Sözlük Araştırmaları: Cilt 1 9786257763011

Citation preview

İçeriği hazırlarken, sözlüklerin dünyasına uzanan bir kapı aralamak ve insanlara sözlük okuma alışkanlığı kazandırmak düşüncesi en büyük motivasyonum oldu. Umarım bu gerçekleşir.

SÖZLÜK ARAŞTIRMALARI

Elbette buradaki yazılar konuya giriş niteliğindedir. Kitabı hazırlarken söylenebilecek her şeyi söylemek, geriye söylenecek hiçbir söz bırakmamak gibi bir amacım olmadı. Bu yönüyle yapıt, kimi okurları tatmin etmeyebilir ve yetersiz görülebilir.

Selahattin İlhan

Merhaba. Sözlükler üzerine hazırlanmış bir kitâbiyat yayını olan Sözlük Araştırmaları’nın ilk cildi ile karşınızda olmaktan mutluyum. Elinizdeki çalışmada genel olarak sözlükler ve sözlükçülük ile ilgili tanıtım, inceleme ve eleştiri yazıları yer almaktadır. Eserin ilk bölümü kitaplara ayrılmıştır. İkinci bölümde, makale tanıtımlarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde sözlükçe içeren kitaplar bulunmaktadır. Dördüncü ve son bölümün içeriği ise biraz çeşitli. Genel olarak tez, bibliyografya gibi çalışmalar ile internet üzerinden erişilebilen yayınlar yer almakta.

SÖZLÜK ARAŞTIRMALARI CİLT 1

Gelecek ciltlerde de buluşabilmek dileğiyle…

CİLT 1

Selahattin İlhan

YAY I N L A R I

YAY I N L A R I

SÖZLÜK ARAŞTIRMALARI CİLT 1

Selahattin İlhan

YAY I N L A R I

Sözlük Araştırmaları Cilt:1 Selahattin İlhan ISBN: 978-625-7763-01-1 1. Baskı, 2020, Ankara, 500 Adet Kapak ve Sayfa Tasarım: Zafer Tunç © 2020 Zet Yayınları Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Zet Yayınlarına aittir. Zet Yayınlarının izni olmadan kitabın tamamı ya da herhangi bir bölümü, fotokopi, elektronik, mekanik, dijital kayıt ya da herhangi bir başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitapta ifade edilen görüşler ve düşünceler hiçbir şekilde Zet Yayınlarının görüşü değildir. Bu görüş ve düşüncelerle ilgili her türlü sorumluluk tamamen kitabın yazar/yazarlarına aittir. Basım ve Yayım Yeri: ZET YAYINLARI Yayıncılık ve Kitap Basım Hizmetleri Zafer TUNÇ Sertifika No: 42368 Cumhuriyet Mahallesi Bayındır 1 Sokak Aksoy Çarşısı No: 27/32 Kızılay-Çankaya/ANKARA Tel-Faks : +90 (312) 434 06 43 Cep Tel : 0555 035 06 43 www.zetyayinlari.com

Kitap Satış: www.zetkitap.com

Selahattin ilhan 1990 yılında Aydın’ın Nazilli ilçesinde doğdu. Çocukluğu ve ilk gençliği burada geçti. Felsefe eğitimini yarıda bıraktı. Askerlik görevini tamamladıktan sonra alaylı olarak kendini yetiştirdi. Çeşitli internet platformlarında yazarlık ve editörlük yaptı. 2018 yılından bu yana sözlükler üzerine yazılar yazıyor. E-posta: [email protected]

5

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ.................................................................................. 9 KİTAPTAKİ İNTERNET BAĞLANTILARI HAKKINDA................. 11

BÖLÜM1 1.1 - MATERYALİST FELSEFE SÖZLÜĞÜ................................. 15 1.2 - GEO-YERBİLİM SÖZLÜĞÜ............................................. 17 1.3 - ORTAK KÜLTÜR KAVRAMLARI SÖZLÜĞÜ...................... 20 1.4 - BAĞIMLILIK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ................................ 24 1.5 - ÇOCUK OYUN VE OYUNCAK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ...... 27 1.6 - SANAT VE FELSEFE TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ..................... 29 1.7 - A’DAN Z’YE BAHÇE SÖZLÜĞÜ...................................... 30 1.8 - KÜTÜPHANE SÖZLÜĞÜ................................................ 32 1.9 - İZMLER SÖZLÜĞÜ........................................................ 34 1.10 - KISA ADLAR VE KISALTMALAR SÖZLÜĞÜ................... 35 1.11 - İNTERNET SÖZLÜĞÜ.................................................. 37 1.12 - GIDA SÖZLÜĞÜ.......................................................... 39 1.13 - İDARE ET: A’DAN Y’YE MEMUR SÖZLÜĞÜ.................. 41 1.14 - PSİKOLOJİ SÖZLÜĞÜ.................................................. 43 1.15 - ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİSİNİN SÖZLÜĞÜ...................... 45 1.16 - SERAMİK SÖZLÜĞÜ.................................................... 46 1.17 - ÇAĞDAŞ DÜNYA EDEBİYATÇILARI SÖZLÜĞÜ.............. 47

6

BÖLÜM2 2.1 - SÖZLÜKLER OKUNUR MU? SÖZLÜKLERE BAKILIR MI?. 51 2.2 - AYKIRI SÖZLÜKLER....................................................... 51 2.3 - SÖZLÜKÇÜLÜK VE SÖZLÜK ARAŞTIRMACILIĞI.............. 51 2.4 - SÖZLÜK TÜRLERİNİN TASNİFİ....................................... 52 2.5 - SÖZLÜK ÜSTÜNE GÖZLEMLER..................................... 52 2.6 - SÖZLÜK VE SÖZLÜKÇÜLÜK ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA.. 53 2.7 - CEP SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA..................... 53 2.8 - DEĞİŞEN SÖZLÜK KÜLTÜRÜMÜZ................................. 53 2.9 - LEKSİKOGRAFİ NEDİR?................................................. 54 2.10 - LEKSİKOGRAFİ TERİMİNİN TANIMI VE TÜRKÇE KARŞILIĞI ÜZERİNE............................................................................... 54 2.11 - PSİKOMİTOLOJİK TERİMLER: PSİKOLOJİ LİTERATÜRÜNDE MİTOLOJİNİN KULLANILMASI.............................................. 55 2.12 - SÖZLÜ KÜLTÜR MALZEMESİ OLARAK TÜRKÇEDE ASKERLİK JARGONU............................................................. 55

BÖLÜM3 3.1 - GLADYATÖRLER: ARENANIN TUTSAK SAVAŞÇILARI...... 59 3.2 - HAT SAN’ATI................................................................. 60 3.3 - İNSAN DÜŞÜNCESİNDE YERKÜRE................................ 60 3.4 - ESKİ YUNAN VE ROMA TARİHİNE GİRİŞ....................... 61 3.5 - HAK ÂŞIKLARINDAN ALİ’LER HÜSEYİN’LER.................. 62 3.6 - ARAP DÜNYASINDA MÜZİK.......................................... 63

7 3.7 - BUDDHİSTLERİN KUTSAL KİTAPLARI............................ 64 3.8 - ANADOLU ALEVİLİĞİ.................................................... 65 3.9 - YOGA........................................................................... 66 3.10 - 20. YÜZYIL FELSEFE TARİHİ........................................ 67 3.11 - PERMAKÜLTÜRE GİRİŞ............................................... 67 3.12 - İZM’LER NEDİR?......................................................... 68 3.13 - BAŞKA DİYARLARIN FELSEFELERİ (CİLT 1)................... 69 3.14 - BAŞKA DİYARLARIN FELSEFELERİ (CİLT 2)................... 70 3.15 - GENEL EDEBİYAT BİLİMİ............................................. 71 3.16 - DÜNYA TARİHİ: KRONOLOJİK ZAMAN ÇİZELGELİ....... 72 3.17 - JEOPOLİTİK................................................................ 73

BÖLÜM4 4.1 - AD(I/İ) SÖZLÜK............................................................. 77 4.2 - CUMHURİYET DÖNEMİNDE YAPILAN SÖZLÜK ÇALIŞMALARI VE TÜRKÇE SÖZLÜKLER ÜZERİNE BİR KAYNAKÇA DENEMESİ......................................................... 78 4.3 - SÖZLÜK KAYNAKÇASI................................................... 79 4.4 - TÜRK ÂŞIK EDEBİYATI AÇIKLAMALI SÖZLÜĞÜ.............. 79 4.5 - ÖRNEKLERLE BASIN TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ................... 80 4.6 - SÜT TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ............................................ 81 4.7 - ZOOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ..................................... 82 4.8 - ANADOLU ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ VİDEO SÖZLÜĞÜ.................................................................. 83 4.9 - DİYANET VİDEO SÖZLÜĞÜ........................................... 83

8 4.10 - AŞILAMA SÖZLÜĞÜ................................................... 83 4.11 - ÇÖLLEŞME/ARAZİ BOZULUMU VE KURAKLIKLA MÜCADELE TERİMLER SÖZLÜĞÜ......................................... 84 4.12 - ÇEVBİR ÇEVİRMENLER SÖZLÜĞÜ 2009...................... 85 4.13 - GENETİK TERİMLER SÖZLÜĞÜ................................... 85 4.14 - RAMAZAN SÖZLÜĞÜ................................................. 86 4.15 - DERSAADET SÖZLÜĞÜ............................................... 86 4.16 - ŞANLIURFA KÜLTÜRÜ SÖZLÜĞÜ................................ 87 4.17 - GLOSSARİSSİMO!....................................................... 87

9

ÖN SÖZ

Merhaba. Sözlükler üzerine hazırlanmış bir kitâbiyat yayını olan Sözlük Araştırmaları’nın ilk cildi ile karşınızda olmaktan mutluyum. Elinizdeki çalışmada genel olarak sözlükler ve sözlükçülük ile ilgili tanıtım, inceleme ve eleştiri yazıları yer almaktadır. Eserin ilk bölümü kitaplara ayrılmıştır. İkinci bölümde, makale tanıtımlarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde sözlükçe içeren kitaplar bulunmaktadır. Dördüncü ve son bölümün içeriği ise biraz çeşitli. Genel olarak tez, bibliyografya gibi çalışmalar ile internet üzerinden erişilebilen yayınlar yer almakta. Elbette buradaki yazılar konuya giriş niteliğindedir. Kitabı hazırlarken söylenebilecek her şeyi söylemek, geriye söylenecek hiçbir söz bırakmamak gibi bir amacım olmadı. Bu yönüyle yapıt, kimi okurları tatmin etmeyebilir ve yetersiz görülebilir. İçeriği hazırlarken, sözlüklerin dünyasına uzanan bir kapı aralamak ve insanlara sözlük okuma alışkanlığı kazandırmak düşüncesi en büyük motivasyonum oldu. Umarım bu gerçekleşir. Gelecek ciltlerde de buluşabilmek dileğiyle…

Selahattin ilhan

11 KİTAPTAKİ İNTERNET BAĞLANTILARI HAKKINDA

Buraya eklenen bazı bağlantılar, internetin hareketli yapısından dolayı zamanla ölecektir. Mümkün olduğunca “archive. org” ve “archive.is” gibi arşiv siteleri aracılığıyla bağlantıları arşivlemeye çalıştım. Bu sitelerin de ne zamana kadar ayakta kalacağı belirsiz ama olsun, ben elimden geleni yaptım. Günün birinde bağlantılar ulaşılmaz olursa, içeriğe erişmek için eldeki bilgileri kullanarak dijital arkeologluk yapmanız gerekebilir. Şimdiden bol şans diliyorum. Uzun bağlantıları kısaltmak için “TinyURL” servisini kullandım. Bu alandaki bilinen en eski servislerden biridir ve yıllara meydan okumaktadır. Kısa bağlantının nereye yönlendirildiğini görmek için adresin başına “preview” ekleyebilirsiniz.

Örnek: tinyurl.com/falanfilan preview.tinyurl.com/falanfilan

BÖLÜM 1 Bu bölümde kitap tanıtım, inceleme ve eleştiri yazıları yer almaktadır. İlgili yapıtlardan örnek maddeler okuyucuya aktarılmıştır. Telif hakkı sahiplerinin haklarını zedelememek amacıyla alıntılar mümkün olduğunca kısa tutulmuş, hatta gerekli yerlerde kesilmiştir. Buna göre, parantez içinde üç nokta (...) işareti gördüğünüz yerlerde, cümlenin devamının bahsedilen kitapta olduğunu anlayabilirsiniz.

15 1.1 - MATERYALİST FELSEFE SÖZLÜĞÜ Künye: Rosenthal, M. ; Yudin, P. : “Materyalist Felsefe Sözlüğü” (gözden geçirilmiş üçüncü basım). Sosyal yayınlar, haziran 1977. çev. Aziz Çalışlar. 558 sayfa. M. Rosenthal ile P. Yudin editörlüğünde hazırlanmış “Dictionary of Philosophy” isimli eserin çevirisi olan kitap, Türkçe olarak ilk kez 1972 yılında yayımlandı. Çevirisini Aziz Çalışlar yaptı[1] ve Sosyal Yayınlar tarafından basıldı. Kitabın ilk özgün baskısı 1967 yılında Sovyetler Birliği’nde yayımlanmıştır. Gözden geçirilmiş üçüncü basımda belirtildiğine göre, ikinci ve üçüncü basımlara, birinci basımda yer almayan maddeler dahil edilmiş. Kitapta çok sayıda düşünür hakkında bilgi, kimi eserler için yazılar ve terimler yer almakta. Bu terimlerin İngilizce asılları kitabın sonunda verilmiş. Ayrıca, “Felsefe Literatüründe Kullanılan Yabancı Kelime ve Sözler” başlıklı küçük bir sözlükçe de mevcut. Bu kısımdaki maddelerin ise çoğu Latinceden. Notlar: * Sayfaları çevirmeye başlayınca sözlüğün tarafsız olmak gibi bir amacının olmadığı, Marksist-Leninist bakış açısıyla yazıldığı anlaşılıyor. Örneğin, fikir vermesi açısından, “AHLÂK, HIRİSTİYAN” maddesinde, “İşte, Hıristiyan Kilisesi’nin iki yüzlülüğü ve bağnazlığı buradadır. (...) Hıristiyan Kilisesi, aza kanaat etmeyi ve tevekkülü vaaz etmesi bakımından gericidir.” şeklinde ifadeler bulunmakta. Bu durum, önsözde şu şekilde açıklanmış:

16 “Elinizdeki sözlük, Türkçede yayımlanmış, materyalist karakterde ilk felsefe sözlüğüdür. Başka bir deyişle, bu sözlüğün en önemli özelliği, felsefeye ve felsefe tarihine ya da idealist bir açıdan değil, tam tersine, materyalist felsefe ve onun getirdiği belli bir dünya görüşü açısından bakmış olmasındandır.” * “Çİ yada YUAN Çİ” maddesindeki “Bundan başka, tabiatın beş tane ana unsuru vardır: su, hava, tahta, maden ve toprak.” cümlesinde ise “tahta” kelimesini görmenin zorumuza gittiğini[2] belirtelim. Tahta esasen ağacın insanlar tarafından işlenmiş hâline verilen addır. * Kitapta, birden fazla anlam içeren sözlük maddeleri, rakam yerine asterisk (*) işaretleri kullanılarak ayrılmış. Eser (yapıt) maddeleri ise > işaretleri içine alınarak yazılmış. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Özgecilik: “karşılığında hiç bir şey beklemeksizin, başkalarına yararlı olmak; başkaları uğruna kendi menfaatlerini feda etmeyi göze almak. (...)” * Postula: “bilimsel bir teoride, o teori çerçevesinde ispatı gerekmeyen başlangıç önermesi olarak alınan ilke ya da önerme. (...)” * Ataraksiya: “eski Yunan filozoflarına göre, bilge bir kişi için erişilebilecek manevî huzur ve sükûnet hali. (...)” * Analoji: “benzer-olmayan objelerin belirli yanları, özellikleri ve ilişkileri arasında benzerlik kurulması; Analoji’de bu gibi benzerliklere dayanılarak sonuçlara varılır. (...)”

