La Historio Absolvos Min 2369600764, 9782369600763

Citation preview

Fidel Castro Ruz La historio absolvos

min

Monda Asembleo Socia (MAS)

Fidel Castro Ruz La historio absolvos min

Fidel Castro Ruz La historio absolvos min Kun notoj de Eugenio Suarez Perez

Monda Asembleo Socia (MAS)

Fidel Castro Ruz

La historio absolvos min

Kun notoj de Eugenio Sudrez Perez Elhispanigita de la Kuba Esperanto-Asocio (KEA) 2-a, korektita eldono Monda Asembleo Socia (MAS) Embres-et-Castelmaure

2016 ISBN 978-2-36960-076-3 (C 2016 Kuba Esperanto-Asocio kaj Monda Asembleo Socia (MAS) (C de la unua eldono (sen notoj): Eldonejo Jos€ Marti, Havano, Kubo La 1-a eldono aperis en la jaro 1984 ĉe la eldonejo Jose Marti, Eldonaĵoj en fremdaj lingvoj, Havano, Kubo Tradukita el la hispanlingva originalo: Fidel Castro Ruz: La historia me absolverd. Edicion anotada. Revision de notas: Eugenio Sudrez Perez. Oficina de Publicaciones del Consejo de Estado, 2016, 179 paĝoj, ISBN 978-959-274-151-5 0

Oficina de Publicaciones del Consejo de Estado, 2016 Konsultita: Fidel Castro: L'Histoire m'acquittera, traduit et annote

par Jacques-Francois Bonaldi. Le Temps des Cerises, Parizo, 2013, (www.letempsdescerieses.net), 349 paĝoj, kaj Fidel Castro: La Historia me absolverd, Edicion y notas de Pedro

Alvarez Tabio y Guillermo Alonso Fiel, Oficina de publicaciones del Consejo de estado, Havano, 2005, 254 p., ISBN 959-274-013-5

Enhavo Enkonduko [al la hispanlingva eldono de 2016]................ 7

Vortoj de Fidel Castro Ruz por la argentina eldono......... 10 La Moncada instruis al ni ...........................ŝsekeeseeeeeeieeeo 13 Memdefenda parolado........................... .s sesiesesseesseeeeseeoeo 15 Anekso Letero de Fidel Castro...............................eeseeei 138 Maritza Gutierrez Gonzalez: Fidel — biografia skizo.....149

FIDEL CASTRO RUZ.....................sseeseessnoeneenneanneaenetas 155 Notoj de la redaktinto...........................seeeeessseneseseeeteo, 158 La Monda Asembleo Socia (MAS) kaj ĝiaj libroj.......... 161

„Kio naskiĝas de la patriota fajro, tio persistos.” Jose Marti Perez

Enkonduko [al la hispanlingva eldono de 2016] Tiu ĉi nova eldono kun notoj, de La historio absolvos min, kiu

honoras la naŭdekan naskiĝtagon de la historia gvidanto de la Revolucio, celas disponigi, antaŭ ĉio al la junaj generacioj, kaj al la venontaj, utilan kaj necesan libron. Ĝiaj paĝoj trairas historion, kiun la kubanoj neniam povos forgesi. Pro tio, la eldono de 1993 inkludis 561 notojn, kiuj klarigis nomojn, lokojn kaj fakt-

ojn, kiujn multaj legantoj ne konis. La distinga kaj plej valora trajto de tiu laboraĵo — la unua

prinotita eldono — estis ke, kun la konsento de la Ĉefkomandanto Fidel Castro Ruz, la dokumento

estis submetita al skrupula

revizio por forigi eraretojn ripetitajn ekde ĝia unua apero, kaŝe, en 1954, kaj por korekti kelkajn preserarojn, kiuj ne estis rimarkitaj en la reviziita eldono de 1975. Tiuj korektoj — kiuj preskaŭ

ĉiuj koncernis la ortografion de nomoj aŭ la precizecon de kelkaj fragmentoj — ne ŝanĝis la enhavon de tiu historia dokumento. En tiu ĉi eldono

konserviĝas

la korektoj

faritaj en 1993;

la

diferenco estas, ke ĝi transprenis nur 307 el la 561 notoj. La celo estis libro pli malpeza kaj pli facile uzebla, kaj pro tio la fintekstaj notoj estis ŝanĝitaj en paĝgpiedajn notojn. Krome, en tiu ĉi nova projekto ni enmetis la titolpaĝon de la unua eldono kaj la prezentadon, kiun la aŭtoro faris de la argentina eldono,

en kiu li diris, kiel kaj por kio li strukturis sian defendan paroladon en la Moncada-proceso.

La memdefenda parolado de Fidel Castro en la proceso pri la atako al la kazernoj Moncada kaj Carlos Manuel de Cespedes, konata kiel La historio absolvos min, fariĝis la programo de la Moncada, ĉar krom denunci la ekscesojn de la diktatora reĝimo kaj klarigi la strategion de la Revolucio, Fidel — laŭ Raŭl Castro — „demonstris la volon realigi tion, kaj montris la vojon por konkeri ĝin”. Pro tio, unue centoj da batalantoj luktis por liberigi Kubon el

la subpremado de la diktatoreco, kaj, poste, post la revolucia

triumfo, la tuta popolo, unuiĝinta sub la gvidado de Fidel, esence plenumis tion en oktobro de 1960', kaj en multaj aspektoj superis ĝin.

Tiuj ĉi paĝoj prezentas unu el la plej gravaj dokumentoj de la historio de Kubo, programecan manifeston de revolucia agado, kun politika pensaro, kiu kunvokis kaj unuigis milionojn

da kubanoj por realigi ĝin.

Eugenio Sudrez Perez la 20-an de junio de 2016 Jaro 58 de la Revolucio

1

Ekde tiu dato la lando eniris novan etapon, kies principoj estis kunigitaj en la Deklaro de Havano (Declaraci6n de La Habana), kiun la kuba popolo aprobis la 2-an de septembro de 1960.

—-8-

Vortoj de Fidel Castro Ruz por la argentina eldono Kun plezuro mi direktas kelkajn mallongajn prezentajn vortojn al la legantoj de tiu ĉi prinotita eldono de La historio absolvos min, preparita de Ediciones Colihue/Ediciones del Pensamiento Nacional de Argentina.

Kion vi en la sekvo legos, estas la teksto de mia memdefenda parolado, la 16-an de oktobro 1953, en la fina sesio okazinta

en Santiago de Kubo kontraŭ la akuzatoj pro esti partoprenintaj en la atako al la kazernoj Moncada de tiu urbo kaj Carlos Manuel de Cespedes, de Bajamo', okazintaj la 26-an de julio de la sama jaro. La agoj de la 26-a de julio 1953 estis organizitaj kun partopreno de multnombra grupo de kubaj junuloj decidintaj komen-

ci la aktivan kaj rektan batalon kontraŭ la kontraŭleĝa kaj tirana reĝimo instalita en la potenco de Kubo kiel sekvo de la ŝtatren-

verso, kiu la 10-an de marto 1952 faligis la en tiu momento en la lando ekzistantan laŭkonstitucian registaron. Pro la taktika

malsukceso de niaj intencoj ekokupi la du atakatajn armeajn celojn — post kio ni intencis kunvoki la popolon al ribelo apoge al nia luktado —, multaj atakantoj, kiuj falis en la manojn de la subpremaj fortoj, estis torturataj kaj murditaj. Ni aliaj estis kaptitaj, malliberigitaj kaj poste prezentitaj al la tribunalo. En la sesio de tiu ĉi proceso, en kiu mi estis juĝata dise de la ceteraj atakintoj, pro kialoj kiujn mi klarigis en mia parolado antaŭ la tribunalo, mi eldiris tiujn ĉi vortojn, kiujn mi poste re-

konstruis en la malliberejo kaj sukcesis venigi al miaj kamaradoj ekster ĝi. Ili siavice, kun notinda abundo de inteligento kaj efikeco, per la teksto de tiu parolado, en la malfacilaj kondiĉoj de la kaŝa batalado kaj sovaĝa persekutado kontraŭ la revoluciaj batalantoj, kapablis prepari broŝuron, kiu cirkulis tra la tuta 1

En la hispana: Bayamo [bajdmo]. Ĉefurbo de la nuntempa orienta provinco Granma.

lando.

Kiel vi povos konstati, en tiu okazo mi provis disvolvi mian paroladon en tri direktojn: antaŭ ĉio, denunci la krimojn, kiujn la fakta reĝimo faris kontraŭ niaj abnegaciaj kaj heroaj kamaradoj; duavice, montri kun la kiom eble plej multaj juraj, moralaj kaj politikaj argumenti la neceson kaj la validon de la aktiva rezistado kaj la fronta batalo kontraŭ la subprema kaj reakcia

diktatoreco, kaj, fine, montri kohere kaj argumentite la malbonaĵojn de la tiama kuba socio kaj la revolucian enhavon de la agprogramo proponata de la monistoj por kontraŭbatali tiujn malbonaĵojn. Temis pri tio: ŝanĝi la akuzatojn en akuzantojn. La atako al la kazernoj de Santiago de Kubo kaj de Bajamo,

la 26-an de julio de 1953, fiaskis sur milita nivelo pro hazardaj faktoroj, kiujn mi nomis en mia parolado antaŭ la tribunalo, kiu

juĝis min; sed, kiel mi diris en aliaj okazoj, ĝi signifis eksterordinaran moralan kaj politikan venkon por la kuba popolo. En tiu

ŝanĝo de malsukceso en venkon ludis unuarangan rolon la disvastigo de la revoluciaj pensado kaj programo entenataj en La

historio absolvos min. Tiu programo, la programo de la Moncada, estis temo de sennombraj analizoj kaj interpretoj. Certe, tio ankoraŭ ne estis socialista programo, ĉar tia ĝi ne povis esti en la cirkonstancoj de Kubo en 1953, sed kiu atente legas tiun dokumenton, tiu povas percepti, ke temis pri programo, kiu celis al la socialismo kiel sole eblan solvon por la problemoj de la kuba socio. Tio

estis mia konvinko tiam, kaj ĝi estas daŭre, kvardek jarojn poste kaj spite al la lastatempaj dramecaj

spertoj, mia plej absoluta

certeco. Ni travivas tempojn de mondvasta impeto de la reakcio. La nuntempa unupolusa mondo jam montris la minacojn, kiujn ĝi signifas por la homaro, kaj speciale por ĉiuj popoloj kiuj ne volas akcepti la volon de la imperio. Sed tiu ĉi situacio ne estos

eterna. Pli aŭ malpli frue, al la reakcia fluso neeviteble sekvos —1i-

nova progresema kaj revolucia ondo en la mondo. Pro tio gravas ke, en preparado de tiu momento, la fortoj kiuj

en ĉiuj partoj subtenas la noblajn ideojn de la homa progreso, kapablu transvivi tiun esperon. En tiu ĉi batalo Kubo havis apartan rolon, kiun ni kubanoj alprenis kun tuta decidemo kaj kiun ni pretas antaŭenigi kun ĉia nia kapablo kaj energio, kaj kun la solidareco kaj la apogo de tiom multaj homoj en la

mondo, kiuj rekonas la danĝerojn de la nuna internacia situacio, kiuj ĉe la malvenko ne rezignacias kaj, antaŭ ĉio, kiuj ne oportunisme kaj malkuraĝe forneas siajn konvinkojn. Kaj tiuj estas hodiaŭ multe pli ol povas ŝajni.

La Kuba Revolucio havas en la tuta mondo — ni bone scias tion — multajn kaj firmajn amikojn. Ilin ĉiujn mi salutas kaj, en

la nomo de la popolo de Kubo, mi certigas al ili, ke ni kubanoj scias resti en la alteco de ilia konfido al ni. Havano, la 26-an de julio de 1993

—12-

La Moncada

instruis al ni ...

La Moncada instruis al ni ŝanĝi la malsukcesojn en venkojn. Tio ne estis la sola amara pruvo de mallerteco, sed jam nenio povis haltigi la venkan batalon de nia popolo. Tranĉeoj de ideoj

estis pli potencaj ol tranĉeoj de ŝtonoj. Ĝi montris al ni la validon de doktrino, la forton de la ideoj, kaj postlasis al ni la konstantan instruon de la persistemo kaj rezistemo en la justaj celoj. Niaj heroaj

mortintoj

ne falis vane.

Ili montris

la devon

iri

antaŭen, ili estigis en la animoj la neestingeblan kuraĝon, ili akompanis

nin en la malliberejoj

kaj en la ekzilo, ili batalis

kune kun ni en la milito. Ni vidas ilin renaskiĝi en la novaj generacioj, kiuj kreskas en la frateca kaj humana varmo de la Revolucio [...] En ĉiuj, kiuj ankoraŭ ne naskiĝis, ili enestas: en

la infanoj, kiuj lernas en la lernejoj kreitaj de la Revolucio; en ĉiu infana vivo, kiun niaj revoluciaj kuracistoj savas el la morto; en ĉiu venko, en ĉiu ĝojo, en ĉiu rideto, en ĉiu koro de nia popolo. Fidel Castro Ruz

la 26-an de julio de 1973

Memdefenda parolado

Sinjoroj juĝistoj', Neniam advokato devis praktiki sian oficon en tiel malfacilaj kondiĉoj;

neniam

kontraŭ

akuzato

oni faris tian

amason

da

premaj malregulaĵoj. La unua kaj la dua estas en tiu ĉi kazo la sama persono. Kiel advokato mi eĉ ne povis vidi la antaŭesploron kaj kiel akuzato, hodiaŭ estas la sepdeksesa tago“ enfermita en soleca ĉelo, tute kaj absolute sen ajna komuniko,“ trans ĉiaj 1

La juĝistoj de la Unua Urĝa Ĉambro de Santiago de Kubo taskitaj

pritrakti la kazon 37 de 1953 pri la atako al la kazerno Moncada estis Adolfo Nieto Piĥeiro-Osorio (prezidanto), Juan Francisco Mejias Valdivieso kaj Ricardo Diaz Olivera. La sekretario de la

tribunalo estis Raŭl Fernandez-Mascaro Varini. La sesio de la proceso, en kiu Fidel Castro estis venigita kiel precipa akuzato en tiu afero, komenciĝis iomete post la 9-a matene de vendredo, 16-a de oktobro 1953, en la lernoĉambro de flegistinoj de la ĝenerala malsanulejo „Santurnino Lora” de Santiago de

Kubo, malgranda ĉambro aranĝita por tiu okazo. En tiu sama sesio la akuzatoj estis krome Abelardo Crespo Arias, kiu estis partopreninta en la atako al la kazerno de Santiago de Kubo kaj ĉe tio grave vundita, kaj Gerardo Poll Cabrera, fervoja laboristo, kiu

neniel partoprenis en la agadoj. Fidel estis arestita la 1-an de aŭgusto 1953 kaj faris sian memdefendan paroladon la sekvan16-an de oktobro. En la momento de sia enigo en la Provinca Malliberejo de Oriento — konata ankaŭ kiel malliberejo de Boniato pro la proksimeco de

tiu vilaĝo je proksimume 8 kilometroj norde de Santiago de Kubo —, dum noktiĝo de la 1-a de aŭgusto 1953, Fidel Castro estis enfermita en ĉelo destinita al la apoteko de la malliberejo kaj aranĝita por akcepti la arestiton. Poste li estis transigita en alian ĉelon.

La 13-an de oktobro li estis ree metita en la apotekan ĉelon, kie li estis antaŭe.

Dum la tuta tempo, ekde la nokto de la 1-a de aŭgusto li estis tenata en situacio de izoliteco kaj sen komunikado, laŭ ordono de la kolonelo Alberto del Rio Chaviano, ĉefo de la regimento nume-

humanaj kaj leĝaj preskriboj. Tiu, kiu estas parolanta, tutanime malamas la infanecan vantecon, kaj estas nek lia animo, nek lia temperamento por tribunaj pozoj nek por sensaciismo. La fakto, ke mi devis alpreni mian defendon antaŭ tiu ĉi tribunalo en miajn proprajn manojn,“ okazas pro du motivoj. La unua: ĉar oni praktike komplete seni-

gis min je ĝi; la dua: ĉar nur tiu, kiu estas vundita tiom profunde kaj vidis la patrujon lasita tiom senhelpa kaj la justecon tiom malnobligita, povas paroli en okazo kiel tiu ĉi per vortoj, kiuj estu sango de la koro kaj internaĵo de la vero.

Ne mankis noblaj kamaradoj, kiuj volis defendi min, kaj la Advokata Korporacio de Havano,” por reprezenti min en tiu ĉi

proceso, nomumis kuraĝan kaj kompetentan juriston: doktoron Jorge Pagliery“, korporacia dekano de tiu ĉi urbo. Oni malperro 1 „Maceio”, kun sidejo en la kazemo Moncada de Santiago de

4

Kubo. En Kubo akuzato havis la rajton antaŭ tribunalo defendi sin mem, se li estis praktikanta advokato. Ne estis la unua fojo, ke Fidel Castro defendis sin mem. La 14-an de decembro 1950 li jam faris

tion en Santa Clara, akuzata esti kaŭzinta publikan malordon per tio ke li instigis kontraŭregistaran studentan manifestacion en novembro de la sama jaro en la urbo Cienfuegos. En sia memdefendo Fidel apenaŭ konsideris la akuzon kontraŭ li, sed uzis la

okazon por denunci la korupton de la tiumomentaj potenculoj en la lando. La verdikto de la tribunalo tiam estis absolvo. 5

En ĉiuj provincaj

6

advokato devis aliĝi, kiu volis praktiki sian profesion en la koncerna urbo. Tiu de Havano estis en la strato Lamparilla numero 114. -freld Jorge Pagliery Cardero estis en tiu momento dekano de la Kolegio de Advokatoj de Santiago de Kubo, do, ĝia prezidanto. La plenumon de la tasko, ricevita por tio de la Kolegio de Advokatoj de Havano, li faris en la unuaj momentoj de la defendo de Fidel Castro.

ĉefurboj

ekzistis advokata

Li tuj ekfariĝis viktimo

de premoj,

korporacio,

minacoj

al kiu

kaj trudoj

flanke de armeaj funkciuloj, kiuj sekvis tiusencajn ordonojn de la ~16-

mesis al li, tamen, plenumi sian mision: la malliberejaj pordoj

estis fermitaj por li ĉiam, kiam li intencis vidi min; nur post monato kaj duono pro interveno de la Kortumo oni permesis al

li dek minutojn por intervidiĝi kun mi en la ĉeesto de serĝento de la Militista Informservo.” Oni supozas, ke advokato devas konversacii private kun sia defendato, kaj tiun ĉi rajton oni respektas ĉie ajn en la mondo, kun la escepto por kuba milita

kaptito en la manoj de senkompata despotismo, kiu ne agnoskas humanajn nek leĝajn regulojn. Nek doktoro Pagliery nek mi pretas toleri tiun ĉi malpuran konfiskadon de niaj armiloj por

parola juĝo. Ĉu ili volis antaŭscii, per kiaj rimedoj polviĝos la fabelaj mensogoj, kiujn ili ellaboris pri la okazintaĵo de la kazerno MoncadaS kaj per kiuj ili provis revizii la terurajn

verojn, kiujn ili ĉiamaniere volis kaŝi? Tiam

ni decidis, ke

kolonelo Chaviano. Ankaŭ al d-ro Pagliery oni ne permesis vidi la antaŭesploron de la juĝafero. 7

Tiu ento, atribuita al la Ĉefstabo de la Armeo kaj ordinare konata

sub sia siglo SIM, estis unu el la ĉefaj instrumentoj de la diktatora reĝimo de Fulgencio Batista en la subpremado kontraŭ la popolo. Organizita ankaŭ sur regimenta nivelo, la SIM kaj ĝia paralela organizaĵo en la mararmeo

(SIN) estis ĝenerale gvidantoj

en la

plej brutala agado kontraŭ la revoluciuloj kaj la oponantoj al la armea reĝimo.

8

Kazero Moncada: Kuba milita kazerno (en la urbo Santiago de Kubo, ĉefurbo de la tiama provinco Oriento), kiu eniris la histori-

on depost la sturmo de junulgrupo komandita de Fidel Castro la 26-an de julio 1953, kun la celo kapti ĝian armilaron kaj poste

ekigi en la montaro la batalon kontraŭ la diktatora reĝimo de Fulgencio Batista. Sekve, inter 1957-1958,

en tiu ĉi loko multaj

junuloj partoprenintaj la sturmon estis masakritaj kaj murditaj. Tiu ĉi agado markis la komencon de la milito por la nacia liberigo. Post la revolucia venko la 1-an de januaro 1959, la milita kazerno

kapitulacis fronte al la Ribela Armeo gvidita de Fidel Castro. La 28-an

de januaro

1960

la kazerno

Moncada

transformiĝis

en

urban lernejon. -mg

~17

uzante mian advokatan propran defendon.

statuson

mi

transprenu

mem

mian

Tiu decido, aŭdita kaj dissendita de la SIM-serĝento, kaŭzis

nekutimajn timojn; ŝajnas, ke al mokema koboldo plaĉis diri al ili, ke pro mia kulpo la planoj rezultos malbone; kaj vi troe scias, sinjoroj juĝistoj, kiom da premoj oni faris por senigi min je tiu rajto, konsekrita en Kubo de longa tradicio. La tribunalo ne povis konsenti tiajn pretendojn,” ĉar tio signifus ja lasi la akuziton en la maksimuma maldefendo. Tiu akuzato, kiu nun

uzas tiun rajton, pro nenia kaŭzo en la mondo silentos pri tio, kion li devas diri. Kaj mi opinias, ke antaŭ ĉio necesas klarigi la kialon de la kruela senkomunikeco, al kiu mi estis submetata;

kiu estis la celo silentigi min; kial oni forĝis planojn, kiujn la tribunalo konas, por murdi min;9 kiajn gravegajn faktojn oni

volas kaŝi al la popolo; kiu estas la sekreto de ĉiuj strangaĵoj, kiuj okazis en tiu ĉi proceso. Tion mi celas tute klarigi. Vi publike kvalifikis tiun ĉi juĝon kiel la plej transcendan en la historio de la respubliko, kaj se vi kredis tion sincere, vi ne rajtis permesi, ke oni makulu ĝin per pakaĵo da mokoj je via aŭtoritato. La unua juĝa kunsido okazis la 21-an de septembro.

Inter cento da mitraloj kaj bajonetoj, kiuj brue invadis la Kortumon, pli ol cent personoj eksidis sur la akuzato-benkoj.!” 9

En la unua sesio de la proceso, okazinta la 21-an de septembro de 1953 en la plenkunsid-salono de la justicpalaco de Santiago de Kubo, Fidel Castro petis la tribunalon, fine de sia deklaro kiel akuzato, ke oni permesu al li uzi la rajton je memdefendo. Post

iom da diskutado, la juĝistoj konsentis pri la peto kaj la prezidanto ordonis, ke oni provizu la akuzaton per talaro. La helpanto de la salono, Adolfo Alomd Serrano, sukcesis havigi la talaron en la salono de la advokatoj de la sama justicpalaco. Jam dece vestita laŭ

la procesreguloj,

Fidel

Castro

ekokupis

postenon

inter

la

defendaj advokatoj. 10

En la Kazo

37 estis implikitaj

132 akuzatoj, el kiuj 109 aperis

antaŭ la tribunalo en diversaj sesioj de la proceso. —~18-

Granda plimulto el ili estis fremdaj al la okazintaĵoj“ kaj ili estis arestitaj

suferi

ĉiajn

subpremaj

atendante

ofendojn korpusoj;

la juĝon

kaj sed

de antaŭ multaj

fitraktojn la ceteraj

en

tagoj

la karceroj

akuzatoj,'”

kiuj

post

de

la

estis

en

malpli granda nombro, estis brave firmaj, pretaj konfirmi fiere sian partoprenon en la batalo por la libereco, doni abnegacian ekzemplon senprecedencan kaj liberigi el la ungegoj de la malliberejo tiun grupon de personoj, kiuj pro malbona fido estis

inkluditaj en la proceso. Kiuj batalis unufoje, tiuj denove alfrontiĝis. Alifoje la justa kaŭzo estis je nia flanko; kontraŭ la malnoblaĵoj efikis la terura batalo de la vero.“ Kaj certe, la reĝimo ne atendis la alproksimiĝantan moralan katastrofon!

Kiel subteni ĉiujn iliajn falsajn akuzojn? Kiel malebligi, ke oni sciu tion, kio vere okazis, kiam tiom da junuloj pretis travivi ĉiujn riskojn: malliberejon, torturon kaj morton, se necese, pro denunci tion antaŭ la tribunalo? En tiu unua sesio oni vokis min por deklari, kaj mi estis sub-

metita al demandado dum du horoj, respondante la demandojn

11

La subpremfortoj de la fakta reĝimo arestis multajn homojn, kiuj

neniel rilatis kun la preparo nek plenumado de la agadoj de la 26a de julio 1953, inkluzive de certa nombro de gvidantoj de la precipaj politikaj partioj de la opozicio.

12

Fidel Castro celas la revoluciajn aktivulojn reale partoprenintajn en la agadoj de la 26-a de julio 1953, inter kiuj nur kvindek aperis en la sesioj de la proceso. Aliaj sep atakintoj inkluditaj en la Kazo 37 ne povis esti arestitaj de la subpremfortoj kaj estis juĝataj dum

foresto. Tri el la partoprenintoj, kiuj aperis inter la akuzatoj, estis

13

murditaj tuj post la agadoj: Abel Santamaria Cuadrado, Victor Escalona Benitez kaj Marcos Marti Rodriguez. En la sekvaj sesioj de la proceso kaj ekde la tria, en kiuj Fidel

Castro ne povis partopreni pro lia arbitra disigo disde la proceso, la „monkadistoj” daŭre proklamis sian revolucian membrecon kaj denuncis la krimojn faritajn post la 26-a de julio. ~19-

de la sinjoro prokuroro'“ kaj tiujn de dudek defendaj advokatoj.” Mi provis pruvi, pere de precizaj nombroj kaj nerefuteblaj konataĵoj, la kvanton de investita mono, la manieron per kiu ni akiris la armilojn, kiujn ni sukcesis kunigi.'“ Mi havis nenion

por kaŝi, ĉar vere ĉio estis atingita per senprecedencaj oferoj en niaj respublikaj luktadoj. Mi parolis pri la celoj, kiuj inspiris nin en la lukto kaj pri la humana kaj kor-nobla konduto, kiun ni ĉiumomente montris al niaj kontraŭuloj. Se mi povis plenumi mian celon per pruvo de nepartopreno, nek rekta, nek malrekta,

de ĉiuj akuzitoj false enprenitaj en la proceson, ”” tion mi dankas 14

La prokuroro, kiu oficis en la Kazo 37, estis d-ro Francisco Men-

dieta Hechavarria. 15

Inkluzive de Fidel Castro mem, en la unuaj sesioj de la proceso partoprenis sume dudek kvin defendaj advokatoj: Ruben Alonso Alvarez,

Jose

Marfa

Badell

Romero,

Baudilio Castellanos Garcia, Cisneros Ponteau, Elizardo Eldidy,

Domingo

Estrada

Hector

Canciano

Labori,

Conrado Castells Gordero, Rafael Diaz Lorenzo, Eduardo Eljaiek

Beaton,

Juan

Jose

Garcia

Benitez,

Recaredo Garcia Ferndndez, Luis A. Gĉmez Dominguez, Gerardo Hernŭndez

Vera,

Lucas

Mordn

Arce,

Jorge

A.

Narifio

Brauet,

Jorge Pagliery Cardero, Miguel A. Perez Lamy, Luis Perez Rey, Roberto Rosillo Rodriguez, Andres Silva Addn, Jose Valls Tamayo, Raŭl de Villalvilla Carbonell, Ramiro Arango Alsina kaj Roberto Garcia Ibdfez. Al tiuj du lastaj, kiuj aperis kiel akuzatoj sen esti partoprenintaj en la okazoj, la tribunalo ankaŭ donis la

rajton fari sian propran

defendon. Aliaj advokatoj,

ĝis entute

dudek naŭ, partoprenis en postaj sesioj de la proceso.

16

La plej multaj armiloj, kun kiu kalkulis la movado

gvidata de

Fidel Castro, estis aĉetitaj en diversaj armilvendejoj de la urbo Havano, precipe fare de Ernesto Tizol, kiu ludis gravan rolon en tiu tasko. Aliaj estis individue alportitaj de kelkaj partoprenintoj

en la plano. Krome, parto de armiloj kaj veturilparko estis akiritaj

17

de Renato Guitart en feraĵvendejo de Santiago de Kubo kaj ĉe privatuloj. Elinter la 109 akuzatoj ĉeestantaj en la sesioj de la proceso — de kiuj 50 efektive estis partoprenintaj en la agadoj de la 26-a de

-2-

al la tuta aliĝo kaj apogo de miaj heroaj kamaradoj, ĉar mi diris, ke ili nek hontos, nek pentos pro sia kondiĉo de revoluciuloj kaj patriotoj, pro la fakto devige suferi la konsekvencojn. Oni neniam permesis al mi paroli kun ili en la malliberejo kaj tamen, ni pensis fari ĝuste la samon.!“ Okazas ke, kiam la homoj portas en la menso saman idealon, nenio povas senkomunikigi ilin, nek la malliberejaj muroj, nek la tero de la tombejoj, ĉar sama memo-

ro, sama animo, samaj konscio kaj digno kuraĝigas ĉiujn. Ekde tiu momento komencis disfaladi, kvazaŭ ludkarta kas-

telo, la konstruaĵo el malhonoraj mensogoj, kiu estis starigita de la registaro pri la okazintaĵoj, kiel rezulto de tio, ke la sinjoro prokuroro komprenis, kiom absurda estis restigi en malliberejo ĉiujn personojn, kiujn oni akuzis esti intelektaj farintoj, kaj petis por ili tujan provizoran liberigon. Fininte mian deklaron en tiu unua sesio, mi petis permeson al la tribunalo forlasi la benkon de akuzatoj kaj okupi lokon

inter la defendaj advokatoj, kio efektive estis konsentita. Tiam komenciĝis por mi la misio, kiun mi konsideris la plej grava en julio — estis punitaj 32 partoprenintoj kaj absolvitaj 18, al kiuj oni

ne povis pruvi ilian intervenon en la okazaĵoj kaj kiuj, laŭ klaresprimita decido estis orientitaj ne malkaŝi sian partoprenon, por ke ili povu daŭrigi kaŝajn revoluciajn laborojn. La ceteraj 59 personoj, inkluditaj en la afero sen esti iel ajn partoprenintaj, estis ankaŭ absolvitaj. 18

Aludo al la ideriĉo, inteligento, unueco kaj kuraĝo de la revoluciaj

kaptitoj, kiuj kreis rimedojn kaj meĥanismojn por konservi inter si la parolan kaj skriban fluon de informoj, orientadoj kaj komunikaĵoj, trompante la gardistojn kaj la limojn truditajn de la ĉefejo de

la malliberejo kaj tiel rompante sian senkomunikecon. En tiu laboro de reciproka komunikado valoris la helpo de kelkaj komunjuraj kaj politikaj malliberuloj, dungito de la malliberejo kaj eĉ gardistoj, sen malpli alte taksi tion, kion amikaj manoj en multaj okazoj kaj diversvoje alvenigis el la ekstero aŭ venigis tien. —21—-

tiu ĉi proceso: tute detrui la malkuraĝajn same kiel perfidajn kaj mizerajn kaj malhonestajn kalumniojn, kiujn oni ĵetis kontraŭ

niajn batalantojn, kaj evidentigi nerefuteble la terurajn kaj abomenindajn krimojn, kiujn oni faris al la malliberuloj, montrante antaŭ la vizaĝo de la nacio kaj de la mondo la senfinan malfeli-

ĉon de tiu ĉi popolo, kiu suferas la subpremadon plej kruelan kaj malhumanan de sia tuta historio.

La dua sesio okazis en tiu mardo la 22-an de septembro. Apenaŭ dek personoj finis deklari, kaj mi jam sukcesis klarigi la murdojn faritajn en la zono de Manzanillo, en specifa deklaro kaj enaktigante ĝin pruvante la rektan respondecon de la kapitano, ĉefo de tiu militista loko. Mankis por deklari ankoraŭ tricent personoj.”

Kio

okazus

kiam,

kun

tiom

granda

kvanto

da

konitaĵoj kaj arigitaj pruvoj,“ mi komencos demandi, antaŭ la tribunalo, la militistojn mem, kiuj estis la respondeculoj de tiuj faroj? Ĉu la registaro povis permesi, ke mi faros tion en la ĉeesto de la multnombra publiko rigardanta la sesiojn, la gazetaraj raportistoj, juristoj el la tuta insulo kaj la gvidantoj de la opoziciaj partioj, kiujn oni stulte sidigis sur la benkon de la akuzatoj por ke ili nun povu bone aŭskulti de proksime ĉion, kion oni tie diskutos? Prefere ili dinamitus la Kortumon kun

ĉiuj ĝiaj juĝistoj o! permesi tion! Ili cerbumis pri kiel forpreni min el la proceso“ kaj faris tion 19

Temas pri la murdo al Hugo Camejo Valdes kaj Pedro Veliz Hernindez, membroj de la grupo taskita pri la atako al la kazeno Carlos Manuel de Cespedes de Bajamo.

20

Inter atestantoj kaj fakuloj estis venigitaj kaj aperis en la sesioj de la proceso 171 atestantoj. Do, la akuzatoj, atestantoj kaj fakuloj

21

Fidel uzis speciale la eblecojn de komunikado kreitajn de la inventemo de la arestitoj en la malliberejo de Boniato por kopii informojn, kiuj uzeblus en la proceso. Post la akuzoj formulitaj de Fidel Castro en la du unuaj publikaj sesioj de la proceso, la kolonelo Chaviano komunikis al la tribu-

estis sume 303 personoj.

22

-7-

perforte. Vendrede vespere la 25-an de septembro, antaŭtago de la tria sesio, prezentiĝis en mia ĉelo du tribunalaj kuracistoj;” ili videble hontis: „Ni venis por fari kuracan esploron al vi”, ili diris al mi. „Kaj kiu tiom okupiĝas pri mia sano?” mi demandis ilin. En la realo, ekde kiam mi vidis ilin, mi jam komprenis la

aferon. Ili ne povis esti pli ĝentilaj kaj klarigis al mi la veron: tiun posttagmezon mem en la malliberejo ĉeestis la kolonelo Chaviano kaj diris al ili, ke mi „en la juĝo faras teruran maluti-

lon al la registaro”, ke ili devas subskribi ateston por konstati, ke mi estas malsana kaj sekve ne povas daŭrigi mian ĉeeston en la sesioj. Krome, la kuracistoj esprimis al mi, ke ili siaflanke pretas rezigni pri sia funkcio kaj riski la persekutojn kaj metis la

demandon en miajn manojn por ke mi decidu. Por mi estis kruela peti tiujn virojn senceremonie oferbuĉiĝi, sed mi ankaŭ neniel povis konsenti, ke oni atingu tiajn celojn. Por lasi la decidon al iliaj propraj konsciencoj, mi nur respondis al ili: „Vi scias, kiu estas via devo; mi bone scias, kiu estas la mia.” Post foriri ili subskribis la ateston;?“ mi scias, ke ili faris tion, nalo, ke, pro la maleblo disponi pri sufiĉe da personaro por gardado kaj transportado de la akuzatoj, jam ĉar la sama trupo devis esti uzata en la sekurecaparato de Fulgencio Batista kaj lia

akompanantaro dum la vojaĝo, kiun la diktatoro faris tra la provinco Oriento, necesis prokrasti la sesiojn indikitajn por la 24-a kaj 25-a de septembro. Tiu prokrasto estis uzata por ellabori la

planon forpreni el la proceso la ĉefan akuzaton. Ekzistas indikoj, ke la projekto ekskludi Fidel-on definitive el la proceso, uzante ian ajn rimedon, inkluzive lian morton, akiris la

konsenton de Batista dum mallonga interparolado kun la kolonelo 23

Chaviano en Holgino. Temas pri la d-roj Aurelio Portuondo Alvarez, inspektisto de la Kuracistaj Servoj de la malliberejo de Boniato, kaj Juan Martorell Garcfa, ankaŭ kuracisto de tiu malliberejo.

24

La atesto sendita de la du kuracistoj diras, ke la malliberulo Fidel Castro „prezentas bildon de nervoza ekscito, akompanata de taki-

kardio, pro tio ni rekomendas absolutan enlitan ripozon dum ne -73-

ĉar ili bonfide kredis, ke tiu estis la sola maniero por savi al mi la vivon, kiun ili vidis en plej granda danĝero. Mi ne devas silenti pri tiu ĉi dialogo; mi havas devon nur pri la vero, kaj kvankam eldiri ĝin en tiu ĉi kazo povus damaĝi la materiajn interesojn de tiuj bonaj profesiuloj, mi lasas ekster ĉia dubo ilian honoron, kiu valoras multe pli. Tiun vesperon mi skribis leteron por tiu ĉi tribunalo,” denuncante la planon, kiun ili elkovis, kaj petante la viziton de du jurkuracistoj por ke ili atestu mian perfektan sanstaton kaj esprimante al ili, ke se por savi mian vivon mi devas permesi tian ruzaĵon, mi preferas miloble perdi ĝin. Por komprenigi, ke mi estas preta lukti sola kontraŭ tiom da malnoblaĵoj, mi aldonis jenan penson de la Majstro”“:

„Principo justa funde de kaverno povas pli ol armeo”. Tiu estas la letero kiun, kiel scias la tribunalo, prezentis doktorino Melba

Herndndez”

en la tria sesio de la parola juĝo la 26-an de

septembro. Mi povis venigi ĝin al ŝi, malgraŭ la rigora gvatado,

25

malpli ol du tagoj.” La mane skribita denunco de Fidel Castro al la tribunalo, laŭ la

folioj 2359 ĝis 2363 de la Kazo 37, estas tekste reproduktita fine de tiu ĉi libro. 26

Temas pri Jos€ Marti. La citaĵo troviĝas en Obras Completas, vol.

27

Melba Hernindez Rodrigues del Rey (1921-2014), advokatino. Ŝi

8, Editorial de Ciencias Sociales, Havano,

1975, p. 256.

naskiĝis la 28-an de julio 1921, studis juron en la universitato de

Havano kaj diplomiĝis pri sociscienco. Partoprenis en la batalo kontraŭ

la batista tiranismo,

unu

el la unuaj

kiuj

aliĝis

al la

revolucia movado gvidata de Fidel Castro. Partoprenis en la atako al la kazerno Moncada, estis kaptita kaj kondamnita al mallibero. En Meksiko ŝi partoprenis en la preparo de la ekspedicio de la Granma. Revenis al Kubo kaj aliĝis al la Tria Orienta Fronto Santiago de Kubo. Kunfondinto de la Komunista Partio de Kubo kaj membro de ties Centra Komitato ekde ĝia tria kongreso, kaj deputito de la Nacia Asembleo ĝis sia forpaso la 9-an de marto 2014. Ŝi kaj Haydee Santamaria Cuadrado estis la solaj virinoj partoprenintaj en la agadoj de la 26-a de julio de 1953. —$€24-

kiu pezis sur min, Pro tiu menciita letero, kompreneble, ili faris tuj reprezaliojn: ili malebligis komunikadon inter doktorino Hernandez kaj mi, kiu jam estis sen komunikebleco,

oni izolis min en plej aparta loko de la malliberejo.” Ekde tiam, ĉiuj akuzatoj estis detalege traserĉitaj, de piedo antaŭ ol eliri al la tribunalo.

ĝis la kapo,

La jurkuracistoj venis la 27-an kaj atestis ke, efektive, mi

estas perfekte sana.”” Tamen, malgraŭ la ripetaj ordonoj de la tribunalo, oni alportis min al neniu sesio de la proceso. Aldonu al tio, ke nekonataj personoj ĉiutage disdonis centojn da apokrifaj pamfletoj, en kiuj oni parolis pri liberigi min el la mallibere-

jo, malsaĝa

alibio por korpe elimini min, kun preteksto de

fuĝo.“ Ĉar tiuj provoj malsukcesis pro la ĝustatempa denunco

fare de atentemaj geamikoj kaj pro la malkovro de la falseco de 28

29

Por transdoni sian denuncon, Fidel kalkulis kun la kunlaborado de

kelkaj komunjuraj malliberuloj kaj La kolonelo Chaviano tuj ordonis la malsupra etaĝo de la pavilono 1 rimedoj de superrigardo pri Fidel.

gardistoj de la malliberejo. ke la arestito estu transigota al de la salono A. Tie intensiĝis la La 13-an de oktobro li estis ree

venigita en la saman lokalon de la apoteko, kiun li antaŭe okupis.

30

Laŭ ordono de la prezidanto de la tribunalo oni sendis la justicajn kuracistojn Manuel Prieto Aragon kaj Carlos Padr6n Ferrer, por

ke ili faru novan sankonstaton de la malliberulo 4914, Fidel Castro. Kiel rezulton de la ekzameno ili certigis, ke „en la momento

de la sanesploro li estis komplete resaniĝinta de ajna malsano kiun li antaŭ la esplorado povintus suferi.” 31

La distribuado de tiuj presitaj flugfolioj estis parto de unu el la planoj elkovitaj de la kolonelo Chaviano kun la celo krei la taŭgajn kondiĉojn por ebligi murdon al Fidel, ĉi-kaze helpe de la

preteksto de la tiel nomata fuĝo-leĝo, pravigo de mortigo de malliberulo pretekste de intenco fuĝi, kaj kio ne lasis alian eblecon al la gardistoj ol pafi al li. Post dum la sesio de mardo, 29-a li faros severajn disponojn instancoj ricevis anonimajn

kiam Raŭl Castro denuncis la planon de septembro, Chaviano deklaris, ke de sekureco pri Fidel Castro, ĉar la mesaĝojn en kiuj oni anoncis la pro-

jekton liberigi la ĉefon de la ago de Moncada. -95-

la kuracista atesto, restis al ili, por malebligi mian ĉeeston en la proceso, neniu alia rimedo ol malkaŝa kaj senhonta malrespekto

Nekutima

kazo, kiu fariĝis, sinjoroj juĝistoj: reĝimo, kiu

timis prezenti akuzaton antaŭ tribunaloj: reĝimo terora kaj sanga, kiu timegis antaŭ la morala konvinko de sendefenda viro,

senarmigita, sen komunikado kaj kalumniata. Tiel, post senigi min je ĉio ĉi, ili senigis min laste pri la proceso, en kiu mi estis

la ĉefa akuzato. Konsideru, ke tio okazis kun plena valido de la suspendo de garantioj kaj dum funkciis, kun tuta rigoro, la Leĝo pri Publika Ordo kaj la cenzuro de radio kaj gazetaro. Kiajn hororajn krimojn tiu reĝimo faris, por ke ĝi tiom timis la voĉon de akuzato! Mi devas emfazi la ofendan kaj malrespektan sintenon, kiun

la ĉefmilitistoj ĉiumomente montris al vi. Kiom da fojoj tiu ĉi tribunalo ordonis ĉesigi la malhumanan senkomunikigon, kiu pezis sur mi, kiom da fojoj ĝi ordonis respekti miajn plej elementajn rajtojn, kiom da fojoj ĝi ordonis proceso, neniam ĝi estis obeata; unu post ĉiuj ĝiaj ordonoj. Eĉ pli malbone: dum la unua kaj la dua sesioj, oni metis min apud por ke tiu absolute malebligu al mi paroli momentoj de ripozo, komprenigante, ke ne

prezenti min en la alia estis malobeataj proceso mem, en la pretoran gardiston,” kun iu, eĉ ne en la nur en la mallibere-

jo, sed eĉ en la Kortumo mem kaj en via ĉeesto ili eĉ komplete fajfis pri viaj dispozicioj. Mi intencis sciigi tiun ĉi problemon

en la sekvanta sesio kiel elementan honoran aferon por la tribunalo, sed ... mi jam ne revenis plu. Kaj se interŝanĝe kun tiom da malrespekto ili trenas nin ĉi tien por ke vi sendu nin en la malliberejon, en la nomo de leĝeco kiun nur ili kaj ekskluzive

32

Armita grupo destinita al protekto de la imperiestroj en la imperia Romo. La termino estas uzata etende al ĉia armita aparte strikta servo de gardado aŭ de superrigardo.

-26-

ili perfortas ekde la 10-a de marto”, la rolo estas sufiĉe mizera, kiun ili volas trudi al vi. Oni ĉi-kaze certe eĉ ne unu solan fojon

plenumis la latinan sentencon: cedant arma togae”“. Mi petegas vin esti tre atentaj pri tiu ĉi cirkonstanco. Sed, ĉiuj antaŭzorgoj montriĝis tute senutilaj, ĉar miaj bravaj kamaradoj, kun senprecedenca civitismo, ĝuste plenumis sian

devon. 33

En Havano, la 10-an de marto 1952, antaŭ la elektoj, okazis ŝtatrenverso, farita de Fulgencio Batista, kiu komencis sangan sub-

premadon kaj kontraŭkonstitucian sistemon en lando, kie regis politika kaj administra korupto, malriĉeco, malsato, senlaboreco kaj transdoniĝismo al la usona imperiismo, rompante la konstitucian ordon en Kubo kaj la reprezentan demokration en la lando.

Frumatene la puĉistoj senreziste ekokupis la ĉefajn garnizonojn de la ĉefurbo per la promeso rekompenci iliajn ĉefojn. Intertempe Batista veturis al la milita fortikaĵo de Columbia, tiam la ĉefa de la lando, en karavano eskortata de sbiroj de la motorizita polico

sub la komando de la konata murdisto, la leĥtenanto Rafael Salas Caŭizares. Tiel ili prenis flughavenojn, ministrajn instituciojn kaj komunikil-

ojn. Kelkaj oficiroj en Matanzas, Villa Clara kaj Santiago de Kubo rifuzis agnoski la ŝtatrenverson, sed estis trankivligitaj per promesoj de promocio kaj riĉiĝo, kio favoris la totalan apogon al

Batista. Ekde tiu fatala mateno la garnizonoj de Havano ricevis novajn ĉefojn.

La eksigita prezidanto de la respubliko, Carlos Prio Socarrds, kiu troviĝis en sia bieno „La Chata” ĝuante la privilegiojn de sia funkcio, kiam

li eksciis, ke li estis perdinta ĉian apogon

de la

armeo, decidis fuĝi kun sia malhoneste akirita riĉaĵo ekzilante sin en la ambasadejo de Meksiko, sen atenti la peton je armiloj, kiujn la universitataj studentoj postulis por rezisti al la puĉistoj. Tiel la lando transiris de korupta registaro al alia eĉ pli korupta kaj eksterordinare sangavida. La 10-an de marto 1952 la kuba popolo komencis travivi unu el la plej malfacilaj etapoj de la novkolonia respubliko, kiu etendiĝis al preskaŭ sep jaroj da batalo kaj alfrontiĝo al la plej sangavida kaj -77-

»Jes, ni venis batali por la liberigo de Kubo kaj ni ne pentas pro tio, kion ni faris”, diris unu post la alia, kiam oni vokis ilin

por deklari; kaj tiuj, kun miriga vireco, turnante sin al la tribunalo, denuncis la hororajn krimojn faritajn al la korpoj de niaj

fratoj. Kvankam foreste, mi povis sekvi la proceson en mia ĉelo en ĉiuj detaloj, danke al la punloĝantaro de la malliberejo de Boniato”, kiu, spite al ĉiuj minacoj je severaj punoj, per lerte eltrovitaj

rimedoj,

enmanigis

al mi

gazetajn

eltranĉaĵojn

kaj

ĉiajn informojn. Ili tiel venĝis sin pro la misuzoj kaj fiaĵoj de la direktoro Taboada“ kaj de la superrigardanta leŭtenanto Rosab-

al”, kiuj devigas ilin labori de suno ĝis suno konstruante privatajn palacetojn, kaj krome malsatmortigas ilin malversaciante la

vivrimedajn fondusojn. Dum la disvolviĝo de la proceso, la roloj inversiĝis: la akuzantoj fariĝis akuzatoj, kaj la akuzatoj transformiĝis en akuzantoj. Tie ne estis juĝata la revoluciuloj, juĝataj estis por ĉiam

34

kruela tiraneco, kiun la lando suferis, unu el la plej repuŝaj kaj plej barbaraj de la amerika historio. -mgg Latina paroltumo, kies signifo estas laŭlitere „la armiloj cedu antaŭ la talaro”. Ĝi estis uzata por esprimi ke la armea potenco,

reprezentata de la spado kaj la soldato, devas submetiĝi al la civila registaro, reprezentata de la talaro kaj la juĝisto, aŭ kliniĝi antaŭ

35 36

37

ĝi. La frazo aperas en verso de poemo de la roma politika verkisto Marko Tulio Cicerono. Boniato estas vilaĝo ĉe la norda rando de Santiago de Kubo. Temas pri la direktoro de la Provinca Malliberejo de Oriento, Augusto B. Taboada Bernal, kiu okupis la postenon pro reglamen-

ta substituo. La lleŭtenanto Miguel Delfin Rosabal Medel, armea inspektisto de la Provinca Malliberejo de Oriento.

-728-

sinjoro, kiu nomiĝas Batista” ... Monstrum horrendum?! ... Ne gravas, ke la kuraĝaj kaj indaj junuloj estis kondamnitaj,“ se morgaŭ

la popolo kondamnos

la diktatoron kaj liajn kruelajn

sbirojn. Oni sendis ilin al la Isla de Pinos“, en kies rondaj ĉeloj ankoraŭ restas la fantomo de Castells“” kaj ankoraŭ ne estingiĝis la kriegoj de tiom kaj tiom da murditoj; tien ili iris por pentopagi, en amara mallibereco, sian amon al la libereco, trude izolitaj disde la socio, eltiritaj el siaj hejmoj kaj ekzilitaj el la patrujo. 38

Fulgencio Batista Zaldivar (1901-1973), prezidanto de Kubo de 1940 ĝis 1944, la 10-an de marto

ŝtatestro kaj armeĉefo

1952 per puĉo proklamis sin

kaj regis diktatore kaj sange

favore al

Usono. Anstataŭ la konstitucio de 1940 li en aprilo starigis Konstituciajn Statutojn, per kiuj li alprenis ĉiujn potencojn. Fine de

1958 li kun sia sistemo estis venkita de la movado de la 26-a de julio, gvidata de Fidel Castro kaj pasigis la reston de sia vivo en la Hispanujo de la faŝista diktatoro Franko. 39 40

Latina diro kun la signifo: „horora monstro”.

La 6-an de oktobro 1953, dek tagojn antaŭ ol Fidel Castro faris sian memdefendan paroladon, la Urĝo-tribunalo de Santiago de Kubo

kondamnis

Oscar Alcalde

Valls,

Raŭl

Castro

Ruz,

Pedro

Miret Prieto kaj Ernesto Tizol Aguilera al dek tri jaroj en malliberejo; Juan Almeida Bosque, Ren€ Bedia Morales, Reynaldo Benitez

Ndpoles,

Enrique

Cdmara

Pĉrez,

Mario

Chanes

de

Armas, Agustin Diaz Cartaya, Julio Diaz Gonzdlez, Andres Garcia Diaz, Gabriel Gil Alfonso, Francisco Gonzdlez Herndndez, Fidel Labrador Garcia, Rosendo Menendez Garcia, Armando Mestre Martinez, Jesus Montane Oropesa, Eduardo montano Benitez, Jose Ponce Diaz, Ciro Redondo Garcia, Jose€ Sudrez

Blanco, Israel Tĝpanes Vento-Aguilera kaj Ramiro Valdes Menendez, al dek jaro en malliberejo; Orlando Cortes Gallardo, Manuel

Lorenzo Acosta

kaj Eduardo

Rodriguez Alemdn,

al tri

jaroj en malliberejo, kaj Melba Herndndez Rodriguez del Rey kaj Haydĉee Santamaria Cuadrado al sep monatoj en la Nacia Malliberejo por Virinoj de Guanajay, en la tiama provinco de Pinar del Rio. Pri la kondamnitaj viroj la tribunalo dispoziciis, ke ilia puno estu plenumota en la Fortaleza de La Cabaĥa en Havano. Tamen la fakta reĝimo aplikis la jam menciitan leĝ-dekreton 1010, -929-

Ĉu vi ne kredas, kiel mi diris, ke en tiaj cirkonstancoj estas sendanka kaj malfacila por tiu ĉi advokato plenumi sian mision?

Kiel rezulto de tiom da obskuraj kaj kontraŭleĝaj komplotoj per la volo de tiuj, kiuj ordonas kaj pro la malforteco de tiuj, kiuj juĝas, jen mi en tiu ĉi ĉambreto de la Civila Hospitalo“,

kien oni alportis min por esti juĝata sekrete, tiel ke mi ne estu aŭdata, ke mia voĉo estingiĝu kaj ke neniu sciu pri tio, kion mi kiu permesis al la registara ministro decidi la transigon de aresti-

toj, punatoj aŭ kaptitoj al alia pun-instalaĵo, se li taksas tion taŭga, kun la preteksto de ia ajn motivo, ekz-e la sekureco aŭ tro da punatoj. Temis pri kroma klara interveno en decidojn de la justica potenco. Ŝirmata de tiu arbitra dispozicio kaj kun malkaŝa malre-

spekto al la tribunalo, la registara ministro decidis, ke la punatoj estu transigotaj al la malliberejo de la Insuloj de Pinoj. La 16-an de oktobro 1953 Fidel Castro estis kondamnita al dek kvin jaroj

en malliberejo kaj Abelardo Crespo Arias al dek. La lasta el la juĝitaj atakintoj estis Gustavo Arcos Bergnes, kondamnita la 23-an de oktobro al dek jaroj en malliberejo.

