Ebed-Iesu Sobensis Carmina Selecta ex libro Paradisus Eden: Selections from ’Abdisho‘ bar Brikha’s Paradise of Eden 9781463226787

Citation preview

Ebed-Iesu Sobensis Carmina Selecta ex libro Paradisus Eden

Syriac Studies Library

112

Sériés Editors Monica Blanchard Cari Griffïn Kristian Heal George Anton Kiraz David G.K. Taylor

The Syriac Studies Library brings back to active circulation major reference works in the field of Syriac studies, including dictionaries, grammars, text editions, manuscript catalogues, and monographs. The books were reproduced from originals at The Catholic University of America, one of the largest collections of Eastern Christianity in North America. The project is a collaboration between CUA, Beth Mardutho: The Syriac Institute, and Brigham Young University.

Ebed-Iesu Sobensis Carmina Selecta ex libro Paradisus Eden

Selections from 'Abdisho' bar Brikha's Paradise of Eden

Edited and Translated by

H. Gismondi

1 2012

gorgias press

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright © 2012 by Gorgias Press LLC Originally published in 1888 All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC. 2012

-X.

% ISBN 978-1-61719-234-0

Reprinted from the 1888 Beirut edition.

Digitized by Brigham Young University. Printed in the United States of America.

Series Foreword

This series provides reference works in Syriac studies from original books digitized at the ICOR library of The Catholic University of America under the supervision of Monica Blanchard, ICOR's librarian. The project was carried out by Beth Mardutho: The Syriac Institute and Brigham Young University. About 675 books were digitized, most of which will appear in this series. Our aim is to present the volumes as they have been digitized, preserving images of the covers, front matter, and back matter (if any). Marks by patrons, which may shed some light on the history of the library and its users, have been retained. In some cases, even inserts have been digitized and appear here in the location where they were found. The books digitized by Brigham Young University are in color, even when the original text is not. These have been produced here in grayscale for economic reasons. The grayscale images retain original colors in the form of gray shades. The books digitized by Beth Mardutho and black on white. We are grateful to the head librarian at CUA, Adele R. Chwalek, who was kind enough to permit this project. "We are custodians, not owners of this collection," she generously said at a small gathering that celebrated the completion of the project. We are also grateful to Sidney Griffith who supported the project.

LECTORI

BENEVOLO

SYRIACI

IDIOMATIS

STUDIOSO

Quanta dictionum elegentiae sermonisque copiae laude EbedIesu Sobensis (*) praestet eruditos syriacae litteraturae cultores minime latet. Haec de eo syriacae linguae studio tirones ab Assemanio accipiant : « Earn eruditionis famam turn apud sectarios » suos, turn apud reliquos syros obtinuit ut nemo alius sermone » syriaco tam soluta quam yincta numeris oratione elegantius » scripsisse existimetur. Et quidem Doctoribus syris Ephraemo, » Isaaco, et Iacobo comparandus esset, nisi dicendi copiam, » styli nitorem, sacram denique eruditionem nestorianorum » erroribus contaminasset. » (B. 0. III. C. 198.). Rem g r a t a m syriaci idiomatis studiosis me facturum censui specimen edendo poetici Ebed-Iesu libri nondum typis vulgati cui nomen ipse fecit «Paradisus Eden. » Quaenam fuerit auctori ilium scribendi causa, quinam scopus, quaenam ipsius libri compositionis ratio ab ipso auctore te accipere malui, de his loquente in protemio. Et ibi utique celeberrimum Haririi opus « Almaqamat» deprimendi plus aequo occasio ei fuit defectus quem exprobrat moralium documentorum, a t equidem Haririi poesim, styli vigorem, lepores, venustatemque ne attigisse quidem, nedum superasse, minime negabo. Verum Ebed-Iesu carminibus sua non deest pulcritudo, et numerosa suavitas, ac fluiditas, mira lectissimi sermonis copia ac varietas, imo et poesis (legesis ex. gr. carmen ix, xra, XVIII...). Quee illi eximiae laudi liabenda esse probant turn fatiscens jam ejus aetate syriaca lingua, turn prolixitas implexi admodum artificii quod per quinquaginta producendum poemata suscepit, ac improbae leges quas in condendis versibus sibi servandas imposuit. Neque id (*) Ebed-Jesu nestorianus Sobensis

appellatus ab urbe Soba (Nisibis) cujus

fuit episcopus, librum «Paradisus Eden» scripsit anno 1 2 9 0 (cf. App.), mortuus est anno 1 3 1 8 .