17 Hakkında yazılanlar: * UTKU, A . (2011). “Felsefe Sözlüklerimiz: Geç-Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Literatür Değerlendirmesi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (17), s. 416. ISSN 1303-9369 http:// dergipark.org.tr/talid/issue/43422/529301 Dipnotlar: İncelenen baskıda çevirmen olarak tek isim geçiyor. Lakin şöyle bir durum mevcut:

[1]

“Türkçe’ye çevrilmesinde aziz çalışlar kadar enver aytekin’in de katkısı olan sözlük. 1972 tarihli basımın başında da yazmasına rağmen her ne hikmetse her yerde tek çevirmeni varmış gibi gösterilir.” -- https://eksisozluk.com/entry/59040466 [2]

“G.O.R.A.” (2004) filmine bir gönderme.

1.2 - GEO-YERBİLİM SÖZLÜĞÜ Künye: Güney, Emrullah; İnan, Nurdan (2015). “Geo-Yerbilim Sözlüğü”. Seçkin Yayıncılık. ISBN 978-975-02-3307-4 536 sayfa olan kitap, Prof. Dr. Emrullah Güney ve Prof. Dr. Nurdan İnan tarafından hazırlandı. Seçkin Yayıncılık etiketiyle 2015 yılında piyasaya sürüldü. Sözlükte, konusu yerbilimi kapsamına dahil olan jeoloji, coğrafya, jeofizik, jeodezi, jeomorfoloji, hidrografya, kartografya, sismoloji, harita, paleontoloji, mineroloji gibi çeşitli alanlardan maddeler yer alıyor.

18 Sözlük, kitap kapağındaki bilgiye göre 2550, iç sayfada yazan bilgiye göre ise 2598 terim ve kavram içeriyor. Her neyse, yeteri kadar var olduğunu bildikten sonra saymanın bir yararı yoktur. Kitabın sonunda, sözlük hazırlanırken yararlanılan, başlıca kaynakların verildiği bir kaynakça bölümü bulunuyor. Notlar: * Bazı terimlerin köken bilgisine yer verilmiş. Bu bilgiler için Lat. (Latince), Fr. (Fransızca), Gr. (Grekçe) vb. şeklinde kısaltmalar kullanılmış. Bir kısım maddelerde ise İng. kısaltmasına gerek duyulmadan İngilizce karşılıkları madde içinde gösterilmiş. * Sözlükte mineral maddeleri bulunduğundan kimyasal formüllere rastlamak mümkün. * Anadolu’da kullanılan kimi yerel sözcükler de sözlükte yer bulmuş. Örn. Çarıkyırtan, Böğrüdelik, Bıçık, Eşme, Göze, Naldöken, Uçansu.. * Türkçesi olmasına rağmen, bir kısım maddelerin özgün adlandırmaları korunmuş. Sözgelimi; Badlands, Carnivor, Mammalia, Mammut, Molluska.. Bu maddelerin Türkçesinden özgün isme yönlendirme yapılmamış. Böylesi bir durum, şunun gibi bir soruna yol açabilir: Mesela, Türkçede yaygın olarak kullanılan “kırgıbayır” kelimesi için sözlüğe bakan biri, bu maddenin sözlükte bulunmadığını düşünebilir. Oysa o kelime, özgün adıyla “badlands” şeklinde verilmiş. Diğer bir kısım maddelerde ise Türkçe addan özgün isme yönlendirme yapılmış. Örn. Körfez Akıntısı >> Gulf stream, Mercan >> Anthozoa.

19 * ‘Dinozor’ maddesinde “korkunç sürüngen” denmiş dinozor için. Bilimsel nitelikli bir çalışmada böylesi tanımlamaların olmaması gerekir. * Yönlendirme yapmak yerine iki defa tanımlanan maddeler göze çarpıyor. Örn: Dış güçler - Eksojen güçler İç güçler - Endojen güçler Adatepe - İnselberg İhtiyozor - Ichthyosaur Moren - Buzultaşlar Pillov lav - Yastık lav Plaka tektoniği - Levha tektoniği Outgassing - Gaz çıkışı Çift hayatlı - Amphibia Ponor - Suyutan - Subatan (3 defa tanımlanmış) * “Volfram” maddesi “Tungsten” maddesine yönlendirilmiş ama sözlükte öyle bir madde yok. Boşa yönlendirme. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Ankraj: “Denge ve sağlamlık oluşturmak amacıyla yapının bir parçasını, bir başka yapıya ya da kendi parçalarından birine bağlama işlemi.”

20 * Endemik: “Sadece belirli bir bölgede yaşayan, bulunduğu bölgenin kendine has ekolojik şartları nedeniyle dünyanın başka hiç bir yerinde yaşaması mümkün olmayan, yöreye özgü yerel ve ender bulunan hayvan / bitki türü.” * Holotip: “Keşfedenin tanımladığı cins ya da tür için özellikleri en iyi taşıyan olarak gösterdiği örnek.” * Şillerizasyon: “Yanar dönerlik. Bazı minerallerde, belli kristal düzeyleri boyunca küçücük kapamaların bulunması yüzünden oluşan özel bir yansıma olayı.” * Yavlan: “Irmakların geçişe elverişli yerleri. Eski haritalarda piyade geçidi olarak belirtilen yerler. Irmak adalarının yer değiştirmesinde olduğu gibi yavlanlar da aynı yerde kalmazlar. Sabit değil, hareketli olup, yer değiştirirler.”

1.3 - ORTAK KÜLTÜR KAVRAMLARI SÖZLÜĞÜ Künye: Kaliç, Sabri (2006). “Ortak Kültür Kavramları Sözlüğü”. 3F Yayınevi. ISBN 9944-997-12-9 Sabri Kaliç tarafından hazırlanan sözlük, 3F Yayınevi’nden 2006 yılında çıktı. Kitabın alt başlığı, “Türkçe’de En Yaygın Kullanılan Yabancı Sözcük, Deyim, Terim, Atasözleri ve Armasözleri Sözlüğü” şeklinde iç sayfada verilmiş. Önsöz niteliğindeki yazıda kitabın yazım sürecinin yaklaşık on yıl sürdüğü açıklanmış. Yine aynı yazıda, sözlükte 8068 adet kavrama yer verildiği belirtilmiş. Kitapta hangi dilden kaç madde başının yer aldığı “Sözlükte Kullanılan Kısaltmalar ve Kavram Sayıları” başlıklı dizinde listelenmiş. Bunlardan; Latince, 3802 adet maddeyle

21 ilk sırada yer alırken, 1067 maddeyle Fransızca ikinci sırada ve 528 maddeyle İtalyanca üçüncü sırada bulunuyor. İtalyanca maddelerin çoğunun müzik terimi olduğunu açıklamakta yarar var. Bununla birlikte az sayıda, bir veya birkaç maddenin aktarıldığı birçok dil de sözlükte mevcut. Çalışmanın eklektik yapıda olduğu söylenebilir. Müzikten mitolojiye, deyişlerden giyim-kuşama, mutfaktan hukuka çok çeşitli alanlardan seçilmiş maddeler içeriyor. Kitabın sonunda belli başlı kaynakların listelendiği bir kaynakça bölümü bulunuyor. Notlar: * Türkçede yerleşmiş ve yaygın olarak kullanılan bazı kelimeler için yönlendirme yapılmaması veya bu kelimeler için bir dizin oluşturulmaması, sözlükte eksikliği hissedilen bir şey olarak dikkati çekiyor. Örneğin; Türkçede “paspartu” olarak bilinen “passe-partout”, “fallus” olarak bilinen “phallus” maddesine yönlendirme yapılması ya da kitabın sonunda yer alacak bir dizin oluşturulması, okuyucunun aradığı içeriğe daha kolay ulaşmasını sağlayabilirdi. Örnekleri çoğaltmak mümkün. Sözgelimi: benmari >> bain-marie berjer >> bergère betonarme >> béton armé brizbiz >> brie-bis portföy >> portefeuille rokfor >> roquefort

22 sempozyum >> symposium taşizm >> tachisme totoloji >> tautologia olarak geçiyor sözlükte. * Ufak tefek yazım hataları içermeyen herhangi bir sözlüğe / kitaba şimdiye dek pek rastlamadım. Metinde küçük yazım hataları bulunması, o kitabın kötü olduğu anlamına gelmez, değerini düşürmez. Buna dayanarak şunu belirtmek isterim: Sözlüğün başında “y.g.” ibaresini gördüğünüz sözcükleri aynen Türkçe okur gibi, yani “yazıldığı gibi” okuyabilirsiniz diye açıklama yapılmış. Lakin, 159. sayfadan 182. sayfaya kadar bir kopyala-yapıştır hatası yapılarak “y.g.” yerine “g.y.” yazılmış. Sözlüğü baştan sona okumayıp, yalnızca o sayfalardaki birkaç kelimeye bakan biri, bu kısaltmanın ne olduğunu anlamayacaktır. Üstelik yazım hatası olduğunu da düşünmeyebilir. Zira birçok sayfada aynı kısaltma aynı hatayla yazılmış. * “gigno, ergo sum” maddesinde Sabri Kaliç, bu cümlenin kendi yaşam ilkesi olduğunu belirtmiş. “Sabri bey napıyorsunuz?” demek gerekir burada ama eklenen naçizane içeriği hoş görüyoruz. Genel olarak böyle öznel yorumlar ve açıklamalar sözlük maddelerinde bulunmamalı. Kolektif bir çalışmada bu tür bir şey yapılır, her yazar bir-iki maddeye kendi fikirlerini eklerse sorun oluşturacaktır. * Bazı maddelerde aynı anlama gelen öteki kelimeler için “=” işareti kullanılarak ek açıklamalara yer verildiği görülüyor. Bu şekilde sözlükteki diğer maddelere yönlendirme yapılmış.

23 * “koto” maddesinde “bizim kanuna benzer” denmiş. Bizim, bizdeki vb. kelimeler tarafsızlığı bozacağı için sözlük hazırlarken böyle ifadeler kullanmaktan kaçınılmalıdır. Tanımın başka bir dile çevrildiğinde nasıl anlaşılacağı her zaman göz önüne alınmalıdır. Burada “bizim” yerine “Türkiye’deki” denebilirdi. * Almanca bir kelime olan “kriegspiel” sözcüğünün okunuşu “kriğgşpiğl” şeklinde verilmiş. İlginç. Tuşlara rastgele basılmış gibi ama değil. * Sözlükte pek çok Latince deyiş mevcut. “Neden bu kadar çok var?” derseniz, sözlükte yer alan şu Latince deyiş sorunuzu cevaplar sanıyorum: “quidquid latine dictum sit, altum viditur” (Latince söylenen söz kulağa derin gelir). Sözlükten bazı örnek maddeler: * ad baculum (Lat.): “[ad bakulum] “değnek zoruyla” ; düşünce gücüyle değil de kaba güçle kabul ettirilen (genellikle, tartışmalar için kullanılır)” * ante litteram (Lat.): “[y.g.] “harften önce” ; bir konuda, daha o konu gündeme gelmeden önce eserler vermiş kişileri tanımlayan bir ifade (...)” * castrato (İt.) (Müz.): “[kastrato] (eskiden, özellikle 18. yüzyılda) sesinin soprano ya da kontralto niteliğini korumak için iğdiş edilmiş erkek çocuk” * hapax legomenon (Yun.): “[apaks legomenon] “bir kez söylenmiş” ; 1. bir kitapta tek kez geçen sözcük ya da deyim ; 2. (mec.) ender bulunan şey”

24 * Schaden-freude (Alm.): “[şağdın-froyd] başkalarının başarısızlıklarından gizli bir haz alma hastalığı” * walk-over (İng.): “[volk-ovır] 1. katılanın karşısında rakibi olmayan karşılaşma; 2. diğer atların çekilmesi sonucu tek bir atın katıldığı yarış” Yorumlar: * “İyi niyetle yazılmış, geliştirilmesi gereken kitap. Yine de başvuru kitabı olarak kütüphanede bulunması gerektiğini düşünüyorum” (@drvagus, kitapyurdu.com)

1.4 - BAĞIMLILIK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Künye: Yıldız, Emrullah (2016). “Bağımlılık Terimleri Sözlüğü”. Truva yay. ISBN 9786059850278 Emrullah Yıldız tarafından hazırlanan sözlük, 2016 yılında Truva Yayınları’ndan çıktı. Giriş yazısında, sözlüğün iki yıllık bir çalışmanın ürünü olduğu ve yaklaşık 650 terim içerdiği belirtilmiş. Önsöz yazısını Prof. Dr. Hakan Coşkunol yazmış. Son birkaç sayfada yararlanılan kaynaklar sıralanmış. Kitapta ne tür maddelerin yer aldığı, kitabın başındaki bir sayfada şu şekilde listelenmiş: - Bağımlılık - Uçucu, Uyarıcı ve Uyuşturucu Maddeler - Sigara ve Alkol - Alt Kültür Argoları

25 - Bağımlılık Tedavileri - Bağımlılıkla Mücadele Eden Kuruluşlar - Kişilik Bozuklukları - Ve Diğer Terimler ve Açıklamaları Notlar: * Kimi maddelerin Türkçe Vikipedi’den doğrudan kopyalanarak oluşturulduğu görülüyor. Örneğin; “çiğneme tütünü”. “nargile”, “entojen”, “bira” maddesindeki alt başlıklar vs. İlgili Vikipedi sayfalarının geçmişlerine bakılırsa, içeriklerin bu kitabın basım tarihinden yıllar önce eklendiği anlaşılıyor. Dolayısıyla kim kimden içerik almıştır sorusu burada cevaplanıyor. Kaynak verilerek kopyalama yapılabilir elbette. Fakat şöyle bir sorun var: Vikipedi içerik lisansına göre, eğer Vikipedi’deki içeriği başka bir çalışmada doğrudan veya değiştirerek kullanıyorsanız, aynı ya da benzer lisansla dağıtmanız gerekmekte.[1] Vikipedi’nin lisansı “CC BY-SA 3.0”[2] şeklinde. Bu kitapta bunun yapılmadığı görülüyor. Özgür içerik alınıp telifli metin gibi gösterilmiş. Hangi maddelerin Vikipedi’den alındığı açıkça belirtilmeliydi. * Çok sayıda yazım yanlışı ve anlatım bozukluğu içeren maddelerden anlaşılıyor ki, kitap hiç kontrol edilmeden baskıya verilmiş. Sözlüğü dikkatlice baştan sona okuyan biri, bunun haksız bir itham olduğunu söyleyemez. Bununla birlikte bazı alfabetik dizgi hataları da dikkat çekiyor. Örneğin, 28. sayfada “beyaz”, “beygi”, “beyin atrofisi”, “beyin sapı” şeklinde sıralanan maddeleri, 29. sayfada “beyaz”, “beyaz cevher”, “beyaz kumrular”, “bilişsel davranışçı terapi” maddeleri izliyor. Yine 15. sayfada