41

Do, en la malliberejon de tiu insulo. Tiu malliberejo estis konstruita dum la registaro de la prezidanto Gerardo Machado. Ĝi ekfunkciis en 1931. Jarojn poste ĝi ricevis la nomon Nacia Malliberejo por viroj. Ĝi konsistis el komplekso de dek grandaj konstruaĵoj kun kapacito de proksimume kvin mil malliberuloj. En ĝiaj gigantaj galerioj estis tenataj en mallibereco sennombraj batalantoj kontraŭ la diktatorecojn de Machado kaj de Batista. Nuntempe la komplekso estas konservata kiel historia muzeo. La Insulo de Pinoj (Isla de los Pinos), sude de la insulo Kubo,

estas konata ekde 1976 kiel Insulo de la Junularo, kaj ĝia teritorio estas speciala distrikto de la kuba ŝtato. 42

Pedro

Abraham

Castells

Varela,

komandanto

de la armeo

kaj

armea inspektisto de la Modela Malliberejo de la Insulo de Pinoj en la jaroj de la diktatoreco de Machado. Li estis konata murdisto,

kaj lia administrado ĉekape de tiu malliberejo estis karakterizita 43

de misuzoj, fitraktadoj kaj krimoj kontraŭ la tie enfermitoj. Malgranda loko de la ĝenerala malsanulejo Saturnino Lora, kiu

servis al la flegistinoj kiel lernoĉambro. Tiu instalaĵo estis ĝenera—30-

estas dironta. Por kio oni volas tiun imponan justicpalacon, kie la sinjoroj juĝistoj sendube estos multe pli komfortaj? Ne konvenas, mi avertas vin, praktiki justicon en ĉambro de hospitalo ĉirkaŭata de sentineloj kun bajonetoj ĉe fusilo, ĉar la civitanaro

povus pensi, ke nia justico malsanas ... kaj estas malliberigita. Mi memorigas al vi, ke viaj leĝoj pri proceduro postulas, ke la proceso estu „parola kaj publika”; tamen, oni tute malperme-

sis al la popolo eniri tiun ĉi sesion. Oni permesis enpaŝi nur al du juristoj kaj al ses ĵurnalistoj,“ al kies gazetoj la cenzuro malpermesos publikigi eĉ nur vorton. Mi vidas, ke mi havas kiel publikon, en la salono kaj koridoroj, ĉirkaŭ cent soldatojn kaj

oficirojn. Dankon pro la serioza kaj afabla atento al miaj vortoj! Estu tiel ke mi havu antaŭ mi la tutan armeon! Mi scias, ke iun le konata kiel Civila Hospitalo, por distingi ĝin disde la armea hospitalo Joaquin Castillo Duany. Por decidi la okazigon de la plej grava sesio de la Kazo 37 en tiu malgranda kaj aparta lokalo, la Tribunalo de Urĝo bazis sin sur la

argumento de la direktejo de tiu hospitalo pri la maleblo transigi la batalanton Abelardo Crespo Arias, ankoraŭ resaniĝanta pro vundo de kuglo ricevita dum la Moncada-batalo, ĝis la apenaŭ cent metrojn distanca justicpalaco.

44

Sendube

temis pri nova

en-

trudiĝo de la kolonelo Chaviano, kies intereso estis kontroli la evoluon de tiu proceso. La du juristoj estis Baudilio Castellanos Garcia, ofica advokato de la tribunalo de Santiago de Kubo, kiu reprezentis Abelardon

Crespo Arias, kaj Marcial Rodriguez

Guti€rrez, defendisto de

Gerardo Poll Cabrera. Ankaŭ ĉeestis Irma Mejtas, filino de la samnoma juĝisto, ĵus diplomita pri juro, kaj kiu ĉeestis kiel aŭskultanto. La ĉeestantaj ĵurnalistoj estis Marta Rojas Rodriguez, por la revuo Bohemia; Pablo Mild Ortiz, por la gazeto El Mundo, de Havano;

Oscar Lorient, por la ĵumalo Oriente, de Santiago de Kubo; Aristides Garzon, por la samurba gazeto Prensa Universal; Manuel Alvarez Lazo, de la gazeto Diario de Cuba, ankaŭ de la orienta

ĉefurbo, kaj Alberto Garcia Torres, por la agentejo Prensa Asociada. -31-

tagon ĝi ardos en deziro forlavi la teruran makulon de honto kaj sango, kiun ĵetis sur la militistan uniformon la ambicioj de senanima grupeto. Tiam, ve al tiuj, kiuj hodiaŭ rajdas komforte en siaj noblaj militjakoj ... se la popolo ne deĉevaligis ilin multe antaŭe! Laste, mi devas diri, ke oni ne permesis veni en mian ĉelon en la malliberejo eĉ nur unu traktaĵon pri punjuro. Mi povas

disponi nur pri tiu eta kodo,“ kiun nun pruntis al mi juristo, la kuraĝa defendanto de miaj kamaradoj: doktoro Baudilio Castellanos. Same oni malpermesis, ke alvenu al miaj manoj la libroj de Marti; ŝajnas, ke la cenzuro en la malliberejo konsideris ilin tro subfosaj. Aŭ ĉu eble ĉar mi diris, ke Marti estis la

intelekta farinto de la 26-a de julio? Oni krome malebligis alporti al tiu ĉi proceso ian ajn konsultan verkon pri ajna alia temo. Absolute ne gravas! Mi alportas en mia koro la doktrinon de la Majstro kaj en mia penso la noblajn ideojn de ĉiuj homoj, kiuj defendis la liberecon de la popoloj. Nur unu aferon mi petos al la tribunalo; mi esperas, ke ĝi koncedos tion al mi, kompense de tiom da eksceso kaj kontraŭ-

leĝa agado, kiom devis suferi tiu ĉi akuzato sen ajna protekto de la leĝoj: ke oni respektu mian rajton esprimi min en tuta libereco. Sen tio oni ne povas plenumi eĉ nur la aspektojn de justeco kaj la lasta ĉenero estus, pli ol neniu alia, tiu de malgloro kaj

malkuraĝo. Mi konfesas,

ke io nun elrevigis min. Mi pensis, ke la

sinjoro prokuroro estis venonta kun terura akuzo, preta ĝissate pravigi la pretendon kaj la motivojn, pro kiuj, nome de la juro kaj de la justeco — kaj de kia juro kaj de kia justeco? — oni devas kondamni min al dudek ses jaroj en malliberejo. Sed ne. Li 45

Temas pri la Kodo de Socia Defendo (Codigo de Defensa Social), la tiutempa gvida leĝaro pri la kuba punjuro, kies tiam plej uzata eldono estis tiu de la poŝformata leĝkolekto (Coleccion Legislativa de Bolsillo) de la havana eldonisto Jesus Montero.

-37-

limigis sin sole nur legi la artikolon 148 de la Kodo pri Socia Defendo, pere de kiu, plus gravigaj cirkonstancoj, li petas por mi la respektindan kvanton de dudek ses jaroj en malliberejo.

Du minutoj ŝajnas al mi tre malmulte da tempo por peti kaj pravigi, ke homo pasigu en la ombro pli ol kvaronon da jarcento.“ Ĉu Ĉar laŭ kontraŭ fiere, ke

la sinjoro prokuroro eble koleras kontraŭ la tribunalo? mia observo, lia lakoneco en tiu ĉi kazo naze kolizias tiun solenecon, kun kiu la sinjoroj juĝistoj deklaris, iom tiu ĉi estas proceso de grava intereso, kaj mi vidis la

sinjorojn prokurorojn paroli dekoble pli en simpla kazo pri heroinaj drogoj por peti, ke civitano estu kondamnita al ses monatoj en malliberejo. La sinjoro prokuroro eldiris eĉ ne unu solan vorton por apogi sian peton. Mi estas ĵusta ..., mi kom-

prenas ke malfacilas por prokuroro, kiu ĵuris esti fidela al la Konstitucio de la respubliko, veni ĉi tien nome de kontraŭkonstitucia registaro, laŭfakta, statueca, de nenia laŭleĝeco kaj eĉ

malpli de moraleco, por peti ke juna kubano, advokato same kiel li, eble ... same deca kiel li, sendiĝu en malliberejon por dudek ses jaroj. Sed la sinjoro prokuroro estas talentulo kaj mi vidis

personojn

kun

malpli

da

talento

ol

li skribi

longajn

paperaĵojn en defendo de tiu ĉi situacio. Kiel do kredi ke al li mankas motivoj por defendi ĝin, eĉ se nur dum kvin minutoj, malgraŭ la pleja naŭzo, kiun tio kaŭzas al ĉiu ajn deca persono? Ne dubeblas, ke funde de tio ĉi estas granda konspiro.

Sinjoroj juĝistoj: Kial tiom da intereso ke mi silentu? Kial, ankaŭ, oni ĉesigas ĉiajn rezonadojn por prezenti nenian celon 46

La prokuroro Mendieta Hechavarria, petante la kondamnon de Fidel en siaj parolaj konkludoj, limigis sin diri: „Sinjoro prezidanto kaj sinjoroj juĝistoj, miaj vortoj estas por peti la liberecon, la

absolvon de la akuzato Gerardo Poll Cabrera, kaj pri la ceteraj du akuzatoj atentigi vin pri la puno, kiun la Kodo de Socia Defendo

indikas en sia parto B la artikolo 148, pligravigita je triono por la doktor Fidel Castro Ruz, ĉar li estis la gvidanto de la movado. Nenio pli.”

-33-

kontraŭ kiu mi povus direkti la atakon de miaj argumentoj? Ĉu

ĉar oni komplete malhavas juran, moralan kaj politikan bazon por fari seriozan proponon el la afero? Ĉu ĉar oni tiom timas la veron? Ĉu ĉar oni volas, ke ankaŭ mi parolu du minutojn kaj ne

tuŝu ĉi tie la punktojn, kiuj sendormigas certajn personojn ekde la 26-a de julio? Pro tio, ke la prokurora parolado limiĝis al simpla legado de kvinlinia artikolo de la Kodo pri Socia Defen-

do, oni povus pensi, ke mi limigu min al ĝuste tio kaj turniĝu kaj turniĝadu ĉirkaŭ tiuj linioj, kvazaŭ sklavo ĉirkaŭ muelila ŝtono. Sed mi neniel akceptas tiun buŝŝtopilon, ĉar en tiu ĉi proceso la debato temas pri io plia ol pri la simpla libereco de individuo: oni diskutas pri fundamentaj demandoj de principoj,

oni juĝas pri la rajto de la homoj esti liberaj, oni debatas pri la bazoj mem de nia ekzistado kiel nacio civilizita kaj demokratia. Kiam mi finos, mi ne volas riproĉi min mem esti lasinta princi-

pon sen defendi, veron sen diri nek krimon sen denunci. La fama artikolaĉo de la sinjoro prokuroro meritas eĉ ne minutan replikon. Mi por la momento limigos min al mallonga jura bataleto, ĉar mi volas havi la kampon pura je malgravaĵoj por, kiam venas la horo, senkapigi ĉian mensogon, falsaĵon,

hipokritecon, konvenciismon

kaj senliman moralan malkura-

ĝon, sur kiu baziĝas tiu ĉi kruda komedio, kiu ekde la 10-a de marto kaj eĉ antaŭ la 10-a de marto, en Kubo nomiĝas justico. Estas

elementa

principo

de punjuro,

ke la imputita

fakto

devas precize alĝustiĝi al la tipo de la delikto preskribita de la leĝo. Se ne ekzistas leĝo precize aplikebla al la debatita punkto, tiam ne ekzistas delikto. La koncerna artikolo diras laŭvorte: „Oni punos je mallibero

de tri ĝis dek jaroj la farinton de fakto celanta iniciati ribelon de armitaj homoj kontraŭ la konstituciaj potencoj de la ŝtato. La puno estos mallibero de kvin ĝis dudek jaroj, se la ribelo estas efektivigita.” En kiu lando loĝas la sinjoro prokuroro? Kiu diris al li, ke ni -34-

iniciatis ribelon kontraŭ la konstituciaj potencoj de la ŝtato?” Du aferoj okulfrapas. Unuavice la diktatoreco, kiu subpremas la nacion, ne estas potenco konstitucia, sed kontraŭkonstitucia; ĝi

estiĝis kontraŭ la konstitucio, super la konstitucio, rompante la legitiman konstitucion de la respubliko. Legitima konstitucio estas tiu, kiu devenas rekte de la suverena popolo. Tiun ĉi punkton mi demonstros ĝisdetale pli poste, kontraŭ ĉiaj hipokritaĵoj, kiujn la malkuraĝaj perfiduloj inventis por pravigi la nepravig-

eblon. Duavice la artikolo temas pri potencoj, tio estas, plurala, ne singulara, ĉar ĝi konsideras la kazon de respubliko regata de leĝdona potenco, de plenuma potenco kaj jurisdikcia potenco, kiuj ekvilibriĝas kaj kompensiĝas unu la alian. Ni iniciatis ribelon kontraŭ unikan potencon, kontraŭleĝan, kiu uzurpis kaj kunigis en nur unu la leĝdonan kaj plenuman potencojn de la nacio,“ detruinte la tutan sistemon, kiun la koda artikolo, kiun ni analizas, ĝuste provis protekti. Koncerne la sendependecon de la jurisdikcia potenco depost la 10-a de marto, mi eĉ ne parolos, ĉar mi ne estas por ŝercoj ... Kiom ajn oni longigos,

mallongigos aŭ flikos, eĉ ne unu sola komo de la artikolo 148 estas aplikebla al la okazaĵoj de la 26-a de julio. Ni lasu ĝin 47

Ekde la starigo de la respubliko formale sendependa en majo de

1902, la kuba ŝtato estis organizita laŭ la principo de divido de la potencoj esence propra al la burĝa politika juro kaj kiel tia konsekrita en ĝiaj konstituciaj tekstoj, inkluzive de la konstitucio de

1940: potencoj leĝdona, plenuma kaj jura.“

48

) Vidu pri tio la konsiderojn de Ŝtejgervaldo pri potencdivido kaj potencdisigo en socialisma socio, en: Roberto Ŝtejgervaldo: Komunistaj star- kaj disput-punktoj. = MAS-libro 48, p. 70-77, kaj, pli detale, Roberto Ŝtejgervaldo: Socialismo kaj ŝtato — dek tezoj, en: Div.: Oktobra Revolucio kaj la sekvoj (MAS-libro 21), p. 3545. -vl La ŝtataj organoj de tiuj du potencoj estis rapide forigitaj per la

armea puĉo de la 10-a de marto 1952: la Kongreso de la respubliko (la parlamento) estis dissolvita, la prezidanto fuĝis eksterlanden kaj la ministra konsilantaro (la registaro) ĉesis ekzisti. -35-

trankvila, atendante

la taŭgan momenton,

en kiu oni povos

apliki ĝin al tiuj, kiuj ja iniciatis ribelon kontraŭ la konstituciajn

potencojn de la ŝtato. Pli poste mi revenos al la Kodo por refreŝigi la memoron de la sinjoro prokuroro pri certaj cirkonstancoj, kiujn li bedaŭrinde forgesis. Mi avertas vin, ke mi ĵus komencis. Se en viaj animoj restas ama korbato por la patrujo, de amo al la homaro, de amo al la justeco, aŭskultu min atente. Mi scias, ke oni trudos al mi silen-

ton dum multaj jaroj; mi scias, ke oni klopodos kaŝi la veron per ĉiaj eblaj rimedoj; Mi scias, ke kontraŭ mi oni starigos komploton por forgeso. Sed mia voĉo pro tio ne sufokiĝos: ĝi reakiras forton en mia brusto ju pli sola mi sentas min, kaj mi volas doni

en mia koro la tutan varmon, kiun al ĝi la malkuraĝaj animoj rifuzas.

Mi aŭskultis la diktatoron lunde la 27-an de julio,“” en palmdomo en la montaro, kiam ni restis ankoraŭ dek ok viroj batal-

pretaj.”” Ne scios pri amarecoj kaj koleroj en la vivo tiuj, kiuj ne 49

Temas pri la parolado de Fulgencio Batista en la poligono de la armea kampadejo de Columbia, la sidejo de la ĉefstabo de la armeo kaj precipa armea bazo de la lando, antaŭ altaj oficistoj de la armitaj fortoj kaj la kunvenigita trupo, en la tago post la agoj de Santiago de Kubo kaj de Bajamo.

50

Post la retiriĝo el la kazerno Moncada, Fidel kun grupo de atakintoj iris al la bieno ĉe la vojo al Siboney, de kie ili antaŭe estis venintaj al Moncada. Ankaŭ aliaj batalantoj alvenis tien per diversaj vojoj kaj rimedoj. Tie estis decidite daŭrigi la batalon en la montaro

Sierra

Maestra.

Decidis

kuniri

Oscar

Alcalde

Valls,

Juan

Almeida Bosque, Reynaldo Benitez Ndpoles, Jaime Costa Chŭvez, Mario Chanes de Armas, Orlando Galdn Betancourt, Roberto Galdn

Betancourt,

Granados Rosendo

Lara,

Menendez

Montane Oropesa, Gonzdlez, Ricardo

Francisco

Emilio

Gonzdlez

Herndndez

Garcia,

Armando

Cruz,

Herndndez,

Mario

Mestre

Gerardo

Lazo

Martinez,

Perez, Jesŭs

Eduardo Montano Benitez, Severino Rosell Santana Martinez, Jose Suĝrez Blanco kaj

Israel Tŭpanes Vento-Aguilera. Mallonge post la ekiro la batal—36—-

pasis tra similaj momentoj. Samtempe, kiam ruliĝis sur la tero la esperoj delonge karesataj liberigi nian popolon, ni vidis la despoton orgojli super ĝi, pli fie kaj pli fanfarone ol iam. La ŝprucaĵo el mensogoj kaj kalumnioj, kiujn li verŝis per sia mallerta, malaminda kaj abomeninda slango, kompareblas nur kun la eksterordinara ŝprucaĵo de juna kaj pura sango, kiun ekde

la antaŭa vespero, kun lia konsento, kompliceco elverŝis la plej perversa amaso de murdistoj, kiujn povas imagi. Esti kredinta dum unu sola minuto diris, tio estas sufiĉa kulpo por ke konscienca homo

kaj aplaŭdo oni neniam tion, kion li vivu dum la

tuta vivo pentante kaj hontante. En tiuj momentoj mi havis eĉ

ne la esperon marki sur lia mizera frunto la veron, kiu stigmatizu lin dum la resto de liaj tagoj kaj la resto de la tempoj, ĉar kontraŭ ni jam fermiĝis la sieĝo de pli ol mil viroj, kun armiloj de plia atingo kaj potenco, kies fina instrukcio estis reveni kun niaj kadavroj. Hodiaŭ, kiam la vero jam konatiĝas kaj kiam mi

finas per tiuj ĉi vortoj, kiujn mi eldiras, kun la misio plene plenumita, kiun mi trudis al mi, mi povas morti trankvila kaj feliĉa, pro tio mi ŝparos neniajn skurĝojn sur la furioziĝintajn murdistojn.

Necesas, ke mi haltu por iom konsideri la faktojn. Oni diris, el la registaro mem, ke la atako estis farita tiom precize kaj perfekte, ke tio evidentigis la ĉeeston de militistaj fakuloj en la ellaborado de la plano. Nenio pli absurda! La plano estis ellaborita de grupo de junuloj, neniu el ili havis militan sperton; kaj mi sciigos iliajn nomojn, escepte de du el ili, kiuj estas nek murditaj, nek malliberigitaj:'" Abel Santamaria, Jose Luis anto Emilio Herndndez disiĝis de la grupo kaj estis poste kaptita kaj murdita, pro tio en la posta tago restis nur dek naŭ armitoj.

51

Temas pri L€ster Rodriguez Perez, kiu partoprenis en la operacio de ekokupo de la justicpalaco de Santiago de Kubo, kaj Raul Martinez Arards, respondeca pri la agado de Bajamo. Tiuj du post la

agoj povis eviti la persekutadon de la subpremaj fortoj, ricevis diplomatian azilon kaj ekziliĝis. -37-

Tasende, Renato Guitart Rosell, Pedro Miret, Jesŭs Montan6? kaj tiu, kiu parolas al vi. La duono el ili estas mortigitaj, kaj en justa tributo al ilia memoro mi povas diri, ke ili ne estis spertaj

militistoj, sed ili havis sufiĉan patriotismon por doni, en egalaj kondiĉoj, ege superan draŝadon al ĉiuj generaloj de la 10-a de marto kune, kiuj estis nek militistoj nek patriotoj. Pli malfacile estis organizi, trejni kaj mobilizi virojn kaj armilojn sub subpre-

ma 52

reĝimo,

kiu elspezas

milionojn

da pesoj

por spionado,

Santamaria Cuadrado, Abel (1927-1953), frato de Haydĉe Santa-

marta. Li kaj Haydĉe aliĝis al la Ortodoksa Partio (Partido del Pueblo Cubano, PPC-O, fondita en 1947 de Eduardo Chibds). Li

publike kondamnis la ŝtatrenverson de Batista 1952. Li ekrilatis kun Fidel Castro, kaj lia loĝejo en 25 kaj O en Havano (Vedado) fariĝis unu el la kunvenejoj de la movado. Kiel dua respondeculo

de la movado li partoprenis en la organizado de la agadoj de la 26a de julio 1953 (i.a. atako al la kazerno Moncada). Laŭ decido de

Fidel, Abel ekokupis la Civilan Hospitalon Saturnino Lora. Kaptita, li estis brutale torturata por ke li diru la nomon de la ĉefo kaj sciojn pri la organizado. Pro lia silento li estis murdita. Miret Prieto, Pedro.

Naskiĝis la 19-an de februaro

1927

en San-

tiago de Kubo. Li partoprenis en la revoluciaj agadoj ekde la puĉo de la 10-a de marto

1952 kaj en la atako al la kazerno

Moncada,

estis malliberigita en la malliberejo de la Insulo de Pinoj (nun: Insulo de la Junularo). Li fariĝis membro de la gvidantaro de la

Movado de la 26-a de julio ekde ties stariĝo en 1955, ĝis sia foriro al Meksiko por prepari la Granma-ekspedicion, en kiu li ne partoprenis, ĉar li estis arestita en Meksiko. En marto 1958, laŭ ordono de la ĉefkomandanto Fidel Castro li estis aligita al la Ribela Armeo en la montaro Sierra Maestra kaj en decembro akiris la

gradon de komandanto. Post la venko li havis gravajn respondecojn en la ministrejo de la Revoluciaj Armitaj Fortoj, interalie kiel unua vicministro, kaj, kiel

gvidanto de la artilerio, partoprenis en la bataloj de Playa Girĉn (Porkogolfo). De 1983 ĝis 2009 li estis vicprezidanto de la Ministro-Konsilantaro. Li estis elektita en la Centran Komitaton de la

Partio kaj deputito de la Nacia Asembleo ekde ties estiĝo en 1965 -38-

subaĉeto kaj fidenunco;“ taskoj, kiujn tiuj junuloj kaj multaj aliaj plenumis kun seriozeco, diskreteco kaj konstanteco vere nekredeblaj; kaj ankoraŭ pli merita estos ĉiam doni al idealo ĉion, kion oni havas, kaj krome, la vivon.

La finan mobilizon de homoj, kiuj venis al tiu ĉi provinco”“ el la plej malproksimaj regionoj de la tuta insulo, oni faris kun

mirinda precizo kaj absoluta sekreto. Same certas, ke la atako realiĝis kun bonega kunordiĝo. Ĝi komenciĝis samtempe je la kvina kaj kvindek matene same en Bajamo kiel en Santiago de Kubo, kaj unu post la alia, kun precizo de minutoj kaj sekundoj antaŭe planita, estis kaptitaj la konstruaĵoj, kiuj ĉirkaŭas la kampadejon. Tamen, honore al la strikta vero, eĉ se tio malpliigos nian meriton, mi malkaŝas por la unua fojo ankaŭ alian fakton, kiu estis fatala: la duono de la plej granda parto de niaj

militfortoj kaj la plej bone armita, pro bedaŭrinda eraro, perdiĝis ĉe la enirejo de la urbo kaj ĝi mankis

kaj 1976 respektive.

Li estis membro

la unua ĝis la sesa periodo

al ni en la decida

de la Ŝtat-Konsilantaro de

kaj ties vicprezidanto inter 1986 kaj

1993. Membro de la Politika Buroo de la Komunista Partio ekde ties unua kongreso en 1975 ĝis la kvara kongreso en 1991. En la

unua kaj la dua kongresoj li estis elektita en la Sekretariejon de la Centra Komitato. Pro siaj sennombraj servoj por la partio kaj la

revolucio li ricevis la honoran titolon heroo de la Respubliko Kubo. Li mortis la 14-an de januaro 2016.

53

El la 336 milionoj da pesoj de la nacia buĝeto por la fiska jaro

54

1952-1953, la registaro de Fulgencio Batista dediĉis pli ol 75 milionojn por armeaj kaj subpremaj elspezoj, distribuitajn inter la ministrejoj de defendo, regado, justico kaj sekreta fonduso de la plenuma potenco. Temas pri la tiama provinco Oriento. -39

momento.” Abel Santamaria, kun dudek unu viroj,”“ okupis la Civilan Hospitalon, iris ankaŭ kun li por flegi la vunditojn unu kuracisto”” kaj du niaj kamaradinoj.“ Raŭl Castro”, kun dek

viroj,““ okupis la justicpalacon; kaj mia tasko estis ataki la kampadejon kun la ceteraj naŭdek kvin viroj. Mi alvenis kun la unua grupo de kvardek kvin, antaŭata de avangardo konsistanta el ok,“' kiuj perforte ekokupis la gardistejon tri. Ĝuste ĉi tie

komenciĝis la batalo pro renkontiĝo de mia aŭtomobilo kun 55

La aŭtomobilo, per kiu la membroj de la ĉelo de Calabazar veturis al la kazerno Moncada, erare dekstriĝis en la vojkruciĝo de la avenuo Cespedes kun la avenuo Garzon, kaj direktiĝis al la Centra Vojo (Carretera Central) kaj la eliro el la urbo. Alia aŭtomobilo pneŭmatike paneis dumvoje kaj kvin el la veturintoj ne povis atingi la kazernon. Al la diversaj celoj planitaj en Santiago de Kubo alvenis 106 batalantoj. En la planita precipa ago — la surpriza preno de la posteno 3 kaj la atako al la kazerno Moncada — partoprenis sepdek ses batalantoj.

56

Sen enkalkuli la kuraciston kaj la du virinojn, dudek batalantoj partoprenis en la ago de la hospitalo: Abel Santamaria Cuadrado, Reemberto Abad Alemdn Rodriguez, Gerardo A. Alvarez Alvarez, Tomds Alvarez Breto, Juan Manuel Ameijeiras Delgado, Antonio Betancourt Flores, Pablo Cartas Rodriguez, Jose F. Costa

Veldsquez, Juan Dominguez Diaz, Raŭl Gĉmez Garcia, Jose A. Labrador Diaz, Horacio Matheu Orihuela, Wilfredo Matheu Orihuela, Roberto Mederos Rodriguez, RamoOn R. Mendez Cabezon,

57

Ramon

Pez

Ferro,

Julio

Reyes

Cairo,

Felix

Rivero

Vasallo, Osvaldo Socarrds Martinez kaj Julio Trigo L6pez. Temas pri doktoro Mario Mufos Monroy. Post la ago de la 26-a de julio de 1953 li estis kaptita en la civila hospitalo kaj poste

58

murdita. Temas pri Melba Herndndez Rodriguez del Rey kaj Haydĉe Santa-

59

Raŭl Modesto Castro Ruz, naskiĝis la 3-an de junio de 1931 en

marta Cuadrado. Birdn, Holguin, en la tiama provinco Oriente. Frekventis lernejon

unue en Santiago de Kubo kaj poste en Havano, tie la mezlernejon kaj poste studis en la universitato, kie li partoprenis en la studentaj bataloj kontraŭ la korupta registaro de Carlos Prio Socarrds kaj

—-40-

patrolo de ekstera rondirado armita per mitraloj.” La rezerva

grupo, kiu havis preskaŭ ĉiujn longajn armilojn, ĉar la mallongaj estis en la avangardo, iris tra malĝusta strato kaj tute vojeraris en urbo, kiun ili ne konis. Mi devas klarigi, ke mi ne havas la plej etan dubon pri la kuraĝo de tiuj viroj, kiuj vidante

sin perdiĝintaj suferis grandan korpremon kaj malesperon.“ Pro la speco de ago kiu disvolviĝis kaj pro la identa koloro de la kontraŭ la tiraneco de Fulgencio Batista Zaldivar. En 1953 kiel delegito li partoprenis en la Internacia Konferenco defende de la rajtoj de la junularo, kiu okazis en Vieno. Li estis invitita partopreni en la Kunveno de la Internacia Preparkomitato de la 4-a Monda Festivalo de la Junularo kaj Studentoj en Bukaresto. Li estis parto de la junuloj, kiuj la 26-an de julio 1953 atakis la kazermon Moncada en Santiago de Kubo, ĉe kio li gvidis la grupon kiu ekokupis la justicpalacon apoge al la ĉefa ago komandata de Fidel Castro. Pro tio li estis kondamnita al 13 jaroj da mallibero en la Isla de Pinos, hodiaŭ Insulo de la Junularo.

La persekutado de la tiraneco devigis lin peti azilon en la ambasa-

dejo de Meksiko kaj transloĝiĝi al tiu lando. Tie li partoprenis en la preparo de la ekspedicio kiu realiĝis la 2-an de decembro 1956 per la alteriĝo de la ŝipo Granma ĉe la orienta marbordo de Kubo.

Post la disiĝo kaŭzita de la malsukceso ĉe Alegria de Pio, li gvidis kvaropon ĝis la 18-a de decembro kaj sukcesis renkontiĝi kun sia

frato Fidel en loko konata kiel Cinco Palmas. Post la fuĝo de Batista, la 1-an de januaro

1959, Raŭl kun siaj

kamaradoj ekokupis la kazemon militĉefo de la provinco Oriente.

kaj estis nomumita

Moncada

En oktobro 1965, ĉe la starigo de la Centra Komitato de la Komunista Partio de Kubo, li estis elektita kiel Dua Sekretario, kaj same reelektita de la 2-a, 3-a, 4-a kaj 5-a kongresoj de la partio.

—~41-

uniformoj en ambaŭ batalantaj flankoj,““ ne estis facile restarigi

la kontakton. Multaj el ili, kaptitaj pli poste, ricevis la morton kun vera heroeco.“ Ĉiuj el ili havis tre precizajn instrukciojn esti, antaŭ ĉio, humanaj en la batalo. Neniam grupo de armitaj viroj estis pli noblaj kun la kontraŭulo. Ekde la unua momento oni faris mult-

nombrajn militkaptitojn, kun certeco ĉirkaŭ dudek; kaj estis

Li estas deputito de la Nacia Asembleo de la Popola Potenco ekde ties starigo en 1976, kaj la 3-an de decembro de tiu jaro elektita

Unua Vicprezidanto de la Konsilantaroj de Ŝtato kaj de Ministroj, tasko kun li plenumas ekde tiam. La 31-an de julio 2006 la ĉefkomandanto Fidel Castro konfidis al li provizore la prezidantecon de la Konsilantaroj de Ŝtato kaj de

Ministroj kaj la gvidadon de la Centra Komitato de la Komunista Partio. Poste, la 24-an de februaro 2008, li elektiĝis prezidanto de

la Konsilantaroj de Ŝtato kaj de Ministroj de Kubo. 60

Ŝajnas, ke en la unua plano por la preno de la justicpalaco de Santiago de Kubo oni komence konsideris dek batalantojn. Tamen pruviĝis ke en tiu ago intervenis nur ses atakantoj: Lester Rodriguez Perez, kiun Fidel nomumis ĉefo de tiu taĉmento; Raŭl Castro Ruz; Mario Darmau de la Cruz; Abelardo Garcia Yills;

Jose Ramon Martinez Alvarez kaj Angel Sdnchez Perez. Ekde la unuaj

momentoj,

ĉe alveno de la taĉmento

en la loko, Raŭl fakte

transprenis la ĉefecon de la grupo kaj la komandon kaj la gvidadon de la ago. 61

La ok batalantoj de la avangardo, kiun Fidel Castro mencias, estis Renato Guitart Rosell, la respondeculo de tiu ago, Flores Betancourt Rodriguez, Pedro Marrero Aizpurŭa, stiristo de la aŭtomo-

bilo en kiu la grupo veturis, Carmelo Noa Gil, Jos€ Luis Tasende de las Mufecas, Jesus Montane Oropesa, Jose Sudrez Blanco kaj Ramiro Valdes Menendez. El tiu grupo transvivis nur la tri lastaj. 62

Temas pri la tiel nomata ekstera moviĝa patrolo, rutina servo kiun

-47-

momento, en la komenco, en kiu tri el niaj viroj, el tiuj, kiuj okupis la gardejon: Ramon Valdes, Jose Suŝrez kaj Jesŭs Montanĉ, sukcesis penetri en barakon kaj retenis dum ioma tempo

ĉirkaŭ kvindek soldatojn. Tiuj militkaptitoj deklaris antaŭ la tribunalo, kaj ĉiuj senescepte agnoskis, ke oni traktis ilin kun

absoluta respekto, sen ke ili suferu eĉ nur unu humiligan vorton. Pri tiu ĉi afero mi ja devas kore danki ion al la sinjoro prokuroro: ke en la proceso, en kiu oni juĝis miajn kamaradojn, en sia informo, li montris la justecon agnoski kiel nedubeblan fakton la altegan spiriton de kavalireco, kiun ni montris dum la batalo. La disciplino flanke de la armeo estis sufiĉe malbona. Ili venkis fine pro la nombro, kiu donis al ili superecon de dek faris kvar soldatoj (du duopoj armitaj per submetraloj Thompson), kiuj ekde la 10-a ĝis la 18-a ĉirkaŭveturis la kazernon laŭ la stratoj de ĝia ekstera perimetro. La hazarda renkontiĝo de unu el tiuj duopoj kun la aŭtoj kiuj alvenis ĉe la posteno 3 por konkeri ĝin,

estis unu el la faktoroj kiuj kondukis al la taktika fiasko de la preno de la kazerno. La aŭto, en kiu veturis Fidel, estis la dua en la karavano, kiu alve-

nis fronte al la posteno 3. 63

Inter ili estis Pedro Trigo Lĉpez, respondeculo de la grupo de Calabazar; Rene€ Bedia Morales; Florentino Ferndndez Ledn; Ernesto Gonzilez Campos; Pedro Gutierrez Santos; Jos€ Luis Lopez Diaz kaj Oscar Quintela Bonilla, stiristo de la aŭtomobilo.

64

La atakantoj estis vestitaj per uniformoj similaj al tiuj uzataj de la armeo, kiel kroma formo por kontribui al la surpriza faktoro kaj al konfuzo de la defendantoj de la kazerno.

65

En la sesio de la proceso de marto, 5-a de oktobro 1953, la proku-

roro Mendieta Hechavarria prezentis sian finan informon kaj sian

peton de punoj aŭ absolvojn de la akuzatoj. En sia interveno li asertis: „Koncerne la atakintojn, mi devas koncedi tion, ili agis kun honesteco, ili estis sinceraj kaj tre kuraĝaj, civitanecaj en la konfeso [...]. Ankaŭ estis nobleco en ilia agado [...].” (Marta Rojas: El juicio del Moncada, Editorial de Ciencias Sociales, Havano, 2012, p. 233.)

-43-

kvin kontraŭ unu,“ kaj pro la ŝirmo, kiun donis al ili la remparo de la fortikaĵo. Niaj viroj pafis multe pli bone ol ili, kaj ili mem

agnoskis tion. La homa kuraĝo estis same alta ĉe ambaŭ flankoj. Konsiderante la kaŭzojn de la la bedaŭrinda menciita eraro, mi dividi nian komandan trupunuon bonaj viroj kaj plej aŭdacaj ĉefoj,

taktika malsukceso, konsideras, ke estis zorge trejnitan. El estis dudek sep en

aparte de nia eraro niaj plej Bajamo, “”

dudek unu en la Civila Hospitalo kaj dek en la Justicpalaco; se ni estus farintaj alian distribuon, la rezulto povis esti malsama. La kolizio kontraŭ la patrolon (tute hazarde, ĉar dudek sekundojn poste ĝi ne estus en tiu loko) ebligis tempon por ke mobi66

La revoluciuloj, kiu ekiris de la bieno de Siboney al la atako de la kazerno kaj al la ceteraj du celoj en Santiago de Kubo, estis entute 119. Kiel estas jam dirite en tiuj ĉi notoj, 77 partoprenis rekte en

la ĉefa ago, la preno de la kazerno, kaj inter tiuj, laŭ Fide! mem, 53 intervenis en la unuaj momentoj. En julio de 1953 la fortoj de

la kazerno Moncada, sidejo de la regimento n-ro 1 de la Kampara Gvardio, havis entute 809 virojn, sen konsideri tiujn de la Nacia

Polico kaj de la mararmeo situantaj en la urbo. La kalkulo de Fidel baziĝis sur tiuj nombroj de proporcia nombra supereco de la 67

malamiko. La membroj de la taĉmento taskita pri la preno de la kazerno de Bajamo estis Orestes Abad Lorenzo, Pablo Agiiero Guedes, Pedro Celestino Aquilera Gonzdlez, Armando Arencibia Garcia, Enrique Cŭmara Perez, Hugo Camejo Valdes, Orlando Castro Garcia,

Agustin Diaz Cartaya, Rafael Freyre Torres, Andres Garcia Diaz, Calixto Guerra

Garcia Martinez, Luciano Gonzdlez Camejo, Angelo Diaz, Lĉzaro Herndndez Arroyo, Antonio Nico Lopez

Ferndndez, Antonio Darifo Lopez Garcia, Mario Martinez Arards,

Raŭl Martinez Arards, Gerardo Perez-Puelles Valmaseda, Rolando Rodriguez Acosta, Adalberto Ruanes Alvarez, Ramiro Sdnchez

Dominguez, Rolando San Romdn de la Llana, Jose Testa Zarago-

za kaj Pedro Veliz Herndndez. Kromaj du grupanoj, kun kiuj ili estis dudek sep, kelkajn minutojn antaŭ la ekiro al la batalo rezignis kuniri.

-44-

liziĝu la kampadejo, kiu alie estus falinta en niajn manojn sen

pafi unu kuglon, ĉar la gardejo estis en nia povo. Aliflanke, krom la fusiloj 22-kalibraj, kiuj estis bone provizitaj, je nia flanko la municio estis tre malabunda. Se ni havintus mangrenadojn, ili ne povintus rezisti dek kvin minutojn. Kiam mi konvinkiĝis, ke ĉiuj streboj estis jam senutilaj por kapti la fortikaĵon, mi komencis retroirigi niajn virojn en grupoj

da ok kaj da dek. La retiriĝo estis protektata de ses spertaj pafistoj, kiuj ordonataj de Pedro Miret kaj Fidel Labrador, heroe blokadis la pason de la armeo. Niaj perdoj en la batalo estis malgrandaj;““ la 95 elcentoj de niaj mortintoj estis produkto de la krueleco kaj malhumaneco post la ĉeso de la batalo. La grupo

de la Civila Hospitalo havis nur unu perdon;“ la ceteraj estis kaptitaj kiam la trupo lokiĝis ĉe la sola elirejo de la konstruaĵo, kaj ili deponis la armilojn nur kiam ne restis al ili unu kuglo. Kun ili estis Abel Santamaria, la plej bonkora, kara kaj

kuraĝega el niaj junuloj, kies glora rezistado senmortigas lin 68

La sumo de la mortintaj atakintoj kontraŭ la kazemo Moncada estis kvin batalantoj, ĉiuj dum la provo kapti la kazernon. Post la

agado 46 revoluciuloj kaptitaj estis murditaj. En Bajamo ne okazis mortoj inter la atakantoj, sed la 10 kaptitaj batalantoj estis poste murditaj. La tuta nombro de mortigitaj revoluciuloj estas do 61.

Inter la civila loĝantaro estis 10 viktimoj: du hazardaj mortoj pro pafado en Santiago de Kubo kaj la ceteraj murditaj de la subpre-

maj fortoj de la batista reĝimo. Kiel rekta rezulto de la agadoj en Santiago de Kubo kaj Bajamo la armeo havis 19 mortintojn kaj 29 vunditojn.

69

En la agadoj de la hospitalo, kvar atakantoj estis vunditaj: unu el la fratoj Matheu Orihuela; Julio Reyes Cairo, malgrave vundita en la vizaĝo de fragmentoj de glaso rompita de pafo; Raŭl Gĉmez

Garcia, kiu ŝajnas por momento esti surprizita de resalto de pafaĵo; kaj kroma batalanto, kiun oni ne povis identigi. Post fino de la

pafado la membroj de tiu grupo, kun la sola escepto de Ramon Perez Ferro, estis militkaptitaj kaj kondukitaj al la kazerno Mon-

cada, kie ili estis torturitaj kaj murditaj, escepte de la du virinoj. —-45-

antaŭ la historio de Kubo. Jam ni vidos la spertitan sorton de ili kaj kiel Batista volis puni la ribelecon kaj heroecon de nia junularo.

Niaj planoj estis daŭrigi la lukton en la montaro en kazo de malsukcesa atako al la regimento. Mi povis kunigi denove, en

Siboney”,

trionon de nia militgrupo;”

sed jam multaj

estis

senvigliĝantaj. Ĉirkaŭ dudek decidis prezenti sin; jam ni vidos

ankaŭ, kio okazis al ili.”” La ceteraj, dek ok homoj, kun armiloj kaj restinta municio, sekvis min al la montaro.” La tereno estis tute nekonata de ni. Dum semajno ni okupis la altan parton de la montĉeno „La Gran Piedra”, kaj la armeo okupis la bazon. Nek

ni povis subeniri, nek ili decidis supreniri. Ne estis, do, la armiloj, estis la malsato kaj la soifo, kiuj venkis la lastan rezistadon. Mi

devis

distribui

la virojn

en

malgrandajn

grupojn;”

iuj

70

Temas pri la bieno Siboney, kiu frumatene de la 26-a de julio ser-

71

vis kiel kolektiĝejo por ĉiuj atakontoj, intervenontaj en la agado de Santiago de Kubo. En Siboney kunvenis denove tridek ses membroj de la revolucia taĉmento.

72

El la dek ses revoluciuloj, kiuj revenis al Siboney kaj, pro diversaj kialoj, ne iris kun Fidel Castro ĝis la montoĉeno de la Gran Piedra, dek du estis arestitaj de la subpremfortoj kaj el ili du: Marcos Marti Rodriguez kaj Oscar Ortega Lora estis murditaj. Aliaj kvar

sukcesis eskapi. 73

74

En la unua noto Fidel esprimis: „Ĉe la malsukceso de la unua parto de la plano mi indikis al la kamaradoj la revenon al la bieno Siboney kaj poste iri en la Sierra Maestra, kun la celo serĉi helpon kaj tie en la montaro fortiĝi.”. (Marta Rojas: V.c., p. 32). La grupo de atakantoj, kiu ekiris de la bieno kun Fidel, por iri en la montoĉenon de La Gran Piedra, jam en la nokto de la 31-a de

julio reduktiĝis al ok: Juan Almeida, Mario Chanes, Francisco Gonzdlez, Armando Mestre, Eduardo Montano, Oscar Alcalde, Jose Suĝrez kaj Fidel Castro mem. En tiu nokto Fidel petis helpon al la kampkulturisto Juan Leizdn por prezenti la kvin unuajn, kiuj montris gravan korpan malbonstaton.

—46-

sukcesis filtriĝi tra la armeaj linioj; aliaj estis prezentitaj de monsinjoro Pĉrez Serantes”. Kiam restis kun mi nur du kamaradoj: Jose Sudrez kaj Oscar Alcalde, tute ellaciĝintaj la

tri, sabate la unuan de aŭgusto ĉe la mateniĝo, grupo estrata de leŭtenanto Sarria”“ surprizis nin dormantaj. Jam la mortigado de militkaptitoj ĉesis pro la timiga reago, kiun tio kaŭzis inter la civitanaro, kaj ĉi tiu oficiro, honora viro, malpermesis, ke

mortigistoj murdu nin en plena kamparo kun la manoj ligitaj.” Mi ne bezonas malkonfirmi ĉi tie la stultegajn sensencaĵojn, kiujn, por malhonori mian nomon, inventis tiu Ugalde Carrillo

kaj lia sekvantaro” kredante kaŝi sian malkuraĝecon, sian nekapablon kaj siajn krimojn. La faktoj estas tro klaregaj. Mia celo ne estas distri la tribunalon per epopeaj rakontoj.

Ĝio, kion mi diris, estas necesa por pli ĝusta kompreno de tio, kion mi diros poste. 75

Post la okazaĵoj de la 26-a de julio, monsinjoro Enrique Pĉrez Serantes, ĉefepiskopo de Santiago de Kubo, aktive intervenis en

la prezentado de kelkaj membroj de la revolucia taĉmento antaŭ la

76

armeaj instancoj de la provinco Oriento, antaŭ ol akiri certigojn, ke iliaj vivoj estos respektotaj. Pedro Manuel Sarria Tartabull, dua reprezentanto de la armeo, komandis la armean patrolon, kiu arestis la tri batalantojn Fidel Castro, Oscar Alcalde kaj Jos€e Suĉrez en ŝirmejo en la tereno Mamprivd de la bieno Las Delicias, proksime de la vilaĝeto Sevilla kaj la vojo al Siboney, en la suda flanko de la montoĉeno de la Gran Piedra. Sarria, naskita en 1900, aliĝis al la armeo kiel

soldato en septembro 1925. 77

En la momento,

78

soldatoj de la patrolo intencis murdi ilin; sed la rapida interveno de la leŭtenanto Sarria malebligis la realigon de la krimo. „Oni ne mortigas ideojn”, ripetis la oficiro al siaj viroj por reteni ilin. Temas pri la fratoj Manuel kaj Rodolfo Ugalde Carrillo kaj, larĝa-

en kiu Fidel kaj liaj kamaradoj

estis arestitaj,

sence pri samspeculoj. La kolonelo Manuel Ugalde Carrillo okupis la fifaman Armean Informservon (Servicio de Inteligencia Militar, SIM).

-47-

Mi volas konstatigi du gravaĵojn, por ke oni juĝu serene nian sintenon. Unue: ni povis faciligi la okupon de la regimento kaptinte simple ĉiujn altrangajn oficirojn en iliaj rezidejoj, ebleco kiu estis rifuzita pro la tre humana konsidero eviti tragediajn kaj

luktajn scenojn en la familiaj domoj. Due: oni interkonsentis ne ekokupi radiostacion ĝis kiam estu sekurigita la kampadejo. Tiu ĉi nia sinteno malofte vidita pro sia braveco kaj nobleco ŝparis al la civitanaro sangan riveron. Mi povis okupi, nur kun dek viroj, radistacion kaj lanĉi la popolon al la batalo. Pri ties animo ne eblas dubi: mi havis la lastan paroladon de Eduardo Chibas”

en la CMQ, surbendigitaj per liaj propraj vortoj,” patriotismaj poemoj kaj militaj himnoj kapablaj kortuŝi la plej indiferentan 79

Chibds Ribas, Eduardo (1907-1951). En 1925 li ekstudis juron en

la universitato de Havano. Kiel membro de la Universitata Studenta Direktejo li agis kontraŭ la daŭrigo de la potencoj en 1927, pro kio li estis ekskludita el la universitato dum kvar jaroj. En 1929 li fondis en Novjorko la Civitanan Union de Kubaj Ekzilitoj. Li revenis en 1930 kaŝe al Kubo, estis arestita en 1931 kaj en 1932 denove ekzilita. Pro partopreno en la striko de marto 1935 arestita, li poste aliĝis al la Revolucia Maldekstro. En 1938 li aliĝis al la Kuba Revolucia Partio (Aŭtentaj). Li estis delegito de la Konstituciiga Asembleo de 1940 kaj senatano de la respubliko. En 1947 li fondis la Partion de la Kuba Popolo (Ortodoksaj, PPCO). 80

Radistacio.

81

Chibŭs mortis la 16-an de aŭgusto de 1951, kelkajn tagojn post ricevi pafon en la ventro, post kiam li faris flamantan intervenon en sia dimanĉa radioprogramo, en kiu li refoje akuzis la koruptan registaron de la prezidanto Carlos Prio kaj, konkrete, lian minis-

tron pri edukado, Aureliano Sinchez Arango, kun kiu li publike disputis pri la kontraŭleĝaj negocoj pri kiuj la ortodoksa gvidanto akuzis lin. En tiu okazo lia parolado finiĝis dramece per jenaj vortoj: „Kamaradoj de la ortodokseco, antaŭen! Por la ekonomia sendependeco, la politika kaj socia libereco! Forbalau la rabistojn

el la registaro! Popolo de Kubo, leviĝu kaj paŝu! Kuba popolo, vekiĝu! Tio ĉi estas mia lasta pordofrapo!” -48-

homon,”” des pli prave kiam oni estas aŭdanta la batalbruegon, kaj mi ne volis uzi tion, malgraŭ la malespero de nia situacio. Estis tre emfaze ripetata de la registaro, ke la popolo ne apo-

gis la movadon. Neniam mi aŭdis aserton tiel naivan kaj, samtempe, tiel plenan de malsincero. Ili klopodas evidentigi per tio la submetiĝecon kaj malkuraĝon de la popolo: iomete mankas por ke ili diru, ke ĝi apogas la diktatorecon, kaj ili ne scias kiom

multe ili ofendas per tio la bravajn orientanojn. Santiago de Kubo

kredis,

ke tio estis batalo

inter soldatoj,

kaj ne havis

konon pri kio okazis, ĝis multajn horojn poste. Kiu dubas pri la kuraĝo, la civitismo kaj la senlima braveco de la ribeleca kaj

patriotisma popolo de Santiago de Kubo? Se la kazerno Moncada estus falinta en niajn manojn, eĉ la virinoj de Santiago de Kubo prenintus la armilojn en siajn manojn! Multajn fusilojn ŝarĝis la flegistinoj de la Civila Hospitalo por niaj batalantoj! Ili ankaŭ batalis.““ Tion ni forgesos neniam. Nia intenco neniam

estis lukti kontraŭ la soldatojn de la

regimento, sed surprize alproprigi al ni la kontrolon kaj la armi-

lojn, alvoki la popolon, poste kunigi la militistojn kaj inviti ilin 82

Krom la „Lastan pordofrapon” de Eduardo Chibds ili kunportis en Santiago de Kubo ankaŭ diskojn de la Himno de Bajamo [la nacia himno de Kubo] kaj de la Himno de Invado [la himno de la liberiga movado kontraŭ la hispana koloniismo en la 19-a jarcento] kaj kvardek du diskojn de klasika simfonia muziko, kiuj estis sendotaj tra la radiostacioj de Santiago de Kubo, en la kazo de triumfo.

83

Ekde la unua momento de la kapto de la ĝenerala hospitalo Saturnino Lora, grupo de flegistinoj kaj lernantoj de tiu fako kunlaboris

kun la atakantoj. Ili ne nur prizorgis la vunditojn, prizorgis kaj trankviligis la malsanulojn dum la intensa pafado, sed ankaŭ solidariĝis kun la batalantoj ĝis la lasta momento, ĝis tiom, ke post fino de la pafado ili provizis ilin per vestaĵoj de flegistoj kaj de kuracistoj kun la celo, ke ili ne estu detektotaj de la batistaj armeanoj kaj, en la konfuzo de la unuaj momentoj, ili sukcesis eskapi. —-49-

forlasi la malamindan flagon de la tiranismo““ kaj brakumi tiun

de la libereco, defendi avarajn interesojn de kontraŭ la malamikojn kiu estas iliaj filoj kaj

la grandajn naciajn interesojn kaj ne la grupeto; turni iliajn armilojn kaj pafi de la popolo, kaj ne kontraŭ la popolon, iliaj gepatroj; lukti kune kun ĝi, kiel

oni volas ke ili estu; iri kune por la sola belega ideo kaj digne oferi al ĝi la vivon, kio estas la grandeco kaj la feliĉo de la patrujo. Al tiuj, kiuj dubas, ke multaj soldatoj estus unuiĝintaj al ni, mi demandas: Kiu kubano ne amas la gloron? Kiu animo ne

ekscitiĝas en mateniĝo de libero? La mararmeo ne batalis kontraŭ ni, kaj ĝi poste estus sendube unuiĝinta kun ni. Oni scias, ke tiu sektoro de la armitaj fortoj estas la malplej sindonema al la tiranismo kaj ke ekzistas, inter ĝiaj membroj, indiko de tre alta civitana konscienco. Sed kon-

cerne la ceteron de la nacia armeo, ĉu ĝi batalus kontraŭ la ribelanta popolo? Mi asertas, ke ne. La soldato estas homo

el

karno kaj osto, kiu pensas, kiu observas kaj kiu sentas. Li estas sentema pri la influo de opinioj, kredoj, simpatioj kaj malsimpatioj de la popolo. Se oni demandas lian opinion, li diros, ke li ne rajtas diri ĝin; sed tio ne signifas, ke li ne havas opinion. Li

estas koncernata de ĝuste la samaj problemoj, kiuj koncernas la ceterajn civitanojn: vivrimedoj, loĝejaj luprezoj, edukado de liaj filoj, ties estonteco, ktp. Ĉiu parenco estas punkto de kontakto inter li kaj la popolo kaj la situacio nuntempa kaj estonta de la socio en kiu li vivas. Estas stulte pensi, ke ĉar soldato ricevas ŝtatan salajron, sufiĉe malgravan, solviĝis la viv-prizorgoj, kiujn trudas al li liaj necesoj, devoj kaj sentoj kiel membro de la familio kaj de socia kolektivo.