— Visi nostro sensui minus probatur, propterea in vitiura vertendum ei esse putem: quam enim haec in studio sint apud orientales quas vocamus gentes haud fugere nos debet. Quin per haec luculentissimum exhibuit specimen, nae ille hoc praestandum sibi praestituerat, syriaci sermonis turn copiae turn virtutis turn harmonise, aptitudinis denique ad varios versuum numeros carminumque rationes, et ad arduissimas quasque cujuslibet compositionis leges. Singula quippe libri poemata initiates mox versuum, mox stropharum litteras alpliabetico ordine succedentes habent, mox finales inverso priorum ordine ascendentes, mox utrinque : ubi violari haec lex videtur, deficiens littera a toto carmine exulat, mox plures simul. In secunda libri parte ex quatuor et yiginti poematibus unumquodque in singulis vocabulis unam eamdemque litteram refert, earn nempe quae unicuique poemati ordine servato alphabetico obtingit, aliaque sexcenta operosissima artificia miram turn linguae syriacae opulentiam, turn auctoris in ea peritiam ostendunt. Pleraque carmina metro heptasyllabo condita sunt, plura dodecasyllabo, non nulla octasyllabo seu tetrasyllabo geminato. Sexti poematis versus metro heptasyllabo vel liexasyllabo legi possunt, et binis hexasyllabis approximatis per duas caesuras in tetrasyllabos triplicatos ( ; gradatos) converti possunt. Singulis poematibus scholia auctor adjecit : et horum specimen in appendice exhibere volui, ea seligens quae ad intelligentiam carminum quae edidi conferunt. Omnia latine quamfidelissime reddidi in commodum studiosorum. Quae verba in versione addenda mihi visa sunt italica, ut ajunt, scriptione exarata volui. Pr^ssiorem saepe verbi signifìcationem signo parenthesis () inclusam subjeci. In versione quoadusque licuit latini sermonis servasse mihi videor proprietatem, at hanc interdum posthabendam mihi esse duxi ut potius nativum syriacae dictionis gustum servarem. Syriacum textum secundum plura hujus regionis manuscripta exemplaria cum romano Borgiani Musaei collata exactum praebeo, vocalibus signis ornatum, ac punctis litterarum bgdkft attenuationem indicantibus ; a bino

— vu puncto pluralis numeri apponendo supersedi quando satis iste a vocali significatur. His tria adhuc signa addere fas mihi Yolui, haud utique apud syros usurpata (*), at quse adhibenda censui in commodum syriaci idiomatis studiosorum, tum ad notandas litteras vocali prorsus destitutas (°), tum ad indicandum sonum semivocalem („) ubi locum is habet, tum ad monendum reduplicationem aut assimilationem (") litterarum esse faciendam. Horum enim ratio habenda est non unius orthoepise in sermone syriaco assequendae causa, at et ad penitiorem ipsius ling use habendam cognitionem, etymologiamque tenendam. De his régulas prsemittam, in quibus tradendis cavendum mihi esse duxi ne tsedium aiferam discrimina persequens quse orientales inter syros et occidentales in non paucis horum extant : non enim omnia apud illos recte dicuntur, nec omnia apud istos inepte, momentaque valida pro alterutra doctrina vel dicendi more vix ab iis afferuntur. Id ergo seligendum ac retinendum in istis omnibus censui quod vel ipsâ rei natura suggerì ac suaderi reperitur, vel etymologise, aut ceterorum idiomatum semiticorum analogise melius congruere videretur.

BERYTI PHCENICIORUM

idibus juniis

H.