26 “ağzını ıslatmak” ve “akıllı telefon bağımlılığı” maddelerinden sonra “aile tedavisi” maddesi araya sıkıştırılmış. * “chron or chronic” maddesi “chron veya chronic” şeklinde olmalıydı. Çünkü “chron”, “chronic”in kısaltması.[3] Muhtemelen İngilizce bir sayfadan[4] ya da aynı hatayı 2006 yılında yapan Hürriyet gazetesi[5] gibi bir yerden kopyalanıp yapıştırılarak oluşturulmuş. Benzer şekilde “inhalants” maddesi de çevrilmeden bırakılmış. * “Biracılar” maddesi öyle betimlenmiş ki, sanki tanımı geçip özendirmeye kaymış biraz. * Bazı maddeler, yönlendirme yapmak (bkz.) yerine tanımın kopyala-yapıştır yapılarak çoğaltılması ile oluşturulmuş. 103. sayfada bu durum zirveye ulaşmış. 6 madde art arda aynı yolla oluşturulmuş. Yönlendirme yapılamayacak kimi maddeler de kopyala-yapıştır tanım içeriyor. Örneğin; “klorazepat”, “lorazepam”. Bu şekilde madde oluşturmak yerine, tekrara düşmemek için, en azından eş anlamlı kelimeler kullanılabilirdi. * “Histeri” ve “obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu” maddelerinde tanım yapmak yerine, bunlara sahip kişilerin özellikleri belirtilmiş. * “Meze”, “yumruk mezesi”, “şarap tadımı”, “şarap kavı” gibi maddelerin bağımlılıkla pek ilgisi yok gibi. Bunlar daha çok içki kültürüyle alakalı kavramlar. Dolayısıyla, sözlükte yer almalı mıydı sorusu akla geliyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * afrodizyak madde: “Cinsel arzuyu uyandırmak ve arttırmak için kullanılan madde.”

27 * altın vuruş: “Gelişen depresyon, aşırı umutsuzluk ve çaresizlik sonucu aşırı doz madde ile yapılan intihar girişimidir. Ölüme götüren yüksek doz eroin kullanımıdır.” * doktor: “Eroin imalatını yapan kişi. (Bir alt kültür argosudur.)” * hurda: “Küçük parça esrar. (Bir alt kültür argosudur.)” Yorumlar: * “Saha çalışmalarını sosyolojik bir bakışla sunmuş iyi bir çalışma.” (@ipurçak, kitapyurdu.com) Dipnotlar: [1]

https://tr.wikipedia.org/wiki/VP:CC_BY-SA

[2]

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.tr

[3]

http://archive.is/11zvA

[4]

örn. http://archive.is/WWKfK

[5]

http://archive.is/LUFZ6

1.5 - ÇOCUK OYUN VE OYUNCAK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Künye: Özhan, Mevlüt. “Çocuk Oyun ve Oyuncak Terimleri Sözlüğü”. Ankara: Kültür Ajans Yayınları, 2005. ISBN 9758951-06-8 Halkbilimci, araştırmacı ve yazar Mevlüt Özhan tarafından hazırlanan kitap, 2005 yılında basıldı. 255 sayfa olan sözlük,

28 “Ankara: Kültür Ajans Yayınları” tarafından yayımlandı. Yaklaşık beş bin sözcüğün yer aldığı sözlükte, kelimelerin anlamları ve hangi yöreye ait olduğu ile ilgili bilgiler verilmiş. Yöre bilgileri madde sonlarında parantez içinde belirtilmiş. Değişik yörelerde farklı adlarla bilinen oyunlar için bakınız (bk.) kullanılarak ana maddeye yönlendirme yapılmış. Sözlük içeriğinin Türkiye ile sınırlı olduğunu, diğer ülkelerde oynanan oyunları kapsamadığını açıklamakta yarar var. Kitabın sonunda kitap hazırlanırken taranan eserlerden oluşan bir kaynakça mevcut. Sözlükten bazı örnek maddeler: * aldım verdim: “Eş seçimi ve oyuna başlama sırasını belirlemek için oyuncuların sekiz on metre aralıklı durduktan sonra “Aldım verdim ben seni yendim” tekerlemesini söyledikleri, tekerlemenin her kelimesinde bir ayağı öne attıkları, birbiriyle birleştiklerinde ayağı üste gelen oyuncunun ilk sırayı aldığı oyun” * ayak ıslatma: “Dere olarak kabul edilen iki çizgi arasında gittikçe uzaklaşan mesafeyi atlayarak oynanan bir oyun” * calgı yazmak: “Oyunda mızıkçılık yapan çocuğu sırtüstü yere yatırıp resmini çizdikten sonra, diğer çocukların resmin üzerine çiş yapması” * ütmek: “Oyunda, kumarda kazanmak, yenmek” Hakkında yazılanlar: * Terzi, Âdem (2005) “Kitap tanıtımları: Çocuk Oyun ve Oyuncak Terimleri Sözlüğü” Bilge dergisi, sayı 46-47, sayfa 51-52. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. ISSN 1300-283X. https://tinyurl.com/y38cxllf

29 1.6 - SANAT VE FELSEFE TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Künye: İrgin, Süleyman (2017). “Sanat ve Felsefe Terimleri Sözlüğü”. Sokak Kitapları. ISBN 978-605-148-903-2 Süleyman İrgin’in hazırladığı kitap, 2017 yılında “Sokak Kitapları Yayınları” tarafından yayımlandı. Toplam 170 sayfa olan sözlüğün içeriği iki bölüme ayrılmış. İlk bölümde, başlangıçtan 78. sayfaya kadar “sanat terimleri” yer alıyor. İkinci bölüm ise 79. sayfadan başlayarak “felsefe terimleri”ne ayrılmış. Kitabın sonunda Türkçe yayınlardan oluşan bir kaynakça bulunuyor. Notlar: * Sözlükte tanım içermeyen bazı maddeler mevcut. Bu maddelerde kavramın ne olduğu tanımlanmak yerine özellikleri belirtilmiş. Örneğin; Çeşitlilik, çizgi, karşıtlık, minimal sanat. * “Dil / Lehçeler” maddesinde yine tanım yerine bilgiler sıralanmış. “Bilim” maddesi ise deneme türünde bir yazı gibi olmuş. * Kimi maddelerde özgün adlandırmalar korunarak aktarılmış. Örn. Alogisme, anabolisme, dissonance. * Bazı maddelerin Türkçe ve özgün İngilizce adı bir arada verilmiş. Kimisinde ise yalnızca Türkçe adlandırma yapılmış. Örn. Anıklık, eytişimsel özdekçilik.. vs. * Yeterli tanıma / açıklamaya sahip olmayan kimi maddeler de mevcut. Sözgelimi; “Gotik” maddesi “12. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar devam eden Avrupa Orta Çağ sanatında bir stil/ eğilim” şeklinde açıklanmış. Nasıl bir stil/eğilim olduğu tanımlanmamış.

30 * Müellifin, “Sanat ve Mitoloji Terimleri Sözlüğü” isimli bir başka sözlük çalışması da bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Afterimaj: “Bir imgeye bir süre baktıktan sonra göz sinirlerinin bu imgeyi ilk imgeden sonra bakılan imgeye taşıyarak oluşturduğu görsel olguyu tanımlamak için kullanılan terim.” * Anamorfoz: “Bir resmin belli bir bakış noktası dışında bozuk ve çarpık görünmesi.” * Ekorşe: “İnsan ya da hayvan figürünün kas yapısını göstermek amacıyla derisi yüzülmüş olarak betimleyen anatomik çizim. (...)” * Exlibris: “Bir kitabın başlık sayfasında yer alan ve sahibinin kim olduğunu gösteren özel simge ya da damga” * İzokefali: “Bir kompozisyonda tüm figürlerin boy ve önem farkı gözetilmeksizin başları aynı hizaya gelecek biçimde yerleştirilmesi. (...)”

1.7 - A’DAN Z’YE BAHÇE SÖZLÜĞÜ “EvBahçe” dergisinin hediyesi olarak Ağustos 2009 tarihinde dağıtılan bu cep boy sözlük, 160 sayfa ve 970 maddeden / kelimeden oluşuyor. Notlar: * Bitki maddelerinde genel olarak önce Türkçe isim yazılmış, ardından italik (eğik yazı) olarak Latince ikili adlandırmalar

31 verilmiş. Bu Latince adlar parantez içinde verilse, okunurluk açısından daha iyi olabilirmiş. Bazı bitki maddelerinin Türkçesi mevcut değil. Bu maddeler için doğrudan ikili adlandırmalar yazılmış. * Kimi bitkilerin renkli resimleri madde aralarına serpiştirilmiş. * Sözlükte herhangi bir kaynak veya kaynakça bölümü bulunmuyor. İç sayfada “Dergide yayımlanan yazı, fotoğraf, harita, illüstrasyon ve konuların her hakkı saklıdır. İzinsiz, kaynak gösterilerek dahi alıntı yapılamaz” yazıyor. Bu ifade elimizdeki kitapçığı kapsamıyor diyebiliriz çünkü metinde dergiden bahsedilmiş, sözlükten değil. Ama yine de telif hakkına dair herhangi bir bilgi bulunmayan metinler bile, eğer özgürce alıntı yapılabileceğine dair bir şey belirtilmemişse doğrudan telifli olarak kabul edilir. Burada bir noktayı eleştirmek istiyorum. Günümüzde yazılan herhangi bir metnin, diğer metinlerden tamamen bağımsız olduğu, yazılmış diğer her şeyden hiçbir şekilde etkilenmediği söylenemez. Şimdi, bu sözlüğün (ya da derginin) nasıl oluşturulmuş olabileceğini düşünelim. Diyelim ki, bir veya birkaç kişi sözlüğü tamamen akıllarındaki bilgiyle, hiçbir kaynağa ihtiyaç duymadan hazırladı. Peki o akıllarındaki bilgiler nasıl oluştu? Vahiy yoluyla mı meydana geldi? Yoksa daha önce okunan metinler ya da sözlü olarak aktarılanlar ile mi oluştu? Bir düşünelim... Dolayısıyla, bu kadar katı bir telif politikası uygulanması bana biraz saçma geliyor.

32 Sözlükten bazı örnek maddeler: * Arboretum: “Arboretumlar, bilgi ve emek isteyen, yıllar içerisinde meydana getirilen canlı bitki müzeleridir. Kuruluşları yüzyıllar öncesine dayanır. İçinde barındırdığı türler kayıt altında tutulur. Bitkinin kökeni, ailesi, yaşı, resmi olarak kayıtlıdır.” * Endemik: “Sadece bir bölgede yetişen ya da yaşayan bitkiye verilen addır.” * Herek: “Bitkinin rüzgardan etkilenmemesi ve sağlam köklenmesi için hemen yanına dikilen destek, kazıktır.” * Hevenk: “Aynı sap üzerinde bir arada bulunan meyve salkımlarıdır.” * Tarh: “Aynı cins bitkilerin bahçe içinde bir arada tek bir düzenle bulunduğu bölgedir.”

1.8 - KÜTÜPHANE SÖZLÜĞÜ Künye: Ebru, Emine (2014). “Kütüphane Sözlüğü” (2. baskı). İstanbul: Kafekültür Yayıncılık. ISBN 978-605-143-118-5 Emine Ebru tarafından hazırlanan sözlük, 2014 yılında yayımlandı. Yaklaşık seksen sayfa olan kitap, “Kafekültür Yayıncılık” etiketiyle piyasaya sürüldü. İç sayfada belirtilen hâliyle kitabın tam adı “Kitap oburları için kütüphane sözlüğü” şeklinde. Notlar: * Sözlükte; J, L, Ş ve Z harfi ile başlayan hiçbir madde bulunmuyor.

33 * Müellif, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi kütüphanesinde yedi yıl çalışmış. “Sinema-Edebiyat Sözlüğü” isimli bir başka sözlük çalışması da bulunuyor. * Kitaptaki bölümlerin aralarına çeşitli kütüphane görselleri yerleştirilmiş. Sözlükten bazı örnek maddeler: * folyo: “standart kütüphane raflarına yerleştirilemeyen büyük kitap.” * rekto: “bir kitabın sağ sayfası olup tek numaralıdır. versonun tersidir.” * verso: “bir kitabın sol taraftaki sayfası olup çift numara taşır. rektonun tersidir.” * konsorsiyum: “işbirliği yaparak belirli hedeflere ulaşmaya çalışan iki veya daha fazla kurumun resmi birlikteliği (...)” * kompendiyum: “bir konuyu kısa ve özlü olarak ele alan el kitabı veya ansiklopedi gibi bir eser.” Yorumlar: * “Biraz daha ayrıntılı açıklamalar yapılarak genişletilebilirdi. Çok yüzeysel bir çalışma olmuş.” (@oguzhan_tinmaz, kitapyurdu.com) * “Kitapseverler için,kütüphaneciler için ayrıca sözlük okumayı sevenler için güzel bir çalışma.” (@onurulusoy, kitapyurdu. com)

34 1.9 - İZMLER SÖZLÜĞÜ Künye: Seyrek, Ahmet Murat (2019). “İzmler Sözlüğü”. Yediveren Yayınları. ISBN 9786052690529 Yediveren Yayınları tarafından Ocak 2019 tarihinde yayımlanan kitap, Ahmet Murat Seyrek tarafından hazırlandı. Adından da anlaşılacağı üzere, sonu -izm ile biten çeşitli alanlardan kelimeler sözlükte yer alıyor. 166 sayfadan oluşan sözlüğün son sayfasında Türkçe yayınlardan oluşan bir kaynakça bölümü bulunuyor. Bu çalışma, Yediveren Yayınları’nın sözlük serisinin bir parçası. Yayınevinden çıkan diğer kitaplar; “Osmanlı tarihi sözlüğü”, “mitoloji sözlüğü”, “psikoloji sözlüğü”, “felsefe sözlüğü”, “Atatürk sözlüğü”, “Dinler tarihi sözlüğü” ve “sosyoloji sözlüğü” şeklinde. Konuyla ilgilenenler için Osman Korkmaz tarafından hazırlanan “Ansiklopedik ‘’İzm’’ler Sözlüğü” ve Orhan Yorgancı tarafından hazırlanan “A’dan Z’ye İzmler Sözlüğü” gibi daha önce yapılmış diğer başka çalışmaların olduğunu belirtelim. Ayrıca İslamtürk Kitabevi’nin “İzm’ler Ansiklopedisi” serisi ile Hayalperest Yayınevi ve Yem Yayınları’ndan “İzmler … Anlamak” minvalinde standart adlarla çıkan kitaplar mevcut. Notlar: * Kitabın büyük çoğunluğu kopyala-yapıştır ile oluşturulmuş. Kaynakça bölümünde verilen kaynaklardan doğrudan alınmış. Emek yok, intihal var. Bunun bir derleme olduğu, intihal yaratmadığı söylenebilir. Lakin, kaynakça bölümünde yer almamasına rağmen, çok sayıda madde Vikipedi’den alınıp kitaba dahil edilmiş. Bir-iki cümle olsa neyse diyeceğiz ama,

35 sayfalar dolusu, ansiklopedi maddesi uzunluğunda içerikler söz konusu. Sözlüğü okumaya başlar başlamaz, daha ilk sayfalardan “absürdizm”, “agorizm”, “aktivizm”, “alpinizm” gibi çok sayıda maddenin Vikipedi’den kopyalandığı anlaşılıyor. Bu maddelerin yazarı aslında Vikipedistler. * Kimi maddeler için yapılan uzun açıklamalar, sözlük tanımı olmaktan çıkıp ansiklopedik bilgiye doğru ilerlemişken (ki bu maddelerin kopyala-yapıştır ile oluşturulduğunu yukarıda belirttik), kimilerinde ise tek kelimelik açıklamalar ile yetinilmiş. Örneğin; “Aferizm: Çıkarcılık”, “Aksiyonizm: Etkicilik” olarak kısaca verilmiş. Bunların yönlendirme olduğu sanılmasın, tanımı / açıklaması bu kadar. * Sözlüğün daha ilk sayfasında, “dakka bir gol bir” diyebileceğimiz ve “CTRL + V” tuş kombinasyonuna fazlaca basıldığı için olsa gerek (!), “Abstraksiyonizm” maddesi iki farklı yerde aynı şekilde tanımlanmış.

