Kriton [1 ed.] 9759970864

Citation preview

KPITON

HUMANITAS Yunan ve Latin Klasikleri Çeviri ve Yorum

Filiz Öktem - Candan Türkkan

m :

I

PLATON KR/TON [K ritön] eí àcj)LKO|aévov) x£0vá v a i |ae; KP. Ov to i ôf] acj^LK-rai, àAAà ôokeî fiév ¡joi rj£,eiv xr'j(j£Qov e£ cov à7rayyÉAAoucnv T]KOvxéç xiveç ànô Zouviou Kai KaxaAmôvxEç ékeî aùxô. Af|Âov oùv ek xoùxarv xârv àyyéAûjv cm rj£,£i TT]faEçov, Kal àvàyKT) 5f] eLç aùçiiov ÉcrxaL, cl> EcdKçareç, xôv ßiov o e xeAeuxccv. EQ. AAA’, (b KQÎxarv, xùxTl £l xaùxi] xolç 0£olç cjjiAov, xaùxrq ëcrxcu. Où jiévxoi oi|aai rj^Eiv aùxô XfÎHEQOV. 44 KP. nóGev xoüxo x£K|iaÍQi^; EQ. ’Eyci) ctol ÈQâr xíj yáp nou ùcrxEQaia ôeî ^ e aTio0vT]crK£iv f] f] âv eA0t^ xà rcAoiov. KP. tAouç; où yà p UEÍaovxai ol noAAol coç crû aùxôç oùk TÎ0 £Àr)CTaç àraévai èvdévbe fm¿>v TCQoOvfuoviuévcov.

LQ. ÀAAà tí rjfalv, cl) ^aKàpiE Kpixcov, oùxco xrjç tcüv tïoAàùjv bô£,r|ç |aéÀ£i; ol yàg ètueikecxxaxot, cov [aaAAov à^tov ipQOVTÎÇeiv, f)yT]aovTai aùxà oûtgj n e n ç â x d a i cootieq àv TtoaxSr). d

KP. ÀÀA’ ôpàç 6f) cm áváyKr¡, ¿b LcôkpaxEÇ, Kal xf)ç xarv noÀÀarv ôôÇrjç (-léAeiv. Aùxà bè ôrjAa xà TiaQÔvxa vuvl oxi olot x’ Etaiv ol tcoAAoi où xà crfUKpôxaxa xcüv KaKcôv È^EpyâCEcrOai, àAAà xà ¡aéyiaxa qxe&ôv, èàv xiç év aùxoïç öiaßEßAr^fuivog fj. EQ. El yàp coc^eÀov, co Kpixcov, oîol x ’ Eivat oí noAAol xà ¡JLeyıoza KaKà èpyàÇECT0ai ïva oïot x’ fjcrav Kal à y a 0 à xà |aéyiüxa, Kal KaAôjç -âv elxeNùv 5è oùbéxEpa oloî xe- oùxe yàp cj^povi^ov oùxe àcjjpova ôuvaxol Ttoirjcrai, rcoioùcri ôe xoüxo ö xi àv xùxcüol. 18

KRİTON

KRITON - D oğrusu garip b ir düş Sokrates. SOKRATES - Ama bence çok açık Kriton. KRİTON - Evet, fazlasıyla açık; am a sevgili Sokrates, hiç olm azsa şim di beni dinle ve canını k urtar; sen ölecek olursan, benim için tek felaket olm ayacak bu; bir daha b enzerini bulam ayacağım bir d osttan yoksun olm am bir yana, seni ve b eni iyice tanım ayan çoğunluk, seni para vec

rerek k u rtarm a k elim deyken b u n d a n kaçındım sanacak­ lar. Serveti dosttan üst tutuyor diye bilinm ekten daha u tanç verici ne olabilir? Ç ü n k ü çoğunluk, bizim bunca çabam ıza karşı, senin k endinin bu rad an gitm ek istem e­ yişine inanm ayacaktır. SOKRATES - iyi am a dostum , n ed en çoğunluğun görüşüne b u kadar önem verelim? G erçekten önem ve­ rilm eye değer yüksek nitelikteki insanlar elbette nasıl davranılm ası gerekiyorsa öyle davranıldığını dü şü n ecek ­ lerdir.

d

KRİTON - Ama g ö rüyorsun ki Sokrates, çoğunluğa d a önem verm ek gerekiyor. Şu başına gelenler de göste­ riyor ki, insan bir defa gözden düşm eye görsün, çoğun­ lu k ona öyle böyle değil, en bü y ü k kötülükleri yap m ak ­ tan çekinm ez. SOKRATES - Keşke K riton çoğunluğun elinden en b ü y ü k kötülükleri etm ek gelseydi; o zam an en b ü y ü k iyilikleri de edebilirdi: ne iyi olurdu. Oysa ikisi de elinde değil; çü n k ü onun dem esiyle bir insan ne akıllı olu r ne de budala, çoğunluk rastgele davranır.

19

KPITQN e

K P.

T aüxa

|a è v

5 f]

oûxcoç

È xÉ xar

xàÔ E

bè, ù

L c Ô K Q a x e ç , e i t i é ( jo i . à p à y e ^ f ] é ( i o û r t p o |a r ] 0 i ] K a i xcöv

àA A cov

\ir \,

È T u x r)& £ Îc o v ,

è ^ é A G ^ ç , o i c ru K O c ()à v x a i a iv

c jç

0 c l ) |j f : v

èvdévbe

c rè rj

K ai

45

èvdévbe

c rû

naqèxw -

n ç à y ^ a x a

è K K A é i^ a c n v ,

nàoav

c ru x v à

éàv

x r¡v

K ai

o ù c ria v

a v a y rc a c r-

a n o ß a A e lv

f)

r) K a i à A A o x i T tp ô ç x o ù x o i ç n a O e i v ;

El y á p

x i x o io û x o v

f)(a e lç

y á p

nou

c j^ o ß f],

Ô Î K a io L

èaaov

aùxô

è c ria e v

x « ÎQ £ lv ‘

a c jc T a v x é ç

c te

K tv ô u v e ù e tv x o û to v x à v k lv ô u v o v K a i é à v ô é rj ë x i xoúxou

faeLC co. A A A ’ è f i o i t t e l O o u

K ai

|xrç à A A c o ç

7TOLEI.

EQ. K ai xaûxa npo¡ar]0 o\3(j.aL, a) Kqlxojv, Kai àAAa TtoÀÀà. KP. Mt]xe xoivuv xaûxa cf>oßooßoü|a£vog

ànoKà[ir]ç a a v r o v ocooai, (íiíie, ô EÀEyeç èv xcp ÔLKacjxrjptaj, bvaxeçéç aoi y£véa 0 co oxi où te âv c

£X°i? yà p

e £ e A 0 c jv

K ai

ö xi XQCfJO aauxcjj. rioAAaxoù )aèv

àAAocTE

onoi

âv 20

à c f H K t]

à y a 7if|aoucxi

c te -

KRITON

e

KRITON - Varsın b u n lar böyle olsun. Sen şim di söy­ le bana: yoksa sen beni, öteki arkadaşları m ı d ü şü n ü y o r­ sun? B uradan çıkıp gidersen, bize dil uzatanlar seni giz­ lice kaçırdık diye başım ıza iş açarlar,7 varım ızı yo ğ u m u ­ zu ya da b u n u n bü y ü k b ir kısm ım elim izden alırlar yahut

45

d a başım ıza başka bir felaket getirirler diye m i k o rk u ­ yorsun? Eğer böyle bir kaygın varsa, çıkar akim dan. Ç ü n k ü seni k u rtarm ak için böyle b ir tehlikeyi, hatta ge­ rekirse daha b ü y ü ğ ü n ü göze alm ak b o y n u m u zu n b o rcu ­ d u r. Yeter ki, sen b eni dinle ve olm az dem e. SOKRATES - Kaygım b u benim , ama beni kaygılan­ dıran daha başka şeyler de var. KRITON - Bunlar için kaygılanm a; seni kurtarm ak ve b u rad a n çıkarm ak üzere alm ak istedikleri para çok değil. Şu dil uzatanları görm üyor m u su n , satın alınm aları ne kadar kolay? Bunlar için çok para bile gerekm ez. Be-

b

n im nem varsa senin dem ektir ve sanırım yeter de. Ama yok, ben sıkıntıya düşerim diye benim param ın h arc an ­ m am ası gerektiğini düşünüyorsan, buraya8 dışarıdan ge­ lenler var, onlar bu parayı harcam aya hazırlar. 'B unlar­ d an biri Thebaili Simmias, b u am açla yanında yeteri k a­ dar para getirm iş bile, Kebes9 ve daha b irço k lan da yine hazırlar. D ediğim gibi, b u şeyler üzerinde d u ru p da k u r­ tulm aktan vazgeçme; d u ru şm a sırasında söylediğin gi-

c

b i,10 ülkeni bırakıp gidince çaresizlik içinde kalm ak zor gelm esin sana; çü n k ü nereye gitsen seni sevecek insanlar

21

KPJTQN

èàv 6è ßouAi] Eiç ©exxaAíav iévai, eíctív èjaoi èkeî £évoi o'í ae tieqí noAAou noiiícrovxai Kai áCTcjxxAeiáv aoi naoéf,ovxai cocrxe ere (jrjÓéva ÄUTtelv xcov Kaxá ©exxaAíav.

