Estetik [1 ed.] 9754685258

Citation preview

Birinci Baskı

Ekim 1982

G.W.F

HEGEL

[Yaşamı, Felsefesi, Yapıtları)

ESTETiK (S�il miş

Metinler)

Nejat Bazkurt

say

kitap pazarlama Nunıosmanlye Cad. Türbedar Sok. No. 4/1 CataiotlUfİST. -

Tel.

2817 54

1•: ST ET 1 h: YnyınlıLy:ın

G.W.F. HEGEL -

Türkçesi

Nejat BOZKURT -

Srıy l{itap Pazarlama- Birinc i Baskı 1982- Kapak

1 )urmıın över

Dizgi

ılnnnl Drııtıtım

SAY

'l'llrlıl"'lıtr Sok. 4/ ı

Akar

J.Jat�aası -

DA(ÜTIM

Ba3kı : Onur Basımevi

Nunıosma.n.iye Cad.

Cag"alothı- İST. - Tel.

:

28 1 7 54

ONSOZ YERINE inceleme ve çeviri özelliklerini taş1yan bu küçük ya­ pltm haz1rlanmasmda etken olan başlica neden, Türkçe­ mizdeki

bati felsefesine ilişkin kaynaklann eksikliğidir.

Hegel, dilimizde yapltiart çok az olan düşünürlerden bi· ri; bu nedenle biz de önce onun yaşam öyküsünü kendi döneminin kültür olaylannm

1ş1ğmda

vermeyi

denedik,

sonra da yine k1saca onun felsefesine kuş bak1ş1 bir eğil­ menin yararli olacağma inand1k. Eskilerin deyişi ile söy­ lersak 'nufuz-u nazar' sahibi bir filozof olan Hegel'in fel­ sefesini tümüyle kuşatabilecek

bir girişin haz1rlanmas1-

nm oldukça güç olabileceği kamsmday1m. Yine de böyle bir çabaya girişmemin nedeni, bu konuda biraz daha ta­ mamlaylCI bir bilgi ortaya koymak istememdir. Yapt1ğ1m çalişmadaki eksikliklerin farkmday1m, ama yine de oku­ yuculanmdan, böyle iyi niyetfi bir girişimden ötürü, anla­ YlŞ göreceğimi umuyorum. Çeviri bölümüne gelince, me­ tin/erin seçiminde ve çevirisinde Almanca, ingilizce ve Frans1zca olmak üzere her üç dildeki yapltiardan yarar­ landim: Khodoss'un çevirisi ile Henri Lefebvre ve Norbert Guterman'm çevirilerini yer yer izlemekle birlikte, metin­ leri n Almanca asimdaki yerlerini gösterdim. Çeviri Sira­ smda karşllaşt1ğ1m güçlükleri burada

siralayacak deği­

lim; ne var ki anlaşflmasi güç olan ve hemen hemen 200 yil önceki Alman dili ile yazan Hegel'i Türkcemizde dile getirirken

zor anlaşilan

pasaj/ann

sorumluluğunu taş1·

mak durumunday1m. Yukanda da söylediğim gibi bu kü­ çük yap1t daha ileride yapilacak çalişmaiara bir katk1da bulunabilmek ümidiyle haz1rlanm1ş olup, bu ümit gerçek· leşirse ereğe vanimiŞ olacaktir. Nejat Bozkurt

rı

KÜLTÜR TARIHININ IŞIGINDA GEORG WILHELM FRIEDRICH HEGEL'in KISA YAŞAM ÖYKOSO

1770

-

W F. Hegel, maliye ve ticaret ile i lgili yüksek devlet memurluklarında bulunmuş olan (önce vergi toplama dairesinde sekreterlik -Rentkammersekretar- ve daha sonra da taşıma bakanlığında ust düzeyde bi r görev -Expeditionsrat-) George Ludwig Hegel'in ve onun eşi Fromm soyundan gelme Maria Mag­ delena'nın oğlu olarak Stuttgart'da 27 Ağustos gunu doğmuştur. G.

O dönemde, 1724 yılında dünyaya gelen Kant 4 6, 174 9 yılında doğan Goethe 21, 175 9'da Schil­ ler henuz 1 1 ve 176 2 yılında d::ınyaya gelen Fichte ise 8 yaşında bulunuyordu. Daha sonra­ ları tanışacağı ve muziğini pek gurultulu bula­ cağı Ludwig van Beethoven kendisinden uç ay sonra dünyaya gelecektir

7

G .W .F . HEGEL

Bu sıralarda buhar gücünün bulunması ile in­ giltere endüstri devrimini gerçekleştirmek üze­ redir. Bilim, teknoloji, sanat ve düşün alanla­ rında hızlı gelişmeler sözkonusudur artık. 1773

-

Hege/ 1775'e değin doğduğu kentte önce Al­

manca, daha sonra da Latince Okuluna devam eder. Goethe, 'Götz von Berlichingen' adlı oyu­ nunu yayınlar. 1776'da Adam Smith'in ünlü 'Doğa ve Ulusların Zenginliklerinin Kaynakları' adlı yapıtı yayınlanır. Yine bu sırada Bulfon ve Lavoisier'nin çalışmalarına tanık oluyoruz. 178 0 - Hegel,

daha

sonraları Eberhard- Ludwigs adını alacak olan Stuttgart'daki Gymnasium 11/ustre adını taşıyan okula girer. Bu sırada 1776 yılnda 'insan Hakları Bildirisi­ ni' yayıniayan A.B.D. bağımsızlığını kazanır; Almanya'da Lessing ölür. Sanat alanında kla­ sik dönem başlar: resimde Ingres ve Füssli, müzik alanında ise Haydn, G/uck ve Mozart görülür.

