Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı [4 ed.]

Citation preview

Karl Marx

Ekononıi PolitiQin Eleştirisine Katki

YAYlNLARI

DÖRDÜNCÜ

BASKJ

EKONOMİ POLİTİGİN ELEŞTİRİSİNE KATKI KARL MARX ÇEVİREN

SEVİM BELLİ

Karl Marx'ın Zur Kritik dcr Politischen Ökonomie adlı yapıtını, Fransızcasın­ dan (=Contribution d la Critiı;,ue de J'Economie Politique, Editions Sociales, Paris 1957), Sevim Belli dilimize çevirmiş, ve kitap, Ekonomi Politiğin Eleş­ tirisine Katkı adı ile, Sol Yayınları tarafından, Temmuz 1979 (Birinci Baskı: Mayıs 1970; İkinci Baskı: Kasım 1974; Üçüncü Baskı: Eylül 1976) tarihinde, Ankara' da, ilkyaz Basımevi nde dizdirilip bastırılmıştır. '

İÇİ N D E KİLE R 1 23 29

Sunuş, Emile Bottigelli bnsöz, Karl Marx Karl Marx'ın "Ekonomi Politigin Eleştirisi", Friedrich Engels BİRİNCİ �TAP

SER MAYE ÜZERİNE 43

45 45 75 - 89 90 . 104 116 117 130 140 - 160 163 178 192 197 202

BİRİNCİ KISIM: GENEL OLARAK SERMAYE Birinci Bölüm: Meta A. Metam tahlili üzerinde tarihsel düşünceler İkinci Bölüm: Para ya da basit dolaşım I. Degerierin ölçüsil B. Paranın ölçü birimi üzerine teoriler II. Dolaşım aracı a) Metaların başkalaşımı b) Paranın dolaşımı c) Sikke. Değer aldmeti III. Para a) Para yığma (iddihar) b) Ödeme a'/'acı c) Evrensel para IV. Degerli madenler C. Dolaşım araçları ve para üzerine teoriler •

E KONO Mİ POLİTİGİN ELEŞTİRİ SİNE GİRİŞ

245 245 245 247 252 254 260 265 266 277

241 A. - Giriş ı. Üretim, tüketim, dagıtım, degişim (dolaşım) I. Üretim Tarihsel üretim ilişkilerinin sürdürülmesi. Genel olarak üretim ve dagıtım. Mülkiyet II. Üretim ile dagıtım, degişim, tüketim arasmda genel ilişki Aı) Üretim aym zamanda tüketimdir de B:) Dagıtım ve üretim Cı) Degişim ve üretim III. Ekonomi politigin yöntemi IV. Üretim. Üretim araçları ve üretim ilişkileri. Üretim ilişkileri ve dolaşım ilişkileri. Üretim ve dolaşım koşullarına göre dev­ let ve bilinç biçimleri. Hukuki ilişkiler. Aile ilişkileri.

E K L ER 283

285 297 306 306 313 314

Ekonomi Politiğirı Eleştirisine Katkı üzerine mektuplar

Adlar Dizini Kaynaklar Dizini I. Yazarlar II. Gazete, Dergi ve öteki Yayınlar Konu Dizini

KARL MARX Karl Marx, 5 Mayıs 1818'de, Almanya'nın Trier kentinde do�du. Orta ö�relli­ mini Trier'de, yüksek ö�renimini Bonn ve Berlin üniversitelerinde tamamla­ dı. Berlin Üniversitesinden felsefe doktoru oldu. 1841 yılında, Almanya'da hüküm süren siyasal irtica yüzünden Marx, özledi­ �i akademik karlyere katılamadı. Bir süre gazetecilik yaptı. Ama gazete sa­ hiplerinin ve sansürün ortak baskısı sonucu, bu işten ayrılmak zorunda kal­ dı. Fransa'ya göçtü. Fransa'dan ve daha sonra Belçika'dan çıkarılınca, 1848'­ de, İngiltere'ye gitti. Londra'ya yerleşti ve hayatının sonuna kadar orada kaldı. 18 Mart 1883'te öldü. Karl Marx'ın ekonomi politik üzerine en önemli üç yapıtı Ekonomi Politi{;in Eleştirisine Katkı, Kapital -Ekonomi Politiğin Eleştirisi-, ve Artı-Değer Te­ orileri (Theorien über der Mehrwert)'dir. Ekonomi politik üzerine d�er ya­ pıtlarından bazıları, 1844 Elyazmaları, Felsefenin Sefaleti (1847), Ücretli Emek ve Sermaye (1847), "Serbest Ticaret Üzerine Konuşma" (1848), Grundrisse (1850-1859), Ücret, Fiyat ve Kar (1865)'dır. İlk kez 1859 yılında yayınlanan Ekonomi Politiğin Ele$tirisine Katkı hakkın­ da, Marx, bu yapıtın, 15 yıllık çalışmasının, yani ömrünün en güzel yılları­ nın ürünü oldu�unu, ve ilk kez, bu yapıtta, "toplumsal ilişkilerin yeni bir gö­ rUş tarzının bilimsel olarak sunuldu�unu" belirtir. 1867'de ilk cildi yayınla­ nacak olan Kapital, başlangıçta, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı'nın bir sonraki bölümü olarak düşünülmüştü, ama Marx, planını daha sonra degiş­ tirıniş ve Kapital'i başlıbaşına bir yapıt olarak kaleme almıştır. Ekonomi Po­ llt!(Jin Jrdiği emek-zamanı, ancak bu

