Ecloga Basilicorum 9783923615100, 3923615108

Citation preview

FORSCHUNGEN ZUR BYZANTINISCHEN RECHTSGESCHICHTE

Herausgegeben von Dieter Sirnon

Band 15 Ecloga Basilicorum

LÖWENKLAU-GESELLSCHAFT E. V. FRANKFURT AM MAIN

Ecloga Basilicorum Herausgegeben von

Ludwig Burgmann

LÖWENKLAU-GESELLSCHAFT E. V. FRANKFURT AM MAIN

Gedruckt mit Unterstützung der Deutschen

Forschun~~gemeinschaft

Alle Rechte vorbehalten © Löwenklau-Gesellschaft e.Y. Frankfurt am Main 1988 ISBN 3- 923615-10-8

VORWORT "Einer Ausgabe wird das Werk von competenten Richtern nicht für werth erachtet." Als C. W. E. Heimbach 1868 mit diesen Worten die "Ecloga lib. I-X Basilicorum" resümierte, konnte er sich in erster Linie auf K. E. Zachariä von Lingenthal berufen. Dieser hatte an einer solchen Ausgabe - "allenfalls eine(r) Curiosität, aber von keinem beträchtlichen Interesse" - freilich keinen Bedarf. Wahrscheinlich hatte er aus F. A. Bieners Privatbibliothek eine Handschrift des Werkes entliehen, jedenfalls verfügte er über umfangreiche Exzerpte, die er zunächst in seiner Ausgabe der nachjustinianischen Novellen, dann vor allem bei der Darstellung von Gerichtsverfassung und Prozeß der Komnenenzeit ausgiebig verwertete. Anstoß erregte die exegetische Qualität des byzantinischen Kommentars, den schon K. Witte als eine "diffusa, magnaque pro parte inepta, uti videtur, epllTjveia" bezeichnet hatte. Bei allem Respekt vor Zachariä glaubte die Frankfurter Forschungsgruppe "Byzantinisches Recht" diesen Status nicht unüberprüft lassen zu sollen. Vor nunmehr zehn Jahren wurden erste Sondierungen unternommen. Dabei zeigte sich rasch, daß Zachariä das Werk nicht einmal im Rahmen seiner eigenen Forschungsinteressen erschöpfend hatte ausbeuten können. Gleichzeitig wurde der notwendigerweise zeitbedingte Charakter seines Werturteils deutlich. Hier haben sich inzwischen die Kriterien und mehr noch die Interessen verändert. Byzantinisches Recht wird nicht mehr nur als Geschichte der gesetzlichen Normen sowie der rechtlichen und staatlichen Institutionen erforscht oder gar ausschließlich als Testimonium des Corpus Iuris Civilis betrachtet. Für die Geschichte der byzantinischen "Jurisprudenz" aber, die sich als labiles Kontinuum immerwährend mühevoller Neurezeption des justinianisch-römischen Rechts darstellt, erweist sich die "Ecloga lib. I-X Basilicorum" als einzigartiger und damit unverzichtbarer Zeuge. Die demnach durchaus wünschenswert erscheinende Edition hätte ich gleichwohl kaum in Angriff genommen, wenn ich nicht - über die übliche Begleitung durch die Frankfurter Forschungsgruppe hinaus - gerade und vor allem in der besonders arbeitsintensiven und wenig erheiternden Phase der Handschriftenkollationierung Unterstützung durch Corinna Goldmann und Martin Pfeifer gehabt hätte.

L.B.

EINLEITUNG Ecloga Basilicorum - mit dieser auf Zachariä von Lingenthal zurückgehenden Benennung! soll ein Werk der mittelbyzantinischen Jurisprudenz bezeichnet sein, dessen Autor und Originaltitel unbekannt sind. 2 Es handelt sich um einen fortlaufend kommentierten Auszug aus den ersten zehn Büchern der Basiliken. Da der Auszug nicht selbständig überliefert ist, brauchen keine Bedenken zu bestehen, den Namen Ecloga Basilicorum für das gesamte Werk in seiner uns vorliegenden Gestalt zu verwenden. Auf den in der Literatur üblichen Zusatz "librorum I_X,,3 soll dabei der Kürze halber verzichtet werden, ohne daß damit die Frage präjudiziert ist, ob Auszug und Kommentar jemals über das zehnte Buch hinausgereicht haben. Forschungsgeschichte Manuskripte der Ecloga Basilicorum gelangten früh in die italienischen und französischen Kulturzentren. 4 Cujas benutzte das Werk;5 desgleichen Agustin, 6 der auch eine knappe Beschreibung gab 7 und selbst eine Abschrift besaß. 8 In der editio princeps der Basiliken zog Fabrot zur Restitution des vom Cod. Par. gr. 1352 in den ersten sechs Büchern unvollständig und im zweiten Buch zudem verstümmelt überlieferten Basilikentextes neben anderen Testimonia auch die Ecloga Basilicorum heran, 9 nachdem er sie zuvor bereits für die griechische 1

C. E. ZACHARIAE, Historiae iuris Graeco-Romani delineatio, Heidelberg 1839, 73.

Der überlieferte Anfang des Werks ist nicht genuin; s. u. S. XXIX-XXX. Vgl. ZACHARIAE, a.a.O., und die unten, Anm. 16, genannten Autoren. 4 Die indirekte Benutzung der Ecloga Basilicorum durch die Rechtshistoriker des 16.-18. Jh., die über die Hexabiblosausgabe von Suallemberg (Paris 1540) erfolgte, wird im folgenden nicht berücksichtigt; vgl. dazu unten S. XXII. 5 Vgl. dazu F. A. BIENER, Sur l'usage que Cujas a fait des Basiliques, et sur les manuscrits de ce recueil qui existent dans les bibliotheques de Paris, TMmis 7 (1826) 238-249 passim. 6 Vgl. F. A. BIENER (und C. G. HEIMBACH), Beiträge zur Revision des Justinianischen Codex, Berlin 1833 (= Aalen 1970), 43. 7 Sie steht im Cod. Laur. 80.12 und wurde von Bandini im Katalog abgedruckt, s. u. S. XIX. 8 Nr. 180 im Katalog seiner Bibliothek, hier zitiert nach der "Mantissa de libro longe rarissimo Bibliotheca AntoniiAugustini"zu G. eH. GEBAUER, Narratio de Henrico Brenkmanno ... , Göttingen 1764, 189. 9 Vgl. C. A. FABROTUS, BaOliilxwv libri LX I, Paris 1647, Praefatio; vgl. auch die ebenda abgedruckte Notitia Basilicorum von J. M. SUARESIUS (beides unpaginiert). 2

3

VIII

Einleitung

Fassung von De verborum signijicatione und De regulis iuris (D.50.16-17 = B.2.2-3) im Anhang seiner ersten Theophilosausgabe verwertet hatte. 1o Aufgrund einer Pseudepigraphie im Cod. Par. gr. 1358, einer Handschrift des 15. Jahrhunderts, lief das Werk damals unter dem Namen "Theodorus Hermopolita".l1 Du Cange, der es bei Zusammenstellung seines Glossars der mittleren und neueren Gräzität berücksichtigt hatte, stellte fest, daß dieser Theodorus nach Alexios 1. Komnenos gelebt haben müsse, da der Kommentar dessen Novellen zitiere. 12 In der Folgezeit ging es vornehmlich darum, die verschiedenen "Theodori" der byzantinischen Rechtsliteratur zu differenzieren. 13 Die Entlarvung der Pseudepigraphie gelang erst Biener. 14 Er erklärte ihr Entstehen richtig damit, daß "im fünften Buche mehrere Stellen des Textes als aus der epllllveia des Theodorus Hermopolita entlehnt bezeichnet" seien, machte aber fälschlich zunächst Cujas verantwortlich, was von Blume unter Hinweis auf das Alter der Eintragung im Cod. Par. gr.1358 richtiggestellt wurde. 15 Wenig später gab Zachariä dem Werk dann einen Namen und lieferte eine bis heute maßgeblich gebliebene, allerdings in einigen Punkten korrekturbedürftige Beschreibung. 16 10 Zu dieser mir nicht vorliegenden Ausgabe von 1638 vgL G. O. REITZ, Theophili antecessoris paraphrasis Graeca Institutionum Caesarearum II, Den Haag 1751, 960, sowie die ebenda, 1164-1166, abgedruckte Praefatio FABROTS, hier besonders 1165 7 ; ferner C. E. WITTE, Basilicorum titulus de diversis regulis iuris antiqui, Breslau 1826, VIII-X und Xv. 11 Sekundär fand der Name auch in andere Handschriften Eingang; s. u. S. XX. - N.B.: Als "Ecloga (sive Synopsis)" - mit oder ohne den Zusatz "Basilicorum" - wurde bis ins 19. Jh. die von Leunclavius i. J. 1575 publizierte, heute sogenannte Synopsis Basilicorum (maior) bezeichnet. 12 C. DU FRESNE, Sieur DU CANGE, Glossarium ad scrip tores mediae et infimae Graecitatis, Lyon 1688 (= Graz 1958), Index auctorum 33. 13 VgL B.DE MONTFAUCON, Bibliotheca Coisliniana, Paris 1715, 217;]. A. FABRICIUS, Bibliotheca Graeca XII, Hamburg 1724, 563; G. O. REIZIUS, Brief an Meermann, in: G. MEERMANNUS, Novus thesaurus juris civilis et canonici VI, Den Haag 1753, 663-665;]. S. ASSEMANVS, Bibliotheca iuris orientalis II, Rom 1762 (= Aalen 1969),426-428;]. M. SUARESIUS, Notitia Basilicorum, bearb. von CH. F. POHL, Leipzig 1804, 73-75 Anm. w; CH. G. HAUBOLD, Manuale Basilicorum, Leipzig 1819, 327"; F. A. BIENER, Geschichte der Novellen Justinians, Berlin 1824 (= Aalen 1970), 66-67; C. G. E. HEIMBACH, De Basilicorum origine fontibus scholiis, Leipzig 1825, 36-37. 14 Nach einem Brief Bieners zuerst publiziert von WITTE, a.a.O. (oben Anm. 10) VI-VIII; vgL dann BIENER, Beiträge (wie oben Anm. 6),42-43. 15 BLUME, Byzantinisches Recht, Rhein. Mus. f. Jurisprudenz 4 (1833) 231-233; vgL dann BIENER, Beiträge 224, sowie C. E. ZACHARIAE, Ai 'Ponaf, Heidelberg 1836, 62-63. 16 ZACHARIAE, Delineatio (wie oben Anm. 1) 73-75; DERS., :AvbeooTa III, Leipzig 1843 (= Aalen 1969), XLIII-XLIV; vgL dann ].-A.-B. MORTREUIL, Histoire du droit byzantin III, Paris 1846 (= Osnabrück 1966) 261-270; C. W. E. HEIMBAcH, Art. ,Griechisch-römisches Recht ... ', in: Allgemeine Encyklopädie der Wissenschaften und Künste, hrsg. von]. S. ERSCH und]. G. GRVBER, 1. Section, 86.Theil, Leipzig 1868 (= Graz 1976),438-440; P. E. PIELER, Byzantinische Rechtsliteratur, in: H. HUNGER, Die hochsprachliche profane Literatur der Byzantiner H, München 1978, 462-463; N. VAN DER WALl]. H. A. LOKIN, Historiae iuris Graeco-Romani delineatio, Groningen 1985, 107 und 137.

Einleitung

IX

Als Testimonium des Basilikentextes war die Ecloga Basilicorum durch die Entdeckung des Cod. CoisL 151, der die Bücher 1-9 der Basiliken vollständig enthält, 17 inzwischen stark entwertet, wurde als solches aber von Heimbach berücksichtigt.lB Der Kommentar stieß bei den Gelehrten des 19. Jahrhunderts auf fast einhellige Geringschätzung. 19 Zwar publizierten Witte,20 Blume 21 und Zachariä22 einige Specimina und wollte Blume, der das vierte Buch "nach der florentinischen und vaticanischen Handschrift" besaß, "dasselbe künftigen Herausgebern des Ganzen sehr gern überlassen",23 doch blieb dieses Angebot ungenutzt. Immerhin wertete Zachariä den Kommentar, mit dem er offenbar ausgezeichnet vertraut war, ausgiebig, wenngleich keineswegs erschöpfend aus, und zwar sowohl unter den Testimonia seiner Ausgabe der nachjustinianischen Novellen 24 als auch in sein(:r Darstellung der "Geschichte des griechisch-römischen Rechts", und dort insbesondere im 6. Buch über den "Process".25 In der dritten, der Groninger Basilikenedition fand die Ecloga Basilicorum dann wiederum unter den Testimonia ihren Platz;26 und auch aus dem Kom27 mentar publizierte Scheiterna ein weiteres Specimen. Im übrigen jedoch war Matses seit Zachariä der erste und einzige, der mit einer Untersuchung der indirekten Überlieferung der Ecloga Basilicorum in den Scholien der Hexabiblos einen Beitrag zur Erforschung des Werks leistete. 28

17 Im Jahre 1715 von MONTFAUCON, a.a.O. (oben Anm.13) 216- 217, beschrieben, war der Codex erstmals 1826 von WITTE in der oben, Anm. 10, zitierten Abhandlung ausgewertet worden. 18 Vgl. C. G. E. HEIMBACH, Basilicorum libri LX I, Leipzig 1833, XI. 19 Vgl. dazu Rechtshistorisches Journal 1 (1982) 85- 88. 20 A.a.O. (oben Anm. l0) IX (Ecl.B.2.3.12). 21 A.a.O. (oben Anm. 15) 230-231 (Ecl.B.8.2.1); Blume edierte dieses Bruchstück, dessen Qualität er mit vernichtenden Worten bedachte, allerdings aus dem e od. Ambros. C 3 sup., ohne die Herkunft aus der Ecloga Basilicorum, von der er in demselben Aufsatz handelte, zu erkennen. 22 Rez. Mortreuil, Histoire (wie oben Anm. 16) in: Kritisches Jahrbuch für deutsche Rechtswissenschaft 11 (1847) 581-638, hier 630-632 (EcI.B.3.1.25; 7.3.1 ; 9.1.1.4); Zachariäs Rezensionen zu Mortreuils Werk sind im Nachdruck von dessen 3. Band mit abgedruckt. 23 A.a.O. (oben Anm. 15) 232. 24 Siehe sein Jus Graeco-Romanum III, Leipzig 1867, Index s. v. Ecloga lib. I-X Basilicorum. 25 Berlin 3 1892 (= Aalen 1955). Die Ecloga Basilicorum ist schon in der 2. Auflage (Berlin 1877) verwertet, in der Zachariä das Prozeßrecht erstmals behandelt hatte. 26 Vgl. H.j.SCHELTEMA/N. VAN DER WAL, Basilicorum libri LX A I, Groningen 1955, X . 27 H.J.SCHELTEMA, Florilegium iurisprudentiae Graeco-Romanae, Leiden 1950, 58- 61 (EcI.B.2.2.37). 28 N. P. MATSES, Ta axoAla Ei~ 't'T]\> 'E~itlhßAOV 't'oii 'APfJ.EVOltOUAOU xa! i) 'ExAoyTj EX 't'WV 10 ltpw't'wv ß1ßAiwv 'twv BaOlAucwv, Byzantinisch-neugriechische Jahrbücher 21 (1971-74 [1976]) 169-176; vgl. unten S,XXI-XXII.

x

Einleitung

Juristische Kommentarliteratur im 11. und 12. Jahrhundert Als fortlaufender Kommentar zu einem größeren Werk des weltlichen Rechts ist die Ecloga Basilicorum in der auf uns gekommenen nachjustinianisehen Literatur singulär. Zwar wird im 11. Jahrhundert - wohl im Zusammenhang mit der Gründung der Rechtsschule durch Konstantinos IX. Monomachos - erstmalig seit der Antecessorenzeit exegetische juristische Literatur in größerem Umfang greifbar, doch handelt es sich bei den erhaltenen Originalbeiträgen der damaligen Juristen in der Regel um nur sporadische Adnotierung von Scholien oder um Traktate zu Einzelproblemen. Die dem Basilikentext katenenartig beigeschriebenen Fragmente der Antecessorenliteratur wiederum, die sogenannten alten Scholien, begleiteten den Text einerseits kontinuierlich, waren andererseits - ein halbes Jahrtausend nach ihrer Entstehung - als Interpretationshilfe nur noch bedingt geeignet und können kaum als Basilikenkommentar angesprochen werden. Überarbeitungen dieser alten Scholien scheinen weitgehend eklektisch geblieben zu sein und sich auf die Umstellung der Zitate sowie auf Exhellenisierung, vereinfachende Paraphrasierungen und sonstige redaktionelle Retuschen beschränkt zu haben. 29 Aus dem Bereich des kirchlichen Rechts dagegen sind die Kanoneskommentare von Alexios Aristenos, Johannes Zonaras und Theodoros Balsamon erhalten, die im 12. Jahrhundert innerhalb eines Zeitraums von kaum mehr als 50 Jahren entstanden. 30 Aristenos machte den Anfang mit seinem Kommentar zur Synopsis canonum; und es ist verführerisch, einen Zusammenhang zwischen ihm und dem Kommentator der Ecloga Basilicorum herzustellen. Ob die Parallelen31 allerdings ausreichen, eine Beeinflussung des Autors der Ecloga Basilicorum durch Aristenos anzunehmen,32 erscheint fraglich. Ebensowenig wird man, nur weil beide Autoren unter Johannes ll. Komnenos - und Aristenos offenbar sogar in dessen Auftrag - gearbeitet haben,33 diesen Kaiser zum Initiator oder Schirmherrn eines beide Rechtsgebiete umfassenden Kommentierungsprogramms erklären dürfen. Dennoch bleibt die Koinzidenz auffällig. Vgl. L. BURGMANN/M. TH. FÖGEN, Florilegium Lesbiacum, FMV (1985) 107 -178 (115-127). Vgl. H. G. BECK, Kirche und theologische Literatur im byzantinischen Reich, München 1959 (= 1978),655-658. 31 Sie beschränken sich letztlich darauf, daß beide eine Kurzfassung der für ihren jeweiligen Bereich zentralen Normensammlung kommentieren. Vgl. auch unten Anm. 37 und 45. 32 So die vorsichtige Vermutung von VAN DER W AL/LoKIN, Delineatio (wie oben Anm. 16), 107. Das umgekehrte Verhältnis ist aus hier nicht auszuführenden chronologischen Gründen in der Tat wenig wahrscheinlich. 33 Zu Aristenos vgl. K. E. ZACHARIAE VON LINGENTHAL, Die Synopsis canonum. Ein Beitrag zur Geschichte der Quellen des kanonischen Rechts der griechischen Kirche, Sitzungs berichte der kgl.-preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Berlin 1887, 1155-1159 = DERS., Kleine Schriften, Leipzig 1973, II 255-259; zur Datierung der Ecloga Basilicorum s. u. S. XVI-XVII. 29

30

Einleitung

XI

Insgesamt sind Schlüsse auf die tatsächliche Existenz und Verbreitung weltlichrechtlicher Kommentarliteratur im 11. und 12. Jahrhundert - und damit auf die Originalität der Ecloga Basilicorum - mit Vorsicht zu ziehen; denn die kulturellen und politischen Bedingungen der späteren byzantinischen Geschichte waren einem Fortleben auch umfangreicher und anspruchsvoller Werke der Kanonistik wesentlich günstiger, als das für den Bereich des weltlichen Rechts gilt. Der Textauszug Der Kommentator der Ecloga Basilicorum hat den Textauszug nicht selbst hergestellt, sondern - wie alsbald zu belegen sein wird - eine bereits vorhandene Basilikenauswahl kommentiert. 34 Dieses Florileg ist allerdings selbständig nicht überliefert, so daß jeder Versuch einer Beschreibung unter entsprechendem Vorbehalt steht. Strukturell weist die Auswahl Ähnlichkeiten mit dem Florilegium Ambrosianum auf, ohne freilich mit diesem identisch zu sein. Ähnlich wie dort und in dem Basilikencodex Parisinus gr. 1352, der in den ersten sechs Büchern seinerseits florilegienartige Züge trägt, sind in der Auswahl der Ecloga Basilicorum viele - jedoch weder sämtliche noch durchweg dieselben - Novellenkapitel durch eine Epitome vertreten - in der Regel durch die Summe des Theodoros von Hermupolis,35 ausnahmsweise einmal durch ein Exzerpt aus dem Novellensyntagma des Athanasios von Emesa. 36 Bereits an diesen Kapiteln läßt sich der Nachweis führen, daß das Florileg nicht erst vom Kommentator stammt. Dieser hat die Summen nämlich nicht selten durch eine mehr oder weniger wörtliche Paraphrase des Volltextes erläutert37 und dabei durch unmißverständliche Formulierungen zu erkennen gegeben, daß ihm die Tatsache der Verkürzung der fraglichen Texte bewußt und sogar ihre Herkunft bekannt 38 war. Auch die Möglichkeit, daß er selbst die Summen wegen ihrer "Leit~atz"­ funktion, in der sie mit den Indices der Antecessorenkommentare vergleichbar 34 ZACHARIÄ, Rez. Mortreuil (wie oben Anm. 22) 631, hatte - sich allein aufEcl. B.3.1.25 "und ähnliche Stellen" stützend - diese Hypothese in Erwägung gezogen, den Gedanken aber später offenbar wieder fallen lassen. 35 Die Fälle, die sich zwangsläufig im 3.-5. Buch massieren, sind über das Quellenregister bequem auffindbar. Kombinationen aus Theodorossumme und Volltextexzerpt finden sich in Ecl. B.4.1.2 und 5.2.13; siehe auch 3.1.36. 36 Ecl.B.4.1.1 ; zu Ecl.B.6.3.1 vgl. unten Anm. 39. 37 In diesen Fällen kommt die Kommentierungsmethode der Ecloga Basilicorum derjenigen des Aristenos am nächsten. 38 S. insbesondere S.161,9-10; 162,1- 3 und 7-8; 163,10-11; 164,10-12; 183,1-2; 193,16-17; 196,4-5; 197,21- 22 ; 199,3-4.

XII

Einleitung

sind, als "Keimena" eingesetzt hätte, scheidet aus, da er dann sicherlich nicht wie im Florileg geschehen - für N. 8.1 in B. 6.3.1 zwei verschiedene, aber von ihm selbst als inhaltsgleich bezeichnete Summen aufgenommen hätte. 39 In dieselbe Richtung weisen die Vorbemerkung des Kommentators zu seiner Erläuterung von B.2.3.62, einer Dublette von B.2.2.22, sowie der Befund, daß er bisweilen auch solche Basilikenkapitel kommentierend paraphrasiert, welche in der Auswahl gar nicht enthalten waren. 40 Die vereinzelten Abweichungen von der Legalfolge der Basiliken, die das Werk in seiner überlieferten Gestalt aufweist,41 gehen höchstwahrscheinlich bereits auf die Auswahl zurück - wenn nicht auf deren ursprüngliche, so doch auf die dem Kommentator vorliegende Form. 42 Aufgrund schwächerer Indizien läßt sich ferner vermuten, daß der Autor die jeweils zu kommentierenden Texteinheiten nicht selbst abgegrenzt, sondern sich dabei weitgehend an die Abschnittgliederung des Florilegs gehalten hat. 43 Und schließlich erscheint es nicht ausgeschlossen, daß die bisweilen erheblichen Korruptelen innerhalb der Keimena nicht (sämtlich) erst im Lauf der Überlieferungsgeschichte des kommentierten Werks eingetreten sind, sondern daß der Kommentator die mangelhafte Textgestalt in vielen Fällen bereits vorgefunden und aus unerklärlichen Gründen unangetastet gelassen hat. 44 Es sind also weitgehend dieselben Phänomene, die einerseits die vorgängige Existenz der Textauswahl belegen, andererseits deren Zugrundelegung durch den Kommentator befremdlich erscheinen lassen. Für eine angemessene Bewertung seiner Wahl und seines Respekts vor dem so unzulänglich wirkenden Florileg fehlt jedoch jedes Fundament. 45 39 An dieser Schlußfolgerung ändert die T atsache nichts, daß die erste der beiden Summen in der Überlieferung ausgefallen ist. 40 Siehe z.B. S. 168,22-23; 314,29-33; 336,1- 12; 388,11-19. 41 Siehe die Aufstellung unten S. XXXI Anm. 148. 42 Das ergibt sich mit Sicherheit aus S. 571 ,24. Die Formulierungen S. 169,21-22 und 182,1-3 scheinen auf den ersten Blick nicht ganz eindeutig zu sein. Daß sich hier tdlcvtl bzw. )(E1~Evqö' En:l 'tfj ζητουμεν έζητή~η, είπερ έχει καλως, και άμφισβητη~είσα και τρακταϊ-

10

~είσα εδοξε καλως πoλιτεύε~αι και παρα πάντων βεβαιωδείσα ώρίσδη κρατείν'

έαν γαρ χω ρις έξετάσεως και λογισμου εύλογωτάτου εν τινι πόλει

11

έπαρχί~

πολιτεύηταί τις συνή~ειι:ι, ού κρατήσει αύτη άντι νόμου ποτέ, άλλ' ό βουλόμενΟζ άνατρεπει αύτήν. Και του το άπα του μη' κεφαλαίου σαφέστερον μα~ήσ'Ώ και πλατυκώτερον.

Β.2.1.44-45

= D.l.3.35-36

ΚαΙ τα μακρ~ συνηδεί~ δοκιμασδέντα καΙ έπι πολλους ένιαυτους κδ '

15

φυλαχδέντα ούχ ήττον των έγγράφων κρατουσιν, ώς τοσουτον δοκιμα­ σδέντα, ωστε καΙ μη δεηδηναι έγγράφου. ·Eμα~ες έν τ4) μα ' κεφαλαί(ι> του α' τίτλου και τοίς λοιποίς, δη ή μακρα συν­ ήδεια τότε κρατεί, οτε ού κείται νόμος προφανως ταύτ'Ώ έναντιούμενος, και οτε 20

αύτη έν δικαστηρί(ι> ζητη~ij και δοκιμα~ij και δόξει καλως κρατεΙν. Άκολούδως ουν τοίς κεφαλαίοις έκείνοις και το παρον βαδίζον κεφάλαιόν φησιν, δη τα δοκιμασδέντα έπι χρόνον πολυν και δόξαντα καλως πολιτεύεσδαι, εί μη προς

νόμον ένανηουνται, όφείλουσιν άντι έγγράφου νόμου κρατείν- ωσπερ γαρ ό έξ άρχης έγγράφως παρα των άνδρώπων νόμος τεδεις όφείλει έχειν τα ένεργόν, 25

ούτω και ή άγραφος αύτων συνήδεια, εί έπι πολυν χρόνον φυλαχδείη και δοκι­ μα~είη και δόξει εχειν καλως, κρατειν όφείλει ώς νόμος εγγραφος, ώς τη σιωπij

και καταδοχij των άν~ρώπων όφείλουσα εχειν το ένεργόν.

13-14 cf.

Β.2.1.47

(D.l.3.39)

1-14: cod. Bodl. Barocci 149, fol. 207r/v Α

CDTU(1-14)

12

πολιτεύεταί Α

1 τινος: της U

23

Ι

ή : ή τη ς U

OCντί έγγράφου: OCντιγράφου Α

2

έβεβαιώi)η

Bas.

9

εχεις Α

14

Β.2.1.47

B.2.1.47 = D.l.3.39 κε'

Το μη μετα λογισμου είσενεχό"εν, άλλα κατα πλάνην και συνήό"ειαν κρcιτησαν ού δεί κρατείν έν τοίς όμοίοις. ·Eφ~ασεν ό νoμo~ετης έν τ κγ' κεφαλαί' "άλλα συνήίtειαν και έ~oς ή πόλις παρέλαβε δέχεΟΟαι την τοϋ έλάττονος των ιδ' έτων δια{tήκην",

ήκουσεν εύλόγως παρ' αύτοϋ' "το παρα κανόνας, τουτέστι παρα τους νόμους μη μετα ένδεχομένου λογισμοϋ είσενεχ~εν και πραχίtεν ού δεϊ κρατεϊν έν τοϊς όμοίοις."

29-30 cf. 8.35.1.6 (D.28.1.5) 1-33: cod. Bodl. Barocci 149, fol. 207r Α

C DT U e(11-22) ) eCT

δικαστ(ή)ρ(

11 - 22: schol. t ad

Η.1.1.37

11-12 παραφυλάττεται - συνήδειαν om. Α 15 δικαστήριον D, 17 λαβων AC 18 διότι: στι U 27 νομίμου: νόμου U

Β.2.1 . 50 ;

Β.2.1.50

15

2.2.3

= C.8.52.1

Ό άρχων δ εύρήσει συχνάζον έν πόλει έπί τινος πράγματος, φυλάξει κς" αύτό· καΙ γαρ καΙ ή συνήδεια ή προλαβουσα και ό λογισμός ό είσάγων αύτην φυλακτεα έστίν, και ούκ έάσει τι παρα την μακραν συνήδειαν γίνεσ11αι. Έκράτησε σήμερον και πολιτεύεται έν τοίς δικαστηρίοις πασι και συχνάζει το άρκείν έπι άπαιτήσει μιας λίτρας δύο μάρτυρας τοϋτο γοϋν το εδος όφείλει πας αρχων προϊστάμενος δικαστηρίου φυλάττειν και μη έαν παρα την συνήδειαν ταύτην ετερόν τι γίνεσδαι . ·Ωσαύτως άπό μακρας συνηδείας έβεβαιώδη και το μη όμνύειν τους ήγουμένους η τους μητροπολίτας, όταν ή μονη Τι ή μητρόπολις 10

μη Εχουσα άπόδειξιν είς όρκους άπολυit1j, άλλα τρεις τών μοναχών η τών κλη­

ρικών, όταν ώσι πολυάνδρωπα τα μοναστήρια, η δύο το έλάχιστον της έπιλογης αχρι και τών τελευταίω .. φυλαττομένης. ~Eστι και νόμος λέγων μη όμνύειν τους μάρτυρας καί, άφ' ών κατοικοϋσι τόπων, είς έτέραν ελκεσδαι δια μαρτυρίαν, εί μη συνήf)ειαν ό άρχων ei:ιp7J άπσ πόλεως είς πόλιν αύτους μεταπέμπεσf)αι. 15

Εύρίσκων ουν ό αρχων τοιαύτην συνήδειαν εν τινι τόΠ4> όφείλει παραφυλάττειν αύτην και μη παροραν .

ΤΟ δε έρμηνευδεν παρόν κεφ. έστι μδ' τοϋ α' τιτ. τοϋ β ' βιβλίου.

Τίτλος δεύτερος Περι ρημάτων σημασίας

Β.2.2.3 pr.

= D.50.16.3 pr.

τα πρός όδοιπορίαν άφωρισμενα καδ' έκάστην κ ' μίλια οϋτω νοουμεν, κζ'

20

ίνα, καν τα τελευταια μη ωσιν κ', και οϋτως όλόκληρος ήμερα αύτοις όρισίJi;j, τουτέστι τα κα' μίλια β' ήμέρας λαμβάνωσιν. Τότε δε ταυτα λέγομεν, οτε μη όρισΟi;j ρητη ήμερα.

Β . 21.1.40,50

5-6 cf. schol. Pa 2 ad Β.21.1 . 11 (D.22.5.12) 14-16 cf. B.21 .1.3.6 (D.22.5.3.6)

12-14 cf.

1- 6 (εi)οι;) : cod. Bodl. Barocci 149, fol. 207ν

5-16: schol.s ad

(C.4.20.16;

Ν.90.5)

Η . Ι . Ι . 35

2 και2 C DT U(I-6) e(5-16) 1 εϋρει U, εϋρη Bas. Ι εν τινι π όλει συχνάζον U 14 ante U 3 τι Offi. U 4 γίνεσi)αι: Α CUffi Bas., γενέσi)αι CdU 11 είσι Α άπο add. και e 17 β': δ' Α 20 έκάστην : ήμεραν Bas. 21 καν: έα.ν Bas.

Α

Offi.

16

Β.2.2.3

Τοϋτο τό κεφάλαιον έπι παραστάσεως της είς τό δικαστήριον νοεΙται. Οίον έπηρωτήίtη τις κατοικων έν τιf> Πανί δήμ των 'Ρωμαίων έπι τ4'> τα έκείδεν συναγόμενα και άπαι­ τούμενα δαπαναν είς οίκείας χρείας και τέρψεις. Ταυτα δε τα άφορισδέντα τ4'> 5

'Ρωμαϊκ4'> παντι δήμ έλέγοντο κυρίως και κατ' άκρίβειαν φισκάλια ήτοι δημό­ σια και διέφερον τ4'> δήμ δεσποτικως και έξεποιουντο παρ' αυτου κατα πάντα

τρόπον έκποιήσεως.

Είχεν ώσαύτως το παλαιον και μία έκάστη πόλις πράγματα ίδια. Οίον δν'(ισκων τις κατέλιπε τ"ij δείνι πόλει ,α νομίσματα, έφ' κτισδηναι βαλανείον και την 10

είσοδον τούτου έχειν την πόλιν είς έξόδους οίκείας Τι έδωρήσατο Τ1) πόλει τις άγρους περιφανείς, και είχον αύτα οί της πόλεως κάτοικοι πάντες. Είχον και δούλους όμοίως καταλειφδέντας τ"ij πόλει παρά τινος και οί δουλοι ουτοι έκέκτην­ το και πεκούλια. Και προεχειρίζετο παρα του άρχοντος ό ων ίκανος είς διοίκησιν των της πόλεως πραγμάτων και κονόμει ουτος τα πολιτικα πράγματα και

15

έξεποιείτο, ένδα έδοξεν αύτ4'>, ώς διαφέροντα δεσποτικως τ"ij πόλει και πεφυκότα έκποιείσδαι. Και έκαλουντο και αύτα δημόσια, πλην ού κυρίως ούδε κατ' άκρί­ βειαν, άλλα καταχρηστικως μόνα γαρ δημόσια κυρίως ήτοι φισκάλιά είσι τα του 'Ρωμαϊκου δήμου. Και ΟΤΙ καταχρηστικως ή της πόλεως ουσία δημοσία καλείται, ρητως τουτο δηλουται έκ του ιε' κεφ. του παρόντος τίτλου λέγοντος ούσία της

20

πόλεως καταχρηστικως δημοσία εϊρηται. Διαφορα δε του κυρίως δημοσίου και του καταχρηστικως αϋτη, οτι του δημοσίου χρεωστουμένου παρα του Πέτρου και της πόλεως, ίσχυρότερος ό δημόσιος ως σιωπηρως έχων ύποτεδειμένην την του Πέτρου περιουσίαν, άσδενεστερα δε ή πόλις ώς μη έχουσα και αϋτη προνόμιον,

το έχειν σιωπηρως ύποτεδειμένα τα του ίδίου χρεώστου' και οτι, εί χρεωστεί τις 25

προίκα

t"ij

ίδίq. γυναικί, έστι δε ένοχος και τ4'> δημοσί και έλδοι και ό δημόσιος

άπαιτων το χρέος και ή γυνη ζητουσα την προίκα ως δαπανηδείσαν νικ~ ό δημό­

σιος άδιαστίκτως σήμερον άπο νεαρας του βασιλέως του Δούκα, εί δε μή έστι δημόσιος ό χρεωστούμενος, άλλα. πόλις, νικ~ ή προιξ άδιαστίκτως την πόλιν.

Είσι δε καί τινα πράγματα μη ύποπίπτοντα δεσπότ-ι;} Τι μετασκευαζόμενα, 30

οίον τα ίερά, τα μνημεία, τα τείχη, τα ταίς δημοσίαις χρήσεσιν άφωρισμένα,

οίον ό φόρος, το ίπποδρόμιον. Ταυτα μαδών, ορα τον νομοδέτην, τί φησιν' έν δε τοις δημοσίοις ού περιέχονται ού τα ίερά, ού τα μνημεια, και τα έξης έν τ4'> κεφαλαί κείμενα, μόνον ούχι τουτο λέγων, οτι τοίς φισκαλίοις ήτοι τΟις

κυρίως δημοσίοις ταυτα ου περιέχεται. Άρα δε φισκάλια μη όντα ουδε πολιτικά 35

είσιν- εί δε της πόλεώς είσιν, καταχρηστικως πάντως δημόσια λεχδήσονται.

1-7 cf. Theoph. 2.1.40 17-20 cf. Β.2.2.14 (D.50.16.15) 27 Constantini Ducae πον. de dotis privilegio (Dolger 965) 1-18 (δήμου): schol. Α

C DT e(1-18)

του: παρ' αύτου Α

ππ

ad

20-28 cf. Β.9.9 (C.7.73-74) 29-31 cf. Β.46.3.1,5 (D.1.8.1,6)

Η.1.2.38

5 και om. Α 9 κατέλειψε Ae 17 post άλλα add. και Α 26

11

αύτα: αύτους

άπαιτειν

Cd

e 13 παρα 32 ού 2 om. Cd

21

Β.2.2.15,19

πως ουν άντιδιαστέλλει λέγων, ότι έν τοις δημοσίοις, τουτέστι τοις φισκαλίοις και τοις πολιτικοις, ου τε τα ίερά, ου τε τα της δημοσίας χρήσεως περιέχονται;

Μανδάνω, ότι τα καταχρηστικως δημόσια ήγουν τα έκάστης πόλεως πράγματα και πιπράσκονται και αλλως έκποιουνται και μετασκευάζονται, τα δε ίερα και τα 5

μνημεια και τό ίπποδρόμιον άδέσποτά είσι μη δεσποζόμενα παρά τινος. Δια. τουτο δέλων ό νομοδέτης διδάξω ταύτη ν την διαφοραν έχώρισεν άπό των καταχρηστι­

κως δημοσίων των πολιτικων τα άδέσποτα ταυ τα, ούχ ότι μη κοινά είσι και τ δημοσί παντι προκείμενα είς χρησιν, άλλ' ότι μη παρα μηδενός δεσπόζονται, ού παρα δήμου, ού παρα ίδιώτου, ού παρα δημοσίου. Άλλ' ει τινα ετερά είσι της 10

πόλεως πράγματα, οίον αί ούσίαι

-

ταυτα γαρ δεσπόζονται

-,

και τα πεκούλια των

δούλων της πόλεως δημόσια είναι νοειται, καταχρηστικως δηλονότι' δεσπόζονται γαρ και αύτα και μέρος είσι της ούσίας της πόλεως.

Άλλα ταϋτα μεν έκράτουν κατα τό παλαιόν' σήμερον δε ου τε αί πόλεις εχουσιν Ιδια πράγματα, ουτε ό δημος των 'Ρωμαίων, άλλα πάντα του βασιλέως τυγχάνουσιν. το δε έρμηνευδεν παρόν κεφ. έστιν ιζ' του β' τιτ. του β' βιβ. των βασιλικων.

15

·Ισδι δε εξωδεν, ότι, εί και μη δεσπόζομεν των ίερων και των μνημείων και ού δυνάμεδα αύτα μετασκευάζειν, άλλ' ουν, δ εχομεν έπι τούτοις δίκαιον, έκ­ ποιουμεδα, δωρούμενοι αύτο και ληγατεύοντες και αλλως έκποιουντες.

Β.2.2.19

= D.50.16.21

Ό βασιλευς παραχωρων πράγματα και τας άγωγας παραχωρεΙ Οϋτω δετέον το κεφάλαιον' έκίνησέ τις κατά τινος περί τινος ύποδέσεως

20

μήπω δε πληρώσας την δίκην αύτου έποίησέ τι άμάρτημα, όπερ αύτον τυχον είς περιορισμον και δήμευσιν της ούσίας αύτου κατεδίκασε μένου ή ούσία δημεύεται

-

- τοϋ γαρ περιοριζο­

και προσέταξεν ό βασιλευς περιορισδηναι και δημευ­

δηναι αύτόν' μετα ταυτα συνεπάδησεν αύτ είπων οϋτως "συμπαδω τ δεινι και 25

προστάσσω, ίνα άνακληδ1j' παραχωρω δε αύτ και του άναλαβεϊν τα πράγματα

αύτου". 'Όταν ουν οϋτως

ein1J ό βασιλεύς, ού μόνον τα σωματικα πράγματα δοκεϊ'

διδόναι τ συγχωρουμέν, άλλα και τα άσώματα, τουτέστι τας άγωγάς το γαρ δίκαιον της άγωγης άσώματόν έστιν, και δια του το δύναται ό συγχωρηδεις έπ­ αναλαβειν τα πράγματα αύτου, έπαναλαβειν δε και την άγωγην αύτοϋ, ην είς 30

δικαστήριον κατήγαγε και δίκην έποίησεν, και πάλιν μετα. του άντιδίκου κατ'

άκολουδίαν δικάζεσδαι' ό γαρ βασιλευς παραχωρήσας αύτ του εχει ν πράγματα και τας άγωγας εχειν αύτόν παρεχώρησεν. Τ γαρ όνόματι των πραγμάτων και

αί άγωγαι περιέχονται, ώς κεφ. σκβ' και έτερα διάφορα.

13-14 cf. infra ρ. 70,23-24 16-18 cf. infra comm. ad Β.5.1.3 et locum ibi laudatum 22-23 cf. Β.60.51.47 (C.9.47.8); Β.60.52.13 (C.9.49.2) 32-33 Β.2.2.214 (D.50.16.222) Α

C DT

13

το: τον Α

5

το

25

om.

Α

7

μη

om. Cd

άνακληδ~: κληδ~ Α

10

αί

om. Cd

11

δούλων: δήμων Α

λα'

22

Β.2.2.22

Β.2.2.22

λβ'

= D.50.16.24

Κληρονομία έστι διαδοχη είς όλόκληρον του δικαίου, όπερ ό τελευτή­ σας είχεν. Το της διαδοχης όνομα πολυσήμαντόν έστιν- λέγεται γcφ διάδοχος και άπο δωρεας Πέτρου η πράσεως, άπο άνταλλαγης η άπο ληγάτου, λαβειν πραγμα

5

του Πέτρου. Άλλ' ούτοι, εί και διάδοχοι λέγονται, άλλ' ού λέγονται δικαίου διάδοχοι, άλλα πράγματος. Και δηλον έκ τούτου' ό Πέτρος έχων άγρον τον Γρηγοριανον ώμολόγησε διδόναι τ ένάγοντι, ώς ήμελλεν αυτο εχειν έν καιρ αύτοϋ· 5

πρότερον γαρ τα. χρέα ύπεξαιροϋνται, και τότε τα λοιπα. παρα. τοϋ κληρονόμου

κερδαίνονται. Και έπι ληγάτου δε τοϋτο δυνατόν itεματίσαι· έαν γάρ τις έν t-Q ίδίζ\: διαitήΚt] είΠt] οϋτως "ληγατεύω τ4) δείνι πασάν μου την ούσίαν", μόνα τα έν xaitap4) περιλιμπανόμενα μετα την δόσιν των χρεωνό ληγατάριος λήψεται· ούσία γαρ κυρίως έστιν ή μετα. την άπόφλησιν των χρεων.

Β.2.2.37.2 =

D.50.16.39.2

Διαμαρτύρασί1αί έστι το μετα μαρτύρων παραγγειλαι τ~ άπολιμπανομενιμ. μ'

10

"Εχομεν νόμους διαφόρους διδάσκοντας περι άπολιμπανομένων, και πως κα­ λοϋνται και πως καταδικάζονται οί πρό προκατάρξεως άπολειφttέντες, πως δε οί μετα προκάταρξιν και παραγγελίαν ίσως και περι τούτων νϋν διδάσκειν περιττόν και άνωφελές. Τοϋτο δε χρη γινώσκειν πρός τελείαν κατάληψιν τοϋ προκειμένου 15

κεφαλαίου, δτι τ4) άπολιμπανομέν τοϋ δικαστηρίου γίνεται διαμαρτυρία τρισσά­ κις έχουσα άνα λ' ήμέρας και εί μη έντός τούτων έλitt] ό άπολιμπανόμενος και

δικάζηται, ποινηλατείται κατα νόμους. Είπων γοϋν ό νόμος έκεί τό όνομα της διαμαρτυρίας γυμνόν, ένταϋitα,

evita

διδάσκει περι ρημάτων σημασίας, έρμηνεύει, τί έστι διαμαρτυρία, καί φησιν20

διαμαρτύρασιJαί έστι το μετα μαρτύρων παραΥΥείλαι τζJ άπολιμπαvομέvrp, τουτέστιν, εί ελεγεν, δτι "εί βούλει παραγγελίαν ποιήσασitαι πρός τον άπολιμ­ πανόμενον περι τοϋ έλitείν και δικάσασitαι, μη ποιήσt]ς ταύτην μόνος δια

σεαυτοϋ· ποιήσεις γαρ ούδέν, άλλα συμπαραλαβων μεit' έαυτοϋ μάρτυρας άξιο­ λόγους ποίησον την παραγγελίαν πρός τον άπολιμπανόμενον, ίνα, εί ζητηit-Q, εί 25

παρήγγειλας τρισσάκις αύτ4), ετοιμοι ώσιν οί μάρτυρες μαρτυρησαι τοϋτο και

ποιησαι την παραγγελίαν αύτόπιστον."

Και τοϋτο μεν ό νόμος και έν άλλοις πολλοϊς λέγει. Σήμερον δε αί παραγγε­ λίαι δια τους δρκους των μαρτύρων και τας άνακυπτούσας άμφιβολίας έν ταίς μαρτυρίαις δια των κριτων τοίς άπολιμπανομένοις γίνονται δια το άναμφίβολον 30

και αύτόπιστον. Και συντρέχουσι και ουτοι τ4) νόμψ ό γαρ νόμος δια τοϋτο

τους μάρτυρας παραλαμβάνεσitαι προσέταξε δια. το είναι δήλην και άνεπαμφί-

15-17 cf. schol. de contumacibus, ed. Zachariae. GGRR 3• ρ. 393 n. 1433 i. f. 27-30 cf. Β.7.4.2 (N.112.3pr.) 15 post γίνεται add. δε Α 16 έπανέΜη C DT 2 περιλιμπανομένην Cpcd 29 post κριτών add. αί παραγγελίαl AC· c 22 δικάσασt}αl: D, διδάσκεσt}αl rell.

Α

Α

30

Β . 2 . 2 . 37,38

βολον την παραγγελίαν- έπει δε και δια του σημειώματος του κριτου ταυτα γίνε­ ται, καλως και κατα την βούλησιν του νόμου ταυτα γίνεται.

Είς τουτο ουν του κεφαλαίου έστι σημειώσασ~αι και είπείν , οτι ού δύναταί τις λέγων πoιήσα~αι παραγγελίαν προς τον άπολιμπανόμενον αύτου άντίδικον δείξω 5

τουτο δι' ορκου, τουτέστιν έπoμόσασ~αι, ώς πcφήγγειλεν αύτος δι' έαυτου τ άπολιμπανομέν έλ~είν και δικάζεσiJαι' ού προσδεχiJήσεται γαρ είς τουτο, άλλ'

άκούσει, δτι "καν έποίησας μόνος παραγγελίαν, ούδεν ώφελη~ήση' ό γαρ νόμος διαμαρτύρασ~αι λέγει ήτοι μετα μαρτύρων παραγγέλλειν τ άπολιμπανομένψ Τι γουν μάρτυρας, εί έχεις, παράστησον και δεχ~ήση η δικαστου τινος σημείωμα'" 10

ένταυ~α γαρ ό νόμος τας δι' έγγράφων και μαρτύρων άποδείζεις δέχεται, ού μην

τας δι' ορκων- και οτε τις έπι πράγματι αύτ διαφέροντι γινομένης πράσεως Τι δωρεας η ύποiJήκης παρ' έτέρου μέλλει διαμαρτύρασiJαι τον λαμβάνοντα, ώς

< ού ) καλως λαμβάνει το πραγμα, ούκ όφείλει την διαμαρτυρίαν ποιείν δι' έαυτου, άλλ' ένώπιον τριων μαρτύρων Τι δια κριτου, εί βούλεται ώφελη~ηναι δια της 15

όνόματι των άρρέ-

20

νων εύρήσεις και τας ~ηλείας, είπερ το των νόμων πλάτος άναγινώσκειν

Β.2.2.38.2-3

μβ'

Tij

,",ip-i).

= D.50.16.40.2-3

φαμιλί~ και οί έλεύ-θ"εροι περιέχονται. ΕΙς δε fι δύο δουλοι φαμι­

λίαν ού ποιουσιν. Ό νoμo~έτης ένταυ~α το της φαμιλίας όνομα έρμηνεύει, τί σημαίνει, και παραδίδωσιν, οτι, δτε εύρήσεις όνομα φαμιλίας, νόει σημαίνεσ~αι δι' αύτου 25

και δούλους και έλευ~έρoυζ' του το γαρ το δνομα πλή~oυς έστι σημαντικόν­ είς δε ή δύο δουλοι φαμιλίαν σύ ποιουaιν.

Οίον ' εί άρπάσει τινος πραγμα ή φαμιλία μου , ένέχομαι αύτος ού μόνον ύπερ των δούλων, άλλα και ύπερ των ύπηρετούντων μοι έλευ~έρων, οίον μι~ίων , οϋς και έν τάξει δούλων έχομεν. Εί δε πολλους ούκ έχω, άλλ' ένα η δύο, φαμι30

λίαν μεν έχειν ού λέγομαι, ούδε γάρ είσι πολλοί. Εί δέ τι ποιήσουσι πταίσμα η άταξίαν κατά τινος, ένέχομαι ούχ ώς έχων φαμιλίαν, άλλ' ώς κεκτημένος δουλον ιΧτακτον- ή γαρ άκρίβεια του όνόματος της φαμιλίας πλη~oς περιέχει.

20 cf. e. g. Α

CDT

Β . 2.2.166

(D.50.16.172)

27-29 cf.

Β.60.17 . 2.14

(D.47.8.2.14)

Β.2.2.38,41 , 42

31

ΤΟ δε της φαμιλίας όνομά ποτε μεν δούλους μόνους σημαίνει, ώς όταν ό νόμος λέγτι' δεσπότου βιαίως άναιρείJέντoς άκρίτως άναιρεισίJαι προσήκει την ύπο ηΊν αύτην στέγη ν ουσαν φαμιλίαν, τουτέστι τους δούλους δεί ΥΙφ τους οίκέτας προκρίνειν της ίδίας σωτηρίας την των δεσποτων, ποτε δε και τα πράγματα, 5

ώς οταν ό νόμος λέγτι ' ό έΥΥύτερος συΥΥενης έχέτω την φαμιλίαν, τουτέστι την περιουσίαν, οτε δε τους άνιόντας και τους κατιόντας και πάντας τους συγγενεις και τους έλευδέρους και τους πάτρωνας και τον γαμβρον και την νύμφην, ώς οταν

διατιίJέμενός τις γράψτι έν ήj οίκείι:;ι διαίJήκτι' "καταλιμπάνω τη φαμιλίι:;ι μου νομίσματα χίλια η άγρον τον δεινα ", μη μνημονεύσας ρητων προσώπων, οίον "τοις 10

άπελευδέροις μου η τοις υίοις μου ". ΈνταϋίJα γάρ, οταν άπλως είπτι φαμιλίαν, ού μόνον οί συγγενεις καλουνται είς την του ληγάτου ληψιν, άλλα και τούτων άτονούντων ό γαμβρος και ή νύμφη

έαν ό γάμος δηλονότι ίJανάτ(ιJ έλύίJη ' εί

-

γαρ συνίσταται, προτιμαται ή παις ήτοι ή ίJυγάτηρ του γαμβρου

-

και τούτων

έπιλιπόντων οί άπελεύίJερoι. Εύρήσεις και άλλας διαστίξεις έν τοις κατα μέρος. Το δε έρμηνευ"εν παρον κεφ. έση μα' του β ' τιτ. του β' βιβ. των βασιλικων.

15

Β.2.2.41 =

D.50.16.43-44

T~ της τροφης όνόματι και τα βρώσιμα και τα πόσιμα περιέχονται μγ' και το ένδυμα και τα προς το ζην τον ανδρωπον άναγκαία όντα και τα προς φυλακην fι φροντίδα του σώματος έπιτήδεια . 'Εάν τις συμφωνήστι μετά τινος οϋτως "έγω ό δεινα συμφωνω, ϊνα σε τρέφω, 20

άν'" ών είργάσω είς έμε άγα"ων η έδωρήσω μοι πραγμάτων", ού μόνον αύτφ βρώ­ σιμα όφείλει διδόναι και πόσιμα, άλλα και ένδυμενίαν όφείλει παρέχειν αύτφ και

οίκησιν προς καταμονήν, ώς έξ άλλων μαίJήστι κεφαλαίων, και άπλως, οσα συντεί­

νουσι προς ζωην και ύγείαν αύτου, οίον ίατρείας και τα Ομοια. Ούκ άλόγως δε ταυτα παρέχει αύτφ, άλλα και μετα λογισμου εύλογωτάτου' ό γαρ συμφωνων 25

τρέφειν τινα σκοπον εχει συνισταν αύτου την ζωήν. Ή δε σύστασις της ζωης ού δια της τροφης μόνης είω"ε γίνεσ"αι, άλλα δια πάντων ών είρήκαμεν και έτέρων πολλων' έαν γα.ρ ίJρέψω μόνον τινά, ύπο στέγη ν δε ούκ είσαγάγω αύτον και

ένδύσω και ίατρεύσω, ού δυνήσομαι δια. μόνης της τροφης ζωογονειν αύτόν.

Β.2.2.42 =

D.50.16.45

T~ όνόματι της στρωμνης πάσα έσδης περιέχεται και τα στραγλία μδ' 30

και τα παλλία και παν, δ περιβαλλόμεδα. T~ όνόματι δε της τροφης ή έσδής, ού μην τα στραγλία περιέχεται. 1-4 cf. Β .3 5 . 6 . 1 (D.29.5.1) 5 Β . 2 . 2.1 87 .1 (D.50.16.195.1) 6-14 cf. Β.44 .3. 1Ο8 (C.6.38.5) 14 cf. e. g. Β.2.2.1 8 7 (D.50.16.195) 22 ctΌ e. g. Β. 31 . 6. 5 . 12 (D.25.3.5.12); Β.44 . 14.6 (D.34.1.6) Α

C DT 5 συγγενης : Bas., σεμνην codd. 6 δε : δε και Α 16 περιέχεται Bas. 17 όντα deest ίη Bas., sed vide app. crit. 20- 21 βρώμα Α 21 όφείλει 1 εΙ 2: όφείλω codd. Ι ένδυμασίαν D, fort. recte, cf. infra ρ. 32,25 26 post άλλίΧ add. και Cd

32

Β . 2 . 2.42,46

το μεν κεφάλαιον σαφες και μη δεόμενον πολλων ρημάτων είς σαφήνειαν. Μόνου δε χρεία δεματισμοϋ είς τοϋτο και τοϋ είπεϊν, ποϋ συμβάλλεται το παρον νόμιμον' προς έπι τούτοις άναγκαϊον ένταϋδα και τας όλιγοστας ρωμαϊκας λέξεις έρμηνεϋσαι, δ τι δηλοϋσιν. Λέγει γοϋν- τfiy όνόματι της στρωμνης πασα 5

έσιJης περιέχεται και τα στραΥλία και τα πάλλια και παν, ό περιβαλλόμείJα, τουτέστιν εάν τις εϊΠ1J εν διαδήκη' "καταλιμπάνω

ti;)

δεινι στρωμνήν", ούχι κλί­

νην μόνην και τα περι αύτ11ν δίδωσιν αύτί;> ό κληρονόμος, άλλα πάντα, δσα φησι το κεφάλαιον τί;> της στρωμνης όνόματι περιέχεσδαι ηγουν πασαν έσδητα

ητοι παν χρειωδες τί;> ληγαταρί~ ίμάτιον' ή γαρ στρωμνή, ώς είπον, ού την κλί10

νην και τα περι αύτην περιέχει, άλλα και παν, δ περιβαλλόμεδα, ητοι πασαν έσδητα καΙ πα.ν ίμάτιον, καΙ ού μόνον ταϋτα, άλλα και τα στραγλία ητοι τα έφαπλώματα' ό γαρ στρωμνην λα.μβάνων και έφάπλωμα λαμβάνει και τα πάλ­ λια ητοι τα μανδύα' έπειδη γαρ ρωμαϊκη ή λέξις, έδος δε τοις 'Ρωμαίοις, ώς και ήμεϊς σήμερον βλέπομεν, και τα μανδύα άντι ίματίων φορεϊν τε και περι-

15

βάλλεσδαι, δια τοϋτο ό νόμος καλως είπών, δτι τi;) της στρωμνης όνόματι και πα.σα έσδης και παν, δ περιβαλλόμεδα, περιέχεται, εύρων δέ, δτι και ό μανδύας

παρα 'Ρωμαίοις άντι έσδητος χραται, είκότως είπε και αύτον τί;> της στρωμνης όνόματι περιέχεσδαι.

T{(J 20

όνόματι δε της τροφης ή έσΟής, ού μην τα στραΥλία περιέχεται . Όλίγ~

άνωτέρω έν τi;) μγ' κεφ. είπεν ό νομοδέτης, δτι τί;> της διατροφης όνόματι και ή έσδης περιέχεται' έπει γαρ και ή έσδης άναγκαιον και μαλλόν έστι προς το ζην, και ταυτα λέγει περιέχεσδαι τί;> της τροφης όνόματι, ού μην τα στραγλία. ήτοι τα έφαπλώματα' ταυτα γαρ ούκ είσιν άναγκαια τοσοϋτον' και χωρις γαρ των έφαπλω­

μάτων άλλοις μυρίοις είς σκέπην χρώμεδα. Εί τις γουν έν διαδήΚ1J είΠ1J τρέφεσδαι 25

τον δείνα, ού μόνον τροφήν, άλλα και πόσιν και ένδυμασίαν πασαν λήψεται.

Β.2.2.46

με'

= D.50.16.49

'Εν τij περιoυσί~ ήμων έση καΙ όσα καλij πίστει νεμόμεί1α και τα έν άγωγαίς. 'Εάν τις τελευτων εϊπ'l) ούτως "άφιερω τij δείνι τυχον μονij πασάν μου την

περιουσίαν", ού μόνον τα σωματικα πράγματα, δσά δεσποτικως ην κατέχων, οΤον 30

άγρους και οίκήματα, δοκεί άφιερουν

tij

μονij, άλλα και ας έχει κατά τινων

άγωγας τας άσωμάτους δοκεί συμπεριλαμβάνειν τη oύσί~ αύτοϋ πάσ1J' δια γαρ αύτων έχειν δοκεί, ώς πολλαχου ό νόμος φησίν, τα μέλλοντα άναρρύεσδαι έξ έτέρων πράγματα αύτου και δοκεί συν τοίς λοιποίς αύτου πράγμασι και τας τοιαύτας άγωγας άφιεροϋν τ~ μονη.

20 cf. Α

Β . 2.2.41

C DT AC"'

έσδητος

(D.50.16.43) 4

ουν

31-33 cf. e. g. Β . 52 . 1.24,50 (D.44.7.25,51)

Cd 7 post άλλα add. 21 και Ι om. Cd Ι έση : έτι Α

και Α

13 ή om. Α 15 στρωμνής: 26 post νεμόμεδα add. και αι οικήσεις Bas.

33

Β.2 . 2.46,48

Ού μόνα δε ταυτα τ~ όνόματι της περιουσίας αύτου περιέχεται, άλλα και οσα ού δεσπoτικ~ δικαί!j> κατέχει, άλλα καλij πίστει νέμεται, ώς οτε άγοράσει πραγμα άπό τινος μη δεσποτικως αύτο έχοντος. ·Οταν γουν άγοράσ1J το τοιουτον πραγμα

άγνοων εΙναι άλλότριον, καν μη φi)άσ1J δια τριετίας δεσπόσαι αύτο κινητον τυχον 5

ον, άλλα φbάσ1J έν τι;> μέσ!j> της τριετίας άφιερωσαι τij μονή πασαν την περι­ ουσίαν αύτου,

-

και γαρ ισως έλπίς έστιν έλδείν τον άληδη δεσπότην του πράγ­

ματος και άποσπάσαι αύτο του άγοραστου της τριετίας ένδαψιλευομένης

-

άλλ'

ού τουτο κώλυμα τij άφιερώσει γενήσεται' είκος γάρ έστι του τον και μη έλδείν μηδε κινησαι της τριετίας έντός. Και δια τουτο, έν 10

τέως άμάχως το τοιουτον

oa!j>

πραγμα έν τij περιoυσί~ του άφιερουντός έστιν, καλως τή άφιερώσει της λοιπης ούσίας και τουτο συνυπάγεται και συναφιέρωται. Και δσα δε ού δεσποτικως ούδε καλij πίστει νέμεται, άλλ' ώς σουπερφικιάριος ήγουν έμφυτευματικως, και ταυτα τή άφιερώσει συμπεριλαμβάνει της πάσης ούσί­ ας αύτου. Τίς δέ έστι σουπερφικιάριος; Άκουσονο σουπερφικιάριός έστιν ό άλλό-

15

τριον έκλαμβανόμενος έδαφος ωστε έξ οίκείων ύλων έν αύτι;> κτίσω οίκημα και

διηνεκως κατέχειν αύτο και διδόναι κατ' έτος ρητόν τι ποσον χάριν τοϋ έδάφους, τουτέστι της έμφυτεύσεως. Ό τοιουτος γουν σουπερφικιάριος ήγουν έμφυτευτης ούδέποτε του άλλοτρίου έδάφους δεσπόζει, καν καταχρηστικως και ό τοιοϋτος δεσπότης τοίς νόμοις πολλάκις παραλαμβάνηται, άλλ' έφ' όσον το συμφωνηΝ:ν 20

έμφύτευμα δίδωσιν, άμάχως κατέχει αύτο και παραπέμπει κληρονόμοις και δια­

δόχοις αύτου. Ό τοιουτος γουν άφιερων η δωρούμενος πρός τινα πασαν την περιουσίαν αύτου και τα κατ' έμφύτευσιν παρ' αύτου κατεχόμενα δοκεί δωρείσbαι και άφιερουν, ώς το παρον διδάσκει κεφάλαιον. τας δε διαφορας της τε προσ­ καίρου και διηνεκους έμφυτεύσεως, ναι μην και της μισδώσεως, έν τοίς προσφό25

ροις έκμαbήσ1J βιβλίοις.

Β.2.2.48 =

TiJ

D.50.16.51

του γονέως πρoσηγoρί~ πάντες οί άνιόντες άρρενες καΙ ί1ήλειαι μς"

δηλουνται. Ό νόμος ού παραχωρεί τοίς αύτεξουσίοις παισιν άνευ συγγνώμης τους οίκεί­ ους γονείς είς δικαστήριον έλκειν, άλλα παρακελεύεται τούτοις προσέρχεσδαι 30

τ ποινης ένεκα της οίκείας άναισχυντίας.

3-5 cf. Β . 50.1Ο.4 (C.7.31.1) 14-17 cf. e. g. Β.15 . 1.74-75 (D.6.1.74-75) cum 8choι. ΠΙ ad cap.74 23-25 cf. Β . 5 . 2 (Ν.120); Β.20 . 1-2 (D.19.2; C.4.65-66; Ν.7) 28-30 cf. Β . 7.8.4,28 (D.2.4.4; C.2.2.3) 31-32 cf. Β.7.8.24 (D.2.4.24) Α

CDT 4 εΤναι Offi. Α Cd cum Bas., των γονέων Α

19

περιλαμβάνηται

άρρενες

om.

Α

Cd 28

21

την Offi. Α

ίδίου ς Α

30

26

αίτεί Α

τού γονέως :

34

Β . 2.2 . 48,61,63

Ούκ όφείλει γουν ό παις λέγειν, οτι "τότε μη ζητήσας συγγνώμην όφείλω δουναι τα νομίσματα, οτε τόν πατέρα μου εϊλκυσα χωρις συγγνώμης ή οτε την μητέρα"' είτε γαρ πατήρ έστιν είτε μήτηρ ή έλκυσδεισα χωρις συγγνώμης είτε πάππος είτε μάμμη είτε πρόπαππος είτε προμάμμη, άπαιτειται τα ν' νομίσματα' τ'ij γαρ 5

πρoσηγoρί~ του γονέως πάντες οί άνιόντες άρρενες και ~ήλειαι νοουνται. Τό δε έρμηνευ~εν παρόν κεφ. έστι να' του β' τιτ. του β' βιβ .

Β.2.2.61 μζ'

= D.50.16.64

Άδιά'θ'ετός έστιν ού μόνον ό μη δια'θ'εμενος, άλλα και ό μη κληρονομούμενος έκ δια'θ'ήκης. Ού μόνον λέγομεν άδιά~ετoν τελευτησαι τόν μη ποιήσαντα δια~ήκην, άλλα

10

και τόν ποιήσαντα μεν και κληρονόμον γράψαντα ενα, μη κληρoνoμη~έντα δε παρα του γραφέντος άπό δια~ήκης ίσως γαρ ό γραφεις κληρονόμος παΡ1Jτήσατο, κάντευ~εν ήργησεν ή δια~ήκη και τα ληγάτα και αί έπιτροπαί. Γίνωσκε γάρ,

οτι, όσάκις ό γραφεις κληρονόμος έκουσίως και oίκειo~ελως παραιτήσεται εΙς ων, άδιά~ετoν ποιει τόν διατι~έμενoν' πίπτει γαρ ή δια~ήκη κα~' όλόκληρον 15

ήγουν καΙ κατα την ένστασιν καΙ κατα τα ληγάτα και τας έπιτροπας καΙ ταλλα πάντα.

"Οτε ό γραφεΙς κατεδέξατο την κληρονομίαν καΙ άντεποιήσατο ταύτης και συν­ έστη δια της έαυτου καταδοχης ή δια~ήκη, μετα ταυτα δε άνεφάνη παϊς του τελευ­ τήσαντος και έκίνησε κατ' αύτου ή την κόντρα ταβούλλας, ητις άρμόζει, οτε ό 20

υίός μη γραψίj κληρονόμος, ητις έξελληνίζεται ρηξις δια~ήκης, ή την δεϊνοφφι­ κιόσο ήτοι την μεμψιν της δια~ήκης, ητις έχει χώραν, οτε καταλειφ~'ij άπόκληρος ό παϊς και ούκ άποδειχ~'ij ή αίτία, δι' ην άπεκληρώ~η, και κινήσας περιεγενετο καΙ έξέβαλε τόν γραφεντα και καταδεξάμενον την κληρονομίαν, τότε καΙ τα ληγά­ τα και αί έλευ~ερίαι καΙ έπιτροπαι κρατουσιν. "Εστι δε τό έρμηνευ~εν παρόν κεφ. ξδ' του β' τι. του β' βιβ. των βασιλικων.

25

Β.2.2.63 μη '

= D.50.16.66

Ή του φορτίου προσηγορία μόνα τα κινητα περιέχει. 'Εάν τις δωρήσηταί τινι πλοϊον ή έργαστήριον και είΠ1J λαβεϊν αύτό τόν την δόσιν λαμβάνοντα μετα του φόρτου αύτοϋ, μόνα δοκεϊ δωρεϊσ~αι τα έν τ έργαστηρί~ τυγχάνοντα κινητά. 'Όσα δε είσιν αύτοκίνητα, ού λήψεται ό

30

την δωρεαν είληφώς, οΤον ίππους ή δούλους. ΚαΙ γαρ οί δια την πρασιν των

12-16 cf. e. g. Β.2.3.181 (D.50.17.181); D .26.2.9 (ίη Β.37.2 desideratur) (D.5.2 ; C.3.28); B.40.3(D.37.4 ; C.6.14) 23-24 cf. N.1l5.3.15, 4.9 Α

C DT 2

κατα om. d

7

μη2 om.

C (et A"C?)

18 έαυτου : αύτου Cd

(ίη

17-23 cf. B.39.1 B.35.8.41-42 des.)

9 τελευτησαι: -τήσαντα d 15 και l om. Α 25 post το add. ρημα Α 19 κοντίχρα Α

Β.2.2.63,70,71

35

δούλων έμπορευόμενοι ούκ εμποροι, άλλα σωματέμποροι λέγονται, ως κεφ. σζ'· έμποροι δε καλουνται κυρίως οί τα κινητα πραγματευόμενοι πράγματα, οίον έ ένάγοντι, όπερ εμελλεν εχειν μη δικασάμενος. Παρεδέμην πράγματά μού τινι· ήλδον ζητων έξ έκείνου μετα ταυτα τα πράγ-

10

ματα· έκείνος την παρακαταδήκην ήρνήσατο· άπελύδην είς άπόδειξιν έγω και έδειξα, δη άληδως αύτ4) παρεδέμην τα πράγματα· άπεφήνατο οϋτως ό δικαστής "έπειδη έφάνη ό δείνα χρεωστων άπο παρακαταδήκης τ4) δείνι τόσα πράγματα, προστάσσω και άποφήνω, ϊνα άποκαταστήσ1J ταυτα προς τον ένάγοντα". ΤΟ

ρημα το έγκείμενον τ;:] άποφάσει και λέγον- "ϊνα άποκαταστήσ1J", δύναμιν έχει 15

τοιαύτην, ίνα οϋτως άποκαταστήσ1J μοι το πραγμα ό έναγόμενος, ωσπερ έμελλον έχειν αύτό, είπερ ούδ' όλως ήλδον είς δικαστικους άγων ας και συντριβάς. Έαν τυχον γαρ ήσαν τα παρατεδέντα νομίσματα τραχέα καί, έν όσ έδικαζόμην, έγέ­ νοντο πλείονος ποσου προς ύπέρπυρον, τυχον έν τη προκατάρξει και άρχ;:] της δίκης ήσαν ν' προς ύπέρπυρον, έν δσ δε έτρίβετο ή ύπόδεσις, ηύξήνδησαν και

20

εύρέδησαν έν τ;:] άποφάσει κορυφωδέντα είς π'

-

έαν ουν μέλλ1J ταυτα νυν άπο­

καταστησαί μοι, οϋτω μοι όφείλει άποκαταστησαι αύτά, ωσπερ έμελλον έχειν αύτα μηδε όλως δικασάμενος, ήγουν ώς είχεν έν τ;:] άρχ;:] της δίκης. Εί δε δίδωσί μοι ταυτα, ώς έχει έν τ4) καιρ4) της άποφάσεως, κολοβοί ταυτα και ού δοκεί άποκαδισταν, καδως ώρίσατο ή άπόφασις. 'Οφείλει δε δουναί μοι και τα δαπα25

νήματα, όσα έν τ4) άγωνι της δίκης έδαπάνησα· εί γαρ άμάχως έξ άρχης την παρα­

καταδήκην έδίδου μοι, ανευ έξόδων είναι έμελλον και ανευ δαπανων και σκυλ­ μων ωφειλονέχειν το πραγμά μου . Εί βούλει δέ, δεμάησον τουτο και έπι άγρου, ωσπερ έν τ4) ογ' κεφ . έδεματίσδη σοι.

Β.2.2.76

=

D.50.16.79

νβ'

Δαπάναι είσίν άναγκαίαι, αϊπερ εί μη γένοιντο, πραγμα Τι άπόλλυσ1Jαι

30

μέλλει Τι χείρον γίνεσ1Jαι. Χρησίμους δε δαπάνας ηρεσεν είναι τας βελ-

28 cf. supra Α

COffiffi.

C DT Cd

εΤχον

σκυλμων Offi.

ad

Β.2.2 . 70

(D.50.16.73)

9 ζητείν Cd 12 άνεφάνη Cd 13 άποφήνω : άφι:ιίνομι:ι ι Α 17 βραχέα d 18 ante άρχη add. τη Α 19 ηύξύνbησαν Α Α 29 άνι:ιγκι:ιίαί είσιν Bas. Ι ante πρίiγμα add. το Bas.

16 ηλbον: 26 άνευ 1 -

37

Β . 2.2 . 76

τίω ποιούσας την προίκα, ού μην ού συγχωρούσας μη είναι αύτην χείρω,

έξ ων πρόσοδος τη γυναικι προσπορίζεται' οίον ώς έπι της του άλσους φιλοκαλίας, περι ου έπαναγκες ούκ ην. 'Ομοίως και έπι διδαχης των παίδων, ων ενεκα βαρύνεσδαι την γυναίκα άγνοουσαν Τι άκουσαν ού 5

χρή, ίνα μη άναγκασδη του άγρου Τι των άνδραπόδων στερείσδαι. Έν ταύταις δε ταίς δαπάναις και το άρτοκοπείον και το ώρείον το τφ προι­

κφ οίκ προστεδεν ώς έπι πολυ λέξομεν. Έπιτερπείς δε δαπάναι είσιν αί το είδος μόνον κοσμουσαι, ού μην και καρπον αύξουσαι' ώς εστι τα χλοηφόρα Υ'Ώδια και τα άναβρυτα ύδατα και αί μαρμαρώσεις και αί 10

λωρικατίονες και αί ζωγραφίαι. τα περι τα προικιμαία άκίνητα ήτοι τα άδιατίμητα γινόμενα δαπανήματιχ: πολυ­

ειδη και διάφορα τυγχάνουσι και το άποτέλεσμα ποικίλον και άνόμοιον έχοντα. ΛΗ γαρ άναγκαίά είσιν

άναγκαία δε λέγονται, ών μη γενομένων η το πραγμα

παντελως άπόλλυται η χείρον γίνεται. Οίον έδόίtη μοι οΙκος είι; προίκα της γυναι15

κός μου άδιατίμητος, και σεισ μου γενομένου τα τούτου ίtεμέλια διεσείσίtησαν και γεγόνασιν ύπόσα~ρα. Εί γουν δαπανήσω περι την τούτων άνόρ~ωσιν και ύποστή­ ριξιν, άναγκαίον ποιω δαπάνη μα, τουτέστιν έξ άνάγκης της του πράγματος άπαι­ τούμενονο τούτου γαρ μη γενομένου ή παντελως ό ο{κος έμελλε καταπεσείν και φίtαρηναι η χείρων γενέσίtαι' ούδεις γαρ βλέπων αύτον ύπόσαίtρoν μισ~ωτικως

20

αύτον έκλαμβάνεσίtαι πρoείtυμή~η, και δια του το και ή έκ τούτου πρόσοδος παν­ τελως άπεμειουτο. ΤΟ τοιουτον γουν δαπάνημα, είτε γνώμτ;] και προτροπ1j της γυναικος γένηται είτε και μή, άπαιτείται έξ άνάγκης μετα λύσιν του γάμου ή, μαλλον είπείν, άμα

t1j

έξόδ μειοί και κολοβοί το ποσον της προικος και χωρις

δικαστηρίου.

Μείωσιν δε προικός άκούων μη ύπολάβης αύτα τα σώματα, τυχον τον οΙκον

25

ή τον άγρόν, περικόπτεσίtαι' μά~ε γάρ, ότι, εί μέν είσιν έν

t1j

προικι άκίνητα

άδιατίμητα και γένηται ΠεΡι τον προικιμαίον οΙκον άναγκαίον δαπάνη μα, τυχον έξοδος γ' λιτρων, και ό οΙκος ην άξιος ι' λιτρων, ού περικόπτει ό άνηρ μετα

λύσιν του γάμου μέρος έκ του οίκου άξιον των γ' λιτρων και λαμβάνει τουτο 30

δεοποτικως, άλλ' έχει μόνην παρακατάσχεσιν του οίκου, έως ου τό ίκανόν αύτ γένηται. Εί δε συν

t

οίκ και νομίσματα έδόίtησαν έν προικί, τυχον και γ'

λίτραι, και γέγονεν ή έξοδος ΠεΡι τον οΙκον τον άδιατίμητον γ' λιτρων, μειουται

ή προιξ ήτοι κολοβουται άμα t γενέσίtαι την έξοδον, και παύονται εΙναι έν

13-24 cf. Α

Β.28.1Ο.1-4

(D.25.1.1-4)

25-ρ.38,2

cf.

Β.28.1Ο . 5

C DT 1 ποιησάσας Bas., sed vide app. crit. 6-7 ti;j ΠΡοικιί>φ oίκί~ Bas. 7 ώς έπι το πολυ Bas. 16 διόρδωσιν Cd 20 και 1 Offi. Α 22 είτε: ήτε Α ό έξοδος CT

pr. (D.25.1.5 pr.)

3 ante διδαχης add. της Bas. 11 ΠεΡι: έπι Α Ι ήτοι: Τι Cd 28 ό οΙκος: 23 ποσον: πον Α

38

Β.2.2.76

προικι τα νομίσματα, και έν δσ έλέγετο ή γυνη εχειν έν προικι οίκον και γ' λίτρας νομίσματα, μένει εχουσα προικα τον οίκον μόνον. Πανταχοϋ δε άδιατίμητον έδεμάτισα τον της προικος οίκον, περι ον τα δαπα­ νήματα γέγονεν, ίνα και ή άπαίτησις της δαπάνης, fι μαλλον είπειν ή μείωσις, 5

χώραν εξ1J' τα γαρ περι τον διατετιμημένον οίκον γενόμενα δαπανήματα οϋτε άπαιτοϋνται οϋτε μείωσιν είσδέχονται, διότι των διατετιμημένων δεσπότης έστιν ό άνηρ ώς άγοραστης και ώς είς ίδια δαπανων άπαίτησιν ούκ εχει' ούδεις γαρ

δαπανων είς ίδιον πραγμα άπαιτει τας δαπάνας. Τίνα γαρ και άπαιτήσει αύτάς; Έαυτόν- και τοϋτο ατοπον. Μαδων ουν, τί έστιν άναγκαιον δαπάνη μα και τί το άποτέλεσμα τούτου, μάδε,

10

τί έστι και το χρήσιμον και τί το άποτέλεσμα τούτου. Χρησίμους δαπάνας λέγομεν ήτοι έπικερδεις τας αύξανούσας και βελτίω ποιούσας την προικα, ού μην ού συγχωρούσας μη είναι αύτην χείρω. ΟΤον ό άνηρ περι τον προικιμαίΌν άγρον

έξοδιάσας έποίησε λιβάδιον, δπερ ούκ ην άναγκαιον' ήδύνατο γαρ και χωρις 15

αύτοϋ το κτημα συνίστασδαι και μη γενέσδαι χειρον, άλλ' εχειν την πρώην κατά­

στασιν και γεωργεισδαι έν τ άνδρί, και έκ μεδόδου και περινοίας xεpδιXV1J ό άνηρ τα της γυναικός.

Έν τούτοις δε τοις έπικερδέσι δαπανήμασιν ώς έπι πολυ συναριδμειται και το

άρτοκοπειον και το ώρειον το τ' "πωλώ σοι, τ4'> δεινι, τον άγρόν μου μετα πάντων τών δικαίων αύτου", τουτο πάντως όφείλομεν γνώναι

5

δίκαιον του άγρου το μη κρατη~ηναι παρα του πράτου την αποψιν του άγρου, το μη κτισ~ηναι παρ' αύτου ταφειον έν αύτ4'>, το μη παρασπασ~ηναι μέρος αύτου

και παραδO~ηναι τ4'> άγoρασηj τον άγρον κεκολοβωμένον, το μη ποιησαι έν αύτ4'> μεμβρανοπωλειον τον πράτην προ παραδόσεως καί δια της όδμης νόσον έπάγειν τοις γειτνιάζουσιν- και γαρ και ή ύγεία δίκαιόν έστι του άγρου.

Β.2.2.86.1

νε'

= D.50.16.89.1

ΤΟ είπειν "εως ου γαμη"δη" τον πρωτον δηλοι γάμον. Έτελεύτησέ τις και κατέλιπεν έτήσια ι' νομίσματα γυναικί τινι Mαρί~, έως

ου γαμη~1j' λαμβάνει ταυτα ή Μαρία, αχρις ου συζευχ~1j άνδρί. Μετα δε ταυτα άπαιτείν τα έτήσια ού δύναται, καν συμβ1j τον γάμΩν λυ~ηναι iΊ διαζυγί παρόντι κεφαλαί άναγκαιον πρωτον είπειν, πως και τίνι τρόΠ4> δου­

λεύει και δουλεύεται οίκος, και τί έστι δουλεία οίκων. Δουλεύει οίκος έτέΡ4> οίΚ4> οϋτως, όταν ό οΤκος ουτος δέχηται τους σταλαγμους των κεράμων του πλη25

30

σιάζοντος οίκου έν έαυτ ' δουλεύει γάρ, έν οίς ύποδεχεται τα καταρρέοντα ϋδατα έξ έκείνου fι δοκους και ξύλα έτερου οικου fι έξωστάριον ήτοι ήλιακον βαστάζt;t fι ί1υρίδες άποβλέπουσιν είς αύτον fι τα φωτα τούτου περιαιΡουνται δι' έπικτί­ σεως ταυτα γαρ πάντα δουλειαι οίκων είσίν, και ό δουλεύων οίκος, τουτέστι

καί1' ου το βάρος έπίκειται, δουλεύειν λέγεται τ των δικαιωμάτων όνό­ ματι και οί μάρτυρες και τα έκμαρτύρια περιέχονται.

Β.2.2.98

pr.

= D.50.16.101 pr.

Μεταξυ ψοορας και μοιχείας τουτο διαφέρειν τινες δοξάζουσιν, δτι ξα' 30

ή μοιχεία είς την γεγαμημένην, ή δε φοορα είς την χήραν πλημμελεΙται.

Ό δε περι μοιχείας νόμος άδιαφόρως τούτφ Τ λόγφ χρηται. 16- 17 cf.

Β.7.17.11

Α

C DT

18

άποληφbi.j Α

1

(C.3.11.1)

τάςΙ: το

21

Cd

προκί(1) Α

26-28 cf. 4

Β.22.1.30

oί~δήπoτε Α

(D.22.4.1) 7

το

om. Cd

11

δίκης

om.

Α

Β.2.2.98

44

Γίνωσκε ώς έν πρo~εωρί~ γενικως, στι πας άμαρτάνων προς γυναίκα Τι προς γεγαμημένην ητοι ϋπανδρον άμαρτάνει και εστι μοιχός, Τι προς παρ~ένoν και ποιείται φ~oράν, έφ' ης και φ~oρα κυρίως λέγεται, καταχρηστικως δε φ~oρα

λέγεται πλημμελεί~αι και έπι χήρας Τι προς ίερωμένην ητοι μοναχην Τι άσκή5

τριαν Τι προς άπλως γυναίκα, δπερ πορνεία λέγεται.

Mα~ων ουν τα άμαρτήματα μά~ε και την άπο του νόμου έπιτε~ειμένην έκάστ τούτων τιμωρίαν. Ό μοιχος τυπτόμενος και κουρευόμενος Ρινοκοπείται. Ό παρ­

~ένoν φ~είρων, εί μεν προαιρέσει έκείνης άγνοούντων των γονέων αύτης, Τι λαμ­ βάνει αύτην είς γυναίκα, εί ~έλει και βούλονται τουτο και οί συγγενείς αύτης 10

και οί γονείς, Τι εϋπορος ων δίδωσι χρυσίου λίτραν α', &πορος δε ων και όλίγην εχων περιουσίαν είς το ημισυ της ύποστάσεως αύτου την τιμωρίαν ύπομένει, παντελως δε ων &πορος τυπτόμενος και κουρευόμενος έξορίζεται' εί δε βιασά­ μενος φ~είρει την κόρην &κουσαν, ρινοκοπείται διδους αύήj και το τρίτον της

αύτου ύποστάσεως, εί δε έλάττων των ιγ' έτων ην ή κόρη, ρινοκοπείται διδους !5

αύτ'ij και το ήμισυ της ύποστάσεως αύτου. Ό προς ίερωμένην Τι μονάζουσαν Τι άσκήτριαν άσελγαίνων Ρινοκοπείται. Ό δε προς άπλως γυναίκα πορνεύων, εί μεν γυναίκα εχει, δια ιβ' άλλακτων σωφρονίζεται, εί δε μη εχει, δια ξ άλλακτων σωφρονίζεται.

Ταυτα μα~ων σρα, τί φησι το παρον κεφάλαιον- διαφορα της φ~oρας και της 20

μοιχείας αϋτη έστιν, στι ή μεν μοιχεία είς την γεγαμημένην ητοι την έν γάμ ουσαν και ϋπανδρον πλημμελείται και ώς μοιχος τιμωρείται έκείνος, δστις είς τοιαύτην γυναίκα άμαρτήσει' ό δε προς χήραν πλημμελων ούκ εστι μοιχός, άλλα φ~oραν πλημμελείν λέγεται. Πλην εί και το παρον κεφάλαιον ούκ έμνημόνευσε παρ~ένoυ, άλλα συ γίνωσκε, στι ώς όμολογούμενον παρέλειψε τουτο ό νoμo~έ-

25

της έπείτοιγε κυρίως φ~oρα έπι της παρ~ένoυ λέγεται, έπι δε της χήρας ού κυρί­ ως, άλλα κα.ταχρηστικως, και δια τουτο και μείζων έστιν ή τιμωρία του παρ­

~ένoν φ~είραντoς Τι χήραν. Και ή μεν άλη~ης διαφορα της μοιχείας και της φ~oρας έν τούτοις πλην εί

και εστι τούτων διαφορά, άλλ' δμως ό νόμος ό περι μοιχείας διδάσκων ητοι ό 30

λζ' τιτ. του ξ' βιβ. άδιαφόρως τούτ Τ λόγ χραται, ητοι λέγων άντι μοιχείας φ~oραν και άντι φ~oρας μοιχείαν- εστι γαρ έν Τ αύΤ τίτλ κεφάλαιον λέγον, στι και ή προς παρ~ένoν Τι χήραν φ~oρα λέγεται μοιχεία. Άλλα κυρίως μοιχεία ή της ύπάνδρου, φ~oρα δε της παρ~ένoυ και χήρας. Και γίνωσκε, στι, καν άδια­ φόρως λέγηται, άλλ' σμως ή διαφορα κατα άκρίβειαν φυλάττεται.

7 cf. Β.60.37.71 (Pr.39.45) 7-12 cf. Β.60.37.78 (Pr.39.65) 12-15 cf. Β.60.37.79 (Pr.39.66) 14-15 cf. Β.60.37.80 (Pr.39.67) 15-16 cf. Β.60.37.76 (Pr.39.62) 16-18 cf. Β.60.37.82 (Pr.39.59) 31-33 Β.60.37.8.1 (D.48.5.6.1)

Α

CDT

om. Cd

19

1 προς! om. Α 13 την κόρην: την την Α και om. Α 24 ώς om. Α 30 ξ': ξβ' codd.

17-18

εί

-

σωφρονίζεται:

Β.2.2.98

Β.2.2.98.1 =

45

D.50.16.101.1

Διαίσιον μεταξυ άνδρας και γαμετης γίνεσδαι λέγεται, διαζύγιον δε ξβ' Τ-Q μνησΤ-Q πέμπεσδαι δοκει, όπερ και είς πρόσωπον της γαμετης ούκ εύήδως πίπτει. Αίτίαι είσι διάφοροι, δι' ας ό μεταξυ άνδρός και γυναικός συ στας γάμος δια5

λύεται, ώς δταν γυνη βουλευομένοις τισι κατα του βασιλέως συνειδυία μη φανε­ ρώσ1) τ~ ταύτης άνδρί' τότε γαρ εξεστι τιj'> άνδρι τουτο μαitόντι χωρίζεσi)αι της

αύτου γυναικός και πέμπειν πρός αύτην γραφην εχουσαν ούτως "τα σεαυτης, ώ γύναι, πράττε'" κάκείνη δε πάλιν δια την αύτην αίτίαν τ~ άνδρι ούτω γράφειν δύναται. Ή γουν τοιαύτη γραφη ή διαχωρίζουσα άπ' άλλήλων αύτους λέγεται 10

διαίσιον. Και τό μεν διαίσιον έπι μόνης γυναικός και άνδρός κυριολεκτούμένον λέγεται. Έπι δε της μνηστης εί ποτε τοιουτον συμβij Τι έτερόν τι και μέλλουσιν άπ' άλλήλων οί συναλλάξαντες διαχωρίζεσ~αι, εί πεμφ~ij ' τοιαύτη γραφή, ού

λεχ~ήσεται κυρίως διαίσιον, άλλα διαζύγιον

καταχρηστικως

και ούκ εξω

είποι του πρέποντος. 15

Ή μεν ουν σημασία των ρημάτων του παρόντος κεφαλαίου έν τούτοις, και ούτως ό νoμo~έτης αύτην κρατείν διωρίσατο. Είς τί δε τα τοιαυτα ρήματα συμ­ βάλλονταί σοι, έγω είπω σοι' έάν τις είπη πρός τινα ούτως "δωρουμαί σοι τάδε

μου τό πραγμα και ~έλω εχειν σε τουτο, άχρις αν ό μέσον σου και της γυναικός σου γάμος διαζυγί διαλυ~ij", συμβij δε χωρισi)ηναι άπ' άλλήλων αύτους και 20

ελ~1) ό δωρησάμενος ζητων άναλαβείν τό δωρη~έν, ώς ηδη του γάμου διαλυ~έν­ τος, ούκ έκβλη~ήσεται παρα του λαβόντος την δωρεαν λέγοντος, δτι "έπειδη ό μέσον άνδρός και γυναικός διαλυόμενος γάμος διαισί λέγεται λύεσ~αι κυρίως

και ού διαζυγί, συ δε την της δωρεας άνάληψιν άπό διαζυγίου έπηρώτησας, ού καλως ζητείς άρτι τό πραγμα άναλαβείν'" άκούσεται γαρ παρα του δωρησα25

μένου, δτι "εί και κυρίως διαίσιον μεταξυ άνδρός και γυναικός λέγεται, άλλ' ουν ούκ άπεικότως και το διαζύγιον λέγεται ' ή μεν γαρ άμφοτέρων των ρημάτων σημασία διαφοραν εχει τεχνολογουμένην παρα των νoμo~ετων' δσον δε προς τό

άποτέλεσμα, και άμφοτέρων των ρημάτων ή δύναμις ούδεμίαν εχει διαφοράν". Και καλως αν ούτος είΠ1) του παρόντος κεφαλαίου βoη~oυντoς αύτ~ και την 30

δωρεαν άναλήψεται.

5-9 cf.

Β.28.7.1 (Ν.117.8-9)

4-30: schol. ffi ad

Η.Αρρ.3.12 c

Α C DT e (4-30) 1 γαμετης: γυναικός Bas., sed vide app. crit. 5 βουλομένοις AeC' 6 γαρ Offi. e Ι τQ2 - μαδόντι: μαδόντι τQ άνδρl e 6-7 της - ούτως: αύτη ς και πέμπει

γραφην λΈΥουσαν e 8 δε Offi. e Ι τQ άνδρl ante δια transp. e 9 ή2 - αύτους Offi. e 10 τό μεν διαίσιον: λέγεται e Ι ante γυναικός add. της Cd Ι ante άνδρος add. του d Ι κυρο­ λεκτούμενον Α 11 λέγεται Offi. e Ι της Offi. e Ι ή Offi. Α 13-16 καl- διωρίσατο Offi. e 16-17 συμβάλλονταί - σοι 2 Offi. e 17 ούτως: Offi. e 19 σου Offi. e 20 ζητων: είπων e Ι λυδέντος Ae 24 ού Offi. e Ι ζητεί e 27 τεχνολογουμένη e Ι τό Offi. e

46

Β.2.2.98

Β.2.2.98.2 =

ξγ'

D.50.16.101.2

Άληδές έστι το νόσον είναι την πρόσκαιρον του σώματος άσδένειανπάδος δε έστι διηνεκες έμπόδιον του σώματος, οίον έαν τον άστράγαλον έξέβαλέ τις και γαρ ό έτερόφδαλμος έμπαδής έστιν. "Οτε τις άγοράσει δουλον παρά τινος, εί μεν εύρεδ'ί] ό δουλος πάδος έχων

5

ψυχικόν, ούκ άντιστρέφεται προς τον πωλήσαντα, άλλα μένει του τον έχων ό άγο­ ραστής. Και εί μεν ήσφαλίσατο και ώμολόγησεν ό πωλήσας μη έχειν τον δουλον πάδος τι ψυχικον η σωματικον και εύρεδ'ί] ό δουλος μετα την πρασιν έχων πάδος ψυχικόν, τυχον άπληστίαν η μελαγχολίαν η μέδην, κινεί ό άγοραστης κατα του πράτου έντος χρόνου α' άγωγην την λεγομένην κουαντιμίνορις και άπομειοί το

10

τίμημα· οίον δέδωκεν κ' νομίσματα, άναλαμβάνει ξ η η' λέγων- "εί i]δειν τον δουλον τοιουτον είναι, ούκ αν έδεδώκειν τα κ' νομίσματα". Εί δε πάδος μεν ψυχι­

κον ού κέκτηται, έχει δε σωματικά, οίόν έστι φυγας η παραλαλεί έκ πυρετου, κινεί την ρεδνιβιτορίαν άγωγην ό άγοραστης έντος

c;:'

μηνων και άντιστρέφει τον

δουλον και εϊ τι δι' αύτου έκτήσατο, και άναλαμβάνει το τίμημα. Εί δ' ούκ ήσφα15

λίσατο περι των παδων ό πράτης, άλλ' άπλως πέπρακε τον δουλον, τότε ό άγοραστης την μεν κουαντιμίνορις ήτοι την έλαττουσαν το τίμημα ού κινεί κατα του πράτου έντος

c;:'

μηνων, την δε ρεδνιβιτορίαν ήτοι την άντιστρέφουσαν έντος

β' μηνων. Εί δε μήτε πάδος εχει ψυχικον ό πραδεις δουλος μήτε σωματικόν, μένει τουτον έχων ό άγοραστής, και ό πράτης oύδεμι~ ύπόκειται άγωγ'ί]. 20

Ταυτα μαδων όρα το προκείμενον- ήγόρασέ τις δουλον, έχοντα μικραν όφδαλμίαν η όλίγην νόσον όδόντων- έπεχείρει κινείν κατα του πράτου και άντιστρέφειν

τον δουλον- ό πράτης έδικαιολογείτο μη είναι τον δοϋλον έμπαδη, άλλα νόσον έχειν πρόσκαιρον και κατα τουτο μηδ' όφείλειν αύτον ένέχεσδαι. Φησιν ό νομοδέ­ της άληδές έστι το παρα. του πράτου λεγόμενον· νόσος γάρ έστιν ή πρόσκαιρος 25

του σώματος άσδένεια. Εί δ' ίσως ό πραδεις δουλος η τον άστράγαλον ην έχων

έξω η έτερόφδαλμος, τότε καλως και όρδως έμπαδη τουτον λέγομεν, και άρμόζει κατα του πράτου ή άντιστρέφουσα, ώς του δούλου πάδος έχοντος σωματικον

διηνεκως έμποδίζον τ'ί] χρήσει του σώματος. Πλην ένδα το πάδος έστι προφανές, ώς έπι του όντος έξω άστραγάλου και του έτεροφδάλμου, δεμάτιζε, ότι ού παρην 30

ό δουλος, ότε έπωλείτο, ούδε έώρα του τον ό άγοράζων, άλλ' ην τυχον παρα τ'ί]

oίκί~ του πράτου' οϋτω γαρ δύναται κινείν ό άγοραστης κατα τοϋ πωλήσαντος.

4-ρ.47,3

cf.

Β.19.1Ο

(D.21.1) passim

Α C DT 3 και γαρ: Α CUffi Bas., και γαρ και Cd μη - δουλον Offi. Cd 7-8 και - ψυχικόν Offi. Cd

4 εύρεiJης Α 6 άσφαλίσαιτο Α Ι 13 ρεδνιβιτ( )ρ( ) codd. 14 post δουλον add. προς τον άγοραστην Α 16 κουαντιβίνορις codd. 17 ρεδνιβίτορα codd. 29 iJεμCιτιζε Offi. Cd 30 οτε: οτι Α 31 ό άγοραστής 28 διηνεκως - eviJa Offi. Α κινεϊν d

47

Β.2.2.98,1Ο6

Εί γαρ είΠ1Jς παρειναι και τον δουλον και καi10ρασi1αι παρα του άγοραστου, ό πράτης έστιν άνένοχος περι γαρ νόσου προφανους ούκ ένέχεται, και αίτιάσi1ω έαυτον ό άγοραστης ώς έκμελη και μη φροντίσαντα καν έμβλέψαι Τ δούλ. ΤΟ δε έρμηνευi1έν έστι β' i1έμα του (ρ)β' κεφ. του β' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.2.106 =

D.50.16.109

Καλij πίστει άγοραστης είναι δοκεί ό άγνοήσας τουτο το πραγμα άλλό- ξδ'

τριον είναι και νομίσας τον πωλήσαντα δίκαιον εχειν του πωλείν, οίον φροντιστην

11

έπίτροπον είναι.

Γίνωσκε ώς έν προi1εωρί~, δτι ό γενικος φροντιστής, ήτοι ό ένταλi1εις παρά τινος διοικειν τον έκείνου βίον απαντα, άκίνητον ού δύναται έκποιειν της περι10

ουσίας, ην διοικει, χωρις ίδικης έντολης. 'Ομοίως και ό έπίτροπος ανευ δεκρέ­

του, τουτέστι δοκιμασίας δικαστικης και έξετάσεως, άκίνητον του άνήβου ού δύναται έκποιειν, εί μή μόνον έσi1ητας παλαιας και ζωα περιττα τij χρήσει του όρφανου. 'Ομοίως και ό φροντιστης ό γενικος μόνους καρπους και τα εϋφi1αρτα έκποει.

Και ταυτα μαi1ων μάi1ε και ετερονο ό άγοράζων άπό τινος πραγμα δεσπότου

15

τΏ άληi1εί~ τυγχάνοντος του πωλουμένου γίνεται και αύτος δεσπότης αμα Τ παραλαβειν το άγορασi1έν. Εί δε ό πωλων δεσπότης μεν ούκ εστιν, ό δε άγορα­ στης νομίζει αύτον δεσπότην, τότε ού γίνεται αμα τij παραδόσει δεσπότης, άλλα δια της χρονίας νομης, ποτε μεν δια τριετίας, δτε κινητόν έστι το πραi1έν, ποτε 20

δε δια δεκαετίας, δτε άκίνητόν έστιν, δηλαδη παρόντος έν τij αύτij έπαρχί~ του άληi10υς δεσπότου, η άπόντος δια είκοσαετίας.

Ταυτα μαi1ων δρα το προκείμενονο Πέτρος τις έπώλησε Τ Παύλ έσi1ητα παλαιαν η ζωά τινα τij άληί)εί~ μη διαφέροντα αύΤ, άλλ' έτέρ τινί· ό Παυλος

ήγόρασε ταυτα και παρέλαβε νομίσας τον Πέτρον η φροντιστην είναι των πραγ25

μάτων του άληί)ους δεσπότου των πωληί)έντων η έπίτροπον. Δεσπότης μεν παρ­ ευί)U των παραδοί)έντων ού γίνεται· ού γαρ άπο δεσπότου παρέλαβεν. Πλην δια

τριετίας κτήσεται την τούτων δεσποτείαν ώς καλij πίστει άγοράσας ήτοι νομίζων δίκαιον εχειν τον πωλουντα· εί γαρ i]δει, δτι άλλότριά είσι τα πωλούμενα κινη­ τά, ού μόνον ού γίνεται δεσπότης αύτων δια της χρονίας νομης, άλλα και ώς 30

κλέπτης εύί)ύνεται.

ΤΟ δε έρμηνευί)εν κεφ. έστιν ρη' του β' τιτ. του β' βιβ.

8-14 cf. D.3.3.63 (in Β.8.2 ηοη receptum); Β.38.9.42-63 (C.5.71-72) 17-21 cf. Β.50.1Ο.4 (C.7.31.1)

Α

C

20

οτε: εί

ΩΤ

3 Cd

έκμελη: άμελη

24

Cpcd

φροντιστικην Α

6

και: Τι

28

Bas.

8

ένταί}εις Α

άλλότρια: άκίνητα Τ, άκί

10 C,

ίδικης

om. d D

ού του Πέτρου

48

Β.2.2.1Ο7,117,124

Β.2.2.107 =

ξε'

D.50.16.110

Μεσεγγυητής έστιν, παρ' πολλοι έπίδικον παράδωνται πραγμα. Δουλόν τις κατείχέ τινα η και πράγματα και ταυτα ένέμετο' έπεφύη τις αύτ λέγων διαφέρειν ταυτα αύτ' άπαρνουμένου δε τουτο του νεμομένου άμφιβολία

έτέχδη περι τούτου μέσον αύτων- και της άμφιβολίας έπικρατούσης εύρον άμφό5

τεροί τινα, Πέτρον τυχον ονομαζόμενον, και τα έπίδικα πράγματα δεδώκασιν αύτ έπι σρ έτέρ χρυσίου λίτρας τόσα ς, δσας δηλαδη άμφότεροι ~ελήσoμεν, και προς την ~έλησιν ήμων κρατει και άπαιτειται το τοι­ ουτον πρόστιμον". Και του το δε άει χρηματικόν έστιν' ού δύναται γάρ τις συν-

15

αλλ άσσων έπερωτησαι πρόστιμον κεφαλικην τιμωρίαν, οίον άτι μίαν Τι μέλους οίουδήτινος άφαίρεσιν- καν γαρ συμφωνη~ij, ού κρατεί'.

Ταυτα μα~ων λοιπον εύκόλως νοήσεις το κεφάλαιον' δρα γάρ, τί φησιν, δτι πολυ διαφέρει πρόστιμον και ποινή' ή μεν γαρ ποινη γενικόν έστιν δνομα ητοι περιέχει και τας χρηματικας ποινας και τας έγκληματικάς, και ό είπων ποινην 20

και την έγκληματικην δηλοι και την χρηματικήν. "Η διότι πάντα τα ώρισμένα

έγκλήματα και άμαρτήματα τιμωρειται άπο του νόμου ή ποινη και έπι πάντων έπιφέρεται, δια τουτο γενικον όνομα είρηται. "Εστι δε ή ποινη έπιστροφη ητοι σωφρονισμος και τιμωρία και έπανόρ~ωσις πάντων των άμαρτημάτων. Και έν­

ταυδα μεν και τα έγκλήματα πάντα άμαρτήματα έκάλεσεν, ή δε νομικη άκρίβεια 25

&λλα λέγει άμαρτήματα, οίον κλοπή ν, δόλον και &λλα, έγκλήματα δε λέγει μοι­ χείαν, φόνον, ίεροσυλίαν, κα~oσίωσιν καΊ τα τοιαυτα. ΤΩδε μεν ουν ούκ έχρήσατο τij άκριβείQ: ό νoμo~έτης, άλλα το όνομα του άμαρτήματος και έπι των έγκλη­ μάτων παρέλαβεν.

Ή μεν ουν ποινη γενικως πάντα τιμωρειται και έπιστρέφει τά τε άμαρτήματα 30

και τα έγκλήματα, το δε πρόστιμον ούκ εστι γενικόν, άλλά τινα ίδικα άμαρτή­

ματα σωφρονίζει, τουτέστιν, έάν τις άναισχύντως τ μου τίποτε" ίJάνατoν δηλοϊ. "οt}εν έαν ειπω πρός τινα' "όμολογώ δουναί σοι νομίσματα κ', εαν συμβ-ίj τ(j)

ui(j)

μου τίποτε", και τελευτήστι ό υίός μου, άπαιτουμαι παραχρημα τα νομί­

σματα, ώσπερ και έαν είπω' "εί συμβ-ίj τ(j) 30

ui(j)

μου άνδρώπινον"' και άμφω γαρ

ταϋτα τα ρήματα δάνατον δηλοϋσιν.

11-12 cf. cod. Scor. Χ. Π. 6 ff.778v-779r 13-22 cf. Β.32.2.1 23-24 cf. Β.32.2.1 (Ν.89.13,15); Β.31.6.5.4 - 6 (D.25.3.5.4-6) 27 -30: schol. a ad Α

(Ν.89.12.4-5); Ν.18.5

Η.Αρρ.3 . 26

C DT e(1-8,27-30) 2 άμαρτήσαντος Cd om. Α 9 νομίμως Bas., sed vide app. crit.

Ι

έπι

18

συνεισέρχεται

om. Cd

4 η om. Cd codd.

5

οί

Β.2.2.158,159

Β.2.2.158 pr. =

53

D.50.16.164 pr.

Τ'Ώ των "θυγατέρων πρoσηγOρίςt και αί κυοφορούμεναι δηλουνται' οβ' κυοφορουμένη δε ού λέγεται ή τεχόεΙσα. Τελευτών τις έγραψεν έν τη ίδί~ διαiJήκτι ούτως "καταλιμπάνω ταίς iJuyaτpιX­ σι του Παύλου ,α νομίσματα χάριν ληγάτου'" είχε δε ό Παυλος δύο μεν iJuya5

τέρας έν φύσει' ην δε και ή τούτου γαμετη έγκύμων και τεκουσα μετα ταυτα έτεκε

1Jυγατέρα. Γέγονε γουν ζήτησις, δτι, δταν τό ληγάτον κατελίμπανεν ό τελευτή σας, δύο 1Jυγατέρες ησαν, ή δε τεχiJείσα νυν ούκ ην έν φύσει τό τηνικαυτα, άλλ' έκυο­ φορείτο, ούδε 1Jυγάτηρ ην άδήλου δντος του μέλλοντος τίκτεσ1Jαι, είτε &ρρεν

είτε iJήλεια μέλλει τίκτεσiJαι' και λοιπόν τό ληγάτον ούχι αί τρείς, άλλ' αί τότε 10

ούσαι δύο λήψονται; την ούν τοιαύτην ζήτησιν τέμνει τό παρόν κεφάλαιον καί φησιν, δτι τη πρoσηγoρί~ τών 1Jυγατέρων περιέχονται και αί κυοφορούμεναι. Και τό καταλειφiJεν ληγάτον ταίς 1Jυγατράσιν άνα μέρος δοiJήσεται, και τη κυο­ φορουμέντι μέν, δτε κατελιμπάνετο, μετα ταυτα δε γεννηiJείστι' και αύτη γαρ

iJυγάτηρ έστίν. Ή μέντοι τεχiJείσα εύλόγως μεν ού λέγεται κυοφορουμένη' πώς 15

γαρ ή είς φώς έλiJουσα και τεχiJείσα λέγοιτ' αν κυοφορουμένη;

Β.2.2.159 =

D.50.16.165

Ού δοκει περιελόειν είς τον κληρονόμον εί μη το μετα τα χρέα περι- ογ' ερχόμενον. Ή του παρόντος κεφαλαίου έρμηνεία και διδασκαλία και έν προλαβουσι κεφα­ λαίοις έγράφη πλατύτερον. Αύτίκα όμοίως τ παρόντι και τό τελευταίον iJέμα του 20

λiJ' κεφαλαίου είπεν, δτι ούσία ή μετα τα χρέα. Και κληρονομία δε έκείνο λέγε­ ται τό μετα τα χρέα περιλιμπανόμενον, και έκείνο είς τόν κληρονόμον του τελευ­ τήσαντος περιελiJείν λέγεται τό μετα τα χρέα. Οίον ώς έπι iJέματος έτελεύτησέ τις εχων ρ' νομισμάτων περιουσίαν' έχρεώ­

στει δε ούτος ν' διαφόροις δανεισταίς έγραψε κληρονόμον Παυλον. Και τα ρ' 25

νομίσματα εί λαμβάνει ό κληρονόμος, άλλ' δμως ν' κυρίως είς αύτόν λέγονται περιελiJείν, διότι τα έτερα ν' εί και έχει Ο κληρονόμος, άλλ' ού δύναται ταυτα διηνεκώς έχειν' οί γαρ δανεισται λήψονται ταυτα. τα γουν περιλιμπανόμενα ν' ούσία λέγεται και κληρονομία, και ταυτα μόνα περιελiJείν είς τόν κληρονόμον

λέγονται. Εί γουν κινεί τις κατ' αύτου άπό τών δυναμένων κινείν άπό συναλλαγ30

μάτων η άμαρτημάτων του τελευτησαντος κατα του κληρονόμου είς τό περιελiJόν,

έαν έλκτι τόν κληρονόμον ούτος και λέγ'!J' "ρ' νομίσματα περιfjλiJον είς σέ, διότι μετα τελευτην του διαiJεμένου και τα ρ' συ έλαβες", άκούσει, δτι ούχ, δσα εύρτι ό κληρονόμος έν τη oύσί~ του τελευτήσαντος, πάντα λέγονται περιελiJείν είς αύτόν, άλλ' δσα μετα τα χρέα έν

3-14 cf. D.30.17 Α

CDT

(ίη Β.44.1

8 ante

ούδε

xaiJap

περιττεύουσιν.

19-20

desideratur) add.

και Α

10

Β.2.2.37.1

δύο ουσαι

A(G)

(D.50.16.39.1) 32 ante

τελευτην

add.

την

d

54

B.2.2.162,164,168 Β.2.2.162 =

οδ'

D.50.16.168

Οί πάλοι και οί κοντοι τοϊς έργασίμοις ξύλοις, ού μην τοϊς καυσίμοις περιέχονται. 'Ο γουν είπών- "πωλώ σοι ξυλην έργασίμην η ληγατεύω τ4) δείνι ξυλην έργα­ σίμην", ενοχός έστιν αύτός τε και οί κληρονόμοι αύτου ού μόνον τα προς οίκο-

5

δομην η ύπόρ~ωσιν άναγκαία ξύλα διδόναι, άλλα και τους πάλους και τους κον­ τούς και ταυτα γαρ τη έργασίμτ;ι ξυλη περιέχεται, ού μην τοίς καυσίμοις. Καύ­

σιμα δέ είσι τα στροβίλια, ών ό καρπος έξετινάχ~η, οί κορμοι τών ξύλων, οί κάρβωνες, τα φρύγανα , οί φλοιοι τών καρύων και τα δμοια ' και ταυ τα χρεωστεί

διδόναι ό όμολογήσας δουναι καυσίμην ξυλήν. το δε παρον νόμιμόν έστι κεφ. ρξη' του β' τιτ . του β' βιβ. τών βασιλικών.

10

Β.2.2.164

οε' .

Ti]

= D.50.16.170

του κληρονόμου πρoσηγoρί~ πάντες οί διάδοχοι καλουνται.

Τελευτών τις, Πέτρος τυχον όνομαζόμενος, εΙπεν έν τη δια~ήκτ;ι αύτου· ,,~έλω, ϊνα δώσει Παυλος ό κληρονόμος μου τ4) δείνι ι' νομίσματα η ϊνα κτίστ;ι οΙκον τi) δείνι μονij '" 15

ό Παυλος μήτε το κτίσμα ποιήσας μήτε τα νομίσματα δεδωκως

έτελεύτησεν έπι κληρονόμ παρόντι μεν κεφα20

λαίιμ τi!> όνόματι των χρημάτων τα σωματικα πάντα περιέχεσδαί φησιν, έν δε τi!> σκβ' κεφ. του παρόντος τίτλου και τα άσώματα δηλουσt7αί φησιν, οίον τας άγωγάς αύται γαρ άσώματοι και δίκαια τυγχάνουσιν. Και έπιβεβαιων, δτι τη των χρημάτων πρoσηγoρί~ και τα σώματα περιέχεται, έπάγει, οτι περι τούτου ούδείς έστιν ό άμφιβάλλων.

Πληρώσας την διδασκαλίαν της σημασίας του όνόματος των χρημάτων έρμη-

25

νεύει, τί σημαίνει και τό δνομα της κληρονομίας, καί φησιν, δτι τό της κληρο­ νομίας δνομα δικαίου έστι σημαντικόν, και ού πράγματος ό μεν γαρ κατ' &λλον τρόπον γενόμενός τινος διάδοχος, τυχόν κατα λόγον δωρεάς η πράσεως η άντ­ αλλαγης, πράγματος μόνον έστι διάδοχος, ού μην δικαίου, ό δε κατα λόγον 30

κληρονομίας δικαίου τυγχάνει διάδοχος κληρονομία γάρ έστιν είς όλόκληρον

διαδοχη δικαίου, όπερ ό τελευτήσας είχεν, δπερ δίκαιον

xat7' έαυτό δέχεται και

μείωσιν και προσt7ήκην, ήτοι και έλαττουται και αύξεται.

4-6 cf. Β.19.1Ο (D.21.1; C.4.58; 4.44) passim 21 Β.2.2.214 (D.50.16.222) 27-32 cf. supra Β.2.2.22 (D.50.16.24) cum comm. et locos ibi laudatos Α

C DT 1 σοι om. Cd 4 δε: ουν Cd 7 το δνομα ... παραλαμβάνει Bas. 9 περιέχεται Bas. 11 μάλιστα άπο καρπων Bas. 13 έρμηνευσαι Cd 14 περι Ι - και om. Α 25 ante πληρώσας add. και d Ι διδασκαλίαν της om. Cd

56

Β . 2 . 2 . 172,175

Οίόν τι λέγω' εχων τις υίους δύο και τελευτων και διαίtήκην ποιων εγραψε τον ενα υίον κληρονόμον είς α' ούγγίαν και έξωτικόν τινα είς τας ια', τον ετερον αύτου παίδα μη γράψας όλως κληρονόμον- ό καταλειφίtεις παίς άμνημόνευτος έκίνησε την κόντρα ταβούλλας κατα του έξωτικου και έξέβαλε τουτον άπο της 5

κληρονομίας και είσηλίtεν αύτος και ελαβεν ούχι τας ια ' ούγγίας, είς ας ό ξένος

έγράφη, άλλα τας ς', τας δε λοιπας ε ' ελαβεν ό τούτου αύτάδελφος ό είς την α' ούγγίαν γραφεις κληρονόμος ώς συνδραμων αύτιϊ> είς τον διαμερισμον της

κληρονομίας. Και ίδου· ένταυίtα το της κληρονομίας όνομα αύ το καίt' έαυτό,

ήγουν το άσώματον δίκαιον, έδέξατο πρoσίtήκην ήτοι αύξησιν- έν όσ γαρ ην 10

είς α' ούγγίαν κληρονόμος, γέγονεν είς ςΌ 'Ώσπερ και το άνάπαλιν- εί ό γραφεις υίος κληρονόμος ούκ έγράφη είς α'

ούγγίαν , άλλα είς ια', και ό έξωτικος είς την έτέραν α' πασαν περιουσίαν των τελευτησάντων ό νόμος διαιρεί

-

είς ιβ' γαρ ούγγίας και ό καταλειφίtεις

υίος άμνημόνευτος έκίνησε κατα του έξωτικου και έξέβαλεν έκείνον , μειοϋται 15

το άσώματον δίκαιον της κληρονομίας άφαιρείται γαρ ό είσελίtων άδελφος άπο του άδελφου αύτου τας ε' ούγγίας λαμβάνων και την α' του έξωτικου, καί, έν σσ είχεν ό γεγραμμένος κληρονόμος ια' ούγγίας, εύρηται εχων ς' και ύπέστη μείωσιν του άσωμάτου δικαίου. Ή δε κληρονομία μάλιστα άπο κα.ρπων αύξεται, οίον άπο των συναγομένων

20

προσόδων- είκος γάρ έστι την ούσίαν του τελευτήσαντος υ ' ουσα.ν νομισμάτων έπαυξηίtηναι μετα ταυτα άπο καρπων έπισυναχίtέντων άπο των ταύτης άκινήτων.

ΤΟ δε έρμηνευίtεν νόμιμον κεφ. έστι ροη' του β' τιτ. του β' βιβ. κα.ι μονονουχι τουτο παραδίδωσι και τεχνολογεί, στι το μεν άσώματον δίκαιον της κληρονομίας καίt' έαυτο και μειοϋται και αύξεται, ή δε κληρονομία ήτοι τα περι την κληρονο25

μίαν πράγμα.τα άπο των καρπων αύξεται .

Β.2.2.175 =

ση'

D.50.16.181

ΤΟ δια.φέρειν δηλοί κα.Ι τα όντα. της δεσποτεία.ς ήμων κα.Ι ατινα. νε­ μόμεδα. Τι έλπίζομεν κτασδα.ι Τι νέμεσδα.ι. Έδανείσατό τις άπό τινος ποσότητά τινα νομισμάτων και δανεισάμενος ύπέ­

ίtετo είς το χρέος τα αύτου πράγματα πάντα είπων ούτως "ύπoτί~ημί σοι τιϊ> 30

δανειστή μου πάντα τα διαφέροντά μοι πράγματα". Γέγονε ζήτησις, ποία πράγ­ ματα εσονται ύπoτείtειμένα ' αρά γε τα δεσποτικως διαφέροντα τιϊ> χρεωστουντι και ύπo~εμέν τα νυν όντα μόνα Τι και τα μετα ταυτα προσκτώμενα αύτQ; Και την τοια.ύτην ζήτησιν τέμνει το παρον κεφάλαιον λέγον, στι, ότα.ν τις είπτι "τα

διαφέροντά μοι", δηλοί και τα νυν διαφέροντα αύτιϊ> δεσποτικως, τουτέστιν α 35

κατέχει και νέμεται άπο εύλόγου τίτλου και δεσποτείας νομίμου, και ού μόνον

1-18 cf. 8.40.3 (D.37.4) passim Α

CDT

1 υίος

Α

12

12- 13 cf. την

om. Cd

Ι.

2.14.5; D . 28.5.50.2

21

καρπως Α

(ίη Β.35.8

desideratur)

Β.2 . 2.175,181

5

57

ταυτα, άλλα και ατινα όπωσδήποτε νέμεται είτε καλ;:] πίστει ειτε κακ;:]' νεμό­ μεδα γαρ και άλλότρια πολλάκις και εί μεν γινώσκομεν ταυτα άλλότρια, κακ;:] πίστει ταυτα νεμόμεδα, εί δε μη γινώσκαμεν, καλ;:] πίστει ταυτα νεμόμεδα. Τί γάρ; ·Οτι ήγόρασα πραγμα άπό τινος νομίζων τον πωλουντά μαι τουτο δεσπότην εΙναι αύτου, όπερ ούκ ην' ην γαρ τυχον άλλότριον' όμως έγω ως νομίζων άπο

δεσπότου άγοράσαι καλ;:] πίστει νέμομαι και καλ;:] πίστει νομευς όνομάζομαι. Εί γουν μη γινώσκομεν, καλ;:] πίστει νεμόμεδα.

Tιj:ι ρήματι τοίνυν του διαφέροντος ού μόνον, α νυν κατα δεσποτείαν σήμερον 10

διαφέρουσι και εχομεν ταυτα και νεμόμεl1α όπωσδήποτε, περιέχονται, άλλα και τα μετα ταυ τα η κατα δεσποτείαν κτώμενα η κατα νομήν' και ταυτα τιj:ι ρήματι του διαφέροντος περιέχονται, ωστε ό εχων ύποτεδειμένα τα διαφέροντα πάντα τινι ού μόνον, α κατα τον καιρον της ύποδήκης εΙχέ τε και ένέμετο ό ύποδέμενος είς ύποδήκην, εχει, άλλα και όσα μετα ταυτα κτήσεται η νεμηδ;:]. . Β.2.2.181

= D.50.16.187

Το ρημα των άπαιτηδέντων χρημάτων ού μόνον είς καταβολην άνα- οδ' 15

φέρεσδαι δει, άλλα και είς εκταξιν. Έν τιj:ι παρόντι β' τίτλ οίκφ ήμων και τελουντες ύπα την ήμετέραν έξουσίαν, υίοι δηλαδη και δυγατέρες ύπ­ εξούσιοι, δουλοι άρρενές τε και δήλειαι και οί άλλως ήμϊν δουλεύοντες φαμιλία γαρ ή όμας των ύπεξουσίων του ένας προσώπου λέγεται. Και ού μόνον ό εχων παϊδας ύπεξουσίους πατηρ φαμιλίας λέγεται, άλλα καν

10

μη

EX1J

παϊδας, εστι δε οίκο δεσπότης, τουτέστιν οΤκον εχων, δούλους άρρενας είτε

δηλείας Τι άλλως δουλεύοντας κεκτημένος. Και ουτος πατηρ φαμιλίας λέγεται, και όρδως φαμιλίαν εχων κατονομάζεται και εστιν.

Β.2.2.188 =

D.50.16.195.5-50.16.196

Ή δε γυνη καΙ κεφαλη καΙ τέλος της φαμιλίας αύτης είναι δύναται, πβ' 15

ώς καΙ αύτεξουσία καΙ μη εχουσα παιδας ύπεξουσίους τφ πατρι γαρ

άκολουδουσι ν. 'Εν τί;'> ρςε' κεφ. του παρόντος τίτλου πλατύΤεΡον ό νομοδέτης περι της σημασίας

του όνόματος της φαμιλίας διδάξας και παραδούς, ότι τα δνομα της φαμιλίας δηλοϊ και την περιουσίαν, δηλοϊ και τους ύπεξουσίους τουδε του προσώπου, δηλοϊ 20

και τους δούλους, δηλοϊ και άπαν τα γένος, έν τί;'> παρόντι ρςς' κεφαλαίφ διδά­ σκει' ή δε γυνη και άρχη και τέλος της φαμιλίας αύτης έστίν, τουτέστι των ίδίων δούλων και των μιm'Ηων. "Εμαδες γάρ, ότι φαμιλίαι λέγονται και οί δουλοι' κεφαλη μεν ουν έστιν αύτων ώς έχουσα έξουσίαν κατ' αύτων, τέλος δε ώς αμα

τί;'> δανάτφ αύτης σβεννυμένης της έξουσίας. των δε παίδων αύτης ούδεμίαν 25

εχει έξουσίαν' μητΡΙ γαρ υίας ούχ ύπόκειται, άλλα τί;'> πατρί, εί μήπου έσΤΙ

φυσικας ήτοι πορνογενής ουτος γαρ ούκ άκολουδεϊ τφ πατΡΙ ούδε κληρονομεϊ ταν πατέρα, άλλα την μητέρα.

~H και άλλως είπέ, ότι ή γυνη της ίδίας φαμιλίας κεφαλή έστιν, καδ'

εΤναι έν έτέρ~ φαμιλί~ και εχει φαμιλίαν συγγενων, και τέλος, καδ' 30

8 δύναται 8 είς την

αύτης φαμιλίαν ήτοι συγγένειαν ούδεις άναφέρεται. Κυρίως γαρ φαμιλία ητοι συγγένεια ή άπα των άδνάτων ήτοι των άρρένων καταγομένη λέγεται, ού μην ή άπα των κογνάτων ήτοι των δηλειων- άπα πατρας γαρ γενεαλογεϊται πας, δηλυ

δε πρόσωπον μεσολαβησαν διακόπτει τα άδνατικα δίκαια.

17 Β . 2 . 2.187 . 1-3 (D.50.16.195.1- 3) 33 cf. Theoph. 1.10.1 Α

C DT

11

25-27 cf. Β.46 . 1 . 20 (D.1.5.24); B.45.1.27.2 (D.38.17.1.2)

οίκοδεσπότης η οίκοδεσποτώτερος Τ, οίκοδεσποτότερος (-τώτερος

D) rell.

Ι

εχοντα C, εχοντ(ες) Α 12 ante πατηρ add. ό Α 20 ρςς': ένενηκοστω εκτω Cd 22-23 δουλοι - αύτων 2 : ταύτων Α 26 πορνογενογενής AC 28 και om. Α

Β . 2 . 2.188,191

60

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. ρςς:' του β' τιτ. του β' βιβ. "Η και κατα τουτο, ότι έξ αύτης άρχεται ή έξουσία, και έφ' έαυτ1j παύει την έξουσίαν ή γυνή.

Β.2.2.191 pr. πγ' 5

= D.50.16.199 pr.

'Άπεστιν ό μη παρών, εν~α άπαιτείται, και ό μη ών έν ττ:) περιοικίδι' ό δε έν αύτοίς ών ούκ απεστιν, εί μη λαν~άνει. Κατα διαφόρους δεματισμους δυνατον έρμηνευ\1ηναι το παρόν κεφάλαιονο

αύτίκα φησίν' άπεατιν ό μη παρών, έν{)α άπαιτείται . Και δεμάτι σον, ότι συνεφώ­ νησέ τις, ότι "εί μη κατα τόν δεινα καιρον εύρεδω έν τ1jδε τ1j πόλει ηγουν έν τ1j Κωνσταντινουπόλει Τι άλλ1,l τινί", δώσει τόσα νομίσματα χάριν ποινης κατα τον 10

αύτον καιρον άπων άπ' αύτης της πόλεως. Συμφωνήαας γουν έζητήδη, καδ' ον

συνεφώνησε καιρόν, έν fι εΙπε πόλει, και έκει ούχ εύρέδη. Λέγει το κεφάλαιον,

ότι, έπειδη ούχ εύρίσκεται, ενδα άπαιτειται ειναι, τουτέστιν ενδα συνεφώνησεν είναι και άπό της συνφωνίας άναγκάζεται εύρίσκεσδαι, άπεστιν ' και άπαιτηδή­ σεται, 15

&

συνεφώνησε δουναι, εί μη κατ' αύτον τον καιρον πάρεστιν έν τ1jδε τ1j

πόλει, τουτέστιν έν fι άναγκάζεται και άπαιτειται παρεΙναι. Πλην έπάγει το νόμιμον ένταυδα, δπερ και έν άλλοις νομίμοις κεφαλαίοις έλέχδη, ητοι τό' ό ύπάρχων έν

t1j

περιοικίδι της πόλεως έν αύτ1j δοκει είναι.

Περιοικίδα δε νόησον έκάστης πόλεως τα συνηνωμένα και πλησιάζοντα τ δεσπόττ;ι άναιρουμέν.

Δεύτερον σημαινόμενον του παιδός, όταν λέγω μεν- "εχει ό δείνα δυγατέρας β' και παΊδας γ'''' ένταυ"δα γαρ ή του παιδΟς προσηγορία τους αρρενας δηλοί και άντιδιαστέλλει αύτους άπο τών iJηλειών. Πλην εί και ένταυδα ό νόμος έμφαίνει, ότι το "παίς" τους άρρενας δηλοί 30

- τουτο γα.ρ παρίστησιν, δι' ών λέγει, ότι παίδα

λέγομεν τ έναντί όνόματι της κόρης, ήτοι όταν λέγω μεν παιδα, τον αρρενα δηλοί

-, άλλα συ γίνωσκε, ότι ή του παιδΟς προσηγορία και άρρενας και "δηλείας

δηλοί' και του το γράφει ρητώς το πρώτον δέμα του ρξδ' κεφ . του παρόντος τίτ­ λου. Και λοιπον δεί νοείν, ότι τότε ή του παιδος προσηγορία προς άντιδιαστολην 4-13 cf. Β . 41.1.2 (D.35.2.1.19) cum schol. Pb 1; Β.59 . 1.14 . 6 (D.ll.7.14.6) 14-15 cf. Β . 59 . 1.14 . 3-4 (D.ll.7.14.3-4); D .ll.7.37 22- 25 cf. C.6.35.12 (in Β.35.16 des.) 32 Β.2.2.157.1 (D.50.16.163.1) Α

CDT

28

αύτας Α

15 δια - ταφηναι : προ τοϋ το σώμα ταφηναι Cd 18 και'ί' deest in Bas. 30 λέγωμεν : λέγω Cd 31 δηλώ Cd 33 δεί: δη Cd

64

Β.2.2.196,198,199

της κόρης λέγεται, σταν το άρρενικον άρί)"ρον εΧΤ:Ί" οΤον "ό παις, του παιδός'" στε δε άνάρδρως λέγεται "παις, παιδός", και άρρενας και δηλείας δηλοι κατα το ρηδεν δέμα.

"Εστι και τρίτον σημαινόμενον του παιδός, σταν παιδας λέγωμεν τους νέους 5

προς άντιδιαστολην τών γερόντων- είσι γαρ παρ' ημιν ηλικίαι, και οί μεν καλουν­ ται νήπιο ι, οί δε παιδες, οί δε μειράκια, άλλοι άνδρες και ετεροι γέροντες. Όταν

γουν είπωμεν' "ϊστανται πολλοι παιδες και γέροντες", τ1j του παιδος πρoσηγoρί~ τους νέους δηλουμεν και την παιδικην ηλικίαν άγοντας.

Β.2.2.198

= D.50.16.206

πη'

Οίνηρα σκεύη λεγομεν τα περι την ληνόν' οί δε πίδοι και αί βούττεις

10

και οί κέραμοι έως ου μόνον έστιν έν αύτοις ό οίνος, έπειδη μετα το κενω­ δηναι τον οίνον είς άλλην χρείαν μετάγειν αύτα δυνάμεδα. Ό γουν είπών' "πωλώ σοι τα οίνηρά μου σκεύη Τι δωρουμαί σοι Τι ληγατεύω", ούκ άναγκάζεται διδόναι και τους πίδους και τας βούττεις και τους κεράμους, κάν ποτε είχον οίνον, διότι μετα το κενωδηναι τον οίνον δυνάμεδα ταυτα μετάγειν είς

15

άλλην χρείαν, άλλα μόνα τα παρα την ληνόν- οίνου δε ληγατευουμένου τα άΥΥεια τ~ ληyάτf.ιJ περιέχεται, όσα δια την παρουσαν χρησιν αύτον έχουσιν, ώς οί κέραμοι

και οί κάδοι, ού μην τα έπι τ~ διηνεκώς έν αύτοις φυλάττεσίJαι. Το δε έρμηνευδεν παρον νόμιμόν έστι κεφ. σς' του β' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.2.199 πδ' 20

= D.50.16.207

Τ'Ώ του φορτίου πρoσηγoρί~ ού περιέχονται οί άνδρωποι' Μεν οί σωματέμποροι ού λέγονται εμποροι, άλλα σωματέμποροι. Είπόν σοι έν τi!> ξς' κεφ., στι η του φορτίου προσηγορία μόνα τα κινητα πράγ­ ματα περιέχει. ΤΟ παρον δε κεφάλαιον πλατυτέραν σοι του κεφαλαίου έκείνου ποιειται την έρμηνείαν καί φησιν, στι η του φορτίου προσηγορία μόνα τα κινητα περιέχει, οΤον έσδητας, βρώσιμά τε και πόσιμα και πάντα τα τούτοις σμοια. Ού

25

δηλοι δε άνδρώπους και ζώα τα αύτοκίνητα' ταυτα γαρ σώματά είσι δι' έαυτών την κίνησιν εχοντα και τ1j του φορτίου πρoσηγoρί~ ού περιέχονται. τα γαρ φορ­

τία, καδ' δ μεν παρα άνδρώπων δύνανται κινεισδαι και τίδεσδαι έν ϊπποις Τι έν άμάξαις, λέγονται κινητά, καδ' δ δε δι' έαυτών κινεισδαι ού δύνανται, ού λέγον­ ται αύτοκίνητα, ώς ό ϊππος, το πρόβατον και ό άνδρωπος. 'Ώστε, έαν είπτ;ι τις 30

ούτως "ληγατεύω τi!> δεινι το πλοιόν μου μετα τών φορτίων αύτου", μόνα τα

15-17 cf. Α

Β.44.9.14

(D.33.6.14)

21-22 cf.

Β.2.2.63

(D.50.16.66)

C DT 2 όταν Α 4 και: δε και Cd Ι νέους iteravit Α 7 συν Α 9 λέγεται Bas. 11 αύτα μετάγειν Bas. 13 τσυς2: τας AC 15 τα 2 : και Cd 18 σ ό νoμoίtέτης περι ρημάτων σημασίας ποιούμενος την

διδασκαλίαν και διάφορα έρμηνεύσας ρήματα, όποίαν εχουσι την σημασίαν και την δύναμιν, έρμηνεύει νυν, τί έστι το προχωρειν την ήμέραν και τί σημαίνει, καί φησιν· το προχωρεΊν την ήμέραν σημαίνει το άρχεσίJαι χρεωστεΊσίJαι τα χρή-

6-8 cf. e.g. Β.6.19.9 (Ν.134.13); Β.60.36.19 (C.9.8.6) et infra Β.2.2.214 (D.50.16.222) Α C DT του βασιλέως

απλώς Bas.

11-12 cf. supra ad Β.2.2.19 (D.50.16.21)

2 ό Offi. Α 5 το: τα Bas. 7 περι: κατα Cd 7-8 έπιβούλων κατα Cd 10 περι 2 Offi. d 11 γαρ και: και και Α 21-22 χωρις αίρέσεως: 24 post αίρεσιν add. έπηρώτησεν Bas. Ι ούπω: ούτε Bas. 29 χρεωστείν Α

66

Β.2.2.205

ματα' το δε άρχεσ{)αι την προ{)εσμίαν δηλοι το ταύτην έληλυ{)έναι την ήμέραν, κα{)' ην τα χρήματα άπαιτεισ{)αι δύνανται. Και παρατίδησιν έφεξης τα παρα­

δείγματα. Χάριν δε σαφηνείας περισσοτέρας ώς έν προiJεωρίQ: κανονικως ποιήσομαι την 5

διδασκαλίαν' πας άνδρωπος συναλλάσσων μετά τινος οίονδήποτε συνάλλαγμα, πρασιν τυχον η δωρεαν η μίσδωσιν η έπερώτησιν, η άπεντευiJεν κταται άγωγην

κατα του συναλλάττοντος μετ' αύτου και άπαίτησιν, η άγωγην μεν κταται άπ­ εντευδεν, άπαίτησιν δε ούχί, η ούτε άγωγην ούτε άπαίτησιν κταται, άλλ' έλπίδα μόνην του σχεΤν και άμφότερα.

"Οτε μεν ουν άγωγην κτήσεται μόνην, ού μην και άπαίτησιν, τότε λέγομεν προ-

10

χώρησιν γενέσδαι της ήμέρας και άρχην δέξασδαι το χρέος, ώς δταν έπερωτήσω τινά' "όμολογεΤς δουναί μοι ι' νομίσματα, οτε έπιστ'ij το πάσχα'"

ένταυδα γαρ

άγωγην έκτησάμην μόνην άπεντευδεν ώς όμολογουμένως του πάσχα μέλλοντος έπιστηναι, και προεχώρησε και ή ήμέρα της ένοχης ητοι ηρξατο τρέχειν και το 15

χρέος χρεωστεΤσδαι, άπαίτησις δέ ούχ ηρμοσέ μοι τοσουτον, δτι, έαν προ του φδάσαι το πάσχα πειραδω άπαιτησαι τα ι' νομίσματα, ού μόνον ούκ είσακού­ ομαι, άλλα και τιμωρουμαι' δίδοται γαρ

t(j>

μετ' έμου συναλλάξαντι άλλος τοσου­

τος καιρός, οσον αύτος έσπούδασα άφελέσδαι. Έπι μεν ουν της ύπο προδεσμίαν έπερωτήσεως λέγομεν προχωρεΤν την ήμέραν, ού μην και έλδείν.

Έπι δε της ύπο αίρεσιν έπερωτήσεως, οΤον οταν έπερωτήσω τον Πέτρον'

20

"όμολογείς δουναί μοι ι' νομίσματα, έαν ό ΚωνσταντΤνος γένηται επαρχος", ούτε την ήμέραν λέγομεν προχωρησαι ούτε έλδεΤν μήπω του Κωνσταντίνου έπάρχου γενομένου, τουτέστιν ούτε ή άγωγη έτέχδη ούτε ή άπαίτησις ηρμοσεν

οτε μη έξηλδεν ή αίρεσις; ΤΟ γαρ ήρτημένον ού δοκεΤ εΙναι 25

-,

-

πως γάρ,

και διά τουτο, καν

κινήσω κατά του Πέτρου, ού τιμωρουμαι ώς μηδε τεχδείσης της άγωγης. "Οτε δε χωρις αίρέσεως έπερωτήσω τον Πέτρον και προεχώρησε και ηλδεν ή

προδεσμία, οίον εΙπον ούτως "όμολογείς δουναί μοι, Πέτρε, ρ' νομίσματα", και ό Πέτρος ώμολόγησεν' "ναί", ένταυδα και ή άγωγη άπεντευδεν ηρμοσέ μοι και ή άπαίτησις, και παραχρημα κινω κατα του Πέτρου και άπαιτω τα ρ' νομίσματα, 30

διότι ούτε προδεσμία τις έτέδη, ίνα έμποδισiJ1j ή άπαίτησις, ούτε αΤρεσις, ίνα μη τεχiJ1j ή άγωγη παραχρημα και προχωρήσ'l] και το χρέος. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. σιγ' του β' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.2.205.2 ςβ'

= D.50.16.213.2

Πλατεια ρ~ί1υμία έστιν ή σφοδρα άμέλεια, τουτέστι το μη νοειν, δ πάντες νοουσιν.

10-31 cf. 1. 3.15.2,4 Α

C DT

15

χρέσν Α

7

15-18 cf.

άπάΤηάιν Α

16

Β.7.6.21

10

είσακσύσσμαι Α

έπερωτήσήσω Α, εϊπω έπερωτήσω

Cd

(C.3.1O.1)

οτε: οτι Α

17

24 cf. 13

δίδωται Α

Β.2.3.169.1

έκτησάμην σω.

Ι

γιφ: δε

d

(D.50.17.169.1)

Cd

14 20

ή σω. Α

έπερωτήσω:

Β.2.2.205,207

67

Μάδε ώς έν πρoδεωρί~, ότι λέγει ό νόμος ό άγνοων νόμον ού συγγινώσκε­ ται, ό δε άγνοων φάκτον συγγινώσκεται, ήτοι ό μεν λέγων, ότι "ούκ έζήτησα την του άδελφου μου κληρονομίαν, διότι ούκ έγίνωσκον, ότι έμε πρoτιμ~ των άλλων συγγενων ό νόμος", ού συγγινώσκεται, τουτέστιν ού δέχεται είς το και 5

ετι ταυτα ζητειν- ό δε λέγων, ότι "φάκτον ήτοι πραγμα ήγνόησα' τί γάρ; ·Οτι άπεδήμησα και ούκ εμαδον, ότι άπέδανέ μου ό άδελφός, και δια τουτο ούκ έζή­ τησα την τούτου κληρονομίαν", συγγινώσκεται, τουτέστι δέχεται είς το ένδυνά­

μως ζητειν την του άδελφου κληρονομίαν, καν ό ώρισμένος άπο του νόμου παρ­ ηλδε καιρός φάκτον γαρ ήτοι πραξιν γενομένην ήγνόησεν. Εί γουν, ώς είπον, και συγγινώσκει ό νόμος την του φάκτου άγνοιαν, άλλ'

10

ούκ άλογίστως ούτω και άσυντηρήτως, άλλα τότε συγγινώσκει, ότε εστιν είκος το φάκτον άγνοηδηναι πολλοιςκαι άξιολόγοις άνδράσιν. Οίον εϊ τις λέγει, στι "έγω μεν ήμην έν Θεσσαλονίκτι, ό δέ γε έμος άδελφος άπέδανεν έν Κωνσταντι­

νουπόλει, και μέχρι τόσου καιρου ούκ εμαδον τον τούτου δάνατον", τουτο εύλο15

γος άγνοια' είκος γάρ έστιν άγνοησαι τουτο πάντα άπόντα. ·Οτε δε πάρεστί

τις έν Θεσσαλονίκτι τυχον κάκει ό αύτου άδελφος η άλλος συγγενης άποδάντι, εί λέγει, ότι "δια τουτο ούκ έζήτησα την του συγγενους μου κληρονομίαν, διότι

ήγνόησα, ότι άπέδανεν", ού συγγνωσδήσεται, τουτέστιν ού προσδεχδήσεται και διωχδήσεται δια την μεγάλην αύτου και πλατειαν ρ~δυμίαν- μεγάλη γαρ ρ~δυμία 20

έστι το λέγειν, ότι "ήγνόησα, ότι άπέδανέ μου ό άδελφός", όπερ πάντες οί έν

έκείντι τ1J πόλει εγνωσαν. Θεμάτισον δέ, στι των περιφανων ην ό τελευτησας,

ωστε πασι γνωστον γενέσδαι τον αύτου iJάνατον, ή, οίος αν ην, τ όνόματι κράτος

-

και είκότως, ότι

κρατεί των ύπο χείρα καί, όποι και όπως βούλεται, αγει αύτούς. "Εστι και άλλο σημαινόμενον της έξουσίας ό γαρ πατηρ έξουσίαν εχει κατα των ύπεξουσίων αύτου παίδων· δια γαρ τουτο και ύπεξούσιοι λέγονται, ώς ύπο έξουσίαν

πατρικην όντες. Λέγεται δε και αϋτη ή έξουσία ίδικij> όνόματι ύπεξουσιότης. 15

Και κατα τρίτον σημαινόμενον έξουσίαν λέγεται εχειν τον δεσπότην των δούλων- αϋτη δε ίδικij> όνόματι έξουσία καλείται. Και ή μεν έρμηνεία τοιαύτη, που δε συμβάλλεται, μάδε· έάν τις τελευτων γράΨ-ι;ι'

"άφίημι τοίς ύπ' έξουσίαν ι' νομίσματα", έπειδη έξουσία τρία σημαίνει, άναγκά­ ζεται δηλοποιησαι την έξουσίαν και είπείν- "άφίημι τοίς ύπο την έξουσίαν του 20

δείνος πατρος υίοίς Τι του δείνος δεσπότου δούλοις Τι του δείνος άρχοντος τό"· εί

μη γαρ τουτο ειπ-ι;ι, ίiδηλoν, τί δηλοί ή έξουσία δια το πολλα σημαίνειν το της έξουσίας όνομα, ώς δηλοί το κεφάλαιον.

Β.2.2.209.1 = ςδ'

D.50.16.217.1

Ό λέγων ποιήσειν είσω ήμερων και μη πρoστι~εις πόσων είσω β' ήμερων ό τοιουτος δοκεί λέγειν.

25

"Ωστε, όταν τις ειπ-ι;ι' "όμολογω καταβαλείν σοι έντός τινων ήμερων Τι πορευδηναι είς τόνδε τον τόπον Τι έτερόν τι τοιουτον ποιησαι", έαν μη ρητως ειπ-ι;ι το[ν] ποσον των ήμερων, έντος β' λέγειν δοκεί, εί μήπου δείξει, ότι περι πλειόνων ένεδυμουντο και συνεφώνουν άμφότεροι. Και έπι μαρτύρων δε τουτο εύρήσεις κρατουν- έπι γαρ της διαδήκης ρητως ό

30

νόμος διακελεύεται ζ' Τι ε' μάρτυρας είναι και έπι της συγκαταδέσεως όμοίως ε', και έξ άνάγκης ό παρ' αύτου όρισδεις άριδμος όφείλει κρατείν. "Εστι δε νόμος έτερος διακελευόμενος, ότε [ούχ] εύρίσκεται φάκτον τι, έφ' ούχ όρίζεται ό

7-8 cf. e.g. Β.6.4.13 (C.1.28.4) 31-ρ.69,2 cf. Β.21.1.11 (D.22.5.12) Α C DT

29-30 cf.

Ι.

2.10.1-3

30 cf.

Β.21.1.42

(C.4.20.18)

4 ό 2 om. Α 5 αύτων: άρχόντων codd.; locus dubius remanet Ι αν: καν Cd 10 ίδιωτικijJ Cd 12 εστι: εστη Α 14 αύτη Α 17 η μεν: ημεις Α 18 ante έξουσία add. η Α 20 δούλους Α 21 τι: οντι Α 22 ώς om. Α 23 ποιήσει Bas., sed vide app. crit. 24 ημερων ό τοιουτος deest ίπ Bas. 27 δείξη Cd 32 ού χωρίζεται Α

69

Β.2.2 . 209,211

νόμος ρητην μαρτύρων ποσότητα, β' μάρτυρας άρκείν- ή γαρ πλη~ντικη σημασία, φησίν, τον δυϊκον άριίJμoν περιέχει.

Β.2.2.211

= D.50.16.219

'Εν τοίς συναλλάγμασιν ού τοίς ρήμασιν, άλλα τij διανoί~ των συν- c;ε' αλλασσόντων προσέχομεν- δδεν έαν παρα πόλεως μισδώσωμαι έφ' 5

4> δια-

βηναι την μίσδωσιν είς κληρονόμους μου, διαβαίνει και είς ληγαταρίους. Γίνωσκε καδόλου και γενικως, δτι σκοπος άει τ4) νομοftέτη την άλήftειαν και την του συναλλάσσοντος διάνοιαν προτιμαν και των γεγραμμένων και των λεγο­ μένων. Αύτίκα έπι των διαftηκων εύρήσεις συχνάκις και πανταχου τον νόμον τη γνώμt;l μαλλον των διατιftεμένών προσέχοντα και άπο ταύτης έρμηνεύοντα και

10

τα έν τη διαδήκt;l έκείνου γεγραμμένα, τη γραφη δε μηδ' όλως προσέχοντα, έαν

τη του τελευτωντος γνώμt;l έναντιουται. Και ού μόνον έπι των διαδηκων, άλλα και έπι παντος συναλλάγματος, οίον πράσεως, μισδώσεως, δωρεας και των όμοί­ ων, ού, τί γέγραπται, τί δε πέπρακται, σκοπουμεν.

ΟΙόν τι λέγω' έαν πωλησαι βούλομαί τινι πραγμα, δια δε το της προτιμήσεως 15

δίκαιον το μεν τίμημα λάβω και πρασιν ποιήσω τη άληftείι;t, χαρτίον δε προς τον

άγοράσαντα δωρεας ποιήσω, ϊνα τάχα έκφύγt;l τό άφαιρεftηναι τουτο άπο προτιμή­ σεώς τινος άλλου, τυχον πλησιεστέρου όντος και προτψωμένου είς την έξώνησιν,

έαν δωρεαστικον έγγραφον ποιήσω, ούδεν την άλήδειαν έλυμηνάμην- καν γαρ έγραψα δωρήσασδαι, ούδεν έβλαψα τον έχοντα το της προτιμήσεως δίκαιον' 20

δεικνύων γάρ, δτιήγόρασα, προτιμαται.

Και άλλον δεματισμόν μάδε' ό άνηρ ήί γυναικι και το έμπαλιν ή γυνη τ4) άνδρι

ένεστωτι τ4) γάμ δωρεϊσδαι ού δύναται' εί γουν εΙς τούτων δωρήσασδαι τ4) άλλ βουλόμενος και μη δυνάμενος γράψει, δτι έπώλησεν, ή πρασις ού κρατεί'

ή γαρ άλήδεια σκοπείται. Και τί δεί πολλα λέγειν; Έπι πάσης γραφης και έπι 25

παντος συναλλάγματος άει ό νόμος τη άληftείι;t (μαλλον) προσέχει Τι τη γραφη.

·Ορα γουν και το προκείμενον κεφάλαιον, δτι σύνδρομα λέγει, οΙς έγραψα' φησι γάρο έν πασι τοίς συναλλάγμασιν, πράσεσιν, μισδώσεσιν, δωρεαίς, δανείοις, άνταλλαγαίς και τοίς άλλοις τη άληδείι;t, ητις έστιν ή διάνοια και ή δέλησις των συναλλαττόντων, προσέχομεν και ού τοίς ρήμασιν ητοι τοίς γράμμασιν, ηγουν έαν 30

άλλο μεν οί συναλλάσσοντες ήβουλήδησαν, &λλο δε έγράφη, τό γραφεν ού κρατεί, άλλα ή των συναλλαξάντων δέλησις, και έκείνt;l μαλλον Τι τη γραφη προσέχομεν.

Έπάγει δε και δεματισμον το νόμιμον, δι' ου δείκνυσιν, πως ήί γραφη ού δεί

προσέχειν, άλλα τη διανOίι;t των συναλλασσόντων και τη άληδείι;t, και λέγει' έαν μισδώσωμαι πραγμα άπό τινος

- το γαρ "παρα πόλεως" προς δεματισμον εϊρη-

13 cf. infra ρ . 122,3-4 14-20 cf. e. g. ηον. RomaniI de alienatione fundorum (Dolger 595), cap. 1 21-22 cf. e. g. Β.30. 1.1 (D.24.l.1) 22- 24 cf. e. g. Β . 22.1.82 (C.4.22.2); Β .29.1 .8 pr. (D.23.3.12 pr.) Α

C DT

18 δωρε&ν Cd

22 συνεστωτι d

30 μεν om. Α

31 έκείνω codd.

32 το Offi. Cd

70

Β.2.2.211,212

ται, και άδιάφορον, Μεν αν μισδώσωμαι

-,

μίσδωμα δε τουτο έπι χρόνοις τυχον

ι', και γράψω έν τ(j'> μισδωτικ(j'> χαρτί, ατι ή παρουσα μίσδωσις όφείλει έπι τοίς έκδεδομενοις χρόνοι ς και έπ' έμοι και τοίς κληρονόμοις μου κρατείν, εί τελευτή­ σω και καταλείψω το δίκαιον, απερ είχον, έπι τοίς λείπουσι χρόνοις είς ληγάτον 5

τινι και ελδΊ;} ό δεσπότης και λέγ1J, ατι "έγω ού συνεφώνησα, ϊνα παραπεμΠΊ] το πραγμά μου είς ληγατάριον, άλλ' είς κληρονόμον", και αν άντιποιηται της γραφης και λεγ1J, στι "άκουσον, στι έκείνον τον τελευτήσαντα γράφει και τούς κληρονό­

μους έκείνου, ού μην και ληγαταρίους", άντακούσει άπο του παρόντος νόμου, Ότι ού τοίς ρήμασιν, άλλα τ"ίj διανoί~ δεί προσεχειν. Ή δε διάνοια ήμων τεως 10

ην το εχειν το πραγμα κατα μίσδωσιν και τον τελευτήσαντα και μετα δάνατον έκείνου προς ον αν του το όπωσδήποτε παραπεμψ1J' τα δε των κληρονόμων όνομα ού δι' άλλο τι γεγραπται, άλλα δια το μαδείν ήμας, ότι ού τ(j'> δανάτ έκείνου λυδήσεται ή μίσδωσις, άλλα και μετα δάνατον αύτου κρατήσει. Και ταυτα μεν το κεφάλαιον. Σύ δε γίνωσκε, ότι γενικως ταυτα νοείται τότε

15

καί, όπου βούλεται, ό μισδωσάμενος παραπεμπει το πραγμα, ότε μη πρoστεδ"ίj ρητως, ότι "σε βούλομαι κατεχειν τουτο και τους κληρονόμους σου μόνους και μη άλλον τινα διάδοχόν σου'" τότε γαρ μόνον οί κληρονόμοι τουτο διαδέχονται, και ούχ οί ληγατάριοι δια το οϋτω δελησαι τους συναλλάσσοντας. Μάδε και άλλο' εί και το κεφάλαιον ληγαταρίους μόνους έμνημόνευσεν, άλλα

20

προς παράδειγμα' ό γαρ μισδωσάμενος πραγμα και είπων κρατείν ταυτα και δια­

βαίνειν και είς τούς ληγαταρίους και είς τους κληρονόμους αύτου δύναται και πωλείν το δίκαιον αύτου και δωρείσδαι και ληγατεύειν, και ό λαβων τουτο έξ αύτου νομίμως καδεξει τουτο έπι ταίς συμφωνηδείσαις συμφωνίαις, διότι νυν ή

πόλις πράγματα ούκ εχει ώς πάλαι, ϊνα ταυτα μισδοί.