1.10 - KISA ADLAR VE KISALTMALAR SÖZLÜĞÜ Künye: Aysan, Adviye; Tuncay, Selma; Gönülal, İsmet (1992). “Kısa Adlar ve Kısaltmalar Sözlüğü”. Doruk Yayınları. ISBN 975-553-038-X Adviye Aysan, Selma Tuncay ve İsmet Gönülal tarafından hazırlanan kitap, 1992 yılında Doruk Yayınları’ndan çıktı. Önsözde belirtildiğine göre, sözlükte; Latince kısaltmalar, resmî kuruluşlar, kimya kısaltmaları, ülkelerin para birimleri, ülke ve şehir adları kısaltmaları, otomobil ve trafik kısaltmaları,

36 askerlik terimleri kısaltmaları, uluslararası örgüt kısaltmaları, bilim kısaltmaları, kişi adları kısaltmaları, genel dilde kullanılan kısaltmalar vb. konulara yer verilmiş. Ayrıca kullanımdan düşmüş kimi kısaltmalar da dahil edilmiş. Yine önsözde, kısaltma kullanım tekniklerine ilişkin bilgiler verilmiş. 280 sayfa olan kitabın son iki sayfasında ise kaynaklar sıralanmış. Notlar: * Sözlüğe çok hızlı bir şekilde göz atmama rağmen, yine de kimi maddeler dikkatimi çekmeyi başardı. Bazı kelimelere lüzumsuz kısaltmalar yapılmış. Mesela, asıl kelimeden bir veya iki harf eksiltilerek oluşturulmuş “Pln. >> Plan”, “yumuş. >> Yumuşak”, “şa. >> Şark”, “Fig. >> Figür” örnekleri gibi. Bunların kullanımı mevcut ki sözlüğe dahil edilmiş. Fakat, kullanma gerekçesi nedir, niçin kısaltmaya ihtiyaç duyulmuştur bilinmez. * Bu çalışma 90’ların başında yayımlanmış. O dönem ile günümüzde kullanılan bazı kısaltmaları kıyaslayalım: Sözgelimi, “KPSS” deyince hemen herkesin aklına “Kamu Personeli Seçme Sınavı” gelecektir. Elimizdeki sözlüğe göre bu, aynı zamanda “Kommunisticheskaya Partiya Sovetskovo Soyuza (Sovyetler Birliği Komünist Partisi)” nın kısaltmasıymış. Benzer şekilde, “AKP” dediğimizde yine herkes “Adalet ve Kalkınma Partisi” şeklinde anlayacaktır bu kısaltmayı. Sözlükte bunu “Afrika-Karayip-Pasifik (Ülkeleri)” in kısaltması olarak görüyoruz. Eski kitapları / sözlükleri okumanın en güzel yanı da budur aslında. Zaman içinde olan değişimleri veya hiç değişmeyenleri görmek. Bu sözlükteki kimi maddeler ile de bir geçmişe - bir günümüze yolculuk yapılabilir.

37 * 143. sayfada “İ.Y.S.S.K.S.İ.İ.D.” şeklinde bir kısaltma için fazla uzun denilebilecek ilginç bir madde var. “İşyerinde Sağlık, Sağlık Korunması ve Sigorta ile İlgili Danışma (Komitesi)” nın kısaltmasıymış. Açılımını ezberleyip kullanmak daha kolay. * Bazı akronimler mânîdarlığıyla dikkat çekiyor. Örneğin; DEDEM-SAN: Devlet Demiryolları Mensupları Derneği EMİNSU; Eminsu: Emekli İnkılap Subayları (Birliği) TOKGELİŞ: Türkiye Kahve, Kıraathane, Gazino, Otel, Pastahane, Muhallebici ve Benzeri Yerleri İşverenler Sendikası Sözlükten bazı örnek maddeler: * As.İz.: “Askeri İnzibat” * BENELUX, Benelux: “Economic Union of Belgium, Netherlands and Luxemburg: Belçika-Hollanda-Luxemburg Ekonomik Birliği” * etc. (Lat.): “et cetera: ve bunun gibileri, vesaire” * OPEC: “Organization of Petroleum Exporting Countries: Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü” * TOFAŞ: “Türk Otomobil Fabrikası AŞ”

1.11 - İNTERNET SÖZLÜĞÜ Türkiye’nin ilk internet dergisi olan[1] “.net dergisi”nin armağanı olarak dağıtılan bu kitapçık, 97 sayfadan oluşuyor. İnternetin henüz pek yaygınlaşmadığı 1997 yılında basılmış.

38 Sözlükte İngilizce internet terimleri yer alıyor. Bununla ilgili olarak, “Burada yazılanları Türkçeye çevirip ondan sonra tekrar ne demek olduklarını yazmadık çünkü bunları internet ortamında zaten ingilizce göreceksiniz. Biz bu kelimelerin salt karşılıklarını yazmak yerine sizin ne işinize yarayacağını yazmayı uygun gördük” şeklinde açıklama yapılmış. Sözlük bölümünden sonra ‘“smiley” dili ve anlamları‘ başlıklı bir kısım bulunuyor. Bu kısımda internet ortamında (emojiler çıkmadan önce) kullanılan çeşitli smileyler listelenip anlamı verilmiş. Örneğin; :-D kahkahalarla gülmek (:-) kel :-e hayal kırıklığına uğramış Ardından gelen “kısaltmalar” başlıklı kısımda ise, internette kullanılan kimi ingilizce kısaltmalar sıralanmış. Mesela; FAQ: Frequently Asked Questions - sıkça sorulan sorular LOL: Laughs on loud - yüksek sesle gülme OMG: Oh my god - aman allahım Notlar: * Madde tanımları yapılırken ciddi bir üslup kullanılmamış. Genellikle katılımcı sözlük ağzıyla yazılmış olduğu söylenebilir. Sözgelimi, “Cable” maddesi “Kablo işte canım...” şeklinde açıklanmış. “CARL” maddesinde ise açıklama bile yapılmamış. “İlginç bir database sistemi” denmiş sadece.

39 * “.net” maddesinde derginin reklamı yapılmış. “The .net Directory” maddesinde de benzer bir durum söz konusu. Sözlükten bazı örnek maddeler: * ASCII Art: “Klavyenizde bulunan şekillerle yaptığınız sanat. Bir nevi 69’dan tavşan yapmaya benziyor.” * Lurker: “Haber gruplarında tüm haberleri okuyup bir türlü haber yollamayan, fikrini beyan etmeyen kimse. Bir nevi rontgenci.” * Shareware: “Bir programı almadan önce denemek isteyenler için hazırlanmış sürümler. Tam kapasiteyle kullanabilmek için o programı satın almanız şart.” * Wizard: “İnternet üzerinde birçok kişi tarafından oynanan oyunda en üst kademeye gelmeyi başarmış kişi.” Dipnotlar: [1]

http://archive.is/ltPip

1.12 - GIDA SÖZLÜĞÜ Künye: Türker, Sevinç (1998). “Gıda Sözlüğü”. Ankara: Güneş Kitabevi Doç. Dr. Sevinç Türker tarafından hazırlanan kitap, ilk olarak 1988 yılında Güneş Kitabevi’nden çıktı. 1990 senesinde Doğa Matbaacılık aracılığıyla ikinci bir baskısı yapıldı. Önsözde belirtildiğine göre sözlükte; gıda maddelerinin, gıda endüstrisi yan ürünlerinin, bu endüstride kullanılan katkı maddelerinin,

40 gıda maddeleri ile bulaşıp enfeksiyon ve intoksikasyona neden olan mikroorganizmaların tanımları ile, gıda kimyası ve mikrobiyolojisi ile ilgili tanımlar yapılmış. Sözlükte 1000’den fazla madde başı olduğu belirtilmiş. Kitabın sonunda bir kaynakça bölümü bulunmuyor, lakin önsözde, yayının hazırlanmasında FST indexleri, FAO vocabulary, CAB kataloğu ile yerli ve yabancı konuyla ilgili yayınların indexlerindeki kelimelerin seçildiği açıklanmış. Notlar: * Sözlükte kullanılan kısaltmalar için bir dizin bulunmuyor. “ml.” >> mililitre, “mg.” >> miligram vb. kısaltmaları aşağı-yukarı herkes biliyordur fakat mesela “i.ü.” kısaltmasının açıklanmaya ihtiyacı olduğu anlaşılıyor.[1] Gerçi “International Unit” maddesi mevcut ama sözlüğü baştan sona okumayıp yalnızca belirli maddelere bakan biri, bunu muhtemelen farketmeyecektir. * Anlamı farklı ama yazılışları aynı olan kelimeler, ayrı başlıklar altında alt alta verilmiş. Örn. Lizin, Macun. * Sözlüklerde maddelerin alfabetik olarak sıralanması oldukça önemlidir. Çünkü çoğu kişi, yalnızca aradığı kelimelere bakmak için sözlüklere başvurur. Olması gereken yerde aranılan kelime yoksa, kitapta yer almadığı düşünülür. Alfabetik sıralamada “ğ”, “g” harfinden sonra gelir ama bu kitapta sayfa 3,4 ve 5’teki kelimelere baktığımızda “g” ve “ğ” harflerinin karışık olarak sıralandığını görüyoruz. Yazı tipinden anlaşıldığına göre kitap, daktilo ile yazılmış. Günümüzde bilgisayarda yazılan içeriklere nazaran düzeltme imkanı daha az olduğundan bu hatalar hoş görülebilir elbette. Fakat yine de belirtmeyi uygun gördüm.

41 Sözlükten bazı örnek maddeler: * Deli bal: “Arıların, zehirli özsuları olan bitkilere de konmaları neticesinde, bala bu zehirli salgıların bulaşması ile meydana gelen ve insanlara zararlı olan bal türü.” * Havyar: “Balık yumurtalarının, balıktan çıkarılıp soğuk suda yıkandıktan sonra ince tuz ile olgunlaştırılmış hali.” * Nektar: “Bileşiminde doğal meyva suyu oranı, meyvanın türüne göre % 25 ile 50 arasında değişen, içine şeker, su ve gerektiğinde asit katılarak hazırlanan, berrak veya bulanık olabilen meyva suyu tipi.” * Viskosite: “Yapışkanlık, koyuluk, akıcılık kıvamında hissedilen yoğunluk.” Hakkında yazılanlar: * Cumhuriyet Bilim Teknik, 1 Haziran 1991, sayfa 22 Dipnotlar: [1]

Örn. http://archive.is/NAWXa

1.13 - İDARE ET: A’DAN Y’YE MEMUR SÖZLÜĞÜ Nizamettin Özbek tarafından yazılan ve 112 sayfa olan kitap, 1980 yılında yayımlandı. İç sayfada “Dizgi ve baskı: Kadıoğlu Matbaası - Ankara” yazıyor, arka kapakta ise “Genel Dağıtım: Gül Yayınevi” bilgisi mevcut. Gülmece türündeki kitapta, Aziz Nesin’in “Türünün ilk yapıtı” başlıklı önsöz niteliğinde bir yazısı bulunuyor. Sözlükte, memuriyetliğe ilişkin kimi kavramlar, mizahi bir dil kullanılarak açıklanmış.

42 Notlar: * Özbek, “Sunuş” yazısında Paris’teki bir kitapçıda rastladığı “Yetkin ŞOFÖRÜN küçük SÖZLÜĞÜ (Petit DICTIONNAIRE du parfait AUTOMOBILISTE)” isimli Fransızca kitaptan ilham alarak bu kitabı hazırladığını belirtmiş. * Müellifin, “Trafik Sözlüğü” isimli bir başka sözlük çalışması da bulunuyor. * Arka kapakta, “Hazırlanmakta Olanlar” başlığı altında başka sözlüklerin de bahsi geçmiş ama bunlar muhtemelen yayımlanmamış. Yaptığım internet aramalarında izine rastlayamadım. * Kitabı okurken, yeni nesile yabancı gelebilecek “lejander”, “zagon”, “mutemet”, “tereke”, “niyabet”, “biteviye” gibi kelimelere rastlamak mümkün. Bunların dışında, mizah amaçlı uydurulmuş kimi sözcüklere de satır aralarında denk geliyoruz. Örneğin; “akilülsandviç” (Osmanlıca “sandviç obur” demekmiş), “makamomani” (“noldum delisi”nin teknik deyişle söylenen şekliymiş). “Makamonani” için esprili bir açıklama da yapılmış: “bu terim kendi mamulümüz olup, diğer bazı terimlerimiz gibi malzemesi dışardan getirtilerek memleketimizde monte edilmiştir.” Sözlükten bazı örnek maddeler: * Aylık: “Memurla beraber doğar. Çok kez memurun, karısına ve çocuklarına kalarak ondan çok yaşar. (...)” * Bakan: “Eldeki yasa ve yönetmeliklere göre olmayacak işleri olacak, olabilecek işleri de olmayacak hale koyabilen tek yetkili. (...)”

43 * Odacı: “Yazı dilinde hademe olarak geçer, fakat yüz yüze konuşmalarda acısı biraz alınarak odacıya dönüştürülür. (...)” * Tezkiye: “Belirli zamanlarda ve yazılı olarak üst’ün ast hakkında iyi şeyler söylemesi, onun tutum ve davranışlarının düzgünlüğüne tanıklık etmesi. (...)”

