Varoluşun Halleri: Heidegger, Kant ve Kadim Meseleler [1 ed.] 9786254495076

Citation preview

4254 1 ALFA 1 FELSEFE 1 104

VAROLUŞUN HALLERİ HEIDEGGER, KANT VE KADİM MESELELER KMNH.ÖKTEN Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Felsefe Bölümü öğretim üyesi. Varlık felsefesi üzerine çalışıyor. Özellikle Parmenides, Aristoteles, Kant ve Heidegger'in varlık anlayışlan hakkında çok sayıda telif ve çeviri kitap ile makaleleri var.

Varoluşun Halleri - Heidegger, Kant ve Kadim Meseleler © 2022, ALFA Basım Yayım Dağıtım San. ve T ic. Ltd. Şti. Kitabın Türkçe yayın hakları Alfa BasımYayım Dağıtım Ltd. Şti.'ne aittir. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında, yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir elektronik veya mekanik araçla çoğaltılamaz. Eser sahiplerinin manevi ve mali hakları saklıdır. Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni

M. Faruk Bayrak Bayrak Yayın Yönetmeni Mustafa Küpüşoğlu Dizi Editörü Kaan Özkan Kitap Editörü Selda Salman Kapak Tasarımı Füsun Turcan Elmasoğlu Sayfa Tasarımı Ali RızaYati Genel Müdür Vedat

ISBN 978-625-449-507-6

1. Basım: Ocak 2022

Baskı ve Cilt Melisa Matbaacılık

ÇiftehavuzlarYolu Acar Sanayi Sitesi No: 8 Bayrampaşa-İstanbul Tel: (0212) 674 97 23 Faks: (0212) 674 97 29 Sertifika no: 45099

Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve T ic. Ltd. Şti.

Alemdar Mahallesi T icarethane Sokak No: 15 34110 Cağaloğlu-İstanbul Tel: (0212) 511 53 03 (pbx) Faks: (0212) 519 33 00 www.alfakitap.com - [email protected] Sertifika no: 43949

Kaan H. Ökten --

VAROLUŞUN •

HALLERi-HEIDEGGER, KANT ve KADİM MESELELER

ALFA

Anneme...

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 9

Birinci Bölüm

1 HEIDEGGER

13

1. Heidegger'in Siyasi Kimliği: Rektörlük Dönemi ve 15

Kara Defterler' deki Notları

2. Martin Heidegger: "Kara Defterler' deki Rektörlük Dönemi Notları"

51

3. Heidegger'de Varoluşun Halleri: Eksistensiyaller

106

4. Varoluşun Felsefesi

121

5. Heidegger ve Hölderlin'de Yasın Ontopoetikası

131

İkinci Bölüm

I KANT

139

1. Kant'ın Transendental Yöntem Öğretisi

141

2. Taassuba Karşı Kant'ın "Ebedi Barış" İlacı

162

3. lmmanuel Kant: "Marcus Herz'e 21 Şubat 1772 Tarihli Mektup" 171 4. lmmanuel Kant: "Opus postumum: Tanrı ve Kategorik İmperatif"

180

5. lmmanuel Kant: "Son Zamanlarda Felsefede Dile Gelen Üstten Bakan Bir Üslup Üzerine"