à

”Exi bé, cl) Eà)Kpax£ç, où&è ÓÍKaióv |aoı 6okeîç émxeiQEÍv 7ipáy|ja aauxóv npoôoùvai, è£àv ctojOrjvar Kai xoiaOxa cmevbaıç neçı aauxóv yevéa0aı an eç âv Kai oí éx0Qoí uov o m v o a ú v xe Kai eonevoav cte &ıacj)0£Îpaı ßouÄo^evot ITqôç ôè xoùxoiç Kal xoùç ùeîç xoùç aauxou £(Joiye ôokeIç nçobibôvai, oüç üoi è^ov Kai £K0pé\}jai Kai £KTiaı&£Ûaaı 01x^ 01^ KaxaAinóv, Kai xó aóv |-l£QOÇ Ö Tl àv XÚX^CTL TOTJTO TTQaf,OUCTlV XEU^OVXai bé, cüç to eikôç, xoLovrcov oîâneç eîo>0e yiyv£a0aı èv xalç ÔQC^aviaiç tieqí xoùç àpcjjavoùç. "H yàQ où XQT] 7toi£ÏCT0ai nal&aç r| cnjvôiaxaAatTKuçeiv Kai xpécjjovxa Kai rcai&EÙovxa- crû bé (aoi ôokeîç xà pa0u¡aóxaxa aip£UJ0ai. Xpt] bé, aneq âv àvrjp àya0ôç Kai àvôpEÎoç eAoixo, xaüxa aipEiaOai, cJjacncovTa ye ôrj àp£xf]ç 6ià navxôç xoû ßiou

e

¿TTifaEAflaGai. Dç eyajye Kal ùnèp aoû Kai ùnèp f)(j.O)V xwv ocov È7tLxr)ÔEtcov ataxùvo^ai (jt] àrtav xà ngây(aa xô tieq'i cte àvavôçta xivi xrj f))J£X£Qa 7T£7IÇâx9«l Kai f) EICTOÔOÇ xfjç &ÎKT)Ç £İÇ tó 5iKaCTxf)pLOv cbç £ÎofjA0£v, è£,ôv jarj elcteAOeïv, Kai aùxôç ó àycov xf]ç ôùa]ç ojç ¿yévExo, Kai xô TEÀEUxalov br¡nov tou tí, (Îjokep KaxâyEAcoç xf)ç npà£,ea)ç, KaKÍcx xivi Kai àvav&QLa xfj f]|_i£xÉQa

46

ôuxTi£(])£uyÉvai r^ âç ôokcÏv, okivéç cte oùxl 22

KRITON

b u lunacaktır; örneğin Tesalya’ya11 gitm eyi d ü şü n ü rsen , orada sana değer verecek ve Tesalya’da seni hiç kim senin üzm esine m eydan verm eyecek şekilde koruyacak dostla­ rım var. Ayrıca bana öyle geliyor ki Sokrates, sen do ğ ru dav­ ranm ıyorsun: kurtu lm an m ü m künken, kendi kendine ihanet ediyorsun ve düşm anlarının senin başına getir­ m ek için uğraşacakları, hatta seni yok etm ek için uğraş­ m ış oldukları şeyleri başına bir an önce getirm ek için uğraşıyorsun. Bütün bunların üstüne, bence çocuklarına d

da ihanet ediyorsun; çünkü onları yetiştirip eğitm ek elindeyken bırakıp gidiyorsun; senin y ü zünden kim bilir başlarına neler gelecek? O nların da başına, k uşkusu z ye­ tim lerin başlarına gelenler gelecek. Bu bakım dan ya ço­ cu k sahibi olm am alı ya da yetişm eleri ve eğitim leriyle so nuna kad ar uğraşm alı. Sense en kolay yolu seçiyorsun bence. O ysa erdem li ve yürekli b ir insanın tutacağı yolu seçm ek gerekir; hele b ü tü n hayatı boyunca erdem le u ğ ­ raştığını ileri sü ren bir insan olarak; şahsen ben, h em se-

e

n in adına hem de dostların olan bizler adına utanıyo­ rum ; herkes sanacak ki, seninle ilgili b ü tü n bu olaylar h ep bizim korkaklığım ız y ü zü n d en oldu; düşm em esi m ü m k ü n k e n işin m ahkem eye düşm esinin, d uruşm aların aldığı şeklin ve işin gülünç yanı böylesine bir sonuca va­ rılm asının bizim k orkarak geri çekilm em izden ileri geldi-

46

ğini düşünecekler; şu kadarcık b ir yardım ım ızla bile ola-

23

KPITON

éacóüa|aev oùôè crû aavxóv, oíóv te ôv Kal Ôuvaxov el t i Kai ct|jikqôv r)^iù>v oeÀoç fyv. Taúxa oùv, cu EàKpaxEç, öqol ^r) a \ia x¿j kükcI) Kal aiaxpà fj ctoí te Kai r)^ív. AAAà ßouAeuou, (.lâAAov 6è oùôè ¡3ouAeÚEü0ai et i copa, àAAà ßeßouAeÜCT0aL. Mia be ßouArj- xfjç y à ç ¿moûoTjç vuktôç rtàvxa navra bel nençâxSai. Ei. ô ’ ëxi n£Qi(jevoù|iEv, àôùvaxov Kai oùkéxi oíóv te. AAAà navxl xqotoj, co EcÔKQaxEç, tteîGou [joi Kai (^rjôafiôç àAAcoç tioîei. b

EQ. T Q 4>L\e Kqîtcuv, r| nç»o0U|uia ctou rcoAAoù à£ia ei |j£Tà xivoç ôp0ôxr]xoç £Ïry eí bè ¡ar), ôacp l^eíCwv, TOCTOÚTOJ x.aA£Tîanéça. EKO7t£la0ai oùv XQî) t](-iâç ELXE xaüxa riQaKxéov eîxe p y coç eyco où [xàvov vùv, nQÛ>Tov àAAà Kai àel, xoloùxoç aloç xwv éucijv |_iT)ôevl àAAco neiQeaQai fj xcî> Aôya> ôç àv |aoi AoyiCo(aÉvcp péAxiaxoç cj)aivr|xai. Toùç &f] Aôyouç oûç èv xa> EjiTtQOcr0£v EÀEyov où ôùva|aai VÙV EKßaAELV, ETlEtÔTÎ |aûl T)Ô£ r] XÙXH yÉyOVEV, àAAà ctxeôôv xi 0(lXOiol cfmvovxai |aoi, Kai xoùç

c

aùxoùç TXQecrßeua; Kai xijaa) ovotieq Kai ttqôxeqov ajv éàv (af] ßeAxioj £xco|a£v AÉyELv év xco naQÔvxi, ev ïa0i ôxi où |af| croi üuyxwçrjacu oùô’ àv rt/Xi:îoj xcôv vùv Ttaçôvxcjv r¡ xcüv tcoAAûjv &ùva^iç coctîieq naïbaç f]^àç [aoo|aoAùxxr)xai ôect|Joùç Kal Oavàxouç ¿7iiTîé¡J7TOYXIa Kal xen^áxcav àcfiaigécteiç. ricüç oùv àv fiEXQicóxaxa cnco7ioi^£0a aùxà; eí tïqcuxov (jèv xoüxov xôv Aôyov

24

KRİTON

bilecekken bizim seni, senin de kendini kurtarm adığını söyleyecekler. Sonuç olarak bunlar hoş şeyler değil Sokrates; ve dikkat et, senin ve bizim için utanç verici de ol­ m asın. Neyse şim di karar ver, daha fazla düşünm eye za­ m an yok; şim diye kadar d ü şü n m ü ş olm alıydın: yapacak da tek şey var. Ç ü n k ü bu gece h er şey olup bitm eli.12 D aha oyalanacak olursak, iş işten geçer. Ne olursa ol­ su n beni dinle, ne diyorsam o nu yap. b

SOKRATES - Sevgili K riton, senin b u çaban doğru b ir am aca yönelm işse değerlidir, am a değilse büyüklüğü oran ında kötü bir çabadır. Buna göre incelem em iz gere­ kir: bu şekilde davranm ak doğru m u d u r, değil m idir? Ç ü n k ü b en yalnız b u d u ru m d a değil, h er zam an kanıla­ rım ve duygularım içinde en doğru bulduğum d ü şü n ce­ ye uyan bir insanım . Daha önce söylediğim sözleri, böy­ le bir d u ru m a dü ştü m diye şim di yabana atam am ; tersine şim di söylediklerim le öncekiler arasında bir fark g ö rm üyorum ; öncekilere olduğu gibi bunlara da saygı du-

c

yuyor, değer veriyorum ; eğer içinde b u lu n d u ğ u m u z d u ­ ru m d a b u n d an daha iyi b ir görüş ileri sürem ezsek, şu n u iyi bil ki, çoğunluğun gücü bizi zincire vurm ak, ölüm le­ ri üzerim ize salm ak ve m alım ızı m ü lk ü m ü zü zorbaca elim izden alm ak gibi, başım ızdakilerden daha büy ü k fe­ laketlerle bizi çocuklar gibi k orkutsa bile yine de seninle aynı fikirde olam am . Öyleyse bunları en iyi şekilde nasıl değerlendirelim ? Senin, çoğunluğun kanısı hakkın d a söylediğin o ilk düşünceyi ele alırsak, bazı kanılara önem verm ek, bazılarına ise verm em ek gerekir sözü, 25

KPrroN avaÄaßoi^EV ôv crû Àéyeiç tieqî xâjv ôo^ôjv ra> d

xeqov koAcûç éAéyExo ÍKáoxoxz f) où, cm xaîç [aèv ôeî xcôv 5o£,cüv 7xçoaéx£iv tôv voùv, xaîç ôè où- f| TTQLV (J.ÈV £|aè ÔEÎV ànO 0VlÎCTKElV KaÀôç èÀÉyexo, vüv ôè icaxàôr)Aoç âpa èyévExo oxi àAAcoç evEKa Aôyou ÈAéyExo, f)v ôè rcaiôià Kal cf>Auaçia coç àAr)0â)ç; ’Etti0u^o) ô’ ëycjy' £7uoxâı}jacr0aı, d> Kqîxcov, kolvt] fiExà oov £Ï xi (aoi àAAoiôxfpoç cj)av£Lxai èrtELÔr] &j&£ excu r) ó avxôç, xai èàao^EV