Gymnasium

1784 - Hege/ annesini kaybeder. Bu dönemde Beau­ marchais ile Schiller'in oyunları yayınlanır. Kant, 'Prolegomena zu einer jeden klınttigen Metaphysik'i ile 'Was ist Aufklarung' adlı yazı­ larını yayımlar. Denis Diderot ölür. ilk kez ba­ lonla gezi J.M. ile J.E. Mongolfier kardeşler ta­ rafından gerçekleştirilir. d'AJembert bilginin toplumsal işlevi üzerine Ansiklopedi'de yazılar yayınlar. Watt, buhar makinasını geliştirir; Lap­ lace, sıkı bir determinist mekanik ortaya ko­ yar. 8

E S T E T 1K

178 5

178 7

1788

178 9

-

-

-

-

Hegel, Almanca

ve Latince dillerinde günlük tutmaya başlar. A.B.D. 'nde ilk demokratik anayasa yürürlüğe girer. Schiller, 'Die Schau­ bühne als moralische Anstalt' (Bir ahlak ku­ rumu olarak tiyatro) ile ilgili görüşlerini ya­ yımlar.

Bu sırada Kant'ın 'Kritik der Reinen Vernunft' rSalt Usun Eleştirisi) adlı yapıtının ikinci ba­ sımı çıkar 'Kritik der Praktischen Vernunft' ( Kılgısal Usun Eleştirisi) 'nin de ikinci basımı gerçekleşir. Lavoisier ve Berthollet kimyada bilinen elementlerin bir l:stesini düzenlerler Olgunluk sınavını veren Hegel, 1788 /8 9 Kış Sömestresinde, Tübingen kentinin bir vakfın­ dan aldığı burs ile Tübingen Üniversitesinin protestan seminerine devam eder. Aynı Üni­ versetede ayrıca matematik, fizik ve doğa bi­ limleri üzerinde de çalışır. Bu sırada Kant' 1 okuyan Hegel ile kendisinden henüz beş yaş küçük olmasına karşın erken bir gelişme gös­ teren ve parlak bir zek�ya sahip olan Schel­ ling ve ayrıca ozan Hölderlin arasında öğre­ nim arkadaşiiğı yanında bir dostluk da başlar. Önceleri Hegel onların bir öğrencisi durumun­ dadır. Fransız Devrimi'nin başlaması ile Avrupa siya­ sal bir hareketlilik dönemine girer. 179 1 ilk­ baharında Hegel ve Schelling, Devrimi çoş­ kuyla karşıladıklarını göstermek için. Tübiıı· !)

G.W.F. HEGEL

gen dolaylarındaki bir yere 'özgürlük ağacı' dikmeye giderler. George Washington, A.B.D. nin ilk başkanı seçilir. Goethe, 'Torquato Tas­ so' adlı oyunu ile 'Yazıları'nı yayımlar; Schil­ ler'in ise tamamlanmamış olan 'Der Geister· seher' adlı romanı ile 'Die Künstler' adlı felse­ fi şiiri yayımlanır. Ozan yine Jena Üniversite­ sinin açılışı nedeniyle yaptığı bir konuşmada 'Was heisst und zu welchem Ende studiert man Universalgeschichte' (Evrensel tarih ne­ dir ve hangi amaç için araştırılır) temasını iş­ lemiştir. Ayrıca klasik resimde Cari Gustav Carus, Johann Friedrich Overbeck, Gericault ve heykelde

Theodore

Schadow anılmaya

de­

ğer sanatçılar arasında yer alırlar. 1790 - 1790 /9 1 Kış Sömestresinden itibaren Hegel, Hölderlin ve Schelling, vakfın kendilerine ver­ diği bir odada kalırlar; yakın bir dostluk ve arkadaşlık anlayışı içinle yaşamlarını bir ara­ da sürdürürler. Bu sıkı ilişki Hölderlin'in ağır bir hastalığa yakalanmasına ve 'Hegel ile Schelling'in de yavaş yavaş birbirlerinden uzaklaşmalarına değin sürer; bu uzaklaşma­ nın giderek doğurduğu yabancılaşma sonu­ cunda iki folozof arasındaki bağ 1 8 0 7'1ere doğru kesin olarak kopacaktır. Hegel bu sıra­ larda Rousseau'yu okumaktadır; ondan çok et­ kilenir. Kendisinden coşkuyla söz eder. 27 Eylülde felsefe 'Magister'i (Bilim Uzmanı) ünvanını kazanır. Aynı yıllarda Kant, 'Kritik der Urteilskraft' (Yargı Gücünün Efeştirisi) 10

ES'J'J•:'J'Iı