Expositio in Matheo libri XII (V - VIII) 2503035639

Citation preview

CORPVS CHRISTIAN OR VM Continuatio Mediaeualis

LVIA

PASCASII RADBERTI EXPOSITIO IN MA THEO LIBRI XII (V-VIII)

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXXXIV

P ASCASII RADBER TI EXPOSITIO IN MA THEO LIBRI XII (V-VIII)

CVRA ET STVDIO

BEDAE PAULUS O.S.B.

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXXXIV

(l~CIPIT PROLOGVS LIBRI QVINTI)

5

10

15

20

25

I Sanctissimis in Christo fratribus quos diuina sapientia satis s 3s 5 habundc suis inlustrat uirtutibus et celestis gratia miris exornat muneribus sub sancto proposito monastice disciplinae Centulo degentibus Pascasius Radbertus monachorum omnium peripsema et leuitarum ultimus I Expositum in Matheo carissimi quod olim incoaueram ut eo in m 333 officio fratribus pensum seruitutis meae pro uoto persoluerem multis demum suscepto regiminis loco praepeditus sollicitudinum curis et causarum saecularium uariis implicatus negotiis tantum a me longe abductus quantum a studio litterarum remotus non solum illud inperfectum reliqui quod coeperam uerum etiam pretermisso quietis bono memet ipsum pene plurimis aurarum allisus inpulsionibus in naufragium dedi. Sed quia Deus nobis ut ille uatis ait sua prouidentia haec otia Jecit fratres qui a uobis ad nos missi uenerunt crebro me suo solerter adgressi sunt ortatu ut explerem opus quod incoaueram uestroque consecrarem nomini. Ne forte inluderer iuxta illud ex Euangelio quia coepi ac si turrim edificare nee potuerim consummare. Vnde itaque eorum exortatione permotus ac si diuino tactus affatu decreui rogatus offerre deuotionis obsequio tarn caritati uestrae quam et fratrum meorum qui me et ipsi sui amoris exsenio ad id inpulerunt ut facerem. Vnde continuo quattuor librorum opuscula in eodem Matheo quae dudum illis condideram pro uoto statui · retexere ac si principium huius operis si forte super ipsos ac si super fundamentum possem tarn uobis pro munere quam et illis pro censu seruitutis culmen totius structurae erigere ut quorum una inuiolaV, 5/6 omnium peripsema] cf

1

Cor 4,

13

19/20 eoepi - eonsummare]

cf Le 14, 30 V, 8 BEN-N 50, 4 {133) XII 16/7 15/6 VIRG Bue

9/10 sollicitudinum - negotiis cf IX 9/10 1,

6

V, 1 ineipit ... quinti om. RFP me1p1t om. sm quinti om. d; + pasehasii ratberti s d in margine a posterioribus manibus: peccator ratpertus. ratperti monaehi. fratribus eentulo degentibus R; saneti pasehasii ratberti in matthaei euangelium liber quintus. 6. 7 et 8 F; liber saneti petri eorbeiensis. expositionis pasehasii radberti in matthaeum libri oeto priores quibus praemittuntur antiquae soeietates eorbeiae. in matthaeum libri octo priores P 5 p. f. RF P; pasehasius ratbertus s; pasehasius radbertus m 14 allisos P 15 uatis cf. Forcellini] uates F P s m d otio R* 16 suo om. P s m d 17 sollerti s m; sollerte d 18 forte om. s m ex om. P* 21 affatu] f 1 ex c R offerre] subaudi me uel eonatus uel labores meos mm8 22 xenio sm 24 in ... ( 39) necessitate ex parte deprauatum R

PASCASII RADBERTI UBER V 30

35

40

45

50

55

60

bilis et incontaminata manet caritas una deuotio unumque propositum fieret haec lectio una soliditas dilectionis unusque Juniculus triplex fidei spei et caritatis qui numquam rumpitur unaque fabrica perfectionis qua nusquam uiolatur. Beatum me ergo existimans fore si quiplpiam meis quod gratum esset pro censu exsoluerem et offerrem uobis licet exiguum pro munere non ignaui ponderis talentum locuplecius quod placeret. Quoniam ut persensi ex omnibus et in omnibus gratissima me dilectione in Christo suscipere dignati estis et refouere sinu caritatis Deoque committere precibus maxime eo in tempore iuxta illud antiquum prouerbium quando amicus et medicus in necessitate probantur. Hine est carissimi quod tanto studio causa uisitationis ad uos quam sepe uenire decreui desiderans uos uidere et corrigere in me quod diu neglegentius omiseram. Qui me dilectionis affectu contra omnia aduersantia consolati estis in orationibus uestris ita ut inpresentiarum nihil mihi deesse putarem cum tanta beneficia perfecte caritatis uestra circa me fraglarent. Quoniam debitores facti estis omnibus qui nihil aliud ulli debetis quia radicem cordis in caelo posuistis nisi caritatem quam semper debendo exsoluitis et exsoluendo magis magisque debitores facti estis. Sed quia liberalitas uestra multum exuberat in dando credo quod et in accipiendo liberalius sancta beniuolentia uestra magis gaudebit pro munere uerbi quam pro ullius censu dati. Hine gratum fore putaui quicquid deuotus obtulero quibus profecto debeo quicquid possum et quod sum. Velrum tamen non adeo ignarus ut nesciam quod nequeo digne quattuor Euangelistarum quadrigam sensu penetrare exiguo neque ad liquidum unum eorum intellegere. Non dicam ego tantillus uerum etiam nescio et si ullus eorum qui magnos sese faciunt uirtutibus. Quoniam haec quadriga currus Dei est multiplex in qua Christus celestis auriga peragrat quadratum orbem modo uniuersum. N unc in tempo re uolans per omnia nunc extra