Β.2.2.212 ςς"

T1j

= D.50.16.220

των παίδων προσηγορίι;" και των ύπεξουσίων εγγονοι και άπέγγο-

νοι και πάντες οί έξ αύτων δηλουνται' ώς έπι πολυ δε και τ1j του υίου προσηγορίι;" και οί εγγονοι περιέχονται. Έαν γαρ ληγατεύσω άγρον μετα του οίκονόμου και των υίων αύτου, και οί εγγονοι περιέχονται, εί μη έναντιουται ή γνώμη μου. Και ού λέγομεν απαιδα τελευταν τον καταλι30

πάντα κληρονάμον εγγονον.

T1j

γαρ του υίου προσηγορίι;" απαντες οί

έξ αύτου δηλουνται. 'Εν τ(j'> παρόντι β' τίτλ του παρόντος βιβλίου ό νομοδέτης περι ρημάτων ση­ μασίας έπαγγειλάμενος διδάξαι και διάφορα ρήματα έρμηνεύσας, όποίαν εχουσι

23-24 cf. supra Α

ρ.

20,8;

ρ.21,13-14

C DT 6 μου om.A 14-15 τότε 21 και 1 om. Cd 23 φωνηδείσαις Α Bas., κληρoνoμί~ codd. Ι πάντες Bas.

καΙ:

codd., malimus και τότε 25 ante τών 2 add. τi;j Bas.

18 ούχ οί: ούχι Α 30 πρoσηγoρί~:

71

Β.2.2.212

την σημασίαν, προς δε και όνόματα, νυν διδάσκει και περι του ονοματος των

παίδων και των ύπεξουσίων, στι περιέχονται και οί έκ των παίδων τικτόμενοι και πάντες οί έξ αύτων. Συμβάλλεται δε ταυτα τα ρήματα και έπι ληγάτων και έπι δωρεων' έαν γαρ είπω' "ληγατεύω τοίς παισί μου η τοίς ύπεξουσίοις μου η 5

δω ρου μαι τοίς παισί μου η τοίς ύπεξουσίοις μου", ού μόνον, έαν εύρεδ'ωσι ζωντες οί παίδες, λαμβάνουσι το ληγάτον η την δωρεάν, άλλά, καν εφδ'ασαν έκείνοι τε­ λευτησαι και ζωσιν οί τούτων παίδες ητοι οί εγγονοι, λαμβάνουσι το ληγάτον η την δωρεάν.

Διδάξας ουν, στι τij των παίδων πρoσηγOρίι;t και των ύπεξουσίων περιέχονται 10

και οί εγγονοι και οί έξ αύτων καταγόμενοι, φησίν, δτι και τij του υίου προσηγο­ ρίι;t ώς έπι το πλείστον και οί εγγονοι περιέχονται, και εύίhJς έπιφέρει' έαν γαρ

ληγατεύσω άγρον μετα του οίκονόμου και των υίων αύτου, και οί εγγονοι περι­ έχονται, τουτέστι λαμβάνει ό ληγατάριος και τον πατέρα και τους υίους και τους

έγγόνους και προλήψει, τουτέστι κατα το πρόχειρον, δίκαιον έχει τούτους πάντας 15

λαβείν. Εί δε ό κληρονόμος δικαιολογείτα.ι, ώς "ούκ ην σκοπος τφ ληγατεύσαντι λαβείν σε και τους έγγόνους", βαρείτα.ι άποδείξαι, στι τοιαύτης γνώμης ην ό δια­ δ'έμενος. Και ού μόνον έπι ληγάτου ούτω κρατεί, άλλά, καν είπω "δωρουμαί σοι τον άγρόν μου μετα του οίκονόμου αύτου και των υίων αύτου", λαμβάνεις και τους

20

έγγόνους. Ώσαύτως καί, ενδ'α λέγει ό νόμος ό άπελεύu-ερος όφείλει καλείν είς

δικαστήριον μετα συγγνώμης τον πάτρωνα και τους υίους αύτου, συνεξακούεται, δτι και τους έγγόνους εχει προς άνάγκης καλείν μετα συγγνώμης.

Καλως δε προσέδ'ηκε το "ώς έπι το πολύ". Ό γαρ λέγων' "καταλιμπάνω τοίς υίοίς μου έπίτροπον", ού δοκεί τουτον και τοίς έγγόνοις καταλιμπάνειν' έπι τούτου 25

γαρ του δ'έματος ού περιέχονται οί έγγονοι

rij

των υίων προσηγορίψ ού γαρ άει

τοίς έγγόνοις δυνάμεδ'α διδόναι έπιτρόπους, άλλ' σταν το μέσον πρόσωπον ητοι

ό υίος έν ζωij ήμων γένηται αύτεξούσιος η τελευτήσ1) και έναπομείνωσιν οί τούτου παίδες παρα

rij

του πάππου ύπεξουσιότητι' τοίς γαρ ύπεξουσίοις και μόνοις δυ­

νάμεδ'α καταλιμπάνειν έπίτροπον. Ούκ ην ούν άκριβείας έχόμενον έκ των άμφιβό30

λων και άδήλων παραδουναι κανόνα γενικόν' καλως ουν προσέδ'ετο το "ώς έπι το πολύ".

Ού λέγομεν ουν απαιδα τελευταν τον κα.τα.λιπόντα. κληρονόμον έγγονον' τij γαρ του υίου ΠΡOσηγoρίι;t πάντες οί έξ α.ύτου δηλουντα.ι. 'Ώστε ούν, έαν είπω'

"δωρουμαι Πέτρ το κτημά μου η ληγατεύω αύτφ τον οΙκόν μου, έαν μη τελευ35

τήσ1) χωρις υίου", κάκείνος τελευτήσ1) υίον μεν μη εχων, άλλ' εγγονον η δισ­ έγγονον κληρονόμον, ού λέγεται απαις τελευταν' τfί γαρ του υίου προσηγορίf! πάντες οί έξ αύτου δηλουνται.

ΤΟ δε έρμηνευδ'εν νόμιμόν έστι κεφ. σκ' του β' τιτ. του β' βιβ. 20-21 cf. e. g. Α

Β.7.8.4

3 και2 om. Α

C DT

30 προέi1ετο Α

(D.2.4.4)

Ι

το: και Cd

23-29 cf. D.26.2.1 5 μου 2 om. Α

(ίη Β.37.2

14

το

desideratur)

om. Cd

23 το 2 om. Α

72

Β . 2.2.213

Β.2.2.213 ςζ'

= D.50.16.221

Πλαστός έπίτροπός έστιν ό μη ων έπίτροπος, και πλαστη διαδήκη ή μη ουσα διαδήκη, και πλαστός μόδιος ό μη ων μόδιος. Ό μεν σκοπός του παρόντος κεφαλαίου πρόδηλος πασίν έστι' καταλέγει γάρ, τίς έστι πλαστός έπίτροπος, και ποία έστι πλαστη διαδήκη, και ποιός έστι πλαστός

5

μόδιος. Προς όποιον δε δέμα το καδεν τούτων συναρμόζεται και δια τί ταυτα ό νομοδέτης έδίδαξεν, άναγκαιόν έστιν είπεΙν.

πρωτα μεν ουν γίνωσκε, στι τό εΙδος των έπιτρόπων τριττόν έστιν- η γαρ άπό διαδήκης τινός καταλιμπάνεταί τις έπίτροπος, και λέγεται ό τοιουτος έπίτροπος τεσταμεντάριος η μη όντος άπό διαδήκης έπιτρόπου, έαν εχη παιδας ό τελευτήσας 10

και μέλλωσιν έπιτροπευδηναι παρά τινος, καλειται είς την έπιτροπην αύτων άπό νόμου ό πλησιέστερος αύτων συγγενης όφείλων κληρονομησαι αύτούς, και λέγε­

ται ό τοιουτος έπίτροπος λεγίτιμος, τουτέστι παρ' αύτου του νόμου καλούμενος και προχειριζόμενος εί δε μη εύρίσκεταί τις αύτοις συγγενης ό άπό νόμου καλού­ μενος, ό δικαστης έπιλέγεται πρόσωπον έξωτικόν άξιόλογον και προχειρίζεται αύ15

τον έπίτροπον τοις παισίν- και λέγεται ό τοιοίίτος έπίτροπος διάτιβος, τουτέστι παρα δικαστου διδόμενος και προχειριζόμενος οϋτε γαρ παρα διαδήκης έδόδη οϋτε άπό νόμου έκλήδη έπίτροπος. Και οί μεν κατα τούτους τους τρεις τρόπους έπιτροπεύοντες, έά.ν τι αμάρτωσιν

περι την έπιτροπην και κατά τι τόν άνηβον ζημιώσωσιν και ύφέλωνταί τι άπό των 20

πραγμάτων αύτοϋ, ποτε μεν τΏ περι κλοπης ύπόκεινται άγωγΏ, ποτε δε τfj ρατιο­ νίβους διστραένδες, ων τας διαφορας και τους όρισμους και πότε μεν περι κλο­

πης ένάγονται οίέπίτροποι, πότε δε τ'ίj ρατιονίβους διστραένδες έν τ προσφόρ λη' βιβ. των βασιλικων πλατύτερον έρμηνεύσω σοι. Ό δε πλαστός έπίτροπος ού­ δέποτε τΏ ρατιονίβους διστραένδις ύπόκειται τόν άνηβον ζημιων η ύφελόμενός τι 25

των πραγμάτων αύτοίί, άλλα διηνεκως τ'ίj φούρτη ένέχεται ήγουν τ'ίj περι κλοπης άγωγ'ίj, ώς πλαστός ων και μήτε νόμ μήτε διαδήκη μήτε δικαστ'ίj γνωριζόμενος. Και ταυτα μεν περι έπιτρόπων.

Καλως δε και περι πλαστης διαδήκης ένταυδα ό νομοδέτης διέξεισιν' φησι γαρ ό νόμος, ότι, έαν κλέψη τις διαδήκην, τ περι πλαστογραφίας ύποπίπτει έγκλή30

ματι, ού πασαν δε δια%κην άπλως, άλλα την κατα νόμους συντεδεισαν και τfj άληδεί~ γνωριζομένην και ητις, εί μη έκλάπη, τους έν έκείνη γεγραμμένους ώφε­

λησαι ήδύνατο' εί γαρ πλαστη έτύγχανε και μη άληδης και έκλάπη παρά τινος,

7-17 cf. schol. a ad SBM Ε 38 7-9 cf. Β.37.2 (D.26.2; C.5.28) passim; 1.1.13-14 9-13 cf. Β.37.4 (D.26.4; C.5.30) passim; 1.1.15 13-17 cf. Β,37.5 (D.26.6; C.5.32-34) passim; C.1.4.30 (ίη Β.37.4 des.); C.5.30.5.2 (Β.37.4.12); 1. 1.20 18-23 cf. Β.38.3 (D.27.3; C.5.51) passim et praesertim cap.1 §§ 19 sqq. et cap. 2; Β.60.12.33 (D.47.2.33) 28-31 cf. Β.60.41.2 (D.48.1O.2) cum scholl. Α

C DT om. Α 22

3

λέγει

Cd

διαστραένδις Α

4 ante πλαστη add. ή Α 23 βασιλειων Α 24

10 αύτών: αύτοίί Cd 20 τη2 30 συντιδεϊσαν Α

διαστραένδει; Α

Β.2.2.213,214,217

73

άνεύi}υνον τον ταύτην κλέψαντα καi}ιστ~, ώς έτερος διδάσκει νόμος ήμας, xai}' δ αχρηστός έστι και άνωφελης τοις έγγεγραμμένοις αύτ"i;j. 'Ομοίως δε και ό τα δη­ μόσια πλαστεύων μέτρα τ νομοδέττι την διδασκαλίαν ποιήσασδαι περ! του τίνα την σημασίαν έχουσι κα! την δύναμιν ταυτ! τα ρήματα "διαλυδέντα" η "πληρωδέντα", καί φησιν' διαλυδέντα η πληρωδέντα νοείν όφείλομεν, τουτέστιν ύποδέσεις κα! άμφιβολίας διαλυδείσας η περατωδείσας ήτοι τελειωδείσας νοεϊν όφείλομεν ού μόνον, περ! ων γέ-Υονεν άμφισβήτησις ήτοι φιλονεικία καΙ συνέστη δικαστήριον 10

καΙ έπηκολούδησε καΙ άπόφασις του δικαστου τόδε διοριζομένη κα! τέμνουσα την φιλονεικίαν, άλλα και τας δίχα δικαστηρίων λυδείσας έκ συναινέσεως των

άντιδίκων δια διαλύσεών τινων είρηνοποιων μεσιτευσάντων. Πολλάκις κα! χωρις δικαστηρίου κα! χωρις διαλύσεως πληρουται ήτοι λύεται, ην έχει τις κατά τινος ένοχην κα! άμφιβολίαν- ίσως γαρ αύτου του έχοντος την άγωγην σιωπήσαντος 15

έπ! τριακoνταετί~ η είκoσαετί~ η δεκαετί~ ήλευδερώδη ό ων αύτi!> ένοχος της άγωγης δια του μακρου χρόνου. Σύναπτε ούν τi!> ού μόνον οίς άμφισβήτησις ΥέΥονε τό ώς έστι τα έν δικαστηρίιΡ τμηιJέντα, τi!> δε διαλυιJέντα το άλλα και τα δίχα άμφισβητήσεως, ώσανει ούτως εΙπεν ό νομοδέτης διαλυδέντα νοεϊν όφεί­ λομεν τα δίχα άμφισβητήσεως ήτοι δικαστηρίου παυδέντα, πληρωδέντα (τα) μετα

20

άμφισβητήσεως, ως έστι τα έν δικαστηρί έν γαστρ! οντι της άδελ­ φης μου τυχόν", ώς τεχδεις καΙ (ων λογισδήσεται ό έτι ων έν γαστρΙ καΙ τα ι' νο­

μίσματα λήψεται' ώφελεί γαρ έαυτόν, έν οίς κερδανεϊ αύτά. Πότε δε ό κυοφο­ 30

ρούμενος ώς γεννηδεις ού λογίζεται, μάδε' φησιν ό νόμος, δτι ό έχων πέντε παϊδας ούκ άναγκάζεται γενέσδαι έπίτροπος όρφανου άνήβου αύτεξουσίου και μη έχοντος πατέρα, άλλ' έξκουσσεύεται του βάρους της έπιτροπης.

29-31 cf. 1. 1.25 pr.; Α

Β.38.1.83

(C.5.66.1)

2 τμηδεντα: νεμηδεντα Bas., sed vide app. crit. 3 όρισδί:ντα.: Bas., τμηδεντα Ι συντεδέντα: Bas., -τιδέντα codd. 9 ante δικα.στήριον add. και Α 10 διοριζόμενον Α 18-19 ώσανει - άμφισβητήσεως om. Cd 24 ποστούμιος Α 28 κερδαίνει Α Ι τότε Α C DT

η μίiλλoν όρισδεντα AC, τμηδέντα d

76

Β. 2.2 . 222,224,225

Εί γουν τελευτήσει Μάρκος εχων παιδίον άνηβον δεόμενον έπιτρόπου και ό άρχων του τόπου δώσει τ, τουτέστιν έσi)ητα και στρώματα και 15

τα δμοια' χωρις γαρ τούτων άνi)ρωπος ού δύναται ζην.

Β.2.2.226.1

= D.50.16.235.1

Τέκτονας ξύλων λέγομεν ού μόνον τους τα ξύλα πελεκώντας, άλλα ρι:;;' πάντα ς τους οίκοδόμους. νΩστε, έάν τις συμφωνήσ1J μετά τινος ποιησαι τόν δουλον αύτου [τεχνίτην]

τέκτονα ξύλων, ού μόνον όφείλει τεχνίτην αύτόν καταστησαι πρός τό τα ξύλα 20

πελεκαν, άλλα και πρός πασαν άλλην οίκοδομην έπιτήδειον.

Β.2.2.229.3 =

D.50.16.238.3

Τ όνόματι της ένοχης ήτοι του πταίσματος παν άμάρτημα περιέχεται. ρζ' 'Εν

t 15

λιβέλλ ούκ εγραψας ρητώς, δτι , κινώ περι άρπαγης και περι άναρχίας', ού δύνασαι ετι γυμνάζειν αύτας ώς χρόνου όλοκλήρου διελΜντος και μετα παρ­ έλευσιν του χρόνου, μη δυναμένων τών τοιούτων άγωγών γυμνάζεσδαι". Προ­

εκόμιζον έγω τον παρόντα νόμον και έδικαιολογούμην, στι "έπει έν τ λιβέλλ

έγραψα, στι ,ζητώ έκδικη"ηναι έπι τη άρμοζούστι μοι ένοχη κατα του δείνος', 20

τ δικασ{)ηναι άποδώσει 15

αύτήν- ωρισε γαρ ό νόμος έπι έκάστ(Ρ άμαρτήματι τας ποινάς, οΤον τον κλέπτην

διδόναι τό, τον δολερον διδόναι η πάσχειν τόδε η τόδε' και άπλως εν εκαστον άμάρτημα ώρισμένην και δήλην την άπα τοϋ νόμου εχει ποινή ν, καi}ώς σοι πλα­

τύτερον έν τ{j> ρλα' κεφ. μετα παραδειγμάτων εγραψα. Ό γοϋν ~ ώρισμέντ:ι άπο τοϋ νόμου και φανερ~ ποιν;:j καταδικαζόμενος 20

-

οΤον η ίνα άτιμωi};:j η φονευi}1j

η μέλους έκτομην πΜτ:ι η δώσει το τετραπλουν η το διπλουν ώς φανερος κλέπτης

η άφανής

-

ού δύναται έκκαλεϊΌi}αι και λέγειν, δτι "άδικοϋμαι'" τί γαρ άδικεϊται

ό τ{j> ώρισμέν~ πoσiί> η τ1j ποιν;:j άπο τοϋ νόμου καταδικαζόμενος; Πλην τα είρημένα νόει, δταν ώς κλέπτης μέν τις η άμαρτήσας καταδικασi};:j

και την μεν κρίσιν δέχηται και ούκ άμφιβάλτ:ι περι αύτης, λέγτ:ι δέ, δτι "ούχ 25

ωρισεν ό νόμος δοϋναί με το τετραπλοϋν"' ένταϋi}α γαρ ούκ άκουσ\}ήσεται, διότι αμα τiί> λεχi}ηναι, δτι άπεδείχi}η ό δεϊνα φανερος κλέπτης, παραυτίκα άναφαί­ νεται σιωπηρως άπο τοϋ νόμου, δτι δώσει το τετραπλουν, καν μηδεν είπτ:ι ό δι­ καστής δια γαρ τοϋτο ούκ εστιν έκκλητος έπι της ποινης, διότι ούχ ό δικαστης ταϋτα έπιφέρει, ίνα λεχi}1j, δτι ήδίκησεν η κατ' άπειρίαν κατεδίκασεν, άλλ' ό

30

νόμος αύτός. Εί δέ τις δικασi};:j και καταδικασi}1j ώς κλέπτης Τι μοιχος Τι άλλο τι

ποιήσας, έξ ου ποινη άπαιτεϊται, και αίτιαται δλην την κρίσιν, καλως έκκαλεϊται. Έπι μεν ουν της ποινης ού δυνατόν έκκαλεϊσi}αι δι' αίτίας, ας εΤπον- έπι δέ γε του προστίμου, έπειδη ούδεν λέγει περι αύτου φανερως και ώρισμένον ό νόμος, άλλ' ό δικαστης τοϋτο έπάγει και δύναται και άδικεϊν και κατ' άπειρίαν

2-5 cf. Pauli sent. 5.35.2 5-7 cf. Β . 22.5.54 . 3 (C.4.1.12.3) 29 et 34 cf. Β.9 . 1 . 1 pr. (D.49.1.1 pr.) Ι-ρ .

80,19: schol. u ad

Η. Αρρ .

Α C DT e 1 δε om. e 9-10 φανερον κλέπτην Ae 18 ρλα': προ τούτου e

25 μοι Ae

9-11 cf. e.g. Ι. 4.1.5

3.45 Ι

και!: τε και Ae M 2 γενέσδαι e 8 και άλλα om. Cd 10 άναδειχδέντα e Ι αύτον Reitz 15 τας om. Cd 22 του om. Cd 24 δέχεται . .. άμφιβάλλει ... λέγει Ae

29 ταύτην Reitz

33 ώρισμένωζ e

80

Β . 2.2 . 235;

2.3.1

πολυ έπάγειν, εστιν εκκλητος. Πολλάκις δε ούδε κρατεί το πρόστιμον ούδ' όλως είπον γαρ έν τ ρλα' κεφ., ότι ού πας δικαστης δύναται προστιμαν, άλλ' ους λέγει ό νόμος και οίς ρητώς του το δίδωσιν, οίτινες και πρόσφοροι είς το έπάγειν πρόσ­ τιμον λέγονται. Εί γουν τις δικαστής, ον ό νόμος ούχ ωρισε προστιμαν Τι όλίγον 5

προστιμαν, έπάγει πρόστιμον παρα τον νόμον, ού κρατεί ούδε άπαιτείται, διότι ούτος ούκ ην πρόσφορος είς το έπάγειν πρόστιμον.

Άλλα και πρόσφορος εί

εστιν ό δικαστης και έπάγει πρόστιμον και ησυχάσει Ο καταδικασδεις Τι έκκλη­ τεύσας ηττηδTj και φανij, ότι καλώς έπήχδη αύτ και ούκ ήδικήση, δίδωσιν αύτό. ·Οπερ δε και άνωδεν εγραψα και το ρλα' κεφ. λέγει τρανώς, ή μεν ποινη ωρι10

σται άπο του νόμου, το δε πρόστιμον κατ' οίκείαν γνώμην ό δικαστης έπιφέρει. Οίον, έάν τις άμάρτ1,l τι προς δικαστην και δέλει προστιμώσαι αύτόν, έξουσίαν

εχει είπείν δουναι αύτον πρόστιμον, όσον δέλει και δύναται, εί μήπου και το πρόστιμον άπο του νόμου ωρισται, τουτεστιν εί μη φανερώς είπεν ό νόμος, πόσον

πρόστιμον όφείλει δουναι ό τόδε τι άμαρτήσας. ΟΤόν τι λέγω' λέγει Ο νόμος 15

ό δοδεις άρραβών, εί μεν παρα του δεδωκότος άνατρέπεται το συνάλλαγμα, κερ­

δαίνεται παρα του λαβόντος ώς πρόστιμον, εί δε παρα του λαβόντος, άναδίδοται είς το διπλουν, τουτέστι το δοδεν και άλλο τοσουτον. τουτο γουν το πρόστιμον ώρισμένον άπο του νόμου εί δώσει Ο δικαστής, ούκ εσται εκκλητος κατα την άνωτέρω γραφείσαν παρατήρησιν.

Τίτλος τρίτος

20

Περι διαφόρων κανόνων άρχαίου δικαίου

Β.2.3.1 ρδ'

= D.50.17.1

Κανών έστι σύντομος του πράγματος άφήγησις και σύνδεσμος, όστις

άμα τ~ περί τι πταίσαι ού σημαίνει το ύποκείμενον. Ό δε κανων έκ των νόμων, ού μην ό νόμος έκ του κανόνος λαμβάνεται. 25

'Εν τ παρόντι τίτλ ό νομοδέτης έπαγγέλλεται την διδασκαλίαν ποιησαι περι διαφόρων κανόνων δικαίου άρχαίου ήτοι νομίμου άρχαίου. Και εύδυς ορίζεται και παραδίδωσιν, τί έστι κα.νών, καί φησιψ ό κανων βραχεί λόγ παραδίδωσιν ήμίν την του πράγματος άφήγησιν και έντέχνως συνδεί και συντέμνει την πλατύτητα

της έρμηνείας και έν όλίγοις τα πολλα παριστ~' εί δέ που μη όρί}ώς άφηγήσεται, 30

άλλα περί τι σφαλij, τήν τε ίδίαν ένέργειαν άπόλλει και ήμίν ού δύναται παρα-

2 supra ad

Β . 2.2.126.1

(D.50.16.131.1)

14-17 cf. e.g. 1.3.23 pr.;

Β.22.1 . 76

(C.4.21.17)

Α C DT e(1-19) 1 οίιδε: οίι e 2 ρλα ' : προ τούτου e Ι δύναται: λέγεται Cd 4-5 προστιμαν όλίγον e 6-7 άλλα - πρόστιμον om. Cde P 9 το - λέγει: λέγει ό νόμος e 13-14 εΤπεν - όφείλει: ό νόμος εΙπεν, όφείλει πρόστιμον e 18 εί - έκκλητος : ό δικαστης έσται έκκλητεύων e 21 δικαίου αρχαίου Bas., sed vide app. crit.

81

Β . 2.3 . 1 , 2

δουναι την του πράγματος γνωσιν. Ό δε καν ων έκ του πλάτους των νόμων λαμβάνεται' και γάρ, δ οί κατα μέρος νόμοι πλατύτερον παραδιδόασιν, ούτος συνΟψίσας έντέχνως έν όλίγοις ρήμασι παραδίδωσιν. Ό δε καν ων έκ των νόμων, ού μην ό νόμος έκ των κανόνων.

ΤΟ δε παρον κεφ. α' έστι του γ' τιτ. του β' βιβ. των βασιλικων.

Β.2.3.2

pr. = D.50.17.2 pr.

Αί γυναίκες πάντων των πολιτικων και των δημοσίων όφφικίων ρι' κωλύονται, και δια τουτο ού δικάζουσιν, ούκ άρχουσιν, ού συνηγορουσιν, ού παρεμβάλλουσιν έαυτας ύπερ άλλων, ού γίνονται φροντισταί. τας γυναίκας ώς όλισi)ηρoν και εύαπάτητον έχούσας φρόνημα ό νόμος πολιτι10

κων και δημοσίων όφφικίων έκωλύσατο' και ού δια ταυτα μόνον, άλλα και δια

το άνάξιον εΙναι τας γυναίκας δημοσιεύειν και δικαστηρίοις προσεδρεύειν και άνδράσι συμμίγνυσbαι και πράττειν τα των άνδρων και δια ταυτα ούτε πολιτικον όφφίκιον αύτας ώρίσατο ένεργείν ούτε δημόσιον. Πολιτικον δέ έστιν όφφίκιον το δικάζειν, δημόσιον δε το συνηγορείν και τα όμοια, όσα το παρον άπαριbμείται 15

κεφάλαιον- και λοιπον ού δύνανται αί γυναίκες δικάζειν ώς δικασταί, ού συν­

ηγορουσιν ώς συνήγοροι, ούκ άρχήν τινα άρξουσιν, ού παρεμβαλουσιν έαυτας

ύπέρ τινος ήγουν ούκ άντιφωνήσουσί τινα χρέους οίουδήτινος ένεκεν Τι άλλου τινός, ούτε δε μαρτυρήσουσιν Τι έπιτροπεύσουσιν, ούτε δέ τινα έναγόμενον, και άπόντα, δεφενδεύσουσιν και μετ' άσφαλειας την κατ' αύτων άγωγην ύποδέξονται 20

και γυμνάσουσιν Τι τα πράγματα αύτων διοικήσουσιν ώς κουράτορες Τι έπίτροποι

καί, όσα έκείνος ώφειλε ποιείν παρων εν τοίς οίκείοις, και αύται ποιήσουσιν' ταυ τα γαρ πάντα άνδράσιν έστι πρέποντα και παρ' έκείνων είωbε πράττεσbαι. Συ δε γίνωσκε, ότι έστιν οτε και μαρτυρουσι γυναίκες πότε δέ, άκουσον' έαν

έν βαλανει περι διαφόρων κανόνων την διδασκαλίαν έπηγγείλατο 10

ποιησαι και έν πρωτολογίαις εύδυς όρισάμενος τον κανόνα και είπών- κανών έστι

σύντομος του πράγματος άφήγησις, και προσδέμενος, ότι ό κανων έκ τών νόμων, ού μην ό νόμος έκ του κανόνος λαμβάνεται, πιστοϋται μεν,

&

προειπε, και έξ

άλλων πολλών, ούχ ήκιστα δε και έκ τοϋ παρόντος κανόνος εύρων γαρ πολλα και διάφορα νόμιμα πλατύνοντα τας τών τελευτώντων βουλήσεις συνΟψίσας έκεινα 15

και συντεμων έξέδετο τον παρόντα κανόνα. Έκ γοϋν τών πολλών έκείνων όλίγα τινα πρoσίtήσω σοι' αύτίκα φησιν έν τ

μδ' βιβλίψ έάν τις ληγατεύσ7] μοι, όσα δύvαται σχειν ό κληρονόμος αύτου, δοκει λέγειν, όσα δύνανται σχειν πάντες.

'Ιδού' ένταϋδα είπόντος τοϋ διαδεμένου'

"ληγατεύω τ ΠέΤΡ4>, όσα δύναται σχειν ό κληρονόμος μου", και μη όντος ένος 20

κληρονόμου, άλλα δύο Τι τριών λόγου χάριν, ό νομοδέτης ού στενοι την τοϋ τελευτήσαντος γνώμην, ούδε παρακελεύεται την μοιραν τοϋ ένος κληρονόμου

λαμβάνειν τον ληγατάριον, άλλα πλατύΤεΡον έρμηνεύων αύτήν φησιν, ότι, όσα πάντες δύνανται σχειν, όφείλει λαβειν ό ληγατάριος.

Και πάλιν έν τ αύτ βιβλίψ έiiν είΠ7] γυνή' "δότω ό κληρονόμος μου την 25

έσiiητά μου (~ πασα ή έσίJης περιέχεται, τουτέστιν ού μόνον ή γυναικεία έσδης δίδοται, άλλα και ή άνδρα και ή σκηνικη και ή τραγικη και ή κιδαρική. Και

ίδού' ένταϋδα έπλάτυνε την τοϋ διαδεμένου γνώμην και ούκ έστενοχώρησεν αύτην είς μόνην την γυναικείαν.

Και έν τ ις" βιβλίψ έαν άγέλης προβάτων χρησις ληγατευίJΏ μόνη, κέχρη30

ται τΏ κόΠΡ4J προς το κοπρίσαι, ού μην τΏ έρέf! ή τοις άρνοις ή τf!j γάλακτι πλην του μετρίου' τας γαρ Υνώμας τών τελευτώντων ού δει στενώς έρμηνεύειν.

'Ιδού' και ένταϋi)α έπλάτυνε την τοϋ διαiJεμενου γνώμην' ό γαρ εχων ψιλην

χρησιν ήτοι χω ρις των καρπων ού δύναται κεχρησi)αι τ γάλακτι' τούΤ4> γαρ

4-6 cf. Β.53.7.2 (D.18.6.1) 17-18 Β.44 . 1.4.1 (D.30.4.1) hinc restituendum; cf. tamen Τίρ. ad loc. 24-25 Β.44.15.8 (D.34.2.8) hinc restitutum 26 cf. Β.2.2 . 123 (D.50.16.127) 29-31 Β . 16. 8.12 . 2 (D.7.8.12.2) Α

C DT e(1-6)

11

προδέμενος

Cd

1 έπικλασδήσεται e 3 έγίνετο Α 5 τψιώτερον e, τψιωτέρα d 31 μετρίου: μετρείν Α Ι ού δεί: ούδειςΑ Ι ερμηνεύεlΑ 33 τοϋτο codd.

84

Β . 2.3.12,16,19

χραται ό έχων τον ούσούφρουκτον ήτοι την χρησιν των καρπων. Καρπος δέ έστι των προβάτων το έριον, οί άρνοι και το γάλα' ψιλη δε χρησίς έστιν ή έστερη­ μένη των καρπων. ΚαΙ ώφειλεν ό ληγατάριος της ψιλης χρήσεως μηδ' δλως μετ­ έχειν έπΙ τφ γάλακτι καρπφ τυγχιiνoντι, άλλα δια το έρμηνεύεσitαι πλατύτερον 5

τας βουλήσεις των διατιδεμένων έξεχωρήδη τφ ληγαταρί της ψιλης χρήσεως χρασδαι και τφ γάλακτι, πλην μετρίως.

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστιν ιβ' κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.16 ριδ'

= D.50.17.16

Ούκ εστιν είκονικη πρασις καταβαλλομένου τιμήματος. Είκονικη πρασις έκείνη και λέγεται και έστιν, ήτις άλλου πραττομένου συν-

10

αλλάγματος κατα το σεσιγημένον προλαμβάνεται κατα το φανερόν, ώς πρόφασίς

τις καΙ πρόσχημα ή πρασις. ΟΤόν τι λέγω' συνέδοξε μέσον έμου καΙ Πέτρου γενέσitαι διάλυσιν, καΙ συνήλδομεν είς τουτο καΙ μέλλοντες καΙ το έγγραφον άπαρτίσαι

της διαλύσεως διάλυσιν μεν ού συνεγραΨάμεδα, πεποιήκαμεν δε πρασιν και τα συνδόξαντα δοl)ηναι λόγ διαλύσεως κατεγραΨάμεδα έν 15

t1J πράσει καΙ συνεφω-

νήσαμεν καΙ τίμημα δοδηναι τοσόνδε, κ' λόγου χάριν νομίσματα' τουτο το έγ­

γραφον είκονικη λέγεται πρασις ήτοι έσχηματισμένη, και ούχ άρμόζει ή άπο της πράσεως άγωγη έπΙ άπαιτήσει του τιμήματος δτε δε τοιουτόν τι μέσον των μερων

ού συνδόξει, άλλ' έξ όρδου προς πρασιν άπίδωσι καΙ έγγραφον έκδωνται πράσεως και τίμημα συμφωνήσου σι και όρίσουσι και άκολούδως έπακολουδήσει και ή του 20

τιμήματος καταβολή, ούκ έστιν είκονικη πρασις, άλλ' άληδής. το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστιν ις" κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.19.1 =

ριε'

D.50.17.19.1

Ή του δόλου παραγραφη ού βλάπτει, οίς ούκ έναντιουται ή του δια­ δεμένου γνώμη. Θεμάτισον, δτι έτελεύτησέ τις καταλιπων διαφόροις τισΙ ληγάτα άπεντευδεν

25

και ύπο ήμέραν η αϊρεσιν' άπεντευδεν μεν, έαν είπεν' "τφ Πέτρ ι ' νομίσματα", ύπο ήμεραν δε, ως έαν είπεν- "ληγατεύω πετρ μετα το παρελδεΤν το πάσχα ι' νομίσματα", ύπο αϊρεσιν δέ, εί εΙπεν- "ληγατεύω, έαν έλδ1) ή ναυς" ' οϋτω δε

ληγατεύσας έπήγαγεν ϋστερον, ότι" τα ληγάτα, όσα μετα το Πάσχα είπον δοδη­ ναι, ού βούλομαι δοδηναι, άλλ' άκυρω ταυτα"· συνέβη καί τινας των ύπο αϊρεσιν 30

ληγαταρίων μετα το πάσχα ζητεΤν τα ληγάτα δια το τηνικαυτα την αϊρεσιν

αύτων έξελδεΤν' και έλεγον τούτοις οί κληρονόμοι, στι "δόλον ποιεΤτε άπαιτουντες, 9-20: schol. ί ad

Η. 3 . 3.33

Α C ΩΤ e(9-20)

Cd Reitz

(revera ad cap. 34)

1 τον: το Cd 2 οί : ή Α 9 και 1 om. e(G) 10 προσλαμβάνεται 11 ή: Τι Α, ού e; fort. verba ή πρασις omnino delenda sunt 16 της om. Cd

Β.2.3.19,20

85

σπερ ό διαδέμενος λαβείν ύμας ούκ ήδέλησεν' είπε γεψ ,σσα μετα το πάσχα δίδονται ληγάτα, ού βούλομαι δοδηναι" νυν δε ύμείς μετα το πάσχα ταυτα ζη­ τείτε", και τάχα έξέβαλον αύτους δια της του δόλου παραγραφης. Άλλ' έκείνοι

οί ληγατάριοι είπον προς τους κληρονόμους, στι "ήμας ού βλάπτει ή του δόλου 5

παραγραφή, διότι ούδε έναντιουται ήμίν ή του διαδεμένου γνώμη, τουτέστιν στι

ούκ ήβουλήδη ό διαδέμενος ήμας μη λαβείν τα ληγάτα, άλλ' έκείνους τους ύπο ήμέραν ώρισμένους, τουτέστι μετα το πάσχα όρισδέντας τα ληγάτα λαβείν­

ήμείς δε ούχ ώρίσbημεν μετα το πάσχα ταυτα λαβείν, άλλα μετα το έξελδείν την αίρεσιν' εί έξηλδε δε ή αίρεσις μετα το πάσχα και ζητουμεν τα ληγάτα μετα 10

το πάσχα, ούδεν βλαβησόμεδα, στι ούδε έναντιουται ήμίν ή του διαδεμένου γνώμη", και συνήρμοττον καλως και το παρον κεφάλαιον ώς βοηδουν αύτοίς.

Θεμάτισον και αλλως ε-ΥραΨέ τις τρείς κληρονόμους, κατέλειψε δε τοίς δυσιν άπο του ένος και ληγάτα, τ μεν ένι ούτως "έαν καταδέξ1J την κληρονομίαν μου,

λαβε και λόγ~ ληγάτου άπο του συγκληρονόμου σου, του δείνος, ι ' νομίσματα", 15

τ δε άλλ~ ούτως" γράφω σε κληρονόμον, βούλομαι δέ σε λαβείν άπο του συγ­ κληρονόμου σου, του δείνος, κάντε κληρονομήστ;ις κάντε μή, ι' νομίσματα μετα

την τελευτην έκείνου'"

παρτ;ιτήσαντο και οί δύο ούτοι την κληρονομίαν και

έζήτουν τα ληγάτα. Τ μεν ουν ένι άντιτίδεται ή του δόλου παραγραφη και βλάπτει αύτόν, διότι άντίκειται και έναντιουται αύτ ή του διαδεμένου γνώμη 20

βουληδέντος μη λαβείν αύτόν τι, έαν ού κληρονομήστ;ι. Τον δε άλλον ού βλάπτει, διότι ούκ έναντιουται αύτ ή του διαδεμένου γνώμη' ήβουλήδη γαρ λαβείν αύτόν, καν μη κληρονομήστ;ι. Και λοιπον ό μεν και παραιτησάμενος λήψεται το ληγάτον, ό δε οϋ.

Β.2.3.20

= D.50.17.20

'Οσάκις άμφίβολος έρμηνεία έλευδερίας είη, ύπερ της έλευδερίας λεκτέον. ρις" 25

Ό νόμος δάλπει τας έλευδερίας άει και δια τουτο, σταν εύρίσκηται άμφιβοΛία τις δια την έλευί)ερίαν έγειρομένη, όρίζεται ύπερ της έλευδερίας πoιείσbαι την έρμηνείαν ήμας. ΟΙόν τι λέγω' είχέ τις δουλον όνομαζόμενον Κράτιστον και

30

τελευτων είπεν ούτως "έλευδερω τον δουλόν μου Κρατίνον", ον ούκ είχεν' άν­ εφύη άμφιβολία τούτου ενεκα, και ό μεν κληρονόμος του τελευτήσαντος ελεγεν, στι "έπεΙ. ό τελευτήσας Κρατίνον δουλον ήλευδέρωσεν, ον ούκ ειχεν, ον δε είχεν Κράτιστον ούκ ήλευδέρωσεν, δουλος πάντως ό Κράτιστος όφείλει είναι ". έτέρωδεν δε ό Κράτιστος ελεγεν, στι "ό κύριός μου Κρατίνου μνημονεύσας έν ήi διαδήκη αύτου έμου του Κρατίστου έμέμνητο και έμε έλεύδερον ήδελεν ειναι και περι μίαν συλλαβην έπλανήδη, και ού κατά τι δια τουτο βλαβήσομαι". της άμφιβολίας

25 cf.

Β . 2 . 3 . 122

Α C ΟΤ μηδε Cd

(D.50.17.122)

27 -ρ.86,3

cf.

Β . 48 .3. 54 (Ο.40.4 .54)

1 ήμας Α 2 ήμεις Α 3 του om. AC 5 διατιδεμένου Cd 10 ούδε: 13 του om. Cd 14 σου om. d 16 σου om. d Ι κληρονομήση codd. 17 την Ι om. Cd 28 μου om. d 32 κρατ'ίνον Α

86

Β . 2 . 3 . 20,23

ταύτης άνακυψάσης προσδεχεται ό νόμος τα παρα τοϋ Κρατίστου δούλου λεγό­ μενα και "δάλπων έν τοις άμφιβόλοις την έλευ~ερίαν άει έλεύ"δερον αύτόν είναι βούλεται.

Είπε δε και άλλως τελευτων τις διαόήκην έποίησε και έν αύτη ε-γραψεν ούτως 5

"έλευ"δερίας άξιω πάντα ς τους δούλους μου'"

μετα την ποίησιν της δια"δήκης

έπεζησεν ό δια"δεμενος και έτερους έπεκτήσατο δούλους και μετα τοϋτο έτελεύ­ τησεν' ό κληρονόμος αύτου δούλους εχειν ή~ελε τους μετα την ποίησιν της δια­ "δήκης τί;) διαί)εμεν έπικτηί)εντας λεγων, στι "έκεινοι πάντως παρα της διαί)ήκης

ήλευί)ερώ"δησαν, όσοι τί;) τότε τψ δια"δεμεν έδούλευον και ήσαν έν τ~ περιoυσί~ 10

αύτοϋ"' άντελεγον δε οί δουλοι, στι "ό του διαί)εμενου σκοπός τουτο έβούλετο, ϊνα πάντες οί δουλοι αύτου έλεύί)εροι εσονται μετα την αύτου τελευτήν, καί, έπει ό σκοπός έκείνου τοιουτος ην, καν μετα την της διαί)ήκης ποίησιν ήμας έπεκτήσατο, τοίς λοιποίς συνελευί)ερω~ησόμε~α και ήμείς δια τον τοϋ διαδεμενου

σκοπόν". Άμφιβολίας ουν ούσης περι της έλευί)ερίας και έπι τούτου τοϋ ί)εματος 15

τη άπο των νόμων Μλψει οί ταϋτα λέγοντες δοϋλοι έλευί)ερωί)ήσονται.

Β.2.3.23 ριζ'

= D.50.17.23

"Εσδ' οτε δόλος μόνος έν τοις συναλλάγμασιν έπιζητειται, ώς έπι της παρακαταδήκης και του κατα παράκλησιν- εσδ' οτε και δόλος και ρ~δυ­

μία, ώς έπι της έντολης καί του είς χρησιν διδομένου, πράσεως, ένεχύρου, μισδώσεως, προικός, της έπιτροπης και της διοικήσεως των άλλοτρίων 20

πραγμάτων- έν τούτοις δε και έπιμέλεια. Ή δε κοινωνία δόλον καί άμέλειαν άπαιτεί'. Άλλα ταυτα, οτε μη έξ άρχης τι συνεφώνησε πλέον

11

ήττον είσάγονο τα γαρ έν άρχη συμφωνούμενα φύσιν διδόασι τοις

συναλλάγμασιν, έξ1;]ρημένου του μη δύνασδαι συμφωνειν έπι της παρα-

ριη' καταδήκης μη άπαιτεισδαι δόλον. τα τυχηρα των άλόγων καί τον χωρίς 25

ρ~δυμίας {Jάνατον και την φυγην των μη φυλάττεσ{Jαι είωiJότων δούλων

και την άρπαγην και τον δόρυβον και τον έμπρησμον και τα πλήiJη των ύδάτων και την έπέλευσιν των λ1;]στων ούδεις έπιγινώσκει. 'Εν τί;) παρόντι κεφαλαί σκοπός έστι τί;) νομοί)εττι διδάξαι, τίνα φυσικως παρεπονται τοις συναλλάγμασικαι ποταπα έπι τούτοις ζητειται έπιμελως και έκ 30

ποίων συμβαμάτων κίνδυνος έπάγεται και ζημία τί;) συναλλάξαντι και έπι ποίοι ς ούκ ένεχεται.

4-15 cf. 28-ρ.

Β.48.3.35

28-ρ.

(D.40.4.35)

91,32: schol. e ad

Η. Αρρ .

91,32 cf. supra comm. ad

Β.2.2.218

(D.50.16.226)

2.55

Α C DT e(28-31) 15 οί: και οί Α 18 δεδομένου Bas. 19 μισilώσεως, προικός : μισilώσεως, έκμlσt1ώσεως, προικός δόσεως και Bas. 21 συνεφωνήilη Bas. 23 post της add. περι Bas., sed vide app. crit. 29 παρέπονται: πρέποντα e \ έκ: είς AC 30 συμβάντων e

87

Β.2.3 .23

Αύτίκα τοίνυν το περΙ της παρακαταδήκης τίδησι συνάλλαγμα δέ έστιν, οταν τινι δώσω πράγματά μου χάριν φυλακης

-

-

παρακαταδήκη

καί φησιν, ότι ό παρα­

δηκάριος τότε τοϋ πράγματος άπολεσδέντος καταδικάζεται και ζημιοϋται, ότε ποιήσει δόλον έπΙ τ~ παρακαταδήκη, ώς, όταν των μεν ίδίων φροντίζ1] καΙ έν 5

άσφαλεϊ τόπ~ ταϋτα άποτίδησι καΙ παραφυλάττη, της δε παρακαταδήκης άμελως καταφρoν~ καΙ συμβ~ ταύτην κλαπηναι Τι κειμένη ν έν τόπ~ σηψιν ποιοϋνη φδαρηναι, καταδικάζεται καΙ άποδίδωσι το διαφέρονο εί μή που και περΙ την των

ίδίων πραγμάτων έπιμέλειαν έκμελης και νωδρος ό παραδηκάριος έτύγχανεν· τότε γαρ ούκ εύδύνεται· μεμφέσδω γαρ έαυτι!> ό τoιoύτ~ άνδρώπ~ έκμελεϊ καΙ Ρq.δύμφ 10

και άφυλάκτ~ έμπιστεύσας τα ϊδια. Οϋτως εύδύνεται καΙ ό κατα παρά.κλησιν παρά τινος λαβων πράγματα· οίον μέλλων άπελδεϊν εϊς τινα τόπον παρεκάλεσά τινα των φίλων μου ωστε μοι δοϋναι ίππον, ώς αν εφιππος ων άπέλiJω ταχινώτερον. 'Ως ηδυσμά τι παρεκβατικώτερόν σε διδάξω, στι έπΙ του κατα παράκλησιν,

καν χρόνος όρισδ;j, δύναται ό δούς μοι το πραγμα και προ τοϋ διελiJεϊν τον 15

χρόνον άναλαβεϊν αύτό. Οίον κατα παράκλησιν έδόδη μοι πα.ρα. φίλου μου βι­

βλίον, έφ' έχειν αύτο και άναγινώσκειν έπι χρόνφ ένι όλοκλήρψ δύναται ό δούς μοι το βιβλίον καΙ πρΙν διελδείν τον χρόνον κινησαι καΙ άναλαβεϊν αύτό, και έστιν ώραϊον και γλαφυρόν. ΈπΙ δε του είς χρησιν δοδέντος, εί χρόνος όρισδ;j, ούκ έχει άδειαν ό δους άναλαβείν το χρησiJέν, πριν η ό χρόνος πληρωδ~. Διδά.ξας ουν ό νομοδέτης, ότι έπΙ της πα.ρακαταδήκης καΙ του πραικαρίου

20

ήτοι του κατα. παράκλησιν άπο δόλου μόνου ό συναλλάξας καταδικάζεται, μετα­ βαίνει προς το συνάλλαγμα της έντολης

-

έντολη δέ έστιν, οταν έντείλωμαί τινι Τι

άγοράσαι μοι κτημα η δικασiJηναι προσώπφ μου η ετερόν μου διοικησαι πραγμα

25

καΙ το συνάλλαγμα του κομοδάτου ητοι τοϋ είς χρησιν διδομένου

-

χρησις δέ

έστιν, ότε ζητήσω φίλον μου δουναί μοι 'Προς χρησιν Τι δοϋλον αύτου ή βιβλίον ή σκευος χρυσουν κα.Ι παράσχη μοι του το

-

καΙ της πράσεως καΙ της μισδώσεως

καΙ της δόσεως της προικος καΙ του ένεχύρου διδόμενον έπι νομίσμασι δανειζομένοις

-,

-

ένέχυρον δε ένταϋiJα νόει το

της έπιτροπης

-

έπιτροπη δέ έστιν,

όταν τελευτή ση πατηρ έχων παϊδας άνήβους και μη καταλίπη τούτοις έπίτροπονο 30

τότε γοϋν φροντίζουσιν οί δικασταΙ καΙ εύρόντες τινα έχέφρονα καΙ ίκανον είς διοίκησιν πραγμάτων, διδόασι του τον έπίτροπον τοϊς άνήβοις

-

καΙ το συν­

άλλαγμα της διοικήσεως των άλλοτρίων πραγμάτων ήτοι το λεγόμενον ρωμαϊκως νεγόηον

- έση δε τοιουτονο άπεδήμει Πέτρος έν τοίς έξω, κάγω φίλος ων αύτου

παρενέβαλον έαυτον και διώκουν τα έκείνου πράγματα.

2-10 cf. e. g. B.13.2.32 (D.16.3.32) 13-15 cf. B.58.24.3.1-2 (D.43.26.2.1-2)

10-11 cf. e. g. Β.58.24.9.3 (D.43.26.8.3) 18- 19 cf. e.g. B.13.1.5pr. (D.13.6.5pr.)

Α C DT e 6 ταύτην: Reitz, ταϋτα codd. 9 έαυτον e ταχυνώτερον Α, ταχεινότερον e(G"C) 15 ante φίλου add. τοϋ Cd

12 αν: έαν Α 20 πρεκαρίου e 2 l 21 δούλου Α 22 έντελλωμαί e 23 προοώπου Α Ι μου : μοι Cd 24 τοϋ : τοϋτο Cd 2 27-28 και - έπι : του Α 28 της έπιτροπης: τοίς έπιτρόποις e 31-32 διδόασι - πραγμάτων OIn. Α 34 έμαυτον e P Ι και διώκουν : εις το διο\κείν e

88

Β.2.3.23

Μεταπεσων ουν ό νομοδετης άπα της διδασκαλίας του κατα παράκλησιν και της παρακαταδήκης έπι τα λοιπα συναλλάγματα τα άνωτερω άπηριδμημένα, οίον την έντολήν, την χρησιν, την πρασιν, τα ένέχυρον, την μίσδωσιν, την άδια­ τίμητον προίκα, την έπιτρποπην και την των άλλοτρίων πραγμάτων διοίκησιν, 5

φησίν, ότι έπι τούτοις ού μόνον άπα δόλου εύδύνεται και καταδικάζεται ό συν­ αλλάξας, άλλα και άπα του ρ~δυμησαι' άπαιτείται γαρ έπι τούτοις και έπιμέ­ λειαν, πλην ούχ οϊαν ό έπιμελεστατος άνήρ, άλλα τοιαύτην, οϊαν και έν τοίς

ίδίοις αύτας ό έναγόμενος έπιδείκνυται. Και είκότως ένταυδα γαρ και άμφό­ τεροι οί συναλλάξαντες ώφελουνται' έπι δε της παρακαταδήκης μόνος ό δεσπότης 10

του πράγματος εχει την ώφέλειαν, ού μην και ό παραδηκάριος ήγουν ό φύλαξ' έκείνος γαρ ούδεν ώφελείται, άλλα και μαλλον βαρύνεται φροντίδος άναδεξάμενος βάρος, την φυλακην δηλαδη του άλλοτρίου πράγματος. Είπων ουν, ότι έπι τούτοις και ρ~δυμία άπαιτείται, και άναλογισάμενος έν

έαυτ4'>, ότι τοίς άπαριδμηδείσι συναλλάγμασι συνανεμίγησαν καί τινα συναλλάγ15

ματα, έν οίς ού μόνον δόλος και ρ~δυμία άπαιτείται, άλλα και διλιγεντία ήτοι μεγάλη έπιμελεια και οϊαν ό έπιμελεστατος οίκοδεσπότης έπιδείκνυται, έπι­

διορδούμενος έαυταν έπάγει' έν τούτοις δε και έπιμέλειαν. Ποία δέ είσιν τα συναλλάγματα, έφ' οίς ό συναλλάξας άπαιτείται μήτε δόλον ποιησαι μήτε ρ~δυ­

μησαι, άλλα μαλλον και έπιμέλειαν ένδείξασδαι, οϊαν ό έπιμελέστατος άνήρ, 20

αύτός σοι παραδήσω και άποδιελω άπα των λοιπων των δόλον και ρ~δυμίαν

άπαιτούντων' ή έντολη και το κομοδάτον και ή έπιτροπή' έπι τούτων των τριων και μεγάλη έπιμέλεια άπαιτείται' ό γαρ έπίτροπος μη ένδειξάμενος περι τα του

άνήβου πράγματα έπιμέλειαν, οϊαν ό έπιμελης οίκοδεσπότης περι τα ίδια έπι­ δείκνυται, καταδικάζεται, και τουτο εύρήσεις βιβ. λζ' τιτ. ζ' κεφ. λγ'. Ούτως 25

εύδύνεται και ό ένταλδεις διοικησαι άλλότρια 1:tράγματα' και ούτος γάρ, έαν ένταλδ1Ί η δικασδηναι η έξωνήσασδαι πραγμα οίονδήποτε προσώπιμ μου και ούκ

ένδείξηται μεγάλην έπιμέλειαν, καταδικάζεταί μοι είς τα διαφέρον. 'Ωσαύτως και ό λαβων κατα χρησιν πραγμα έμαν την αύτην άπαιτείται έπιμέλειαν. Ή δε κοι­ νωνία ούκ άπαιτεί μεγάλην έπιμέλειαν, άλλα μέσην, τουτέστιν οϊαν και περι τα 30

ίδια ένδείκνυται ό κοινωνός την αύτην άπαιτεί και ή πρασις και ή μίσδωσις και ή προιξ και το νεγότιον ήτοι (ή) των άλλοτρίων πραγμάτων διοίκησις και τα παραπλήσια.

22-24

Β.37.7.33

(D.26.7.33)

Α C DT e 1 της - και σαι. Α 2 άπηριi}μημενα άνωτερω e 3-4 την ! - και σαι. Α 2 6 άπαιτει Cd Ι και σαι. Α 11 σύδεν: σύδε e Ι άλλα: εί μη Ae 13-15 και 2 άπαιτειται σαι. e P 14 συνεμίγησαν Cd 16 σίκσδεσπότης σαι. e P 17 και σαι. Α 18 μήτε l : μη e 20 των 2 : τον ACace Ι ante ρ~i}υμίαν add. την e 21 άπαιτσύντων: scripsίmus, άπαιτσυμένων

έπιμέλειαν

e

δισίκησις (-σιν σαι.Α

ACd, σαι. e, άπαιτησάντων Salmasius apud Reitz 22 μεγάλην 24 και - λγ' σαι. e 28-29 άπαιτειται - σύκ σαι. Α 31 ήτσι ACe) post παραπλήσια (Ι. 32) transp. codd., corr. Cuiacius apud Reitz 32 τα

89

Β.2 . 3 . 23

Άλλα ταυτα μεν κατα φύσιν έπακoλoυ~oυντα τοις είρημένοις συναλλάγμασιν κρατει και ένεργει, οτε μη έξ άρχης, οτε έμελλον οί συναλλάττοντες συναλλά­

ξαι, συνεφωνή~η ετερον τι η αύξον η έλαττουν την φύσιν του συναλλάγματος τότε γαρ το συνχρόνως τη συστάσει του συναλλάγματος συμφωνη~εν άμείβει 5

την φύσιν του συναλλάγματος και μεταποιει. ΟΤόν τί έστι το λεγόμενον- είπομεν, ώς έπι του κατα παράκλησιν ό συναλλάξας τότε καταδικάζεται, στε ποιήσ1J δόλον, ώσαύτως και έπι της παρακατα~ήκης τοιαύτη γάρ έστιν ή φύσις των συναλλαγμάτων τούτων. Και εί μηδεν ίiλλo συμ­ φωνήσουσιν οί συναλλάττοντες, κα~' ον καιρον συναλλάττουσιν, συνιστωσι τα

10

συναλλάγματα τοιαυτα και τοιάνδε φύσιν έχοντα. Εί δ' ίσως, στε το συνάλλαγμα συναλλάττεται και μορφουται γαρ άπαιτειται ό συναλλάξας μόνον το μη ποιησαι δόλον, κατέχεται και άπό των τυχηρων.

Και το άνάπαλιν έξ άρχης συμφωνη~ηναι τον κατα παράκλησιν η κατα. παρα­ κατα~ήκην δεξάμενον πραγμα μη ένέχεσ~αι 20

tij

περι παρακατα~ήκης άγωγ1j η

t1j

περι παρακλήσεως ερρωται. Και καν δόλον ποιήσ1J έπι τί;'> πράγματι ό ύποδεξά­

μενος αύτο και άπόληται, ούκ ένέχεται ούτε άπαιτειται το τίμημα' δια. γαρ του συγχρόνου συμφώνου του λέγοντος "ού μη κινηδij ή άπο του συναλλάγματος άγωγή", ήλαττώδη ή φύσις του συναλλάγματος, καί, έν

oa!f>

τον συναλλάξαντα

κατεδίκαζεν έκ του άμαρτηίJηναι παρ' αύτου δόλον, διατηρει τουτον άζήμιον και 25

δόλου πλημμελη~έντoς ό γαρ είπών- "ού μη κινήσω κατα σου την περί παρα­ κατα~ήκης άγωγην tΊ την περΙ. του κατα πcφάκλησιν", ούδεν ίiλλo δοκει λέγειν, εί μη στι "καν δόλον ποιήσ1Jς, ού μη καταδικασ~ijς".

Ού μόνον δε έπι των δύο τούτων συναλλαγμάτων της τε παρακαταδήκης και του κατα παράκλησιν, των καλ1j πίστει τυγχανόντων συναλλαγμάτων, τα έξ άρχης 30

συμφωνούμενα άμείβουσι τας φύσεις των συναλλαγμάτων και αύξουσι και μειου­ σιν, άλλα και έπι των λοιπων των άνωτέρω λεχίJέντων, οντων και αύτων άπο των καλ1j πίστει συναλλαγμάτων, οίον του κομοδάτου ήτοι του κατα χρησιν, της έντολης, της κοινωνίας, του ένεχύρου και της μισίJώσεως και έπι τούτων γάρ,

εί έξ άρχης, οτε συνίστανται, συμφωνηίJ1j ρητως και άπο των τυχηρων, οΤον του 35

έμπρησμου, του σεισμου, καταδικάζεσίJαι τον συναλλάξαντα, κρατει το σύμφωνον, και αύξεται ή φύσις του συναλλάγματος. " Ωσπερ και το άνάπαλιν, εί συμφωνηδη

Α C DT e 1 έπακoλoυ~είτω e 2 ότε 2 : ότι Α Ι συμβάλλοντες e 6-7 ό - δόλον om. Α 2 1 2 11 και supplevimus, και huc transponere voluit Reitz 12 ή το expunxit Α 18 κατα

οαι. Α

P

21 άπόλληται Cd, πόληται Α 22 ή οαι. e 29 τυγχανόντων om. e συνίστανται om. e P 35 καταδέξασi}αι Cd 36 συναλλι'ιλαντος Α

34 οτε

90

Β.2 . 3.23

άπο δόλου μόνου ένέχεσ~αι, ερρωται, και έλαττουται ή φύσις του συναλλάγμα­

τος έν οσιμ γαρ άπαιτεϊται έπι του κομοδάτου και της έντολης και άκρα έπι­ μέλεια, άπαιτεϊται δόλος μόνος και έν οσιμ άπαιτεϊται έπι της κοινωνίας και της μισ~ώσεως και μέση έπιμέλεια, άπαιτεϊται δόλος μόνος. Τότε δε άμείβεται ή φύσις των καλ;:j πίστει συναλλαγμάτων και δια των

συμφωνουμένων αύξεται και μειουται, οτε το συμφωνούμενον συγχρόνως τ;:j συστάσει των συναλλαγμάτων συμφωνηiJ;:j, τουτέστιν δταν άρχηται γίνεσδαι και τυπoυσiJαι και μoρφoυσiJαι το συνάλλαγμα' εί γαρ φ~άσει συστηναι και άπαρ­

τισiJηναι το συνάλλαγμα, λόγου χάριν το περι παρακαταδήκης, και μετα την σύ10

στασιν και τον άπαρτισμον συμφωνηiJ;:j τον παρα~ηκάριoν και άπο των τυχηρων ένέχεσδαι, ούκ άμείβεται ή φύσις του συναλλάγματος, ούδε μετατυπουται ή άγωγή.

Και είκότως εφδασε γαρ έκεϊνο ηδη συστηναι και άπαρτισδηναι κατα την οί­ κείαν φύσιν, και ούκ εστιν δυνατον εκτοτε το συμφωνούμενον μετα χρόνον και μετα τον άπαρτισμον του συναλλάγματος ένω~ηναι τη φύσει του συναλλάγματος 15

και συμμορφωδηναι και άμεϊψαι την φύσιν αύτου, και ώς μη δυνατου τούτου οντος, μένει ψιλον σύμφωνΩν το μετα χρόνον και μετα την σύστασιν του συν­

αλλάγματος συμφωνηδεν έπι αύξήσει του συναλλάγματος παραγραφην μη ένου­ σαν χαριζόμενον' το γαρ ψιλον σύμφωνον άγωγην ού τίκτει ούτε άμείβει την

φύσιν του συναλλάγματος μη συγχρόνως συμφωνούμενον, δίδω σι δε παραγραφην 20

μη ένουσαν άπαρτιζόμενον.

Διδάξας ουν ό νομοδέτης, τίνα είσι τα κατα φύσιν τοϊς συναλλάγμασιν έπόμενα και δτι τα συγχρόνως συμφωνούμενα άμείβουσι την φύσιν του συναλλάγματος

και η αύξουσιν η μειουσιν, εύδυς έπιφέρει, δτι έπι της παρακαταδήκης, καν συγ­ χρόνως, τουτέστιν οτε άρχεται συνίστασδαι το τοιουτον συνάλλαγμα, συμφωνηiJ;:j 25

μη άπαιτεϊσδαι δόλον, τουτέστι μη ένέχεσiJαι τον παρα~ηκάριoν, καν δόλον ποιήσ1J, ούκ ερρωται το τοιουτον σύμφωνον ούδε την φύσιν του συναλλάγματος

άμείβει' ούκ ερρωται δε δια το αίσχρον τυγχάνειν και έναντίον τοϊς άγαδοϊς τρό­ ποις και διεγεϊρον προς άδικίαν τον συναλλάξαντα και των νόμων καταφρόνησιν. Άλλ' ίσως άντιi]ήσει τις, δτι φαίνεται ό νoμo~έτης αύτος έαυτφ έναντιούμενος 30

εΙπε γαρ άνωτέρω, δτι δυνάμε!)α έν

-r;:j

άρχ;:j των συναλλαγμάτων συμφωνίας

ποιεϊν αύξανούσας και μειούσας την φύσιν των συναλλαγμάτων, και εί τουτο ούτως εχον έστί, πάντως έπι του της παρακατα~ήκης συναλλάγματος εί είπομεν συμφωνη~ηναί τι την φύσιν του συναλλάγματος έλαττουν, ούδεν άλλο πάντως

όφείλομεν είπεϊν εΙναι το συμφωνούμενον η το μη ένέχεσδαι άπό δόλου τον παρα35

δηκάριον' και τούτου διδομένου φανερως αύτος έαυΤ έναντιουται ό νομοδέτης.

18 cf. B.l1.1.7.4 (D.2.14.7.4) Α

C DT e 3 έπι: Cuiacius et Suaresius apud Reitz, άπο codd. 4 ante της add. άπο e 8 μoρφoϋσ~αι om. e 9 το περι: ή e 13 ante χρόνον add. τον e 18 χαριζόμενον Pena apud Reitz, χαριζομένη codd. 19 μη: και e 24 όταν άρχηται e 29 τις Offi. e 32-33 εί - συναλλάγματος om. Α 32 εϊπωμεν C 33 τι: το e 35 τούτο διδόμενον e

Β.2.3.23

91

Άλλ' ούκ εστι τουτο, ούκ εστιν ούδ' έναντιουται τοίς άνωτέρω ρηiJείσι το έπ­ αγόμενον. Και οπως, μάνi1ανε ' έπι του της παρακαταiJήκης συναλλάγματος, εί

μεν εύδ'ύς, Οτε.συνίσταται το συνάλλαγμα, συμφωνηiJ1j μη ένέχεσt}αι τον δεχόμενον είς φυλακην το πράγμα άπο δόλου, ούκ ερρωται το σύμφωνον- εί δε συμφωνηiJ1j 5

μη κινείσiJαι κατ' αύτου την περι παρακαταδήκης άγωγήν, ερρωται, καν ίσο­ δυναμ1j τί!> πρώτψ οτε γαρ είΠ1;j, οτι "ού κινω περι δόλου", εδοξε λέγειν, οτι "ού κινω την περι παρακαταiJήκης άγωγήν", και ό είπών, ΟΤΙ "ού κινω την περι παρακαταiJήκης άγωγήν", εδοξε λέγειν, ΟΤΙ "ού κινω περι δόλου'"

ή γαρ περι

παρακαταί}ήκης άγωγη άπο δόλου κινείται. Άλλ' έπει διάφορά είσι τα ρήματα, ιο και τα μεν ίδικως έκφωνεί τον δόλον, τα δε ούχ ούτως, το μεν είπείν- "ού κινω την περι παρακαταiJήκης άγωγήν", λέγομεν έρρωσiJαι, καν δόλος πλημμεληiJ1j,

το δε είπείν ούκ άπαιτησαι δόλσν ούκ ερρωται δια τον κανόνα τον λέγοντα' τα έκφωνούμενα βλάπτει, τα μη έκφωνούμενα ού βλάπτει. Διδάξας ουν ό νομοδέτης περι των παρα φύσιν συγχρόνως τ"Ώ συστάσει των

Ι5 συναλλαγμάτων συμφωνουμένων έπιφέρει, οτι, εί μή τι παρα φύσιν συνφωνηi11j, τα. τυχηρα ούκ έπιγινώσκουσιν οί συναλλάξαντες, ού καταδικάζονται άπο τούτων ώς ύπερβαινόντων και την ακραν έπιμέλειαν. Τυχηρον δέ έστιν, οταν ό δοδείς μοι δουλος είς χρησιν χωρις ρQ:iJυμίας έμης φυσικως τελευτήσ1;j η πολλάκις

φύγ1;j 20

-

εί μή που ην άπο των είωΜτων φυλάττεσδαι' τότε γαρ καταδικάζεται

ό κατα. χρησιν του τον λαβων ώς μη φυλάξας αύτον και έξασφαλισάμενος, ίνα μη φύγ1;j

-

και ή άρπαγη και ό iJόρυβoς τί γάρ; 'Ότι τον δοfJέντα μοι δουλον

είς χρησιν έχων μεfJ' έαυτου και άπερχόμενος είς δουλείαν τινά, έξαίφνης έπελ­

iJόντες εφιπποί τινες ηρπασαν, η δ0ρύβου γενομένου περι την όδόν και τοϋ λαου ταραχi1έντος άφείλοντό τινες αύτόν, η έμπρησμου συμβάντος έν τ1j οίκίQ: 25

μου, άπώλεσα μετα και των' άλλων μου πραγμάτων και αύτον τον δουλον, η λ1;jσταί τινες άiJρόον άναφανέντες διάρπαγμα και τα λοιπά μου έποίησαν πράγματα

και τον δουλον, η πλήfJους ύδάτων συρρεύσαντος άπεπνίγη ό δουλος. 'Εκ τούτων ουν των τυχηρων ό κατα χρησιν λαβων πράγμα ού κινδυνεύει, ούδε ζημιουται του πράγματος τυχηρως φi1αρέντος, εί μή που διατετιμημένον ελαβεν αύτό' άει 30

γαρ ή διατίμησις αύξει την φύσιν του συναλλάγματος, και εί φυσικως άπαιτεί το συνάλλαγμα ακραν έπιμέλειαν, προστίδησιν αύτί!> και τον κίνδυνον των τυχηρων.

6-13 cf. Β.11.1.27.3 (D.2.14.27.3) cum schol. Ca 19 12-13 cf. Β.2.3 . 195 (D.50.17.195) 14-31 cf. PrA 17.16 30-31 cf. e. g. Β.13 . 1.5.3 (D.13.6.5.3) cum 8choll.

Α C DT e

5 ante κατ' add. άπο του Α 5-7 ερρωται - άγωγήν om. Α 6 είπω . .. 8 post δόλου iteravit εδοξε (1.6) - δόλου Α 10 το : τί;> Cd post είπείν add. στι e 12 το: τω Cd 14 παρα φύσιν : περι φύσεως e 15 παρα φύσιν : περι φύσεως codd., παρα φύσε;"ς hic et supra Ι. 14 Reit2 16 ού : ούδε e 17 ύπερβαίνοντες e 21-23 locum (ut exhibetur ίn e scίl.) defendit Reit2; miror tamen, num commοdataήus ipse cum serνo "ministerii causa" proficisceretur 22 άπερχόμενον Cd, άπερχομένου μου e 25 και ι om. Cd 28 ούδε: ού γαρ Cd εδοξα Cd

92

Β.2.3.27

Β.2.3.27 = ριδ'

D.50.17.27

Άπο ίδιωτικοϋ συμφώνου το κοινον νόμιμον ούκ έναλλάσσεται, εί και τα μάλιστα κατ' άρχας αί άγωγαι άπο συμφώνου έναλλάσσονται τι;> αύτι;> δικαί Α

22 έτοίμως Α

98

Β . 2 . 3.40,41

δέλειν, όλίγοι δε και ρητοι οί μη δυνάμενοι, καταλέγει πρότερον τους μη δυναμένους

δέλειν μηδε έχοντας δέλησιν, ϊν' έκ τούτων εύκόλως γνωμεν και τους δυναμένους. Και αύτίκα φησίν- ό μεμηνώς, τουτέστιν ό διηνεκως μαινόμενος, και ό άσωτος ούδεμίαν έχει βούλησιν. Και λοιπον ούτοι ούδε συναλλάσσειν δύνανται Τι κατα5

δέχεσδαι Τι παραιτεϊσδαι κληρονομίαν ή δωρεϊσδαί τινι ή διατίδεσδαι' ταυτα γαρ πάντα έκεϊνοι ποιεϊν δύνανται οί τας φρένας έρρωμένας έχοντες και την {)έλησιν παγίαν. Ό δε διηνεκως μαινόμενος και ό άσωτος ούτε βούλησιν σταδη­ ραν εχουσιν ούτε τας φρένας ύγιεϊς έπει δε ταυτα μη έχουσιν, πως δύνανται

συναλλάσσειν, όπου γε τα συναλλάγματα συναίνεσιν ζητουσι και βούλησιν έκα10

τέρου μέρους; Άλλ' ούδε διαδήκην ποιουσιν- το γαρ ποιεϊν διαδήκας των τας

φρένας άβλαβεϊς έχόντων έστί. Και ού δύναταί τις είπεϊν, ότι "ήβουλήδη ό δια­ δέμενος, ϊνα λάβω τό'" βΟύλησιν γαρ ούκ έχει ό διηνεκως μαινόμενος και άσωτος. Δια τουτο δε σοι πανταχου διηνεκως μαινόμενον ύπε{)εμην δια το τον έκ δια­

λείμματος μαινόμενον και βούλησιν εχειν και διατίδεσδαι κατα τον της άνακωχης 15

αύτου καιρόν, τουτέστιν ότε διαλείψει ή μανία και ού μαίνεται.

Β.2.3.41

ρκζ'

= D.50.17.41

Ούκ όφείλει τ(!'> ένάγοντι έξείναι, όπερ τ(!'> έναγομέν ούκ έπιτρέπεται. Έπι του άσαφους πράγματος κρείττόν έστιν εύνοείν τij άπαιτήσει ήπερ

τ(!'> έπεισάκτ κέρδει. Ούτως είπε· ένήγαγέ τις παρ& τi!> πρωτοασηκρήτις κατα του Πέτρου και παρ20

ελ{)ουσων των κ' ήμερων του λιβέλλου έπορίσατο λύσιν μεταδεϊσαν την ύπό­ δεσιν είς τον δρουγγάριον ή διδουσαν αύτi!> συνδικαστην τον πρωτοασηκρήτις.

Ούκ όφείλει παραδεχ{)ηναι, διότι ούδε ό έναγόμενος,

ttvt

δέδοται άδεια έντος

των κ' ήμερων παραιτεϊσδαι τον δικαστην Τι ζητεϊν συνδικαστήν, δύναται μετα την παραδρομην των κ' ήμερων του λιβέλλου ποιεϊν τι έκ τούτων. "Η ούτως είπέ' οί νόμοι δάλπουσιν άει τους έναγομένους παρα τους ένάγοντας

25

βουλόμενοι ουν δεϊξαι, ώς εύλ6γως τον ένάγοντα άποστερουσι της ζητουμένης

παρ' αύτου βοηδείας, έπήγαγον, δτι έαν τi!> έναγoμέν~ τi!> παρ' ήμων βοη{)ου­ μέν~ μαλλον ού παραχωρουμεν του τοιούτου, πολλi!> μαλλον ού παραχωρήσομεν τούτου τi!> ένάγοντι. ΟΤόν τί έστι το λεγόμενον- έδάνεισά τινι νομίσματα ρ' δι' 30

έγγράφου ύπογραφέντος παρ' αύτου. Εί κινήσω κατ' αύτου ζητων τα νομίσματα

3-5 cf.

Β.2 . 3.5

Β.35.1.17,19 (Ν.

53.3.1)

(D.50.17.5); Β.38.1Ο (D.27.1O ; C.5.70) passim cum scholl. 10 cf. e. g. (D.28.1.16,18) 13-15 cf. e. g. Β . 35.1.21.4 (D.28.1.120.4) 19-24 cf. Β.7.12.9 25 cf. Β.2.3.125 (D.50.17.125) 29-ρ.99,9 cf. Β.23.1.62 (Ν. 18.8)

Α C DT

2 ante δυναμένους add. μή C 3 μεμηνηκώς Α Ι ό 3 om. AC 7 ό 2 om. AC 10-11 το - έστιν : των τας φρένας γαρ άβλαβείς έχόντων εστ! το ποιείν διαδήκας Cd 16 ώραίον Cί""Γ ίm 17 άλλως AimCim, άλλον D im 18 τ : Α cum Bas., om. Cd 19 περι άγωγης Αίmcί""Γίm Ι πρωτοασηκρήτις: per compendium codd. hic et mox Ι του om. Α 20 μετατιδείσαν Α 10

ποιουσι : ποιησαι Α

99

Β.2.3.41

και προκομίσας το ε-γγραφον εύρήσω τουτον άρνούμενον και συστήσω τουτο δια μαρτύρων, άπαιτω τουτον έν διπλij> τα ρ' νομίσματα. Εί δε πολλάκις ό μεν έν­ αγόμενος όμολογήσει το έκτε~εν παρ' αύτου έγγραφον και την άπόληψιν των νομισμάτων, προκομίσει δε άπόδειξιν έμην ύπογραφείσαν παρ' έμου και άρνη5

σαμένου μου ταύτην έπι~ήσει τ~ άποδείξει πίστιν δια μαρτύρων και συστήσει την καταβολην των ρ' νομισμάτων, άναγκάζομαι έγω ό ένάγων τά τε άποδειχ­

~έντα μοι καταβληδηναι νομίσματα καταλογίσασδαι και άλλα τοσαυτα καταδεί­ ναι

tij>

έναγoμέν~, και ούκ άκούομαι λέγων- "όφείλω συγγνωσ~ηναι δια την

άρνησιν και μη ποινηλατηδηναι". Λέγει γα.ρ ό παρων κανών, ότι, έαν 10

μέν~

tij>

tij>

έναγο-

παρ α των νόμων δαλπoμέν~ άρνησις ού συγχωρηται, πολλij> μάλλον ού

συγχωρηδήσεται

tij>

ένάγοντι.

Ό ~εματισμoς του παρόντος κεφαλαίου τοιουτός έστιν- έδάνεισά σοι νομίσματα ρ' συμφωνήσας λαβείν ταυτα μετ' ένιαυτόν και μετα τόκων των συνδοξάντων μη προσδεις και την τών τόκων ποσότητα' μετ' ένιαυτόν συ μεν προσηγες τα ρ' 15

νομίσματα, έγω δε άπtjΤΟυν και τόκον προβαλλόμενος, στι και τόκοι συνέδοξαν μέσον ήμων δοδηναι' άντείχου συ της άσαφείας της συμφωνίας και προεβάλλου άνίσχυρον ε{ναι το σύμφωνον ώς μη σαφηνίσαν και τό ποσόν των τόκων. Φησιν ουν ό νομοόέτης, ότι έπι της άσαφους ταύτης συμφωνίας της περι των τόκων

κρείττόν έστι το εύνοείν 20

t"ij

άπαιτήσει ήτοι τό βοηόείν και διδόναι άγωγην ένδύ-

ναμον είς το άπαιτηδηναι τό δανεισδεν ποσόν, παρ' δ βοηδείν είς τό άπαιτη~ηναι το έπείσακτον κέρδος, σπερ έστιν ό τόκος ό γαρ τόκος εξωδέν έστιν έπιγινόμενος.

Το δε έρμηνευ{)εν νόμιμόν έστι κεφ. μβ' του γ' τιτ. του β' βιβ. "Η και άλλως είπέ ' Πέτρος τις έχρεώστει μοι νομίσματα ρ' άπό δανείου και ην μοι ένοχος προσωπικ1j μόνον ιXywy1j, λέγω δη 25

tij> δανειακij> κονδικτικίψ

ό αύτος χρεωστών ην και Παύλ~ τινι νομίσματα ν' άπό τόκων. Έχωρήσαμεν

άμφότεροι κατα του Πέτρου, και εσπευδεν ό Παϋλος πρώτος λαβείν τα άπο τόκων κεχρεωστημένα αύτij> ν' νομίσματα δικαιολογούμενος, στι "καν ούκ έστι προτί­

30

μησις έπι των προσωπικων άγωγων, άλλ' ουν διότι έφδασα πρώτος έγω κινησαι κατα του Πέτρου και δικαιωδηναι έπι τοίς τόκοι ς, δικαιότερός είμι παρά σε, και όφείλω πρωτος λαβείν, α χρεωστοϋμαι δια τό μη ρ~δυμησαι, άλλα. κινησαι και δικαιω~ηναι". Άνδιστάμην αύτός και άπηρνούμην την του Παύλου προγενεστέ­ ραν δικαίωσιν' άντηγωνίζετο κάκείνος και προέφερε άπόφασιν δικαστικήν, εχου­ σαν λόγου χάριν "ίνδ. γ"" προέφερον και αύτός άπόφασιν δικαστικην έπι tij> χρέει,

12-21 cf. Β . 23 . 3.31,41 (0.22.1.31,41) cum scholl.

23-31 cf. e. g. B.9.3.19,58 (0.42.1.19,61)

12(οΤον έδάνεισά σοι)-21 et 23-ρ.Ι00,13 : schol. g ad Η.Ι.15.7

Α C ΟΤ e (12-21,23-33)

6 ύποδειχiJέντα Α 10 συγχωρείται Cd 12-21 hoc exemplum ad alteram partem capitis pertinere indicavit om, rec ? 13 περ! τόκων A'm 14 προσήγαγες e 15 post δε add. σε e 17 το 2 : τον ACd 21 ό γα.ρ τόκος: ούτος γα.ρ e 23 περι χρέους c imT im, έτέρα έρμηνεία oim 23-24 και 2 - κονδικτικίφ: ενοχος ών μοι προσωπικϊ] μόνt;] άγωγϊ] τη τοϋ δανείου e 27 χρεωστο()μενα e 30 κινησαι και: φ11άσαι e 33 δικαστικην om. e 32 άντηγωνίζετο - προέφερε : προέφερε δε αύτος e

100

Β.2.3.41,43

Ο έζήτουν, εχουσαν "ίνδ. δ"', πρός δε και τό ετος λόγου χάριν ,ςφεΌ 'Εμαχόμεδα γουν πρός άλλήλους περι της προγενεσίας της άποφάσεως και ό μεν Παυλος

άπό της ίνδικτιωνος έπειρατο κατασκευάζειν την προγενεσίαν λέγων, ώς ή γ' προγενεστέρα τυγχάνει της δ" έγω δε έδραττόμην της άσαφείας και δια τό μη 5

προσκείσδαι τη "γ' ίνδ." και το έτος ελεγον γ' είναι ίνδικτιωνα την μετα ταυτα' ύπόδου δε τον αύτόν δικαστην και κατα την προγενεστέραν γ' και κατα την μετα­ γενεστέραν γ' μένειν δικαστήν. Φησι γουν ό νομοδέτης, δτι, έπει άσάφεια μεσο­

λαβεί και ό μεν ζητεί λαβείν, δπερ εδωκεν και Ο έκ της ίδίας ούσίας έξεποιήσατο, ό δε έπαγωνίζεται κέρδος λαβείν, κρειττόν έστι βοηδησαι 10

χρέει, η

t κέρδει -

t1J άπαιτήσει, ήγουν t

κέρδος γάρ έστιν έπείσακτον ό τόκος ώς εξωδεν έπιγινόμενος-,

και προτιμαται ό τό χρέος ζητών και ίκανουται, σσα έδάνεισεν, και μετ' αύτόν ό τους τόκους άπαιτων άποπληρουται, εί γε εύπορεί ό έναγόμενος εί δε μή, άναμένει, έως ου εύπορήσει.

Β.2.3.43

ρκη' 15

pr.

= D.50.17.43 pr.

Ό άρνησάμενος χρεωστείν ού κωλύεται και έτέρq; δικαιολογίq; χρήσασ~αι, εί μη νόμος έμποδίςει. Έκίνησέ τις κατά τινος λέγων, στι χρεωστειται τυχόν ρ' νομίσματα' ό δε έν­

αγόμενος ήρνήσατο και είπε μηδεν χρεωστείν' έξ άνάγκης του έναγομένου άρνη­ σαμένου άπητήδη ό ένάγων δείξαι, δτι χρεωστείται' και δη και άπέδειξεν, δτι χρεωστείται. Μετα τας του ένάγοντος άποδείξεις ούκ εύδυς άπαιτείται το χρέος 20

το άποδειχδεν ό έναγόμενος, άλλα δύναται και έτέρ~ δικαιoλoγί~ χρήσασδαι και είπείν, στι "καν άπεδείχδη τό χρέος, ούκ όφείλω αύτό δουναι, διότι, στε έδανει­ σάμην, άφηλιξ ήμην και κακως τουτο έδαπάνησα και βοηδει μοι ό νόμος λέγων, στι ό δανείζων άφήλικι μέλλοντι κακως δαπαναν άπόλλει το χρέος". Και άλλην

δικαιοτέραν δύναται λέγειν, ότι "τριακονταετία παρηλδε, και καν άπέδειξας, ότι 25

χρεωστω, άλλ' ένίκησά σε και ήλευδερώδην

t χρόν".

Και πάλιν λέγει ό νόμος, στι, έαν χρεωστω τινι ι' νομίσματα και ftcη όδεν­ δήποτε έκείνος έμα ι' νομίσματα, άντελλογίζεται ταυτα σιωπηρως. Εί γουν κινήσει

τις κατά τινος, ουτινος εχει νομίσματα, και μετα τας άποδείξεις του ένάγοντος άρνησαμένου του έναγομένου δύναται λέγειν ό έναγόμενος, ότι "καν άπέδειξας, 30

στι χρεωστω, ούδέν σοι δώσω' έχεις γαρ έμα νομίσματα και έκείδεν άντελλόγισαι'Ό

16-19 cf. Β . 23 . 1.62 (Ν. 18.8) 22-23 cf. Β . 1Ο.4 . 27 . 1 ; 10.4.24.4 (D.4.4.27.1; 4.4.24.4) 23-25 cf. e. g. B.50.14.5pr. (C.7.39.3pr.) 26-27 cf. Β.24.1Ο (D.16.2; C.4.31) passim 16-ρ .

101,6: schol. a ad

Η.

Α C DT e (1-13,16-30)

3.5.85

1 λόγου χάριν om. e 5 τ~ - και om. e 6-7 κατα 2 - μένειν: την μετα ταυ τα πάλιν γ' μένειν έκείνον e 7 γ ' : δ' Cd 10 έστιν om. e 12 γε om. e 17 μηδεν: μηδενιΑ, μη e 24 δικαιοτέραν: δε δικαιολογίαν e 27 έμε e Ι αντιλογίζεταιΑCd, αντελλογίζετο e P, αντελογίζετο e LM

101

Β.2 . 3.43

Και έν πασι τούτοις ει τις ειπ-ι;ι, ότι και ώφειλεν ό έναγόμενος έν άρχί] είπείν,

ότι "χρεωστώ μέν, τουτέστιν έλαβον το χρέος, άλλ' έχω άπoκατάστασι~", Τι ότι "τ χρόν έλευi}ερωi}εις Τι άντέλλογον έχων, όστις άντέλ­ λογος σιωπηρώς αύτ τ δεσπόΤ1) του πράγματος, την περι κλοπης ηγουν την ποινηλατουσαν τον κλέψαν­

τα, όταν μεν άφανώς κλέΨ-ι;ι, είς τό διπλοϋν, όταν δε φανερώς, είς τό τετραπλουν, και τον φούρτιβον κόνδικον, τουτέστι την άπαιτουσαν μόνον αύτο το κλαπεν πραγμα' άρμόζει δέ μαι και ή ίνρέμ. Έαν ουν κινήσω κατα του κλέψαντος τον φούρτιβον κόνδικον και λάβω μόνον έξ αύτου το κλαπέν, δύναμαι μετα ταυτα 9-12 cf. schol. Τ 1 ad loc. ; Β.23. 1.62 (Ν.18.8) cum scholl. Pa 7-9 15-17 cf. 1. 2.20.2; C.6.43.1 (in Β.44.27 desideratur) 26-31 cf. e. g. Ι. 4.1.19; Β. 60. 12.9 . 1 (D.47.2.9.1)

Α C DT e(1 - 12)

P

4 ου Offi. Cd 5 έλευΟερωόη Ae M, -οηναι ε 7 ουν Ae 10 ante έαν add. ΟΤΙ e 10-11 ώς - μετα Offi. Α 16 και om. Cd Ι έξ τεσταμέντο: λεκτε . .. το codd. Ι τoίj2 om. Cd 17 λεβεδιτάριαν ίνρενα: codd., i. e. hereditariam in rem 19 όφείλει Α 27 τυχον om. Α 29 οταν 2 : οτε Α 31 ίνρεμον Α Ι

pxi}'

102

Β.2.3.43,44

και την φοϋρτον κινεϊν κατ' αύτοϋ και λαμβάνειν έξ αύτοϋ την ποινήν. Και το άνάπαλινο έαν πρότερον την φοϋρτον κινήσω, ού κωλύομαι μετα ταϋτα κινεϊν τον φούρτιβον κόνδικον, διότι ού το αύτο ποσον ούδε την αύτην δύναμιν έπι

τ κλαπέντι και άμφότερα εχουσιν, άλλ' ή μεν πραγμα μόνον, ή δε και ποινην 5

άπαιτει. νΟ ρα ουν, πότε περι τοϋ αύτοϋ συντρέχουσαι πολλαι άγωγαί, εϊπερ μία κινηδ'ij, την έτέραν ούκ άναιρεϊ, και αλλας μυρίας εύρήσεις έχούσας, ώς και το έρμηνευt}εν διδάσκει κεφάλαιον.

Β.2.3.44 ρλ'

= D.50.17.44

Τότε είς το περιελi1όν ό κληρονόμος ένάγεται, οτε ούκ έξ οίκείου δό­ λου, άλλα του τελευτήσαντος ένάγεται. Κανονικώς γίνωσκε, δτι έπι τών συναλλαγμάτων ό κληρονόμος άπα δόλου

10

τοϋ διαt}εμένου κατέχεται είς ολόκληρον. Συναλλάγματα δέ είσιν, δσα γίνονται και συνίστανται έκ συμφώνου και άρεσκείας δύο τινών Τι και πλειόνων, οίον ώς έπι της μισt}ώσεως, έπι της παραt}ήκης, της έντολης, της κομοδάτου και τών

λοιπών. Και μισt}ώσεως μέν έστιν, σταν έγω και συ συνελΜντες συμφωνήσωμεν 15

και άρεσt}ώμεν, ϊνα εχ-ι;ις μισδωτικώς έπι ι' τυχον νομίσμασι τον οίκόν μου Τι το κτημά μου· παραt}ήκης, σταν παράδωμαί σοι χάριν φυλακης πράγματά μου · έντολης δέ, όταν έντείλωμαί σοι διοικεϊν τα τοϋ βίου μου · κομοδάτου, όταν δώσω

σοι προς χρησιν πραγμά μου οίονδήποτε. Και έπι τούτων πάντων και τών λοιπών συναλλαγμάτων, εί ποιήσει δόλον ό δεξάμενος το πραγμα και συναλλάξας και 20

τελευτήσει, ό κληρονομήσας αύτον ένέχεται έπι τ άποδοϋναι σώον το πραγμα Τι άποt}εραπεϋσαι την ζημίαν όλόκληρον, καντε περιηλt}έ τι είς αύτον έκ τοϋ δόλου τοϋ διαt}εμένου καντε και μή , διότι έπι τών αλλων συναλλαγμάτων ή ένοχη δια­ βαίνει και κατα τών κληρονόμων και ού σβέννυται ώς έπι τών άμαρτημάτων

αμα Τ1] τελευΤ1] τοϋ πταίσαντος. ·ΕπΙ δε τών άμαρτημάτων άλλη τίς έστι παρατήρησις έπ' έκείνων γαρ οί

25

κληρονόμοι είς μόνον το περιελδόν είς αύτους άπο δόλου τοϋ διαδεμένου ένέχον­ ται. ΣκοπεΤται δε το περιελΜν κατα τον καιρον της κατα τών κληρονόμων προ­ κατάρξεως. ΟΤόν τι λέγω· ήνδραπόδισέ τις τον δοϋλόν μου ΠέτΡον και σπουδάζων στερησαί με τούτου έπώλησεν αύτον πρός τινα λαβων ι ' νομίσματα. Έτελεύτησεν 30

ό δοϋλος και μετ' έκεϊνον ό άνδραποδιστης έπι κληρονόμ μισiJoυ

νομίσματα γΌ Ζητείται, άρα συνέστη το οίονουν των ρηδέντων συναλλαγμάτων, καί φησιν ό νομοδέτης ούτε ένέχυρον cύτε παρακατα{Jήκη ούτε παράκλησις ούτε

μίσί)ωσις συνίσταται έπι 25

πράγματι. Άλλα και άγορασία έαν παρηκoλoύi]ησε

iM4J

και ήγοράσδη το πραγμα παρα του άληδ0υς δεσπότου ήτοι του υίου του τελευτή­ σαντος, ούδε αύτη συνίσταται, άλλα άνατρέπεται, και άντιστρέφεται και ή τιμη προς τον άγοράσαντα.

Ταυτα δε πάντα κρατεί, οταν έν άγνοίι;ι: του διαφέρειν έαυτφ το πραγμα ό άληδης δεσπότης συνήλλαξεν οίονδήποτε των άνωτέρω ρηδέντων συναλλαγμά30

των' εί γαρ 1jδει, δτι το πραγμα διαφέρει αύτφ και είδως τουτο η είς ένέχυρον

έδέξατο παρα του κατέχοντος αύτο η είς μίσiJωmν fι ήγόρασεν αύτό, δοκεί δω­ ρείσδαι τουτο τφ κατέχοντι αύτο και δια της δωρεας μετατίi1ησι προς έκείνον

την δεσποτείαν' και εκτοτε καλως αύτο άγοράζει και είς μίσiJωσιν λαμβάνει, και έρρωται και ή άγορασία και ή μίσδωσις.

Το δε έρμηνευδέν έστι με' κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

35

6-10 cf. supra Α

ρ.

77,24-26

28-34 cf. e. g.

C DT 13 δώση d 24 ante ίδίφ add. τιj> Α 31 ή1

Β.50.2 . 27

(D.41.2.28);

20 δώση d Ι ι'ιγνοουντος AC Α 32 τοίίτο: τούτφ Α

Offi.

Β.2.3 . 53

21

(D.50.17.53) δους: δΟς

Cd

104

Β.2.3.47

B.2.3.47pr. ρλβ'

= D.50.17.47pr.

Ή άδολος συμβουλη ούκ ένοχοποιεί' έπι δε της κατ α δόλον άρμόςει ή περι δόλου. Πολλους εύρήσεις του παρόντος κεφαλαίου δεματισμους τον γ' τίτλον άναγι­ νώσκων του ι' βιβλίου των βασιλικων. νΟ μως τους άρκουντας είι:,; τον του κεφα-

5

λαίου σαφηνισμον προδήσομεν- έάν τιι:,; ήβουλήί)η δανεϊ'σαι ΠέτΡ άπόρ σντι και συνεβούλευσέ μοι περι τούτου κάγω άπλως ούτω συνεβουλευσάμην έκείν δανεί­

σαι Τ άπόρ ΠέτΡ, έδάνεισεν έκείν και άπώλεσε τα δανεισδέντα δια το άπορον έκεϊ'νον εΤναι' ήλδε κινων κατ' έμου ό δανείσας και λέγων, στι "σύ μοι συνεβού­ λευσας δανεϊ'σαι Τ άπόρ Πέτρ, και έπει έκεϊ'νοι:,; άπορων ού δίδωσί μοι, δΟς 10

ταυτα συ ό συμβουλεύσας μοι δανεϊ'σαι". Άλλ' ηκουσε παρ' έμου, στι "ή άδολος συμβουλη ούκ ένοχοποιεΤ, κάγω δε άδόλως σοι συνεβουλευσάμην δανεϊ'σαι τφ

άπόρ ΠέτΡ ταϋτα, έν χωρις δόλου συνεβούλευσα'" εί γαρ 1jδειν άπορον τον ΠέτΡον και εΤπον αύτφ· "ό Παϋλος φίλος μού έστιν καί, εί συμβουλεύσω έκείν, δανείζει σοι ρ' νομίσματα' εί γουν λάβης ταϋτα, όμολογεϊ'ς δουναί μοι τό;" και 15

εΤπεν- "συμφωνω"· εΤτα προσηλδε Παύλ ζητων δανείσασί)αι έξ αύτου τα ρ' νομί­ σματα, ό Παϋλος συνεβούλευσέ μοι περι της του Πέτρου άπορίας, κάγω διεβε­ βαιωσάμην αύτον ευπορον, και διαβεβαιουμένου (μου) έδάνεισεν αύτφ τα ρ'

νομίσματα και έλί)ών, ϊνα άπαιτήση ταϋτα, εύρε τον δανεισάμενον ΠέτΡον άπορον, κινήσει κατ' έμοϋ την περι δόλου άγωγην λέγων, δτι "κατα δόλον και πανουργίαν 20

σην έπείσί)ην δανεϊ'σαι τφ άπόρ Πέτρ, και έπει τα δοδέντα άπαιτησαι ού δύνα­

μαι, δΟς ταϋτα σύ· ή γαρ κατα δόλον συμβουλη την περι δόλου άγωγην τίκτει". Και άλλον μάδε δεματισμόν- έπώλει τις ϊππον πάδος τι έχοντα ' προσηλί)ες συ άγοράσαι αύτον και συνεβούλευσάς μοι. Εί μεν μη είδως το πάί)ος άπλωι:,; ούτω συνεβούλευσά σοι άγοράσαι, ούκ ένέχομαι, εί δε γινώσκων, στι πάδος εχει, 25

κατα δόλον δια το λαβεϊ'ν τι άπο τοϋ πράτου συνεβούλευσά σοι άγοράσαι τοϋτον, κινεϊ'ς κατ' έμοϋ την περι δόλου άγωγήν.

Β.2.3.47.1 ρλγ'

= D.50.17.47.1

Ό κοινωνός του κοινωνου μου ούκ εστι μου κοινωνός. Πέτρος και Παϋλος συνεστήσαντο κοινωνίαν έφ' πραγματεύεσδαι' ό Παϋλος μετα ταϋτα προσελάβετο Τίτιον κοινωνον άνευ γνώμης τοϋ Πέτρου. Και ζητεϊ'ται,

5-21 cf. 28-ρ .

Β . 10.3.7.10-10.3.8

105,15: schoJ. m ad

(D.4.3.7.10- 4.3.8)

Η. Αρρ .

28-ρ.105,15

cf. Β.12.1.19-23 (D.17.2.19-23)

2.37

Α C DT e (28-29) 2 ή - δόλου: περι δοίιλου Α 6 συνεβοίιλευσε: genera huius verbi ίn toto hoc comm. confudit auctor Ι περ! - οϋτω om. Α, συνεβοίιλευσέ μοι ίη συνεβουλευσάμην correcto Ι άπλως: scripsirnus col1. 1.23, άπcιfiως codd. 7 απονον Α 8 μοι: με codd. 10 μοι: με Cd 15 τά om. Cd 29 κοινωνικόν Α

Β . 2 . 3.47,48,49

105

αρα ό Τίτιος έσέιται κοινωνός και του Πέτρου, καί φησιν ό νομοiJέτης ουχι' ό κοινωνός γαρ του κοινωνου μου ούκ έστι μου κοινωνός. Και είκότως έπειδη γαρ κατα συναίνεσιν και άρέσκειαν ή κοινωνία και συναλλάττεται και συνίστα­

ται, πως αν είπωμεν, ότι ό Τίτιος εσται κοινωνός του Πέτρου του μη συναινέ5

σαντος μήτε άρεσiJέντος έπι τη του Τιτίου προσλήψει; 'Ώστε ουν ό Τίτιος του Παύλου μόνου έσείται κοινωνός, και εί τι αν έκ της κοινωνίας λάβτ:J ό Τίτιος,

αύτου και του προσλαβομένου αύτόν Παύλου γενήσεται κοινόν, ό δε προσλαβό­ μενος αύτόν Παυλος ένάγεται παρα. του Πέτρου τη ΠεΡι κοινωνίας άγωγη και άποσζει αύτό τη κoινωνί~. Και εί πολλάκις ό Τίτιος ώφελήσει την κοινωνίαν 10

και αύξήσει τα πράγματα δια. της οίκείας σπουδης, είτα και βλάψει, κινεί ό Πέτρος κατα του Παύλου και άναγκάζει αύτόν άποiJεραπευσαι την έπισυμβασαν ζημίαν τη κoινωνί~ αύτων παρα του Τιτίου, και ού δύναται ό Παυλος άντεισάγειν και άντελλογίζεσiJαι την ζημίαν

t"ij γενOμέντ:J ώφελείq; παρ& του Τιτίου' πταίσμα

γαρ έποίησε προσλαβόμενος τόν Τίτιον άνευ γνώμης του Πέτρου του έξ άρχης 15

μετ' αύτου συστησαμένου την κοινωνίαν.

Τό δε έρμηνευiJεν νόμιμόν έστι κεφ. μζ' του γ ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.48

= D.50.17.48

Το κατ' όργην η δερμότητα λεγόμενον η γινόμενον ούκ εστι βέβαιον, ρλδ ' εί μη τοις αύτοίς έπιμείν1:\' Μεν ή μετ' όλίγον ύποστρέψασα προς τον άνδρα ούτε διαζευχδηναι δοκε'ί. 20

ΕΙπόν σοι έν τι';) ρβ' κεφαλαί του β' τίτλου τούτου του βιβλίου, τί έστι δια­ ζύγιον και πως και τίνι πέμπεται. Φησι δε ό νομικός ένταυiJα κανών, ότι τό δια­

ζύγιον τότε βεβαιουται και διαχωρίζει άπ' άλλήλων τους συνοικουντας, ότε έπι πολυ τούτους εύρήσει την διάζευξιν στέργοντας και βουλομένους άπ' άλλήλων διίστασiJαι' έαν γαρ τυχόν φιλονεικίας τινός παρεμπεσούσης μέσον του άνδρός 25

και της γυναικός βουληiJη αϋτη δια. ζέσιν όργης άναχωρησαι του ταύτης άνδρός, εί μετα μικρόν και όλίγον καιρόν πάλιν ύποστρέψει προς αύτόν, ού δοκεί δια­ ζευχiJηναι αύτου, έπειδη τη διαζεύξει ούκ ένέμεινεν ούτε δια χρόνου μακρου ταύτην βεβαιωσαι ήiJέλησεν. Και δια τουτο το κατ' όργην η iJεΡμότητα γενόμε­ νον άβέβαιόν έστι και άνίσχυρον .

Β.2.3.49 = 30

D.50.17.49

Άλλου περιγραφέντος άλλος άγωγην ούκ εχει. 20-21 cf. supra

Β.2 . 2 . 98.Ι

(D.50.16.101.1)

4 είποιμεν e Ι Α C DT e(1-l5) 1 αρα: εί αρα e Ι και 1 om. Cd 2 yctp om. Cd 30 περιγρα.φέντος : ότι: ώς Α 13 πτα.ίσμα. : παίς Α 18 έπιμείντι: Bas., -μείνει Cd, -μένει Α Α cum Bas., -γράφοντος Cd

ρλε'

106

8.2.3.49,50,53

Δύο τινες παρά τινος κληρονόμοι έγράφησαν- έλδων δέ τις έξ άδιαδέτου κα­ λούμενος είς την κληρονομίαν του τελευτήσαντος κατα του ένος των κληρονόμων συνεστήσατο δικαστήριον και την κληρονομίαν έξ αύτου έζήτει λαβείν. Δικα­ σάμενος ουν μετ' αύτοϋ ό εΙς των γραφέντων κληρονόμων κατεδικάσδη και ούκ 5

έζήτησεν έκκλητον κατ α της καταδικασάσης αύτον άποφάσεως. Έαν έρχηται ουν ό συγκληρονόμος αύτου και ζητήσει έκκλητον ίδίφ όνόματι κατα της τοιαύτης άποφάσεως, ούκ είσακουσδήσεται· αλλος γάρ εστιν αύτος και αλλος ό καταδι­ κασδεις συγκληρονόμος αύτου, και δια τουτο εκείνου καταδικασδέντος η περι­ γραφέντος ίσως αύτος ίδίφ όνόματι ούτε έκκλητεύειν ούτε άγωγας έχειν δύναται.

Β.2.3.50

ρλς"

= D.50.17.50

Ού ποιεί πταίσμα ό είδως μεν, κωλυσαι δε μη δυνάμενος. Σαφες το κεφάλαιον και συντόμου έρμηνείας δεόμενον- του γαρ νόμου λέγοντος τον συνειδότα τινι άμαρτάνοντι, δηλαδη ύπεξουσίφ αύτου δούλφ η υί4), ύπο­ κείσδαι και αύτον τ;:] εκ του πταίσματος ήτοι του άμαρτήματος τιμωρί~ και ως άμαρτήσαντα λογίζεσδαι δυνάμενον κωλυσαι και μη κωλύσαντα, το παρον κεφά-

15

λαιον το έναντίον φησίν, στι ού τιμωρείται ούδε πταίσμα ποιει ό είδώς μέν, στι κλέπτει ό δοίίλος αύτου η ό υίος η φονεύει η αλλο τι ποιεί άμάρτημα, μη δυνά­ μενος δε κωλυσαι η δια την πλείονα δύναμιν του άμαρτάνοντος η δια τον τόπον . Θεμάτισον γάρ, στι ποταμος ην μη δυνάμενος χωρις νηος περασi1ηναι, και ναυς μεν ούκ ην, ίστάμην δε έγω μεν έν τ4) ενι μέρει του ποταμου, ό δε δουλός μου

20

έν τ4) ετέρφ άνtJρει ανδρωπον η έκλεπτε βλέποντος κάμου του δεσπότου και γινώσκοντος το πραττόμενον- έκίνει κατ' έμου ό κλαπεις ως είδότος την κλοπην η τον φόνον η το αλλ ο άμάρτημα και έζήτει και έμε ως πρωτοτύπως άμαρτή­ σαντα καταδικάζεσδαι. Άλλ' εγώ προεβαλλόμην το παρον κεφάλαιον και είπον,

ως "εί και έβλεπον και έγίνωσκον το γινόμενον, σμως κωλυσαι ούκ ήδυνάμην 25

δια το τηνικαυτα μη έχειν εύχερως περασαι τον ποταμον δίχα νηός".

"Η είπέ, στι έρημον και αοικον τόπον διηρχόμην και εύρον δύο τινας παλα­ μναίους δούλους μου φονεύοντας η κλέπτοντας, και έπηπείλησάν μοι, ως "εί

λαλήσεις, άναιρεδήσt;l"· έγω φοβηδεις ούδεν είπον ούδε έκώλυσα. Λοιπον ούκ

ενέχομαι, διότι, εί και εγίνωσκον, άλλ' ουν κωλυσαι ούκ ήδυνάμην διά τε το 3Ο έρημον του τόπου και δια την έκείνων δύναμιν.

Β.2.3.53

ρλζ'

= D.50.17.53

Το έν άγνoί~ Τι κατα πλάνην διδόμενον άπαιτείται· ό δε έν γνώσει διδους το μη χρεωστούμενον δωρείται. 5-9 aliter 8.9.1.5 pr. (D.49.1.5 pr.) Α

CDT

3 ante

δικαστήριον

add.

11-14 cf. 8.60.5.2- 4 (D.9.4.2-4) cum scholl. το

Cd

5-6

κατσ.

-

όνόματι

om.

Α

26

δύο

om. Cd

Β.2.3.53,54

107

'Εάν τις καταβάλτ;ι πρός τινα πραγμά τι iΊ νομίσματα άχρεωστήτως ήτοι μη χρεωστων δια εύλογον άγνοιαν Τι πλάνην, άναλαμβάνει, δ δέδωκε, κινων τον

ίνδέβιτον κονδικτίκιον ήτοι τον άπαιτητικον λόγον τον άπαιτουντα το δοίΗ:ν άχρεωστητως. Τί δέ έστι το "έν άγνoί~ iΊ κατα πλάνην"; Και ή μεν άγνοιά έστιν ούτως έδανείσατο ό πατήρ μου άπό τινος, έβλεπον

δε κάγω και έγίνωσκον το δάνειον- μετα ταυτα άπεδήμησα, και έμου άποδημουν­ τος κατέβαλεν ό πατηρ το χρέος και έτελεύτησεν άπόντος έμου, έπανηλίtoν έγω και κατέστην κληρονόμος του ίδίου πατρός ηλίtεν ό δανείσας και έζήτει έξ έμου

ώς κληρονόμου το χρέος έγω άγνοων, στι κατέβαλε τουτο ό πατήρ μου, δέδωκα 10

δις το αύτό' ύστερον έμα{)ον, στι ό πατήρ μου κατέβαλε το τοιουτον χρέος, και κινω τον ίνδέβιτον κονδικτίκιον κατα του δανειστου λέγων' "έν άγνoί~ άχρεώστη­ τόν σοι κατέβαλον καΙ άπαιτω αύτό' έπεΙ γαρ ό πατήρ μού σοι το χρέος δέδωκεν, ούκ έτι έχρεώστουν έγω και μη χρεωστων έν άγνoί~ κατέβαλαν". ΚαΙ λέγει το

νόμιμον καλως κινειν έμε και άπαιτειν το έν άγνoί~ καταβληί1έν. το δε "κατα πλάνην" ούτω {)εμάτισον' τελευτων ό πατήρ μου έγραψεν έν τη

15

ίδί~ δια{)ήκτ;ι ούτως "τ ΠέτΡ, τ γραμματικ, χρεωστω ρ' νομίσματα'"

μετα

τελευτην έκείνου ηλ{)έ τις Πέτρος γραμματικος λεγόμενος, πλην ούκ έκεινος,

nVt

ό πατήρ μου έχρεώστει

Πέτρους γραμματικούς 20

-

-

είκος γαρ είναι και δύο καΙ τρεις και πλείονας

και έλίtων έζήτησεν έξ έμου το χρέος έγω πλανηίtεις

δια την όμωνυμίαν δέδωκα, καίτοι μη χρεωστων έκείν' και μετα ταυτα ήλίtεν ό άλη{)ως χρεωστούμενος γραμματικος Πέτρος και άrc'(ιτησεν εύλόγως και αύτος έξ έμοϋ το χρέος. Κινήσω κατα του πρώτως λαβόντος τον ίνδέβιτον κονδίκιον και λήψομαι, εί τι έκείν δέδωκα.

Δει γουν, ώς είπον, ευλογον πλάνην και άγνοιαν είσάγεσίtαι και οϊαν έγώ σοι 25

παρέδωκα' εί γαρ άγνοήσει τις νόμον και καταβάλη ή έαν είσάγη έκμελη και

ματαίαν άγνοιαν fι πλάνην, ούκ άκούεται ζητων άναλαβεΙν. Ό γινώσκων δέ, στι ού χρεωστει, και καταβάλλων δωρειται και είκότως ούκ έχει άνάληψιν των δoίtέντων- ό γαρ γινώσκων, στι ού χρεωστει, και διδους τίνα άλλον είποι

axorcov

της δόσεως η πάντως, στι έδωρειτο;

Β.2.3.54

= D.50.17.54

Ού δύναταί τις πλέον ου εχει δικαίου μετάγειν είς ετερον.

30

Πέτρος έκίνησε κατα Μάρκου έκδικων προάστειον ώς έαυτ διαφέρον δεσπο­ τικως και δικασάμενος μετα Μάρκου κατεδικάΟΟη ώς μη δυνηδεις άποδειξαι δεσποτικως αύτ διαφέρειν το παρα του Μάρκου νεμόμενον προάστειον' και μετα

1-4 cf. Β . 24.6 (D.12.6; C.4.15) passίm

24-26 cf. schol. Pa 1 ad Β.24 . 6 . 1 (D.12.6.1)

9 κατέβαλε: δέδωκε Cd Ι δέδωκα: κατέβα(λ)λον Cd C DT 3 ίνδέβικτον Cd 25 έμμελη Cd 28 χρεωστώ Α 30 hoc caput 11 ίνδέβικτον Cd 22 ίδέβιτον Α aliter exhibent Bas., sed vide app. crit.

Α

ρλη'

108

Β.2.3.54,56

την καταδίκη ν έδανείσ~η νομίσματα άπό τινος Γεωργίου ό ΠέτΡος και ύπέ~ετo το του Μάρκου προάστειον, έφ' κινήσας κατεδικάσ~η· μετα καιρόν τινα ό Γεώργιος ζητήσας τον Πέτρον τα δανει~έντα νομίσματα ούχ ευρεν αύτον εύπειi}η περι την καταβολήν, και μη εύρων έκίνησε κατα του Μάρκου την ύπo~ηκάριoν 5

ίνρεμ έκνικων το ύπoτε~εν αύτ προάστειον. Kαταδικασ~ήσεται πάντως και

ό Γεώργιος, ωσπερ και ό Πέτρος ού δύναται γάρ τις πλέον ου έχει δικαίου

μετάΥειν είς έτερον, είχε δε ό ΠέτΡος ούδέν, δτε ύπετί~ει το προάστειον ώς προκαταδικασi}είς, και μη εχων ούδε μετήνεγκεν. "Η και οϋτως είπέ· έτελεύτησέ τις και κατέλιπεν 'Ιωάννη την δεσποτείαν του 10

οίκου αύτου και Mατ~αί4) τον ούσούφρουκτον του οίκου ητοι την χρησιν των καρπων- ό Mατ~αlΌς νεμόμενος τον οΙκον έπώλησεν αύτον προς Λουκαν έξ όλο­

κλήρου μη είπών, δτι χρησιν μόνην εχει έπι τ οίΚ4), άλλα μαλλον διαβεβαιω­ σάμενος και κατα χρησιν και κατα. δεσποτείαν έαυτ διαφέρειν τον οίκον­ έτελεύτησεν ό Mατ~αίoς και έφδάρη και ή χρησις άνεφάνη ό 'Ιωάννης και 15

έκίνησε κατα του Λουκα και έξενίκα τον οΙκον ώς της χρήσεως ηδη φ~αρείσης και έπαναδραμούσης προς την δεσποτείαν προκομίζων και την δια~ήκην του

καταλιπόντος έξ άρχης αύτ μεν την δεσποτείαν, την δε χρησιν των καρπων

τ Mα~αί4>" προ έφερε και ό Λουκας την παρα του Mα~αίoυ γενομένην του οίκου προς αύτον πρασιν. Ό δικαστης κατεδίκασε τον Λουκαν χρησάμενος τ 20

παρόντι νόμ4) και είπών, δτι "ό Mατ~αίoς χρησιν μόνην εΙχεν έπι τ οίΚ4), ού μην και δεσποτείαν, και πωλήσας την μεν χρησιν μετεβίβασε πρός σε, είχε γαρ αύτήν· την δε δεσποτείαν ούκ ήδυνή~η μετα~εϊναι, διότι μηδε προσην αύτ"· και έδικαίωσε τον 'Ιωάννην και άποκατέστησεν αύτ τον οίκον ώς του Mα~αίoυ μη δυνη~έντoς μετενεγκείν προς τον Λουκαν πλέον τι παρα την χρησιν, ην είχεν

25

έπι τ οίΚ4). το δε παρσν νόμιμόν έστι κεφ. νδ' του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.56 ρλ~'

= D.50.17.56

Έν τοις άμφιβόλοις το φιλάνδρωπον έπικρατεί'. Διέ~ετό τις έγγράφως και ένεστήσατο κληρονόμους γ' η δ' καταλιπων και ληγάτα διαφόροις προσώποις μετα ταυτα λυπη~εις κα~' ένος των κληρονόμων

30

έχάραξε την δια~ήκην και προσέγραψεν, δτι "δια μίσος ένος των κληρονόμων

έχάραξα την δια~ήκην"· εύρέ~η ή διαi}ήκη έσφραγισμένη και έλινoτoμή~η και άνεσφραγίσ~η. Εί μεν αύτου μόνου του κληρονόμου το δνομα έχαράγη, δίδον­ ται και τα ληγάτα και ερρωνται και αί ένστάσεις των λοιπων κληρονόμων· εί 28-ρ.1Ο9,4 28-ρ.

Α

cf.

Β.35.7.2

109,5: schol. h ad

(D.28.4.2) Η.1.15.8

C DT e(28-33) 4 ύπο11ήκαρον Α 5 αύτου Cd 14 ό 2 Offi. Α 32 έχαράχ11η e 33 στάσεις Α

12

εχει: εχειν

Ad,

αύτ των πρός 30

διατροφην άρκούντων, εί μήπου παΙς έστι κοινός του άνδρός και της γυναικός

8-9 cf. e. g. Ι. 4.6.1 ; Β.2 . 3.68,196 (D.50.17.68,196) 14-18 cf. Ι. 2.4.3; Β . 16 . 8.40 (C.3.33.17) 23-ρ. 110,3 cf. e. g. infra Β . 2.3.173 pr. (D.50.17.173 pr.) cum comm.; cum schol. Π 2 Β.9.3.16-17 (D.42.1.16-17); Β.12.1.61 (D.17.2.63) cum scholl.; Β.28.8.12-18,51-52, 72 (D.24.3.12-18, 53-54; C.5.18.8) cum scholl. 8-9 et

14(ό)-ρ .

110,3: schol. χχ ad

Η.5 . 8.54

3 post και! add. τούς αλλους e C DT e(1-5,8-9,14-30) 2 άπα om. C 17 αύτας e 24 διαζυγείσης e ad finem scholίi transp. e λιμπανόντων Cd 28 ό 2 om. AC

Α

κληρονόμους

8-9 τα25 κατα-

110

Β . 2 . 3.59,62,66

της άπαιτούσης την προικα' τότε YCιp και ούτος μέχρις εύπορίας άπαιτείται, πλην ού τίί> δικαί της κληρονομίας, άλλα τίί> προνομί της υίότητος και ό υίός γαρ μέχρις εύπορίας άπαιτείται και ό πατηρ καΊ ή μήτηρ.

Τό δε έρμηνευδέν έστι νδ' κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.62 ρμα'

= D.50.17.62

Κληρονομία έστιν είς όλόκληρον διαδοχη του δικαίου, δπερ ό διαίJέ­ μενος είχεν. Τό παρόν κεφάλαιον άπαραλλάκτως κείται έν τίί> κδ' κεφαλαί του β' τίτλου και ήρμηνεύίtη μεν κάκεί, όλίγα δέ τινα και ένταυδα είπωμεν- όταν άκούσης,

ότι κληρονομία κατηνέχδη πρός τινα, μη άλλο τι νοήσης, άλλ' Τι ότι παν, δ εΤχε 10

δίκαιον ό την κληρονομίαν καταλιπων και τελευτήσας, έξ όλοκλήρου περιηλδεν

είς τόν παρ' έκείνου γραφέντα κληρονόμον- ό μεν γαρ ληγατάριος πράγματος, τουτέστι του ληγάτου, έστι διάδοχος και οί ίΧλλοι πάντες, οΤον ό άγοραστης και

ό δωρεαν λαβών- και αύτός πραγμάτων έστι διάδοχος, ό δε κληρονόμος δικαίου' και δια τουτο πασαν άγωγην ό{)ενδήποτε τίί> τελευτήσαντι άρμόσασαν δύναται κι15

νείν ό κληρονόμος ώς έξ όλοκλήρου τα έκείνου δίκαια διαδεξάμενος και ων παντός του άσωμάτου δικαίου διάδοχος. Και έάν τις δε τόν τελευτήσαντα εΤχεν ένοχον, καλώς κινήσει κατα του κληρονόμου ώς άλλου όντος έκείνου. Και εί τι δε έτερον διηνεκες και μη προσωπικόν έκεινος εΤχε δίκαιον άναμφιβόλως, ϊνα έχη τουτο και ό κληρονόμος ώς μη ων διάδοχος είς τα παρευρε{)έντα πράγματα του τελευτήσαντος

20

μόνα, άλλ' είς παν πραγμα και παν δίκαιον έκείνον διαδεξάμενος.

Β.2.3.66 = ρμβ'

D.50.17.66

Ό δικαίαν εχων παραγραφην ούκ εστι χρεώστης. 'Ώσπερ ούκ έστι δανειστης ό δια εύλόγου καΙ δικαίας παραγραφης έκβαλλόμε­

νος, καδως λέγει του προλαβόντος β' τίτλου τό ι' καΙ τό νε' κεφάλαιον" έν οΤς και πλατυκώτατα τα περι τούτου έγράψαμεν, ούτως ούδε χρεώστης έστιν ό έχων 25

δικαίαν, τουτέστι νόμοις δεδεγμένην, παραγραφήν. Οίον ώς έπι δέματος έδανεισάμην άπό τινος ρ' νομίσματα και μετα ταυτα κατ­

έβαλον ταυτα' ούκ είμι χρεώστης έχω γαρ δικαίαν καΙ έννομον παραγραφην την της καταβολης. "Η έδικασάμην μετ' αύτου έπΙ δικαστου και ένίκησα έν τίί>

δικαστηρίψ ούκέτι χρεωστώ' έχω γαρ παραγραφην έννομον καΙ δικαίαν την 30

άπό της κρίσεως. "Η παρηλδε τριακονταετία και ούτε ώχλήίtην περΙ του χρέους

7-8 cf. supra Β.2.2.22 (D.50.16.24) 27-28 cf. 1. 3.29pr. 28-30 cf. Α

22-24 Β.51.2 .3

Β.2.2.1Ο

et 52 (D.50.16.1O et 55); cf. comm. ad cap. 10 (D.44.2.3) 30-ρ. 111.2 cf. Β . 50.14 . 5 (C.7.39.3)

C(1-6)G(7-30) DT e(1 - 3) 3 post μήτηρ add. γίνωσκε δέ, ότι τα άρμόζοντά τινιsupra p.l09,8-9) e 4 κεφ. νΙ) ' AOO(G)d 8 είπομεν Α 9 νοήσεις Α 23 τό 2 om. Gd 28 έδικαιωσάμην Α Ι μετ' αύτοϋ έπι : μετα τοϋ Α κληρονόμους (ν.

Β . 2 . 3.66,67 , 68

111

ούτε τόκον κατέβαλονο ένίκησα τ χρόνιι> και ούκ είμι χρεώστης έστι μοι γαρ παραγραφη ή του χρόνου.

Ή ~εμά.τισoν άλλως έκράτησάς με και παρέπεισας κατα φόβον καΙ βίαν όμο­ 5

λογησαι δουναί σοι ρ' νομίσματα και ε-Υγραφον συνδέσ~αι όμολογητικόνο ούκ είμι χρεώστης, ούδε καταβάλλω σοί τι, έπειδή, έαν ελ~t;Ίς, ίνα με άπαιτήσt;Ίς, έκβάλλω σε δια παραγραφης λέγων' "άλλ' εί μη κατα φόβον και βίαν ώμολό­ γησα το χρέος, όπερ ζητείς, ή δε κατα φόβον γενομένη όμολογία άνίσχυρος".

ΤΟ αύτο καί, έαν κατα δόλον τις πεποίηκέ με όμολογησαι δουναι αύτ ΤΙ ' κάν­ ταυ~α γαρ ούκ είμι χρεώστης έχων την του δόλου παραγραφήν, και δια ταυτα 10

έκβάλλω τον άπαιτουντά με.

Β.2.3.67

= D.50.17.67

Έαν ή αύτη φράσις διχως νοηται, ή άρμόζουσα τφ κινουμενφ πράγματι ρμγ'

έπικρατει. Συνεφώνησέ τις πρός τινα φάρμακα πωλησαι αύτ, άγνωμονων δε περΙ την τελεσιουργίαν του πράγματος ήτοι της πράσεως και ύπερτιδέμενος είλκύσδη 15

είς δικαστήριον παρα του άντιδικουντος αύτ. Και άμφοτέρων δικαζομένων

άμφιβολία έν τ δικαστηρίιι> έγένετο περι του ποταπα φάρμακα παρα του έναγο­ μένου δοδηναι όφείλουσιν' διττα γάρ έση τα φάρμακα' άκεσώδυνα, τουτέστι δεραπευτικά, καΙ άναιρετικά, τουτέστι δανάσιμα. Και φησιν ό νόμος, ότι άμφι­ βολίας ούσης τοιαύτης σκοπείν όφείλει ό δικαστης το του ένάγοντος πρόσωπον 20

καΙ προς έκείνο άπευδύνειν την ίδίαν κρίσιν και ποιείσδαι άπόφασιν καί, είπερ έστιν ό ένάγων και ζητων κυνηγός, άναιρετικα τουτέστι δανάσιμα φάρμακα όρί­

ζειν δοδηναι αύτ' ταυτα γάρ είσι προς το κυνηγέσιον έπιτήδεια και τή του κινουντος τέχνt;Ί άρμόζοντα' εί δέ έστιν ίατρός, τα δεραπευτικα φάρμακα δίδoσ~αι

αύτ' τα γαρ δεραπευτικα φάρμακα Τ1] των ίατρων έπιστήμt;Ί μαλλον άρμόζουσιν.

Β.2.3.68 25

= D.50.17.68

τα προσώποις ύπάρχοντα προνόμια σβέννυνται αύτο'ίς τΟις προσώποις ρμδ' τα δε προσόντα τα'ίς άγωγα'ίς προς πάντα ς μετέρχεται. Προνόμιον δέδωκεν ό νόμος τ άνδρί, έαν ένάγηται πιφα του μέρους της αύτου

γυναικός, ινα άποδ την προίκα, ήνπερ έδέξατο, μέχρις εύπορίας καταδικάζεσ~αι.

3-10 cf. Β.51.4 (D.44.4; C.8.35) passim; Β . 1Ο . 2-3 (D.4.2-3; C.2.19-20) passim 17- 18 cf. B.2.2.227pr. (D.50.16.236pr.); Β.60 . 39.3.2 (D.48.8.3.2) 27 -ρ.112,7 cf. e. g. Β.28.8.12-18,51-52,72 (D.24.3.12 - 18,53-54; C.5.18.8) cum scholl. 25-ρ.

112,17: schol. ί ad

Η.4 . 10 .8

Α G DT e (25- 28) 3 περι έγγράφου γενομένου κατ&. φόβον Τι βίαν codd. im 8 περι δόλου codd. im Ι καί, έ&.ν : έ&.ν και Gd Ι με: μοι Gd Ι κάντευδεν Gd 13 περι φαρμάκων codd.'m 21 όρίζει Gd 25 π ροσώποιςl : e cum Bas., προσώπων AGd 14 του - ήτοι om. Α 28 καταδικάζεται codd., corr. Reitz

112

Β.2.3.68,70

Τί δέ έστι το μέχρις εύπορία.ς κα.τα.δικάζεσδα.ι, μεμάδηκα.ς πολλα.χου. τουτο γουν το προνόμιον μετα τελευτην του άνδρος έτερος έχειν ού δύνα.τα.ι κληρονόμος α.ύτου, εί μή έστιν α.ύτου υίός οτε δε ό κληρονόμος του τελευτήσα.ντος άνδρος

ούκ έστιν υίος α.ύτου, άλλ' έξωτικός, τότε ού μέχρις εύπορία.ς κα.τα.δικα.σδήσετα.ι, 5

άλλ' είς άπα.ν το ποσον της προικός τουτο γαρ το προνόμιον κα.ι ή άπο νόμου

α.ύτη φιλοτιμία. μόν τφάνδρι κα.ι τοίς κληρονόμοις υίοίς α.ύτου χα.ρίζεσδα.ι είωδεν, ού μην έξωτικφ τινι κληρονόμ α.ύτου του άνδρός.

Είσι δε τινα. προνόμια., άτινα. τοίς πράγμα.σιν, οίς αν έμπα.γώσιν, άει συνυπάγον­ τα.ι κα.ι συμμετα.φέροντα.ι· έαν γαρ ό έμος άγρος άπό του φρέα.τος του γειτνιάζοντος 10

α.ύτφ άγρου σου ύδωρ άντλήσ1J έπι τριετία.ν όρώντος κα.ι άνεξικα.κουντός σου κα.ι κτήσητα.ι δίκα.ιον του άντλείν, ούκέτι α.ύτό άπόλλυσιν, καν είς δεσποτεία.ς μετέλδ1J πολλας πωλούμενος κα.ι άγορα.ζόμενος τό γαρ άπα.ξ έμπεπηγος αύτφ δίκαιον άει έχει έν έαυτφ και δίδωσι τοίς κεκτημενοις αύτόν- ού γάρ έστι προσωπικόν ώς το

του άνδρός, ίνα. 15

t1j

του προσώπου τελευτ1j και αύτό σβεσi}1j' δια γαρ την "άλψιν

κα.ι την αίδώ του άνδρός έκείνο άπό του νόμου δεδώρητα.ι· το δε έπικτηi}εν δί­

κα.ιον τφ άγρφ του άντλησμου διηνεκώς α.ύτφ τφ άγρφ συμπαρεκτείνεται και συμμεταφέρετα.ι.

Β.2.3.70 ρμε'

= D.50.17.70

ΤΟ δίκαιον, δπερ εχει τις του τιμωρείσδαι η έτερως κολάςειν, ούκ

έντελλεται ιΧλλ. Τών δικα.στών οί μεν έχουσι δικα.ιοδοσίαν και δύνα.ντα.ι κα.ι προστιμαν κα.ι

20

τιμωρείσi}αι τους άμα.ρτάνοντας, όποίοί είσι σήμερον ό δρουγγάριος, ό έπαρχος

κα.Ι οί τοιουτοι· ούτοι γαρ δύνανται και δικαστας διδόναι έπι ύποi}έσει τους άλλους κριτάς. Οί δε μηδεν τοιουτον έχοντες τουτο μόνον έχουσιν, οτι δικάζουσιν,

όποίοί είσιν οί του βήλου κριταί. Και αύτοι δε οί μείζονες δικασταί, εί και 25

δύνανται έντέλλεσi}α.ι έτέρ δικάσαι, άλλ' ούν είσί τινα, άτινα ού δύνανται έν­ τέλλεσi}αι, οίον έαν καταλειφi}ώσί τινι δια.τροφαΙ και άμφιβάλ1J ό κληρονόμος, πόσον όφείλει διδόναι, ό πρα.ίτωρ μόνος περι τούτου διαγινώσκει και ού μετεν­

τέλλεται έτέρ. Συν πασι κα.ι το παρόν κεφάλα.ιον κωλύει τους μείζονας δικα.στας τους κα.ι 30

τιμωρείν δυνα.μένους έντέλλεσi)αι άλλ τό τιμωρείν- άλλοις γαρ ούκ έφείται τιμωρείν, εί μη τοίς μεγάλοις άρχουσιν. Και δια τουτό φησι και τό παρόν νόμιμον,

Ότι, εϊπερ εχει τις δίκαιον ήτοι έξουσία.ν και ένδεδομένην έτέρους κολάζειν άμα.ρ-

1 cf. supra commentarios ad Β.2.3.28 et 59 (D.50.17.28 et 59) 9-17 cf. D.8.3.20.3 desideratur); Β.58.7.2 (C.3.34.2) 20-23 cf. infra B.7.3.1 (D.2.1.1) cum comm. 26-28 cf. e. g. D.27.2.3 pr. (ίη Β.38.8.3 ηοη receptum) (ίη Β . 58 . 3

Α

G DT e (1-17)

3

υίος αύτου

e

7

έξωτικοις κληρονόμοις

e

9

περι του άντλειν

ύδωρ και περι χρόνου γ ' της αύτου νομης A;m 10 άγρου σου om. e Ι σου Ι + 2 : nos, similiter Reitz, μου codd. Ι post άντλήση add. ήγουν έτέρου άγρου e 26 άμφιβάλλει Α 29 xaI 2 om. Gd

Β .2.3 . 70,73

113

τάνοντας και τιμωρείσδ"αι, ού δύναται έντέλλεσδ"αι έτέΡΥ, ήτοι έαν ζήτησίς έστι περι έγκλήματος μεγάλου και μέλους έκτομην έπάγοντος, την τοιαύτη ν ζήτησιν ού δύναται ό άρχων έντείλασδ"αι άλλΥ τινί, άλλ' αύτός έξ άνάγκης όφείλει δικάσcιι.

Β.2.3.73

pr. = D.50.17.73 pr.

UΟ που ή κληρονομία, έκει και ή έπιτροπή, πλην γυναικός.

ρμς"

Τό έπιτροπεύειν και πάλαι και νυν βάρος ην και έδίδοτο τοίς άνδ"ρώποις κατ'

άξίαν και ούχ ώς ετυχεν. ΟΤον έαν έτελεύτησέ τις τυχόν άδιάδ"ετος καταλιπων ενα η και δύο παίδας άνήβους ήτοι έλάττους των ιδ' έτων, οί τοιουτοι παίδες δέονται έπιτρόπου' και ζητεί ό άρχων τυχόν Τι ό δικαστής, τίνα δώσει έπίτροπον. Και μάνδ"ανε παρα του νόμου ήτοι του παρόντος κεφαλαίου, στι έκείνον ποίησον ιο έπίτροπον των παίδων τον και προτιμώμενον είς την κληρονομίαν αύτων, τουτ­ έστιν, όστις προτιμαται είς τό έπαρείν την κληρονομίαν αύτων, έαν τελευτήσωσιν, έκείνος και το βάρος ύποδεξάσδ"ω της έπιτροπης οπου γάρ, φησίν, ή κληρονομία,

εκεί και ή επιτροπή. Οίον εχουσιν οί παίδες άδελφόν προδιοικηδ"έντα παρα του ίδίου πατρός, εχουσι και δ"είους ό άδελφος αύτων έπιτροπεύσει, διότι και προ15

τιμαται των άλλων πάντων είς την κληρονομίαν.

Ταυτα δε γίνεται πλην γυναικός εί γαρ και προτιμαται γυνη είς κληρονομίαν, άλλ' ουν είς έπιτροπην ού καλείται, διότι λέγει ό νόμος γυνη πολιτικον όφφίκιον

ού μετέρχεται, και ή έπιτροπη δε μαλλόν έστι πολιτικον όφφίκιον. Οίον έαν οί παίδες εχωσι τελείαν άδελφην και προδιοικηδ"1j, εχωσι δε και δ"είους πρός 20

πατρος η προς μητρός, είς μεν την κληρονομίαν ή άδελφη προτιμαται, είς δε την έπιτροπην ούκ άναγκάζεται ύπεισελδ"είν.

Γίνωσκε δέ, στι έπι ένός δ"έματος έπιτροπεύει γυνή' οΤον έαν μήτηρ

tltJ

παίδας

άνήβους και άποτάξηται τ1j δευτερογαμίQ:, έπιτροπεύει αύτων.

Β.2.3.73.1

= D.50.17.73.1

Ούδεις δύναται έπίτροπον δουναι τφ μη δντι ύπεξουσί κληρονόμ. 25

Οί πατέρες και οί πάπποι, έαν εχωσι τους υίους ύπεξουσίους, δύνανται τελευ­

τωντες διδόναι τοίς άνήβοις υίοίς και έκγόνοις έπιτρόπους, και ον ουτοι δώσουσιν, έκείνος έπιτροπεύει αύτων, καν όποιοσδήποτέ έστι, πένης τυχον Τι άλλως άνάξιος, μη δυναμένου τινός άνακρίνειν αύτόν, άλλ' άρκουμένων πάντων τ1j κρίσει του πατρός η του πάππου .

5-6 cf. e. g. Ι. 1.25 pr. 6-8 cf. Β.37.5 (D.26.6; C.5.32-34); C.I.4.30 (ίη Β.37.4 des.) C.5.30.5.2 (Β.37.4.12); Ι. 1.20 17-18 cf. Β . 2.3.2 pr. (D.50.17.2 pr.) 18 cf. e. g. Β.38 . 1 .6.15 (D.27 .1.6.15) 22-23 cf. Ν.94.1; Ν. 118.5 (ϊη Β.37.8 et 12 des.) 25-ρ.114,15 cf. D.26.2.1 (ίη Β.37.2 des.) 5-23: 8chol. Ζ ad Η. 5.8.56

(textuffi CUffi

P Bchol. iteravit e [cf. Η.5.12.8])

Α G DT e(5-23) eP2(4-23) 1 έντείλασι'Jαι Α 7 και Offi. e λαβείν eePz 13 πρoδιoικησι'Jεντα Α 18 δε Offi. e

8

δέοντα Α

11

έπαρείν:

ρμ"

114

Β . 2 . 3.73

Τότε δε δύναται διδόναι τ τελευταν

-

τυχον γαρ πατήρ τις είχεν

υίόν και ζων η έποίησεν αύτόν αύτεξούσιον η έτιμήδη άξιώματι ποιουντι αύτον 5

αύτεξούσιον

-,

τότε, καν δοδ1j έπίτροπος αύτ παρα του πατρός, άνισχύρως δέ­

δοται, ώς γάρ φησιν το παρον νόμιμονο τ τοιούτ έκγόν μη οντι ύπεξουσί κληρονόμ του πάππου ό πάππος 15

έπίτροπον τελευτων διδόναι ού δύναται.

Β.2.3.73.2

ρμη'

= D.50.17.73.2

Ό μετα το κωλυδ"ηναι ποιων βί~ ποιεί, ό δε προσδοκων κωλύεσδ"αι και ποιων λάδ"ρ~ ποιεΙ. 'Ο νόμος παρεγγυαται παντι άνδρώπ βουλομέν κτίζειν διδόναι είδησιν

τ κειμέν προς άνατολας του οίκου μου". Και της είδήσεως τοιαύτης δοδείσης, εί μη γένηται κώλυσις, άλλ' άπαρτισδη το κτίσμα, μένει του το νεμόμενος ό κτίσας αύτο και ού δοκεί λάδρ~ το έργον γενέσδαι. Εί δε μη δοδείσης είδήσεως όλως Τι δοδείσης μέν, μη τοιαύ­

της δε γένηται εργον, λάδρ~ δοκεί γεγενησδαι' ό γαρ προσδοκων κωλυδηναι 25

παρα του γείτονος έπι τη του έργου ποιήσει και μη διδους είδησιν τ γειτονουντι, άλλα σπουδάζων λαδέιν και κρύφα κτίζων, λάi1ρ~ ποιεί. 'Ο δε και άρξάμενος κτίζειν μη ποιήσας διαμαρτυρίαν προς τον άντίδικον περι του κτίσματος εί του

γειτονουντος αύτ έπαγρυπνουντος Τι δια λίδου βολης κωλυδη Τι δια παραγγε­ λίας και ού παύσεται του κτίζειν παρευδύ, άλλ' έπιμείντ;} της του έργου έποικο30

δομης άντεχόμενος, βίαν ποιεϊ.

Διαφορα δε του βίαν ποιουντος και του λάi1ρ~ κτίζοντος αύτη' ό μεν γαρ κατα παραγγελίαν Τι κώλυσιν έπικτίσας άσυζητήτως και χωρις δικαστηρίου καταναγκά­ ζεται τα κατα παραγγελίαν Τι κώλυσιν έπικτισδέντα καταλυσαι, καν ούκ είχε

δίκαιον κτίσαι, καν είχεν. "Ωφειλε γαρ προσελδείν δικαστ'ί] και ζητησαι έκ-

3-5 cf. Α

Β . 31.4.1,4 (Ι

G DT

1.12 pr.,4)

12-13

και

-

18-ρ .

πατΡος

om.

115,8 cf.

Β . 58.23

Α

16

(D.43.24) passim

βί~ : Α

cum Bas.,

βίαν

Gd

κτίσματος ήτοι οίκοδομης οίκήματος Aim , post ποιει (1. 17) add. miniator ίη Τ λί1Jου

om.

Α

27

εί: έκ

codd.

33

κατα : μετα Α

Ι

έπικτισ1Jεν Α

Ι

καν :

18 περι 28 η δια και Gd

Β.2 . 3 . 73

115

χώρησιν και έπιτροπην του κτiζειν- τουτο δε μη ποιήσας, άλλ' αύiJεντικως και βιαίως της του κτίζειν άδείας έπιλαβόμενος

oixoiJev τιμωρείται ώς βίαιος και

άναγκάζεται χωρις έρεύνης και άποδείξεως καταλύειν, α κακως και βιαίως έπ­ έκτισεν. Ό δε μη κωλυiJεις μήτε παραγγελίαν δεξάμενος, άλλα AίxiJp~ και σπου5

δάζων τον άντίδικον λαiJείν κτίσας ούκ άναγκάζεται παρευi1U καταλύειν το κτισδέν, άλλα συνίσταται δικαστήριον και άπαιτείται ό ένάγων δείξω, ότι μη έχων δίκαιον κτίσαι ό το έργον ποιήσας έκτισεν- και τούτου άποδεικνυμένου καταδικάζεται ό έναγόμενος καταλυσαι το έργον. ΤΟ δε έρμηνευiJεν παρον νόμιμόν έστι κεφ. οδ' του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.73.3

= D.50.17.73.3

τα έν διαίJήκ'l] μη νοούμενα άντι μη γεγραμμενων είσίν.

10

ρμiJ'

τα συνιστωντα την διαiJήκην πολλά είσιν· έστι δε ό των έπτα η πέντε μαρ­ τύρων άριδμός, ον έξ άνάγκης όφείλει έχειν ή διαiJήκη, αί σφραγ'iδες τε των

έπτα η πέντε και έτερά τινα, και προ πάντων ή του έν αύήj γραφομένου κληρο­ νόμου ένστασις. καν εύρεδ'ίj δε διαδήκη πάντα τα ρηiJέντα παρατηρήματα έχουσα, 15

ούχ εύρίσκεται δε κληρονόμος τις γραφόμενος έν αύτ'ίj, άνίσχυρος και πίπτουσα δια τουτό έστιν.

ΤΟ γουν παρον κεφάλαιον τουτο διδάσκει ήμας, ότι, έαν εύρεiJ'ίj διαiJήκη έχου­ σά τι ρήμα προσκείμενον έν αύτ'ίj μη δυνάμενον νοηiJηναι, άντι μηδέ γεγραμμένου

δλως το τοιουτον όφείλει λογίζεσ-δαι. Θεμάτισον δε του το ούτως εΙχον έγω Πέ20

τρους φίλους πολλους και τελευτων διαiJήκην έποιησάμην, και έν αύτ'ίj οϋτως

έγραψα· "ένίστημι κληρονόμον Πέτρον τον φίλον μου." Πολλων ουν δντων αύτων και μη ρητως δηλουμένου του κληρονομησαι όφείλοντος άνίσχυρός έστιν ή τοι­ αύτη γραφη και λογιζομένη ούδέν, και ούδεις έκ ταύτης κληρονόμος γενήσεται ·

κληρονόμου δε μη δντος απαξ άπλως άσύστατός έστιν ή δια-δήκη και πίπτουσα.

Β.2.3.73.4

= D.50.17.73.4

Ούδεις συμφωνων fι έπερωτων άσφάλειαν έτερ περιποιει.

25

ρν'

Ή του παρόντος κεφαλαίου διάνοια κάν άλλοις πολλοίς κεφαλαίοις προηρμη­ νεύiJη· τέως δέ μά-δωμεν, τί λέγει· τα γινόμενα μεταξυ άλλων ποτέ άλλον οϋτε

30

ώφελεί οϋτε βλάπτει. Οίον έαν έγω και συ συμφωνωμεν και λέγωμεν, ατι "ίνα κατέΧ1Jς σύ, ό δείνα, μισi)ωτικως τον άγρον του Πέτρου έπι χρόνοις δέκα και ίνα δίδως προς τον Πέτρον έκάσΤ4> ένιαυτ χρυσου νομίσματα κ"', και προσελαβόμην 11-14 cf. e. g. Theoph. 2.17 pr. 19-24 cf. Β.35.9. 63 . 1 (D.28.5.63.1) 27-28 eadem regula reperitur infra ρρ . 135,25- 26; 538,25-26; cf. schol. Ca 4 ad Β. 11 . 2.3 (D.2.15.3) etlocos ibi laudatos 11-24: schol. ν ad Α

Η. 5 . 1.46

GDT e(11-24) 2 βιαίως : βεβαίως Α 14 δε om. Gd 26 κάν: καν Τ , κα! AG

4 μήτ ' έπαγγελίαν Α

28

άφελει Α

7

άπσδεικνυσμένσυ

Gd

116

Β.2.3.73,79

και έγγυητην και κατησφαλισάμην το συνάλλαγμα, λέγει το νόμιμονο ούδεμίαν άσφάλειαν περιεπσιησάμην τ τυχον η κλοπij η δανάΤ είσι πάντες οί πολιται τέλειοι, ϊνα έκτοτε εΙΠ1] τις τρέχειν την τετραετίαν της άποκαταστάσεως. Τί ουν

ένδέχεται γενέσ{}αι; Ό φυσικος λογισμός και το δίκαιον άει την πόλιν έλάττονα 10

οίδε και δίδωσιν αύτi'j την άποκατάστασιν' ό νόμος ούκ άπέραντον έφαπλοι το

δίκαιον της άποκαταστάσεως, άλλα στενοχωρει τουτο τ1j τετραετί~. Ούδεν ουν λείπεται άλλο Τι τό ψήφ δικαστικ1j των άρχόντων τουτο λυ{}ηναι, μάλλον δε προστάξει βασιλικ1j, ι!> και μόν σήμερον έφειται τα των νόμων άμφίβολα τέμνειν . Τό δε έρμηνευ{}έν έστι {}έμα δ' του πε' κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.89 =

D.50.17.89

'Έως ου ή δια~ήκη ερρωται, άργεί τα έξ άδιαi1έτου.

15

ρνζ'

τους έξ άδια{}έτου καλουμένους είς κληρονομίαν συγγενικην έν διαφόροις

έμα{}ες κεφαλαίοις ό του παρόντος δε κεφαλαίου νους τοιουτός έστιν- τελευτων

20

τις κληρονόμον εγραψεν έν τη ίδί~ δια{}ήΚ1] έξωτικόν, ον ήβούλετο' τούτου δε γραφέντος και την ούσίαν έκ της δια\)ήκης κατασχόντος του τελευτήσαντος άνεφύη τις έξ άδια{}έτου καλούμενος, τυχόν άδελφός είς την κληρονομίαν του τε­ λευτήσαντος και έκίνει κατα του γραφέντος κληρονόμου ζητων έξ αύτου λαβειν την άπασαν ούσίαν του τελευτήσαντος, ώς της δια{}ήκης τυχον οϋσης πλαστης Τι μη κατα νόμον συντεi)ειμένης έτρίβετο ή ύπΜεσις μέσον αύτων, και ταύτης γυμναζομένης ήξίου ό έξ άδια\)έτου καλούμενος είς νομην πεμφ\)ηναι της ούσίας

25

30

του τελευτήσαντος. Φησιν ουν ό νόμος, δτι, έπειδη έρρωμένη ετι ή δια{}ήκη έστι και είσέτι άμφίβολα τα κατ' αύτης προτεινόμενα, ούκ όφείλει ό έξ άδιαi)έτου καλούμενος κατασχειν την ούσίαν του τελευτήσαντος και νεμη{}ηναι αύτήν- της γαρ διαi)ήκης μη προφανως έλεγχi)είσης και φανείσης πλαστης τυχόν Τι άλλως πως όπωσδήποτε άνισχύρου ούκ όφείλει ό έξ άδια\)έτου καλούμενος είς την κληρονομίαν του τελευτήσαντος έρχεσ{}αι και ταύτην ζητειν, κατασχειν και νέμεσ{}αι. Β.2.3.92 =

D.50.17.92

'Εαν ό ταβουλλάριος πλανη~ij περι την γραφήν, ούδεν ήττον και ό ρνη' πρωτότυπος και ό έγγυητης ένέχονται. 13 cf. Α

Β.2.6.16

GDT

(C.1.14.12)

2

ή

om. Α

16-17 cf. e. g. supra comm. ad Β .2. 2.125 (D.50.16.130) περιγραφην

codd.

13

και

om.

Α

18

ζωτικσν

codd.

122

Β.2 . 3 . 92,94,96

'Όπερ και έν άλλοις κεφαλαίοις ό νομοδέτης ε{πεν, κάνταυδα δι' έτέρου δεμα­ τισμου επεξεργάζεται. Τί δέ έστιν, ό λέγω, μίii1ε ' έν τοις συναλλάγμασιν ού τή γ ραψίj , άλλα τη άληδεί~ δει προσέχειν ήμας, και άλλο' ού τί γέγραπται, άλλα τί

πέπρακται, σκοπουμεν. Τούτοις ουν όμοιον και το παρον κεφάλαιον' έάν τις τα5

βουλλάριος γράφων συμβόλαιον τυχον δανειακον άλλως παρα την των συναλλασ­ σόντων βούλησιν γράψ1,l αύτο κατα πλάνην, ούδεν βλάπτει την άλήδειαν. Και δεματίζει τουτο ούτως έδανείσατο Πέτρος άπο Παύλου ρ' νομίσματα και

δέδωκεν έγγυητην Μάρκον- και ην πρωτότυπος χρεώστης ό Πέτρος, ό δε Μάρκος έγγυητής ό ταβουλλάριος πλανηδεις ε-Υραψε τον μεν Μάρκον πρωτότυπον, τον 10

δε Πέτρον έγγυητήν- μετα ταυτα ηλδε Παυλος ό δανειστης άπαιτων τον Πέτρον τον χρεώστην το χρέος ό δε άπελογήσατο είπών- "έγω έγγυητης γράφω έν τι;> χαρτί και ό Μάρκος πρωτότυπος κίνησον ουν πρωτον κατ' έκείνου, όστις γρά­ φει πρωτότυπος χρεώστης, και έαν καταδικά01,lς έκεινον και άπορη , τότε έλδε

και κίνησον κατ' έμου ώς έγγυητου". Ταυτα λέγων έξεβλήδη άπο του παρόντος 15

κεφαλαίου ' ήκουσε γάρ, ότι

"11 πλάνη του ταβουλλαρίου,

ην έπλανήδη και εγρα­

ψε σε μέν , τον Μάρκον, πρωτότυπον και τον Πέτρον έγγυητήν, ού μη βλάψ1,l την άλήδειαν, άλλα και ό πρωτότυπος ώς πρωτότυπος ϊνα έναχδη και δώσει το

χρέος και ό έγγυητης ώς έγγυητής", πλην πρότερον δεικνυμένου τούτου, ότι ό ταβουλλάριος κατα πλάνην ε-Υραψε τον πρωτότυπον Πέτρον έγγυητήν, τον δε 20

έγγυητην Μάρκον πρωτότυπον.

Β.2.3.94

ρνδ '

= D.50.17.94

τα περιττα ού βλάπτει την γραφήν, Το μεν κεφάλαιον τάχα σαφές λέγει γάρο τα έν ταις διαδήκαις και ταις άλλαις γραφαις προστιδέμενα περιττά και εξω της γραφικης έννοίας ού βλάπτει την καδαραν διάνοιαν του γράφοντος δέεται δε έξ άνάγκης δεματισμων- οίον έα·,)

25

γράφων τις διαδήκην όνομάσ1,l αύτην διαφόροις όνόμασιν, οίον άνω μεν είπ1,l

"βούλησιν" και παρακατιων "διαδήκην" και πάλιν "κωδίκιλλον" και άλλοις όνόμασιν, ούκ άντίκειται τΙ;> κληρονόμ το παρα του διατιδεμένου πολλοις κλη­ δηναι όνόμασι την διαδήκην. τα γαρ έλλείποντα και άναγκαια, έαν παραλειφδη , βλάπτει' τα δε περιττα ούδέποτε βλάπτει . Και πάλιν- έαν ταβουλλάριος γράφων 30

εγραψε τα συνήδη "άνευ δόλου", "άνευ έπινοίας" και τα δμοια, ούδεν εβλαΨε

την γραφήν, καν έν μέσ άναγκαίων ρημάτων ταυτα τέδεικεν.

Β.2.3.96 =

ρξ'

D.50.17.96

'Εν ταις άμφιβόλοις άφηγήσεσι τi;j διανoί~ δει προσέχειν του άφηγησαμένου .

2-3 cf. Β.2.2 . 211 (D.50.16.219) Α

G DT

28

παραληφδη

21 βλάβει Α G, -λεφδΙ] Α

3-4 cf. supra

ρ.