Xaiçeiv f] neiCTÓ(j£0a aùxcjj. ’EAéyExo ôè ttcoç, coç èycufiai, éicátjxoxe cobs vnö xwv oio|iévcov xl ÀéyEiv, cúotieq vuvôf] éyà) ËAfyov, öxı xâ)v 5o£,gjv àç oí e

avOpamoi. boÇàCovoiv béoi xàç faèv TtEpl noAAoù

7ÎOl£ÎCT0OtL, Xàç Ô£ flT). TOÛXO TtpOÇ 0 ECÔV, d) Kqîxcov, où ôok£î KaAcôç aoi AéyEcrOai; Eù yàp,

ooa y£ xàv 0çc07i£ia, èKxôç eî xoù (-IÉAAelv àno-

47

0vr]cnc£iv aùpiov Kai oùk àv o£ naçaKçoûoi f) rcaçoùaa auja^opá- Ekôtcel ôrj oùx ucavtüç ôokeî ctoi AÉyEaOcu ôxi où n à a a ç X91! tà ç ôô£aç xcôv àvOpconcov xL|aàv, âAAà xàç (iév, xàç ô ’ où, oùôè rcàvxarv, àAAà xûv |aév, xcôv 6 ’ où; T í c^ç; Taùxa oùx'l kcxàcôç AéyExai;

KP. KaAcôç. E d . O ùkoùv xàç y i v XQTlcrTàç xi^av, xàç ôè novr)pàç (arj; KP. N ai. ED. 7 i o v r |p a l

XpT)CTxaL ôè ôè

oùx

a i

xcôv

c jjp o v i^ c o v ,

a i x cô v à c jjp ô v c o v ;

KP. ücôç ô’ où; b

EQ. Oép£ ôrj,

T tco ç

26

aù xà xoiaùxa

èÀ éyE X o;

KRITON

h er söylenişinde yerinde m iydi, değil miydi? Yoksa benim d

h akkım da ölüm cezası verilm eden önce yerinde söyle­ nirk en , şim di aslında çocukça ve laf olsun diye söylendi­ ği m i ortaya çıkıyor? Ben kendi hesabım a K riton, böyle b ir d u ru m a düşünce b u önceki sözlerin geçerliliği değiş­ ti mi, yoksa aynı mı kaldı, işte b u n u seninle tartışm ak is­ terim . O zam an ya artık üzerinde durm ayız ya da buna göre davranırız. Kanımca sözüne değer verilen insanlar da b ugüne kadar, şim di benim söylediğim gibi, yani in ­ sanların edindikleri kanılardan bir kısm ına önem verm ek,

e

bir kısm ına ise verm em ek gerektiğini söylem işlerdir. T anrı aşkına K riton, sence b u söz do ğ ru söylenm em iş m idir? H oş sen, gerçi insanlık halidir bilinm ez, am a ya­ rın ölm ek üzere olan bir insan değilsin ve şu anki felaket

47

seni altüst etm iyor; am a iyice d ü şü n bir kere, insanların b ü tü n düşüncelerine değil, ancak bir kısm ına, o da yine b ü tü n insanların değil, birtakım insanların bazı d ü şü n ­ celerine değer verm ek gerekir sözü sana yerinde söylen­ m iş gelm iyor m u? Ne dersin? Bunlar doğru sözler değil mi? KRİTON - Doğru. SOKRATES - O halde yararlı düşüncelere değer v er­ m eli, zararlılara ise verm em eli, değil mi? KRİTON - Elbette. SOKRATES - Akıllıların düşünceleri yararlı, akılsız larınki ise zararlıdır, değil mi? KRİTON - Ö yledir tabi,

b

SOKRATES - H aydi bakalım öyleyse, bu sözlerle ne 27

KPITQN

Tu^vaCô^ievoç àvr]Q Kal xoùxo rcpaxxcov ttoteqov uavxàç àvÔQÔç .¿TiaivGJ Kai i^óyco Kai ôô^t] xàv voùv npoCTÉxew Tj évôç |aôvou èkelvou ôç âv xuyxàvrç iaxpôç rj 7iaiöoxQißr]g arv; KP. 'Evôç fiôvou. EQ. Oùkoùv 4)oŞeIa 0 a ı XQ1! xoùç v^ôyouç Kai

àonàC,£crdai

xoùç

ÈTiaivouç

xoùç

xoü

évôç

ekeîvou, àAAà |af] xoùç xcov ttoàAgjv. KP. AfjAa 6r). EQ. Taùxî] àç>a aùxcù nçaKxéov Kai yu|avaaxéov Kai èôectxéov ye Kai noxéov, rj àv évi ôoKf| xà) èrtiCTxàxr] Kai È7iaïovxi, |aàAAov f] rj

crù|u7iacri xolç aAAoiç. KP. vEctxl xaùxa. c

EQ. Elev. A 7i£L0T]aaç 5è xa> évi Kai axi^âcraç aùxoù xr)V ôô^av Kai xoùç èrcaivouç, xifaiiaaç 6è xoùç tcüv ttoAAcüv Àôyouç Kai farjôèv ènaïôvTcvv,

à ç a où&èv KaKÔv Tteiaexai; KP. ricôç yà p où; EQ. Tl ô ’ ècrxi xô KaKÔv xoùxo; Kai 7toï xeîvei

Ka i

elç xi xcov

KP.

xoü à7TEL0OÙVXOÇ;

ArjÄov

öxl elç

xà cr¿)|aa- xoùxo yàp

ôiàAÀucri. EQ. KaAôjç ÀéyELç. Oùkoùv Kai xáAAa, co

Kpixcov, oùxcoç, iva ¡arj nàvxa &iîw(a£V Kai &t] Kai 7XEQL xcov öucaicov Kai àôÎKarv Kai aiaxçùjv Kai koAwv Kai àyaGcov Kai KaKcIiv, tceqí ¿jv vùv t] ßouÀf] r)(ILV ECJXLV, 7IÓXEQOVXT] X6JV TloAAùjV ÔÔ£,T] &EL 28

KRITON

den m ek isteniyordu? Beden eğitimi yapan ve b u n u alış­ kanlık edin en bir insan her ö nüne gelenin övgüsüne, yergisine ya da düşüncesine mi, yoksa bir tek kişinin, ya hekim inin ya da beden eğitimi ö ğ retm eninin 13 düşü n ce­ sine m i önem verir? KRITON - Bir tek kişininkine tabi. SOKRATES - Öyleyse çoğunluğun değil, o bir tek k i­ şinin yergilerinden çekinm ek, övgülerini ise sevinçle k arşılam ak gerekir. KRITON - Çok doğru. SOKRATES - D em ek ki, ötekilerin h ep sin d en çok, işinin ehli olan b u bir tek kişinin öngördüğü biçim de iş yapm alı, bedeni çalıştırm alı, yemeli ve içmeli. KRITON - Öyle, c

SOKRATES - Güzel. Peki, insan b u b ir tek kişiye uy­ m ayarak, o n u n düşüncelerine ve öğütlerine önem ver­ m eyip de bu işten anlam ayan çoğunluğunkine değer ve­ rirse, so n u n d a bir k ö tü lü k gelmez m i başına? KRITON - H em de nasıl! SOKRATES - Bu kö tü lü k nedir, nereye yönelir ve söz dinlem eyenin nesine dokunur? KRITON - K uşkusuz bedenine d o k u n u r: b u k ö tü lü k bedene zarar verir çünkü. SOKRATES - G üzel dersin. H epsini ayrı ayrı incele­ m eyelim , her şeyde b u böyledir; hele şim di üzerinde k a­ rar verm em iz gereken şeyler, yani haklı haksız, güzel çirkin, iyi kötü hakkında da aynı şekilde çoğunluğun dü-

29

KPITQN

d

7s!\j.àç ineoQ ai Kal 0 £Qoû|a£v è k e l v o Kai Aojßr]CT0 (ae0 a ô xcL (aev bocaicp ßeAxiov ¿yíyvexo,

x g j b e á b ÍK c p

áncóAAuxo. "H oùôév

e c tx i

xoûxo; KP. OI(aai eycoye,

EcÔKQaxeç.

EQ. Oége ôf|, èàv xà ù to ßeAxiov

yiyvôf^evov,

vnà

xoù

xoû

ûyieivoû ¡aèv voaco&ouç

&è

öıacf)0 £LQ0 (J£vov ôioAécjiüfaev 7 I£ l0 0 | l ie v o i faf] xrj xcl)v ènaïôvxcov &ô£,i], à ç a ßicuxöv rj[Jlv éaxi, ôie(f>0 aQe

(aévou aùxoû; “Ectxi bé nov xoûxo acófia, rj oùxi; KP. NaL EQ.

Kq'

oûv

ß ic o x ö v

r^ a ïv

èctxlv

|_ i£ x à

[ i o x 0 T ] Q o û K a i Ô L £ c j)0 a Q |_ i£ v o u a o j ^ a x o ç ;

KP. Oùôa|acI)ç.

