem facientium bona". 91 Illi dixerunt: "Merito praetulit te Deus nobis et nos sumus de numero peccatorum". 92 Dixit Ioseph: "Non sit hoc uobis opprobium, hodie uobis parcit Deus, quia ipse piorum piissimus est. 93 Ite, ferte uobiscum camisiam meam hanc et ponite eam super oculos patris mei. Veniet ad me uidens, uos quoque uenite cum tota familia uestra". 94 Iam exeunte comitatu, nempe de Aegypto, dixit pater eorum: "Ego sentio odorem Ioseph, sed quia uos me delirare dicitis". 95 Ipsi dixerunt: "Per Deum uere adhuc tu perseueras in errore tuo pristino". 96 Cumque uenisset nuntius posuissetque illam camisiam super faciem eius, statim recuperauit uisum. 97 Dixitque ad illos: "Numquid non dixi uobis quia ego aliquid scio, Deo mihi reuelante, quod uos minime scitis?" 98 Illi dixerunt: O pater noster! Dimitte nobis delicta nostra, quia uere nos peccauimus". 99 Qui ait: "Ego deprecabor pro uenia uestra Dominum meum, quia ipse, ueniae largitor, piissimus est. 79

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    TEXTVS VNDECIMVS 197

    Ingressique itaque ad Ioseph, recollegit ad se parentes et dixit: "Intrate in Aegyptum, Deo uolente, securitatem habituri". 101 Parentes autem suos leuauit super trhonum et procidentes adorauerunt eum. Qui dixit: "O pater mi! Haec est interpretatio uisionis meae praecedentis, nunc probat eam Dominus meus ueram fuisse. Deinde beneficium notabile fecit mihi, cum me liberauit de carcere et adduxit uos de terra paludosa post illud dissidium, quod seminauit Daemon inter me et fratres meos. Sane Dominus meus benignus est, cui ipse uult, quia omnes cognoscens sapienter agit. 102 Tu, Domine, tribuisti mihi partem dominii regni istius et docuisti me interpretationem sententiarum obscurarum, i. sermones propheticos interpretari. Tu es plasmator caelorum et terrae, tu es protector meus in hac et in altera uita. Fac me mori Moslemanorum, i. recte credentem, et adiunge me coetui iustorum". 103 Haec est illa annuntiatio arcani secreti, quam nos reuelauimus tibi, cum tu non fueris praesens illis, quando conuenerunt ad illud facinus tuum dolum parantes patri ac fratri suo. Plures tamen homines, etiamsi summum adhibeas studium, illud credere nolunt. 104 Cum tu nullum petas ab eis praemium per hoc, nam hoc, supple tu non narras, nisi ad perpetuam rei memoriam. 105 Et quotquot signa in caelis et in terra sunt, secundum quae dirigunt gressus suos, et tamen ea minime curant? 106 Et quod magis est, plures eorum non credunt in Deum, nisi faciant illi socium. 107 An uero credunt non posse superuenire illis tormentum uiscerum, Deo infligente, aut subito praesto esse horam illam, scil. mortis, quando ipsi minus cogitabunt. 108 Dic tu: "Hoc munus meum, uocare ad Deum practica scientia insecuti ego et qui sequuntur me, Deum esse simplicissimum, purum absque consortio, nec ego illi quemquam consocifico, sicut alii". 109 Profecto nos non misimus ante te nisi uiros particulares, quibus reuelatio facta est ex habitatoribus illarum ciuitatum. Numquid ipsi non solent circumire terras illas considerantes qualis finis extiterit eorum, qui illos praecesserunt, quodque in altera uita bonum omnium consumatissimum manet eos, qui cum subiectione custodiunt se a consocificatione Deo alium? Hoc ergo uos intelligere non uultis. 110 Tandem cum spe frustratos se cernerent nuntii illi, et praeuidentes contradictioni se esse expositos, praestolabantur opem nostram, quod statim adfuit illis. Nos enim liberamus quos uolumus, et nequaquam repelletur flagellum nostrum ab iniqua operantibus. 111 Habent ergo in horum narrationibus, scil de Iosepho, et fratribus illius insigne exemplum ad imitandum scientia praediti. Non est fabula mendosa, scil. hic Alcoranus, sed uerificatio illius Libri, scil. Turat, qui prae manibus habetur, et clam distinctio omnium librorum caelitus datorum. Item rectae uiae dux et gratia singularis illis, qui fidem habent ei. 100

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    1. itaque: om. M. 26. sicut: dicunt M.

    [199]

    TEXTVS DVODECIMVS DE TONITRV IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Alef, lam, min, rae. Illa, scil. quae nota sunt tibi ex aliis libris, sunt signa huius Libri, i. argumenta directiua, quae emendari queant. At ille, i. Alcoranus, qui caelitus datus est tibi a Domino tuo, est ueritas stabilis. Sed plures hominum, i. Maekkenses, hoc credere nolunt. 2 Deus est is, qui sursum erexit caelos absque fulcro existentes, quod uos cernere nequeatis. Postea ascendit ipse super thronum imperauitque motum Soli ac Lunae, ut unumquodque eorum peragat cursum suum in termino praescripto. Ita gubernat hoc uniuersum distinguitque haec signa, i. declarat haec in Alcorano, quatenus certo sciatis uobis occurrendum esse Domino uestro. 3 Item ipse est, qui extendit terram et collocauit in ea altos montes, et flumina facit currere in ea, producitque uarios fructus. Constutuit in ea cuncta parilia bina, i. inter animalia masculum et feminam, inter fructus dulcia et agria et obumbrat nox diem re. In hiis sane inueniunt multa admiranda pro hiis, qui bene ea perpendunt. 4 Item in ipsa terra reperiuntur campi sibi inuicem contigui limitibus distincti, uineae deliciosae uuis refertae, rura seminibus apta, palmeria puteos aquatorios habentia et non habentia, sed eadem adaequantur, seu rigantur aqua. Nos tamen fecimus excellere fructum unius super alterius esu, i. gustu. Vtique haec proposita quoque sunt in admirationem iis, qui sciunt mente discurrere. 5 Si ergo tu miraris quod, scil. ipsi tibi contradicunt, magis mirandum est quod dicunt irridendo. Postquam resoluti fuerimus in puluerem terrae, quando nos resurgemus in noua creatura? 6(-) Isti tales sunt ii, qui enormiter blasphemant creatorem suum. Illi, inquam, sunt continuo gestantes uincula prauitatis suae in collibus suis. Ac tandem illi erunt possessores ignis perpetuantes in eo. 7(6) Ipsi iidem sollicitabunt te, ut facias cito aduenire malum potius quam bonum, scil. quod tu eis promittis. Profecto iam praecesserunt illos multi tales, et licet Dominus tuus sit procliuis ualde ad parcendum, est tamen etiam seuerus in puniendo. 8(7) Dicunt insuper illi, qui fidem negando eam obscurare se posse putant: "Nisi desursum uenerit ei aliquod signum portentosum a Domino suo, nos nequaquam credemus ei, i. dicunt Maekkenses". Equidem tu es corrector terrificus, nam cuilibet genti est suus uiae dux competens. 9(8) Deus nouit quod quaelibet femina gestat in uentre et quantum minuatur foetus quantumque augeatur, omnium denique rerum quantitas. Apud eum est eiusdem mensurae secundum cuiusque generis naturalis qualitatem. Deus nouit quid gestet in uentre quaelibet femina et quantum minuatur foetus, i. ad abortum uergens quantumque augeatur, i. ad partum. 10(9) Ipse nouit quod occultum et quod manifestum est. Ipse est maximus, ipse eminentissimus, i. Mohhammaed apud Deum excellit uniuersos. 1

    16. et obumbrat nox diem re: om. M.

    200 TEXTVS DVODECIMVS

    Siue ergo quisquam occulte praescindit eum sermone, siue publice loquatur de eo, et qui est occultus in nocte, scil. inimicus illius, fit manifestus in die. 12(11) Ipse habet multos obseruatores angelos ab ante et a tergo sui ex mandato Dei. Nam Deus non mutat aliquid, i. gratiam et beneficium collatum alicui populo, quousque ipsi mutent quod in ipsis est, scil. obligationis obedientiae re. Quando autem Deus uult inferre malum alicui populo, certe nullus est, qui possit illud impedire, quia nullum habent uindicem sui. 13(12) Ipse est, qui facit uidere uos corruscationes in terrorem simul et desiderium. Deinde producit nubem grauidam, scil. imbribus. 14(13) Et tonitru extollit laudem illius cum angelis ob metum ipsius. Postea emittit fulgura, quibus ferit eos quos uult, dum disputant de Deo, quod est praesumptio proceruitatis maximae. 15(14) Qui dignus est adoratione, qui enim adorant alium praeter ipsum, non merentur exaudiri pro quacumque re, quam postulauerint, scil. a deis suis. Nisi eo modo, quo extendens aliquis uolas suas ad aquam, ut eam appliquet ori suo, sed non pertingat iis ad eam. Sic non inuocant perfidi deos suos, nisi quorum error est radicatus in eis. 16(15) Deum utique adorant caelites et terrestres uolentes et nolentes umbra quoque sua, se submittere coguntur, mane et uespere, i. mane exurgente Sole umbrae minuuntur et occicente protenduntur ad nutum Dei, scil. terrestres. 17(16) Dic: "Quis creator est caelorum et terrae?" Dic tu: "Deus". Dic: "Nonne uos elegistis uobis alios deos pro illo protectores, qui nequeunt iuuare seipsos nec nocere, i. uobis?" Potestne esse aliqua comparatio caeci ad eum, qui uidet? Num uos comparabitis tenebras luci? Immo ipsi faciunt comparticipes Deo, confingunt similitudines ei, cum sint ipsis hominibus similes. Dic: "Deus ipse est factor seu creator uniuersorum, et ipse solus est Dominator omnium". 18(17) Demittit aquam de caelo, et fluunt torrentes iuxta capacitatem suam. Fluxus autem fert super se spumam quandam densam tumidam, aliaque, supple ferunt secum uel eiiciunt torrentes metallorum exuuias, supra quibus accenditis ignem uolentes conficere ad usum uestrum monilia et , quae omnia tantum spuma quaedam sunt. Hunc in modum proponit Deus causam ueri et falsi, nam spuma pertransit cito dispersa per aquas. Quod autem potest prodesse hominibus, scil. aqua pura, permanet in terra. Talia proponit Deus exempla pro illis, -(18) qui audiunt Dominum suum in bonum, illis autem, qui nolunt audire ipsum, etiam si possiderent totum, quod in terra est, et aliud tantum, non poterunt liberare se, scil. a malo, quod illis superstat in hoc mundo et est praeparatum in altero, strictam reddent rationem, et mansio illorum erit gehenna et pessimus accubitus. 11(10)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus II. Numquid is, qui certo scit illud, quod desursum traditum est tibi a Domino tuo, i. Alcoranus, supple credit, uelut caecus aliquis, eum esse ipsam ueritatem? Etenim hoc continuo commemorant uiri exculti scientia, 20 qui ueram esse credunt sponsionem Dei 21 cauentque rumpere testamentum firmatum metu strictae rationis reddendae. 22 Qui tandem orationi semper sunt instantes et largas erogant eleemosinas de bonis, quae nos largiti sumus illis occulte et manifeste, redduntque bonum pro malo. 23 Isti tales in exitu uitae praesentis habebunt obuios hortos deliciarum, i. paradisum refertum omnibus deliciis, quam ingredientur ipsi et illi, qui bona egerunt ex 19

    40

    45

    29. : < > M.

    TEXTVS DVODECIMVS 201

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    parentibus eorum et uxoribus et filiis. Angeli quoque ingredientes ad eos per omnem portam dicent: 24 "Nunc salus super uos requiescet pro eo quod patientiam habuistis, i. constantes fuistis in fide, quam felix exitus hic est futurus! 25 At illi, qui ruperunt foedus seu testamentum, postquam firmatum fuit, et irritum faciunt quod mandauit Deus, scil. in Alcorano, ut ad finem suum deducatur et insuper corrumpunt in terra, i. disseminant errores et discordias in fide, pro talibus fulminata est iam maledictio, malumque domicilium eos expectat. 26 Deus amplificat bonis temporalibus quem ipse uult, aliumque parcioribus afficit. Isti quidem, i. Maekkenses, nunc gaudent in uita praesenti, sed quid est uita praesens in comparatione alterius, nisi inanitas quaedam ad modicum parens? 27 Sed dicunt illi, qui fidem abnegauerunt: "Si non descenderit super eum a Domino suo aliquod particulare signum, supple nos minime credemus ei". Dic tu: "Sane Deus errare permitit eos quos uult, et conuertit ad se illos, qui ei placent. 28 Illi, inquam, qui uere credunt et confirmant in fide corda sua memoria Dei, an forte memoria Dei secura non redduntur corda? (-)29 Illi, qui uere credunt et faciunt bona, beati, quia optimum locum habebunt, scil. in hac et in altera uita. 29(30) Hoc modo misimus te ad gentem, quam praecesserunt multae aliae gentes, i. Arabes, qui sunt ultimi, ad quos misimus nuntium te, inquam, o Mohhammaed, ut praelegas illis, quod reuelauimus tibi, i. Alcoranum, quamquam ipsi negabunt fidem in summum Miseratorem. Dic tu: "Ipse est Dominus meus, non est alius deus praeter ipsum, in ipsum confido et ad ipsum paenitens confugio". 30(31) Certum est enim, tametsi hic aut alius quispiam Alcoranus transferret montes, aut aperiret uoraginibus terram, aut faceret loqui mortuos, ipsi scil. non crederent. Verum totum hoc negotium in manu Dei stat. Numquid fugit illos, qui uere credunt, quod Deus, si uellet, utique reduceret in uiam rectam homines uniuersos? 31(-) Nec utique potest fieri ut illis, qui fidem negauerunt, scil. ex Maekkensibus, non accidat malum, quod sibi ipsi operati sunt iam portam pulsans, i. impendens. Aut tu ponas castra prope moenia ipsorum, donec ueniat promissio Dei, non enim irritum faciet Deus hoc promissum. 32 Verum quidem est quod et alios nuntios irriserint ante te. Distuli quidem ego uindictam meam ad certum tempus complendam in eis, qui credere nolebant, tandem apprehendi eos. Sed qualis fuit executio mea in eos? 33 Fortasis is, qui curam gerit omnis animae, non considerat quid quaeque ipsarum commeruit. Cum isti, scil. Maekkenses, faciant Deo plures consortes, dic tu illis: "Saltem apellate illos nominibus proportionatis, sed non attribuatis ei, i. Deo, illos esse consortes, quod numquam est auditum in uniuersa terra, uidelicet ipsum habere consortem quempiam, idque ore publico. Verum de hoc uidentur sibi gloriari illi, qui a fide recesserunt et uiam hanc rectam deseruere. Nam quem Deus permittit abire in errorem sponte, non est aliquis sufficiens, qui eum ad rectam uiam reducat. 34 Tales poenam sustinebunt in hac uita et poenam rigorosiorem multo in altera, neque habebunt praeter Deum ullum, ad quem confugiant. 35 Haec est species paradisi, quam promisit Deus illis, qui se custodiunt a consocificatione illius, edere de illa ubi et quando libet in perpetuum et gaudere sub umbra illius. Haec est meta, quam attingent ii, qui obediunt Deo. Meta autem illorum, qui negant Deum, est ignis. 36 Sane illi, quibus dedimus Librum, i. Legem, nunc perfunduntur laetitia pro eo quod desursum datus est tibi, i. Alcoranus, non tamen desunt ex uariis sectis, qui negant quaedam de illo. Dic tu: "Quia mihi mandatum est, ut colam Deum, qui unus solus

    202 TEXTVS DVODECIMVS

    5

    10

    15

    20

    est, ac ne associem ei ullum alium, ipsum solum inuoco, ad quem reditus meus terminabitur". 37 Hoc modo desursum tribuimus illum, i. Alcoranum, recte iudicantem in lingua arabica. Tu ergo, si secutus fueris uota ipsorum post adeptionem aliqualem scientiam, nullum habebis ex parte Dei tutorem neque uindicem. 38 Certe enim olim nos misimus nuntios ante te, quibus etiam constituimus uxores et prolem, nec fuit aliquis nuntius, qui publicaret aliquod signum, i. oraculum, nisi speciali licentia Dei. Omni saeculo datus fuit Liber, i. lex particularis, 39 de quibus delet Deus quod ei libet, et aliud stabilit. Verum apud Deum est mater, i. originale huius libri. 40 Nos quidem uel ostendemus tibi aliquid in effectu, aut mortem inferremus tibi, nimirum antequam compleatur. Quod autem nunc attinet, tuum est denuntiare haec illis, et nostri est tenere rationem, nempe termini praefixi et retributionis. 41 Sane ipsi non praeuident hoc, quod nos trademus terram, scil. in manus Mohhammaedanorum, et faciemus restringere terminos illius. Deus ipse de hoc fert sententiam, non repetit in idipsum iudicium suum determinatum, citoque expediet executionem rationis redditae uel reddendae. 42 Sic olim putabant se posse decipere Deum antecessores ipsorum, uerum prae manibus Dei est deceptio ista uniuersa. Ipse nouit quid quantumque lucretur sibi quaelibet anima. Similiter cognoscet omnis perfidus qualis futurus sit exitus uitae huius. 43 Equidem dicent illi, qui fidem abnegauerunt: "Tu nequaquam es nuntius missus a Deo". Dic tu: "Sufficit Deum esse testem inter me et inter uos, nec non et illos, qui notitiam habent huius libri".

    [203]

    TEXTVS DECIMVS TERTIVS DE ABRAHAM IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Alef, lam, min, rae. Hic est singularis Liber, quem desursum misimus tibi, ut educas per illum homines de tenebris ad lucem auctoritate seu annuente Domino ipsorum in uiam rectam illius, qui est omnipotens et superlaudabilis, 2 Deus, habens dominium super omnia, quae in caelis sunt et uniuersa terra. Vae ergo incredulis ob cruciatum dirum! 3 Qui potius diligunt uitam praesentem quam alteram et recedunt a uia Dei ostendentes eam esse prauam, ii tales in errore uersantur longinquo. 4 Nos sane non misimus ullum nuntium nisi cum lingua gentis suae, ut explicet illis id, propter quod missus est, Deusque facit perseuerare in errore quem uult, et dirigit in uiam rectam qui sibi placuerit. Etenim ipse potentissimus, sapientissimus est. 5 Iam certe olim misimus Moysen cum signis nostris. "Educ", supple diximus ei, "populum tuum de tenebris ad lucem et reduc illis in memoriam dies Dei, i. antiquos, quia in illis habent exempla multa mirabilia cultores patientiae, gratitudinis amatores". 6 Vt quando dixit Moyses populo suo: "Mementote gratiae Dei super uos, cum liberaret uos de domo Pharaonis, qui pessimo supplicio exponebat uos, perimentes filios uestros et prostituentes honorem mulierum uestrarum, in quo utique sustinuistis tribulationem magnam a Domino uestro". 7 Item memores estote quando edictum illud promulgauit: "Si gratos uos exibueritis, ego sane augebo uobis gratiam, si uero in incredulitate perseueraueritis, poenae inflictionis meae grauitatem sentietis". 8 Item dixit Moyses: "Etiamsi uos et omnes terrae incolae in Deum credere nolueritis, non ideo egenus remanebit, qui diues est in gloria sua". 9 Numquid non peruenit ad uos fama eorum, qui uos praeceserunt, nempe gentis Noe, Aad et Tsamud, 10(-) nec non et illorum, qui post eos uenerunt, quorum numerum nemo nouit nisi solus Deus? Ad hos uenerunt nuntii ipsorum proprii cum euidentibus signis. Illi autem eleuantes manus suas postea retraxerunt eas posueruntque super ora sua in signum, ut tacerent, dicentes: "Nos omnino negamus id, cum quo uenistis, sumusque in dubio manifesto de eo, ad quod nos inuitatis". 11(10) Tunc dixerunt nuntii ipsorum: "Siccine de Deo dubium habetis, qui est plasmator caelorum et terrae, uocatque uos, ueniam culparum uestrarum largiturus et prolongat uitam uestram usque ad tempus praefinitum?" 12(-) Qui dixerunt: "Vos nequaquam estis nisi homines sicut et nos, uultisque auertere nos ab eis, quos coluerunt patres nostri. Afferte nobis de hoc aliquam auctoritatem subsistentem". 13(11) Quibus dixerunt nuntii ipsorum: "Nos quidem non sumus nisi homines similes uobis. Deus autem administrat abundantiorem gratiam suam, cui uult ex seruis suis. Nos quidem non possumus producere aliquam auctoritatem, 14(-) nisi annuente Deo, propter quod in Deum iactent curam suam fideles. 1

    204 TEXTVS DECIMVS TERTIVS

    Nobis quid restat, nisi ut totos nos committamus Deo, qui utique diriget uias nostras, et ut patienter feramus malum, quod uos nobis illaturi estis? In Deum ergo confidant, qui fiducialiter agere cupiunt". 16(13) Deinde dixerunt increduli ad nuntios suos: "Profecto nos eiiciamus uos de terra nostra, aut certe redeatis ad institutum religionis nostrae". 17(14) Tunc reuelauit eis Dominus ipsorum: "Nos perdemus hos peruersos transgressores, faciemusque inhabitare uos terram hanc post illos. Haec reuelatio multum refert illis, qui timent locum meum, metuuntque uindictam meam". 18(15) Implorantibus autem illis auxilium, abiit omnis superbus inanis, 19(16) quem secutus est infernus, in quo potabitur aqua stillante de sua propria cute, 20(17) quam sorbendo uix hausta astantem undique mortem uidebit, et numquam mori poterit, semperque eum sequetur tormentum grauius. 21(18) Opera illorum, qui Deum creatorem suum negant, sunt similia cineribus, quas uentus dissipabit in die turbinis magnae, i. iudicii. Nil poterit eos iuuare, quod lucrati sunt. Hic est error longe deuians a uero. 22(19) Nonne uides quod Deus creauit caelos et terram? Sic certe nunc, si uellet ipse, auferret uos et produceret populum nouum. 23(20) Quod quidem ei non esset difficile. 24(21) Quando procedent omnes simul de sepulchris, tunc dicent infirmi sensu potentibus sermonibus, i. seducti seductoribus suis: "Nos siquidem uos secuti sumus, facite nunc, si quid ualetis, ut alleuietur aliquantulum rigor huius tormenti a Deo praeparati". 25(-) Ipsi dicent: "Si Deus nos docuisset uiam rectam, nos quoque docuissemus eam uos. Idem tormentum malum apprehendit nos quod et uos siue ergo patienter illud feramus, siue impatienter, iam non est locus effugiendi illud". 26(22) Sed et Daemon ipse dicet, postquam terminata fuerit lis illa inter eos, (quia conquerentur utrique de illo): "Deus utique promissit uobis promissionem ueram, ego autem promissi uobis contrarium decipiens uos. Non tamen ego exercui aliquam potentiam super uos, 27(-) nisi quia ego uocaui uos et uos sponte respondistis mihi, itaque non in me culpam reiiecite, sed culpate uosmetipsos. Ego non sum tanti, ut suffragium feram uobis. Ego sane nunc reprobo, quod uos associatis me Deo antehac". 28(23) Itaque isti tales scelerati experientur tormentum dirissimum. Porro illi, qui ueram fidem colunt, introibunt paradisos, de sub quibus currunt riui aquarum perpetuo in eis mansuri, annuente Domino ipsorum. 29(24) Numquid non obseruasti qualiter Deus assimilat uerbum bonum arbori bonae, cuius radix fixa est in terra et coma eius in caelo, 30(25) quae producit cibum suum omni tempore cum beneplacito Domini sui? Has sane similitudines proponit Deus hominibus, quatenus habeant occasionem meditandi. 31(26) At uerbum malum est uelut arbor mala, quae eradicatur de superficie terrae nullam habens firmitatem. 32(27) Confirmat uere credentes uerbo firmo in hac et in altera uita, et errare facit Deus inique negantes illud, facitque Deus quod sibi placet. 33(28) Nonne tu uides illos, qui commutant gratiam Dei in impietatem, et aperiunt populo suo dumum perditionis finalis, 34(29) quam gehenna exurat, 15(12)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    14. eos: uos M. 43. facitque: fecitque M.

    TEXTVS DECIMVS TERTIVS 205

    habebuntque pessimam sedem in ea, quia faciunt Deo multa simulacra, ut abducant homines a semita illius. Dic tu illis: "Gaudete nunc in bonis praesentis uitae, praesto ueniet uobis transmigratio in ignem". 36(31) Deinde dic seruis meis, qui sunt stabiles in fide, perseuerantes in oratione, liberales in erogando bona, quae tribuimus eis in secreto et publico, antequam ueniat dies, in quo non erit redemptio nec remissio. 37(32) Deus est ille, qui creauit caelos et terram, facitque descendere aquam de caelo, qua mediante producit fructus uarios in cibum uobis. Ipse impellit naues, ut currant in mari imperio suo, facitque etiam fluere flumina, -(33) cogit quoque continuare motum suum atque in fluxum Solem et Lunam, nec non et noctem diemque uicissitudinem suam. -(34) Ac tandem ipse tribuit uobis cuncta, quae postulatis eum. Et si uos computare uelitis gratiae Dei abundantiam super uos, denumerare eam nequibitis, homo enim obscuritate plenus facile obscurat bona percepta. 35(30)

    5

    10

    15

    Textus II. Recordare quando dixit Abraham: "Domine, redde terram hanc securam, i. liberam absque omni periculo et timore, fac ut ego cum filio meo fugiamus cultum idolorum, 39(36) (haec namque sunt causa errorum multorum hominum), nec non et omnis, qui sequitur uestigia mea, hic etenim de meis est, qui autem non sequitur me, tu condonator piissimus es. 40(37) Domine, Dominus noster! En ego habitare facio unum de prole mea in ualle hac inculta absque semente iuxta domum tuam sacratam. Domine, Dominus noster! Insistant continuo orationi, moue corda hominum, ut cum affectu aggregentur ipsis, da illis abundantiam fructuum in cibum, ut grates tibi rependant iugiter. 41(38) Dominus noster! Tu nosti id, quod absconditum tenemus, quodue palam gaudemus, i. ego et Agar de prole iam edita et absconditam spem cum patientia ego et Sara de altera, etenim Deum nihil latet in terra neque in caelo. -(39) Laus Deo, qui donauit mihi Ismaelem in prouecta aetate, et Isaac, quia Dominus meus exauditor precum est. 42(40) Dominus noster! Esto propitus mihi et parentibus, nec non et credentibus diem, -(41) in quo resurget omnis rationem redditurus. 43(42) Et ne existimes tu, o Mohhammaed, Deum dissimulaturum ea, quae nunc agunt isti perfidi Maekkenses, sed differt illos in diem, in quo cito, subleuatis oculis 44(43) et erectis ceruicibus absque motu seu reflexu palpebrarum, stabunt attoniti, suspensibus cordibus in aere cernentes ignem paratum illis. -(44) Tu ergo terre homines, Maekkenses, die, in quo apprehendet eos supplicium hoc. 45(-) Dicent quidem tunc iniqua agentes: "Dominus noster! Dimitte nos usque ad tempus proximum, i. exiguum, concede nobis redire in mundum, 46(-) nos obedimus uocationi tuae et obsequemus nuntiis a te missis. Nonne antehac quoque iuramenta promittebatis idem uos facturos? Non conceditur uobis reditus. 47(45) Vos sane incoluistis habitationes eorum, qui inique egerunt in animas suas proprias, iamque notum est uobis quid nos fecimus cum illis, proposuimusque illos uobis in exemplum. -(46) Illi quidem machinabantur dolum solum, quod utique dolum coram Deo faciebant. 48(47) Et quamuis dolum ipsorum tale esset, ut commouerentur ab eo montes, non tamen debetis uos existimare Deum contrarium facturum suae promissioni factae nuntiis suis. Est autem Deus potens uindicator. 38(35)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    206 TEXTVS DECIMVS TERTIVS

    In die, quo mutabitur terra in aliam, caelique in alios tunc produnt de sepulcris suis homines, seque praesentabunt omnes coram Deo, qui unus solus potentissimus est. 50(49) Tuque uidebis sceleratos illos in die illa constrictos uinculis, 51(50) inductosque camisiis catran, i. pice liquida imbutis, habentes uultus suos coopertos igne. -(51) Sic retribuet Deus cuilibet animae quod sibi est lucrata, quia Deus celeriter expediet rationem oblatam. 52 Haec instructio serio est inculcanda hominibus cum terrore, ut sciant Deum unum esse, quod debent uiri prudentes continuo in memoria habere. 49(48)

    5

    10

    9. haec: hanc M.

    [207]

    TEXTVS DECIMVS QVARTVS DE CAVERNIS PETRARVM IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Alef, iam, min, rae. Illa signa contenta in hac collectione sunt unus liber et Alcoranus clarus, distinctus. 2 Veniet occasio quod illi, qui haec negant, optabunt se fuisse credentes ei. 3 Tu nunc dimitte illos comedant et deliciis perfruantur, uexatque quidem illos modo hoc desiderium, sed postea cognoscent quid sit illud. 4 Nos equidem nullam perdidimus ciuitatem, nisi completo termino praescripto; 5 nec ualet ulla gens anticipare terminum suum neque retardare. 6 Dixerunt autem quidam de Coraiscianis haec audientes: "O tu, cui sunt reuelata haec commemorata, uere tu es Daemonium habens! 7 Nisi ueneris cum multitudine angelorum, qui testimonium perhibeant, nos nequaquam credemus tibi, quod tu sis unus ex illis, qui ueritatem dicunt". 8 Numquam solent mitti angeli, nisi cum manifesta ueritate. Ipsi ergo non considerant 9 quod nos desursum misimus hoc memoriale, i. Alcoranum, quod utique nos bene obseruamus. 10 Iam olim quoque misimus ante te in similes sectas antecessorum istorum, 11 et non uenit ullus nuntiorum ad eos, quem ludibrio et contumelia non excepissent. 12 Idem scelus ingessimus cordibus istorum idolatrarum, 13 qui numquam credent ei, i. Alcorano neque Mohhammaedo. 14 Et quamuis nos aperiremus aliquam portam in caelo, per quam ascenderent, ut uidelicet angelos uidere possent, adhuc tamen umbra scil. legis praeteritae, excaecarentur in illa porta, 15 dicerentque: "Certe oculi nostri erant pleni ebrietate, immo nos incantati sumus". 16 Vtique nos ideo posuimus astra fulgentia in caelo, ornauimusque stellis, 17 ut intuentes uideant quod nos custodimus illud ab omni daemonio, i. malum machinante. 18 Nisi is, qui surripit auditum, i. unus ex daemoniis, qui furtiue obseruat ea, quae in caelis tractantur, ipsum sequitur stella ignita seu caudata flamma, quae est index, scil. mali. 19 Deinde terram extendimus erigentes in ipsa montes excelsos, in quibus produximus omne, quod ponderosum est, i. metalla. 20 Et in illa, scil. terra, praeparauimus uobis uniuersa ad uictum necessaria, nec non et iis, quibus non uos uictum prouidetis, i. animalibus. 21 Nec est quidquam in rerum natura, cuius thesauri apud nos non sint, i. cuius secretae operationes non dependant a potentia nostra. Neque desursum tribuimus aliquid, nisi in quantitate nota, i. in pondere et mensura iusta. 22 Emittimus uentos fecunditate plenos, et facimus descendere de caelo aquam uobis ad potandum et rigandum campos et hortos, cuius thesauri uos non estis custodes, 1

    8. uexatque quidem: uexat< > M.

    208 TEXTVS DECIMVS QVARTVS

    sed nos sumus possessores illius, i. nos conseruamus illam, qui tribuimus uitam, et inferimus mortem. 24 Nos bene scimus qui praecesserunt quique consecuturi sunt uos. 25 Equidem Dominus tuus ipse congregabit eos in die iudicii, qui sapientissimus iudex est. 23

    5

    Textus II. Nos utique creauimus hominem de luto sicco, de limo nigro. 27 Beelzebut autem plasmauimus antea de igne ardente. 28 Postea, cum diceret Dominus tuus ad angelos: "En ego creaturus sum hominem ex luto, 29 igitur postquam formauero illum insuflaueroque in eum de Spiritu meo, uos illico procidentes adorate eum. 30 Statimque adorauerunt angeli uniuersi, 31 excepto Lucifero, qui noluit esse de numero illorum, qui adorauerunt. 32 Tunc dixit Deus: "O Lucifer! Quid sibi uult hoc? Non uis tu esse in societate istorum adoratorum?" 33 Qui dixit: "Nequaquam ero talis, ut adorem hominem, quem creasti de luto nigro, de limo putrido". 34 Tunc ait illi Deus: "Exi ocius de illa, i. paradiso, quia tu es abominatus, i. non aceptus ad gratiam, 35 et ideo subiectus maledictioni usque ad diem iudicii". 36 Qui dixit: "Domine, dimitte me usque ad diem in quo resurgent, i. homines de sepulchris". 37 Cui dixit Deus: "Esto ergo et tu unus ex illis, quorum terminus dilatus est 38 usque ad diem temporis noti, i. primae inflationis tubae". 39 Rursusque ait Daemon: "Domine, pro eo quod tu causa fuisti erroris mei, ego quoque ea, quae in terra sunt pulchra et bona, apparere faciam illis, seducamque uniuersos, 40 exceptis seruis tuis, qui sunt praeseruati, scil. ab attributione tibi socium ". 41 Dixit Deus: "Haec est uia recta, quae ducit ad me. 42 Nam tales sunt serui mei, quod tu non possis habere dominium super illos, nisi qui sua sponte secuti fuerint te a uia hac recta recedentes, 43 quibus gehenna certa promittitur uniuersis, 44 quae habet septem portas, i. mansiones, quarum unaquaeque continet mercedem separatam". 45 Porro timentes Deum in paradisis habebunt fontes diuersos. 46 Ingredimini, supple dicetur eis, cum salute secura. 47 Nosque auferemus de pectoribus eorum omnem inuidiam, eruntque omnes fratres in propriis sedibus sedentes e regione se inuicem contuentes. 48 Non tanget eos in illis ulla molestia nec umquam ex eis egressuri. 49 Tu ergo annuntia haec seruis meis, quia ego sum ueniae largitor piissimus, 50 sed et castigatio mea supplicium est acerbissimum. 26

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus III. Post haec narra etiam illis, i. Maekkensibus, de hospitibus Abrahae, 52 qui cum ingressi fuissent ad eum dixissentque: "Salue", ait Abraham, "Nos certe perterriti sumus a uobis". 53 Qui dixerunt: "Ne timeas, quia nos laetum nuntium afferimus tibi de puero sapiente, supple qui nascetur tibi de Sara, uxore tua". 51

    45

    TEXTVS DECIMVS QVARTVS 209

    Quibus ipse dixit: "Mihine senio confecto talia fertis nuntia? Quid est hoc, quod uos dicitis?" 55 Illi dixerunt: "Nos tibi haec nuntiamus cum ueritate, tu ergo caue ne sis uelut illi, qui spem non habent". 56 Ait Abraham: "Quisnam desperet de gratia Domini sui, nisi illi, qui ignorantia abeunt in deuium?" 57 Dixit Abraham: "Quod aliud negotii habetis, o boni nuntii?" 58 Qui responderunt: "Nos quidem missi sumus ad populum graui iniquitate, 59 uerum domum seu familim Loht liberaturi totam, 60 excepta uxore illius, de qua certam habemus notitiam quod ipsa sit ex reliquis pereuntibus". 61 Postquam autem ad domum Loth illi nuntii uenissent, 62 dixit ad eos: "Vos sane estis hic suspecti". 63 Qui dixerunt: "Quinimmo nos uenimus ad te pro eo quod conciues tui contradicebant tibi. 64 Nos, inquam, uenimus tibi cum ueritate. Sumus enim nos ueritatis confirmatores, quam, scil. tu de interitu ipsorum praenuntiabas, illi ambiguam et incertam reputabant. 65 Tu ergo egredere cum tua domo in articulo noctis, tuque sequere post terga ipsorum et ne respiciat ullus uestrum retro, sed pergite eo, quo uobis mandatum fuerit". 66 Hoc autem mandauimus illi, eo quod omnis usque ad ultimum istorum esset extinguendus mane ingredientibus. 67 Venerunt autem habitatores ciuitatis agitati desiderio commercii uirorum. 68 Quibus Loth dixit: "Isti sunt hospites mei, ne, quaeso, quid turpe committatis in eos 69 meque confundatis". 70 Qui dixerunt: "Numquid iam pridem non prohibimus ne ullum recipias peregrinum?" 71 Ipse dixit: "En has filias meas prostituo uobis usui uestro". 72 "Per uitam tuam", supple dixerunt angeli ad Loth, "sine eos, quia in ebrietate, i. libidine sua, insaniunt". 73 Tunc de repente exterruit eos uociferatio tremenda in ipso lucis ortu, 74 neque posuimus ciuitatem sus deque et pluimus super eam lapides igne coctos perduros. 75 In quo sane multa mirabilia se offerunt haec bene considerantibus. 76 Et quoniam terra illa facta est peruia firma, 77 in hoc rursus quid particulare habent ponderandum credentes. 78 Similiter quia incolae siluarum densarum erant peruersi transgressores, 79 ideo rigorosam uindictam sumpsimus de eis. Habebunt enim utrique suos proprios uiae duces illustres, nempe Sodomitae, Loth et incolae siluarum, i. Edunitae. Ssalehh propheta ipsorum fuit. 80 Sane eodem modo contradicebant incolae cauernarum, seu illi qui habitabant in fissuris petrarum prophetis ad se missis, 81 quibus cum dedissemus signa nostra, i. mandata cum signis et portentis, quibus ipsi terga uerterunt, 82 excidentes sibi mansiones in montibus securas, i. comptemserunt prophetas cum suis miraculis, confidentes in cauernis, quas exciderant sibi in rupibus. 83 Sed eo ipso tempore uno mane diluculo corripuit eos uox terribilis, 84 nihilque iuuit eos, in quo ipsi confidebunt. 54

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    210 TEXTVS DECIMVS QVARTVS

    Nos equidem non creauimus caelos et teram cum omnibus, quae intersunt illis, nisi ob ueritatem confirmandam et quod illa hora iam uenit, nempe quod eadem plaga antecessorum ipsorum complenda sit in eis, i. Maekkensibus. Quare declina tu ab eis precando illis ueniam uultu sereno, 86 quia Dominus tuus natura benignus omnes cognoscit. 87 Iam utique nos tradidimus tibi septifariam rationem laudandi Deum insuper et Alcoranum uastissimum. 88 Caue ne extendas desiderium oculorum tuorum in delectabilia, quibus potiri concessimus illis, scil. Coraiscianis, ut sunt coniuges ab eis relictis, neue contristeris super eis, sed demitte alam tuam super credentes. 89 Deinde dic: "Ego utique sum ille eruditor terrificus, scil. promissus, clare docens Alcoranum, 90 quemadmodum desursum communicauimus diuisoribus illis, 91 qui inter se disceptantes diuidunt Alcoranum in dua membra. 92 Sed per Dominum tuum nos illos examinabimus simul congregatos 93 de eo, quod ipsi faciebant. 94 Tu uero clare ac distincte denuntia illis, quod tibi mandatum est, et deuita eos, qui Deo socium attribuunt, 95 etenim nos satisfacimus pro irrisoribus istis, 96 qui constituunt cum Deo alium deum, quod utique suo tempore cognoscent. 97 Nos quidem certo nouimus quod tu angustiabere corde pro eo, quod ipsi dicunt. 98 Sed lauda cum iubilo Dominum tuum et esto de numero adorantium Deum; 99 et perseuera in seruitio Domini tui, quousque adueniat tibi quod omnium certissimum est, i. mors, seu terminus destinatus. 85

    5

    10

    15

    20

    [211]

    TEXTVS DECIMVS QVINTVS DE APIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Iam uenit edictum Dei. Vos ergo nolite accelerare executionem illius uobis. Ipse gloriosus in se simplicissimus est, et superexaltatus ab eo quod ei isti attribuunt, nempe habere consortem. 2 Ipse desursum mittit angelos cum Spiritu, i. cum reuelatione et scientia certa, auctoritate sua super seruum ex omnibus sibi electum, ut doceat non esse deum alium praeter me. Hoc ergo firmiter credite. 3 Ipse est, qui condidit caelos et terram ad probandam hanc ueritatem. Remotissimus quippe est ab eo, quod ei attribuunt socificantes. 4 Item plasmauit hominem de spermate, et ecce ipse mouet contra eum litem manifestam. 5 Item animalia ipse produxit uobis, e quibusdam illorum habetis calorem et alia commoda, et ex aliis uescimini. 6 In illis habetis camelos, 7 qui suo tempore redeunt uobis ad stabulum rursusque exeunt ad pascua feruntque onera uestra ad terras seu regiones, ad quas non possetis uos peruenire, nisi cum magno labore personarum uestrarum, etenim Dominus uester benignus ualde pius est. 8 Item equos et mulos et asinos ad equitandum uobis cum ornamentis, i. stragulis, multaque alia creat, quae uos nescitis unde et quomodo. 9 Dei est dirigere ad uiam rectam et ab ea distorquens. Est quidem aliis iniquus uicinus, attamen, si uellet Deus, utique dirigeret uos omnes in uiam rectam. 10 Is est ille, qui de caelo mittit uobis aquam, ex qua uobis potum ministrat et arbores, rigatque fruteta, in quibus pascitis animalia uestra. 11 Per illam germinant uobis sata et oliueta et palmeria et uinea, redduntque uobis fructus omnis generis. Certe in his habent quid admirandum, qui bene ea perpendunt. 12 Item in gratiam uestri impellit noctem et diem, Solem et Lunam atque stellas, ut peragant cursus suos coacta mandato illius. Quod sane multa mirabilia repraesentat illis, qui recte noscunt mente discurrere. 13 Item quot alia aperiat pro uobis in terra uariis coloribus, scil. florum et fructuum, prata et arbores. Haec equidem tribuunt materiam admirationis hominibus, quoties ea in memoriam sibi renouant. 14 Item is est, qui subiectum esse facit mare, ut edatis ex eo carnem recentem et extrahatis ex ipso ornamenta, i. margaritas, uniones, quibus se ornant mulieres, et in ipso cernas nauem pupa scindentem fluctus aquarum. Debetis autem uos conscendentes nauem petere aliquam gratiam particularem, supple a Deo, i. uentum fauorabilem et bonum successum negotiorum peragendorum, et postea gratos uos exhibere. 15 Item constituit in terra montes altos, ne motu suo uos commoueant, nec non et flumina atque diuersas semitas, ut recte incedere queatis. 1

    212 TEXTVS DECIMVS QVINTVS

    Sed et signa atque stellas posuit, ut per ea uiam suam dirigere possint homines terra marique. 17 Num ergo is, qui creat, supple haec ornamenta, erit similis ei, qui nihil umquam creauit nec creat nec creabit? Hoc ergo minime recolitis? 18 Etiamsi uos uelletis subiicere computo gratiam Dei, numerum eius apprehendere nequiretis. Sane Deus multus ad ignoscendum ualde pius est. 19 Quinimmo Deus nouit ea, quae celatis in cordibus, aut ea, quae uoce aut opere foris ostenditis. 20 Illi ergo, quos inuocatis loco Dei, nihil creare possunt, 21 cum sint ipsi creaturae mortuae et non uiuae, 22(-) nec perpendunt quando resuscitabuntur. 23(22) Deus uester Deus unus est. Qui autem non credunt alteram uitam, horum corda uaga sunt ipsique in se pleni superbia, i. nunc in hanc nunc in aliam sectam defluunt, ex mera superbia nolunt obedire Mohhammaedo et audire Alcoranum. 24(23) Proculdubio Deus bene nouit quod intus celant et foris operantur, 25(-) quia non diligit tales superbos Deus. 26(24) Quibus cum dicitur: "Quidnam est id, quod desursum tradidit Dominus uester?" Ipsi dicunt: "Sunt hae compilationes ueterum scriptorum futiles, fabulose commenta, ludica Scripturae. (Hoc totum significat uocabulum asathir) 27(25) Hoc ideo dicunt, ut ferant onera criminum suorum in dorsibus suis in die iudicii multiplicata cum sceleribus eorum, quos seducunt data opera absque scientia in peius sibi accumulantes sarcinas peccatorum. 28(26) Idem dolum struebant olim antecessores ipsorum, quorum Deus funditus destruxit aedificia et cadere fecit tectum super eos, uenitque super illos supplicium rigorosum, unde ipsi minime existimabant, i. aedificatores turris Babel. 29(27) Postea in die iudicii confundet illos dicens: "Vbi nunc sunt comparticipes facti mihi, quibus praesumptuose me prouocabitis?" Tunc dicent, quibus collata fuit scientia, i. Moslemani alcoranistae: "Equidem hodie requiescit contumelia et malum poenae super hos incredulos". 30(28) Intulerunt eis mortem angeli, dum ipsi inique agerent in semetipsos". Tunc humiliter se submittent dicentes: "Quam pessime nos egimus!" Respondebuntque, scil. fideles: "Ita sane Deus nouit optime, quae faciebatis. 31(29) Nunc ergo intrate per portas gehennae perpetuo in ea mansuri". Quam malam stationem habebunt superbi! 32(30) Porro quando dicitur timentibus Deum: "Quid est quod desursum tribuit uobis Dominus uester?" Respondebunt: "Bonum ualde". Illis, qui faciunt bona in hoc mundo bonum utique retribuetis illis in altero. Quam bona habitatione gaudebunt timentes Deum, i. fideles alcoranistae! 33(31) Intrabunt paradisos deliciarum de sub quibus currunt riui aquarum, habebuntque in eis quidque desiderabunt. Tali modo remunerat Deus timentes se. 34(32) Quos cum uenientes angeli tollere animas ipsorum laeti dicent: "Salus uobis sit. Ingredimini paradisum pro eo, quod operati estis". 35(33) Numquid isti Maekkenses possunt expectare aliud quam, ut ueniant angeli, aut ueniat mandatum Domini, nempe ut eos interficias? Sic enim fecit antecessoribus eorum, quibus Deus nullam fecit iniuriam, sed ipsi sibimet damnum intulerunt impie agendo. 36(34) Euenit ergo eis multiplex malum, pro eo quod ipsi operati sunt et iuste quidem correspondit ipsis id, quod ludibrio habebant. 37(35) Dicunt autem illi, qui Deo socios faciunt: "Si uellet Deus, nos utique non coleremus alium praeter ipsum, neque patres nostri, nec utiquam nos omitteremus 16

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    TEXTVS DECIMVS QVINTVS 213

    5

    10

    15

    20

    praeter id aliquid facere aliud". Simile modo fecerunt antecessores ipsorum, scil. nuntiis suis a Deo missis. Sed numquid ad nuntios spectat aliud, quam exponere mandatum mittentis? 38(36) Certe iam olim quoque destinauimus ad quamlibet gentem singularem nuntium, quatenus adorarent Deum uerum et declinarent Daemonis simulacrum. E quibus quosdam quidem direxit in semitam rectam, alios uero sinit in errore ultra progredi pro merito ipsorum. Peragrate uos terram illam et considerate qualis extiterit exitus eorum, qui prophetis suis contradicebant. 39(37) Si tu desideras scire progressum istorum, scil. Coraiscianorum, scito quod Deus nequaquam dirigit in uiam rectam, qui sua sponte abeunt in deuium, nec habet quis eis ferat suffragium. 40(38) Isti quidem, Coraisciani, iurant per Deum toto rigore fidei: "Nequaquam suscitabit Deus eum, qui semel moritur". Quinimmo hoc promissum seruare conuenit omnino, uerum plures hominum id ignorant, 41(39) ut palam faciant errorem suum, in quo ipsi inter se sibimet contradicunt, et sciant certo illi, qui in Deum fidem negant, se esse omnino mendaces. Etenim cuique rei faciundae suffiiens est uerbum nostrum. 42(40) Quando nos uolumus fieri aliquid, solum dicimus: "Esto". Statim fit in esse perfecto. Textus II. Porro illi, qui sua sponte exulauerunt pro Deo, i. discesserunt de Maekka, relictis omnibus, quae habebant, uenerunt in Maedinam, qui, postquam multas sustinuissent oppressiones, nos stabilimus eos loco insigni et bono excellenti affecimus eos in hoc mundo et in altero praemium excellentius habituri. Id si sciuissent illi, 44(42) qui talia passi sunt et in Domino suo talem fiduciam habuerunt, multo plura et maiora pati pro eo se exhibuissent. 45(43) Nos certe non misimus ante te nisi uiros reuelatione dotatos. Interrogate eos, apud quos haec restat memoria, siquidem uos nullam de hoc habetis notitiam de signis manifestis, scil. cum quibus uenerunt prophetae a Deo illuminati, neque de libris signatis. 46(44) Tibi quoque caelitus misimus hanc memoriam, i. Alcoranum, quatenus clare et distincte proponas istis hominibus Maekkensibus id, quod desursum eis exhibetur, ut et ipsi in eis iugiter meditentur. 47(45) Fortassis putant illi, qui has arte excogitatas malignitates afferunt in medium, non posse Deum facere, ut dehiscat eos terra uiuos? Aut ueniat flagellum super eos ex illa parte, unde ipsi minime cogitant? 48(46) Aut apprehendere illos in itinere suo procedentes, de quo malo nequibunt se liberare? 49(47) Aut comprehendere eos in periculo, quod uerentur? Verumtamen Dominus uester clemens ualde pius est. 50(48) Aut certe non uident quod quaelibet res, quam creauit Deus undique circumdet eam umbra illius a dextris et a sinistris inclinantes se Deo paruitatem suam profitentur. 51(49) Nam Deum adorant omnia, quae in caelis sunt, et uniuersa in terra ex iumentis et angelis nec quicquam de se superbiunt, 43(41)

    25

    30

    35

    40

    45

    17. faciundae: faciendae M. 30. cum: in M. 40. uerentur: ueretur M.

    214 TEXTVS DECIMVS QVINTVS

    timent Dominum suum desuper praecipientem, prompteque exequuntur eius mandatis. 53(51) Dixit autem Deus: "Ne constituatis uobis duos deos, quoniam ipse Deus unus est, me ergo pertimescite". 54(52) Quoniam ipsius est quod caelo inest et quod in terra existit, ipsi ergo debetur cultus et reuerentia continua cum fide et obedientia. Ergo ne uos, Maekkenses, alium quam Deum reuerebimini, 55(53) cum non sit in uobis ulla gratia, quae non procedat ex Deo. Deinde quando uos tangit aliqua necessitas, ad eum quidem statim recurritis, 56(54) sublata autem necessitate a uobis, tunc quidam ex uobis Domino suo socium attribuunt, 57(55) ut occultent id, quod fecimus cum ipsis. Indulgete nunc libitui uestro, sed postea cognoscetis, scil. quod operati estis. 58(56) Etenim ipsi offerunt illis, quos non nouerunt, partem ex iis, quae nos ad uictum tribuimus illis. Per Deum sacratum, quia strictissima ratio requiretur a uobis de eo, quod cum blasphemia nunc confingitis, 59(57) statuentes Deo filias, longe quid tale ab eo gloria sua superexaltato, sibi autem magis optatum quaerunt. 60(58) Nam accepto nuntio, quispiam illorum, de nata sibi filia obseruato uultu, nigredine suffusus, 61(59) tristisque intime se subducit e populo ob malum nuntium sibi allatum. Nonne apprehendit eum cogitatus super hoc dedecore, an abscondat eam sub terra an reseruet in uita? Numquid non pessimum iudicium est quod ipsi faciunt? 62(60) Qui non credunt uitam alteram futuram, illis conuenit haec assimilatio pessima, i. de illis hoc merito dici potest. At uero de Deo, nempe quod ipsi ei attribuunt, apage sis in supremo gradu, quoniam ipse potentissimus sapientisimus est. 63(61) Quod si Deus uellet castigare homines pro enormibus delictis ipsorum, non remaneret super eam, i. terram, ullum animal uiuum, sed differt eos usque ad terminum praescriptum. Cum ergo uenerit terminus ipsorum assignatus, ipsi non poterunt retardare illum una hora neque preocupare desiderando eum. 64(62) Adhuc tamen audent attribuere Deo, quod ipsi abhorrent, soluuntque linguas suas mendacio in eum, putantes se recepturos pro hoc magnum praemium, sed proculdubio recipient ignem infernalem, dabunturque obliuioni sempiternae. 65(63) Per Deum sanctum! Iam olim nos misimus nuntios certos ad aliquas gentes ante te, quibus bona apparere faciebat Daemon opera ipsorum. Qui etiam hodierna die sic assistit istis Maekkensibus, quos ideo manet supplicium dirissimum. 66(64) Nos utique desursum non dedimus tibi Librum hunc, nisi ut distincte declares illis in quo inter se dissentiunt, et ut sit rectae uiae dux cum singulari gratia populo, qui credituri sunt ei. 52(50)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus III. Is sane solus est Deus, qui descendere facit aquam de caelo, qua uiuificat terram, postquam mortua fuit, in quo certe proponitur signum, i. exemplum clarum, scil. resurrectionis mortuorum, illis, qui hoc audiunt, i. Maekkenses. 68(66) Habetis insuper aliud argumentum simile in pecudibus: Nos potum damus uobis de eo, quod in uentribus eorum est inter pabulum digestum et sanguinem, lac purum facile et amabile ad bibendum. 67(65)

    45

    41. facit: fecit M. 45. quod: quo M.

    TEXTVS DECIMVS QVINTVS 215

    Item potum damus uobis ex palmarum fructibus et ex uitibus, de quibus extrahitis mustum, quod inebriat, similiter etiam cibum seu nutrimentum bonum. In hoc sane habent quid dignum admiratione qui norunt discurrere intellectu. 70(68) Deinde in secreto dixit Dominus tuus apibus: "Facite uobis in montibus domicilia et de arboribus atque tabulatis tectorum. 71(69) Deinde comedite de omnibus fructibus et procedite ordinate per semitas Domini uestri cum submissione, scil. eundo et redeundo obseruate ordinem, quem per instinctum naturalem uobis indidit ad mellificandum". Ex eorum uisceribus exit liquor diuersi coloris conferens sanitati hominum. In hoc certe habent quod mirentur, qui bene considerant. 72(70/ Deus, qui creauit, rursus tollet uos de hac uita. Aliquis uestrum praue uiuens peruenit usque ad summam senectutem ita, ut nihil sciat, postquam multa didicerit, sed Deus omnia scit, cuncta potest. 73(71) Item Deus praefecit uos unum alteri abundantiorem substantiam largiens, non ideo debent, qui praelati sunt negare uitae necessaria subditis suis, qui in hoc pares sunt. Illi ergo gratiam Dei negabunt, quae scil. est communis omnibus. 74(72) Deus utique est, qui constituit uobis coniuges de uobismetipsis, procreatque uobis ex uxoribus uestris filios et filios filiorum, tribuitque uobis uitae necessaria ex eis rebus, quae sunt ualde bona. 75(73) Ergone isti, nempe Nagiranitae, quod falsum est credent i. in deos falsos, et gratiam Dei tam largam occultabunt colentes alium loco Dei, qui non habet unde uictum tribuat illis, neque de caelis nec de terra quidquam ualent producere? 76(74) Nolite ergo constituere Deo similitudines, i. comparticipes. Deus quippe noscit illos, quos uos minime cognoscitis. 77(75) Declarat Deus exemplo apto: est aliquis seruus emptitius, qui non potest quicquam facere pro se nec pro alio. Est autem alius, cui largiti sumus affluentiam bonorum, isque uicissim largiter erogat de eo, quod nos largiti sumus illi secrete et palam. Numquid hi duo sibi inuicem sunt comparandi? Laus Deo, sed plures hoc non capiunt. 78(76) Aliud quoque exemplum proponit Deus: sunt duo uiri, quorum unus est mutus, qui nec sibi nec alteri prodest, estque grauis hero suo, quocumque miserit eum, nihil affert boni i. in nullo satisfactum iri facit illum. Numquid is talis comparandus est ei, qui praecipit quod iustum est inceditque uia recta? 79(77) Deus solus nouit arcanum caelorum et terrae, nec est hoc negotium, i. resurrectio mortuorum, complendum una hora, sed in uno ictu oculi, aut etiam celerius, quia Deus cuncta potest facere. 80(78) Ipse utique eduxit uos de aluis matrum uestrarum, uobis insciis, deditque uobis auditum et uisum et praecodia, ut gratos uos exhibeatis. 81(79) Nonne uident uolucres uolitare in concauo caeli, i. in aere, quas nemo sustentat, nisi solus Deus? In his sane habentur multa obseruatu digna pro illis, qui credunt, nempe unum solum esse Deum. 82(80) Deus utique est is, qui concedit uobis domus uestras pro quiete, facit quoque uobis tabernacula de pellibus animalium, in quibus uos contutamini de die in itinere constituti, uel in loco consistentes, et de lanis ipsorum, pilis atque crinibus stragula et perizomata aliamque supellectilem ad usum usque ad tempus praescriptum, i. diem mortis. 83(81) Item Deus est, qui prouidit uobis ex hiis rebus, quas creauit, umbram, scil. arborum, in refrigerium, fecitque scissuras in montibus ad contegendum uos, concessit quoque uobis camisias, caligos aliaque tegumenta contra malos incursus. 69(67)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    216 TEXTVS DECIMVS QVINTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Hoc modo complet gratiam super uos, ut sitis ueri Moslemani, i. obedientes fidei alcoranicae, in qua salui fiatis. 84(82) Id si facere recusauerint, ad te tantum spectat annuntiare illis haec. 85(83) Iam ipsi cognoscunt gratiam Dei, post negant illam, quia plures ipsorum sunt increduli, i. negantes unitatem Dei plures cum eo statuentes. 86(84) Tu uero recordare illis diem, in quo statuemus cuilibet genti testem particularem, i. suum prophetam, tum non ualebunt illi, qui negauerunt. (Scil. gratiam sibi oblatam, i. missionem Mohhammaedi cum Alcorano.) Non ualebunt reuersionem ad uitam petere se cum illo in gratiam redituros promittentes. 87(85) Quia quando cernent isti tales iniqua agentes quod supplicium illis praeparatum nullatenus alleuiabitur ab eis nec erit ullus respectus ipsorum. 88(86) Item quando aspicient praesentes eos, quos Deo socios fecerunt, tunc dicent: "Domine, Dominus noster! Isti dii nostri sunt causa, quod nos illos adorauimus loco tui". Ipsi uero retorquebunt sermonem in eos: "Vos sane mendaces estis". 89(87) Tunc conuersi ad Deum humiliter ei se submittent, peribitque ab eis omnis spes, cui falso innitebantur dicentes deos tuos illis suffragaturos apud Deum in die iudicii. 90(88) Illis, qui ista negando alios retrahebant a recta uia Dei, nos augebimus tormentum supra tormentum, eo quo corruptores fuerint. Textus IV. In illo die, in quo producemus testem unicuique genti de medio ipsorum et contra ipsosmet, tunc et te quoque adducemus perhibentem testimonium contra istos, i. Maekkenses, etenim desursum dedimus tibi hunc librum declarantem dinstincte quamcumque rem, i. licitam et illicitam, ueram et falsam, docentem uiam rectam, promittentem misericordiam et afferentem bonum nuntium credentibus. 92(90) Nam Deus praecipit quod aequum et iustum est, nimirum beneficentiam et subuentionem magis propinquis cognatis, uetat autem turpitudines, actiones illicitas et fraudem tam in opere quam in fide, exhortans uos, ut horum memores sitis. 93(91) Igitur satisfacite pacto Dei factoque inter nos hoc foedere firmato. Cauete rumpere iuramentum post confirmationem illius, quia tunc constituistis Deum pro uobis fideiussorem. Certe Deus noster habet ea, quae uos operamini. 94(92) Ne, quaeso, sitis similes illi mulieri, quae truncat filum suum occatum post sumptum ualidum laborem. Ratum habere uultis iuramentum uestrum factum inter uos cum dolo, ut sitis populus unus, qui sit superior populo alteri. Vtique hoc ipso uoluit Deus probare uos, ut palam ostendat uobis in die iudicii id, de quo diffidebatis inter uos. 95(93) Qui, si uellet, proculdubio faceret uos gentem unam, sed ipse permittit errare, quos uult, et dirigit in uiam rectam, quos lubet, certumque est quod sctrite examinabimini de omni, quod operati estis. 96(94) Ne itaque statuatis iuramentum uestrum factum cum insidia inter uos, labaturque pes post firmitatem suam, uos quoque degustetis malum in hac uita, eo quod retrahebatis homines a semita Dei recta, postque apprehendat uos supplicium grauissimum, scil. in altera uita. 97(95) Ne ergo commutetis testamentum Dei pro praemio tam uili, id enim, quod apud Deum habetis, melius est pro uobis, si scire uultis. 98(96) Id autem, quod penes uos habetis, cito pertransibit, at quod apud Deum est durabile. Illis certe, qui patienter sufferunt mala sibi illata, habebunt praemium multo melius quam quod operati sunt. 91(89)

    41. homines: om. M.

    TEXTVS DECIMVS QVINTVS 217

    Quicumque operantur aliquid boni, mas sit siue femina sitque uere credens, uitam, nobis praestantibus, uiuet optimam, insuper nos largiemur illis mercedem meliorem quam id, quod operati sunt. 100(98) Quando tu uis legere Alcoranum, prius recurre ad Dei praesidium a diabolo insidias moliente. 101(99) Non enim habet potestatem ullam super eos, qui uere credunt et in Dominum suum confidunt. Potestas quidem illius se extendit solum sper eos, qui eum sibi amicum esse uolunt, 102(100) commerciumque cum illo habent, Deique consortium ei attribuunt. 103(101) Quando nos aliquod signum pro alio inferimus, i. per oraculum quidpiam communicandum mandamus et aliud postea denuntiandum praecipimus, cum Deus melius sciat quid caelitus mandet, ipsi dicunt: "Tu tibi haec mendacia confingis". Sed uerius dicam plures ipsorum non percipiunt sensum eorum, quae dicuntur. 104(102) Dic tu: "Caelitus attulit eum, i. Alcoranum, Spiritus Sanctus, i. Gabriel angelus, missus a Domino tuo cum ueritate, ut confirmet eos, qui credunt, sitque rectae uiae dux atque boni nuntius Moslemanis, i. uere obedientibus et pure credentibus. 105(103) Iam certe constat illos, i. Maekkenses, dicturos: "Ita sane Spiritus Sanctus docuit eum, cum homo barbarus docuerit eum in lingua sua, ita uituperose praescindunt eum, i. Alcoranum, cum sit hic purus arabismus, i. scriptus in lingua arabica elegantissima. 106(104) Equidem qui non credunt signis Dei, i. auctoritatibus Alcorani, illos Deus non dirigit in uiam rectam manetque illos supplicium dirissimum. 107(105) Etenim illi, qui sunt inuentores mendacii, qui nolunt fidem habere signis Dei, sunt semper mendaces. 108(106) Is, qui Deum negat, postquam credidit, nisi coactus id fecerit, cor tamen eius est firmum in fide, i. non censetur obnoxius. At illi, qui negando aperiunt totum pectus, i. negant corde et ore, super hos requiescit ira Dei manetque illos cruciatus grauissimus, 109(107) eo quod praeposuerint amorem praesentis uitae alterius, nam Deus non dirigit in uiam rectam, i. non tangit corda ipsorum, ut conuertantur, qui serio negant Deum aut fidem. 110 Tales sunt, quorum Deus obturat corda et auditus et uisus. -(109) Tales, inquam, sunt, quibus non est curae quod Deus praecipit non immerito in altera uita extremum exitium passuri. 111(110) Deinde hoc certum est Dominum tuum transmigratis ad asylum fidei, quam prius expugnabant et postea pro ea strenue pugnauerunt, multaque sustinuerunt, propitium et benignum fore. 112(111) Dies ueniet, in qua unusquisque pro se ipso disceptabit, dabiturque cuilibet debita satisfactio secundum opera sua, nullusque ipsorum miseriam sustinebit. 113(112) Proposuit autem Deus tale exemplum: est quaedam ciuitas in tuto et securitate posita, cui undique affertur annona et cibus. Quae, cum pro tam abundanti gratia gratias Deo agere deberent, supple ciues illius, eam perfidia sua in se obscurare satagebant. Idcirco castigauit eam per circuitum fame et periculo manifesto pro eo, quod operati sunt. 114(113) Quibus cum iam aduenerit hic nuntius e medio ipsorum, contradicunt ei, ideo apprehendit illos dirum flagellum, dum adhuc sceleri tam iniquo intenderent, ut est obscurare in se gratiam et contradicere nuntio illius, propter quod apprehendit eos fames septem annorum cum mortalitate maxima hominum et animalium, scil. Maekkenses. 99(97)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    218 TEXTVS DECIMVS QVINTVS

    Edite nunc, uos Maekkenses, ex iis, quae edenda tribuit uobis Deus licite et bona fide, gratias agentes Deo pro hac gratia, si uere ipsum colitis. 116(115) Porro illud, quod uetitum est uobis est morticinum et sanguis et caro suila, quodue offertur alteri absque Deo uel simul cum eo. Qui autem necessitate compulsus ederit ex prohibitis a Deo cibis absque dolo et comptemtu, Deus utique indulgentiae largitor propitius erit. 117(116) Cauete ergo uos, ne dicatis pro eo quod ipsi linguis suis proferunt hoc mendacium, hoc est licitum et hoc est prohibitum, ne cum blasphemia retorqueatis in Deum tale mendacium. Quoniam illi, qui Deo false mendacium imponunt, i. aliud asserunt quam quod Alcoranus et Mohhammaed docet, non habebunt bonum successum in nouissimo. 118(117) Nunc quidem habent ualde exiguum gaudium, sed postea in fine castigationem rigorosissimam. 119(118) Nam illis, qui post receptam fidem redierint ad iudaismum, prohibuimus ea, quae nota fecimus tibi antea, i. in alia collectione, quibus nullam fecimus nos uiolentiam, sed ipsi uiolenti extiterunt animabus propriis uidentes praecepta mea meque negantes. 120(119) Deinde hoc certum est, quod Dominus tuus illis, qui perpetrant aliquod malum per ignorantiam et postea agunt paenitentiam seseque emendant, propitium se exhibebit, quia misericors ualde est. 115(114)

    5

    10

    15

    20

    Textus V. Sane Abraham fuit caput unius gentis, singulare specimen obedientiae Dei, sincerus in fide, qui numquam Deo socium fecit, sicut alii faciunt, 122(121) gratus pro beneficiis illius, propterea elegit eum sibi in prophetam, et duxit per uiam rectam. 123(122) Nosque repleuimus eum omnibus bonis in hoc mundo et in altero quoque erit de numero iustorum. 124(123) Postea reuelauimus tibi, i. docuimus te, per reuelationem ac praecepimus tibi, ut sequaris religionem Abrahae puram, sinceram, quia ipse non fuit de illis, qui Deo socios faciunt. 125(123) Dies quidem sabbati colendus statutus est pro illis, qui sibi contradicunt de illo. Verum Dominus tuus diiudicabit inter illos in die iudicii eo quod disceptabant inter se de illo. 126(125) Voca tu ad semitam Domini tui cum sapientia, i. Alcorano, et exhortatione rectae doctrinae. Disputa quoque cum illis per id, quod melius uidetur, quoniam Dominus tuus optime nouit eos, qui in deuium abeunt a uia sua recta. Nouit quoque illos, qui conuertuntur ad eam. 127(126) Damnum aliquod recipientes pares paribus referant poenam. Si autem patienter tuleritis, melius utique est futurum sustinentibus. 128(127) Tu itaque patienter sustine, nec tamen sit patientia tua nisi pro Deo. Neque contristeris super illis, i. Maekkensibus, quod nolint conuertere se, nec angustieris de eo, quod dolose agant contra te. -(128) Adest enim Deus illis, qui timent eum, quique benefaciunt. 121(120)

    25

    30

    35

    40

    35. rectae: om. M.

    [219]

    TEXTVS DECIMVS SEXTVS DE PROFECTIONE NOCTVRNA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Laude sua superexaltatus, i. Deus, qui caret omni malitia, exiuit noctu cum seruo suo de oratorio sacrato, i. de phano Maekkensi, adduxitque eum in locum orationis longe disitum, i. Ierosolimam, quem locum repleuimus benedictionibus per circuitum, ut ostenderemus ei aliqua signa nostra mirabilia, i. quaedam secreta caelorum terraeque. Etenim ipse bene audit et considerat, scil. quod Maekkenses dicant et faciant machinanturque. 2 Moysi sane dedimus Librum constituentes eum rectae uiae ducem filiis Israel, ne ergo sequamini alium praeter me protectorem praepositum mihi. 3 O semen, quod gestauimus cum Noe, qui semper extitit seruus gratus ualde. 4 Animaduertimus autem filios Israel in libro illo dicentes eis: "Vos quidem iterum atque iterum praue agetis in illa terra, i. promissionis, et in superbiam elati nimis exceditis omnem terminum, scil. malae actionis in obedientia mandatorum Dei, rebellione contra prophetas morte eos afficientes. 5 Completo ergo termino huius primae praenuntiationis, nos iam destinauimus contra uos certos seruos nostros, qui primo aggressu suo inferent uobis bellum durum ualde. Cui succedet alium malum penetrabilium domorum, i. penetrabunt habitationes uestras, intusque uos aut occident aut extrahent captiuosque adducent. Atque sic complebitur facto prima promissio. 6 Postea nos restituemus uobis uicissitudinem super eos, amplificantes uos diuitiis et filiis faciemusque uos superiores illis numero uirorum. Si uos bene egeritis, uobis proficiet in bonum. 7 Si autem malum feceritis, uobis id cedet in malum. Completo autem termino altero, ipsi foedabunt facies uestras, scil. sputis et percussionibus multis, et intrantes templum quemadmodum intrauerunt prima uice, confringent uasa aurea et penitus destruent quaeque obuia habuerint. 8 Fotassis tunc Dominus uester miserebitur uestri. Si autem reuersi fueritis in idipsum, nos quoque reiterabimus poenam. Qui id negant, nos praeparauimus illis infernum carcerem perpetuum, 9 quod quidem hic Alcoranus docet et uiam, quae est omnium rectissima. 10(-) Qui autem hoc credunt et faciunt bona opera, illis annuntiat habituros praemium magnum. 11(10) Et qui credere nolunt uitam alteram, illis praeparauimus supplicium rigorosissimum. 1

    Textus II. Valde mirum est quod homo sibi malum inferri petat, quando inuitatus ad bonum ita sane homo nimis percitus est, i. non considerat quod sibi nocere aut prodesse possit.

    12(11)

    40

    7. Ierosolimam: Ierusalem M. 22. facto: facta M.

    220 TEXTVS DECIMVS SEXTVS

    Nos equidem posuimus noctem et diem in signa distincta, delemus primo signum noctis, deinde produximus signum diei pellucidum, quatenus petatis gratiam a Domino uestro sciatisque numerum distinctum annorum atque computum, scil. mensium dierumque. Haec autem uniuersa declaramus, i. in Alcorano, distincte. 14(13) Deinde cuilibet homini appendimus signum operationis suae in collo ipsius. In die uero iudicii proferemus coram illo librum expansum. 15(14) "Lege, supple dicemus, librum tuum. Sufficit hodie te tibi ipsi esse rationis districtum exactorem". 16(15) Qui nunc graditur recte, utiqui sibi ipsi rectam sternit uiam. Qui autem tenet uiam prauam, semper in ea procedit errans et nocens sibi ipsi. Tunc sane nulla persona portabit onus alterius. Nos numquam soliti sumus infligere poenam, nisi praemittamus aliquem nuntium. 17(16) Quando uero uolumus perdere aliquam ciuitatem, praecepto nostro maiores in ea, ipsique sunt primi transgressores illius. Tunc iure merito super eam complenda est sententia prolata, nosque funditus destruimus eam. 18(17) Quot namque generationes deleuimus post Noe! Sufficiebat utique Domino tuo delicta seruorum suorum nouisse ac uidisse. 19(18) Quisque appetit cito transeuntia, i. bona temporalia, nos prompte satisfaciemus ei, cui nobis placuerit, quodque ei arriserit, sed postea nos adiudicabimus ei gehennam, quam ingredietur confusus relegatus a bonis. 20(19) Qui autem desiderat bona alterius uitae, tendit ad eam toto conamine et est fidelis, talium utique labor est gratus ualde acceptusque. 21(20) Vtrisque porrigimus manus, his et his, i. credentibus et non credentibus, damus aliquid. Non enim potest donum Domini tui esse impeditum. 22(21) Vide nunc qualiter nos unum ex ipsis praeferimus alteri in hac uita. Ergo etiam in altera erit sublimior gradus et maior excellentia unius super excellentiam alterius pro merito cuiusque. 23(22) Tu, o Mohhammaed, ne constituas cum Deo deum alium maneasque uituperatus ab angelis et hominibus, reprobatus a Deo. 24(23) Hoc enim sententia lata praecepit Dominus tuus, ut non adoretis ullum alium praeter ipsum solum, et in parentes sitis benefici. Porro si unus ipsorum, i. pater uel mater uel uterque simul, apud te degentes attigerit senectutem grandaeuam, ne dicas illis: "Molesti estis mihi", neque increpes illos, sed torquere ipsis sermone honoris pleno. 25(24) Et dimitte illis alam submissionis ex pietate, i. pete illis a Deo misericordiam dicens: "Domine, miserere illorum, quemadmodum ipsi aluerunt me paruulum". 26(25) Dominus uester optime nouit quod intus geritis in animabus uestris. 27(-) Si uos probi fueritis, ipse quoque paenitentibus ad ignoscendum promptus erit. 28(26) Item propinquo tuo tribue debitum nec non et egeno peregrinoque. Deinde ne sis nimium prodigus, 29(27) quoniam prodigi sunt cognati Daemonis, Daemon autem semper negat debitum Domino suo. 30(28) Tu ergo te diuertens ab illis, pete misericordiam a Domino tuo et spera in illum, et consolare eos, i. qui petunt a te eleemosinam, uerbis dulcibus, 31(29) et ne ponas manum tuam complicatam super collum tuum, i. ne des nimis stricta manu, sed neque nimis aperta, maneasque contemptus omnibus spoliatus. 13(12)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    14. : < > M. ipsique: ipsi M.

    TEXTVS DECIMVS SEXTVS 221

    Nam Dominus tuus aperit manum suam illi, qui ei placet, dando uitae necessaria, alteri uero eam comprimit dando parcius. Ipse etenim cognoscens seruos suos bene considerat, scil. cui plus et cui minus dandum sit. 33(31) Deinde ne occidatis filios uestros ob metum paupertatis, nos tribuemus eis uictum similiter et uobis. Quos si occideritis, nefas grande committetis. 34(32) Ne uos dedatis fornicationi: est enim scelus foedum et praua uia. 35(33) Item ne interficiatis ullam animam, quod prohibuit Deus, nisi cum ratione seu ob causam rationabilem. Qui enim occiditur innocenter, tunc nos damus potestatem propinquo illius, nempe uindictam sumendi de interfectore, uel dimittere poenam, sed ne excedat terminum occisionis, i. non interficiat nisi solum interfectorem, neque duos pro uno neque post condonationem et redemptionem, quoniam ipse, scil. propinquus, siue procurator uindex constitutus est a Deo pro iusta executione. 36(34) Ne mittatis manum in bona pupilli cuiuspiam, nisi meliorationis causa, quousque peruenerit ad perfectiorem aetatem. State promissis, nam de promissione facta fiet rigorosa examinatio. 37(35) Implete mensuram. Quando mensuratis, et statera iusta ponderate, id namque proficit bonique exitus indicium est. 38(36) Ne pertinaciter asseras quod certo non scis, quoniam auditus et uisus et mens ipsa examinabitur de eo. 39(37) Ne plus iusto uageris in terra, quia numquam pertinges ad terminum illius, neque attinges altitudines montium, quantumuis longe ambulaueris. 40(38) Id totum uitium abominabile est coram Domino tuo. 41(39) Haec uniuersa sunt mirae sapientiae secreta, quae tibi reuelauit Dominus tuus. Ne ergo constituas cum Deo alium deum, propter quod praecipiteris in gehennam confusus reprobatus. 42(40) Verene uos elegit Deus in filios, sibique fecit aliquos ex angelis feminas, quod audeatis loqui de illo tanta tamque indigna? 43(41) Vtique iam nos delectauimus in hoc Alcorano, quid, scil. sit credendum asserendumque de Deo, ut frequenter horum memoriam faciant, uerum hoc illis, i. Maekkensibus, nihil proficit nisi ad auersionem se a fide. 44(42) Dic tu: "Si cum eo essent plures dii, prout uos asseretis, utique omnes quaererent aequalem cum illo sessionem in throno. 45(43) Ipse sua gloria superexaltatus longe ualde est ab hoc, quod ei isti attribuunt. 46(44) Ipsum laudibus exaltant liberum esse ab omni consortio septem caeli et tota terra uniuersaque in illis contenta, nec est quidquam in rerum natura quin hoc laudis preconis extollat gloriam ipsius. Sed uos intellectu uestro minime comprehenditis huius exemptionis preconium ipsorum. Et tamen adhuc benignus multus ad ignoscendum, scil. differt castigamen. 32(30)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Quando tu legis Alcoranum, nos proponimus inter te et inter illos, qui non credunt uitam alteram, uelamen coopertum alio uelamine. 48(46) Item superponimus cordibus alia quoque inuolucra, i. multiplex impedimentum, ne intelligant eum, i. Alcoranum, et in aures eorum graue pondus, ne scil. audiant illum. 49(-) Vnde quando tu mentionem facis Domini tui solius in Alcorano, abeunt retro in uarias turmas diuisi. 47(45)

    8. qui enim ... propinquo illius: om. M. 13. ne: non E. 17. proficit: profi M.

    222 TEXTVS DECIMVS SEXTVS

    Nos optime nouimus quid ipsi uellent audire. Quando ipsi simulant se attente audire te, tunc confabulantur inter se nutibus inique intus dicentes: "Hunc nos sequi uultis, qui non est nisi uir dementatus a Daemone". 51(48) Vide qualibus exemplorum delineamentis effingunt te. Ob idque errant et non possunt uiam rectam. 52(49) Etenim ipsi dicunt: "Postquam facti fuerimus ossa sicca et puluis, uere nos suscitabimur in creaturam nouam?" 53(50) Dic tu: "Esto, quod sitis lapides facti aut ferrum -(51) aut quidpiam aliud maius quam mente concipere ualetis". Adhuc tamen ipsi dicent: "Quis nos redire faciet ad uitam?" Dic tu: "Is, qui uos plasmauit prima uice". Adhuc ipsi mouebunt capita sua super te admirando, dicentque: "Dic nobis quando hoc erit?" Dic tu: "In proximo hoc erit. 54(52) In illo die quando uocabit uos. Vtique respondebitis uos laudantes eum, existimantes uos non mansisse in sepulchro nisi tempore ualde exiguo". 55(53) Dic seruis meis ut respondeant uerbis perquam bonis, quia Daemon seminabit inter illos inimicitiam. Est enim Daemon inimicus hominis denuntiatus. 56(54) Dominus uester bene nouit uos. Si uoluerit ipse, miserebitur uestri, uel si uoluerit, etiam ipse castigabit uos. Equidem nos non misimus te ad eos, ut domineris illorum, 57(55) nam Dominus tuus bene nouit uniuersos, qui sunt in caelis et habitant in terra. Certe iam olim quoque nos subleuamus prophetas unum super alium gratia ac donis. Dauidi quidem dedimus Psalterium. 58(56) Dic: "Inuocate eos, quos existimatis esse deos, i. angelos, pro eo, qui uerus est ac solus Deus, cum nequeant auferre a uobis malum poenae, neque transferre in alios. 59(57) Illi iidem, quos ipsi inuocant sollicite, procurant habere accesum ad Dominum suum et quisque ipsorum magis proximus se putat spe gratiae illius obtinendae ex timore animaduersionis illius effugendae longiores, quoniam aduersio Domini tui est formidabilis ualde. 60(58) Non est ulla urbs, quam non euertamus ante diem iudicii, aut non animaduertamus in eam animaduersione rigorosissima. Hoc totum in hoc libro seriatim habetur exaratum. 61(59) Nec fuit umquam ullus, qui impediret nos, ne mitteremus aliquos, i. prophetas cum signis portentosis, quibus non contradicerent maiores dignitate. Equidem Tsamud misimus cum camela oculis spectabilem et praeuaricati sunt in eam. Nos equidem non mittimus cum signis talibus nisi ad terrendum. 50(47)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus IV. Recordare quando nos diximus tibi Dominum tuum undique intus et foris cognoscere istos homines, i. Maekkenses, atque ideo proposuimus uisionem illam, scil. raptus nocturni in Ierusalem, per quam patefecimus tibi, nempe multa mirabilia, missa ad experientiam faciendam. Ita quoque memoriam facimus in Alcorano de arbore maledicta ad terrorem incutiendum illis. 63(61) Deinde recordare quando diximus angelis: "Adorate Adamum", ipsi ergo adorauerunt eum, excepto Beelzebut, qui dixit: "Egone adorabo eum, quem creasti lutum?" Videturne tibi aequum, ut hoc faciam illi, quem tu honore praetulisti mihi, i. cuius gratia maledictione me onerasti, illumque donis cumulasti. 62(60)

    40

    45

    5. : < > M.

    TEXTVS DECIMVS SEXTVS 223

    "Promitto", ait Daemon "si tu postraxeris mihi terminum usque ad diem iudicii, ego ponam frenum in maxilis filiorum eius, exceptis paucis". 65(63) Tunc dixit ei Deus: "Apage sis tu cum omnibus, qui obtemperabunt tibi ex illis, etenim gehenna erit merces uestra superabundans. 66(64) Allice ex eis quoscumque poteris uoce tua, accersi quoque equites et pedites tuos, supple contra eos, et habeto partem in bonis ac filiis ipsorum traheque illos promissionibus. Verum Daemon nihil certi quid promittit, nisi ut decipiat. 67(65) Equidem super seruos meos nullam habebis potestatem, sufficit eos habere Dominum tuum tutorem". 68(66) Dominus uester est ille, qui facit currere uobis cum spe nauem in mari, ut petatis ab eo quamcumque gratiam, quia ipse utitur uobiscum multa misericordia. 69(67) Quando autem apprehendit uos aliquod malum in mari, i. instat aliquod periculum, tunc deficit uobis auxiliium eorum, quos colitis pro diis. Solum ipsius, i Dei, auxilium adest uobis. Postquam autem liberauit uos posueritque in terram firmam, terga uertitis. Hoc ergo modo obscurat homo in se gratiam Dei, i. diis suis falsis attribuit gratiam istam. 70(68) Num ob id iam tuti estis, quin etiam absoruere faciat uobiscum partem terrae, in quam descenditis? Aut mittat super uos lapides ignitos? Post non inuenitis qui succurrat uobis. 71(69) Vel non creditis uos quod denuo faciat seu promittat uos ascendere illud, i. mare altera uice, et tum etiam mittat super uos uentum ualidum, qui submergat uos, eo quod ingrati extitistis? Tunc non inuenietis contra nos uindicem ullum. 72(70) Nos sane honorabili beneficio affecimus filios Adam dantes illis, quibus uehantur terra marique, i. iumenta et naues, uictumque illis subministramus ex eis rebus quae sunt meliora et sapidiora. Maiori item gratia cummulauimus eos quam multos alios, quos plasmauimus, i. daemones et spiritus familiares uolatiles. 64(62)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus V. Die, qua nos conuocabimus omnes homines cum antesignanis suis et quisquis ipsorum recepit aliquem librum, i. legem particularem, ut Moysis Thurat et Iesus Euangelium, deferet illum in manu sua dextra. Illi ergo legislatores legent quilibet librum suum, et sic nulla natio patietur ullam iniuriam nec unius fili uilae. 74(72) Vnde quicumque in hac uita fuit caecus erit in altera orbus et ultro citroque errans a uia recta apparebit. 75(73) Quod si posset nunc prout tentauerunt fere iam in errorem induxissent te ab eo, quod reuelauimus tibi in Alcorano, ut cum blasphemia diceres quid contra nos aliud ab eo, quod in re est, 76(74) Tunc utique ipsi recepissent te in amicum sibi. Et tu quidem nisi nos prius stabiliuissemus te pene iam aliquantulum declinaras ad partes eorum. 77(75) Iam certe extunc sentire te fecissemus duplicem poenam praesentis uitae, hoc est, eiectionem de hac terra et confusionem, aliamque duplicem poenam alterius uitae, nempe supplicium sepulchri et opprobium sempiternum. Post non inueniretur tibi quispiam adiutor contra nos. 78(76) Quodsi ipsi attentabunt exturbare te de hac terra, i. Maekkense, ut omnino eiicerent te ex ea. En scito quod nec ipsi perdurabunt post te nisi exiguo tempore. 79(77) Haec est lex communis omnibus prophetis statuta a Deo inuariabiliter, scil. ut patiantur contradictionem et persecutionem ab eis, ad quos missi sunt. 80(78) Insiste tu orationi, supple horis praescriptis, in declinatione Solis usque ad obscuritatem noctis, et coniunge orationem matutinam, quia oratio matutina habet certum testimonium, scil. continuationis nocturnae. 73(71)

    30

    35

    40

    45

    224 TEXTVS DECIMVS SEXTVS

    Partem quoque noctis protrahe uigilia supererogatiue, i. super id, quod praeceptum est tibi. 82(80) Dic ergo: "Domine, fac me intrare introitu fidelitatis, et egredi egressu securitatis, et euadere superiorem, auctoritate uictrice". 81(79)

    5

    Textus VI. Dic tu: "Sane quia uenit haec ueritas, i. Alcoranus, illico euanuit falsitas ista, omnis namque falsitas est ipsa uanitas". 84(82) Ideo nos caelitus tradimus in Alcorano, quae possunt conferre saluti et augere pietatem credentibus, sed perfidis nihil addit nisi exitium extremum huius et alterius uitae. 85(83) Nam postquam nos dedimus homini aliquem felicem successum, is illico terga uertit et longe recedit ab eo, quem a latere suo habet, hoc est, Mohhammaedum et Alcoranum. Quando uero apprehendit eum aliquod malum, tunc incidit in desperationem. 86(84) Dic tu: "Vnusquisque secundum uelle suum agit, uerum Dominus uester optime nouit quis rectiori graditur uia". 87(85) Ipsi percunctabuntur te de Spiritu. Dic tu: "Tractare de Spiritu est negotium Dei mei, uobis autem scire aliquid de eo non est concessum nisi paruum quid". 88(86) Et si nos uellemus, utique etiam a te auferremus id, quod reuelauimus tibi. Tandem non inuenires ullum, qui contra nos defenderet te. Idque iam factum esset, 89(87) nisi misericordia Domini tui praeuenisset te, nam gratia eius, quae super te confirmata est, magna est ualde. 90(88) Dic: "Etiam si unirentur omnes homines cum daemonibus simul, i. Maekkenses Arabes cum Iudaeis, ut producant similem Alcoranum, non quibunt conficere similem, tametsi alter alterum sollicite adiuuent. 91(89) Profecto iam nos sat distincte declarauimus hominibus in hoc Alcorano omnia paradoxa, hoc est, uniuersa iudicia et praecepta praeter opinionem communem, quam tamen plures eorum nolunt recipere, sed obseruant cum incredulitatis manifesto iudicio, 92(90) dicentes: "Nos numquam credemus tibi, donec emanare facias nobis fontem aquae uiuae de terra ista, 93(91) aut de facto probes te habere hortum deliciosum abundantem dactilorum uuarumque, e cuius medio scaturiant riui aquarum non deficientes, 94(92) aut facias decidere super nos partes nubium se inuicem tegentium secundum tuam opinionem. Aut ueniat tecum Deus angelorum associatus turmis. 95(93) Aut habeas domum ex auro constructam. Aut subeas caelum tu ipse coram nobis. Sed neque sic adhuc credemus tibi, donec desursum mittas nobis librum, quem nos ipsi legamus". Dic tu: "Benedictus gloria sua Dominus meus. Numquid ego aliud sum quam homo nuntius?" 96(94) Quid enim prohibet homines istos, i. Maekkenses, quod credere nolint, cum iam uenerit illis hic rectae uiae dux, i. Alcoranus et Mohhammaed, manifestus, nisi quia audent dicere: "Num Dei est mittere aliquem hominem nuntium, scil, qui agat uices eius ad homines?" 97(95) Dic tu: "Si morarentur in terra angeli ambulantes stabiles, utique nos mitteremus de caelo angelum nuntium". 98(96) Dic tu: "Sufficit esse Deum testem inter me et inter uos, etenim ipse bene nouit atque circumspicit seruos suos". 83(81)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    28. quam: quem E.

    TEXTVS DECIMVS SEXTVS 225

    Igitur quem Deus dirigit in uiam rectam, is utique recte incedit. Quos autem errare permittit, nulli reperiuntur magistri, qui eos ad uiam rectam reducant, nisi ipse solus Deus. Nos itaque congregabimus eos in die iudicii, qui in faciebus suis habebunt impressa signa caecitatis, mutitatis et surditatis, hospitium habituri gehennam, in qua quanto magis arserint tanto magis nos augebimus illis ardorem. 100(98) Id futurum est praemium ipsorum, eo quod credere noluerint signis nostris. Insuper ipsi dicebant irrisorie ita sane, postquam facti fuerimus ossa arida redactique in puluerem terrae, tunc resurgemus in creaturam nouam. 101(99) Aut certe non uident quod Deus, qui creauit caelos et terram, sit potens creare alios similes illis, et constituere illis terminum praefixum, de quo nullum est dubium? Verum peruersi isti Maekkenses nolunt hoc credere. 102(100) Dic: "Etiam si uos haberitis omnes thesauros misericordiae Domini mei, hoc est, promptuaria plena, eructantia ex hoc in illud omnis generis fructus, adhuc tamen metu defectionis miseros uos mostraretis ad largiendum, quia homo ordinarie remissus est ad erogandum". 103(101) Iam pridem dedimus nos Moysi nouem signa demosntratiua suae missionis a Deo. Tu ergo interroga de filiis Israel, hoc est, fideles tuos ex Iudaeis, quando uenit ad eos Moyses? Cui dixit Pharao: "Sane ego reputo te, o Moyses, esse fascinatum". 104(102) Ad quod respondit: "Equidem tu iam nosti haec desursum non esse data nisi a Domino, cuius sunt caeli et terra in signa euidentissima missionis meae ab eo, immo ego iudico te iam esse diris deuotum, O Pharao!" 105(103) Qui ideo resolutus fuit exterminare eos de illa terra. Nos autem submersimus eum cum uniuersis, qui cum eo erant. 106(104) Post hoc diximus ad filios Israel: "Inhabitare uos terram istam. Quando uenerit promissio alterius uitae, i. hora iudicii ultimi, nos conducemus uos promiscue ad tribunal reddendae rationis". -(105) Te quoque non misimus nisi praeconem istorum et instructorem terrificum. 107(106) Alcoranum tradidimus diuisum per partes, ut praelegas eum hominibus, i. Maekkensibus. Desursum misimus illum secundum occasiones oblatas. 108(107) Dic: "Credite ei aut non credite uos". Sane illi, qui munerati sunt scientia ante illum, i. qui notitiam de illo habuerunt, antequam audiuissent eum legere, quando ipsis praelegitur, statim prosternunt se cum barbis in terram, -(108) adorantes dicunt: "Tibi laus, Domino nostro, quia completa est promissio Domini nostri in effectu". 109 Rursusque eodem modo prosternuntur plorantes, quibus Alcoranus auget deuotionem. 110 Dic: "Inuocate Deum et inuocate Miseratorem, quemcumque ex hiis duobus inuocaueritis bonum est, quia omnia nomina ipsius sunt optima". Tu ergo ne manifestes te in oratione, nec omnino te occultes, sed obserua in deprecatione tua mediocritatem. 111 Tandem dic: "Laus Deo, qui non suscipit prolem nec habet ullum comparticipem in dominio, nec eget aliquo coadiutore ob defectum potentiae". Tu ergo continuo exalta magnitudinem illius. 99(97)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    3. congregabimus: congregauimus M. 17. filiis: filios M.

    [227]

    TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS DE ANTRO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    Laus Deo, qui desursum dedit seruo suo hunc librum, nec inseruit ei quidquam obliquii pro recto, 2 ut denuntiet grande malum, nempe incredulis, ab ipso, scil. Deo, superuenturum. Annuntiat uero credentibus et operantibus bona, illis esse praeparatam mercedem bonam, nempe in paradiso, -(3) mansuri in ea in sempiternum. 3(4) Deinde increpa illos, qui dicunt Deum suscipere prolem, 4(5) de qua nullam prorsus habent notitiam, sed neque patres ipsorum, quos in hoc sequuntur. Praeualuit iam hoc dictum continuo procedens ex oribus ipsorum, uerumtamen quod ipsi asserunt, nihil aliud est nisi merum mendacium. 5(6) Tu ergo ne uis interficere te moerore uehementi eo quod isti terga uertant, nec ullo modo credere uelint huic narrationi, i. sententiis assertisque Alcorani? 6(7) Vtique ea, quae nos creauimus super terram, sunt ornamenta illius, ut probemus homines quis eorum ex istarum creaturarum usu melius operetur. 7(8) Rursusque cooperimus superficiem terrae ariditate cuncta absumente. 1

    Textus II. An existimas tu historiam de sodalibus cauernae cum superscriptione non esse unum de signis nostris mirabilibus? 9(10) Cum se recepissent illi adulescentes in antrum illud, dixerunt: "Domine, Dominus noster, largire nobis de te ipso assistentem gratiam, fac succedat hoc negotium nostrum recte". 10(11) Nos percussimus aures ipsorum. i. ne audirent numero multorum annorum in illo specu. 11(12) Postea suscitauimus illos uolentes experientiam facere quaenam duarum sectarum, scil. incredulorum uel credentium, refert numerum in specu transactorum annorum. 12(13) Nos tibi referimus hanc historiam illorum cum omni ueritate. Ipsi siquidem adolescentes erant credentes uere in creatorem suum, nos auximus illis notitiam rectae uiae, 13(14) eamque alligauimus super corda ipsorum. Qui, cum surrexissent e somno, dixerunt: "Dominus noster ipse est creator caelorum et terrae, nos nequaquam inuocabimus alium deum praeter ipsum solum, alioquin nos diceremus quod alienum est a ueritate". 14(15) Ista gens nostra faciunt sibi praeter eum deos alios, quod nulla auctoritate euidente probare queunt. Quis autem iniquior est quam qui cum blasphemia mendacium retorquet in Deum? 15(16) Separantes uos ab eis et ab illo, quem ipsi adorant, nisi sit uerus Deus, recolligite uos denuo in illud antrum, prouidebitque Dominus uester uobis de abundantia pietatis suae necessaria. Videres tu, O Mohhammaed, 8(9)

    25

    30

    35

    40

    26. numero: numerum M.

