Fen ve Teknoloji 4. Öğrenci ders ve çalışma kitabı - 1

Citation preview

FEN VE TEKNOLOJÝ

4 BU KÝTAP KKTC MÝLLÝ EÐÝTÝM VE KÜLTÜR BAKANLIÐINCA ÜCRETSÝZ OLARAK VERÝLMÝÞTÝR. PARA ÝLE SATILMAZ.

MÝLLÝ EÐÝTÝM VE KÜLTÜR BAKANLIÐI

FEN VE TEKNOLOJİ

4

KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Bu kitap, Temel Eğitim Program Geliştirme Projesi (TEPGEP) kapsamında, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim ve Terbiye Dairesi tarafından, ilkokullarda ders kitabı olarak kullanılması için hazırlatılmıştır.

Her hakkı saklıdır ve KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’na aittir. Kitabın metin, soru, şekil ve resimleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.

FEN VE VE TEKNOLOJİ DERS KİTABI 4-14-1 FEN TEKNOLOJİ DERS KİTABI Yazarlar Yazarlar Salih SARPTEN Salih SARPTEN Dr. Dr. Kaan BATI Kaan BATI Meltem TAVUKÇUOĞLU Meltem TAVUKÇUOĞLU Ayşen Çaluda KARADAĞLI Ayşen Çaluda KARADAĞLI FenFen ve Teknoloji Komisyonu ve Teknoloji Komisyonu Salih SARPTEN Salih SARPTEN Dr. Dr. Kaan BATI Kaan BATI Hande ERASLAN ÇELEBİ Hande ERASLAN ÇELEBİ Yağmur SOLYALI Yağmur SOLYALI Meltem TAVUKÇUOĞLU Meltem TAVUKÇUOĞLU Ayşen Çaluda KARADAĞLI Ayşen Çaluda KARADAĞLI Danışmanlar Danışmanlar Prof. Dr. Dr. Fitnat KAPTAN Prof. Fitnat KAPTAN Yrd.Yrd. DoçDoç Dr. Dr. Sevilay ATMACA Sevilay ATMACA Proje Yürütücüsü Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Ahmet PEHLİVAN Prof. Dr. Ahmet PEHLİVAN Dil Dil Uzmanı Uzmanı Prof. Dr. Dr. Vugar SULTANZADE Prof. Vugar SULTANZADE Grafik ve Kapak Tasarım Grafik ve Kapak Tasarım BilalBilal AKBAYIR AKBAYIR Baskı Baskı İlk Baskı İlk Baskı : :Haziran : Haziran 2016 2016 İlk Baskı Haziran 2016 SonSon Baskı : Ağustos 2019 Baskı : Ağustos 2019 Son Baskı : Haziran 2021

İSTİKLÂL MARŞI İSTİKLÂL MARŞI Korkma, Korkma, sönmez sönmez bu şafaklarda bu şafaklarda yüzen yüzen al sancak; al sancak; Sönmeden Sönmeden yurdumun yurdumun üstünde üstünde tüten tüten en son en son ocak. ocak. O benim O benim milletimin milletimin yıldızıdır, yıldızıdır, parlayacak; parlayacak; O benimdir, O benimdir, o benim o benim milletimindir milletimindir ancak. ancak. Çatma, Çatma, kurban kurban olayım, olayım, çehrene çehrene ey nazlı ey nazlı hilal! hilal! Kahraman Kahraman ırkıma ırkıma bir gül... bir gül... Ne Ne bu şiddet, bu şiddet, bu celal? bu celal? Sana Sana olmaz olmaz dökülen dökülen kanlarımız kanlarımız sonra sonra helal; helal; Hakkıdır, Hakkıdır, Hakk'a Hakk'a tapan, tapan, milletimin milletimin istiklal. istiklal. BenBen ezelden ezelden beridir beridir hür hür yaşadım, yaşadım, hür hür yaşarım. yaşarım. Hangi Hangi çılgın çılgın bana bana zincir zincir vuracakmış? vuracakmış? Şaşarım! Şaşarım! Kükremiş Kükremiş sel sel gibiyim: gibiyim: Bendimi Bendimi çiğner, çiğner, aşarım; aşarım; Yırtarım Yırtarım dağları, dağları, enginlere enginlere sığmam sığmam taşarım. taşarım. Garb'ın Garb'ın afakını afakını sarmışsa sarmışsa çelikçelik zırhlı zırhlı duvar; duvar; Benim Benim iman iman doludolu göğsüm göğsüm gibigibi serhaddim serhaddim var.var. Ulusun, Ulusun, korkma! korkma! Nasıl Nasıl böyle böyle bir imanı bir imanı boğar, boğar, ''Medeniyet!'' ''Medeniyet!'' dediğin dediğin tek tek dişi dişi kalmış kalmış canavar? canavar? Arkadaş! Arkadaş! Yurduma Yurduma alçakları alçakları uğratma uğratma sakın; sakın; Siper Siper et gövdeni, et gövdeni, dursun dursun bu hayasızca bu hayasızca akın. akın. Doğacaktır Doğacaktır sana sana va'dettiği va'dettiği günler günler Hakk'ın... Hakk'ın... KimKim bilir,bilir, belki belki yarın, yarın, belki belki yarından yarından da yakın. da yakın.

Mehmet ERSOY Mehmet ÂkifÂkif ERSOY

1881 1881- 1938 - 1938 Hayatta Hayattaenenhakiki hakikimürşit, mürşit,ilimdir! ilimdir!

Mustafa MustafaKemal KemalATATÜRK ATATÜRK

1906 1906- 1984 - 1984 Dr. Dr.Fazıl FazılKÜÇÜK KÜÇÜK

1924 1924- 2012 - 2012 Rauf RaufRaif RaifDENKTAŞ DENKTAŞ

ÖNSÖZ ÖNSÖZ Fen, Fen, Dünya'yı Dünya'yı ve ve Evren'i Evren'i tanımlamaya tanımlamaya ve ve açıklamaya açıklamaya çalışan çalışan bilimdir. bilimdir. Sanıldığının Sanıldığının aksine aksine sabit sabit ve ve keskin keskin bilgiler bilgiler bütünü bütünü değildir. değildir. Bilimsel Bilimsel bilgiler, bilgiler, yeni yeni bulgular bulgular elde elde edildikçe edildikçedeğişmekte, değişmekte,doğayı doğayıdaha dahaiyi iyiaçıklamak açıklamakiçiniçinsürekli sürekligözden gözden geçirilmektedir.Teknoloji geçirilmektedir.Teknoloji iseise sadece sadece teknolojik teknolojik araç, araç, gereç gereç ya ya da da bunların bunların uygulamaları uygulamaları değil, değil, diğer diğer tümtüm disiplinlerden disiplinlerden elde elde edilen edilen kavram kavram ve ve becerilerin, becerilerin, bir bir problemi problemi çözmek çözmek içiniçin insanlığın insanlığın hizmetine hizmetine sunulmasıdır. sunulmasıdır. “Fen “Fen ve ve Teknoloji Teknoloji Öğretim Öğretim Programı”yla Programı”yla öğrencilerin öğrencilerin bilimsel bilimsel bilgileri bilgileri ezberlemesi ezberlemesi değil, değil, hayatları hayatları boyunca boyunca karşılaşacakları karşılaşacakları fenle fenle ilgiliilgili problemleri, problemleri, Dünya'nın Dünya'nın sürdürülebilir sürdürülebilir gelişimi gelişimi odağında odağında çözebilmeleri çözebilmeleri içiniçin gereken gereken tutumları tutumları ve ve zihinsel zihinsel süreç süreç becerilerini becerilerini en en üstüst düzeye düzeye çıkarmaları çıkarmaları amaçlanmaktadır. amaçlanmaktadır. BuBu amacı amacı karşılamak karşılamak üzere üzere hazırlanmış hazırlanmış olan olan elinizdeki elinizdeki "FEN "FEN VEVE TEKNOLOJİ TEKNOLOJİ 4" ders 4" ders kitabı, kitabı, öğrencilerin öğrencilerin kendi kendi öğrenme öğrenme yöntemlerini yöntemlerini kullanarak; kullanarak; fenfen okur okur yazarlığı, yazarlığı, problem problem çözme, çözme, eleştirel eleştirel ve ve yaratıcı yaratıcı düşünme, düşünme, kişisel kişisel ve ve sosyal sosyal yetkinlik, yetkinlik, işbirliği işbirliği ve ve girişimcilik girişimcilik becerilerini becerilerini geliştirmesinde geliştirmesinde de de büyük büyük katkı katkı sağlayacaktır. sağlayacaktır. Kitapta, Kitapta, konuların konuların yerel yerel örneklerle örneklerle işlenmesine işlenmesine olabildiğince olabildiğince yeryer verilmiş, verilmiş, öğrenme öğrenme psikolojisi psikolojisi literatüründe literatüründe önemli önemli yere yere sahip sahip olan olan yakından yakından - uzağa - uzağa ilkesi ilkesi hayata hayata geçirilmiştir. geçirilmiştir. "FEN "FEN VEVE TEKNOLOJİ TEKNOLOJİ 4" 4" ders ders kitabının kitabının bazı bazı noktalara noktalara uyularak uyularak kullanılması kullanılması büyük büyükönem önemtaşımaktadır. taşımaktadır.Üniteler Ünitelerişlenmeden işlenmedenönce önce«Keşfedin!» «Keşfedin!»kısmı kısmı çalışılmalı, çalışılmalı, «Kavram «Kavram Haritas» Haritas» ve ve «Kavram «Kavram Bulutu» Bulutu» öğrencilerin öğrencilerin dikkatine dikkatine getirilerek getirilerekincelenmelidir. incelenmelidir.«Ünite «ÜniteHazırlık HazırlıkSoruları» Soruları»öğrencilerin öğrencilerinvarolan varolan şemalarını şemalarını sorgulamalarına sorgulamalarına ve ve yeniden yeniden şema şema oluşturmalarına oluşturmalarına yardımcı yardımcı olacaktır. olacaktır. Ünite Ünite içersinde içersinde yeryer alan alan «Keşfet «Keşfet Paylaş» Paylaş» etkinliklerinin etkinliklerinin eksiksiz eksiksiz gerçekleştirilmesi gerçekleştirilmesi ve ve önerilen önerilen deneylerin deneylerin yapılması yapılması belirlenen belirlenen amaçlara amaçlara ulaşmak ulaşmak adına adına büyük büyük önem önem taşımaktadır. taşımaktadır. Ayrıca Ayrıca ünite ünite sonlarında sonlarında yeryer alan alan «Değerlendirme «Değerlendirme Soruları» Soruları» öğrencilerin öğrencilerinbireysel bireyselöğrenmelerini öğrenmelerinisınamalarını sınamalarınısağlayacaktır. sağlayacaktır.Yine Yineünite ünite sonunda alan «Sözlük» üniteyle kavramların öğrenciler tarafından sonunda yeryer alan «Sözlük» iseise üniteyle ilgiliilgili kavramların öğrenciler tarafından içselleştirilmesinde yardımcı olacağı düşünülmektedir. içselleştirilmesinde yardımcı olacağı düşünülmektedir. «FEN TEKNOLOJİ ders kitabının çağdaş eğitim sistemleri öğrencilerinin «FEN VEVE TEKNOLOJİ 4" 4" ders kitabının çağdaş eğitim sistemleri öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılayacak bilimsel niteliğiyle sunulduğuna güvenimiz tamdır. ihtiyaçlarını karşılayacak bilimsel niteliğiyle sunulduğuna güvenimiz tamdır. Öğrencilerimizin alanda elde edecekleri başarılara yürekten inanıyor, şimdiden Öğrencilerimizin bu bu alanda elde edecekleri başarılara yürekten inanıyor, şimdiden tebriklerimizi iletiyoruz. İyi çalışmalar. tebriklerimizi iletiyoruz. İyi çalışmalar.

Fen Fen ve ve Teknoloji Teknoloji Komisyonu Komisyonu

İ Çİ Ç N İDNEDKEİ K L Eİ LRE R

1 1

ÜNİTE ÜNİTE

VÜCUDUM VÜCUDUM ........................................................................................................ ........................................................................................................ 2 2

Duyu Duyu Organları Organları ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 6 6 GözGöz ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 6 6 Kulak Kulak ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 7 7 Burun Burun .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 7 7 Dil Dil ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... 8 8 DeriDeri ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 8 8 İskelet, İskelet, KasKas ve Hareket ve Hareket .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 10 10 Kemikler Kemikler ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 12 12 KasKas ve Eklemler ve Eklemler .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 15 15 Solunum Solunum ............................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................ 19 19 Solunumda Solunumda Görevli Görevli Yapı Yapı ve Organlar ve Organlar ................................................................................................................ ................................................................................................................ 23 23

2 2

ÜNİTE ÜNİTE

KUVVET KUVVET ve HAREKET ve HAREKET ................................................................................ ................................................................................ 38 38

Kuvvet Kuvvet ve Hareket ve Hareket ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 42 42 İtme İtme - Çekme - Çekme ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 43 43 Kuvvetin Kuvvetin Etkileri Etkileri .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... 45 45 Esnek Esnek ve Esnek ve Esnek Olmayan Olmayan Maddeler Maddeler ................................................................................................................... ................................................................................................................... 47 47 Hareket Hareket ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. 48 48 Hızlama Hızlama - Yavaşlama - Yavaşlama ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 49 49 Hareket Hareket Çeşitleri Çeşitleri .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... 50 50

3 3

ÜNİTE ÜNİTE

MADDE MADDE ve ÖZELLİKLERİ ve ÖZELLİKLERİ ......................................................................... ......................................................................... 54 54

Maddenin Özellikleri ................................................................................................................................................. Maddenin Özellikleri ................................................................................................................................................. 58 58 Maddenin Ölçülebilir Özellikleri ......................................................................................................................... Maddenin Ölçülebilir Özellikleri ......................................................................................................................... 68 68 Kütle.................................................................................................................................................................... Kütle.................................................................................................................................................................... 68 68 Hacim ................................................................................................................................................................. Hacim ................................................................................................................................................................. 70 70 Maddenin Özellikleri ve Günlük Hayattaki Kullanım Alanları ............................................................. Maddenin Özellikleri ve Günlük Hayattaki Kullanım Alanları ............................................................. 72 72 Maddenin Halleri ........................................................................................................................................................ Maddenin Halleri ........................................................................................................................................................ 74 74 Karışımlar ........................................................................................................................................................................ Karışımlar ........................................................................................................................................................................ 80 80

KAYNAKCA KAYNAKCA ..................................................................................................... ..................................................................................................... 86 86

Ünite 1:

VÜCUDUM

KEÞFEDÝN ! Çocuklarýn en çok sevdiði dýþ mekan oyuncaklarýndan biri þiþme balondur. Þüphesiz onun üzerinde zýplarken her çocuk kendinden geçer, ne kadar yorulduðunu hiç fark etmez. Kendinizi þiþme balonun üzerinde zýplarken hayal ediniz. Birden bire yorulup oturduðunuzda nefes alýþlarýnýzýn hýzlandýðýný, kalbinizin hýzlý attýðýný hissedersiniz. Vücudumuzun nasýl çalýþtýðýný hiç merak ettin mi? Ünitede bu ve buna benzer birçok sorunun cevabýný bulacaksýnýz.