G.

MDCCCLXXXVIII

S.

X.

(*) In hoc seeutus sum exemplum CI. G. Cardahi libanesis qui ea signa usurpavit in pluribus egregiis operibus quse edidit.

2

— IX —

REGULiE EX GRAMMATICA DE

QILEDAM LINGUAE

SCHEVA

SYRIACiE

MOBILE.

1. Semivocali quodam sono ut plurimum inter e et i nutante syrii consonantem muniunt quae nec vocali insistit nec ei quasi pensilis hseret. Ex. gr. in particula ^ prima consonans x> vocali * insistit, altera < ab ilia pendet ; at in consonans x> nec a * pendet, nec 9 insistit, et voce effertur ilio sono affecta, at celerius ac si vocali instructa. 2. Id accidit si consonans vocali destituta aliam aeque vocali carentem vel immediate sequitur vel latentem in se gerit (puta per assimilationem), , item si initio vocabuli reperitur, etiamsi prsefixa ei accedat aliqua ex ss,0j= 3. Quando autem secunda ex duobus consonantibus vocali carentibus est ex w u. j prima phataha donari potest et tunc altera huic adhaerens absque sono ilio profertur., 4. Idem die de secunda consonante ex duobus vocali destitutis si prima est una ex / o " immediate veniens post vocalem sibi homogeneam, ea enim prima consonans fere in ilia prsecedente vocali assimilatur ipsam producens, ( cf. tamen nn. 12, 17.) et altera consonans perinde ac illi vocali immediate adhaerens plerumque pronuntiatur. Neutrum regulee primo enuntiatse opponi patet. Liceat nobis deinceps sonum ilium scheva mobile appellare. Universa haec doctrina a regulis de attenuatione fesa*^ apprime confirmari mox constabit. DE

AMZA

5. Sermo faciendus est de re, nomen autem rei aliquod deligendum est ut de re verba facere possimus : ' ab arabibus mutuari illud sit hie venia, nomen enim sjris deest, haud

—

X

—

vero res (*). Scilicet si emissio ilia vocis qua vocalis

aliqua

exprimitur, praesertim si earn praecedens nulla consonans afficiat,

non voce decrescente comprimitur sed repente abrum-

pitur, sensibilis et auditui fit quidam thoracis motus vel ictus intestinus qui amza

apud arabes audit. Hasc articulatio etiam

ad inchoandum vocalium sonum, vel sine illis, produci potest, et ad litteras consonantes pertinet. Apud syros littera I indicator, et sequentibus mutationibus 6.

Amza quidem quae invenitur

stat, at

subjicitur. initio vocabulorum

per~

si aliqua ex ^ o p ipsi prsefigatur illi suam vocalem *

,

9 9 r

cedit, ipsaque excidit, servatur tamen I inscriptione 7.

Si amzse. initiali radicali alia a flexione prseponitur ut

in forma

interdum eliditur ut in Jof, interdum in ° con-

vertitur ut in ¿ 0 { 8.

Quae

autem in medio vel fine vocabulorum

invenitur

potest servari vel supprimi. Cum supprimitur manet in scriptione

I

quae pronuntiatur

u si amza vocali afficiebatur et

praecedens consonans vocali et ipsa est instructa : si praecedens consonans vocali caret assumit vocalem amzae quin haec ullo sono reddatur, sic jojo legitur qâiem, 9.

Haud tamen vocalis

car pro 'I-"3

ista sic translata

c-ar.

idem praestat

ac si proprio jure ibi esset : etenim si primam vocabuli litter-am affìcit non impedit

vocalem quam aliqua ex

^op

as-

sumit quando accedit vocabulo cujus prima littera vocali caret, sic aeque dicitur

ac

non autem

U90 .