    228 TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS

    quomodo Sol in ortu suo blande eos tanget latere dextro antri, et inde girans in occasu suo a parte sinistra eos acrius uellicans pertransit, ipsis in medio specu requiescentibus. Id unum ex insignioribus signis Dei est, i. reuelatis tibi secretis. Quem Deus dirigit, is recta graditur uia, quem autem facit abire in deuium, nullus umquam reperitur, qui patrocinetur ei docens eum uiam rectam. 17(18) Tu quidem aestimares illos expertos, cum sint uere sopno sopiti, nosque reuoluimus eos nunc ad latum dextrum, nunc ad sinistrum, canisque ipsorum iacet extensis brachiis ad uestibulum portae. Quos si intuitus fuisses, illico auerus ab eis fuisses timore perculsus. 18(19) Atque in hunc modum suscitauimus eos, quatenus suscitarentur inter se ipsos. Dixit ergo unus ex ipsis: "Quantum demorati sumus hic?" Alii dixerunt: "Mansimus uno die, aut particula diei". Dominus uester, inquiunt, melius nouit quantam moram traxeritis. Nunc ergo expedite de medio uestri unum cum moneta ista ad ciuitatem, qui diligenter consideret quis in ea iustiori pretio uenudant alimoniam eamque bonam et essu licitam, et sic afferat uobis cibum comparatum ab eo. Idque tali agat industria, ne ullus ueniat in notitiam de uobis. 19(20) Certo enim certius ipsi exhibunt ad uos atque lapidabunt, aut diuertent uos ad ritum suum, sicque numquam bonum successum habituri. 20(21) In hunc ergo modum notum fecimus illis, i. inquilinis illius ciuitatis, quod sua promissione Deus sit uerax, hoc est, de resurrectione mortuorum, et etiam hora illa est infallibilis. Disceptantibus illis inter se de facto ipsorum, i. dormientium, quidam dicebant: "Extruite super eos, hoc est, ad ostium cauernae, murum altum". Dominus ipsorum scit opus eorum. Alii uero dixerunt, ii nempe, qui ipsorum causa magis fauebant: "Quin potius assumamus illam nobis pro oratorio seu templo". 21(22) Postea dicent, i. tempore Mohhammaedi, nempe Iudaei, quod adolescentes illi erant tres et quartus catellus ipsorum. Alii, hoc est, Christiani, inquirunt: "Erant sex et septimus catulus eorum". Et alii, nimirum, Moslemani alcoranistae, aiunt: "Erant septem, et octauus canis illorum". Dic tu: "Dominus meus melius scit numerum ipsorum, quem nesciunt nisi ualde pauci". 22(-) Tu ergo ne intres in controuersiam de illis, nisi fuerit controuersia publica, neque curiose perquiras de illis a quoquam ipsorum, i. Iudaeorum aut Christianorum, 23 nec umquam dicas, scil. interrogatus ab aliquo, gratia cuiuscumque rei: "Ego hoc faciam cras", -(24) nisi cum (si Deus uoluerit) memor itaque semper sis Domini tui. Quando contigerit te obliuisci illius, dic: "Forsam docebit me Dominus meus apprehendere magis hoc, rectam uiam". 24(25) Porro illi adolescentes manserunt in specu suo trecentis annis, quibus nonulli addunt nouem. 25(26) Dic tu: "Deus melius scit quantum perdurauerunt in eo. Ipse nouit arcanum absconditum in caelis et in terris, praeter quem nullus est, qui curam ipsorum gesserit. Ipsum tu respice et audi, qui nullum admittit consortem iurisdictionis suae. 16(17)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus III. Tu ergo praelegito haec illis, i. Maekkensibus, quae reuelata sunt tibi ex libro Domini tui, nullusque sit, qui audeat mutare ullum uerbum ex ipso, neque tu reperies alium librum praeter ipsum, ad quem confugias pro seruitute. 27(28) Tu itaque arma te ipsum patientia cum illis, qui continuo inuocant Dominum suum mane et uespere quaerentes faciem illius semper, et ne diuertas tu oculos tuos ab eis ductus desiderio praesentis uitae pulchritudine et bonitate. Neque obsequaris 26(27)

    45

    TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS 229

    5

    10

    15

    ei, quem nosti habere auersum cor suum a memoria nostri, sequens proprium affectum. Est enim hoc consilium eius ducens ad interitum. 28(29) Dic tu: "Haec est ipsa ueritas descendens a Domino uestro, i. Alcoranus. Qui ergo uult, credat, qui non uult in sua perfidia permaneat. Sane nos iam praeparauimus perfidis istis ignem, qui incendio suo quasi muro circumdabit eos. Qui, si petierint adiutorium, i. aliquod refrigerium, mox aderit aqua pluens quasi stillicidium fumi igne mixtum, quae torrebit uultus eorum. Quam mala potio et durus accubitus illorum facturus est. 29(30) At illi, qui crediderunt et operati sunt bona, sunt securi quod non permittemus perire mercedem ipsorum melioremque recipient, qui meliora operati fuerint. 30(31) Illi possidebunt hortos deliciarum, de sub quibus currunt riui aquarum, in quibus deambulabunt ornati armillis aureis circumamicti uestibus uiridis coloris ex serico subtilissimo auro intextis. Splendorem reddentes erunt in accubitibus auleatis. Quam bonum praemium et deliciosus accubitus! Textus IV. Propone illis, i Maekkensibus, hanc parabolam: erant duo uiri, quorum uni ex ipsis dedimus duos hortos uberes recemis uuium, quos etiam uallauimus arboribus palmarum, in quorum medio posuimus agrum seminalem, -(33) producens uterque hortus uictum suum absque ulla diminutione. 32(-) Insuper continuo manare fecimus per medium ipsorum riuum aquae, -(34) habebatque uir ille plurimos fructus. 33(35) Ait autem ad socium suum prouocans eum: "Ego abundo magis quam tu bonis habeoque copiosiorem familiam uirorum, i. seruorum". 34(36) Deinde ingressus in unum hortorum suorum maius malum struens sibi ipsi et animae suae ait: "Non puto hunc pessumire umquam nec aestimo talem fore horam, in qua resurgam a mortuis, quin rediens ad Dominum meum, nanciscar maius bonum pro hiis duobus hortis". 35(37) Cui ait socius illius contradicens ei: "Blasfemas contra eum, qui te creauit de terra et postea de spermate, ac tandem perduxit ad statum uirilem. 36(38) Sed ego dico quia ipse est Deus, Dominus meus, unde nequaquam attribuam consortem Domino meo ullum alium. 37(39) Cur tu potius ingrediens hortum tuum non dixisti: quidquid placuerit Deo fiat, non est ulla uis nisi in Deo. Si tu uides me esse inferiorem tibi bonis ac liberis, 38(40) facile est Domino meo dare mihi melius quidpiam, quam tuus est hortus. Ipseque poterit mittere super illum, supple hortum tuum, lapides ignitos e caelo, tuque mane ueniens reperias ipsum terram rasam, 39(41) aut mane appareat aqua illius totaliter absorta, ut nullum restet uestigium illius, 40(42) remaneatque circumquaque priuatus fructibus suis, factaque mane is, supple possessor, cernens ruinam illam ac perditionem tum laboris, tum expensarum dolens, manum ad manum percutit inanisque remanens, parietibus dirutis dicet: 'O utinam ego Deo numquam comparticipem attribuerem!" 41(43) Verum tunc nullum populum habebit uindicem praeter Deum. 42(44) Ibi, i. in die iudicii, nullus iuuabit alium, nec iuuabitur ab alio, praesidium uerum in manu Dei positum tunc, ipse erit optima merces et felicissimus exitus. 43(45) Propone eis adhuc aliam parabolam uitae praesentis, quae est ueluti aqua, i. pluuia, quam descendere facimus de caelo, quae commixta cum germine terrae 31(32)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    45. adhuc: alium M.

    230 TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    mane apparere facit fenum aridum, quod dispergit uentus, nam Deus super omnia potens est. 44(46) Facultates et filiorum multitudo est unica iucunditas uitae praesentis, supple cito transiens sicut fenum aridum. Ea autem, quae sunt permanentia habentque meliorem remunerationem spemque firmiorem apud Dominum tuum, sunt bona opera. 45(47) In die, in qua faciemus ambulare montes, uidebis tu terram edere, nempe mortuos, qui in ea sunt, nosque congregabimus eos non praetereuntes ullum ex eis. 46(48) Tunc praesentabuntur uniuersi coram Domino tuo turmatim dicemusque nos illis: "Ecce nunc uenitis ad nos eo modo quo uos plasmauimus prima uice, immo falso existimatis nos non fore suscitaturos uos hora praefixa". 47(49) Tunc proferetur liber scriptus, tuque cernes sceleratos, i. qui Deo consortem faciunt et obedire Alcorano nolunt, oppressos formidine horribili de eo, quod in ipso continetur. Qui dicent: "O uaeh nobis! Quid sibi uult hic Liber?" Non paetermittet paruum nec magnum peccatum, quin discutiat illud Deus, inuenientque coram omnia, quae sunt patrati, nemini facturus iniuriam Dominus tuus. 48(50) Postea recordare illis quando diximus angelis: "Prosternentes adorate Adamum". Qui proni id fecerunt, excepto Lucifero, factusque princeps siue custos tenebrarum non obediens mandato creatoris sui. Hunc ergo uos assumitis uobis cum suis posteris protectores loco mei, cum ipsi sint uestri inimici? Infelix pro ipsis transgressoribus haec commutatio. 49(51) Ego nequaquam illos adiutores ad creandum caelos et terram, neque ad creandum ipsosmet, nec umquam mihi assumpsi seductores in adiutorium. 50(52) Item recordare illis diem, in qua Deus dicet illis: "Vocate fortiter consocificatos mihi, i. deos uestros, quos putastis fore uobis nunc auxiliatores". Quos cum inuocauerint nullatenus respondebunt eis. Etenim nos posuimus inter illos chaos, i. uallem profundissimum. 51(53) Tunc uidebunt scelerati illi ignem, cognoscentque se in illum uniuersi simul praecipitandos, nullamque reperient uiam inde se remeaturos. 52(54) Iam certe nos distincte declarauimus in hoc Alcorano istis hominibus, i. Maekkensibus, et tamen homo ille, perfidus, scil. Abu bon Chalaf, reuocat pleraque in controuersiam cum suis sequacibus. 53(55) Quid autem prohibet homines istos non credere, cum iam aduenerit illis rectae uiae dux, deprecari pro uenia Dominum suum, nisi quia ut superueniat illis plaga scripta in lege praedecessorum, i. tempore Noe, Loth, etc., aut etiam apprehendat eos citius poena grauissima? 54(56) Equidem nos non mittimus nuntios nisi bona nuntiare et malis terrere. Verum illi, qui fidem abnegauerunt, totum ad contentiosas lites trahunt cum nota falsitate, ut labefaciant hanc ueritatem, i. Alcoranum, cum signis meis et exemplo antecessorum, quibus terrentur, ipsi risu excipiunt. 55(57) Quis autem iniquior est, quam qui saepius per signa Domini sui admonitus, postea terga uertit eis, immemor quod praemisserunt manus eius, i. professionem fidei moslemanicae. Ratio est quia nos posuimus super corda eorum uelamina, ne intelligunt in aures ipsorum grauedinem. 56(-) Vnde si tu conaberis reuocare eos ad uiam, ipsi minime conuertentur, 57(58) cum semper Dominus tuus ad indulgendum praeditus pietate sit. Si nos uellemus ultionem sumere de eis pro eo, quod meriti sunt, subito adesset executio

    22. caelos: caelum M. 23. assumpsi: assumpti M. 39. meis: suis M. 45. conaberis: conaueris M.

    TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS 231

    poenae. Sed ipsi iam habent praestitutum terminum, nec ullum umquam reperient sibi fautorem praeter ipsum. 58(59) Non secus atque illis urbibus, quas subuertimus, postquam complessent iniquitatem suam, etiam constituimus terminum certum subuersionis illarum. 5

    Textus VI. Recordare quando dixit Moyses puero suo: "Ego non desistam pergere, donec perueniam ad coniunctionem duorum marium, aut transeant aliquot anni". 60(61) Cumque peruenissent ad locum coniunctionis illorum duorum marium, consistentes in medio ambo obliti sunt piscis sui, qui arripiens iter suum cito pertansit interiora maris. 61(62) Progressi ulterius dixit Moyses ad puerum suum: "Affer nobis prandium, iam certe nos uexat itineris huius labor". 62(63) Qui dixit: "Num uidisti tale quid simile. Considentibus apud rupem illam, scil. quae est in litore maris, non reflexi in piscem illum et utique non nisi opera Daemonis oblitus sum illius, scil. ut referrem hoc tibi, quia, arrepto itinere suo, petiit profundum maris, quod est stupendum". 63(64) Tunc Moyses ait: "Hoc est gratia illius, quod nos quaerebamus". Statimque reuersi sunt per suamet uestigia recto tramite, 64(65) inueneruntque illum singularem seruum nostrum ex omnibus, quem dono gratuito nostro dotauimus, infundimusque illi scientiam immediate a nobis. 65(66) Ad quem ait Moyses: "Num ego sequar te, quatenus doceas me aliquam de tibi specialiter notis disciplinam?" 66(67) Cui ille: "Tu", inquit, "non ualebis perdurare mecum, 67(68) Et quomodo poteris habere patientiam in hiis, quorum nullam te notitiam cerno?" 68(69) Qui ait: "Me utique, Deo uolente, experiere patientem, neque in ulla re tibi inobedientem". 69(70) Cui ille dixit: "Si me uis sequi, caue ne interroges de aliqua re, donec ego prius referam aliquid de ea, et hoc per modum recordationis". 70(71) Atque ita perrexerunt ambo simul, usque dum conscenderent simul nauiculam, quam, scil. senex, rupit mediam. Cui ait Moyses: "Tu ideo rupisti eam, ut sumergantur qui in ea sunt. Profecto facinus insigne perpetrasti". 71(72) Cui ille: "Numquid non dixi tibi, quod tu minime poteris subsistere mecum cum patientia?" 72(73) Ait Moyses: "Ne, quaeso, uindictam sumas de me pro eo quod oblitus fuerim, neque tam dure me increpes de facto meo". 73(74) Qui ulterius progredientes obuium habuerunt quendam puerum, quem ille, senex, interfecit. Dixitque Moyses: "Siccine occidis animam innocentem sine alicuius animae nece?" Vtique rem illicitam patrasti". 74(75) Qui ait: "Nonne tibi dixi quia nequaquam poteris supportare me cum patientia?" 75(76) Ait Moyses: "Si deinceps te percunctatus fuero de aliqua, ne ultra habeas me socium tibi, iam sane assecutus es, i. intellexisti, meam iustam excusationem esse". 76(77) Pergentes autem ultra, usque dum peruenirent ad quoddam oppidum, cuius incolas petierunt pro aliqua refectione, qui noluerunt eis hospitio recipere nec inuitare ad conuiuium. Ipsi uero inuenereunt quemdam parietem, qui minabatur ruinam, quem ipse erexit, supple senex ille, cui Moyses ait: "Tu, si nunc uelles, posses expetere mercedem pro eo". 59(60)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    232 TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS

    Ad quod dixit: "Hoc nunc causa est separationis nostra ab inuicem. Nunc etiam dicam tibi interpretationem eorum, super quibus non potuisti sustinere mecum patientia. 78(79) Quantum attinet nauem, ipsa quidem erat quorundam pauperum laborantium in mare; uolui autem ego inutilem reddere illam, ne in reditu ipsorum rex, qui omnes naues bene accomodatas ui rapere solet, eam auferat. 79(80) Porro puer ille, qui, quia habebat parentes fideles, timuimus ergo ne eos peruertisset malitiose faceretque illos abnegare fidem, 80(81) dabitque Dominus ipsis loco illius meliorem indole. 81(82) Tandem paries ille erat duorum puerorum pupillorum in ciuitate, sub quo iacet thesaurus repositus pro illis a patre, qui fuit uir probus. Voluit ergo Dominus tuus, ut ad perfectam aetatem peruenientes extraherent thesaurum suum. Quod est singularis gratia facta illis a Domino tuo. Quod igitur ego feci pro officii mei debito. Significabat quod tu nequaquam possis mecum habere patientiam". 77(78)

    5

    10

    15

    Textus VII. Ipsi percunctabuntur te de Bicorne, i. Alexandro Magno. Dic tu: "Nunc referam uobis de ipso memoriae traditum". 83(84) Nos dedimus ei dominium uniuersae terrae, insuper dedimus ei modum assequendi quamcumque rem, scil. ab eo desideratam et necessarium medium. -(85) Qui iter, quod aggressus fuerat, prosecutus est, 84(86) usque dum perueniret ad locum occasus Solis, inuenitque eum occumbere in fontem calidum, alii dicunt lutosum foetidum, apud quem reperit quendam populum. 85(-) Nos ergo diximus: "O Bicornis! Hos uel cum rigore castiges, uel benignitate in eos utare oportet". 86(87) Qui ait: "Obstinatum in sua perfidia utique punire debemus, ut post redditus Domino suo eum puniat poena rigorosiori. 87(88) Porro is, qui fidem amplexatus fuerit, bonumque operatus, illi sane debetur merces bona". Hoc utique nos diximus illi, ut appareat, quod mandatum nostrum sit bene facile. 88(89) Qui rursus aliud iter arripuit, 89(90) illudque prosecutus applicuit ad locum ortus Solis, quem inuenit exurgentem super quandam gentem, quibus praeter ipsum nullum posuimus operimentum. 90(91) Alia denique bene cognita habemus, quae illi occurrerunt, nempe in istis duabus partibus mundi. 91(92) Post hoc aliam ingressus partem, 92(93) perrexit usque quo peruenit ad os duorum montium obturabile, praeter quos reperit ibi quoddam genus hominum, qui praeter suam propriam linguam, nullam aliam nisi difficulter intellegunt. 93(94) Qui dixerunt: "O Bicornis! Quia Gog et Magog egredientes pessundant totam hanc terram, uisne demus tibi sumptus, quatenus extruas inter nos et illum obicem parietem uel murum?" 94(95) Qui ait: "Quantum concesserit mihi ad hoc Dominus meus bene, supple ego faciam quod petitis, uos itaque adiuuate mihi pro uiribus et ego ponam inter uos et illos obseraculum fortissimum. 95(96) Afferte mihi tantum ferri, exaequatur horum duorum montium cacumina". Deinde dixit: "Insuflate follibus usquequo reddatur ignitum totum". 82(83)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    46. exaequatur: < > aequatur M.

    TEXTVS DECIMVS SEPTIMVS 233

    Rursusque ait: "Afferte mihi aes futile, quod effundam super illud ferrum ignitum, 97 et sic non ualebunt transire neque perforare illud". Tandem inquit: "Haec singularis gratia est Domini mei uobis exhibita". 98 Sed quando ueniet promissio Domini mei, comminuet illud in minutissimas partes, estque promissio haec Domini mei certissima". Nos quidem, supple Dominus ait, relinquemus aliquos, i. Gog et Magog, 99 in illum diem promissum, in quo tumultuabuntur ad inuicem sicut undae maris. Et tunc inflabitur tuba, nosque congregabimus omnes simul; 100 et aperte discooperimus gehennam coram incredulis istis, 101 qui habuerunt super oculos suos uelamen, nec audire uolebant memoriam mei. 102 Fortassis arbitrabantur isti perfidi, quod cultores mei suscipient alios praeter me patronos. Iam sane nos praeparauimus incredulis omnibus hospitium gehennam. 103 Dic tu: "Num uultis, ut refferamus uobis quorumdam perditissimorum hominum opera, 104 qui recesserunt a uia sua recta, putantes se inuenire meliorem in uita praesenti?" 105 Hi sunt illi, qui negant signa Domini sui, nec non et occursum illius. Inania facta sunt opera ipsorum bona, nosque in die iudicii nullatenus approbabimus illa posita in bilance. 106 Illud futurum est praemium ipsorum, gehenna, pro eo quod fidem negauerunt, habueruntque signa mea cum nuntiis meis in derisum. 107 At illi, qui in fide constantes fuerunt et operati sunt bona, ipsi possidebunt hortos paradisi pro mansione, 108 in qua manebunt in sempiternum, nec umquam desiderabunt ex ea migrationem. 109 Dic: "Si esset totum mare attramentum pro uerbis Domini mei conscribendis, utique deficeret ipsum mare, antequam deficiant uerba Domini mei, licet adderemus duplo tantum attramenti". 110 Dic: "Ego quidem sum homo similis uestri, cui haec reuelantur: quod Deus uester Deus tantum sit unus". Qui ergo spem habet occurrere Domino suo in die iudicii operetur quod bonum est, et non immisceat cultui Domini sui ullum alium. 96(-)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    [235]

    TEXTVS DECIMVS OCTAVVS DE MARIA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Kaf, hae, iae, aain, ssad. -(2) Haec est memoriae renouatio gratiae Domini tui factae seruo suo Zachariae, 2(3) quando inuocabat Dominum in secreto, 3(4) dicens: "Iam ecce infirmata sunt ossa mea et cani florent in capite meo, 4(-) ne sim, oro, huius petitionis factae ad te, Domine, exors. 5 Ego enim metuo praefectos, scil. templi, post me non fore imitatores mei. Vxor mea quidem est sterilis, sed de tua potentia dona mihi uicarium, 6 qui succedat mihi haereditate, eodemque iure praesit domui Iacob. Concede, ut faciat quod sit placitum tibi". 7 O Zacharia! Nos annuntiamus tibi puerum. Nomen eius erit Iohannes, 8(-) quale nulli umquam imposuimus nominandum eo antehac. 9(8) Dixit Zacharias: "Domine, unde erit mihi filius, cum uxor mea sit sterilis et ego quoque iam attigi ultimum terminum senectutis?" 10(9) Ait: "Deus, sic est, uel ita se res habet?" Dixit Dominus tuus: "Hoc mihi ualde facile est, ego certe creaui te, cum antea nihil esses". 11(10) Tunc ait Zacharias: "Domine, constitue mihi aliquod signum". Dixit Dominus: "Hoc erit tibi signum, quia non loqueris hominibus tribus noctibus diebusque contiguis". 12(11) Egressus itaque de sancto sanctorum ad populum nutu loquebatur ad eos, ut assistant ei horis matutinis et uespertinis ad laudandum Deum. 13(12) "O Iohannes, supple dixit Deus, accipe hunc librum, hoc est, Legem Moysis, cum uirtute insigni, nos etenim dedimus ei plenum iudicium, dum adhuc esset puer paruus, 14(13) gratiam quoque ad omnes, quod nobis est proprium, item uitae sanctimoniam, -(14) factusque est pius et obediens parentibus suis, numquam fuit procax rebellis. 15 Pax super eum in die, qua natus est, in qua moriturus et in qua resurrecturus uiuus sit. 1

    Textus II. Celebra memoriam in hoc libro, i. hoc textu seu collectione, de Maria: quando ipsa discedens a domesticis suis, se recepit ad quendam locum orientalem, 17 elegitque sibi latibulum remotum ab eis. Tunc missimus ad eam Spiritum nostrum, qui uidebatur ei similis homini aequalis, uidelicet aetatis suae, i. adolescens. 18 Quae dixit: "Ad Miseratorem, i. ad Deum confugio, etiamsi tu sis continens, abhorreo te". 19 Qui ait: "Equidem ego sum nuntius Domini tui. En ego dabo tibi filium probum, supple dixit Dominus tuus, qui misit me". 20 Ipsa dixit: "Vnde erit mihi filius, siquidem nullus umquam tetigit me homo, nec ego umquam me prostitui?" 16

    35

    40

    26. iudicium: indicium M.

    236 TEXTVS DECIMVS OCTAVVS

    Qui dixit: "Sic est. Ait Dominus tuus: Hoc ualde facile est mihi. En nos constituimus eum in signum hominibus et singularem gratiam a nobis procedentem. Fuit autem hoc determinatum, scil. a Deo ab aeterno". 22 Remansit itaque illa pregnans filio secessitque in locum ualde remotum. 23 Superuenit autem ei motus menstrui parturitionis iuxta truncum cuiusdam palmae aridae. Tunc ait: "O utinam ego mortua fuissem prius, essemque prorsus obliuioni data!" 24 Vocauit autem eam desubter illam palmam: "Ne tristeris, ecce produxit Dominus tuus subtus te riuum aquae currentis, 25 inclina uersus te concutiendo truncum palmae et ipsa deiiciet tibi racemum recentium dactilorum. 26 Comede et bibe et da requiem oculo tuo. Quando autem uideris aliquem hominem, 27(-) dicito: Ego autem uoui Deo Miseratori seruare abstinentiam, non loquar hodie ulli hominum". 28(27) Quae surgens cum illo, i. cum filio genito, uenit ad populum suum portans illum in brachiiis. Qui dixerunt: "O Maria, tu certe affers rem ualde extraneam. 29(28) O soror Aaron! Non fuit pater tuus uir improbus, nec mater tua mulier infamis". 30(29) Tunc ipsa annuit ad illum, i. filium. Illi dixerunt: "Quomodo alloquemur eum, qui in cunabulis iacet infans?" 31(30) Ipse dixit: "Equidem ego sum seruus Dei, qui dedit mihi hunc librum, i. Euangelium, constituitque me prophetam, 32(31) et confirmauit super me benedictionem suam in quocumque loco fuero. Deinde praecepit mihi insistere orationi et facere eleemosinam quamdiu uixero, 33(32) et ut honorem deferam genitrici meae, et nullo modo fecit me arrogantem immitem. 34(33) Et ideo pax super me in die, qua natus sum et die, quo moriar, et die, quo suscitabor uiuus". 35(34) Talis est Iesus, filius Mariae, estque hic sermo purae ueritatis, de quo alii altercantur inter se, i. iudaei et Christiani, et hi rursus diuersa sentiunt. 36(35) Numquam fuit Deus talis, ut sumat quempiam sibi in filium, laude sua superexaltatus longe abest hoc ab illo, qui quando determinat aliquid, i. uult facere aliquid, solum dicit ei: "Fiat". Statim fit in esse reali. 37(36) Itaque is solus est Deus, qui est creator meus et etiam creator uester, ipsum ergo solum adorate. Haec est uia recta. 38(37) Dissident autem inter se diuisi in plures sectas, i. Christiani, sed uae illis, qui tales blasphemias proferunt, (nimirum Iesum esse Deum et filium eius atque participem in deitate) erit in loco congregationis magni diei. Audi et attende in illos, scil. quid fiet de ipsis, 39(38) in die, quo comparebunt coram nobis. Verum isti perfidi sibi ipsis malum parantes hoc nunc non considerant, quod ipsi sunt in errore manifesto. 40(39) Tu ergo terre eos die illius angustiae, quando finali sententia terminabitur hoc negotium, ipsis minime hoc nunc cogitantibus neque credentibus. 41(40) Nostris enim in manibus est haereditas uniuersae terrae, nec non et eorum, qui in ea sunt, et ad nos redire illis est necesse. 21

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Recordare quoque in hoc libro Abraham, qui fuit uir iustus propheta. 43(42) Qui, cum diceret patri suo: "O pater mi! Cur adoras eum, qui nec audit, nec uidet neque potest quidquam prodesse tibi? 42(41)

    TEXTVS DECIMVS OCTAVVS 237

    O pater mi! Sane concessum est scire id, quod tibi non est concessum. Igitur sequere me. Ego te ducam in uiam rectam. 45(44) O pater mi! Ne seruias Daemoni, quoniam Daemon factus est Deo Miseratori rebellis. 46(45) O pater mi! Ego sane uereor quod te apprehendat supplicium praeparatum a Deo Miseratore, teque fore contubernalem ipsi Daemoni". 47(46) Qui ait: "Numquid tu uis, ut ego deos meos deseram, o Abraham? Nisi desieris ab his, certe ego te lapidibus obruam. Recede longe a me pronunc per semper". 48(47) Dixitque Abraham: "Pax tibi, ex nunc ueniam deprecaturus pro te Dominum meum, quoniam ipse mihi benignum praestabit auditum. 49(48) Lubens ergo separabor a uobis et etiam ab illis, quos loco Dei adoratis. Orabo autem Dominum meum, forsam non ero prece mea Domino meo molestus". 50(49) Qui, postquam recessit ab eis, i. a patre et domesticis suis, necnon et ab illis, quos adorant pro deis, nos dedimus ei Isaac et Iacob, fecimusque omnes prophetas, 51(50) donantes ipsis specialem gratiam nostram, item dedimus illis linguam disertam ueritate praestantem. 52(51) Similiter commemorationem in hoc libro facito Moysis, qui utique fuit uir sincerus insuper et nuntius ac propheta. 53(52) Quem nos uocauimus stantem in latere dextro montis Sinai, fecimusque prope accedere eum ad secretum colloquium nobiscum. 54(53) Cui etiam ex speciali gratia nostra addidimus fratrem suum Aaron nuntium atque prophetam. 55(54) Neque obliuiscaris facere memoriam in hoc libro Ismaelis. Etenim ipse fuit homo uerax in promissione, insuper nuntius et propheta. 56(55) Quia ipse praecipiebat domesticis suis frequentare orationem et facere eleemosinam, et ideo fuit apud Deum ualde acceptus. 57(56) Item ne sileas memoriam in hoc libro de Adris, i. Enoch. Nam hic fuit iustus propheta, 58(57) quem ideo nos sustulimus in locum ualde eminentem. 59(58) Hi omnes sunt, quos speciali gratia cumulauit Deus inter omnes prophetas descendentes ex semine Adam, quosque congregauimus cum Noe, scil. in arca, i. qui erant in lumbis Noe et filiorum illius. Item ex semine Abraham et Israel. Ac tandem ex illis, quos post hoc docuimus uiam rectam et elegimus ex omnibus aliis nationibus. Quibus cum praeleguntur signa Dei Miseratoris, i. collectiones Alcorani, procidunt in faciem adorantes cum profusis lachrimis. 60(59) Porro illi, qui successerunt, scil. supranominatis, quos debent imitari, orationem omittunt et sequuntur desideria mala. Veniet autem tempus, in quo praecipitabuntur in orcum teterrimum. 61(60) Verum illi, qui paenitentiam egerint redeundo ad fidem facientque bona opera, ipsi intrabunt paradisum nihil incommodi sentientes. 62(61) Hi sunt horti deliciarum, quos promittit Deus Miserator seruis suis, nunc quidem absenter, sed promissio eius certo certius est uentura. 63(62) In illis non audient sermonem otiosum, nisi mutuam congratulationem salutis, habebuntque in eis uictum congruentem mane et uespere. 64(63) Haec est illa paradisus, quam haereditate promittimus seruis nostris illis, qui obediunt Deo submissi. 65(64) Nos quidem non solemus mittere desursum quidpiam nisi expresso speciali decreto seu mandato Domini tui. 66(65) In manu eius sunt uniuersa, quae nobis sunt praesentia, quaeque futura, nec non et inter haec occurrentia. Certe Dominus tuus nullius obliuiscitur. Ipse est creator 44(43)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    238 TEXTVS DECIMVS OCTAVVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    caelorum et terrae, eorum quoque, qui in horum medio continentur. Hunc ergo tu adora et perseuera cum patientia in cultu ipsius. Numquid tu nosti quempiam, qui mereatur hoc nomine appellari, hoc est, Miserator, qui est creator et Dominus caelorum et terrae, cognoscitque omnes, qui eis sunt? 67(66) Et tamen ille homo audet dicere: "Ita sane, postquam mortuus fuero, postea progrediar uiuus, supple de sepulchro". 68(67) Aut uere minime in memoriam uenit ei, quod nos creauimus eum antehac, cum prius fuerit nihil? 69(68) Per Dominum tuum, i. iuramus, nos congregabimus illos cum daemonibus simul, faciemusque eos adstare circa infernum per turmas proprius separatim. 70(79) Tunc nos discernemus eos separantes ex cuiuslibet sectae illos, qui contra Deum Miseratorem magis insolenter se gesserunt, i. maiores et antesignani sectarum. 71(70) Deinde nos utique melius nouimus illos, quibus debetur acrior combustio, 72(71) nec erit quisquam ex uobis, qui illam non ingrediatur, i. siue boni siue mali, quod debite Dominus tuus decreuit sententia finali. 73(72) Postea nos liberabimus eos, qui timuerunt Deum obedientes, scil. Alcorano, at uero inique resistentes ei praecipitabimus in eam turmatim. Textus IV. Quando tu praelegis illis signa nostra haec clara distincta, tunc dicunt illi, qui fidem abnegauerunt, ad illos, qui in fide constantes sunt: "Quis ex nobis duobus sectis meliorem locum stationis obtinebit et praestantiorem sortem habebit? 75(74) Sed quot generationes potentiores facultatibus respectuque excellentiores perdidimus ante illos?" 76(75) Dic tu: "Iis, qui sunt in errore, faciat Deus Miserator eos abundare bonis temporalibus quantumlibet, 77(-) donec adueniat tempus, in quo uideant aut poenam, scil. temporalem, aut horam illam promissione firmatam, i. ultimi iudicii. Tunc cognoscent quis peiorem locum obtinebit et quis inferioris subuentionis meritum habiturus". 78(76) Deus utique abundantiori subuenit rectae uiae ductu illis, qui sequuntur uiam rectam, 79(-) suntque reliqua bona opera ipsorum melioris meriti apud Dominum tuum nec non et praestantioris retributionis. 80(77) Num uidisti illum, qui cum blasphemia negat signa nostra, dicens: "Vbique ipse, i. Deus, dabit mihi diuitias et prolem multam?" 81(78) Forsitam ipse nouit archanum secretum, uel habet Deum Miseratorem pactum securum? 82(79) Vtrumque nos utique scripto notabimus, nunc autem differimus illi poenae inflictionem tempus modicum, 83(80) et postea dabimus in haereditatem alteri, quod sibi falso promittit apparebitque coram nobis ipse solus. 84(81) Sunt quidam, qui sibi faciunt deos alios praeter Deum uerum, quatenus sint illis in fauorem, nempe in futuro saeculo. 85(82) Ipsi utrumque negaturi sunt primo cultum ipsorum sibi exhibitum, deinde erunt ipsis contrarii. 86(83) Numquid non constat tibi, quod iam alios permissimus dominari daemones istis incredulis Maekkensibus, qui uehementer incitabant eos ad rebellandum? 74(73)

    23. quot: quod M.

    TEXTVS DECIMVS OCTAVVS 239

    Tu ergo ne acceleres super eos supple ruinam, nam nos iam determinauimus certum numerum dierum, quo finito mittemus plagam exterminii super illos. 88(85) In die, qua congregabimus timoratos, i. qui Deo nullum alium consociauerunt, ipsi proximi assistent Deo Miseratori, 89(86) sceleratos autem consocificadores procedere faciemus ad gehennam, ueluti bruta animalia ad aquas sibi tormentandos. 90(87) Nullumque habituri suffragium in die illa, nisi illi, qui habuerint apud Deum Miseratorem cautionem, quae est fides moslemanica. 91(88) Illis autem, qui dicunt Deum Miseratorem sibi facere filium quempiam, -(89) supple dic: "Vos utique in medium adducitis rem enormem tamque execrandam, 92(90) ut fere ipsi caeli disrumpantur et terra scindatur, decidantque montes prae horrore, 93(91) eo quod attribuant Miseratori Deo, quod sibi assumat aliquem filium, -(92) cum sit prorsus indignum eum habere prolem, quia uniuersi, qui in caelis sunt, i. angeli, 94(93) et quotquot sunt fueruntque in terra, omnes profitentur isti Miseratori seruitutem. -(94) Quos certe iam recensitos ac dinumeratos habet quemlibet sigillatim. 95 Ipsique omnes comparebunt coram illo in die iudicii unusquisque separatim. 96 Illi quidem, qui crediderunt, scil Alcorano et Mohhammaedo, et operati sunt bona, Miseratori proximi erunt, qui in eis ordinabit charitatem. 97 Etenim nos ideo facilem reddidimus linguam tuam, ut per eum, i. Alcoranum, des bonum nuntium timentibus Deum sibique obedientibus et cauentibus Deo attribuere socium quemquam. Deinde, ut per eundem terreas gentem perduellem, i. Christianos et Iudaeos. 98 Quoniam quantas nationes perdidimus ante eos? Numquid tu modo sentis quemquam ipsorum aut percipis aure uocem ipsorum perquam leuissimam, nempe sub terra? 87(84)

    5

    10

    15

    20

    25

    [241]

    TEXTVS DECIMVS NONVS TA, HA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Ta, ha. -(2) Non misimus desuper hunc Alcoranum, ut te affligas, 2(3) sed ut sit memoriale illi, qui cum timore reuerentiali suscipit eum, 3(4) ceu supernum influxum demissum ab eo, qui creauit terram caelosque supremos. 4(5) Is est Miserator, qui subiit thronum erectum, 5(6) eique subiecta sunt cuncta caelestia et terrestria quaeque in medio eorum existunt, et in inferioribus terrae regionibus delitescunt. 6(7) Tu ergo si palam feceris hunc sermonem, i. Alcoranum, ipse nouit secretum, scil. in corde latens, et adhuc magis quid occuleum, hoc est, arcanum caelorum e terrae. Qui est Deus solus, non est alius deus praeter illum, 7(8) cuius nomina, quibus praedicatur, sunt uniuersa excelentissima. 8(9) Num peruenit ad aures tua historia de Moyse? 9(10) Qui, cum cerneret ignem, ait ad domesticos suos: "Sustinete hic, quia ego conspexi quendam ignem. 10(-) Si forte potero, afferam uobis ex eo aliquem titionem accensum, aut inueniam penes eum ignem aliquod indicium rectae uiae". 11 Ad quem cum peruenisset, uocatus est, i. uenit uox: "O Moyses! 12 Sane ego sum Dominus tuus, depone calceamenta tua. Etenim tu stas in ualle sancta Ioua, i. loco bina benedictione sanctificato. 13 Ego sane elegi te, quare attente audias, quae intus dicuntur tibi: 14 Ego sum Deus solus, non est deus alius praeter me. Igitur me solum adora, et statue orationem in memoriam mei. 15 Veniet enim illa hora, quam nunc consulto occultam esse uolo, 16(-) in qua retribuetur omni animae, quod nunc ipsa operatur. 17(16) Quamobrem ne diuertat te quisquam, qui non credit illam uenturam, a memoria illius, sequens suam propriam confictionem, tuque incidas in malum tibi paratum, i. culpa. 18 (17) Quid est hoc, quod in manu tua tenes, o Moyses?" 19(18) Ait: "Virga, cui ego innitor, eaque excutio folia super pecora mea, seruitque mihi ad alios usus". 20 (19) Dixit Deus: "Proiice illam, o Moyses". 21(20) Qua proiecta, ecce facta est serpens mouens se. 22(21) Dixitque Deus: "Accipe illam et ne timeas, nos statim conuertemus eam in statum suum pristinum. 23(22) Nunc etiam contrahe manum tuam ad alam tuam, i. pone illam sub axilam, quam extrahes candidam absque ullo malo. 24(23) Hoc signum alterum indicium est, quod tibi ostendemus signa nostra maiora. 25(24) Vade ad Pharaonem, qui ualde obstinatus est et tyrannus". 26(25) Ait Moyses: "Domine mi, dilata mihi pectus meum, 27(26) et facile redde mihi hoc opus meum, 28(27) et solue uinculum linguae meae, 29(28) ut intelligant sermonem meum. 1

    242 TEXTVS DECIMVS NONVS

    Deinde concede mihi aliquem consiliarium de propinquis meis, Aaronem fratrem meum. 32(31) Supple per illum impotentiam meam, 33(32) age sit ille particeps muneris mei, 34(33) ut laudemus te iugiter, -(34) et celebremur memoriam tuam multipliciter, 35 quoniam tu iam nosti nos". 36 Dixit Deus: "Iam concessa est tibi petitio tua, o Moyses! 37 Iam etiam alias certe praeuenimus te gratia nostra, 38 quando praecipimus matri tuae intima inspiratione: 39 impone eum in cistam seu arcam aut capsam, postea proice eum in mare, quem rursus mare eiiciet ad litus, et colliget eum inimicus meus et hostis illius. Tunc ergo infundi tibi amorem meum, 40(-) ut operaretur iuxta beneplacitum meum. 41(40) Soror tua quando deambulans, sicil. supra litus, dixit: "Num uultis adducam uobis quae curam illius gerat?" Tunc reddidimus te matri tuae, quatenus quiesceret oculus illius et amplius non lugeret. Tu quoque interfecisti animam, et nos liberauimus te de illa angustia animi, deinde nos te tentauimus multis modis. 42(-) Multis annis mansisti inter Madianitas. Postea uenientem ad perfectiorem statum te, o Moyses, 43(41) elegi mihi ad singulare negotium in actorem. 44(43) Nunc ergo uade tu et frater tuus cum signis meis, i. portentosis actionibus, et intrepide praedicate memoriam mei. 45(43) Ite ad Pharaonem, qui ualde obstinatus est in supebia sua, 46(44) et uerbis blandis alloquimini illum, si forte frequentatione memoriae mei commoueatur, aut timore corripiatur". 47(45) Ipsi dixerunt, i. Moyses et Aaron: "Domine, Dominus noster, nos certe timemus ipsum illico missurum manum suam in nos aut peiora praesumpturum contra te". 48(46) Dixit Deus: "Nolite timere, ego enim uobiscum sum, ego audiam et ego uidebo, scil. quid dicturus sit et quid facturus. 49(47) Ite ergo ad eum et dicite: Nos sumus nuntii Domini nostri missi ad te. Igitur dimitte nobiscum filios Israel, et ne inferas illis quidpiam mali. Nos uenimus ad te cum signo manifesto missi a Domino tuo. Salus super illum, qui sequitur hanc rectae uiae doctrinam. 50(48) Iam certe nobis reuelatum est poenam superstare grauissimam ei, qui contradixerit huic missioni, tergaque uerterit cum contemptu". 51(49) Dixit Pharao: "Quisnam est hic Dominus uester, o Moyses?" 52(50) Dixit Moyses: "Dominus noster est, qui tribuit omni rei esse naturae in propria specie, postea dirigit, i. infundit cuilibet instinctum suum naturalem". 53(51) Dixit Pharao: "Quid ergo sentiendum est de generationibus pristinis?" 54(52) Ait Moyses: "Notitia ipsorum est apud Dominum meum notata in libro. Non errat neque obliuiscitur cuiuspiam. 55(53) Qui supposuit uobis terram stratum firmum, proposuitque uias diuersas, mittit de caelo aquam, qua mediante producimus uobis uarias species plantarum diuersorum colorum, 56(54) ut edatis uos et pascatis pecora uestra. In hoc sane multa signa, i. mirabilia, proponuntur uiris praeditis discretione. 30(29) 31(30)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    41. notata: nota M.

    TEXTVS DECIMVS NONVS 243

    Ex illa, scil. terra, plasmauimus uos et in illam rursus reddemus, atque denuo educemus uos". 58(56) Hoc modo manifestauimus Pharaoni signa nostra uniuersa, sed ipse contradixit et renuit credere illis, 59(57) dicens: "Vere ad hoc tu uenisti ad nos, ut eiicias nos de terra nostra incantatione tua, o Moyses! 60(58) Praesto nos quoque adducemus tibi incantationem similem huic. Igitur statue tu inter nos et inter te pactum, cui non contrafaciemus nos neque tu in loco pari". 61(59) Dixit Moyses: "Pactum uestrum sit hoc: in die solemni congregentur homines mane diluculo". 62(60) Abiit Pharao et congregauit incantatores suos magis sagaces. Postea uenit, scil. ad locum condictum cum illis. 63(61) Ad quos dixit Moyses: "Vae uobis! Ne proferatis contra Deum aliquod mendacium, 64(-) extinguatque uos totaliter aliquo supplicio manifesto, iam enim alios quoque aboleuit, qui eum fuerunt calumniati". 65(62) Tunc coeperunt controuertere inter se de facto suo tenentes tamen secretum sermonem. 66(63) Dixerunt itaque, scil. Pharaoni et populo congregato in basilica regia simul: "Profecto isti duo sunt incantatores famosi, ipsi uolunt exturbare uos de terra uestra incantationibus suis, et abducere a uia uestra, quae est omnibus specimen ad imitandum. 67(64) Nunc igitur congragate archiincantatores uestros, deinde aggredimini eos ordine seruato, nam dies iste augurat uictoriam ei, qui est superior in arte". 68(65) Dixerunt magi Pharaonis: "O Moyses, uel tu prior iacias scil. uirgam tuam in terram, uel nos erimus primi, qui proiiciemus baculos nostros". 69(66) Dixit Moyses: "Immo poiicite uos". Et ecce funes aut baculi ipsorum uidebantur ei se mouere ob fascinationem illorum. 70(67) Cui haesitanti intra se ob timorem, 71(68) diximus nos: "Ne timeas, quia tu es superior. 72(69) Igitur proiice tu quoque quod tenes in manu tua dextera baculum, ipse deuorabit quod ipsi fecerunt, nam quod fecerunt est mera illusio magica et numquam succedet incantatori ars sua ubi, quando, qualitercumque eam exercuerit". 73(70) Tunc prociderunt incantatores illi. Adorantes proni dixerunt: "Nos credimus in Dominum Aaronis et Moysis". 74(71) Dixit Pharao: "Siccine uos creditis illi ante obtentam licentiam? Sane multo maior est is, qui docuit uos artem magicam, quia Pharao fecit eos erudire in illa. Nunc ergo ego faciam praecidere manus uestras et pedes uestros ex opposito, i. manum dextram et pedem sinistrum uni, et alteri uiceuersa, et suspendam in truncis palmarum, ut sciatis quisquis nostrum acrior sit in poenae inflictione atque durabilior, i. an Dominus Moysis an uero ego". 75(72) Ipsi dixerunt: "Nos nequaquam praeponemus te illi, qui uenit ad nos cum signis tam euidentibus, neque illi, qui plasmauit nos. Tu ergo fac quod tua sententia fieri posset. Iudicas tuum enim iudicium, seu sententia iudicaria solum finem dat huic uitae temporali. -(73) Nos firmiter credimus in Dominum nostrum, ut remittat nobis delicta nostra, nec non et id, ad quod tu nos nuntios coegisti attendere arti magicae, quoniam ipse Dominus optimus est et dominatione durabilior". 57(55)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    24. qui est superior: qui est superior, est EM. 31. quod: quae M. 48. dominatione: lectio dubia E; < > M.

    244 TEXTVS DECIMVS NONVS

    Nam is, qui comparebit coram Domino suo, in die iudicii, incredulitatis scelere innodatus, certam habebit gehennam, in qua nec morietur, neque uita fruetur. 77(75) Qui autem ueniunt fide armati et faciunt multa bona opera, ipsi habebunt gradus altissimos meritorum 78(76) in paradisis plenos amoenitate, de sub quibus continuo currunt riui aquarum perpetuo in illis mansuri. Tale est futurum praemium omni, qui purus ab infidelitate apparebit in iudicio. 79(77) Post hoc praecipimus per reuelationem Moysi: "Educe seruos meos noctu, et aperi illis uiam in mari siccam. 80(-) Ne timeas comprehensionem, i. quod te comprehendet Pharao, neque formides, i. submersionem". 81(78) Insecutus est autem eos Pharao cum exercitibus copiosis, quibus accidit a mari caecutientibus, quod accidit caecis. -(79) Atque in hunc modum decepit Pharao gentem suam, et non rectum ductum praebuit. 82(80) "O filii Israel", supple dixit Deus, "Certe iam nos liberauimus uos de manu inimici uestri et promissimus uobis, scil. per Moysen prophetam, ducem uestrum, accesum ad montem Sinai a latere dextro. Postea descendere fecimus super uos manna et coturnices. 83(81) "Comedite, supple dicimus uobis, ex his bonis, quae in cibum dedimus uobis, et ne excedatis mensuram in aliquo, et descendat super uos ira mea, iamque in procinctu est ut decidat". 84(82) Sum tamen pronus ad ignoscendum ei, qui paenitentiam agens crediderit, bonaque operatus fuerit et postea in uia recta perseuerauerit. 85(83) Quid autem tam cito te mouet progredi a populo tuo, i. relinquere septuaginta uiros a te electos in pede montis? 86(84) Ait Moyses: "Quia ipsi immediate sequerentur uestigia mea, properaui autem ad te, Domine, ut complacitior sis adhuc". 87(85) Dixit Deus: "Interim nos tentauimus gentem tuam post te, i. post tuum discessum ab eis, et errare fecit eos Elsameri". 88(86) Tunc rediit Moyses ad populum suum iratus ualde intus premens dolorem, 89(-) dixitque: "O popule meus! Numquid non fecit uobis Dominus uester promissionem bonam stabilitam? Fortassis prolongata uidebatur uobis huius pacti sponsio? Vel certe optastis, ut descenderet supra uos ira Domini uestri quantocius? Vos sane fecistis contra sponsionem meam, i. mihi factam?" 90(87) Ipsi dixerunt: "Nos nequaquam contrarium fecimus sponsioni tibi factae, sed grauati ponderi gentis illius, scil. Aegyptiorum uasibus nobis commodatis fecimus, quod fecimus, iamque illa destruxit Elsameri. Quin etiam ipse sua monilia prior iniecit in ignem". -(88) Et inde produxit illis uitulum corpore praeditum mugientem. Statimque dixerunt, uidelicet maiores populi cum Elsameri: "En hic est Deus uester et etiam Deus Moysis, sed ipse oblitus est illius". 91(89) Nonne ipsi uident quod non possit eis reddere uerbum, i. si illum inuocant, non respondet ipsis, nec habet quo eis noceat, neque utilitati sit? 92(90) Tunc ait ad illos Aaron, antequam descenderet Moyses de monte: "O popule meus! Vos quidem tentati fuistis per hoc, attamen Dominus est Miserator. Nunc ergo imitatores mei sitis et obedite praecepto meo". 76(74)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    38. monilia: moralia M.

    TEXTVS DECIMVS NONVS 245

    Qui dixerunt: "Nos nequaquam desistemus ab eius, i. uituli, cultu, donec redeat Moyses ad nos". 94(92) Qui dixit, i. Moyses: "O Aaron, quid te prohibuit, uidens eos abire in errorem, ne teneres uiam meam? -(93) Siccine et tu rebellasti praecepto meo?" 95(94) Qui ait: "O fili matris meae, ne arripias me per barbam neque per caput meum. Vereo ego ne dicas: Tu hanc fecisti diuisionem inter filios Israel, nec custodisti uerbum meum". 96(95) Deinde conuersus Moyses ad Elsameri ait: "Quae fuit in hoc mens tua, o Sameri?" -(96) Qui ait: "Ego uidi aliquid, quod ipsi non aduerterunt. Accepi autem ego pugnum terrae e uestigio nuntii illius et inieci illum in eam, scil. materiam uituli, sic quippe dictabat mihi animus meus". 97 Dixit Moyses: "Recede, scil. a consortio hominum, neminem habiturus in uita, cui dicas, noli me tangere, habes autem terminum uitae praestitutum, quem praeterire nequibis. Tu interim attende ad Deum tuum, cuius cultui firmiter te dedicasti, nos sane illum conflagrabimus, postea sufflabimus eum in mare, scil. in cineres redactum". 98 Sane Deus uester is est, praeter quem nullus est alius deus, comprehendens uniuersa notitia sua clara. 99 Hoc modo notas facimus tibi historias praeteritorum saeculorum. Et ideo etiam dedimus tibi hunc librum Alcorani, memoriale perenne nostra auctoritate, 100 a quo qui recesserit portabit magnam sarcinam peccatorum 101 in die iudicii in aeternae poenae supplicio duraturam. Pessima talibus futura poena huius sarcinae in die iudicii. 93(91)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus II. Inflabitur in illa die buccina, nosque ipsa die congregabimus omnes sceleratos liuidos uultus habentes. 103 Qui musitantes inter se dicent alter ad alterum: "Vos non mansistis, nempe in sepulcris, nisi decem, quidam dicunt horis, alii diebus, alii annis. 104 Nos melius nouimus, supple dicet Deus, quod alii similes ipsorum dicunt: "Vos non estis morati in seplucro nisi uno die". 105 Deinde ipsi, Maekkenses percunctabuntur te de montibus, supple quid fiet. Dic tu: "Euellet eos Dominus meus radicitus et in puluerem redactos disperget, 106 soloque aequabuntur, - (107) in quo non uidebis quicquam cliuorum susque deque". 107(108) In illa die sequentur uniuersi uocem uocantis non declinates ad dexteram neque sinistram nihil obliquum attendentes, submisis uocibus loquentes Deo Miseratori ita, quod non audias nisi musitationem ualde suppressam. 108(109) In illa die non iuuabit patrocinium cuiuspiam, nisi quem appobauerit Deus Miserator gratusque fuerit illi sermone, dicendo: "Non est Deus nisi unus solus Deus". 109(110) Ipse cognoscit quod coram ipsis nunc est, quodue sequeretur illos ipsique id non comprehendunt plena notitia. 110(111) Submittent tunc proni omnes uultus semper uiuenti per se existenti, dimittetur autem inanis, qui onustus est infidelitate. 102

    30

    35

    40

    45

    5. rebellasti: reuellasti M.

    246 TEXTVS DECIMVS NONVS

    Et qui facit bona et est fidelis nequaquam timebit iacturam neque imminutionem, scil. praemii. 112(113) Hanc ob causam desursum misimus illum, i. hunc librum Alcoranum, arabicum declarantes liquido in eo illos terribiles successus, i. completos in ipsorum antecessoribus, quatenus cauti reddeantur, renouatque saepius illis hanc memoriam comminatiuam. 113(114) Etenim sublimis est Deus, hoc est, longe ab illo, ut augeat malum et minuat bona in creaturis, qui est rex iustus. Tu igitur ne festines in studio Alcorani, antequam compleat, scil. Gabriel, tibi plenam reuelationem illius, sed dic: "Domine, adauge mihi scientiam". 114(115) Iam certe olim pacto praecipimus Adamo ante te, o Mohhammaed, ne scil. comederet de illa arbore, nempe scientiae boni et mali, uerum ipse hoc oblitus est, i. non custodiuit mandatum meum, et minime inuenimus eum propositi constantem. 115(116) Et quando diximus angelis: "Adorate Adamum", qui statim omnes proni adorauerunt eum, excepto Beelzebub, qui noluit hoc facere. -(117) Tunc diximus: "O Adam! Sane hic inimicus tuus est nec non et uxoris tuae, non tamen in ipsius potestate est eiicere uos de paradiso, ut inedia uexeris aut labore. 116(118) Nam hoc habes particulare priuilegium, quod non exuries in illa nec nudus appareas, 117(119) nec siti uexeris neque calore solis urere". 118(120) Tunc egressus est tentare illum Diabolus dicens: "O Adam! Visne adducam te ego ad arborem perennitatis et regnum quod non ueterascet?" 119(121) Itaque comedit uterque ex illa, apparuitque nuditas utriusque sexus illorum. Coeperuntque contegere se foliis paradisi, factusque est inobediens Adam Domino suo recesitque a recto tramite. 120(122) Postea collegit eum benigne Dominus suus, et paenitentia ductus super eum reduxit in uiam rectam. 121(123) Dixitque Deus: "Descendite uterque ex ea, i. paradiso, uos duo simul cum Daemone futuri uobis inuicem inimici. Verumtamen ueniet uobis a me rectae uiae dux, scil. Mohhammaed cum Alcorano. 122(-) Igitur quicumque sequetur hunc duplicem ductum meum, is utique non potest errare nec sentiet ullum laborem. 123(124) Qui autem declinauerit ab hac memoria mea, ipsum sane apprehendet uita aerumnis plena, 124(-) nosque suscitabimus de sepulchro caecum. 125 Qui dicet: "Domine, cur me eduxisti de sepulchro caecum, cum antea fuerim uidens?" 126 Qui dicet: "Ita est, propositis namque tibi signis nostris, i. collectionibus Alcorani, tu credere noluisti, sic hodie tu quoque sperneris". 127 In hunc ergo modum retribuemus ei, qui plus quam decet attribuit Deo non credens signis Domini sui, profecto tormentum alterius uitae durius atque durabilius erit. 128 Numquid non innotuit eis quantas perdidimus ante eos nationes, quorum conspectum obuium habent transeuntes eorum habitationes? In his sane patent mira signa iis, qui praediti sunt recto iudicio. 129 Et nisi uerbum praecessisset a Domino suo, iam utique necessarium fuisset uenire terminum praestitutum. 130 Tu ergo patienter sustine ea, quae ipsi dicunt de te, et exalta laudem Domini ante ortum solis et ante occasum illius. Item quibusdam spatiis notis. Lauda quoque aliquibus articulis diei, quatenus beneplacitum recipias. 111(112)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS DECIMVS NONVS 247

    Et ne exporrigas oculos tuos in desiderabilia, quae concessimus illis, quales sunt uxores formosae florentes in hac uita, quatenus probemus eos in illis. Sane bona reposita apud Dominum tuum sunt meliora atque durabiliora. 132 Deinde praecipe domesticis tuis orationem, tu quoque perdura in ea. Nos nequaquam quaerimus, ut procures uictum. Nos tibi prouidebimus uitae necessaria. Finis uero, qui praetenditur in oratione, debet esse deuotio. 133 Ipsi quidem Maekkenses semper hoc dicunt: "Nisi ipse uenerit ad nos cum aliquo speciali signo mirifico a Domino suo, scil. nos nequaquam credemus". Aut fortassis non est illis productum aliquod argumentum euidens ex libris pristinis? 134 Si enim non animaduertissemus in eos aliquo supplicio perditionis ante eum, i. ante quam uenerit Mohhammaed cum Alcorano, utique ipsi dicerent: "Domine, Dominus noster, si tu misisses ad nos aliquem nuntium, nos aeque secuti fuissemus signa tua, antequam sic uiliter tracteremur confunderemurque". 135 Dic: "Vnusquisque nostrum praestolatur exitum alterius, ergo expectate uos, praesto scietis quinam sint rectam uiam custodientes sequentesque rectae uiae ductus. 131

    5

    10

    15

    5. prouidebimus: prouidemus M. 11. uenerit: ueniret E.

    [249]

    TEXTVS VIGESIMVS DE PROPHETIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Propinquum est tempus hominibus reddendae pro se rationem, quando ipsi minime cogitabunt, i. Maekkenses. 2 Qui semper contradicunt ei inique agentes, i. contra Mohhammaedum et Alcoranum, librum pristinorum memoria celebratum, et nunc saepius iterata. Quem tamen non excipiunt nisi ludificantes. 3 Estque in cordibus ipsorum non secus atque histrionia, seu ars fabulosa mimiaque, quando secrete de ipso loquuntur inter se illi, qui ob transgressiones suas a fide recesserunt, dicentes: "Num hic alius est, scil. Mohhammaed, quam homo communis sicut et uos? Verene et uos asserere audetis hunc, i. Alcoranum, esse artem magicam, quem uos cognoscentes conspicuum aliis reddere deberetis?" 4 Dic tu, Mohhammaed: "Dominus meus nouit uniuersa, quae tractantur in caelo et in terra, quia ipse audit et cognoscit omnes". 5 Immo dicebant illi: "Haec omnia sunt uisiones falsae, somnia confusa et inania". Immo ipse eum, i. Alcoranum, confinxit. Immo ipse Mohhammaed est poeta, circulator mimicus. Veniat nobis cum aliquo signo portentoso mirifico, sicut mittebantur nuntii, i. prophetae pristini, ueluti unus Moyses et Iesus". 6 Sic noluerunt credere illi oppidani, quos deleuimus, supple suis nuntiis, quos misimus cum similibus signis ad eos. Numquid isti Maekkenses crederent, si tu uenires cum signis similibus? Quasi diceret: "Nequaquam". 7 Nos certe non misimus ante te nisi uiros, quibus mandata dabantur secrete prouisiones et reuelationes. Perquirite de hoc ab eis, apud quos huius rei exstat memoria, siquidem uos nullam de hoc tenetis notitiam. 8 Certe nos non fecimus eos corporeos, ut non comedant cibum, nec ut maneant in perpetuum. 9 Deinde nos ueritate stabiliuimus eos promissione certa eosque liberauimus de manibus non credentium, quos placuit nobis. Perdidimus autem illos, qui plus quam decet attribuunt Deo. 10 Iam sane nos desursum tradidimus hunc librum continentem specialem memoriam uestri, num ergo adhuc intelligere non uultis? 11 Quot namque urbes solo aequauimus, eo quod habitatores illarum obstinaces credere nollent, aliasque gentes pro illis substituimus? 12 Qui cum sentire coepissent rigorem mali, quod illis nos inferebamus, conscensis aequis, concito gradu fugiebant. 13 "Nolite tantum agitare equos", supple dictum fuit illis, "sed reuertimini ad ea, in quibus iucundati fuistis, et ad habitationes uestras forsitam requiremini". 14 Qui dixerunt: "O uae nobis, quia inique egimus nos!" 15 Et nequaquam cessauit haec imprecatio illorum sibi ipsis, donec posuimus eos ut stipulam exustam post messem penitus extinctos. 16 Nos utique non creauimus caelum et terram et ea, quae in medio istorum sunt, iocando, i. ut in eis nobis sumamus delectamentum. 1

    250 TEXTVS VIGESIMVS

    Quod si uellemus sumere nobis aliquem consortem, siue uxorem, siue filium pro lusu, utique nos sumeremus illum ex iis, qui nobis sunt magis propinqui, i. angeli, si tamen id facere liberet. 18 Verum nos id detestamur omnino per hanc ueritatem, i. Alcoranum, contra illam falsam assertionem, scil. Deus habet consortem et assumit sibi filium, eamque prorsus infringit. Cum ergo sit purum mendacium, uobis uae illud manet pro eo, quod attribuitis illi, 19 cuius sunt uniuersi, qui in caelis et in terra existunt, quique proxime ei assistunt non dedignantur exhibere seruitutem illi, 20 nec sentiunt ullum laborem laudando Deum die ac nocte. 21 Verum isti Maekkenses faciunt sibi deos de terra, ipsine uiuunt aut uitam tribuere queunt? 22 Si essent in eis, i. in caelis et in terra plures dii, uterque pessum irent. Sed laude sublimis Deus, qui est Dominus throni excelsi longe ab eo, quod isti illi attribuunt. 23 Ipse minime examinabitur de eo, quod facit, sed ipsi bene examinabuntur de eo, quod dicunt et faciunt. 24 Vel audebunt sibi constituere praeter ipsum alios quoque deos?" Dic tu: "Producite aliquod argumentum demonstrabile ex libris uestris. Haec imaginabilis est auctoritas illius, quem mecum habeo, i. Alcoranus, nec non et eorum, qui ante me caelitus dati sunt librorum. Verum plures ipsorum id non capiunt, quod ipse sit ueritas, nempe Alcoranus, propterea ipsum auersantur. 17

    5

    10

    15

    20

    Textus II. Nos sane non misimus quempiam ante te nuntium nisi cum hoc mandato: quod non sit ullus alius deus praeter me. Me ergo solum adorate. 26 Et isti dicunt, i. Maekkenses: "Miserator suscipit prolem. Summa ipse laude dignus purus est ab hoc, nempe ut angeli sint filiae ipsius, immo ipsi honori sibi ducunt, quod sint serui illius. 27 Nec praeueniunt eum uerbo aliquo, i. nihil faciunt nec dicunt, nisi quod prius mandauerint eis, ipsique studiose mandatum eius obseruant. 28 Ipse Deus nouit quid illis nunc incumbit facere et quid postea, nec ipsi cuiuspiam patrocinium suscipiunt, 29(-) nisi illius de quo sibi complacet Deus et tunc cum timore illius mouentur cum passione. 30(29) Et quisque ex eis diceret ueluti Lucifer: "Ego sum deus". Talem puniremus gehenna. Simili modo et eos, qui, quod Deo non conuenit, attribuunt. 31(30) Aut non considerant, uel notum est eis, qui fidem negant, quod caeli et terra erant conglutinata solida seu condensata, nosque diuisimus illos in partes separatas et produximus ex aqua cuncta uiuentia? Adhuc ergo non credent, scil. quod is, qui fecit haec, sit tantum unus? 32(31) Item nos posuimus in terra altos montes firmos, ne agitatione sua terreant. Fecimus in ea, i. terra, itinera lata, ut per hoc uiam rectam inueniant. 33(32) Caelum quoque fecimus tectum bene custoditum, i. a corruptione et casu, et tamen adhuc signa nostra aspernuntur, i. Alcoranum, qui haec uniuersa eis saepe in memoriam reducit. 34(33) Et ipse Deus est is, qui creauit noctem ac diem, Solem et Lunam, unumquemque in sua sphaera motum suum peragens. 25

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS VIGESIMVS 251

    Nec ullum hominem fecimus ante te, ut semper uiuat. Si ergo tu mortuus fueris, num illi semper uiuent? 36(35) Omnis anima gustabit mortem. Nos itaque probamus uos malo et bono, ut sitis probati, quia ad nos estis reuersuri. 37(36) Quando aspiciunt te illi, qui fidem abnegauerunt, non nisi irridendo seu aspernendo de te loquuntur: "Nonne hic est ille, qui opprobiis insectatur deos uestros? Et ipsi mentionem facientes Dei Miseratoris ipsum blasphemant et negant. 38(37) Creatus est homo de ipsa festinatione, i. de natura praecipitosa in suis negotiis et actionibus. Propterea ego cito uidere faciam uos signa mea, scil esse uera, i. ea, quae promittuntur in Alcorano. Vos ergo ne accelerare petatis uobis, tempus promissum uenturum in malo. 39(38) Nam ipsi dicunt: "Quando semel adueniet haec promissio, si uos estis ueraces, supple uos Moslemani?" 40(39) Si scirent illi, qui negant, scil. resurrectionem mortuorum, quando complebitur haec promissio, quod non poterunt excutere de faciebus et dorsibus suis ignem, nec habebunt, qui suffragium ferant ipsis, supple ipsi abstinerent ab his instantiis futilibus! 41(40) Immo superueniet illis hora illa de repente, nec ualebunt repellere illam, nemoque illos respiciet. 42(41) Iam olim quoque irridebant nuntios ante te, sed iuste retributum est quibusdam ex illis, pro ratione irrisionis ipsorum. 43(42) Dic tu: "Quis uos proteget in illa nocte et die uindictae Dei Miseratoris?" Verum ipsi a memoria Domini sui, i. Alcorano, longe aliter sentiunt. 44(43) Vel fortassis ipsi habent tales deos, qui auertant ab eis supplicium ueniens praeter nos, cum ipsi nequeant iuuare seipsos, neque habebunt assistentiam auxilii ex parte nostra? 45(44) Nos quidem permissimus istis Maekkensibus frui bonis temporalibus, sicut et patribus ipsorum ante eos, quamdiu protrahitur illis haec uita. Sed numquid non uident quod nos iam facto terram istam reducimus in diminutionem terminorum suorum? Num ergo ipsi soli triumphabunt? 46(45) Dic tu: "Ego quidem uos terreo per id quod reuelatum est mihi, i. Alcoranum ". Sed non percipiunt, qui surdos simulent hanc uocationem, cum nihil ipsis proficiet talis animaduersio. 47(46) Quos si tetigerit nimium quid mali ex parte Domini tui, recte aiunt intra se: "O uae nobis, quia transgredientes terminos exstitimus, nempe attribuentes Deo socium!" 48(47) Verum nos publice exponemus aequilibria iustitiae in die iudicii nullique fiet iniuria in minima re, nec ponderis unius grani sinapis. 35(34)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Iam sane dedimus Moysi et Aaroni fore anum, i. librum discretiuum et lucem et memoriale timentibus Deum, 50(49) qui se submittunt Domino suo, etiam absenti correpti timore illius horae, scil. ultimae. 51(50) Hoc quoque memoriale benedictum est, i. Alcoranus, quem desursum misimus. Hunc ergo uos negare audetis? 52(51) Eodem modo olim dedimus Abrahae notitiam rectae uiae ante scil. Mohhammaedum et Alcoranum, quia nos illum cognoscebamus. 49(48)

    16. abstinerent: obtinuerunt M.

    252 TEXTVS VIGESIMVS

    Quando ipse dixit patri suo gentique ipsius: "Quid sibi uolunt haec simulacra, quibus addixistis uos?" 54(53) Ipsi dixerunt: "Nos inuenimus patres nostros cultum eis exhibentes, nosque eos sic colimus". 55(54) Ait Abraham: "Profecto uos cum patribus uestris estis in errore manifesto". 56(55) Qui dixerunt: "Num tu uenisti ad nos cum aliqua ueritate, an uero tu es aliquis ioculator?" 57(56) Ait Abraham: "Dominus uester ipse est creator caelorum et terrae. Ipse plasmauit eos, cuius ego uobis sum singularis testis. 58(57) Vnde iuro uobis per Deum, quia ego decipiam haec idola uestra, postquam uos recesseritis occupati, scil. circa festum uestrum". 59(58) Contriuit ergo illa in minutissimas partes, excepto maiori ipsis singulari, ut occasionem haberent redeundi ad illud uisendum. 60(59) Ipsi dixerunt: "Quisnam fecit hoc in deos nostros, profecto is debet esse aliquis homo sceleratissimus". 61(60) Dixit quidam ex eis: "Ego audiui puerum mentionem de illis facientem, qui dicitur Abraham". 62(61) Dixerunt, supple maiores: "Adducite eum in conspetu totius multitudinis, ut testificentur, nempe contra eum, quod norunt. 63(62) Dixeruntque: "Tune feciste hoc cum diis nostris, o Abraham?" 64(63) Ait: "Immo fecit hoc maior ipsorum, hunc interrogate aut ipsos, si sciunt proferre uerbum et ipsi dicent quis illis hoc fecit". 65(64) Illi autem reuersi in se dixerunt ad illos testes: "Vere uere uos estis homines scelesti". 66(65) Incuruato capite dixerunt ad Abraham: "Bene tu nosti quod isti, scil dii, nesciant loqui". 67(66) Tunc ait Abraham: "Vos tales colitis loco Dei, qui uobis nequeunt prodesse nec obesse? -(67) Pudeat uos adorare alium praeter Deum. Anne hoc non consideratis?" 68 Ipsi dixerunt: "Comburite illum et uindicate deos uestros, si uultis facere in eum aliquid". 69 Nos diximus: "O ignis, esto frigidus et salutifer Abrahae!" 70 Ipsi uero machinabantur dolum in eum, at nos deputauimus eos ad extremum exitium, 71 et ipsum saluauimus. Sed et Loth iuit cum illo in terram, quam nos multiplicauimus benedictionem eis omnibus saeculis. 72 Dedimus quoque illi Isaac et Iacob, nepotem ex eo, quos omnes fecimus homines probos et iustos, 73 constituimusque eos duces, docentes alios obseruantiam mandatorum nostrorum. Deinde praecipimus illis exercitium bonorum operum, assiduitatem orationis et largitionem eleemosinae, factique sunt nobis serui fideles. 74 Loth etiam dedimus sapientiam seu iudicium et scientiam et liberauimus eum de oppido, quod totum erat deditum operibus malignis, quia habitatores illius erant gens nefandae scortationis. 75 Idcirco nos ingredere fecimus eum asylum nostrae pietatis, erat quippe unus ex magis iustis in terra. 76 Item Noe, supple recordare, qui dum clamaret ante istos, nos exaudiuimus eum et saluauimus cum domesticis suis de illa angustia maxima, scil. submersionis generalis, 53(52)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS VIGESIMVS 253

    et uindicauimus eum de gente illa nequam, qui contradicebant signis nostris, i. dicebant esse mendacia, quae Noe ex mandato Dei illis praedicabat, quia cum essent populus nequissimus, ideo nos submersimus eos omnes simul. 78 Deinde etiam memorare Dauid et Salomonis, quando decidebant litem de agro seminato, quem depasta sunt animalia cuiusdam, nos quoque fuimus praesentes. 79 Et dedimus Salomoni maius donum intelligendi negotium illius singulare duarum mulierum utrique tamen par iudicium et scientiam. Nam nos ultro fecimus cum Dauide montes decantare laudes diuinas et etiam uolucres. Nos, inquam, hoc effecimus. 80 Deinde nos docuimus eum artem fabricandi loricas pro uobis, o Maekkenses, ad defendendum ab armis inimicorum uestrorum. Saltem pro hoc nonne gratos uos exhibebitis? 81 Item Salomoni uentum ualidum fecimus obsequi, qui nunc uelociter nunc leniter ferebatur ad imperium illius in terram, in qua benedictione repleuimus uniuersa, nobisque cuncta haec sunt nota. 82 Sed et quosdam ex daemoniis, supple fecimus obedire ei, qui ad imperium eius se aquis immittebant, aliaque huic similia fecissent, sed nos detinuimus eos. 83 Item recordare Iob, qui cum clamaret ad Dominum suum: "Me sane apprehendit calamitas magna, sed tu es omnium misericordissimus". 84 Nosque exaudiuimus eum et amouimus ab eo omne malum, quod passus fuerat, restituimus ei familiam suam et omnia duplicia cum illis. Haec est particularis gratia a nobis descendens, memoriale perenne eis, qui Deo seruiunt. 85 Item recordare Ismaelis et Adris, qui fuit auus patris Noe, ita dicunt, et saepe hoc nomine ipsum Noe appellant, et Dsu El Kafal. Omnes isti patientia sunt probati. 86 Et ideo nos intromisimus eos in gratiam nostram, i. honorauimus eos dono prophetiae et introduximus in paradisum, quoniam ipsi erant de numero iustorum. 87 Recordare etiam notum per litteram Num Dsa Elmin. Quando abiit ira concitatus putans nos non habere potestatem super illum. Sed postea clamauit circumdatus tenebris: "Vere non est alius deus praeter te, tu solus es gloriosus expers consortio et ego sum unus ex transgressoribus mandatorum tuorum". 88 Tunc nos exaudiuimus et liberauimus eum ex illa angustia et eodem modo liberauimus illos, qui uere credunt. 89 Recordare etiam Zachariae quando clamauit ad Dominum suum: "Domine, ne derelinquas me solum, i. sine haerede, quamquam tu sis optimus haeres". 90 Cui nos respondimus et dedimus ei Iohannem, aptando ei coniugem suam, i. quae erat sterilis, fecimus eam fecundam, quia certatim se occupabant in bonis operibus et deprecabantur nos cum desiderio et timore pro prole, erantque ambo subiecti nobis cum humilitate. 91 Etiam illius recordare, scil. Mariae, quae claustrum suum illibatum conseruauit, nosque insufflauimus in eam de Spiritu nostro, et posuimus eam cum filio suo signum miraculosum omnibus saeculis. 92 Haec religio uestra unica est, i. o Moslemani, quam, scil. tenuerunt omnes isti prophetae hucusque commemorati, et ego sum Dominus uester, itaque me solum adorate. 93 Ceterorum autem religionem, hoc est Iudaeorum et Christianorum, sinite illos disceptare de illa inter se ipsos, omnes ad nos reuoluentur. 95 Sed nequaquam conuertentur ad paenitentiam habitatores alicuius oppidi, quod destruximus, supple propter incredulitatem ipsorum, 77

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    29. alius: ullus M. 30. mandatorum tuorum: mandatum tuum E. 47. aleia 94 deest EM.

    254 TEXTVS VIGESIMVS

    donec emergant Gog et Magog. Et tunc ex omni tumulo prorumpent propeque erit promissio uerax, i. resurrectio uniuersalis. 97 Quando ergo leuabunt occulos suos illi, qui credere noluerunt, dicent: "O uae nobis! Nos sane magna negligentia laborauimus de hoc minime cogitantes, immo nos fuimus in nosmetipsos uiolenti. 98 Quoniam uos, supple dicetur eis, quosque adorabatis loco Dei, futuri estis ligna gehennae, materia combustionis, quam uos intrabitis. 99 Quodsi isti essent dei ueri, scil. quos uos adoratis, non intrarent illam, sed omnes, nempe uos et ipsi, in ea permanebitis in aeternum. 100 In qua trahent profunda suspiria, instar ruditus asini, et non audient in ea, scil. adorati adorantes se. 101 Nam illi, quos praeuenit beneficentia nostra longe distant a gehenna. 102 Non possunt audire uocem illius existentes in eo, quod desiderauerunt animae ipsorum in perpetuum. 103 Non contristabit eos terror maximus, sed occurent eis angeli dicentes: "Hic est dies ille, qui promissus est uobis". 104 Dies, supple recordare, in quo complicabimus caelum sicut notarius sententiam iudicis refert in chartam eamque complicat. Quemadmodum in principio produximus primam creaturam ex nihilo, sic rursus reducemus illam secundum promissionem nostram ad uos, quia nos possumus hoc efficere, i. resuscitare mortuos. 105 Iam nos scripto tradidimus in libro Psalmorum post illam memoriam, i. Turat, quod terram illam, i. paradisum, haereditabunt iusti. 106 Hoc utique debet esse sufficiens testimonium, quod scil. Alcoranus hoc confirmat. 107 Quia nos non misimus te, nisi ut sis specimen singularis pietatis omnibus saeculis. 108 "Hoc unicum et singulare mihi reuelatum, quod Deus uester unicus Deus sit, eius itaque cultui uos totos dedicate". 109 Qui si id facere renuerint, dic tu: "Ego utique semper ad unitatem cohortatus sum uos, i. ut simus aequales in fidei professione, sed nescio an prope sit an longe id, quod uobis promittitur". 110 Ipse uero, i. Deus, hoc nouit, quod uos manifestatis sermone. Scit etiam quid intus celatis in corde. 111 Nec ego percipere possum an hoc sit ad tentationem uobis, uel gaudium praesentis uitae usque ad terminum praescriptum, scil. quod prolongetur uobis. 112 Dic: "Dominus ipse iudicabit iuste, supple inter me et uos". Est autem Dominus noster promptus ad miserendum digne implorandus pro auxilio super eo quid eligatis. 96

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    [255]

    TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS DE PEREGRINATIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    O uos, homines, timete Dominum uestrum! Quia concussio horae illius erit res pergrandis in die, quo uisuri estis illum. 2 In quo dimittet omnis lactans eum, quem lactabat, et abortum faciet omnis pregnans. Tunc cernes homines temulentos sine ebrietate reali, sed castigatio Dei erit multo grauior. 3 Est aliquis hominum istorum, qui contentiose tractat de Deo absque ulla scientia et imitatur quemlibet daemonem perduellem, 4 super quem scriptum est decretum istud, quod qui sequitur eum inducit illum in errorem et trahit ad supplicium ignis uehementissimi. 5 O uos homines! Si uos estis in aliquo dubio de resurrectione mortuorum, nos utique uos plasmauimus de terra, deinde ex spermate, postea ex coagulo sanguinis, post hoc ex embrione perfecto et imperfecto, hoc est, de massa carnis informi, ut palam faciamus quomodo gradatim disponimus originem uestrum, manereque facimus uos in uentribus matrum uestrarum usque ad terminum praestitutum. Postea educimus uos infantes. Deinde, ut ad perfectum statum peruenire possitis, robur damus uobis. Et quidem aliquis uestrum decedit ex hac uita, in ea scil. aetate uel ante, alius autem attingit decrepitam senectutem, (senex bis puer) et redit ad puerilem aetatem, ita ut nihil sciat post aliqualem notitiam acquisitam. Item tu uides aliquando terram aridam emortuam, sed quando descendere fecerimus aquam, i. pluuiam super eam, illico prorrumpit in germina, tumescit et generat fructus omnis generis geminos, pulchros aspectu et gustu delectabiles. 6 Hoc utique probat Deum esse ueracem, scil. in eo quod promittit, et quod possit ad uitam reuocare mortuos, esseque super omnia potentem. 7 Item quod illa hora ueniet, nec ullum dubium est de ea, Deusque certo suscitabit eos, qui sunt in sepulchris. 8 Est quidem alius ex hominibus, i. Maekkensibus, qui contendit disputare de Deo, expers alicuius scientiae, ne sequens aliquem ductum rectum neque librum aliquem lucem dantem tenens. 9 Contorquet collum suum, ut distorqueat a uia recta Dei. Iste talis habebit in hac uita pro mercede contemptum, et in die iudicii tormentum dirissimum degustare faciemus eum. 10 Hoc, supple dicetur ei, infertur tibi pro eo quod praemiserunt manus tuae, i. quod operatus es in uita tua. Deus enim non facit iniuriam talibus seruis, i. non punit eos sine culpa. 11 Est adhuc alius quidam, qui colit Deum, seu seruit Deo ad oculum, i. non sincere propter comodum temporale seu lucrum. Qui si bonum aliquem successum habuerit, fiduciam magnam habet in eum, si uero quidpiam aduersi acciderit ei, retrouertit faciem suam. Talis damnum sustinet in hac et in altera uita. 12 Illud uero est iacturae extremae clarum argumentum, quod adorat alium pro Deo, qui nequit nocere ei nec prodesse, et hoc est errare longe nimis. 1

    8. temulentos: tremulantes M.

    256 TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS

    Adorat illum, qui ad nocendum est propinquior quam ad iuuandum. Malum utique est hoc opus patrono et pessimum clienti. 14 Porro Deus introducet illos, qui uere credunt et faciunt bona, in paradisos, de sub quibus currunt riui aquarum. Dei enim est facere quod uult. 15 Quicumque existimat quod Deus nequaquam illum, i. Mohhammaedum, adiuuabit in hac et in altera uita, extendat funem in altum, i. liget laqueum in superioribus domus suae, postea succidat, i. suspendat se in illo, et uideat an ualeat repellere malitiae illius id, quo iratus in se ipso commisit. 16 In hunc ergo modum desursum misimus illum, i. Alcoranum, digestum in signa distincta plana, i. argumentis euidentibus et claris, per quae Deus dirigit in uiam rectam quos ipse uult. 17 Nam qui uere credunt, quique sunt Iudaei et gentiles atque Christiani, magi et qui Deo socium attribuunt, Deus discernit inter illos in die iudicii, etenim Deus cuncta cognoscit. 18 Nonne uides quod Deum adorent uniuersi, qui in caelis sunt et qui in terra existunt, Sol et Luna cum stellis, montes et arbores, bestiae et multi ex hominibus, i. credentes, sed et multis, supple ex eis sunt, qui merentur poenam singularem, etenim quem uult punit Deus? 19(-) Nemo utique erit, qui eum honore dignum iudicet, quia Deus facit quod ei placet. 13

    5

    10

    15

    20

    Textus II. Hae duae sectae litigantium inter se, hoc est, credentium et incredulorum, semper contendunt de Domino suo. Qui itaque fidem rectam in eum negant, sunt pro eis ad proportionem corporum ipsorum uestes paratae ignitae. Effundetur desuper capita eorum aqua feruens, 21(20) qua liquefiet totum, quod est in uisceribus eorum et etiam pelles concoquentur, -(21) flagellabuntur quoque continuo scuticis ferreis. 22 Et quantumuis contendent exire de illa afflictione, semper redibunt in eam. "Experimini", supple dicetur eis, "tormentum hoc ardentissimum". 23 Porro Deus intrare faciet illos, qui uere credunt et operantur bona, in paradisos, de sub quibus currunt flumina aquarum. In eis uestientur monilibus aureis et gemmis pretiosis. Erunt autem uestes eorum in illis, scil. paradisis, ex serico. 24 Continuantes iugiter optimum sermonem procedent ductu recto in uia laudis, i. numquam cessabunt dicere: "Laus Deo". 25 Certum est quod ii, qui fidem negant et distorquent homines a uia recta Dei, ut non frequentent oratorium sacratum, i. phanum Maekkense, quod nos deputauimus omnibus hominibus aequaliter commoranti in ea et aduenienti. 26(-) Qui autem frequenter intrat in illud praua et iniqua intentione, illum apprehendet poena atrocissima. 27(26) Quando nos praecipimus Abrahae inhabitare locum domus istius, etiam mandauimus ei: "Non consocies mihi quidquam in ea, sed sanctifica domum meam pro peregrinis et indigenis et genuflexionibus signatae adorationis". 28(27) Deinde publica inter homines peregrinationem solemnem. Venient ad te peditando et equitando super camelos extenuatos ex omni parte, i. propinqua peditantes et remota equitando testificantes, i. confitentes, sibi id multum profuisse, scil. quod sic eo peruenerint peditando uel equitando. 20(19)

    25

    30

    35

    40

    45

    18. uult punit: < > M.

    TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS 257

    Deinde inuocent nomen Dei diebus assignatis gratias agentes pro eo quod prouidit eis de bestiis, nempe ad equitandum, et animalibus, scil. camelis et bobus ouibusque etc. ad offerendum. Ex quibus comedite uos et cibate egentem et pauperem. 30(29) Postea praecidant excrescentia sua, scil. unguium et pilorum in omnibus partibus corporis maxime secretis. Et tunc soluant uota sua circumeuntes domum antiquam, i. phanum, i. quod scil. facere debetis ex mandato Dei. 31(30) Qui magni fecerit interdicta Dei, i. qui ueneratione magna obseruat loca et tempora, in quibus, quae praecepta sunt non omittit et prohibita non facit, iste talis habet magnum bonum repositum apud Dominum suum. Vobis itaque licita sunt, scil. ad esum, uniuersa pecora, exceptis iis, quae praeleguntur uobis, nempe in Alcorano. Igitur fugite abominationem, quae sunt idolis lita, et abstinete uos a sermone falsitatis, i. ne dicatis Deum habere socium aut prolem, prout decet, 32(31) puram sinceram fidem Deo profitentes, neminem ei consocificantes. Qui enim attribuit consortem Deo est uelut res decidua ex alto, quam aut uolucres arripiunt aut aer flans eiicit in locum remotum. 33(32) Hoc est illud paradigma, per quod scire potestis, nempe quae sit differentia inter contemptores istarum legum, et magnificatores, i. obseruatores ipsarum, nam in his consistit tota deuotio cordium, 34(33) uosque ex illis hauritis multa emolumenta, deferendo scil. hostias camelorum, uaccarum, boum, ouium et arietum, ad terminum loci et temporis praescriptum, qui est domus antiqua, i. phanum Maekkense. 35(34) Omnibus quoque aliis gentibus constituimus particularem locum cultus Dei atque sacrificii, quatenus in eo inuocent nomen Dei super eis, quae tribuit illis ad uictum ex bestiis et animalibus mundis. Deus ergo uester Deus unus est, itaque totos uos puros sinceros in fide dedicate. Tu quoque consolare hoc nuntio confractos seu humiles corde. 36(35) Qui dum memoriam faciunt Dei senescunt corda ipsorum patientiamque monstrant, si quid mali acciderit eis et perseuerantes sunt in oratione, et de iis, quae nos largiti sumus, aliis elargiuntur. 37(36) Item uentrifaetas, i. camelas, concesimus uobis, scil. in sacrificium, estque hoc unum ex statutis Dei singulare, ex quo resultat nobis bonum particulare. Inuocabitis ergo nomen Dei super eam, quando iugulare uultis illam, ipsa stante in pedibus suis recto ordine. Quae cum ceciderit super unum ex lateribus suis, comedite uos ex ea et date comedere petentibus et non petentibus, i. incolis habentibus partem in eius immolatione, et peregrinis super uenientibus. Hoc modo ista facienda ultro iniunximus uobis, quatenus gratos uos exhibeatis. 38(37) Deus nullatenus acceptat carnes istarum neque sanguines, sed gratam habet hanc deuotionem a uobis exhibitam. Haec ita praestare cogimus uos, ut magnificetis Deum super eo quod uos docuit uitam rectam. Tu itaque annuntia benefacientibus, i. qui se occupant in his bonis operibus, propter quae irrident eos increduli, Deum esse propugnatorem illorum, qui uere fideles sunt. 39(38) Nam Deus non diligit ullum insidiatorem gratiam Dei obseruantem in se et in alio. 29(28)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Da licentiam illis, qui impugnantur iniuste oppressi, nempe ab incredulis, i. ut et ipsi expugnent eos cum iustitia, quia Deus adiuuabit eos. Qui est summe potens. 40(39)

    17. paradigma: pura digna M.

    258 TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS

    Illi qui eiiciuntur de domibus suis contra omne fas, ne dicant quidquam, nisi Dominus noster ipse est Deus, i. propter hanc causam persequuntur illos. Nisi enim Deus impelleret homines unum in alium, i. non daret uictoriam, nunc uni, nunc alteri super alium, iam utique extinctae fuissent turres eremitarum, ecclesiae Christianorum, sinagogae Iudaeorum et oratoria Moslemanorum, in quibus celebratur iugis memoria Dei. Itaque Deus dat uictoriam ei, quem uult esse superiorem aliis, nam Deus fortis est, nempe ad ferendum auxilium, potens ad resistendum. 42(41) Sane illi, quos inhabitare fecimus terram istam, si ipsi frequentauerint orationem et fecerint eleemosinam, praeceperintque quod notum est uniuersis, nempe ut dicant: Non est nisi unus solus Deus et Mohhammaed nuntius Dei. Deinde prohibeant quod omnibus uetitum est, scil. attribuere Deo socium aut consortem, sint securi Deum nosse exitum istorum operum. 43(42) Quodsi isti Maekkenses tibi contradicunt mendacem te appellando, scito quod idem fecerunt ante ipsos populus Noe, Aad et Tsamud. -(43) Item gens Abrahae et Loth, -(44) et Medianitae. Sic etiam contradicebant Moysi populus suus. Ego quidem distuli pro istis incredulis castigationem, postea uero apprehendi eos manu dura, nempe in Baedar, qualisque factus sit exitus illorum, supple tu uidisti. 44(45) Et quot alias urbes funditus subuertimus eo quod habitatores ipsarum erant praeuaricatores scelerati, quae nunc sunt inanes, laquearia apparent absque tecto, putei exinaniti, et pariter liti cemento diruti? 45(46) Cur non peragrant terram, ut acquirant corda ad intelligendum et aures ad audiendum, etenim haec, scil. exempla, non arguunt caecitatem oculorum, sed caecitatem cordium sub pectoribus latentem. 46(47) Ipsi quidem petunt a te, ut acceleres illis malum comminatum. "Deus", supple dic, "non retardabit promissionem suam". Quoniam dies unus praestitutus apud Dominum tuum ualebit pro mille annis, quos numero uobis pollicemini, sil. uitae in hoc mundo. 47(48) Quantos cuiusdam urbis ciues, qui erant scelerati peruersores castigationem illis prolongantes, tandem apprehendimus eos, scil. duriori supplicio inflicto perdidimus? Ad me etenim omnium reditus terminabitur. 48(49) Dic tu: "O homines! Loquitur ad Maekkenses, quasi diceret, scitote, quia ego ad uos destinatus sum denuntiator terrens uos his exemplis mali exitus priorum". 49(50) Qui ergo ex uobis crediderint et fecerint bona, ipsi obtinebunt remissionem, scil. poenae comminatae in hac uita, et portionem honorabilem, in altera uita, i. in paradiso. 50(51) Qui autem conantur contra ueritatem signorum nostrorum, i. Alcoranum, cum non sint tanti, qui eum scil. obscurare possint suis contradictionibus, illi sunt deputati ad infernum. 51(52) Nos equidem non misimus ante te aliquem nuntium, neque prophetam, quin ecce Daemon quaereret ingerere in studium illius aliquod desiderium, scil. alienum a negotio sibi commisso. Sed Deus illico abolet id, quod Daemon suggerit, postmodum confirmat signa sua, i. reuelationes suas stabilit argumentis seu prodigiis euidentibus. Deus quippe cuncta sciens sapientissimus est, 52(53) ut conuertat quod suggerit Daemon in tentationem malam seu seditiosam illis, qui corde sunt infirmi, i. uel non sincere credunt uel dubio laborant, et quorum corda sunt obstinata in incredulitate. Etenim scelerati peruersores occupantur in schismate longinquo, i. continuo. 41(40)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS 259

    Sciant itaque illi, qui munerati sunt scientia, hunc, scil. Alcoranum, esse ueracem seu ipsam ueritatem a Domino tuo descendentem. Ei igitur credant et se subiiciant corda sua, nam Deus dirigit illos, qui credunt ei, in uiam rectam. 54(55) Sed numquam desinunt illi, qui fidem abnegauerunt, inficiari illum, donec ueniat hora, scil. mortis, de repente, aut superueniat illis supplicium diei sterilis, i. postquam non ueniet dies alius, in quo possint mereri quidpiam. 55(56) Dominium illius diei solius Dei erit, qui diiudicabit inter illos, i. credentes et non credentes. Illi ergo, qui crediderunt et operati sunt bona in paradisis deliciis perfruentur. 56(57) Illi uero, qui credere noluerunt, patientur tormentum confusibile. 57(58) Porro illos, qui sua sponte exulauerunt, uel ab aliis eiecti sunt de Maekka, postea interfecti fuerunt aut mortui sunt in uia Dei, i. in obedientia Alcorani, ditabit Deus diuitiis multis, nempe in hac uita, si non fuerint occisi aut mortui, etenim Deus est omnium largitorum optimus bonorum largitor. 58(59) Ipse introducet illos, quando scil. occisi uel mortui fuerint in uia Dei, in locum habituri in eo omnium desiderabilium satisfactionem. Nam Deus, qui omnes cognoscit, clementissimus est. 53(54)

    5

    10

    15

    Textus IV. Illud, supple scito, quod is, qui parem parili refert poenam, postea adhuc peius quidpiam illatum sustinet. Deus utique uindex illius futurus est, quia Deus ualde flexibilis est ad condonandum. 60(61) Id, supple ex hoc cognosce, quod Deus inducit noctem diei et superuenire facit diem nocti, quoniam Deus omnium auditor cuncta considerat. 61(62) Id, supple clare demonstrat, Deum esse ueracem, ne ergo inuocetis ullum alium (praeter ipsum), qui est falsus deus. Deus namque summus, maximus est. 62(63) Vel non uides quod Deus de caelo mittit aquam et uelociter terra producit uiridia? Etenim Deus subtilitate sua omnia penetrat. 63(64) Ipsius sunt cuncta, quae in caelis et quae in terra existunt, estque Deus nullius indigus, gloriosus. 64(65) Numquid non consideras quod Deus subiecit uobis uniuersa, quae sunt in terra, nauesque currunt in mari ad mandatum illius? Ipse est, qui detinet caelum, ne cadat super terram neque permittit illi hoc, quia Deus benignus in homines est piissimus. 65(66) Et ipse est, qui dat uobis uitam, deinde infert mortem rursusque uiuificabit uos et tamen homo est ei tam ingratus. 66(67) Vnicuique genti constituimus oblationum suarum particularem legem et ritum, quem quidem ipsi ad nutum obseruant. Verum isti nequeunt insurgere contra te de hac materia, igitur ora Dominum tuum, quoniam tu tenes uiam rectam. 67(68) Si autem contendere noluerint tecum, dic tu: "Deus optime cognoscit id, quod uos operamini". 68(69) Deus ipse dirimet litem hanc inter uos in die iudicii, de quo uos nunc inter uos controuersamini. 69(70) Numquid non nosti tu, quod Deus cognita habet cuncta, quae sunt et fiunt in caelis et in terra? Certe haec signata sunt in libro speciali, unde id facile est Deo, scil. ea scire. 70(71) Et tamen adhuc audent adorare alios praeter Deum, de quo nullam habent auctoritatem desuper datam, neque ullam de hoc ueram notitiam. Tales utique scelerati transgressores nullum habebunt suffragatorem. 59(60)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    29. indigus: indignus M.