84

Temas

pri la flago nomata tiu de la 4-a de septembro, kreita

memore al la armea amasiĝo en tiu tago de 1933, en kies sekvo envenis en la politikan vivon de la lando la tiam stenografia serĝento Fulgencio Batista. -50-

Tiu ĉi mallonga klarigo estis necesa, ĉar ĝi estas la fundamento de fakto, pri kiu tre malmultaj pensis ĝis la estanteco; la soldato sentas profundan respekton por la sento de la popola

plimulto. Dum la reĝimo de Machado$', ju pli kreskis la popola malsimpatio, des pli videble malkreskis la fido de la armeo, tiom ekstreme, ke grupo de virinoj preskaŭ ribeligis la kampa-

dejon de Columbia““. Sed pli klare tion pruvas la jena ĵusa fakto: dum

la reĝimo de Grau San Martin havis en la popolo

maksimuman popularecon, en la armeo multobliĝis, inspiritaj de senskrupulaj eksmilitistoj kaj ambiciaj civiluloj, senfina kvanto da konspiroj, kaj neniu el ili trovis eĥon ĉe la militista

amaso. La 10-a de marto okazas en la momento, en kiu malaltiĝis ĝis minimumo la prestiĝo de la civila registaro, cirkonstanco,

kiun profitis Batista kaj lia kamarilo. Kial ili ne faris tion post la unua de junio“”? Simple ĉar se ili estus atendintaj, ke la nacia plimulto esprimu siajn sentojn en la urnoj, neniu konspiro estus trovinta eĥon en la trupo. Oni do povas fari duan aserton: La armeo neniam ribelis kontraŭ reĝimo de popola plimulto. Tiuj veroj estas historiaj,

kaj se Batista obstinas restadi ĉiamaniere en la potenco kontraŭ 85

Machado,

Gerardo (1871-1939), batalis ĉe la flanko de Mdximo

Gomez ekde 1895, elektiĝis prezidanto de la respubliko en 1925, sed la ekonomia krizo kaj lia brutala politiko kontraŭ la opoziciaj

movadoj faligis lin post la ĝenerala striko de 1931. 86

La 13-an de novembro 1930, grupo de virinoj kontraŭ Machado decidis iri al la armea kampadejo Columbia, en Marianao, por

protesti kontraŭ ĉiaj ekscesoj faritaj de la diktatoreco de Machado kontraŭ la popolo. En la unua vico estis, inter aliaj, Ofelia Dominguez Navarro, Flora Diaz Parrado, Ofelia Rodriguez Acosta kaj

Sarah Mendez Capote. 87

Por tiu dato (en 1952) estis planita la ĝeneralaj elektoj en Kubo,

kies rezulto antaŭvideble estus la venko de la prezidanto-kandidato proponata de la ortodoksa partio. -51-

la volo absolute plimulteca de Kubo, lia fino estos pli tragedia ol tiu de Gerardo Machado.

Mi povas esprimi mian koncepton pri kio koncernas la armitajn fortojn, ĉar mi parolis kaj defendis ilin kiam ĉiuj silentis, kaj mi ne faris tion por konspiri, nek por iu ajn intereso, ĉar ni estis en plena konstitucia normaleco, sed pro puraj humanaj sentoj kaj civita devo. Estis en tiu tempo la ĵurnalo Alerta“ unu

el la plej legataj pro la pozicio, kiun ĝi montris pri la nacia politiko, kaj per ĝiaj paĝoj mi realigis memorindan kampanjon kontraŭ la sistemo de devigataj laboroj, al kiuj estis submetataj

la soldatoj en la privataj bienoj de altrangaj civilaj kaj militistaj personoj, pruvilojn

aldonante konataĵojn, fotojn, kun kiuj mi prezentiĝis ankaŭ

filmojn, kaj ĉiajn antaŭ la tribunaloj

denuncante la faktojn, la trian de marto 1952,” Multfoje mi diris en tiuj skribaĵoj, ke estis elementa justeco plialtigi la salajron de homoj, kiuj servas en la armitaj fortoj. Mi volas scii

pri iu kroma, 88

kiu estis levinta sian voĉon en tiu okazo por

Taggazeto, kiu estis multe legata en la lando kaj eldonata en Havano. Ĝia proprietulo kaj direktoro estis la ĵurnalisto Ram6n Vasconcelos Maragliano. Vasconcelos estis adepto de Machado en la 1930-aj jaroj, de Batista ĝis 1944 kaj en la etapo antaŭ la 10-

a de marto de 1952 koketis kun la Ortodoksa Partio. Post la ŝtatrenverso li aliĝis al la fakta reĝimo, per kiu li sukcesis okupi la pozicion de ministro pri komunikado. Lia gazeto transformiĝis en gravan proparolanton de la diktatoreco de Batista. 89

90

Temas pri la serio de artikoloj kiujn li skribis kaj publikigis en la gazeto Alerta, kaj en kiuj li konkrete denuncis diversajn malmoralajn intrigojn de la prezidanto Carlos Prio Socarrds kaj akuzis lin kovri kaj sponsori diversajn gangsterajn grupojn. Semajnon antaŭ la ŝtatrenverso de Fulgencio Batista, Fidel, en sia

eco kiel advokato, prezentis antaŭ la financkontrolejo de la respubliko formalan denuncon kontraŭ la prezidanto Carlos Prio Socarrds pro malversacio de publikaj fondusoj, sponsorado de

gangsteraj bandoj kaj uzado de trudlaboro en la bienoj de sia proprieto. -52-

protesti kontraŭ tiu maljusteco. Certe ne estis Batista kaj lia sekvantaro, kiu vivis tre bone ŝirmata en sia vilao kun ĉiaj garantioj, dum mi travivis mil riskojn sen korpogardisto nek armiloj. Same kiel mi tiam defendis ilin, nun, kiam ĉiuj refoje silentas, mi diras al ili, ke ili lasis sin mizere trompi, kaj al la

makulo, trompo kaj honto de la 10-a de marto ili aldonis la makulon kaj la honton miloble pli grandan, tiun de la teruraj kaj

malpravaj krimoj en Santiago de Kubo. Ekde tiu momento la armea uniformo estas horore ŝprucmakulita je sango, kaj se en tiu okazo mi diris antaŭ la popolo kaj denuncis antaŭ la tribuna-

loj, ke estis militistoj laborantaj kiel sklavoj en privataj bienoj, hodiaŭ mi amare diras, ke estas militistoj ŝprucmakulitaj ĝis la

hararo de la sango el multaj kubaj junuloj torturitaj kaj murditaj. Kaj mi diras ankaŭ, ke se estas por servi la respublikon, defendi la nacion, respekti la popolon kaj protekti la civitanojn, estas

ĝuste ke la soldato gajnu almenaŭ cent pesojn;”' sed se estas por mortigi kaj murdi, por subpremi la popolon, perfidi la nacion kaj defendi la interesojn de grupeto, ne indas, ke la respubliko elspezu eĉ unu centonon por armeo, kaj la kampadejo de Columbia devas transformiĝi en lernejon” kaj instali tie, anstataŭ soldatojn, dek mil orfajn infanojn.

Ĉar mi volas esti justa antaŭ ĉio, mi ne povas konsideri ĉiujn militistojn solidaraj kun tiuj krimoj, tiuj makuloj kaj tiuj hontin-

daĵoj, kiuj estis agoj de kelkaj perfiduloj kaj perversuloj, sed ĉiu 91

Kiel rezulto de la drasta malaltigo dekretita de la fakta reĝimo en julio de 1953, la baza monata salajro de unuaranga soldato reduktiĝis al la ridinda sumo de 30 pesoj, tiu de soldato de la Kampara Gvardio al tiu de 27,25 pesoj kaj tiu de komuna soldato al 25,25

pesoj, kiuj estis precize la samaj salajro-niveloj de 1942. 92

La armea kampadejo Columbia kiel tia definitive malaperis la 14an de septembro de 1959, laŭ ordono de la revolucia registaro, kaj

en ĝia loko kreiĝis la Urbo Libereco (Ciudad Libertad), giganta lerneja centro, kie lernas miloj da infanoj kaj da plenkreskuloj.

-53-

honora kaj digna militisto, kiu amas sian profesion kaj amas sian institucion, estas en la devo postuli kaj lukti por ke tiuj

makuloj estu lavitaj, tiuj trompoj estu venĝitaj kaj tiuj kulpoj estu punitaj se ili ne volas, ke esti militisto estu por ĉiam mal-

noblaĵo anstataŭ fiero. Kompreneble, la 10-a de marto ne havis alian rimedon ol eligi la soldatojn el la privataj bienoj, sed ili estis laborigataj kiel raportistoj, ŝoforoj, servistoj kaj korpogardistoj de la tuta

faŭno de politikistaĉoj, kiuj konsistigas la diktatoran partion.” Kiu ajn ĉefo de kvara aŭ kvina kategorio kredas sin kun rajto ke militisto stiru lian aŭtomobilon kaj zorgu pri lia dorso, kvazaŭ li konstante timus merititan piedbaton.

Se reale ekzistus depostula celo, kial oni ne konfiskis ĉiajn bienojn

kaj

la milionojn

de tiuj, kiuj

kiel

Genovevo

Perez

Ddmera” riĉiĝis per ekspluatado de la soldatoj, devigante ilin labori kiel sklavojn kaj defraŭdante la fondusojn de la armitaj

fortoj? Sed ne: Genovevo kaj la ceteraj havas soldatojn, kiuj prizorgas ilin en iliaj bienoj, ĉar lastfine ĉiuj generaloj de la 10a de marto aspiras fari la samon kaj ne povas starigi similan 93

Temas pri la Partio Accion Progresista (Partio de Progresa Agado, PAP), kiun Batista en januaro 1953 oficiale enskribis en la Supe-

ran Elekto-Tribunalon, anstataŭigante la partion Partido Acciĉn Unitaria (PAU), kiun li estis organizinta en aprilo 1949 por ke ĝi

subtenu lian kandidatiĝon por la prezidanteco de la respubliko en la ĝeneralaj elektoj planitaj por 1952. En tiuj du partioj troviĝis multaj el la plej reakciaj, oportunistaj kaj senskrupulaj politikistoj de la nacia vivo en tiu etapo.

94

Ĉefo de la armeo en la registaroj de la prezidantoj Ram6n Grau San Martin kaj Carlos Prio Socarrds ĝis sia anstataŭigo per la generalo Ruperto Cabrera Rodriguez en aŭgusto 1949 pro mal-

konsentoj

inter Prio kaj la aroganta militĉefo, konata pro sia

dikeco kaj sia emo ĝui bonan vivon. Dum

sia funkciado ĉepinte

de la armeo li riĉigis sin per defraŭdo de la pensikaso de la armitaj fortoj kaj per multaj aliaj malpermesitaj negocoj. —54-

precedencon. La 10-a de marto estis mizera trompo, jes ... Batista, post malsukcesi laŭ la elekta vojo,” li kaj lia kohorto de malbonaj

kaj senprestiĝaj politikistaĉoj, profitante la armean malkontenton, prenis ĝin kiel ilon por grimpi al la potenco sur la dorso de la soldatoj. Kaj mi scias, ke estas multaj malkontentaj viroj pro la elreviĝo: oni plialtigis ilian salajron kaj poste per diskontoj

kaj ĉiaj dekalkuloj

ĝi denove

malaltiĝis;

senfina kvanto

da

maljunaj elementoj jam sen ligo kun la armitaj institucioj revenis en la armeon kaj fermis la paŝon al junuloj kapablaj kaj valoraj; merita militistoj range malaltiĝis, dum superregas la plej skandala favorismo kun la parencoj kaj proksimuloj de la

altaj ĉefoj. Multaj decaj militistoj demandas sin ĉi-hore, kian bezonon havis la armitaj fortoj por ŝarĝi sur sin la teruran historian respondecon frakasi nian konstitucion por enpotencigi

grupon de senmoraluloj, senprestiĝintaj, koruptaj, politike por ĉiam nuliĝintaj kaj kiuj ne povis reokupi publikan postenon alie ol per pinto de bajoneto, bajoneto ne en ilia mano ... Aliflanke, la militistoj suferas pli akran tiranecon ol la civiluloj. Oni konstante kontrolobservas ilin, kaj neniu el ili havas

eĉ la plej etan sekurecon en sia posteno: kiu ajn malprava suspekto, kia ajn klaĉo, kia ajn intrigo, kiu ajn konfidenco sufiĉas por ŝanĝi ilian oficon, eksigi aŭ malliberigi ilin malhonore. Ĉu Tabernilla“ ne malpermesis al ili per cirkulero konversacii kun

kiu ajn civitano de la opozicio, do kun naŭdek naŭ elcentoj de la popolo? 95

... Kia malfido!

... Eĉ ne al la vestalaj virgulinoj de

Tri monatojn antaŭ la armea puĉo, la revuo Bohemia, en la lando

multe legata semajnulo, aperigis opinienketon, en kiu Batista okupis la lastan lokon inter la tri precipaj kandidatoj por la prezidan-

teco de la respubliko en la ĝeneralaj elektoj planitaj por la 1-a de junio de 1952, kun nur 14,21 elcentoj da popola prefero. 986

Francisco

J. Tabernilla

Dolz,

emerita

oficiro

de la armeo,

kiu

partoprenis en la kerno de konspirantoj ĉirkaŭ Batista por plenumi la ŝtatrenverson de la 10-a de marto de 1952. —55-

Romo”” oni trudis similan regulon! La tiel fanfarone laŭdataj dometoj por la soldatoj”” ne estas pli ol tricent en la tuta insulo kaj, tamen, la sumo elspezita por tankoj, kanonoj kaj armiloj sufiĉus por konstrui domon por ĉiu rekruto; do, por Batista ne

gravas protekti la armeon, sed ke la armeo protektu lin. Oni pliigas ĝian subpreman kaj mortigan povon, sed tio ne signifas pliigi la bonstaton de la homoj. Trioblaj gardo-deĵoroj, konstan-

taj enkazernigoj, ĉiama fiaskado, malamikeco de la civitanaro, malcerteco pri la estonteco, jen kion oni donis al la soldato, aŭ kio estas la samo: „Mortu por la reĝimo, soldato, donu al ĝi

vian ŝviton kaj vian sangon, ni dediĉos al vi postmortan rangaltigon kaj paroladon (kiam tio jam ne gravas al vi), kaj poste

... ni daŭre vivos bone kaj riĉiĝos; mortigu, perfortu, subpremu la popolon, mortu por la reĝimo, donu vian ŝviton kaj vian sangon ...” Sed se, blinda por tiu ĉi ege malĝojiga realeco, malplimulto de la armitaj fortoj estus decidinta batali kontraŭ la popolo, kontraŭ tiu popolo, kiu estis liberigonta ankaŭ ilin el la tiraneco, tiam la venko estintus de la popolo. La sinjoro prokuroro tre interesiĝis pri niaj eblecoj sukcesi. Tiuj eblecoj baziĝis sur

kialoj de teĥnika kaj milita speco kaj de sociala speco. Oni volis starigi la miton pri la modernaj armiloj kiel supozon de maleblo de rekta kaj fronta batalo de la popolo kontraŭ la tiranismo. La armeaj defiloj kaj la pompa elmontrado de militaj ekipaĵoj celas subteni tiun miton kaj krei inter la civitanoj komplekson de

absoluta senpoveco. Nenia armilo, nenia forto kapablas venki popolon, kiu decidas batali por siaj rajtoj. La estintaj kaj estan97

Romaj virgulinoj konsekritaj al la kulto de la diino Vesta, subme-

titaj al tiom severaj vivreguloj, ke ili ekskludis la eblecon de ajna kontakto kun la mondo ekster iliaj temploj.

98

Tuj post la puĉo Batista anoncis la konstruadon de loĝejoj por la membroj de la armitaj fortoj de la lando. Oni konstruis kelkajn; sed post mallonge la fondusoj destinitaj por tiu projekto estis devojigitaj al alia celo kiun oni nomis pli urĝa registara prioritato.

- 56-

taj historiaj ekzemploj

estas sennombraj. Tre freŝdata estas la

kazo de Bolivio,” kie la ministoj, per dinamitaj kartoĉoj, venkis kaj frakasis la regimentojn de la profesia armeo. Sed la kubanoj bonŝance ne bezonas serĉi ekzemplojn en alia lando, ĉar neniu estas tiom elokventa kaj tiom belega kiom

tiu de nia propra patrujo. Dum la milito de 1895 en Kubo estis ĉirkaŭ duonmiliono da batalpretaj hispanaj soldatoj, kvanto senfine pli alta ol tiu, kiun la diktatoreco povus kontraŭmeti al

kvinoble pli granda loĝantaro.'"” La armiloj de la hispana armeo estis senkompare pli modernaj kaj potencaj ol tiuj de la kuba ribela armeo; ĝi estis multfoje ekipata per kampa artilerio, kaj ĝia infanterio uzis retroŝargeblajn fusilojn similajn al tiuj, kiujn

ankoraŭ uzas la moderna infanterio. La kubanoj ĝenerale ne disponis pri alia armilo ol la tranĉilegoj, ĉar iliaj kartoĉujoj estis preskaŭ

ĉiam

malplenaj.

Ekzistas

parto

neforgesebla

de nia

sendependiga milito rakontita de generalo Mir6o Argenter, stabestro de Antonio Maceo, kiun mi povis alporti kopiita en tiu ĉi noteto por ne trouzi la memoron. „La novuloj estrataj de Pedro Delgado, plejparte provizitaj nur per tranĉilegoj, estis dekumitaj ĉar ili ĵetis sin sur la hispanajn

soldatojn tiel, ke ne estas troigo aserti, ke el kvindek homoj falis la duono. Ili atakis la hispanojn per la pugnoj, sen pistolo, sen tranĉilego kaj sen tranĉilo! Traserĉante la veprojn de Rio Hondo, oni 99

Aludo al la ribelo de la 9-a de aprilo 1952 en Bolivio kaj la enpotenciĝo de la Revolucia Naciista Movado (MNR). Kun la apogo

de aliaj sociaj fortoj, la MNR havis la decidan partoprenon de la stanministoj, kiuj venkis post sanga batalo, kiu daŭris plurajn tagojn. 100 Laŭ la popolnombrado de 1953, la nombro de loĝantoj en Kubo altiĝis al 5.829.029 , dum fine de la 19-a jarcento, laŭ la nombrado en oktobro de 1899, la lando havis 1.572.797 loĝantojn, el kiuj 1.415.842 estis naskitaj en Kubo. Laŭ la leĝ-dekreto numero 975 de la 9-a de julio de 1953, publikigita en la Gaceta Oficial de la Republica, apenaŭ kvar tagojn antaŭ la agoj de la 26-a de julio, la membroj de la armeo estis sume 21.328. -57-

trovis dek kvin pliajn mortintojn el la kuba partio, sen ke en la momento oni povis identigi la korpuson al kiu ili apartenis. Ĉe ili videblis nenia spuro de armilo; la vestaro estis kompleta, kaj de la

talio pendis nenio ol la ladglaso; je du paŝoj de tie, la senanima ĉevalo, kun la ekipaĵo sendifekta. Oni rekonstruis la kulminan momenton de la tragedio: tiuj viroj, sekvante sian strebeman ĉefon, subkolonelo Pedro Delgado, akiris la palmon de heroeco; ili ĵetis

sin sur la bajonetojn kun sole la manoj: la metala bruo, kiu aŭdiĝis ĉirkaŭ ili, estis la frapo de la ladglaso kolizianta kontraŭ la armiloj de la rajdistoj. Maceo

la morton

en

ĉiuj

sentis sin kortuŝita, li, tiom kutimiĝinta vidi

pozicioj

kaj

aspektoj,

kaj

flustris

ĉi tiun

laŭdegon: Neniam mi vidis tion; novuloj, kiuj sen armiloj atakas la

hispanojn, kun la glaso por trinki akvon kiel sola ilo! Kaj mi nomis ilin malhelpantoj! ...” Tiamaniere batalas la popoloj, kiam ili volas konkeri sian liberecon: ili ĵetas ŝtonojn al la aviadiloj kaj renversas la tankojn surdorsen!

Ekde kiam la urbo Santiago de Kubo estintus en nia povo, ni vokintus la orientanojn al la milito. Bajamon

oni atakis ĝuste

por loki niajn avangardojn apud la rivero Cauto.' Oni neniam 101 La agoplano de Bajamo

estis, post preno de la kazerno

Carlos

Manuel de Cespedes, eksplodigi la ponton super la rivero Cauto en Cauto Cristo, por malebligi la aliron per la Centra Vojo (Carretera Central) al la fortigaj grupoj eble sendotaj el la urbo

Holguin, kaj la ponton super la rivero Bajamo por bari la pason per vojo inter Bajamo kaj Manzanillo al la trupoj de la skadro 12 de la Kampara Gvardio, kiu venus el tiu lasta urbo. Ankaŭ la centra fervojo, kiu venas el la okcidenta parto de la lando, estus interrompita por malebligi la sendon de fortigaj trupoj per tiu vojo

al la provinco Oriento. La du malgrandaj flughavenoj de Bajamo estus metitaj en stato ne utiligebla per obstaklado aŭ eksplodigo

de iliaj surterigaj lenoj, por malebligi ke la aerarmeo de la diktatoreco povu uzi ilin. Tiuj disponoj ebligus al la atakantoj gajni sufiĉe da tempo por armi kaj organizi la popolon kaj, alikaze, por garantii la batalon en la montaro.

-58-

forgesu, ke tiu ĉi provinco,'”” kiu hodiaŭ havas milionon kaj duonon da loĝantoj, estis sendube la plej militeca kaj patriotisma de Kubo; ĝi estis tiu, kiu dum tridek jaroj tenis la sendependigan luktadon flamanta kaj donis al ĝi la plej grandan tributon je sango, ofero kaj heroeco. En la Oriento oni spiras ankoraŭ la aeron de la glora epopeo, kaj ĉe mateniĝo, kiam la kokoj kantas kvazaŭ klarionoj aŭdigantaj veksignalon vokante la soldatojn, kaj la suno leviĝas disradie super la krutaj montoj,

ĉiutage ŝajnas ke estas refoje tiu de Yara aŭ tiu de Baire"“. Mi diris, ke la duaj kialoj en kiuj baziĝis nia ebleco je sukceso estis de socia speco. Kial ni havis la certecon kalkuli je la popolo? Kiam ni parolas pri popolo, ni ne komprenas per ĝi la bonhavajn kaj konservativajn sektorojn de la nacio, kiuj adapti-

ĝas al kiu ajn laŭvica subprema reĝimo, kiu ajn diktatoreco, kiu ajn despotismo, genufleksante antaŭ la laŭvica mastro ĝis rompi sian frunton kontraŭ la plankon. Ni komprenas per popolo, kiam

ni parolas pri batalo, la grandan ne liberigitan amason, al kiu ĉiuj promesas kaj kiun ĉiuj trompas kaj perfidas, kiu deziregas pli bonan patrujon kaj pli decan kaj pli justan; kiu estas movata de prapatraj sopiregoj je justeco pro tio, ke ĝi suferis la maljustecon kaj la mokon dum generacio post generacio, kiu sopiregas

pri grandaj kaj saĝaj transformoj en ĉiaj ordoj kaj estas preta doni por atingi tion, kiam ĝi kredos je io aŭ je iu, super ĉio kiam

ĝi kredos sufiĉe je si mem,

ĝis la lasta sangoguto. La unua

102 Temas pri la provinco Oriento.

103 Yara: La 10-an de oktobro 1868, Manuel de Cespedes deklaris la Manifeston de la Revoluciuloj de Kubo, bazitan sur la sendepen-

deco de Kubo, la egaleco de ĉiuj homoj kaj laŭ kiu la sklavoj estu liberigotaj, kaj oni komencis la sendependigan militon, dum kiu la unua bataleto okazis en la loko Yara. La manifesto estas konata kiel „la Voko de Yara”; Baire: La 24-an de februaro 1895 la kubaj patriotoj komencis la lastan sendependigan militon, interalie en la vilaĝo Baire (inter Contramaestre kaj Jiguani), konata kiel la „Voko de Baire” („el Grito de Baire”)

-59-

kondiĉo de la sincero kaj de la bona fido pri ia celo, estas fari ĝuste kion neniu faras, tio estas, paroli kun plena klareco kaj

sen timo. La demagogoj kaj la profesiaj politikistoj volas fari la miraklon esti bonaj pri ĉio kaj kun ĉiuj, necese trompante ĉiujn

je ĉio. La revoluciuloj devas proklami siajn ideojn kuraĝe, difini siajn principojn kaj esprimi siajn intencojn por ke neniu trompi-

ĝu, nek amikoj nek malamikoj. Ni

nomas

popolo,

kiam

temas

pri batalo,

la sescent

mil

kubanojn, kiuj estas sen laboro"“ kaj deziras gajni la panon honeste sen devi elmigri el sia patrujo serĉante rimedon por perlabori; la kvindek mil laboristojn de la kamparo, kiuj loĝas

en mizeraj palmodomoj, kiuj laboras po kvar monatojn jare kaj malsatadas dum la ceteraj, partoprenante kun siaj filoj la mizeron, kiuj ne havas colon da tero por semi kaj kies ekzistado

devus veki pli da kompato, se ne tiom da koroj estus kvarcent mil industri-laboristojn kaj manlaboristojn, fondusoj, ĉiuj, estas defraŭdataj,' kies konkerojn nas, kies loĝejoj estas la inferaj ĉambroj de la

ŝtonaj; ' la kies pensioni forpreplurfamiliaj

domoj,”” kies salajroj pasas el la mano de la mastro al tiuj de la

lombardisto,'” kies estonteco estas la rabato kaj la maldungo, 104 La senlaboreco

estis unu

el la plej

gravaj

sociaj problemoj

de

Kubo en la jaroj de la batista diktatoreco. 105 Laŭ la datoj de enketo farita de la Univeristata Katolika Grupo en 1957, la mezuma jara enspezo de la kamplaboristoj ne atingis la kvanton de 300 pesoj.

106 La pensikasoj kaj pensioj en Kubo multfoje transformiĝis en rimedon por kontentigi personajn kaj politikajn ambiciojn de registaraj funkciuloj, koruptaj laboristaj delegitoj de la oficiala Konfederacio de Laboristoj de Kubo (Confederaci6n de Trabajadores de Cuba) kaj mastraj elementoj, kiuj okupis ŝlosilajn poziciojn en ĝia

direktado kaj en la pufigo de la nombroj. 107 La plurfamiliaj domoj estis kolektivaj domoj, kiuj konsistis el individuaj loĝejoj kun ĝenerale komunaj necesejoj kaj akvoĉambroj. 108 Uzuristo, individuo kiu pruntis monon je gigantaj interezoj kaj

—60-

kies vivo estas la senĉesa laborado kaj kies ripozo estas la tombo; la cent mil etajn kampkulturistojn, kiuj vivas kaj mortas laborante teron, kiu ne estas ilia,' kontemplante ĝin ĉiam

malĝoje kiel Moseo la promesitan teron,"" ĝis morti sen posedi ĝin, kiuj devas pagi por siaj terpecoj, kiel feŭdaj servutuloj, parton de siaj produktaĵoj, kiun ili ne rajtas ami, nek plibonigi, nek beligi, planti cedron aŭ oranĝon, ĉar ili ne scias la tagon en

kiu venos pedelo'" kun la kamparaj ĝendarmoj,“” kiu diras al ili, ke ili devas foriri; la tridek mil instruistojn kaj profesorojn tiel abnegaciajn, oferemajn kaj necesajn por pli bona destino de la estontaj generacioj kaj kiujn oni tiom malbone traktas kaj pagas;"” la dudek mil etkomercistojn, prematajn de ŝuldoj, ruinigitajn pro la krizo"“ kaj kies finon certigas la plago de piraprofitis la malabundon kaj la bezonojn de la nepra kliento. 109 Laŭ oficialaj datumoj de la Kampkultura Nombrado de 1946, jam en tiu jaro la kubaj kampkulturistoj, kiuj ne estis proprietuloj de la

grundo, kiun ili prilaboris, estis 101.824, do 64 elcentoj el ĉiuj. Sendependa esploro farita samjare rezultigis, ke 75,2 elcentoj de la kampkulturistoj ne estis proprietuloj. 110 Laŭ

la juda tradicio,

skribita en la Malnova

Testamento,

Moseo

estis profeto kaj leĝdonanto, kiu vivis en la 16-a jarcento antaŭ nia

erao. Plenumante la ordonon ricevitan de Jehovo, la dio de la juda religio, Moseo kondukis sian popolon el Egiptujo al Kanaano, la fekunda kaj favora lando, kiun la dio estis promesinta al li, sed

kiun li povis nur vidi de malproksime antaŭ sia morto. 111 Justica funkciulo taskita plenumi la decidojn de tribunalo. 112 La unuaj fortoj taskitaj konservi la ordon en la kamparaj zonoj de la lando estis organizitaj en 1899, dum la unua milita okupado de Usono en Kubo. La armita grupo kiel tia estis nacie organizita,

kun la nomo de Kampara Gvardio, en 1901. Pro siaj uniformoj kaj aliaj elementoj ili similis al la fama kanada Rajda Polico. 113 La leĝ-dekreto numero 3 de la 31-a de marto de 1952 dekretis altigon de la salajroj de la instruistoj kaj profesoroj de la publikaj instruaj institucioj de la lando. Tamen, per deprenoj kaj aliaj

trukoj parto de la altigo forvaporiĝis. 114 Temas pri la konstanta eldevigo kaj ĉantaĝado, al kiu tiu sektoro -61—-

taj kaj subaĉeteblaj funkciuloj; la dek mil junajn profesiulojn: kuracistojn, inĝenierojn, advokatojn, bestkuracistojn, pedagogojn, dentistojn, apotekistojn, ĵurnalistojn, pentristojn, skulptistojn ktp, kiuj eliras el la klasĉambroj kun siaj titoloj, deziremaj

je lukto kaj plenaj de esperoj por — troviĝi en sakstrato, "“ fermitaj

ĉiuj pordoj

surdaj

al ĝemplendo

kaj al petego.

Jen la

popolo, kiu suferas ĉiajn malfeliĉojn kaj pro tio kapablas batali kun la tuta kuraĝo! Al tiu popolo, kies vojoj el korpremoj estas pavimitaj per trompoj kaj falsaj promesoj, ni ne estus dirintaj: „Ni donos al vi”, sed: „Jen prenu, luktu nun per viaj tutaj fortoj, por ke estu via la libero kaj la feliĉo!” Resume devas aperi la kvin revoluciaj leĝoj, kiuj estis proklamotaj tuj post la ekokupo de la kazerno Moncada kaj

diskonigotaj per radio al la nacio. Eble la kolonelo Chaviano tutintence detruis tiujn dokumentojn, scias ilin parkere.

sed se li detruis ilin, mi

La unua revolucia leĝo redonus al la popolo la suverenecon kaj proklamus la Konstitucion de 1940 kiel la veran plej superan leĝon de la ŝtato, ĝis kiam la popolo decidu modifi aŭ ŝanĝi ĝin, kaj laŭ ĝia enkonduko oni donus ekzemplan punon al ĉiuj,

kiuj perfidis ĝin; kaj dum ne ekzistas organoj elektitaj de la popolo por tion plenumi, la revolucia movado, kiel dumtempa reprezentanto de tiu suvereneco, unika fonto de leĝdona potenco, alprenus ĉiujn respondecojn kun la escepto modifi la

Konstitucion: sed ĝi kapablus leĝdoni, kapablus plenumi kaj kapablus juĝi. Tiu ĉi sinteno ne povis esti pli travidebla kaj senigita je stulestis submetita, kaj pri la privilegioj, kiujn la registaro donis al la grandaj komercaj entreprenoj, plej multe usonaj, kies konkurenco ruinigis la kubajn podetalvendajn komercistojn.

115 La ĵus diplomitaj junuloj, en sia grandega plimulto, se ili bonŝance akiris dungon,

devis fari laborojn, kiuj tute ne rilatis al iliaj

studoj nek alvokiteco. -62-

taĵoj kaj sterilaj babilaĵoj: registaro aklamita de la batalanta amaso povus ricevi ĉiujn necesajn atribuaĵojn por komenci efektivan starigon de la popola volo kaj de la vera justeco. Ekde tiu momento la justica potenco, kiu ekde la 10-a de marto staras kontraŭ la konstitucio kaj for de la konstitucio, finiĝus kiel tia potenco, kaj oni komencos tuj la kompletan purigon, antaŭ ol denove alpreni la kapablojn, kiujn la supera leĝo de la respubli-

ko atribuas. Sen tiuj antaŭpreparoj, la reveno al la leĝeco, kiu lasus ĝian prizorgadon en la manoj de tiuj, kiuj rezignis malhonore, estus friponaĵo, trompo kaj plia perfido. La dua revolucia leĝo donus la grundon kiel proprieton nesekvestreblan kaj ne transigeblan al ĉiuj sukerkanaj kamp-

kulturistoj,'““ sublaboristoj””, luistoj““, naturaĵluantoj“” kaj duonfarmistoj,'”” kiuj situas en terpecoj de kvin aŭ malpli kabajeroj”' da tereno, kaj la ŝtato mone kompensus ties antaŭajn 116 La areoj kun sukerkano destinita al sukerfabriko nomiĝis colonias, kaj ties kulturistoj colonos. Tiu kulturisto ĝenerale prilaboris grundon luitan al li de bienisto aŭ de bienega kompanio. 117 Produktisto de muelita sukerkano en la nomo de rekonata kulturisto (colono) aŭ kiu funkciis kiel peranto inter la sukerfabriko kaj

la kulturisto kaj kiu ĝenerale ludonis la grundon de la kulturisto. 118 Kampkulturistoj, kiuj pagis monan luprezon al la proprietulo de la grundo por la uzado de parcelo. 119 Originale: aparceros. Temas pri unu el la plej malnovaj ekonomiaj rilatoj en la kuba kamparo, bazita sur la pago de la luprezo per naturaĵoj, proporcie al la individua kontrakto, kiu povis esti la kvarono, triono aŭ eĉ la duono de la rikolto.

120 Originale: precaristas. Senlaboraj kampkulturistoj aŭ kamplabor-

istoj, kiuj kun siaj familioj okupis ne uzatajn parcelojn sen posedi dokumenton de proprieto nek ian ajn alian, kiu protektus ilin. En tiuj cirkonstancoj ili vivis sub la eterna minaco de forpelo, kiu povus okazi laŭ ordono de la grundproprietulo, kiam tiu konsideris tion utila. 121 Unuo de surfaco, komune uzata en Kubo, la ekvivalento de 13,43

hektaroj. -63—-

proprietulojn per la ricevenda rento de tiuj terpecoj en mezume 10 jaroj. La tria revolucia leĝo donus al la laboristoj kaj oficistoj la rajton partopreni tridek-elcente en la profito de ĉiuj grandaj

industriaj entreprenoj, komercaj kaj minejaj, inkluzive de sukerfabrikoj. La tute kampkulturaj entreprenoj stariĝos aliaj kampkulturaj leĝoj.

estas escepto,

ĉar

La kvara revolucia leĝo donus al ĉiuj sukerkanaj kampkulturistoj la rajton partopreni je kvindek kvin elcentoj de la sukerkana produkto kaj maksimuman kvoton de 40 000 aroboj”” al ĉiuj malgrandaj sukerkanaj kampkulturistoj, kiuj restis dum tri

aŭ pli da jaroj en tiaj laboroj.“ La kvina revolucia leĝo ordonus la konfiskon de ĉiuj posedaĵoj de malversaciantoj de ĉiuj registaroj kaj de iliaj posteuloj kaj hereduloj rilate al posedaĵoj ricevitaj per testamento aŭ akiritaj

el sentestamente dubinda deveno,”” per specialaj tribunaloj kun plenaj povoj de aliro al ĉiuj esplorfontoj, interveni pri tio en la anonimaj kompanioj registritaj en la lando aŭ operaciantaj en ĝi, kie povas esti kaŝitaj malversaciitaj havaĵoj kaj postuli de

eksterlandaj registaroj la ekstradicion de personoj kaj sekvestron de havaĵoj. La duono de la reakiritaj havaĵoj iros en la pensikasojn de la laboristoj kaj la alia duono al la malsanulejoj,

aziloj kaj orfejoj. Krome oni deklarus, ke la kuba politiko en Ameriko direkti-

ĝus al strikta solidareco kun la demokratiaj popoloj de la konti122 La arobo estas unuo de pezo, daŭre uzata en Kubo, precipe pri sukerkano, la ekvivalento de 460 tunoj (de la metra sistemo). 123 Temis pri malnova postulo, precipe de la mezgrandaj kaj malgran-

daj sublaboristoj (colonos) en la tuta lando, por kiuj tiu leĝo signifis relativan ekonomian

kaj laboran stabilecon. La postulo estis

superita de la revolucia procezo per la proklamo de la leĝoj de la Kampara Reformo. 124 Formo de heredo kongrua kun la heredo-leĝoj, sed sen testamento. —64-

nento, kaj tiuj homoj persekutitaj pro politikaj aferoj fare de sangaj tiranismoj, kiuj subpremas la fratajn landojn, ili trovus en la patrujo de Marti, ne kiel nuntempe persekuton, malsaton

kaj perfidon, sed malavaran azilon, fratecon kaj panon. Kubo devus esti bastiono de libero kaj ne hontinda bastiono de despotismo. Tiuj ĉi leĝoj estus proklamitaj tuj kaj al ili sekvus, kiam la

milito estus finita post detala antaŭ studo de ĝia enhavo kaj celo, alia serio de leĝoj kaj aranĝoj ankaŭ fundamentaj kiel la

kamparreformo, la integra reformo de la instruado kaj la ŝtatigo de la elektro-trusto”” kaj la telefon-trusto”“, redono al la popolo la kontraŭleĝan tropagon, kiun ili estas enspezintaj per siaj tarifoj kaj pagon al la fisko de ĉiuj sumoj, je kiuj ili trompis la publikan financon. Ĉiuj ĉi leĝoj kaj aliaj estus inspiritaj de la severa plenumado de du esencaj artikoloj de nia konstitucio, unu el ili ordonas, ke

oni malpermesu latifundion, kaj ĉe ties malapero la leĝo indiku la maksimuman

grandon de grundo, kiun ĉiu homo

aŭ firmao

povas posedi por ĉia speco de kampkultura ekspluatado, aplikante la antaŭzorgojn, kiuj celus redoni la grundon al la kubano;

kaj alia leĝo, kiu definitive ordonus al la ŝtato uzi ĉiujn eblajn rimedojn por havigi postenon al ĉiuj, kiuj ĝin bezonas kaj certigi al ĉiu intelektulo aŭ manlaboristo decan vivon. Neniu el tiuj leĝoj povas esti forstrekita pro ne esti konforma al la konstitucio. La unua registaro, kiu devenos el popola elekto, kiu aperus poste, devos respekti tiun leĝon, sed ĉar kiam la popoloj

atingas la konkerojn, pri kiuj ili revis dum kelkaj generacioj, ne 125 Temas pri la Kuba Kompanio pri Elektro, suborganizaĵo de la usona Electric Bond and Share, kiu siavice estis suborganizaĵo de

la transnacia American and Foreign Power Company. 126 Temas

pri la Cuban

Telephone

Company,

suborganizaĵo

de la

transnacia usona International Telephone and Telegraph Company (ITT), kiu en 1909 ricevis la permeson komenci operaciojn en

Kubo. -65-

ekzistas forto en la mondo kapabla forpreni de ili tiujn konkerojn.

La problemo de la grundo, la problemo de la industriigo, la problemo de la loĝejo, la problemo de la senlaboreco, la problemo de la edukado kaj la problemo de la popola sano; jen koncentritaj la ses punktoj, al kies solvo energie direktiĝus niaj klopodoj, kune kun la konkero de la publikaj liberoj kaj politika

demokratio.”” Eble ŝajnas malvarma kaj teoria tiu ĉi prezentado, se oni ne

konas la teruran tragedion, kiun suferadas la lando en tiuj ĉi ses punktoj kun la aldono de la plej humiliga politika subpremo. La okdek kvin elcentoj el la kubaj etaj terkulturistoj pagadas renton kaj loĝas sub ĉiama minaco de deviga forlaso de siaj terpecoj.” Pli ol la duono el la plej bonaj produktantaj grundoj

apartenas al fremduloj.””” En la provinco Oriento, kiu estas la plej larĝa provinco, la teroj de la United Fruit Company kaj de la West Indies“” unuigas la nordan marbordon kun la suda marbordo. Ekzistas ducent mil kampulaj familioj, kiuj havas eĉ 127 En tiu mallonga paragrafo, unu el la plej konataj kaj cititaj de tiu ĉi dokumento, Fide!l Castro eldiris la katalogon de la tiutempe precipaj sociaj problemoj de la kuba nacio kaj kiuj, ekde januaro 1959, estis prioritate atentataj de la Revolucio en la potenco, por plenumi la promeson ĉi tie formulitan.

128 Temas pri la kruela praktiko perforte elpeli la kampulon grundo,

kiun

el la

li prilaboris kaj kie staris lia loĝejo, per kio oni

forprenis al la familio ĝian solan vivtenon kaj kondamnis ĝin al malsato kaj senhelpeco. 129 Proksimume 25 elcentoj de la plej bonaj grundoj estis en la manoj de usonanoj. Sole la dek tri plej grandaj sukerkanaj bienegoj de tiuj proprietuloj sukcesis per diversaj vojoj regi 1.209.015 hektarojn, preskaŭ ĉiam la plej produktivaj grundoj. 130 Temas pri du potencaj usonaj kompanioj, kiuj alproprigis al si,

laŭokaze per fraŭdaj rimedoj aŭ perforte, grandegajn etendiĝojn de kubaj teroj, antaŭ ĉio en la tiama provinco Oriento. —66-

ne ulnon malsataj

da grundo“' filoj

kaj

por semi

tamen,

restas

kelkajn ne

legomojn

kulturataj,

por siaj

posedataj

de

potencaj interesoj, ĉirkaŭ tricent mil kabajerioj de produktivaj grundoj. Se Kubo estas lando precipe kampkultura, se ĝia loĝantaro estas grandparte kampula, se la urbo dependas de la kamparo, se la kamparo faris la sendependecon, se la grandeco kaj prospero de nia lando dependas de sama kaj fortika kampularo,

kiu

amas

kaj

scias kulturi

la grundon,

se ŝtato

protektus kaj gvidus ilin, kiel eblus, ke ĉiuj ĉi aferstatoj daŭru? Kun la escepto de kelkaj nutraĵaj industrioj, lignaj kaj teksaj, Kubo estas ankoraŭ fabriko de krudaĵoj. Oni eksportas sukeron por importi sukeraĵojn, oni eksportas ledojn por importi ŝuojn, oni eksportas feron por importi plugilojn ... Ĉiuj konsentas, ke

la bezono industriigi la landon estas urĝa, ke mankas ĥemia industrio, ke oni devas plibonigi la bredadon, la kulturadon, la teĥnikon kaj ellaboradon de niaj nutraĵaj, industrioj por ke ili

povu rezisti al la ruiniga konkurado, kiun faras la eŭropaj industrioj de fromaĝo, kondensita lakto, likvoroj kaj oleoj kaj tiuj de konservaĵoj de Usono,”““ ke ni bezonas komercajn ŝipojn, ke la turismo povus esti eksterordinara fonto de riĉaĵoj;'” sed la posedantoj de la kapitalo postulas, ke la laboristoj trapasu sub la kaŭdinaj pendumiloj'“, la ŝtato krucas la brakojn kaj la industri131 Traduko laŭ la senco. En la originalo: vara, hispana unuo de longo, ekvivalento de 0,836 metro. Kiel unuo de surfaco, la kvadrata vara ekvivalentas proksimume al 0,7 kvadratmetro. 132 Laŭ datumoj de parta enketo farita en 1954, pli ol 94 elcentoj de la establoj de industria agado en la lando havis malpli ol cent dungitojn, kio montras la grandparte metian karakteron de tiu produktado. 133 En 1957 vizitis Kubon 272 mil eksterlandaj turistoj, el kiuj 85

elcentoj estis usonanoj, nombro relative malalta se konsideri la eblecojn de la lando ekspluati la turismon. 134 „Pasi sub kaŭdina jugo” estas esprimo

devena el okazaĵo ĉe la

itala urbo Caudinium, kie en la 4-a jarcento soldatoj de la roma armeo devis sen armiloj pasi tra jugo el lancoj. Ĝi signifas „gran—-67-

igo atendas la grekajn kalendojn “". Same grava aŭ pli malbona estas la tragedio de la loĝejo. En

Kubo estas ducent mil palndomoj kaj palmbudoj; kvarcent mil familioj en la kamparo kaj en la urbo loĝas mizere en barakoj, sen la plej elementaj higienaj kondiĉoj kaj sano; du milionoj ducent mil homoj el nia urba loĝantaro pagas luprezon, kiu sorbas inter la kvinan kaj trionan parton de iliaj enspezoj; kaj du

milionoj okcent mil el nia kampara kaj ĉirkaŭurba loĝantaro malhavas elektran energion. En tiu ĉi kazo estas same: se la ŝtato volas malaltigi la luprezon por loĝejoj, la proprietuloj minacas haltigi ĉiujn konstruadojn; se la ŝtato sin detenas, ili konstruas, dum alta rento atingeblas, poste ili metas eĉ ne pluan

ŝtonon, kvankam la cetera loĝantaro loĝas sub la libera ĉielo; la elektra monopolo faras same: ĝi etendas la lineojn ĝis la punkto, kie ĝi povas enspezi kontentigan profiton, poste ĝi haltas kaj ne

interesiĝas, ke aliaj homoj loĝadas senlume dum la resto de sia vivo. La ŝtato krucas la brakojn kaj la popolo restas sen loĝejo kaj sen elektro. Nia sistemo de instruado perfekte kompletiĝas kun ĉio, kion mi diris antaŭe: En kamparo, kie la kamparano ne estas propri-

etulo de la grundo, por kio oni volas kampkulturajn lernejojn? En urbo, kie ne estas industrioj, por kio oni volas teĥnikajn kaj industriajn lernejojn? Ĉio estas sub la sama absurda logiko: estas nek unu nek la alia. En kiu ajn malgranda eŭropa lando ekzistas pli ol ducent teĥnikaj lernejoj kaj lernejoj pri industriaj da humiligo (resp. humiliĝo)”. -vl 135 Esprimo signifanta: „ĝis la tago de sankta Neniamo” (ĉar 'kalendo' ĉe la romanoj estis la unua tago de monato, dum kalendoj en la greka kalendaro ne ekzistis). (Laŭ PIV).-vl 136 Longaj konstruaĵoj el ligno kaj kun tegmento el zinko aŭ palmfolioj, konsistantaj ĝenerale el unu sola spaco sen internaj dividoj.

Oni konstruis ilin ĉe la sukerfabrikoj por gastigi. la sklavojn kaj poste la taglaboristojn, plejmulte haitianoj kaj jamajkanoj. Ili estis

loĝejoj ege krudaj kaj sen adekvataj higienaj kondiĉoj. —68-

artoj; en Kubo ne estas pli ol ses kaj la lernintoj diplomiĝas, sed ili ne trovas kie labori, en la publikaj lernejetoj en la kamparo

ĉeestas nudpiedaj, duonnudaj kaj subnutritaj geinfanoj, malpli ol la duono de la infanoj en lerneja aĝo,”” kaj ofte la instruisto estas tiu, kiu devas akiri la necesajn lernilojn per sia propra salajro. Ĉu estas tiel, kiel oni povas fari grandan patrujon? Liberiĝi el tiom da mizero eblas nur per la morto; kaj por tio

la ŝtato ja helpas ilin: por morti.' La naŭdek elcentoj de la geinfanoj de la kamparo estas vorataj de parazitoj, kiuj penetras ilin el la tero tra la nudpiedaj ungoj. La socio estas kortuŝita de

la novaĵo pri forkonduko aŭ murdo de infano, sed ĝi restas krime indiferenta antaŭ la amasmurdado, kiu fariĝas kontraŭ tiom da miloj kaj miloj da geinfanoj, kiuj mortas ĉiujare pro manko de rimedoj, agoniante inter stertoroj de doloro, kaj kies senkulpaj okuloj jam per sia morta brilo ŝajnas rigardi al la senfineco kvazaŭ petante pardonon por la homa egoismo kaj ke

ne falu sur la homojn la malbeno de Dio. Kaj kiam patro de familio laboras kvar monatojn jare,'” per kio li povas aĉeti vestaĵojn kaj kuracilojn por siaj gefiloj? Ili kreskas raĥite; kiam ili estas tridekjaraj, ili havas eĉ ne unu sanan denton en la buŝo, ili aŭdis dek milionojn da paroladoj, kaj fine mortas pro mizero

kaj elreviĝo. La aliro al ŝtataj malsanulejoj, ĉiam superplenaj, 137 Proksimume 50 elcentoj de la infanoj en lerneja aĝo en la tuta lando ne estis enskribitaj en ia ajn lernejo en 1958. En la kamparaj zonoj tiu proporcio estis eĉ pli malbona. En la kurso 1952-1953, nur 9 elcentoj de la loĝantaro en lerneja aĝo, kiu kongruas kun la meza nivelo, estis enskribita. 138 La takso pri vivatendo ĉe naskiĝo de la kuba loĝantaro en la dua duono de la jardeko de 1950 estis 61,8 jaroj, kvankam ekzistas fontoj, kiuj indikas apenaŭ 55 jarojn. 139 Temas pri la mezuma daŭro de la sukerkan-rikolto kaj muelado de la kano, kiu normale okazas en la monatoj de januaro ĝis aprilo, kvankam kelkfoje malpli longe. Post tio la kantranĉisto preskaŭ ĉiam restis senlabora, pro kio li kaj lia familio pasigis ok aŭ naŭ

monatojn en ekstrema manko.

—69-

eblas nur per rekomendo de politika magnato, kiu postulas al malriĉulo ties voĉdonon kaj tiujn de la tuta familio, Kubo daŭru ĉiam same aŭ pli malbone.

por ke

Kun tiaj kondiĉoj, kiel oni ne povus klarigi, ke ekde majo ĝis decembro miliono da homoj estas senlaboraj kaj ke Kubo, kun loĝantaro de kvin milionoj kaj duono da loĝantoj, aktuale havas pli da senlaboruloj ol Francujo kaj Italujo kun loĝantaro de po pli ol kvardek milionoj? Kiam vi juĝas akuzaton pro ŝtelo, sinjoroj juĝistoj, vi ne demandas al li, kiom da tempo li estas sen trovi laboron, kiom

da filoj li havas, kiom da tagoj de la da tagoj li ne manĝis, vi absolute kondiĉoj de la medio kie li loĝas, vi sen pliaj konsideroj. Tien ne iras la

semajno li manĝis kaj kiom ne okupiĝas pri la sociaj sendas lin al la malliberejo riĉuloj, kiuj bruligas maga-

zenojn kaj vendejojn por enspezi la asekur-polisojn, kvankam

ankaŭ sufiĉe sendas neniu

kelkaj homaj estuloj ekbrulas tie, ĉar ili disponas pri da mono por pagi advokatojn kaj subaĉeti juĝistojn. Vi malliberejen la malriĉulon, kiu ŝtelas pro malsato, sed el la centoj da ŝtelistoj, kiuj ŝtelis milionojn al la ŝtato,

iam dormis eĉ unu nokton malantaŭ la kradoj: vi noktomanĝas

kun ili dum la jarfino en aristokrata loko kaj ili havas vian respekton. En Kubo, kiam funkciulo fariĝas milionulo de nokto al mateno kaj eniras en la kunfratraron de la riĉuloj, li akcepteblas per la samaj vortoj de tiu abunde riĉa persono de Balzako““, Taillefer, kiam li tostis je la sano de la junulo, kiu ĵus heredis grandegan riĉaĵon: „vinjoroj, ni trinku je la orpovo! Sinjoro Valentin, sesobla milion140 Honore de Balzac [en E-o Balzako], fama franca romanisto naskita en Tours en 1799 kaj mortinta en Parizo en 1850. Li estas

konsiderata la kreinto de la moderna realisma romano. Li verkis La homa komedio, monumenta serio de proksimume cent romanoj, kiuj estas akra kaj kompleta portreto de la liaepoka franca socio. -70-

ulo, nun ĵus surtroniĝis. Li estas reĝo, ĉiopova, li estas super ĉio,

same kiel okazas al ĉiuj riĉuloj. Ekde nun la egaleco antaŭ la leĝo, registrita antaŭ la konstitucio, estas mito por li, de la leĝoj li ne estos regata, sed la leĝoj estos regataj de li. Por la milionuloj ekzis-

tas nek tribunaloj nek sankcioj.”“'

La estonteco de la nacio kaj la solvo de ĝiaj problemoj ne povas plu dependi de la egoisma intereso de dekduo da financuloj, de la malvarmaj kalkuloj je profitoj, kiujn dek ĝis dek du

magnatoj faras en siaj klimatizitaj oficejoj. La lando ne povas daŭre genue petegi la miraklojn de kelkaj oraj bovidoj, kiuj, kiel tiu de la Malnova Testamento kiu kaŭzis la koleron de la profeto,“” faras nenian miraklon. La problemoj de la respubliko havas nur unu solvon, se ni dediĉas nin lukti por ĝi kun la sama energio, honesteco kaj patriotismo, kiun niaj liberigantoj montris por krei ĝin. Kaj tiaj problemoj ne solveblas per ŝtatistoj stile de Carlos Saladrigas'“, kies ŝtatismo konsistas en lasi ĉion same kiel ĝi estas kaj ĉiam parolaĉi sensencaĵojn pri la 141 La citaĵo estas prenita el la romano

Balzako:

dum

bankedo

La haŭto

de la bankisto

de l' onagro,

de

Taillefer por grupo de

amikoj, alvenis la notario Cardot kun la novaĵo pri la surpriza heredo ricevita de unu el la festenantoj, la juna Rafael de Valentin,

kio okazigis la sarkasman komenton de la gastiganto. 142 Aludo al la tekstero de la biblia libro Eliro (ĉapitro 32, versoj 1-

24), kiu rakontas la kulton de la judoj — dum la foresto de Moseo sur la monto Sinajo — al idolo en formo de bovido kaj el oro, fan-

dita de Aaron el la orelringoj de la judaj virinoj kaj skulptita laŭ la egipta dio Mnevis. Moseo ĉe sia reveno detruis ĝin perforte, ĉar li konsideris ĝin objekto de idolkulto kontraŭa al la deviga kulto al Jahve aŭ Jehovo, la unusola dio de la juda religio.