maddi

koşulla

toplumsal genel emek sayılınaktaydı. Demek ki, meta, an­ ca k değişiın-değeri olarak gerçekleşere-k--küilaiuın-değeri-Öl­

miısııı a

karşılık, öte yandan, elden ele geçişinde kullanım­

değeı·i olduğunu doğrulaınak suretiyle değişiın-değeri olarak

gerçekleşebilir.

Bir

meta ,

ancak

kullanıın-değeri

olduğu,

yani özel gereksinme maddesi olduğu kimseye kullanıın-de­

ğeri olarak devredilebilir. 0te yandan, meta, ancak bir baş­

�_E:

�n�ta;y!!! deği�ile_r_c:k, devredilebilir, ya da öteki metaın

__

__

sahibinin �erine kendimizi koyarsak, o ıla s;1hibi bulunduğu ınetaı ancak o metatil karşıladığı özel gereksinmeyle karşı­ karşıya getirerek deyredebilir, yap_i gerçekleştirebilir.

lanım-değerleri

Kul­

olarak evrensel elden ele geçişlerinde, me­

talar, özel nitelikleriyle özel gereksinmeleri tatmin eden özel

nesnc·ler olarak maddi farklarına göre birbirleriyle karşı­ laştmlırlar.

Ama

basit

kullamm-değerleri

birbiriyle ilgisiz şeylerdir.

olarak,

bunlar,

Ya da daha doğrusu, birbiriy­

le ilişkisi olmayan şeylerdir. Kullanım-değerleri olarak, an­ cak, özel gereksinmeleri

karşıladıkları için değişilebilirleı\ Ama ancak eşdeğerler olarak bu değişim mümkündür ve an-·

cak eşit miktarlarda maddileşmiş emek-zamanı olarak bun­

lar eşdeğerdirler ki, bu da, onların kullanıın-değeri olarak doğal nitelikleri ile ve bunun sonucu olarak da metaların özel

gereksinınelerc ola n bağiantısıyla ilgili her türlü düşünce­

yi sile�.', Değişiın-değeri olarak ise, tam tersine, bir meta,

herhangi bir başka ınetaı n , herhangi bir belirli miktarının ,

eşdeğeri olarak yerini almakla, tezahür eder ; öteki ınetaın sahibi

iç·in birinci ınetaın kullanıın-değeri olup olmaması,

durumu rleğiştirmez. Ama öteki ınetaın sahibi için, birinci · meta, kendisi için kullanım-değeri olduğu ölçüde meta olur,

ve bu birinci metaın asıl sahibi için de, meta, ancak öteki

iÇin

meta olduğu ölçüde değişim değeri olur. , Demek k i , me­

talar arasındaki ilişki, aynı zamanda, özünde birbirinin ben­ zeri olan ve ancak miktar bakımından değişen hacimler ola­ rak belirdikleri bir ilişkidir de ; bu ilişki, genel emek-zama­ n ının maddileşmesi olarak belirdikleri denklemler halinde ifade edilmesi gerektiği gibi, aynı zamanda, nitelik bakımın­ dan birbirinden farklı nesneler olarak, özel gereksinmelere karşılık veren özel kullanım-değerleri olarak metalar ara­ sındaki ilişki , kı�ac� g�rçek kullnnım-değexleı·i/oiE!r�k meta­ �a,r_Lbirbirinden ayırdedel1 bir ilişki olarak ifadesini bulma­ __

lıdır. Oysa, bu denklem kurma ve bu ayırdetme , birbirini, karşılıklı olarak dıştalayan şeylerdir. Böylelikle, sadece bir

kısır döngü kurulınuyor, öteki sorunun çözüme bağlandığı varsayılarak bir sorunun çözülmesi durumuna düşülmekle kalınmıyor ; üstelik çelişıneli bir istemler bütünü, koşulların­ dan birinin gerçckleşmesinin,

o

leşmesine doğrudan doğruya

bağlanması

koşultın karşıtıııın gerçek­ durumu meyda­

na geliyor. Metaların değişim süreci, bu kadar basit biçimde belir­ meyen bu çelişkilerin hem gelişmesi, hem de ç�özümü olmalı­ dır. Biz, sadece, metaların k�ndil�rinin kullanım-değerleri olarak birbiriyle karşılaştıklarını gördük, yani metaların de­ ğiş_im Jı�ı:eci içi nd