11

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE KAVRAMLARI KAVRAMLARI

ÝSKELET ÝSKELET

KASKAS ve ve EKLEM EKLEM

DUYU ORGANLARI DUYU ORGANLARI GözGöz ol u ol þtur uþ u tu r ru r

ol ol uþ uþ tu tu ru ru r r

Kafatasý Kafatasý

kýsýmlarý kýsýmlarý

Omurga Omurga

destekler destekler

Kulak Kulak

Burun Burun

VÜCUDUM VÜCUDUM

Göðüs Göðüs kafesi kafesi

Dil Dil

Kollar ve ve Kollar bacaklar bacaklar

DeriDeri DOLAÞIM DOLAÞIM

Kalp Kalp

4 4

KanKan

SOLUNUM SOLUNUM nefes alma nefes alma

nefes verme nefes verme

oksijen oksijen

karbondioksit karbondioksit

Damar Damar

VÜCUDUM VÜCUDUM ÜNÝTE ÜNÝTE KAVRAMLARI KAVRAMLARI

ÜNÝTE ÜNÝTE HAZIRLIK HAZIRLIK SORULARI SORULARI

5 5

11

ÜNÝTE ÜNÝTE DUYU DUYU ORGANLARIMIZ ORGANLARIMIZ

GÖZ GÖZ

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

A vitamini yönünden zengin havuç, domates, kabak, ýspanak, yumurta, tavuk besinleri A vitamini yönünden zengin olanolan havuç, domates, kabak, ýspanak, yumurta, tavuk gibigibi besinleri yemeliyiz. yemeliyiz. 6 6

VÜCUDUM VÜCUDUM KULAK KULAK

Kulak saðlýðýmýz içiniçin neler yapmalýyýz? Kulak saðlýðýmýz neler yapmalýyýz?  Kulaðýmýzý dýþ dýþ darbelerden korumalýyýz.  Kulaðýmýzý darbelerden korumalýyýz.  Kulaðýmýzý soðuktan korumalýyýz.  Kulaðýmýzý soðuktan korumalýyýz.  Baþkalarýnýn kulaklarýna yüksek sesle baðýrmamalýyýz.  Baþkalarýnýn kulaklarýna yüksek sesle baðýrmamalýyýz.  ………………………………………………........…….......................  ………………………………………………........…….......................  ……………………………………………………………........………..  ……………………………………………………………........………..

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

BURUN BURUN

Burun saðlýðýmýz içiniçin neler yapmalýyýz? Burun saðlýðýmýz neler yapmalýyýz?

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

Burun Burun kanamalarýnda kanamalarýnda burnumuzu burnumuzu sýkmalýyýz sýkmalýyýz ya da ya burnumuzun da burnumuzun üzerine üzerine buzbuz koymalýyýz. koymalýyýz.

7 7

11

ÜNÝTE ÜNÝTE DÝLDÝL

Dil Dil saðlýðýmýz saðlýðýmýz içiniçin neler neler yapmalýyýz? yapmalýyýz?

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ?BÝLÝYOR

Dilimizin üzerinde 4 farklý tat alma bölgesi vardýr. Bunlar; tuzlu, ve ekþidir. Dilimizin üzerinde 4 farklý tat alma bölgesi vardýr. Bunlar; tatlý,tatlý, tuzlu, acý acý ve ekþidir.

DERÝ DERÝ Nesnelerin sertyumuþak - soðuk - sýcak özelliklerini anlamamýza Nesnelerin sertyumuþak - soðuk - sýcak gibigibi özelliklerini anlamamýza saðlayan nedir saðlayan nedir ? ? ........................................................................................ ........................................................................................ Dokunduðumuz bir þeyi hissetmemize yarayan duyu organýmýz deridir. Dokunduðumuz bir þeyi hissetmemize yarayan duyu organýmýz deridir. Deri Deri saðlýðýmýz saðlýðýmýz içiniçin neler neler yapmalýyýz? yapmalýyýz? • Bol • Bol bol bol su içmeliyiz. su içmeliyiz. • Güneþ • Güneþ altýnda altýnda fazla fazla kalmamalýyýz. kalmamalýyýz. • Kimyasal • Kimyasal maddelere maddelere (çamaþýr (çamaþýr suyu, suyu, asit,asit, deterjan deterjan vb.)vb.) dokunmamalýyýz. dokunmamalýyýz. • ………………………………………..… • ………………………………………..… • ………………………………………….. • …………………………………………..

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

Derimizi, Derimizi, güneþin güneþin zararlý zararlý ýþýnlarýndan ýþýnlarýndan (UV) (UV) korumak korumak için için güneþe güneþe çýkmadan çýkmadan önce önce güneþ güneþ koruyucu koruyucu krem krem kullanmalýyýz. kullanmalýyýz. Derimizin Derimizin kurukuru ve pul ve pul pul olmasýnýn olmasýnýn nedeni nedeni su tüketiminin su tüketiminin az olmasýdýr. az olmasýdýr.

8 8

VÜCUDUM VÜCUDUM Aþaðýdaki Aþaðýdaki akrostiþ akrostiþ çalýþmasýný çalýþmasýný tamamlayýnýz. tamamlayýnýz. D …………………………………………………………………………………………………….... D …………………………………………………………………………………………………….... U …………………………………………………………………………………………………….... U …………………………………………………………………………………………………….... Y …………………………………………………………………………………………………….... Y …………………………………………………………………………………………………….... U …………………………………………………………………………………………………….... U ……………………………………………………………………………………………………....

O ............................................................................................................................................ O ............................................................................................................................................ R ............................................................................................................................................ R ............................................................................................................................................ G ............................................................................................................................................ G ............................................................................................................................................ A ............................................................................................................................................. A ............................................................................................................................................. N ............................................................................................................................................ N ............................................................................................................................................ L ............................................................................................................................................. L ............................................................................................................................................. A ............................................................................................................................................. A ............................................................................................................................................. R ............................................................................................................................................ R ............................................................................................................................................ I .............................................................................................................................................. I ..............................................................................................................................................

9 9

11

ÜNÝTE ÜNÝTE ÝSKELET, ÝSKELET, KAS KAS VEVE HAREKET HAREKET ÝSKELET ÝSKELET

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

? ?

10 10

VÜCUDUM VÜCUDUM

Ýskeletimizin temel kýsýmlarý þunlardýr: Ýskeletimizin temel kýsýmlarý þunlardýr: Kafatasi Kafatasi

Omurga Omurga

Gögüs kafesi Gögüs kafesi

Kollar ve bacaklar Kollar ve bacaklar

Kafatasý Kafatasý Kafatasi, saglam ve ve Kafatasi, saglam dayanýklý yapýsý ile ile dayanýklý yapýsý beynimizi korur. beynimizi korur. Göðüs kafesi Göðüs kafesi

Omurga Omurga Vücudumuzun dik dik Vücudumuzun durmasýný saðlar. durmasýný saðlar. Vücudumuzun ve ve Vücudumuzun iskeletimizin en temel iskeletimizin en temel destek destek noktasýdýr. noktasýdýr.

Hayati önem taþýyan Hayati önem taþýyan organlarýmýzdan kalpkalp organlarýmýzdan ve akciðerler gibigibi ve akciðerler organlarý korur. organlarý korur.

Kollar ve bacaklar Kollar ve bacaklar Ýskeletin en hareketli Ýskeletin en hareketli kýsýmlarýdýr. kýsýmlarýdýr. Hareketlerimizin Hareketlerimizin çoðunu çoðunu kollar kollar ve ve bacaklarla yaparýz. bacaklarla yaparýz.

11 11

11

ÜNÝTE ÜNÝTE KEMÝKLER KEMÝKLER

12 12

VÜCUDUM VÜCUDUM Ýskeletimizi Ýskeletimizi inceleyerek inceleyerek karar karar verelim. verelim.

Yassý Yassý kemikler kemikler Kafatasýmýz, Kafatasýmýz, göðüs göðüs kafesimiz kafesimiz ve ve kalçamýzdaki kalçamýzdaki kemikler kemikler yassý yassý kemiklerdir. kemiklerdir.

Uzun kemikler Uzun kemikler Kollarýmýz Kollarýmýz ve ve bacaklarýmýzda bacaklarýmýzda bulunan kemikler bulunan kemikler uzun kemiklerdir. uzun kemiklerdir. Boyu, eninden uzun Boyu, eninden uzun kemiklerdir. olanolan kemiklerdir.

Kýsa Kýsa kemikler kemikler El ve El ayak ve ayak bileklerimiz bileklerimiz ile omurgamýzda ile omurgamýzda bulunan bulunan kemikler kemikler kýsakýsa kemiklerdir. kemiklerdir. Eni,Eni, boyundan boyundan uzun uzun olanolan kemiklerdir. kemiklerdir.

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

13 13

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

3 yaþ 3 yaþ

7 yaþ 7 yaþ

10 yaþ 10 yaþ

Kendimizi Kendimizi bebeklikten bebeklikten þimdiki þimdiki yaþýmýza yaþýmýza kadar kadar düþünelim. düþünelim. Büyüyüp Büyüyüp uzuyor uzuyor muyuz? muyuz? Sizce Sizce kemiklerimiz kemiklerimiz de büyüyor de büyüyor mu? mu? Neden? Neden? …….………………………………………………………………………………………..................... …….……………………………………………………………………………………….....................

Kemiklerimizin Kemiklerimizin sertsert olmasý olmasý bizibizi yanýltmasýn! yanýltmasýn! Kemiklerimiz Kemiklerimiz týpkýtýpký derimiz derimiz ve kaslarýmýz ve kaslarýmýz gibigibi canlý canlý dokulardýr. dokulardýr. Vücudumuzun Vücudumuzun gerigeri kalan kalan bölümleri bölümleri nasýl nasýl büyüyorsa, büyüyorsa, kemiklerimiz kemiklerimiz de de aynen aynen öyleöyle büyür. büyür. Kolu Kolu kýrýlan kýrýlan bir arkadaþýnýz bir arkadaþýnýz olduðunu olduðunu düþünün. düþünün. Kolunu Kolunu alçýya alçýya alýpalýp bir süre bir süre aynýayný þekilde þekilde tutarlar. tutarlar. Bu sürenin Bu sürenin sonunda sonunda iyileþtiðini iyileþtiðini söylerler. söylerler. Bunun Bunun nedenini nedenini hiç hiç düþündünüz düþündünüz mü? mü? ………………………………………………………….................................................................… ………………………………………………………….................................................................…

14 14

VÜCUDUM VÜCUDUM KAS EKLEMLER KAS VEVE EKLEMLER

Oturmak, Oturmak, eðilip eðilip bir þey bir þey almak, almak, ayaða ayaða kalkmak kalkmak gibigibi günlük günlük yaþamdaki yaþamdaki birçok birçok hareketi hareketi nasýl nasýl yapabiliyoruz? yapabiliyoruz?

KEÞFET PAYLAÞ KEÞFET VEVE PAYLAÞ

15 15

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

Kemiklerimizin Kemiklerimizin hareketini hareketini kolaylaþtýran kolaylaþtýran yapýlardan yapýlardan birisi birisi eklemlerimizdir. eklemlerimizdir. Eklemler Eklemler kemiklerin kemiklerin birleþme birleþme yerleridir. yerleridir. Eklemler Eklemler olmasaydý olmasaydý hayatýmýz hayatýmýz nasýl nasýl olurdu? olurdu? ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. Bacaðý Bacaðý kýrýldýðý kýrýldýðý içiniçin alçýya alçýya alýnan alýnan bir bir arkadaþýn arkadaþýn senin senin kadar kadar rahat rahat yürüyüp, yürüyüp, koþabilir koþabilir mi?mi? Neden? Neden? ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 16 16

VÜCUDUM VÜCUDUM KASLARIMIZ KASLARIMIZ

Halter Halter sporcusunun sporcusunun kollarýný kollarýný inceleyelim. inceleyelim. KolKol kaslarýnýn kaslarýnýn neden neden bu bu kadar kadar yapýlý yapýlý olduðunu olduðunu düþünüyorsunuz? düþünüyorsunuz? ……………………………………………………………………………………………................….. ……………………………………………………………………………………………................….. Halter Halter sporcusu, sporcusu, yükyük taþýyan taþýyan inþaat inþaat iþçisi iþçisi kaslarýný kaslarýný daha daha fazla fazla kullanýrlar. kullanýrlar. Bu yüzden Bu yüzden kaslarý kaslarý daha daha fazla fazla geliþmiþtir. geliþmiþtir.

17 17

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

KEMÝK KEMÝK KIRIKLARI KIRIKLARI VEVE TEKNOLOJÝ TEKNOLOJÝ

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

Aþaðýda Aþaðýda verilen verilen kelimelerle, kelimelerle, bulmacayý bulmacayý doldurunuz. doldurunuz. ( kemikler ( kemikler - kafatasý - kafatasý - kas - kas - eklemler - eklemler ) )

KK KK

18 18

KK

VÜCUDUM VÜCUDUM SOLUNUM SOLUNUM

yüksekte soluk vermek oldukça güçtür. Astronotlarýn ÇokÇok yüksekte soluk alýpalýp vermek oldukça güçtür. Astronotlarýn sýrtlarýnda taþýdýklarý sizce ne iþe yarýyor? sýrtlarýnda taþýdýklarý tüptüp sizce ne iþe yarýyor? ………………....................…………………………………........ ………………....................…………………………………........ ................................................................................................. .................................................................................................

Acaba, pilotlar yüzlerine neden maske takýyorlar? Acaba, pilotlar yüzlerine neden maske takýyorlar? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………..........………………….............. ………………………………..........…………………..............

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR Deniz kaplumbaðalarý, balinalar ve ayý balýklarý suyun altýnda soluk Deniz kaplumbaðalarý, balinalar ve ayý balýklarý suyun altýnda soluk tutma þampiyonlarýdýr. canlýlar suyun altýnda 2 saatten fazla soluk tutma þampiyonlarýdýr. Bu Bu canlýlar suyun altýnda 2 saatten fazla soluk almadan kalabilir. almadan kalabilir.

19 19

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

20 20

VÜCUDUM VÜCUDUM Hýçkýrýk tuttuðunda soluk alýpalýp vermenizde bir bir deðiþiklik olurolur mu? Hýçkýrýk tuttuðunda soluk vermenizde deðiþiklik mu?

Soðuk algýnlýðý geçirirken burnunuzda ve soluk alýpalýp vermenizde neler hissedersiniz? Soðuk algýnlýðý geçirirken burnunuzda ve soluk vermenizde neler hissedersiniz? ………………………………………………………………………………………………..............… ………………………………………………………………………………………………..............… Bu gibi durumda soluk alýpalýp vermenin ne kadar önemli olduðunu anlarýz. Burnumuz týkandýðýnda Bu gibi durumda soluk vermenin ne kadar önemli olduðunu anlarýz. Burnumuz týkandýðýnda rahat nefes alamayýz. rahat nefes alamayýz.

................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... Enerjiyi Enerjiyi nereden nereden saðlýyor? saðlýyor? …………………………………………………………………………………………….................…. …………………………………………………………………………………………….................…. Hayatýmýzý devam ettirmek içiniçin enerjiye ihtiyacýmýz vardýr. Ýhtiyacýmýz olanolan enerjiyi yediðimiz Hayatýmýzý devam ettirmek enerjiye ihtiyacýmýz vardýr. Ýhtiyacýmýz enerjiyi yediðimiz besinlerin besinlerin oksijenle oksijenle yakýlmasý yakýlmasý sonucu sonucu eldeelde edilir. edilir. Enerjiyi Enerjiyi besinlerden besinlerden eldeelde ettikten ettikten sonra sonra karbondioksit açýða çýkar. Günde defalarca soluk alýpalýp vererek dýþ dýþ ortamdan oksijen alýralýr ve dýþ karbondioksit açýða çýkar. Günde defalarca soluk vererek ortamdan oksijen ve dýþ ortama karbondioksit veririz. Böylelikle vücudumuz canlýlýðýný devam ettirebilir. ortama karbondioksit veririz. Böylelikle vücudumuz canlýlýðýný devam ettirebilir. Sizce soluk alýpalýp verirken vücudumuzdaki hangi yapý ve organlar görev alýr? Sizce soluk verirken vücudumuzdaki hangi yapý ve organlar görev alýr? …………………………………………………………………………………………...........……...… …………………………………………………………………………………………...........……...… Soluduðumuz hava nereye gider? Soluduðumuz hava nereye gider? ……………………………………………………………………………………………..............…… ……………………………………………………………………………………………..............……

21 21

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

Hava, gazlardan oluþan bir karýþýmdýr. Havanýn içindeki gazlardan oksijendir. Vücudumuzda Hava, gazlardan oluþan bir karýþýmdýr. Havanýn içindeki gazlardan biri biri oksijendir. Vücudumuzda kullanýlan da iþte bu gazdýr. Soluk aldýðýmýzda akciðer denilen iki süngersi torbaya hava dolar. kullanýlan da iþte bu gazdýr. Soluk aldýðýmýzda akciðer denilen iki süngersi torbaya hava dolar. Akciðerler havadaki oksijeni vücudumuza aktarýr. Havanýn kalan bölümü de dýþarý verilir. Akciðerler havadaki oksijeni vücudumuza aktarýr. Havanýn gerigeri kalan bölümü de dýþarý verilir.