EQ. AAAà (aet’

ekclvou

à o ’ qfiiv ßitoxov

&L£cj)0aQ(i£vou ¿j xô àÔLKov fièv Acoßäxai, xô &è ÔLKatov ôvîvt]cjcv; q cjjauAôxeçov r)yoú(J£0a elvai xoû CTGjjaaxoç èkeTvo, ö x i tc o x ’ éaxi xcov rj^iexÉQcov 48

Tceçi ô f] xe àôiKia Kai r¡ ôikcuoctùvt] Èaxiv; KP. Oùôa|acüç. EQ. AAAà ximcôxEQOv; KP. rioAû y£.

EQ. Oùk àça, a> ßMxiaxe, nàvu r]|aîv oûxco (jjQOVxurxéov xi È Q O û a tv oí TtoAAoi rmàç, àAA’ ô xi

30

KRÎTON

d

şüncesine m i uym alı ve o n d an çekinmeliyiz, yoksa b ü ­ tü n ötekilerden çok, çekinm em iz ve utanm am ız gere­ ken, işin ehli biri varsa, o bir kişinin düşüncesine mi önem vermeliyiz? Eğer ona önem verm ezsek do ğ ru dav­ ranışla daha iyi olan, k ö tü davranışla ise bozulan şeyi yı­ kar, yok ederiz. Yoksa böyle bir şey yok mu? KRITON - O lm az olur mu? SOKRATES - Öyleyse sağlıkla daha iyi olan, hasta­ lıkla ise bozulan şeyi b u işten anlam ayanların görüşüne uyar da yok edersek, o yok o lduktan sonra yaşayabilir

e

miyiz? Bu şey de bedendir, değil mi? KRITON - Evet. SOKRATES - Peki, acı çeken bozulm uş bir bedenle yaşanabilir mi? KRITON - H içbir şekilde. SOKRATES - Ya doğruluğun yaradığı, eğriliğin ise zarar verdiği şey bozulursa, o bozulm uş şeyle yaşayabilir miyiz? Yoksa d oğruluk ve eğrilikle ilgilenen şeyi, her ne-

48

yim iz ise, bedenim izden daha mı değersiz sayacağız? KRITON - H içbir şekilde. SOKRATES - Tersine, daha değerlidir, değil mi? KRITON - Hem de pek çok. SOKRATES - D em ek ki dostum , çoğunluk bizim için ne diyor diye o kadar kaygılanm am alıyız; ancak doğru-

31

KPITQN ó

énaïcov Tteçl xcov ôucaicov Kal àôùccov

ó

eiç Kal

aÙTT) r| àAT]0£ia. "Qctxe tcqcoxov ¡aèv xaùxt] oùk ÔQ0CÔÇ eLOTiyrj £İcrr|yoû|aEvoç xfjç xcov noAAcôv ôô£r|ç ô e ï v r|(jâç cfiQovxiCeiv neçi xcôv ôiKaicov Kal koAcov Kal àya0cl>v Kal xcl)v èvavxicov. — AAAà b

[aèv ôq, (jjair] y ’ âv xiç, oîoi xé eiotv f)(aàç ol TtoAAol ànoKXELvùvai. KP. ArjAa ôf] Kal xaûxa, cj)air| yào àv, (b

LcüKçaxtç. EQ. AAr|0f) Aéyeiç. AAA’, te

ó

Aôyoç

O fiO LO Ç

ôv

E L V ai

cl> Q a u y i à a i e ,

& i£ A r ) A ú 0 a ¡ _ iE V

XCjJ

K al

Ê|aoiy£

7XQÓXEQOV-

O X Ó 7TEI E l EX I |i £ V E l

T]|JÎV f|

ttAeîcjxou Tioirixéov,

àAAà xô

OV, OXl

K al

o vtô ç

5 o k el e ti XÓV&E

au

OÙ XO Cí]V TXEQl

eu Cr]v.

KP. AAAà |aév£i. EQ. Tô &È

eu

K al

x a ù x ô v è a x i v ^ lé v E irJ

K a À ô jç

K al

& iK a ic jç

cm

où ¡uévei;

KP. M évei.

EQ. Oùkoùv C

ek

xcov ô(aoÀoyou(i£va;v xoùxo

CTKETIXEOV, 7IÓTEQOV ÔÎKaïOV £|J£ EV0ÉVÔE TCElçàCT0ai È^iÉvai (j.r] àcjnévTtov A 0r|vaicov f| où öûcaıov Kal èàv |_ièv c|>aívr|Tai &úcaiov, TTEiçcô^EOa, eI 6è jar), èâ)|^£V. Aç 6è où AéyEiç Tàç otcéi^eiç tieqî te àvaAcjoecjç x9Tl^^Ta;v KOtL ^ô£r|ç Kal rcai&cov TQOCj)f)ç, jaf] cbç àAr]0côç xaùxa, w Kqîxgjv, oKê[i[xaxa f] tcov çabia>ç à7xoKxivvùvxcov Kal à v a ßiüxjko}aév cov y ’ àv eI oloi x’ fjaav oùôevI £ùv vü), xoùxcuv xojv noAAùJV. 'Hjulv ¿7T£i&f] ó Aôyoç 32

KRİTON

luk ve eğrilikten anlayan bir tek kişinin ve o bir tek kişi­ n in sözlerinde ifadesini bulan gerçeğin diyeceklerine önem verm eliyiz. D em ek ki, çoğunluğun doğru, güzel, iyi ve b u n ların karşıtlarıyla ilgili kanısına önem verm eli­ yiz d erken p ek doğru bir şey dem iyorsun. B ununla birb

likte, biri çıkıp, iyi am a çoğunluk bizi öldürecek güçte­ d ir, diyebilir. KRİTON - Evet, orası da öyle, gerçekten böyle diyen biri çıkabilir, Sokrates. SOKRATES -

D oğru söylüyorsun sevgili dostum :

am a d em inden beri üzerinde d u rd u ğ u m u z b u söz bana b ir öncekinden farklı görünm üyor. Öyleyse b u yaşam a­ ya değil, iyi yaşam aya önem verilm eli sözü bizim için hâlâ geçerli m i, yoksa değil mi, yeniden incele bakalım . KRİTON - Geçerli elbette. SOKRATES - Peki, iyi, güzel ve do ğ ru bir şekilde ya­ şam anın aynı şeyler olduğu geçerli m i, değil mi? KRİTON - Elbette geçerli. SOKRATES - O halde b u uzlaştığım ız k o n u lard an hac

re ketle, Atm alılar bırakm azken benim burad an çıkmaya çalışm am d o ğ ru m u d u r, değil m idir, o nu araştırm alıyız. Eğer biz b u n u doğru b u lu rsak yapm aya çalışalım, yok bulm azsak,

üzerin de

durm ayalım .

Para

harcam a,

toplum sal kanılar ve çocuk yetiştirm e h akkında ileri sü r­ d ü ğ ü n düşünceler, dikkat et, kolayca öldürebilen ve elinden gelse, hiçbir akla dayanm adan diriltebilen o ço­ ğunluğun düşünceleri olm asın. M adem ki aklım ız öyle

33

KPITQN

ouxcoç a íp E i, |af] oùôèv à A A o cnceTtxeov tjj rj ö n eq vuvôr] ÈÂÉyo^iEV, n ô x E ç o v óúcai.a nçà^ofuev Kai XQTÍjaaxa xe ào ù v xeç xo ù xo iç x o lç ¿¡aè èvôev&e d

è^ à^ ouaiv kcù x^QLxaç, K a l a ù x o i è^ àyovxéç xe K a l é^ayóf-iEVOL, rj xfj à A q G e ia àôucr|cro|JEV n a v ra

ta v ra n o io vvxtç K à v (j)aLVcó|a£0 a à ô iK a a ù x à èpyaÇôp.Evoi, |_ir) où &£i] Ú7to A o y íC £ a 0 a i o û x ’ eî. àTto0 vr)OTC£iv ôeI rtapa-f^ évovxaç K a l r)c7u x i« v àyovxaç

oüx£ à A A o ó xio u v

n à a x £ lv

nçà xoû

à&LKEÏV.

KP. KaAcôç ¡aév (joi ôokeïç EcÔKQaxEç, opa bk xi ópcó¡a£V. e

49

Aéyav,

a)

EQ. ZKoncojaEV,cl) àyaGé, koivî], Kal eï ni] £xeiÇ àvxiAéyEiv è|j.oû Aéyovxoç, àvxiAEyE ka i croi TCEÎCTO^ai- £t ôè (jr[, n a vo a i rjôr|, ch jaaKàpiE, xcoAAàKiç (aoL Aéycov xôv aùxôv Aôyov cl)ç XQH EV0ÉVÔE oíkóvxcov A0t]vaícüv è|aè àm évar cuç èycu 7t£gi tîoAAoo 7iOLOÛ(aaL 7tEÎaaç üe xaûxa ngàxxEiv, àAAà |af] cucovxoç. "Opa ôè 6f] xf|ç okévJjecjç xf]v àpxT]v éàv aoi ùcavcôç Aéyr|xai, Kai 7t£Lpcù ànoKQtv£CT0aL xó ¿pcüTcójjEvov fj âv (aàAiaxa 011^. KP. AAAà 7t£ipà0O^aL. EQ. Où&ev'i xQ07xcp cj>a^èv ÉKÔvxaç àôiKr|xéov Eivai, rj xivi ¡aèv àôua]X£ov xocmco, xivi bk ou; r) oùôa(aojç xó y£ à&iK£ïv oüxe àyaGôv oûxe koAôv, CUÇ TtoAAàKLÇ f][J.lV Kal Èv XÛJ E[iTtpOa0£V XQÔVCj) cü|aoAoyr]0t]; ôheq Kai àpxi ¿Aéy£xo. "H n àoai f]|_ûv ÈKEÏvai ai npóa0£v ó|aoAoyíai èv xaïa&E xalç ôAiyaiç f]^éoaLç èKK£XU[J.Évai eictlv, Kai ixàAai, a) Kpixcuv, àpa xr¡AiKoí&£ yéoovx£ç âv&p£ç 34