69,13

22- 23 αλλαις γραφαίς : αλλως Α 32-33 του άφηγησαμένου: Gd cum Bas.,

27

διαδεμένου Α

άφηγουμένου Α

Β.2 . 3.96,98

123

Εύλογώτατος ό λογισμός του παρόντος νομίμου και πλατύτατος δύναται γαρ έν διαφόροις δεματισμοίς δεματισδηναι· και ό μεν λογισμός αύτου τοιουτος όταν τις Aέyt;) τι η διηγηται και ό λόγος αύτου η ή διήγησίς έστιν άμφίβολος, τουτέστι διχως νοουμένη, άναγκαίον προσέχειν t1j διανOίι;t του άφηγησαμένου, 5

και είκότως τίνι γαρ αλλιι> σαφηνισδfjναι δυνατόν το παρά τινος λεγόμενον

άσαφές, εί μη παρ' αύτου του λέγοντος; Και ό άσαφης γαρ λόγος ύπερ του λέ­ γοντος έρμηνεύεται.

ΟΙον ώς έπι δέματος ηλδέ τις είς δικαστήριον και είσελδων είπε τιj) δικάζοντι,

ότι "ό Πέτρος ηλδε πρός με και λόγους έκίνησε και κατεβλήδησαν νομίσματα 10

,α". Ό Πέτρος έπελαμβάνετο του λόγου έκείνου και έλεγεν, ότι "κατέβαλον ,α νομίσματα και ζητω αύτά". Κάκείνος δε πάλιν έζήτει άπο του Πέτρου τα ,α ταυτα νομίσματα λέγων αύτός μαλλον καταβαλείν τιj) Πέτριι> τα τοιαυτα ,α νομίσματα. Και ην ή διήγησις του είπόντος άμφίβολος "κατεβλήδησαν", γαρ εΙπεν, ",α νο­

μίσματα", ού προσέδετο δέ, ότι "παρ' έμου τιj) ΠέτΡΙΙ>" η "έμο! παρα Πέτρου". Έν15

ταυδα γουν ένδέχεται άμφιβόλου της διηγήσεως ούσης t1j διανOίι;t προσέχειν του άφηγησαμένου. Τίς δέ έστιν ή τούτου διάνοια, μάδε' ούκ αν τις ύπολάβ1J ποτε καδ' έαυτου τόν άφηγησάμενον είπείν, ότι κατεβλήδησαν αύτιj) τα νομίσματα,

άλλ' ούτως δεχόμεδα τόν λόγον αύτου, ότι αύτός κατέβαλε τιj) Πέτριι> νομίσματα ,α. "Εστι και έπι 20

άλλου δεματισμου τουτο νοησαι· τελευτων τις έγραψεν ούτως

"καταλιμπάνω Παύλιι> τόν οΙκόν μου", εΙτα παρακατιων είπεν- "καταλιμπάνω Παύλιι> την τιμην του οίκου μου". Άμφίβολον ην, πότερον και τα δύο ήβουλή­ δη ό διαδέμενος λαβείν τόν Παυλον η τό έν. Τούτου γουν άμφιβόλου όντος

δεί προσέχειν τ1j του διαδεμένου διανOίι;t· ή δε διάνοια έκείνη δειχδήσεται ίσως εκ τινων κατωτέρω κειμένων ρημάτων η άνωτέρω η άλλως πως.

Β.2.3.98

= D.50.17.98

V Ο ταν περι κέρδους άγωνίζωνταί τινες, προτιμάται ό περι το κέρδος ρξα'

25

τ ένάγοντι, ϊν' ούτω μάδοι μη άναισχυντεί'ν

καί του δικαστηρίου μη καταφρονεί'ν πολλάκις καί καταδικάζειν τον έναγόμενον δια την άναίσχυντον αύτου άπείbειαν.

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. ργ' του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.104 =

D.50.17.104

Έαν δύο άγωγαι πρόκεινται, ή μεν ποσότητα μείζονα εχουσα, ή δε ρξι;' 10

άτιμοποιός, προτιμαται ή άτιμοποιός εί δε αί δύο άτιμοποιοί είσιν, καν διάφορον εχωσι ποσόν, ίσαι νομίζονται. 'Εν τ~ότατoν καΙ έλαφρότερονο είκότως τοίνυν ώς μείζονα καταδίκην καΙ βαρυ­ τέραν έχουσα ή άτιμοποιος άγωγη πρώτη τηρεί'ται και γυμνάζεται της χρηματικης.

2- 7 cf. Β.7.4.2 (Ν.112.3); schol. de contumacibus, ed. Zachariίi, GGRR 25-26 cf. Β . 21.2.1 (D.3.2.1)

3

,

ρ.393 n . 1433 i. f.

Α C DT 6 δικαστηρίου : δικαίου Cd Ι μη om. Α 11 εχουσι Α 12 περι άγωγών και ΠεΡι προτιμήσεως της χρηματικης και της πφί άτιμοποίου και περι της στάσεως εΤτα και περί κληρονομίας και ότι προ πάντων προτιμίΧται ή άτιμοποιος διότι το μεν άτιμωδηναι τινα μέγα και φοβερον και στερηδηναι του καδαρώς πολιτεύεσδαι Aim 17 δύναται Α 24 νομίσματα Ad, per compendium C 25 γαρ om. Α 27 ή2: ό Α 29 καλώς πολιτεύεσδαι ητοι καδαρώς Cd

128

Β.2 . 3 . 1Ο4,1Ο6

'Ως ουν έόεμάτισα, οϋτω νόει τό κεφάλαιον, ήτοι όταν δύο άντίδικοι άντιbή­ σουσιν άλλήλοις άγωγάς, και μη ώς τινες πλανώνται λέγοντες, ότι" τουτο νοείται, δταν ό είς και ό αύτός έχτ;ι κατά τινος δύο άγωγάς, την μεν χρηματικήν, την δε άτιμοποιόν"· τουτο γαρ άλόγιστον πάντη, ότι ό έχων κατά τινος πολλας άγωγας 5

χρηματικάς, έγκληματικας και άτιμοποιούς, οϊαν βούλεται, πρώτον κινεί, καί, οϊαν βούλεται, τελευταίαν- τουτο γαρ και ό νόμος φησίν. ·Οτε μεν ουν, ώς είπον, κινεί τις κατά τινος χρηματικήν, οϊαν είπον, άγωγήν,

ό δε κινεί κατ' αύτου άτιμοποιόν, προτιμαται και πρώτος δικάζεται ό την άτιμο­

ποιόν κινων δια τόν λογισμόν, ον είπομεν άνωόεν. ·Οτε δε και οί δύο κατ' άλλή10

λων άτιμοποιους άγωγάς κινουσιν, οΤον έαν ό μεν

xtvij

την περι ϋβρεως, ό δε την

περι κλοπης, καν ή μία έκ τούτων πλείονα χρήματα άπαιτij, ή δε έλάττονα, ίσαι είσι καί, εί μεν άμα κινηόώσιν, άμα δικάζονται· εί δε ή μεν πρωτον, ή δε μετα ταυτα έκινήόη, ή κινηόείσα πρώτη πρώτη και έφεξης ή άλλη. Και ό λογισμός

δηλος ό γαρ νομο{}έτης έπι τών άτιμοποιών άγωγών τij άτιμί~ προσέχει, ήτις 15

έστι φοβερα και βαρεία, και ού τοίς χρήμασι και ούκ άποτιμαται την του άν{}ρώ­ που έπιτιμίαν, ούδε μυρίων νομισμάτων.

Β.2.3.106 = ρξζ'

D.50.17.106

Ή έλευ~ερία πραγμά έστιν άδιατίμητον. ·Εαν τόν έμόν δουλον τραυματίστ;ι τις Τι τελείως φονεύστ:ι, άγωγή μοι δίδοται κατ' αύτου, τουτέστιν ό Άκουίλιος και κινων αύτην λαμβάνω την τιμην του τραυ-

20

ματισόέντος δούλου μου , όταν τό τραυμα μέγα και άνίατον ύπάρχτ;ι, ότε δε τελείως άναιρεόij και άπόλληται, την πασαν αύτου διατίμησιν· διατιμαται γαρ ώς δουλος, και πασα ή διατίμησις αύτου δίδοταί μοι. Εί δέ τις τραυματίσει τόν ύπεξούσιόν μου υίόν, ούκ ένάγεται

ti;>

Άκουϊλί4> ώσπερ ό τραυματίσας τόν δουλόν μου

-

ό γαρ

Άκουίλιος και του πράγματος την διατίμησιν άπαιτεί και παν, εί τι ζημίωμα ετερον 25

έκ της του πράγματος άπωλείας και άναιρέσεως

ti;>

ζημιω{}έντι προσγέγονεν

-,

ένέχεται δε είς τας δαπάνας της ίατρείας και δίδωσι ταύτας ούχ ώς του τραύματος διατίμησιν, άλλ' ώς ποινην έκ νόμων έπιτε{}είσαν αύτi;>· ή γαρ έλευ{}ερία άδια­ τίμητον πραγμά έστι και τιμην ταύτης όρίσασ{}αι ού δυνάμε{}α. Ού μόνον δε τας

της ίατρείας δαπάνας ό τραυματίσας μοι δίδωσιν, άλλα και εί τι έτερον διαφέρει 30

μοι· έαν γαρ ό ύπεξούσιός μου υίός τέχνην τινα καό' ήμέραν τυχόν μετήρχετο και

έκ ταύτης προσέφερέ μοι ι' Τι και πλείονα νομίσματα, δια δε τόν τραυματισμόν τούτων έστερή{}ην έγώ, λήψομαι και ταυτα άπό του αύτόν τραυματίσαντος ψηφιζο­ μένων των ήμερων της άργίας και ών κα{}' ήμέραν ώφειλε λαμβάνειν ύπερ μισ{}ου.

18-22 cf.

Β.60.3

Β . 60.3.5 . 3 - 60.3.7

(D.9.2; C.3.35) passim; Ι. 4.3 22-33 cf. Β.60 . 2.4 (D.9.1.4) cum 8choll.; pr. (D.9.2.5.3-9.2.7 pr.) cum 8choll.; Β.60.4.7 (Ω . 9 . 3 . 7) cum 8choll.

18- 33: 8chol. h ad H.1.18.11 Α

C

28

μόνας

ΩΤ

e(18-33) ACe 31

και

23 τον ·Ακουίλιον Α om. Cd 32 τούτων:

25

άπωλείας: όφειλης ήτοι άπωλείας

τοϋτον

Cd

Cd

Β.2.3.1Ο7,108

Β.2.3.107

129

= D.50.17.107

Δουλος ούκ ένάγετα1. oί~δήπoτε άγωγ'ίj.

ρξη'

Κατα μεν το πολιτικον δίκαιον, οΤον είς το Τι συναλλάσσειν Τι άγοράζειν Τι ένάγεσδαι Τι ένάγειν, ούδέν έστιν- ώς γαρ εμα~ες έκ των προλαβόντων, ότι ό δουλος άκέφαλος, τουτέστιν ού δοκει είναι κεφαλη άρκουσα είς μαρτυρίαν και 5

είς τας άλλας πράξεις τας πραττομένας παρ' έλευ~έρων- κατα δε το φυσικόν, τουτέστι κατ' αύτην την φύσιν, άν\}ρωπός έστιν έξ &παντος.

Ταυτα είδως μά1)ε το νόμιμον- έαν δουλος οίονδήποτε συνάλλαγμα, εϊτε πρασιν

Τι μίσδωσιν Τι κοινωνίαν Τι ετερόν τι, πράξ1;l, ούκ ένάγεται oί~δήπoτε άγωγ;:j, άλλ' ένάγεται ό δεσπότης αύτου, εϊπερ δέδωκε 10

t(j>

δoύλ~ έλευ~ερίαν πεκουλίου

διοίκησιν, και καταδικαζόμενο ς δίδωσιν έκ του πεκουλίου τε και τοις ύπεξουσίοις αύτου υίοις και δούλοις.

Β.2.3.108

= D.50.17.108

Σχεδόν έν πάσα1.ς ταίς ποιναλίαις άγωγαίς και τ'ίj ήλικί~ και τ'ίj άγνoί~ ρξ~' συντρεχομεν. 15

Ό νόμος ούτος τουτό φησιν, ότι έν τοις άμαρτήμασιν, όταν ό πλημμελήσας μή έστι τέλειος, άλλ' άνηβος Τι άφηλιξ, Τι πολλάκις άγνοων το παρ' αύτου πραχ­ ~εν ύπο του νόμου κoλάζεσ~αι προς έκπλήρωσιν fιλ~ε τούτου, ού κολάζεται έπίσης τοίς τελείοις και τοις έν είδήσει άμαρτάνουσιν.

ΟΤόν τι λέγω' νόμος έσΤΙν όρίζων τους οίκέτας την των δεσποτων σωτηρίαν 20

προκρίνειν της ίδίας και έπάγων, ότι, εί τις δεσπότης άναιρε~1j και ούκ έλευ~ε­

ρω~1j άπΩ της άναιρέσεως παρα των συνόντων αύτ(j> δούλων αύτου κατα την αύ­ την στέγην, ύπευWνους αύτους άπεντευ~εν ποει \}ανάτ~ και άναιΡουνται άσυζη­ τήτως τέλειοι όντες εί γαρ άνηβοι ώσιν, οϋτε κολάζονται οϋτε βασανίζονται, φοβερίζονται δε και λώροις Τι νάρ~ηξι τύπτονται. 'Ωσαύτως έπι των έγκλημάτων 25

των άλλων, εν~α Τι δι' έαυτούς Τι δι' έτέρους βασανίζονταί τινες, οί ήττον ες των

ιδ' έτων ούχ ύφίστανται έξέτασιν έμβάσανον. Συγχωρουνται οί άφήλικες και έπι της ά~εμιτoγαμίας, οΤον έαν άφηλιξ έν άγνoί~ άγηται είς γυναίκα την πρώτην

έξαδέλφην αύτου Τι την άνεψιαν και άΠOστ;:j του γάμου, ού κολάζεται. 2-6 cf. Β.2.3.32 (D.50.17 .32) 7-12 cf. Β.18.5 (D.15.1) passim et praesertirn §§ 26,28,32-33 (in Β.35.16.1 partim desiderantur) (D.48.18.10 pr.) 26-28 cf. Β . 60 . 37.38 (D.48.5.39.7)

19-24 cf. D.29.5.1 24-26 cf. Β.60.50.9 pr.

Α C DT 2 ώρ(αϊον) περι δούλων και στι άκέφαλος ων ούκ ένάγεται οίαδήποτε πράξει A 6 την om. Α 15 περι ποιναλίων άoywyG)V' και περι διαφόρων ήλικιών ήγουν περι άτελών, im

άνήβων, άφηλίκωψ και περι τού προκρίνειν τους οίκέτας την τών δεσποτών σωτηρίαν της ίδίας ώσαύτως και περι έγκλημάτωψ οί γαρ ηττονες τών ιδ' έτών ούχ ύφίστανται έξέτασιν έμβάσανον' ίιη βοηδοϋμεν γαρ και τοίς άμαρτήμασι δια την άγνοιαν Α 27 άγηται είς γυναίκα om. Cd

130

Β.2.3.108,111

Βοηδουμεν δε τοίς άμαρτάνουσι και δια την άγνοιαν· οΤον κλέπττι μέλλοντι συλησαί τινος οίκίαν και κατασκοπουντι, σδεν αν είσέλδτι, ρ~δίως αύτος άγνοων το μελετώμενον ύπέδειξα αύτif) όδόν, δι' ης είσηλδεν, και άφείλετο τα άλλότρια πράγματα Τι δέδωκα αύτ δανάΤΥ>, κληρονόμοις δε των παt)όντων δίδονται κατα των πταισάντων ζώντων ετι, χωρις της περι ύβρεως άγωγης και της ίνφάκτουμ άγωγης, ητις άρ20

μόζει, ήνίκα χωρις αίτήσεως συγγνώμης ό υίος τον πατέρα η ό άπελεύδερος τον πάτρωνα καλέσουσιν είς δικαστήριονο αυται γαρ ούτε κληρονόμοις ούτε κατα κληρονόμων δίδονται. Και ό λογισμος πρόδηλος ενδα μεν γαρ το γενόμενον

άμάρτημα έλαττοί την του τελευτήσαντος περιουσίαν, ώς ή άρπαγη και ή κλοπη και ή του δούλου βλάβη, τότε και ό κληρονόμος ώς συναδικούμενος 25

δε διαδεχόμενος ούσίαν έλάττονα

-

- άδικείται

την άπο του άμαρτήματος άγωγην κινεί'

εί γαρ και ποιναλίαι άγωγαί είσιν ή φούρτη και ή βιβονόρουμ ραπτόρουμ και

ό Άκουίλιος, άλλα και πραγμάτων εχουσιν άπαίτησιν έκ της ούσίας άφαιρεδέν­ των του βλαβέντος.

Έπ!. δε της περι ύβρεως άγωγης και της ίνφάκτουμ της διδομένης τ πάτρωνι χωρις συγγνώμης αίτήσεως κληδείσιν είς δικαστήριον είκότως ό κληρονόμος ού κινεί' ούδε γαρ έμειώδη άπο τούτων ή ούσία του τελευτήσαντος Τι άφτιρέi.)η τι έξ αύτου, ϊνα και ό κληρονόμος ώς συναδικηδεις και ζημιωδεις εχt;Ί

άγωγήν ' αύται γάρ, ή τε περΙ. ύβρεως και ή ίνφάκτουμ ή προλεχδείσα, άκρατον 1 cf. Β.60.12 (D.47.2; C.6.2) 2-4 cf. Β.60.17 (D.47.8; C.9.33) 4-7 cf. Β.60.21 (D.47.8; C.9.35-36) 7-15 cf. Β.60 . 3 (D.9.2; C.3.35) 17 cf. e.g. Β. 60.11.1.2 (D.47.1.1.2) cum schol. Pe 22 18-ρ. 132,4 cf. Theoph. 4.12.1 Α C DT

1 περ! κλοπης περ! άρπαγης καί ύβρεως περι άκουϊλίου νόμου' περ! ίνφάκτουμ' περ! αίτήσεως συγγνώμης και περι .. , καύσα Aim 8 έμειώδη Α 10 ποδός: παιδός Α 17 παισάντων Α 19 ίνφάκτουμ: sic vel ίνφακτουμ vel ίμφάκτου(μ) codd. 25 τοϋ om. Cd 29 περ! om. Cd 31-32 ού - κληρονόμος hic et infra 11. 29 et 33 om. Α 33 ή2 om. Α

132

Β.2.3.111,116

άπαιτουσι την ποινην και ώς άκρατοι ποιναλίαι φδείρονται τij τελευτij, είτε ό ύβρίσας τελευτήσει είτε ό ύβρισt)είς, και ούτε είς κληρονόμους διαβαίνουσιν

ούτε κατα κληρονόμων παρέχονται, κα.ν ό ένιαυτος ένδαΨιλεύηται, ού έντος δύνανται κινείσδαι .

Αί δε παρα ταύτας ποιναλίαι, οΤον ή φούρτη, ό Άκουίλιος και ή βιβονόρουμ ραπτόρουμ, έπειδη ούκ είσιν άκρατοι ποιναλίαι, άλλ' έχουσιν και πράγματος άφ­ αιρεδέντος έκδίκησιν, τοίς κληρονόμοις των ζημιωδέντων δίδονται κατα των

πταισάντων καδ' όλόκληρον, εί γε ένδαψιλεύηται έτι ό καιρος της κινήσεως αύτων ώς συναδικουμένοις κατα δε των κληρονόμων των άμαρτησάντων και 10

αύται ού δίδονται, εί μη είς μόνον το περιελΜν είς αύτους έκ του άμαρτήσαν­ τος, ίνα μη το αίσχρως κτηδεν κερδάνωσιν. Είτε δε ακρατον ποινην άπαιτουσιν αί ποιναλίαι άγωγαι είτε συν τη ποινij και πράγματος άφαιρεt}έντος εχουσιν άπαίτησιν, οΤαί είσιν ή περι άρπαγης και ή μέτους καυσα, ητις κινείται, οταν κατα φόβον πωλήσω η δωρήσωμαί τινι πραγμά

15

μου, και άπαιτεί έντος ένιαυτου μετα το άμάρτημα τρία και αύτο το πραγμα, εί φt}άσουσι κινηt}ηναι, διαβαίνουσιν και κατα των κληρονόμων των πταισάντων τελευτησάντων και δίδονται και κληρονόμοις των παt}όντων- αί γαρ προκατάρξεις

και έκ δικαστηρίων καταφοραι άμείβουσι τας φύσεις των άγωγων.

Το δε έρμηνευδεν παρδν νόμιμόν έστι β' δέμα του ρια' κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.116 ροβ'

pr. = D.50.17.116 pr.

Ούδεν οϋτως ύπεναντίον τt:i άγαi1t:i πίστει ώς ή βία και ό φόβος. Ό νόμος τα συναλλάγματα διορίζεται καλij πίστει γίνεσδαι, τουτέστιν άβιάστ και καλοδελεί προαιρέσει και φόβου παντος άμετόχψ και εί ούτως εύρήσει ταυ τα συστάντα, διαφυλάττει βέβαια αύτα και άμετάτρεπτα και δίδωσι και άγωγας ίσχυρας τοίς συναλλάξασι κατ' άλλήλων.

ΟΤον έπώλησάς μοι πραγμα η έμίσδωσας άγαδij χάριτι και άβιάστ προαιρέσει

25

και δελήσει, έρρωται και ή μίσt}ωσις και ή πρασις, και έχω κάγώ κατα σου άγωγην άναγκάζων σε παραδουναί μοι το πραγμα και συ κατ' έμου άπαιτων με το τίμημα η το μίσt)ωμα. Εί δ' ίσως ή πρασις η ή μίσt)ωσις ούκ έκ προαιρέσεως καλοδελοϋς και άρεσκείας άγαt}ης έγεγόνει, άλλα κατα βίαν η κατα φόβον, 30

ούτε το συνάλλαγμα έρρωται ούτε ή έξ αύτου άγωγη ίσχύει· άντίκειται γαρ τη συστάσει των συναλλαγμάτων ή βία και ό φόβος και ούκ έωσιν αύτα συστηναι. Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. ρις" του γ' τιτ. του β' βιβ.

14-16 cf. Β.1Ο . 2 . 14.1-2 (D.4 .2.14.1-2) 30-31 cf. infra ρρ.149,5 -6; 292,25-26 Α

17-18 cf. e. g. (D.4.2.l)

Β . 2 . 3 . 139,164

(D.50.17.139,164);

Β . 1Ο. 2.1

C DT 3 παρέρχονται Α 8 καδ': είς d 13 οΙαί: οϊ Α Ι ή!: αί Cd 15 άπαιτη codd. 21 περι συναλλαγης και συστάσεως αύτων A ίrη

9 άμαρτησάντων: άδικησάντων Cd 16 των! om. Cd 18 καταφδοραι Α

133

Β . 2.3.117

Β.2.3.117

= D.50.17.117

Ό διάδοχος έν πάση αίτί~ τόπον εχει κληρονόμου.

ρογ'

Γίνωσκε ώς έν πρoδεωρί~, ότι ό πολιτικος νόμος ητοι ό δυοδεκάδελτος κλη­ ρονόμους και όρίζεται και γινώσκει τους σούους παίδας ητοι τους ύπεξουσίους και τους άδνάτους ητοι τους έξ άρρενογονίας συναπτομένους και συγγενείς 5

όντας τ τελευτήσαντι' τους δε έκ δηλυγονίας ούτε οΙδεν ούτε προς κληρονομίαν καλεί, άλλα τούτους, ους ό πολιτικος νόμος άγνοεί και ους άποκλείει της κλη­ ρονομίας, δηλαδη τους έκ δηλυγονίας, ό πραιτώριος νόμος φιλαγαδώτερος ων και πλατύτερος και περιέπει και δέχεται και είς τας διαδοχας τών τελευτησάντων άδιαδέτων συγγενών καλεί' και κληρονόμους μεν αύτους όνομάσαι ού δαρρεί,

10

ίνα μη έναντιωi1'ij τ πολιτικ νόμ προγενεστέρ όντι και εύδοκιμουντι, βο­ νόρουμ δε ποσέσσορας άποκαλεί ητοι άγαδών διάδοχον' βόνα γαρ ήτοι άγαδα τα πράγματα καλεί ή ρωμαϊκη φωνή.

Σαφηνίσω δέ σοι πλατύτερο ν την προδεωρίαν- ό πολιτικος νόμος, ήτοι ό δω­

δεκάδελτος, τελευτήσαντός τινος άδιαδέτου προς την έκείνου κληρονομίαν έκά15

λει τους άδνάτους συγγενείς, ητοι τους έξ άρρενογονίας έγγίζοντας τ τελευτή­

σαντι, τους έκ i1ηλυγονίας άποπεμπόμενος, έπειδη λυσιτελέστερον εκρινε τους άρρενας καλείν είς την κληρονομίαν η τους έκ δηλυγονίας, ώς τών άρρένων

τη πoλιτεί~ λυσιτελούντων έν πολέμοιι;, έν άρχαίς και έν δικαστηρίοις. ΟΤον ώς έπι i1έματος έτελεύτησέ τις έχων άνεψιους έξ άδελφου και άδελφης. 20

Ό πολιτικος νόμος παλαιος ων και εύδοκιμών έν

t'ij

πoλιτεί~ τους έκ του άδελφου

άνεψιους έκάλει προς την του i1είου κληρονομίαν ώς έξ άρρενογονίας συναπτο­

μένους τ τελευτήσαντι και όντας άδνάτους, τους δε έκ της άδελφης διωδείτο ώς κογνάτους ήτοι έκ δηλυγονίας όντας έκείν συγγενείς καi1όλου γαρ γίνωσκε, ώς i1ηλυ πρόσωπον παρεμπεσσν διακόπτει την άδνατίονα ήτοι την έξ άρρενογονίας 25

συγγένειαν ' i1ηλυ δε πρόσωπον κάνταυδα το της άδελφης μεσολαβησαν διέκοψε την άδνατικην συγγένειαν μη συγχωρησαν αύτην δι' όλου παραφυλαχi1ηναι.

Και ταυτα μεν ένομοi1έτει και διωρίζετο ό πολιτικος νόμος. Έλδων δε μετα ταυτα ό πραίτωρ και εύρων την πολιτικην νομοδεσίαν τοιαυτα παρακελευομένην 30

εκρινεν άδικον το τους έκ δηλυγονίας του κέρδους της διαδοχης άπoπέμπεσi1αι και ταύτα της αύτης συγγενείας τ τελευτήσαντι κοινωνούντας και έκάλεσε και τούτους, ως γε μα{}ήσt;J πλατύτερον έν τοίς προσφόροις βιβλίοις, είς την τών

τελευτησάντων άδιαδέτων συγγενών διαδοχήν' και κληρονόμους μεν αύτους

όνομάσαι ούκ έi1άρρησεν, ίνα μη έναντιωδ'ij τ πολιτικ νόμ τ έκβάλλοντι 2-22 cf. e. g.

Ι.

1.3.1-5,9

19-32(διαδοχήν) :

schol. t ad

23-25 cf. Theoph.1.10.1

31 cf.

Β.45 .2

(D.38.8)

Η.5.8 . 16

Α CDT e(l9-32) 1 έπέχειΒas. 2 περικληρονόμων ' ώρ(αίον)Α 11 ποσεσοραςCd 19 ώς έπι δέματος om. e 22 τελευτηκότι Α 25 το om. e 26 αύτη e 27 ό om. Α 28 πραι,ώριος e 29 το om. e ίm

134

Β.2.3.117,120

τούτους, έκάλεσε δε διαδόχους και είς τάξιν κληρονόμων άπεκατέστησε τα αύτα προνόμια φιλοτιμησάμενος και δους αύτοϊς, α και οί άληδεϊς κληρονόμοι οί άπο του πολιτικου νόμου καλούμενοι κέκτηνται· ώσπερ γαρ έκεϊνοι κατα των χρεω­ στούντων 5

tij

κληρονομίq. τας προσωπικας άγωγας άχρι τριακονταετίας δύνανται

κινεϊν, ούτω και ουτοι εχουσι τουτο έπ' άδείας και ώσπερ οί κληρονόμοι είς τα άρμόζοντα δίκαια τοϊς τελευτήσασιν ύπεισέρχονται, ούτως και οί πραιτώριοι διάδοχοι της όμάδος ητοι της δλης ούσίας και ώσπερ ό έξ άδελφου άνεψιός εχει

διασκέψεως καιρον είς το καταδέξασδαι η παραιτήσασδαι την του δείου κληρο­ νομίαν, ούτω και ό έκ της άδελφης άνεψιος τον αύτόν εχει καιρόν- και συνελόντα 10

είπεϊν έν πάσ1] αίτίq. τάξιν έπέχει κληρονόμου. Έστι δε το έρμηνευδεν νόμιμον κεφ. ρις του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.120 ροδ'

= D.50.17.120

Ούδείς πλέον ου εχει τ ουτε άλλ προσεχομεν του συναλλάγματος. Ε{χε τις υίον ύπεξούσιον, ος έντυχών τινι,

llttp!j>

ρπε'

τυχον όνομαζομέν!j>, υπο

αίρεσιν αύτον έπηρώτησεν οϋτως είπών- "όμολογέις, ώ Πέτρε, ι' μοι διδόναι νομίσματα, έαν ό Παυλος ϋπατος γένηται;" Και είπόντος του πετρου , ότι "όμο5

λογω", συνεβη ϋπατον γενεσδαι τον Παϋλον μετα παρέλευσιν τυχον χρόνου ένός, γενέσδαι δε και τον υίον αύτεξούσιον όπωσδήποτε. ΤΟ ζητούμενον' άρα τίς

όφείλει κατα του Πέτρου κινέιν και άπαιτειν τα ι' νομίσματα' ό έπερωτήσας υίος ή ό τούτου πατήρ; Φησiν ουν το παρον του νόμου κεφάλαιον, ότι του συναλλάγματος έν 10

f1J

tif>

xaιpif>

έπερωτήσει προσέχομεν. Και λοιπον εύρίσκεται ό υίος

κατα τον καιρόν, καδ' ον έπηρώτησεν, προσπορίσας ώς ύπεξούσιος την άγωγην

tif>

πατρί, και δύναται ταύτην άρτι κινέιν ό πατηρ και άπα.ιτεΙν άπο του Πέτρου

τα ι ' νομίσματα ίδί!j> όνόματι, καν ό υίος μετα την εκβασιν της αίρέσεως εύρί­ σκηται αύτεξούσιος.

'Εφ' όσοις δε έτέροις 15

tif>

xaιpif> του συναλλάγματος ού προσεχομεν, άλλα της

καταδίκης ή της καταβολης, έξ έτέρων μαδήσ1J πολλων.

Β.2.3.145

= D.50.17.145

Ό γινώσκων και συναινων ούκ άπαταται.

ρΠς"'

Τελευτων τις κατέλειΨέ μοι λόγ!j> ληγάτου Πέτρον τυχον τον δουλον αύτου. Μήπω δε του ληγατευδηναι τουτονι τον δούλον γνωσδέντος μοι κατέχων τις

έπώλει προς ετερον. Παρήμην κάγω και συν1)νεσα 20

t1J

πράσει και ύπέγραψα έν

αύτ1J. Μετα ταϋτα δε γνους έμοι άνήκειν τον δουλον ώς χάριν ληγάτου κατα­ λειφδέντα μοι ένδυνάμως κινήσω και άναλήψομαι αύτον άπα του εχοντος, και

ή κατα άπάτην γενομενη έν το έπι

tif>

f1J

πράσει συναίνεσις παρ' έμου ού κατά τι βλάψει

δούλ!j> προσόν μοι δίκαιον.

Και ταυτα μεν, ότε ήγνόουν- ότε δε άκριβως ήπιστάμην τον δουλον άνήκειν 25

μοι και παρ' έτερου αύτον πιπρασκόμενον όρων ούκ άντέλεγον, άλλα μαλλον

auv"(JvOUV τη πράσει, ού δυνήσομαι μετα ταυτα κινησαι και τον δουλον άναλαβειν' γινώσκων γαρ έμον ε{ναι τον πιπρασκόμενον και συναινων

tif> πιπράσκοντι ού

μόνον, ώς ούκ ήπάτημαι, άλλ' δτι και πα.ν, δπερ ε{χον δίκαιον έπ' αύτif> , έδόκουν δωρεισδαι και άπολέγεσδαι.

Β.2.3.151

= D.50.17.151

Ούδεις ποεί τινι ζημίαν, εί μη όποιων, δπερ ούκ εξεστιν αύτ μετα του κληρο­ δότου αύτου συναλλάξαντι και ύπ' έκείνου ζημιωftέντι.

Και ό λογισμος τούτων εύλογος τα μεν γαρ άμαρτήματα τ'Q τελευΤ-Q του άμαρ25

τήσαντος σβέννυνται ώς

't-Q

έκείνου έπόμενα κεφαλ1j, και ούκ όφείλει ό κληρο­

νόμος έκ των του τελευτήσαντος άμαρτημάτων καταδικάζεσδαι, έτέριΡ δε λόγιΡ

καταναγκάζεται διδόναι το περιελttον είς αύτσν έκ του άμαρτήματος ώς μη όφεί­ λων κερδαίνειν, έξ ών έζημιώftησαν έτεροι' τα δε συναλλάγματα συναλλασσόντων συμμίγνυνται και 30

t1j

t1j

oύσί~ των

όμάδι της κληρονομίας του τελευτήσαντος

είς τον αύτου κληρονόμον συμπεριέρχεται. Ή γουν άγα~η πίστις ηγουν το εύδες

και το δίκαιον μη άνεχομένη έπι των καλ1j πίστει συναλλαγμάτων έκ του δόλου του συναλλάσσοντος ζημιουσ{}αι τον ετερον καταδικάζει και τον του δολιευσαμένου

1-10 cf. schol.Pl ad loc. ; Β.58 . 11.11.2 (C.8.1O.12.2); Β.58.11.14--15 (Ν . 63; 165) 13-14 cf. pr. (D.44. 7.1 pr.) 14-16 cf. Β.2 . 3.38 (D.50.17.38) 16-19 cf. Β.2 . 3.164 (D.50.17.164); Β . 37.7.8 (D.27.7.8.1) 19-23 cf. Β.2 . 3.157.2 (D.50.17.157.2) 24-25 cf. supra ρ . 96,32 et ρ . 131 , 17-18 26 ~28 cf. supra Β.2.3 . 38 et 44 (D.50.17.38 et 44) cum comm. Β .5 2.1.1

Α

G DT

10

έπιφέρεται Α

7

κωλύει

AG 12 ό:

8-9 ού Α

άποφυΥην του έκατονταπόδου: έκατονταπόδου άποφυΥην

15

είς αύτόν : αύτου

ApcG,

αύτφ

Aacd

30

Gd

εύδες: έσδες Α

Β.2.3.152,153

143

έν τφ συναλλάγματι κληρονόμον ώς διαδεξάμενον πασαν την ούσίαν του κληρο­ δότου αύτου, είς δπερ έκείνον ετι ζωντα καταδικάζειν ήδύνατο.

Β.2.3.153

= D.50.17.153

ΣχεδΟν οΙς τρόποις ένεχόμεδα ή κτώμεδά τι, τοίς αύτοίς έκ των έναν- ρπδ' τίων έλευδερούμεδα και άποκτώμεδα' ωσπερ γαρ ού δυνάμεδα κτή­

σασδαι νομήν, εί μη ψυχη και σώματι νεμηδωμεν, οϋτως ούδε άπο­ κτήσα~αι, εί μη ψυχη και σώματι παυσόμεδα νέμε~αι. Γίνωσκε λόγι.;J κανονικφ, δτι, νόμι.μ είς τιμωρίαν έκείνου και ούκ όφείλει λοιπόν έμε βλάπτειν ή του καινου δικαίου αίτησις, άλλα τον άντίδικόν μου έκεΤνον τον πρώτον ζητήσαντα το τοι­

οϋτον δίκαιον. Ταϋτα λέγων ό άγοραστης πρός τον πράτην εχει και τό παρόν 15

νόμιμον, ώς όρ~ς, προστιδέμενον και κανονίζον όμοίως τοίς λόγοι ς αύτοϋ.

Β.2.3.155.2 =

D.50.17.155.2

'Εν ταις ποιναλίαις αίτίαις το καλοδελες έρμηνεύομεν.

ρςα'

Ό νόμος άει τους μέλλοντας καταδικάζεσδαι και ποινηλατεΤσδαι ώς ήμαρτη­ κότας τι δάλπεσδαι βούλεται. Οίόν τι λέγω' πολλάκις ό νόμος όρίζεται τον άμαρ­ τήσαντα τόδε τυχόν τό άμάρτημα τιμωρείσδαι κεφαλικώς κεφαλικη δε τιμωρία 20

νοείται και τό άποκεφαλισδηναί τινα και τό δηρίοις ύποβληδηναι καΙ τό είς νησον περιορισδηναι καΙ το ύποστηναι μέλους τινός έκκοπην και το άτιμωδηναι. "Ενδα ουν τόν νόμον εύρήσομεν ποινηλατουντά ηνα τυχόν κεφαλικώς και μη ρητώς δηλοϋντα το είδος τοϋ κεφαλικου τιμωρήματος, προς το καλοδελες και φιλαγα­

δώτερον μαλλον όφείλομεν έρμηνεύειν την τιμωρίαν και το έλαφρότερον διορί25

ζεσδαι, ήγουν τό άτιμωδηναι τόν άμαρτήσαντα και μη δηρίοις ύποβληδηναι Τι άποτμηδηναι την κεφαλήν.

Β.2.3.156.1

= D.50.17.156.1

Ό εχων άγωγην καΙ παραγραφην εχει. Έβιάσατό μέ τις έκδέσδαι αύτι;> ε-Υγραφον δανειακόν νομισμάτων τυχόν ρ' και τοϋτο έποίησα. Δίδωσιν ουν ό νόμος μοι άγωγην βοηδών μοι ώς βιασδέντι, και

3-4 cf. B.7.3.23pr. (D.2.2.1pr.) 17-26 cf. schol.P1 ad loc. 19-21 cf. Β . 60.51 . 11.3; 60.51.28pr. (D.48.19.1l.3; 48.19.28 pr.) 21-25 cf. schol. Pe 1 ad Β.60 . 51.39 (D.48.19.42) 28-ρ.146,7 cf. 8chol. Ρ 1 ad loc. 29-ρ . 146,2 cf. Β . Ι0.2 (D.4.2; C.2.19) passim 3-4 (ο - ύπόκειται): cod. Cantabr. Bibl. υnϊν. Dd. Π.51, fol. 201r Α G DT 4 κρατησαν: κρατησαι Α 6 εύρήση d 10 κατ' άρχας: και ταραχας Α 22 ρητώς om. Gd 23 καλοκαγαδώτερον G 28 δανεικό ν Α

ρςβ'

146

Β.2 . 3 . 156,157

δύναμαι ταύτην κατα του βιασαμένου κινεϊν καί άναλαμβάνειν τό βί~ γεγονός έγγραφον παρ' έμου · δίδωσι δέ μοι και έτέραν βοήδειαν δια παραγραφης, καί, έαν ελδ", ό βιασάμενος ετι κατέχων το εγγραφον και άπαιτ1j με τα έγγεγραμμένα

αύτ κουράτωρι ποιήση τα τοιαυτα άμαρτήματα, ού συγγινώσκεται παρα των νόμων την του δεσπότου κέλευσιν προβαλλόμενος Τι του έπιτρόπου αύτου η του κουράτωρος, άλλα και δουλος ων, καν έλευδερωδ1j, καταδικάζεται και ώς φονευς

η μοιχός η ίερόσυλος τιμωρειται' έν γαρ τοις τραχέσιν Τι μυσαροις άμαρτήμασιν ούκ όφείλει πείδεσδαι τοις δεσπόταις Τι τοις έν τάξει δεσποτων- εί δε μη τραχυ 20

μηδε μυσαρόν έστιν τό άμάρτημα, συγγινώσκεται και ούτε δουλος ων τιμωρειται

ούτε έλεύfi'ερος γενόμενος κατακρίνεται Τι ζημισυται. Οίον είχον οίκίαν μη άποδιεστωσαν ρ' πόδας της του γείτονος οίκίας, άλλα ιε' Τι κ'· ήβουλήδην άνυψωσαι αύτην καί άφελέσδαι και σκοτίσαι την του γεί­

τονος πρός "'άλασσαν α.ποψιν · καί τουτο ένδυμηfi'εις και δειλιάσας, μή ποτε κωλυ25

δω παρα του γείτονος, προεφασισάμην είς κτήμα μέλλειν έξελδειν και κοινολογη­ σάμενος περι τούτου Τ4) γείτονι επεισα κάκεινον συνεξελδειν μοι άνακαλύψας το μελετώμενον τ ήμων άποδημούντων ύψωσαι

την οίκίαν μου και άφελέσδαι την του γείτονος προς δάλασσαν άποψιν, δ καί πεποίηκεν . Συγγινώσκεται γουν έπι τούτου του φάκτου ώς πειδαρχήσας τ την διά­ πρασιν' και μετα ταυτα βούλομαι κινησαι κατα του άγοράσαντος και έκνικησαι 10

αύτά' καί φησιν το παρον κεφάλαιον μη δύνασ\)αί με τουτο ποιείν- άπαξ

yrtp

έπιτρέψας την διάπρασιν έξέπεσον, ου είχον έπι τίi> ένεχύριΡ δικαίου. 'Έξει ουν αύτα άσφαλως ό άγοραστης ώς καλως άγοράσας έγώ δε κατα του χρεώστου έχων την προσωπικην άγωγην ήτοι τον δανειακον κονδικτίκιον άπαιτήσω αύτον δια τούτου το χρέος.

το δε έρμηνευ\)έν έση κεφ, ρνη' του γ' τιτ. του β' βιβ.

15

Β.2.3.162 =

D.50.17.162

τα δι' άνάγκην παρα κανόνα νόμου δεχί1εντα ούχ ελκεται είς ύπόδειγμα, ρςε' Κανονικως γίνωσκε, στι νομοί}ετουσιν οΙ νεαροι νόμοι μη άλλως γίνεσί}αι μνη­

στείαν Τι γάμον, εί μη ό άρρην έπιβη του ιε' χρόνου, ή δε ί}ήλεια του ιγ"

και

οϋτω κρατεί και πολιτεύεται. Εί ουν πολλάκις άνάγκης τινος συμβάσης, οΙον 20

έ\)νους ίσχυρου καταδραμόντος της 'Ρωμαίων γης, δια το μη γενέσ\)αι πόλεμον, δια το μη έξαλειφ\)ηναι τας ρωμαϊκας χώρας ό βασιλευς άγάγηται νύμφην έπι

τίi> ίδίιΡ υίίi> την ί}υγατέρα του άρχοντος του πολεμίου έί}νους όκτώ Τι και δέκα

χρόνων ουσαν, το μεν γεγονος έσείται έρρωμένον, και ή προβασα ίεΡολΟΥία το άναλλοίωτον έξει, ώς και δι' άνάγκην γεγονος και ώς παρα βασιλέως άπαρησί}έν, 25

και μόνιΡ σήμερον έφείται νομοί}ετείν και οίκονομείν και τα νομοί}ετηί}έντα, ώς άρα και συμφέρον νοήσει' ούχ έλκυσί}ήσεται δε προς ύπόδειγμα έτέροις, ούδε

ποιήσει και έτερος γάμον μετα κόρης έλάττονος των ιβ' έτων, ώς προς παρά­ δειγμα βλέπων το παρα του βασιλέως γεγονός.

Το δε έρμηνευί}έν έση κεφ. ρξβ' του γ' τιτ. του β' βιβ.

2-5 cf. e. g. l. 3.14 pr.; 4.6.7 17-19 cf. Leonis νι ηονν.74 et 109; Alexiί Ι Comneni ηονν. de sponsalibus (Dolger 1116 et 1167)

Α

GDT

2

ένέχυρον Α

5 σερβήν G, σερβίν d; i. e. αctio (quαsi) Serviαnα

148

Β. 2.3 . 163,164

Β.2.3.163 ρςς'

= D.50.17.163

Ό εχων έξουσίαν δωρείσbαι πραγμα και πιπράσκειν και έκχωρείν αύτσ δύναται. Κανονικως ό νομοδέτης διδάσκει σε, δτι ό εχων έξουσίαν δωρείσδαι πραγμα δύναται αύτο και πιπράσκειν και έκχωρείν έτέρ λαμβάνειν αύτό. τουτο δε είρη5

κε δέλων γενικην ποιησαι την διδασκαλίαν' είσι γάρ τινες πιπράσκειν μεν δυνά­ μενοι, δωρείσδαι δε κωλυόμενοι, ως ό άφηλιξ ό μη εχων κουράτωρα, άλλ' αύτος δι' έαυτου διοικων τα ίδια' ουτος γαρ πωλείν μεν δύναται τα έαυτου πράγματα

κατα νομικην παρατήρησιν, δωρείσδαι δε κεκώλυται. Ώσαύτως και ό ύπεξούσιος λαβών πράγματα παρα του πατρος και έκχωρηδεις αύτα διοικείν, δ ρωμαϊστι 10

λέγεται λιβέρα πεκουλίου άδμινιστρατίων ήτοι έλευδέρα πεκουλίου διοίκησις, πωλείν μεν αύτα δύναται, δωρείσδαι δε ούχί. 'Ώστε ουν καλως είπεν ό νομοδέτης, δτι ό εχων έξουσίαν δωρείσδαι και πιπράσκειν δύναται και έκχωρείν' ό γαρ εχων έξουσίαν πωλείν ούκ ήδη και δωρείσδαι δύναται.

Έστι δε το παρον ρξγ' κεφ. του γ' τιτ. του β' βιβ.

Β.2.3.164 =

ρςζ'

D.50.17.164

Αί ποιναλίαι άγωγαι προκαταρχδείσαι παραπέμπονται κατα κληρονόμων. Ποιναλία άγωγη Τι ακρατός έστι ποιναλία, τουτέστι ποινην μόνην άπαιτουσα ως μή τινος άφαιρεδέντος πράγματος, Τι μίξταε, τουτέστι και ποινην άπαιτουσα

και το άφαιρεδεν πραγμα. Και ακρατος μεν ποιναλία τυγχάνει ή περι ύβρεως άγω­ γη και ητις έστιν έτέρα ταύτη παραπλήσιος, ως ή ίμίσφακτος ή διδομένη τοίς 2Ω πατράσι και πάτρωσι χωρις αίτήσεως συγγνώμης έλκυσδείσι παρα των ίδίων τέκνων και άπελευδέρων. Οίον ύβρισέ μέ τις έκ της ύβρεως ούτε ζημία μοί τις προσγέγονεν ούτε έκ της περιουσίας μου άφηρέδη τι πραγμα' εχω ουν τον ύβρίσαντά με ενοχον τη

περι ύβρεως άγωγ1j ήτοι 25

t1j

ίνιουριάρουμ κατα την των Λατίνων φωνήν, και

κινων αύτην άπαιτω αύτον ποινην της ίδίας αύδαδείας προς την άξίαν μου, την

περιουσίαν μου και την ύπόληψίν μου. ΛΗ είλκυσέ με παις μου αύτεξούσιος είς

δικαστήριον Τι άπελεύδερός μου χωρις του γράψαι έν

t τελευτήσαντι και ζημιωiJείσι και έλάττονα ούσίαν διαδεξαμένοις, και ένδαψιλευο­ μένου του ένιαυτου ζωντα τον ποιήσαντα το άμάρτημα άπαιτουσι και την ποινην και τό πρίiγμα, παρελiJόντoς δε μόνον το πραγμα· κατα δε των κληρονόμων του

έπαγαγόντος τόν φόβον Τι του άρπάσαντος ού κινοϋνται, κάντε ό ένιαυτός έν20

δαψιλεύηται, κάντε και μή, εί μήπου παρ' αύτοίς έστι τό πραγμα Τι όλον Τι έκ μέρους Τι περιηλiJέ τι είς αύτους έκ του τοιούτου άμαρτήματος τότε γαρ είς τό περιελiJόν και μόνον ένάγονται.

Τοιαύτη μεν ουν έστιν ή φύσις των τε καiJαρως ποιναλίων και των μεμιγμένων.

Προκατάρξεως δε γενομένης Τι ύπομνήσεως μόνης και κληρονόμοις δίδονται και 25

κατα κληρονόμων. Και εί ένδαψιλευομένου του ένιαυτοϋ αί μεμιγμέναι ποιναλίαι Τι προκατήρχiJησαν Τι είς ύπόμνησιν ηλδον, άπαιτουσι και τό πραγμα και την

ποινήν, εί δε διελiJόντος, τό πραγμα μόνον- αί δε xιxiJapwr; ποιναλίαι ένδαψιλευο­ μένου του ένιαυτου προκαταρχΟείσα.ι κατα του πταίσαντος όλην άπαιτουσι την ποινήν, ειτε ό πταίσας ζη, ειτε έπι κληρονόμοις έτελεύτησεν, Τι και είς ύπόμνησιν 30

έλοουσαι· του γαρ ένιαυτου διελδόντος σβέννυνται και ούκέτι δύνανται κινείσΟαι. Το γουν παρόν κεφάλαιον εί έπι των xιxiJapwr; ποιναλίων νοήσεις, κα.λως αύτο έκλαμβάν'l], εί δε έπι των μεμιγμένων , και ούτως ούχ άμαρτάνεις έν όσ γαρ

έμελλον οί κληρονόμοι είς το περιελiJόν μόνον ένέχεσδαι δια την προκάταρξιν, Τι και την ποινην άπαιτουνται συν 35

't πράγματι,

εί ένδαψιλευομένου του ένιαυτου

γέγονεν ή προκάταρξις η ή ύπόμνησις, η όλον το πραγμα, εί μετα. τον ένιαυτον γεγόνασιν αί ύπομνήσεις και αί προκατάρξεις.

Το δε έρμηνευΟέν έστι κεφ. ρξδ' του γ' τιτ. τοϋ παρόντος βιβ. 5- 6 cf. Β . 2 . 3.139 pr. (D.50.17.139 pr.); supra ρ. 132,17- 18; infra ρ. 292,25- 26 7-11 cf. Β. 1Ο.2 (D.4.2 ; C.2.19) 11-13 cf. Β.60. 17 (D.47.8; C.9.33) Α G υτ 2 έν - καταρχ/}ωσιν om. Α 6 ποιεί ταύτην: ποιείται την Α 19 έπάγοντος Ad 35 ή2 om. Α 36 αί 2 om. Α 37 γ': πρώτου Α

10

έπάγοντά

Cd

150

Β. 2.3 . 168,170

Β.2.3.168 ρςη '

= D.50.17.168

Έν τοίς άσαφέσι το φιλάγα{Jον έρμηνεύομεν. Οίον ώς έπι "έματος τελευτών τις έγραψεν έν t1j ίδί~ δια"ήΚ1]' "ή δούλη μου Μαρία έστω έλευ"έρα, έαν άρρεν πρώτον τέκη'" μετα τελευτην του δια"εμένου τέτοκεν ή Μαρία έν μι~ γαστρι και άρρεν και ιJηλυ, και δηλον ούκ ην, ποίΌν

5

πρώτον έτέΧ"η, και ην άμφιβολία, άρα γενήσεται έλευ"έρα ή Μαρία και έσονται και τα τεχ"έντα έλεύ"ερα ώς άπο έλευ"έρας γεννη"έντα η μή τί γε δια το είναι άδηλο ν και άσαφες το ποίΌν πρώτον έτέΧ"η, και ή Μαρία έναπομενεί τ ζυγ της δουλείας τρυχομένη και τα τεχ"έντα έσονται δουλα. Λέγομεν ουν, δτι και ή Μαρία έλευ"ερω"ήσεται και τα τεχ"έντα εύγενη έσονται ώς άπο έλευ"έρας τεχ-

ιο "έντα' έν γαρ τοίς άσαφέσι και μη κα"αρώς καταλαμβανομένοις το φιλάγα"ον έρμηνεύομεν , φιλάγα"ον δέ έστι το είπείν πρώτον γεννηitfjναι το άρρεν και δια

τουτο γενέσ"αι και πάντας έλευ"ερους. Και άλλους δε πολλους προσφόρους εύρήσει τις "εματισμους τ παρόντι κανόνι, οίον ώς έπι "έματος Πέτρος τις έτελεύτησε καταλιπων άνηβον παίδα ύπο έπί15

τροπον' άνεφύη τούτ Παυλος τις και έλεγε δανείσαι τούτ νομίσματα και δέ­ ξασιJαι και έγγυητάς ό άνηβος ώμοσε μη χρεωστείν. Και ζήτησις ην, άρα συν­ ηλευ"ερώ"ησαν της ένοχης και οί έγγυηται η μή τί γε ό μεν άνηβος έσείται έλεύιJερoς, οί δε έγγυηται άπαιτηιJήσσνται' έποίει δε την ζήτησιν ή του δρκου

άσάφεια' ούδε γα.ρ έδήλωσεν έν τ δρκ ό άνηβος, δτι "ού χρεωστώ, διότι 20

ούδ' δλως έδανεισάμην", ή δτι "ού χρεωστώ δια. το μη παρείναι τον έπίτροπόν μου κατα τον καιρον του δανείου". Τοιαύτης ούσης της άμφιβολίας δια την άσάφειαν του δρκου λέγομεν και τους έγγυητα.ς συνελευ"ερoυσιJαι δια. το τα. άσαφη προς το φιλάγαιJoν έρμηνεύεσιJαι ' φιλάγαιJσν δέ έστι το λέγειν έλευ"ερoυσιJαι και τους

έγγυητα.ς συν τ άνήβ. το δε έρμηνευιJεν νόμιμόν έστι κεφ. ρξη ' του γ' τιτ. του β' βιβ.

25

Β.2.3.170 ρςιJ'

= D.50.17.170

το έξω της δικαιοδοσίας έκ του δικαστου γινόμενον ούκ ερρωται. Οίον ώς έπι f)έματoς' είλκόν τινα έν Θεσσαλονίκ-τ;ι κατοικουντα είς τον πραί­

τωρα ΘρQ:κης και Μακεδονίας ό δε Θεσσαλονικευς μηνυόμενος παρα. του πραί­ τωρος ήπείi}ει' ό πραίτωρ έκδικών την ίδίαν περιφρόνησιν διέγνω πεμφιJηναί με 30

είς νομην άκινήτων τινών του έλκομένου παρ' έμσυ. Καί φησιν ό νσμoιJέτης την τοιαύτη ν διάγνωσιν άνίσχυρον είναι και άντ' ούδενός ώς έπέκεινα και έξωιJεν

2-12 cf. e. g. Α

GDT

19

τij:ι Offi.

Β.46. 1 . 12

Gd

άσαψη : σαψη Α

(D.l .5.15-16)

9 άπο : ύπο Α 13 πολλου ς Offi. Gd 22 post συνελευftεροuσl)αι add. και 29 έπείδ1;j Α

15 τοίίτω,2 : τούτο G, τούτον Α τους έΥΥυητας συν τij:ι άνήβω, Α

Ι

Β.2.3.170,171

151

της δικαιοδοσίας του πραίτωρος γενομένην' ό γαρ πραίτωρ Θρq;κης και Μακε­

δονίας είς μόνους τους έν tij Θρq;Κ1J και Mακεδoνί~ κέκτηται δικαιοδοσίαν και μόνους έκείνους δύναται δικάζειν και άπειί)ουντας κολάζειν' είς δε τους όντας 5

έν έτέρ~ έπαρχί~, οίον tij ΘεσσαλονίΚ1J, δικαιοδοσίαν ούκ εχει - ύπόκεινται γαρ τ ίδί4> ιXypi;'>.

'Ο δε ταξεώτης,

καν γένηται έπίσκοπος, ούδεν ώφελε'ίται, άλλα πάλιν περιαιρουμένου του έπισκο­ πικου άξιώματος άποδίδοται

tij

ίδί~ τύχl;ι και γίνεται και πάλιν ταξεώτης, εί μήπου

ιε' έτη διήγαγεν έν μοναχικij καταστάσει' τότε γαρ καλώς γίνεται έπίσκοπος. Ή μεν ουν διάταξις ή κειμένη έν τ έκλαμβανέτω Τι κατα μίσδωσιν Τι κατα έμφύ­ τευσιν διακονούμενος έπι πράξεως ύπομνημάτων. 8- 10 cf. e. g. 1. 1.13; 1.22 pr.; 1.23 pr. Α C DT 6 έαν: καν coni. Zachariae ΙΟί: ού Α 7 εί βούλονται Theod. Ι μέντοιγε Theod. Ι ρο stπροκριματιζόμενοι add. περl άλλα ς κηδεμονίας Theod. 14 ante χρόνlJj add. τι;> Α 17 έν:

ίνα Α

18 έπισκόπους : έπιτρόπους Α 20 και υποδιακόνους Offi. Cd Ι ante άνήβους add. Τι Α 28 τελών deest apud Theod. Ι post κουράτωρ add. οίκου Theod. 29 δίκης deest apud Theod. 30 post άλλlJj add. έτερlJj Theod. 31 διακονσύμενος : δηλουμένης αίτία ς Theod.

160

Β. 3 . 1.11,12,13

Και το παρον σύνοψίς έστι του β' {}έματος του ιγ' κεφ.· έκεινο γαρ πλατυ­

κώτερόν έστι και κωλύει και τους έπισκόπους και τους οίκονόμους κληρικους οίουδήποτε βαδμου και τους μοναχους ίδίΥ> όνόματι

11 5

του μοναστηρίου έκλήπτορας

μισδωτας τελών

11

11

11

11

11

άλλους

της έκκλησίας

άπαιτητας δημοσίων συντελειών γίνεσδαι

άλλοτρίων κτήσεων

11

κουράτωρας οίκου

11

11

έντολεις δίκης

έγγύ1J ύπεισέρχεσδαι ύπερ τούτων τών αίτιων- ίσως γαρ αύτοι δι' έαυτων ού

μισ{}ουνται τα τέλη, άλλ' άλλους ύποβάλλοντες έγγυωνται αύτοι τους έκλαμβα­ νομένους. Κωλύει δε ή διάταξις τα είρημένα πρόσωπα πράττειν τι των προ­ λεχδέντων, ϊνα μη ζημία τις τοις άγίοις οίκοις γένηται και ϊνα μη έμποδίζηται 10

και ή δεία ύπηρεσία άσχολουμένων έκεισε των κληρικων . Εί μέντοι έκκλησίαις

11 μοναστηρίοις κτήσεις παράκεινταί τινες και οίκων είς μίσί)ωσιν

βουληδειεν οί διοικηται των αύτων

11 έμφύτευσιν ταύτας λαβειν, έπιτρέπει τουτο γίνεσί)αι πάντων

των μοναχων και των κληρικων ύπερ των τοιούτων αίτιών Τι έν αύτφ τφ της έκ­

δόσεως συμβολαίΥ> 15

11 έπί πράξεως ύπομνημάτων ήτοι σημειώματος και συναινούν-

των και φανερούντων ύπερ του συμφέροντος τοίς εύαγέσιν οίκοις τουτο γίνεσδαι. Το δε έρμηνευδέν έστι β' δέμα του ιγ' κεφ. του α' τιτ. του γ' βιβ.

Β.3.1.13

Theod. Brev. 123.16

= Ν.123.6

Αί έκκλησίαι και οί λοιποι σεπτοι οίκοι καλως

μισό"ουσι και έμφυτεύουσιν, ού μην άλλα και τοίς ίδίοις κληρικοίς χωρις των κεκωλυμένων έξεστι του το ποιείν.

Theod. Brev. 123.15

20

Ό παρα τα είρημένα ποιων εί μεν έπίσκοπός

έστι, προσκυρουται πασα ή περιουσία αύτου τt;j έκκλησί~, εί δε κληρι­ κός, ποινην δίδωσιν, ην αν όρίση ό έπίσκοπος. 'Επιτρέπει ή διάταξις ταις έκκλησίαις και τοις άλλοις σεπτοις οίκοις μισδώσεις και έμφυτεύσεις προς άλλήλους ποιειν και τοις κληρικοις όμοίως των οίκείων 25

έκκλησιων τας κτήσεις μισδουσδαι και διοικειν ύπεξαιρουμένων των κωλυομένων προσώπων, δηλαδη των οίκονόμων και όρφανοτρόφων και των διοικητων των

λοιπων εύαγων οίκων- ουτοι γαρ και οί τούτων γονεις και παιδες και οί άλλως κατα γένος αύτοίς

11

έκ γαμικου δικαίου συναπτόμενοι κωλύονται έμφυτεύσεις τε

και μισί)ώσεις ήγουν ύποδήκας πραγμάτων τοις α.ύτοίς εύαγέσιν οίκοις προσηκόν30

των

11

δι' έαυτων

11

δια παρενδέτου προσώπου λαμβάνειν . Και ποινη αύτοίς

έπάγεται το και το γενόμενον είναι άνίσχυρον και πασαν την περιουσίαν αύτών τε τών λαμβανόντων και τών οίκονόμων και χαρτουλαρίων και διοικητών, οΤς κατα τον είρημένον τρόπον συνάπτονται, είς τον εύαγη οΤκον, έξ ου το πραγμα

λαμβάνουσι, περιέρχεσ~αι μετα την αύτών τελευτήν.

27-34 cf. Α

C ΟΤ

Β .5 .2.5

(N.120.5.1)

6 ού om. Α

13 τών κληρικών και τών μοναχών Α

17 οί om. Α

18 post

έμφυτεύουσιν add. άλλήλοις Theod. 19 έξεση : έξ αύτών Theod. 21 ούσία Theod. Ι post κληρικος add. ε'ίη Theod. 22 posto add. τούτου Theod. 30 πα.ρενi)έσεως Α 32 τών τε Bas.

Β.3.1 . 13,14

161

Και αϋτη μεν ή ποινη έπίκειται τοίς κεκωλυμένοις προσώποις, οίον τοις όρφανο­ τρόφοις, τοίς οίκονόμοις και τοίς λοιποίς δισικηταίς των εύαγων οίκων' ει δέ τις των έπισκόπων η οικονόμων η κληρικων παρα τα ειρημένα εύtJυς έξ άρχης ποιήσει, ει μεν έπίσκοπος είη, πάντα αύτου τα πράγματα, είτε προ της έπισκοπης 5

είτε μετα ταυτα είς αύτον περιηλδεν άφ' οίασδήτινος αίτίας, τη έκκλησί~ έκ­ δικείσδαι, ει δε οικονόμος η αλλος κληρικος τοιουτόν τι πλημμελήσει, ποινην αύτους χρηματικην είσπράττεσδαι, ην αν ό έπίσκοπος δοκιμάστ;] τ1j έκκλησί~ άποδοδησομένην.

ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι ιδ' κεφ. του α' τιτ. του γ' βιβ. Ή δε παρεκβολη σύν10

οψίς έστι της διατάξεως.

Β.3.1.14

Theod. Brev.123.19

= Ν.123.8

Χωρις δείας κελεύσεως ού παρίσταται ούδε

διάγεται έπίσκοπος, καν χρηματικη Τι έγκληματικη ειη ή αίτία. Και έαν αρχων του το ποιήσt;\, έκπίπτει της ζώνης αύτου και βασανιζόμενος έξ­ ορίζεται. τουτο νόει, οτε περι ίδικου πράγματος ένάγεται' περι γαρ 15

των έκκλησιαστικων ού κατέχεται παντελως, άλλ' ό οίκονόμος αύτου εύδύνεται . 'Επίσκοπος, είτε έπι χρηματικ δικαστηρί είτε έπι έγκληματικ ελκεται

προς αρχοντα πολιτικον η στρατιωτικόν, ακων ού παρίσταται η διάγεται, ει μήπου έστι βασιλικη πρόσταξις. ΤΟ γαρ παλαιον δύο αρχοντες άπεστέλλοντο 20

εις το καδεν δέμα, ό μεν χάριν του κρίνειν τας πολιτικας ύποδέσεις ήτοι ίδιω­

τικάς, ό λεγόμενος και κριτής, ό δε δουξ και τους στρατιώτας έχων ύφ' έαυτον και την άπαίτησιν ποιων. Ούτε ουν ό πολιτικος ούτε ό στρατιωτικος δύνανται

τον έπίσκοπον ελκειν ακοντα, ει μη προηγείται βασιλικη πρόσταξις, άλλ' ει και τολμήσοι τουτο ποιησαι, της τε άρχης παύεται και κ' λίτρας χρυσίου χάριν ποινης 25

τ1j έκκλησί~ δίδωσιν, ης ό έπίσκοπος χωρις δείας άντιγραφης Τι είλκύσδη η διαχδηναι προσετάχitη, τουτέστιν άπο της ιδίας χώρας άπήχitη προς τον αρχοντα. Και ταυτα μεν ή διάταξις αύτη νομοitετεί' έλδουσα δε ϋστερον νεαρα κειμένη

έν τ ιδ' κεφ. τοϋ γ' τιτ. τοϋ c;' βιβ. έκαίνισε ταύτην και έδέσπισε τ κατα χώραν αρχοντι ύποκείσitαι και τον έπίσκοπον και μηδεμίαν είναι μηδενι προσώπ 30

παραγραφην μήτε έν ταίς άμαρτανομέναις παρά τινων βίαις μήτε έπι τοίς έγκλή­ μασι και ταίς έντεϋitεν άδικίαις μήτε έν ταίς ένστάσεσι ταίς δημοσίαις μήτε έν ταίς των δημοσίων φόρων εΙσπράξεσιν.

27-32 cf. Α

Β.6.3.5 (Ν.8.6)?

C DT 5 οίασδήποτε Α 6 πλημμελήσεl : -01J Α , -σοι C 7 άποδοκιμάση (-σοι C) Cd 9 σύνοΨίς : σύνεσίς Α 12 ή om. d et Theod. 13- 14 καΙ βασανιζόμενο ς έξορίζεται : cf. Theod. cum app. crit. 17 ante έπίσκοπος add. ό Α 18 ante αρχοντα add. τον Cd 20 δέμα: δέλημα Α

162

Β.3.1 . 14,20,24

Ή δε πιφουσα παρεκβολη όμοίως ταίς λοιπαίς έστι συνοπτική, ή δε έξήγησις και έρμηνεία πλατύτερον, ώς προς το κείμενον του βασιλικου, οπερ έστιν ιζ' κεφ. του α' τιτ. του γ' βιβ .

Β.3.1.20

Theod. Brev.123.23 5

= Ν.123.10

Κληρικας μη ταβλιζέτω μήτε κοινωνείτω ταβλισΤt:l

μήτε δεωρείτω τους ταβλίζοντας, μήτε μην άλλην δέαν- έπει έμβάλλεται έπι γΙ ετη είς μοναστήριον. ΤΟ παρον κεφάλαιον πλατύτερον κείμενον έν

t(j>

βασιλικ(j>

ούδε γαρ εχει

-

ούτως, ώς ή παρεκβολή ' αύτη γαρ σύνοΨίς έστι του κεφαλαίου

-

άπείργει και

τους έπισκόπους και τους πρεσβυτέρους και τους διακόνους και τους ύποδια10

κόνους και τους άναγνώστας και πάντα ίiλλoν οίουδήποτε τάγματος εύαγους

Τι σχήματος καδεστώτα ταβλίζειν Τι τών τα τοιαυτα παιζόντων κοινωνους γί­ νεσδαι, συνεισερχομένους δηλονότι είς τα έπι τ : το Cd

άσκητρίας deest apud Theod., της Theod. Ι έ&ν δε καί: εί δε 20 μεν deest apud Theod. ψηλαφήσεται Cd 29 μετ& :

166

Β.3.1 . 37

ό άρχων έναντία ψηφίσεται τφ έπισκόπ4l, τηνικαυτα δίδωσιν άδειαν τφ κατα­ δικασδέντι παρα του άρχοντος έκκλητεύειν κατα της έκείνου ψήφου και ταύτην κατα την των νόμων τάξιν γυμνάζειν .

Theod. Brev. 123.49 5

Έαν χρηματικ'ij αίτί~ ύπόκειταί τι των είρημένων

προσώπων καΙ ύπερτί"δεται ό έπίσκοπος δικάσαι, έναγεσ"δω παρα τ~ άρχοντι έκ"δέμενος όμολογίαν ένυπό"δηκον άνευ όρκου' εί δε έγκληματι­

κως κατηγορεΤται, ύπο την νομίμην άσφάλειαν γίνεται. Και αύτη ή παρεκβολη διαλλάσσει κατα την ύφην της γραφης του τελευταίου δέματος του μδ' κεφ. 10

-

έκεϊνο γαρ πλατυκώτερόν έστι

-,

κατα δε την εννοιαν

ίσάζει' κακείνο γαρ τον εχοντα χρηματικην άγωγην κατά τινος των είρημένων προσώπων έν τφ α' δέματι του αύτου μδ' κεφ. ύπερτιδεμένου του έπισκόπου δικάσαι ού κωλύει τφ πολιτικφ αρχοντι προσιέναι' οϋτω μέντοιγε, ϊνα το αίτια­

δεν πρόσωπον μη άναγκάζηται τον έγγυητην διδόναι της ίδίας παραστάσεως της είς το δικαστήριον, άλλα μόνον όμολογείν χωρις δρκου, ώς ού διαλείψει 15

του δικαστηρίου, και ύποτιδέναι έπι τη τοιαύΤ1] όμoλoγί~ και τα προσόντα αύτφ

πράγματα' εί δε ύπερ έγκληματικης αίτίας κατηγορηδη τις των είρημένων προσ­ ώπων, ύπο την νόμιμον άσφάλειαν τουτο γίνεσi1αι παρακελεύεται, τουτέστι η

φυλακij παραδίδoσi1αι Τι έγγυηταίς καταπιστεύεσδαι Τι φυλακij στρατιωτική προς την ποιότητα του προσώπου και του άμαρτήματος εί δε έκκλησιαστικον 20

ειη το πραγμα, κωλύει τους πολιτικους άρχοντας της έξετάσεως τούτου και έπι­ τρέπει αύτην γίνεσi1αι παρα των έπισκόπων κατα τους ίερους κανόνας.

Theod. Brev. 123.50

Έπι ταΤς έκκλησιαστικαΤς ύπο"δέσεσιν ό έπίσκο­

πος μόνος κρινέτω. 'Εν τη προ ταύτης παρεκβολη ήρμηνεύδη σοι το παρόν- του το γαρ ούκ εστι 25

κεφάλαιον ίδιαίτατον, άλλα μέρος τι μικρον του μδ' κεφ.· τέως δε και πάλιν

έρμηνεύσω σοι και ταύτην την παρεκβολήν- διδάξας και παραδούς σοι ό νομο­ δέτης, δτι και έπι των χρηματικων και έπι των έγκληματικων δικαστηρίων πας

ό μέλλων κινησαι Τι κατα κληρικου Τι μοναχοϋ Τι διακονίσσης iΊ μοναστρίας Τι άσκητρίας όφείλει πρότερον τφ έπισκόπ41 προσέρχεσδαι καί, εί έκείνος ύπέρδη30

ται δικάσαι, εκτοτε εχειν άδειαν τον ένάγοντα τφ πολιτικφ άρχοντι προσιέναι

και παρ' έκείν41 δικάζεσδαι, 'ίνα δε μή τις έντευδεν δραξάμενος άφορμης και έκκλησιαστικοϋ όντος του ζητήματος προσέρχηται τοίς πολιτικοίς άρχουσιν,

έπήγαγεν ό νομοδέτης, δτι έπι ταίς έκκλησιαστικαίς ύποδέσεσιν ούδεμίαν εχουσιν οί πολιτικοι δικασται μετουσίαν, άλλ' ό έπίσκοπος και μόνος κατα τους ίερους 35

κανόνας δύναται ταύτας και ζητείν και τέμνειν.

22-23 et

27(οτι)-35:

schoJ. ineditum ad

Η. Αρρ.4.13

Α C DT e (22-23,27 -35) 4-5 τι - προσώπων: κληρικό~ Theod. 5 ροβΙ δικάσαι add. αύτφ Theod. 6 έκδέμενον Cd, έκτιδέμενος Theod. 7 γένηται Theod. 14 διαλέψει Α

167

Β.3.1.38,45

Β.3.1.38

Theod. Brev. 123.52

= Ν.123.22

Οϋτε μητροπολίτης οϋτε επισκοπος άπαιτειται

έγγύην, ούχ όμολογίαν ύπερ της δίκης, καν ένάγηται. Και αύτη ή παρεκβολη ούκ έστιν όλόκληρον κεφάλαιον, άλλα μέρος τι κείμε­ νον έν Τ τέλει του με' κεφ. του α' τιτ. του παρόντος γ' βιβ.· και ίνα μή τις 5

νομίση, δτι, ωσπερ ό κληρικός Τι ό μοναχος Τι ή μονάστρια Τι ή άσκήτρια Τι διακόνισσα άπαιτείται έπι τi) παραστάσει τη είς τό δικαστήριον όμολογίαν ψιλήν, τουτέστιν ανευ δρκων, έκτιδέναι μετα και ύποδήκης των ίδίων πραγμάτων, ούτω και ό έπίσκοπος και ό μητροπολίτης έναγόμενοι παρά τινων, είτε παρα Τ πατρι­

άρχι:Ί εϊτε παρα αλλοις δικασταις,όφείλουσι ποιειν, φησιν ό νομοδέτης, στι ούτε 10

έγγυητην ούτε όμολογίαν ύπερ της δίκης άπαιτουνται ούτε οί μητροπολιται ούτε οί έπίσκοποι, ούτω μέντοι, ίνα καΙ αύτοΙ σπουδάζωσι των έπαγομένων αύτοις αίτιων έαυτους διευλυτουν .

Β.3.1.45

Theod. Brev. 123.63

= Ν.123.29

Οί κληρικοι μόνη τij ίδί~ μητρι

11 ί7υγατρι 11 άδελ­

φij συνοικείτωσαν- όμοίως και ταις άλλαις γυναιξί, ταις μη είσαγούσαις 15

μέντοιγε ύποψίαν αίσχράν- εί δε παρα τας λεχί7είσας τινι συνοικήσουσι

και προτραπέντες μη άποστωσιν, άλλα και έλεγχί7ωσιν άσέμνως αύταις συναναστρεφόμενοι, τij βουλij άποδίδονται. Και αύτη ή παρεκβολη σύνοψίς έστι του νδ' κεφ. του κειμένου έν Τ βασιλι­ κ κειμέν~ έν τί;'> βασιλικί;'> τoιoύτ~ κεφαλαί~.

Τούτό έστιν, δ φησιν τό κεφάλαιον, οτι πάντες οί κληρικοι και οί οίκέται αύτων έλεύδεροί είσι των έκ νέου έπιτεδεμένων συντελειων μήτε μιτάτα παρ­ έχοντες εί μέντοι όδοστρωσίας ή γεφυρων οίκοδομης ή άνανεώσεως χρεία γένη10

ται, κατα. μίμησιν των άλλων των έχόντων έκείσε κτήσεις και αί άγίαι έκκλησίαι και οί άλλοι σεβάσμιοι οίκοι οί έν έκείν1) τ"ίj πόλει κτήσεις εχοντες συντελουσιν.

1J.3.3.8 ==

~.1.3.33

Και ό πρεσβύτερος και ό διάκονος, όσα κτήσεται και έν ύπεξουσιότητι, έκποιείτω και διατιδέσί1ω έπ' αύτοίς, έφ' ούς βούλεται, και μη έκδι­ κείσί1ωσαν παρ&; τών έχόντων αύτους ύπεξουσίους η συνεισφερέσδω 15

τοϊς άδελφοϊς η τοίς τέκνοις αύτών, άλλ' οί παϊδες αύτών λαμβανέτωσαν αύτά, καν μη διαί1έμενοι τελευτήσωσιν. Έδίδαξεν δπισδεν ό νομοδέτης ήγουν έν τί;'> α' τίτλ~ του παρόντος γ' βιβ. κεφ. ιβ', ότι ό χειροτονούμενος έπίσκοπος εύδυς αμα τί;'> χειρoτoνη~ηναι, καν ύπεξούσιός έστι, γίνεται αύτεξούσιος και της πατρικης χειρός άπολύεται και μη

20

βουλομένου του πατρός δια. το της άρχιερωσύνης άξίωμα' καί, ίνα μή τις ύπο­ λάβοι, ότι και ό χειροτονούμενος πρεσβύτερος ή διάκονος παρομοίως της πατρι­ κης έξουσίας άπολέλυται, φησίν, δτι ούχί, άλλα μένουσι και ετι ύπεξούσιοι τί;'>

πατρί, εχουσι δε άδειαν πασαν και ουτοι και οί άναγνωσται και οί ψάλ ται τα. πράγματα τα όπωσδήποτε είς αύτους περιελΜντα εχειν ύπό την ίδίαν έξουσίαν 25

και κατα πάντα τρόπον έκπoιεΙΌ~αι ταυτα και δωρείσ~αι, προς ούς βούλονται,

και διατίδεσίtαι έπ' αύτοίς και λογίζονται όσον έπι τούτοις αύτεξούσιοι μη δυνα­ μένων των έχόντων αύτους ύπεξουσίους γονέων έκδικείν τα τοιαυτα πράγματα

ή κατα χρησιν ή κατα δεσποτείαν, άλλ' ούδε συνεισφέρονται τα τοιαυτα τοίς

17-18 cf. B.3.1.11 Α

(Ν.123.6)

C DT 2 rubr. fusiorem praebent Bas. 3 '0 deest ίπ Bas. Ι συντελείαις: Cd 7 οί 2 om. Α 8 έπιτιt}εμένων Cd 9 χρείας Α 12 και 3 om. Cd, cum Bas., τελείως Α cf. app.crit. ad ΒΤ 109/29 13 μη: Α cum Bas., μηδε Cd 14 αύτσν ύπεξούσιον Bas., sed vide app.crit. 15 αύτων: αύτου Bas. 20 ύπολάβη d

171

Β.3.3.8,9

άδελφοις των διακόνων Τι των πρεσβυτέρων και των λοιπων προσώπων Τι τοις τέκνοις των άδελφων, ήτοι τοις άνεψιοΙς.

Έρω δέ σοι πλατύτερο ν, τί έστι τό "μη συνεισφέρεσδ'αι'"

οΤον έτελεύτησε

πατηρ εχων υίόν διάκονον Τι πρεσβύτερον η άναγνώστην και έτέρους παιδας 5

Τι έγγόνους και έζήτει ό διάκονος η ό πρεσβύτερος συγκληρονομησαι μετα των

άδελφων Τι των άνεψιων την πατρικην περιουσίαν και συνείχοντο κάκεινοι τ δεί, άΠ-QΤΟυν δε αύτόν πάντα, δσα έκτήσατο ζωντος του πατρός αύτων Τι του πάππου, είς τό μέσον άγαγειν και έγκαταμίξαι τοις πατρικοις πρά­

γμασιν Τι τοις παππικοις και ούτω διαμερισδηναι τοις πασιν έπίσης. τουτο ουν 10

κωλύει ή διάταξις και διορίζεται τόν διάκονον Τι τόν πρεσβύτερον έχειν έν έξ­ αιρέτ πάντα, δσα μετα την χειροτονία ν έκτήσατο, και συμμερίζειν και μετα

των άδελφων η των άνεψιων την πατρικην κληρονομίαν' και ού μόνον αύτός ετι ζων εχει του το το δίκαιον, άλλα και οί τούτου παίδες τελευτήσαντος αύτου, είτε έν δια{tήκ1,'\ είτε και χωρις διαδήκης και ούτοι γάρ, εί συμμερίσαι ζητουσι 15

μετα των ίδίων δείων την παππικην κληρονομίαν Τι μετα των έξαδέλφων, εχουσιν,

όσα ό πατηρ αύτων έκτήσατο μετα την χειροτονίαν, έν έξαιρέτ και μερίζουσι και τα παππικά.

Τό δε έρμηνευδέν έστι κεφ. η' του γ' τιτ. του γ' βιβ.

Β.3.3.9

= C.l.3.50

Καλώς, φησιν ή διάταξις, ό κληρικος συμφωνεί μη χρησ{Jιn τij της 20

ίερωσύνης παραγρα,φij. ΟΤον ώς έπι δέματος ό κληρικός φόρον εχει τόν έπίσκοπον, τινι ύπόκειται,

fι τόν πατριάρχην, και ού δύναταί τις κινειν κατα κληρικου παρ' έτέρ τινι χωρις δείας λύσεως. Κληρικός ούν τις χωρις βασιλικης άντιγραφης είλκύσίtη

παρα του άντιδίκου αύτου παρα πολιτικ δικαστή και κατέδετο μη χρήσασδαι 25

τ ιγ' κεφ. του α' τιτ. του παρόντος γ' βιβ.

21-23 cf. e. g. Β . 3.1.37 (Ν.123 . 21) ; Heraclii ηον. IV 28 vide textum latinum constίtutίonis et cf. Coll. trip. 1.1.3.50; Nomoc. ΧΙΥ tίtt. 9.1; scholl. Ca 1 et 4 ad B.ll.l.90 (C.2.3.29); infra ρ . 380,8-9; ρ . 392,16-17 31 B.3.1.11 (Ν.123 . 6)

Α

C DT

συμμερίσαι Α

6 συνήρχοντο Cd 11 χεφοτονίαν: κληρονομίαν codd. 26 ελκεις με: έλκυσμαι Α

14

ζητουσι

172

Β.4 . 1 . 1,2

ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ Τίτλος πρώτος

Περι μοναστηρίων και μοναχών και άσκητριών και διαγωγης αύτών Β.4.1.1

Athan. Synt.l.13.1 5

=

Ν.5.1

Μηδεις έπιβαλλέσό'ω κτίζειν μοναστήριον, εί μη

πρότερον εύχης ήγησαμένης ύπο του έπισκόπου παγ1J έν τ κτημα 10

έπι αίρέσει t1j "έαν είς γάμον έλδ1]", fι t1j "έαν παιδοποιήσ1]", fι και έτέρφ τινι προσώπφ έπι ταις τοιαύταις αίρέσεσιν έδωρήσατο fι κατέλιπε τ οΤκον έπι ταίς τοιαύταις αίρέσεσιν Τι οίκείQ: δυγατρι αύτεξoυσί~ έδωρή­ σατο πράγματα έπι τ κληρονόμφ η τ δεινι, ταυτα βούλομαι άποκαταστησαι αύτούς, έαν είς γάμον ούκ έλfiωσιν η έαν απαιδες

τελευτήσωσι, προς Μάρκον τον φίλον μου". 20

Ταύτας πάσας τας αίρέσεις ή παρoίiσα διάταξις βούλεται άνΤΙ μηδε γεγραμμένων λογίζεσδαι και σχολάζειν, είπερ οί ταις τοιαύταις αίρέσεσιν ύποκείμενοι άρρενες

ή δήλειαι ή μοναχοΙ. γένωνται η κληρικοΙ η διακόνισσαι η άσκήτριαι και έπι­ μείνωσι τοις αύτοις μέχρι τέλους της ίδίας ζωης, έπιτρέπουσα αύτοίς και τα ύπο τοιαύτην αίρεσιν δωρηδέντα ή καταλειφδέντα είς εύσεβείς χρείας δαπαναν η 25

καταλιμπάνειν' εί YCιp μη φυλάξου σι την τοιαύτην διαγωγην αχρι δανάτου, άλλα καταλείψουσι την σώφρονα άναστροφήν, τα τοιαυτα πράγματα ύπο τοιαύτην

αίρεσιν δωρηδέντα ή καταλειφδέντα μετα της άλλης αύτών ύποστάσεως δια­ φέρειν τ άσκητηρίφ, οπου την άρχην είσηλδε, διορίζεται. Ή δε παρουσα παρεκβολη οϋτως έχει και τοις ρήμασι καΙ t1j έννοίQ: ώς το 30

κείμενον έν τοις βασιλικοις, έση δε κειρ. ε' του α' τιτ. του δ' βιβ .

B.4.1.8 = N.123.37 Εί μέντοι επι άναρρύσει αίχμαλώτων Τι πτωχών άνατροφij ύπο τας

είρημένας αίρέσεις ύποκατάστασις Τι άποκατάστασις γένηται, έξ ούδενος των είρημένων τρόπων ταύτην άπoκλείεσitαι συγχωρουμεν.

Α C DT αιρέσεσ\ν

2 ante τοιαύτη ν add. την Bas. 6 είσηλΟον Bas. 11-12 έδωρήσατο om. Α 13 παιδι om. Α 25 φυλάξωσι Α 26 τα : τα δε Α 30 ε' om. Α 31 άποτροφϊ] Bas.

176

Β.4.1.8,9

Διδάξας άνωτέρω ό νομοδέτης ήγουν έν τ προ τούτου εΙ κεφαλαίιμ, ότι, εί

μονάσουσιν Τι γένωνται κληρικοι Τι διακόνισσαι Τι άσκήτριαι τα έκείσε είρημένα πρόσωπα, σχολάζουσι και αί αίρέσεις και τα βάρη τα έπιτεδέντα αύτο'ίς έπι το'ίς

δωρηδε'ίσιν fι καταλειφδε'ίσιν αύτοίς πράγμασιν, έν τ παρόντι ς' κεφαλαίιμ έπι5

διαστίζων την οίκείαν διδασκαλίαν φησίν, ότι αί έπιτεδείσαι αίρέσεις και ύπο­ καταστάσεις και άποκαταστάσεις τότε σχολάζουσιν, όταν μη έπ' άναρρύσει αίχμα­

λώτων Τι πτωχών άποτροφt;j έτέδησαν' εί γαρ τοιαϋταί είσιν, ούδ' όλως ούδε άπ' ούδενος των είρημένων τρόπων, οΤον του μονάσαι το βεβαρημένον πρόσωπον Τι του γενέσδαι διάκονον fι διακόνισσαν Τι άσκήτριαν, παύονται, άλλ' ένεργουσι 10

και ούτως. Οίον έδωρησάμην τινι πραγμα Τι κατέλιπόν τινι πραγμα η κληρονόμον τινα

γράψας άπεντεϋδεν έβάρησα αύτον άποκαταστάσει και είπον' "βούλομαι, ώ κληρο­ νόμε, ίνα, έαν ούκ ελδ1)ς είς γάμον Τι έαν ού ΠCΙιδOΠOιήσ1)ς, άποκαταστήσ\lς την

κληρονομίαν μου τοίς πένησιν, ίνα έξ αύτη ς άποτραφωσι". τα τοιαυτα πρόσωπα, 15

καν μονάσωσι καν κληρικοι γένωνται, ούδεν ώφελουνται έκ του τοιούτου τρόπου,

άλλα και ούτως άναγκάζονται πληρώσαι το έπιτεδεν αύτο'ίς βάρος iΊ την έπι­ κλασδείσαν αίρεσιν, διότι εύσεβε'ίς είσιν αίτίαι. Και ή παρουσα παρεκβολή άπαραλλάκτως έχει τ κειμένιμ, εστι δε κεφ. C;' του α ' τιτ. του δι βιβ.

Β.4.1.9

= Ν.123.38

Εί δε γυνη ή άνηρ τον μοναχικον έπιλέξεται βίον καΊ είσέλδ1] είς

20

μοναστήριον παίδων ούχ ύπόντων, τ μοναστηρίιΥ διαφέρειν. 10

Και τα λοιπά,

& φησι

το κεφάλαιον, όπερ έστιν ζ' κεφ. του α ' τιτ. του δι βιβ.

Β.4.1.10-11

=

Ν.123.39-40

Μνηστείας δε μεταξύ τινων κατα νόμον γενομένης, είτε ό μηνστηρ είς

μοναστήριον άπ έΜ'!] , άναλαμβανέτω τα ύπερ της μνηστείας άρραβώνων όνόματι διδόμενα, είτε ή μηνστη τον μοναχικον βίον έπιλέξηται, έκείνα

μόνον άποδιδότω, 15

«όμοίως άρραβώνων όνόματι ελαβε, της ποινης έκα-

τέρ μέρει συγχωρουμένης. Εί δε συνεστωτος ετι του γάμου ό άνηρ μόνος

Τι ή γυνη μόνη είς μοναστήριον είσέλδοι, διαλυέσδω ό γάμος και δίχα διαζυγίου, μεδ' δ μέντοι το πρόσωπον το είσερχομένον είς μοναστήριον το σχημα λάβη. Και εί μεν ό άνηρ τον μοναχικον έπιλέξεται βίον, άπο­

καδιστάτω τή γυναικΙ και την προίκα καΙ είτι άλλο άπ' αύτης έλαβε και 20

προς τούτοις έκ της γαμικης δωρεας τοσουτον μέρος, όσον έκ της τελευτης του άνδρος ηρμοζε τη γυναικΙ κατα το σύμφωνον το τοίς πρoικ~oις συμ­

βολαίοις έμφερόμενον . Εί δε γυνη είη ή είς το μοναστήριον είσελδοϋσα,

τον όμοιον τρόπον παρακρατείτω ό άνηρ την γαμικην δωρεαν καΙ τον κάσον της προικος τον άπο της τελευτης της γυναικος συμφωνηδέντα' 25

καΙ το λοιπον της προικος τϊ:i γυναικΙ άποκαδισταν κελεύομεν καΙ εί τι

άλλο έκ των πραγμάτων αύτης μη παρ' αύτ άνδρΙ δεδωκέναι δειχδείη, 30

ίνα εΙς έκαστος δίχα ζημίας των ίδίων άπολαύσ", πραγμάτων, εί μη ώς είκος ό μνηστηρ τη μνηστη Τι ή μνηστη τφ μνηστηρι Τι ό άνηρ τή γυναικΙ

Τι ή γυνη τ άρραβωνος της μνηστείας άναδίδωσιν άπλα της ποινης έκατέΡ4> μέρει συγχωρουμένης.

Ποινη δέ έστιν έπι του άρραβωνος τόδε· τον δεδωκότα μεταμεληδέντα και μη

10

δελήσαντα πληρωδηναι τό, έφ' cί> δέδωκε τον άρραβωνα, ζημιοϋσδαι αύτον τον άρραβωνα, ώσαύτως και τον λαβόντα άπαναινόμενον την του πράγματος πλήρω­ σιν άντιστρέφειν τον άρραβωνα είς το διπλάσιον, όπερ έπι του παρόντος ό νομο­ δέτης καταργεί ώς προτιμώμενος τα δεία των άνδρωπίνων. Ταυτα μέν, εί 15

μνηστεία μόνον έπηκολούδει. Εί δε και γάμος συνέστη και προιξ έπεδόδη παρα του μέρους της γυναικος και προγαμιαία δωρεα συνεφωνήδη παρα του μέρους του άνδρος ήτοι το λεγόμε­ νον ύπόβολον, εί μεν ό άνηρ είς μοναστήριον εισέρχεται και άποκείρεται, άπο­ καδίστησι τη γυναικι και την προίκα και ει τι άλλο έξ αύτη ς παρέλαβε, τυχον

20

έξώπροικα, και συν τούτοις και οσον ποσόν συνεφώνησεν έν τοίς γαμικοίς συμφώ­ νοις, κερδαίνειν την γυναίκα έκ του ύποβόλου προτελευτήσαντος αύτου· και

ούτος γαρ τό γε έπι τ1j συνοικησάστ;ι δοκεί τελευταν. Εί δε γυνη τυγχάνει ή είς το μοναστήριον είσελδοϋσα, τον δμοιον τρόπον παρακρατεί ό άνηρ το ύπόβολον

και τον κάσσον της προικος τον άπο της τελευτης της γυναικος συμφωνηδέντα 25

παρα τοϋ άνδρος άποκερδαίνεσδαι, και το λοιπον της προικος τη γυναικ! άπο­ καδίστησι και ει τι άλλο έκ των πραγμάτων αύτης έχει.

Άλλα ταυτα μεν οΙμαι κατα τό παλαιόν κρατείν, οτε εΙχε και ό άπο τελευτης της γυναικος κάσσος ήτοι ή άποτυχία χώραν συμφωνούμενος έν τοίς συμφώνοις,

ώσαύτως και τό μέρος άπο του ύποβόλου κερδαίνειν την γυναίκα έκ προτελευτης 30

του άνδρός το παλαιόν γαρ έγραφεν ό άνηρ και συνεφώνει μετα της γυναικός

έκ προτελευτης αύτης άπαίδου κερδαίνειν αύτον μέρος της προικός, τρίτον τυχόν η τέταρτον η ήμισυ· ώσαύτως και ή γυνη συνεφώνει έκ προτελευτης του άνδρός τοσοϋτον μέρος κερδαίνειν έκ του ύποβόλου, οσον ό άνηρ άπο της προικός.

Σήμερον δε, έπει ό κάσσος κατηργήδη και έν τοίς συμφώνοις ού γράφεται, ώσαύ35

τως και το κερδαίνειν μέρος έκ του ύποβόλου την γυναίκα έκ προτελευτης του

άνδρός ού συμφωνείται, είτε ή γυνη μονάσει, την προίκα σώαν άναλαμβάνει και

10-13 cf.

Β . 28 . 2 . 1

27-ρ . 179,7 (ταϋτα

Α

(C.5.1.3)

-

διαλύεται):

schol. ineditum ad H.4.15.1l

C DT e(27-36) 3 και 1 om. Α Ι και δοοωσιν: είτινες Α 5 τοϋτο: τοίίτον Α 6 έκλύεταl Α 29 προτελευτης: προτροπης Cd 33 άποκερδαίνειν e

179

B.4.1.lO,l1,12

εί τι άλλο δέδωκε τιj) άνδρι μηδεν άπό της προικός του άνδρός κερδαίνοντος λόγφ κάσσου, είτε ό άνηρ άποκαρη, μόνην την προίκα και εϊ τι ετερον ελαβε παρα της γυναικος άναδίδωσιν αύτη της προγαμιαίας δωρεας παρ' αύτιj) κατα­

λιμπανομένης ήτοι του ύποβόλου, ώς μη συμφωνουμένου την σήμερον του όφεί5

λειν κερδαίνειν την γυναίκα μέρος του ύποβόλου έκ προτελευτης του άνδρός. 'Αμφοτέρων δε τόν μοναχικόν βίον έπιλεγομένων άζημίως πάντη τό συνοικέσιον διαλύεται ' καί τα έξης του βασιλικου σαφέστατα όντα.

ΤΟ δε έξηγηΙΗ:ν παρον κεφάλαιόν έστιν η' του α' τιτ. του δ' βιβ.

Β.4.1.12 (ΒΤ 10

116/21-24) Ούδεμίαν

=

Ν.123.41

άδειαν διδδαμεν η τοίς γονευσι τους παίδας

η τοις παισι τους γονεας την κοσμικην διαγωγην καταλιμπάνοντας ώς

άχαρίστους άποκλείειν της ίδίας κληρονομίας ύπερ αίτίας προ του μονα­ χικου βίου παρακολουi)ησάσης. Έν τιj) λε' βιβλίφ , εν{)α διδάσκει περι κληρονομίας καί περί του εχειν άνάγκην τους γονείς γράφειν κληρονόμους τους παίδας καί τους παίδας αΜις μη εχοντας 15

υίους Τι έγγόνους γράφειν τους πατέρας κληρονόμους , δέδωκεν άδειαν καί άμφο­ τέροις άποκλήρους καταλιμπάνειν άλλήλους, εί τυχόν τη

(wtj

αύτων έπιβουλεύ­

σουσιν Τι συκοφαντήσουσιν άλλήλους έν έγκληματικαις αίτίαις μη κατα του βασι­ λέως φερομέναις Τι κατα της πολιτείας Τι άλλο τι ποιήσουσιν, άφ' ων άποτρέπει τό λη' και λ{) ' κεφ . του η' τιτ. του αύτου βιβλίου. 'Αναφέρων ουν ό νομο{)έτης πρός την έκείσε παράδοσίν φησιν, δτι τα έκείσε

20

λεχ{)έντα τότε κρατοϋσιν, οτε μη εφ{)ασεν ό άμαρτήσας παίς Τι Υονευς άποκαρηναι ' εί γαρ τουτο πεποίηκεν, ούκέτι καλως άπόκληρος καταλιμπάνεται άπό άμαρτή­ ματος πρό του μοναχικου βίου άμαρτη{)έντος άποκαρεις

yCtp

καινός άν{)ρωπος

δοκεί γενέσ{)αι, καί πάντα, όσα πρό τούτου διεπράξατο, δικαίαν αίτίαν άπο25

κληρώσεως αύτιj) προσεπάγοντα άπενίψατο δια της δευτέρας ταύτης κολυμβή{)ρας, δηλονότι της άποκάρσεως. Ή δε παροϋσα πιφεκβολη άπαράλλακτός έστι τιj) κεψένφ, δπερ έστίν

{)'

κεφ.

του α' τιτ. του δ' βιβ.

(ΒΤ 30

116/24-26)

Άπαγορεύομεν δε τοις γονευσι τους ίδίου ς παίδας

μοναχικον βίον έπιλεγομένους των εύαγων μοναστηρίων άφέλκειν. Καί τό παρόν αύτό έκείνό έστι τό κείμενον έν τιj) βασιλικιj) καί, ίνα μη οί πατέρες πολλά.κις τιj) παρα των νόμων δεδομένφ αύτοίς δικαίφ έπί τη κατα των

19 cf. Α

Β . 35 . 8.41-42

(N.115.3- 4)

C DT e(1-7) 1 άλλο om. Cd 20-21 φησιν - χρατοϊίσιν om. Α

9 post

ούδεμίαν

add. δε Bas.

17

έν

om. Cd

180

Β.4 . 1 . 12 , 13 , 14

παίδων έξoυσί~ χρώμενοι άφέλκωσιν αύτους απο των μοναστηρίων ώς παρα γνώμην αύτων άποκειρομένους, διορίζεται μη εχειν τους γονείς άδειαν τοϋτο ποιείν. Το δε έπεξηγηi)έν έστι ι' κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ .

B.4.1.13 = N.123.42 pr. (ΒΤ 5

117} 1-4)

Έαν μοναχός καταλείψ1J τό ίδιον μοναστήριον κα.Ι είς

άλλο έλίJ1J , εϊ τινα πράγματα έν τ καφ, καίJ' ον τό μοναστήριον κατα­ λέλοιπεν, εχειν φανείη, τ πρώτ κειμέν χρώμενος λειτουργφ τέλειον διαζων βίον. 10-11 cf. e. g. Α C DT

Β.41.4.2

(N.18.1)

1 του δ' βιβ . Oill. Cd 3 συνεχώς Cd 7 έκβάλλεσδαι Α 12 έν Oill. Α 2 16 του ; Cd cum Bas., om. Α 18 είσπραχδησομένου Bas. 23 του έπισκόπου Α 24-25 παρα - προσκυρωΟώσι iteravit Α 27 της τε; της τε της Α 28 προβάτων Α

Β.4.1 . 17,19, 20

183

Ή παρουσα παρεκβολη ούκ εστιν αύτο το κείμενον του βασιλικου, άλλα παλαιος έρμηνεύων το κείμενονο έκεινο γί'φ και μέγα και πολυ και σαφες τυγχάνει καί, ώι; έν συνόψει φάναι, κωλύει έν τοις μοναστηρίοις είναι κελλία και ίδιαζόντωι; τινας έν αύτοις ζην, εί μή που είς έστι μοναχος άναχωρητης τέλειον ζων βίον, άλλα 5

πολλων όντων άνδρων και την συνέλευσιν μίαν είναι διορίζεται και τράπεζαν μίαν. Ή δε παρουσα έξήγησιι; έρμηνεία έστι του α' δέματος του ιδ' κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ .

Οί έν κοινοβί

κωλύσας ό νoμoίJέτης τούς τε μονάζοντας και τας άσκουμένας γυναίκας

έξέρχεσίJαι όλως των φροντιστηρίων Τι έντυγχάνειν άνδράσι και άναλογισάμενος,

Α

1 άνδρείol~ Α 3 'Ο : ή Α 8 είς om. Cd 12 κ αι ό εξαρχος δε των Theod. 13 έπισκέψασδαl όφείλει Theod. 23 εξω του: έξ αύτου Α 25 όντας om. Cd Ι post άποκρίσεις add. ποιείτωσαν Theod. 28 μικρον om. Cd 30 όλων Α C DT

μοναχων

186

Β.4.1.23,24

ότι πολλάκις, μαλλον δε και απαραιτήτως εισι τινα παρα τοις μοναστηρίοις

δεόμενα οικονομίας, διωρίσατο τά τε άνδρα μοναστήρια εχειν τους λεγομένου ς άποκρισιαρίους άνδρας γεγηρακότας και ήδη το μοναχικον άγωνισαμενους και ού ραδίως τας σωματικας έπηρείας ύφισταμένους, οϊ τοις πράγμασι και ταις 5

αύτων άπασχολη-δήσονται χρείαις, προς δε και τα γυναικεια δύο τινας Τι τρεΤς άνδρας μαρτυρουμένους Τι εύνούχους, οίτινες τά τε πράγματα αύτων διοικήσουσι και της άρρήτου μεταδώσουσιν αύταις κοινωνίας, ήνίκα τούτου καιρός. Ει δε περί τινος του μοναστηρίου χρείας Τι εις μίαν των εύλαβεστάτων άσκητριων άναφερομένης ειπειν τι των άναγκαίων βούλοιντο, έντεύξονται τη ήγOυμενt;l

10

μόν1J και

ettpq.

παντελως ούδεμιq. των γυναικων, άλλα δια των εύλαβεστάτων

-δυρωρων πάντα πράξουσιν.

Theod. Brev. 133.14

Ό

μετρια

πταίων

μοναχός νουδετείσδω

και

κατηχείσδω προς μετάνοιαν, ό δε άδιόρδωτα πταίων έκβαλλεσδω του μοναστηρίου. Καί αϋτη ή παρεκβολη μέρος εστί του ιε' κεφ. του α' τιτ. του δ ' βιβ. σαφης

15

και ερμηνείας μη δεομένη καί συνοπτική' νoμo~ετει γαρ κάκεινο τον μέτρια πταίσαντα μοναχόν νoυ-δετεισ~αι και κα~είργεσlJαι, ίνα διορδώσηται' ει δε μείζων ό του πράγματος είη τρόπος, προς την άμαρτiαν και την έπιμέλειαν της έπαν­

oρ~ώσεως εΙναι' το αύτο δε και έπί γυναικων άσκουμένων κρατείν. Και εί μεν 20

ίσχύσειε τούτοις τοις τρόποις σωσαι τον όλισ~αίνειν άρχόμενον, χάρις

t

~ε' εί

δε κρειττον γένοιτο δεραπείας το πραγμα, τηνικαυτα διεξω~ειν αύτον του μονα­ στηρίου, όπως αν έκδους εαυτον έκ των καλλιόνων τοις χείροσιν αύτος της έαυτου κακίας άπολαύσειε μόνος καί μή τι των εαυτου κακων ετέροις προσαπομάξηται.

Β.4.1.24

Theod. Brev. 133.15 25

= Ν.133.6

Ό είς καπηλεϊΌν είσιων μοναχός τi!> έκδίκ παρα-

δοδεις Τι τοις έπάρχοις σωφρονιζέσδω και έκβαλλεσδω του μοναστηρίου. Αϋτη ή παρεκβολή σύνοψίς έστι τοϋ Ις" κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ.· κάκεινο γαρ διορίζεται τον άναστρεφόμενον μοναχον είς τι καπηλειον παραδίδoσlJαι τοις των πόλεων εκδίκοις Τι τοις επάρχοις σωφρονίζεσΟαί τε διελεγχόμενον καί

μηνύεσlJαι τουτον 30

t

ήγουμέν ώστε αύτον έξελαύνειν του μοναστηρίου τοιαυτα

πλημμελήσαντα καί τον έν αίσχύν1J βίον της άγγελικης ταύτης τάξεως άλλαξάμενον .

Α

CDT

24 Ό om. Α

3

το: τον Α

13

κατηχείσΟω:

vide app. crit. apud Theod.

23 μόνης Α

187

Β . 5.1 . 1 ,2, 3

ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ Τίτλος πρωτος

Περι έκκλησιων και μοναστηρίων και εύαγων οικων καΙ των πραγμάτων καΙ δικαίων αύτων

1J.5.1.1 == (;.1.2.1 Έξέστω έκάστφ τελευτωντι τα οίκε'ία πράγματα καταλιμπάνειν τα'ίς άγίαις έκκλησίαις δει γαρ φυλάττεσί1αι τας γνώμας αύτων ώς μηκέτι δυναμένων ανωί1εν βουλεύσασί1αι. Το παρον κεφάλαιον δίδωσιν άδειαν έκάστ~ τελευτωντι καταλιμπάνειν τα οίκεία πράγματα ταίς άγίαις έκκλησίαις και φυλάττει[ν] τα διατετυπωμένα παρ' 10

αύτων έν ταίς τελευταίαις αύτων βουλήσεσι. Τελευταία δε βούλησίς έστι, μεb' ην άλλο τι βουλευό"ηναι λοιπον ού δύναται. ΤΟ δε παρον κεφ. έση α' του α' τιτ. του ε' βιβ.

1J.5.1.2 == (;.1.2.2 Μηδεις έν έκκλησί~ άγί~ ί1απτέτω νεκρόν. ·Απαγορεύει το παρον κεφάλαιον και άποτρέπει το "άπτε~αι νεκρους έν ταίς 15

άγίαις έκκλησίαιι; δια την τιμην προς το "είον- ώς δε ό Θεόδωρός φησιν, έν

έκείναις ταίς έκκλησίαιι; κωλύεται "άπτε~αι νεκρός, έν αις σώματα μαρτύρων ά.πόκεινται. Το δε έρμηνευbεν κεφ. τουτί έση β' του α ' τιτ. του ε' βιβ.

11.5.1.3 == (;.1.2.3 Μηδεις λείψανα άγίων πιπρασκέτω ή άγοραζέτω. Είσί τινα,

20

&

πιπράσκεσbαι η δωρείσbαι Τι έκποιείσbαι ού πεφύκασιν, άλλ'

είσιν άδέσποτα, οΤον τα τείχη, τα μνημεία και τα ίερά, όμοίως και τα λείψανα των άγίων,

& και

διορίζεται ό νομοδέτης μήτε πιπράσκεσbαι μήτε άγοράζεσδαι.

Αύτα μεν συν τα μνημεία η τα τείχη η τα ίερα ού πεφύκασιν έκπoιεί~αι, το δε

έπι τούτοις δίκαιον και πωλείται και δωρείται και ληγατεύεται, ώς βιβ. μδ' τιτ. δ' 25

κεφ. μbΌ Σαφηνίσω δέ σοι, τί έση το έπι τούτοις δίκαιον- ού δύναταί τις άγορά­ σας ίερον χρήσασδαι τoύτ~, ώς βούλεται, άλλ' ώς ίερ και πάλιν χραται και τ τείχει ώς τείχει, και παραπέμπων τουτο προς άλλον κά.κείνος ούτως αύτ χρίiται

15-17 Theod. summa huius const. serνata est ίη cod. Vιnd . iur. gr. 2, fol. 47ν 20-21 cf. Β.46 . 3.1 (D.1.8.1) 24-25 cf. D.30.53.7 (ίη Β.44 . 1[!] desideratur); supra comm. ad Β.2.2.15 (D.50.16.17) Α

C DT

4

των

om. Α

Ι

ante

δικαίων

add.

των Bas.,

sed vide app. crit.

24

λεγατεύεται Α

188

Β . 5.1.3,4, 7,8

και έχει μόνον τό έπ' αύτ δίκαιον, ού μην δύναται αύτ χρασi)αι, οπου βούλεται, ώς και τοίς λοιποίς αύτου πράγμασι .

Τό δε έρμηνευδεν κεφ. έστι ζ' του α' τιτ. του ε' βιβ.

]3.5.1.4 (ΒΤ 5

125/11-13)

== (;.1.2.5

Δεί τας έκκλησίας μη λειτουργείν, μάλιστα ρυπαρας

λειτουργίας, εί μη είς άνανέωσιν γεφύρας και όδοστρωσιων. Ύποκεί­ σδωσαν δε άγγαρείαις και παραγγαρείαις έν καιρ. Εϊ τις ποιήσει δωρεαστικόν έγγραφον έπι τ εύκτήριον ο{κον κτισδηναι Τι ξενωνα Τι νοσοκομείον, άναγκάζεται και αύτός και οί κληρονόμοι αύτου παρα των έπισκόπων και των οίκονόμων πληρωσαι τα. του δωρεαστικοϋ πάντα κατα. τό

20

δοκουν αύτοίς, ήτοι κατα τους έντεδέντας παρ' αύτων ορους τ δωρεαστικ και

τιΧς διαστίξεις τυχόν γαρ ούτως έγραψε' "δωρουμαι τ άγί άποστόλ Πέτρ η τ άγί μάρτυρι Θεοδώρ το κτημά μου τό δείνα η τον ο{κόν μου τόν δείνα έφ' κτισίΗ\ναι όνόματι αύτου έκκλησίαν και γίνεσδαι τα και τά"' ούκ έστιν ά.κυρον το έγγραφον ώς τάχα γεγονός κατα μονομέρειαν και μη συσταν μέσον δύο 25

προσώπων, άλλα κινουσι την έξ αύτου άγωγην οί έπίσκοποι και οί οίκονόμοι. Τό δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστιν ζ' κεφ. του α' τιτ. του εΙ βιβ.

]3.5.1.8

== (;.1.2.19

Μη χρεία εστω πράξεως ύπομνημάτων έπι της άχρι φ' νομισμάτων δωρεας

γενομένης είς έκκλησίαν fι είς εύαγη οίκον fι είς πτωχους fι είς πόλιν. Έπι δε πλείονος ποσότητος πράξις γινέσδω, εί μη βασιλέως έστιν ή δωρεά. Α

25

C DT

9 μαστιγοφδόρους Α 26 ζ': ξ ' Α

πρόσωπα Α

12 δ ': δ ' κεφ.Α 15 tGJv 2 deestinBss. 28 εύαγη : εύσεβη Bss.

21 άΥιωτάτΑ

189

Β . 5 . 1 . 8,l1,12

Καδολικός έστι νόμος, όστις διορίζεται πασαν δωρεαν γινομένην παρά τινος πρός τινα και μη ύπερβαίνουσαν την των φ' νομισμάτων ποσότητα μη δέεσδαι πράξεως ύπομνήματος ήτοι σημειώματος, άλλ' έρρωσδαι ταύτην, καν μη

ext;\

σημείωμα καν συνετελέσbt;\ δι' έγγράφου άγοραίου μόνου η ίδιοχείρου . Τοίίτον γοίίν τον νόμον βούλεται

Q νομοόέτης κρατειν

και έπι των δωρεων των

προς έκκλησίας η εύαγεις οίκους η πτωχους η πόλεις γινομένων, και άχρι μεν φ' νομισμάτων τυγχανούσας τας δωρεας νομοόετει ταύτας κρατεινο έπέκεινα δε

των φ' νομισμάτων έχούσας ποσότητα ού βούλεται το ίσχυρον άποφερεσl1αι, έπι

τοις έπέκεινα δηλαδη και μόνοις των φ', εί μή που βασιλική έστιν ή δωρεα 10

η έπέκεινα των φ' νομισμάτων τυγχάνουσα' ταύτην γαρ και ανευ ύπομνήματος

κελεύουσιν οί νόμοι το ίσχυρον εχειν και έπι τοις έπέκεινα ' ώσπερ γαρ ό βασιλευς πάντων ύπέρκειται, οϋτω και αί παρ' αύτοίί γινόμεναι δωρεαι πασων των άλλων δωρεών ύπερφέρουσιν.

Ή δε παροίίσα παρεκβολή έστι κεφ. η' του α' τη. του ε' βιβ.

Β.5.1.11 (ΒΤ

15

126/13-16)

= C.l.12.3

Μέχρι των προ της δημοσίας άγορας της έκκλησίας

όρων το άσφαλες έχετωσαν οι προσφυγόντες, τοίς ένδοτεροις λουτροίς Τι κήποις Τι οίκήμασιν Τι αύλαίς Τι στοαίς χρώμενοι, και κωλυεσδωσαν έντος του ναου ύπνου ν Τι έσδίειν. Το παρον νόμιμόν έστι κεφ. ια' του α' τιτ. του ε' βιβ. καί φησιν, ότι οί προσφυ20

γόντες ττ) του Θεου μεγάλt;\ έκκλησί~, καν φi1ά.σωOιν είσελi}"ειν έν αύτΤ) εσωi}"εν,

έχωσι την άπο ταύτης βοήόειαν, καν μη είσέλl1ωσιν εσωόεν, άλλα φΜσωσιν είς τα εξωi}"εν της έκκλησίας, Μεν αρχεται ό ταύτης περιορισμός, και ούτως άσφάλειαν έχουσι και έκφεύγουσι τας σωματικας ποινας άναστρεφόμενοι έν τοις κήποις τοις εσωl1εν των όρων της έκκλησίας και τοις οίκήμασι και ταις αύλαις και ταις 25

στοαις έντος δε του ναοίί η έσi}"ίειν η κοιμασi}"αι ού συγκεχώρηται δια την προς το l1ειον τιμήν, άλλ' ούδε όπλοις έαυτους έξασφαλίζειν, άλλ' άΠΟΤΙl1έναι ταίίτα

πειi}όμενoι τοις έπισκόποις εί δε μη πείόονται τα όπλα άπορριψαι, ώς της άπο της έκκλησίας βοηl1είας και μόνης άρκούσης αύτοις έκβάλλονται κατα κέλευσιν του έπισκόπου και των δικαστων.

Β.5.1.12

= C.l.12.4

Μεδ' όπλων ό οίκέτης προσφυγων εύδυς έκβαλλεσt1ω' άνδιστάμενος

30

δε μείζονι βιαζέσδω δυνάμει' κα.ν μαχόμενος τελευτήσ'!J, άνεύδυνος ό έπελδων εσται δεσπότης. 1-4 cf. B.47 .1.66 (C.8.53.34) Α

12

C DT om. Α

αί

1 γενομένην Α 6 ante πόλεις add. π ρος Α 19 προσφεύγοντες Α 22 δδεν : και δδεν Α

9- 10 26

εί

-

έαυτας Α

φ'

om.

Α

190

Β.5 . 1 . 12,13

Ό φονεύων τον ίδιον δοϋλον προσφυγόντα μεδ' όπλων αύτi;'> έπερχόμενον ούκ εύδύνεται ' έξεστι

YCtp

βί~ την βίαν έκκρούειν και όπλοις όπλα. Άλλα και τij τοϋ

Θεοϋ έκκλησί~ εί προσφύγοι δοϋλος μετα όπλων, εύδυς έκείδεν έκβάλλεται ώς μη

t'ij άπο της έκκλησίας δαρρων βoηδεί~, άλλα t'ij των όπλων. ΤΟ δε έρμηνευftεν παρον νόμιμον κεφ. έστι ιγ' τοϋ α' τιτ. τοϋ ε' βιβ.

pr. + 9 = C.l.12.6 pr. + 9

Β.5.1.13 (ΒΤ

127/1-7, 128/9-18)

Θεσπίζομεν, μη έξεστω ηνι τους πρόσφυγας

τους οίασδήποτε τύχης όντας έκ της άγίας έκκλησίας της όρlJοδόξου πίστεως έκτος ταύτης της βασιλίδος πόλεως έξεουν. Εί τινες δε τούτων τι

μηχανήσασlJαι (Τι) ποιησαι τολμήσου σι, τ της ίεροσυλίας έγκλήματι 10

ύποβαλλεσlJωσαν. Άλλα μηδε τούτους ούτως κατεχεσlJαι έν ταίς σεβασμί­ αις έκκλησίαις Τι συσφίγγεσlJαι, ϊν' αύτόlJΙ Τι των τροφίμων πραγμάτων

Τι ένδυμάτων Τι ήσυχίας Τι ύπνου κωλύωνται. Έαν δε δουλος Τι γεωργος Τι έναπόγραφος οίκετης Τι άπελεύlJερος και

τοιουτόν τι πρόσωπον οίκείον Τι ύπεξούσιον Τι ύποτεταγμενον Τι άποσυ15

λήσας τινα των πραγμάτων του δεσπότου Τι διαφlJείρας Τι άφ' έαυτου μόνον άποδράσας προς τους άγιους τόπους προσπελάση, εύlJεως παρα των lJεοσεβεστάτων οίκονόμων είτε των έκδίκων, ήνίκα πρωτον του το γνωναι δυνηlJωσι, δι' αύτων δηλονότι προς ους άνήκουσιν, αύτων έκείνων

παρόντων κατα την έκκλησιαστικην παιδείαν και εύlJύτητα Τι έκδικήσει 20

άρμoδί~ Τι μεσιτεί~ φιλανlJρωποτάτη προελlJούση

tij

της συγχωρήσεως

συγγνώμη και τij του όρκου βοηlJείζ( άμεριμνήσαντες είς τον ώρισμενον

τόπον και οίκείον ύποστρεφετωσαν και τα πράγματα, απερ μεlJ' έαυτων εχουσιν, άποκαlJιστάτωσαν. Ή παροϋσα παρεκβολη τεμάχιόν τί έστι και σύνοψις τοϋ ιγ' κεφ. τοϋ α' tl1j. τοϋ 25

ε' βιβ.· έκείνο γαρ πλατυκώτατόν έστι και διορίζεται τους προσφυγόντας

t'ij άγί~

έκκλησί~ οίασδήποτε τύχης όντας μη έκβάλλεσδαι έκείftεν, άλλα καί, εί τίς τι

τοιοϋτον τολμήσω ποιησαι, τιμωρειΌδαι τοϋτον ώς ίερόσυλον και μηδε κατέχεσόαι τούτους τους προσφυγόντας έν ταίς σεβασμίαις έκκλησίαις ή συσφίγγεσδαι ούτως, ωστε η των τροφίμων πραγμάτων η ένδυμάτων η ήσυχίας η ύπνου κωλύεσδαι. Εί δε πολλάκις αύτοί οί πρόσφυγες μη φαίνονται δημοσίως, παρα τοϋ δεο-

30

φιλεστάτου οίκονόμου ειτε έκδίκου της έκκλησίας ζητείσδωσαν και φυλαττομένης

2 cf. Α

Β.1Ο .2. 12 . 1

(D.4.2.12.1)

3 εί : είς Α Ι προσφεύγη Α 5 νόμιμον om. Α e Bas. suppI. 11 αύτόδεν Ba8. 12 η ήσυχίας deest ίη Bas. Ι κωλύωνται: Bas., κωλύεσδαι ACd 21-22 τον - τόπον : τον τόπον τον ώρισμένον Bas. 23 άποκαδιστάσδωσαν Ba8. 6

C DT

2

έξέστω: έξείναι

σπλα σπλοις Α

Bas.

9

η

Β. 5.1.13 ;

5.2.1

191

της των νόμων εύλαβείας τοίς δικασταίς, παρ' οίς δικάζονται, έμφανιζέσδωσαν καί,

& νοουσιν

έαυτοίς συμφέρειν, άποκρινέσδωσαν είτε δι' έαυτων είτε δι' έν­

τολέων' και εί τουτο ποιείν άπειδουσιν η ύπερτίδενται, ό δικαστικος νόμος και ή συνήδης τάξις φυλαττέσδω . Και εί μεν πράγματα άκίνητα κέκτηνται, μετα ται; 5

έξ εδους των πραγμάτων έκδέσεις παρα του δικάζοντος αύτους έκτελείσδω, είτε παράδοσις όφείλει γενέσδαι είτε πρασιζ' εί δε κινητα εχουσι και αύτα έκτος των Όρων της έκκλησίας κρύψου σι, τt:j άποφάσει του δικαστου και τt:\ σπουδt:j του έκβιβαστου έκζητείσδωσαν και τοίς κεχρεωστημένοις άποκαδιστάσδωσαν. τα δε αύτα κρατείτωσαν και έπι των έγγυητων και μανδατώρων των προσ-

10

φυγόντων προσώπων τt:\ έκκλησί~' και οοτοι γάρ, εί μετα των πρωτοτύπων κατα­ φύγωσιν είς την της έκκλησίας βοήδειαν, της αύτης προνοίας άπολαύειν όφεί­ λουσι και ταίς αύταίς ύποκείσδαι παρατηρήσεσι. Και ταίίτα μεν περι εύΥενων και έλcv{Jέρων προσώπων.

Έαν δε δουλος Τι γεωργός η έναπόγραφος οίκέτης Τι άπελεύδερος Τι άλλο τι 15

πρόσωπον ύπεξούσιον Τι ύποτεταγμένον άποκλέψας τινα πράγματα του δεσπότου Τι διαφδείρας η και μηδέν τι τοιουτον διαπραξάμενος άποφύγ1J και τοίς ίεροίς τόποις

προσδράμ1J, εύδέως παρα των δεοσεβεστάτων οίκονόμων είτε των έκδίκων, παρ­

όντων δηλονότι και των προσώπων, οίς άνήκουσιν, η έκδικήσει άρμoδί~ Τι μεσι­ τεί~ φιλανδρωποτάτη είς τόν τόπον τον ώρισμένον και οίκείον ύποστρεφέτωσαν, 20

ηγουν ό γεωργός είς ον γεωργεί άγρόν, ό δουλος είς τον δεσπότην και οί λοιποι

όμοίως, άποκαδιστωντες και τα πράγματα, &περ έχουσι μεδ' έαυτων' έπι πολυ γαρ αύτους είς την έκκλησίαν διατρίβειν ούχ άρμόζει, ίνα μη τοίς πατράσιν Τι τοίς δεσπόταις η τοίς πάτρωσιν αί ύπηρεσίαι τούτων αί πρέπουσαι άπαρνηδωσιν.

Τίτλος δεύτερος 25

Περι έκποιήσεως και έμφυτεύσεως έκκλησιαστικων πραγμάτων Β.5.2.1

= Ν.120.1

Theod. Brev.120.1 Μηδεις εύαγης οίκος Κωνσταντινουπόλεως η της ένορίας αύτης χωρις των μοναστηρίων έκποιείτω άκίνητον πραγμα μήτε

πολιτικην σίτησιν μήτε γεωργικσν άνδράποδον μήτε διδότω έπι άντιδω­ ρήματι η άνταλλαγ~, εί μη μόνον βασιλικ4'> οίκ δικαί παραχωρεί δίδoσ~αί τισι ν άκί νητα. δ Βασιλικοι δε οΤκοι τυγχάνουσιν οί ύπο βασιλέων την σύστασιν δε~άμενoι, ώς τα Πετρία και το Μυρέλαιον. τα δε αύτα νoμo~ετεί κρατείν και έπι πάντων των έν ήj βασιλίδι ταύτt;J πόλει τυγχανόντων Τι ήj ταύτης ένoρί~ όρφανοτροφείων,

~ενoδoχείων, πτωχοτροφείων, νοσοκομείων και λοιπων εύαγων οίκων μη συν­ εισαγομένων είς την τοιαύτη ν παρατήρησιν των εύαγων μοναστηρίων.

Theod. Brev. 120.2

10

Έμφυτευέτωσαν και οί σεπτο1. οίκοι Κωνσταντι­

νουπόλεως τα άκίνητα αύτων πράγματα έπι ζωi] τριών μόνων προσώπων έκ διαδοχης το εκτον μέρος τοϋ κανόνος αύτών κουφίζοντες. Και τα

προάστεια, πρόσοδον μεν εχοντα άμειώτως έμφυτευέτωσαν, άπρόσοδα δε ύπάρχοντα διδότωσαν αύτα έπι ρητή τινι ποσότητι. Ή παρουσα παρεκβολη σύνοψίς έση του β' και γ' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.·

15

κάκείνα γαρ νoμo~ετoυσι τα διαφέροντα άκίνητα τη του θεου μεγάλT.l έκκλησ(~ ήτοι ήj Άγί~ Σoφί~ και τοίς λοιποίς εύαγέσιν οίκος τοίς έν

t(j>

α' κεφαλαί του

αύτου β' τίτλου μνημονευόείσιν έμφυτευτικως έκδίδo~αι, πλην δ~ ούχι κατα

διηνεκη κατάόεσιν, άλλ' έπΙ τρισΙ προσώποις, αύτ(j> δηλονότι 20

t(j> του

λαμβάνοντος

και έτέρων δύο έφε~ης κληρονόμων, μη πλέον εκτης μοίρας του ύφεστωτος

κανόνος συγχωρουμένου

t(j>

την έμφύτευσιν λαμβάνοντι. Οίον εΤχε κατ' ετος το

δo~εν έμφυτευηκως άκίνητον νομίσματα ς"

όφείλει έκκοπηναι το εν και τα

πέντε δίδoσ~αι.

Περι δε των διαφερόντων προαστείων ήj τε ιXyiq. του θεου μεγάλT.l έκκλησί~ 25

και τοίς προειρημένοις εύαγέσιν οίκοι ς τοίς έπι της βασιλίδος πόλεως Τι της αύτης

περιοικίδος ου σι κελεύουσιν, εί μεν τα τοιαυτα προάστεια πρόσοδον εχει, οίον λόγου χάριν ι' νομίσματα κατ' ετος, έπΙ όλοκλήροις τοίς ι' νομίσμασιν έκδίδo~αι ταυτα έμφυτευτικως παρα των διοικούντων τους αύτους εύαγείς οίκους κατα τον είρημένον τρόπον, ήγουν έπΙ 30

t(j>

προσώπ αύτου του λαβόντος και &λλαις

δύο διαδοχαίς, και μηδένα κουφισμον του κανόνος γίνεσ~αι, εί μη μαλλον και προσόήκην' εί δε μη εχει τινα παντελως πρόσοδον, άδεια εστω τοίς διοικηταίς

των εύαγων τόπων έπί τινι ποσότητι ταυ τα, ώς προείρηται, είς έμφύτευσιν διδόναι.

Theod. Brev. 120.3

Έαν το έμφυτευόεν έκκλησιαστικον πραγμα είς

βασιλικόν οίκον Τι είς τό ταμείον Τι είς πόλιν Τι είς βουλευτήριον Τι είς 35

εύαγη οίκον περιέλό1;'), δύνανται οί έμφυτεύσαντες έντός β' έτών έμμείναι τij έμφυτεύσει Τι λϋσαι αύτήν. Α

C DT 3 πολιτικας: πολιτικα καΙ Cd 6 μυριέλαιον Α 13 προάστεια: Theod., om. Cd 22 έμφυτευματικωςCd 23 δέδοσδαιΑ 24 τεοm.Cd 25 τη ς Ι: τοiςCd 28 αύτους: αύτης Cd προςΑ,

193

Β.5.2.1,2

Και ή παρουσα παρεκβολη συνοπτικώς παραδίδωσι τόν δλον νουν του δ' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.· κrικείνo γαρ παρακελεύεται, ώς, εί ποτε συμβαίη οίονδήποτε πραγμα η της του Θεου μεγάλης έκκλησίας η άλλου τινός τών έν τ(j:ι α' και β' και

γ' κεφαλαί μνημονευδέντων εύαγών τόπων έμφυτευτικώς έκδοδΕ:ν περιελδείν 5

είς βασιλικόν οίκον ή είς τό βασιλικόν ταμείον η είς πόλιν τινα η είς άλλον τινα εύαγη οίκον, ίχδειαν εχειν τους διοικητας των εύαγων τόπων, άφ' ων εξ άρχης ή εμφύτευσις γέΥονεν, ήνίκα πεplέλ~Ώ είς εν των είρημένων προσώπων ή τοιαύτη

εμφύτευσις, φανερουν την έαυτων Υνώμην είσω διετίας και ή παρ' εκείνοις κατα­ λιμπάνειν το αύτο πραγμα, είς ους περιηλ~εν, και την συμφωνηδείσαν πρόσοδον 10

κoμίζεσ~αl ή τουτο άναλαμβάνειν της έμφυτεύσεως λυομένης, είπερ τουτο λυσι­ τελες μίiλλoν τοις αύτοις νoμι~είη.

Theod.Brev.120.4

τα έρείπια της έκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως

διηνεκως έμφυτευεσδωσαν έπι τρίτη μoίρ~ των προ της πτώσεως ένοι­ κίων Τι έπι τ ήμίσει των μετα την του έμφυτεύτου γενομενην έπανόρ15

δωσιν ένοικίων. Ή παρουσα παρεκβολη έρμηνεία έστι του Έρμοπολίτου Θεοδώρου κειμένη εξωδεν έπι τ(j:ι ε' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.· κάκείνο γαρ διορίζεται τους δια­ φέροντας έρειπ(ους τόπους τη του Θεου μεγάλη έκκλησί~ και τοΙς πολλάκις είρη­

μένοις εύαγέσιν οίκοις, έν οίς παλαιαι οίκήσεις τυγχάνουσαι κατηνέχό"ησαν και 20

έξ ών ούδεμία παρέχεται πρόσοδος, είπερ μη δύνανται οί ρηδέντες εύαγείς οΤκοι

τούτους άνοικοδομησαι, φροντίζειν τους διοικητας τούτων έκδιδόναι τους αύτους έρειπίους τόπους έπι διηνεκεί έμφυτεύσει έπι τρίτη μoίρ~ των έκείδεν, οτε και συνίσταντο τα οίκοδομήματα, συναγομένων στεγονομίων

-

οίον, οτε ήσαν συν­

εστωτα τα οίκήματα, έλάμβανεν έκεΙδεν ό εύαγης οίκος νομίσματα ιβ" νυν, οτε 25

κατέπεσον και έκδίδωσι τόν έρείπιον τόπον, όφείλει συμφωνείν, ίνα λαμβάνη δ' νομίσματα

-

επι τούΤ41

όΡ41 λαβειν τους τόπους, ώστε πρότερον οίκοδομησαι και έκ των

ri;J

Τι, είπερ ό λαμβάνων αύτους κατ' έμφύτευσιν βoυλη~είη μαλλον

προσΥlνομένων έκεισε κατα διατίμησιν στεγονομίων το ήμισυ μέρος διδόναl

ri;J

εύαΥει οίΚ41, εξ ου τους αύτου, τόπους λαμβάνει, και τοϋτο συγχωρεί.

Β.5.2.2

= Ν.120.2

Theod.Brev.120.5 Δύνανται δουναι οί εύαγέις οίκοι Κωνσταντινουπό­

30

λ.εως και ούσούφρουκτον άκινήτου πράγματος ετερον πραγμα ίσότιμον κατα δεσποτείαν λ.αμβάνοντες.

5 ante βασιλικον l add. τον Cd Ι το om. Α 29 λαμβάνει: Bas., λαμβάνων codd.

Α

C DT

21

φροντΙζει Α

14 Υινομένην Α

15

ένοικ(ου

Cd

194

Β.5.2.2,3,4

Και αύτη ή παρεκβολη συνοπτικως παραδίδωσι τον νουν του β' δέματος του ε' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.· φησι γαρ κάκεινο τον βουλόμενον λαβειν άκίνητον πραγμα κατα χρησιν έφ' ορφ της ίδίας ζωης άπο της του θεου μεγάλης έκκλη­ σίας ήτοι της Άγίας Σοφίας Τι ένος των έν αύτη εύαγων οίκων των πολλάκις 5

μνημονευ{)έντων εν τε

t

α' κεφαλαίφ και

t

γ' αύτου του β' τίτλου μη α.λλως

τουτο λαμβάνειν, εί μη παρευδιι ετερον πραγμα δεσποτικ δικαίφ δώσει προς τον

εύαγη οΙκον, έξ ου το άκίνητον λαμβάνει κατα χρησιν, τοσαύτην εχον πρόσοδον, όσην και το διδόμενον αύτ, και τέλος το αύτό, ώστε μετα την αύτου τελευτην Τι μετα τον χρόνον, έφ' ον ή δόσις της χρήσεως συνήρεσε, μη ύπερβαίνοντα δηλα10

δη την του λαμβάνοντος ζωήν, έκάτερον πραγμα, ήγουν τό τε δο{)εν αύτ κατα

χρησιν άπο του εύαγους οίκου και το παρ' αύτου άντιδο{)εν προς τον εύαγη ο{κον, κατα ψιλην δεσποτείαν περιέρχεσ{)αι είς τον εύαγη οΙκον και κατα δεσποτείαν και κατα χρησιν.

Β.5.2.3

=

Ν.120.3

Theod.Brev.120.6 Αί μισδώσεις των εύαγων τόπων μη ύπερβαινέτωσαν 15

τα λ' έτη. Και αύτη ή παρεκβολη συνοπτικως του τελευταίου μέρους του ε' κεφ. του β' τιτ.

τοϋ ε' βιβ. τον νοϋν παραδίδωσι' {)εσπίζει yrtρ κάκεινο τας παρα των εύαγων οίκων, ους έν

t

α' και β' και γ' και δ' κεφαλαίφ τοϋ αύτου τίτλου είρήκει, προ­

βαινούσας μισ{)ώσεις γίνεσδαι και συνίστασδαι, έφ' όσοις τοις συναλλάττουσι 20

χρόνοις συνδόξει, μη ύπερβαινούσας δηλαδη την τριακονταετίαν.

Β.5.2.4

Theod.Brev.120.7

= Ν.120.4

Αί έκκλησίαι Κωνσταντινουπόλεως ύποτι"έτωσαν

και άκίνητον πράγμα προφάσει των δημοσίων και των άναγκαίων χρειων παρέχουσαι τέταρτον έκατοστης μοίρας τόκον. Ή παρουσα παρεκβολη έρμηνεία έστι κειμένη έν 25

t

ξ κεφ. του β' τιτ. του

ε' βιβ' κάκείνο γαρ έπιτρέπει, εί χρεία γένηται νομισμάτων τινι των πολλάκις είρημενων εύαγων οίκων όνόματι δημοσίων συντελειων, έξειναι τοίς τούτου

διοικηταις άκίνητον πραγμα ύποτιδέναι, ϊνα νέμηται τουτο ό δανειστης και λογί­ ζηται τους καρπούς, τοϋτο μεν είι; αύτο το δανεισδεν κεφάλαιον, τουτο δε και είς τους τόκους μη ύπερβαίνοντας το τέταρτον μέρος της έκατοστης, ήγουν δ' κατα 30

λίτραν νομίσματα, και πληρουμένου του δανειστου το χρέος η έκ των καρπων ή έκ καταβολης άντιστρέφεσδαι πάλιν το πραγμα προς τον εύαγη οικον, έξ ου και έδό{)η είς ύποδήκην.

Α

CDT

1 παραβολη

Α

5

του

om.

Α

23

έκατοστης μοίρας: μόνον έκατοστης

Theod.

Β.5.2.5

Β.5.2.5

Theod.Brev.120.8 (1)

=

195

Ν.120.5

'Άπαντα τα είρημένα συναλλάγματα έπ! μεν της

μεγάλης έκκλησίας συναινέσει του πατριάρχου γινέσδωσαν όμνυόντων των οίκονδμων καΙ των χαρτουλαρίων, ώς ού περιγράφεται ό εύαγης

οΙκος περΙ το συνάλλαγμα, έπΙ δε των λοιπων σεπτων οίκων οί χαρτου5

λάριοι αύτων η οί διοικηταΙ αύτων τα λεχδέντα ποιείτωσαν. Και αϋτη ή παρεκβολη έρμηνεία έστι μέρους του ζ' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ. · έκεινο γάρ φησι τας έμφυτεύσεις και τας ύποt1ήκας και τας ύπερ πενταετίαν μισt1ώ­ σεις παρα μεν της άγιωτάτης μεγάλης έκκλησίας της βασιλίδος πόλεως γνώμη και συναινέσει γίνεσi)αι του μακαριωτάτου πατριάρχου όμνύντων ένώπιον αύτου

10

των τε ~εoφιλεστάτων οίκονόμων και των χαρτουλαρίων της αύτης άγιωτάτης

μεγάλης έκκλησίας, ώς ού προς περιγραφην των ταύτης δικαίων το συνάλλαγμα γίνεται· έπι δε τοΤς άλλοις εύαγέσιν οίκοις, εί μέν είσι χαρτουλάριοι, αύτους τον ίσον τρόπον όμνύειν παρόντος του προεστωτος του εύαγους οίκου, εί δε μή είσιν,

αύτους τους προεστωτας των εύαΥων οίκων προκειμένων των άΥίων εύαγΥελίων 15

το συνάλλαγμα ποιείν έγγράφοντας με~' όρκου τοίς τοιούτοις συμβολαίοις, ώς

ού προς βλάβην ή περιγραφην του εύαγους οίκου το συνάλλαγμα γίνεται.

Theod.Brev.120.8 (2)

Ίστέον δε, στι, εί λάβωσί τι ή οί διοικηταΙ ή οί

τούτων συγγενεις ή άγχιστεις, καν δια παρενδέτου προσώπου, παρα τα είρημένα συναλλάγματα, το μεν πραχδεν άκυρουται, ή δε ούσία του 20

λαβδντος καΙ των συγγενων αύτου και των διοικητων μετα την τελευτην αύτων προστίδεται

tij

έκκλησί~.

Και ή παρουσα πι:φεκβολη έρμηνεία έστι του β' δέματος του ζ' κεφ. του β' τιτ. του εΙ βιβ.· έκεινο γαρ διορίζεται τους οίκονόμους και όρφανοτρόφους και τους

των λοιπων εύαγων οίκων διοικητάς, ετι γε μην και τους χαρτουλαρίους και 25

τους τούτων γονεις και παιδας και τους κατα γένος αύτοις Τι έκ γαμικου δικαίου ήτοι έκ συμπενδερίας συναπτομένους μήτε έμφυτεύσεις μήτε μισδώσεις μήτε

ύποδήκας πραγμάτων διαφερόντων τοις αύτοις εύαγέσιν οίκοις Τι δι' έαυτων Τι δια παρενδέτων προσώπων ποιειν- και εί τι τοιοϋτον γένηται, άνίσχυρόν τε αύτό

παρακελεύεται τυγχάνειν και πασαν την περιουσίαν αύτων τε των λαμβανόντων 30

και των οίκονόμων και των χαρτουλαρίων και των διοικητων των, οίς συνάπτον­ ται κατα συγγένειαν οί λαμβάνοντες, είς τον εύαγη οίκον, έξ ου το πράγμα ελαβον, μετα την αύτων τελευτην περιέρχεσδαι.

Α

C DT 3 χαρτουλαρίων: -λλ- hic et semper in hac pagina Cd 6 μέρους: μέρος codd. 9-10 ένώ9 του μακαριωτάτου πατριάρχου: scripsimus coll. ΒΤ 132/17-18, τίϊ> -φ -ι;j codd. πιον - και om. Α 11 μεγάλης om. Α 13 post είσιν add. χαρτουλάριοι Bas. 15 ποιείσδαι έγγραφομένους Bas. 16 γίνεται το συνάλλαγμα Bas. 17 1')1 om. Cd

196

Β. 5.2.6

Β.5.2.6

Theod. Brev. 120.9

= Ν.120.6

Οί λοιποι εύαγείς οίκοι και τα μοναστήρια Κωνσταν­

τινουπόλεως διηνεκώς έμφυτεύουσι μετα της λεχδείσης παρατηρήσεως μειουντες το εκτον μέρος του κανόνος το αύτο κρατεί και έπι των έρειπίων. Ή παρουσα παρεκβολη έρμηνεία έσ-tι του Έρμοπολίτου Θεοδώρου έπι Τ εύαγει οίκφ έπάγεται, και ταύτης δε της παραφυλακης οϋτω ποιούσης 15

κουφίζεσδαι το εκτον μέρος της προσόδου, ην έχει το είς έμφύτευσιν διδόμενον

πράγμα' οσα δε περι των έρειπίων τόπων των διαφερόντων έκκλησί~ και τοις έν αύτ;:'j και είρηται έν

t ttέματι του ιε ' κεφ. του β' τιτ. του εΙ βιβ.· άπαγορεύει γαρ κάκείνο το μισi)ωτικως η κατ' έμφύτευσιν Τι άγορασίαν η ύπo~ήκην Τι δι' έαυτων Τι δια

παρενttέτου προσώπου τους διοικητας των εύαγων οίκων των τε έν τi;] βασιλίδι 25

πόλει καΙ εξωttεν αύτης κειμένων έκλαμβάνειν πράγματα διαφέροντα τοίς αύτοίς οίκοις' και ού μόνον τουτο φυλάττεσttαι διορίζεται έπι τοίς διοικηταίς, άλλα καΙ έπΙ τοίς συγγενέσιν αύτων, τοίς τε κατα γένος και τοίς έξ άγχιστείας συνημμένοις,

καΙ ποινην έπιτίttησιν, ην έν τφ ζ' κεφ. του αύτου β' τιτ. προείρηκεν, ήγουν τό τε άνίσχυρον εΤναι το συνάλλαγμα και πασαν την περιουσίαν των τε λαμβανόντων 30

κα~ τών οίκονόμων και τών χαρτουλαρίων και διοικητών, οΤς κατ~ τον είρημένον τρόπον συνάπτονται, είς τον εύαΥη οlκον, έξ ού το πρσ,Υμα λαμβΆVOυσι, μετα την αύτών τελευτην περιέρχεσi)αι.

28 cf.

Β . 5 . 2 . 5 (Ν.120 . 5)

Α

C

ΟΤ

30

χαρτουλλαρΙων

16 δε : Cd

δε καΙ

Bas.

19

πράγματα όντα

Theod.

28

τε: γε

Cd

198

B.5.2.10,11

B.5.2.10

Theod. Brev.120.16 πας

= Ν.120.8

μισδωτος ή έμφυτευτης εύαγους οίκου χείρον

ποιων το μισδωftεν αύτ

εύαγε'ί οίκ πασαν ζημίαν έκ της τοιαύτης αίτίας αύτ

ι~' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.· εχει γαρ έκε'ϊνο ουτως μη άναγκα-

ζέ~ω μηδεμία άγιωτάτη έκκλησία η εύαγης 01κος όπουδήποτε κείμενος κτήσεις άπόρους η εύπόρους έξωνε'ί~αι, ϊνα μη και ας εχουσιν άπολέσωσι η χρέεσιν ένοχοι γένωνται. ·Εστι δε το παρον κεφ. ι~' του β' τη . του ε' βιβ.

Theod. Breν. 120.21 10

Ό κατα χρησιν λαβων άκίνητον έκκλησιαστικον

πραγμα διδότω άλλο πραγμα άντ' αύτου συντελούν την αύτην πρόσοδον, ώστε μετα δάνατον αύτου περιελδείν τα δύο πράγματα είς την έκκλησίαν. Και αυτη ή παρεκβολη σύνοψίς έστι του β' ~έματoς του κ' κεφ. του β' τιτ. του

ε' βιβ.· διορίζεται γαρ έκεί'νο τον βουλόμενον λαβειν κατα χρησιν πραγμα άκίνη­ τον παρά τινος των εύαγων οίκων των όπουδήποτε κειμένων της ρωμαϊκης πολι15

τείας μη άλλως τουτο λαμβάνειν, εί μη ετερον εύWς πραγμα κατα δεσποτείαν ψιλην παράοχΤ]

ti!>

εύαγεί' oίκ~, έξ ου του το λαμβάνει, τοσαύτην έχον πρόσοδον

και τέλος ίσόμετρον, ωστε μετα την έκείνου τελευη1ν η τον χρόνον, έφ' ον ή δόσις της χρήσεως συνήρεσε, μη ύπερβαίνοντα δηλαδη την του λαμβάνοντος ζωήν,

έκάτερον πραγμα και κατα χρησιν και κατα δεσποτείαν άκέραιον είς τον αύτόν 20

εύαγη οίκον έπανέρxε~αι, ωσπερ και έπι της του θεου μεγάλης έκκλησίας και των έν ταύτη ηj βασιλίδι εύαγων οίκων προείρηται έν

ti!>

ζ' κεφ. του παρόντος

β' τιτ. του ε' βιβ.

Το δε έρμηνευ~εν τουτι κεφ. έστι κ' του β' τιτ . του ε' βιβ.

Β.5.2.12

Theod. Breν. 120.22 25

=

Ν.120.10

Δια μόνην άνάρρυσιν αίχμαλώτων πωλούνται

και ύποτίδενται τα ίερα σκεύη. Αϋτη ή παρεκβολη σύνοψίς έστι του κα' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.· κελεύει γαρ έκείνο τα ίερα σκεύη της του Θεοϋ μεγάλης έκκλησίας και των άλλων εύαγων

οίκων των όπουδήποτε κειμένων της ρωμαϊκης πολιτείας μη άλλως πιπράσκε~αι η ύπoτί~εσ~αι, εί μη ύπερ της των αίχμαλώτων άναρρύσεως.

το δε παρον νόμιμόν έστι κεφ. κα' του β' τιτ. του ε' βιβ.

30

21-22 cf.

Β . 5.2 . 5 (Ν.120 . 5)

Α C ΩΤ 2 δε deest apud Theod. Ι 10 αύτην: αύτοϋ Cd 12 παρεμβολη Α

23

έρμηνευδεν; έμφυτευδεν Α

περί : έπί Theod. 6 εύπόρους Τι άπόρους Cd 14 διακειμένων Α 21 παρόντος om. Cd

200

B.5.2.12,13

Χρεων ύπόντων πωλουνται τα περιττα ίερα σκεύη,

Theod. Brev. 120.23

έCιν μέντοιγε κινητα πράγματα ούχ ϋπεισιν' ίστέον δέ, στι τα ίερα σκεύη

πωλουνται Τι έτέρ εύαγεί οίκ πάντα Τι χωνεύονται, και τότε πιπράσκον­ ται και ίδιώταις κατα την λεχδείσαν παρατήρησιν των έκποιήσεων. Ή παρουσα παρεκβολη σύνοψίς έστι του κβ' κεφ. τοϋ β' τιτ.· φησι γαρ κάκείνο,

ώς, εί τις των εύαγων οίκων πολλα σκεύη κέκτηται είς μηδεμίαν χρησιν άναγ­ καίαν ποιου ντα και χρέεσι βεβαρημένος ού κέκτηται κινητα ετερα, έξ ών δύναται άποφλησαι τα χρέη, δίδοται αύτοίς άδεια σημειώματος γινομένου και όρκου των διοικητων έπακoλoυ~oϋντoς, ώς ούκ εστι δυνατον άλλαχό~ι το χρέος άπoδo~ναι, 10

τα τοιαϋτα σκεύη ή άλλοις εύαΥέσι τόποις χρείαν έχουσι πωλείv ή χωνεύειν και όμοίως πιπράσκειν και τTιv τιμην αύτωv είς το χρέος παρέχειν, ώστε μη τα άκίνητα πράγματα έκπoιείσιJαι.

ΤΟ δε παρον έρμηνευ~εν νόμιμόν έση κεφ. κβ' του β' τιτ. του ε' βιβ.

Β.5.2.13

'Εαν παρα τα είρημένα πραδη η άλλως έκποιηδη

Theod. Brev. 120.24 15

= N.120.1l

πραγμα έκκλησιαστικόν, άναδίδοται μετα των καρπων αύτου καί, εί τι έδόδη δια το συνάλλαγμα, μένει παρα τη έκκλησί~. Έδίδαξεν όπισ~εν ό νoμo~έτης, όπως δεί γίνεσ~αι τας έκποιήσεις των διαφε­ ρόντων τοίς εύαγέσιν οίκοι ς πραγμάτων και διδάξας τα περι τούτου πλατύτερον έν

t(j) 20

ι' κεφαλαίιμ,

t(j)

ιβ"

t(j)

ιγ"

t(j)

β',

t(j) γ' κα;' τοίς

λοιποίς, έπάγει νϋν, τί όφείλει

γίνε~αι, εί παρ' έκείνα πραχδη τι, καί φησιν, ότι, εί γένηται πρίiσις Τι έμφύτευσις παρα τας ρη~είσας παραδόσεις, καί το συννάλλαγμα άκυρον εσται και το πρίiγμα άντιστραφήσεται

t(j)

εύαγεί οίκιμ μετα και των δια μέσου καρπών και το τίμημα

η το άντίδωρον Τι το ύπερ άμείψεως η άλλης οίασουν αίτίας αύτ(j) δεδομένον άπο­ κερδανδήσεται παρ' αύτου του εύαγοϋς οίκου. 25

"Εστι δε το έρμηνευ~εν ~έμα β' του κβ' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.

Theod.Brev.120.27

'Εαν ύποτεδη τινι έκκλησιαστικον πραγμα παρα

τα λεχδέντα, το μεν ύπστεδεν άναδίδοται τη έκκλησί~, το δε χρέος αύτου ό δανειστης ζημιουται. Ή παρουσα. παρεκβολη μέρος έστι μικρον του κβ' κεφ. τοϋ β' τιτ. του ε' βιβ. 30

και διορίζεται, ώς, εί ύποτε~'ij παρά τινος εύαγους οίκου άκίνητον έπι χρέει και μη συμφωνηδ'ij τους τούτου καρπους άναλέγεσδαι τον δανειστην και καταλογίζε­

~αι, τοϋτο μεν είς το κεφάλαιον, τοϋτο δε κα.ι είς τόκους, τέσσαρα δηλονότι νομίσματα τij λίτρα, άλλα παρα ταυτα τυχον εξ τij λίτρι;ι νομίσματα Τι μη καταΑ C DT 3 η1 deest apud Theod. Ι πάντως Theod. 4 ίδιώτ'l] Theod. 11 αύτων τιμην Bas. 14 πραχΙΗ] Α 23 τό 2 orn. Cd Ι διδομένον Α

6

είς

orn. Cd

201

B.5.2.13

λογίζεσδαι τους καρπους είς κεφάλαιον και τόκους, άλλ' άποκερδαίνειν αύτους τον δανειστήν, τό τε συνάλλαγμα άνίσχυρον είναι και άναδίδοσδαι το άκίνητον τΙ;> εύαγεί οίΚ4> και το χρέος ζημιουσδαι τόν δανειστην.

Theod. Breν. 120.25 5

Έαν έμφυτευδt:\ τι παρα τα λεχδέντα έκκλησια-

στικά, άναδίδοται μεν το έμφυτευδεν τη έκκλησί~, μένει δε ό έμφυτευ­

σάμενος ούδεν ήττον τελών δπερ εδοξε πάκτον. Ή παρουσα παρεκβολη μέρος έστι μικρόν του κβ' κεφ.· έν έκείν4> γαρ ό νομο­ δέτης παρακελεύεται, ώς, εί γένηται έμφύτευσις παρ α τα διηγορευμένα, ήγουν εί δοδ1j τινι παρά τινος των εύαγων οίκων, ήτοι των εξωδεν της βασιλίδος ταύτης 10

πόλεως καΙ της περιοικίδος αύτης όντων ξενώνων, νοσοκομείων, έκκλησιων, μονα­ στηρίων Τι καΙ των έν τ1j βασιλίδι πόλει μοναστηρίων, άκίνητον κατα διηνεκη έμφύτευσιν μη έπΙ κουφισμl;> του εκτου μέρους της προσόδου, ώς παραδίδωσι

το η' κεφ. του β' τιτ. του αύτου ε' βιβ . , άλλ' έπl. έκκοπ1j τετάρτου μέρους της

προσόδου η τρίτου τυχόν, και την έμφύτευσιν άνίσχυρον είναι και το άκίνητον 15

t1j

έκκλησί~ Τι τΙ;> εύαγεί οίΚ4> άντιστρέφεσδαι και τον έμφυτευτην διδόναι το

έμφύτευμα κατα την δύναμιν της συμφωνίας προς την έκκλησίαν Τι τον εύαγη οίκον' ζημιοί γαρ αύτόν, ώς εοικεν, ό νομοδέτης, άνδ' ων αύτος την έκκλησίαν Τι τον εύαγη οίκον έσπούδασε περιγράψασδαι.