31 funiculus - rumpitur] cf Eel 4, r2 fidei - caritatis] cf I Cor r3, r3 39 amicus - pro bantur] cf Prv r7, r7 ,· Sir 38, r 40 / 1 tan to - uidere] cf Rm r, n.r3 46/7 nihil - caritatem] cf Rm r3, 8 58/9 currus - multiplex] cf Ps 67, r8 30 soliditas dilectionis] cf S-Gr A n32 ( 390) 39 amicus - probantur] cf AM off 3, r29 (r8r B7-8) 55 quattuor - quadrigam] HI ep 53, 9, 2 (462, n-12)

29 unum P* 32 qua] quae s m d 32/3 ..., ergo me P s m d 36 persensi] praesenti s m dilectioni R* 37 sinu caritatis super /in. repetitum R 41 desiderans] in matheum prefatio Rmg 42 **contra R 45 ..., uestra perfectae caritatis s m flagrarent F P s m d 47 exsoluistis F P s m d 48 et] ut F* 56 intellige F*

s 386

m 334

PROLOGVS

65

70

75

80

85

90

tempus super omnia et ultra caelorum excelsa. Semper cum Patre idem in una aeternitate Deus manens nunc infra tempus Deus homo perlustrat uniuersa. Modo a summo caelorum egrediens excurrit usque ad inferos modo ab inferis regreditur usque ad superos. Et ideo haec animalia quae hanc quadrigam per orbem trahere uidentur ubique uolantia etiam terga pennata habere dicuntur. Quorum corpora plena sunt oculis ante ac retro deinde intus et foris. Ex quibus emicant scintillae ac si eris candentis et I discurrunt julgura. H abent itaque singuli pedes rectos et semper in sublime tendentes. Vnde non inmerito et ipsi cherubin uocantur eo quod habeant in se multitudinem scientiae Dei. Quam bene igitur dictum est per Hiezechielem quia non reuertebantur cum incederent sed unumquotque eorum ante jaciem suam gradiebatur quia ad aeterna tendunt. Quae nimirum animalia multis in locis sunt prefigurata et quod mirum est ante sunt in caelis huic prophetae in Spiritu Dei ostensa quam essent in terris nata. Idcirco non potest non esse ineffabile neque non inconprehensibile quod sentiunt. Et tamen ex eorum dictis est et uerbis quicquid est quod recte sapimus uel intellegimus quia eorum uerba uerba sunt Dei. In quibus profecto uerbis non humana sapientia sed spiritus et uita lucet. Et ideo ipsa uerba iure uerba uitae dicuntur quia non in his flos eloquentiae redolet saecularis sed fructus uitae. Quapropter etsi ad plenum nemo de talibus loqui potest non ideo tamen ex toto homo quilibet silere debet licet inelimato loquendi genere ne loquatur ea diuinitus inspiratus quae sentit. Quia intellegentia Euangelii non in persuasibilibus humanae sapientiae uerbis constat sed in sapientia Christi quam Paulus etsi inperitus sermone ut ipse ait non tamen scientia inter perjectos loqui se gaudet. Interea etsi senilis oratio per se compta esse debeat ac decora 63 a - egrediens] cf Ps 18, 7 66 terga pennata] cf Ez 1, 6 67 corpora retro] cf Ape 4, 6 corpora - oculis] cf Ez 1, 18 68 emicant - candentis] Ez 1, 7 69 discurrunt fulgura] Ez 1, 13 Ha bent - rectos] cf Ez 1, 7 72/3 non - gradiebatur] Ez 1, 9 75 Quae - prefigurata] cf Ez 1, 5.10; Ape 4, 6-7 76 ante - ostensa] cf Ez 1, 1 80 eorum - Dei] cf Act 8, 4 81 lo 6, 64 82 lo 6, 69 83 fructus uitae] cf Ape 22, 2 85 /6 diuinitus inspiratus] cf 2 Tm 3, 16 86/7 1 Car 2, 4 87 /9 sapientia - loqui] cf 1 Car 2, 6 88/9 inperitus - scientia] 2 Car rr, 6 66/70 HI ep 53, 9, 2 (462, 13-15) 70/1 Vnde - scientiae] HI ep 53, 9, 2 (462, 12-13); cf IS ety 7, 5, 22, 21-26 85 licet inelimato loquendi genere cf I 6/7 VI 4078; cf PAS-R carp W (4, 35) 90/3 Interea - remissus] CIC Cato 28 (249) 63 egredi/