KRITON

b u y u ruyor, şim di söylediğim iz gibi, beni b u rad a n çıka­ racak olanlara para verm ek ve kaçarak ya da kaçırılarak m in n et altına girm ekle doğru m u hareket ediyoruz, yokd

sa b ü tü n bunları yapm akla gerçekten suç m u işliyoruz? işte b u n u düşünm eliyiz. Eğer b u n u yapm akla eğri bir davranışta b u lu n d u ğ u m u z ortaya çıkarsa, dik k at et, b u ­ rada kalıp elimiz kolum uz bağlı ölm em iz ya da eğri bir davranışta bulunm aktansa herhangi başka bir kötülüğe katlanm am ız gerekse bile artık bahane aram ayalım . KRITON - Sanırım doğru diyorsun, Sokrates, peki ne yapalım? SOKRATES - A raştıralım , sevgili dostu m , birlikte

e

araştıralım ; eğer herhangi bir şekilde benim söyledikleri­ m e karşı bir görüş ileri sürebilirsen sana uyacağım, ama sürem ezsen, bana boyuna aynı şeyi, yani A tinalılar iste­ m ezken benim b u rad a n çıkm am gerektiğini söylem ekten vazgeç. Ben bildiğim i sana rağm en değil, seni inandırıp da yapm ak isterim . Ö nce k o n u m u z u n ilkelerini ele al, bak

49

bakalım b u n lar doğru m udur? O nd an sonra da so ru lan ­ ları en iyi bildiğin şekilde cevaplandırm aya çalış. KRITON - Çalışacağım. SOKRATES - H içbir şekilde, bile bile eğrilik etm e­ m ek gerektiğini mi söylüyoruz, yoksa yerine göre şu d u ­ ru m d a gerekir, b u d u ru m d a gerekm ez m i diyoruz? As­ lında suç işlem ek, daha önce de kabul ettiğim iz gibi, hiç de iyi ve d o ğ ru bir şey olm az, değil mi? Yoksa daha önce üzerinde uyuştuğum uz b ü tü n o düşünceler b irkaç gün içinde yabana m ı atıldı? D em ek ki K riton, b u yaştaki 35

KPITON

nçàç àAAT]Àouç anovörj ôiaAeyo^ievoi èAàdOfuev b

r)|aaç avxoùç naiôcüv ovôèv biacftéçovxeç; "H navxôç (j.âAÀov oùxcuç exel cooneq rjjatv,

e ïx e

cjjacriv oí rtoAAol

f)(a â ç e t i tc ü v ö e

eïte

tô te

¡jt)- Kal

x a A E 7îû> T £ça n à o x z w

ÈAÉyETO e ïx e

öeî

£ Ïx e K a l

npaóxEpa, öjacoç xó ye àôiKEÎv x¿b àôiKoùvxi Kai KaKÓv Kai ai.CTXQÔv xuyxávEi ôv navxi xgonco; a(J.èv fj où; KP. Oajaev.

EQ. Où5a)-i r ^ â ç

rj tto A lç

K ai

o ù k ÔQ0CÔÇ t t ] v 5 l k t ) v e k q l v e v ; » x a ù x a r j t l e q o Ù |- i £ v ;

KP. Taùxa vr] Aia, co EcÔKQaxeç. LQ.

Tl

oùv,

âv

eïticootv

oí

vójior

«TQ

EcÔKçaxeç, rj Kai xaÙTa cúfaoAóyrjxo r]jiilv te Kai

d

aoi, rj èfifievEiv xaiç ôùcaiç alç àv q tzôAlç biKàÇrj;» Ei oüv aùxcôv 0au|dàÇoi}_i£v Aeyôvxcov, ïacoç àv EÏ7IOIEV ôtl* «tQ EcÔKQaTEç, jLir) 0aúfiaC£ xà ÀEyâfiEva, àAA’ ànoKQivou, éneiôr] Kai eïcoOaç XQH0^ ^ ¿Qiv£cr0ai. Oéçe yàç>, t l ÈyKaAcüv f](j.îv Kai xq hôAel ÈnixEiQEÏç rjjaag àrtoAAùvai; Où tcqcotov ^iév ae Èy£vviÎCTa|a£V q¡a£k; Kai ôi’ q^icôv EÄafxßavEV xqv jaqxÉça ctou ó Tiaxf]Q Kai EcjróxEUcrév cte; O çàaov ovv, xoùxoiç q|acov xolç vô|aoiç toïç neçi toùç yà(iouç ^i£(acj)q tl coç où koAwç ëxouctlv;» — «Où 40

KRÎTON

SOKRATES - Peki şöyle düşün: biz b u rad a n kaçm ak ya da nasıl adlandırm ak gerekirse, çıkm ak üzereyken ya­ salar ve devlet gelip karşım ıza dikilerek ya “Söyle baka­ lım Sokrates, ne yapm ak niyetindesin? Senin b u yaptığın, b

biz yasaları ve devleti elinden geldiğince çiğnem ek değil de nedir? Yoksa sence, m ahkem e kararlarının güçsüz kaldığı, olur olm az kişiler tarafından etkisiz bırakılıp b o ­ zu lduğu b ir devlet yine de varlığını sürdürebilir, ayakta kalabilir m i?” diye sorarlarsa, b u ve benzeri sorulara ne cevap veririz Kriton? M ahkeme k ararlarının bozulm a­ m ası gerektiğini öngören b u çiğnediğim iz yasadan yana, özellikle bir hatip çok şey söyleyebilir. Buna karşılık

c

“devlet bize haksızlık etti, hakkım ızda yanlış h ü k ü m v erd i” m i diyeceğiz, ne diyeceğiz? KRİTON - Zeus hakkı için evet, böyle diyeceğiz Sok­ rates. SOKRATES - Peki ya o zam an yasalar: “Devletin koyduğu yasalara uym aktan başka, b u da m ı vardı ara­ m ızdaki anlaşm ada?” dem ezler mi? Ve biz bunları söyle­ diğinde şaşırıp kalırsak, bakarsın: “Söylenenlere şaşma Sokrates, sen de h er zam an soru-cevap yoluna b aşvurd u -

d

ğuna göre, cevap ver bakalım : bizde ve devlette ne suç b u lu yorsun da, bizi bozm aya kalkıyorsun? Bir kere her şeyden önce, seni biz var etm edik mi, sonra, baban biz yasalara uygun olarak ann en i alıp seni dünyaya getirm e­ di mi? Söyle, yoksa içim izden evlilikle ilgili olan yasaları, iyi değiller diye suçluyor m usun?” diyebilirler. Ben “suç-

41

KPITQN

(jÉiacfjOfjai,» (J)aír]v âv, «ÂAAà toîç neçi tt)v toû y£V0(i£V0u TpO())r)v te Kai TtaiÔEiav èv fj Kai crû £7iaiÔ£Û0r]ç; rj où koAcoç npoaÉTaxTov f)(iôjv oí erci TOÛToiç T£Tay(aévoi vô(Joi TiapayyéAAovTEç TÚJ 7 t a T Q Í TCO CTO) CT£ £ V ¡JOUCTIKT] K a i y U ^ V a C T T lK T ]

e

TtatÔ£Ù£Lv;» — «KaAù>ç,» c(>air]v av. È7TEIÔT]

ôè

éyévou

T£

Kai

— «EIev

¿f,£Tçà(|)r|ç

Kai

énaiÔEÛ0 r|ç, èxoiç â v eítielv ttqcIitov ¡jèv coç oùxi t]|j.et;£qoç fja 0 a Kai ÊKyovoç Kai ôoûâoç aÙTÔç te

Kai oí cto'l TtQÔyovoL; Kai eî toû 0 ’ oûtcoç exei, â ç ’ Èf, ÍCTOU OLEL EÎvai CTOL t o ôùcaïov Kai f|[ilv, Kai axx’ à v r][a£LÇ OE £7ILX£LQCü^£V TtOLElV, Kai CTOÍ TaÛ Ta àvTinoiELV oïel ôÎKaïov EÎvai; 'H 7iqôç |^èv àoa ool

TÔv naréça oùk è£, ïaou f]v tô ôùcaïov Kai nçàç ÔECTTrÔTT|V EÏ (701 ü>V £TÛyX«V£V, GJCTTE änEQ nâc^OLÇ TaÛTa Kai âvTircoiElv, oute KaKcoç àKoùovTa

51

àVTlÀéyElV OUTE TUTCTÓUEVOV aVTLTÛ7IT£LV OÛT£ âAAa TOiaüTa TtoAAá' rcçôç ôè tt)v naTQiôa âp a Kai toùç vô(jouç á^ÉCTTai croi, ¿jote, èâv cte

£7UX£lqojiu£V r](j£Îç àn oÀ À vva i ôÎKaïov rjyoù(J£Voi EÎvai, Kai. crû ÔÈ r||Jâç toù ç vôuouç Kai tt]v naTQÎôa K a 0 ’ âvTanoAAûvaL,

octov

ôùvacrai

K a i < p r \a e iç i a v x a

È7ïix£t.çTÎcr£t.ç noicov ôûcata

TtpáTTEiv ó xr¡ âAr|0 £Îçı Trjç àp£Trjç Èru^EÂôfaEVOç; "H OUTCOÇ El CTOÔÇ C0CTTE ÀÉAr|0 ÉV CTE OTl (ar|TQOÇ TE