Το δε παρον έρμηνευδέν έστι iJέμα γ' του κβ' κεφ. του β ' τιτ. του ε' βιβ.

Theod. Breν. 120.26 + ΒΤ 139/28-140/1

20

Έαν δωρηδt:\ παρα τα είρη­

μένα έκκλησιαστικον πράγμα, αύτο μεν άναδίδοται το δωρηδέν, οί δε

καρποι αύτου τη έκκλησί~ άποκαδίστανται και τοσουτον ετερον, δσου ,Φόν έστι αύτο το πράγμα. Ή παρουσα παρεκβολη δ' έστι δέμα του κβ' κεφ. του β' τιτ. του ε ' βιβ. καΙ 25

κωλυον και άποτρέπον το δωρείσiJαι τα διαφέροντα ταίς έκκλησίαις Τι τοις άλλοις

εύαγέσιν οίκοις ποινηλατεί τους λαμβάνοντας δωρεαστικως αύτά' κελεύει γαρ αύτό τε το δωρηδεν μετα και των δια μέσου καρπων άντιστρέφειν τον λαμβάνοντα

και τοσουτον τίμημα ή ετερον, όσου άξιόν έστι το δωρηδεν αύτό. Το δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι δέμα δ' του κβ ' κεφ. του β' τιτ. του ε' βιβ.

Theod. Breν.120.28

30

Νομικος ύπουργων τοίς παρα την προκειμένην

διάταξιν γινομένοις συμβολαίΟΙζ διηνεκως έξορίζεται. Ή παρουσα παρεκβολη σύνοψίς έστι του ε' δέματος του κβ' κεφ. τοϋ β' τιτ. του ε' βιβ. · έκείσε γαρ έν τΙ;> κβ' κεφ. διδάξας ό νομοδέτης μη γίνεσδαι συνάλλαγμα

18 cf. Α

Β.5 . 2.6 (Ν. 120 . 6)

C DT 1 τόμους Α 4-5 έκκλησιαστικόν Theod. 10 προοικίδος Α Ι ξένων Cd 20 P08t δωρηοη add. τινι Theod. 22 όσον Cd 28 δσον AacCd 28- 29 το - έση om. Α

202

Β. 5.2.13,14

το οίονουν έπι τοις διαφέρουσι κινητοις και άκινήτοις ταις έκκλησίαις και τοις λοιποις εύαγέσιν οίκοι ς παρα τας παραδo~είσας παρ' αύτου παρατηρήσεις και

διαστίξεις έν δλ τιj> αύτιj> β' τίτλ και ποινας όρισάμενος, ας όφείλουσιν οί παρα ταύτας συναλλάττοντες ύφίστασ~αι, έπάγει τελευταιον και κατα των συμβολαιο5

γράφων των ύπουργούντων τοϊς τοιούτοι ς συμβολαίοις ποινήν, ην συνείδεν, ήγουν έξορίαν διηνεκη.

Β.5.2.14

= Ν.Η1

πασα άγωγη προσήκουσα σεπτ οίΚ βασι­

λικιj>'

8

δε λέγει, εστι τοιουτοψ ό νoμo~έτης βουλόμενος φιλoτιμήσασ~αι και

δουναι βoή~ειαν μείζονα ταίς έκκλησίαις και τοίς εύαγέσιν οίκοις διωρίσατο πασαν

άγωγην άρμόζουσαν αύτοις, είτε ύπo~ηκάριά έστιν ίν ρέμ - οίον έδάνεισεν έκκλη15

σία προσώπ τινι και ελαβεν είς ύπo~ήκην άκίνητον του δανεισαμένου προσωπική

-

-

ειτε

ώς έπι του αύτοϋ ~έματoς δανείσασα ούκ ελαβεν είς ύπo~ήκην

άκίνητον και εχει ενοχον τον δανεισάμενον τη προσωπικ;:j μόντ;ι άγωγ;:j ητοι τιj> δανειακιj> κονδικτικί

-

τεσσαρακονταετίQ: και μόνt:ι κλείε~αι, καίτοιγε έπι των

προσώπων πασα άγωγη προσωπικη τ;:j τριακoνταετί~ κλείεται. Κινοϋσα ουν 20

έκκλησία fΊ εύαγης οίκος κατά τινος προσώπου κατέχοντος το ύπoτε~ειμένoν αύτοίς άκίνητον ίν ρεμ ύπo~ηκαρίαν fΊ προσωπικήν τινα άγωγην κατα προσώπου ούκ έκβάλλεται παραγραφή δεκαετίας Τι είκοσαετίας fΊ τριακονταετίας, άλλα τή

τεσσαρακονταετίQ: και μόνt:ι· έναγόμενοι δε παρά τινος προσώπου Τι έκκλησία fΊ ό εύαγης οίκος άντιτι~έασι τιj> ένάγοντι την της δεκαετίας καΙ είκοσαετίας καΙ 25

τριακονταετίας παραγραφην και τας λοιπας προσκαίρους παραγραφάς ωσπερ γαρ ένάγουσι αύτοίς τοϊς εύαγεσιν οίκοις τον χρόνον των άγωγων έξήπλωσεν ό νoμo~ετης, ίνα μη τij συστολ;:j βλάπτωνται και άπόλλωσι τα προσόντα αύτοίς, ούτως έναγομένοις συν έστειλε τον χρόνον της άγωγης του κινουντος, ώς αν δια της άντιΌέσεως της δεκαετίας Τι είκοσαετίας fΊ τριακονταετίας και των λοιπων

30

προσκαίρων παραγραφων άποΌωσι τον ένάγοντα και την άγωγην έκβάλλωσι και

εχωσιν άσφαλως τα κατεχόμενα παρ' αύτων. τουτο γαρ βούλεται το ρητον λέγον

18-19 cf. e. g.

Β.50.14.5

12(ό νομοΌέτης)-ρ.

Α

(C.7.39.3)

203,14 : schol. g ad

Η. 1.3.45

2 δοδείσας Cd 3 tQ αύτQ : αύτου Cd 18-19 και μόνη 19 άποκλείεται e 20 ante εύαγης add. ό Α Ι ύποτιδέμενον e 22 et 24 δεκαετίας : Reitz cum pluribu8 interpretibus, διετίας codd. praeter eLM (Ι. 22) εΙ ePac (Ι. 24) 23 έναγομένη e 24 ό Offi. e 30 έκβάλωσι Cd 31 ante λέγον add. το e C DT e(12-31)

τριακονταετίιι: Offi. Α

Β.5.2.14;

203

5.3.2,3

ούτως τών άρμοζουσών έκάστιρ οίκιρ τοιούτιρ εύαγεΤ προσκαίρων παραγραφών φυλαττουσών μένΤΟΙΥε τους οίκείους χρόνους. Οϋτω μεν ουν έρμηνεύουσί τινες την πιφοϋσαν νεαράν, και οίμαι καλως αύτους ερμηνεύειν' άλλοι δε των ρημάτων έπιλαμβανόμενοι προσκαίρων παραγραφων 5 μνημονευόντων λέγουσι προσκαίρους παραγραφας την νεαραν λέγειν τας έντός

της δεκαετίας, οίον την της άναργυρίας, ητις έντος διετίας προτίί)εται και μόνης,

την της ούσουκαπίονος, ητις έντός τριετίας προβά.λλεται, και τας λοιπας τας όμοίας και ένίστανται τας τοιαύτας παραγραφάς, είτε παρα των εύαγων οίκων εΙσάγονται κατά τινων κινούντων κατ' αύτων είτε παρα προσώπων έλκομένων παρα \0

των εύαγων οίκων άντιτίί)ενται τοϊς εύαγέσιν οίκοις, φυλάττειν τους οίκείους χρόνους και μη έκτείνεσ~αι είς τεσσαρακονταετίαν. Και οίμαι μη καλως αύτους λέγειν, σσον έπι τοϊς έλκομένοις προσώποις παρα των εύαγων οίκων. Συ δε γίνωσκε, στι άπΩ κανόνος ή εκκλησία Τι ό εύαγης οίκος κατα εκκλησίας κινοϋσα Τι κατα εύαγοϋς οίκου έκβάλλεται τριακoνταετί~ .

Τίτλος τρίτος

15

Περι έκκλησιαστικων κανόνων και προνομίων Β.5.3.2-3

= Ν.131.1-2

Θεσπίζομεν τοίνυν τάξιν νόμων έπέχειν τους άγίους έκκλησιαστικους κανόνας τους ύπο των άγίων έπτα. συνόδων έκτείJέντας

11

βεβαιωίJέντας,

τουτέστι της έν ΝικαίQ: των τιη' πατέρων, κα{]' ην 'Άρειος ό της μανίας 20

έπώνυμος άνεό'εματίσό'η, και της έν Κωνσταντινουπόλει των άγίων ρν' πατέρων, ύφ' ών ό πνευματομάχος Μακεδόνιος έστηλιτεύό'η, και της έν Έφέσ(Ρ πρώτης, έν -Ώ Νεστόριος κατεκρί{]η, και της έν Χαλκηδόνι, καό" ην Εύτυχης μετα Νεστορίου άνε{]εματίσό'η, προς δε ταύταις της έν

Κωνσταντινουπόλει το δεύτερον, δι' ης 'Ωριγένης μετα. των αύτοϋ συγ25

γραμμάτων και ετεροί τινες δυσσεβεις παρεδειγματίσό'ησαν, και ετι της έν Κωνσταντινουπόλει το τρίτον, ήτις διαφόρους αίρέσεις ό'ριαμβεύσασα

των προγενεστέρων έπέχειν άγίων συνόδων {]εια δόγματα έπεκύρωσεν, και έπΙ πάσαις της έν ΝικαίQ: το δεύτερον, έξ ης οί κατα. των άγίων 3-4 cf. Gregorii Nicaeni commentarium ad hanc novellam 6 cf. Β . 23.1 . 76 (C.4.30.14) 7 cf. Β.50 . 10.4 (C.7.31.1) 13-14 cf. Att.30.9i.f. et inde SMin Δ 42 Α

C DT e(1-14)

27 ante

των

add. τα Bas.

204

Β.5 . 3.2,3,7

είκόνων λυττήσαντει; έξ ϊσου τοίς προλαβουσιν αίρετικοίι; της καδολικης του Θεου άγίας έκκλησίας άπεκηρύχδησαν' των γαρ προειρημένων άγίων συνόδων και τα δόγματα καδάπερ τας άγίας γραφαι; δεχόμεδα και τους

κανόνας ώς νόμους φυλάττομεν, και δια τουτο δεσπί(ομεν κατα τους 5

αύτων όρους τον άγιώτατον της πρεσβυτέρας 'Ρώμης πάπαν πρωτον είναι πάντων των ίερέων, τον δε μακάριον άρχιεπίσκοπον Κωνσταντινουπό­ λεως της νέας 'Ρώμης δευτέραν τάξιν έπέχειν μετα τον αγιον άποστολικον

δρόνον της πρεσβυτέρας 'Ρώμης, των δε άλλων πάντων προτιμασδαι. Ή παροϋσα παρεκβολη μέρος έστι τοϋ α' κεφ. τοϋ γ' τιτ. τοϋ ε' βιβ., όπερ έστι 10

νεαρα ρλα', έχον, ώς έχει το κείμενον έν τιf'! βασιλικιf'!, και έρμηνείας ού δέεται' σαφες γάρ έστι και νοούμενοψ δεσπίζει γαρ τά δόγματα των άγίων συνόδων και τους κανόνας ώς νόμους φυλάττεσδαι και ένεργείν.

Β.5.3.7

= Ν.131.6

Άντι δε των χρονίων παραγραφων των ι' και κ' και λ' ένιαυτων άγίαιι; έκκλησίαις και τοίι; άλλοις απασι σεβασμίοις τόποις μόνην την των 15

μ' ένιαυτων παραγραφην άντιτίδεσδαι προστάττομεν- του αύτοϋ φυλαττο­ μένου και έπι τ~ άπαιτήσει του ληγάτου καΙ των κληρονομιών τών είι; εύσεβείς αίτίαι; καταλελειμμένων. Ή παρούσα παρεκβολη γ' έστι κεφ. τοϋ γ' τιτ. τοϋ ε' βιβ. εχουσα, ώς εχει κάκέινο, και διορίζεται ταίς άγίαις του Θεου έκκλησίαις και τοίς άλλοις εύαγέσιν

20

οϊκοις μη άντικείσδαι την της δεκαετίας η είκοσαετίας η τριακονταετίας παραγρα­ φήν, άλλα μόνην την τεσσαρακονταετίαν έπι πάvαις ταίς παρ' αύτών κινουμέναις

κατά τινων άγωγαίς, προς δε και έν ταίς άπαιτήσεσι των ληγατευομένων αύτοίς και έν ταίς κληρονομίαις.

Οίον έληγατεύδη έκκλησίι;t τινι πpίiγμα η κατελείφδη κληρονομία και διηλ{)ε 25

τριακονταετία άνενόχλητος και μετα την τριακονταετίαν έζήτει ή έκκλησία το

ληγάτον ή την κληρονομίαν- ού βούλεται ό νόμος αύτην κλείεσδαι έκ της παρα­

δρομης της άνενοχλήτου τριακονταετίας, άλλ έπιδαψιλεύεται αύήj την άγωγην αχρι τεσσαρακονταετίας, καίτοιγε, εί ην πρόσωπον ίδιωτικον ή άρχοντικον ό ληγατάριος, έκλείετο

t'ij τριαΚOνταετίι;t.

ΣυνΜει Υουν ή παροϋσα διάταξις τιf'! τελευταί κεφαλαί τοϋ β' τίτλου του

30

παρόντος βιβλίου, καν τινες δραττόμενοι των ένταυδα ρημάτων λεγόντων άντι 30-ρ.205,8

cf. supra comm. ad Β.5.2.14 et Gregorii Nicaeni commentarium ibi laudatum

Α C ΟΤ 2 άγίας του Θεου Bas. 3 και 1 deest ίη Bas. Ι άγίας: IIεία~ Bas. 13 ante άγίαις add. ταις Bas. 15 τού : τούτου Bas. 16 έπί : έν Bas. Ι των ληγάτων Bas.

25

την σαι. Α

27

έναγωγην Α

205

Β.5 . 3.7,8,9

των ι' η κ' η λ' χρόνων τεσσαρακονταετίαν και μόνην άντικείσί}αι ταίς έκκλησίαις και τοίς εύαγέσιν οίκοις λέγωσιν, δτι αί έντος της δεκαετίας παραγραφαί, ήγουν

ή της άναργυρίαι; και ή της ούσουκαπίονος καί αί λοιπαί, ούκ έκτείνονται άχρι

τεσσαρακονταετίας άντιτιδεμεναι κατα των έναγόντων αύταίς' τουτο γαρ οΤμαι δ πεπλανημένως παρ' αύτων και νοείσδαι και λεγεσί}αι ' το γαρ τελευταίον κεφάλαιον του β' τίτλου τας προσκαίρους παραγραφάς, ήτοι τας έντος της δεκαετίας, λέγει φυλάττειν τους οίκείους χρόνους, δταν άρμόζωσι τοίς εύαγέσιν οίκοις, και παρ'

αύτων άντιτίδενται κατά τινων έναγόντων κατ' αύτων, ού μην το άνάπαλιν .

= Ν.131.7

Β.5.3.8 (ΒΤ 10

143/7-10) Εί

τις δε βουληδείη οίκοδομησαι σεβάσμιον εύκτήριον

η μοναστήριον, μη άλλως άρχεσδω του οίκοδομήματος, εί μη ό των τόπων άγιώτατος έπίσκοπος εύχην έκεί ποιήσει και τον τίμιον πήξει σταυρόν. Ή παρουσα παρεκβολη μέρος έστι του δ' κεφ. του γ' τιτ. του ε' βιβ. εχον, ώς εχει κάκείνο' λέγει γαρ έν έκείν~ ό νομοδέτης τον βουλόμενον Τι έκκλησίαν Τι

15

μοναστήριον κτίσαι μη άλλως άρχεσδαι της οίκοδομης, εί μη ό έπίσκοπος εύχην πρωτον ποιήσει και τον τίμιον έγκαταπήξει σταυρόν , και διορίζεται τον άπαξ άρ ­

ξάμενον Τι νέον κτίζειν εύκτήριον Τι παλαιον άνανεουν πασι τρόποις άναγκάζεσί}αι παρά τε του έπισκόπου και των οίκονόμων αύτου και του πολιτικου άρχοντος αύτόν τε τον περιόντα η τούτου τελευτήσαντος τους κληρονόμους αύτου το άρχδεν 20

εργον πληροϋν.

Β.5.3.9

(ΒΤ

143/14-19)

=

Ν.131.8

Εί τις έν ίδιωτικ~ οίκφ η προαστείφ η χωρί~ έκκλη­

σιαστικην λειτουργίαν τολμήσει έπιτελέσαι η άλλοις έπιτελέσαι συγχω­ ρήσει δίχα κληρικων των τ~ όσιωτάτ~ έπισκόπ~ των τόπων ύποκει­

μενων, κελεύομεν τον οΙκον τούτου η προάστειον η χωρίον, οπου τοιουτό 25

τι άμαρτηδείη, τη κατ α τον τόπον άγιωτάΤ1J έκκλησί~ έκδικείσδαι δια του δεοφιλεστάτου έπισκόπου και του οίκονόμου αύτου και του πολιτικου των τόπων αρχοντος. Ή παροϋσα παρεκβολή έστι μέρος τοϋ ε' κεφ . του γ' τιτ. τοϋ ε' βιβ. και κωλύει

έν ίδιωτικίj> οίκφ Τι προαστείφ Τι χωρίφ λειτουργίαν τελείσδαι δίχα κληρικών ύπο30

κειμένων τίj> όσιωτάτιι> έπισκόπφ των τόπων και έπάγει ποινην την άφαίρεσιν του

άκινήτου ' τουτο δ' εοικε λέγειν δι' άσφάλειαν της πίστεως.

Α

C DT

τ~ ίδίφ Bas.

1 ή2 om. Α 3 ήΙ om. Α 23 των Ι deest ίη Ba8.

11 όσιώτατος Β88. 29 έχτελείσΟαι Α

\

έκείσε

Bas.

21

ίδιωτιχ(jι :

206

Β.5.3.9,12

Άλλ' ή δ' νεαρα του βασιλέως κυρου Λέοντος του φιλοσόφου διορίζεται μη μόνον τους έκάστης καδολικης έκκλησίας ίερείς, άλλα καΙ τους οίκείους έκάστης οίκίας ίερείς άδειαν εχειν έν πάσαις ταίς οίκίαις ίερουσδαί τε καΙ μυσταγωγείν,

ους αν ό της οίκίας δεσπόζων προσκαλέσηται.

Β.5.3.12 (ΒΤ

145/8-11)

=

Ν.131.11

Εί δε και ύπερ άναρρύσεως αίχμαλώτων τι καταλέ­

λειπται και μη όνομαστι ό διαl1έμενος είποι, δια τίνος χρη γενέσl1αι την άνάρρυσιν, και οϋτως κελεύομεν τα πράγματα τα έπι τούΤ4> κατα­ λειφl1έντα τον των τόπων έπίσκοπον και τον τούτου οίκονόμον λαβεϊν και το τοιουτον εύσεβες εργον πληρουν. Ή παρουσα παρεκβολη μέρος έστ! του δ' κεφ. του γ' τιτ. του ε' βιβ. καί

10

έστι σαφης καΙ έρμηνείας μη δεομένη· όρίζει γαρ τά έπί άναρρύσει αίχμαλώτων καταλιμπανόμενα μη έκφωνήσαντος του διαδεμένου το πρόσωπον το μέλλον αύτά

διοικησαι τον του τόπου λαμβάνειν έπίσκοπον καί τον τούτου οίκονόμον καΙ το τοιουτον εύσεβες έργον πληρουν, καν παρά του διαδεμένου Τι του δωρησαμένου 15

άπηγορεύδη αύτοίς έχειν προς ταυτά τινα μετουσίαν. "Εστι δε το παρον κεφ. δ' του γ' τιτ. του ε' βιβ.

(ΒΤ

145/15-19)

Εί δε οί ταυτα ποιησαι κελευσl1έντες άπαξ και δις

παρα του μακαριωτάτου των τόπων έπισκόπου και των τούτου οίκονόμων

δια δημοσίων προσώπων ύπομνησl1έντες ύπέρl1ωνται τα διατεταγμένα 20

πληρωσαι, κελεύομεν τούτους απαν κέρδος καταλειφl1εν αύτοις παρα του ταύτα κελεύσαντος άπολλύναι. ·Η παρουσα παρεκβολη μέρος έστι του β' δέματος του δ' κεφ.· έν έκείν γάρ

διδάξας ό νομοδέτης περΙ των καταλιμπανομένων έπΙ άναρρύσει αίχμαλώτων καί είπων τον έπίσκοπον μετέχειν έπί τ"i) διοικήσει τούτων του διαδεμένου μη ι

25

όρισαμένου τον μέλλοντα διοικησαι ταυ τα ένταυδά φησι, τί όφείλει γίνεσδαι του καταλιπόντος τά πράγματα όρισαμένου καί τους διοικητά ς, καί κελεύει καταναγ­ κάζεσδαι τούτους παρά του έπισκόπου των τόπων έκπληρουν τα κεκελευσμένα·

εί δε απαξ καί δίς ύπομνησδέντες παρά του έπισκόπου Τι των τούτου οίκονόμων

ύπέρδωνται πληρωσαι τά διατεταγμένα, διορίζεται παν κέρδος καταλειφδεν αύτοίς 30

παρα του ταϋτα κελεύσαντος άπολλύναι, τους δε όσιωτάτους των τόπων έπισκό­ πους τά πράγματα λαμβάνοντας τά είς εύσεβείς αίτίας άφορισδέντα μετά καρπων

καί έπαυξήσεων του μέσου χρόνου καί το μνημονευδεν έργον, όπερ ό διαδέμενος έκέλευσε, πληρουν. Α

C DT 3- 4 ίερουσδαι - οίκίας oιn. Α 19 διατυπωδέντα Bas. 24 τούτων: τούτου Cd κέρδος απερ codd.

17 ταυτα: Cd cum Bas., τοιαυτα Α 26 όρισμένου Α 32 έργον, όπερ:

207

Β.5.3.12,13

Β.5.3.12.4-5.3.13

pr. =

Ν.131.11.3-131.12

pr.

Εί μέντοι ό όσιώτατος των τόπων έπίσκοπος παραλίποι τι των ήμίν είρημένων, έξεστω και τ ξενωνι τ α' και β ' a και άνάγνωδι.

και γ' και δ' και ε' και ς' κεφ. του β' τιτ . του παρόντος ε ' βιβ. ,

Α

CDT

212

Β.6.1 . 2 , 6,8

ΒΙΒΛΙΟΝ ΕΚΤΟΝ Τίτλος πρωτος

Περι άρχόντων και τάξεως άξιωμάτων και προνομίων αύτων

IJ.6.1.2 == 1>.1.9.2 Ή κατα του δικάσαντος έν έπαρχί~ άρχοντος άγωγη κωλύει μαρτυρείν 5

η δικάζειν τον δι' αίσχρότητα της συγκλήτου άποκινηi1έντα και μη άποκαταστάντα. Νόμος έστιν 'Ιούλιος ρεπέτουνδάρουν όνομαζόμενος, όστις κινείται κατα των προβαλλομένων ά.ρχόντων είς έπαρχίας, όπηνίκα χρήματα λαβόντες καταδικάσου­

σί τινα Τι ποιήσουσί τι πλέον του ίδίου όφφικίου Τι ήττον, και ώς έπι παν είς 10

έξορίαν καταδικάζει. Και ό ύποπεσων τoύτ~ της τε συγκλήτου ά.ποκινείται και

κωλύεται μαρτυρειν Τι δικάζειν, εί μή που άπoκατασΠj παρα βασιλέως είς την ίδίαν έπιτψίαν' τότε γαρ ώς την άρχαίαν κατάστασιν είληφως άκωλύτως και μαρ­ τυρήσει έν δικαστηρίοις και δικαστης γενήσεται και τα λοιπα πάντα πράξει, δσα και οί εντψοι . 15

Το δε έρμηνευδέν έστι β' κεφ. του α' τιτ . του ι:;' βιβ .

IJ.6.1.6 == 1>.1.9.6.1 Έαν υιον μεγάλου άξιωματικοϋ ήττων άξιωματικος υίοbετησηται, φυλάττεται αύΤ.1.9.8 (ΒΤ

151/6-7) Αί γαμεται των λαμπροτάτων λαμπρόταταί

είσιν, ού μην

αί των συγκλητικων bυγατερες. 7-10 cf.

Β.60 . 43

(D.48.11; C.9.26-27)

22-23 cf.

Β.2 . 1 . 35

(D.l.3.25)

Α C DT 4 δικάσαντος: άδικήσαντος Bas. 5 δι' : δια τοιαύτην Bas. add. και Cd 10- 11 και - κωλύεται : τού Α 18 το deest ίη Bas. κατ' - υίον om. Α 25 τιτ. om. Cd 26 γαμεται: Cd cum Bas., μετ α Α

7 ante κατα 23 ή om. Α Ι

213

8.6.1.8,9,12

Ή έχουσα άνδρα νόμιμον λαμπρότατον λαμπροτάτη έστίν· ή δε του συγκλητικοϊί i)υγάτηρ ούκ έστι συγκλητικη γαμηΟεϊσα άνδρι ίδιώΤt:\, εί μη και ό άνήρ έστι συγκλητικός ή λαμπρότατος ταϊς γrφ γυναιξιν οί άνδρες, ούχ οί πατέρες χαρίζον­ ται την λαμπρότητα. Λαμπροτάτη τοίνυν έστιν ή συγκλητικ γεγαμηνένη ή λαμπροτ{ιτlj>, εί μη άπoστίiσα τούτου &λλlj> γαμηbt;j εύτελεστέρας άξίας όντι·

εί δε χηρεύουσα μείνt:\, λαμπροτάτη έστι δια. τον ίδιον άνδρα. Τό δε έρμηνευοεν νόμιμόν έστιν η' κεφ. τού α' τιτ. του ς' βιβ.

IJ.6.1.9 == 1>.1.9.9 Συναπτομένης ftυγατρός άξιωματικου άπελευiJέρ~, καν ό πατηρ αύτης

άποκινηiJt;j της συγκλήτου, ό γάμος ού βεβαιουται· ή ycιp του πατρός συμ10

φορα την περιποιηiJείσαν τοίς παισιν άξίαν σύκ άφαιρείται. Ό νόμος κωλύει τας i)υγατέρας των άξιωματικων ή συγκλητικων συνάπτεσiJαι

άπελευδέροις ύβριν γαρ τούτο κρίνει της τε βασιλείας και της συγκλήτου · και ή βασιλεία γα.ρ τt;j συγκλήτlj> συναριδμείται. Εί οον συγκλητικού iJυγάτηρ συναφbt;j άπελευiJέρlj>, ό γάμος ούκ εσται βέβαιος και άρραγής, καν μετα ταϊίτα ό πατηρ διά 15

τι πταίσμα της συγκλήτου μετακινηbt;j· ούκ όφείλει γαρ ή του πατΡος συμφορα την περιποιηδείσαν τοίς παισι τιμην άφαιρείσδαι· και τα έξ άρχης άνίσχυρα έκ των

μετα ταυτα συμβαινόντων ού βεβαιουνται. Οί δε λαμπρότατοι άνδρες ού κωλύον­ ται γυναίκας εύτελείς λαμβάνειν εις γάμον, πλην μετα πρoικ~ν συμβολαίων.

Τό δε έρμηνευοεν νόμιμόν έστι κεφ.

b' του

α' τιτ. του ς' βιβ.

IJ.6.1.12 == 1>.1.9.12 (ΒΤ

20

151/20-21)

Άπό πατρικίων εως ίλλουστρίων είσιν οί συγκλητι­

κοί· και γαρ ούτοι μόνον έν tt;j συγκλήτ~ δύνανται λέγειν. 'Εν τ4Ί παρόντι νομίμlj> παραδίδωσιν ό νομοΟέτης, τίνες είσι συγκλητικοί, καί

φησιν- συγκλητικοί είσιν οί άπό πατρικίων μέχρι και αύτων των ίλλουστρίων- το γαρ "εως" ένταυδα και τους ίλλουστρίους περιέχει. Ίλλουστρίους δέ τινες λέγουσι 25

τους πρωτοσπαδαρίους και τους ύπερβεβηκότας αύτούς. Και ουτοι μόνοι δύνανται έν συγκλήτlj> λέγειν και συμβουλεύειν και νομοΟετείν-

0\ δε παρίΧ τούτους άξιωμα­

τικοί είσιν.

"Εστι δε το παρόν έρμηνευοεν νόμιμον Οέμα τελευταίον του ιβ' κεφ. του α' τιτ. του ς' βιβ.

16-17 cf. 8 .2.3.29,85(§ 1],210 (D.50.17.29,85[§ 1],210) 24-25 cf. 8chol. FPa 2 ad 8 .28.4.51

12-13 cf. 8 .6.1 .25 (C.12.1.8) 17- 18 cf. 8.28.4 .51 (N.l17.4) 24-25 (Ίλλουστρίους Α

αύτούς):

8chol.a ad

C DT e(24-25) 12 τε om. Α 24 δέ om. e

βουλην 8a8.

18

Η.Αρρ . Ι . Ι πλην : πριν

Cd

21 yrtp

ου,οι μόνον : ουτοι μόνοι

214

B.6.1.19,29,37

Β.6.1.19

= C.12.1.2

Οί άτιμοι και οι αίσχροι ού δύνανται γίνεσδαι συγκλητικοί. Οίον έμποροι η χαράκται η τελωναι καΙ οί ταξεωται, ουτοι πάντες, καν ίδικως φιλοτιμηδωσιν αύτόις άξιώματα, ούκ άπολαύουσι της έκ τούτων τιμης, άλλ' έκ­

πίπτουσιν αύτων- ώσαύτως και οί αίσχροί. Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. Ις" του α' τιτ. του ς" βιβ.

= C.12.1.12

Β.6.1.29

Οί κλέπται άρχοντες έκβαλλόμενοι της τιμης, ης είχον, μη έλπιζετωσαν έχειν προφάσει αύτης το οίονδήποτε άξίωμα. "Εμαδες σπισδεν έν τ, δύναται τούτους κολάζειν και προστιμαν, διάγων δηλονότι έν ταίς αύ­

ταις έπαρχίαις εί γα.ρ έξωitεν τούτων διάγει, άζημίως άπειitουσιν- έξωδεν γαρ 25

διάγων ό πραίτωρ των ύπ' αύτόν έπαρχιων ούκ εχει δικαιοδοσίαν, άλλ' ίδιώτης έστί. Κατα μόνων ουν των κατοικούντων έν τ;:] θΡ~Κ1] καΙ Mακεδoνί~ ό τούτων πραίτωρ εχει δικαιοδοσίαν, κατα δε των μη διαγόντων έν αύταίς, άλλ' έν θεσσα­

λονίΚ1] λόγου χάριν έχόντων την οίκησιν ή έν αλλ1] έπαρxί~ ούκ εχει δικαιοδοσίαν,

καν ίσως διά τινα χρείαν τη ΘΡ~Κ1] καΙ τ;:] Mακεδoνί~ παραβάλωσι. ΚαΙ δια τουτο Α

C DT 2 η1; οί Α Ι η2 ; και post έπαρχίας add. όρμωμένων Bas. 18 αύτής deest in Bas.

οί Α Ι7

6 ης; ην Bas. 16 ante post έπαρχί~ add. έξω ΥΙφ

τής

add.

έκ

Bas. Ι Bas.

ίδιώτης έστίν

215

Β.6.1 . 37,38,40

ούτε κρίνειν αύτους δύναται, εί μή πού τι άμάρτημα κατ' αύτας πλημμελήσουσιν, άρπαγην τυχόν Τι βίαν Τι κλοπην Τι άλλο τι' τότε γάρ, ίνα μη

t1j προφάσει του

έτέρ ύποκείσδαι τούτους φόρ άνεκδίκητα μέν1;J τα άμαρτήματα, δίδοται αύτφ δικαιοδοσία και κρίνειν τούτους και κολάζειν νομίμως.

Τό δε έρμηνευδεν νόμιμόν έση λδ' κεφ. του α' τιτ. του ς' βιβ.

Β.6.1.38 Ό άρχων έν

tij

= D.l.18.4

έπαρχί~ μείζον πάντων κράτος εχει μετα τον βασιλέα.

Πάντες οί στελλόμενοι είς έπαρχίαν άρχοντες μείζον πάντων εχουσι κράτος

άνευ του βασιλέως, τουτέστι κέκτηνται δικαιοδοσίαν τοιαύτην, ώστε πάντα ς δικά­ ζειν τους έν ταίς ύπ' αύτους έπαρχίαις και παν εγκλημα, οιον αν και είη, είτε 10

μέγα και δημόσιον, ώς ή βία και ή άρπαγη και ό φόνος, κρίνειν, είτε μικρόν και

ίδιωτικόν, ώς ή περΙ ύβρεως και ή κλοπή, και τας έκ τούτων έπικειμένας ποινας έπάγειν τοίς άμαρτήσασι' και άπλως είπείν πάντα, σσα ό της πόλεως επαρχος Τι ό των πραιτωρίων Τι οί λοιποι άρχοντες δικάζουσι, ταυτα δύναται κρίνειν και ό της έπαρχίας άρχων. Ι;

"Εστι δε τό παρόν κεφ. λε' του α' τιτ. του ς' βιβ.

Β.6.1.40

pr. = D.l.18.6 pr.

Ό άρχων κωλυέτω τας άδεμίτους καί βιαίας είσπράξεις καί τας κατα

φόβον Τι χωρίς τιμών πράσεις καί άγορασίας και τα άδικα κέρδη καί ζημιώματα. Έδίδαξεν άνωτέρω ό νομοδέτης ηγουν έν τφ λε' κεφ. του παρόντος τίτλου, στι 20

ό άρχων έν τη έπαρχί~ μείζον εχει πάντων κράτος μετα τον βασιλέα και ότι

δύναται πάντα ς τους έπαρχίτας κρίνειν και πάντα τα άμαρτήματα κολάζειν. Και ταυτα διδάξας νυν φησιν' όφείλει ό άρχων κωλύειν τας άδεμίτους και βιαίας είσπράξεις, οΤον μη παραχωρείν τινι άπαιτείν έπέκεινα των έπιτετραμμένων Τι φόβον έπάγειν τινι και καταναγκάζειν αύτον και μη βουλόμενον πωλείν τό δια2;

φέρον αύτφ άκίνητον Τι ετερόν τι πραγμα Τι άνευ τιμης άγοράζειν τι, ώσαύτως και τα άδικα κέρδη και τας ζημίας άναχαιτίζειν τας παραλόγους.

ΤΟ δε παρόν νόμιμόν έση λζ' κεφ. του α' τιτ. του βιβ.

Β.6.1.40.8

= D.l.18.6.8

Οί πάσας ται; έπαρχίας διοικουντες δίκαιον εχουσι ξίφους και του μεταλλίζειν .

10-11 cf. 1.4.1-4,18; Α

CDT Cd

έχεινα

5

Β.60

λδ'; χδ' Α

(D.47-48; C.9)

10

μεγάλα Α

19 cf. 17

Β.6 . 1.38

(D.1.18.3)

άγορασίαι;: άσφαλείαι;

Bas.

23

έπέχεlνα:

216

Β.6. 1.40,46,47

Οί στελλόμενοι άρχοντες είς τας έπι:φχίας ήγουν είς τα δέματα ού μόνον έχουσιν

άδειαν του κρίνειν, άλλα και δικαιοδοσίαν και κράτος άκρατον μετα τον βασιλέα' τουτο δέ έση το άποκεφαλίζειν τους πταίσαντας άμάρτημα τοιαύτης κολάσεως

άξιον, το πέμπειν είς το όρύττειν μέταλλα σιδήρου Τι χαλκου. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι δέμα προτέλευτον τοϋ λζ' κεφ. τοϋ α' τιτ. του ς' βιβ.

Β.6.1.46

pr. = D.l.18.13

ρι.

Ό άρχων φροντιζέτω της είρήνης ζητων τους ίεροσύλους και άνδρα­ ποδιστας και κλέπτας και ύποδοχεις και προς το πλημμέλημα έπεξιων αύτοΙς. Το παρον κεφ. έστι μβ' του α' τιτ. του ς' βιβ. και έση σαφές παρεγγυα.ται γ,χΡ

10

τοις άρχουσι των έπαρχιων φροντίζειν του έχειν αύτας είρήνην και άπηλλάχδαι αύτας κακίστων άνδρων ήγουν ίεροσύλων, άνδραποδιστων, κλεπτων και των όμοίων. τουτο δε έσται, εί τους τοιούτους άξίως κολάζουσι' βλέποντες γαρ οί λοι­ ποι την των αμαρτημάτων έκδίκησιν άνασταλήσονται του κακόν τι ή άδικον ποιεΙν.

Β.6.1.46.1-6.1.47 Και τους μαινομένους έν

15

= D.l.18.13.1.-1.18.14

tiPXT-Q

βαλλέτω, εί μη δια των συγγενων φυ­

λαχ~ηναι δύνανται, η δεσμείτω' εί δε φονεύσουσι πατέρα η άλλον τινά, δει ζητειν, μή ποτε προσεποιήσαντο το μαίνεσ~αι η έν τ καΙΡ των άνα­ κωχων έφόνευσαν, και τιμωρουνται. Δει δε και τοις φύλαξιν αύτων έπεξ­

ιέναι ρ~~μoυσινo ού γαρ μόνον δια το μη αύτους βλαβηναι φυλάττουσιν, 20

άλλα και δια το μη βλάψαι άλλους. τουτο το νόμιμον μέρος έστι του μβ' κεφ., ήτοι δέμα β' του αύτου μβ' κεφ., του α' τιτ. του ς' βιβ. και ύποτίδεται τοις άρχουσι των έπαρχιων τους μαινομένους μη

δυναμένους φυλάττεσt7αι παρα συγγενων δεσμειν Τι έμβάλλειν έν είρκτη, ίνα μήτε αύτοι βλαβωσι μήτε έτέρους αδικήσωσιν . Εί δε και πολλάκις φονεύσουσί τινα, 25

όφείλει ό άρχων ζητειν και έξετάζειν, μή ποτε δια το έκφυγειν την του φόνου τιμω­ ρίαν προσεποιήσαντο την μανίαν ή έν τοις διαλείμμασιν, ήγουν ότε μη έμαίνοντο,

τον φόνον είργάσαντο, καί τιμωρε'ίν αύτούς, ώσαύτως και τοις φύλαξιν αύτων

ρςιt7υμoυσιν έπεξιέναι και σωφρονίζειν, ίνα φυλάττωσιν αύτους καλως τιϊ> δέει της κολάσεως.

1-3 cf. 8 .6.1 .38 (D.1.18.4)

Α

CDT

13

εί: είς Α

217

Β.6.1 . 51,52,54

Β.6.1.51

= D.l.18.18

Μη δεχέσ-δω δε ξένιον, εί μη το δι' όλίγων ήμερων δαπανώμενον βρώσιμον ή πόσιμον. Το παρον νδμιμόν έστι κεφ. μς" του α' τιτ. του ς" βιβ. και κωλύει τους άρχοντας δεχεσδαι ξένια παρα των έπαρχεωτων, ϊνα μη τη τούτων ύποδοχη διαφίtειρόμενOΙ 5

κρίνω σι παρα το δίκαιον και ποιωσι τα μη προσήκοντα. 'Εν άλλοις δε κεφαλαί­ οις εύρήσεις, ότι κωλύονται και του πραγματεύεσδαι iΊ γαμικον συναλλάττειν συν­

άλλαγμα Τι άγοράζειν οίκους Τι προάστεια. Βρώσιμα δε και πόσιμα τα δι' όλίγων ήμερων δαπανώμενα ού κωλύει τούτους λαμβάνειν .

Β.6.1.52

= D.l.18.19

Εύχερης εστω τοίς προσιουσι και ακαταφρόνητος και μη έξ ίσου 10

συναναστρεφέσ-δω τοίς άρχομένοις και μη δηλούτω Τ-Q όψει έλεων ή όργιζόμενος. Το παρόν νδμιμόν έστι μ" κεφ. του α' τιτ. του ς" βιβ. και έση σαφες και έρμη­ νείας ού δεόμενον' τυποί γαρ και διορίζεται, ο{ος όφείλει εΙναι ό άρχων τοίς προσ­ ιοϋσι, καί φησιν' εστω εύχερης τοίς προσιουσι, τουτέστι διδότω άδειαν τοίς προσ-

15

ερχομένοις εύκόλως βλέπειν αύτόν- έστω και άκαταφρόνητος και μη έπίσης τοίς άρχομένοις συνομιλείτω, άλλα προς την άξίαν και την κατάστασιν του καίt' ένος

καΙ μηδε δια της όψεως δηλούτω, ώς Τι όργίζεται Τι κατοικτείρει τους κρινομένους.

Β.6.1.54

= D.l.18.21

Διαγινώσκων περι δούλου ύποφ-δαρέντος ή αίσχρουργη-δέντος ή δια­ παρ-δενευ-δείσης δούλης, έα.ν εύρη τον τοιουτον διοικητην των του δεσπό20

του πραγμάτων, Τι τοιουτον, ώστε μη προς μόνην ζημίαν, άλλα. και προς καταστροφην το δράμα όλου του οίκου φέρεσ-δαι, σφοδρότερον όφείλει τιμωρείσ-δαι τον τοιαυτα ήμαρτηκότα. Το παρόν νόμιμόν έστι χεφ. μίt' του α' τιτ . του ς" βιβ. καί φησιν, δτι, έαν χινη­

δη παρα τι;> αρχοντι της έπαρχίας παρά τινος έπαρχεώτου ή περΙ ύπoφίtoρας δού25

λου άγωγη ώς παρά τινος ύπoφίtαρέντoς Τι αίσχρoυργηίtέντoς ή περι δούλης διαπαρδενευδείσης, όφείλει ό άρχων παρισταν καΙ τόν αίτιώμενον καΙ μετα έλεγ­

χον του άμαρτήματος, έαν εύρήσει τον ύπoφίtειρέντα δοϋλον ή αίσχρoυργηίtέντα

6-7 cf. e. g. Β.23.1.33 (D.12.1.33) cum scholl. ; Β.28 . 1 . 20 (C.5.2.1) cum scholl.; Β. 28.4.28 (C.5.4.6) cum schoJl.; Β.28. 5 . 39 (C.5.7.1) cum scholl.; Β . 19 . 1.62 pr. (D.18.1.62 pr.); infraB.6.1.82(C.l.40.1O) et Β . 6.2 . 8 . 3 (D.l .16.6.3) cum comm.; Β .6.3 . 51 (C.l .53.1); Β . Ι0.2.34 (C.2.19.11) Α

C DT 7 οίκους: ίππους Cd 9 post εύχερης add. δε Bas. 20 προς2 : Cd cum Β88., om. Α 21 όλου τοίί οίκου το δραμα Bas.

17

μηδε: μη

Cd

218

Β.6.1.54,61,63,75

διοικητην όντα των του δεσπότου πραγμάτων και οίκονόμον, ώς έντευί}εν μη μόνον ζημιουσί}αι τον δεσπότην τον δουλον άντι εύχρήστου γενόμενον αχρηστον,

άλλα και τον δλον οίκον μέλλοντα καταστραφηναι έκ του τον διοικοϋντα αύτον ύποφί}αρηναι, σφοδρότερον τιμωρειν τον τα τοιαυτα ήμαρτηκότα, και ώς αν αύτος 5

συνίδοι άξιον.

Β.6.1.61

pr.-l

= C.l.31.5 pr.-l

Ό στρατεύσασί1αι σχολάριος δίχα βασιλικης δοκιμασίας "αρρήσας προς Τ4) της στρατείας έκπεσειν κ' χρυσίου κατα"ήσει λίτρας. Άλλα μηδε είς σχολάζοντα βα"μον σχολαρίου ύποβαλλέσ"ω τις άνευ "είας άντιγραφης. Το παρον νόμιμόν έστι κεφ. νζ' του α' τιτ. του 10

c:'

βιβ. και κωλύει τους σχολα-

ρίους στρατεύεσί}αι δίχα βασιλικης προστάξεως και τον τοιουτό τι τολμήσαντα της τε ατρατείας έκπίπτειν- διακελεύεται και κ' χρυσίου λίτρας άπαιτεισί}αι λόγ(ι,) ποινης άλλ' ούδέ, εί τις των σχολαρίων τελευτήσοι, παραχωρει τινι είσέρχεσί}αι χωρις ί}είας άντιγραφης είς τον τόπον του τελευτήσαντος.

Β.6.1.63

= C.l.51.2

Οί άρχοντες δι' έαυτων και μη δια των συμπόνων τους λιβέλλους 15

ύπογραφέτωσαν, του παρα ταυτα γινομένου μήτε παρα βασιλέως προ­ τραπέντος τον μεν σύμπονον έξορίζοντος, τον δε άρχοντα χαλεπώτερον τιμωρουντος. Τό παρόν νόμιμόν έστι κεφ. νη' τοϋ α' τιτ. του

c:' βιβ.

και ί}εσπίζει τους αρχον­

τας αύτους δι' έαυτων ύπογράφειν τους λιβέλλους και μη δια των συμπόνων- τινος 20

δε των άρχόντων μη δι' έαυτου, άλλά διά του συμπόνου λίβελλον ύπογράψαντος μη εχοντος έπιτετραμμένον τουτο παρα βασιλέως ποινην όρίζει, κατά μεν του συμ­ πόνου έξορίαν, κατα δε του άρχοντος χαλεπωτέραν τιμωρίαν, και οϊαν ό βασιλευς άνενεχί}έντος αύτi!> του όνόματος του άρχοντος όρίαει.

Β.6.1.75

= C.l.40.2

Δυνατον πρόσωπον έπηρεάζον πολλους ό άρχων εύρων καΙ μήτε τιμω25

ρεισ"αι του τον μήτε είς δικαστήριον καλέσαι δυνάμενος άναφερέτω τφ

βασιλει η τοις έπάρχοις περι αύτου, ώς αν φανfj έκεινος τfj δημoσί~ παιδεύσει, πως των έλαχιστοτέρων δει προνοεΙν. τουτο το νόμιμόν έστι κεφ. ο' του α' τιτ. του

c:' βιβ.

και προστάττει τοις άρχου­

σι των έπαρχιων, όπηνίκα εύρήσουαιν έν ταις ύπ' αύτους έπαρχίαις τινα δυνατόν

Α

CDT

10

τοιουτον

Cd

16-17

χαλεπωτέρως τιμωρουμένου

Bas.

Β.6.1.75,79,81,82

219

έπηρεάζοντα τους ταπεινοτέρους και ού δύνανται του τον η έλκύσαι είς τό ύφ' έαυτους δικαστήριον η τιμωρήσασ~αι, άναφέρειν περι τούτου η τ4) βασιλεϊ η τοϊς

έπάρχοις' κάκείνοι τουτον τιμωρήσουσιν, ώς α.ν συμφέρον και νόμιμον είναι συνίδωσιν.

Β.6.1.79

= C.l.40.7

Ό άρχων τά του μέλλοντος ένιαυτου μείJoδεύσας δημόσια oίκoίJεν

αύτά τη έπαρχί~ καταβαλλέτω, της έπιτιμίας της άξίας αμα και της περι­ ουσίας έκπίπτων. Τό παρόν νόμιμόν έση κεφ. οδ' του α' τιτ. του ς' βιβ. και κωλύει τους άρχον­ τας άπαιτείν των μελλόντων ένιαυτων τα δημόσια και τιμωρείται αύτους άπαιτή10

σαντας τη τε oϊκo~εν άντισΤΡοΨΏ τούτων πρός τους έπαρχεώτας και έπάγει αύτοίς και δήμευσιν και άτιμίαν.

Β.6.1.81

= C.l.40.9

ΜηδεΙς αρχων ων την Κωνσταντινούπολιν ανευ ίJείας καταλαβέτω κελεύσεως, την άρμοδίαν ποινην εύλαβούμενος. Τό παρόν νόμιμόν έστι κεφ. ος' του α' τιτ. του ς' βιβ. και κωλύει τους άρχοντας 15

των έπαρχιων άνευ προστάξεως βασιλικης καταλιμπάνειν τας χώρας, ων έπιστεύ­ ~ησαν την φυλακην και διοίκησιν , και είσέρχε~αι είς την πόλιν έπάγον τούτοις και ποινην άρμοδίαν έκ παραβάσεως.

Β.6.1.82

= C.l.40.10

Οί κανονάριοι παλατινοι ώς όφφίκιον χειρίζοντες μη συναλλαττέτωσαν τοις έπαρχεώταις. Οί δε άρχοντες όχλούμενοι παρ' αύτων μετά των οίκεί20

ων ταξεωτων άπαιτείτωσαν τα δημόσια' παλατινον γάρ ό κτήτωρ μη

εύλαβείσίJω. Τό παρόν νόμιμόν έστι κεφ. ος του α' τιτ. του ς' βιβ. και κωλύει τους κανονα­ ρίους παλατίνους συναλλάττειν οίονδήποτε συνάλλαγμα μετα των έπαρχεωτων­

ωσπερ γαρ έν πολλοίς κεφαλαίοι ς έκωλύ~ησαν οί άρχοντες ποιείν συναλλάγματα 25

μετα των έπαρχεωτων δια την άρχήν, ην περίκεινται, και την έξουσίαν, οϋτως και

οί κανονάριοι κεκώλυνται συναλλάττειν μετα των έπαρχεωτων δια την αύτην και ούτοι αίτίαν, ίνα μη δια της δυναστείας άναπεωωσι τους ύπ' αύτους ποιείν, α μη

24-25 cf. supra comm. ad Α

C DT 1 η om. Α Cd cum Bas., εύλαβηδϊ:j Α

Β.6.1.51

(D.1.18.18) et locos ibi laudatos

10 τους: τας Α 18 κανσνικάρισι Bas. 25-26 δια - έπαρχεωτων om. Cd 27

21

εύλαβείσδω:

αύτους: αύτας Α

220

Β.6.1.82 . 1Ο9.114

βούλονται' έπιτρέπει δε τούτοις όχλείν και κατεπάγειν τους άρχοντας είς άπαίτη­ σιν των δημοσίων, μάλλον δε και συμπονείν τοίς τούτων ταξεώταις είς την συν­

αγωγην των τελων .

Β.6.1.109 (ΒΤ 5

163/27-164/4) Μήτε ό

= C.l.33.5

κόμης της ίδικης περιουσίας μήτε τις ετερος

των έν Κωνσταντινουπόλει Τι έν ταίς έπαρχίαις άρχόντων τόν περΙ i1ησαυ­ ρου καταμηνύοντα προσδεχεσi1ω. Εί δε περί τινος έτερου φισκαλίου

προσαγγέλλει, ύπό έγγύην εύδυς ούχ ήττον ε' λιτρων γινεσi1ω' και μή τις σφραγΙς η άνάγραφος Τι καινισμός ό τυχων έπΙ τοίς προσαγγελδείσι προσερχεσi1ω πράγμασι προ διακρίσεως έγγράφου. Το παρον νόμιμόν έστι κεφ. ρδ ' του α' τιτ. του

10

c;'

βιβ. και παρακελεύεται μήτε

τον κόμητα της ίδικης περιουσίας, τουτέστι τον φροντίζοντα των πραγμάτων των άφωρισμενων είς τας ίδικας χρείας του βασιλέως, μήτε τινα έτερον των έν Κων­ σταντινουπόλει η έν έπαρχίαις άρχόντων δέχεσδαί τινα προσαγγέλλοντα και κατα­ μηνύοντα, δτι "ό δείνα εύρε i}ησαυρόν'" εί δε πολλάκις πρόσεισί τις λέγων, δτι "ό 15

δε'ίνα κατέχει πράγμα διαφέρον

t

δημοσίιμ η κληρονομίαν διαφέρουσαν αύτ",

τουτον και δέχεσδαι διορίζεται και έ-γγυητας άπαιτείσδαι α.χρι ε ' λιτρων έ-γγυω­ μένους αύτόν, ώς έπεξέλδοι

t

πράγματι και άποδείξει την προσαγγελίαν άληδη,

διοριζομένη [ς] προ διαγνώσεως έγγράφου μήτε σφραγίδας η άντιγραφην η καινι­ σμόν τινα έπι τοίς προσαγγελδείσι προβαίνειν .

Β.6.1.114

= C.l.45.1

Οί άξιωματικοΙ δικαζόμενοι μη συγκαδεζεσδωσαν κατα τον καιρόν της

20

διαγνώσεως τοίς αρχουσιν. Το παρον νόμιμόν έστι κεφ. ρδ' του α ' τιτ . του ς' βιβ. και κελεύει τους άξιωμα­ τικούς, οΤον κόμητας η τριβούνους, κατα τον καιρόν, καδ' ον δικάζονται, μη συγ­

καδησδαι τοίς άρχου σι τοίς των δικαστηρίων προκαδημένοις, άλλ' ϊστασδαι, έως 25

αν δικάζωνται' τουτο δε προς τιμην των άρχόντων έπενόησε και προς το έχειν φόβον τους δικαζομένους και μη καταφρονείν των άρχόντων δικαστων.

Α

C DT

12

ίδίας

Cd

6 φισκαλίου deest ίη Bas. 21 post διαγνώσεως add. τη ς

7 μή: Bas.

δίκης

μηδέ

Bas.

8

άναγραφη

Bas.

221

8.6.2.8,9,11 Τίτλος δεύτερος

Περι ύπάτων και άνδυπάτων και λεγάτων και τάξεως αύτων Β.6.2.8.3 = (ΒΤ

167/19-20)

D.l.16.6.3

Δέχεσδαι δε ξένια η άγοράζειν η άνδύπατος η ετερον

χειρίζων όφφίκιον, πλην της έφημέρου τροφης, ούκ έπιτέτραπται. ΤΟ παρόν νόμιμόν έστι {)έμα τελευταίον του ζ' κεφ. του β' τιτ. του ζ' βιβ. καΙ κωλύει τον άνfiύπατoν λαμβάνειν άπο της έπαρχίας, έν

f1

άρχει, ξένια μεγάλα η

συναλλάγματα ποιείν μετ' αύτων, άγορασίας η μισ{)ώσεως · η έτερον, 'ίνα μη τ"Ώ δυνάμει της άρχης και της έξουσίας, ην εχει, και άκοντα ς τους έπαρχεώτας κατ­ αναγκάζl:ι ποιείν, &; μη βούλονται' ού μόνον δε τον άνfiύπατoν διορίζεται τοιοϋτόν 10

τι μη πράττειν, άλλα καΙ πάντα όφφικιάλιον δια την αύτην αίτίαν' 'ίνα δε μη

διαφδαρωσι λιμι"f>, έπιτρέπει τούτοις τα προς κα{)ημερινην τροφην έξαρκουντα άγοράζειν άδεως.

Β.6.2.9.1

= D.l.16.7.1

Έπιβλεπέτω τα ίερα και τους δημοσίους τόπους και παρασκευαζέτω αύτους φιλοκαλείσδαι προς την εύπορίαν της πόλεως, και ποιείτω των 15

εργων φροντιστας έπιμελείς διδους αύτοίς, εί χρεία καλέσοι, στρατιώτας είς βοήδειαν. Τό παρόν νόμιμόν έστι κεφ. η' του β' τιτ. του

c;' βιβ. καΙ έπιτρέπει τι"f> άνt}υπάτ

έπιτηρείν τα ίερα και τους τόπους τους δημοσίους και φιλοκαλείν καΙ περιποιεί­ σ{)αι αύτουζ κατα την εύπορίαν της έχούσης αύτα πόλεως, έφιστα.ν δε τούτοις και 20

φροντιστας έπιμελείς και διδόναι και στρατιώτας είς βοήδειαν, δταν εστι τις δυσ­

χέρεια, οίον έαν άπειδωσί τινες δυνατοι είς την φιλοκαλίαν των δημοσίων τόπων καΙ ούκ άκούουσι των φροντιστών, πέμπειν συν αύτοίς στρατιώτας και καταναγ­ κάζειν τους άπειδουντας άνακαινίζειν ταζ δημοσίους όδους και τους τόπους.

Β.6.2.11.5-6 =

D.l.16.9.5-6

Διδότω συνηγόρους γυναιξι και όρφανοίς άνήβοις και μαινομένοις και 25

άλλως άσδενουσιν, η έτέρων αύτους αίτούντων η αύτος άφ' έαυτου κινού­ μενος, και τοίς δια την δυναστείαν των άντιδίκων μη δυναμένοις λαβείν συνηγόρους. Ταυτα δε και οί λοιποι ποιείτωσαν άρχοντες.

5-12 cf. supra comm. ad 8.6.1.82

(C. l.40.ΙO)

Α C DT 2 και λεγάτων: Α cum Bas., om. Cd 3 ή2 ... ή3: ό . .. ή ό Bas. 7 συνάλλαγμα Α 8 ην: ης Cd 20 και 2 om. Α 25 αύτσυς: αύτσις Bas.

5

(':ξΆ

222

B.6.2.1l ,19; 6.31

Τό παρόν νόμιμόν έστι ~έμα ς' του ι' κεφ. του β' τιτ. του ς' βιβ. καΙ έπιτρέπει τij> άνδυπάτ τοϊς μη εχουσι συνήγορον διδόναι συνήγορον Τι αύτόν άφ' έαυτου κινούμενον Τι καΙ έτέρων τινων προσερχομένων αύτij> καΙ έξαιτούντων δo~ηναι

τij> δεϊνι όρφανij> Τι τij> άνήβ Τι τij> μαινομέν Τι άλλως άσ~ενoυντι, τυχόν τij> 5

παράφρονι, ώσαύτως και τij> μη δυναμέν εύρεϊν συνήγορον δια την έξουσίαν του

άντιδίκου' ίσως YCιp ταπεινός τις και των κάτω δίκην εχει μετά τινος των ένδόξων και ύψηλων καΙ δια την έκείνου δυναστείαν ούδεις των συνηγόρων τoλμ~ βoη~η­ σαι τij> ταπεινij>, όφείλει ουν ό άνWπατος καΙ άκοντα, ον αν βoυλη~1:ϊ, των συνη­ γόρων καταναγκάζειν βoη~ησαι τij> ταπεινοτέρ. Ταυτα δε ού μόνος ό άν~ύπατoς 10

καταναγκάζεται παρα των νόμων πράττειν, άλλα και πάντες οί λοιποι άρχοντες.

Β.6.2.19

= C.l.35.1

Μη χρηματικών μόνον, άλλα και έγκληματικών ύπακουέτωσαν οί λε­ γάτοι, της ψήφου παρα του άνδυπάτου προερχομένης. Τό παρον νόμιμόν έστι κεφ. κ ' του β' τιτ. του ς' βιβ. και δίδωσιν άδειαν τij> έκ προσώπου του άνδυπάτου μη μόνον κρίνειν χρηματικας ύπo~έσεις, άλλα καΙ 15

έγκληματικάς πλην έπΙ μεν των χρηματικων έπιτρέπει αύτοϊς και άποφάσεις έκφέρειν, έπ! δε των έγκληματικων τα μεν άλλα πάντα έξετάζειν, άπόφασιν δε μη

διδόναι, άλλ' άναφέρειν τα κεκριμένα τij> άνδυπάτ κάκεϊνον έπισκοπουντα ταυτα διδόναι και την άπόφασιν. Και σημείωσαι, στι ό λεγάτος κρίνει και έγκληματικόν, διότι ό νόμος αύτij> 20

δίδωσι την δικαιοδοσίαν και ούχ ό άνWπατος άλλος δε κρίνων προσώπ τινός ού δύναται κρίνειν και έγκλήματα, ώς μη άπό νόμου λαμβάνων την δικαιοδοσίαν, άλλ' έκ προσώπου.

Τίτλος τρίτος

Διάταξις περι του τους άρχοντας χω ρΙς οίασουν δόσεως γίνεσδαι Β.6.3.1 25

(Ath. Synt. 4.1.1

= Ν.8.1

τας περιεχομένας άρχας Τ1] υποκειμέν1] τδε τ

νόμ

(D.50.17.70)

Α C DT 10 πράττειν om. Cd 12 προερχομένης : Cd cum Bas., έρχομένης Α 19 ό om. Cd 24 ante διάταξις add. ή Bas. Ι ante οίασουν add. της Bas. 25-27 textum om. codd., Athanasii summam e.g. supplevimus

223

Β.6.3 . 1.6.12.13

Ή παρουσα παρεκβολη σύνοψίς έση του α' κεφ. του γ' τιτ. του ς' βιβ. έκεινο γα.ρ μέγα τυγχάνει και διορίζεται μηδένα προχειριζόμενον άρχοντα διδόναι το οίονουν ύπερ της άρχης Oίcμδήηνι ΠΡOσώπcμ χάριν προστασίας και συνεργίας,

άλλα. δωρεα.ν λαμβάνειν την άρχήν, μέτρια δέ τινα παρέχειν χάριν των της άρχης 5

συμβόλων ή προσταγμάτων ή κοδικίλλων.

Theod. Brev. 8.1

Οί άρχοντες προίκα γινέσίJωσαν μόνας τας συνηίJείας

παρέχοντες. Και αύτη ή παρεκβολη σύνοψίς έση του α' κεφ. του γ' ητ. του ς' βιβ. και

όμοίως 10

tfj

προ αύτης παρεκβολfj και τ4) κειμένcμ του βασιλικου διορίζεται τους

άρχοντας τους στελλομένους είς τα.ς έπαρχίας δωρεα.ν γίνεσδαι και χωρις δόσεώς τινος παρέχοντος μόνας τα.ς άπο του νόμου ώρισμένας συνηδείας.

Β.6.3.6

Theod. Brev. 8.11

= Ν.8.7

Ό πλέον των διηγορευμένων λαμβάνων παρά των

άρχόντων τετραπλοϋν άποδίδωσι και έκπίπτει άρχης και στρατείας και άξίας. Ή παρουσα παρεκβολη σύνΟψίς έση του η' κεφ . του γ' ητ. του ς' βιβ. · διδάξασα 15

γα.ρ ή νεαρα. έν τ4) β' "έματι του ζ' κεφ., ότι οί προβαλλόμενοι άρχοντες είς τα.ς έπαρχίας του βασιλέως άσχολουμένου περι έτέρας φροντίδας όφείλουσιν όμνύειν

ένώπιον του έπάρχου και του κόμητος των δείων "ησαυρων και του ένδοξοτάτου κοιαίστωρος του δείου παλατίου και του ένδοξοτάτου κόμητος των άπανταχου

δεί(ι)ν ίδιοκτήτων παρόντος και του κατα. καιρον μεγαλοπρεπεστάτου χαρτουλα20

ρίου των δείων κοιτώνων, ώς ούδενι παντελως παρέσχον τι χάριν προστασίας ούτε έπηγγείλαντο στέλλειν έκ των άνατεδεισων αύτοις έπαρχιων, έπήγαγεν έν τ4) αύτ4)

η' κεφ., ότι, καν ό επαρχος τολμήσοι λαβειν τι ή οί ΤOύτcμ παραδυναστεύοντες ή ή τάξις αύτου άπο των προβαλλομένων άρχόντων έκτος των τετυπωμένων συνηδειων, οί μεν άρχοντες τετραπλάσιον άποδώσουm παν, Όπερ είλήφασι, και τον 25

έπι τfj ιXpxfj κίνδυνον εύλαβηδήσονται, οί δε ύπ' αύτους και ή πειδομένη τούτοις τάξις συν τ4) άντιστρέψαι αύτοις τοις ζημιωδεισι το δοδεν κατα. το τετραπλάσιον

έκπεσουνται και ούσίας και ζώνης και τιμωρίαις ταις άρμοδίαις ύποβληδήσονται.

Β.6.3.12-13 =

(ΒΤ

174/11-22)

N.161.1.2+C.l.51.3

Άλλά και εί τινες των άρχόντων κακφ τφ συνειδότι

βαλλόμενοι προ τοϋ πληρωσαι τάς ν' ήμερας λαίJόντες φύγοιεν και ίεροίς 30

προσφύγοιεν οίκοις, της ούσίας έκπεσοϋνται, τοίς ήδικημένοις προς τον νόμον και το των άδικημάτων μέτρον ταύτης διαιρείJησoμένης, καίJάπερ

αν ή περι τούτου προιοϋσα πραξις και έκ μιας μοίρας κατά τά προειρηΑ

CDT

8 post ή add. παρούσα Α Ι τού!

Offi.

Α

19

χαρτουλλαρίου

Cd

20

παρέχον Α

224

Β.6.3.12,13,15

μένα παραστήσοι. Ού μόνον δε οί άρχοντες, άλλα καΙ οί σύνεδροι καΙ οί καγκελλάριοι καΙ οί δομέστικοι καΙ πάντες οί αύτοίς προσήκοντες τας ν' μετα την διαδοχην ήμέρας μενέτωσαν και ό άποκρύψας αύτους ώς ό όμολογήσας καταδικαζέσδω, πάντων το τετραπλάσιον ων είλήφασιν 5

άποδιδόντων, διπλάσιον μεν τφ δημοσί4>, τοίς δε ζημιωδείσι το ετερον. Τοσουτον γαρ άποδιδόναι δεσπίζομεν καΙ τους άρχοντας. Ή παροϋσα παρεκβολη μέρος έστι τοϋ ι' κεφ. τοϋ γ' ητ. τοϋ

r:;;' βιβ., και τοϋ

προ ταύτης κειμένου μέρους τοϋ αύτοϋ κεφαλαίου διορισαμένου τον άρχοντα

της έπαρχίας μετα την ίδίαν διαδοχην ν' προσκαρτερείν ήμέρας έν ήj έπαρχί~ 10

δεχόμενον τας κατ' αύτοϋ παρα των έντοπίων κινουμένας άγωγας τοϋτο έπάγει, τί όφείλει γίνεσ1}αι, είπερ ό άρχων συν ειδώς, ώς έβλαψε τους έντοπίους, ύπο­ χωρήσει λάί1ρ~ προ τοϋ πληρωί1ηναι τας ν' ήμέρας, καί φησιν, ση ό τοιοϋτος,

καν είς έκκλησίαν προσφύγT.l, ούδεν ώφεληί1ήσεται έκέιί1εν, άλλ' άφαιρεί1ήσεται την ίδίαν ούσίαν μερισί1είσαν τοίς άδικηί1είσι παρ' αύτοϋ έντοπίοις, καί1ώς τε 15

ό νόμος βούλεται και το μέτρον των άδικημάτων άπαιτεί. Και τα παρά τοϋ κατα την χώραν έπισκόπου προβάντα και άπόντος τοϋ άδικήσαντος άρχοντος

γάρ έση "και έκ μιας μοίρας"

-

-

τοϋτο

δηλοϋσι τα σημειώματα' δέδωκε γαρ ό νόμος

βοήί1ειαν τοίς έντοπίοις και άποφυγόντος τοϋ αρχοντος προσιέναι μονομερως

παρα τi!> έπισκόπ~ της έπαρχίας και άπτομένοις των άγίων εύαγγελίων φανεροϋν 20

τας έπενεχί1είσας αύτοίς ζημίας. Ού μόνον δε οί άρχοντες όφείλουσι μετα διαδοχην προσκαρτερείν τας ν' ήμέρας, άλλα και πάντες, ους ρητως το κεφάλαιον διαγορεύει. Και ό άποκρύψας έαυτον καταδικάζεται, ωσπερ αν εί παρην και ώμολόγησεν. Άποδιδόασι δε ούχάπλα τα άδικήματα, άλλα κατα το τετραπλάσιον' και μερίζεται το τετραπλοϋν παρά τε τοϋ άδικηί1έντος παρά τε τοϋ δημοσίου έπίσης.

Β.6.3.15

= Ν.95.1.1

Έαν δε τις άρχην άρχων στρατιωτικην η πολιτικην άπολίποι την χώ-

25

ραν χωρΙς ήμετέρας κελεύσεως, αύτος μεν καδοσιώσεως ενοχος εστω, είς δε την έπαρχίαν αυδις έμπεμφδεΙς μετα το τοίς έγκαλουσιν άπολογήσα­ σδαι τηνικαυτα της καδοσιώσεως τας είς εσχατον ύπεχετω ποινάς. Και έν τi!> Ος" κεφ. τοϋ α' ητ. τοϋ παρόντος ς" βιβ. έκώλυσεν ό νομοί1έτης τους 30

αρχοντας των έπαρχιων χωρις ί1είας προστάξεως καταλιμπάνειν τας έπαρχίας και είσέρχεσί1αι είς την πόλιν έπαπειλησάμενος αύτοίς και ποινην άρμοδίαν. Και έν

τi!> παρόντι κεφαλαί το αύτο νομοί1ετεί και διορίζεται αύτους μεν πάλιν έξαπο­ στέλλεσί1αι κατ α χώραν έπι τi!> συνδικασί1ηναι τοίς άδικηί1είσι παρ' αύτων και

29 cf. Β . 6. 1 .8 1 (C.l.40.9) . Α

CDT

4

ό

deest in Bas.

15- 16

του

-

απόντος

om.

Α

17

τα

om.

Α

225

Β.6.3.15,24,26

μετα το τους έντοπίους άπολαβείν, &περ έζημίωί)ησαν, ταίς της καί)οσιώσεως έκτοτε τους τοιούτους άρχοντας ύποκείσί)αι ποιναίς.

Το δε έρμηνευί)εν νόμιμόν έστι ιβ' κεφ. του γ' τιτ. του

Β.6.3.24+26 (ΒΤ 5

c;'

βιβ.

= Ν.17.3+5

180/1-8, 181/6-12,17-20) "Εστω

σοι και τρίτον σπούδασμα το των

δικων μετα πάσης ίσότητος άκροασl1αι, και τας μεν βραχυτέρας και οσαι

μάλιστα των εύτελεστέρων είσίν, άγράφως τέμνειν τε και κρίνειν και άπαλλάττειν άνί1ρώπους της προς άλλήλους φιλονεικίας, και μη συγχω­

ρειν αύτοις μηδεν περαιτέρω των περιεχομένων τη ί)εί~ ήμων διατάξει προφάσει δικαστικων δικαιωμάτων ζημιουσί1αι, εί γε δλως ίκανοι προς 10

δόσιν καί1εστασιν, έπείτοιγε και προικα των δικων άκροασί1αι και μη συγχωρειν έκ ρ~ί1υμίας τους της έπαρχίας, ης άρχεις, είς ταύτην τρέχειν την εύδαίμονα πόλιν καΙ ήμας ένοχλειν.

Φόνους δε και μοιχείας και παρί1ένων άρπαγας και έφόδους και άδι­ κίας οϋτω μετα σφοδρότητος μετελεύση, κολάζων τους άμαρτάνοντας 15

κατα τουζ ήμετέρους νόμους, ώς τ'ij κατ' όλίγον τιμωρί~ τους άλλους

άπαντας σφζειν. Μάλιστα δε των ταξεωτων των σαυτου κρατήσεις, ούκ έφιεις αύτοις τουςήμετέρους ύπηκόους λεηλατειν, ούδε δοκειν μεν άρχε­ σί1αι παρα σου, ταις άληί1είαις δε της σης άρχειν γνώμης.

τοιουτον δε παρέξεις σαυτον άπασι δημoσί~ τε και ίδί~, ώστε φοβε20

ρώτατον μεν είναι τοις άμαρτάνουσι καΙ τοις άγνωμονουσι προς το δημόσιον, ήμερώτατον δε καΙ πρ~oν απασι τοις έπιεικεστέροις καΙ εύγνώ­ μοσιν, και πατρικην αύτοις είσάγειν πρόνοιαν. Ή άρχη της παρούσης παρεκβολης μέρος έση του ιη' κεφ. του γ' τιτ. του

c;'

βιβ. και διορίζεται τας δίκας κρίνεσί)αι μετα πάσης εύί)ύτητος και ίσότητος και 25

τας τούτων εύτελεστέρας άγράφως τέμνεσί)αι, ϊνα μη το μέλλον άπαιτηί)ηναι κατα­ κενωί)1j είς τας των σημειωμάτων παρεκβολάς, και προφάσει δικαστικων δαπανη­ μάτων μηδεν άπαιτείσί)αι τους δικαζομένου ς εύτελους ούσης της ύποί)έσεως και μη ύπερβαινούσης την των ρ' νομισμάτων ποσότητα' εί δ' ίσως έπέκεινα των ρ'

χρυσίνων είσι τα άπαιτούμενα, τότε βούλεται τον δικάζοντα άνα δύο χρυσους άπ30

αιτέιν έν τ1j προκατάρξει έξ έκατέρου μέρους και άνα δύο έν τ(j> τέλει της δίκης. Και παρεγγυαται τ(j> άρχοντι μη παραχωρείν τοίς έπαρχεώταις είς την μεγαλόπο­ λιν είσέρχεσί)αι δια το δικαοί)ηναι, άλλα κρίνειν αύτους έκείσε μετα των άδικούν-

Α

C DT 9 δικαστικων: Cd cum Bas., δικαστων Α Ι Cd cum Bas., ίκανον Α 10 Cικροάσασ1'tαι Bas. ίιπηκόους τους ήμετέρους Bas. ίκανοι:

δικαιωμάτων: δαπανημάτων

15

κατ' όλίγων

Bas.

Bas. Ι 17 τους

226

Β . 6 . 3.24,26,28,31,33

των ϊσως αύτους Τι άλλως έπηρεαζόντων και έκδικείν και τιμωρείν κατα νόμους τας μοιχείας, τας ίφπαγάς, τους φόνους και τα λοιπα άμαρτήματα, ωστε

t1J

κατ'

όλίγον τιμωρί~ τους άλλους περισφζεσ~αι άβλαβείς και το δίκαιον άγαπωντας και πράττοντας, μάλιστα δε των ύπ' αύτον ταξεωτων κρατείν και μη παραχωρείν τού5

τοις λεηλατείν τους ύπηκόους. Φοβερον δε παρακελεύεται τον άρχοντα τυγχά­ νειν τοίς άμαρτάνουσι και κακοτροποϋσι προς το δημόσιον, ήμερον δε τοίς εύγνωμονοϋσιν.

Β.6.3.28+31+33

(ΒΤ

=

181/32-182/6, 184/2-6, 13-19)

Ν.17.7+ 10+ 12

Ούτε δε άνδροφόνοις ούτε μοιχοις

ούτε παρδένων άρπαξιν άμαρτάνουσι την έκ των όρων φυλάξεις άσφά10

λειαν, άλλα κάκειδεν έξελκύσεις και τιμωρίαν αύτο'ίς έπάξεις. Ού γαρ

των τα τοιαυτα άμαρτανόντων φείδεσ'δαι προσήκει, άλλα των περιόντων, ϊνα μη τοιαυτα ύπο των τολμηροτέρων πάσχσιεν- άλλως τε ή έκ των

ίερων άσφάλεια ού τοις άδικσυσιν, άλλα τοις άδικσυμένοις δέδοται παρα του νόμου και ούκ αν είη δυνατον έκάτερον ίσχυρίζεσδαι 15

t'Q

παρα των

άσύλων τόπων άσφαλεί~, και τον άδικουντα και τον άδικούμενον. Άλλα μηδε εί στρατιωταί τινες εποιντό σοι, μηδε έκείνοις προ'ίκα συγ­ χωρειν δαπαναν, άλλ' έκ των οίκείων σιτήσεων. Εί δε μη τουτο πράξαιεν,

άλλ' έκ των συντελων δαπανήσαιεν και άγγαρείας λάβοιεν, παν όσον αν ζημισ'ίτο το ύπήκοον, του το έκ των αύτων σιτήσεων είσπράξας oίκεί~ 20

κινδύν~ τοις ήδικημένοις άποσώσεις. Δε'ί δέ σε και τούτου πασαν τίδεσ'δαι πρόνοιαν του ήνίκα τις άξιος φανείη ποινης, έκεινον μεν κολάζειν, των δε πραγμάτων αύτου μη προσ­ άπτεσ'δαι, άλλα συγχωρείν ταυτα τφ γένει και τφ νόμ~ και t'Q κατ' έκείνων φέρεσ'δαι τάξει. Ού γαρ τα πράγματά έστι τα πλημμελουντα, άλλ' οί τα

25

πράγματα κεκτημένοι' οί δε άντιστρέφοντες την τάξιν τους μεν άξίους · ποινης άφιασι, τα δε έκείνων άφαιρουνται πράγματα, έτερους άντ' αύτων

τιμωρούμενοι, ους ό νόμος ίσως έπΊ την έκείνων έκάλει διαδοχήν. Ή άρχη της παρούσης παρεκβολης αύτο έκείνό έστι το κα' κεφ. του γ' τιτ. του

c;' 30

βιβ. και διορίζεται και έγκελεύει τοίς άρχουσι τους άνδροφόνους και τους

μοιχους και τους άρπάζοντας τας παρδένους κολάζειν νομίμως και τιμωρείν, καν

έν έκκλησί~ προσφύγωσιν, έκεί~εν αύτους άφέλκειν και ταίς προσηκούσαις ύπο­ βάλλειν ποιναίς και μη έίiν αύτους της άπο των δρων της έκκλησίας άπολαύειν βoη~είας ού γαρ των τα τοιαυτα άμαρτανόντων φείδεσ~αι προσήκει, άλλα των

Α

C DT Cd,

τάξεις

23 τάξις Α

τή :

BIlS.,

μη

codd.

Ι

έκείνων:

Bas.,

έκείνον

codd.

24

τάξει :

Bas.,

227

Β . 6.3.28,31,33 , 51

ετι περιόντων και τοις ζωσι καταλελειμμένων και μήπω φδασάντων φονευδηναι, ίνα μη τοιαυτα πάσχοιεν ύπο των τολμηροτέρων. Άλλως τε και ή της έκκλησίας

βοήδεια ού τοις άδικου σι δίδοται, άλλα τοίς άδικουμένοις και ούκ εστι δυνατον και τον άδικου ντα και τον άδικούμενον 5

ti;j τοιαύτη βοηδείq: χρησδαι. Ταυτα μεν

ουν το παρον κεφάλαιον παραδίδωσιν. Ή δε ια' νεαρα του πορφυρογεννήτου βασιλέως κυρού Κωνσταντίνου δεσπίζει τους φονεύσαντας προσφυγόντας τη του θεού μεγάλη έκκλησίq: της έκείδεν άπο­

λαύειν βοηδείας και μη ύφίστασftαι τιμωρίαν είς σώμα, καν εκουσίως καν άκου­ σίως τον φόνον είργάσαντο. Και εί μεν άκουσίως έγεγόνεισαν φονείς, έκουσίως 10

δε έξηγόρευσαν, πλείονος άπολαύουσι της βοηδείας εί δε έκουσίως επραξαν και εκουσίως προς την μετάνοια ν ήλδον, εί μεν κατα προπέτειαν, ούκ άναγκάζονται άποκαρηναι, αειφυγίq: δε κατακρίνονται και άτιμίq: και αφαιρέσει των προσόντων καiJυπoβάλλoνται, εί δε έκ προβουλίου και μελέτης τον φόνον έτέλεσαν, συν ταίς άνωτέρω ρηδείσαις ποιναίς και είς μοναστήριον άκοντες έμβάλλονται και το

15

μοναχικον ένδύονται σχημα παρ' δλην την ίδίαν ζωήν. ΤΟ δε β' δέμα της παρούσης παρεκβολης έστι τελευταίον δέμα του κε' κεφ. του αύτου γ' τιτ. του

c;'

βιβ. και ύποτίδησι τοίς άρχουσι παραγενομένοις είς έτέραν

χώραν, είπερ εχοιεν οτρατιώτας έπομένους αύτόίς, μη παραχωρείν έκείνοις δωρεαν έκ των ύποτελων διοικείσδαι η άγγαρεύειν τους συντελεστάς και εϊ τι τοιουτον 20

άμαρτηδείη, κινδύν των άρχόντων άποσφζεσδαι τοίς ήδικημένοις διορίζεται έκ των σιτήσεων των στρατιωτων.

'Ωσαύτως και το γ' δέμα της παρούσης παρεκβολης αύτο έκείνό έστι το κζ' κεφ.

του γ' τιτ. του

c;'

βιβ. και προστάττει τ διαφi}αρωσιν, ούτε δωρεας λαμβάνειν- και άνισχύρους είναι ταύτας i}εσπίζει, καν μετα την διαδοχην των λαβόντων βεβαιωi}ωσι, κα.ν πενταετία παραδράμη, τα αύτα νομοδετουν και έπι των δομεστίκων και συμπόνων των άρχόντων. Πεπλήρωται ό γ' τιτ. του ς' βιβ. Άλλα ταυτα μεν το παρον κεφάλαιον. Ή δε πδ' νεαρα του βασιλέως του φιλοσόφου τοίς έν Κωνσταντινουπόλει

20

άρχουσιν έπιτρέπει και κινητα και άκίνητα άγοράζειν, έν δσ~ άρχουσι, και δωρεαν λαμβάνειν, ού μην τοίς των έπαρχιων αρχουσι' και ετι άποδίδωσι το έν

tij

πόλει

μη δύνασi}αι τους αρχοντας βιάζειν τινάς, οΤα του βασιλέως έν αύτ4> διάγοντος και πάντων δυναμένων όχλείν τας βασιλικας άκοάς.

Τίτλος τέταρτος

25

Περι τάξεως έπάρχου πόλεως και τάξεως έπάρχου πραιτωρίων Β.6.4.2

pr.-2 = D.l.12.1 pr.-2

Ό της πόλεως έπαρχος πάντα ζητει τα έγκλήματα τα έν Τ1) πόλει και τα έν Ίταλί~ γινόμενα. Άκροαται και των προσφευγόντων δούλων και

των λεγόντων ίδίοις άγορασί1ηναι νούμμοις έπι τ έλευδερωί1ηναι' και 30

των πατρώνων, μάλιστα των άπόρων έπιζητούντων άποτραφηναι παρα των άπελευδέρων.

Α

22

C DT έπάρχων

9 λαμβάνειν αύτους Α Ι αύτοΤς: d. αύτους AC 14 παραχωρείν Α 16 δωρεαν Α codd. 26 και: και περl Bas. 29 inter έλευδερωοηναι et και plura add. Bas.

229

Β . 6.4.2

ΤΟ παρον κεφάλαιον δίδωσιν άδειαν τίί> έπάρχ της πόλεως κρίνειν πάντα τα

έγκλήματα και τα έν τ~ πόλει και τα έν Ίταλί~' μείζων γαρ άρχη της έπαρχότη­ τος ούκ έστιν.

Ού μόνον ουν τα έγκλήματα δικάζειν ώς έχων δικαιοδοσίαν και κράτος, άλλα 5

και των κακως πασχόντων δούλων και δια την κάκωσιν προσφευγόντων είς αύτον άκροαται και τους τούτων δεσπότας παρασκευάζει καλως αύτοις χρασ"δαι και μη

άπαν"δρώπως τιμωρειν Τι λιμ πιέζειν. Εί δε και τις των δούλων άποκρύπτων άπο

του ίδίου δεσπότου νομίσματα και πράγματα συνάρτ;ι λόγους μετά τινος και τυπώ­ σει μετ' αύτου δουναι μεν αύΤ, 10

& κρύφα

κέκτηται νομίσματα, άγορασ"δηναι δε

παρ' αύτου και έλευδερωi}fjναι, είτε έκεινος τα νομίσματα λαβων και τον δoiίλoν

άγοράσας ούκ εύσυν~ετήσει τοις συνδόξασιν, άλλ' ώσπερ έπιλαδόμενος κατέχει τουτον έν δoυλεί~, δίδοται άδεια τ άγορασδέντι δούλ ιδίοις νομίσμασι

t .

έπάρχ της πόλεως προσερχεσδαι, κάκεινος μετακαλειται τον άγοραστην και έρευνήσας τουτο και εύρων οϋτως έχον έλευδεροι τον δουλον. Δικάζει και τους πάτρωνας μετα των άπελευδέρων άπορουντας και πενομένους

15

και καταναγκάζει τους άπελευδέρους άποτρέφειν τους ίδίου ς πάτρωνας -πάτρων

δέ έστιν, δστις έλευ"δερώσει δουλον ίδιον' έκλήδη δε πάτρων δια το δοκειν ώσανει γενναν τον έλευδερω~έντα' ό γαρ ων έν δoυλεί~ αγνωστός έστι παντελως και άπρόσωπος, οτε δε έλευδερωδ~, και πρόσωπόν έστι και 20

t

t νόμ

νόμ και τη πολι-

τεί~ γινώσκεται και άναγκάζεται πενόμενον τον πάτρωνα τρέφειν και τιμαν, ώσ­ περ και οί έλεύ"δεροι παιδες τους ίδίους πατέρας.

ΤΟ δε έρμηνευ"δεν νόμιμόν έστι κεφ. β' του δ' τιτ. του

Β.6.4.2.3 =

c;'

βιβ.

D.l.12.1.3

Και έξορίζει και περιορίζει τους άμιιρτάνοντας του βασιλέως την νησον όρίζοντος. Ό της πόλεως έπαρχος κρίνων τα έγκλήματα πάντα και έξορίζει και περιορίζει

25

τους άμαρτάνοντας άναφέρων

t

βασιλει περι της νήσου, έν ~ όφείλει ό κατα­

κριδεις διάγειν.

ΤΟ δε._~μηνευ"δεν τουτι νόμιμόν έστι β' δεμα του β' κεφ. του δ' τιτ. του

Β.6.4.2.4 =

c;'

βιβ.

D.l.12.1.4

Ιητε'ί και τα έντος ρ' μιλίων έξω της πόλεως πλημμελούμενα, σύ μην 30

τα πορρωτέρω.

18-19 cf. e. g. Α

C DT

Β.2 . 3.32

9

(D.50.17.32); Theoph.2.14.2; 3.17 pr.; 3.29.3

α: ή Α

του β' κεφ .: κεφ. β '

Cd

15

τους: τας Α

16

και

-

πάτρωνας

om. Cd

28

β ' bέμα

230

Β.6.4.2,4

Ό της πόλεως έπαρχος ού μόνον τα εγκλήματα πάντα κρίνει τα έν ήj πόλει άμαρτανόμενα και των χρηματικων δικων έπακούει, άλλα και τα έντός ρ' μιλίων εξω~εν της πόλεως πλημμελούμενα, ού μην τα. πορρωτέρω.

Τό δε παρόν νόμιμόν έστι γ' δέμα τοϋ β' κεφ. τοϋ δ' τιτ. τοϋ ς' βιβ.

Β.6.4.2.5-6 =

D.l.12.1.5-6

Και παρ' αυτιΡ κατηγορείται δουλος παρα του ίδίου δεσπότου έπι μoιχεί~ της ίδίας γαμετης. Κινε'ίται παρ' αύτφ και περι βίας. Κινεί παρα τ έπάρχιΡ της πόλεως το περι μοιχείας δικαστήριον και ό εύρηκως δεσπότης τον ίδιον δοϋλον μοιχεύοντα την ίδίαν γαμετήν- κινοϋσι και το περι βίας παρ' αύτ, είτε μετα δπλων ήμαρτήi)η ή βία είτε χωρις δπλων· όπλα δε λέγονται \0

παρα. τG,) νόμιΡ και τα. ξύλα και οΙ λί~oι.

Τό δε παρον νόμιμόν έστι δ' ~έμα τοϋ β' κεφ. τοϋ δ' τιτ. τοϋ ς' βιβ.

Β.6.4.2.9 =

(ΒΤ

194/25-27) Φροντίζει του

D.l.12.1.9

μη προστηναι άνδράποδα και του πιστως

συναλλάττειν τους τραπεζίτας και άπέχεσ~αι των κεκωλυμένων.

·0 15

της πόλεως έπαρχος μετα των άλλων των άνωτέρω ρηδεντων φροντίζει και

τοϋ κωλύειν τους έχοντας δούλας προϊσταν αύτας είς χαμαιτυπεία και συνάγειν άπό πορνείας κέρδη και τοϋ μετα. πάσης εύWτητος και πίστεως συναλλάττειν τους

τραπεζίτας και μηδεν κεκωλυμένον διαπράττεΟΟαι. Και τοϋτο δε τό νόμιμον μέρος έστι τοϋ β'κεφ. τοϋ δ' τιτ. τοϋ ς' βιβ.

Β.6.4.4

= D.l.12.3

Ό της πόλεως έπαρχος έξελ~ων των της πόλεως δρων ού δύναται την 20

έξουσίαν εχειν της έπαρχότητος. νΕτι μέντοι ών έν τ'i;j πόλει δύναται κελεύειν τινι δικάςειν, εί και έξω της πόλεως. ·Εν γα.ρ τ1j πόλει και τοίς ύπό την πόλιν έχει και κράτος και δικαιοδοσίαν και έξωi)εν της πόλεως άχρι μιλίων ρ'. και ωσπερ οί λοιποι πάντες άρχοντες έξωi)εν

διάγοντες των έπαρχιων, ων έχουσιν, ίδιωταί είσι και άκινδύνως αύτοίς άπειi)οϋσιν 25

οί ύποτελεις, οϋτω και ό έπαρχος έξωi)εν των της πόλεως δρων τυγχάνων ούκ

έχει την έξουσίαν της έπαρχότητος εί γαρ ειποι τις τον άρχοντα έπαρχίας τησδε

εξωδεν δντα ταύτης και διατρίβοντα έν άλλιΡ τόπιΡ άρχην έχειν και δικαιοδοσίαν, ούδεν άλλο εϋρηται λέγων, εί μη το έν τ αύτ τόπιΡ δύο άρχοντας εΙναι, δπερ

9-10 cf. Β .2. 2.39 (D.50.16.41) Α

C DT

έξουσίαν

6 ante om. Α

περί

add.

22-23 cf. Β . 6.4 . 2.4 (D.1 .12.1.4) το

Bas.

16

πορείας

C

23-24 cf. Β . 6.1 . 37 (D.1 .18.3) 18

δε

om. Α

25-26

των-

Β . 6.4.4;

231

6.5.3,4

άτοπον. Είκότως ουν και ό επαρχος έξω των της πόλεως όρων ούκ εχει κράτος και δικαιοδοσίαν ώς του πραίτωρος Θρ~κης και Μακεδονίας όντος άρχοντος και δικαιοδοσίαν έχοντος. 'Εν μέντοι τ;:) πόλει διάγων ό έπαρχος δύναταί ηνι κελευ­ σαι δικάσαι έξω της πόλεως οΙμαι δέ, όη άχρις ρ' μιλίων. ΤΟ δε παρον νόμιμόν έση γ' κεφ. του δ' ητ. του

c;'

βιβ.

Τίτλος πέμπτος

ΠερΙ νυκτεπάρχου ήτοι πραίτωρος δήμου Β.6.5.3 =

D.l.15.4

ΚαΙ τους φύλακας των οίκιων καΙ τους άμελως έσχηκότας το πυρ

δύναται ροπαλίζειν fι φραγγελίζειν, τους δε κατα δόλον έμπιμπρωντας 10

τ4> έπάρχφ παραπέμπεν. Ζητει καΙ τους φυγάδας καΙ τοις δεσπόταις

άποδίδωσιν. Ό νυκτέπαρχος άπαιτείται και καταναγκάζεται παρα των νόμων έπιτηρείν

δι' όλης της νυκτος την πόλιν και τους έν αύτ~ κατοικουντας ώστε εχειν ύδωρ έτοιμον δι' δλου έν ταίς οίκίαις και μη έαν γίνεσi1αι έμπρησμόν' καί, εί εύρt.l τους 15

φυλάττοντας οίκίας άμελουντας της τούτων φυλακης και έχοντας πυρ, ροπαλίζει τούτους και φραγγελίζει, ητοι δια σχοίνου πλεκτης τύπτει' εί δέ τινας κατάσχη

κατα δόλον ποιουντας έμπρησμόν, παραπέμπει τούτους τ4) έπάρχ της πόλεως, ινα έκεινος τούτους κολάσ1;Ί' ζητεί και τους φεύγοντας δούλους και άποδίδωσι τούτους τοίς δεσπόταις.

Το δε παρον νόμιμόν έση β' κεφ. του ε' τιτ. του

20

Β.6.5.4.1

(ΒΤ

c;'

βιβ .

= Ν.13.3.1

198/11-14) 'Έχειν δε δει και παρέδρον των δοκίμων ενα' και γαρ

ούδε έξω παραμυδίας αύτους της άποχρώσης καταλείψομεν, άλλα άνα ι' λίτρας χρυσίου αύτοις προφάσει άννόνων έτους έκάστου δώσομεν ώστε αύτους τούτοις άρκουμένους μηδεμιας άνέχεσδαι κλοπης fι καπηλείας. Ή παρουσα παρεκβολη μέρος η μικρόν έστι του γ ' κεφ. του ε' τιτ. του

25

c;;'

βιβ.·

και του τίτλου διδάσκοντος περι νυκτεπάρχου ή ιγ' νεαρα του Ίουστινιανου, ης μέρος έστιν ή παρουσα παρεκβολή, άναιρει μεν και το όνομα του νυκτεπάρχου και

12-14 cf. Α

CDT

Β.6 . 5.1-2

16

(D.1.15.3)

τούτους: αύτους Α

23

λιτρων

Bas.

232

Β.6.5.4;

6.6.11,13

iJεσπίζει μηδένα του λοιπου καλείΌ\}αι νυκτεπαρχον, ώι; έξ άνάγκης έχοντα έπι­ μελείσ\}αι και των έν νυκτι και έν ήμέρ~ παρα το προσήκον πραττομένων, άλλα πραίτωρα και αλλως μη δυνάμενον προχειρίζεσ\}αι, εΙ. μη των ένδόξων τυγχάνει

και άρχας άρξάντων και φανέντων έπιτηδείων, και διορίζεται έχειν τουτον άδειαν 5

και ται; μοιχείας κρίνειν και τας έφόδους και τας άρπαγας και εϊ τι τοιουτον ετε­ ρον, έχειν δε και πάρεδρον ήτοι συγκα\}ήμενον αύΤ4) και συμπονουντα και συν­

δικάζοντα ανδρα άπο των δοκίμων ενα και πανταχό\}εν σεμνον και άνεπίληπ­

τον, διότι ούδε άπαραμύiJητοι εσονται· άνα ι' γαρ λίτρας χρυσίου προφάσει άννό­ νων ετους έκάστου λήψονται, οΤς και άρκεσiJήσονται, και πάσης κλοπής και 10

καπηλείας άφέξονται.

Τίτλος έκτος

Περι τάξεως κοιαίστωρος και των βοηδων αύτου και των άντιγραφέων

Β.6.6.11+13 (ΒΤ 15

204/3-7, 29-32)

= Ν.80.7+9

Προς τούτοις δε και όσα μέμψιν λαμβάνει παρα-

ποιήσεως ητοι της καλουμένης πλαστογραφίας έν oί~δήπoτε πράγματι, ταυτα άναζητείν και τους έπι τούτοις προσαγγελλομένους συνέχειν και μετα γραφην και έλεγχους τιμωρείσδαι τούτους και γαρ της τοιαύτης

άκροάσεως δίδομεν έξουσίαν αύτ. Δίδομεν δε τ άδειαν καί τοις άρχουσιν ένοχλειν καί είς τον βασιλέα άνα5

φέρειν και οίκο"εν πράττειν τα ένδεχόμενα, ίνα μήτ ε άσ"ένειαν μήτε καταφρό­ νησιν αίτιώμενος της βασιλικης προχειρίσεως άνάξιος φανij.

Ή δε παρουσα παρεκβολη μέρος τυγχάνει του η' καί

Β.6.6.15

'"

κεφ. του

c;;' τιτ. του

ς' βιβ.

= C.12.9.1

Τοις άντιγραφευσιν ούδε εν βάρος έπιβάλλεται ούδε μετα. το παύσασίJαι του είναι άντιγραφεας, ούδε εί έπαρχος πραιτωρίων έστιν ό έπιβάλλων10

εί δε γε εύρεδείη, ν' λίτρας χρυσίου πρόστιμον τιμωρείται ή τάξις και μόνιμ όφεί­ λουσιν έξυπηρετεΤν και συμπονειν και άλλο βάρος το οίον ου ν μη έπιγινώσκειν,

καν παύσωνται είναι άντιγραφεις και τον έπιχειρήσαντα έπι"είναι αύτοις βάρος άνόνητά τε έπιχειρειν διακελεύεται και την τάξιν αύτοϋ ν'χρυσίου λιτρων είσπράξει προστιμοί, καν ό έπαρχος είη των πραιτωρίων ό μείζων πάντων των άρχόντων. 20

το δε παρον νόμιμόν έστι κεφ. ιβ ' του ς' τιτ . του ς' βιβ.

Τίτλος έβδομος Περι τάξεως των πραιτώρων

Β.6.7.4

= D.l.14.4

Ό πραίτωρ ούτε έπίτροπον ούτε ίδικόν δικαστην έαυτόν δύναται δουναι. Ό παρων ζ' τίτλος του ς' βιβλίου διδάσκει και περί του πραίτωρος Πισιδίας 25

καί φησιν, ότι ό πραίτωρ ού δύναται διδόναι έαυτον έπίτροπον άνήβιμ τινί. Οίονο έτελεύτησέ τις έχων παιδας άνήβους και ού δέδωκεν αύτοις έπίτροπονο άπαιτειται παρα των νόμων ό άρχων διδόναι τούτοις έπίτροπον, ώς αν διοικωνται τα τούτου

πράγματα καλως, και καταναγκάζειν διδόναι τον έπίτροπον και ίκανα ήτοι 26-ρ.234,2

cf. e. g.

C DT

10

του

Ι.1.20 .

pr.; 1.24 pr.;

e Bas. supplevimus

Β.38 . 11

(D.46.6)

234

Β . 6.7Α

έγγυητας έγγυωμένους αύτόν, ώς καλως διοικήσει καί, εί τις αν έπισυμβη ζημία, ά.πoδo~ήσεται παρ' αύτοϋ. Ού παραχωρεϊ ουν ό νόμος τίj:ι πραίτωρι εαυτόν διδόναι έπίτροπον, ίνα μη βλαβωσιν οί άνηβοι. Τίς γα.ρ εσται ό άπαιτήσων τα. ίκανα. τόν πραίτωρα;

Άλλ' ούδε ίδικόν δικαστην έαυτόν ίσχύει δοϋναι. Σαφηνίσω δέ σοι τό λεγόμε­ νον' πας άρχων δύναται δικάζειν, εως ου την άρχην εχει, μετα. δε την διαδοχήν,

καν ούκ εφ~ασε περατωσαι τα.ς ύπo~έσεις, ας ηρξατο δικάζειν, ού δύναται ταύτας κρίνειν, άλλ' ό τοϋτον διαδεξάμενος τό τέλος αύταϊς έπιτί~ησινo εί δε πολλάκις, έν

οσ4> ετι άρχει, παραπέμψει πρός τινα δικαστην ύπόbεσιν, ην αύτος ώφειλε κρίνειν, 10

κάκεϊνος άρξάμενος αύτην τηρεϊν ούκ εφbασε ταύτην τελειωσαι και έν τίj:ι μέσ4> διεδέχδη ό παραπέμψας αύτίj:ι την ύπΜεσιν, ού κωλύεται και μετα την έκείνου διαδοχην άπαξ προκαταρξάμενος έξετάζειν τα. της ύπo~έσεως και πληροϋν αύτήν. ·Ινα γοϋν μη ό άρχων πολλάκις ένι των μερων προσκείμενος και "έλων μετα και

την οίκείαν διαδοχην δια. την τοιαύτην αίτίαν έγκύπτειν τη ύπo~έσει παραιτηται 15

μεν το ώς άρχων κρίνειν την δίκην, κα"ιστ~ δε έαυτόν ίδικόν δικαστήν, ώς αν και μετα την διαδοχην δικάζτι, φησιν ό νομοbέτης ό πραίτωρ ώς πραίτωρ δικαζέτω, μη μην ώς ίδικός δικαστής.

Τό δε ερμηνευftεν νόμιμόν έστι κεφ. γ' τοϋ ζ' τιτ. τοϋ ς' βιβ.

8-12 cf. Β .7 . 5.48 . 1 (D.5.1.49.1)

CDT

235

Β.7.1.1,7

ΒΙΒΛΙΟΝ ΕΒΔΟΜΟΝ Τίτλος πρωτος

ΠερΙ δικαστων έμπράτων καΙ περΙ του μη τους παρέδρους προκατάρξεις δικων ποιειν μήτε άποφάσεις έκφέρειν

Β.7.1.1

= C.l.51.13

Μηδέποτε χωρΙς των άρχόντων οί σύμπονοι αύτων δικαζέτωσαν τα έκείνων τιδέντες όνόματα. 'Εν

t

παρόντι τίτλ νικήσαντι είς άπαίτησιν

και τί!> έναγομέν έλευ~ερίαν δικαιω~έντι και πάλιν έναγομένψ το δε αίρετον δικαστήριον ούκ έστι τοιουτον ούδε άναιρεί την δίκην την κινηfiείσαν δια της άπο30

φάσεως ούδε χαρίζεται τί!> έναχfiέντι και δικαιωδέντι την των κεκριμένων παρα­

γραφήν, άλλα μόνην εχει ποινης άπαίτηmν, ης καταβληδείσης άνω~εν πάλιν κινείται

13- 18 cf. schol.Ca 2 ad Β.12.1.74 (D.17.2.76-80) 26- 27 cf. Β . 9 . 3 (D.42.1; C.7.51-58,60) passim 3- 18: Α

Η.

23- 25 cf. Β.51.2 (D.44.2) passim

1.4.54 cum schol. d

C DT e (3-18) 8 έγκλητικος Α 10- 11 ύπισχνσυμένου ς coni. Suaresius apud Reitz; an ύπισχνεισδαι scribendum? 12 μαντευόντων Α 17 δοκιμάσωσι e 21 την 2 om. Cd 27 ρηδεισαν Cd 28 πάλιν : παραγραφη codd.

Β.7.2.1,2,7,8

238

ή ύπόδεσις και έξ άρχης ώσπερανει μη έκρίδη. "Εχει μεν ουν κατα τουτο διαφοράν, εοικε δε τ.4.8.9.1

Ούτε άνηβος ούτε μαινόμενος Τι κωφός Τι άλαλος γίνεται αίρετός δικαστής. Αίρετος δικαστης ού γίνεται ό άνηβος δια το μη έχειν φρόνημα έρρωμένον και δυνάμενον λύειν αμφιβολίας, αλλ' ούδε ό μαινόμενος δια τό μη έχειν αίσδησιν, 20

ώσαύτως και ό κωφος και ό &λαλος δια το τον μεν μη δύνασδαι ακούειν των λεγομένων, τόν δε μη δύνασδαι δια γλώττης τα της ψυχης έκφέρειν γεννήματα. ΤΟ δε παρόν νόμιμόν έστι β' δέμα του η' κεφ. του β' τιτ. του ζ' βιβ.

~.7.2.13

pr. == 1>.4.8.13 pr.

Εί δε και ό είς ποιήσει άμεριμνίαν της ποινης, ούκ άναγκάζεται ψη­ φίσασδαι. 25

Έμαδες ανωτέρω, στι έκ της του αίρετου δικαστου αποφάσεως ού τίκτεται ή ίουδικάτω αγωγή, ητοι ή απαιτουσα τα από καταδίκης, ούτε ή των κεκριμένων

παραγραφή, τουτέστι ή λέγουσα' "αλλ' εί μη έκρίδη ή παρουσα ύπόδεσις και έλύδη και αντιρέδη παντελως δια της αποφάσεως", και έδιδάχδη σοι και ή αίτία, δι' ην αύται χώραν ού λαμβάνουσι έπι ττι του αίρετου δικαστου αποφάσει' είπομεν γάρ 30

σοι, δτι ό αίρετός δικαστης ούτε &δειαν έχει κρίνειν από των νόμων ούτε δικαιοδο­ σίαν, ώς αν ή κινουμένη παρ' αύτφ ύπόδεσις αναιρηται δια της έκφερομένης παρ' 25-ρ.

240,10 cf. supra comm. ad

Α C DT 6 γένηται Cd add. τφ έτέρ Bas.

Β.7.2.1-2

12

(D.4.8.1-2)

συμψηφισδείσιν Α

18

ό

om.

Α

23 post ποιήσει

240

Β.7.2.13

αύτου άποφάσεως και μεταπίπτη είς την ίουδικάτω, άλλα μόνον άρμόζει άπαί­ τησις του προστίμου κατα του μη έμμενοντος τοίς διαγνωσitείσιν, άλλα κινουντος πάλιν έξ ύπαρχης την ζητηδέισαν άγωγην παρ&. δικαστηρί κυρί και έμβάδμ. "Εμαδες και τουτο, δτι, έπει το αίρετον δικαστήριον (ούκ) άναφεί τας κινου5

μένας παρ' αύτ άγωγας διι'ι της οίκείας άποφάσεως ούδε άρμόζει έξ αύτου ή ίουδικάτω ή ή ρεϊουδικάταε παραγραφη ητοι ή των κεκριμένων, ίνα μη είς μάτην

κoπι~ και άνηνύτοις έπιχεφίj ό αίρετος δικαστής, ούκ αλλως καταναγκάζεται άπάρξασδαι τηρείν τα.ς μέσον των παρ' αύτ συμφωνησάντων συνελδείν και κρι­

δηναι άμφιβολίας και ύποδέσεις, εί μη και έν τ συμφών ε-Υκειται, ότι έκάτερος 10

έπηρωτήδη διδόναι ποινήν, εί μη έμμείμ-ι;ι τοίς διαγνωσδησομένοις. Ταυτα γουν μαδών, δρα το προκείμενονο Πέτρος και Παυλος έχοντες διαφόρους

άγωγας κατ' άλλήλων, συνεφώνησαν προδείναι ταύτας παρα τ Μάρκ και λύσειν δια χρόνου ένος iΊ μηνων ς' και έπηρώτησαν και πρόστιμον άλλήλους έκ

του μη έμμείναι τοίς διαγνωσi)ησoμενoις και μετα. το 15

άπαρτίσαι την τοιαύτην

συμφωνίαν προσηλδον τ Μάρκ και άνεδίδαξαν αύτον τα μέσον αύτων συναρέ­ σαντα' και ος μαδων ταυτα κατεδέξατο το έγκύψαι τοίς μέσον αύτων άμφιβόλοις

και σπουδάσαι λυσαι ταυ τα. Έχει γουν άνάγκην απαξ καταδεξάμενος το δικάσαι πληρωσαι την οίκείαν ύπόσχεσιν και λυσαι τας άμφιβολίας, καί, εί άναβάλλεται το δικάζειν καιύπερτίδεται, άναγκάζεται παρα των προκαδημένων δικαστηρίου 20

έμβάδμου λυσαι τας άμφιβολίας εί μεν ουν οίκο δεν ύπερτίδεται την τομην των ύποδέσεων, άναγκάζεται' εί δε έξ αίτίας των δικαζομένων παρ' αύτ, iΊ των δύο iΊ ένός, ούκ άναγκάζεται' ίσως γαρ ό εις των δικαζομένων έποίησεν άκεπτι­ λατίωνα ητοι άποχην τ έτέρ ένεκα της του προστίμου άπαιτήσεως όμολογήσας μη άπαιτησαι αύτον το πρόστιμον, καν μη έμμείνη τοίς διαγνωσitησoμένOις

25

τούτου γαρ γενομένου ούκετι ό αίρετος δικαστης παρα του αρχοντος, ητοι του προκαδημένου δικαστηρίου και έχοντος δικαιοδοσίαν, καταναγκάζεται κρίνειν

και τελειουν το δικαστήριον' τίνος γί'φ χάριν έτι καταναγκασδήσεται της δια­ γνώσεως αύτου άναποτελέστου μελλούσης εΙναι, όπότε ή της ποινης άπαίτησις, ήτις και μόνη χώραν εχει έκ της του αίρετου δικαστου άποφάσεως, ήργησεν ηδη 30

και απρακτος έμεινεν έκ της προ βάσης άποχης ητοι άμεριμνίας;

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. ιγ' του β' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.2.13.1

(ΒΤ

= D.4.8.13.1

Δυνατον και χω ρις άντεναγωγης έπι μόνη έναγωγi.i

306/26-307/1)

αίρετον δικαστήριον ποιε'ίν.

7-10 cf. B.7.2.1l.1 (D.4.8.11.1) 32 -ρ .

Α

8

241 ,10: Η . 1.4.66 cum scho!. r

C DT e(32-33) των : τφ Α

Ι

2

κατα: και Α, παρα

αύτφ: αύτων

Cd

14

την

D om. Α

3

και om. Cd 7 άναγκάζεταl 17 post απαξ add. και Α

Α

241

Β.7.2.13.15

ΟΤον ώς έπι δέματος εΤχον έγω κατα σου περι δανείου άγωγην και συ κατ' έμου περι παρακαταδήκης δυνάμεδα ποιησαι σύμφωνον, ίνα προσέλδωμεν τ Πέτρ

καΙ τηρήστι την άπ' έμου κατα σου κινουμένην άγωγην περι του δανείου μόνην, και πρόστιμον έπερωτηδηναι έκ του μη έμμέιναι τοις διαγνωσδησομένοις και 5

έρρωται το τοιουτον σύμφωνον, καί, εί του αίρετου δικαστου δικαιώσαντός με λαβειν το δάνειον συ ούκ έμμένεις τ'ίj έκείνου διαγνώσει, άλλα φιλονεικεις και είς

δικαστήριον άπέρχτι έμβαδμον και ζητεις έξ ύπαρχης δικα~ναι, άπαιτηδήστι πρόστιμον καΙ ούκ άρκεσει σοι είς άποφυγην της άπαιτήσεως το μη καΙ την σην άντεναγωγην την περι παραδήκης κριδηναι' δυνατον γαρ και έπι μόντι 10

Ctywy1j

συνίστασδαι αίρετον δικαστήριον.

Β.7.2.13.2 =

D.4.8.13.2

Αίρετος δικαστής έστιν ό δικαστου τάξιν άναδεξάμενος καΙ έπαγγειλά­ μενος ψήφφ τεμε'ίν το φιλονεικούμενον, ού μην ό παρεμβαλων έφ' ~ πειραt1fjναι συμβουλi;) την δίκην άπαλλάξαι. Είπομεν, δτι αίρετός δικαστής έστι ό άπαξ καταδεξάμενος τηρησαι και λυσαι 15

τCις παρ' αύτ μελλούσας ζητηδηναι άμφιβολίας και δτι ό τοιουτος καταναγκά­ ζεται ποιησαι κατα την ίδίαν ύπόσχεσιν, ήτοι λυσαι δια της οίκείας διαγνώσεως

τάς άμφιβολίας. Εί ουν ό Πέτρος τυχόν, παρ' συνεφώνησάν τινες προδειναι τάς μέσον άμφι­ βαλλομένας ύποδέσεις, ούχ ύπέσχετο τεμειν αύτας διά της οίκείας διαγνώσεως, 20

άλλα κατέδετο σπουδάσαι τους άντιδίκους είρηνευσαι και τ'ίj ίδί~ συμβουλη άπαλλάξαι της προς άλλήλους δικαστικης έριδος και διαμάχης, αίρετός δικαστης ού κληδήσεται οϋτε καταναγκασδήσεται παρά του άρχοντος έξετάσαι τας των μερων άμφιβολίας και λυσαι, διότι ούχ ύπέσχετο τούτους δικάσαι, άλλα συμ­ βουλην δουναι και καταλλάξαι τους άντιδέτους, εί γε και αύτοι συνέλδωσι.

25

το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι δ' δέμα του ιγ' κεφ. του β' τιτ. του ς βιβ.

Β.7.2.15 =

"Eat1'

D.4.8.15

οτε ούκ άναγκάςεται ό αίρετος δικαστης ψηφίσασt1αι, τυχον έαν

ήτιμάσt1η παρα των δικαζομένων, η έxt1pav κεφαλικην εσχε πρός τινα αύτων, η έγήρασεν η ένόσησε μετα ταυτα, η πράγμασιν οίκείοις ένασχο­ λε'ίται, η μέλλει άποδημε'ίν η δημoσί~ λειτουργείν. 14-17 cf. supra comm. ad 11- 13:

Η. Ι.4.51

Β . 7.2.13

26-ρ .

pr. (D.4.8.13 pr.)

242,12:

Η.

1.4.65 cum schol. q

Α C DT e(1-13,26-29) 12 φιλονεικούμενον: e cum Bas., -νεικουν ACd συμβουλij: συμβουλij έφ' ιjJ e 18 άμφιβολειμένας Α 24 αύτα Α

12-13

έφ' ιjJ-

242

Β.7 . 2 . 15,17,18

Είπομεν, ότι ό αίρετος άπαξ καταδεξάμενος καΙ ύποσχόμενος λυσαι δια της

οίκείας διαγνώσεως τα μέσον των μερων άμφίβολα ού δύναται έκτοτε μεταμέ­ λεσδαι καΙ άφιέναι το δικάσαι, άλλα καταναγκάζεται παρα του άρχοντος, ήτοι του έχοντος δικαιοδοσίαν και προκαδημένου δικαστηρίου, κρίναι τα μέρη καΙ λυσαι 5

τας άμφιβολίας. Έαν δε πολλάκις οί δικαζόμενοι ϋβρισαν αύτον ϋβρεις τραχείας η εΙς έξ αύτων εσχε μετ' αύτου εχδραν κεφαλικήν - τυχον έκίνησε κατα του αίρετου

δικαστου έγκλημα έπάγον δήμευσιν καΙ άτιμίαν

-

η πολλάκις είς γηρας συνηλάδη

η είς άρρωστίαν κατεκλίδη η έγράφη παρά τινος πλουσίου και ένδόξου κληρο­ νόμος και ένασχολείται είς διοίκησιν των της κληρονομίας πραγμάτων η μέλλει 10

άποδημησαι η είς δημοσίαν λειτουργίαν πεμφδηναι, οΙον είς έξώνησιν σίτου λόγ διατροφης στρατιωτων, ούκ άναγκάζεται ένασχοληδηναι τη λύσει των άμφιβολιων, άλλα συγγινώσκεται . ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι ιε' κεφ. του β' τιτ. του ς βιβ.

Β.7.2.17.7-7.2.18 =

D.4.8.17.7-4.8.18

τριων όντων δικαστων αίρετων άρκουσιν οί δύο συναινουντες, εϊ γε 15

και ό άλλος πάρεστιν- εί YCιp άπολιμπάνεται, ούκ ερρωται το παρα των δύο ψηφιζόμενον. ΤΟ αύτο γαρ και έπ1. δικαστων έστι, και τότε το παρα

του πλείονος μέρους ψηφίζόμενον έπικρατει, οτε πάντες ψηφίσονται. Νόμος έστΙ γενικος καΙ καδόλου λέγων την των πλειόνων δικαστων ψηφον κρατείν. Τούτου γουν του νόμου οϋτως έχοντος δύο τινες φιλονεικίας έχοντες 20

~ρετίσαντo δικασδηναι παρα τρισΙ δικασταίς αίρετοίς καΙ έπηρωτήδησαν καΙ πρόστιμον έκ του μη έμμείναι τοίς ψηφισδείσι παρ' αύτων- καΙ των ύποδέσεων άρξαμενων τηρείσδαι και ζητείσδαι οί μεν δύο κατεδίκαζον τον ενα των άντι­ δίκων, ό δε εΙς έδικαίου τουτον- νικ~ ή ψηφος των δύο καΙ έπικρατεί· πλείους γαρ οί δύο παρα τον ενα. "Οτε μεν ουν οί τρείς πάρεισι καΙ οί δύο συμφωνουσιν, ό δε εΙς άντιβαίνει,

25

νικωσιν οί δύο· εί δε άπεστιν ό εΙς και οί παρόντες δύο όμογνωμονήσαντες δικαιώ­ σουσι τον ενα, ούκ έρρωται ή τούτων άπόφασις δια το μη παρείναι και τον έτερον­ ίσως γάρ, εί παρην έκείνος, εΙπεν άν τι νόμιμον καΙ ένδύναμον και μετέπεισε και τους άλλους και παρεσκεύασεν αύτους αύτ συμφωνησαι. " Ωστε ουν ό νόμος ό 30

λέγων, ότι ή των πλειόνων ψηφος κρατεί, τότε έχει χώραν, οτε πάντες πάρεισιν οί μέλλοντες δικάσαι, εί μή που προσέκειτο τη συμφωνί~ το και τους εύρισκο­ μένους δύνασδαι μόνους δικάσαι · τότε γαρ κρατήσει ή των παρόντων δύο ψηφος, και ό μη έμμένων αύτη κατα"ήσει το πρόστιμον.

1- 5 cf. supra comm. ad Α

C DT e(I-12)

19

γoiίν : γα.ρ

Cd

Β . 7 . 2 . 13

pr. et 2 (D.4.8.13 ρι. et 2)

2 ίδίας γνώσεως Cd 31 δικάζειν Α

5

βραχείας Α

18-19 cf.

Β.9 . 3.36

16 post έστι add.

(D.42.1.36)

έμβάftμων

Cd

Β.7.2.17,18,20,27

243

ΤΟ αύτο κρατεί και έπι τών έμβά~μων δικαστών- και έπ' έκείνων γαρ τότε κρατεί ή τών πλειόνων ψηφος, οτε πάντες πάρεισιν- ίσως γαρ ωρισεν ό βασιλευς

τηρη~ηναί τινων ύπό~εσιν παρα τριών ένορδίνων δικαστών fι ό μέγας δρουγγά­

ριος fι ό δικαιοδότης ένετείλατο τρισι δικασταίς τηρησαι και λυσαι την μέσον του 5

Πέτρου και του Παύλου ύπό~εσιν. Το δε έρμηνευ~εν νόμιμόν έστι ~έμα τελευταίον του ιζ' κεφ. και κεφ. ιη' του β' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.2.20

= D.4.8.20

Έαν πλανηίJ~ έν τ(j> ψηφίζεσίJαι, ού διoρίJoυται' ψηφισάμενος γαρ πεπαυται είναι δικαστής. Ό αίρετος δικαστής, έαν φ~άσt;\ δουναι άπόφασιν τελείαν και διορίσηται, οτι

10

"έφάνη μοι χρεωστών Πέτρος τφ Παύλ ρ' νομίσματα και άποφαίνομαι τουτον δουναι ταυ τα τφ Παύλ", ού δύναται εκτοτε την οίκείαν ψηφον fι έναλλάξαι fι διoρ~ώσαι, καν ίσως έπλανή~η και μη όφείλων καταδικάσαι τον Πέτρον, αλλα δικαιώσαι κατέκρινε' δους γαρ απαξ απόφασιν έπαύ~η είναι δικαστης και ούκέτι 15

δύναται διαγινώσκειν. ΤΟ αύτο κρατεί και έπι του έμβά~μoυ δικαστου. Μη διδους

ουν ό Πέτρος τφ Παύλ τα ρ' νομίσματα άπαιτειται το πρόστιμον. "Εοικεν ουν το αίρετον δικαστήριον και κατα του το τφ κυρί και ένορδίν δικαστηρί. ΤΟ δε έρμηνευ~εν νόμιμόν έστι κεφ. κ' του β' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.2.27.2

= D.4.8.27.2

Είτε δικαία είτε αδικός έστιν ή του αίρετου ψήφος, έμμενειν αύτ1j δεΙ Οί ποιήσαντες αίρετον δικαστην αναγκάζονται έμμενειν τϊ;j τούτου διαγνώσει,

20

καντε δικαία έστι καντε άδικος, και ό μη έμμένων άπαιτειται το πρόστιμον και

μεμφέσ~ω έαυτόν, διότι τοιουτον 1Jρετίσατο λαβειν διαγνώμονα. τουτο μεν ουν όφείλεις νοειν, οτε έξ ίδίας αγνοίας ό αίρετος δικαστης την άδικον έξήνεγκεν απόφασιν απειΡος ων νόμων- εί γαρ ήδει νόμους και προς χάριν του ένος τών 25

αντιδίκων αποβλέπων η δώροις ύπoφ~αρεις έξήνεγκεν έν είδήσει την απόφασιν, ό καταδικασ~εις και μη έμμένων ούκ άπαιτειται το πρόστιμον ώς εχων δόλου

παραγραφην και λέγων- "εδωκα αν το πρόστιμον, εί μη προς χάριν σην η δια τα σα δώρα κατεδικάσ~ην".

ΤΟ δε έρμηνευ~έν έστι β' ~έμα του κζ' κεφ. του β' τιτ. του ζ' βιβ.

15 cf.

Β.9.3.52

(D.42.1.55)

10-14 (δικαστής): schol. χ ad Α

22 cf. schol.L 3 ad Η.1.4.49

Β.7.2.27.1-2

20-28: schol. ν ad

24-28 cf.

(C.2.55.3)

Η.1.4.47

C DT e(1O-14,20-28) 8 καν Bas. 10 τελείαν καί διορίσηται om. e om. e 11-12 άποφαίνομαι - ταυτα: δουναι ταυτα άποφαίνομαι e άπαιτειται: κρατειται Α 24 ante νόμων add. των Cd 26-27 ώς 28 τα σα post κατεδικάσlJην transp. e 29 του κζ' κεφ. Offi. Cd ρ'

Β.7.2.55

11 μοι: μεν e Ι 15-16 κρατειπρόστιμον om. e

244

8.7.2.30,32 Β.7.2.30 =

D.4.8.30

Ό καταλιπων τον αίρετον και εναγαγων ένορδίνως ύποπίπτει τ'ij ποιν'ij, της δίκης κατα την ίδίαν τάξιν παρα τι;> δικαστ'ij κινουμενης. Πέτρος και Παυλος άγωγας έχοντες κατ' άλλήλων εϊλοντο αίρετον δικαστην τον Μάρκον και συνεφώνησαν παρ' αύτφ προδείναι ταύτας και λυσαι καΙ έπηρώτησαν 5

άλλήλους και πρόστιμον έκ του μη έμμείναι τοίς ψηφισδείσι παρα του Μάρκου η άδετησαί τι των συμπεφωνημένων- και κατα την τοιαύτην αύτων συμφωνίαν

προσηλδον τφ Μάρκ και ήρξαντο παρ' αύτφ δικάζεσδαι' και μήπω λυδεισων των άμφιβολιων έκ τούτων ό εΙς, ό Πέτρος, καταλιπων το δικάζεσδαι παρα τφ αίρετ περι των αύτων άγωγων, περΙ. ων και ό αίρετος δικαστης έδίκαζε. Άπαι­ τείται το πρόστιμον ώς άδετήσας την ίδίαν συμφωνίαν και μη έμμείνας παρα του

αίρετου λυδηναι τας άμφιβολίας, και παύεται και ό αίρετος δικαστης του δικάζειν ώς ήδη του προστίμου άπαιτηδέντος, και τηρουνται αί ύποδέσεις παρα του

Ι5έμβάδμου δικαστου κατα την ίδίαν τάξιν, ήγουν κατα την φύσιν αύτων και την άκολουδίαν των νόμων, και λύονται παντελως και άπόφασιν δέχονται νόμιμον. ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι κεφ . λ' του β' τιτ. του ζ' βιβ .

Β.7.2.32.6

= D.4.8.32.6

Κωλύεται ό αίρετος δικαστης ψηφίζεσδαι έπι άτιμοποιΙ;> έξ άμαρτήμα­

τος άγωγt:j Τι δημοσίιμ έγκλήματι' καν ψηφίσηται, ούχ άρμόζει άπαίτησις. Αίρετον δικαστήριον ό νόμος ού παραχωρεί συνίστασδαι έπι έγκλήματι μεγάλ,

20

οΤον έπΙ. μoιxεί~ Τι φόνΥ> η ίερoσυλί~, ούτε έπ.Ι πριβάΤΥ> ήτοι ίδιωτικ Γρηγορί, έφ' αΤς είχον άμφιβολίαις, καΙ. ποινην έπηρώτησαν άλλήλους έκ του μη έμμεϊναι τοϊς διαγνωσ{)ησομένοις. Ζητουμένων ουν των ύπoίtέσεων

3Ω αύτων παρα του αίρετου δικαστου συνέβη τον ενα των δικαζομένων, τον Πέτρον τυχόν, ύ βρισ{)ηναι τραχέως παρα του αίρετου δικαστου η δαρηναι' και τούτου διαδήλου γεγονότος διεμαρτύρατο ό Πέτρος προς τον αίρετον δικαστήν, ϊνα

μηκέτι περαιτέρω δικάστι' ό δε αίρετος δικαστης μη έπιστραφεις της διαμαρτυρίας δέδωκεν άπόφασιν παρόντων καΙ. άμφοτέρων των άντιδίκων και κατεδίκασε τον

4-6 cf. Β.60.32.5-12 (D.47.23) cum scholl.; Β.60.4 (D.9.3); Β.58.8 (D.43.8-11,19) 18-26 cf. Β.7.2.53 (C.2.55.1); supra comm. ad capp. 1-2 et 13 pr. Α

CDT

20

ίουδικάτ(

) codd.

31

ταχέως Α

247

Β.7.2.32,39

Πέτρον μηδενός άναγκάζοντος αύτόν δικάσαι ή άπoφήνα~αι' ό Πέτρος ώς κατα­ δικα~εΙς παρα του έσχηκότος εxt)pav κατ' αύτου ούτε τη έξενεχt)είσTJ ψήφιι> έστεργεν ούτε το πρόσημον έπείl1ετο δουναι, άλλ' έζήτει και άπεμάχετο δικα~η­ ναι παρα δικαστηρίιι> έμβάl1μιι> και την έξενεχt)είσαν ψηφον τηρηt)ηναι' έκείt)εν 5

άντέβαινεν ό δικαιωt)εις και έζήτει το πρόσημον λέγων μήτε χώραν εχειν την έκκλητον έπι της του αίρετου δικαστου άποφάσεως μήτε τόν καταδικασt)εντα δύνασl1αι ζητείν την ταύτης άναψηλάφησιν. Λύων ουν η)ν άμφιβολίαν ό νομοt)έτης φησίν, οτι εί και χώραν ή έκκλητος ούκ έχει, άλλ' ουν ή του δόλου παραγραφη ίσχυρως άνητίt)εται' και του καταδικασt)ένΤOς παραγραφομένου και λέγοντος

10

"άλλ' εί μη κατα δόλον και περίνοιαν κατεδίκασέ με ό αίρετος δικαστης έχt)ρός μου γενόμενος", άναψηλαφαται καΙ έξετάζεται ή άπόφασις παρα δικαστου έμ­ βάt)μου και δοκιμάζεται, ειτε κατα την άκολουt)ίαν του δικαστηρίου και την των νόμων άκρίβειαν έξηνέχt)η ειτε τούτων παραt)εωρηt)έντων δια μηνιν και

Ext)pav

άπεφάνl1η' και ούτως ώς έν τάξει έκκλήτου ή βεβαιουται ή άνατρέπεται.

το δε έρμηνευt)εν τουτι νόμιμόν έση ιγ' i1έμα του λβ' κεφ. του β' τιτ. του ζ' βιβ.

15

Β.7.2.39 pr. (ΒΤ

315/15-16)

= D.4.8.39 pr.

Ού πάντοτε δίδωσι την ποινην ό μη πειδαρχων

tij

Ψήφ, άλλ' ήνίκα έκελεύσδη χρήματα δουναι Τι ποιησαί τι. 'Εμάt)ομεν έν διαφόροις κεφαλαίοις, όη ό μη έμμένων τη Ψήφιι> του αίρετου

δικαστου μη κατα χάριν ένος των άνηδίκων ή δια ρυπαρίαν, τυχον ληψιν δώρων, 20

έξενεχt)είσTJ άπαιτείται το πρόστιμον της συμφωνίας. 'Εκείνο γουν τό άδιαστίκτως ήμίν παραδοt)εν το παρόν έπιδιαστίζει κεφάλαιον καί φησιν, οτι άπαιτείται την ποινην ό μη έμμένων τη Ψήφιι>, όταν ή άπόφασις τμηηκή έστι της ύποt)έσεως και καταδικάζουσα είς δόσιν χρημάτων ή είς ποίησίν τινος, οΤον είς κτίσιν οικου η λοετρου.

σΤον ώς έπι t)έματος ένήγαγον έγω κατα Παύλου παρα αίρετφ δικαστη και 25

έζήτησα ρ' νομίσματα τόν Παυλονο άπεφήνατο ό αίρετος δικαστής "συνορω τόν Παυλον χρεωστείν τφ άνηδίκιι>αύτου ρ' νομίσματα και καταδικάζω αύτόν δουναι ταυτα'" ή έζήτουν τόν Παυλον κτίσαι μοι οΤκον ή βαλανείονο και άπεφήνατο ό

αίρετος δικαστής "καταδικάζω τον Παυλον κτίσαι τον οίκον η τό βαλανείον". Εί μη έμμείνTJ τη άποφάσει ό Παυλοι; και ποιεί τα κελευ~έντα, δίδω σι το πρόστιμονο 3Ω ή γαρ άπόφασις τμητική έση της άμφιβολίας δ γαρ άμφέβαλλεν ό Παυλος και

έλεγεν μη όφείλειν δουναι ή ποιησαι, του το διωρίσατο ή άπόφασις

yeVEot)at ή

ποιηi1ηναι και έλυσε την άμφιβολίαν.

18-20 cf. supra comm. ad capp.1-2 et 27.2

23 cf. schol. L 1 ad loc.

7(Λύων)-14 :

schol. ad PrA 40.13

cod. Par. gr.136B, fol. 213ν (paraphrasis)

Α

1

C DT om. Α άμφέβαλεν

26 C

ώς

om. Cd

άντιδίκων Α

7

(Β .7.2 . 32 . 14) ίη την 1

29

om.

Α

20

έκείνον Α

το πρόστιμον: μον Α

25-26 30

άπεφήνατο

τιμητικη Α

Ι

-

ΠαΌλον

άμφίβαλλεν Α,

248

Β.7.2.39,48

Εί δ' ούκ εστιν άπόφασις τμητικη και λυτικη του άμφιβόλου , άλλ' ετερόν τι διορίζεται μη λυον την άμφιβολίαν, ούκ άπαιτηδήσεται το πρόστιμον ό μη έμμέ­ νων. ΟΤον έπι των αύτων δεμάτων- ζητων ό αίρετος δικαστης την περι της δόσεως τ(;)ν ρ' νομισμάτων άμφιβολίαν Τι την ΠεΡι της ποιήσεως του βαλανείου Τι του 5

οίκου άπεφήνατο· "διαγινώσκω δέον είναι τον Παυλον διαλύσασt1αι μετα του άντιδίκου αύτου"· τουτο ούκ εστιν άπόφασις τέμνουσα την ύπόδεσιν Τι καταδικά­

ζουσα· έκείνη γαρ ετι μένει άλυτος καΙ δια τουτο, έαν ό Παυλος ού ποιεϊ μετ' έμου διάλυσιν, ούκ άπαιτηδήσεται το πρόστιμον. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι λδ' κεφ. του β' τιτ. του ζ' βιβ.

(ΒΤ

10

315/17-19) Δύναται προστιμαν τον κατα προπέτειαν άπολειφδέντα

τG,3 άντιδίκ(ι) αύτου, ού μέντοι τον μη πειδαρχήσαντα αύτG,3 περΙ την εκ­ δοσιν των όνομάτων των μαρτύρων. "Αδεια δίδοται παρα των νόμων τ. αίρετ δικαστij έπιτιδέναι πρόστιμον τ κατα προπέτειαν άπολιμπανομέν.2.1.1 Ό εχων δικαιοδοσίαν και διακατοχην δίδωσι καΙ είς νομην πέμπει καΙ

έπιτρόπους και δικαστας δίδωσι. Ένταυ~α μέλλει διδάξω ό νομοδέτης περι της των δικαστηρίων τάξεως, ήγουν 25

περι του ποιόν έστι μειζον, ποιον δε ελαττον και τίνες μεν ύπόκεινται τδε, τίνες δε έκείνφ και περι δικαιοδοσίας. Και ίσδι καΜλου, δτι πας άρχφν προκαδημε­

νος δικαστηρίου Τι εχων άρχην εχει και δικαιοδοσίαν και κράτος προκάδηνται δε δικαστηρίων οί όφφικιάλιοι, ώς ό μέγας δρουγγάριος, ώς ό δικαιοδότης, ώσαύτως

και οί των έπαρχιων άρχοντες, και εχουσι και δικαιοδοσίαν, τουτέστι δύνανται 30

διδόναι δικαστας τοις εχουσι δίκας, σΤον ό μέγας δρουγγάριος και ό της έπαρχίας άρχων δύνανται έντείλασδαι τδε τ δικαστη δικάσαι τόνδε και τόνδε, τον Πέτρον τυχον και τον Παυλον.

Α

C DT

3

κατ' άλλιιλων

16

αύτων Α

Ι

έδωκεν Α

om. Cd

11 σον: codd., an σου scribendum?

15

εί

om.

Α

251

B.7.3.1

Διδόασι και διακατοχάς. Τί δέ έστι διακατοχή, μάνί}ανε' ό πραιτώριος νόμος τ4) γραφέντι παρά τινος τελευτήσαντος κληρονόμ καλουμέν και άπό του πολι­ τικου νόμου είς κληρονομίαν δεδωκε και αύτας οίκείαν βoήίtειαν, ητις ρωμαϊστι λέγεται σεκούνδουμ ταβούλλας διακατοχή, τουτεστιν άπό διαί}ήκης βoήίtεια ' 5

ώσαύτως καΙ τοις ύπεξουσίοις παισΙ του τελευτήσαντος άναφαινομενοις άπό του πολιτικου νόμου κληρονόμοις του ίδίου πατρός δέδωκε και αύτός την ούνδελίβερι διακατοχην καλεσας δι' αύτης και τους αύτεξουσίους παιδας είς την πατρικην κληρονομίαν οϋστινας αύτεξουσίους ό πολιτικος νόμος ήτοι ό δυοδεκάδελτος της πατρικης άπεκλειε κληρονομίας, έφευρων και αλλας διακατοχάς, οίον την ούνδε-

10

λεγιτίμι, την ούνδεκογνάτι και έτερας, ας έν τοις προσφόροις μαί}ήστ:ι βιβλίοις.

Εί ούν γραφij τις κληρονόμος και βούλεται ζητησαι την σεκούνδουμ ταβούλλας διακατοχην Τι καλούμενος έξ άδιαί}ετου ί}ελήσει ζητησαι την ούνδελίβερι διακατο­ χην παις ων αύτεξούσιος Τι ύπεξούσιος τοϋ τελευτήσαντος, ούκ όφείλει προσέρ­

χεσt}αι άπλως δικαστη, οΤός έστιν ό Άλωπόζ, ό Σερβλίας καΙ ό Τιμωνίτης, άλλα 15

τ4) έχοντι δικαιοδοσίαν καΙ κράτος, τ4) δρουγγαρί Τι τ4) κοιαίστωρι' ούτοι γαρ διδόασι διακατοχας καΙ πεμπουσι καΙ είς νομήν, είς την λεγατόρουμ σεβαρδόρουμ καυσαν τυχόν, ήτοι είς την όνόματι ληγάτου νομήν.

Οίον ώς έπΙ ί}έματος έτελεύτησέ τις και έγραψε κληρονόμον και κατελιπε ληγάτον τ4) ΠέτΡ μετα C;' μηνας της αύτου τελευτης Τι ύπό αίρεσιν τήνδε ' "έαν 20

έλί}t;1 ναυς έξ 'Ασίας"' δίδωσιν ό νόμος ιΧδειαν τ4) ληγαταρί, έπει μη δύναται ζητειν λαβειν τό ληγάτον πρό του διελί}ειν τους

c;' μηνας Τι πρό του έξεΜειν την

αίρεσιν, ήγουν πριν Τι έλί}τ:ι έκ της Άσίας ήτοι της Άνατολης τό πλοιον, κινειν κατα του κληρονόμου και λαμβάνειν έν τ4) μεσ παρ' αύτου ίκανα ένεχυρα Τι

έγγυητας όμολογουντας, ώς, εί έπιστη ή ήμέρα τι έξελί}τ:ι ή αίρεσις, άποδώσει τό 25

ληγάτον τ4) ληγαταρί, Τι μη πειί}ομένου του κληρονόμου δουναι την ίκανοδοσίαν εξεστι τ4) ληγαταρί ζητε'ίν πεμφί}ηναι είς νομην των κληρονομιαίων πραγμάτων

και κατέχειν αύτα και φυλάττειν, ίνα μετα την έπιστασίαν της ήμερας Τι την

εκβασιν της αίρέσεως άποπληρωί}ij τό ίδιον ληγάτον. Εί ούν ό κληρονόμος έπι­ ζητούμενος τα ίκανα ού δίδωσι ταυτα καΙ βούλεται ό ληγατάριος πεμφί}ηναι είς 30

νομην των της κληρονομίας, ούκ όφείλει προσερχεσί}αι δικαστij έλάττονι, άλλα

μεγάλ και εχοντι δικαιοδοσίαν καΙ κράτος, τ4) δρουγγαρί, τ4) κοιαίστωρι και

τοις λοιποις τοις προκαί}ημένοις δικαστηρίου' δύνανται δε ούτοι διδόναι και δικα­ στας καΙ διακατοχας και είς νομας πέμπειν, ώς έχοντες καΙ ίμπέριον ήτοι κράτος,

ώς έν τ4) γ' κεφαλαί του παρόντος τίτλου μαί}ήσt;1. 'Ωσαύτως παρέχουσι καΙ έπιτρόπους τοις άνήβοις παισίν, οΤς ό τελευτήσας

35

πατηρ ού κατέλιπεν έπίτροπον, και κουρά.τωρας τοις άφήλιξιν, ατινα οί μικροι δικασταΙ ήγουν οί έλάττονες ού δύνανται ποιειν οίκοί}εν, οΤοί είσιν οί κριταί, ό Αύτωρειανός, ό Άλωπός, οί Σερβλίαι και ό Τιμωνίτης ούτοι γαρ πάντες ούτε

1-10 cf. 1.3.9; Α

C DT

Β.40 ; Β.45

3 ante

18-28 cf.

κληρονομίαν

140ίός-Τψωνίτηςοm.Α

20

Β.44.21-22

add. την Α έπει μη: έπειδη

(0.36.3-4)

9 την om. Α Cd 27-28

13 ante αύτεξούσιος add. και Α 38oi: xaioiCd

της έκβάσεωςΑ

252

Β.7.3.1,3,4

δικαστας δύνανται δουναι ούτε είς νομην πέμψαι Τι διακατοχην δουναι Τι έπιτρό­ πους Τι κουράτωρας, εί μη ένταλl)ωσι παρα των μεγάλων, των έχόντων δικαιο­

δοσίαν και κράτος, οΤον του δρουγγαρίου, του κοιαίστωρος, του έπι των κρίσεων. ΤΟ δε έρμηνευl)εν παρον νόμιμόν έστι α' κεφ. του γ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.3.3-4

ΤΟ κράτος

11

= D.2.1.3-4

άκρατον ήτοι κα"αρόν έστιν, ώς το εχειν ξίφους έξουσίαν

όπερ καΙ έξουσία λέγεται, ή μικτόν, φτινι ήνωται ή δικαιοδοσία, ώς το δοίίναι διακατοχήν. Δικαιοδοσία δέ έση καΙ το εχειν άδειαν δοίίναι δικαστήν. Το δε κελεύειν δο"ηναι πραιτωρίαν άσφάλειαν και το είς νομην πέμψαι τιμωρητικης έξουσίας έστΙ μαλλον ήπερ δ-ικαιοδοσίας. Έπειδη τοις έχουσι τας άρχας έrcεται και το έχειν ίrcμέριον ήτοι κράτος προς

10

t1J

δικαιoδoσί~, νυν ό νομοl)έτης rcεpι τούτου διδάσκων φησίν' το ίμπέριον ήτοι

το κράτος διττης έστι φύσεως Τι γαρ άκρατόν έστιν Τι μικτόν. Και άκρατον μέν έστι το εχειν έξουσίαν έκτέμνειν κεφαλάς, κόrcτειν χειρας και τιμωρειν τους κακούργους ητοι τους rcλημμελουντας, όπερ και ποτεστάτεμ όνομάζεται ήτοι 15

έξουσία, οΤόν έστι το βασιλικον κράτος και ή έξουσία' μόνος γαρ ό βασιλευς άκρα­ τον έξουσίαν εχει ώς δυνάμενος και άποκεφαλίζειν και χειρας έκτεμνειν και τα

σφοδρότερα τούτων rcοιειν, και μετ' αύτον οί των έπαρχιων άρχοντες και ουτοι δίκαιον ξίφους και του μεταλλίζειν

-

-

έχουσι γί'φ

και ό άνi)ύπαΤOς. Μικτον δέ έστιν

ίμπεριον το έχειν τι και δικαιοδοσίας έχόμενοψ γνωρίζεται δε τουτο έν τ4) δύνα20

ottat τον

έχοντα τουτο διδόναι διακατοχάς - τί δε έστι διακατοχή, έδιδάχl)η σοι έν

τ4) α' κεφαλαίCV του παρόντος τίτλου

-,

ώσαύτως και δικαστας και συν τούτοις

σωφρονειν μετρίως. ΤΟ δε κελεύειν έπερωτασttαι πραιτωρίαν έrcερώτησιν και είς νομην πεμπειν μαλλόν έστι του κράτους Τι της ίουρισδικτίονος ητοι της δικαιο­ δοσίας ώς τιμωρητικόν.

Τί δε έστι το έrcερωτασttαι πραιτωρίαν έπερώτησιν, μάttε· ό πραίτωρ κατα-

25

πίπτειν ύrcοπτευομένης της του γείτονος οίκίας φροντίζων, ίνα μη συν έκείνt;l και αί γειτονουσαι βλαβωσι, προενοήσατο τούτου και δέδωκεν άδειαν τ4) δεδιότι έκ των

γειτόνων βλάβην έκ της ύποσά"ρου οίκίας πρoσερχεσl)αι τ4) άρχοντι και ζητειν, ίνα έπερωτηttij ό της σαl)ρας οίκίας δεσπότης και άσφαλίσηται, ώς, εί τις προσγένηται 30

βλάβη

t1J έρρωμέντ;ι

oίκί~ του γείτονος, άπο\)εραπευl)i] παρα του της σαl)ρας και

καταπιπτούσης οίκίας δεσπότου. Ταύτην ουν την άσφάλειαν έκεινος άπαιτει ό εχων άρχην και κράτος, οΤον ό μέγας δρουγγάριος, ό κοιαίστωρ, ό έπαρχος, ού μην ό Άλωπος Τι ό Σερβλίας, εί μήπου ένταλttωσι παρα των τας άρχας έχόντων.

17-18 cf. Α C DT

17

Β.6 . 1.48.8

25-33 cf.

Β.43 . 4

(D.46.5)

7-8 Δικαιοδοσία - δ ικαστή ν Offi. Α 9 μίΧλ.λ.όν έστιν Bas. Cd 18 ό Offi. Α 24 τιμωρητική Α 26 τoiί Offi. γενήσεται Cd 31 ύποπιπτούσης Cd

αύτον: αύτων

γένηται :

(D.l .18.6.8); B.6.2.4-18 (D.l.16)

Α

15 έξουσίαι Α 29 προσ-

253

Β . 7.3.3,4,6,7

ΤΟ δέ είς νομην πέμψαι έστι τοιουτον- έτελεύτησέ τις άδιάδετος έχων άδελφον και γυναικα έ'γκύμονα' κατέσχεν ό άδελφος την κληρονομίαν του τελευτήσαντος' ή γυνη έζήτει έκειδεν πεμφδηναι είς την βέντρις νόμινε νομην ήτοι είς την γαστρος όνόματι λέγουσα προτιμασδαι μαλλον το κυοφορούμενον είς την πατρικην κληρο5

νομίαν Τι τον άδελφον του τελευτήσαντος. Άκροάσεται ουν ταύτης της ζητήσεως ό έχων άρχην και κράτος και πέμψει την γυναικα είς την νομην και κατοχην τών του τελευτήσαντος πραγμάτων. τα δέ έρμηνευδέντα νόμιμά είσι γ' και δ' κεφ. του γ' τιτ. του ζ' βιβ.

]3.7.3.6 == 1>.2.1.6 Έαν ό έντειλάμενος δικαιοδοσίαν τελευτήσ'l) πριν fι τον ένταλ~έντα άρ­ ιο ξασ~αι του πράγματος, λύεται το πρόσταγμα ώς έν τοίς άλλοις πράγμασιν. Γίνωσκε καiJόλoυ, στι πασα έντολη μη φδάσαντος του ένταλδέντος άρξασδαι ταύτης σβέννυται τ δανάτ.2.1.7 (ΒΤ

20

318/20-319/3)

Ό το πρoτε~εν πρόγραμμα fι μέλλον προτίί1εσί1αι

έπι διηνεκεί, ού μην προσκαίρφ αίτί~ δόλφ διαφί1είρας φ' νομίσματα

δίδωσι δια διηνεκους άγωγης, είτε δουλός έστιν fι ύπεξούσιος fι άνηρ fι γυνή. Οί δουλοι δε μη διεκδικούμενοι παρα των δεσποτων καΙ οί άποροι

σωματικως τιμωρουνται. Ό δε κατα άπειρίαν fι άγροικότητα fι κατα 25

τύχην fι κελεύσει του πραίτωρος διαφί1είρας ούχ ύπόκειται. "Εμαδες, δη το παλαιον διάφοροι ήσαν νομοί1έται' δημος χυδαίΌς, δημος, σύγ­

κλητος, βασιλεύς, &ρχοντες της 'Ρώμης, σοφοί. τουτο μαί1ων έΜε έπι το προκεί­ μενον- ό άρχων της 'Ρώμης ήτοι ό πραίτωρ νομοδεσίαν τινα ποιήσας διηνεκώς

μέλλουσαν κρατείν έγραψε ταύτην έν σανίδι Τι χάρηl και έμελλε ταύτην προδείναι 30

έπι της άγορας Τι και προέδετο, καί τις δoλερ~ διαiJέσει βουλόμενος αύτην άπρακ­

τησαι, διέφiJειρεν αύτην ήτοι κατέκοψεν Τι npoteiJeiaιxv Τι μήπω φδάσασαν προτε-

1-7 cf.

Β.40.4

Α

CDT

23

Οί

(D.37.8-9)

om. Bas.

14

άπάρξαι Α

11-12 cf. 16

Β . 14.1.26

26-27 cf.

(D.17.1.26)

γουν: λοιπόν Α

22

Β.2.1.7 (D . Ι.Ι.Ί)

διηνεκους: δημοτικης

Bas.

254

Β.7.3.7,1Ο

tEiHlvat.

Κινειται κατ' αύτοϋ ίμφακτος άγωγη πολιτικη και τιμωρει τοϋτον είς

δόσιν φ' νομισμάτων, είτε άνήρ έστιν η γυνη και είτε ύπεξούσιος η δοϋλος. Και εί μεν ό δοϋλος διεκδικεϊ'ται παρα του ίδίου δεσπότου, άπαιτουνται έξ αύτου τα

φ' νομίσματα 5

-

ό γαρ δοϋλος ούδεν έχει ίδιον

-,

εί δ' ούκ άντιποιειται τούτου

ό δεσπότης, σωματικως τιμωρειται, τουτέστι σωφρονίζεται δια λώρων η ράβδου' ώσαύτως και οί διαρρήξαντες το έδικτον έλεύi)εροι άπορίαν έχοντες.

Άλλα ταϋτα μεν κρατει, οτε κατα δόλον γέγονεν ή διάρρηξις του έδίκτου. Εί δε κατα άπειρίαν, οίον άγνοιαν, διέρρηξέ τις τούτο Τι δι' άγροικότητα, τυχον χωρίτης ών, η κατα τύχην, ξύλα τυχον έπιφερόμενος, ού τιμωρειται, άλλα συγγινώσκεται 10

δια το άπηλλάχi)αι κακοi)ελοϋς διαi)έσεως το αύτο κρατει και οτε αύτος ό πραί­ τωρ, ό το έδικτον προi)έμενος, μετεμελήi)η καΙ έκέλευσέ τινι διαρρηξαι τοϋτο. ΤΟ δε έρμηνευi)εν νόμιμόν έστι κεφ. ζ' τοϋ γ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.3.10

= D.2.1.10

Ό εχων δικαιοδοσίαν ούτε έαυτ δικαιοδοτειν ούτε τοις άλλοις τοις συν αύτi!>, οίον τοις συνέδροις καΙ τοις άπελευi)έροις.

Τί δέ έστι το δικαιοδοτειν, σαφηνίσω σοι δια i)εματισμου· έγράφη κληρονόμος παρα τοϋ Πέτρου η ό άρχων η ό τούτου παις η ή γυνη αύτοϋ η ό άπελεύi)ερος η 20

ό σύνεδρος, και ηρμοσεν αύτi!> ή έκ της διαi)ήκης διακατοχή, τουτέστιν ή σεκούν­ δουμ ταβούλλα κατα 'Ρωμαίους. Ταύτην την διακατοχην ού δύναται ό άρχων έαυ­

ti!>

δουναι η τοις άνωτέρω ρηi)εισι προσώποις, άλλ' όφείλουσιν αύτος καΙ τα

λοιπα πρόσωπα γραφόμενοι κληρονόμοι έτερ προσερχεσi)αι άρχοντι και ζητε'ίν

παρ' έκείνου πεμφi)ηναι είς την των κληρονομιαίων πραγμάτων διακατοχην ητοι 2ο κατάσχεσινο ούδεις γαρ έαυτi!> δικαιοδοτει' ότι δε το πέμψαι είς νομην της κληρο­ νομίας ήτοι δουναι διακατοχην δικαιοδοσίας έστίν, έμαi)ες έν τε

ti!>

α' καΙ γ' κrφ.

του παρόντος τίτλου. "Η καΙ άλλως είπε, ότι, εί παρά τινος ένίσταται έγκλημα Τι κατα του άρχοντος

11 των παίδων αύτου Τι της γυναικος η των άλλων των άνωτερω ρηi)έντων προσώ30

πων, ούκ όφείλει τουτο κρίνειν ό άρχων, ίνα μη

ti!>

σπλάγχν

ti!>

φυσικi!> η

r1j

προσπαi)είq. των ύπ' αύτον παρεγκεκλιμένην ποιήσ1] την άπόφασιν. Δικαιοδοτειν μεν ουν, ώς είπον, ού δύναται' δικάζειν δε τον πατέρα ό υίος η ό πατηρ τον υίον ού κεκώλυνται έπΙ. χρηματικων δικαστηρίων. ΚαΙ τουτό φησι

το κζ' κεφάλαιον του ε' τίτλου του παρόντος ζ' βιβλίου έχον ούτως έπι των

25 cf. Α

Β.7 . 3.32

(C.3.5.1)

34-ρ.