22 22

VÜCUDUM VÜCUDUM

Yutak Yutak Aðýz Aðýz ve burun ve burun boþluðunun boþluðunun birleþtiði birleþtiði yerdir. yerdir.

Soluk Soluk Borusu Borusu Gýrtlakla Gýrtlakla akciðer akciðer arasýnda arasýnda uzanan uzanan boru boru þeklindeki þeklindeki yapýdýr. yapýdýr. Ýçindeki Ýçindeki tüysü tüysü uzantýlar uzantýlar havanýn havanýn temizlenmesini temizlenmesini saðlar. saðlar.

Gýrtlak Gýrtlak Burunda Burunda gelip gelip yutaktan yutaktan geçen geçen havayý havayý soluk soluk borusuna borusuna aktarýr. aktarýr. SesSes telleri telleri burada burada bulunur. bulunur. SesSes oluþumunu oluþumunu saðlar. saðlar.

Akciðer Akciðer Göðüs Göðüs kafesinin kafesinin içinde içinde yeryer alýr.alýr. SaðSað ve solda ve solda olmak olmak üzere üzere iki parçadan iki parçadan oluþur. oluþur. Süngerimsi Süngerimsi bir bir yapýsý yapýsý vardýr. vardýr. Ýçinde Ýçinde bulunan bulunan hava hava keseciklerinde keseciklerinde oksijen oksijen ve karbondioksit ve karbondioksit deðiþimi deðiþimi olur.olur.

23 23

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

Anne Anne karnýndaki karnýndaki bebeði bebeði düþünelim. düþünelim. Burada Burada akciðerlerini akciðerlerini kullanamaz. kullanamaz. Doðduðu Doðduðu anda anda ilk kez ilk kez soluk soluk alýpalýp verir. verir. Bu Bu olayolay küçücük küçücük bebek bebek içiniçin olukça olukça zorzor bir iþtir. bir iþtir. O nedenle O nedenle doðduðu doðduðu an an soluk soluk alýpalýp vermekle vermekle karýþýk karýþýk aðlamaya aðlamaya baþlar. baþlar.

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

Bazý Bazý zamanlarda zamanlarda çokçok hýzlýhýzlý çokçok hýzlýhýzlý yemek yemek yediðimizde yediðimizde bir miktar bir miktar hava hava yutarýz. yutarýz. Havanýn Havanýn dýþarý dýþarý çýkarýlmasý çýkarýlmasý içiniçin diyafram diyafram ani ani kasýlmalar kasýlmalar yapar. yapar. Bu olaya Bu olaya hýçkýrýk hýçkýrýk denir. denir.

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

24 24

VÜCUDUM VÜCUDUM BÝLÝM BÝLÝM ÇOCUÐU ÇOCUÐU ARAÞTIRIYOR ARAÞTIRIYOR

Kiþiler Kiþiler

Dinlenme halindeki Dinlenme halindeki oluk sayýsý oluk sayýsý

Koþtuktan sonraki Koþtuktan sonraki soluk sayýsý soluk sayýsý

BenBen Arkadaþým Arkadaþým bireyi AileAile bireyi bireyi AileAile bireyi bireyi AileAile bireyi

25 25

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

26 26

VÜCUDUM VÜCUDUM

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ • Kalp ile aþaðýdaki resimlerden hangisi iliþkilendirilebilir? Ýþaretle. • Kalp ile aþaðýdaki resimlerden hangisi iliþkilendirilebilir? Ýþaretle.

• Pompa nedir? Nasýl çalýþýr? Hangi amaç kullanýlýr? • Pompa nedir? Nasýl çalýþýr? Hangi amaç içiniçin kullanýlýr? ………………………………………………………………….............................…………………… ………………………………………………………………….............................…………………… • Sizce kalp ile pompa arasýnda iliþki mýdýr? • Sizce kalp ile pompa arasýnda iliþki varvar mýdýr? Yaþamýmýzý devam ettirmek enerji gerekir. Vücudumuz gerekli enerjiyi besinlerden Yaþamýmýzý devam ettirmek içiniçin enerji gerekir. Vücudumuz içiniçin gerekli olanolan enerjiyi besinlerden oksijen yardýmýyla ederiz. oksijen yardýmýyla eldeelde ederiz.

BESÝN VEVE OKSÝJENÝN VÜCUTTA TAÞINMASI BESÝN OKSÝJENÝN VÜCUTTA TAÞINMASI Elimiz kesildiðinde veya yaralandýðýmýzda akan kýrmýzý renkli sývýnýn kankan olduðunu biliyoruz. Elimiz kesildiðinde veya yaralandýðýmýzda akan kýrmýzý renkli sývýnýn olduðunu biliyoruz. Sizce kanýn vücudumuzdaki görevi ne olabilir? Sizce kanýn vücudumuzdaki görevi ne olabilir? …………………………………………………………………………………………..............……… …………………………………………………………………………………………..............………

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

• Damarlarýmýzýn geniþliði farklýdýr. Bazý damarlar geniþliðinde, bazýlarý telinden • Damarlarýmýzýn geniþliði farklýdýr. Bazý damarlar 2,52,5 cm cm geniþliðinde, bazýlarý saçsaç telinden bilebile daha incedir. daha incedir. • Vücudumuzdaki damarlar uç uca eklenirse Dünya'nýn çevresini iki kez dolaþacak uzunlukta • Vücudumuzdaki damarlar uç uca eklenirse Dünya'nýn çevresini iki kez dolaþacak uzunlukta olurdu. olurdu. 27 27

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... .........................................

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

Bir Bir yetiþkinin yetiþkinin vücudunda vücudunda yaklaþýk yaklaþýk 5 litre 5 litre kankan bulunurken; bulunurken; 7 yaþýndaki 7 yaþýndaki bir bir çocuðun çocuðun vücudunda vücudunda yaklaþýk yaklaþýk 3 litre 3 litre kankan vardýr. vardýr.

NABIZ NABIZ

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR Kalbiniz Kalbiniz bir günde bir günde yaklaþýk yaklaþýk 100100 bin bin (100.000), (100.000), bir yýlda bir yýlda yaklaþýk yaklaþýk 40 milyon 40 milyon (40.000.000) (40.000.000) kezkez atar. atar.

28 28

VÜCUDUM VÜCUDUM Arkadaþýnýzýn kalbinin üstüne kulaðýnýzý dayayýn. Kalp atýþlarýný duyabildiniz Arkadaþýnýzýn kalbinin üstüne kulaðýnýzý dayayýn. Kalp atýþlarýný duyabildiniz mi?mi? Duyduðunuz taklit edin. Duyduðunuz sesisesi taklit edin. Doktorlar vücudunuzu dinlemek ne kullanýrlar? Doktorlar vücudunuzu dinlemek içiniçin ne kullanýrlar? ……………………………………………………………………….................…..… ……………………………………………………………………….................…..… Kullandýklarý aletin nasýl þekli olduðuna dikkat ettiniz Kullandýklarý aletin nasýl bir bir þekli olduðuna dikkat ettiniz mi?mi?

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ KALBÝNÝN KALBÝNÝN SESÝNÝ SESÝNÝ DÝNLE DÝNLE

Neler Neler kullanacaðýz? kullanacaðýz? • “Y”þeklinde • “Y”þeklinde plastik plastik boru boru • 2 adet • 2 adet 10 cm'lik 10 cm'lik plastik plastik hortum hortum • 1 adet • 1 adet 35 cm'lik 35 cm'lik plastik plastik hortum hortum • Huni • Huni Neler Neler yapacaðýz? yapacaðýz? • 10•cm'lik 10 cm'lik plastik plastik hortumlarý hortumlarý “Y” “Y” borusunun borusunun iki ucuna iki ucuna takýn. takýn. • “Y” • “Y” borusunun borusunun boþta boþta kalan kalan ucuna ucuna 35 35 cm'lik cm'lik plastik plastik hortumu hortumu geçirin. geçirin. Bu Bu hortumun hortumun ucuna ucuna da da huniyi huniyi yerleþtirin. yerleþtirin. • 10•cm'lik 10 cm'lik hortumlarýn hortumlarýn uçlarýný uçlarýný kulaklarýnýza kulaklarýnýza dayayýn. dayayýn. • Huniyi • Huniyi de arkadaþýnýzýn de arkadaþýnýzýn kalbinin kalbinin üstüne üstüne koyun. koyun. • Kendinizin • Kendinizin ve arkadaþýnýzýn ve arkadaþýnýzýn bir dakikadaki bir dakikadaki kalpkalp atýþatýþ sayýsýný sayýsýný yaptýðýnýz yaptýðýnýz steteskop steteskop ile sayarak ile sayarak tabloya tabloya yazýn. yazýn. Bir Bir dakikalýk dakikalýk kalpkalp atýþatýþ sayýsý sayýsý Kendim Kendim

29 29

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

Kalbin Kalbin kasýlýp kasýlýp gevþeyerek gevþeyerek pompalandýðý pompalandýðý kanýn kanýn damarlara damarlara yaptýðý yaptýðý etkiye etkiye nabýz nabýz denir. denir.

EGZERSÝZ EGZERSÝZ

ip atlarken nefes alýþ-veriþlerinde ne gibi deðiþikler oldu? AslýAslý ip atlarken nefes alýþ-veriþlerinde ne gibi deðiþikler oldu?

30 30

VÜCUDUM VÜCUDUM KEÞFET VEVE PAYLAÞ KEÞFET PAYLAÞ Aþaðýdaki tabloyu doldurup egzersiz ile soluk sayýsý arasýndaki iliþkiyi gözlemleyelim. Aþaðýdaki tabloyu doldurup egzersiz ile soluk sayýsý arasýndaki iliþkiyi gözlemleyelim.

Egzersiz Egzersiz

Soluk alýpalýp verme sayýsý Soluk verme sayýsý

Dinlenme halinde Dinlenme halinde Üç Üç dakika koþtuktan sonra dakika koþtuktan sonra

Üç Üç dakika koþup 5 dakika dakika koþup 5 dakika dinlendikten sonra dinlendikten sonra Yemek yedikten sonra Yemek yedikten sonra

Üç Üç katkat basamak çýktýktan sonra basamak çýktýktan sonra

KEÞFET VEVE PAYLAÞ KEÞFET PAYLAÞ Sizce aþaðýdakilerden hangilerinde nabýz sayýsý deðiþir? Ýþaretle. Sizce aþaðýdakilerden hangilerinde nabýz sayýsý deðiþir? Ýþaretle.

Soluk alýpalýp verme sayýsý sadece egzersiz ile artmaz. Heyecanlandýðýmýzda, korktuðumuzda, Soluk verme sayýsý sadece egzersiz ile artmaz. Heyecanlandýðýmýzda, korktuðumuzda, sevindiðimizde, üzüldüðümüzde ya da bir yük taþýrken nabýz ve soluk alýpalýp verme sayýmýz sevindiðimizde, üzüldüðümüzde ya aðýr da aðýr bir yük taþýrken nabýz ve soluk verme sayýmýz artar. artar.

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

• Nabýz sayýmýzýn en az durum uyku halimizdir. • Nabýz sayýmýzýn en olduðu az olduðu durum uyku halimizdir. 31 31

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

Düzenli Düzenli egzersizin egzersizin insan insan saðlýðý saðlýðý açýsýndan açýsýndan öneminin öneminin neler neler olabileceðini olabileceðini araþtýralým araþtýralým ve ve yazalým. yazalým. …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………........................................................................ ………………………………………………………........................................................................ Egzersiz Egzersiz yapmak yapmak yaþyaþ ve ve cinsiyet cinsiyet farký farký olmaksýzýn olmaksýzýn tümtüm insanlarýn insanlarýn günlük günlük hayatta hayatta edinmesi edinmesi gereken gereken alýþkanlýktýr. alýþkanlýktýr. 8-10 8-10 saatsaat uyku uyku alýþkanlýðý alýþkanlýðý ile dengeli ile dengeli ve ve düzenli düzenli beslenerek beslenerek egzersizi egzersizi hayatýmýza hayatýmýza katarak katarak saðlýklý saðlýklý ve dinç ve dinç olmayý olmayý baþarabiliriz. baþarabiliriz.

EÞLEÞTÝRME ETKÝNLÝÐÝ EÞLEÞTÝRME ETKÝNLÝÐÝ Aþaðýda verilen cümleler ile karþýlarýndaki kavramlarý eþleþtiriniz. Aþaðýda verilen cümleler ile karþýlarýndaki kavramlarý eþleþtiriniz.

1. Ýnsan vücudunda gerekli besin ve oksijeni taþýyan 1. Ýnsan vücudunda gerekli olanolan besin ve oksijeni taþýyan kýrmýzý renkli sývýya denir. kýrmýzý renkli sývýya denir.

Damarlar Damarlar

2. Kaný damarlara pompalayan organdýr. 2. Kaný damarlara pompalayan organdýr.

Egzersiz Egzersiz

3. Kanýn vücutta taþýnmasýný saðlar. 3. Kanýn vücutta taþýnmasýný saðlar.

Kalp Kalp

4. Nabýz ve soluk verme sayýný hýzlandýran uzun süreli 4. Nabýz ve soluk alýpalýp verme sayýný hýzlandýran uzun süreli harekete deniz. harekete deniz.

KanKan

MUYDUN? MUYDUN? ? BÝLÝYOR ? BÝLÝYOR

32 32

VÜCUDUM VÜCUDUM DEÐERLENDÝRME SORULARI DEÐERLENDÝRME SORULARI

33 33

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

34 34

VÜCUDUM VÜCUDUM

35 35

11

ÜNÝTE ÜNÝTE

15)15)

17)17)

36 36

VÜCUDUM VÜCUDUM SÖZLÜK SÖZLÜK Akciðerler: Akciðerler: Solunumun Solunumun temel temel organýdýr. organýdýr. Havadan Havadan alýnan alýnan oksijen oksijen ile vücutta ile vücutta oluþan oluþan karbondioksit karbondioksit akciðerlerde akciðerlerde deðiþ deðiþ tokuþ tokuþ edildiði edildiði organdýr. organdýr. Damar: Damar: Kanýn Kanýn vücutta vücutta taþýnmasýný taþýnmasýný saðlayan saðlayan yapýdýr. yapýdýr. Duyu Duyu organlarý: organlarý: Çevremizi Çevremizi algýlamamýzý algýlamamýzý saðlayan saðlayan yapýlardýr. yapýlardýr. Eklem: Eklem: Ýki kemiðin Ýki kemiðin birleþtiði birleþtiði noktadýr. noktadýr. Gýrtlak: Gýrtlak: Soluk Soluk borusunun borusunun baþlangýcýdýr. baþlangýcýdýr. Yutaktan Yutaktan gelen gelen havayý, havayý, soluk soluk borusuna borusuna iletir. iletir. Göðüs Göðüs kafesi: kafesi: Kalp Kalp ve akciðerler ve akciðerler gibigibi hayati hayati önem önem taþýyan taþýyan organlarýmýzý organlarýmýzý koruyan koruyan kemik kemik yapýdýr. yapýdýr. Ýskelet: Ýskelet: Vücuda Vücuda þekil þekil veren, veren, organlarý organlarý koruyan, koruyan, hareket hareket ve ve desteklik desteklik saðlayan saðlayan yapýya yapýya iskelet iskelet denir. denir. Kafatasý: Kafatasý: Beyni Beyni çevreleyen çevreleyen yassý yassý kemiklerden kemiklerden oluþan oluþan yapýdýr. yapýdýr. Kalp: Kalp: Vücutta Vücutta kaný, kaný, damarlara damarlara pompalayan pompalayan organdýr. organdýr. Kalp Kalp atýþý: atýþý: Kalbimizin Kalbimizin yaptýðý yaptýðý kasýlma kasýlma ve gevþeme ve gevþeme hareketidir. hareketidir. Kan: Kan: Ýnsan Ýnsan vücudunda vücudunda gerekli gerekli olanolan besin besin ve oksijeni ve oksijeni taþýyan taþýyan kýrmýzý kýrmýzý renkli renkli sývýdýr. sývýdýr. Kas: Kas: Ýskelet Ýskelet sistemi sistemi ile beraber ile beraber hareketi hareketi saðlayan saðlayan yapýlardýr. yapýlardýr. Kemik: Kemik: Ýskelet Ýskelet sisteminin sisteminin yapýyapý birimidir. birimidir. Farklý Farklý boyboy ve çeþitleri ve çeþitleri vardýr. vardýr. Nabýz: Nabýz: Kalbin Kalbin kasýlýp kasýlýp gevþeyerek gevþeyerek pompalandýðý pompalandýðý kanýn kanýn damarlara damarlara yaptýðý yaptýðý etkidir. etkidir. Omurga: Omurga: Boyundan Boyundan kuyruk kuyruk sokumuna sokumuna kadar kadar uzanan, uzanan, vücudumuzun vücudumuzun dik dik durmasýný durmasýný saðlayan saðlayan kemik kemik dizisidir. dizisidir. Soluk Soluk borusu: borusu: Gýrtlaktan Gýrtlaktan gelen gelen havayý havayý akciðerlere akciðerlere ileten ileten esnek esnek yapýdýr. yapýdýr. Solunum: Solunum: Vücudumuzun Vücudumuzun yaþayabilmesi yaþayabilmesi içiniçin gerekli gerekli olanolan oksijenin oksijenin havadan havadan alýnmasý alýnmasý ve kullanýldýktan ve kullanýldýktan sonra sonra dýþarýya dýþarýya karbondioksit karbondioksit olarak olarak atýlmasýna atýlmasýna solunum solunum denir. denir. Yutak: Yutak: Aðýz Aðýz ve burun ve burun boþluðu boþluðu ile yemek ile yemek ve soluk ve soluk borusunun borusunun birleþtiði birleþtiði yerdir. yerdir.