Kai naTQÔç Kai tcov âAAcov nçoyôvcov ánávTCOv TL[aiá)T£póv ècttlv r| naxpiç Kai üe|avôteqov Kai áyicóxEQov Kai Èv |a£ÎÇovi |aoiQa Kai n a ç à Geoiç

b

naq' àv0çam oiç t o î ç v o û v CTÉ(3£CT0ai Ô E Ï K a i (J-à À À O V Ù 7 ÏE ÎK E IV

K ai

42

e x o u c t i,

K ai

K a i 0C O 7t£Ù £LV

KRİTON

lam ıyorum ” derim . “Yoksa sen çocukların yetiştirilm esi ve eğitilmesiyle ilgili yasalardan m ı yakm ıyorsun? Seni de b u yasalar yetiştirdi. Ya da içim izden, b ab an ın seni m üzik ve jim nastik k o n u su n d a eğitm esini öngören yasae

1ar mı kötü?” “Hayır, k ö tü değil,” derim . “Peki, m adem ki d o ğ d u n , yetiştirildin ve eğitildin, k endinin ve ataları­ n ın bizim k ulum uz kölem iz olm adığını söyleyebilir m i­ sin? Bu böyle ise, artık sen, bizim sana yapm aya kalkıştı­ ğımız şeyleri aynen bize yapm anı doğru bulacak kadar bizim le eşit haklara sahip olduğunu m u sanıyorsun? K uşkusuz babana ya da varsa efendine karşı aynı hakla­ ra, yani m aruz kaldığın şeyleri karşılık olarak yapm ak, sana k ö tü sözler söylenince karşılık verm ek, vurulunca

51

v u rm ak gibi ve daha bu n a benzer başka haklara sahip olam azdın. Peki vatanına ve yasalara karşı, biz doğru b u lu p seni yok etm eye kalkarsak, sen de biz yasaları ve vatanı elinden geldiğince yok etmeye kalkacak ve b u n la­ rı yapm akla doğru davrandığını mı söyleyeceksin? Sen ki gerçekle ve erdem le uğraştığını ileri sürersin. Yoksa sen, vatanın anneden, babadan, b ü tü n öteki atalardan daha o n u rlu , daha saygıdeğer, daha kutsal, ayrıca hem

b

tanrıların hem de aklı başında kişilerin gözünde daha b ü y ü k değerde olduğunu; vatan öfkelendiği zam an, baba-

43

KPITQN

c

d

7iaTQÍ6a x«A£Ti«ívouaav f| naxéoa, Kai r¡ tielSeiv f] noielv à àv keAeút] m i náaxEiv éáv t i TíQOCTTáxxT] 7ta0Eív f]CTuxíav àyovxa, éáv TE TÚ7iTEa0ai, éáv te bEtcrOai, éáv te eiç rcóAe(Jiov àyrç TQco0r|CTÓp.Evov rj áno0avoú[iEvov, noir|X£ov xaûxa Kai tó öhcaiov oùxcoç exel, Kai oúx'i Ú7IEIKTEOV OÙ&È àvaXWQf]X£OV OÙ5È Ae17IT£OV TT]V Tá^iv, àAAà Kai év 7ToAé|a Kqíxcov; àAr]0r] AéyEtv Toùç vó(aouq f] oü; KP. ’’EfioiyE 6 okeI. ZD. «ZkÓ7Iei xoívuv, a) LcûKçaxEç,» cjjalev àv ïotoç oL vó|uoi, «el rjiaelç TaÛTa àAr)0f) Aéyo|a£V öti où ÔÎKaia r)|aâç ènixeiQEÏç ôgàv à vûv ètuxeiqeîÇ. 'H|aelç yào cte yevviiaavxEç, ÈKOçéi^avTEç, naibevoavxeç, pexaôôvxsç ánávxcov cov oloi t ’ î’j^iEV icaAùJV aoi Kai xoîç àAAoiç nàaiv rcoAixaiç, ÔpLCOÇ 7TQOayOQEÛO(i£V XCÚ è£,OVOÎCXV 7T£7TOir)Kévai ÄOrjvaiajv xch ßouAo|a£vco, èriEi&àv &OKifaaCT0rj Kai Tà év xrj 7tôàel 7iç>ày|aaxa Kai rj^âç toùç vôpouç, cl) àv |ar] àQ£OTCCü|_iev r||a£lç è^Eivai Äaßovxa xà aÙTOÜ àm évai Ô7xol àv ßoüAr|xai. Kai O Û Ö E İÇ

e

r |f i â ) V

XCÛV

V Ô fiC üV

EfiTTOÔCÔV

ECTXIV

OÙÔ’

á n ayogevE L , éàv xé xiç ßoüArjxai û(-iâ)v e i ç ànoïKÎav tévai si f-ir) àçéoKoi(a£v f]|ae!ç x e Kai f) t i ô à l ç , éàv t e ( j e t o i k e I v àAAoaé noi èAOcov, iévat è k e î c t e Ö7IOL àv ßoüAr|Tai ¿ x o v x a x à aÛToù.

44

KRlTON

d an daha çok o ndan utanm ak, çekinm ek ve o n u n hatırı­ n ı saym ak, ya o n u inandırm ak ya da b u y u rd u ğ u n u yeri­ ne getirm ek; ister dövülm eyi, ister zincire vurulm ayı, is­ ter yaralanm ak ya da ölm ek için savaşa gitm eyi b u y u r­ sun, b u buyruğu ses çıkarm adan katlanm ak gerektiğini bilm eyen bir bilge m isin? B ütün bunları yerine getirm eli; d o ğ ru su da b u d u r zaten: yani uzaklaşıp gitm em eli, sava­ şırk en geri çekilm em eli, safı bırakm am alı; tersine, savaşc

ta, m ahkem ede, her yerde vatanın ve devletin b u y u rd u ­ ğu şeyleri yerine getirm eli ya da yasal yollarla onu inandırm alıyız; ana babaya, hele vatana birazcık bile olsa karşı gelm em eliyiz.” İşte yasalar böyle derlerse bunlara karşı ne diyeceğiz Kriton? D oğru söylediklerini değil mi? KRlTON - Sanırım öyle. SOKRATES - Yasalar belki de şöyle derler: “Şim di bir d ü şü n bakalım Sokrates, biz b u giriştiğin şeyleri bize yapm aya kalkm anın doğru olm adığını söylerken haklı m i­

ri

yız, değil miyiz? Biz seni dünyaya getirm ekle, yetiştir­ m ek ve eğitm ekle, sana da öteki yurttaşlara da elim izden gelen her şeyi sağlam akla kalm adık, A tm alılar arasından, yurttaşlar sırasına girip, devletin nasıl çalıştığını ve biz yasaların nasıl işlediğini g ö rd ü k ten sonra bizden hoşlan ­ m ayan birine, isterse varını yoğunu alıp dilediği yere git­ m e izini verildiğini de söyledik. G erçekten de sizden bi­ ri, bizden ve devletten hoşlanm ayıp bir koloniye gitm ek ya d a herhangi başka bir yere göç etm ek isterse, biz ya­ salardan hiçbiri ne varını yoğunu alıp dilediği yere gitm e-

e

sine engeldir ne de böyle bir şeyi yasaklar. 45

k p it q n

'O t; 6 ’ d v ü p cov n ap a |_ ie iv r] opcöv rjja£irj cj>afi£v x o ü x o v copoA oyr)K £ v a i £Qyqj rjfxiv a a v f]^ £ l? xaüxa,

K a l xöv

ke A£Ügj (_iev

|_if| n £ i0 ö (a £ v o v

7toir|cr£iv cj>a(-i£v

äbiKELV, ö x i xe y E v v rjx ait; oüctiv r](alv o ü UEi0£xaL, K al

öxl

xpo(j)£ÜCTi K a l

7T£i0£CT0ai 52

KaA w g x i

OÜXE

öxi

6|_ioAoyr]crag

r)jalv

TlEL0£Xai OÜXE 7XEL0EI T]JLLÄg El JJ-f]

T c c n o u fJ-E V ,

n p o x i0 e v x co v r](awv K al o ü k

dypicog ETXixaxxovxojv tto ie iv a a v keA eu co ^ev , dA A a E(f)i£vxa)v ö u o lv 0 a x £ p a f| tceiG eiv r i^ a g f| n o iE iv ,

x o ü x ü jv

oü&e te q c x 7TOi£l. T a ü x a ig 6r| (J)aja£v

K a l u i , d) ZcoKpaxEg, x a lg a i x ia i c ¿V E^EoG ai eitxeq 7toirjcr£ig ä ärnvoE ic;, K a l o ü x i^K iaxa A 0 r)v aicu v o e , aA A ’ ev xoig p a A ia x a .»