143 Carlos Saldrigas Zayas estis unu el la precipaj gvidantoj de la faŝisteca organizaĵo ABC, elveninta el la batalo kontraŭ Machado. Poste li aliĝis al la tradicia politiko de la lando kaj ekrilatis kun la konstitucia registaro de Batista de 1940 ĝis 1944. Dum

sia tuta

vivo li karakteriziĝis per sia oportunismo, siaj profunde konservativaj pozicioj, sia malmulta prestiĝo kaj sia kompleta manko de populareco. -T1-

„absoluta libero de entrepreno”, kapitalo” kaj la „leĝo de postulo kaj Kvina Avenuo tiuj ministroj povas jam eĉ ne polvo de la ostoj de tiuj,

„garantioj por la investa propono” En palaceto de la ĝoje babili ĝis kiam restos kiuj hodiaŭ postulas urĝajn

solvojn. En la nuntempa mondo neniu socia problemo solviĝas per spontana generado. Revolucia registaro, apogata de la popolo kaj kun respekto de la nacio,““ post purigado de la institucioj je subaĉeteblaj kaj koruptitaj funkciuloj, tuj komencos industriigi la landon, per tio ke ĝi movas la tutan senaktivan kapitalon, kiu nuntempe estas pli ol mil kvincent milionoj, tra la Nacia Banko kaj la Banko de

Industria kaj Kampkultura Disvolvado,'“ kaj submetas la grandegan taskon al studo, direktado, planado kaj realigado fare de teĥnikistoj kaj homoj de absoluta kompetento, tute fremdaj al la manovroj de la politiko. Revolucia registaro, post establi en iliaj terpecoj, kun proprieta karaktero, la cent mil etkampulojn, kiuj hodiaŭ pagas rentojn, ĝi komencos solvi definitive la problemon de la grundo, unue: difinante, kiel la konstitucio ordonas, maksimuman grandon por ĉiu tipo de kampkultura entrepreno kaj akirante la supermezuron per senproprietigo, depostulante la uzurpitajn al la ŝtato, sekigante salmarĉojn kaj marĉajn terenojn, plantante 144 En la sekvaj paragrafoj Fidel eldiris la precipajn disponojn de tio, kion oni nomis la Programo de la Moncada, direktitaj al la solvo de la ses ĉefaj sociekonomiaj problemoj de la kuba socio de la epoko, kiujn li antaŭe nomis. Referenci ĉi tie ĉiun unuopan rime-

don kaj ĝian postan realigon tro etendus tiujn ĉi notojn. Sufiĉas diri, ke la Moncada-programo, tia kia ĝi estis ĉi tie eldirita, estis komplete realigita kaj eĉ pli ol realigita de la revolucia registaro ekde la 1-a de januaro de 1959. 145 Financa kaj kredita institucio kun ŝtata karaktero, ĝenerale konata

kiel BANFAIC, estis starigita de la leĝo n-ro 5 de decembro de 1950, dum la registaro de la prezidanto Prio, kaj komencis siajn operaciojn en oktobro de la sekva jaro. —T7-

grandegajn arbidejojn kaj rezervante zonojn por replantado de arboj; due: disdonante la disponeblan restaĵon inter la kamparaj

familioj kun prefero de la plej multnombraj, ebligante la kooperativojn de kampkulturistoj por komuna uzado de multekostaj maŝinoj, industriaj fridujoj kaj per unu sama teĥnika profesia direktado en la kulturado kaj bredado kaj faciligante rimedojn, ekipaĵojn, protektilojn kaj sciojn utilajn por la kamparanaro.

Revolucia da malaltigo imposto por impostoj por domaĉoj

registaro solvus la problemon de loĝejo per decide la luprezo je kvindek elcentoj, forigo de ĉia domoj loĝataj de siaj proprietuloj, triobligo de la luataj domoj, detruo de la inferaj plurfamiliaj

por konstrui

anstataŭe

modernajn

multetaĝajn

kon-

struaĵojn kaj per financado de konstruado de loĝejoj en la tuta insulo en skalo neniam antaŭe vidita, sub la kriterio, ke se la

ideala kondiĉo en la kamparo estas, ke ĉiu familio posedu sian propran terpecon,

la ideala kondiĉo

en la urbo

estas, ke ĉiu

familio loĝu en sia propra domo aŭ loĝejo. Ŝtonoj kaj brakoj sufiĉas por fari al ĉiu kuba familio decan loĝejon. Sed se ni daŭre atendas la miraklojn de la ora bovido, mil jaroj pasos kaj la problemo restos senŝanĝa. Aliflanke, la ebloj por elektrizado ĝis la lasta malproksima loko de la insulo estas hodiaŭ pli grandaj ol iam ajn antaŭe, ĉar la aplikado de la atomenergio jam

estas realaĵo en tiu branĉo de la industrio, kio ege malaltigos ĝian produktadokoston.

Per tiuj ĉi tri iniciatoj kaj reformoj, la problemo de la senlaboreco malaperos aŭtomate kaj la antaŭzorgo pri sano kaj la lukto kontraŭ malsanoj estus tasko multe pli facila. Fine, revolucia registaro komencos la integran reformon de la instruado, adaptos ĝin al la antaŭaj iniciatoj por taŭge prepari la generaciojn, kiuj bonŝance vivos en pli feliĉa patrujo. Ne forgesu la vortojn de la Apostolo: „Oni faras en Latinameriko gravegan eraron: en popoloj vivantaj

preskaŭ komplete de la kamparaj produktoj, oni edukas ekskluzive -T3-

por la urba vivo kaj oni ne preparas ilin por la kampara vivo.” „La popolo plej feliĉa estas tiu, kiu havu siajn filojn plej bone edukitaj, en la instruado de la penso kaj en la regado de la sentoj.” „Klera popolo estos ĉiam fortika kaj libera.”'““

Sed la animo de la instruado estas la instruisto, kaj al ĉi tiuj en Kubo oni pagas mizere; tamen, ne estas homo pli amanta sian fakon ol la kuba instruisto. Kiu ne lernis siajn unuajn literojn en publika lernejo? Ni jam ĉesu pagi per almozoj la gevirojn

kiuj havas en siaj manoj la plej sanktan mision de la hodiaŭa kaj morgaŭa mondo, nome instrui. Neniu bazlerneja instruisto devas gajni malpli ol ducent pesojn, kaj neniu mezlerneja instruisto devas gajni malpli ol tricent kvindek pesojn, se ni volas, ke ili plene dediĉu sin al sia alta misio, sen devi vivi sub premo de ĉiaj mizeraj malhavoj. Krome ni devas ebligi al la instruistoj laborantaj en kamparaj lernejoj la senpagan uzadon de la transportaj rimedoj; kaj al ĉiuj, almenaŭ ĉiujn kvin jarojn, halton en iliaj regulaj taskoj dum ses monatoj kun salajro, por ke ili povu ĉeesti specialajn kursojn enlande aŭ eksterlande por plibonigi siajn programojn kaj sistemojn. De kie preni la necesan monon?

Kiam oni ne volas ŝteli ĝin, kiam ne ekzistas vendeblaj funkciuloj

kiuj lasas

sin subaĉeti

fare de grandaj

entreprenoj

kun

malprofito por la fisko, kiam la grandegaj rimedoj de la nacio estas movataj kaj oni ne plu aĉetas tankojn, bombaviadilojn kaj kanonojn por tiu ĉi lando sen landlimoj, nur por militi kontraŭ la popolo, kaj oni volas eduki anstataŭ mortigi ĝin, tiam estas mono pli ol necesa. Kubo povus malavare havi loĝantaron trioble pli grandan, do

ne ekzistas kialo por ekzisto de mizero inter ĝiaj nunaj loĝantoj. La bazaroj devus esti plenplenaj de produktoj; la manĝoŝrankoj de la hejmoj devus esti plenaj; ĉiuj brakoj devus esti laboreme produktantaj. Ne, tio ne estas nekonceptebla. Nekonceptebla

estas, ke homoj enlitiĝu malsate malgraŭ tio, ke la grundo an146 Jose Marti: V.c., vol. 8, p. 369 kaj vol. 19, p. 375.

-74-

koraŭ ne estas tute prisemita; nekonceptebla estas, ke infanoj mortas pro manko de kuracado; nekonceptebla estas, ke tridek

elcentoj de niaj kamparanoj ne scipovas subskribi; “” nekonceptebla estas, ke 99 elcentoj de niaj kamparanoj ne scias pri la historio de Kubo;'““ nekonceptebla estas, ke la plimulto de la kamparaj familioj vivas en pli malbonaj kondiĉoj ol la indianoj, kiujn Kolumbo renkontis post malkovri la teron plej belan el ĉiuj viditaj de homaj okuloj.

Al tiuj, kiuj nomas min revulo, mi diras kiel Marti: „La vera homo ne rigardas la flankon, kie oni vivas pli bone, sed tiun, kie estas la devo; kaj tiu estas la sola praktika homo, kies

hodiaŭa revo estos la morgaŭa leĝo, ĉar kiu estu metinta la okulojn en la universalajn internaĵojn kaj estu vidinta la popolojn boli, flamantaj kaj sangmakulitaj, en la trogo de la jarcentoj, tiu scias, ke la estonteco,

sen unu

sola escepto,

estas ĉe la flanko

de la

devo.”“?

Nur inspirite de tiel altaj celoj, eblas koncepti la heroecon de tiuj falintaj en Santiago de Kubo. La malabundo de niaj materiaj rimedoj malebligis certan sukceson. Oni diris al la soldatoj, ke Prio'“ donis al ni milionon da pesoj; ili volis falsi la plej gravan 147 Oni taksis, ke la kvoto de analfabetismo inter la kampara loĝan-

taro pli ol dekjara estis reale ne malpli ol 43 elcentoj en 1957. La popolnombrado de 1953 donas la oficialan datumon 41,7 elcentoj en la kampara loĝantaro, kaj 23,6 elcentoj en la tuta lando. 148 La mezuma nivelo de lernej-frekventado en la tuta lando estis en

la tri niveloj pli malalta. Laŭ la oficiala konkludo de la popolnombrado de 1953, du trionoj de la loĝantaro inter 5 kaj 24 jaroj frekventis nenian lernejon; en la kamparaj zonoj la proporcio estis 4 el

5 personoj; miliono kaj duono da civitanoj pli aĝaj ol 6 jaroj, do kvazaŭ triono de la tuta loĝantaro, sukcese finis neniun lernejan

nivelon. Nur 5 elcentoj de pli ol 10-jaraj urbanoj finis iun nivelon de mezlemnejo. 149 Jose Marti, v. c., vol. 4, p. 245. 150 Temas pri Carlos Prio Socarrds, laŭkonstitucia prezidanto de la Respubliko Kubo inter 1948 kaj 1952.

—75-

fakton por ili: ke nia movado havis nenian rilaton kun la pasinteco, ke estis nova kuba generacio kun siaj propraj ideoj, kiu

ekstaris kontraŭ la tiranismo, de junuloj, kiuj apenaŭ havis sep jarojn, kiam Batista komencis

fari siajn unuajn krimojn en la

jaro 1934.5' La mensogo pri la miliono ne povis esti pli absurda: Se per malpli ol dudek mil pesoj ni armis cent sesdek kvin virojn kaj atakis regimenton kaj eskadronon, per miliono da

pesoj

ni povintus

armi

okdek

mil

virojn,

ataki

kvindek

regimentojn, kvindek eskadronojn, kaj Ugalde Carrillo ne scius tion ĝis dimanĉo la 26-an de julio je la 5:15 matene. Sciu, ke po

ĉiu viro veninta batali, restis dudek perfekte trejnitaj ne venintaj, pro manko de armiloj.“” Tiuj viroj defilis sur la havanaj

stratoj

kun

la

studenta

manifestacio

okaze

de

la

Centjariĝo de Marti"” kaj plenigis la blokstratojn en densa amaso. Ducent pli, kiuj povintus veni aŭ dudek pliaj mangrenadoj en niaj manoj, kaj eble ni povintus ŝpari al tiu ĉi

honora tribunalo tiom da ĝenado. 151 Fulgencio Batista aperis en la kuba politika vivo kiel rezulto de sia partopreno en la armea movado de la 4-a de septembro 1933,

kiu faligis la provizoran registaron de Manuel de Cespedes, enpotencigita de la usona

ambasadoro

en Kubo,

Benjamin

Sumner

Welles, post la faligo de la diktatoreco de Gerardo Machado. 152 Oni taksas, ke en la sesioj de milita trejnado proponitaj en la universitato de Havano aliĝis proksimume 1.500 personoj. Sole en la provinco Pinar del Rio oni kalkulis kun pli ol mil viroj principe devontiĝintaj. Fidel mem sciigis, ke li estis persone parolinta kun

1.200 junuloj kiuj akceptis lin partopreni en la movado. Vidu Fidel y la religiĝn. Conversaciones con Frei Betto, Oficina de Publicaciones del Consejo de Estado, Havano, 1985, p. 171.

153 Centoj da junaj aktivuloj de la movado gvidata de Fidel partoprenis kun la universitataj studentoj kaj membroj de aliaj junulaj kaj virinaj organizaĵoj en la tiel nomata Torĉa Marŝo, en la nokto de la

27-a de januaro 1953, tagon antaŭ la centjara naskiĝtago de Jose Marti, de la ŝtuparego de la universitato de Havano ĝis la Fragua Martiana.

—-76-

La politikistaĉoj elspezas en siaj kampanjoj milionojn da pesoj subaĉetante konsciencojn, kaj manpleno da kubanoj, kiuj volis savi la honoron de la patrujo, devis alfronti la morton kun la manoj malplenaj pro manko de rimedoj. Tio klarigas, kial la lando estis regata ĝis nun ne de malavaraj kaj abnegaciaj homoj,

sed de la malalta mondo de la politikumo, la friponaro de la nialanda publika vivo.

Kun pli granda fiero ol neniam mi diras, ke sekve de niaj principoj, neniu politikisto de hieraŭ vidis nin frapi je liaj pordoj petante eĉ nur centonon, ke niaj rimedoj estis kunigitaj per senegalaj ekzemplodonaj oferoj, kiel tiu de la junulo Elpidio

Sosa, kiu vendis sian postenon kaj iun tagon prezentiĝis kun tricent pesoj „por la kaŭzo”; Fernando Chenard, kiu vendis la aparatojn de sia fotolaborejo, per kiuj li perlaboris monon por vivteni sin; Pedro

Marrero,

kiu lombarde

ricevis sian salajron

de multaj monatoj kaj necesis malpermesi al li vendi ankaŭ la meblojn de sia hejmo; Oscar Alcalde vendis sian laboratorion de farmaciaj produktoj; Jesŭs Montan€, kiu fordonis la monon ŝparitan dum pli ol kvin jaroj; kaj tiel same multaj aliaj, kiuj senposedigis al si, ĉiu el ili. la malmulton havitan. Necesas havi tre grandan fidon en sia patrujo por agi tiel, kaj

tiuj rememoroj pri idealismo portas min rekte al la ĉapitro pli amara de tiu ĉi defendo: la prezon, kiun la tiranismo pagigis al ili por ilia volo liberigi Kubon el la subpremo kaj maljusteco. Kadavroj armitaj tiuj, kiuj iam Iluzioj estis de la patrujo mia,

Ĵetu, ĵetu sur mian frunton Pulvoron de viaj konsumitaj ostoj! Tuŝu mian koron per viaj manoj!

Ĝemu ĉe miaj oreloj! Ĉiu devas esti el miaj ĝemoj Larmoj de unu plia el la tiranoj!

-J7-

Marŝu ĉirkaŭ mi; vagadu dum kiam Mia esto vian spiriton ricevas,

Kaj donu al mi de la tomboj la konsternon, Kiu estas malmulta jam por plori la ploradon

Kiam en malŝatinda sklaveco oni vivas!'“

Obligu per dek la krimon de la 27-a de novembro 1871 ““ kaj vi havos la monstrajn kaj abomenindajn krimojn de la 26-a, 27a, 28-a kaj 29-a de julio 1953 en la Oriento. La okazintaĵoj estas ankoraŭ freŝaj, sed kiam la jaroj pasos kaj la ĉielo de la patrujo sennubiĝos, kiam la ekzaltintaj animoj trankviliĝos kaj la timo ne perturbos la spiritojn, oni komencos vidi, en ĝia tuta terura

realeco, la grandecon de la masakro, kaj la venontaj generacioj tumos terure la okulojn al tiu precedenco en nia historio. Sed

ĉi akto de barbareco sen mi ne volas, ke la kolero

blindigu min, ĉar mi bezonas la tutan klarecon de mia menso kaj la serenecon de la disŝirita koro por prezenti la okazintaĵojn tiel, kiel ili okazis, tute simple, antaŭ ol troigi la dramecon, ĉar

mi hontas, kiel kubano, ke kelkaj viroj ŝtonkoraj, per siaj nekvalifikeblaj krimoj, malhonoris nian patrujon antaŭ la mondo. La tirano Batista neniam estis skrupula homo hezitanta diri

al la popolo la plej fantastan mensogon. Kiam li volis pravigi la perfidan militistan ribelon de la 10-a de marto, li inventis supozitan militistan puĉon

okazontan

en aprilo, kaj kiun „li volis

eviti por ke la respubliko ne estu banita en sango”, ridinda historiaĉo; kiun neniu kredis;'“ kaj kiam li volis bani en sango 154 Jose Marti: „Al miaj fratoj mortintaj la 27-an de novembro” (unua

strofo), en. v.c., vol. 17, p. 34. 155 La 27-an de novembro de 1871 en Havano estis mortpafitaj ok studentoj pri medicino de la havana universitato, kiujn la koloniaj instancoj malĝuste akuzis esti profanintaj la tombon de la hispana ĵurnalisto Gonzalo de Castafion. 156 Tuj post la puĉo de Fulgencio Batista de la 10-a de marto 1952, Fulgencio Batista argumentis, ke li estas devigata fari la armean

ŝtatrenverson por malebligi alian kiu, laŭ li, faros la prezidanto —78-

la respublikon kaj sufoki en teroro, torturo kaj krimo la justan ribelon de la junularo, kiu ne volis esti lia sklavo, li tiam inven-

tis mensogojn ankoraŭ pli fantastajn. Kiel malmultan respekton oni sentas al popolo, kiam oni klopodas trompi ĝin tiom mizere! La saman tagon, kiam mi estis arestita, mi publike prenis sur

min la respondecon de la armita movado de la 26-a de julio, kaj se iu el la paroloj, kiun la diktatoro diris kontraŭ ni, estus vera,

tio estus sufiĉa por forpreni de ni la moralan forton en la proceso. Tamen, kial li ne aperigis min en la tribunalo? Kial oni falsis kuracistajn atestojn? Kial oni perfortis ĉiujn leĝojn de la proceduro kaj oni skandale malrespektis ordonojn de la tribunalo? Kial oni faris ĉion eblan por eviti mian publikan prezentadon? Mi male faris ĉion eblan por ĉeesti, reklamaciante de la tribunalo, ke mi estu prezentata en ĝi, en strikta obeo de la leĝoj, denuncante la realigatajn manovrojn, kiuj celis malebligi tion; mi volis diskuti kun ili vid-al-vide kaj kun vizaĝo kontraŭ vizaĝo. Ili ne volis: Kiu timis la veron, kaj kiu ne timis ĝin?

Kion la diktatoro asertis el la poligono de la kampadejo de Columbia estus ridinda, se ĝi ne estus tiom trempita de sango. Li diris, ke la atakantoj konsistis el grupo da dungosoldatoj inter kiuj estis granda kvanto de eksterlandanoj; li diris, ke la ĉefa parto de la plano estis atenco kontraŭ li — li, ĉiam li —, kvazaŭ la homoj atakintaj la kazernon Moncada ne povintus mortigi lin

kaj dudekon kiel lin, se ni konsentus pri similaj metodoj: li diris, ke la atako estis forĝita de la prezidinto Prio kaj per ties

mono, kaj oni pruvis ĝissate la absolutan foreston de ĉia rilato inter ĉi tiu movado kaj la pasinta reĝimo; li diris, ke ni estis armitaj per mitraloj kaj mangrenadoj, kaj ĉi tie la teĥnikistoj de la armeo deklaris, ke ni havis nur unu mitralon kaj neniun man-

grenadon; li diris, ke ni senkapigis la deĵorantajn pordogardistojn, kaj tie estis aperantaj en la resumo la mortatestoj kaj la Prio en la sekva aprilo por eviti eblan triumfon de la kandidato de la Ortodoksa Partio en la ĝeneralaj elektoj programitaj por junio. Ne ekzistas ajna historia pruvo ke Prio konsideris tian eblecon. -79-

kuracistaj atestoj pri ĉiuj soldatoj mortigitaj aŭ vunditaj, de kie rezultis, ke neniu havis vundojn pro pikarmilo. Sed super ĉio, kio plej gravas, li diris, ke ni ponardis la malsanulojn de la Militista Hospitalo, kaj la kuracistoj de tiu hospitalo mem,

neniu alia ol la kuracistoj de la armeo ! deklaris al la tribunalo, ke

tiu konstruaĵo

neniam

estis

okupita

de

ni kaj

ke

neniu

malsanulo estis mortigita aŭ vundita”” kaj ke nur unu estis tie trafita de kuglo““ pro neprudenta montriĝo ĉe la fenestro. Kiam ŝtatestro — aŭ kiu pretendas esti tio — faras deklarojn al la lando, ne parolas por paroli; li ĉiam ion celas, ĉiam celas ian efekton, lin ĉiam animas ia intenco. Se ni jam estis milite venkitaj, se ni jam ne signifis realan danĝeron por la diktatoreco, kial oni tiel kalumniis nin? Se ne estas klara, ke tiu estis sanga paro-

lado, se ne estas evidenta, ke oni volis pravigi la krimojn fari-

tajn ekde la antaŭa nokto kaj kiuj daŭris poste, tiam anstataŭ mi parolu la nombroj: la 27-an de julio, en sia parolado el la militista poligono, Batista diris, ke la atakantoj havis tridek du mortigitojn; ĉe la semajnfino la mortigitoj estis pli ol okdek. En kiuj

bataloj,

en

kiuj

lokoj,

en kiuj

luktoj

tiuj junuloj

estis

mortigitaj? Antaŭ ol Batista parolis, oni murdis pli ol dudek kvin militkaptitojn; post kiam Batista parolis, oni murdis kvindek. 157 La kuracisto kapitano Edmundo Tamayo Silveira, direktoro de la armea hospitalo Joaquin Castillo Duany, deklaris antaŭ la tribunalo, interalie:

„Ni

konstatis

neniun

armeanon

vundita

per blanka

armilo.” La same kuracisto kapitano Andres R. Perez Sainz de la Pefa, en la proceso demandite pri la okazaĵo en la armea hospitalo, respondis: „Mi ne vidis la atakantojn penetri, ĉar kiam mi alvenis al la hospitalo, la pafoj jam antaŭ iom da tempo estis

ekintaj, sed mi ne havas pruvojn por aserti ĉi tie, ke en iu momento la atakantoj estis penetrintaj en la armean hospitalon.”

158 En la realo ili estis du: la sanitaristo Jose Joaquin Vdsquez kaj la gardisto de la Nacia Polico Roberto Ferndndez Milldn, konata kiel

Boleviĉ. -80-

Kiom grandan honorsenton havas tiuj modestaj militistoj, teĥnikistoj kaj profesiuloj de la armeo, kiuj aperante antaŭ la tribunalo ne misformis la okazintaĵojn kaj informis pri la ĝusta vero!”? Tiuj ja estas militistoj, kiuj honoras la uniformon, tiuj ja

estas viroj! Nek la vera militisto, nek la vera homo kapablas makuli sian vivon per mensogo kaj krimo. Mi scias, ke ili estas ege koleraj pro la barbaraj murdoj, mi scias, ke ili sentas kun abomeno kaj honto la odoron je sango, kiu impregnas eĉ la

lastan ŝtonon de la kazerno Moncada. Mi kunvokas la diktatoron, ke li ripetu nun, se li povas, siajn fiajn kalumniojn pri la atesto de tiuj honoraj militistoj, ke li pravigu, antaŭ la kuba popolo, sian paroladon de la 27-a de julio, ke li ne silentu, ke li parolu!, ke li diru ĉu la Honora Kruco, kiun li metis sur la bruston de la herooj de la masakro, “ estis por premii la abomenajn

krimojn, ke li prenu sur sin la

respondecon antaŭ la historio, kaj ke li poste ne diru, ke la soldatoj tion faris sen lia ordono, ke li klarigu al la nacio la sepdek murdojn; estis multe da sango! La nacio bezonas klarigon, la nacio tion petas, la nacio tion postulas. Oni scias, ke en 1933, kiam

finiĝis la batalo en la hotelo

159 Temas interalie pri la leŭtenantoj Eusebio Berrio kaj Heriberto Amador Cruz, ekspertizistoj pri balistiko, kiuj dum la atesta kaj

ekspertizista ekzameno, la 5-an de oktobro 1953, al demandoj de la prokuroro respondis, ke la atakantoj ne uzis granatojn kaj ke la armiloj de la atakantoj, prenitaj post la agado, estis senprobleme akireblaj en la lando kaj ke ili estis armiloj taŭgaj por batali en malgranda distanco kaj ke multaj el ili havis difektojn. 160 La 1-an de aŭgusto 1953, en kunsido de la ministro-konsilantaro prezidata de Fulgencio Batista, estis aprobita la Dekreto n-ro 2168, kiu kolektive atribuis al la Regimento n-ro 1 de la Kampara Gvardio la honorkrucon, tiam la plej altan armean distingon de la

lando. Sekvatage Batista vojaĝis al Santiago de Kubo por meti la ordenon al la flago de la regimento, en ceremonio okazanta en la

poligono de la kazerno Moncada. -81-

Nacional““, kelkaj oficiroj estis murditaj post la kapitulaco, kio

kaŭzis energian proteston de la revuo Bohemia'“; oni scias ankaŭ, ke post la kapitulaco en la fortikaĵo de Atareso'“ la mitraloj de la sieĝantoj balais vicon de militkaptitoj kaj ke soldato, demandinte pri Blas Hernandez'“, murdis tiun per pafo en la vizaĝon, kaj poste la soldato ricevis kiel premion la rangaltigon al oficiro.'“ Estis konate, ke la murdado de militkaptitoj en la kuba historio estas fatale kunligita kun la nomo Batista. 161 Pro la armea puĉo de la 4-a de septembro 1933, en kiu la tiama serĝento Fulgencio Batista ludis gravan rolon, multaj elpostenigitaj oficiroj de la armeo kolektiĝis en la hotelo Nacional de Havano. Tie, instigitaj de Ja usona ambasadoro Benjamin Sumner Welles kaj de reakciaj naciaj sektoroj, ili kondutis malkaŝe malobeantaj al la registaro de la prezidanto Ramon Grau San Martin,

instalita sekve al la supre nomita puĉo. La 2-an de oktobro armeaj fortoj kaj civilaj elementoj, kiuj apogis la registaron, faris perfortan atakon al la hotelo Nacional kaj trudis la kapitulacon de la

ribelantoj. Post tiu batalo, pluraj el la kapitulacintaj oficiroj estis murditaj de la soldatoj, laŭ ordonoj de la jam kolonelo Batista, kiu estis ĵus nomumita ĉefo de la armeo. 162 Bohemia estas la plej grava kaj plej malnova el la kubaj revuoj, fondita en 1908. Ĝi ludis gravan rolon en la politika kaj socia vivo

de la lando. La nespecialigita ilustrita semajnulo tiam okupiĝis pri nur kulturaj temoj kaj en sia formato similis al eŭropaj revuoj de tiu epoko. Komence ĝi restis dum certa tempo en tiaj parametroj, kun enhavo

dediĉita precipe al la vivo de la plej bonstataj kapoj kaj sociaj klasoj. Pro tio ankaŭ ĝia nomo, derivita de la fama opero de Puccini.

La 1-an de januaro 1959 triumfis la Revolucio, kaj Bohemia aperigis tri antologiajn eldonojn pri la gravaj faktoj de la jaroj de ribela

batalo, sed en la unua de ili ĉefartikolon, kiu pledis por naciisma burĝa revolucio kun klara kontraŭkomunisma emfazo. Kvankam la tiutempa burĝa gazetaro ekde la unuaj momentoj sen-

kompate batalis kontraŭ la naskiĝanta Revolucio, Bohemia, pro la agado de siaj laboristoj, estis bastiono de la renovigaj klopodoj. Miguel Angel Quevedo y de la Lastra jr., proprietulo, povis rezisti

—82-

Mallerta naiveco nia, ke ni tion ne komprenis!

Tamen, en tiuj

okazoj, la faktoj okazis en kelkaj minutoj, ne pli ol mitrala pafsinsekvo, kiam la animoj ankoraŭ ne estis ekzaltitaj, kvankam tia agmaniero neniam pravigeblas. Ne okazis tiel en Santiago de Kubo. Ĉi tie ĉiuj formoj de krueleco, furiozo kaj barbareco estis superitaj. Oni ne mortigis dum minuto, horo aŭ tuta tago, sed en tuta semajno, la frapoj, la al tiaj kontraŭdiroj nur ĝis meze de 1960, kiam li libervole ekzil-

iĝis. De tiam ĝis nun ĝi metis en la centron de sia ĵurnalista laboro la plej gravajn politikajn temojn, kiuj koncemas la landon kaj ĝenerale la mondon, apud sportajn, kulturajn, ekonomiajn, sciencajn kaj multajn pliajn, ĉiam traktante ĉiun fenomenon el la vidpunkto

de la ideologio de la Kuba Revolucio. Nuntempe, pro la ekonomiaj limoj kaj la usona blokado kontraŭ Kubo, la eldonkvanto de Bohemia estas nur 100.000 ekz-eroj (de

po 82 paĝoj), kaj ekde aprilo 2002 ĝi aperas krome en Interreto per cifereca versio: Bohemia Digital. En sia eldono de la 8-a de oktobro 1933, eldonjaro 25, n-ro 35,

Bohemia dediĉis dudek kvin paĝojn al detala kaj viva raporto pri la okazaĵoj en la hotelo Nacional.

163 La kastelo de Atar€s estas unu el la fortikaĵoj konstruitaj dum la hispana kolonia reĝimo por la periferia defendo de la urbo Havano. Ĝi situas sur monteto fine de la samnoma

golfeto. En 1933,

post la faligo de la diktatoreco de Gerardo Machado, la kastelo ankoraŭ servis kiel sidejo de armea garnizono. Kiam la 8-an de novembro 1933 okazis la armita ribelo instigita de reakciaj elementoj

kontraŭ

la provizora

registaro

de

Grau

San

Martin,

la

instalaĵo dum pluraj horoj estis okupata de ribela grupo. 164 Juan Blas Hernŭndez, kampuldevena, organizis ekmarŝon de ribe-

luloj de la provinco Las Villas kontraŭ la tiraneco de Machado. Li partoprenis en la armita ribelo instigita de reakciaj elementoj kontraŭ la provizora registaro de Grau. Post kelkaj interpafadoj en

la centro de la ĉefurbo li fuĝis kun sia sekvantaro en la kastelon de Atares kaj tie kapitulacis kune kun la ceteraj al la fortoj obeantaj al Fulgencio Batista. -83-

torturoj, la ĵetadoj de sur tegmentoj kaj la pafoj ne ĉesis momenton kiel instrumentoj por ekstermo manipulataj de perfektaj metiistoj de la krimo. La kazerno Moncada fariĝis metiejo de

torturo kaj de morto, kaj kelkaj maldignaj viroj faris el militista uniformo antaŭtukon de buĉistoj. La muroj estis ŝprucmakulitaj je sango; en la muroj la kugloj restis inkrustitaj kun fragmentoj

de haŭto, cerbo kaj homaj haroj bruligitaj de la pafoj, faritaj de tre proksime, kaj la herbotapiŝo kovriĝis de malhela kaj glueca sango.

La krimaj

manoj,

kiuj regas la sorton de Kubo,

estis

skribintaj por la militkaptitoj ĉe la enirejo de tiu lokalaĉo de la morto, la inferan surskribon: „Forlasu ĉian esperon”.'“ Ili eĉ ne kovris la aspekton, ili zorgis eĉ ne minimume por

kaŝi tion, kion ili estis farantaj: ili kredis trompi la popolon per siaj mensogoj kaj ili mem fine trompis sin mem. Ili sentis sin mastroj kaj sinjoroj de la universo, absolutaj posedantoj de la

homaj vivo kaj morto. Tiel la frumatenan timon ili malŝparis en festeno de kadavroj, en vera orgio je sango. La kronikoj de nia historio, kiuj komenciĝis antaŭ kvar jarcentoj kaj duono, rakontas al ni pri multaj okazintaĵoj de krueleco, ekde la mortigado de sendefendaj indianoj, la kruelaĵoj de la

piratoj dezertigantaj la marbordojn,”” la barbaraĵoj de la gerilanoj en la lukto por la sendependeco, la mortpafado de kubaj militkaptitoj fare de la armeo de Weyler'“, la hororoj dum la

reĝimo de Machado, ĝis la krimoj en marto 1935'“; sed pri ,

neniu estis skribita sanga paĝo tiom malĝojiga kaj korprema pro 165 Fidel celas Mario Alfonso Herndndez, al kiu ĝenerale atribuiĝis la respondeco pri la murdo de Blas Herndndez.

166 Laŭ la itala poeto Danto (1265-1321), aŭtoro de la monumenta religia epika poemo La dia komedio, unu el la pintaj verkoj de la universala literaturo de ĉiuj tempoj, sur la pordoj de la Infero estis skribita la frazo „Forlasu ĉian esperon, vi kiuj eniras”. 167

168 169 —84-

la kvanto de viktimoj kaj pro la krueleco de iliaj viktimigantoj, kiom en Santiago de Kubo. Nur unu viro”' en ĉiuj ĉi jarcentoj makulis je sango du diversajn epokojn de nia historia ekzistado kaj enbatis siajn ungegojn en la karnon de du generacioj de kubanoj. Kaj por elverŝi ĉi tiun senprecedencan riveron da sango, li atendis, ĝis kiam ni estis en la Centjariĝo de la Apostolo kaj ĵus atingis kvindek jarojn la respubliko, kiu tiom da vivoj kostis por la libero, la respekto kaj la feliĉo de ĉiuj kubanoj. La krimo estas eĉ pli granda kaj pli kondamninda, ĉar ĝi

falas sur viron, kiu estis reganta jam, kiel mastro, dum dek unu longaj jaroj,”” ĉi tiun popolon kiu, pro tradicio kaj sento, amas la liberon kaj abomenas la krimon per sia tuta animo, viro, kiu estis krome nek lojala nek sincera nek honesta nek nobla, eĉ ne dum unu sola minuto de sia publika vivo.

Ne sufiĉis la perfido de januaro 1934', la krimoj de marto 1935'7, kaj la kvardek milionoj da riĉaĵo, kiuj kronis la unuan etapon;'”“ necesis la perfido de marto 1952”“, la krimoj de julio 1953 kaj la milionoj, kiujn nur la tempo diros.'”“ Danto dividis 170 Kompreneble temas pri Fulgencio Batista, kies unua etapo en la potenco daŭris de 1934 ĝis 1944 kaj la dua komenciĝis la 10-an de marto de 1952. 171 Fidel inkludas en la kalkulon la kvar jarojn (1940-1944), dum kiuj

Batista praktikis la potencon kiel laŭkonstitucia prezidanto de la respubliko. 172 173 174 Temas pri la persona riĉaĵo kiun, laŭ ĝeneralaj pritaksoj, Batista akumulis dum sia unua etapo en la potenco de 1933-1944. Tiu

riĉaĵo, por tiu epoko kolosa, rezultis el la prirabado de la publika trezoro, el la profitoj ricevitaj pro sia pozicio de potenco kaj el sennombraj kontraŭleĝaj negocoj favore al la diktatoro dum tiuj dek umu jaroj.

175 Temas kompreneble pri la puĉo, kiu en Kubo denove enpotencigis Batista-n. 176 Ne estis ebla kalkuli eĉ nur kun relativa precizo la rabitan riĉaĵon, -85-

sian inferon en naŭ rondojn: li metis en la sepan la krimulojn, li metis en la okan la ŝtelistojn kaj metis en la naŭan la perfidulojn. Malfacila dilemo por la demonoj, kiuj devus serĉi taŭgan lokon por la animo de tiu homo ... se tiu viro havus animon! Kiu instigis la kruelegajn okazaĵojn de Santiago de Kubo, tiu eĉ

ne havas animon. Mi konas multajn detalojn pri la maniero en kiu tiuj krimoj fariĝis, el la buŝo de kelkaj militistoj, kiuj hontoplene rakontis

al mi scenojn de kiuj ili estis atestantoj. Ĵus post la fino de la batalo ili sovaĝaj bestoj, al la urbo Santiago sendefenda loĝantaro ili satigis siajn la strato kaj tre malproksime de la

sin ĵetis, kvazaŭ furiozaj de Kubo, kaj kontraŭ la unuajn kolerojn. Meze de loko kie okazis batalo, ili

traboris per kuglo la bruston de senkulpa infano ludanta ĉe la pordo de sia hejmo,”” kaj kiam la patro alproksimiĝis por repreni lin, ili traboris ties frunton per kroma pafo. La „knabon” Cala,”” kiu iris al sia hejmo kun saketo da pano en la manoj, ili pafadis dirante nenion. Estus senfine rakonti la krimojn kaj batojn kontraŭ la civila loĝantaro. Kaj se tiel ili agis kontraŭ tiuj, kiujn ili supozis partoprenintaj, ĉar same kiel ili implikis en

tiun ĉi kaŭzon multajn personojn tute fremdajn al la faktoj, tiel same ili mortigis multajn el la arestitaj militkaptitoj ne partokiun Batista malversaciis kaj akumulis dum la dua etapo de la potenco inter 1952 kaj 1958, sed ĉiuj historiistoj samopinias, ke tio estis giganta sumo. 177 Temas pri la junulo Baudilio Casamayor Marten, kiu ricevis plurajn kuglojn dum pafado de batist-aj soldatoj ĉirkaŭ lia loĝejo en la strato San Miguel 101, en Santiago de Kubo. Samloke ankaŭ mortis per kugloj lia patro, Jos€ Casamayor Caballero, kiam li provis

helpi la vunditan knabon. 178 Manuel Cala Reyes estis batalinta kontraŭ la tiraneco de Machado en la jardeko de 1930 kaj partoprenis en la Hispana Interna Milito. Li estis fie murdita de batistaj soldatoj en Santiago de Kubo, matene de la 27-a de julio de 1953.

—86-

prenintaj en la atako: tiuj ĉi ne estas inkluditaj en la nombroj de sciigitaj viktimoj, kiuj nur koncernas niajn batalantojn. Iun tagon oni scios la tutan nombron de la murditoj. La unua murdita militkaptito estis nia kuracisto, la doktoro Mario Muŭoz, kiu portis nek armilon, nek uniformon kaj estis vestita per sia kitelo, oferemna homo kaj kompetenta, kiu estus kuracinta kun la sama pieco tiel la kontraŭulon kiel la vunditan amikon. Survoje de la Civila Hospitalo al la kazerno oni pafis

sur lian dorson kaj tie oni lasis lin kuŝanta surbruste en sanga flako. Sed la amasa mortigado de militkaptitoj komenciĝis nur post la 3-a posttagmeze. Ĝis tiu horo ili atendis ordonojn. Tiam alvenis el Havano la generalo Martin Diaz Tamayo, kiu alportis konkretajn instrukciojn eligitajn en kunveno kie ĉeestis Batista,

la ĉefo de la armeo,””” la ĉefo de la MIS,' Diaz Tamayo mem kaj aliaj. Li diris, ke „estis granda honto kaj malhonoro por la armeo esti havinta en la batalo trioble pli da soldatperdoj ol la

atakantoj kaj ke necesas mortigi dek militkaptitojn por ĉiu mortinta soldato.” Tiu ĉi estis la ordono! En ĉiu homa grupo estas viroj de malnoblaj instinktoj, denaskaj krimuloj, bestioj portantaj ĉiajn prapatrajn atavismojn vestitajn de homa formo, monstroj bridataj de la disciplino kaj de la socia kutimo, sed se oni metas ilin ĉe rivero de sango por ke ili trinku, ili ne ĉesos trinki ĝis kiam la rivero estos seka. Kion tiuj ĉi viroj ĝuste bezonis, estis tiu ordono. En iliaj manoj pereis la plej bonaj homoj de Kubo: la plej kuraĝaj, la plej

honestaj, la plej idealistaj. La tirano nomis ilin dungosoldatoj, kaj tiuj estis mortintaj kiel herooj en la manoj de tiuj viroj, kiuj estas salajrataj de la respubliko kaj kiuj, per la armiloj donitaj de ĝi por ĝia defendo, servas la interesojn de bandaĉo kaj mur-

das la plej bonajn civitanojn. Meze de la torturoj oni proponis al ili la vivon se ili perfidas 179 Generalmajoro Francisco Tabernilla Dolz.

180 Kolonelo Manuel Ugalde Carrillo. —-87

sian ideologian pozicion kaj pretas false deklari ke Prio donis al ili monon, kaj ĉar ili indigne rifuzis la proponon, oni horore daŭrigis la torturojn. Oni dispremis iliajn testikojn kaj oni eltiris

al ili la okulojn, sed neniu cedis, nek oni aŭdis plendojn, nek petegon; eĉ post kiam oni estis forpreninta al ili la virajn organojn, ili daŭre restis miloble pli viraj ol ĉiuj iliaj ekzekutistoj kune. La fotoj ne mensogas kaj tiuj kadavroj aperas dispecigitaj.

Illi elprovis aliajn rimedojn; ili povis nenion kontraŭ la kuraĝo de la viroj kaj elprovis la kuraĝon de la virinoj. Tenante homan

sangomakulitan okulon en la manoj, serĝento'“' kun kelkaj soldatoj prezentiĝis en la ĉelo, kie troviĝis la kamaradinoj Melba Hernindez kaj Haydee Santamaria, kaj alproksimiĝinte al tiu lasta, montrante la okulon, oni diris al ŝi: „Ĉi tiu estas de via frato, se vi ne diras kion li ne volis diri, ni eltiros al li la duan

okulon.” Ŝi, kiu amis sian kuraĝan fraton super ĉio, plendigne respondis: „Se vi elŝiris okulon al li kaj li tion ne diris, des malpli diros tion mi.” Iom poste ili revenis, brulvundis la brak-

ojn de la du virinoj per cigaredaj stumpoj kaj laste, plenaj de spitkolero, ili denove diris al la juna Haydĉe Santamaria: „Jam

vi ne havas fianĉon, ĉar ni mortigis lin ankaŭ.”” Kaj ŝi, nekonfuzebla,

respondis al ili refoje: „Li ne estas mortinta, ĉar

morti por la patrujo estas vivi.” Neniam metiĝis en loko de pli alta heroeco kaj digno la nomo de la kuba virino.

Oni eĉ ne respektis la vunditojn en la batalo, kiuj estis enfermitaj en diversaj hospitaloj de la urbo, kien oni iris serĉi ilin kiel vulturoj postsekvantaj la rabaĵon. En la Galica Centro ili eniris ĝis la salono de operacioj en la momento mem, kiam du 181 Temas pri la serĝento Eulalio Gonzdlez Amador, konata kiel la Tigro aŭ la Mulo, kiu partoprenis, kiel indikite, en la torturoj kaj murdoj de la atakintoj. 182 Temas pri Boris Luis Santa-Coloma, unu el la precipaj gvidantoj de la movado kun Fidel ĉekape. Kiam okazis la puĉo de la 10-a de marto 1952, li laboris en usona komerca entrepreno, kies sindika-

ton li estis fondinta kaj kiun li gvidis. —88-

homoj grave vunditaj'“ ricevis transfuzon de sango; oni forrabis ilin de sur la tabloj kaj, ĉar ili ne povis stari, oni trenis ilin ĝis la teretaĝo, kien ili alvenis jam kiel kadavroj.

En la Hispana Kolonio““ ili ne povis fari la samon, ĉar la doktoro Posada““ kuraĝe malebligis tion dirante al ili, ke estus necese pasi sur lia kadavro por preni la vunditojn nome kamaradojn Gustavo Arcos kaj Jose Ponce.

Al Pedro Miret, Abelardo Crespo kaj Fidel Labrador oni injektis aeron kaj kamforon en la vejnojn por mortigi ilin en la

Militista Hospitalo. Ili ŝuldas sian vivon al kapitano Tamayo““, armea kuracisto kaj vera militisto de honoro, kiu per pistolo en mano forprenis ilin de la ekzekutistoj kaj portis ilin al la Civila

Hospitalo. Tiuj ĉi kvin junuloj estis la solaj vunditoj povantaj postvivi.

En la frumatenoj oni eligis el la kampadejo grupojn de viroj kaj transportis ilin per aŭtomobiloj al Siboney, La Maya, Songo kaj aliaj lokoj, kie oni malsuprenigis ilin ligitaj kaj silentigitaj, jam misformitaj pro la torturoj, por mortigi ilin en solecaj lokoj. Poste oni deklaris ilin mortintaj en batalo kontraŭ la armeo. Ili

faris tion dum pluraj tagoj kaj tre malmulte da kaptitoj el tiuj arestitaj en tiu periodo postvivis. Multaj el la kaptitoj estis devigataj fosi sian propran tombon. Unu el la junuloj, kiam li estis faranta tiun operacion, turniĝis kaj markis per pioĉo la 183 Ne eblis kun certeco eltrovi, kiuj estis tiuj du murditaj batalintoj, nek ĉu tiu informo, kiu venis al Fidel en la malliberejo de Bonia-

to, estas historie ĝusta. 184 Mallongigita nomo, per kiu estis konata la kuracejo de la Centro de la Hispana Kolonio de Santiago de Kubo, privata sanprizorga

institucio de mutualisma tipo. 185 Alejandro Posada Recio, kuracisto kaj direktoro de la kuracejo de la Centro de la Hispana Kolonio de Santiago de Kubo.

186 Edmundo

Tamayo Silveira, kapitano kuracisto, direktoro de la

armea hospitalo Joaquin Cstillo Duany kaj ĉefo de la Sekcio Sano de la regimento n-ro 1.

-89-

vizaĝon de unu el la murdistoj. Aliajn oni eĉ enterigis vivantaj

kun la manoj ligitaj surdorse. Multaj solecaj lokoj servas kiel tombejo al la kuraĝuloj. Sole en la pafejo de la armeo ““ estas kvin enterigitoj. Iun tagon ili estos elterigitaj kaj portataj popolŝultre ĝis la monumento kiun, apud la tombo de Marti, la libera patrujo estos stariginta al la „Martiroj de la Centjariĝo”. La lasta junulo, kiun ili murdis en la zono de Santiago de

Kubo, estis Marcos Marti. Ili arestis lin en kaverno de Siboney ĵaŭde la 30-an matene kune kun la kamarado Ciro Redondo. Kiam oni portis ilin marŝantaj sur la ŝoseo kun la brakoj en alto, oni pafis la unuan al la dorso kaj jam kuŝanta sur la tero, oni

mortigis lin per kelkaj pliaj pafoj. La duan oni kondukis ĝis la kampadejo; kiam la komandanto Pĉerez Chaumont vidis lin, li ekkriis: „Kaj ĉi tiun kial oni portis al mi!” La tribunalo povis aŭskulti la rakonton pri la okazaĵo elbuŝe de tiu ĉi junulo, kiu postvivis danke al tio, kion Perez Chaumont nomis „stultaĵo de la soldatoj”. La ordono estis ĝenerala en la tuta provinco. Dek tagojn post

la 26-a, ĉi-urba gazeto'“ publikigis la novaĵon, ke en la ŝoseo de Manzanilo

al Bajamo

aperis

du junuloj

pendumitaj.

Pli

poste oni sciis, ke ili estis la kadavroj de Hugo Camejo kaj Pedro Veliz. Ankaŭ tie okazis io eksterordinara: la viktimoj estis tri, oni portis ilin el la kazerno de Manzanillo je la dua frumatene; en iu punkto de la ŝoseo oni malsuprenigis ilin kaj

post batado ĝis perdo de la sentumoj oni strangolis ilin per ŝnuro. Sed kiam oni lasis ilin kredante, ke ili jam mortis, unu el ili, Andres

Garcia,

reakiris la sentumon,

li serĉis rifuĝon

ĉe

kamparano kaj danke al tio, la tribunalo povis scii ĉiudetale pri 187 Pafejo de la kazerno, ene de la perimetro de la armea fortikaĵo kaj proksima de la posteno 4. La batalintoj de la civila malsanulejo

kaj enfermitaj en la karceroj de la Moncada, estis tie la unuaj murditoj. Poste tio okazis al ceteraj atakintoj.

188 La Diario de Cuba. -90-

la krimo.

Ĉi

tiu junulo

estas

la sola

postvivanto

el ĉiuj

militkaptitoj en la zono de Bajamo. Proksime

de

la

rivero

Cauto,

en

loko

konata

kiel

Barrancas, '“” kuŝas en la fundo de seka puto la kadavroj de Raŭl de Aguiar, Armando del Valle kaj noktomeze survoje de Alto Cedro al serĝento Montes de Oca, postena Miranda, la kaporalo Maceo kaj la Cedro, kie ili estis arestitaj.

Andres Valdes, murditaj Palma Soriano fare de la ĉefo de la kazerno de leŭtenanto ĉefo de Alto

En la analoj de la krimo meritas atenton je honoro la serĝento Eulalio Gonzalez'“, de la kazerno Moncada, kromnomata

„La Tigro”. Tiu ĉi viro poste ne havis eĉ la plej malgrandan timon fanfaroni pri siaj malheroaĵoj. Li estis tiu, kiu propramane murdis nian kamaradon Abe! Santamaria. Sed li ne estis kontenta. Iun tagon, kiam li revenis el la malliberejo de Boniato, en kies kortoj li bredas bonkvalitajn kokojn, li

enbusiĝis en la sama buso kie veturis la patrino de Abel.'' Kiam tiu monstro komprenis, pri kiu temis, li komencis rakonti

laŭte siajn faritaĵojn kaj diris laŭtege por ke la funebre vestita sinjorino lin aŭdu: „Nu, mi ja eltiris multajn okulojn kaj mi pensas daŭrigi eltirante ilin.” La plorĝemoj de tiu patrino pro la fia ofendo, kiun la murdisto mem de ŝia filo donis al ŝi, esprimas pli bone ol neniu vorto la senprecedencan moralan honton, kiun nia patrujo suferas. Al tiuj samaj patrinoj, kiam ili

demandis en la kazerno Moncada pri siaj filoj, kun monstra cinikeco oni respondis:

„Kiel ne, sinjorino!

Iru vidi lin en la

hotelo Santa Ifigenia"”, kie ni gastigis lin.” Aŭ Kubo ne estas 189 Loko en la teritorio de la nuna provinco de Santiago de Kubo, norde de la urbo Palma Soriano. Ne konfuzu ĝin kun la samnoma

vilaĝeto ĉe la vojo de Bajamo al Manzanillo. 190 Temas pri la serĝento Evelio Montes de Oca Mayeta, enpostenigita en Alto Cedro.

191 Joachina Cuadrado Alonso. 192 Ne hotelo, sed makabra aludo al la tombejo Santa Ifigenia, proks. —-91-—

Kubo,

aŭ la respondeculoj

teruran punkorekton!

de tiuj faroj nepre devos

suferi

Senanimaj viroj, kiuj krude insultadis la

popolon, kiam ĝi demetis sian ĉapelon al paso de la kadavroj de la revoluciuloj. Estis tiom da viktimoj, ke ankoraŭ la registaro ne kuraĝis sciigi la kompletan liston; ili scias, ke la nombroj ne kongruas kun la proporcio. Ili havas la nomojn de ĉiuj mortigitoj, ĉar antaŭ ol murdi la kaptitojn, ili notis ĉiujn iliajn personajn

datumojn. Tiu longa proceduro pere de la Nacia Kabineto ' estis vera pantomimo; kaj estas familioj, kiuj ankoraŭ ne scias la sorton de siaj filoj. Se jam pasis preskaŭ tri monatoj, kial oni ne diras la lastan vorton? Mi volas atesti, ke al la kadavroj oni traserĉis la poŝojn serĉante ĝis la lasta centono kaj oni demetis de ili la personajn juvelojn, fingroringojn kaj horloĝojn, kiujn la murdistoj sen-

honte nun uzadas. Granda parto de tio, kion mi rakontis, vi jam sciis, sinjoroj juĝistoj, pro la deklaroj de miaj kamaradoj. Sed vidu, kiel oni ne permesis veni al tiu ĉi proceso multajn kompromitajn atestantojn, kaj ke tiuj tamen ĉeestis la sesiojn de la alia proceso.