255,2

Β . 7.5.70

(D.5.1.77)

3 άπαιτουνται έξ αύτου om. Α 10 αύτος om. Cd 14 δικαιοδοτειν δύναται: Bas. 16 post δικαιοδοτείν add. ούτε τοις ίδίοις παισιν ή άπελευδέροις Α 19 ηΙ om. Α 29 αύτου om. Α 32 τον om. Cd 33-ρ. 255,1 Και - δικαστηρίων om. d C DT

δικαιοδοτεί

255

Β. 7.3.IΟ,13

ίδιωτικών πραγμάτων ήτοι χρηματικών δικαστηρίων πατηρ και υιος καλώς άλλήλοις δικάζουσι. Καί ό λογισμός σαφής έπί μεν γα.ρ τών χρηματικών, εί

ti)

πρός άλλήλους προσπαt}εί~ καταδικάσου σι τόν άλλότριον, έξεστι τ καταδι­ κασδέντι ζητείν έκκλητον καί δι' αύτης έπανορδουν την άδικίαν και τας δαπάνας 5

λαμβάνειν- έπί δε τών έγκλημάτων κωλύονται ό πατηρ και ό υίός κρίνειν άλλή­ λους iΊ τούς ύπ' αύτούς εύλόγως, διότι έν τούτοις πολλάκις καί έτασμοί γίνονται

καί άποκλεισμοί, καί, εί φδάσει ποιησαι ταυτα ό πατηρ δικάζων τον υίον κινουντα κατά τινος έγκλημα Τι κατηγορούμενον, ή έκκλητος ούδεν ωφελήσει μη δυναμένη

iΊ έτασμόν προγεγονότα iΊ φυλακισμον έπιδΙOρδώσασt}αι' πολλάκις δε έπί τινων 10

έγκλημάτων ούκ έχει χώραν ή έκκλητος καί ίνα μη τi) προφάσει ταύτη έξη τοίς παισί του άρχοντος iΊ

tij

γυναικι κινείν κατά τινων έγκλημα παρα τ ίδί πατρί iΊ

τ άνδρι κάντευδεν t}άναΤOς τών κατηγορουμένων καταψηφίζηται μη δυναμένων άναρταν την άπόφασιν δια έκκλήτου, δια του το καί1άπαξ ό νομοfi'έτης έκώλυσε τα τοιαυτα πρόσωπα άλλήλοις δικαιοδοτείν. Τό δε έρμηνευδεν παρον νόμιμόν έστι κεφ. ι ' του γ' τιτ. του ζ' βιβ.

15

Β.7.3.13

= D.2.1.13

Ό διδους δικαστην αρχων όφείλει εΤναι .•Αρχων δε έστιν Ο τινα έξ­

ουσίαν εχων. Ού δύναται δε έπιτρεπειν δικάζειν έν έκείνφ τ Τι

t δικαιοδότ'l] ' ούτοι γάρ είσιν αρχοντες

καί προκάδηνται βήματος και δύνανται διδόναι και δικαστας τοίς ζητουσιν, ϊνα τών μέσον αύτών άμφιβολιών άκροάσωνται.

Πλην εί καί δύνανται διδόναι δικαστήν, άλλ' ούκ έχουσιν έξουσίαν έντέλλεσt}αι τούτοις, ίνα, μεδ' δ παυδώσιν ούτοι της ίδία ς άρχης, άρξωνται κρίνειν οί παρ' 35

αύτών δοδέντες δικασταί.

9-10 cf. e. g. Β.60 . 58.1 (C.9.13.1) cum scholl. Pe 12,13; 19 cf. supra Β.7.3.1 (D.2.1.1) cum comm. Α

CDT

22

σοι: μοι Α

32

άχροάσηται

Β.60.60.2

(C.9.24.3)

ACPc, fort. recte et ήμων ρτο

αύτων

scribendum

256

Β.7.3.13,23

otον ώς έπι δέματος έτύπωσεν ό βασιλευς Τι και προσέταξεν έγγράφως, ίνα άπο της πρώτης του Σεπτεμβρίου μηνος της

c:' ίνδικτιωνος κρίν1J ώς δρουγγάριος

ό Ίκανάτος ού δύναται ό ων νυνι μέγας δρουγγάριος, ητοι ό υίος του σεβαστο­ κράτορος, διδόναι δικαστην τον Σερβλίαν και έντέλλεσδαι τούτ δικάσαι τον 5

Πέτρον και τον Παυλον μετα τον Αϋγουστον της ε' ίνδικτιωνος, διότι κατα τον καιρον έκείνον εύρίσκεται ετερος δρουγγάριος ό Ίκανάτος και αύτος παύεται και άφαιρείται την δικαστικην άρχην και γίνεται ίδιώτης μη έχων δικαιοδοσίαν- και ούκ εστι δυνατον τον μη έχοντα δικαιοδοσίαν έτέρ ταύτην διδόναι' δ γαρ ούκ εχει, πως έτέρ δώσει; Εί δε πολλάκις διδους τον Σερβλίαν ωρισεν αύτον Άπριλ-

10

λί της ε' ίνδικτιωνος δικάσαι και ουτος ήρξατο κρίνειν και μήπω τελειωδείσης της δίκης έπέστη ό Σεπτέμβριος και διεδέχδη ό δρουγγάριος, ού παύεται ό Σερ­ βλίας του δικάζειν ώς του έντειλαμένου αύΤ την δίκην διαδεχδέντος, άλλα μένει καΙ μετα ταυτα δικάζων και περατοί την ύπόδεσιν ώς απαξ προκαταρξάμενος ταύ­

της, ετι του έντειλαμένου αύΤ την άρχην έχοντος και την έκ ταύτης δικαιοδοσίαν. 15

Και τουτο εύρήσεις έν Τ β' δέματι του μδ' κεφ. του ε' τιτ. του παρόντος βιβ. ΤΟ δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι κεφ. ιδ' του γ' τιτ. του ς βιβ.

Β.7.3.23

pr. = D.2.2.1 pr.

'Όπερ δίκαιόν τις είΠt;Ί κατά τινος Τι λεχδηναι παρασκευάσει, τφ αύτφ

καΙ αύτός ύπόκειται. Νόμος έστιν ό λέγων, δτι ό δημόσιος ούκ άπο ίσοτύπων δικαιωμάτων, τουτ20

έστιν ίσων και μη πρωτοτύπων, άλλ' άπο των αύδεντικων ένάγει, τουτέστιν άπο των δέσεων, άπο των προσγράφων των έχόντων ύπογραφί'χς σεκρετικας και άπο άλλων άξιοrcίστων έγγράφων. Τούτου γουν οϋτως εχοντος του νόμου ό όρφανοτρόφος λόγου χάριν έκίνησε

κατί'χ του Πέτρου λέγων, δτι "ό οίκός σου, ώ Πέτρε, ύπόκειται Τ όρφανοτροφεί 25

και τελεί έμφύτευμα προς αύτό' και διηλδεν ήδη διετία και ού δέδωκας το έμφύ­ τευμα, και δικαιουται το όρφανοτροφείον είς το άφελέσδαι τον οίκόν σου και έκδιωξαί σε έκείδεν κατί'χ τον νόμον τον λέγοντα, στι ό χρεωστων προς εύαγη οίκον έμφυτεύματα καΙ έπΙ διετίι;t ύστερήσας αύτα. άφαιρείται το άκίνητον'" άλλ' ό Πέτρος άρνούμενος το ύποκείσδαι την έαυτου κατοικίαν τij':ι όρφανοτροφείιμ

30

έζήτει πρωτον αύτο του το δείξω .τον όρφανοτρόφον' και ό όρφανοτρόφος προ­ εκόμισεν είς άπόδειξιν ού δέσιν τινί'χ πρωτότυπον Τι πρόσγραφον ύπογεγραμμένον

παρα. σεκρετικων Τι άνακαμπτικόν, άλλα rcρακτικον άνύτου τινός, του Πέτρου τυχόν, ύπογραφην έχον αύτου του Πέτρου καΙ μετα. των άλλων εχον καΙ το "έτέ­ λεσεν ό οίκος του Πέτρου το άνηκον αύΤ έμφύτευμα έπι χρόνοις β' Τι και γ""

15 cf. Β.7.5.48.1 (D.5.1,49.1) 27-28 cf. Β.5.2.1Ο (Ν.120.8); Α

C DT

28

έμφύτευμα

19-22 cf.

Β.22.1.31

(D.22.4.2) cum scholl.

Β.20.2.5 (Ν.7.3.2)

2 Τ1] ξ ίνδικτιωνl Α Cd Ι αύτσ d 34

3 ό Ι : και Α 10 ούτος: οϋτως Cd - χρόνοις om. Α Ι και om. Α

του

25

ήδη: ή Α

Β.7.3.23

257

άπεπέμπετο τό πρακτικόν ό Πέτρος ώς μη άξιόπιστον και ώς του δημοσίου άπό

αύδεντικων έγγράφων και άξιοπίστων άπαιτούμενον παρα των νόμων συνισταν την οίκείαν άγωγήν- άλλ' ό όρφανοτρόφος άνέπεισε τον λογοδέτην δέξασδαι το

πρακτικόν, δ και γέγονε' και κατεδικάσδη ό Πέτρος και άφ1Jρέδη τόν οίκον αύτου. 5

Εί ουν μετα ταυ τα Τι ό όρφανοτρόφος Τι ό λογοδέτης έλκυσδij παρα του μέρους του δημοσίου Τι του όρφανοτροφείου ώς ύστερήσαι; έμφυτεύματα και άπαιτειται τον οίκον αύτου άντιστρέψαι πρός τό όρφανοτροφειον και άρνέιται τουτον τελειν έμφύτευμα είς τό όρφανοτροφεϊον καΙ προκομίζεται κατ' αύτου πρακτικόν άνύτου δεικνυον, στι έτέλεσεν, άφαιρεδήσεται τό άκίνητον άναμφιβόλως, καν ό νόμος τό

10

πρακτικόν του άνύτου είς άπόδειξιν ού παραδέχηται, άλλ' έπιζητει αύδεντικα και

άξιόπιστα εγγραφα, δια τόν παρόντα νόμον τον λέγοντα, στι, όπερ δίκαιόν τις είΠ7] κατά τινος ή λεχιJijναι παρασκευάσει, τfi) αύτfi) και αύτός ύπόκειται' άκούσε­ ται γαρ και ό όρφανοτρόφος και ό λογοδέτης, στι "συ μεν ένάγων, όρφανοτρόφε, και συ δικάζων, λογοi1έτα, τον Πέτρον περι ύστερήσεως έμφυτευμάτων έδέξω το 15

πρακτικον του άνύτου και κατεδίκασας τον Πέτρον είς άφαίρεσιν του όσπητίου

αύτου, και όφείλετε και ύμείς ύποπεσειν τ χρηματικη κινείται ζήτησις άπό τινος κατά τινος, τυχον τοϋ Παύλου, οίον περι χρέους, και ό Παϋλος άντι35

τίδησι και ένιστ~ έγκληματικην κατηγορίαν κατα του ένάγοντος, τυχόν, δτι "βίαν

19-24 cf.

Β . 7.3.36

(C.3.8.4)

Α

C DT 5 έκίνησαν Α 6 δεσπότου Α 26 έναγομενου : έτερου d. Offi. C 33 τοϋ 2

Offi.

15 ένεμήδης : ένεδυμήδης Cd Cd

20 ό

Offi. Α

262

Β . 7 . 3.35,38

έποίησας, ώ ένάγων", η οτι "κατα βασιλέως εύρέδης", όφείλει προτιμασδαι το έγκλημα καΙ ζητεϊσδαι, το δε χρηματικον άναρτασi1αι, μήτε χώραν έχοντος έπι του παρόντος ζητήματος μήτε έμποδίζοντος είς το κατα ταύτον ζητεϊσδαι καΙ την προκινηΟεϊσαν χρηματικi'ιν αίτίασιν καΙ την δια μέσου άναφυεϊσαν έξ αύτης 5

έγκληματικην ζήτησιν καΙ ούσαν συμπεπλεγμένην

ti)

χρηματικi) ζητήσει' έκεϊνος

γαρ ό νόμος τότε έχει χώραν, οτε ή άντιτιδημένη έγκληματικη ζήτησις ίδιάζουσά έστι καΙ (μη) έπικοινωνουσα

ti)

είσαγομέν1J χρηματικi) ζητήσει συγχρόνως

ti)

έγκληματικi), ώς είπομεν άνωτέρω, δτι έγω έκίνουν κατα σου ώς δανείσας σοι νομίσματα, συ δε άντεισηγες εύΟΟς έξ άρχης κατ' έμου, δτι "εύρέδης, ώ ένάγων, 10

κατα του βασιλέως". Το δ' αύτο κρατεϊ, τουτέστι το τηρείσδαι κατα ταύτον και ά.μφω τόδε το έγκλημα καΙ την χρηματικην ζήτησιν, δτε έγω κατα. σου κινω, δτι "έπηλΟες βιαστικως καΙ άφείλου άπ' έμου τον δεσποτικως μοι διαφέροντα οίκον καΙ νεμομενον παρ' έμου", και συ άντεισάγεις κατ' έμου, δτι "ούτε δεσπότης ύπ­

άρχεις του τοιούτου οίκου ούτε ένεμήΟης αύτόν ποτε" δια την αύτην καΙ πάλιν 15

αίτίαν, δτι μέρος έστι του έγκλήματος ή άναφυείσα χρηματικη ζήτησις. Το δε έρμηνευδέν έστι κεφ. λε' του γ' τιτ. του ς βιβ.

Β.7.3.38

= C.3.13.2

Ό ένάγων ιΧκολουi)είτω τ φόρ του έναγομένου. Μανδ"άνεις νυν και έν τ του αύτου τίτλου, ότι και έν τοίς έγκλήμαmν ό κατήγορος επεται τ ΑΥ 10 ώς om. Υ 10-11 κατα17 -19 ση(μείωσ)αι οη έπι μεν - ένάγων ίη margine iterantCdY 17 γαρ om. Υ

Β . 7 . 4.3

265

Τίτλος τέταρτος

Περι έκβιβαστων και των αίτιωμένων και άνταιτιαδέντων και δικαζομένων

Β.7.4.3

= C.l.4.31

Άπολιμπανομένου του έναγομένου Τι νηπίου όντος Τι μαινομένου και μη 5

έχοντος κηδεμόνα Τι και δυνατου ύποκειμένου προσώπου ό πραγμα έκδι­ κων ϊδιον Τι άλλην τινα άγωγην έχων και δια τας είρημένας αίτίας μη δυνάμενος κινείν έγγράφως προσίτω τφ αρχοντι, λιβέλλους αύτφ έπιδου­ ναι και του τον είς μέμψιν άγαγείν έντος του ώρισμένου χρόνου. Εί δε ού δυνηδ-ίj τφ άρχοντι προσελδείν, καν τφ έπισκόπφ των τόπων προσελδέτω

10

και διακοπτέτω τον χρόνον. Ό παρων δ' τίτλος του ς βιβλίου διδάσκει περι έκβιβαστων ήτοι κομήτων και

διορίζεται μη αλλως τόν έκβιβαστην διδόναι

t έναγομένΥ:ι τόν παρα t ένάγοντι

συντεδέντα λίβελλον, εί μη πρωτον ό ένάγων ύπογράψει έν αύτ και έγγυητην άξιόχρεων δώσει περι του έπεξελδείν 15

t1J

δίκη μέχρι τέλους και προσομολογήσοι

και λόγφ δαπανημάτων δέκατον μέρος παρασχείν, εί φαν1J άδίκως κινήσας, έπι­

τιόεις ποινην τί!> έκβιβαστη, εί παρα ταυτά τι πράξοι, και δήμευσιν και έξορίαν πενταετη · και διδάσκει και περι των αίτιωμένων ήτοι των έναγομένων και περι των αίτιαδέντων ήτοι των έναγόντων λαμβανόντων λιβέλλους παρα των έναγο­ μένων και δικαζομένων.

·Η παρουσα διάταξις χρήσιμός έστι και άναγκαία· ύποτίδεται γαρ τρόπον, δι'

20

ου τις δυνήσεται έαυτ περιποιησαι τό άβλαβες και μη έπισπάσασδαί τινα ζημίαν έκ του έχειν άντίδικον δυνατόν Τι μαινόμενον Τι νήπιον Τι άφήλικα μη έχοντα κουράτωρα.

Οίον ώς έπι δέματος είχον άγωγην χρονικην κατά τινος άποδημουντος Τι και 25

διηνεκη κινδυνεύουσαν φδαρηναι δια τό ύπολειφi)ηναι λόγου χάριν μηνας β' άπό των χρόνων αύτης τυχόν γαρ ϋβρισέ μέ τις και ήρμοσέ μοι έντευόεν ή περι ϋβρεως άγωγή, ητις αχρι χρόνου α' δύναται κινεισi)αι, και διελΜντων ι' μηνων άπεδήμη­ σεν ό ύβρίσας με, κάγω μη εύρίσκων αύτόν κινδινεύω βλαβηναι μη δυνάμενος

κινησαι δια την άπουσίαναύτου . "Υποτί{)ησί μοι {)εραπείαν της βλάβης τουτι τό 30

κεφάλαιον και συμβουλεύει μοι προσελ{)είν μοι τουτο πρός ίσχύος, προσδραμείν

12-17 cf. Α

Β.7 . 4 . 2 (Ν.112.2)

t αρχοντι του τόπου ή, έαν ούκ έστι t έπισκόπΥ:ι και ζητησαι γενέσ{)αι ύπόμνημα

26-27 cf. Β . 60 . 21.48 (C.9.35.5)

C DT 2 post Περ! add. των BaB. Ι ante άνταιτιαδέντων add. των Cd 5 δυνατί!) .. . πρoσώπ~ Cd, cf. app. crit. ad ΒΤ 329{31 7 λιβέλ.λους: η λιβελλους Α, ώστε λίβελλον Bas. 16 τι om. Α 17 και ! om. Α 29-30 δεραπείαν - κεφάλαιον : το παρον 13 συντιΟέντα Α κεφάλαιον Οεραπείαν της βλάβης Α 30-31 προσελδεϊν - μοl om. Α

266

Β.7.4.3,5

περικόπτον τον δρόμον της άγωγης καΙ ίστών αύτον δυνάμεως ον τοιαύτης "ό δείνα άγωγην έχων κατα του δείνος κινδυνεύουσαν ήδη σβεσfiηναι δια το μη εύρί­ σκεσδαι τον όντα αύτfj ενοχον προσηλί}εν ήμίν καΙ έζήτησε γενέσδαι παρ' ήμων ύπόμνημα π ερικοπης ίστων αύτιj) τον δρόμον του καιρου της άγωγης και μη έών το 5

άπο τουδε περαιτέρω προβαίνεινο και ήμείς είξαντες τη αίτήσει αύτου ώς εύλόγ και νομικης άκριβείας έχομέν1] το παρον ύπόμνημα έξεδέμεδα, δι' ου διοριζόμεδα μηκέτι τον δρόμον της άγωγης τρέχειν μηδε βλάπτεσδαι αύτσν έκ της φυσικης παραδρομης του χρόνου". ~H πολλάκις κατέσχε τις πραγμα έμόν, οΙκον τυχον ή κτημα, καΙ χρόνων πολλων

ιο διελδόντων περιελείφδησαν β ' μηνες άπο των χρόνων της άγωγης, και άπεδήμη­ σεν ό κατέχων το πραγμά μου , καΙ κινδυνεύω βλαβηναι. ΚαΙ των β' μηνών παρ­ ερχομένων όφείλω καΙ ούτως ή τιj) αρχοντι προσέρχεσδαι ή, είπερ ού δύναμαι τουτο, τιj) έπισκόπ και ποιείν τα άνωτέρω γραφέντα.

"Η πολλάκις ό άντίδικός μου ούκ άπεδήμει, άλλ' ην νήπιο ς και έπιτροπην ούκ 15

εΙχεν, ίνα κινήσω κατ' αύτου, ή μαινόμενος ην και ούκ εΙχε κουράτωρα, ίνα έναγάγω κατ' αύτου, ή άφηλιξ καΙ ούκ εΙχε κουράτωρα

-

τα τοιαυτα γαρ πρόσωπα

αύτα καίt' έαυτα ουκ είσι δεκτικα δικαστηρίου μη εχοντα κηδεμόνας - Τι πολλάκις

δυνατος ην και φοβερος τοίς πασι, και κινδυνεύω Τι δια την δυναστείαν ή δια την μανίαν του άντιδίκου μου ή δια το μη εχειν αύτον κηδεμόνα βλαβηναι και κλει20

σδηναι. του καιρου παρερχομένου όφείλω ή λίβελλον τιj) άντιδίκ μου διδόναι ένδαψιλευομένου του καιρου της άγωγης ετι και δια τούτου άνανεουν την άγωγήν μου και ποιείν διηνεκη ή, εί μη τουτο τολμω Τι ού βούλομαι, ζητείν γενέσδαι ύπό­ μνημα περικοπης, οΤον άνωτέρω προέγραψα. Ή δε έρμηνευίtείσα διάταξίς έστι ε' κεφ.του δ' τιτ. του ς βιβ.

Β.7.4.5

(ΒΤ

25 ·

331/4-6) Τούτο

= Ν.124.1

δε παραφυλάττεσi)"αι και έν τφ i)"εί ήμων άκροα­

τηρί, όταν συνελεύσεις είσάγωνται, ώστε παρoυσί~ της ίερας συγκλήτου τους μνημονευi1έντας όρκους παρεχεσi1αι. Ή παρουσα παρεκβολη μέρος έστι του

c:' κεφ. του δ' τιτ. του

ζ' βιβ., σπερ νομο­

ίtετεί, όσά.κις παρ' οίοισδήποτε δικασταίς Τι αρχονται δίκαι Τι εκκλητοι έξετά.ζονται, 30

προ πάντων τα πρωτότυπα πρόσωπα των δικαζομένων ένώπιον των δικαστων άπτομένων των άγίων εύαγγελίων όμνύειν, ότι ούδεν δεδώκασι τοίς δικασταίς

προστασίας χάριν Τι αλλ οίδήποτε προσώπ ή ύπέσχοντο η μετα ταυτα δώ­ σουσιν ύπεξ1Jρημένων των παρ' αύτων διδομένων τοίς ίδίοις συνηγόροις ή τοίς

κόμησι, τουτο δε παραφυλά.ττεσίtαι και έν αύτιj) τιj) ίtεί και βασιλικιj) βήματι, 35

σταν ή σύγκλητος είσά.γηται έπΙ τιj) δικάσαι μετα του βασιλέως ώστε παρoυσί~ αύτοϋ τους μνημoνευίtέντας δρκους παρέχεσίtαι.

Α

CDT

2 ήδη om. A

13

τούτιι> Α

25 post π αραφυλάττεσi)αι add. προστάττομεν Bas.

267

Β.7 . 5.2

Τίτλος πέμπτος

Περι δικαστηρίων και σπου έκαστος ένάγειν και ένάγεσδαι και συνελδεϊ'ν όφείλει

1).7.5.2.2 == 1>.5.1.2.2 Ό δοδεις δικαστης έπι τφ εϊσω ρητου χρόνου ψηφίσασδαι δύναται 5

συναινούντων των μερων έκτεϊ'ναι την προδεσμίαν, εί μη ρητως ύπό του

δεδωκότος αύτη ν έκωλύδη. Οίον ώς έπί δέματος Πέτρος τις είχε κατα Παύλου άγωγήν- προσηλδε tQ μεγά­ lCJ) δρουγγαρίψ ούτος μη άδειάζων κρίναι αύτους ένετείλατο tQ Σερβλίι;t tQ κριτ1j, . ίνα δικάσ1J αύτους έντος χρόνου, τουτέστιν ίνα σπουδάσ1J λϋσαι την μέσον αύτων 10

άμφιβολίαν δια χρόνου α', ίνα μη κατατρίβωνται τα μέρη. Έαν διέλδ1J ό χρόνος και ού δυνηδ1j ό δικαστης λϋσαι την ύπόδεσιν, δύναται και μετα ταϋτα δικάσαι ταύτην και λϋσαι έπεκτείνων τον καιρόν, λόγου χάριν διδους και ετερον ένιαυτόν,

πλην μετα συναινέσεως και άμφοτέρων των δικαζομένων- ει γαρ μη συναινοϋσιν οι δικαζόμενοι, ού δύναται διελΜντος τού χρόνου τηρείν την ύπόδεσιν ώς ήδη 15

παυi)εις τού δικάζειν δια το παρελi)εϊν τον καιρόν, ου έντος ένετάλi)η λύσαι την

ύπόδεσιν. Ει δε ό μέγας δρουγγάριος έντελλόμενος αύτQ τηρησαι την ύπό{)εσιν και τυπων και τον καιρον έκώλυσεν αύτον ρητώς έπεκτείνειν την προ{)εσμίαν και

διέλ{)1J ή προ{)εσμία καιή ύπόδεσις ού

Au{)1j,

ού δύναται έτι δικάζειν, καν τα δι κα­

ζόμενα μέρη συναινωσιν εις την της προδεσμίας έξάπλωσιν και την εισέτι τήρησιν 20

και έξέτασιν της ύποδέσεως.

Γίνωσκε και τούτο, ότι, καν ό δους τον δικαστην ούκ έκώλυσε ρητως την έπέκ­ τασιν της προ{)εσμίας, ύπερβαίν1J δε αϋτη την νόμιμον προδεσμίαν, ού δύναται τον

καιρόν ό Σερβλίας παρεκτείνειν. ΟΤον ώς έπι {)έματος ό νόμος τας χρηματικας άγωγας όρίζει έντός γ' έτων 25

λύεσ{)αι και μη προβαίνειν περαιτέρω την τούτων έξέτασιν. Εί ουν ό μέγας

δρουγγάριος δέδωκε

tQ κριτ"ij προδεσμίαν λόγου χάριν β' ετη και διηλδον αύτα

και ή ύπόδεσις ούκ εφ{)ασε λυδηναι, ού δύναται ό κριτης δούναι προδεσμίαν

άλλα β' ετη, καν τα μέρη συναινωσιν νόμος ού βούλεται 30

-

-

εύρίσκεται γαρ τετραετία, δπερ ό κιχΜλου

άλλα μόνον α' χρόνον, ίνα φυλάττηται ή τριετία.

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι {)έμα γ' τού β' κεφ. τού ε' τιτ. τοϋ ς βιβ.

24-25 cf. Β . 7.6. 13 (C.3.1.13)

Α C DT

4 ρητου : ρητcjι του Α

21-22 έπίτασιν Α

Ι

ante δύνατα.ι add. ού Α

18-19 έτι - την Ι om. Α

268

Β.7.5.5

]3.7.5.5 == 1>.5.1.5 Ό καλούμενος είς δικαστήριον λέγων εχειν ετερον φόρον όφείλει άπιέναι προς τον καλουντα, ίνα τα περι τούτου παρ' αύτ πρόσφορον ώρίσατο δικαστήριον, παρ' και μόνlf> παρεκελεύσατο αύτον έλκεσίJαι, οΤον τον μοναχον και τον κληρικον παρα τi!> κατα τον τόπον άρχιερεί, τον συστηματικον

παρα τi!> έπάρχlf> και τους λοιπους όμοίως παρα των προσφόρων. ω

Ταυτα είδως έλίJε έπι το προκείμενον' λαϊκός τις είλκύσίJη παρα τi!> δικαστηρίlf> του πατριάρχου η συγκλητικος χωρις λύσεως βασιλικης παρα του έπάρχου, όστις

έπαρχος τοίς συγκλητικοίς άνευ διορισμου βασιλικου έστιν άπρόσφορος αρά γε καταφρονείν όφείλουσιν ουτοι των τοιούτων δικαστων και μη άπέρχεσίJαι έκείσε η προς άνάγκης εχουσιν άπέρχεσίJαι; Καί φησιν ό νoμoίJέτης, ότι άνάγκην έχέτω15

σαν άπέρχεσίJαι και μη καταφρονείν των μηνυόντων, ϊνα μη πρoστιμωίJωσι, άπερ­ χόμενοι δε μη άναγκαζέσίJωσαν δικάζεσίJαι, άλλ' η μόνον άναδιδασκέτωσαν αύ­ τούς, δτι άπρόσφοροι τυγχάνουσιν αύτοίς, και τούτου φαινομένου άπoλυέσίJωσαν

και έκτοτε, εί παρα των έναγόντων έλκυσίJωσιν είς πρόσφορον δικαστήριον, ΠΡOβαλλέσίJωσαν την εκπτωσιν της δίκης λέγοντες "καν ειχετε δίκην, ώ ένάγοντες, 20

άπωλέσατε ταύτην ώς έλκύσαντες ήμας είς άπρόσφορον δικαστήριον δίχα λύσεως βασιλικης", καίJως περι τούτου διέξεισι το μα' κεφ. του γ' τιτ. του παρόντος ζ' βιβ.

'Ως ειπομεν ουν άνωτέρω, όφείλουσιν άπέρχεσίJαι είς το δικαστήριον οί έλκόμενοι, καν άπρόσφορον αύτοίς έστι, και τουτο αύτο λέγειν, ότι "άπρόσφορον ύπάρχεις ήμίν, ώ δικαστήριον'" τουτο γαρ κρατεί και έπι των άποστελλομένων είς πρεσβείαν 25

και των άλλων των άνακαλουμένων τον ιδιον φόρον ήτοι την ίδίαν κατοικίαν. Σαφηνίσω δέ σοι το λεγόμενονο έμαίJες, ότι ό έναγόμενος είς τον ιδιον φόρον

όφείλει έλκεσίJαι, ήγουν είς την πόλιν, έν

1]

κατοικεί' γίνωσκε και τουτο, ότι ή

πόλις αϋτη, ήγουν ή νέα 'Ρώμη, φόρος έστι τοίς πασιν, ήγουν και τοίς έν αύτ'ij κατοικουσιν και τοίς έν άλλαις χώραις κοινη πατρις τυγχάνουσα, και πας έν αύτ'ij 30

παρευρισκόμενος, είτε Θεσσαλονικεύς έστιν είτε 'Ραιδεστηνος είτε άπο άλλης

χώρας, καλως έλκεται και ού δύναται λέγειν, ότι "ούκ έστιν ένταυίJα ό φόρος μου ήγουν ή κατοικία μου, και έλίJέ, όπου κατοικω, ώ ένάγων, και κίνησον έκείσε

κατ' έμου"· άκούσεται γάρ, ότι ή 'Ρώμη ήτοι ή πόλις κοινη πατρίς έστι πάντων και φόρος τοίς πασιν.

5-9 cf. supra comm. ad Β. 7.3.23.2 (D.2.2.1.2) et locos ibi laudatos 26-27 cf. Β.7.3.38 (C.3.13.2) 33-34 cf. e. g. Β.38.1.6.11 (D.27.1.6.11); Β.60.54.17 (D.48.22.18); D.50.1.33; 50.5.9 Α C DT προστιμωδωσι

3 έπι 2 deest ίη Bas. 8 τον 2 om. Cd 11 η - έπάρχου om. Α add. καί φησι ό νομοδέτης Cd 23 ante αύτοίς add. και Cd

15 post

269

Β . 7.5 . 5,6

Άλλα και τούτου οϋτως έχοντός είσί τινες, οϊ παρευρισκόμενοι έν ταύΤ1:J τη πόλει τη κοιν'ij πάντων πατρίδι δύνανται τον ένάγοντα παραγράφεσ~αι και την δίκην μετεωρίζειν και είς την ίδίαν χώραν, έν~α κατοικουσι, μεταβιβάζειν, ώς ό άποστελλόμενος πρεσβευτής τυχον οί Θεσσαλονικεις η οί Λογγίβαρδοι έστειλαν 5

πρεσβευτην έν ταύΤ1:J

tij πόλει προς τον

βασιλέα, και κινει τις κατα του πρεσβευτου

ένταυ~α' έχει προνόμιον ό πρεσβευτής, εί βούλεται, μη δικά'εσ~αι ένταυΟα, άλλα μεταβιβάζειν την δίκην είς την ίδίαν χώραν' αδικον γαρ ήγήσατο ό νομοΟέτης τον δια κοινην χρείαν ένταυΟα παρευρισκόμενον μη συγχωρεισfiαι συντόμως αύτην έκπληρουν και άπιέναι ταχινώτερον οίκαδε, άλλα καfiησfiαι ένταυfiα και 10

δικάζε~αι και χρονοτριβεΙν. ΤΟ αύτο προνόμιον έχει καί, ον στείλαι; ό βασιλευς άνελάβετο άπό της ίδίας χώρας και ήγαγεν ένταυfiα, τυχόν δια μαρτυρίαν, ίνα μαρτυρήσ1J κατά τινος, και ό κατα χώραν δικασάμενος και καταδικασΟεi.ς και ζητήσαι; έκκλητον και είσελΟών είι; την πόλιν, ίνα γυμνάσ1J ταύτην' και ούτος γαρ

έπι άλλαιι; δίκως έλκόμενος έν 15

tij

πόλει καλως έπιζητει την ίδίαν κατοικίαν' πλην

οί τοιουτοι, καν εύλόγως και έννόμως έπικαλωνται και άναζητωσι την ίδίαν κατοικίαν και την δίκην έκεισε παραπέμπωσιν, όφείλουσιν άπέρχεσfiαι είς τους δικαστάς, παρ' ων έλκονται, και τουτο αύτο προτιΟέναι, τυχόν δτι "πρεσβευτής είμι και ούκ όφείλω έλκεσfiαι έν τij πόλει", η δτι "δια μαρτυρίαν η εκκλητον είσηλ~oν έν τ'ij πόλει και ούκ όφείλω έλκεσΟαι έν ταύτη, άλλ'

20

Evfia

κατοικω",

ίνα τούτου αύτου διαγινωσκομένου και φαινομένου άληδους άπολύωνται του ένταυδα δικάζε~αι.

ΤΟ δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι καφ. ε' του ε' τιτ. του ζ' βιβ.

]3.7.5.6 == 1>.5.1.6 Τυφλός δικάζειν ού κεκώλυται.

Μη voTj01Jr; τό παρόν κεφάλαιον άδιαστίκτως, άλλα διάστιζε του το καΊ λέγε, 25

δτι ό έρρωμένας έχων τας όψεις και γενόμενος δικαστής, μετα δε ταυ τα τυφλωfiεις άπό τινος πά~oυς ού μετακινειται του δικάζειν, άλλα μένει και πάλιν δικαστής

άδικον γάρ έστιν συν τ1.i έπιγενομένη αύτ συμφoρ~ μετακινεισfiαι αύτόν και άπό

30

του δικάζειν' τα YCιp έξ άρχης βέβαια έκ των μετα ταυτα συμβαινόντων ούκ άκυρουνται. Εί δε έξ άρχης έστι τυφλός ήγουν κατα τον καιρον αύτόν, οτε μέλλει γενέσδαι δικαστής, κωλύεται καΊ ού γίνεται, άλλ' έτερος προχειρίζεται έρρωμένας έχων τας όψεις. την δε παρουσαν διαίρεσιν εύρήσεις έν τ γ' και δ' δέματι του α' κεφ. του α' τιτ. του η' βιβ.

Τό δε έρμηνευδεν παρόν νόμιμόν έστι κεφ. ς' του ε' τιτ. του ζ' βιβ. 28-29 cf.

Β.2 . 3.85.1

(D.50.17.85.1)

31-32 cf.

Β.8.1.1.5

(D.3.1.1.5)

Α C DT 9 ταχυνώτερον Α 11 άντελάβετο Α 13 γυμνώση Α Ι ούτως Α 14 ante άλλαις add. ταις Cd 19 είσηλόεν Α 23 Ό τυφλός Bas. 25 ίερωμένας Α

32 α" : β' Α

270

Β.7.5.12

8.7.5.12.1 = D.5.1.12.1 Δικαστην δύναται δουναι ό παρα του νόμου η της συνη~είας έπιτετραμ­ μένος, ώς ό άν~ύπατoς και ό λεγάτος αύτου και οί έν 'Ρώμ1J άρχοντες. ΟΙον- τ έπάρχ και τοις λοιποις της νέας 'Ρώμης άρχουσιν ήγουν ταύτης της βασιλίδος των πόλεων, ώς τ μεγάλ δρουγγαρί, τ δικαιοδόΤ1J, τ έπι των 5

κρίσεων, έκ της συνηδείας συγκεχώρηται διδόναι δικαστην δια την δικαιοδοσίαν, ην εχουσιν ώς άρχοντες και προκαδήμενοι δικαστηρίου' ώσαύτως και τ άνδυπά­

τ

-

άξίωμα δε ην τουτο παλαιον και μέγα τοσουτον, ότι και ό λεγάτος αύτου

ήτοι ό έκ προσώπου εΙχεν έκκεχωρημένον άπο των νόμων δικάζειν και διδόναι και δικαστας τοις αίτοϋσιν, όπερ, ήγουν το διδόναι δικαστάς, ούδεις ετερος έκ προσώ10

που δύναται ποιειν ώς μη οίκεί δικαί εχων δικαιοδοσίαν, καδως εχει ταύτην ό του άνδυπάτου λεγάτος, άλλα δικαί του ποιήσαντος αύτον έκ προσώπου. 'Ως έπι δέματος ό επαρχος της πόλεως εχει δικαιοδοσίαν και κράτος και προκά­

δηται δικαστηρίου και δύναται έντέλλεσδαι έτέρ γενικως, ην εχει δικαιοδοσίαν, έπι ταις χρηματικαις ύποδεσεσι και μόναις, ού μην έπι ταις έγκληματικαις, και 15

καδισταν αύτον είς το κρίνειν προσώπ αύτου. Ούτος μεν ούν ό προσώπ του έπάρχου κρίνων δύναται μεν δικάζειν, έντέλλεσδαι δε έτέρ δικάζειν ού δύναται Τι διδόναι δικαστήν. Δια τί; ·Οτι ούκ εχει οίκεί δικαί δικαιοδοσίαν, τουτέστιν

ούκ εχει άπο των νόμων άρχήν, άλλ' έκ του έπάρχου λαμβάνει τό δίκαιον του κρίνειν. Ό δε λεγάτος του άνδυπάτου ούκ έκ του άνδυπάτου λαμβάνει την δικαιο20

δοσίαν, άλλ' έκ των νόμων ωρισται και δια του το δίδωσι και δικαστήν, ωσπερ και οί των έπαρχιων άρχοντες. Τό δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι β' δέμα του ιβ' κεφ. του ε' τιτ. του ζ' βιβ.

8.7.5.12.2

= D.5.1.12.2

Είσί τινες κωλυόμενοι δίδoσ~αι δικασταί, ώς ό άπoκινη~εις της συγ­ κλήτου και ό κωφός και ό άλαλος και ό άνηβος και ό διηνεκως μαινόμει

25

νος και γυνηκαι δουλος ούτοι γαρ τα πολιτικα λειτουργείν ού δύνανται. Τό παρόν κεφάλαιον διαλαμβάνει περι των κωλυομένων γίνεσδαι δικαστων καί φησιν, ότι ό άποκινηδεις της συγκλήτου διά τΙ άμάρτημα, τυχόν δια φόνον η βίαν η καδοσίωσιν, ού γίνεται δικαστης ώς ατιμος, άλλ' ούδε ό κωφος δια το πάδος

30

-

πως γαρ άκροάσεται των λεγομένων;

δυνάμενος λαλειν,

& νοει,

-

και ό αλαλος παρομοίως ώς μη

και ό άνηβος δια την σαδρότητα του λογισμου· ού δύνα­

ται γαρ καλως διακρίνειν τα προτεινόμενα' και ό διηνεκως μαινόμενος ού δίδοται δικαστης δια την άναισδησίαν, ην εχει, η δε γυνη και ό δουλος δια το μη δύνασδαι

7-8 cf. Β.6.2.14 (D.l.16.12) (D.50.17.2 pr.) Α

CDT

3 τη ς 2 om. Α

9-10 cf.

26

Β.7.3.5

καλουμένων Α

(D.2.1.5)

Ι

γενέσftαι Α

32-ρ.274,2

cf.

Β.2.3.2

pr.

Β.7.5.12,15

271

μετιέναι πολιτικον λειτούργημα ώς άπο των νόμων κωλυόμενοι· πολιτικον δέ έστι

λειτούργημα το δικάζειν, το συνηγορείν, το γίνεσi)αι έπίτροπον και τα παρόμοια. ΤΟ δε έρμηνευδεν παρον νόμιμόν έστι γ' δέμα του ιβ' κεφ. του ε' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.5.12.3

= D.5.1.12.3

Καλως ό ύπεξούσιος δικάζει. 'Ίνα μή τις ύπολάβσι, ότι ό ύπεξούσιος υίος ού δύναται γενέσi)αι δικαστής, καδ' Ο ύπο την χείρα του πατρος τυγχάνει, έπήγαγεν ό νομοδέτης, ότι ό ύπεξούσιος, εί μήτε κωφός έστι μήτε άλαλος μήτε άνηβος ή μαινόμενος, οϋς ό νόμος κωλύει,

καλως δίδοται δικαστης και άκοντος του πατρός έν γαρ τοίς πολιτικοίς λειτουργή­ μασιν οί ύπεξούσιοι ώς αύτεξούmοι παραλαμβάνονται.

το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι τελευταίον δέμα του ιβ' κεφ. του ε' τιτ. του ζ' βιβ.

10

Β.7.5.15

pr. = D.5.1.15 pr.

Ό ύπεξούσιος ποιων παράνομον κρίσιν ένεχεται, είς οσον είχε πεκού­ λιον, οτε έψηφίζετο, "Εμαδες άνωτέρω, οτι ό ύπεξούσιος καλως γίνεται δικαστής. τουτο γουν μαδών όρα το προκείμενονο ύπεξούσιός τινος γεγονώς δικαστης ώρίσi)η παρα του άρχον15

τος δικάσαι τον Πέτρον και τον Παυλον' έκίνησε παρ' αύτiίJ ό Πέτρος κατα του Παύλου λέγων' "κακως κατέχει ς, ώ Παυλε, την κληρονομίαν του άδελφου μου, του Νικήτα άνήβου τελευτήσαντος, τουτέστι μήπω πληρώσαντος τον ιδ' χρόνον - άνη­

βος γάρ έστιν ό μη άΨάμενος του ιε' έτους

- ,

και όφείλει μοι άποκαταστηναι ή

έκείνου περιουσία ώς άπο του νόμου προτιμωμέν των λοιπών συγγενών είς την 20

έκείνου διαδοχήν'" ό Παυλος άντέδετο, ότι "διαδήκην έποίησεν ό αύτάδελφός σου και έγραΨέ με κληρονόμον, και νικώ σε είς το κατέχειν τα έκείνου ώς τών έξ

άδιαδέτου χώραν μη έχόντων'" προς Ο πάλιν ό Πέτρος άντεισηξεν, δτι "ή διαδήκη άνίσχυρός έστιν ώς του νόμου κωλύοντος τους άνήβους ποιείν διαδήκας'" όπερ

ό δικάζων ού προσεδέξατο έννομον ον και ίσχυρον iΊ δι' άγνσιαν ή άλλην τινα 25

αίτίαν, άπεφήνατό τε τον Παυλον δικαιoυσi)αι είς την κληρονομίαν ώι; άπο δια­

δήκης κληρονόμον. Ζητείται, αρα δύναται ό Πέτρος κινείν κατα του δικαστου ώς ποιήσαντος άπόφασιν έναντίαν προφανώς τοίς νόμοις κωλύουσι τον άνηβον

διατίδεσδαι. Καί φησιν ό νομοδέτης δύναται. Κινείται γουν κατα του ύπεξουσίου δικαστου άγωγη ή λεγομένη ϊμφακτος, και καταδικάζεται ό ύπεξούσιος είς το 30

ποσόν, ου είχε πεκουλίου, ότε την παράνομον έξήνεγκεν άπόφασιν.

8-9 cf. Α

Β.31.1.9

(D.l.6.9)

13 cf.

Β . 7 .5. 12 . 3

(D.5.1.12.3)

C DT 4 ό: και Bas. 5 ύπoλfιβη d 28 11 Ό deest ίn Bas. 19 προτιμωμένη Α

7 ουν

23 cf.

μήτε άλαλος

Cd

Β . 35 . 1.6

om. Cd

(D.28.1.5)

8

άκων Α

272

Β.7 . 5.15,17,18

Καλως δε είπεν "είς το πεκούλιον'" ούσίαν γαρ κυρίως ό υπεξούσιος ούκ έχει ώς πάντων τ δίδοται κατα του πατρος αύτου ή ίουδικάτο ήτοι ή άπο καταδίκης άγωγή, και άπαιτείται 5

ό πατηρ προς το ποσόν, δ είχε το του υίου πεκούλιον κατα τον καιρόν, οτε γέγονεν ή παράνομος άπόφασις τυχον γαρ τότε fx. ην νομισμάτων το πεκούλιον, νυνι δέ έστιν ω/' άπαιτείται ουν ό πατηρ τα β' ίσως γαρ τοσουτον διετιματο ή περιουσία του άδελφου του Πέτρου, ην ό Πέτρος άπώλεσε δια την παράνομον άπόφασιν. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έση κεφ. ιε' του ε' ητ. του ζ' βιβ.

B.7.5.17 = D.5.1.17 'Εάν τις των δικαζομένων ποιήσt;J τον δικαστην κληρονόμον, άλλος

10

προσλαμβάνεται' άδίκως γάρ τις έαυτ

πατρι προσπορίζονται, και όέλων

και τόν ύπεξούσιον άποδημουντα περιόάλπειν την μέσην όδόν βαδίζων νομοόετεί και διορίζεται, στι, εί μήτε ό πατηρ μήτε τις ετερος έντολην έχων του πατρός έστι 30

κινων τας τοιαύτας άγωγαςτας έκ των προειρημένων άμαρτημάτων φυείσας, κινείτω ταύτας ό υίός.

Τό δ' αύτό παρακελεύεται και έπι των συναλλαγμάτων· συνάλλαγμα δέ έστι δύο

ή και πλειόνων είς ταύτό[ν] άρέσκεια και συνέλευσις. σΤον ώς έπι όέματος ό ύπεξούσιος άποδημων δι' άνάγνωσιν παρέόετό τινι πράγματα σταλέντα αύτi;'> παρα 35

πατρός Τι ένετείλατό τινι δους νομίσματα έξωνήσασόαι αύτi;'> βιβλία Τι έδάνεισέ τινι νομίσματα, και πάντες ουτοι φαίνονται κακογνώμονες και ού πληρουσι τα συμπεφωνημένα. Και ζητέιται, αρα δύναται κινειν κατ' αύτων ό υίός ή κωλύεται

1-12 cf. e. g. 1.2.9.1; 2.11.6; 2.12 pr.; Β.35.3.11,12 (C.6.22.11,12); Β.39.1 . 59 (C.3.28.37) αιω scholl.; (C.6.60-61) passim 32-33 cf. e. g. 1.3.13.2; Att. 4.1; 5.1; SMin Σ 2-3

Β.45.4 Α

CDT

9

των άπο σω.

Cd

πρίiγμα άγωγην την άπιχιτουσιχν Α

20

τούτων σαι.

Cd

21 post άπιχιτοϋσιχν add.

το κλιχπεν

274

Β.7.5.18,20

δια τό ανηκειν

t

πατρι αύτου τας τοιαύτας άγωγάς. Καί φησιν ό νoμo~έτης,

δτι, έπει άπεστιν ό πατηρ αύτου και αύτός έν έτέρ~ χώρ~ διάγει, τυχόν έν 'Ρώμτι, κινήσει κατα των συναλλαξάντων μετ' αύτου ούτιλίως, τουτέστι καταχρηστικως,

λέγων- "ένάγω κατα σου του εχοντος την παρα~ήκην, ώσπερεαν ησαν έμα τα 5

πράγματα'"

ώσαύτως και κατα του δανεισαμένου και κατα του ένταλ~έντoς

έξωνήσα~αι τα βιβλία. Ένάγει δε ούτιλίως, διότι κυρίως και έξ όρ~oυ

t

πατρι διαφέρουσιν αί τοι­

αυται άγωγαι και έκείνος δύναται κινείν αύτάς, ού μην και ό υίός ϊνα δε μη

στενωται ό υίός μη λαμβάνων τα πεμπόμενα αύτ δαπανήματα παρα του πατρός 10

κάντευ~εν παρανάλωμα λιμου γένηται των άποκομιζόντων αύτα ίδιοποιουμένων

και είσαγόντων, ώς "ού δύνασαι κινείν, ώ υίέ, δια τό άνήκειν τας περι τούτων άγωγας

t

πατρί σου", βoη~εί αύΤ ό νoμo~έτης και έπιτρέπει κινείν ούτιλίως,

τουτέστιν ώσπερεαν ησαν αύτου τα πράγματα, και μάλιστα έά.ν έστιν συγκλητικός

ό υίός τότε γαρ δια την συγκλητικότητα μά.λιστα την οίκείαν βoή~ειαν ό νομο15

~έτης αύΤ έπιχορηγεί, διότι ό συγκλητικός και περισσοτέρων δείται των δαπανη­ μάτων και των έξόδων, ϊνα μη καταπεφρονημένως και εύτελως διαζ-ίj. Εί γαρ μη τουτο έποίησεν ό νoμo~έτης και έπέτρεψε

t

ύπεξουσί4> και τας έκ των άμαρτη­

μάτων άγωγας κινείν και τας έκ των συναλλαγμάτων, άλλ' άνήρτησε ταύτας είς την του πατρός έπιδημίαν, συνέβη αν τα άμαρτήματα μένειν άνεκδίκητα' ϊσως 20

γαρ αν ό πατηρ ούκ έπεδήμησεν η έν τοσούΤ4> ό άμαρτήσας διέλα~εν άναχωρήσας είς έτέραν χώραν.

Τό δε έρμηνευ~εν νόμιμόν έστιν β' ~έμα του ιη' κεφ. του ε' τιτ. του ς βιβ.

Β.7.5.20 =

D.5.1.20

'Οπουδήποτε τις εί γένηται ένοχος, έκει δοκει συναλλάξαι. ·Eμα~ες, δτι ό ένάγων επεται 25

t

φόΡ4> του έναγομένου και δτι φόρος έστίν,

έν κατοικεί ό έναγόμενος. τουτο μα~ων έλ~ε έπι τό προκείμενον- ό Πέτρος εχων την ίδίαν κατοικίαν

έν τ-ίj 'Ραιδεστ άπηλ~εν είς Θεσσαλονίκην και εύρων έκείσε παίδας άνήβους Θεσσαλονικέως τινός άνεδέξατο την έκείνων έπιτροπην και πρoεχειρίσ~η παρα του κατα Θεσσαλονίκην άρχοντος είς διοίκησιν των πραγμάτων των άνήβων 30

και εμεινεν αύτα διοικων μέχρι της ηβης, τουτέστι μέχρι του άψασ~αι τους παίδας του τελευτησαντος άρρενας δντας του ιε' έτους και μετα ταυτα ζητήσας κουρά­ τωρα τοίς κηδεμoνευ~είσιν ύπ' αύτου άνεχώρησε και πάλιν έπεδήμησε τ-ίj Θεσσα­ λονίκτι' και εύρόντες αύτόν έκείσε οί παρ' αύτου κηδεμoνευ~έντες είλκον αύτόν

παρα

t

κατ α Θεσσαλονίκην άρχοντι και έζήτουν αύτόν διάφορα πράγματα άπό

24-25 cf. supra Α

C DT

33

παρ' αύτου

Β.7.3.38

3 μετ' om. Cd

(C.3.13.2)

αύτου: αύτi!> Α

5

ένταχδεντος Α

18 post

άλλ'

add.

εί

Cd

Β.7 . 5.20,23

275

της διοικήσεως ό δε παρεγράφετο αύτούς "ούκ έστιν ώδε ό φόρος μου ήτοι τό όσπήτιόν μου, άλλ' έν τij 'Ραιδεστφ, και χρεωστείτε έκείσε έλfiείν και έναγαγείν κατ' έμου". Λύων ουν ό νομοfiέτης την ζήτησίν φησιν, στι ού μόνον, ένfiα κατοικεί τις, ένάγεται, άλλα καί, ένfiα γένηται ένοχος, έκεί δοκεί συναλλάξαι. Τό δε "δοκεί" είπε, διότι ούκ έστι κυρίως συνάλλαγμα ή έπιτροπή, άλλ' ώσανει συνάλλαγμα' συνάλλαγμα γάρ έστιν, σταν δύο τινες η και πλείονες είς εν συνέλ­

fiωσι fiέλημα και μίαν συμφωνίαν, ώσανει δε συνάλλαγμα, δπερ ό νόμος έπιτρέ­ πει και είς δ των δύο fiέλησις ούχ εύρίσκεται. Αύτίκα έπι της έπιτροπης ό νόμος

παρακελεύεται τοίς άρχουσι φροντίζειν και διδόναι έπιτρόπους τοίς άνήβοις, 10

ίνα μη διαφfiείρωνται τα πράγματα αύτων, και έπιλείπει ή fiέλησις ένταυfiα του τε γινομένου έπιτρόπου και του μέλλοντος κηδεμονευfiηναι' πολλάκις γαρ ό άνηβός

έστι νήπιος και μη αίσfiανόμενος και ό έπίτροπος μη fiέλων γενέσfiαι έπίτροπος, άλλ' άναγκαζόμενος παρα του δικαστου και μη βουλόμενος.

Τό δε έρμηνευfiεν νόμιμόν έστι κεφ. κ' του ε' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.5.23

= D.5.1.23

Ού δοκεί κατενεχί1ηναι είς δίκην το μετα προκάταρξιν συμβάν- και

15

χρεία άλλης προκατάρξεως. ΟΤον ώς έπι fiέματος έχρεώστει μοι Μάρκος και άπα δανείου και άπα πράσεως

-

τυχόν έπώλησα αύτφ πραγμα και το τίμημα ούκ έλαβον

-

και άπό παρα~κης­

ίσως γαρ παρείJέμην αύτφ πράγματα τινά ' έκίνησα γουν κατ' αύτου του Μάρκου 20

και έζήτησα,

& έδάνεισα αύτφ νομίσματα, και τα τίμημα, ου έπώλησα πρας αύταν & παρεfiέμην αύτφ πράγματα, και κατήγαγον ταυτα

πράγματος, πρός δε καί,

πάντα είς τό δικαστήριον ήτοι προεfiέμην και έζήτησα, και γέγονε και προκάταρξις χρωματίσαντος έμου του ένάγοντος ούτω την ύπόfiεσιν' "ζητω άπό σου , ώ Μάρκε,

τα δανεισfiέντα σοι νομίσματα, τα τίμημα του πραfiέντος σοι πράγματος και 25

τα παρατεfiέντα σοι παρ' έμου πράγματα και πάντα, δσα μοι χρεωστείς". Και της δίκης τριβομένης έτελεύτησεν ό Παυλος, δς ην όμολογήσας δουναί μοι ρ' νομίσματα, γράψας κληρονόμον τόν άντίδικόν μου τόν Μάρκονο του το μαfiων

αύτός κατηνάγκαζον τόν Μάρκον ώς κληρονόμον του Παύλου δικάζεσfiαι και περι των ρ ' νομισμάτων και άΠ1)τουν αύτόν και ταυτα' ό δε έζήτει λίβελλον περί: των 30

τοιούτων ρ ' νομισμάτων λέγων, δτι "περί: των τοιούτων ούτε λίβελλος έδΜη μοι

ούτε έφfiασα έναχfiηναι, στι και άδύνατον ην' δια μέσου γαρ του δικαστηρίου γέγονα ένοχος έκ του γραφηναι κληρονόμος'" άντέβαινον έγω και έχρώμην τη

δυνάμει του δοfiέντος αύτφ παρ' έμου λιβέλλου και έλεγον, ώς "έπει έν τφ τοιούτ έζήτησα τα άπα δανείου, τα άπα πράσεως, τα άπα παραfiήκης και έπήγαγον καί'

5-13 cf. e. g. 1.3.27 pr.,2 Α

C ΟΤ 2 ένδιaγaγείν Α Bas. 23 έναγαγόντος Α

6- 7 cf. 1.3.13.2; Att. 4.1 ; 5.1; SMin. Σ 1-2 6 συνάλλαγμα l : διάλλαΥμα Α Ι είς om. Α 24 προοεντος Α

15 κατενηνεχδaι

276

Β. 7.5.23,29,36

,όσα μοι χρεωστείς', έμνημόνευσα και του χρέους των ρ' νομισμάτων". Λύων ουν ό νoμo~έτης την άμφιβολίαν δέχεται τον Μάρκον ώς εύλογα λέγοντα και κατ­ αναγκάζει με λίβελλον δουναι περι των ρ' νομισμάτων, διότι μετα την παρ' έμου κατα του Μάρκου προκάταρξιν έπισυνέβη το γενέσ~αι μοι ένοχον αύτον και έπι

5

τοίς ρ' νομίσμασιν- έν γαρ Τ1] προκατάρξει Τ1] κατα του Μάρκου ην έτι ζων ό Παυλος και ούκ ένήχδη' και έπει μετα προκάταρξιν έτελεύτησεν ό Παυλος έπι

κληρονόμιι> τ, πως δύναταί τις είπείν κατενεχ~ηναι είς δικαστήριον το μήπω ύφιστάμενον τότε χρέος, όσον είς το πρόσωπον του Μάρκου, άλλ' έτέρου ον προσώπου άποδιτιρημένου έκ του Μάρκου και μη έπικοινωνουντος έκείνιι>; 10

χρη ουν δo~ηναι τ λίβελλον περι των ρ' νομισμάτων και γενέσ~αι έτέραν προκάταρξιν έπ' αύτοίς. ΤΟ δε έρμηνευ~έν έστι κεφ. κγ' του ε' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.5.29

= D.5.1.30

'Έν-θ'α ή προκιΧταρξις, έκει και το πέρας. Έμα~ες, ότι τοίς κληρικοίς πρόσφορός έστι δικαστης ό πατριάρχης, τοίς δε 15

λαϊκοίς τοίς μήτε συγκλητικοίς μήτε άξιωματικοίς ό δρουγγάριος. τουτο μαδών έλδε έπι το προκείμενον- έκίνησα κατά τινος λαϊκου παρα τ και έποίησα και προκάταρξιν- και έν τ ό τοιουτος λαϊκος γέ­ γονε διάκονος η πρεσβύτερος της του Θεου μεγάλης έκκλησίας και ήξίου μηκέτι

έλκεσδαι παρα τ πετρφ om. e 7 οϋτως είπον e 8 ήριδμήσαμεν e 8-9 νομίσματα σ ': τα σ ' νομίσματα e 11 είσακουσδήσομαι e 14 έστιν ante κατα transp. e Ι ώς κτλ. om. e την

279

Β.7.6.5

Τίτλος έκτος

Περι δικών και δαπανημάτων αύτών και συνη~ειών και ύπεραπαιτήσεως και ύπερ~έσεως

1J.7.6.5 == (;.3.1.5 Ό παρα άρχοντος δo~εις δικαστης ετερον μη διδότω, εί μη άρα παρα 5

βασιλέως έδόi}η. Ό παρων τίτλος διδάσκει περι δικων, τουτέστιν νομοftετεί τας μεν χρηματικας

δίκας έντος τριετίας λύεσftαι, τας δε έγκληματικας έντος διετίας, και περι δαπα­

νημάτων, τουτέστι παρακελεύεται τδν φανέντα κινησαι ύπόftεσιν ματαίαν διδόναι & έποίησεν ό άντίδικος αύτου έπι t1j τοιαύΤ1J δίΚ1J, και περι

τα δαπανήματα, 10

συνηftειων, αϊτινες δίδονται τοίς έκβιβασταϊς. Διδάσκει και περι ύπεραπαιτήσεως, οίον έχρεωστείτό τις νομίσματα ο' και κατα

δόλον και μηχανην παρεσκεύασε τον άντίδικον αύτου όμολογησαι, οτι χρεωστεί νομίσματα ρμ', και δέδωκε λίβελλον ούχι περι των ο' των

t1j

άληftεί~ χρεωστου­

μένων, άλλα περι ρμΌ Φησιν ουν ό νομοftετης, ώς, εί, πριν iΊ άρξεται δικάζεσftαι, 15

μεταμεληft1j και όμολογήσει τον δόλον και ζητήσει τα ο', μηδεν ζημιούσδω, έαν

δε προκατάρξηται και είς άγων ας είσέλftτι και διελεγχft1j τον δόλο ν ποιήσας, μη

μόνον έκπιπτέτω των έκ περισσου τεftέντων ο' νομισμάτων, άλλα και των άληftως κεχρεωστημένων.

Διδάσκει και περι ύπερftέσεως ήτοι παραβιβασμου. Οίον ώς έπι δέματος δανεί20

σας σοι ρ' νομίσματα συνεφώνησα άπαιτησαί σε ταυτα μετα παρέλευσιν χρόνων γ" διελΜντων β' ένιαυτων έκίνησα κατα σου και έζήτησα τα νομίσματα' ού μόνον

ούκ άπαιτω ταυτα και άναγκάζομαι έφησυχάζειν και ύπερτιftέναι την άγωγήν, εως ου παρέλδη και ό γ' ένιαυτός, άλλα και τούτου παρελΜντος κωλύομαι και έντος έτέρου ένιαυτου κινείν25

Ilvft'

ων γαρ έσπούδασα της του γ' ένιαυτου άνακωχης

άποστερησαι τον άντίδικόν μου, καταδικάζομαι και άλλον ένιαυτον άναμένειν.

ουτος ουν έστιν ό πας σκοπος του παρόντος τίτλου και ή πασα διδασκαλία ώς έν συνόψει φάναι. Έρμηνεύσομεν δε και την παρουσαν παρεκβολήν, ήτις έστι ε' κεφάλαιον του παρόντος ζ' τίτλου' δέδωκε δικασηΊν ό άρχων ήτοι ό μέγας

δρουγγάριος, τον Σερβλίαν τυχόν, έντειλάμενος αύτ4) δικάσαι τον Πέτρον και τον 30

Παυλον' άναγκάζεται Σερβλίας αύτος δικά σαι και άποφήνασδαι και ού δύναται την ύπό{tεσιν παραπέμπειν προς ετερον δικαστή ν, τυχον τον Τιμωνίτην η τον

Αύτωρειανόν. Δια τί; Διότι ό Σερβλίας ούκ εστιν άρχων και προκαftήμενος δικα­ στηρίου και εχών δικαιοδοσίαν, ϊνα και δίδωσι δικαστήν' τουτο γαρ των έχόντων δικαιοδοσίαν τυγχάνει και προκαδημένων δικαστηρίου και έχόντων άρχήν. Ό μεν 6-7 cf. cap. 13 7-9 cf. cap. 21 pr. 33-34 cf. Β.7.3.1 (D.2.1.1) Α

CDT

3 ante

ίιπεραπαιτήσεως

11 cf. cap. 23

9-10 cf. cap.l0 add.

περl

Cd

16

διελεχiΗj

Cd

19 cf. cap. 21 pr. 19

και

om.

Α

280

Β.7.6.5,6,8

ουν Σερβλίας ού δύναται την ένταλ~είσαν αύτ δικαιοδοσίαν έτέρ διδόναι, ό δε παρα του βασιλέως όρι~εις δικάσαι ύπό~εσιν προσώπ αύτου, δς και ~είoς

δικαστης λέγεται, δύναται έντέλλεσ~αι έτέρ δικάζειν αύτήν- ωσπερ γαρ ό βασι­ λευς πάντων ύπέρκειται των έχόντων άρχας και εχει κράτος ακρατον, ούτω και 5

ό παρ' αύτου διδόμενος δικαστης ύπέρκειται των διδομένων παρα άρχόντων και δύναται διδόναι ετερον δικαστή ν .

ΤΟ δε έρμηνευ~έν έστι κεφ. ε' του ς' τιτ. του ζ' βιβ.

1J.7.6.6 == (j.3.1.6 Ό οίκέτης μη δικαςέσ~ω, μηδε έρρώσ~ω κατ' αύτου δίκη. Κανονικως γίνωσκε, ότι ό δουλος παρα τοίς νόμοις άπρόσωπός έστιν, τουτέστιν 10

ούδε δοκεί ζην Τι ύπείναι, και δια τουτο και κωλύεται ένάγειν κατά τινων έφ' oί~­

δήποτε αίτί~, καν έπετράπη παρα του ίδίου δεσπότου διοικείν πράγματα και συναλλάττειν μετά τινων- ώσαύτως ούδε ένάγε~αι συγχωρείται έπι χρηματικ δικαστηρί. τουτο γουν είδως έλ~ε έπι το προκείμενον· ένετειλάμην έγω δούλ μου δανείσα15

σ~αι παρα Πέτρου νομίσματα ρ', και έδανείσατο μετα ταυτα ό Πέτρος ένήγαγε κατα του δούλου μου και έδικά~η μετ' αύτου και κατεδίκασεν αύτόν- άνίσχυρός

έστιν ή άπόφασις ητοι ή καταδίκη και το δικαστήριον, διότι ό οίκέτης ού δικάζε­ ται, και έπει ού δικάζεται, ούδε ή κατ' αύτου έξενεx~έισα καταδίκη κρατεί. 'Οφεί­ λει ουν ό δανείσας αύτ μη κατ' έκείνου κινείν, άλλα κατα του δεσπότου αύτου 20

του έντειλαμένου αύτ δανεισ~ηναι. ΤΟ δε έρμηνευ~εν κεφ. έστιν

c;'

του ς' τιτ. του ς βιβ.

1J.7.6.8 == (j.3.1.8 Έπι παντος πράγματος πρoτιμάσ~ω της άκριβείας το δίκαιον. Οίον ώς έπι ~έματoς έδάνεισά τινι νομίσματα ρ' όμου και δια μιας καταβολης ή άκρίβεια άπαιτεί τον δανεισάμενον, ϊνα και αύτος σωα τα ρ' άποδώσει και μη 25

ν' Τι λ', το δε δίκαιον και το φιλάγα~oν άναγκάζει τον δανειστην τα προσφερόμε­ να, καν μη ωσιν ρ', άλλα ν', λαμβάνειν. Και εί πολλάκις ό δανείσας έπηρώτησε και τόκους, λόγου χάριν δ' νομίσματα ύπερ των ρ', και ό δανεισάμενος προσέφερε

τ δανείσαντι ούχι τα ρ', άλλα μόνα ν' και εύρων τουτον μη δεχόμενον αύτα έσφράγισε τα νομίσματα και άπέ~ετo έν να, κουφίζει το βάρος του τόκου ητοι τα 30

β' νομίσματα καί, άφ' ου καιρου άπo~ήσει τα ν', έλευ~ερoυται καΙ της δόσεως του ήμίσεος τόκου, ώς βιβ. κγ' τιτ. α' κεφ. κα'.

9-13 cf.

Β.2.3.32,1Ο7

Α

CDT

25

και

om.

1 Α

ουν

(D.50.17.32,107); Theoph. 2.14.2; 3.17 pr.; 3.29.3

om.

Α

8

Ό

deest in Bas.

11

ίδίου: οίκείου Α

21 του2 om. Α

281

B.7.6.8,l1,13,14

Εύρήσεις δε και άλλους μυρίους "εματισμούς, έφ' ων χώραν έχει το παρον νόμιμον κανονικσν όνο "Εστι δε κεφ. η' του ζ' ΤΙΤ. του ζ' βιβ.

Β.7.6.11

= C.3.1.11

της άκριβείας των νόμων ό δικαστής φροντιζέτω μή τοίς παρανόμως πορισδείσι παρα βασιλέως προσέχων. Ή παρουσα διάταξις κελεύει μηδέποτε τον δικαστην παρα το δίκαιον και το νόμιμον κρίνειν, καν πρόσταξιν δέξηται βασιλικην διοριζομένην αύτif) δικάσαι παρα το δίκαιον , άλλα την μεν πρόσταξιν παραβλέψασftαι, την δε άπόφασιν αύτου δικαίαν ποιησαι και νόμιμον. "Εστι δε τό παρόν κεφ. ια' του ζ'τιτ. τοϋ ζ' βιβ.

Β.7.6.13

(ΒΤ

10

= C.3.1.13

350/22-26) Δια διετίας τα έγκληματικα περατούσδωσαν δικαστή­

ρια. Έπι δε των χρηματικων, δσης αν ειη ποσότητος έξ οίουδήποτε προσ­

ώπου άφ' οίασδήποτε αίτίας, ύπεξ1Jρημένου μόνου του δημοσίου και των δημοσίων λειτουργιων, μόν1J τριετί~ τα της δίκης τεμνέσδω έπι παντος οίουδήποτε δικαστου. Ή παρουσα διάταξις κελεύει μηδεμίαν δίκην έγκληματικην ύπερβαίνειν τα β'

15

έτη , άλλ' έντός τούτων πληρoυσftαι, τας δε χρηματικας δίκας, όπόσης αν είεν ποσότητος, είτε πλείονος η και έλάττονος, και έξ οίων αν κινοίντο προσώπων,

άρχοντικών η και ίδιωτικών, και άφ' οίασδήποτε αίτίας, ηγουν είτε άπο της περι κλοπης άγωγης είτε άπο της περι παρα"ήκης η δανείου η ίiλλoυ τινος τοιουτοτρό20

που άμαρτήματος η συναλλάγματος

-

τας γουν τοιαύτας χρηματικάς, ώς εφημεν,

δίκας έντός τριετίας πληρoϋσίJαι κελεύει έπι παντός δικαστου· αί γαρ του δημο­ σίου δίκαι έντος ς' μηνών τελειοϋνται, αί δε περι δημοσίων λειτουργιών ύπο­

ίJέσεις έντός γ' μηνών τέμνονται ' και δια τουτο ύπεξαιρεί αύτας άπό τών δικών τών δια γ ' έτών τελειουμένων- δημοσία δε λειτουργία έστίν, ώς το γενέσ"αι τινα 25

σιτώνην έπι τif) άγοράσαι σίτον τφ στρατοπέδ.

Β.7.6.14

= C.3.1.14

(ΒΤ 351/16-21) Πάντες οίοιδήποτε δικασται έκ προοιμίων της δίκης μέχρι της άποφάσεως και κατ' αύτην δε της άποφάσεως την άνάγνωσιν

προκειμένων των άγίων εύαγγελίων δικαζέτωσαν, των έκατέρου μέρους

συνηγόρων έν αύτη τη προκατάρξει όμνύντων κατα των άγίων εύαγγε21-22 Β.56. 2.61 (C.1O.1.11) Α

CDT

3 μη:μηδενΒθΒ.

9 τΟοm. Α

12 άφ': έφ'ΒθΒ.

26 anteοίοlδήποτεadd.οίΒas.

282

Β.7.6.14,17,21

λίων, ώς ούτε παραλείψει σπουδην ύπερ του οίκείου πρόσφυγος και οτι

καλον ήγέιται το πραγμα και ού σύνοιδεν αύτφ δικαιολογίαν ψευδη. Ή παρουσα διάταξις κελεύει πάντα δικαστήν, είτε έμβαδμος είη, όποιός έστιν ό δρουγγάριος, ό δικαιοδότης και οί τοιουτοι, είτε αίρετός, όποιός έστιν, ον έχον5

τες προς άλλήλους δίκην προκρίνουσι, και ίδιώτην όντα τυχον και νόμων άνεπι­ στήμονα

-

κελεύει ουν, ώς έφην, πάντας τους δικαστας οϋτω δικάζειν, ώστε κει­

σδαι έμπροσδεν αύτων τα αγια εύαγγέλια άπ' άρχης της δίκης και μέχρι τέλους, και έν αύτ1j δε τ1j άναγνώσει του σημειώματος.

Κελεύει δε και τουτο ή παρουσα διάταξις, ίνα έκαστος των συνηγόρων άμφο10

τερων των μερων έν τ1j προκατάρξει της δίκης όμνύΤ] κατα των άγίων εύαγγελίων ταυτα, ότι τε σπουδάσει όλοσχερως ύπερ του ίδίου πρόσφυγος, ήγουν του παρ' αύτου συνηγορουμένου, και ότι καλην ήγειται την ύπόδεσιν και ού γινώσκει έν αύτ1j δικαιολογίαν ψευδη.

Έστι δε το παρον κεφ. ιδ' του ς' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.6.17

= C.3.2.1

Ό παραστάσιμος γενόμενος ύπο τον αύτον ταξεώτην πραττετω, τινι

15

πρωτον παρεδόδη, μεχρι περατος της ύποδεσεως. Εί δε παραβαδη τα

νομοδετηδεντα, ό πρωτος του σκρινίου ετερον δους έκβιβαστην ε' λίτρας χρυσίου προστιμάσδω. Ή παρουσα διάταξις κελεύει, ίνα, έαν δοδ-q τινι κόμης είς το μηνύειν τον άντί20

δικον αύτου, ό αύτος κόμης παραμείνΤ] μέχρι τέλους τ1j ύποδέσει και αύτος έκβι­ βάσΤ] την ύπόδεσιν' εί δε παραβ1j την παρουσαν διάταξιν ό πρωτος του σκρινίου του σεκρετου τυχον η του δικαστηρίου καΊ ετερον δώσει κόμητα παρα τον πρωτον, ίνα δίδωσι πρόστιμον ε' λίτρας χρυσου.

"Εστι δε το παρον κεφ. ιζ' του ς' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.6.21 pr.

=

C.3.10.1 pr.

Και άρρενες και γυναικες προ της ώρισμένης προδεσμίας των χρεων

25

ένάγοντες και κατα του το τον έναγόμενον βλάπτοντες άλλον τοσουτον

περιμενετωσαν χρόνον μηδενα τόκον έν τφ μεσ~ λαμβάνοντες, οσον αύτοι προφδάσαι την προδεσμίαν έπεχείρησαν, και του χρόνου δε τούτου παρατρεχοντος μη άλλως έναγετωσαν, εί μη τα δαπανήματα της πρώτης 30

είσόδου τα ύπερ της μεδοδείας συμβάντα τφ διαδίκ~ καταβάλλωσιν. Α

4 ante έχοντες add. οί Cd 10 όμνύειν Α 15 πραττέτω: Α cum Bas., 16 πρότερον Bas. Ι post δε add. και Bas. 18 χρυσού Bas. Ι προστιμάσδω: Α cum Bas., προτιμάσδω Cd 25 ante και 1 add. πας των έναγδντων Bas. 29 έν· αγέτωσαν: Bas., -έσδωσαν codd. 30 καταβάλλουσιν Α, -βάλωσιν Bas. C DT Cd

ταττέτω

Β . 7 . 6 . 21;

283

7.7.1

Ό Παυλος τ(j> Πέτρ έδάνεισεν έπι ΟΡ τοιούτ, ωστε μέχρι της άρχης του Αύγούστου μηνος μη άπαιτησαι τουτον το χρέος μετα τουτο της ίδίαι; συμφωνίας

ωσπερ έπιλαΜμενος ό Παυλος προ γ' μηνών του Αύγούστου, ήγουν κατα την άρχην του Μαίου, ένήγαγε κατα του ΠέτΡου ζητών το χρέος. Κελεύει ή διάταξις, 5

ϊνα άναγκασδη ό Παυλος ό δανείσαι; άναμείναι ωστε πληρωοηναι τουι; γ' μηνας τους μέχρι του Αύγούστου, καδως συνεφώνησεν, ήγουν Μάιον, Ίούνιον και Ίού­ λιον, και ού μόνον τουτο, άλλ' ϊνα καί, μεδ' δ φΜσει ή προδεσμία ήγουν ή άρχη του Αύγούστου, ίiλλoυς γ' μηνας άναμείνt;1, Αϋγουστον, Σεπτέμβριον και Όκτώ­ βριον, λόγ ποινης όσον γαρ καιΡον προέλαβε προ της προΟεσμίαι;, ίiλλoν τοσου-

10

τον άναμείναι τουτον μετα την προΟεσμίαν χάριν ποινης ό νόμος βούλεται . Και

ούδε τόκον έν

t(j>

μεταξυ ό δανείσας λαμβάνει. Και μετα το δεύτερον δε τρίμηνον

το ύπερ της ποινης, ήγουν τον Αύγουστον, Σεπτέμβριον και Όκτώβριον, ούκ ίiλλως δύναται ένάγειν ό Παυλος κατ α του Πέτρου, εί μη δώσει αύτ(j> τας έξόδους, ας έξωδίασεν έλκόμενος παρ' αύτου προ της προΟεσμίας περι του χρέους.

το δε παρόν έστι κεφ. κα' του ς;' τιτ. του ζ' βιβ.

15

Τίτλος εβδομος

'Εάν τις δικαιοδοτουντι μη πειδαρχήσ'Q Β.7.7.1.1. =

D.2.3.1.1

Ό περι κινητου πράγματος έναγόμενος αδειαν εχει μη ύποδέξασδαι την δίκην, άλλ' άνασχέσδαι ληφδηναι το πραγμα. Ό δε μηδετερον τού20

των ποιών ού δοκε'ί πειδαρχε'ίν τφ δικαστij. Ό παρων τίτλος ζ' έστι του ζ' βιβλίου των βασιλικών, έπιγέγραπται δέ' έάν τις δικαιοδοτουντι μη πειtJαρχήστ:ι. Κελεύει ουν ό νόμος, ϊνα απας δικαστης κατα το δίκαιον της έξουσίας αύτου τιμωρη τον ύποκείμενον τη δικαιoδoσί~ αύτου και μη πειδαρχουντα αύτ(j>.

Τί δέ έστιν, δ λέγω, ακουε' Μάρκος τις ηρχε της δείνος χώρας και έδίκαζε τους

25

έν τη χώρ~' ένεκάλεσε παρα t(j> τοιούτ δικασΤ1] Μάρκ ό Πέτρος κατα του Παύ­ λου περι πράγματος άξίου ν' νομισμάτων ώς διαφέροντος μεν αύτ(j>, κατεχομένου

30

δε παρα του Παύλου' έμήνυσε τον Παυλον ό δικαστης πολλάκις έλδείν είς το δικαστήριον' ό δε ούχ ύπήκουσεν, άλλ' ήπεωησε. Κελεύει ό νόμος, ινα δώσει ό άπειδήσας Παυλος χάριν ποινης και μόνης την άληδη και δικαίαν τιμην του πράγ­ ματος και ύστερον πάλιν ένάγηται περΙ του πράγματος. Α

30

C DT τιμην : ποινην

8 σεπτέβριον hic et infra Cd Cd

όκτώμβριον Α

19

άνέχεσδΙΧι Α

284

Β.7.7.1

Ταυτα μεν τα της έπιγραφης του τίτλου. ΤΟ δε κεφάλαιόν φησιν, οτι, έαν ένάγτι ό Ματδαίος κατα του 'Ιωάννου ζητων άπ' αύτου το βιβλίον τυχον το δείνα το νόμιμον, εχει έξουσίαν ό 'Ιωάννης, ίνα μη ύποδέξηται την δίκην, ηγουν ίνα μη

ελδτι είς δικαστήριον, άλλ' εϊπτι τ Ματδαίψ "άπελδε, λαβε το βιβλίον". Ό δε 5

μήτε του πράγματος έξιστάμενος μήτε είς δικαστήριον έρχόμενος άπειδεί και ύπό­ κειται τij ποινij.

1J.7.7.1.2

==

1>.2.3.1.2

Ό φροντιστης και ό έπίτροπος και ό κουράτωρ μη πειδαρχήσαντες ύπόκεινται μόνοι. Δίκην είχον μετα Παύλου έξερχόμενος εξω δια δουλείαν μού τινα' δέδωκα 10

Πέτρον έντολέα έπι τij δίκτι μου τij μετα του Παύλου' ό έντολεύς μου Πέτρος

πολλάκις μηνυδεις ούκ άπηλδεν είς το δικαστήριον' εσχε χώραν ή ποινή. ΤΟ ζητούμενονο αρα τίς μέλλει έπιγνωναι την ποινήν, ό έντολεύς μου Πέτρος Τι έγω ό έντειλάμενος; Και λέγει ό νόμος τον Πέτρον έπιγνωναι την ποινήν' άδικον γάρ έστιν άλλου πταίσαντος άλλον τιμωρηδηναι. Το δ' αύτο και έπι έπιτρόπου και έπι 15

κουράτωρος κρατεί' έαν γαρ ό έπίτροπος δια πραγμα του άνήβου καληται είς δικαστήριον Τι ό κουράτωρ δια πραγμα του άφήλικος και άπειδήσωσι κάντευδεν σχij χώραν ή ποινή, έκείνοι, ηγουν ό έπίτροπος και ό κουράτωρ, και ούχ οί νέοι όφείλουσιν έπιγνωναι την ποινήν.

ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι κεφ. γ' του ζ' τιτ. του ζ' βιβ.

1J.7.7.1.3-4

== 1>.2.3.1.3-4

Ού μόνον ό έναγόμενος, άλλα και ό ένάγων ύπόκειται τt:j ποινt:j μη

20

πειδαρχήσας. Και ή ποινη δε ούκ είς το διαφέρον, άλλ' είς το άληδες

ποσον άρμόζει. Ή δε άγωγη ούτε μετ' ένιαυτον ούτε κατα κληρονόμων δίδοται' μόνως γάρ έστι ποιναλία. ΤΟ παρον κεφάλαιόν φησιν μη μόνον τον έναγόμενον, άλλα και τον ένάγοντα 25

ύποκείσδαι τη ποινη. ·Ινα δε ήμίν σαφέστερον γένηται το λεγόμενον, ύποκείσδω και αΜις Πέτρος και Παυλος, ό μεν Πέτρος δανείσας, ό Παυλος δανεισάμενος,

τα δε δανεισδέντα νομίσματα ρ" ένήγαγεν ό Πέτρος κατα του Παύλου ζητων το χρέος ό Παυλος ώμολόγει μεν το χρέος, τα ρ' νομίσματα, παρεγράφετο δε τον

Πέτρον λέγων' "άλλα και σύ, ώ Πέτρε, χρεωστείς έμο! τον δείνα ίππον, ον σοι 30

δέδωκα κατα τον δείνα καιρον είς χρησιν άξιον οντα τότε ρν' νομισμάτων, έπειδη ό Μάρκος έδίδου μοι τα ρν' νομίσματα' εκτοτε δε ούκ άπέδωκάς μοι τον ίππον'" ό Πέτρος ώμολόγει μεν και αύτος λαβείν τον ίππον είς χρησιν και μη άποδουναι άκμην τ Παύλ, πλην ελεγεν ό Πέτρος, οτι "ούκ ην άξιος ό ίππος ρν' νομισμάΑ

C DT 2 του om. Cd 26 post Πα,υλος2 add. δε Cd

19

του ς τιτ.

om.

Α

20

μόνος

Bas.

21

δε

deest ίη Bas.

Β . 7 . 7.1 ;

285

7.8.2,4

των, ώς λέγει ό Παυλος, άλλα μόνον ν"'· έσκοπήi}η τουτο παρα του δικαστηρίου, και περιέστη ή τιμη του ίππου είς νομίσματα ρ"

άπεφήνατο ό δικαστής, ίνα

άντελλογίσηται ό Πέτρος τα ρ' νομίσματα τα χρεωστούμενα αύτ(j> παρα του Παύλου είς την τιμην του ίππου ' ό Πέτρος ούκ έπείσi}η τ~ άποφάσει του δικαστου. 5

'Υπόκειται, εί και ένάγων έστί, τ~ πoιν~ και δίδω σι την άλη~η και δικαίαν τιμην του ίππου, τα ρ' νομίσματα, λόγ του παρ' αύτου έπιτροπευομένου άνήβου περΙ του χρέους

των ρ ' νομισμάτων. Ζητουμεν, άρα πως όφείλει έπΙ τη τοιαύτη ύποΟέσει κινείν 5

κατα του πάτρωνος αύτου ό Στίκνος μετα συγγνώμης η χωρΙς συγγνώμης; ΚαΙ λέγει ό νόμος, δη ούκ άναγκάζεται ό Στίκνος μετα συγγνώμης έπι τη τοιαύτη

ύποΟέσει καλείν είς δικαστήριον τον πάτρωνα, έπεΙ ούκ έστιν του Στίκνου ή ύπό­ Οεσις, άλλ' έτέρου. ΤΟ δε παρον νόμιμόν έση κεφ. ις' του η' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.8.17

= D.2.4.17

Ό τη τάξει προσομολογήσαι; Τι εν ύπομνήματι καταδέμενοι; παρισταν

10

τινα άναγκάςεται παραστήσαι. ΟΤον ώς έπΙ δέματος έκίνησα κατα Παύλου ζητων άπ' έκείνου νομίσματα σ' καΙ άπήτησα αύτον ώς μήτε άξιωματικον δντα μήτε άκίνητον έχοντα έγγυητην παραστάσεως ωρισεν ό μέγας δρουγγάριος κόμητά τινα δέξασδαι τον έγγυητήν' 15

καΙ δέδωκεν ό Παυλος έγγυητην προς την τάξιν ήτοι τους κόμητας όμολογουντα παριστάν τον Παϋλον άχρι πέρατος της δίκης η πολλάκις ηγαγε τον έγγυητην

ό Παυλος είς το δικαστήριον, καΙ κατέΟετο ό έγγυητης έν ύπομνήματι ήτοι σημει­

ώματι παριστάν παρομοίως τον Παϋλον. Εί ουν μετα την δόσιν του έγγυητοϋ ύποχωρήσει ό Παυλος. άναγκάζεται ό έγγυητης nιxptot1iv τον Παυλον καΙ τουτο 20

μη ποιων καταδικάζεται είς τα σ ' νομίσματα καΙ ού δύναται λέγειν, οτι "ούκ έχεις με ένοχον, ώ ένάγων, διότι ού πρός σε ώμολόγησα, άλλα προς τους κόμητας

η το δικαστήριον' καΙ ούκ όφείλεις συ κτασΟαι κατ' έμου άγωγην δια τον νόμον τον λέγοντα' άΥωΥη δι' έλευιJέρoυ προσώπου ού προσπορίζεταί τινι".

Το δε έρμηνευδέν έστι κεφ. ιζ' του η' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.8.18

= D.2.4.18

Ούδεις έκ τοϋ ίδίου οίκου καλείται είς δίκην- έκάστιι> γαρ ό ίδιος οΤκος

25

άσφαλές έστι καταφύγιον, και ό καλών αύτδν βίαν επιφέρει. Το παρον κεφάλαιον προστάσσει τοίς κόμησι καΙ παντΙ έκβιβαστ'Ώ μη είσέρχε­ σδαι είς οίκόν τινος καΙ καλείν αύτον είς το δικαστήριον, άλλ' έξωΟεν ίστασδαι

του πυλωνος καΙ καλείν αύτον η έν Τ'Ώ άγoρ~ διερχόμενον ' ένΙ γαρ έκάστ των 30

άνΟρώπων ό ίδιος οίκός έστιν άσφαλες καταφύγΙΟν" καΙ ό είσερχόμενος έν αύτ άκοντος του δεσπότου και καλων είς το δικαστήριον τον δεσπότην βίαν πλημμελεί

13 cf. e. g. Β . 6. 1.33 (C.12.1.17 pr.); Β . 7 . 6.20 . 3 (C.3.2.4.3) 28-29 cf. capp. 19-20 ibi laudatos Α

CDT

23 cf. supra p.116,6-7 et locos

Β . 7.8.18,20,21

291

και τιμωρείται ώς βιαστής. Ύπόκειται δε και τij περι ύβρεως άγωγη τ οίκο­

δεσπότ-ι:ι ώς άναισχύντως και ύβριστικως είσελ{}ων είς άλλότριον οίκον, ώς βιβ. ξ' τιτ. κα' κεφ. κγΌ

Εί δε πολλάκις ό μηνυόμενος ούτε είς τον οΙκον αύτου πάροδον τοίς μηνύουσι 5

δίδωσιν ουτε έξω{}εν φαίνεται δημοσιεύων, τότε ώς άδεφενδευτος καΙ άπειi}ης καλείται προγράμμασι τρισί' και μετα τα προγράμματα, εί άπει{}ήσει και μη πιφα­ στη είς το δικαστήριον, ύφίσταται νομήν, τουτεστι πεμπεται ό άντίδικος αύτου

είς νομην των πραγμάτων αύτου, ίνα μη έξη αύτ δια της οίκείας άναισχυντίας ώφελείσi}αι.

το δε έρμηνευόεν έστι κεφ. ιη' του η' τιτ. του ζ' βιβ.

10

Β.7.8.20

= D.2.4.20

Άπσ πυλωνος και λουτρου και "εάτρου καλείν εξεστιν είς δικαστήριον. Είπων άνωτέρω, δτι ούκ όφείλουσιν οί έκβιβασταΙ εσω{}εν των άλλοτρίων οίκων μη βουλομένων των έν αύτοίς καταμενόντων είσέρχεσόαι καΙ καλείν τού­ τους είς δικαστήριον, διδάσκει νυν, Μεν αύτους όφείλουσι καλειν καί φησιν' άπό 15

του πυλωνος τι άπο του λουτρουτι άπο {}εάτρου, τουτέστιν εί μάόωσιν αύτους λούεσi}αι τι είς {}εατρον άπελ{}είν, όφείλουσιν έκείσε παραγενεσδαι καΙ καλείν αύτους έκείδεν είς το δικαστήριον.

Το δε έρμηνευόεν νόμιμόν έστι κεφ. κ ' του η' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.8.21

= D.2.4.21

Εί και τα μάλιστα εσ'" οτε τις άπα του οίκου καλείται, όμως ούδεις 20

άπσ του οίκου έλκεται. Ό νόμος κωλύει τους έκβιβαστας είσερχεσi1αι είς άλλοτρίας οίκίας μη προτρε­ ψάντων τουτο των οίκοδεσποτων και καλείν αύτους είς το δικαστήριον. Έπιτρε­ πόντων δε τουτο των έν τόις οίκοις μενόντων συγχωρεί καΙ αύτος τοίς έκβιβασταίς

την είς άλλοτρίας οίκίας είσέλευσιν καΙ έκείiJεν καλείν τους οίκοδεσπότας. 'Έλ25

κειν δε μη ύπακούοντας έκ του ίδίου οίκου ούδ' δλως έπιτρέπει, ότι και άπίiJανον

και πάντ-ι:ι άπιστον ήγεϊται το δλως έννοησαι, ότι ό μη "έλων έλiJείν είς δικαστή­ ριον συνεχώρησε τ έκβιβαστη άκοντα αύτόν έκ του ίδίου οίκου έλκύσαι. Και δια τουτο παντελως τον έκ του οίκου έλκυσμόν κωλύει' εξεστι γαρ τοίς δικασταίς

άλλως σωφρονίζειν τους άπειόουντας, ήγουν δια του άποκλείειν τους έξυπηρετούν30

τας αύτοίς ή, εί μη τουτο εύχερές έστι, δια του πέμπειν τους άντιδίκουςαύτων είς

4- 9 cf. Β.7.4 .2 (N.1l2.3); schol. de contumacibus, ed. Zacha.ria.e, GGRR 3, ρ . 393 n.1433 ί. f. 12-14 cf. supra. ca.p. 18 21-22 cf. supra. cap.18 29-30 cf. supra comm. ad B.2.2.103 (D.50.17.103) Α

C DT 6 άπει~ήση Α 27-28 Και - κωλύει om. Α

24 ante άλλοτρίας add. τας Α 29 του : το Cd

26 ante δικαστήριον add. το Α

292

Β.7.8.21,24,30

νομην των πραγμάτων των άπεωούντων και κρυπτομένων η πολλάκις και δια του καταδικάζειν αύτούς.

τα δε έρμηνευδέν έστι κεφ. κα' του η' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.8.24

= D.2.4.24

Ό παρα τον νόμον ποιήσας ν' νομίσματα δίδωσιν. Ή άγωγη δε ούτε 5

κληρονόμοις ούτε κατα κληρονόμων ούτε μετ' ένιαυτον δίδοται. 'Εν Τ κγ' κεφαλαίιΡ Τ πρα τούτου κειμένιΡ διδάξας ό νομοδέτης, δτι ό άπελεύ­ δερος ήγουν ό έλευδερωδεις παρά τινος δουλος, έαν εχr:ι μετα του ίδίου πάτρωνος ήτοι του έλευδερώσαντος αύταν δίκην, ούκ όφείλει καλειν του τον είς δικαστήριον άνερυδριάστως και χωρις συγγνώμης, άλλα ζητειν άπα του δικαστηρίου συγγνώ-

10

μην, διότι δλως έτόλμησε κινησαι κατα του έλευδερώσαντος αύταν και τοις νόμοις

και τ'ίj πoλιτεί~ γνώριμον και εύπαράδεκτον πεποιηκότα, νυν διδάσκει και λέγει, δτι, εί πολλάκις ό άπελεύδερος μη αίτήσας συγγνώμην άπα του δικαστηρίου έλκύ­ σει ταν ίδιον πάτρωνα είς δικαστήριον, έπειδη ποιει παρα τον νόμον και περι­

υβρίζει ταν εύεργέτην αύτου, όφείλει άπαιτεισδαι ν' νομίσματα παρα του ίδίου 15

πάτρωνος ενεκα ποινης, διότι δλως έτόλμησε χωρις του αίτησαι συγγνώμην έλκύ­ σαι τον ίδιον πάτρωνα. T'ίj αύτ'ίj ποινij ύπόκεινται και οί παιδες τους γονεις χωρις συγγνώμης είς δικαστήριον καλουντες. Αύτη δε ή άγωγη ή τα ν' νομίσματα άπαιτουσα ώς ποινην ακρατον άπαιτουσα μετα ένιαυτόν δραμόντα μετα τον έλκυσμον ού κινειται ούτε τοις κληρονόμοις των

20

έλκυσδέντων δίδοται κατα των έλκυσάντων, ώς Τ δανάτιΡ του έλκυσδέντος λυ­ δέντος του άμαρτήματος, ούτε τοις έλκυσδεισι δίδοται κατα των κληρονόμων των έλκυσάντων, καν ό ένιαυτος ένδαψιλεύηται, δια την αύτην και πάλιν αίτίαν- έσβέ­ σbη γαρ το άμάρτημα Τ bανάτιΡ του πλημμελήσαντος, εί μήπου εφbασε γενέσbαι προκάταρξις έντος ένιαυτου· τότε γαρ και τοις κληρονόμοις των έλκυσδέντων

25

δίδοται και κατα των κληρονόμων των έλκυσάντων- άει γαρ ή προκάταρξις άμεί­ βει τας φύσεις των άγωγων και προσκαίρους ούσας ποιει αύτας διηνεκεις. τα δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. κδ' του η' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.8.30

=

Ν.71.1

Θεσπίζομεν άχρι των μεγαλοπρεπεστάτων συγκλητικων πάντας αύτους δι' έντολέως τας χρηματικας άγωνίζεσδαι δίκας, και μην και την περι 30

ύβρεως δι' έντολέως κατα τον έγκληματικον τρόπον κινείν κατα το διδόμε­ νον αύτοίς έπι τούτοις προνόμιον, ώστε μη άναγκάζεσδαι η συγκαδησδαι 16-17 cf. supra cap.14 25(άει)-26:

25-26 cf. B.2.3.139pr. (D.50.17.139pr.); suprapp. 132,17-18; 149,5-6

cod. Cantab.r. Bibl. Univ. Dd. Π.51, fol.201r

Α

C DT

30

δεδομένον

8 τουτον καλείν Α Bas. 31 τούτοις:

20-22 ώς Bas.

ταύτης

έλκυσάντων

om. Cd

28

πάντως

Bas.

Β.7.8.30

293

τοις αρχουσιν έν δικάζουσιν fι παρεστάναι πάλιν οΤα δικαζομενους

έκατερωί1εν γαρ το πραγμα έπισφαλες fι των άξιωμάτων ύβριζομενων fι του δικαστικου βήματος άναξίως προϊόντος. Έπείτοιγε μετα τους μεγαλο­ πρεπεστάτους συγκλητικούς άπασιν άδεια εστω βουλομενοις και έντολε'ίς 5

προβάλλεσί1αι και δι' έαυτων άγωνίζεσί1αι, ούδεμιας έντευί1εν ούδε κωλύσεως ούδε ζημίας ούδε ποινης παρα τοϋτο έπαγομένης αύτο'ίς. Ή παρουσα διάταξις κωλύει τους συγκλητικους αύτους δι' έαυτων δικάζεσδαι έν ταις χρηματικαις δίκαις, τουτέστι ταις άπο συναλλαγμάτων και χρηματικην άπαί­

τησιν έχούσαις, δια το μέγεδος του προσόντος αύτοις άξιώματος, ϊνα μη ύβρίζηται 10

η καταφρονήσεως αίτιον γένηται' η γαρ εσονται συνκάδεδροι τοις δικασταις δια τιμήν, ου εχουσιν άξιώματος, καΙ εστι τουτο καταφρόνησις του δικαστηρίου

-

όφείλ,ουσιν γαρ οί δικαζόμενοι έστωτες κρίνεσδαι - η έστωτες δικασδήσονται, και

ύβρίζεται έντευδεν τό μέγεδος των προσόντων αύτοις άξιωμάτων. Δια ταυτα γουν ή παρουσα διάταξις καταναγκάζει αύτους προβάλλεσδαι έντολεις και δι' έκείνων 15

δικάζεί1αι ού μόνον έπΙ ταις χρηματικαις δίκαι ς, άλλα και τ~ περΙ ϋβρεως έγκλη­ ματικως κινουμένη παρ' αύτων κατά τινος η άπό τινος κατ' αύτων. τουτο δε προνόμιόν έστι των συγκλητικων και μόνων' γίνωσκε γαρ καδόλου,

δτι έπι των μεγάλων έγκλημάτων ήτοι των δημοσίων, τουτέστι των κινουμένων παρα παντός του βουλομένου, οίον του περι φόνου, του περι βίας, του περι καί10σιώ20

σεως και των λοιπων, ώσαύτως και έπΙ των ίδιωτικων, οίον του περΙ κλοπης, του περι ϋβρεως, προς δε και των όμοίων, α και λέγονται ίδιωτικα ώς αύτοις μόνοις τοις παδουσιν άρμόζοντα και παρ' αύτων μόνων κινούμενα, πας κατήγορος και

κατηγορούμενος αύτοπροσώπως και δι' έαυτου δικάζεται μη δυνάμενος έντολέα δουναι ύπεξηρημένης μόνης της περι ϋβρεως ταύτην γαρ καν έγκληματικως ένιστ~ 25

ό άξιωματικος κατά τινος ώς ύβρισί1εις η ύποδέχηται κινουμένην κατ' αύτου,

έπ' άδείας εχει διδόναι έντολέα και δικάζεσδαι δι' αύτου. τουτο δέ, ώς είπον, ό νόμος έφιλοτιμήσατο μόνοις τοις άξιωματικοις ό γαρ μη ων συγκλητικός άναγκάζεται αύτοπροσώπως και έπι των δημοσίων έγκλημάτων και έπι των ίδιω­ τικων δικάζεσί1αι.

Τό μεν ουν έν ταις χρηματικαις δίκαις δι' έντολέως δικάζεσί1αι έξ άνάγκης τοις

30

συγκλητικοις μόνοις έπίκειται, δι' ην είπον αίτίαν- τοις δε μη ουσι συγκλητικοις η άξιωματικοις, οίον τοις τριβούνοις και τοις κόμησιν εξεστι και δι' έαυτων και δι' έντολέων τας χρηματικας δίκας γυμνάζειν μήτε κώλυσίν τινα ύφορωμένοις η

ζημίαν η ποινην η προστίμου άπαίτησιν δια τό μη δι' έντολέως δικάζεσδαι. Τό δε έρμηνευί1εν νόμιμόν έστι νεαρα οα', κεφ. τελευταιον του η' τιτ. του ζ' βιβ.

35

17-29 cf. Α

Β.60.33.13.1

(D.48.1.13.1) cum schol.Pe2

C DT 2 post πραγμα add. έστιν Bas. 3 σχήματος Bas. 10 γίνηται Α 15 τi;j περι: περι τi;j C, έπ\ τi;j Α 17 και om. Α 18 μεγάλων έγκλημάτων: έγκλημάτων των μεγάλων Α 31-32 μόνοις - η: άλλ' Α 32 ante εξεστι add. άλλ' Α 34 η2: ήτοι Α

294

Β.7.9.1,2

Τίτλος εννατος

'Ώστε μη έξειναι δυνατοις προσώποις προστασίαν τοις δικα(ομένοις παρασχειν Τι τας άγωγας είς έαυτους μεταφέρειν Β.7.9.1

=

C.2.13.1

Ή διάταξις λέγει τον μεν καταφεύγοντα προσώποις δυνατοις είς προ5

στασίαν δίκης ενεκεν έκπίπτειν της δίκης, τον δε δεχόμενον είς προστα­

σίαν τινά, καν συγκλητικός έστιν, πλέον του διατεταγμένου τιμωρεισδαι, παρακελευομένη τοις άρχουσι των έπαρχιων ταύτην την νομοδεσίαν φυλάττειν άπαρεγχείρητον. Παυλός τις είχε δίκην μετα. του Πέτρου· πρoσi'\λ~ε τ Παύλ", Τι "i:yiiJ ό ΠέτΡος συναλλάσσω τόδε τό συνάλλαγμα μετα σου", άλλα τό του Μάρκου τυχόν του δείνος του συγκλητικου γράψη όνομα ούτως 5

είπων έν τδε τΙ;> δυνατl;> προσώπ(ι> διαφέρει το πραγμα. Κελεύει ή διάταξις, εί μεν είδότος του δυνατου προσώπου ταυτα

γίνεται όνόματι αύτου και έφησυχάζει άτιμουσδαι 1 αύτόν- έαν δε άγνοουντος του δυνατου προσώπου έπιφημίζr;ι ό έναγόμενος όνόματι αύτου τινα Τι και τους τίτλους έπιτίδησι τοίς πράγμασι, κελεύει αύτον τον έναγόμενον τιμωρείσδαι 2 20

ώς καΙ αύτο το δυνατον πρόσωπον λοιδορουντα. της δε τιμωρίας το είδος, ίνα

μολύβδ πανταχόδεν περισφιγγόμενος, τουτέστι κλειοφορων, Τι πλουματι­

ζόμενος διηνεκως είς το μέταλλον έκπέμπηται. Προς τούτοις δε νομοδετεί ή διάταξις πάντα έναγόμενον περι ών νέμεται πραγμάτων και δεχόμενον το περι ων νέμεται βιβλίον, έαν έν τοίς άντιρρητικοίς λιβέλλοις3 όνομά τινος των 25

δυνατων ένδήση, παραχρημα της κτήσεως αύτων και της δίκης έκπίπτειν καΙ μη δύνασδαι αύτον έπαναλαμβάνειν τουτο το πραγμα, εί και δικαίας εχει τινας

έπ! τδε διαφέρει ή νομη αύτου".

ΤΙτλος ενδέκατος VΩστε μηδεις ίδικους τίτλους τοίς άγροίς αύτου Τι άλλοτρίοις έπιδήσοι

Τι προσηγορίαν βασιλικην άναρτήσοι και περι του μη τόν δημόσιον 25

χάριν τινός προστασίας έν δίκ1'.1 πράγματα άπό τινος λαμβάνειν και περι του μηδενι εξεϊναι άνευ της του δικαστου αύδεντίας έπισφραγίσαι πράγματα, απερ άλλος κατέχει

B~7.1l.3

= C.2.16.2

Τοίς πράγμασιν, ατινα άλλος κρατεί, έκτυπωσαι Τι έγχαράξαι σφραγί­

δας ούδενί έξεστιν, εί και ίδια Τι ύποκείμενα ταύτα εΙναί τις διαβεβαιουται. 3-19 cf. schol. L 2 ad loc. Α(22-29)

28

C DT

18 post

πράγμαοιν: προστάγμασιν Α

γίι.Ρ Ι

add.

ουκ

ή: ήτοι

d Bas.

ουκ: ά.λλ'

29 post

d

23

υποκείμενα

τίτλους ίδικουι;

add. aUfij) BaB.

Bas.

297

B.7.11.3,5

Ή παρουσα έπιγραφη του ια' ΤΙΤ. έστι του ζ' βιβ. Τρία δε ταυτα διακελεύεται' εν μεν και πρωτον, ίνα μηδεις τίτλους ίδικους τοίς άγροϊς αύτοU έπιδήσει ή τοίς

του ΠέτΡου, οίον ίνα τυχον δήσει έν

t'ij είσόδφ του άγρου πινακίδιον ή σκουτάριν

η άλλο τι τοιουτον και γράψη έν έκείνφ, οτι "ό παρων άγρος του σεβαστοκράτορός 5

έση ή του μεγάλου δομεστίκου", ή κρεμάση βηλον βασιλικον έν τ, έγχαράξαι δε το δια σιδήρου έν λίίtφ τυχον ή ξύλφ χαράξαι γράμματα.

Β.7.11.5

= C.2.17.2

'Ενάγων τις περΙ πραγμάτων έπηγγείλατο

t

δημοσίυ,> το ημισυ μέρος

δωρήσασδαι των πραγμάτων αύτου ήτοι των άγωγων, ας είχεν έπι τοις πράγμασιν, έαν ό δημόσιος περι την δίκην αύΤ βοηδήσι:ι. Λέγει τοίνυν 20

ό βασιλεύς, δτι την των τοιούτων δικων δωρεα.ν ού συγχωρει δεχl1ηναι των εμων χρόνων ή έπιστήμη, τουτέστι το εύνομεισl1αι τους έμους χρόνους ού

συγχωρεί Τ δημοσίυ,> ταύτη ν λαβείν παρα. σου την δωρεαν και βοηl1ησαί σοι. 'Όl1εν των σων δικαίων, εϊ τινα όλως άρμόζει σοι, χωρις του λοιδορη­

i)"fjvat το έμόν ταμείον φρόντισον καΙ ώς βούλει φύλαξον αύτά. Πέτρος ένηγε κατα Παύλουπερι ,α νομισμάτων- πρoσηλίtε τοίς προεστωσι του

25

δημοσίου λέγων, δτι "δωρουμαι τ δημοσίφ το ήμισυ της δίκης μου ήγουν τα φ' νομίσματα, έαν ό δημόσιος βοηδήσ1) μοι είς την δίκην μου'" ήκουσε ταυτα ό βασιλευς και άντέγραψεν αύτ, δτι "ού, ώ Πέτρε, ώς δύνασαι, φρόντισον του

30

δικαίου σου, ίνα μη καταδικασδ'ijς ή γαρ εύνομία του κράτους μου ού βούλεται τον δημόσιον ταύτην λαβεϊν την δωρεαν άπο σοϋ' ούδε δέλω μέμψιν και λοιδορίαν έπαχδηναι τ τις χρεωστών, χρεωστούμενος δε παρ' έτέρου , έλεγε τοις

του δημοσίου προνοηταις "εί βούλεσδε αποπληρωδηναι τα παρ' έμου χρεωστούμενα, ποιω τον δημόσιον έντολέα μου κατα του έμου χρεώστου,

και απαιτήσατε και λογίσασδε έαυτόις τα παρ' έμου χρεωστούμενα". 5

Άντιγράφει ουν ό βασιλεύς, ότι "απ~δει έκ της γενεας της ήμετέρας, τουτέστιν έκ των χρόνων της έμης βασιλείας, προφάσει του χρεωστεισδαι

τον δημόσιον γενεσδαι αύτον κατα ίδιωτών τινων έντολέα". Έχρεώστει Πέτρος τιf) δημοσί ρ' νομίσματα· έχρεώστει δε και αύτιf) τιf) Πέτρ

.

ό Παυλος ρ' νομίσματα · υ εγεν ό Πέτρος ό του δημοσίου χρεώστης τοίς του δημοιο σίου φροντισταίς " εί δ'έλετε, ίνα λάβητε τα παρ' έμου χρεωστούμενα τιf) δημοσί,

κινησάτω κατ' έντολην έμην ό δημόσιος προσώπ.2.5.1

Ό διδους έπι παραστάσει δίκης έγγυητ11ν μη ύποκείμενον τφ μέλλοντι 20

δικάζειν αντι μη δεδωκότος έστίν, εί μη ίδικως απολέγει τφ ίδί προνομί. Κελεύει ό νόμος, ίνα, έαν ένάγ1] ό Πέτρος κατα του Παύλου άπαιτων άπ' αύτου πραγμα ρ' νομισμάτων άξιον, ό δε έναγόμενος Παυλος ούκ εχει άκίνητον, οΤον όσπήτιον η κτημα, άναγκάζ1J αύτον τον Παυλον ό δικαστής, ίνα δώσει άσφάλειαν .

Ή δε άσφάλεια, ην άπαιτουσι τον έναγόμενον Παυλ,ον, τοιαύτη έστί· δίδωσι γαρ 25

έγγυητην ό Παυλος εύπορον και άξιόλογον έγγυώμενον ύπερ αύτου ούτως "έγω ό δείνα, ό 'Ιωάννης τυχόν, έγγυωμαι τον Παυλον, στι έκ παντός, ίνα παρίσταται είς το δικαστήριονο εί δε φύγ1] άπο του δικαστηρίου ό Παυλος, ίνα δώσω έγω ό 'Ιωάννης, σσον ζητεί ποσον ό Πέτρος άπο του Παύλου".

21- 28 cf. e. g. 1.4.11 Α

C DT

έγγυωμαι

11 προσώπου add. τυχον Cd

Α

14 άρκέσει Cd Ι το

Offi. Α

17 -18 rubr.

Offi. Α

26 post

299

B.7.12.1,2,5-7

"Ελδωμεν τοίνυν έπι τό προκείμενον και το α' κεφάλαιον τούτου του τίτλου άσφαλες ποιησώμεδα' ένηγε Πέτρος κατα του Παύλου παρα τιj> δικαστηρίιΡ του Μάρκου' άπτιτήδη ό έναγόμενος Παυλος έγγυητην παραστάσεως δέδωκεν έγγυη­ την 'Ιωάννην' ό έγγυητης 'Ιωάννης ούχ ύπέκειτο τιj> φόριΡ του δικαστου Μάρκου 5

ήγουν τij δικαιoδoσί~ αύτου· τί γάρ; ·Οτι έπαρχος ην ό Μάρκος ούτος, ούτινος

tfj

δικαιoδoσί~ συστηματικοι ύπόκεινται' ό δε έγγυητης του Παύλου, 'Ιωάννης,

συγκλητικός ην και ούχ ύπόκειται τfj δικαιoδoσί~ του έπάρχου. Λέγει ό νόμος, ότι ού δοκεί ό Παυλος δουναι έγγυητήν, εί τάχα και έδωκε. Δια τί; Διότι ούχ ύπό­ κειται ό δοbεις έγγυητης τij δικαιoδoσί~ τοϋ δικαστου τούτου . Εί δε ό έγγυητης 10

ρητώς οϋτως έν τιj> συμβόλιΡ γράψει της έγγύης "έγώ, ό 'Ιωάννης, ό έγγυώμενος νυν τον Παυλον, εί τάχα και ούχ ύπόκειμαι τfj δικαιoδoσί~ του έπάρχου, διότι

συγκλητικός είμι, άλλ' ούν σσον έπι ταύττι τfj ύποbέσει άποβάλλομαι τό προνόμιόν μου και βούλομαι ύποκείσt}αι τfj δικαιoδoσί~ του έπάρχου"

-

εί γουν του το γένη­

ται, τότε δοκε'i' ό Παυλος διδόναι έγγυητήν.

Β.7.12.2 pr.

= D.2.5.2 pr.

Καλούμενδς τις έφ' oί~δήπoτε αίτί~ προς οίονδήτινα άρχοντα όφείλει

15

άπιέναι, ίνα γνωσδ'i), εί ύπόκειται τ1) δικαιoδoσί~ αύτου. Ένηγε Πέτρος κατα Παύλου παρα ΜάρκιΡ δικαστij' ό έναγόμενος Παυλος ούκ έπεωετο έλδειν είς τό δικαστήριονο έλεγε γαρ μη ύποκεισδαι τi) δικαιoδoσί~ του Μάρκου' τυχόν γαρ ό Μάρκος έπαρχος ην, ό δε Παυλος συγκλητικός και 20

ούχ ύπέκειτο τη δικαιοδοσία του έπάρχου . Λέγει ό νόμος, στι άναγκαιόν έστι άπ­ εΜε'ίν τόν συγκλητικό ν Παυλον είς τό δικαστήριον, ούχ ίνα δικασbfj παρα τιj>

έπάρχιΡ, άλλ' ίνα ποιήστι τιj> δικαστ1j φανερόν τουτο αύτό, στι ούχ ύπόκειται

ti)

δικαιοδοσίq. αύτου.

Τό δε έρμηνευδεν παρόν νόμιμόν έστι κεφ. β' του ιβ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.12.5-7

= D.2.6.1-3

Τον έπι τη παραστάσει έγγυώμενον εύπορον δεί είναι προς την ύπό-

25

δεσιν, εί μη συγγενείς είσιν οί δικαζόμενοι' τότε γαρ οίοσδήποτε έγγυητης εί δοδ'i) άντι εύπόρου έστίν, τυχον ύπερ πατρος ή πάτρωνος και παίδων πάτρωνος και γαμετης και νύμφης. ΚαΙ ό γινώσκων την συγγένειαν και έγγυητην μη δεξάμενος ν' νομίσματα δίδωσιν- εύπορος γαρ νοείται 30

ό έγγυητής. 4- 6 et 19-20 cf. supra comm. ad Α

Β . 7.3 . 23.2 (Ω.2 .2 . Ι .2)

et locos ibi laudatos

C ΩΤ 11 νυν om. Cd Ι ύπόκειται Α 12 ταύΤl] τη: τη τοιαύτη Cd 15 οίονδήποτε Bas. 25 εΙναι δεί Bas. 29 ante έΥΥυητην add. τον Bas. 17 ante Παύλου add. του Cd

300

Β.7.12.5-7

Πέτρος ένηγε κατα Παύλου περι ρ' νομισμάτωνο εδωκεν ό Παυλος έγγυητην παραστάσεως τόν Ίωάννην. Λέγει ό νόμος, στι ένδέχεται τον έγγυητην του Παύ­

λου 'Ιωάννην εϋπορον εΤναι πρός την ύπόδεσιν ήγουν εύπορουντα νομισμάτων ρΌ Ταυτα μεν, όταν Πέτρος και Παυλος, οί άντίδικοι, οϋκ είσι συγγενείς εί δε συγγε5

νείς είσιν οί άντίδικοι, τότε, οΤος δοδ1j τφ ένι έγγυητης παρα του έτέρου, εϋπορος εΤναι δοκεί, καν ού τοιουτός έστι. Τί γάρ; 'Ότι ό υίος του Πέτρου 'Ιωάννης άπο­ λυδεις της χειρός του πατρός αύτου και γενόμενος αύτεξούσιος ένήγαγε κατα του

πατρός αύτου Πέτρου περι μητρικου τυχόν κλήρου ή αλλου τινός πράγματος άπ'6τησε τό δικαστήριον τόν πατέρα έγγυητήνο έδίδου έγγυητην ό Πέτρος τόν 10

Μάρκονο σστις Μάρκος ούκ ην εϋπορος πρός την ύπόδεσινο ή μεν γαρ έναγωγη του 'Ιωάννου κατα του πατρός αύτου Πέτρου ρ' νομισμάτων ην, του δε έγγυητου Μάρκου ή εύπορία ν' μόνον νομισμάτων έτύγχανεν, "Άρα δύναται ό 'Ιωάννης μη δέχεσδαι του πατρός αύτου τόν έγγυητην Μάρκον ώς απορον; Λέγει ό νόμος

ούχί' καν γαρ απορός έστιν ό έγγυητής, έπι τούτου του δέματος άντι εύπόρου νομί15

ζεται δια την του πατρός τιμήν. Τό δε αύτό και έπι άπελευδέρου και πάτρωνος, 'Ίνα δε και τουτο σαφες παρα­

στήσωμεν, ύποκείσδω Πέτρος και Στίκνος ό μεν Πέτρος δεσπότης, ό δε Στίκνος

δουλος ό Πέτρος ήλευδέρωσε τόν Στίκνονο μετα την έλευδερίαν ηρμοσεν άγωγη τφ Στίκνιμ κατα του έλευδερώσαντος αύτόν Πέτρου' τυχόν γαρ έδάνεισεν ό έλευ20

δερωδεις Στίκνος τφ έλευδερώσαντι αύτόν Πέτριμ νομίσματα ν"

ένηγε γουν

ό Στίκνος κατα του Πέτρου ζητών τό χρέος άΠ1)τήδη ό Πέτρος έγγυητην παρα­ στάσεως εδωκεν έγγυητην τον Μάρκονο του Μάρκου ή εύπορία ούκ ην πρός τό χρέος ού γαρ ηύπόρει νομισμάτων ν', άλλα λΌ Τό ζητούμενονο αρα δύναται ό Στίκνος παραιτείσbαι τον έγγυητην του έλευδερώσαντος αύτον Πέτρου; Άπαγο25

ρεύει τουτο ό νόμος. Έαν δε και υίός Τι γυνη Τι νύμφη του έλευδερώσαντος τόν Στίκνσν Πέτρου ένάγηται παρα του έλευδερωftfντος Στίκνου, το αύτό κρατείν

λέγομεν, ήγουν τό μη δύνασδαι τον Στίκνον παραιτείσδαι τόν έγγυητήν, καν απορος ~. Τό αύτό λέγομεν, καν συγγενείς κατ' άλλήλων κινώσιν, οίον άνηρ κατα της γυναικος αύτου η πενδερα κατα της νύμφης η αλλο οίονδήποτε πρόσωπον 30

κατα του συγγενικώς οίκειουμένου αύτφ προσώπου.

Ταυτα μεν συν, ότε ό ένάγων ούκ άγνοεί τόν έναγόμενον, ότι συγγενης αύτου έστιν' έπάγει δε τό πλείον ό νόμος, στι, έαν γινώσκων αύτόν συγγενη αύτου είναι ούκ έδέξατο τόν παρ' αύτου προσαγόμενον έγγυητήν, και πρόστιμον ν' νομίσματα δίδωσι. 35

Τό δε έρμηνευftεν παρόν νόμιμόν έστι κεφ. δ' του ιβ' τιτ, του ζ' βιβ,

Α C DT 4-5 ούκ - άντίδικοι om. Α 5 έγγυητης τφ ένι Α 9 post άπ~τησε add. δε Cd 12 μόνον om. Α Ι έτύγχανεν: ην Cd 13 ώς om. Α 18 άγωγην Α 24 ante Άπαγορεύει add. και Α 25 ante υίος add. ό Cd 27-28 ήγουν - λέγομεν om. Cd 31 οτε: ΟΤΙ Α 35 έρμηνευδεν om. Α

301

Β.7.12.9

Β.7.12.9

Theod. Brev. 53.1

= Ν.53.1-4

'Εάν ό παριστάμενος παραγένηται έντος των ώρισ­

μένων ήμερων και είσω ι' ήμερων μη παραγένηται ό ένάγων, άφείσίJω ό έναγόμενος καί,

& όμόσει δαπαναν,

μετα ταξατίωνος μέντοιγε, λαμβανέτω

άναλώματα' εί δε την ποσότητα της περ! της έπεξελεύσεως έγγύης ύπερ5

βαίνει, κομίσεται και το περιττόν. ΤΟ δε λεχδεν νόει έπι των έγκληματικων. Πέτρος έκίνησε κατα Παύλου' ησαν δε και οί δύο άπο της 'Ραιδεστου· το δε αίτίαμα ην έγκληματικόψ ένεκάλεσεν ό Πέτρος τ κυρί αύτου έν Κωνσταντινουπόλει' δεμάτισον γαρ τον 10

πραίτωρα συν τ πραιτωράτ και το λογοδετάτον εχοντα, εί βούλει δέ, και το

δρουγγαράτον, και δια ταυτα μη δυνάμενον έξελδείν' έγραψεν ουν, ώς είπομεν, τ της δόσεως ήτοι έγκλήσεως βιβλί~ ό ένάγων ένέταξεν, καν συκοφαντικως ούδεν δε ήττον και νοξαλίως ένάγεται. Ό παρων τίτλος κελεύει, ίνα μηδεις τον έλκόμενον είς δικαστήριον άποσπάστ;ι

συν βί~ ήγουν δια της αύτου δυναστείας άπο τών χειρών του κόμητος, εί δε τουτο 10

ποιήσει, ποινηλατηt}1j· τίς δε έστιν ή ποινή, ίνα μάt}τ;ις έν τiί> παρόντι α' κεφαλαίιμ.

Θεματίσωμεν ουν το α' κεφάλαιονο Πέτρος τις ένηγε κατα Παύλου περι άφαιρέ­ σεως ρ' νομισμάτωνο ό Παυλος πολλάκις μηνυ~εις ούκ ηλt}εν είς το δικαστήριονο προσέταξεν ό δικαστ11ς τοίς κόμησιν αύτου, ίνα κρατήσωσι τον Παυλον διερχόμε­

νον κατα την όδΟν και άγάγωσιν αύτόν είς το δικαστήριονο έκράτησαν τον Παυ16

λον οί κόμητες κατα την όδόν, και έν τiί> άπάγεσt}αι του τον παρ' αύτών είς το

δικαστήριον συνήντησεν αύτοίς Μάρκος τις φίλος ων του Παύλου και βιασάμενος ήγουν δυναστεύσας τους κόμητας άπέλυσε τόν Παυλον. Λέγει ό νόμος ύποκείσt}αι τον Μάρκον ποιν1j· ή δε ποινή έστιν αύτη, ίνα δώσει ό Μάρκος, εί τι έζήτησεν ό Πέτρος έν τiί> λιβέλλιμ αύτου άπο του Παύλου ήγουν τα ρ' νομίσματα, καν ούκ 20

άληδώς έζήτει ταυτα ό Πέτρος, άλλα συκοφαντικώς. Ταυτα, οτε έλεύt}ερος ην ό άπολύσας τον Παυλον άπο της χειρος του κόμητος.

Εί δε δουλος ην, τότε ζητουμεν, αρα μετα βουλης του δεσπότου αύτου τουτο έποίησεν ή άνευ είδήσεως αύτου· και εί μεν ούκ έγίνωσκεν ό δεσπότης, τότε, καν πολύ έστι το ποσον της δίκης, τουτο μόνον χρεωστεϊ ό δεσπότης του δούλου, το 25

έκδουναι τον δουλον είς νόξαν ήγουν παραδουναι αύτον τον δουλον τiί> βλαβε"tτι

παρ' αύτου· εί δε έγίνωσκεν ό δεσπότης, ολον το ποσόν το έγκείμενον τiί> λιβέλλιμ του ένάγοντος δίδωσιν· εί δε βούλεται ό ένάγων, κινεί κατα του δεσπότου ζητών τον δουλον είς νόξαν ήτοι εκδοσιν.

Έστι δε το παρόν κεφ. α' του ιγ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.13.5 pr.

= D.2.7.4 pr.

Ύποπίπτει τij παρούση ού μόνον ό δι' οίκείων χειρων άποσπάσιχς τον

30

έλκόμενον είς δικαστήριον, άλλα κιχι ό έπίτηδες ύπέρ"εσιν μηχανησάμενος 18-20 cf. Α

27

Β.7.13.6.1

C DT κινει: ζητει Α

6

(D:2.7.5.1) δόσεως: δεήσεως

30

Ύποπίπτει:

Bas. 19 άπο: παρα Cd cum Bas., ύποπέμπει Α

Α Ι

26

παρ': άπ'

άποσπάσαι; χειρων

Cd Bas.

Β.7.13.5

303

τυχον γαρ πρόσκαιρος ην ή άγωγή, και είσω μεν των ώρισμένων χρόνων ~τιάσατo τον έναγόμενον ό ένάγων, δελεάσας δε τις τον έκβιβαστην παρεσκεύασε μη γενέσδαι τέως την του βιβλίου πομπήν, και συνέβη

φδαρηναι την άγωγήν' Τι ίσως τις περι καρπων έκίνει και έτερος κατέσχεν 5

έπίτηδες τον νεμόμενον καλ;:ϊ πίστει και μήτε ύπόμνησιν αύτ έμον είναι τούτο και νομίζοντι μαλλον είναι του Παύλου' ην τουτο παρ' αύτφ β'χρόνους και ια'μηνας έμελλε δε πληρουμένου και του έτέρου μηνος ήγουν τού ιβ' γενέσδαι δεσπότης του βιβλίου ό Πέτρος κατα τον νόμον τον λέγοντα,

στι έαν νεμηδ;:j τις άκίνητον πραγμα άλλότριον καλ1:\ πίστει έπι γΙ έτη, δεσπόζει 20

αύτου· έτι ένδαψιλευομένου μοι του καιρου, τυχον κατα την κη' του ιβ' μηνός, έδωκα τiί> δικαστ;:j λίβελλον κατα του Πέτρου ζητων το βιβλίον' υπέργραψε τον

λίβελλον ό δικαστης και έδωκε τφ κόμητι, ϊνα άποκομίσll τούτον τiί> Πέτρψ ό Μάρκος δέλων στερηδηναι μεν έμε του βιβλίου μου, κερδησαι δε τούτο τον

Πέτρον, ήπάτησε παντοιοτρόπως τον κόμητα και ούκ έδωκεν εύδυς τφ Πέτρ~ τον 25

λίβελλον' διελδουσων των λειπουσων β' fι γ' ήμερων και μη δόντος του κόμητος τiί>

Πέτρ~ τον λίβελλον, έδεσπόδη το βιβλίον μου παρα του Πέτρου ώς νεμηδέντος τούτο καλ;:j πίστει έπι τριετί~' ό Μάρκος ύπόκειται τη

notv;:j. Και ταυτα μεν ούτως.

Διδάσκει δε τι και ετερον ό παρων νόμος. Τί γάρ; 'Ότι έκαλείτο ό Πέτρος είς δικαστήριονο ό Μάρκος ούκ άπέσπασε μεν τουτον βίq. έκ των χειρών του κόμητος, 30

έκρυψε δε αύτον έν τινι τόπ~. Λέγει ό νόμος ύποκείσδαι και έπι τούτου του δέμα­ τος τον Μάρκον

tT;j

έκ του νόμου

notvij.

Ή πολλάκις περι καρπών έκίνουν κατά τινος έμον νεμομένου πραγμα κατα χρήσινο

ίσως γάρ τις έπώλησεν αύτφ του έμου κτήματος την χρησιν τών καρπων άγνοουντι

18-20 cf. e.g.

Β.50.1Ο.4

19-20 (έαν -

αύτου) :

Α

(C.7.31.1)

cod. Cantabr. ΒίΗ υηίν. Dd. Π.5 1 , fol.

201τ

C DT 1 ή om. Α 4-5 ετερο ς - και om. Α 5 ante και add. τυγχάνοντα Bas. 7 ante χρήσεως add. της Bas. Ι δε: δε και Bas. 12 μόνος Α 17 εμελλε - μηνός om. Α 19 άκίνητον: codd., malimus certe κινητόν ; vide tamen infra ll. 32 sqq. et app. crit. ad ρ.304,4 20-21 του - κατα om. Α 23-24 τουτο - κόμητα om. Α 28 ότι: οτε Cd 30 έπι: έκ Cd

304

Β .7.13.5

το τοιουτον άκίνητον έμοι διαφέρεινο και μελλόντων των καρπων ~ερίζεσ~αι λί­ βελλον άπέστειλα τΙ:;> άγοράσαντι την χρησιν των καρπων' ό Μάρκος έμποδίσας τΙ:;> κόμητι διήγειρε τον νεμόμενον πωλησαι τους καρπους η διαφ~είραι τούτους iΊ δια του έμποδισμου παρεσκεύασε δια της τριετίας δεσπo~ηναι το κτημα παρα του 5

άγοράσαντος αύτό, καi1ως άνωτέρω πλατύτερον τεi1εμάτισται, η ούκ άπέσπασε τόν άντίδικόν μου έκ της χειρός των κομήτων, άλλ' εκρυψε τουτον έν ένι τόπψ και τοιουτοτρόπως άπώλετό μοι ή άγωγη παρελi!όντoς του χρόνου της ζωης αύτης. Έστι δε τό παρόν i1έμα δ' του β' κεφ. του 1γ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.13.5.1 =

D.2.7.4.1

'Ενέχεται και ό τον κατα συκοφαντίαν καλούμενον άποσπάσας. 10

'Εν τι:;> παρόντι ιγ' τίτλδέει της

ποινης άναστείλη τό τοιουτον άμάρτημα' και άπαιτήσας αύτόν τα

c:' νομίσματα εί

εύρήσω μετα ταυτα και τόν Πέτρον και δείξω, στι έχρεώστει μοι τα νομίσματα ό

Πέτρος, άπαιτω και αύτόν τα ζ" ούδε γcφ ό Παυλος ήδυνήi1η τον Πέτρον έλευi1ε25

ρωσαι της των

c:' νομισμάτων άπαιτήσεως,

διότι,

&.

δέδωκεν ό Παυλος, ώς ποινην

του ίδίου άμαρτήματος έπράχi1η, καί δια τουτο ούκ ήλευ~έρωσε τον Πέτρον. Τό δε έρμηνευi1έν έστι ε' i1έμα του β' κεφ. του ιγ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.13.5.2

= D.2.7.4.2

'Ενέχεται και ό δόλον ποιήσας είς το άποσπασδηναί τινα' δυνατον γαρ

δικαίως και χωρις δόλου άποσπασδηναι. 11-14 cf.

Β.7.13.6.1

(D.2.7.5.1)

Α C DT 4 δια Ι - παρεσκεύασε om. Cd Ι τριετίας: codd., malimus δεκαετίας; vide tamen adnotatίonem insequentem et supra ρ.303,19 cum app. crit. Ι κτημα : βφλίον Α 5 άπέπαυσε Α 7 αύτης: αύτού codd. 8 β ': Υ ' Α 9 και : Α cum Bas., om. Cd 11 αύτο'iς om. Cd 13 ή διατίμησις Cd 19 Παύλου : ADPc, Πέτρου rell. 28 δούλον Α 29 δούλου Α

Β . 7.13.5 , 6

Οίον ως έπι i)'έματος συνήντησα

305

xaiJ' όδόν έγώ κόμητι ελκοντι φίλον μού τινα

Πέτρον είς δικαστήριον ' και αύτος μεν ούδεν είπον προς τον κόμητα Τι διεπρα­ ξάμην, έντυχών δέ τισιν έτέροις γνωρίμοις συνεβούλευσα τούτοις άποσπάσαι τον Πέτρον έκ των χειρων του κόμητος σπουδάζων βλάψαι τον κινουντα κατα του 5

Πέτρου' οϊ και τη συμβουλ1j μου πεισiJέντες άπέσπασαν τουτον έκ του κόμητος

και ό Πέτρος άπολυi)'εις άνεχωρησε της πόλεως και ούχ ηύρίσκετο ' δίδοται κατ' έμου τφ ένάγοντι ή ϊμφακτος, και άπαιτέι με, όσα εγραψεν έν τφ λιβέλλφ , ως δολ.ερως δια μέσων άλλων άπολύσαντα τον έναγόμενον' εί γαρ μη κατα δόλον γέγονεν ό άποσπασμός, ούκ ένέχομαι.

Άπήλλακται δε δόλου ό άποσπων, δταν ό έλκόμενος ούχ ύπόκειται τφ ελκοντι

10

δικαστηρίφ ως άπρόσφορος. Οίον ως έπι iJέματoς έκίνησέ τις κατα διακόνου παρα τφ έπάρχ

-

ού μην ό επαρχος

οίδας δέ, δτι τοίς κληρικοίς πρόσφορός έστιν ό πατριάρχης,

- .

άπέστειλεν ό επαρχος είς τον διάκονον μη ερχόμενον είς

το δικαστήριον κόμητας και κατέσχον τουτον οί κόμητες και είλκον' διερχόμενος 15

εγώ άπέσπασα τουτον έκ των χειρων των κομήτων' μένω άνένοχος και άκατέγκλη­ τος και άζήμιος δια τον νόμον τον λέγοντα' έν ίσφ άμαρτήματι κρείττων έστιν

ό εναγόμενος ήμαρτε γαρ και ό έγκαλέσας κατα του διακόνου είς τον επαρχον­ ώφειλε γαρ τφ πατριάρχη προσελiJείν- ήμαρτον κάγώ άποσπάσας του τον εκ των

κομήτων- και εναγόμενος νικω τον ένάγοντα παραγραφόμενος αύτόν, ότι "και 20

συ ήμαρτες".

ΤΟ δε έρμηνευi)'έν έστι "έμα ς;' του β ' κεφ. του ιγ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.13.6.1

= D.2.7.5.1

Ό άποσπάσας ού το διαφερον δίδωσιν, άλλα τ11ν γενομενην παρα τ

ένάγοντι της δίκης διατίμησιν, καν κατα συκοφαντίαν ένήγαγεν. Πέτρος ένηγε κατα Παύλου ζητων άπ' αύτου νομίσματα ρ" 25

t1j δε άληiJεί~ ν'

έχρεώστει ό Παυλος τφ Πέτρψ έλκόμενον τον Παυλον είς δικαστήριον ό Μάρκος αύτον έκ των χειρ ων του κόμητος βί~ άπέσπασεν' ύποπίπτει έξ άνάγκης ό άποσπά­ σας Μάρκος τ1j

notv1j και δίδωσι την της δίκης διατίμησιν. Ζητείται δέ, αρα ποίαν

διατίμησιν της δίκης μέλλει δουναι ό Μάρκος την άληiJη ηγουν τα ν' νομίσματα, απερ άληi)'ως έχρεώστει ό Παυλος τφ Πέτρφ, Τι την ψευδη ήγουν τα ρ ' νομίσματα, 30

ατινα έζήτει έν τφ λιβέλλφ ό Πέτρος άπο του Παύλαυ κατα συκοφαντίαν ; Και

λέγει ό νόμος τα ρ' νομίσματα διδόναι τον Μάρκον, κιΧν συκοφαντικως έζήτει ταυτα ό Πέτρας.

12-13 cf. supra comm. ad Β.7 . 3 . 23.2 (D.2.2.1.2) et locos ibi laudatos 16- 17 cf. Β . 2.3.154 (D.50.17.154) 16-17 (έν Α

έναγόμενος) :

cod. Cantabr. Bibl. υηίν. Dd.ll.51, fol.201r

C DT 2 η : ίi Α 3 γνωρίμοις: νομίμοις Α και om. Α 22-23 τού ένάγοντος Bas. άγωγης Bas. Ι κατα : Α cum Bas., om. Cd 17

5 τούτον: τον Πέτρον Α 23 post διατίμησιν add.

12

παρα

om. Cd

δια της ζημιούσης

306

Β. 7 . 13.6;

14.1,2

Μη νομίστις δέ, δη διδόντος αύτα του Μάρκου έλευi}ερουται της ένοχης ό Παυλος άλλ' ό μεν Μάρκος ταυ τα ύπερ ποινης δίδωσιν, ό δε Παυλος πάλιν ένέχεται ώς και πρότερον. "Εστι δε το παρον i}εμα ς' του β' κεφ . του ιγ' τιτ . του ζ' βιβ.

Τίτλοςιδ'

Οϊτινες ίκανα δουναι άναγκάζονται η δρκιμ έπαγγέλλονται Τι δι' όμολογίας καταπιστεύονται και περι τύπων και όρκωμοσίας δι' έπήρειαν διδομένης

Β.7.14.1

= D.2.8.1

ΤΟ ίκανόν τις ποιει τ~ διαδίκιμ αύτου, οταν παράσχτι αυτιμ εκεινο, 10

όπερ έπιζητει' το άσφαλες δε αύτ~ ποιεΤ, όταν δι' έγγυητων δόσεως το

άμέριμνον αύτ~ περιποιήστι. Ό παρων τίτλος διδάσκει, τί έστιν ίκανοδοσία και τί όμολογία και τίνες μεν

άναγκάζονται διδόναι ίκανά, οΤον οί μη εχοντες άκίνητα έγγυητάς 15

-,

-

ουτοι γαρ άπαιτουνται

τίνες δε όμoλOγίςt μόντι καταπιστεύονται' τυποί δε και διορίζεται και

περι δρκων διαφόρων και παρα διαφόρων προσώπων διδομένων. Και ταυτα μεν ώς έν συνόψει. τα δε κατα μέρος του τίτλου κεφάλαια δηλώσοuσιν εκαστον τού­ των σαφέστερον.

Θεματίσωμεν δε το α' κεφάλαιον' Πέτρας ένηγε κατα Παύλου ζητων έξ αύτου

δουλον Τι ϊππονο άπεφήνατο δε ό δικαστης δέον είναι ποιησαι το ίκανον τφ Πέτρ 20

τον Παυλον. Ζητείται ουν, πότε δοκεί ό Παυλος ποιησαι τφ Πέτρ το ίκανόν. Και λέγομεν, δη δτε δώσει αύτφ τον δουλον Τι τον ϊππον, ον ζητεί. Εί δε άπεφήνατο ό δικαστης οϋτως "δέον έστι ποιησαι τον Παϋλον τφ ΠέτΡ το άσφαλές", δοκεί προστάσσειν ό δικαστης τφ Παύλ, ϊνα δώσει έγγυητην τφ Πέτρ άξιόχρεων καΙ δια της αύτου δόσεως περιποιήστι το άμέριμνον τφ ένάγοντι ΠέτΡ . το δε παρον νόμιμόν έση κεφ. α' του ιδ' τιτ. του ζ' βιβ.

25

Β.7.14.2 pr.

= D.2.8.2 pr.

Έπι της παραστάσεως εύπορος νοειται έγγυητης ού μόνον άπο της ούσίας, άλλα και έκ της εύχερείας του ένάγεσδαι. 1-3 cf.

Β.7 . 13.7

Α

C DT

20

ποιείν Α

4

(D.2.7 .6)

β': γ' Α

26

13-14 cf. e .g.

7

όμολογίας:

άπα: έπί

D,

έκ

Β.7.6.20.3

Cd cum Bas.,

Bas.

(C.3.2.4.3)

-αν Α

9

έκείνο:

d cum Bas.,

έκείσε AC

Β.7.14.2,4

307

Λέγει ό νόμος, ότι ού μόνον έκείνον άξιόχρεων ήγουμαι έγγυητην τον εύπορον

και πλούσιον, άλλα και τον εύχερως έλκόμενον είς δικαστήριον. Τί γάρ; 'Ότι άγα­ δοδελης άνδρωπός έστι και ούδέποτε αν άπειδήση καλούμενος είς το δικαστήριον' τον γαρ τοιουτον άξιόλογον έγγυητην ό νόμος καλεί και εύπορον ' εί γαρ μη εστιν 5

εύπορος, ούδεν ώφελήσει ή του παρίστασδαι εύχέρεια. Το δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι κεφ. β' του ιδ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.14.2.1

= D.2.8.2.1

Άνισχύρως δίδoτcιι έγγυητης τοις μη δυνcιμένoις ένάγειν. Γίνωσκε τέως προ των άλλων τουτο, ότι ό δουλος ού δύναται ένάγειν. τουτο

είδως έλδε έπι το προκείμενον' δουλος ένηγε κατα του Πέτρου' δέδωκεν ό Πέτρος 10

τ μή

δυναμέν δ' κεφ. του ιβ ' τιτ. του παρόντος ζ' βιβ., στι, στε ό έλευ~ερωδεΙς παρά τινος ένάγει κατα του έλευδερώσαντος αύτον Τι κατα της γυ­

ναικος αύτου, του έλευδερώσαντος δηλαδή, η του υίου η του πατρος αύτου η της νύμφης Τι των άλλων των συγγενικως οίκειουμένων αύτ την παρα του οίκείου άντιδίκου δo~ησoμένην νομίζων άπόδειξιν. Και εί του τον όμόσειε τον όρκον, μηκέτι παντελως, καν εί

πολλάκις έπιζητήσειεν άποδείξεις, παρα ~ατέρoυ μέρους άπαιτείσδαι τον όρκον, άλλα δίδοσδαι τας άποδείξεις και μη πολλάκις άναγκάζεσδαί 20

τινας όρκους ύπέχειν, γενικως απαξ του τοιούτου όρκου διδομένου. Σαφής έστιν ή παρουσα νεαρά· διηγειται γάρ, δτι νόμος ην κείμενος εΙς, δς άΠ1)τει τόν τε έναγοντα και τον έναγόμενον εύδυς έν τij είσβολij της δίκης όμνύειν, ώς ού συκοφαντικως ταις ίδίαις ένστάσεσι καί δικαιολογίαις χραται, παρακε­ λευόμενος τους τοιούτους δρκους κατα άπαραίτητον δίδοσ'δαι, ώς μη δι' ώφέλειαν

25

των ίδιωτων είσαχδέντας, άλλα δια κοινην χρησιμότητα καί άναστολην της συκο­ φαντίας και μετα την των τοιούτων δρκων έκπλήρωσιν έδέσπιζεν εκαστον μέρος ταις οίκείαις χρασ'δαι δικαιολογίαις. Έστι δε ούτος ό νόμος το προ του παρόντος κεφαλαίου κ' κεφάλαιον. "Εκειτο και ετερος ήτοι το ιδ' κεφ. του παρόντος τίτλου, δ διηγόρευεν, ώς, είπερ

30

της δίκης έξεταζομένης άποδείξεις άπαιτηδij των οίκείων λόγων οίονδήποτε μέρος Τι συστάσεις συμβολαίων τινων προκομιζομένων, μη ίΧλλως τον άπαιτούμενον τας άποδείξεις καταναγκάζεσδαι ταύτας ποιειν, εί μη πρότερον ό ζητων αύτας έπομόσε­

ται, ώς ού δι' ύπέρδεσιν ταύτας έπιζητει η ϋβριν του έπιζητουμένου τας συστάσεις. Τούτων γουν των δύο νόμων τους όρισμους ή παρουσα νεαρα άναιρουσα, 35

μαλλον δε μετατυπουσα, ϊνα μη πολλοί και πολλάκις όρκοι γίνωνται, δεσπίζει Α

C DT

4 Eas. Bas.

περι πάντων : παντάπασιν

γραμμάτων

add.

τον

8 14

Bas.

Ι

πρσστε~είκαμεν

Bas. 5 πραγμάτων: BaB. 13 ante περι 29 το om. Α

άπσδείξεως άντιτεiJείσης: άπόδειξις άντιτε~είη

ώς : Α

curn Bas.• orn. Cd

23

σύ : ό Α

Β . 7.14.21;

315

7.15.2

εύ{}υς έν τη είσβολ1j της δίκης έν τί;> τότε διδομενφ σρκφ προσπλεκειν τον όμνυ­

οντα, ότι "και έν όλ τί;> καιρί;> της δίκης, εί ζητήσω άποδείξεις, ού κατα συκο­ φαντίαν η ύπερ{}εσιν τουτο ποιήσω", και έκτοτε άκωλύτως έπιζητεϊν αύτάς. Έστι δε ή παρ ου σα νεαρα κεφ. κα' του ιδ' τιτ. του ζ' βιβ.

Τίτλος ιε'

Έαν άμαρτήσαντος οίκέτου προς έξωτικον ό δεσπότης του τον διεκ­

δική ση η ού φαίνεται ώστε είς έξέτασιν δοί1ηναι έπί Τ4) τα δέοντα έπ' αύΤ4) προελί1ειν, ποίφ τρόπφ άσφαλίζεται ό δεσπότης τουτον παρισταν, καΙ περι του εϊ τις έν δικαστηρίφ όμολογίαν ποιήσει του παραστηναι και μη πειί1αρχήσει

10

Β.7.15.2

= D.2.9.2

Έαν άπεστιν ό πλημμελήσας δουλος, εί μεν συνομολογει ό δεσπότης

εχειν αύτόν, Τι διεκδικείτω αύτον η μη βουλόμενος άσφαλιζέσί1ω, ώς, ήνίκα εύρεί1;:j, παρίστησιν αύτόν. Εί δε ψεύδεται μη εχειν αύτον η δόλον είς το μη σχειν έποίησεν, ένάγεται μη δυνάμενος έπιζητειν έκδουναι. Εί 15

δε ό μεν δοϋλος πάρεστιν, ό δε δεσπότης άπολιμπάνεται, λαμβάνει τον δουλον κελεύσει του άρχοντος ό ένάγων, εί μη εστιν ό διεκδικων αύτόν, και έπανιων ό δεσπότης της αίτίας διαγινωσκομένης διεκδικει, της

άγωγης άποκαί1ισταμένης Τ4) ένάγοντι· έφί1άρη γαρ δι' ων έδέσποσε του δούλου ό ένάγων. Γίνωσκε συνοπτικως ώς έν κανόνι, στι έκ των άμιφτημάτων των δούλων

20

ένάγονται

0\ δεσπόται· και εί μεν είδήσει τούτων και συναινεσει 0\ δουλοι η

έκλεψαν Τι ήρπασαν Τι &λλο τι άμάρτημα έπλημμελησαν, και αύτοι οί δεσπόται ένάγονται έξ όρ~oυ και άπο{}εραπεύουσι την ζημίαν πασαν οΙκοftεv· εί δε μηδεν είδότων των δεσποτων η συναινεσάντων ημαρτον οί δουλοι, ούδεν άλλο άναγκά25

ζονται ποιείν 0\ δεσπόται, εί μη το μετα έλεγχους και καταδίκην έκδιδόναι τον πταίσαντα δουλον τί;> πταισ~εντι, και μενουσιν άνενοχοι και άζήμιοι, είτε ή του

δούλου τιμη άποδεραπεύει την ζημίαν ειτε και μή, εί μήΉου αύτο\ οί δεσπόται άναγκαίους έχοντες τους δούλους αίρετίσονται μαλλον άποδουναι πασαν την

ζημίαν και εχειν αύτους τους δούλους. 20-29 cf. Α

Β.60.5

(D.9.4; C.3.41)

C DT 6 post τουτον add. ού Bas. 13 εύρε"~: δυνη"~ Bas. 23 μηδεν! Α

Ι

διεκδικ~ Bas.

12

μη:

Cd cum Bas.,

Offi. Α

316

Β.7.15.2

Ταυτα μαδων δρα, τί φησιν ή έπιγραφη του παρόντος τίτλου' δούλου άμαρτή­ σαντος ούχι προς τον δεσπότην, άλλά προς έξωτικον ήτοι προς ξένον και άλλό­ τριον ό δεσπότης αύτου χρεωστεί τουτον διεκδικείν ήτοι δικάζεσδαι ύπερ αύτου φαινομένου και παρουσιάζοντος εί δ' ού φαίνεται ό δουλος ό έργασάμενος το 5

άμάρτημα ωστε είς το δικαστήριον παραστηναι έπι τ τά δέοντα έπ' αύτ προ­ ελδείν ήτοι γενέσδαι την έξέτασιν, όφείλει ό δεσπότης άσφάλειαν διδόναι, ώς

εύρων τουτον παραστήσει τ δικαστηρίψ ποίοις δε τρόποις άσφαλίζεται, μαδήστι έν τ παρόντι τίτλ. Διδάσκει ό παρων τίτλος και περι έλευδέρου όμολογήσαντος παραστηναι είς το δικαστήριον και μη πειδαρχήσαντος παραστηναι. 10

Μαδων ουν και την έπιγραφην του τίτλου δρα, τί φησιν το β' δέμα του β' κεφαλαίου του αύτου τίτλου' έάν ό άμαρτήσας δουλος άπεστι και οί) διάγει έν

tij πόλει,

καδ' ην διατρίβει ό βλαβεις παρ' αύτου, εί μεν όμολογεί ό τούτου δεσπότης έχειν αύτόν,

11

διεκδικείτω αύτόν, τουτέστιν ύποδεχέσδω το κινούμενον δικαστήριον

προσώπ του δούλου αύτου και δικαζέσδω, ή, εί μη βούλεται δικάζεσδαι, ποιείτω 15

άσφάλειαν, τουτέστιν έκτιδέσδω όμολογίαν, ώς, ήνίκα γένηται έν

xatoxij

του

δούλου και νομij, παραστήσει αύτον τ δικαστηρί. Άλλά ταυτα μεν έπ' άδείας έχει πράττειν, δτε μη ψεύδεται, τουτέστιν δτε άδόλως ούκ έχει τον δούλον' εί γαρ

Τι έχων τον δουλον κρύπτει του τον και ψευδ(;>ς λέγει μη έχειν Τι και κατα δόλον άπήγαγεν αύτον είς έτέραν πόλιν, ίνα μη εύρίσκηται, τότε καταναγκάζεται δικα20

σδηναι' και καταδικαζόμενος ούκ έχει άδειαν διδόναι τον δουλον

ti!>

πταισδέντι

και έκκλίνειν την έπέκεινα ζημίαν, άλλ' άπαιτείται πασαν την ζημίαν' ίσως γαρ ή ζημία ην ρ' νομισμάτων, ή δε τιμη του δούλου ην κ' νομισμάτων, άπαιτείται δε

ταύτην δια τον οίκείον δόλον. Ταυτα μεν ουν, δτε άπεστιν ό δουλος ό πταίσας. Εί δε το άνάπαλιν ό μεν δουλος πάρεστιν, ό δε τούτου δεσπότης απεστι και ούκ 25

έστι τις ό διεκδικων τον δουλον, τουτέστιν ό ύποδεχόμενος το κατα του δούλου δικαστήριον, τότε ό ένάγων προσέρχεται

ti!>

δικαστij και

tij

κελεύσει αύτου παρα­

λαμβάνει τον δουλον ώς άδεφένδευτον και γίνεται αύτου δεσπότης δια της παρα­ δόσεως και μετα ταυτα, εί έπανέλδτι ό δεσπότης του δούλου και ζητεί παραλαβείν αύτον και δικάζεσδαι, έξετάζεται τουτο παρά του δικαστου καί, εί φανij ό δεσπό30

της άποδημήσας άδόλως, τυχον άποσταλεις είς πρεσβείαν Τι είς έκστρατείαν, άπο­ καδίσταται είς τον δουλον αύτου και παραλαβων αύτον δικάζεται της άγωγης της άρμοζούσης

ti!>

ένάγοντι κατα του δούλου άνανεουμένης έσβέσδη γάρ, δι' ων

έγένετο δεσπότης του πταίσαντος δούλου' ό γαρ δεσπότης πταισδεις παρα του ίδίου δούλου ούκ έχει κατ' αύτου άγωγήν' αύτος γαρ καδ' έαυτου ένάγειν ούκ 35

ίσχύει. 'Ώσπερ ουν ό δεσπότης άμαρτήσαντος του δούλου ούκ έχει κατ' αύτου άγω­ γήν, οϋτω και ό άλλότριος άμαρτήσαντος προς αύτον άλλοτρίου δούλου, εί γένηται τούτου δεσπότης, άπόλλυσιν ην εΙχε προ τούτου άγωγήν.