10. Imo in hoc casu si initialis ilia vocabuli coiisonans est ex etsi vocali sic affecta inveniatur recipit attenuationem ( 2 6 ) .perinde ac si eâ careret post vocalem (*) In latinis etiam linguis aliisque aliquid soni amzse invenitur, ut bene animadvertit Desacy (Antalogie gramm. arabe, 8 note au n. I), quin apud grammaticos ejus mentio fiat nec ullo signo in scriptione notetur : ex. gr. in amare, opponere prima a et o quodam im® gutturis ictu effertur, minime vero altera. Ad id quod est amza in linguis semiticis exprimendum spiritus lenis grsecorum minus aptus vjdetur, nec enim intendi iste per reduplieationem aut roanere sine vocali potest, neé in medio et fine vocabulorum locum habet.

— XI —

qua donatur littera ilia ex , sic legi debet H3o uafe non secus ac ll_9o uaf-e. 11. Idem die de vocali qua propter difficultatem pronuntiationis donatur amza initialis ubi scheva mobile tantum *

T

r

T

? T

9T

debuisset habere ut in Ui. Adhuc enim sequens consonans quae proprio jure vocali gaudet si ex ^ n ^ est, ut in adductis exemplis, attenuationem recipit vi prioris schevse mobilis quamvis illud sit in vocalem expletum. DE

LIT T E R I S

I o u

12. Saepe, littera o, non nunquam et - , in vocabulis reperiuntur quin nil aliud ibi sint ac signa vocalis qua donanda est prsecedens consonans. Alias vel radicales vocabulo sunt, vel in illud introductse a flectione mutatse interdum ex una in aliam ut o ab I in ^sof , et u a 0 in xual. Hsec sunt probe distinguenda tum ad etymologiam verborum dignoscendam, tum ad attenuationem litterarum issa ^ recte adhibendam. 13. Tres istae litterse I o * homogenese ex ordine sunt tribus vocalibus r * * Quse ex istis litteris vocali destituta post vocalem sibi affinem immediate locum habet earn producit. 14. Aleph vocali carens cui post r locus esset non scribitur, sed et phataha et aleph uno signo notantur zqo9 pho, latet scilicet in aleph, est ergo vocalis longa. 15. Alia tamen aleph scribitur post 9 zqopho in fine nominum in statu absoluto singulari, et etiam post ^ reboso status absoluti plur. regularis formse. At nomen a statu absoluto recedens illam aleph amittit, et in singulari quidem etiam zqopho ut oks , in plurali autem zqopho status absoluti sing, resolvitur in proprium patah et aleph hac in u conversa Jaks. Huic si adiungi debet suffixum pronomen possessivum « scribitur illud post ipsum quin pronuntietur, et ubi erat - sufficitur o , et scribitur . Eodem modo post zqopho in, W, 1-/, U>~ ( pro I«*»/ta*u.) in u convertitur post pronomen' possessivum « unde pater, ejus. 1 $ Extra hos casus aleph vel pro amza stat, vel pro

^^^utvwi ui uaugi OijJllicliXI C bjlilUiUgiCcliil. elogia cum ceteris linguis semiticis merito hat littera sed ut signum vocalis * ezozo in risonante in futuro verbi trilitteri regularis ronominibus so¡W , ^ í i item in suffixis . trmae ) i J * • A. 9 f N¿o

tí •

°\y

9

I Js.

2lmS>l O *

«eV

•

•

* ZN.JJL

•

oí

I^K 9 ° 4

•

^

9 ** \

^

^

& ^

f V i j l

v

° ^

»

•

^

«

*

* .

f

^

9S

«

•

9*r

* Jüí

9*\"

y

jjlcuào

«

^

.í °P">K y

r

9

•

*

l^-saa^o •

•

^

; fr-» » nv>

9*t y í 9,? * * JJS. ,o »vi V Jl{ MSo •

I"» ) /^aVÍI • •O * •

.99» 4

*

.99

..9" ¿oSssJZ

° 4 y»^ ^* JuilcL»} « * J•

y .