37 37

Ünite 2:

KUVVET ve HAREKET

KEÞFEDÝN ! Çevremize baktýðýmýzda “Kuvvet” ile “Hareket” arasýndaki iliþkiyi fark edemeyebiliriz. Ancak günlük yaþantýmýzdaki olaylarý daha dikkatli gözlemlersek, kuvvetin etkilerini ve hareket eden her varlýðýn bir kuvvete ihtiyaç duyduðunu rahatlýkla görebiliriz. “Kuvvet” ve “Hareket” arasýndaki iliþkiyi konu alan belgesel programlarýnda, bilim ve teknik dergilerinde ve bu konuyla ilgili web sitelerinde çok farklý örnekleri bulabilirsiniz.

22

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE KAVRAMLARI ÜNÝTE KAVRAMLARI

ÝtmeÝtme / Çekme / Çekme Hýzlanma Hýzlanma

Yavaþlama Yavaþlama

Sebep Sebep olurolur

Durma Durma

Sebep Sebep olurolur

Kuvvet Kuvvet

olabilir olabilir olabilir olabilir

Sebep Sebep olurolur

Hareket Hareket

olabilirSallanma olabilir Sallanma

olabilir olabilir olabilir olabilir Sebep Sebep olurolur Dönme Dönme

Þekil Þekil Deðiþtirme Deðiþtirme oluþturur oluþturur oluþturur oluþturur oluþturur oluþturur oluþturur oluþturur Bükme Bükme Sýkma Sýkma

40 40

Germe Germe

Vurma Vurma

YönYön Deðiþtirme Deðiþtirme

KUVVET HAREKET KUVVET veve HAREKET ÜNÝTE KAVRAMLARI ÜNÝTE KAVRAMLARI

ÜNÝTE HAZIRLIK SORULARI ÜNÝTE HAZIRLIK SORULARI

41 41

22

ÜNÝTE ÜNÝTE KUVVET KUVVET VEVE HAREKET HAREKET

Uzun Uzun yýllardýr yýllardýr birçok birçok farklý farklý ihtiyacý ihtiyacý karþýlamak karþýlamak içiniçin rüzgarýn rüzgarýn etkisiyle etkisiyle çalýþan çalýþan yel yel deðirmenlerinden deðirmenlerinden faydalanýlýr. faydalanýlýr. Geçmiþte, Geçmiþte, derin derin kuyulardaki kuyulardaki yeryer altý altý sularýný sularýný yeryüzüne yeryüzüne çýkartmak çýkartmak içiniçin ülkemizde ülkemizde de de yel yel deðirmenlerinden deðirmenlerinden faydalanýlýyordu. faydalanýlýyordu. Günümüzde Günümüzde ise ise elektrik elektrik enerjisi enerjisi eldeelde etmek etmek içiniçin yel yel deðirmenlerinden deðirmenlerinden yararlanýyoruz. yararlanýyoruz.

KEÞFET PAYLAÞ KEÞFET VEVE PAYLAÞ

1. Üflediðimiz 1. Üflediðimiz zaman zaman rüzgar rüzgar gülüne gülüne ne oluyor? ne oluyor? …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................ 2. Rüzgar gülüne bu etkiyi saðlayan nedir? 2. Rüzgar gülüne bu etkiyi saðlayan nedir? …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... …......................................................................... 42 42

KUVVET veve HAREKET KUVVET HAREKET ÝTME - ÇEKME ÝTME - ÇEKME

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

43 43

22

ÜNÝTE ÜNÝTE

Ýnsanlar Ýnsanlar güngün içinde içinde birçok birçok cisme cisme kuvvet kuvvet uygulamakta uygulamakta ve bunlarýn ve bunlarýn farkýnda farkýnda bilebile olmamaktadýr. olmamaktadýr. Kuvvetin Kuvvetin kendisini kendisini göremeyiz göremeyiz ancak ancak etkilerini etkilerini gözlemleyebiliriz. gözlemleyebiliriz.

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

Su Su ve ve hava hava da da cisimlere cisimlere itmeitme kuvveti kuvveti uygular. uygular. Suyun Suyun uyguladýðý uyguladýðý itmeye itmeye Suyun Suyun Kaldýrma Kaldýrma Kuvveti, Kuvveti, havanýn havanýn uyguladýðý uyguladýðý itmeye itmeye de Hava de Hava Direnci Direnci denir. denir. Gemiler Gemiler suyun suyun kaldýrma kaldýrma kuvveti kuvveti sayesinde sayesinde yüzerler, yüzerler, paraþüt paraþüt ise ise hava hava direnci direnci sayesinde sayesinde yavaþça yavaþça yere yere iner.iner. 44 44

KUVVET veve HAREKET KUVVET HAREKET KUVVETÝN KUVVETÝN ETKÝLERÝ ETKÝLERÝ

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ SenSen de de tenis tenis topu topu kullanarak kullanarak kuvvetin kuvvetin etkilerini etkilerini rahatça rahatça görebilirsin. görebilirsin. Bunun Bunun içiniçin öncelikle öncelikle aþaðýdaki aþaðýdaki iþlem iþlem adýmlarýný adýmlarýný sýrayla sýrayla yapýyapý ve her ve her adým adým sonrasýnda sonrasýnda gözleminizi gözleminizi notnot al. al.

45 45

22

ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET VEVE PAYLAÞ KEÞFET PAYLAÞ Cisimler, Cisimler, özelliklerine özelliklerine göre göre üzerlerine üzerlerine uygulanan uygulanan kuvvetlerden kuvvetlerden etkilenirler. etkilenirler. Cisimlere Cisimlere uygulanan uygulanan bükme, bükme, germe, germe, sýkma sýkma ve vurma ve vurma gibigibi etkiler etkiler birer birer kuvvettir kuvvettir ve cisimler ve cisimler üzerinde üzerinde þekil þekil deðiþikliði deðiþikliði yaratmaktadýr. yaratmaktadýr. SizSiz de de farklý farklý cisimlerin cisimlerin üzerine üzerine kuvvet kuvvet uygulandýðýnda uygulandýðýnda þekil þekil deðiþtirebildiðini deðiþtirebildiðini gösteren gösteren bir bir deney deney tasarlayýnýz tasarlayýnýz ve ve uyguladýktan uyguladýktan sonra sonra deney deney sonuçlarýnýzý sonuçlarýnýzý arkadaþlarýnýzla arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. paylaþýnýz.

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

46 46

KUVVET veve HAREKET KUVVET HAREKET

Üzerlerine Üzerlerine etkietki eden eden kuvvet kuvvet nedeniyle nedeniyle þekil þekil deðiþtiren deðiþtiren bazýbazý cisimler, cisimler, kuvvet kuvvet oradan oradan kalkýnca kalkýnca eskieski þekillerine þekillerine gerigeri dönerler. dönerler.

ESNEK ESNEK MADDELER MADDELER

BÝLÝYORMUYDUN? ? ?BÝLÝYORMUYDUN?

47 47

22

ÜNÝTE ÜNÝTE HAREKET HAREKET

Kuvvet’in Kuvvet’in itmeitme ve çekme ve çekme etkisi etkisi olduðunu, olduðunu, duran duran cisimleri cisimleri hareket hareket ettirdiðini, ettirdiðini, hareketli hareketli cisimleri cisimleri de de durdurduðunu durdurduðunu öðrenmiþtik. öðrenmiþtik. Evimizden Evimizden okulumuza okulumuza gelene gelene kadar kadar gözlemlediðimiz gözlemlediðimiz hareketli hareketli ve ve hareketsiz hareketsiz varlýklarý varlýklarý aþaðýda aþaðýda verilen verilen gözlem gözlem tablosuna tablosuna yazarak yazarak gruplayalým. gruplayalým.

HAREKETLÝ HAREKETLÝ VARLIKLAR VARLIKLAR

HAREKETSÝZ HAREKETSÝZ VARLIKLAR VARLIKLAR

KEÞFET PAYLAÞ KEÞFET VEVE PAYLAÞ

48 48

KUVVET veve HAREKET KUVVET HAREKET

KEÞFET VEVE PAYLAÞ KEÞFET PAYLAÞ

BÝLÝYORMUYDUN? ? ?BÝLÝYORMUYDUN? Karada yaþayan hayvanlarýn en en süratlisi çita’dýr. Çitalar, avlarýný yakalamak Karada yaþayan hayvanlarýn süratlisi çita’dýr. Çitalar, avlarýný yakalamak içiniçin koþarken koþarken saatte saatte 100100 kilometre kilometre sürate sürate ulaþabilirler. ulaþabilirler. 49 49

22

ÜNÝTE ÜNÝTE HAREKET HAREKET ÇEÞÝTLERÝ ÇEÞÝTLERÝ Zaman Zaman zaman zaman Lefkoþa Lefkoþa Fuar Fuar Alaný'nda Alaný'nda kurulan kurulan Lunapark’taki Lunapark’taki eðlence eðlence araçlarýný araçlarýný tümtüm çocuklar çocuklar sever. sever. Burada Burada bulunan bulunan dönme dönme dolap, dolap, uçaklar, uçaklar, atlýkarýnca atlýkarýnca ve ve gondolun gondolun farklý farklý hareket hareket çeþitleri çeþitleri vardýr. vardýr. Günlük Günlük yaþantýmýzda yaþantýmýzda yürüme, yürüme, koþma, koþma, oturma, oturma, zýplama zýplama gibigibi birçok birçok hareket hareket yaparýz. yaparýz. Bu Bu hareketlerin hareketlerin çoðu çoðu birbirinden birbirinden farklý farklý çeþittedir. çeþittedir. DüzDüz yolda yolda giden giden bir araçla, bir araçla, virajý virajý dönen dönen aracýn aracýn yaptýðý yaptýðý hareketler hareketler de birbirinden de birbirinden farklýdýr. farklýdýr.

Hýzlanan, Hýzlanan, yavaþlayan, yavaþlayan, yönyön deðiþtiren deðiþtiren hareketlerin hareketlerin yanýnda yanýnda dönme dönme ve sallanma ve sallanma hareketlerinin hareketlerinin de de olduðunu olduðunu biliyoruz. biliyoruz. Buna Buna göre göre aþaðýdaki aþaðýdaki tabloda tabloda verilen verilen ifadelerin ifadelerin karþýsýna karþýsýna hangi hangi harekete harekete örnek örnek olarak olarak verilebileceðini verilebileceðini belirtin. belirtin.

HAREKET ÇEÞÝDÝ HAREKET ÇEÞÝDÝ Kavanozun kapaðýný açmak Kavanozun kapaðýný açmak Duraktan kalkan otobüs Duraktan kalkan otobüs Kýrmýzý ýþýða yaklaþan araba Kýrmýzý ýþýða yaklaþan araba Salýncakta sallanmak Salýncakta sallanmak Duvara çarpan topun farklý yöne Duvara çarpan topun farklý yöne gitmesi gitmesi 50 50

KUVVET HAREKET KUVVET veve HAREKET

BÝLÝYORMUYDUN? ? ?BÝLÝYORMUYDUN? Dünyanýn en süratli taþýtý olarak kabul edilen Blackbird uçak, Dünyanýn en süratli taþýtý olarak kabul edilen Blackbird adlýadlý uçak, 1 saate 3500 kilometre alabiliyor. 1 saate 3500 kilometre yol yol alabiliyor.

51 51

22

ÜNÝTE ÜNÝTE

DEÐERLENDÝRME SORULARI DEÐERLENDÝRME SORULARI 1. Aþaðýda 1. Aþaðýda verilen verilen cümlelerde cümlelerde bazýbazý boþluklar boþluklar býrakýlmýþtýr. býrakýlmýþtýr. Kuvvet Kuvvet ve hareket ve hareket konularý konularý ile ilgili ile ilgili öðrendiðiniz öðrendiðiniz bilgilere bilgilere göre göre boþluklarý boþluklarý doldurunuz. doldurunuz. a) Cisimleri hareket ettirmek içiniçin onlara uyguladýðýmýz _________ ve _________ a) Cisimleri hareket ettirmek onlara uyguladýðýmýz _________ ve _________ etkisine kuvvet denir. Kuvvet olmadan ____________ olmaz. etkisine kuvvet denir. Kuvvet olmadan ____________ olmaz. b) Kuvvet; duran bir bir cismi __________________________, hareketli bir bir cismi iseise b) Kuvvet; duran cismi __________________________, hareketli cismi _______________, ___________________ ve _____________ deðiþtirebilmemizi _______________, ___________________ ve _____________ deðiþtirebilmemizi saðlar. saðlar. c) Cisimlere uygulanan bükme, germe, sýkma ve vurma gibigibi etkiler birer kuvvettir c) Cisimlere uygulanan bükme, germe, sýkma ve vurma etkiler birer kuvvettir ve cisimler üzerinde __________________________ yaratýr. ve cisimler üzerinde __________________________ yaratýr. d) Yer deðiþtirmeyen bir bir cismin sürati ___________dýr. d) Yer deðiþtirmeyen cismin sürati ___________dýr. 2. Çerçeve içinde verilen maddeleri esnek olanolan ve olmayan maddeler olarak sýnýflayýnýz. 2. Çerçeve içinde verilen maddeleri esnek ve olmayan maddeler olarak sýnýflayýnýz. sünger, kalem, lastik, demir çubuk, çekiç, yay,yay, sünger, kalem, lastik, demir çubuk, çekiç, metal levha, plastik cetvel, silgi, cam bardak metal levha, plastik cetvel, silgi, cam bardak ESNEK MADDELER ESNEK MADDELER

3. Aþaðýdaki 3. Aþaðýdaki hareket hareket çeþitlerine çeþitlerine günlük günlük yaþamdan yaþamdan örnekler örnekler veririn. veririn. Hareket Çeþidi Hareket Çeþidi Dönme hareketi Dönme hareketi Yavaþlama hareketi Yavaþlama hareketi Hýzlanma hareketi Hýzlanma hareketi

52 52

Günlük yaþamdan örnekler Günlük yaþamdan örnekler -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KUVVET HAREKET KUVVET veve HAREKET SÖZLÜK SÖZLÜK Çekme: kuvvet uygulayarak kendine doðru getirme. ya da Çekme: Bir Bir þeyiþeyi kuvvet uygulayarak kendine doðru getirme. KolKol ya da öteki vücut bölümlerini kullanarak gücü iledirenci bir direnci yakýnlaþtýrma. öteki vücut bölümlerini kullanarak kaskas gücü ile bir yakýnlaþtýrma. Durma: Hareket eden nesnenin, hareketini sonlandýrmasý, hareket Durma: Hareket eden bir bir nesnenin, hareketini sonlandýrmasý, hareket etmeme. etmeme. Hareket: cismin bulunduðu bir konumdan bir baþka konuma gitmesi, Hareket: Bir Bir cismin bulunduðu bir konumdan bir baþka konuma gitmesi, deðiþtirme. yeryer deðiþtirme. Bir cismin birim zamandaki deðiþtirme miktarý. Hýz:Hýz: Bir cismin birim zamandaki yeryer deðiþtirme miktarý. Ýtme: kuvvet uygulayarak götürme. ya da öteki vücut Ýtme: Bir Bir þeyiþeyi kuvvet uygulayarak ileriileri götürme. KolKol ya da öteki vücut bölümlerini kullanarak gücü iledirenci bir direnci uzaklaþtýrma. bölümlerini kullanarak kaskas gücü ile bir uzaklaþtýrma. Kuvvet: Duran bir cismi hareket ettiren, hareketli bir cismi durduran veya Kuvvet: Duran bir cismi hareket ettiren, hareketli bir cismi durduran veya deðiþtirmesine neden yönyön deðiþtirmesine neden olanolan etki.etki. Sürat: Bir cismin birim zamandaki aldýðý miktarý. Sürat: Bir cismin birim zamandaki aldýðý yol yol miktarý. Þekil deðiþtirme: nesnenin çizgileri bakýmýndan biçimini, dýþtan Þekil deðiþtirme: Bir Bir nesnenin dýþ dýþ çizgileri bakýmýndan biçimini, dýþtan görünüþünü deðiþtirme. görünüþünü deðiþtirme.