Forestis, ekzemple, ĉiuj flegistinoj de la Civila Hospitalo malgraŭ ke ili troviĝas apud ni, laborante en la sama konstruaĵo kie okazas tiu ĉi sesio; oni ne lasis ilin partopreni, por ke povu aserti al la tribunalo, respondante al miaj demandoj, tie estis arestitaj dudek vivantaj homoj, krom la doktoro Muŭoz. Ili timis, ke el demandado al la atestantoj mi

ili ne ke ĉi Mario povus

skribe dedukti atestpruvojn tre danĝerajn. Sed

venis

la komandanto

Perez

Chaumont

kaj

ne

povis

1,5 km de la urbocentro de Santiago de Kubo, kun la maŭzoleo de Jose Marti, la tomboj de Carlos Manuel de Cĉspedes, de la martiroj de la 26-a de julio, kaj nun ankaŭ de Fidel Castro. 193 Gabinete Nacional de Identificacion de la Policia Nacional, kun

sidejo en Havano, kies direktoro estis Israel Castellanos. —-99-

eskapi. Kio okazis pri tiu ĉi heroo de bataloj kontraŭ homoj sen armiloj kaj manligitaj, donas ideon pri kio estus okazinta en la Justicpalaco, se mi ne estus trudizolita el la proceso. Mi deman-

dis lin pri la kvanto de viroj niaj mortigitaj en la famaj bataloj de Siboney. Mi scias, ke tiuj bataloj neniam okazis. Li hezitis. Mi insistis, kaj li fine diris, ke dudek unu. Ĉar mi scias, ke tiuj bataloj neniam okazis, mi demandis, kiom da vunditoj ni havis. Li respondis al mi, ke neniun: ĉiuj estis mortigitaj. Pro tio, mire, mi demandis lin, ĉu la armeo uzas atomarmilojn. Kompreneble, kiam estas murditoj per pafiltubo sur haŭto, tiam ne estas vunditoj. Mi demandis lin poste pri la homaj perdoj de la armeo. Li respondis al mi, ke du vunditoj. Mi demandis lin laste, ke ĉu iu

el la vunditoj mortis, kaj li diris al mi, ke ne. Mi atendis. Iom poste vicpasis ĉiuj vunditoj de la armeo, kaj rezultis, ke neniu estis vundita en Siboney. Tiu sama komandanto Perez Chaumont, kiu apenaŭ ruĝiĝis esti murdinta dudek unu sendefendajn

junulojn, estas konstruinta, en la plaĝo de Ciudamar'“, palacon, kiu valoras pli ol cent mil pesojn. Liaj ŝparetoj en nur kelkaj

monatoj de la martopuĉo.'” Kaj se tiom ŝparis la komandanto, kiom estus ŝparintaj la generaloj! Sinjoroj juĝistoj: Kie estas niaj kamaradoj arestitaj la tagojn 26-an, 27-an, 28-an kaj 29-an de julio, kiuj, kiel sciate, estis pli

ol sesdek en la zono de Santiago de Kubo? Nur tri kaj la du knabinoj ĉeestis la proceson; la ceteraj sankciitoj estis ĉiuj ares-

titaj iom poste. Kie estas niaj kamaradoj vunditaj? Nur kvin aperis:““ la ceterajn oni ankaŭ murdis. la nombroj estas nekontesteblaj. Ĉi-loke, male, vicpasis dudek militistoj, kiuj estis kaptitoj niaj kaj kiuj, laŭ siaj propraj vortoj, ricevis eĉ ne 194 Loĝkvartalo de Santiago de Kubo, fronte al la golfo, tiutempe ekskluziva. 195 Temas pri la reĝimo instalita kiel sekvo de la ŝtatrenverso de la 10-a de marto de 1952. 196 Gustavo Arcos, Abelardo

Crespo,

Fidel Labrador,

Pedro

Miret

kaj Jose Ponce. —93-

unu ofendon. Ĉi-loke vicpasis tridek vunditoj de la armeo, multaj el ili en strataj bataloj, kaj neniu estis mortigita. Se la armeo havis dek naŭ mortigitojn kaj tridek vunditojn, kiel eblas,

ke ni havis okdek mortigitojn kaj kvin vunditojn? Kiu iam vidis batalojn de dudek unu mortigitoj kaj neniu vundito, kiel tiujn famajn de Peĉrez Chaumont? Jen la nombroj de homperdoj en la krudaj bataloj de la Inva-

danta Kolono””” en la milito de 95, same tiuj, en kiuj la kubaj armiloj venkis kiel en tiuj, en kiuj ili estis venkitaj: batalo de Los

Indios,

en Las Villas:

dek du vunditoj,

neniu

mortinto;

batalo de Mal Tiempo: kvar mortintoj, dudek tri vunditoj; batalo de Calimete: dek ses mortintoj, sesdek kvar vunditoj; batalo de La Palma: tridek naŭ mortintoj, okdek ok vunditoj; batalo de

Cacarajicara: kvin mortintoj, dek tri vunditoj; batalo de Descanso: kvar mortintoj, kvardek kvin vunditoj; batalo de San Gabriel del Lombillo: du mortintoj, dek ok vunditoj ... en absolute ĉiuj, la nombro de vunditoj estas duoble, trioble kaj ĝis dekoble pli alta ol tiu de mortintoj. Tiutempe ne ekzistis la modernaj progresoj de la medicina scienco, kiuj malpliigas la proporcion de

mortigitoj. Kiel oni povas klarigi fabelan proporcion de dek ses mortigitoj por unu vundito, se ne per tio, ke ili estas mortigitaj

en la samaj hospitaloj, kaj poste la sendefendaj kaptitoj estis murditaj? Tiuj ĉi nombroj parolas sen ebla kontesto. „Estas honto kaj malhonoro

por la armeo

esti havinta en la

batalo trioble pli da homperdo ol la atakantoj; necesas mortigi dek kaptitojn por ĉiu mortigita soldato ...” Jen la koncepto pri

honoro, kiun havas la furieraj kaporaloj'” fariĝintaj generaloj en la 10-a de marto, kaj tiu estas la honoro, kiun ili volas trudi 197 Invada Kolono de la Liberiga Armeo.

Ĝia nomo venas de ĝia

misio: invadi la teritorion de la insulo Kubo por porti la militon el la orienta regiono ĝis la okcidento de la lando.

198 Tiel nomiĝis la klaso de armeanoj kiuj plenumis funkciojn aŭ provizadon en malgranda unuo. —-94-

administrajn

al la nacia armeo. Falsa honoro, ŝajniga honoro, aspekta honoro bazita en la mensogo, la hipokriteco kaj la krimo; murdistoj, kiuj per sango knedas maskon de honoro. Kiu diris al ili, ke morti batalante estas malhonoro? Kiu diris al ili, ke honoro de

armeo konsistas el murdado de ĉiuj vunditoj kaj militkaptitoj? En la militoj la armeoj, kiuj murdas la kaptitojn, ĉiam gajnas

por si la malŝaton kaj la abomenon de la mondo. Tiom grandan fiaĵon oni ne povas pravigi eĉ kiam temas pri malamikoj invadantaj la nacian teritorion. Kiel skribis liberiginto de Sudameriko, „nek la plej strikta militista obeado povas ŝanĝi la glavon de soldato kontraŭ la tranĉilo de ekzekutisto”.208 La militisto de honoro ne murdas la sendefendan kaptiton post la batalo, sed respektas lin; ne mortigas la vunditon, sed helpas lin, malhelpas la krimon kaj se li ne povas malhelpi ĝin, faras same kiel tiu hispana kapitano,209 kiu, kiam li aŭdis la pafojn per kiuj oni

estis mortpafanta la studentojn, kolere rompis sian glavon kaj abdikis servi tiun armeon.

Tiuj, kiuj murdis la kaptitojn, ne kondutis kiel dignaj kamaradoj de tiuj, kiu mortis. Mi vidis multajn soldatojn batali kun grandioza kuraĝo, kiel tiuj de la patrolo, kiuj pafadis kontraŭ nin siajn mitralojn en batalo preskaŭ korpo je korpo aŭ tiu

serĝento, kiu defiante la morton”” atingis la alarmilon por mobilizi la kampadejon. Iuj estas vivaj, mi ĝojas; aliaj mortis: ili kredis plenumi sian devon kaj tio faras ilin por mi indaj je admiro kaj respekto; mi nur bedaŭras, ke kuraĝaj viroj falas defendante malbonan kaŭzon. Kiam Kubo estu libera, oni devos

respekti, protekti kaj helpi ankaŭ la virinojn kaj filojn de la kuraĝuloj falintaj kontraŭ ni. Ili estas senkulpaj pro la malfeliĉo de Kubo, ili estas kromaj tiom multaj viktimoj de tiu ĉi fatala situacio. Sed la honoro, kiun gajnis la soldatoj pro morto per la armi199 Temas pri la ĉefo Isidro G. Izquierdo Rodriguez, mortinta dum la

ago en la Moncada. -95-

loj en batalo, estis makulita de la generaloj ordonantaj murdi la kaptitojn post la batalo. Viroj, kiuj fariĝas generaloj de frumatene ĝis mateniĝo sen pafi unu kuglon, kiuj aĉetis siajn stelojn per alta perfido al la respubliko, kiuj ordonas murdi la kaptitojn de

batalo, en kiu ili ne partoprenis: tiuj estas la generaloj de la 10-a de marto, generaloj ne taŭgaj eĉ por gvidi la mulojn kiuj portis la pakaĵaron de la armeo de Antonio Maceo. Se la armeo havis trioble da homperdoj ol ni, tio okazis, ĉar

niaj viroj estis bonege trejnitaj, kiel ili mem diris, kaj ĉar oni prenis taktikajn antaŭzorgojn adekvatajn, kiel ili mem rekonis. Se la armeo ne ludis rolon pli brilan, se ĝi estis tute surprizita

malgraŭ la milionoj elspezitaj de la MIS en spionado, se ĝiaj mangrenadoj ne eksplodis, ĉar ili estis malnovaj, tio estas rezul-

to de tio, ke ĝi havas generalojn kiel Martin Diaz Tamayo, kaj kolonelojn kiel Ugalde Carrilo kaj Alberto del Rio Chaviano.

Ne estis 17 perfiduloj metitaj en la vicojn de la armeo”" kiel la 10-an de marto, sed cent sesdek kvin homoj, kiuj trairis la insulon de unu ekstremo ĝis la alia por alfronti la morton kun malkaŝita vizaĝo. Se tiuj ĉefoj havintus militistan honoron, ili estus eksiĝintaj el siaj postenoj anstataŭ lavi sian honton kaj sian personan netaŭgecon en la sango de la kaptitoj.

Mortigi sendefendajn kaptitojn kaj poste diri, ke ili estis mortigitaj en batalo, jen la tuta kapablo de la generaloj de la 10a de marto. Tiel agadis en la jaroj plej kruelaj de nia milito por

sendependeco la plej fiaj batemuloj de Valeriano Weyler. La „Kroniko de la milito” rakontas al ni la jenon:?”

200 Fidel celas la precipajn ĉefojn de la grupo de armeanoj aktivaj en la armitaj fortoj de la lando, kiuj, kune kun certa nombro de eme-

ritaj oficiroj, partoprenis en la preparo kaj plenumado de la puĉo de la 10-a de marto de 1952. 201 El la libro de la generalo Jose Mir6 Argenter pri liaj militiroj de

95 kune kun Antonio Maceo. — 96—

„En la tago 23-a de februaro eniris en Punta Brava”” la oficiro Baldomero Acosta” kun iom da kavalerio, kaj samtempe laŭ la

kontraŭa vojo, alproksimiĝis plotono de la regimento Pizarro”“ estrata de serĝento, tie konata kiel Barriguilla.““ La ribeluloj interŝanĝis kelkajn pafojn kun la grupo de Pizarro, kaj retiriĝis laŭ la vojo kuniganta Punta Brava kun la vilaĝeto Guatao. La kvindek

homojn de Pizarro sekvis kompanio de volontuloj”“ de Marianao kaj alia de la korpuso de Publika Ordo””, estrata de la kapitano Calvo.”” [...]. Ili marŝis plu ĝis Guatao, kaj kiam la avangardo eniris la vilaĝeton, komenciĝis la buĉado kontraŭ la paca

loĝantaro; ili murdis dek du loĝantojn. [...] Plej rapide la kolono estrata de la kapitano Calvo kaptis ĉiujn najbarojn, kiuj kuradis tra la vilaĝo, kaj forte liginte ilin kiel militkaptitojn, marŝigis ilin al Havano. [...] Ankoraŭ ne satiĝintaj per la faritaj perfortaĵoj en la ĉirkaŭaĵo de Guatao, por fini ĝi plenumis kroman barbaran ekzekutadon, kiu kaŭzis la morton de unu el la la kaptitoj kaj terurajn vundojn al la ceteraj. La markizo de Cervera,”“” militisto 202 Vilaĝeto proksimume 20 km okcidente de Havano. 203 Baldomero Acosta Acosta, oficiro de la kuba Liberiga Armeo. Li

akiris la gradon

de kolonelo

kaj

estis ĉefo

de la regimento

Goicuria, kiu agadis en Havano dum la milito de 95.

204 La kavaleriregimento Pizarro estis regula unuo de la hispana kolonia armeo en Kubo. Komence de 1896 ĝi agadis en la ĉirkaŭaĵo de Havano kaj Marianao. 205 Verŝajne temas pri la serĝento Gregorio Pascual Diaz, en tiu regimento, kiu estis indikinta, ke en la momento de la agoj li notinde distingiĝis en la ago de Gutao. Tiel li aperas ekz-e en la kroniko dediĉita al la temo en la Diaro de la Marina, de Havano, en ĝia eldono de la 24-a de februaro de 1896. 206 La Korpuso de Volontuloj estis armita institucio apud la regula

hispana armeo en Kubo kaj subordigita al tiu, kvankam okaze ĝi eskapis el la kontrolo de la ĝenerala kapitano. 207 Armita institucio de la hispana kolonia reĝimo en Kubo, normale

taskita pri policaj funkcioj. 208 Pedro Calvo Garcia, kapitano de la Korpuso de Publika Ordo de Marianao.

209 Manuel de Ciria y Vinet, markezo de Cervera kaj de Villa Itre, -97-

palaca kaj aroganta, sciigis al Weyler la gravegan venkon akiritan

de la hispanaj armiloj; sed la komandanto Zugasti”'", honorsevera homo, denuncis la okazintaĵojn al la registaro kaj kvalifikis kiel murdojn al pacaj najbaroj la mortojn okazigitajn de la krima kapitano Calvo kaj la serĝento Barriguilla. La interveno de Weyler en tiu ĉi horora okazintaĵo kaj lia ĝojo kiam li konis la detalojn pri la buĉado, malkovriĝas palpeble en la oficiala depeŝo, kiun li sendis al la ministro pri milito?" okaze de la multsanga

buĉado.

«Malgranda

kolono

organizita

de

milita

komandanto de Marianao kun fortoj de la garnizono, volontuloj kaj fajrobrigadistoj sub la komando de la kapitano Calvo de Publika Ordo, venkis, disfrakasante ilin, la grupojn de Villanueva?“ kaj Baldomero Acosta proksime de Punta Brava (Guatao), kaŭzante

al ili duadek

mortintojn,

kiujn

li donis por enterigo

al la

urbestro de Guatao,““ farinte al ili dek kvin kaptitojn, inter ili unu vundita [...] kaj supozante, ke ili kunportas multajn vunditojn; ĉe ni unu grave vundita, kelkaj malgrave kaj kontuzitaj. — Weyler».” vidva grafo de Montealto. La generalo kapitano Weyler nomumis lin komisia urbestro kaj armea komandanto de la fortikaĵo Marianao. 210 Carlos Zugasti estis leŭtenanto de la Civila Gvardio kaj ĉefo de la Linio Marianano — Hoyo Colorado. En aprilo de 1896 li funkciis

kiel urbestro de Marianao. 211 La generalo Marcelo de Azcĉrraga y Palmero, kiu post mallonge, en 1890, esti militministro, denove ricevis tiun postenon en 1895

kaj okupis ĝin ĝis 1897. Dum tiuj du jaroj li respondecis pri la sendo al Kubo de dekmiloj da homoj por provi sufoki la sendependistan ribelon. 212 En la nomregistro de la membroj de la Liberiga Armeo aperas neniu batalanto identigebla kiel tiu Villanueva menciita en la depeŝo de Weyler kiel ĉefo de ribela grupo kiu komence de 1896

agadis en la ĉirkaŭaĵo de Havano. Tamen eble temas pri Cdndido Villanueva, plurfoje menciita de la marianaa historiisto Fernando Incldn Lavastida kiel oficiro de la Regimento Goicuria kaj partopreninta en diversaj militaj agoj.

213 La funkcion de urbestro de la kvartalo de Guatao havis Ambrosio Nodarse. —98-

En kio tiu militraporto de Weyler diferencas de la militraporto de la kolonelo Chaviano, kiu sciigas pri la venkoj de komandanto Perez Chaumont?

Nur en tio, ke Weyler raportis dudek

mortigitojn kaj Chaviano dudek unu; Weyler mencias unu vunditon en siaj vicoj, Chaviano mencias du; Weyler parolas pri unu vundito kaj dek kvin kaptitoj en la malamika Chaviano ne parolas pri vunditoj nek kaptitoj.

kampo,

Same kiel mi admiris la kuraĝon de la soldatoj, kiuj scias morti, mi admiras kaj rekonas, ke multaj militistoj digne kondutis kaj ne makulas siajn manojn en tiu sanga orgio. Ne malmultaj kaptitoj postvivintaj ŝuldas la vivon al la honoraj sintenoj

de militistoj kiel leŭtenanto Sarria, leŭtenanto Camps,”“ kapitano Tamayo“” kaj aliaj, kiuj gardis la kaptitojn ĝentile. Se homoj kiel tiuj ne estus savintaj, parte, la honoron de la armitaj fortoj,

hodiaŭ estus pli honora vesti sin per kuireja tukaĉo ol per uniformo. Por miaj mortigitaj kamaradoj mi ne postulas venĝon. Ĉar iliaj vivoj ne havis prezon, ne povas pagi ilin, per siaj vivoj, ĉiuj krimuloj kune. Ne per sango oni povas pagi la vivojn de la

junuloj, kiuj mortis por la bono de la popolo; la feliĉo de tiu popolo estas la sola digna prezo, kiun oni povas pagi por ili. Miaj kamaradoj, krome, estas nek forgesitaj nek mortintaj;“'“ 214 Temas

pri la leŭtenanto

Vicente Camps

Ruiz, kiu, kune kun la

kapitano Pedro A. Rodriguez Medrano, komandis la taĉmentojn kiuj akompanis la atakintojn kaj aliajn akuzatojn en la Kazo 37, en la transigoj inter la malliberejo de Boniato kaj la tribunalo de Santiago de Kubo. 215 Edmundo Tamayo Silveira, kapitano kuracisto. 216 Jen la kompleta nombrado de la 61 atakintoj al la Moncada falin-

taj pro la agoj de la 26-a de julio de 1953 en Santiago de Kubo kaj en Bajamo, el kiuj nur la kvin unuaj mortis en batalo: Flores Betancourt Rodriguez, Gildo Fleitas LOpez, Renato Guitart Rosell, Pedro Marrero Aizpurŭa, Carmelo Noa Gil, Pablo Agiiero Guedes, Raŭl de Aguiar Fernĝndez, Reemberto Abad Alemdn

-99-

ili vivas hodiaŭ pli ol neniam antaŭe, kaj iliaj mortigintoj estu, terurigite, vidontaj kiel el iliaj kadavroj fontas la venka spektro de iliaj ideoj. Parolu anstataŭ mi la Apostolo: „Estas limo al plorado sur la tomboj de la mortigitoj, kaj tiu estas la senfina amo al la patrujo kaj al la gloro, kiun oni rigardas sur iliaj korpoj, kaj kiu nek timas, nek humiliĝas, nek malfortiĝas iam

ajn; ĉar la korpoj de la martiroj estas la plej belega altaro de la honoro.””” „[...] Kiam oni mortas En brakoj de la dankema patrujo, La morto finiĝas, la prizono rompiĝas; Komenciĝas, finfine, per la morto, la vivo!”?!'“

Rodriguez, Gerardo Alvarez Alvarez, Tomds Alvarez Breto, Juan Manuel Ameijeiras Delgado, Gilberto Barĉn Martinez, Antonio Betancourt Flores, Hugo Camejo Valdes, Gregorio Careaga Medina, Pablo Cartas Rodriguez, Alfredo Corcho Cinta, Rigoberto Corcho Lopez, Giraldo Cĉrdoba

Veldsquez,

Fernando

Chenard

Cardin, Jose Francisco Costa

Pifia,

Juan

Dominguez

Diaz,

Victor Escalona Benitez, Rafael Freyre Torres, Jacinto Garcia Espinosa,

Raŭl

Gomez

Garcia,

Manuel

Gomez

Reyes,

Virginio

Gomez Reyes, Luciano Gonzdlez Camejo, Guillermo Granados Lara, Angelo Guerra Diaz, Lĉzaro Herndndez Arroyo, Emilio Herndndez Cruz, Manuel Isla Perez, Jose Antonio Labrador Diaz, Boris Luis Santa-Coloma, Jose de Jesus Madera Ferndndez, Marcos

Marti Rodriguez,

Mario

Martinez

Araris,

Horacio

Matheu

Orihuela, Wilfredo Matheu Orihuela, Roberto Mederos Rodriguez, Ramon Mendez Cabezon, Mario Muĥos Monroy, Miguel

Angel Oramas Alfonso, Oscar Alberto Ortega Lora, Julio Reyes Cairo, Ismael Ricondo Ferndndez, Felix Rivero Vasallo, Manuel Rojo Perez, Manuel Saiz Sĝnchez, Rolando San Romdn de la Llana, Abel Santamaria Cuadrado, Osvaldo Socarrds Martinez, Elpidio Sosa Gonzdlez, Jose Luis Tasende de las Muflecas, Jose Testa Zaragoza, Julio Trigo Lopez, Andres Valdes Fuentes,

Armando Valle Lĉpez kaj Pedro Veliz Herndndez. 217 Josĉ Marti: V.c., vol. 1, p. 84.

218 „Al miaj fratoj mortintaj la 27-an de novembro”, en: v.c., vol. 17, — 100 —

Ĝis ĉi tie mi limigis min preskaŭ ekskluzive pri la okazintaĵoj. Sed mi ne forgesas, ke mi estas antaŭ tribunalo de la justico, kiu juĝas min; nun mi pruvos, ke nur niaflanke estas la rajto kaj ke la puno trudita al miaj kamaradoj kaj tiu, kiun oni pretendas trudi al mi, ne havas pravecon antaŭ la saĝo, antaŭ la socio kaj antaŭ la vera justeco. Mi volas esti persone respektema al la sinjoroj juĝistoj kaj dankas vin, ke vi ne vidas en la krudeco de miaj veroj nian mal-

amikecon kontraŭ vi. Miaj rezonadoj celas nur demonstri la malveron, la eraron de la pozicio adoptita en la nuna situacio de la justica potenco, de kiu tiu ĉi tribunalo estas ne pli ol simpla peco devigata marŝi ĝis certa punkto, laŭ la sama vojo, kiun preskribas la maŝino, sen ke tio pravigas homon agi kontraŭ siaj principoj. Mi scias perfekte, ke la maksimuman respondecon

havas la alta oligarĥio, kiu sen ajna digna gesto submetiĝis servile al la diktatoj de la uzurpanto, perfidante la nacion kaj rezignante

la sendependecon

de la justica potenco.

Honoraj

esceptoj provis fliki la difektitan honoron per apartaj voĉdonoj,”” sed la gesto de la malabunda malplimulto apenaŭ montriĝis, droninta en la sintenoj de obeemaj kaj ŝafecaj plimultoj. Tiu fatalismo, tamen, ne malhelpos min elmontri la pravecon, kiun

mi portas. Se alporti min antaŭ tiun ĉi tribunalon ne estas alio ol pura komedio por aspektigi la arbitron kiel laŭleĝan kaj justan, mi estas preta ŝiri per firma mano la fian vualon, kiu kovras tiom da senhonteco. Rezultas strange, ke tiuj samaj, kiuj alpor-

tas min antaŭ vin, por ke oni juĝu kaj kondamnu min, obeis eĉ ne unu solan ordonon de tiu ĉi tribunalo. p. 41. 219 Temas specife pri la apartaj voĉoj elmetitaj kontraŭ la juĝo de la

Tribunalo de Konstituciaj kaj Sociaj Garantioj, per kiu estis deklarita neallasebla kaj netraktebla la apelacio pro kontraŭkonstituci-

eco prezentita de la advokato Ramon Zaydin kaj aliaj politikaj personoj de la lando kontraŭ la ŝtatrenverso de la 10-a de marto de 1952. - 101 —

Se tiu ĉi proceso, kiel vi diris, estas la plej grava, kiun oni okazigis ekde la komenco de la respubliko, tio, kion mi ĉi tie diros, eble perdiĝos en la komploto pri silento, kiun la diktatoreco decidis trudi al mi; sed al tio, kion vi faros, la posteularo

turnos multfoje la okulojn. Pensu, ke nun vi juĝas akuzaton, sed samtempe vi estos juĝataj ne unu fojon, sed multajn, tiom da fojoj, kiom la estanteco estos submetata al la frakasa kritiko de la estonteco. Tiam tio, kion mi ĉi tie diros, multoble ripetiĝos,

ne pro tio, ke ĝi aŭdiĝis el mia buŝo, sed pro tio, ke la problemo de la justeco estas eterna, kaj super la opinioj de la jurkonsilistoj kaj teoriuloj, la popolo posedas pri ĝi profundan senton. La popoloj posedas simplan, sed senkompatan logikon, kontraŭan al ĉio absurda kaj kontraŭdira, kaj se iu, krome, malŝatas kun sia tuta animo la privilegion kaj la malegalecon, tiu estas la

kuba popolo. Ĝi scias, ke la justicon oni prezentas per fraŭlino, pesilo kaj glavo.?” Se ĝi vidas la justicon malkuraĝe adorklini antaŭ iuj kaj furioze svingi la armilon kontraŭ aliaj, ĝi tiam imagos tion kiel prostituitan virinon svingante ponardon. Mia

logiko estas la simpla logiko de la popolo. Mi rakontos al vi historion.?” Iam estis respubliko. Ĝi havis sian

konstitucion,

siajn

leĝojn,

siajn

liberojn;

prezidanton,

kongreson, trubunalojn; ĉiuj povis kunveni, asociiĝi, paroli kaj skribi tute libere. La registaro ne kontentigis la popolon, sed la popolo rajtis ŝanĝi ĝin kaj jam nur mankis kelkaj tagoj por tion

fari. Ekzistis publika opinio respektata kaj obeata, kaj ĉiuj temoj de kolektiva intereso estis diskutataj libere. Estis politikaj partioj, horoj de instruado per radio, polemikaj televidprogramoj, 220 En la greka kaj roma mitaro la diino Temis, personiĝo de la Justeco, estis reprezentata kiel junulino kun vinditaj okuloj kiel garantio de nepartieco, kun pesilo kiel simbolo de la egaleco en unu mano kaj glavo kiel simbolo de strikta aplikado de la leĝo en la

alia. 221 Evidentas, ke Fidel en tiu parto aludas la situacion de Kubo antaŭ kaj post la ŝtatrenverso de la 10-a de marto de 1952. — 102—

publikaj aranĝoj kaj en la popolo pulsis la entuziasmo. Tiu ĉi

popolo suferis multe kaj se ĝi ne estis feliĉa, ĝi deziris esti tia, kaj ĝi rajtis tion. Oni multfoje trompis ĝin kaj ĝi rigardis la pasintecon kun vera teruro. Ĝi blinde kredis, ke tio ne povis reveni; ĝi orgojlis pro sia amo la la libero kaj vivis vanta pro tio, ke tiu estas respektata kiel sankta afero; ĝi sentis noblan konfidon en la certeco, ke neniu kuraĝus fari la krimon atenci kon-

traŭ ĝiaj demokratiaj institucioj. Ĝi deziris ŝanĝon, plibonigon, progreson, kaj tion ĝi vidis proksima. Ĝia tuta espero estis en la estonteco. Kompatinda

popolo!

Ilan

matenon

la

civitanoj

kortuŝe

vekiĝis; ĉe la ombroj de la nokto la fantomoj de la pasinteco komplotis dum ĝi dormis, kaj nun tenis ĝin en la manoj, je la piedoj kaj je la kolo. Tiuj ungegoj estis konataj, tiuj faŭkoj, tiuj serpoj de morto, tiuj botoj ... Ne, ne estis premsonĝo; temis pri la malĝojiga kaj korprema realo: viro nomata Fulgencio Batista

Ĵus faris la hororan krimon, kiun neniu atendis.”? 222 Malmultajn horojn post la ŝtatrenverso Fidel Castro redaktis manifeston de denunco de tiu ago, kies unua frazo karakterizis ĝin: „Revolucio ne, bato de piedego!” („Revoluci6n no, zarpazo!”). Li

referencis la registaron de Prio kaj la verŝajnan rezulton de la elektoj planitaj por malpli ol tri monatoj poste. Fidel esprimis: „Bone estis, faligi registaron de malversaciantoj kaj de murdistoj, kaj tion ni intencis fari per civita vojo kun la apogo de la publika opinio kaj la helpo de la amaso de la popolo. Kian rajton, aliflanke, anstataŭigi ĝin nome de la bajonetoj, havas tiuj, kiuj hieraŭ senmezure rabis kaj mortigis? Tiel oni semas ne la pacon, sed la

semon de malamo. Ne feliĉon, funebron kaj malĝojon sentas la nacio fronte al tragedia panoramo, kiun ĝi antaŭvidas. En la mondo ekzistas nenio tiom amara kiom la spektaklo de popolo, kiu kuŝiĝas libera kaj leviĝas sklavo.” Kaj li aldonis, direktante sin al la bandestroj de la puĉo: „Ne nomu revolucio tiun honton, tiun maltaŭgan kaj perturban puĉon, tiun ĉifonistan ponardobaton en la dorson de la Respubliko.” La dokumento finiĝis per alvoko al alfrontiĝo: „Mi invitas la kuraĝ- 103—

Okazis tiam, ke simpla civitano de tiu popolo, kiu volis kredi je la leĝoj de la respubliko kaj je la honesteco de ĝiaj juĝistoj, kiujn li vidis multfoje furiozi kontraŭ la malfeliĉuloj, serĉis la Kodon de Socia Defendo por vidi, kiujn punojn la socio preskribas por la farinto de simila faro, kaj trovis la jenon: „Kulpas je puno de mallibero de tri ĝis dek jaroj la farinto de ago celanta iniciati ribelon de armitaj homoj

kontraŭ

la konstituciaj

potencoj de la ŝtato. La puno estos mallibero de kvin ĝis dudek jaroj, se la ribelo estas plenumita.” „Tiu, kiu plenumis agon kun la difinita celo malebligi, ĉu tute, ĉu

parte, kvankam provizore, al la senato, al la parlamento, al la prezidanto, aŭ al la Supera Tribunalo de Justico, la plenumadon de iliaj konstituciaj funkcioj, kulpos pri puno je mallibero de ses ĝis dek jaroj.” „Tiu, kiu klopodas malebligi aŭ malhelpi la okazigon de ĝeneralaj elektoj; [...] kulpos je puno de mallibero de kvar ĝis ok jaroj.” „Tiu, kiu enŝovas, publikigas, disvastigas kaj provas plenumi en Kubo decidon, ordonon aŭ dekreton celante okazigi malobeon al la

validaj leĝoj, kulpos pri puno je mallibero de du ĝis ses jaroj.” „Tiu, kiu sen laŭleĝa kompetento pri tio, nek ordono de la regista-

ro, estris trupojn, fortikaĵojn, fortresojn, postenojn, vilaĝojn aŭ ŝipojn aŭ aviadilojn militajn, kulpos pri puno je mallibero de kvin ĝis dek jaroj.”

„Saman punon oni trudos al tiu, kiu uzurpas la plenumadon de funkcio atribuita de la konstitucio kiel propra de iu el la potencoj de la ŝtato.”

Sen diri vorton al iu ajn, kun la Kodo en unu mano kaj la paperoj en la alia, la menciita civitano prezentiĝis en la malnova

ajn kubanojn, la bravajn aktivulojn de la glora partio de Chibds; estas la horo de ofero kaj de batalo”.

— 104-

domego de la ĉefurbo, kie funkciadis la kompetenta tribunalo,””? kiu estis devigata iniciati proceson kaj puni la respondeculojn de tiu faro, kaj montris skribaĵon, kiu denuncis la deliktojn kaj petis por Fulgencio Batista kaj liaj dek sep komplicoj la punon

de cent ok jaroj en malliberejo, kiel ordonis trudi al li la Kodo de Sociala Defendo, kun ĉiuj pligravigoj de rekulpiĝo, perfido

kaj nokteco”“. Pasadis la tagoj kaj pasadis la monatoj.

Kia elreviĝo!

La

akuzito ne estis ĝenata, li promenadis tra la respubliko kiel mastro, oni nomis lin honora sinjoro kaj generalo, li dungis kaj maldungis juĝistojn, kaj nur en la tago de la malfermo de la tribunaloj oni vidis la akuziton sidi en la honora loko, inter la spektindaj kaj honorindaj patriarĥoj de nia justico. Pasadis refoje la tagoj kaj monatoj. La fortoj kaj mokoj. La popolo tediĝas! Venis viro, kiu estis ekster la leĝo, kaj kiu okupis kontraŭ la volo de la popolo kaj agresinte ris, murdis,

popolo tediĝis je perla lukto, kaj tiam, tiu la potencon perforte, la leĝan ordon, tortu-

enkarcerigis kaj akuzis antaŭ la tribunaloj, tiujn,

kiuj iris batali por la leĝo kaj redoni al la popolo ĝian liberon. Sinjoroj juĝistoj: Mi

estas tiu humila

civitano, kiu iun tagon

prezentiĝis senutile antaŭ la tribunaloj por peti ilin, ke oni punu la ambiciulojn, kiuj malobservis la leĝojn kaj dispecigis niajn instituciojn, kaj nun, kiam mi estas tiu, kiun oni akuzas renversi ĉi tiun kontraŭleĝan reĝimon kaj reestabli la legitiman konsti-

tucion de la respubliko, oni tenas min sepdek ses tagojn sen komunikado en ĉelo, sen paroli kun iu nek eĉ vidi mian filon; oni kondukis

min tra la urbo

inter du tripiedaj mitraloj,

oni

223 Temas pri la kolonia konstruaĵo, kie la tribunalo de Havano estis instalita, nun malaperinta, en la strato Tacdn, en Malnov-Havano.

Tiu estis la sidejo de la Tribunal de Urgencia de Havano, antaŭ kiu Fidel Castro prezentis sian denuncon kontraŭ Fulgencio Batista la 24-an de marto de 1952. 224 Jura termino, kiu esprimas gravigan cirkonstancon de delikto fari-

ta dumnokte. -vl — 105—

translokis min en tiun ĉi hospitalon por juĝi min sekrete kun tuta severo, kaj prokuroro, tenante la Kodon en la mano, tre solene, petas por mi dudek ses jarojn en malliberejo. Vi dirus al mi, ke tiufoje la respublikaj juĝistoj ne agis, ĉar la

forto malpermesis tion al ili; tiam, konfesu tion: ankaŭ ĉi-foje la forto trudos al vi kondamni min. Unuafoje vi ne povis puni la kulpulon; duafoje vi devos puni la senkulpulon. La fraŭlino de

la justeco, dufoje perfortita de la forto. Kaj kiom da babilemo por pravigi tion, kio estas nepravigebla kaj akordigi tion, kio estas neakordigebla! Ĝis kiam ili finfine asertis, kiel plej superan saĝon, ke la fakto kreas la rajton. Tio estas, ke la fakto esti sendinta tankojn kaj la soldatojn en la straton, perforte okupinta la prezidantan palacon, la ŝtatan trezorej-

on kaj la ceterajn oficialajn konstruaĵojn, kaj celigi la armilojn al la popola koro, kreas rajton ĝin regi. La saman argumenton

povis uzi la nazioj,”” kiuj ekokupis la eŭropajn landojn kaj instalis en ili marionetajn registarojn. Mi akceptas kaj kredas, ke la revolucio estu fonto de juro;”“ 225 Nazio: membro de la germana faŝista partio de Adolfo Hitlero (laŭvorte: Nacisocialista germana laborista partio) de 1920 kaj 1945. Vastasence, oni nomis tiel la adeptojn de la reakcia kaj naciisma ideologio kaj la politikajn kaj militistajn agentojn de la germana ekspansiismo inter 1933 kaj 1945. (Laŭ PIV) -vl

226 La principo, ke la revolucio implicite agnoskata de ĉiuj homa historio. Efektive, la estas nenio alia ol unu el la juro, kiu siavice, el la du

estas fonto de juro, estis eksplicite aŭ sistemoj de jura pensado en la tuta perforta ŝanĝo de la valida jura ordo eblaj formoj de origina produktado de tipoj de produktado de jura ordo, la

origina kaj la derivita, estas tiu, kiu ĉiam estas en la radiko de ĉiu

jursistemo. Ekde la grandaj burĝaj revolucioj inter la 17-a kaj 19-a jarcentoj, tiu principo havis specialan pezon en ĉiuj filozofiaj jur-

konceptoj. La maksimumo, kion la liberala teorio atingis, estas la starigo de kvalifikaj kondiĉoj kiuj nur markis la legitimecon de la starigo de nova jura ordo kiel rezulto de triumfanta revolucio. — 106—

sed neniam oni povos nomi revolucio la noktan sturmon, per armita mano, de la 10-a de marto. En la vulgara lingvo, kiel diris Jose Ingenieros“', estas kutimo nomi revolucio la malgrandajn malordojn, kiujn grupo de malkontentuloj iniciatas por forpreni al la sateguloj iliajn politikajn prebendojn aŭ iliajn ekonomiajn avantaĝojn, transformiĝante ĝenerale en ŝanĝojn de kelkaj homoj por aliaj, en nova disdono de oficoj kaj profitoj. Tiu ne estas la kriterio de la filozofo pri la historio, ne povas

esti tiu de la klera homo.“ Nek en la senco de profundaj ŝanĝoj en la socia organismo, nek eĉ ĉe la surfaco de la publika marĉo oni vidis moviĝi ondon, kiu agitus la regantan putraĵon. Se en la antaŭa reĝimo Ekz-e la prestiĝa germana teoriulo Rudolf Stammler starigas du kondiĉojn: ke la nova produkto, kiu aspiras validi kiel juro, mon-

tru la formalajn elementojn kiuj difinas jurecon, kaj ke la precipa socia volo estu konforma kun la nova jura ordo, kiu pretendas oficialiĝi. 227 Jose Ingenieros (1877-1925), argentina socisciencisto kaj eseisto, kunfondinto de la revuo Revista de filosofia. Li aŭtoris multajn librojn kun granda legantaro en la tuta Latinameriko en la unua

duono de la jarcento kaj havis grandan influon al la tiutempa latinamerika junularo. 228 Fidel ĉi tie laŭtekste glosas teksteron el la libro La novaj tempoj de Jose Ingenieros: Obras completas, Elmer Editor, Bonaero, 1956, vol. 16, p. 20-21. En alia verko la argentina pensisto aludas per la sekvaj vortoj la rajton je ribelo, kiun Fidel iom poste priparolas: „La sento de devo estas ĉiam individua kaj en ĝi reflektiĝas la morala konscienco de la socio; sed kiam la ŝtato aŭ la instanco ne estas la legitima esprimo de la socia konscienco, la devo povas

kunekzisti kun malobeo, kvankam je la prezo de la vivo mem. Tiel instrujs kun alta ekzemplo la martiroj de la sendependeco, de la libereco, de la justeco. Kiam la morala konscienco konsideras, ke la instanco estas mallegitima, obei estas malkuraĝo kaj tiu, kiu

obeas, perfidas sian senton de devo.” (Jos€ Ingenieros: Las fuerzas morales

[La moralaj

fortoj], Editorial Luz-Hilo, Havano,

p.

65-66). — 107—

estis politikaĉo, ŝtelo, rabado kaj manko de respekto al la homa vivo, la nuna reĝimo kvinobligas la politikaĉon, dekobligas la rabadon kaj centobligas la mankon de respekto al la homa vivo.

Oni sciis, ke Barriguilla?” rabis kaj murdis, ke li estis milionulo, ke li havis en la ĉefurbo multajn apartamentajn konstruaĵojn, multnombrajn akciojn en eksterlandaj kompanioj, ekscesajn kontojn en usonaj bankoj, ke li disdonis geedzece

akiritajn valorojn por dek milionoj da pesoj,”” ke li gastadis en la plej luksa hotelo de la jankiaj milionuloj,?' sed tio, kion neniu iam povas kredi, estas, ke Barriguilla estas revoluciulo. Barriguilla estas la serĝento de Weyler, kiu murdis dek du

kubanojn en Guatao ... En Santiago de Kubo estis sepdek De te fabula narratur. Kvar politikaj partioj regis la landon antaŭ la 10-a de marto: Aŭtentika, Liberala, Demokrata kaj Respublika.”” Post du tagoj de la puĉo la Respublika aliĝis; ankoraŭ ne pasis jaro, kiam la Liberala kaj la Demokrata estis ree en la potenco, Batista ne restarigis la konstitucion, ne restarigis la publikajn liberecojn, ne restarigis la Kongreson,”“ ne restarigis la rektan voĉdona229 Aludo al Fulgencio Batista, pro siaj krimoj komparebla kun la serĝento de la hispana kolonia armeo konata per tiu kromnomo, supozeble la farinto de la masakro de Gutao en 1896. 230 „geedzece akiritaj valoroj” estis tiuj akiritaj de la geedza paro dum la jaroj de laŭleĝa geedzeco. La aludo referencas la monan interkonsenton de Batista kun sia unua edzino, Elisa Godinez, kiel

parton de sia eksedziĝa procezo komence de la jardeko de 1940. 231 Temas pri la hotelo Waldorf Astoria de Novjorko, tiutempe konsiderata kiel la plej multekosta kaj plej eleganta de la mondo. 232 Latinaĵo, „La fablo rakontas pri vi”, ĉi-kaze pri Batista mem. -vl

233 Tio estis efektive la kvar precipaj partioj de la tiel nomata Sesopa Alianco, registara koalicio kun ĉepinte la prezidanto Prio kaj konsistanta krome el du aliaj malpli grandaj grupoj: la Kuba Nacia Partio kaj la Partio de Kubaneco.

234 Laŭ la konstitucio de 1940, la leĝdonan potencon praktikis la — 108 —

don, restarigis finfine neniun el la demokratiaj institucioj elŝiritaj el la lando, sed li restarigis Verdeja, Guas Inclan, Salvito

Garcia Ramos, Anaya Murillo““, kaj kun la altrangaj ĉefoj de la tradiciaj partioj en la registaro, li restarigis la plej koruptajn, konservativajn kaj antaŭdiluvajn ulojn de la kuba politiko. Jen la revolucio de Barriguilla! Manke de la plej elementa revolucia enhavo, la reĝimo de Batista signifis en ĉiuj aspektoj malprogreson de dudek jaroj por Kubo. Ĉiuj devis pagi tre altpreze lian revenon, sed precipe

la humilaj klasoj, kiuj malsatas kaj mizeras dum la diktatoreco, kiu ruinigis la landon per tumulto, maltaŭgeco kaj malkvieto, dediĉas sin al la plej abomeninda politikaĉo, inventante formu-

lojn kaj pliajn formulojn por ĉiamigi sin en la povo, kvankam sur amaso da kadavroj kaj en maro da sango. Eĉ ne unu sola kuraĝa

iniciato estis diktita. Batista vivas

Kongreso de la Respubliko, konsistanta el du entoj: la senato kaj

la ĉambro de reprezentantoj. La Kongreso, en siaj funkcioj suspendita kaj poste dissolvita de la fakta reĝimo estigita de la puĉo de la 10-a de marto de 1952, estis fakte anstataŭigita la sekvanta

18-an de aprilo per la tiel nomata Konsulta Konsilantaro, organo konsistanta el okdek efektivaj membroj kaj dek kvin substituantoj, ĉiuj nomumitaj de Batista, kaj prezidataj de la advokato Carlos Saladrigas. Ĝia ĉefa funkcio estis konsili la Ministro-Konsilantaron, kiu transprenis ankaŭ la leĝdonan funkcion. En la praktiko tiu institucio ne havis efikecon kaj en sia esenco transformiĝis al rimedo por kontentigi personajn ambiciojn de politikistoj, grand-

bienistoj, bankistoj, ĵurnalistoj kaj eĉ de laboristaj gvidantoj aliĝintaj al la reĝimo. 235 Santiago Verdeja Neyra, Rafael Guas Incldn kaj Salvador Garcia Ramos estis gvidantoj de partioj, kiuj inter 1940 kaj 1944 apogis Batista-n, poste aliĝis al la aŭtentik-anoj kaj eniris la registaran Sesopan Aliancon dum la etapo de la prezidanteco de Carlos Prio.

Leonardo Anaya Murillo estis fondinto de la Partio Unueca Ago (Partido Accion Unitaria), starigita de Batista en 1949 por apogi liajn novajn politikajn aspirojn. — 109-

piede kaj mane fordonita al la grandaj interesoj,”“ kaj ne povis esti alie, pro lia pensmaniero, pro la tuta manko de ideologio kaj

de principoj, pro la absoluta foresto de fido, de la konfido kaj apogo de la amasoj. Tio estis simpla ŝanĝo de manoj kaj disdo-

no de predo inter la amikoj, parencoj, komplicoj kaj la grupo de voremaj parazitoj, kiuj konsistigas la politikan skafaldon de la diktatoro. Per kiom da hontindaĵoj oni suferigis la popolon por

ke grupeto da egoistoj, kiuj ne sentas por la patrujo la plej etan konsideron, povas trovi ĉe la publika afero facilan kaj komfortan vivmanieron! Kiel prave diris Eduardo

Chibis

en sia lasta parolado, ke

Batista kuraĝigis la revenon de la koloneloj,”” de la ricino”“ kaj de la leĝo de forkuro! Tuj post la 10-a de marto ree estiĝis agoj

vere vandalismaj, kiujn oni kredis forpelitaj por ĉiam en Kubo: la atako al la Universitato de l' Aero“”, senprecedenca atenco kontraŭ la kultura institucio, kie la gangsteroj de la SIM intermiksiĝis kun la terorbubetoj apartenantaj al la junularo de la

236 Naciaj kaj eksterlandaj entoj, precipe usonaj. 237 Temas pri la grupo de serĝentoj, kiuj ĉefrolis en la armea puĉo de

la 4-a de septembro de 1933, de kiu la plimulto kvazaŭ tuj ricevis la gradon de kolonelo, inter ili Fulgencio Batista mem. 238 Dum la tiraneco de Machado kaj la unua diktatoreco de Batista, unu el la precipaj torturmetodoj uzataj de la subpremaj fortoj

kontraŭ la opoziciaj revoluciuloj, estis devigi la viktimon engluti konsiderindan kvanton de ricin-oleo, forta laksigilo. Tiu substan-

co, englutita en ekscesa dozo, povas esti mortiga. 239 Sub tiu nomo la radiostacio CMQ ĉiudimanĉe sendis popularan radiprogramon, en kiu eminentaj personoj prelegis pri kulturaj, historiaj, ekonomiaj aŭ politikaj temoj kaj okazis akademinivelaj debatoj pri naciaj aktualaĵoj. La programo estis direktata de Jorge Maŭach Robato, konata eseisto kaj eleganta verkisto, kun eklektika kariero en politiko. - 110—

PAU”“; la trudizolo de la ĵurnalisto Mario Kuchilan”“, vespere elŝirita el sia hejmo kaj sovaĝe turmentita ĝis oni lasis lin preskaŭ nerekonebla; la murdo de la studento Ruben Batista”“ kaj krimaj pafoj kontraŭ paca studenta manifestacio apud la sama

dikmuro, kie la volontuloj mortpafis la studentojn en 71;9 viroj, kiuj vomis sangon el la pulmoj antaŭ la justicaj tribunaloj mem pro la kruelaj torturoj, kiujn la subpremaj korpusoj”“ aplikis al ili, kiel en la proceso de la doktoro Garcia Barcena.cia 240 Dimanĉon la 4-an de majo 1952, la studio, de kiu estis rekte elsendata prelego de la estimata universitata profesoro kaj eminenta intelektulo Elias Entralgo Vallina, en la programo la Univer-

sitato de l' Aero, estis sturmata de armita taĉmento de membroj de la junularorganizaĵo de la reganta partio Unueca Agado kaj agentoj de la milita sekreta servo, kiuj brutale batis plurajn partoprenantojn de la programo kaj detruis meblojn kaj ekipaĵojn en la studio. 241 Mario Kuchilan Sol, populara kolumnisto de la gazeto Prensa Libre, kontraŭulo al la fakta reĝimo. La 17-an de aŭgusto de 1952

li estis perforte forkondukita el sia domo fare de civile vestitaj subprem-agentoj al izolita loko ekstere de Havano, batita kaj forlasita en plorindaj kondiĉoj.

kie li estis

242 Rubĉn Batista Rubio, studento pri arĥitekturo de la universitato de Havano, mortige vundita de la polico la 15-an de januaro 1953 dum studenta manifestacio, kiu protestis kontraŭ profanigo, fare de batistaj elementoj, de la busto de Julio Antonio Mella. Post longa agonio Ruben Batista mortis la 13-an de februaro. Lia sekvataga entombigo fariĝis batalema kaj amasa ago de kondamno de

la reĝimo. Fidel notinde partoprenis en tiu manifestacio, ĉekape de granda grupo de siaj adeptoj. 243 La 15-an de januaro 1953 la universitataj studentoj alvenis proksime de la monumento de la ok medicinstudentoj mortpafitaj en 1871, vid-al-vide de la esplanado de La Punta, kiam

ili estis per-

forte atakataj de la polico. 244 Temas pri la kazo de Antonio Valdeĉs Zambrana, akuzita pro la fiaskinta plano ataki la kampadejon de Columbia la 5-an de aprilo 1953, konata kiel la konspiro de la resurekta dimanĉo. Tio, kion

Fidel mencias, okazis kelkajn tagojn poste, la 27-an de aprilo, - 1H1—

Bĝrcena.aj mi ne rakontos ĉi tie la centojn da kazoj, kiam grupoj de civitanoj estis brutale batataj sen distingo inter viroj kaj virinoj, junuloj kaj maljunuloj. Ĉio ĉi antaŭ la 26-a de julio.

Poste, jam oni scias, eĉ ne la kardinalo Arteaga”“ estis esceptita de tiaj agoj.

subpremaj

La tuta mondo

scias, ke li estis viktimo

de la

agentoj.““ Oficiale ili asertis, ke tio estis ago de

ŝtelista bando. Jen foje ili diris la veron, kio alia estas tiu ĉi reĝimo? ...

La civitanaro ĵus hororigite rigardis la aferon de la ĵurnalisto, kiu estis forkondukita kaj dum dudek tagoj“” submetata al fajro-torturoj. En ĉiu fakto estas nekredebla cinikismo, senfina

hipokriteco: la malkuraĝeco rifuzi la respondecon kaj nevarie kulpigi la malamikojn de la reĝimo. Registaraj proceduroj, kiuj nenion devas envii la plej fian gangsteran bandon. Eĉ la naziaj krimuloj estis neniam tiel malkuraĝaj. Hitlero”“ alprenis la resdum la unua sesio de la proceso pri tiu afero en lokalo aranĝita por tio en la malliberejo de la Kastelo de la Princo, en Havano. En tiu momento Valdĉs Zambrana faris deklaron antaŭ la tribunalo. 245 Manuel Arteaga y Betancourt, ĉefepiskopo de Havano, investita kiel kardinalo de la katolika eklezio la 18-an de februaro 1946 de

la papo Pio la 12-a. 246 La 12-an de aŭgusto 1953 fortoj de la polico detruis la Palacon de la Ĉefepiskopejo de Havano, supozeble pro konfidencaj indikoj, ke tie rifuĝas personoj akuzataj je subfosa agado. Dum la atako la kardinalo Arteaga ricevis fortan baton al la kapo, fare de unu el la partoprenantoj en la ago. 247 Temas pri la advokato de la politika tendenco „aŭtentika”, Armando Hernŭĉndez Herndndez, kutima kunlaboranto de diversaj gazetoj, forkondukita de agentoj de la Bur6 de Inverstigaciones de la Nacia Polico la 8-an de septembro 1953. La sekvantan 3-an de

oktobro li aperis en malplena domo en la kvartalo Larrazdbal, en Marianao, kun ŝtopita buŝo, kun la tuta korpo plena de kontuzaĵoj kaj la piedplandoj bruligitaj. 248 Adolfo Hitlero (1889-1945), fondinto kaj supera gvidanto de la [faŝista] Nacisocialista Germana Laborista Partio kaj absoluta - 112-

pondecon pri la masakro de la 30-a de junio 1934"“, dirante, ke li estis dum 24 horoj la Supera Tribunalo de Germanujo; la sbiroj de tiu ĉi diktatoreco, kiu ne kompareblas kun iu ajn alia

pro sia maldeco, malnobleco kaj malkuraĝeco, rabas homojn, torturas, murdas, kaj poste kanajle kulpigas la kontraŭulojn al la registaro. Jen la tipaj metodoj de la serĝento Barriguilla. En tiuj ĉi faktoj, kiujn ni estas menciantaj, sinjoroj juĝistoj, eĉ ne unu fojon la respondeculoj aperis por esti juĝataj de la

tribunaloj. Kiel! Ĉu tiu ĉi ne estis la reĝimo de la ordo, de la publika paco kaj de la respekto al la homa vivo? Ĉion ĉi mi rakontis al vi, por ke oni diru al mi, ĉu tia situacio

povas nomiĝi revolucio, naskiganto de juro; ĉu estas aŭ ne laŭleĝa lukti kontraŭ ĝi; ĉu ne devas esti tre prostituitaj la tribu-

naloj de la respubliko por sendi en malliberejon la civitanojn, kiuj volas liberigi sian patrujon el tioma malhonoro. Kubo suferas kruelan kaj hontindan despotismon, kaj vi ja scias, ke la rezistado kontraŭ la despotismo estas laŭleĝa; tio estas principo universale rekonata kaj nia konstitucio de 1940 intence konsekris ĝin en la dua paragrafo de la artikolo 40:

„Estas laŭleĝa la adekvata rezistado por la protekto de la individuaj rajtoj antaŭe garantiataj.” Sed, eĉ se ĝi ne estus konsekrita de nia fundamenta leĝo, ĝi estas supozo, sen kiu oni ne povas koncepti la ekziston de demokratia kolektivo. La profesoro Infiesta“” en sia libro pri konstitucia juro starigas diferencon diktatoro de la lando inter 1933 kaj 1945. Unu el la plej fatalaj personoj de la 20-a jarcento, respondeca pri la ekstermo de dekoj

da milionoj da judoj, rusoj, poloj, ukrainoj kaj gentoj de aliaj eŭropaj naciecoj. 249 Maltrankvila pro la povo de la SA („sturmtaĉmento”, la armitaj

atakgrupoj de la nazia partio, Hitlero en tiu nokto, nomata „nokto de la longaj tranĉiloj”, murdis la gvidantojn de tiu organizaĵo, inter ili ĝian ĉefon, Ernst Rohm. 250 Ramon Infiesta Bages, tiam profesoro de la katedro pri konstitucia -~113—

inter politika konstitucio kaj jura konstitucio, kaj diras, ke „foje oni inkludas en la juran konstitucion principojn kiuj, sen tio, estas same devigaj per la popola konsento, kiel la principo de la

plimulto aŭ de la reprezenteco en niaj demokratioj”. La rajto je ribelo kontraŭ tiranismo estas unu el tiuj principoj kiuj, ĉu inkludita aŭ ne en la jura konstitucio, havas ĉiam plenan validon en demokratia socio. La apero de ĉi tiu demando antaŭ tribunalo de justico estas unu el la plej interesaj problemoj de la publika

juro. Duguit”' diris en sia Traktato pri konstitucia juro, ke „se la ribelo malsukcesas, ne ekzistos tribunalo kiu kuraĝos deklari, ke ne estis konspirado aŭ atencado kontraŭ la sekureco de la ŝtato, ĉar la registaro estis tirana kaj la intenco ĝin renversi estis laŭleĝa”. Sed notu bone, ke li ne diras „la tribunalo ne devos”, sed ke „ne ekzistos tribunalo, kiu kuraĝos deklari”; pli klare, ke ne estos tribunalo, kiu aŭdacas, ke ne ekzistos tribunalo sufiĉe kuraĝa por tion fari sub tiranismo. La afero ne akceptas alternativon: se la tribunalo estas kuraĝa kaj plenumas sian devon, ĝi

kuraĝos. Oni ĵus finis brue diskuti pri la valido de la konstitucio de 1940; la Tribunalo pri Konstituciaj kaj Sociaj Garantioj verdiktis kontraŭ ĝi favore al la Statutoj”; tamen, sinjoroj juĝistoj, mi juro de la universitato de Havano, tiam konsiderata kiel unu el la

plej altaj kubaj aŭtoritatoj en tiu fako. 251 Leon Duguit (1859-1928), fama franca aŭtoro de Administra kaj Konstitucia Juro, profesoro de la fakultato pri juro de la universitato de Bordozo. Lia pozitivisma koncepto de juro notinde influis la eŭropan kaj latinamerikan juran pensadon en la unua duono de la jarcento.