206

� 1 Johann Heinrich Voll: Kukumav Kuşu ile Kartal 229

Bu Bir Fabl Değildir Ek 2: Johann Georg Schlosser: Platon'un Mektupları

231

Ek 3: Kant'ın Kullandığı vornehm ve Schwarmerei Sözcükleri Üzerine 236

Üçüncü Bölüm

1 KADİM MESELELER

239

1. Akvaryum, Mağara ve Logos

244

2. Eski Mısır'da Varoluşun Zamansallığı

257

3. Enuma Eliş ve Gilgameş: Kadim Mezopotamya' da Bilgelik Yolculuğu ve Yorumlama

268

4. İsis ile Osiris: Ruhun Tamamlanması

288

5. Corpus Hermeticum ve Rönesans

300

KAYNAKLAR 317 DİZİN 335

ÖNSÖZ

Bu kitap esasen bir derleme: Varoluşumuza dair mevzular hakkında, başka bir deyişle varlık, siyaset, ölüm, zaman, an­ lam, anlama, duygular, dil ve benzeri konular hakkında yaz­ dığım veya çevirdiğim çeşitli metinlerden meydana geliyor. Ben bu konulara kadim meseleler diyorum. Bunları öncelikle iki düşünür üzerinden, Heidegger ve Kant'ın yazıp eyledik­ leri üzerinden tartışıyorum. Ardından bu meselelerin kadim köklerinin izini sürmeye gayret ediyorum. Dolayısıyla ilk ba­ kışta birbirinden bağımsız metinlerden meydana geliyormuş gibi görünse de bu derlemenin odağında aslında tek bir me­ sele bulunuyor: Biz insanların düşünce ve eylemlerinin oluş­ turduğu karmaşık ve karışık dünyaya, bazı özgül örneklere müracaat ed�I"ek bakmaya ve onu anlamaya çalışmak. Buradaki bazı yazıların eski versiyonları daha önce çe­ şitli mecralarda yayımlanmış idi. Ben bu yazıları epeyce ge­ nişlettim, gözden geçirdim ve düzelttim. Söz konusu yazıla­ rın eski versiyonlarının künyelerini ilgili yerlerde belirttim. Çevirilerinse neredeyse tümü burada ilk kez yayımlanıyor. Felsefecinin siyasal eylemi daima ilgi ve dikkat çekmek­ tedir. Üstelik eğer bu siyasal eylem faşizme hizmet eder nitelikteyse, bu daha da dikkat çekici olmaktadır. İ şte bu yüzden kitabın Birinci Bölümünde Heidegger'i odağa taşı­ yorum. Onun siyasi angajmanını, rektörlük döneminde, yani 1 9 3 3 - 1 934 yılları arasında kaleme aldığı ve Kara Defterler olarak ifade edilen düşünce günlüklerinden hareketle orta­ ya koymaya çalışıyorum. Bu dönemle ilgili günlüklerindeki tüm kayıtlarını ilk kez burada tam metin halinde aktarıyo­ rum (daha önce bunların yalnızca bir kısmını yayımlamış­ tım) . Ayrıca pek çok kişisel veya resmi belgeye orijinalleriyle

10

•

KAAN H . Ö KT E N

birlikte yer veriyorum. Ardından da Heidegger'e göre varo­ luşun hallerini, varoluş felsefesini ve Hölderlin'le diyalog halinde geliştirdiği ontopoiesis anlayışını ortaya koymaya çalışıyorum. Bu itibarla kadim meselelerin güncel sorunlar­ la nasıl harmanlanmış olduğunu görmeye gayret ediyorum. İkinci Bölümde Kant'ı konu ediniyorum. Heidegger'in felsefesini derinden etkileyen birisi olarak Kant, Heideg­ ger'in aksine siyasal angajmandan nispeten uzak durmuş, siyaset alanıyla temas ettiğinde ise ilkesel duruş ve ahlakın­ dan ödün vermemeyi tercih etmiştir. Bu bakımdan Kant'ın kadim meselelerle ilgili tavrı , Heidegger'den epeyce fark­ lı olmuştur. Kant'ın transendental yöntem öğretisi bunun teorik temelini oluşturur. İşte, İkinci Bölüme bu yüzden bu konuyla başlıyorum. Daha sonra Kant'ın siyaset teori­ sinin önemli bir odağı olan ebedi barış düşüncesi üzerinde duruyorum. Kadim meseleleri kozmopolit ve cumhuriyetçi bir bütünlük içinde ele alan siyasal teorinin bu temel idesi (ebedi barış düşüncesi) Kant'ın pratik felsefesinin nirengi noktalarından biridir. Bunların ardından Kant'ın üç farklı yazısının çevirisine yer veriyorum. Bunlar burada kendi di­ limizde ilk kez yayımlanıyor. İlk önce Herz 'e yazdığı 1 7 7 2 tarihli mektupta eleştirel felsefe yönünde attığı ilk adımlara şahit oluyoruz . İkinci olarak, Kant'ın evrakı metrukesinde yer alan yazılarından, yani Opus postumum'dan çevirdiğim uzunca parçalarda kadim meselelerin başında gelen Tanrı konusu ile Kant'taki ödev ahlakının temel öğesi olan kate­ gorik imperatif (koşulsuz buyruk) konusunu dikkate taşı­ yorum. Bu bölümdeki son çeviri metin ise kadim meseleler söz konusu olduğunda ilk akla gelen gizemcilik ve cezbecilik sorunu hakkında Kant'ın kendi görüşlerini dile getirdiği bir makalesidir (bu yazıya ayrıca açıklayıcı üç ek hazırladım) . Nihayet Ü çüncü Bölümde, Kant'ın söz konusu gizemcilik ve cezbecilik eleştirilerinin ve esas itibariyle varoluşumu­ zun kadim hallerinin kaynağına inmeye çalışan yazılarım yer alıyor. Platon'dan Eski Mısır'a, Mezopotamya 'dan Cor-