1.14 - PSİKOLOJİ SÖZLÜĞÜ O. A. Gürün tarafından yazılan kitap, ilk olarak 1991 yılında İnkılâp Kitabevi’nden çıktı. Sözlükte; psikoloji kavramları, kuram ve kuramcıları ile ilgili maddeler yer alıyor. Kelimelerin yanlarında genel olarak Almanca, Fransızca ve İngilizce karşılıkları verilmiş. 175 sayfa olan kitapta kaynakça bölümü bulunmuyor. Madde aralarında, konuyla ilgili bazı görseller ile sözlükte maddesi bulunan kimi kişilerin fotoğrafları yer alıyor. Notlar: * Kitabın yazarı hakkında pek bilgi yok gibi. Her yerde “O. A. Gürün” kısaltmasını kullanmış. ISNI (International Standard Name Identifier) [tr. Uluslararası Standart Ad Tanımlayıcısı] veritabanında bile açılımına dair herhangi bir bilgi bulunmuyor.[1] Çeviri çalışmalarının yanı sıra, “Türkçe - Fransızca Sözlük”, “Fransızca - Türkçe Sözlük” ve “Fransızca Deyimler Sözlüğü” isimli diğer başka sözlük çalışmaları da mevcut. Elimizdeki “Psikoloji Sözlüğü” kitabının arka kapağında, İsviçre’de Lozan eğitim Enstitülerinde Çocuk Psikolojisi ve Genel Psikoloji dersleri okuttuğu belirtilmiş.

44 * Sözlüğün, pek çok yerde referans olarak kullanılan bir çalışma olduğu görülüyor. Bu yazı hazırlandığı esnada, Google Akademik sayfasında alıntılanma sayısı 54 olarak görünüyordu.[2] Sözlükten bazı örnek maddeler: * Bovarizm: “Kendini diğer kişilerden farklı ve üstün görerek bulunduğu durumdan hoşnut olmayan ve yaşam koşullarıyla bağdaşamayacak düşler peşinde koşan kişilerin içinde bulunduğu ruh durumu. (...)” * Ekmnezi (Bilinç coşkusu): “Geçmiş yaşamla ilgili yaşantıların bilinç alanına akın etmesi. Kaybolduğu sanılan eski anıların çoğu kez kısa bir süre için büyük bir canlılıkla ortaya çıkması olayı. (...)” * Koprolali: “Açık-saçık, kaba ve kirli sözler söylemeye yatkınlık. (...)” * Moria: “Alınsal beyin yumrularının uyarılmasına bağlı olan ve şakalarla, sözcük oyunlarıyla kendini belli eden aşırı coşkunluk durumu.” Yorumlar: * “psikolojik danışmanlık ve rehberlik bölümü 1. sınıftayken aldım. psikolojik terimlerin çoğu var ama 1-2 cümlelik tanım ve açıklamaların yeterli olmadığını 3. sınıfa geçtiğimde anladım. ama bu alana ilgisi olanlar için iyi bir kitap olduğunu söyleyebilirim.” (@44poturgeli, kitapyurdu.com) Dipnotlar: [1]

http://archive.is/VXddA

[2]

https://tinyurl.com/yymt4328

45 1.15 - ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİSİNİN SÖZLÜĞÜ Latif Onur Uğur editörlüğünde hazırlanan kitap, 2010 yılında Alter Yayınları’ndan çıktı. Sözlükte; ahlak, aşk, başarı, gönül, güzel, hayat, kültür, mutluluk, olgunlaşmak, ölüm, pişmanlık gibi çeşitli soyut kavramlar, üniversite öğrencileri tarafından tanımlanmış. Her bir yazar / öğrenci, ilgili kavramları kendince açıklayıp yorumlamış. Ahi Evran Üniversitesi, Kaman Meslek Yüksekokulu 2009-10 öğretim yılında, sınıf içi etkinliği olarak başlayan çalışma, daha sonra bir kitaba dönüştürülerek yayımlanmış. Notlar: * Sözlükteki içerikler; kavram / başlık altına, yazar adı ve ardından açıklama şeklinde sıralanmış. Bazı kavramlar birçok yazar tarafından tanımlanırken, bazılarında da tek yazar yer almış. * Anonim kalma isteğinden olsa gerek, kimi sayfalarda “İsim Yok” tarafından yazılmış yazılar mevcut. Bunları bir veya birkaç kişi yazmış olabilir. “İsim Yok” yerine rumuz vb. bir şey yazılsaydı anlamamız mümkün olabilirdi. * Öğrenciler kavramları içlerinden geldiği gibi, kendilerine ne çağrıştırıyorsa o şekilde tanımladıkları için kitapta kaynakça bölümü bulunmuyor. Aslına bakılırsa, bu yönüyle edebî bir nitelik taşıyor diyebiliriz. * Kitabın sonunda öğrencilerin toplu olarak çekilmiş fotoğrafları bulunuyor.

46 Sözlükten bazı örnek maddeler: * Bilgelik: “Her zaman her şeyi bildiğini sanan insanların aksine başkalarını dinleyerek düşünen ve öğrenen varlık.” (Kahraman Baş) * Kararlılık: “Verilen kararları uygulamakta ve devam ettirmekte ısrarcı olmaktır. Kararları devam ettirebilme gücüdür.” (Duygu Ulufer) * Meydan Okumak: “Korkmadığını, çekinmediğini açıkça bildirmek, kavga ya da yarışmaya çağırmak, korkmadan her şeyi yapmak.” (Ezgi Köy) * Rehavet: “Vücutta görülen gevşeklik, ağırlık ve tembelliktir. Bunu hayata uyarlarsak; yaşamayı akışına bırakmak, bir amaç bir hedef için uğraşmamak, çalışmamak, yaşamaktan yorulmak anlamında da kullanabiliriz.” (Yıldız Sarı) Yorumlar: * “Öğrencilerle birlikte hazırlanmış bir proje ürünü... O kadar da orijinal bir kitap sayılmaz.” (@cantemel77, kitapyurdu.com)

1.16 - SERAMİK SÖZLÜĞÜ Faruk Şahin tarafından hazırlanan kitap, 1983 yılında Anadolu Sanat Yayınları’ndan çıktı. Sözlükte, Kütahya çini sanatçılarının (ustalarının) kullandıkları kelimeler ve bazı genel seramik terimleri yer alıyor. Kütahya çini ustalarının kullandıkları kelimeler, yanlarına * işareti konularak belirtilmiş. Faruk Şahin bu maddelerin ki-

47 şisel birikimleri ve babası Ahmet Şahin’den derledikleri ile oluşturulduğunu “Önsöz” yazısında açıklamış. Diğer genel terimler içinse literatürü gözden geçirip maddeleri hazırlamış ve kaynakları sözlüğün sonunda sıralamış. Kitabın son sayfalarında, sözlükteki kimi maddelerin görselleri bulunuyor. Notlar: * “Motif” maddesinde, kullanılan motiflerin bir listesi mevcut. * Hammadde olarak kullanılanlar, kimyasal formülleri verilerek açıklanmış. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Aymak*: “Isı karşısında sırçanın eriyerek şeffaflık ve parlaklık kazanarak alttaki renklerin belirmesidir.” * Biblo: “Seramikten yapılmış küçük heykelcikler.” * Masse: “Seramik yapımında kullanılan çamur.” * Sır*: “Seramikler üzerindeki koruyucu, camsı tabaka.” * Tek Kalem*: “Baskısız, şablonsuz serbest fırça ile seramik dekore etmek.”

1.17 - ÇAĞDAŞ DÜNYA EDEBİYATÇILARI SÖZLÜĞÜ Oktay Akbal tarafından hazırlanan çalışma, 1967 yılında Kitapçılık Ticaret Limited Şirketi Yayınları aracılığıyla yayımlandı. Sözlükte, Türkiye hariç tutularak Dünya’daki çeşitli milletlerden yazarların kısa biyografik[1] bilgilerine yer verilmiş. Önsöz yazısında çalışmanın yirminci yüzyılda doğup ölen kişileri kapsadığı belirtilmiş.

48 Sözlükteki maddeler genel olarak, önce büyük harflerle soyad ve ardından kişinin ismi gelecek şekilde alfabetik olarak listelenmiş. Parantez içinde hangi milletten oldukları ve yazar, romancı, şair gibi mesleki bilgileri verilmiş. Ayrıca yazarların başlıca yapıtları da sıralanmış. Kitapta kaynakça bölümü bulunmuyor. Sözlük bölümünden sonra “Çağdaş Dünya Edebiyaçılarının Dilimize Çevrilmiş Belli Başlı Eserleri” başlıklı bir kısım mevcut. Bu kısımda, çeşitli yazarların Türkçeye çevrilmiş olan kimi eserleri listelenmiş. Dipnotlar: Şurada (https://archive.is/Q5FfH) önerildiği şekliyle “biyogram” demek daha doğru olabilir belki.

[1]

BÖLÜM 2 Bu bölüm makale tanıtımlarına ayrılmıştır. Tam metinlere erişim için internet bağlantıları verilmiştir.

51 2.1 - SÖZLÜKLER OKUNUR MU? SÖZLÜKLERE BAKILIR MI? Adem Balaban tarafından yazılan makale, 2014 yılında ‘The Journal of Academic Social Science Studies’ (JASSS) dergisinin 24. sayısında yayımlandı. Balaban bu çalışmada, “sözlükler baştan sona, roman okur gibi okunur mu, yoksa ihtiyaç olduğunda ilgili maddelere bakılır mı?” konusunu tartışmaya açmış. Ardından “üniversitelerdeki Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğrencileri için sözlük okumanın faydaları” üzerinde durmuş. tam metin: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2189

2.2 - AYKIRI SÖZLÜKLER Fatih Doğru tarafından yazılmış olan makalede, aykırı sözlüğün ne olduğu açıklanmış. Daha sonra, Türkiye’de ve Batıdaki belli başlı aykırı sözlükler ile bunların özellikleri üzerinde durulmuş. Doğru’nun bu çalışması, 2014 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nin 15. cilt 2. sayısında yayımlandı. tam metin: https://doi.org/10.17494/ogusbd.75647

2.3 - SÖZLÜKÇÜLÜK VE SÖZLÜK ARAŞTIRMACILIĞI Halil İbrahim Usta tarafından yazılan makale, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi’nin Haziran 2010 tarihli 7. cilt 2. sayısında yayımlandı. İki bölüme ayrılan çalışmanın ilk bölümünde; sözlükçülüğün çeşitli kaynaklardaki tanımları verilmiş, ardın-

52 dan sözlükçülüğün tarihçesi, teorisi, ilgili alanları, terminolojisi, hedefleri ve Türkiye’de sözlükçülük başlıkları üzerinde durulmuş. İkinci kısımda sözlük araştırmacılığı konusuna değinilerek Türkiye’de sözlük araştırmacılığı hakkında eleştirel bir yazı kaleme alınmış. tam metin: https://tinyurl.com/yywbsega

2.4 - SÖZLÜK TÜRLERİNİN TASNİFİ Müjgan Bekdaş tarafından hazırlanan çalışma, ‘Route Education and Social Science Journal’ adlı yayının 2017 tarihli 16. sayısında yayımlandı. Çalışmada, sözlükleri tasnif etmenin önemine değinilmiş. Ardından, daha evvel yapılan bazı sınıflandırma çalışmalarına yer verilmiş. “Tartışma ve Sonuç” bölümünde, daha önceki çalışmaların ışığında yeni bir sınıflandırma denemesi yapılmış. tam metin: http://dx.doi.org/10.17121/ressjournal.712

2.5 - SÖZLÜK ÜSTÜNE GÖZLEMLER Erdim Öztokat tarafından yazılan makale, 1979 yılında İstanbul Üniversitesi ‘Dilbilim’ dergisinin 4. sayısında yayımlandı. Fransızca okutmanı olan Öztokat, çalışmasında örnek olarak Fransızca sözlükleri vermiş. İlk kısımda ‘Dilbilgisi ve Sözlük’ konusuna değinmiş. İkinci kısımda sözlüklere ilişkin genel açıklamalar yaptıktan sonra üçüncü kısımda Petit Robert’i (bkz: wikidata.org/wiki/Q119854) ele almış. tam metin: https://tinyurl.com/yys2uxul

53 2.6 - SÖZLÜK VE SÖZLÜKÇÜLÜK ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Zekeriya Bingöl tarafından hazırlanan çalışma, Akademik Bakış dergisinin Mayıs 2006 tarihli 9. sayısında yayımlandı. Makalede, ‘Sözlük ve Kullanımı’ konusuna değinildikten sonra ‘Sözlük ve Sözlükçülüğün Tarihçesi’ üzerine bilgiler aktarılmış. Ardından, alt başlık olarak ‘Türk Sözlükçülüğü Tarihi’ konusu üzerinde durulmuş. tam metin: https://tinyurl.com/y2a8ek3n

2.7 - CEP SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Ayabek Bayniyazov ve Canar Bayniyazova tarafından hazırlanan çalışma, 2008 yılında Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi’nin 8. cilt 2. sayısında yayımlandı. Kazakça sözlüklerden örnekler ile desteklenen makalede, küçük okul cep sözlüklerinin diğer büyük sözlüklerden farkına değinilerek, yapısal sorunları ve oluşturma ilkeleri üzerinde durulmuş. tam metin: https://tinyurl.com/y5bdw6tg

2.8 - DEĞİŞEN SÖZLÜK KÜLTÜRÜMÜZ Erdoğan Boz tarafından hazırlanan çalışma, ‘Türk Dili’ dergisinin Şubat 2014 tarihli 746. sayısında yayımlandı. Makale, “internet yaygınlaşmadan önce Türkiye’de sağlam bir sözlük kültürü var mıydı?”, “internet ve katılımcı sözlükler bunu değiştirdi mi?” soruları etrafında şekillenmiş. tam metin: https://tinyurl.com/y49bbml2

54 2.9 - LEKSİKOGRAFİ NEDİR? Fırat Erikli tarafından hazırlanan çalışma, Haziran 2019 tarihinde Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi’nin 36. cilt 1. sayısında yayımlandı. Çalışmanın alt başlığı “Terimin Uygulama ve Kuram Temelli Türkçe Karşılıkları ve Bu Karşılıkların Kapsamları” şeklinde. Makalede, leksikografinin ne olduğu ve tanımı üzerine bazı görüşler derlenmiş. Ardından leksikografinin uygulama ve kuramsal yönüne değinilmiş. Daha sonra, “metaleksikografi” ve “sözlük araştırmaları” kavramlarından bahsedilmiş. Sözlük araştırmaları içerisinde hangi alanlarda inceleme ve araştırmalar yapıldığı ile araştırma konularına dair bilgiler aktarılmış. Sözlük araştırmalarının kapsamına giren farklı araştırma perspektifleri sıralanmış. Sonuç olarak, sözlük yazımı ve sözlük bilimi ayrımına ilişkin bir yapı ortaya çıkarılmış. tam metin: https://doi.org/10.32600/huefd.441312

2.10 - LEKSİKOGRAFİ TERİMİNİN TANIMI VE TÜRKÇE KARŞILIĞI ÜZERİNE Erdoğan Boz tarafından yazılan makale, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nin Sözlük Özel Sayısı’nda yayımlandı. Bu özel sayı, 2011 yılında okuyucuyla buluştu ve derginin 4. sayısı olma özelliğini taşıyor. Çalışmanın ilk bölümü leksikografinin tanımına ayrılmış. Çeşitli araştırmacıların onu nasıl

55 tanımladığına değinilmiş. İkinci bölümde ise Türkçe karşılığı üzerinde durulmuş. tam metin: https://tinyurl.com/y2u2bmrz

2.11 - PSİKOMİTOLOJİK TERİMLER: PSİKOLOJİ LİTERATÜRÜNDE MİTOLOJİNİN KULLANILMASI Emet Gürel ve Canan Muter tarafından hazırlanan çalışma, 2007 yılında Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nin 7. cilt 1. sayısında yayımlandı. Makalede, mitolojik öğelerin psikoloji literatürüne yönelik yansımaları konu edinilmiş. İkaros, Janus Figürü, Narkissos gibi mitoloji kökenli unsurların, psikoloji alanında nasıl yer bulduğu örnekler ile açıklanmış. tam metin: https://tinyurl.com/y32j8bjz

2.12 - SÖZLÜ KÜLTÜR MALZEMESİ OLARAK TÜRKÇEDE ASKERLİK JARGONU Hüseyin Yıldız tarafından hazırlanan çalışma, 2010 yılında Milli Folklor dergisinin 88. sayısında yayımlandı. “Giriş” kısmında “jargon” ile ilgili bilgiler verilmiş ve “argo” gibi ilgili terimlerle karşılaştırmalar yapılmış. “Veri” bölümünde Yıldız, askerlik görevini yaptığı birlikten derlediklerini, Filiz Bingölçe’nin ‘Asker Argosu Sözlüğü’ ile karşılaştırarak tasnif etmiş. Bingölçe’nin sözlüğünde yer almayan, kendi derlediği maddelerin yanına * işareti koyarak belirtmiş. İlgili bölümdeki sınıflandırmayı “kelimeler” ve “kalıp cümleler” ana başlıkları

56 altında ele almış. Ayrıca, “kelimeler” bölümü “isimler” ve “fiiller” şeklinde alt başlıklara ayrılmış. “Sonuç” bölümünde de genel bir değerlendirme yapılmış. tam metin: https://tinyurl.com/yy3s64gr

BÖLÜM 3 Bu bölümde sözlükçe içeren kitaplara yer verilmiştir. İlgili eserlerin sözlükçe kısmındaki maddelerden örnek metinler aktarılmıştır. İlk bölümde olduğu gibi, burada da alıntıların kısa olmasına özen gösterilmiştir.