33-35 cf. e.g.

Β.60.12.16-17

(D.47.2.16-17) cum scholJ.

Α C DT 1 post Ταυτα add. γαρ Α 14 βούληται Α 17 δτε 2 ; ότι Α 20 έκδιδόναι Α 22 ήl Offi. Α 23 δουλον Α 34-36 αύτος - άγωγην; iteravit Α, Offi. Cd

317

Β.7.15.3,4

Β.7.15.3

= D.2.9.3

Ό την χρησιν του δούλου εχων έναγόμενος τ'ίj ένoχ'ίj και μη διεκδικών τον δουλον έκπίπτει της χρήσεως. Έτελεύτησέ τις και κατέλιπε

t(f>

Μάρκ την δεσποτείαν του δούλου αύτου του

Στίκνου ανευ της χρήσεως και Τ(f> ΠέτΡ την χρησιν του αύτου δούλου' ό Πέτρος 5

ώς έχων την χρησιν κατείχε και τον δουλον- εκλεψεν ο δουλος πράγματα Γεωρ­

γίου τινος η έφόνευσε δουλον του Γεωργίου, κάντευί1εν ηρμοσε Τ(f> Γεωργί ή περΙ. κλοπης άγωγη νοξαλίως η ό Άκουίλιος νοξαλίως, δς εχει χώραν, σταν άπο σώματος είς σωμα γένηται βλάβη, ώς έντα@α' σωμα γάρ έστι και Ο φονεύσας

δουλος και Ο φονευi)είς. Και μη έναντιωί1η σοι Ο νόμος, δς έν τοίς οπίσω ήρμη10

νεύi)η σοι λέγων τον δουλον μήτε ένάγειν μήτε ένάγεσi)αι' έκείνος γαρ έπι των χρηματικών δικαστηρίων έχει χώραν- έν αύτοίς γαρ ο δεσπότης του δούλου ένάγει

και ένάγεται, έν δε τοίς άμαρτήμασιν αύτος ο δουλος έλκεται' νόξα γαρ κάπουτ σεκουίτουρ, τουτέστι το πταίσμα τη κάΠΊ] ητοι τη κεφαλη άκολουi)ε'ί. Άρμόσαντος

ουν του Άκουιλίου Τ(f> Γεωργί κατα του δούλου η της περι κλοπης και συστησα15

μένου δικαστήριον κατα του δούλου ο Πέτρος ο έχων την χρησιν του φονεύσαντος

δούλου ούχ ύπεδέχετο το δικαστήριον προσώπ του δούλου ούδε έδεφένδευε του­ τον. Φησιν ουν ό νομοi)έτης, στι έπει ο έχων την χρησιν ού διεκδικεί τον δουλον,

τουτέστιν ούχ ύποδέχεται το δικαστήριον, έκπιπτέτω της χρήσεως και διδόσi)ω Τ(f> Γεωργί ό δουλος του Μάρκου του έχοντος την δεσποτείαν μηδεν έκ τούτου 20

βλαπτομένου, άλλα δυναμένου προσέρχεi)αι Τ(f> δικαστηρί και ζητείν τον δουλον και οϋτω μετα το λαβείν αύτον ύποδεχομένου το δικαστήριον το κατα του δούλου. ΤΟ δε έρμηνευi)εν νόμιμόν έστι γ' κεφ. του ιε' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.15.4

= D.2.9.4

Έαν ωσι πολλοι δεσπόται, έκαστος αύτών είς όλόκληρον και άσφαλί­ ζεται και διεκδικει. Τρέίς τινες είχον κοινόν δουλον, σστις η εκλεψε πράγματα του Παύλου η έφό-

25

νευσε δουλον του Παύλου' έκίνησεν ο Παυλος κατα του τοιούτου δούλου την έκ του άμαρτήματος προσπορισί1είσαν αύΤ(f> ένοχήνο παρέστη ό εΙς τών δεσποτων του έλκομένου δούλου και ην έτοιμος άσφαλίσασi)αι και ύποδέξασί1αι την ένοχην έπι τρίτ και μόν μέρει, xιxi)' οσον και του δούλου έδέσποζε. Λέγει γουν ο νομο30

i)έτης, στι ού καλως του το προτείνεται ο εΙς των δεσποτων, άλλ' είς ολόκληρον οφείλει δουναι την περι του παρισταν τόν δουλον άσφάλειαν και είς ολόκληρον

δεφενδευσαι τον δουλον, τουτέστιν είς πασαν την ένοχην και μη είς τρίτον' τα γαρ

5-7 cf. e. g. Β.60.5.2 (D.9.4.2) cum scholl. 7-8 cf. Theoph.4.3.16; infra ρ. 319,7 9-10 cf. Β.7.16.13 (D.2.11.13);B.2.3.107 (D.50.17.107) 12-13 cf. e. g. Β.60.5.2.1 cumschol. Pe 8 Α

CDT

5 xaiom.Cd

13 σεικουίτουρCd

160ύχ-δούλουοm.Α

27 άμαρτήσαντοςCd

318

Β.7.15.4,5-6

άμαρτήματα ού διαιρουνται· και εί μη οϋτω ποιήσει, παραδοδήσεται τφ Παύλ ό κατεγκαλούμενος δουλος ώς άδεφένδευτος. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. δΙ του ιε ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.15.5-6 =

D.2.9.5-6

Ό όμολογήσας δουλον παρισταν, έαν έλευδερωδεντα παραστήσt;\, εί μεν 5

κεφαλικον η ύβρις ην το άμάρτημα του δούλου, ού δοκει παρισταν' άλλως γαρ ό δουλος τιμωρέιται καί σωφρονίζεται καί άλλως ό έλεύδερος. Εί δε ετερον ην το άμάρτημα, κρείττων γίνεται ή αίρεσις του εχοντος την νοξαλίαν. Ό δε τον ύπδ δρον έλεύδερον παρισταν όμολογήσας καλως αύτον έλευδερωδέντα παρίστησιν. ΟΤον ώς έπι δέματος δουλός τις έμοίχευσε την γυναίκα του Πέτρου η ϋβρισε'

10

και μαδων ταυτα ό Πέτρος ήβούλετο κινησαι το έγκλημα της μοιχείας η της ϋβρεως κατα του δούλου και προσηλδε και τφ δικαστij ζητων κατασχεδηναι τον δουλονο και Γεώργιός τις φίλος ων του δεσπότου του δούλου η αύτου του δούλου άφίκετο προς τον δικαστην και ήξίωσεν αύτον και παρεκάλεσε μη γενέσδαι την !5

του δούλου κατάσχεσιν όμολογήσας αύτος παραστησαι τουτον τφ δικαστηρί κατα τήνδε την ήμεραν Τι μην διδόναι λόγ!.ιJ προστίμου νομίσματα λ ' και είσηκού­

σδη και ύπαναχωρήσας του δικαστηρίου άφίκετο προς τον δεσπότην του δούλου και άνεδίδαξεν αύτόν τα γεγονότα και παρεσκεύασεν αύτον έλευδερωσαι τον δουλον, ϊνα δια την έλευδερίαν έκφύγ1] τας βασάνους ένέστη ή ήμερα, και λαβων 20

τον έλευδερωδέντα δουλον παρεγενετο είς το δικαστήριον και έζήτει έλευδερωδη­ ναι της έγγύης ώς ποιήσας την παράστασιν του κατηγορουμένου, καδως συνεφώ­ νησεν· άντέβαινε προς τουτο ό άντίδικος και διισχυρίζετο τον Γεώργιον το πρόσ­

τιμον όφείλειν άπαιτηδηναι ώς μη παραστήσαντα τόν κατηγορούμενον λέγων, δ-ι;ι "καδ' ον καιρόν έζητείτο παρ' έμου ή κατάσχεσις, δουλος ην ό αίτιώμενος και εί 25

μη συ δια του όμολογησαι παραστησαι του τον έκώλυσας την κατάσχεσιν, είλκύσδη αν είς το δικαστήριον και ώς δουλος παρεδόδη αν βασανισταίς και ήτάdδη και ώμολόγησε το άμάρτημα' νυν δε έλεύδερος γενόμενος των τε βασάνων ήλευδερώδη

και το βάρος των άποδείξεων όρ~ προς έμέ, και έχω άνάγκην δείξαι, δτι έμοίχευσε την γυναίκά μου Τι ϋβρισε", προσεπιφερων, στι και ό δουλος σφοδρότερον τιμω30

ρειται και σωφρονίζεται παρα τον έλεύδερον. Φησιν ουν ό νομοδέτης, δτι, έπει ϋβρις ην το άμάρτημα η κεφαλικόν

-

κεφαλικον δε λέγεται παν έγκλημα έχον

μέλους έκτομήν, ώς και ή μοιχεία (ρινοκοπείται γαρ ό μοιχός), και το έπάγον την έκπτωσιν της πολιτείας

32 cf. Α

Β.60.37.71

-,

ού δοκεί ό Γεώργιος ποιησαι, καδως ώμολόγησε,

(Pr.39.45)

C DT 8 νοξαλίαν: άγωγήν ήτοι ένοχήν Bas. 9 ante έλευί1ερωί1έντα add. 12-13 και! - δούλου! om. Α 14 έφίκετο Α 25 έκώλυσεν Α

και

Bas.

319

Β.7.15.5-6

δια το άλλως τιμωρείffi}αι τον δουλον και σωφρονίζεffi}αι έπι τοίς άμαρτήμασι

και άλλως τον έλεύ~ερoν και λοιπον άπαιτη~ήσεται το πρόστιμον. Άπαιτείται ουν άσυμπα~ώς το πρόστιμον, δτι το άμαρτηtΗ:ν παρα του δούλου χρηματικην άπαίτησιν ούκ εΤχεν, ώς είπομεν άνωτέρω' ή γαρ μοιχεία χρηματικην 5

άπαίτησιν ούκ έχει, άλλα βασάνους και ρινος έκτομήν. Εί δε το άμάρτημα ούκ εστι τοιουτον, άλλ' έτεροίον και χρηματικην εχον άπαίτησιν, τυχον Άκουιλίως­ Άκουίλιος δέ έστιν άπο σώματος είς σώμα βλάβη

-,

τότε μαλλον κρείττονα ποιεί

την αίρεσιν ήτοι την τύχην του ένάγοντος, και μειζόνως αύτον ώφελεί ό όμολο­ γήσας την παράστασιν παριστών έλεύiJερον και ούχι δουλον τον πταίσαντα.

Τίς δε ή ώφέλεια, άκουε πλατυκώτερον' ό δουλος του Mατ~αίoυ έφόνευσε του

10

'Ιωάννου δουλον τεχνίτη ν χωρις είδήσεωι; και συναινέσεως του κυρίου αύτου· ήρμοσεν ουν τφ 'IωάνV1] έκ του πταίσματος τούτου ό Άκουίλιος νοξαλίως κατα του Mατ1Jαίoυ' ό Γεώργιος φίλος ων του Mατ1Jαίoυ και βλέπων τον Ίωάννην όχλου ντα την οίκίαν του Mατ1Jαίoυ ώμολόγησε παραστησαι τον φονεύσαντα δου15

λον κατα τήνδε την ήμέραν και έπιστάσης της ήμέραςπαρεστησε τον δουλον του

Mατ1Jαίoυ έλεύδερον ήδη γενόμενον. Ού δύναται ό 'Ιωάννης λέγειν τφ Γεωργί,

δτι "ούκ έποίησας κα"ως ύπέσχου'" έρεί γαρ ό Γεώργιος, δτι "μαλλον ώφελησά σε έλεύ~ερoν τον πταίσαντα παραστήσας σοι' εί μεν γαρ ην δουλος και δικασ~εις έδικαιώiJης, ούδεν άλλο ήναγκάζετο ό Mατ1Jαίoς ποιησαι, εi μη μόνον έκδουναί 20

σοι τον δουλον, και εμελλες ζημιουffi}αι λαμβάνων ελαττον της τιμης του δούλου σου' ό μεν γαρ δουλός σου τεχνίτης ων άναγκαίος ην άξιος ν' νομισμάτων, ό δε

φονεύσας τουτον και έκδo~είς σοι είς δεραπείαν έστιν άξιος κ' νομισμάτων- νυνΙ δε έλεύδερον τον πταίσαντα δουλον παραστήσας σοι ώφελώ σε τα μέγιστα' έχεις γαρ αύτον ενοχον είς το δουναί σοι τα ν' νομίσματα, την τιμην του δούλου σου σώαν". Εί δέ πολλάκις ό δουλος ό ποιήσας τον φόνον ην ύπο δρον έλεύiJερος

25

-

τυχον

γιφ ό δεσπότης αύτου τελευτών κατέλιπεν αύτον έλεύ"ερον ούτως "εστω ό δουλός μου έλεύ~ερoς, έαν κατα το πάσχα ό ήλιος ύπερ γην γένηται"

-

και έν τφ μέσ

πριν Τι φδάσει το πάσχα έφόνευσεν ουτος δουλόν τινος και ώμολόγησεν ό Γεώρ­ γιος παραστησαι αύτον τι;> δικαστηρί κατα τήνδε την ήμέραν και προ της ήμέρας 30

έπεστη το πάσχα και γέγονεν έλεύδερος και μετα την έλευ~ερίαν παρέστησεν αύτον τφ δικαστηρί ό Γεώργιος, ού δοκεί μη ποιησαι, κα~ως ώμολόγησεν, ούδ' άπαιτείται το πρόστιμον, άλλα μαλλον έλευδερουται της έγγύης, διότι προ του πταίσματος ήτοι του φόνου ην καταλειφ~είσα αύτφ ή έλευiJερία και ούχι παρ' αίτίαν

του Γεωργίου γέγονεν έλεύt}ερος καν γαρ μη αύτος άνήρτησε το δικαστήριον, άλλ' 35

αμα τφ γενέσδαι τον φόνον κατεσχέδη ό φονεύσας και ήρξατο δικάζεσ"αι και έπέστη έν τοσούτ το πάσχα, έλεύt}ερος έξ απαντος έγένετο.

ΤΟ δε έρμηνευ~εν νόμιμόν έστι β' ~έμα του δ' κεφ. του ιε' τιτ. του ζ' βιβ.

7 cf. Bupra Α

ρ.

CDT

τιftήσετιχι Α

23

σε: σοι Α

317.7-8; infra

ρ.

329.8

1 άλλως - άμαρτήμασι: άλλων τον δ. τιμ. έπί τοις άμ. καΙ σωφρ. Α 2 άπο3 Άπιχιτείτιχl- πρόστιμον om. Α Ι ότι : ότε Α 10-11 δοίίλον τoiί 'Ιωάννου Α 25 έλεύftερος : έλευόερίιχς Cd 31 δικιχστηρίιι>: όυσιιχστηρίιι> Α

320

Β.7.15.7

Β.7.15.7 pr.-2

= D.2.10.1 pr.-2

Ό δι' έαυτοϋ Τι των αύΤ προσηκόντων Τι δι' έτερων άγνοούντων και γινωσκόντων δολερως έμποδίσας τινί έναγομεν έλi)"είν είς το δικαστήρι­

ον ύπόκειται Τ νόμ. Δόλον δε ποιεί και ό Τ ένάγοντι άπερχομεν είι; δίκην άπαγγείλαι; τι στυγνον και κατα τοϋτο έμποδίσας. ΟΤον ώς έπι δέματος ένηγε Πέτρος κατα Παύλου και συνέδετο και ώμολόγησεν ό Παυλος κατα τήνδε την ήμέραν παραγενέσδαι είς το δικαστήριον, fι μην ύπο­ κέισδαι δόσει προστίμου ν' νομισμάτων, και κατα την οίκείαν όμολογίαν εσπευδεν

είς το δικαστήριον άφικέσδαι' άλλ' ό Μάρκος βουλόμενος τον Παυλον ζημιωσαι έξεπίτηδες και κατα δόλον συνηκολούδησεν αύτίί> και κατέσχεν αύτον έν 10

tij

όδίί>

καΙ ού συνεχώρησεν άφικέσδαι είς το δικαστήριον και έκ τούτου παρεσκεύασεν

αύτον ζημιωδηναι τα ν' νομίσματα. Ύπόκειται ουν τίί> παρόντι νόμιι> ό Μάρκος, τουτέστι δίδοται τίί> Παύλ κατα του Μάρκου ίμφακτος έκ του παρόντος νόμου

άπαιτουσα αύτόν, εί τι άΠ1.1τήδη ό Παυλος έκ του μη παραστηναι τίί> δικαστηρίιι>, καδ' ην ήμέραν ύπέσχετο, ήτοι τα ν' νομίσματα το πρόστιμον. Είτε ουν δι' έαυτου 15

κατέσχεν ό Μάρκος τον Παυλον είτε δια των προσηκόντων αύτ(j>, τουτέστι των

συγγενων, είτε δι' άλλων τινων άγνοούντων, οτι έξεπίτηδες ό Μάρκος και κατά δόλον καΙ βουλόμενος ζημιωσαι τον Παυλον συνεβούλευσε καΙ ύπέδετο αύτοίς

την του Παύλου κατάσχεσιν, fι καΙ γινωσκόντων τουτο αύτό, ύπόκειται είς το διαφέρον τίί> έμποδισδέντι έναγομέν.

Ού μόνον δέ, εί κατεσχεν αύτόν, ύπόκειται, άλλα καΙ εί κατά δόλον και σκοπον

20

εχων ζημιωσαι αύτον άπήγγειλέ τι στυγνον αύτίί> και ούκ είασεν είς το δικαστή­ ριον παραγενεσδαι. Τί γάρ; ·Οτι έπλάσατο ψευδως καΙ ειπε τίί> Παύλιι>, ότι "λαος έπηλδε κατα της οίκίας σου", η οτι "έμπρησμος έν αύτij γέγονεν", Τι ότι "ό βασι­ λεi>ς προσέταξε κρατηδηναί σε καΙ έτασδηναι", και άκηκοως τούτων ό Παυλος 25

ύπέστρεψεν fι έκρύβη και ούκ άφίκετο είς το δικαστήριον.

ΝΕστι δε διαφορα του παρόντος τίτλου καΙ του ιγ' τίτλου του παρόντος ζ' βιβλίου αϋτη' ό μεν γαρ ιγ' τίτλος του παρόντος ζ' βιβλίου έκείνους τιμωρείται,

όσοι Τι τον ένάγοντα βλάψαι σπουδάσαντες Τι τον έναγόμενον έλεήσαντες άπέ­ σπασαν έκ των έκβιβαστων έλκόμενον είς δικαστήριον Τι ύπέρδεσιν έμηχανήσαντο 30

δελεάσαντες τους της ύποδέσεως έκβιβαστάς, ό δε παρων τίτλος τιμωρείται τους

προς βλάβην αύτου του έναγομενου έμποδίσαντας αύτον παραγενέσδαι είς το

δικαστήριον η δια βλάβην του ένάγοντος έμποδίσαντας αύτίί> τίί> ένάγοντι κατα­ λαβείν το δικαστήριονο διάφορος δε και ή τιμωρία του τε παρόντος και του ιγ' τίτλου, ην προιων ό λόγος διδάξει σε. ΝΕστι δε το παρον έρμηνευί1εν νόμιμον κεφ. ε' του ιε' τιτ. του ζ' βιβ.

35

Α

C DT 1 Ό: Cd cum Bas., Τι Α Ι και: Τι Bas. 2 το: Α cum Bas., om. Cd 3 καΙ: Cd cum Bas., om. Α 4 άγγείλας Bas. 5 του Παύλου Α 17 ζημιωσαι om. Α 25 και om. Α 31 έμποδίσαντοι; Α 34 τίτλου om. Α

321

Β.7.16.1,2

Τίτλος Ις"

Περι του όρισμου των μιλίων του μέλλοντος εν τινι τόΠ4) άποδημεϊν και αυιJις έπανερχεσιJαι Β.7.16.1

= D.2.11.1

Είκοσι μίλια xaiJ' ήμέραν λογίζεται τ καταλειφ~έντα άγρον πωλήστ;ι Τι είς ύπo~κην δώσει, έζήτησε παρα του δι­ καστου δοόηναι αύτι'!> ίκανοδοσίαν παρα του κληρονόμου, ίνα, οτε έξέλότ;ι ή αίρεσις 30

του ληγάτου, παραδοόή αύτι'!> το ληγάτον' ό κληρονόμος άπαιτούμενοςδουναι έγγυητην Τι ένέχυρα περι της του ληγάτου δόσεως ήπείδ'ει, και έπεμψεν ό δικαστης τον ληγατάριον είς νομην των της κληρονομίας πραγμάτων- έφείται γαρ τι'!> δικα­ στ'Ώ τουτο ποιείν και κολάζειν τοιουτοτρόπως την άπείδειαν του κληρονόμου. Πέμπεταί τις και είς νομην της του γείτονος οίκίας έν ταύταις ταίς ήμέραις

35

οίον ώς έπι δέματος Πέτρος είχεν οίκίαν πλησιάζουσαν πάνυ τ'Ώ oίκί~ του Παύλου'

1-2 cf. Β.38.1 (D.27.1; C.5.35-36,62-69) 6-16 cf. Β.40.4 (D.37.9) 13-16 cf. Β.45.3.8 (Ν. 118) 17 -22 cf. Β.9.6.8 (D.42.4.8) 23-33 cf. Β.44 . 21-22 (D.36.3-4) 34-ρ. 327,11 cf. Β.58 .10 (D.39.2) Α

C DT

9

έκατέρου

Cd του χρέους Cd ληγάτου om. Α

1 περι δε : τα δε περι Α 15 αύτου om. Α 22 δυναστής Α 32 άφειται Α

Ι

τοϊς: ταϊς

16 ante 23

Cd

ήτοι

5 add.

άπράτοις Α

νομης

είι; νομην ληγατάριοι; Α

Cd

20 30-31

7

δε

om.

Α

τη όμoλoγί~

παραδοitη

-

327

Β.7 . 17.2

ήπείλει δε πτωσιν ή τοϋ Πέτρου οίκία και εμελλε χαλάσασα συγκαταβαλειν είς γην και την τοϋ Παύλου οίκίαν- έζήτησεν ό Παϋλος τον Πέτρον δουναι αύτij)

ίκανα περι του άζημίου, ίνα μη του οίκήμαΤΟζ αύτου καταπεσόντος συμβλαβ'i) και το όσπήτιον αύτου, δηλαδη του Παύλου' ό Πέτρος ούκ έφρόντισε του Παύλου' 5

τότε πέμπει ό νόμος τον Παυλον είς νομην της οίκίας του ΠέτΡου, εί βούλεται τέως τουτο ό Παυλος

-

ού γαρ άναγκάζεται ακων

-

και κελεύει

'tij)

Παύλlj> κατ­

έχειν την του Πέτρου οίκίαν χάριν οίκείας άσφαλείας, έκχωρει δε αύΤij) βουλομένlj>

και άνορόουν την οίκίαν του Πέτρου' και εί μεν αύτος δ' μηνων μετα την έπανόρ­ όωσιν άριόμουμένων δώσει 10

'tij) Παύλlj> τας έξόδους ό Πέτρος, έπαναλάβτ;ι πάλιν το

όσπήτιον αύτου, εί δε μή, εσται ό Παυλος εκτοτε νεμόμενος τουτο δεσποτικως. Και ούτω μεν τα περι της είς νομην πομπης της του γείτονος οίκίας. Δικαιοδοτεί δε έν ταύταις ταίς ήμέραις ό δικαστης και περι του πρoκoμισftηναι κεκρυμμένην διαόήκην. Τί γάρ; 'Ότι άπέitανεν ό Πέτρος έν δια{tήκτ;ι γράψας

κληρονόμον τον Παυλον, κατέλειψε δε 'tij) 15

MfLpxlj> ληγάτον νομίσματα ρ"

ό κληρο-

νόμος Παυλος μη όελων δουναι το ληγάτον ού προεκόμιζε την δια{tήκην- και έπι τούτου ουν του όέματος καλεί τον Παυλον έν ταίς φερίαις ό δικαστης είς το

δικαστήριον, ίνα προκομίστ;ι την διαόήκην. Δικαιοδοτεί και έπι τούτου του ιJέματoς έν ταύταις ταίς ήμέραις ίσως γαρ άπέ­ όανεν ό Πέτρος έχων υίον τον Παυλον' ό δε Παυλος άπεδήμει' έφέρετο δε και 20

λόγος άποόανέιν αύτον τον Παυλον' ούκ είχε δε έτερον συγγενη ό Πέτρος, και δια τουτο έμελλε κληρονομείν αύτον ό δημόσιος τους γαρ άκληρονομήτους κελεύει ό νόμος ύπο του δημοσίου κληρoνoμείσιJαι. 'Εζητείτο ουν περι τούτου, είτε

υίος του Πέτρου και κληρονομεί είτε ό δημόσιος κληρονομεί' έν

'tij)

('i)

ό

μεσlj> δίδωσιν

ό δικαστης κουράτωρα τον μέλλοντα διοικείν τα πράγματα της κληρονομίας, έως 25

ου φαν'i), τίς μέλλει κληρονομείν, είτε ό υίος είτε άποόανόντος έκείνου ό δημόσιος. Και περι του άποτραφηναι παίδας και γονείς και πάτρωνας έν ταύταις δικαιο­

δοτεί' οΤον, έαν έγκαλ'i) ό Πέτρος κατα του πατρος αύτου Παύλου παρα

'tij)

δικα­

στη λέγων έαυτον μεν άπορον είναι, τον δε πατέρα αύτου εύπορον και μη άπο­

τρέφειν αύτόν ' η τούναντίον ' ό πατηρ έγκαλη κατα τοϋ υίου λέγων, ότι "εύπορων 30

ό υίός μου ού τρέφει με άπορουντα'" και έπι γαρ τούτου του t1έματος έν ταίς

τοιαύταις άπράκτοις ήμέραις ό άρχων δικάζει, και ότε πάτρων, ηγουν ό έλευόε­ ρώσας τινά, έγκαλεί κατα του έλευt1ερωt1έντος παρ' αύτου λέγων εύπορείν τον έλευόερωόέντα παρ' αύτου και μη τρέφειν αύτόν άπορουντα.

Δικάζει έν ταίς άπράκτοις ήμέραις και περι του ύπεισελευσt1ηναι την ύποπτον 35

κληρονομίαν. ΟΤον ώς έπι όέματος άπέόανεν ό ΠέτΡος γράψας τον Παυλον κλη­ ρονόμον, έγραψε δε αύτον ούτως "ένίστημι τον Παυλον κληρονόμον, άξιω δε

12-17 cf. Β . 35.5 (D.43.5); schol. L 5 ad loc. 18-25 cf. Β.9 . 6.8 (D.42.4.8); D.50.4.1.4 (ίη Β.54.4 desideratur); schol. L 6 ad loc. 21-22 cf. Β . 56. 6 . 18 (C.10. 10.4) 26-33 cf. Β.31 . 6 (D.25.3; C.5.25; Ν . 1l7.7) 34-ρ.328 , 7 cf. 1.2.23.7 ; schol.L8 ad loc. Α

C DT 1-2 είς την γην Α 6 ante ακων add. τεως Cd 15 προσκόμιζε Α 30 άποροίίντα : άπαιτο ίί ντα Α 31 ήμεραις - ό 2 orn. Cd 32-33 λέγων - και : δια το Cd

328

Β.7.17.2,3

αύτον άποκαταστησαι την κληρονομίαν μου τ Μάρκ λόγ τουτο γίνωσκε, ότι πασα άγωγη ποιναλία ήγουν ποινην άπαιτουσα μόνην, εί μεν φfiάσ-ι:ι κινηiJηναι κατα του ύποπεσόντος, τυχον

Πέτρου, τη ΤOιαύτt.l ένοχη, διαβαίνει και είς κληρονόμους εί δέ, πριν κινη~η ή άγωγή, άποbάνt;l ό Πέτρος, ού κινη"ήσεται κατα των κληρονόμων αύτου. 15

Δικαιοδοτέι έν ταύταις και περι των άρπαγέντων πραγμάτων άπο έμπρησμου και καταπτώσεως, ήγουν των άρπαγέντων, οτε έμπρησb-Q όσπήτιόν τινος η χαλάσει

Τι το πλοΊον ναυαγήσει Τι κλασbη έν τη fiαλάσσt;l, περΙ ων πάντων έν τόις προσ­ φόροις τίτλοις μά"1;1ς λεπτομερέστερον. Και τά περι έλευδερίας έν παντΙ χρόνφ πληρουται καΙ κατα των άπαιτούντων 20

έν πανηγύρεσι και άτελείαις παρά το κοινij χρήσιμον. ΟΤον ώς έπι i1έματος ό Πέτρος έπραττεν έν Νικαίψ συνέβη κατα τον χρόνον έκεΊνον έλΜντας Τούρκους λεηλατησαι τους ΝικαεΊς' έδωρήσατο τούτοις ό βασιλευς έπΙ β' χρόνοι ς άτέλειαν

δια την έπελbουσαν αύτοΊς συμφοράν. Έαν ουν εύρεi};:j ό δουξ αύτων Πέτρος άπαιτήσας τι τούτους έν τοΊς καιροΊς, καi}' οϋς έδωρήi}η αύτοΊς ή άτέλεια, ύπό25

κειται ποιν;:j. 'Ομοίως και έν ταΊς πανηγύρεσιν, έάν, όπου ένδέχεται άπαιτεΊν

νόμισμα α', άπαιτij τις νομίσματα β', ύπόκειται ποινη. Και αυται ούν αί ποιναί, εί μεν φi}άσουσι κινηiΗ'ίναι κατα των ύποπεσόντων αύταΊς προσώπων, διαβαίνουσι και είς κληρονόμους, εί δε μή, τ ί)ανάτφ σβέννυνται' και δια τουτο δικαιοδοτέι περι τούτων καΙ έν ταΊι; άπράκτοις ήμέραιι;.

Β.7.17.8 30

= D.2.12.8

Ή ήμερα άπο έβδόμης ώρας της νυκτος εως πληρουμενης της εκτης

ώρας της επομένης νυκτος όρίζεται' καΙ το γινόμενον εν οίq.δήποτε ωρq. των είκοσι τεσσάρων ώρων εν ήμερq. δοκει γίνεσί1αι. 8 cf. supra ρ. 317,7-8; ρ. 319,7 17-18 cf. Β . 60.20 (D.47.9)

11-14 cf. B.2.3.139pr. (D.50.17.139pr.)

30-p.331 ,27: cod. Par. gr.1388, foll . lr-2r Α C DT V(30-32) om. Α 16 καΙ om.

5 έν om. Cd 21 τους

Α

5-6 μετά ταύτα δέ Α τούρκους Α

9 λακτήση

Α

11

λόγ~

330

Β . 7.17.8,9

"Etoc; έκράτησε παρα τοίς

'Ρωμαίοι ς ψηφίζεσtαι την ήμέραν άπό μέσης νυκτός

μέχρι του μέσου της έπιούσης νυκτός, οΤον ή σήμερον ήμέρα, ή δευτέρα τυχόν, άπο της ζ' ώρας της νυκτος της κυριακης άρχεται και τελειουται μέχρι της

c;' δλης

ώρας της νυκτος της δευτέρας ήμέρας. Διά τοι τουτο καί, εί τι γενηται έν ταϊι; 5

τοιαύταις είκοσι και τεσσαρσιν ώραις, ήγουν ταίς εξ της μιας νυκτός και ταϊς δώ­ δεκα της ήμέρας και ταϊς έτέραις εξ της έτέρας νυκτός, έν ήμέρ~ δοκεί γενέσtαι.

Και έαν γένηται δωρεα Τι πρασις Τι δυάλυσις Τι διαtήκη ή τι τοιουτον έν νυκτί, ούκ άνατρέπεται' έν ήμέρ~ γαρ δοκεϊ γεγενησtαι.

Τό δε παρόν έρμηνευtεν νόμιμόν έστι δέμα β' του η' κεφ. του ιζ' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.17.9

= D.2.12.9

'Εν ταίς άπράκτοις ήμέραις τα πραττόμενα έν τΟις δικαστηρίοις σχο-

\0

λάζει, ού μην τα προς κατάστασιν στρατιωτικην φερόμενα ούτε ή των έγκλημάτων διάδεσις. Γίνωσκε κανονικως, οτι ή άπρακτος ήμέρα διττή έστιν ' η γαρ άπρακτός έστι δια την των άνtρώπων άνάπαυσιν και τ11ν συλλογην των πρός το ζην άναγκαίων, \5

ώς ότου δέρους καιρός και ό του τρύγους έν τούτοις γαρ ούκ άναγκάζονται οί άνδρωποι, και μαλλον οί γεωργοι δικαστηρίοις προσεδρεύειν, εί μή που μέλλει φδαρηναι ή άγωγή' τότε γαρ γίνεται προκάταρξις μόνον, ή δε λοιπη ζήτησις ταμι­ εύεται έν τ(j> μετα το ί)έρος και τό τρύγος καιρί;>. ~H άπρακτος τυγχάνει ού δια την

των άνί)ρώπων άνάΠCΙυσιν, άλλα δια την οίκείαν τιμήν , ώς αί της πασχαλίας ήμέ20

ραι, αί της τοϋ Χριστου γεννήσεως και των φώτων και αί μνημαι τοϋ πάί)ους των

άγίων άποστόλων' έν ταύταις γαρ παντελως σχολάζει τα δικαστήρια, και ούτε έλκυσμός ούτε προκάταρξις γίνεται ούτε άλλο οίονδήποτε άναγκαστικον και δικα­

στικόν, εί μη μόνον συναλλάγματα και σημειώματα βεβαιωτικα τούτων. Τό γουν παρόν κεφάλαιον νόει έπι των δι' οίκείαν τιμην άπράκτων ήμερων' 25

και καν έν ταύταις σχολάζτ;ι παν δικαστικόν και άναγκαστικόν ήτοι έξ άνάγκης τοϋ δικαστηρίου πραττόμενον, άλλ' ουν άδνούμια στρατιωτικα και γυμνασίαι γίνονται και των έγκλημάτων προευτρεπισμοι και οίκονομίαι, έκβάλλονταί τε της

φυλακης τη πρώττι των πασχαλίων ήμερ~ και άνευ βασιλικης άντιγραφης οί έπι έγκλήμασι κατεχόμενοι, εί μήπου φονεϊς είσιν Τι ίερόσυλοι Τι παρδένων άρπαγες 30

Τι τυμβωρύχοι Τι φαρμακείς Τι γόητες Τι πατροκτόνοι Τι παραχαράκται Τι κατα βασι­ λέως μελετησαντες. Τό δε έρμηνευtεν νόμιμόν έστι κεφ. δ' του ιη' τιτ. τοϋ ζ' βιβ.

16-18 cf. 27-31 cf.

Β.7.17.1.2 Β.7.17.26

(D.2.12.1.2) (C.3.12.9)

Α

CDT

ν

έπεκράτησε ν

9

ιζ ': 1ε ' Α

ά.να.Υκα.ίον ν

1

20 τοϋ\ om. ν 30 φα.ρμα.κο\ ν

19-21 cf.B.7.17.22-23 (C.3.12.5-6)

ante νυκτος add. της Cd 23 κα.Ι σημειώματα om.

5-6 Α

ήγουν

25

-

ήμέρα.ς

om. V

δικαστήριον Α

Ι

331

Β.7.17.1Ο,13

Β.7.17.10

= D.2.12.10

'Εν μεν ταίς χρηματικαις ύπo~έσεσιν α.παξ μόνον έκάσΤΥ> δίδοταl. ύπέρ­

~εσις, έν δε ταίς κεφαλικαις τ δε κατηγόΡΥ> δύο, έκάτερα δε της αίτίας διαγινωσκομενης. Έπ! των χρηματικων ύποδέσεων &παξ μόνον έκάστlf> δίδοται ύπέρδεσις. Τί γάρ; 5

·Οτι ένηγεν ό Πέτρος κατCι τού Παύλου λέγων, δτι "ό Έρμογενειανος άργός, ώ Παύλε, ό παρα σού νεμόμενος, έμοι διαφέρει"' άπεκρίνατο ό Παύλος "και δειξον

τούτο, ώ Πέτρε'" έζήτησεν ό Πέτρος ύπέρδεmv- είπε γαρ οϋτως "δός μοι καιρόν, ώ δικαστά, 'ίνα προκομίσω δικαιώματα η μάρτυρας παραγάγω, και δείξω δι' αύ­ των, δτι έμός έστιν ό άργός". 'Ομοίως καί, έαν ό έναγόμενος ζητησ1J ύπέρδεσιν 10

είς προκομιδην δικαιωμάτων η μαρτύρων παραγωγήν. Ταύτα μεν έπι των χρημα­ τικων ύποδέσεων. Έπί δε των έγκληματικων τρίτον μεν δίδοται ύπέρδεσις Τ έναγομένlf>, Τ δε

ένάγοντι δεύτερονο συντρέχει γαρ άεί ποτε ό νόμος Τ έναγομένlf>, και μάλιστα έπι των έγκληματικων, δπου είς δήμευσιν η έξορίαν η ποινην σωματικην όρ~ το της 15

δίκης άποτέλεσμα. "Εση δε δτε και έπι των χρηματικων ύποδέσεων ούχ απαξ μόνον δίδοται ύπέρ­ δεσις, άλλα πολλάκις, ως φησιν το ζ' κεφάλαιον τού παρόντος τίτλου, και μάλιστα,

έαν άπρόοπτόν τι ήγουν άπροσδόκητον άναφαν1j. Τί γίφ; 'Ότι έγράφη ό Πέτρος κληρονόμος ύπο τού Παύλου' ένηγε κατCι του Πέτρου ό Μάρκος την κληρονομίαν 20

άπαιτων ώς διαφέρουσαν αύΤ' έζήτησεν ό έναγόμενος Πέτρος ύπέρδεσιν είς το

προκομίσαι την διαδήκην καί, μεδ' δ προεκόμισε την διαδήκην, είπεν ό Μάρκος, δτι "άλλ' ούδε ήδύνατο ό Παύλος γράφειν κληρονόμον' δούλος γαρ ην". Είς τούτο ουν αύτο δύναται ζητειν πάλιν ύπέρδεσιν ό Πέτρος, 'ίνα προκομίσ\Ί δικαιώματα η μάρτυρας παραγάγη, δι' ών δύναται δειξαι, στι έλεύδερος ην ό διαδέμενος και ού 25

μόνον δεύτερον, άλλα και πολλάκις, έαν διαγν ό δικαστης τούτο δίκαιον είναι, δίδωσιν ύπέρδεσιν.

Το δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι κεφ. ι' τού ιζ' τιτ. τού ζ' βιβ.

Β.7.17.13

= C.3.11.3

Είτε τελεία προί)εσμία έδόί)η, τουέστι γ' Τι ζ' Τι ί)' μηνών, είτε έλάττων

χρόνος, όφείλει ό δικαστης περιμένειν τον χρόνον της πρo~εσμίας, μη 30

ύπεξαιρουμένων των άπράκτων ήμερων έκ του χρόνου της προί)εσμίας,

είτε έξ ε~oυς είσιν άπρακτοι είτε διά τινα συμβασαν αίτίαν αίφνίδιον

άπρακτοι γένωνται. 13 cf. Α

Β.2.3.125

(D.50.17.125)

C DT V(1-27) om. Α 21 και -

2

τρείι;

... δύο: Α cum Bas., τρις ... δις CdV om. V 25 τουτο ό δικαστης V

δια~ήκην2

7-9

είπε

-

ύπέρ~εσιν

332

Β.7.17.13,18

Γίνωσκε, δη ή τελεία προδεσμία, ην δίδωσιν ό δικαστής, η γ' μηνες έστιν η ι;' η δ' κατα το ια' κεφάλαιον του παρόντος τίτλου' πολλάκις δε, εί διαγνώσεται του­ το δίκαιον ό δικαστής, ούδε τελείαν δίδωσι προδεσμίαν, ήγουν γ' μηνας η β' μηνας η α' Τι όλίγας τινας ήμερας.

Λέγει ουν το παρον κεφάλαιον, δτι, ειτε τελεία δοδη προδεσμία παρα του δικαστου ειτε έλάττων, ούκ όφείλει μεταμελεσδαι ό δικαστης και προ της συμπλη­ ρώσεως της προδεσμίας καλειν είς δικαστήριον τόν άνδρωπον, ιί>ηνι την προ­

δεσμίαν δέδωκεν. Έαν δε ωσιν έν τι'!> δεδομεν είς προδεσμίαν καιρι'!> και άπρακτοι ήμεραι, οΤον του δε ρους αί ήμεραι η του τρύγους η αί πασχάλιαι ήμεραι η αί 10

ήμεραι της Χριστου γεννήσεως Τι των άγίων άποστόλων, Τι διά τινα συμβασαν αίτίαν αίφνίδιον άπρακτοι ήμεραι γενωνται, ήγουν δια νίκην τινα έν πολεμ γενομένην συμβάντα μετα την δόσιν της προbεσμίας έτυπώδη Ί~νεσδαι λιτην κατα την ήμεραν της νίκης και εΤναι την ήμέραν έκείνην άπρακτον

-

ή ήμερα ουν έκείνη

ή άπρακτος ούχ ύπεξαιρειται έκ των ήμερων της προδεσμίας, άλλα συμψηφίζεται 15

έκείναις.

ΤΟ δε παρόν έρμηνευδεν νόμιμόν έση κεφ. ιγ' του ις τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.17.18

= C.3.12.1

νΟ ταν διά τινα αίσίως συμβάντα τή πoλιτεί~ γένωνται άργαι καΙ άπρακτοι ήμέραι, ού χρη ταύτας προτίδεσδαι τοις άφωρισμένοις προς

την έκκλητον χρόνοις, άλλα καΙ τοιούτων άπράκτων παρεμπιπτουσων 20

ούδεν ήττον οί ώρισμενοι τή έκκλήτ(Ρ φυλαττέσδωσαν χρόνοι. τα αύτα τι'!> προλαβόντι ιγ' κεφαλαί και το παρόν λεγει κεφάλαιονο φησι γάρ, ότι ούκ ένδεχεται τας άργας ήμέρας, ήγουν τας μη έξ άρχης όρισδείσας άπό των

νόμων άργας είναι, άλλα μετα ταυτα νομοδετηδείσας άπράκτους είναι διά ηνο:

νίκην συμβασαν, τυχον κατάλυσιν Κομάνων Τι Πατζινάκων, ύπεξαιρεισδαι άπό 25

των άφωρισμενων

t1j

έκκλήτ ι' ήμερων.

Γίνωσκε δε, δη, έαν καταδικασδ1j ης, εί μεν έντός των ι' ήμερων έκκαλεσεται,

άναρτ~ τον έκβιβασμον καΙ ούκ άπαιτέιται το πραγμα, έφ' ιί> κατεδικάσδη, άλλα νεμεται τουτο και έντός όλης διετίας γυμνάζεται ή έκκλητος, εί δ' έντος των ι ' ήμερων ού ζητήσει έκκλ.ητον, ό μεν έκβιβασμος προβαίνει, τηρειται δε και 30

γυμνάζεται και πάλιν ή έκκλητος έντός διετίας. "Εστι δε τουτι το έρμηνευδεν νόμιμον κεφ. ιη' του ιζ' ητ. του ζ' βιβ.

11-13 cf. schol. L 1 ad loc. 26-30 cf. e.g. Β.9 . 1.97 (C.7.62.3); Α

Β.9 . 1.133

(C.7.63.5);

Β.9.2 . 11

(N.23.1); Β.9. 2.16-19

(Ν.49)

C DT 2 διαγνώσει Α 3 η β ' μηνας om. Cd 9 πασχαλία ς Α 11 γίνωνται Α 12 συμβάντος Cd 12-14 έτυπ ώδη - προδεσμίας om. Cd 17 οτε Bas. 18 προστίδεσδαι Bas. Ι προς : περι Bas. 19 παρεμπιπτουσων: Cd cum Ba8., παρεμπεσουσων Α 22 μη om. Α 26 έκκαλέσηται Cd 31 ζ': παρόντος Α

Β.7.17.22;

Β.7.17.22 'Εν

tij

7.18.1

333

= C.3.12.5

τεσσαραΚOστ'ίj του πάσχα μηδεμία παντελώς έγκληματική δίκη

γυμναζεσi)-ω παρα μηδενος άρχοντος. Σαφής έστιν ή παρουσα διάταξις κελεύει γαρ μηδεμίαν έγκληματικην δίκην γυμνάζεδαι παρ' οίφδήποτε άρχοντι έν τ1j τεσσαρακοστ;:) του πάσχα. Γίνωσκε δέ, 5

ότι το κε' κεφάλαιον του παρόντος τίτλου κελεύει τους ληστας ού μόνον έν τ1j τεσσαρακοστ;:), άλλα και έν ταϊς ήμέραις του πάσχα τιμωρεϊσtJαι. "Εστι δε το παρον νόμιμον κεφ. κβ' του ιζ' τιτ. του ζ' βιβ.

Τίτλος ιη'

Περι έκδόσεως δικαιωμάτων

B.7.18.1pr.-l = D.2.13.1pr.-l Ό ένάγων τινι όφείλει την άγωγήν αύτ προεκδουναι, ώστε χώραν

10

αύτον σχειν Τι διαλύσασi)-αι Τι ετοίμως ύπαντησαι. Προεκδουναι δε έστι

και το ύπαγορευσαι και το έν

xcipt1J

συντάξαι και παρασχειν και το έπι­

δειξαι άπο του χαρτίου την άγωγήν. Ό παρων τίτλος διδάσκει περι έκδόσεως δικαιωμάτων- λέγει γαρ άναγκαιον 15

εΤναι τον ένάγοντα έκδιδόναι

t(j>

έναγομέν ήτοι παρέχειν είς μετάληψιν τα

δικαιώματα αύτου. Και αύτίκα έν πρωτολογίαις φησι το α' κεφάλαιον, ότι ό ένάγων όφείλει προεκ­ δουναι ηγουν προ του καιρου της δίκης δουναι

t(j> έναγομέν είδησιν της άγωγης,

ίνα γνους ό έναγόμενος, τί ζητεϊ άπ' αύτου ό ένάγων, η συμβιβασδ;:) μετ' αύτου 20

η έμπαράσκευος ελδη είς το δικαστήριον- προεκδίδωσι δε την άγωγην ό ένάγων

t(j> έναγομέν. όταν η λίβελλον έπιδώσει περιέχοντα Ρητως. τί ζητεί άπ' αύτου. "Η πολλάκις ύπομνηστικον έ'Υραψεν ό ένάγων προς τον βασιλέα και έδήλωσεν έν έκείν την ύπόδεσιν. Έαν ουν ύπαγορεύοντος του το το ύπομνηστικον του

ένάγοντος μεταγράψη τουτο ό έναγόμενος, εχει τουτο άντι λιβέλλου. 25

"Η πολλάκις σημείωμα έποίησεν ό δικαστης και έκόλλησε τουτο εν τινι τόπφ'

ην δε έν έκείν t(j> κεκολλημέν χαρτί γεγραμμένη ή άγωγή. Έαν ουν δείξη

t(j>

τοιούτ χαρτί ό ένάγων

t(j>

έναγομένφ την άγωγήν, δοκεί και οϋτω προεκ­

δουναι ηγουν δουναι αύτ(j> είδησιν της άγωγης.

Α C DT 2 μηδενι άρχοντι Bas. 9 rubr.: περι έκδόσεων Bas. 11 ετοιμον Bas. 12 το ύπαγορευσαι: το παρασχείν αύΤi!\ εύχερειαν μεταγράψασδαι Bas. Ι συντάξαι: συνάξαι Cd, ante έν transp. Bas. Ι post παρασχείν add. και το ύπαγορευσαι Bas. 13 χάρτου Bas.

26-27

γεγραμμένη

-

χαρτίιμ

om.

Α

28

ήγουν δουναι 000. Α

334

Β .7.18.2,9,l1

Β.7.18.2

= D.2.13.2

Ό ληγάτον άπαιτων ούκ έκδίδωσι τ4) κληρoνόμ~ τα ρήματα της δια{Jήκης. Εύλογός έστιν ό λογισμος του παρόντος κεφαλαίου' πας γίφ &νiJρωπος έναγό­ μενος δια τουτο ζητεϊ' είς μετάληψιν το δικαίωμα του ένάγοντος, ίνα μάίtT,), άπο ποίου δικαίου ζητεϊ' το πραγμα ό ένάγων. Ό δε κληρονόμος ού δύναται λέγειν 5

προς τον ληγατάριον άπαιτουντα το ληγάτον αύτου, δτι "δός μοι είς μετάληψιν την διαiJήκην'" έξ άνάγκης γαρ ό κληρονόμος τό ίσον εχει της διαiJήκης.

Έστι δε τό παρόν νόμιμον κεφ. β' του ιη' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.18.9 pr.

= D.2.13.9 pr.

Είσί τινες άναγκαζδμενοι έκδιδόναι, άλλ' ού δια του παρόντος νόμου, ώς ό προκουράτωρ και ό έπίτροπος και ό κοινωνός ό μεν γαρ δια της 10

περι μανδάτου άγωγης, ό δε δια της έπιτροπικης άγωγης έκδίδωσιν. Άναγκάζονταί τινες έκδιδόναι τ4) άντιδίΚΥ> αύτων είς μετάληψιν τα. προκομι­

ζόμενα παρ' αύτων δικαιώματα, πλην ούκ άναγκάζονται δια του παρόντος νόμου, άλλ' εκαστος δια. της προσφόρου άγωγης. Οίον ώς έπι iJεματος έπι κοινωνών- Πέτρος γάρ τις και Παϋλος ελαβον έπι πάκ15

ΤΥ> δουλείαν άπό του δημοσίου' ένεχειρίσiJη ταύτην ό Πέτρος ώς έντρεχεστερος έζήτει ό Παυλος άπό του Πέτρου τα χαρτία αύτου, ίνα ίδt;ι, τί είσωδίασεν ό κοινω­

νός αύτου Πέτρος και τί έξωδίασεν. Άναγκάζεται ό Πέτρος δουναι τ4) ΠαύλΥ> είδησιν της είσοδο εξόδου της έπικοίνου αύτών δουλείας, πλην ούκ άναγκάζεται δια του παρόντος νόμου, ον ό πραίτωρ δια του παρόντος τίτλου έξεφώνησεν, άλλα 20

δια της προσοκίο ήτοι της περι κοινωνίας άγωγης. 'Ομοίως και έπι προκουράτωρος έαν γαρ εχω προκουράτωρα ήγουν διοικητην των πραγμάτων μου, ας κατ' έντολην έμην διφκησε τα πράγματά μου, άναγκάζω

αύτόν δουναί μοι λεπτομερη είδησιν της είσοδο εξόδου αύτου, πλην δια. της προσ­ φόρου άγωγης άναγκάζω, της μανδάτου δηλαδη ήγουν της περι έντολης ά~γης.

Και ό έπίτροπος πά.λιν, όταν μέλλΤ,) λογαριάσαι αύτον ό έπιτροπευiJεις παρ'

25

αύτου όρφανός Τι ό κουράτωρ του όρφανου δια. της τουτέλαε ήγουν της κατα. έπι­ τρόπων άγωγης, άναγκάζεται δουναι εϊδησιν της διοικήσεως αύτοϋ τφ μέλλοντι λογαριάσαι αύτόν. Έστι δε το παρον έρμηνευδεν νόμιμον κεφ. ί]' του ιη' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.18.11

= D.2.13.11

τα ίσα των δικαιωμάτων χωρις του ύπογράψαι έκδίδωσί τις.

30

Α ό

C DT add. ό δε

3

το δικαίωμα τού: των δικαιωμάτων Α

δια της περι κοινωνίας άγωγης

Bas.

10 14

περι τού μανδάτου

τάκτφ Α

26

Bas.

τουτελας Α

Ι

ante

B.7.18.ll,16,19

335

Σαφές έστι το παρον κεφάλαιονο λέγει γάρ, ότι, όταν δίδωσιν ό ένάγων τ άντι­ δίκ(ι> αύτου είς μετάληψιν τα δικαιώματα αύτου, ούκ άναγκάζεται ύπογράφειν αύτά ' πλην γίνωσκε, ότι, όταν διάφοροι ώσιν οί ένάγοντες και εχωσι πάντες τα τοια,υτα δικα,ιώματα, δίδωσι δε τα,υτα ό εΤς τ άντιδίκ(ι> α,ύτου είς μετάληψιν, ύπο5

γράφουσιν οί άλλοι, ως φησι το β' t}έμα του ς' κεφ. του παρόντος τίτλου έπι τών κληρονόμων τών άργυροπρατών.

Έστι δε το παρον έρμηνευt}εν νόμιμον κεφ. ια' του ιη' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.18.16 (ΒΤ

398/13-15)

= C.2.1.3

Ή έκδιδομένη άγωγη το ε!δος της μελλούσης δίκης

σαφηνίζει, ηντινα άγωγην διορδουσδαι Τι έναλλάττειν εξεστιν, ώς ή του 10

διηνεκους διατάγματος ύπομιμνήσκει αύδεντία Τι ή του δικαιοδοτουντος

διακρίνει δικαιοσύνη. Το παρον κεφάλαιον λέγει, ότι ή διδομένη τ έναγόμέν(ι> παρα του ένάγοντος περι του ζητουμένου πράγματος είδησις το είδος της μελλούσης δίκης σαφηνίζει.

ΟΤον, ίνα γράψω ούτως "ζητώ, ώ πετρε, άπο σου, ί'ιπερ είς χρησιν δεδωκά σοι 15

τέσσαρα βιβλία μου", ήντινα ταύτην είδησιν της έναγωγης δύναμαι διορt}ουσt}αι η έναλλάττεινο και διορt}ουμαι μεν ταύτην, ώς όταν μετ α την δόσιν του λιβέλλου

του περιέχοντος, ότι "τέσσαρα βιβλία ζητώ", είπω' "τρία βιβλία ζητώ η πέντε"' ή γαρ του ποσου έναλλαγη διόρt}ωσίς έστι' και ούτω μεν διορt}ουμαι την άγωγήν'

έναλλάττω δε, όταν είπω, ότι "εί τάχα και είς χρησιν είπον δεδωκέναι σοι τα 20

τέσσαρά μου βιβλία τα νόμιμα, άλλ' ουν είς παραt}ήκην δέδωκά σοι ταυτα"' ένταυ­

t}oc

γαρ έναλλαγη γίνεται άγωγης πρώην μεν

YCtp

την κομοδίτου ήγουν την περ!

χρήσεως έκίνουν, νυν δε την δεσποσίτου, ήγουν την περι παραt}ήκης, κινώ' πλην εί τάχα και δίδωσί μαι έξουσίαν ό νόμος έναλλάτειν την άγωγήν, άλλ' ουν ού

δύναμαι κινείν άγωγην την μη νόμοις έγνωσμένην και παράνομονο οΤον ίνα είπω 25

τυχόν, ότι "ήνδραπόδισας τον δείνα τον έλεύt}ερον'" άνδραποδισμός γαρ έπι έλευ­ t}έρου ού t}εματίζεται.

"Εστι δε το παρόν νόμιμον κεφ. ιε' του ιη' τιτ. του ζ' βιβ.

Β.7.18.19

(ΒΤ

= C.2.1.6

399/17-21) 'Εκ των δύο ουν τούτων διατάξεων τουτο συνάγεται,

ότι, καν ίδιώτης καν πολίτης καν ό δημόσιος λόγος ένάγ1] τινί, δύναται 30

ό έναγόμενος καλως έπιζητείν και του ίδιώτου τούς λόγους προενεχδηναι καί τούς πολιτικούς Τι δημοσίους λόγους, ίνα έκ τούτων άποδειχδiJ, όσον καταβέβληκεν.

Α C DT 8 έκδεδομένη Bas. 30 ίδιώτου: ίδιωτικοϋ δανειστοϋ Bas.

17 post είπω add. στι Α 29 πολίτης: πόλις Bas. 31 πόσον Bas. 32 καταβέβληται Bas.

336

Β. 7.18.19;

7.19.1

"Εστι προ του παρόντος κεφαλαίου ήτοι της παρούσης διατάξεως έτέρα διάταξις, ης ό Ο'εματισμός έστι τοιοϋτος Πέτρος ένηγε κατα Παύλου λέγων, ότι "χρεωστείς μοι, ώ Παυλε, ι' νομίσματα, καΙ ίδου και το όμόλογόν σου"' ό δε Παυλος ώμολό­

γει μεν δανείσασΟ'αι άπο του Πέτρου, έλεγε δέ, ότι "κατέβαλλόν σοι, ώ Πέτρε, 5

πλην ούκ έποίησάς μοι άπόδειξιν", iΊ έλεγε μέν, ότι έγένετο αύτ άπόδειξις, άπώ­

λετο δέ' έπηγε δε και έτερον, ότι "ού, ώ Πέτρε, έχεις χαρτία, έν οίς προσγράφεις τας δόσεις των δανειζομένων και τας τούτων άπολήψεις'" και έζήτει προενεχΟ'η­

ναι τα χαρτία του Πέτρου, ίνα δείξτι άπ' έκείνων, ότι κατέβαλε τ Πέτρ το χρέος προέτεινεν ό Πέτρος είς οίκείαν βοήδειαν τον νόμον τον λέγοντα μη άναγκάζεσΟ'αί 10

τινα προκομίζειν καδ' έαυτου δικαιώματα. Μαδών ουν ό βασιλευς περι τούτου προσέταξεν έπι τούτου του Ο'έματος άναγκάζεσΟ'αι τον Πέτρον προκομίσαι τα χαρτία έαυτου, ίνα φαν1j έκ τούτων, εί κατέβαλεν αύτ ό Παυλος το χρέος. Ταυτα της προλαβούσης διατάξεως έπι ίδιωτών δανειστών διακελευομένης ή

παρουσα και έπι δημοσίου χρεωστουμένου τουτο νομοδετεί' το γαρ συναγόμενον 15

έκ των δύο διατάξεων, ταύτης τέ φημι και της προ ταύτης, τουτό έστιν, ίνα, είτε

ίδιώτης είτε ό δημόσιος ένάγει τινι περι χρέους, δύναται ό έναγόμενος άπαιτείν αύτον τον δανειστην δημόσιον iΊ ίδιώτην έχοντα χαρτί α δοσοληΨίας, ώσαν προκο­ μίστι τα ίδια δικαιώματα, οΤον τυχον το προς είδησιν έπΙ ίδιώτου iΊ την σεκρετικην Ο'έσιν έπ! του δημοσίου, και δείξ1] έκ τούτων, ότι κατέβαλε το χρέος τ ένάγοντι. "Εστι δε το παρον νόμιμον κεφ. ιΟ" του ιη' τιτ . του παρόντος ζ' βιβ.

20

Τίτλος ιδ'

Περι του εϊ τινες νόμιμον πρόσωπον έν ταις δίκαις εχουσιν Τι ού και περι του όπως μηδεις άκων κινειν Τι κατηγορειν άναγκάζηται Β.7.19.1

= C.3.6.1

Έαν άνηβος άνευ έπιτρόπου αύδεντίας μετά τινος δικάσηται, ούκ 25

ερρωται ή άπόφασις. Ό παρών τίτλος διδάσκει, ποία πρόσωπα ηγουν τίνας δέχεται δικαζομένου ς το δικαστήριον και ποίους ού δέχεται' δέχεται μεν γαρ τους αύτεξουσίους και τελείους ήγουν τους ύπερβάντας τον κε' ένιαυτον, τους δε μη ύπερβάντας τον κε' ένιαυτον ήγουν τους άφήλικας fι άνήβους ού δέχεται χωρις κουράτωρος iΊ έπιτρόπου δικα-

30

ζομένους. "Ενεστι δε τ;:) του παρόντος τίτλου διδασκαλί~ καΙ τουτο, ότι ούδεΙς άναγκάζεται κινείν την ύπόδεσιν αύτοϋ μη βουλόμενος.

1 cf. Α

Β . 7.18 . 18

CDT

(C.2.1.5) 18

9-10 cf.

έπι του ίδιώτου Α

Β . 7.18.17

22

(C.2.1.4)

οϊτινες

Bas.

31 ante

κινείν

add.

μη Α

Β . 7.19.1,2,3

337

Πρoκεί~ω δε ήμίν και το α' του παρόντος τίτλου κεφάλαιονο λέγει ό νόμος, ότι, έαν άνηβος ήγουν ό έλάττων των ιδ' ένιαυτων δικα~'ij μετά τινος, δικασί}'ij δε μόνος μη συμπαρόντος αύτ και του έπιτρόπου αύτου, άνίσχυρός έστιν ή τοιαύτη άπόφασις και ού κρατεί. Και ταύτα μεν το παρον κεφάλαιον.

Γίνωσκε δέ, ότι, σταν καταδικασ~'ij ό άνηβος χωρις του έπιτρόπου δικασδείς, τότε ούκ ερρωται ή άπόφασις εί γαρ καταδικάσει τον άντίδικον αύτοϋ, τότε, καν

μόνος έδικάσδη χω ρις του έπιτρόπου αύτου, κρατεί ή άπόφασις.

B.7.19.2

= C.3.6.2

'Εν τοίς ίδιωτικοίς δικαστηρίοις και ό άνηβος μετα έπιτρόπου αύδεντίας

καλώς ένάγει και ένάγεται, καΙ ό νέος κατα συναίνεσιν του κουράτωρος 10

καλώς ένάγεται. Σαφές έστι το παρον κεφάλαιον' λέγει γάρ, στι έν ταίς χρηματικαίς ύπo~έσεσι καλως και ό άνηβος συμπαρόντος αύτ και του έπιτρόπου ένάγει κατά τινος και ένάγεται παρ' αύτου. Και ό νέος ήγουν άφηλιξ ό έπέκεινα των ιδ' ένιαυτων, έλάτ­ των δε των κε' συναινουντος του κουράτωρος αύτου καλως ένάγει και ένάγεται.

15

"Εστι δε το παρον έρμηνευδεν νόμιμον κεφ. β' του ιδ' τιτ. του παρόντος ς βιβ.

Β.7.19.3

= C.3.6.3

'Εν τ οίκεί σώματι παίtών, ύπερ έαυτου μόνον συνηγορει, ύπερ

.άλλου δε ού δύναται, εί μήπου κατα βίαν λ1Jστών η πολεμίων πέπoνίtε του το, ώς το 20

ε' ίtέμα του παρόντος κεφαλαίου φησίν, και ό κεφαλικ καταδικασίtεις έγκλήματι και ό έπι συκoφαντί~ δημοσίου έγκλήματος καταδικασΟεις και ό έαυτον μισΟώσας

είς το ίtηριoμαχησαι' και ούτοι YCιp ύπερ έαυτών μεν ού κεκώλυνται συνηγορεΤν,

ύπερ δε άλλων ού δύνανται, περι δε τών τοιούτων φησιν το

c;;' ί1έμα του παρόντος

α' κεφαλαίου. Και ούτοι μεν έκ του δευτέρου κεφαλαίου, ήτοι της δευτέρας τάξεως 25

τών μη δυναμένων συνηγορεΤν. οίτινες ύπερ μεν έαυτών συνηγορουσιν. ύπερ δε

άλλων ού συνηγορουσιν. Οί δε έκ της τρίτης τάξεώς είσιν, οϊτινες ύπερ έαυτών συνηγορουσι και άλλων τινών ρητών, οίτινες εφίtασαν μεν ύποπεσεΤν άτιμoπoιiί> τινι άγωγ'Q, ούκ άποκατ­

έστησαν δέ, συνηγορουσι δε ούτοι και ύπερ έαυτών και ύπερ άλλων τινών ρητών, 30

ατινα πρόσωπα ρητα περιέχει το ι' ίtέμα του παρόντος κεφαλαίου. Και έν τούτοις μεν ώς συνελόντα φάναι αί τρεις τάξεις τών μη δυναμένων συνηγορεΤν, περι δε του καδ' εκαστον πάντως πλατύτερον έν τοις προσφόροις

έκάστ μαδήσ1] δέμασι ν. 13 cf. § 3 Α

CGDT

17cf.§5

18

20 cf. § 6 (403/16-18)

οίκεί νόμ τούτ τ4"> διακελευομέν ταϊς γυναιξι μη συνηγορείν γυνή τις όνδματι Καρφανία άτάκτως συνηγοροϋσα και όχλοϋσα τοϋς δικαστάς έκτοτε γαρ ένομοδετήδη μη συνηγορείν τας γυναίκας.

'Ομοίως και ό τυφλος κωλύεται τοϋ συνηγορείν ύπερ άλλων, ύπερ δε έαυτου

30

ού κωλύεται.

26 cf. Α

ΒΤ

CDT

27 -29 cf. schol. ν 11 ad loc.

403/13-14 6-7

το

-

έση

om. Cd

18

ούκ έδωκε

Cd

22

γυνη και τυφλός

Bas.

341

Β.8.1.1,2

JJ.8.1.1.6 (ΒΤ

403/18-19)

==

1>.3.1.1.6

Και ό κεφαλικφ καταδικασδεις έγκλήματι. Και παρα

χαμαιδικασΤt:\ κωλύεται συνηγορειν και ό έπΙ συκoφαντί~ δημοσίου καταδικασδεΙς έγκλήματος. Και το παρον δέμα περ! των έν δευτέρ~ τάξει μη δυναμένων συνηγορείν δια5

λέγεται, οίτινες ύπερ έαυτων μεν συνηγορούσιν, ύπερ δε άλλων ούχί· λέγει γάρ, ότι ό κεφαλικφ καταδικασδεις έγκλήματι, οΤον τφ δεφάλσις, ήγουν τφ έπι

πλαστoγραφί~, Τι καδοσιώσει Τι έτέρ~ τινι τoιoύτ~, ού συνηγορεί ύπερ άλλων, άλλ' ύπερ έαυτοϋ μόνου, και ό έπι συκoφανή~ καταδικασδεις δημοσίου έγκλήμα­ τος, οΤον ό κινήσας δημόσιον εγκλημα κατά τινος και μη άποδείξας αύτό, άλλ' 10

έλεΥχδεις ώς προφανως συκοφαντων έκέινονο και ούτος γαρ ύπερ έαυτού μεν συνηγορειν δύναται, ύπερ δε άλλου ού δύναται.

'Ομοίως κωλύεται τού συνηγορειν έτέρ~ και ό έπι μισδφ δηριομαχήσας, εί μήπου κατ' έπίδειξιν άνδρείας τούτο έποίησεν.

(ΒΤ 15

404/5-6)

Ό δε κωλυόμενος έτερφ συνηγορήσας και έκβάλλεται

και προς το δοκοϋν τφ δικαστΤΙ ποινην δίδωσι χρηματικήν. Το παρον δέμα λέγει, στι, εί τις άπο των κωλυδέντων ύπο του παρόντος νόμου

συνηγορειν καταφρονήσει μεν τού νόμου, συνηγορήσει δέ τινι, και της τοιαύτης έπισφαλούς και παρανόμου συνηγορίας έκβάλλεται και προς το δοκούν τφ δικαστ-ϊ)

ποινην χρηματικην δίδωσιν- ού γαρ κειται νόμος κελεύων, τί μέλλει ζημιοUσδαι ό 20

τοιούτος, και δια τούτο ήρτηται της γνώμης τού δικαστού, ώς αν όρίσηται την ποινήν.

JJ.8.1.1.10-8.1.2 (ΒΤ

404/13-18)

==

D.3.1.1.10-3.1.2

Ό καταδικασδεις έξ άτιμοποιου δικαστηρίου και

άποκαταστας έλευδερουται της άτι μίας. Είσι δε, ύπερ ών οί της τρίτης συνηγοροϋσι τάξεως, γονεις και πάτρωνες και παίδες και γονεις των

πατρώνων. Συνηγοροϋσι δε και ύπερ ίδίων παίδων και άδελφων και 25

γυναικων και πενδερων καΙ γαμβρων και νύμφης και πατρωου καΙ μητρυιας καΙ προγόνου και άνήβων και μαινομένων καΙ άφρόνων. Και ουτοι γαρ κηδεμονεύονται. rίνωσκε, δτι ό έλάττων των κε' ένιαυτων καταδικασδεις έπι άτιμοποιφ άγωγ-ϊ) άποκαδίσταται· άτιμοποιος δε άγωγή έστιν, ώς ή περι ύβρεως, ή περι κλοπης και

30

άπλως πασα άγωγη σπιλούσα την ύπόληΨίν τινος και άτιμίαν αύτφ έπάγουσα. 6 cf. Β.60 . 41 (D.48.1O; C.9.22) 28-29 cf. schol. V37 ad cap.l Α C DT έαυτοϋ Cd

1

κεφαλlκ 15

πάτρωνι αύτου, ήγουν τιϊ> έλευt1ερώσαντι αύτόν, καΙ τοίς γονευσι και τοίς παισι του πάτρωνος. Συνηγορουσι δε και ύπερ συγγενων, ίδίων άδελφων, παίδων και

των άλλων συγγενικων προσώπων,

& τό

παρΩν άπαριt1μείται κεφάλαιον. Συνηγο­

ρουσι δε οί τοιουτοι και ύπερ άνήβων και μαινομένων και άφρόνων, πλην ού πάντες, άλλ' Φτινι τουτο Τι ό πατηρ του όρφανου ετι ζων έπέτρεψεν Τι ό έπίτροπος 20

αύτου Τι ό δικαστης προετρέψατο αύτόν κηδεμονευσαι, ήγουν κουράτωρα γε­ veat1ιxι τινων μαινομένων και άφρόνων- και ουτοι γαρ κηδεμονεύονται. Είσι δε οί της τρίτης τάξεως των μη δυναμένων συνηγορείν, οίτινες άπό αίτίας τινΩς ού πάνυ μεγάλης άτιμωt1έντες ούκ άποκατέστησαν- εστι δε τοιαύτη

αίτία ή περι ύβρεως, ή περι δόλου καΙ αί τοιαίίται.

11.8.1.3.1 == ]).3.1.3.1 (ΒΤ

25

404/22)

'Αγχιστείας νόει τας ούσα ς, ού μην τας πάλαι γενομένας.

νΕμαt1ες έν τιϊ> ι' t1έματι του α' κεφαλαίου, δτι οί έπιτετραμμένοι συνηγορείν υπερ ρητων τινων προσώπων, συνηγορουσιν ύπερ πενt1ερων και γαμβρφνκαι νύμφης και πατρωου και μητρυας καΙ προγονου. Νυν ουν έφερμηνεύων ώσανει

ό νόμος σαφέστερον τό έκείσε λεχδέν φησι, δτι άΥχlστείας νόεl τας ούσας, ου μην 30

τας πάλαι Υενομένας, νυν δε λυt1είσας. 'Αγχιστεία δέ έστιν ή έκ συμπενt1ερίας

συγγένεια' ό γαρ γαμβρός Τι ή πενt1ερα Τι ή νύμφη ου τε των άνιόντων είσιν ου τε των κατιόντων, άλλα των έξ άγχιστείας ήγουν της άπΩ γάμου συγγενείας. Ό γουν άπΩ της τρίτης τάξεως ων των μη δυναμένων συνηγορείν, εί τάχα και

δύναται συνηγρορείν τιϊ> πενt1ερij> αύτου Τι τιϊ> γαμβρ(j}, άλλ' ουν ού τιϊ> πάλαι 35

γενομέν γαμβριϊ> αύτου, νυν δε μη οντι ώς λυδέντος του γάμου t1ανάτ Τι δια­ ζυγί, άλλα τιϊ> νυν οντι γαμβριϊ> Τι πενt1ερij> αύτου. Ούτως ουν νόει το παρον δεμα.

17-20 cf. scho1. Υ37 ad cap.1 Α

(ad 1. 2

ελαβεν)

C DT

30-31 cf. Theoph. 1.10.6 1 ante

άφηλιξ

add.

ό Α

B.8.1.3,6,11,13

343

JJ.8.1.3.2 == 1>.3.1.3.2 (ΒΤ

404/22-23)

Νύμφη και γαμβρος και πενδερος και πενδερα

λέγονται και οί πορρωτέρω. Τό παρόν κεφάλαιον λέγει, δτι νύμφη μού έστιν ου μόνον ή του υίου μου γυνή, άλλα και ή του έγγόνου μου η του προεγγόνου μου, και γαμβρός μού έστιν ού 5

μόνον ό της ίhJγατρός μου άνήρ, άλλα και ό της έγγόνης μου η της προεγγόνης μου, και πενδερός μού έστιν ού μόνον ό της γυναικός μου πατήρ, άλλα και ό πάππος η πρόπαππος αύτης.

νΟ ταν γουν άκούσ1Jς, δτι έπιτρέπει ό νόμος τ(j> έκ της τρίτης τάξεως όντι των μη δυναμένων συνηγορείν, ίνα συνηγορήσ1J τ(j) πενδερ(j> αύτού, μη μέχρι του της 10

γαμετης αυτου πατρός τίδει την του πενδερου προσηγορίαν, άλλα και είς τους

πορρωτέρω διάβαινε, οίον πάππον και πρόπαππον- όμοίως καί έπι των &λλων τοιούτων προσώπων.

JJ.8.1.6 == 1>.3.1.7 Κωλυδεις συνηγορέιν ούδε του άντιδίκου αύτου συγχωρουντος συνηγορεί. Πέτρος έκίνει κατα Παύλου· ό Παϋλος δικαζόμενος μετα του Πέτρου εΙχε συν15

ήγορόν τινα των κωλυδέντων συνηγορείν- ούκ έκώλυεν αύτόν ό άντίδικος αύτου

Πέτρος. Ζητουμεν, άρα δύναται συνηγορείν ό κωλυδεις συνηγορέιν, έπειδη τουτο

αύτ(j) συγχωρείται παρα του άντιδικουντος αυτ(j). Και λέγει ό νόμος ουχί.

JJ.8.1.11 == C.2.6.2 Οί άπελεύδεροι, είτε του τυχόντος είσιν είτε του βασιλέως, εί εύπαίδευ­ τσί είσι, συνηγορεϊν μη κωλυέσδωσαν. 20

Τό παρόν κεφάλαιον πάνυ σαφές έστιν- λέγει γάρο έαν έγένετό τις δουλος του

βασιλέως η &λλου οίουδήτινος προσώπου, συγκλητικου τυχόν η και ίδιώτου, είτα ήλευδερώδη παρα του δεσπότου αύτου, ού κωλύεται συνηγορείν, έαν τέως εύπαί­

δευτός έστι· τυχόν γαρ νόμους γινώσκει. Ού βλάψει ουν αύτόν είς τό συνηγορείν τό γενέσδαί ποτε δοϋλον.

JJ.8.1.13 == C.2.6.4 25

Έαν έν άπoυσί~ τις του ίδίου συνηγόρου ήττηδ~, ού δύναται τούτφ τ δικολόγ Τι λαl'tραίως Τι φανερως ύβρίζειν τον έαυτου διάδικον' έαν δε ύβρίσ1;Ί, άτιμουσl'tαι αύτόν. Άλλα μηδε εν σύμφωνον 20

Τι συνάλλαγμα περι της δίκης ποιείσl'tαι Τι περι των μισl'tων τον δικολόγον μετα του οίκείου πρόσφυγος. Πέτρος τις είχε δίκην μετα του Παύλου' προσηλδεν ό Πέτρος τφ ΜάρκιΡ ένι οντι των δικαστων των μελλόντων δικάσαι αύτον μετα του Παύλου' και ό δικαστης Μάρκος ύπέσχετο συνηγορησαι αύτφ, καδίσας ουν είς το δικαστήριον ό Μάρκος

25

έν προσχήματι τάχα του δικάζειν συνηγόρει τφ Πέτριμ. τουτο ουν κωλύει ή παρουσα διάταξις. Τοίς δε δικολόγοις δύο ταυτα άπαγορεύει ή παρουσα διάταξις εν μεν το μη­ δέποτε κρυφίως Τι φανερως ύβρίζειν τον άντίδικον αύτου άτιμουται

30

-,

-

ό γαρ τουτο ποιήσας

ετερον δε, ίνα μη συμφωνij Τι συναλλάττ-ι;ι ό συνήγορος μετα του

οίκείου πρόσφυγος περι της δίκης. Οίον τυχον όσπήτιον ην, δπερ έξενίκα ό πρόσφυξ Πέτρος ού δύναται ό συνήγορος Παυλος συμφωνείν μετα του Πέτρου, δτι "έαν έκνικήσωμεν το όσπήτιον, ίνα μοι δώσεις το ημισυ Τι ίνα σοι δώσω ν'

C DT

5

δε

om. C

17

δικσλσγείν

Bas.

Β.8.1 . 15,18,19

345

νομίσματα και άναλάβω αύτό άξιον ον ρ' νομισμάτων'" άλλ' ούδε δύναται συμ­ φωνειν ό συνήγορος, ΟΤΙ "τόσα νομίσματα ίνα μοι δώσεις χάριν της συνηγορίας". Τό δε παρόν έστι κεφ. Ις" του α' τιτ. του η' βιβ.

Β.8.1.15.4

= C.2.6.6.4

Μηδέποτε τόν δικολόγον έπίτηδες παρέλκειν τας δίκας. Ή παρουσα διάταξις κελεύει μη έξειναι τίi> συνηγόρ έπίτηδες παρέλκειν τας δίκας και την ύπό\)εσιν, τυχόν την δυναμένην λυ\}1Ίναι δια γ' fι δ' μηνων έξ έπι­ τηδεύσεώς τινος μεΜδου των ύπερ~έσεων παρεκτείνειν είς β' fι γ' ένιαυτων διά­ στημα. Σημείωσαι δε το "έπίτηδες'" έαν γαρ κατα την οίκείαν φύσιν πολύπλοκός τις ούσα και δυσκατάληπτος ή ύπό~εσις είς πλείονα παρεκτείνεται χρόνον, ούκ 10

έγκαλειται τότε ό συνήγορος. Τό δε παρόν έρμηνευ\tεν νόμιμόν έστι \tέμα γ' του ις" κεφ. του α.' τιτ. του η' βιβ.

Β.8.1.18

= C.2.7.1

Ό προδοσίας του οίκείου κατηγορήσας συνηγόρου μετα άπόδειξιν τας

προσφόρους αύτί;> τιμωρίας ένάγει, και έξ άρχης ή ύπόδεσις κινηδήσεται · μη άποδείξας δε και ώς συκοφάντης άτιμωδήσεται και στέρξει μη έκ15

καλεσάμενος την άπ6φασιν. Πέτρος τις εχων δίκην μετα του Παύλου πρoσηλ~ε τίi> δικολόγ Μάρκ, ώς αν συνηγορήση αύτίi> κατα του Παύλου' και δη πεισ~εις ό Μάρκος συνηγόρησε

τ Πέτρψ άλλ' ούκ ώφέλησε τόν Πέτρον ή συνηγορία του Μάρκου' κατεδίκασε γαρ αύτον ό Παυλος μετα τουτο κατηγόρησεν ό Πέτρος τον Μάρκον προδοσίας 20

ώς προδδντα τα δίκαια αύτου τ άντιδίκ αύτου Παύλ. Κελεύει ή διάταξις, δτι, έαν δείξη τουτο ό Πέτρος, τιμωρη~ήσεται μεν ό Μάρκος κατα την άξίαν του άμc:φτηματος, την δε ύπδ~εσιν την ίδίαν γυμνάσει ό Πέτρος άνωi)εν και έξ άρχης, καν ούκ έξεκαλέσατο.

Ταύτα μέν, οτε δείξει, οπερ κατηγόρησε του Μάρκου' εί ycιp μη δείξη, και ώς 25

συκοφάντης ό Πέτρος άτιμω~ήσεται και την άπόφασιν στέρξει, εί μήπου πολλάκις έξεκαλέσατο, οτε κατ' αύτοϊί ό δικαστης άπεφήνατο.

'Έστι δε το παρόν νόμιμον κεφ . t\t' του α' τιτ. του η' βιβ.

Β.8.1.19

= C.2.7.4

Οί του έπάρχου και των άλλων δικαστηρίων συνήγοροι, δσα προφάσει

του έπιτηδεύματος έκτησαντο, ταυτα ώς ίδιόκτητον πεκούλιον μετα την 30

του πατρός τελευτην έκδικείτωσαν.

C DT

4 post

μηδέποτε

add.

δε

Bas.

346

Β.8.1.19,40,41

Μάρκος τις ειχε β' υίούς, Πέτρον και Παυλον' ό Πέτρος μαδων νόμους γέγονε συνήγορος και ούκ όλίγα έκ της συνηγορίας είς την του πατρός ούσίαν είσήνεγ­

κεν, ώστε τυχόν ,ο: νομισμάτων ουσαν του πατρός αύτου την ούσίαν ,β νομισμά­ των ποιησαι' άλλα μετα του το άποδανόντος άδιαδέτου του Μάρκου έμελλον 5

κληρονομησαι οί υίοι έξ ίσου Πέτρος και Παυλος έλεγεν ουν ό Παυλος, ότι "ώ άδελφε Πέτρε, ίδου νυν εύρίσκεται ή ούσία του πατρός ήμων ,β νομισμάτων, κληρονομήσω μεν άνα ,0:". Και λέγει ή διάταξις ούχί' άλλα την μεν κυρίως ούσίαν

του πατρός, ήγουν τα ,α νομίσματα, έξ ίσου λήψονται, εκαστος άνα φ', τα δε ετερα ,0:, ατινα έκ της συνηγορίας ό Πέτρος κτησάμενος είς την ούσίαν είσήγαγε 10

του πατρός, αύτός ίδιαζόντως ό Πέτρος ώς ίδιόκτητον πεκούλιον λήψεται. "Εστι δε τό παρόν νόμιμον κεφ. κ' του α' τιτ. του η' βιβ.

Β.8.1.40

= C.2.9.1

'Όσα περι των συνηγορουμένων οί συνήγοροι λέγουσιν, αύτοι νομι­

ζέσ"θ"ωσαν οί δικαζόμενοι λέγειν. Πέτρος ειχε δίκην μετα τοϋ Παύλου' προσηλδεν ό Πέτρος 15

t(f> Μάρκ συνηγόρ

όντι, ίνα συνηγορήσ1J αύΤ(f> κατ α του Παύλου. Λέγει ό νόμος, ότι, όσα είΠ1J ό Μάρκος ύπερ του Πέτρου, αύτος ό Πέτρος δοκει λέγειν ταυτα' πλην γίνωσκε, δτι,

έαν κατα πλάνην Τι προδοσίαν είΠ1J τι ό Μάρκος κατα του Πέτρου, ού βλαβήσεται έκ τούτου ό Πέτρος.

Β.8.1.41

= C.2.9.2

Ή των ύπαγορευόντων τας δεήσεις πλάνη μη άδικείτω την άλή"θ"ειαν. 20

Μη γενομένης ουν καταδίκης έαν ώς γενομένης έδεήiJης, ούδεν περι την δίκην βλαβήσ-ι;). Πέτρος τις έδικάζετο μετα του Παύλου' άλλα μετα ταυ τα βουλόμενος δεηδηναι του βασιλέως και μη γινώσκων γράφειν παρεκάλεσε τόν Μάρκον, ίνα εκδηται προσώπ αύτου ύπομνηστικόν- ό Μάρκος παρα τα λαληδέντα αύΤ(f> παρα του

25

Πέτρου την δέησιν γράψας, ειπε τυχόν έν τη ύπομνήσει, ότι κατεδικάσδη ό

Πέτρος καίτοι μη καταδικασδέντος αύτου· μετα ταυτα προκομισδέντος του ύπο­ μνηστικοϋ άπεκέχρητο τούτ ό άντίδικος αύτοϋ Παυλος λέγων, δτι "ίδού, ώ Πέτρε, έν τη ύπομνήσει σου ώμολόγησας καταδικασδηναι και εσο λοιπόν καταδεδικα­

σμένος". Λέγει ό νόμος ούχί' τό γαρ κατα πλάνην γενόμενον ού βλάψει τόν Πέτρον. 30

Ού μόνον δέ, έαν άλλος ην ό γράψας τό ύπομνηστικόν, άλλα και έαν ό Πέτρος

γράψ1J Τι ύπαγορεύσ1J, ήγουν έκδώσει τό ύπομνηστικόν αύτοϋ, πλανηδεις δε ίσως γράψ1J καταδικασδηναι μη καταδικασδείς, ού βλαβήσεται πάντως έκ τούτου.

C DT

26

προσκομισCέντος

C

347

Β.8 . 1.42,43

Β.8.1.42

= C.2.9.3

την άπσφάσει τμηΟείσαν δίκην μηδε βασιλέως άνακαλείτω άντιγραφή. Μη μάτην συν την πλάνην αίτι~ των συνηγόρων παρσυσα καί μη παρα­ χρημα άντειπσυσα Τι έκκαλεσαμένη την άπόφασιν. Ή παρουσα διάταξις προς γυναϊκα άντεγράφη λέγουσαν μετα παραδρομην 5

πολλων ήμερων διελίtoυσων μετα την άπόφασιν, στι ,,[ού] κατα πλάνην παρέλειψαν οί συνήγοροί μου δικαιολογίαν μου και έκ τούτου έβλάβην", και ζητουσαν πάλιν

άνακαινισίtηναι αύτη την άγωγήν. Άπαγορεύει ουν τουτο ή διάταξις λέγουσα, στι ού καλως ποιεϊς αίτιωμένη την πλάνην των συνηγόρων ' ήδύνω γαρ fι παρα­ χρημα άντειπεϊν fι έκκαλέσασίtαι . 10

το δε "παραχρημα" έπι του παρόντος ίtέματoς έντος γ' ήμερων νόει' ούτω γαρ και ό Θαλέλαιος αύτό έρμηνεύει και έν τοίς δικαστηρίοις παρεδέχίtη και πολιτεύεται.

Β.8.1.43

= C.2.10.1

υΟ σα παρα των δικαζομένων Τι των συνηγόρων παραλιμπάνεται, ταυτα παρ α των δικαζόντων άναπληρσύσδωσαν. 15

Σαφές έση τό παρόν κεφάλαιονο κελεύει γάρ, ίνα ό δικαστης άναπληροί τα

έλαττώματα των άντιδίκων και των συνηγόρων, καί, έαν παραλείψη τυχόν εν μέρος των δικαζομένων νόμον τόν βοηt)ουντα αύτ, τον δικαστην κελεύει λέγειν τουτον τόν παραλειφt)έντα νόμον.

Γίνωσκε δέ, στι νόμον μεν παραλειφt)έντα παρα του δικαζομένου άναγκάζεται 20

λέγειν ό δικαστης και άναπληρουν το του δικαζομένου έλάττωμα, φάκτον δε ήτοι πράξιν ούχί' ού γαρ άπαιτείται ό δικαστης γινώσκειν, α

xat)' έαυτους οί δικαζό­

μενοι πράττουσι. Και τυχόν, έ&.ν ό Πέτρος δικαζόμενος μετ&. του Παύλου παρα ΜCφΚ4> δικαστη περι βιβλίου διελύσατο, είτα μετα καιρον ένήχt)η πάλιν ό αύτος Πέτρος παρα του αύτου Παύλου περι του αύτου βιβλίου παρ&. δικαστ'ij 'Ιωάννη 25

και ούκ άντέt)ηκεν ό Πέτρος τ Παύλ4> τον της διαλύσεως λόγον, ούκ άπαιτείται

ό δικαστης άναπληρωσαι το έλάττωμα του δικαζομένου και είπείν, στι "άλλα διελύσω, ώ Παυλε"' νόμους γαρ γινώσκειν, ού φάκτα ό δικαστης άναγκάζεται. Τό δε παρόν έστι όέμα β' του

10-11 cf. scholl. V 4,

13- 27

Η. 1.4.16

Ρ

1, L 1 ad. loc.

19-21 cf. schol.V1 ad loc.

cum schol. q

C DT e(13-27) 2 αίτιω Bas. e 26 άλλα om. Cd

οαι.

tt)' κεφ. του α' τιτ. του η' βιβ.

12

θαλέλαιος : /}α(

) codd.

18-20

τον

-

δικαστης

348

Β.8.2.1,8

Τίτλος δεύτερος Περί προκουρατώρων καί έκδικητων

1J.8.2.1

== 1>.3.3.1

Προκουράτωρ έστιν ό διοικων άλλότρια πράγματα κατα έντολην του δεσπότου. Γίνεται δε η κατα παρουσίαν η δι' έπιστολης η δι' άγγελου, και 5

η πάντων των πραγμάτων η ένός. Προκουράτωρ γάρ έστι και ό ένταλiJεις άπαγαγέιν πραγμα η έπιστολην η άγγελίαν. Γίνεται δε και ό άπών. Ό παρων τίτλος διδάσκει περι προκουρατώρων και έκδικητων. Γίνωσκε δέ, ότι προκουράτωρ έστιν ό κατ' έντολήν μου η διοικήσας πράγματά μου η δίκην μου ύπεισελt}ων- διεκδικητης δέ έστιν ό δίχα μανδάτου ήγουν έντολης μου δεφεν-

10

δεύων με και την δίκην μου ύπεισερχόμενος.

Αύτίκα ουν το α' του τίτλου κεφάλαιον τον του προκουράτωρος δηλοποιει όρισμόν- φησι γάρ, ότι προκουράτωρ έστιν ό διοικων άλλότρια πράΥματα κατ'

έντολην του δεσπότου. Ποίου δεσπότου; του κυρίου δηλαδη των παρ' αύτου διοικουμένων πραγμάτων. 15

Γίνεται δέ τις προκουράτωρ ή κατα παρουσίαν, ώς ότε τυχον πάρεστιν ό Πέτρος

και ό Παυλος και έντέλλεται μεν ό Πέτρος τφ Παύλ πατρι αύτου, ωσπερ οί άλλας εχοντες έπιστή~ μας ύπεξούσιοι προσπορίζουσι τοις πατράσιν αύτων- ό γουν ρηί1εις ύπεξούσιος

Παυλος έπι τοις τοιούτοις αύτου πράγμασι δύναται διδόναι προκουράτωρα' λέγονται δε τα τοιαυτα του ύπεξουσίου πράγματα κανστρέσιον πεκούλιον. Λέγει 15

ουν ό νόμος, οτι ό ύπεξούσιος ού μόνον, έαν

eX1J κανστρέσιον πεκούλιον, δίδωσιν

έντολέα, άλλα και έπι έτέραις άγωγαις, οΤον τ-i] περι ϋβρεως. Θεματίσωμεν δε τουτσ, ϊνα σαφέστερον γένηται' ό Πέτρος είχεν υίον τον Παυλον­ άπεδήμησε δε ό Πέτρος καταλείψας τον Μάρκσν διοικητην των πραγμάτων αύτου

πάντων, των εν τε κινητοις και άκινήτοις και έν άγωγαις ί1εωρουμένων' 'Ιωάννης 20

τις ϋβρισε τον υίον του άποδημήσαντος Πέτρου τον Παυλον- ό διοικητης του

Πέτρου Μάρκος ούκ ηί1ελε κινησαι κατα του 'Ιωάννου την περι ϋβρεως άγωγήν. Δύναται τότε ό ύπεξούσιος Παυλος κινειν κατα του ύβρίσαντος αύτον 'Ιωάννου

την περι ϋβρεως άγωγήν, καί, έπειδη δύναται κινειν, και έντολέα δίδωσι. Τί δέ; Ό ύπεξούσιος του Πέτρου Παυλος είχε και αύτος υίον τον Λούκιον, οντινα 25

Λούκιον, υίον μεν του Παύλου, έγγονον δε τοΜε του Πέτρου, ϋβρισεν ό Ματί1αΙος. Έαν άποδημ-i] ό πάππος αύτου Πέτρος έχων και αύτον τον Λούκιον και τον του Λουκίου πατέρα Παυλον ύπεξουσίους, ό Παυλος δίδωσιν έντολέα τον κινήσοντα την περι ϋβρεως άγωγην κατα του Ματί1αίου.

Ταυτα μεν ουν, οτε ένάγει ό ύπεξούσιος. Άλλα καί, οτε ένάγεται, δίδωσιν έν30

τολέα. τα αύτα δε λέγομεν και έπι ί1υγατρος ύπεξουσίας ύβρισί1είσης δίδωσι γαρ και αύτη έντολέα έπι τ1J περι ϋβρεως ιXywyij. Είς δε το άπαιτησαι την προικα

περιττόν έστιν άμα τ.3.3.8.1 15

(ΒΤ

415/13)

~Aκων έντολευς ού δίδοται.

Σαφές έστι το παρον ~έμα· λέγει γάρ, δτι ούδεις μη βουλόμενος γίνεται έντολεύς. Γίνωσκε δέ, δτι έπι τούτου τοϋ ~έματoς, ηγουν οτε γίνεται ό Πέτρος τυχον του Παύλου έντολέυς, ού το άπλως παρείναι τον Πέτρον έντελλομένου αύτφ του Παύλου και μη άντιλέγειν, άλλα σιγαν καταδοχην της έντολης λέγομεν, άλλα το 20

συναινείν και τον έντολέα και την έντολην καταδέχεσ~αι· δια τοϋτο γαρ και οί κριται έν τοίς έπι ταίς έντολαίς σημειώμασιν αύτων οϋτω γράφουσινο "ένετέλλετο μεν ό δείνα τφ δείνι· έπει δε και ουτος παρων την έντολην κατεδέχετο, είς δήλωσιν τοϋ γενομένου το παρον σημείωμα έξε~έμε~α". Ταυτα δε ού μάτην ούδ' ώς αν τις είποι έξω της ύπo~έσεως εϊρηκα, άλλα προς

25

άντιδιαστολην των ~εμάτων, έφ' ων το παρείναί τινα και μη άντιλέγειν κα1αδοχην αύτοϋ λέγομεν εΙναι· ατινα ~έματα ούκ όλίγα δντα, τό γε νϋν σιωπητέον, ϊνα μη μείζον του έργου το πάρεργον πoιησώμε~α· έν δε τοίς προσφόροις έκάστ~ τίτλοις μα~ήστι ταϋτα λεπτομερέστερον.

ΤΟ δε παρον νόμιμόν έστι ~έμα γ' τοϋ η' κεφ. τοϋ β' τιτ. τοϋ η' βιβ.

Β.8.2.16 30

== 1>.3.3.16

Προ της προκατάρξεως άδειαν εχει ό δεσπότης και δι' έαυτου την

δίκην είπε"ίν και έναλλάσσειν τον έντολέα ήτοι τον συνήγορον. 17-20 cf.

C DT

ΒΤ

3

415/31-:14

δώση

d

8 ante

ένάγεσδαι

add.

είς το

Bas.

26

το: τα.

C

31

έναλλάξαι

Bas.

351

Β.8.2.16,91,106

Πέτρος έχων δίκην μετα Παύλου έποίησεν έντολέα τον Μάρκον' άλλα προ της προκατάρξεως, ήγουν πριν Τι προκατάρξεται της κατα τοϋ Παύλου έναγωγης ό Μάρκος, ήβούλετο ό Πέτρος μετακινησαι τοϊίτον της έντολης. Ζητειται, αρα δύνα­ ται τουτο ποιείν ό Πέτρος. Και λέγομεν, δη μάλα ' ού γαρ γέγονε κύριος της δίκης, 5

πριν Τι προκατάρξεται' δπου γε και μετα προκάταρξιν εύλόγου παρεμπεσούσης αίτίας δύναται τοϋτον μετακινειν της έντολης καίτοι της δίκης γενόμενον κύριον. "Εστι δε το παρον νόμιμον κεφ. Ιζ' τοϋ β' τιτ. τοϋ η' βιβ.

Β.8.2.91

= C.2.12.17

Μηδεις γενεσt}'αι έντολευς άναγκαζέσt}'ω, μηδε πλέον τι πράττειν της

έκκλήτου' μηδε ακων τις τον άπόντα διεκδικείτω. 10

Σαφής έστιν ή παρουσα διάταξις κελεύει γάρ, ίνα μηδεις άναγκάζηται μη βουλόμενος γίνεσl1αι έντολεύς. 'Εαν δέ τις γένηται έντολευς έπι ύποitέσει τινί,

είτα καταδικασl1έντoς αύτου έπ! τίj τοιαύτ'l,l ύποitέσει παρακολουitή01J έκκλητος, τον αύτον έντολέα κελεύει και έπι τίj έκκλήτ βασιλεί", άλλα μετα την άναφοραν και την έκ του 30

βασιλέως έκφερομένην τομήν. Δια τί; Διότι ή έκκλητος κατα άποφάσεως αύτοτελους εχει χώραν' άπόφασις δέ έστιν αύτοτελής, ητις Τι καταδικάζει Τι έλευόε­ ροί, οΤά έστι και ή παρα του βασιλέως έκφερομένη τομη άπο της άναφορας ή δε του αρχοντος άναφορα ούδεν άλλο έστίν, εί μη διήγησις των συνενεχόέν­ των έν

tij> δικαστηρί. Τδ δε έρμηνευl1έν έστι β' l1έμα του α' κεφ. του α' τιτ. του ό' βιβ.

8-11 cf. e. g. Β.2.6. 23 (N.1l3.1 pr.) ί. f. 29-30 cf. e. g. Β.9 . 1.126 (C.7.62.36)

C DT

1

συμβαίνη

C

20-21 cf. Β . 9.1.28 (D.49.2.1) 30- 31 cf. e. g. Β.9.1.69 (C.7.45.3)

6 τi;) deest in Bas.

354

Β.9.1.1,2

8.9.1.1.4 = D.49.1.1.4 Ό λίβελλος της έκκλήτου όφείλει εχειν το όνομα του έκκαλεσαμένου και του δικαστου, καί1' ου έκκαλείται, και έκ ποίας άποφάσεως. Γίνωσκε, ότι πας καταδικαζόμενος, εί ύπολάβοι κακως καταδικασl)ηναι, εχει ίiδειαν έκκαλείσi}αι, τουτεστι λέ'γειν, δτι "άδίκως με κατεδίκασας, ώ δικαστά, 5

και ζητω, ίνα τηρηi}ij παρ' έτερων δικαστων ή άπόφασίς σου, είτε δικαία έστί και έννομος είτε και μή'"

και ταυτα είπων και ζητήσας την έκκλητον έντος ι'

ήμερων κωλύει τον άποφηνάμενον δικαστην άπαιτησαι τα άπο καταδίκης τον καταδικασ\}έντα' προσέρχεται ουν έτέριι> δικαστij μείζονι παρα τον δικάσαντα

και προτίi}ησι παρ' έκείνιι> την έκκλητον και ώς ένάγων δίδωσι λίβελλον τ 10

άντιδίκιι> αύτου τ νικήσαντι αύτον

t και καταδικάσαντι δικαστij την ύπό\}εσιν. t

Οίος δε όφείλει είναι ό λίβελλος και οϊαν εχει την δύναμιν, το παρον τελευ­ ταιΌν \}εμα του α' κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ. ύποτίδησι. Θεματίσωμεν ουν σοι το κεφάλαιον, ίνα και σαφέστερον γένητcιι' ό Πέτρος

ένήγαγε κατ α του Παύλου παρα τ έπι των κρίσεων κυΡ Κωνσταντίνιι> τ 15

Μαγγιλίττι περι παρα\}ήκης νομισμάτων σ' και περι δανείου νομισμάτων τ' και

κατεδίκασε τον Παυλον και έπ' άμφοτέροις ό Παυλος είς μεν την καταδίκην της παραi}ήκης μηδεν άντιλεγων έφησύχαζε και έδέχετο ταύτην, την δε περ1. του

δανείου άπεπέμπετο λέγων μη καλως καταδικασi}ηναι και έπ' αύτij καΙ έζήτησεν εκκλητον. 20

'Οφείλει ουν δουναι λίβελλον περι της έκκλήτου τ Πέτριι> και

συν\}είναι αύτον οϋτως "έγώ, ό Παυλος, αίτιωμαι την άπόφασιν του έπι των

κρίσεων κυρου Κωνσταντίνου την γενομένην έπι τοίς τ' νομίσμασι τοίς παρα του Παύλου λεγομένοις δανεισl)ηναί μοι και ζητω ταύτην άναδεωρηδηναι κατ'

έκκλητον παρα του πανσεβάστου σεβαστου και μεγάλου δρουγγαρίου κυρου Κων­

σταντίνου του Κομνηνου." Δια μεν ουν του γράψαι "έγώ, ό Παυλος", έδήλωσε 25

το όνομα του έκκαλεσαμενου, δια δε του είπείν "του έπι των κρίσεων κυρου Κων­ σταντίνου" έσαφήνισε το δνομα του δικάσαντος, δια δε του αίτιάσασδαι την καταδίκην του δανείου παρέστησε και ποίαν άπόφασιν του έπί των κρίσεων

έκκαλείται.

Β.9.1.2

= D.49.1.2

Άρκεί δε το έν τόις πεπραγμένοις είπείν "έκκαλουμαι". 30

Διδάξας άνωτέρω ό νομοδέτης, ηγουν έν τι!"> τελευταίιι> \}έματι του α' κεφ. του α' τιτ. του παρόντος

\}'

βιβ., ότι ό λίβελλος της έκκλήτου όφείλει έχειν το όνομα

6-7 cf. e. g. Β.9.1.33.5 (D.49.4.1.5); Β.9.2.11 (Ν.23.1) 30-31 cf. supra cap. 1.4 C DT

7-8 cf. e. g. Β.9.1.43,97 (D.49.7.1; C.7 .62.3)

10 locus corruptus: fort. legendum est παρα τφ πρωτον 14 ένηγε T(G) Ι τφ1: του C

ύπόδεσιν, ηίΒί plura exciderunt

δικάσαντι δικαστ!j την

355

Β.9.1.2,4

του έκκαλεσαμένου και του δικαστου, καί)' ού έκκαλείται, και την αποφασιν έγγεγραμμένην, ην αίτιαται, έλδων είς τό παρόν β' κεφάλαιον προστίδησιν, ότι, εί δε έν τοϊς πεπραγμένοις, τουτέστιν εί έν αύτ4) τ4) σημειώματι, έν ~ έκφέρεται ή άπόφασις, είπη, ότι "έκκαλουμαι", άρκεϊ τουτο και ούκέτι χρεία λιβέλλου' τουτο 5

γάρ με πείδει έννοεϊν τό εύδυς κατα συνέχειαν της διδασκαλίας της σαφηνιζού­

σης, όπΟιος όφείλει είναι ό της έκκλήτου λίβελλος, έπαγαγείν τόν νομοδέτην­ άρκεί δε το είπείν έν τοίς πεπραγμένοις "έκκαλουμαι'" καΙ είκότως έντευδεν yfιp τό τε όνομα του έκκαλεσαμένου και του δικαστου, καδ' ου ή εκκλητος παρ­ ίσταται, ώσαύτως και ή αίτιωμένη άπόφασις εχουσα προκειμένην την εκκλητον, 10

&.

ό λίβελλος σαφηνίζει της έκκλήτου. Τινες μεν ουν ούτως

έρμηνεύουσι τό κεφάλαιον εύφυως, ώς οίμαι, και πιδα­

νως. Τινες δε λέγουσιν, ότι, ώσπερ ό λίβελλος της έκκλήτου διδόμενος έντός ι' ήμερων της αίτιαδείσης άποφάσεως, καδ' δν καιρόν έδίδοτο, άναρτ~ τόν

έκβιβασμον και ίστ~ την άπαίτησιν την άπο της καταδίκης και ούκ άλλως συγ15

χωρεί τα της καταδίκης άπαιτηδηναι τον καταδικασδέντα, εί μη τηρηδTj ή εκ­ κλητος, ούτω καΙ το είπέιν τον καταδικαζόμενον εν τ4) καιρ4) της άποφάσεως,

ότι "έκκαλουμαι", άναρτ~ τον έκβιβασμον καΙ ούκ άλλως συγχωρεί την άπαίτη­ σιν γίνεσδαι, εί μη μετα την γυμνασίαν της έκκλήτου.

Β.9.1.4.2-3

= D.49.1.4.2-3

'Ετέρου δικα.σαμένου έτερος έκκαλείσ{]αι δύναται, έ&ν αύτφ διαφέρη, 20

ώς έπ' άγοραστου και πράτου' όπότερος

YCtp

αύτων δικασάμενος μη

έκκαλέσηται, δύναται ό άλλος έκκαλείσbαι. Εί δε και έκκαλέσεται μεν

ό πράτης δικασάμενος, ύποπτος δέ έστι, δύναται ό άγοραστης διεκδι­ κείν την ύπόbεσιν, ώς αν εί αύτός έξεκαλέσατο. Γίνωσκε ώς εν πρoδεωρί~, ότι πας πωλήσας τινΙ πραγμα τίμιον χρεωστεί 25

δ~ενδεύειν τον άγοραστην καΙ συμπαρίστασδαι αύτ4) καΙ συνδικάζεσδαι έκ­ νικωμένου του πράγματος και μετα την έκνίκησιν χρεωστεί άντιστρέφειν το

τίμημα. Μάδε και τουτο, ότι αύτος ό δικαζόμενος δύναται έκκαλείσδαι, ού μην έτερος μη έχων έντολην του καταδικασδέντος, εί μήπου έχει τι διαφέρον καΙ μέλλει βλαβηναι του καταδικασδέντος μη έκκαλεσαμένου. 30

Ταυτα μαδων όρα το προκείμενον- ό Πέτρος έπώλησε τ4) Παύλ κτημα και μετα την πρασιν άνεφάνη Μάρκος έκνικων το κτημα ώς αύτ4) διαφέρον' έδι­

κασατο ό πράτης καΙ κατεδικάσδη iΊ ό άγοραστης καΙ καταδικασδεΙς ούκ έφρόν­ τισε ζητησαι εκκλητον. Δύναται ό Πέτρος ό μη δικασάμενος ζητησαι εκκλητον

12-16 cf. e. g. Β.9.1 . 33 .5 (DA9A.l.5); B.9.2.11 (Ν.23.1); Β.9.1.43,97 (DA9.7 .1; C.7.62.3) 24- 27 cf. B.19.11 (Ό. 21.2) passim; Β. 19 . 6. 15 (C.4A8.1); Β.19.19. 21 (C.8A4 .21 .1) 27-28 cf. e. g. Β . 9 . 1.35 pr. (ΌΑ9 . 5.1 pr.)

C

ΌΤ

356

Β.9.1.4,7,8

και γυμνάσαι αυτην- διαφέρει γαρ αύτ{j>. Είτε γαρ ό άγοραστης ην ό δικασά­ μενος και ήττηδείς, δύναται ό πράτης έκκαλείσδαι λέγων, ότι "διαφέρει μοι ζητησαι έκκλητον- ίσως γαρ νικήσω έν αύτ'ί) και ούκ άπαιτηδήσομαι το τίμημα

παρα του άγοραστου, 5

8

έλαβον, και το πρόστιμον ώς άλλότριον πωλήσας", είτε

ό πράτης ην ό δικασάμενος και καταδικασδείς, δύναται ό άγοραστης ζητείν

έκκλητον λέγων, δτι "διαφέρει μοι το έχειν άκίνητον παρ'

8

νομίσματα και το

είναι δικαστικης όχλήσεως έλεύδερος και μη κινείν κατα του πράτου περι του τιμήματος και έχειν σκυλμους και όχλήσεις". Εί δε και δικασαμένου του πράτου και καταδικασδέντος και ζητήσαντος έκκλητον παρίσταται ό άγοραστης και 10

ζητεί δικάζεσδαι και γυμνάζειν την έκκλητον λέγων, ότι "ύποΨίαν έχω, δτι ό πράτης μου συμπαίζει μετα του κινουντος περι του πράγματος και μέλλει προ­

δουναι τα οίκεία δίκαια και παρασιωπησαι, ινα καταδικασδ'ί) και άφαιρεδη το πραγμα, και ζητω, ινα δικασδω αύτός", είσακούεται ώς ευλογα λέγων.

Ίσδι δε έξωδεν, δτι έκάτερος τούτων δύναται έξ άρχης έν 15

ρίcy, έαν δέλη, συμπαρίστασδαι

t{j>

t{j>

πρώτcy δικαστη-

δικαζομένcy και συνδικάζεσδαι.

ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι β' δέμα του δ' κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.1.7

= D.49.1.7

'Εάν τις δια. το βίαιον του δικαστου μη αύτφ έπιδώσει την έκκλητον,

άλλα. δημoσί~ προiJήσει, καλως την έκκλητον έγγυμνάζει. ΟΤον ώς έπι δέματος έδικάζετο Πέτρος παρα δικαστη ί)"υμώδει και δριμεί 20

και καταδικασδεις και οίόμενος βλαβηναι έδειλία. και έτρεμεν είπείν, ότι "έκ­ καλουμαι την άπόφασίν σου ώς βλάπτουσάν με", ϊνα μή τι των άνηκεστων πάi}\j, και έφησύχασε μήτε κατα τόν καιρόν της άποφάσεως είπών, ότι "έκκαλου μαι" , μήτε μετα ταυτα έπιδους αύτ{j> έγγραφόν τι πεοιεχον, ότι έκκαλείται, και άνελ­ δων είς τον φόρον η το μίλιον έποίησεν έγγραφον και τέi}εικεν αύτο έν αύτ{j>

25

γράψας, δτι "έγώ, ό δείνα, δικασάμενος παρα δικαστη

t{j> δείνι και καταδικασi}εις

και φοβηitεις είπείν, ότι ,έκκαλουμαι την άπόφασίν σου', ϊνα μη τυπτηi}ω δια την ένουσαν αύτ{j> δριμύτητα, το παρόν έγγραφον προτίi}ημι δημoσί~, ϊν'

-i]

δηλον,

ότι έξεκαλ.εσάμην και μη ύποστω βλάβην τινα έκ του έφησυχάσαι και δόξα.ι έντευitεν, στι στέργω τ'ί) έκείνου άποφάσει". Φησιν ουν ό νομοi}ετης, ότι καλως 30

του το ποιεί, και ώς έκκλητεύσας και μη στέρξας την άπόφασιν παραδεχi}ήσετα.ι και γυμνάσει την έκκλητον.

Το δε έρμηνευi}έν έστι κεφ. ζ' του α' τιτ. του

Β.9.1.8

i}'

βιβ.

= D.49.1.8

Ό έκκαλεσάμενος, εα.ν ύβρίσ-ι;ι τον ψηφισάμενον, τύπτεται.

C DT

21

πάiJoι

C

32 11';

β'

d

357

Β.9 . 1.8,10

Σαφές έστι το κεφάλαιονο φησι γάρ, ότι ό καταδικασ~εις και έκκαλεσάμενος,

έάν ύβρίσt;t τον καταδικάσαντα αύτόν, όφείλει τύπτε~αι' και είκότως, ϊνα μά­ δωσιν

0\

καταδικαζόμενοι μη ύβρίζειν τους δικαστάς ώσπερ γιφ αύτοι οί δι­

κασταί, εί ύβρίσουσι τους έκκαλουμένους, ύπόκεινται τη περ1. ύβρεως και τιμω5

ροϋνται, ούτω και οί καταδικασδέντες κολάζονται ύβρίζοντες τους δικαστάς. ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι κεφ. η' του α' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.1.10.1 =

D.49.1.10.1

'Εάν τις έκ μιας άγωγης έναχftεις έχούσης πολλα κεφάλαια είς πολλας καταδικασftij ποσότητας, ών έκάστη μεν ούκ έπιδέχεται την του βασι­ λέως άκρόασιν, συναπτόμεναι δε έπιδέχονται, καλως έκκαλείται προς 10

βασιλέα. Γίνωσκε, ότι κείνται νόμοι διάφοροι λέγοντες, ότι, οτε ζητη~η έκκλητος έπι δίΚ1] μη έχούσt;t πολυ ποσόν, ούκ όφείλει ταύτην τηρείν ό βασιλεύς, άλλ' εί μέν

έστιν άχρι ι' λιτρων, τηρείται παρ' ένος δικαστοϋ, εί δε ύπερβαίνει τας ι'

,

παρά

δύο, εί δε και τάς κ', παρα της συγκλήτου. Προς έκείνους γοϋν τους νόμους άφ15

ορων το παρον κεφάλαιον διδάσκει, δτι, έάν τις καταδικασδη άπο μιας άγωγης μη έχούσης μέγα ποσόν, ούκ όφείλει έκκα.λείσ1Jαι προς βασιλέα.

θεματίσωμεν δέ σοι το κεφάλαιον, ϊνα καλως νoηίtη σοι' έπετροπεύ"η Παϋλος παρα Πέτρου και γέγονεν έφηβος, και μετεκινή"η ό έπίτροπος της κηδεμονίας ώς ήδη ήβήσαντος τοϋ κηδεμονευομένου ' κατα τοϋτο παυδείσης της έπιτροπης 20

και δοt1έντος κουράτωρος τ4) Παύλιι:ι έκινήδη κατα του Πέτρου παρα του νέου

ή περι έπιτρoπfiζ άγωγή, ή λεγομένη τουτέλαε, έχουσα πολλα κεφάλαια, οΊον δτι "άΠ-Qτησας, ώ Πέτρε, άπο των χρεωστούντων έμοί, τ4) Παύλιι:ι, λόγιι:ι τόκων νομίσματα' έλαβες άπο Μάρκου πράγματά μου δντα παρ' έκείνιι:ι δια φυλακην άξιούμενα νομισμάτων π" άΠ-Qτησας άπο των έκληπτόρων των κτημάτων μου 25

νομίσματα ,α' ελαβες άπο Γεωργίου νομίσματα ετερα ,α καταλειφίtέντα μοι είς

ληγάτον", και άλλα τινά' και κατεδικάσίtη ό Πέτρος έπι πασι τοίς κεφαλαίοι ς της τουτέλαε και καταδικασίtεις έζήτησεν είς τον βασιλέα. Και ζητείται, αρα καλως έκκλητεύει είς τον βαmλέα fι ού. Καί φησιν ό νoμoίtέτης, ότι, έπει ή κινη­ δείσα κα.τ' αύτοίί άγωγη μία έστιν έχουσα πολλα κεφάλαια, ων εκαστον έχει 30

ποσον μη έπιδεχόμενον την τοϋ βασιλέως ακρόασιν, συναγόμενα δε και συγκεφα­

λαιούμενα περιίστανται και αναβιβάζονται είς ποσον πολυ και άξιον της του ~ βασιλέως άκροάσεως, καλως είς τον βασιλέα ζητεί την έκκλητον. ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι δέμα β' του ι' κεφ. του α' τιτ. του ~' βιβ. 1-3 cf. Β . 60.18.7 (D.48.6.7); Β . 60. 21 . 42 (D.47.1O.42) 19 cf. Β . 38 . 3 (D.27.3; C.5.51)

9-12 cf. e.g.

Β.9 . 1.127

(C.7.62.37)

3 μη ante μάδωσιν (Ι. 2) transp. C 19 κηδεμονευομένου: κηδευομένου Cpc, κηδεμονουμένου C·"D, κηδεμονομένου Τ 27 της : scripsimus, τοις CT, om. D

C DT

358

Β.9.1.10

B.9.1.10.4 = D.49.1.10.4 Έπι κοινης δίκης τότε ό μη έκκαλεσάμενος ώφελείται . δια του εκ­ καλεσαμενου

και νικήσαντος,

όταν αί αύται δικαιολογίαι έκατέρφ

ήρμοζον, ού μην ότε διάφοροι, ώς έπΙ δύο έπιτρόπων έναχδέντων, του μεν άπα του μη χειρίσαι, του δε άπα του χειρίσαι· ούδέτερος γαρ αύτων 5

δια του έτερου βοηδείται. Ένταυόα διδάσκει ό νομοόέτης, πότε ό εΤς των καταδικασδέντων ζητήσας έκκλητον και νικήσας ώφελέι τους άλλους μήτε έκκλητον ζητήσαντας μήτε νικήσαντας, και ποιείται την διαίρεσιν της διδασκαλίας τοιαύτην, στι, οτε κοινή έστι δίκη κατά τινων την αίτίαν της κινήσεως έκ της αύτης άφορμης σχουσα

10

και έκ της αύτης πράξεως και αί αύται δικαιολογίαι άρμόζουσι πασι, τότε κατα­ δίκης γενομένης κατα πάντων, εί έκκλητεύσει τις έξ αύτων των άλλων ήσυχα­ ζόντων και νικήσει έν τt:\ έκκλήτ, ώφελουνται δια της αύτου νίκης καΙ οί λοιποΙ οί μη έκκαλεσάμενοι, οτε δε ή αύτη μεν δίκη κατά τινων κινηόη, ούκ άπο της

αύτης δε αίτίας, άλλ' άφ' έτέρας και έτέρας, τότε ή του έκκλητεύσαντος νίκη 15

ούκ ώφελεί τους μη έκκλητεύσαντας. σΤον ώς έπι παραδείγματος δύο τινές, Πέτρος τυχον καΙ Παυλος, έδόί1ησαν έπίτροποι άνήβ τινί· και τούτων ό μεν Πέτρος ηψατο της διοικήσεως καΙ διφ­

κησε τα του άνήβου πράγματα, ό δε Παυλος ούδ' ολως ηψατο ούτε διφκησέ τι· ηβησεν ό άνηβος Τι γέγονε τέλειος και έκίνησε κατα του Πέτρου και του Παυλου 20

την τουτέλαε ητοι την περι έπιτροπης άγωγήν, μίαν μεν και την αύτην ούσαν, ούκ άπο της αύτης δε αίτίας την πάροδον της κινήσεως σχουσαν, άλλ' έξ έτέρας και έτέρας τον μεν γαρ Πέτρον ήτιάσατο ώς άΨάμενον μεν της διοικήσεως, μη διοικήσαντα δε ώς έπφελη και σπουδαίον τα πράγματα, τον δε Παυλον ώς όφεί­

λοντα μεν διοικησαι δια το προχειρισδηναι έπίτροπον, μη διοικήσαντα δέ· και 25

κατεδίκασε και άμφοτέρους και της καταδίκης έξενεχί1είσης ό Πέτρος έζήτησεν

έκκλητον του Παύλου έφησυχάσαντος καΙ ένίκησεν έν~κκλήΤί Ή τούτου νίκη τον Παυλον ούκ ώφελ.έι· κα.ν γαρ ή αύτη άγωγη ην και μία και κοινη ή κινηί1είσα κατα των δύο, άλλ.' ούκ άπο του αύτου φάκτου και της αύτης αίτίας την αίτίαν της κινήσεως εσχεν, άλλ' έξ έτέρου και έτέρου τρόπου· ό μεν γαρ ένήχόη 30

ώς διοικήσας μεν, κακως δε, ό δε ώς μη διοικήσας, άλλ' όφείλων διοικησαι· εί

γαρ άπό της αύτης αίτίας ένήχt1ησαν και άμφότεροι και τας αύτας εΤχον δικαιο­ λογίας, τουτεστιν εί iΊψαντo και άμφότεροι της διοικήσεως καΙ ένήχόησαν ώς

διοικήσαντες μεν, ού καλως δε, τότε, έπεΙ και ή αύτη ην άγωγη κινηί1είσα κατα των δύο και έκ της αύτης αίτίας, της διοικήσεως δηλαδή, ώφέλησεν α.ν ή έν τι] 35

έκκλήτ νίκη του ένος τον ετερον τον μήτε έκκλητεύσαντα μήτε νικήσα.ντα.

Το δε έρμηνευί1εν νόμιμόν έση ί1εμα. δ' του ι' κεφ. του α' τιτ. του ό' βιβ.

20 cf.

Β . 38 .3

C DT

(D.27.3; C.5.51)

1 post τοϋ add.

μη

C

2

έκατέρ: έκάστω

D

B.9.1.16,19

Β.9.1.16

359

= D.49.1.16

νΟτε δημoσί~ συμφέρει παραχρημα τιμωρηt1ηναι τους καταδικασt1έν­ τας, ού δεί πρoσδέχεσt1αι την έκκλητον αύτων- ώς τους έπισήμους ληστας

Τι τους έρεt1ιστας των στασιαστων Τι τους έξάρχους των φατριων. Γίνωσκε καδόλου, ότι και έπι τών χρηματικών δικαστηρίων και έπι τών έγ5

κληματικών έξεστι τφ καταδικαζομένφ έκκλητον ζητέιν ύπεξτιρημένων τινών δεμάτων και έπι τών χρηματικών και έπι τών έγκληματικών, ων έν έστι το πιφον δέμα· εί γάρ τινες κατηγορηδέιεν ώς λ-ι:ισται και έλεγχδώσιν Τι ώς έρεδίζοντες ητοι διεγείροντες τον λαον προς στάσεις και δορύβους και φόνους τών άρχόντων

η ώς συνιστώντες φατρίας ητοι έταιρείας και ώσανει συστήματα χάριν τοϋ κλέ10

πτειν η συνισταν άνταρσίας και φανώσι τοιοϋτοι και καταδικασδώσιν, ού προσ­ δέχονται ζητοϋντες έκκλητον, άλλα παρευiJι) τιμωρούνται δια το δημoσί~ συμ­

φέρον- συμφέρει γζι.Ρ ταις πόλεσι τούτους κολάζεσδαι, ίνα βλέποντες οί λοιποι σωφρονίζωντιχι και άπέχωνται τών τοιούτων πράξεων. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. ις' τοϋ α ' τιτ. τοϋ δΙ βιβ.

Β.9.1.19

= D.49.1.19

Έαν προφανώς ή έκπεφωνημένη ψηφος παράνομός έστιν, ούκ ίσχύει'

15

και ανωt1εν χωρις έκκλήτου λέγεται ή δίκη, καν ό καταδικασt1εΙς έκ­ καλεσάμενος έξεβλήt1η δια παραγραφης. Κα.νονικώς γίνωσκε, ότι ή έκκλητος τότε χώραν έχει, ότε α.ποφασίς έστιν άδικος, ού μην παράνομος. Και άδικος μέν έστιν άπόφασις ή το πρόσωπον 20

άδικήσασα τοϋ δικαζομένου, τυχον εϋλογά τινα δικαιολογήματα λεγόμενα άπ­

επέμψατο ώς άνεύλογα' και διορδουται ή τοιαύτη άπόφασις δια έκκλήτου έντος διετίας μετα την άπόφασιν άρχομένης γυμνάζεσδαι' εί γαρ παραδράμ1] ή διετία καί ή έκκλητος άρχην όλως ού δέξεται, έξ αίτίας τοϋ έκκλητεύσαντος παύεται' παράνομος δε ή προσκρούουσα τφ νόμφ προφανώς, ητις και άχρι τριακονταετίας 25

άναψηλαφαται και άνατρέπεται.

Ταυτα μαδών έλδε έπι το προκείμενον' έχων τις άδελφον άνηβον, τουτέστι μήπω πληρώσαντα το ιδ' έτος, άπεβάλετο τούτον δανάτψ και κατασχόντος

30

έτέρου τα άδελφικα αύτου πράγματα έκίνησεν ούτος κατ' έκείνου την νερεδιτίχτις πετιτίωνα ητοι την έκνικώσαν την κληρονομίαν άγωγην λέγων, δτι "έγώ καλουμαι είς την κληρονομίαν του άδελφου μου έξ άδιαδέτου παρα πάντα έτερον'" 18-21 cf. 28-30 cf.

Β.9.1.1

Β.42 . 1

pr. (D.49.1.1 pr.) (D.5.3; C.3.31)

21- 23 cf. B.9.1.133 (C.7.63.5); B.9.2.16-19 (Ν.49)

9 και Offi. Cd Α(ιι l. 7 η) C DT 6 εν έστι: έστιν εν D, έστιν Τ 7 ή: και Α 23 ήοm.Α 15 ίσχύσει Α 20-21 εύλογά - ώς om. Α 22 γυμνάζεσδαι: δικάζεσδαι Cd 28

έρεδιτάτις Α

360

Β . 9.1.19,23

ό κατέχων τα πράγματα όμολογών και αύτος ανηβον τελευτησαι τον τελευτή­

σαντα έλεγεν, δτι "διέδετο και έγραΨέ με κληρονόμον και διαltηκης γενομένης σχολάζει το έξ άδιαόέτου δίκαιον'"

ό άδελφος έκείόεν προεβάλλετο, δτι "καν

γέγονε διαttήκη, ούκ όφείλει κρατείν' ό γαρ νόμος διορίζεται τους άνηβους μη 5

δύνασttαι ποιείν διαttήκας"' ό δικάζων την ύπόόεσιν άπεφηνατο καλώς λέγειν τον έναγόμενον και την διαltηκην ίσχυραν εΙναι και όφείλειν κρατείν και κατε­ δίκασε τον ένάγοντα άδελφόν. Αύτη ή άπόφασις παράνομός έστιν ώς προφανώς

έναντιουμένη

f

νόμφ άριδηλως κωλύοντι τους άνηβους ποιείν διαltηκας καί,

καν ό καταδικασltεις άδελφος ούκ έζητησεν έκκλητον ούδε έφρόντισεν έντος 10

διετίας αίτιάσασltαι ταύτη ν, άλλα διελόούσης της διετίας, τυχον μετα πενταετίαν fι δεκαετίαν, είσέλόοι είς δικαστήριον αίτιώμενος την άπόφασιν και έκβληδείη

δια παραγραφης είσαχόείσης παρα του άντιδίκου και λεγούσης "άλλ' εί μη διηλltεν ή διετία", ούδέν τι βλαβησεται' ή γαρ παράνομος άπόφασις ού δέεται έκκλήτου, άλλ' άχρι τριακονταετίας άναψηλαφαται και άνατρέπεται.

το δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι κεφ. ιδ' του α' τιτ. του

15

Β.9.1.23.1

lt'

βιβ.

= D.49.1.24.1

Έαν κουράτωρ ύπερ τοϋ νέου δικασάμενος έκκαλέσηται και ό νέος τέλειος γένηται, αύτος ό νέος έγγυμνάζει την έκκλητον. Γίνωσκε καΜλου, στι τ άνήβφ δίδοται έπίτροπος πληρώσας το ιδ' έτος 20

-

-

άνηβος δέ έστιν ό μη

και μένει διοικων τα πράγματα αύτου μέχρι της του ιδ'

έτους παραδρομης, τ δε έφηβφ, άφήλικι δε κου,ράτωρ

-

έφηβος δε και άφηλίξ

έστιν ό άψάμενος μεν του ιε' ετους, μηπω δε πληρώσας το κε' έτος

-

και μένει

και ούτος διοικών τα πράγματα, έως ου πληρωδΤ) ό κε' χρόνος. Ταυτα μαδών έλltt έπι το προκείμενονο έδόltη κουράτωρ άφήλικι και έναγα­

γών δικαίφ του άφήλικος κατα του Πέτρου κατεδικάσόη και έζήτησεν έκκλητον' 25

έν τ μέσφ γέγονε τέλειος ήτοι fιψατo του Κς" έτους ό νέος και βούλεται γυμ­ νάσαι την έκκλητον ίκανος ών. Φησι το κεφάλαιον, δτι προσδεχδήσεται ό νέος τουτο ζητών και γυμνάσει την έκκλητον. τουτο δε νόει, δταν αύτος ό νέος ίκανος ων ζητΤ) την έκκλητον γυμνάσαι' αύτου γαρ μη δέλοντος ό κουράτωρ άναγκάζε­ ται ταύτη ν τελειωσαι ώς και άρξάμενος της δίκης και είδησιν έχων των παρ-

30

ακολουδησάντων και συνενεχδέντων . Και τουτο εύρησεις έν

t

β' δέματι του

κε' κεφ. του παρόντος τίτλου.

Το δε έρμηνευόέν έστι δέμα β' του κγ' κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ.

4-5 cf. Β.35.1.6 (D.28.1.5) 18-22 cf. e. g. 1.1.13 pr. ; 1.22 pr.; 1.23 pr. 30-31 cf. B.9.1.27.1 (D.49.1.28.1) Α

C DT

1

όμολΟΥων

-

oaot)aI - διετίας om. Α

29 ante

άρξάμενος

add.

ό Α

τελευτήσαντα

om. Α 4-5 15 του παρόντος t)' βιβ. Α

ό

-

ποιεϊν om. Α 10 αίτιά­ 16 του: Α cum Bas., om. Cd

361

B.9.1.24,27,28 Β.9.1.24

= D.49.1.25

Ού δει τους δικαστας fι κωλύειν fι ύβρίςειν τους έκκαλουμένους εί γάρ τι τοιουτον γένηται, προσέρχονται τ βασιλει και άναφέρειν τα περι τούτου, και ούτος μανίtάνων τα γενόμενα τιμωρει τους ταυτα πλημμελήσαντας δικαστάς ώς δέ φησι και τό τελευταιον iJέμα του ε' κεφ. του η' ΤΙΤ.του ξ' βιβ ., ΟΤΙ και τ

καταδικασδέντι έπιδουναι αύτφ την εκκλητον' εί γαρ μετα την άπό-

φασιν ούκ έκάδισεν έν δημoσί~ τόπ~, έν είωδε κρίνειν, άλλ' άνεχώρησεν

είς τον ίδιον οίκον Τι είς τον ίδιον άγρον και διήγαγεν έκείσε ι' ήμέρας, ούκ έκκαλείται ό καταδικασδείς, διότι μη άπηλδεν είς τον οίκον αύτου Τι είς το κτημα αύτου και έζήτησε την έκκλητον' εί δε

t

μεν καταδικάσαντι αύτον δι κα­

στij εύχέρειαν ούκ εσχε προσελδείν, ήδύνατο δε πρoσελ~εϊν τφ μέλλοντι άκροά30

aaai}ιxι της έκκλήτου και ού προσηλδεν έντος των ι' ήμερων, έκβάλλεται παρα­

γραφij λεγούση, δτι "εί μη διηλδον αί ι' ήμέραι", και προβαίνει μεν ό έκβιβασμός, ή δε εκκλητος τηρείται και μετα ταυτα έντος διετίας.

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι "δέμα ς' του κδ' κεφ. του α' τιτ. του

18··19 cf. supra comm. ad capp. 1.4 et 33.5 Α C ΟΤ

32 cf.

i}'

βιβ.

Β.9 . 2.16-19 (Ν.49)

1 έκκλητεύειν Α Ι χρη: δέι Α 2 των om. Cd 12 συναπταί: ούτιλίαι Bas., sed vide app. cril 15 τιϊ> .. . ψηφισαμεν Bas., sed vide app. cril 18 ό om. Α 20 et 21 άδιακόπτως Α 22 ό om. Α 25 έν Ι - άνεχώρησεν om. Α 30 των om. Cd

Β.9 . 1.38,41

Β.9.1.38

365

= D.49.5.4

Ούκ εύλόγως τις ύπερτίί)εται την δίκην λέγων έπιδουναι τ άμαρτήματι της τυραννίδος, έπι δε τ άμαρτήματι της βίας έφησύχασε τ έχοντι την τιμωρίαν έλαφροτέραν.

Φησιν ουν ό νομοδετης, δτι, έπει έξεκαλέσατο έπι τι';'> εχοντι την τιμωρίαν βαρυ30

τέραν, ή έπεξελευσις της τιμωρίας της βίας όφείλει ύπερτεδ1'jναι και μη έκβιβα­

σδηναι, ά.λλ' είναι άνηρτημενη, εως ου τηρηδη ή έπι τυραννίδι, τι';'> βαρυτερφ δηλαδη άμαρτήματι, ζητηδείσα έκκλητος η γαρ καταδικασδήσεται και έν τη έκκλήτφ και φονευδήσεται και δημευδήσεται

11-12 cf. Β.22 . 5 (D.21 .2; C.4.1)cum scholl. pβBBίm 24-27 cf. B.60.18.12-19 (D.4B.7.1-B) Α

C DT 27-28 της -

9

μη: καί μη Α

άμαρτήματι

om.

Α

φησίν

-

και ίδού' έκβιβάζεται και τό

22- 23 cf. Β.60.36 (D.48.4; C.9.7-8)passίm

συκοφαντίαν Α

29

-

15

βαρυτέραν

άντιδοftij Α

om. Cd

27

και

om.

Α

Β.9.1.43,44

367

της βίας άμάρτημα' τίi γαρ όλοκλήριι> άφαιρέσει της ούσίας συνεισάγεται και ή του τρίτου, ην έχει το της βίας άμάρτημα, και τ(jJ δανάτιι> συνεισάγεται και

ή άτιμία, ήτις ην του περι βίας άμαρτήματος ό γαρ είς Μνατον καταδικαζόμε­ νος πολλ(jJ μαλλον καταδικάζεται και είς άτιμίαν 5

-

η νικήσει, και τότε έξει

κατ' αύτου χώραν ή του έλάττονος άμαρτήματος έπεξέλευσις. Εί μεν ουν, ώς εΤπον, έπι τ(jJ βαρυτέριι> έκκαλέσεται, άναρταται ή του έλαφροτέρου έπεξέλευσις δια το περιέχεσδαι τ(jJ μείζονι το έλαττον- εί δε έπι τ(jJ έλαφροτέριι> έκκαλέσεται, τότε ούκ άναρταται ή του βαρυτέρου έπεξέλευσις, άλλα προβαίνει' είς τί γαρ ώφελήσει, εί ύπερτεδη; καν γαρ νικήση έν τίi έκκλήτιι> έπι τ(jJ έλαφροτέριι> άμαρ-

10

τήματι, άνόνητος έσειται ή νίκη' ή γαρ του βαρυτέρου άμαρτήματος έπεξέλευσις περιέχει και την του έλ6:ττονος, ώς είπομεν άνωτέρω' δια τουτο ουν ούκ άναρ­ τατιχι, άλλα προβαίνει. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έση κεφ. λζ' του (χ' τιτ. του i)-' βιβ.

B.9.1.44 pr.-l = D.49.8.1 pr.-l Έαν άμφισβήτησίς έση, πότερον έκρίi1η τι η ου, και ό δικαστης ψηφί15

σηται μη κεκρίσi1αι, καν τ~ άληi1εί~ ην κεκριμένον, άνατρέπεται, εί μη παρηκολούi1ησεν έκκλητος. Εί δε και περι συμψηφισμον ό δικαστης έπλανήi1η, διορi10υται ή ψηφος και χωρις έκκλήτου' τυχόν γαρ είπεν­ έφάνη μοι πετρος χρεωστων άπό τησδε της αίτίας ν' νομίσματα και άπό τησδε κε' και συνορω αύτον δουναι τα ρ' νομίσματα. Εί δε και ό

20

δικαστης της τοιαύτης ζητήσεως βεβαιώσει την ψηφον των ρ' νομισμά­

των, εί μεν νομίσας τα ν' και τα κε' γίνεσ11αι ρ', ή αύτη πλάνη έστί, και

ού χρεία έκκλήτου. Εί δε είΠ1] άλλας αίτίας είναι έτερων κε' νομισμά­ των, χρεία έστιν έκκλήτου. Οίον ώς έπι ftέματος έκίνησα κατα Παύλου παρά τινι δικαστη ζητών «π' 25

αύτου ή όσπήτιον η κτημα και κατεδικάσfiην- μετα ταυτα συνέβη άπολεσδηναι τα σημειωτικα του δικαστου η αύτον άποδημησαι και άγνοεισfiαι, δπου διάγει,

και πάλιν έκίνησα κατα του Παύλου περι του αύτου πράγματος ό Παυλος έλεγεν, οτι "περι της ύποfiέσεως ταύτης έκρίδην και ένίκησα'" ήρνούμην αύτός, και άπαι­ τούμενος ό Παϋλος έμφανίσαι σημείωμα της κρίσεως ούκ εΤχεν άνα. χειράς τι 30

τοιουτον προκομίζειν' και έψηφίσατο ό δεύτερος δικαστης μη γενέσδαι κρίσιν.

Ή τοιαύτη άπόφασις άνατρέπει τα πρώην κεκριμένα, καν έν άληfiεί~ γέγονεν άπόφασις, έπειδη γεγόνασιν άμφίβολα και άναπόδεικτα, και μένει ή δευτέρα άπόφασις βεβαία, εί μήπου έκκλητευδη, τότε γαρ ζητειται κα.τ' έκκλητον, και εστιν άνηρτημένη . Α C DT τι : Α cum add. έστιν

9 έπΙ: έν Cd Ι ά.μιφτήματι: έγκλήματι Α 10 ά.νόνητα Cd 14 Έαν: εί Bas. Ι Bas., τις Cd 19 τησδε : Α cum Bas., τησδε της αίτίας Cd 22 post χρεία Bas. 32 ή άπόφασις Cd 34 άνηρτημένη: έν- codd., -μένα Α, -μένω C

368

Β.9.1.44

ΕΙ δε περι συμψηφισμον ό δικάζων πλανηfΗj και διαγνους τον Πέτρον χρεω­ στείν άπο παραδήκης τ άριί)μι'!> των παίδων Τι τij ήλικίC1, τι'!> προσώπφ μάχεται του δικα­ ζομένου, και χρεία έκκλήτου. Γίνωσκε, ότι, ότε ή άπόφασις νόμφ μάχεται, παράνομός έση, και ούκ έση

χρεία έκκλήτου, άλλ' άχρι τριακονταετίας άνατρέπεται ' ότε δέ έστιν άδικος, 20

τότε και χρεία έκκλήτου, καΙ έντος διετίας άνακρίνεται. Παράνομος δέ έστιν, οτε ψηφισ{t1j παρα τας διατά.ξεις αί δε διατάξεις βασιλέων είσΙ νομοδ'ετήματα. Οίον- λέγουσιν αί διατάξεις, στι ό έχων ε' παίδας η ων έτών ο' ού γίνεται έπίτροπος, άλλ' έξκουσσεύεται δια το γηρας και την πολυτεκνίαν- εί ουν ό

δικαστης δέδωκέ τινα έπίτροπον έχοντα ε' παίδας fι οντα χρόνων ο' είπών, ότι 25

"ούτε οί ε' παίδες συμβάλλονταί σοι είς παραίτησιν ούτε ό χρόνος", παράνομον έξήνεγκεν άπόφασιν, και χρεία έκκλήτου ούκ έστιν, άλλ' άχρι τριακονταετίας άνατραπήσεται. Εί δε τον προβαλλόμενον είς έπιτροπην λέγοντα έχειν ε' παί'δας

η είναι ο' έτών προσεδέξατο και άπf!τησε δεί'ξαι τα λεγόμενα και μαρτύρων παραχiJέντων Τι δικαιωμάτων προκομισ{tέντων γενναίων και ίσχυρών άπεφήνατο 30

μη άρκεί'ν τα προκομισ{tέντα μηδε άποδειχ{tηναι δι' αύτων το έτος η τον άριiJμον των παίδων, άδικον άπόφaσιν άπεφήνατο και το πρόσωπον άδικου σαν του δικα­ ζομένου, ού μην τί;) νόμφ μαχομένην- έδέξατο γα.ρ τον δικαζόμενον λέγοντα, 1Β-19

cf. supra

Β.9.1.19

Β.9 . 2.16-19 (Ν.49)

22-23 cf. e. g.

Β.3Β . Ι . Β3

Α

C DT

23

την: δια την Α

2

(D.49.1.19) cum comm. 19-20 cf. e. g. 21 cf. e. g. Β.2.1.7 (D.1.1.7); Theoph.l .2.3 (C.5.66.1); Β.3Β.Ι.Β5 (C.5.67.1)

Παω.:ιιι : μάρκιιι

codd.

3

καΊ:

codd., locus dubius

Β.9.1.133

15

(C.7.63.5);

μη

om.

Α

Β.9.1.44,46,47

369

ώς οί νόμοι τφ εχοντι ε' παίδας η όντι έτών ο' έλευ~ερίαν παρεχουσι του βάρους

της έπιτροπης, ήδίκησε δε αύτον καταδικάσας αύτον ώς μη άποδείξαντα καίτοι γενναίας τας άποδείξεις πεποιηκότα.

Το δε έρμηνευ~εν νόμιμον β' έστι ~έμα του λη' κεφ.

Β.9.1.46

= D.49.8.3

Ή άδύνατος άπόφασις άκυρός έστιν, καΙ έαν κατα φύσιν ού δύναται έκπληρωδηναι, ού χρεία κατ' αύτης έκκαλέισδαι. Ού μόνον ούχ ύπόκειται έκκλήτ ή άπόφασις, οτε παράνομός έστιν, ώς έμά­ ~oμεν εν τφ β' ~έματι του λη' κεφ., άλλα και οτε έστιν άδύνατος τij φύσει, ώς το παρον β' ~έμα του λ~' κεφ. διδάσκει. Οίον ώς έπι ~έματoς κατεδίκασε τις δικαστης τον Πέτρον κτίσαι δια α ' ήμέρας

10

οίκον,οίόν εστι το παλάτιον, η έκκλησίαν, οίά έστιν ή Άγία Σοφία. Ή τοιαύτη άπόφασις άκυρός έση, τουτέστιν ούκ έχει κυρος η σύστασινο άδύνατον γάρ έστι και τij φύσει το δια α' ήμέρας τοιαυτα έργα πληρω~ηναι, και δια τουτο ούδε χρεία έκκλήτου' αύτη γαρ κατα άποφάσεως κεκυρωμένης και έρρωμένης δίδοται.

Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι δέμα β' του λδ' κεφ. του α' τιτ. του δ' βιβ.

15

Β.9.1.47

= D.49.9.1

Τήν έπΙ χρήμασιν έκκλητον, καν έξ άτιμοποιου άγωγης έστι, δυνατον

δια έντολέως άγωνίςε~αι, ού μήν την κεφαλικην fι την έως έξορίας έπι­ φέρουσαν τιμωρίαν- γενικως γαρ έαν ή πρωτότυπος δίκη δια έντολέως ού δύναται κινείσδαι, ούτε ή έκκλητος αύτης κινείται δια έντολέως. Κανονικώς γίνωσκε, ότι τα έγκλήματα δια έντολέως ού γυμνάζονται ούτε έν

20

ti!>

πρώτ δικαστηρί ούτε έν τη έκκλήτφ. "Εγκλημα δέ έστι κεφαλικον το

έπιφέρον ~άνατoν η καταδικάζον είς περιορισμον η μέταλλον, ώς ίνστιτουτίων δ', τίτλος τελευταίος. Έστιν έγκλημα και το καταδικάζον έως έξορίας. Τούτων ουν έξεταζομένων ούτε ό κατήγορος ούτε ό κατηγορούμενος δύναται 25

δούναι έντολέα, άλλ' αύτοπροσώπως παρίστανται και δικάζονται και άμφότεροι,

διότι έν τούτοις πολλάκις βασανίζονται οί κρινόμενοι και, ινα μη διαδράσωσι τας βασάνους άνετοι όντες και άπόδημοι, δια τουτο άναγκάζονται αύτοι δι' έαυτών δικάζεσδαι' και άπλως είπείν, ών ή πρωτότυπος δίκη δι' έντολέως ού γυμνάζεται, ούτε ή έκκλητος.

Ή δε χρηματικη δίκη, τουτέστιν ή είς χρήματα καταδικάζουσα, κα.ν έξ άτιμο-

30

ποιου άγωγης ώρμηται, γυμνάζεται και δι' έντολέως, οΤον ή περι παρακαταδήκης

7-8 cf. supra cap. 44.2 Α

20-21 cf. e. g.

C DT 6 πληρωοηναι Bas. 17 μην: Α cum Bas., μην μεν Cd

Β.60.33 . 13.1 (DA8.1.13.1)

8 οτε: στι Α 13 το om. Cd έως: Α cum Bas., τέως Cd

Ι

21-23 cf. 1.4.18.2

16 καν: Cd cum Bas., και Α 22 μεταβάλλον Α

370 -

Β.9.1.47,55,57

αύτη γα.ρ είς χρήματα καταδικάζει, έπάγει δε και άτι μίαν

και αύτη είς χρήματα καταδικάζει και άτιμοι

-,

-,

ή περι κλοπης

ή περι έπιτροπης

-

-

και αύτη είς

χρήματα καταδικάζει και άτιμοΙ ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι γ' δέμα τοϋ λδ' κεφ. τοϋ α' τιτ. τοϋ δ' βιβ.

Β.9.1.55

= C.7.42.1

Ή διάταξίς φησι το νόμιμον το κείμενον και εν τοίς πρώτοις, στι κατα άποφάσεως έπάρχου πραιτωρίων έκκλητον ούδεις έπιδίδωσιν­ δύναται δε βασιλέως δεηl'Jηναι και μέμψασl'Jαι τη άποφάσει, καν τα μάλιστα ή άπόφασις ύπερ πόλεως γέγονε. Μόνον δε έντος διετίας δύνα­ ταί τις περι της άποφασέως δεηl'Jηναι βασιλέως, ούχι περαιτέρω. "Επαρχος πραιτωρίων σήμερον ούκ έστιν, ην δε το παλαιόν, και ύπέκειντο

10

αύτ πάντα τα. πραιτώρια τα. δυσικα Τι τα. άνατολικά, και δικάζοντι παρίσταντο ξιφηφόροι, και δια τον όγκον της άρχης είχε και προνόμιον το μη ύποκεισδαι τας ψήφους αύτοϋ έκκλήτ~, άλλ' άναψηλαφήσει έντος διετίας. Διαφορα δε έκκλήτου και άναψηλαφήσεως αύτη, στι ή μεν έκκλητος έντος ι' ήμερων μετα την άπόφααιν 15

διδομένη άναρτ~ τον έκβιβασμόν, ή δε άναψηλάφησις, καν έντος τούτων δοt)ij, ούχ ίστ~ τον έκβιβασμόν, άλλά προβαίνει ή ά.πόφασις, δίδωσι δε ό παραλαμ­ βάνων έγγύας, στι, εί καταδικασδη έν τη άναψηλαφήσει, άποδώσει το πραγμα μετα. και των καρπών. Τοϋτο γοϋν το νόμιμον κείμενον και έν τοις πρώτοις

20

πρώτα δε λέγονται τα. δ' πρώτα βιβλία τών διγέστων

-

φησι και ή παρουσα

διάταξις. "Εχει και κοινωνίαν ή άναψηλάφησις προς την έκκλητον, ότι και αύτη έντος διετίας, ωσπερ και ή έκκλητος, γυμνάζεται.

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστιν μζ' κεφ. του α' τιτ. τοϋ δ' βιβ.

Β.9.1.57

= C.7.43.3

Έαν έξενεχiJi) άπόφασις κατα άπόντος τινός, ό δε γνους μη έκκαλέσηται,

ούκέτι δύναται προφάσει της ίδίας άπουσίας την άπόφασιν άνατρέπειν. 25

Σαφες το κεφάλαιονο διδάσκει γάρ, ότι, εί μήπω άρξαμένου τινος δικάζεσδαι και ά.πολειφδέντος ήτοι άποδημήσαντος ό δικαστης έξενέγκ'l) κατ' αύτου άπό­

φασιν, ό δε γνους μη ζητήση έκκλητον κατα της άποφάσεως, δοκει έφησυχάζειν

και άσπάζεσδαι την καταδίκην και ούκέτι δύναται μετα ταϋτα άνατρέπειν την άπόφασιν, διότι γέγονε κατ' αύτοϋ άπόντος. 30

Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. μδ' τοϋ α' τιτ. τοϋ δ' βιβ.

10-13 cf. infra ρ.385,21-26 14-15 cf. e. g. Β.9.2.11 (Ν.23.1); Β.9.2.29 (Ν.134.3.1) 15-18 cf. Β.9.2.25 (N.119.5) 18 cf. D.1.1l.1 (Β.6.4.1) 19 cf. const. Ταntα/Δέδωκεν § 2 20-21 cf. e.g. B.9.2.16-19 (Ν.49) Α C DT 8 ή άπόφαόις ύπέρ πόλεως: Cd cum Bas., ύπέρ πόλεως ή άπόφασις Α τολικά om. Α 15 δοi)i;Ί om. Α 18 και l om. Α

11

άνα-

Β.9.1 . 62 , 63,64

Β.9.1.62

371

= C.7.43.10

Έάν τις έξ άνάγκης άπολειφ"bη, ή γενομένη κατ' αύτου άπόφασις ούκ ίσχύει. ΟΤον- ένήχδ"η Πέτρος και άρξάμενος δικάζεσδ"αι άπεστάλη παρα βασιλέως είς πόλεμον η είς πρεσβείαν, τυχον είς Άλαμανίαν η είς Φραγγίαν- ό δικάζων την 5

ύπόδ"εσιν νομίσας, ότι ώς καταφρονων του δικαστηρίου άνεχώρησε, δέδωκεν άπό­ φασιν κατ' αύτου. Φησιν ουν ό νόμος, δη ή τοιαύτη άπόφασις ούκ ίσχύει δια την εύλογον άπουσίαν του καταδικασδ"έντος, άλλ' άνατρέπεται δι' άποκαταστάσεως. Το δε έρμηνευδ"εννόμιμόν έση κεφ. νδ ' του α' τιτ. του i}' βιβ.

Β.9.1.63

= C.7.43.1l

Έαν έξενεχ"bείσης άποφάσεως κατα του άπολιμπανομένου έκεινος αμα 10

tQ

γνωναι μη έξεκαλέσατο, βεβαιοί δια της σιωπης αύτου την άπόφασιν.

Είλκύσδ"η ης παρά ηνι δικαστ1j' μήπω προκατάρξεως γενομένης άπεδήμησε,

και ό δικάζων αύτον δικαστης έξήνεγκε κατ' αύτου άπόφασιν- κάκεϊνος γνούς, δη κατεδικάσδ"η, και δυνάμενος έκκαλέσασδ"αι ούκ έξεκαλέσατο. Δοκεί κατα­ δέχεσ"δαι την άπόφασιν δια της σιωπης και άπαιτείται τα άπο καταδίκης. Το δε παρον νόμιμόν έση κεφ. νε' του α' τιτ. του δ ' βιβ.

15

Δια τουτο δε προκάταρξιν έδεμάτισα μη γενέσδ"αι, διότι, προκατάρξεως γενο­ μένης εί άποδημήσει τις μη καταλιπων έντολέα, κοντούμαξ έσΤΙ ήτοι άπειδής,

και καταδικασδε1.ς νομίμως ού δύναται έκκλητεύειν- άλλοτρία γαρ των άπειδων ή έκκλητος.

Β.9.1.64 =

C.7.44.1

Έαν ό δικαστής γράψας τήν άπόφασιν παράσΧ1J τοίς μέρεσι μη άνα-

20

γνους αύτοίς δημoσί~, άνίσχυρός έστιν ή άπόφασις, ώστε μηδε χρείαν είναι έκκλήτου. Σαφης ή διάταξις βούλεται γαρ τας άποφάσεις των δικαστων έστιν ή λύουσα την ύπόδεσιν παντελως 25

-

-

άπόφασις δε

μη ίiλ.λως κρατεϊν και το ίσχυρον άπο-

φέρεσδ"αι και δέεσ"δαι έκκλητου είς άνατροπήν , εί μη δημοσίq., τουτέστιν είς έπη­ κοον των έν τ περι νομης, είκότως το της νομης δικαστήριον προέταξεν 5

ό νομοδέτης.

Τό δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. π" του α' τιτ. του δ' βιβ.