    260 TEXTVS VIGESIMVS PRIMVS

    Quibus cum tu praelegis signa nostra clara distincta, tunc potes cognoscere in faciebus eorum, quis sit aduersarius fidei et inficiator ex illis, uix uiolentas manus non iniiciunt in eos, qui praelegunt signa nostra. Dic: "Vel fortassis uultis uos, ut denuntiem uobis malum illud mox superuenturum uobis, quod est ignis, quem praedestinauit illis Deus, qui credere nolunt?" Eheu quam pessima ratio est futura! 72(73) O uos homines! Vobis proponitur hoc exempli causa. Audite ergo illud. Equidem illi, quos adoratis uos loco Dei, non ualent producere unum uermiculum seu muscam, et si musca aliquid auferat ab eis, ipsi non possunt liberare se ab ea, et sic uterque monstrant imbecillitatem suam petens et petitus, i. inuocantes idola defectum discursus, et inuocata simulacra impotentiam suam, quae non ualent defendere se ipsa a uilissimis muscis, quin tollant ab eis quidquid uelint, suntque his debiliores. 73(74) Non magnificant Deum secundum magnitudinem potentiae suae, cum sit omnium fortissimus et potentissimus. 74(75) Deus eligere solet sibi ex angelis quosdam particulares in nuntios, nec non et ex hominibus quosdam ad singularia nuntia. 75(76) Ipse sane attente auscultat, supple quod illi loquuntur, et argute considerat quis eorum aptus est ad munus nuntiaturae. Item ipse nouit quid fiat illis praesentibus, quidue futurum sit post illos. Porro ad Deum omnia reducentur. 76(77) O uos, qui fidem professi estis, in genua procidite et adorate, cultumque debitum exhibete Domino uestro, et facite quod bonum est nimirum in conspectu illius, ut bene succedat uobis in nouissimis. 77(78) Nunc ergo strenue dimicate in Deo, i. in obedientia illius, digne Deo, qui uos elegit in hac fide, et non imposuit uobis quidquam, excepta religione patris uestri, Abrahae. Ipse est, qui longe ante dedit nomen uobis, ut uocemini Moslemani, i. puritani sinceri in fide. 78(-) Sitque uobis de hoc testis sufficiens hic Apostolus et uos testes eritis hominibus. Insistite orationi et date eleemosinam. Confidite in Deo, ipse est protector uester, quam bonus patronus et bonus adiutor! 71(72)

    5

    10

    15

    20

    25

    [261]

    TEXTVS VIGESIMVS SECVNDVS DE FIDELIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Iam tenent quod concupierunt credentes, 2 qui in oratione, mente et oculis demissis, supple aliquid petunt, 3 et qui declinant a uerbo malitiae in sermone. 4 Item qui faciunt eleemosinam, 5 et qui sexus suos custodiunt, nempe a lasciuiis, 6 exceptis uxoribus suis, et quas possident iure, hoc est, emptionis uel captionis in bello. Tales sunt sine quaerela. 7 Qui autem alias post has concupiscunt, ipsi sunt transgressores. 8 Item qui fidei sibi commissas, scil. uiduas et pupillas, cum sponsione sua curam ipsarum gerendi 9 cum assiduitate orationum custodiunt, 10 ipsi omnes tales sunt haeredes, 11 qui iure haereditate possidebunt paradisum, eruntque perpetuantes in ea. 12 Nos utique creauimus hominem de spermate uiri ex luto, supple creati. 13 Deinde reposuimus humorem illum fluidum in loco securo munito. 14 Postea conuertimus sperma illud in sanginem, et sanginem in coagulum, et ex coagulo confecimus massam et ex illa massa compegimus ossa, quae cooperimus carne. Tandem induximus formam aliam. Deus ergo benedictus est optimus creans haec ordine isto. 15 Vos tamen ad ultimum morituri estis, 16 resuscitandi in die iudicii. 17 Similiter nos sumus, qui creauimus super uos septem orbes planetarum, nec hos quidem creare omissimus. 18 Deinde descendere fecimus aquam de caelo in quantitate sufficiente, residere fecimus in ea, i. in terra, quamquam auferre eam potentes simus. 19 Sed mediante ea producimus uobis hortos palmarum et uuarum, de quibus colligitis fructus plurimos edentes ex eis. 20 Item arborem exeuntem de monte Sinai, quae exhibet pinguedinem ad condiendos cibos, i. oliuam. 21 Habetis quoque in animalibus quid considerabile, quae potum subministrant uobis de uentribus suis, i. lac, aliaque comoda nobis proueniunt ex eis. 22 In eis quippe uehimini sicut in nauibus. 1

    Textus II. Iam olim missimus Noe ad gentem suam, qui dixit: "O gens mea! Adorate Deum. Quid uobis cum deo alio praeter ipsum, an non ueremini hoc facere, nempe colere alium praeter ipsum? 24 Dixerunt autem maiores, qui fidem habere ei noluerunt, populo suo: "Quis est hic nisi sicut et uos? Hic sane praetendit dominari uestri. Si uellet Deus, scil. hoc ad quod uos iste hortator, utique misisset aliquos angelos. Nos non audiuimus tale quid accidisse in temporibus patrum nostrorum priorum. 23

    40

    262 TEXTVS VIGESIMVS SECVNDVS

    Hic utique non est nisi daemonium in se habens. Sinite ergo eum usque ad certum tempus". 26 Qui dixit: "Domine, uindicame de eo, quod isti falso mihi imponunt". 27 Tunc in uisione praecipimus ei, ut fabricaret arcam in oculis nostris. Deinde mandauimus ei dicentes: "Quando uenerit executio decreti nostri et efferbuerit fornax, i. de sub ea ebullierint aquae, 28(-) fac intrare in eam, i. arcam, ex omnibus, nempe animalibus, bina et bina masculum et feminam, nec non et familiam tuam, paeter illum de quo praecessit sermo, i. filius eius Kanaan. Tu ergo ne loquaris mihi pro illis, qui in sua peruersitate perseuerant, iam enim illi sunt praesciti. 29(28) Cumque ascenderis tu et qui tecum sunt in arcam, dic: "Laus Deo, qui liberauit nos de hoc populo inique agente". 30(29) Deinde dic: "Fac me descendere in loco benedicto, tu enim es optimus hospitator". 31(30) Certe in hoc sunt multa signa, i. consideranda, nosque per hoc probauimus, nempe gentem illam. 32(31) Post quos suscitauimus generationes alias. 33(32) Ad quos destinauimus Apostolum de medio eorum, ut adorarent Deum. Quid uobis, supple diximus per eos, cum deo alio praeter Deum? Illum ergo non timetis?" 34(33) Dixerunt uero maiores gentis suae, qui credere ei renuebant, negabantque occursum alterius uitae, quos nos abundare fecimus bonis ac deliciis in hac uita praesenti: "Hic non est nisi purus homo similis uobis, uescitur cibo, quo uos uescimini, 35(-) bibit eundem potum, quem uos bibitis. 36(34) Si ergo uos obedieritis homini uobis simili, utique facti estis de numero magis perditorum. 37(35) Num ipse redire faciet uos ad uitam postquam mortui in puluerem et ossa resoluti fueritis exeuntes de sepulchris? 38(36) Longe longe ab eo, quod promittitur uobis, 39(37) quia non est alia uita, nisi haec nostra praesens. Morimur et uiuimus, scil. in filiis nostris, nos autem non resurgemus". 40(38) Iste non est nisi inuentor mendacii contra Deum, uerum nos illi nullatenus credimus. 41(39) Qui dixit, i. ille propheta, qui annuntiabat eis malum impendere: "Domine, uindica me de eo, quod ipsi mihi falso imponunt". 42(40) Dixit, supple Deus: "Non multo post uenient diluculo paenitentia ducti". 43(41) Sed apprehendit eos uentus ualde urens secundum quod praefinitum fuit, posuimusque eos ueluti foenum siccum aut folia arborum arida in exemplum exitus posteri huic populo, i. Maekkensibus, graui iniquitate. 44(42) Post eos suscitauimus populos alios, i. Israelitas et Christianos, 45(43) quorum nulla gens praeoccupauit, nec retardare quiuit praefinitum terminum suum. 46(44) Tunc demum misimus nuntios nostros alternatim sibi succedentes. Quicquid alicui genti exposuit nuntius suus illud mendacio excipiebant contradicentes ei. Nos quidem uenire fecimus unum post alterum posuimusque eos in parabolas et argumentum euersionis futurae populo credere nolenti. 47(45) Post illos, i. Noe, Ssalehh, Loth, Hud et Aad, misimus Moysen et fratrem illius, Aaron, cum signis portentosis et potestate manifesta 25

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    27. uos: nos M. 46. euersionis: auersionis M.

    TEXTVS VIGESIMVS SECVNDVS 263

    ad Pharaonem et principes eius. Qui ex superbia obedire nolebant, erant quippe gens elatae mentis, 49(47) unde et dixerunt: "Nos ne obedire debemus his duobus hominibus, qui sunt similes nobis, quorum gens tota sunt nostri serui". 50(48) Contradixerunt ergo ipsis, idcirco omnes perierunt. 51(49) Equidem nos ideo dedimus Librum Moysi, quatenus sequerentur, nimirum filii Israel, uiam rectam. 52(50) Deinde proposuimus, supple illis, filium Mariae cum matre sua signum prodigiosum, quos inhabitare fecimus locum eminentem terrae amplae, tranquillae, fontibus abundantem. 53(51) O uos, nuntii, i. Mohhammaed, quem alloquitur Deus cum ceteris iam commemoratis et fidelibus suis, edite de optimis terrae fructibus et animalibus et operamini bonum, quia ego quae uos facitis bene noui, 54(52) nam haec religio uestra est religio una, scil. cum ea, quam prophetae alii profitebantur, et ego sum Dominus uester, me itaque timete. 55(53) Reliqui autem, i. Iudaei et Christiani, negotium fidei suae habent discissum in uarias sectas, et unaquaeque secta complacet sibi in opinione sua. 56(54) Tu ergo dimitte eos in ignorantia, in qua immersi sunt usque ad praefinitum tempus. 57(55) Forsan existimant, i. increduli, quod, quia nos nunc non tribuimus eis, scil. credentibus, bona temporalia neque filios, 58(56) presto nos dabimus eis meliora et plura bona. Sed non considerant 59(57) quod illi sunt, qui ex timore Domini sui facile flectuntur ad pietatem, 60(58) et qui signis Domini sui, i. collectionibus Alcorani, fidem habent, 61(59) quique Domino consortem non attribuunt, 62(60) et, quod illis datum est, aliis distribuunt atque in cordibus suis conseruant timorem stabilem, omnia ad Dominum suum referentes, 63(61) tales praeoccupantur bonis, eaque praeoccupant, nimirum recipiendo sicut et distribuendo. 64(62) Nos sane neminem cogimus, nisi quantum se extendunt uires suae. Prae manibus nostris est Liber, qui loquitur ueritatem, scil. in quo conscripta sunt facta illorum siue bona siue mala, nullique fiet iniuria. 65(63) Verum corda istorum Maekkensium incuria et ignorantia obruta sunt. Nihil cogitant de hoc. Opera illorum, quae faciunt, sunt his longe diuersa, 66(64) usquequo apprehendamus potentes ipsorum supplicio praeordinato. 67(65) Quando ipsi implorabunt auxilium, nolite uociferare, supple dicetur eis, hodie nullum ueniet uobis auxilium a nobis. 68(66) Iam uobis praelata sunt signa nostra, i. Alcorani collectiones, et uos terga uertebatis eis obstrectantes. 69(67) Male loquebantur de eo cum superbia circumeuntes, nocturnas uigilias trahentes conturbabant alios. 70(68) Nonne potius considerare eos oportebat, quae dicebantur? 71(69) Vel fortassis uenit, i. oblata est eis, securitas de malo superstante illis, quae minime data fuit primis patribus ipsorum? 72(70) Vel dicere audebant, quod in eo sit Daemonium, i. in Mohhammaedo? Immo ipse uenit ad eos cum hac ueritate, i. cum Alcorano, qui est ipsa ueritas, sed plures ipsorum abhorrent, scil. audire eam. 73(71) Si haec ueritas condescenderet uotis eorum, utique pessum irent caeli et terra cum omnibus, quae in eis sunt. Quin etiam nos inculcamus illis, scil. per Alcoranum, memoriam suorumetipsorum, nempe quod Mohhammaed sit de genere 48(46)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    264 TEXTVS VIGESIMVS SECVNDVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    ipsorum, quod est singularis praerogatiua et nobilitas eorum. Sed ipsi hanc memoriam refugiunt, scil. audire. 74(72) Vel fortassis petis ab eis sumptum pro uictu. Certe sumptus, quem tibi tribuit Dominus tuus, multo melior est, cum ipse sit optimus largitorum. 75(73) Tu ergo inuita illos ad hanc uiam rectam, i. fidem aslamiticam puritanorum, 76(74) et dic quod illi, qui non credunt alteram uitam, longe deuiant ab hac semita recta. 77(75) Si nos uteremur pietate cum illis auferendo ab eis hanc plagam, i. diram famem, utique ipsi ultra magis procederent errorem suum continuando. 78(76) Iam nos alias apprehendimus eos, i. puniuimus nempe in Baedar, notabili flagello, et tamen noluerunt se submittere Domino suo, nec supplices deprecare illum, 79(77) usque dum quando aperuimus super illos totam portam supplicii rigorosissimi, i. quando ultima uice Maekka subiugata est, et omnes increduli interfecti fuere, ut ne unus quidem remaneret. Tunc desperati obmutuerunt, nempe alii inimici Arabes per circuitum. 80(78) Sane ipse est, qui creauit uobis auditum et uisum et praecordia. Pauci tamen ex uobis ei sunt grati pro hoc. 81(79) Ipse est, qui multiplicat semen uestrum in terra, et tandem ad eum uniuersi uos colligemini. 82(80) Is est, qui uiuificat et mortificat et succedere facit noctem diei et uice uersa. Haec ergo non consideratis? 83(81) Immo ipsi dicunt idem, quod dicebant antecessores, 84(82) nempe, "Postquam fuerimus mortui et redacti in puluerem terrae ossaque exesa arida, tunc resuscitabimur ad uitam? 85(83) Nam hoc promittitur nobis, sicut et patribus nostris promissum est ante hoc. Haec sane non sunt nisi fabulae antecessorum". 86(84) Dic tu: "Cuius est terra et uniuersa, quae in ea sunt, si scitis," supple dicitis? 87(85) Statim dicent: "Dei". Dic tu: "Huius ergo memoriam non celebrabitis?" 88(86) Dic: "Quis est creator septem orbium caeli et throni maximi, i. caeli empyrei?" 89(87) Vtique dicent: "Deus". Dic: "Hunc ergo non timebitis?" 90(88) Dic: "In cuius manu est dominium uniuersarum rerum, eius, qui opem fert et nemo potest ferre subsidium contra illum, i impedire ne det auxilium . 91(89) Sane ipsi dicent: "Dei". Qui ergo decipitis uosmetipsos, i. seducitis postquam confessi estis unum esse Deum, qui ista praeualet facere? 92(90) Quin potius postquam tradidimus hanc ueritatem, scil. Deum tantum unum esse, en ipsi sequuntur mendacium dicentes Deum suscipere filium, habere consortem. 93(91) Non suscipit Deus filium, nec fuit umquam cum eo aliquis alius deus, alioquin abiret in partem quilibet deus cum iis, quos creauit atque ita praetenderet superioratum unus super alterum. Deus gloriosus longe est ab hoc, quod isti ei attribuunt. 94(92) Qui nouit quod absconditum est, quodue in manifesto fit. Igitur superexaltatus est, i. est tam sublimis, ut nullus ad consortium eius attingere queat. 95(93) Dic tu: "Domine, numquid non ostendes mihi quod illis est promissum de punitione? 96(94) Ne ergo connumeres me inter hunc populum grauem iniquitate". 97(95) Nos equidem possumus ostendere tibi, quod comminamur illis.

    33. : ilgibile E; < > M.

    TEXTVS VIGESIMVS SECVNDVS 265

    Reiice id, quod ipsi optimum censent scelus pessimum, nos melius scimus quid dictis inferre uelint suis. 99(97) Tandem dic: "Domine, ad te recurro a stimulationibus daemonum. 100(98) Recurro, Domine, ad te, ne appropinquent mihi, 101(99) ut dum uenerit cuipiam ipsorum mors assignata, dicat: "Domine, permitte mihi, ut redeam, scil. ad uitam, 102(100) quatenus operer bonum, quod in ea antea omisi". Totum hoc uerbum est inane, nam interuallum propositum est ipsis usque ad diem, in quo resurgerent e sepulcris. 103(101) Et quando inflabitur tuba, tunc nil iuuabunt propinqui inter eos. 104(102) In illa die non quaerent de se inuicem, sed unusquisque facta sua pensabit, et quorum trutinae praeponderabunt illis, bene succedet, i. saluabuntur. 105(103) Quorum cutem pondera leuia apparebunt, perdent animas suas in gehenna perpetuo mansuri. 106(104) In qua facies ipsorum igne uehementer exurentur apparebuntque uultibus corrugatis et contractis labiis. 107(105) "Numquid, supple dicet illis Deus, signa nostra non sunt praelecta uobis? Vos autem contradixistis illis". 108(106) Ipsi dicent: "Domine, Dominus noster, iam certe opprimit nos angustia nostra, ita est, quia nos semper fuimus populus errans. 109(107) Dominus noster, educ nos de ea. Quodsi redierimus, scil. ad incredulitatem nostram contradicentes signis tuis, tunc merito computabimur inter transgressores". 110(108) Qui dicet: "Compescite linguas ceu canes frementes in ea, scil. gehenna, nec ultra uerbum dicturi". 111(109) Cum enim quidam ex seruis nostris dicerent: "Domine, Dominus noster, parce et miserere nostri, quoniam tu summe misericors es". 112(110) Vos autem ludos faciebatis de eis irridentes, ut scil. haec illusio et irrisio uestra et patientia ipsorum, totaliter in uobis aboleuerit memoriam mei. 113(111) Sed ego hodie mercedem tribui eis, pro eo quod patientiam habuerint, et nunc bono maximo perfruuntur. 114(112) Dicet, scil. Deus aut angeli: "Quam diu mansistis in terra, ad quam nunc redire cupitis? Et in sepulchro quot annis?" 115(113) Ipsi dicent: "Vno die aut aliquot diebus". Interroga illos, qui computo dierum uel annorum praeunt, i. angeli. 116(114) Tunc dicet, i. Deus: "Vos non estis morati in mundo et in sepulchro nisi parumper, si scire uultis. 117(115) Quid uos existimatis quod creauimus uos gratis, et non ut iterum ad nos reuertamini?" -(116) Sane superexaltatus Deus ipse est rex uerus. Non est ullus alius deus, nisi ipse solus, Dominus maiestatis supremae. Semper uenerandus prae cunctis est ab uniuersis. -(117) Qui ergo inuocauerit cum Deo alium deum, quod nulla demonstratione probare potest, utique rationem reddet de hoc coram Domino suo, qui nequaquam prospere facit tales infideles. 118 Tu autem dic: "Domine, tu es indulgentissimus et piissimus et summe misericors". 98(96)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    3. stimulationibus: simulationibus M. 8. ipsis: ipsius M. 14. igne: om. M.

    [267]

    TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS DE LVCE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Haec est illa singularis collectio, quam desursum misimus et stricte praecipimus obseruandam. Propter quod inseruimus illi signa, i. praecepta declaratiua, ut memoriae uobis infixa haereant. 2 Fornicatricem et fornicatorem cedetis flagellis unumquemque ipsorum centum ictibus, nec uos moueat super illos ulla pietas, secundum legem Dei, si uere credentes estis in Deum et diem nouissimum, sintque praesentes testes punitionis ipsorum aliqui ex credentibus. 3 Fornicarius siue adulter non copulabitur nisi adulterae, uel quae Deo socium attribuit, i. alienae sectae et religionis. Similiter adultera non coeat nisi cum adultero, et qui alium cum Deo inuocat. Hoc autem illicitum fidelibus declaratur. 4 Qui autem imposuerint crimen, scil. adulterii, mulieribus honestis et continentibus se, et non probauerint id quattuor testibus, ii caedantur octuaginta flagellis, eosque ad ferendum testimonium numquam amplius admittetis, 5 nisi paenitentiam, supple publicam, egerint, seque emendauerint, nam Deus pronus ad indulgendum piissimus est. 6 Item illi, qui idem crimen imposuerint uxoribus suis, nullosque habuerint testes nisi se ipsos. Tunc cuilibet ipsorum, supple suffragabitur quadruplex iuramentum per Deum, 7 et quintum sit, quod maledictio Dei cadat super eum, si falsum dicit. 8 Suspendant autem executionem sententiae ab ea, siquidem et ipsa testem Deum quater inuocauerit, dicens illum esse mendacem, 9 et quinto addat, ut requiescat ira Dei super eam, si is uerum dicit. 10 Nisi ergo gratia Dei eiusque pietas uobis suffragaretur iam, supple unus uestrum, qui falsum dicit poenam, quam ipse sibi imprecatus est, lueret, quoniam Deus paenitentiam uolens cum sapientia iudicat. 11 Deinde illi, qui exponunt in publico aliquod falsum crimen enorme, ii sunt congregatio malignantium ex uobis, ne putetis illud esse damni uobis, immo potius in bonum conuertitur uobis. Vnusquisque ipsorum pro hoc recipiet quod sibi lucratus est pro tam enormi delicto. Et is quidem, cuius iam alias etiam retusa fuit praesumptio ab eis, i. a suis commilitonibus, sustinebit poenam maximam. 12 Nonne uos, quando audistis eum, scil. talia et talia dicere de una uxore Prophetae, debuistis iudicare, sicut decet uere fideles uiros ac mulieres intus apud se, quod bonum est, dicentes hoc mendacium esse sacrilegum manifestum, 13 nisi id probauerit quattuor testibus? Qui si non produxerit hos testes, tunc conuincuntur coram Deo esse mendaces. 14 Profecto nisi praeualeret super uos benignitas Dei ac pietas illius in hac et in altera uita, iam nunc apprehendisset uos supplicium maximum, eo quod prostituistis famam, scil. innocentis Aaisciaet, -(15) uelociter occidentes illi linguis uestris, i. detractoris linguis iunxistis linguas uestras, et locuti estis oribus uestris de quo nullam habetis notitiam putantes illud esse leue, scil. peccatum, cum sit coram Deo maximum crimen. 1

    268 TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS

    Cur audientes illud non dixistis. "Non decet hos loqui de hac re?" O Deus, tu es innocentiae tutor, tu nosti hoc esse mendacium maximum! 16(17) Exhortatur uos Deus, ne umquam reddeatis in idipsum, si estis uere fideles. 17(18) Deus utique est, qui euulgat uobis haec signa, estque Deus cuncta sciens sapientissimus. 18(19) Eos autem, qui amant publicari turpitudinem eorum, qui uere credunt, luent poenam 19(-) in hac et in altera uita rigorosissimam. Certe Deus nouit ea, quae uos minime nostis. 20 Et nisi abundaret super uos benigntas Dei eiusque pietas, iam, supple comminato illos supplicio, subiaceretis. Est enim Deus clemens misericors ualde. 21 O uos, qui uere creditis! Cauete incedere per uias Daemonis. Qui enim sequitur uestigia Daemonis, ei utique praecipiet quod turpe et illicitum est. Profecto nisi abundasset super uos benignitas Dei et misericordia illius, nullus umquam iustificaretur ex uobis, uerum Deus iustificat quos uult, quoniam Deus uniuersa audiens cunctos nouit. 22 Ne ergo iurent perperam quidam ex uobis, qui florent gratia et affluunt rerum abundantia diuitiisque, ut non subueniant magis proximis sibi propinquitate, qui sunt egeni et ipsi quondam exulauerunt pro Deo, sed condonent et parcant peccantibus. Nonne etiam uos uultis, ut Deus dimittat delicta uestra? Et Deus promptus est ad parcendum et miserendum. 23 Etenim qui crimen impudicitiae imponunt mulieribus honestis et castis, qui nesciunt thorum in delicto et sunt fideles, illi subiacent maledictioni in hoc mundo et in altero manet eos supplicium maximum. 24 Dies, supple ueniet, in quo testificabuntur contra eos propriae linguae ipsorum, manus quoque et pedes cum iis, quae sunt operati. 25 In illo die reddet illis Deus mercedem iustam iuxta facta legis ipsorum, et tunc cognoscent Deum esse ipsam ueritatem iustitiam prae se ferentem. 26 Sint malae mulieres malis uiris, et mali uiri malis mulieribus. Bonae autem mulieres bonis uiris, et boni uiri bonis mulieribus. Illi autem immunes sunt ab eo quod illi discunt, nempe Aabdallah, cuius uxor ante fuerat scortatrix publica cum aliis sociis loquebantur male de Aaiaesciaet et Safuan, quibus concessus est locus indulgentiae et praeparatus cibus pretiosus. 27 O uos, qui uere creditis! Ne ingrediamini ullam domum, exceptis uestris, donec obtineatis licentiam intrandi, tunc salutate domesticos illius. Hoc enim decet uos, ut maneat memoria uestrae salutationis. 28 Si autem neminem inueneritis in eis, nempe qui possit dare licentiam intrandi, qualis est pater familias, tunc nolite intrare, quousque detur uobis licentia. Quod si etiam dictum fuerit uobis: "Ite, reuertimini", tunc recedite, quod quidem magis uos iustificabit, nam Deus quaecumque uos agitis bene nouit. 29 Nequaquam autem imputabitur uobis culpa, si ingressi fueritis domos inhabitatas, i. desertas, pro uestra commoditate, quales sunt necessitates naturales. Deus enim nouit quid palam ostenditis et quid intus occultatis. 30 Dic uiris fidelibus ut dimittant oculos suos et custodiant uirilia sua, quod honestati ipsorum maxime conuenit. Deo quippe nota sunt quae operamini. 31 Et mulieribus fidelibus dic ut studiose cohibeant acies suas et occultent femina sua, ne discooperiant partes ornamentorum suorum, nisi quantum apparere decet ex eis. Et superponant peplos pectoribus suis pertingentes usque ad manus, ne uidere faciant ornamentum, cuiuscumque membri, exceptis maritis suis et parentbus suis, nec non et parentibus maritorum suorum, et filiis suis filiisque mariti sui, fratribus 15(16)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS 269

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    suis filiisque fratrum suorum ac sororum suorum. Item mulieribus domesticis et famulabus et etiam uiris eorum seruitiis deputatis impotentes ad coitum, ut sunt spadones et decrepiti, et pueris, qui nondum sunt capaces usus mulierum. Tandem nec concutiant pedes suos alterum ad alterum, quatenus innotescat ornamentum, quod occultum gestant, ut sunt periselides aurei etc. Conuertimini ergo omnes ad Deum per paenitentiam, o uos, qui fideles estis, ut bene succedant uobis uniuersa, quae agitis. 32 Copulemini itaque qui, scil. inter uos sunt innupti uiri ac mulieres, illis, qui uel quae sunt ex uobis, i. religionis uestrae, et etiam illos illasque ducite, qui uestro seruitio sunt mancipati et sunt probi. Item etiam clientes uestrae curae commissas, supple ducite, licet sint pauperes. Deus quippe subleuabit uos gratia sua, quia Deus, qui est munificus, cuncta nouit. 33 Studeant autem uiuere caste, qui et quae non inueniunt cui nubant, quousque prouideat illis Deus pro sua benignitate. Mancipiis uestris, expleto tempore aut pretio, quo se scripto seruituti uestrae obligauerunt, repetentibus illud reddite cum alio scripto emancipationis scientes de illis uobis emolumentum processurum, et insuper uos tribuite aliquid eis, quod Deus concessit uobis, neque ultro exponatis ancillas uestras emptitas fornicationi, si ipsae uolunt continere se, ut quaerant quaestum uitae praesentis, pro se, scil. et filiis suis. Qui autem hoc facere eas coegerit, supple sciant, Deum post illam coactionem, (siue per imperium, siue permissionem, non subministrando ipsis filiisque ipsarum ex eis genitis uitae necessaria) habituras condonatorem piissimum. Textus II. Iam alias nos desursum tradidimus alia quoque signa clara distincta, et etiam exempla, qui uos praecesserunt, ut qui timent Deum considerent euentum et exitum eorum, scil. malum. 35 Deus quippe est lux caelorum et terrae, similis cuidam lucernae, in qua est lampas. Quae lampas est in uitro posita. Ipsum uitrum ueluti stella perlucida, quae accenditur ex arbore benedicta, cuius oleam non tangit Oriens neque Occidens, scil Sol, fereque perluciditas, i. uitri claritas, splendet per se, licet non tangat illud ignis. Est haec lux supra lucem, i. et uitrum lux est, et lucerna lux est, et oleum lux est. Dirigit in uiam rectam Deus luce sua, quos ipse uult. Proponit autem has similitudines istis hominibus, i. Maekkensibus, quia Deus est cuncta noscens. 36 De domibus, i. orationis, permittit Deus, ut altae aedificentur et inuocetur in eis nomen illius, laudesque persoluantur ei mane et uespere. 37 Sunt quidam uiri, nimiis scil. curis distenti in oratione, ne distineat eos mercationis et uenditionis cura a memoria Dei et insistentiae orationis atque largitionis eleemosinae, i. compleant prius orationem, postea dent eleemosinam pauperibus et tunc tractent de negotiis suis. Timeant diem illum, in quo alterabuntur corda et obtutus, 38 quatenus retribuat eis Deus bonum melius, quam quod ipsis sunt operati, et augeat eis gratiam suam. Etenim Deus tribuit bona, cui uult absque aestimatione seu numero. 39 At opera eorum, qui non credunt, sunt uelut nebula haerens terrae, quam putat siti laborans esse aquam, usque dum ueniens ad illam, reperit illam nihil esse. Sed inueniet promptum Deum, nempe in die iudicii, qui satisfaciet eius arbitrio citoque expediet cum eo rationem. 40 Aut sunt, scil. opera non habentis fidem, similia obscuritatibus maris profundissimi, quod operitur undis se inuicem impellentibus una supra aliam, cui 34

    270 TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS

    5

    10

    15

    20

    supercumbit nubes densissimarum tenebrarum, una alteri incumbente. Ad quam dum extendit manum suam, scil. putans se eam posse apprehendere, ex oculis eius euanescit. Etenim cui Deus non subministrat lucem, scil. per Alcoranum, caret omni luce. 41 Nonne uides quod Deum laudant uniuersi, qui in caelis et in terra habitant, insuper et uolucres expansis alis? Vnumquodque genus istorum scit modum orandi et laudandi suum. Deus quoque nouit id, quod et quomodo agitis uos. 42 Sane Dei est dominium caelorum et terrae, et ad Deum terminatur omnium reditus. 43 An uero non obseruasti aliquando quod Deus presto dissipat aliquam nubem, rursusque in simul eam colligit unamque alteri ingressam? Tunc utique uides pluuiam guttatim stillare de medio eius deque caelo descendere in terram. Tunc etiam, supple cernis, quosdam montes frigidos, i. niues conglomeratos aut grandines descendere super illos, quibus aliis damnum infert, alios uero pertransit, quos uult, supple Deus. Splendor autem fulguris egredientis de nube uix non abripit uisum intuentium illud. 44 Deus continuat uicissitudinem noctis et diei. Dum unum minuitur aliud crescit. In hoc sane habent occasionem magnum quid considerandi mentis praediti oculis. -(45) Item Deus creauit omnia animalia ex aqua. Ex quibus alia ambulant supra uentrem, alia incedunt duobus pedibus, alia gradiuntur quattuor pedibus. Creat Deus quod uult, quia Deus est omnipotens. Textus III. Iam certe nos desursum misimus signa nostra declaratiua, nempe antecedentia, sed Deus dirigit, quos uult, in uiam rectam. 46(47) Sunt autem quidam, qui dicunt: "Nos credimus in Deum et hunc Apostolum, sumusque obedientes illi". Post uero terga uertunt illi quidam ex eis. Tales utique non sunt credentes. 47(48) Nam quando citantur ad Deum et Apostolum eius, ut diiudicet inter illos, en aliqui ex ipsis obedire nolunt. 48(49) Si enim ius pugnaret pro eis, uenirent utique ad eum uocati. 49(50) Fortassis in cordibus eorum est infirmitas, i. sentiunt se esse culpae reos? Vel timent ne faciat ei iniustitiam Deus Apostolusque illius? Immo ipsi sunt iniustitiam facientes sibi et aliis. 50(51) Qui enim uere credentes sunt, ipsi dicunt quando citantur ad Deum, i. Alcoranum, qui est Liber Dei, et Apostolum illius: "Nos audimus et prompte obediemus". Equidem isti tales desiderata percipiunt. 51(52) Et qui obediunt Deo Apostoloque eius, ipsi utique etiam cum humilitate se subiiciunt Deo et uerentur eum, ipsi praemium magnum consequentur in hac et in altera uita. 52(53) Ipsi iuramento simulata fide promittunt tibi, accedente mandato tuo, se tecum eggresuros. Dic tu: "Nolite iurare. Exibitio uestra haec est notoria, Deus namque perspectum habet id, quod geritis, nempe in cordibus uestris". 53(54) Dic: "Obedite Deo et obtemperate huic Apostolo illius". Si secus feceritis, scitote quod ipse faciet, quod impositum est ei, et uos debetis facere, quod imponitur uobis. Cui si uos obsecuti fueritis, recte facietis, nam Apostoli est denuntiare clare distincte, nimirum quod ei mandatum est, 45(46)

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS 271

    quia promissit Deus quod illi, qui uere credunt ex uobis et faciunt bona opera, futuri sunt successores in hac terra, quemadmodum successerunt antecessores ipsorum alios, qui eos praecesserunt. Quibus etiam stabiliet legem talem, qua contenti remanebunt, commutabitque illis post hoc periculum hoc illorum in securitatem. Me solum adorabunt nec quemquam mihi associabunt. Qui autem credere noluerint post illud nimirum promissum, illi excedent omnem limitem inobedientiae et proteruitatis. 55(56) Vos autem insistite orationi et facite eleemosinam, et obedite huic Apostolo, ut misericordiam consequi mereamini. 56(57) Ne tu existimes illos, qui in sua perfidia perseuerant, posse subsistere in hac terra, sed habitaculum ipsorum erit ignis et pessimus exitus. 54(55)

    5

    10

    Textus IV. O uos, qui uere creditis! Licentia concedatur inter uos, scil. ingrediendi ad uos in cubiculum, illis, qui subiecti sunt fidei uestrae, i. in quos habetis ius suntque credentes sicut uos, serui liberi, quique nondum attigerunt statum pollutionis patiendae in somnis tribus uicibus, nempe ante orationem matutinam, et quando deponitis uestimenta uestra hora meridiana, et post orationem uespertinam, i. quando uaditis cubitum. Hae sunt tres horae particulares, in quibus decet uos inueniri coopertis uerendis. Post quas, scil. horas, nullam incurritis culpam uos nec illi ingredientes ad inuicem. Hoc modo declarat uobis Deus haec signa, i. mandata sua, nam Deus, qui omnia nouit, sapientissimus est. 58(59) Quando autem attigerunt pueri ex uobis aetatem, in qua pollui queunt, tunc petat licentiam, quemadmodum ordinatum est antecedentibus illos. Sic Deus manifestat clare distincte signa sua, quia Deus omnia sciens, cum spientia cuncta disponit. 59(60) Porro cessantes a menstruis, quae non habent nuptui esse desideratae, non peccant, si deponentes uestes suas uidere faciant ornamenta corporis, ut torques, pectoralia etc. Si autem pudicitiae studuerint, nempe non se discooperiendo coram uiris, melius est pro illis, quia Deus omnium auditor uniuersos cognoscit. 60(61) Nullum est interdictum caeco, claudo et infirmo, nec uobis ipsis, si comederitis cum illis, qui sunt in domibus uestris aut domibus patrum uestrorum et matrum uestrarum aut fratrum ac sororum uestrarum, aut patruorum amitarumque uestrarum, aut auunculorum atque materterarum uestrarum aut eius cuius claues in manu uestra sunt, ut serui et ancillae, aut amici, nullum delictum erit uobis, si comederitis simul aut separatim. 61(-) Intrantibus autem uobis domus supradictorum, salutate inuicem cum imprecatione uitae felicis et successus boni a Deo. Hac ratione palam facit uobis Deus haec signa, ut ea cum prudentia exerceatis. 62 Sane fideles, qui credunt in Deum et in Apostolum eius, supple credere debent. Igitur existentes cum eo ad tractandum de aliquo negotio publico, nequaquam recedent, donec petant et obtineant licentiam ab eo. Etenim qui petunt facultatem a te, ii sunt qui uere credunt in Deum et Apostolum illius. Tu ergo petentibus ueniam abeundi propter aliquam necessitatem legitimam, concede eam illis, quibus libuerit tibi ex eis et deprecare Deum, ut condonet illis, nimirum qui eam petunt absque necessitate, sed tamen cum intentione reuertendi, quoniam Deus pronus ad ignoscendum ualde pius est. 63 Ne aequiparetis interpellationem Apostoli inter uos interpollationi unius uestri factae alteri. Certe Deus nouit illos, qui clam se substrahunt ex uobis nictantes 57(58)

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    1. faciunt: fecerint M. 23. queunt: queant M. 31. et: om. M .

    272 TEXTVS VIGESIMVS TERTIVS

    5

    oculis aut nutantes capite. Sed timeant illi, qui contrarium faciunt mandato illius, ne apprehendat eos malum tentationis, nempe praesentis uitae, aut tormentum rigorosum alterius. 64 Numquid non Deo sunt uniuersa, quae in caelis et quae in terra aguntur, supple nota? Sic certe ipse quoque noscit quod uos nunc tractatis. Die autem, qua redibitis ad eum uniuersi, manifeste ostendet eis, quae sunt operati, etenim cuncta ipse nouit.

    [273]

    TEXTVS VIGESIMVS QVARTVS DE FORCANO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Diues in benedictionibus suis Deus desursum e caelis misit hunc librum diremptorem super seruum suum, ut sit ipse, nempe Alcoranus et Mohhammaed, eruditor terrificus uniuersis hominibus omnium saeculorum. 2 Is, cuius ditioni subiecti sunt caeli et terra, non suscipit ullum filium, nec habet ullum consortem in ditione ista. Is est, qui creauit uniuersa disposuitque unumquodque eorum, quae creauit, proportionaliter in pondere et mensura ac ordine debito. 3 Ipsi uero, scil. Elnadzir bon Elhharets et sequaces illius, Maekkenses, qui deseruere cum illo fidem moslemanicam, faciunt praeter eum deos alios, qui non ualent creare quidquam, cum ipsi creantur ab aliis, 4 nec possunt defendere seipsos a malo, nec iuuare alios neque in manibus eorum est mors nec uita neque suscitatio mortuorum. 5(-) Isti autem, qui fidem abiurauerunt, aiunt: "Hic, scil. Alcoranus, nil aliud est quam confictum mendacium, quod ipse sibi confingit, quem quidem alii in hoc adiuuant, i. Iudaei et Christiani apostatae". Sed reuera calumniam manifestam afferunt et falsum testimonium dicunt, 6(5) cum aiunt: "Hae sunt fabulae antecessorum, quas ipse sibi conscribere facit alios et colliguntur ad eum mane et uespere". 7(6) Dic tu: "Ipsum, i. Alcoranum, desursum misit, qui nouit quod occultum est in caelis et in terra, uerum ipse, ueniae dator, est ualde pius, supple ideo quod non punit eos". 8(7) Ipsi dicunt: "Quid iste Apostolus habet plus de nobis? Ipse comedit cibum ordinarium, ambulat in plateis, in quibus ueneunt uictui necessaria. Nisi de caelo uenerit aliquis angelus, qui ei semper assistat, 9(8) aut reueletur ei aliquis thesaurus, aut habeat aliquem hortum deliciosum, ex cuius fructibus edat, nos, supple minime credemus ei. Deinde, supple ad sequaces eius conuersi, dixerunt scelerati illi peruersores: "Vos utique non sequimini nisi uirum infascinatum dementem". 10(9) Vide qualibus te comparant. Ipsi uero sunt in errore, nec possunt ullo modo probare hoc. 11(10) Benedictus Deus, qui, si placuerit ei, statim produceret tibi aliquid melius, nempe paradisos, i. hortos deliciarum, de sub quibus currunt riui aquarum, aedificabitque aedificia seu turres altas in eis. 12(11) Sed, quia ipsi false negant horam illam, in qua scil. haec complenda sunt tibi tuisque sequacibus, ideo nos quoque praeparauimus pro talibus ignem ualde urentem. 13(12) Quem cum conspicient a longe, audient statim flammarum fremitum atque strepitum. 14(13) Et quando peruenient ad locum quendam illius perangustum appropinquantes, scil. igni et daemonibus, tunc clamabunt inibi: "Eheu, qualis perditio est haec?" 1

    10. et: om. M. 42. illius: om. M.

    274 TEXTVS VIGESIMVS QVARTVS

    "Nolite", supple diceretur eis: "nolite uocare id unam perditionem, sed uocate eam perditionem plurimam, i. infiniti uitae". 16(15) Dic tu: "Num id melius est, uel paradisus aeternitatis, quae promissa est timentibus Deum?" Quae facta est illis in mercedem et mansionem sempiternam, 17(16) habentes in ea quidquid desiderare possunt, perpetuandi in ea. Est hoc Domino tuo curae, reddere promissionempostulatam, scil. ab eis. 18(17) Porro in die, in qua congregabimus eos, nec non et illos, quos adorauerunt loco Dei, ipse dicet illis: "Vosne estis, qui seduxistis seruos meos istos, uel ipsi sua sponte recesserunt a semita recta?" 19(18) Dicent, scil. idola seu adorati pro deis, ut angeli ab Arabibus idolatris et Iesus a Christianis et Esdras a Iudaeis: "Deus, tu supergloriosus es, nobis licitum minime uidebatur eligere alium superiorem te dignitate, quem scil. nos et ipsi adoraremus pro Deo, sed quia tu uallasti eos abundantia bonorum temporalium adeo, ut aboleuerint memoriam tuam de cordibus suis, ut facerent sibi deos alios praeter te, effecti gens profligatae licentiae. 20(19) Tunc, supple dicetur illis: "Ostendent isti, quos pro diis adorastis uos esse mendaces pro eo, quod dicebatis uos, quod ipsi ualebunt liberare et succurrere uobis. 21(-) Qui ergo ex uobis nunc talem committit iniquitatem, nos experire faciemus eum tormentum supra modum magnum. 15(14)

    5

    10

    15

    20

    Textus II. Nos sane non misimus ante te aliquos nuntios, i. prophetas, qui non comederent cibum neque pergerent ad foras, constituimus tamem uos unum alteri explorationem, ut scil. notum fiat, quis uestrum patientiae cultor est, nam Deus omnes intus cognoscit. 23(21) Dicunt autem illi, qui non sperant occursum nostrum, i. Maekkenses, qui negant resurrectionem corporum, in quibus se praesentare oportet omnem hominem coram Deo in die iudicii: "Nisi desursum uenerint angeli ad nos, aut oculis nostris cernamus Dominum nostrum, supple non credemus Mohhammaedo". Ex hoc ipso certe iam apparet quantum de se praesumant omnemque metam excedant superbiae. 24(22) Illa dies, in qua descendent angeli, futura est mali nuntii istis sceleratis. Dicent enim illa die, scil. angeli: "Anathemate uetatum est dare uobis bonum nuntium, nempe de ingressu in paradisum". 25(23) Nos enim ante praesciuimus, quod isti postea sunt operati, nosque illud ceu atomum minimum disipatum aestimamus. 26(24) Consortes paradisi in illa die fient possessores boni ueri et optimi receptaculi. 27(25) Sane in die illa diuidetur caelum in nubes lucidas et descendent angeli uisibiiter. 28(26) In illa die regnum confirmabitur in manu Miseratoris; erit dies ille incredulis difficilis ualde. 29(27) Dies, inquam, in quo mordebit manus suas omnis iniquus peruersor, dicens: "O utinam ego cum hoc Apostolo iniissem uiam rectam! 30(28) O uaeh mihi, quod non susceperim mihi illum N. amicum! 31(29) Vtique Daemon diuertit me ab huius scil. Alcorani, memoria, postquam coram oblatus est mihi". Est enim Daemon homini inimicus uersutus magna promittens et minima non ualens praestare. 32(30) Deinde ait Apostolus: "O Domine! Haec gens mea sumit sibi Alcoranum hunc pro re abiecta contemptibili". 22(20)

    25

    30

    35

    40

    45

    22. foras: fora M.

    TEXTVS VIGESIMVS QVARTVS 275

    Eodem modo, supple respondit Dominus illi: "Posuimus omni prophetae aduersarium particularem ex magnis sceleratis peccatoribus. Sufficiat ergo tibi te habere Dominum tuum rectae uiae ducem et adiutorem fortem". 34(32) Dixerunt itaque qui fidem abnegauerunt; "Nisi de caelis uenerit illi Alcoranus totus simul, supple non credemus ei". Nos hoc modo, supple dicit Deus, per partes tribuimus illum tibi, quatenus corroboremus praecordia tua. Deinde distincte praelegimus tibi illum, 35(33) ut nequaquam ualeant proferre tibi similem, alioquin nos non praeuenissemus te dando tibi ueram atque meliorem explicationem, scil. ad respondendum illis. 36(34) Qui ob id, quando congregabuntur in die iudicii super facies suas proiecti, trahentur in infernum, deteriorem locum in eo habituri, eo quod ipsi incedant uia magis deuia. 37(35) Certe cum Moysi dedissemus Librum. i. Legem, mandatis claris refertam, adhuc tamen constituimus Aaron, fratrem eius, consiliarium assistentem illi. 38(36) Quibus diximus: "Ite ad populum, qui semper repugnat signis, i. mandatis nostris, quibus iam praeparauimus certum exitium". 39(37) Similiter populum Noe, qui, postquam contradixissent nuntiis ad se missis, nos submersimus illos ponentes illos signum, i. exemplum, omnibus hominibus. Praeparauimus autem iniquis transgressoribus mandata nostra adhuc magis dirum supplicium. 40(38) Memor esto gentis Tsamud et Aad et incolarum putei, pluriumque aliarum nationum, quae inter horum tempora extitere. 41(39) Hoc totum proponimus illi, i. Coraiscio, distinctis exemplis, quia uniuersos illos extinximus totaliter. 42(40) Iam certe toties transierunt, nempe Coraisc et alii Maekkenses oppidum illud, super quod uenit pluuia illa exitialis, i. Sodoma. Nonne uidere illud potuerunt? Verum ipsi non habent spem cum timore futurae resurrectionis. 43(41) Et ideo quotienscumque te aspiciunt cum risu te excipiunt: "Num hic", inquiunt, "est, quem misit Deus pro nuntio, 44(42) qui, si posset, utique diuerteret nos a diis nostris, si nos non perseueraremus in culto ipsorum?" Sed tunc utique scient quando uidebunt supplicium sibi paratum, quis longius aberrauit a uia recta. 45(53) Nonne uides illum, qui facit sibi deum, quem ipse uult, et quando uult mutat? Tu ergo illius suscipies patrocinium? 46(44) Vel dubitas quod plures ipsorum nolunt audire eum, i. Alcoranum, aut mente percipere? Profecto ipsi non sunt nisi quaedam animalia bruta, immo longius errantes a uia recta, quam ipsa animalia. 47(45) Nonne tu uides qualiter Dominus tuus protendit umbram, nempe Sole exoriente, quam utique sic permanere faceret, si uellet? Deinde nos sumus, qui posuimus Solem ei in signum, nimirum quantum debet augeri aut minus horis statutis. 48(46) Tandem paulatim colligimus eam ad nos iterum. 49(47) Certe ipse est, qui ponit uobis noctem opperimentum, supple lucis, somnumque quieti. Rursusque producimus diem uigiliae. 50(48) Item ipse emittit uentos arrectos, i. agitantes nubes, ante faciem misericordiae suae, i. pluiae. Quia nos mittimus de caelo aquam ad diluendam terram, 51(49) ut uiuificemus regionem emortuam per illam, potumque demus animalibus et hominibus, quos creauimus, abundanter. 33(31)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    22. extitere: existere M. 46. potumque: potuque M.

    276 TEXTVS VIGESIMVS QVARTVS

    Quam quidem aquam ita distribuimus inter illos, ut scil. nunc huic, nunc alteri regioni plus minusue affluat, quatenus continua memoria illius restet apud eos, quamquam plures hominum, scil. Maekkensium, potius alta obliuione illam gratiam sepeliant. 53(51) Nos, si uellemus, equidem ad quamlibet urbem destinaremus correctorem particularem, sed utique non obedirent illis aduersantes fidei. 54(52) Tu ergo expugna illos fortiter cum illo, i. Alcorano. 55(53) Ipse, supple Deus, est, qui commiscet duo maria, quorum unum est dulce, amabile gustu, alterum salsum, amarum, posuitque inter illa limitem circumuallantem et scirpum prohibentem, ne inter se commisceantur. 56(52) Item ipse est, qui creauit hominum genus ex aqua seu humore spermatis, illudque distinxit in affinitates et cognationes, quoniam Dominus tuus est potentissimus. 57(55) Isti autem Maekkenses colunt alium pro Deo, qui non potest prodere ipsis nec obesse, fitque hoc modo perfidus omnis, sicut Abu Giahel adiutor Daemonis est. 58(56) Equidem nos non misimus te, nisi ad annuntiandum bona et corrigenda mala. 59(67) Tu itaque dic illis: "Ego non peto a uobis pro hoc aliquam mercedem aliam, quam ut quisque uestrum uelit et incipiat inire uiam rectam, quae ducit ad Dominum suum". 60(58) Deinde ponat in eo totam fiduciam suam, qui semper uiuit et numquam moritur exaltando continuo laudem illius, sufficitque hoc dinoscere culpas seruorum suorum. -(59) Ipse est, qui creauit caelos et terram cum omnibus, quae illis intersunt, et hoc spatio sex dierum. Postea ascendit super thronum Miserator. Tu itaque percunctare illum de his, qui solus ea nouit. 61(60) Quoniam quando istis, Maekkensibus, dicitur: "Adorate Miseratorem", ipsi dicunt: "Quemnam istum Miseratorem? Num illum adorabimus, quem tu nobis praecipis?" Quod quidem auxit in eis longiorem abalienationem a fide, respondit: 62(61) "Illum, supple adorate Miseratorem, qui est super omnes benedictus, qui posuit in caelo astra magna, i. planetas, constituitque in eo lampadam, i. Solem et Lunam splendentem". 63(62) Ipse est, qui fecit noctem diemque sibi inuicem succedentes. Ipsum, supple adorate, qui haec mirabilia fecit, qui uult, ut horum memoriam iugiter faciatis, et gratos uos exhibeatis. 64(63) Porro cultores ueri Miseratoris sunt ii, qui incedunt in terra mansuete humiliter, quos cum alloquuntur inflati ignorantes, ipsi dicunt: "Pax, salus esto". 65(64) Item qui totam noctem transigunt Dominum suum nunc prosternendo, nunc surgendo adorantes. 66(65) Deinde dicunt: "Domine, Dominus noster, auerte a nobis poenam inferni, -(66) quoniam tormentum illius est iuge malum duratione et locatione". 67 Item qui erogant bona sua in pauperes non excedentes neque nimis parce tribuentes, sed mediocritatem seruantes. 68 Item qui non inuocant cum Deo deum alium, nec occidunt quempiam. Quae omnia uetuit Deus pro causa iusta, neque fornicantur. Qui autem tale quid committit incurrit graue peccatum, 69 et duplicabitur ei poena in die iudicii, in qua manebit perpetuo confusibiliter. 70 Attamen qui paenitentiam postea egerit operatusque fuerit opus bonum, scil. confitendo unum tantum esse Deum sine associatione ei alterum, obedieritque Alcorano et Mohhammaedo, Apostolo Dei. Talibus Deus commutat mala ipsorum in bona, etenim Deus, ueniae largitor, ualde pius est. 52(50)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    15. corrigenda: corrigendi M.

    TEXTVS VIGESIMVS QVARTVS 277

    Nam qui conuertitur ad paenitentiam et postea operatur hoc bonum, utique ad Deum conuertendi se saepius locum inuenit. 72 Et illi, qui non asserunt quod falsum est, nempe Deum habere socium aut consortem in deitate dominioque. Et quando transeunt conuentum loquentium peruersa, nimirum contra Alcoranum et nuntium et non subsistunt apud illos, transeundo referunt honorem. 73 Quoniam illi sunt tales, ut cum eis aliquid narratur de signis Domini ipsorum, i. collectionibus Alcorani, nequaquam inclinant se illis, ceu muti et caeci, i. nolunt confiteri Alcoranum a Deo esse datum, nec uidere illum. 74 Verum illi, nempe qui cum audiunt illum, statim se prosternunt dicentes: "Domine, Dominus noster, concede nobis ex uxoribus nostris et semine nostro posteritatem, quae laetificet oculos, tum nostros, tum aliorum, et fac, ut simus timentibus Deum speciale exemplar imitationis". 75 Tales pro remuneratione recipient accubitum caenaculi sublimis, nempe in paradiso, eo quod cum patientia se submiserint mandatis Dei. In qua obuii sibi inuicem facti salutantes alter alterum fausta acclamabunt 76 perpetuo in ea mansuri. Bona haec erit requies et locus durationis. 77 Dic tu: "Non requirit a uobis Dominus meus aliud, nisi ut inuocetis ipsum solum. Sed uos, quia nunc mendacio nitimini, ultio rigorosa necessario post sequetur". 71

    5

    10

    15

    [279]

    TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS DE POETIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Tha, sin, min. -(2) Hae tres litterae disiunctae sunt signa seu indicationes huius collectionis et libri aperte manifestantis tibi, 2(3) ne te tantum affligendo perimas, quod isti, Maekkenses supple, tibi fidem habere nolint. 3(4) Si nos uellemus, de caelo mitteremus illis aliquod signum portentosum, cui mox credentes summitterent colla fidei. 4(5) Sed nulla eis proponitur memoria de Miseratore, quin illico eam auersentur. Iam certe alias quoque ei contradixerunt. 5(6) Propter quod etiam cito superueniet eis, quod praenuntiatum fuit eis, nempe poena rigorosa, quod ipsi risu tunc exceperunt, i. Alcoranum malum nempe exitum ipsis promitentem in Baedar. 6(7) Aut numquam considerauerunt terram, quod nos semper in ea producimus germina duplicis speciei pulchri aspectus, scil. utraque? 7(8) Sane in his habetur quid particulare considerandum, sed plures istorum Maekkensium hoc non credunt, 8(9) et quod Dominus sit omnipotens pius. 9(10) Recordare quando Dominus tuus uocauit Moysen, ut iret ad gentem sceleratissimam, 10(11) populum, inquam, Pharaonis. Ipsi nequaquam tibi credent ob defectum timoris Dei eiusque uindictae. 11(12) Ipse, scil. Moyses dixit: "Domine, ego uereor quod ipsi contradicent mihi, 12(13) sane pectus meum, i. cor meum, angitur, et non est expedita lingua mea. Mitte accersitum Aaronem, supple ut ueniat mecum. 13(14) Ipsi enim inuenient aliquam causam culpandi me, et ideo metuo, ne occidant me". 14(15) Dixitque Deus: "Non fiet ita. Itote cum signis nostris, nosque assistemus uobis exaudientes uos, quando scil. implorabitis opem". 15(16) Venientes igitur ad Pharaonem dicite: "Nos sumus nuntii Domini saeculorum 16(17) annuntiantes tibi, ut dimittas nobiscum filios Israel". 17(18) Dixit Pharao: "Nonne nos nutriuimus te infantulum inter nos, tuque commoratus es inter nos aetatis tuae multis annis, 18(19) et operatus tale facinus, quod fecisti, scil. occidendo animam et postea negasti illud?" 19(20) Qui dixit: "Verum est, et id feci, sed ego tunc adhuc eram in errore sicut alii. 20(21) Deinde fugi a uobis timens uos. Nunc autem dedit mihi Dominus meus iudicium fecitque me unum ex nuntiis, i. prophetis. 21(22) Illa autem gratia, quam in me excreuisti, fuit debitum tuum, quia seruituti tuae oppresisti filios Israel". 22(23) Tunc dixit Pharao: "Et quis iste Dominus totius mundi?" 1

    280 TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS

    Ait Moyses: "Ipse est creator omnium caelorum et uniuersae terrae cunctorumque in medio existentium, si uultis credere ueritati determinatae". 24(25) Postea dixit, scil. Moyses, ad circumstantes eum: "Non auditis, supple quae dico uobis, quod is, quem ego annuntio uobis? 25(26) Est Dominus, creator uester patrumque uestrorum praecedentium, i. antiquorum". 26(27) Tunc dixit, supple Pharao ad eosdem circumstantes: "Iste legatus uester, qui est missus ad uos, utique est indaemoniatus". 27(28) Qui ait, supple Moyses: "Ipse est Dominus totius Orientis et Occidentis omniumque, qui in eis includuntur, si intelligere uultis". 28(29) Inquit Pharao: "Si tu tibi constitueris alium quempiam Deum praeter me, illico te coniiciam in carcerem, sicut aliis fecimus". 29(30) Ait Moyses: "Num, supple hoc facies, si ego prohibuero tibi aliquid manifestum, scil. testimonium perhibens de me?" 30(31) Inquit Pharao: "Produc illud, si tu es ueritetem loquens". 31(32) Tunc proiecit uirgam suam, et ecce ipsa conuersa est in draconem manifestum. 32(33) Deinde extrahens manum suam, et ecce ipsa apparuit candida omnibus eam intuentibus. 33(34) Tunc inquit Pharao ad proceres eum circumstantes: "Profecto iste debet esse aliquis incantator ualde expertus. 34(35) Ipse uult eiicere uos de terra uestra. Quid consilii datis?" 35(36) Qui dixerunt: "Detine uinctum ipsum et fratrem suum et mittens ad omnes ciuitates, 36(37) fac congregare omnes magos peritos". 37(38) Congregati magi tempore praescripto die solemni. 38(39) Dictumque est hominibus, nempe congragatis ad spectaculum a quodam ex illis magis experto: "Num conuenistis ad hoc, ut nimirum uideatis, 39(40) utrum nos sequemur hos incantatores, si ipsi uictores euaserint?" 40(41) Cumque aduenissent illi incantatores, dixerunt supple magi Aegyptii ad Pharaonem: "Quale praemium dabis nobis, si nos uictores extiterimus?" 41(42) Ipse dixit: "Bonum, supple praemium habituri, futuri intimi familiares mei prae ceteris aliis". 42(43) Dixitque Moyses: "Proiicite quae proiicienda habetis". 43(44) Illi ergo proiecerunt funes et uirgas suas dicentes: "Pro gloria Pharaonis nos certo certius uictores euademus". 44(45) Tunc proiecit et Moyses uirgam suam, quae statim deuorauit ea, quae illi falso confixerant. 45(46) Statimque magi illi prosternentes se adorauerunt supple Deum, 46(47) dicentes: "Nos credimus in Dominum uniuersi mundi, 47(48) qui Dominus est Moysis et Aaronis". 48(49) Tunc ait Pharao: "Verene credidistis ei antequam obtineretis licentiam?" Profecto ille maior est, i. Pharao, qui fecit uos docere artem magicam, iam nunc scietis, scil. quid facturus sim uobis. 49(-) Ergo quippe praecidere faciam manus uestras et pedes uestros ex obliquo, i. manum dexteram et pedem sinistrum et e conuerso, et apprehendam uos in cruce omnes simul, i. altera manu et pede non praecisis". 50 Ipsi dixerunt: "Nos id patienter sufferremus conuersi ad Dominum nostrum, 23(24)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    28. post incantatores add. scil. Moyses M.

    TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS 281

    sperantes quod ipse dimittet nobis peccata nostra, si in fide constantes permanserimus". 52 Deinde nos secreto diximus Moysi: "Egredere noctu cum seruis meis, i. filiis Israel, certo enim certius insecuti eritis, scil a Pharaone et populo eius. 53 Misit ergo Pharao ad omnes ciuitates, qui congregarent multitudinem uirorum. 54 "Isti", inquit, "sunt populus uilis, exiguus numero, 55 nobisque ualde exosi. 56 Nos autem omnes sumus formidabiles. 57 "Eiiciamus ergo eos, supple ait Deus, de hortis deliciosis fontibus scaturientibus, 58 abundantibus thesauris et loco delectabili. 59 Hoc modo, supple facio rebellibus mihi". Quae uniuersa postmodum in haereditatem tradidimus filiis Israel, 60 eosque subsecuti sunt multi orientales populi. 61 Postquam apparuerunt illae duae multitudines, una alteri, dixerunt qui cum Moyse erant: "Iam certe nos sumus comprehensi". 62 Qui ait: "Non utique, nam Dominus meus mecum est, qui mox diriget uiam nostram". 63 Tunc secreto mandauimus Moysi: "Percute uirga tua mare". Quod statim diuisum est in duas partes, stetitque unaquaeque ipsarum ueluti mons maximus. 64 Fecimus ergo intrare unam turmam, scil. filiorum Israel, postea alteram, i. Pharaonem cum suis. 65 Nos itaque saluauimus Moysen et, qui cum ipso erant, uniuersos. 66 Deinde submersimus alios. 67 In quo certe est quid mirandum, et tamen plures Maekkensium, supple hoc audientes, nolunt conuerti ad fidem. 68 Est autem Dominus tuus benignus et misericors. 69 Praelege illis quoque historiam Abrahae. 70 Quando dixit patri suo cum sua gente: "Quis est, quem uos adoratis?" 71 Qui respoderunt: "Nos adoramus simulacra et tota die non cessamus circumire ea uenerantes continuo". 72 Dixitque Abraham: "Num ipsa audiunt uos quando inuocatis illa, 73 aut prossunt uobis, aut nocent aliquid?" 74 Ipsi dixerunt: "Imo, scil. nihil horum faciunt, sed quia nos inuenimus patres nostros sic facientes". 75 Quibus ait Abraham: "Videtisne quod ea, quae adoratis 76 uos et patres uestri antecessores 77 non sint nisi auersores a Domino totius mundi? 78 Ipse est, qui creauit et dirigit me in uiam rectam, 79 ipse cibum et potum dat mihi, 80 et quando sum infirmus, ipse sanitatem restituit mihi. 81 Ipse potest mortificare et iterum uiuificare me. 82 Ipse insuper est is, qui tribuit mihi spem, quia dimittet mihi delictum meum in die iudicii. 83 Domine! Tribue mihi iudicium rectum, et fac ut associer iustis, 84 concede mihi linguam ueridicam pro aliis, 85 et constitue me unum de illis, qui haereditate possidebunt paradisum uoluptatis. 86 Ignosce patri meo, quia ipse est unus de errantibus a uia recta. 87 Ne me despectui exponas in die, in qua resurgent uniuersi, 88 in die, inquam, in quo nihil proderunt opes et diuitiae neque filii, 89 sed tantum qui apparebit coram Deo corde puro sincero in fide". 51

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    282 TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS

    Tunc coram se repraesentabit paradisus timentibus Deum, patebitque infernus apertus peruersoribus obstinatis, i. qui alios in errorem induxerunt, nec ob id paenitentiam egerunt, 92 diceturque ipsis:"Vbi nunc sunt illi, quos adorabatis loco Dei? 93 Numquid ipsi modo possunt iuuare uos aut seipsos?" 94 Tunc praecipitabuntur in illud capite inuerso ipsi et seductores 95 cum omnibus satellitibus Diaboli. 96 Postea dicent in illo inter se litigantes: 97 "Per Deum, nos fuimus in errore manifesto, 98 aequales facientes uos Domino uniuersi mundi, 99 nemo nos in errorem talem induxit, nisi quique homines sceleratissimi. 100 Nunc ergo non est nobis ullus aduocatus 101 neque amicus curam gerens nostri. 102 O si concederetur nobis iterum redire ad uitam, utique essemus ueri fideles!" 103 In hoc sane habent clarum exemplum, nempe Maekkenses, sed plures ipsorum nolunt hoc credere. 104 Et Dominus tuus adhuc continet potentiam suam cum magna pietate, ne scil. castiget eos. 105 Simili modo contradixit populus Noe nuntiis ad se missis. 106 Quando dixit ad illos frater ipsorum, Noe: "Cur non timetis Deum, 107 cum ego sim missus uobis nuntius fidelis? 108 Igitur timete Deum et obsequimini mandato meo. 109 Ego sane non quaero a uobis aliquam mercedem pro hoc, scil. ut obediatis mihi, nam merces mea haec est, ut non rebelletis contra Dominum totius uniuersi. 110 Timete itaque Deum et obedite mihi". 111 Qui dixerunt: "Ita ne nos credamus tibi cum te sequantur homines uitiosissimi (alii uilissimi") 112 Ait Noe: "Certe ego nescio quid ipsi fecerint. 113 Ratio reddenda ipsorum non terminantur, nisi super Dominum meum, si bene uos consideratis. 114 Ego sane non possum repellere illos, qui credunt, 115 nam ego non sum, nisi preco manifestans, i. malum uobis superuenturum". 116 Ipsi dixerunt: "Si tu non cessaueris, o Noe, loqui talia, ex nunc lapidibus obrueris". 117 Qui ait: "Domine, en hic populus meus contradicit mihi. 118 Diiudica tu inter me et inter ipsos terminatiue, meque libera de manibus eorum cum illis, qui mecum sunt uere credentes". 119 Nos itaque saluauimus eum cum iis, qui erant cum illo in arca, quae erat plena, conferta ex hominibus et animalibus. 120 Reliquos autem postea submersimus in aquis. 121 In hoc certe proponitur exemplum clarum iis, qui, scil. contradicunt Alcorano, et tamen plures sunt, qui credere nolunt. 122 Et Dominus cum potens sit, nimirum castigare illos, misericordia utitur in illos. 123 Sic quoque contradixit populus Aad nuntiis ad se missis. 124 Cum diceret frater ipsorum Hud: "Cur uos non timetis Deum? 125 Ego sane sum uobis nuntius fidelis, 126 igitur timete Deum et obedite mihi. 127 Equidem ego non peto a uobis aliquam mercedem pro hoc, merces mea non est alia nisi Dominus totius uniuersi. 90 91

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS 283

    Vos quidem aedificatis uobis domos in cunctis locis eminentibus, signum est quod uos ludis occupatis, 129 et facitis receptacula aquae. i. piscinas, fortassis putatis uos in aeternum mansuros? 130 Et quando uiolenter rapiebatis, id faciebatis more tyrannorum. 131 Nunc itaque timete Deum et obedite mihi. 132 Tiemete, inquam, eum, qui dat uobis quod bene scitis. 133 Dedit quippe uobis multa bona et filios 134 et hortos et fontes. 135 Ego enim timeo superuenturum uobis horrendum supplicium in die magna". 136 Ipsi dixerunt: "Siue tu nos terreas tuis cohortationibus, siue nos exhortes, idem est nobis, 137 ac si narrares nobis fabulam antiquorum. Nos hisce non corripimur". 138 Atque in hunc modum explodebant mendaciis suis. 139 Nosque perdidimus eos ob id, de quo sibi sumant exemplum, Maekkenses, sed plures ipsorum hoc credere nolunt, 140 et adhuc Dominus tuus, cum sit potentissimus ad castigandum eos, abundat pietate. 141 Eodem quoque modo contradicebant populus Tsamud nuntiis ad se missis. 142 Quando dixit illis frater ipsorum Ssalehh: "Quam ob rem uos non timetis Deum? 143 cum ego sim nuntius uobis missus fidelis. 144

    145 nihilque propterea postulans uobis, nullam aliam mercedem praetendens, nisi Dominum totius uniuersi. 146 Putatisne uos relinquendos hic securos 147 in istis hortis cum fontibus 148 et seminatis palmarumque arboribus quarum dactili sunt nimii? 149 Nam uos excinditis uobis habitationes ex montibus, i. in petris gloriantes de uestri ingenii sagacitate. 150 Nunc ergo timete Deum et obedite mihi. 151 Nolite obedire mandato peruersorum illorum, 152 qui disseminant corruptionem fidei ac morum in terra, nec ipsi aliquid boni agunt, quod uerbis ostendunt". 153 Ipsi uero dixerunt: "Vere tu es aliquis insignis incantator. 154 Tu non es nisi homo similis nobis. Produc aliquod miraculum, si tu es ueridicus". 155 Ille dixit: "Haec camela habebit ius bibendi, uosque haurietis aquas unde illa bibit die assignato. 156 Sed nolite inferre malum ei, ne apprehendat uos grauis poena in die magna". 157 Ipsi autem subneruatam occiderunt. Verum cito apprehendit eos ob hoc paenitentia, 158 superueniente illis ex opinato plaga exterminans. Hoc factum pro exemplo proponitur Maekkensibus, sed plures ipsorum credere nolunt. 159 Et Dominus tuus, cum potis sit ad castigandum illos ob id, pium potius se erga eos ostendit. 160 Item populus Loht simili modo contradicebant nuntiis ad se missis. 161 Quibus cum diceret frater ipsorum Loth: "Cur non timetis Deum? 162 Ego sane missus sum ad uos nuntius fidelis. 163 Nunc ergo timete Deum et obedite mihi. 128

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    22. timete Deum et obedite mihi: om. EM.

    284 TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS

    Ego quidem non postulo super hoc mercedem a uobis, cum pro mercede sufficiat mihi Dominus totius uniuersi. 165 Cur acceditis ad mares, 166 quod nullus umquam fecit populus praeteritis saeculis relinquentes uxores uestras, quas ideo Dominus uester creauit pro uobis? Verum uos estis gens praeuaricatrix". 167 Ipsi dixerunt: "Si tu non cessaueris de his, o Loth, certo certius lapidaberis". 168 Qui ait: "Ego ualde odii, quod uos facitis. 169 Tu, Domine, libera me cum domesticis meis ab eo, quod isti faciunt". 170 Liberauimus igitur eum cum domo sua tota, 171 paeterquam uetulam illam, quae erat una ex reliquis. 172 , 173 super quos pluimus pluuiam plusquam realem (prout alibi dictum est). Quam saeua autem fuit haec pluuia correctis et non emendatis! 174 In hoc sane mirabile exemplum propositum est, i. Maekkensibus, et tamen plures ipsorum credere nolunt, 175 et Dominus, qui potens uindictam sumere de eis similem, misericordiam offert. 176 Non dissimiliter contradixerunt populus inhabitantes Laeikaha nuntiis ad se missis. 177 Cum enim diceret Scioaib: "Cur non timetis Deum? 178 Ego sane sum nuntius missus uobis fidelis. 179 Nunc ergo tiemete Deum et obedite mihi. 180 Neque ego postulo a uobis propter hoc aliquod praemium, nam praemium aliud non posco, nisi Dominum totius uniuersi. 181 Implete mensuram, ne sitis de numero eorum, qui decipiunt, scil. qui mensura et pondere manca metiuntur. 182 Sed ponderate statera recta, seu iusta. 183 Neque defraudetis homines in rebus ipsorum et ne grassemini in terra corrumpentes, i. perfidiam disseminantes. 184 Sed timete eum, qui creauit uos protoplastesque primos". 185 Ipsi dixerunt: "Profecto tu es aliquis insignis incantator, 186 cum non sis nisi homo sicut et nos, unde etiam reputamus te esse unum ex notis falsificatoribus. 187 Fac itaque, ut cadat super nos aliqua scissura de caelo, si tu es ueridicus". 188 Qui ait: "Dominus meus ipse optime nouit, quae uos perpetratis". 189 Quamobrem illum mendacem esse asseruerunt. Verum non multo post apprehendit eos plaga diei umbrae quaesitae, quae erat similis supplicii diei magnae, i. iudicii. 190 Hoc signum, i. oraculum, pro exemplo proponitur Maekkensibus sed plures ipsorum in sua perfidia perseuerant. 191 Dominus autem, cum sit potens ad uindicandum, adhuc misericordiam portendit. 164

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus II. Est autem hoc uerissimum, quod ipse, i. Alcoranus, sit ordinatio desursum descendens a Domino totius uniuersi, 193 cum quo descendit Spiritus fidelis super cor tuum, 194 quatenus sis eruditor terrificus 195 in lingua arabica diserta, plana, 192

    45

    12. : om. EM.

    TEXTVS VIGESIMVS QVINTVS 285

    nam ita reperitur de illo in libris priorum, ut sunt Psalmi. Nonne sat clarum testimonium est illis, i. Maekkensibus, hoc, quod notitiam teneant de illo, i. Alcorano, doctores filiorum Israel? 198 Quem quidem si nos desuper misissemus in aliqua lingua barbarorum, 199 praelegereturque ipsis, i. Maekkensibus, non esset mirum si non crederent ipsi. 200 Verum nos hoc modo, i. in lingua ipsorum patria, eum ingessimus cordibus istorum sceleratorum, 201 adhuc tamen non crederent ei, quousque uideant supplicium rigorosum praesens, 202 quod quidem derepente superueniet ipsis, quando minime de hoc cogitabunt. 203 Insuper ipsi dicunt: "Fortassis non recordabitur nostri, supple Deus". 204 Vere ne adhuc uindictam nostram sibi accelerari exoptant? 205 Numquid tu non considerasti, quod nos quidem fecimus gaudere praesentibus bonis per aliquot annorum spatium illos, nempe quos paulo ante commemorauimus. 206 Post superuenit illis, quod ipsi sibi postulabant accelerari, 207 nihilque profuit ipsis totum, quo potiti cum delectatione fuerant? 208 Nos equidem non perdidimus ullam ciuitatem, quae non prius habuerit aliquos monitores 209 commonefacientes eos, nimirum de eo, quod postea superuenit illis, et sic nulli earum fecimus iniuriam, scil. castigantes eos. 210 Non est uerum quod concurrerint ad delapsum eius, i. Alcorani caelitus datum, daemones, 211 quia sicut non licet illis, ita nec possunt id facere, 212 etenim ipsi ab auditione illius longe arcentur. 213 Caue tu ne inuoces cum Deo quempiam deum alium, ne te apprehendat inflictio mali, quae alios, i. Maekkenses, apprehensura est. 214 Deque hoc deterritos fac domesticos tuos magis propinquos, 215 et demitte alas tuas, i. beneuole tracta illos, qui tibi obtemperant ex credentibus, 216 ne tibi rebelles fiant. Dic tu, supple si id contingerit: "Ego sane extraneus sum ab eo quod uos operamini". 217 Et confide in illum, qui omnipotens misericors est. 218 Hic est, qui te respicit quando surgis, 219 teque conuertis ad eos, qui adorationi uacant, 220 estque ipse omnium exauditor, uniuersos cognoscens. 221 Vultis ne dicam uobis quibus concurrunt illapsu suo daemones? 222 Nempe ille, qui est mendax uerbo et iniquus operatione, cui praebent aurem alii. 223 Suntque tales plerumque mendatiorum seu fabularum amatores et uersificatores. Alii dicunt arioli, incantatores, diuinatores somniorum, blateratores. 224 Quos sequuntur i. libenter auscultant ii, qui errores amant. 225 An non uides illos discurrere per uniuersas ualles, 226 et quomodo dicunt seu referunt talia de se gloriantes, quae numquam ipsi fecerunt. 227 At non sic faciunt ii, qui uere credunt et operantur bona et in omnibus suis actionibus Dei nomen inuocant multipliciter. 228 Qui utique postea ipsi uindicabunt se de iniuria, quam sustinuerunt, praestoque cognoscent illi, qui iniuriam fecerunt, qualem retributionem sunt accepturi. 196 197

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    [287]

    TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS DE FORMICIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    Tha. Sin. Sunt illa signa Alcorani, i. indicationes in eo contentae cum huius collectionis Scriptura, 2 ex quibus manifeste constat ipsum esse rectae uiae ducem, 3 et boni nuntii latorem credentibus, qui insistunt orationi et faciunt eleemosinam et alteram uitam statuunt. 4 Nam qui non credunt in uitam alteram, illis facimus uel permittimus apparere bona opera ipsorum, caeci sunt. 5 Ipsi sunt, quibus iam paratum est malum uindictae. In hac uita et in altera erunt omnium perditorum uituperatissimi. 6 Tu autem es, supple omnium felicissimus, honoratissimus, qui accepisti hunc Alcoranum ab eo, qui est sapientissimus omnia sciens. 1

    Textus II. Recordare Moysis, quando dixit domesticis suis: "En ego uideo ignem, ocius uadam et afferam uobis nuntium de eo, i. quid sibi uelit eius apparitio aut saltem afferam uobis titionem accensum, quatenus calefaciatis uos". 8 Cum itaque peruenisset ad ignem, a uocante dictum est ei: "Benedictus, qui in igne et qui circa eum est, et benedicta gloria Domini saeculorum. 9 O Moyses! Sane is, supple cuius uocantis uocem audisti, est Deus omnipotens, sapientissimus. 10 Tu ergo proiice uirgam tuam". Quam cum cerneret mouere se, eratque similis cuidam serpenti domestico, abiit post tergum nec est amplius reuersus. "O Moyses!" Supple dixit illi Deus: "Ne timeas. 11 Ego quippe sum Deus, coram quo non debent metuere quidpiam prophetae, nisi is, qui malum operatur, qui tamen etiam post perpetratum malum operatur bonum, ego quoque, ueniae largitor, propitius ero. 12 Item mitte manum tuam in sunum tuum, quae egredietur candida absque ullo malo. In nouem signis, supple perges ad Pharaonem et populum eius, quoniam ipsi sunt gens peruersissima". 13 Postquam coram praesentata fuissent eis signa nostra oculis aspectanda, ipsi dixerunt: "Haec est fascinatio manifesta", 14 negantes ea, supple esse a Deo. Sed intus in cordibus suis cogebantur ultro credere illa, quamquam non sine superbia manifesta. Sed considera, qualis extitit exitus istorum corruptorum in terra. 15 Iam olim quoque dedimus Dauidi et Salomoni particularem scientiam, unde et dixerunt: "Laus Deo, qui nos praestare fecit multis aliis ex seruis suis fidelibus excelentia". 16 Succesit autem haereditate Salomon Dauidi in regno, et ait: "O homines, nempe, qui illi assistebant a consiliis et seruitiis, nos edocti sumus intelligere, quae uolucres dicunt, dataque est nobis notitia cuiuscumque rei. Quod utique est singulare donum manifestans, supple praerogatiuam nostram. 7

    20

    25

    30

    35

    40

    288 TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS

    Congregati autem sunt ad Salomonem uniuersi exercitus illius daemonum et hominum ac uolucrum turmatim ordine incedentes taliter disposito, ut subsequens accedentem non premeret, 18 donec peruenirent ad uallem formicarum. Tunc dixit una ex formicis: "O uos formicae! Recolligite uos in mansiones uestras, ne conterat uos Salomon cum exercitibus suis, quoniam ipsi sine consideratione procedunt". 19 Qui, scil. Salomon, hoc audiens subridendo dixit: "Domine, cohibe me, sicque meas copias dispone, ut gratum tibi exhibeam seruitium, pro gratia tua mihi meisque parentibus praestita, et ut operer aliquid boni, quod tibi placeat, tuque me recipias in misericordiam tuam cum seruis tuis, siue inter eos, qui tibi gratum exhibent seruitium". 20 Postea lustrauit omnium copias et ait: "Quid est hoc, ego non uideo Vpupam, num ipsa se absentauit? 21 Profecto ego castigabo illam rigorosissime aut mactabo illam, aut ipsa mihi appareat cum aliquo argumento auctoritatis notabilis. 22 Quae quidem non tardauit multo, et ueniens ait ad eum: "Ego noui aliquid, quod tu minime nosti. Ego itaque ueniens nunc de Saba do tibi haec noua certa. 23 Quippe ego reperi in ea mulierem, quae dominatur in illa terra dotata omni re, supple requisitae ad magnificentiam regiam, sedetque in throno magnificentissimo. 24 Sed reperi quoque ipsam cum toto populo suo adorantes Solem pro Deo, facitque Daemon apparere eis opera ipsorum esse bona distorquens eos a uia recta, tenentque uiam prauam". 25 Siccine, supple dixit Salomon: "Ipsi non adorant Deum, qui producit abscondita in caelo et in terra, nouitque uniuersa, quae ipsi agunt in occulto et palam? 26 Ipse solus est Deus, non alius deus praeter ipsum, qui est Dominus trhoni maximi, i. maiestatis summae". 27 Tunc dixit: "Nunc uidebimus, si tu ueritatem dicis, an uero sis una de iis, qui falsa nuntiant. 28 Vade cum hac epistula mea, eisque praesenta illas. Postea reddi ab eis, sed obserua diligenter ad quid se conuertent". 29 Dixit illa, scil. regina: "O uos, proceres regni praesentes! En allata mihi est haec epistola multae aestimationis, 30 quae missa est a Salomone, et sic incipit: in nomine dei, miseratoris, misericordis. 31 Nisi illico ueneritis a me et equidem ueneritis Moslemani, i. subiecti fide sincera obedientiali, supple haec et haec faciam uobis". 32 Ait illa: "O proceres! Indicate mihi, quid faciam in hoc negotio meo, ego nescio resoluere me, donec assistatis mihi, supple uestro consilio". 33 Qui dixerunt: "Nos sumus superiores numero et armis, hoc est uiribus strenuitateque animi ualidiores. Hoc negotium in manu tua est, i. tuum est mandare nobis quid facto opust sit, et nostrum prompte exequi. Considera ergo tu quid nobis mandes". 34 Quae dixit: "Regum mos est, quando ingrediuntur aliquam ciuitatem, supple uictores, eam pessundare et maiores in ea humiliare, hoc utique modo ipsi faciunt. 35 Ego igitur mittam ad istos legationem cum muneribus praestolans cum quo redituri". 36 Cumque peruenissent ad Salomonem, ait ad illos. "Mihi ne offertis pecuniam, cui tribuit Deus plura bona quam uobis, immo laeti fruamini diuitiis uestris. 17

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    30. conuertent: conuertit M.

    TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS 289

    Reuertere tu, supple dixit Salomon ad protolegatum, ad illos, qui te miserunt, et dic eis: "Quia nos ueniemus ad eos cum exercitibus ualidis, quibus non poterunt resistere, eiiciemusque uos de illa, i. terra uestra, remanebitisque confusi contemptibiles". 38 Tunc dixit, supple Salomon: "O uos, duces mei strenui! Quis uestrum afferet mihi thronum illius, i. reginae Sabae, antequam ueniant Moslemani, i. confitentes et credentes unum Deum tantum esse uerum?" 39 Tunc ait cacodaemon, omnium peruersissimus: "Ego afferam tibi illum, antequam surgas de loco tuo, ego enim ad hoc potens sum et fidelis". 40 Quidam alius ex illis uiris praesentibus multum uersatus in Scriptura, alii dicunt in arte magica: "Ego", inquit, "afferam illum tibi, antequam redeat ictus oculi ad te". Quem cum uidisset coram se positum Salomon, ait: "Haec est gratia particularis Domini mei, qua me uult probare, an sim gratus an uero ingratus. Qui enim gratum se exhibet, utique nouam gratiam promeretur sibi, qui autem ingratus extiterit, Dominus meus nullius rei indigus, semper honorabilis est". 41 Postea dixit ad suos: "Inuertite superiora throni illius, i. reginae Sabae, deorsum, ut uideamus, si ipsa uere est conuersa, uel an adhuc sit de numero non conuersorum". 42 Quae cum praesens esset, dictum est ei: "Talisne est thronus tuus?" Ipsa ait: "Videtur ei similis esse". "Certe, supple Salomon ait populusque ipsius inter se nobis collata fuit notitia istius, prius quam illi, et iam credidimus quod iste idem thronus sit. 43 Diuertit autem illam, supple Deus, ab eo, quem adorabat pro Deo, i. Solem, quippe quae erat de gente Deum uerum negantes". 44 Dictum est ei: "Ingredere in basilicam hanc". Quam cum ingressa uideret, existimans eam esse quandam congregationem aquarum profundissimarum, quamobren discooperuit crura sua. 45(-) Dixitque ei, Salomon ut cooperiret ea, esset enim palatium hoc stratum uitro perpolitum. Tunc dixit ipsa: "Domine! Vsque modo ego inique egi in animam meam, nunc ergo ego sincere credo cum Salomone Deo Domino totius uniuersi". 46(45) Ita enim, supple sicut Dauidi et Salomoni, misimus ad populum Tsamud fratrem ipsorum, Ssalehh, quatenus adorarent uerum Deum, et ecce ipsi inter se diuisi erant in duas partes disceptantes et litigantes. 47(46) Dixit autem illis Ssalehh: "O popule meus! Cur potius accelerare uultis uobis prius malum quam bonum? Cur potius non ueniam petitis a Deo, ut misericordiam consequamini?" 48(47) Ipsi dixerunt: "Numquid augurium nostrum, scil. malum, bonum uero eorum, qui te sequuntur, in manu tua positum est?" Inquit ille: "Etiam augurium uestrum in manu Dei est, sed uos estis populus tentati, nempe a Diabolo". 49(48) Erant enim in urbe nouem factiones uirorum coniuratorum, qui non cessabant peruertere alios in terra illa, nolentes se ullo modo emendare. 50(49) Ipsi dixerunt ad inuicem pactum facientes inter se iuramento per nomen Dei firmatum, dicentes: "Aggrediamur eum nocte, et occidamus cum tota familia sua. Postea, supple si sanguinis eius pretium requisierit a nobis, succesor ipsius in haereditate, dicemus: "Nos haud quidquam scimus de nece ipsius suorumque, nos sane ueritatem dicimus". 51(50) Ipsi quidem cum magno dolo hoc dicebant: "Nos quoque dolose circumuenimus illos supplicio, quod illi minime suspicabantur". 37

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    15. indigus: indignus M. 42. aggrediamur eum: eggrediamur cum M.

    290 TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS

    Considera tu itaque qualis fuit finis altus ipsorum. Nos quippe extinximus eos cum toto populo ipsorum simul. 53(52) Remanserunt habitationes ipsorum inanes pro eo quod inique gesserint. In quo certe quid admirandum habent, qui scientia sunt praediti. 54(53) Porro nos liberauimus eos, qui crediderunt et timorem Dei seruauerunt. 55(54) Item, recordare Maekkensibus, quando dixit Loth genti suae: "Vt quid dediti estis huic nefandae actioni publice eam exercentes, 56(55) prostituentes uos inuicem, uiri relinquentes usum mulierum? Sed uos estis gens, quae extrema ignorantia laborat". 57(56) Ipsi uero, cum non haberent quid responderent ei, dixerunt ad inuicem: "Eiicite totam familiam Loth ex oppido uestro, quia sunt homines munditiam colentes". 58(57) Nos uero saluauimus eum cum domo sua praeter uxorem ipsius, quam inclusimus inter redigendos in cineres. 59(58) Nos quippe pluimus super eos pluuiam horrendam ualde, et quam mala extitit haec pluuia correptis et non emendatis. 52(51)

    5

    10

    15

    Textus III. Dic tu: "Laus Deo et pax seruis suis, quos elegit sibi Deus, qui utique melior est quam illi, quos socios ei facitis. 61(60) Quisnam creauit caelos et terram, mittit e caelo aquam uobis? Nos utique sumus, qui facimus germinare per eam hortos conclusos detectabiles aspectu. Non fuit ullus, scil. quos colitis pro diis, qui produceret arbores in eis cum Deo. Verum isti, Maekkenses, sunt gens auersatrix. 62(61) Quis posuit terram stabilem, i. immobilem, et facit per uacua illius currere flumina et statuit in ea altos montes et collocauit inter duo maria, nempe inter dulce et salsum, limitem, num aliquis deus alius cum Deo? Sed plures ipsorum hoc scire nolunt. 63(62) Quis respondet necessitatem patienti, quando inuocat illum, remouetque malum illud, quod patitur? Et quis constituit uos successores terrae istius. Fortassis deus alius cum Deo uero? Parum uos de hoc cogitatis. 64(63) Et quis mostrat uobis uiam in tenebris deserti et in mari? Et quis emittit uentos dilatantes nubes ante faciem misericordiae illius, i. pluuiae? Numquid alius deus cum Deo uero? Longe exaltatus est Deus ob eo, quod uos illi attribuitis. 65(64) Quis auctor est omnis creaturae et iterum in nihilum reducet eam? Et quis sustentat uos de caelo et de terra? Num alius quispiam deus cum Deo uero? Dic: "Afferte auctoritates uestras conuincentes, si uos estis ueridici". 66(65) Dic tu: "Nullus in caelis neque in terra nouit hoc arcanum nisi solus Deus, 67(-) in quo momento resurgent de sepulchro, quod ipsi minime considerant". 68(66) Verum conceptus notitiae reseruatur illis in alterum mundum. Immo ipsi nunc dubitare se de eo fingunt, et reuera caeci sunt. 69(67) Dicunt namque illi, qui negant resurrectionem mortuorum: "Ita, ita quando fuerimus resoluti in puluerem terrae nos et patres nostri, tunc exibimus de sepulchris uiui. 70(68) Iam ante promissum est hoc nobis et patribus nostris, sed haec sunt mere fabulae ueterum". 71(69) Dic tu: "Peragrate terram et considerate qualis exitus extitit illorum sceleratorum, scil. quos deleuit Deus de facie terrae". 72(70) Tu itaque non te affligas pro illis, neque angustiare super eo, 60(59)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    1. altus: < > M. 8. prostituentes: prostatuentes M. 43. hoc: om. M.

    TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS 291

    quod ipsi cum malitia dicunt: "Quando ueniet haec promissio, si estis ueridici?" Dic tu: "Fortassis cito apprehendet uos aliqua pars illius, quod uobis accelerari postulatis". 75(73) Verumtamen Dominus tuus praestabilis est benignitate super istos homines, quamuis plures ipsorum ingratos se exhibeant. 76(74) Porro Dominus tuus bene nouit ea, quae latent in pectoribus eorum, quaeque palam ostendunt, scil. in lingua et opere. 77(75) Nec est quicquam occultum in caelo et in terra, quin sit scriptum in libro cuncta manifestante. 78(76) Sane iste Alcoranus refert de filiis Israel multo plura quam illud, de quo ipsi inter se dissident. 79(77) Vnde ipse est rectae uiae dux et gratiae annuntiator uere credentibus. 80(78) Illos autem, scil. qui contradicunt ei, Dominus tuus diiudicabit stricto iudicio suo, ipse namque potentissimus cunctos nouit. 81(79) Tu itaque confide in Deum, quia fundatus es in ueritate manifesta. 82(80) Tu sane non facies audire mortuos neque surdos, uocante eos Alcorano, cum ipsi ei terga uertant. 83(81) Neque tu poteris extrahere caecos de errore suo. Certum est, quia tu nullum habebis, qui te audiat, nisi qui credit signis nostris, i. collectionibus Alcorani, quales sint Moslemani. 84(82) Porro quando superueniet illis executio sententiae latae, tunc producemus bestiam quandam de terra ista, quae alloquetur illos, dicens: "Isti sunt homines, qui noluerunt rata habere signa nostra". 85(83) Veniet autem dies, in qua congregabimus ex qualibet cateruam particularem ex iis, qui contradixerunt signis nostris, 86(84) procedentque omnes impermixtae, i. quaelibet caterua seorsum una post aliam, donec perueniant, scil. ad locum discussionis. Tunc dicet, supple Deus: "Vos estis, qui contradixistis signis meis, ac si minime sciretis quid faceritis?" 87(85) Statimque superueniet illis sententiae latae executio, eo quod inique egerint, scil. contra Mohhammaedum et Alcoranum, nec quibunt tunc proferre unum uerbum, supple pro defensione aut excusatione sui. 88(86) Nonne uident, nempe isti Maekkenses, quod nos posuimus noctem quieti ipsorum, diem uero, ut uideant, supple quid faciant? Certe in hoc habent multa admiranda ii, qui uere credunt. 89(87) Recordare quoque istis Maekkensibus diem, in quo sufflabitur tuba trepidabuntque uniuersi, qui in caelis et in terra sunt, exceptis illis, quos Deus uoluerit, nempe ab hoc terrore securos, uenientque omnes submissi, humiles, nimirum ad locum discussionis. 90(88) Tunc uidebitis montes congelari, i. in se restringi ad instar nubium fluctuantium cum susurro. Hac arte Deus opus suum fixum ratumque reddet in omnibus rebus, quippe qui omnia perspecta habet, quae uos agitis. 91(89) Qui affert aliquod opus bonum recipiet melius pro illo, talesque erunt securi de terrore illius diei. 92(90) Qui autem uenerint cum malefacto, uultibus suis deorsum uersis praecipitabuntur in ignem. Num aliam mercedem recepturi, supple dicetur illis, sperabitis quam quod operati estis? 73(71) 74(72)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    30. tunc: om. M.

    292 TEXTVS VIGESIMVS SEXTVS

    Mihi quidem hoc speciale mandatum est datum, ut adorem Dominum huius oppidi. i. Maekkae, qui ad hoc sibi eam consecrauit, in cuius manu sunt uniuersa. Deinde mihi quoque praeceptum est, ut sim uerus puritanus fide, 94(92) et praelegam Alcoranum. Quicumque recte credit, is recte sibi consulit credendo Alcorano. Qui uero sequitur uiam prauam, dic tu illi: "Officium meum est terrere tales". 95(93) Ac tandem dic: "Laus Deo, qui utique palam faciet uobis signa sua, nempe in die uindictae, uosque tunc cognoscetis ea, nimirum fuisse uera, nam Dominus tuus non dissimulabit seu leui examine pertransibit ea, quae uos nunc facitis". 93(91)

    5

    [293]

    TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS DE HISTORIA SINGVLARI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Tha, sin. -(2) Haec sunt signa prodigiosa huius libri declarantis distincte, 2(3) quae tibi legenda tradimus in profectum illorum, qui uere credunt de narratione Moysis et Pharaonis cum ueritate. 3(4) Cum enim Pharao exaltatus fuisset in terra, scil. Aegypti, diuisit habitatores illius in diuersos coetus, i. Coptos, ariolos, magos et Iudaeos, ex quibus uolens eneruare uiribus unam sectam, fecit iugulare filios ipsorum et reseruare uiuas filias. Erat quippe homo peruersissimus. 4(5) Nos autem, uolentes praestare gratiam uirtute destitutis ad resistendum in terra illa, fecimus eos successores in scientia et haereditate. 5(6) Postea firmauimus eos in terra illa. Pharaoni cum Hamman, qui erat dux militiae illius, cum exercitibus eorum in facto ostendimus postea, quod ab ipsis sibi metuebant superuenturum. 6(7) Nos quippe praecepimus matri Moysis: "Tu itaque ablacte eum. Quodsi times de illo, ne scil. exploratores Pharaonis ipsum inueniant, proiice eum in fluuium et ne timeas de illo, neque tristeris, nos enim reddemus eum tibi, faciemusque eum unum ex nuntiis, i. prophetis". 7(8) Collegerunt autem eum domestici Pharaonis futurum sibi aduersarium et causam tristitiae, quoniam Pharao et Hamman cum satellitibus suis erant peccatores. 8(9) Dixit uxor Pharaonis: "Lucido oculo, i. hilari aspectu, est erga me et erga te, ne occidatis eum, fortassis aliquando profuturus nobis, adoptemus eum nobis in filium". Verum ipsi rem penitus non considerabant. 9(10) Tunc reserenata sunt praecordia matris Moysis hilaritate, fereque palam eum fecisset, nisi nos fixum reddidissemus cor ipsius, ut esset de numero eorum, qui credunt, nempe promisis Dei. 10(11) Ideo dixit ipsa sorori illius, i. Moysis: "Cura ut uideas quid de ipso agatur". Ipsa utique fixe eum obseruabat a longe, quod ipsi, scil. domestici Pharaonis, non animaduertebant. 11(12) Nos quoque uetitas illi iam feceramus nutrices, i. ne fugeret lac ab eis, quas uxor Pharaonis aduocauerat ad hoc ipsum. Tunc illa, i. soror ipsius, ait: "Vultisne ego adducam uos ad quandam familiam, quae in domo sua ipsum educare uobis se obligabunt, ipsumque instruent, supple bonis moribus?" 12(13) Hoc igitur modo restituimus eum matri suae, ut requiesceret oculus ipsius a lachrimis et ne se ultra affligeret tristis, sciretque promissionem Dei esse certam. Sed plures, nempe Maekkenses, hoc ignorantes non credunt. 13(14) Cumque peruenisset ad perfectam aetatem, i. 33 trium annorum, et supra, i. 40. nos munerauimus eum iudicio et scientia, taliter enim nos solemus remunerare eos, qui bona opera faciunt. 14(15) Qui postea ingressus ciuitatem non obseruata ab incolis (dicunt media die) offendit duos uiros, unus eorum erat de sua gente, i. Israelita, et alter inimicus suus, 1

    40. i. 33 trium annorum, et supra, i. 40: sic EM.

    294 TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    i. Aegyptianus, altercantes inter se. Implorauitque auxilium ipsius contribulus suus contra aduersarium suum. Moyses itaque compresso pugno insiluit in eum perculsumque occidit. Quo facto ait: "Hoc opus Sathanae est, i. ipse me ad hoc instigauit, quoniam ipse inimicus seductor manifestus est". 15(16) Deinde dixit: "Domine, supple tu nosti, quia ego inique gessi in animam meam, dimitte mihi hanc noxam". Dimisitque eam ipsi, quoniam ad parcendum pronus piissimus est. 16(17) Postea dixit: "Domine, eo quod hanc fecisti mecum gratiam, ne, quaeso, notus fiam istis sceleratis hominibus". 17(18) Pergensque mane die altera celeriter per ciuitatem timens sibi diligenter undique circumspiciebat. Ecce is, cui rogatus auxilium tulerat hesterna die inclamans ipsius auxilium implorauit, quia, scil. cum uno altero altercabatur. Cui dixit Moyses: "Vere tu es homo ualde inoportunus insolentiam tuam manifestans uerbo et opere". 18(19) Cumque uellet inferre uiolentas manus ei, qui erat inimicus utrique, i. Aegyptius, ait: "Numquid, o Moyses, uis interficere me sicut interfecisti unum alterum hesterna die? Vere tu non uis esse nisi tyrannus in terra hac, nec in mentem uenit tibi facere aliquid boni". 19(20) Tunc superuenit uir quidam ab extremis urbis currens, qui dixit ei: "O Moyses! Nunc magnates consilium faciunt inter se, ut interficiant te. Egredere itaque cito, nam ego hoc consilium bonum tibi do". 20(21) Qui statim exiuit de ea timens sibi cum sollicitudine pergens dixit: "Domine, libera me de populo hoc crudeli". 21(22) Conuersaque facie uersus Madiam, ait: "Fortassis Dominus meus diriget me in uiam rectam". 22(23) Cumque peruenisset ad aquam Madianitarum, reperit supra fontem multos homines, qui adaquabant animalia sua, 23(-) praeter quos inuenit etiam duas mulieres gregem suum pellentes. Quibus dixit: "Quid dixerunt uobis?" Aiunt illae: "Dixerunt: uos non potestis adaquare, donec recedant omnes pastores, et habemus nos patrem senem ualde". 24 Qui statim fecit eas adaquare, post reuersus est ad umbram et ait: "Domine, sane ego sum ualde egens, cui succurras aliquo bono, i. cibo". 25 Et ecce uenit una illarum duarum puellarum cum uerecundia incedens, i. manum super faciem imposuit, et ait illi: "En pater meus uocat te, ut det tibi mercedem pro eo quod adaquare fecisti nos gregem". Veniens ergo ad eum narrauit totam historiam, nempe eorum, quae acciderant illi. Qui ait, i. pater illarum duarum puellarum: "Ne timeas nunc, quia liberatus es de medio populi istius iniquissimi". 26 Ait uero una ex duabus filiabus illius: "O pater mi! Conduc eum mercede, supple ut seruiat tibi, ualde enim bonum erit te habere mercenarium tam fortem fidelemque". 27 Qui ait, scil. ad Moysen: "En ego intendo dare tibi in matrimonium unam ex duabus filiabus meis, ut seruias mihi octo annis, quodsi compleueris decem, ex te erit. Nolo enim tibi molestus esse, me utique reperies, Deo uolente, integerrimum". 28 Ait Moyses: "Id ergo ratum sit inter me et te, ut quemcumque terminum istorum duorum expleuero, non sim obligatus ultra tibi seruire, Deusque eorum, quae nunc dicimus, sit testis". 29 Completo igitur termino statuto, Moyses abiit cum familia sua, procedens in itinere animaduertit in latere montis ardere ignem, dixitque domesticis suis:

    11. cui: qui M. 14. uellet: uelle M.

    TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS 295

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    "Sustinete hic, ego enim uidi ignem a longe. Vadam, ut afferam uobis aliquid noui, scil. de itinere nostro, aut aliquem titionem ex igne, ut calefaciatis uos". 30 Cumque aproximaret illi, uocatus fuit a latere dextro uallis in loco benedicto ex arbore: "O Moyses! Ego sane, supple qui uocaui te, sum Deus, Dominus totius uniuersi. 31 Vocatus es autem ideo, ut proiicias baculum tuum". Videns autem quia moueret se ac si esset serpens aliquis, cessit retro, nec ultro est reuersus. "O Moyses", supple dictum fuit illi, "accede, ne timeas, quoniam tu securus es. 32 Mitte manum tuam in sinum tuum, ipsa egredietur candida absque ulla macula. Collige itaque alam tuam, i. manum, ad te absque pauore. Sunt enim hae duae demonstrationes factae a Domino tuo in signum, quod tu mitteris in Pharaonem et principes illius, qui sunt gens peruersissima". 33 Qui ait: "Domine, ego interfeci ex ipsis animam, i. uirum, ideo metuo, ne et ipsi interficiant me. 34 Est autem frater meus Aaron expeditior lingua quam ego, fac ergo ueniat mecum in adiutorium, qui confirmet sermones meos, quod sint ueri, nam uereor contradicturos mihi". 35 Ait Deus: "Nos utique corroborabimus brachium tuum cum fratre tuo tribuemusque talem potestatem uobis cum signis nostris, ut nequeant attingere uos, eritis uos et sequaces uestri uictores contra ipsos". 36 Veniens itaque Moyses ad illos cum signis nostris patentibus, ipsi dixerunt: "Hoc non est nisi magica incantatio commentita a te ipso, quam non audiuimus allatam a quoquam patribus nostris pristinis temporibus". 37 Respondit Moyses: "Dominus meus bene nouit eum, qui uenit cum doctrina rectam docentem uiam, nec non et quis eum consequetur finis huius habitationis, i. praesentis uitae, quoniam ipse non permittit sortire bonum finem iniqua agentes". 38 Tunc dixit Pharao: "O optimates, nolo ego cognoscere uos habere alium deum praeter me. Et tu, o Hamman, (qui erat primus regni) ociter coque mihi lutum, i. lateres, et aedifica mihi turrim altissimam. Ascendam ad Deum Moysis. Ego enim reputo eum esse mendacissimum". 39 Hoc igitur modo eleuatus est ipse et exercitus ipsius in terra sine fundamento ueritatis, existimantes se ad nos non esse reuersuros, nempe in die iudicii. 40 Nos quidem apprehendimus eum cum omnibus militibus suis et proiicimus in profundum maris. Considera ergo tu qualem finem sortiti sunt isti iniqui socium Deo facientes. 41 Nos quidem dimittimus eos, ut sint duces inuitantes ad ignem, i. inducentes ad opera praua, quae merentur ignem infernalem, sed in die iudicii nullum habebunt sibi, nempe seductores et seducti ab eis suffragatorem. 42 Immo etiam in hac uita facimus eos sequi maledictionem et in die iudicii apparebunt omnibus foedissimi. Textus II. Nos sane dedimus Moysi Librum, i. legem nostram, postquam extrinximus generationes illas praecedentes, i. Noe, Loth, in spectaculum et correctionem hominibus istis, i. Maekkensibus in primis, et signum pietatis, ut horum frequenter sint memores. 44 Tu quidem non defuisti a parte accidentali, ubi scil. Moyses stabat, neque fuisti unus ex illis testibus praesentibus, nempe septuaginta, qui cum illo uenerant, quando nos commisimus Moysi hoc negotium, nimirum legationem ad filios Israel. 43

    45

    296 TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS

    Sed interim nos produximus uarias gentes et defluxerunt multa tempora, uidelicet inter Moysen et te. Tandem tu non fuisti constitutus praedicator Madianitarum, ut praelegeres illis signa nostra, i. Alcoranum, 46 nec tu fuisti praesens a latere montis Sinai, quando nos uocauimus, i. locuti sumus Moysi. Verum haec gratia particularis tibi concessa est a Domino tuo, ut erudias populos, ad quos nullus adhuc uenerat eruditor ante te, quatenus huius semper sint memores. 47 Quibus si accidisset aliquid mali ob id, quod prius operatae sunt manus ipsorum, tunc merito dicere possent, nempe in die iudicii: "Domine, Dominus noster, si tu misisses ad nos aliquem nuntium, nos utique obediuissemus mandatis tuis sicut ceteri credentes". 48 At postquam uenit illis haec ueritas, i. Alcoranus, missus a nobis per manum Mohhammaedi, ipsi dicunt: "Si non uenerit eo modo sicut uenit Moysi cum tota Lege simul data a Deo, supple nos nequaquam credemus ei". An uero etiam non negauerunt illum, scil. Librum, qui datus fuit Moysi ante hunc, i. Alcoranum? Ipsi, uidelicet Maekkenses, dicunt: "Isti duo incantatores sibi inuicem manum dant, sed nos", inquiunt, "haec omnia negamus, nempe quae Mohhammaed affert de Moyse in Alcorano". 49 Dic tu: "Afferte uos aliquem alium librum, qui sit tutior rectam uiam docens quam hi duo, i. Turat Moysis et Alcoranus, et ego sequar illum. Si estis uos uera loquentes". 50 Qui si ad haec nihil tibi respondere poterint, scito quod ipsi non sequuntur nisi uoluntates suas. Quis autem in errore manifestiori uersatur quam, qui sequitur uoluntatem propriam non sequens ductum rectum a Deo exhibitum, i. Alcoranum? Vtique Deus non dirigit in uiam rectam eos, qui iniquis operibus sunt intenti. 51 Iam certe proposuimus illis, nempe Maekkensibus, hunc sermonem nimirum de gentibus praeteritis qualis extitit finis ipsorum, quatenus continuo mente id reuoluant. 52 Illi, quibus dedimus librum, i. Thurat, ante hunc Alcoranum, nunc de facto credunt illum esse ueridicum. 53 Quibus cum praelegitur aiunt: "Nos credimus ipsum esse ipsam ueritatem missam a Domino nostro. Nos sane non fuimus recte credentes ante eum". 54 Isti tales recipiunt mercedem duplicem eo quod constantes permanserint, nempe in fide suscepta, et nunc uincunt bono malum deque eo, quod nos ipsis largiti sumus, largiter impertiuntur. 55 Et quando audiunt mala sibi obiicientes auersi ab eis dicunt: "Nobis nostra, uobis uestra sint opera. Pax uobis. Nos non quaerimus amicitiam eorum, qui ignorantiam suam facto produnt". 45

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Tu quidem non ualebis reducere ad uiam rectam, quem tu conaris conuertere, sed Deus conuertet, quem ipse uoluerit, nam ipse melius cognoscit conuertibiles. 57 Dicunt autem quidam: "Si nos sequimur tecum hunc ductum, scil. Alcorani, illico eiiciemur de terra nostra, aut fortassis non ualebimus nos pro illis conseruare terram istam immunem ab omni periculo, supple postquam receperint ac professi fuerint fidem suam, cum antea ipsis adhuc non credentibus, inferebantur in eam fructus ad uictum necessarii in abundantia ex nostra prouidentia. Verum plures ipsorum non capiunt hoc. 56

    6. populos: populum M. 16. sibi inuicem ... omnia negamus: om. M.

    TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS 297

    Et quantas urbes non subuertimus, quae deditae erant uoluptatibus uitae suae, quarum habitationes nunc non inhabitantur nisi raro ualde, i. a uiatoribus, nosque facti sumus haeredes earum, i. nos habemus ius haereditatis totius terrae et quae in ea sunt. 59 Estque certum, quod Dominus tuus nullas deleuerit ciuitates, quin prius miserit ad gentes earum legatum particularem, qui praelegerit ipsis signa, i. mandata nostra, neque est moris nostri perdere ciuitates aliquas, nisi quia ciues illarum excederunt limites iniquitatis. 60 Id ergo, quod nunc conceditur uobis, est solum usus uitae praesentis et apparens quaedam pulchritudo. Ast quod apud nos est repositum uobis est bonum uerum atque stabile. Idque uos minime consideratis? 61 Nonne is, cui spopondimus nos sponsionem bonam, ipsam reperiet, nempe in die iudicii, non secus atque ille, quem permittimus frui deliciis uitae mundanae, scil. malum poenae, tandem ipse cum aliis in die iudicii praesentare se cogetur. 62 Nam in illa die uoce alta dicet, supple Deus illis: "Vbi nunc sunt comparticipes mei, quos existimatis esse socios meos?" 63 Respondebunt illi, quibus id incumbit, scil. daemones uel seductores, quibus obtemperauerunt: "Isti ipsimet, quos seduximus, supple dicant, quod in errorem induximus eos, in quo nos ipsi errabamus, nos insontes tibi sumus, i. nos non praecepimus eis, ut tibi quempiam tibi associarent in culto diuino, ipsi sua sponte nos adorabant". 64 Et tunc dicetur ipsis: "Inuocate nunc, quos uos Deo consocificastis". Ipsi quidem inuocabunt illos, sed nequaquam respondebunt ipsis. Videntes autem coram supplicium paratum, tunc uolent se fuisse secutos uiam rectam, i. doctrinam Alcorani. 65 In die illa uocabit eos Deus et dicet: "Quid respondistis nuntiis missis ad uos?" 66 Verum tunc obscurabitur super eos sciscitio ab inuicem, quia non poterit interrogare alter alterum quid scil. respondebo aut quid dicam. 67 Quisquis tamen paenituerit, supple in ultima periodo uitae suae de suo errore, et fecerit hoc opus bonum, scil. reuocando consocificationem cum Deo alium, cum fide recta, i. secundum doctrinam Alcorani, fortassis adhuc inter saluandos connumerari quibit. 58

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Textus IV. Equidem Dominus tuus creat quem uult, eligit eum pro suo libitu, nempe ad officium missionis, illos autem, supple qui hoc praetendunt, non concernit haec electio. Deus superlaudabilis sua simplicitate longe exaltatus est ab eo quod isti ei attribuunt, nempe habere socium. 69 Verum Dominus tuus nouit id, quod inest pectoribus ipsorum, quodue foris ostendunt. 70 Nam ipse solus est Deus, nec ullus alius deus praeter ipsum. Laus Deo in principio et in fine ipsique iudicium, et uos ad eum redituri. 71 Dic: "Num hoc minime consideratis, si Deus faceret continuare uobis noctem usque ad diem iudicii, quis Deus alius praeter ipsum subministraret lucem? Hoc ergo audientes, supple non consideratis?" 72 Dic: "Nonne rursus uidetis, si Deus protraheret diem usque ad ultimum diem uniuersalis resurrectionis, quis alius deus praeter ipsum praestaret uobis noctem, in qua requiesceretis? 68

    35

    40

    45

    36. electio: ellectio EM.

    298 TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS

    Hoc ergo uidentes, supple non intelligitis, quod ipse solus sit Deus, qui ex mera pietate sua concedit uobis noctem, nempe ad quiescendum, et diem ad quaerendum ex liberalitate ipsius, nimirum cibum necessarium, quatenus gratias agatis illi. 74 Recordare diei illius, in quo aduocabit eos ad se, dicetque: "Vbi nunc sunt comparticipes mei, i. quos mihi socios in deitate existimabatis?" 75 Tunc producemus ex omni gente testem, i. prophetam proprium, dicemusque ei, i. genti unicuique: "Proferte demonstrationes uestras, nempe quod mihi sit aliquis particeps". Sed quia scient soli Deo competere dicere ueritatem, ideo peribit tunc ab eis id, quod mendaciter de eo asserebant. 73

    5

    10

    Textus V. Carun utique erat de familia Moysis, qui ambiebat cum dolo primatum super illos. Cui nos contulimus thesauros tales, ut uix claues eorum subleuare ualerent quadraginta uiri fortissimi. Tunc dixerunt illi quidam de populo suo: "Ne laeteris, supple in tuis diuitiis, quoniam Deus non amat laetantes, i. gloriantes in eis, 77 sed procura lucrum alterius uitae de iis, quae tibi concessit Deus, ne te praetereat sors tua praesentis uitae, sed fac bene sicut et Deus benefecit tibi, et ne ultra procedas in terra hac cum hoc deprauato proposito, quia Deus non diligit deprauatores tales". 78 Qui ait: "Sane id, quod concessum est mihi, scientiae meae usura est". Ergo ne hic ignorat, quod Deus perdidit ante ipsum alias generationes potentiores diuitiis, quam ipse est, pluresque numero congregationes? Verum hic non est percunctandum de delictis sceleratorum praedecessorum, ob quae, scil. sunt extincti. 79 Is itaque, nempe Carun, procedebat ad populum suum, i. filios Israel, cum magna pompa ornatus sui. Dicebant autem quidam amatores uitae mundanae: "O utinam concederetur etiam nobis quod concessum est Carun, est etiam praeditus sorte amplissima!" 80 Alii autem, qui melius sentiebent, dixerunt: "Vae uobis! Merces, quam Deus daturus est ei, qui credit et operatur bonum, melior longe est, quam non assequetur nisi qui sectatur patientiam". 81 Nosque fecimus dehiscere eum cum tota domo sua a terra, nec erat ullus, qui eum adiuuare posset praeter Deum, remansitque absque ullo suffragio. 82 Mane autem facto, uenientes illi, qui sibi optauerant locum, i. sortem illius, die hesterna, dixerunt: "Vaeh tibi! Vere etenim Deus cumulat bonis, quem ipse uult ex seruis suis, estque ad hoc potens. Reuera nisi Deus praeuenisset nos gratia sua, utique etiam nos absorbuisset terra. Vaeh! Quia non permittit Deus sortiri bonum finem incredulos". 83 Illam mansionem alterius uitae, supple felicis, nos disponimus pro illis, qui non praetendunt exaltari in terra neque deprauare alios. Porro exitus, uidelicet utrorumque. i. bonorum et malorum in die iudicii talis futurus est, timorati. 84 Qui uenient cum bono, melius recipient, qui autem cum malo apparuerint, non retribuetur utique mala operantibus nisi secundum opera ipsorum. 85 Sane is, qui praecepit tibi operari secundum Alcoranum, redire faciet te ad patrium solum. Dic: "Dominus meus melius nouit quis affert rectam doctrinam et quis inducit in errorem manifestum". 86 Tu quidem numquam sperare poteras descensurum super te hunc Librum, sed haec est singularis gratia, supple quod tibi desursum missus est Alcoranus a Domino tuo, ne ergo sis adiutor incredulorum. 76

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    11. primatum: primati M.

    TEXTVS VIGESIMVS SEPTIMVS 299

    Ne ipsi distorqueant te a signis Dei, postquam desursum communicata sunt tibi. Igitur uoca illos ad Dominum tuum, ne sis quasi unus ex eis, qui Deo consortem attribuunt. 88 Neque inuoces cum Deo alium deum. Non est deus ullus alius praeter ipsum. Omnia alia peribunt praeter faciem eius, in cuius manu est iudicium, et ad ipsum redire uos oportet. 87

    5

    [301]

    TEXTVS VIGESIMVS OCTAVVS DE ARANEA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Aleph, lam, min. -(2) Fortassis aexistimant quidam homines sufficere illis quod dicant: "Nos credimus", cum non sint adhuc probati, nempe in fide per tentationes et aduersitates? 2(3) Nam certe sic probauimus nos illos, qui eos praecesserunt, Deusque bene cognoscit qui ueritatem dicunt quique mentiuntur. 3(4) Malum est quod iudicent de se ipsis et aliis! 4(5) Qui sperant occursum Dei, nempe in die iudicii, nam finis Dei prope est et ipse audit et cognoscit omnes. 5(6) Qui ergo pugnat, utique pro se certat, nam Deus minime eget saecularibus subsidiis. 6(7) Porro illi, qui credunt et operantur bona, nos utique cooperiemus culpas eorum, retribuemusque eis maius bonum quam quod ipsi sunt operati. 7(8) Nos quidem mandatum dedimus cuilibet homini, ut genitoribus suis benefaciat. Si autem ipsi molestauerint te, ut dicas me habere consortem, de quo tibi non constat esse uerum, ne obedias eis. Ad me omnes redituri estis et tunc annuntiabo palam uobis ea, quae faciebatis, scil. alter alteri. 8(9) Illos quidem, qui bona egerunt, introducemus nimirum in paradisum cum iustis. 9(10) Sunt autem quidam, qui aiunt: "Nos credimus in Deum". Sed quando aliquid mali sustinent pro Deo, supponunt ab hominibus sibi illatum malum esse supplicium a Deo irrogatum, i. credentibus seu propter credentes. In successu autem alicuius prosperi, i. uictoriae et praedae, aiunt: "Nos sane uobiscum unum sumus". Aut uero Deus non bene nouit, quae in pectoribus a saeculis sunt abscondita? 10(11) Vtique nouit Deus eos, qui uere et qui ficte credunt. 11(12) Dicunt autem qui fidem negant iis, qui uere credunt: "Sequimini uiam nostram et nos portabimus peccata uestra", cum non ualeant ferre peccata sua propria, i. non possunt auferre ponderis peccatorum suorum minimum quid. Ipsi utique sunt mendaces. 12(13) Vere etenim ipsi portabunt onera sua propria multaque alia grauiora supra sua, i. eorum, quos seduxerunt, de quibus et eis etiam, quae ipsi perperam asseruerunt, examinabuntur in die iudicii. 13(14) Iam sane olim misimus Noe ad populum suum, qui inter illos commoratus est mille annis minus quinquaginta et apprehendit eos diluuium, dum essent iniquitatibus dediti. 14(15) Ipsum autem saluauimus cum iis, qui erant cum illo in arca, quam posuimus signum, i. exemplum, omnibus saeculis. 15(16) Item Abraham, supple misimus, qui ecce dixit populo suo: "Adorate Deum et obedite ei, id namque melius erit pro uobis, si scire uultis. 16(17) Etenim uos adoratis loco Dei idola confingentes mendacium uanitate uestitum. Cum illi, quos pro diis colitis, nequaquam possint tribuere uobis uictum. Vos igitur (loquitur ad Maekkenses) petite uictum a Deo ipsumque colite, et grati estote illi, ad quem estis reuersuri. 1

    302 TEXTVS VIGESIMVS OCTAVVS

    Qui si negauerint, nempe quae retulisti illis de Noe et Abraham, dic illis: "Sic olim contradixerunt aliae gentes ante uos, supple nuntiis suis, nam ad nuntium non spectat nisi denuntiare distincte et clare, uidelicet malum impendens. 18(19) Nonne uident quomodo Deus produxit creaturam, i. hominem ex nihilo, rursusque reducit eum in idem, quod quidem Deo ualde facile est? 19(20) Dic: "Peragrate terram et considerate quale initium fuerit creationis, scil. ciuitatum destructarum, ut Sodoma etc., quos postea Deus denuo suscitabit ad uitam alteram, nam Deus super omnia potens est 20(21) castigare quem uult, et misericordia utitur cum eo, qui sibi placet, ac tandem ad eum omnes reuoluemini. 21(22) Vos sane non potestis, supple effugere manum Dei, in terra existentes neque habere praeter Deum ullum alium protectorem neque uindicem. 22(23) Illi, qui negant signa Dei, i. Alcorani sectiones et occursum illius in die iudicii, possunt quidem desperare de misericordia mea, habebuntque tormentum rigorosissimum. 23(24) Quid uero responderent ei, i. Abrahamo, gens sua, nisi ut dicerent alter alteri: "Occidite eum aut comburite". Sed Deus liberauit eum ex igne. In his certe habent signa, i. exempla notabilia, qui constantes sunt in fide. 24(25) Postea dixit, supple Abraham: "Quoniam uos loco Dei complectimini inuicem amore cum idolis uestris in uita praesenti, in die iudicii abnegabitis alter alterum et maledicetis inuicem, eritque contubernium uestrum ignis, nec erit ullus uobis adiutor". 25(26) Credidit autem ei Loth et ait: "Ego confugio ad Dominum meum, quoniam ipse potens sapientissimus est". 26(27) Dedimus autem ei, i. Abrahamo, etiam Isaac et Iacob, posuimusque in semine eius donum prophetiae et Librum legis. Tribuimus insuper ei mercedem suam in hoc mundo, et altero adnumeratus est iustis. 27(28) Porro Loth, supple misimus, qui dixit populo suo: "Vos sane committitis flagitium turpissimum, quod non fecit ullus umquam a saeculis praedecessorum uestrorum. 28(29) En uos acceditis ad mares praetereuntes uiam rectam, i. naturalem, insuper introducitis in consessum uestrum, i. facitis hoc publice, quod non est ullo modo licitum". Ipsi autem non habuerunt quid responderent, nisi ut dicerent: "Fac ueniat super nos ocius flagellum, quod minaris, si tu es unus ex illis, qui loquuntur ueritatem". 29(30) Qui ait: "Domine, succurre mihi contra istum populum corrumpentem uias suas". 30(31) Vnde cum uenissent nuntii ad Abraham cum bona noua, i. de prole nascitura, dixerunt: "Nunc nos adsumus, ut perdamus habitatores huius oppidi, quia transgressores peruersissimi sunt". 31(32) Qui dixit: "Quia in ipsa habitat Loth". Ipsi dixerunt: "Nos bene scimus qui in eo sunt, nos utique liberabimus eum cum domesticis suis, excepta uxore illius, quae est de conuertendis in cineres". 32(33) Cumque peruenissent nuntii nostri ad Loth, suspectos de malo habere coepit et restrinxit brachia. Qui dixerunt: "Noli timere, neque contristeris, nos te liberabimus cum domesticis tuis, excepta uxore tua, quia est una de pereuntibus. 33(34) En nos descendere faciemus super hoc oppidum furorem magnum de caelo pro eo quod excedant omnes limites transgressionis, scil. legis diuinae ac naturae. 17(18)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    6. : quid ilegibile E; habita< > M. 29. quod non: quod cum non M. 31. mares: mores M.

    TEXTVS VIGESIMVS OCTAVVS 303

    Propter quod nos reliquimus signum manifestum illius, pro iis, qui norunt discurrere intellectu. 35(36) Item ad Madianitas, supple misimus, fratrem ipsorum, Scioaib, qui dixit: "O popule meus! Adorate Deum et cum timore praestolamini diem nouissimum, et ne deprecatores sitis corrumpentes in terra alios". 36(37) Ipsi autem contradixerunt ei et festinantes in habitationes suas timore nimio correpti cadebant unus super alium exanimes. 37(38) Item misimus Aad et Tsamud, quorum habitationes bene notae sunt uobis, Maekkensibus, qui saepe transitis per eas. Quibus utique Daemon apparere fecit bona quae ipsi faciebant, per quod distorsit illos a uia recta, quam ipsi uidentes ueram esse agnoscebant. 38(39) Sic etiam fuerunt Carun et Pharao et Hamman, ad quos sane uenit Moyses cum euidentibus signis, et tamen ex superbia resistentes inique agebant in terra, sed effugere non ualuerunt, nempe uindictam Dei, 39(40) quia nos omnes istos apprehendimus in peccatis suis. Super quosdam ex ipsis misimus lapides ignitos, i. super Sodomitas. Alios fragor tonitrui petiit, i. Ssalehitas. Alios terra absorbuit, i. Carunitas. Alios in aquis submersimus, i. Pharaonitas. Nullique istorum Deus fecit iniuriam, sed ipsi sibi hoc parauerunt malum. 40(41) Illi, qui sibi praeter Deum alios assumunt deos tutelares, sunt prorsus similes araneae, quae sibi facit domum, cum non sit uilior domo araneae aliqua domorum, si scire uolunt. 41(42) Vtique Deus nouit, quos uos inuocatis, eo relicto. Est enim Deus parem non habens omnipotens et sapientissimus. 34(35)

    5

    10

    15

    20

    25 Textus II. Porro istae similitudines sunt exempla, ueluti de aranea nos afferimus in medium pro istis quidem hominibus, i. Maekkensibus, sed non percipiunt ea, uel potius non considerant uti debent, nisi illi, qui praediti sunt scientia, scil. Alcorani. 43(44) Creauit Deus caelos et terram realiter, in quo utique mirandum, quid proponitur iis, qui hoc credunt. 44(45) Lege tu quod tibi reuelatum est de hoc libro et insiste orationi, oratio namque continuata defendit ab actione turpi et quod prohibitum est, scil. a lege. Super omnia memoria Dei est maior, i. laus Dei cum iubilo legendo Alcoranum est excelentior quam oratio. Deus sane nouit ea, quae uos operamini. 45(46) Nolite contumaciter resistere domesticis Libri disputando nisi cum eo, qui est optimus, i. cum Alcorano. Si qui ex ipsis insolentes se exhibuerint, tunc dicite: "Illi, qui caelitus datus est nobis, et etiam qui desursum uenit uobis, i. Thurat et Euangelium. Etenim Deus noster et Deus uester unus est, nosque sincere profitemur ei hanc unitatem". 46(47) Eodem quippe modo desuper dedimus tibi hunc Librum, supple sicut et Thurat et Euangelium. Illi ergo, quibus tradidimus Librum, i. Iudaei et Christiani apostatae, ipsi, i. Alcorano, credunt et etiam ex istis, i. Arabibus Coraiscianis conuersis, ut Aabdallah Bon Salam cum suis sociis, quidam credunt ei, nec ullus est, qui neget haec esse signa nostra, nisi qui a fide recesserunt. 47(48) Tu quoque nullum legeras librum ante illum, i. Alcoranum, neque dextera tua exarauit eum. Tunc quidem occassionem habere possent dubitandi repudiantes 42(43)

    30

    35

    40

    45

    9. fecit: facit M.

    304 TEXTVS VIGESIMVS OCTAVVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    illum, supple si tu ante legisses libros aliarum legum uel tu propria manu eum conscripsisses. 48(49) Quinimmo ipse est acumulatio argumentorum euidentium exaratorum in cordibus illorum, qui munerati sunt scientia, i. Iudaeorum et Christianorum apostatarum. Nec ullus negat esse signa nostra, nisi qui excedit omnes limites peruersitatis. 49(50) Qui dicunt: "Nisi desursum ueniant ei aliqua signa particularia a Domino suo ostensa, supple nos credemus ei". Dic tu: "Signa quidem haec in manu Dei sunt, ego uero uobis sum missus denuntiator terrificus clarus sermone uobis noto". 50(51) Aut non sufficit illis, hoc pro signo euidente, quod nos caelitus misimus tibi hunc Librum, qui praelegitur ipsis? Profecto in hoc agnoscunt ii, qui credunt ei, singularem gratiam et memoriale perenne. 51(52) Dic: "Sufficit inter me et inter uos Deum esse testem, 52(-) qui nouit uniuersa, quae in caelis sunt et fiunt etiam in terra. Illi autem, qui credunt quod falsum est negantque Deum, sunt perpetuo exitio subiacentes". 53 Insuper ii sunt, qui petunt accelerari sibi a te malum et nisi esset illis praefixus terminus certus, iam certe superuenisset illis hoc malum, uerumtamen de repente apprehendet eos, quando ipsi minime hoc cogitabunt. 54 Ipsi petunt, ut celeriter facias uenire hoc malum, quod minaris illis, cum nihil certius sit quam, quod gehenna circumdabit eos undique in illa die, 55 qua operiet illos tormentum rigorosissimum desuper et de sub pedibus eorum et tunc dicet illis, supple Deus: "Gustate nunc fructum operum uestrorum". 56 O serui mei! Qui fidem receperunt, nempe in Maekka, utique terra mea amplissima est, me ergo adorate. 57 Omnis anima gustabit mortem, i. unusquisque debet semel mori, postea ad nos redibunt. 58 Qui ergo crediderunt et operati sunt bona, nos certificamus illos habituros locum eminentem in paradiso, sub quo continuo current riui aquarum, perpetuo in ea mansuri. Quam bona merces haec erit operantibus, scil. bona, 59 et sustinentibus cum patientia aduersa cum fiducia in Dominum suum. 60 Velut enim iumentum, quod non fert pabulum suum, Deus pascit illud, sic et uobiscum faciet Deus, quoniam ipse cunctos audiens uniuersos cognoscit. 61 Si tu interrogaueris illos quis creauit caelos et terram et Solem Lunamque facit continuare cursum suum, utique respondebunt: "Deus". Cur ergo negant, supple Deum esse unum? 62 Deus larga manu praebet escam cui uult ex seruis suis, eamque restringit, etenim Deus uniuersorum cognitor est. 63 Quod si etiam percunctatus fueris illos, quis descendere facit de caelo aquam et uiuificat terram cum ea, postquam mortua fuit ariditate, illico respondebunt: "Deus". Dic tu: "Laus Deo, scil. quod confiteantur Deum unum esse, qui haec omnia operatur. Sed plures ipsorum hoc non perpendunt. 64 Quid enim est uita praesens nisi quidam iocus puerilis et lusus scurilis? Sed alterius domus uita est immortalis, si scire uolunt. 65 Conscendentes aliquando nauem commendant se Deo, submittentes se illi pura sincera fide, postquam liberauit eos de periculo siccoque restituit, en ipsi consocificant illum,

    28. current: currunt M.

    TEXTVS VIGESIMVS OCTAVVS 305

    ut obscurent in se gratiam, quam fecimus eis gaudentes in uita praesenti, sed postea scient, supple quid fecerint, quando superuenerit illis malum paratum in hac et in altera uita. 67 Aut certe non considerant, quod nos posuimus scil. fines, Maekkae securitatem, dum diripiunt homines omnia, quae per circuitum ipsorum sunt? Ergone quod inane falsumque est credent, et gratiam Dei negabunt? 68 Quis enim iniquius agit quam is, qui cum blasphemia Deo imponit mendacium aut negat hanc ueritatem, i. Alcoranum, postquam iam aduenit illi? Numquid non in gehenna erit diuturna habitatio illorum, qui nolunt credere ei? 69 Illos autem, qui strenue dimicant pro nobis, scil. obediendo Alcorano, docebimus uias nostras rectas, quoniam Deus semper assistit bene operantibus. 66

    5

    10

    [307]

    TEXTVS VIGESIMVS NONVS DE GRAECIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Aleph, -(2) lam, mim. Victi fuerunt Graeci 2(3) in terra sibi proxima, sed post hanc uictoriam sibi contrariam, aliquot annis intermediis, ipsi uictores euadent. 3(4) Dei causa agebatur in prima ageturque in posteriori. Tunc gaudebunt fideles ob praesens auxilium Dei, 4(5) qui illud fert cui uult, quia ipse cuncta potens ualde pius est. 5(6) Promissit hoc Deus, et nequaquam contrafaciet promissioni suae. Verum plures hominum hoc non aduertunt. 6(7) Attendunt solum quod paret uitae praesenti, pro altera nulla est eis cura. 7(8) Aut ipsi minime considerant apud semetipsos, quod Deus non creauit caelos et terram quaeque eis intersunt, nisi cum ueritate et proposito certo fine? Sed multi ex hominibus negant occursum Domini sui, i. resurrectionem mortuorum. 8(9) Aut uero ipsi saepe non transeunt per terram illam, i. Madianitarum, Sodomitarum, etc. in qua considerare queunt qualis fuerit exitus eorum, qui illos praecesserunt, qui erant fortiores uiribus quam ipsi excauantes terram, i. fodinas auri et argenti ceterorumque metallorum, colentes agros diligentius prae ceteris aliis, ad quos uenerunt nuntii sui proprii cum signis manifestis, quibus Deus nullam fecit iniuriam, supple perdendo eos, quia contradixerunt eis, et obedire noluerunt mandatis Dei. 9(10) Sed ipsi sibimet nocuerunt uim inferentes. Tandem factus est finis ipsorum, qui mala egerunt consimiles operibus ipsorum, quia contradicebant signis Dei illaque ludibrio habebant. 10(11) Deus in principio produxit hominem et iterum reducet, supple ad uitam post mortem, uosque ad ipsum reddibitis. 13(14) Illa die iudicii statuetur hora, in qua separabuntur ab inuicem, supple boni et mali. 14(15) Illi quidem, qui crediderunt et operati sunt bona, in horto florido gaudebunt. 15(16) Qui autem non crediderunt, supple Alcorano et Mohhammaedo, et contradixerunt signis nostris occursumque alterius uitae negauerunt, ipsi in tormento coram habebunt, scil. eos, quos pro diis coluerunt. 16(17) Laus itaque Dei, qui omni caret consorte, iugiter celebretur tempore uespertino et matutino. 17(18) Ipse enim sic laudatur in caelis et in terra. Simili modo uos laudate eum horis nocturnis et meridianis. 18(19) Ipse est, qui uiuum de mortuo, i. hominem de spermate, item educit mortuum de uiuo, uelut ouum de gallina, de homine. Item ipse uiuificauit terram postquam emortua fuit. Simili modo uos educemini, supple de sepulchris. 1

    29. Aleiae 11(12) et 12(13) desunt EM. 41. : spermam EM. 42. educemini: educimini M.

    308 TEXTVS VIGESIMVS NONVS

    Hoc argumentum solidum est, scil. Deum unum tantum esse. Quia ipse plasmauit uos de limo terrae, supple in primo parente, postea procreati homines propagamini inter uos. 20(21) Item argumentum non minus efficax est, quia ipse ex uobis, i. de genere uestro, producit uobis coniuges, indiditque uobis amorem mutuum ac pietatem, nimirum ad prolem. Haec quippe sunt argumenta clara unitatis Dei pro illis, qui hoc bene perpendere norunt. 21(22) Etiam argumentum euidens est istius, quia ipse creauit caelos et terram, uos quoque distinxit linguis et coloribus. Quae quidem sunt argumenta considerabilia pro doctis. 22(23) Aliud argumentum huius ueritatis est notabile, quia ipse inducit uobis somnum de nocte et in die dat uobis occasionem quaerendi de liberalitate ipsius, nempe uitae necessaria. Suntque haec argumenta digna admiratione iis, qui ea audiunt et considerant. 23(24) Deinde argumentum quoque obseruatu dignum est, quia cum apparere facit uobis fulguris corruscationem, terrorem uobis incutit et desiderium accendit, quoniam postea facit descendere de caelo aquam et per eam uiuificat, i. germinare facit, terram post mortem, i. sterilitatem ipsius. Haec profecto sunt argumenta ponderatione digna pro iis, qui sciunt recte discurrere. 24(25) Argumentum quoque scitu non indignum est, quod firmum stat caelum, et terra imperio ipsius non mouetur. 25(26) Tandem quando idem ipse uocabit uos, supple uoce angeli Asrafil, statim uos procedetis de sub terra. Nam uniuersi, qui in caelis sunt et qui in terra, prompte obediunt ei. 26(27) Est ergo ipse solus, qui dat principium esse omnibus, reducetque ad se cuncta, quae sunt creata, quoniam hoc ipsi facillimum est. Etenim hoc ipsius attributum summum est esse in caelis et in terra potentissimum sapientissimum. 27(28) Proponit nobis similitudinem hanc de uobismetipsis: estne aliquis uestrum habens seruos sibi iure emptionis subiectos. Numquid facit illos pares sibi, supple in dominio bonorum, quae nos tribuimus ei? Nonne timetis uos, ne ipsi usurparent ius haereditatis post uos, sicut timere soletis aliquem uestrorum propinquorum? Hoc modo distincte declaramus haec argumenta pro illis, qui norunt discernere, nempe inter uerum et falsum, congruum et incongruum, hoc est, non attribuere Deo quod a se longe abesse uolunt. 28(29) Verum isti Maekkenses, qui omnia praepostere agunt, sequuntur uoluntates suas absque ulla scientia. Quis autem ualebit reuocare ad uiam rectam eos, quos Deus in deuia abire fecit? Nullus est, qui eis suffragetur. 19(20)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Textus II. Tu itaque firma faciem tuam, i. ne attendas aliam fidem quam primae institutionis Dei, ad cuius obseruantiam Deus creauit homines, neminique eam mutare licet. Haec est illa fides recta, scil. fundata in circumsione et obedientia Abrahae, nam hoc significat uocabulum hhanifam. Sed plures hominum, i. Maekkenses, hoc nesciunt. 30(31) Alternis uicibus recurrite ad eum, i. Deum, cum timore illius semper insistentes orationi. Cauete autem, ne sitis de numero eorum, qui ei socium attribuunt. 31(32) Ex illis, inquam, qui in plures sectas diuisam habent religionem suam, i. partim tenent cum Moslemanis, partim uero suae propriae addicti sectae gaudent. 29(30)

    40

    45

    37. fecit: facit M. 41. circumsione: circumsione EM.

    TEXTVS VIGESIMVS NONVS 309

    Et tamen tactus quispiam hominum aliquo modo omnes implorant Dominum suum cum frequenti instantia ad eum confugientes certatim. A quo, postquam receperint subleuamen illius necessitatis per misericordiam ipsius, mox quidam illorum rursus eum consocificant, 33(34) ut obscurent gratiam nostram, qua affecimus eos fruentes bonis receptis, sed praesto scient, scil. quod facturus sit Deus cum illis. 34(35) Nonne desuper misimus auctoritate nostra, nempe Alcoranum, qui palam uerbis aperit id, quod ipsi fecerunt attribuentes mihi consortem? 35(36) Quando nos experire facimus homines aliquod beneficium, laetantur de eo. Si autem apprehendit eos aliquid mali, mox desperant. 36(37) Nonne uident quod Deus uni dat larga manu uictum, cui ipse uult, et alteri parciori, in quo sane sunt multa signa pro iis, qui credunt, nempe ut confirmentur in fide? 37(38) Tu ergo tribue propinquo tuo debitum suum, item pauperi et peregrino, id ualde bonum est pro illis, qui desiderant uultum Dei, i. placere ei, istique tales prosperantur. 38(39) Quod datis fenori lucrum expectantes ab hominibus pecuniarum, nullam retributionem expectetis a Deo. Id autem, quod datis per modum eleemosinae, est signum quia quaeritis placere Deo. Et isti tales recipiunt duplum. 39(40) Deus est, qui creauit uos, deinde ipse quoque dat uobis uictum necessarium, postea mortificat uos rursusque uiuificabit. Porro estne aliquis ex illis, quos pro diis colitis, qui faciat aliquid simile? Supergloriosus et superexaltatus longe ab eo, quod isti illi attribuunt, nempe habere socium. 40(41) Manifeste apparuit in illa penuria grauissima in terra firma et in mari, quid operabantur quidam homines corrupti per usuram manuum suarum, ut experire faceret, Deus nempe incredulos, aliquid poenae factorum suorum, si forte conuerterentur, ab incredulitate et obstinatione sua. 41(42) Dic: "Peragrate terram et considerate, qualis fuerit exitus eorum, qui Deo socium attribuebant". 42(43) Tu autem firma faciem tuam ad religionem stabilem, scil. a Deo in fide recta Alcorani, antequam adueniat dies ille, quem Deus minime reuocabit. In illa die segregabuntur ab inuicem, scil. credentes et increduli. 43(44) Qui fidem aut numquam recepit aut receptam aliquando iterum abnegauit, portabit perfidiam suam, i. tormentum. Qui autem credentes permanserunt fideles et operati sunt bonum, ipsi locum quietis sibi sternunt, 44(45) ut appareat Deum retribuere mercedem eis, qui credunt, operantur bona de iis, quae ab ipso receperunt largiter, et quod incredulis minime fauet. 45(46) Est autem hoc unum ex signis, seu argumentis huius ueritatis, quia mittit uentos praenuntios, quia facturus est uobiscum misericordiam, ut etiam currant naues ad imperium ipsius, scil. afferentes subsidium annonae, et amplius imploretis eius auxilium sitisque grati. 32(33)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus III. Certe nos iam alios misimus ante te nuntios, quemlibet ad populum suum proprium, qui ueniebant ad eos cum signis prodigiosis, nosque uindictam rigorosam sumpsimus de iis, qui inique agebant, supple contradicentes ipsis, iustum autem fuit nobis ferre auxilium illis, qui credebant eis. 46(47)

    45

    12. parciori: portiori M. 25. ut: ex M.

    310 TEXTVS VIGESIMVS NONVS

    Deus est, qui mittit uentos et agitat nubem, quam postea dilatat in caelo pro suo libito diuiditque in plures partes, statimque cernis pluuiam egredientem e medio illius. Quam cum superuenire seu accidere facit, cui ipse uult ex seruis suis, en mox prae laetitia gestiunt etiam si paulo prius, 48(49) antequam decideret super illos omni prorsus spe destituti fuissent. 49(50) Considera nunc effectum pluuiae, qualiter uiuificet terram, postquam mortua erat. Sane is quoque, sic uiuificabit mortuos, quoniam ipse est omnipotens. 50(51) Etiamsi nos mitteremus uentum flauescere facientem, scil. sata in campis, adhuc tamen ipsi hoc negarent et umbrosam esse dicerent, post etiam ipsam fidem obscurare uolent. 51(52) Tu ergo nequaquam audire facies mortuos, nec aure percipere surdos istos hanc uocationem, scil. diuinam, quae illos inuitat recipiendum fidem rectam, postquam ipsi terga ei uertentes abierunt retrorsum, 52(53) neque tu ualebis dirigere in uiam rectam caecos istos, qui iam abierunt in deuium erroris sui. Sane nullus audiet, i. obediet exhortationi tuae, nisi illi, qui uere credunt signis nostris, i. collectionibus Alcorani, qui sunt Moslemani, i. cum omni sinceritate obedientes. 53(54) Deus, qui creauit uos de materia debili, deinde tribuit uigorem post debilitatem, rursus post uigorem inducet debilitatem et canitiem. Ipse creat quod ei placet qui omnia sciens est potentissimus. 54(55) In illa die, in qua consurget hora illa praedestinata, iurabunt scelerati 55(-) se non fuisse moratos, nempe in sepulchris, nisi unica hora, hoc modo deprehendentur mendaces. 56 Dicent uero illi, qui munerati sunt scientia et fide: "Vos utique morati estis in tumulis, secundum quod scriptum est in Libro Dei, i. Alcorano, usque ad diem resurrectionis". Atque dies praesens est resurrectionis illius, supple uniuersalis, sed uos hoc nolebatis scire, i. pro uero habere. 57 In illa ergo die non proderit iniquis transgressoribus excusatio ipsorum, nec ualebunt petere regressum, supple ad mundum ad faciendum paenitentiam de suo errore. 58 Iam certe hucusque proposuimus hominibus istis Maekkensibus in hoc Alcorano uaria exempla, quae tu, si probare uolueris aliquo signo, statim dicent illi, qui fidem negant: "Vos certe non estis nisi mendaces". 59 Sic obturat Deus corda eorum, qui nullam habent scientiam. 60 Tu uero perseuera patienter agendo, quia promissio Dei est certa, non te absterreant, qui credere nolunt, scil. resurrectionem mortuorum. 47(49)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    2. libito: libitu M. 12. : om. EM.

    [311]

    TEXTVS TRIGESIMVS DE LOCMAN IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Aleph, lam, min. -(2) Signa huius libri sapientissimi sunt rectae uiae index 2(3) et singularis gratiae eorum, qui faciunt bene, 3(4) et insistunt orationi faciuntque eleemosinam ac uitam alteram firmiter credunt. 4(5) Isti tales procedunt uia recta conducti a Domino suo, et prospere agunt. 5(6) Est quidem ex hominibus, i. Maekkensibus, qui studiose coemit ioculatoriae artis fabulas, ut illis distorqueat alios a recta uia Dei, qui non habent sententiam, exponitque eam, i. uiam Dei, siue fidem, quam docet Alcoranus, ridiculo ludibrio. Tales manet tormentum confusione plenum. 6(7) Quibus cum praeleguntur signa nostra, is, scil. fabularum coemptor, auertit se cum magna superbia, nec uult ea audire, ac si haberet in auribus suis pondus grauissimum. Tu ergo denuntia ei supplicium rigorosissimum. 7(8) Porro illi, qui uere credunt et operantur bona, ipsi possidebunt paradisos amoenissimos, 8(9) perpetuo mansuri in eis. Promissio haec Dei est certa, quia ipse omnia potens sapientissimus 9(10) creauit caelos absque ullo sustentaculo. Vos uidetis illos, scil. absque columnis, qui eos sustentent. Deinde posuit in terra altissimos montes firmissimos, ne conquateretur uobiscum. Deinde distribuit in ea ex omni genere animalium uarias species. Item nos misimus e caelo aquam germinareque fecimus in ea ex omni specie, scil. frugum similium et dissimilum. 10(11) Haec sunt, quae creat Deus. Monstrate nunc uos mihi quidnam creauerint illi, quos pro diis colitis. Sed peruersores isti auent uideri in errore manifesto. 1

    Textus II. Iam certe olim communicauimus Locmano notabile donum sapientiae. "Gratias igitur age Deo, supple diximus illi, qui enim gratum se exhibet, sibi ipsi meretur laudem, qui autem negat eam, Deus utique illa non priuabitur, qui in se et per se est laudabilis". 12(13) Recordare quando dixit Locman filio suo exhortans eum: "O fili mi! Caue ne statuas Deo consortem, quia statuere Deo consortem est nefas grandissimum". 13(14) Idcirco nos praeceptum dedimus omni homini de genitoribus suis, supple ut obediat eis. Mater eius sicut concepit ipsum et in utero gestauit imbecillum, ita imbecillum infantem lacte nutriuit duobus annnis. "Gratus igitur esto mihi et genitoribus tuis, supple dixit Deus, ad me exitus iste terminabitur". 14(15) Qui si, i. pater et mater tua importunauerint, ut Deo ponas socium, quem tu, quis sit, non cognoscis, ne obtemperes ipsis. Verumtamen prosequere illos in hac uita beneficiis et sequere semitam, i. religionem illius, qui scil. ex genitoribus tuis siue 11(12)

    30

    35

    40

    27. auent: < > M.

    312 TEXTVS TRIGESIMVS

    5

    10

    15

    pater aut mater, conuersus te dirigit ad me, post omnes ad me uos oportet redire, et ego coram proponam uobis cuncta, quae operati estis. 15(16) "O fili mi! Scito, si esset quodcumque, supple peccatum, patratum a te ponderis unius grani sinapis, illud absconditum in uisceribus alicuius rupis aut in secretiori loco caelorum uel in infimo terrae, Deus producet illud foras, quoniam Deus subtilissimus omnium indagator est. 16(17) O fili mi! Frequenta orationem et statue tibi illud in praeceptum, quod tibi notificatum est, scil. unum solum Deum uerum esse adorandum et colendum, nam contrarium omnino uetitum est et cum patientia. Sustine quod tibi accidit, nempe propter hoc, id enim prae omnibus necessarium est. 17(18) Caue etiam ne collo tortuoso uertas genam tuam hominibus neque incedas gressu fastuoso, nam Deus non diligit nutantem gressibus suis cum arrogantia. 18(19) Sed sis modestus in gressu tuo, et deprime uocem tuam, supple loquendo, nulla enim uox ingratior est quam ruditus asini". Textus III. Numquid non uidetis manifeste, quod Deus uobis substrauit caelestia simul et terrestia, haec uidelicet, quae sunt manifesta et illa occulta, insuper confirmauit seu ampliauit uobis gratiam suam patentem et latentem, supple dando uobis Alcoranum, et qui eum uobis declaret, Mohhammaedum. Et tamen sunt quidam, qui mouent litem de Deo absque ulla scientia, nec habent rectam eos uiam docentem, neque librum declarantem. 20(21) Quibus cum dicitur: "Obedite ei, quem desuper misit Deus, i. Alcoranum", tunc ipsi dicunt: "Immo nos debemus sequi uiam seu religionem, in qua reperimus ambulasse patres nostros". An non potius Daemon est, qui ducit illos ad supplicium ignis ualde urentis? 21(22) Porro qui submisso uultu obedit Deo, is bonum opus operatur et apprehendit ansam securam, i. inuenit uiam ueritatis. Tandem ad Deum terminabuntur uniuersa haec. 22(23) Qui negat, scil. Alcoranum a Deo descendisse, non te contristet aut conturbet incredulitas illius, ad nos omnes debent redire, et tunc palam annuntiabimus eis uniuersa, quae egerunt, nam Deus cognitor est eorum, quae quilibet in corde suo gerit, scil. bonum malumue sit, ac si diceret: "Tu in corde tristitiam geris, quod est bonum, et illi incredulitatem et contradictionem, quod est malum". 23(24) Nos permittimus eos nunc gaudere, postea cogemus eos ad supplicium grauissimum. 24(25) Quos si tu interrogaueris quisnam creauit caelos et teram, utique ipsi dicent quod Deus. Dic tu: "Laus Deo". Verum plures ipsorum id nesciunt ponderare: 25(26) in manu Dei esse uniuersa, quae in caelis sunt et quae in terra, Deumque nullius egere, qui ab omnibus laudari meretur. 26(27) Etiamsi in terra omnes arbores essent calami et totum mare attramentum, quo consumato, alia septem maria confluerent, numquam ualerent, supple scribendo, penetrare uerba Dei, i. quae Alcoranus continet, quia potens sapientissimus est. 27(28) Qui non creauit uos, neque resuscitabit, nisi ac si omnes essetis anima una, quoniam Deus omnium auditor sapientissimus cunctos prospicit. 28(29) Nonne perspicis Deum subinferre noctem diei et subingredi facit diem nocti, facitque mouere se Solem et Lunam et cursum pergere ad terminum praefixum? Sic utique Deus cuncta, quae uos facitis perspecta habet. 19(20)

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    18. et latentem: om. M. 44. auditor: om. M.

    TEXTVS TRIGESIMVS 313

    Hoc ideo, supple commemoratur uobis, ut sciatis quod Deus est ipsa ueritas. Illi, quos colitis pro eo, sunt ipsum mendacium. Est enim solus Deus excelsus maximus. 30(31) An non uidetis quod naues currunt in mari per gratiam Deis, quatenus nota faciat uobis mirabilia sua, nam in hoc certe sunt multa notatu digna pro illis, qui in aduersis seruant patientiam gratias Deo agentes? 31(32) Et quando operiunt eos undae ueluti quaedam nubes, implorant auxilium Dei, seque humiliter ei submittunt pura fide. Et postquam liberauit eos de periculo in terramque firmam restituit, ex ipsis est aliquis constans propositi et non negat signa nostra, nisi sit ex numero illorum, qui solent ordinarie frangere fidem et negare Deum. 32(33) O uos homines! Obedite cum timore Deo et extimescite diem illum, in quo nihil poterit iuuare pater filium suum, nec filius ualebit quid prodesse patri, 33(-) quia promissio Dei est uera. Ne itaque decipiat uos uita huius mundi et non fallet uos in opere Dei, i. obedientia Alcorani, qui semper est fallax, i. Daemon aut mundus. 34 Certum utique est quod solus Deus habet notitiam illius horae, i. ultimae, siue uitae, siue iudicii. Alii dicunt horam, in qua debet et uult succurrere de caelo pluuia necessaria. Ipse quoque nouit quod in aluis feminarum est, scil. an mas uel femina. Anima autem, i. homo, nescit quale lucrum faciet, i. qualem exitum habebit cras, nec scit, in qua terra moriturus sit. Sed solus Deus cuncta sciens haec explorata habet. 29(30)

    5

    10

    15

    20

    [315]

    TEXTVS TRIGESIMVS PRIMVS DE VERA ADORATIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Aleph, lam, min. -(2) Desuper missio huius libri nullum est dubium quin facta sit a Domino saeculorum. 2(3) Nonne dicunt, supple isti Maekkenses perfidi: "Ipse illum commentatus est?" Immo est hic, supple Alcoranus, ipsa ueritas descendens a Domino tuo, quatenus erudias populum, quibus nullus uenit corrector ante te, si forte uelint conuerti. 3(4) Deus, qui creauit caelos et terram quaeque intersunt illis spatio sex dierum, postea erexit se super thronum, praeter quem uos nullum habetis patronum neque aduocatum. Cur id continuo mente non recolitis? 4(5) Maturo iudicio disponit id, quod mittit de caelo in terram, i. quod concernit gubernationem ac moderationem uniuersi. Postea ascendit ad ipsum, scil. rumor executionis mandati missi per angelos, in die tantae longitudinis quantae sunt mille anni secundum computum uestrum. 5(6) Ipse Deus solus nouit quod in his, scil. creatione et erectione se super thronum et gubernatione mundi occultum et quod manifestum est. Qui est potens uniuersa, misericors in omnes. 6(7) Is ostendit bona esse, quae creauit. Deinde adorsus est creare hominem de limo. 7(8) Post hoc formauit semen eius ex spermate, humore uili, postmodum composuit eum, i. membra in aluo matris, 8(9) et insuflauit in eum de Spiritu suo, et dedit uobis auditum et oculos et corda, i. ut audiatis et uideatis et intelligatis, parum est id, quod pro his gratiarum actionis ei rependitis. 9(10) Ipsi autem, i. Maekkenses, dicunt: "Sane postquam redacti fuierimus in terram, tunc transmutabimur in nouam creaturam". 10(-) Immo ipsi occursum Domini sui omnino negant, i. resurrectionem mortuorum. 11 Dic tu: "Perimet uos angelus mortis, qui uos obseruat, tunc uos ad Dominum uestrum redibitis". 12 O si tu uideres, quando isti scelerati submissis capitibus suis coram Domino suo dicent: "Domine, Dominus noster! Iam nos uidimus, supple quae sit uia recta, et audiuimus, scil. quae sit fides uera salutifica. Nunc ergo permitte nos redire, nempe ad uitam. Exercebimus nos in bono opere, i. non attribuemus tibi amplius consortem quemquam, nunc quippe credimus, nempe resurrectionem. 13 Nos quidem, si uellemus, utique dedissemus unicuique homini suum particularem uiae ducem, sed est haec sententia a me lata: oportet impleri infernum daemonibus et hominibus pariter. 14 Igitur gustate nunc, supple tormentum, pro eo quod memoriam occursus huius diei uestri aboleueritis ex memoria uestra, nos quoque uestri nunc non recordamur. Experimini tormentum aeternitatis pro iis, quae operati estis. 15 Porro credere se monstrant signis nostris, i. Alcorano, illi, qui, quando proponitur illis memoria eorum, mox prodicunt proni adorantes et decantantes laudem Domino suo, nihil de se superbe sentientes. 1

    316 TEXTVS TRIGESIMVS PRIMVS

    Eleuant lassa latera de accubitibus suis inuocantes Dominum cum timore et affectu, et de iis, quae nos tribuimus illis, largiter erogant. 17 Nulla anima, i. nemo, nouit eam, quae abscondita est a luce oculorum, mercedem, quam tales habebunt pro eo quod operantur. 18 Itaque num is, qui credit siue in fide constans est, comparandus est ei, qui praeuaricatus ab ea? Nulla est comparatio inter illos. 19 Etenim illi, qui credunt et operantur bona, habent praeparatas paradisos multarum habitationum assignatae quietis pro eo quod sunt operati. 20 At illi, qui fornicantur absque obedientia fidei, habebunt mansionem ignis pro hospitio. Ex quo quantumlibet procurabunt egredi, semper cogentur redire in illud, diceturque ipsis: "Gustate tormentum ignis, quem ante negabatis, scil. fore perpetuum". 21 Sed nos faciemus illos prius experire poenam magis proximam, scil. aduersitates, captiuitates, occisiones et onerationes tributorum, praeter illam, quae futura est maxima, uel sic saltem conuertantur. 22 Quis autem iniquior transgressor est, scil. qui haec omnia meretur, quam is, cui postquam signa nostra saepe memoriae inculcata sunt, terga uertit ipsis? Profecto nos de talibus sceleratis rigorosam uindictam sumemus, scil. in hac et in altera uita. 23 Iam certe olim dedimus Moysi Librum, i. Legem, neque dubites ipsum obuium tibi futurum, quem etiam constituimus rectae uiae ducem filiis Israel, 24 sed ex ipsis instituimus alios protomystes, i. principes sacerdotum, qui docent seruare mandata nostra, eo quod constantes, scil. in obedientia, fuerint et in signis nostris fidem habuerint. 25 Vtique Dominus tuus diiudicabit inter illos in die iudicii de iis, de quibus inter se dissidebant. 26 An uero non innotuit istis Maekkensibus quantas nos gentes extinximus ante ipsos, quorum mansiones ipsi nunc perambulant? Equidem in his extant clara signa, scil. uindictae Dei. Num forte haec non continuo pulsant auditum ipsorum? 27 Aut certe non uident quod nos deriuamus aquam in terram aridam sterilem, i. Iamaratarum, producimusque per eam seminata, de quibus uescuntur pecora eorum et ipsi quoque homines? 28 Hoc ergo minime considerant et dicunt: "Quando hic euentus complebitur, scil. quo nos semper terretis, si estis uera loquentes?" 29 Dic tum die illius fati: "Nihil proderit fides illis, qui eam abnegauerunt". Tu itaque declina ab eis et obserua, supple exitum eorum, 30 nam et ipsi obseruant tuum. 16

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    6. : om. EM. 7. praeparatas: praeparatos M. principes per sacerdotum M.

    9. absque: abs E.

    21. principes sacerdotum:

    [317]

    TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS DE SECTIS CONSPIRATORVM IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    O tu, Propheta singularis, time Deum! Et ne obedias incredulis et sycophantis istis, i. Maekkensibus et Maedinensibus conspiratis contra te. Etenim Deus bene nouit, nempe mentem ipsorum, estque sapientissimus, supple ut te liberet a laqueo, quem ipsi ponunt tibi. 2 Igitur sequere illud, quod reuelatum est tibi a Domino tuo, i. Alcoranum, nam Deus ea, quae uos agitis perspecta habet. 3 Igitur confide in Deum. Sufficit autem te Deum habere tutorem. 4 Nulli umquam uiro increauit duo corda in uisceribus eius, nec uoluit uxores uestras praepositas esse matribus uestris, nec ipse mandauit adoptiuos uestros uocari uobis filios. Haec sunt, quae profertis oribus uestris. Deus autem ea, quae loquitur, sunt uera, nempe in Alcorano, qui docet uiam rectam, i. modum rectum de his. 5 Denominate eos, i. adoptiuos a patribus suis, hoc aequius est secundum Deum. Si autem nescitis qui sint patres ipsorum, tunc a fratribus eorum in eadem religione uel a principibus uestris, quorum dominio ipsi quoque subiecti sunt. Et sic eritis absque culpa in eo quod ignoranter peccastis, sed non id, quod nunc studio firmabant corda uestra, nempe quod Zaeidus sit filius Mohhammaedi. Attamen Deus, qui pronus est ad ignoscendum, facile pietate flectitur. 6 Hic Propheta est maior amicus credentibus quam ipsi sibimet, sed et mulieres ipsius sunt matres ipsorum. Illi quidem, qui sunt sibi inuicem propinqui uterini alter alteri prior est, supple in successione haereditatis, quam aliquis alius fidelis et pro Deo exulans, nisi ut faciatis amicis uestris aliquod beneficium, quod in hoc libro exaratum est, scil. in testamento commendatum. 1

    Textus II. Cum nos in principio statueremus testamentum de prophetis, utique etiam de te, et de Noe et de Abraham, et de Moyse, et de Iesu, filio Mariae. Nosque uicissim recepimus ab eis sponsionem grauissimam, i. iuramento se obligauerunt annuntiare mundo ueritatem, 8 quatenus postea ipse, scil. Deus in die iudicii, interroget ueritatem amantes et loquentes, i. credentes de ueritate ipsorum, i. prophetarum, si scil. eam audientes opere compleuerunt, nam ipse, i. Deus, praeparauit pro negantibus uel negligentibus eam tormentum rigorosissimum. 9 O uos, qui uere creditis! Mementote gratiae Dei requiescentis super nos, quando superuenerunt illi diuersorum exercitus nationum seu turmarum, i. in Baedar. Tunc et nos misimus uentum ualidum et legiones, scil. angelorum, quos non uidistis, Deusque ea, quae uos tunc faciebatis, diligenter obseruabat. 10 Cum superuenissent uobis turmae inimicorum uni desuper, i. per montes, alii deorsum, i. per uallem, tunc quidam toruis oculis sursum aspiciebant cordaque 7

    30

    35

    40

    19. firmabant: firmabunt M.

    318 TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    ipsorum pertingebant usque ad fauces prae desperatione, uos quoque diuersis uexabamini cogitationibus de Deo. 11 Ibi probati fuere credentes stabiles in fide et tremebant tremore ualido. 12 Cum dicerent sycophantae, i. ficte credentes, et corde debiles, i. fluctuantes in fide: "Quid promissit nobis Deus et nuntius eius, nisi promissionem fallacem plenam deceptione?" 13 Et insuper quidam tunc dicebant: "O uos ciues Latsrab! (Sic enim prius Maedina appellabatur a quodam campo ibi uicino) Vos non habetis hic locum securum. Reuertimini ad domos uestras". Quamobrem licentiam redeundi petierunt quidam ipsorum a Propheta dicentes: "Quia domus nostrae sunt patentes peruiae omnibus, cum sint sine moeniis". Ipsi nil aliud praetendunt nisi fugere e proelio. 14 Quod si intrarent super eos, supple inimici Coraisciani, deinde ipsi sollicitarentur ab eis ad rebellandum Deo et fidei. Mox illud quidem facerent, sed utique ipsi non diu perdurarent in illa seditione, 15 quoniam iam alias se sponsione obligauerunt Deo se non conuersuros retrorsum, quae utique sponsio requiretur ab eis. 16 Dic: "Nihil proderit uobis haec fuga. Non effugietis mortem aut necem, uos ergo non gaudebitis nisi modico tempore". 17 Dic: "Quisnam ille est, qui possit deffendere uos a Deo, si uoluerit inferre uobis malum, aut intendat facere uobis misericordiam?" Certum est. Non inuenient sibi praeter Deum tutorem neque defensorem. 18 Iam bene nouit Deus illos auertentes fratres suos, dicentes illis: "Venite ad nos, et non eueniet uobis aliquid mali, nisi exiguum quid". 19 Auaros sentietis, i. in necessitatibus uestris non succurrent uobis. Nam superueniente aliquo periculo, uidebis eos intuentes oculis retortis, ueluti is, quem terret umbra mortis. Et cessante periculo, soluent in uos linguas ferreas, auidi bonorum temporalium, i. spoliorum. Isti tales numquam habuerunt ueram sinceram fidem, idcirco et inania ostendet Deus opera ipsorum, quod quidem Deo ualde facile est. 20 Existimant, supple isti licentiam petentes redeundi Maedinam, istas phalangas (scutis annexis et super capita elatis densa latitudine sibi inuicem succedentes, unaque conspiratione et consensu in orbem se colligentes, impressionem in nos facere uolentes) (Sic interpretantur hanc uocem elahhazâb), non abibunt fugitiui. Qui iidemmet rursus cum nouis agminibus aggredientes urbem, tunc sycophantae illi, nempe qui licentiam petierunt redeundi Maedinam, uellent saluare se in deserto cum Arabibus uagabundis. Qui postea percunctabuntur, supple uenientes e Maedina, de successu uestro in proelio. Qui tametsi remansissent inter uos, i. fideles, nequaquam pugnauissent, nisi parumper. 21 Iam sane insigne exemplum habetis in Apostolo Dei. Qui tiemens Deum credit diem nouisimum, et cum spe ac timore memor est Dei frequentissime. 22 Videntes itaque fideles agmina confoederatorum, nimirum prope iam fossas ciuitatis Maedinensis et proelium praeparatum, dixerunt: "Haec nunc est occassio, quam promissit Deus et Apostolus eius". Hoc quid contulit illis nisi fidem et promptam obedientiam exhibendam Deo et Apostolo ipsius? 23 Sunt aliqui ex fidelibus uiri cordati facto ratificantes id, quod spoponderunt Deo. Et ex his rursus est aliquis, qui compleuit uotum suum, i. moriendo in proelio, alius praestolatur, scil. finem suum a Deo praefinitum. Hi autem omnes in nullo mutant uota sua aut sponsiones Deo factas, 13. facerent: fecerunt M.

    TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS 319

    quatenus reddat mercedem ueritates facientibus, et multiplicet poenam ficte credentibus, scil. qui moriuntur in sua iniquitate, prout Deo placuerit, aut suscipiat paenitentia ipsorum, quia Deus promptus ad ignoscendum pius est. 25 Repulit autem Deus illos, qui perfide negabant, supple uerum esse promissum Dei et Apostoli ipsius, qui uenerant cum ira sua supra ciuitatem. Non sunt consecuti bonum successum. Prosperatus est autem Deus bellum credentibus, quoniam Deus est fortissimus uirtute gloriosus. 26 Tunc descenderunt qui adiuuabant illos domestici Libri, i. Iudaei, filii Caridzae et Elnadzir, de locis suis munitis, sed repleuit usque ad nauseam corda ipsorum uehemens consternatio, supple quando conspexerunt hunc inde diffugientes agmina confoederatorum. "Ex quibus", supple dixit Deus, "partim occidetis, i. uiros, partimque, i. pueros et mulieres, captiuos uobis facietis". 27 Et terram ipsorum haereditate possidebitis, sed et domus omnemque substantiam eorum, insuper et terram, quam pes uester non calcauit. Est quippe Deus super omnia potentissimus. 24

    5

    10

    15

    Textus III. O tu, Propheta! Dicito mulieribus tuis: "Si uos uultis sequi uitam istius mundi ornatumque illius, adeste. Ego satisfaciam desiderio uestro, dimittamque uos liberas cum omni decentia. 29 Si autem uultis placere Deo et Apostolo eius habereque partem gaudii alterius uitae, utique praeparauit illis, quae ex uobis bene fecerint mercedem magnam nimis. 30 O uos mulieres Prophetae! Quaecumque ex uobis commiserit turpe quid manifestum, ei duplicabitur poena, quae alteri inflingi solet, scil. pro simili delicto, i. adulterio, quod quidem Deo ualde facile est. 31 Porro quaeque uestrarum obedierit Deo et Apostolo eius et cum omni subiectione fecerit hoc opus bonum, nos dabimus ei mercedem duplicatam, nam pro tali disposuimus uictum et amictum pretiosum, nempe in paradiso. 32 O uos mulieres Prophetae! Vos nequaquam estis sicut ceterae mulieres, quaecumque illae sint. Si uos estis timentes Deum, cauete ne sitis deditae lenociniis uerbis, quibus illiciatur cupidine is, cui infirmo est corde, sed loquimini sermonem modestum bene sonantem. 33 Sedulae sitis in domibus uestris et nolite ostentare ornamenta uestra more feminarum gentilium, quae putabant monilibus se pulchras facere temporibus pristinis temporis Noe. Dicunt: sed insistite orationibus et date eleemosinam, obedite Deo et Apostolo eius. Deus utique hoc intendit, ut transferat a uobis omnem abominationem, o familiares domus istius! Vultque esse omnes puros, sanctos, 34 memoria retinentes ea, quae praeleguntur uobis de signis Dei, i. Alcorano, in mansionibus uestris, et ea, quae praecipiuntur et uetantur in eo, ita enim explicant hoc uocabulum. Deus enim mitis est, cuncta perspecta habet. 35 Est utique res infallibilis, quod profitentes fidem moslemanicam, i. Alcorani, uiri ac mulieres obedientes, scil. Deo et Apostolo eius, ueritatem amantes et facientes, patientes in aduersis, humiliter de se sentientes, eleemosinas facientes, ieiunia sectantes, sexusque suos custodientes, i. continentes et Deum frequenter mente recolentes. Istos, inquam, tales habere apud Deum amplissimum donum remissionis et mercedem magnam nimis praeparatam. Sed nequaquam debet ullus uel ulla ex fidelibus, 28

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    12. i.: in M. 34. sed: se M.

    320 TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS

    quando aliquid sententia sua determinat Deus et Apostolus eius praeponere uelle suum in negotio proprio. Qui enim non obedit Deo et Apostolo ipsius, is profecto est in errore manifesto. 37 Quando alloqueris eum, quem Deus tanta gratia affecit, scil. Zaidum, uocans eum ad fidem alcoranicam. Tu quoque alia gratia eum cumulasti, nam cum esset seruus tuus, libertate eum donasti, insuper propinquam tuam Zaeinabam despondisti. Dic ergo illi: "Retine uxorem tuam tibi, time Deum". Et reconde in corde tuo, quod Deus aliquando in lucem reserabit. Homines uereris? Deus magis dignus est, quem uereare. Zaidus ergo, absoluto negotio de ea, tibi eam matrimonio coniunximus. Ita ut non remaneat aliqua obligatio super fideles solutionis alicuius dotis uel culpae nubendo uxoribus adoptiuorum filiorum suorum ab ipsis sponte repudiatis. 38 Atque in hunc modum fuit mandatum executum in Propheta in eo, quod constituit illi Deus hoc lege diuina in illis, scil. prophetis, qui ipsum praecesserunt. Manet itaque mandatum Dei commensuratum mori illorum, 39 qui assecuti nuntiaturas Dei eumque subiecti timent nec uerentur praeter ipsum ullum alium. Sufficiat ergo Deum esse conscium huius negotii. 40 Non fuit Mohhammaed pater cuiuspiam uiri ex uobis, sed tantum nuntius Dei et sigillum prophetarum. Deus autem omnia melius nouit. 41 O uos, qui uere creditis! Frequentate perquam saepe memoriam Dei, -(42) laudesque ipsius decantate mane et uespere. 42(43) Ipse multiplicat orationem super uos, quia angeli ipsius continuo orant pro uobis, ut uos educat de tenebris ad lucem, estque uere credentibus semper propitius, 43(44) suscpientque illos, supple angeli, in die iudicii, quando occurrent Deo cum imprecatione salutis, quia Deus praeparauit ipsis praemium, i. receptacula honorata, supple in paradiso. 36

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus IV. O Propheta! Supple scito, quia nos misimus te testem, scil. poplulo tuo, 45(46) et nuntium boni istis praeparati in paradiso, si crediderint et obedierint tibi, terrificus autem non credentibus et rebellibus, inuitantem ad ueri Dei cognitionem, nec non et lucernam lucentem, uiam rectam monstrantem. 46(47) Igitur nuntia credentibus abundantiam magnam fauoris Dei, 47(48) et ne obedias petitioni incredulorum, nempe Maekkensium, et psicophantarum Maedinensium. Non sit tibi curae studium eorum, quo quaerunt nocere tibi, sed confide in Deum. Sufficiat tibi habere Deum defensorem. 48(49) O uos, qui uere creditis! Postquam desponsastis uobis mulieres fideles et postea dimittitis eas antequam attingatis illas, tunc non estis obligati dare eis aliquam partis dotis asignatae, suspendentes autem illas tempore, scil. post contractum factum, contentabitis eas aliquo beneficio competenti, et sic dimittetis illas cum bonis uerbis. 49(50) O tu, Propheta! Nos tibi facimus licitas uxores tuas, supple plures, illas, quibus dedisti dotem contractam pro mercede. Item iure emptionis manui tuae subiectas, quas in bello captas Deus concesserit tibi. Et etiam filias patrui tui et amitae tuae, nec non et filias auunculi materteraeque tuae, quae tecum pro fide exilium passae sunt. Tandem omnes mulieres fideles, quae sponte sucumbunt tibi Prophetae. Et si uellet Propheta quascumque copulare sibi connubio libere, i. sine dotis pactione, liberum est tibi. Sed non aliis fidelibus. 50(-) Nos enim scimus, quod constituimus illis de uxoribus suis, nec non et de subiectis manibus eorum, siue per emptionem, siue in bello captiuarum, ne tu 44(45)

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS 321

    5

    10

    quoque subiaceas culpae, supple quando sponte se exponunt tibi mulieres fideles absque dote. Deus enim pronus ad indulgendum est et pius ualde. 51 Remoue ex illis quascumque uolueris, et collige ad te quascumque libuerit tibi. Quas autem ex illis a te separatas uolueris reassumere, non id tibi imputabitur peccatum, immo potius magis conueniens est, quatenus quiescant oculi earum et non contristentur, sed remaneant contentae uniuersae pro eo quod ipsis praestas. Sane Deus nouit id, quod uos in cordibus uestris geritis, nam Deus omnia sciens clemens est. 52 Non liceat tibi in posterum accipere mulieres, i. alienigenas seu alienae religionis, etiam si tibi placeat pulchritudo earum, neque commutare pro illis uxores, scil. legitimas, nisi eas, quas possidet dextera tua, i. emptas pretio, aut captas in bello, quoniam Deus cuncta oculte obseruat. Textus V. O uos, qui uere creditis! Ne intretis in mansiones Prophetae, nisi ipse dederit uobis licentiam ad conuescendum non expectantes ipsum instans, sicil. prandii, sed uocati mox ingredimini et, absoluta comestione, surgentes abscedite. Ne uos detineatis in familiari colloquio, id enim molestum est Prophetae, qui erubescit de uobis. Deus autem non erubescit de ueritate, supple ut dicat uobis: "Discedite hinc". Quando occurrit uobis necessitas petendi aliquid ab eis, i. mulieribus Prophetae, id facite post operculum uelaminis uel portae ipsius trans existentibus. Quod magis conuenit puritati cordium uestrorum ipsarumque. Non enim uos decet facere aliquid, quod laedere quaet nuntium Dei. Deinde nullo modo aut praetextu licet uobis nubere uxoribus illius post ipsum, quoniam id apud Deum est enorme nimis peccatum. 54 Id si feceritis siue palam siue occulte, Deus certe omnia nouit. 55 Non censentur iam subiacere alicui culpae, scil. mulieres, supple si ingrediantur ad eas aliquis de parentibus suis neque si de filiis ipsarum, uel de fratribus sororibusque, nec non et de istorum filiis aut domesticis propriis et subditis. Itaque timete Deum, quoniam Deus horum omnium testis est. 56 Etenim Deus et angeli eius exorant pro Propheta, (dicunt oratio Dei est propitiatio indulgentiaque. Oratio autem angelorum est intercessio pro illo) et uos ergo, qui uere creditis, orate pro illo, et precemini ei salutem plurimam. 57 Vtique qui molesti sunt Deo et Apostolo eius, diris deuouit eos Deus in hac et in altera uita, constituitque ipsis tormentum confusione plenum. 58 Et qui infesti sunt credentibus uiris atque mulieribus, scil. absque culpa, i. famam eorum lacerantes, ipsi maximum onus mendacii et delicti humeris suis imponunt. 59 O tu, Propheta! Dic uxoribus et filiabus tuis nec non et aliis mulieribus fidelium, ut attrahant sindones suas super se, ne scil. appareat nuditas alicuius membri, maxime faciei, quod praecipue eas decet, ne cognoscantur quae sint, i. liberae an mancipatae, et sic non erit qui tangat eos lingua sua. Deus tamen pronus ad ueniam est piissimus. 60 Quodsi non destiterint psicophantae, i. ficte credentes, et infirmi corde, i. uacillantes in fide, et qui trepidare faciunt pusilamines in Maedina, nos te incitabimus in illos, et sic non quaerent esse uicini tui nisi exiguo tempore. 61 Ipsi iam sunt anathematizati ubicumque reperti fuerint. Comprehendite illos et occidite finaliter uel totaliter. 62 Haec lex statuta est a Deo et executa in antecessoribus et non potest uariari. 53

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    42. destiterint: destituerint M. 47. excuta: sic EM.

    322 TEXTVS TRIGESIMVS SECVNDVS

    Percunctabuntur te quidam de hora ista, nempe in qua haec complebitur comminatio. Dic tu: "Deus reseruauit notitiam illius apud se". Nec ipse tibi reuelauit, utrum haec illa hora sit, quae etiam nunc forsitam proxima est. 64 Etenim Deus diris deuouit incredulos istos praeparauitque pro ipsis ignem ualde urentem 65 perpetuo in eo mansuri. Non inuenient ullum, qui eorum partes suscipiat et suffragetur. 66 In die, in quo commutabuntur facies ipsorum in igne illo, dicent: "O utinam nos obediuissemus Deo et obsecuti fuissemus Apostolo huic ad nos misso". 67 Tunc inquient: "Nos quidem obedientes fuimus praepositis et maioribus nostris, et ipsi errare fecerunt nos a uia recta". 68 Domine, Dominus noster! Da illis nunc duplicatum tormentum et reple eos maledictione plurima. 69 O uos, qui uere creditis! Cauete ne sitis similes illis, qui malignis uerbis et operibus nocere Moysi posse se existimabant. Quem utique Deus ostendit esse innocentem remansitque in conspectu Dei spectabilis honore. 70 O uos, qui uere creditis! Timete Deum et loquimini, quae sunt recta, iusta. 71 Et sic ipse approbabit opera uestra, dimittetque culpas uestras. Qui enim obedit Deo et Apostolo eius, certe ipse recipiet praemium magnum ualde. 72 Nos quidem proposuimus hanc obligationem, i. obedientiae mandatum, caelis et terrae et montibus et ipsi noluerunt se submittere huic oneri timentes illud, et homo ipsum tulit super se, quia ipse est plenus tenebris et ignorantia. 73 Vnde quoque fit, ut Deus rigorose puniat inique agentes et loquentes, supple contra Deum, attribuentes ei consortem, et contra Apostolum eius, scil. dicentes eum esse daemoniacum, magum seductorem etc. Verum credentibus, i. obedientibus, Deus semper est propitius. Est etenim ueniae largitor piissimus. 63

    5

    10

    15

    20

    25

    [323]

    TEXTVS TRIGESIMVS TERTIVS DE SABA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Laus Deo in cuius manu sunt caeli et terra et uniuersa in eis contenta, i. ab omni creatura, quae existit in hoc mundo, nam et ab iis, qui iam transierunt ad alterum, continuatur laus ipsius, qui est sapientissimus cuncta perspecta habens. 2 Ipse nouit quod intrat in terram quodque exit de ea, item quod descendit de caelo et quod ascendit in illud. Ipse denique piissimus ueniae largitor est. 3 Dicunt autem illi, qui haec negant, increduli Maekkenses: "Nos nequaquam apprehendet hora illa", i. irridentes inter se dicunt: "Venit hora in qua resurgemus ex sepulchris denuo uiui". Dic tu: "Etiam per Dominum meum, quia certo certius ipsa uobis superueniet. Ipse, scil. Dominus meus, solus nouit hoc secretum, nec est quidquam ponderis unius formicae exiguae minusque ea aut maius, quod ipsum lateat in caelis et in terra, et non sit scriptum in Libro cuncta manifestante, 4 ut reddat praemium illis, qui crediderunt et fecerunt bona opera. Ipsi tales consequentur plenam remissionem delictorum et bonum inextimabile. 5 At illi, qui conantur signa nostra reddere inualida, i. impedire homines ab auditu Alcorani, ipsos manet supplicium uindictae dirissimae. 6 Sane iam notum est illis, qui munerati sunt scientia, i. Iudaei, Christiani et Moslemani, quod is, qui desursum traditus est tibi, i. Alcoranus, a Domino tuo, doceat uiam Dei, qui supple potens est inferre talem uindictam, estque superlaudabilis, nempe in prophetis suis. 7 Nihilominus tamem dicunt illi, qui fidem abnegauerunt, scil. Abu Gabriel et Elodnazeri: "Num uultis adducamus uos ad uirum, qui doceat uos doctrinam nouam, nimirum quando fueritis consumpti totaliter, i. conuersi in terram, tunc resuscitabimini in nouam creaturam?" 8 Is utique blasphemat: "Deus mendax est in se Daemonium habens". Immo ipsi, qui non credunt uitam alteram, supple sunt magis blasphemi et mendaces, obnoxii poenae grauissimae et longe aberrantes. 9 An non uident coram quae facta sunt ante illos, nempe cum Madianitis, etc, quaeque post ipsos de caelo et terra fieri possunt? Si nos uellemus ipsos etiam nunc dehiscere et partem caeli super eos cadere, faceremus. Habet certe in hoc exemplum quilibet seruitio Dei dicatus laudandi eum. 10 Ab hoc utique dedimus Dauidi ex mera liberalitate nostra domum excelentissimam. "O montes, supple diximus, concinite illi cum uolucribus et tu, o ferrum molle, praebe te ipsi, -(11) ut fabricet loricas uestras, fortiterque consere anulos". "Sic ergo facite (alloquitur Dauid cum populo suo) omnia bene". Ego enim cuncta, quae facitis, bene considero. 11(12) Ob eandem causam Salomoni, supple fecimus parere uentum. Quo flante uno mane, poterat perficere iter unius mensis et ingrediente uesperum usque ad noctem alterius mensis. Cui etiam fecimus fluere fontem aeris fusilis et constituimus unum 1

    21. Alcoranus: Alcoranum M.

    324 TEXTVS TRIGESIMVS TERTIVS

    5

    10

    ex daemoniis, qui faceret opera ipso praesente cum mandato Domini ipsius. Qui autem ex illis, scil. daemonibus, declinauerit a mandato nostro, i. non obedierit Salomoni, ipsum faciemus sentire tormentum ignis dirissimi. 12(13) Fabricabant igitur quidquid uolebat ipse, aras et statuas, paropsides grandes uelut piscinae aquatoriae animalium et lebetes immobiles. Gratias igitur magnas agite, o Domus Dauid, quia pauci reperientur de seruis meis, qui sint grati prout debent. 13(14) Postquam autem pronuntiauimus super eum sententiam mortis determinatae, nemo alius propalauit, scil. daemonibus obitum illius, i. Salomonis, nisi unus uilissimus uermiculus terrae, qui exedit uirgam eius, supple cui innixus erat Salomon. Qui postquam cecidisset in terrram, appareuerunt daemones, nam si antea id sciuissent, non perdurasset tantum in illa tam confusibili poena. Textus II. Iam olim quoque filii Saba habuerunt signum commemoratiuum, quatenus essent grati Deo in aedibus suis, quam cinxit hortis deliciosis a dextris et a sinistris, ut uiderentur tantum esse duo quilibet per se. "Edite", supple dixerunt ad illos prophetae sui missi a Deo, "de bonis Domini uestri", supple oblationes et gratias agite illi. Haec terra bona est ualde, Dominus quoque est indulgentissimus. 15(16) Ipsi autem terga uerterunt eis. Tunc nos misimus super eos pluuiam inundantem, quae, supple riuum, qui uallem illam et hortos circum eam irrigabat, ita repleuit rapidoque cursu suo omnes arbores bonos atque sapidos fructus afferentes euulsit. Atque in hunc modum nos commutauimus ipsis hortos deliciosos in hortos agrestes proferentes fructus gustu amarissimos. Item tamariscos, quae nullum reddunt fructum sed tantum umbram. Item sedar, quae arbor quidem aliquos fructus affert, sed sapore terreo ingrato. 16(17) Haec est retributio, quam retribuimus eis pro eo quod credere noluerunt prophetis. Num aliam retributionem merentur tales, quam negare illis gratiam, quam ipsi in se obscurant? 17(18) Nos deinde ereximus inter illos ob incredulitatem ipsorum et inter oppida illa ciuitates alias, quas nos benedictionibus repleuimus, apertas seu peruias. In quibus est iter, per quod transire possunt mediis noctibus et diebus securi i. non distat unum ab altero plus minusue quin a sero usque ad mediam noctem et a mane usque ad meridiem, quisque ab uno ad alterum peruenire queat cum omni commoditate et securitate. 18(19) Ipsi autem dixerunt: "Dominus noster, fac sint haec itinera nostra his ab inuicem remotiora". Quo ipsi sibimet malum parauerunt. Nam nos posuimus eos in parabolam uniuersis gentibus, dispergentes eos in omnes regiones. In quo sane habent mira exempla omnes, qui cum patientia in aduersis gratias Deo agunt. 14(15)

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Iam nunc uerum reperit Diabolus super illos, quod designarat, nempe in eiectione sua ex paradiso cum Adam, promittens ei quod numquam cessaret distorquere a uia recta filios eius, qui etiam obediunt ei, exceptis paucis ex credentibus. 20(21) Et reuera is, i. Diabolus, non habet dominium super eos, nisi quod nos scire uoluimus, quisnam ex ipsis uere credit in alteram uitam, et quis de hoc dubitat. Nam Dominus tuus cuncta diligenter obseruat. 19(20)

    10. cui: qui M. 19. uerterunt: uertunt M.

    TEXTVS TRIGESIMVS TERTIVS 325

    Dic tu, scil. Maekkensibus: "Inuocate illos, quos pro diis colitis loco Dei, putantes eos posse succurrere uobis in hac necessitate. Ipsi non habent ualorem unius minimae formicae nec in caelis neque in terra, nullam habentes participationem in eis, i. in creatione illorum. 22(23) Vnde nullus eorum quibit adiuuare illos, nec ullius prodesse intercessio, donec depellatur timor a cordibus eorum, i. imploratorum pro auxilio, qui quaerent inter se. Quid est, quod dixit Dominus uester? Respondebunt alter alteri, dixit supple Deus: "Est ipsa ueritas, i. quod uos dicitis. At ipse altissimus maximus est", hoc est, nullus angelus neque propheta tanti est apud illum, ut absolute aliquid ab eo petere audeat. 23(24) Dic tu, scil. Maekkensibus, qui in diis suis totam fiduciam suam reponunt: "Quis dat uobis uictum de caelis et terra?" Dic tu: "Deus". Nos autem aut uos num incedimus in uiam rectam? Aut quis nostrum est in errore manifesto? 24(25) Dic: "Vos utique non examinabimi de malis, quae gessimus nos, neque nos percunctabimur de eo, quod uos operamini". 25(26) Dic: "Mediator inter nos futurus est Dominus noster, i. in die iudicii. Tunc aperte diiudicabit inter nos cum aequitate, quoniam ipse iudex est cuncta dinoscens". 26(27) Dic: "Ostendite uos mihi illos, quos usque ad participationem euehebatis, scil. Dei, tamquam nihilum sunt apud ipsum, qui utique potentissimus solus sapientissimus est". 27(28) Nos utique non misimus te nisi annuntiatorem boni uniuersis hominibus, scil. qui credunt, et terrificum comminatorem eis, qui non credunt. Sed plures istorum, nempe Maekkensium hominum, nolunt hoc intelligere. 28(29) Immo dicunt credentibus exprobando: "Quando ueniet haec promissio, i. resurrectio? Dicite si estis ueraces". 29(30) Dic tu: "Dies resurrectionis est determinatus pro uobis, quem petitione uestra non retardabitis una hora neque anticipabitis". 30(31) Dixerunt autem, qui fidem abnegauerunt: "Nos numquam credemus Alcorano neque illi, quem prae se uidetur ferre, i. Turat siue Euangelio, qui scil. libri de hoc tractant". Si tu uideres quando isti iniqui peruersores statuentur coram Domino suo sibique inuicem responsa reddent! Infirmi potentiores, i. subiecti superioribus suis, dicent: "Si uos non fuissetis, nos utique credidissemus scil. Alcorano. 31(32) Tunc dicent superiores inferioribus: "Numquid diuertimus uos a uia recta, i. a doctrina Alcorani, postquam proposita fuit uobis ab Apostolo? Immo uos ipsi malitia uestra facti estis transgressores illius". 32(33) Rursusque inferiores superioribus dicent: "Immo deceptione uestra continua noctu dieque importunatis nos, ut abnegantes Deum ei constitueremus similitudines". Tunc celabunt alter alteri paenitentiam, qua tangentur, quando cernent supplicium iam praesens. Nosque imponemus uincula ferrea ceruicibus ipsorum, qui noluerunt fidei obedire. Num aliud retribui ipsis debet quam quod sunt operati? 33(34) Nos non misimus in ullam ciuitatem aliquem correctorem, cui non dicerent magnates luxui dati: "Nos equidem ei, cum quo missi uenistis, minime credimus". 34(35) Insuper dixerunt: "Nos in mundo magis potentes sumus diuitiis et abundantes liberis, et non potest ullus malum inferre nobis". 35(36) Dic tu: "Sane Dominus meus amplificat diuitiis eum, quem ipse uult, potestque hoc facere, sed plures hominum id scire nolunt". 21(22)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    24. hominum: om. M. 34. numquid: < > M. 48. hoc: haec M.

    326 TEXTVS TRIGESIMVS TERTIVS

    Equidem non multitudo diuitiarum neque filiorum uestrorum faciet uos appropinquare nobis, i. non faciet uos propinquiores nobis, sed ille, qui uere credit et operatur bonum. Tales enim accipient duplicatam mercedem pro eo, quod operati sunt obtinebuntque in architricliniis supremos accubitus, nempe paradisorum proxime Deo, eruntque secum ab omni molestia animi et sensus. 37(38) Qui autem inuehuntur in signa nostra, i. collectiones Alcorani contemnunt et uituperant, praesto dabunt poenas iam sibi paratas. 38(39) Dic: "Verum quidem est quod Dominus meus tribuit bona temporalia largiter cui ipse uult ex seruis suis et facile est ei hoc facere". Itaque quidquid uos expenditis ex eis, i. in pauperes, ipse statim rependit illud, quoniam ipse est optimus remunerator. 39(40) In die, quo congregabimus eos omnes simul, tunc dicemus nos ad angelos: "Num isti uos adorabant pro diis suis?" 40(41) Respondebunt: "Tu gloria tua superexaltatus es, Dominus noster, et non illi". Quinimmo ipsi adorabant daemones, pluresque ipsorum in illos crediderunt. 41(42) Quapropter hodie non poteritis alter alteri ferre subsidium, neque nocere inuicem. Tunc nos dicemus illis, qui ex propia malitia sua sibi nocuerunt non credentes, supple Alcorano: "Degustate nunc hoc supplicium ignis, quem uos esse negauistis". 42(43) His autem, scil. primatibus Maekkensium, quando proponuntur signa nostra cum tam euidentibus demonstrationibus, ipsi dicunt, supple ad plebem: "Iste, nempe Mohhammaed, non est nisi uir, qui uult auertere nos a cultu deorum, quos adorauerunt patres uestri". Insuper ipsi dicunt: "Hic non est nisi mendax inuentor nouorum". Responderunt illi, qui negant ueritatem, i. Alcoranum, postquam oblatus est eis: "Vere hic non est nisi incantator manifestus". 43(44) Cum nos non dederimus ipsis aliquos libros, ex quibus discere potuissent, scil. ueritatem, 44(45) neque miserimus ad eos ante te aliquem, qui eos erudiret, cui non contradicerent antecessores ipsorum. Cum isti Maekkenses non sint consecuti decimam partem, supple bonorum, quae largiti sumus antecessoribus illorum, et tamen audent contradicere nuntiis meis. Sed quam horrenda fuit animaduersio mea in eos! Supple uos Maekkenses iam nostis. 45(46) Dic ergo: "Suadeo uobis unum quid, ut nimirum surgatis in conspectu Dei boni et uni". Postea consideretis diligenter quid reperiatur in amico uestro, i. Mohhammaedo, de operatione Daemonis, quia scil. asseritis ipsum esse indaemoniatum, en ipse non est nisi instructor terrificus pro uobis. In manu mea est, supple quod ipse uobis annuntiat tormentum rigorosissimum. 46(47) Dic: "Ego non peto a uobis ullam mercedem, ipsa uobis maneat, mihi merces alia non est, nisi iactare cogitatum meum in Deum. Ipse enim cuncta perspecta habet". 47(48) Dic: "Vtique Dominus meus reiicit, supple hanc falsam impositionem uestram mihi, hac clara ueritate, i. Alcorano, quod est unum signum secretorum absconditorum". 48(49) Dic: "Venit haec ueritas, igitur iam non apparet hoc, quod falsum est, sed nec redeat amplius in lucem". 49(50) Dic: "Si ego erro, utique errore afficio mihi ipsi, et si per uiam rectam incedo, aliquos incedere facio, tunc facio quod inspirauit mihi Dominus meus, ipse namque omnium exauditor prope est. 36(37)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    23. inuentor: inuentator M.

    TEXTVS TRIGESIMVS TERTIVS 327

    O si tu uideres quando in manifesto periculo constituti non habebunt effugium! Quia, relicto loco propinquo, 51(52) postea dixerunt: "Iam nos credimus ei, i. Alcorano et Mohhammaedo, sed unde eis acceptio fidei in loco remoto?" 52(53) Iam certe alias negauerunt ipsum, i. Mohhammaedum, et calumniis conuiciisque insectati sunt eum absenter ex loco longe dissito. 53(54) Nunc autem imposibile factum est negotium, quod separat inter eos et id, quod cupiunt, 54(-) quemadmodum factum fuit antea cum similibus ipsorum, eo quod in dubio, supple de Alcorano et Mohhammaedo, obstinaces fuerint. 50(51)

    5

    10

    [329]

    TEXTVS TRIGESIMVS QVARTVS DE CONDITORE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Laus Deo, conditori caelorum et terrae, qui facit angelos ministros missioni praepositos, habentes alas binas et ternas et quaternas, augens in creatione, supple angelorum, quod quantumque ipse uult, quoniam Deus est super omnia potens. 2 Quantum aperit Deus, supple thesauros suos et ex ipsis tribuit hominibus diuersa dona, nec ullus est, qui possit ea impedire, et qui nititur impedire illa, putatne, quod non erit, qui mittat ea? Certe ipse Deus ualde potens est sapientissimus. 3 O uos homines Maekkenses! Memores estote gratiae Dei super uos. Numquid est aliquis alius creator praeter Deum, qui tribuit uobis necessaria ad uitam de caelo et de terra? Non est alius deus nisi ipse solus. Vnde ergo uobis occasio, ut negetis illum seu ponatis illi consortem? 4 Si ergo ipsi contradicunt tibi, quid ne mireris, iam enim alias eandem contradictionem sustinuerunt etiam alii nuntii ante te. Verum haec omnia ad Deum deuoluentur diiudicanda. 5 O uos homines! Supple scitote promissum Dei esse uerum. Ne igitur decipiat uos uita praesens. Nec circumueniat cum Deo inueteratus deceptor, nempe qui dicit: "Deus pius est, facile ignoscit peccata". 6 Nam Daemon uobis semper est inimicus, tenete igitur uos illum pro hoste denuntiato, quoniam ipse uocat sectatores suos, ut sint possessores ignis ualde urentis. 7 Qui negant, supple Deum tantum esse unum, illi habebunt tormentum rigorosissimum. 8 Qui autem fide hoc ratificant et operantur bona, ipsi consequentur ueniam culparum suarum, nempe in hac uita, et praemium magnum ualde nimirum in altera. 9 Is, cuius operis turpitudo delectat mentem ipsius, num ob id pulchrum erit etiam in oculis Dei? Vere namque Deus permittit abire in deuium et dirigit in uiam rectam quem ipse uult. Ne igitur perdas te ipsum cruciatibus cordis, supple quia nolunt credere teque sequi. Deus enim optime nouit, quae ipsi faciunt. 10 Deus est, qui emittit uentos, qui exagitant nubem, quam nos diuidimus per regionem emortuam, i. siccam, ac per ipsam uiuificamus terram, postquam fuit mortua. Eodem modo fiet resurrectio, supple mortuorum. 11 Qui desiderant honorem, in manu Dei est honor totus. Ad ipsum ascendit simul uerbum bonum, i. petitio iusta, et opus probum exaltat illud et dolus talium. Ipse parat illis exitium. 12 Deus utique creauit uos de terra, postea de spermate. Deinde fecit uos alterum alteri coniuges. Nulla femina potest concipere foetum neque deponere, nisi ipso sciente. Nec ullius prolongatur aut minuitur aetas, quin prius sit praenotatum in libro, scil. uitae, et hoc quidem Deo ualde facile est. 13 Nulla quoque aequiparantia est duorum marium. Hoc est dulce sitim sedans, suauiter intrans. Hoc alterum salsum, amarum et tamen ex utroque comeditis carnes 1

    7. est: om. M. 15. mireris: moreris M. 20. pius: qui M. 30. nolunt: noluerunt M.