53 53

Ünite 3:

MADDE ve ÖZELLÝKLERÝ

KEÞFEDÝN ! Çevremizde çeþitli maddeler görürüz. Hem günlük yaþantýmýzý daha saðlýklý biçimde sürdürmek, hem de maddelerle ilgili bilimsel araþtýrmalar yapabilmek için maddeleri tanýmamýz, özellikleri hakkýnda bilgi sahibi olmamýz gereklidir. Bu amaçla kurulmuþ olan ve maddelerin deðiþimini, özelliklerini araþtýran laboratuvarlar vardýr. Sen de madde konusunda gözlem ve inceleme yaparak onlarý tanýyabilir, maddeler hakkýnda bilgi sahibi olabilirsin. Ayrýca bu konuyla ilgili olarak Kýbrýs Türk Devlet Laboratuvarý'ný ziyaret edebilirsin.

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE KAVRAMLARI ÜNÝTE KAVRAMLARI

MADDE MADDE

halidir halidir

KÜTLE KÜTLE KATI KATI

SIVISIVI

GAZ GAZ

özelliðidir özelliðidir

özelliðidir özelliðidir

ölçülür ölçülür

TERAZÝ TERAZÝ

HACÝM HACÝM ölçülür ölçülür DERECELÝ DERECELÝ SÝLÝNDÝR SÝLÝNDÝR

MIKNATISLA MIKNATISLA ÇEKÝLEN ÇEKÝLEN / / ÇEKÝLEMEYEN ÇEKÝLEMEYEN SAYDAM SAYDAM / / SAYDAM SAYDAM OLMAYAN OLMAYAN SUYU SUYU ÇEKEN ÇEKEN / / ÇEKEMEYEN ÇEKEMEYEN

ESNEK ESNEK / ESNEK / ESNEK OLMAYAN OLMAYAN

PÜRÜZLÜ PÜRÜZLÜ / / PÜRÜZSÜZ PÜRÜZSÜZ

SERT SERT / / YUMUÞAK YUMUÞAK

SAÐLAM SAÐLAM / / KIRILGAN KIRILGAN

PARLAK PARLAK / MAT / MAT

56 56

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ ÜNÝTE KAVRAMLARI ÜNÝTE KAVRAMLARI

ÜNÝTE HAZIRLIK SORULARI ÜNÝTE HAZIRLIK SORULARI

57 57

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE MADDE MADDE VEVE ÖZELLÝKLERÝ ÖZELLÝKLERÝ

Ünitede Ünitede Karþýlaþacaðýmýz Karþýlaþacaðýmýz Yeni Yeni Kavramlar: Kavramlar: Aþaðýdaki Aþaðýdaki bilmecede bilmecede bilmediðiniz bilmediðiniz kavramlarýn kavramlarýn altýný altýný çiziniz. çiziniz. “Donunca “Donunca katýlaþýp katýlaþýp buzbuz olurum. olurum. Eriyince Eriyince sývýya sývýya dönerim. dönerim. Kaynayýnca Kaynayýnca gazgaz gibigibi davranýp davranýp su su buharý buharý olurum.” olurum.”

MADDENÝN MADDENÝN ÖZELLÝKLERÝ ÖZELLÝKLERÝ

IþýðýIþýðý geçiren maddelere saydam, ýþýðýýþýðý geçirmeyen maddelere opak madde denir. geçiren maddelere saydam, geçirmeyen maddelere opak madde denir. 58 58

MADDE MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ ÖZELLÝKLERÝ KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

Grup Grup 1 1 Madde Madde

Madde kokulu kokusuz mu? Madde kokulu mu,mu, kokusuz mu?

Plastik Plastik TopTop Su Su SilgiSilgi Bardak Bardak Portakal Portakal Oyun Hamuru Oyun Hamuru Tebeþir Tebeþir Grup Grup 2 2 Madde Madde

Maddenin saydam-opak, parlak, pürüzlülük özellikleri Maddenin saydam-opak, parlak, pürüzlülük özellikleri

Plastik Plastik TopTop Su Su SilgiSilgi Bardak Bardak Portakal Portakal Oyun Hamuru Oyun Hamuru Tebeþir Tebeþir 59 59

33

ÜNÝTE ÜNÝTE Grup Grup 3 3 Madde Madde

Maddenin esneklik, saðlamlýk, yumuþaklýk, kýrýlganlýk özellikleri Maddenin esneklik, saðlamlýk, yumuþaklýk, kýrýlganlýk özellikleri

Plastik Plastik TopTop Su Su SilgiSilgi Bardak Bardak Portakal Portakal Oyun Hamuru Oyun Hamuru Tebeþir Tebeþir Grup Grup 4 4 Madde Madde

Maddenin yere çarptýðýnda çýkaracaðý sesler ile ilgili özellikleri Maddenin bir bir yere çarptýðýnda çýkaracaðý sesler ile ilgili özellikleri

Plastik Plastik TopTop Su Su SilgiSilgi Bardak Bardak Portakal Portakal Oyun Hamuru Oyun Hamuru Tebeþir Tebeþir

60 60

MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ MADDE ÖZELLÝKLERÝ

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ Evde, Evde, mutfakta, mutfakta, odalarda odalarda bulunan bulunan cisimleri cisimleri duyu duyu organlarýmýz organlarýmýz aracýlýðý aracýlýðý ile sertlik, ile sertlik, koku, koku, parlaklýk, parlaklýk, saydamlýk, saydamlýk, mýknatýs mýknatýs tarafýndan tarafýndan çekilme, çekilme, suyu suyu çekme çekme v.b v.b özelliklerine özelliklerine göre göre tabloyu tabloyu dolduralým. dolduralým.

Madde Madde

Koku / / Koku Kokusuz Kokusuz

Sünger Sünger Kokusuz Kokusuz

Esnek/ Esnek/ Mýknatýs ile ile Mýknatýs çeken/ çeken/ Parlak / Suyu Parlak / Suyu Esnek Esnek Çekilme/Çekilmeme Çekilme/Çekilmeme ÇekmeyenOlmayan MatMat Çekmeyen Olmayan

MatMat

Suyu Çeken Suyu Çeken Esnek Esnek

Mýknatýs ile ile Mýknatýs çekilmez çekilmez

................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... Yandaki resimleri inceleyelim. Sence, Yandaki resimleri inceleyelim. Sence, Resim Resim 2’de2’de karþý karþý tarafýn tarafýn görülmemesinin görülmemesinin nedeni nedir ? ? nedeni nedir ................................................................. ................................................................. ................................................................. ................................................................. ................................................................. ................................................................. ................................................................. .................................................................

Resim Resim 1 1

Resim Resim 2 2

Bu þekilde Bu þekilde ýþýðýýþýðý geçiren geçiren maddelere maddelere saydam, saydam, ýþýðýýþýðý geçirmeyen geçirmeyen maddelere maddelere opak opak madde madde denir. denir. Çevrenizde Çevrenizde gözlem gözlem yaparak yaparak saydam-opak saydam-opak maddelere maddelere örnekler örnekler yazýnýz. yazýnýz. Saydam Saydam madde madde

Opak Opak madde madde

Maddenin Maddenin saydamlýk saydamlýk özelliði; özelliði; gözlük, gözlük, pencere, pencere, þiþe, þiþe, büyüteç büyüteç gibigibi birçok birçok maddenin maddenin yapýmýnda yapýmýnda kullanýlmakta kullanýlmakta ve günlük ve günlük hayatýmýzda hayatýmýzda birçok birçok iþimizi iþimizi kolaylaþtýrmaktadýr. kolaylaþtýrmaktadýr. 61 61

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

Aþaðýdaki Aþaðýdaki resimleri resimleri incele. incele. Hangisinin Hangisinin parlak parlak olduðunu olduðunu iþaretle. iþaretle.

Parlak madde Parlak madde

madde Mat Mat madde

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

Pýrlanta, zümrüt, yakut doðada ender bulunan parlak taþlar deðerlidir. Pýrlanta, zümrüt, yakut gibigibi doðada ender bulunan parlak taþlar çokçok deðerlidir.

Dokunma duyu organýmýz ile maddelerin yumuþak mý olduðunu anlarýz. Örneðin tahta Dokunma duyu organýmýz ile maddelerin sertsert mi, mi, yumuþak mý olduðunu anlarýz. Örneðin tahta sandalye sandalye veya veya koltuða koltuða oturduðumuzda oturduðumuzda hangisinin hangisinin sertsert hangisinin hangisinin yumuþak yumuþak olduðunu olduðunu anlarýz. anlarýz. SizSiz de sert de sert ve yumuþak ve yumuþak maddelere maddelere örnek örnek veriniz. veriniz. madde SertSert madde

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

Yumuþak madde Yumuþak madde

Dünyanýn maddesi elmastýr. nedenle diðer maddeleri kesmek elmas Dünyanýn en en sertsert maddesi elmastýr. Bu Bu nedenle diðer sertsert maddeleri kesmek içiniçin elmas kullanýlýr. Elmasý kesmek de baþka bir elmas kullanýlýr. kullanýlýr. Elmasý kesmek içiniçin de baþka bir elmas kullanýlýr. 62 62

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ Aþaðýdaki resimleri inceleyiniz. Sizce hangisi yere düþünce kýrýlýr ? ? Aþaðýdaki resimleri inceleyiniz. Sizce hangisi yere düþünce kýrýlýr

Bazý Bazý maddeler maddeler yapýlýþ yapýlýþ özelliklerinden özelliklerinden dolayý dolayý kýrýlgan kýrýlgan olabilir. olabilir. SizSiz de de çevrenizi çevrenizi inceleyerek inceleyerek saðlam saðlam ve kýrýlgan ve kýrýlgan maddelere maddelere örnekler örnekler veriniz? veriniz? Saðlam Saðlam madde madde

Kýrýlgan Kýrýlgan madde madde

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

Çelikten yapýlan matkap maddeleri delmek kullanýlýr. Çünkü çelik birçok maddeden Çelikten yapýlan matkap sertsert maddeleri delmek içiniçin kullanýlýr. Çünkü çelik birçok maddeden daha serttir. daha serttir.

63 63

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ Neler Neler kullanacaðýz? kullanacaðýz? • Balon • Balon • Cam • Cam Þiþe Þiþe Neler Neler yapacaðýz? yapacaðýz? 1- Balonu 1- Balonu þiþirmeyi þiþirmeyi deneyin. deneyin. 2- Balonu 2- Balonu söndürüp söndürüp balonun balonun aðýzaðýz kýsmý kýsmý dýþarýda dýþarýda kalacak kalacak þekilde þekilde þiþeye þiþeye sokun. sokun. 3- Balonu 3- Balonu þiþirmeye þiþirmeye çalýþýn. çalýþýn. Balonu Balonu þiþirebiliyor þiþirebiliyor musun? musun? 4- Sonuç:……………………………………………………………………….......………………....... 4- Sonuç:……………………………………………………………………….......………………....... SizSiz de kullandýðýnýz de kullandýðýnýz eþyalardan eþyalardan esnek esnek ve esnek ve esnek olmayan olmayan maddelere maddelere örnekler örnekler veriniz. veriniz. Esnek Esnek madde madde

Esnek Esnek olmayan olmayan madde madde

Aþaðýdaki Aþaðýdaki kedi, kedi, camdan camdan mý mý yoksa yoksa tuðladan tuðladan mý mý yapýlmýþ yapýlmýþ bir bir duvara duvara daha daha kolay kolay týrmanýr? týrmanýr? Ýþaretle. Ýþaretle.

Pürüzlü madde Pürüzlü madde

64 64

Pürüzsüz madde Pürüzsüz madde

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

Kýþlýk Kýþlýk ayakkabýlarýn ayakkabýlarýn tabanýnda tabanýnda da da pürüzler pürüzler bulunur. bulunur. Bu Bu pürüzler pürüzler karlýkarlý ve ve ýslak ýslak zeminde zeminde kaymamamýzý kaymamamýzý saðlar. saðlar.

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

Suyu Suyu çeken çeken madde madde

Suyu çekemeyen madde Suyu çekemeyen madde

65 65

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

Mýktanýsla çekilen madde Mýktanýsla çekilen madde

66 66

Mýknatýsla çekilmeyen madde Mýknatýsla çekilmeyen madde

MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ MADDE ÖZELLÝKLERÝ KEÞFET VEVE PAYLAÞ KEÞFET PAYLAÞ Suda Suda Yüzenler Yüzenler ve Batanlar ve Batanlar Neler Neler kullanacaðýz? kullanacaðýz? • Su• Su • Geniþ • Geniþ bir kap bir kap • Çivi, • Çivi, para, para, kum, kum, þiþeþiþe kapaðý, kapaðý, oyun oyun hamuru, hamuru, kurþun kurþun kalem, kalem, silgi, silgi, yaprak, yaprak, metal metal çatal, çatal, plastik plastik çatal çatal Neler Neler yapacaðýz? yapacaðýz? 1- Geniþ 1- Geniþ bir kap bir kap içerisine içerisine suyu suyu doldurunuz. doldurunuz. 2- Her 2- Her maddeyi maddeyi tek tek tek suya suya atýpatýp gözlemleyiniz. gözlemleyiniz. Neler Neler oldu? oldu? TAHMIN TAHMIN Suda Suda yüzenler yüzenler

Suda Suda batanlar batanlar

SONUÇ SONUÇ Suda Suda yüzenler yüzenler

Suda Suda batanlar batanlar

Maddelerin Maddelerin suda suda batma batma ve yüzme ve yüzme özellikleri özellikleri sence sence neye neye baðlýdýr? baðlýdýr? ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

Suda Suda yüzen yüzen madde madde

Suda batan madde Suda batan madde

67 67

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ Ev Ödevi Ev Ödevi Marketten Marketten meyve meyve alýþveriþi alýþveriþi yapýn. yapýn. Fiþte Fiþte yeryer alanalan meyvelerin meyvelerin kütlesini kütlesini aþaðýdaki aþaðýdaki tabloya tabloya yazýnýz. yazýnýz. Madde Madde ismiismi

Kütlesi Kütlesi

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ Ýnsanlar Ýnsanlar kendi kendi kütlelerini kütlelerini ölçmek ölçmek içiniçin ne kullanýrlar? ne kullanýrlar? Kendi Kendi kütlenizi kütlenizi ölçerek ölçerek yazýnýz. yazýnýz. ……………………………………………………………………………………………………........... ……………………………………………………………………………………………………...........