"Η, εί βούλει, έρμήνευσον το παρον κεφάλαιον κατα το

xc;-'

κεφ. του ιη' τίτλου

του ξ' βιβ. και είπέ, στι ό Πέτρος έκίνει κατα τού Παύλου κατα ταύτον ζητων και άποκατάστασιν και είσάγων και το περι βίας έ-Υκλημα έγκληματικως και 10

άπαιτων και άμφότερα γυμνάζεσδαι όμου. Τούτο ουν κωλύουσα ή διάταξίς φησιν, δτι ούκ όφείλει τηρειν όμου καΙ τα δύο ό τηρων τα της ύποδέσεως, άλλα πρωτον όφείλει το περι της άποκαταστάσεως της νομης τηρησαι δικαστήριον,

είτα το έγκληματικον βαρύ τε ον και ποιναϊς ύποβάλλον καΙ άτψί~ τον καταδι­ καζόμενσν και μεγάλων άγώνων δεόμενον' άδικον γαρ και μεγάλης συντριβης 15

παραίτιον ό νομοδέτης εκριν ε το κατα ταύτον και χρηματικως και έγκληματικως

ένάγεσδαί τινα και συντρίβεσδαι.

Β.9.1.99 =

C.7.62.5

Ό έκκαλεσάμενος και μη έπιδους έμπροό'έσμως τους άποστόλους

-

άπόστολοι δε καλουνται δι' ών ή παρα του δικαστου γίνεται μήνυσις

προς τον μέλλοντα κρΤναι την έκκλητον 20

αύτους έμπροό'έσμως

-

-

έαν κατα τύχην μη έπιδέδωκεν

Τί γάρ ; υο τι έτελ.εύτησε ό διακομίζων αύτούς

-,

συγγινώσκεται. "Εδος ην το παλαιον τοιουτον , στι, όπηνίκα τις δικαστης κατεδίκασέ τινα και

ό καταδικασδεις έζήτησεν εκκλητον και είσηΚOύσ{Jη, έδίδοτο γράμματα τ έκκλήτωρι δικαστΌ, υύ

βλάπτεται ό ζητήσας την έκκλητον. Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. ςγ' του α' τιτ. του δ ' βιβ.

7-8 cf. Β.60.18 . 26 (C.9.12.7) cum scholl. 27- 28 cf. Β.9 . 2 . 28 (Ν. 126.3) Α C DT

om. Α 20 Τί -

22- 27 cf. Β.9 . 1.42 (D.49.6.1)

4 το om. Α 8 τοϋ 2 om. Α 12 νομης: ACPc, νομικης C·C(G)d 14 και 2 18 μήνυσις: Cd cum Bas., κίνησις Α 19 κρίναι: Α cum Bas., δοϋναι Cd έτελεύτησε : έτελεύτησε γί'ιρ Bas. 23 γράμμα Α

378

Β . 9.1 . 1Ο0,102,103

Β.9.1.100 (ΒΤ

453/17-19)

= C.7.62.6

πας δικαστής, προς ον άναφερεται ή έκκλητος, ούκ

όφείλει πάλιν παραπεμπειν την δίκην τ' "έγώ, ό δείνα, έκκαλουμαι την άπόφασιν την 5

καταδικάζουσάν με είς τό", καί διδόναι τουτο τ(j> άποφηναμένι.μ δικαστ"ij, άλλα και άγράφως oίκεί~ φων"ij λέγειν προς τον δικαστήν- "έκκαλουμαί σου την κρίσιν ώς ύπολαμβάνων βεβλάφδαι", έπί τε των χρηματικων δικαστηρίων ήγουν των έχόντων πραγμάτων άπαίτησιν καί νομισμάτων, και έπΙ των έγκληματικων των

καταδικαζόντων είς περιορισμον η δάνατον η άτι μίαν, οτε το πραγμα άπαιτεί 10

καί ό καιρός.

Το δε παρον νόμιμόν έστι κεφ. ρβ' του α' τιτ . του δ' βιβ.

B.9.1.110

= C.7.62.17

Κατα τών πραιτώρων έαν έπιδοί1ij έκκλητος, ό έπαρχος της πόλεως συν τ νενικηκότι έν τ ένι η τοις δυσι δικασταις, η πασι τοίς συΥκλητικοις την έκκλητον έντος

διετίας. Και μηδεμι~ έκκλήτ~ άναρτασ11αι τα παρ' αύτοις κρινόμενα, 20

ώσπερ ούδε αί παρα βασιλει πραττόμεναι έξετάσεις άναψηλαφωνται. Σαφης ή διάταξις ίJεσπίζει γάρ, ση, έί:ιν τις καταδικασι')εις ζητήστ;ι έκκλητον

είς την σύγκλητον ήγουν είς τους έλλογίμους της συγκλήτου, σκοπείσι')ω πρώτον το ποσον της δίκης, έφ'

fI

ζητείται ή έκκλητος, καί, έάν έστι ι' λιτρων, τηρείσι')ω

ή έκκλητος παρ' ένός, ού μην δύο δικαστών, ώσπερ έγίνετο προ τοϋ τει')ηναι 25

την παροϋσα.νδιάταξιν, ει δε ύπερβα.ίνει τας ι' λίτρας, τότε δικαζέσι')ω πα.ρα δύο δικαστων ύπηρετούντων και έπιστολα.ρίων ήγουν ταξεωτων. Και διαφωνούντων

των δύο δικαστων, ήγουν τού ένος μεν καταδικάζοντος τον έκκλητεύσαντα ώι;

κακως αίηααάμενον την πρώτην άπόφα.σιν, τοϋ δε έτερου δικαιοϋντος αύτον και άνατρέποντος την πρώτην άπόφασιν, πρoλαμβα.νεσίJω ό κοιαίστωρ, καί, ~ 30

&ν προστείΗ), ή έκείνου νικάτω ψηφος. Εί δε πολλάκις ή δίκη ύπερβαίνει τeις

3 cf. supra comm. ad cap. 1.4

8-9 cf. supra

ρ.

171,28 et locos ibi laudatos

Α C DT 5 έκκλητον: έκκλησίαν Α 6 προξενηδε1:σαν Α 10 πρα.δηνα.ι D (ν. app. crit. ad ΒΤ 458/8) 12 μόνος Cd Ι ό deest ίη Bas., sed vide app. crit. 15 συνειναι: AC cum Bas., ε{ναι d 1 7 έξεστι AC (ν. app. crit. ad ΒΤ 458/14) 20 άναψηλαφoiίνται Α 21 ζητήσει Α 24 έγένετο Α

381

Β.9.1.127 , 134 , 142

κ' λίτρας, τότε έξεταζέ~ω ή έκκλητος παρα πάσης της συγκλήτου, και κατα της ψήφου της συγκλήτου χώραν ή έκκλητος μη έχέτω, ώσπερ ούκ έχει ούδε κατα της

βασιλικης άποφάσεως. Εί δε πολλάκις ό καταδικασδεις έζήτησεν έκκλητον και άνήρτησε δι' αύτης την καταδίκην, είτα έφησύχασε και fι κρύπτεται 5

11

άποδημεί,

έχέτω άδειαν ό νικήσας έντος της διετίας είσάγειν την έκκλητον παρα τοίς της έκ­ κλήτου δικασταίς και γυμνάζειν αύτην η παρ' ένί, έαν μη ύπερβαίντι τας ι' λίτρας,

fι παρα δυσίν, έαν ύπερβαίντι τας ι', η παρα της συγκλήτου, έαν ύπερβαίντι τας κΌ Ή δε παρουσα διάταξίς έστι κεφ. (ρ)κα ' του α' τιτ. του t}, βιβ.

Β.9.1.134

= C.7.64.1

Έαν δικαστης έναντιούμενος πρoτέρ~ άποφάσει δευτέραν άπόφασιν 10

παράσχ'Q, ού χρεία έκκλήτου είς το άνατραπηναι αύτήν. 'Ως έπι δέματος έκίνησα κατα του Πέτρου παρά τινι δικαστij και έζήτησα

έξ αύτου χρέος νομίσματα σ" κατεδίκασεν ό δικαστης τον Πέτρον και άπεφήνατο ενοχον αύτον είναι τη των σ' νομισμάτων άντιστροφ1j' είτα μετά τινα καιρον

διέγνω μη όφείλειν αύτον δουναι τα σ' νομίσματα, άλλ' iΊ ούδεν iΊ ρΌ Φησιν ουν 15

ή παρουσα διάταξις, ότι αϋτη ή δευτέρα άπόφασις άνίσχυρός έστι και ούτε έκ­ κλήτου δέεται είς το άνατραπηναι, άλλ' αύτόδεν εχει το διαπίπτον' απαξ γαρ άποφηνάμενος ό δικαστης έπαύσατο του είναι δικαστής, και έκτοτε, ει τι αν

διαγν ρκ' κεφ. του παρόντος τίτλου διορίζεται μηδένα προ της τελείας τομης της δίκης δύνα~αι ζητείν έκκλητον' καφος γα.ρ 15

άποφάσεως και τάξις άποτελέσματος ήτοι καταδίκης ή τελεία τομη της δίκης έστί' τελεία δε τομη τυγχάνει και άπόφασις, ήτις ή καταδικάζει τον έναγόμενον

η άπολύει, ού μην ή άπαγορεύουσα η μαρτύρων παραγωγην η δικαιωμάτων προκομιδήν. ΟΤον' έκίνησα κατα. σου λέγων διαφέρειν μοι το κατεχόμενον παρα σου κτημα 20

και έζήτησα δείξαι τουτο δια μαρτύρων η δικαιωμάτων- ό δικαστης ού προσ­ εδέξατό με, άλλα διέγνω μήτε μαρτύρων παραγωγην δύνα~αί με ποιεϊν μήτε

δικαιωμάτων προκομιδήν, χαριζόμενος τυχον τίι> άντιδίκ~ μου η και δέλων άδικη­ σαί με. Ούκ όφείλω ζητείν έκκλητον' ούπω γιφ έξηνέχi}η τελεία άπόφασις κατα­

δικάζουσά με' άπόφασις γάρ έστιν, ης έξενεχδείσης ούκέτι δύναται προτίi}ε~αί 25

τις δικαιολογίαν, ένταϋδα δε και μετα την τοιαύτην διάγνωσιν δύναμαι και

δικαιολογίας έτέρας λέγειν, εί γε και βούλομαι. Εί ουν έκκλητον ζητήσω η δια λογοδέτου η δια καδολικου, όπερ ην παλαιον όφφίκιον, ούκ όφείλω προσδέχε­ σi}αι δια το προ καιρου ταύτην και προ άποτελέσματος ήτοι καταδίκης έπιζητεϊν.

Ή δε παρουσα διάταξις έστι κεφ. ρμα' του α' τιτ. του

Β.9.1.149

i}' βιβ.

= C.7.66.1

Και του έκκαλεσαμενου τελευτήσαντος άνάγκην εχουσιν οί κληρο­

30

νόμοι αύτου Τι πληρώσαι τον άγώνα της έκκλήτου Τι παρασχείν τα άπο­ φανδεντα. 13 cf. Β.9.1.126 (C.7.62.36) Α

CDT

17

ή

om.

Α

16-18 cf. e. g. 19 διαφέρει N

C

Β.9.Ι.69

(C.7.45.3)

384

Β. 9.1.149;

9.2.11

'Εκίνησα κατά τινος ζητων έξ έκείνου νομίσματα υ' ώς δανεισt)'έντα αύτ(!>

παρ' έμου· και κατεδίκασα τον έναγόμενον, και έξηνέχδη ή άπόφασις διοριζο­ μένη δοδηναί μοι τα υ' νομίσματα' ό καταδικασt)'εις έζήτησεν έκκλητον και

έτελεύτησε γράψας κληρονόμους δύο, τον Πέτρον και τον Παυλονο άναγκάζονται 5

οί κληρονόμοι παρα του δικαστου fι δικάσασδαι και πληρωσαι την έκκλητον fι πιχρασχειν, εί μη δικάζονται, τα υ' νομίσματα.

Ή δε παρουσα διάταξίς έση κεφ. ρμβ' του α' τιτ. του δ' βιβ.

Τίτλος δεύτερος

Περι των ύπηρετουμενων όφφικίων ταίς έκκλήτοις Β.9.2.11

(ΒΤ

10

467/27-29)

= Ν.23.1

Ού μόνον ό πρωτότυπος, άλλα και ό έντολευς και

ό διεκδικητης αύτου και ό κουράτωρ και ό πάτρων είσω ι' ήμερων της έκφωνηδείσης ψήφου δύναται έκκλητον έπιδιδόναι. 'Εν τ(!> παρόντι β' τίτλ ό νομοδέτης διδάσκει, ποια όφφίκια ήγουν τίνες άρχαι και δικασται όφείλουσιν τηρειν τας έκκλήτους. Διδάσκει δε και περι του 15

τίνες δύνανται ζητειν έκκλητον. Και αύτίκα έν τ(!> παρόντι ς:' κεφ. παραδίδωσιν, δτι ού μόνον ό πρωτότυπος

ήγουν αύτος ό έλκόμενος δύναται ζητειν έκκλητον, άλλα και ό έντολευς αύτου. ΟΙονο έκίνησέ τις κατ' έμου ζητων με ,α νομίσματα, δοδέντα μοι δηδεν παρ' αύτου είς παρακαταδήκην, και κατεδίκασέ με. Δύναμαι ζητειν έκκλητον.

Εί δε και έντολέα έδεδώκειν είτε είς την πρώτην δίκην είτε είς το ζητησαι

20

έκκλητον, δύναται ούτος ζητειν έκκλητον και ού μόνον ό έντολεύς μου, άλλα και ό δεφένσωρ μου ήτοι ό διεκδικητής. Διεκδικητης δέ έστιν ό άνευ έντολης μου δικαζόμενος.

otOV'

έκίνει τις κατ' έμου· άπεδήμουν έγώ' ώχλει:tο ή οίκία μου'

φίλος μού τις άπηλδεν είς δικαστήριον και παρενέβαλεν έαυτον και δέδωκε και 25

ίκανα ύποσχόμενος παρασκευάσειν με καταδέξασt)'αι τα μέσον αύτου και του κινουντος κατ' έμου κριδέντα ή, εί μη τουτο ποιήσει, δουναι τα της καταδίκης

οίκοδεν και δικασάμενος κατεδικάσδη. Δύναται ζητειν έκκλητονο διαφέρει γαρ αύτ(!>, ίνα μη άπαιτηδη τα της καταδίκης.

22-23 cf. supra Α

ρ.

348,9-10

24-27 cf. 14.11.5

C DT 10 άΙ: Cd curn Bas., om. Α 14 δε: δη Α 20-21 Εί - εκκλητον om. Cd 24 post είς add. το Α 27-ρ.385,1 διαφέρει - εκκλητον om. Cd

385

Β.9.2.11

Άλλα και ό κουράτωρ δύναται ζητείν έκκλητον- ίσως γαρ ό έναγόμενος ην

άψηλιξ, τουτέστι μήπω πληρώσας τόν κε' χρόνον, και έδό~η αύτφ κουράτωρ

-

άφηλιξ γαρ άνευ κουράτωρος ού δύναται δικάζεσ~α1

-

και δικασάμενος

κατεδικάσ~η. ΤΟ αύτο και έπι πάτρωνος

-

πάτρων δε έστιν ό έλευ~ερώσας δοϋλον ίδιον.

Οίον είχον δοϋλον- έποίησα αύτον έλεύ~ερoν' είλκύσ~η παρά τινος και κατεδι­

κάσ~η. Δύναμαι έγώ, ό πάτρων αύτοϋ, ζητείν έκκλητον είσω ι' ήμερων μετα την άπόφασιν- ζητω δε ταύτην δια τό διαφερειν μοι τό μη καταδικασ~ηναι τον

άπελεύbερόν μου. Διαφέρει μοι δε ούτως ό άπελεύ~ερoς, έαν 10

EX1J

περιουσίαν

έπέκεινα των ρ' νομισμάτων και έστι και άπαις, έχει άνάγκην τελευτων γράφειν κληρονόμον τον ίδιον πάτρωνα. Διαφέρει γουν κατα τουτο τίϊ> πάτρωνι το μη

καταδικασ~ηναι τόν άπελεύδερον αύτου και άπαιτη~ηναι κάντευ~εν έλαττω~ηναι την περιουσίαν αύτου και λοιπόν ώς έχων διαφέρον έκκλητεύει' έμα~ες γαρ

oπισbεν, οτι ού μόνον ό καταδικαζόμενο ς ζητεί έκκλητον, άλλα και πας, ηνι 15

διαφέρει. Τό δε είσω ι' ήμερων ζητείν την έκκλητον δι' ούδεν &λλο έστιν άναγκαίον, εί μη δια το άναρτησαι την άπαίτησιν της καταδίκης έπείτοιγε και άχρι διετίας

δύναται την έκκλητον γυμνάσαι. ΤΟ δε παρον νόμιμόν έση κεφ.

20

(ΒΤ

467/29-30)

c:' του

β' τιτ. του ~' βιβ.

τους έπάρχους των πρωτωρίων ούδεΙς έκκαλεΙται.

ΤΟ παλαιόν δύο ησαν έπαρχοι των πραιτωρίων, είς των άνατολικων και έτερος των δυτικων, και είχον προνόμια μεγάλα' ύπέκειντο γα.ρ αύτοίς οί των δεμάτων

πάντων πράκτωρες, και έτηρουντο κατ' έκκλητον παρ' αύτων αί των πρακτώρων ψηφοι, και παρίσταντο αύτοίς δικάζουσι ξιφηφόροι, και κατα της αύτων άπο25

φάσεως έκκλητος ούκ έζητείτο δια τόν ογκον και το ύψος της άρχης, άλλ' άνα­ ψηλάφησις μόνον.

Διαφορα δε έκκλήτου και άναψηλαφήσεως αύτη' ή έκκλητος έντος ι' ήμερων μετα την άπόφασιν ζητουμένη ίστ~ την άπαίτησιν των άπό καταδίκης ή άναψη­

λάφησις, καν έντος αύτων αίτηbη, ού κωλύει την άπαίτησιν, άλλα προβαίνει και 30

ούτως ή είσπραξις των άπο καταδίκης δίδωσι μέντοι ίκανα ό παραλαμβάνων

και όμολογεί, ώς, εί καταδικασbη έν τίϊ> δικαστηρί της άναψηλαφήσεως, άνα­ δώσει το πραγμα. μετα. των νομίμων έπαυξήσεων.

Ή δε παροϋσα διάταξίς έση κεφ. ζ' του β' τιτ. του

3 cf. e. g. 1.1.23.2 (D.49.1.4.2-3)

9-11 cf. Β.49.1.28.14 c (C.6.4.4.14 c) 16-17 cf. e. g. Β.9 . 2 . 29 (Ν.134.3.1)

{)' βιβ. 13-15 cf. supra Β.9.1.4.2-3 17-18 cf. Β.9.2 . 16-19 (Ν.49)

Α C DT 9 άπελεύi}ερόν: ACP Παύλ το των ι' χρόνων μίσiJωμα, λόγου χάριν νομίσματα ρ" μετα ταυτα 15

έδωρήσατο Μάρκ σ' νομίσματα' έκίνησε κατ' αύτοϋ ό Μάρκος ζητων τα δωρη­ δέντα αύτ(j) σ' νομίσματα καδ' όλόκληρον' ό Πέτρος εύρέδη έχων περιουσίαν

νομισμάτων υΌ 'Οφείλει ουν πρωτον ύπεξαιρησαι τα σ', α έχρεώστει νείσαντι αύτ(j) και

t σ ' νομίσματα, όφείλει και έκ τούτων παρακρατησαι 20

λόγου χάριν νομίσματα π', ϊνα εχ'l] εύπορίαν τινα πρός το ζην και μη πένηται. Καλως δε έπι της δωρεα.ς γίνεται ύπεξαίρεσις των χρεων, δτι ό λαβων την δωρεαν έκείνο λαμβάνει, δπερ ούκ έχρεωστείτο καΙ δ ούκ ήδύνατο άπαιτείν, εί μη ό διδους ήiJέλησε, και ούκ όφείλει

t(j)

εύεργετήσαντι αύτόν φαίνεσiJαι

σκληρός και άχάριστος οίονεί.

το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι iJέμα β' του ιδ' κεφ. τοϋ γ' τιτ. του δ' βιβ.

25

(ΒΤ

479/15-17) Μεταξυ

των έξ όμοίας αίτίας έποφειλομενων καλλίων

εσται ό προλαβών. Και ούδέ άφαιρεΊται όσον έχει' γίνεται γαρ και αύτου λόγος, ίνα μη δείται. Οίον ώς έπι δέματος ό Μάρκος έδωρήσατο τι!> ΠέτΡ ρ' νομίσματα καΙ μετα 30

ταϋτα τι!> Παύλ σ', είτα και

t(j)

Γρηγορί φ" χρεωστοϋνται ουν οί τρείς έξ

όμοίας αίτίας ήτοι άπό δωρεα.ι;. Εί ουν ό Γρηγόριος, ό κατα την τρίτην τάξιν

λαβων την δωρεάν, έπαγρυπνήσει και κινήσει κα,α του Μάρκου καΙ καταδικάσει

5-6 cf Β.9.3.19 . 1 (D.42.1.19.1) Α

25

(B)CDT β ' δέμα Α

8 cf.

17-18 τα - και l om. Α 30 γρηγοριανω BCd

Β.12 . 1 . 61

(D.42.2.63)

21 ante ύπεξαίρεσις add. 32 και l om. Α

ή Β

24

οίονεί

om. Β

395

B.9.3.19,20,21,22

αυτον, ού βλαβήσεται κατά τι ούδε παρεμπoδισbήσεται είς την άπαίτησιν Τι γενήσεται ύπεξαίρεσις των προ της αύτου δωρεας γενομένων δωρεων πρός τε τον Πέτρον καΙ Παυλον ώς προγενεστέρων· μεταξυ

yccp

των έξ όμοίας αίτίας έποφει­

λομένων καλλίων έστιν ό προκινήσας και νικήσας πλην εί και μη γένηται ύπεξ5

αίρεσις, άλλ' ουν ό ποιήσας την δωρεαν και καταδικασδεις ούκ άπαιτείται όλό­ κληρα τα Ψ, άλλα μέχρις εύπορίας γίνεται γα.ρ και αύτου φροντίς, ίνα μη πένηται.

Το δε έρμηνευδέν έστι δέμα γ' του ιδ' κεφ. του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.20

= D.42.1.20

Τό παρα του συνοικουντος έναγόμενον πρόσωπον έκ πάσης αίτίας είς όσον εύπορεί καταδικάζεται. Άπαριδμούμενος ό νομοδέτης τα πρόσωπα τα μέχρις εύπορίας καταδικαζόμενα

10

ήτοι άπαιτούμενα συναριδμεί τούτοις και τον άνδρα και την γυναίκα καί φησιν, ότι καΙ τα τοιαυτα πρόσωπα, είτε προφάσει της προικος είτε έξ έτέρας αίτίας

καταδικασδωσι, τυχον δανείου η πράσεως, μέχρις εύπορίας άπαιτουνται· αίσχύ­ νεται γαρ ό νομοδέτης δουναι παρρησίαν τ συνοικήσαντι άπογυμνωσαι την ίδίαν 15

γαμετην και καταλιπείν έν πενί~ και στενoχωρί~ η και τ1] γαμετij έκχωρησαι τουτο διαπράξασδαι προς τον ίδιον σύνευνον. Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι δέμα β' του κ' κεφ. του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.21-22

= D.42.1.21-22

ΚαΙ ό πεν"δερός πλην εί μη έπαγγειλάμενος προίκα εναγεται, μετα διάλυσιν δηλαδή τού γάμου' εί γαρ έτι συνέστηκε, και ταύτη ν είς όσον 20

εύπορεί άπαιτεϊται. Έπ\ δε των κοινωνων ό άρνούμενος είναι κοινωνός fι δόλον ποιήσας ού βοη"δείται. Ού μόνον ό άνηρ και ή γυνη άφ' οίασδήτινος αιτιας άλλήλων καταδικα­ σbέντες άπαιτουνται μέχρις εύπορίας, άλλα και ό πενδερσς άπαιτούμενος, ην

έπηγγείλατο προίκα τ γαμβρ συνεστωτος ετι του γάμου' τάξιν γαρ έπέχει 25

πατρος προς τον γαμβρόν.

Άλλα του το φυλάττεται το μέχρις εύπορίας άπαι­

τείσbαι την προίκα τον πενδερόν, όταν, ώς είπον, άπαιτηται ετι του γάμου συν­

εστωτος εί γαρ εφδασεν ό γάμος λυδηναι καΙ ή πρόιξ οϋπω κατεβλήδη καΙ μετα την λύσιν του γάμου έπιζητείται, ταύτην όλόκληρον άποδίδωσιν, είπερ δηλονότι

δόλον έποίησε. Τί γάρ; ·Οτι γινώσκων έαυτον άπορον ήπάτησε τον γαμβρον 30

διαβεβαιωσάμενος έαυτον εϋπορον καΙ έπαγγειλάμενος προίκα δουναι πολλήν­ τουτο γαρ προστίδησι το πγ' κεφ. του κδ' βιβ. έν τ α' τιτ.

24-25 cf.

Β.28.8.16

(D.24.3.16)

29-31 cf.

Β.29.1.79

(D.23.3.84)

8-9: cod. Cantabr. Bibl. υηίν. Dd. Π.51, fol. 201τ Α

BCDT

2

τε

om.

Β

3 ante

Παϋλον

add.

τον Β

31

προτίDησι Β

396

Β.9 . 3.21.22.24 . 25

ffΟ τι δε μετα λύσιν του γάμου δόλον ποιήσας άπαιτείται είς όλόκληρον, δηλουται

έκ του έπαγομένου· φησι γαρ ό νομοδέτης, ότι και ό κοινωνός, έαν έναγόμενος παρα του συγκοινωνου άρνήσηται τό γενέσδαι κοινωνος Τι δόλον ποιήση, ϊνα δια­ φδαρη πραγμα της κοινωνίας, είς όλόκληρον άπαιτείται· ό γαρ νόμος τοίς μη δο5

λιευομένοις δίδω σι τουτι το προνόμιον, δηλαδη τό άπαιτείσδαι μετα καταδίκην μέχρις εύπορίας και τουτο κοινόν κατα πάντων των μέχρις εύπορίας άπαιτουμένων.

Τό δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι κεφ. κα' του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.24

= D.42.1.24

Ό έγγυητης του είς οσον εύπορει καταδικαζομένου ού βοηδεΙται. Ό δε

κληρονόμος του άνδρας είς όλον καταδικάζεται' μόνος γαρ ό άνηρ βοηδειται Διδάξας ό νομοδέτης έν τοίς προλαβουσι κεφαλαίοις, ποία πρόσωπα καταδι-

10

κάζονται μέχρις εύπορίας, νυν έπιφέρει, ότι τό τοιουτον προνόμιον, ήγουν το

μέχρις εύπορίας καταδικάζεσδαι, προσωπικόν έστι, ηγουν αύτοίς καΙ μόνοις άρμόζον τοίς πρωτοτύποις, ού μην τοίς έγγυηταις αύτων Τι τοίς κληρονόμοις.

Οίον ώς έπι δέματος έχρεώστει πατηρ υίφ Τι υίός πατρι και δέδωκεν έγγυητην 15

όμολογουντα ένέχεσδαι τη του χρέους άποδόσει, είπερ ό πρωτότυπος ούκ άπο­ φλήσει τό χρέος κινων ό υίός κατα του πατρός Τι ό πατηρ κατα του υίου ούκ

άπαιτεί σωον το χρέος, άλλα μέχρις εύπορίας παρεων τφ καταδικασδέντι τα δυνάμενα διατρέφειν αύτόν, ϊνα μη πένηται. Εί δε πολλάκις άποδημουντος του πρωτοτύπου χρεώστου κινήσει κατα του έγγυητου, όλόκληρον αύτον άπαιτεί 20

τό χρέος μη φροντίζων όλως, ότι, εί άπαιτηδη το χρέος σωον, ό έγγυητης ούδεν εσται έχων, έξ ου διατραφήσεται. Και ού μόνον ό έγγυητης του μέχρις εύπορίας καταδικαζομένου άπαιτειται καδ' όλόκληρον. άλλα και ό κληρονόμος. ΚαΙ ό του άνδρός κληρονόμος όμοίως τη γυναικι καδ' όλόκληρον καταδικάζεται έπί τε τη της προικός άντιστροφη και έπι πάση έτέρα, χρέους άποδόσει, οτε δηλαδη

25

ξένος έστι και ούχι παίς αύτης της γυναικος της κινούσης τότε γαρ μέχρις εύπο­ ρίας άπαιτείται, ού διότι έστι κληρονόμος, άλλα δια την υίότητα. Και τουτο εύρήσεις βιβ. κη' τιτ. η' κεφ. ιδΌ

Το δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. κδ' του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.25

= D.42.1.25

τα αύτα κρατει και έπι παντας κληρονόμου των είς όσον εύπορουσι 30

καταδικαζομένων.

11- 12 cf. Α

Β.28.8 . 13

(D.24 .3.13)

25-26 cf. B.28.8. 18 (D.24.3.18)

Ι. 9) C DT 1 ante λύσιν add. την Β om. Β 8 ού om. Α 21 ό Offi. Α γυναικός: της D (a librario deletum), om. CT 26

B(ad

νόμψόν

3 24

δόλον: δηλον Α

τ;:)

om.

Α

Ι

ού διότι: ούδε ότι Α

6-7

τουτο

25 της 29 και deest in Bas.

οτε: ΟΤΙ Α

397

Β. 9 . 3 . 2 5 ,30, 31

Διδάξας ό νομοδέτης έν τ προ τούτου κεφαλαί, στι ό κληρονόμος του άνδρος είς όλόκληρον καταδικάζεται, ένδα και πλατύτερο ν έρμηνεύσαμεν το προνόμιον των μέχρις εύπορίας καταδικαζομένων, όποίόν έστι, και διεστείλαμεν και περι του κληρονόμου του άνδρός, νυν έπιφέρει, στι πας κληρονόμος των 5

μέχρις εύπορίας καταδικαζομένων είς όλόκληρον καταδικάζεται, διότι το τοι­ ουτον προνόμιον, ώς και έν τοίς προηγησαμένοις παραδεδώκαμέν σοι, προσω­

πικόν έστι και σβέννυται τTj τελευτTj των έχόντων αύτο προσώπων και ούτε είς έγγυητας ούτε είς κληρονόμους διαβαίνει.

ΤΟ δε παρον νόμιμον κεφ. κε ' του γ ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.30

= D.42.1.30

Ό δωρησάμενος είς όσον εύπορεί καταδικάζεται, ώστε καΙ αύτ τα

10

άρκουντα περιλειφδηναι' οπερ μάλιστα κρατεί μεταξυ παίδων καΙ γονέων. Και έν τ β' δέματι του ιδ' κεφ. του παρόντος τίτλου έρμηνεύδη σοι, στι ό δωρησάμενος μέχρις εύπορίας καταδικάζεται και ύπεξαιρεί τα έτέροις χρεω­ στούμενα και προς αύτον δοδέντα, και έν τ παρόντι το αύτό σοι παραδίδοται 15

και σαφηνίζεται, τί έστι το μέχρις εύπορίας καταδικάζεσδαι ήγουν το μη άπαι­ τε'ίσδαι παν το χρεωστούμενον.

Οίον ώς έπι δέματος έποίησα δωρεαστικον έγγραφον φ' νομισμάτων προς σε έχων περιουσίαν φ' νομισμάτων. Ούκ όφείλεις άπαιτησαί με τα φ' νομίσματα σωα, ίνα μη πένωμαι και προσαιτω, άλλα υ', τα δε ρ' καταλείψαι παρ' έμοί, 20

ίνα έξ αύτων έχω τα προς το ζην άρκουντα. τουτο δε ού μόνον κρατεί έπι του δωρησαμένου, άλλα και μεταξυ παίδων καί γονέων και των άλλων προσώπων των μέχρις εύπορίας καταδικαζομένων- κάκείνοις γα.ρ τα. άρκουντα καταλιμπά­

νονται, ίνα μη πένωνται. ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι κεφ. λ' του γ' τιτ. του δΙ βιβ.

Β.9.3.31

= D.42.1.31

(ΒΤ 480114-16) Τοις χρεώσταις αίτουσι διδόναι προδεσμίαν- εί δε

25

δεήσοι, καΙ rnεκτείνεσiJαι' των δε άγνωμόνως ύπερτιiJεμένων και έν­ έχυρα λαμβάνονται. "Εμαδες έν τοίς προηγησαμένοις, ότι παντι καταδικαζομέν δίδοται τετρά­

μηνος είς ύπέρδεσιν, ήτοι είς το φροντίσαι δι' αύτης και δοϋναι τα άπο κατα30

δίκης. Τοϋτο γοϋν και ένταυδοί σοι παραδίδοται' φησι γαρ ό νομοδέτης, ότι τοίς χρεωστουσι ζητοϋσι προδεσμίαν είς άπόφλησιν δει δίδοσδαι τετράμηνον,

6 cf. supra comm. ad cap.24 Α

C DT 11 480/14-15

ΒΤ

όπερ : Α

12 cf. supra comm. ad cap. 19.1

cum Bas.,

ότε

Cd

25 aDte

διδόνιχι

add.

28 cf. capp . 2 et 7 δεί Α ;

cf. app. cril ad

398

Β . 9.3.31 , 32

πολλάκις δε και πλείονα της τετραμήνου προς την ποιότητα των προσώπων και

το ποσον της καταδίκης, ώς έν τφ β ' κεφ. του παρόντος τίτλου παρεδόδη σοι, δ και ήρμηνεύόη σοι παρ' ήμων πλατύτερον . Διελόούσης δε της δοόείσης αύτοίς τετραμήνου εί φαίνονται άγνώμονες και άπειόείς, διορίζεται ό νομοόέτης λαμβά5

νειν τους δικαστας κινητα αύτων πράγματα και διδόναι ταϋτα τφ νικήσαντι είς ένέχυρον.

ΤΟ δε έρμηνευόέν έστι κεφ . λα' του γ' τιτ. του ό' βιβ .

(ΒΤ

480/16-19)

Και τ κατακρι~έντι πρo~εσμία δίδοται ' των δε μετα

την πρo~εσμίαν μη διδόντων ένέχυρα λαμβάνονται καί, εί έντος β' μηνων 10

μη δωσι, πιπράσκονται, καί, εί τι περιπεύσοι έκ της τιμης, άναλαμβάνουσιν. Έν τφ α' όέματι του λα ' κεφ. του παρόντος τίτλου εμαόες, ότι τω χρεώσΤt;l ζητουντι προόεσμίαν είς άπόφλησιν του χρέους όφείλουσιν οί δικάζοντες διδόναι.

Και έν τφ παρόντι β' αύτου όέματι παραδίδοταί σοι, ότι και τφ καταδικασόέντι είς δόσιν νομισμάτων ή κινητου ηνος δίδοται ή προi1εσμία καί, εί μετα την 15 προi1εσμίαν ού δώσει το χρέος, λαμβάνονται άπο της ούσίας αύτου ένέχυρα και

διελόόντων β' μηνων μετα την ληψιν των ένεχύρων και μηδε οϋτως εύγνω­ μονήσαντος του καταδικασόέντος είς την άπόδοσιν πιπράσκονται τα ένέχυρα παρ α της τάξεως και δίδοται τφ δικαιωόέντι το χρέος και το περιττευσαν έκ της τιμης άντιστρέφεται τοίς καταδικασδείσι. το δε έρμηνευi1εν νόμιμόν έση όέμα β' του λα ' κεφ. του γ' τιτ. του ό' βιβ.

20

Β.9.3.32

= D.42.1.32

Εί τούς πρoκoμισ~έντας νόμους μη νομίσας είναι προσφόρους ό δι­

καστης καταδικάσει, ούκ εση παράνομος ή ψηφος, ώστε, εί μη έκκλη­ τευ~ij, κρατεϊ. 'Εν τφ α' τιτ. του παρόντος βιβλίου έν κεφαλαίοις διαφόροις διδάξαf; ό νομο25

όέτης, ότι ή άπόφασις ή έναντιουμένη προφανως τφ νόμ νικήσαντι αύτός μη έχων διατρέφεσδαι καταλίπη την στρατείαν καΙ ςημιωδij ή πολιτεία στρατιώτην έκδικουντα αύτην άπολέσασα. ΤΟ δε έρμηνευδέν έση κεφ. πβ' του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.82

= C.7.53.6

Ό έκβιβαστης της καταδίκης ού δύναται άπόφασιν διδόναι και έν10

αλλάττειν τα ήδη κεκριμενα παρα τοϋ δικαστοϋ.

Σαφης ή διάταξις φησι γ&ρ, ότι, εί γένηται άπόφασις και καταδικασδ;:ϊ τις και μετα την άπόφασιν και το διδόμενον τετράμηνον είς ύπέρδεσιν τοις κατα­ δικαζομένοις δοδij έκβιβαστης είς το άπαιτησαι τα. άπΩ καταδίκης, ού δύναται

άπόφασιν ούτος έτέραν διδόναι η έναλλάσσειν τα. ηδη διαγνωσδεντα παρα του 15

δικαστηρίου, παρ' ου καί ώρίσδη έκβιβάσαι, διότι ό έκβιβαστης ού δίδοται είς το κρίνειν και διδόναι άπόφασιν, άλλ' είς το άπαιτείν τα όρισδέντα δοδηναι και όφείλει κατακολουδείν τ;:ϊ ηδη έξενεχδείση άποφάσει, ην και ώρίσδη έκβιβάσαι. Το δε έρμηνευδεν τουτι νόμιμόν έση κεφ. πδ' του γ' τιτ. του

Β.9.3.83

it'

βιβ.

= C.7.53.7

Έαν έπι τΌ καταδίκη ύπερδηται ό έναγόμενος και συμβΌ τα σώματα 20

τα έν τΌ καταδίκη κείμενα τελευτησαι, την διατίμησιν αύτων άναγκά­ ζεται παρασχείν. Έκίνησα κατα. Πέτρου έκνικων έξ έκείνου δούλους διαφόρους και δουλίδας, είη δε είπειν και ζ έκβιβάσαι τα άποφαν'δέντα. Διδάξας ό νομοδέτης έν τι;> πδ' κεφ., δτι ό έκβιβαστης ού δύναται έναλλάττειν την άπόφασιν Τι άνατρέπειν, νυν διδάσκει, τί έστιν έκβιβαστής, καί φησιν, δτι 5

έκβιβαστής έστιν, δστις ήδη λυ\}είσης της ύπο\}έσεως δια της έξενεχδείσης ιΧπο­ φάσεως παρασχε~ έπΊ: τΙ;> άπαιτησαι τα περιεχόμενα

t;:j

άποφάσει.

ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. πς" του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.86

= C.7.54.1

Έαν ό δημόσιος έναγάγ'Q τινι και νικήση, έκατοστιαίον τόκον λαμ­ βάνει μετα την τετράμηνον της καταδίκης. Γίνωσκε καδόλου, δη έκατοστιαϊος τόκος λέγεται τα ιβ' νομίσματα, δστις καΙ

10

σπανιάκις άπαιτεϊται.

Τοϋτο μαδων έλδε έπΙ τό προκείμενον' έκίνησε ό δημόσιος κατά τινος ώς ένεργήσαντος άνήκουσαν αύτι;> δουλείαν καΙ μη είσκομίσαντος αύτι;> το έκεϊδεν

έπεγνωσμένον ποσόν καΙ κατεδίκασε τουτον έπ1. ποσότητι 15

ixav;:j'

έζήτησεν ό

καταδικασδεΙς τό διδόμενον τοϊς καταδικαζομένοις τετράμηνον λόγφ της κατα­

βολης των άπό καταδίκης καΙ έλαβε τουτο· διηλδεν ό τετράμηνος καΙ ούδ' ούτω κατέβαλεν, άλλ' ύπερέδετο έπΙ ένιαυτι;> όλοκλήρφ. Χρεωστεϊ λοιπόν δουναι ού μόνον το ποσόν, είς δ κατεδικάσδη, άλλα καΙ ύπερ μιας έκάστης έκατοστης

λόγφ τόκων νομίσματα ιβ" ύπόδες γαρ είναι τα της καταδίκης υ' νομίσματα' 20

άπαιτεϊται τ& υ' καΙ λδγφ τόκων νομίσματα μη" τοιουτον γαρ πας καταδικασδεΙς άσυζητήτως δίδωσι τόκον μετα το τετράμηνον. Τό δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. πη' του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.87

= C.7.54.2

Ή διάταξις κελεύει και έπι ίδιωτων τον πλέον της τετραμήνου ύπερ­

'δέμενον τόκον έκατοστιαίον της καταδίκης καταβαλείν, ψηφίζεσδαι δε 25

την τετράμηνον μετα την άπόφασιν ή, έαν έκκλητος έπεδόδη, μεδ' δ ή

εκκλητος έβεβαιώδη. 3 cf. cap.82 23-ρ.

Α Β

13

410,8:

Η.Ι.4.71 CUffi

C DT e(23-26)

το έκεϊΟ'εν Offi. Α

8chol. Υ 8 τινι: Α cum Bas., τι τινl BCD, ηνί η Τ ante τόκον add. τον Bas. 17 όλόκληρα Α 21 άσυζήτητος Α Ι ante τόκον add. το Α

410

Β.9.3.87,103,104

·Ινα μή τις ύπολάβη, δτι το άπαιτείσ{)"αι μετα την τετράμηνον της καταδίκης παρα του δημοσίου τόκον εκατοστιαίον ητοι ιβ' νομίσματα, καδως έν

t4J

προ

του παρόντος πδ' κεφ. πη' κεφ. έδίδαξεν ό νομοftέτης, προνόμιόν έστι του δημο­ σίου και μόνου, εύWς έπήγαγεν, δτι και ό ίδιώτης τον άντίδικον αύτου έπι πλέον 5

της τετραμήνου ύπερftέμενον τον τοιουτον άπαιτείται τόκον. Σαφηνίζει δε και δια της παρούσης διατάξεως, άφ' οϊου καιρου ψηφίζεται ό δρόμος της τετρα­

μήνου, καί φησιν, στι μετα την τελείαν άπόφασιν η, έαν έκκλητος ζητηδη και

τοιουτοτρόπως άναρτηftη ή άπόφασις, μεft' δ ή εκκλητος βεβαιωδη. ΤΟ δε έρμηνευδεν τουτι νδμιμόν έστι κεφ. πδ' του γ' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.3.103

= C.7.58.2

Ή διάταξις φησιν, ΟΤΙ και χωρις έκκλήτου άχρηστος ή άπόφασις

10

ή άπα πλαστων δικαιωμάτων γενομένη. Χρήσιμος ή διδασκαλία της παρούσης διατάξεως παραδίδωσι γαρ κανονικως, δτι πα.σα άπόφασις έξενεχftείσα άπο πλαστών δικαιωμάτων άχρηστός έση και άνίσχυρος, καν μη έκκλητος ζητηδη. Και σημείωσαι το νόμιμον και συναγαγων 15

είπέ, δτι ή άπο πλαστων δικαιωμάτων έκφερομένη άπόφασις αύτόδεν εχει το άνίσχυρον.

ΤΟ δε παρόν έση κεφ. ρε' του γ' τιτ. του

Β.9.3.104

iJ'

βιβ.

= C.7.58.3

Ή διάταξις κάλλιστον λέγει νόμιμον, στι, καν τα μάλιστα δύνηταί τις

άποδειξαι πλασταν δικαίωμα npoevexi}ev έν δικαστηρίφ, όμως ούκ άλλως 20

άνατρέπει την άπόφασιν, εί μη άποδείξει, ότι ό δικαστης άκολουi}ήσας έκείνφ τ

ένάγοντι

καί, εί ό δικάζων γράψει, δτι "ό δείνα έξενίκα τον Γρηγοριανον άγρον άπο 5

του Πέτρου ώς αύτi;> διαφέροντα δεσποτικως", ό δε Πέτρος ώμολόγησε τουτον κατεχειν, δοκει άπoφαίνεσftαι τον άγρον διαφερειν τi;> ένάγοντι, και ώς ήδη

του ένάγοντος κατα πρόληψιν άναφανέντος δεσπότου του άγρου βαρύνεται ό έναγόμενος ώς μαχόμενος προλήψει δεικνύειν, ότι έαυτi;> διαφέρει ό άγρός.

ΤΟ δε παρον νόμιμόν έστι δέμα

c:' του

Β.9.4.6.2 10

(ΒΤ

490/16-18)

δ' τιτ. του δ' βιβ.

= D.42.2.6.2

'Εν oί~δήπoτε άγωγ;:) ό όμολογήσας άντί κατακρι­

ί1έντος έστί καί εχει την τετράμηνον, ης έντος εί μη παράσχ'!.), ή δίκη κατ' αύτου άποτιμαται. Καδολικη του παρόντος κεφαλαίου ή παράδοσις τυγχάνει διοριζομένη τον ένα­ γόμενον οίι;ιδήτινι άγωγ1j, προσωπικ1j δηλαδη και πραγματικ1j, πολιτικ1j ή πραιτω15

ρίι;ι, καΙ όμολογήσαντα τυγχάνειν άντι καταδικασδέντος καΙ εχειν την τετράμηνον. Προσωπικη δε έστιν άΥωγη ή περι δανείου και ή έπερώτησις και άπλως πασαι αί

το πρόσωπον το συναλλάξαν μόνον εχουσαι ένοχον, πραγματικη δε ή ίνρέμ, ή έκ­ νικωσα το πραγμα και συνακολουbουσα αύτi;> και κινουμένη κατα του πράγματος.

Έαν ουν διελδούσης της τετραμήνου ό όμολογήσας μη άποδi;> το πραγμα Τι το 20

χρέος, άποτιμαται το όμολογηδεν και άναγκάζεται δουναι την διατίμησιν. ΤΟ δε έρμηνευδέν έστι β' δέμα του

Β.9.4.8

c:' κεφ.

του δ' τιτ. του δ' βιβ.

= D.42.2.8

Ού πάντως ό όμολογων καταδικάζεται, εί το πράγμα, περί ου συνέί1ετο, άμφιβάλλεται, εί εστιν. Έκίνησα κατα Παύλου λέγων, στι "ληγάτον κατελείφδη μοι παρα σοι δουλος 25

όνομαζόμενος Στίκνος", και κατέδετο και ό Παυλος άλήδειαν έμε λέ'Υειν και ζητείται, άρα καταδικάζεται και χρεωστεί δουναί μοι το ληγάτον Τι ούχ ύπ6:γεται

καταδίΚ1J. Φησιν ουν ό νομοδέτης, στι, εί μεν ϋπεστιν ό δουλος και

(1j,

χρεωστεί

δουναι τουτον, εί δε μη ζ1], άλλ' εστιν άμφιβολία και άδηλία, είτε ζ1] είτε και μή, ού πάντως, τουτέστιν ούκ έξ άνάγκηι; καταδικάζεται δουναι την διατίμησιν, άλλ' 30

εί μεν μη έποίησεν ύπέρδεσιν ή δόλον τινά, άπολέλυται και ούκ άπαιτείται ούδε καταδικάζεται, εί δε ή δόλο ν έποίησεν ή ύπέρδεσιν, καταδικάζεται και άπαιτείται την διατίμησιν. Και ζήτει βιβ. κβ' τιτ. ε' κεφ. λΌ

το δε παρον νόμιμ6ν έστι κεφ. η' του δ' τιτ. του δ' βιβ. Α Β

C DT 17

έν BCd

7

πρόσληψιν Α

ή2; μη Α

24

13

σοι; σου ACd

παράδοσις; παραίτησις Β

26

καταδεδίκασΙΙαι Α

30

14 ante om. Β

μη

oί~δήτινι

32

add.

κβ'; καΆ

414

Β.9.4.9;

Β.9.4.9

9.5.1

= C.7.59.1

Ό έν βήματι όμολογήσας ώς ό καταδικασ~είς έστιν και καταβαλείν άναγκάζεται. Έκίνησα κατα Παύλου λέγων χρεωστεϊσδαι παρ' έκείνου νομίσματα ρ" παρ­ έστη ό Παυλος Τ του δικαστου βήματι και ώμολόγησε χρεωστείν μοι τα ρ' 5

νομίσματα.

Άντι καταδικασδέντος τυγχάνει και άναγκάζεται καταβαλείν μοι

τα ρ' νομίσματα' ό γαρ όμολογων άντι καταδεδικασμένου τυγχάνει. Τό δε παρόν νόμιμόν έστι τελευταίον κεφ . του δ' τιτ. του ο' βιβ.

Τίτλος πεμπτος Περι έκστάσεως ύπαρχόντων

B.9.S.1 \0

= D.42.3.1

Ό δανείσας είς έπανόρ~ωσιν οίκου προτιμαται. Έν Τ παρόντι τίτλ ό νομοδέτης μέλλει διδάξαι περι των όντων ένόχων δια­ φόροις προσώποις και μη δυναμένων άποδουναι τα χρέα και δια την των δανει­ στων άνάγκην και όχλησιν άπαναχωρούντων της ίδίας ύποστάσεως και παρα­ χωρούντων αύτης τοίς έχουσιν αύτους ένόχους. Και αύτίκα έν Τ α' κεφ. φησι

15

περι του δανείσαντος είς έπανόρδωσιν οίκου. Προδεώρησον συ μικρά' γίνωσκε καΟόλου, ότι πας δανειστης fι προσωπικός έστι η ένυπόδηκος. Και προσωπικός μέν έστιν ό δανείζων τινι άνευ ένεχύρων fι ύποδήκης, και έχει μόνον το πρόσωπον του δανεισαμένου ένοχον Τ δανεί, ού

μην και την περιουσίαν, ένυπόδηκος δέ, δστις έλαβεν είς ύποδήκην fι οίκον fι κτημα, 20

και έστι ν ίσχυρότερος του προσωπικου ώς έχων και τα ύποτεδέντα πράγματα ένοχα.

Και των προσωπικων δε δανειστων έστι διαφορά ' οί μεν γάρ είσι προ\ιόμιον έχοντες, οί δε μη έχοντες, και οί έχοντες το προνόμιον των μεν ένυποδήκων τα δεύτερα φέρουσι, τους δε άνυποδήκους νικωσιν. Είσι δε οί έχοντες το προνόμιον

και άλλοι μέν τινες, τέως δε και ό δανείσας είς έπανόρΟωσιν οϊκου. 25

σΤον ώς έπι δέματος εΤχεν ό Πέτρος οίκον καταπίπτοντα και συν έτυχε τ4> Παύλ περι δανείου και πεισδεις ό Παυλος έδάνεισε Τ ΠέτΡ έπι τοιαύτη

6 cf.

Β . 9.4.1

10 et

21-ρ .

Α Β

(D.42.2.1)

16- 25 cf. e. g. tract. de creditis

415,8: Η . 3 . 5.49 cum 8chol. Β

16(γίνωσκε)-20 : Η . 3 . 5.38

C DT e (10,16-26) 16 ante συ add. δε Α 17 τινι : τινα BCd 19 είς οαι . Be Ι BCd 21 Σημείωσαl, ότι των προσωπικων δανειστων έση διαφορά inc. e (schol. ad Η.3.5 .49) 23 άνυποδήκους: εν- Ae LM Ι ante οί add. τινες Β ή\ οαι.

415

Β.9.5 . 1,2 , 3

αίρέσει και συμφωνί~ ήγουν έπι τι;> τα δανεισδέντα κατακενωδηναι είς έπανόρ­ δωσιν του καταπίπτοντος οίκου, δ και γέγονεν' έκίνησε μετα ταυτα κατα του

Πέτρου ό Παυλος ζητων το δάνειονο συν εκίνησαν μετ' αύτου και έτεροι δανεισται προσωπικοι μόνον δανείσαντες άπλως και μη έχοντες προνόμιον. Προτιμηδήσε5

ται ό Παυλος και ίκανωδήσεται πρωτος τα χρέα και τότε οί ετεροι προσωπικοι δανεισται άποπληρωδήσονται, εί γε και εύρίσκουσι περιουσίαν.

Β.9.5.2

= D.42.3.2

'Εν ταίς προσωπικαίς οί δανείσαντες έφ' ~ τοίς πρώτοις δo~ηναι δανειστάις είς τον τόπον αύτων ύπεισερχονται. Έδίδαξεν ό νομοδέτης έν τι;> α' κεφ. του παρόντος τίτλου, δτι είσι προσω10

πικοι δανεισται πριβιλεγιάριοι ήτοι προνόμιον έχοντες και διδάξας τουτο παρα­ δίδωσιν έν τΙ;> παρόντι β' κεφ., δτι, καν μη έξ άρχης ό προσωπικος δανειστης εσχε το προνόμιον συναλλάξας τοιουτον συνάλλαγμα, ό φυσικως παραπεμπό­ μενον εχει το προνόμιον. σΤον' έδάνεισεν είς έπανόρδωσιν οίκου η έδαπάνησεν είς ταφή ν τινος, κατέβαλε

15

δε τΙ;> όντι ένόχ τοιούτοις συναλλάγμασιν έφ' ιι) δοδηναι τι;> δανείσαντι αύτι;> είς έπανόρδωσιν του ίδίου οίκου ή τΙ;> δαπανήσαντι είς ταφην του πατρός αύτου

του δανειζομένου. Είς τον τόπον ύπεισέρχεται του άποφληδέντος δανειστου και προτιμαται των δανειστων είς την άπόφλησιν, ων και ό άποπληρωδεις δανειστης προετιματο.

Β.9.5.3

= D.42.3.3

Ό έκστας ού στερείται των οίκείων προ του πραδηναι αύτά. Εί ουν

20

~έλει διεκδικησαι αύτά, ού πιπράσκονται. Μάρκος τις έχρεώστει πολλοίς προσώποις και όχλούμενος και καταναγκα­

ζόμενος άποδουναι τα χρέα μη φέρων τας όχλήσεις και τας των δικαστηρίων

κατατριβας ύπεξέστη τοίς δανεισταίς της οίκείας περιουσίας είπών' "άπέλδετε 25

και κατάσχετε ταύτην", και μετα την εκστασιν μετεμελήδη και μήπω των δα­ νειστων φδασάντων διαπωλησαι την περιουσίαν αύτου και διαμερίσασδαι τα

τιμήματα έζήτησε γενέσδαι πάλιν έν κατoχίj ταύτης και δικάζεσδαι μετα των ίδίων δανειστων και άποδιδόναι τούτοις τα χρέα. Φησιν ό νομοδέτης, δτι όφείλει

παραδέχεσδαι ό τοιουτος και λαμβάνειν τα ίδια πράγματα και μη γίνεσδαι διά30

πρασιν τούτων παρα των δανειστων.

Το δε έρμηνευδέν έστι γ' κεφ. του ε' τιτ. του δ' βιβ.

14- 27 cf. cap. l ; B.9.7.17pr.,24.1 (D.42.5.17pr.,24.1); Α

BCDT e(1-6) 16 δανείσαντι Α

31

γ ' κεφ.

BCd

1

άνόρδωσιν Ae 17 του Ι om. Cd

12

Β.23.1.25

το τοιουτον

18

D

(D.12.1.25)

Ι παραπ ε μπόμενον: παρεπομενον Α

άποφλησιν: άποφασιν Α

21

έκδικησαι Α

416

Β.9.5.4,5,6

Β.9.5.4

= D.42.3.4

Ό έκστας εί έπικτήσεταί τι, είς όσον εύπορεί άπαιτείται. Ούτος δε ούδε ύπο άλλου τινος όχλείται. Γρηγόριός τις κατάχρεως τυγχάνων ύπεξέστη τοίς δανεισταίι; της οικειας

περιουσίας, κάκείνοι διαπεπράκασιν αύτην και ούκ ήδυνήδησαν άποπληρωδηναι 5

τα ίδια νομίσματα' μετα ταυτα εύρον τον Γρηγόριον έπικτησάμενόν τινα πράγ­

ματα μήτε πολλα. και άξιόλογα μήτε πάλιν μέτρια και βραχέα. Δίδωσιν αύτοίς ό νομοδέτης άδειαν κινείν πάλιν κατα του Γρηγορίου και ίκανουσδαι το κατα­ λειφδεν ποσον των κεχρεωστημένων αύτοίς, πλην μη άφαιρείσδαι πάντα τα. έπικτηδέντα, άλλα. καταλιμπάνειν τQ Γρηγορί μέσ(ι>, τουτέστι πριν άν φαν'iJ ό κληρονόμος,

πωλ'iJ τα εύφδαρτα ό κουράτωρ και χρέη βαρύτοκα καταβάλ1]. ΤΟ δε έρμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. η' του ς' τιτ. τοϋ δ' βιβ.

13- 16 cf.

Β .4 2 . 1

Α Β C DT

(D.5.3; C.3.31)

1 και τα : κατά Α 2 αύτον Β 2-3 και 2 - ένοχον om. Α 5 Πέτρο.; 6 Πέτρου: Παύλου Β 7 και εί ; εί και Β 8 Πέτρον: Παϋλον Β 9 συνεχώρησέ Α 11 post Εί add. δε Bas. 13 τοϋ 2 om. BCd 14 νικωσαν BCd Ι Λατίνους : ρωμαίους D 15 αίρεδιτίχτις πετίτιο Α 21 προς: είς Bas. 28 χρέα Α άπο Παύλου Β

423

B.9.6.9,13

Β.9.6.9

= D.42.4.9

Εί έκ δύο κληρονόμων ό μεν είς διασκέπτεται, ό δε άλλος παραι­ τείται, πέμπονται είς νομην

01.

δανεισται φυλακης χάριν, έως αν γνωσδη,

εί ό διασκεπτόμενος κληρονομεί. Είπων έν τ η' κεφ. τοϋ παρόντος ζ' τιτ. ό νομοδέτης, δτι άμφιβολίας ούσης 5

έπι πολύ, εί άναφαίνεταί τις κληρονόμος, πέμπονται είς νομην οί δανεισταί, έν τ παρόντι δ' κεφ. φησί, ότι, εί δύο κληρονόμων όντων και φαινομένων ό μεν εΤς διασκέπτεται, είτε δέι αύτον καταδέξασδαι είτε καΙ μη, λαβων τόν χρόνον της διασκέψεως, ό δε ά.λλος παραιτε'ίται και άποπέμπεται την κληρονομίαν, πέμπονται έν τ μέσ οί δανεισται είς νομην των πραγμάτων, ως αν φυλάττωσιν

10

αύτά., ίνα μη διασκορπισδωσιν, έως αν γνωσiJ~, στι ό διασκεπτόμενος καταδέχε­

ται την κληρονομίαν' τότε γαρ μετακινουνται, και λαμβάνει τα πράγματα ό κλη­ ρονόμος και άποκρίνεται το'ίς δανεισταίς.

Β.9.6.13

= D.42.4.14

Ό κωλύων με έπιβηναι της νομης των του χρεώστου μου ύπόκειταί μοι είς το διαφέρον. Εί δε και ληγατάριος ων πεμφδω και κωλυδω, 15

καν δύναται άσδενείν το αίρετικον ληγάτον, όμως διατιμαται ή άσφά­ λεια. Δανειστης δε αίρετικος ού πέμπεται είς νομήν' έκείνος γα.ρ πέμ­ πεται ό δυνάμενος καΙ πωλείν. Πεμφδέντα με παρα του δικαστηρίου είς νομην των πραγμάτων του έπι περι­ γραφ1j μου λανδάνοντος χρεώστου μου έκώλυσέ με Παυλος είσελδε'ίν και κατα-

20

σχε'ίν τα πράγματα. Γίνεταί μοι ενοχος ό Παϋλος, είς σ μοι διέφερε κατασχε'ίν τα πράγματα. Εί δε και ληγά.τον κατελείφδη μοι παρά τινος ύπο ήμέραν τυχόν, τουτέστι μετα μηνας C;', και ζητοϋντός μου ίκανα περι της τοϋ ληγάτου δόσεως,

ίνα δι' αύτων διελδόντων των

(' μηνων εχω το άσφαλες έπι τι!> ληγάτ, ό κληρο­

νόμος ήπείδει και έκρύπτετο και έπέμφ"ην είς νομην των της κληρονομίας 25

πραγμάτων και ένεποδίσδην παρά τινος, κτωμαι αύτον ενοχον είς την διατίμησιν της άσφαλείας σκοποϋντος του δικαστου, τί μοι διέφερε το κατέχειν την νομην

των της κληρονομίας πραγμά.των και δι' αύτης εχειν τό άσφαλες έπι τι!> ληγάτ, καν το ληγάτον ούκ ην ύπο ήμέραν, άλλ' ύπο αίρεσιν και ήδύνατο άτονείν ή

αίρεσις τυχόν γαρ ύπό αίρεσιν την "έαν γένηται ίπποδρόμιον" κατελείφδη το 30

ληγάτονο τιμωρεί γαρ ό νομοδέτης τόν κωλύσαντα δια την οίκείαν άναίδειαν

και ού παραδέχεται αύτον λέγοντα' "άλλ' εστι δυνατόν τό μη γενέσδαι ίππο­ δρόμιον και ούκ όφείλω λοιπόν ένέχεσδαι, εί μη έξέλδη ή αϊρεσις".

Α

Β

23

έλδόντων Β

C DT

1 μεν: Α cum Bas., om. BCd 20-21 25 διατίμησιν: D ac, διατίΟησlν ABCDpcT

Γίνεται

- πράγματα om. ΑΒ 32 έξέλΟο\ D, έξέλΟ( ) Α

424

Β.9.6.13;

9.7.16,24

Δανειστης δε αίρετικος ού πέμπεται είς νομήν. ΟΙον ώς έπι ~έματoς έπη­ ρώτησά τινα' »όμολογεις δουναί μοι ι' νομίσματα, έαν γένηται έπαρχος ό Μάρκος;" Ό τοιούτος δανειστής στούμενος 5

-

δανειστης γαρ λέγεται πας ό έξ οίασουν αίτίας χρεω­

μήπω τού Μάρκου γενομένου έπάρχου, έαν κρύπτηται ό έπερωτη~εις

-

και λαν~άντ:ι, ού πέμπεται είς νομήν, διότι ούδε δύναται διαπωλειν τα πράγματα' οϋπω γαρ έξηλitεν ή αίρεσις και ταύτης μη έξελitούσης ούδε άγωγην έκτήσατο'

άγωγης δε μη άρμοσάσης πως γενήσεται διάπρασις παρα άν~ρώπoυ έλπιζομένου μηδεάγωγην κτήσασitαι δια το της τύχης αδηλον. ΤΟ δε έρμηνευ~έν έστι κεφ. ιδ' του ς' τιτ. τού ~' βιβ.

Τίτλος έβδομος

10

Περι πραγμάτων αύδεντίας του δικαστου κατέχοντος Τι πιπράσκοντος και περι χωρισμων

Β.9.7.16

= D.42.5.16

Διαπράσεως γινομένης του μεν έξωτικου ό δανειστης η ό συγγενης προτιμαται είς το άγοράσαι, του δε συγγενοϋς ό δανειστής, έκ δε των 15

δανειστων ό το πλέον χρεωστούμενος. 'Εν τΥ παρόντι τίτλ ό νoμo~έτης διδάσκει περ! διαπράσεως πραγμάτων διαφερόντων τοις χρεώσταις και περι κατασχέσεως τούτων αύ~εντί~ του δικα­ στου προβαινούσης και περι του χωρίζεσitαι τα πράγματα του δια~εμένoυ και

του κληρονόμου και τους δανειστας έκατέρων έκ της του ίδίου χρεώστου περι20

ουσίας άπoπληρoυσ~αι. Και αύτίκα περι διαπράσεως ποιούμενος την διδασκαλίαν φησίν, ότι πραγμά­

των πιπρασκομένων χρεώστου και πολλων έρχομένων έπ! τΥ άγοράσαι ξένων και δανειστων του ύφισταμένου την διάπρασιν και συγγενων, του μεν ξένου όφείλει πρoτιμασitαι είς την έξώνησιν ό δανειστης Τι ό συγγενης παρα τον ξένον, του δε 25

συγγενους ό δανειστής, έκ δε των δανειστών ό πλειον ποσον χρεωστούμενος. ΤΟ δε έρμηνευ~έν έστι κεφ. Ις" του ζ' τιτ, τού ~' βιβ.

Β.9.7.24

pr. = D.42.5.24 pr.

Εί γαστρι δοδ1j κουράτωρ και μη τεχδ1j, άργεί το προνόμιον.

3-4 cf.

Β.2.2.10

27-ρ.425,27:

Α Β

(D.50.16.1O)

cod. Bodl. Barocci 149, foll. 206v-207r

C DTU(27)

11-12 rubr. paulo aliter praebent Bas., sed vide app. crit.

425

Β.9.7 . 24

ΝΕμαί}ες έν διαφόροις κεφαλαίοις, ότι έπΙ των προσωπικων δανειστων είσί τινες εχοντες προνόμιον καΙ συμβάλλεται αυτοίς το προνόμιον είς το νικα.ν τούς λοιπους .προσωπικους δανειστας τους μη εχοντας προνόμιον. Παραδίδοταί σοι και έν τ(j> παρόντι κεφαλαίCj>. ότι, έαν γυνή τις τελευτησαντος 5

του ίδίου άνδρος άδιαί}έτου ζητησ"Q δικαίCj> της ίδία ς γαστρος ώς έγκυμονουσα άπο του τελευτησαντος πεμφi1i'jναι είς νομην της κληρονομίας του άνδρός, δίδοται κουράτωρ

t1j

γαστρί, ίνα πωλ1j τα εύφί}αρτα των πραγμάτων καΊ χρέα βαρύτοκα

καταβάλ-ι:ι καΙ τα λοιπα ποι1j τα ώφελουντα την ούσίαν. Εί μεν ουν τεχί}-ί] ό κυο­ φορούμενος και άποκινηί}1j ό κουράτωρ της διοικήσεως των πραγμάτων, δίδοται 10

t(j>

τεχί}έντι άγωγη κατ' έκείνου ή νεγοτιόρουμ γεστόρουμ ήτοι ή περΙ δΙόικήσεως

άλλοτρίων πραγμάτων άγωγή, και εχει ό άνηβος κινων ταύτην προνόμιον και νικ~ τους λοιπους προσωπικους δανειστας είς το άποφληί}ηναι, όσα χρεωστείται. Εί δε μη τεχί}-ί], άλλ' άμβλωb1j, σχολάζει το προνόμιον

τον άνηβον έπενοήί}η 15

-

-

το γαρ προνόμιον δια

και κινείται ή νεγοτιόρουμ γεστόρουμ κατα την ίδίαν

φύσιν μη εχουσα προνόμιον, και λοιπον ό προλαβων καΙ άπαιτήσας άπο των

προσωπικων δανειστων νικ~ τους άλλους. ΤΟ δε έρμηνευί}εν νόμιμόν έστι κεφ. κδ' του ζ' τιτ. του ί}' βιβ.

Β.9.7.24.1.

=

D.42.5.24.1

Ό είς άνανέωσιν οίκου δανείσας Τι έργολάβ

έργολάβ ήτοι

t(j>

τεχνίΤ"Q

t(j>

μέλλοντι κτίζειν και άνανεουν

τον οΤκονο ό τοιουτος γαρ δανειστής, είπερ μή είσιν ετεροι δανεισταΙ εχοντες 25

ύποί}ήκας, προτιμα.ται των προσωπικων δανειστων των μη έχόντων προνόμιον και ίκανοίίται πρωτος το κεχρεωστημένον ιxUt(j>.

ΤΟ δε έρμηνευbέν νόμιμόν έση ί}έμα β' του κδ' κεφ. του ζ' τιτ. του ί}' βιβ.

Β.9.7.24.3.

= D.42.5.24.3

Εί έκ των χρημάτων μου πληρω"δ'ij ό έχων κατά. σου προνόμιον, Τι συ λαβων παρ' έμου δέδωκας αύτφ ού μετ&. πολυν χρόνον, προτιμωμαι των 30

άλλων σου δανειστων. 1-3 cf. supra

7 cf. e. g. D.26.7.7 .1 (D.42.3.1) curn comm. 4-8 cf. Β.40.4 (D.37.9) 11-12 cf. Β . 38.1Ο . 15 . 1 9- 11 cf. Β.17.1-2 (D.3.5; C.2.18) 20-21 cf. 8upra Β . 9 . 5 . 1 (D.42.3.1) cum comm.

Β.9.5.1

(ίn Β . 37.7 de8iderιi.tur)

(D.27.10.15.1) Α Β C DT U (1-27)

1 δανειστών : σ.γωγών U 3 τους om. U 4 τίς om. U 7 χρέη U Ι 10 ή2 om. U 11 ό om. U 17 νόμιμόν om. Β Ι κδ': APc, ιδ' rell. l 21 είς '" χρέους : δια . . . χρόνου U 27 νόμιμον: κεφάλαιον U Ι του : τούτου U βαρύτατα Α

426

Β.9. 7.24,29,30

Έμαί}ες, ότι ό προσωπικός δανειστης ό έχων προνόμιον νικ~ τους αλλους προσωπικούς, οίός έστιν ό δανείσας είς άνανέωσιν οίκου και αλλοι τινές. Νυν μανί}άνεις δια του παρόντος κεφαλαίου, ότι και ό δανείσας είς άποπλή­ ρωσιν του έχοντος προνόμιον προτιμαται των άλλων προσωπικων δανειστων 5

των μη έχόντων προνόμιον, ώσαύτως και ό δανείσας άπλως, ου τα νομίσματα ό δανεισάμενος δέδωκε

t

έχοντι πριβιλέγιον ητοι τό προνόμιον ού μετα πολυν

χρόνον του δανείου ποιήσας την καταβολήν, άλλ' έντός μετρίου, ϊν' έντευί}εν δΟΚ1J δια τό όλίγον διάστημα αύτα έκεινα τα δανεισί}έντα δοϋναι ό δανεισάμενος και μη έτερα και έτέρωί}εν έπικτηί)έντα. Οίον ώς έπι ί)έματος ό κληρονόμος του Παύλου μη έχων ί}άψαι τόν διαί)έμε-

10

νον έδανείσατο άπό Μάρκου και έποίησε την έξοδον της ταφης ουτος ό Μάρκος προσωπικός ων δανειστης έχει προνόμιον και νικ~ τους άλλους προσωπικους

τους μη έχοντας προνόμιον. Εί ουν δανείσω είς άποπλήρωσιν αύτου, έγω ύπεισ­ έρχομαι είς τον τόπον αύτου και νικω οϋς κάκεινος ένίκα' Τι έαν άπό των έμων 15

νομισμάτων άΠΟφληί}"ij δοί}έντων αύΤ παρα του χρεώστου ού μετα πολυν χρόνον του γεγονότος παρ' έμου δανείου, και ούτως είς τα δίκαια αύτου ύπεισέρχομαι. Το δε ερμηνευί)εν νόμιμόν έστι γΙ ί}έμα του κδ' κεφ. του ζ' τιτ. του ί}' βιβ.

Β.9.7.29

= D.42.5.30

Τοις λέγουσι μη δικαίως πραίtηναι τα έαυτων πρόκριμα άρμόζει. Δανεισταί τινων πεμφί)έντες παρα δικαστου είς το διαπωλησαι τα πράγματα 20

των χρεωστούντων αύτοις διαπεπράκασιν αύτά, και μετα την διάπρασιν άνε­ φάνησαν οί χρεωσται και -Qτιάσαντο την των οίκείων πραγμάτων διάπρασιν

λέγοντες, ότι "κακως εγένετο ' ήμεις γαρ ούκ άπεδημήσαμεν η έκρύΨαμεν εαυτους δια περιγραφην η βλάβην των έχόντων ήμα.ς ένόχους, άλλ' ήσχολήί)ημεν είς εκστρατείαν τυχόν ή είς πρεσβείαν και κατα τουτο έχομεν δίκαιον άνατρέψαι 25

την διάπρ(ωιν και άποκαταστηναι είς τα πράγματα ήμων". Δίδοται αύτοίς παράγ­ γελμα ήτοι άγωγή, δ κατα Λατίνους λέγεται πρόκριμα, ου κινουμένου σκοπεί ό δικαστής, εί εύλογος ή τούναντίον ή διάπρασις γέγονε.

Τό δε ερμηνευδεν νόμιμόν έστι κεφ. λ' του ζ' τιτ. του ί)' βιβ.

Β.9.7.30

pr.-l = D.42.5.31 pr.-l

Εί νομίσουσιν οί δανεισταΙ ϋποπτον είναι κληρονόμον, άπαιτείτωσαν 30

αύτον ίκανα περΙ της των χρεων άποδόσεως. 'Ύποπτος δε έξ άπορίας κρίνεται, ούχ ώς ό έπίτροπος έκ δολερας διαγωγης. 10-14 cf.

Β.9.7.17

18-ρ.427,30 : Α Β

19 24

pr. (D.42.5.17pr.)

Β.1Ο . 33.4

(D.2.50.4);

Β . 9.6.6.1

(D.42.4.6.1)

cod. Bodl. Barocci 149, fol.206r/v 6 το πριβιλέγισν Α 18 πραχοηναι Α Ι πρόκριμα : Ρreίudίcίον Bos. U 21 οί om. Α Ι ήτήσαντο BCdU 22 άπεδημήσαμεν: AD, έπ- rell. 25 ante είς add. την διάπρασιν U 26-27 σκοπεί ό δικαστης : κινεί ό δανειστής U

C DT U (18-31)

δικαστoiί: δανειστοίί

είς om. Β

22-25 cf.

427

Β .9.7.30,34,36

Τις εχων δανειστας πολλους έτελεύτησεν έπι κληρονόμ προ τούτου δέμαη και έν τι;> α' κεφ. του τίτλου, δη ό λαμβάνων η κατα πρΙΧσιν Τι άνταλλαγην άπο του περιγράφοντος τους ίδίου ς δανειστάς, εί

1-3 cf. Α

Β.9.3.19,58

BCDT

(D.42.1.19,61); supra comm. ad

17

εύρηταi Α

29

ι:' δέμα Α

Β . 9. 7.55

(C.7.72.6)

435

Β.9.8.6

μεν γινώσκει και αύτος την περιγραφήν, ένέχεται τοίς δανειστιnς έντος ένιαυτου και άφαιρειται το πραγμα, εί δ' άγνοει, ούτε ένάγεται ούτε το πραγμα άφαιΡείται. Ταύτην ουν την διάστιξιν όφείλεις έχειν έπι των δυναμένων νοειν το πρατ­

τόμενον' ει γαρ άνηβός έστιν ό συναλλάττων μετα του περιγραφόντος τους ίδιους 5

δανειστάς, όστις δια την ήλικίαν ού δύναται νοειν το πραττόμενον, ούκ άπο­ λαύσει τού συναλλάγματος ούδ' άναφαίρετον εξει το προς αύτον διαπραftέν' ούδε γαρ δει την άγνοιαν του νηπίου την έκ της ήλικίας αύτφ συμβαίνουσαν έπι βλάβ1] μεν γίνεσ1)ιχι τοις δανεισταις του χρεώστου, αύτφ δε έπικερδη. Το δε έρμηνευftεν τουτι νόμιμόν έστι ftέμα ζ' του ι:;' κεφ. του η ' τιτ. του

Β.9.8.6.11 10

ft'

βιβ.

= D.42.8.6.11

Εί άπα περιγράφοντος λάβω δωρεάν, καν ήγνόουν, ότι περιγράφονται

οί δανεισταί, είς σσον γεγονα πλουσιώτερος ύπόκειμαι. Ό κατα δωρεαν λαβών τι άπο του περιγρά.φοντος τους ίδίου ς δανειστάς, καν {)δει και αύτός, ότι ό δωρούμενος δια περιγραφην των ίδίων δανειστων δωρείται, καν ήγνόει, ύπόκειται και άπαιτείται, είς όσον γέγονε πλουσιώτερος ού δει γα.ρ 15

αύτον κερδαίνειν έτέρων ζημιουμένων . Ό δε κατα. πρασιν η άνταλλαγην λαμ­

βάνων τότε ύπόκειται, ότε 1:Ίδει την περιγραφην και τον δόλον, οτε δε ήγνόει, συγγινώσκεται, ίνα μη ζημιωft;:j.

ΤΟ δε έρμηνευftέν έστι ftέμα η' (του ς' κεφ. ) του η' ΤΙΤ. του

Β.9.8.6.12

ft'

βιβ.

= D.42.8.6.12

Εί δουλος είδως παρ' άπόρου τι λάβt;l, εί μεν ήγνόει ό δεσπότης, δίδω20

σιν δ έκερδανεν ό δουλος άχρι του πεκουλίου αύτου ήσσον έστράφη περι τα πράγματα αύτου. Ταυτα και έπι υίου ύπεξουσίου. Εί δε i]δει ό δεσπότης, αύτας άπαιτεΙται. ΚαΜλου γίνωσκε, ότι πας δεσπότης και πας πατηρ δεδωκότες έλευftέραν πεκουλίου διοίκησιν τοϊς δούλοις ή τοις ύπεξουσίοις υίοις, άφ' ών έκείνοι συναλ-

25

λάττουσιν, ένάγονται ούτοι τ-Q δεπεκουλίο και καταδικάζονται άχρι του ποσού

τοϋ πεκουλίου ή, εί πολλάκις οί ύπεξούσιοι έφftασαν, απερ έλαβον, άναλωσαι είς πράγματα πατρικα. ή δεσποτικά, ένάγονται οί πατέρες ή ΟΙ δεσπόται

t;:j

δε

ίνρεμ βέρσο άγωγ;:j ήτοι tij λεγούσ1], ότι "έν πράγμασιν ύμϊν διαφέρουσιν, ώ πατέρες ή δεσπόται, κατεκενώ1)η τα ήμέτερα πράγματα", και διδόασιν αύτά, 30

κιχ1)' όσον έδαπανή1)ησαν είς τα πράγματα αύτων.

15-17 cf. capp.1,9,1O

23-30 cf. 14.7.4- 4c

Α Β C DT 10 περιγράφονται: βλάπτονται Bas. 16 δτε 1 + 2 : δη Α add. είι; Bas. 21 Tαiίτα : τα αiιτα Bas. 25 δεπεκου λ ACd, δεπεκουλίου Β 30 έδαπάνησαν Α

20 ante δσον 28 ήμίν AD

436

Β . 9.8.6

Ταύτα μαδ'ων έλδ'ε έπι το προκείμενονο δούλος εχων έλευδέραν πεκουλίου διοίκησιν, ήτοι λαβών τινα πράγματα παρα τού δεσπότου και έκχωρηδ'εις διοικειν αύτά, ελαβέ τι παρα χρεώστου περιγράφοντος τους δανειστας και έκποιουμένου τα ίδια δια το βλάψαι αύτούς. Εί μεν ήγνόησε ό δεσπότης, καταδικάζεται τη 5

δεπεκουλίο και δίδωσι μόνον το ποσόν, δ έκέρδανεν ό δουλος, μη ύπερβαινον την τού πεκουλίου ποσότητα ή, εί πολλάκις το δοδεν έδαπάνησεν ό δούλος είς

δεσποτικα αύτού πράγματα, ένάγεται τη δε ίνρεμ βέρσο ό δεσπότης και άπαι­ τειται το ποσόν, δ έδαπανήδη περι τα πράγματα αύτου τευσεν ό δοϋλος δεσποτικους fι οίκίαν άνώρδ'ωσεν 10

-,

-

τυχον άμπελωνας έφύ­

όπερ κρατει και έπι υίού

ύπεξουσίου έλευδέραν πεκουλίου διοίκησιν εχοντος. Εί δε πολλάκις Μει και ό δεσπότης, ότι ό διδους τ δούλ αύτού χρεώστης προς περιγραφην των ίδίων δανειστων έδίδου, τότε έξ όρδ'ου ένάγεται αύτος ίδί όνόματι τη ίμφακτουμ και άπαιτειται όλόκληρον το δοδεν ώς αύτος περιγράφων τους δανειστάς.

ΤΟ δε έρμηνευδ'εν τουτι νόμιμόν έστι δέμα δ" τού

Β.9.8.6.13-14

c;'

κεφ. τού η' τιτ. του δ" βιβ.

= D.42.8.6.13-14

Εί άναγκαιος κληρονόμος ληγάτα δ πράγματι : ίμφάκτουμ Bas. BCd, ήόέλησαν Bas., sed vide app. crit. 10 δέδωκεν Bas. 14 δια τό συνάλλαγμα om. Α 15 έγνω : είπω Α 16 ό om. Α 18 ού (ητοίίμεν : AD, έ(ητοϋμεν reIl. 20 άγοραστής BCd 26 τόν Offi. BCd 28 τόν om. BCd 30 εισερχομένου Α 7

Β

Β . 9.8.6.11

C DT

ήδέλησας

439

Β. 9.8.10

Β.9.8.10.2-3

= D.42.8.10.2-3

~o λέ'Υει ό πραίτωρ »είδότος", συνειδότος έστί και μετασχόντος της

βλάβης ού γαρ άρκεί το είδέναι με, ότι ό συναλλάσσων μοι δανειστας έχει. Εί δε μη σύνοιδα μεν -τη περιγραφi). διαμαρτυρηt)είς δε άπο των δανειστων ήγόρασα, ύπόκειμαι -τη περί του πράγματος άγωγ'i;j. Είπεν ό νομοδετης, ότι ό συναλλάξας μετα χρεώστου είδώς, ότι προς περι­ γραφην των δανειστων γίνεται ή έκποίησις, ένάγεται. 'Ερμηνεύει ουν το »είδως" καί φησιν ' έκεϊνος γινώσκει , όστις συνήδει και συμμετέσχε της περιγραφης και ήπίστατο άκριβως, ότι ό χρεώστης δια το δέλειν ζημιωσαι τους δανειστας έκποιεϊ

τα ίδια πράγματα ' εί γαρ μόνον ήπίστατο, στι ό συναλλάσσων αύτ δανειστας 10

εχει διαφόρους, ού δοκέι συνειδέναι Τι συμμετέχειν της περιγραφης. Εί δε και μη

συνήδει την περιγραφήν, διαμαρτυρομένων δε των δανειστων και κωλυόντων αύτον άγοράσαι ώς τού συναλλάγματος προς βλάβην αύτων άφορωντος έκέινος ούκ έφρόντισε της διαμαρτυρίας, άλλ' ήγοράσεν, ύπόκειται τοϊς δανεισταις τη

ίμφακτ~ ώς συμμετασχων της βλάβης και την περιγραφην άναμαί}ων δια της 15

(δια)μαρτυρίας. Το δε έρμηνευί}εν νόμιμόν έστι γ' δέμα τοϋ ι' κεφ. τοϋ η' τιτ. τοϋ ί}' βιβ.

Β.9.8.10.14

= D.42.8.10.14

'Εάν γυνη έπΙ περιγραφi) δανειστών χρεωστουντι τ άνδρΙ · πoιήσt;Ί άποχην όνόματι προικος, όλον το χρέος άπαιτείται ό άνηρ καΙ σβέννυται ή προίξ ' ούδε γάρ συνίσταται προιξ έπί περιγραφi) δανειστών. 20

Γυνή τις είχε διαφόρους δανειστας έχρεωστεϊτο και αϋτη παρα Πέτρου τοϋ ίδίου άνδρος νομίσματα υ"

βουληδεϊσα ουν περιγράψαι τους ίδίους δανειστας

καΙ έλλαττωσαι την ίδίαν περιουσίαν καΙ προσδεϊναι τΟις δανεισταις και ετερον

δανειστην άνεκαλυψε το σκαιώρημα Πέτρ~ τ ίδί~ χρεώστt;J και συζύγ~ και πεποίηκεν αύτ άποχην ήτοι έλευδερίαν τοϋ χρέους των υ' νομισμάτων γράψασα, 25

ότι »τά υ ' νομίσματα, ίχ μοι έχρεώστεις, ώ Πέτρε, άπο δανείου, έχω λαβοϋσα άπο σου και βούλομαι εΤναι ταϋτα παρα σοι ώς προϊκα'" τούτο δε πεποίηκεν, ίνα καΙ ό άνηρ μηκετι έση χρεώστης, άλλα δανειστης και χρεωστούμενος προικα και τα υ' νομίσματα λογίζηται λαβων ώς χρέος δια την προίκα και κινούντων

των έτερων δανειστων νικ~ αύτος και έκβάλλt;J έκείνους κενους λέγων' "άλλ' εί

5-6 cf. e. g. cap.l 20-Ρ . 440,9 :

schol. ο ad H.1.l3.30

Α Β C ΟΤ e (20- 29) 2 ού : ούδε Ba8. 3 άπο: ύπ ο Bas. 4 περι - άγωγη: ίμφfικτoυμ Bas. 10 μετέχειν Α 11 διαμαρτυρομένων: Β, - μιφτυρουμένων 5 ante χρεώστου add. τοϋ BCd

rell.

28 λογίζεται Ae, P08t λαβων transp. e

29 έκβάλλει Ae

440

Β.9 . 8.1Ο

μη και i::yω δανειστής είμι χρεωστούμενος προίκα και νικώ ύμας ώς έπαγρυπνήσας

και λαβων τό ίδιον χρέος και ώς δυνατώτερα έχων δίκαια". Φησιν ουν ό νομο­ δέτης, ότι, έπει ό άνηρ ΤΙδει την περιγραφην και συμμετέσχε τη γυναικι του δόλου, ούκ ώφεληδήσεται έκ του ίδίου δόλου, άλλα της άποχης άντ' ούδενός λογιζομένης 5

και της προικός μη συνισταμένης δια την περιγραφην και τόν δόλον συνίσταται προιξ έπ! περιγραφfι των όανειστων

-

-

ούόε γαρ

ό άνηρ έσέίται πάλιν χρεώστης

και άπαιτηδήσεται όλα τα υ' νομίσματα μη δυνάμενος λέγειν, ότι "άνήρ είμι και χρεωστω προίκα και όφείλω καταδικάζεσδαι μέχρις εύπορίας και μη άπαιτείσδαι είς όλόκληρον".

Τό δε έρμηνευδεν νόμιμόν έση ια' δέμα του ι' κεφ. του η' ΤΙΤ. του δ' βιβ.

10

Β.9.8.10.18-23

= D.42.8.10.18-23

ΕΙς ένιαυτός, άφ' ου διαπραi)-ij τα του χρεώστου, ψηφίζεται. Άπαιτείται

δε τοκετος και καρποί, οσοι ληφδηναι ήδίιναντο έκ του περιγράψαντος. Ύπεξαιρουνται μέντοι τα έπ' αύτοίς άναγκαία δαπανήματα Τι τα κατα γνώμην των έγγυητων Τι τών δανειστών γενόμενα' γενικως γαρ είς την 15

άρχαίαν τάξιν και τα πράγματα και αί άγωγαι καΙ αί ένοχαι άποκαi)-­ ίστανται, ώσπερ καν αίρετικαι καν ύπο ήμέραν είσί, και ή του μέσου καιρου ώφέλεια, χωρις μέντοι τόκου του μη έπερωτηi)-έντος, εί μη το συνάλλαγμα και άνεπερώτητον άπαιτεί τόκον. Τοίς δε ύπο ήμέραν ένό­ χοις ό ύπολιμπανόμενος άνανεοϋται χρόνος, ούχ όλος ό ένιαυτός. Πολλάκις έν τίί> παρόντι τίτλ*{)υμος -, όσα δε έδαπάνησεν άναγκαίως

ό νεμόμενος, ύπεξαιρεί ταυτα

-

ίσως γαρ καταπίπτουσαν την οίκίαν άνωρόώσατο

η του παρακειμένου ποταμου έπικλύζοντος το προάστειον έποίησε μώλου ς και 30

δι' αύτών άπεκρούσατο την βλάβην

-

η κατα γνώμην και προτροπην τών δανει­

στών άνάλωσε, λαμβάνει και ταυτα' και γενικώς είπέίν δια της ίμφάκτου άγωγης

είς την άρχαίαν τάξιν και είς ην ωφειλον ε{ναι, εί ήσαν παρα τίί> χρεώστη τα πράγματα, άποκαόίστανται και ού μόνον τα πράγματα, άλλα και αί ένοχαι και

20-22 cf. e. g. supra capp. 1-5 et 10 pr. cum Α

Β C DT e(1-9) 3 19 ό 2 : Cd cum Bas., Offi. ΑΒ

την Offi. Β

20 τα

Offi. Β

COffiffi.

10

ι': γ' Α

13 η : και Bas. 16 ώαι Bas. 27 περί το γεωργείν: παρα τον γεώργιον codd.

441

Β.9 . 8 . 10

αί έκ τούτων άγωγαί' είτε γαρ αίρετικη ην ή ένοχη καί έξεπoιή~η, πάλιν άπο­ κα~ίσταται είς την προτεραν αίρεσιν

-

ίσως γαρ ό χρεώστης έπηρώτησε τινα ύπο

αίρεσιν την "έαν γένηται ίπποδρόμιον " νομίσματα ρ' και ~ελων περιγράψαι τους

δανειστας έποίησεν έλευ~ερίαν τ χρεώστη της ένοχης άποκαftίσταται πάλιν ή 5

ένοχη είς το πρώην σχημα

-

είτε ύπο ήμεραν ην συντε~ειμένη

-

τυχον γαρ έπη­

ρώτησέ τινα είπών- "όμολογεις διδόναι μοι νομίσματα ρ', οτε έπιστ1j το πάσχα",

και ~ελων βλάψαι τους ίδίους δανειστας έποίησεν αύτ άποχην και έλευ~ερίαν της ένοχης άπoκα~ίσταται πάλιν ή άγωγη είς το άρχαιον σχημα και άναμενουσιν οί δανεισταί το έλ~είν το πάσχα. 10

Ού μόνον ουν άπoκα~στανται αί άγωγαι είς το άρχαιον σχημα, άλλα και ή

δια μεσου ώφέλεια άπoκα~ίσταται τοις δανεισταιι;, τόκους μεντοι ού λαμβάνουσιν, εί μήπου ησαν έπηρωτημενοι' τυχον γαρ ό χρεώστης αύτων δανείσας τινι ρ' νο­

μίσματα ούκ έπηρώτησεν αύτον και τόκους εί ουν προς περιγραφην των δανει­ στων συγχωρήσει το χρέος καί οί δανεισται άνατρέψουσι την συγχώρησιν, το μεν 15

κεφάλαιον λήψονται, τόκον δε ούχί

-

ού γαρ έπηρωτήόη

-,

εί δε γέγονεν έπερώ­

τησις, και περί τόκων άπαιτουσιν αύτούς. Καί τουτο μεν έπι των στρίκτων συναλ­

λαγμάτων, οίον του δανείου και της έπερωτήσεως και των λοιπων έξ ένος μέρους τικτόντων άγωγάς.

Έπί δε των καλ1j πίστει, τουτέστι των διπλεύρων των έξ έκατέρου μέρους 20

τικτόντων άγωγάς, άπαιτείται τόκος και μη έπερωτηόείς, οίον ώς έπι της πρά­ σεως' τίκτεται γαρ τ άγoραστ1j άγωγη κατα του πράτου περι του πράγματος

και τ πρά-n:ι κατα του άγοραστοϋ περι του τιμήματος. Εί ουν ό χρεώστης πω­

λήσας τινι ίδιον πράγμα και παραδους αύτο ούκ εφ~ασε λαβείν το τίμημα και ~έλων βλάψαι τους δανειστας συνεχώρησε τουτο , άνατρέπουσιν οί δανεισται 25

την συγχώρησιν και άπαιτουσι το τίμημα και τους τόκους του τιμήματος, άφ'

ου καιρου παρεδό~η το πραόέν- δίκαιον γαρ έλογίσόη τ νομοόέτη το κερδαίνειν και τον πράτην, ωσπερ κερδαίνει και ό άγοραστης λαμβάνων τους καρπούς, και

μη έκείνον μεν άπολαύειν των καρπών, τον δε πράτην στερείσόαι καί του τιμή­ ματος και μηδε τόκους άπαιτείν. 30

Τοίς δε ύπο ήμέραν οίίσιν ένόχοις τ χρεώστη τ εχοντι πολλους δανειστας και έλευόερωόείσι δια βλάβην αύτών, άνασχιζομένης της έλευόεριάς ό ύπολιμ­ πανόμενος μόνος δίδοται χρόνος και ούχι όλος ό έξ άρχης τεόείς.

Οίον' έχρεωστείτο ό χρεώστης παρά τινος μετα ένιαυτον ένα νομίσματα ρ" διηλόον μηνες η' και έποίησεν αύτ συγχώρησιν . Άνατρεπομένης της συγχωρή35

σεως οί δ' μηνες δίδονται τ χρεώσ-n:ι είς ύπερόεσιν της καταβολης και ούχί ολος ό ένιαυτός.

Το δε έρμηνευόεν νόμιμόν έστι όεμα ιε' του ι' κεφ. του η ' τιτ. του ό' βιβ.

25-29 cf. Β . 19 . 8.13 .20 (D .19.1.13.20) Α Β C DT 16 ante αύτούς add. και Α 17 και 2 om. Α Ι ante έξ add. των Α 26 πραχi)εν Α 28 ι'ιπoλtιβειν Α Ι τον δε: και τον BCd 32 ό om. Α

19

έτέρου Α

442

Β.9.8.ΙΟ,12

B.9.8.10.24-9.8.1l

= D.42.8.10.24-42.8.1l

Μετα ένιαυτον ή άγωγη αύτη είς το περιελ~oν δίδοται, ίνα μη έξ άπάτης κερδάνη τις, είτε είς τον βλάψαντα είτε είς &λλον περιηλiJεν

Τι και δόλΥ ού περιηλ~ε. Δίδοται δε κληρονόμΥ και διαδόχοις, και κατα κληρονόμων καΙ των όμοίων, μόνον μεντοι είς το περιελΜν. Αϋτη ή άγωγη ήτοι ή ίμφακτος ή διδομένη τοις δανεισταις είς άνατροπην των είς περιγραφην αύτων έκποιουμενων και μετα ένιαυτον δίδοται είς το περι­ ελΜν κατα του βλάψαντος και κα~' έτερου, είς ον περιηλ~εν, ίνα μη έξ άπάτης

και ίδίου δόλου κερδάνωσι, και κατ' έκείνου, δστις, ίνα μη άπαιτηΟ'Ώ παρα των δανειστων, έποίησε δόλον, ίνα μη περιελ~'I) είς αύτον το πραγμα. 10

Οίον' ό χρεώστης δέδωκέ τινι είδότι και αύτ διοικειν αύτά, λεγομεν αύτον 30

πεκούλιον έχειν και έλευδέραν πεκουλίου διοίκησιν και δους αύτ λαβόντ\ την άσφάλειαν της ίκανοδοσίας μη ένάγει ό της 25

δίκης κύριος, άλλ.' έτέρφ ηνί, ~ ούκ ήδύνατο ένάγειν, εΙ το πραχό"εν άπεδέξατο, τυχον έγγυητη Τι έτέρφ των δύο έναγομένων κοινων όνη του λαβόντος την άσφάλειαν, βεβαιοίίται. 'Εν τ προλαβόντι τίτλιι> διδάξας ό νομοδέτης περι της \ουδικάτι σόλουι άσφά­ λειας καΙ παραδούς, πότε άρμόζει και παρα τίνων άπαιτείται και πως δίδοται και

30

συντίδεται, έν τφ παρόντι την διδασκαλίαν ποιείται περι της ράτα ρε ίκανοδοσίας.

2-3 et 17-20 cf. B.19.11 (D.21.2) passirn Α Β

C DT 5 δια add. τφ Bss.

έτέρ~

τοίίτο : χα τα τούτου Α

30-ρ.456.1 περι

Ι ίδη : ήδη Α

- άπαιτείται om. Α

15

προσεπόριζε Β

30

ρέί Β

26 ante hic et infra ρ . 456,7

456

Β.9.11.1

Αύτη δε άπαιτε'ίται άπο του μέρους του ένάγοντος και όσάκις έστΙν άμφίβολος ό ένάγων έντολευς Τι το πρόσωπον μη πιστεύεται κατα γνώμην του κυρίου της δίκης κινε'ίν, καΙ άπαιτε'ί, εί τι διέφερε >t(j> έναγομέν μη έναχi)-ηναι έκ δευτέρου. ΟΤον ώς έπΙ i)-έματος Πέτρος έχρεωστε'ίτο παρα Παύλου φ' νομίσματα' και 5

άνεφάνη Μάρκος έντολην έμφανίζων του Πέτρου και έκίνει κατα του Παύλου και έζήτει το χρέος ην ή έντολη άμφίβολος ού γαρ έκυρουτο δια σημειώματος,

άλλα μάρτυρας είχε μόνους ό Παυλος άπ'(ιτει τον Μάρκον δουναι την ράτα ρε άσφάλειαν ήτοι έγγυητας όμολογουντας, ότι τα κριi)-έντα μέσον αύτου και του Μάρκου ήγήσεται δεκτα ό Πέτρος, ό της δίκης κύριος, και ούκ άνατρέψει αύτά' 10

και ώς εύλογα λέγων είσηκoύσi)-η, και έδόi)-η αύτ(j> ή περι της καταδοχης των κριi)-έντων άσφάλεια, και έδικάσατο μετα του Μάρκου και ένίκησε, και γέγονεν άπόφασις άπολύουσα αύτον της ένοχης των φ' νομισμάτων και τους έγγυησα­ μένους αύτόν- ίσως γαρ δανειζόμενος δέδωκε και έγγυητάς. Εί γουν έπι του παρόντος i)-έματος έλth;ι ό Πέτρος κινων περι των φ' νομισμάτων ούχι κατ' αύτου

15

του Παύλου, άλλα κατα των έγγυητων του Παύλου, ό Παυλος κινήσει την άπο της δοi)-είσης άσφαλείας αύτου περι της των κεκριμένων καταδοχης άρμόσασαν

αύτ(j> άγωγην ένδυνάμως κατα του Μάρκου και των έγγυητων αύτου των δοi)-έν­

των έπι τη τοιαύττι άσφαλεί~ και άπαιτήσει έξ αύτων παν, εϊ τι διαφέρει αύτ(j>' έρε'ί γαρ προς τον Μάρκον, ότι "καν μη κατ' έμου κεκίνηκεν ό Παυλος, άλλα 20

κατα του έγγυητου μου, ύπόδικος έγένου μοι τ(j> διαφέροντι' εί γαρ είχες άληi)-ες μανδάτον ήτοι άναμφίβολον έντολην και κριi)-εις μετ' έμου κατεδικάσi)-ης, είχον

αν την των κεκριμένων παραγραφην κάγω και ό έγγυητής μου και δι' έκείνης και άμφότεροι ήδυνάμεi)-α έκβάλλειν τον Πέτρον λέγοντες ,άλλ' εί μη κατεδι­ κάσi)-η ό έντολεύς σου" 25

νυνι δε άμφιβόλου ούσης της έντολης και παρ' έκείνου

μη δεχομένης, ήμε'ίς μεν ούκ είσακουόμεi)-α, έκείνος δε παραδέχεται είς το ένάγειν

μη άποδεχόμενος τα μέσον σου και έμου διαγνωσi)-έντα." ΤΟ δε αύτο έσε'ίται, καν μη κατα του έγγυητου του Παύλου κεκίνηκεν ό Πέτρος, άλλα

xai)-'

έτέρου τινός,

xai)-'

ου διέφερε τ(j> νικήσαντι μη κινησαι τον κύριον

της δίκης.

ΟΤον ώς έπι Ν:ματος Γεώργιος και Κωνσταντ'ίνος κοινωνοι δντες έδανείσαντο

30

άπο Πέτρου νομίσματα φ' κατα το σχημα των δύο ρέων προμιττένδων ήτοι των έναγομένων, όπερ συνίσταται ούτως ό δανείζων, εί βούλεται xai)-evιx των δανει­

ζομένων είς όλόκληρον το δανεισ{)εν έχειν ένοχον, έπερωτ~ αύτους ούτως "όμο­ λογε'ίς, ώ Γεώργιε, δουναί μοι τα φ' νομίσματα; Όμολογε'ίς, ώ Κωνσταντ'ίνε, 35

δουναί μοι τα αύτα φ' νομίσματα;" Κάκε'ίνοι κεχωρισμένως άποκρίνονται' "όμο­ λογουμεν'"

και ούτως ό κα{)εις γίνεται είς όλόκληρα τα φ' ένοχος, και τ'ί) του

ένος καταβολ'ί) έλευ{)ερουται και ό έτερος. Εί ουν έλ{)τι ό Μάρκος κινων κατα

6-7 cf. Theoph.4.11.3 Α

BCDT

ό ένοχος Α

9 όΙ 34

-

31-37 cf. 1.3.16; αύτά Offi. Α

τα Offi. Α

Β.43.2

18 τij 37

έλi10Ι Α

(D.43.2)

Offi. Β

31

προμιτένδων

BCd

33

ένοχον:

457

B.9.11 .1,5

του Κωνσταντίνου περι των φ' νομισμάτων και έχων έντολην eιμφίβoλoν δώσει

δι' έγγυητων την περι της άποδοχης των κρι~ησoμένων άσφάλειαν τ Κωνσταν­ τίν~ και ήττη{)η, εΤτα άναφυη ό Πέτρος καΙ κινεί κατα του Γεωργίου περι των

φ' νομισμάτων του μήτε έναx~έντoς παρα του Μάρκου μήτε λαβόντος την άσφά5

λειαν, βεβαιουται ή άσφάλεια τ Kωνσταντίν~, και κινεί την περι έπερωτήσεως άγωγην κατα του Μάρκου και των έγγυητων αύτου· διαφέρει γαρ τ Kωνσταντίν~

το μη έναχ{)ηναι τον Γεώργιονο εί γαρ έκείνος καταδικασ~η και άπαιτη~η τα φ' νομίσματα, έπει κοινωνός έστι τ Κωνσταντίνcp, ίσχυρως τον Κωνσταντίνον άπαιτήσει τα ήμίση δια το δίκαιον της κοινωνίας ούδεις γαρ κέρδους έστι κο ι10

νωνός, ζημίας δε ούχί.

Συνελων ουν είπε, ότι ή περι της των κρι~ησoμενων καταδοχης άσφάλεια ού μόνον βεβαιοίίται, οτε ό λαβων αύτην ένάγεται έκ δευτέρου, άλλα και δτε ετερος ένάγεται, ον μη έλκεσ{)αι διαφέρει τ λαβόντι την άσφάλειαν. ΤΟ δε έρμηνευ~εν νόμιμόν έστι κεφ. α' του ια' τιτ. του ~' βιβ .

Β.9.11.5 15

= D.46.8.5

Άποδέχεταί τις το πραχ~εν ού μόνον ρήμασιν, άλλα και εργ, ώς

όταν έπεξέρχωμαι

ti) έναρ~είσt:ι παρα του έντολέως μου δίκt:ι.

Έμα~ες, δτι, όσάκις ό ένάγων άλλοτρίcp όνόματι άμφίβολός έστιν ώς μη εχων έντολην αύτόπιστον, δίδωσι την περι της των κρι~ησoμενων καταδοχης άσφά­ λειαν τ έναγoμεν~. 20

Έναγαγων ουν Πέτρος κατα Μιχαηλ ώς χρεωστουντος τ 'Iωάνν1J νομίσματα ρ' καΙ μη έχων έντολην αύτόπιστον δέδωκε τ Μιχαηλ έγγυητας όμολογουντας, ότι "τα κρι~ησόμενα μέσον του Πέτρου καΙ του Μιχαηλ φανήσονται δεκτα τ 'Ιωάνν-ι:ι". Εί ουν ετι ήρτημένης της δίκης παραγένηται ό 'Ιωάννης και άναδεξεται το δικαστήριον και συνδικάζεται τ Μιχαηλ κατά άκoλoυ~ίαν των κεκριμένων,

25

πεπλήρωται ή όμολογία των έγγυητων και του Πέτρου · ηδη γάρ προφανως ό 'Ιωάννης φαίνεται καταδεξάμενος τα κρι~έντα έκ του μη άνατρέψαι αύτά, άλλά

κατ' άκoλoυ~ίαν δικάσασ{)αι· καν γάρ μη ρητως ό 'Ιωάννης εϋρηται καταδεξά­ μενος τά κρι~έντα, άλλ' έξ ών έπραξεν, ό:ριδήλως αύτά κατησπάσατο· ή γάρ καταδοχη ού μόνον ρήματι, άλλα και πράγματι γίνεται. 30

Το δε έρμηνευ~εν νόμιμόν έστι κεφ. ε' του ια' τιτ. του δ' βιβ.

Β.9.11.6

= D.46.8.6

Ό ~έλων διεκδικησαι κατηγορούμενον ώς ϋποπτον τον έπίτροπον άπαιτε'ίται την ίκανοδοσίαν.

9-10 cf. e. g.

Β.12 . 1.29

(§ 2),53 (D.17.2.29 [§ 2],55)

8 ante τον add. αύτον Α C DT 5 έρωτήσεως BCd 25 ή om. Α 26 έκ του: C, ήμισυ ΑeCd 15 ύποδέχεται Α άνατρέψας Β 27 διχασάμενος Β

Α Β

ήμίσυ

9

ήμίση:

APc,

ημιση Β,

ώς BCd Ι άναστρεψαι Α,

458

B.9.1l.6,13

'Ύποπτός εστι ο επιτροπος, δστις δαπαν~ την ουσιαν του έπιτροπευομένου παρ' αύτου άνήβου και καταλιμπάνει αύτον άδιεκδίκητον- και το τοιουτον έγ­ κλημα κινείται κατ' αύτου και παρα των συνεπιτρόπων αύτου και των συγγενων του άνήβου και παρα πάντων. Εί ουν κινείται κατά τινος έπιτρόπου το ΠεΡι ύποψίας έγκλημα άπόντος και μη φαινομένου και άναφανη τις διεκδικων εκείνον και εχει έντολην άμφίβολον,

άπαιτείται δουναι άσφάλειαν, δτι "ήγήσεται τα κριδησόμενα δεκτα ό επίτροπος", προσαπαιτούμενος και την ίουδικάτι σόλουι ήτοι την περι της καταβολης των κριδησομένων- τας δύο γαρ άπαιτείται' είκός γάρ εστι καταδικασδηναι τον 10

έπίτροπον και είς δόσιν τινά. Άπαιτείται ουν και άμφοτέρας τας άσφαλείας, την μέν, ίνα μη άνατρέΨτι τα κριbέντα ό επίτροπος, την δέ, ίνα καταβάλτι και τα ίσως διαγνωΟΟησόμενα χρεωστείσδαι παρα του έπιτρόπου.

Θεμάτιζε δέ, δτι ό δικάζων την ύπό{tεσιν έτοιμος ην καταδικάσαι τον έπίτροπον ως μη διεκδικούμενον, και ζήτει βιβ. η' τιτ. β' κεφ. λδ' δέμα τελευταίΌν.

Το δε ερμηνευδεν τουτι νόμιμόν έστι κεφ. ι:;' του ια' τιτ. του

15

Β.9.11.13 pr.

f}'

βιβ.

= D.46.8.13 pr.

Ή έγγύη της ίκανοδοσίας είς το διαφερον τ λαβόντι αύτην είς εϊ τι έζημιώδη' τυχον γαρ 20

εναχδεις παρα του έχοντος άμφίβολον έντολήν του δεσπότου της δίκης κατε­ δίκασεν αύτόν, και έλftων ό κύριος της δίκης και μη καταδεξάμενος τα κριδέντα ένήγαγε κατα του χρεώστου αύτου και κατεδίκασεν αύτον και άπ-(jτησε το χρέοζ, ποσούμενον τυχον είς νομίσματα ρΌ Κινει ουν ό χρεώστης ουτος την έξ έπερω­ τήσεως της άσφαλείας άρμόσασαν αύτ άγωγην κατα του έμφανίσαντος την

25

άμφίβολον εντολην και άπαιτει αύτον τα ρ' νομίσματα,

& καταδικασδεις

δέδωκε

προς τον κύριον της δίκης. Και ού μόνον άρμόζει αύτ ή άγωγή, δταν ζημιωδη,

άλλα και δταν ήδύνατο κερδαναι και ούκ έκερδανε κατασχεδεις παρα του δε­ σπότου της δίκης και άσχοληf}εις είς το συνδικάζεσδαι αύτ

α' κεφαλαί, δτι τοις περιγραφομένοις και κατά τι ζημιου­

άποκατάστασις δίδοται. ΤΟ παρον γουν κεφάλαιον την άποκατά­

στασιν μη άπλως δίδo~αι

tii>

ζητουντι διδάσκει ήμας, άλλα μετα έξετάσεως

άκριβους και της του πραίτωρος ήτοι της του δικαστου διαγνώσεως. Και είπερ 5

έΜτι τις ζητων άποκατάστασιν παρα δικαστ'ij ώς περιγραφεις και ζημιωδεις δια το όλισδηρον της νεότητος ή δια φόβον Τι δι' αλλην τινα των είρημένων αίτιων,

έξετάζειν όφείλει ό δικαστής, εί εύλογος ην ή αίτία, δι' ην ζητει την άποκατά­ στασιν' και εί μεν εϋρτι αύτον δια φόβον Τι δόλον ίσως του άντιδίκου ζημιω­ δέντα, διδόναι αύτii> την άποκατάστασιν και είς το οίκειον δίκαιον αύτον άπο10

καδισταν' εί δε διαγνii> μη εύλόγως ζητειν αύτον την άποκατάστασιν

-

τυχον

γαρ νέος τις ων άναγκαιον έαυτii> δουλον ήγόρασε και τυχηρως έτελεύτησε και δια του το το τίμημα τούτου ζητει έπαναλαβειν

-

ού δώσει αύτii> την άποκατά­

στασιν' ούδε γαρ εύρίσκεται έν τη πράσει κατά τι περιγραφεις και ζημιωδεις

παρα του τον δουλον πωλήσαντος, άλλ' ή μεν πρασις συνέστη καλως, τυχηρως δε 15

ό δουλος άπολεσδεις αύτii> τii>

VE

έγκινδυνεύεται.

Δια του το δε "πασα" είπεν "άποκατάστασις", διότι ταυτα ού μόνον έπι των νέων, άλλα και έπι των τελείων όφείλει γίνε~αι. Έαν γάρ τις τέλειος άγοράστι δουλον

παρά τινος και καταβαλών το τίμημα παραλάβτι τουτον και παρευW ό δουλος άποδάντι και ελδτι ό άγοραστης κινων κατα του πωλήσαντος και ζητη άποκατά20

στασιν είς το καταβληδεν παρ' αύτου τίμημα λέγων, δη "δόλον έποίησας, ώ πρατα, φαρμάξας τον δουλον λαδραίως και άνελών αύτόν", ούκ είσακουσδήσε­ ται έκ του προχείρου, άλλ' άπαιτηδήσεται παρα του δικαστου δειξαι το είσαγό­

μενον' και εί μεν άποδείξει τουτο, άποκατασταδήσεται αύτii> το τίμημα' εί δ' ούκ ίσχύσει δειξαι τον δόλον, άποπεμφδήσεται.

Β.ΗI.Ι.4 γ'

Έαν δια μικρον πάνυ πραγμα

11

= D.4.1.4 ποσΌν μείζον πραγμα προκρίνηται,

ού δίδοται άποκατάστασις. Έχρεώστουν τινι νομίσματα ρ" ούτος δε φόβον μοι έπαγαγων και άπειλήσας πολλα η έτέραν αίτίαν πεποιηκως παρέχουσαν την άποκατάστασιν παρεσκεύασεν έγγραφον όμολογίαν πoιήσα~αι προς αύτον ρβ' νομισμάτων τυχόν. Έαν ουν 30

έλδω κινων την περι φόβου άγωγην ήτοι την μέτους καυσα ζητων άνατραπηναι την πα σαν όμολογίαν μου δια τα κατα φόβον προστεδέντα β' νομίσματα και δι' άποκαταστάσεως γενέσδαι άνένοχος είς το δλον ποσόν, ούκ είσακoυ~ήσoμαι, άλλα την μεν των β' νομισμάτων καταβολήν, &περ κατα βίαν καταβαλειν ώμολόγησα

άνατρέψαι δυνήσομαι, τα δε ρ', &περ Α Β

C DT (primo loco 11 ών τις Β

πραίτωρ Α

add. τυχόν Α 8-9 και - άποκατάστασιν om. Β, iteravit Α scribens) 8 αύτσν: αύτην codd. 10 εί - άποκατάστασιν om. Β δόλον Α 13 πράξει Β Ι περιγραφεις και om. BCd fort. recte 21 πρατα: 27 τινι: τινσς Α Ι post νομίσματα add. τυχόν Α 29 νομίσματα Α 30 έλδτι Α 6 post

όλισδηρσν

και τα μεν

Ι

t'ij άληbείq; έχρεώστουν, καταβαλειν προς

461

Β.1Ο.1.4,5,6

τον δανειστήν μου άναγκασδήσομαι, ίνα μη δια την έλαχίστην και μίαν των β' νομισμάτων όμολογίαν και την άληδη των ρ' και άβίαστον άνατρέψαι δυνήσομαι.

Β.Ι0.Ι.5

= D.4.1.5

Ού δοκε'ί (τις) έκπεπτωκέναι πράγματος, έφ' ~ εχει άποκατάστασιν.

δ'

Ό βίq. έκβληδεις του οίκείου άγρου δύναται άποκαδίστασi)αι πάλιν είς τον 5

άγρόν κινων τας άρμοζούσας έκ νόμων αύτ α' κεφ. φησίν, ότι το κατα φόβον Υενόμενον ούκ ερρωται

ούδε βεβαίαν έχει την σύστασιν. ΟΤόν τι λέγω' φόβον μοι έπήγαγέ τις και πολλα 15

κατηπείλησεν όμολογίαν ποιήσασδαι προς αύτον ι' νομισμάτων τυχόν- και δη

πεποίηκα φοβηδείς. Έπει ουν ούκ έξ οίκείας προαιρέσεως ταύτην την όμολογίαν έποίησα, κρατείν ούκ όφείλει ούδε εύi)ύνειν με' ούδε γαρ άνέχεται ό νόμος και το φύσει δίκαιον μετα βίας και φόβου πράττεσδαί τι παρά τινος, άλλ' εί μεν ό

έπαγαγών μοι τον φόβον έλδτι τα ι' νομίσματα ζητων έξ έμου, δύναμαι αύτον 20

παραγράφεσδαι και λεγειν, ότι "εί μη κατα βίαν την όμολογίαν έποίησα, ήδύνασο

κινείν ένδυνάμως και τα όμολογηδεντα παρ' έμου νομίσματα άπαιτείν- έπει δε δια τον παρα σου έπενεχδεντα μοι φόβον χρεωστείν σοι ψευδως ώμολόγησα, ούκ έχεις άγωγην κατ' έμοϋ ύπο των νόμων μισούμενός τε και διωκόμενος", Εί δε έκείνος ού κινεί, δύναμαι έγω ό κατα φόβον την όμολογίαν πεποιηκως 25

κινείν την μέτους καυσα[ν] κατα του τον φόβον έπαγαγόντος καΙ ζητείν δι' αύτης την όμολογίαν άνατρcι.πηναι και άΠOκcι.ταστηνcι.ι αύδις είς το είναι άνένοχος.

του φόβου δε τον όρισμον τοιουτον είναι γίνωσκε, ώς ό Ούλπιανός φησιν ό σοφώτατος φόβος έστιν άνάγκη άναγκάζουσά. τινα τίποτε ποιείν παρα την οί­ κείαν προαίρεσιν. Φυσικώτερον δε τουτον εί βούλει όρίσασδαι, οϋτως είπε,

4 cf. e.g. B.9.1.133 (C.7.63.5); 13-14(το

Α

-

σύστασιν):

Β.9.2.18-19 (Ν.49.1)

4-5 cf.

cod. Cantabr. BibΙ υnίν. Dd. Π. 51,

foΙ

Β.1Ο.4.42

(D.4.4.42)

201r

Β C DT 6 Τίτλος δεύτερος om. Β 7-8 rubr. quasi partem cap. 1 praebent codd. 12 της: τοις ABC Ι ήτοι: ήτοι της Α 15 όμολογίαν 10 χαρίζεται: άποκαftίσταται BCd post προς αύτον transp. Β Ι νομισμάτων: ApcB, νομίσματα AacCd 18 φόβου και βίας Β 19 αύτον: αύτου Α 27 εΤναι om. Β

Β.Ι0.2.1,2,5,6

465

φόβος έστi ψυχης καταπτόησις κινδύνου ένεστωτος η μέλλοντος ενεκα. "Ενεση δε τούτιμ και ή βία ή έκ του φόβου' και γαρ ό βιαζόμενός ηνα τίποτε ποιησω παρα προαίρεσιν και έκφοβεΤ πάντως αύτόν, και δ κατα βίαν γίνεται, τουτο και κατα φόβον λέγεται γίνεσtαι. Εί δέ τις ό:πορήσει και είΠ1;Ί σοι, δτ\ "έπει ή άπο5

κατάστασις κατα έρρωμένου πράγματος δίδοται, ώς άλλαχου ό νόμος φησί, πως ένταυiJα ό νομοiJέτης φησίν, δη το κατα φόβον γενόμενον ούκ ερρωται; έπεΙ ουν ούκ έρρωται, πως λέγομεν δίδοσiJαι κατα τούτου άποκατάστασιν", είπέ προς αύτόν, δη "το κατα φόβον γινόμενον, xαoiJ' δ μεν γίνεται παρα του ποιουν­ τος αύτό, συνίσταται και έση, xιxiJ' δ δε πάλιν δι' άποκαταστάσεως άνατρέπεται,

10

κατα τουτο λέγεται μη έρρωσtαι μηδε δύναμιν έχειν συστάσεως."

JJ.I0.2.2 == 1>.4.2.2 Βία έστι μεγάλου πράγματος έπέλευσις, ην ού δυνατον άπωίtεΙσίtαι.

ι'

Έν τ προλαβόνη κεφαλαίιμ όρισάμενος ό νομοiJέτης του φόβου τον όρισμον και τον της βίας όρίζεται' φησι γάρο βία έατι μεγάλου πράγματος έπέλευαις,

ην ού δυνατον άπω{tεiα{tαl, έκείνην πάντως διδάσκων είναι βίαν , προς ην ού 15

δύναταί τις άντιστηναι καΙ την κατ' αύτου έπερχομένην βλάβην εύκόλως άποδιώ­ κειν και άποπεμπεσiJαι, ωστε έαν έκ ψιλης άκοης καΙ μη έκ μεγάλης καΙ δυνα­

της έπελεύσεως φοβηiJείς τις ποιήσ1;Ί τίποτε πρός τινα, ού λογισiJήσεται ώς βιασtείς, ωστε σχεΤν και άγωγην την πρόσφορον καΙ παραγραφήν' τ γαρ έπ'

ούδαμιν πράγματι δειμαινομένιμ ή μέτους καυσα ού δίδοται, ώς έν έτέριμ 20

κεφαλαίιμ ό νόμος όρίζεται.

Β.Ι0.2.5-6

== D.4.2.5-6

Και φόβον ού τον τυχόντα δεχόμείtα, άλλα τον άπο μεγάλης κακο- ια ' ίtελείας και τον δυνάμενον άνδρα τίμιον, ού μην μάταιον, καταπτοησαι. Είπων ό νομοiJέτης της βίας και του φόβου τον όρισμον νυν πάλιν περί φόβου διαλέγεται καί φησιν, δτι φόβον έκεΤνον λέγω τον άπο πανουργίας τινος καί 25

γνώμης κακης έπενηνεγμένον τινί καί τον δυνάμενον άνδρα φρόνιμόν τε καί σταiJηρον καταπτοησαι, ού μην άσiJενη και δειλόν' έαν γάρ τις κατάσΧ1;Ί τυχόν

τινα έν φρoυρ~ η τα συμβαλλόμενα αύτ δικαιώματα κατέχων καί κρύπτων

ήπειλήσατο καυσαι αύτα και δια τουτο παρασκευάσει αύτον πραξαι τίποτε, μεγά.­ λην καί τραχείαν βίαν και φόβον έπάγει αύτ. Έαν δε ίσως δια λόγιον ψιλον 30

φοβηiJεις ώς άσtενης και δειλος πράξ1;Ί τι, ούκ έχει την μέτους καυσα' τυχον γαρ

είπέ τις προς αύτόν, ότι "έαν μη πωλήσ1;Ίς προς με τόδε το πραγμά σου τοσουδε 4-5 cf. e. g.

Β.1Ο.4 . 16.3

(D.4.4.16.3)

19-20 cf. capp. 5-6

Α Β C ΟΤ 2 ή2 om. Β 4, είποι Β 5 ante δίδοται add. γίνεταί τε καΙ Β 11 Βία δε Bas. 15 έττερχομένων Β 19 δειλαινομένου Α 26 καταπτοησαι : κατCι το ποιησαι Α Ι τυχον post τινα transp. Β 28 παρεσκεύασεν Β fort. recte 30 πραξαι Α 31 τιι;: τι Β

466

Β.10. 2 . 5 -6,7,8

τιμήματος, ίνα σου κατηγορήσω παρα τ δικαστη", και φοβηδεις ούτος την τοιαύτην άπειλην το ίδιον πραγμα πεπρακε προς αύτόν, ού δυνήσεται άνατρεΨαι την πρασιν, ώς μη συντεδείσαν κατα φόβον τραχύτατοψ το γαρ άκουσαι τουτόν τινος τοιαυτα έπαπειλουντος και λέγοντος προς αύτον και φοβηbεντα δια ταυτα 5

και διαπραξάμενόν τι ούκ εστιν άνδρος φρονίμου και γενναίου και σταbηρου, και δια τοϋτο ούδε ή μετους καϋσα τούτιΡ δοδήσεται.

B.IO.2.7 pr. ιβ'

= D.4.2.7 pr.

Ό της άτι μίας καΙ του σκυλμου φόβος καΙ του δειλου έπ' ούδενΙ πράγματι την δια το πραχδεν αίτίαν ούκ είσιiγει. ·Οπερ εΙπόν σοι και έν τοίς προλαβουσι κεφαλαίοι ς, στι έκείνος κυρίως φόβος

10

έστιν ό δυνάμενος και τους πάνυ φρονίμους και σταδηρους έκφοβείν, ού μην ό ψιλος και τυχών, έκείνό σοι το παρον διδάσκει κεφάλαιοψ έαν γάρ τις δειλος ων και έπι ούδαμιν παρ' αύτου έβιάζοντο fι μην δουναι αύτ άποχήν, ούκ ένεχομαί σοι. Φίλον μού τινα συ κατασχων φόβον έπήγαγες αύτ και παρεσκεύασας βίι;t

15

ποιήσασ{)αι όμολογίαν πρός σε χρέους, νομισμάτων ι' τυχόν , και δη και πεποί­

ηκεν, άλλα κατα την ώραν έκείνην ίδων έμε διερχόμενον παρεκάλεσε βοηδησαι παντοίως αύτ ώς άδυνάτφ και άσ{)ενεί' κάγω δε δυνάμενος άντεβιασάμην σε παραχρημα καΙ παρεσκεύασά σε δι' άποχης έλευ{)ερωσαι τουτον της ένοχης. 20

Ού δύνασαι ουν την μέτους καυσα κινείν κατ' έμου ούτε κατ' αύτου · έξεστι γαρ βί~ την βίαν άπωί)ε'ίσιJαι. Και κατ' άλλον δε λόγον καδ' ήμών την μέτους καυσα έχειν ού δύνασαι' αύτη γαρ τ ζημιουμέν ίδί' και έκπίπτει αύτοϋ. 25-26 cf. schol. Τ 2 ad loc.; Α Β

(D.43.16.3.9) cum scholl.

5 εί: εΙ δ' αν Α ; cf. supra ρ. 458,30 (app. cήt.) vel έκέρδαινον 14 σοι : Βαι cum Ba8., σου Α 17) transp. Β, post αύτί;> transp. d 20 καίiσαν AD C DT

κερδαίνειν

(Ι.

Β . 60.17 . 9.9

7

κερδαίνων :

18

παντοίως

codd., malίmU8 ante βοη&ησαι

470

Β.1Ο.2.12,14

'Ο νόμος παρακελεύεται τον άνάρχως το ίδιον πραγμα άπο του κατέχοντος

αύτο άφελόμενον έκπίπτειν αύτου. Τί γάρ; ''Οτι χρεωστούμενος παρα σου τίj άληδεί~ νομίσματα ι' τυχον ού προσηλδον δικαστίj καΙ δι' αύτου άπ'(Ίτησά σε αύτά, άλλ' εν τινι τόπ σοι έντυχων βιαίως ταυτα άφειλόμην έκ σου· ού δύνασαι 5

μεν ουν την μέτους καυσα κινειν κατ' έμου· ή γαρ δια φόβον αίτίασις τοις ζημι­ ουμένοις χαρίζεται' συ δέ, εί καΙ βί~ κατέβαλέι; μοι τα ι' νομίσματα, άλλ' ουν

Τ'Ώ άληδεί~ αύτα έχρεώστεις μοι. Έτέρ δε λόγ, δτι ύπόκειμαι τ περΙ βίας Ίουλί νόμ και τιμωρουμαι, ώς έκεινος όρίζεται, άπόλλω και το χρέος μου, και πάλιν συ ό χρεώστης μου λαμβάνεις αύτο δια το αύτονόμως καΙ μη δια 10

δικαστου αύτο άπαιτησαί σε.

Β.Ι0.2.14.1 κ'

= D.4.2.14.1

Ό άποκαί}ιστων έκκλίνει την ποινήν, ό δε μη άποκαί}ιστων το τετρ α­ πλουν δίδωσι παντος του όφείλοντος άποκαταστηναι. 'Ο λαβων κατα φόβον πραγμα άπό τινος, εί μεν έναχδ'Ώ έντος ένιαυτου την μέτους καυσα και προ καταδίκης άποκαταστήσει εύγνωμόνως αύτό, έκφεύγει την

15

ποινην καΙ έλευδερουται της ένοχης εί δε του το μη άποκαδιστων μέχρι καταδί­ κης τελείας κατακριδ1j παρα του δικαστου άποκαταστησαι τ βιασδέντι αύτό,

ού μόνον τουτο άποκαδίστησιν είς το τετραπλουν, άλλα και τους τούτου καρπους και αύτους είς το τετραπλάσιον και άπλως όμοίως παν διαφέρον αύτ' παρα Τ'Ώ προαιρέσει γαρ του βιασαμένου κειται το άποκαταστησαι το πραγμα προ κατα20

δίκης καΙ πάσης έλευδερωδηναι ποινης και εί μη τουτο ποιήσει και είς την ποι­ νην και είς παν διαφέρον, ώς ανωδεν είπομεν, καταδικάζεται.

Β.Ι0.2.14.2 κα'

= D.4.2.14.2

Ή δια φόβον αίτίασις μετ' ένιαυτον είς το άπλουν δίδοται, οτε μη ύπ­

εστιν έτέρα άγωγή. υΟί}εν ό κληρονόμος του βιασί}έντος εισω μεν ένιαυ­ του είς το τετραπλουν εχει την δια φόβον αίτίασιν, μετα δε τον ένιαυτον 25

ούτε είς το άπλουν' εχει την περι της κληρονομίας νομης άγωγην κατα του βιασαμένου' βιαί~ γαρ νομη ούτος νέμεται. 'Ως εχουσα δε ή δια φόβον αίτίασις πραγματικον παντοίον έκβιβασμον δίδοται διαδόχοις. Έάν τις βίαν πάδ1:J παρά τινος και τελευτησ1:J, άρμόζει τ κληρονόμ αύτου ή μέτους καυσα ψηφιζομένου του ένιαυτου άπ' αύτης της ήμέρας, καδ' ην ή βία

7-10 cf. Α Β

Β.60.18.18

(D.48.7.7)

C DT 2 έκπίπτειν: έκπέμπειν Α Ι γάρ: ουν Α 6 τα ι' ante κατέβαλές μοι transp. Α 16 άποκαταστηναι codd. 20 και 1 : έκ Α 24-25 την - εχει om. Β 25 post εχει add. γαρ Bas. Ι κληρονομίας: A(G"C) cum Bas., κληρονομιαίας BC(GPjd 26 βιαί~: BCd 29 ή - ένιαυτοίί om. Α cum Bas., βί~ Α

471

Β.Ι0. 2 . 14

έγένετο, και ταύτην κινών λαμβάνει και το πραγμα και τους τούτου καρπους είς

το τετραπλοϋν- μετα δε παραδρομην τοϋ ένιαυτοϋ ούτε είς το άπλοϋν ούτε είς το τετραπλοϋν δύναται ταύτην κινεϊν- εχει γαρ κατα του βιασαμένου και το πραγμα κατέχοντος την έκ της κληρονομίας άρμόζουσαν αύτφ άγωγην ήτοι την νερεδιτάτην 5

πετιτίονα και ταύτην κινών κατ' αύτοϋ ώς βιαίως νεμομένου το κληρονομιαϊΌν πραγμα άπαιτεί αύτο έξ αύτοϋ μετα τών καρπών και παντος αύτφ διαφέροντος.

Δια τοϋτο δε άρμόζει και τοϊς κληρονόμοις και διαδόχοις τοϋ τελευτησαντος ή μέτους καϋσα έντος ένιαυτου, διότι ού μόνην άκρατον ποινην τον βιασάμενον άπαιτεϊ, άλλα συν τη ποιv;:j και το πραγμα αύτο το βί~ ληφδέν- εί γαρ άκρατον 10

μόνην άπ'{jτει ποινήν, τη τελευτη τοϋ βιασδέντος ώφειλε σβέννυσfiαι ώς ή περι ύβρεως ή μόνην άπαιτοϋσα ποινην και αί λοιπαι αί ταύτη παραπλήσιοι.

Β.Ι0.2.14.4

= D.4.2.14.4

Ή δια φόβον αίτίασις αίρετή έση· και εξεστι τ

προ τούτου δέματι, ότι ό προ καταδίκης το πραγμα

μόνον άποκαόιστων έκφεύγειν δύναται την ποινή ν, νυν φησιν, ότι πολλάκις τις και αύτο το πραγμα μη άποκαf)'ιστων πάντως έλευf)'ερουται' έαν γαρ το βί~ παρ' έτέρου

ληφf)'εν άγνοών άγοράσω έγω η άλλως πως έπικτήσωμαι και προ του ζητηδηναι αύτο έξ έμου άπόληται τυχηρως η δουλος ων φύγ1J, ού καταδικασf)'ήσoμαι ούτε είς την του φδαρέντος πράγματος διατίμησιν ούτε είς την του δούλου τιμήν- ούδε γαρ

Ιδ έξ αίτίας και δόλου έμου το πραγμα έφΜρη η ό δουλος άπώλετο' έπει γαρ εμαf)'ον, ότι ό πωλήσας μοι τον δουλον άλλον βιασάμενος και έκφοβήσας ελαβεν άδίκως

αύτόν, μέσον τίποτε ποιείν άναγκάζομαι και ού τελείως μένω έλεύf)'ερος παρέχω γαρ τοιαύτη ν άσφάλειαν κατα πρόσταξιν του δικαστου, ίνα, έαν εύρεf)'ij ό δουλος

και είς έμε όπωσδήποτε περιέλf)'1J, άποκαταστησω τουτον

κδ'

(ΒΤ

533/2-3)

t

δεσπότt;J αύτου.

Ό ποιήσας την βίαν άναγκάζεται άποκαταστησαι, καν

έτερος εχτι το πραγμα. Ό δια φόβον τινος του οίκείου πράγματος στερηf)'είς, όπου αν εύρήσει αύτό,

δύναται κινείν και άναλαμβάνειν αύτό'

xaf)" οίου δε βούλεται κινεί, είτε κατα του

τον φόβον ποιήσαντος και άφελομένου αύτο είτε κατα του νυν νεμομένου αύτό' 2δ και έαν άλλου το πραγμα νεμομένου ό βιασάμενος έναχf)'ij, άναγκάζεται αύτο άποκαταστησαι προς τον βιασf)'έντα μετα ποινης και εί την τούτου έπιδώσει τιμήν, έλευf)'εροί τον νεμόμενον της του πράγματος έκνικήσεως εί δε και ό νεμόμενος έναχf)'εις άποκαταστήσει το πραγμα, έλευδεροί τον βιασάμενον της τούτου ζητήσεως.

Β.Ι0.2.14.9

= D.4.2.14.9

κε'

Ό κατα βίαν έπερωτήσας και δια το μη i}έλειν άποχην ποιησαι κατα-

30

δικαζόμενος είς μεν το τριπλοϋν όφείλει καταδικάζεσi}αι, καταναγκάζε­ ται δε παντι τρόπιμ ποιείν άποχήν. Α Β

C DT om. Β 16 εί καί Bas.

ό

1-2 φαίνεται - τον om. Α 6 το om. Α 8 γινομένου Bas. om. Cd 16-17 αύτόν έλαβεν άδίκως Β 17 μένω : μεν ώς Β 27 δε : γα.ρ BCd 30-31 καταναγκάςεοδαι Bas.

10 δτι 20 καν:

473

B.IO.2.14

Bί~ μέ τις κατασχων έπηρώτησε δοϋναι αύτ νομίσματα τυχόν ρ', κάγω βια­

ζόμενος ώμολόγησα ταϋτα δοϋναι αύτ' μήπω δε φδάσας ταϋτα καταβαλείν πρός αύτον την μέτους καϋσα έκίνησα και κατηνάγκαζον αύτόν ποιησαί μοι τοϋ χρέους

άποχην και άδωσιν' αύτοϋ δε μη πειδομένου τοϋτο ποιησαι ό δικαστης είς 5

u'

νομίσματα αύτον κατεδίκασεν. Φησιν ουν ό παρων νόμος άδίκως είς το τετρα­

πλάσιον καταδικασδηναι αύτόν- είς γαρ το τριπλοϋν ό τοιοϋτος όφείλει κατα­

δικάζεσδαι, τουτέστιν είς μόνην ποινήν, καταναγκάζεσi)αι δε παντοιοτρόπως παρα τοϋ δικαστου άποχήν μοι ποιειν, ων ώμολόγησα δοϋναι αύτ add. και αύτο το πρα.γμα Bas. Bas. 16 post ύπουσα add. αύτΙ;> Bas. 19 εί: Α cum Bas., Τι BCd 23 και - βίας: έπι του άπο βΙας και του βί~ Bas. 24 λαμβάνει : Bas., -ω Α, -ων BCd 28 καταδικασδεις ACd 14

C DT

πάντως

474

Β.Ι0.2 . 14

ποινης ήγουν είς το τριπλουν- έπει γαρ το πραγμα έν τη άσφαλείι): σφζόμενον ην,

έντος δε της του νόμου ύπερδεσεως ήγουν της τετραμήνου χω ρις δόλου του κατα­ δικασδεντος άπώλετο φυσικως, είκότως ού συνελαύνεται δουναι την τούτου δια­ τίμησιν' το μεν γαρ πραγμα ού δίδωσι, διότι ού παρ' αίτίαν τούτου άπώλετο, 5

την δε τιμην πάλιν ού δίδω σι, διότι είς νομίσματα ού κατεδικάσδη και ούδε ύπέρ­ {)εσιν έποίησε και δια την τούτου ύπέρ{)εσιν το πραγμα άπώλετο

-

ύπέρδεσις ήγουν ή μετα καταδίκην τετράμηνος ούκ έστιν ύπέρδεσις

ή γαρ νόμιμος

-,

άλλα δι' ων

μέχρι καταδίκης το πραγμα κατέχων τούκ ήδέλησενt· τουτο δ' ουν προς τον άντί­ δικον κατεδικάσδη και αύτο το πραγμα δουναι και τριπλάσιον ετερον. ιο

Εί δε και μη κατα ρ~i)υμίαν αύτου του έναγομένου ό δουλος έντος τετραμήνου άπώλετο, ήδύνατο δε πραδηναι παρα του βιασδέντος πράσιμος ων, τότε και είς την

τούτου τιμην άναμφιβόλως καταδικάζεται, διότι ού συντόμως αύτόν τ(fι ένάγοντι δέδωκε μη περιμείνας την άπο του νόμου τετράμηνον. νΩσπερ γίνεται και όταν της

νομης του άγρου μου, ον έμελλον πωλείν, βί~ έκβάλι;ις με' έαν γαρ καταδικάσω σε 15

το ούνδεβι κινήσας ίντέρδικτον και έντος της μετα καταδίκην τετραμήνου τελευτή­ σωσιν οί έν τ(fι άγρ(fι δουλοι χωρις δόλου σου και έπιβουλης Τι και παρα του ποταμου

μέρος άποσπασδij του άγρου και άπόληται, άπαιτω σε το διαφέρον- εί γαρ μη έποίεις μοι την βίαν, ήδυνάμην αύτον πωλησαι και το τίμημα λαβείν και έχειν παρ' έαυτ(fι. ΤΟ αύτο και έπι καινοτομίας όφείλει γίνεσδαι' έαν γαρ πωλων την οίκίαν μου 20

έμποδισδω είς την πρασιν παρ α σου ώς καινοτομίαν ποιήσαντος και ού δυνηδω

πωλησαι αύτην και καταπέσ1J μετα ταυτα είς γην έντος της μετα καταδίκη ν τετρα­ μήνου, άπαιτω σε τό διαφέρον καδως και έν τοίς λοιποίς, 01:ς άνωδεν είπομεν, τό ούνδεβ! κινήσας ίντέρδικτον κατα σου.

Και ταυ τα μέν, οτε μετα καταδίκην έντος της τετραμήνου ό δουλος άπεδανεν25

εί δε έτυχε πολλάκις φυγείν, ούδε ούτω την τούτου τιμην ό καταδικασδεις άναγκά­ ζεται παρασχείν, άλλα μόνην άσφάλειαν δίδωσιν ώστε άναζητησαι αύτον παντοί­ ως και άναμφιβόλωι; άποκαταστησαι τ(fι καταδικάσαντι. Και ό μεν καταδικασδεις

ταυτα ποιείν άναγκάζεται' δίδω σι δε ό νόμος τ(fι καταδικάσαντι άδειαν, ώστε δύνασi)αι κινείν την ίνρέμ, την άδεξνιβενδουμ και άλλας τινας άρμοζούσας αύτ(fι 30

άγωγας κατ&. παντος έτέρου νεμομένου τον οίκετην και άναλαμβά.νειν αύτόν" και

έαν όπωσδήποτε δυνηδij του άναλαβείν, ού δύναται πάλιν κατα του άσφαλισαμένου κινείν και ζητείν αύτόν- έκείνος γαρ έκβάλλει αύτόν δια πcφαγραφης λέγων'

"άλλ' εί μη τόν δουλον, ον ζητείς λαβείν έξ έμου, έχεις άρτι παρ' έαυτ(fι". Ταυτα δε πάντα γίνεται, οτε μετα καταδίκην ό έπίδικος δουλος τελευτήσει Τι 35

φύγ1J χω ρις έπιβουλης και δόλου τοϋ έναγομένου" οτε δε της δίκης έτι γυμναζο­ μένη ς και μήπω έξενεχδείσης τη~ άποφάσεως ό δουλος άπόληται όπωσδήποτε, καταδικάζεται ό βιασάμενος δουναι και την τούτου τιμην και τό τριπλουν της

ποινης. Και ό λογισμός τούτων εύλογος έπειδη γαρ έφάνη τό πραγμα έχων προ άποφάσεως, έρχόμενος έν τη καταδίΚ1J ό δικαστης ώστε καταδικάσαι τον βιασάΑ

Β

C DT om.

έπιβουλης

2 Α

του Offi.

21

Cd

δίκην

14 d

έκβάλι:Jς: -λλ- Β, -η Τ, -ει

37 post το add. της Α

D

16-35

Τι καΙ

-

Β.10.2.14,15,16

475

μενον και μη εύρίσκων το πραγμα σ~ζόμενoν παρ' αύτ καταδικάζει είς το τρι­ πλουν και είς την του δούλου τιμήν, είτε πράσιμος ην ό δουλος είτε και μή' εί δε χωρις έπιβουλης και δόλου αύτου φύγη, δίδωσιν άσφάλειαν κατα πρόσταξιν του δικαστου ώστε ψηλαφησαι αύτον και εύρε'ίν και δουναι προς τον ένάγοντα.

Β.Ι0.2.14.14

= D.4.2.14.14

Το διαφέρον μόνον τετραπλασιάζεται' Μεν έαν χρεωστων μ'νομίσματα κζ' κατα βίαν όμολογήσω τ', μόνα τα σξ' τετραπλασιάζεται. Έαν χρεωστων τινι νομίσματα μ' βιασδω παρ' αύτου και όμολογήσω χρεωστε'ίν αύτ τ', μόνα τα σξ' κατα το τετραπλάσιον όφείλει μοι παρασχε'ίν τη μέτους καυσα έναγόμενος, ού μην δε και τα μ' είς το τετραπλουν, άλλ' είς το άπλουν10

ταυτα γαρ άληδως έχρεώστουν αύτ' τα δε σξ' δια τουτο τετραπλασιάζονται, διότι κατα φόβον ώμολογήδησαν χρεωστε'ίσδαι αύτ παρ' έμου, και δια τοίίτο, ώσπερ έπι παντος κατα βίαν όμολογηδέντος και άπαιτηδέντος άπαιτε'ίται το τετραπλάσιον, ούτω και έπι τούτων γενήσεται.

Β.Ι0.2.14.15-10.2.16

pr. = D.4.2.14.15-4.2.16 pr.

Πολλων βιασαμένων έαν ό είς έναχl'}'εις άποκαταστήσ'l) προ ψήφου κη' 15

πραγμα Τι μετα την ψηφον δφ το τετραπλουν, έλευl'}'ερουνται και οί άλλοι. Εί δε μη το παν παράσχ1;l, ένέχονται έπι τφ λείποντι. ΤΟ αύτο λέγομεν και

evl'}'a

έτερος μεν έβιάσατο, έτερος δε το πραγμα εχει.

Έαν φόβον ποιήσωσί μοι πέντε άνδρες τυχον και λάβωσιν έξ έμου ι' νομίσματα και κινήσω καδ' ένος και προ καταδίκης λάβω τα ι' νομίσματα Τι μετα καταδίκην 20

το τετραπλάσιον, έλευδερουνται και οί ετεροι παντελως. Εί δε ού δυνηδω το παν άπο του ένος λαβε'ίν, άλλα μέρος τι, δύναμαι κατα των άλλων την μέτους καυσα κινε'ίν και το λε'ίπον άναλαμβάνειν.

τουτο δε γίνεται και οτε άλλος μεν πρώην κατα φόβον το πραγμά μου ελαβεν, ετερος δε άρτι τουτο νέμεται' και έπι τούτου γαρ του δέματος καδ' οίου βούλομαι 25

δύναμαι κινε'ίν, είτε κατα του το πραγμα νεμομένου είτε κατα του τον φόβον ποιή­ σαντός μοι και λαβόντος αύτό. Και οΤος των δύο τούτων ποιήσει το ίκανόν, τον άλλον έλευΟερο'ί, καδώς και άπο των προλαβόντων κεφαλαίων τουτο μεμάδηκας.

Β.Ι0.2.16.1

= D.4.2.16.1

Έαν δουλοι βιάσωνται και το πραγμα προς τον δεσπότην ελδ1;l, ένάγε- κΟ' ται και περι των δούλων και οίκεί4> όνόματι. Και εί μεν το πραγμα Τι Α Β

C DT 6 κατα βίαν: 15 ante πραγμα add. το Bas. om. Α 25 του! om. Β Ι

Α

cum Bas., βιασδω και BCd 14-15 πραγμα προ 16 έλλείποντι Bas. 19 καταδίκην: την δίκην Β τον om. Β 26-27 καδως - μεμάδηκας om. Α

ψήφου Β

20

και

476

B.1O.2.16

το τετραπλουν παράσχ'.l, συμβάλλεται τοις δούλοις. Εί δε τη περι των δούλων άγωγη έναχί1εις έκδώσει τους δούλους, ούδεν ήττον ένάγεται, εί περιηλί1εν είς αύτον το πραγμα. Δουλοί τινες φόβον μοι πεrcoιηκότες πραγμα τίποτε έλαβον έξ έμου και τ4) δε5

σπόττι αύτων είσεκόμισαν. Κατα μεν των δούλων κινειν ού δύναμαι' ό γαρ δουλος

ουτε ένάγειν ου τε ένάγεσδαι δύναται. Δύναμαι δε κατα του δεσπότου αύτων δια το αύτων άμάρτημα κινέιν καί το πραγμα ζητειν μετα της ποινης. Και εί μεν τους

δούλους δελήσει έκδουναί μοι ωστε αύτους έχειν με, άνδ' ης ωφειλον έξ αύτου άπαιτησαι ποινης, και λάβω αύτούς, αύτος μεν έλευδερουται της ένοχης της 10

ποινης εί δε έχει το πραγμα και νέμεται, δύναμαι και τουτο πάλιν ζητειν έξ αύτου· εί δε κινήσω κατ' αύτου ώς νεμομένου το πραγμα άπλως και προ καταδί­ κης λάβω αύτο η μετα καταδίκην το τετραπλουν, έλευδερουνται οί δουλοι παν­ τοίως της ένοχης συμβάλλεται γαρ αύτοις ή παρα του δεσπότου αύτων γενομένη προς με καταβολη ωστε μη ένέχεσδαί μοι μετα το έλευδερωδηναι αύτούς

15

0\ γαρ

δουλοι άπο των ίδίων άμαρτημάτων μετα την έλευδερίαν ένάγονται' δουλοι δε όντες ού δύνανται ένάγεσδαι, ώς ανωδεν εϊπομεν.

Β.10.2.16.2

λ'

= D.4.2.16.2

Ή δια φόβον αίτίασις δίδοται διαδόχοις ώς εχουσα πραγματικον παντοίον έκβιβασμόν. Κληρονόμοι δε είς το περιελί10ν ένάγονται' το γαρ αίσχρως κτηί1εν ούκ όφείλει κέρδος εΙναι κληρονόμου.

20

Άπο των προειρημένων ήμιν μεμάδηκας, ότι ή μέτους καυσα κληρονόμοις

καί παντοίοις διαδόχοις δίδοται ώς μη άκρατος ουσα ποιναλία, άλλα πράγματος άπαίτησιν έχουσα.

τουτο ουν αύτο και το παρον διδάσκει κεφάλαιον' κατα προσδήκην δε λέγει και κατα κληρονόμων κινείσδαι αύτήν, πλην μετά τινος διαστίξεως έαν γαρ δύο 25

δούλους τυχον ό τον φόβον ποιήσας άφέληται, μετα δε την τελευτην αύτου ό εΤς περιέλδ"!] είς τον κληρονόμον αύτου καί έν

t1;j

προκατάρξει της δίκης μέν"!] παρ'

αύτ4), χάριν του ένος όφείλει ένάγεσδαι, ού μην των δύο' καν γαρ οί κληρονόμοι των τελευτώντων πoιναλί~ άγωγίj ούκ ένάγωνται, άλλ' ουν ούκ όφείλουσι δια το

φύσει δίκαιον το άπο αίσχρίiς αίτίας τ4) κληροδότ-ι:ι τούτων κτη{}εν είς ίδιον άπο30

φέρεσδαι κέρδος και ζημιουν τον κατα φόβον αύτο άπολέσαντα.

5- 6 cf. e. g. Β.7 . 16.13 (D.2.11 .13) 20-22 cf. supra comm. ad B.1O.2.14.2 Α Β

14-15 cf. Β.24.5.4 (C.4.14.4); Β.52 . 1.13 (D.44.7.14) 27-28 cf. B.2.3.1l1.1 (D.50.17.111.1

6 ένάγει BCd 8 με: μετα codd. 9 λάβω : λαβείν codd. 12 την 15 άγονται ACd 18 ένέχονται Bas. 19 αίσχρωι; : Bas., αίσχρον ώι; codd. Ι χτη&έν: BCd cum Βθβ. , κτισ&έν Α Ι τού κληρονόμου Bas. 25 την om. Α 26 μέvt;1 : APC, μένει BCd 28 ένάγονται BCd C DT

χαταδίχην Β

Β.ΙΟ.2.18.19.21

Β.Ι0.2.18

477

= D.4.2.18

Έαν το παρ' έτέρου βιαίως άφαιρεδεν είς έμε περιέλδ1J και άπόληται, λα' ού δοκώ γίνεσδαι πλουσιώτερος. Εί μεντοι είς χρήματα Τι ετερον πραγμα μετέστρεψα αύτό, οΤον άποτέλεσμα σχ;:\, ένάγομαι ώς δοκών γεγενησδαι πλουσιώτερος ταυτα γαρ κρατεί και έπι του έναγομένου τ;:\ περι των 5

κληρονομιαίων άγωγ;:\. 'Εάν τις βί~ λάβ1) άπό τινος δουλον τυχον και τελευτήσαντος αύτου περιέλ(1)

ό δουλος είς έμε όπωσδήποτε άγνοουντα την βίαν και άποΜντ;ι προ του γενέσi)αι προκάταρξιν κατ' έμου, ού δοκω γενέσi)αι πλουσιώτερος ήγουν ούκ όφείλω τ'Ώ μέτους καυσα ένέχεσi)αι ώς μηδεν κερδήσας άπο του δόλου του την βίαν ποιή10

σαντος. Εί δε τυχον τον δουλον έπώλησα Τι άντήλλαξα και το τίμημα Τι έτερον

πραγμα άπελαβον, ήΊ μετους καυσα κατέχομαι' και γάρ, εί έν τ'Ώ προκατάρξει ό

δουλος ούχ εύρίσκεται παρ' έμοί, άλλ' ουν δι' ών έκεινον άντήλλαξα Τι έπώλησα και την τιμην Τι έτερόν τι δια την έκποίησιν τούτου έκέρδησα, αύτον τον δουλον εχειν δοκω και είκότως ένάγομαι, καν άπολέσω μετα την έκποίησιν, απερ έλαβον. 15

Εί δε συμμετέσχον της βίας τίί> βιασαμέν κάγώ, άδιαστίκτως ένάγομαι, καν μη το πραγμα εύρίσκηται παρ' έμοί.

Ταυτα δε πάντα γίνεται και οτε τις κατα βίαν άφεληται πράγματά τινα άπο της άνηκούσης έμοι κληρονομίας δύναμαι γαρ ό κληρονόμος έγω κινειν κατ' αύτου την νερεδιταρίαν άγωγην και άναλαμβάνειν αύτά, είπερ σφζονται καί είσι 20

παρ' αύτ(j>' εί γαρ προ του κινησαί με κατ' αύτου άδόλως άπώλοντο, έλευδερουται

της ένοχης. Εί δε μετήλλαξεν αύτα είς ετερον πραγμα Τι έπώλησε και το τίμημα έλαβεν, ένδυνάμως ένάγεται ώς γενόμενος πλουσιώτερος το τίμημα γαρ εχων τούτων αύτα τα πρωτότυπα πράγματα έχειν δοκε1.