V A R O L U Ş U N HAL L E R İ

•

11

pus Hermeticum ve Rönesansa uzanan son derece geniş ve çeşitli bir saha üzerinde ilerleyen bu yazılarda , aslında tek bir konu öne çıkıyor: Varlığın olası anlamı ve insanın onu anlamlandırma derdi. Böylelikle bu derleme, Heidegger ve Kant'tan hareket edip kadim tarihsel konulara kadar uzanan, varoluşumuzun çeşitli hal ve fikirleri üzerinde duran kapsamlı bir düşünce turuna davet ediyor okuru. - Kaan H. Ökten

Birinci Bölüm

HEIDEGGER

1.

Heidegger' in Siyasi Kimliği : Rektörlük Dönemi ve Ka ra Defterler 'deki Notları

Heidegger'in Nasyonal Sosyalizmle ilişkisi, oldukça kap­ samlı biçimde tartışılmaktadır. Bu tartışmaları ve sergile­ nen tutumları sekiz başlık altında özetlemek mümkündür: 1 1.

2.

Heidegger'in felsefesi ile siyasi tutumu arasında bir ilişki bulunduğunu kabul etmeyenler: Richard Rorty, Hannah Arendt. Siyasi ortam nedeniyle birtakım sebeplerden dolayı

Nasyonal Sosyalist siyasete meyletmiş olduğunu sa­ vunanlar: Jean-Michel Palmier, Hans Sluga. 3 . Heidegger'in, şahsına münhasır bir Nasyonal Sosya­ lizm sergilediğini savunanlar: Julian Young, Otto Pö­ ggeler, François Fedier. 4 . Heidegger'in Nasyonal Sosyalizmle ilişkisinin aslın­ da karışık ve heteroj en olduğunu ve bir tür hatalar silsilesinden meydana geldiğini savunanlar: George Steiner. 5. Heidegger'in siyasi angajmanının, onun hayatının sadece sınırlı bir dönemini kapsadığını savunanlar: Karl Löwith, Philippe Lacoue-Labarthe. 6 . Ö zellikle Varlık ve Zaman'daki öznellik karşıtı fel­ sefesinin Heidegger'i Nasyonal Sosyalist düşünceye sevkettiğini savunanlar: Ernst Tugendhat. Dieter Thoma, "Heidegger und der Nationalsozialismus: in der Dun­ kelkammer der Seinsgeschichte, " Dieter Thoma (ed.), Heidegger-Hand­ buch: Leben-Werk-Wirkung içinde, Stuttgart ve Weimar: Verlag J.B. Metzler, 2003, s. 1 5 9- 1 6 1 . Ayrıca bkz. Kaan H. Ökten, Varlık ve Zaman - Bir Okuma Rehberi, İstanbul: Alfa Yayınları, 2 0 1 9 , s. 2 0 .

16

•

7.

KAAN H. Ö K T E N

Heidegger'in hem erken hem de geç dönem felsefesi­ nin Nasyonal Sosyalist düşünceye zemin oluşturdu­ ğunu savunanlar: Tom Rockmore, Hans Ebeling, Luc Ferry, Alain Renaut.

8.

Heidegger'in Nasyonal Sosyalist bir felsefeci olduğu­ nu ve felsefeyi bu çarpık ideolojiye alet ettiğini savu­ nanlar: Theodor Adorno, Victor Farias, Bernard-Hen­ ri Levy, Ernst Nolte, Emmanuel Faye.