59 3.1 - GLADYATÖRLER: ARENANIN TUTSAK SAVAŞÇILARI Künye: Uzunaslan, Abdurrahman (2010). “Gladyatörler: Arenanın Tutsak Savaşçıları”. Myken Yayınları. ISBN 978-605566-21-03 Abdurrahman Uzunaslan’ ın yazdığı kitap, 2010 yılında Myken Yayınları tarafından yayımlandı. Kitabın 187. sayfasında “Terminolojik Sözlük” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Bu bölümde, gladyatör dövüşlerine ilişkin terimlere yer verilmiş. Sözlükten bazı örnek maddeler: * andabata: “Gözleri kapalı olduğu halde dövüştürülen gladyatör.” * cena libera: “Gladyatörlerin arenaya çıkmadan önceki son akşam yemeği. Cellât yemeği olarak da adlandırılan ziyafette, gladyatörlere hemen her türlü yiyeceğin ikram edildiği bilinmektedir.” * hordearii: “Tahıl veya gaz yapıcı bakliyatlar tüketen gladyatörler için kullanılan aşağılayıcı ifade.” * missio: “Yenilen gladyatörün başparmağını kaldırarak rakibinden af talep etmesi.” * rudis: “Arkasında başarılı bir meslek kariyerini bırakarak emekli olan veya başarılı dövüşen gladyatörlere verilen sembolik tahta kılıç.”

60 3.2 - HAT SAN’ATI Süleyman Berk tarafından hazırlanan kitap, ilk olarak 2006 yılında yayımlandı. Tam adı “Hat San’atı: Tarihçe, Malzeme ve Örnekler” şeklinde olan çalışma, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları (İSMEK) Yayınları aracılığıyla okuyucuyla buluştu. Daha sonra, İnkılab Yayınları tarafından 2013 yılında “Devlet-i Aliyye’den Günümüze Hat Sanatı” başlığıyla yeniden düzenlenip yayımlandı. Kitapta “Lügatçe ve Deyimler” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Gubâri Yazı: “Arapça toz anlamına gelen gubardan ismini alan yazıdır. Çok ince ve küçük hatta gözle zor görülebilecek yazılara verilen isimdir.” * Ketebe: “Bir hattatın yazdığı yazıya ismini koyması yerinde kullanılır. İmza demektir.” * Ma’kılî: “Hiçbir parçasında yuvarlaklık bulunmayan, düz, dik ve köşeli yazı biçimidir.” * Tezhib: “Yazma kitaplarla murakka’larda, boya ve altın tozu ile yapılan her türlü süsleme işine verilen ad.”

3.3 - İNSAN DÜŞÜNCESİNDE YERKÜRE David Oldroyd tarafından yazılan kitap, ilk olarak 1996 yılında “Thinking about the Earth: A History of Ideas in Geology” adıyla İngilizce olarak yayımlandı. Türkçe baskısı Ülkün Tan-

61 sel’in çevirisiyle 2004 senesinde TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları’ndan çıktı. Kitabın alt başlığı “Yerbilim’e Bir Tarihsel Bakış” şeklinde. 563 sayfa olan kitabın, “Giriş” bölümünden önce “Sözlükçe” başlıklı bir kısım bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Gaia: “Eski Yunan tanrılarından biri. Ayrıca, yerkürenin kimi bakımlardan canlı, kendi kendini onaran bir organizma gibi davrandığını söyleyen kuramında/varsayımında kişileştirme yapmak amacıyla Lovelock’un kullandığı bir isim.” * Öhemerizm (Euhemerism): “Söylencelerde geçen tanrıların, tanrılaştırılmış insanlar olduğu görüşü; ya da, söylenceleri yorumlarken, onlara kuşaktan kuşağa aktarılmış gerçek tarih olayları gözüyle bakan yöntem.” * Pangaea: “Wegener’in ortaya attığı kıtaların kayması kuramına göre, parçalanarak bugünkü kıtaları meydana getirdiği varsayılan büyük kıta.” * Vikariyans biyocoğrafyası: “Oluşan coğrafya engelleri yüzünden organizma topluluklarının birbirinden ayrı düşmelerini ve bunun sonucunda evrim yoluyla ayrımlaşmalarını konu edinen araştırma dalı; ya da, coğrafya engelleri oluşması sonucu ortaya çıkan tür ayrılıklarının araştırılması.”

3.4 - ESKİ YUNAN VE ROMA TARİHİNE GİRİŞ Künye: Tekin, Oğuz (2008). “Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş”. İletişim yay. ISBN 978-975-05-0592-8

62 Prof. Dr. Oğuz Tekin tarafından yazılan kitap, 2008 yılında İletişim Yayınları’ndan çıktı. Kitabın 317. sayfasında sözlük bölümü bulunuyor. Sözlükte; şahıs adları, mitolojik tanrı ve kahraman adları ile coğrafi adlar hariç tutularak, konusu Eski Yunan ve Roma tarihine dahil olan maddeler tanımlanmış. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Damnatio memoriae (Lat.): “Anının lanetlenmesi.” * Herme (Yun.): “Üst kısmı Tanrı Hermes’in büstü şeklinde sona eren dikdörtgen taş blok; bloğun orta yerinde phallos tasviri bulunurdu.” * Kiklopik: “Mitolojideki Kyklops adlı devlerin taşıyabileceği kadar büyük-iri (özellikle taş).” * Patronus (Lat.): “Roma yurttaşı olmayan bir kişiyi himayesine alıp onu koruyan, haklarını gözeten kişi.” Hakkında yazılanlar: * Tekin, O . (2008). Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş. Tarih İncelemeleri Dergisi , 23 (2) , 283-286 . https://dergipark.org. tr/tr/pub/egetid/issue/5057/68959

3.5 - HAK ÂŞIKLARINDAN ALİ’LER HÜSEYİN’LER Künye: Gürel, Ziya (1991). “Hak Âşıklarından Ali’ler Hüseyin’ler”. Ankara: Yeniçağ Matbaası. Ziya Gürel tarafından hazırlanan kitap, 1991 yılında basıldı. “Hak Aşıklarından Deyişler” (Ankara-1980) ile “Hak Aşıkların-

63 dan Aşıkî ve Dedemoğlu” (Ankara-1980) adlı kitaplarla birlikte, derleme dizisinin sonuncusu olan bu üçüncü çalışmada, Alevî-Bektaşî saz şairlerinden derlenmiş özgün tasavvufî şiirler yer alıyor. 326. sayfadan başlayarak kitabın son yaprakları sözlük olarak bölümlenmiş. Bu kısımda genel olarak, şiirlerde geçen bazı kelimelerin günümüz Türkçesindeki karşılıkları verilmiş. Bunun dışında, tasavvuf düşüncesine ilişkin kimi maddeler de sözlükte bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * âşık: “Abartılı sevgiye tutulmuş. Saz Şairleri unvanı. Bektaşi ve Kızılbaşlar kendi saz şairlerine ”Hak âşıkı” derler.” * düşkün: “Dedelerin topluluktan süreli veya süresiz çıkardığı kimse.” * melhamet: “Dünya nimetleri peşinden koşmamak, nefse eziyeti esas saymak.” * takiyye: “Mezhebini, tarikatini belli etmemek.” * vird: “Bir sözcüğü dilden düşürmemek.”

3.6 - ARAP DÜNYASINDA MÜZİK A. J. Racy tarafından yazılan kitap, 2007 yılında Ayrıntı Yayınları’ndan çıktı. İngilizceden çevirisini Serdar Aygün yaptı. Kitabın alt başlığı “Tarab Kültürü ve Sanatı” şeklinde. Özgün adı “Making Music in the Arab World: The Culture and Artistry of Tarab” olan kitap, ilk olarak 2003 yılında Cambridge University Press tarafından yayımlandı. 315. sayfada “Lügatçe”

64 başlıklı bir bölüm bulunuyor. Bölümün başında “Bu liste tarab çevresine özgü terimleri içermektedir. Tanımlar esas olarak terimlerin müzisyenler ve dinleyiciler tarafından kullanılma şeklini yansıtmaktadır” açıklaması yapılmış. Sözlükten bazı örnek maddeler: * mundemic: “Duygusal olarak içe kapanmış ya da kendini müziğe kaptırmış olmak.” * sammi’: “(çoğulu sammi’a) Tarab müziğini dikkatle dinleyen ve idiyomatik açıdan uygun tepki veren kişi.” * tarab: “özellikle kadim, yani eski ve daha çok esrimeye yönelik repertuvarın kullanıldığı geleneksel kent müziği; ve müzik kaynaklı esrime duygusu.” * tasarruf: “Önceden bestelenmiş eserleri yorumlarken kullanılan belli bir serbestiyet.”

3.7 - BUDDHİSTLERİN KUTSAL KİTAPLARI Korhan Kaya tarafından yazılan kitap, 1999 yılında İmge Kitabevi aracılığıyla yayımlandı. Kitabın 179. sayfasında “Buddhist Terimleri Sözlüğü” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Avihimsâ: “(Skr. Ahimsâ) “Şiddetsizlik”. Yaşamın ve canlıların her türlüsüne duyulan sevgi, hoşgörü ve onlara yaşama hakkı tanıma.”

65 * Kamma: “(Skr. Karma) Eylem. Etki-tepki hareketini oluşturan her tür eylemdir. Yeniden doğuşlar buna bağlıdır.” * Uposatha: “Keşişlerin işledikleri suçu itiraf ettikleri bir Buddhist töreni.” Notlar: * Müellifin “Buddhizm Sözlüğü”, “Hint Mitolojisi Sözlüğü”, “Hindi-Türkçe Sözlük”, “Sanskrit -Türkçe Sözlük” gibi diğer başka sözlük çalışmaları da bulunuyor.

3.8 - ANADOLU ALEVİLİĞİ Esat Korkmaz tarafından hazırlanan çalışma, ilk olarak 2000 yılında Berfin Yayınları aracılığıyla yayımlandı. 2008 senesinde ikinci baskısı, 2015 yılında ise üçüncü baskısı yapıldı. “Felsefesi - İnancı - Öğretisi - Erkânı” şeklinde bir alt başlığa sahip olan kitabın sonunda “sözlükçe” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Aşk olsun: “’Ödülünüz ilahi aşk olsun’ anlamında, temenni belirten bir selamlaşma sözü.” * Berzah: “Bu dünya ile öbür dünya arasında yer alan; ruhların gövdesiz, ancak öz bilince sahip olarak bir süre kaldığı âlem; âlem-i berzah.” * Bidat: “Hz. Muhammet döneminde örneği olmayan ve sonradan ortaya çıkan yenilik.”

66 * Mücerret: “Bektaşiliğin babagan kolundan, hiç evlenmemiş ve mücerretlik ikrarı vererek evlenmemeye söz vermiş derviş, baba.” Notlar: * Müellifin; “Simgeler Sözlüğü”, “Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü”,”Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü”, “Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü”, “Etimolojik Kızılbaş Sözlüğü”, “Şeytan Tasarımı Terimleri Sözlüğü” gibi başka sözlük çalışmaları da mevcut.

3.9 - YOGA Sophy Hoare tarafından yazılan kitap, Gülten Suveren tarafından Türkçeye çevrildi ve 1978 yılında Remzi Kitabevi aracılığıyla yayımlandı. Kitabın 90. sayfasında “Sözlük” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Bu bölümün başında “Sanskrit” ile ilgili bilgi içeren birkaç cümle yazılmış. Açıkça belirtilmese de sözlükteki terimlerin genel olarak Sanskrit dilindeki kelimelerden oluştuğunu ilgili cümlelerden anlamamız beklenmiş. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Brahmacharya: “seksten vazgeçmek veya seks perhizi.” * Dhauti: “Hatha Yoga’nın arındırma uygulamalarından biri, mideyi temizlemek için bir bez şeridi yutma.” * Maithuna: “Tantra Yoga töreninde uygulanan cinsel birleşme.”

67 3.10 - 20. YÜZYIL FELSEFE TARİHİ Christian Delacampagne tarafından yazılan kitap, ilk olarak 1995 yılında “Histoire de la philosophie au xxe siècle” özgün adıyla Fransızca olarak yayımlandı. Devrim Çetinkasap’ın Fransızcadan çevirisiyle 2010 senesinde Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları aracılığıyla Türkçe baskısı yapıldı. Kitabın 337. sayfasında “Sözlük” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: Hakkında daha önceden bilgi sahibi değilseniz, verilen açıklamayı okuyunca muhtemelen hiçbir şey anlamayacağınız iki madde seçtim. * Yapıbozum (déconstruction): “Bir metni, zahiri “merkezi”ni “çevre”den ödünç aldığı semantik ögeler vasıtasıyla kararsızlaştırmaya yönelik bir okuma metodu.” * Yineleme (tautologie): “Bileşenlerinin hakikat değeri ne olursa olsun doğru olan (ve yadsınması zorunlulukla çelişki demek olan) önerme.”

3.11 - PERMAKÜLTÜRE GİRİŞ Bill Mollison tarafından hazırlanan kitap, ilk olarak 1991 yılında “Introduction to Permaculture” özgün adıyla yayımlandı. Egemen Özkan’ın çevirisiyle 2011 senesinde Sinek Sekiz Yayınevi aracılığıyla Türkçe baskısı yapıldı. Kitabın sonunda ek bölüm olarak “sözlük” başlıklı bir kısım bulunuyor.