252 Fidel referencas la apelacion pro kontraŭkonstitueco, kiun antaŭ la Tribunalo de Konstituciaj kaj Sociaj Garantioj prezentis grupo

de politikaj personoj apartenantaj al diversaj tradiciaj partioj, kaj kiun tiu tribunalo deklaris neallasebla kaj netraktebla en verdikto

publikigita la 17-an de aŭgusto 1953. La precipa instiganto de tiu apelacio estis la advokato Ramĉn Zaydin Mdrquez-Sterling, ekssenatano kaj ministro en la registaro de Prio. La gazetaro multe

- 114-

asertas, ke la konstitucio de 1940 estas daŭre valida. Mia aserto povos ŝajni absurda kaj ekstertempa; sed ne miru, miras mi, ke

la tribunalo pri juro intencis doni malnoblan puŝon al la legitima konstitucio de la respubliko. Kiel ĝis ĉi tie, rigore laŭ la faktoj, la vero kaj la racio, mi pruvos tion, kion mi ĵus asertis.

La Tribunalo pri Konstituciaj kaj Sociaj Garantioj estis starigita

de la artikolo 172 de la konstitucio de 1940,” kompletigita de la konstitucia leĝo numero 7 de la 31-a de majo 1949. Tiuj leĝoj, laŭ kiuj ĝi estis kreita, atribuis al ĝi, pri temoj de

kontraŭkonstitucieco, specifan, difinitan kompetenton: solvi la apelaciojn pri kontraŭkonstitucieco kontraŭ la leĝoj, dekretleĝoj, rezolucioj aŭ agoj, kiuj negas, malpliigas, limigas aŭ falsas la rajtojn kaj konstitucian garantion aŭ kiu malpermesas la liberan funkciadon de la ŝtataj organoj. En la artikolo 194 oni

establis sufiĉe klare: „La juĝistoj kaj tribunaloj estas devigataj solvi la konfliktojn inter la validaj leĝoj kaj la konstitucio, laŭ la principo, ke tiu lasta superregu ĉiam super la aliaj. Kongrue, do,

kun la leĝoj, kiuj ĝin naskis, la Tribunalo pri Konstituciaj kaj Sociaj Garantioj devis decidi ĉiam favore al la konstitucio. Se tiu tribunalo igis superregi la Statutojn super la konstitucio de la respubliko, ĝi tute preterpasis sian kompetenton kaj povon, sekve faris decidon jure nulan. La decido mem, krome, estas absurda, kaj la absurdo havas nenian validon, nek fakte nek raportis pri la sesioj de la apelacio, dum kiuj ĝiaj proponantoj pruvis per abunda jura argumentado la kontraŭkonstituciecon de

la Konstituciaj Statutoj proklamitaj de la fakta reĝimo kaj la seninterrompan validon de la konstitucio de 1940.

253 La teksto de tiu preskribo estas: „La Supera Tribunalo de Justico konsistos el la ĉambroj kiujn la leĝo determinas. Unu el tiuj ĉambroj konsistigos la Tribunalon de Konstituciaj kaj Sociaj Grantioj. Kiam ĝi pritraktas konstituciajn temojn, ĝi estos

necese prezidata de la prezidanto de la Supera Tribunalo kaj ne povas konsisti el malpli ol dek kvin juristoj. Kiam temas pri socialaj temoj, ĝi ne povas konsisti el malpli ol naŭ juristoj.” -115-

jure, ĝi ekzistas eĉ ne metafizike. Kiom ajn respektinda tribunalo estas, ĝi ne povos diri, ke la cirklo estas kvadrata, aŭ, kio

estas la samo, ke la groteska fuŝaĵo de la 4-a de aprilo”“ povas nomiĝi konstitucio de la ŝtato. Ni komprenas kiel konstitucion la fundamentan kaj superan leĝon de nacio, kiu difinas ĝian politikan strukturon, reguligas la funkciadon de la ŝtataj organoj kaj fiksas limojn al ĝiaj

aktivecoj; ĝi devas esti stabila, daŭrema kaj prefere rigida. La Statutoj plenumas neniun el tiuj kondiĉoj. Unue ili entenas monstran kontraŭdiron, senhontan kaj cinikan en la plej esenca punkto, nome pri la integreco de la respubliko kaj pri la principo de suvereneco. La artikolo 1-a diras: „Kubo estas ŝtato sendependa kaj suverena organizita kiel demokratia respubliko [...]. La artikolo 2-a diras: „La suvereneco kuŝas en la popolo

kaj de ĝi devenas ĉiaj povoj.” Sed poste sekvas la artikolo 118 kaj diras: „La prezidanto de la respubliko estos nomata de la

ministro-konsilantaro.” Ja ne estas la popolo, nun estas la ministro-konsilantaro. Kaj kiu elektas la ministro-konsilantaron? La artikolo 120, interfrazo 13: „Estas tasko de la prezidanto nomumi kaj libere anstataŭigi la ministrojn, anstataŭigante ilin, se li konsideras tion necesa.” Kiu elektas kiun finfine? Ĉu tio ne estas la klasika problemo de la ovo kaj la kokino, kiun ankoraŭ neniu solvis? Iun tagon kunvenis la respublikon kun ĝia apogo de la perfido kaj nun kion ni faru?” Unu

dek ok aventuristoj. La plano estis ataki buĝeto de tricent kvindek milionoj. Per de la ombroj ili atingis sian celon: „Kaj el ili diris al la aliaj: „Vi nomumas min

254 La dato (4-a de aprilo de 1952), en kiu la Statutoj estis proklamitaj de la reĝimo

de Fulgencio

Batista. En sia skribaĵo

„Al la Tribu-

nalo de Urĝo”, la 24-an de marto 1952, Fidel jam anticipis

ke la

batista registara aparato, en provo akiri legitimecon, pretendos „la anstataŭigon de la nacia konstitucio, produkto de la volo de la

popolo, per dika jura libro elkovita en la kazernoj malantaŭ la dorso de la publika opinio.” — 116—

ĉefministro kaj mi nomumas

vin generaloj.” Farinte tion, li

serĉis dudek flatulojn kaj al ili diris: „Mi nomumas vin ministroj kaj vi nomumas min prezidanto.” Tiel ili nomumis unu la aliajn: generaloj, ministroj, prezidanto, kaj alproprigis al si la

trezoron kaj la respublikon. Kaj ne temis pri unu sola uzurpado de la suvereneco por nomumi ministrojn, generalojn kaj prezidanton, sed homo en kelkaj statutoj deklaris sin absoluta mastro, jam ne de suve-

reneco, sed de la vivo kaj morto de ĉiu civitano kaj eĉ de la ekzistado de la nacio. Pro tio mi asertas, ke la sinteno de la Tribunalo pri Konstituciaj kaj Sociaj Garantioj estas ne nur

perfida, malnobla, malkuraĝa kaj naŭza, sed ankaŭ absurda. En la Statutoj estas artikolo, kiu pasis sufiĉe nerimarkite, sed ĝi estas tiu, kiu donas la solvon de tiu ĉi situacio kaj el kiu ni eltiros decidajn konkludojn. Mi parolas pri la klaŭzo de reformo metita en la artikolon 257 kaj kiu diras laŭvorte: „Ĉi tiu Konsti-

tucia Leĝo povos esti reformata de la Konsilantaro de la Ministroj per kvorumo de la du trionaj partoj de ĝiaj membroj.” Tie ĉi

la moko atingis la kulminon. Ne nur, ke ili praktikis la suverenecon por trudi al la popolo konstitucion sen havi ties konsenton kaj elektis registaron kiu koncentras en siaj manoj ĉiujn

potencojn, sed ke per la artikolo 257 ili definitive alproprigas al si la plej esencan atributon de la suvereneco, kiu estas la kapablo reformi la superan kaj fundamentan leĝon de la nacio, io,

kion ili jam faris plurfoje ekde la 10-a de marto, kvankam ili asertas, kun la plej granda cinikeco de la mondo, en la artikolo 2, ke la suvereneco kuŝas en la popolo kaj ke de ĝi devenas ĉiuj

potencoj. Se por efektivigi tiujn reformojn sufiĉas la konformeco de la ministro-konsilantaro kun kvorumo de ĝiaj dutrionaj partoj, kaj la prezidanto estas tiu, kiu nomumas la ministrokonsilantaron, tiam restas en la manoj de nur unu homo la rajto fari kaj malfari la respublikon, homo kiu estas krome la plej

malŝatinda el tiuj, kiuj naskiĝis en tiu ĉi lando. Kaj ĉu tion akceptis la Tribunalo pri Konstituciaj Garantioj, kaj estas valida -117-

kaj estas laŭleĝa ĉio, kio el tio devenas? Nu bone, vi vidos kion ĝi akceptis: „Ĉi tiu Konstitucia Leĝo povos esti reformata de la

ministro-konsilantaro per kvorumo de la du trionaj partoj de ĝiaj membroj.” Tia povo ne rekonas limojn; per ĝia protekto,

ĉia ajn artikolo, ĉia ajn ĉapitro, ĉia ajn titolo, la tuta leĝo povas esti modifata. La artikolo 1-a, ekzemple, kiun mi jam menciis, diras ke Kubo estas sendependa kaj suverena ŝtato organizita kiel demokratia respubliko — „kvankam fakte estas hodiaŭ sanga satrapio” —; la artikolo 3-a diras, ke „la teritorio de la

respubliko konsistas el la Insulo de Kubo, la Insulo de Pinoj kaj la ceteraj insuloj kaj insuletoj apudaj [...]”; tiel sinsekve. Batista kaj lia ministro-konsilantaro, kun protekto de la artikolo 257, povas modifi ĉiujn ĉi artikolojn, diri ke Kubo jam ne estas respubliko, sed hereda monarĥio, kaj li mem, Fulgencio Batista,

proklami sin reĝo; ili povas dismembrigi la nacian teritorion kaj vendi provincon al fremda lando, kiel faris Napoleono“” kun Luiziano”$; ili povas ĉesigi la rajton je la vivo kaj, kiel Herodo,”” ordoni mortigi la ĵusnaskitajn infanojn:”“ ĉiuj ĉi 255 Napoleono Bonaparto [Napolĉon Bonaparte, origine: Napoleone Buonaparte] (Napoleono la 1-a,1769-1821), franca militisto kaj politikisto, imperiestro de Francujo inter 1804 kaj 1815. Li distin-

giĝis en la militiroj dum la unua revolucia periodo. Kiel rezulto de sia ŝtatrenverso la 18-an de brumero (8-an de novembro) de 1799, li starigis la Konsulejon kaj poste la imperion. 256 Franca kolonio en Nordameriko. La 1-a en majo de 1803 Napole-

ono la 1-a vendis tiun grandegan teritorion al Usono, kiu jam en tiu epoko estis komencinta sian ekspansion al la sudo kaj al la okcidento.

257 Herodo la 1-a, nomata la granda, kiun la romanoj nomumis prokuratoro de Judeo en la jaro 47 a.n.e. kaj reĝo en 37 a.n.e. Li mortis en la jaro 4 a.n.e. 258 Laŭ la Nova Testamento (Mateo 2, 1-18), mallonge post la naskiĝo de Jesuo, venis al Jerusalemo tri sanktaj reĝoj el la oriento

serĉante la ĵusnaskitan reĝon de la judoj. La reĝo Herodo, informita pri tio, eksciis de siaj pastroj, ke la naskiĝo de la mesio aŭ sanktoleito devis okazi en la vilaĝo Betlehemo, kaj tien li sendis — 118 —

disponoj estus laŭleĝaj kaj vi devus sendi en malliberejon ĉiun, kiu kontraŭstaras, samkiel vi intencas fari pri mi ĉi-momente. Mi metis plej ekstremajn ekzemplojn por ke oni pli bone komprenu, kiom malĝojiga kaj hontiga estas nia situacio. Kaj tiuj plenegaj povoj en manoj de homoj, kiuj vere kapablas vendi la respublikon kun ĉiuj ĝiaj loĝantoj! Se la Tribunalo pri Konstituciaj Garantioj akceptis tian situacion, kion ĝi atendas por pendigi la talarojn”“?? Estas elementa

principo de publika juro, ke ne ekzistas konstitucio tie, kie la konstitucia potenco kaj la leĝdona potenco kunestas en la sama organismo. Se la ministro-konsilantaro faras la leĝon, la dekre-

tojn, la reglamentojn kaj samtempe havas la povon modifi la konstitucion en dek minutoj, ni absolute ne bezonas Tribunalon pri Konstituciaj Garantioj! Ĝia verdikto estas, do, malracia,

malsaĝa, kontraŭa al la logiko kaj al la leĝoj de la respubliko, kiujn vi, sinjoroj juĝistoj, ĵuris defendi. La juĝodecido favore al la Statutoj ne nuligas nian superan leĝon; sed ĝuste la Tribunalo pri Konsituciaj kaj Sociaj Garantioj metis sin ekster la konstitucion, rifuzis siajn juĝorajtojn, jure memmortigis sin. Ĝi ripozu en paco! La rajto je ribelo, kiun la artikolo 40 de tiu ĉi konstitucio

establas, estas plene valida. Ĉu oni aprobis ĝin por ke ĝi funkciu, dum la respubliko iras sian normalan iradon? Ne, ĉar ĝi estas por la konstitucio, kio la savboato estas por la ŝipo en alta la tri eksterlandanojn kun la indiko, ke ili revenu kun precizaj indikoj pri la ĵusnaskito, por ke li poste ankaŭ iru tien por montri sian altestimon. Post viziti la bebon en Betlehemo kaj transdonin-

te siajn donacojn de oro, incenso kaj mirho, la tri reĝoj, suspektante la intencojn de la juda reĝo, revenis per alia vojo al sia patrujo. Post tio, Herodo ordonis, ke ĉiuj knaboj de Belehemo malpli ol dujaraj estu mortigotaj. Sed la gepatroj de Jesuo, avertitaj de ĉefanĝelo sendita de Dio, kun sia bebo eskapis al Egiptujo kaj tie sukcesis savi ĝian vivon.

259 Deklari sin superflua, ĉesigi sian funkcion. ~119

maro, kiun oni ne lanĉas al la akvo ĝis kiam la ŝipo estas dumvoje torpedita de embuskitaj malamikoj. Dum la konstitucio de la respubliko estas perfidita kaj la popolo senigita je ĉiuj siaj prerogativoj, restis al ĝi nur tiu rajto, kiun neniu forto povas al

ĝi forpreni, la rajto rezisti la subpremadon kaj la maljustecon. Se restas ia dubo, jen artikolo de la Kodo pri Socia Defendo, kiun la sinjoro prokuroro devis ne forgesi, kiu diras laŭvorte: „La aŭtoritatoj nomumitaj de la registaro aŭ elektitaj de la

popolo, kiuj ne rezistis la ribelon per ĉiuj por ili atingeblaj rimedoj, estas punotaj per profesia malpermeso de ses ĝis dek jaroj.” Estis devigo de la juĝistoj de la respubliko kontraŭstari la perfidan militist-ribelon de la 10-a de marto. Oni ĝuste komprenas, ke kiam neniu plenumis la leĝon, kiam neniu plenumis la devon, oni sendas malliberejen nur tiujn, kiuj plenumis la leĝon kaj la devon. Vi ne povas nei al mi, ke la sistemo de regado, kiun oni tru-

dis al la nacio, estas malinda je ĝia tradicio kaj je ĝia historio. En sia libro La spirito de la leĝoj, kiu servis kiel fundamento al la moderna divido de la potencoj, Montesquieu”” distingas laŭ ilia naturo tri specojn de registaro: „la respublika, en kiu la tuta popolo aŭ parto de la popolo havas la suverenan povon; la mo-

narĥa, en kiu nur unu regas sed akorde kun difinitaj leĝoj; kaj la despota, en kiu nur unu, sen leĝo kaj sen regulo, ĉion faras sen io alia ol sia volo kaj sia kaprico”. Poste li aldonas: „Viro, al kiu 260 Montesquieu, Charles Louis de Secondat, barono de La Brede kaj de

Montesquieu

[monteskje]

(1689-1755),

franca

pensisto

kaj

verkisto, proparolanto de la politikaj aspiroj de la lialanda burĝaro meze de la 18-a jarcento. Liaj verkoj ĝuis grandan influon en lia epoko, antaŭ ĉio inter la gvidantoj de la Granda Franca Revolucio

de 1789. Inter liaj plej gravaj verkoj estas: Persaj leteroj; Konsideroj pri la kaŭzoj de la grandeco kaj de la dekadenco de la romanoj kaj, antaŭ ĉio, La spirito de la leĝoj. Montesquieu estis la kreinto de la liberala teorio de la tri potencoj: leĝdona, plenuma kaj jura,

la bazo de la burĝa politika juro. — 120—

liaj kvin sensoj senĉese diras, ke li estas ĉio kaj ke la aliaj estas nenio, estas, kompreneble,

senscia, pigra, voluptama.”

„Same

kiel la virto necesas en demokratio, la honoro en monarĥio, tiel

necesas la timo en despota registaro; koncerne la virton, ĝi ne

estas necesa, kaj koncerne la honoron, ĝi estas danĝera.” La rajto je ribelo kontraŭ la despotismo, sinjoroj juĝistoj, estis akceptata, ekde la plej malproksima antikveco ĝis la nuntempo, de homoj kun ĉiaj doktrinoj, de ĉiuj ideoj kaj de ĉiuj

kredoj. En la teokratiaj monarĥioj de la plej malproksima ĉina antikveco, estis praktike konstitucia principo, ke kiam la reĝo regas mallerte kaj despote, li estu eksigita kaj anstataŭita de virta

princo.”“' La pensistoj de la antikva Hindujo apogis la aktivan rezistadon kontraŭ la arbitraĵoj de la aŭtoritato. Ili pravigis la revolucion kaj portis multfoje siajn teoriojn al la praktiko. Unu el iliaj spiritaj gvidantoj diris, ke „opinio subtenata de multaj estas pli

forta ol la reĝo mem. La ŝnurego teksita per multaj fibroj sufiĉas por treni leonon.”“? La urboŝtatoj de Greklando kaj la Roma Respubliko ne nur

akceptis, sed ili defendis la kriman mortigon de la tiranoj.” 261 Por tiu referenco, same kiel por ceteraj sekvantaj, Fidel bazis sin

sur la libro de Raymond G. Gettel: Historia de las ideas politicas, Editorial Labor S.A., Barcelono, 1937. aperas en la vol. 1, p. 69-70 de tiu verko. 262 Saml,, p. 67.

Tiu

ĉi mencio

speciale

263 Indas mencii la grekdevenan historiiston Polibio (204-122 a.n.e.), kiu vivis en Romo en la apogeo de la respubliko, kaj kiu asertis, ke kiam la monarĥo praktikas arbitrajn potencojn kaj regas maljuste, lia regreĝimo degeneras en tiranecon, kaj tiam la plej famaj civitanoj povas konspiri kontraŭ la tirano kaj elpotencigi lin per ajna rimedo. Marko Tulio Cicerono (106-43 a.n.e), la fama roma

oratoro kaj influhava respublikana politikisto, defendas la tiran-121-

En la mezepoko, Johano de Salisbury“ en sia Libro pri la ŝtatisto diras, ke kiam princo ne regas obeante la rajton kaj degeneras en tiranon, estas permesata kaj pravigata ties perforta

eksigo. Li rekomendas, ke kontraŭ la tiranon oni uzu la ponardon, kvankam ne venenon. Sankta Tomaso de Akvino”“ en la Summa Theologica, rifuzis la doktrinon de tiranmortigo, sed defendis, tamen, la tezon, ke la tiranoj devas esti eksigataj de la popolo.

mortigon en pluraj siaj skribaĵoj.

264 Johano de Salisbury (1115-1180), angla filozofo kaj diesploristo kulture edukita en Francujo, estis sekretario de pluraj ĉefepiskopoj de Canterbury, inter ili la fama Thomas Becket, kaj episkopo de

Chartres. Li distingiĝis kiel eleganta verkisto en prozo kaj verso. Inter liaj verkoj elstaras Vivo de sia amiko Thomas Becket, Meta-

logicus, satiro kontraŭ kelkaj tiutempe modaj filozofiaj skoloj, kaj Policraticus, satiro de kutimoj defende al la moralo kaj al la antaŭrangeco de la eklezio super la ŝtato. Ĝuste en tiu libro li

skribas: „La vera princo batalas por la leĝoj kaj por la libereco de la popolo; la unua afero, kiun la tirano kredas devi fari, estas forigi la leĝojn kaj premi la popolojn en servuton [...]. La princo, bildo de Dio, devas esti amata, honorata, adorata; la tirano, bildo

de la diabla malico, plej ofte devas esti perforte mortigita.” 265 La plej grava skolastika diesploristo kaj filozofo de la katolika eklezio (1225-1274), kies teorioj estigis la filozofian tendencon konatan sub la nomo de tomismo. Lia ĉefverko estisla Summa

teologica, menciita de Fidel, en kiu troviĝas la jena tekstero: „La tirana reĝimo ne estas justa, ĉar ĝi ne dediĉas sin al la komuna bonstato, sed al la aparta bonstato de la reganto, kiel legeblas ĉe la

filozofo [Aristotelo]. Pro tio, perturboj de tiu reĝimo ne pravigas ribelon, se tiu okazas tiom malordigite, ke la tirane traktata amaso

suferas pli da damaĝo per la ribelo ol per la tirana reĝimo; entute, pli ribela estas la tirano, kiu estigas malkonkordojn kaj ribelojn en la sklavigita popolo por povi pli sekure domini.” (2-2 q. 42 a. 2) Sankta Tomaso ankaŭ aŭtoras la Summa contra Gentiles kaj pli ol centon da traktaĵoj. - 122-

Marteno Lutero” proklamis, ke kiam registaro degeneras en tiranon malobservante la leĝojn, la regatoj restas liberigitaj el la devo obei. Lia disĉiplo Filipo Melanĉton”” defendas la rajton je

rezistado, kiam la registaroj fariĝas tiranoj. Kalvino,”“ la plej elstara pensisto pri la religia reformo el la vidpunkto de la politikaj ideoj, postulas, ke la popolo rajtas preni la armilojn por

konstraŭstari kian ajn uzurpadon. Neniu alia ol hispana jezuito de la epoko de Filipo la 2-a,”“ 266 Monaĥo (1483-1546), iniciatinto de la religia protestanta reformo

en Germanujo, movado kiu baldaŭ etendiĝis al ceteraj partoj de Eŭropo protestante kontraŭ la ĝeneraliĝinta korupto de la superaj hierarĥioj de la katolika eklezio kaj kontraŭ la ekscesa sekulara potenco kaj politika hegemonio praktikata de la papeco. La pro-

testanta reformo okazigis tion, kio en la eklezia historio estas konata kiel la Skismo de la Okcidento, kaj la aperon de la unuaj protestantaj

kristanaj

unuoj.

Lutero

ribelis en

1517

kontraŭ

la

sendistinga vendado de la tiel nomataj indulgencoj fare de agentoj de la papo, do, de la plej alta aŭtoritato de la katolika eklezio, kiun li regis en la urbo Romo. Ekde lia kontesto de la doktrino de la pentofaro, Lutero komencis dubindigi multajn doktrinajn tezojn kaj la liturgiajn praktikojn de la katolika eklezio, interalie tiun de la neerareco pri dogmo de la papo Leo la 10-a en 1520. Li estis

ekskomunikita de la papo Leo la 10-a en 1520. Li estis la unua tradukisto de la Biblio en eŭropan landan lingvon, ĉi-kaze la germanan. 267 Germana religia reformisto kaj humanisto (1497-1560), plej grava kunlaboranto de Lutero. Aŭtoro de Konfeso de Aŭgsburgo (1530),

la plej grava program-dokumento de la luteranismo. 268 Johano Kalvino (1509-1564), iniciatinto de la religia protestanta reformo en Francujo kaj Svislando. Li verkis La kristana institucio, konsiderata la unua verko de alta diesplorado en la franca lingvo. Li fondis religian respublikon en Ĝenevo. 269 Filipo la 2-a (1527-1598), reĝo de Hispanujo, filo de Karlo la 1-a

(Karlo la 5-a de Germanujo) kaj de Isabelo de Portugalujo. Li provis limigi la religian reformon en siaj teritorioj kaj daŭrigi la politikon de grandigo de Hispanujo komencitan de sia patro, kun - 123—

Johano Mariano,”” en sia libro De Rege et Regis Institutione, asertas, ke kiam la reganto uzurpas la potencon aŭ kiam, elektita, regas la publikan vivon tirane, estas permesata la murdo fare

de simpla privatulo, rekte aŭ pere de trompo, kun la kiom eble plej malgranda malordo. La

franca

verkisto

Francisko

Hotman”'

asertis,

ke

inter

regantoj kaj regatoj ekzistas la ligilo de kontrakto, kaj ke la popolo povas leviĝi en ribelado kontraŭ la tiranismo registaroj, kiam tiuj malobeas tiun kontrakton.

de la

Dum tiu sama epoko aperas ankaŭ broŝuro, kiu estis tre legata, titolita Vindiciae Contra Tyrannos,”” subskribita per la necertaj rezultoj en ambaŭ punktoj. Li estis tenaca malamiko de

Anglujo kaj protektanto de artoj kaj homaj sciencoj. 270 Johano de Mariano (Juan de Mariana y Sanz, 1536-1624), hispana historiisto kaj diesploristo, nomata la Tito Livio de la hispanoj. Li estis membro de la Kompanio de Jesuo (jezuitoj), katolika

ordeno starigita de la hispano San Ignacio de Loyola (1491-1566) kaj agnoskita en 1540 de la papo Paŭlo la 3-a. La jezuito Mariano, interalie ankaŭ aŭtoro de fama ĝenerala historio de Hispanujo, en

la libro citata de Fidel asertas ke, kiam princo misuzas sian aŭtoritaton, submeteblas perforte, elpostenigeblas kaj eĉ mortigeblas, kun la sola rezervo ke li ne estu devigata gluti venenon. 271 Germandevena franca juristo (1524-1590), ankaŭ konata kiel Hotamunus, latinigita formo de lia nomo. Li facilplume verkis diversajn leterojn. Lia fundamenta verko estas Franco-Gallia (1573), akra akuzo de la reĝa absolutismo, en kiu Hotman ellaboris la temon de la senlimeco de la monarĥa potenco, kiun li

opinias frukto de sinsekvaj uzurpadoj. Pro sia aserto, ke en la komenca fazo de la socia organizado la potenco de la reĝo baziĝis sur interkonsento inter la suvereno kaj la subuloj, li opinias, ke

tiuj lastaj ne estas devigataj fideli, kiam la reĝo ne respektas la interkonsenton; tiukaze, male, la ribelo estas laŭleĝa ago.

272La

broŝuro

Vindiciae

contra

tyrannos

(Venĝo

kontraŭ

tiranoj),

aperinta en 1579 en Francujo, tre influis la tiutempan politikan pensadon.

— 124-

La verko

asertas la rajton de la individuo

rezisti al

pseŭdonomo

Stephanus Junius Brutus”

kie oni proklamas

malkaŝe, ke estas laŭleĝa la rezistado al la registaroj, kiam ili subpremas la popolon, kaj ke estas devo de la decidaj juĝistoj

estri la lukton. La skotaj reformistoj Johano Knox”“ kaj Johano Poynet”” subtenis tiun saman vidpunkton, kaj en la plej grava libro de tiu

movado, verkita de Georgo Buchanan,”“ oni diras, ke se la uzurpanto, dum la kolektivo povas kontraŭmeti senliman rezistadon kontraŭ la tirano; se la rezistado montriĝas vana, tiam necesas

uzi la juristojn. La verko estis unue atribuita al Teodoro de Beze, disĉiplo de Kalvino; poste al Hotman kaj al Hubert Languet. Tamen ŝajnas, ke la aŭtoro en la realo estis Philippe de Mornay (1549-1623), franca politikisto kaj verkisto, kiu aliĝis al la kalvin-

ismo kaj en Francujo propagandis la ideojn de la hugenotoj, tiom ke oni nomis lin la papo de la movado. Voltero senmortigis lin en la Henriade. 273 En la originala eldono skribiĝis „Stefhanus”,

kio evidente estas

erara. 274 Skota reformisto (1510-1572), unu el la precipaj fondintoj de la presbiteria eklezio. En sia batalo kontraŭ la katolika reĝino Mario

Stuarto, Knox asertis, ke estas devo trudita de Dio faligi la princojn, kiuj estas malamikoj de la kredo, kaj alvokis la nobelaron kaj

la popolon defii la diablan aŭtoritaton de la papa suvereneco. 275 Skota diesploristo (1516-1546), grava instiganto de la religia reformo en Skotlando. En sia libro titolita Mallonga traktato pri

la politika potenco (1558) li asertas, ke la aŭtoritato de la reĝoj devenas rekte el la popolo, pro tio tiu povas senigi ilin je ĝi, se ili

misuzas la mandaton al ili konfiditan. 276 Eminenta skota reformisto (1506-1582). Li vivis dum multaj jaroj

en Francujo, kie li estis instruisto de la fama moralisto Michel de Montaigne. Li aliĝis al la kalvinismo kaj estis unu el la plej akraj akuzantoj de Mario Stuarto. La verko, kiun Fidel referencas, verkita en 1579, havas la titolon De iure regniapud Scotos (Pri la suverena potenco inter la skotoj)), kaj en ĝi asertiĝas la principo

de popola suvereneco kaj de la duflanka interkonsento inter la popolo kaj la monarĥo, kun la konsekvenca rajto de la unua rezisti - 125-

registaro atingas la potencon sen kalkuli kun la konsento de la popolo aŭ regas ĝiajn sortojn laŭ maljusta kaj arbitra maniero, ĝi fariĝas tirano kaj povas esti eksigata aŭ, lastokaze, senigata je la vivo.

Johano Altusio,”” germana juristo de la komencoj de la 17-a jarcento, en sia Traktato pri politiko diras, ke la suvereneco pri la supera aŭtoritato de la ŝtato naskiĝas el la libervola ariĝo de ĉiuj ĝiaj membroj; ke la supera aŭtoritato de la registaro naski-

ĝas de la popolo kaj ke ĝia maljusta agado, eksterleĝa aŭ tirana, maldevigas la popolon obei kaj pravigas rezistadon kaj ribeladon. Ĝis ĉi tie, sinjoroj juĝistoj, mi menciis

ekzemplojn

de la

antikveco, de la mezepoko kaj de la unuaj tempoj de la moderna epoko: verkistoj de ĉiaj ideoj kaj ĉiaj kredoj. Sed, kiel vi vidos, ĉi tiu rajto estas en la radiko mem de nia politika ekzistado, danke al ĝi vi povas hodiaŭ vesti tiujn talarojn de kubaj juĝistoj, kiuj, estu tiel!, estas por la justeco. Konata estas, ke en Anglujo en la 17-a jarcento du reĝoj estis

detronigitaj, Karlo la 1-a kaj Jakobo la 2-a,”“ pro agoj de despoal la dua, kaze ke tiu 277 Johannes Althaus, Esperanto: Altusio], 1638). La kompleta Fidel, estas Politica

ĉi transformiĝas en tiranon. konata sub lia latina formo Althusius [en eminenta germana juristo kaj filozofo (1557titolo de lia fundamenta verko, menciita de methodice digesta atque exemplis sacris et

profanis illustrata, publikigita en 1603. Laŭ Altusio, la suvereneco apartenas al la popolo kaj estas necedebla;

la regantoj

estas

delegitoj de la popolo, kaj kiam ili proklamas leĝojn kontraŭajn al la interesoj de la popolo, ĝi ne ŝuldas obeon al ili. La defendistoj de la rajtoj de la princoj en Germanujo konsideris lian pensadon subfosa. 278 Karlo la 1-a, reĝo de Anglujo kaj de Skotujo, en 1625 heredis la

anglan kronon je la morto de sia patro Jakobo Stuarto la 1-a. Dum lia regado akriĝis la kontraŭecoj kaj konfliktoj inter la feŭda nobelaro, defendanta la reĝan absolutisman ordon, kaj la komencanta — 126-

tismo. Tiuj faktoj koincidis kun la naskiĝo de la liberala politika filozofio — ideologia esenco de nova socia klaso,”” kiu tiam luktis por rompi la katenojn de la feŭdismo. Al la tiranismo je dia rajto tiu filozofio kontraŭmetis la principon de socia kontrakto kaj la konsenton de la regatoj, kaj servis kiel fundamento al la angla revolucio de 1688," kaj al la amerika”“' kaj franca?? de 1775 kaj 1789. Tiuj grandaj revoluciaj okazaĵoj malfermis la procezon de liberigo de la hispanaj kolonioj en Ameriko, kies angla burĝaro, kiuj fine kondukis al interna milito, en kiu fine venkis la parlamenta partio, gvidata de Olivero Kromvelo. La reĝo estis juĝita kaj ekzekutita en 1649, kaj En 1660 tamen, mallonge post la morto de igis la monarĥion. La kronon ricevis Karlo kutita reĝo, kaj en 1685 Jakobo la 2-a, ties

la respubliko starigita. Kromvelo, oni restarla 2-a, filo de la ekzefrato. Tri jarojn poste,

la reĝo estis faligita de nova ribelo kaj devigita fuĝi al Francujo, post kio stariĝis la limigita monarĥio de Vilhelmo de Oranio kaj Mario, filino de Jakobo.

279 Temas pri la burĝaro. Fidel per tiu prezentado transprenas perspektivon de historia analizo nete marksisma.

280 Ribelo sen sangelverŝo, kiu kondukis al eltroniĝo de la reĝo Jakobo la 2-a kaj la surtroniĝo de Vilhelmo de Oranio kaj ties edzino

Mario. Ĝi signifis la definitivan triumfon de la politikaj aspiroj de la angla burĝaro, centritaj en la forlaso de la principo de didevena reĝa regado kaj sekve en la starigo de limigita monarĥio kaj la agnosko de la popola suvereneco kaj la adopto de konstitucia

regularo sekvajare kunigitaj en la Deklaro de Rajtoj. 281 Armita konflikto komencita en 1775 en la teritorio de la dek tri anglaj kolonioj de Nordameriko kontraŭ la kolonia potenco, unuavice kaŭzita de ekscesa impostpolitiko de la metropolo kaj sekva-

jare transformita en batalon por la politika sendependeco. Sub gvidado de Georgo Vaŝingtono kaj kun la apogo de Francujo kaj de Hispanujo, la nordamerikaj fortoj fine sukcesis venki la anglan armeon en 1781, kio ebligis du jarojn poste la oficialan agnoskon de la sendependeco de Usono.

282 Kompleksa kaj sanga revolucia procezo, kiu eksplodis en Francujo en la jaro 1789 kontraŭ la feŭda absolutisma reĝimo kaj kiu, post kaŭzi en 1791 la starigon de limigita monarĥio, sekvajare -127-

lasta ĉenero estis Kubo.“” El tiu filozofio nutriĝis nia politika kaj

konstitucia

pensado,

kiu

disvolviĝis

ekde

la

wunua

konstitucio de Ŭajmaro [Gudimaro]”““ ĝis tiu de 1940,” influita ĉi lasta jam de la socialismaj fluoj de la nuntempa mondo, kiuj konsekris en ĝi la principon de socia funkcio de la proprieto kaj

la netransdoneblan rajton de la homo je deca ekzistado, kies plenan validon malebligis la interplektiĝo de la grandaj interesoj. kondukis al respublika reĝimo. Kvankam

la procezo kondukis al

diktatorecaj formoj kaj eĉ al restarigo de monarĥia sistemo kaj respondecis

pri ne malmultaj

ekscesoj,

la Franca

Revolucio

de

1789 signifis la definitivan triumfon de la burĝa ideologio kaj ĝian solidiĝon en Eŭropo kaj Ameriko. 283 La unua eŭropa kolonio en Ameriko, kiu akiris sian sendependecon, estis Haitio, en la jaro 1804. Inter 1820 kaj 1825, tra longaj

kaj sangaj militoj, la plej multaj hispanaj kolonioj sur la kontinento transformiĝis en sendependajn naciojn. En 1844 estis la vico de Domingo. Laste la hispana suvereneco ĉesis en la jaro 1898 en Kubo kaj Portoriko, la lastaj du posedaĵoj de tiu potenco en Ameriko, el kiuj la unua arde batalis dum tridek jaroj por sia sendependeco. 284 En Ŭajmaro (hisp.: Gudymaro [ŭdjmaro], urbo en la provinco de Camagŭey [kamaŭej]), la 10-an de aprilo 1869 estis proklamita la Respubliko Kubo kaj proklamita la unua konstitucio, kies teksto enhavis dudek naŭ artikolojn. En la fina fazo de tiu konflikto oni proklamis la Konstitucion de Baragud [baraŭd], en la sipirito de

la kubaj ribeluloj, gvidataj de la generalo Anonio Maceo, kiuj ne akceptis la kapitulacon, kiu ĉesigis tiun militon. 285 La 10-an de aprilo de 1869, ses monatojn post la komenco de la Dekjara Milito, proklamiĝis la Konstitucio de Ŭajmaro (hisp.: Guŭymaro [ŭdjmaro], urbo en la provinco de Camagiiey [kamaŭ€jl), kies teksto havis dudek naŭ artikolojn. En la fina fazo de tiu milito proklamiĝis la Konstitucio de Baragud [baraŭd], kiu respe-

gulis la spiriton de la kubaj ribeluloj, gvidataj de la generalo Antonio Maceo, kiuj ne akceptis la kapitulacon, kiu ĉesigis tiun Dekjaran Militon. En la etapo de la Milito de 1895, la 16-an de septembro de tiu — 128—

La rajto je ribelo kontraŭ la tiranismo tiam ricevis sian definitivan konsekron kaj fariĝis baza postulo de la politika libereco. Jam en 1649 Johano Milton”“ skribas, ke la politika potenco kuŝas en la popolo, kiu povas nomumi kaj eksigi reĝojn, kaj havas la devon apartigi la tiranojn.

Johano Locke”” en sia Traktaĵo pri regado asertas, ke kiam oni transiras la naturajn rajtojn de la homo, la popolo havas la rajton kaj la devon forigi aŭ ŝanĝi la registaron. „La sola rimedo

kontraŭ la forto sen aŭtoritato estas kontraŭstarigi al ĝi la forton.” jaro, aprobiĝis la Konstitucio de Jimaguayu [himaŭaju], kaj du jarojn poste, la 20-an de oktobro de 1897, proklamiĝis la Konstitucio de La Yaya [lajdja], la lasta el la konstituciaj tekstoj de la Respubliko en Armiloj.

La unua Konstitucio de la respubliko formale sendependa, starigita la 20-an de majo 1902, estis tiu de 1901, kiu havis 115 artikol-

ojn kaj 7 provizorajn dispoziciojn. Tiu estis la teksto al kiu oni aldonis,

perforte

trudita

de

la usona

intervena

registaro,

la tiel

nomatan Aldonon Platt, konstitucia anekso, kiu grave malaltigis la nacian suverenecon. La lasta kuba konstitucio antaŭ la triumfo de la revolucio en 1959 estis tiu de 1940, dokumento por tiu epoko

progresema. 286 Fama angla poeto (1608-1674), aŭtoro de la granda religia epika

poemo La perdita paradizo, unu el la ĉefverkoj de la anglalingva poezio. Li aŭtoris ankaŭ politikajn skribaĵojn, interalie la libron titolitan La mandato de la reĝoj kaj juristoj, en kiu li ellaboris la

frazon kiun Fidel referencas. 287 Angla filozofo (1632-1704), konsiderata la granda teoriulo de la angla revolucio de 1688. La plej grava politika verko de Locke

nomiĝas Du traktato pri la civila registaro. En tiu li disvolvas la tezon, ke la fundamento

de la registaro radikas en la konsento

de

la regatoj, pro kio la plejparto de la popolo povas praktiki la rajton je rezistado fronte al tirana aŭtoritato, antaŭ ĉio, se la potenco

rompas naturajn rajtojn aŭ atencas kontraŭ la starigita leĝaro. — 129—

Johano Jakobo Socia kontrakto:

Rusoo“”

288

diras

kun

multa

elokvento

en

sia

„Dum popolo estas devigata obei kaj obeas, ĝi agas bone; tiom baldaŭ kiom ĝi povas skui la jugon kaj ĝin skuas, ĝi agas pli bone, reakirante sian liberecon per la sama rajto, kiun oni al ĝi forigis.” „La pli forta neniam estas sufiĉe forta por esti ĉiam la majstro, se li ne transformas la forton en rajton kaj la obeadon en devon. [...] La forto estas fizika povo, mi ne vidas do, kia moralo povas deveni de ĝiaj efikoj. Cedi antaŭ la forto estas ago de neceso, ne de volo; je maksimumo tio estas ago de prudento. En kiu senco tio povas esti devo?” „Rezigni la liberecon estas rezigni la kvaliton de homo, la

rajtojn de la homaro, eĉ siajn devojn. Ne estas ebla rekompenco por tiu, kiu rezignas ĉion. Tia rezigno estas neakordigebla kun la naturo de la homo; kaj forcedi la tutan liberecon al la volo estas

forcedi la tutan moralecon al la agoj. Finfine, estas vana kaj kontraŭdira konvinko interkonsenti unuflanke kun aŭtoritato

absoluta kaj aliflanke kun senlima obeo ...” Thomas Paine“” diris, ke „justa homo estas pli respektinda ol kronita diboĉulo.”

288 Fama franca verkisto kaj filozofo (1712-1778, originale Jean Jacques Rousseau), kies ideoj grave influis la Francan Revolucion de 1789. En la libro citita de Fidel, la ĉefa politika verko Rusoo, la aŭtoro disvolvas sian teorion pri la ŝtato bazitan

de en

interkonsento inter la homoj, kaj agnoskas al la popolo la rajton de suvereno.

289 Angla politikisto kaj publicisto (1737-1809), kiu partoprenis en la okazaĵoj kiuj kondukis al la sendependeco de Usono kaj ankaŭ en tiuj de la Franca Revolucio. Lia pamfleto

Common

Sense (Sana

prudento), aperinta en 1776, al kiu apartenas la citaĵo de Fidel, estis pledo por la neceso de sendependeco de la dek tri nordamerikaj kolonioj kaj havis grandan influon inter la precipaj gvidantoj de la sendependista movado. Li estas ankaŭ la aŭtoro de la verko

titolita La aĝo de la racio, en kiu li atakas la superstiĉojn devenajn el la religioj kaj defendas moralan kodon bazitan sur pretendita naturreligio. - 130—

Nur reakciaj verkistoj kontraŭstaris tiun rajton de la popoloj, kiel tiu kleriko de Virĝinio, Jonathan Boucher,”” kiu diris, ke „la rajto je revolucio estas kondamninda doktrino devena de Lucifero,”” la patro de la ribeloj.” La Deklaro de sendependeco de la kongreso de Filadelfio”? la 4-an

de

julio

de

1776

konsekris

tiun

rajton

en

belega

paragrafo, kiu diras: „Ni asertas kiel evidentajn verojn, ke ĉiuj homoj naskiĝas egale; ke al ĉiuj ilia kreanto donas netransdoneblajn rajtojn, inter kiuj estas

la vivo, la libero kaj la akiro de feliĉo; ke por garantii tiujn rajtojn oni starigas inter la homoj registarojn, kies justaj potencoj devenas de la konsento de la regatoj; ke ĉiam, kiam formo de registaro

emas detrui tiujn celojn, la popolo rajtas ĝin reformi aŭ forigi, kaj starigi novan registaron, bazitan sur tiuj principoj, kaj organizi

290 Angla predikisto (1738-1804), loĝanta en la nordamerikaj kolonioj ĝis 1775, kiam li devis reveni al Anglujo por necedema defendo de la angla krono kontraŭ la unuaj montriĝoj de la sendependismaj ideoj en tiuj kolonioj. La citaĵo de Fidel aperas en lia verko titolita A View of the Causes and Consequences fo the American

Revolution (Opinio pri la kaŭzoj kaj konsekvencoj de la [nord]amerika revolucio), verkita kaj publikigita en Anglujo en 1797, en

kiu li faras negativan bilancon de la sendependeco de la dek tri antaŭaj anglaj kolonioj de Nordameriko. 291 Unu el la multaj nomoj de la Demono, Diablo, Ibliso aŭ Satano, la

gvidanto de la malbonaj anĝeloj kiuj, laŭ la kristana kaj islama dogmoj, ribelis kontraŭ Dio kaj, kiel puno pro sia ribelo, estis ĵetitaj en la Inferon, kie tiu personigo de la Spirito de la Malbono regas super la animoj kondamnitaj al eterna sufero.

292 La delegitoj de la dek tri anglaj kolonioj de Nordameriko leviĝintaj kun armiloj kontraŭ la misuzoj de la brita kolonia administracio, kunvenintaj

en Filadelfio

en la tiel nomata

Dua

Kontinenta

Kongreso, la 4-an de aprilo de 1776 aprobis deklaron de sende-

pendeco, en kiu ili proklamis la dissolvon de la politika ligilo kun Britujo kaj kun la angla krono, kaj sian konsistigon kiel suverenan konfederacion de individuaj ŝtatoj kun la nomo Unuiĝintaj Ŝtatoj de Ameriko (Usono). -131-

ĝiajn potencojn laŭ la formo, kiu laŭ ĝia saĝo, garantiu pli bone ĝian sekurecon kaj feliĉecon.””“

La fama Franca Deklaro de la Homrajtoj”“ heredigis al la postaj generacioj tiun principon: „Kiam la registaro transpaŝas la rajtojn de la popolo, la ribelo estas por tiu la plej sanktega el

la rajtoj alproprigas

kaj

la plej

enda

el la devoj.”””

al si la suverenecon,

tiu

estas

„Kiam

persono

kondamnenda

al

morto fare de la liberaj homoj.””“ Mi kredas esti sufiĉe praviginta mian vidpunkton: estas pliaj kialoj ol tiuj, kiujn esprimis la sinjoro prokuroro por peti, ke oni

kondamnu min al dudek ses jaroj en malliberejo; ĉiuj el ili apogas la homojn, kiuj luktas por la libereco kaj la feliĉo de la popolo; neniu tiujn, kiuj ĝin subpremas, malnobligas kaj senkompate prirabadas; pro tio mi devis raporti multajn kaj li povis

esprimi eĉ ne unu solan. Kiel pravigi la ĉeeston de Batista en la potenco, en kiun li venis kontraŭ la popola volo kaj en kiu li perfide kaj perforte transpaŝas la leĝojn de la respubliko? Kiel 293 Tiu fama eldiro estas entenata en la dua paragrafo de la Deklaro de Sendependeco. La propono de la dokumento estis redaktita de

Thomas Jefferson. 294 La Deklaro de la rajtoj de la homo kaj de la civitano estis aprobita de la franca Konstituciiga Asembleo en aŭgusto de 1789. Ĝi estas eble la plej grava dokumento inter tiuj, kiujn la Franca Revolucio kreis. En ĝi fiksiĝis principoj kiaj la politika kaj socia egaleco de

ĉiuj civitanoj, la respekto al la individuaj liberecoj, la deviga plenumado de la leĝo kaj, kompreneble, la rajto je rezistado kontraŭ praktikado de arbitra aŭ maljusta potenco. La teksto de tiu deklaro estis enprenita kiel Antaŭparto al la Franca Konstitucio de 1791, kaj poste servis kiel bazo al la Deklaroj de 1793 kaj de la Jaro 3, kvankam tiuj dokumentoj enhavas kelkajn aldonaĵojn kaj gravajn

diferencojn. Inter la aldonaĵoj, kiuj aperas en la teksto de 1793, troviĝas la du preskriboj cititaj de Fidel.

295 Artikolo 35 de la Deklaro de la rajtoj de la homo kaj de la civitano de 1793. 296 Artikolo 27 de la sama Deklaro. -132-

kvalifiki legitima reĝimon de sango, subpremo kaj malgloro? Kiel nomi revolucia registaron, kie miksiĝis la plej malprogresemaj homoj, ideoj kaj metodoj de la publika vivo? Kiel konsi-

deri jure valida la altan perfidon de nia konstitucio, fare de tribunalo, kies misio estas defendi ĝin? Per kia rajto sendi en malliberejon civitanojn, kiuj por la dececo de sia patrujo venis doni sian sangon kaj sian vivon? Tio estas monstra antaŭ la

okuloj de la nacio kaj antaŭ la principoj de vera justeco! Sed estas kialo, kiu apogas nin per pli da povo ol ĉiuj ceteraj: ni estas kubanoj, kaj esti kubano implicas devon, ne plenumi ĝin estas krimo kaj estas perfido. Ni fieras pri la historio de nia patrujo; ni lernis ĝin en la lernejo kaj ni plenaĝiĝis aŭdante paroli pri libereco, pri justeco kaj pri rajtoj. Oni instruis nin respektegi, ekde la infanaĝo, la gloran ekzemplon de niaj herooj kaj de niaj martiroj. Cespedes, Agramonte, Maceo, Gomez kaj Marti”” estis la unuaj nomoj, kiuj gravuriĝis en nia cerbo; oni 297 Cespedes y del Castillo, Carlos Manuel de (1819-1874), iniciatinto de la kontraŭkolonia batalo, la 10-an de oktobro de 1868. Advokato, poeto kaj komponisto, redaktis la Manifeston de la 10-

a de oktobro, liberigis siajn sklavojn kaj en Ŭajmaro elektiĝis prezidanto de la Respubliko Kubo en Armiloj. Li absolute dediĉis

sin al la revolucio, al kiu li oferis ĉiujn siajn havaĵojn; la kubanoj nomas lin Patro de la patrujo. Agramonte y Loynaz, Ignacio (1841-1873), advokato, kunaŭtoro de la konstitucio de Ŭajmaro [orig. Gudjmaro, elp. ŭdjmaro], mi-

litĉefo de Camaguey [kamaŭej], engaĝiĝis por la revolucia unueco. Li mortis en batalo. Maceo Grajales, Antonio (1845-1896), naskiĝis en Santiago de Kubo, li estas la „homo de la 10-a de oktobro”, heroo de la kon-

traŭkolonia milito. Militisto de multaj bataloj, kun pli ol 20 vundoj en sia korpo, liaj militaj kapabloj, lia sento de disciplino, lia respekto por la unueco kaj lia rifuzo de la interveno de Usono en

la kuba milito faris lin modelo de la kuba kontraŭkolonia soldato. Li estas la protagonisto de la Protesto de Baragud [baraŭd] en marto de 1878. La kubanoj nomas lin la Bronza Titano. -133—

instruis nin, ke la Titano” diris, ke la liberecon oni ne almozpetas,

sed

ke

oni

ĝin

konkeras

per

la

tranĉrando

de

la

tranĉilego;”” oni instruis nin, ke por la edukado de la civitanoj en libera patrujo, la Apostolo skribis en sia libro La ora aĝo” „Homo, kiu rezignacie obeas maljustajn leĝojn kaj permesas, ke la

homoj, kiuj fitraktas lin, piedpremu la landon kie li naskiĝis, tiu ne estas honesta homo.

[...] En la mondo

ekzistu certa kvanto da deco

same kiel ekzistu certa kvanto da lumo. Kiam estas multaj homoj Gomez Bĉez, Mŭximo

(1836-1905), batalis por la kuba sendepen-

deco dum pli ol 30 jaroj. Li edukis grandajn generalojn, li estris la

invadon al Gŭantanamo en 1871 kaj tiun de Las Villas en 1875, la Kuba Revolucia Partio (PRC) elektis lin ĉefgeneralo de la revolucio de 95; li estis la strategiisto de la invado al la kuba okcidento

en 1895, persona amiko de Jose Marti. La kubanoj nomas lin El Generalisimo. Marti Perez, Jose Juliĝn, nomata Jose Marti (1853-1895), politik-

isto, verkisto, ĵurnalisto, pro siaj sendependistaj ideoj kiel deksepjarulo en malliberejo, vivis en Hispanujo, Meksiko, Guatemalo

kaj Venezuelo, kaj ekde 1881 loĝis en Usono, de kie li preparis la „necesan militon” por la sendependiĝo de Kubo. En 1892 li fondis la Kuban Revolucian Partion (PRC) -— lia plej alta kontribuaĵo por akiri la unuecon en la preparo de la revolucio. La 11-an de aprilo 1895 li albordiĝis en Kubo por partopreni en la armita batalo, en

kiu li falis. Li avertis kontraŭ la danĝeroj de la imperiisma ekspansio, por la popoloj, kiujn li nomis „Nia Ameriko” (vidu la samtitolan

libreton, MAS-libro

n-ro

140).