Eskiden bu tartışmalar çoğunlukla dolaylı kaynaklar üzerinden yürütülüyordu. Ta ki 2 0 1 4 'ten itibaren Heide­ gger'in düşünce günlüğü yayımlanmaya başlayıncaya dek. Artık elimizde Heidegger'in pek çok düşünce günlüğü mev­ cut. Dolayısıyla doğrudan kaynakları inceleme imkanımız var. Bunlara bakıldığında , aslında Heidegger'in düşünce dünyasının bir bütünlük ve devamlılık içinde sürüp gittiği anlaşılıyor. Yayımlanan Kara Defterler (Heidegger'in dü­ şünce günlükleri böyle anılıyor) incelendiğinde, onun dü­ şünce dünyasında göze çarpan unsurların şunlar olduğunu söylemek mümkün görünüyor:2 1 . Heidegger insan varoluşunu (Dasein,) hem ontik (fiili buradalık) hem de ontolojik bakımdan irdelemeyi hep sürdürmüştür. Heidegger " zaman " ile "varlık/var-ol­ ma" filozofu olmuştur hep . 2.

"Başlangıçsa! " düşüncenin izini sürmüş, onun özle­ mini duymuştur. Bu bakımdan kendisi için felsefenin tarihi hep önem arz etmiştir. Heidegger için " varlık tarihinin açımlayıcısı " demek mümkündür.

3.

Alman milletinin sahih zamansal Dasein'lığı hakkın­ daki varlık-tarihsel düşünceleri, aynı anda reddedici, olumlayıcı ve tasarlayıcı öğeler içermiştir hep:

Bundan sonraki notlar için şuradan yararlandım: Kaan H. Ökten, "Su­ nuş," Felsefi Düşün Akademik Felsefe Dergisi: Heidegger, Sayı 8, Ni­ san 201 7 , İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2 0 1 7 , s. 7-9. Ayrıca bkz. Kaan H. Ökten, Varlık ve Zaman - Bir Okuma Rehberi, İstanbul: Alfa Yayınlan, 2 0 1 9 , s. 1 8 - 1 9.

VAROLUŞUN HALLERİ

•

17

a. Reddedici görüşleri arasında özelde Katolik, genel­ de Hıristiyan geleneğin birikimlerinin hem felsefenin asli sorunsalını hem de Alman milletinin varlığını tahrif ve tahrip ettiği düşüncesi yer almaktadır. Bu anlamda Heidegger, en azından öğretim üyeliği sü­ resince, bu iki geleneğin karşısında durmuştur. Ya­ hudi kültürünün ve tarihinin de tahrif edici etkisi olduğunu düşünmüştür. Bu bakımdan Heidegger'in ırkçı değil, bir kültürel antisemitik düşünür olduğu anlaşılmaktadır. Heidegger'in Weimar Cumhuriye­ tinin liberal-kapitalist düzenini ve ABD 'nin temsil ettiği makineleşmeyi olumlu bulmadığı görülmekte­ dir. Benzer olumsuz görüşleri Sovyetler Birliği 'ne ve sosyalist düşünceye karşı da beslemiştir. Başka bir deyişle Heidegger hem liberal-kapitalist hem de sos­ yalist düşünceyi reddetmiştir. b . Öte yandan kendisinin olumladığı düşünceler arasın­ da Nasyonal Sosyalist ideolojinin bulunduğu aşikar­ dır. Weimar Cumhuriyetinin Hitler ve partisi eliyle milliyetçi ve yeknesak bir yapıya dönüştürülmesine olumlu bakmış, bunu fiilen ve düşünsel olarak des­ teklemiştir. Heidegger kendini bir "tinsel Nasyonal Sosyalist " (geistiger Nationalsozialist) olarak gör­ müştür. Her ne kadar nispeten kısa bir süre Nasyonal Sosyalizme fiilen destek olmuşsa da (Rektörlük döne­ mini kastediyorum) esas itibariyle bu ideolojiden pek de kopamadığı anlaşılmaktadır. c.