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

Ülkemiz’de Ülkemiz’de geçmiþte geçmiþte aðýrlýk aðýrlýk ölçüölçü birimi birimi olarak olarak harnup harnup çekirdeði çekirdeði kullanýlýrdý. kullanýlýrdý. 68 68

MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ MADDE ÖZELLÝKLERÝ SIVILARIN KÜTLESÝ SIVILARIN KÜTLESÝ Sývýlarýn Sývýlarýn kütleleri, kütleleri, akýcý akýcý olmalarý olmalarý ve ve bellibelli bir bir þekilleri þekilleri olmamasý olmamasý nedeniyle nedeniyle bir bir kapkap aracýlýðýyla aracýlýðýyla ölçülür. ölçülür.

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN?

69 69

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE HACÝM HACÝM

Marketten Marketten aldýðýnýz aldýðýnýz süt süt veya veya meyve meyve suyu suyu paketinin paketinin üzerinde üzerinde 1 L1 (litre) L (litre) ya ya da da 100100 ml ml (mililitre) (mililitre) gibigibi deðerler deðerler yazdýðýna yazdýðýna dikkat dikkat ettiniz ettiniz mi?mi?

Bu Bu deðerler deðerler sývýsývý maddelerin maddelerin hacmini hacmini göstermektedir. göstermektedir. Sývýlarýn Sývýlarýn hacmini hacmini ölçmek ölçmek içiniçin dereceli dereceli silindir silindir veya veya ölçüölçü kaplarý kaplarý kullanýlýr. kullanýlýr. Bu kaplarýn Bu kaplarýn üzeri üzeri eþiteþit aralýklarla aralýklarla derecelendirilmiþtir. derecelendirilmiþtir. SývýSývý maddeyi maddeyi dereceli dereceli silindire silindire koyduktan koyduktan sonra, sonra, dereceli dereceli silindirin silindirin üzerindeki üzerindeki çizgiler çizgiler ve sayýlar ve sayýlar yardýmýyla yardýmýyla sývýnýn sývýnýn hacmi hacmi ölçülür. ölçülür.

KEÞFET VEVE PAYLAÞ KEÞFET PAYLAÞ Bir Bir kaðýt parçasýný buruþturarak bardaðýn en alt yerleþtirin. kaðýt parçasýný buruþturarak bardaðýn en kýsmýna alt kýsmýna yerleþtirin. Bu Bu bardaðý su su doludolu bir bir kaba aðzýaðzý aþaðýya gelecek þekilde bardaðý kaba aþaðýya gelecek þekilde daldýrdýðýnda ýslanmadýðý farkfark ettinettin mi?mi? daldýrdýðýnda ýslanmadýðý Bunun nedeni ne ne olabilir? Cevabýný aþaðýda verilen yere yazyaz ve ve Bunun nedeni olabilir? Cevabýný aþaðýda verilen yere arkadaþlarýnýn cevaplarý ile karþýlaþtýr. arkadaþlarýnýn cevaplarý ile karþýlaþtýr. .......................................................................................................... .......................................................................................................... .......................................................................................................... .......................................................................................................... 70 70

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ Sývýlarýn Hacmini Ölçelim Sývýlarýn Hacmini Ölçelim

Dereceli Dereceli Silindir Silindir

Dereceli Dereceli Silindir Silindir

Hacmi Hacmi ölçülecek ölçülecek su su

KEÞFET PAYLAÞ KEÞFET VEVE PAYLAÞ Sevdiðimiz Bardakla Kadar Ýçiyoruz? En En Sevdiðimiz Bardakla Ne Ne Kadar Su Su Ýçiyoruz?

Neler kullanacaðýz? Neler kullanacaðýz?  Severek kullandýðýnýz bardak  Severek kullandýðýnýz bardak Dereceli Silindir Dereceli Silindir     Su Su

Neler Neler yapacaðýz? yapacaðýz? 1- Severek 1- Severek kullandýðýnýz kullandýðýnýz bardaðý bardaðý okula okula getirin. getirin. 2- Bardaðýnýzý suyla doldurup hacmini tahmin ediniz.(………..ml) 2- Bardaðýnýzý suyla doldurup hacmini tahmin ediniz.(………..ml) 3- Þimdi içindeki suyu dereceli silindire boþaltýn. 3- Þimdi içindeki suyu dereceli silindire boþaltýn. 4- Dereceli silindirin gösterdiði seviyeyi , bardaðýnýzýn aldýðý hacmi edin.(………..ml) 4- Dereceli silindirin gösterdiði seviyeyi , bardaðýnýzýn aldýðý hacmi notnot edin.(………..ml) 5- Günde bardak su içtiðinizi düþünerek bir günde toplam mliçtiðinizi su içtiðinizi hesaplayýn. 5- Günde kaçkaç bardak su içtiðinizi düþünerek bir günde toplam kaçkaç ml su hesaplayýn. …………………………………………………………………. …………………………………………………………………. ml ml

71 71

33

ÜNÝTE ÜNÝTE Camdan yapýlmýþ ayakkabý Camdan yapýlmýþ bir bir ayakkabý uzun süre kullanýlabilir uzun süre kullanýlabilir mi?mi? Kaðýttan yapýlmýþ þemsiye Kaðýttan yapýlmýþ þemsiye yaðmurdan korur mu? sizisizi yaðmurdan korur mu?

Cam Cam bardak bardak

Pastel Pastel Boya Boya

Sandalye Sandalye

HalýHalý

Makas Makas

Madde Madde Cisim Cisim Malzeme Malzeme Eþya Eþya AletAlet Neler oldu? Neler oldu? 1- Çizelgeyi doldururken nelere dikkat ettin? ............................................................................ 1- Çizelgeyi doldururken nelere dikkat ettin? ............................................................................ 2- Varlýklarý bir gruba koyarken bir belirsizlik yaþadýn ........................................................ 2- Varlýklarý bir gruba koyarken bir belirsizlik yaþadýn mý?mý? ........................................................ 3- Birden fazla gruba ait olan varlýk mý?............................................................................... 3- Birden fazla gruba ait olan varlýk varvar mý?............................................................................... 72 72

MADDE MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ ÖZELLÝKLERÝ Þimdi Þimdi bu bu gruplarý gruplarý tek tek tek tek tanýmlayalým. tanýmlayalým. Etkinlikte Etkinlikte gördüðümüz gördüðümüz gibigibi varlýklarýn varlýklarýn sýnýflandýrýlmasýnda sýnýflandýrýlmasýnda belirsizlik belirsizlik yaþamýþ yaþamýþ olabilirsiniz. olabilirsiniz. Varlýklar Varlýklar özelliklerine özelliklerine ve ve kullanýldýklarý kullanýldýklarý yere yere göre göre farklý farklý þekilde þekilde isimlendirilir. isimlendirilir. Hayatýmýzý Hayatýmýzý devam devam ettirmek ettirmek ve ve kolaylaþtýrmak kolaylaþtýrmak içiniçin bunlar bunlar üzerinde üzerinde çeþitli çeþitli deðiþikler deðiþikler yaparýz. yaparýz. Bu Bu deðiþiklerle deðiþiklerle varlýklar, varlýklar, madde, madde, cisim, cisim, malzeme, malzeme, eþya eþya ve ve aletalet gibigibi farklý farklý isimler isimler alýr.alýr.

Cisim: Cisim: Yaþlý Yaþlý aðaçlar aðaçlar kesilerek kesilerek kereste kereste haline haline getirilir. getirilir. Kereste Kereste b.r b.r maddedir. maddedir. Keresteye Keresteye þekil þekil verilerek verilerek defter, defter, kitap, kitap, sandalye, sandalye, tuvalet tuvalet kaðýdý, kaðýdý, peçete, peçete, kalem kalem gibigibi farklý farklý cisimler cisimler eldeelde edilir. edilir. Maddenin Maddenin þekil þekil verilmiþ verilmiþ haline haline cisim cisim denir. denir. Cisimler Cisimler kullaným kullaným alanlarýna alanlarýna göre göre eþya eþya veya veya aletalet olarak olarak isimlendirilir. isimlendirilir.

Eþya: Eþya: Sürekli Sürekli kullandýðýmýz, kullandýðýmýz, hayatýmýzý hayatýmýzý kolaylaþtýran kolaylaþtýran nesnelere nesnelere eþya eþya diyoruz. diyoruz. Eþyalar Eþyalar uzun uzun süre süre dayanýklýlýðýný dayanýklýlýðýný koruyabilen koruyabilen nesnelerdir. nesnelerdir. Örneðin; Örneðin; kanepe, kanepe, halý,halý, ayakkabý, ayakkabý, elektrikli elektrikli süpürge süpürge birer birer eþyadýr. eþyadýr.

Alet: Alet: Maddeleri Maddeleri þekillendirmek, þekillendirmek, bir bir el el iþiniiþini ya ya da da onarýmý onarýmý gerçekleþtirmek gerçekleþtirmek içiniçin özelözel olarak olarak yapýlmýþ yapýlmýþ cisimlere cisimlere aletalet denir. denir.Örneðin, Örneðin, makas, makas, býçak, býçak, çekiç, çekiç, çýrpýcý, çýrpýcý, pense, pense, oklava, oklava, kepçe kepçe gibigibi cisimler cisimler birer birer alettir. alettir. Aletler, Aletler, yaþamýmýzý yaþamýmýzý kolaylaþtýrmak kolaylaþtýrmak içiniçin günlük günlük hayatta hayatta oldukça oldukça çokçok kullanýlmaktadýr. kullanýlmaktadýr.

Malzeme: Malzeme: Bir Bir ürün ürün oluþturmak oluþturmak amacýyla amacýyla kullanýlan kullanýlan maddeler maddeler malzeme malzeme adýný adýný alýr.alýr. Malzeme Malzeme kullanýldýkça kullanýldýkça biter. biter. Örneðin, Örneðin, yemek yemek yaparken yaparken kullandýðýmýz kullandýðýmýz baharatlar, baharatlar, resim resim yaparken yaparken kullandýðýmýz kullandýðýmýz boyalar boyalar birer birer malzemedir. malzemedir. 73 73

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

Nefes verdiðimiz, topumuzu balonumuzu doldurduðumuz hava Nefes alýpalýp verdiðimiz, topumuzu ve ve balonumuzu doldurduðumuz hava katýkatý mý,mý, sývýsývý mý mý yoksa ……...............................……………………........................................................ yoksa gazgaz mý?mý? ……...............................……………………........................................................ Havayý Havayý katýlar katýlar gibi; gibi; Elimizle Elimizle tutabilir tutabilir miyiz? miyiz? ............................................................................................................... ............................................................................................................... Görebilir Görebilir miyiz? miyiz? ………............................................................................................................... ………............................................................................................................... Rengi Rengi varvar mý?...………............................................................................................................... mý?...………............................................................................................................... Kokusu Kokusu ve tadý ve tadý varvar mý?............................................................................................................... mý?...............................................................................................................

KEÞFET PAYLAÞ KEÞFET VEVE PAYLAÞ Ýçinde Kaldý? Ýçinde Ne Ne Kaldý? Satýn Satýn aldýðýnýz aldýðýnýz sütüsütü içtikten içtikten sonra sonra geriye geriye bir bir þeyþey kaldý kaldý mý?mý? Kutunun Kutunun içinde içinde bir bir þeyþey olupolup olmadýðýný olmadýðýný basit basit bir bir deneyle deneyle anlamaya anlamaya çalýþalým. çalýþalým. Pipeti Pipeti çýkardýðýnýz çýkardýðýnýz yere yere parmaðýnýzý parmaðýnýzý sýkýca sýkýca bastýrýn. bastýrýn. Diðer Diðer elinizle elinizle kutuyu kutuyu tamamen tamamen kavrayýp kavrayýp sýkarak sýkarak buruþturmaya buruþturmaya çalýþýn. çalýþýn. Parmaðýnýzda Parmaðýnýzda hissettiðiniz hissettiðiniz þeyþey ne olabilir? ne olabilir? ...……...……………………………. ...……...……………………………. Bu Bu kutunun kutunun içindeki içindeki havadýr. havadýr. Kutuyu Kutuyu buruþturduðumuz buruþturduðumuz zaman zaman hava, hava, dýþarýya dýþarýya çýkmaya çýkmaya çalýþarak çalýþarak parmaðýnýzý parmaðýnýzý iter.iter. Havayý Havayý göremesek göremesek de var de var olduðunu olduðunu rüzgar, rüzgar, fýrtýna fýrtýna gibigibi hava hava olaylarý olaylarý ile de ilehissederiz. de hissederiz. 76 76

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ SenSen de havanýn de havanýn varlýðýyla varlýðýyla ilgili ilgili bir bir deney deney hazýrlar hazýrlar mýsýn? mýsýn? Deneyin Deneyin adý:adý: ……………………….………………..............................……………….………........ ……………………….………………..............................……………….………........ Malzemeler: Malzemeler: Neler Neler kullanacaksýnýz? kullanacaksýnýz? ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........….

……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........…. ……………........….

Deneyin Deneyin Yapýlýþý: Yapýlýþý: Neler Neler yapacaksýnýz? yapacaksýnýz? ...................................................................................................................………………........... ...................................................................................................................………………........... ................................................................................................................……………….............. ................................................................................................................……………….............. ..............................................................................................................………………................ ..............................................................................................................………………................ Deneyin Deneyin Sonucu: Sonucu: Neler Neler oldu? oldu? 1- ……………….……………….……………….……………….……………….………………......... 1- ……………….……………….……………….……………….……………….………………......... 2- ……………….……………….……………….……………….……………….………………......... 2- ……………….……………….……………….……………….……………….………………......... 3- ……………….……………….……………….……………….……………….………………......... 3- ……………….……………….……………….……………….……………….……………….........

Gazlarýn Gazlarýn katýlar katýlar gibigibi belirgin belirgin bir bir þekli þekli yoktur. yoktur. Birer Birer gazgaz olanolan su buharý su buharý ve havanýn ve havanýn þekli þekli yoktur. yoktur. Gazlar, Gazlar, bulunduklarý bulunduklarý kabý kabý tamamen tamamen doldurarak doldurarak onun onun þeklini þeklini alýr.alýr. EveEve gittiðiniz gittiðiniz zaman zaman annenizin annenizin hangi hangi yemeði yemeði piþirdiðini piþirdiðini mutfaktaki mutfaktaki kokudan kokudan tahmin tahmin edebilirsin edebilirsin deðil deðil mi?mi? Benzer Benzer þekilde þekilde tüptüp gazgaz kullanýlan kullanýlan ocaðýn ocaðýn açýkaçýk unutulmasý unutulmasý ile gaz ile gaz kokusunu kokusunu hemen hemen anlarýz. anlarýz. Bu Bu olaylarýn olaylarýn nedeni; nedeni; gazlarýn gazlarýn bir bir diðer diðer önemli önemli özelliði özelliðiolan olançokçokküçük küçükgözeneklerden gözeneklerden k a çkaabçial m b iel m s iedsi ri d ivr e v e b i r b i r b l ei r li e n ri ni n i ni ç i ni çdien d e yayýlabilmesidir. yayýlabilmesidir.

BÝLÝYORMUYDUN? ? ?BÝLÝYORMUYDUN?

Bir Bir balonu balonu þiþirip þiþirip odamýza odamýza astýðýmýzda astýðýmýzda ertesi ertesi güngün balonun balonun söndüðünü söndüðünü görürüz. görürüz. Bunun Bunun nedeni nedeni balonu balonu oluþturan oluþturan kauçuk kauçuk adýadý verilen verilen maddenin maddenin gözenekli gözenekli yapýya yapýya sahip sahip olmasýdýr. olmasýdýr. 77 77

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

KEÞFET KEÞFET VEVE PAYLAÞ PAYLAÞ Neler Neler kullanacaðýz? kullanacaðýz? • Karton • Karton kutukutu • Buhur • Buhur • Kibrit • Kibrit

Kutuda Kutuda Neler Neler Oldu? Oldu?