    330 TEXTVS TRIGESIMVS QVARTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    recentes, et ex illis gemas et margaritas, quibus uos ornatis. Vides quoque naues in eo sulcantes undas, ut habeatis occasionem petendi alias gratias ex liberalitate illius, ut sitis ipsi magis grati. 14 Ipse cogit subintrare diem nocti et seruire uobis Solem et Lunam, obseruans quodlibet ipsorum cursum suum ad terminum praescriptum. Ipse, qui talia facit in gratiam uestri, sit Deus et Dominus uester, cuius est hoc imperium. 15 Porro illi, quos uos inuocatis loco ipsius, non ualent unum foliculum perquam minimi nuclei. Quos, si uos inuocatis illos, ipsi non audiunt uocem uestram, et si illam audiunt, non respondent uobis. Et in die iudicii ipsi negabunt se uoluisse ut eos Deo socios faceretis. Hoc, scil. particulare, nullus tibi notum facere posset sicut is, qui cuncta nouit. 16 O homines, i. Maekkenses, uos estis pauperes Deo indigentes. Deus autem est diues, i. nullo egens, semper laudabilis. 17 Qui, si uoluerit, statim auferet uos et adducet populum nouum. 18 Quod quidem Deo difficile non est. 19 Vnusquisque, supple ueniet ad iudicium, onustus graui pondere delictorum suorum, non alienorum. Qui sic grauatus, si implorauerit tunc opem alicuius, ut tollat onus illius, non tollet ab eo quidquam, etiamsi fuerit unus de magis propinquis ipsius. Tu ergo his erudi eos, qui timent Dominum suum in secreto, i. in corde, et insistunt orationi, dantque eleemosinam. Qui enim eleemosinam facit, sibi ipsi proficit. Tandem ad Deum terminabitur omnium exitus. 20 Tunc utique non erunt aequales caecus et uidens, tenebrae et lux, 21 neque umbra refrigerans et calor aestuans, tandem non comparabuntur uiui cum mortuis. Deus quidem audire facit haec eos, quos uult, tu uero non poteris ea instillari auribus eorum, qui sunt in sepulcris, quia tu non es nisi terrificus denuntiator. 22 Quia nos misimus te cum ueritate, i. Alcorano, boni anuntiatorem et mali denuntiatorem. Nulla umquam fuit gens, quae non habuerit suum particularem correctorem, quapropter si isti Maekkenses contradicunt tibi, supple non te affligas. 23 Sic enim et olim contradicebant illi, qui eos praecesserunt, nuntiis suis uenientibus ad se cum claris demonstrationibus cum Psalterio et Libro lucido, i. Turat et Euangelio. 24 Postmodum nos apprehendimus illos, qui fidem illis negabant, qualis autem fuerit animaduersio mea in eos nonne uidisti? 25 Deus utique est, qui mittit de caelo aquam, i. pluuiam. Mediante qua nos producimus fructus destinatos coloribus uariis. Ex montibus apparere fecimus colles diuersi coloris, albi, rufi et nigri. Item homines fecimus et iumenta et pecudes iisdem collibus distincta. Ob quod merito timent Deum quidam ex seruis suis scientia praediti, nam Deus omnipotens pronus est ad indulgendum. 26 Vtique illi, qui legunt Librum Dei, i. Alcoranum, et continuo uacant orationi erogantque liberaliter ex omnibus, quae nos tribuimus eis, secrete et publice, expectare possunt lucrum, quod numquam peribit. 27 Reddet enim ipsis mercedem suam et immo augebit ex liberalitate sua, quia ipse, ueniae largitor, accepto fert gratiam. 28 Liber, quem consulto tradidimus tibi, est singularis et ipsa ueritas uera loquens iis, prae quorum manibus est, i. qui notitiam de Deo habent ex aliis libris caelestibus. Deus autem seruos suos cognoscens cuncta considerat.

    20. insistunt: nisi sunt M. 22. utique: itaque M. 28. nulla: nullu M. 36. colles: calles M.

    TEXTVS TRIGESIMVS QVARTVS 331

    Post quos, scil. libros i. Turat et Euangelium, haeredes fecimus huius Libri illos, quos elegimus specialiter ex seruis nostris. Ex quibus aliquis nocet sibi ipsi, i. qui docet et non facit, alius tempora tempore temperat, i. nunc docet, nunc facit, alius praeoccupat faciendo bonum et postea docet, Deo annuente. Id gratia magna est. 30 Isti tales ingrediuntur paradisos deliciarum, uestienturque in eis torquibus aureis margaritisque, uestes autem ipsorum in eis erit purum sericum. 31 Tunc dicent: "Laus Deo, qui abstulit a nobis omnen tristitiam, uere Dominus noster, ueniae largitor, accepto maiorem confert gratiam. 32 Qui nos inhabitare facit locum quietum ex abundanti gratia sua, non tanget nos in eo molestia aliqua neque labor". 33 Qui uero increduli permanserunt, illis praeparatus est ignis gehennae, qui numquam separabitur ab eis. Morientur quidem, i. optabunt sibi mortem, sed non ob id alleuiabitur ab eis tormentum illius. Hunc in modum nos praemiabimus omnem incredulum. 34 Ipsi quidem ualide uociferabuntur in illa gehenna dicentes: "Domine, Dominus noster, eiice nos hinc, nos in posterum operabimur bonum aliter, quam antea operabamur!" "Numquid, supple dicet eis Deus, non concessimus nos uobis uitam longam, in qua uos continuo admonebant admonitores missi, ac tandem etiam uenit ad uos hic corrector terrificus, i. Mohhammaed? 35 Nunc igitur degustate tormentum, quod supple parastis uobis uos ipsi". Nullus igitur erit adiutor illis, qui inique se gesserunt contra fidem. 36 Deus solus est, qui scit ea, quae occulta sunt in caelis et quae in terra. Nouit etiam secreta cordium. 37 Ipse quoque est, qui fecit uos succedere aliis in terra. Qui ergo haec negat, incredulitas sua super eum sit. Profecto incredulorum perfidia nil aliud auget ipsis apud Deum nisi iram dirissimam et perfidorum incredulitas nil addit ipsismet quam damnum irreparabile. 38 Dic: "Cur non consideratis comparticipatos uestros, quos loco Dei inuocatis? Monstrate mihi quidnan creauerunt ex iis, quae sunt in terra, uel si habent aliquam participationem in creatione caelorum". Vel num dedimus nos illis aliquem librum, ex quo possint probare argumentis claris, nempe quod sunt dii? Immo uero ipsi impii non promittant sibi inuicem, i. seductores et seducti, nisi mutuam deceptionem. 39 Sane Deus ille est, qui conseruat caelos et terram, ne dissoluantur uel moueantur de loco suo, quae tametsi dissoluentur, nempe in die iudicii, nullus tamen ea conseruabit post eum, quoniam ipse benignus est non eos castigans secundum delicta ipsorum, i. Maekkensium. 40 Qui quidem iurant iureiurando, omni rigore seruato, i. iuramenti, quodsi uenisset aliquis erudiens illos, se nunc esse meliores rectam fidem tenentes quam duae nationes, scil. Iudaei et Christiani, inter omnes gentes. Postquam autem uenit illis eruditor, scil. Mohhammaed, nihi amplius effecit in illis, nisi elongationem, nempe a fide recta, 41 fastum in terra, machinationem mali, uerum haec maliciosa machinatio non impetit nisi ipsos auctores suos. Num aliud expectant quam ut in eis compleatur, quod de antecessoribus traditur, scil. a Deo fulminata poena? 42 Quoniam non est possibile reuocari decretum Dei. 43 Numquid ipsi non perambulant terram clareque cernunt qualis fuerit exitus eorum, qui ipsos praecesserunt, qui fortiores uiribus erant quam ipsi? Certe Dei uirtutem non infirmabit quidquam in caelis neque in terra, quoniam ipse omnia noscens potentissimus est. 29

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    332 TEXTVS TRIGESIMVS QVARTVS

    Et si uellet Deus nunc castigare istos homines, i. Maekkenses, secundum merita ipsorum, supple nemo ipsum impedire posset. Sed ipse differt illos usque ad terminum praescriptum. 45 Adueniente ergo fine ipsorum, tunc sane Deus respiciet eos, qui fideliter ei seruierunt. 44

    5

    [333]

    TEXTVS TRIGESIMVS QVINTVS DE LITTERIS IAE, SIN IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    Iae, sin et hic Alcoranus, qui est decissor, supple litis de legibus caelitus datis, 2(3) quod tu certe sis unus ex nuntiis missis, 3(4) qui tenent et docent uiam rectam, 4(5) quod est indicium supernae missionis cuncta potentis misericordia pleni. 5(6) Quatenus erudias populum, quorum patres nullum habuerunt corripientem se, quod ipsi nunc fingunt se non curare. 6(7) Iam sane stabilita est sententia super plures ipsorum, nempe castigationis rigorosae, quod quidem ipsi minime credunt. 7(8) Nos enim imposuimus ceruicibus eorum uincula pertingentia usque ad menta ipsorum. Eleuabunt capita sua oculis depressis, supple ne uideant, 8(9) quia nos posuimus obturacula illis ante et retro, uisusque ipsorum obteximus, ne uideant. 9(10) Itaque perinde est, siue tu terreas llos, siue non terreas, ipsi numquam credent. 10(11) Immo potius praecautum fac illum, qui sequitur hunc monitorem, i. Alcoranum, et cum humilitate se submittit Miseratori ob id quod nunc latet, i. supplicio superuenturo, et annuntia illi ueniam peccatorum et praemium honorabile. 11(12) Nos damus uitam mortuis, i. ad fidem trahimus incredulos, et in librum referimus ea, quae antea fecerunt et post se relicturi sunt imitandum, uniuersaque inseruimus in prototomum patentem. 12(13) Tu itaque propone illis, scil. Maekkensibus, exemplum ciuium cuiusdam urbis notae. Ad quos cum uenissent nuntii plures, 13(14) nosque destinauimus ad eos duos particulares, quos ipsi male receperunt contradicentes illis, nos autem confortauimus eos per unum tertium. Qui dixerunt: "Nos utique ad uos nuntii missi sumus". 14(15) At illi ciues dixerunt: "Vos non estis nisi homines similes nobis. Sane non misit uos Deus miserator cum aliqua reuelatione caelitus data. Vos non estis nisi quidam deceptores". 15(16) Qui dixerunt: "Dominuus noster ipse nouit quod nos sumus nuntii missi ad uos. 16(17) Nostri quidem non est nisi exponere uobis publice, quod mandatum est nobis". 17(18) Illi ciues dixerunt: "Nos certe suspicamur uos uenisse cum aliquo malo augurio, nisi cito hinc recesserit, nos lapidibus obruemus uos, aut aliquod rigorosius tormentum inferemus uobis". 18(19) Illi nuntii dixerunt: "Augurium uestrum uobis esto, quandoquidem denuntiatum est a uobis ipsis. Verum uos estis gens profligatae uitae". 19(20) Tunc uenit ex finibus urbis illius uir currendo dicens: "O popule, obedite istis nuntiis missis. 1

    -(2)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    24. patentem: potentem M.

    334 TEXTVS TRIGESIMVS QVINTVS

    Obtemperate illis, qui non postulant mercedem ullam et ipsi docent uiam rectam. 21(22) Et ego cum non adorem eum, qui me plasmauit, et ad quem uos omnes redire opportet post mortem. 22(23) Num praeter ipsum alios mihi assumam deos? Si uoluerit Deus miserator inferre mihi aliquod malum, nihil mihi proderit ipsorum suffragium, i. deorum, neque ipsi liberabunt me. 23(24) Si ergo facerem hoc, utique ego essem in errore manifesto. 24(25) Ego certe credo in creatorem uestrum, ergo audite me". 25(26) Tunc dictum est ei: "Ingredere paradisum". Qui, postquam ingressus fuit in eam et uidit quae, in ea sunt, dixit: "O utinam populus meus sciret hoc, 26(27) quanta indulgentia usus est in me Dominus meus, meque collocauit inter magis honoratos, nempe paradisi incolas". 27(28) Nosque non misimus post illum, i. quem ipsi occiderunt, aliquem exercitum e caelo, i. ad uindicandum necem illius, ut uentorum turbines, pluuias lapidum etc. super populum ipsius, 28(29) sed quod misimus desuper non fuit nisi uox quaedam, ad quam illico cadebant mortui. 29(30) O infelix exitium seruorum illorum, quibus uenit nuntius, quem ludibrio non exciperent! 30(31) Nonne uident isti Maekkenses quantas perdidimus generationes ante ipsos, 31(-) qui utique ad ipsos non redibunt, 32 nisi quod omnes ante nos comparebunt, nempe in die iudicii. 33 Argumento claro sit ipsis terra, quae cum in se sit mortua, nos tamen ex ea producimus grana, de quibus uescuntur. 34 In ipsa quoque facimus hortos dactilorum et uuarum, in quibus facimus scaturire fontes, 35 ut comedant de fructibus laboris manuum suarum. Por his ergo non reddent gratias Deo? 36 Gloriosus semper Deus, qui creauit cuncta duplicis sexus eorum, quae germinat terra et etiam ex ipsismet hominibus aliaque id generis, quae non sunt de labore ipsorum. 37 Aliud argumentum habent, nempe quod misit per industriam ipsorum: noctem, de qua producimus diem, quando ipsi tenebris obfusi sunt. 38 Solque cursum suum peragit usque ad terminum suum praefixum, idque ordinatione cuncta potentis, qui omnia nouit. 40 Non licet Soli apprehendere Lunam, scil. splendentem in nocte, neque nocti praeoccupare diem, sed unumquodque astrum in sua sphaera cursum suum peragit. 41 Aliud quoque signum habent mirabile: quod nos semen posteritatis ipsorum in naui, i. in arca Noe, impositum aquis diluuii supernatare fecimus. 42 Insuper nos adhuc aliud genus, scil. animalium, creauimus in quibus uehantur, nempe in terra firma, unde et camelos naues terrestres uocant. 43 Quos, si uellemus nos, etiam sic submergeremus, nec iuuaret illos auxilii imploratio cum clamore ualido, supple deorum ipsorum, 44 nisi pietate nostra succurrente spatiumque termini mortis prolongante. 45 Et quando ipsis dicitur: "Timete id, quod coram uobis et a tergo uestri uenit, i. castigatio imminens in hac uita et supplicium in altera, si forte misericordiam mereamini". 20(21)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    37. Aleia 39 deest EM.

    TEXTVS TRIGESIMVS QVINTVS 335

    Verum enim uero, non proponitur illis aliquod signum de signis Domini ipsorum, i. comminatio Alcorani, quod cum comptemtu non auersentur reiiciantque. 47 Et quando dicitur ipsis: "Date eleemosinam egentibus de eo, quod uobis praestitit Deus", tunc dicunt qui fidem negant illis, qui eam profitentur: "Siccine nos pascemus illum, cui, si uellet, Deus de uictu prouideret. Vos reuera non estis nisi in errore manifesto". 48 Deinde aiunt: "Quando ueniet haec comminatio, si estis uera loquentes?" 49 Ipsi autem non praeuident hoc, quod ad uocem primam tubae apprehendet eos uindicta, et tunc uolent tractare in foro negotia sua, 50 nec ualebunt facere testamentum neque ad suos redire. 51 Nam ad primum flatum rediuiui resurgent de sepulchris et ad Dominum suum properabunt 52 dicentes: "O uae nobis! Quis excitauit nos de somno nostro? Hoc nunc est, quod comminatus est nobis Miserator Deus, uera ergo locuti sunt nuntii missi ad nos". 53 Non fiet nisi sonitus unicus et ecce uniuersi coram nobis se praesentabunt. 54 In illa ergo die nemo iniuriam sustinebit, nec uobis retribuetur, nisi quod operati estis, neque contristabimini. 55 Porro possessores paradisi in illa die continuo occupabuntur in deliciis, 56 commorantes cum uxoribus suis in umbra super strata recumbentes, 57 habentes in ea fructus semper recentes et quidquid desiderare possunt. 58 Salutationem uerbotenus missam a Domino misericordiae pleno. 59 "Recedite hinc, supple dicet Deus, hodie, operarii iniquitatis. 60 Nonne pacto firmato uobiscum, scil. in lumbis primi parentis, uobis praeceptum est, o filii Adam! ne seruiatis Daemoni, quia ipse inimicus uester denuntiatus est, 61 sed ut seruiatis mihi, nam haec est uia recta?" 62 Sed iam ipse seduxit de uobis generationes multas. 63 Hoc ergo uos minime consideratis, quod haec gehenna praesens sit illa, quae promittebatur uobis. 64 Degustate ardorem illius hodie, pro eo quod credere nolebatis. 65 Hodie ponetur sigillum super ora ipsorum et loquentur manus eorum, pedesque illorum testimonium perhibebunt de eo, quod lucrati sunt sibi, i. quod talem poenam promeruerunt pro operibus suis. 66 Si nos uellemus, nunc obcaecaremus oculos eorum. Nunc ergo, supple diceremus ipsis, praeoccupate alter alterum ad currendam uiam, sed quorsum, cum nil uideant? 67 Item, si uellemus, nos tranformaremus eos in res immobiles de loco suo, ut non possent procedere ultra nec retro ire. 68 Nonne cuius prolongamus uitam, simul etiam conditionem ipsius mutamus, nempe adolescentiam in uirilitatem et hanc in senectutem, in qua redit ad primum statum, scil. infantiam uiribus destitutus. An ne ex hoc non percipitis, supple quod sicut hoc facere possumus, sic et illa? 46

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Textus II. Nos sane non docuimus illum, i. Mohhammaedum per Alcoranum, artem metricam. Qui, scil. Alcoranus, non est nisi monitor et lectura clara, 70 ad erudiendum eum, qui est uiuus, i. intelletu praeditus uiua fide, et confirmandum sententiam latam super incredulos, i. damnationis. 71 Aut certe non uident isti Maekkenses quod ea, quae creauimus pro ipsis sunt opera manuum nostrarum, ut sunt animalia, quae possident? 69

    45

    47. ut: aut M.

    336 TEXTVS TRIGESIMVS QVINTVS

    quae nos subiecimus illis. Ex quibus alia seruiunt ipsis ad equitandum, alia ad comedendum, 73 et ad plura sunt utilia, potumque illis ministrant, i. lac. Ergone pro his saltem non reddent gratias Deo, 74 sed potius loco ipsius faciunt sibi alios deos, auxilium ab eis expectantes, 75 cum se ipsos nequeant iuuare, suntque lictores parati, i. ad torquendos eos in inferno? 76 Non ergo affligat te sermo ipsorum, nos enim bene scimus quod in secreto agunt, et quod foris ostendunt. 77 Nonne considerare debet homo iste, quod nos creauimus illum ex spermate, qui ecce nunc mouet litem manifestam, 78 proponens nobis exemplum facti quasi impossibilis, oblitus suae creationis ait: "Quis uiuificabit haec ossa arida seu inueterata?" 79 Dic tu: "Viuificabit ea is, qui dedit illis originem, ut essent, quoniam ipse uniuersam creaturam notam habet. 80 Is, inquam, qui producit uobis ex arboribus uiridibus ignem, quando eum uos ignitabulo excutitis". 81 Aut fortassis ipse, qui creauit caelos et terram, non est tam potens, ut creet etiam alios similes illis? Vtique quoniam ipse creator sapientissimus est, cuius est hoc proprium, 82 quando uult fieri aliquid, tantum dicit ei: "Fias", et statim fit in esse. 83 Ipse purus simplicissimus est, in cuius manu est dominium uniuersorum, et uos ad ipsum redire necesse habetis. 72

    5

    10

    15

    20

    5. expectantes: expetentes M.

    [337]

    TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS DE AGMINIBVS ORDINATIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Iuro per omnes bene ordinatas acies seu congregationes, 2 et per rectores corporum superiorum et inferiorum, 3 et per praelectores diuinorum praeceptorum 4 quod Deus uester unus est, 5 Dominus caelorum et terrae, et ea, quae interposita sunt illis. Item ipse est Dominus orientalium, scil. siderum, i. Solis et Lunae, quae ad imperium ipsius horis suis secundum uicissitudinem temporum aestatis et hiemis oriuntur. 6 Nos enim ornauimus caelum mundialem, i. proximum terrae, ornatu, i. splendore astrorum, 7 muniuimusque custodia ab omni daemone insidiatore eos defendente. 8 Non poterunt audire principes illos supremos, supple quid inter se tractant, 9 arcebuntque ex omnibus partibus longe ammandati. Quod est pro ipsis poena continua, 10 ut non ualeat quisquam ipsorum percipere quidquam nisi raptim, quin illico insectetur eum stella scintillans, scindens aerem et terram penetrans. 11 Tu ergo nunc interroga illos, i. Maekkenses, utrum ipsi sunt fortiores uiribus creatione an illa, quae sic creauimus, nempe angeli, caeli etc. quae commemorata sunt, nam illos, i. Maekkenses, nos creauimus de luto glutinoso. 12 Tu quidem admiraris, scil. potentiam Dei, quam negant nempe de resurrectione mortuorum, 13 de qua cum saepius admoneantur, ipsi minus recordantur. 14 Et quando repraesentatur illis aliquod signum, i. argumentum patens de hoc, ipsi magis illudunt illud 15 dicentes: "Hoc non est nisi fascinatio manifesta. 16 Postquam mortui fuerimus facti puluis et ossa arida, utique tunc resuscitabimur nos 17 aut patres nostri primi, i. mortui ante nos?" 18 Dic tu: "Etiam, sed uos contemptibiliores seu confusibiliores". 19 Etenim facta una uoce, i. sono tubae, en ipsi apertis oculis circumspicient 20 et dicent: "O uae nobis, hic est ille dies iudicii, supple de quo audiuimus et credere nolebamus!" 21 Hic est, supple dicetur ipsis uel alter alteri dicet: dies separationis determinatae, quem uos negabatis. 22 Nunc igitur congregate, supple dicet Deus angelis, illos, qui iniqua gesserunt et uxores ipsorum in pari delicto ipsos associantes etiam eos, 23 quos loco Dei coluerunt, ducebuntque illos ad uiam Tartari, 24 et sistite illos in loco, in quo examinabuntur. 25 Cur, supple dicetur eis, non iuuatis nunc alterutrum? 26 Immo ipsi in illa die se inuicem prodent, 1

    16. ammandati: a mandati M. 26. patens: potens M.

    338 TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS

    sibique inuicem obuii facti compellabit alter alterum, contendent inter se superiores et inferiores. 28 Isti dicent maioribus suis siue hominibus siue daemonibus: "Vos retraxistis de manu uestra ad sinistram, i. deserere fecistis nos fidem rectam et induxistis nos in errorem". 29 Illi, scil. duces, dicent: "Immo uos ipsi propria sponte uestra credere noluistis, nimirum docentibus uiam rectam. -(30) Quia nos non habuimus potestatem super uos, supple cogendi uos, sed uos fuistis gens proterua nimis. 30(31) Igitur iuste completur super nos uerbum Domini, ut simul degustemus tormentum. 31(32) Verum quidem est, quia nos seduximus uos, quia et nos seducti fuimus a nobis ipsis. 32(33) Erunt itaque in tormento sibi comparticipes". 33(34) Hoc modo nos faciemus cum operariis malum grande. 34(35) Quandocum dicitur ipsis: "Non est alius deus, nisi is unus solus est", 35(36) ipsi respondent dicentes: "Vere ne relinquemus deos nostros ad persuasionem unius mimi indaemoniati? 36(37) Immo ipse profert ueritatem et confirmat dicta nuntiorum, i. aliorum prophetarum, 37(38) quod uos experiemini tormentum rigorosissimum, 38(39) nec tribuetur plus quam quod operati estis". 39(40) Porro qui sunt uere cultores Dei, qui simpliciter unum tantum confitentur et adorant (sic enim explicant hanc uocem mochlesim) 40(41) Ipsi tales habebunt cibum asignatum, 41(42) qui est uarietas fructuum recentium, eruntque honorati 42(43) in paradisis deliciarum 43(44) accumbentes in thoris sibimet contrapositis. 44(45) Circumferetur quoque illis calix seu poculum meri candidi 45(46) pellucidi dulcissimi illis, qui bibent, 46(47) nihil in se habens uitiosum nec ipso inebriabuntur. 47(48) Habebunt quoque mulieres pudicas, quarum oculi -(49) sunt quasi gemmae ouorum absconditae in corticibus, solis maritis ipsarum apertae. 48(50) Qui, scil. habitatores paradisi, sibi inuicem obuii facti, 49(51) percunctabuntur alter alterum de iis nempe, quae in uita mundi eis acciderunt, dicetque aliquis ipsorum: "Ego habui coaeuum uicinum mihi familiarem, 50(52) qui solebat dicere: 51(53) credisne tu quod postquam mortui conuersi fuerimus in puluerem terrae et ossa arida, resurgemus recepturi mercedem nostram debitam?" 52(54) Dixitque ad colloquentes secum: "Num uultis uidere illum?" "Videas tu illum", supple responderunt. 53(55) Qui attollens oculos uidit eum in centro inferni 54(56) et ait: "Per Deum, iam fere me seduxisti, 55(57) et nisi gratia Domini mei fuisset, nunc essem unus ex tuis consodalibus". 56(58) Tunc ait, supple ad astantes: "Euge, nos non sumus mortui, 57(59) nisi morte nostra prima, nullum aliud sustinentes tormentum, 58(60) quod utique est lucrum magnum". 59(61) Sic ergo operentur operantes, supple opera fidei cum perseuerantia in illa, si uolunt tale lucrum facere. 27

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS 339

    Quae est melior annonae prouisio, num illa, qua scil. gaudent incolae paradisi, an arbor zaccum, 61(63) quam hinc proponimus ad probandum peruersos incredulos? 62(64) Nam haec arbor nascitur ex imo inferni, 63(65) gemmae fructus illius uidentur esse quasi capita daemonum, 64(66) ex quorum fructibus uescentes replent uiscera, 65(67) supra quos postea propinabitur eis potus mixtus, supple picis et adipis, feruentissimi, 66(68) quo, supple tormento, expleto, cogentur redire ad loca in inferno sibi assignata, 67(69) ubi reperient patres suos, 68(70) quos errantes ipsi e uestigio solliciti sequebantur. 60(62)

    5

    10

    Textus II. Iam alias quidem similiter errauerunt ante ipsos plurimi antecessorum, 70(72) ad quos certe nos misimus correctores. 71(73) Sed uide qualis fuerit exitus correctorum, supple non euaserunt castigationem ex eis, 72(74) nisi serui illi, qui sincere se submittebant. 73(75) Noe certe clamantem ad nos benigne annuentes 74(76) illico respondimus, liberantes eum cum familia sua ex angustia maxima, 75(77) posuimusque semen eius reliquias super terram. 76(78) Successoribus autem reliquimus, 77(79) ut, supple dicant: "Viuat memoria Noe omnibus saeculis!" 78(80) Taliter enim solemus remunerare eos, qui operantur bona. 79(81) Erat quippe ipse unus ex seruis nostris fidelissimis, 80(82) ceteros autem submersimus in aquis. 81(83) Cuius sectator uerus fuit Abraham 82(84) ambulans cum Domino suo corde puro, sincero. 83(85) Qui dicens patri suo cum gente sua: "Quid est hoc? 84(86) Vos adorare falsos deos loco Dei ueri uultis? 85(87) Quid igitur sentitis de Domino omnium saeculorum?" 86(88) Sublatisque luminibus, ad astra attente aspiciebat 87(89) dicens: "Heu me, quia corde langueo". 88(90) Illi autem, tergis euersis, uelociter discesserunt ab eo. 89(91) Qui conuersus ad idola ipsorum dixit: "Cur non comeditis, nempe de eduliis, quae ante posuerant eis? 90(92) Quid est quod nullum uerbum profertis?" 91(93) Et accedens ad ea percussit. i. contriuit ea manu dextera, i. percussione ualida. 92(94) Veneruntque rursus ad eum festinanter, 93(95) quibus ipse ait: "Illosne adorabitis, quos dolabro eleborastis, 94(96) cum Deus creauit uos et etiam eos, quos configistis manibus uestris?" 95(97) Tunc dixerunt ad inuicem: "Cito extruite pro illo aedificium grande et proiicite eum in profundum ignis ardentis". 96(98) Ipsi quidem struebant illi laqueum, sed nos descendere fecimus eos ad imum illius confusos. 97(99) Abraham uero dixit: "Ego uado ad Dominum meum, qui utique docebit me uiam rectam. 69(71)

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    29. adorare: adoratis M. 38. festinanter: festinantes M.

    340 TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS

    Domine, dona mihi aliquem socium probum, i. filium, supple adiutorem in hac peregrinatione". 99(101) Nos itaque certiorem fecimus eum de puero illi nascituro mansueto. 100(102) Qui cum adoleuisset aptusque esset, ut pergeret cum eo, 101(-) dixit illi: "O fili mi! Ego uisum habui in somnis, ut sacrificem te. Tu ergo nunc considera quid opus facto sit. Quid tibi uidetur?" 102(-) Qui ait: "O pater mi! Fac quod tibi praecipitur, me semper inuenies, Deo uolente, patienter sustinentem". 103 Cumque ambo concordes essent ad obediendum, prostrauit eum, i. pater filium, in unum duorum laterum. 104 Tunc uocauimus eum: "O Abraham! 105 Certe iam complesti uisionem cum rei ueritate". Hunc in modum remuneramus eos, qui benefaciunt. 106 Fuit enim haec tentatio manifesa. 107 Quamobrem et nos redemimus eum alio sacrificio insigni, i. prouidimus ei arietem, quem pro filio sacrificauit. 108 Insuper nos reliquimus super eum in successoribus hanc memoriam, 109 salus requiescit super Abraham. 110 Sic nos retribuimus benefacientibus, 111 eo quod et ipse sit de numero seruorum nostrorum fidelium. 112 Praeterea nos bono nuntio recreauimus eum de Isaac ipsum fore prophetam de numero iustorum. 113 Deinde benediximus eum, i. Abraham, et etiam Isaac. Ex quorum semine erunt quidam boni, nempe sicut Moyses, Aaron, Dauid, Salomon et Iesus, et quidam mali per se ipsos declarati, supple per incredulitatem et inobedientiam signis Dei. 114 Iam olim etiam abundauimus gratiam nostram super Moysen et Aaron, 115 quos liberauimus cum populo suo de angustia maxima, 116 ferentes illis auxilium, et ipsi remanserunt uictores. 117 Deinde dedimus eis Librum Legis per se clarum, distinctum, 118 nosque docuimus eos uiam rectam, 119 et reliquimus memoriam illorum posteris, 120 supple ut dicant: "Pax, salusque super Moysen et Aaron". 121 Nam nos talem mercedem damus facientibus, quod bonum est, quia et ipsi sunt de seruis nostris fidelibus. 122 Elias quoque fuit unus ex nuntiis missis. 123 Quandoquidem ipse dixit populo suo: "Dei uindictam non timetis, 124 quia adoratis Baalam, i. idolum Baal, 125 derelicto eo, qui optimus creator est? 126 Deus ipse est creator uester creatorque patrum uestrorum primorum". 127 Sed ipsi contradixerunt ei et ut mendacem obiecerunt, quoniam ipsi erant destinati ad ignem. 128 At serui Dei sunt praedestinati ad salutem. 129 Et propter nos de ipso, i. Elia, memorabilem famam reliquimus posteris, 130 ut dicant: "Salus multiplex super Elisianos". 131 Sic quippe retribuimus operantibus bona, 132 siquidem ipse quoque fuit unus ex seruis nostris fidelibus. 133 Item Loth est unus ex nuntiis missis. 134 Idcirco saluauimus eum cum tota familia sua, 135 excepta uetula, i. uxore ipsius, quae erat connumerata inter conuertendos in cineres, 98(100)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    50

    TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS 341

    reliquosque repentino interitu conclusimus. Vos autem, Maekkenses, continuo per eos transitis die 138 nocteque. Cur mente id non reuoluitis? 139 Item Ionas fuit etiam ex nuntiis missis. 140 Quando confugit ad nauem iam onustam promptam ad soluendum a litore, 141 missoque sorte inter se, qui erant in naui, conuictus fuit ipse ad eiiciendum de naui, 142 statimque deglutinauit eum cete, quia erat culpabilis. 143 Qui, nisi fuisset occupatus in laudibus diuinis, 144 utique remansisset in uentre eius usque in diem uniuersalis resurrectionis. 145 Nos itaque eiicimus eum in locum desertum rasum, i. nudum sine herba et planta, et ecce cecidit languens. 146 Nos uero excrescere fecimus super eum arborem hederae. 147 Deus misit illum ad centum millia uel supra, i. ad habitatores Niniuae, qui excedebant numero centum millium. 148 Qui, quia crediderunt, nos quoque indulsimus eis uitam usque ad tempus praefinitum. 136 137

    5

    10

    15

    Textus III. Tu nunc interroga illos, i. Coraiscianos, si Dominus tuus habeat filias, et ipsi sibi praeligunt filios, 150 an ipsi fuerunt praesentes testes, quando nos creauimus angelos feminas? 151 Nonne hoc est retorquere in se ipsos mendacium, 152 dicere quod Deus generat? Vere ipsi sunt mendaces. 153 Deus non eligit sibi filias potius quam filios? 154 Quid uobis uidetur? Quale iudicium fertis? 155 Estisne mentis expertes? 156 Vel habetis uos aliquam auctoritatem euidentem? 157 Itaque praeferte scripturam uestram, si estis uera loquentes. 158 Certe ipsi statuunt inter eum, i. Deum, et Daemonem affinitatem, cum certo sciant daemones se esse destinatos ad ignem. 159 Supergloriosus Deus exaltatus est ab eo, quod isti illi attribuunt. 161 Vos quidem cum omnibus, quos adoratis, 162 non ualetis ullum seducere, 163 nisi illum, qui destinatus est ad combustionem ignis inferni. 164 Non est quispiam ex uobis, qui non habeat assignatum locum, 165 nosque obseruamus ordinem rectum, nempe in oratione et cultu Dei, 166 et ideo nos uere etiam laudamus Deum, supple attribuentes ei, quae conueniunt illi. 167 Etiamsi isti Maekkenses dicant: 168 "Si nos haberemus aliquod memoriale antecessorum, nempe sicut illi qui sequuntur Mohhammaedum". 170 Cum tamen ipsi negent illud, supple missum esse a Deo cum Alcorano, sed praesto ipsi cognoscent, scil. rei euentum. 171 Certe iam praecessit uerbum nostrum, i. praediximus seruis nostris missis, 173 quod ipsi semper erunt uictores, quia exercitus nostri agmina uictricia opera ferunt illis. Suo tempore oculis suis cernent hoc, nempe increduli. 174 Tu ergo diuerte te ab eis paulisper 149

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    32. aleia 160 deest EM. deest EM.

    41. aleia 169 deest EM.

    42. cum Alcorano: in Alcorano M.

    45. aleia 172

    342 TEXTVS TRIGESIMVS SEXTVS

    et obserua eos, donec uideant, nempe flagellum praesens. Vere adhuc accelerare sibi postulant uidictam nostram? 177 Quae cum apparuerit in atriis ipsorum, quam malum mane habebunt correpti et non emendati. 178 Nunc ergo dimitte eos! 179 Et considera quantisper sane et ipsi uidebunt successum facti. 180 Gloria superexaltatus est Dominus tuus ab eo quod ipsi attribuunt ei. 181 Pax sit super nuntios missos, 182 et gloria Deo Domino saeculorum. 175 176

    5

    [343]

    TEXTVS TRIGESIMVS SEPTIMVS DE LITTERA SSAD ET DAVID IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Haec littera ssad et Alcoranus dignus auditu, supple testificantur Mohhammaedum esse ueridicum. -(2) Sed illi, nempe ex Maekkensibus, qui fidem ei negant sunt in manifesta contumacia contra Deum, et dissensione a Propheta. 2(3) Quantas nationes perdidimus ante ipsos? Ipsi quidem clamantes alter ad alterum, supple dicent: "Fugite, fugite". Sed non erit tunc tempus fugiendi. 3(4) Stupent quidem uenisse ad eos, i. Arabes, instructorem terrificum e medio ipsorum. Increduli autem Maekkenses aiunt: "Hic est incantator mendacii inuentor, 4(5) qui facit ex multis deis unum, quod quidem est res admirabilis ualde. 5(6) Tunc abierunt maiores ipsorum quidam, dicentes alter ad alterum: "Ite et perseuerate, supple in cultu deorum uestrorum, nam ita facto opus est. 6(7) Nos numquam audiuimus tale quid accedisse in religione postera (alii dicunt Christianorum, alii Coraiscianorum), hoc non est nisi quaedam inuentio noua. 7(8) Numquid caelitus uenit illi hoc commentum inter nos agenti?" Immo ipsi sunt, qui confingunt sibi dubium de monumento meo, i. de Alcorano. Immo ipsi, supple persuadent sibi, quia non apprehendet ipsos malum meum, supple quod missurus sum illis. 8(9) Num in manibus eorum sunt thesauri Domini tui, qui est liberalis largitor, supple ut non possit conferre donum prophetiae cui placet ipsi? 9(10) Vel fortasis ipsi habent dominium omnium caelorum uniuersaeque terrae et quae interposita sunt his? 10(11) Itaque ascendunt, scil. caelos, quae cum terra sibi inuicem sunt causae, in quibus sunt multae uiae considerandae, ita Eben Kamal et ii, quos citat. 1

    Textus II. Ita contradixerunt ante ipsos Noe gens sua et populus Aad et Pharao potens exercitu, 12(13) et plebs Tsamud et conciues Loth et coetus Laiekaet, i. habitantes in siluis. Ibi sunt coetus coniuratorum, 13(14) nec ullus est eorum, qui non contradixisset nuntio ad se misso, ideoque iuste descendit super eos uindicta mea. 14(15) Isti increduli Maekkenses haec modo non considerant, donec audiant sonitum buccinae primum, qui non reuocabitur. 15(16) Dicunt quidam nunc: "Dominus noster, mitte nobis anticipatus bombicinam, i. Scripturam in charta bombicina, exaratam ante diem rationis". 16(17) Ausculta cum patientia quod ipsi dicunt et recordare serui nostri Dauid approbatum, i. confirmatum in fide. Erat quippe sedulus ualde, supple in laudibus diuinis. 17(18) Vnde et nos excitauimus montes ad concinendum illi uespertinis 11(12)

    30

    35

    40

    31. habitantes: habitatores M.

    344 TEXTVS TRIGESIMVS SEPTIMVS

    et matutinis horis uolucres quoque omnes congregare ad diem. Deinde nos confirmauimus regnum in manu ipsius, dedimusque illi sapientiam et discretionem eloquii. 20(21) Nonne etiam peruenit ad te, O Mohhammaed, notitia litis illius, cum quidam per scalas subeuntes parietem seu murum oratorii, 21(22) introierunt ad Dauid ipseque extimuit de eis? Qui dixerunt: "Ne timeas, nos sumus duo litigantes estque inter nos quaedam differentia odibilis ualde. Tu ergo iudica inter nos cum iustitia et non protrahas multum, sed procede nobiscum aequitatis uia. 22(23) Hic siquidem frater meus habens nonaginta nouem oues et ego habeo unicam tantum. Verbis me infestat dicens: "Accomoda mihi illam, uimque infert mihi in hoc condictamine". 23(24) Dixit Dauid: "Is certe iniuriam tibi facit petendo ouem tuam, ut adiungat eam ouibus suis. Est quidem hic mos multorum negotia commertiorum tractantium, ut unus alterum circumueniat, sed qui sunt fideles et faciunt bona, hi excipiuntur ab hoc peccato, quamquam isti pauci inueniantur". Existimauit ergo seu intellexit Dauid quod probarent ipsum. Vnde statim procidens in terram cum habilitate ueniam petiit a Domino suo, qui est ualde paenitens. 24(25) Nosque dimisimus ei illud, nempe peccatum, habiturus insuper ad nos gratum accessum et optimum assessum. 25(26) O Dauid! Nos te constituimus praesidentem in terra. Tu ergo diiudica inter homines aequitate et ne abeas post inclinationem propriam, quae te faciet errare a uia Dei. Etenim recedentes a uia Dei habebunt supplicium dirissimum, eo quod non tenuerunt in memoria diem rationis. 26(27) Nos equidem non creauimus caelum et terram quaeque eis sunt interposita inaniter. Id quidem existimant illi, qui fidem in Deum negant. Sed uae illis, qui hanc fidem negant ob ignem, supple praeparatum ipsis. 27(28) Vel putant isti Maekkenses quod nos aequales faciemus seruantes fidem et operantes bona cum negantibus eam et corrumpentibus in terra? Vel idem disponemus nos de iis, qui cum timore obediunt mandatis nostris, quod de contumacibus transgressoribus? 28(29) Hic Liber, quem caelitus misimus tibi, est plenus benedictionibus, quatenus homines ingenio praediti habeant materiam ruminandi signa illius, i. collectiones, et continuo se exercendi in earum meditatione. 29(30) Dedimus quoque Dauidi Salomonem, qui erat bonus ualde seruis, sedulus quippe in conuersione se ad Deum et laudibus reddendis. 30(31) Cui enim die quodam sub tarde oblati fuissent coram eo equi quidam graduarii praestantissimi, 31(32) "Ego praetuli", inquit, "amorem boni istius temporalis memoriae Domini mei". Hoc est, reprehendit se ipsum, quia detinuit se cum illis equis, et oblitus est persoluere orationes suas hora statuta usque ad occasum Solis. 32(33) "Reducite", inquit, "rursus eos ad me", coepitque manu tergere crura et colla, scil. equorum illorum. 33(34) Rursus alia uice temptauimus Salomonem proiicientes super solium eius cadauer mortui. Postea conuersus ad Deum, 34(35) dixit: "Domine, parce mihi. Concede mihi dominium tale, quale nullus alius merebitur post me, quoniam tu es liberalis largitor". 35(36) Nos igitur subiecimus ei uentum ad imperium ipsius leniter currentem, 18(19) 19(20)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    15. hi: hic M. 22. faciet: faciat M. 29. in terra: in terram M.

    TEXTVS TRIGESIMVS SEPTIMVS 345

    et daemones omnis structurae artifices et urinatores, qui uniones e mari extrahunt, detentos etiam in uinculis ferreis. 38(39) Hos dedimus tibi, ut absoluas uel retineas sine ratione reddenda. 39(40) Ipse enim habet accesum ad nos et optimum modum redeundi ad suum dominium. 40(41) Recordare quoque serui nostri Iob, qui cum clamaret ad Dominum suum: "Eheu, mihi intulit Sathan graue malum et tormentum!" 41(42) "Percute pede tuo, supple terram, ex qua statim natus est fons aquae uiuae. Haec, supple dixit ei Deus, erit tibi lauacrum refrigerans et potus". 42(43) Deinde nos dedimus ei familiam duplicatam, cum quibus perseuerauit pietas nostra digni memoria pro hominibus, qui recte sapiunt. 43(44) Tu ergo sume fasciculum uirgarum et caede illis, ne uioles iuramentum tuum. Nos quidem reperimus eum constantem in patientia. 44(-) Vere bonus seruus iste, qui est promptus ad obediendum Domino suo. 45 Item recordare seruorum nostrorum Abraham et Isaac et Iacob excellentes manibus et obtutibus, i. efficaces in operatione fidei et perspicaces in iustitia et cultu Dei. 46 Ideo nos separauimus eos nobis singulari memoria illius, i. alterius habitationis, 47 quia ipsi sunt ex primis electis et iustis, supple in paradiso. 48 Memineris quoque Ismaelis et Elisaa, i. Elisei, et receptoris, scil. filiorum prophetarum, reliquorumque electorum. 49 Haec est memoria, supple quae tibi commendatur iugiter ruminanda, nimirum quod illi, qui seruant Dei timorem, habituri sunt optimum locum in hortibus deliciosis paradisi, 50 suntque portae ipsius semper aperte illis. 51 In quibus discumbentes se inuicem inuitabunt, habentes in eis abundantiam fructuum recentium potusque uarietatem, 52 et apud eos uxores demissis oculis sedentes, omnes aequalis aetatis iuuenculae. 53 Hoc, inquam, est, quod promittitur timentibus Deum et seruantibus mandata ipsius, (sic inim explicant hanc uocem elmouecquin) in die rationis, 54 quodque nos reddemus illis nullum finem habiturum. 55 Haec, supple memoriae, commenda tuis sequacibus nimirum esse praeparata pro ipsis, at pro errantibus a fide aliosque seducentibus alios ab ea praeparatus est accubitus pessimus. 56 Intrabunt in gehennam, quam malus locus quietis. 57 Hoc itaque, supple tormentum, ipsi experientur nempe feruorem seu calorem ignis et rigorem frigoris, 58 et aliud quid simile gustabunt uxores. 59 Ista multitudo damnatorum, supple dicent ad inuicem seductores ipsorum, nullum afferent faustum aduentum, i. ipsi non dicent: "Bene ueniatis", quando cum illis praepicitabimini in infernum crematum igne simul. 60 Immo ipsi dicent: "Male ueniatis, siue infaustus aduentus uester. Vos estis, qui proposuistis nobis hoc deuium pro uia recta, quod nos secuti peruenimus uobiscum ad hunc supplicii locum pessimae stationis". 61 "Dominus noster", dicent seducti, "omnis, qui proiicit nos, supple in deuio, reduplica illi poenam tormenti in igne". 62 Dicent seductores: "Quid hoc accidit uobis, nos non uidemus hic uiros illos, 36(37) 37(38)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    2. extrhaunt: detrahunt M. 4. redeundi: reddendi M. 30. elmouecquin: elmouequin M.

    346 TEXTVS TRIGESIMVS SEPTIMVS

    quos reputauimus esse malos, et habuimus in similitudinem improperii, uel obtutus nostri hebetati sunt ab intuitu ipsorum?" 64 Hoc utique ideo refertum ad confirmandum, quod sic litigabant inter se damnati. 65 Dic tu: "O Mohhammaed! Ego sane horum sum anuntiator terrificus, supple ex parte Dei, praeter quem non est ullus alius deus, nisi ipse Deus unus solus praeualens, 66 Dominus caelorum et terrae ipsisque interpositorum, potentissimus, ueniae largitor". 67 Dic: "Haec est anuntiatio maxima, 68 quam uos refugitis audire". 69 Nec ego quidquam sciebam de principibus supremis, cum inter se litigarent, 70 nisi quantum reuelatum est mihi, quoniam non sum nisi preco manifestans. 71 Quando dixit Dominus tuus ad angelos: "En ego creo hominem ex luto, 72 et postquam recte composuero eum et inspirauero in eum de Spiritu meo, illico procidentes adorate eum". 73 Adorauerunt ergo angeli omnes simul, 74 excepto Lucifero, qui factus est ex primis rebellibus. 75 Dixit Deus: "O Lucifer, quid te prohibet ne adores illum, quem ego plasmaui manu mea? 76(-) Superbe agis uel factus es ex illis, qui se erigunt contra omnem altitudinem, supple Dei". 77(76) Qui ait: "Ego sum melior ipso, tu creasti me ex igne et illum plasmasti de luto". 78(77) Tunc dixit Deus: "Cito exi de ea, i. paradiso, quoniam reprobus es, 79(78) manetque super te maledictio mea usque ad diem iudicii". 80(79) Qui dixit: "Domine, dimitte me usque in diem, in qua resurgent, scil. Adam et filii eius". 81(80) Dixit Deus: "Remanebis quidem et tu inter alios 82(81) usque ad tempus assignatum". 83(82) "Nunc ego iuro per maiestatis tuae honorem, quia ego semper procurabo eos omnes retrahere a uia recta in errorem, 84(83) exceptis seruis tuis, qui sincere dedicati sunt cultui tuo". Dixit Deus: "Et ego in ueritate dico ueritatem, 85(-) quia ego implebo infernum de te et de iis, qui obsecuti fuerunt tibi ex omnibus illis". 86 Dic tu: "Ego nullum praemium super hoc peto a uobis nec sum ex illis, qui commendant se ipsos. 87 Hic, supple Alcoranus, non est nisi memoriale cunctis saeculis, 88 uosque cognoscetis praedicationem illius postea aliquando". 63

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    [347]

    TEXTVS TRIGESIMVS OCTAVVS DE CATENIS SE INVICEM VRGENTIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Desuper missio huius libri, i. huius collectionis, facta est a Deo cuncta potenti, sapientissimo, supple in testimonium, 2 quod nos supera inspiratione dedimus tibi librum, i. Alcoranum, cum ipsa ueritate. Tu itaque adora Deum cultu proprio ipsi soli dedicato. 3 Numquid non soli Deo debetur cultus religionis purus, sincerus? 4(-) Porro qui faciunt sibi loco illius deos patrocinales dicunt: "Nos non colimus eos, nisi ut ipsi interueniant pro nobis apud Deum proxime ei existentes". Verum Deus ipse diiudicabit inter illos de eo, in quo ipsi inuicem sibi contradicunt, scil. Arabes, qui asserunt angelos esse filias Dei, et Christianos, qui dicunt Iesum esse filium Dei. 5(-) Nequaquam Deus dirigit in uiam rectam eum, qui mendax est, et qui obscurat gratiam Dei. 6(4) Etiam si uellet Deus assumere sibi filium, utique eligeret pro libito suo unum ex eis, quos creat, subintellige non enim quem ipsi ei attribuunt aut faciunt. Gloriosus ipse in se longe abest ab hoc. Ipse unus solus est, omnia praeualens facere. 7(5) Ipse creauit caelos et terram, et ipse superinducit noctem diei, et anteuertit diem nocti. Obedire sibi facit Solem et Lunam, ut unumquodque perficiat cursum suum termino praestituto. Nonne ipse potens est, scil. facere quod uult, et dimittere peccata paenitenti? 8(6) Ipse procreauit uos ex anima una, i. Adam. Deinde ex ipso produxit ei coniugem. De superis quoque dedit uobis animalia octo, duo et duo, masculum et feminam cuiuslibet speciei. Vos creat in aliuis matrum uestrarum creatione una post aliam, i. post conceptum diuersis incrementis partus seu foetus, in tribus receptaculis obscuris, i. uentris, matricis et secundinae. Iste Deus, qui talia operatus est, Dominus uester, cuius est totum dominium, praeter quem non est ullus alius deus. Quorsum tenditis uos, qui hoc negatis? 9(7) Sane Deus non indiget uestri, neque annuit seruis suis, qui illum negant, supple ingratitudine sua. Si autem fueritis ei grati, ipse implebit desiderium uestrum. Certe nullus portabit iniquitatem alterius cuiuspiam. Postea tandem uniuersi redibitis ad Dominum uestrum, qui annuntiabit uobis cuncta, quae operati estis, 10(-) quoniam ipse nouit omnia abscondita cordium. 11(8) Est autem quidam, qui dum tangit ipsum aliquod malum, tunc precatur Dominum suum conuersus ad Deum. Qui posteaquam accepit gratiam ab eo, obliuiscitur illius, cuius antea implorauerat opem, et attribuit Deo comparticipes, ut recedat et recedere faciat alios a uia ipsius recta. Dic tu: "Gaudebis in tua perfidia modicum tempus, futurus postea de numero destinatorum ad ignem". 12(9) O quis est ille, qui obedit, scil. Alcorano, consumens partem noctis in oratione, nunc genuflectendo nunc erectus stando! Is est, qui timet diem nouissimum, spemque suam collocat in misericordia Domini sui. Dic tu: "Num pares sunt, qui 1

    10. patrocinales: particulres M. 26. creat: creauit M. 36. ipsum: illum M.

    348 TEXTVS TRIGESIMVS OCTAVVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    haec norunt, illis, qui nihil horum sciunt?" Hoc utique bene considerant sibi uiri prudentes. 13(10) Dic: "O serui mei deuoti, qui uere creditis, timete Dominum uestrum!" Illi, qui in bonis actibus assidue se exercent in hoc mundo, possidebunt bonum, subintellige in altero, et insuper in hoc terram Dei spatiosam abundantem, i. Maekkam. Ipse namque reddet perseuerantibus, nempe in fide, mercedem ipsorum absque computo. 14(11) Dic: "Mihi serio praeceptum est ut adorem Deum pure simpliciter, i. ipsum solum, pura religione. -(12) Item mihi praeceptum est, ut ego sim primus Moslemanorum, i. puram fidem in unum Deum profitentium". 15(13) Dic: "Ego timeo, si non obediero Domino meo, quod me apprehendat supplicium rigorosum diei magnae". 16(14) Dic: "Deo solo dedico cultum religionis meae, 17(15) uos autem colite quem uultis praeter eum". Dic: "Quoniam isti perditi homines, qui perdunt se ipsos et domesticos suos in die iudicii, supple dicetur illis, nonne haec est iactura notabilis?" 18(16) Operimentum eorum erit ignis ater stratumque teterrimum. Haec sunt, quibus terret Deus seruos suos dicens: "O serui mei, cauete uobis! subintellige a talibus". 19(17) Illi ergo, qui fugiunt cultum deorum, nec adorant illa et conuertuntur ad Deum, illis occurret bonum nuntium, i. occurent ipsi angeli in die iudicii dicentes: "Ingredimini in paradisum". Tu quoque haec annuntia seruis meis. -(18) Qui audiunt hunc sermonem, i. Alcoranum, et sequuntur, i. obediunt ei, quod melius est. Tales sunt, quos dirigit Deus in uiam rectam. Isti sunt uere prudentia maxima praediti. 20(19) Num illum, qui iuste condemnatus est, tu recipies de tormento ignis? 21(20) Porro illi, qui timent Dominum suum, ipsi habebunt caenacula unum super aliud structum, de sub quibus currunt riui aquarum. Haec est promissio Dei certa. Non retractabit Deus hanc promissionem. 22(21) Numquid non uides quomodo Deus mittit de caelo aquam et facit currere fontes scaturientes in terra? Deinde mediantibus his producit segetem diuersis coloribus. Nunc uides eam uiridem, postea arescentem, post flauam, ac tandem totam siccam, confractam. Certe habent in his quid considerandum ratione praediti. 23(22) Nonne is, cui Deus aperit pectus ad recipiendam fidem aslamicam, statim recipit lumen, supple fidei, a Domino suo? Vae ergo illis, quorum obdurata sunt corda non recipientes cohortationem Dei! Tales sunt in errore manifesto. 24(23) Deus desursum misit praestantiores sermones, Librum, inquam, in omnibus similem, nempe aliis libris de caelo datis, de quo horrent pili carnis eorum, qui timent Dominum suum. Sed postea leniuntur cutes eorum et mitescunt corda, quando audiunt ex eo memoriam, i. laudem Dei. Hic est concursus Dei, qui dirigit in uiam rectam quem ipse uult. Quem autem uult perseuerare in errore nullum habebit, qui eum dirigat. 25(24) Qui ipsorum poterit tueri intuitum suum, ne scil. uideat malum, i. rigorem poenae sibi praeparatae in die iudicii? Tunc dicetur sceleratis transgressoribus: "Degustate modo id, quod lucrati estis". 26(25) Contradicebant, scil. etiam nuntiis suis, antecessores eorum, i. Maekkensium, et superuenit illis castigatio, unde ipsi minime cogitauerunt, 27(26) fecitque Deus degustare illos confusionem magnam in hac uita et tormentum maius in altera, si scire uolunt, isti Maekkenses. 42. intuitum: interitum M. 44. id: hic M.

    TEXTVS TRIGESIMVS OCTAVVS 349

    Textus II. Nos hucusque declarauimus uariis paradigmatibus aplicabilibus huic Alcorano, istis hominibus, quatenus recordentur, 29(28) sintque certi Alcoranum hunc arabicum carere omni uitio, ut sint cauti, i. caueant aut timeant contradicere ipsi. 30(29) Proponit nunc quoque Deus aliud paradigma: est uir quidam habens plures socios, subintellige in negotio suo. Qui omnes distrahuntur, supple in diuersa obiecta. Et est alius uir deditus uni soli simpliciter pure et sincere, i. licet habeat plures in sua societate, omnes tamen uni sunt attenti. Numquid inter istos duos potest esse aliqua paritas? Laus Deo soli. Sed plures ipsorum hoc nolunt intelligere, 31(30) quia tu es mortalis et ipsi quoque morituri sunt, 32(31) postea in die iudicii coram Domino uestro inter uos contendetis. 33(32) Quis autem iniquior, supple uestrum apparebit tunc, nonne is, qui mendacem facit Deum, et mendacium dicit ipsam ueritatem postquam praesentata est ei coram. i. Alcoranus? Quid? Fortassis non erit locus singularis pro istis blasphemis in inferno? 34(33) Porro is, qui affert ueritatem, et is, supple coetus, qui credit in eum, i. Alcoranum, ii sunt timentes Deum, 35(34) et habent apud Dominum suum quicquid desiderare possunt, nempe in paradiso. Illud erit praecipuum praemium operantibus bonum, i. conuersis ad fidem, 36(35) quod Deus teget delictum ipsorum perquam delictum ipsorum perquam turpe commissum ab eis, nempe in statu ignorantiae, et insuper tribuet eis mercedem multum meliorem quam quod sunt operati. 37(36) Fortassis Deus non est tanti, ut possit defendere seruum suum, i. Mohhammaedum? Ipsi enim, Maekkenses, comminabuntur tibi iis, quos loco eius colunt et inuocant. Sed sicut is, quem Deus in deuium ire permittit, non habet ullum, qui eum reducat in directum, 38(37) ita quem Deus statuit in uia recta, nemo potest trahere in errorem. Nonne Deus est ualde potens uindex? 39(38) Quos si tu interrogaueris, quis creauit caelos et terram, utique ipsi dicent: "Deus". Dic: "Vos uidistis aliquando quod, uolente Deo, uisitare me aliquo malo. Illi, quos adoratis loco Dei, illud impedierint? Aut si uult me afficere aliqua gratia, ipsi ne ualebunt retinere illam?" Dic: "Sufficientia mea Deus est. In eum, qui iactat curam suam confidenter agunt". 40(39) Dic: "O popule meus! Agite nunc modo uestro et ego postea faciam modo meo et tunc scietis, supple quis nostrum saluabitur et quis peribit. Hoc in Baedar aiunt, 41(40) quem malum apprehendet confusum relinquet, requiescetque super eum malum irremouibile". 42(41) Nos quidem desursum dedimus tibi hunc librum in gratiam istorum hominum cum omni ueritate. Qui ergo secutus fuerit ductum eius, sibi ipsi proderit. Qui autem ultra progreditur in suo errore, animae suae detrimentum patietur. Nec tu es super eos potestatem habens. 43(42) Deus ipse aufert animas tempore mortis cuiusque, et etiam illam, quae non moritur quando quis dormit. Apprehendit autem illam, cuius terminus praefinitus aduenerit et dimittit alteram usque ad terminum praestitutum. Habent certe in his argumenta clara, scil. resurrectionis corporum, illi, qui bene considerarare norunt ista. 28(27)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    2. paradigmatibus: paradiomatibus M. 15. Alcoranus: Alcoranum M.

    350 TEXTVS TRIGESIMVS OCTAVVS

    Nunc ergo uos Coraisciani, alii Christiani dicunt, alium praeter Deum assumetis uobis aduocatum? Dic tu: "Numquid isti, supple quos aduocatos uestros facitis, cum nihil ualeant neque intelligant, subintellige uos adiuuabunt?" 45(44) Dic: "In manu Dei stat ratio aduocandi tota. Qui habet dominium super omnes caelos et totam terram, tandem ad eum omnes uos reuoluemini". 46(45) Quando fit memoria Dei solius, replentur ira et indignatione corda eorum, qui non credunt alteram uitam. Quando autem fit mentio illorum, quos loco Dei adorant, tunc ostendunt hilarem uultum. 47(46) Dic: "O Deus, tu, qui es conditor caelorum et terrae, cognoscens quod est occultum quodue manifestum est, supple nobis, diiudica tu inter seruos tuos de eo, in quo ipsi dissident inter se!" 48(47) Etiamsi iniqui transgressores haberent omnia, quae sunt in terra et adhuc aliud tantum, non ualebunt liberare se de malo poenae ignis in die iudicii. Tunc enim manifestabitur illis id, quod numquam putabant, 49(48) statueturque illis coram poena iniquitatum, quam sibi sunt lucrati, et ambiet eos undequaque ignis, quem irridebant. 50(49) Et quidem ille homo, i. Abu Gabriel, cum illum tangit aliquod malum seu damnum, nos simpliciter deprecatur i. sine socio. Deinde, postquam liberauimus eum ex mera gratia nostra, ipse inquit "Hoc utique praestitutum est mihi propter scientiam, meam uel Dei, quia meritus sum ". Immo haec est tentatio, i. praestitit ei hoc Deus, ut probaret illum. Sed plures ipsorum Maaekkensium simulant se hoc scire. 51(50) Iam alias idem dicebat quidam ante illum, nempe Carun, qui dicebat sua scientia se acquisiuisse omnia etc. Verum nihil profuit illis quaestus, quem fecerunt. 52(51) Immo ex improuiso superuenit illis supplicium, quod sibi lucrati fuerunt. Sic et ex his scelerosis Maekkensibus quibusdam eueniet, apprehendet illos supplicium malorum, quod ipsi sibi meruerunt impotentes effugere illud. 53(52) Aut fortassis ipsi hoc ignorant, quod Deus multiplicat substantiam et restringit cui ipse uult? Haec utique sunt argumenta eficacissima pro illis, qui uere credunt, nempe de prouidentia certa Dei super ipsos. 54(53) Dic: "O uos serui mei deuoti, qui liberius exposuistis uos peccatis contra animas uestras! Ne desperetis de misericordia Dei. Deus dimittet culpas uestras uniuersas. Deus quippe pronus ad ignoscendum ualde pius est. 55(54) Igitur conuertimini ocius ad Dominum uestrum et submittite uos totaliter illi, antequam apprehendat uos castigamen rigorosum, postea non habeatis, qui uos adiuuet. 56(55) Itaque sequimini eum, qui est melior, desuper datus uobis a Domino uestro, priusquam comprehendat uos malum poenae de repente, quando uos minime cogitabitis. 57(56) Ne dicat tunc quispiam: "Pro dolorem, quod aliquando omisserim occasionem obedire Deo. Iam certe factus sum de contemptoribus, scil. mandatorum Dei!" 58(57) Aut dicat: "Si Deus me docuisset uiam rectam, ego quoque fuissem de numero timoratorum coram illo". 59(58) Aut dicat, cum iam uiderit supplicium coram: "Si mihi daretur iterum, supple redire ad uitam, totum me darem bonis operibus!" 60(59) Etiam, nempe dicet Deus illi: "Iam certe praesentata fuerunt tibi signa mea, i. Alcorani collectiones, et dixisti esse mendacia, et ex superbia contradixisti eis factus unus ex magis perfidis". 44(43)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    14. putabant: putabunt M. 32. dimittet: dimittit M.

    TEXTVS TRIGESIMVS OCTAVVS 351

    In die iudicii cernes illos, qui Deum faciunt mendacem, habere uultus nigros. An uero non erit locus particularis in inferno pro superbis contemptoribus? 62(61) Liberabit autem Deus timentes se nempe ab inferni habitaculo, et constituet eos in locis felicitatis, ubi non tanget illos malum poenae, neque sentient aliquam tristitiam. 61(60)

    5

    Textus III. Deus est creator uniuersorum et ipse omnia gubernat. -(63) Item in manu eius sunt claues caelorum et terrae, i. thesaurorum, quae in eis sunt. Qui ergo obseruant signa Dei, i. contradicunt Alcorano et Mohhammaedo, qui horum tuentur fidem, ipsi nullam habebunt partem in eis. 64 Dic: "Num alium loco Dei colere mihi persuadebitis uos, o homines ignorantes?" 65 Iam sane reuelatum est tibi et etiam illis, qui ante te fuerunt, scil. prophetis. Nam si tu cum Deo alium adoraueris, penitus deperibit opus tuum, erisque de numero sibi ipsis perniciem struentium. 66 Sed procura, ut sis unus de gratos se exhibentibus Deo. 67 Ipsi enim non attribuunt dignum attributione illi, nempe magnificentiam et potentiam super omnia. Etenim tota terra erit sicut pugillus ei in die iudicii, et caeli omnes inuoluti dextera illius. Gloria sua superexaltatus est ab eo, quod ipsi illi attribuunt, nimirum consortium aliorum. 68 Post hoc insufflabitur romphea et cadent ad sonitum eius omnes, qui in caelis sunt et qui in terra mortui, exceptis iis, quos uoluerit Deus, supple praeseruare. Deinde insufflabitur secunda uice et tunc surgentes 69 uidebunt totam terram resplendentem lumine Domini ipsorum, et liber expandetur. Qui ueniens cum prophetis et testibus, i. angelis, faciet iudicium inter illis cum iustitia, nullusque ipsorum iniuriam ulli faciet. 70 Sed retribuetur unicuique, quod operatus est, quia ipse Deus optime nouit, quae ipsi agunt. 71 Procedent autem cateruatim se inuicem urgentes. Isti, qui credere noluerunt, ad infernum, usque dum perueniant ad illud. Tunc aperientur omnes portae illius, dicentque illis custodes illarum: "Numquid non uenerunt ad uos nuntii missi ex uobismetipsis, qui praelegerunt uobis signa Domini uestri terrentes uos de occursu huius diei uestri?" Ipsi dicent: "Etiam". Sed iam firmatum est uerbum huius supplicii super incredulos istos. 72 Dicetur autem illis: "Ingredimini portas gehennae in perpetuum mansuri in ea". Quam malum erit hoc receptaculum istorum contemptorum superborum! 73 Tunc procedent etiam illi, qui cum timore obseruauerunt mandata Domini sui ad paradisum congregatim se inuicem inuitantes, donec perueniant ad illam, cuius portae iam erunt reseratae, dicentque ipsis custodes illarum: "Pax uobis, bonum, supple locum, habituri. Ingredimini eam in aeternum in illa mansuri". 74 Ipsi dicent: "Laus Deo, qui ueritate compleuit nobis promissionem suam hereditate iam possidemus terram paradisii habitaturi in ea, ubi libuerit nobis". Quam bona merces erit haec operantium bona! 75 Videbis quoque angelos cingentes thronum laudantes et glorificantes Dominum suum. Atque ita fiet iudicium inter eos cum uera iustitia, hoc est inter homines et angelos bonos et malos, diceturque ab hominibus: "Laus Deo, Domino saeculorum". 63(62)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    4. locis: lucis M. 23. resplendentem: om. M. ipsorum: < > M.

    [353]

    TEXTVS TRIGESIMVS NONVS DE FIDELE VERO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Hha, mim. -(2) Traditio huius libri descendit desursum a Deo potenti, sapientissimo. 2(3) Qui remittit culpam et suscipit paenitentiam et est rigorosus ultor 3(-) praeditus longanimitate. Non est ullus alius deus praeter ipsum solum. Ad ipsum terminabitur iter uniuersorum. 4 Non opponunt se signis Dei, i. Alcorano, nisi illi, qui non credunt. Non te decipiant, fac eos redire in patriam. 5 Sic fallaciter procedebant gens Noe ante ipsos et aliae sectae post illos. Et omnis gens cogitans malum nuntio suo, ut capiant eum, nempe in sermone et postea occidant eum, gratis utique impugnant eum putantes cum hoc annihilare ueritatem. Verum ego arripui eos. Qualis autem fuit ultio mea in eos, supple tu nosti. 6 Eodem modo complebuntur uerba Domini tui super eos, qui negant tibi fidem, quia destinati sunt ad ignem. 7 Illi, qui gestant thronum, i. angeli, quique per circuitum eius praedicant laudem Domini sui et credunt in eum, ipsi deprecantur ueniam pro illis, qui uere credunt. Domine, Dominus noster! Tu attingis uniuersa misericordia et scientia tua, dimitte illis noxam, qui paenitentiam agunt et sequuntur uiam tuam rectam. Custodi illos a tormento Tartari. 8 Domine, Dominus noster! Introduc eos in paradisos deliciarum, quas pollicitus es ipsis et etiam illis, qui operati sunt bona ex patribus eorum et uxoribus filiisque illorum, quoniam tu omnipotens, sapientissimus es. 9 Custodi eos a malis culpae, quem enim liberas a malis nunc, i. in praesenti uita, tunc utique, i. in altera uita, eius miserebere. Id sane futura est merces magna nimis. 10 Porro illi, qui non crediderunt uel a fide recepta recesserunt, uociferabuntur, subintellige in igne exosi facti sibimetipsis. Sed odium Dei maius est, supple dicetur eis, quam ipsum odium uestrimet. Dum enim inuitaremini ad fidem, uos execrastis illam. 11 Tunc dicent: "Dominus noster! Tu nos mortificas bis, i. in lumbis patrum nostrorum semel et secundo in fine uitae nostrae, et bis uiuificasti, i. editus in lucem, deinde prodeuntes ex sepulcris. Nunc ergo confitemur culpas nostras, nimirum quia hoc credere noluimus. Sed numquid superest aliquis modus exeundi, subintellige de tormentis istis? Id uobis certum est, nempe quia numquam inde exibitis. 12 Etenim cum Deus uocaret uos, ut crederitis in ipsum solum, id negastis, et si quis ei socius dicebatur, credidistis. Nunc itaque hoc iudicium est in manu Dei, qui est altissimus maximus. 13 Ipse est, qui patefaciet uobis signa sua tribuitque de caelo uitae necessaria, sed hoc nemo perpendit, nisi is, qui paenitens conuersus fuerit ad eum. 14 Itaque inuocate uos Deum fide pura simplici et debita, etiamsi id abhorreant increduli. 1

    11. decipiant: decipiat M. 35. hoc. haec M.

    354 TEXTVS TRIGESIMVS NONVS

    Sublimis est multis gradibus exaltatus sedens in throno, desursum mittens Spiritum, i. Gabrielem, cum speciali mandato suo super eum, quem elegit ex seruis suis, i. prophetis, quatenus doceat cum terrore diem occursus, scil. terrestrium cum caelestibus, alius creaturarum cum Creatore, alius seruorum cum Domino suo, alius oppressus cum oppresso, alius cultus cum cultore suo, alius speculum repraesentans cum operibus repraesentatis. 16 Dies haec est ipsorum, in quo prodibunt foras, nempe de sepulchris suis, in quo nil occultum erit Deo de illis, quae gesserunt, quia ipse solus habet dominium illius diei supremum, 17 in quo retribuetur omni animae, quod sibi est lucrata. In illa die nulli fiet iniuria, quia cito Deus expediet rationis actum. 18 Tu ergo terre eos, i. Maekkenses, diei istius propinquitate. Quando corda tristia, angustiata peruenient ad fauces nec ante nec retro se mouentes. 19(-) Tunc nullus erit, qui iniquis transgressoribus se esse propinquum, neque aduocatum ostendat. 20(19) Ipse, scil. Deus, nouit deceptionem oculorum nunc in hanc nunc in illam partem se contorquentes, quodue in pectoribus latet, 21(20) et iudicat quod rectum est. Porro illi, quos inuocant loco Dei non iudicant quidpiam, nempe quando aspicitis eos, et Deum attenditis uel uice uersa. Sane Deus uniuersa audit, cuncta prospicit. 22(21) Nonne ipsi perambulant oculisque suis cernunt, qualis fuerit exitus illorum, qui eos praecesserunt, i. Madianitae, Sodomitae, etc. qui erant potentiores illis uiribus, et efficaciores operibus in terra illa, hos tamen apprehendit in peccatis suis et non fuit qui illos defenderet a Deo. 23(22) Idque merito, quia aduenientibus nuntiis propriis cum multis signis ipsis, credere noluerunt. Idcirco abstulit eos Deus, qui fortis est et cum magno rigore castigat. 15

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus II. Certe iam olim missimus Moysen cum signis nostris et auctoritate manifesta 25(24) ad Pharaonem et Haman et Carun, qui dixerunt: "Hic est magus mendax". 26(25) Cum uenisset cum ueritate missus a nobis, ipsi dicebant: "Occidite filios eorum, qui cum eo eandem fidem profitentur, et relinquite uiuas feminas. Et qui aliud fuit hic dolosus conatus istorum perfidorum quam progressus ultra in errore sibi ipsis nociuo? 27(26) Dixit uero Pharao, supple proceribus regni sui: "Dimittite me, ut occidam Moysen, ipseque inuocet Dominum suum, ut uideamus si ualebit liberare eum de manibus nostris, ego enim uereor ne peruertat fidem uestram, emergatque in terra hac notabilis corruptio". 28(27) Dixit autem Moyses, supple postquam audiuit haec uerba Pharaonis: "Ego sane recurro ad Dominum meum, qui et Dominus uester est, ab omni se ipsum extollente, qui non credit diem rationis redendae futurum". 29(28) Tunc dixit uir quidam, qui iam crediderat, nempe Moysi, de familia Pharaonis, occultam tenens fidem suam: "Vere ne occidere uultis uirum, quia dixit: Dominus meus ipse est Deus?" Ipse certe uenit ad uos cum signis manifestis a Domino uestro missus. Qui si mendax est, mendacium super eum erit, si autem uerax est, super uos ueniet aliquid mali, quod ipse permittit uobis. Deus enim non dirigit in uiam rectam eum, qui excedit in mendacio. 24(23)

    47. in uiam: uiam E.

    TEXTVS TRIGESIMVS NONVS 355

    O gens mea! In manu uestra est nunc hoc regnum, uosque estis proceres terrae istius. Dicite mihi quis uos defendet a malo immissum super uos a Deo?" Tunc ait Pharao: "Nec ego manifesto uobis, nisi quod manifestum est mihi, neque doceo uos nisi quod est rectum". 31(30) Rursusque ait is, qui crediderat: "O popule meus! Ego sane timeo superuenturum uobis talem diem, 32(31) qualis apprehendit congregatas urbes praecedentium populorum ueluti Noeitas et Aaditas et Tsamuditas, 33(-) aliosque successores ipsorum. Non est solitum Deo castigare quempiam de seruis suis absque culpa. 34(32) O popule meus! Ego uereor super uos diem uociferationis, i. diem iudicii, 35(33) in quo uociferabitur alter ad alterum terga inuicem uertentes, nullum uindicem habituri a Deo, nam quem Deus mittit in uiam prauam, nullum utique habebit, qui eum dirigat in uiam rectam. 36(34) Iam certe uenit uobis ante Ioseph cum signis manifestis et tamen non omisistis suspectum habere , quod attulit uobis, usque dum periit. Dixistis: "Iam non mittet Deus amplius post illum aliquem nuntium". Hoc modo permittit cadere in errorem illum, qui nimio scrupulo laborat, scil. de signis Dei. 37(35) Illi, qui oppugnant signa Dei absque ulla auctoritate, maius odium sibi apud Deum acquirunt, et etiam apud eos, qui uere credunt. Nam taliter obdurat Deus omne cor superbum praesumptuosum. 38(36) Tunc dixit Pharao: "O Haman! Cito aedifica mihi turrim altam, ut pateant mihi uiae seu media, portae, 39(37) inquam, caelorum et inde uideam Deum Moysis, nam ego non reputo illum esse mendadem". 40(-) Hoc ergo modo bonum uidebatur Pharaoni opus suum, quod per se erat pessimum, declinauitque a uia recta, et quid contulit Pharaoni machinatio haec, nisi exitium extremum? 41(38) Ait rursus qui crediderat: "O popule meus! Sequimini me. Ego docebo uos uiam rectam". 42(39) O popule meus! Haec utique uita praesens est quaedam uoluptas transitoria, sed altera est mansio stabilis. 43(40) Qui operatur malum, utique non recipiet mercedem nisi consimilem. Qui autem facit opus bonum, mas sit an femina, iique fideles, ipsi in paradisum intrabunt et afficientur bonis in ea absque computo. 44(41) Et tandem, o gens mea! Vt quid ego inuito uos ad salutem et uos me uocatis ad ignem? 45(42) Vos sollicitatis me, ut abnegem Deum et constituam mihi alium pro eo, de quo nullam habeo notitiam, et ego accerso uos ad eum, qui est potens remittere peccata et ad hoc pronus est? 46(43) In rei ueritate is, ad quem uos me compellatis, non est dignus inuocatione, nempe pro Deo, in hoc neque in altero mundo? Sane noster recursus debet fieri ad solum Deum, et qui per excessum ei faciunt comparticipem, erunt possessores ignis. 47(44) Post autem recordabimi uos quod ego dico uobis, negotium uero meum committo Deo, nam Deus bene considerat seruos suos. 48(45) Ipsum uero, (quia Pharao eum uolebat propterea interficere) Deus custodiuit a malis, quae ei cum dolo parabant, et induxit super domum Pharaonis malum poenae rigorosae ualde, i. non solum submersionis in mari, 30(29)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    16. : deco E; delo M.

    356 TEXTVS TRIGESIMVS NONVS

    sed etiam ignis, qui eis renouabitur omni mane et uespere, i. semper acrior. Dic autem: "Praestituta aderit hora illa, i. in die iudicii, in qua dicetur: ingredimini uos, domestici Pharaonis, poenam omnium rigorosissimam". 50(47) Et ecce ipsi incipient statim disceptare inter se in igne imbeciliores conditione cum ualidioribus auctoritate. "Nos, supple inquient, inferiores uiribus, superioribus obsecuti sumus uobis. Nunc ergo, si ualetis, auferte a nobis uel statim partem aliquam tormenti huius ignis". 51(48) Respondebunt superiores: "Etiam nos omnes in eodem sumus, iam Deus decidit sententiam inter nos seruosque nostros". 52(49) Tunc dicent omnes in igne existentes praepositis inferni: "Deprecemini Dominum uestrum, ut alleuiat a nobis tormentum hoc quantitate unius diei". 53(50) Qui respondebunt: "Numquid non uenerunt ad uos nuntii uestri proprii cum manifestis signis?" Qui dicent: "Etiam". Illi replicabunt: "Vos ergo inuocate, supple quem uultis, siue nuntios, siue eos, quos pro diis adorastis". Reuera non est deprecatio incredulorum, nisi manifestatio erroris. 54(51) Nos quidem succurremus tunc nuntiis nostris, et qui fidem habuerunt illis in uita praesente. 55(52) At uero in die, scil. iudicii, in qua adstabunt testes, nempe angeli et ipsi nuntii credentes illis, nihil proderit transgressoribus fidei excusatio ipsorum. 56(63) Iam certe olim nos tradimus Moysi normam docendi uiam rectam, haeredesque fecimus filios Israel Libri Legis, -(54) quae est ipsa recta doctrina et specialis memoria, i. materia contemplandi atque cognoscendi ueritatem pro uiris sensatis, qui utuntur sano iudicio in rebus fidei. 57(55) Tu ergo patienter sustine, nam promissio Dei est certa. Implora ueniam delicti tui, nempe commissi ante receptionem Alcorani et post populi tui, et frequenta laudes Domini tui uespere et mane. 58(56) Illis autem, qui mouent quaestionem de signis Dei, i. de Alcorani collectionibus, sine aliqua auctoritate indidit Deus, ut nihil insit pectoribus, i. cordibus eorum, nisi mera superbia, sed non obtinebunt intentum suum. Tu autem confuge ad Deum, quoniam ipse inspector et auditor cunctorum est. 59(57) Vtique creatio caelorum et terrae maior est quam creatio hominum, sed plures hominum, i. Maekkensium, id ignorant. 60(58) Non est comparandus caecus uidenti et fidelibus operantibus bona faciens malum. Pauci hoc considerant, 61(59) quod hora illa, de qua nullum est dubium, i. dies iudicii insperate ueniet, sed plures hominum id non credunt. 62(60) Ait quidem Dominus uester, i. ad credentes: "Inuocate me uos nunc, et ego exaudiam uos tunc. Qui uero nunc ex superbia dedignantur cultum meum, ipsi tunc intrabunt in gehennam contempti". 63(61) Deus est is, qui constituit uobis noctem ad quiescendum in ea, et diem ad uidendum. Sic Deus liberalem se praebet hominibus, uerum plures ipsorum se praebent ei ingratos. 64(62) Is Deus sit Dominus uester, qui est creator uniuersorum, praeter quem nullus est alius deus. Quoniam igitur modo uos auertimini a ueritate, supple cultus unitatis illius? 65(63) Sic auersi sunt illi, qui olim signa Dei negauerunt, supple esse uera, quae a nuntiis ipsorum uidebantur, in nomine Dei. 49(46)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    39. gehennam: gehenna M.

    TEXTVS TRIGESIMVS NONVS 357

    Deus est, qui extendit uobis terram stratum pro quiete et erexit caelum pro tecto. Ipse uobis formam indidit, et quidem formam excelentissimam, scil. erectam, deditque in cibum optima quaeque. 67(65) Iste talis Deus sit Dominus uester, qui est Deus super omnia benedictus Dominus saeculorum, semper uiuens, praeter quem non est ullus alius deus. Ipsum ergo adorate, dedicantes uos cultui ipsius sinceri puro corde. Laus Deo, Domino omnium saeculorum. 68(66) Dic: "Ego sane prohibitus sum, ne adorem illos, quos uos adoratis loco Dei, postquam oblata sunt mihi haec signa manifesta, i. collectiones Alcorani, a Domino meo cum mandato, ut pura sincera fide me dedicem seruitio Domino saeculorum. 69(67) Is est, qui creauit uos de puluere terrae, postea de spermate, dehinc de sanguinis coagulatione, ac tandem produxit in lucem infantes et adduxit ad perfectam aetatem atque ad senectutem decrepitam. Alios quoque ante tollit ex uiuis et aliis producit uitam usque ad terminum praescriptum, i. mortis, quatenus haec trutinantes sano intellectu ei grati sitis. 70(68) Ipse est, qui uiuificat et mortificat, et quando uult aliquid fieri, solum ait ei: "Fias". Statim in facto existit. 71(69) Numquid non aduertisti illos, qui impugnant signa Dei, i. Alcoranum, quorsum abibunt, nempe eo, quo abierunt? 72(70) Illi, qui contradixerunt libro, scil Thurat et Euangelio, nec non et alii, quos misimus per nuntios nostros, 73(71) cito uidebunt hoc, scil. Maekkenses, quando habebunt imposita collibus suis uincula, et catenis -(72) se trahi uidebunt in aquam feruidam, postea in ignem ardentem, in quo cremabuntur. 74(73) Deinde dicetur ipsis: "Vbi nunc sunt illi, quos Deo socios faciebatis?" -(74) Perierunt a nobis, immo nunc apparet quod nihil prius adorauerimus. Hoc modo errare facit Deus, qui credere, subintellige in ipsum solum nolunt. 75 Diceturque illis: "En hoc est illud, in quo exultabatis in terra, absque ratione debachati estis in eo. 76 Intrate nunc portas inferni, mansuri in eo in sempiternum, mansio pessima futura pro superbis". 77 Tu itaque patienter sustine, quia promissio est certa. Nos autem faciemus te uidere aliquid aliud, quod eis pollicemur, supple in uita tua, aut postquam te ex humanis sustulerimus, ipsique ad nos redierint, i. multo maiores poenas, quam hic iam sunt enumeratae. 78 Iam olim destinauimus nuntios alios ante te, scil. ad populos suos. De nonnullis ipsorum retulimus aliquid tibi, de aliis autem nec mentionem fecimus tibi. Illud certum est, quia non fuit umquam aliquis propheta, qui fuisset ausus publicare aliquod signum, i. mandatum nisi auctoritate Dei. At ubi uenit decretum Dei terminatum cum ueritate, i. Alcoranus, certe ibi cessent opportet falsa confingentes. 79 Deus uerus est, qui creauit pro uobis animalia ad equitandum in aliquibus, et de aliis comedatis, 80 habentes in eis pluras alias utilitates, et perficiatis in eis omne negotium, quod in pectoribus uestris geritis. In quibus nec non et nauibus uehimini. 81 Ostenditque uobis Deus signa potentiae suae, quale ergo ex his argumentis negabitis, supple Deum esse unum solum absque consorte. 66(64)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    29. illis: ipsis M.

    358 TEXTVS TRIGESIMVS NONVS

    Numquid ipsi non perambulant terram et oculis cernunt, qualis fuerit exitus antecessorum suorum, qui fuerunt homines numero plures quam ipsi et uiribus fortiores opereque efficaciores in terra illa? Et quid iuuit illos lucrum, quod ex his acceperunt? 83 Cum uenissent ad eos nuntii ipsorum cum signis manifestis, i. comminationibus certis, ipsi monstrabant se laetari, quod haec scirent. Cito autem apprehendit eos id, quod risum reputabant. 84 Videntes autem supplicium uindictae nostrae coram dicebant: "Iam nunc credimus in Deum solum, et renunciamus illis, quos ei socios faciebamus". 85 Verum nihil profuit illis fides ipsorum, quando iam uidebant rigorem uindictae nostrae. Haec est lex ordinaria Dei obseruata in seruis suis, qui iam praecesserunt. Perdunt ibi omnem rationem merendi qui ante fuerunt increduli. 82

    5

    10

    [359]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS DE VERA ADORATIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Hha, mim. -(2) Haec missio desuper, i. inspiratio, facta a Miseratore misericordiae 2(3) est scriptura cuius signa, i. indicationes declarant Alcoranum arabicum esse distinctum in uarias sectiones et diuersos modos significandi, propter illos, qui intelligunt, supple linguam arabicam, 3(4) in consolationem, nempe credentium, et terrorem nimirum incredulorum. Sed plures, supple istorum, auersantur ipsum audire 4(5) dicentes: "Corda nostra multis inuolucris impedita sunt ab eo, ad quod uos inuitatis nos, auresque nostrae sunt aggrauatae massa plumbi. Ad haec insuper inter nos et te est densum uelamen, fac igitur quod tuum est, nos nostrum facturi". 5(6) Dic tu: "Ego quidem sum homo sicut et uos. Mihi reuelatum est Deum uestrum Deum unum esse, igitur sentite recte de eo et petite ueniam ab eo. Vae namque illis, qui attribuunt ei socium, 6(7) nec faciunt eleemosinam et negant uitam alteram!" 7(8) At illi, qui credunt, faciuntque bona opera habebunt mercedem numquam deficientem. 8(9) Dic: "Vnde hoc uobis, ut negetis illum, qui creauit terram spatio duorum dierum, i. die dominico incipit et die Lunae compleuit, et uos facitis illi alios similes? Ipse est Dominus saeculorum, 9(10) qui posuit in ea cacumina montium pastumque, supple cunctis animalibus, diuisit in ea in quatridio iuxta requisitum cuiusque. 10(11) Postea erexit se, i. ascendit ad caelum, quod tunc erat fumus quidam, dixitque ad eum simul et terram: "Quomodo prodiistis in lucem uestrane sponte, an mandato urgente?" Dixeruntque: "Nos obedientes sumus". 11(12) Igitur distrixit eos in septem caelos biduo completo, constituitque cuilibet caelo suum mandatum speciale, nempe sui muneris exercitium iniunxit. In caelo quidem mundiali pro ornamento posuit lampades, i. astra lucentia ad custodiam. Id totum iuxta pondus et mensuram illius, qui potens est et omnia sapienter disponit. 12(13) Si autem isti, scil. Maekkenses, terga uerterint, i. credere iis noluerint, dic tu: "Ego uobis denuntio fulminum ictus, quales fuerunt, qui perdiderunt populum Aad et Tsamud, 13(14) qui (cum uenissent ad eos nuntii ante et post, ante i. ad patres ipsorum, uelut Ssalehh et Hud, et post, i. ad ipsos, ut alii duo commemorati, dicentes: "Deumne uos non adorabitis?"), dixerunt: "Si uellet Dominus noster, utique angelos desursum mitteret, id autem, cum quo missi estis uos, nequaquam credimus". 14(15) Porro populus Aad insolenter se gerebant contra omne fas dicentes: "Quis pontentior nostri uiribus?" Aut non uident quod Deus, qui creauit illos, multo est fortior ipsis? Et insuper ipsi negabant signa nostra. 15(16) Nos igitur misimus uentum borealem in diebus frigidissimis, ut degustare faceremus eos tormentum confusionis in uita praesenti et in altera magis confusibile, nec ullus poterit iuuare illos. 1

    360 TEXTVS QVADRAGESIMVS

    Populo autem Tsamud nos dedimus uiam rectam, ipsi autem maluerunt sequi potius caecum errorem, quam docentem uiam patentem fidei rectae. Idcirco etiam apprehendit eos fulminans supplicium extremae confusionis, quod sibi ipsimet sunt lucrati. 17(18) Eos autem, qui crediderunt, et sibi cauebant a sceleribus illorum, nos saluauimus. 18(19) In die illa, in qua coadunabimus inimicos Dei in ignem, detinebuntur, 19(20) usquequo peruenient omnes ad illum. Tunc testificabuntur contra eos auditus, i. aures et oculi, et cutes ipsorum pro eo, quod sunt operati. 20(21) Dicent autem cutibus suis: "Vos cur testificamini aduersus nos?" Respondebunt: "Deus nos facit loqui, qui dat eloquium omnibus rebus. Is, inquam, qui creauit uos prius et postea iterum ad eum redire cogemini". 21(22) Omnia, quae uos existimabatis manere occulta, nec id propalare contra uos auditum, nec oculos neque cutes uestras, sed neque Deum scire multas ex hiis, quae uos tractabatis. 22(23) Verum haec eadem existimatio uestra, quam habuistis de Domino uestro, prodest uos pessimos fuisse, quia praecessistis omnes sibi ipsis nocentes. 23(24) Qui tametsi monstrarint aliquam patientiam, mempe peccatis suis id attribuentes, tamen ignis futurus est habitatio ipsorum immutabilis. Quamuis etiam se ipsos arguerint, non ob id tamen locum excusationis habituri sicut ceteri. 24(25) Etenim nos subiecimus eos, subintellige daemonibus, qui faciunt eis apparere leuia aut bona, quae illis sunt praesentia, et post uentura. Ideo confirmatur super eos sententia, supple executiua in gentibus, quae illos praecesserunt ex daemonibus et hominibus, esse illos omnes obnoxios perditioni aeternae. 16(17)

    5

    10

    15

    20

    25

    Textus II. Sed illi, qui fidem negant ei, dicunt inter se: "Ne attendatis hunc Alcoranum, explodite eum uituperiis ceu mendosum, ut sic uilipensum supprimatis seu obscuretis". 26(27) Nos autem explorare facimus eos, qui fidem negant ei, tormentum atrocissimum, 27(-) retribuentes ipsis malo peiori quam quod sunt operati. Illud stipendium inimicorum Dei erit ignis, habitatio aeternitatis, 28 iusta retributio, eo quod signa nostra negauerunt esse uera, i. Alcoranum. 29 Tunc dicent, scil. in igne, illi, qui fidem ei negauerunt: "Domine, Dominus noster, fac uideamus eos nunc, qui seduxerunt nos, ex daemonibus et hominibus, ut ponamos eos sub pedibus nostris, sintque omnium inferiores, i. comptemtissimi. 30 Porro illi, qui dixerunt, nempe in hora mortis: "Dominus noster ipse Deus uerus est", et constantes fuerint, supple in hac confessione, ad eos descendent angeli, quatenus non timeant neque contristentur, sed potius laetentur de bono nuntio paradisi sibi promisso. 31 "Nos", supple inquient angeli, "sicut fuimus uobis addicti in uita saeculi, ita erimus in altera, in qua habebitis quicquid desiderare poterint animae uestrae, uosque petetis accubitum splendidissimum 32 praeparatum uobis ab ueniae largitore piissimo". 33 Quis itaque praedicator ueritatis est quam is, qui inuitat ad Deum et operandum bene et dicere potest cum ueritate: "Ego sum unus ex Moslemanis, i. sinceram obedientialem fidem profitentibus?" 25(26)

    30

    35

    40

    45

    3. extremae: aeternae M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS 361

    Equidem nulla est comparatio inter bonum et malum. Retunde tu, supple malum, aliquo bono meliori. Quod cum feceris, certe is, inter quem et inter te est aliqua inimicitia, fiet talis amicus ac si propinquitate strictissima tibi esset coniunctus. 35 Sed ad hanc, scil. perfectionem bonitatis, non pertingit nisi sorte magna praeditus, i. multa patientia. 34

    5

    Textus III. Sathan quidem ipse tentationem aliquam immittet tibi. Tu uero conuersus ad Deum ora supplex eum, qui omnium exauditor est, omnes cognoscit. 37 Sunt quaedam signa seu argumenta, scil. Deum unum solum esse contestantia, nox et dies, Sol et Luna. Ne ergo adoretis uos Solem neque Lunam, sed adorate Deum, qui creauit ea, si estis uere cultores ipsius. 38 Quodsi ipsi hoc facere dedignantur, scito quod ipsi, qui continuo assistunt coram Domino tuo, laudant illum nocte et die et ipsi numquam fatigantur. 39 Sunt et alia signa, nempe Dei potentiam manifestantia. Videtis quidem terram emortuam siccam, et emittentibus nobis e caelo aquam, illico mouentem se pululando atque uegetantem. Certe is, qui uiuificat eam, potis est etiam uiuificare mortuos, quia ipse super omnia potens est. 40 Illi, qui calumniis impugnant signa nostra, i Alcoranum, non nos latent. Num igitur in ignem proiiciendus est? Melior est eo, qui securus transibit in die iudicii? Facite nunc uos quod libet, ipse utique eorum, quae uos agitis est inspector. 41 Sane illi, qui nituntur obscurare hoc monumentum postquam oblatum est eis, i. Alcoranum non esse a Deo, hoc efficiunt, ut eo ipso sit liber illustrior. 42 Non potest attribui ipsi aliquod falsum abante neque retro, i. non potest probari ex aliquo libro ante ipsum caelitus dato, neque post ipsum dando continere ipsum aliquod mendacium. Est quippe caelitus missus ab eo, qui est sapientissimus et gloriosissimus. 43 Tibi nihil dicitur nisi quod iam dictum fuit aliis nuntiis ante te, nempe quod sis incantator, stultus, indaemoniatus, etc. Hoc non obstante, Dominus tuus tam pronus est ad parcendum, supple iis, qui patientiam egerint et crediderint, quam ad castigandum rigorosus, incredulos obstinatos. 44 Si nos hunc librum fecissemus Alcoranum barbarum, i. in lingua extranea ab eis non percepta, possent quidem dicere: "An non si declararentur nobis signa, i. intentiones illius, supple in lingua nostra, ipse, scil. Alcoranus, remeneret barbarus, et esset Arabs, uidelicet explicans eum". Ait, subintellige Deus: "Ipse nempe Alcoranus illis, qui uere credunt, est rectae uiae dux et sanitas, seu remedium nimirum infirmis corde, i. uacillantibus et dubitantibus". At illis, qui credere omnino nolunt diem nouissimum, in quorum auribus est massa plumbi, est causa caecitatis, ne scil. cognoscant uiam rectam. Isti tales sunt similes ei, qui uocatur ab aliquo a ualde remoto loco, quem nec audit nec intelligit quid dicat. 45 Iam olim dedimus Moysi Librum legis seu in tabulas scripta mandata, et tamen adhuc de illo inter se dissidebant, i. uni credebant, alii contradicebant illi. Et nisi praecessiset uerbum Domini tui, o Mohhammaed! hoc est, promisio de die iudicii, in quo dubia de caelestibus libris discutientur et determinabitur ueritas illorum, iam tunc etiam facile decideretur controuersia inter illos, i. Iudaeos et Moslemanos, qui eo sunt progressi de illo, i. Alcorano, ut in dies renouentur. 46 Quicumque ex illis bene egerit, bonum recipiet, qui autem male, ipsius animae retribuetur, non enim Dominus tuus seruis suis faciet iniuriam. 47 Ad ipsum pertinet scire horam, quando scil. haec uerificabuntur. Sicut nullus fructus exit de folliculo suo, nec partus gestatus in utero a femina exit in lucem, nisi 36

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    362 TEXTVS QVADRAGESIMVS

    5

    10

    15

    20

    25

    cum ipsius praescientia, ita, subintellige, nemo potest horam illam praescire, praeter ipsum, donec ueniat. In die autem illa uocabit eos, supple consocificantes sibi alios dicens: "Vbi nunc sunt, quos associabatis mihi?" Respondebunt, scil. ipsi associati, i. adorati ab eis cum Deo: "Tua licentia non est ullus ex nobis, qui testimonium perhibeat, supple de hoc, quod isti boni fecerint". 48 Hac ratione periet omnis spes ipsorum de subsidio eorum, quos inuocabant pro diis antea, certi facti se non habere amplius locum refugii nec liberationis. 49 Non omittit ille homo patere bonum temporale, si autem apprehenderet illum aliquid mali, illico despereat defissus totaliter. Si autem nos affecimus eum aliquo bono, post euentum malum ait: "Id accidit propter meritum meum", nihil aestimans horam illam, i. redenddae rationis, quae fixa est, i. certa. 50 Insuper ipse dicit: "Si hoc uerum est, quod ego reuertar ad Dominum, hoc est, in die iudicii, certus sum me habiturum apud eum aliquid melius". Quamobrem nos manifestabimus illis, qui credere nolunt, supple resurrectionem, omnia, quae sunt operati, et degustare faciemus eos poenam grauissimam. 51 Quando nos beneficium aliquod singulare praestamus homini illi, cito auersus longe recedit a Deo, i. cessat orare eum, tangente autem illum aliquo malo, fit prolixus in oratione. 52 Dic tu: "Nonne clare uidetis an sit datus ab ipso Deo, i. Alcoranus, et adhuc uos ipsum negatis?" Quis magis errat a ueritate quam is, qui in seditione longius progreditur? 53 Certe nos facimus uidere eos frequenter signa nostra in regionibus, supple per quas transeunt, in quibus uidere licet uindictam nostram super incredulos, et etiam in suismet ipsorum cladibus, ut in Baedar etc., quatenus pateat eis quod hoc uerum sit. 54 Aut fortassis non sufficit Dominum ipsorum omnium esse occulatum testem? Verum ipsi sunt obstinaces, ut credant occursum Domini sui, i. resurrectionem mortuorum. Nonne ipse omnia comprehendit scientia sua?