*

•

^

'A

• ¿ J£s UOJÜO 4 •*

JLo;*^*» * Ai jotaVo I L c u j u j J S ^ ^

y

»

.Jbo J&, 11

i

•

n\ , w o y

i Z y

* *

•

^a—V * A.JL_l¿OOÍ ^ — p u o ^ o j JJX .«r^mlo

^l» ° * a i•o ^ ^ D •• ) ^ ^

1la^ao *

»

* ^ — J J j w > j a v * o i * " A 9a i y A 9 *

i\°9 ° 9

Jf^«

i\99

r

í> »

r

y

J ij^-NalS^

. 9 «'*4

JUijo,

* JJL-»aO} é«

SI

. o»o L«

miraculorum, doctrinas, inquarti, quse moribus componendis conducant (*), mónita utilia, elegias ingentis moestitise, preces supplicationibus admixtas, enigmata expósita symbolice, hymnos compositos artificiose, cantica sacra affectus cientia, cantiones quse laetitiam augeant, arcanaque profunda, sapientise compendia (concisae), pro modulo tenuitatis mese, menteque imbecilla imperitise mese ederem; doctoribus quidem doctrinae asperitatum levigatio simulque monumentum, incipientibus autem in pabulum studii sint ac in cupidinem doctrinse, atque animis prseterea plenitudo solatii sint et causa emolumenti. Scio equidem

(*) Ex

Edificante, erbaulich.

•

•

•

* JLií

—

*

•

Y "Y

*

Y P° Y

•

\

•

*

»N

* JU( jfû-ioo —

Y .»*•

JUL-^^ao * Juf ^ . a - j / j o o utAj;^ yOoMi^í i\ _ iViT Ji i o: ^o * JUIJJ •

*

* *

m

^

J ; ¿ Jl/$a *

.

-

*

^ \P"

1 ^

Y

"

x

•

*

•

•

* IjoL JL^ U—¿O

9

*

J3*-™0 *

A ¡P *r

.Va. Vi i \ q *

:

•

JLÍaoo

y

ÍP)

y\

oiS^o

* fl í ' 4 J>

Ir '

JL

\P P tp pa f*' y

«,avi.-"> ^SjLoo * £001 JLsJX.^ ^ \ ^ • » • • v* 4 y * .9 r ^ " *'y\ * || li&CLA, b ^ o *JJLo;«»©>J J AJ.3 tav. * »iS-io • / • " * ó ' i0 4 * \9rJi ^ l* t\9c *JJ.o;«»©MO J• • • ^ ¿Of V. » • ^ JULOJ « — I £ ^ „^ —— , ^ „ p oyo .' * » 4

A .I V I ,1 «

, .»»»JO

9

Q *

J »giCì.Ji

4 \ I 4 I * \t JL^I CU* tJ^CLfiO JU-JOt 1> y Ppy ** •* 1> ^

* * eX

— *

)

yoL *

Jlaiio * .

.

o^ajclo ^.jls

periicere ac compiere, quo per hoc perinde ac intra limites, atque ordine non perturbando perstricti inveniantur sermones hujus libri dum devolvitur, ejusque capita serie metroque quod non yioletur ; et cum ornatu monita, et in venustate secreta contineat quae simul sint dilucida. Itaque propter eximiam ( abundantiam) pulcritudinem qua eum donavimus, Paradisum Eden nominavimus eum : nuncupatio jucunda quam ex intentione desiderii (quo 'paradisum omnes prosequimur) excepimus, ac divisimus in duos libros seu partes (sub nomine) duorum virorum Enoch et Elias, quippe qui in veritate 5 ) nuncupations habitant ( scilicet in x paradiso Eden)

CARMEN QUARTUM DE

SAPIENTIA

Omiiia ejus verba terminantur in Aleph et litera quae est ante Aleph. finis cujusque versus est litera initii strophse.

Circa argumentum jucundissimum (optabile) sapienti® fu it iìivestigatio ac perscrutatio viris perspicacissimi ingenii (gigantibus perspicacitatis), prsestantissimis (viris) peracri judicio (gustu) ac laude virtutis.