Neler Neler yapacaðýz? yapacaðýz? • Karton • Karton kutunun kutunun üzerine üzerine bir delik bir delik açýnýz. açýnýz. • Buhuru • Buhuru kibrit kibrit yardýmýyla yardýmýyla yakarak yakarak kutunun kutunun içerisine içerisine koyunuz. koyunuz. • 10-15 • 10-15 dakika dakika bekledikten bekledikten sonra sonra kutuya kutuya açtýðýnýz açtýðýnýz deliði deliði gözlemleyiniz. gözlemleyiniz. Neler Neler oldu? oldu? ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

MADDE MADDE SütSüt

SIVISIVI

GAZ GAZ

v v

Ayran Ayran Su Su Buharý Buharý Kalem Kalem Hava Hava

? BÝLÝYORMUYDUN? ? BÝLÝYORMUYDUN? Uzayda Uzayda hava hava yoktur. yoktur. Bu Bu nedenle nedenle uzaya uzaya çýkan çýkan astronot, astronot, soluk soluk alýpalýp vermek vermek içiniçin “tank” “tank” adýadý verilen verilen özelözel aygýtlar aygýtlar kullanýr. kullanýr. 78 78

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ

Aþaðýdaki tabloda verilen maddelerin madde mi yoksa karýþým mý olduklarýný iþaretle. Aþaðýdaki tabloda verilen maddelerin safsaf madde mi yoksa karýþým mý olduklarýný iþaretle.

MADDE MADDE

SAF MADDE SAF MADDE

KARIÞIM KARIÞIM

Salata Salata

Þeker Þeker SütSüt TuzTuz Demir Demir Cam Cam 79 79

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE KARIÞIMLARIN KARIÞIMLARIN AYRILMASI AYRILMASI

Meyvelerin Meyvelerin bir bir araya araya gelmesiyle gelmesiyle oluþan oluþan meyve meyve tabaðý tabaðý karýþýmdýr. karýþýmdýr. SizSiz de de evinizden evinizden farklý farklý meyveler meyveler getirerek getirerek karýþým karýþým oluþturunuz. oluþturunuz. Doðada Doðada birçok birçok maddenin maddenin karýþým karýþým olarak olarak bulunduðunu bulunduðunu ve ve bu bu karýþýmlarý karýþýmlarý oluþturan oluþturan maddelerin maddelerin özelliklerini özelliklerini kaybetmediðini kaybetmediðini öðrenmiþtik. öðrenmiþtik. Ýhtiyaçlarýmýz doðrultusundan karýþýmlardaki maddelerden birisine veya birkaçýna gerek Ýhtiyaçlarýmýz doðrultusundan karýþýmlardaki maddelerden birisine veya birkaçýna gerek duyulabilir. Bu Bu nedenle karýþýmlarýn ayrýlmasý gerekir. Ancak karýþým türüne göre en en uygun duyulabilir. nedenle karýþýmlarýn ayrýlmasý gerekir. Ancak karýþým türüne göre uygun yöntem seçilmelidir. Bu Bu yöntemlerden bazýlarý; süzme, yüzdürme ve ve mýknatýsla ayýrma yöntem seçilmelidir. yöntemlerden bazýlarý; süzme, yüzdürme mýknatýsla ayýrma þeklindedir. þeklindedir.

Buse, teneffüste oynarken tiþörtünün düðmesi Buse, teneffüste oynarken tiþörtünün düðmesi koptu. EveEve geldiðinde annesine düðmesini koptu. geldiðinde annesine düðmesini göstererek dikmesini istedi. Annesi dikiþ kutusunu göstererek dikmesini istedi. Annesi dikiþ kutusunu açtýðýnda iðneiðne ve ve düðmelerin birbirine karýþmýþ açtýðýnda düðmelerin birbirine karýþmýþ olduðunu gördü. “Ooofff …þimdi iþiniþin yoksa olduðunu gördü. “Ooofff …þimdi yoksa bunlarý tektek tektek ayýr.” diyediye söylenmeye baþladý. bunlarý ayýr.” söylenmeye baþladý. Ýðne ve ve düðmeleri tek tek tek tek ayýrmak yerine hangi Ýðne düðmeleri ayýrmak yerine hangi yöntemi kullanarak ayýrabilirsin? yöntemi kullanarak ayýrabilirsin? ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................

Yukarýdaki örnekte olduðu gibigibi karýþýmlarda mýknatýs tarafýndan Yukarýdaki örnekte olduðu karýþýmlarda mýknatýs tarafýndan çekilebilen bir bir madde varsa mýknatýsla ayýrma uygun ayýrma çekilebilen madde varsa mýknatýsla ayýrma uygun ayýrma yöntemidir. yöntemidir.

Çöplerdeki demirli atýklar da da bu bu yöntemle ayrýlmaktadýr. Mýknatýs Çöplerdeki demirli atýklar yöntemle ayrýlmaktadýr. Mýknatýs kullanarak demir içeren bir bir karýþýmdan demir kolaylýkla ayrýlabilir. kullanarak demir içeren karýþýmdan demir kolaylýkla ayrýlabilir. Mýknatýs; demir, nikel, kobalttan yapýlmýþ maddeleri çeker. Mýknatýs; demir, nikel, kobalttan yapýlmýþ maddeleri çeker. Örneðin; çivi,çivi, teneke, çivi,çivi, toplu iðneiðne … … Örneðin; teneke, toplu

80 80

MADDE ÖZELLÝKLERÝ MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ Haþlanan makarnayý suyundan ayýrmak nasýl Haþlanan makarnayý suyundan ayýrmak içiniçin nasýl bir bir yöntem öneririsin? yöntem öneririsin? ....................................................................................... ....................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... Taze böðrülce piþiren anneniz, böðrülceyi Taze böðrülce piþiren anneniz, su su ile ile böðrülceyi birbirinden nasýl ayýrdýðýný dikkat ettiniz birbirinden nasýl ayýrdýðýný dikkat ettiniz mi?mi? Bu Bu tür tür karýþýmlarý nasýl ayýrabileceðinizi deneyiniz. karýþýmlarý nasýl ayýrabileceðinizi deneyiniz. maddeler içindeki çözünmemiþ maddeleri SývýSývý maddeler içindeki çözünmemiþ katýkatý maddeleri ayýrmak süzerek ayýrma yöntemi kullanýlýr. ayýrmak içiniçin süzerek ayýrma yöntemi kullanýlýr. Örneðin; haþlanmýþ nohut suyundan, portakal suyu Örneðin; haþlanmýþ nohut suyundan, portakal suyu posasýndan süzerek ayrýlýr. posasýndan süzerek ayrýlýr. Süzmede kullanýlan süzgecin gözenekleri, maddelerin gözeneklerinden daha küçük Süzmede kullanýlan süzgecin gözenekleri, katýkatý maddelerin gözeneklerinden daha küçük olmalýdýr. Örneðin; haþlanmýþ makarnayý mercimeði süzmek farklý büyüklükte olmalýdýr. Örneðin; haþlanmýþ makarnayý ve ve mercimeði süzmek içiniçin farklý büyüklükte gözenekleri süzgeçler kullanýlmaktadýr. Böylece madde süzme aracýndan geçerken; gözenekleri olanolan süzgeçler kullanýlmaktadýr. Böylece sývýsývý madde süzme aracýndan geçerken; çözünmemiþ madde süzme aracýnda kalýr. Karýþýmlarý ayýrmada süzme yöntemin çözünmemiþ katýkatý madde süzme aracýnda kalýr. Karýþýmlarý ayýrmada süzme yöntemin kullanýldýðý örnekler verir misin? kullanýldýðý örnekler verir misin? ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... Suda maddelerin yüzdüðünü, bazýlarýnýn Suda bazýbazý maddelerin yüzdüðünü, bazýlarýnýn ise ise battýðýný biliyorsunuz. Acaba maddelerin bu özellikleri battýðýný biliyorsunuz. Acaba maddelerin bu özellikleri bir ayýrma yöntemi olarak kullanýlabilir bir ayýrma yöntemi olarak kullanýlabilir mi?mi? ................................................................................... ................................................................................... Talaþ ile nohudu ayýrmak hangi ayýrma þekline baþvurursunuz? Talaþ ile nohudu ayýrmak içiniçin hangi ayýrma þekline baþvurursunuz? ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... çözünmeyen maddeleri ayýrmak yüzdürme yöntemi kullanýlýr. Yüzdürme SývýSývý çözünmeyen katýkatý maddeleri ayýrmak içiniçin yüzdürme yöntemi kullanýlýr. Yüzdürme yönteminin koþulu, karýþýmdaki maddelerin sývýda yüzme batma özelliðinin olmasýdýr. yönteminin koþulu, karýþýmdaki maddelerin sývýda yüzme ve ve batma özelliðinin olmasýdýr. Karýþýmda üstünde kalan maddeler baþka kapta toplanýr. Kalan karýþým süzülür. Böylece Karýþýmda sývýsývý üstünde kalan maddeler baþka kapta toplanýr. Kalan karýþým süzülür. Böylece karýþým ayrýlmýþ karýþým ayrýlmýþ olur.olur. yöntem çeþitli sanayi dallarýnda ön ayýrma iþlemi olarak uygulanýr. Örneðin; çöplerdeki Bu Bu yöntem çeþitli sanayi dallarýnda ön ayýrma iþlemi olarak uygulanýr. Örneðin; çöplerdeki petpet þiþe, poþet plastik atýklarý, metal ve camdan yapýlmýþ diðer atýklardan bu yöntemle ayrýlýr. þiþe, poþet gibigibi plastik atýklarý, metal ve camdan yapýlmýþ diðer atýklardan bu yöntemle ayrýlýr. Ayrýlan plastikler daha sonra dönüþümde kullanýlýr. Karýþýmlarý ayýrmada yüzdürme Ayrýlan plastikler daha sonra gerigeri dönüþümde kullanýlýr. Karýþýmlarý ayýrmada yüzdürme yöntemin kullanýldýðý örnekler verir misin? yöntemin kullanýldýðý örnekler verir misin? ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... 81 81

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

DEÐERLENDÝRME SORULARI DEÐERLENDÝRME SORULARI

ÖZELLÝKLER ÖZELLÝKLER

MADDE MADDE

Belli Belli þekli þekli vardýr. vardýr. Akýcýdýr. Akýcýdýr. Konulduðu Konulduðu kabýn kabýn þeklini þeklini alýr.alýr. Küçük Küçük tanelidir. tanelidir. Katýdýr. Katýdýr. Sývýdýr. Sývýdýr. Gazdýr. Gazdýr.

2 2

4) Verilen 4) Verilen bilgilere bilgilere göre göre yandaki yandaki bulmacayý bulmacayý çözün. çözün. 1- Canlý 1- Canlý ve cansýz ve cansýz varlýklarýn varlýklarýn tümüne tümüne verilen verilen ortak ortak addýr. addýr. 2- Iþýðý 2- Iþýðý geçiren geçiren maddelere maddelere denir. denir. 3- Kendine 3- Kendine ait belirli ait belirli bir þekli bir þekli olanolan masa, masa, sandalye sandalye ve çanta ve çanta gibigibi maddelerin maddelerin halidir. halidir. 4- Ýçine 4- Ýçine konulduðu konulduðu kabýn kabýn þeklini þeklini alanalan süt,süt, yaðyað ve ve su gibi su gibi akýþkan akýþkan madde madde halidir. halidir. 5- Yayýlma 5- Yayýlma özelliði özelliði sayesinde sayesinde bulunduðu bulunduðu ortamý ortamý tamamen tamamen dolduran dolduran madde madde halidir. halidir.

82 82

1 1 4 4

3 3

5 5

MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ MADDE ÖZELLÝKLERÝ 5) Aþaðýda 5) Aþaðýda verilen verilen çoktan çoktan seçmeli seçmeli sorulardaki sorulardaki doðru doðru cevaplarýný cevaplarýný iþaretleyiniz. iþaretleyiniz. 1. Aþaðýdaki 1. Aþaðýdaki öðrencilerden öðrencilerden hangisi hangisi yanlýþ yanlýþ bilgibilgi vermiþtir? vermiþtir? Ali :Ali Tahtadan : Tahtadan yapýlmýþ yapýlmýþ bir oyuncak bir oyuncak suda suda yüzer. yüzer. Mehmet: Mehmet: Opak Opak maddeler maddeler ýþýðýýþýðý geçirir. geçirir. Hasan: Hasan: Ayna Ayna kýrýlgan kýrýlgan bir maddedir. bir maddedir. Emine: Emine: Mýknatýs Mýknatýs iðneyi iðneyi çeker. çeker. A) Ali A) Ali

B) Mehmet B) Mehmet

C) Hasan C) Hasan

D) Emine D) Emine

2. Nermin 2. Nermin teneffüste teneffüste oyun oyun oynarken oynarken susadý susadý ve ve kantinden kantinden yanda yanda görülen görülen büyüklükte büyüklükte bir bir þiþeþiþe su satýn su satýn aldý.aldý. Sýnýfta Sýnýfta öðretmenleri öðretmenleri ile “sývýlarýn ile “sývýlarýn hacmi” hacmi” konusunu konusunu öðrendiklerini öðrendiklerini hatýrladý. hatýrladý. Acaba Acaba “satýn “satýn aldýðý aldýðý suyun suyun hacmi hacmi ne ne kadardýr?” kadardýr?” diyediye kendine kendine sordu. sordu. Nermin'in Nermin'in sorduðu sorduðu sorunun sorunun cevabý cevabý aþaðýdakilerden aþaðýdakilerden hangisidir? hangisidir? A) 10 A)Litre 10 Litre

B) 5B) Litre 5 Litre

C) 1.5 C) 1.5 Litre Litre

D) 0.5 D) 0.5 Litre Litre

3. Aþaðýdaki 3. Aþaðýdaki bölümlere bölümlere uygun uygun maddeleri maddeleri yazmanýz yazmanýz istenirse istenirse seçeneklerden seçeneklerden hangisini hangisini iþaretlerdiniz? iþaretlerdiniz? GAZ GAZ

A) Su A) – Su masa – masa – þeker – þeker C) Kalemtýraþ C) Kalemtýraþ – meyve – meyve suyu suyu – hava – hava

SIVISIVI

B) Hava B) Hava – ayran – ayran – kitap – kitap D) Duman D) Duman – tahta – tahta – süt – süt

4. Aþaðýdaki 4. Aþaðýdaki karýþýmlarýn karýþýmlarýn ayrýlmasý ayrýlmasý yönteminde yönteminde hangisi hangisi doðru doðru bir bir yöntem yöntem olarak olarak belirlenmiþtir? belirlenmiþtir? A) Piriç A) Piriç ile suyu ile suyu ayýrmak ayýrmak için:için: Süzme Süzme yöntemi yöntemi B) Talaþ B) Talaþ ile kumu ile kumu ayýrmak ayýrmak için:için: Mýknatýsla Mýknatýsla ayýrma ayýrma yöntemi yöntemi C) Saman C) Saman ile tahta ile tahta parçalarýný parçalarýný ayýrmak ayýrmak için:için: Yüzdürme Yüzdürme yöntemi yöntemi D) Zeytinyaðý D) Zeytinyaðý ile suyu ile suyu ayýrmak ayýrmak için:için: Süzme Süzme yöntemi yöntemi

83 83

3333

ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE ÜNÝTE

Maddelerin özellikleri özelliklerini ölçme araçlarýnýn eþleþtirmesi hangi 5. 5. Maddelerin özellikleri ve ve bu bu özelliklerini ölçme araçlarýnýn eþleþtirmesi hangi seçenekte doðru olarak verilmiþtir? seçenekte doðru olarak verilmiþtir? A) Kütle dereceli dereceli silindir, Hacim terazi. terazi. A) Kütle silindir, Hacim B) Kütle dereceli dereceli silindir, Hacim dereceli dereceli silindir. B) Kütle silindir, Hacim silindir. C) Kütle terazi, terazi, Hacim terazi. terazi. C) Kütle Hacim D) Hacim dereceli dereceli silindir, Kütle terazi. terazi. D) Hacim silindir, Kütle

6. Yanda verilen görseller, maddenin özelliklerinden hangisine 6. Yanda verilen görseller, maddenin özelliklerinden hangisine göre gruplandýrýlamaz? göre gruplandýrýlamaz? Plastik Plastik þiþeþiþe kapaklarý kapaklarý

A) Mýknatýsla çekilen - mýknatýsla çekilmeyen A) Mýknatýsla çekilen - mýknatýsla çekilmeyen B) Esnek - esnek olmayan B) Esnek olanolan - esnek olmayan C) Saydam - opak C) Saydam - opak D) Yüzen - batan D) Yüzen - batan