    [363]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS PRIMVS CONCILIABVLI SECRETI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Hha, min. -(2) Aain, sin, caoph. -(3) Eodem modo loquitur intus tibi Deus sicut et illis, qui fuerunt ante, scil. prophetae. Deus, inquam, qui potentissimus et sapientissimus est, 2(4) in cuius manu est dominium uniuersorum, qui in caelis et qui in terra sunt, estque superexaltatus et maximus. 3(5) Fere caeli scinduntur desuper se, scil. prae altitudine et magnitudine ipsius maiestatis, et angeli non cessant extollere laudibus gloriam Domini sui et deprecari pro illis, qui in terra sunt, quamquam ipse Deus benignus et pius est. 4(6) Illi autem, qui praeter Deum alios sibi eligunt tutores, Deus diligenter obseruat eos. Tu non habes dominium super illos. 5(7) Hoc modo namque docuimus te Alcoranum arabicum ideo, ut per illum erudias matrem oppidorum, i. Maekkam, locaque circa illam, terrebisque illos die congregationis uniuersalis, de quo nullum est dubium, in quo separabuntur homines. Quidam ibunt ad paradisum et quidam ad ignem uehementer urentem. 6(8) Quodsi uellet Deus utique faceret eos gentem unam, i. unius religionis, sed faciet intrare suo arbitrio, quos libuerit, in misericordiam suam, i. fideles Moslemani, tunc a fide ultro errantes uel non recte credentes, nullum habebunt patronum neque uindicem. 7(9) Verene ergo assumetis uobis pro illo tutores alios, cum Deus ipse sit tutor talis, qui uitam dat mortuis estque super omnia potens? 8(10) Id autem de quo, i. Alcorano, non nihil dissidetis inter uos, iudicio Dei commissum est. Ipse enim Deus uester Dominus meus est, in ipsum confido atque confugio. 9(11) Ipse conditor caelorum et terrae est, qui ex uobismetipsis constituit uobis coniuges et ex animalibus quoque duplicis sexus masculos et feminas, multiplicatque uos in hoc ipso, quod non sit unum, supple genus, simile alteri (alii: non est ex omnibus creatis habens similitudinem illius, i. Dei creatoris, omnia audit, uniuersa prospicit. 10(12) In manu eius sunt claues caelorum et terrae, i. pluuiam de caelo mittit, et germinare terram facit, largiter tribuens annonam cui ipse uult, et alteri parcius dat, quoniam cunctos ipse cognoscit. 11(13) Ipse palam facit uobis religionem, quam commendauerat Noe, eandemque reuelauit nunc tibi, obseruandam quoque mandauit Abrahae, Moysi et Iesu, ut uos quoque statuatis hanc religionem in nullo differentes in illa et de illa. Magnum uidetur hoc consocificantibus, i. idolatris Maekkensibus, 12(-) ad quod tu illos inuitas, nempe credere in unum tantum Deum. Deus eligit sibi ad talem religionem quem ipse uult, dirigitque ad illam, qui se disponit sedulo ad recipiendum eam. 1

    25. estque: est M.

    364 TEXTVS QVADRAGESIMVS PRIMVS

    Textus II. Non internoscebantur, scil. Iudaei et Christiani antea, nisi postquam peruenit ad eos haec scientia, i. Alcoranus dilucidans, non obstante inuidia, quae inter eos uersabatur, quae talis ac tanta erat, ut nisi praecesisset uerbum a Domino tuo, supple conseruandos iri, usque ad terminum praescriptum uniuersalem, iam utique ipsi sibi inuicem finem imposuissent. Illi tamen, qui haereditaria successione nunc tenent Librum, scil. Legis, post illos primos, dubio manifesto laborante de illo, i. Alcorano ante promisso, dubio, inquam, semper ultra serpentem, i. alios quoque dubitare facientes. 14(15) Quamobrem uoca eos, supple ad religionem, quam praecipimus prophetis supradictis, tu quoque firmiter perseuera in ea sicut mandatum est tibi, neue sequaris beneplacita ipsorum. Sed dic: "Ego credo quod desursum tradidit Deus de quocumque libro, i. Thurat, Euangelio et Alcorano, sicut mandatum accepi". Iuste utique diudicabit inter uos Deus Dominus noster et Dominus uester. Nobis proderunt opera nostra et uobis uestra oberunt. Nulla erit lis inter nos et inter uos, supple de factis alienis. Deus mediator futurus est inter utrosque, quia ad ipsum itus omnium terminabitur. 15(16) Qui autem litem mouere praesumerit de Deo, qui scil. hanc religionem aslamicam, i. puram, sinceram ueteribus prophetis cammendatam ante, postque ratione firmauit eam ipsi, i. Mohhammaedo et qui eam profitentur, ratio ipsorum, quam afferunt, est futilis coram Domino ipsorum. Super eos quiescit ira manetque illos supplicium rigorosissimum. 16(17) Deus est, qui desursum misit hunc librum munitum ueritate et aequilibrio, nec tibi nunc indicat horam illam, quae fortassis iam proxima est, sibique eam accelerari petunt illi, 17(18) qui non credunt illam, supple uenturam. Qui autem credunt pauent illam, quia norunt esse certam, i. pro certo uenturam. Vnde illi, qui mouent dubia de illa hora, i. diei iudicii, cum proteruitate, ipsi longe errant a ueritate. 13(14)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Textus III. Deus benignus ualde est erga seruos suos. Auge bonis temporalibus quem ipse uult, quia est potens. Cuncta ualet. 19(20) Qui uult agricolari, i. colere terram propter lucrum alterius uitae, nos illi augebimus fructus eius. Et qui quaerit labore suo usuram praesentis uitae tantum, nos satisfaciemus uotis illius, sed in altera nullam habebit partem. 20(21) Vel fortassis ipsi, scil. Maekkenses idolatrae, habent tales deos, qui possunt dare ipsis legem huiusmodi, quam Deus nequit approbare nec reprobare? Profecto nisi Deus emisisset uerbum determinationis, supple factae, ut eos supportet usque ad terminum praescriptum, iam ipsi se inuicem consumassent, nempe propter dissensionem inter se. Verum enim uero uiolatores istos, scil. foederis pacto cum Deo et Apostolo eius, in altera uita manet supplicium dirissimum. 21(22) Videbis tunc perfidos istos prae timore tabescere, quando coram afferat se ipsi, quod in hac uita sunt sibi lucrati. Illi autem, qui fidem seruauerunt, nimirum Deo et Apostolo eius, et fecerunt bona opera, potientur fructibus eorum in pratis floridis paradisorum, in quibus habebunt quicquid desiderare possunt apud Dominum suum. Id sane est gratia maxima. 22(23) Hoc est illud, quod annuntiat Deus seruis suis, qui credunt et operantur bona. Dic tu: "Ego pro istis, scil. quae annuntio uobis, siue bona, siue mala uobis 18(19)

    15. oberunt: obuerunt M. et inter uos: om. M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS PRIMVS 365

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    uidentur, nullam peto a uobis mercedem, nisi ut conseruetur mutua beneuolentia in ista familia". Et quicumque consecuti fuerint hanc gratiam, nos superaddemus ei in illa, scil. familia, maiorem gratiam. 23(24) Sed isti, supple Coraisciani, qui sunt de mea cognatione, dicunt: "Hic blasphemat attribuens Deo quod falsum est, dum scil. asserit se accepisse Alcoranum et donum prophetiae ab eo. Verum est, si uellet Deus, ille utique muniret sigillo cor tuum, i. patientia, supple sentires in eo tantam poenam. Sed malunt elimare hanc falsam impositionem, uerboque suo, i. Alcorano, confirmare hanc ueritatem. 24(25) Ipse namque bene nouit, quae isti in pectoribus suis gerunt. 25(26) Est insuper talis, ut acceptet paenitentiam seruorum suorum et propitius fiat peccatis, peccatis tam enormibus, cum scit qualia sint ea, quae isti operantur, citoque exaudit eos, qui uere credunt et faciunt bona. Qui autem increduli permanent, illis praeparatum est supplicium dirissimum. 26(27) Et si liberalem se exhibet Deus aliquibus seruis suis in tribuendis bonis, ipsi insolescunt in terra. Vnde ipse quoque moderatur affluentiam bonorum secundum beneplacitum suum, quoniam ipse seruos suos pernoscens intime obseruat. 27(28) Ipse namque est, qui desursum mittit pluuiam postquam desperauerant de ea, nempe cum non pluisset septem annis, de quo iam saepius, et multiplicat ubertatem pietate sua. Ipse enim uerus est curam gerens superlaudandus. 28(29) Vnum de signis ipsius praecipuum est creatio caelorum et terrae, quodque dispersit in eis diuersas species animalium, potensque est quando libuerit ei rursusque congregare illa simul. 29(30) Nec uobis accidit euentus aduersus nisi quantum lucratae sunt manus uestrae, i. non plus quam quod meruistis, sed Deus parcit pluribus aliis. 30(31) Vos quidem non estis soli imbecilles in terra, i. tacti aliqua aduersitate, quam uos replere nequitis, nec potestis habere praeter Deum aliquem tutorem et uindicem. 31(32) Est et aliud argumentum, nempe diuinae prouidentiae, naues currentes in mari instar montium, quas, -(33) si uult Deus firmas reddere, quiescere facit uentum, immobiles consistunt in dorso eius, i. maris. Certe in hoc habet multa signa consideranda omnis, qui cultor est patientiae et memor beneficiorum, 32(34) aut simul perdit eas, i. submergit naues illas pro eo quod meruerunt, nempe meruerunt nauigantes in ea delictis suis, multis tamen etiam condonat. Textus IV. Certe ipse, scil. Deus, bene nouit eos, qui mouent quaestiones de signis nostris, i. Alcorani mandatis caelestibus, propter quod nullum habebunt locum effugiendi castigationem. 34(36) Vobis utique non est datum quidpiam, ut illud insumatis in delictis uitae praesentis, nam quod repositum est apud Deum, bonum melius est et durabilius pro iis, qui uere credunt et super Dominum suum iactant curam suam. 35(37) Isti sunt, qui fugiunt delictorum maximum, hoc est, attribuere Deo consortem et turpilucra. Et quando eos ad iram prouocant facile condonant. 36(38) Item qui statim responderunt, i. obedierunt Domino suo uocanti eos, et assidue uacant orationi et nihil faciunt absque mutuo consilio, et quae illis largiti sumus, libenter impertiunt aliis. 37(39) Et etiam illi, qui iniuria lacessiti, pari malo pro malo reddunt, i. uerbali et leui, 33(35)

    40

    45

    366 TEXTVS QVADRAGESIMVS PRIMVS

    qui uero parcit et procurat pacem seruare, illi, scil. qui causa fuit talis differentiae, Deus reddet mercedem suam, quoniam Deus non fauet iniuriam facientibus. 39(41) Vnde, si quis se uindicat pot acceptam iniuriam, i. par parili refert poenam, tales non sunt obnoxii legi, supple dum modum iustitiae non excedunt. 40(42) Sed illi, qui faciunt iniustitiam hominibus, i. excedunt limites iustae retributionis, et insuper seminant mendacia in terra contra iustitiam, tales incurrunt legis poenam rigorosissimam. 41(43) Qui uero habet patientiam et condonat mala irrogata, id opus est excedens omnem aestimationem. 42(44) Porro is, quem permittit Deus ire in deuium, i. excedere uiam iustitiae, nullum uindicem habiturus post illum. Tu sane uidebis tales transgressores, nempe in die iudicii, 43(-) quando cernent coram supplicium, tunc dicent: "Num possibile est redeundi uiam, nempe in mundum?" 44(45) Tunc cernes eos procedentes in gehennam, depressis ceruicibus prae timore et nimia confusione, circumspicientes nictu toruo oculorum. Et tunc dicent illi, qui crediderunt: "Isti perditi homines, qui exitio huic tradiderunt seipsos suasque familias". In die iudicii nonne tales uiolentatores suorummet aliorumque merito subiicientur supplicio durabile in perpetuum? 45(46) Nec erit ullus ex amicis, i. idolis aut Deo associatis, qui eos adiuuet, praeter ipsum Deum. Sed quem facit Deus errare, i. permittit in errore suo ultra progredi, nullam reperiet uiam euadendi. 46(47) Respondete nunc, i. obedite Domino uestro, subintellige uocanti uos ad fidem aslamicam, i. Alcorani, antequam ueniat dies ille, qui non habet spatium temporis neque loci retardandi, supple executionis, sententia a Deo latae. Item in eo die nullum erit refugium nec iuuabit ignorantiae praetensio. 47(48) Quod si nunc recussent, nempe Maekkenses obedire Deo uocanti, scito nos te non misisse eorum conseruatorem, nempe in fide, quia tuum solum est denuntiare haec futura. Quando nos afficimus bono aliquo hominem illum ex mera pietate nostra, tunc laetatur de eo. Cum uero tangit eos, i. omnes in commune malum aliquod pro eo, quod praemisserunt manus ipsas, tunc is particularis homo fit alienus a fide. 48(49) Dei est dominium caelorum et terrae, creat quod ei placet, dat cui uult feminas et cui uult tribuit mares, 49(50) eoque copulat coniungio, et quem uult facit sterilem, quia ipse cunctos cognoscens potentissimus est. 50(51) Et non fuit umquam ullus homo, cui loqueretur Deus nisi per inspirationem seu reuelationem intime in corde loquens ei 51(-) aut post aliquod uelamen, i. ut possit quidem audire illum sed non uidere. Aut destinat aliquem nuntium, i. angelum, qui ei reuelet auctoritate sua quid uelit, mentem ipsius operit, quoniam sublimis ualde potentissimus est. 52 Et prorsus modo reuelauimus tibi spiritum de nostro mandato. Tu nesciebas ante quis sit hic Liber, neque quae fides uera, sed nos posuimus eum, i. hunc Alcoranum, lucem, per quam dirigimus in uiam rectam eos, quos uolumus ex seruis nostris. Tu quoque diriges in uiam rectam, i. docebis fidem rectam, 53 quae est uia Dei, cuius imperio subiacent cuncta, quae in caelis sunt et quae in terra. Numquid non ad Deum deuoluenda sunt omnia negotia? 38(40)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    5. dum modum: dum modo ius: M. 14. : ilegibile E; < > M.

    [367]

    TEXTVS QVADRAGESSIMVS SECVNDVS DE OPERE PHRYGIO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Hha, mim. -(2) Non fecimus illum, i. hunc librum discretiuum, 2(3) Alcoranum, i. collectionem arabicam, quatenus possitis uos intelligere eum, 3(4) quod ipse continetur in matre libri, i. originali, apud nos conseruato supra omnes scil. libros alios eminentior sapientia. 4(5) Num priuare uoluimus uos notitia istius memoriae, i. Alcorani, licet sitis gens excedentes limites incredulitatis? 5(6) Sed quot misimus nos ex prophetis temporibus pristinis, 6(7) nec fuit ullus, quem sui ludibrio non exciperent. 7(8) Nos quoque perdidimus magis inclitos pollentes uiribus, i. audaces suis uiribus confidentes. Praecesit itaque exemplum priscorum, 8(9) quos si interrogaueris, i. Maekkenses, quis creauit caelos et terram, utique ipsi dicent: "Creauit ea omnia is, qui est omnipotens uniuersa sciens". 9(10) Is est, qui substrauit uobis terram ipsam, proposuitque uias diuersas uobis ad ambulandum, quatenus magis rectam uobis eligatis. 10(11) Is quoque descendere facit e caelo aquam in quantitate competenti, per quam reuiuiscere facimus regionem emortuam. Sic etiam uos prodibitis, supple de sepulchris uestris. 11(12) Item is est, qui creauit pro uobis biiuga diuersarum specierum, fecitque naues et iumenta oneraria, 12(13) ut uehamini in dorsibus eorum erecti. Deinde memores tanti beneficii Domini uestri dicatis: "Ipsi soli laus summa, qui haec ultro subesse facit nobis, eum nos non simus pares ualore, i. meriti tanti beneficii. 13(14) Igitur ad Dominum nostrum etiam reuoluemur". 14(15) At ipsi faciunt ei ex seruis suis comparticipem. Talis utique homo est inficiator Dei publicus. 15(16) Ergo ne ipse suscipiet sibi ex illis, quos creauit in filias et praeliget uobis dare filios? 16(17) Aut quis est, qui mature incipiens procurare mundum muliebrem, nempe pro filia uix nata, non uexetur curis internis? 18(19) Et isti audent asserere angelos, qui sunt serui Dei Miseratoris, esse feminas, i. filias Dei? Num ipsi oculati testes assisterunt creationi ipsorum? 19(20) Si ita est utique scripto reperietur testimonium ipsorum, de quo certe examinabuntur. Ipsi autem dicunt: "Si hoc non placeret miseratori Deo, nos nequaquam adoraremus eos, i. angelos". Ipsi hoc dicunt absque fundamento alicuius certae scientiae, sed aperte mentiuntur. 20(21) Vel fortassis nos dedimus eis aliquem librum ante hunc i. Alcoranum, talia scil. docentem, quem usque modo retinent apud se? 21(22) Verum ipsi nequeunt aliud dicere, nisi quia nos reperimus patres nostros huius religionis unanimes fuisse, nosque uestigia eorum sectantes eandem tenemus uiam. 1

    35. aleia 17(18) deest EM.

    368 TEXTVS QVADRAGESIMVS SECVNDVS

    Simili modo nos non missimus ante te in ullam urbem aliquem correctorem, cui non dicerent incliti ipsius licentiose uiuentes: "Nos inuenimus patres nostros hoc institutum tenenetes, nos igitur uestigia eorum sectantes eadem licentia uti possumus". 23(24) Dic tu: "Sed si ego uenero ad uos ostendens seu docens magis rectam uiam quam ea, quam incidebant patres uestri, subintellige num me sequemini?" Qui dixerunt: "Nos sane ei, cum quo uos, i. tu et alii prophetae ante te, missi estis omnino negamus, seu nullatenus credimus". 24(25) Quamobrem etiam nos uindictam rigorosam sumpsimus de ipsis. Tu ergo considera qualis extiterit exitus illorum, qui prophetis suis contradixerunt. 22(23)

    5

    10

    Textus II. Recordare quando dixit Abraham patri suo gentique ipsius: "Ego sane alienus sum ab eis, quos uos adoratis, 26(27) non enim adoro nisi eum, qui plasmauit me, ipse namque docet me uiam rectam". 27(29) Reliquit autem Abraham, supple hanc protestationem pro memoria sempiterna seu testamento posteris suis, quatenus isti Maekkenses conuertantur ab errore suo. 28(29) "Quinimmo, subintellige ait Deus, ego indulxi eis patribusque ipsorum nimirum longiorem uitae terminum, donec ueniret illis haec ueritas, i. Alcoranus, et nuntius, qui declararet eis illam". 29(30) Ipsi uero dicunt: "Haec fascinatio nugacitatis est, nos nequaquam credimus ei". 30(31) Insuper dicunt: "Nisi descenderit iste Alcoranus super unum duorum ex duarum urbibus notis, magnum dignitate et fama, supple non credemus ei". 31(32) Siccine ipsi sunt distribuitores gratiae Domini tui? Nos sumus, qui distribuimus uitae rationem inter illos in hoc saeculo, et exaltantes unum super alium multis gradibus, ut alter subiiciatur alteri inuitus. Vtique gratia Domini tui est melior omnibus quam ea, quae ipsi sibi accumulant, uel augeri optant. 32(33) Quodsi isti homines essent gens una, i. eiusdem opinionis cultusque deorum aliorum praeter Deum uerum, nosque unicuique ipsorum etiam iis, qui negant fidem in Deum miseratorem, tegeremus domus ipsorum argento faceremusque gradus ascendendi super eas etiam ex argento, 33(34) similter portas earum serraturasque argenteas 34(35) et accubitos aereos opere prhygio. Nonne haec omnia essent tantum delectamenta uitae huius fluxibilis? Sed ea, quae reposita sunt apud Dominum tuum alterius uitae pro timentibus eum, sunt stabilia. 35(36) Et qui caecutiens uertit terga monumento Dei miseratoris, i Alcorano, nos constituemus super eum Daemonem, qui inseparabiliter assistet ei. 36(37) Nam ipsi, scil. daemones, semper distorquent oculos, supple incredulorum, a uia recta, faciuntque existimare eos, quod ipsi incedant uia recta, donec perueniant seque sistant coram nobis, nempe in die iudicii. 37(38) Tunc dicet, subintellige seductus ad seductorem suum: "O utinam longe fuisses a me quantum distat ortus ab occidente! Pessima fuit mihi uicinitas tua". 38(39) "Nihil prorsus proderit uobis nunc, supple dicetur eis, hoc diuortium, simul malum operati estis, simul tormentum patiemini". 39(40) Nunc tu, o Mohhammaed, audire facies surdum, aut recte incedere caecum, quique est in errore manifesto. 40(41) Nos itaque de medio tollemus te et tunc uindictam sumemus de eis. 25(26)

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    6. num: non M. 29. nosque: nos M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS SECVNDVS 369

    Aut certe nos ostendimus tibi, supple adhuc uiuenti, quod promissimus ipsis in facto, quia nos sumus potentiores illis. 42(43) Tu ergo tene seu conserua tenaciter, quod reuelatum est tibi, tu enim es in uia recta. 43(44) Etenim pro te et pro populo tuo datum est hoc memoriale, de quo postea examinabimini. 41(42)

    5

    Textus III. Interroga tu, O Mohhammaed, eos, quos misimus ante te quemqumque ex nuntiis nostris. Si nos proposuimus quempiam praeter Miseratorem alios deos, quos adorarent. 45(46) Nos utique misimus Moysen cum signis nostris manifestis ad Pharaonem et principes eius dicentes illis: "Ego sum nuntius Domini saeculorum". 46(47) Postquam igitur uenisset cum signis nostris tam manifestis, en ipsi risu exceperunt ea. 47(48) Et quidem certum est quod eis non ostenderit ullum signum, quod non esset maius alio praecedente. Apposuimus autem tangere illos flagello semper duriori, quatenus conuerterentur. 48(49) Vnde dixerunt: "O magorum eximie! Precare pro nobis Dominum tuum, supple ut auferat nobis plagam istam, siquidem asseris te habere fidem certam exauditionis ab eo, quia nos credimus tibi". 49(50) Postquam autem nos ammouimus plagam praesentem, en ipsi ruperunt pactum secum. 50(51) Nam Pharao exclamauit in medio populi sui dicens: "O gens mea! Numquid non in manu mea est regnum Aegyptii, nec non et flumina haec, i. brachii Nyli currunt sub mea potestate? Hoc ergo uos non consideratis? 51(52) Nonne ego melior sum isto homine uili, despecto, 52(-) qui uix potis est declarare sermonem, scil. ob impedimentum linguae? 53 Cui nisi ego posuero torquem in collo eius, aut uenerint cum eo angeli adhaerentes ei, non credatis", supple dixit Pharao ad populum suum. 54 Quos commouit, ut spernerent eum, i. Moysen, populus eius obedientes illi. Erat quippe populus ille procliuis ad rebellandum. 55 Quo facto ad iracundiam prouocato ab ipsis, uindictam sumpsimus de eis submergentes eos uniuersos et posuimus praedecessores, supple ad ignem, 56 et exemplum successoribus. 57 Similter cum proponitur filius Mariae exemplum, en populus tuus auersati ab ipso 58 dicentes: "Quis est melior, dii nostri an ipse?" Hoc ipsi non proponunt tibi, nisi ut ad litem te prouocent, immo ipsi sunt homines semper adicti controuersiis. 59 Constat ipsum non esse nisi seruum, quem cumulauimus multis gratiis et proposuimus eum exemplum filiis Israel. 60 Quod si uellemus etiam ex uobismetipsis crearemus angelos in terra hac, quorum quidam essent successores uestri. 61 "Ipse autem, supple filius Mariae est certum signum horae illius uenturae, i. quando ipse descendet personaliter de caelo, indicium erit tunc iudicium extremum esse proximum, de quo nihil dubitetis. Igitur me sequimini, i. obedite mihi, haec est uia recta, 62 et non seducat uos Daemon, qui est aduersarius uester declaratus". 44(45)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    28. uenerint: uenirent M.

    370 TEXTVS QVADRAGESIMVS SECVNDVS

    Itaque cum uenisset Iesus cum signis manifestis, i. cum euangelica doctrina et Lege, ait: "En ego ueni ad uos cum sapientiae dono, ut declarem uobis quaedam, in quibus dissidetis inter uos. Igitur timete Deum et obedite mihi. 64 Etenim Deus est creator meus et creator uester, seruite ergo illi soli, haec est uia recta". 65 Verum ipsi diuisi sunt inter se in uarias sectas seu opiniones, supple de Christo, nempe primo Iudaei, deinde ipsi Christiani. Sed uae illis, qui limites excedunt, scil. de ipso, Deo ipsum socificantes, in die amara ualde. 66 Num aliud expectare possunt, nisi horam illam, ne superueniat ipsis de repente? Et tamen hoc ipsi minime considerant. 67 Qui nunc sibi inuicem sunt amici, in illa die futuri inimici, exceptis qui Deum timuerunt. 68 "Vos, o serui mei! Supple dicet illis, uos, o serui mei, apagete. Timor ne uexet uos neque luctus aut dolor!" 69 Illi, qui crediderunt signis nostris, supple Alcorano, fueruntque Moslemani, i. sinceri in fide obedientes Deo et Apostolo eius, 70 subintelige dicetur: "Ingredimini paradisum uos et uxores uestrae gaudentes. 71 Ibi circumferentur parapsides aureae et pocula plena omnium desiderabilium, quaecumque desiderare possunt animae delectareque oculos, uosque in ea mansuri in perpetuum. 72 Haec est paradisus, quam haereditate possidebitis pro eo quod operati estis. 73 In qua habebitis abundantiam fructuum recentium, de quibus uescemini pro libito". 74 Ast impii, supple qui Deo socium attribuebant, in supplicio gehennae perpetuabunt, 75 quod numquam deficiet ab eis, omni spe misericodiae in eo priuati. 76 Nos nullam uiolentiam illis facimus, sed quia ipsi uiolatores, supple fidei, extiterunt. 77 Ipsi quidem uociferabuntur dicentes: "O angele, praepositus scil. gehennae, faciat semel finem nobiscum Dominus tuus!" Ipse dicet: "Vos in tormento hoc semper mansuri". 78 "Iam certe uenimus ad uos cum ueritate", supple dicent nuntii ex parte Dei. Sed plures nostri hanc ueritatem exosam habuerunt. 79 Vel ipsi tam restricte tractabant negotium, scil. de hac ueritate, i. Alcorano, quod nos non ualeremus reserare illud. 80 Vel fortassis ipsi putabant nos non audire secretum ipsorum consiliumque, subintellige initum contra Mohhammaedum? Equidem. Sed et nuntii nostri, i. angeli, praesentes ipsis cuncta notant in libro. 81 Dic tu: "Si Miserator habet prolem, prout uobis asseritis, ego sum primus eorum, qui uere colunt Deum, 82 quod ab hoc ipse est immunis Dominus caeli et terrae et creator throni excelsi, profiteor me esse alienum ab eo, quod ei isti attribuunt". 83 Sine ergo illos meditantes inania et iocos repraesentantes, usque dum obuium habeant diem suum promissum ipsis. 84 Ipse solus est in caelo et in terra Deus, et ipse sapientissimus omnia sciens. 85 Ipse, inquam, superbenedictus solus habet dominium caelorum et terrae uniuersorumque, quae intersunt ipsis. Horam illam quoque ipse noscit solus, in qua, supple ad ipsum congregabimini. 63

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    18. pocula: poculos M. 23. libito: libitu M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS SECVNDVS 371

    Porro ii, qui nunc inuocant alium deum loco illius, non habebunt ullum patrocinium, nisi illius, qui testimonium perhibet ueritati, quod ipsi uere norunt. 87 Quos si interrogaueris quis est, qui creauit illos, utique ipsi respondebunt: "Deus". Quorsum ab eo deflectunt mendaces, supple alios ei proponendo deos, uel associando. 88 Rectum est dictum illius, scil. Mohhammaedi, "O Domine, certe isti sunt populus, qui numquam credent". 89 Tu ergo, supple dixit Dominus separa te ab eis et dic: "Recte succedat". Vos quidem post cognoscetis. 86

    5

    [373]

    TEXTVS QVADRAGESSIMVS TERTIVS DE FVMO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Per has litteras hha, mim, -(2) et per hunc librum 2(3) iuramus eum non misisse desursum nocte benedicta, 3(4) in qua nos certe incepimus cum terrore distribuere uniuersa, scil. anni sequentis, cum decreto stabilito a nobis. 4(5) Nos etenim missuri sumus, 5(6) supple scito, o popule Maekkensis, misericordiam, i. abundantiam annonae a Domino tuo, si modo certo promittitis credere in Deum, 6(7) qui solus est, 7(8) et nemo alius deus praeter ipsum, qui omnium auditor et cognitor est. Creator caelorum et terrae uniuersorumque, quae eis intersunt, uiuificans et mortificans. Dominus uester et Dominus patrum uestrorum antecessorum. 8(9) Verum ipsi perdurant in dubio, de hoc, scil. Alcorano, qui haec ipsis annuntiat, et ludibrio eum accipiunt. 9(10) Tu ergo sollicite obserua diem, in quo caelum emittet fumum notabilem, 10(11) qui caecos reddet homines, eritque hoc flagellum poenosissimum. 11(12) "Domine, Dominus noster, supple dicent, aufer a nobis plagam istam, iam nos certe credimus". 12(13) Vnde illis haec mentis reflexio? Iam aduenit illis nuntius liquido tradens, quod scil. credendum sit de Deo. 13(14) Sed ipsi auersantur illum et dicunt: "Doctor hic Daemonium habet". 14(15) Vix enim paululum alleuiamus plagam a uobis. En uos iterum reuertimini in idipsum, scil. incredulitatis exemplum. 15(16) Dies ueniet, in quo cum furore maximo apprehendemus eos manu forti uindictam de ipsis sumpturi. 16(17) Iam utique sic olim probauimus malis ante ipsos gentem Pharaonis, 17(18) cum uenisset ad eos nuntius benignitate praestans nobilis, 18(19) dicens: "Ego ueni ut dimittas seruos Dei. Sum quippe nuntius declarans uobis mandatum Dei. Ne ego extollamini contra Deum, i. ne resistatis mandata Dei, alioquin ego repraesentabo uobis aliud decretum auctoritatis clarioris. 19(20) Ego quippe recurrens ad Dominum meum et Dominum uestrum spero quod uos non me lapidabitis. Si non uultis credere mihi, dimittite me". 20(21) Clamauit ergo ad Dominum suum et dixit: "Domine, certe isti sunt gens iniquissima". 21(22) "Festina ergo, supple dixit Deus, educere seruos meos noctu, quia uos eritis persecuti ab eis. 22(23) Relinque ita tu mare erectum immobile, quoniam ipsi sunt exercitus submergendus". 29(30) Tunc igitur liberauimus filios Israel de illo malo probrosissimo parato ipsis 30(31) a Pharaone, quia erat omnium excedentium in elatione sui elatissimus. 1

    43. aleiae 23(24) - 28(29) desunt EM.

    374 TEXTVS QVADRAGESIMVS TERTIVS

    Illos autem, i. filios Israel, praeuenimus electione cum dono scientiae super omnes sapientes saeculi ipsorum, 32(33) quia uidere fecimus eos signa mirabilia, in quo probati seu experti facti sunt. 33(34) At ipsi, ignorantes Maekkenses, praesumunt asserere: 34(35) "Non est utique alia mors, nisi haec mors nostra prima, nosque non resuscitandi sumus iterum". 35(36) Vos itaque, supple alcoranistae cum uestro pseudopropheta, facite redire ad uitam patres nostros, si estis ueridici". 36(37) Numquid isti Maekkenses sunt melioris gentis Toboa, 37(-) anteccesorumque ipsorum, quos penitus extinximus, eo quod essent sceleratissimi transgressores Deo et nuntiis eius inobedientes? 38 Nos utique non creauimus caelos et terram quaeque illis interposita sunt frustra, 39 sed ad aliquid certi, i. eruditionem et correptionem. Verum plures ipsorum Maekkensium haec intellectu non percipiunt. 40 Certe dies disquisitionis particularis cuiuslibet ipsorum, qui est terminus praefinitus uniuersorum, id manifestabit. 41 In illo die nil proderit propinquus propinquo, non poterunt iuuare se inuicem, 42 nisi cui miserebitur Deus, qui solus potens est ad uindicandum et miserendum. 43 Dubie procul quod arbor elzaccum, i. fructus eius, 44 futurus sit cibus semper impie agenti, 45 qui uelut metallum liquefactum feruebit in uentribus eorum, scil. damnatorum, 46 sicut aqua feruens in lebete calidissima. 47 "Accipite", supple dicetur eis, "de fructu illius arboris et deferte illum uobiscum in centrum Tartari". 48 Post hoc, subintellige dicetur praepositis illius: "Fundite super caput illius (omnes dicunt Abu Giahel) 49 dicentes: "Id namque est quod semper dubio supponebatis". 50 Porro illi, qui hoc ratum habebant credentes, 51 erunt collocati in loco securo paradisorum 52 inter fontes 53 amicti stolis sericeis auro textis se inuicem amplectentes et osculantes. 54 Simili modo desponsabimus ipsis uxores lucidos oculos habentes inter palpebras nigritantes 56 conseruabunturque a supplicio Tartari, 57 quod est singularis gratia a Domino tuo procedens. 58 Haec est illa merces magna nimis, nam ideo nos facilem reddimus illum, i. Alcoranum, per linguam tuam, ut horum sint semper memores. 59 Tu ergo obserua illos, quia et ipsi obseruant te. 31(32)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    34. aleia 55 deest EM.

    [375]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS QVARTVS DE SESSIONE SVPRA POPLITES IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Hha, mim -(2) testantur missionem desuper huius libri esse a Deo potentissimo, sapientissimo. 2(3) De quo in caelis terraque clara habent testimonia illi, qui uere credunt. 3(4) In creatione quoque uestri, quaeque in uarias species distinguuntur iumenta. Hoc demonstrant argumentis euidentibus illis, qui ueritatem diligunt et approbant. 4(5) Idem faciunt uicissitudo noctis atque diei et quod desursum tribuit Deus nutrimentum, i. pluuiam, per quam uiuificat terram, postquam erat mortua, i. arida. Deinde cursus uentorum sunt liquidae demonstrationes probantes hanc ueritatem illis, qui recte sciunt mente discurrere. 5(6) Haec sunt illa signa portentosa Dei, quae tibi proponimus cum ueritate. Cuinam sententiae post hanc, quae est ipsius Dei, signisque credent, i. si isti Maekkenses huic sermoni auctoritatibusque Alcorani credere nolunt, cui alii libro fidem habere censendi sunt? 6(7) Vae omni loquenti mendacium pleno iniquitate, 7(8) qui audiens signa Dei, i. auctoritates Alcorani, quae ipsi praeleguntur, postea in se fremens fit obstinatior ac si illa numquam audiuisset! Tu itaque anuntia illi supplicium rigorosissimum. 8(9) Qui etiam, cum uidetur sibi posse aliquid de signis nostris, risu excipit illa! Isti tales experientur supplicium opprobriosissimum, 9(10) sequeturque a tergo ipsorum gehenna, nec poterit eos liberare ab illo quicumque quaestus ipsorum, neque illi, quos loco Dei sibi fecerunt patronos, i. idola, sed praeparatum est pro ipsis tormentum maximum. 10(11) Hic, scil. Alcoranus, est rectae uiae dux, et qui negant signa Dei, i. huius Alcorani praecepta, illi subibunt irae Dei poenam omnium atrocissimam. 11(12) Deus est, qui subiicit uobis mare, ut currant in eo naues, ut imperio ipsius pareant et uos abundantiorem petatis gratiam recipientes sitisque grati. 12(13) Vestrae quoque seruituti subdidit uniuersa. Quae in caelis sunt et quae in terra, ab imperio ipsius pendent. Profecto in hiis habent homines mirabilia consideratione digna. 13(14) Dic illis, qui uere credunt, ut pareant nunc illis, quibus nulla est cura de diebus Dei, i. uindictae et quod uos iniuriis afficiunt et male tractant ex Maekkensibus uenient supple dies, in quibus retribuetur ipsis, quod promerunt. 14(15) Quicumque fecerit bonum, sibi proficiet, qui autem operatur malum, super animam ipsius erit. Tandem ad Dominum uestrum reuerti uos omnes oportebit. 15(16) Iam olim dedimus filiis Israel Librum, i. Legem, et iudicium discretiuum, scil. inter licitum et uetitum, et etiam donum prophetiae prouidimusque ad uictum optima quaeque, insuper nos affecimus eos maiori gratia super omnes gentes saeculi ipsorum. 16(17) Item nos dedimus eis claras notificationes de illo speciali mandato, scil. de fide habenda Alcorano et Mohhammaedo. De quo nulla fuit controuersia, nisi postquam apparuit eis haec realis notitia. Tunc supple excitauerunt de eo controuersiam inter 1

    376 TEXTVS QVADRAGESIMVS QVARTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    se ex odio contra ipsum. Verum Deus diiudicabit inter ipsos in die iudicii, de quo dissidebant inter se. 17(18) Te quoque constituimus, nempe post Moysen, arbitrum eiusdem mandati. Cura ergo ut sequaris illud et ne condescendas uotis ipsorum, qui nihil sciunt. 18(19) Ipsi utique nihil ualebunt pro te apud Deum. Verum est quod consocificantes Deum possunt quidem se inuicem iuuare, nempe in hac uita, sed Deus adiutor est cauentium a tali consocificatione. 19(20) Iste, scil. Alcoranus, est plenus liquidis argumentis pro hominibus docens uiam rectam et misericordia singularis uere credentibus. 20(21) Vel putant illi, qui quaestum quaerunt malis oppinionibus, quod illos pares faciemus iis, qui credunt et faciunt bona opera, siue in uita siue in morte ipsorum? Quam malum est iudicium, quod ipsi faciunt. 21(22) Etenim Deus creauit caelos et terram cum aequitate, ut recipiat mercedem unusquisque suam secundum meritum, nullusque ipsorum patietur iniuriam. 22(23) Num considerasti illum, qui sibi facit multos deos pro libito suo? Quem ideo permisit Deus cadere in talem errorem post tantam notitiam, scil. Alcorani, qui unum tantum Deum colendum docet, quia sigillum impressit super auditum et cor ipsius, uisumque uelamine texit? Quis ergo illum diriget in uiam rectam, quem Deus in deuium ire fecit? Hoc igitur non mouebit mentem uestram, supple qui hoc auditis. 23(24) At ipsi, scil. Maekkenses, dixerunt: "Equidem non est alia uita, quam haec praesens, qua uiuimus ac moriemur, non utique priuabit nos ea nisi cursus decliuis temporis, cum ipsi de hoc nullam habeant certam notitiam, non est hoc nisi falsa ipsorum persuasio. 24(25) Nam quando praeleguntur eis signa nostra, i. Alcorani praecepta, euidentissima, nullum aliud possunt afferre argumentum contrarium, nisi dicere: "Facite redire ad uitam patres nostros, si ueritatem loquimini". 25(26) Dic tu: "Deus est, qui dat uobis uitam et postea inferet uobis mortem. Tandem ipse quoque congregabit uos ad diem iudicii, de quo nullum est dubium". Verum plures hominum, i. Maekkenses, hoc scire nolunt. 26(27) Dei quippe est dominium caelorum et terrae. In manu quoque ipsius est dies, in quo surget hora illa, de qua ipsi dubitant. In illo die adunabuntur simul quaerentes mendacium. 27(28) Et tunc uidebis omnes gentes in extremitatibus pedum iunctis poplitibus, et quaelibet gens uocabitur ad librum suum: "Hodie", supple dicetur ipsis, "recipietis mercedem pro eo, quod operati estis". 28(29) Iste Liber noster, supple dicent angeli, quem transcripsimus, nempe ex originali apud Deum conseruato, eloquitur ueritatem de uobis quaecumque fecistis. 29(30) Qui ergo bona fecerunt, illos introducet Dominus tuus in locum pietatis suae, i. in paradisum. Hoc illud est, quod magnitudinem praemii declarat. 30(31) Porro illis, qui fidem suscipere noluerunt, uel susceptam abnegauerunt, supple dicet Deus: "Numquid non fuerunt signa mea praelecta uobis, sed proteruiter ea negastis et fuistis populus scelere grauis?" 31(32) Quando dicebatur uobis: "Promissio Dei de resurrectione est certa et hora illa sine dubio ueniet", uos dixistis: "Nos nescimus quae sit hora illa, nec possumus de ea aliud iudicium ferre, nisi quod fato contingere queat, sed nos assertiue id non credimus".

    15. libito: libitu M. 39. in locum: in loco M. 42. praelecta: praelata M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS QVARTVS 377

    An uero in illa hora repraesentabuntur ipsis mala, quae sunt operati, inuoluetque eos ignis, de quo ridiculum faciebant. 33(34) Dicetur quoque illis: "Hodie sic nos obliuiscimur uestri", hoc est, nuntii ipsorum dicent: "Nos hodie non recordamur uestri, sicut et uos recordari noluistis occursum huius diei uestri". 34(35) Hoc nunc hospitium uestrum erit iste ignis, nec ullus erit, qui suffragetur uobis. Hoc ideo, quia faciebatis de signis Dei risum, decepitque uos uita huius mundi. Itaqua abhodie non exibunt de eo, i. de igne, nec suscipietur ab eis quaecumque excusatio aut promissio. 35(36) Igitur soli Deo laus, qui est creator caelorum et Dominus uniuersae terrae et Dominator omnibus saeculis. 36(37) Magnificentia maiestatis ipsius exaltata sit in caelis et in terra, qui est potentissimus sapientissimus. 32(33)

    5

    10

    [379]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS QVINTVS DE CVMVLIS ARENOSIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Hha, nin. -(2) Desursum missionem huius libri esse a Deo potentissimo sapientissimo, supple testantur hae duae litterae. 2(3) Nos non creauimus caelos et terram omniaque, quae eis intersunt, nisi ad confirmandam hanc ueritatem, inque finem certum praefixum. Verum illi, qui fidem abnegauerunt ab eo, a quo praecauti sunt, i. Alcorano, longe recedunt. 3(4) Dic illis: "Vidistisne uos illos, quos pro diis adoratis, supple quid ualeant? Monstrate mihi quid ipsi creauerint ex terra, uel quod habeant aliquam participationem in caelis. Adducite mihi aliquam auctoritatem scipturae, quae data sit caelitus, ante hunc Alcoranum, aut aliquod signum seu memoriam notitiae, nempe relictam ab aliquo prophetarum praedecessorum, si estis ueraces!" 4(5) Quisnam longius errat a ueritate, quam qui inuocat loco Dei eos, qui nequeunt respondere ei usque ad diem iudicii, in quo etiam de inuocatione ipsorum se nihil curasse ostendent? 5(6) Insuper quando coadunabuntur omnes homines simul, i. in die iudicii, inimicos se ipsis monstrabunt adorationemque eorum se quidquam curasse negabunt. 6(7) Num autem, cum eis praeleguntur signa nostra clara distincta, dicunt illi, qui fidem abnegauerunt opponuntque se ueritati, postquam aduenit eis, i. Alcoranus: "Haec est mera ars magica". 7(8) Vel aiunt: "Hoc est ipsius commentum confictum". Dic tu: "Si ego confixi eum, uos utique nihil poteritis pro me impetrare a Deo. Ipse optime nouit qualia opprobia effuditis de eo, i. de Alcorano. Sufficit eum esse testem inter me et inter uos, qui est ueniae largitor et ipse misericors ualde". 8(9) Dic: "Ego non sum primus nuntiorum, nec ego scio quid agetur mecum neque uobiscum, non aliud facio nisi obedire ei, quod mihi reuelatur, non enim sum ego nisi denuntiator publicus. 9(10) Nonne ex hoc ipso cognoscitis quod ipse, i. Alcoranus, sit a Deo?" Sane testimonium tale perhibuit ei quidam ex filiis Israel fidemque recepit et uos ex superbia eum contemnitis? Non dirigit Deus in uiam rectam homines tales transgressores. 10(11) Dicuntque quidem illi, qui in sua incredulitate obstinaces sunt de iis, qui fidem receperunt, i. Iudaei: "Si id bonum esset, non praeoccupasset nos ipsi" Sed dicunt hoc, quia nolunt conuerti ad fidem seu sequi dogma Alcorani. Ob id etiam aiunt: "Hoc uetus est mendacium confictum, scil a Mohhammaedo". 11(12) Equidem ante hoc datus est Liber Moysis ad imitandum et in signum pietatis. Sed ipse Liber datus est, ut doceat ueritatem in lingua arabica, ut reprehendat illos, qui impie agunt et det bonum nuntium iis, qui bene faciunt. 1

    11. uidistisne: audistis ne M. praeoccupasset EM.

    14. hunc Alcoranum ... relictam ab: om. M.

    36. praeoccupasset:

    380 TEXTVS QVADRAGESIMVS QVINTVS

    Nam illi, qui dicunt: "Dominus noster ipse est Deus suntque stabiles in fide, nullo subiacebunt periculo neque contristabuntur. 13(14) Isti tales erunt possessores paradisi perpetuo in eo mansuri pro praemio eorum, quae sunt operati. 12(13)

    5

    Textus II. Iam certe nos dedimus mandatum homini de parentibus suis. Praecipue de matre, quae quemlibet concepit et in utero gestauit cum difficultate et enixa est cum dolore. Deinde baiulauit lacque dedit triginta mensibus, donec perueniret ad perfectiorem aetatem, supple aluit. Qui postquam attigit quadraginta annos dicat: "Domine, redde me aptum beneficiis tuis, ut grates referam tibi pro hoc dono tuo, quo me adfecisti genitoresque meos, et ut faciam bonum, i. quod acceptum sit coram te semper. Fac bonitatem mecum in posteritate mea, quia conuersus ad te factus sum Moslemanus, i. recte credens. 15(16) Isti tales sunt, quorum accepta opera habentur, scil. apud Deum, eaque melioribus recompensat. Inuper ipse transfert ab eis malum delictorum ipsorum, subintellige commissorum in statu ignorantiae, et inter possessores paradisi, supple eos connumerat, iuxta promissum ueritatis. 16(17) Quo assecuti fuerunt, nempe por Apostolum praesentem, apage sis, mihi persuadere uos uultis, quod ego egrediam nempe de sepulchro, cum iam tot generationes praecesserint me, et nemo eorum supple rediit uiuus. Parentes autem deprecantur Deum pro eo dicentes ei: "Vae tibi! Crede quia promissio Dei est certa". Ipse uero ait: "Haec non sunt nisi fabulae confictae priscorum". 17(18) Isti tales merentur, ut in ipsis exequatur sententia ultionis, sicut in gentibus, quae illos praecesserunt ex forensibus ignotis et domesticis notis, qui cum iactura sui abierunt. 18(19) Sed unaquaeque secta ipsorum gradibus distincti meritorum iuxta quod operati sunt, nosque digna factis reddemus omnibus nullam iniuriam passuri. 19(20) In illo die, i. iudicii, coram repraesentabit se illis, qui fidem non receperunt, uel abnegauerunt, ignis. "Vos", supple dicetur eis, "prodegistis bona uestra in uita mundi uiuendo in deliciis. Hodie itaque merito redditur uobis haec poena confusibilis, quia ualde insolenter gessitis uos, et estis adulterati, i. excesistis omnes limites impietatis in ea, i. terra". 20(21) Tu ergo in memoriam reuoca, scil. Maekkensibus, fratrem Aad, i. Hud. Qui terrens populum suum admonit eos de cumulis arenosis. Iamque alias quoque praecessit talis denuntiatio, sequeturque ipsam alia. Ergo ne adorabitis uos quempiam alium praeter Deum. Ego sane uereor uenturum super uos malum diei magnae. 21(22) Qui dixerunt: "Siccine tu uenisti ad nos, ut cum mendacio auellas nos a diis nostris? Produc aliquod argu mentum manifestum illius, quod minaris nobis, si tu es unus ex iis, qui uera nuntiant". 22(23) Ipse dixit: "Hoc scire in manu Dei est. Ego antea annuntio uobis id, cum quo missus sum, sed uideo uos homines ignorantia sepultos". Cum ergo ipsi uiderent adueniens, scil. malum, iamque approximans uallibus, i. regionibus suis, 23(24) dicebant: "Hoc accidens, i. nubes apparens, nuntius est uenturae nobis pluuiae". Imo, supple dixit Hud: "Hoc est, quod poposcitis accelerari uobis, in hac nube inclusus est uentus, flagellum dirissimum, 14(15)

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    25. sui: sua M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS QVINTVS 381

    qui dissipabit uniuersa ex mandato Domini sui". Ipsi uero, subintellige hoc audito, festinauerunt, nempe ad habitacula sua, clausisque ostiis, in eis perierunt ita, ut non uideas nunc nisi loca uastata eorum. Hoc modo retribuit Deus genti nequissimae. 25(26) Nos quidem eos stabiliueramus iisdem bonis, quibus et uos. Dedimus namque illis aures ad audiendum et oculos ad uidendum, sed nihil profuit ipsis aure audiuisse, nec oculo uidisse neque corde intellexisse, quia negauerunt signa Dei, i. noluerunt opere complere praecepta eius. Idcirco etiam inuoluit eos per circuitum malum, de quo ludos faciebant. 26(27) Eodem modo deleuimus urbes quasdam, quae erant per circuitum uestri, i. Maekkenses, ut Sodomam et finitimas ciuitates. Praemisimus autem signa, i. denuntiationes comminatorias, quatenus conuerterentur a uiis suis prauis. 27(28) Numquid inuenerunt eos dii, quibus loco Dei sacrificia faciebant? Quinimmo ipsi terga uertentur eis. Hoc itaque prodidit falsam opinionem ipsorum et id in quo confidebant, i. sacrificium. 24(25)

    5

    10

    15

    Textus III. Quando nos destinauerimus ad te aliquos ex daemonibus, ipsi attente audient Alcoranum. Vnde, cum praesto fuissent, dicebant ad inuicem: "Mente adeste". Finitaque lectione, redierunt ad socios suos 29(30) annuntiantesque dixerunt: "O gens nostra! Sane nos audiuimus Librum caelitus datum post Moysis, scil. Librum, ueridicum, i. confirmantem, seu certum reddentem illum, ad cuius peruenerit auditum. Docet ueritatem et dirigit in uiam rectam. 30(31) O gens nostra! Obedite uocanti uos ad Deum, ipse remittet uobis delicta uestra et eruet de tormento acerbissimo. 31(32) Quicumque non uult audire uocantem ad Deum, is certe non ualebit fugere, supple hoc tormentum, in terra neque habebit ullum praeter Deum, qui eum liberet ab illo. Tales uersantur in errore manifesto. 32(33) Nonne uident scil. isti Maekkenses Deum creasse caelos et terram, nec defecisse creando illos, quomodo ergo non erit potens dare uitam mortuis? Vtique quia ipse est super omnia potens. 33(34) In die ergo, quo palam apparebit eis, qui credere noluerint, ignis, de quo supple antea ridebant, dicetur ipsis: "Nonne hic est ignis realiter?" Ipsi dicent: "Sic est per Dominum nostrum". Qui dicet eis: "Degustare nunc hoc tormentum, quod futurum negabatis". 34(35) Tu ergo patienter nunc sustine, sicut sustinuerunt cum patientia maiores populorum nuntii, et ne petas accelerari ipsis uindictam, ac si ipsi non sint uisuri ea, quae nunc promittuntur eis. 35(-) Ipsi non durabunt, nisi quasi hora unius diei in hoc mundo. Num tunc scil. quando ueniet uindictae hora, perditioni obnoxius erit quispiam nisi corruptores. 28(29

    20

    25

    30

    35

    2. ostiis: hostiis M.

    [383]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS SEXTVS DE CONFLICTV IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Illi, qui negant fidem, supple Alcorano et Mohhammaedo, insuper distorquent alios homines a recta uia Dei. Ipsi certo certius perdunt meritum operum suorum. 2 Qui uero credunt et faciunt bona credentes in id, quod desursum datum est Mohhammaedo, quae est ipsa ueritas procedens a Domino ipsorum, qui ob id operit delicta illorum, nempe commissa in incredulitate, palamque reddit rectam esse mentem ipsorum, subintellige in fide. 3 Hoc ideo quia non credentes sequuntur quod uanum est, credentes autem aemulantur quod uerum est traditum a Domino suo. Hoc modo declarat Deus comparationes hominum, i. status ipsorum. 4 Vos itaque cum obuios habueritis eos, qui negant hanc ueritatem, percutite ceruices eorum, donec iteratis ictibus 5(-) et restrictis uinculis, i. saepius in captiuitatem redacti, et uel gratis dimissi uel pretio aut commutatione redempti cessent bellum gerere et deponant arma missilia. Nam si uellet Deus, utique uindictam sumeret de eis, sed ipse, supple differt illos castigare, ut uos inuicem uexetis probationis causa. Qui ergo pugnant in uia Dei, qui nequaquam perdere permittet opera ipsorum, 6(5) post deducet eos per uiam rectam confirmabitque in bono 7(6) ac tandem intrare faciet in paradisum, mansionem, quam assignauit ipsis. 8(7) O uos, qui uere creditis! Ferte manus Deo. Ipse quoque iuuabit uos confirmabitque gressus uestros. 9(8) At illi, qui non credunt, certo cadent in proelio peribuntque opera illorum. 10(9) Hoc ideo, quia illibenter obedierunt illi, quem de caelo misit Deus, i. Alcorano, horum euanuerunt opera. 11(10) Nonne frequenter perambulant terram hanc clareque uident qualis fuerit exitus illorum, qui eos praecesserunt, quibus derepente Deus intulit exitium, i. Sodoma et Gomorra, etc. Incredulis pro exemplo proponuntur. 12(11) Illud uero, supple quod dictum est de auxilio diuino affuturo fidelibus est argumentum euidens, quod Deus sit protector credentium et facientium bona, non credentes autem nullum habere protectorem. 13(12) Nam certum est quod Deus faciet intrare illos, qui uere credunt et operantur bona, in paradisos, de sub quibus currunt riui aquarum seu deliciarum. Non credentes autem fruuntur deliciis, nempe huius mundi, comedunt sicut bruta animalia ac tandem incolatus eorum erit ignis. 14(13) Qualis namque urbs, quae fortior uiribus urbe tua, i. Maekka, quae te eiecit, umquam extitit, quam non non deleuerimus nullum habens defensorem? 15(14) Num ergo is, qui innittitur clare demonstrationi sibi factae a Domino suo comparandus est illi, cui bonum uidetur malum operis sui? Vos ergo talium parebitis uoluntatibus? 1

    9. illorum: eorum M. 41. cui: qui M.

    384 TEXTVS QVADRAGESIMVS SEXTVS

    Haec est uera delineatio paradisi, quae promittitur iis, qui se custodiunt, supple a talibus seductoribus. In ipsa current riui aquae incorruptibilis, flumina lactis inuariabilis gustus, fluuii meri suauissimi bibentibus 17(-) et torrentes mellis defecati. Insuper in ea habebunt omnis generis fructus et indulgentiam plenariam concessam a Domino. Sicut e contrario illi, qui perpetuo manebunt in igne potabuntur aqua feruentissima, quae scindet uiscera eorum. 18(16) Ex quibus nonulli nunc uidentur auide audire te, nempe quando ista narras, usque dum egrediantur a tua praesentia. Tunc dicunt illis, quibus datum est nosse: "Quid dixit? Naso adunco suspendentes, i. quid blaterat iste?" Isti sunt, quorum Deus corda obdurauit, sequuntur affectus suos. 19(17) Illi uero, qui suscipiunt haec cordibus suis, illis auget Deus notitiam rectae uiae et infundit pietatem ipsis necessariam. 20(18) Quid aliud possunt expectare tales, quam horam illam, quae superueniet ipsis derepente, iam enim signa ipsius condicta sunt praesentia. Sed quorsum illis haec memoria toties iterata, cuius iam conditiones sunt praesentes, i. Alcorani completio uniuersarum legum et Mohhammaed sigillum omnium prophetarum? 21(19) Tu igitur animaduerte nullum esse alium deum, nisi hunc Deum, nempe qui nouit haec commemorata tibi. Quare eum supplex deprecare pro delictis tuis tuorumque fidelium uirorum ac mulierum. Nam Deus nouit uolubilitatem uestram in hac uita, simul et loci firmitatis uestrae in altera. 22(20) Dicunt quidem illi, qui fidem susceperunt, i. aliqui ex Maekkensibus et Arabibus: "Vtinam ueniret e caelo mandatum ocius ad pugnandum pro Deo!" Postquam autem uenisset desursum tale mandatum ratum, in quo fit mentio ineundi certamen praesens, sane tu uidisti eos, in quorum cordibus erat infirmitas, scil. fidei, intuentes te intuitu mortis praesentis conteriti, cum magis expediret eis obedire et dicere uerbum bonum, i. nos libenter obediemus. 23(21) Vnde cum eis exponeretur hoc mandatum, satius erat credere Deo et illi, qui id eis exponebat. 24(22) An uero existimatis quod uobis terga uertentibus, peruertistis uniuersam terram hanc, i. retraxistis alios ab obedientia Alcorani et nuntii Dei et scindistis omnia uincula propinquitatis ipsius, quod omnes propinqui et amici ipsius similter facient derelinquentque solam? 25(23) Istos tales sunt, quos Deus repleuit maledictionibus omnibus, surdos fecit, obcaecauit obtutus illorum. 26(24) Cur non considerant Alcoranum, quem, supple tanta auiditate et attentione prius audiebant? Vel forsitan corda ipsorum obserrata sunt serris ferreis? 27(25) Profecto illi, qui retrorsum redeunt, postquam innotuit ipsis hic rectae uiae dux, i. Alcoranus, Daemon facit eis apparere decorum foreque diuturnum seu durabile. 28(26) Ratio est, quia dicunt, scil. Iudaei, Caridzae et Elnadzir, illis, qui illibenter obediunt Alcorano misso de caelo a Deo: "Nos sane assistemus uobis in quocumque negotio". Verum Deus ipse nouit secreta ipsorum. 29(27) Sed quomodo puta facient hoc, siquidem inopinato tollent eos e medio angeli percutientes facies et terga ipsorum, 30(28) eo quod sequantur id, quod irritat Deum, et execrantur quod beneplacitum est ei? Propterea peribunt opera eorum. 31(29) Vel putant illi, in quorum cordibus est languor, i. qui sunt infirmi in fide, quod Deus non producet in lucem occulta odia ipsorum? 16(15)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    14. post praesentia add. scito autem M. 31. omnes: omnia M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS SEXTVS 385

    Si enim uellemus nos, illico ostenderemus eos tibi, tuque cognosceres eos suis propriis signis. Cognosceres, inquam, illos in sono loquelae. Deus autem scit opera omnium uestrum. 33(31) Nos ideo probamus uos, ut sciamus qui strenue pugnant ex uobis, quique indurantes sunt in proelio, simulque explorata habemus, quae de uobis fama spargit. 34(32) Nam illi, qui a fide recesserunt derelinquentes uiam Dei rectam rebellesque facti sunt huic Apostolo, postquam innotuit ipsis rectae uiae dux, i. Alcoranus, nihil nocebunt Deo, quia paulo post ostendet inania opera eorum. 35(33) O uos, qui uere creditis! Obedite Deo et obedite huic Apostolo et ne inania reddatis opera uestra. 36(34) Etenim illi, qui fidem obiurauerunt et recesserunt a uia Dei hac recta, post moriuntur in sua perfidia, nullam habebunt ueniam delictorum apud Deum. 37(35) Vos itaque ne faciles sitis offerentes pacem illis, quibus uos estis superiores, Deusque assistit uobis, qui nequaquam permittet perire mercedem operum uestrorum. 38(36) Etenim uita haec praesens est quidam lusus et iocus tantum, igitur si uere creditis uosque custodieritis, scil. ab amore terrenorum, ipse. i. Deus, reddet uobis praemia uestra. 39(37) Quia ipse non petit a uobis omnem substantiam uestram, quam si peteret totam, id utique faceret cum aliqua instantia, tunc monstrate uos auaros, i. negate illi, seu restringite manus uestras, itaque sic palam fiet affectus uester. 40(38) En uos estis primi, a quibus postulatur, ut erogetis largiter bona uestra in uia Dei. Sed est aliquis uestrum, qui auare retrahit manus suas. Qui ergo cum auaritia erogat eleemosinam, i. tenaciter dat aut negat, auarus sibi ipsi existit. Deus quidem ualde diues est, nullius ope eget, sed uos pauperes estis ipso egentes. Quod si terga uerteritis uos, ipse sibi eliget populum alium loco uestri, qui dissimiles erunt uobis. 32(30)

    5

    10

    15

    20

    25

    [387]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS SEPTIMVS DE VICTORIA INSIGNI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Nos ideo concessimus tibi tam insignem uictoriam, 2 ut appareat Deum tibi remisisse delicta tua praecedentia et subsequentia, i. quae commisisti in statu ignorantiae nec imputabit tibi, si quid deliqueris post acceptam scientiam, complens super te gratiam suam et docens te uiam rectam, 3 ferensque auxilium potentissimum. 4 Ipse est, qui desursum misit gladium in corda credentium, ut augeatur in eis fides cum fide ipsorum, i. acrescat super fidem, quam profitentur deuotio orationis, pietas eleemosinae, ieiunii et peregrinationis in uia Dei strenuitas. Nam Deo subiecta sunt agmina caelorum, i. angeli, et etiam terra, i. daemones et homines, estque Deus cognitor sapientissimus, 5 ut introducat fideles uiros ac mulieres in paradisos, de sub quibus currunt riui deliciarum perpetuo in eis mansuri, quia teget omnia delicta ipsorum, quod utique apud Deum est depositum magnum conseruatum. 6 Sed rigorose castigabit impios, hoc est, ficte credentes Maedinenses, et Deo socium attribuentes Maekkenses uiros ac mulieres peruersum iudicium de eo facientes, quod nempe non feret auxilium Mohhammaedo et sociis ipsius, quod malum reuertetur super eos cum ira Dei, qui eos diris deuouit praeparauitque pro eis gehennam et in ea pessimam habitationem. 7 Quippe pro Deo pugnant omnes exercitus caelorum ac terrae, etenim Deus sapiens potentissimus est. 8 Nos horum omnium te misimus testem et denuntiatorem terrificum, 9 quatenus credatis in Deum et nuntium ipsius, feratisque manus illi deferentes ipsi honorem et laudem Deo pro eo mane atque uespere. 10 Illi quidem, qui conuentionem tecum faciunt, certo constat fecisse eam cum Deo, cum manus Dei superior tunc esset manibus eorum. Qui ergo eam frangit sane et tibi ipsi fregisse eam deprehenditur. Quisquis autem stat promissis, illi tribuit Deus mercedem magnam. 11 Tibi quidem Arabes, qui retro remanebunt dicent: "Retinuerunt nos facultates et domestici nostri. Oramus, ut ignoscas nobis". Linguis suis proferunt non id, quod in cordibus ipsorum est. Dic tu: "Et quis poterit impedire eum, si uult uobis inferre aliquod malum, aut intendit conferre bonum?" Immo Deus id, quod agitis, exploratum habet. 12 Sed et id, quod scil. uos retinuit, ne exiretis cum Apostolo ad proelium, fuit quia putabatis eum numquam rediturum cum fidelibus ad suos. Hoc uidebatur cordibus uestris bonum, quod erat pessimum, ceu homines deperditi nullam fidem habentes in Deum et nuntium ipsius. 13 Porro nos praeparauimus pro perfidis istis ignem acriter urentem. 14 Deus, qui habet dominium caelorum, dimittit peccata cui uult, et castigat quos uult. Est autem Deus, ueniae largitor, ualde pius. 15 Dicturi quidem sunt tergiuersatores illi, uobis abeuntibus ad colligenda spolia: "Dimitte nos ire uobiscum". Ipse uolunt commutare uerba Dei, qui scil. solis 1

    388 TEXTVS QVADRAGESIMVS SEPTIMVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    credentibus et obedientibus uictoriam de Chaiberianis Arabibus et multa spolia ipsorum promisit. Dic tu: "Vos nequaquam sequemini nos, id quippe praecepit Deus uobis antehac et obedire noluistis. Ipsi autem inquient: "Immo uos ex odio nostri hoc facitis, ne scil. sequamur uos hac uice habeamusque partem de spoliis. Verum non nisi pauci ipsorum intelligunt, scil. quid Deus praetendat de ipsis, ipsique obligati sunt ei obedire. 16 Dic istis tergiuersatoribus ex Arabibus: "Sane ueniet tempus, in quo accersimini ad expugnandum ualidissimam gentem bello exercitatos, usque dum extinguantur aut fidem aslamicam, i. alcoranicam, suscipiant. Quibus si uos obedientes astiteritis, dabit uobis Deus praemium insigne, i. in hac et in altera uita. Sin autem retroque reccesseritis, sicut alias fecistis, ipse uobis inflinget poenam rigorosissimam. 17 Cui nequaquam subiacebunt caeci, claudi et languentes. Qui ergo obedierit Deo et Apostolo eius, nos introducemus eum in paradisos, de sub quibus continuo flumina currunt. Qui autem renuerit obedire eum, puniemus poena rigorosissima. 18 Valde utique complacuit sibi Deus de illis credentibus, qui pacto obligauerunt se tibi sub arbore, ut pote sciens ipse quid cordibus ipsorum inesset. Ideo desursum misit super eos gladium, i. securos reddidit de praemio, quae erat uictoria insignis iam proxima 19 cum spoliis plurimis, quae accipietis, scil. profligatis Chaiberianis, etenim Deus potens sapientissimus est. 20 Pollicitus est uobis Deus spolia multa, quae accipietis, idque presto efficiet. Retrahetque quoque manus hominum, i. Maekkensium, a uobis, ut sit in signum credentibus, i. in confirmationem tuae ueritatis. Qui etiam diriget uos in uiam rectam, 21 multaque alia facturus, quae uos facere nequitis. Ipse iam scientia sua ea praeuenit, quia Deus super omnia potentissimus est. 22 Si illi, qui fidem abnegauerunt, prouocauerint uos ad pugnam, certo certius ipsi terga uertent ac tandem nullum inuenient, qui eum adiuuet aut uindicet. 23 Est ista lex Dei, quae iam multo ante statuta fuit, nec postest lex Dei ullo modo uariari. 24 Ipse est, qui compescuit manus ipsorum a uobis manusque uestras ab ipsis in medio Maekkae, postquam triumphare fecit uos super ipsos, Deusque ea, quae uos facitis inuicem, bene considerat. 25 Ipsi quidem Maekkenses credere nolentes sunt ii, qui uos arcebant ab oratorio Deo sacrato, fuerunt causa, ut remaneret impedita hostia seu oblatio uestra, ne pertingeret ad locum suum. Nonne si aliquos uiros ac mulieres credentes in Maekka conculcassetis, i. cum infidelibus, non cognoscentes eos interfecistis, post accidisset uobis improperium ob ignorantiam ab eis, i. infidelibus, qui scil. exprobarent uobis tantam impietatem exercitatam in domesticos fidei uestrae? Reuera Deus recipit in suam misericordiam quos uult, i. praeseruat fideles inter infideles ab occissione contrahendo manus uictorum ab ipsis, dat occasionem incredulis conuertendi se ad fidem, quos si separatim ab inuicem cognouissetis, utique nos induxissemus super incredulos malum poenae grauissimae. 26 Dum apponerent non credentes in cordibus suis accendere magis calorem ignorantiae, i. uidebantur sibi augere zelum iniquum in Deum prohibentes pereginos aduenientes honorare oratorium sacratum cum hostiis et uotis soluendis. Tunc desuper misit Deus gladium suum super Apostolum et credentes ipsius obligans eos ad uerbum piae deuotionis, i. inspirans eis protestationem suae purae sincerae 40. occissione: ocissione E; ocasione M.

    TEXTVS QVADRAGESIMVS SEPTIMVS 389

    5

    10

    15

    religionis. Per quod facti sunt serui de ueritate et compotes illius promissionis essent, Deusque cuncta nouit, supple quae uos ore confitemini, quaeque aduersarii uestri intrinsecus in cordibus suis moliuntur. 27 Profecto iam certum reddidit Deus Apostolum suum in uisione confirmata ueritate, uos certo certius ingressuros oratorium sacratum, Deo uolente, securi, rasis capitibus uestris partimque tonsis, nullum timentes. Insuper Deus nouit aliquid, quod uos nescitis, nempe, quod praeter id, uictoria proxima est, quam scil. reportabitis de Maekkensibus. 28 Ipse est, qui misit Apostolum suum cum directione, i. Alcorano, et religione ueritatis, i. ueritate confirmata, quatenus palam faciat eum esse superiorem totius religionis, sufficiatque Deum esse testem 29 quod Mohhammaedus sit Apostolus Dei, et illi, qui cum ipso sentiunt, sunt fortiores quam increduli pietate. Inter se ipsos uidebis eos certatim se prosternentes et adorantes postulare gratiam a Deo et beneplacitum ipsius, signa ferentes in uultibus assiduae adorationis. Ob quod assimilantur in Lege ueteri et in Euangelio semini: "Quod primo emittit surculum suum, postea tuberescit, deinde surgit in calamum laetificans seminantem, et ira excandescere facit inimicos fidei". Promisit Deus illis, qui crediderint et operati fuerint bonum ex eis, ueniam peccatorum et mercedem magnam.

    [391]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS OCTAVVS DE SECRETIS MVLIERVM CVBICVLIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    O uos, qui uere fideles estis! Ne praepropere quidquam agatis in praesentia Dei et Apostoli ipsius, quoniam Deus omnium auditor est, cuncta cognoscit. 2 O uos, qui uere creditis! Nolite eleuare uoces uestras supra uocem Prophetae neue importunis uerbis interpelletis eum, sicut uos soletis facere unus alteri, ne perdatis operam uestram. 3 Vos non consideratis quod illi, qui deprimunt uoces suas coram nuntio Dei, illos esse, quorum Deus probat corda ad pietatem, i. an in eis sit deuotio erga nuntium ipsius? Nam isti tales consequentur remissionem criminum, nempe in hac uita, et magnum praemium in altera. 4 Certe illi, qui importunis uocibus excitabant te stantes retro geniceum, i. cubicula secreta mulierum, quod plures eorum minime considerant, scil. quod hoc sit delictum graue. 5 Quibus utique, i. patienter, sustinuissent donec exires ad illos, melius succesisset negotium eorum. Adhuc tamen Deus, ueniae largitor, pius est. 6 O uos, qui uere credentes estis! Si uenerit aliquis peruersus falsum ferens nuntium uel suspectum, tunc procurate certiores fieri, ne cuipiam inferatis malum per ignorantiam et festinate agere paenitentiam super eo, quod fecisti. 7 Et scitote quod in medio uestri sit nuntius Dei. Qui, si cum rigore praecipit uobis plura sub obedientia, iniquum et exitiosum putatis. Verumtamen Deus effundit uobis affectum fidei, i. ut crederetis loquenti ueritatem bonumque iudicaretis in cordibus uestris, supple quae praecipit uobis. Execrabilem autem reddidit uobis perfidiam et mendacium seu corruptionem fidei atque inobedientiam. Isti tales ineunt uiam rectam, 8 fauente Deo et gratiam augente. Deus namque, uniuersorum cognitor, sapientissimus est. 9 Si contigerit aliquas duas partes ex credentibus periculose contendere uel confligere inter se, tunc procurate uos componere pacem inter illos. Quodsi altera pars eorum proterue restiterit in odio perseruerans, tunc insurgite et uos contra illam, quae improbe resistit, donec se submittat, quasi umbra quaedam soli mandato Dei. Cumque resipuerit componite uos illos cum iustitia seruantes aequitatem. Deus namque diligit studiosos aequitatis. 10 Siquidem credentes sunt fratres, procurate uos mittere pacem inter duos fratres uestros, scil. litigantes, et timete Deum, quatenus misericordiam consequamini. 11 O uos, qui uere creditis! Nolite deridere aliquos ex quibusdam, qui fortassis sunt meliores illis, neque mulieres uituperent alias mulieres, quae forsitam praestantiores sunt quam ipsae. Neque uerbis ignominiosis uos praescindatis, nec cognominibus contumeliosis uos inuicem laccessetis. Vituperosa res est agnominatio, transgressio legis Dei post receptam fidem. Qui ergo de his similibus paenitendo non abstinuerint, ipsi sunt transgressores legis seu rebelles. 1

    392 TEXTVS QVADRAGESIMVS OCTAVVS

    O uos, qui sincere creditis! Cauete uobis a nimia suspicione. Est enim quaedam suspicio iniquitas manifesta. Ne sitis publici censores, neque detrahat in secreto unus alteri. Num quisquam uestrum amabit comedere carnem fratris sui mortui? Id utique uos detestaremini. Igitur timete Deum, qui indulgentiae largitor pius est. 13 O uos homines! Nos utique produximos uos ex uno mare et una femina et diuisimus uos in populos et nationes, ut inuicem dignoscatis quod uestrum ii sunt nobiliores apud Deum, qui ex uobis timent eum. Profecto Deus, qui uniuersos cognoscit, omnium explorator est. 14 Dicunt Arabes: "Iam nos credimus". Dic tu: "Vos nequaquam creditis". Sed dicite: "Nos fidem aslamicam, i. obedientalem, puram, sinceram tememus, quae fides ne utiquam intrauit in corda uestra". Si autem obedieritis Deo et Apostolo ipsius, tunc nihil deficiet operibus uestris, quia Deus, ueniae largitor, misericors ualde est. 15 Nam illi sunt uere fideles, qui credunt in Deum et Apostolum eius. Postea non dubitant exponere pecunias et animas suas certantes in uia Dei, siue pro Deo. Isti tales sunt uere credentes. 16 Dic: "Num docere uultis uos Deum quae et qualis sit haec fides uestra?" Sane Deo nota sunt uniuersa, quae in caelis sunt et quae in terra, Deoque cuncta sunt perspecta. 17 Ipsi hoc tibi ferent acceptum quod Moslemani facti sunt. Dic tu: "Non mihi id imputetis, sed Deo, qui beneficus in uos fuit. Ipse enim uos perduxit ad hanc fidem. Si uultis fateri ueritatem". 18 Deus, qui nouit arcanum caelorum atque terrae, ipse utique perspicit, quae uos agitis. 12

    5

    10

    15

    20

    2. ne sitis ... unus alteri: om. M. 13. uere: om. M.

    [393]

    TEXTVS QVADRAGESIMVS NONVS DE LITTERA COF IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Cof (subintellige haec littera sola sufficiens testimonium est, quia Deus iurat per illam) Alcoranum esse celeberrimum, i. inter omnes libros caelestes. 2 Immo ob id potius gaudere deberent, quod ad ipsos ex ipsismet ueniret, supple cum eo, talis tamque terrificus instructor. Sed dicunt illi increduli: "Hoc quidem mirabile est quod nos, 3 postquam mortui et in puluerem terrae resoluti fuerimus, longe ualde est a uero nos reddituros, supple in idipsum, quod fuimus". 4 Nos certo fecimus quod terra consumit, scil. totam carnem. "Equidem apud nos", supple dicit Deus, "est Liber conseruatus, nempe qui de hoc tractat". 5 Verum ipsi negant hanc ueritatem, postquam peruenit ad illos, suntque tricis irretiti inextricabilibus. 6 Nonne uident caelum supra se, quomodo soldauimus illud, ut non apparet in eo ulla rima? 7 Item terram extendimus posuimusque in ea montes altos et oriri fecimus in ea plantas parias, parias, i. masculum et feminam omnis speciei, uenustissimas uisu, 8 et memoratu dignas omni seruo conuertenti se ad Dominum suum. 9 Item nos descendere facimus e caelo aquam benedictam, i. pluuiam cum benedictione, per quam germinare facimus hortos deliciosos et granifera messibilia, i. triticum et alia frumenta messe colligenda in spicis. 10 Similiter et arbores palmarum proceres producentes hermodactiles 11 ordine congestas cibum seruis, supple nobis obedientibus et non contradicentibus. 12 Sicut olim faciebant ante istos Maekkenses, nempe populus Noe et accolae Eeresa, i. putei contradictionis, et Tsamuditae, i. Madianitae, 13 et Aaditae, i. Edumitae, et Pharaonitae et fratres Loth, i. Sodomitae et Gomoreitae, -(14) et incolae Elaikael, i. densae siluae, et populus Toboa. Hi omnes contradicebant nuntiis ad se missis, propoter quod uenit super illos malum promissum. 14(15) Num ergo lassati sumus in illa productione prima nempe ipsorum? I. ipsi confitentur nos potuisse creare illos sed in dubium reuocant hanc nouam creationem, i. negant nos posse reuocare eos ad uitam, postquam fuerint mortui. 15(16) Nos equidem creauimus hominem et nouimus uniuersa, quae praue machinatur in anima sua, i. intus in corde, quia nos magis intime praesentes sumus, quam chorda in qua pendet cor cuiusuis ipsorum. 16(17) Quando concurrent in idipsum duo illi obseruatores, i. duo angeli hominis, unus bonus, qui assidet ei a dextris et alter a sinistris ipsius, 17(18) quidnam poterit proferre ore suo, nisi quod illi duo obseruatores coram ei repraesentabunt, i. unus bona omissa et alter mala commissa. 18(19) Item quando superueniet ei temulentia, i. terror et dolor mortis, tunc dicet: "Vero hoc illud est, quod iam effugere non potero". 19(20) Demum quando audiet sonitum tubae nouissimae dicet: "Reuera hic est dies comminatus, 1

    394 TEXTVS QVADRAGESIMVS NONVS

    in quo procedet omnis anima et cum ea urgens illam, qui etiam testimonium feret contra illam". 21(22) "Tu quidem", supple dicet, "nullam curam de te egisti, sed nos nunc auferemus a te uelamen tuum fietque hodie acies tua acuta ualde". 22(23) Dicetque assistens, scil. Diabolus: "Hoc est illud, quod paratum est tibi". 23(24) "Proiicite", i. dicet Deus duobus assistentibus angelis, "in gehennam, qui blasphemus est et proteruus fuit, 24(25) bonum facere prohibuit, transgressor scandalosus, 25(26) Deo alium deum socium fecit, iniicite illum in tormentum dirissimum". 26(27) Et tunc dicet assistens ei Daemon: "Domine, Dominus noster, ego non seduxi illum, sed ipse sua sponte abiit in errorem longinquum". 27(28) Tunc dicet, scil. Deus: "Nolite litigare coram me, iam enim destinaui ad uos correctorem terrificum, i. Mohhammaedum. 28(29) Non potest mutari uerbum a me procedens, nec ego sum talis, ut iniuram faciam seruis istis". 29(30) In illa die dicet, supple Deus, inferno: "Esne iam repletus?" Ipse dicet: "Num superest adhuc aliquis rebellis?" 30(31) Porro e uicino apparebit paradisus aperta timentibus Deum, 31(32) diceturque ipsis: "Hoc est praemium promissum uobis. Omni paenitenti de peccatis suis et custodienti mandata Dei, 32(33) qui timet miseratorem Deum et corde sincero uenerit". 33(34) Supple dicetur talibus: "Ingredimini cum salute, in eam, i. paradisum, hic est dies, i. principium mansionis aeternae". 34(35) Habituri in ea quidquid desiderare possunt et etiam multo plura propter intuitum nostrum. 35(36) Quot deleuimus nos ante illos, i. Maekkenses, qui haec omnia negant, ex gentibus, qui erant fortiores illis et animo et uiribus diuitiisque? Numquid habuerunt aliquod confugium aut effugium manus Dei? 36(37) Sane in hoc habet quid considerandum notabile quisquis ratione est praeditus et adhibit auditum, nempe Alcorano, qui horum omnium est locuples testis. 37(38) Nos quidem creauimus caelos et terram, quaeque intersunt ipsis spatio sex dierum, sed non ob id lassati sumus, supple ut indigerimus requie. 38(39) Tu itaque sufer patienter quod ipsi dicunt. Liberum esse praedica cum laude Domini tui a tali defectu ante ortum Solis et occasum, 39(40) partemque noctis insume in laude ipsius, idque post quamlibet adorationem, supple dic: "Laus Deo" genibus flexis. 40(41) Diligenter uero ausculta in die, in qua clamauit preco e loco propinquo. 41(42) In illo die percipient uocem illam realiter, quam scil. modo audire contemnunt ex Alcorano. Is erit dies procedendi e monumentis. 42(43) Nos quippe damus uitam, nimirum intrantibus in mundum, et inferimus mortem, nempe exeuntibus de eo, rursusque ad nos terminabitur reditus ipsorum. 43(44) In ipso die scindetur terra pro eis, scil. reddet eos uiuos segregatim, cito autem congregare eos nobis erit ualde facile. 44(45) Nos melius scimus, quod isti dicunt. Tu quidem in eos praeualere nequis, 45(-) sed memoriae commenda Alcoranum ei, qui habet timorem supplicii a me denuntiati. 20(21)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    10. Daemon: Diabolus M. 19. promissum: om. M.

    [395]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS
  • DE VENTIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Per uentos uentilantes, scil. puluerem terrae. 2 Per grauidas nubes imbribus copiosis. 3 Per leuiter currentes, nempe naues super aquas. 4 Per distribuitores, i. angelos, qui praesunt negotiis mundi. 5 Iuro, supple dicit Deus, quod promissum est uobis certum est. 6 Et iudicium futurum sit. 7 Item per caelum praeditum uariis siderum uiis iuro, 8 eo quod uos perseueratis in sententia contraria, 9 quae auertit, qui iam peruersus est in se, i. a fide Alcorani et Mohhammaedi, supple dicentes eum esse mendacem, incantatorem etc. 10 Ideo obnoxii sunt occisioni eiusmodi calumniae inuentores. 11 Qui cum sint immersi in abysso ignorantiae, 12 inquirunt de hora diei iudicii, quando semel ueniet. Qui est dies, 13 in quo cremati supra ignem experientur 14 id, quod supple ipsis promissum est, diceturque ipsis: "Degustate nunc fructum praesumptionis uestrae. Hoc illud est, quod petiistis toties accelerari uobis". 15 Porro illi, qui se custodiunt ab eiusmodi, supple seditiosis actionibus, in paradisis et fontibus, 16 reperient refrigerium, quod tribuet eis Dominus ipsorum, eo quod his bonis operibus insistebant. 17 Exiguum ualde quid noctis pertransiit, quo non uigilarent 18 et anticulariis horis ueniam deprecabantur. 19 De bonis suis tribuentes petenti et petere erubescenti. 20 Sane in terra multa signa habent illi, qui certo credunt, nempe ea, quae in Alcorano dicuntur. 21 Immo etiam in uobismetipsis, O Maekkenses scil. quomodo uos creauit Deus potentia sua eademque uos suscitabit mortuos. 22 Alia quoque in caelo, unde habetis uictum mediante, supple pluuia, sed et in illis, quae promittuntur uobis, scil. praemium paradisi et supplicium inferni. 23 Igitur per Dominum seu creatorem caeli et terrae iuro haec ita uera esse, sicut oculis uestris ea perspicitis. 24 Num peruenit ad te conuiuii Abrahae, quod exhibuit quibusdam uiris uenerabilibus, 25 quando ingressi ad eum dixerunt: "Pax", ipseque uicissim ait: "Pax?" Erant quippe ignoti. 26 Ipse autem annuit domesticis suis, qui statim attulerunt uitulum pinguem. 27 Quem apposuit coram eis et ait: supple uidens quod non attingerent eum: "Verene non comeditis?" 1

    26. anticulariis: anticularis M. 36. : famae EM.

    396 TEXTVS QVINQVAGESIMVS


  • Remansit autem propterea mente haerens cum aliquo timore. Cui illi dixerunt: "Non timeas", annuntiantes ipsi filium sapientem nasciturum. 29 Quod audiens uxor ipsius coepit exclamare et percutiens faciem suam dixit: "Vetula sterilis, supple debet parturire?" 30 Ipsi dixerunt: "Ita sane dicit Dominus tuus, quia ipse est sapientissimus cuncta noscens". 31 Dixitque Abraaham: "Quid aliud causae aduentus uestri, o boni nuntii?" 32 Ipsi dixerunt: "Nos missi sumus ad gentem sceleribus plenam, 33 ut mittamus super eos lapides de luto coctos 34 signatos apud Dominum tuum pro istis excessoribus omnes limites impietatis, 35 et educamus de medio ipsorum quicumque adfuerit fidelis. 36 Verum nos non reperimus in illa gente, excepta unica domo recte credentium. 37 Quam etiam urbem reliquimus pro signo illis, qui scil. illac transeunt, ut metuant castigationem tam diram". 38 Item de Moyse, quando misimus eum ad Pharaonem cum potestate euidenti, 39 ipseque auersus cum omne uirtute tua dixit: "Iste certe est incantator aut indaemoniatus". 40 Nos autem apprehendimus eum cum militibus suis et proiecimus eos in profundum maris remansitque confusus. 41 Item de Aaditis, i. Idumaeis, cum immisissemus in eos uentum urentem cuncta uastantem nec quidquam relinquentem, 42 quod apprehendit quin in puluerem minutissimam redigeret illud. 43 Item de Tsamuditis, quibus cum dictum fuisset, nempe a Ssalehh, propheta ipsorum: "Gaudete nunc in prosperitate uestra usque ad breue tempus". 44 Ipsi uero cum maiore proteruitate mandatum Domini sui contemnentes, quarto post die, fulminibus tacti consumpti sunt, 45 non ualentes se tenere in pedibus, nec habuerunt qui eos adiuuaret, etiam postquam uidissent signa, nempe quae eis propheta dederat, scil. quod apparerent uultus ipsorum primo die liuidi, secundo rubri, tertio nigri. 46 Item de populo Noe, qui supramodum transgressores mandatorum Dei fuerunt, quos deleuimus ante hos. 47 Nos sane caelum sursum ereximus cum firmitate, cum simus potentes magis extendere illud. 48 Terram uero substrauimus, i. planam esse uoluimus, et quam pulchre disposuimus! 49 creantes in ea ex omni re, i. ex omni genere et specie bina et bina, masculum et feminam, quatenus horum continuam memoriam celebretis. 50 Igitur ad solum Deum conuoletis, a quo ego missus sum uobis corrector publicus. 51 Ne itaque struatis cum Deo quemquam alium deum, de quo ego ex parte ipsius sum uobis cautor declarans periculum. 52 Eodem prorsus modo, supple faciunt tibi, o Mohhammaed, Maekkenses, sicut antecessores ipsorum, quibus non uenit ullus nuntius, quem non dicerent esse magum aut daemonium. 53 Bene in hoc conueniut cum illis, immo isti sunt obstinatiores in sua perfidia. 54 Tu ergo declina ab eis, nec id sumas tibi ignominiae, 55 sed continuo commemorare hoc ipsis, quia hoc memoriale prodest credentibus. 56 Ego quidem creaui daemones et homines, nisi ad id, ut colant me. 57 Ego non quaero ab eis aliquid, ut dent mihi uictum. 58 Deus namque largitor bonorum praeditus uirtute potentissimus est. 28

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS
  • 397

    Porro illi, qui inique agunt, eandem culpam portabunt, quam socii ipsorum, ne igitur optent sibi accelerari poenam. 60 Vae autem illis, qui in sua perfidia perseuerant, in die ipsorum, qua nunc terrentur. 59

    [399]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS PRIMVS DE MONTE SINAI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS. 5

    Per montem Sinai 2 et per librum ordnatis lineis exaratum, 3 in membrana , 4 et per domum in altum aedificatam, 5 et per tectum sublimatum, 6 et per mare accensum 7 iuro, supple inquit Deus, instare iam uindictam Domini tui, 8 quam nullus detinere quibit. 9 Die, in qua commouebitur caelum ueluti mola commotione ualida, 10 et montes ambulabunt ambulatione continua. 11 Vae in illa die contradictoribus, 12 qui nunc in profundo mendaciorum immersi de his ludos agunt! 13 In die illa accersentur ad ignem inferni 14 a dicente ipsis: "Hic est ignis, quem uos negabatis. 15 Num haec est fictio incantationis? Vel ipsi non uidetis? 16 Ingredimini nunc ipsum urendi in eo siue patienter siue impatienter sustineatis. Aequaliter erit uobis, quia mercedem recipietis pro iis, quae operati estis". 17 Porro illi, qui cum timore Dei a similibus, supple operibus, se custodierunt, in hortis deliciosis. 18 Laetitia perfruentur deliciis, quas Dominus ipsorum tribuet illis, conseruans eos a supplicio orci. 19 "Edite et bibete", scil. dicit eis, "uoluptuose seu alacriter, pro eo quod operati estis". 20 Accumbent in stratis pretiosis et nos copulabimus eis mulieres pellucidis oculis. 21 Filios quoque ipsorum coniungemus, qui crediderunt, quos imitari fecimus eos, i. genitores, nempe adultos, alios autem filios, suple minores, qui non sunt capaces rationis, pertingere faciemus ad eorum consortium, nimirum mediante fide genitorum, nec minuemus aliquid meriti operis cuiusuis. Vnusquisque habebit suum depositum conseruatum pro merito suo. 22 Nosque addemus ipsis omnis generis fructus et carnis quantum desiderare poterunt. 23 Item ipsi certatim inuitabunt se inuicem in ea, i. paradiso, ad poculum nihil turpiloquii, neque ad uitium prouocans continens. 24 Circuibunt etiam inter illos pueri candidi ueluti margaritae in conchis, offerentes, supple quilibet hero suo calicem. 25 Ipsi quoque inuicem conuenientes interrogabunt alter alterum, nempe de statu suo et gradu retributionis. 26 Postea dicent: "Nos quidem antea cum timore solliciti fuimus de domesticis nostris, 1

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    8. : explicatus EM.

    400 TEXTVS QVINQVAGESIMVS PRIMVS

    nunc autem pietate et gratia sua Deus abundauit super nos et custodiuit nos pariter, ut ne aura quidem urens laederet nos, 28 eo quod nos antea pro hoc deprecati sumus illum, ipseque iustus multae misericordiae est. 29 Tu ergo haec sollicite memoriae commenda hominibus, tu enim per gratiam Domini tui nequaquam es ariolus, neque daemoniorum habens. 30 Vel ipsi fortassis dicent: "Saltem est inimicus uersificator, attendamus quando apprehendet eum interitus seu mors insperata". 31 Dic tu: "Obseruate uos et ego unus sum ex iis, qui obseruat interitum uestrum". 32 Num fortassis mentis discursus ipsorum hoc illis dictat? Immo ipsi sunt populus peruersus Deo rebellis. 33 Vel ipsi dicent: "Ipse, scil. Mohhammaed, excogitauit eum, i. Alcoranum". 34 Igitur similem librum producant, si sunt ueridici. 35 Num ipsi creati sunt ex nihilo? Vel ipsi sunt creatores, 36 qui creauerunt caelos et terram? Sed ipsi nolunt credere ueritati. 37 Numquid in manu ipsorum sunt thesauri Domini tui? An ipsi facti sunt domini absoluti nullius potestati subiecti? 38 Vel habent scalam pertingentem ad caelum, ut audiant, scil. arcanum, quod angeli inter se colloquuntur? Afferant in medium audita cum alia auctoritate manifesta. 39 Vel ipsi audebunt dare ei, i. Deo, filias feminas et sibi reseruare filios masculos. 40 Vel tu petis ab eis mercedem, cum ipsi sint spoliis onusti? 41 Vel ipsi norunt secreta Dei eaque conscribunt in libro? 42 Vel ipsi intendunt deceptionem facere, quia increduli semper sunt deceptores? 43 Vel forsam ipsi habent deum alium praeter Deum gloriosum, qui eos liberabit eo quod ipsi ei haec attribuunt? 44 Qui si uiderint aliquam particulam caeli cadere deorsum, dicunt esse nubem conuulsam, seu alteri insitam, quia ipsi alias ei insultando dicebant, cur non faceret cadere super eos aliquam partem caeli. 45 Tu ergo dimitte eos, usquequo uideant diem suum, in quo cadent mortui morte inopinata. 46 In illo die nihil iuuabit eos astutia sua, nec habebunt ullum, qui succurrat eis. 47 Est autem illis, qui inique agunt, praeparata alia poena praeter hanc, sed plures ipsorum hoc ignorant. 48 Tu ergo patienter expecta iudicium Domini tui, tu enim es in oculis nostris. Itaque frequenter exalta cum laude Dominum tuum. Quando surgis de stratu tuo, 49 et multiplica laudem ipsius horis uespertinis et post ortum stellarum. 27

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    18. arcanum: Alcoranum M. 25. haec attribuunt: attribuunt hoc M. 27. conuulsam: conuulsa E.