68 Sözlükten bazı örnek maddeler: * Alelopati: “Bitkilerin yapraklarından veya köklerinden zehirli maddeler salgılayarak yakınlarındaki diğer bitkilerin gelişmelerini engellemesi. Karaceviz, ayçiçeği, yerelması ve arpa buna bazı örneklerdir.” * Espalier: “Bir duvara, çite veya çardağa dayandırılarak yetiştirilen ağaç veya çalı. Zaman ve enerji gerektirdiği için çoğunlukla küçük bahçelerde faydalıdır.”

3.12 - İZM’LER NEDİR? Necati Zincirkıran’ın hazırladığı çalışma, Hürriyet Gazetesi tarafından neşredildi. Kitabın sonunda “İzm’ler Sözlüğü” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Bu bölümün başında “İZM’ler kitabında geçen terimler ve bir de günümüzde İZM’ler üzerinde yapılan tartışmalar yoluyla gazete, dergi ve kitaplarda okuduğunuz, radyo ve konferanslarda, açık oturumlarda dinlediğiniz kelimelerin gerçek anlamını bu sözlükte bulacaksınız” açıklaması yapılmış. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Lokavt: “Şartlarını işçilere kabul ettirmek için patronların fabrikayı kapamalarına lokavt adı verilir.” * Pederşahi: “Sosyolojide bir aile tipine verilen addır. Bu ailede baba öteki bütün fertlere mutlak bir şekilde hâkimdir.”

69 3.13 - BAŞKA DİYARLARIN FELSEFELERİ (CİLT 1) Roger-Pol Droit tarafından derlenen kitap, ilk olarak “Philosophies d’ailleurs 1: Les pensées Indiennes, Chinoises et Tibétaines” özgün adıyla Fransızca olarak yayımlandı. İsmail Yerguz’un Fransızcadan çevirisiyle 2014 yılında Say Yayınları aracılığıyla Türkçe baskısı yapıldı. İlk cildin alt başlığı “Hint, Çin ve Tibet Düşünceleri” şeklinde. Kitaptaki “Hint düşünceleri”, “Çin Düşünceleri” ve “Tibet düşünceleri” başlıklı her kısımdan sonra ayrı ayrı sözlük bölümleri bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Ben: “(ahaṃkāra; kelimesi kelimesine çevrildiğinde “beni oluşturan”): Öznellik faktörü insanın kurtuluş arayışında kendine çıkardığı en büyük engeldir. Bu nedenle Hint filozofları ben’in ortadan kalkmasını kurtuluş yoluna gidişin bir koşulu yapmışlardır.” [“Hint düşünceleri” sözlük bölümünden] * Wuwei: “(eylemsizlik): “Eylemsizlik” pasiflik, vazgeçme ya da üstlenmeme durumu değildir. En az çabayla en büyük etkiyi gösterme durumudur: ilk başta, koşullar düzeyinde müdahale edildi­ğinde durum zorlanmaz (dolayısıyla “eylem” söz konusu değildir artık) ve sonuç kendiliğinden gelir. Tamam, eksiksiz ifadesi başka yerdedir: “hiçbir şey yapmamak ama (öyle ki) hiçbir şey yapılmış olmasın”.” [“Çin Düşünceleri” sözlük bölümünden] * Samsara: “(tib. ‘khor ba): Hinduculukta ve Budizmde dünyevi yaşam, doğum acıları, yaşlılık, hastalık ve ölüm acılarının egemen olduğu yeniden doğuşlar çevrimi.” [“Tibet düşünceleri” sözlük bölümünden]

70 3.14 - BAŞKA DİYARLARIN FELSEFELERİ (CİLT 2) Roger-Pol Droit tarafından derlenen kitap, ilk olarak “Philosophies d’ailleurs 2: Les pensées Hébraïques, Arabes, Persannes et Égyptiennes” özgün adıyla Fransızca olarak yayımlandı. İsmail Yerguz’un Fransızcadan çevirisiyle 2015 yılında Say Yayınları aracılığıyla Türkçe baskısı yapıldı. İkinci cildin alt başlığı “İbrani, Arap ve İran, Mısır Düşünceleri” şeklinde. Kitaptaki “İbrani düşünceleri”, “Arap ve İran düşünceleri” ve “Mısır düşünceleri” başlıklı her kısımdan sonra ayrı ayrı sözlük bölümleri bulunuyor. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Berit: “Genel olarak iki partnerin karşılıklı ilişkisi anlamında “ahit” sözcüğüyle çevrilir: Tanrı ve Yaradılış, Tanrı ve insan ya da daha özel olarak Tanrı ve İsrail halkı; birinin ödevlerini yerine getirmesi ve ötekinin de onun ödevlerini yerine getirdiğini doğrulaması (yasal dürüstlük ve duygusal güven bağlamında).” [“İbrani düşünceleri” sözlük bölümünden] * Galut: “Sürgün. Berit’ten sapmaların insan ya da İsrail tarafından cezalandırılması. Belirgin özelliği İlahi Varlık’ın yani Şekina’nın fark edilebilen sessizliği ve kendi tarzında açıklayıcı olan, teselli edici olan bu aynı Varlık’ın geri dönüşüne (şuva) çağrı yapan bir deneme süresidir.” [“İbrani düşünceleri” sözlük bölümünden] * Maat: “Mısır düşüncesinin temel kavramı; düzen (özellikle kozmik), adalet, doğruluk ve gerçek kavramlarını bir araya getirir. Firavunun yeryüzüne ve gökyüzüne denk düşen kavramın sürekliliğini sağlayan öğütlerine uyduğu tanrıça.” [“Mısır düşünceleri” sözlük bölümünden]

71 3.15 - GENEL EDEBİYAT BİLİMİ Künye: Aytaç, Gürsel (1999). “Genel Edebiyat Bilimi”. İstanbul: Papirüs Yayınevi. ISBN 975-6999-52-7 Prof. Dr. Gürsel Aytaç tarafından yazılan kitap, ilk olarak 1999 yılında Papirüs Yayınevi’nden çıktı. 2003 senesinde Say Yayınları tarafından tekrar basıldı. 2009 yılında yine Say Yayınları’ndan 2. baskısı piyasaya sürüldü. 2016’da, bu kez Doğu Batı Yayınları aracılığıyla bir basımı daha okuyucuyla buluştu. Kitabın 209. sayfasından başlayarak 250. sayfaya kadar “Genel Edebiyat Bilimi Terimleri Sözlüğü” başlıklı bir bölüm bulunuyor. “Şu kitabı edinin” dediğinde baskısı farklı kitapları gerek sahaftan bularak, gerekse fotokopi yoluyla çoğaltarak getirmiş öğrencileri ile tek tek ilgilenen öğretmen edasıyla diyebiliriz ki; Say Yayınları’ndan çıkan versiyonda sözlük bölümü 323. sayfadan başlarken, Doğu Batı Yayınları’ndan çıkan kitapta 295. sayfadan başlıyor. Yazarın Almanca ile olan yakın ilişkisinden dolayı, sözlük bölümündeki maddelerin yanlarına parantez içinde Almanca karşılıkları verilmiş. Ayrıca, bazı kelimelerin kaynak dildeki anlamı da belirtilmiş. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Beylik Belgeç: “(Alm. Epitheton ornans; Yun. Eklenti, katılan şey anl.): Bir isme yakıştırılan yaygın sıfat: Masmavi gökyüzü, kahraman ordu vb.” * Epigraf: “(Alm. Motto): Bir metnin, bir eserin başına konmuş ekseriya edebî bir metinden alıntı ya da özdeyiş.”

72 * Metonimi: “(Alm. Metonymie; Yun. değiştirerek adlandırma): Düz değişmece, mecaz-ı mürsel. İçerik açısından akraba olan ya da birbiriyle ilişkili kavramların yer değiştirilmesiyle yapılan söz sanatı. (Meselâ Haşim’i okur musunuz? Bir bardak içer misin?)” * Purizm: “(Alm. Purismus) Bir dili yabancı etkilerden arındırmayı, uzak tutmayı amaçlayan çabalar; arı dilcilik.” Hakkında yazılanlar: * S. Dilek YALÇIN-ÇELİK. Türkbilig, 2003/5: 191-194. http:// www.turkbilig.com/pdf/200305-354.pdf

3.16 - DÜNYA TARİHİ: KRONOLOJİK ZAMAN ÇİZELGELİ Özgün adı “History Year by Year” olan kitap, Hakan Abacı çevirisiyle 2014 yılında Alfa Yayınları’ndan çıktı. “Dünyamızı Biçimlendiren Olayların En Güncel Görsel Kılavuzu” şeklinde bir alt başlığa sahip. 512 sayfa olan ve bolca görsel içeren çalışmanın 490 ve 493. sayfaları arasında “Sözlük” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Bu bölümde yer alan sözcüklerin yanlarında İngilizce karşılıkları da verilmiş. Sözlükten bazı örnek maddeler: * Aforoz [excommunication]: “Dini bir cemaat tarafından bir bireyi cemaat üyeliğinden veya cemaatle iletişimde bulunmaktan ve/veya törenlerinde yer almaktan koparan bir eylem.”

73 * Diaspora: “Kökenlerinin bulunduğu ülkeden ayrı yaşayan belli bir etnik grubun [bkz. etnisite] üyeleri. Başlangıçta Yahudileri belirtmek için kullanılırdı.” * Misyoner [missionary]: “Başka bir ülkeye, bölgeye veya kültüre insanları kendi dinine döndürmek için giden, belirli bir dinin temsilcisi.” * Serf: “Yarı kölelik şartları altında yaşayan, kendisi için çalıştığı toprak sahibinin arazisini terk etme hakkı bulunmayan bir köylü.”

3.17 - JEOPOLİTİK Ali Hasanov tarafından yazılan kitap, ilk defa 2010 yılında “Geosiyasət” adıyla Azerice olarak yayımlandı. Azad Ağaoğlu ve Fuad Şammedov tarafından çevrilerek 2012 senesinde Babıali Kültür Yayıncılığı (BKY) aracılığıyla Türkçe baskısı yapıldı. Kitabın 371 ve 432. sayfaları arasında, “Kısa Jeopolitik Sözlüğü” başlıklı bir bölüm bulunuyor. Eserin dijital kopyası, Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Kütüphanesi[1] web sitesinden[2] ücretsiz olarak indirilebilir: http://www.ebooks.az/download/cyKT7uEU.pdf Dipnotlar: [1]

bkz: wikidata.org/wiki/Q12843995

[2]

http://azdiplomacy.preslib.az/?page=ebooks

BÖLÜM 4 Bu bölümün içeriği biraz çeşitli. Genel olarak tez, bibliyografya gibi çalışmalar ile internet üzerinden erişilebilen yayınlar yer almakta.

77 4.1 - AD(I/İ) SÖZLÜK İsminde sözlük geçen ama bildiğimiz anlamda sözlükle ilgisi olmayan (kurgusal) eserleri ‘adı sözlük’ veya mecazi kullanımla ‘adi sözlük’ şeklinde adlandırıyorum. Aşağıda, bunun gibi yapıtlara örnek vermek amacıyla küçük bir liste hazırladım. * “Bahar Sözlüğü” Yazar: Salih Mercanoğlu - Tür: deneme * “Özel İsimler Sözlüğü” Yazar: Amelie Nothomb - Tür: roman * “Lempriere’in Sözlüğü” Yazar: Lawrence Norfolk - Tür: roman * “Sensiz Kelimeler Sözlüğü” Yazar: Adem Özbay - Tür: deneme * “Kayıp İsimler Sözlüğü” Yazar:Sebahattin Demiray - Tür: roman Yeri gelmişken, benzer bir durumun yol açtığı sorundan bahsetmek isterim. Salim Durukoğlu ve Sevda Çetin tarafından hazırlanan “Türkiye Türkçesi İle Yayımlanmış Ansiklopediler Kaynakçası Denemesi”[1] başlıklı çalışmada, içinde “ansiklopedi” kelimesi geçtiği için Danilo Kiş isimli yazarın muhayyilesi ile uydurarak yazdığı “Ölüler Ansiklopedisi” adlı kurmaca kitap, ansiklopedilerin listelendiği çalışmaya dahil edilmiş. Bu elbette araştırmacıların hatasıdır. Bibliyografi hazırlayanların,

78 bizzat görmediği bir kitabı, varlığından haberdar olsa bile kataloğa almayan[2][3] Mehmet Seyfettin Özege titizliğinde çalışması gerekir. Dipnotlar: [1]

https://doi.org/10.31126/akrajournal.328504

[2]

http://archive.is/jkYCW (biyografya.com)

[3]

Kutlu, Mustafa (2014). http://archive.is/DTtMs (YeniŞafak)

4.2 - CUMHURİYET DÖNEMİNDE YAPILAN SÖZLÜK ÇALIŞMALARI VE TÜRKÇE SÖZLÜKLER ÜZERİNE BİR KAYNAKÇA DENEMESİ Halit Dursunoğlu tarafından hazırlanan çalışma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nin Aralık 2011 tarihli 31. sayısında yayımlandı. Çalışma altı bölüme ayrılmış. “Giriş” başlıklı ilk bölümden sonra “Sözlük” başlığı altında sözlüğün tanımı ve sözlükler ile ilgili genel bilgiler verilmiş. Üçüncü bölümde “Sözlük çalışmalarının amacı” sıralanmış. Dördüncü kısımda “Cumhuriyet Döneminde Sözlük Çalışmaları” konusuna değinilerek Türk Dil Kurumu’nun sözlük çalışmalarından alt başlıklar hâlinde bahsedilmiş. “Cumhuriyet Döneminde Yapılan Sözlük Çalışmaları” başlıklı beşinci bölümde ise, çeşitli zaman aralıklarını kapsayan alt başlıklar ile, yapılan sözlük çalışmaları sıralanmış. Yazar adı, basım yılı, basım yeri, yayınevi, sayfa sayısı bilgileri aktarılmış. Bunlardan en eski tarihli olanlar, “1945-1949 Yılları Arasında Yayımlananlar” başlığı altında verilirken, en yeni olanlar “2000-2007 Yılları Arasın-

79 da Yayımlananlar” başlığı altında listelenmiş. Çalışmada, “Sonuç” başlıklı son bölümden sonra da “Kaynakça” başlığı yer alıyor. https://tinyurl.com/y6topryw

4.3 - SÖZLÜK KAYNAKÇASI Ömer Demircan ve Aybars Erözden tarafından hazırlanan çalışma, 1994 yılında Dilbilim Araştırmaları Dergisi’nin 5. cildinde yayımlandı. Genel olarak Türkçe sözlüklerin kapsama alındığı bibliyografya niteliğindeki çalışmada, yayımlanmış eserlerin bir listesi sunulmuş. Yazar adı, basım yılı, basım yeri, yayınevi, sayfa sayısı gibi bilgiler belirtilmiş. Çalışmada yer verilen en eski yapıt “MUZAFFER Lutfi (1928), TÜRK ATALAR SÖZÜ, İst.” olarak görünüyor. Daha sonra, 30’lu yıllardan başlayarak, bu kaynakçanın yayımlandığı 90’lı yıllara kadar çeşitli sözlükler sıralanmış. Gördüğüm kadarıyla sıralama yapılırken alfabetik olmasına dikkat edilmemiş ve liste karışık olarak verilmiş. http://dad.boun.edu.tr/tr/pub/issue/4536/290401