El ouv ¿yd; £iTioi(^i- «Aiä xi &r|;» iacog av (jou öiKaicog KaGanxoivxo A E y o v x E g öxi e v xoig |aaAiaxa Ä0r|vaiwv ¿yco aüxoig cb|aoAoyr)KcoAoi Kai oí àAAoi àvà7ir)por oûxco aot &iacf>£çôvxcoç tcüv aAAtov ÀOrjvaicov rjpeaKEv f] nôÀiç te Kai t)|lielç oí vójaoL 6f)Àov ôrv xivi yàp àv nôAiç àpécncoi àv£U vô^cov; Nüv ôè ôf) o ù k è|a[iEVEtç xoïç co[_ioÀoyr]|aÉvoiç; Èàv rjfüv y£ tteîGt], co EcuKoaxeç- Kai où KaxayÈAaCTXÔç ye ectt] è k xrjç nôÀEcoç È^eAOcôv.» « L k ô tie i

y à ç

è £ ,a ( j.a ç n :à v o jv

ô f),

xi

T aùxa

to ù to jv

xi

n a p aŞ âç à y a0 ô v

K ai

èoyâcn^

c r a u x ô v r) x o ù ç È T U x r j& E Î o u ç t o ù ç a a u x o ü . " O x i ¡ a è v b

y à ç K i v ô u v E Ù a o u C T i y é a o u o í £ 7 T i x r |Ô £ i o i K a i a ù r a i c j> £ Ù y e iv

K ai

C T X E p r iG r jv a i

o ù c rta v

ànoAÉaai,

tîo ô jto v

(jè v

x rjç

o% £bóv

ti

à |a c f > ô x £ p a i —

a Ù T Ô )V

T r o A é |_ u o ç

T to A lT E ÍíX , 7TÓAEC0V

r ) y o ù |_ i e v o i

xcôv

ÔÈ

nôAecov

d> L à i K o a x E ç ,

ÖCTO17TEQ

Ú T tO p A É ^ O V T a í v ó fa c o v ,

tt]v

— E Û v o ( j.o û v x a ı y à o

r j^ E L ç ,

K ai

rj

aùxôç

È à v £ lç x g jv ¿ y y ú x a x á x i v a

e A G t ^ ç r | © r |( 3 a Ç e r] M é y a p à Ô E

XOÚXCOV

to A e c o ç ô rjA o v

K ai

K f jô O V X a i CTE

x rj XCOV

Ô ia (} ) 0 O Q £ a

ß e ß aL C o -c rE u ;

to lç

ö i K a c i x a l g x r j v ô ô £ a v c ô c tx e ô o k e l v o q 0 c ü ç x r ] v 6 î k t ) v

c

b iK à a a i• a cf)ô ô g a

o c tx iç

tc o v

v ô ^ lc o v

y à ç

b ô ^ e ie v

à v

& ia c j)0 o p £ Ù ç

véan/

y f

K ai

ècm v

á v o r¡x a ;v

à v 0 Q C Ô T ia ) V Ô L a (f)0 O Q £ Ù Ç E L V a i. n ó x £ Q O V O U V 4 > £ Ù ^ t] xàç

x£

xoùç à £ iô v

E Ù v o |a o u [ a é v a ç

K O 0 |^ L a ) x à x o u ç ; aoL

n ô À E iç K ai

E C T x ai; " H

K ai

xoüxo

xw v

àvôpcùv

to io ü v x l

n A r |a c à C T £ i ç t o ù x o l ç

à p a K ai

à v a i a x u v x r j O ' E i ç & i a A £ y ô ( a £ V o ç . . . . x i v a ç A ô y o u ç , cl) L c o K ç ax E ç ; r| o u o rtE p b iK a io a ù v T ]

è v 0 à & £ , c b ç f) à p E x f ] K a i f)

nAeioxov à E i o v oí v ó | a o i ; K a i

x à v ó ( i i |j a K a i

50

x o ïç oùk

à v O p a m o iç

oiei

K ai

à c r x r ] \1 QV à v

KRtTON

K ötü, topalı, h er tü r sakatı gerektiğinde ken tten ayrılır,

am a sen onlar kad ar bile ayrılm adın. İşte b u senin öteki A tinalılardan daha çok b u devletten ve biz yasalardan h o şn u t o lduğunu açıkça gösteriyor: kim yasalarını be­ ğenm ediği bir devlete bağlanabilir? Şim di o anlaşm alara bağlı değil m isin? Bizi dinlersen Sokrates, bağlı kalm alı­ sın: b u sayede şehirden çıkıp gitm eyecek, dolayısıyla g ü ­ lü n ç d u ru m a da düşm eyeceksin.” “D üşün bir kere, bu anlaşm aları bozm ak ve b u n la r­ d an birini olsun yerine getirm em ekle kendine ya d a arb

kad aşlanna ne yararın dokunacak? Ç ü n k ü arkadaşları­ n ın da sürülm e, yurttaşlık hakların d an yoksun bırakılm a ya da m alım m ü lk ü n ü yitirm e tehlikesine girecekleri apaçık ortada. Sen, T hebai16 ya da M egara17 gibi -ç ü n k ü h er ikisi de iyi yasalarla y ö n etiliyorlar- en yakın ken tler­ d en birine gidersen, orad a onların anayasalarınca bir dü şm an gibi görüleceksin Sokrates; kentleri adına kaygı­ lanacak ne kadar insan varsa, onlar senin bir yasa b o z u ­ cu o ld u ğ u n u d ü şü n ü p sana kuşkuyla bakacaklar. Ve sen yargıçların senin için verdikleri kararın doğru o lduğu n u

c

kanıtlam ış olacaksın. Ç ü n k ü yasaları bozan b irin in , gençleri ve akılsızları da gerçekten bozd u ğ u ortaya çıka­ caktır. Ya iyi yöneltilen devletlerden, d ü rü st insanlardan kaçabilecek m isin? Ve b ü tü n bunları yaptıktan sonra yi­ ne de senin için yaşam anın b ir değeri kalacak mı? Yoksa o nlara yanaşabilecek m isin, sohbet etm ekten utanm aya­ cak m ısın? O nlarla ne konuşacaksın Sokrates? Burada söylediklerini, yani erdem in, adaletin, h ak h u k u k u n ve yasaların insanlar için en değerli şeyler old u ğ u n u m u söy-

51

KPITQN

d

c|>av£Í(70ai tó tou EcoKçâTouç n g ä y [la; oUaQaí ye XQT]. A AA’ ÈK (J£V TOÜTCdV TGOV TÔTlCüV àTMXQ£ÏÇ, f]4£iç ôè eLç ©ETtaAiav n aqà toùç £évouç toùç Kçîtcuvoç- èkeî yàç> ôt] TtÀEÎaTTj àxa£,La Kai àKoAaaia Kai ïctcoç àv fjôécoç ctou âKOÙoiEV coç YEAoÎCüÇ ÈK TOÛ Ô£CT(J.(OTr|QÎOU à7î£ÔÎÔQa(TK£Ç oKevrjv te Tiva 7i£Çi0ÉfiEvoç f) ôicj)0Éçav Aaßcbv f| àAAa ota 5f] £Ícó0acrLV £vcnOVTai Kai naı&£ÜCTovTaı |af] ctuvôvtoç aoü aÜTOÎç; Oí y à ç ÈTtLTr|ÔElOl OÍ CTOÍ £7IL(-l£Ar|CTOVTaL aÜTCüV. nÓTEQOV éàv elç 0 £TTaAíav á n o 5r¡|ar]crqg èni^iEATÎCTOVTai, èàv ôè elç Âiôou ànoôr)|iTÎcrt]çoüxi Èni(a£Af]CTovTaL, 52

KRITON

d

leyeceksin? Peki Sokrates’in b u davranışının çirkin g ö rü ­ nebileceğini d ü şü n m ü y o r m usun? D üşünm en gerekir. Ya da b u yerlerden uzaklaşacak, Tesalya’ya, K riton’u n do stlarının yanm a m ı gideceksin? Ç ünkü orası düzensiz­ lik ve başıboşluk yuvasıdır. O rada herhangi bir kılığa b ü rü n erek , b ir posta ya da kaçan kölelerin giydikleri b u ­ n a benzer b ir şeylere sarınıp g ö rü n ü m ü n ü ve tavrını d e­ ğiştirerek gülünç bir şekilde hapisten nasıl kaçtığını an ­ latm an belki de çok hoşlarına gidecek. Biri çıkıp da se­ nin gibi yaşlı bir adam ın, doğa yasaları gereğince artık yaşanacak p ek az zam anı kalm asına rağm en, en önem li

e

yasaları bile çiğneyerek hayata böyle sıkısıkıya sarılm anı ayıplam ayacak mı? Hiç kim seyi incitm ezsen, belki. Aksi halde Sokrates, layık olm adığın pek çok şey işiteceksin. D em ek ki, b ü tü n insanlara boyun eğerek ve bir köle gibi yaşayacaksın. Başka nasıl olabilir ki? Tesalya’da, sanki oraya bir şölene gitm iş gibi keyfederek m i yaşayacağını

54

u m uyorsun? O zam an d o ğ ru lu k ve başka erdem ler için bize söylediğin o sözler ne olacak peki? Yoksa çocukla­ rın için, onları yetiştirm ek ve eğitm ek için m i yaşam ak istiyorsun? Ne yani ? O nları Tesalya’ya g ö tü rü p bir ya­ bancı olarak yetiştirecek ve eğiteceksin öyle mi; senden bir d e b u n u m u görecekler? Ya da onları b u rad a b ırak tı­ ğını düşünelim : sen başlarında olm adığın halde, nasıl ol­ sa yaşıyorsun diye daha mı iyi yetişecek ve eğitim göre­ cekler? O nlarla ilgilenecek olanlar senin dostlarındır. Peki, Tesalya gittiğinde ilgilenecekler de, H ades’e gid er­ sen ilgilenm eyecekler mi? D ost olduklarını ileri sürenle -

53

KPITON

b

E17T£Q

ye

Tl ÔcJJeAoÇ aÙTCÔV

ECTTIV

TO)V

CTOl

(j)acncóvTcov erttTT]Ö£Îojv eıvaı; o h a d a í ye XQ7)-» «ÄAA’, COLcOKÇUTEÇ, 71E10O|J.£VOÇ X][Xlv TOÎÇ CTOÏÇ TQOCj)£ÛC7l (JT |T £ TialdaÇ 7 ÎE Q I 7t£lOVOÇ TtOlOÜ |aT ]T £ t ö Çfjv ( li to te àAAo |ar)ôèv tcqo t o ü ôtKatou, ïva £iç 'Aıbov eÄÖibv £XflÇ n a v ra Tama àTioÀoyfjCTaaOai Toiç