La kubanoj

nomas

lin

sia nacia heroo kaj la Apostolo kaj la Majstro. 298 Antonio Maceo, ankaŭ nomata la Bronza Titano. 299 En letero al la kolonelo Federico Perez Carbĉ, de la 14-a de julio de 1896, Antonio Maceo skribis: „De Hispanujo mi neniam esperis ion ajn; ĝi ĉiam malestimis nin, kaj estus malinda pensi pri io

alia. La liberecon oni konkeras per la tranĉrando de la tranĉilego, oni ne petas ĝin; almozpeti rajtojn estas propra al malkuraĝuloj nekapablaj uzi ilin. Same mi esperas nenion de la usonanoj; ĉion

ni devas konfidi al niaj fortoj; pli bone malvenki aŭ sen helpo fali ol kontrakti ŝuldojn de danko kun tiom potenca najbaro.”

300 Revuo eldonita kaj verkita de Jos€ Marti por la infanoj de Ameri-

— 134-

sen deco, estas ĉiam aliaj, kiuj havas en si la decon de multaj homoj. Estas tiuj lastaj, kiuj ribelas kun terura forto kontraŭ tiuj,

kiuj ŝtelas al la popoloj ilian liberecon, kio estas ŝteli al la homoj ilian decon. En tiuj homoj estas miloj da homoj, estas tuta popolo, estas la homa digno [...].”

Oni instruis al ni, ke la 10-a de oktobro”" kaj la 24-a de februaro”” estas gloraj datrevenoj de patruja ĝojo, ĉar ili indikas la tagojn, kiam la kubanoj ekribelis kontraŭ la jugo de la malhonora tiranismo; oni instruis al ni ami kaj defendi la belegan flagon de la sola stelo kaj kanti ĉiuvespere himnon, kies versoj diras, ke vivi en katenoj estas vivi metitaj en malhonoron kaj honton, kaj ke morti por la patrujo estas vivi. Ĉion ĉi ni lernis kaj ni ne forgesos, kvankam hodiaŭ en nia patrujo oni estas murdanta kaj enkarceriganta la homojn pro tio ke ili praktikas la ideojn, kiujn oni instruis al ili ekde la lulilo. Ni naskiĝis en libe-

ra lando, kiun al ni heredigis niaj gepatroj, kaj unue alfundiĝos la Insulo en la maro antaŭ ol ni konsentos esti ies sklavoj.

Ŝajnis, ke la Apostolo estis forpasonta en la jaro de sia cent-

jariĝo“”, ke la memoro pri li estingiĝos por ĉiam, tiom granda estis la ofendo!

Sed li vivas, li ne forpasis, lia popolo

estas

ribelema, lia popolo estas digna, lia popolo estas fidela je lia memoro; estas kubanoj, kiuj mortis defendante liajn doktrinojn, estas junuloj, kiuj en nobla kontentigo venis morti ĉe lia tom-

bejo, al li doni sian sangon kaj sian vivon, por ke li daŭre vivu en la animo de la patrujo. Kubo, kio vi fariĝus, se vi lasus morti vian Apostolon! Mi finas mian defendon, sed mi faros tion ne kiel ĉiam faras ko, de kiu en Novjorko publikiĝis kvar numeroj inter la monatoj de julio kaj oktobro de 1889.

301 Dato, en kiu C€spedes liberigis siajn sklavojn kaj deklaris la militon de kuba sendependeco. 302

303 La Apostolo: Jose Marti. Temas pri la centjara datreveno de lia naskiĝo. - 135-

ĉiuj juristoj, petante la liberigon de la defendato; mi ne povas ĝin peti, kiam miaj kamaradoj estas jam suferantaj en la Insulo

de Pinoj”“ ofendan malliberejon. Sendu min ĉe ilin, por ke mi partoprenu ilian sorton; estas terure, ke la honestaj homoj estas mortigitaj aŭ malliberigataj en respubliko, kie la prezidanto estas krimulo kaj ŝtelisto. Al la sinjoroj juĝistoj mi sincere dankas ilian permeson ke

mi libere esprimu min, sen mizeraj altrudoj; mi ne havos rankoron al vi, mi rekonas, ke en certaj aspektoj vi estis humanaj kaj

mi scias,

ke la prezidanto

de tiu ĉi tribunalo,”” homo

de

senmakula vivo, ne povas kaŝi sian naŭzon pro la stato de la

regantaj aferoj, kiuj trudas al li verdikti maljustan juĝon. Ankoraŭ restas al la Kortumo problemo pri grava: ĉi tie troviĝas la procesaj kazoj pri la sepdek murdoj,”“ tio signifas, la plej granda masakro, kiun ni estas konintaj; la kulpuloj restas liberaj kun armilo en la mano, kio estas Ĉiama minaco por la vivo de la

civitanoj; se sur ilin ne falas la tuta pezo de malkuraĝo aŭ ĉar oni malpermesas tion al vi, kaj eksiĝas ĉiuj juĝistoj, tiam mi kompatas je viaj kompatas je la senprecedenca makulo, kiu falos

la leĝo, pro se ne plene honoroj kaj sur la juran

potencon.“” 304 La insulo, kiu nun nomiĝas la Insulo de la Junularo. Tie troviĝas la malliberejo, en kiu de 1953 ĝis 1955 Fidel Castro kaj aliaj kondamnitoj de la movado 26-a de julio pasigis la tempon de sia puno

ĝis la amnestio. 305 Temas pri la juĝisto Adolfo Nieto Piĥeiro-Osorio. 306 Temas,

interalie, pri la Kazoj

1077

de

1953

de la Tribunalo

de

Esplorado de la Nordo de Santiago de Kubo, pri la delikto de malfidelo en gardado de la kaptitoj; 938 de 1953 de la sama tribu-

nalo, pri rompo de la leĝo numero 5 de la 15-a de novembro de 1948, konata kiel Leĝo kontraŭ gangsterismo; 1073 kaj 1083 de 1953 de la sama tribunalo, pri la deliktoj kontraŭ la individuaj rajtoj, pligravigitaj per murdo kaj rabo.

307 La leĝo n-ro 3 de la 6-a de majo de 1955, aprobita de la registaro de Fulgencio Batista, amnestiis la militistojn akuzatajn je krimoj - 136-

Koncerne min, mi scias, ke la malliberejo estos rigora kiom ĝi estis neniam antaŭ por iu, plenega de minacoj, de malnobla kaj malkuraĝa furiozo, sed mi ne timas ĝin, same kiel mi ne timas la furion de la fia tirano, kiu elŝiris la vivon al sepdek

miaj fratoj. Kondamnu

min, ne gravas, la historio absolvos

min.38

post la 26-a de julio de 1953, kiuj eĉ neniam estis venigitaj antaŭ tribunalo spite al la periodaj juĝaj alvokoj kaj postuloj de la tribunaloj al diversaj armitaj grupoj al kiuj la akuzatoj apartenis. 308 Post la defenda parolado de Fidel memdefendo, la tribunalo retiris sin de la sesio mallonge poste, ĝi eldiris zato „kiel plej alta farinto de delikto

Castro uzante sian rajton je por diskuti kaj, ĉe la daŭrigo la verdikton kontraŭ la akufarita kontraŭ la potencoj de

la ŝtato”, trudante al li la punon de dek kvin jaroj en malliberejo pasigendaj en la fortikaĵo de La Cabaĥa, en Havano. Tamen, per la Rezolucio n-ro 1046 de la sama 16-a de oktobro, la registara ministro Ram6ĉn O. Hermida ordonis la transigon de la punato al la Nacia Malliberejo por Viroj de la Insulo de Pinoj, kien li eniris

sekvatage, sabate la 17-an de oktobro de 1953. -137-

Anekso Letero de Fidel Castro Fidel Castro Ruz, advokato, prezentata en sia propra defendo en la kazo n-ro 37 de tiu ĉi jaro, antaŭ tiu ĉi ĉambro respekteme prezentas la jenon: 1. Ke temas pri tio, ĉiakoste malebligi mian ĉeeston en la

aktuala stato de la proceso kun la celo ke ne detruiĝu la fantastaj falsaĵoj teksitaj pri la faroj de la 26-a de julio, kaj ke ne konatiĝu la hororaj krimoj, kiuj tiutage fariĝis al la personoj de

la kaptitoj, enscenigante la plej teruran buĉadon, kiun la historio de Kubo konas.

Pro tio, en la tago de hodiaŭ oni sciigis min, ke mi ne venos al la proceso ĉar mi estas malsana,

dum

la vero estas, ke mi

estas en perfekte bona sano sen ia ajn sufero, kaj ke oni volas en plej neaŭdita maniero primoki tiun ĉi tribunalon. 2. Ke spite al la ripetaj komunikaĵoj de la jura potenco kaj de

la lasta, kiun tiu ĉi ĉambro donis al la instancoj de la malliberejo postulante la ĉesigon de nia senkomunikeco, ĉar kontraŭleĝa

kaj delikta, mi estas totale senkomunikigata, sen ke en la 57 tagoj, kiujn mi estas en tiu ĉi malliberejo, oni permesis al mi sunumi, paroli kun iu, nek vidi mian familion. 3. Ke mi povis ekscii kun tuta certeco, ke oni elkovas mian korpan eliminadon sub preteksto de fuĝo aŭ io ajn simila, kaj ke

por tio oni ellaboris serion da planoj kaj alibioj kiuj faciligu la plenumadon de tio. Ripete mi denuncis tion. La motivoj estas la

samaj, kiujn mi jam priskribis en la n-ro 1 de tiu ĉi skribaĵo. Sama danĝero koncernas la vivojn de aliaj kaptitoj, inter ili tiuj de la du knabinoj, kiuj estas esceptaj atestantoj de la masakro de la 26-a de julio. 4. Mi petas de tiu ĉi ĉambro ke ĝi tuj ordonu mian sanesplo-

radon fare de prestiĝa kaj kompetenta kuracisto, ekzemple de la Dekano

de la Kuracista

Kolegio

de

Santiago

de

Kubo.

Mi

esprimas al vi ankaŭ la altan konvenon, ke membro de tiu ĉi tribunalo speciale nomumita akompanu la politikajn kaptitojn dum la vojaĝoj kiuj fariĝas de tiu ĉi malliberejo al la justicpalaco kaj revene. Ke ĝi komuniku la apartaĵojn de tiu ĉi skribaĵo al la Loka Kolegio kaj al la Nacia Kolegio de Advokatoj, al la Supera Tribunalo de Justico kaj al tiom da leĝaj institucioj, kiom tiu ĉi ĉambro taksas necesaj por konigi tiujn faktojn. La graveco kaj la kategorio de tiu ĉi proceso trudas esceptajn

devojn. Se ĝi daŭras en la kondiĉoj, kiujn mi denuncis, ĝi estos nenio pli ol ridinda kaj malmorala farso, inda je la plena rifuzo de la nacio. La tuta Kubo rigardas tiun ĉi proceson.

Mi esperas, ke tiu ĉi Tribunalo inde defendas la privilegiojn de sia hierarhĥio kaj de sia honoro, kiu estas samtempe en tiuj ĉi

momentoj la honoro de la tuta jura potenco antaŭ la historio de Kubo. La agado ĝis tiu ĉi momento de tiu ĉi ĉambro kaj la prestiĝo

de ĝiaj juĝistoj akreditas ĝin kiel unu el la plej honorindaj de la respubliko, pro tio mi prezentas tiujn ĉi konsiderojn kun blinda fido je ĝia kuraĝa agado. Miavice, se por savi mian vivon mi devas cedi colon de mia

rajto aŭ de mia honoro, miloble mi preferas perdi ĝin: „justa principo, en la fundo de kaverno, povas pli ol armeo”. Provinca Malliberejo de Oriento

La 26-an de septembro de 1953 Fidel Castro Ruz

Krome: Mi nomumas la d-inon Melba Hernandez por ke ŝi mianome prezentu tiun ĉi skribaĵon.

-139-

Nomindekso AaTON..................sessscessessevsstassvsnsvessasssssssrenrerssrnenrssnsssarsnrrnnseeersenetentenaanaeeteeiss! 7i

Abel Santamaria Cuadrado........................sseeesesenneeeeenno 19, 37s, 40, 45, 91, 100 Abelardo Crespo............... .s siesseesienisseseeeieeeneeieneeeneeneesneennseenseeo 15, 30s, 89, 93 Abelardo Garcia Yills

Adalberto Ruanes Alvarez Adolfo Aloma Sertano...............ssesscseseesenossnasenenssnnnrranreeesranreranrseeaasssesressass 18 Adolfo Hitlero Adolfo Nieto Piĥeiro-Osorio................ss.seeseseeneenetennneeeeenetennnsneeeennnnnnnaso 15, 135 Agustin Diaz Cartaya....................seinsinsiseienesteniesseenineenensesnenennannnetao Alberto del Rio Chaviano Alberto Garcia TOrrTes.....................s«sssssesassseessssevesasossssssstesretasnsserenanersnnnterass

Alejandro Posada Recio......................esseseseeetesnsennnntaeeensenntataraneetaktekantee tkA Alfredo Corcho Cinta. Ambrosio Nodarse........................eseseesenesensnnnnennnotennnnetiannnnknannnkannnnkanKIkIa taa Anaya Murillo.........................esesseessnesseeesneoeenissnesenseenannekneneoatenkkenaneeaaetakkee Andre€s Garcia Diaz Andres Perez-Chaumont Altuzarra........................eeeeeeseseensnnaneeentee» 90, 92sj, 99 Andres R. Perez Sainz de la Peŭa..................«.sssreensesensenarinnsksnnokenekaanerikanenneena 80 Andres Silva Adan Andres Valdes Fuentes....................sessssneeienosanesnenoenaseienenennnennsenauannanntioio 91, 100 Angel Sanchez P6rez..............senssesnesnesenesnnensenennetanannnnenienneeenannanentensensenneara 42

Angelo Guerra Diaz Antonio Betancourt Flores.......................s«ses«ssssssvesssennsenreanaaasesseseennnannas

Antonio Dario L6Opez Garcia..................s.ssessessoeekssensonosannankaneennenonsanktksakkane Antonio Maceo Grachalez........... Antonio Nico Lopez Fernandez Aristides Garz0N...............ssssssseessosensesnnnsannennnnneannenessanennoetannennnnnnnnneaananenettno Aristotelo.......................ssseseeseseenno Armando Arencibia Garcia...... Armando del Valle.......................... Armando Hernandez Hernandez................«seriescesniceo Armando Mestre...................ssssesssssessussessusssscsansnsestase

Aureliano Sanchez Arango....................ŝŝeeseeesosseiti,

Aurelio Portuondo Alvarez............suusmsesesnnsnenio Barriguilla..................sseeesssedis Batista (vd Fulgencio Batista) ........... Baudilio Casamayor Marten........................ Baudilio Castellanos Garcia...................usseseeseessenseteetenensennsenteenankeeeeaaano

Benjamin Sumner Welles.................... ss seeeseeeenenesnenseeensenententsaneeseanneio 76, 82 Blas Hernandez.......................secesssssssssusssevnnnsveestaseennnneeraeeavneseerseeesaassss! 82, 84 Boleviĉ........................22eesessenseeeieeseteineieeeseeseeseeeeeneeneeeeeeneaikeneeneenneio 80

Carlos Manuel de Cĉspedes..... sennesnns Carlos PadrOn Perter.......................sersessssserssersesassennesseserarieesevnessarereenenoessanont 25 Carlos Prio Socarras.......... -

Carlos Saldrigas Zayas..............................eŝeseeineeossseeeesesieesnsneteeseeaesaao 71, 109 Carlos Zugasti.....................eesessenesteeneeenteeeeneeneennennsntlankneeeneeentantiŝnkeenanennteeano 98 Carmelo Noa Gil...................sesseeesnnennnonneteenntananoenoesnnnnanankinenanneantItaannnnno 42, 99 Castells Cervera Cespedes y del Castillo, Carlos Manuel de (vd Carlos Manuel de Cespedes).... Charles Louis de Secondat, baron de Montesquieu..........................sseeesseineo 119 Chaviano................ossoctssceseosinersenstoennennonannreenneenoeeenootao 17, 22p., 25, 31, 62, 99 Ciro Redondo Garcia........................sessseessissesssessessnenssevansrsssssserasersesssssttas 29, 90 Conrado Castells Cordero......................sesserssessiseseesnoansensenesanesnassesanantessamantoj 20 Danto..................essessersarenetao feseeptanananoiiasbesaneteskanneesaetaetenŝiŝslIkPIIŝIkaaeiaka 84p. Diaz (amayOo................seseseteehteŝntenktenakiekkakanKiakieŝaneKitiII MIK K IIIALIIAIIIKILIAO 87 Domingo Estrada Beaton...... koseesaneenneraenenkenenneteanetennnteetaaneeanentseenannneiieiaas Duguit......................ecesecco Edmundo Tamayo Silveira Eduardo Chibas Ribas...................sseeseereserenenoeentennasnnaeineninoo

Eduardo Eljaiek Eldidy Eduardo Montano Benitez...................e.sesssesoeenensanosennosnenennnnianesnaneesias 29, 36 46 Eduardo Rodriguez Aleman........................... ee sesseseesseseeeeeenteeteenkessaensansearetea 29 Elisa Godinez. Elizardo Diaz LOrNenZoO.................s.essesssussstsnssnsssmnsesmtsenanosesssnnsensvsesnasresststasos) Elpidio Sosa GONZalez.........................e....seeeeenseoensiesienieeseankaanttnaakkoo Emilio Hernandez Cruz

Enrique Camara PErez.....................eeeeseekesiesnsesnnneseserennkeekeekeseanieao Enrique Pĉrez Serantes...................sessseineenenseoensenntienteeeknensheeaaeaniakiekkaneainianiis Emesto Gonzalez Campos.... Ernesto Tizol Aguilera...........................se ee iseesinsieneeneieeieekieneenekenteneanenns 20, 29 Emst Rohm.....................sccerecoosoeesenoksentiennofanntisannknnnIanaŝnaneensItaeŝIaaannaŝIiaŝsanIo! Eugenio Suarez Perez Eulalio Gonzalez Amador..................ss. ssr sssesesaseseeenasennesenotenananeseteeansaneno 88, 91

Eusebio Berrio...................ss.reesseeeseseenosenanonnannenennnnnneennnenennnrennenneneeeeaseasennenson Evelio Montes de Oca Mayeta...................... Federico Perez CarbO.................seeersseseeerneoeaneennneeeaneeneeao Felix Rivero Vasallo.......................««.sesesesesnasoee Fernando Chenard Piŭa........ Fernando Inclan Lavastida.......................sseeseeneensenenseoeennsonannnnsennnnkkaneennnnnnkenio Fidel Castro Ruz....7, 13, 15sj., 22sj, 29s, 33, 36, 38, 40sj, 42, 46s, 52, 66, 72, 76, 84s, 88s, 92, 96, 102sj, 105, 107, 113, 115, 120s, 123sj, 128sj, 135s, 148 Fidel Labrador Garcia...................sss.esssceserenseeneenennenenenenenkeksiaonanno 29, 45, 89, 93

Filipo la 2-a....p nc Filipo Melanĉton........................eeice i Flora Diaz Parrado....................s...ssessesesesenenanennonsansenaneenetennnnaanneeennraannnnartesaso 51 Florentino Fernandez LebŬn....................ŝssneienee, kesetosentenseneareennseenssanaso 43

Flores Betancourt Rodriguez............................sessesenseoinentennnianinkeekanananeto 42, 99 Francisco Gonzalez HernAndez.......................scs.cesss«ssesnasssstesseesenctess 29, 36, 46 Francisco J. Tabernilla Dolz........... ssseerereoneaneseananesenneneananesssais 55, 87 Francisco Mendieta Hechavarria..................«..sesseksessesesaeesansesessenavontaesennetesaso 20 Francisko Hotman Franko...............sier Frei Betto Fulgencio Batista Zaldivar 17, 23, 27, 29s, 36, 38s, 41, 46, 50sj, 52, 71, 76, 78, 80sj, 85sj, 105, 108sj, 110, 115, 117, 135 Gabriel Gil Alfonso.......................sesseseseeeeenemeesnnenennennsieetennnnkennonannenanteseseeaasnos Genovevo Pĉrez Dimera

Georgo Buchanan................. Georgo VaŝingtoNo.................. Gerardo A. Alvarez Alvarez Gerardo Granados Lara....................sssseeesessesunnessennasennansetunnneneenneeneanesenaasrasass Gerardo Hernandez Vera Gerardo Machado....................e«seseeseeeesenseseesenensennoss Gerardo Perez-Puelles Valmaseda..................s...sesseseseesesenseeneseeentneearonanereneeaao 44 Gerardo Poll Cabrera Gilberto Baron Martinez.......................sssssesssssssssssesnessessnsssessnnsseesreerseeteens

Gildo Fleitas L6pez.................ssesskekseeknsieeekatakieniekeetankinkankatInkeekakAasnaesenaroias Giraldo Cordoba Cardin.... Gonzalo de CastaŭON.......................s.ssessisesennsesssessasessssesassasesasseresarannesesasannts) Gregorio Careaga Medina.............................iŝesieesinnseeisneeienienekeenennneinnteeioo Gregorio Pascual Diaz Guillermo Alonso Fiel Guillermo Granados Lara.......................... ec seseseesensentinneenenenksenennekenkankseneenas Gustavo Arcos Bergnes 30, 89, 93

Haydĉe Santamaria Cuadrado.........................eseeseeseneeoeeeronaao 24, 29, 38, 88, 40

— 142—

Hotamunus (vd Francisco Hotman)......................esessessenstensiantasnoeeaeenantaanetrento Hubert Languet.................sseesnessennneeeneeneneenineaeeainoeneenneaaneno

Hugo Camejo Valdes........................se s ssesseeeessesseeineseeeeo Ignacio Agramonte y LOyNaZ...............essesesseoeeeeennenano

Ignacio de Loyola........................ Irma Mejias....................

Isabelo de Portugalujo..............................susesessesesteseeseeetokon Isidro G. Izquierdo Rodriguez..... peneresessaetananenksnanaerao 95 Ismael Ricondo Fernandez...............................eenseieseinseensesesenereinesenseteearieeo 100 Israel Castellanos............................eoseeieseeseneeeeseseekeeeeekennekneeeenienŝeenaneiana 92 Israel Tapanes Vento-Aguilera..................s..sseseeenesnosennseeeneennneeaneeennentas Jacinto Garcia Espinosa.............. Jacques-Francois Bonaldi............................eeeeeseeneeee ic Jaime Costa Chavez....................eeeseneeneisneneeeneienenneia

Jakobo la 2-a.................. Jakobo Stuarto la 1-a.....................eseeeneeseneeeneeeso

Jehovo....................ieeeesesieeeeseeieseeoieo Jesŭs Montanĉ Oropesa..................«sesessisiktessetenesensesanKinenanakaannkraaans

Jesŭs Montero..................eseiseseeesieeisnieneeneeaniksekenieenannaeneŝienknekaelneekeeŝeakeenas Johano Altusio (Althusius, Johannes Althaus)...................... ss ssesensesooeoi 125 Johano de Mariano.....................eeiseicentensinonntaaeanŝneentanteekoetoakineiikakeskekkrao Johano de Salisbury Johano Jakobo Rusoo (Jean Jacques Rousseau).......................eseeesieiseesiieeniel 129 Johano Kalvino Johano Knox.

Johano Milton.

Johano PoOynNet..................eeieeenesesnneneiesenneenkeeneeeeeenteestaseekesneleereeaneerantio Jonathan Boucher......................eesseekeoenelentoonnoenkaeekanketanheosathaskaskennekaekateato Jorge A. Nariĥo Brauet

Jorge Pagliery Cardero Jose Antonio Labrador Diaz...........................-s«.sses««sssesessŝŝnerersessnnsssnss!» 40, 100 Josĉ Casamayor Caballero

Jose de Jesŭs Madera Fernandez..................ŝŝŝŝeŝseieinseniesietineireenkeeeinenieos 100

Jose JOSĉ Jose Jose Josĉ Jose Josĉ Jose Jose

Francisco Costa Velasquez.........................e.iseeinsiseeseienseienneeeeeetoieo 40, 100 INgeNieros................esseeneekneekenepenksooetenknkkanonanŝkankelankialtalaklŝBaVŝŝkanknanII 107 Joaquin VaASQUEZ...................iksssnesieskeeikenkseniaekeeenenieekeanineleeIiŝneŝIelPanianlieni2o 80 Luis L6Opez Diaz Luis Tasende de las Muŭecas....................«sessesesessessseseanteveneneeo 37, 42, 100 Maria Badell RoMeTo..................sseosrseeesneseennsiannkanŝkanasna ŝaa ŝIsnnIkaanIkITaann2o 20 Mari. Mir6 Argenter.......................eeeesseeineiseeeeeneneeeneeeeeeennnneenesenneensneneenneie 96 Ponce Diaz........................erssessssssenseeneeannnssurnsssannssnnrnnnssereeeeetas 29, 89, 93

Josĉe Jos€ Jose Juan Juan Juan Juan

Suarez Blanco..................... .s eeeesneseeeskennnenkteneoeaansaanenenkresa 29, 36, 42s, 46s Testa Zaragoza...............esscenteesttineknetienaktantentisntŝkenenekbanaaŝnnkteo 44, 100 Valis Tamayo Almejda Bosque Blas Hernandez...................esesesreseresteosannresnesenesanressessnseraeseraenseserresass 83 Dominguez Diaz..................... sesessnenesasas 40, 100 Francisco Mejias Valdivieso... sesresasneronsonannono 15

Juan Jose Garcia BenĤez...........................sseeesineeneeieseeenieeaaseoaeakiakieiatenaeia a 20 Juan LeiZzan.................eeeenenieeneesetnnennnenanneenntenankneneentennelaetaneeenkkennneneao 46 Juan Manuel Ameijeiras Delgado........................ ee esosseeeeseeeesanenseseniaeeeo

Juan Martorell Garcia....................u p sesssessesesseseeserieo Julio Reyes Cairo...........

Julio Trigo L6pez.... Kalvino................ Karlo la 1-a...........................e eec

Karlo la 2-a.......................... .e esosneeeoeeesseeennkcoso Karlo la 5-a.........................oseeseseoeeeeeseneseneieoo Kristoforo Kolumbo................ Lazaro Hernandez Arroyo........

Leo la 10-a....................... .e seeeneenneeseeeneeneesienseekakiene Leĝn Duguit Leonardo Anaya Murillo... Lester Rodriguez PErez.........................ŝeeicessesineeien Lucas Moran ArCe.....................esseseeeneisseeseeentensaeneseo Luciano Gonzalez Camejo....................eseseseessessesnesneses

Luis A. GOmez DOMinguez...................eessŝestesnennienienesakiakeenerenteleeenetiarias 20 Luis Perez Rey

Manuel Arteaga y BetanCourt.......................seseoresŝkesotankeenantankankenaekianskanaakooo 11 Manuel Cala Reyes Manuel de Ciria y Vinet...........................sessssesseksesnesnskeneeksekententatennkesesntesvas 97

— 144-

Manuel Gomez Reyes.............................eeienseeiseineinsenksannekoekoeaenakaenknankate aa Manue!l Isla PErez.............. Manuel Lorenzo Acosta....

Manuel Prieto AragOnN.................seeseisee Manuel Rojo P6rez......... senesesessesteneas Manuel Saiz Sanchez................. Manuel Ugalde Carrillo.................. Marcelo de Azcĉrraga y Palmero.... Marcial Rodriguez Gutiĉrrez.......... Marcos Marti...............s.eseecces Marcos Marti Rodriguez............................ŝsercei Mario Alfonso Hernandez..... Mario Chanes de Armas........ Mario Darmau de la Cruz...............sesscesserssoseno Marjo Lazo Perez.................s.sstesseeneseenasarknnanoo Mario Martinez Araras... Mario Mufos Monroy.... Mario Stuarto.,..................sssesseseseneannennneennnannneeantenannenne tao Mario, filino de Jakobo la 2-a...................sesessnseseneeis, Marko Tulio Cicerono................. Marta Rojas Rodriguez Marteno LUTEeTO...............«sessreessneoeneenennoatanantknnnoeanesnnanineŝianeksennaaŝaVeteanantIisaia

Melba Hernandez Rodrigues del Rey Mendieta Hechavarria........................ ss enseesseesneenseesnesneneeeeseeennkeantanoio Michel de Montaigne

Miguel A. Pĉrez LamYy..................esseseseŝenekisŝesistennanenineetakaekenaanasanenasenesano Miguel Angel Oramas Alfonso.................s ssr isninesnnenesteasnannennennannenas tss

Miguel Angel Quevedo y de la Lastra jr....... Miguel Delfin Rosabal Medel...........................e. ee eseseseenseeeeenesenenneetetentao Miret Prieto, Pedro.......................esieŝsekseketnoniesnosnenieensenieensankania tIe ŝPaŝeankaketatas

Napoleono la 1-a Ofelia Dominguez NavarTo.......................esssisnenesessennkeeeiaenaaenenntaesataeeereanetas 51 Ofelia Rodriguez ACOsta......................usesesnssoeseeeseseeenioiesoeesennsennananetneneanneeneno 51 Olivero Kromvelo

Orlando Castro Garcia...................««s.sssssssssssessssssssnssssessnsseseanresseeeeereseeesarenss 44 Orlando Cortĉs Gallardo.......................sseeeeoeneenee ae geseeenanenaaeaneseseeeoos 29 Orlando Galan Betancourt...................sseseeseeeeeeel kostenesanneseanannennnennasannrenneeoto 36 Oscar Alberto Ortega Lora,...........................veeceeoicekianaekaananknetantknanenanekaaate! Oscar Alcalde Valls............... Oscar Lorient,....................seseneeeneeeseeenseesenensesnaneeevas Oscar Ortega Lora....................seeseeeserseo Oscar Quintela Bonilla.......................... Osvaldo Socarras Martinez................es«ssessosenseanesanneeennsnnnnneeseennnenteetaio 40, 100

Pablo Agŭero Guedes.....................esieseisieitiseeneenensanioitsteitnnnrreKtAAKAIPIKIIIIAOO 44,99 Pablo Cartas ROdriguez.........................eeeeneieeoaeoeanelaaienennnnannankaanntiao 40, 100 Pablo Mila Ortiz.....................................sses«su..esessasssssesnstussssvrsnsssetnssrsesssetesses 31 Paŭlo la 3-a....................sssesse ee eeskennentkesnkenankannnkiennIinnaPIenntnIAN EI MIIPIKIIIIeakn ĉtt 123

Pedro A. Rodriguez Medrano.........................eeesesseeiseseieteentsreneseeesenneiostasiio 99 Pedro Abraham Castells Varela.......................sesocesesseseneneseennntsannnnaneennennnankno 30 Pedro Alvarez Tabio.................seesesesesnsesnnseneineesnasnnennakasesesesneaenenreenraensnsatasenas 4 Pedro Calvo Garcia....................s.ssssssssusssssssssnssssnneresenssensnasssenanrerrannerteesasasesno 97 Pedro Celestino Aguilera Gonzalez.........................ŝikŝŝeeeiesisineinsieseŝneeseenenei 44 Pedro Delgado.................«eserescteŝtannntansnenoonnenŝoaapiaanatentaasnnknastonkienaknanŝenakako tao 57 Pedro Gutierrez SanNtos...................essssssseneeneneeeneennneeiannnannnnkinankaeaknnkaankknoannno 43 Pedro Manuel Sarria Tartabull...............................eeeeseeeekneennneeeennnkannnene 47,99 Pedro Marrero AlZpUIŬa...........................veseeeeeeseoosenieoiseksansannakaaana 42,77,99 Pedro Miret Prieto............. goeesseseseneenseeaseasnsasserraveennoonannson 29, 38, 45, 89, 93 Pedro Trigo L6pez...... Pedro Vĉliz Hernandez..... Philippe de Mornay........... Pio la 12-a.........................sesesessenoteennkkannnnnnnntIlennnntennnanŝennaŝIennILeKiIII K aeeekankkkno PiZarTO.................s.ssecsesesennneeeeeoannnetesenannnnnnenaneannnkkkektenaankKelnKkankaanknnnntenennlktIAO! Platt (Aldono Platt al la konstitucio) „. Polibio......................esssscseeinokenenneneekannnkenntaekkinntekneeanenoannienkooatreenentkesntensarevao PuccinNi.....................esseeenseeeeeeksennnnkiannnknennniinannkhiIieennkiKienŝŝIIiiŝtIPI ŝŝ ŝ1iIKIlIakIIŝIŝ24no Rafael Cisneros Ponteau... Rafael Freyre ToOrtes..................-..ŝieiesiseseesisnsenesnesennseesieeieneeeieneienieneeio Rafael Guas Inclan.........................essseeesssekeneneennnnaninnentenanneeannIneennnnKIieeato Rafael Salas Caŭizares Ramiro Arango Alsina.............................seseeseeeennsankeneenetanaeenekeeeekteeknetanrtaetao

Ramiro Sanchez Dominguez................ŝseklŝekteŝnaŝiniknenakaektesnakaetaekneknetaria2s Ramiro Valdes Menendez. Ramon Grau San Martin..................sesssseseneeeseesneeennnnkteennteenneneneeeseeo

Ramon Infiesta Bag€s.........................eoseesepcokeekeokooktenetekneaekannkiaekaoatanŝna kr Ramon Mendez Cabezon Ramon O. Hermida...................esesesoeseeeenntennenenneenankanakanennenenekankneaaanneniaoo

— 146-

Ramon Ramon Ram6n Ramon

Perez Ferro..............ssssser ssc ksenasenonnnenennntennienneneteannteneteneeennnenenktannino Pez FerTo..............esscsesssesussssessasenesssnessnsetsnmnsssennsssesssssssrsersanreseranansres Valdes.........................sesessesnesosnenssnannntennnntenennnnannntenennseeenannennnnenntons Vasconcelos Maragliano

Ramon Zaydin Marquez-Sterling....................eersesestsenseŝsansenesaneo 101, 113 Raŭl Castro RUzZ...................«..ssesesssessssssessssnenrassanresensnseresnnstssnsssss 7, 25, 29, 40sj Raŭl de Aguiar Fernandez..........................seseeseeeeieenneinesenenneensisanne 91, 99 Raŭl de Villalvilla Carbonell...........................sssessseseneeennneeeneeansenannsenoeenaneteeao 20 Raŭl Fernandez-Mascaro VYarin1.................ŝŝŝee. Raŭl Gomez Garcia....................eeeeesesen ee ee ee nneenneeto Raŭl Martinez Araras. Raymond G. Gettel...................... Recaredo Garcia Fernandez................... Reemberto Abad Aleman Rodriguez..... polsasteseeneresetennsasssanss 40, 99 Renato Guitart Rosell..............................sseensseseneneneeanntenaanannnnnekno 20, 38, 42, 99 Renĉ Bedia Morales...........................sseseeesesssenessannnnnsennnnstannnesennneereneesasas 29, 43 Reynaldo Benitez Napoles.... Ricardo Diaz Olivera................... Ricardo Santana Martinez....

Rigoberto Corcho Lo6pez...... Roberto Roberto Roberto Roberto

Fernandez Millan............................ Galan Betancourt.... Garcia [baŭez............. Mederos Rodriguez..................

Roberto Rosillo Rodriguez...... Rodolfo Ugalde Carrillo.......... Rolando Rodriguez Acosta....... Rolando San Roman de la Llana.......................seeeeeseneeeenneteeeeeanaanannnnnnan Rosendo Menendez Garcia.............

Ruben Alonso Alvarez Rudolf Stamrnler............................ Ruperto Cabrera Rodriguez......... Salvador Garcia Ramos Sankta Tomaso...................eeseseseseeseesnannntnnenesaanonnannnnenenesanenrnerannesenaasaaanss!» Santiago Verdeja Neyra -

Sarah Mendez Capote....................eseieŝsiseieneenennenneneeneteenetesnsnenseneeenianet Severino Rosell Gonzalez.....................e....sensesesisaneeenneennnosanannesannnannsennsteeetos

Stephanus Junius Brutus

-

Temis (diinO)...................eeeeseeeeksetenkntienkeeintenknteantenekktekeeneeneeenekinekinekaanano Teodoro de Beze.....................e«scsessessoessenetnnsenenenntonnnnannarannennnnIanannnnnoenanastes Thomas Becket. „. Thomas Jefferson...................ssss.„sssssescessetsssssmossmansernnssennennonpnntransenanesestasenen!

Thomas Paine.........................s.sssesssssssscsessesvesasestansetesasrresesstersesesravaserrasnesses 129 Tomas Alvarez Breto.................s.sessesesesntesneeieionntensentannsanenenennnnnennnantnaoo 40, 100 Tomaso de Akvino...................sesssseresonneesenanennnnsaneenaankeninnonkknennnnennnnikanIiItene2O 121 Ugalde Carrillo...........................eso ee neeneeenneisekneeseartaraksneknekastavtakaakat0 47, 76, 96 Valeriano Weyler Nicolau.................... . eesesesenseeisieesenseeoesenneenneeias 96, 98s, 100 Vicente Camps Ruiz.......... Victor Escalona Benitez.... Vilhelmo de Oranio........... Virginio GOmez Reyes...... Voltero..................sssesescerene Wilfredo Matheu Orihuela

— 148—

Maritza Gutiĉrrez Gonzalez: Fidel — biografia skizo Fidel Alejandro Castro Ruz, pli konata kiel Fidel Castro, naskiĝis en Birdn, nuna provinco Holguin, en la orienta parto de

Kubo, la 13-an de aŭgusto 1926.

Li estis la tria filo de Angel

Castro Argiz, terposedanto kaj farmisto pri sukerkano deveninta el Galegio, Hispanio, kaj la kuba kamparanino Lina Ruz Gonzd-

lez. Lia patro

estis rekrutita de la hispana kolonia

armeo

por

batali kontraŭ la kubaj sendependistoj. Post la milito Angel Castro reiris al Hispanio kaj revenis definitive al Kubo en 1905. Li laboris en diversaj lokoj ĝis kolekti la monon bezonatan por starigi sian propran sukerkanan plantejon en Birdn. Tie li enam-

iĝis al Lina Ruz, filino de kamparana familio de la provinco Pinar del Rio, translokiĝinta al la bieno, kaj ili geedziĝis en

1943. Fidel

ekstudis en loka lernejeto estante kvarjara kaj en sia

sepjara aĝo estis sendita al Santiago de Kubo por plua studado. De tiam li loĝis kune kun sia fratino Angela en la domo de la

instruistino kaj familianoj, kiuj estis tre malriĉaj, periodo kiu estis tre malfacila por la junaj gefratoj. Iom poste, en Santiago de Kubo, li eniris en privatan religian

lernejon Fratoj de La Salle, kiel ekstera lernanto kaj poste kiel internulo. De 1938 li studis en la Kolegio Dolores, gvidata de la Ordeno de la Jezuitoj. En 1942 pro memdecido li eniris al la kolegio Belen de Havano, kaj estis elektita la plej bona atleto de la lernejo en

1944, kiam li fariĝis bakalaŭro pri beletroj.

- 149

Poste en la universitato li tuj aniĝis al la sportaj teamoj de basketbalo (korbopilko) kaj basbalo (batpilko).

Dum la dua jaro en la universitato li konatiĝis kun la Ortodoksa Partio kaj kelkaj membroj de la komunista junularo. Pro siaj politikaj agadoj, unue en la universitato, li ricevis mortminacojn kaŭze de kandidato de la universitata organizaĵo subtenata de la tiama registaro de Ramon Grau San Martin.

Malkontenta pri la koruptado kaj perforto reganta sub la registaro de la prezidanto Grau San Martin, la 16-an de julio

1947 li elparolis en la unua sesio de la Studenta Konstituciiga Asembleo, kiu aperigis lin en la unua paĝo de kelkaj ĵurnaloj. Li fariĝis kontraŭimperiisto kaj ligiĝis al diversaj studentaj organizaĵoj progresemaj kaj al la komitatoj por sendependeco de Portoriko kaj prezidis la komitaton por dominga demokratio kaj eĉ aliĝis al taĉmento por batali kontraŭ la dominga diktatoro

Rafael Trujillo, kaj tiucele trejniĝis en Insuleto Confites, de la britaj Bahamoj. La ekspedicio fiaskis pro interveno de la kuba registaro sub-

tene al Trujillo. Fidel sukcesis eskapi kaj reveninte al Havano li daŭre aktivis politike kaj partoprenis en studentaj protestoj, kiuj estis forte subpremataj pro la postuloj de la usona registaro, kiu persekutis ĉiujn suspektatajn komunistojn. Dum unu el tiaj

alfrontiĝoj li estis grave vundita. En 1948 Fidel edziĝis al Mirta Diaz Balart kaj havis filon. En tiu sama jaro la tiama prezidanto Grau decidis ne kandidati-

ĝi por la elektoj kaj nomumis kiel kandidaton de la Aŭtenta Partio Carlos Prio Socarrds, kiu elektiĝis. En aprilo usonaj mararmeaj soldatoj profanis la statuon de Jose Martf en la Centra Parko de Havano. Okazis amasa protesto, kiun Fidel avangardis kune kun la junkomunistoj kaj kiu estis subpremitaj de la polico fronte al la sidejo de la usona ambasadejo. En 1959 li doktoriĝis pri civila juro kaj diplomiĝis pri diplo- 150—

matia juro kaj kune kun du kolegoj eklaboris en sia advokata oficejo ĉefe por defendi personjn el malriĉaj sektoroj. Simpatianto de la Partio de la Kuba Popolo (ortodoksa), Fidel partoprenis aktive en la kampanjoj de la partio kaj denuncis la reakcian kaj mallegitiman karakteron de la fakta regado estiĝinta post la armea puĉo de Fulgencio Bastista la 10-an de marto 1952. Fidel estis enprizonigita post la sturmo al la kazerno Monca-

da de Santiago de Cubo la 26-an de julio 1953, kaj li mem sin defendis antaŭ la tribunalo, kiu juĝis lin kaj eldiris sian konatan defendan paroladon La historio absolvos min,' en kiu li skizis programon de la estonta revolucio en Kubo. Li estis kondamnita al 15 jaroj en malliberejo kaj poste, danke al amnestio en 1955, li povis eliri el la prizono kaj ekziliĝis en Meksiko, de kie li startis kun 81 aliaj revoluciuloj en la ĵaĥto Granma kaj eniris la insulon tra la plaĝo Las Coloradas, la 2-an de decembro 1956.

La 17-an de januaro 1957 li gvidis la unuan armitan agon kontraŭ la armeo de Batista en la kazerno La Plata kaj tie atingis sian unuan venkon. La Ribela Armeo ekkreskis kaj fortiĝis. Kiel ĉefkomandanto li gvidis la militon kaj la revolucian batalon de la ribelaj fortoj kaj de la Movado 26-a de julio dum

la 25-monata milito. Li komandis la Kolonon Unu Jose Marti kaj persone partoprenis en preskaŭ ĉiuj operacoj kaj plej gravaj

bataloj en la teritorio de la Unua Ribela Fronto. Fidel eniris venke la 1-an de januaro 1959 en Santiago de Kubo

kaj poste en Havano

februaro

la 8-an de januaro.

1959 li estis nomumita

La

13-an de

ĉefministro de la revolucia

registaro.

Ekde la komenco Fidel gvidis kaj partoprenis ĉiujn agojn 1

Entiu ĉi libro. -151-

cele al defendo de la lando kaj de la revolucio kontraŭ agresoj venintaj elekstere aŭ agadoj internaj de kontraŭrevoluciaj ban-

doj, speciale la venkan defendon kontraŭ la invado tra Plaĝo Gir6n (Porkogolfo) en aprilo 1961. Kaj nome de la revolucia povo li proklamis la socialisman karakteron de la kuba revolucio la 16-an de aprilo de tiu sama jaro. Li gvidis la kuban popo-

lon en la tagoj de la drama Krizo de Oktobro de 1962 — konata kiel la „raketokrizo”.

Li estis elektita al la kuba parlamento en 1976 kaj sekve prezidanto de la ŝtata kaj ministra konsilantaroj, posteno kiun li plenumis ĝis demisii pro sanproblemoj ka 24-an de februaro 2006. Dum tiu periodo li prezidis oficialajn kubajn misiojn en pli ol 50 landoj. Li estis ankaŭ la unua sekretario de la Komunista Partio inter 1965 kaj 2011.

Strategie li gvidis la partoprenon de centoj da miloj da kubaj batalantoj en internaciaj misioj en Alĝerio, Sirio, Angolo, Etiopio kaj aliaj landoj, kaj impulsis kaj organizis la kontribuon per dekoj da miloj da kubaj kuracistoj, instruistoj kaj teknikistoj,

kiuj servis en pli ol 40 landoj de la Tria Mondo, samkiel la kreadon de internaciaj lernejoj, kie studadis dekoj da miloj da studentoj de tiuj landoj en Kubo. Li impulsis integrajn programojn de asistado kaj kunlaboro

en la prisana sfero en pluraj landoj de Afriko, Latinameriko kaj Karibio. Historia gvidanto de la kuba revolucio, laŭlonge de la revo-

luciaj jaroj li impulsis kaj gvidis la batalojn de la kuba popolo favore al fortiĝo de la revolucia procezo, ĝian avancon al socialismo, la unuecigon de la revoluciaj fortoj kaj de la tuta popolo, la ekonomiajn kaj sociajn transformojn de la lando, la evoluigon de edukado, sano, sporto, kulturo kaj scienco, samkiel bata-

lojn kontraŭ la eksteraj agresoj kaj kondukis aktivan eksteran -152-

politikon surbaze de ne negoceblaj principoj.

Je monda skalo li impulsis la batalojn de la Tria Mondo kontraŭ

la nuna

internacia ekonomia

ordo,

aparte kontraŭ la

ekstera ŝuldo, malŝparo de rimedoj pro militaj elspezoj kaj la novliberala tutmondigo, samkiel li strebis integriĝo de Latinameriko kaj Karibio.

al

unuecigo

kaj

En 2004 apud la venezuela gvidanto Hugo Chavez, li malfermis la vojon al la latinamerika integriĝo per la kreado en Havano de la Bolivara Alianco por la Popoloj de Nia Ameriko —

'Traktato de Komerco de la Popoloj (ALBA-TCP). La 31-an de julio 2006 li transdonis provizore siajn respondecojn pro sanproblemoj. Li ankaŭ evitis eblan partoprenon en

la sekva elekta procezo pro la samaj kialoj. Post etapo de resaniĝo plena de riskoj, en marto de 2007 li entreprenis novan mision en sia revolucia vivo: verki pri diver-

saj temoj de la socio. La sekurecaj servoj de la kuba ŝtato kalkulis ĝis la jaro 2007 sume 638 intencojn murdi la prezidanton Fidel Castro en diver-

saj evolufazoj, dum pli ol cento realiĝis fiaske. Laŭlonge de sia vivo li ricevis plurajn premiojn, distingojn, honorojn naciajn kaj internaciajn flanke de suverenaj ŝtatoj aŭ institucioj subnaciaj, institucioj kaj organizaĵoj ne registaraj, politikaj partioj kaj aliaj. Fidel Castro mortis la 25-an de novembro 2016. La 29-an, sur la Placo de la Revolucio, en Havano, granda homamaso adiaŭis lin, same kiel la 3-an de decembro en Santiago de Kubo, kie li estis entombigita en la tombejo Santa Ifigenia. La Ĝenerala Asembleo de la Unuiĝintaj Nacioj la 20-an de decembro 2016 honoris la forpasintan Fidel Castro per minuto

da silento kaj per pluraj kontribuaĵoj. La prezidanto de la asembleo emfazis la alvokon de la revolucia gvidanto savi la mon- 153-

don kontraŭ milito, subevoluado, malsato, malriĉeco kaj detruado de la naturaj resursoj, kiuj nepras por la transvivado de la homaro.

- 154—

FIDEL CASTRO RUZ Mortraporto laŭ la retpaĝoj de la Internacia Komunista Esperantista Kolektivo (IKEK) kaj de la Monda Asembleo Socia (MAS) Fidel Castro Ruz nun, la 25-an de novembro, estingiĝis, 90-jara,

je sia natura morto, malgraŭ la multegaj murdoprovoj, kiam li estis en respondeca funkcio, faritaj precipe de la usona sekreta servo. La kubanoj konsideras lin, apud sia Jose Marti, sia nacia

heroo. Kaj ne senkiale. La atako al la kazerno de Santiago de Kubo kontraŭ la usone subtenata Batista-reĝimo,

en 1953, kiu mal-

sukcesis kaj en kiu li kun aliaj estis kaptita, fariĝis ĝis hodiaŭ simbolo de la kuba rezistado al la usone trudita sistemo kaj de la insisto de la kubanoj pri sia rajto je memdecido kaj je socia justeco. Lia parolado antaŭ la tribunalo, „La historio absolvos

min” — ankaŭ tradukita al Esperanto' — fariĝis la teoria bazo de la kuba revolucio.

Poste, kun manpleno da homoj - inter ili lia frato Raŭl, Ernesto Che Guevara kaj Camilo Cienfuegos — kaj kun la aktiva apogo de la grandega parto de la kuba popolo li en mallonga tempo, en sinsekvaj bataloj, liberigis Kubon el la usona novkoloniismo — io ĝis tiam ne vidita en la historio.

Sub lia gvido la kubanoj venkis la invadon de usonaj ekzilkubanoj, kiuj, apogate de Usono, elŝipiĝis en la Porkogolfo. Ekonomie kaj politike izolita fare de Usono, Kubo en la sekvo estis helpata de Ja USSR kaj de la ceteraj landoj de la socialisma mondsistemo, kaj, kvankam ne industriigita kaj tute subevoluinta lando, sur tiu bazo povis konstrui la socialismon ... ĝis la

kolapso de la eŭropaj socialismaj landoj komence de la 1990-aj jaroj. 1.

Reeldonota de MAS. [Tiun promeson nun plenumas tiu ĉi libro, la

MAS-libro n-ro 170. -vl]

La helpo de Kubo

al aliaj revoluciaj movadoj

en la mondo,

precipe en Afriko, estis kelkfoje decida. La decido de Fidel milite helpi Angolon kontraŭ la trupoj de la sud-afrika apartheid-reĝimo (la decida venko sorton de la tuta suda Afriko.

en Cuito

Cuanavale)

ŝanĝis la

Ekde la 1990-aj jaroj denove izolita kaj devigata iel-tiel elturniĝi en la epoko, kiun la kubanoj nomas la „speciala periodo”,

Kubo sub Fidel iom post iom transiris al provoj konstrui ekonomian bazon por povi konstrui la socialismon, do aplikis politikon, kiu pli aŭ malpli sekvis tiun de Lenino, kiam tiu troviĝis en

simila situacio: en esence neindustriiĝinta lando kaj izolita en kapitalisma mondo,

rompi la izolitecon per kompromisoj

kun

eksterlanda kapitalo por konstrui ekonomian bazon necesan por konstrui la socialismon. La modelo de Ĉinujo kaj de Vjetnamujo kaj la rilatoj kun ili kaj kun latinamerikaj landoj faciligis la paŝojn sur tiu vojo. La komenca izoliteco de Kubo en Latinameriko, trudita de Usono, en la fluo de la tempo inversiĝis kaj kondukis al relativa politika izoliteco de Usono en Latinameriko.

La sukceso de la politiko kaj praktiko de Fidel Castro ne estas komprenebla sen liaj principoj, esprimitaj en la 10 punktoj de „Kio estas revolucio ?” Surpriza por iuj, sed ne de marksistoj, estas ke la unua punkto de tiuj principoj estas: „Sento pri la historia momento”. Do, „sento”, kiu gvidas la homon, kompreneble laŭ lia analizo de la historia situacio. Tio helpas distingi tion, kio jam eblas, disde tio, kio ankoraŭ ne eblas. La evoluo de Latinameriko, de multaj landoj en tiu mondoparto

sur socie progresema vojo, estas pli aŭ malpli rekte ligita kun Fidel Castro.

- 156—

Lia parolado en Rio-de-Ĵanejro en 1992, montras lin kiel unu el la unuaj ŝtatestroj, kiuj plene konsciis pri la graveco de la klimata ŝanĝo; ĝi komenciĝis per tiuj ĉi vortoj: „Grava biologia specio estas minacata malaperi pro la rapida kaj progresa forigo de ĝiaj naturaj vivkondiĉoj: la homo. Nun ni ekscias pri tiu ĉi

problemo, kiam estas preskaŭ tro malfrue por malebligi ĝin.”? Kaj nelaste, multaj Esperantistoj ne forgesos, kiam Fidel, dum la 75-a Universala Kongreso de Esperanto en Havano, en la jaro 1995, deklaris sin „soldato de Esperanto”. La principoj de Fidel, lia modelo kaj lia pensado restas vivaj en

la kuba popolo same kiel en la revoluciaj movadoj de Latinameriko. En la konscio de la progresemaj homoj en la tuta mondo li restas kiel grandulo de analiza pensado kaj de konsekvenca praktiko. Lia influo ne ĉesas kun lia morto. Mi finu kun la kubanoj : „Hasta la victoria siempre, Fidel” („Ĝis la venko ĉiam,

Fidel !”). Havano, la 26-an de novembro 2016

V. L.

2

Fidel Castro Ruz: Dialogo de civilizacioj. Parolado farita en Rio-

de-Ĵanejro dum la Konferenco de la Unuiĝintaj Nacioj pri la Medio kaj la Disvolvado, la 12-an de junio 1992 ... (MAS-libro n-ro 8), paĝo 11-12. -157-

Notoj de la redaktinto Jam en la fruaj jaroj de la Kuba Esperanto-Asocio ĝiaj membroj sentis la bezonon traduki kaj aperigi en Esperanto tiun ĉi gravan tekston, kiu fariĝis la larĝe perceptata manifesto de la movado por renversi la duonkolonian sistemon. Kaj ili trovis por la aperigo de sia tradukaĵo la apogon de la prestiĝa eldonejo Jose Marti, en Havano, en la jaro 1984. Se oni konsideras la malmultan sperton de la tiamaj tradukantoj, oni povas nur miri pri la lerteco de tiuj junuloj en siaj klopodoj por solvi tradukproblemojn. Tamen la tuta teksto ja estis nepre revizienda, kaj ĝuste pro tio ĝi ankaŭ ne prezentiĝis al la grandaj Esperantaj libroservoj. La subita forpaso de la

ĉefkomandanto Fidel Castro, la 25-an de novembro 2016, igis nin

flankenmeti

ĉiajn

taskojn

por

unuavice

pretigi

tiun

ĉi

eldonon. Antaŭa hispanlingva prinotita eldono en kaj franclingva eldono abunde prinotita unue helpis nin, ĝis subite aperis nova hispanlingva eldono, okaze de la naŭdekjariĝo de la aŭtoro

en tiu ĉi jaro, kun pli koncizaj kaj do pli utilaj notoj, kiujn ni uzis por tiu ĉi nia eldono. Tamen tiu eldono aperis mallonge antaŭ aŭtoro kaj do ne aperigis lian biografieton, manki ĉi tie, do ni aldonis ĉi tie mallongan utilas por orientiĝi en tiu ĉi libro. Ni krome

la forpaso de nia kiu nun devis ne tekston, kiu krome aldonas la mortra-

porton de la Monda Asembleo Socia (MAS) kaj de la Internacia Komunista Esperantista Fidel Castro.