4.4 - TÜRK ÂŞIK EDEBİYATI AÇIKLAMALI SÖZLÜĞÜ Fatma Kaçar tarafından hazırlanan çalışma, 2015 senesinde yüksek lisans tezi olarak yayımlandı. Çalışmanın esas amacı, özet bölümünde; “âşık edebiyatının ne olduğunu anlamaya

80 yardımcı olarak temel kavram ve ilkelerin üzerinde durmak ve konu ile alakalı bir sözlük oluşturmak” şeklinde açıklanmış. https://tinyurl.com/y5bepxyo Sözlükten bazı örnek maddeler: * Âhu: “Klasik nazımda ve halk nazmında sevgilinin gözlerinin güzelliğini ifade etmek için kullanılan kalıplaşmış söz. Ceylan, maral, ceren şeklinde de ifade edilir.” * Caize: “Saz şiiri sanatçılarına yüceltme şiirlerden dolayı yüksek zümre tarafından verilen para.” * Leb Değmez: “Dudak ünsüzlerinin okunmadan yapıldığı söyleşmelerdir. Karşılaşacak olan sanatçıların alt dudağı ile üst dudağının ortasına kürdan veya iğne bırakılarak söylememeleri gereken ünsüz harflerin söylenmesine engel olunmuş olur. B,m,p,f,v ünsüz harflerini dile getiren sanatçı söyleşmeyi kaybetmiş olur.” Hakkında yazılanlar: * Kaçar, Fatma (2015). “Türk Âşık Edebiyatı Açıklamalı Sözlüğü: Kavram ve Temel İlkeleri”. Turkish Studies 10 (12). ISSN 1308-2140. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8716

4.5 - ÖRNEKLERLE BASIN TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 1989 yılında yüksek lisans tezi olarak kaleme alınan çalışma, Mehmet Karagözoğlu tarafından hazırlandı. Tezde, basında kullanılan terimler tanımlanarak bunların kullanılışlarına ör-

81 nekler verilmiş. Sözlük bölümünden önce; terim, sözlük çeşitleri, sözlükbilgisi konuları üzerinde kısa bilgiler okuyucuya aktarılmış. Çalışma seksenlerin sonunda yapıldığı için, o dönemdeki basını kapsayıp yansıtıyor. https://tinyurl.com/y26lhde7 Sözlükten bazı örnek maddeler: * Dişi: “Siyah zemin üzerine beyaz harflerle yazılan yazı. (...)” * Mahreç: “Haberin baş kısmında yer alan ve haberi geçen ajans, servis veya kişiyi bildiren kısım. (Mahreç bazen kısaltılmış şekliyle belirtilir. Meselâ Ulusal Basın Ajansı yerine UBA, Assocaited Pres yerine AP gibi. (...)” * Müstear: “Takma ad. Kişilerin yazılarında gerçek ismi yerine kullandığı adı. (...)” * Tefrika: “Uzun bir yazının gazetede her gün çıkan bir parçası (...)” * Tekzip: “Gazetede çıkan bir haberin doğru olmadığını belirten ve ilgililerce gönderilen yalanlama yazısı (...)”

4.6 - SÜT TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ İsmail Mert, Atila Yetişemiyen, Nevzat Artık ve İbrahim İlbeği tarafından hazırlanan kitap, 2016 yılında Ulusal Süt Konseyi aracılığıyla yayımlandı. Sözlükte; süt teknolojisi alanında yer alan terimler listelenerek anlamları açıklanmış. Maddelerin yanlarında İngilizce karşılıkları belirtilmiş.

82 Nadirkitap sayfasından kitabın matbu bir versiyonu olduğunu ve 70 kaymeye[1] satıldığını öğreniyoruz.[2] Dijital kopyası Ulusal Süt Konseyi web sitesinden ücretsiz indirilebilir: https://tinyurl.com/y56453px Dipnotlar: halk ağzı. Kâğıt para, kâğıt lira, kāime. (http://www.lugatim.com/s/kayme)

[1]

[2]

https://prnt.sc/pjq5qj

4.7 - ZOOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Rikap Yüce tarafından hazırlanan kitap, ilk olarak 1990 yılında Marmara Üniversitesi Yayınları’ndan çıktı. 1999 senesinde ikinci bir baskısı yapıldı. İkinci baskının gözden geçirildiği, düzeltmeler ve ilaveler yapılarak yayımlandığı önsözde belirtilmiş. Birinci baskının önsözünde bilimsel terimlerin Latince, Yunanca ve diğer yabancı dillerden oluştuğu açıklanmış. İncelediğim ikinci basımda, “Sözlük” bölümünden önce “Kısaltmalar”, “Önekler”, “Sonekler”, “Bazı Zoolojik Terimlerin Tanımları”, “Hayvanlar Âlemi Sınıflandırma Birimleri” ve “Bilim Adamlarına Ait Zoolojik Sınıflandırma Sistemleri” başlıklı bölümler bulunuyor. Marmara Üniversitesi resmî web sitesinden, kitabın taranarak dijital ortama aktarılmış kopyası indirilebilir: https://tinyurl.com/y3qu3sbb

83 4.8 - ANADOLU ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ VİDEO SÖZLÜĞÜ Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi tarafından hazırlanan çalışma, Açıköğretim ders kitaplarında geçen terimlerin kısa videolarla açıklanmasını amaçlıyor. 400’den fazla terim / video içermekte. → http://ana.do/2GG

4.9 - DİYANET VİDEO SÖZLÜĞÜ Dini kavramların, özellikle İslâm ile alakalı olanların videolarla açıklanmasını amaçlayan çalışmada, 100’den fazla video yer alıyor. Videolarda, sokaktaki insanlara mikrofon uzatılarak kavramı açıklamaları, onlara ne çağrıştırdığını söylemeleri isteniyor. Daha sonra kelimenin sözlük tanımı veriliyor. → https://www.diyanet.tv/sozluk/bolumler

4.10 - AŞILAMA SÖZLÜĞÜ Avrupa Birliği tarafından aşıyla ilgili tanımlar için hazırlanan “Vaccination glossary” (https://tinyurl.com/yyg7lx8r) adlı çalışmanın Türkçeye uyarlamasını / çevirisini Tuğçe Tural Kara yapmış. Çocuk Enfeksiyon Dergisi’nin Aralık 2017 tarihli 11. cilt 4. sayısında yayımlanan bu çalışmaya aşağıdaki bağlantıdan erişilebilir: https://dx.doi.org/10.5578/ced.201749

84 4.11 - ÇÖLLEŞME/ARAZİ BOZULUMU VE KURAKLIKLA MÜCADELE TERİMLER SÖZLÜĞÜ Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğünce hazırlanan çalışma, 2015 yılında yayımlandı. Önsöz yazısında, terimler havuzunun ağırlıklı olarak çölleşme, erozyon, toprak, bitki örtüsü, topoğrafya, kuraklık, biyolojik çeşitlilik ve iklim değişikliği gibi konulardan meydana geldiği belirtilmiş. Sözlüğün 2295 terim ve kavram içerdiği açıklanmış. Sözlük bölümünden önce “Kısaltmalar” başlıklı bir kısım bulunuyor. Burada konuyla ilgili Türkçe ve İngilizce kısaltmalar karşılıklı olarak sıralanmış. Tanımların Türkçe olarak yapıldığı sözlükte, maddeler İngilizce karşılıkları ile birlikte verilmiş. Ayrıca, sözlüğün sonunda bir dizin de bulunuyor. Fakat bu dizine güvenilmemesi gerektiğini bildirelim zira kaydırma yapılmış. Hemen hemen hepsinde Türkçesi ile İngilizcesi birbirini tutmuyor. Matbu versiyonda da durum böyle midir bilinmez ama elimizdeki PDF dosyasında vaziyet bu. Dijital kopyaya aşağıdaki bağlantıdan erişim sağlanabilir: https://tinyurl.com/y2aoy3zm

85 4.12 - ÇEVBİR ÇEVİRMENLER SÖZLÜĞÜ 2009 Sabri Gürses’in yayına hazırladığı çalışma, ÇEVBİR üyelerinin gönderdiği biyografilerin düzene sokulması yoluyla oluşturulmuş. Sözlükte; Çevirmenler Meslek Birliği üyesi olan ve kitap çevirileri yayımlanmış çevirmenlerin yaşam öyküleri, eser bilgileri ve fotoğrafları yer alıyor. https://issuu.com/cevbir/docs/cevirmenlersozlugu

4.13 - GENETİK TERİMLER SÖZLÜĞÜ 2013 yılında basılan ve 52 sayfa olan kitap, Türk Hematoloji Derneği tarafından hazırlandı ve yayımlandı. Çalışmada yer alan bölümler şu şekilde: Genel Kavramlar, Sitogenetik Kavramlar, Moleküler Genetik Kavramlar, Kanser Genetiği, Genomik Çeşitlilikler, Enzimler, Rekombinant DNA Teknolojisi, Moleküler Teknikler, Hastalıklarla İlişikli Genleri Araştırmak, Tüm Genom Analizleri, Omik Teknolojileri. THD Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Teoman Soysal, sözlükte İngilizce, Latince ve diğer dillerden 226 terimin Türkçe karşılığının yer aldığını “Önsöz” yazısında belirtmiş. Doç. Dr. Müge Sayitoğlu da “Önsöz” yazısında buna değinmiş ve sözcüklerin etimolojik kökenlerine de yer verildiğini açıklamış. Çevrimiçi versiyonu Türk Hematoloji Derneği resmî web sitesinden indirilebilir: https://tinyurl.com/y2alg4ut

86 4.14 - RAMAZAN SÖZLÜĞÜ Nimetullah Akın tarafından hazırlanan çalışma, İstanbul Zeytinburnu Belediyesi aracılığıyla yayımlandı. Önsöz yazısında belirtildiğine göre kitapçıkta, Ramazanın hem dini hem de kültürel boyutuna değinilmiş. Sözlükte yaklaşık 50 madde yer alıyor. https://tinyurl.com/yyot9a7w

4.15 - DERSAADET SÖZLÜĞÜ Mahmut Çetin tarafından hazırlanan çalışma, 2012 yılında İstanbul Ticaret Odası aracılığıyla yayımlandı. Murat Yalçıntaş ‘Takdim’ yazısında “Dersaadet, her ne kadar geniş anlamda İstanbul demekse de, dar anlamda “Tarihi Yarımada”yı simgeler” demiş. Mahmut Çetin ise ‘Önsöz’ yazısında “Evet, İstanbul bizim kalbimizdir... Dersaadet ise ona kimliğini veren Tarihi Yarımada’dır.” açıklamasında bulunmuş. Sözlüğün kapsamı bu cümleler ile aşağı-yukarı anlaşılmıştır sanıyorum. İTO (İstanbul Ticaret Odası) resmî web sayfasından elektronik olarak yayımlanan versiyonu indirilebilir: https://tinyurl.com/y6djhzy6 Hakkında yazılanlar: * Durbaş, Refik. (2012) “ “Dersaadet” diye bir sözlük”. http:// archive.is/RhTA0 * “Dersaadet Sözlüğü Yayınlandı”. http://archive.is/crQTe

87 4.16 - ŞANLIURFA KÜLTÜRÜ SÖZLÜĞÜ Mehmet H. Öcal, Selâhaddin E. Güler ve Remzi Mızrak tarafından hazırlanan kitap, 2001 yılında ŞURKAV Yayınları’ndan çıktı. Sunuş yazısında belirtildiğine göre sözlükte; Şanlıurfa’nın bilim ve sanat adamları, mimarisi, el sanatları, folkloru, dini, arkeolojik, kültür ve turizm değerleri ile tarihi geçmişinden genel bilgilere yer verilmiş. 115 sayfa olan kitabın taranarak dijital ortama aktarılmış kopyası, aynı zamanda kitabın yayıncısı da olan ‘Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı’ resmî web sitesinden indirilebilir: http://www.surkav.org.tr/defaultbbdb.html?bs=36 Notlar: * Kaynaklar kitabın sonunda toplu olarak değil de, madde sonlarında tek tek belirtilmiş. Bu yönüyle çalışmanın ansiklopedik bir yapıda olduğu söylenebilir. Kimi maddeler uzunluğu ve niteliğiyle de bunu destekliyor.

4.17 - GLOSSARİSSİMO! Şubat 2013 tarihinden bu yana yayın yapan blog. Genel olarak, çeşitli dillerden ve alanlardan çevrimiçi sözlük çalışmalarının paylaşıldığı sitede, bugüne kadar binlerce gönderi yayımlanmış. Gönderilerin başlıklarında, sözlüklerin hangi dilde oldukları ve dosya biçimleri hakkında bilgiler parantez içinde veriliyor.

88 Sözgelimi; “(EN) > İngilizce”, “(DE) > Almanca”, “(EL) > Yunanca”; aynı şekilde “(PDF) > pdf dosyası”, “(DOC) > .doc uzantılı dosya” vs.. Sözlük çalışması çokdilli ise, birden fazla parantez ile veya beşten fazla dildeyse (MULTI) yazısıyla etiketleniyor. Ayrıca (TOOL), (APP), (CAT), (BLOG), (VİDEO) etiketli gönderiler de mevcut. Az sayıdaki ücretli içerik için ise (€) sembolü kullanılmış. Çalışma hangi dilde ise açıklama da çoğunlukla o dilde oluyor. Bu sebeple, bir gönderide Türkçe açıklama yer alırken, ardından gelen başka bir gönderide Rusça açıklama olabiliyor. Okuyucular da “Submit” butonunu[1] kullanarak siteye içerik gönderebiliyor. O nedenle, bazı lüzumsuz veya reklam amaçlı gönderilere ara sıra rastlanabiliyor. Örneğin; “Anaokulu Sözlüğü” başlıklı bir gönderi: http://archive.is/pc1Br .[2] Reklam amacıyla hazırlanmış bir sözlük. Gerçi, reklamcılık alanında böylesi bir çalışma yapmak, yine de kayda değer bir harekettir ama esas olarak çevirmenlerin yararlanması için oluşturulmuş bir sitede yer almaması gerekir. Bazı eski gönderilerdeki bağlantılara ulaşmak mümkün değil. İnternetin hareketli yapısından dolayı siteler kapanmış veya taşınmış. Bunlar için, mevcut ise “archive.org” gibi sitelerden arşiv bağlantısı var mı bakılabilir. Ayrıca, indirilebilir olanlar arşivlenip yedeklenmiş. “About” sayfasından[3] ilgili bağlantılara ulaşılabilir. Siteyi takip etmek için rss, e-posta, telegram, messenger, twitter gibi birçok seçenek bulunuyor. Aşağıdaki bağlantıdan blog sayfasına erişilebilir: https://glossarissimo.wordpress.com/

89 Dipnotlar: [1]

https://glossarissimo.wordpress.com/submit/

bağlantı ölmüş olsa da arşiv bağlantısı aracılığıyla bakılabilir: http://archive.is/jogpg

[2]

[3]

https://glossarissimo.wordpress.com/about/

Hakkında yazılanlar: * Bartoc sayfası (ingilizce): http://archive.is/cVgAS