Β.Ι0.2.19

= D.4.2.19

Διηνεκώς ό κληρονόμος είς το περιελδον ένάγεται.

λβ'

Σαφής έστιν ό του παρόντος κεφαλαίου σκοπός βούλεται γαρ τον κληρονόμον

30

του κατα φόβον λαβόντος πρίiγμα άπό τινος διηνεκως ήγουν μέχρι τριακονταετίας ένάγεσδαι και άπαιτεισi)αι το πρίiγμα, έαν δηλονότι περιηλδεν είς αύτον όλό­ κληρον Τι μέρος αύτου Τι έκερδησε τίποτε έξ αύτου, πωλήσας τουτο τυχον Τι άντ­ αλλαξάμενος και γενόμενος πλουσιώτερος.

Β.Ι0.2.21.1

= D.4.2.21.1

Ούδενι χρόνφ κυρουται το βίαιον.

35

Α Β

C DT 2 γενέσδαι Bas. 3 μετέστρεψεν d (cf. app. crit ad ΒΤ 534/19) Ι post οΤον add. Bas. 5 ante άγωγη add. τηι; νομηι; Bas. 12 έπώλησα Τι άντήλλαξα Α 15 συμμετέσχω Α 16 έμοί: έμόν Α 18 έμοι: αύtφ BCd Ι κινων BCd 19 έρεδιταρίαν Α 32 ροstέαν add. δε Α

αν

λγ'

478

Β . 1Ο.2.21

Τό μεν κατα φόβον ληφόεν πραγμα, εί πρός τινα πωληόη καλη πίστει αύτό άγοράζοντα, δεσπόζεσ1'Jαι δύναται δια ι' iΊ κ' ένιαυτων, τό δε βί~ ληφόεν ούχ ούτως.

"Ο γουν φησι τό παρόν κεφάλαιον, ότι ούδενι χρόνιμ κυρουται το βίαιον, ούτως όφείλεις νοείν ήγουν ούδενι χρόν4> δεκαετεί iΊ είκοσαετεί, άλλα τριακονταετεί 5

και αύτ~ πρός παραγραφην μόνον' πρός γαρ δεσποτείαν ούδε τ~ τριακονταετέι.

Β.Ι0.2.21.3 λδ'

= D.4.2.21.3

Ή κατα φόβον όμολογηδείσα προιξ ούκ ερρωται, ούτε άρμόζει ή δια τον φόβον αίτίασις. Γίνωσκε λόγ4> κανoνικ~, ότι έπι μεν των στρίκτων συναλλαγμάτων, οίον του δανείου, της έπερωτήσεως και των όμοίων, εί φόβος iΊ δόλος παρεντεόη, ούκ

10

άναιρεί τελείως την σύστασιν αύτων' τα τοιαυτα γαρ έπιδέχονται μεν τόν φόβον και τόν δόλον ώς στρίκτα ήτοι βεβιασμένα τυγχάνοντα, έκβάλλουσι δε αύτόν δια παραγραφης. τα αύτα δε και μονόπλευρα λέ-Υονται' τ~ γαρ δανείζοντι μόν4>

διδόασιν άγωγην ωστε άπαιτείν τό δάνειον δι' αύτης, τ~ δε δανειζομέν4> ούδαμως. Έπι δε των καλη πίστει φόβος iΊ δόλος μεσολαβήσας ούδε όλως έ~ συστηναι τό 15

συνάλλαγμα' αύτη γαρ μάχεται τη συστάσει αύτων- ή γαρ άγαδηπίστις ούκ άν­ έχεται δολερόν τι η βίαιον γίνεσ1'Jαι. Καλη πίστει δέ είσι συναλλάγματα ή πρασις,

ή περι προικός έκστιπουλάτο, ή μίσόωσις και τα δμοια. τα τοιαυτα δε και δί­ πλευρα λέ-Υονται ώς έκατέροιι; τοίς συναλλάσσουσιν άγωΥην χαριζόμενα' έπ! γαρ

της πράσεως και ό πωλων άγωγην εχει &μα τ~ συστηναι αύτην περι του τιμή20

ματος και ό άγοραστης κατα του πράτου περι του πράγματος.

Τούτων ουν ούτως έχόντων φόβον μοι έπήγαγεν ό έμοι; γαμβρός όμολογησαι προίκα αύτ~ παρασχείν μηδόλως δυναμέν4> προικίσαι την 1'Jυγατέρα μου, και φοβηόεις ώμολόγησα. Έαν ελό1] κινων κατ' έμου την περι προικός άγωγην και

άπαιτη με αύτήν, έκβάλλειν αύτόν δύναμαι δια παραγραφης ένούσης και αύτη 25

τη συστάσει μετεχομένης του συναλλάγματος λέ-Υω γαρ πρός αύτόν, ότι "ούδε

όλως εχεις κατ' έμου άγωγην ώς του συναλλάγματος καλη πίστει όν~oς και δια φόβον μη δυνηόέντος σύστασιν δέξασόαι και δουναί σοι άγωγήν". Ούτω δε τουτον έκβάλλειν δυνάμενος ούδε την μέτους καυσα δύναμαι κινείν κατ' αύτου· ή γαρ μέτους καυσα τό γεγονός και δηόεν συσταν δύναται άναιρείν και τό ζημί30

ωμα άπαιτείν' ένταυόα δε, έπει τό συνάλλαγμα των καλij πίστει ον δια τόν φόβον συστηναι δλως ούκ ίσχυσε και ούδε ό έπερωτηόεις κατα τουτό τι έζημίωται, ούδε ή μέτους καυσα δοδήσεται.

1-2 cf. supra ρ.471,31-32 16-17 cf. e. g. 1.4.6.28 Α Β

C DT BCd

μόνην

αύτά Β

29-30

2

4-5 cf. e. g.

δεσπόςεσiJαι: διασώςεσiJαι Α

Ι δεσποτείαν: δεσπότ(

15-16 ένέχεται Cd - των om. BCd

ςημίωμα

Β . 50.11

(C.7.33)

pβBBίrn; Β.50.14 . 11 (Ν. 119 . 7-8)

3 Υουν: ycιp BCd 5 αύτίίΊ: ) ACd, τον δεσπότην Β 7 τον deest ίη Bas. 24 και om. Α 25 μετεχομένης: μαχομένης Α 32 έκδοiJήσεται Β

αύτο

12

Cd τα δε

Ι έαυτον Α

Ι

479

Β. Ι0.2.21

Β.Ι0.2.21.4

= D.4.2.21.4

Έα.ν κατα. φόβον ύπαναχωρήσω μισ~ώσεως η άγορασιας, χώρα ττι δια. λε' φόβον αίτιάσει ώς έπι της άποχης. πραγμα σον έπώλεις Τι έμίσδους έμοί' του τιμήματος δε όρισbέντoς Τι του μισδώματος και άπαρτισbέντoς τελείως του συναλλάγματος μετάμελος γέγονας 5

και ήνάγκασάς με κακοδελως τελείως ύπαναχωρησαι του συναλλάγματος ώστε άνένοχον είναί σε' και τουτο έποίησα. Δύναμαι ουν την μέτους καυσα κινειν κατα σου και άποκαb(στασbαι πάλιν είς το έχειν σε ένοχον ήj έκ του συναλλάγ­

ματος άγωγη και άναγκάζειν σε τα συμφωνηδέντα πληρουν, και άπλως πάντα δύναμαι ποιειν, όσα έν

t(f>

ε' δέματι του

Β.Ι0.2.21.5-6 10

b'

κεφ. είρήκαμεν περι άποχης.

= D.4.2.21.5-6

Έα.ν κατα. φόβον κληρονομήσω, γίνομαι μεν κληρονόμος, άφίσταμαι λς' δε δι' άποκαταστάσεως. Εί δε και κατα. φόβον παραιτήσομαι, άδειαν εχω η τα.ς κληρονομιαίας άγωγα.ς ώς κληρονόμος κινείν η την δια. τον φόβον αίτίασιν. Γίνωσκε ταίίτα ώς έν πρoί}εωρί~, δτι ό παρά τινος κληρονόμος γραφόμενος

15

ούκ άναγκάζεται μη βουλόμενος την κληρονομίαν καταδέξασbαι και ταύτην ύπεισελδειν και πραξαι, όσα ό διαδέμενος ώρισεν, άλλα δίδοται άπο νόμου αύΤ(f> καιΡος είς διάσκεψιν' και τούτου έντος εί διαγν(f> μη γίνεσbαι εις ζημίαν αύτου το κληρονομησαι τον τελευτήσαντα, ύπεισέρχεται και κληρονομει' εί δε βλάπτεσbαι

20

έξ αύτου, δύναται παρεαν αύτό' μεί}' δ δε την κληρονομίαν

yv(f>

καταδέξεται, δίδωσι τα χρέα πάντα και μη βουλόμενος, ει μήπου ποιήσει εννομον άπογραφήν- τότε γαρ μέχρι των άπογραφέντων ένέχεται.

Τούτων ουν ούτως έχόντων έτελεύτησέ τις γράψας κληρονόμον έμέ' είχε δε πολλους δανειστάς, και ούκ έξήρκει είς άποπλήρωσιν αύτων ή ούσία αύτου·

τουτο δε γνόντες 25

0\

δανεισται φόβον μοι πεποιήκασι την τοιαύτην έπιζήμιον

κληρονομίαν ύπεισελΟειν ώστε μη έξαρκούσης αύτης είς άπόφλησιν των δανει­ σμάτων αύτων παδειν το ίκανον έκ της ούσίας έμοϋ, καΙ φοβηδεΙς ύπεισfjλδoν

και κληρονόμον ώνόμασα έαυτόν. Δύναμαι ουν πρoσέρχεσbαι δικαστη και ζητειν άποκατάστασιν άκρατον ώστε άποκαταστηναι είς το μη είναι κληρονόμος και τοις

δανεισταις δια τουτο ένέχεσbαι. Άκρατον δε είπον άποκατάστασιν και ού την δια 30

την μέτους καυσα περιεχομένην, διότι ή μέτους καυσα, ώς πολλάκις είρήκαμεν,

9 cf. 8upra cap. 9.(3-)4 14-21 cf. e. g. 30-ρ.480,1 cf. e. g. commentario8 ad cap. 14 Α Β

C DT

9

ε' : α' Β

10

νομιαίας άγωγας : ούτιλίας Β88. αύτιj> Β

26

παΟείν: λαβείν Β

Ι

Έαν : τον

ti

Β.35.14.120

και

dee8t

Ba8.

ίn Β88.

(C.6.30.22)

11 και deeBt ίn Bas. 18 ύπεισέρχεσΟαι Α

12 κληρο19 αύτο:

480

Β.Ι0.2.21,22,23

πράγματος άφαιρεδέντος είωδε κινεισδαι παρά τινος· ένταϋΟα δε ούδέν τι άφ{ι­ ρημαι κατα βίαν ύπεισελΟών. Ζητώ ουν άποκατάστασιν άκρατον, ήτις αύτο τοϋτο έχει το όνομα το άποκατάστασιν όνομάζεσδαι. Και ταϋτα μέν, ότε κατα φόβον και ού βουλόμενος κληρονομίαν ύπεισελδω 5

και καταδέξωμαι, τούναντίον δε, έfιν την έμοι έπικερδη κληρονομίαν ύπεισέλδω και καταδέξωμαι, έλότ:ι δέ τις τών έξ άδιαδέτου καλουμένων είς την τσιαύτην

κληρονομίαν και έκφοβήστ:ι με ώστε αύτην πιφαιτήσασδαι και της διαi)ήκης πιπτούσης δια την έμην παραίτησιν έξ άδιαδέτου έλδειν και κληρονομησαι αύτον

και φσβηΟεις παραιτήσωμαι, έπιλογην εχω Τι την μέτους καϋσα κινειν κατ' αύτοϋ 10

και δεικνύειν έαυτον κληρονόμον και τότε κινειν έξ όρδου την νερεδιτάτις πετι­ τίονα και τα κληρονομιαια πράγματα άπαιτειν Τι την νερεδιτάτις μη έξ όρδοϋ, άλλ' ούτιλίως ήτοι πλαγιαστικώς και δι' αύτης τα πράγματα άπαιτεΙν. Δια τουτο

δε ούτιλίως κινώ και ούκ έξ όρδοϋ, διότι καν φόβ παρητησάμην, άλλ' ουν το άσώματον δίκαιον της κληρονομίας έμοι έτι έμπεπηγμένον έστίν.

Β.Ι0.2.22 λς

= D.4.2.22

Έάν τις είρκτij τινα βαλων παρασκευάοη τι πραξαι, άνίσχυρόν έστιν. νο περ πολλάκις μεμάΟηκας, ότι το κατα βίαν γενόμενο ν ούκ έρρωται δια το

άνατρέπεσδαι πάλιν δι' άποκαταστάσεως, τουτο αύτο και το παρον διδάσκει κεφά­

λαιον· λέγει γάρ, ότι, έάν τις έν φυλακTj κατάσχτ:ι τινα και βιάσηται αύτον δοϋναί τι Τι όμολογησαι Τι πραξαι, ούδεν ποιει ίσχυρόν- δύναται γαρ ό δούς τι έν φυλακTj 20

βιαζόμενος ή πεποιηκως Τι όμολογήσας την μέτους καυσα κινειν και άνατρέπειν πάντα, όσα πεποίηκεν.

Β.Ι0.2.23.1

λη'

= D.4.2.23.1

Έαν δικαίως έφοβήi}ην την δίκην, είς ην ό άντίδικός μου δυνατός ων δεδεμένον άπάγειν ήπείλησέ με, και κατα του το βιασi}εις πωλήσω αύτφ πραγμα, άποκαδίσταμαι. Έμάδομεν έκ πολλών, ότι ό τραχύτατος φόβος την μέτους καυσα τίκτει άεί,

25

ού μην ό ούδαμινος και παρα άσδενους άνδρώπου γενόμενος. ΤΟ παρον γουν κεφάλαιον δεματίζει τινα δυνατον άπειλην μεγίστην τινος καταπειλησάμενον καί φησιν, ότι ό δικαίως φοβηδεις άπειλην προσώπου δυνατου άπειλοϋσαν είς δίκην

μεγάλην δεδεμένον έλκειν αύτον και δια τοϋτο προς αύτον πωλήσας πραγμα 30

αύτοϋ δύναται την μέτους καυσα άδιαστίκτως κινειν και άποκαδίστασδαι.

16-17 cf. e. g. supra cap. 1 Α

Β

25-26 cf. e. g. supra capp. 5-6; B.2.3.184 (D.50.17.184)

C DT 4 βουλόμενος: βούλομαι codd., unde ίνα add. Β 5 καταδέξομαι Cd D(G), έλftουσαν έμο\ Β Ι κληρονομίαν έπικερδη BCd 10 έρεδιτάτις Α hic et mox 15 είΡκτ!:i: ACd cum Bas., έν είρκτη Β Ι άνίσχυρόν: Bd cum Bas., -ός AC

έμο\: έμην

Β.ΙΟ.2.24,27

Β.Ι0.2.24

481

= C.2.19.1

Ή των κατα βίαν ληψδέντων πραγμάτων και των κλαπέντων άπαίτησις λ{t' ερρωται, εί και μετα ταυτα έφ~άρη αύτα τα κλαπέντα πράγματα Τι τα κατα βίαν ληφ~έντα. Θαυμαστός έστιν ό της διατάξεως ταύτης κανών' διδάσκει γάρ, ΟΤΙ, έά.ν τις βί~ 5

άφεληται πραγμά μου η κλεψ1J αύτο και άπόληται παρ' αύτ, ούκ έλευ{tερουται της ένοχης, άλλα δύναμαι κινείν κατ' αύτου καΙ την τούτου λαμβάνειν τιμήν. Ταυτα δε νόησον, οταν παρ' αύτ τ βιασαμεν το πραγμα φ{tαρη' έαν γαρ τούτου τελευτήσαντος περιελ{t1J είς τους κληρονόμους αύτου και προ προκατ­ άρξεως άπόληται τυχηρως, έλευ{tερουνται και ούτοι παντοίας ένοχης και ούτε το

10

πραγμα άναγκάζονται άποκα{tισταν ούτε την τούτου τιμήν.

"Εχε ουν τον ρηi)εντα κανόνα έπ' έκείνων των πρωτοτύπως κλεψάντων Τι βί~ τίποτε άφελομενων άρμόζοντα.

Β.Ι0.2.27

= C.2.19.4

'Εάν τις κατα βίαν Τι κατα φόβον ~ανάτoυ Τι τας κατα του σώματος μ' βασάνους εύλαβη~εις πωλήσι;ι πράγματα και μηδε μετα ταυτα ~ συναινέσει 15

την πρασιν βεβαιώσ'l), κατα την δύναμιν του διηνεκους διατάγματος έντος μεν ένιαυτου κινων, έαν μη άπoδo~η αύτ~ το πραγμα, το τετραπλάσιον

άπολήψεται, άναδιδους δηλονότι το τίμημα, όπερ έλαβε' μετα δε τον ένιαυτον είς το άπλουν δo~σεται αύτ~ της αίτίας διαγνω~είσης ή του φόβου αίτίασις. Ή δε διάγνωσις της αίτίας είς τουτο άνήκει, ίνα τότε δo~η αύτ~ ή του 20

φόβου αίτία, έαν μη άρμόζr;ι αύτφ άλλη άγωγή, κατα μίμησιν της δεδόλο. Έαν φοβηi)είς τις βασάνους τινας η {tανατηφόρους ποινας παρά τινος έπαγο­

μένας αύτ πωλήσ1J προς αύτον τον βιαζόμενον πραγμα ίδιον, εί μεν μετα. ταυτα διαλύσεται εύγνωμόνως μετα του βιασαμενου και δια μεταγενεστερας συναινέσεως βεβαιώσ1J την πρασιν, ην βιαίως έποίησεν, ούδεμίαν άγωγην κινειν 25

δύναται μετα. ταίίτα πάλιν μεταμελόμενος, εί δε τοιουτον τίποτε ού ποιήσεται, δύναται την μέτους καυσα κινειν έντος ένιαυτου, καi)ωι; πολλάκις είρήκαμεν, και

άναλαμβάνειν το πραi)εν πρίΧγμα παρ' αύτου μετα ποινης τριπλασίονος καΙ διδόναι και αύτος την τιμήν, ηνπερ ελαβεν, εϊπερ δηλονότι ούκ εύγνωμόνως προ καταδίκης άποδώσει προς αύτον το πραγμα ό βιασάμενοι; και i)ελήσει την 30

ποινην έκφυγειν- έαν γαρ προ καταδίκης άποκαταστήσ1J το πραγμα αύτό, ώς εμαi)ει; πολλαχου, της ποινης έλευi)ερο'ί αύτόν.

7-10 cf. e. g. supra cap.18 Α Β

30-31 cf. e. g. supra cap.14.1,4

1 Ή ante άπαίτηοιι; coll. Bas. 15 βεβαιώο1.1 την πρίiσιν Bas. 17 άπο­ cum Bas., λήψεται BCd 20 αίτια: codd., αίτίασιι; coni Scheltemafvan der Wa1 25 διαμελώμενοι; Α 27 παρ': μετ' Β Ι τριπλασίωι; Α C DT

λήψεται : Α

482

B.IO.2.27,28

Και ταυτα μεν έντος ένιαυτου ή παρουσα διάταξις γίνεσδαι διορίζεται' μετα δε παρέλευσιν του ένιαυτου την μέτους καυσα δύναται κατα του βιασαμένου κινείν και το πραγμα μόνον άναλαμβάνειν πλην μετα της του δικαστου διαγνώσεως

έαν γαρ εχτ:ι τυχον έτέραν άγωγήν, δι' ης το ίκανον παδείν δύναται, ού παρα5

χωρήσει αύΤίj> ό δικαστης την μέτους καυσα κινησαι , άλλ' έκείνην, ην διαγνίj> άρμόζειν αύτίj>, ωσπερ έν τίj> γ' δέματι του ιγ' κεφ. έμάδομεν.

τουτο δε ούκ έπι μόνης της μέτους καυσα γίνεσδαι ό νομοδέτης όρίζεται, άλλα

δη και έπι της περι δόλου άγωγης το γαρ όνομα του φόβου ώς καδαπτόμενον της ύπολήψεως του αίτιωμένου μισών ώσαύτως και το του δόλου ώς άτιμοποιον 10

και ύβριστικον έαν εϋΡ1J τόν περιγραφέντα και ζημιωδέντα κατα δόλον τινός δι' έτέρας άγωγης Τι βοηδείας της οίασουν έαυτίj> δυνάμενον περιποιήσασδαι το

άζήμιον, ού δίδωσιν αύτίj> την περι δόλου κινείν, ώς έν τίj> γ' τιτ. δλ σχεδόν του παρόντος βιβλίου συν δείj> προϊων όφείλεις μαδείν.

Β.Ι0.2.28

= C.2.19.5

μα'

Προσηλδέ τις βασιλει λέγων- ό πατήρ μου και ό δειός μου βίαν ύπ-

15

έμειναν παρά τινος και ήναγκάσδησαν, ούκ αύτr Τ4) βιασαμέν', άλλ' έτέρ τινι πωλησαι η)ν ίδίαν κτησιν έλαχίστου τιμήματος, καίτοι πολλου

ουσαν άξίαν, και παρακαλώ δοδηναι rαύτο'ίς τα πεπραμένα' κτήματα. Ά ντέγραψεν ουν προς αύτον ό βασιλευς ούτως ούδεμία εστί διαφορά, παρα τίνος ή βία γέγονε Τ4) πατρί rσου και Τ4) δεί σου', πότερον παρ' 20

αύτου του άγοράσαντος Τι μήτι παρ' άλλου, ίνα κατα βίαν και φόβον την κτησιν αύτών rπωλησαι άναγκασδείησαν'. Εί γαρ όλως βίας γενομένης συνωδήδησαν τας ίδία ς κτήσεις, αίτινες πλείονος ήσαν άξιαι, ελαχίστου

τιμήματος rδιαπωλησαι, προσφερομένου' του τιμήματος τοις άγοραστάις

tij 25

δυνάμει της δικαιοδοσίας του άρχοντος, ίνα, όπερ άναισχύντως γέγο-

νεν είς την rπρώτην κατάστασιν', άνανεωδίj, έπιτεύξονται. Δύο τινες άδελφοι Πέτρος και Παυλος όνομαζόμενοι έπίκοινον είχον άγρόν ά.ξιον ,α. νομισμάτων τυχον και τουτον κατα φόβον του Μάρκου έπώλησαν προς rΆνδρέαν

νομισμάτων' υ" άλλ' ότου Πέτρου υίός βουλόμενος την τοιαύτην άνατρέψαι πρασιν προσώπ του ίδίου πατρος και του δείου αύτου και άποκαταστησαι πάλιν τούτοις 30

rtov

άγρόν' προσηλδε τίj> βασιλεί και i]τησε γενέσδαι τουτο αύτό ' και ό βασιλεύς

6 cf. cap. 14.2 Α Β

C DT 14 post λέγων add. ότι και Bas. 15- 25 verba angulis inclusa om. AC spatia relinquentes, suppl. manus rec. in C; v. supra ρ. χχν 16 τινι πωλησαι : Β cum Bas., πωλησαί τινι cm.rec·d 18 προς αύτον post ούτως transp. Β 19 και : Β cum Bas., ή cm.rec·d 21 άναγκασΟείησαν : Bc m.rec . cum Bas., άναγκασftωσι d 22 συνώftησαν Α, σιινωftίσΟησαν Bas. 26-ρ.483,9 verba angulis inclusa solus praebetB, om. rell. spatia relinquentes 27-28 Άνδρέαν νομισμάτων: Β, Ά. έπι τιμήματι νομισμάτων D e coniectura ut VΊdetur

483

Β.1Ο . 2 . 28,29,32

λύσιν αύτ πεποίηκεν ούτως έχουσαν, δτι ούδεμίαν έχω διαφοραν του rφοβήσαντος

Μάρκου' και του Άνδρέου του ώνησαμένου αύτόν, δσον είς το άνατραπηναι την κατα φόβον γενομένην πρασιν και άποκαταστησαι τους πεπρακότας rείς τον άγρόν'

εί γαρ' δλως κατα βίαν τουτον έπώλησαν πολλου όντα άξιον όλίγου τιμήματος, &

άποκαταστηναι όφείλουσιν είς την πρώτην κατάστασιν κατα

rrijv

μέτους καυσα

καΓ λαβείν τον άγρον αύτών μετα τών καρπών και παντος αύτοίς διαφέροντος,

άναδιδόντες δηλονότι τ άγoραστij Άνδρέ~ 'δ δέδωκεν ελαττον τίμημα. Τοιαύτην' ουν είναι την φύσιν της μέτους καυσα πάντοτε γίνωσκε' κατα του βιασαμένου κινείται, καν μη έκέρδησε, και κατα του κερδ'fισαντoς"1.

Β.Ι0.2.29 10

= C.2.19.6

Πέπρακέ τις πραγμα συγκλητικ~ τινι και προσηλbε τ~ βασιλει λέγων, μβ'

οτι κατα βίαν ή πρασις έγένετο' άπόδειξιν δε της βίας προέφερε το

συγκλητικον εΙναι τον ήγορακότα, έαυτον δε ίδιώτην, βουλόμενος έκ μόνης της άξίας του διαδίκου αύτου κατασκευάσω την βίαν. Προς του-

τον ουν ό βασιλευς άντεγραψεν ούτως ού χρη την άξίαν τινος φbόνον 15

αύτίj) και λοιδορίαν έπιφερειν' όbεν είς έλεγχον και άπόδειξιν του φόβου, ον λέγεις συ γεγονέναι έπι τίj) συναλλάγματι, ή συγκλητικη άξία του

διαδίκου σου μόνη ούκ εστιν άξιόπιστος. Ό σκοπος της παρούσης διατάξεως δικαιότατός έστι και σαφής διδάσκει γάρ, ότι, έαν πωλήστι τις άβιάστως πραγμα αύτου προς συγκλητικόν τινα και περιφανη, 20

ούκ όφείλει λέγειν, ότι "έπει προς μείζονά μου έπώλησα, βίαν δοκώ παbειν,

και δια τουτο άρμόζει μαι ή άποκατάστασιι;"' το γαρ είναί τινα συγκλητικον και περιφανη ούκ όφείλει είς βλάβην αύτου και λοιδορίαν γίνεσbαι και την καλώς

γενομένην πρασιν προς αύτον ποιειν άνατρέπεσbαι. Σημείωσαι ουν, ότι συγκλητικη άξία μόνη προς άπόδειξιν βίας τινι ού συμ25

βάλλεται. Ποιαι δε πράσεις προς δυνατους κωλύονται γίνεσί}αι, ή του βασιλέως κυρου 'Ρωμανου τοϋ γέροντος νεαρα καΙ του Κωνσταντίνου του Πορφυρογεννή ­

του και ή του κυρου Βασιλείου διδάξει σε.

Β.Ι0.2.32

= C.2.19.9

llpooiiAbt τις βασιλεΤ μεμφόμενος, ότι ό δεΤνα κατεπτόησε με πολλα μγ' κράξας κατ' έμου Τι και ποιήσας έτερους τινας κραξαι, και φοβηδεις

25-27 cf. ησνν. Romani Ι: Coll. ω.2 et 5 (Dolger 595 et 628), 656) et Basilii 11: Coll. Π1.29 (Dolger 783) Α Β

Constantίni νιΙ:

C DT 5 άπσκαταστησαι codd. 5-6 την μέτους ut videtur 8 συν: γα.ρ Β 10 τι;> deest ίη Bas. 19 ante πραγμα add. το Α 20-22 λέγειν - όφείλει om. Β 26 τoiί 2 om. Β 28 πσλ.λα. om. Β, post κράξας coll. Bas.

Coll. ω.6 (Dolger

καυσα και: Β, και

D e coniectura 16 συ: BCd cum Bas., σοι Α 23 γινσμένην Α 24 τινος Β

484

Β.Ι0 . 2.32,34

fι δέδωκα αύΤ4) τινα fι συνήλλαξα, fι ότι ό δεινα έπεφήμισε φόβον μοι ποιειν, και παρακαλώ βοηδείας τυχεΙν. 'Αντιγράφει τοίνυν ό βασιλευς ούτως προς αύτόν, ότι τον φόβον ού ταις κραυγαις Τι ταις φήμαις μόναις, άλλα Τ-Q τραχύτητι τών γινομένων άποδείκνυσδαι χρή. Πολλάκις έμάδομεν, ότι ό τραχυς φόβος, ού μην ό δια κραυγης και λόγων ψιλών

τίκτει την μέτους καυσα και τii> βλαβέντι την άποκατάστασιν δίδωσιν-

&.

δε τό

παρόν κεφάλαιον δεματίζει γενέσδαι παρά τινος, ού δύναται φρόνιμόν τινα και σταδηρόν έκφοβείν. Δια ταυτα ό ποιήσας τι ούκ όφείλει άπoκαt}ίστασt}αι την μέτους καυσα κινων- ή γαρ τραχύτης των γινομένων εργων, ού μην αί κραυγαι 10

μόναι και αί μέλλουσαι γίνεσt}αι κατηγορίαι την μέτους καυσα τίκτειν είώδασιν.

Β.Ι0.2.34 μδ'

= C.2.19.11

Παλαιών νόμων κωλυόντων τους άρχοντας άγοράζειν τι παρα τών ίδίων έπαρχεωτών και διατάξεως του εύσεβεστάτου βασιλέως ήμών τουτον άνανεωσάσης τον νόμον της άνηνεγμένης έν Τ4) α' βιβλί του κώδικος ή προκειμένη διάταξις γενικώτερον νομοδετει, ίνα καν ταξεώ-

15

της fι άλλος τις οίονδήποτε χειρίζων όφφίκιον άγοράσ-ι;ι πραγμα έν έκείν-ι;ι

Τ-Q έπαρχί~ ήτοι Τ4) τόπ, έν φ χειρίζει το όφφίκιον, του πεπρακότος εύλαβηδέντος αύτον και δια τουτο πωλήσαντος, ίνα και το άγορασδεν

άναδιδώται πραγμα και τό τίμημα κερδαίν-ι;ι ό πεπρακώς. τα δε αύτα νομοδετεϊ ή διάταξις, και εί τις ταξεώτης fι οίασδήποτε τάξεως fι άλλως 20

χειρίζων όφφίκιον όνόματι της ίδίας γαμετης fι όνόματι φίλων ή ίδίων άποκεχρημένος άγοράσωσι κατα τον είρημένον τρόπον πραγμα. Και άπό παλαιών νόμων και άπό νομοδεσιων νεαρων κωλύονται οί άρχήν τινος τόπου ένδεδυμένοι Τι όφφίκιόν τι χειρίζοντες άγοράζειν τι άκίνητον Τι μισδουσδαι η άλλως πως έκλαμβάνεσδαι έξ έκείνου του τόπου, ου άρχουσιν Τι χειρίζουσι τό

25

όφφίκιον, είτε ίδίφ όνόματι είτε προσώπφ συγγενων και φίλων αύτών. Ή παρουσα δε διάταξις ού μόνον τους πρωτοτύπους άρχοντας η όφφικιαλίους

κωλύει ταυτα ποιείν, άλλα και τους ταξεώτας και τους άλλως ύπουργουντας αύτοίς

λέγουσα άναδίδOσt}αι τii> πράτι;ι τό άγOρασt}εν πραγμα και το τίμημα κερδαίνειν αύτόν.

5 cf. e. g. supra capp. 5-6; Β.2.3 . 184 (D.50.17.184) 22-25 cf. Β.6. 1.82 (C.l.40.10); (D.l .16.6.3); Β.6 . 3.51 (C.l .53.1); Β . 19 . 1.62 pr. (D.18.1.62 pr.); Β.23.1.33 (D.12.1.33) cum scholl.; Leonis νΙ ηον. 84

Β . 6 . 2 . 8.3

Α Β

2 post τυχείν add. ώς φόβον ύπομείνας Bas. 3 προς αύτον ούτως Ba8. Ι Bas. Ι μόναις: Α cuoo Bas., μάλλον BCd 12 έπαρχιωτων Ba8. 13 ante του add. τούτου Bas., sed vide app. crit. 15 οίονδήποτε: BCd cuoo Bas., οίοσδήποτε Α 16 ante τ(jJ add. έν Β 18 αύτα δε Bas. 19 ή! deest ίn Bas. 20 ή ίδίων deest ίn Bas. 21 άγοράση Β (de hoc loco vide app. crit. ad ΒΤ 538/22) 24 του 000. Β C DT

Τι ταίς : ήτοι

Β. 1Ο.2.34,35;

10.3.1

485

Ταυτα δε νόησον, έαν κατ' εύλάβειαν και φόβον του άρχοντος Τι του ταξεώτου

ή πρασις γεγενηται' έαν γαρ καλ-Ώ πίστει και έκoυσί~ βουλ-Ώ του πωλουντος το πραγμα πραδ-Ώ Τι άλλως έκποιηδ-Ώ Τι δοδ-Ώ, ούκ άνατρέπεται ή πρασις. Και τα λοιπα γίνεται, όσα ή παρουσα διδάσκει διάταξις, εί μήπου δομεστικός έστιν του 5

άρχοντος ό ήγορακώς ιχύτ4) γαρ ούδόλως δίδοται άδεια άγοράζειν τι άκίνητον έκ της έπαρχίιχς, έν ~ άρχων έστιν ό δεσπότης αύτου, τροφας μεντοι και ένδύματα πάντες έξωνεϊσδαι άδιαστίκτως δύνανται.

Β.Ι0.2.35

= C.2.19.12

τας πράσεις και τας δωρεας και τας διαλύσεις, αϊτινες κατα βίαν με' έξεβιβάσi}ησαν, προστάττομεν 10

το άζήμιον, ού δύνατα1. την περι δόλου Κ1.νείν. τουτο ουν αύτο και το παρον δεματίζον κεφάλα1.όν φησιν, δη, έαν κατα δόλον 5

περιγράψω νέον ηνα εν τινι τυχον συναλλάγμocη παρόντος του έπιτρόπου αύτου και τον δόλον γινώσκοντος και συναινουντος έμοι και συμπocίζοντος, ού δύναται ό νέος την περι δόλου άγωγην κινείν κατ' έμου και δ1.' ocύτης έαυτζετο iΊ άναγινώσκεσδαι ίσχυε.

Δια τουτο δε ή περι δόλου δίδοται άγωγή, διότι οϋπω εφδασεν ό κληρονόμος την κληρονομίαν ύπεισελδεϊν δια το μη φανηναι την διαδήκην και δηλα γενέσbαι τα έν αύτη και ύπώπτευε, μήποτε ύπο αίρεσιν κληρονομησαι αύτόν ό τελευτήσας διετυπω20

σάμην έγώ, και περι τούτου άμφιβάλλων ούκ εφδασε την κληρονομίαν ύπεισελδείν­ έαν γαρ ύπεισηλδεν, ού την δεδόλο, άλλα την περι παραδήκης άγωγην και τό περι πλαστογραφίας και διαφόρους έτέρας άγωγας κατα σου γυμνάζειν ήδύνατο.

Β.Ι0.3.36

= D.4.3.36

ξη'

Οί άλλήλοις δόλον άμοιβαδΟν ποιουντες ούκ ένάγουσι κατ' άλλήλων,

25

δόλον, έαν παρ' έκείνου δόλο ν και αύτός ύποστη, ού δύναται την περ! δόλου

Σαφής έστιν ό του παρόντος κεφαλαίου δεματισμός φησΙ γάρ, ότι όποιων τινι άγωγην κατ' έκείνου κινείν ,

ΟΤόν τι λέγω' νέον τινα έλάττονα των κε' ένιαυτων έπηρώτησα δουναΙ μοι νομίσματα τυχόν ρ" έπιστάμενος δέ, οτι ή όμολογία τούτου ούκ έρρωται ως δυνα­

μένου άποκαδίστασδαι δια την νεότητα, και δέλων αύτην ποιησαι άσφαλη τε και 30

ίσχυραν προσήγαγον αύτιf> έγγραφον γενεδλιακόν αύτοίί ως τάχα παρα των γονέ­ ων αύτοίί γεγονός και ήπάτησα αύτόν και συνήρπασα και παρέπεισα είς δικαστην

άπελδείν και όμολογησαι έαυτον είναι τέλειον- άλλα μετα ταυτα γνους και αύτος

6-7 cf. supra capp.9(§5)-11 Α Β

C DT 12 έμου: μου Β

2

ΙΧύτο Α

20-22 cf. Β . 13.2 (D .16.3; C.4.34; Ν. 88); Β . 60 . 41.2 (D.48.10.2)

3

γουν Β

Ι

το

Offi. Α

32-ρ . 499,1 κιχι 2 - νέος Offi. Α

Ι

έμιχυτφ Β

6

μικρ~: μιxχρ~ Α

499

B.ΙO . 3 . 3S,37,43

ό νέος τον γενόμενον δόλον δολερως και πανούργως ύπεισηλίtέ με και παρεσκεύ­ ασε ποιησαι αύτφ του χρέους άποχην και άίtιj>ωσιν. Ού δύναμαι ουν ούτε έγω κατ' έκείνου την περι δόλου κινεϊν άγωγην ώς δολερως άπατήσαντός με και παρα­ σκευάσαντος ποιησαι την άποχην ούτε αύτος κατ' έμου ώς κατα δόλον έπερωτή5

σαντος αύτον και παρασκευάσαντος όμολογησαι παρα δικαστ~ τέλειον έαυτον

και ποιησαι άσφαλες το συνάλλαγμα' και άμφότεροι

YCtp

άλλήλοις δόλον πεποιή­

καμεν και άλλήλους ήπατήσαμεν.

Β.Ι0.3.37

= D.4.3.37

Ό πράτης έφ' οΙς λεγει προς επαινον του πιπρασκομενου ούκ ένεχεται, ξίt' εί μη έπι άπάτ1,) του άγοραστου εΙπε' τότε γαρ ή περι δόλου άγωγη άρμόζει. 10

Πωλων τις δουλον έμο\ και βουλόμενος ποιησαί με άγαπαν αύτον ελεγεν άγα-

ίtOν αύτον εΙναι και πιστον και προς παν το προσταττόμενον έπιτήδειον, άλλα μετα ταυτα έφάνη διαψευδόμενος. Ούκ ένέχεται ουν δια τα προς επαινον του δούλου λεχίtέντα παρ' αύτου προς έμέ' δια μόνον γαρ το άγαπηίtηναι τον δουλον παρ' έμου ταυτα είρηκεν. Έαν δε τεχνίτην εΙναι αύτον διεβεβαιώσατο, μάγειρον 15

τυχον Τι ράπτην Τι ετερόν τι τοιουτον, γ\νώσκων τοιουτον έίtέλειν με έξωνήσασi)αι και κατα τον καιρον της πράσεως ήπάτησέ με και πολυ δια ταυτα ελαβε τίμημα,

τη περι δόλου άγωγij είς το διαφέρον ένέχεσ{)αί μοι όφείλει' εί μη γαρ τοιουτον τεχνίτην εΙναι αύτον διεβεβαιώσατο, άλλως αύτον ούκ ήγόραςον.

Β.Ι0.3.43

= C.2.20.3

Δόλον τις ύπομείνας και μήπω την περ1. δόλου άγωγην αίτήσας άπεδή- ο' 20

μησε δια δημοσίαν χρείαν- και άσχοληδεις περι ταύτην την έκδημίαν ύπερ τον διετη χρόνον μετα ταυτα έπανελδων ή βούλετο την περι δόλου

άγωγην κινησαι. Άντελεγον δε αύτφ τινες φάσκοντες, δτι ού δύνασαι λοιπον κινησαι αύτη ν παρελiJόντων των β' ένιαυτων. Προσηλδεν ουν

βασιλεϊ περι τούτου δεόμενος, και συγχωρων αύτφ κινησαι ό βασιλευς 25

άντιγράφει προς αύτον ούτως ού δύνανται άντικείσδαί σοι οί χρόνοι,

οίτινες έν τ~ άγωγ~ τ~ περι δόλου κινουμεν1,) είώδασι καταλoγίζεσ1Jαι, έν οΤς πράγματος δημοσίου ενεκεν ώς δικαιολογείσδαι ήσχολήδης άλλ' εκτοτε σοι άρχεται ό χρόνος τρεχειν, έξότε των λειτουργιων έλευδερω­ δεις την εύχερειαν είσω των όρισδέντων χρόνων ήρξω κατέχειν. 8- 18:

Η. 3.3 . 19

Α Β

cum schol. u

C DT e(8-18) 3 κινείν om. BC 6 συνάλλαγμα : πραγμα Α 9 ante δόλου add. του Α \ deest ίn Bas. 11 αύτόν om. Β 12 ού κ ένέχεται: ού κατέχεται ABCd 15 τι om. Α 22 κινείν άγωγήν Bas. \ δύνασαι: Cd cum Bas., δύναται ΑΒ 25 δύνανται: BCd cum Bas., δύναται Α 26 κινουμέν1] : Β cum Bas., κινούμενοι rell. 27 ώς om. Β \ δικαιολογi] Bas. άγωγη

500

B.1O.3.43,46

Ό δόλον παρά τινος ύποστας την περί δόλου άγωγην έντος διετίας μόνης δύνα­ ται κατα του δολιευσαμένου κινείν, μετ« δε την τούτων παραδρομην ούδαμως. "Ο γουν τό παρόν διδάσκει κεφάλαιον, τοιουτόν έστινο συναλλάξας τις μετά τινος καί ζημιωi)εις κατα δόλον του άντιδίκου αύτου ήβούλετο την περί δόλου κινείν ~ άγωγην και άποδεραπεύειν έαυτ βασιλεϊ και άντιγραφην έπορίσατο έπι10

τρέπουσαν αύτ και μετα την διετίαν ταύτην κινείν ' τ δεματισμ Α 26-27 Και γενόμενος e Bas. 8UPPl.

Β.IΟ.4.7

506

Έαν ό άφηλιξ κινήm;ι κατά τινος άγωγην και καταδικασδη ώς παραλιπων τυχον δικαιολογίαν η δικαιώματά τινα μη έμφανίσας προς την ύπόδεσιν αύΤ

συμβαλλόμενα, άποκαδίστασδαι δύναται είς το λέγειν έξ ύπαρχης τα ώφελοϋντα αύτον και γυμνάζειν άκωλύτως την ίδίαν ύπόδεσιν. Ταυτα δε πάντα δύναται 5

ποιείν και εί παρ' έτέρου ένάγεται. Άλλα και κληρονομίαν έαν καταδέξηται άπόρου τινος και

yv

βλάπτεσδαι

μαλλον έξ αύτης ηπερ ώφελείσδαι, δύναται άποκατάστασιν ζητείν είς το παραιτη­ σασδαι δηλονότι την κληρονομίαν και άποστηναι αύτης.

Β.Ι0.4.7.6-8

πα' 10

= D.4.4.7.6-8

ΚαΊ έπΊ κερδει βοηδείται, οίον έαν ληγάτα χωρΊς δόλου τινος παραιτήσηται, ή έπιλογην εχων το χείρον έπιλέξηται, ή ύπο έπαμφοτερισμον χρεωστων, οίον χρυσίον ή οίκετην, το κρείττον παράσχτι. Εί μεντοι μετα το πραδηναι πραγμα του άφήλικος εύρεfti) τις πλεον διδούς, έπΊ μεν τοίς

ύποκειμενοις τυχηρ~ φδoρ~ ού βοηδείται, εί μη αίσχροκερδεια ή χάρις των κηδεμόνων προς τον ώνησάμενον δείκνυται, έπι δε τοίς όφείλουσιν 15

αύτ φυλαχδηναι περιεσκεμμενως και ού προπετως άποκαδίσταται, ίνα μη δια του το έμποδισfti) ή πρασις των πραγμάτων αύτου. Ού μόνον έφ' οΙς άποκταται ό νέος έκ της αύτου περιουσίας, άλλα και έφ' οΙς ούκ έπικταται άποκαδίστασδαι δύναται' έαν γαρ καταλείψτ:ι τις αύΤ ληγά­

τον και παραιτήσηται τουτο λαβείν έξ οίκείας δελήσεως καί τινος δόλου χωρίς, 20

άποκαδίστασδαι δύναται είς το λαμβάνειν πάλιν αύτό. Εί δε και έπιλογην αύΤ δώσει ό διαi)έμενος και οϋτως εϊΠ1] τυχόν' "ληγατεύω

t

δείνι, οΤον fιν έκ πάντων

των δούλων μου έπιλέξηται", ούτος δε τον χείρονα λάβτ:ι, άποκαi)ίσταται είς το έπιλεγεσδαι και λαμβάνειν τον κρείττονα. Και αύτος δε ό νέος, έα.ν όμολογήστ:ι

διδόναι πρός τινα τόδε τυχον το πραγμα ή τόδε και το κρείττον τούτων φόάσ-ι;ι 25

καταβαλείν, άποκαi)ίστασόαι δύναται είς το άναλαβείν το καταβληδεν και το

χείριστον και ελαττον παρασχείν, εϊπερ ην ίππος Τι δουλος νέου. Εί δε το πωλού­ μενον εύφόαρτον ην, σιτος ή οίνος τυχον ή έσδής ή ετερόν τι εϋφόαρτον, και ύπερΟεματίζεται ή τούτου τιμή, εί μεν δια το κινδυνεύειν τον οίνον όξίσαι ή τον

σίτον φόαρηναι οί έπίτροποι του νέου ή οί κουράτωρες τούτους έπώλησαν, ού 30

δύναται ό νέος άποκαΟίστασΟαι είς το λαμβάνειν το κέρδος του ύπερΟεματισμου. Εί δε ύγιη έτύγχανε τα πωλούμενα και οί του νέου κηδεμόνες δια το κερδησαι

Τι χαρίσασδαι

t άγοράζοντι τίποτε διεπώλησαν και μεγάλην ζημίαν t νέ

προσήγαγον, άποκαΟίστασδαι ούτος δύναται. Εί δε το πραοεν άκίνητον ην, οΙκος Α Β C DT

1 ό om. Β 9 ληγάτον Bas. 12 πραγμα: Α cum Bas., το πραγμα BCd 13 cιίσχρoκέρδειcι: κέρδος Ba8. 14 προς τον ώνησάμενον dee8t in Ba8. 19-20 ΚΙΧί 2 δύνcιτcιι om. Α 21 post δώσει add. πάλιν Β 26 είπερ ην om. Α Ι νέος Β 30 ύπο(tεμcιτισμου ACd 33 πρcιχ(tεν BCd

507

Β.ΙΟ.4.7,9

τυχόν Τι άγρός, ούκ όφείλει ό νέος άπεριμερίμνως και άνεξετάστως ζητείν την άποκατάστασιν, άλλ' εί μεν ή πρασις τούτου μετα δεκρέτου εύρίσκεται γενομένη και ό νέος μη όπωσδήποτε ζημιούμενος, ούκ όφείλει άπoκαί)ίστα~αι ' εί δε και τυχόν χωρις δεκρέτου ή πρασις b(ένετο, ού χρείαν έχει της άποκαταστάσεως 5

εύρίσκεται γαρ ή πρασις τούτου άνίσχυρος δια τον νόμον τον λέγοντα, δτι τα των νέων άκίνητα χωρις δεκρέτου μη πιπρασκέσi)ωσαν.

Δια τουτο δε μετα σκέψεως και έξετάσεως άκριβους τας άποκαταστάσεις ό νόμος γίνε~αι διορίζεται, ίνα μη πολλάκις οί νέοι ταύτας άπολυπραγμονήτως και χωρις

εύλόγου λόγου λαμβάνοντες έκφοβωσι τους άγοραστας και ποιωσιν αύτους μη βού10

λε~αί ποτε μετ' αύτων συναλλάξαι και το του νέου πραγμα μένη άει άδιάπρατον.

Β.Ι0.4.7.12 (ΒΤ

551/17-18)

= D.4.4.7.12

ΚαΙ οί μείζονες δε έπΙ των έρημοδικιων εύλόγως πβ'

άπολειφδέντες άποκαδίστανται. Ού μόνον οί άφήλικες είς δίκην καλούμενοι παρα δικαστου και εκ του μη έλί)είν καταδικαζόμενοι μονομερως άποκαί)ίστασi)αι δύνανται, άλλα και οί τέλειοι' IS

έαν γαρ και ό τέλειος είς δίκην κληί)η και δι' εύλογον αίτίαν άπολειφi)η, τυχον είς έκστρατείαν Τι πρεσβείαν, άποκαi)ίστασftαι δύναται' εί δε δι'

tineiftetIXV

κατα­

δικασί)'ij, άπόλλει την άποκατάστασιν.

Β.Ι0.4.9.1

= D.4.4.9.1

Ή νέα κατα περιγραφην ύπέρμετρον δουσα προίκα άποκαδίσταται. Γυνή τις εύπορωτάτη έλάττων ου σα των χε' ένιαυτων ήftέλησε νομίμως συ20

ζευχi1fΊναι άνδρί' έρασί)είσά τινος και νομίσασα πλουσιώτατόν τε εΙναι του τον και έντιμότατον πασαν την ούσίαν αύτης λόγι..,> προιχος αύτ4) έπιδέδωκεν, άλλα μετα. ταϋτα γνοϋσά τε αύτον απορον και άνάξιον του γενους αύτη ς έλαττωσαι έί)έλησε το πολυ ποσον της προικος και μεμετρημένον ποιησαι αύτό. Φησιν

ουν ό νόμος, ώς όρ~ς, ότι, έπειδη άπατηί)είσα ή νεα πασαν την ούσίαν αύτης 25

είς προίκα δέδωκε τ4) ταύτης άνδρΙ άναξίι..,> οντι του γένους αύτης και μη όφείλοντι τοσαύτην προίκα λαβείν ώς μη εύπορουντι, άποκαί)ίστασί)αι δύναται και μεμετρη­ μένην προ'ίκα διδόναι αύτ4), τό δε περιττον άναλαμβάνειν.

'Οφείλεις δε είδέναι σύ, δτι, έαν ό άνηρ σεμνου βίου ην και πολλην κεκτημένος περιουσίαν και είς τιμην της γυναικος και ώφέλειαν b(ενετο ό γάμος αύτου, καν 30

πασαν την περιουσίαν της γυναικος είς προίκα ελαβεν, ού δίδοται τ;:) γυναικΙ ή άποκατάστασις.

5-6 cf. Β . 38.9 (D.27.9; C.5.71 - 72) Α

BCDT Bas.

δικίων

δύναται Β

9 έκφοβοϋσl Α 10 μένει ABD Ι ιiδιάπρακτoν Α, ιiδιάπτωτoν d 11 έρημο16 η: η είς Β Ι δύνανται BCd 18 ιiπoκαδίσταται : ACd cum Bas., -στασδαι 22 τοϋ γένους : τουτέστιν Α 23 προικός: προ αύτη ς Β 26 δύνανται Β

πγ '

508

Β.1Ο.4 . 9

~.lO.4.9.2

πδ'

== 1).4.4.9.2

Έν τοίς άμιψτήμασιν ού βoη~oϋνται οί άφήλικες, οΤον δόλον ποιοϋντες έν τ παρατε~έντι αύτοίς Τι χρησ~έντι Τι έτέΡ4> συναλλάγματι, καν μηδεν είς αύτους έντεϋ~εν περιέλ-δ1,), ούτε εί κλοπην Τι ζημίαν ποιήσουσιν. Εί δε έπί τοϋ βλαβέντος άρνησάμενος ύπέπεισε τφ διπλφ Τι έπΙ της κλοπης

5

δυνάμενος διαλύσασ~αι και μη ύποπεσείν τ διπλ Τι τ τετραπλ ού διελύσατο, άπoκα~ίσταται είς το δοϋναι το άπλοϋν, δπερ ήδύνατο παρα­ σχείν καΙ διαλυόμενος. Ούδέποτε ό νόμος συγχωρεί άφήλιξι την τιμωρίαν των άμαρτημάτων αύτων. Έαν συν άφηλιξ είς παραδήκην λάβ1] πρίΧγμα παρά τινος και δυνάμενος τουτο

10

φυλάξαι άπό έμπρησμου τυχόν Τι ναυαγίου τουτο μεν ού ποιήσει, κατα δόλον δε

έάσ-ι;ι του το καΙ άπόληται, καταδικάζεται ώς δόλον πεποιηκως καΙ άποδίδωσι δια της περι παραδήκης άγωγης ήτοι της δεποσίτι, όπερ τίί> παραδεμέν~ διέφερε μη άπολέσtαι το πρίiγμα αύτου. Άλλα και ίππον τυχον έαν λάβ-ι;ι παρά τινος ώστε αύτίί> χρήσασδαι είς κ ' μίλια και έξ έπίτηδες έάσ1] αύτόν άτροφον καΙ ό 15

ϊππος έκ τούτου βλαβ'ί), όμοίως καταδικάζεται, είς τό παρασχείν δηλονότι τό διαφέρον της βλάβης του ίππου τίί> δόντι τουτον είς κίχρησιν. Και έπΙ έτέρ~ δε

συναλλάγματι δόλον ποιων όφείλει καταδικάζεσδαι, καν μηδεν έκ του οίκείου δόλου κερδαίν1] αύτός.

ΚαΙ ταυτα μεν έπΙ των άπό συναλλαγμάτων άμαρτημάτων ό νόμος όρίζεται. 20

Εί δε και άκρατον άφηλιξ ποιήσει άμάρτημα τυχόν "λάσας πόδα Τι χείρα δούλου τινός Τι όφδαλμόν έκβαλων και δυνάμενος εύγνωμόνως τουτο όμολογησαι και άπλουν παρασχείν το ζημίωμα άρνήσηται καΙ καταδικασδ'ί] δια του Άκουιλίου είς το διπλουν αύτο παρασχείν, είς τούτο άποκαtίστασδαι δύναται είς το διδόναι

πάλιν το άπλούν του ζημιώματος και έλευδερουσδαι της ένοχης, όπερ δηλονότι 25

έξ ύπαρχης και προ καταδίκης ήδύνατο διδόναι, και μένειν άνένοχος. Και ότε

δε κλέψει πρίiγμα παρά τινος και δύναται διαλύσασδαι και μη ύποπεσείν τφ διπλ έπΙ της άφανους κλοπης, έπΙ δε της φανερίiς

t τετραπλ, άλλα δουναι

το άπλούν, άποκαδίστασδαι όφείλει είς το διαλύσασδα\ και δουνα\ άπλουν το πραγμα και δίχα ποιτης, όπερ ήδύνατο προ καταδίκης διδόναι, διαλυόμενος 30

μετα του άντιδικουντος αύτίί> καΙ έκφεύγων δια της διαλύσεως την ποινήν.

B.IO.4.9.6-10.4.11 pr. πε '

= 1).4.4.9.6-4.4.11 pr.

Κατα έλευδερίας ούκ εστιν άποκατάστασις, εί μη κελεύσει βασιλέως άπο μεγάλης αίτίας. Άρμόζει ουν είς το διαφέρον ή περι δόλου άγωγή . 25- 28: cod. Cantabr. Bibl.UniY. Dd. Η. 51, Α Β

C DT 2 om. Β

γνωμόνως

ΙΧύτοϊι;

22

deest

ϊη

Bas.

άρνήσετιχι Α

(οι' 201τ

(paraphrasis)

12 τη ς2 : τη codd. 23 είι; το 2 : κΙΧί Β

14

ΙΧύτον: τον Α

21

εύ-

509

Β.1Ο.4 . 9-11

Ένέχεται δε ό έλευi}ερωi}εις και έφ' οίς άπεκλεψεν είς το διπλουν και πς"

tt;\

άπαιτήσει και φανερώσει του πρά.γματος ώς ψηλαφων αύτά μετά

την έλευi}ερίαν. Έπείτοιγε περΙ των άμαρτηi}εντων έν δoυλεί~ άγωγην ούκ εχει κατά του έλευi}ερωi}εντος ό δεσπότης. Έαν έλευδερώσ-ι;ι τις νέος δουλον ίδιον, ού δύναται κατα της έλευδερίας ιΧπο­

καδίστασδαι ώστε τον Cιπαξ παρ' έαυτου έλευδερωδέντα δοϋλον πάλιν ποιείν. Εί δε μεγάλην ζημίαν ό νέος έκ της αίτίας της έλευδερίας ύφίσταται

-

τυχον γαρ τον

έλευδερωδέντα δοϋλον προνοητην και διοικητην είχε των πραγμάτων αύτοϋ και πασαν την ούσίαν αύτοϋ έπι χείρας έχοντα και πραγματευόμενον και ώφελοϋντα 10

τουτον κατα πολύ

-,

ιΧποκαδίστασδαι δύναται κατα της έλευδερίας, τοϋ βασιλέως

δηλονότι τοϋτο κελεύοντος. ·Οτε δε ού τοιαύτην εύλογον αίτίαν εχει ό νέος, δι' ην κατα της έλευδερίας όφείλει άποκαδίστασδαι δύναται κατα του έλευδερωδέντος την περι δόλου κινείν άγωγην και άπαιτείν έξ αύτοϋ, εί τι διέφερεν αύτ(j> μη έλευ­

δερωδηναι αύτόν, έαν κατα δόλον τοϋ έλευδερωδέντος δηλονότι την έλευδερίαν 15

έποίησεν. Τί γάρ; ·Οτι ύπέσχετο τι;> νέιι> δουναί τι η ποιησαι, και ό νέος δια ταϋτα άπατηδεις αύτον ήλευδέρωσεν. Εί δε και πραγμα τοϋ νέου προ της έλευδερίας άπέκλεψεν, εί μεν και μετα το έλευδερωδηναι τοϋτο κατέχων έστί, δύναται ό νέος άπαιτείν την τούτου ποινήν κατα το διπλοίίν την περι κλοπης κινων άγωγήν, και

αύτο δε το κλαπεν φαινόμενον άπαιτείν δια τοϋ φουρτίβου κονδικτικίου. Εί δε 20

και κρύπτεται το κλαπεν παρα τοϋ έλευδερωδέντος, και την άδεξνιβενδουμ δύναται ό νέος κινείν και άναγκάζειν αύτον φανεροϋν αύτό τε και παρισταν. Και ταϋτα μέν, οτε το προ της έλευδερίας κλαπεν πραγμα παρ' αύτ(j> ό έλευ­ δερωδεις μετα την έλευδερίαν εχων έστίν. ·Οτε δε κλέψει μεν τίποτε η άμάρτ-ι:ι τι ετερον, μετα δε την έλευδερίαν τοϋτο ού φαίνεται κατέχων και ψηλαφων, ούκ

25

όφείλει τ(j> δεσπότη ένέχεσδαι, μcνοις δε τοίς έξωτικοίς τους γαρ δούλους μη

ένέχεσδαι τοίς δεσπόταις άπο των έν δoυλεί~ άμαρτημάτων νομικός τις ήμας καδόλου διδάσκει κανών.

Β.Ι0.4.11.1

= D.4.4.11.1

Ό άφηλιξ μείζων ων των κι έτων πιπρά.σκων δουλον έπι

t έλευi}ερω-

i}fjναι, πρΙν ή μεν έλευi}ερωδt;\, δύναται άποκαταστηναι, μετά δε το 30

έλευδερωδηναι ούκετι. Ό δε ήττων των κι έτων (ού) δύναται πωλείν έπι 5-21 cf. scholl. Τ 1-2 ad loc. 25-27

(τους δούλους

Α Β

-

κανών):

25-27 cf.

Β.60.12.17

(D.47.2.17)

cod. Cantabr. Bibl. υηίν. Dd. Π.51, fo1. 201r

C DT 1 P08t ιΧπέκλεψεν add. τη περι κλοπης Ba8. 2 P08t άπαιτήσει add. τoiί Ba8. Ι βηΟΟ φανερώσει add. τη Bas. 6 πάλιν: πίϊσι Α 16 ά7lαιτηi)εις ΑΤ 18-19 την l - ιΧπιχιτείν om. Β 18 κινoiίν Α 20 κρύπτεσ!)ιχι Β 21 ΙΧίιτό om. BCd 27 διδάσκει κιxfiόλoυ Β 28 βηΟΟ § 1 iteraverunt partem principίί (8upra ll.I-4) codd., numerum πς' hoc lοco tantum ponente8 30 ού e Ba8. supp1., cf. infra ρ. 510,12 κλαπέντος

πζ'

510

Β.ΙΟ . 4 . 11

τφ έλευ"δερω"δηναι. Άφηλιξ δε έπι τφ έλευΟερω"δηναι άγοράζων προ μεν

του έλευΟερωσαι δύναται άποκαταστηναι· μετά δε την προ"δεσμίαν ή γνώμη του πράτου την έλευ"δερίαν έπιτί"δησιν. Έαν άφηλιξ τον κι τελειώσας χρόνον πρός τινα πωλήστ;ι δουλον αύτου και 5

συμφωνήστ;ι, ίνα έλευδερωται ό δουλος παρα του άγοραστου τυχόν, εί μεν ό δοϋ­ λος φδάσει έλευδερωbηναι, ού δύναται ό νέος μεταμέλεσδαι και ζητείν άνατρα­ πηναι την έλευδερίαν- εί δε προ του φδάσαι τον άγοραστην έλευδερωσαι τον δοϋλον ό νέος μεταμεληδή και δηλώστ;ι τφ άγοραστη, ότι έλευδερωδηναι τον δουλον ού βούλεται, δύναται άποκαδίστασδαι κατα της συμφωνίας αύτου και

10

άνατρέπειν αύτήν.

Και ταυτα μεν ό πληρώσας τον κι ένιαυτον άφηλιξ όφείλει ποιείν. Ό δε μη τον κι πληρώσας ένιαυτον ού δύναται δουλον έπι τφ έλευδερωδηναι πωλείν, διότι και αύτφ ύπο του νόμου έλευδεροϋν κεκώλυται δουλον ίδιον.

Εί δε το έναντίον ό μεν πράτης τέλειός έστι, μείζων δε των κι έτων ό άγορα15

στής, εί μεν έντος της προδεσμίας μεταμεληδή τον δουλον έλευδερωσαι, δύναται κατα της συμφωνίας άποκαδίστασδαι και άνατρέπειν αύτην και τον άγορασδέντα

δουλον έχειν άεί. Εί δε μετα την προδεσμίαν μεταμεληδή, άπόλλει το της άπο­ καταστάσεως δίκαιον· ό γαρ δοϋλος άπο γνώμης του πράτου, ήγουν άφ' ου μετα

του άφήλικος συνεφώνησεν, έλεύδερος γίνεται.

B.IO.4.11.3-5 = D.4.4.11.3-5 πη'

της αίτίας διαγινωσκομένης ή άποκατάστασις τοίς έλάττοσι δίδοται. Τοίς γάρ καλως διοικουσιν ού δίδοται, καν έναντίον άποτέλεσμα γέγονε· τυχον γάρ δουλον άναγκάιον ήγόρασε καί έτελεύτησεν, ή κληρονομίαν εύπορον έκληρονόμησε και τυχηρως έμειώ-δη. Εί δε κληρονομίαν εχου­

σαν εϋφ"δαρτα πολλά και χρέος λαν-δάνον κληρονομήσει, και φ-δαρωσι 25

τά πράγματα μη πωλήσαντος αύτου συντόμως, άποκα-δίσταται.

,

Ούχ άπλως ούδ' ώς έτυχεν ή άποκατάστασις τοίς άφήλιξι δίδοται, ότε βλαπτό­ μενοι και ζημιούμενοι φαίνοντα.ι· εί γαρ μετά τινος συναλλάξουσι καλως και

φρονίμως και ώσπερ σταδηρος άνηρ και έπιστήμων και ούδεν κατα τόν καιρόν

του συναλλάγματος φανωσι βλαπτόμενοι, κα.ν ύστερον είς βλάβην αύτων τυχηρώς 30

άποβή το συνάλλαγμα, ζητείν άποκαταστηναι ού δύνανται· έαν γαρ άγοράστ;ι δουλον ό νέος τυχον άναγκαίον και έπιστήμονα και δυνάμενον αύτόν δια της οίκείας σπουδης και έπιστήμης κατα πολυ ώφελεϊν και μηδεν ζημιωδή είς το

τίμημα, άλλα κατά τι βλαβij, ού δύναται άποκαδίστασδαι και άνατρέπειν την

Α Β C DT

1 έλευδερωδηναι 2 : έλευbερωσαι Bas. 8 δηλώσει BCd 20 δίδοται τοίς έλάττοσι Bas. 30 ιΧποκατάστασιν d(G) 31 τον δοϋλον Β

δε add. το έπιστηναι Bas. οτε : ότι Α 28 καιρον τον Β

2 post 26

Β . 1Ο.4.11 , 12

511

πρασιν, είπερ ό δουλος τελευτήσει· ή μεν γαρ πρασις συνέστη καλως και το συνάλλαγμα άδολον ην και άζήμιον, τυχηρως δε ό δουλος άπώλετο, και ό κίνδυνος αύτου όφείλει όραν τον άφήλικα. Εί δε και κληρονόμος ό νέος γραφεις ύπεισέλόη την κληρονομίαν και εύρήσει αύτην εύπορον αύτ4) και έπωφελη, ού δύναται μετα 5

ταυτα έξίστασi}αι ταύτης και ζητείν άΠOκαδίστασi}αι, έαν τυχηρως γυμνουμένην και έλαττουμένην ίδη αύτήν- τυχόν γαρ ένεπρήσόη ό οΤκος αύτης fι οί δουλοι

έφυγον ή τι όμοιον συνέβη αύτη. Εί δε ή κληρονομία εύφόαρτα εΤχε πράγματα,

οΤον τυχόν σίτον και άλλα όμοια, fι και χρέος άγνοούμενον και ό νέος ταύτην ύπεισελδων ούκ έφδασε συντόμως πωλησαι ταυτα και διεφδάρησαν, ζητείν άπο10

κατάστασιν δύναται ώς έπι ζημί~ αύτου της κληρονομίας ύπαρχούσης.

Β.Ι0.4.11.6

= D.4.4.11.6

Έαν άφηλιξ άφήλικι παράσχι:ι και ό λαβων άπολέσt;l, κρείττων έστιν πt)' ό λαβών. Εί δε δανείσει ό άφηλιξ ύπεξουσίφ μείζονι παρα το δόγμα, άποκαδίσταται. Έαν άφηλιξ δανείσηται άπο όμοίου αύτου άφήλικος νομίσματα ί τυχον και !~ κα.ταδαπανήση fι άλλως άπολέση αύτά, κρείττων έστlν ούτος ό δανεισάμενος του δα.νείσαντος ήγουν, έάν ζητηται το χρέος, δύναται έχειν άποκατάστασιν είς το

νικαν τον δανειστην καΙ μη διδόναι το χρέος αύτ4)· των γαρ δύο άφηλίκων όντων καΙ ίσα έχόντων προνόμια ό δανεισάμενος καΙ άπολέσας κρείπων έστίν.

Εί δε δανείσει άφηλιξ ύπεξουσί τελεί τινΙ καΙ το χρέος ζητεί, έκείνος δε 20

άντιτ\i}ησιν αύτ(j) την τοϋ Μακεδόνος παραγραφην δι' αύτης σπουδάζων 'έκ­ βάλλειν τον νέον τοϋ μη δύνασi}αι κινείν κατ' αύτοϋ, όφείλει ό νέος ένδυνάμως άΠOκαδίστασi}αι και τό χρέος ζητείν τε και ιΧπαιτε'ϊν- τοίς γαρ τελείοις, ού μην

τοίς άφήλιξιν ή τοϋ Μακεδόνος πcφαγραφη άντιτίόεται.

Β.Ι0.4.12

= D.4.4.12

Έαν έγγυήσηται γυνη παρα άφήλικι, εί μεν εύπορός έστιν ό χρε- ς' 26

ώστης, ούκ ένάγεται ή γυνή· εί δε απορόι; έστιν, ένάγεται. Έαν δανειζόμενόν τινα παρά τινος τελε,ου γυνη έγγυήσηται και έαυτην παρα­ βάλt;Ί προσώπ έκείνου και την ένοχην είς έαυτην μεταγάγt;Ί, ούκ όφείλει έν­ έχεσi}αι καΙ ιXπαιτείσi}αι το δάνειον- βοηδεϊται γαρ ύπο του Βελιανείου δόγματος

και της ένοχης άπαλλάσσεται· δύναται δε ό δανειστης βοηδουμένης ούτω της 30

γυναικος κινε'ϊν κατα του χρεώστου και το χρεωστούμενον άπαιτείν. Έαν δέ τινα δα.νειζόμενον παρα άφήλικος γυνη έγγυήσηται καΙ καταστήση έαυτην ένοχον, εί

20- 22 cf.

Β. 18.4

Α Β C DT αύτηι;: αύτοΟ Β

(D.14.6; C.4.28)

28 cf.

Β . 26 . 7

(D.16.1; C.4.29)

8 οΤον: οΤνον Α 12 ό 2 deest in Bas. 20 σπoυδfιςων 6\' αύΠΊς Α 26-27 παραβάλλη BCd 31 άποκαταστηση BCd

512

Β.Ι0.4.12,13

μεν εύπορος ό χρεώστης έστί, και ούτως ή γυνη βοηδείται και τη του Βελιανείου δύναται χρίiσδαι παραγραφή καΊ μένειν α.νένοχος εί δε άπορος ό χρεώστης εύρί­ σκεται, ύπο του Βελιανείου δόγματος ώφελε'ίσδαι ού δύναται' τα γαρ των α.φηλί­

κων προνόμια δυνατώτερα των γυναικείων είσί, καί δια τουτο ή γυνη είς το 5

ένάγεσδαι και α.παιτείσδαι το χρέος καταδικάζεται.

Β.Ι0.4.13 pr.

ςα'

= D.4.4.13 pr.

(ΒΤ 553/6-11) Έ&ν είδώς σε νεον εΙναι ούκ έπίστευόν σοι και έλδών πετρος έγγυήσηταί σε, ού βοηδειται, ούτε μην εχει κατα σου την περι της έντολης άγωγήν. Πλην ό πραίτωρ διαγινώσκει, τίνι βοηδε'ίν δει,

τ έγγυητη, περιγραφεις γαρ ό νεος ούδετεΡ4> ένεχεται. 10

Εύχερως δε λέγομεν μη βοηδεισδαι τον ένταλδεντα. 'Οφείλει δε ό νεος κατα του δανειστου και κατα του έγγυητου άποκαδίστασδαι. " Ήλδέ τις άφηλιξ ζητων δανείσασδαι έξ έμου· έγω δε πτοούμενος, ίνα μη δια το α.τελες της ήλικίας αύτου α.πολέσω το δάνειον, ύπερεδέμην αύτό ' Πέτρος δέ τις φίλος τυγχάνων αύτου

TjAi1ev

αύτον έγγυώμενος και ένετείλατό μοι δανείσαι

Ι 5 αύτφ· καί δη καί έδάνεισα. Έαν ουν κατα του νέου κινήσω και ού δυνηδω το χρέος λαβείν ώς άπορουντος αύτου και ζητοϋντος άποκατάστασιν, ού δύναται βοηi1η{)fjναι και ό Πέτρος ό του τον έγγυησάμενος, άλλα το χρέος ένδυνάμως

α.παιτη{)ήσεται παρ' έμου καΊ ούδε κατα του α.φήλικος δυνηi1είη κινησαι την περι έντολης α.γωγην και α.παιτησαι το δάνειον, δ κατ' έπιτροπην του νέου ένηγγυήσατο 20

και κατέβαλε προς έμέ. Πλην ένδέχεται σκοπησαι τον δικαστην και ίδείν, τίνι μίiλλoν πρέπον έσΤΙ βοηδείν, έμοι iΊ τφ έγγυηΤ1)' ό γαρ άφηλιξ βλαπτόμενος ώς το δάνειον άπαιτούμενος και μη εύπορων και κατ' έμου και κατα του έγγυητου όφεί­

λει άποκαi1ίστασδαι. Εί μεν ουν άλλως ούκ ήβουλόμην τφ νέ δανείσαι, εί μη ό Πέτρος τουτον ένηγγυήσατο, άδιαστίκτως α.παιτείν το δάνειον έξ αύτου του έγ25

γυητου δύναμαι δια της περι έγγύης α.γωγης εί δε και χωρις του έγγυητου σκοπον εΤχον δανείσαι αύτφ, και το δάνειον ένεπιστευσάμην αύτφ, μετα ταυτα δε παρέλα­ βον τον έγγυητήν, ού δύναμαι την περί έγγύης α.γωγην κινείν κατ' αύτου και το χρεωστούμενον άπαιτείν- ό γαρ ούτω τον νέον έγγυησάμενος σύμβουλος μίiλλoν

και βεβαιωτης της του α.φήλικός έστι ύπολήψεως ήπερ κυρίως έγγυητής.

ςβ'

(ΒΤ

553/11-13) Γίνεται ή

άποκατάστασις της αίτίας διαγινωσκομενης

παρόντων των μερων Τι του έναντίου προπετως άπολιμπανομενου. Έαν ό νέος περιγραφεις παρά τινος έλth;ι παρα τφ δικαστη ζητων άποκατά­ σταοιν, ούκ όφείλει ταύτην λαμβάνειν μη όντος του άντιδίκου αύτου του λεγομένου

3-4 (τα Α Β

των

-

είσί) :

cod. Cantabr. Bibl. υηίν. Dd. Π . 51 , fol. 201r

C DT 2 χρησδαι 11 ante κατα Ι add. και Bas.

Β

8 δει βοηδειν Bas. 14 τυγχάνων φίλος BCd

10 31

ένταλδέντα: μανδάτωρα

των μερων:

Bas. Bd curn Ba8., orn. AC

513

Β.1Ο.4.13,16

περιγράψαι αύτόν. Έαν δε μηνυi)εις ούτος κατα νόμους ού i)ελήσει έλδέιν, άλλα άπειδείι;ι άναισχύντ χρήσηται, δίδοται και μονομερώς τ νέ άποκατάστασις και εί τυχον άκίνητον ην το πραγμα, έφ' έζήτει ό νέος άποκατάστασιν, παρα­ δίδοται του το τ νέ, πρότερον παρα του δικαστου της αίτίας έξεταζομένης, δι' ην 5

ό άφηλιξ ζητεί την άποκατάστασιν, και εύρισκομένης εύλόγου και άκριβους.

Β.Ι0.4.13.1-10.4.15

= D.4.4.13.1-4.4.15

Έα.ν ό άφηλιξ πωλήστι πραγμα και ό λαβων έτέρφ πωλήστ:ι, άρμόζει ςγ' τ κατα άπειρίαν 20

ίσως ή δόλον του άντιδίκου, άποκαi)ισταν αύτον κατα της ίδίας ψήφου κιχΙ έκ­ χωρείν αύτι;> λέγειν καΙ έξ ύπαρχης καΙ προτιi)έναι, οσα λέγει είναι προς την ύπόi)εσιν αύτι;> συμβαλλόμενα.

ΚαΙ ταυτα μεν έπΙ των έπάρχων των πραιτωρίων ό νόμος όρίζεται. Έαν δε

δικασi)~ ό νέος τυχον παρα τι;> μεγάλφ δρουγγαρίφ καΙ καταδικασi)1j, ού δύναται 25

έλάττονι πρoσέρχεσi)αι δικαστη και ζητείν άπoκατι'iστασιν κατσ. της δρουγγαρικης άποφάσεως προς μείζονα γαρ ή καΙ προς ίσον τι;> δρουγγαρί ερχεσόαι καΙ ζητείν άποκατάστασιν δύναται. τουτο δε καΙ ό έκκλητεύων όφείλει ποιειν· την δε διαφοραν της έκκλήτου καΙ της άναψηλαφήσεως έν τι;> i)' βιβ. μεμι'ii)ηκας.

1-2 cf. Β.Ι0 . 2 . 1 (D.4.2.1); Β . 11 . 1 . 7.9 (D.2.14.7.9) cum schol. Ca 23 5-8 cf. Β . 19 . 10 . 72,78 (C.4,44.2,8) 17 cf. Β.2.5 . 5 (C.l.19.5); Β . 6.4.1 (D.l.1l.1 .1); Β . 7 . 1 . 15 (Ν. 82.12); Β.9.1.55,112,159 (C.7,42.1;7.62.19;7.70.1); Β.9 . 2.11 (Ν. 23.1); Είβ.11.7 3-10: Α Β

add.

Η. 3 . 3.70

cum schol. u

C DT e(3-10) BCd 9

είς

5

πραΥμιχ πωλoϊiντες Β

περΙΥριχφωσι

ψηφιζόμενος: χατα ψήφου

6 ρ': έιχυτσν Α Ι δώσι Β

om. BCd 13 ante ίδίας add. της Ba8. μείζονος Ba8. 10 post διχαιολΟΥ(αν add. ιxύτιjι Α

8 ante ν' 14-15 χιχτιχ26 ηοω. Β

515

Β.Ι0.4.18

Β.Ι0.4.18.1

= D.4.4.18.1

Ό βασιλευς κατα. της ίδία ς ψήφου άποκαδίστησιν, ούκ εύχερως, άλλ' οτε ς" λέ'γει ό νέος παραλιπείν δικαιολογίας Τι προδοδηναι παρα. των συνηγόρων. Οί μεν έπαρχοι των πραιτωρίων και οί άλλοι δικασταί, οϋς τό προ τούτου κεφάλαιον είρηκεν, έκ τρόπου παντός τοις νέοις την έξ άδιαδέτου έλδόντι και την κληρονομίαν άποκερδήσαντι· ούδε γαρ ήδίκησε ό δοϋλος, φησίν, νομίμως έλευδερωδεις και άπο όρισμοϋ τοϋ 10

διαδεμένου δεσπότου αύτοϋ.

Β.Ι0.4.32 ρζ'

= D.4.4.32

Προσελδων νέος τ και νομίσαντες τελείας ήλικίας εΤναι τον ύπ' αύτων κουρατω­ ρευόμενον κατέλιπον την διοίκησιν των πραγμάτων αύτοϋ και λογαριασδέντες 35

δεδώκασι πάντα, απερ δοϋναι ώφειλον προς αύτόν, ούκ ένέχονται. Α Β

C DT

1

αύτόν Α

9 φησιν ό δοϋλος d Ι νομίμως : νομίμιΡ C. νόμιΡ d Ι έλευ12 παρα χρεωστων deest ίη Bas. 13 συν: d cum Bas .•om. ABC 17 κουράτωρσς Α 20 από: και από BCd 31 συμπληρώσεως Α

δερωδεΙς: έλευδερίας τυχων Β

16

λσγισμσυς

Bas.

521

Β . 1Ο.4.33,34 , 36

B.IO.4.33 = D.4.4.33 Έαν ληγατευδη τι νέφ και άξιωδη δουλον ίδιον έλευδερωσαι πλείονος ρη' άξιον, ούκ άναγκάζεται έλευδερωσαι άποδιδους τό ληγάτονο ό μέντοι τέλειος άναγκάζεται έλευδερωσαι. Έάν τις τελευτων έν τη διαδήκτ;ι ούτως όρίσηται'" ληγατεύω τi!> δείνι ι' νομί5

σματα, άξιω δε αύτον έλευδερωσαι Πέτρον τον δουλον αύτου", άνάγκην εχει ό ληγατάριος άπαξ το ληγάτον καταδεξάμενος και τουτο λαβων Πέτρον τον δουλον έλευδερουν, καν ν' νομισμάτων άξιος ουτός έστιν, μεδ' δ δε λαβείν καταδέξεται, ού δύναται το ληγάτον άνηστρέφειν και μη τον δουλον έλευδερουν.

Άλλα ταυτα μεν έπι τελείου. Έαν δε άφήλικί ηνι έπι τούτφ ορφ ληγάτον παρά 10

τινος καταλειφδij και καταδέξηται του το λαβείν, ού κωλύεται προς τον κληρο­

νόμον άντιοτρέφειν αύτο και τον ίδιον δουλον εχειν πλείονος τιμης όντα άξιον παρα την του ληγάτου ποσότητα.

Β.Ι0.4.34 pr.

= D.4.4.34 pr.

Έαν νέος ύπεξουσίφ νέφ δανείση, κρείττων έστιν ό δαπανήσας, εί ρδ' μη άρα κατα τον καιρόν της προκατάρξεως ό λαβων εύρεδη γεγονως 15

εύπορώτερος. ·Οπερ μεμάδηκας έκ πολλων, τουτό σε και το παρον διδάσκει κεφάλαιονο φησι γάρ, ότι, έάν άφηλιξ ύπεξούσιός τινος άφ' έτέρου άφήλικος δανείσηται νομί­

σματα ι' τυχον και καταναλώστ;ι ταυτα κακως, ούκ όφείλει ένέχεσδαι τ άφήλικι αύτου δανειστη· των γαρ δύο άφηλίκων όντων ό λαβων και δαπανήσας νικ~. Εί 20

δε τυχον δια των δανεισδέντων νομισμάτων ήγόρασέ τι και εχει αύτο κατά τον καιρόν, καδ' ον ό δανειστης αύτοϋ άφηλιξ κινει κατ' αύτου, ένδυνάμως ένάγεται

και άποκαδισταν το όφειλόμενον άναγκάζεται.

Β.Ι0.4.36

= D.4.4.36

Παραλιπων ό νέος δικαιολογίαν άποκαδίσταται.

ρι'

Έάν άφηλιξ ένάγη κατά τινος Τι αύτος παρ' έτέρου ένάγηται και της δίκης 25

συγκροτουμενης παραλίπτ;ι τινα δικαιολογίαν προς την ύπόδεσιν συμβαλλομένην αύτφ και τούτου ενεκα καταδικασδij, άποκαδίστασδαι δύναται είς το λέγειν έξ ύπαρχης και προτιδέναι παν αύτ συμβαλλόμενον. τουτο δε και έφ' έτέρων ούκ όλίγων μεμάδηκας.

16 cf. e. g. supra cap. 11.6 Α Β

C DT add.

ρωσαι

14

γεΥονως

27-28 cf. e.g. supra capp.17-18.1

3 post τέλειος add.

μη λαβων ούκ

λαβων δε άναγκιiζεται Β

om.

Β

25

7

προς την ύπδbεσιν

Bas., μη om. d om. BCd ούτος

λαβων μεν ούκ Β

Ι

έστιν: ~ Β

post έλευ(tε· 9 τέλειον Α

522

Β.10.4.37

Β.ΙΟ.4.37 ρια'

= D.4.4.37

Είς έπεξέλευσιν ποινης άποκατάστασις ού δίδοται' δiJεν άπαξ ή περι

ύβρεως άγωγη παραχωρηiJείσα ούκετι άναλαμβάνεται. Εί δε και παρελ­ iJωσιν αί ξ' ήμέραι, έν αΤς ό νέος δικαί άνδρος περι μοιχείας κατηγορείν ήδύνατο χω ρις κινδύνου της συκοφαντίας, , ού δύναται μεταμέλεσδαι και άποκαδίσταm'}αι είς τό

κινειν ταύτην έξ ύπαρχης κατ' αύτου· ούδε γα.ρ άπώλεσεν οίκοδεν, όπερ δε έκ 20

της του ύβρίσαντος ζημίας κερδησαι ήβούλετο, ούκ έκέρδησεν. ΚαΙ ταϋτα μεν έπι τούτου του δέματος. Έαν δε και γυνη άφήλικος μοιχευΟij και δυνάμενος ούτος έντος ξ' ήμερων

την κατ' αύτης κατηγορίαν ένίστασδαι χωρις έγγραφων και την έξ άποτυχίας ποινην έκφυγειν τουτο ού ποιήση και αί ξ ' ήμέραι παρέλδωσιν, ούκ όφείλει άπο25

καδίσταm'}αι είς το δύναm'}αι καΙ μετα παρέλευσιν των ξ' ήμερων κατηγορειν της

γυναικός χωρις έγγραφων, άλλ' εί βούλεται γυμνάζειν μετα ταυτα το έγκλημα, έγγραφας άπαιτειται καί, εί μη δείξει άληΟευον αύτό, τόν της ταυτοπαδείας ύπέχει κίνδυνον, ωσπερ και πας έξωτικός κατηγορων τινος μετα έγγραφων. Και έπι έτέρων δε άμαρτημάτων ποτε μεν συγγινώσκεται τελείως, ποτε δε 30

μετριώτερον σωφρονίζεται ' δταν μεν γα.ρ άπό τινος τυχον κλέψη τίποτε, ού δίδοται αύτ άγoραστij τυγχάνοντα, άνατρέπει την πρασιν και τόν δουλον άνα­

λαμβά.νει· εί δε τυχόν ό δουλος έλευ{}ερίας έτυχε παρα του άγοραστου, κατα μεν της έλευ{}ερίας ό νέος ούδεμίαν έχει άποκατάστασιν, δύναται δε κατα του άγοραστου κινείν και λαμβάνειν παν, εί τι διέφερεν αύτ(j> μη πωλήσας τόν δου­ λον, άλλ' έχων αύτόν.

Β.Ι0.4.48.2

= D.4.4.48.2

Ή νέα χείρονα δια συμφώνου την αϊρεσιν της ίδίας ποιήσασα προικος ριε'

10

άνακαλεισδαι δύναται το γεγονός. Οί μεν τελείας ήλικίας τυγχάνον1:ες και κατα τόν καιρόν της έπιδόσεως της προικός πρό της του γάμου συστάσεως γινομένης και πρό της έπιδόσεως των είς προίκα καταγραφομένων η και κατα τόν της συστάσεως του γάμου καιρόν, σσα 15

βούλονται περι ταύτης δύνανται συμφωνείν. Έαν δε άφηλιξ wyxιXV1;J γυνη ή την προίκα παρέχουσα ότεδήποτε, εί μεν έπ' ώφελεί~ της προικός συμφωνεί, το σύμ­ φωνον έρρωται, εί δε έπι βλάβ1;J, άνατρέπει ν αύτό δι' άποκαταστάσεως δύναται· ύπό{}ου γάρ, ότι συνεφώνησε μετα του άνδρός πρό της του γάμου συστάσεως,

ίνα μετα λύσιν του γάμου τα μεν άκίνητα έντός ένιαυτου άντιστραφi) πρός αύτήν, 20

έντός δε δύο τα κινητά, του νόμου κελεύοντος τα μεν άκίνητα παρευtrU άντι­

στρέφεσ{}αι, τα δε κινητα έντός όλοκλήρου ένιαυτου.

Β.Ι0.4.51

= C.2.21.1

Ό έλάττων των κε' ένιαυτών, καν φανερώς καν σιωπηρως άποτάξη- ριη' ται τQ μέμψει της διαδήκης, ούδεν ύπομένει πρόκριμα. Έτελεύτησέ τις έχων υίόν και bυγατέρα, δια{}έμενος δε τij μεν bυγατρι πασαν 25

αύτου την ούσίαν κιχτέλιπε, τ(j> δε

ui(j>

μόνον ληγCιΤOν όλιγοστόν- δυνάμενος

δε ό υίός κατα της πατρι;>ας δια{}ήκης κινησαι την δεϊνοφικιόσο άγωγην και μέμψασ{}αι ταύτην έντός ε' ένιαυτων και λαβεϊν άπό της ίδία ς άδελφης την έκ

νόμων διδομένην του Φαλκιδίου μοϊραν αύτ(j>, και ό πενταετης παρηλ{}ε ένιαυ­ τός fι και φανερως μετα της άδελφης συνεφώνησε την κατα της δια{}ήκης μέμψιν

25-29 cf. 8.39.1 (D.5.2; C.3.28)

20-21 cf. 8.29.1.119.7a (C.5.13.1.7a) Α Β

22

(11. 10-13 επl[δόσεως) C DT Cd cum 8as., έτων Α

ενιιχυτων:

4

εύρίσκεl Α

26

15

τυγχάνει

δε ίνοφφικίοσο Α

AD

19

άντιγριχφη Α

526

Β . ΙΟ.4.51 , 53

μηδόλως κινεϊν. Λέγει ουν ή παρουσα διάταξις, ότι, έπει έλάττων έσΤΙ των κε' ένιαυτων Ο υίός, ούδεν των παρ' αύτου γενομένων δύναται κωλυσαι αύτον είς το κινείν πάλιν την κατα της διαδήκης μέμψιν και άναπληρουν έαυτ. Αύτη όρφανικον

άγρον έξεποίησεν. Ό δε άγοράσας έπΙ χρόνον ένεμήδη πολύν. Προσηλδεν ό νεώτερος τ βασιλέι βουλόμενος έκδικησαι τον άγρον και μη άντι­ τεδηναι αύτ την του μακρου χρόνου πcφαγραφήν. Και άντιγράφει ό βασιλευς ούτως, ότι εί μεν ούτω πεπρακεν ή γυνη τον άγρον είδυίά σοι 20

αύτόν διαφερειν, κακη πίστει ελαβεν ό άγοραστης το άλλότριον άγοράσας παρα της μη έχούσης δίκαιον του πιπράσκειν και ούδεν αύτον ό χρόνος

ώφελεί. Εί δε ώς ίδιον πεπρακεν ή γυνη καΙ ό άγοραστης καλη πίστει ήγόρασεν, δύναται δι' αύτου δεσπόσαι, έαν μετα την μείςονά σου ήλικίαν

εδραμε χρόνος τοσουτος, όσος άρκεί είς την του χρόνου παραγραφήν. 'Επίτροπος άνήβου τινος έτελεύτησε καταλιπων κληρονόμον της ίδίας ούσίας

25

γυναικά τινα' εύρουσα δε αύτη έν τη ούσίι;ι του τελευτήσαντος μετα των άλλων και άγρον τ Bas. Bas. Ι ante χρόνου add. μακροίί Bas.

Β.Ι0.4.60,63,64

529

οτι εί μεν ήπίστατο ή γυνη τον ά.γρΟν είναι σον και ούτω προς τον ά.γοραστην αύτον διαπέπρακε μαδόντα κάκείνον άλλότριον είναι τον άγρόν, ούκ ώφελήσει ό πολυς χρόνος ήγουν ή δεκαετία Τι είκοσαετία είς το δεσπόσαι αύτου· κακη γαρ πίστει τυγχάνει νομευς ό τον άγρον άγοράσας έν είδήσει άπο της μη έχούσης 5

δίκαιον πιπράσκειν αύτον και δια μόνης τριακονταετίας δύναται κτήσασδαι παραγραφήν. Εί δε ώς της ούσίας όντα του τελευτήσαντος και αύτΌ άρμόζοντα διαπέπρακε και ό άγοραστης καλη πίστει τουτον ώνήσατο, τουτεστιν νομίζων

δεσπότην τυγχάνειν τον πωλήσαντα δια της δεκαετίας Τι είκοσαετίας την δεσπο­ τείαν τούτου έκτήσατο καί σε άποκλείειν όφείλει άρτι ένά.γοντα τούτων των

!ο χρόνων όφειλόντων σοι τρέχειν, έξ ότου τον κε' ύπερέβης ένιαυτόν.

Β.Ι0.4.63

= C.5.73.4

Έδωρήδη πραγμα παρα του άφήλικος δίχα άποφάσεως άρχοντος και ρκς" ό λαβων αύτο κατα δωρεαν πέπρακεν έτέρφ τινί' λέγει ουν ή διάταξις, ότι έπειδη εύλογον τίτλον νομης έσχεν ό άγοραστής, έαν μετα το γενέ­ σfiαι μείζονα τον νέον Τι παρόντος αύτου δεκαετίαν ένεμήfiη Τι άπόντος 15

αύτου είκοσαετίαν, άντιτιδεμένης της του μακρου χρόνου πιφαγραφης τον ένάγοντα χρη άποκλείεσδαι. Σαφής έστιν ό του παρόντος κεφαλαίου δεματισμόι;- διδάσκει γάρ, οτι, έαν άφηλιξ δωρήσηται άκίνητον πραγμα ίδιον πρός τινα δεκρέτου χωρίς, ό δε λαβων

αύτο κατα δωρεαν πωλήστι τουτο προς ετερον άγνοουντα δωρηδηναι αύτο παρα 20

του άφήλικος τii'> πιπράσκοντι, δύναται

δανειστη· μετα ταυτα

5

κληρoνoμί~ και πέπρακεν ώς κληρονόμος τον ύπο του πατρος αύτου

έτελεύτησεν έπι ένι παιδι κληρονόμψ ουτος ένεμιξεν έαυτον

tfj

πατρφ~

κατενεχυρασiJέντα άγρον δεδωκως και έγγυητην έπι τη καiJαροποιήσει τούτου του άγρου. Μετα ταυτα αίσiJόμενoς άπορον είναι ή άλλως πως φευκτεαν την πατρφαν κληρονομίαν f!τησεν άποκατάστασιν και άπηλλά­ γη του κλήρου. 'Αλλ' έλiJων ότου πατρος αύτου δανειστης έξεδίκησε 10

τον άγρον τον ύπο του νεου πεπραμενον. Ό δε άγοράσας παρα του νέου έκίνει κατ' αύτου, δηλονότι την έπι τfj πράσει άγωγήν, ώς έκδικηiJέντος

του πραiJέντος αύτι;> κτήματος. Ό δε έλεγε· πέπρακά σοι ώς κληρονόμος του πατρός, άπέστην δε του πατρφου κλήρου και ού κατεχομαί σοι. Άλλ' ό άγοραστης διεμάχετο προς αύτον λέγων, ότι ή άποκατάστασίς 15

σου άπήλλαξε σε των πατρφων συναλλαγμάτων, ού μην τα παρα σου αύτοπροσώπως γενόμενα συναλλάγματα άνετρεψεν· συ γάρ μοι πεπρακας

τον άγρόν, ούχ ό σος πατήρ. Ήπείλει δε ταυτα λέγων ό άγοραστης και κατα των έγγυησαμενων τον νεώτερον έπι ταύτ'l)

tfj

πράσει Κ1.νείν.

ΠροσηλiJεν ουν ό νέος τ άγοραστη, τινι το κτημα έκ της ούσίας του πατρός σου πέπρακας, παρασχείν ούκ άναγ­ κασiJήσt;j. Άλλα τουτο το πραγμα τους έγγυητάς, οίτινες ύπερ σου παρ­

ενέβαλον έαυτούς, άπαλλάξαι ού δύναται. 'ΌiJεν 25

tfj

άρμΟςσυσt;j άγωγfj,

έαν τα χρήματα καταβάλωσιν οί έγγυηται Τι καταδικασiJεντες ένάγονται, έναχiJήσ'l) παρ' αύτων, μόνον εί καΙ ταύτης όμοίως όνόματι τfj της άπο­

καταστάσεως ώφελεί~ ού βοηiJfj. Ό παρων τίτλος διδάσκει, πως δύνανται οί νέοι παραιτεισί}αι δι' άποκατα­ στάσεως κληρονομίαν, ην φ{)ασουσι καταδεξασί}αι και μενειν άνεύi)υνoι, έφ' οίς 30

ώς κληρονόμοι είργασαντο.

Α

C ΟΤ

3

κτημα ίδιον

Bas. 5ante τον add. τον άΥρον Bas. (pro άΥρον J. 6) 6 κατCT Bas., -χυρισδ- D 8 φευκταίαν Cd 19 post ταυτα 25 καταβάλλωσι CDPc.r Ι ένάΥονται: Υένωνται Bas. 26 ταύτης : Cd CUffi Bas., Offi. Α

ενεχυρασδέντα : Α , -χυριασδ-

add. πάντα Bas. Bas. Ι τη:

τούτου

535

B.I0.6.1,2

τοιουτον ουν φάκτον ήμϊν πιφατίδησιν- δανεισάμενός τις άπό τινος τυχον νομίσματα σ' και δους είς ύπσδήκην τ(!) δανειστϊ;ι άγρόν τινα έτελεύτησε τον ίδιον υίον κληρονόμον καταλιπών- άπαρξάμενος δε ό υίος τα της κληρονομίας οίκονομειν πέπρακεν ώς κληρονόμος τον άγρον τον ύποτεbέντα τ(!) δανειστϊ;ι 5

παρα του πατρος αύτου δους και έγγυητας χάριν της αύτου δεφενσίονος και της του χρέους άπαλλαγης ταυτα δε ποιήσας την κληρονομίαν δι' άποκαταστά­

σεως παΡ1Jτήσατο γνους αύτην έπιζήμιον έαυτ(!) είναι και αλλως άνωφελη' έλbων δε μετα ταυτα ότου πατρος αύτου δανειστης έξεδίκησεν άπο του άγοραστου τον πραbέντα παρα του νέου άγρόν- ό δε άγοραστης έκίνει κατα του νέου την 10

έξέμπτο άγωγην και έζήτει κατα νόμους το ίκανον πα~εϊν έξ αύτου, ήβούλετο

δε και κατα των έπι

tTj

πράσει έγγυητων όμοίως κινεϊν- έλεγε δε ό πεπρακως

τον άγρόν, ότι "απαξ την κληρονομίαν παραιτησάμενος ούκ όφείλω ένέχε~αι,

έφ' οίς προ του παραιτήσασ~αι ταύτην έπραξα"' ταυτα δε πάντα δικαιολογού­ μενος ό νεώτερος πρoσfίλ~ε τ(!) βασιλεϊ και άντιγραφην προς ταυτα έπορίσατο 15

ούτως έχουσαν- έπειδη δια της βοηbείας της άποκαταστάσεως την του πατρός

σου παΡTJτήσω κληρονομίαν και σεαυτον των έξ έκείνου ένοχων ήλευbέρωσας, συ μεν ούκ όφείλεις ένοχλεϊσ{)αι πα,ρα του τον άγρον άγορά.σαντος χάριν της

αύτου έκνικήσεως, άλλ' οί παρα σου δοί}έντες έγγυηταί' έαν ουν ούτοι το άζήμιον ποιήσωσι τ(!) ιXyopaatTj, την περί της έντολης άγωγην κατα σου κινείν και λαμ20

βάνειν, απερ δεδώκασιν, ού κωλύονται, ει μήπου ίδικως και εις το μη ένέχεσ{)αι αύτοϊς τϊ;ι περι έντολης άγωγTj έζήτησας την άποκατάστασιν. Δια τουτο δε και τους έγγυητας ένέχεσ{)αι ή διάταξις έ{)εμάτισεν, ότι ού κατα δόλον του άγοραστου περιεγράφη ό νέος και ητησε την άποκατάστασιν, άλλ' έξ οίκείας άπλότητός ιtε και άπειρίας, ώστε, έαν κατα δόλον του ήγορακότος περιγραφεις έζήτησε την

25

άποκατάστασιν, ούδε οί έγγυηται αύτου τιj> ήγορακότι ένέχεσ{)αι όφείλουσιν.

Β.Ι0.6.2

= C.2.23.2

Έλαττων τις των κε' ένιαυτων ύπαρχουσα πεπρακεν άγρους έγγραφου ρλγ'

ψηφίσματος κατα τον νόμον προηγησαμένου' δέδωκε δε και έγγυητας έπι τ;:) βεβαιώσει της πρασεως. Άλλα μετα ταυτα άποκαταστασιν ~τησε και άνέτρεψε την πρασιν. Ό τοίνυν άγοραστης προσηλ'δε βασιλεί έξαιτων 30

κατα του έγγυησαμένου την πωλήσασαν κινησαι. ΚαΙ άντιγραφει προς αύτον ό βασιλεύς έαν αύτη ή πωλήσασα σοι την κτησιν παρεντεδέντος έγγραφου ψηφίσματος του άρχοντος Τ-Q της ήλικίας μόνη συμμαxί~ βοη­

δείται, ούκ εστιν άμφίβολον τον έγγυητην έκ του ίδίου αύτου προσώπου ενοχον εΙναι τ

5

καΙ όρκφ δε αύτον ήσφαλίσατο, ώς φυλάττει βέβαιον το συνάλλαγμα '

έξέδ'ετο, ώς ούδεμίαν αύτι;> περΙ τούτου του κτήματος έπάγει ζήτησιν, άλλα μετα τουτο καΙ του όρκου καΙ της όμολογίας έπιλαδ'όμενος ήβού­ λετο άνατρέψαι την πρασιν. Και άντεγραψε προς αύτον ό βασιλευς ούτως, στι ούκ όφείλεις πιστευσαι, ώς έγω άπιστίας Τι έπιορκίας αύδ'έν­

της και πρόξενός σοι γενήσομαι' εί δε έλάττων των κε' ένιαυτων ύπ10

άρχων τι;> άγορασήί του κτήματος άσφάλειαν έξέδ'ου μηδεμίαν του λοι­

που κατ' αύτου ποιήσειν φιλονεικίαν, του το δε και δια όρκου φυλάττειν έβεβαιώσω, ούδε άπιστίας ούδε έπιορκίας έμε αύδ'έντην έσόμενόν σοι έλπίσαι όφείλεις. Έαν άφηλιξ πρός τινα πωλήστ:ι άκίνητον ίδιον και συμφωνήστ:ι μη ζητησαι 15

κατα της πράσεως την άποκατάστασιν η σλως όχλησαι τοϋ πραitέντος ενεκα τον άγοραστήν, βεβαιώστ:ι δε την συμφωνίαν αύτοϋ καΙ δι' σρκου σωματικου, ού δύναται άνατρέψαι την πρασιν μετα ταϋτα μεταμελόμενος, κα~ως άπο της παρ­ ούσης έμφαίνεται διατάξεως.

Συ δε γίνωσκε, δτι και σωματικως όμνύων ό άφηλιξ και την ίδίαν πρασιν 20

βεβαιων άπoκα~ίστασ~αι δύνατα. και άνατρέπειν αύτήν- ό γαρ βασιλευς ένταϋitα τοϋτο προς τον άφήλικα λέγειν δοκει, στι "σu μεν κατα της όμολογίας σου και κατα τοϋ δρκου άποκα~ίστασitαι δύνασαι ' έγω δε προτρέπειν σε είς τουτο ού βούλομαι, ίνα μη γένωμαι έπιορκίας και άπιστίας σοι πρόξενος".

Και περι μεν των άφηλίκων νεαρά έστι του κυροϋ Άλεξίου τοϋ Κομνηνοϋ 25

διοριζομένη μη όμνύειν έν συναλλάγματι τους άφήλικας. "Εστι δε και έτέρα νεαρα τοϋ κυροϋ Λέοντος τοϋ φιλοσόφου λέγουσα, στι, έάν τις τελείας ήλικίας ύπάρχων , εί και μη κατα Άκουιλιανην έπερώτησιν διαλύσεται, έγγράψει δε τ διαλυτικιϊ> έγγράφιμ το όνομα τοϋ παντοδυνάμου Θεοϋ, στέργειν όφείλει και μη βουλόμενος την διάλυσιν.

24- 25 cf. Alexii Ι Comneni ηον. de contumacia iurantium et de iureiurando minorum (Dolger 25- 29 cf. Leonis VI ηον. 72, quae tamen nec de transactione nec de stipulatione 1133) Aquiliana loquitur; cf. ceterum Β . 11 . 2 . 58 (C.2.4.41) C DT 2 τ11ν: Α cum Bas., om. Cd 4 έπάξει Bas. 5 φυλάττοι Bas. 6 και 2 : Α cum Bas., om. Cd Ι έκλαδόμενος Bas. 9 δε : γαρ Bas. 22 διεβεβαιώσω Bas. 22 κατα : άπο Α 26 ήλικίας τελείας CT 27 διαλύσηται, έγγράΨη Α 28 διαλυτικij':ι: Zach. ίη not. 1 ad Coll. ΙΙ 72 (tacite), διαλυτέ codd.

Α

Β . IΟ. IΟ.2;

Β.Ι0.10.2

541

10.11.1

= C.2.27.2

Οί έλάττονες και έν ταίς σεσοφισμεναις πράσεσι και έν ταίς των έπι- ρμα' τρόπων Τι κουρατώρων έπιβουλαίς καλως αίτουσι την άποκατάστασιν. Έαν κατ' έπιβουλην και δόλον των κουρατώρων η έπιτρόπων πρασις η ετερόν τι συνάλλαγμα η δικαστήριον πρoσώπ~ των νέων προβη προς βλάβην και ζημίαν 5

αύτων άφορων, άρμόζει αύτοΊς ή άποκατάστασις είς το άνατρέπειν αύτά. τα δε περι των πράσεων ούτω διάστιζε' εί μεν γrψ το πιπρασκόμενον πραγμα των νέων σΊτός έστι τυχον η κριδη η ετερόν τι δμοιον συντόμως φδειρόμενον, καλως παρα των κηδεμόνων τούτων πιπράσκεται και έρρωται ή πρασις αύτου και ού δύναται δι' άποκαταστάσεως άνατρέπεσδαι' έαν δε μεγάλως ζημιωνται

10

οί νεοι έπι τ;;Ί διαπράσει αύτου, τυχον γcφ ρ' νομίσματα λόγ~ της τούτου τιμης όφείλοντες λαβεΊν των ν' έλαττον ελαβον, άποκαδίστασδαι δύνανται και άνατρέ­ πειν την πρασιν αύτου, κ&ν δόλος η έπιβουλη των κηδεμόνων αύτων είς τουτο παρηκολούδησεν είτε μή' εί δε άκίνητόν έστιν, κ&ν είς ελαττον του ήμίσεος τιμή­ ματος γένηται ή περιγραφη αύτων, άδιαστίκτως άποκαδίστανται, εί και μη δόλον

15

είς τουτο

0\

κηδεμόνες έποίησαν.

Τίτλος ένδεκατος

Έαν κατα την πρασιν των ένεχύρων

B.IO.ll.1 = C.2.28.1 (ΒΤ

573/4-6) Και

κατα των πράσεων των ένεχύρων, αϊτινες άπα δανει- ρμβ'

στων γίνονται, τοις έλάττοσι συντρέχειν, εί όμως μεγάλι;ι ζημίq: προσεπά20

γησαν, ήδη πάλαι ήρεσεν. Έαν δανεισάμενος ό νέος άπό τινος νομίσματα δQ αύτQ είς ένέχυρον πραγμα ίδιον και τούτου μη έχοντος εύχερως άποφλησαι το χρέος πωλήσt;Ί ό δανειστης το ένέχυρον, δύναται ό νέος κατα της τοιαύτης άποκαδίστασΟαι πράσεως, εϊπερ

δηλονότι μεγάλην ζημίαν έκ ταύτης ύφίσταται' μεγάλην δε νόησον ζημίαν, 25

δταν είς έλάχιστον πάνυ τίμημα διαπωληδ;;Ί ωστε μηδε είς το ημισυ του δικαίου τιμήματος αύτο έξαρκεΊν .

. Υ πόδ'ου

δέ, στι, καδ'ως ό νόμος γίνεσδαι τας διαπράσεις των ένεχύρων όρίζεται,

και το του νέου διεπράδη ένέχυρον η ΟΤΙ συμπεφωνημένον είχε τουτο διαπιπράσκειν

6-9 cf. Β.38.9.41 (C.5.37.28.5) 9-13 cf. Β.19.10 . 72,78 (C.4.44.2,8); Β.1Ο . 19.1,3 (C.2.36.1,3) 13- 15 cf. Β.38.9.52 (C.5.71.11) 24-26 cf. supra ad 11.9- 13 27-ρ . 542,1 cf. Β.25.1.4 (D.13.7.4) cum scholl. Α

CDT

2 τώνκουρατώρωνΒβΒ.

11 τα ν ' έλάττοναCd

13 είδε:είτεCd

19 δλωςΒas.

542

Β.Ι0.11 . 1 ;

10.12.1

ό δανειστής έαν γαρ μη κατα τούτους τους τρόπους αύτο διεπώλησεν, άνίσχυρος ή πρασις έγένετο, και ή δεσποτεία παρα τ4) νέ~ διέμεινεν, και δια τουτο είς το

άνατρέψαι την τούτου πρασιν ούδε άποκαταστάσεως εχρηζεν- ήδύνατο δε και κατ' αύτου του δανειστου την περι ένεχύρων · κινεϊν άγωγήν, καδως έν τ4) κε' βι5

βλίιΡ μαδήσ1] τα περι τούτων λεπτότερον. Άκριβως ουν τας περι των πράσεων διαστίξεις άνερευνων γίνωσκε λόγ~ καίt­ ολικ4), οτι επι μεν της των άκινήτων πραγμάτων διαπράσεως, κάν είς ελαττον του ήμίσεος τιμήματος ό νέος περιγραφή, άπoκαίtίστασίtαι δύναται, έπι δε των

μη κεκωλυμένων πιπράσκεσδαι, οίον εύφίtάρτων και κινητων, ούκ εχει άποκατά10

στασιν, εί μη ύπερ το ημισυ του δικαίου τούτων τιμήματος γένηται αύτ4) ή

περιγραφή. Και i:πι της πράσεως δε των δοδέντων παρ' αύτων ενεχύρων τοίς δανεισταϊς όμοίως Cιπoκαίtίσταται, οτε δηλονότι ύπερ το ήμισυ του τιμήματος γένηται ή περιγραφή' έαν γαρ είς ελαττον του ήμίσεως γένηται αύτ4) ή περι­ γραφή, κεκώλυται ζητεϊν την άποκατάστασιν, διότι ίtάλπει και τούς δανειστας 15

ό νόμος έν μέρει, καίtως άπο διαφόρων κεφαλαίων έμφαίνεται.

Τίτλος δωδέκατος Έαν κατα τών δωρεών

Β.Ι0.12.1 ρμγ'

= C.2.29.1

Έάν τινα πράγματα προ των γάμων μετα της πρεπούσης συμμετρίας ό έλάττων των κε' ένιαυτων έν τφ καιρφ της μνηστείας άνηρ παρόντος

20

αύτφ του κουράτωρος τfj μνηστfj έδωρήσατο, τφ προκαλύμματι της ήλικίας αί τοιαυται δωρεαΙ ούκ άνακαλουνται. Ό παρων τίτλος διδάσκων, πως πολλάκις ού δύνανται δι' άποκαταστάσεως άνα­ ι

τρέπειν οί νέοι τCις γινομένας παρ' αύτων πρός τινα.ς δωρεάς, αύτίκα φησίν, ΟΤΙ, έαν άφηλιξ ποιήσηται προ γάμου δωρεαν σύμμετρον προς την ίδίαν μνηστην παρόντος 25

και συναινοϋντος αύτ4) του κουράτωρος, ού δύναται άνατρέπειν την τοιαύτην

δωρεαν δια τΟ άτελες της ήλικίας αύτου ουτε προ του γάμου ουτε μετα τον γάμον. Τοιαυτα δε ύπόi}oυ τυγχάνειν τα δωρηίtέντα πράγματα, ατινα δύναται και χωρις δεκρέτου εΚΠOιεισίtαι, ώς ζωα περισσα και έσδης τετριμμένη κα.ι καρποι και τα τούτοις παρόμοια. Εί δε και δεματίσεις ταυτα άκίνητα, πρόσίtες και μετα δεκρέτου 30

γενέσίtαι την δωρεάν- έαν γαρ ην άκίνητον το δωρούμενον και χωρις δεκρέτου

4- 5 cf. e. g. Β . 25.1.53 (C.4.24.11) 15 cf. e. g. Β.38.9.42 (C.5.71.1) 29-ρ. 543,3cf. Β.38.9.49 (C.5.71.8)

27-29 cf. Β.38 . 9.41,63

(C .5.37.28.5; 5.72.4) Α

C υτ

19

άνηρ

3-8 post

και

ένιαuτ νέ~ χρεία έσΤΙ προς την τούτων άνατροπήν; ώς παρα την των νόμων γινομένων άκρίβειαν και μη έρρωμένων το σύνολον. Και οτε δε κουρά5

τωρα έχων χω ρις τούτου ποιήσει την δωρεάν, ούδέ άποκαταστάσεως δέεται είι; το άνατρεψαι αύτήν, καν σύμμετρον ταύτην και ένδεχομένην ποιήσηται· ό γαρ

κουράτωρα έχων και χωρις τούτου ύποτιδέμενοι; Τι δωρούμενοι; Τι έτερόν τι ποιων παρα τον νόμον ποιει και δια τουτο ού χρείαν έχει άποκαταστάσεωι;.

Β.10.12.2

= C.2.29.2

Πατηρ αύτεξουσίοιι; παισι δωρησαμενός πράγματα μέρος έξ αυτων ρμδ' 10

μετα ταυτα ήβούλετο έτέροις δωρήσασό"αι· ό δε εΙς των παίδων έλάττων

ων των κε' ένιαυτων όρων τον πατέρα του δωρηό"έντος αύΤ κτήματος μέρος έτερφ χαριζόμενον συνετίό"ετο· και άλλα δε κινητα πράγματα ύπο του πατρος δωρηό"έντα και μετα ταυτα έτέροις ύπο του πατρος δωρούμενα

βλέπων ό παίς ούκ άντέλεγεν· άλλα μετα τουτο ό άδελφος αύτου έδεήό"η 15

βασιλέως ύπερ του ίδίου άδελφου έξαιτων μηδε εν αύτον ύπομείναι πρό­ κριμα συνό"έμενον

t

πατρι την είς έτέρους δωρεαν ποιουμένφ. Άντι­

γράφει ουν ό βασιλευς ούτως έαν είς σε και τον άδελφον τον σον αύτεξ­ ουσίους ό πατηρ ό ύμέτερος τελείαν έποιήσατο δωρεάν, είς άλλον μετα ταυτα φέρων μέρος έκείνων, ών ύμίν έδωρήσατο, ούδεν άφείλετο παρ' 20

ύμων. Ούδε έαν ό άδελφός σου του κτηό"έντος αύΤ κτήματος το μέρος δωρουμένφ

t πατρι συνέό"ετο, ή δεσποτεία παρ' αύτου άναχωρησαι ήδυ­

νήό"η δια την του δόγματος αύό"εντίαν, άλλ' ούδε ή βοήδεια της είς άκέ­

ραιον άποκαταστάσεως έν τούτφ t πράγματι χρειώδης έσΤΙν αύτ. 'Εν δε τοίς άλλοις πράγμασιν, άτινα και δίχα της του έγγράφου ψηφίσματος 25

άναγνώσεως έκποιείσό"αι δύναται, εί μεδο αύΤ έδωρήό"ησαν, μετα ταυ τα

άλλφ δωρησαμέν αύτα t πατρι συv(jνεσεν έν έλάττονι ήλικί~, και ούδε οί άφωρισμένοι χρόνοι

tt:l άποκαταστάσει έξηλό"ον, ταύτην την βοήδειαν

την της άποκαταστάσεως αίτησαι δύναται. Πατηρ έδωρήσατο άκίνητον πράγμα τ

6-8 cf. 8chol. Τ 1 ad loc.; Α

Β . 1Ο.4.53

(C.2.21.3)

C DT 1 ή om. Α 4 γινομενην Cd Ι έρρωμενην d 7 και χωρις: είς Α 12 ante add. πολλα Cd, quod Scheltem8/νan der Wal in Ba8. receperunt (male) 15 ύπερ: Cd cum Ba8., ύπό Α Ι αύτόν: Α cum Ba8., αύτίj> Cd 17 P08t ουν add. προς τουτον Bas. αύτεξουοίως codd. 19 μεταφέρων Ba8. 24 του: Cd cum Bas., om. Α

κινητα

544

Β.Ι0.12 . 2 ;

10.13.2

ίδί πατρί. Λέγει ουν ή παρουσα διάταξις, ότι άντιδωρείσόαι ό υίος δοκεί τ πατρι το τοιουτον άκίνητον. Έπει δε ό άφηλιξ χωρις δεκρέτου ίδιον άκίνητον πρός τινα δωρείσόαι ού δύναται, καν συναινέση τ4> πατρι αύτου δωρουμέν προς ετερον το άκίνητον, όπερ αύτ εφδασε προδωρήσασόαι, ού βλάπτεται άπο της 5

έαυτου συναινέσεως, ούδε την δεσποτείαν άποκταται του πράγματος δια το μη μετα δεκρέτου προβηναι την έπι τ1j έκποιήσει τούτου συναίνεσιν, και δια τουτο

ούδε άποκαταστάσεως δέεται είς την ταύτης άνατροπήν. Έαν δε τοιαύτα ήσαν τα πράγματα, άτιναδηλονότι και χωρις δεκρέτου έκπoιείσbαι δύναται, έάν, μεδ' δ αύτ4> έδωρήδη συν1Jνεσε χωρις δεκρέτου τ ίδί πατρι δωρουμέν ταύτα προς 10

ετερον, άνίσχυρος μεν ούκ εστιν ή δωρεα και παράνομος, δια δε άποκαταστάσεως άνατρεπειν αύτην ό νεώτερος ού κεκώλυται. Δια τουτο δε προς αύτεξούσιον υίον ε{πεν ή διάταξις γενέσδαι την δωρεάν,

διότι τqi-ΙΙπεξουσί παιδι (ούδέ) δωρείσδαι δύναται ό πατήρ.

Τίτλος ιγ'

Έαν κατα των έλευi}εριων

15

Β.Ι0.13.2 ρμε'

= C.2.30.2

Έλάττων ούσα των κε' ένιαυτων γυνη περιγραφεισα ήλευi}ερωσεν

έν συνεδρί τον ίδιον οίκετην, και προσηλi}ε βασιλει την έλευi}εριαν άνατρεψαι βουλομενη. Ό δε βασιλευς άντεγραψεν αύτij ούτως εί και έλάττων των κε' ένιαυτων, ώς διδάσκεις, καi}εστωσα τον δουλόν σου 20

περιγραφεισα έν συνεδρί ήλευi}ερωσας, σμως το έκδίκησιν έπιi}ειναί σε τη έλευi}ερί~, έπειδη έννομος ούσα αύτη ή έλευi}ερία ώχύρωται, ούδε το προκάλυμμα της ήλικίας άνατραπηναι δύναται. του δε σου άζημίου άπο του έλευi}ερωi}εντος δηλαδη άναπληρωτεου παρ' έκείνου , ούτινος ό του νόμου λογισμος έπιτρεπει, πρόνοιαν γενεσi}αι όφείλει .

25

Έαν άφηλιξ γυνη έλευδερώση έν δικαστηρί δουλον αύτης, ού δύναται μεν

κατα της έλευδερίας άποκαδίστασδαι, καν την έλευδερίαν άπατηδείσα και περι­ γραφείσα πεποίηκε, δύναται δε κατα του έλευδερωδέντος την περι δόλου ή την ίμφακτον κινείν άγωγην παρα τ άρμοδί δικαστη καΙ άπαιτείν μη μόνον την τούτου τιμήν, άλλα και παν ετερον, οπερ διέφερεν αύτη μη έλευδερωσαι αύτόν. ΚαΙ 30

την μεν περι δόλου άγωγην τότε ό νέος κινεί, οτε κατα δόλον του δούλου την έλευ­ δερίαν έποίησεν- οτε δε έξ οίκείας άπλότητος και άπάτης, την ίμφακτον άγωγήν . Α C DT ένιαυτοίς

ante

της

3 πρός τινα Offi. Cd 5 αύτοϋ Cd 10 ανίσχυρον Α 19 τ οίς εϊκοσι πέντε Bas. 20 ante περιγραφείσα add. παρ' αύτοϋ Bas. 22 τ δόγματι τοϋ δειοτάτου Μάρκου του έμου πατρος

τα. πράγματα των έλαττόνων ύπεξηρησδαι ούδεν τη σ;:) βοηδει αίτήσει, έπειδη χρέους ενεκα του πατρος του έλάττσνος η καΙ αύτου τα κτήματα πεπραμένα

τi'jς παραγραφης της πενταετίας ούδεμίαν δέχονται ζήτησιν. Άλλ' έπειδη κατα C DT 5 έξκουσσαταεύει Bas., 8ed cf. app. crit. 6 έρχεται Ba8. 8 ante βoή~ε\α add. ή Ba8. 11 όλισ~σασα Bas. 15 τα 2 deest ίη Ba8. 22 post ένεκα add. τα C

548

[Β.IΟ.19.3;

10.20.1; 10.21.1 ]

συμπαιγνίαν ήτοι άπάτην τοίί κατ' έκεινο καιρου καδ'ολικοίί ήμων πάνυ έλαχί­

στου τιμήματος τον άγραν ταν σον μετα άνδραπόδων πεπράσδ'αι διαβεβαιουσαι, εί προσελευσδ'εΙς ό καδ'ολικος ταις σαις διδασκαλίαις προσειναι πίστιν καΙ μηδε πεφυλάχδ'αι την συνήδ'ειαν των δημοσίων πράσεων καταλάβτ;ι, σου το ίκανον 5

τφ δημοσί ποιοϋντος άνακαλουμένης της ίφάσεως τον άγρόν σοι άποκατα­ στηναι κελεύσει. Εί και ή Μάρκου του i)είου διάταξις τα ύπό του φίσκου πιπρασκόμενα είσω δ' έτών έκδικε"ίσ11αί φησιν, όμως δια χρέος πατρφον Τι τα του έλάττονος Τι τα του πατρός ύπο του φίσκου διαπραi)έντα ούκέτι έκδικε"ίσόαι, εί μη κατα συμπαιγνίαν του καό0λικου

10

μη ώς εό0ς κατα ύπερi1εματισμόν πωλήσαντος καΙ πάνυ έν όλίγψ ύπερ ταυτα γιφ και ό νέος άποκαi)ίσταται καΙ ό μείζων βοηi)ε"ίται.

Τίτλος κ'

Έαν κατα των δανειστων Β.10.20.1

= C.2.37.1

(C.2.37.1 (Theod.]) Ό ήττων δανειζόμενος άποκαδ'ίσταται, εί μη άρα πλου15

σιώτερος γεγονεν. Ίστεον δε, στι ό δανειστης άναγκάζεται δειξαι τον νέον

γενόμενον πλουσιώτερον. ΚαΙ εγνως δε καΙ έν τφ δ' βιβλί, στι καΙ ό πού­ πιλος κατέχεται γενόμενος πλουσιώτερος. του έλάττονος έφ' ο{ς έδανείσατο iΊ συνήλλαξε λέγοντος, ότι κακώς έδαπανήi1ησαν,

& ελαβεν, 20

ό δανειστης άποδεικνύτω, ότι ό νέος πλουσιώτερος γέγονεν' εί γαρ μη δείξει,

ούδεν λαμβάνει. Εί μεν ούκ έδε"ίτο χρημάτων ό νέος, ό δε έδανείσατο καΙ ταυτα όπωσ­ δήποτε άπώλετο μη καλώς άναλωi1έντα, άποκαi1ίσταται' εί δε χρείας ούσης έδανείσατο

καΙ μη εφi1ασεν ύπερ την ούσίαν στραωηναι διεφi1άρη σεισμφ iΊ έμπρησμφ iΊ λ-ι:ιστα"ίς, ούκ ιΧποκαi1ίσταται, ιΧλλ' ιΧποδίδωσινο ή τύχη γαρ καΙ τους μείζονα ς βλάπτει.

Τίτλος κα'

Έάν τις έαυτον της κληρονομίας άπόσΧ1J

25

Β.10.21.1 =

(ΒΤ

586/7-11)

C.2.38.1

Έαν ύμας τή πατρι;l κληΡOνOμίι;l μη ένεμίξατε, δια τοϋτο

το πραγμα διαμαρτυρία άναγκαία ύμιν ούκ ην, όπότε ή πίστις της άληδ'είας την άπα των ρημάτων βοήδ'ειαν ούκ έπιζητεΙ Εί δε ένεμίξατε ή διακατοχην έλάβετε, δια την ήλικίαν, ~τινι συντρέχειν είώδ'αμεν, της άποκαταστάσεως 30

την βοήδ'ειαν λαβειν όφείλετε.

14-17 vide 8upra p.XXVIII n.139 C ΌΤ 1 έκείνο: Bas., έκείνου codd. 2 ante άνδραΠόδων add. των Ba8. Ι διαβεβαιοϊίσαl: Bas., -τα. codd. 26 ante δια add. ή Bas.

[Β. 1Ο.21.3;

10.22.1; 10.23.1

Β.Ι0.21.3

J

549

= Ν.119.6

Προς τούτοις όεσπίζομεν, ωστε είπερ άρα συμβαίη τους νέους βούλεσόαι άπο­ στηναι της είς αύτους περιελόούσης και καταδεχόείσης παρ' αύτων κληρονομίας,

εί μεν πάντες οί δανεισται παρόντες εύρεόείεν έν έκείνοις τοίς τόποις, έν οίς ή είς άκεραιον άποκατάστασις αίτείται, καλείσόαι παρα του άρχοντος τους δανει5

στας και παρόντων πάντων άφίστασόαι τους νέους της τοιαύτης κληρονομίας

εί δε πάντες η τινες των δανειστων άπόντες είεν, κελεύομεν βουλομένους τουτο πράττειν τφ των τόπων άρχοντι, έν 01ς αύτοι διάγουσιν, προσιέναι, έκείνον δε δια των συνειόισμένων κηρυγμάτων καλείν τους δανειστάς και εί έντος γ' μηνών προόεσμίας μηδαμώς παραγένωνται οί δανεισταί, έξείναι τούτοις δίχα κινδύνου ιο της τοιαύτης άναχωρείν κληρονομίας προνοουντος του άρχοντος, παρ' φ ή είς άκέραιον άποκατάστασις πράττεται, που όφείλει τα κληρονομιαία πράγματα

κινητά τε και άκίνητα φυλάττεσόαι, της ποσότητος δηλαδη τούτων δια δημοσίας άπογραφης κατα τάξιν ύπομνημάτων φανερουμένης.

Τίτλος κβ' lδ

'Εάν τις την όρισόείσαν κληρονομίαν ή την των ύπαρχόντων

διακατοχην ή τι άλλο έπικτήσηται Β.Ι0.22.1

= C.2.39.1

τους έλάττονας των κε' ένιαυτων ού μόνον έν οίς άποκτωνται της ίδιας περιουσίας πράγματα, άλλα και εί κληρονομίαν κατενεχόείσαν αύτων μη ύπεισ­ έλόωσιν, δύνασόαι την είς άκέραιον άποκατάστασιν έξαιτέιν πάλαι ηρεσεν.

Τίτλος κγ'

'Εν αίς αίτίιχις είς όλόκληρον άποκατάστασις άναγκαία ούκ εστιν Β.Ι0.23.1

= C.2.40.1

"Εγνως, δτι βιαίως τελευτήσαντός τινος ό κληρονόμος μη έκδικων τον φόνον

αύτου δήμευσιν της κληρονομίας ύπομένει. Άλλα ταυτα έπι τελείων κληρο­ νόμων κρατείν ή προκειμένη διάταξις βούλεται' εί ycιp έλάττων τών κε' ένιαυτών 25

ή και άνηβοι γραφέντες κληρονόμοι παραμελήσουσιν της του τελευτήσαντος έκ­

δικήσεως, ού βούλεται αύτους έκ τούτου καταβλάπτεσόαι ή προκειμένη διάταξις και μάλιστα έαν ύπο των ίδίων έπιτρόπων ή κουρατώρων ού διεξεδικουντο.

C DT 1 εί παρασυμβαίη C, είπερ συμβαίη Bas. 13 πρίiξιν Bas. 16 άποκτήσηται Bas. 18 25 παραμελήσουσιν post τελευτήσαντος coll. Bas.

6 ante βουλομένους add. τους νέους Bas. αύτων: αύτοίς Bas. 24 έλάττονες Bas. 27 ίδιων deest ίn Bas.

550

[ Β . Ι0.23.2,3,5;

Β.Ι0.23.2 (ΒΤ

589/19-25)

10.24.1

J

= C.2.40.2

Ό της νεότητος χρόνος μη καταλογιζέσδω είς ταύτην την

πενταετίαν τοις παισίν, ης πενταετίας ή βοήδεια τοις κινουσι την βραδειαν της διαδήκης μέμψιν άντιτίδεσδαι είωδεν, προφανως πρότερον άντεγράψαμεν. Μη πληρωδείσης τοιγαροϋν της ήλικίας της έννόμου ούκ εστιν αύτοις χρειώδης ή 5

είς άκέραιον άποκατάστασις ού γαρ άπώλετο αύτοις ή άγωγή, ίνα ταύτην αύτοις

άνανεώσωμεν, άλλ' αύτφ τφ νόμιι> άκεραιος αύτοις έφυλάχδη ή της κατα της διαδήκης μέμψεως έναγωγή, και δια τουτο ού χρήζουσι της άποκαταστάσεως.

Β.Ι0.23.3

= C.2.40.3

πας άνδρωπος μείζονι των κε' ένιαυτων χρεωστων ούκ αύτφ τφ μη άπο­ διδόναι το χρέος αύτομάτως πιστεύεται ύπέρδεσιν ποιειν, άλλ' όταν όχληδεις 10

ύπερi)ηται την άπόδοσιν, τότε ύπέρδεσιν πεποιηκέναι πιστεύεται. Άλλα ταυτα

έπι των μειζόνων των κε' ένιαυτων άσφαλως κρατεί· εί γαρ έλάττων έστιν ό χρεωστούμενος, αύτφ τφ μη προσαγαγειν άφ' έαυτου τον χρεώστην ύπέρ­ δεσιν πιστεύεται γίνεσδαι και μη όχλήσαντι τφ έλάττονι. Τοϋτο δέ, φησίν, έπι των XΙXAi] πίστει συναλλαγμάτων κρατείτω και έπι των δι' άποκαταστάσεως 15

όρισδέντων δοδηναι και έπι τοϋ ληγάτου, τουτέστιν έφ' ων ώμολόγηται μετα

ύπέρδεσιν καρπους και τόκους άπαιτεισδαι τον άναβαλλδμενον. Έπι δε των στρίκτων ούχ ούτως· δεί γαρ όχληδηναι τον χρεωστοϋντα.

Β.Ι0.23.5

(C.2.40.5) άριδμείσδω 20

= C.2.40.5

Και ή άναργυρία και πασα άλλη χρονία παραγραφη μετα κε' ετη

-

κρειττον γάρ έστι τοίίτο και μη δεισδαι άποκατάστασιν, ην ίσως

αίτία τις έμποδίσειεν

-

ή δε τριακονταετία και τεσσαρακονταετία μετα την ηβην.

ΚαΙ σημείωσαι, δτι είσi δέματα, έν οίς τρέχει ό χρόνος καί ούκ εστιν άποκατάστασις.

Τίτλος κδ' Οϊ είς όλόκληρον άποκαδίστασδαι ού δύνανται

Β.Ι0.24.1

(C.2,41.1) 25

Έν

ti]

= C.2.41.1

άποκαταστάσει αίτίας διαγινωσκομένης κατα πρόληψιν ούκ

άποκαδίσταται ό έπιμελης καΙ συνετος εκ τε των ίδίων εκ τε των δημοσίων φαινόμενος πράξεων- εί μέντοι προφανης είη ή βλάβη, τότε, καν ύπερ τα ά.λλα έπιμελέστιχτος ην Τι βουλευτης η παίδας εχων, άποκαδίσταται.

6 τη ς 1 deest in Bas. 12 αυτφ τφ: Bas., αυτο το codd. 14-15 δι' - δοδηναι : Bas. 16 ante καρπους add. και Bas. 16-17 Έπl- χρεωστουντα deest in Βββ. 24-27 haec post cap. 2 coll. codd.

C DT

φιδικομίσσων

[Β.1Ο.24.2;

Β.Ι0.24.2

10.25.2,3,4 ]

551

= C.2.41.2

(ΒΤ 591/25-28) θεσπίζομεν μηδενΙ τρόπφ μηδε κατα πατέρων έκατέρας φύσεως μήτε κατα πάτρωνος η πατρωνίσσης δίδoσt1αι άποκατάστασιν. Και γαρ ή των προσώπων αίδως πασαν ιώτο'ίς άποκλείει ιΧποκατάστασιν, έπειδη άναμφίβολόν έστι

καΙ ιώτα τα πρόσωπα άσφαλίζεσt1αι, ίνα μηδε τij ίδί~ ύπολήψει έναντίον γενηται.

Τίτλος κε'

Έαν ό ήττων μείζονα έαυτον εϊπ'l) η άποδειχ~1j Β.Ι0.25.2

= C.2.42.2

(ΒΤ 593/5-8) Έαν ούτος, ας νυν έλάττονα έαυτον διαβεβαιουται, κατα άπάτην τινα τ της μείζονος ήλικίας ψεύδει σε ήπάτησε, κατα τα ώρισμένα τ νόμφ,

όπότε πλανωμένοις, ούκ ετι δε καΙ τοις άπατήσασιν έλάττοσι τα δημόσια νόμιμα 10

συνέρχονται, είς άκέραιον άπoκα~ίστασt1αι ούκ όφείλει. Β.Ι0.25.3

(ΒΤ

= C.2.42.3

593/9-12) Έαν είς περιγραφήν τινος ό έλάττων των κε' ένιαυτων έσπού­

δασε μείζονα έαυτον δια της οίκείας {Ίέας άποδειξαι, ού δύναται αίτησαι την άποκατάστασιν, έπειδη ή κακία αύτου άναπληρο'ί το της ήλικίας άτελές. (ΒΤ 15

593/18-26) Έάν, φησίν, έν συμβολαίφ μετα όρκου μείζονα σεαυτον είναι

διεβεβαιώσω, ούκ όφείλεις άγνοειν άποκεκλεισμένην σοι είναι την της άποκατα­ στάσεως βoή~ειαν δια τον όρκον, εί μη φανερως καΙ προδήλως δι' έγγράφων' συμβολαίων παρα σου προφερομένων, ού μην δια μαρτύρων κατα{Jέσεως έαυτον

έλάττονα είναι άποδείξεις. Ταυτα, δπου ένεγράφη τ συμβολαίφ μόνον ό δρκος, ού μην σωματικως καΙ τij άλη~εί~ ωμοσεν ό νεώτερος έαυτον είναι μείζονα. 20

Έαν μέντοι, φησίν, ούτος ό δρκος σωματικως έδό{Jη παρα σου, τουτέστιν αύτ1j τij άλη~εί~ έπωμόσω μείζονα σαυτον είναι, μηδεμίαν σοι παραλελειφ~αι βοή­

i}ειαν προφανεστάτου νομίμου έστίν. Β.Ι0.25.4

(ΒΤ

= C.2.42.4

594/6-15) 'Οπότε περΙ το άποδέιξαι των ένιαυτων σου τον άρι{Jμον παρα.

τ άρχοντι της έπιφχίας πεπλανημένον σαυτον είναι ~εματίζεις καΙ έν τα'ίς 25

τοιαύταις αίτίαις, έν αίς περιεγράφης, και το'ίς ύΠf;ξουσίοις έλάττοσι συντρέχειν

ήρεσε, ταυτα, ατινα έν τij δεήσει σου συνήγαγες, τον άρχοντα της έπαρχίας άναζητησαι συμπρέπει' ος έαν έν

t1j έξετάσει της ήλικίας σου ύπονενοηκέναι σε

C DT 4 μηδεν Bas. 8 όρίσματα των νόμων Bas. 9 ante πλανωμένοις add. τοις Bas. 11 περιγραφήν Bas., παρα- codd. 17 προσφερομένων Bas. Ι σεαυτον Bas. 18 ένεγράφη: Bas., έγεγράφει codd. 21 περιλελειφδαι Bas. 23 περΙ: Bas., παρα codd. 26 ατινα: C cum Bas., α d 27 δς: Bas., ώς codd.

552

[Β.1Ο.25.4;

10.26.3; 10.27.1 ]

πλαστως μείζονα ε{ναι των κε' ένιαυτων έκ του φωτος των άποδείξεων έπιγνί!>, ώσπερ είς πρόσωπον έλάττονος τη πίστει της άληί1είας άκολουί1ήσει, τουτεστιν

εύρίσκων σε τij άληί1εί~ έλάττονα και κατα πλάνην είρηκότα έαυτον μείζονα ώς τij άληί1εί~ έλάττονι παρεξει σοι την άποκατάστασιν. Έαν άπατηt)εις ό έλάττων έκ του προαγαγόντος ούκ άληt)ες αύτου εγγραφον γενε­ σείδιον είτε δι' έαυτου είτε δια μαρτύρων επραξας, ώς εi)ος, παρα τφ αρχοντι την οίκείαν

τελειότητα και είτε προς τον άπατήσαντα είτε προς αλλους συνήλλαξε δεικνύων την άτέλειαν άποκαi)ίστασδαι' εί μέντοι συνήδει δ' τιτ. του β' βιβ., ότι ού μόνον οί νεώτεροι, άλλα και τέλειοι άνδρες και τας κατα. φόβον γενομένας διαλύσεις καΙ τα.ς άπα πλαστων

δικαιωμάτων δύνανται άνατρέπειν.

6-7 cf. C.2.44.3

22-24 cf. C.2.4.13,42

C DT 2 άπολλυμένως codd. 6-7 haec in fine ιϊωΙί ΧΧΙΧ coll. codd. Bas., autij codd. Ι εί suppl. Heimbach 11 ante ήλικίι;ι add. τη Bas. 20

10

αύτη:

το; τον

C

554

Β.ω.30.1

Τίτλος λ'

Περι άναλογιων των γινομένων έν κρίσει της είς όλόκληρον άποκαταστάσεως Β.Ι0.30.1

= C.2.47.1

ροε'

Ό άπoκα~ιστάμενoς κατά τινος πράγματος ώσπερ ςημιoυσ~αι έξ αύτου

5

ούκ όφείλει, ούτως ούδε κερδαίνειν- και δια τουτο εί τι δήποτε είς αύτον περιέλ{)'Ι,) Τι έξ άγορασίας Τι άπο πράσεως Τι έξ άλλου συναλλάγματος και άπoκα~ίσταται κατα τούτου του συναλλάγματος, όφείλει άποδιδόναι τα έξ αύτου κερδαν{)έντα. Εί δε και παρενέβαλεν έαυτον και ύπέρ τινος

χρέος άναδεξάμενος αίτεί άποκατάστασιν, είς τον παλαιον χρεώστην τον 10

έλευ{)ερω{)έντα έκ της μετα~έσεως του χρέους όφείλει άνανεoυσ~αι ή άγωγη τ τελευτήσαντι χρόνον. Εί δε ποτε ό μείζων γενηται τ6,> έλάττονι κληρονόμος, εί μεν κατα τα πολιτικα 5

δίκαια διεδέξατο την κληρονομίαν αύτοϋ ή έκ διαόήκης ή έξ άδιαόέτου, εύόέως άμα τη διακατοχ'ij ήτοι ύπεισελεύσει της κληρονομίας έπιζητεi την άποκατάστασιν' εί δε ώς άμνημόνευτος έν δια"ήΚ1J καταλειφi)εις έγένετο αύτ6,> διάδοχος, εύbέως άμα τ6,> άρμόσαι αύτ6,> την διακατοχην άρχέ~ω ψηφίζε~αι αύτ6,> προς το αρξασi)αι και περαιωσαι την άπο-

10

κατάστασιν ότου διαi)εμένου χρόνος. Τοίς ουν συγγνώμην ήλικίας αίτήσασι τον χρόνον τον παρ' αύτης δεδομένον έκτοτε βούλεται τρέχειν, έξότου άνεφάνησαν την της ήλικίας συγγνώμην αίτησαι και ήρξαντο

τα κα'" έαυτους διοικείν. τα μεν προ ταύτης της διατάξεως δίγεστα και αί βασιλικαι διατάξεις τετρα15

ετίαν μόνην συναπτην ώρίσαντο δίδοσtJαι μετα τα κε ' έτη τοΤς άφήλιξιν είς άποκατάστασιν.

Ή δε παρουσα διάταξις τον τοιουτον μεν τετραετη χρόνον

σιωπ~ ώς πολλάκις διδαχtJέντα. Κελεύει δε την τοιαύτην τετραετίαν μη τρέχειν μετα τον κε ' ένιαυτον τοίς συγγνώμην ήλικίας αίτήσασιν, άλλ' έξ στου την συγγνώμην της ήλικίας είλήφασι φανερως και τα οίκεία ηρξαντο διοικείν καί 20

ΠΡOκατάρχεσtJαι αύτους περι ταύτης και περαιουν αύτήν.

Προς τούτοις παρακελεύεται τ1j προλαβούσ'l) διατάξει παρόμοια, ίνα, έαν άφη­ λιξ κληρονομήσ'l) άφήλικα, μη έχ'l) τοσούτου ς χρόνους, οσοι έπέλιπον είς την τελείαν ήλικίαν Τ τελευτήσαντι, έπέκεινα δε και τους δ' ένιαυτους είς άποκατά­

στασιν, άλλα μόνους τους δ', οϋς ώφειλεν έχειν ό τελευτήσας, και έχειν τούτους 25

τρέχοντας μετα συμπλήρωσιν του κε' ένιαυτου της ίδίας ήλικίας. Και είκότως ό γαρ κληρονόμος το της άποκαταστάσεως δίκαιον του τελευτήσαντος διαδέχεται,

ού μην την αύτου άφηλικιότητα' τελευτήσαντος γαρ έκείνου ήλικία ού ζητείται

λοιπόν, άλλ' Τι μόνη ή άποκατάστασις. Εί δε ό τελευτήσας μεν τον κε ' ύπερέβη ένιαυτόν, έτι δε εΙχε την τετρcιετίαν ένδαψιλευομένην αύΤ, ό δε τούτου κληρο30

νόμος έλάττων έστι των κε' ένιαυτων, ούκ όφείλει έχειν πλέον του καιρου του

ύπολειφtJέντος Τ τελευτήσαντι άπο της τετραετους άΠOΚCΙταστάσεως' έαν γαρ λόγου χάριν μετα τον κε' ένιαυτον έκείνος έπιζήσας γΙ ένιαυτους έτέρους άπο

της τετραετοσς άποκαταστάσεως έδαπάνησεν, α ' μόνον έχει ένιαυτον είς άποκατά­ στασιν ούτος ό άφηλιξ κληρονόμος αύτου και πλέον μηδέν.

14-16 cf. cap.7 Α

CDT Cd

ΙΧύτοις

βεβιχιουν

33

έχοι Α

2 διιχt}εμένου ; κληροδότου Bas. 6 ήτοι ; Cd cum Bas., ήτοι t;:j Α 11 ΙΧύτης ; 12 ένεφάνισιχν Bas. Ι ιχίτησιχι deest ίη Bas. 15 τα om. Cd 20 περιχιοίίν ; D 22 εχοι AC 24 ώφειλεν: έμελλεν D 28 ή om. Α 32 έπιζητήσιχς Α

563

Β.Ι0.34.5,7

Άλλά ταυτα μεν περι άφηλίκων και κληρονομούντων άφήλικας διορίζεται. Εί δε τέλειος κληρονομήσει άφήλικα Τι ώς κληρονόμος έν διαδήκ'l] παρ' έκείνου

5

γραφείς

-

έστίν

Τι ώς έξ άρρενογονίας, έκ πλαγίου τυχόν αίιτου συγγενης έξ άδιαΟέτου

-

-

τό γαρ ποιείν διαδήκας και γράφειν κληρονόμους του πολιτικου νόμου

και τουτο γαρ τ πολιτικ νομίμ έπιγινώσκεται

-,

αμα τ ύπεισελΟείν την

κληρονομίαν όφείλει έκ προσώπου του τελευτήσαντοι; και την άποκατάστασιν χρόνφ, και έάν τις δια το άπολιμπάνεσδαι τον άντίδικον αύτου ή δεδέσδαι και μη έκδικεΤσδαι ή μη ποιεΤν εύχερειαν είς το έναχδηναι ή δια το μη καλεΤσδαι άκοντα είς το δικαστήριον έξέπεσε τινος δια της άχρησίας ή της δια χρήσεως κυριότητος έν τ οίκφ αύτοϋ

-

τυχόν γαρ χρονικην

έχων άγωγήν κατά τινος κατ' αύτον τόν καιρόν ούκ ήδέλησε κινησαι κατ' έκεί20

νου την άγωγην και παρηλδεν ό χρόνος α.ύτης οίκοι ένδημουντος αύτου

-

ούκ

έχει γουν δια τοότο το της άποκαταστάσεως δίκαιον, ώς ά.νωδεν είπομεν, ώς μη δια δημοσίαν δουλείαν άποδημων, άλλ' οίκειοδελως διατρίβων έν τί;'> οίκφ αύτου. Και ό πακτεύων δε δημόσια τέλη και δι' οίκείον κέρδος άποδημων την της άπο­ χα.ταστάσως ούκ έχει βοήδειαν έφ' οΤς κατ' αύτον βλαβ;:j τον καιρόν- ού γαρ 25

ά.κων εΙς δημοσίαν δουλείαν άποσταλείς, άλλ' έχων άπεδήμησεν.

Β.Ι0.35.36

= D.4.6.36

Ού λεγομεν άπείναι είς πραγμα δημόσιον τούς μη κατ' άνάγκην, άλλά σι' διά κέρδος ίδιον άπόντας.

14-16 cf. e.g. 8upra comm. ad

Β . Ι0 . 33 . 1

Α

συνδραμoiίσιν

CDT

4 αύτω Cd

7

(C.2.50.1)

Cd

15

δίκαιον: δικαστήριον

Cd

Ι ταζιδίφ Α

576

Β.1Ο.35.36,38,39

·Ομοια τψ προλαβόντι και το παρον διδάσκει κεφάλαιον- φησι γάρ, ότι ό μη δια δημοσίαν δουλείαν άποδημων άναγκαστικως, άλλα δια κέρδος ίδιον, οΤός έστιν ό σήμερον είς πραξιν καλούμενος, ούκ όφείλει εχειν ούτος άποδημων και έρχόμενος την άποκατάσταmν- και οί άπερχόμενοι γαρ είς πράξεις δι' οίκείαν δ άποδημοϋmν ώφέλειαν, καί, εί λέγουσι δια δημοσίαν αίτίαν άπολιμπάνεσδαι και δια τοϋτο όφείλει είς το

ύποστρέψαι, εί μη δια νόσον Τι χειμωνα Τι τυχηραν αίτίαν ένεπoδίσ~η. Ό χάριν δημοσίας δουλείας άποσταλεις είς χώραν τινα αμα τ πληρωσαι την

10

δουλεία ν, δι' ην άπεστάλη, λογίζεται μη άποδημεϊν δια πραγμα δημόσιον- και δια τοϋτο εκτοτε άρχεται τρέχειν αύτ ή τετραετία της άποκαταστάσεως. Πλην εχει έπέκεινα της άποκαταστάσεως τας ήμέρας τας άρκούσας αύτ είς ύποστροφήν, τουτέστι καδ' ήμέραν κ' μίλια, εί μήπου νοσήσει και όδεύειν δια τοϋτο έμποδισδij 15

η ύπο χειμωνος η λτιστων κατασχεδεις της όδοϋ κωλυδη, τότε γαρ ούκ όφείλει προκριματίζεσδαι ώς εύλόγως ύποστρέψαι έμποδιζόμενος.

Β.Ι0.35.39

σιβ'

= D.4.6.39

Έαν κατέλιπε φροντιστην ό είς πραγμα δημόσιον άποδημων, ούκ άπoκα~ίσταται. Ό είς πραγμα δημόσιον άπολιμπανόμενος τότε όφείλει αίτεϊν άποκατάστασιν

20

μετα την έπάνοδον, ότε ούκ εχει τινα τον διοικοϋντα τα αύτοϋ πράγματα καΙ

προνοούμενον των αύτοϋ' έαν γαρ καταλίπτι τινα διοικητή ν, οτε μέλλει άποδημεϊν, ούκ όφείλει ζητεϊν άποκατάστασιν είς άκέραιον, έφ' οΤς έβλάβη άποδημων, ώς τοϋ διοικητοϋ δυναμένου φροντίζειν μη βλαβηναι αύτον άπολιμπανόμενον. Έπι ένος δε δέματος άκούεται ζητων άποκαταστηναι' έαν γΙχ.ρ ό προκουράτωρ 25

αύτοϋ δικάσηται προσώπιμ αύτου και καταδικασδij, δύναται ούτος ό δια δημοσί­ αν δουλείαν άπολιμπανόμενος ύποστρέφων είς μόνον το έκκαλέσασδαι ζητεϊν άποκατάστασιν, κ&ν ή διετία της έκκλήτου παρέλδτι.

ΚαΙ ταϋτα μεν ούτω. Μέμνησο δε των προειρημένων σοι παρ' ήμων περι δια­ φορας πρεσβευτων πόλεων καΙ των άλλως δια δημοσίαν αίτίαν άπολιμπανομένων.

12 cf. Β.1Ο.34.7 (C.2.52.7) 14 cf. Β . 2.2.3ρτ. (D.50.16.3pr.) 24-27 cf. Β.Ι0.1.8 (D.4.1.8) 27 cf. e. g. Β.9.1.133 (C.7.63.5); Β.9 . 2.18-19 (Ν.49.1) 28-30 cf. 8upra comm. ad cap. 8 Α

C DT

om. Cd

3 24

ούτως Α

δε

om.

Α

4

οί

om.

Α

9 ante αίτίαν add. έτέραν Bas.

12

εκτοτε

577

Β.IΟ . 35.40,44 , 47

Β.Ι0.35.40.1

= D.4.6.40.1

Τ χρόν μη βλάπτεσδαι Α

4

C DT

1

δεσποσάντων

άφαιρεδέντι : άφεδέντι

codd. 10-11 άντtyραψεν add. προς αύτην Bas. D, καΙ συναποδημοϋντος rell.

Bas. 4-6 haec quasi partem tertιιs praebent codd. - ού om. Α 14 αύτον: Α, αύτοϋ Cd 23 post 26 post στρατιωτων add. των Α 28 συναποδημοϋσαν:

αύτοϋ

578

Β.Ι0.35.47,48

κατ' αύτον τον της ιΧποδημίας καιρόν- έαν γάρ, φησίν, πρόσκαιρον έχουσα αγωγην

ιΧπεδήμησε και ιΧποδημούσης αύτης ή τοιαύτη σβεσ1tη αγωγη και ό ων έν αύτη ένοχος της ένοχης ήλευ~ερώ~η, δύναται ύποστρέφουσα άπο της ξενιτείας αίτεϊν ιΧποκατάστασιν κατα του έλευ~ερω~έντoς της ένοχης και κινεϊν κατ' αύτου έξ 5

ύπαρχης την χρονικην αγωγήν. Και απλώς τα όμοια πάντα τοίς στρατιωτικώς fι τοϊς δια δημοσίαν αίτίαν άποδημουσι και έπανερχομένοις εχει προνόμια χρωμενη

τι;> προνομί του ίδίου άνδρός.

Β.Ι0.35.48

= C.2.51.2

σιε'

Γυνη στρατιώτου έπι πολυν χρόνον συναπελείφδη τ άγοράσαντι την του μακροϋ χρόνου παραγραφήν. Έπαν­

ελδουσα ουν μετα χρόνον τοσουτον ή γυνη του στρατιώτου έκίνει βουλο­ μένη τον ίδιον οΤκον διεκδικείν. Ό δε άγοραστης άντετίδει αύτΤΙ την του μακρου χρόνου παραγραφήν' ή δε έκεχρητο τ λέγοντι την 15

συναποδημουσαν τ ίδί