    [401]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS SECVNDVS DE STELLA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Per stellam iuro, quae ascendit sursum et cadit deorsum, 2 quia non errat amicus uester, i. Mohhammaed, nec prauum quid molitur, 3 nec profert in medium quidpiam de mente sua, 4 nisi quod ei reuelatur. 5 Qui eum docet fortis uiribus est 6 et ingenio sagacissimus, i. Gabriel, 7 qui erexit se existens tunc in suprema regione horizontis. 8 Postea appropinquauit ei, i. Mohhammaedo, benigne agens cum eo. 9 Fuit autem interuallum, i. spatium, inter illos semiduorum circulorum arcus siue duarum ulnarum aut etiam propinquius. 10 Tunc reuelauit, subintellige Deus, seruo suo per Gabrielem quod ei mandauit. 11 Nec fefellit eum, i. Mohhammaedum, cor suum in eo, quod uidit. 12 Ergo ne uos, supple Maekkenses, negabitis id, quod uidit? 13 Certe adhuc aliam uisionem ipse uidit secus Sedrat, 14 quae est arbor ultimi termini, i. ad quem potest pertingere humanam imaginationem, 15 penes quam, supple uidit, paradisum hospitationis apertum, 16 quae tecta, nempe a multitudine angelorum, non tegitur. 17 Non distrahebattur uisus, scil. Mohhammaedi, ab ea, neque excedebat, 18 nempe, ut uideret quae supra aut ultra ipsam erant, quia contemplabantur in ea signa, i. reuelationes Domini sui multo maiores. 19 Vidistine, uos, Coraisciani, simile quid in idolis uestris, Allat, Elaozza 20 et Maennat, quae est tertia ex hiis tribus et secunda, supple post Elaozza? 21 Vobis igitur unum, i. Allat, qui est generis masculini et alias duas faemenini attribuitis Deo?" 22 Haec utique partitio ualde iniqua est. 23 Verum quidem est quod haec non sunt nomina, nisi quae imposuistis uos et patres uestri illis, quae Deus nulla auctoritate desursum missa comprobauit. Ipsi sane in hoc non sequuntur nisi proprium sensum, quaeque desiderant animae ipsorum. Sed certe iam uenit illis a Domino ipsorum dux rectae uiae, scil. Alcoranus et Mohhmmaed. 24 Fortassis habebit homo ille certo quod auet sibi, signanter loquitur de Coraiscio, quia sibi promittebat suffragium angelorum in hoc et in altero mundo, 25 sed in manu Dei est ultimum et primum. 26 Nam quot sunt ex angelis in caelis, quorum suffragium nihil ualet, 27(-) nisi postquam Deus dederit licentiam illis, supple intercedendi pro iis, quos ipse uult et complacet sibi? 28(27) Nam illi, qui non credunt uitam alteram, denominant quidem angelos denominatione feminea, 1

    22. quae tecta: om.hic M. post angelorum add. quae tecta M. 24. contemplabantur: contemeplabatur M.

    402 TEXTVS QVINQVAGESIMVS SECVNDVS

    sed nullam habent de hoc scientiam, i. non possunt hoc probare ullo testimonio aut argumento. Ipsi in hoc non sequuntur nisi opinionem, scil. propriam communem, et opinio ista nihil certi habere potest. 30(29) Tu igitur deuita illos, qui terga uertunt memoriali nostro, i. Alcorano, nec aliud desiderant nisi uitam huius mundi, 31(30) in quo terminatur tota scientia ipsorum. Certe Deus optime nouit eos, qui recedunt a uia ipsius, nouit quoque qui recte gradiuntur in ea, 32(31) inque manus eius sunt uniuersa, quae caelis insunt et quae terrae, ut retribuat iis, qui procedunt in malo cum iis, quae agunt, remunerat autem alios pro bonis, quae fecerunt. 33(32) Euitantes enormia iniquitatis et obscenitates, nisi aliquam leuem culpam contrahant. Porro Dominus tuus ita liberalis est in relaxatione culparum, ut, supple remittat leuia propter uitationem grauiorum. Ipse bene cognoscebat uos, quando in principio producebat uos de terra, et dum adhuc essetis embriones in aluis matrum uestrarum. Ne itaque iustificetis uosmetipsos, ipse, scil. Deus, melius nouit, qui se custodiunt, nempe a peccatis enormibus. 34(33) Num consideratis illum, qui retro abiit, i. a fide recessit? 35(34) Praestitit aliquid parum ualde et quasi fodens puteum, quando offendit lapidem durum, illico ab opere cessauit. (Sic uerbum istud kiaeda explicant) 36(35) Vel forte apud illum est scientia arcani secreti, quod scil. soli Deo notum est? 37(36) An non clare elucidatum habetur in uolumine Moysis 38(37) et Abrahae, qui integre satisfecit mandato Dei? 39(38) Nonne quaelibet anima feret onus suum et non onus alterius? 40(39) Illo quippe homo onerabitur, quod ipse opere exercuit, 41(40) in quo futuro opus eius apparebit quale scil. fuerit. 42(41) Tunc retribuetur ei merces sua plenissima. 43(42) Sane ad Dominum tuum terminabitur reditus uniuersorum. 44(43) Qui ridere facit et plorare, 45(44) uiuere dat et mori, 46(45) creat binos masculum et feminam 47(46) ex spermate effuso. 48(47) Ipsius est dare principium et finem, seu introitum et exitum. 49(48) Ditat et mediocriter tribuit bona temporalia. 50(49) Ipse est Dominus sideris Sciaera, scil. quod geminos sequitur. 51(50) Ipse perdidit gentes Aaditarum primum 52(51) et Tsamuditarum, ex quibus non remansit ullus. 53(52) Et ante istos populum Noe, qui erant pessimi transgressores. 54(53) Item Mottefekitas, i. ciuitates Loth, quae in sublime elatae casu interiere, 55(54) cooperuitque eos Deus lapidibus. 56(55) De qua nunc uindicta Domini tui ex his potes dubitare? 57(56) Iste, supple Alcoranus est unus ex libris aliis, uel Mohhammaed ex nuntiis antecedentibus magis terrificus. 58(57) Iam appropinquat hora ultima, -(58) quam detegere nequit nisi solus Deus. 59 Hae itaque dicta uos admiramini 60 ridentes et non potius ploratis? 61 Vere uos estis stupidi. 62 Nunc igitur adorate Deum et seruite illi soli. 29(28)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    15. ne itaque ... se custodiunt: om. M. 19. kiaeda: om. M.

    [403]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS TERTIVS DE LVNA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Appropinquauit hora illa et diuisa est Luna in duas partes. 2 Ipsi autem uidentes signum tale auersantes aiunt: "Haec est fascinatio cito transiens". 3 Contradictores sunt ueritati sequentes uoluntates suas, nam quodcumque opus habet terminum suum praefixum. 4 Iam utique peruenit ad eos fama continens funestum successum, 5 et iudicium executioni mandatum, nempe in gentibus praedecessoribus ipsorum. Sed quid prodest ipsis correptio haec? 6 Dimitte eos. Dies ueniet, in quo uocabit eos preco ad rem insolitam, quae obfuscabit obtutus ipsorum. 7 Exibunt de tumulis, sicut locustae dispersae 8 properantes ad uocantem. Tunc dicent increduli: "Iste est dies grauissimus". 9 Contradicebant ante eos, i. Coraiscianos, populus Noe mendaciter loquentes de seruo nostro dicentes: "Iste est daemoniacus". 10 Qui molestia affectus rogauit Dominum suum dicens: "En ego opprimor, uindica me". 11 Nos itaque aperuimus portas caeli aquam effundentes nimiam, 12 sed fontes terrae scaturire fecimus, concurrerunt itaque aquae superiores et inferiores ad idem negotium, ad quod iam praeordinatae fuerunt. 13 Ipsum autem, i. Noe, impsuimus in tabulatum clauis compaginatum, i. arcam, 14 quae currit in oculis nostris, i. oculi nostri sunt super eam in retributionem poenae illis, qui credere noluerunt, nimirum Deo et Noe, seruo eius. 15 Reliquimus autem eam in signum, i. exemplum sempiternum. Num ergo aliquis eius memoria emendatus cernitur? 16 Qualis autem fuerit animaduersio reprehensioque mea, 17 ex Alcorano colligi quit, quem ideo tam facilem et planum exhibemus, i. in lingua arabica, in huius rei memoriam. Sed numquid est quispiam memoriam eius recolens? 18 Comtemnebant Aaditae, i. populus, ad quem fuit missus Hud propheta, correctionem illius. Sed qualis extitit castigamen meum correptioque mea, supple uide sed considera. 19 Nos misimus super eos uentum stridentem, i. frigidum, in die aeris, i. in die tanti caloris, a quo aes liquefieri posset. 20 In quo homines agonizabant, ueluti radices palmarum, dum funditus euelluntur. 22 Quod utique facile reddimus ad intelligendum per Alcoranum. Sed numquid est aliquis, qui hoc mente colit? 23 Idem fecerunt Tsamuditae, cum Ssalehh, propheta suo, uenientem cum duro nuntio. 24 Dixeruntque: "Num hominem unum ex nobis sequi debemus? Vtique ipso facto in errorem manifestum incidemus, obnoxii dirissimi cruciatus ignis. 1

    39. aleia 21 deest EM. 41. Ssalehh: Saahhalehh M.

    404 TEXTVS QVINQVAGESIMVS TERTIVS

    Aut reperietur aliqua memoria de ipso inter nos, i. quod ipse sit propheta missus a Deo? Immo ipse est impostor pessimus". 26 Presto scient in crastino, quis sit impostor iste pessimus. 27 Nos missuri sumus camelam in tentationem pro ipsis. "Tu ergo", supple dixit Deus ad Ssalehh, "obserua eos et patienter sustine. 28 Deinde annuntia eis, quod aqua dirimet litem inter eos, nempe et camelam, quando quilibet eorum ad portandum adueniet, scil. uno die camela et altero ipsi". 29 Vocauerunt itaque Dominum ipsius camelae et loci, qui aggressus eam praecidit crura eius. 30 Sed quomodo castigaui et corripui eos? 31 Misimus super eos uocem unam tantum et facti sunt ueluti lignum aridum, confractum, aptum ad comburendum. 32 Sed iam nos planum reddimus Alcorani uerbis ad perspiciendum illud. Anne forte quis reperitur hoc considerans emmendatus? 33 Idem contigit Loth a populo suo propter correptionem ipsius. 34 Quod fuit causa, ut nos mitteremus super eos uentum ualidum grauidum lapillis, i. grandinibus, uerum domum Loth saluauimus mane diluculo. 35 Quod erat gratia particularis facta ipsi a nobis, nam sic remunerare consueuimus eos, qui gratos se exhibent nobis. 36 Illos autem, supple scelestes Sodomitas, arripuit manus nostra rigorosa, qui comptemserunt correptionem, subintellige Loth, 37 eo quod coniecerant oculos pessima uoluntate in hospites ipsius, propter obcaecauimus eos. 39 Vos itaque, supple dixit Deus, experimini hanc immisionem malam et correptionem meam. 40 Iam sane sat digesta haec habentur in Alcorano alias, sed uix est aliquis, qui recogitet illa. 41 Similis correptio peruenit ad domum Pharaonis, 42 qui contradicebant signis nostris uniuersis. Ideo nos apprehendimus eos apprehensione uindictae insuperabilis. 43 Numquid increduli uestri sunt praestantiores, nempe uiribus, nobilitate, diuitiis et multitudine familiarum, maiorum uestrorum, supple quos nunc enumerauimus, uel forte uos habetis aliquod particulare priuilegium repositum in archiuio occultato? 44 Vel fortassis ipsi dicent: "Nos omnes ubique uictores euademus?" 45 Equidem ipsi uniuersi in fugam conuertentur et terga uertent. 46 Immo iam appropinquat hora ipsis promissa, et quidem hora infelicissima et amara ualde. 47 Quoniam impii in continuo errore sunt, supple in hoc mundo, et in altero erunt in ardoribus sempiternis. 48 Dies quippe ueniet, in quo prostrati in facies suas trahentur in ignem. "Gustate", supple dicetur ipsis, "hoc praelibamen orci immoderati ardoris". 49 Nos quippe uniuersa creamus cum moderamine potentiae, 50 nec praecipimus quidpiam, nisi ut fiat statim, quasi in uno ictu oculi. 51 Sane iam nos perdidimus plurimos similes uestri. Num est aliquis uestrum, qui hoc recogitet corde? 52 Et quidem ea, quae ipsi operati sunt, recondita sunt in archiuio. 53 Omnia parua et magna lineatim extant conscripta. 25

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    24. aleia 38 deest EM. 43. fiat: faciat M.

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS TERTIVS 405

    Porro timorati, i. qui se custodiunt a malis operibus et peccatis, ipsi habebunt locum securum in hortis deliciosis inter flumina 55 prope Dominatorem cuncti potentem. 54

    [407]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVARTVS DE MISERATORE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Miserator est is, -(2) qui docet Alcoranum, 2(3) qui creauit hominem primum, 3(4) et docuit eum eloquentiam, ut sciret proferre nomina omnium rerum creatarum, 4(5) cuius nutu Sol et Luna, quodlibet ipsorum certo numero, supple dierum et horarum absoluit et rursus reuocat cursum suum. 6(7) Ipse caelum erexit sursum et posuit bilancem in terra, 7(8) ne quis uestrum circumueniat alterum in pondere. 8(9) Igitur rectificate indicem ponderis aequaliter, ne minus huc atque illuc dependeat. 9(10) Is est, qui supposuit terram omni creaturae uiuenti, 10(11) et in ea producit fructus recentes et hermodactilos folliculis inclusos, 11(12) granum quoque quotcumque foliis uestitum, et odoriferum fenum. 12(13) Quodnam ex his beneficiis Domino uestro negabitis? 13(14) Hominem, qui est pater totius generis humani, creauit ex lutto sicco ueluti figulus. 14(15) Et Luciferum, qui est pater daemonum, plasmauit ex flamma pura ignis absque fumo. 15(16) Ex quo ex his duobus potestis arguere Dominum uestrum? 16(17) Ipse est Dominus duplicis ortus 17(-) et occasus, i. Solis et Lunae, aestatis et hyemis. 18 Qualem ex his negabitis Domino uestro? 19 Ipse coire facit duo maria, unum salsum et alterum dulce, 20 absque ullo intermedio distinguente illa. 21 Quid in hoc Dominum uestrum reprehendere potestis? 22 Ex his duobus producit margaritas et corallus. 23 In hoc quem obicem Domino uestro ponetis? 24 In his currunt naues explicatis uelis ceu montes. 25 De hoc queremini Dominum uestrum? 26 Omnia, quae sunt in ea, i. terra et in mari, transibunt 27 et remanet facies Domini clarificata et honorata. 28 Quod horum Domino uestro denegabitis? 29 Ipsum deprecantur, qui in caelis sunt et qui in terra, i. angeli et homines, et omni die immutabilis in se permanet. 30 Quid in hoc Domino uestro derogatis? 31 Iam nunc aggrediemur negotium uestrum, o uos duo molesti, i. daemones et homines, qui contradicitis libro Dei, Alcorano, et nuntio eius. 32 Quid in contrarium respondebitis Domino uestro? 1

    11. aleia 5(6) deest EM.

    408 TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVARTVS

    O uos, coetus daemonum et hominum! Si uos ualetis effugere extremos fines caelorum et terrae, fugite, sed nequaquam transire eos quibitis nisi auctoritate suprema Dei. 34 Quid ad hoc opponetis Domino uestro? 35 Ipse mittet contra uos flammam scintillantem ex igne et auricalcum liquefactum, a quibus uos defendere nullatenus poteritis. 36 De hoc mendacem Dominum uestrum asseretis? 37 Et quando disrumpetur caelum fietque rubrum sicut rosa distillabiturque uelut oleum. 38 Quid hic falsi imponetis Domino uestro? 39 In illa die non rogabunt pro delictis suis, homines neque daemones. 40 Quid tunc praetenditis contra Dominum uestrum? 41 Cognoscentur quippe tunc scelerati propris signis suis, nam quidam trahentur crispis frontis capillatae, et alii pedibus ligatis, scil. ad infernum. 42 De hoc habetisne aliquid quod abiiciatis Domino uestro? 43 "Haec est", supple dicetur "gehenna, quam in mundo negabant isti scelesti, 44 qui circuibunt illam continuo et aquam ardentissimam in medio ipsorum". 45 Hoc ergo Domino uestro non credetis? 46 Qui autem timent stationem Domini sui, i. qui in omni loco, in quo stat, diligenter considerat solliciteque obseruat supra stantem ibi sibi Dominum, habebit duplicem paradisum, nempe unum spiritualem, alterum corporalem. 47 Quam ergo ex his negabitis esse ueram Domino uestro? 50 In his erunt duo fontes continuo scaturientes, 52 eruntque producentes diuersas species arborum spissi gramis ramis, foliis et fructibus. 53 Quid de his negabitis Domino uestro? 54 In illis erit abundantia fructuum omnium duplicis generis recentium et exsicatarum gustu indiuerso. Adhuc huic ueritati Domini uestri derogatis? Accubabunt super stramenta ita subducta holoserico crinito tempusque colligendi fructus istarum duarum paradisorum semper adest. 55 Hoc etiam Domino uestro negabitis? 56 In ipsis habebunt uarias uirgines candidissimas pelucidis oculis, quas nullus homo neque daemon attigit ante ipsos. 57 Hoc quoque negabitis Domino uestro? 58 Erunt tam purae, sicut chrysolitus et uniones in conchis. 59 Nec hoc uerum esse concedetis Domino uestro? 60 Num potest esse pro tam praeclaro opere, qualis est professio fidei alcoranicae, praeclarior remuneratio quam ista? 61 Quid indignum in hoc Dominum fecisse iudicabitis? 62 Praeter has duas paradisos potestne imaginari quid melius pulchriusue? 63 Ergo contrarium de hoc Domino uestro quid sentietis? 64 Praenimia uiriditate uidentur quodam modo nigres. 65 Hoc Domino uestro minime criditis? 66 In ipsis sunt duo fontes continuo illas irrigantes. 67 Hoc uos Domino uestro negabitis? 68 In ipsis affluentia fructuum recentium, hermodactilorum et pomagranata. 69 Nec hoc Domino uestro credetis? 33

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    14. ligatis: signatis M. < > M.

    22. aleiae 48, 49, dessunt EM.

    24. aleia 51 deest EM.

    29. stramenta ita:

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVARTVS 409

    In iis (loquitur iam non de duobus paradisis, sed de pluribus) habebunt mulieres bonis moribus instructas et formosas. 71 Etiam hoc negabitis Domino uestro? 72 Oculis recollectis sub uelis. 73 Hoc negabitis Domino uestro? 74 Violatas a nemine ante ipsos nec ab homine neque a daemone. 75 Hoc non creditis Domino uestro? 76 Recumbent simul in stragulis cum puluinatibus pendentibus ex eis uiridibus aliisque pretiosis operimentis ornatis. 77 Quam ergo ex his gratiis audebitis uos negare Domino uestro, scil. quod non sit uera eius promissio? 78 Superbenedictum sit nomen Domini tui, quod est semper gloriosum et superhonorabile. 70

    5

    10

    6. uiolatas a nemine ... Domino uestro: om. M. 8. : ilegibile E; < > M. 9. ornatis: om. M.

    [411]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVINTVS DE HORA CERTA IMMINENTE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Adueniente hora, 2 cui annexa est necessitas aduentus eius infallibilis, 3 alios deprimet et alios eleuabit. 4 Tunc concutietur terra concussione ualida, 5 et comminuentur montes penitus, 6 fientque ut atomi dissipati. 7 Vosque eritis biiuges partiti in tres classes: dexterorum, sinistrorum et anteriorum. 8 Ad dexteram destinati tenebunt partem dexterorum, 9 qui ad sinistram sinistrorum. 10 Qui fuerunt primi cum primis 11 proximi erunt, nempe throno Dei, 12 in paradisis deliciarum. 13 Horum aliqui erunt ex antecessoribus, 14 paucissimi ex posterioribus. 15 Hi recumbent in lectis opere phrygio, 16 auro et margaritis intextis positis e regione sibi, ut facit ad faciem inuicem intuantur et numquam alter alteri dorsum uertat. 17 Circumibunt per medium eorum pueri speciosi numquam formam suam mutantes 18 cum phialis, amphoris et calicibus potum afferentes meri limphati, 19 qui non inficit caput nec priuat sensu. 20 Deinde fructus recentes circumferent excolligendas sibi pro libitu cuiusuis 21 similiter et carnes uolatilium, quascumque desiderare possunt. 22 Aderunt nimphae lucentibus oculis -(23) ad instar margaritarum inclusarum in conchis ostreis, 23(24) in praemium pro eo, quod operati sunt. 24(25) Non audient scurrile quidpiam neque ad iniquitatem prouocans, 25(26) nisi uerbum congratulationis: salue, salue. 26(27) Porro qui a dextris stabunt quid? Supple quid habebunt? 27(28) Desteriades in arbore sedar, spina carens, subintellige suas delicias habebunt, 28(29) et in fructus talhhen, qui ordine excrescit sine stipite, 29(30) et in umbra in immensum se extendentem. 30(31) Aquam quoque continuo fluentem. 31(32) Deinde fructus recentes in magna abundantia diuersarum specierum, 32(33) nullo umquam tempore deficientes, nec a quoquam prohibiti. 33(34) Thoris item in sublime stratos, 34(35) quia nos renouabimus iuuentutem earum, i. mulierum aetate confectarum, 35(36) faciemusque apparere eas adolescentulas, 36(37) amabiles, aptas ad generandum. 37(38) Dexteram tenentes erunt 1

    18. paucissimi: < > M. 30. prouocans: prouoca < > M. 33. spina carens: lectio dubia E; < > M.

    412 TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVINTVS

    multi ex antecessoribus et pauci ex posterioribus. 40(41) Qui autem ad sinistram ibunt, quid? Subintellige quid de eis erit? 41(42) Sinistriades in aere ardente manebunt et in aqua feruente, 42(43) et in umbra teterissimi fumi cruciabuntur, 43(44) ubi nullum refrigerium neque lenimentum habebunt, 44(45) eo quod ipsi antehac delictis dediti fuere, 45(46) et se obstrinxere piaculo maximo cum iuramento, 46(47) dicentes: 47(-) "Ita sane postquam mortui fuerimus et in puluerem terrae redacti ossaque nostra arida, tunc suscitabimur rediuiui nos? 48 Aut patres nostri, qui nos praecesserunt?" 49 Dic tu: "Vtique primi et nouissimi 50 congregabimini simul tempore seu hora et loco diei assignatae". 51 Tunc, o desertores uiae rectae sequentes mendacium, 52 comeditis de arbore ezzacum, 53 et replebitis ex ea uentres, 54 atque bibetis super illud aquam feruentissimam. 56 Haec erit merces ipsorum in die iudicii. 57 Nos creauimus uos, num hoc non creditis? 58 Nonne uidetis quando uos spumam committetis loco suo, 59 utrum uos faetum producitis et non potius nos creamus illum? 60 Nos metam moriendi ponimus inter uos, ut scil. unus citius moriatur et alius tardius. A nemine praeueniti sumus, 61 qui nos impediat quin mutemus uos in similes uestri, i. ut, uobis deletis, substituamus alios loco uestri similes uobis, aut transformemus uos in alia animalia, aut inducamus in uos formas, quas ignoratis. 62 Iam certe uos nostis productionem primam, cum scil. uos nihil ante fuistis. 63 Hoc igitur uos minime consideratis? 64 Nonne uidetis id, quod uos aratis et seminatis, an uos an uero nos seminatores sumus, supple qui germinare facimus? 65 Si nos uellemus, nascere faceremus seminata uestra paleam siccam comminutam, tunc nos paeniteret laboris impensi diceretisque profecto: 66 "Nos sumus obnoxii graui malo, -(67) immo exortes omni boni". 67(68) Non aduertitis quod aquam, quam bibitis, 68(69) utrum uos eam descendere facitis de nube an nos? 69(70) Si nos uellemus, conuerteremus eam in amara, ergo non ideo grati estis? 70(71) Nonne uidetis ignem, quem ex arbore elicitis, i. fricando lignum cum ligno more Arabum? 71(72) Num uos eum educitis, et non nos sumus, qui illum producimus? 72(73) Nos sumus, qui excitamus eum in recordationem, scil. maioris ignis gehennae, et utilitatem itinerantium per loca diuersa. 73(74) Tu ergo exalta laudem nominis Domini tui, qui maximus est, i. amplissimus in donis suis. 74(75) Ego quidem non iurabo, supple dicet Deus, per influentias siderum, dum resident in domibus suis, 75(76) nam hoc sacramentum maximum est, scil. quod ego facio. 38(39) 39(40)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    19. aleia 55 deest EM. 30. et seminatis: om. M. 44. in donis: donis in M.

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS QVINTVS 413

    Si scire uultis, est proprie de Alcorano aestimatione dignissimo, ac si diceret: per hunc iuro uobis Maekkensibus, 77(78) quod in libro, nempe secretorum Dei, conseruatur, 78(79) neminique eum tangere licet praeter eos, qui sunt mundi, 79(80) Est haec reuelatio specialis Domini saeculorum, nimirum facta Mohhammaedo. 80(81) Vosne hunc sermonem audebitis delinire sicophantia uestra, 81(82) attribuentes abundantiam bonorum uestrorum, uidelicet per pluuiam decidentem ex influentiis astrorum et non de Deo? Vere uos estis mendaces. 82(83) Nonne quando pertinget ad fauces, scil. anima, 83(84) tum aperietis oculos uestros? 84(85) Sed tunc nos magis praesentes erimus quam uos, uidelicet imperio nostro mandantes angelo mortis, ut eum extrahat, sed hoc uos minime consideratis. 85(86) Igitur si uos hoc non iudicatis ita esse, 86(87) facite eam redire in corpus, si estis ueraces. 87(88) Porro si fuerit mortuus ex proxime assistentibus, scil. Deo, 88(89) spiritus in refrigerio erit et paradisis deliciosis. 89(90) Et si fuerit de numero dexteram tenentis, 90(91) "Pax tibi", supple dicetur ei ab iis, qui sunt a dextris. 91(92) Si autem fuerit de secta negantium, 92(-) nimirum resurrectionem, et erroneorum, 93 is descendet in aquam feruentem 94 et ardentem barathri. 95 Et quia haec est ueritas infalibilis, 96 ideo tu, Mohhammaed, laudibus exalta nomen Domini tui maximum. 76(77)

    5

    10

    15

    20

    25

    [415]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEXTVS DE FERRO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Laudem ducunt Deo continuo omnes, qui in caelis sunt et quae in terra, quia omnipotens, sapientissimus est. 2 In manu eius est imperium caelorum et terrae. Dat uitam et infert mortem, quoniam omnia potest. 3 Ipse primus est et nouissimus, i. principium non habens originem neque finem, manifestus et occultus et ideo cuncta cognoscens. 4 Ipse est qui creauit caelos omnes et totam sex diebus. Postea ascendit super thronum. Nouit uniuersa, quae penetrant terram, et quae pululant ex ea nec non et quod descendit e caelo quodque subit in illud. Ipse uobis adest ubicumque fueritis, propterea ipse uidet cuncta, quae facitis. 5 Habet dominium caelorum et terrae, et ad ipsum redire habent uniuersa. 6 Subintrare facit noctem diei et diem nocti. Ipsi nota sunt abscondita cordium. 7 Credite in Deum et Apostolo eius et distribuite, supple egentibus, ea, quorum uos successores fecit. Qui enim crediderint et erogauerint ex uobis bona sua pro Deo, habebunt mercedem magnam. 8 Quid, ni creditis in Deum et Apostolo eius, qui inuitat uos, ut credatis in creatorem uestrum, qui iam olim recepit pactum a uobis confirmatum, scil. in Adam, primo patre uestro, si tamen estis uere fideles? 9 Ipse est, qui desursum misit super seruum suum signa manifesta, ut uos detrahat de tenebris ad lucem. Certe Deus in uos est ualde pius et misericors! 10 Quid uobis uidetur, non expendetis uestra bona in uia Dei, i. pro Deo in bello contra incredulos? Vtique in manu Dei est haereditas caelorum et terrae. Non aequabitur quisquam uestrum ei, qui expendit omnia sua, antequam succederet uictoria, de Maekka, et postea pugnauit etiam in persona propria. Isti tales habebunt maiorem gradum meriti, quam illi, qui expendunt aliquid post nactam uictoriam, et oblata occasione descendunt in proelium. Verum utrisque promisit Deus bonam mercedem, nam Deus ea, quae uos agitis, perspecta habet. 11 Quis est, qui feneratur Deo fenum aliquod bonum et non reddat ei illud dupliciter, insuper habebit mercedem amplissimam? 12 Veniet dies, in quo uidebunt credentes uiri ac mulieres coram se ambulans lumen et pro fide ipsorum nuntiantem eis: "Hodie eritis possessores paradisisorum, de sub quibus currunt riui aquarum perpetuo in eis mansuri". Id sane est merces magna nimis. 13 Erit dies illa, in qua dicent ficti credentes uiri ac mulieres iis, qui uere credunt: "Sinite nos accendere de lumine uestro". Quibus dicetur: "Redite retrorsum, i. mundum, et quaerite uobis lumen". Posita quippe est inter illos paries seu murus altus habens portam intrinsecam, in qua est, supple scriptum, "Pietas, foris autem supplicium e regione". -(14) Tunc uociferabunt, scil. sycophantae illi et dicunt eis, qui intus sunt: "Nonne nos fuimus uobiscum? Astitimus uobiscum orantibus et ieiunantibus". Respondebunt illi: "Ita est, sed uos decepistis animas uestras expectantes malum, supple Prophetae 1

    416 TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEXTVS

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    uestro superuenturum, et dubitastis de ipsius prophetia. Decipiebant uos uanitates mundi, usquequo decretum Dei, i. mors ueniret. Decepit, inquam, per Deum uos deceptor, i. Daemon. 14(15) Hodie ergo non recipietur pro uobis redentio ulla, neque de illis, qui credere noluerunt, mansio uestra erit ignis. Hic utique erit amicus uester, quam malum diuersorium! 15(16) Num non uenit tempus, in quo concutientur timore corda eorum, qui uere credunt ad memoriam Dei, i. audientes Alcoranum, nec non et ueritatem quae desursum data est in eo? Et non erunt, sicut illi fuerunt, quibus datus Liber, i. Iudaei et Christiani, quibus differebatur tempus, scil. aduentus Alcorani, ideo indurata sunt corda ipsorum. Sed et plures ipsorum praeuaricatores facti sunt nempe Legis suae et Alcorani. 16(17) Scitote quod Deus uiuificat terram, postquam mortua fuit siccitate, nam ideo clare exponimus uobis haec argumenta, ut ea consideretis. 17(18) Sane illi, qui dant eleemosinam, uiri et mulieres et fenerantur Deo fenus bonum, ipsis retribuetur dupliciter et recipient mercedem amplissimam. 18(19) Et qui credunt Deo et nuntiis ipsius, ii sunt iusti et martyres coram Domino suo habebuntque mercedem et lucem, i. splendorem gloriae particularem. At qui non credunt et contradicunt signis nostris, i. Alcorano, ipsi erunt possessores inferni. 19(20) Id notum sit uobis: uita huius mundi est quidam lusus et repraesentatio mimica, fucus, uanagloria et ostentatio diuitiarum et pluralitatis filiorum. Haec omnia sunt uelut pluuia, quae delectat incredulos, cum pululare facit herbam, quae postea languet, et cernit eam siccam, deinde paleam comminutam. Et in altera uita uidebunt supplicium rigorosum sibi praeparatum. 20(-) Verum ueniam peccatorum a Deo, supple petentes, et beneplacitum, subintellige ipsi consequentur. In summa non est uita praesens nisi gaudium. 21 Praeocupate alter alterum ad ueniam recipiendam a Domino uestro et paradisum cuius latitudo est sicut uastitas caeli et terrae, quae disposita est illis, qui credunt Deo et Apostolo eius. Haec est gratia Dei. Tribuit eam cui uult. Deus enim praeditus est liberalitate maxima. 22 Nulla accidit calamitas in terra neque in uobismetipsis quin in libro, scil. apud Deum conseruato, praenotata, quia id Deo parum est. 23 Ratio est quatenus uos non contristemini super eo quod euenit uobis, i. malum, neque nimium laetemini pro eo quod succedit uobis, i. bonum. Deus enim odio habet omnem superbum et fastuosum. 24 Qui sunt auari et aliis imperant auaritiam, i. ne dent eleemosinam indigentibus. Illi terga uertunt supple fidei. Certe Deus nullius eget, qui in se est gloriosissimus. 25 Iam nos olim misimus nuntios nostros cum signis manifestis et misimus quoque cum eis Librum caelitus datum, similiter et libram, ut seruent homines aequitatem. Etiam de supremo mandato nostro produximus ferrum, in quo est magna uis et utilitates multae pro hominibus et ut cognoscat Deus qui eos adiuuant et apostolos eius, scil. contra inimicos suos, et in arcanum, supple credunt, quia Deus fortis potentissimus est.

    21. ostentatio: ostensio M. 28. cuius latitudo < > E. credunt Deo et Apostolo eius: < > E. > E. 29. praeditus est liberalitate maxima: < > E. 31. scil. apud Deum conseruato: < 33. tristemini super eo quod: < > E. 34. succedit uobis, i. bonum. Deus: < > E. 36. aliis imperant auaritiam: < > E. 37. fidei. Certe Deus nullius: < > E. 38. cum signis manifestis: < > E. 39. ut seruent homines aequita: < > E. 40. quo est magan uis et: < > E. 41. et ut cognoscat Deus: < > E. 42. et in arcanum: < > E.

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEXTVS 417

    Iam certe misimus Noe et Abraham et posuimus in semine ipsorum prophetiae donum dantes quoque ei librum, i. Legem, et ex eis quidam recte ambulantes, sed plures transgressores fuerunt. 27 Deinde sequi fecimus e uestigio eorum alios nuntios nostros, tandem post hos misimus Iesum, filium Mariae, et tribuimus ei Euangelium. Illis autem, qui secuti sunt eum indidimus cordibus eorum pietatem et misericordiam fugamque mundi, i. uitae anachoreticae amorem, quam ipsi sibi adinuenerunt. Nos nequaquam praecipimus eam ipsis, nisi ut in ea et per eam quaerant beneplacitum Dei. Sed non obseruauerunt illam prout ut decebat. Illis autem, qui seruauerunt fidem, i. uotum emissum, dedimus mercedem ipsorum sed plures eorum facti sunt transgressores. 28 O uos, qui uere creditis! Timete Deum et credite Apostolo eius. Ipse uobis offert duplicem sponsionem ex pietate sua, proponit uobis lucem, in qua ambuletis et dimittet uobis culpas uestras, quia Deus, ueniae largitor, ualde misericors est. 29 Sciant ergo domestici Libri, quod ipsi nullam consequentur gratiam a Deo, nempe ex his duabus a Deo. Nam haec gratia in manu Dei est. Dat illam cui uult. Porro Deus est praeditus liberalitate maxima. 26

    5

    10

    15

    1. certe misimus Noe et Abrah< > E. 2. dantes quoque ei librum, i. Legem: < > E. 3. fuerunt. Deinde sequi fecimus: < > E. 4. post hos misimus Iesum, filium Mariae: < > E. 6. dimus cordibus eorum pieta: < > E. 7. uitae anachoreticae amorem, quam ipsi sibi adinuenerunt: < > E. 8. et per eam quaerant beneplacitum: < > E. 9. qui seruauerunt fi: < > E. 10. eorum facti sunt: < > E. 11. Ipse uobis offert: < > E. 12. ambuletis et dimittet: < > E. 13. ors est. Sciant ergo domes: < > E. 15. duabus a Deo. Nam haec: < > E. 16. liberalitate maxima: < > E.

    [419]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEPTIMVS DE LITE CONTESTATA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Iam audiuit Deus uerbum controuersiae tibi propositae mulieris conquaerentis se de marito suo et appellantis se ad Deum, Deusque nouit ea, quae ipsi inuicem inter se respondent. Deus enim auditor animorum perspector est. 2 Illi, qui ex uobis post terga abiiciunt mulieres suas, quippe quae non sunt matres ipsorum, quia matres enim eorum dicuntur, quae ipsos genuerunt, unde asserunt quod prohibitum et falsum est, 3(-) quamquam Deus clemens ueniae largitor est. 4(3) Qui ergo post terga abiiciunt aliquam ex uxoribus suis, scil. cum detestatione quasi matris titulo, postea reuocauerint id, quod dixerant, pro poena scil. liberabunt seu rediment seruum unum, antequam sese attingant. 5(4) Quodsi id facere nequeant ieiunabunt duobus mensibus continuis, antequam se coniungant iterum. Hoc est, quod praecipitur uobis. Deus autem id, quod uos facitis, perspectum habet. Qui autem ne hoc facere potest, cibabit sexaginta pauperes. Idque ideo ut credant in Deum et Apostolo eius, et quod hi sunt termini positi a Deo. Illis uero, qui haec negant, praeparatum est supplicium rigorosissimum. 6(5) Nam illi, qui contraeunt definitionibus Dei et Apostoli eius, scripta, i. lata est, sententia eadem, quae executa fuit in eos, qui praecesserunt illos, hoc est, ex gentibus, qui contradixerunt prophetis suis. Nos certe iam desursum misimus signa manifesta, i. Alcorani definitiones, quod incredulos eas negantes manet poena ualde confusibilis. 7(6) In die, quando suscitabit illos, palam ante oculos statuet illis quidquid operati sunt, quod conseruauit Deus numeratim, et ipsi hoc non recordantur. Nam Deus omnium oculatus testis est. 8(7) Numquid non consideras tu quod Deus nouit uniuersa, quae in caelis fiunt et quae in terra? Non potest fieri colloquium secretum inter tres, quin ipse quartus eorum sit, neque inter quinque, quin non sit ipse sextus ipsorum. Nec si sunt pauciores aut plures, ipse eis praesens est ubicumque extiterint. Postea eis denuntiabit quid faciebant in occulto palam in die iudicii, quia Deus omnium cognitor est. 9(8) Non aduertisti quod ii, quibus uetitum fuit ne facerent secreta conciliabula inter se, redeant in idipsum, quod prohibitum fuit illis consultantes inter se iniquum quid agere, inimicitiam et rebellionem suscitare contra Apostolum? Cumque uenerint ad te, ipsi salutabunt te salutatione, de qua liberet te Deus. Dicunt in interioribus suis: "Numquid puniet nos Deus propter hoc, quod dicturi sunt illi?" Sufficiet illis infernus, in quo cremabuntur, pessima cohabitatio. 10(9) O uos, qui uere creditis! Quando uos consilium initis inter uos, cauete ne ingrediatur consilium uestrum iniquitas et simultas atque inobedientia Apostolo, sed iustitia et pietas timentes Deum, ad quam uos opportet congregare. 11(10) Nam conciliabuli maligni auctor est Diabolus, quod illis, qui uere credunt, nihil nocebit, nisi Deo permittente. Quapropter in Deum iactent curam suam omnes credentes. 1

    420 TEXTVS QVINQVAGESIMVS SEPTIMVS

    O uos, qui uere credentes estis! Quando uobis dicitur: "Date locum in consessu, nempe alteri, cedite loco et Deus dabit uobis locum spatiosum". Et quando dicitur: "Surgite" uidelicet ad orationem, illico surgite et Deus exaltabit eos, qui uere credunt ex uobis. Illi autem munerati sunt scientia, i. qui nouerunt aliis deferre honorem et memores sunt obligationis suae respectu Dei multis gradibus, subintellige exaltabit Deus in paradiso. Nam quaecumque agitis uos, Deus perspecta habet. 13(12) O uos, qui uere creditis! Quando acceditis ad Apostolum, state erecti coram illo. Is est, qui dat uobis bonum consilium, scil. ut faciatis eleemosinam, id melius est pro uobis et magis conducit ad iustitiam quam recipere. Quodsi facere non poteritis, Deus, ueniae largitor, misericors est. 14(13) Fortasis metuitis, si accedentes ad eum ipse uobis consulat dare multas eleemosinas, id si non faciatis, Deus dimittet uobis. Tantum insistite orationi et soluite decimam. Deo obedite et Apostolo eius, quia Deus quaecumque facitis nota habet. 15(14) Non attendis quod illi uersipelles, i. ficte credentes, auertunt quosdam, scil. a fide recipienda, ira Dei super illos? Non sunt ex uobis neque ex illis et iurant falsum scienter, dicentes: "Quia nos uobiscum credimus". 16(15) Praeparauit Deus pro illis supplicium dirissimum. Quam malum est quod ipsi faciebant! 17(16) Ipsi conabantur cooperire fidem suam et auertere alios a fide Dei, ideo habebunt poenam confusibilem. 18(17) Nihil proderunt ipsis diuitiae, neque filii eorum non defendent eos a uindicta Dei. Isti tales erunt possessores ignis, eruntque perpetuantes in eo. 19(18) Die, qua suscitabit eos Deus simul omnes, ipsi iurabunt ei quemadmodum iurauerunt uobis putantes se aliquid obtinere. 20(19) Praeualuit in eos Diabolus et abstulit ab eis memoriam Dei. Tales sunt satellites diaboli. Nonne satellites Daemonis perdunt se ipsos et etiam alios. 21(20) Illi utique, qui contrarii sunt Deo et nuntiis eius, sunt in imo, scil. inferni, loco magis uituperabili. -(22) Est haec sententia Dei scripta in libro: "Non praeualebunt umquam aduersus me et nuntios meos, quia fortis est Deus, honorem suum tuebitur". 22 Non reperies ullos credentes in Deum et diem nouissimum, qui profiteantur amicitiam cum iis, qui auersantur Deo et Apostolo eius, etiam si sint parentes aut filii, aut fratres aut propinqui. Illi scriptam habent fidem in cordibus, quae confirmatur per Spiritum ex eo, i. Deo, qui introducet eos in paradisos, sub quibus currunt riui aquarum perpetuo in eis mansuri. Deus complacebit sibi de ipsis et ipsi delectabuntur de Deo. Isti sunt antipilani Dei milites, primi ergo ordines milites Dei non possunt non gaudere prima felicitate. 12(11)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    1. consessu: consensu M. 5. post honorem iterat aliis EM. 31. haec: hoc M.

    [421]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS OCTAVVS DE CONGREGATIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Semper laudem Deo decantent ii, qui in caelis sunt et qui in terra, quia potens est et sapiens. 2 Ipse est, qui eiecit eos, qui fidem fregerunt, de domibus suis domesticos Libri, i. Iudaeos, in signum primae collectionis ipsorum, scil. interitus temporalis. "Quid putatis cur exierunt, i. ex Maedina", loquitur ad suos? Arbitrati sunt quod eos defenderet munitio ipsorum de manu Dei. Sed Deus superuenit illis ex illa parte, unde minus existimabant, iniecitque in corda ipsorum pauorem talem, ut ipsimet manibus propriis destruerent domos suas, residuasque demolitae sunt manus credentium. Considerate nunc qui estis praediti oculis mentium, scil. iudicium Dei. 3 Et nisi Deus praescripsisset hunc exitum, utique iam castigasset eos in hoc mundo, supple occissione aut captiuitate, et in altero supplicio ignis, 4 eo quod fuerint rebelles Deo et Apostolo eius, nam rebelles Deo Deus etiam rigorosus est puniendo. 5 Quascumque plantas recentes, scil. palmarum excideritis aut dimiseritis consistentes in radicibus suis, id facietis Deo praecipiente, et ut pudore afficiantur adulterantes fidem. 6 Quod enim Deus commisit Apostolo de eis, nempe uos nescitis. Quid ergo uexat corda uestra cura de equiis cursoriis et non de aliis animalibus equitariis? Sed utique Deus dat dominium apostolis suis, et ex iis super quem ipse uult, quia Deus est super omnia potens. 7 Numquid non commisit Deus diuisionem spoliorum Apostolo suo de ciuibus urbium, scil. captorum? Dei ergo et Apostoli, propinquorum et orphanorum, pauperum et peregrinorum sunt spolia, quatenus non fiat uicissitudo in dispensatione eorum inter potentes, i. non dissipentur inter propinquos, nunc diuites, nunc pauperes. Quod uobis dat Apostolus, id recipite, et quod negat, negatum habetote tiementes Deum, quia Deus grauis est ad ulsciendum. 8 Pauperes exulantes, qui sunt expulsi ex domibus suis ac priuati bonis suis, quaerant gratiam a Deo et sint grati ferentes auxilium Deo et Apostolo eius. Isti tales sunt ueraces, nempe in fide sinceri. 9 Et qui successerunt in habitatione ac fide antecessorum suorum, i. exulantium in uia Dei, seu qui pro Deo omnia sua reliquerunt et domibus suis pulsi in alias terras peregrinati sunt, diligunt illos, qui confugiunt ad eos et non sentiunt in cordibus suis repugnantiam, ut erogent de eo quod lucratum est ipsis, et praeponunt scil. peregrinos sibi ipsis, etiam si ipsi egeant. Ita custodit se unusquisque ab omni auaritia. Tales ergo felicem habent successum. 10 Et qui ueniunt post illos rogant dicentes: "O Domine, Dominus noster! Parce nobis et fratribus nostris et qui praecesserunt nos in fide, et ne ingeras cordibus nostris liuorem feruentem in eos, qui credunt, Dominus noster, quia tu es clemens et misericors. 1

    38. ipsi: ipso M.

    422 TEXTVS QVINQVAGESIMVS OCTAVVS

    Non uides quid dicant Maedinenses, qui duplicis corde facti fratribus suis domesticis Libri, i. Iudaeis: "Certi sitis, quod si uos expellemini, nos exibimus uobiscum non subiicientes nos ulli umquam, scil. qui nobis aliud persuadeat, nec simus ex medio uestri. 12 Si uos expugnabimini, auxilio uobis erimus". Verum Deus nouit quod ipsi mentiuntur. Nam illis expulsis, isti nequaquam exibunt cum ipsis, et si expugnabuntur, nullum eis ferent auxilium, et dato quod succurrerent eis, utique compellentur terga uertere. In conclusione: nullo eis futuri auxilio. 13 Etenim uos (suos alloquitur) estis grauior terror in pectoribus eorum, quam ipse Deus, i. timent uos magis quam Deum. Ratio est quia ipsi sunt populus, qui non habent minimum quid discretionis. 14 Ipsi numquam aggredientur uos simul, nisi in urbibus munitis aut retro aliquem murum. Strenuitas eorum est aeris inter ipsosmet. Putatis uos quod ipsi aggredientur uos omnes simul? Corda ipsorum sunt diuisa inter se, idque ideo, quia sunt gens absque sano discursu, 15 sicut antecessores ipsorum non longe ante, nempe in Baedar, uel filii Canacaa et Coraidzae Iudaei, quando experti sunt uindictam Dei, et nunc habent tormentum dirissimum. 16 Simile quid accidit cum Daemone, qui persuasit cuidam homini, ut faceret malum contrarium fidei. Quod cum fecisset illud, dixit Daemon: "Sane ego sum alienus a te, quia timeo Deum, Dominum saeculorum". 17 Verum uterque ipsorum condemnati sunt ad parem poenam, quia manebunt simul in igne in perpetuum. Talis est retributio impiorum transgressorum. 18 O uos, qui uere creditis! Timete Deum. Etenim unaquaeque anima uidebit, scil. in die iudicii, quae praemisit, i. gessit in uita praesenti in crastino, i. in futuro. Timete ergo Deum, quia Deus cuncta perspecta habet, quae uos operati estis. 19 Nolite esse similes illis, qui in obliuione habent Deum examinaturum eos. Tales sunt ii, qui fornicantur, i. a testamento Dei. 20 Non sunt comparandi deputati ad ignem praedestinatis ad paradisum. Destinati ad paradisum gaudebunt felicitate. 21 Si descendere fecissemus hunc Alcoranum super aliquem montem, utique uideres illum timore corripi et diuidi ob timorem Dei, et haec exempla, quae proponimus istis hominibus, ut considerent ea, supple nihil eos mouent. 22 Ipse est Deus unus, praeter quem non est ullus alius deus, qui nouit hoc arcanum et testimonium. Ipse est miserator, misericors. 23 Ipse est Deus praeter quem nullus est alius deus, rex, sanctus, redemptor, fidelis, rectus, potens, sapiens, inuictus, magnificus, immunis ab omni, quod ei attribuunt. 24 Ipse est Deus creator, plasmator, inducens formam omni rei, habens nomina multa excellentissima. Cuius decantant laudes uniuersi, qui in caelis sunt et qui in terra. Ipse est sapientissimus et potentissimus. 11

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    [423]

    TEXTVS QVINQVAGESIMVS NONVS DE EXPERIENTIA PROBATA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    O uos, qui uere creditis! Ne faciatis uobis amicos, qui sunt inimici mei et inimici uestri, ultro occurrentes eis cum eo, quod amatis, i. annuntiatis illis id, quod desideratis notum habere illos. Illi, qui negant id, quod peruenit ad manus ipsorum de ueritate, i. Alcoranus, expellere nituntur nuntium. Attendite uobis, ut teneatis fidem in Deum, qui est Dominus uester. Si uos proceditis ad dimicandum in uia mea, i. causa mei et fidei uestrae, quaerite beneplacitum meum. Euulgatis secretum, supple Prophetae, per modum amicitiae, ego autem noui quod in occulto geritis et quod palam ostenditis. Qui ergo facit hoc ex uobis certo certius relinquit rectitudinem uiae huius, i. Dei. 2 Si ipsi praeualuerint super uos, habebitis ipsos inimicos extendentque manus suas in uos et soluent linguas suas maledictis praeoptantes, ut fidem abnegetis. 3 Nihil iuuabunt uos uentres, qui portauerunt uos, neque filii, quos genuistis, in die iudicii. Ab inuicem separabit uos Deus, qui ea, quae uos facitis, oculate perspicit. 4 Iam certe uos exemplum bonum habetis in Abrahamo et domesticis suis particularibus, quando dixerunt populo suo: "Sane nos alieni sumus a uobis et iis, quos colitis uos loco Dei. Abrenuntiamus omnino uos et abhinc sumit initium inter nos et inter uos inimicitia et odium continuum, donec credatis in Deum unum solum". Nonne hoc est uerbum, quod dixit patri suo: "Ego certe promitto tibi deprecari Deum, ut tibi ignoscat, nempe peccatum idolatriae tuae, auferatque quicquid impedit te, ne credas in ipsum solum?" 5 Domine, Dominus noster! Ne ponas nos infestationem illis, qui non credunt, i. in signum, cui contradicant, nempe quod ipsi sunt in ueritate, nos autem in errore. Ignosce nobis, quia tu benignus, sapientissimus es. 6 Iam certe praecessit signum bonum imitandi in illis, i. in Abraham et domesticis suis, pro eis, qui cum spe timent Deum et diem nouissimum. Quisque autem renuit, scil. imitari istos, utique Deus haud indignus est ullius, qui in se est laudabilis. 7 Fortassis Deus ponet inter uos et illos, a quibus auersi estis, affectum amoris, quia ipse potens est ad hoc, ueniamque largietur misericors. 8 Non prohibet uobis Deus (licet sint increduli) qui uos non impugnant de fide, nec eiiciunt uos de habitaculis uestris, reddere illis uicem iustam, etenim Deus diligit aequitatis amatores. 9 Prohibet autem uobis eos, qui expugnant uos propter fidem et eiiciunt uos de tabernaculis, aliosque iuuant, ut eiiciant uos, nec contrahatis amicitiam cum illis, qui autem correspondentiam amicitiae habent cum ipsis. Sunt peruersi transgressores mandati. 10 O uos, qui uere creditis! Quando uenient ad uos fugientes mulieres credentes, tunc probate illas. Deus bene nouit fidem earum, cognoscentes autem eas stabiles in fide, non reddite ipsas incredulis uiris. Non sunt licitae illis, nec illi digni sunt se coniungere ipsis cum ipsis. Dabitis autem eis sumptus necessarios. Et uos sine peccato potestis eas ducere in matrimonium, dantes ipsis mercedes, i. dotes suas, 1

    21. inimicita: inimicitiam M. 28. imitandi: inuitandi M.

    424 TEXTVS QVINQVAGESIMVS NONVS

    5

    10

    15

    sed nolite retinere uinculo matrimonii illas, quae sunt incredulae. Repetite expensas factas, et illi uicissim repetant, quod ipsi expenderunt. Hoc est iudicium Dei firmatum inter uos. Et Deus totum nouit, qui sapientissimus est. 11 Quodsi transierint aliquae ex uxoribus uestris (loquitur ad suos fideles) ad infideles, i. ad ritum ipsorum, et postea uos praeualueritis super illos in bello. Tunc date eis quorum abierunt uxores tantum quantum expenderunt pro dote ipsarum, nempe de spoliis, quae tulistis ex infidelibus uictis. Timete ergo Deum uos, qui in eum uere credentes estis. 12 O tu, Propheta! Quando se tibi offerant mulieres uendibiles a se uel ab alio, ne sint consocificantes, i. Deo socium attribuentes, nec furto et fornicationi deditae, nec aliqua filiicida et ficti puerpera fallens illum, i. maritum suum, dicens filiam esse ipsius, cum non sit, neque fore inobedientem tibi in re licita. Tales itaque eme, et ora Deum pro eis, ut dimittat ipsis culpas in idolatria commissas, quoniam Deus, ueniae largitor, misericors est. 13 O uos, qui uere creditis in Deum! Nolite habere pro amicis uestris, quibus iratus est Deus, i. Iudaeos, ipsi enim sunt extra spem de uita altera, non secus atque infideles possessores sepulchri, i. qui comdemnati sunt ad tormentum sepulchri.

    [425]

    TEXTVS SEXAGESIMVS DE ACIE ORDINATA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Laudant continuo Deum caeli et terrae incolae, quia Deus potentissimus, sapientissimus est. 2 O uos, qui uere creditis! Cur aliud dicitis et aliud facitis? 3 Valde odiosum est coram Deo aliud ore proferre et aliud opere ostendere. 4 Etenim Deus complacet sibi de illis, qui pugnant in uia eius, ordine bene disposito, ac si essent omnes aedificium unum plumbo conglutinatum. 5 Recordare quando dixit Moyses populo suo: "O gens mea! Cur mihi molesti estis? Vtique iam nostis quod ego sim nuntius Dei missus ad uos". Postquam autem declinauerunt post deos alienos, exerrare fecit eos Deus cordibus suis, nam Deus non dirigit in uiam rectam adulterantes ueritatem. 6 Sic quando dixit Iesus, filius Mariae: "O filii Israel! Ego sum nuntius Dei, missus ad uos ueritate confirmans mihi oblatum ex Thurat, i. Lege Moysis, annuntians uobis Apostolum, qui ueniet post me, nomen ipsius est Ahhmaedus". Postquam autem uenit illis cum signis euidentibus, dicunt: "Hic est magus manifestus". 7 Quis itaque peruersior calumniator esse potest, quam is, qui false imponit Deo tale mendacium, cum certe ipse inuitet ad uiam rectam? Ideo Deus non dirigit in uiam rectam tales peruersores. 8 Conantur extingere lucem diei oribus suis, uerum Deus conseruat perfectam lucem suam, quatenus id excruciet mentes incredulorum. 9 Ipse est, qui misit Apostolum suum cum doctrina recta et religione uera, ut ostendat ipsum esse superiorem omni religioni, etiam inuitis consocificantibus, i. Iudaeis et Christianis, qui Deo socium attribuunt. 10 O uos, qui uere creditis! Nonne ego uos induco ad negotiationem, quae uos liberet a supplicio rigoroso, i. aeterno? 11 Credite in Deum et Apostolo ipsius. Dimicate strenuo in uia Dei pecunia uestra et animabus uestris. Id certe uobis melius erit, si scire uultis. 12 Ipse dimittet uobis culpas uestras, et introducet in paradisos, sub quibus currunt flumina, habituri in eis mansiones amoenas in hortis Eden. Haec est felicitas magna. 13 Alteram autem, quam desideratis uos tantopere, est auxilium a Deo uobis affuturum, et uictoriam proximam annuntia fidelibus. 14 O uos, qui uere creditis! Estote adiutores Dei. Quemadmodum dixit Iesus, filius Mariae, Apostolis: "Qui sunt adiutores mei?" Dixerunt Apostoli: "Nos sumus adiutores Dei" Quidem quidam ex filiis Israel crediderunt, quidam uero fidem recipere noluerunt. Nos itaque roborauimus illos, qui crediderunt contra inimicos eorum citoque uictores aparuerunt. 1

    17. Ahhamaedus: A Ahmmaedus M. 29. strenuo: strenue M.

    [427]

    TEXTVS SEXAGESIMVS PRIMVS DE FERIA SEXTA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Laudem dicito uniuersitas caelorum et terrae Deo, qui est rex sanctissimus, inuictus, sapientissimus. 2 Ipse est, qui suscitauit in medio gentis illitteratae Apostolum ex ipsismet, qui praelegit eis signa, i. praecepta illius, erudit ad iustitiam et docet eos Scripturam atque sapientiam, cum fuissent antea in errore manifesto. 3 Sic etiam ceteri, qui uenerint post eos. Manet ergo quod ipse potentissimus sit sapientissimus. 4 Haec est quaedam particularis gratia. Confert illam cui uult, quia Deus abundat gratia immensa. 5 Illi, qui acceperunt supra se onus Thurat, i. acceperunt ex Lege Moysis notitiam de Mohhammaedo et Alcorano, postea non ferunt eam, nempe in memoria. Sunt similes asino cuidam, qui onustus fert libros multos et nihil curat quod in eis contineatur. Pessimum exemplum est hoc pro illis, qui contradicunt signis Dei, i. Alcorani praeceptionibus. Ideo non dirigit Deus in uiam rectam populum proterue repugnantium ei. 6 Dic tu: "O uos, qui ad iudaismum reuersi estis, existimatis uos factos esse amicos Dei magis quam isti homines, i. qui fortes permanent in religione aslamica? Igitur postulate mortem, si estis ueridici. 7 Sed ipsi numquam hoc petent propter id, quod praemiserunt manus ipsorum, nempe negantes Mohhammaedum et Alcoranum. Deus namque bene nouit peruicaces transgressores. 8 Dic tu: "Sane mors, quam modo refugitis, praesto occurret uobis. Tunc redibitis ad cognitorem secretorum et conscientiae, qui uobis palam ostendet, quod operabamini nunc in uita. 9 O uos, qui uere creditis! Quando conuocabunt ad orationem in die congregationis, i. in feria sexta, concurrite prompte ad memoriam Dei faciendam, et relinquite a parte res uenales. Id enim melius erit, si scire uultis. 10 Finita uero oratione, dispergimini in terra, i. eat unusquisque ad suam negotiationem, et petite gratiam a Deo renouantes saepe memoriam Dei, ut bene succedat uobis. 11 Quidam uero cernentes auctionarium, qui res uenabiles affert et ioculationem, reliquerunt te solum stantem in oratione. Dic: "Quam melius est id, quod apud Deum habetis, quam quod in ioculatione hac et re uendibile. Deus namque optimus annonae largitor est". 1

    19. repugnantium: repugnantem M.

    [429]

    TEXTVS SEXAGESIMVS SECVNDVS DE SYCOPHANTIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Quando uenient ad te sycophantae ficte credentes, ipsi dicent: "Nos testificamus te esse nuntium Dei, cum Deus bene nouit te esse nuntium suum". Sed Deus testificatur quod isti sycophantae mendaces sunt. 2 Receperunt fidem sibi pro umbraculo seu scuto, sub quo diuertunt alios a uia Dei, i. retrahant a fide recipienda. Quam malum opus, quod ipsi faciunt! 3 Quia prius crediderunt et postea fidem abnegauerunt. Ideo obdurauit Deus corda ipsorum, quod certe ipsi non intelligunt. 4 Tu quoque cum ipsos uides, delectaris in aspectu corporum ipsorum, et si dicunt aliquid libenter, audis eloquia ipsorum, ac si essent stipites, quibus inniti quis quaeat, i. idola parieti infixa, putant uocem suam solam ualere. Ipsi sunt inimici denuntiati, nempe tui, idcirco caue illos. Occisioni exposuit illos Deus quocumque se uerterint. 5 Dum dicitur ipsis: "Venite, et implorabit ueniam uobis nuntius Dei", retorquent capita sua, uidebisque eos auertentes se cum superbia. 6 Idem est, siue petas pro illis ueniam siue non petas, Deus nequaquam parcet ipsis, nam Deus non dirigit in uiam rectam corrumpentes alios. 7 Ipsi dicunt aliis: "Nihil expendite in illos, qui adhaerent nuntio Dei, donec separentur ab ipso". Cum Dei sint omnes thesauri caelorum et terrae, sed isti sycophantae hoc non intelligunt. 8 Etiam hoc dicunt: "Quamuis nos redierimus Maedinam, utique potentiores in ea eiicerent nos imbecilliores". Sane Dei est haec potentia et Apostoli ipsius nec non et credentium. Sed isti sycophantae hoc nesciunt. 9 O uos, qui uere creditis! Ne uos occupent, i. impediant diuitiae uestrae, neque filii uestri, ne frequentetis gloriam Dei, i. absentetis uos a concursu ad orationem communem, qui autem hoc fecerint, ipsi perdent ea, quae possident. 10 Itaque erogate in pauperes de eo, quod largiti sumus uobis, antequam apprehendat uos mors et tunc dicat aliquis uir uestrum: "Domine, an non prolongabis aliquantum hunc terminum, qui iam proximus est, et ego credam, et procurabo, ut sim unus de magis probis?" 11 Sed Deus nequaquam protrahit terminum ullius animae, quando aduenerit, nam Deus bene nouit quae uos operamini. 1

    [431]

    TEXTVS SEXAGESIMVS TERTIVS DE DEFRAVDATIONE MVTVA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Laudant semper Deum caelorum et terrae incolae. Ipsius est regnum et ipsi soli gloria laudis, qui est super omnia potentissimus. 2 Is est, qui creauit uos, et ex uobis est aliquis infidelis et alius fidelis. Verum Deus, quod agitis, perspectum habet. 3 Ipse condidit caelos et terram in ueritate et formauit uos, formasque uestras effecit formosas et ad ipsum terminabitur reditus uester. 4 Ipse nouit uniuersa, quae in caelis fiunt, et quae in terra. Ipsum non latet quod uos occultatis quodque foris ostenditis, nam Deus cognoscit minimum, quod in pectoribus occultum geritis. 5 Numquid non peruenit ad uos fama eorum, qui extiterunt saeculis praeteritis? Ipsi experti sunt grauem poenam sui facti, nempe in uita praesenti, et experiuntur nunc grauius supplicium in altera 6 pro eo quia, cum uenerint ad eos nuntii missi cum signis manifestis, et ipsis dicebant: "Num homines, scil. similes nobis, docebunt nos uiam rectam?" Noluerunt credere et terga uerterunt illis. Ostendit hoc ipso Deus se non egere ipsorum fide, quia sibi ipsi abundans gloriosus est. 7 Existimant illi, qui fidem negant, scil. Maekkenses, quia ipsi non resurgent ex mortuis. Dic tu: "Vtique per Dominum meum uobis iuro, quia certo certius resuscitabimini uos. Deinde denuntiabimini cum iis, quae fecistis bona malaue, idque Deo ualde facile est". 8 Credite ergo in Deum et Apostolum eius necnon et lucem, quam desursum misimus, i. Alcoranum, etenim Deus ea, quae uos agitis, explorata habet. 9 Dies ille, in quo congregabit uos, est dies congregationi assignata, ille dies, inquam, deceptionis mutuae, i. in qua decipientur parentes de filiis ipsorum et uice uersa de mutuo suffragio et auxilio. Qui credit in Deum et operatur bonum, auferemus ab eo iniquitates eius et introducemus in paradisos, sub quibus currunt flumina deliciarum perpetuo in eis mansuri. Id sane est merces magna nimis. 10 Qui autem negant fidem in Deum et contradicunt signis nostris, ipsi erunt possessores ignis perpetuantes in eo. Quam malum diuersorium! 11 Numquam accidit aliqua aduersa fortuna, nisi permissione Dei. Qui credit in Deum sedatum habet cor suum. Deusque omnia nouit. 12 Igitur submittite uos Deo et obedite huic Apostolo. Si autem auersi fueritis, certe ad nuntium nostrum spectabit denuntiare clare et distincte, scil. malum impendens uobis de propinquo 13 a Deo, qui unus solus est, praeter quem nullus alius est deus. In hunc ergo Deum confidat omnis fidelis. 1

    18. nos: uos M. 20. ipsorum: eorum M. 37. impendens: impendere M.

    27. assignata: assignatae M.

    33. in eo: in eos EM.

    432 TEXTVS SEXAGESIMVS TERTIVS

    O uos, qui uere creditis! Scitote quia uxores uestrae et filii uestri sunt inimici uestri, itaque ab illis cauete uobis. Igitur indulgite ipsis, admittite eos parcentes illis, quia et Deus indulgentissimus misericors est. 15 Sunt quidem bona uestra filiique uestri uobis mera tentatio, sed qui eam uincit, habet apud Deum praemium maximum. 16 Nunc ergo timete Deum quantum potestis et audite et obedite et erogate, scil. in pauperes sitis liberales, id optimum est pro uobis, nempe consilium. Qui enim custodiunt se ab auaritia, ii felicem habent successum. 17 Si feneraueritis Deo fenus bonum, ipse reddet uobis illud dupliciter et remittet noxas uestras, quia Deus gratus ualde clemens est. 18 Ipse nouit occultum et manifestum, nimirum quod facitis, quia potens et sapientissimus est. 14

    5

    10

    2. parcentes: parentes M. 10. ualde: om. M.

    [433]

    TEXTVS SEXAGESIMVS QVARTVS DE REPVDIO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    O Propheta! supple dic at tuos fideles: quando uultis repudiare mulieres, repudiate illas ante dies menstrui ipsarum numero determinato et monstrate uos habere timorem Dei, Domini uestri. Ne eiiciatis illas de domibus suis, nec ipsis egredi liceat, nempe ante completum numerum dierum fluxu menstrui sui, nisi praeuident aliquid indignum manifestum fieri, uel a maritis nimirum, quod eas eiicient ante tempus praescriptum, uel ipsis ne, scil. perdant respectum maritis suis. Istae sunt determinationes Dei. Qui ergo transgredietur hos terminos a Deo positos, is certe inique agit in animam suam. Ipsa mulier ignorat an ipse Deus uelit de ea disponere aliquid aliud. 2 Vos autem mariti, postquam aduenerit terminus earum, i. fluxus menstrui, recipite eas in decentia aut dimittite cum aliquo beneficio. Et arcersite aliquos testes ex uobis, qui amatores sunt iustitiae, testimonioque de diuortio facto, confirmate coram Deo, i. cum iuramento. Haec est adminitio, quae datur illi, qui credit in Deum et in diem nouissimum. Qui ergo timet Deum, ipse faciet illum exceptum, i. liberabit eum ab omni malo praesenti et futuro, -(3) et prouidebit illi uictum, unde is minime existimat. 3(-) Et qui confidit in Deo, sufficit illi quod Deus determinabit negotium suum. Deus quippe constituit omni rei mensuram. 4 Porro de illis mulieribus, de quibus suboritur dubium uobis, quod habiturae sunt consuetudinem menstrui propter aetatem, de talibus praescribitur obseruatio trium mensium. Similis ratio tenenda est in iis, quae iam attigerunt aetatem parturiendi et numquam passae sunt menstruum. Et qui timet Deum, ipse reddet ei mandatum facile. 5 Illud est mandatum seu determinatio, quam caelitus misit uobis. Qui ergo id obseruauerit cum timore Dei, ipse aufert ab eo iniquitates illius, dabitque ei maius praemium. 6 Vos, uiri, facite eas mulieres, quas scil. repudiastis durante menstrui fluxu, habitare ubi uos ipsi habitatis. Succurrite ipsis de peculio uestro non aggrauantes eas, ut angustiemini in illis. Quae si fuerint faetae, fauete illas de bonis uestris, usque dum deponant partum suum, quem si uobis ipsae nutriuerint, date illis mercedes suas, pacto inito inter uos de mercede iusta. 7 Si aggrauatos uos sentitis uterque i. quod scil. illa multum petit et uir non ualet tantum, propter quod illa negat se uelle lactare infantem, lactet prolem alia nutrix, sumptusque is faciat secundum quod se extendit facultas ipsius. Itaque expendat ex eo, quod concessit illi Deus. Non obligat Deus quempiam, nisi ad id, quod ei tribuit, efficiet illud postea Deus facile, quod est difficile. 8 Qualis umquam urbs fuit, quae rebellis extitit ordinationi Dei, quam non subiicerimus censurae districtae rationis, nempe in hac uita, et castigassemus eos castigatione incomparabili nimirum in altera. 1

    16. testimonioque: testimoniumque M. 42. censurae districtae rationis: censura distincte < > M.

    434 TEXTVS SEXAGESIMVS QVARTVS

    Vbi nunc sentiunt dirissimam poenam negotii sui, cuius finale supplicium est perditio aeterna, 10 in qua praeparauit Deus pro illis tormentum exquisitissimum. Tiemete ergo Deum, uos sapientiores aliis, qui uere creditis. 11(-) Iam enim desursum misit Deus uobis -(11) monitorem Apostolum, qui praelegat uobis signa Dei clara distincta, i. praeceptiones Alcorani, ut educat illos, qui crediderunt et operantur bona, de tenebris ad lucem. Qui credit in Deum et facit bonum, illum introducemus in paradisos, sub quibus currunt flumina deliciarum mansuri in eis in perpetuum, ubi Deus praeparauit illi uictum excelentissimum. 12 Deus est, qui creauit septem caelos et ex terra totidem numero illis similes, inter quos continuo circumfertur desuper ueniens decretum, quatenus uniuersis in caelo et in terra notum sit quod Deus est omnipotens, item quod Deus complectitur omnia scientia sua. 9

    5

    10

    [435]

    TEXTVS SEXAGESIMVS QVINTVS DE PROHIBITIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    O tu, Propheta! Cur dicis prohibitum esse id, quod tibi Deus licitum fecit? Quaeris quae sunt placita mulieribus tuis. Certe Deus, ueniae largitor, ualde pius est. 2 Iam Deus praecepit uobis praestare iuramentum uestrum etiam perperam factum, cum sit supremus Dominus uester, et ipse omnia cognoscens sapientissimus. 3 Quare quando hic Propheta alicui mulierum suarum concredit sermonem secretum, et ipsa publicat illum, Deus utique mox patefacit id ei. Ipse, scil. Propheta uni mulieri suae, notum fecit aliquid et ab alio abstinuit, i. de alio eiusdem materiae tacuit. Quod cum narrasset ei, ipsa dixit: "Quis tibi hoc indicauit?" Ait Propheta: "Is, qui cuncta nouit et explorata habet". 4 Videte ergo uos ambae, nempe tu, quae propalasti tibi credita, et illa, quae aures praebuit tibi narranti, ut paenitentiam agatis ad Deum conuersae, etenim iam declinata sunt corda uestra a uerbo ueritatis. Igitur implorate auxilium eius, i. Prophetae, quia Deus est protector eius. Gabriel quoque cum fidelibus iustis et angeli post illud, i. auxilium Dei, sunt ipsius auxiliatores. 5 Forsan Dominus suus faciet uos repudiare, ut det ipsi loco uestri uxores meliores uobis, in fide sinceras, fideles, obedientes, paenitentes, deuotas in culto Dei, ieiunio deditas, a uiris cognitae et uirgines. 6 O uos, qui uere creditis! Custodite uos et domesticos uestros ab igne, cuius mendacium sunt homines et lapides, i. idola lapidea, cui praesunt angeli feroces fortissimi, qui non omittunt obedire Deo quidquid praecipit illis, et opere complent quod ipsis praecipitur. 7 O uos, qui credere renuitis aut ficte creditis! Non poteritis uos excusare in illo die, sed retribuetur uobis quidquid operati estis. 8 O uos omnes, qui uere fideles estis! Conuertimini ad Deum paenitentia cum firmo proposito non redeundi ad peccatum. Forsitam Deus dimittet delicta uestra et introducet uos in paradisos, sub quibus currunt flumina aquarum. In illa die non confundet Deus Prophetam cum illis, qui crediderunt cum eo. Lumen ipsorum praeibit ante illos simul cum fide ipsorum. Ipsi tunc dicent: "Domine, Dominus noster, perfice in nobis lumen nostrum et parce nobis, quia tu es omnipotens". 9 O Propheta! Strenue pugna contra incredulos et ficte credentes, aggrauare super illos et dic: "Quia habitatio eorum erit gehenna, quam malum receptaculum!" 10 Proponit autem Deus illis, qui credere nolunt, scil. Maekkensibus, exemplum uxoris Noe et uxoris Loth, quae ambae fuerunt subiectae duobus seruis nostris singularibus, et ipsi probati iusti, quos mulieres suae decipiebant hypocrisi sua, nihilque profuit ipsis apud Deum, scil. quod fuerunt uxores uirorum proborum et sanctorum, de quibus dicitur quod intrauerunt ignem cum aliis intrantibus illum. 11 Rursus aliud exemplum proposuit Deus illis, qui uere credunt: uxorem Pharaonis, quae dixit: "Domine, aedifica mihi domum in paradiso apud temetipsum et libera 1

    26. renuitis: renuistis M. 37. subiectae: subditae M.

    436 TEXTVS SEXAGESIMVS QVINTVS

    5

    me de manu Pharaonis et opere eius, quod in me exercet, et salua me de hac gente iniqua". 12 Item aliud exemplum de Maria, filia Aamrad, quae stricte custodiuit sexum suum. Propter quod nos insuflauimus ei de Spiritu nostro, et ipsa credidit uerbis Domini sui et etiam Scripturae, scil. prophetarum, submise obediens fuit.

    [437]

    TEXTVS SEXAGESIMVS SEXTVS DE REGNO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Superbenedictus sit semper, in cuius manu est regnum, i. dominium uniuersorum, quia supra cuncta potens est. 2 Ipse est, qui creauit mortem et uitam, ut probet uos quis uestrum melius operatur, uere magnificus potentia sua pronus ad ignoscendum. 3 Ipse est, qui creauit septem caelos compositos unum supra alium. Numquid uidebitis in opere creationis istius Miseratoris quidpiam inaneum aut superfluum, tortum aut indecorum? Conuerte denuo aciem in illud. Num aduertis aliquam scissuram seu rimam in eis? 4 Reuolue iterum atque iterum intuitum et reuertetur ad te hebes et obtusus. 5 Nos sane ornauimus caelum mundialem lampadibus sideris, i. astris lucidis, quae constituimus ad repellendum daemones, quibus nos praeparauimus supplicium ignis uehementer urentis, 6 et pro illis, qui negant fidem in creatorem suum, gehennam perquam pessimum habitaculum. 7 In quam cum iniicientur, audient quandam uocem stridentem similem asini rudentis, 8 quae uix discerni poterit ob nimiam iram et furorem. Quotquot praecipitabuntur in eam gentium turmae, interrogabunt eos praesides illius: "Numquid non peruenit ad uos aliquis nuntius terrificus?" 9 Respondebunt: "Ita est. Iam uenit ad nos unus ualde terrificus, i. Mohhammaed cum Alcorano, sed nos mendacem illum asserebamus dicentes: "Nequaquam desursum misit Deus tibi aliquid". "Vere uos fuistis in errore magno", supple dicetur eis. 10 Vnde ipsi dicent: "Si nos audiuissemus eum et considerauissemus quae dicebat nobis, non nos reperiremus nunc in societate commorantium in hac flamma acriter urente", 11 Suam ergo confitentes culpam merito Deus fecit exortes, scil. suae misericordiae, et consortes possessoribus ignis ualide urentis. 12 Porro qui timent Dominum suum cum eo, quod occultum est ipsis, ueniam delictorum consequentur et praemium magnum. 13 Vos igitur, scil. qui hoc credere non uultis, occultate nunc sermonem uestrum, siue palam loquamini. Ipse, i. Deus, cognoscit bene cuncta, quae in pectoribus latent. 14 Quomodo non debet cognoscere ea, qui creauit illos et est subtilissimus explorator. 15 Ipse est, qui creauit uobis terram planam, ut perambuletis extremitates eius, edatisque de fructibus illius, et ad ipsum terminabitur processus de sepulchris. 16 An non creditis quod is, qui in caelo est, potis sit demergere uos in profundum cum hac terra, quando ipsa conquatietur? 1

    6. supra: super M. 9. compositos: compositus M.

    438 TEXTVS SEXAGESIMVS SEXTVS

    Vel creditis quod is, qui in caelo habitat, non quaeat pluere super uos lapides praegrandes? Profecto post scietis quam sit terribilis haec comminatio. 18 Iam olim sic contradicebant, scil. nuntiis suis, antecessores ipsorum, i. Maekkensium, sed qualis fuit animaduersio mea in eos? 19 Aut fortassis non uident aues super eos uolitantes extensis alis, quas rursus ad se colligentes, non cadunt deorsum. Quis illos detinet in aere, nisi hic miserator Deus, quia ipse cuncta considerat? 20 Quisnam est ille, qui loco exercitus potens est succurrere uobis suo auxilio, praeter hunc Miseratorem? Vere non sunt increduli nisi in manifesta deceptione, subintellige deorum suorum, in quibus ponunt fiduciam suam. 21 Quis est iste, qui prouidet uobis uitae necessaria, et, si uult, retrahit annonam? Quinimmo ipsi ultra progrediuntur, i. Maekkenses, in proteruia sua et allongatione se a fide. 22 Quis securius incedit decliuus in terram facie an erectus corpore in uia recta? 23 Dic: "Ipse est, qui plasmauit uos, et dedit uobis aures ad audiendum, oculos ad uidendum et corda ad considerandum, sed parum grati estis". 24 Dic: "Ipse est, qui dispersit uos per uniuersam terram, et rursus ad eum collegimini". 25 Sed uos dicitis: "Quando implebitur haec promissio, si uerum dicitis?" 26 Dic tu: "Solus Deus hoc nouit. Ego autem sum huius denuntiator manifestus". 27 Porro quando ipsi uidebunt promissum de propinquo, tunc obducentur facies ipsorum nigredine, qui illud credere noluerunt, diceturque eis: "Hoc est illud, quod uobis expetebatis". 28 Dic: "An uidistis si Deus perdidit me et eos, qui mecum sunt, aut est usus misericordia in nos? Et quis est, qui liberabit incredulos de supplico acerbissimo?" 29 Dic: "Ipse, qui miserator est, in quem nos credimus et in ipso confidimus. Postea scietis quis nostrum est in errore manifesto". 30 Dic: "Non perspicitis uos quod si aqua uestra petierit profundum terrae, ecquis afferet aquam uobis scaturientem ex fonte?" 17

    5

    10

    15

    20

    25

    19. haec: hoc M. 22. diceturque: dicetur M.

    [439]

    TEXTVS SEXAGESIMVS SEPTIMVS DE LITTERA NVM CALAMO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Num, i. per hanc litteram characteristicam iurat Deus, et per calamum ac per illud, quod ipso orthodoxe scribunt. 2 Quia tu per gratiam Domini tui non es aliquis delirus daemoniacus 3 habesque mercedem insignem praeparatam tibi, 4 eo quod habeas indolem magnae aestimationis. 5 Sed praesto uidebis tu. Ipsi quoque uident 6 quis uestrum hoc meretur elogium. 7 Nam Dominus tuus melius nouit quis recedit a uia sua recta, et optime cognoscit eos, qui recte gradiuntur. 8 Tu ergo ne obtemperes istis maledicentibus. 9 Ipsi hoc praetendunt, ut cum eis blandius agas, ipsi quoque blande sed insidiose tecum procedent. 10 Nequaquam cedas illi, qui multum iurat, 11 estque comptemtor comptemtibilis, 12 obtrestator uersipellis, seditionis seminator, impostor, malum faciens, impediens bonum, excedens omnes limites impietatis, plenus iniquitate, 13 uiolenter se intrudens generi aliorum. 14 Etiamsi florens diuitiis et multitudine filiorum sit, denique susurro detractor famae aliorum. 15 Cui cum praeleguntur signa nostra, i. Alcoranus, dicit esse fabulas ueterum. 16 Nos non multo post signabimus rictum eius, i. narum. 17 Etenim nos experimento probabimus eos, i. Maekkenses, quemadmodum probauimus possessores cuiusdam horti. Quando ipsi iuramento inter se facto constituerunt mane diluculo exire ad illum, non praemittente preconium laudis diuinae dicentes: 18 "Si Deo placuerit". 19 Ideo praeuenit illos circumiens plaga nocturna a Domino suo, dum ipsi dormirent, 20 quae combussit illum, i. hortum totum, maneque apparuit niger tamquam exustio ignis. 21 Illi ergo, mane facto, uocauit alter alterum 22 dicentes: "Exite cito ad culturam uestram, si uultis putare illam". 23 Itaque abierunt, euntesque inter se secreto conferebant, 24 ne intrantes pauperes prius ipsis, quod quidem concessum fuit illis a patre ipsorum, scil. ut colligerent pauperes fructus omnes, quae a se ipsis maturi, uel quando putabantur arbores, cadebant, 25 unde summo diluculo more auidorum potestate pollentes. 26 Quem cum uiderent dixerunt: "Vere nos erronei sumus, 27 immo incompotes nostrae haereditatis". 1

    2. calamo: om. M. 10. uident: lectio dubia E; uidunt M. 25. narum: natum M.

    440 TEXTVS SEXAGESIMVS SEPTIMVS

    Dixitque medianus eorum, scil. fratri suo maiori et minori: "Numquid non dixi uobis si non praemiseritis memoriam laudis diuinae, nimirum non bene succedet uobis?" 29 Tunc dixerunt: "Superlaudabilis gloria tua, Dominus, est. Vero nos inique egimus!" 30 Coeperunt alter alteri improperare 31 dicentes: "O uae nobis, quia nos a uia patris nostri recessimus! 32 Forsitam tamen Dominus noster commutabit nobis illum, i. hortum, in aliquod melius bonum, quod quidem supplici prece ab eo petimus". 33 Talis esse solet castigatio in uita praesenti, poena autem alterius uitae multo maior erit, si scire uolunt, scil. Maekkenses. 34 Porro timentibus Deum praeparatae sunt paradisi horti deliciosi apud Dominum ipsorum. 35 Num ergo nos aequales faciemus recte credentes perfidis haereticis? 36 Quale nam est hoc iudicium uestrum? 37 Vel fortassis habetis uos librum particularem, in quo studium uestrum impenditis, 38 aut in ipso reperitis quicquid desideratis? 39 Vel habetis a nobis fidem firmatam, quod scil. nos non castigabimus uos usque ad diem iudicii? Certe uos habetis quod trucinetis in his omnibus. 40 Interroga eos quis est fideiiussor uester de hoc. 41 An quia habent comparticipatos de Deo? Adducant idola sua et quos pro diis adorauere in testimonium, si ipsi sunt ueridici. 42 In die, i. iudicii, quo discooperientur tibiae, i. offeret se difficultas maxima, accersentur, ut adorent Deum, nempe ii, qui praeter eum alium uel alios cum eo adorauerunt, ut Iudaei, Christiani et Arabes. Non ualebunt id facere 43 ob uerecundiam uultus sui et ignominia, qua perfundentur. Quia cum antea uocarentur ad adorandum, scil. unum Deum solum, dum essent sani, i. pollerent uiribus, illud recusauerunt. 44 Sufficiat ergo nunc mihi, subintellige dicet Mohhammaed, et illis, qui hanc intimationem negabant esse ueram. Nos, supple dicet Deus, reducemus illos per gradus, eo quod ipsi minime sibi imaginantur. 45 Ego quidem modo longanimem ipsis me ostendo, quia supplicium meum ualde durum est. 46 Fortassis tu petis ab eis aliquam mercedem per modum tributi cum ipsorum grauamine? 47 Vel forte ipsi habent aliquod arcanum reuelatum? In librum aliquem reducant illud. 48 Tu igitur patienter age ob iudicium Domini tui, et ne sis ueluti uentro piscis inclusus, i. Ionas, qui clamauit ira plenus. 49 Cui nisi succurrisset gratia Domini sui, ipse eiectus fuisset in terram aridam desertam, supple ad certam mortem, culpatusque remansisset. 50 Verum Dominus eius collegit eum ad se et fecit ipsum unum ex uiris iustis. 51 Certe illi, qui fidem negant, uix oculis suis non custodiunt te, quando hoc memoriale, i. Alcoranum, praelegis ipsis et dicunt: "Vtique hic est stultus deamoniacus". 52 Cum non sit Alcoranus nisi dignus memoria cunctis saeculis. 28

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    1. et minori: om. M. EM.

    9. petimus: poscimus M.

    19. trucinetis: lectio dubia E;
    M. 38. uentro: sic

    [441]

    TEXTVS SEXAGESIMVS OCTAVVS DE HORA CERTA INFALIBILE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Certa est hora resurrectionis mortuorum, 2 et quam certa et infalibilis est! 3 Quandoque te conscium esse uolo quod certum est. 4 Scito negasse hoc populum Tsamud et Aad, quod ea aliquando accidere debeat. 5 Propterea Tsamuditae interierunt in superbia obstinata, 6 Aaditae uero consumpti sunt uento rigidissimi frigoris, 7 quem fecit Deus dominare super eos septem diebus et octo noctibus continuis. In quibus uidisses totum populum cadere ueluti arbores palmarum exinanitis medullis. 8 Numquid cernis ex eis aliquid residui? 9 Hos secuti sunt Pharao cum antecessoribus suis, nec non et ciuitates subuersae in peccato in diebus Loth. 10 Qui quia noluerunt obedire nuntio misso ad eos a Domino suo, ideo apprehendit eos uindicta rigorosissima. 11 Cum autem supra modum inundaret aqua, i. tempore Noe, nos sane saluauimus uos in currente supra aquas arca, 12 et constituimus illam uobis monitorium perenne, ut audientes illud aures conseruarent. 13 Porro quando insonuerit nouissima tuba unico sonitu, 14 et terra montesque leuabunt se de sede sua et inuicem collident atque comminuent, in unam congeriem redigentur. 15 Tunc utique eueniet, quod necessario uenturum erat, i. hora illa certa infalibilis. 16 In qua scindetur caelum, quia tunc erit fragile, i. priuabitur sua soliditate. 17 Angeli uero stabunt in ordinibus suis, leuabunt thronum Domini tui supra se in die illa octo eorum. 18 In eodem die comparere cogemini uos omnes, scil. homines, ad reddendam rationem, nec remanebit de uobis occultum quidquam, et unicuique tradentur tabellae quotidianarum actionum. 19 Cui ergo dabtur tabellae suae in manum dexteram dicet, supple ad circumstantes: "En uobis legite has duas tabulas". 20 Ego hoc esse certum supponebam me debere aliquando praesentare ad hanc duplicem reddendam rationem, nimirum de donis acceptis et bene aut male expensis. 21 Iste utique fruetur uita iucunda 22 in paradiso in loco eminenti, 23 cuius colligendorum fructuum tempus semper praesens est. 24 "Edite", subintellige dicetur talibus, "et bibite iucunde ubi et unde libet pro eo, quod praemisistis, i. operati estis in diebus praeteritis". 25 At uero cui tribuentur duae tabellae suae in manu sinistra, ipse dicet: "O utinam numquam datae mihi fuissent hae tabellae, 1

    18. inundaret: inundauit M. 32. dabuntur: dabitur EM.

    442 TEXTVS SEXAGESIMVS OCTAVVS

    neque sciuissem hanc duplicem rationem, quae a me nunc petitur! O utinam semel fecisset finem mors irrogata, ne rursus redirem ad uitam, 28 in qua nec pecunia 29 nec uires propriae iuuare me possunt!" 30 "Arripite", supple dicet Deus ministris iustitiae, "et uincite eum 31 et in Tartarum iniicite cremandum. 32 Postea cathena septuaginta cubitorum raptate eum, subintellige per omnes calles inferni, 33 quia noluit credere in Deum maximum, 34 nec dare cibum alicui pauperi". 35 Quamobrem non habet hodierna die in hoc loco subuenientem sibi 36 neque refrigerium ullum, nisi saniem ex cute erumpentem ob nimium ardorem ignis et fructum arboris infernalis, (nam utrumque significare aiunt), 37 de quo non uescuntur nisi tales peccatores, i. Deo consortem facientes. 38 Ego firmiter iuro per ea, quae uos uidetis, 39 et per ea, quae non uidetis, scil. signa, 40 quod ipse, i. Alcoranus, sit sermo uerus nuntii omni ueneratione digni, (alii dicunt Gabriel, per quem caelitus missus est, alii Mohhammaed, qui eum promulgauit) 41 et nequaquam est scurra eloquium alicuius poetae inimici, cui parum credere possetis, 42 neque diuinatio alicuius arrioli, quam uos parum curaretis. 43 Sed est reuelatio caelitus facta a Domino saeculorum. 44 "Si tu in medium afferes aliqua dicteria seu facetias, 45 nos illa accepta haberemus", supple dixerunt ei Maekkenses. 46 "Nos sane", subintellige dixit Deus, "si hoc faceret, statim apprehenderemus eum manu dextera, deinde praecideremus uenam cardiacam, a qua pendet uita eius, 47 et certe non esset aliquis uestrum, qui id prohibere posset". 48 Est ergo, nempe Alcoranus, monitorium pro timentibus, scil. uindictam nostram. 49 Nosque bene cognouimus, qui ex uobis ipsum negant. 50 Idcirco ipse erit tormentum cordis incredulis, nempe in die iudicii eo quod credere ipsi noluerint. 51 Est quippe ipsa ueritas confirmata ueritate. 52 Tu itaque exalta laudem nominis Domini tui, quod est maximum. 26 27

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    7. calles: colles M. 23. dicteria: lectio dubia E; dict< > M.

    [443]

    TEXTVS SEXAGESIMVS NONVS

    IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Quaesiuit saepius sibi facto demonstrari, seu argumento aliquo euidenti 2 probare illam recrudescentis tormenti poenam perfidorum in die iudicii, quam nemo impendere quibit. 3 Vt puta, quae a Deo scil. est determinata. Qui habet scalam, 4 per quam ascendunt angeli et spiritus principalis, i. Gabriel, in die cuius longitudo est quinque milia annorum. 5 Tu ergo patienter sustine patientia condecenti, 6 quia ipsi uident illum diem de longe, i. post quinque mille annos, alii quinquedenos, hoc est, post quinquaginta mille annos uenturum putant. 7 Nos autem aspiciemus eum e propinquo. 8 Erit dies ille, in quo liquefiet caelum ueluti fex olei, 9 montesque comminuentur sicut lana carminata. 10 In eo procurabit omnis impius, si quaeat liberare se de tormento, et non curabit amicus de amico suo. 11 Tunc compellabit filium suum, 12 et uxorem suam, et fratrem suum, 13 et familiares domesticos suos, 14 ac tandem uniuersos inquilinos terrae. 15 Tunc increpans eum dicet: "Apage". Haec quippe flamma est 16 detrahens cutem capitis et ungues a manibus et pedibus, 17 immo ignis ipse uocabit eum, qui terga uertit et recedit, scil. nunc a fide et ueritate, 18 quique coaceruat et recondit diuitias. 19 Homo quippe creatus est auidus et timidus, 20 quando illum apprehendit malum, i. egestas, fit impatiens, 21 et quando ipsum tangit bonum, i. abundantia, fit insolens. 22 Non sic illi, qui assiduo orant, 23 et ultra quam ipsis praescriptum est continuant preces suas. 24 Item qui habent rationem bonorum suorum, i. ea distribuunt modo debito, 25 petentibus et non petentibus, i. qui prohibiti uerecundia non petunt ob idque putantur diuites. 26 Item qui credunt in diem iudicii. 27 Item qui habent timorem uindictae Domini sui, 28 quodque de castigatione Domini sui nullam habent securitatem. 29 Item qui se custodiunt ab omni lasciuia, 30 exceptis uxoribus suis et manibus subiectis emptis et in bello captis mulieribus, tales enim sunt licitae sine quaerela. 31 Qui uero post has alias appetunt, illi sunt transgressores. 32 Item qui fidei sibi commisis uiduis et pupillis tamquam pastores curam gerunt. 1

    2. : om. EM.

    444 TEXTVS SEXAGESIMVS NONVS

    Item qui in testimonio ferendo sunt stabiles inuariabiles. Item qui obseruant horas orationi sibi praescriptas. 35 Isti tales habebunt in paradisis locum honoris praecipui. 36 Quam igitur rationem praendent tunc perfidi coram te sedentes et quidem separati ab inuicem obtutus suos conuertentes, 37 nunc ad dexteram nunc ad sinistram partem corridentes? 38 Numquid unusquisque ipsorum sperare cum desiderio poterit quod intrabit in paradisum exultationis, nempe quia te auscultant, sed nihil proficit illis? Appage sis! 39 Nos etenim creauimus eos de eo quod ipsi bene sciunt, i. de materia uilissima, spermate, de quo alibi saepius dictum est. 40 Nos ergo iuramus per orientales et occidentales plagas, quia sumus potentes 41 creare loco ipsorum homines meliores quam ipsi sunt, illis deletis. 42 Tu ergo dimitte illos inania meditantes et ludos facientes usque dum occurrant in die suo, qui nunc promittitur ipsis. 43 In die illo exibunt de sepulchris properantes, sicut ad cultum deorum properare solebant 44 demissis oculis, properare eos faciet ipsa confusio et dedecus. Iste est ille, quo semper terrebantur. 33 34

    5

    10

    15

    5. conuertentes: cor uertentes M.

    [445]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS DE NOE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Nos equidem misimus Noe ad gentem suam dicentes: "Corripe populum tuum, antequam ueniat supra illos uindicta rigorosa ualde". 2 Qui ait ad eos: "O gens mea, scitote quia sum missus ad uos nuntius terrificus. 3 Si seruieritis Deo et timueritis eum atque obedieritis, 4 ipse dimittet delicta uestra et differet hanc uindictam sustinebitque uos usque ad terminum statutum. Etenim tempus statutum a Deo, quando ueniet, nemo retardare potest, si scire uultis". 5 "Ego", inquit, "Domine, iam interpellaui gentem meam, -(6) nihilque proficit ipsis interpellatio mea, nisi fugam, i. quanto magis uoco ad fidem, tanto magis ipsi se elongant ab ea. 6(7) Et quantumcumque ego intercedo pro eis, ut eis parcas, ipsi imponunt digitos in aures suas et uestibus tegunt obtutus suos, semperque praeuaricatiores existunt. Deinde ego obsecraui eos clare et distincte ipsis loquens lingua, quam intelligunt. 7(8) Item ego admonui eos palam 8(9) et in secreto, 9(10) dixique: "Petite ueniam a Domino uestro, quoniam pronus est ad ignoscendum. 10(11) Mittet uobis de caelo pluuiam uberem, 11(12) et dilatabit uos bonis et filiis uestris, producetque uobis flumina. 12(13) Quid ni spem habeatis in Deum cum summa ueneratione?" 13(14) Certe ipse plasmauit uos diuersarum formarum inductione. 14(15) Nonne uidetis qualiter condidit Deus septem caelos unum alteri inserens? 15(16) Constituitque in eis Lunam ad lucendum et posuit Solem lucernam? 16(17) Item Deus produxit uos ex terra ad instar uirgulti, i. in Adam, primo parente, et iterum faciet redire in eam, 17(18) rursusque educet ex ea in die iudicii, quod est infallibile. 18(19) Item Deus sustrauit uobis terram planam, 19(20) ut incedatis in ea spatiose per uias diuersas". 20(21) Rursus dixit Noe: "Domine, isti sunt mihi rebelles et obediunt potius illi, qui non ualet augere illis substantiam neque prolem, sed perditionem, i. Daemon". 21(22) Deinde ipsi, scil. daemones, dolose agunt ualde 22(23) dicentes: "Ne derelinquatis deos uestros Voddam nec Souaam, 23(-) neque Iagussam et Iaoucam Nasaramque!" (Quae sunt nomina idolorum, quos colebant pro diis) 24 Propter quod plurimi eorum errauerunt, et impii in errore progressi sunt, 25 donec ob nimia peccata ipsorum submersi sunt aquis diluuii. "Intrate nunc", supple dictum fuit illis, "in ignen aeternum". 26(-) Et non inuenerunt, scil. innocentes inter illos, ullum, qui suffragaret ipsis praeter Deum. 1

    6. ueniat: uenia M. 35. Souaam: Sauaam M.

    446 TEXTVS SEPTVAGESIMVS

    Tandem dixit Noe: "Domine, ne, quaeso, relinquas super terram ullum perfidum superstitem, 28(27) quia si tu dimisseris ullos, ipsi in errorem inducent seruos tuos, et filii, quos genuerint, non erunt nisi corruptores et increduli. 29(28) Domine, parce mihi et parentibus meis, et qui ingreditur domum meam uere credens nec non et omnibus fidelibus utriusque sexus, impiis autem ne reddas nisi perditionem". 27(26)

    5

    6. impiis: impii M.