Demirden Demirden yapýlmýþ yapýlmýþ metal metal paralar paralar

7. Aþaðýdaki 7. Aþaðýdaki ifadelerden ifadelerden hangisi hangisi yanlýþtýr? yanlýþtýr? A) Maddelerin A) Maddelerin suda suda yüzmesi yüzmesi büyüklük büyüklük ve küçüklüðüne ve küçüklüðüne baðlýdýr. baðlýdýr. B) Maddelerin B) Maddelerin tümünü tümünü kokusundan kokusundan ayýrt ayýrt edemeyiz. edemeyiz. C) Gazlar C) Gazlar bulunduklara bulunduklara ortama ortama yayýlýrlar. yayýlýrlar. D) Altýn D) Altýn yüzük yüzük parlak parlak bir maddedir. bir maddedir. 8. Mustafa 8. Mustafa maddenin maddenin sertlik sertlik – yumuþaklýk – yumuþaklýk halini halini görmek görmek içiniçin yaptýðý yaptýðý deney deney ile aþaðýdaki ile aþaðýdaki tabloyu tabloyu iþaretleyecektir. iþaretleyecektir. Buna Buna göre göre deney deney sonucunda sonucunda hangi hangi madde madde içiniçin de üç de sütuna üç sütuna iþaret iþaret koyacaktýr? koyacaktýr? MADDE MADDE

TOPLU TOPLU ÝÐNE ÝÐNE ÝLEÝLE ÇÝZÝLEN ÇÝZÝLEN

TIRNAKLA TIRNAKLA ÇÝZÝLEN ÇÝZÝLEN

PARA PARA ÇÝZÝLEN ÇÝZÝLEN

Mermer Mermer Cam Cam bardak bardak Parlak Parlak kupa kupa

A) Mermer A) Mermer 84 84

B) Cam B) Cam bardak bardak

C) Parlak C) Parlak kupa kupa

D) Tebeþir D) Tebeþir

MADDE veve ÖZELLÝKLERÝ MADDE ÖZELLÝKLERÝ SÖZLÜK SÖZLÜK Alet: Alet: Bir Bir ürünü ürünü ya da ya iþi da daha iþi daha kolayca kolayca yapabilmek yapabilmek içiniçin özelözel olarak olarak yapýlmýþ yapýlmýþ eþyadýr. eþyadýr. Cisim: Cisim: Maddenin Maddenin þekil þekil almýþ almýþ halidir. halidir. Eþya: Eþya: bir amaç bir amaç içiniçin insanlar insanlar tarafýndan tarafýndan özelözel olarak olarak üretilmiþ üretilmiþ ürünlerdir. ürünlerdir. Hacim: Hacim: Maddelerin Maddelerin boþlukta boþlukta kapladýðý kapladýðý yerdir. yerdir. Karýþým: Karýþým: Birden Birden fazla fazla maddenin maddenin kimyasal kimyasal özellikleri özellikleri deðiþmeyecek deðiþmeyecek þekilde þekilde istenilen istenilen oranda oranda bir araya bir araya getirilmesiyle getirilmesiyle oluþan oluþan madde madde topluluðudur. topluluðudur. Kütle: Kütle: Madde Madde miktarýdýr. miktarýdýr. Madde: Madde: BelliBelli bir yer bir yer kaplayan kaplayan , duyu , duyu organlarýyla organlarýyla algýlayabildiðimiz algýlayabildiðimiz kütlesi kütlesi ve ve hacmi hacmi olanolan varlýklardýr. varlýklardýr. Malzeme: Malzeme: Bir Bir ürünü ürünü oluþturmak oluþturmak içiniçin gerekli gerekli olanolan maddelerin maddelerin tümüdür. tümüdür. MatMat madde: madde: Üzerine Üzerine düþen düþen ýþýðýýþýðý kötükötü yansýtan yansýtan maddelerdir. maddelerdir. Opak Opak madde: madde: IþýðýIþýðý geçirmeyen geçirmeyen maddelerdir. maddelerdir. Parlak Parlak madde: madde: Üzerine Üzerine düþen düþen ýþýðýýþýðý iyi yansýtan iyi yansýtan maddelerdir. maddelerdir. SafSaf madde: madde: Fiziksel Fiziksel yollarla yollarla kendisinden kendisinden baþka baþka maddelere maddelere ayrýþmayan ayrýþmayan maddelerdir. maddelerdir. Saydam Saydam madde: madde: IþýðýIþýðý geçiren geçiren maddelerdir. maddelerdir.

85 85

KAYNAKÇA KAYNAKÇA Akalýn.,Þ.H.(2004).Ýlköðretim Akalýn.,Þ.H.(2004).Ýlköðretim Okullarý Okullarý ÝçinÝçin ÝmlaÝmla Kýlavuzu.Ankara:Aydoðdu Kýlavuzu.Ankara:Aydoðdu Ofset Ofset Alberts, Alberts, B., Bray, B., Bray, D., Lewis, D., Lewis, J., Raff, J., Raff, M., Roberts, M., Roberts, K., Watson, K., Watson, J.D.J.D. (1994). (1994). Molecular Molecular Biology Biology of the of the CellCell (Third (Third Edition). Edition). NewNew York:Garland York:Garland Publishing. Publishing. Atkinson, Atkinson, S. (1995). S. (1995). Astronomi.Ankara: Astronomi.Ankara: Türkiye Türkiye Bilimsel Bilimsel ve Teknik ve Teknik Araþtýrma Araþtýrma Kurumu Kurumu (TÜBÝTAK) (TÜBÝTAK) Yayýnlarý. Yayýnlarý. Aydýnlý Aydýnlý R.,Güngör R.,Güngör B.,Yýldýran B.,Yýldýran F.N.,Dökme F.N.,Dökme Ý.,Üler Ý.,Üler S.,Baþ S.,Baþ Z.B.Z.B. (2002). (2002). FenFen Bilgisi Bilgisi 6. Ýstanbul:Milli 6. Ýstanbul:Milli Eðitim Eðitim Basýmevi. Basýmevi. Batman, Batman, K. A.K.(Editör)., A. (Editör)., Güner, Güner, D. C., D.Hocaoðlu, C., Hocaoðlu, M. Sarpten, M. Sarpten, S., Özkan, S., Özkan, Ö. (2005). Ö. (2005). FenFen ve Teknoloji ve Teknoloji 7 Ders 7 Ders Kitabý. Kitabý. Lefkoþa: Lefkoþa: MilliMilli Eðitim Eðitim ve Kültür ve Kültür Bakanlýðý Bakanlýðý Yayýnlar. Yayýnlar. Batman, Batman, K. A.K.(Editör)., A. (Editör)., Güner, Güner, D. C., D.Sancak, C., Sancak, F. Y.,F.Sarpten, Y., Sarpten, S., Özkan, S., Özkan, Ö. (2006). Ö. (2006). FenFen ve Teknoloji ve Teknoloji 7 Ders 7 Ders Kitabý. Kitabý. Lefkoþa: Lefkoþa: MilliMilli Eðitim Eðitim ve Kültür ve Kültür Bakanlýðý Bakanlýðý Yayýnlar. Yayýnlar. Batman, Batman, K. A.K.(Editör)., A. (Editör)., Güner, Güner, D. C., D.Sancak, C., Sancak, F. Y.,F.Sarpten, Y., Sarpten, S., Özkan, S., Özkan, Ö. (2007). Ö. (2007). FenFen ve Teknoloji ve Teknoloji 8 Ders 8 Ders Kitabý. Kitabý. Lefkoþa: Lefkoþa: MilliMilli Eðitim Eðitim ve Kültür ve Kültür Bakanlýðý Bakanlýðý Yayýnlar. Yayýnlar. Batman, Batman, K. A.K.(Editör)., A. (Editör)., Sarpten, Sarpten, S., Monargalý, S., Monargalý, T., Gülce T., Gülce Þ., Ünbay, Þ., Ünbay, M. T.M.(2008). T. (2008). FenFen ve Teknoloji ve Teknoloji 4 Ders 4 Ders Kitabý. Kitabý. Lefkoþa: Lefkoþa: MilliMilli Eðitim Eðitim ve Kültür ve Kültür Bakanlýðý Bakanlýðý Yayýnlar. Yayýnlar. Beasant Beasant P. (1999).Elektronik P. (1999).Elektronik ( 2.Baský). ( 2.Baský). Ankara: Ankara: Türkiye Türkiye Bilimsel Bilimsel ve Teknik ve Teknik Araþtýrma Araþtýrma Kurumu Kurumu (TÜBÝTAK) (TÜBÝTAK) Yayýnlarý. Yayýnlarý. Bingham Bingham J. (2001). J. (2001). Bilimsel Bilimsel Deneyler Deneyler (21.Baský). (21.Baský). Ankara: Ankara: Türkiye Türkiye Bilimsel Bilimsel ve Teknik ve Teknik Araþtýrma Araþtýrma Kurumu Kurumu (TÜBÝTAK) (TÜBÝTAK) Yayýnlarý. Yayýnlarý. Boyd Boyd J.,Whitelaw J.,Whitelaw W. (1997).New W. (1997).New Understanding Understanding Science. Science. United United Kingdom:Jhon Kingdom:Jhon Murray Murray Puplishers Puplishers Ltd. Ltd. Cronbach, Cronbach, L. J.(1970).Essential L. J.(1970).Essential of Psychological of Psychological Testing. Testing. Third Third Edition. Edition. NewNew York:Harper York:Harper & Row, & Row, Publishers. Publishers. Demirel, Demirel, Ö.(1998). Ö.(1998). Kuramdan Kuramdan Uygulamaya Uygulamaya Eðitimde Eðitimde Program Program Geliþtirme. Geliþtirme. Ankara: Ankara: Pegem Pegem A Yayýncýlýk. A Yayýncýlýk. Demirel, Demirel, Ö.(1998). Ö.(1998). Planlamadan Planlamadan Deðerlendirmeye Deðerlendirmeye Öðretme Öðretme Sanatý. Sanatý. Ankara: Ankara: Pegem Pegem A Yayýncýlýk. A Yayýncýlýk. EarlEarl B.,Wilford B.,Wilford L.D.R.(2003) L.D.R.(2003) GCSE GCSE Chemistry.United Chemistry.United Kingdom:Jhon Kingdom:Jhon Murray Murray Puplishers Puplishers Ltd. Ltd. Ercelasun,A.(1996) Ercelasun,A.(1996) TürkTürk Dil Kurumu(TDK) Dil Kurumu(TDK) ÝmlaÝmla Kýlavuzu. Kýlavuzu. Ankara:Türk Ankara:Türk TarihTarih Kurumu Kurumu Basým Basým Evi Evi Fraser Fraser A.,Gilchrist A.,Gilchrist I.(1997). I.(1997). Starting Starting Scince Scince : Book : Book One. One. United United Kingdom:Oxford Kingdom:Oxford University University Press Press Güneþ, Güneþ, B. (Editör).(2013). B. (Editör).(2013). FenFen ve Teknoloji ve Teknoloji 7 Ders 7 Ders Kitabý. Kitabý. Ankara: Ankara: Saray Saray Matbaacýlýk. Matbaacýlýk. Joe,Boyd,Walter,Whitelaw Joe,Boyd,Walter,Whitelaw (1996) (1996)NewNew Understing Understing Scince: Scince: Teacher's Teacher's Resourse Resourse File.File. Revised Revised National National Curriculum Curriculum Edition. Edition. London: London: JohnJohn Murray Murray Puplisher Puplisher Ltd. Ltd. K.,Adamson S.,Williams G.(1994).Spotlight Scince.United Kingdom:Stanley Thornes Puplisher Ltd. Ltd. Johnson Johnson K.,Adamson S.,Williams G.(1994).Spotlight Scince.United Kingdom:Stanley Thornes Puplisher Koyuncu A.Ç.,Kavas B.,Salmaner V.,Tiryaki N.(2002). FenFen Bilgisi 8. Ankara: Feza Gazetecilik A.ª.A.ª. Koyuncu A.Ç.,Kavas B.,Salmaner V.,Tiryaki N.(2002). Bilgisi 8. Ankara: Feza Gazetecilik Exploring Science. United Kingdom:Pearson Lavesley M.,Baggley S., Clarke J.,gray S.,Johnson P.(2003). Exploring Science. United Kingdom:Pearson Lavesley M.,Baggley S., Clarke J.,gray S.,Johnson P.(2003). Education Education Ltd. Ltd. Mackean D.G.(1998).GCSE Biology. United Kingdom:Jhon Murray Puplishers Mackean D.G.(1998).GCSE Biology. United Kingdom:Jhon Murray Puplishers Ltd. Ltd. (2012). Ortaöðretim Fizik 12 Ders Kitabý, Ankara: Yayýnlarý. MEBMEB (2012). Ortaöðretim Fizik 12 Ders Kitabý, Ankara: MEBMEB Yayýnlarý. Pople S.(1997). Founding Science To GCSE. United Kingdom:Oxford University Press Pople S.(1997). Founding Science To GCSE. United Kingdom:Oxford University Press Serway, B. (2010). Fizik 2. Ankara: Palme Yayýncýlýk. Serway, B. (2010). Fizik 2. Ankara: Palme Yayýncýlýk. Taþar, ve Orbay, M. (Ed.). (2014). Genel Fizik 2, Klâsik Elektrik ve Manyetizma Teorisine Giriþ. Ankara: Taþar, M. F.M.veF.Orbay, M. (Ed.). (2014). Genel Fizik 2, Klâsik Elektrik ve Manyetizma Teorisine Giriþ. Ankara: Pegem Akademi Yayýncýlýk. Pegem Akademi Yayýncýlýk. Temizyürek, K. (2014). Genel Fizik – II. Ankara: Nobel Yayýncýlýk. Temizyürek, K. (2014). Genel Fizik I – II.I Ankara: Nobel Yayýncýlýk. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1998).Bilim Çocuk (Sayý 1). Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1998).Bilim Çocuk (Sayý 1). Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Yayýn Yayýn A.Þ.A.Þ. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1998).Bilim Çocuk (Sayý 3). Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1998).Bilim Çocuk (Sayý 3). Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Yayýn Yayýn A.Þ.A.Þ. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1999).Bilim Çocuk (Sayý Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1999).Bilim Çocuk (Sayý 18).18). Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Yayýn Yayýn A.Þ.A.Þ. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1999).Bilim Çocuk (Sayý Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Türkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu(TÜBÝTAK).(1999).Bilim Çocuk (Sayý 19).19). Ýstanbul:Pro-Mat Basýn Yayýn Yayýn A.Þ.A.Þ.

86 86

Elektronik Elektronik Kaynakça Kaynakça www.animalinfo.org/country/cyprus.htm www.animalinfo.org/country/cyprus.htm www.ed.psu.edu/~insys/esd/gardner/mitheory.html. www.ed.psu.edu/~insys/esd/gardner/mitheory.html. www.animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/equus-asinur.html www.animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/equus-asinur.html www.byronsmith.ca www.byronsmith.ca www.egitimhane.com/5-sinif-fen-bilimleri www.egitimhane.com/5-sinif-fen-bilimleri www.cyprus.cok.uk/ncyprus/green/marinelife/turtles www.cyprus.cok.uk/ncyprus/green/marinelife/turtles www.issg.org/database/species/ecology.asp www.issg.org/database/species/ecology.asp www.kids.nationalgeographic.com www.kids.nationalgeographic.com www.morpakampüs.com www.morpakampüs.com www.nasa.gov/education/wstart.html www.nasa.gov/education/wstart.html www.northcyprus.et/kktc/aboutkktc/dogal-hayat/caretta/genelt.html www.northcyprus.et/kktc/aboutkktc/dogal-hayat/caretta/genelt.html www.panda.org/news_facts/education/middle_school/species/social_animals.cfm www.panda.org/news_facts/education/middle_school/species/social_animals.cfm www.sanalokulumuz.com/5-sinif-fen-ve-teknoloji-testleri www.sanalokulumuz.com/5-sinif-fen-ve-teknoloji-testleri www.thesole.org www.thesole.org www.uzaybilim.net www.uzaybilim.net

87 87

FEN VE TEKNOLOJÝ

4 BU KÝTAP KKTC MÝLLÝ EÐÝTÝM VE KÜLTÜR BAKANLIÐINCA ÜCRETSÝZ OLARAK VERÝLMÝÞTÝR. PARA ÝLE SATILMAZ.

MÝLLÝ EÐÝTÝM VE KÜLTÜR BAKANLIÐI