Heidegger'in tasarımları arasında yepyeni bir varlık anlayışına sahip sahih bir topluluk yaratma düşün­ cesi vardır. Bu düşünce kendi kaderini kendi eline alan, böylelikle zamanlaşan ve kapalılığı-açma-ka­ rarlığı içinde olan heroik-trajik imgeler üzerine bina edilmiştir. Bu bağlamda Heidegger geleneksel kültür ve eğitim kurumlarının (en başta da üniversitelerin) yerini daha asli kurumların alması gerektiğini savun-

18

•

KAAN H. Ö K T E N

muş ve bu yönde tasarılar geliştirmiştir. Metafiziğin yerini varlık-tarihsel metapolitika almalıdır ona göre. Heidegger'in tüm yapıtını, Kara Defterler'deki bu bul­ gular karşısında yeniden değerlendirmeye, politik ve etik/ ahlaki boyutlarıyla etkilerini yeniden belirlemeye çalışmak elzemdir.3 Bu bağlamda Faye'in birkaç sene önce dile getir­ diği hususların oldukça isabetli olduğu giderek daha iyi an­ laşılmaktadır. 4 Martin Heidegger'in evrakı metrukesinde toplam otuz dört " kara defter" yer almaktadır.5 Bunlar Heidegger'in onBu konuda son zamanlarda oldukça önemli çalışmalar yayımlanmıştır. Bunlardan öne çıkanlar şunlardır: Hans-Helmuth Gander ve Magnus Striet (ed.), Heideggers Weg in die Moderne: Eine Verortung der "Schwarzen Hefte, " Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 7 . Marion Heinz ve Sidonie Kellerer (ed.), Martin Heideggers "Schwarze Hefte:" Eine philosophisch-politische Debatte, Berlin: Suhrkamp Ver­ lag, 2 0 1 6 . Donatella Di Cesare, Heidegger, die Juden, die Shoah, Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 6 . Ingo Farin v e Jeff Malpas (ed.), Reading Heidegger's Black Notebooks 1931- 194 1, Cambridge ve London: The MIT Presş, 2 0 1 6 . Walter Homolka v e Arnulf Heidegger (ed.), Heidegger und der Anti­ semitismus: Positionen im Widerstreit, Freiburg im Breisgau: Verlag Herder, 2 0 1 6 . Peter Trawny, Heidegger und der Mythos der jüdischen Weltverschwö­ rung, Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 5 . Peter Trawny v e Andrew J. Mitchell (ed.), Heidegger, die Juden, noch einmal, Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 5 . David Farrell Krell, Ecstasy, Catastrophe: Heidegger from Being and Time to the Black Notebooks, Albany: State University of New York Press, 2 0 1 5 . Emmanuel Faye, Heidegger: The Introduction o f Nazism into Philosop­ hy in Light of the Unpublished Seminars of 1933-1935, çeviren Michael B. Smith, New Haven: Yale University Press, 2 0 1 1 . Buradan itibaren ş u makalemden yararlandım, onu gözden geçirdim ve özellikle Heidegger'e ilişkin birinci el belgelerden yararlanarak çok kapsamlı ve çok sayıda eklemelerde bulundum: Kaan H. Ökten, "Heide­ gger'in Kara Defterleri'nde Rektörlük Dönemi," Cogito: Felsefede Hay­ van Sorusu, Sayı 8 0 , Bahar 2 0 1 5 , İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2 0 1 5 , s. 274-2 8 7 .

VAR O L U Ş U N H A L L E R İ

19

larca yıl boyunca (1931-1975 yılları arasında) düşünceleri­ ni kaydettiği defterlerdir. Kara kaplı ve ciltli defterlerden meydana gelen bu " düşünce günceleri " Heidegger'in Toplu Eserleri (Gesamtausgabe, GA) kapsamında Vittorio Kloster­ mann Verlag yayınevi tarafından Peter Trawny'nin editör­ lüğünde 2014 yılından beri yayımlanmaya başlanmıştır.6 Heidegger'in söz konusu otuz dört kara defteri, altı grup­ tan meydana gelmekte ve aşağıdaki sınıflandırmaya göre Toplu Eserler içinde yer almaktadır:7

Überlegungen ("Düşünceler" 14 defter) , GA 94-96 •

Anmerkungen ( " Notlar " 9 defter) , GA 97-98

•

Vier Hefte ( " D ört Defter: " 2 defter) , GA 99

Martin Heidegger, Überlegungen 11- VI (Schwarze Hefte 193 1-1938), Ge­ samtausgabe Band 94, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio

Klostermann Verlag, 2 0 1 4 . Martin Heidegger, Überlegungen Vll-XI (Schwarze Hefte 1938/39), Ge­ samtausgabe Band 95, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 4 . Martin Heidegger, Überlegungen Xll-X V (Schwarze Hefte 1939- 194 1), Gesamtausgabe Band 96, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vit­ torio Klostermann Verlag, 2 0 1 4 . Martin Heidegger, Anmerkungen I- V (Schwarze Hefte 1942- 1948), Ge­ samtausgabe Band 97, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 5. Martin Heidegger, Anmerkungen Vl-IX (Schwarze Hefte 1948/49- 195 1), Gesamtausgabe Band 98, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vit­ torio Klostermann Verlag, 2 0 1 8 . Martin Heidegger, Vier Hefte 1 und il (Schwarze Hefte 1947- 1950), Ge­ samtausgabe Band 99, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 9 . Martin Heidegger, Vigiliae und Notturno (Schwarze Hefte 1952/531957), Gesamtausgabe Band 100, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 2 0 . Martin Heidegger, Winke I und i l (Schwarze Hefte 1957-1959), Gesam­ tausgabe Band 101, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 2 0 . Peter Trawny, " Nachwort des Herausgebers, " Martin Heidegger, Ge­ samtausgabe, i V. Abteilung: Hinweise und Aufzeichnungen, Band 94: Überlegungen 11- VI (Schwarze Hefte 193 1-1938) içinde, Peter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 0 1 4 , s. 5 3 1 .

20

•

•

KAAN H. ÖKTEN

Vigilae und Notturno (" Gece Nöbetleri:" 3 defter), GA

100 •

Winke ( "İşaretler:" 2 defter), GA 101

•

Vorldufiges ( "Geçici Notlar:" 4 defter), GA 102

Überlegungen / Düşünceler'e ait ilk defter kayıp oldu-

ğundan, bu grup on beş değil, on dört defterden meydana gelmektedir. Bunların dışında iki defter daha vardır ki (Me­ giston [En İyi] ve Grundworte [Temel Kelimeler]), onların

Toplu Eserler içindeki yeri editör tarafından henüz belirlen­ miş değildir. 8 Heidegger'in Rektörlük döneminde, yani 1933-1934 yıl­ lan arasında kaleme aldığı notlar, Kara Defterler'in yayım­ lanmış ilk kitabı olan 94'üncü ciltte yer almaktadır.9 Bu cilt­ te bulunan üçüncü defterin iç kapağında " Sonbahar 1932 Martin Heidegger" ibaresi yer almakta olup Toplu Eserlerde

bu deftere başlık olarak Überlegungen und Winke III (Dü­ şünceler ve İşaretler 111) ismi verilmiştir. Bu defter, 136 x 192

mm ebadında toplam 144 sayfadan meydana gelmekte, her bir not Heidegger tarafından ayrı ayrı numaralandırılmış olup (9-113 numaralı notlar) Toplu Eserlerin 94'üncü cil­ dinde bunlar 109-199'uncu sayfalar arasinda yer almakta­ dır. Heidegger'in Rektörlük dönemindeki notlan bu defter­ de 4-87'nci sayfalar arasında (Toplu Eserler 94'üncü ciltte, sayfa 111-162 arasında) bulunmaktadır. Bu dönemle ilgili notlarına Heidegger Aus der Zeit des Rektorats (Rektörlük Döneminden) başlığını koymuştur. 10 Bunların tümünün ta­ rafımca yapılmış çevirisi, bu yazıyı takip eden bir sonraki bölümde yer almaktadır.

10

Peter Trawny, "Nachwort des Herausgebers, " a.g.e. , s. 531. Martin Heidegger, Gesamtausgabe, I V. Abteilung: Hinweise und Aufzei­ chnungen, Band 94: Überlegungen 11- VI (Schwarze Hefte 1 931-1 938), Pe­ ter Trawny (ed.), Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2 014. Martin Heidegger, GA 94, s . 111.

VAR O L U Ş U N H A L L E R !

•

21

>