èkeï

aQXOuaiv o û t £ yào Èv0àÔ£ aoi cf)aiv£Tai

TaÛTa TtQaTTOvTi apEivov elvai oùôè ôiKaiÔTEQOv où&è ôawbxeçov ovbè áAAc¡j tû v c tc îjv o ù & e v î , o û t e e k e î ü e àcjnKop.Évco à(i£ivov taxai. AAAà vüv ¡aèv r]&iKr|(a£voç à m i, éàv àrtii^ç, oûx ücj>’ r](acüv t c ù v c

vô[Acov, àÀÀà v r i àvdqù m cjv èàv bk £^éA0i]ç aiaxpcoç à v T a Ô L K r j a a ç t e Kai àvTiKaKougyr)craç, Tàç crauTOÛ ôjaoAoyiaç t e K a l auv0T]Kaç Tàç tiqoç r\\ıdç naçaŞaç Kai KaKà èçyaaà|a£Voç t o û t o u ç o û ç rjKioTa ê ô e i , o ï x u t ô v t e

o u tc o ç

Kai cjjiAouç Kai naxqiba Kai r]|aàç, rj(aeïç XaAenavoüiaEV

£ a > v ti

Kai

ekeî

oí

té

ctoi

tÍ( jé te q o i

à&eAoi oi èv Ai&ou v ó j í o l o ù k eù(aevcôç c te ÙTtO&é^OVTai, £IÔÔT£Ç OTl Kai r|(xàc, £7t£X£ÎÇT]CTaç à7ToAÉCTaLTÔaôv i^époç. AAAà p i cte tîeîctt] Kqîtcov d

noiEïv à Aéyfi ¡aàAAov f| r^|aelç.» TaÛTa, co cf)ÎA£ ÉTaïQE Kqîtcov,

eu

ïcrGi cm èyà>

ÔOKCO àKOÙElV, œonEQ oi KOQUpaVTlCÔVTEÇ TCOV aùAcov ôoKoüaiv àKOÙEiv, Kai èv ¿|_toi aÛTt] f) r|xn toútcov tcôv Aôycov ßo|aߣi Kai 7toi£i |_if] ôûvaoOai tcôv àAAcov àKOÙELV- àAAà ïa0i, ocra ye Tà vûv éfjoi ôoKoüvTa, éàv Aéyi]ç n aoà TaÛTa, |aàTT|v 54

KRİTON

rin gerçekten bir yararı dokunacaksa, sen nereye gider­ sen git, çocuklarınla ilgileneceklerine inanm alısın.” “Fakat Sokrates, gel biz seni yetiştirenleri dinle ve ne çocuklarını ne canını ne de herhangi başka bir şeyi doğ­ ru lu k ta n ü stü n tutm a: öyle ki, H ades’e gittiğinde oradaki yöneticilerin karşısında rahatça hesap verebilesin. Ç ü n ­ k ü bizim dediklerim izi yapacak olursan, senin için de yakınların için de böylesine bir davranıştan daha iyisi, daha doğrusu, daha dine uygunu ne b u dünyada ne de gittiğinde, öteki dünyada olabilir. Şim di ölüm e gidersen haksızlığa uğram ış olarak gideceksin: fakat bu haksızlığı biz yasalar değil, insanlar yapm ış olacak; oysa böyle utanç verici bir şekilde, haksızlığa karşı haksızlık, k ö tü ­ lüğe karşı kö tü lü k yaparak, bizimle üzerinde uzlaştığın sözleşm e ve anlaşm aları bozarak, en az kö tü lü k etm en gereken kendine, dostlarına, vatanına ve bize k ö tü lü k ederek b u rad a n çıkıp gidersen yaşadığın sürece biz sana kızacağız; öteki dünyada ise, elinden geldiğince bizi boz­ m aya kalkıştığını bildikleri için, kardeşlerim iz olan Hades yasaları seni bağışlam ayacaklar. Sen bizi dinle, sakın K riton’a kanm a!” işte sevgili do stu m K riton, iyi bil ki, bunları tıpkı K orybant’la r18 m isali k en d in d en geçenlerin Jlavta19 sesle­ rini d uydukları gibi duyuyorum , b u sözler kulaklarım da yankılar uyandırıyor ve başka sözleri işitem ez hale geti­ riyor. Yine şu n u iyi bil ki, şim di bana içim de d u y d u k la­ rım ın tersine ne söyleyecek olsan boşuna söylem iş olur-

KPITQN

È Q E ÎÇ .

" 0 |J 6 J Ç

pÉV TO L

EL T l OL£L 7TÄEOV

TTOLrjCTELV,

Àéye. KP. AAA’, co e

L coK Q axeç,

o ù k e ^ co

A éyE L V .

L G . vEa TOLVUV, co K qîtcov, K a l 7r o à T T a ) |a £ v

TaÙTTT], È 7 I£ l& f]

TOtUTT] ó 0 £ Ô ç ú c f > r|y £ tT a i.

56

KRlTON

sun. Bununla birlikte yine de başaracağını um uyorsan, söyle. KRlTON - Söyleyecek b ir sözüm yok Sokrates. e

SOKRATES - Öyleyse vazgeç Kriton; biz gene öyle h arek et edelim , tanrı da öyle istiyor.

57

NOTLAR (Bu kısımda yer alan notlar yayma hazırlayan tarafından düzenlen­ miştir.)

1 Atinalılar her yıl baharda Apollon onuruna kutlanan bayramlara gemiyle bir theoriû, yani bir elçi heyeti gönderirlerdi; gem inin gi­ diş ve geliş süresi içinde ölüm cezalarının infazı bir yasa tarafın­ dan yasaklanmıştı. Sokrates gem inin limandan ayrılmasından bir gün sonra m ahkûm olm uştu ve gem i limana biraz gecikm eyle döndüğü için Sokrates’in hapishanede bulunm a süresi

o tu z

günü

bulmuştu. Bkz. Phaidöıı, 58A-B; Ksenophon, Aponınemoneumata

Sökratous, IV, 8. 2. 2 Attika’da, Atina’nın 65 km güney doğusunda yer alan bu burun Atina’ya gelen gemileri gözetlem ek için kullanılırdı. 3 Karş. Symposion, 177E. 4 Zindanların idaresinden ve kaçan mahkumların yakalanıp mah­ keme önüne çıkarılmasından sorum lu olan, kur’a ile seçilen on kişi ve bir yazmandan oluşan on bir kişilik heyet ( hendeka). Bkz.

Phaidöıı, 59E, 85B. 3 Sokrates’in düşlere verdiği önem konusunda bkz. Apologia Sökra­

tous, 33C; Phaidön, 60E. 6 Akhilleus’un kendisi için söylediği bu sözler düşüne girip Sokrates’e yurduna, yani Hades’e döneceği günü bildiriyor. Akhilleus yurdu Phthia’ya, Sokrates ise son durağı Hades’e üçüncü günde varacaktır. Burada yaşamı bir sürgün kabul eden Orpheusçuluğun izleri görülmektedir. Bkz. Hom eros, Ilias, IX. 363. 7 Öldürür ya da sürgüne gönderirler. 8 Atina’ya. 9 Platon, Simias ve Kebes’ten Philolaos’un öğrencisi delikanlılar ola­ rak söz eder (Phaidön, 61 D, 89a ). Ksenophon ise ikisini de Sokra­ tes’in öğrencileri arasında sayar ve Thebai’den kalkıp Sokrates’in

59

KRITON

yanına geldiklerini belirtir (Apomnemoneumata Sökratous, 1. 2. 48, III. 11.17).

10 Sokrates’in m ahkeme önündeki sözlerine gönderm e yapılıyor. Karş. Apologia Sökratous, 37C. 11 Yunanistan’ın kuzeyinde yer alan bölge. 12 Kriton hâlâ gem inin o gün geleceğine inanmaktadır. 13 Karş. Gorgias, 452A. 14 Peloponnesos yarımadasıyla anakara Yunanistan’ını birbirine bağ­ layan kıstak. I:> Potidaia, Am phipolis ve D elion’da yapılan savaşlar. Bkz. Apologia

Sökratous, 28E; Synıposion, 219E, 221A. 16 Boiotia bölgesinde yer alan ve onu Attika bölgesinden ayıran kent. 17 Orta Yunanistan’da yer alan bir kent.

18 Korybantes: Kybele rahipleri. Karş. Symposioıı, 19 Aulos: İki kamışlı üflemeli bir çalgı.

60

21 5E.

Kriton Platon Sokrates ölüme mahkûm edilmiştir; suçu devletin tanrılarını inkâr etmek, gençleri yoldan çıkarmaktır. Dostu ve öğrencisi Kriton, öteki dostlarının da yardımıyla, suçsuzluğuna inan­ dığı Sokrates'i hapishaneden kaçırmak, ölümden kurtarmak ister. Ancak bu kaçırma eylemine engel olan dış etkenler değil, Sokrates'in kendisidir. Sokrates neden kaçmak iste­ mez? İşte Kriton diyalogunda Sokrates bu nedenleri ortaya koyar ve kaçmak ya da sürgünü kabullenmek yerine neden Atina'da kalıp ölümü yeğlediğine inandırmaya çalışır Kriton'u. İlk kez Yunanca-Türkçe olarak çevrilen bu küçük ama içeriği derin yapıtında Platon Sokrates'in, kaçıp yasaları çiğnemektense ölümü yeğ tutan bir filozofun son gününü ölümsüz­ leştirir ve böylece ölürken bile düşüncelerinden ödün verme­ yen felsefenin bu büyük şehidini anıtlaştırır.