2

— 10 — \\ * y )JL kCXÌO \i

I)

JI

leu* Lv t °-vi x 4-

f

' M LO-i

jfL^too

*

,9 ^

o r

J J ^ c l ^ jJ^IvjJ^ li^aoo 9 i ^IÌIcuj^J r ift® J%\ J L ™' ^•^ c o o* JL-AJ

*

i \

l o f ^ L jULoo. ÌVI.--> --

r

2 'V i ^ y t 9 * -i NS JL^o^ioo JL».

y

*

\

sa» Jy

JL_

¿9

1 » >; p X JLA^oo *

9*y

I

9 e*

.

9 J.

*

,

9

« 9*

J

*i 9 0

y

«»

.9

J — J L u ^ v ^

l

oy

li«*— 4

A

x

,9

O 9

c9 ÌUZ^o

z y

y

} - " a » jJ9 JLjsq—oo , V , 9° 4 *9 .9 JL^O-jlx» J^j-ÌO

Quomodo cor erigit afiìcitque animimi lsetitia ! locupletai mentem copia divitiarum ingentium (ac multarum)! Per sensa mirifica quse prsestat, exhilarat mundatque cor. Implet hominem amore, augetque eum dignitate (gradu) excelsa. Firmat (perficit) animum incertum, atque evellit aculeum dubii, perque mare ( s c i e n t i c e ) absque naufragio ducit speculatorem profunda pervadendi studiosum ( se immergentem ).

— 11 — .9 |f

«J

. * , 90* )LQ jjLo* JL.— .9 hí>° y t9 9 ^ ) q v O I ^ O J ^ Jlcuo ** " * íj* j m o Jl^ m,t JJo » • -e9 , 99o 4 ,,2'í t9 J* os I JJ { •

•

»

•

•

•

I¿

, ;> io*

•

*

»

¿ I I¿AR I L - i o •

•

' y . 2 ¡> * OjaoJQoe Ju»—Íí o l ^ xX o • — » ^ , 9 9° % y . 9 Jo ©ti } Jkmm¿\ ^ ^ \ iOO 9 i*9 .9 o ^¿f 4 •

•

loo» h J f

J¿J¿o lo

^

-.vtXlo

O

'

Í M

pi v> JJ ao* lof^JLso •

*

•

^

Iudicium aequitatis facessit pariter domino ac servo : nec admittit argentum, nec [a subornante) donum ; at ipsa proemia decernit. Ea fit homo illustris cum contemplàtur mira ac stupenda, videtque quam sit miranda, et quomodo angelos hominesque in admirationem sui rapiat. Ac dum in homine sit, isque dicipulus ejus fiat, virtutes 2 ) portentaque ostendit {homo) inque Deo universi manet.

—

12

à?

I

y

Il •• l l . ^ O

—

j ,9

li

9

t

99

y

9 Oy

•

JL I

^

JLJL* 4

t9

9e.

J » ^

«J.AÌO

S-»

*

9

u*

y

y

» y

Jjî-JM

J

»

J j©*a.JO

"• t

^o*

i9

JL^J^ào JUglmJO 1; j

JLjU*

o Iw^JLd• JI—»nrt.no ^• ^

X I

9 * '

IJLlxo^

•

,..v>j

JI

JLoJU? H 9

JL •

t

I * ° *

JL^;jao t

Jjoji—^

• 9 °

°r . ¿„f ofYiO JL_ UJ

JL

»JU^.

.P**

9

Ji

«Vv ii-Q^l

° 9

,.;SS>o

JU^xaàoo

Armis occultis ac ignotis cingit (vestit) diligenter acris ingenii-vipum ut éludât (vincat) in bello lsesiones hostis antiqui raptoris. Fruitur (videt) visione gloriosa ac circumfusa decore et gloria, in corde puro splendei ac lumen veritatis assequitur. Sapere facit ( dat saporem) idiotas, ac donat sapientia ( sapientes facit ) simplices, imperitos reddit ( ostendit ) catos, et cumulât honore tenues.

— 13 — i 9 ° y ii JLa^x^ JA» % o *r>}

*y * j Jjo^»—.

^

jL¿»'yi-s J— JL

.^o/JN

so

Jul—so ^ . ¿ ° ^ " « Do