Kolektivo

(IKEK)

pri la forpaso

de

La piednotoj estas ĝenerale tiuj de la hispanlingva eldono redaktitaj de Eugenio Sudrez Perez kaj do ne estas aparte signitaj. La malmultaj piednotoj el aliaj fontoj estas signitaj per la respektivaj sigloj: - freld (por la franclingva eldono) - mgeg (por Maritza Gutierrez Gonzalez) - vl (por Vilhelmo Lutermano)

La hispanlingvaj eldonoj — en tio sekvantaj la kutimon en hispanlingvio — laŭeble hispanigis alilingvajn antaŭnomojn kaj ankaŭ plurajn familiajn nomojn.' Nia principo“ estas: Espe-

rantigi nur tiujn antaŭnomojn

kaj familiajn nomojn,

kiuj en

Esperantujo jam estas larĝe konataj, kelkaj eĉ Fundamentaj, kaj

tiujn, kiuj tre ofte aperas en la koncerna teksto, kaj aperigi la ceterajn en la fremdlingva formo. Ni tamen esceptigis la nomon de la aŭtoro Fidel Castro, ja certe la plej vaste konata kubano, tamen ankaŭ internacie ja konata en tiu hispanlingva formo,

inkluzive de la ĝusta elparolo, kaj kiun ni pro tio lasis senŝanĝga kaj kursivigis ĝin, kiel ĉiujn fremdlingvajn vortojn. Ni aranĝis la nomindekson ne, kiel kutime, laŭ la familiaj nomoj, sed laŭ la personaj nomoj, ĉar unue ili plej ofte aperas tiaj en la teksto kaj due, ĉar la vico de la du familiaj nomoj en

hispanlingvio — unue la familia nomo de la patro, due tiu de la patrino — ne estas ĉiam stabila, kelkfoje oni uzas la duan fami-

lian nomon kiel voknomon. Do, la aranĝo laŭ la personaj nomoj en tiu ĉi kunteksto eble kaŭzas plej malmultajn problemojn. 1 - Jen kelkaj ekz-oj vicigite laŭ la familiaj nomoj (kursive: neEsperantaj vortoj, diklitere: hispanigitaj nomoj, interkrampe: (la origina nomo), la sagon sekvas

— la formo, en kiu la nomo ape-

ras en tiu ĉi eldono: Juan Altusio (Johannes Althaus)

—

Johano Altusio; Jorge Bu-

chanan (George Buchanan) ~ Georgo Buchanan; Juan Calvino (Jean Calvin) ~ Johano Kalvino; Marco Tulio Cicer6n (Marcus Tullius Cicero) ~ Marko Tulio Cicerono; Adolfo Hitler (Adolf Hitler) - Adolfo Hitlero; Francisco Hotman (Francois Hotman) ~ Francisko Hotman; Juan Knox (John Knox) — Johano Knox; Martin Lutero (Martin Luther) - Marteno Lutero, Felipe

Melanchton (Philipp Melanchton) — Filipo Melanchton; Juan Milton (John Milton) — Johano Milton; Juan de Salisbury (John ...) ~ Johano de Salisbury; ktp. 2

Tiu principo estas ankaŭ tiu de Le Monde diplomatique en Esperanto (http://eo.mondediplo.com) kaj de la Monda Asembleo Socia (MAS) (http://mas-eo.org). - 159-

Mi dankas la valoran helpon de membroj de la Kuba Esperanto-Asocio (KEA), speciale tiun de Maritza Gutierrez Gonzdlez, tiun de la gebibliotekistoj de la Nacia Biblioteko de Kubo, en Havano, kaj nelaste k-don Eugenio Sudĝrez Perez, pro iliaj valoraj indikoj. Havano, en decembro de 2016 Vilhelmo Lutermano

— 160—

La Monda Asembleo Socia

(MAS) kaj ĝiaj libroj MAS estas asocio fondita en la jaro 2005 de Esperantistoj kiuj, inspiritaj de la artikoloj de la gazeto Le Monde diplomatique en Esperanto (http://eo.mondediplo.com) — reta, laŭokaze ankaŭ papera — volas ne nur legi, sed ankaŭ diskuti kaj agi.

Ĝi estas strikte bazdemokratia, travidebla (por siaj membroj), progresema organizaĵo, kiu funkcias nur pere de retpoŝto kaj Interreto. Ĝi partoprenas en la Mondaj

kaj

laŭeble regionaj Forumoj kaj referencas en sia statuto por sia agado tekstojn kunigitajn en la ĉi tie listigita libro

“Ĉarto

de la Unuiĝintaj Nacioj ...” (n-ro 10 en la sekva

librolisto). Aliĝo kaj membreco estas senpagaj. Ĝia

retejo:

http:/mas-eo.org

enhavas

ĉiujn

interesajn

informojn

pri

MAS,

kaj

krome multajn legindajn artikolojn, tradukitajn aŭ memverkitajn de la membroj. Ĉiu membro rajtas ne nur publikigi en la retpaĝo de MAS siajn tekstojn, sed ankaŭ publikigi librojn en la eldonejo de MAS, kondiĉe ke li havas aŭ trovas la rimedojn por presado — ĉar aliĝo kaj membreco estas senpagaj, MAS ĝenerale ne disponas pri la rimedoj pagi al verkemuloj la eldonadon de libroj. Tamen, ĝis nun eldoniĝis jam pluraj libroj — jen en la vico de ilia apero: 1. - C. E Ramuz: Aline (novelo de la franclingva svisa aŭtoro en traduko de nia fama Rene de Saussure, reeldonita post la unua eldono en 1911), MAS,

2007, 127 p.,

ISBN 918-2-9529537-0-2 (elĉerpita. 2-a eldono vidu n-ron 127) 2. — Arturo Ŝniclo: Rondo (Dek dialogoj); La fianĉino (Skizo), kun eseo pri verkoj de Sniclo de Hartmut Scheible, trad. de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2007, 127

p., ISBN 918-2-9529537-2-6 3. ~— Karlo Markso: Salajro, prezo kaj profito (prelego pri bazaj ekonomiaj fenomenoj antaŭ internaciaj delegitoj de la laborista movado), trad. de Vilhelmo Lutermano,

MAS, 2007, 59 p., ISBN 978-2-9529537-1-9 (elĉerpita, 2-a eld. sub 159) 4. — Kubaj infanrakontoj, trad. de Jozefo de Jesŭis Campos Pacheco kun ilustraĵoj de Danny Daniel Pereyra, MAS, 2007, 120 p., ISBN 978-2-9529537-4-0

5. - GBEGLO Koffi: Esperantujismo, MAS, 2008, 72 p., ISBN 978-2-9529537-5-7 (elĉerpita, vd la 2-an eldonon sub n-ro 171) 6. — Johano Besada: Eseoj, MAS, 2008, 92 p., ISBN 978-2-9529537-3-3 7. — [Karlo Markso] Markso hodiaŭ -- Nerefuteblaj Lutermano, MAS, 2008, p. 91 p., ISBN 978-2-9529537-8-8

citaĵoj, trad. de Vilhelmo

8. — Fidel Castro Ruz: Dialogo de civilizacioj (2 paroladoj), Amparado Cisnero, MAS, 2009, 84 p., ISBN 978-2-9529537-7-1

9.

= Dominique

Vidal

kun

Sĉbastien

Boussois:

Kiel

palestinanojn 1947-1949, elfrancigis Vilhelmo Lutermano, MAS, 978-2-9529 537-6-4

elhispanigita

Israelo

elpelis

de

la

2009, 361 p., ISBN

10. — Unuiĝintaj Nacioj: Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj, Universala Deklaro de Homrajtoj, Konsilantaro pri Homrajtoj, Internacia Traktato pri Ekonomiaj, Soci-

aj kaj Kulturaj Rajtoj, Internacia Traktatoj pri la Civilaj kaj Poitikaj Rajtoj, Konvencio pri la Rajtoj de la Infano, Konvencio pri la Rajtoj de Handikapitoj, Protokolo pri abolo de mortpuno, Konvencio pri Indiĝenaj kaj Tribaj Popoloj trad. de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 230 p., ISBN 978-2-9529537-9-5 11. — Karlo

Markso:

Dunglaboro

kaj kapitalo,

trad. de Vilhelmo

—

Lutermano,

MAS, 2009, 44 p., ISBN 978-2-918300-00-7 12. — Karlo Markso: Pri liberkomerco, kun antaŭparolo de Frederiko Engelso, trad. de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 52 p., ISBN 978-2-918300-02-1 13. - Karlo Markso: Kritiko de la Gotaa Programo, kun antaŭparolo de Frederiko Engelso, trad. de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 44 p., ISBN 978-2-918300-

03-8 (13a. — 2-a eld.: 978-2-918300-21-2) 14. ~ Eddy Raats: La longa vojaĝo. Travivaĵoj de etulo, MAS, 2009, 103 p., ISBN 978-2-918300-05-2 15. — Dania Rodriguez Garcia: Ni interŝanĝu; La nova leterportistino; Du kaj la fantazio. Tri infanteatraĵoj. Elhispanigitaj de Jozefo de Jesus Campos Pacheco kaj Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 112 p., ISBN 978-2-918300-04-5 16. — Kien Ĉinio? Dek-du analizoj el diversaj landoj kaj vidpunktoj. Francois Jullien: Ĉinscienco en sakstrato — Ĉinio en la spegulo de Okcidento; Manfred Szameitat: Sukcesa, sed ne socialisma; Ingo Nentwig: Naciaj malplimultoj kaj politiko pri naciaj malplimultoj en la PR Ĉinio; Barry Sautman: Protestoj kaj separismo en Tibeto; Michael Parenti: La mito de Tibeto; Enfu Cheng: Fundamentaj trajtoj de la socialisma

merkatekonomio; Jian Xinhua: Harmonia socio, salajrolaboro kaj klasbataloj; Theodor Bergmann: La socialisma disvolvo-strategio de la PR Ĉinio; Rolf Berthold: Pri la interna kaj ekstera politiko de la KP de Ĉinio; Li Bingyan: Ĉinio sub influo de la novliberalis-

mo; Helmut Peters: Popolrespubliko Ĉinio: 30 jaroj da reform- kaj malferm-politiko; Jean-Louis Rocca: Ĉu la ĉina meza klaso estas revolucia? Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 142 p., ISBN 978-2-918300-06-9 17. — Karlo Markso:

La mizero de la filozofio, respondo al J. B. Prudono:

“La

filozofio de la mizero”; kun antaŭparoloj de Frederiko Engelso; Pri J. B. Prudono. Tradukitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 196 p., ISBN 978-2-918300-08-3 18. — Jorg Goldberg k.a.: Ekonomia krizo — Analizoj n-ro 1, Jĝrg Goldberg: La historia pozicio de la nuna ekonomia krizo — pli da demandoj ol respondoj, Horst Hen-

sel: La nomoj de la mono — kontribuaĵo al karakterizo de la nuna kapitalismo, Harald Werner: Notoj pri la psiĥologio de la krizo, Sarah Wagenknecht: Brulfaristoj kiel fajro-

brigado — Kritiko de la krizmastrumado, Elgermanigoj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 57 p., ISBN 978-2-918300-09-0 19. — Salim Lamrani (komp.): La terorismo de Usono kontraŭ Kubo — La Kuba Kvinopo, Howard Zinn: La radikoj de la politiko de Usono rilate Kubon, Noam Chomsky: Kubo kaj Usono — preskaŭ duonjarcento da teroro, William Blum: La nepardonebla revolucio, Michael Parenti: Agreso kaj propagando kontraŭ Kubo, Piero Glejeses:

Kubo, Afriko kaj la kvin kubanoj, Ignacio Ramonet:

Miamo,

nesto de teror-istoj,

Salim Lamrani: La Kuba-Usona Nacia Fondaĵo (KUNF) kaj la internacia terorismo, Leonard Weinglass : La proceso kontraŭ la Kuba Kvinopo, Wayne Smith: Trista paĝo

en la historio de usona juro, Saul Landau: Kvin kubanoj en malliberejo: viktimoj de la obsedo de Bush, Michael S. Smith: Raporto pri du procesoj, James Petras: La Kvin Kubanoj — kandidatoj por la Nobel-premio, Jitendra Sharma: Veraj

batalantoj kontraŭ terorismo, Rikardo Alarcon de Quesada: La kazo de la Kvin —pruvo de la terorismo de Usono kontraŭ Kubo, Gianni Mind: Historio kiun la amaskomunikil-

oj kaŝas — la kvin kubanoj, Nadine Gordimer: La homaro kiel reflekto de la justeco, tradukoj de div. MAS-anoj, MAS, 2009 tradukoj de div. MAS-anoj, 2009, 232 p., ISBN 978-2-918300-10-6 . 20. — Elisĉe BYELONGO IŜELOKE: Eĥoj el Bembujo. Tradicio, rilatoj kun Banyamulenge, la genezo de la milito en Kongolando-Kinŝaso, kaj la diasporo rilate al Esperanto, MAS, 2009, 91 p., ISBN 978-2-918300-11-3 21. — Oktobra Revolucio kaj la sekvoj. Moshe Lewin: La Oktobra Revolucio

rezistas al la historio; Hansgeorg Conert: Bazoj kaj evoluo de la sovetsocie; Robert Steigerwald: Socialismo kaj ŝtato — dek tezoj, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano,

MAS, 2009, 48 p., ISBN 978-2-918300-07-6 22. — Ekonomia krizo, Analizoj n-ro 2, Joachim Bischoff: La financkrizo kaj alternativoj, Andreas Fisahn: Demokratia stirado de la ekonomio, Manfred Sohn: Dek tezoj por sociigo de la cirkuladsfero, Luciano C. Martorano: Socialismo, sociigo, demokratio, Manfred Lauermann: La dialektika plan-ekonomio de Ĉinio — respondo al la financkrizo, Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 81

p., ISBN 978-2-918300-12-0 23. — La homo kaj lia naturo

— La bildo

pri

la homo en la kapitalisma socio

kaj en marksismaj sciencoj. Lucien Sĉve: Ĉu la homo? — La marksa antropologio kaj ĝiaj bazaj konceptoj, Werner Seppmann: Mond- kaj hom-bildoj — Pri la formoj de ideologiaj potencreproduktado, Helga E. Horz: Ĉu la hombildo krizas? Hans-Peter Brenner; Biopsiĥosocia unuo homo — kogna cerbesplorado kaj ties impulsoj por la marksisma hombildo, Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 72 p., ISBN

978-2-918300-15-1 24, — Karlo Markso: La kapitalo. Volumo 1, Kritiko de la politika ekonomio. Libro I: La produktadprocezo de la kapitalo, Ĉapitroj unua ĝis naŭa, Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2009, 381 p., ISBN 978-2-918300-13-7 (elĉerpita; vd n-ron 68)

25. Karlo Markso; Frederiko Engelso: Tezoj pri Fojerbaĥo; Principoj de komunismo

kaj aliaj verketoj, elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano,

MAS,

2010, 62

p., ISBN 978-2-918300-17-5 26. ~ Frederiko Engelso: La origino de la familio, de la privata proprieto kaj de la ŝtato,

elgermanigita

de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

2010,

204

p., ISBN

978-2-

918300-16-8 27. ~ Arnold Petersen: Komentoj al la “Komunista Manifesto”, tradukis el la angla kaj kompilis T. Veder, (reviziita reeldono de la sama, S.A.T., Parizo 1933), MAS,

2010, 49 p., ISBN 978-2-918300-19-9 28. — Ekonomia krizo, Analizoj n-ro 3 (2010), Werner Seppmann: Riskokapitalismo;, Richard Sorg: Domenico Losurdo interpretas Niĉeon;, Christina Kaindl;: Subjekti-

veco en la krizo; Harald Werner: La krizo en la ordinara konscio; Christoph Butterwegge: Mondekonomiakrizo, evoluo de la socialŝtato kaj malriĉeco, Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2010, 80 p., ISBN 978-2-918300-22-9 29. — Werner Seppman: Laboro kaj dialektiko — Pri la emancip-horizonto de la Marksa pensado; Harald Neubert: La “historia misio de la laborista klaso” ĉe Markso kaj Engelso kaj la historia realeco; Hans Kŭlsch; Kubo ~ Heinz Dieterich

— kontraŭece; Otto Meyer: Teologio de liberigo — ĉu etikedo-trompo aŭ paŝoj al

emancipiĝo? Eseoj elgermanigitaj de Vilhelmo 978-2-918300-18-2 30. — Adjĉvi ADJE:

El togolanda

Lutermano, MAS,

saĝosako,

MAS,

2010,

2010, 79 p., ISBN

56 p., ISBN

9782-

918300-20-5 31. — Elmar Getto: Brazilo transe de piedpilko kaj sambo. Germanigita de Karl Weiss, elgermanigita de Vilhelmo (nur rete)

Lutermano,

MAS,

2010, ISBN

978-2-918300-25-0

32. — Ivan Efremov: La nebulozo de Andromedo, Sciencfikcia romano, El la rusa

tradukis Jurij Finkel, MAS, 2010, 403 p., ISBN 978-2-918300-24-3 33. — Domenico Losurdo: Ĉu fuĝi el la historio? La rusa kaj la ĉina revolucioj hodiaŭ,

elgermanigita

de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

2010,

199

p., ISBN

978-2-

918300-26-7 34. — Maritza Gutiĉrrez: Josĉ Marti — de kie kreskas la palmo, MAS, 2010, 54

p., ISBN 978-2-918300-28-1 (1-a eld.) 34a.

— Maritza Gutierrez: Josĉ Marti — de kie kreskas la palmo, MAS, 2016, 66

p., IS BN 978-2-36960-068-8 (2-a eld.) 35. — Karlo Markso: La kapitalo. Volumo 1, Kritiko de la politika ekonomio. Libro I: La produktadprocezo de la kapitalo, Ĉapitroj deka ĝis dektria, Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2010, 243 p., ISBN 978-2-918300-14-4 (elĉerpita, vd n-ron

68) 36. — Kien la klimato? Post Kopenhago kaj Koĉabambo, Eseoj kaj raportoj, Alexis Passadakis kaj Hendrik

perspektivoj dimensio

Sander:

Konkurenco

post la fiasko de Kopenhago;

de la CO»-diskuto;

Karl Hermann

en la forcejo Klimatpolitikaj

Hans-JoOrg Tjaden:

Schimmel:

La ideologia

Kapitalmoviĝo

okaziĝo; raportoj, tradukitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 918300-31-1

kaj klimata

2010, 59 p., ISBN 978-2-

37. — Georgo Pleĥanov: Pri rolo de la persono en la historio, El la rusa tradukis Jurij Finkel, MAS, 2010, 59 p., ISBN 978-2-918300-36-6.

38. — Karlo Markso: Pri la juda demando, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2010, 49 p., ISBN 978-2-918300-29-8

39. — Eddy Raats: Post la pluvo, pluvego, Travivaĵoj de junulo, MAS, 2010, ISBN 978-2-918300-34-2 40. — Adebayo AFOLARANMI: 978-2-918300-35-9

Ronke, la ĵaluzulino, MAS, 2010,

85 p., ISBN

41. — Jozefo Ŝlejfŝtejno: Enkonduko en la studadon de Markso, Engelso kaj Lenino, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, (1-a eld. 2010, 271 p., ISBN 978-

2-918300-27-4) 2-a eldono 2016, 282 p. ISBN 978-2-36960-050-3 42. — Ivan Efremov: La Horo de Bovo. Sciencfikcia romano, El la rusa tradukis

Jurij Finkel, MAS, 2010, 573 p., ISBN 978-2-918300-37-3 43.

— Roger

Martelli;

La

komunismo

estas bona

elfrancigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2010, 80 p.

partio

—

diru

al ĝi JES,

44.

—

Enkonduko;

Karlo

Markso:

Kontribuaĵo

Kontribuaĵo

al la

al la kritiko

kritiko

de

la

hegela

de la politika ekonomio.

jurfilozofio.

Antaŭparolo.

Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2010, 36 p., ISBN 978-2-918300-38-0

45. — Miriam Rodrigues; ALVERA: Desegni la parkon, elhispanigis Jozefo de Jesŭs Campos Pacheco (porinfana pentrolibro), 28 p., ISBN 978-2-918300-23-6 46. — Kien Afriko

en la 21-a jarcento?

Le Monde

diplomatique en Esperanto,

MAS, 2010, 157 p., ISBN 978-2-918300-39-7 de

47. — Paŭlo Popo: Ĉu sekso subfosas? Maldekstraj teorioj de seksa liberiĝo kaj malkonstruo de seksa identeco. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS,

2010, 80 p., ISBN 978-2-918300-41-0 48. — Ŝtejgervaldo, Roberto: Komunistaj star- kaj disput-punktoj, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2010, 151 p., ISBN 978-2-918300-40-3

49. - Jiirgen Albohn: Teorio sen revolucia praktiko estas opio por la popolo Kritiko de la Wertkritik. Elgermanigita ISBN 978-2-918300-42-7

de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

2010, 27 p.,

50. — V. I. Lenin: Ŝtato kaj revolucio. La instruo de la marksismo pri la ŝtato kaj taskoj de la proletaro en revolucio, Tradukis el la rusa G. Demidjuk, redaktis Jurij

Finkel, MAS, 2011, 181 p., ISBN 978-2-918300-43-4 ĉiuj

51. — Unuiĝintaj Nacioj: Internacia Konvencio pri la protekto de la rajtoj de migraj laboristoj kaj de iliaj familianoj. Tradukita de Vilhelmo Lutermano,

MAS, 2011, 52 p., ISBN 978-2-918300-44-1 52. — Karlo Markso kaj Frederiko Engelso: Manifesto de la Komunista Partio en la tradukoj de Detlev Blanke (1990), Emil Pfeffer (1923), Arturo Baker (1908), (T. Veder [1933]) kaj la germana originalo, komp. Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011,

289 p., ISBN 978-2-918300-45-8 53. — Karlo Markso: La kapitalo. Volumo 1, Kritiko de la politika ekonomio. Libro I: La produktadprocezo de la kapitalo, Ĉapitroj dekkvara ĝis dudekkvina, Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 359 p., ISBN 978-2-918300-30-4 (elĉerpita; vd nron 68) 54. Gvidlibreto por kompreni la internaciajn migradojn, tradukita de Jeanne Marie Cash, desegnaĵoj de la tradukinto, Monda Asembleo Socia (MAS), 2011, 15 p., ISBN 978-2-918300-47-2

55. Miriam Rodriguez: Profiloj de Suno kaj Luno, elhispanigita de Jozefo de Jesŭs Campos Pacheco, kun desegnaĵoj de Danny Daniel Perera Gutiĉrrez, MAS, 2011,

30 p., ISBN 978-2-918300-46-5 56. Frederiko Engelso: Ludoviko Fojerbaĥo kaj la fino de la klasika germana filozofio, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 57 p., ISBN 978-2-

918300.48-9 57. Georgo Dimitrofo: Raporto al la 7-a Kongreso de la Komunista Internacio; Harald Neubert: La Kominterno en la 1930-aj jaroj kaj la koncepto de unueco; kun enkonduko de Gŭnther Judick, elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS,

2011, 113 p., ISBN 978-2-918300-49-6

58. Jose Maria Arguedas: Yawar-festo (Sangofesto), Montenegro, MAS, 2011, 256 p., ISBN 978-2-918300-51-9

Esperantigita de Franklin

59. Ekonomia krizo n-ro 4. Joachim Becker: EU — de la ekonomia al la integriĝa krizo. JOrg Goldberg: La mondo de la du rapidoj. Elgermanigita de Vilhelmo Luterma-

no, MAS, 2011, 52 p., ISBN 978-2-918300-52-6 60. Frederiko Engelso en aktualaj diskutoj. Werner Seppmann: Privilegia loko por rigardi en la laborejon de la marksisma pensado. Notoj pri la korespondado inter Markso kaj Engelso; Erwin Marquit: Engelso kaj logikaj kontraŭdiroj; Karl Hermann Tjaden; Kial ne estiĝis vera engelsismo, Elgermanigitaj de Vilhelmo Luter-

mano, MAS, 2011, 35 p., ISBN 978-2-918300-50-2 61. V. I. Lenino:

Tri fontoj

kaj tri partoj

de la marksismo; Anarĥiismo

kaj

socialismo; Pri la slogano de Unuiĝintaj Ŝtatoj de Eŭropo; La oportunismo kaj la kolapso de la 2-a internacio; La diferencoj en la eŭropa laborista movado; Antaŭparolo al la broŝuro de N. Buĥarin: “Mondekonomio kaj imperiismo”; elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 40 p., ISBN 978-2-918300-53-3

62. Daŭrigo programo Dunkhase,

de la Manifesto, Moderna

poziciiĝo

de komunista

partio, La

de la Germana Komunista Partio DKP, kun antaŭparolo de Helmut elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 63 p., ISBN 978-2-

918300-54-0 63. Lode Van de Velde: Epizodoj, MAS, 2011, 57 p., ISBN 978-2-918300-55-7 64. Jasuo HORI:

Tertrema

katastrofo de Japanio. Taglibro, MAS

kaj SAT,

2011, 165 p., ISBN 978-2-918300-56-4

65. Werner Seppmann: La malkonfesata klaso.. Pri la laborista klaso hodiaŭ, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, Monda Asembleo

Socia (MAS),

2011, 176 p.,

ISBN 978-2-918300-57-1 66. Roberto

Ŝtejgervaldo:

Sen laborista klaso

okazas

nenio esenca, sed sole

kun ĝi — ankaŭ ne; Werner Seppmann: Remalkovro de la klasoj, elgermanigitaj de Vilhelmo Luter-mano, MAS, 2011, 35 paĝoj, ISBN 978-2-918300-58-8

67. Elmar Getto: Brazilo transe de piedpilko kaj sambo. Germanigita de Karl Weiss, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, ISBN 978-2-918300-60-1

68. Karlo Markso: La kapitalo. Volumo I, Kritiko de la politika ekonomio. Libro I: La produktadprocezo de la kapitalo, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, ISBN 978-2-918300-59-5 (vd la 2-an eldonon, n-ro 115)

69. Kien la klimato? N-ro 2, MAS, 2011, 61 p., ISBN 978-2-918300-61-8 70. Berto Breĥto: Historioj pri S-ro Kojno, elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 43 p., ISBN 978-2-918300-62-5 (ekskluzive kiel materialo por seminario ĉe MAS)

71. Ivan Efremov: Rakontoj pri neordinaraĵoj, tradukitaj el la rusa de Jurij Finkel, MAS, 2011, 604 p., ISBN 978-2-918300-63-2 72. Alfredo Bauer: Kritika historio de la judoj, vol. 1, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 459 p, ISBN 978-2-918300-64-9

73. Karlo Markso: Respondo al V. I. Sasuliĉ, kun Klaus Gietingter: La miskompreno, elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2011, 59 p., ISBN 978-2918300-71-7

74. Frederiko Engelso: La evoluo de la socialismo de utopio al scienco, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2012, 65 p., ISBN 978-2-918300-65-6

75. Georgo Fulberto: „La kapitalo” koncize. Kun recenzo de Lucas Zeise. Elgerman-igita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2012, 98 p., ISBN 978-2-918300-72-4 76. Ivan Efremov: Tais el Ateno. El la rusa tradukis Jurij Finkel. MAS, p., ISBN 978-2-918300-73-1

2012, 533

77. Berto Breĥto: Me-ti, libro de turnoj. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, en: Vilhelmo Lutermano: Materialo por la seminario de MAS: “Berto Breĥto kaj klasa moralo en liaj verkoj «Historioj pri S-ro Kojno» kaj «Me-ti, libro de turnoj», Parto 2-a: «Berto Breĥto: Me-ti, libro de turnoj»”, MAS, 2012, 147 p., ISBN 978-2-918300-74-8 78. Eddy Raats: Pasio, defio, amikeco. Spertoj de montgrimpisto. MAS,

2012,

95 p., ISBN 978-2-918300-70-0 79. Eddy Raats: La longa vojaĝo. Travivaĵoj de etulo. 2-a eld., MAS, 2012, 99 p., ISBN 978-2-918300-76-2 80. V. I. Lenin: Imperiismo, kiel la plej alta stadio de kapitalismo. (populara eseo) El la rusa tradukis Jurij Finkel. Monda Asembleo Socia (MAS), 2012, 125 p., ISBN 978-2-918300-77-9 81. Yoandry Martinez Rodriguez: Tvi en la montaro. Tri infanteatraĵoj kun desegnaĵoj de Adri4n Armas Gonzalez. Elhispanigita de Jozefo de J. Campos Pacheco, MAS, 2012, 54 p., ISBN 978-2-918300-79-3 82. Kien la klimato? N-ro 3 (2012) Pri la roloj de kresko kaj de merkato en la tasko protekti la klimaton, Kvin eseoj elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2012, 62 p., ISBN 978-2-918300-80-9 83. Rolfo Lotero: Ĉu evolucio aŭ kreado? Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, Monda Asembleo Socia (MAS), 2012, 22 paĝoj, ISBN 978-2-918300-81-6

84. Hans'

Magno

Poemoj. Elgermanigitaj 918300-75-5

Encensbergo: de Vilhelmo

Defendo Lutermano,

de

la lupoj

MAS,

2012,

kontraŭ

la ŝafidoj.

118 p., ISBN

978-2-

85. Domeniko Losurdo: Libereco kiel privilegio. Kontraŭhistorio de la liberalismo. Esperantigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2012, 379 p., ISBN 978-2-918300-

82-3 86. Franco Kafko:

Letero al la patro. Kun akompanaj

tekstoj kaj postparolo de

Michael Mŭller. Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2012, 81 p., ISBN 9782-918300-83-0 87. Aleksandro Grin: Skarlataj veloj. La ora ĉeno. Kuranta sur ondoj. Mallon-

gaj rakontoj. El la rusa tradukis Jurij Finkel. MAS, 2013, 418 p., ISBN 978-2-91830084-788. Lothar Peter: Postmoderna maldekstra radikalismo — ĉu vojo al nova estonteco? Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2013, 25 p., ISBN 978-2-

918300-85-4 89. Ontologio kaj fremdiĝo kaj la Ontologio de la socia esto; ontologio de Lukaĉo. Materiisma taj de Vilhelmo Lutermano, Monda 91830 0-86-1

nuntempe. Domeniko Losurdo: Hegelo, Markso Claudius Vellay: Fremdiĝo el la vidpunkto de la etiko ĉi-flanke de religio kaj kredo. ElgermanigiAsembleo Socia (MAS), 2013, 61 p., ISBN 978-2-

90. Roberto Ŝtejgervaldo: Postmoderno estas nova melodio al malnova teksto.

Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, Monda Asembleo Socia (MAS), 2013, 28 p., ISBN 978-2-918300-87-8 91. Heinz Dieterich: Transiroj al la socialismo en la 21-a jarcento, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2013, 22 p., ISBN 978-2-918300-88-5 92. Frederiko Engelso: Enkonduko al Karlo Markso: Klasbataloj en Francujo 1848 ĝis 1850 (1895), elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 23 p., 2013, ISBN

978-2-918300-89-2 93. Mdte Zalka: Doberdo. Romano tradukita el la hungara de Jdnos Petik, MAS,

2013, 317 p., ISBN 978-2-918300-90-8 94. Jean-Guy Allard: Teroristoj de Usono kontraŭ Latinameriko. Artikoloj tradukitaj de Norberto Diaz Guevara kaj de ceteraj MAS-anoj, MAS, 2013, 445 p., ISBN

978-2-918300-78-6 95. Bartolomeo Laskaso:

Raporto pri la detruado de Indio, kun Hans' Magno

Encensbergo: Retrorigardo en la estontecon. Tradukitaj el la hispana de Ludoviko Serrano Perez kaj el la germana de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

2013,

107 p., ISBN

978-2-918300-66-3 96. V. Adoratskij: Kio estas marksismo kaj leninismo. El la rusa lingvo tradukis

F. Robiĉek, lingve kontrolis E. Drezen. Reeldono de la verko aperinta ĉe EKRELO laŭ vortrekona

skano

de

la Universala

Esperanto-Asocio

(UEA)

fare

de

Roy

McCoy,

redaktita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2013, 36 p., ISBN 978-2-918300-92-2 97. Lenino: Pri religio. Du artikoloj. Socialismo kaj religio, trad. M. Lapin kaj G. Demidjuk; Pri rilato de laborista partio al religio, trad G. Demidjuk; redaktitaj de

Vilhelmo Lutermano, MAS, 2013, 28 p., ISBN 978-2-918300-96-0 98. Instituto Markso-Engelso-Lenino: La instruo de Karlo Markso. El la rusa lingvo tradukis P. Gavrilov, N. Incertov, V. Polakov, E. Ŝvedova. Lingve kontrolis V. Polakov. EKRELO, Amsterdamo, 1933. Reeldono ĉe MAS laŭ vortrekona skanado de la

Universala Esperanto-Asocio (UEA) fare de Roy McCoy, redaktita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2014, 39 p., ISBN 978-2-918300-95-3 99. Ignacio Ramonet: La eksplodo de la Ĵurnalismo. De la amaskomunikiloj al la amaso de komunikiloj. Tradukita de Maria Julia Cardenas Lutermano, MAS, 2013, 104 p., ISBN 978-2-918300-95-3

Capiro

kaj Vilhelmo

100. Karlo Markso kaj Frederiko Engelso: Manifesto de la Komunista Partio, kun enkonduko de Eric Hobsbawm, Elgermanigitaj 2015, 126 p., ISBN 978-2-918300-015-2

de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

101. Frederiko Engelso: La libro de revelacio (La apokalipso de Johano). germanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2014, 28 p., ISBN 978-2-918300-97-7

El-

102. Karlo Radeko: Kapitalisma sklaveco kaj socialisma labor-organizo, EKRELO, Lepsiko, 1931, reeldonita de MAS, laŭ vortrekona skanado de la Universala Esperanto-Asocio (UEA) fare de Roy McCoy, redaktita de Vilhelmo Lutermano, MAS,

2014, 43 p., ISBN 987-2-918300-94-6 103. Frederiko Engelso: Pri la loĝejproblemo. Elgermanigita de Vilhelmo Luter-

mano, MAS, 2014, 80 p., ISBN 978-2-918300-98-4

104. Aleksandro

Grin: La mondo

brilanta. La vojo nenien.

Cent verstoj

laŭ

rivero. El la rusa tradukis Jurij Finkel. Ilustraĵoj de S. G. Brodskij, MAS, 2014, 434 p., ISBN 978-2-918300-99-1 105. Historio estas farata. Kontribuaĵoj al la materiisma koncepto de historio. Georg Fŭlberth: La invento de la meztavolo; Lucas Zeise: Pri la homo oeconomicus, pri la ekonomio kaj pri la laboro; Hans-Peter Brenner: La rilato inter homo kaj naturo. Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2014, 37 p., ISBN 978-2-

36960-001-5 106. Thomas Metscher: Lingvo kiel praktlka mondkonscio. Rimarkoj pri la marksa kaj engelsa lingvokoncepto kaj pri ĝiaj sekvoj; Roberto Ŝtejgervaldo: Tutsimple marksismo (recenzo); Thomas Metscher: Brehto kaj la alta arto de simpleco. Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano, Monda Asembleo Socia (MAS), 2014, 46

p., ISBN 978-2-36960-000-8 107. Milito kaj paco. Berto Breĥto: La memoro de la homaro; Andrew Murray:; Milito kaj kontraŭstaro al milito; Erhard Crome: Ĉu jarcento pacifika? Bernd Mŭller; Du strategioj de la ekspansio orienten; Hermann Kopp: Recenzo de

la libro de Peter Strutynski pri senpilotaj flugmaŝinoj por batalo (sepavoj); Thomas Metscher: “Malbenita estu la milito”. Politika poezio — pensadoj pri disputata nocio; 15 jaroj NATO-agreso kontraŭ la Federacia Respubliko Jugoslavio; Werner

Ruf: La ĝihadisma internacio. Ĉu variaĵo de privata milita entreprenismo?; Andreas Wehr: Pri la aktualeco de la imperiismo-demando. mo Lutermano, MAS, 2014, 82 p., ISBN 978-2-36960-002-2

Elgermanigitaj de Vilhel-

108. Thomas Metscher: Socialisma avangardo kaj realismo. Pri la estetiko de Dmitri Ŝostakoviĉ. Elgermanigis Vilhelmo Lutermano, MAS, 2014, 40 p., ISBN 978-236960-003-9

109. Berto Breĥto kaj la komunismo. Manfred Wekwerth: Breĥto 2006 — kelkaj proponoj; Werner Seppmann: Breĥto kaj la perspektivoj de ŝanĝo; Ernst Schumacher: Pensado pri Breĥto en la epoko de tutmondiĝinta kapitalismo; Hans Heinz

Holz: La plumarbo kaj la komunismo. Pri la partieco de breĥta liriko; Uwe Jens Heuer: Pri scio kaj kredo; Jost Hermand:

Brehto kiel instruisto de «senburĝeco»;

Klaus Hopcke: «Breĥto sur la tagordon»; Sabine Kebir: Berto Breĥto — sendependa komunista

intelektulo.

Elgermanigita

de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

2015,

116 p.,

ISBN 978-2-36960-004-6 110. Thomas Metscher: La koncepto de integra marksismo. Teoria koncepto kaj pensado de nova kulturo. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015, 33

p.. ISBN 978-2-36960-005-3 111. Claude Piron: La bona lingvo. Kun antaŭparolo de Renato Corsetti. MAS, 2015, 104 p., ISBN 978-2-36960-006-0 112. Karlo Markso:

La interna milito en Francujo (1871 La Pariza Komunu-

mo). Kun antaŭparolo de Frederiko Engelso. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano. 2-a, reviziita eldono, MAS, 2015, 128 p., ISBN 978-2-36960-017-6 113. Frederiko Engelso: Malfruaj verketoj. E!germanigitaj de Vilhelmo Luterma-

no, MAS, 2015, 102 p., ISBN 978-2-36960-008-4 114. Paul Cockshott kaj Allin Cottrell: Socialismo fareblas. Alternativoj el la komputilo. Elgermanigita de Vilhelmo

36960-009-1

Lutermano,

MAS,

2015, 348 p., ISBN 978-2-

115. Karlo Markso: La kapitalo. Volumo I, Kritiko de la politika ekonomio. Libro I: La produktadprocezo de la kapitalo, elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS,

2-a eldono,

2015,

763 p., ISBN

hitp://marxists.org; vidu la 3-an eldonon:

978-2-36960-010-7

(en 2015

nur reta,

ĉe:

n-ro 166)

116. Boris Kolker; Claude Piron: Kontribuo de la rusa al Esperanto; Esperanto — ĉu lingvo okcidenta?, MAS, 2015, ISBN 978-2-36960-020-6

117. Alfredo Kozingo: Stalinismo, leninismo, marksismo. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015, 110 p., ISBN 978-2-36960-019-0 118. Alberto Fumero: Nia vortaro por latinamerikanoj. Esperanto-hispana. MAS, 2015, p., ISBN 978-2-36960-021-3

Espaĥol-esperanto,

119. Vilhelmo Lutermano: Prezento de Ziskindo “La parfumo“. MAS, 2015, 98 p., ISBN 978-2-36960-023-7

120. Claude Piron: La lingva defio. Elfrancigita de Vilhelmo Lutermano kun resumoj. MAS, 2015, 38 p., ISBN 978-2-36960-013-8 121. Evald Vasiljeviĉ Iljenkov: Markso kaj la okcidenta mondo. Elrusigita de Jurij Finkel. MAS, 2015, 42 p., ISBN 978-2-36960-016-9 122. Johano Besada: El la korkelo. Kun Biblio: “Ijobo“, notoj kaj postparolo de

Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015, 58 (68) p., ISBN 978-2-36960-022-0 123. Jozefo de Jesus Campos Pacheco kaj Ramon Gomez Gaytdn: Animoj en ludo. Teatraĵo por junuloj en Esperanto kaj en la hispana, kun bildoj de Ciro Hojko -- Almas en juego, en esperanto y en espaĥol, con ilustraciones de Ciro Hojk-

ar. MAS, 2015, 92 p., ISBN 978-2-36960-024-4 124. Renato Corsetti (sub la respondeco de); Laborgrupo La Bona Lingvo): Faciliga vortaro por Fundamenta Esperanto, 2-a eld., MAS, 2015, 112 p., ISBN 978-2-

36960-025-1 125. Detlev Blanke; Sebastian Kirf: Pri planlingvoj, interlingvistiko, Esperanto, lingvopolitiko kaj kelkaj aliaj temoj. Video-Intervjuo kun Detlev Blanke. Realigita kaj vidbende registrita de Sebastian Kirf, 2005-04-09 en la Interkultura Centro en Herzberg/ Harz — Hercbergo ĉe Harco — (la Esperanto-urbo). La teksto. Elgerman-

igita kaj kun “Averto de la tradukinto” kaj postparolo de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015, 150 p., ISBN 978-2-36960-026-8 126. Vilhelmo Lutermano (ed.): La Eŭropa Unio, Greklando kaj la eŭropanoj. Diversaj konceptoj por la estonteco. Tradukitaj de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015,

106 p., ISBN 978-2-36960-027-5 127. C.FE. Ramuz: Aline (vd n-ron 1), 2-a eldono, MAS, 2015, 142 p., ISBN 978-236960-028-2

128. Luĉano Kanforo: Mallonga historio de la demokratio. De Ateno ĝis la liberalismo. Kun postparolo de Oskar Lafontaine. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2015, 124 p., ISBN 978-2-36960-029-9

129. Elisĉe By”Elongo Ish'Eloke: Historio de la Esperanto Movado en Sud-Afriko kaj ties periferioj. Biografie kaj omaĝe por Axel von Blottnitz, kun antaŭparolo de Renato Corsetti kaj postparolo de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015, 188 p., ISBN 978-2-918300-67-0

130. Georgo Fulberto: Marksismo. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2015, 106 p, ISBN 978-2-36960-030-5

131. Imre Farkas: Mi trapasas “Kirdly-hig60”-n, pordegon de Transilvanio. Infanromano. Esperantigis [el la hungara]: Ldszl6 Pdsztor. Lingve reviziis Renato Corsetti.

Kun

postparolo

de Vilhelmo

Lutermano.

MAS,

2015,

112 p., ISBN

978-2-

36960-031-2 132. Eugen Wiister: Enciklopedia vortaro. Volumo ses (literoj m — o). Ciferecigita, enpaĝigita kaj kun antaŭparolo de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2015, 130 p., ISBN

978-2-36960-032-9 133. Karlo Markso kaj Frederiko Engelso: Leteroj al Ludwig Kugelmann en la jaroj 1871 kaj 1872. Elgermanigitaj kaj kun postparolo de Vilhelmo Lutermano. MAS,

2015, 58 p., ISBN 978-2-36960-033-6 134. Martemjan Nikitiĉ Rjutin: Stalino kaj krizo de la proletara diktaturo. E| la rusa tradukis Jurij Finkel. MAS, 2015, 168 p., ISBN 978-2-36960-034-3 135. Jean-Pierre Petit: Praeksplodo.

Scio sen landlimoj. La aventuro de Ansel-

mo Lupurlup'. Desegnaĵoj de la aŭtoro. Tradukita el la franca de Roland Platteau. Korektita de Javiero Ramos Nistal. MAS, 2015, 88 p., ISBN 978-2-36960-035-0 136. Ernesto Che Guevara: La socialismo kaj la homo en Kubo. — El socialismo y el hombre en Cuba. Elhispanigita de Norberto Diaz Guevara. Dulingva

eldono. MAS, 2015, 74 p., ISBN 978-2-36960-036-7 137. Eddy Raats: Rakontetoj. MAS, 2015, 54 p., ISBN 978-2-36960-037-4

138. Eddy Raats: De lange reis. Tradukita de la aŭtoro el Esperanto (el MAS-libroj n-roj 79 kaj 39) al la nederlanda, MAS, 282 p., ISBN 978-2-36960-038-1 139. Eddy Raats: La sagaa vojo de la aŭstria Ocvalo. MAS,

2015, 114 p., ISBN

978-2-36960-039-8 140. Jose Marti: Nia Ameriko. Tradukita el la hispana de Orlando E. Raola. MAS, 40 p., ISBN 978-2-36960-040-4 140-a. Jose Marti: Nia Ameriko. MAS, E-Pub, ISBN 978-2-36960-041-1 141. Jurij German:

Tradukita

el la hispana de Orlando

E. Raola.

La afero, al kiu vi servas. El la rusa tradukis Jurij Finkel.

MAS, 2016, [359] 372 p., ISBN 978-2-36960-042-8 mo

142. Claude Piron (Klaŭdjo): Kompreniĝi inter afrikanoj. Elfrancigita de VilhelLutermano. Se comprendre entre Africains. Dulingva eldono. MAS, 2016, 62 p.,

ISBN 978-2-36960-044-2 143. Leo

Trocko:

Antaŭparolo

kaj enkonduko

al la germana

eldono

de“La

konstanta revolucio” kaj La malsano de Lenino. Kun biografietoj de Jurij Finkel. Traduko

el la germana

kaj postparolo

de Vilhelmo

Lutermano,

MAS,

2016,

112 p.,

ISBN 978-2-36960-045-9 144. Maricela Prendes:

Vintraj pretekstoj. Poemoj

elhispanigitaj de Aleksandro

Tilano, MAS, 2016, 52 p., ISBN 978-2-36960-046-6 145. Danielle Bleitrach; Marianne Dunlop: Sovetio dudek jarojn poste. Reveno el Ukrainujo en milito. Elfrancigita de Roland Platteau kaj Vilhelmo Lutermano, MAS,

2016, 240 p., ISBN 978-2-36960-047-3

146. Claude Piron (Klaŭdjo): Vere masoĥistaj, tiuj teranoj! Vraiment maso, ces terriens! Elfrancigita de Vilhelmo ISBN 978-2-36960-048-0

Lutermano.

Dulingva

eldono.

MAS,

2016,

50 p.,

147. Jorge Camacho: Palestino strangolata. Kun antaŭparolo de Lee Miller. Kov-

rilo de Pedro de Arce Trujillo. MAS, 2016, 72 p., ISBN 978-2-36960-049-7 148.

Leo

Trocko:

La

testamento

de Lenino.

Elangligis

Vilhelmo

Lutermano.

MAS, 2016, 102 p., ISBN 978-2-36960-052-7 149. Jozefo de Jests Campos Pacheco kaj Ram6n Gomez Gaytdn: Luddancejo, kie la nokto ne finiĝas / Bolera S.A. donde la noche no acaba. MAS, 2016, 82 p., ISBN 978-2-36960-053-4 150. Roberto

Ŝtejgervaldo:

“Koba, por kio vi bezonas mian

morton?”

Pri la

moskvaj procesoj 1936 ĝis 1938. Socialismo kaj ŝtato. Kun biografietoj de Jurij Finkel.

Elgermanigitaj

de Vilhelmo

Lutermano.

MAS,

2016,

128

p., ISBN

978-2-

36960-054-1 151. L[ev Ivanoviĉ] Ĵirkov: Kial venkis Esperanto? Studo. Leningrada Ŝtata His-

tori-Lingvistika Instituto; Lingva Komisiono de Sovetrespublikara Esperantista Unio; EKRELO;

Leipzig 1931 [Lepsiko

1931]; Reeldono.

MAS,

2016, 54 p., ISBN 978-2-

36960-055-8 152. Karlo Markso: Enkonduko al Kontribuaĵo al la kritiko de la politika ekonomio. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2016, 54 p., ISBN 978-2-36960-056

-5 153. Hans Modrow: Survoje por progreso. Renkontiĝoj de diplomato. Sovetio, Gorbaĉovo, Ruslando kaj Latinameriko. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2016, 124 p., ISBN 978-2-36960-057-2 154. Jozefo V. Stalino: Pri la mankoj de la partilaboro kaj la disponoj por lik-

vidi la trockistajn kaj ceterajn falslangulojn. Referaĵo kaj finparolo en la plenkunsido de la CK de la VKP(b), la 3-an kaj 5-an de marto 1937. Tradukitaj de Vilhelmo Lutermano. Kun biografietoj de Jurij Finkel. MAS, 2016, 232 p., ISBN 978-2-36960058-9

155. Leo Trocko: La daŭrigata revolucio. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2016, 416 p., ISBN 978-2-36960-059-6 156. Roza Luksemburgo: Pri la rusa revolucio. Lutermano, MAS, 2016, 60 p., ISBN 978-2-36960-060-2 157. Vilhelmo Lutermano

Elgermanigita

de Vilhelmo

(ed.): Roza Luksemburgo. Biografieto. Tradukita kaj

redaktita laŭ la germanlingva Vikipedio de Vilhelmo Lutermano. MAS, 96 p., ISBN 978-2-36960-061-9 158. Jurij German:

Kara mia homo. El la rusa tradukis Jurij Finkel. MAS, 2016,

584 p., ISBN 978-2-36960-062-6 159. Karlo Markso: Salajro, prezo kaj profito. Thomas Kuczynski: Markso popularigas Markson. Enkonduko al Karlo Markso: Salajro, prezo kaj profito. Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2016, 110 p., ISBN 978-2-918300-01-4 160. Claude Piron [Klaŭdjo]: Psiĥaj reagoj al Esperanto; Afazio; Letero Leonard Orban; La rajto komuniki. MAS, 2016, 70 p., ISBN 978-2-36960-063-3

al

161. Elian-J. Finbert: La plej belaj rakontoj pri hundoj. Elfrancigita de Roland Platteau. MAS, 2016, 82 p., ISBN 978-2-36960-064-0 162. Dragan Buniĉ: La monda federacio. Prezento de la libro. Tradukis el la serba: Zlatoje Martinov. Reviziis: Mireille Grosjean, Rob Moerbeek, Vilhelmo Lutermano.

MAS, 2016, 62 p., ISBN 978-2-36960-070-1 163. Eugen Wister: Enciklopedia Vortaro Esperanta-germana, kvina parto, korno-luzulo, ciferecigita de Aleksandro Tilano. MAS, 2016, 110 p., ISBN 978-2-369 60-066-4 MAS, 2016, 62 p., ISBN 978-2-36960-070-1 164. Alfredo Kozingo: Kiom socialisma estis la reala socialismo? Kontribuaĵo al teorio kaj historio. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2016, 60 p., ISBN

978-2-36960-067-1 165. Naomi Klein: La decido. Kapitalismo aŭ klimato. Parto unua. Tradukita de

Vilhelmo Lutermano, MAS, 2016, 246 p., ISBN 978-2-36960-069-5 166. Karlo Markso: La kapitalo. Volumo I. Kritiko de la politika ekonomio. Libro I: La produktadprocezo de la kapitalo. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano,

3-a, reviziita eldono, MAS, 2016, 924 p., ISBN 978-2-36960-071-8 167. A. Zimin (pseŭdonimo de Elkon Lejkin): Socialismo kaj novstalinismo. El la rusa tradukis Jurij Finkel. MAS, 2016, 144 p., ISBN 978-2-36960-073-2

168. Leo Trocko: Tekstoj antaŭ kaj dum la germana katastrofo. Elgermanigitaj de Vilhelmo Lutermano. MAS, 2016, 86 p., ISBN 978-2-36960-074-9 169. Karlo Markso: La 8-a de brumero de Luizo Bonaparto. Elgermanigita de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2016, 146 p., ISBN 978-2-36960-075-6 170. Fidel Castro Ruz: La historio absolvos min. 2-a eldono, MAS, 2016, 176 p., ISBN 978-2-36960-076-3 (tiu ĉi libro) 171. Koffi GBEGLO: 2-36960-077-0

Esperantujismo. 2-a eldono, MAS, 2016, 90 p., ISBN 978-

La libroj de la Monda Asembleo Socia (MAS) haveblas ĉe la kutimaj libroservoj en

Esperantujo, ĉefe ĉe tiu de la Universala Esperanto-Asocio (UEA) kaj la Flandra Esperanto-Ligo (FEL). Memoru, ke la tekstoj de la libroj estas senpage elŝuteblaj por membroj de la MAS.

Enpaĝigita de la Monda Asembleo Socia (MAS) per LibreOffice 4.2.3.3 kaj litertiparoj DejaVu Serif 10 (teksto) kaj 9 punktoj (piednotoj) kaj LiberationSerif 8 punktoj (librolisto), sub Linukso Mint

Presita en Britujo en la jaro 2017

o—

— o=== U

o—

o

\o—__.

O—

UM—

N—

s—

CPSIA information can be obtained at www.ICGtesting com Printed in the USA LVHW111525280421 685858LV00005B/207

La defenda parolado de Fidel Castro Ruz, antaŭ la tribunalo

post

la fiaskinta

atako,

la 26-an

de

julio 1953, al la kazerno Moncada en Santiago de Kubo kaj en Bajamo. Fidel uzis tiun okazon por akuzi kaj kondamni la tiranecon de Fulgencio Batista kaj prezenti la programan platformon de la revolucio, kiu, kvin. jarojn poste, fariĝis la bazo de la venko. Tiu ĉi eldono entenas piednote multajn klangoln redaktitajn de Eugenio Suarez Perez La foto de Fidel sur la kovrilpaĝo estis farita mallonge post tiu ĉi defenda parolado en la malliberejo, antaŭ la bildo de Jose Marti, kiun la kubanoj

konsideras sia nacia heroo.

ISBN 978-2-36960-0768-3

9"600763