    [447]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS PRIMVS DE DAEMONIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Dic: "Mihi reuelatum est quod daemones auide auscultabunt Alcoranum. Vnde, ipso audito, dixerunt, nempe ad commilitones suos: profecto nos audiuimus Alcoranum admirabilem, 2 docentem uiam rectam". Quare nos credentes ei nequaquam ultra faciemus consortem Domino nostro ullum, 3 quia exaltata maiestas Domini nostri longe est ab hoc, ut habeat uxorem et prolem. 4 Quod igitur dicit insipiens princeps noster, i. Lucifer, de Deo est falsissimum. 5 Nos quidem putamus quod nullus hominum nec aliquis daemonum possit uel ausuit dicere de Deo tam enorme mendacium. 6 Fuerunt quidem nonnulli uiri ex hominibus, qui confugere consueuerunt ad asylum uirorum daemoniacorum, 7 qui ipsos inducunt in maiorem errorem, ut opinentur quod uos, scil. Maekkenses, falso opinamini, quia Deus neminem suscitabit a mortuis. 8 Nos quidem uenientes ad caelum (supple dicebant daemones alter ad alterum tam prope, ut fere manibus illud tangeremus) reperimus illud plenum custodibus munitum, i. angelis fortissimis, et stellam ignitam excubias agentem. 9 Nos itaque (more solito) sedebamus in diuersis locis ad explorandum. Nunc autem quisque nostrum curiosius auscultatum ascenderit, mox illum deiicit stella excubiarum. 10 Nos itaque nescimus num id malum protendat illis, qui in terra habitant. Vel intendat Dominus ipsorum bonum missionis rectae uiae ducis. 11 Quicquid illud sit, iam certe ex nobis sunt aliqui probi, ac praeterea nos sumus diuersarum uiarum, i. diuisi in uarias sectas. 12 Nos certo scimus quod nihil praeteribit Deum in terra nec quisquam eius potentiam effugere poterit. 13 Vnde siquidem audientes rectae uiae ducem eique credentes erimus. Vtique credens in Dominum suum non timebit frustrationem meriti sui neque defraudationem. 14 Etenim iam ex nobis aliqui sunt Moslemani, i. credentes pure unitatem Dei, aliique non recte sentientes. Qui recte sentiunt, illi tenent uiam rectam, 15 qui autem obliquum sentiunt, ipsi erunt pabulum ignis gehennae. 16 Itaque si ipsi, scil. daemones et Maekkenses, permanserint in hac uia, quae nimirum praedicatur illis a Mohhammaedo, nos reficiemus eos aqua uberrima, 17 ut probemus eos. Qui autem auersabitur memoriale Domini sui, i Alcorano non obedierit, nos inire cogemus eum tormentum summum. 18 Oratoria quidem pro Deo, i. cultui eius aedificantur, igitur ne inuocetis in eis cum Deo ullum alium. 19 Certe quando surrexit seruus Dei, i. Mohhammaed, deprecaturus eum, tunc homines et daemones fere unus super alium ascenderunt, sicut lana conglomerata in penula. 1

    448 TEXTVS SEPTVAGESIMVS PRIMVS

    Tunc ait: "Equidem ego deprecor Dominum meum, nullum ei consortem faciens". 21 Dic: "Ego certe non possum malum, scil. auertere a uobis, neque inire facere uos uiam rectam". 22 Dic: "Ego sum certus quod nullus me separabit a Deo, 23(-) nec ego inuenio praeter eum aliquod refugium nisi annuntiationem acceptam a Deo et commissionem ipsius, nempe ut exponam illam uobis". 24(23) Qui non uolunt obedire Deo et nuntio eius, illis paratus est ignis gehennae in perpetuum in eo mansuri. 25(24) Vt uideant id, quod promissum est ipsis, esse uerum. Tunc cognoscent qui nostrum debiliores uirium defectu opem ferentis, et qui minores numero ope fruentes, nempe in Baedar, fuerunt. 26(25) Dic: "Ego nescio an prope sit quod uobis promittitur, i. flagellum instans, an uero Dominus meus uelit id extendere in terminum remotiorem". -(26) Ipse solus nouit hoc arcanum nullique manifestat secretum suum, 27 nisi illi, qui ab eo eligitur in specialem nuntium. Quoniam ipse fecit praeire ante ipsum et a tergo ipsius sequi unum custodem, 28 quatenus certo sciat, si exacte exequuntur commissiones Domini sui. Ipse namque circumscriptiue nouit, quod nuntii et custodes prae se ferant, tenetque rationem omnium, nempe quod ipsi dicunt et faciunt exacto numero. 20

    5

    10

    15

    20

    8. uolunt: om. M.

    [449]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS SECVNDVS DE PANNIS INVOLVTO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Heus tu, qui inuolutus 2 iaces pannis seu uestibus! 3 Surge paulo minus ante noctis medium aut post pusillum 4 plusue prostrato somno et decanta Alcoranum ordenate et distincte. 5 Equidem nos imponemus tibi mandatum grauius quoddam. 6 Nam principium, scil. noctis et diei, est difficilius ad surgendum sed aptius ad colloquendum, nempe cum Deo. 7 Sufficit namque tibi ad tractanda negotia tua diei longitudo. 8 In quo tamen esto memor Domini tui atque totum dedicate te cultui ipsius, 9 qui est Dominus Orientis et Occidentis. Non est alius deus praeter eum. Igitur ipsum assume tibi tutorem. 10 Et patienter sustine quod illi dicunt, nimirum de te Maekkenses, eosque fuge modo honesto. 11 Dimitte me cum istis contradictoribus agere, qui uidentur esse potentes, nempe Coraisciani, nam licentia ipsorum parum durabit. 12 Etenim apud me sunt illis praeparati compedes, seu uincula tormentorum ualida et carcer inferni horribilis, i. obscurissimus, 13 nec non et alimentum fructus spinosi cum tormento acerbissimo 14 in die, quo tremet terra et montes, ipsique montes inuicem se collidentes conuertentur in puluerem ualde horribilem a uento agitatum. Iam certe nos misimus ad uos nuntium testificantem uobis de his. 15 Quemadmodum etiam destinauimus ad Pharaonem proprium nuntium suum, i. Moysen, 16 cui quia obedire recusauit, ideo apposuimus supplicio grauissimo puniendum. 17 Vos igitur, Maekkenses, quomodo timere debetis, qui negatis diem illum, 18 in quo pueri paruuli obducentur canis, in quo caeli scindentur prae horrore, quando haec comminatio mandetur executioni? 19 Estque haec recordatio certa, infalibilis. Vnde qui uolet, potest nunc arripere uiam ad Dominum suum, i. credendo et obediendo Alcorano, quod est ingredi uiam Domini rectam. 20 Profecto Dominum tuum non latet quod tu surgas nempe ad orationem duobus tertiis noctis, i. post primum aut secundum somnum ante mediam noctem, post etiam tertio tu et familiares tui tecum. Deus autem dimetitur noctem et diem sciens quod uos nequaquam computum faciatis horarum, quae scil. sunt aptae ad faciendas preces, ideoque pietate motus parcit uobis. Itaque legite quantum potestis ex Alcorano, ipse Deus bene nouit quod aliquando erunt ex uobis aliqui infirmi et aliqui terras peragrantes quaerentes gratiam, i. lucrum. Alii denique occupati in pugna pro Deo et fide. Isti tales legant quantum uoluerint. Sed uniuersi uos statutas preces persoluite et date eleemosinam fenerantes Deo fenus bonum, quo melius 1

    8. ordenate: denote M. 23. tremet: timebit M.

    450 TEXTVS SEPTVAGESIMVS SECVNDVS

    maiusque praemium haberi nequit. Ac tandem petite ueniam peccatorum, quoniam Deus, ueniae largitor, piissimus est.

    [451]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS TERTIVS DE FASCIS INVOLVTO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Heus tu, qui fascis inuolutus iaces! 2 Surge, terre. 3 Dominum tuum magnifica. 4 Vestimenta tua munda conserua, 5 et abominationem fuge. 6 Ne aueas multiplicari, nempe bonis et filiis, 7 sed Dominum tuum sustine. 8 Etenim quando clanget buccina, 9 tunc adueniet dies illa grauissima, 10 pro incredulis non leuis, sicut scil. pro credentibus. 11 Sine me tunc et illum, quem creaui solum, nempe in utero matris illius, 12 et postea amplificaui diuitiis, 13 et filiis spectabilem reddidi, 14 magisque apposui dilatare ipsum, 15 superioratu inter suos, diuertere eum cupiens, 16 ne fieret aduersarius noster, i. mihi et tibi, 17 tunc apprehendam eum grauissima poena montis spirantis ignem. 18 Quoniam cogitauit, nimirum obtrectationibus inuehere in te et in Alcoranum, et disquirire, i. curiosius, inuestigare de eo, 19 sed in ipso actu inquisitionis tolletur e medio. 20 Quomodo scrutatus est, postea defecit scrutans scrutinio occisus. 21 Postquam iterum atque iterum inspexit, nempe Alcoranum, 22 tetricus corrugato uultu tristisque apparuit, 23 deinde auersus, nimirum a fide, elatus in superbiam 24 dixit: "Nil est hoc aliud nisi ars magica commentitus 25 sermo hominis". 26 Iam certe torret ipsum ignis Tartari acriter urens. 27 Et quid uidetur tibi qualis est ignis iste? 28 Non relinquit minimum quid carnis humanae, 29 quin ea exustione nimia denigret et profliget, denuo congregandam. 30 Praesunt huic decem et nouem executores particulares. 31 Nos utique non constituimus super damnatos ad ignem praeterquam angelos illos, quos numero hoc exiguo perstrinximus eam ob causam, ut per hoc tententur, qui credere renuerunt, i. Maekkenses, et in ueritate confirmentur ii, quibus datus est Liber, i. Iudaei et Christiani apostatae, qui asserunt hunc numerum reperiri in suis libris, augeaturque fides iis, qui uere credunt, 32(-) et ne occassionem habeant dubitandi ii, quibus datus est Liber iamque credentes, nempe quod Alcoranus nihil discrepat ab aliis libris caelestibus Thurat et Euangelio. 1

    14. pro credentibus: procedentibus M. 31. torret: terret M. urens: lectio dubia E; < > M. 37. ut: om. M.

    452 TEXTVS SEPTVAGESIMVS TERTIVS

    Neque habeant causam illi, in quorum cordibus est infirmitas, i. qui ficte credunt uel sunt uacilantes in fide, quaerendi inter se quid sibi uult Deus cum hoc paradoxo. 34(-) Itaque quod hoc exemplum permittit alios errare uel perseuerare in errore, quos uult et alios ducit ad uiam rectam eum, quem uult. Etenim nemo potest scire numerum satellitum Domini tui, nisi ipse solus. 35(32) Per Lunam, 36(33) et noctem, 37(34) et per auroram cum luce clara 38(35) iuro quod ipse, scil. Saccara, locus in inferno, quod est unum ex maximis tormentis, 39(36) sit unicus monitor 40(37) pro quolibet homine, quem uult, scil. Deus, ex nobis praecedere aut sequi, nempe alios in fide. 41(38) Omnis anima, supple infidelis, reperiet pignus suum pro eo, quod sibi lucrata est, -(39) exceptis iis, qui stabunt a dextris in paradisis, nimirum qui non impignorauerunt animas suas culpis propriis aut alienis. 42(40) Quaerent utrique inter se ac imprimis pii credentes -(41) ab impiis sceleratis: 43(42) "Quid nos conduxit ad hoc barathrum Saccara?" 44(43) Respondebunt: "Noluimus esse de numero eorum, qui semper adorant Deum, 45(44) neque cibum dedimus egentibus, 46(45) sequebamur autem futilia sectantes 47(46) et negabamus futurum diem iudicii, 48(47) donec apprehendit nos ipsius ueritas". 49(48) Certe nihil iuuit eos implorata intercessio multorum interpellatorum intercessorum, i. quos pro diis adorauere. 50(49) Sed ad quid ipsis, i. Maekkensibus, frequens haec commemoratio? Auersores sunt, fugiunt ab illo, i Alcorano, 51(50) sicut fugit asinus siluestris -(51) a facie leonis. 52 Immo unusquisque ipsorum uellet, ut uenirent desursum illis codices expansi. 53 Nequaquam id fiet. Immo ipsi non habent timorem ultimi diei in se. 54 Apagete, quia ipse, i. Alcoranus, est horum omnium commemoratorum uiuax memoria. -(55) Qui ergo uult, ipsum memoriae commendet. 55(56) Verum nullus memoriam ipsius celebrabit, nisi quem Deus uoluerit. Qui habet timorem eius in se, hic est ueniae dignus. 33(-)

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    [453]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS QVARTVS DE RESVRRECTIONE VNIVERSALI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Non sic est. Ego iuro per ipsum diem futurae resurrectionis, quam scil. uos negatis, quia certa est, et iterum non sic est. 2 Iuro per animam redargutricem, prout uos asseritis. 3 An putat homo ille, i. qui hoc negare praesumit, quia nos numquam readunabimus ossa ipsius, nempe disunita et dispersa in uarias partes? 4 Etiam nos possumus reunire omnes articulos digitorum manuum pedumque illius. 5 Sed hoc effutit homo iste, ut probet se uelle perdurare in proteruitate sua pristina. 6 Ipse perquirit de tempore quando ueniet dies resurrectionis istius. 7 Respondetur: "Quando fulgur obstringet uisum, 8 et Luna obscurabitur". 9 Solque cum Luna redigentur simul in locum unum, nempe occasum sui finalis. 10 Tunc dicet homo ille: "Vbi est locus, ad quem confugiam?" 11 Sile. Nullus est amplius locus confugiendi. 12 Ad Dominum tuum hic est dies immobilitatis a loco fixo, 13 in quo primo proponetur homini, ad quod sollicitus properauit, i. ad culpam, quodque distulit usque ad finem uitae, i. paenitentiam agere. 14 Quinimmo homo ipse contra seipsum erit oculatus testis circumspiciens undique, 15 si posset reperire latibulum. 16 Tu ne moueas linguam tuam pro illo, i. Alcorano, ut cito apprehendas ipsum, i. in unum congeras totum. 17 Etenim nostrae curae est congregare ipsum et praelegere eum tibi. 18 Et postquam praelegere fecerimus eum tibi, nempe per Gabrielem, tu procura sequi illum. 19 Tum nostrum erit declarare ipsum, hoc est, per te publicare aliis. 20 Ordinarie uos homines estis amici accelerationis, nimirum in rebus praesentis uitae, 21 et tardi in negotiis alterius. 22 In illa die, scil. iudicii, erunt facies serenae, 23 hilares intuentium Dominum suum, 24 uultus autem obscuri, tristes eorum, 25 qui cogitabunt quid faciet in eis inopia meritorum bonorum 26 sine modo. Quando pertinget anima, nimirum istius oblocutoris tui, ad uos faucium, 27 erit qui dicat: "Num est aliquis, qui fasciniis suis sanet eum?" 28 Qui cognoscens separationem animae iam instare 29 crus cruri collidet contorquendo. 30 Eia, age, hic processus ad Dominum tuum terminabitur. 31 Quod ipse minime credit neque eum, ut debuit exorauit, 32 sed contradixit atque recessit a fide. 33 Postea abiit ad suos familiares extensis manibus plaudendo et tripudiando. 34 Vae! Et supra tibi uindicta iam tibi impendet. 35 Et iterum uae supra uae, maius supplicium te expectat. 1

    454 TEXTVS SEPTVAGESIMVS QVARTVS

    Forsitam in hominis ipsius arbitrio positum est hoc iudicium, nempe posse credere resurrectionem, uel negare? 37 Nonne ipse fuit sperma ex semine seminato in uase generationis, 38 postea factus est coagulum, postea plasmatus formatus est persona humana? 39 Et ex ipso, scil. semine, effingit pares, masculum et feminam. 40 Numquid hoc non correspondet aequaliter potentiae ad reuiuiscendum mortuorum corpora? 36

    5

    [455]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS QVINTVS DE HOMINE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    Vtrum defluxit aliquod spatium temporis saeculi super esse hominis, antequam fuisset quicquam memoriae traditum de illo? 2 Quia nos creauimus hominem, i. hominum genus, ex semine commixto, scil. Adam et Euae. Probare uolentes eum, fecimus eum auditu et uisu praeditum, 3 quia nos praeposuimus ei uiam, quam ingrederetur, uel gratus uel ingratus. 4 Nos quidem ingratis, i. incredulis, praeparauimus cathenas et uincula ferrea, ignem acerrimum. 5 Iusti autem, qui sunt grati, bibent ex fonte paradiseo Kafur potum aromaticum, eoque inebriabuntur serui Dei. 6 Quem emanare facient seu deriuabunt quocumque libuerit. 7 Illi, qui complent quod uouerunt et timent diem, cuius malum ualde dilatabitur, i. usque ad caelum et per totam terram. 8 Item qui tribuunt cibum pro amore eius, i. Dei, egenis et pupillis orphanisque atque carceribus inclusis, 9 dicentes ipsis: "Nos hunc cibum damus uobis respectu Dei, nullam quaerentes a uobis mercedem neque aliquam gratificationem. 10 Nos enim timemus a Domino nostro uenturam diem amaram et ualde terribilem". 11 Quapropter praeseruabit eos Deus a malo illius diei ipsique accurrent ei uultu sereno et alacri. 12 Qui rependet ipsis pro eo, quod patienter egerunt, paradisum et uestes sericas, 13 in qua recumbent in stratis auro textis. Non uidebunt in ea Solis ardorem neque frigoris rigorem, 14 sed habebunt proximam umbram arborum tegentem eos, quae etiam inclinabunt fructus suos proxime colligendos. 15 Item circumferetur eis calix argenteus et alia uasa aurata cristallina, 16 et lagenae argenteae commensuratae secundum cuiuslibet gustum. 17 Propinabitur illis in ea, i. paradiso, calix compositus ex zinzibero suaue olente 18 cum aqua fontis paradisei, dicto salsabil dulcissima. 19 Quam circumferent pueri speciem numquam aetatis mutantes, quos intuens dices illos esse quasdam margaritas speciosissimas, seu uniones resplandentes. 20 Postea offeret se obtutui tuo hortus deliciosus et regio uastissima. 21 Ipsi uero incolae, scil. paradisi, erunt uestiti desuper serico subtilissimo auro fulgurante seu curruscante intexto circa collum gestantes torques aureas argento uermiculatas. (Alii dicunt circa manus et pedes circulos more Arabum gestant mulieres) Propinabit eis Dominus ipsorum merum purissimum, 22 dicetque illis: "Hoc quidem totum est digna merces uestra in signum, quia studium uestrum fuit gratum". 23 Tibi ideo desursum misimus Alcoranum per partes diiuisas, 1

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    20. uenturam: uententuram E. 34. uastissima: lectio dubia E; < > M. 39. signum: signura M.

    456 TEXTVS SEPTVAGESIMVS QVINTVS

    ut expectes cum patientia iudicium Domini tui, ne igitur conscendas petitioni eorum inique agendo et perfidiam sectando. 25 Sed inuoca nomen Domini tui mane et uespere, 26 partemque noctis insume adorando et laudando illum, nam nox est longa satis. 27 Etenim isti amant celeritatem, i. uolunt ut cito expedias Alcoranum tuum et sequaris illorum oppinionem. Diem uero illum, qui difficilis erit ualde, post terga tua reiiciunt, i. non considerant. 28 Nos ipsos creauimus et roborauimus uiribus et facultatibus, et quando uoluerimus, ipsis sublatis, substituemus alios pares eorum. 29 Haec omnia sunt admonitiones efficaces, ut quisque uelit, ineat uiam rectam, i. conuertatur ad Dominum suum. 30 Sed nullus uestrum uolet id facere, nisi Deus prius uoluerit. Deus quippe omnes cognoscens sapientissimus est. 31 Introducit quem ipse uult in misericordiam, i. recipit in gratiam suam. Transgredientes autem, nimirum a uia recta ad prauam, recipient supplicium dirissimum sibi paratum. 24

    5

    10

    15

    [457]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS SEXTVS DE LEGIONIBVS MISSIS ET MITTENDIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    Per legiones missas et mittendas cumulate. 2 Per agitantes ualide turbines et procellas. 3 Per dissipatores congregatores late patentes. 4 Per discriminatores discriminatim. 5 Per iniicientes memoriam ad excusandum et increpandum, 6 i. iuro, dicit Deus esse prorsus uerum, quod uobis promittitur, i. resurrectio mortuorum. 7 Implebitur haec promissio tunc, 8 quando stellae perdent lumen suum 10 montesque funditus eradicati redigentur in puluerem minutissimum, 11 et finem accipiet iudicium prophetarum, 12 quali die ultimum terminum attinget dies discussionis. 14 Quid tu putas qualis erit iste dies separationis alterius ab altero? 15 Vae illa die negantibus hoc fore! 16 Numquid nos non perdidimus eos, qui praeceserunt, 17 et succedere fecimus alios? Simili modo faciemus istis sceleratis peruersoribus. 18 Vae illa die hoc credere nolentibus! 20 Nonne nos creauimus uos ex aqua uilissima, i. spermate, 21 reponentes uos in securum locum, i. generationis, 22 usque ad certum tempus, commensurantes illud suis spatiis, scil. augmenti defectusque in uentre matris? 23 Quod utique facere bene potuimus. 24 Vae die illa iis, qui hoc negant! 25 An non nos fecimus terram sufficiens receptaculum 26 uiuorum atque mortuorum, 27 et in ea ereximus montes altissimos prouidentes uobis potum aquae dulcis? 28 Vae in illa die id negantibus! 29 Abite nunc ad id, quod antea negabitis. 30 Abite, inquam, in tenebras tripartitas. 31 Primo carebit refrigerio, i. fumus infernalis, deinde non ualebit defendere uos a flamma urente, 32 quae eiiciet scintillas flauescentes, i. lapides ignitos, 33 ueluti quaedam colla camelorum seu radices palmarum accensas. 34 Vae illa die haec modo negantibus! 35 Haec est dies, in quo non poterunt uerba facere, 36 nec dabitur illis locus excusationis. 37 Vae illa die, qui hoc negant! 38 Iste est dies discussionis, in quo congregabimus uos et antecessores uestros. 39 Si ualetis nunc uersutia uestra, decipite nos. 1

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    6. patentes: potentes M. 13. aleia 9 deest EM. 16: aleia 13 deest EM. 21. aleia 19 deest EM.

    458 TEXTVS SEPTVAGESIMVS SEXTVS

    Vae illa die negantibus fidem! Porro haec metuentes cum fide in umbra paradisi gaudebunt fruentes fontibus 42 et fructibus recentibus pro desiderio suo. 43 "Edite", subintellige dicetur eis, "et bibite cum uoluptate et salute pro eo quod operati estis, 44 nam haec merces est, quam damus operantibus bona". 45 Vae die illa hoc negantibus! 46 Quia modo permittitur ipsis taciteque dicetur: "Vescimini et deliciis fruimini ad breue tempus, quia estis gens grauis iniquitate". 47 Vae illo die ipsis, qui hoc negant! 48 Nam cum eis dicitur: "Procidite in genua uestra, i. adorate Deum unum", ipsi nequaquam hoc facere uolunt. 49 Vae die illa contradicentibus, i. qui obedire nolunt nuntio Dei, 50 cuius ergo post eum sermoni fidem habebunt! 40 41

    5

    10

    [459]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS SEPTIMVS QVAESTIO DE RE SVBLIMI PRAENVNTIATA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    De quo quaerunt isti inter se, i. Maekkenses? 2 De re tam magna iam praenuntiata, 3 de qua nec ipsi inter se sunt concordes. 4 An non certo innotescet ipsis? 6 Nonne nos posuimus terram stratum, i. planam, 7 et montes figentes in ea tamquam paxillos? 8 Vosque creauimus specie pari, i. masculum et feminam, 9 ponentes uobis somnum quieti 10 noctemque operimentum 11 et diem negotio uitae. 12 Deinde ereximus super uos aedificium septiformis firmamenti fortissimi 13 imposuimusque eis lampadem clara luce splendentem. 14 Desuper quoque misimus nubes stillantes aquam affluenter, 15 ut producamus per eam semen, i. uobis ad uescendum et herbam pastum animalibus, 16 hortosque fecundos arboribus se inuicem ramis complectentibus, 17 ut supple sciatis et intelligatis ex his diem discussionis esse certum uenturum hora praefixa. 18 In illa hora insonabit tuba uosque omnes uenietis turmatim 19 caelusque aperietur habens multas portas, 20 et montes mouebuntur de loco suo discurrentes hinc inde sicut uapor aut nebula meridiana. 21 Infernus tunc insidiator patebit rebellibus contumacibus 22 reditum ipsorum praestolans 23 remansuri in eo infinitis saeculis. 24 In quo non gustabunt ullum refrigerium neque potum alium 25 quam aquam feruentem et gelidam male olentem, 26 merces correspondens operibus ipsorum. 27 Quoniam ipsi non sperabant se ad rationem istam reddendam uocandos, 28 quia negabant signa nostra pertinaciter, 29 et quod omnia, quae gesserunt, in libro secreto notata habeantur. 30 Nunc ergo gustate hunc tormentum, nec enim addetur uobis hic aliud quam semper maiora supplicia. 31 Porro illi, qui horum praenuntia cum timore suscepere, ipsi locum saluationis obtinebunt circumdatum parietibus pergulatis 32 uuis et aliis fructibus plenis. 33 Habebunt in eo puellas turgidis uberibus mediocris aetatis. 35 Non audient ibi sermonem leuem neque aliquod mendacium: 36 "Haec est merces, donumque optimum procedens a Domino tuo". 1

    9. aleia 5 deest EM. 42. aleia 34 deest EM.

    460 TEXTVS SEPTVAGESIMVS SEPTIMVS

    Qui est Dominus caelorum et terrae uniuersorumque, quae intersunt eis. Ipse est ille Miserator, Deus magnus, coram quo non poterunt proferre uerbum. 38 In die, in quo consurget Spiritus uniuersae carnis, (alii dicunt Gabriel, siue angelus maximus) postea reliqui ordine dispositi. Nullusque ipsorum loquetur uerbum, scil. pro aliquo intercedendo, nisi is, cui licentiam dederit Miserator, isque dicet quod bonum est. 39 Is est dies, qui certo ueniet. Qui ergo uult, i. ut loquatur pro ipso, conuertatur nunc ad Dominum suum, per obedientiam Alcorani. 40 Namque nos denuntiamus uobis diem illum iam esse prope. 41(-) Dies, inquam, talis est futurus, ut uolet uir, si posset, negare quod manus eius praemiserunt. Vnde et dicet: "O utinam ego potius terra remansissem!" 37

    5

    10

    [461]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS OCTAVVS DE ANGELIS AGONIZANTIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Per colluctantes, i. angelos animas morientium ui e corporibus extrahentes. 2 Et per collaetantes hilariter. 3 Et per connatantes prospere. 4 Et per praeuenientes propere. 5 Et per gubernatores, qui mandatum Dei exequi faciunt subito. 6 Per hos, inquit Deus, iuro certo certius uenturum diem illum, in quo commouebuntur immobilia, ueluti terra et montes de loco suo. 7 Quam commotionem illico sequetur alia similis, nempe caeli astrorumque. 8 Corda hominum tunc contremiscent 9 aciesque ipsorum prae timore confusione obtundetur. 10 Tunc dicent, scil. increduli et peruersi homines: "O si liceret nobis redire ad pristinum statum, 11 siquidem ossa iam semel tabuerunt". 12 Dicunt quidem hoc ipsi, sed reditus iste nullius esset eis emolumenti, quia scil. redirent ad idolatriam et malae uitae usum. 13 Haec quippe est uociferatio una, i. sonitus tubae nouissimae, quae euocauit eos de uentre terrae, 14 increpans eos iam in superficie eius experrectos. 15 Numquid peruenit ad te historia Moysis? 16 Quando uocauit eum Dominus in ualle Thaua benedicta. 17 "Vade", subintellige dixit ei Dominus, "ad Pharaonem quoniam nimis proterue agit 18 et dic illi: "Num induces animum tuum, ut de errore hoc, i. blasphemia tam enormi, te iustifices?" 19 Ego docebo te uiam, quae ducet te ad agnitionem Domini tui, igitur humilia te coram illo. 20 Tunc fecit eum uidere signum, quod est maius. 21 Ipse uero dixit: "Id mendacium est". 22 Et obstinatior factus est. Deinde terga uertens abiit, 23 et congregauit, scil. totum populum suum, et clamans alta uoce dixit: 24 "Ego sane sum dominus uester summus". 25 Tunc arripuit eum Deus et castigauit poena alterius uitae et praesentis. 26 Quod exemplum refertur in terrorem illi, qui habet timorem Dei in se. 27 Estisne uos, Maekkenses, fortiores, uel caelum, quod aedificauit Deus in altum 28 sublimauitque adhuc altitudinem ipsius in sphaeris sublimioribus et aequauit distantiam eius, nempe absque sustentaculo, 29 operiens noctem illius tenebris et mane ipsius producit lucem? 30 Post hoc terram creauit, quam expandit in latitudinem, 31 et ex ea produxit fontes aquarum et pascua animantibus, 1

    24. benedicta: benedictam M. 43. produxit: producit M.

    462 TEXTVS SEPTVAGESIMVS OCTAVVS

    et montes, eosque firmitate stabiliuit ad usum uestrum animalibusque uestris. 34 Adueniente igitur sonitu maximo, i. quando insonabit tuba nouissima, secunda uice, 35 in illa die incipiet cogitare homo quid fecerit, qualiter uitam suam transegerit, 36 quando infernus apertus patebit omnibus, qui uisu sunt praediti. 37 Qui igitur contumax in sua perfidia fuerit 38 et secutus est uitam huius mundi, 39 barathrum eius habitatio erit. 40 Assequi timet stationem Domini tui praesentem, et coercuit animam suam ab omni uoluptate, 41 ei certo erit receptaculum paradisus. 42 Isti, scil. Maekkenses, percunctantur te de hora, quando tandem iaciet ancoram suam. 43 Non est tuum propalare momentum illius, 44 cuius ultimus terminus Domino tuo soli reseruatus est. 45 Tuum quippe est tandem ea terrere illos, qui timent eam, 46 quae, cum uenerit in die signata, uidebitur ipsis quod mora ipsorum fuerit, scil. in mundo uel sepulchro, tantum spatii quantum est temporis uespertini aut matutini. 32 33

    5

    10

    15

    [463]

    TEXTVS SEPTVAGESIMVS NONVS DE IRATO FRONTE CORRVGATA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    Vultu irato, fronte corrugata auersus abiit, 2 quando en uenit quidam caecus! 3 Quis autem intime suggesit tibi, quod non ideo uenerit ut purificatus 4 atque instructus abeat, 5 tuque illi prosis instructione hac? 6 Qui se monstrat non indigere, i. non curant tuam, supple instructionem, tu ipsi exporrigis ultro hilarem faciem? 7 Quid enim tua interest quod is non curat esse iustus siue sincerus in fide? 8 Verum qui ultro uenit ad te currens 9 cum humilitate et timore, 10 tu illum spernis illudendo? 11 Non sic facias, est enim haec eruditio, supple facta et accepta, 12 digna memoria, i doctrina Alcorani est ualde eficax. 13 Qui ergo uolet, i. desiderat eam memoria (en illius reperitur) 14 in libris cum honore, tractatis exaltatis, i. apud Deum, 15 et mundis manibus scribentium, i. angelorum, -(16) uenerabilium iustorum, i. Deo parentium prophetarum. 16(17) Dignus est morte talis homo, nempe qui haec negat immemor, 17(18) ex qua materia creauit illum Deus, 18(19) nimirum ex spermate 19(-) plasmauit eum et augmentum uirium eius determinauit. 20 Deinde uiam facilitauit. i. exitum de uentre. 21 Postea mori et sepelire fecit, 22 tandem resuscitabit a mortuis, quando ei placuerit. 23 Non sic, nempe, ut aestimat rebellis ille, qui numquam exequitur quod praecipitur ipsi. 24 Igitur consideret homo omnis nutrimentum suum, i. quomodo aluit eum Deus in utero matris et nunc tribuit ei uitae necessaria. 25 Nos etenim effundimus aquam, i. damus pluuiam effuse. 26 Deinde findimus terram, i. aratro, nascere facimus herbam in ea. 27 Producimus grana seminis 28 et uuarum omne uirgultum, 29 oliueta et palmeria, 30 arboribus implicatis ramis, 31 pomeria fructus recentes ferentia, 32 uaria pascua et pratos pro recreatione uestra et uictu animantium uestrorum. 33 Sed quando ueniet uox resonans per totum uniuersum 34 in die illa, tunc fugiet uir a fratre suo 35 et matre et patre 36 et consorte et filiis. 37 Vnusquisque ipsorum illa die negotii proprii curam geret. 1

    464 TEXTVS SEPTVAGESIMVS NONVS

    Ipso die quorundam facies erunt lucidae, hilares et alacres. 40 Aliorum uero uultus squalidi, tristes, 41 cooperti obscuritate tenebrarum. 42 Tales futuri sunt omnes increduli scelerati. 38 39

    5

    [465]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS DE COMPLICATIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Quando Sol complicatus euanescet. 2 Quando stellae ceu follia ex arbore defluent. 3 Quando montes uelut nubes in aere ambulabunt. 4 Quando camelae pregnantes tamquam inutiles ad plures partus dimittentur uagari quo uelint. 5 Quando ferae terrestres et belluae marinae congregabuntur in unum, quia, scil. aquae siccabuntur. 6 Quando maria feruentia redigentur ad unum locum. 7 Quando animae, i. homines uiritim copulabuntur, i. boni cum bonis, mali cum malis. 8 Quando percunctabuntur paruuli uiui sepulti, i. femellae: 9 "Propter qualem culpam occisi estis?" 10 Quando libri expandentur, i. factorum et omissorum. 11 Quando caelum instar lintei plicabitur. 12 Quando infernus quemadmodum clibanus uehementer accendetur. 13 Quando paradisus prope aperta se exhibebit. 14 Tunc quaelibet anima cognoscet quod sibi promptum reddidit, i. bonum malumue fuerit. 15 "Ego", subintellige Deus dicit, "iuro per animalia latentia diu, 16 cursuque suo perfecto in latibula se recipientia, 17 et per noctem ingredientem 18 matutinumque aspirante luce, 19 quod ipse sit, i. Alcoranus sermo Apostoli". (Alii dicunt Gabrielis, alii Mohhammaedi, uterque omni ueneratione digni). 20 Qui multum ualet apud Dominum throni, i. sedentem in solio, 21 qui est tenacissimus obedientiae, 22 deinde fidelissimus, nempe in exequendis mandatis eius. 23 Ergo non est amicus uester, i. Mohhammaed, o Maekkenses, sicut uos dicitis, daemonium habens, 24 quem certe respexit summo honore, illustrissimum fecit, nempe Deus inter filios Adae. 25 Neque putent aliqui ipsum auarum secreti, nimirum sibi reuelati, scil. ut non communicet illud. 26 Sed nec eius sermo, i. Alcorani, est inuentio Sathanae maledicti. 27 Quorsum ergo abibitis, i. similem quaerentes, qui non est aliud nisi memoriale omnium saeculorum, 28 omni quicumque uolet ex uobis rectificari, i. in fide et uita? 29 Sed uos id minime uoletis, nisi uoluerit Dominus saeculorum. 1

    1. octuagesimus: septuagesimus E.

    [467]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS PRIMVS DE DIVISIONE CAELI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS

    5

    10

    15

    20

    Quando se diuidet per se caelum. 2 Quando excutientur stellae. 3 Quando confluent maria in unum. 5 Tunc quaelibet anima cognoscet quod praemisit quodue postposuit, nempe in uita sua omnis homo. 6 O tu, homo! Quid te decipit in Domino tuo, ut erres ab eo tam munifico, 7 qui te creauit, 8 recte disposuit, in eaque forma, qua uoluit, compegit? 9 Absit, nimirum ut hoc neges. Verum uos mentimini ei in religionis professione. 10 Sunt qui obseruant uos honorati, i. angeli, 11 notarii, qui nouerunt 12 quae uos facitis. 13 Vtique certum est quod iustitiam sectantes ingredientur paradisum deliciis plenam, 14 scelerati uero intrabunt in infernum 15 cremandi in die iudicii, 16 numquam ex eo separandi. 17 "Vnde tu nosti haec de hoc die iudicii?", supple dicebunt ei sui aduersarii. 19 Respondit: "In illa die non ualebit anima pro anima, i. non poterit iuuare unus alium, nam negotium illius diei in manu Dei est. 1

    8. aleia 4 deest EM.

    22. aleia 18 deest EM.

    [469]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS SECVNDVS DECEPTORES IN MENSVRA ET PONDERE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Vae deceptoribus! 2 qui ab hominibus mensuram iustam expetunt. 3 Ipsi autem quando mensurant aliis auara manu ponderant. 4 Forsitam isti tales putant se non esse suscitandos 5 in die magno? 6 Iste dies reseruatus est Domino saeculorum, in quo omnes homines resurgere habent. 8 Quid ni in ipso exhibetur publice liber falsimensuratorum ac ponderatorum, qui nunc conseruatur in imo profundi terrae. 9 Ecquis tibi declarare ualet quale hoc est serinium scriprura signatum? 10 Vae tunc in illa die falsographis, 11 qui nunc negant illum diem! 12 Sed non negat hunc, nisi quisquis est transgressor iniquus. 13 Cui cum praeleguntur ipsi signa nostra, i. collectiones Alcorani, ait: "Haec non sunt aliud quam fabulae ueterum". 14 Quinnimo tales sunt, quibus impressum est malum, quod sibi sunt lucrati. 15 Immo uero, ne uideant Dominum suum in illa die, uelo obducentur, 16 deinde impetu ferentur in infernum. 17 Postea dicet illis: "Hoc est illud, quod antea negabatis". 18 Profecto non sic erit liber iustorum, 19 qui eleuabitur super omnes altitudines. 20 Ecquid posset edissere tibi altos gradus huius libri signati? 21 Solum proximi Dei, i. angeli, queunt enarrare illud, 22 quod iusti in horto deliciarum uident 23 sedentes in culcitis pretiosis, 24 idque cognosci poterit ex uultibus eorum quali opulentia deliciarum affluat locus ille. 25 Propinabitur ipsis potus uini excelentissimi ex fonte Rahhicq (quem dicunt in horto deliciarum perpetuo scaturire) mixtum mixtura musci, 26 et de illo sumere certatim currunt, qui iam ad uotum eius suauitatem semel degustauerunt. 27 Cuius uoti temperamentum est Tasnim, 28 fons alius ex quo bibunt assistentes proximi Deo. 29 Porro perfidi illi, qui fideles irridebant, 30 transeuntesque nictantes oculis sibi inuicem eos monstrabant 31 auersantes illos et ad suos conuersos colludentes 32 dicebant: "Vere isti sunt in errore, nempe quia sequuntur Mohhammaedum, 33 et non destinauerunt aliquos ex se, qui obseruarent, scil. bona, quae ipsi faciebant. 34 Nunc igitur etiam hodie credentes irrident incredulos illos 35 sedentes in culcitris pretiosis attendentes 36 utrum illi perfidi remunerabuntur aliquo praemio pro eo, quod operati sunt. 1

    12. aleia 7 deest EM. 26. posset: poterit M:

    [471]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS TERTIVS DE RVPTIONE CAELI IN DIVERSAS PARTES IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    Quando rumpetur caelum in partes plures a seipso, 2 ut obediat creatori suo, faciet debitum suum. 3 Quando terra plana extendetur, 4 et eiiciet quae in se continet et ipsa remanebit uacua, 5 atque sic exaequatur mandatum Domini sui et debitum exoluit. 6 O homo! Tu concito gradu perges ad Dominum tuum, cito quoque obuium habebis illud, scil. in quo te nunc tanto studio occupatus es. 7 Igitur quando nempe terra eiiciet mortuos, quos in se continet, cui tradetur liber suus, in quo scripta sunt opera eius bona, in manum eius dexteram, 8 is rationem suam expediet celeriter 9 et abiet ad suos familiares laetanter. 10 Ast cui dabitur liber suus, in quo notata sunt praua opera eius, post tergum ubi (aiunt) manus eius sinistra aligata est collo sicut dextera eius ante, 11 illico exclamabit: 12 "Vae, uae, perditio, quia cremandus ipso facto in ignem ardentem uehementer iniicitur, 13 quia in mundo inter suos gaudio nimio potiebatur, 14 et quod putabat se numquam resuscitatum iri. 15 Ita sane, eo quod Dominus eius in oculis suis eum positum habebat a princpio creationis eius usque ad resuscitationem obseruans si conuerteretur. 16 Ego iuro (subintellige Deus) per rubedinem, scil. occasus Solis, 17 et noctem quodue ipsa includit 18 et per Lunam, quando completur lumen ipsius, 19 quod uos transibitis per tempus et tempus, i. per praesens 20 et quod illud sequetur, quod non est illis, i. Maekkensibus curae, ut credant. 21 Quia quando praelegitur illis Alcoranus, non adorant, i. non se humiliter submittunt obedientiae illius. 22 Immo isti sunt, qui eum blasphemant et contradicunt dicentes eum esse mendacium. 23 Sed Deus optime nouit quod ipsi recondunt in cordibus suis. 24 Tu ergo denuntia eis supplicium dirissimum habituros. 25 Illos uero, qui credunt et operantur bona, manet merces non deficiens. 1

    [473]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS QVARTVS DE PLANETIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Per caelum planetis ornatum, 2 et diem promissum, 3 et testem praesentem 4 iuro, supple ait Deus, quod percussi interierunt quondam illi, qui fossas effodientes, 5 quas lignis repleuerunt, succenso igne, 6 super eas sedebant 7 facti testes oculati eorum, quae exercebant ministri ipsorum in fideles, non ob aliud talem uindictam de eis sumentes, quam quia profitebantur fidem in Deum optimum maximum, 8 in cuius manu est dominium caelorum et terrae, Deusque ipse omnium testis adstabat. 9 Certum igitur est quod isti, qui hos fideles uiros atque mulieres tormentabant igne postque nullam paenitentiam egerunt, experientur tormentum in inferno, poenam, inquam, flammae ualde urentis. 10 At illi, qui uere credunt et opera bona faciunt, ipsi possessores erunt hortorum, de sub quibus currunt flumina deliciarum. Id sane est merces magna nimis. 11 Animaduersio quippe Domini tui est rigorosa ualde. 12 Ipse est utique, qui dat principium uitae. 13 Ipse quoque faciet redire ad ipsam post mortem, 14 sic etiam ipse dat ueniam merentibus eam amans et amandus, 15 Dominus throni altissimi gloria, 16 effector quicquid sibi placet. 17 Num peruenit ad te historia multorum populorum 18 Pharaonis et Tsamud, et aliorum, quos perdidit Deus? 19 Sed isti Maekkenses, qui hoc credere nolunt, in sua negatione sunt obstinati. 20 Certe et Deus a tergo ipsorum, i. nouissima eorum, obseruat, nempe quod ipsi faciunt cum suis fidelibus et dicunt contra te et Alcoranum, 21 qui utique est gloriosus, i. maximae aestimationis, 22 utpote exaratus in libro conseruato apud Deum. 1

    8. interierunt: fuerunt M. 12. facti: factique M.

    [475]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS QVINTVS DE STELLA CVRRENTE, ALII POLO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Per caelum et sellam initio noctis exorientem totumque cursum suum peragentem, praecursorem aurorae. 2 Quid namque in cognitionem te facit uenire 3 huius astri luciferi? 4 "Per hoc", ait Deus, "ego iuro quod omnis anima habeat suum singularem custodem uigilantem, qui scil. diligenter obseruat omnes actus, uerba et animi motus illius". 5 Consideret itaque homo omnis ex qua materia creatus est. 6 Creatus est ex humore liquido effuso 7 egrediente ex intimis lumborum, scil. patris, et costalum pectoralium, uidelicet matris, 8 sciatque quod is, qui sic creauit eum, potens omnino sit ita reuocare illum, nempe post mortem ad uitam, 9 in die, in quo discriminabuntur secreta, nimirum cordium, 10 nec habebit tunc quo se nec qui eum defendere queat. 11 Nam et caelum reddit et terra emittit, i. caelum reddit pluuiam, 12 quam ex uapore terrae emisso suscepit. 13 Haec profecto sunt uerba distincta liquida, 14 non nugatoria, 15 sicut ipsi Maekkenses asserunt callide, dicta uidelict Alcorani esse tantum nugas fabulas confictas. 16 Propter quod postea etiam sentient callidiorem, scil. Deum, qui eos apprehendet in astutia ipsorum, patienter nunc ipsos sustinens ceu incredulos. 17 Verum haec dilatio ipsorum placide, i. paulatim, in finem attingit. 1

    [477]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS SEXTVS DE SVMMO CREATORE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    Lauda nomen Domini altissimum, 2 qui creauit et paria fecit. 3 Qui cum proportione omnia fecit et recte instituit. 4 Qui produxit herbam uirentem, 5 et siccam facit nigrescentem in pabulum. 6 Iam nunc praeficimus te lectioni nihil itaque obliuione praetermittas, 7 nisi quod uoluerit Deus, nam ipse nouit quod est propalandum et quod celandum. 8 Nosque facile reddemus tibi ad apprehendum et tradendum. 9 Igitur commonefac tu, si non proderit haec admonitio, 10 castigabitur tamen ea 11 is, qui est timoratus. Refugiet autem illam audire is, qui est miserabillimus, 12 qui iniicietur in ignem maximum, 13 ubi numquam morte morietur, nec uita uiuet. 14 Sed felicissimus est is, qui purum se conseruauerit, 15 nomenque Domini inuocauerit atque adorauerit. 16 Immo isti tales eligunt sibi uitam meliorem in praesenti saeculo, 17 et futuro et etiam durabiliorem. 18 Haec utique inueniuntur in libris pristinis 19 in codicibus Abrahae et Moysis. 1

    5. altissimum: altissimi M. 10. nihil itaque: nihilque M. 12. apprehendum: aprehendum EM. 13. commonefac: commune fac M. 15. miserabillimus: miserabilissimus M.

    [479]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS SEPTIMVS DE OBSERVATIONE DIEI IVDICII IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    Nonne peruenit ad te historia obscurationis ualidae calamitatis et maximae miseriae diem subinteligens iudicii, 2 in quo uultus quidam apparebunt demissi, 3 laborantes cura, anxiati animo, 4 intrantium in ignem feruentem? 5 Quibus potus tribuetur ex fonte summae calentis 6 nec alium cibum ibi habituri, quam spinas amarissimas, nempe quibus cameli uescuntur, quando sunt uirides et eis impinguntur, sed ipsi siccis cibabuntur. 7 Quae ipsos non impinguabunt neque famen repellent. 8 In eodem die uidebuntur aliorum facies iocundae, 9 hilares in horto deliciarum 10 in loco sublimi ualde contentorum. 11 In quo non audietur sermo inutilis. 12 In eo est fons continuo currens. 13 In eo habentur lecti subblimati 14 et scyphi appositi, i. pleni semper, 15 et ceruicalia unum super aliud ordine posita strata, 16 uariegata extensa. 17 Cur non considerant, i. Maekkenses, qui haec omnia irrident, tamquam fabulae haec essent, quomodo creati sunt cameli ambulantes, 18 et caelum sursum erectum 19 et montes plantati deorsum 20 et terra planata. 21 Tu itaque de his omnibus commonefac ipsos, 22 quia tu es monitor et non coactor, 23 nisi super eum, qui rebellis fidei est et negat Deum. 24 Talem namque castigabit Deus supplicio maximo. 25 Etenim ad nos terminabitur reditus ipsorum. 26 Tum nos rationem ab eis petemus. 1

    [481]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS OCTAVVS DE DILVCVLO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    Per diluculum -(2) et per decem noctes 2(3) et per binigena atque unigenum seu biformem speciem et uniformem 3(4) perque noctem illam celebrem, quando petransit. 4(5) Nonne de his, quae uidelicet dicta sunt hucusque sufficere deberet, hoc tam solemne iuramentum homini praedito iudicio sano? 5(6) Numquid tu non uidisti quomodo se gessit Dominus tuus cum Aaeditis, populo descendente de Aeram per Sem et Noe, 6(7) procerae staturae instar columnarum, 7(8) qui aedificauerunt sibi ciuitatem qualis non fuit fabricata umquam in terra illa. 8(9) Item cum Tsamuditis, qui afferebant ingentes lapides de montibus in uallem ex eisque domum aedificabant. (Alii dicunt excidebant) 9(10) Item cum Pharaone stipitum tormenti inuentore. 10(11) Isti omnes superbiae tyrannidisque limites 11(12) excedentes in terra multiplicauerunt ruinas et uitia. 12(13) Vnde etiam Dominus tuus effudit super eos uirgam indignationis suae castigationis dirissimae. 13(14) Quippe Dominus tuus quasi ex insidiis acute obseruat hominem, 14(15) quem ut probet honore afficit et bonis temporalibus cumulat, is uero in superbiam elatus 15(-) ait: "Dominus meus his me munerat pro meis meritis". 16 Quando autem illum tentat inedia, et paupertate parce ei tribuit uitae necessaria, 17 tunc dicit: "Dominus despexit me". 18 Certe non sic est, sed quia uos non redditis debitum pupillo uel pupillae, 19 nec uos mouemini neque alios incitatis, ut detis cibum pauperi, 20 commedentes haereditatem uobis commendatam usque ad consumationem totalem, 21 amatis pecuniam siue bona temporalia amore insatiabili. 22 Profecto quando concutietur terra iterum atque iterum, 23 tunc ueniet Dominus tuus cum angelis in turmas ordinatas, 24 tunc et apparebit etiam infernus prope. In illo die incipiet cogitare homo de paenitentia, sed quid illi proficiet haec cogitatio? 25 Ipse dicet: "O utinam ego anticipassem, i. memoriam istam, in uita mea praeterita!" 26 Tunc non erit ullus, qui sentiat tormentum eius, i. compatiens ipsi, 27 nec quisquam monstrabit se obstrictum ei uinculo propinquitatis aut amicitiae. 28 "Igitur, o anima! Tu, quae in securo posuisti fiduciam tuam patienter sufferendo beneplacitum Domini tui, 29 intra in medium seruorum meorum, supple dicet Deus, 30 ingredere in hortum deliciarum mearum". 1

    7. binigena: benigna M. deberent M.

    et: om. M.

    8. pertransit: lectio dubia E; pertransi
    M.

    9. deberet:

    [483]

    TEXTVS OCTVAGESIMVS NONVS DE PATRIA VRBE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS. 5

    Non sic erit. Ego iuro per hanc ipsam patriam, 2 quia tu certo certius sedem figes plena auctoritate in hac urbe. 3 Deinde iuro per genitorem et ipsum, quem genuit, 4 quod nos creauimus hominem in angusto, scil. uteri matris et nutrimus alimento parcissimo. 5 Ergo ne existimet homo ille, nempe qui se opponit tibi, ne Maekkam ingrediaris, quod nemo sit, qui se opponere ualeat ipsi, 6 dicens: "Iam exposui multam pecuniam pridem collectam, nimirum ut interficiatur Mohhammaed". 7 Putatne quod nullus eum uiderit, dum hoc orditus est? 8 Numquid nos non sumus, qui fecimus eum habere duos oculos 9 et linguam binaque labia? 10 Postea proposuimus ei ceu duo ubera, duplicem uiam bonam et malam seu boni et mali? 11 Ergo nulla ei se offert difficultas in transitu, scil. ex hac uita? 12 Quid, quaeso, supple dices, proderit mihi consideratio istius difficilis occursus? 13 Docebit te liberare captiuum, 14 dare cibum tempore famis 15 pupillo seu orphano propinquo, 16 aut pauperem in terra prostratum. 17 Haec sunt, subintellige, quae omnem difficultatem istius transitus superant. Deinde sunt quidam, qui postquam fidem receperunt, se ipsos commendant patientia et astrictos se monstrant pietatis operibus. 18 Isti tales secure tenebunt dexteram. 19 Qui uero fidem negant signis nostris, i. praeceptionibus Alcorani, non obediunt Mohhammaedo, ipsi pergent ad sinistram. 20 Supra ipsos ignis dilatabitur duplex. 1

    10

    15

    20

    25

    30

    [485]

    TEXTVS NONAGESIMVS DE SOLE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    Iuro per Solem et per tempus, quando eleuatur in centrum suum, i. quando maxime spargit splendorem suum, et diffundit calorem in haec inferiora. 2 Item per Lunam, quando ipsum persequitur. 3 Item per diem, quando eum clarificat. 4 Item per noctem, quando illum obscurat. 5 Item per caelum et qui illud erexit orbiculatum. 6 Item per terram et eum, qui ipsam planam fecit. 7 Item per animam, i. hominem, et illum, qui eum rectum statura efformauit, 8 eique inspirauit notitiam quod turpe illi sit agere et quid cauendum. 9 Profecto is iam beatitudine gaudet, quem Deus mundauit a peccato. 10 Exors uero omnis boni est, quem ipse repudiat. 11 Sicut Tsamuditae, qui obedire noluerunt per superbiam suam. 12 Cum exurgentes duo ex eis uiri principales uelociter abierunt, 13 dixit eis nuntius Dei, i. Ssalehh propheta: "Cauete ne quid mali faciatis, est quippe camela Dei potusque ipsius hodiernae diei". 14 Ipsi contemnentes eum subneruauerunt illam, ne scil. posset ire ad fontem. Igitur iratus ualde in eos Dominus ipsorum propter hoc peccatum illorum aequaliter uniuersos magnos et paruos funditus perdidit. 15 Num ergo non timebit gens illis succedens, ne uidelicet ipsis idem contingat, i. Maekkenses, qui Mohhammaedo prophetae credere nolunt? 1

    [487]

    TEXTVS NONAGESIMVS PRIMVS DE NOCTE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Per noctem, quando superducitur diei, 2 et per diem, quando prouectitur ad meridiem, 3 et per eum, qui creauit marem et feminam, 4 quoniam distant studia uestra, scil. quo ad meritum tantum quantum praedicta inter se quoad effectum et fructum, 5 nam is, qui tribuit aliquid, 6 cauendumque cauet et credit quod est optimum, i. retributio paradisi. 7 Nos utique dirigemus eum ad id, quod facile acquiritur, supple talem bonum optimum, scil. per fidem rectam bonis operibus comprobatam. 8 Is uero, qui auarus est ad dandum et auidus ad accipiendum, 9 negat quod est optimum, 10 nos quoque uiam sternemus facilem ad quod est difficillimum, i. posse effugere poenas inferni, 11 et quid ipsi proderunt diuitiae suae, quando proiicietur, nempe in sepulchrum et postea in infernum? 12 Nostrum quidem est proponere uobis haec cum terrore, 13 ut sciatis quod in potestate nostra est meritum uitae futurae et praesentis. 14 Ideo nunc terreo uos igne flammis stridente, i. tertium retinaculum inferni, 15 in quod tormentandus non iniicietur nisi infelicissimus quisque, 16 nimirum qui fidem susceptam negauit et terga uertit Alcorano. 17 Verum longe separabimus ab eo illum, qui ab hac impetate sibi cauit. 18 Et distribuendo bona sua apparere iustus cupiuit, 19 non in conspectu alicuius alterius, qui gratiam retribuet, 20 nisi Domini sui superexaltati. 21 Propter quod in futuro contentus remanebit. 1

    [489]

    TEXTVS NONAGESIMVS TERTIVS DE DIE CLARA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    Per diem clarum 2 et per obscuram noctem 3 non dereliquit Dominus tuus nec odiosum te sibi ostendit. 4 Vtique nouissima tua erunt meliora principiis. 5 Post haec dabit tibi Dominus tuus desiderata et contentus eris. 6 Numquid ipse non inuenit te orphanum et abiectum et collegit te? 7 Et postea deprehendit errantem et reduxit in uiam rectam? 8 Tandem reperit te rebus inopem et ditauit te? 9 Tu ergo orpahno uim ne inferas, 10 et rogantem ne increpes, 11 sed gratiam concessam tibi a Domino tuo libenter communices docendo. 1

    [491]

    TEXTVS NONAGESIMVS QVARTVS DE DILATATIONE CORPORIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Nonne nos aperuimus pectus tuum iis, nempe quae tibi recensuimus, 2 deposuimus quoque a te sarcinam tuam, 3 quae aggrauabat lumbos tuos? 4 Insuper et exaltauimus memoriam, 5 ut scil. scias quod cum difficultate ambulat facilitas, 6 cum labore requies. 7 Tu ergo quando uacas nimirum ab exterioribus negotiis, occupa te in aulamentis, 8 et ad Dominum tuum desideria erige. 1

    [493]

    TEXTVS NONAGESIMVS QVINTVS DE FICV IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Per ficum et per oliuam 2 et per montem Sinai 3 et per hanc urbem fidelem, i. Maekkam, 4 i. iurat Deus quia nos creauimus hominem in optimo statu. 5 Postea reducemus eum in minorem minimum, 6 exceptis illis, qui uere credunt et operantur bona, qui habebunt praemium incomparabile. 7 Quid igitur facit te negare, o homo, post tantum beneficium futurum iudicium? 8 Nonne Deus est iudex super omnes iudices? 1

    [495]

    TEXTVS NONAGESIMVS SEXTVS DE AVSPICIO LECTIONIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    25

    Auspicare lectionem tuam in nomine Domini, creatoris tui, 2 qui creauit omnia ex nihilo, plasmauit hominem ex coagulo sanguinis. 3 Lege per Dominum tuum munificentissimum, 4 qui docet per calamum exarare litteras. 5 Ipse docet hominem, quod ante nesciebat. 6 Verum enim uero homo excedit omnes limites ausus, 7 uidens se diuitem factum. 8 Certe autem ad Dominum tuum terminabitur reditus uniuersorum. 9 Vidistine tu aliquando Deum prohibentem seruum quempiam, 10 dum in oratione occupatus stat? 11 aut uidisti si uiam rectam sequens 12 ex praecepto exercet actum summae pietatis, i. adorando unum Deum, praeter quem non est ullus alius deus, quod ipsum ideo reprehenderit? 13 Num uidetur tibi quod is, qui haec negat et post tergum suum abiicit, 14 ignoret Deum ista oculate obseruare? 15 Profecto etiamsi non fuisset impeditus, ne scil. inferet tibi malum, adhuc tamen per comam traheremus illum nimirum ad infernum 16 ob talem contradictionem et enorme peccatum. 17 Conuocet igitur ipse commilitones suos, 18 nos quoque uocabimus satellites rigorosos, i. angelos tortores. 19 Nequaquam subiicias te illi, sed uultu demisso in terram adora Dominum tuum atque appropinqua, nempe ad eum. 1

    [497]

    TEXTVS NONAGESIMVS SEPTIMVS DE SVPERNA DISPOSITIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Nos sane desursum misimus eum, i. Alcoranum, in nocte aestimationis incomparabilis. 2 Qui ergo te docuit, hic Alcoranus, quidnam sit haec nox tam mirae aestimationis. 3 Nox ista supernae dispositionis est praestantior mille mensibus. 4 In ipsa continuo descendebant angeli et cum eis Spiritus, i. Gabriel, ex mandato Domini ipsorum, deferentes mandatum salutationis, i. ut annuntient credentibus. Decretum saluationis mandatum est eis, 5 donec illucescat dies ille. 1

    10. deferentes: < > M.

    [499]

    TEXTVS NONAGESIMVS OCTAVVS NVMQVAM POTERANT IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    20

    Numquam poterant errantes in fide, professores Legis, i. Iudaei et Christiani, diuelli ab errore suo, donec perueniret ad eos demonstratio clara et liquida, 2 Apostolus a Deo missus, -(3) qui studiose perlegens codices sacratos, 3(4) in quibus reperit scriptum, nimirum nomen correctoris, scil. uenturi, de quo nulla erat ante controuersia inter illas duas sectas professorum Legis, nisi postquam coram illis se obtulit dilucidatio manifesta, i. Alcoranus. 4(5) In quo utique nil aliud praecipitur ipsis, nisi ut colant Deum puro culto ei soli dedicati fide sincera, et uacent orationi dentque eleemosinam atque tributum. Atque haec est religio recta nihil obliqui habens. 5(6) Vnde qui hanc negant, uel ea carent ex domesticis Libri, i. Iudaei et Christiani, consocificantesque, i. cultores idolorum, certo certius ibunt in ignem gehennae in aeternum in eo mansuri, quia tales sunt pessimi creaturarum. 6(7) At illi, qui, nempe ex eis, credunt et operantur bona, ipsi sunt optimi inter creaturas, 7(8) quorum merces reseruata est apud Deum, nimirum paradisi deliciarum, de sub quibus currunt riui pleni, in illis mansuri perpetuo, 8(-) in quibus Dei beneplacitum quiescet et ipsorum delectatio in eo. Hoc debetur praemium, qui timet Dominum suum. 1

    [501]

    TEXTVS NONAGESIMVS NONVS DE TERRAE MOTV IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Quando terra contremiscet tremore suo finali, 2 ipsa eiiciet pondera sua. 3 Tunc dicet homo: "Quid ei accidit?" 4 In illo die ipsa manifestabit rationes suas 5 eo quod Dominus tuus intrinsece hoc praecipiet ei. 6 In ipso die prodecent homines diuisi in turmas, ut uideant singulae sectae eos, qui fuerunt complices operum suorum. 7 Quicumque operatus fuerit aliquod bonum instar ponderis milii, illud uidebit. 8 Similiter is, qui fecit aliquid mali ponderis eiusdem grani milii, id quoque oculis eius obiicietur. 1

    [503]

    TEXTVS CENTESIMVS DE EQVIS CVRSITANTIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Per equos hinnitum ex imo pectoris emittentes unguibusque ferratis 2 ex lapidibus ignem excitantes, 3 mane diluculo in hostes irruentes, 4 puluerem e terra impetu eleuantes, 5 et in medium multitudinis congregatae penetrantes 6 iuro, inquit Deus, per haec omnia, quod homo ille ualde ingratum se monstrat, 8 qui nimia auiditate inhiat bonis temporalibus. 9 Fortassis ipse ignorat quod quando foras extrahentur ii, qui in sepulchris sunt, 10 eaque, quae nunc in pectoribus nunc occulta iacent in lucem reserebuntur, 11 quod Dominus ipsius non palam annuntiabit? 1

    11. aleia 7 deest EM.

    [505]

    TEXTVS CENTESIMVS PRIMVS DE IVDICIO EXECVTIVO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    15

    Iudicium exequutiuum. -(2) Quod iudicium? 2(3) Quis tibi illud declarare ualeret quale futurum est? Quam rigorosum? 3(4) In illa die erunt homines uelut cinifes, nempe a faueis egredientes, hinc inde dispersae, 4(5) et montes sicut lana in fila dissipata. 5(6) Igitur cuius pondera, i. opera, in statera posita bilanci aequabuntur, -(7) is in uitam iucundam intrabit, i. paradisum. 6(8) Cuius uero pondera minus habere reperta fuerint, -(9) eius mansio barathrum erit. 7(10) Et quis te comprehendere faceret centrum eius? 8(11) Ignis est continuo feruens. 1

    [507]

    TEXTVS CENTESIMVS SECVNDVS DE DISCEPTATIONE PLVRALITATIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Vane occupat uos disceptatio de pluralitate uestra ita, 2 ut recurratis ad sepulturas ipsas. 3 At post scietis, 4 iterum post scietis, 5 dico quis uestrum habeat rationem gloriandi de multitudine auorum, propinquorum, cognatorum, filiorum, et iterum aio: "Post cognoscetis ipsam ueritatem, 6 quando uidebitis infernum apertum". 8 Tum in illa die examinabimini de delectatione, quam habuistis unusquisque in gloria multitudinis uestrae. 1

    13. aleia 7 deest EM.

    [509]

    TEXTVS CENTESIMVS TERTIVS DE TEMPORE VESPERTINO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Per tempus uespertinum 2 iuro, ait Deus, quod homo omnis subiectus est damno, i. periculo salutis in negotiis suis, quae tractat. 3 Exceptis illis, qui uere credunt et uacant bonis operibus occupantque se in commendatione ueritatis, commendans se alter alteri in patientia seu perseuerantia in bono opere. 1

    [511]

    TEXTVS CENTESIMVS QVARTVS DE OBTRECTATORIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS

    5

    10

    Vae obtrectatoribus in secreto et lacerantibus famam in publico! 2 Is, qui attendit accumulare pecuniam saepe eam numerans, 3 putat quod pecunia sua immortalem ipsum reddet, 4 quin potius in uoraginem orci infernalis ipsum praecipitat. 5 Quis te faciet comprehendere quid sit orcus iste? 6 Ignis est Dei accensus et semper accendendus magis, 7 pertingens ustione sua usque ad praecordia, 8 quia ipse super eos occludetur seris, i. catenis, atque repagulis ferreis intra parietes 9 instar columnis in altum protensis, i. erectis. 1

    11. ustione: usione M. 12. repagulis: repugilis M.

    [513]

    TEXTVS CENTESIMVS QVINTVS DE ELEPHANTE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    Num te latet qualiter se gessit Dominus tuus contra conductores elephantem? 2 Nonne fecit dolum ipsorum causam sui proprii exitii, 3 mittens super eos turmas auium, 4 qui iaciebant in eos lapides duros coctos de luto sigillato, 5 posuitque eos ut stipulam excusso grano ante faciem uenti urentis? 1

    [515]

    TEXTVS CENTESIMVS SEXTVS DE STIRPE CORAISCI IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS. 5

    Vtique propter pactum Coraisci, i. huius nominis memoriam, 2 continuatur foedus ipsorum, i. Maekkensium, itineratio hic malis et aestiualis. 3 Ob quod saltem deberent seruire Domino huius domus, i, phani, quod cultui Dei conseruatum est, nimirum soli, -(4) qui subministrans illis cibum temporibus suis liberauit a fame 4(-) et nunc securos reddidit a periculo. 1

    10

    10. illis: illius M.

    [517]

    TEXTVS CENTESIMVS SEPTIMVS DE IVDICIO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Num uidisti illum, qui negat iudicium districtae rationis et iustae retributionis? 2 Is utique est ille, qui auocat, i. alienat, priuat orphanum, nimirum haereditate sua, 3 nec ipse mouetur aut alios incitat, ut detur cibus pauperi. 4 Vae autem illis, qui orant, nempe horis extraordinariis, 5 et negligunt orationem sibi imperatam, scil. horis assignatis, 6 et contemnunt instrumenta, i. subsidia orationis, 7 qualia sunt cerimoniae praesciptae et eleemosinae! 1

    [519]

    TEXTVS CENTESIMVS OCTAVVS DE AMNE PARADISEO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    Nos utique dedimus amnem paradiseum perpetuo currentem, i. numquam memoria tua in hoc et in altero mundo deficiet. 2 Iugiter itaque ora Dominum tuum et sacrifica primitias noualium tuorum. 3 Is autem, qui odio te prosequitur, non relinquet ullam memoriam post se, i. prolem aut aliquod opus bonum memoriae dignum. 1

    5. : te EM.

    [521]

    TEXTVS CENTESIMVS NONVS DE INCREDVLIS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Dic: "O uos, increduli! 2 Ego non adoro quem uos adoratis, 3 nec uos adoratis quem ego adoro. 4 Vos non uultis adorare quem ego adoro, 5 et ego non adorabo quem uos adoratis. 6 Vos legem uestram sequimimini et ego meam". 1

    [523]

    TEXTVS CENTESIMVS DECIMVS DE VICTORIA IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    Quando apparebit euidens auxilium et uictoria totalis, 2 uidebisque homines uenire ad fidem Dei cateruatim, 3 tunc exalta laudibus Dominum tuum et deprecare ueniam ab eo. Est quippe promptus ad ignoscendum. 1

    [525]

    TEXTVS CENTESIMVS VNDECIMVS DE EXITIO SIBI PROCVRATO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS. 5

    Perditionem acquisiuit sibi ipsi manibus, i. operibus suis, Abu Laheb (Est nomen proprium uiri) 2 Quid ei proderunt diuitiae et lucrum quod fecit? 3 Comburetur igne flammante. 4 Vxor quoque fascem lignorum 5 in collo suo gestabit fune ex palmis strictissime alligatum. 1

    10

    [527]

    TEXTVS CENTESIMVS DVODECIMVS DE SINCERAE FIDEI PROFESSIONE IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    Dic: "Ipse Deus unus est, 2 et Deus simplissimus nullius indigus, 3 qui non est genitus nec generat, 4 neque habet parem sibi ullum". 1

    6. indigus: indigens M.

    [529]

    TEXTVS CENTESIMVS TERTIVS DECIMVS DE SPLENDORE MATVTINO IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Dic: "Ego me recipio in protectionem Domini splendoris matutini 2 ab omni malo, quod creauit, quod ipso permittente a quacumque creatura mihi impendet. 3 Item a malo nocturno, quando tenebrae ingruunt, 4 nec non et a malo ueneficarum incantatione cum nodis imputatis. 5 Ac tandem a malo osoris actu odientis". 1

    8. ingruunt: ingrue< > M. 10. osoris: om. M.

    [531]

    TEXTVS CENTESIMVS DECIMVS QVARTVS DE HOMINIBVS IN NOMINE DEI, MISERATORIS, MISERICORDIS.

    5

    10

    Ego confugio ad tutelam Domini, 2 qui est hominum creator, rex hominum, 3 Deus hominum 4 a malo suggestionis cacodaemonis, 5 qui sese pectoribus mortalium ad illudendum uariis formis ingerit, 6 tum ex parte daemonum aliorum tum hominum daemoniacorum siue malignorum. 1

    Haec collectio refertur ad antecedentem ad corroborandum (aiunt) corda fidelium de protectione Domini sui contra suggestiones malas, siue daemonum siue hominum.

    15

    Laus Deo. EXPLICIT Interpretatio litteralis Alcorani. In uigila Sancti Mathiae Apostoli. Anno milesimo sexcentesimo sexagesimo nono.

    5. post Domini add. qui est hominum E. 14. post hominum finit M.

    [533]

    INDEX NOMINVM AABDALLAH: XXIII, 26; XXVIII, 46(47). AAD: VI, 72(74), 73(75), 75(77), 77(79); VIII, 71(70); X, 52(50); XIII, 9; XXI, 43(42); XXII, 47(45); XXIV, 40(38); XXV, 123; XXVIII, 37(38); XXXVII, 11(12); XL, 12(13), 14(15); XLV, 20(21); LXVII. AAISCIAET: XXIII, 14; XXIII, 26. AAMRAM: II, tit, 30(33), 31(35); LXV, 12. AAREPHAT: I, 194(198). AARON: I, 249(248); III, 161(163); V, 84; VI, 119(122), 138(142), 149(150); IX, 76(75); XVIII, 29(28), 54(53); XIX, 31(30), 47(45), 73(70), 94(92); XX, 49(48); XXII, 47(45); XXIV, 37(35); XXV, 12(13), 47(48); XXVII, 34; XXXVI, 113, 114, 120. ABEL: IV, 30(27). ABRAHAM: I, 118(124) et ss. 260(258), 262(260); II, 30(33), 58(65), 61(68), 78(84), 89(95), 91(97); III, 57(54), 124(125), 161(163); V, 74, 75, 83, 138(137), 141(140), 162(161); VIII, 71(70), 115(114), 118(117); IX, 105; X, 72(69) et ss. XI, 6, 38; XIII, Tit, 38(35); XIV, 51, 52; XV, 121(120), 124(123); XVIII, 42(41), 47(48), 48(49), 59(58); XX, 52(51) et ss. XXI, -(43), 77(78); XXV, 69, 72, 75; XXVIII, 15(16), 17(18), 23(24), 24(25), 30(31); XXIX, 29(30); XXXVI, 81(83), 97(99), 104, 109; XXXVII, 40(45); XLI, 11(13); XLII, 25(26), 27(29); L, 24, 31; LII, 38(37); LVI, 26; LIX, 4, 6; LXXXIV, 19. ABV BON CHALAF: XVII, 52(54). ABV GABRIEL: XXXIII, 7; XXXVIII, 50(49). ABV GIAHEL: XXIV, 57(55); XLIII, 48. ABV GRAHOL: VI, 199(200). ABV LAHEB, CXI, 1. ADAM: I, 29(31), 31(33), 32(34), 33(35), 35(37); II, 30(33); IV, 30(27); V, 133; VI, 10(11), 15(16), 18(19), 25(26), 26(27), 29(31), 32(35), 171(172), 189; XVI, 63(61), 70(72); XVII, 48(50); XVIII, 59(58); XIX, 114(115) et ss. XXXIII, 19(20); XXXV, 60; XXXVII, 80(79); XXXVIII, 8(6); LVI, 8; LXX, 16(17); LXXV, 2; LXXX, 24. ADRICH: XVIII, 57(56); XX, 85. AEGYPTVS: I, 58(61); IX, 87; XI, 56, 68, 100; XLII, 50(51). AERA: LXXXVIII, 5(6). AETYIOPIA: VIII, 118(117).

    534 INDEX NOMINVUM

    AGAR: XIII, 41(38). AHHMAEDVS: LX, 6. ALEXANDER MAGNUS: XVII, 82(83). ALLAT: LII, 19, 21. AOZAIR: VIII, 30. APOSTOLI: II, 45(52); IV, 111; VIII, 82(81); LX, 14. APOSTOLVS: I, 123(129), 146(151); II, (-)32, 96(101); III, 62(59), 64(61), 115, 135(136), 168(170); IV, 45(41), 60(55), 61(56), 71(67), 84(81), 86(83), -(92), 103(104), 111; V, 9; et passim. ARABES: I, 99(105), 107(113), 112(118); II, 19(-), 89(95); III, 58(55), 81(79), 117; VIII, 91(90), 98(97), 99(98), 100(99), 102(101), 121(120); XII, 29(30); XVI, 90(88); XXII, 79(77); XXIV, 19(18); XXVIII, 46(47); XXXII, 20; XXXVII, 3(4); XXXVIII, 4(-); XLVII, 11, 15, 16; XLVIII, 14; LV, 70(71); LXVII, 42; LXXV, 21. ASRAFIL: XXIX, 25(26). AZAR: V, 74. BAAL: XXXVI, 124. BABYLONIA: I, 96(102). BAEDAR: II, 119(123), 145(152), 154(160); VII, 35, 71(71); X, 11(8); XXI, -(44); XXII, 78(76); XXV, 5(6); XXXII, 9; XXXVIII, 40(39); XL, 53; LVIII, 15; LXXI, 25(24). BAEKKA: II, 90(96). BEELZEBVT: XIV, 27; XVI, 63(61); XIX, 115(116). BENIAMIN: XI, 63. BICORNIS: XVII, 82(83), 85(-), 93(94). CAIN: IV, 30(27). CANACAA: LVIII, 15. CARIDZAE: XXXII, 26; XLV, 28(26); LVIII, 15. CARVN: XXVII, 76, 79; XXVIII, 38(39); XXXVIII, 51(50); XXXIX, 25(24). CORAISC: XXIV, 41(39), 42(40); LII, 24; CVI, 1.

    INDEX NOMINVM 535

    CORAISCIANI: II, 11(13), 167(173); III, 54(51); XXXII, 14; XXXVI, 14; XXXVII, 6(7); XXXVIII, 44(43); XLI, 23(24); LII, 19; LIII, 9; LXXII, 11. CHRISTVS: III, 156(157), 157(158), 169(171), 172(170); IV, 19(17), 76(62), 79(75), 82(78); V, 89; VIII, 30, 31; IX, 30(29); XLII, 65. DAEMON: I, 271(268), 276(275); II, (-36), 149(155); III, 42(38), 63(60), 78(76), 117, 118, (119), 119(120); IV, 93(91); V, 67(68), 143(142); VI, 26(27), 174(175), 183(184), 200(201); XI, 5; XIII, 26(22); XIV, 6, 39; XV, 38(36); XVI, 29(27), 50(47), 55(53), 64(62); XVIII, 45(44); XIX, 121(123); XXI, 51(52); XXII, 72(70); XXIII, 21; XXIV, 31(29), 57(55); XXVIII, 37(38); XXXIII, 7, 45(46); XXXIV, 6; XXXVI, 158; XLII, 35(36), 62; XLIII, 13(14); XLIX, 26(27); LVI, -(14); LVII, 20(19); LVIII, 16; LXX, 20(21). DAVID: I, 252(251); III, 161(163); IV, 82(78); XX, 78; XXVI, 15, 16, 46(45); XXXIII, 10, (11); XXXVI, 113; XXXVII, 16(17, 23(24), 25(26), 29(30). DIABOLVS: XXV, 95; XXVI, 48(47); XXXIII, 19(20), 20(21); XLIX, 22(23); LVII, 11(10); LVII, 20(19). DSV EL KAFAL: XX, 85. EBEN KAMAL: XXXVII, 10(11). EDEN: LX, 12. EERESA: XLIX, 12. ELAIKAEL: XLIX, -(14). ELAOZZA: LII, 19, 20. ELGIVDII: X, 46(44). ELIA: XXXVI, 129. ELISAA: XXXVII, 48. ELNADZIR: II, 95(100); XXIV, 3; XXXII, 26; XLV, 28(26). ELODNAZERI: XXXIII, 7. ELSAMERI: XIX, 87(85), 90(87), -(88), 96(95). ENOCH: XVIII, 57(56). ESDRAS: II, 89(95); VIII, 30; XXIV, 19(18). EVA: VI, 189; LXXV, 2.

    536 INDEX NOMINVUM

    GABRIEL: I, 91(97), 92(98); III, 68(65); IV, 79(75); X, 20(17); XV, 104(102); XIX, 113(114); XXXIX, 15; LII, 6, 10; LXV, 4; LXVIII, 40; LXIX, 4; LXXIV, 18; LXXVII, 38; LXXX, 19; XCVII, 4. GEBET: III, 54(51). GOG: XVII, 93(94), 98; XX, 96. GOLIATH: I, 250(249), 251(250), 252(251). GOMORRA: XLVI, 11(10). GOTEFANVS: VIII, 98(97). HAMMAN: XXVII, 5(6), 7(8); XXVIII, 38(39); XXXIX, 25(24), 38(36). HARVT: I, 96(102). HELIA: V, 85. HELISEVS: V, 86. HVD: VI, 63(65); X, 52(50), 56(53), 61(58), 63(60), 91(89); XXII, 47(45); XXV, 124; XL, 13, 14; XLV, 20(21), 23(24); LIII, 18. IACOB: I, 126(132), 127(133), 130(136), 134(140); II, 78(84); III, 161(163); V, 84; X, 74(71); XI, 8, 38, 66; XVIII, 6; XVIII, 50(49); XX, 72; XXVIII, 26(27); XXXVII, 40(45). IAGVSSA: LXX, 23(-). IAHHIA: II, 34(-). IAOVCA: LXX, 23(-). IERICHO: III, 153(154). IERVSALEM: III, 153(154); XVI, 1. IESVS: I, 81(87), 130(136); II, 40(45), 45(52), 48(55), 78(84); III, 156(157), 161(163); IV, 50(46), 109(110), 112, 114, 116; V, 85; XVI, 73(71); XVIII, 35(34); XXIV, 19(18); XXXII, 7; XXXVI, 113; XXXVIII, 4(-); XLI, 11(13); XLII, 63; LVI, 26; LX, 6, 14. IOB: III, 161(163); XX, 83. IOHANNES: II, 34(-); XVIII, 7, 13(12); XX, 90. IONAS: III, 161(163); V, 85, 86; IX, 98; XXXVI, 139; LXVII, 48. IOSEPH: XI, 4, 8 et ss. XXXIX, 36(34).

    INDEX NOMINVM 537

    IOVA: XIX, 2. ISAAC: I, 127(133), 130(136), 134(140); II, 78(84); III, 161(163); V, 84; X, 74(71); XI, 6, 38; XIII, -(39); XVIII, 50(49); XX, 72; XXVIII, 26(27); XXXVI, 112, 113; XXXVII, 40(45). ISMAEL: I, 119(125), 121(127), 130(136), 134(140); II, 78(84); III, 161(163); V, 86, 138(137), 141(140); XIII, -(39); XVIII, 55(54); XX, 85; XXXVII, 48. ISRAEL: II, 87(93); XVIII, 59(58). KAAB: II, 95(100). KAFVR: LXXV, 5. KANAAN: XXII, 28(-). LAEIKAHA: XXV, 176. LAIEKAET: XXXVII, 12(13). LATSRAB: XXXII, 13. LOCMAN: XXX, 11(12). LOHT: V, 86; VI, 78(80); X, 73(70), 77(74), 79(77), 83(81), 91(89); XIV, 58, 61, 68, 72, 79; XVII, 53(55); XX, 71, 74; XXI, -(43); XXII, 47(45); XXV, 160, 161, 167; XXVI, 55(54), 57(56); XXVII, 43; XXVIII, 25(26), 27(28), 31(32), 32(33); XXXVI, 133; XXXVII, 12(13); XLIX, 13; LII, 54(53); LIII, 34, 36; LXV, 10. LVCIFER: I, 32(34); VI, 10(11); XIV, 31, 32; XVII, 48(50); XX, 30(29); XXXVII, 74, 75; LIV, 14(15); LXVIII, 9; LXXI, 4. LVNA: V, 77, 96; VI, 52(54); IX, 5; XI, 4; XII, 2; XIII, -(33); XV, 12; XX, 34(33); XXI, 18; XXIV, 62(61); XXVIII, 61; XXX, 28(29); XXXIV, 14; XXXV, 40; XXXVI, 5; XXXVIII, 7(5); XL, 8(9); XL, 37; LIII, tit, 1; LIV, 4(5), 17(-); LXX, 15(16); LXXIII, 35(32); LXXIV, 8, 9; LXXXIII, 18; XC, 2. MADIA: XXVII, 21(22). MAEDINA: VII, 43(42); XV, 43(41); XXXII, 13; XXXII, 20, 60; LVIII, 2; LXII, 8. MAEKKA: I, 138(-), 139(144), 143(148); III, 99(97); V, 92; VII, 7, 43(42); VIII, 13, 40; IX, 87; XV, 43(41); XXI, 57(58); XXII, 79(77); XXVI, 93(91); XXVIII, 56, 67; XXXVIII, 13(10); XLI, 5(7); XLV, 14(13); LVI, 10; LXXXIX, 5; XCV, 3. MAENNAT: LII, 20. MAGOG: XVII, 93(94), 98; XX, 96. MALEK: II, 95(100).

    538 INDEX NOMINVUM

    MARAVAET: I, 153(158). MARIA: I, 81(87), 254(253); II, –(36), 32(37), 37(42), 38(43), 39(44), 40(45); III, 155(156), 156(157), 169(171); IV, 19(17), 50(46), 76(62), 79(75), 82(78), 109(110), 112, 114, 116; VIII, 31; XVIII, tit. 16, 28(27), 35(34); XX, 91; XXII, 50(52); XXXII, 7; XLII, 57, 61; LVI, 26; LX, 6, 14; LXV, 12. MARVT: I, 96(102). MICHAEL: I, 92(98). MOHAMMAED: I, 68(73), 83(89), 84(90), 103(109), 115(121), 231, 249(248), 254(253); II, 17(19), 39(44), 61(68), 74(80), 102(106), 138(144), 190(193); III, 45(41), 48(46), 59(56), 60(57); IV, 16(13), 17(14), 18(15), 45(41) et passim. MOYSES: I, -(41), 48(51), 50(53), 51(54), 52(55), 57(60), 58(61), 63(67), 64(69), 81(87), 86(92), 102(108), 130(136), 247(246), 249(248), 254(253); II, 78(84); III, 152(153), 162(164); IV, 23(20), 25(22), 27(24); V, 84, 89, 91; VI, 101(103), 102(104) et ss, 159; IX, 76(75) et ss. X, 99(96), 112(110); XIII, 5, 6, 8; XVI, 2, 73(71), 103(101); XVII, 59(60) et ss. XVIII, 52(51); XIX, 8(9) et ss. XX, 49(48); XXI, -(44); XXII, 47(45); XXIV, 37(35); XXV, 9(10), 11(12), 23(24) et ss. XXVI, 7, 9, 10; XXVII, 2 et ss, 76; XXVIII, 38(39); XXXII, 7, 69; XXXVI, 113, 114, 120; XXXIX, 24(23), 27(26), 28(27), 29(28), 39(37), 56(63); XL, 45; XLI, 11(13); XLII, 45(46); XLIV, 17(18); XLV, 29(30); L, 38; LII, 37(36); LX, 5; LXI, 5; LXXII, 15; LXXVIII, 15; LXXXIV, 19. NASARA: LXX, 23(-). NINIVA: XXXVI, 147. NOE: II, 30(33); III, 161(163); V, 65, 133; VI, 57(59), 67(69); VIII, 71(70); IX, 72(71); X, 27(25), 42(40) et ss. 91(89); XIII, 9; XVI, 3, 18(17); XVII, 53(55); XVIII, 59(58); XX, 76, 77, 85; XXI, 43(42); XXII, 23; XXII, 47(45); XXIV, 39(37); XXV, 105 et ss. XXVII, 43; XXVIII, 13(14), 17(18); XXXII, 7; XXXII, 33; XXXV, 41; XXXVI, 77(79); XXXVII, 11(12); XXXIX, 5; XLI, 11(13); L, 46; LII, 53(52); LIII, 13; LVI, 26; LXV, 10; LXVIII, 11; LXX, tit, 1; LXX, 20(21), 27(26); LXXXVIII, 5(6). NVM DSA ELMIN: XX, 87. NYLVS: XLII, 50(51). PHARAO: I, 46(49), 47(50); VI, 101(103), 102(104) et ss, VII, 54(52), 56(54); IX, 76(75) et ss. X, -(97); XIII, 6; XVI, 103(101), 104(102); XIX, 25(24), 45(43), 51(49) et ss. XXII, 48(46); XXV, 10(11), 15(16) et ss. XXVI, 12; XXVII, 2 et ss, 38; XXVIII, 38(39); XXXVII, 11(12); XXXIX, 25(24) et ss. XLII, 45(46), 50(51), 53; XLIII, 16(17), 30(31); L, 38; LIII, 41; LXV, 11; LXVIII, 9; LXXII, 15; LXXVIII, 17; LXXXIV, 18; LXXXVIII, 9(10). PROPHETA: VII, 65(64), 66(65), 68(67), 71(70); VIII, 61, 62(-), 63(62), 66(65), 74(73), 114(113); IX, 20(19); XXIII, 12; XXXII, 1, 6; XXXII, 13; XXXII, 30, 32, 38, 44(45), 49(50), 56, 59; XXXVII, -(2); XLVIII, 2; LVI, -(14); LIX, 1, 12; LXIV, 1; LXV, 3, 4, 8, 9.

    INDEX NOMINVM 539

    RAHHICQ: LXXXII, 25. ROMAZDAM: I, 181(185); II, 9(11). SABA: XXVI, 22, 38, 41; XXXIII, tit, 14(15). SACCARA: LXXIII, 38(35), 43(42). SAFVAN: XXIII, 26. SALOMON: I, 96(102); III, 161(163); XX, 78, 79, 81; XXVI, 15 et ss. XXXIII, 11(12), 13(14); XXXVI, 113; XXXVII, 29(30), 33(34). SAMER: VI, 149(150). SAPAHA: I, 153(158). SARA: XIII, 41(38), XIV, 53. SATHANAS: I, 34(36), 163(168), 204(208); III, 78(76), 85(83); V, 19(20); VII, 11, 50(48); XI, 42; XXVII, 14(15); XXXVII, 40(41); XL, 36; LXXX, 26. SCIAERA: LII, 50(49). SCIOAIB: VI, 83(85), 86(88), 88(90), 90(92); X, 85(84), 93(91), 97(94); XXV, 177; XXVIII, 35(36). SCRIPTVRA: I, 41(44), 73(78), 107(113), II, 43(48). SEDRAT: LII, 13. SEM: LXXXVIII, 5(6). SINAI: XVIII, 53(52); XIX, 82(80); XXII, 20; XXVII, 46; LI, tit, 1; XCV, 2. SODOMA: XXIV, 42(40); XXVIII, 19(20); XLV, 11(10). SOL: V, 78, 96; VI, 52(54); IX, 5; XI, 4; XII, 2, 16(15); XIII, -(33); XV, 12; XVI, 80(78); XVII, 16(17), 84(86), 89(90); XX, 34(33); XXI, 18; XXIII, 35; XXIV, 47(45), 62(61); XXVI, 24, 43; XXVIII, 61; XXX, 28(29); XXXIV, 14; XXXV, 38; XXXVI, 5; XXXVII, 31(32); XXXVIII, 7(5); XL, 37; XLIX, 38(39); LIV, 4(5), 17(-); LXX, 15(16); LXXIV, 9; LXXV, 13; LXXX, 1; LXXXIII, 16; XC, tit, 1. SOVAAM: LXX, 22(23). SPIRITVS: XV, 2, 104(102), 105(103); XVI, 87(85); XVIII, 17; XXV, 193; XXXI, 8(9); XXXVII, 72; XXXIX, 15; LVII, 22; LXV, 12; LXXVII, 38; XCVII, 4.

    540 INDEX NOMINVUM

    SSALEHH: VI, 71(73); X, 64(61) et ss. 91(89); XIV, 79; XXII, 47(45); XXV, 142; XL, 13(14); L, 43; LIII, 23, 27; XC, 13. SYRIA: VII, 43(42). TABVK: VIII, 118(117), 119(118). TARTARVS: XXXIX, 7; XLIII, 47, 56; LXVIII, 31; LXXIII, 26. TASNIM: LXXXII, 27. THAGVT: III, 54(51), 78(76). THALVT: I, 248(247), 250(249). TOBOA: XLIII, 36(37); XLIX, -(14). TSAMVD: VIII, 71(70); X, 64(61); XIII, 9; XVI, 61(59); XXI, 43(42); XXIV, 40(38); XXV, 141; XXVIII, 37(38); XXXVII, 12(13); XL, 12(13), 16(17); LXVIII, 4; LXXXIV, 18. VENVS: V, 76. VODDAM: LXX, 22(23). VPVPA: XXVI, 20. YHAVA: LXXVII, 16. ZACHARIAS: II, 32(37), 33(38), 36(41) V, 85; XVIII, 2, 7, 9(8), 11(10); XX, 89. ZAEDIVS: XXXII, 5. ZAIDVM: XXXII, 37. ZAINEBA: XXXII, 37.

    17. Rubén Florio, Waltharius: Edición revisada, introducción, comentario y traducción castellana. Madrid y Bellaterra, 2002, pp. 196. ISBN 84-00-08063-7

    Antonio García Masegosa

    Antonio García Masegosa

    19. Pedro Badenas de la Peña, Inmaculada Pérez Martín (Editores), Constantinopla 1453. Mitos y Realidades. Madrid, 2003, pp. 592. ISBN 84-00-08207-9

      5. José Martínez Gázquez, Historia Barlae et Iosaphat (Bibl. Nacional de Nápoles VIII.B.10). Madrid, 1997, pp. XXXIX+208+12 láms. ISBN 84-00-07708-3

    24. Inmaculada Pérez Martín, Pedro Bádenas de la Peña (eds.), Bizancio y la Península Ibérica. De la Antigüedad Tardía a la Edad Moderna. Madrid, 2004, pp. 568. ISBN 84-00-08283-4 25. Concepción Neira Faleiro, La ‘Notitia Dignitatum’. Nueva edición crítica y comentario histórico. Madrid, 2005, pp. 697. ISBN 84-00-08415-2 26. Óscar de la Cruz Palma, La traducción latina del Corán atribuida al patriarca de Constantinopla Cirilo Lúcaris (1572-1638). Madrid, 2006, pp. 352. ISBN 84-00-08468-3 27. Pablo A. Cavallero, La antapódosis o retribución de Liutprando de Cremona. Madrid, 2007, pp. LXXII+368. ISBN: 978-84-00-08524-7 28. Juan Signes Codoñer, Francisco Javier Andrés Santos, La introducción al derecho (Eisagoge) del patriarca Focio. Madrid, 2007, pp. 571. ISBN: 978-84-00-08560-5

    Germán de Silesia Parte I: La traducción latina: introducción y edición crítica

    23. Eusebi Ayensa Prat, Cancionero griego de frontera. Madrid, 2004, pp. 320. ISBN 84-00-08249-4

    Germán de Silesia INTERPRETATIO ALCORANI LITTERALIS

    20. Eneas Silvio Piccolomini, Epístola a Mehmet II. Introducción, edición y traducción de Domingo F. Sanz. Madrid, 2004, pp. 204. ISBN 84-00-08213-3

    22. Juana Torres Prieto, Raúl Glader. Historias del primer milenio. Madrid, 2004, pp. 304. ISBN 84-00-08233-8

    INTERPRETATIO ALCORANI LITTERALIS Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica

    31. Alberto Conejero López, Carmina Urbana Orientalium Graecorum. Poéticas de la identidad en la Canción urbana Greco-Oriental. Madrid, 2008, pp. 544. ISBN: 978-84-00-08696-1

      6. Francisco Javier Ortolá, Florio y Platzia Flora: una novela bizantina de época paleóloga. Madrid, 1998, pp. XIV+404+4 láms. ISBN 84-00-07781-4   7. Teresa Martínez Manzano, Constantino Láscaris, semblanza de un humanista bizantino. Madrid, 1998, pp. XII+246+13 láms. ISBN 84-00-07761-X   8. Francisco María Fernández Jiménez, El humanismo bizantino en San Simeon el Nuevo Teólogo. La renovación de la mística bizantina. Madrid, 2000, pp. XVI+303. ISBN 84-00-07859-4   9. Jorge Ameruzes de Trebisonda, El diálogo de la fe con el sultán de los turcos. Edición de Óscar de la Cruz. Madrid, 2000, pp. 234+7 láms. ISBN 84-00-07970-1 10. Eusebi Ayensa Prat, Baladas Griegas. Estudio formal, temático y comparativo. Madrid, 2000, pp. XX+424+6 láms. ISBN 84-00-07861-6 11. Nicanor Gómez Villegas, Gregorio de Nacianzo en Constantinopla. Ortodoxia, heterodoxia y régimen Teodosiano en una capital cristiana. Madrid, 2000, pp. 234+2 mapas. ISBN 84-00-07987-6

    NUEVA ROMA 32

    12. Óscar de la Cruz Palma, Barlaam et Iosaphat. Version vulgata latina. Madrid, 2001, pp. 578+8 láms. ISBN 84-00-07925-6 13. Vicente Fernández González, La ciudad de las ideas. La traducción y recepción españolas de la poesía de Constantino Cavafis. Madrid, 2001, pp. XXVI+462. ISBN 84-00-0603-4 14. Juan Signes Codoñer, Carmen Codoñer Merino, Arantxa Domingo Malvadi, Biblioteca y epistolario de Hernán Núñez de Guzmán (El pinciano). Una aproximación al humanismo español del siglo XVI. Madrid, 2001, pp. XX+534-+24 láms. ISBN 84-00-07921-3

    29. Enrique Santos Marinas, La cultura material de los primitivos eslavos. Un estudio sobre el léxico de los evangelios. Madrid, 2008, pp. 426. ISBN: 978-84-00-08649-7 30. David Hernández de la Fuente, “Bakkhos Anax”. Un estudio sobre Nono de Panópolis. Madrid, 2008, pp. 288. ISBN: 978-84-00-08693-0

    Últimos títulos publicados   4. Francisco Javier Juez Gálvez, Blasii Kleiner Archivium Tripartitum Inclytae Provinciae Bulgariae. Madrid, 1997, pp. VII+438+7 láms. ISBN 84-00-07690-7

    18. María López Villalba, Traducir la revolución. La nueva constitución política de Rigas de Velestino. Madrid, 2003, pp. 224. ISBN 84-00-08174-9

    21. Enrique Montero Cartelle, Alberto Alonso Guardo, Los “Libros de Suertes” medievales: Las Sortes Sanctorum y los Prenostica Socratis Basilei. Estudio, traducción y edición crítica. Madrid, 2004, pp. 304. ISBN 84-00-08216-8

    Colección “NUEVA ROMA”

    NUEVA ROMA

    32 CSIC

    CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS

    15. Inmaculada Pérez Martín, Miguel Atiliates, Historia. Madrid, 2002, pp. LXXI+229+386+4 láms.+4 mapas. ISBN 84-00-08014-9 16. Miguel Cortés Arrese, El descubrimiento del arte bizantino en España. Madrid, 2002, pp. XV+211+21 láms. ISBN 84-00-08040-8

    • Our partners will collect data and use cookies for ad personalization and measurement. Learn how we and our ad partner Google, collect and use data. Agree Cookies