Evrim Kuramının Dayanılmaz Bilimselliği 9786055888473

Citation preview

man

Örs

Bilim ve Gelecek Kitaplığı

Bilim

ve Gelecek Kitaplığı

Evrim

-

48

Kurammın Dayanılmaz Bilimselliği

YamanÖrs

© Bu kitabın yayın hakları 7 Renk Basım Yayım ve Filmeilik Ltd. Şti.'ne aittir. Birinci Baskı: Ekim 2015 ISBN: 978-605-5888-47-3 Yayıma hazırlayan: Ender Helvacıoğlu Teknik hazırlık: Baha Okar Kapak tasarım: Şule Dede Baskı: Ezgi Matbaacılık Sanayi Cad. Altay Sok. No: 1O, Çobançeşme, Yenibosna 1 İstanbul Tel: (0212) 452 23 02

7 Renk Basım Yayın ve Filmeilik Ltd. Şti Tel: 0216.349 71 72 Caferağa M. Moda C. Zuhal S. No: 9/1, Kadıköy-İstanbul http://www.bilimvegelecek.com.tr • [email protected]

YAMANÖRS

EVRiM KURAMlNIN DAYANILMAZ BİLİMSELLiG i

YamanÖrs 1954' de Ankara Atatürk Lisesi' ni, 1960 yılında Ankara Tıp Fakültesi' ni bitirmiştir. Bu fakülteden aldığı Patoloji ve Tıp Tarihi - Deontoloji uzmanlıkları, ODTÜ' de gerçekleştirdiği Felsefe Doktorası vardır. Başlıca ilgi alanlarını, tıp ve biyolojinin, bilim, tarih, etik ve felsefenin yöntembilgisi ("metodolojisi"), evrim kavramı, biyoetik ve biyopolitika, dil sorunları, laiklik ve çağdaşlaşma konuları oluşturmaktadır. Daha yakın yıllarda özellikle Psikiyatri ve Felsefe ortak alanı ile F elselenin Psikolojisine, Etik'in kuramsal yönlerine ve Bilim Felsefesine yönelmiş; bu arada, çoğu Ankara'da bulunan değişik konumlardaki akademisyenlerle birlikte Bilim ve Bilimsel Felsefe Çevresi'ni kurmuştur. Yurtiçinde değişik üniversitelerde (örneğinAnadolu Üniversitesi Tıp Fakültesi' nde) çalışmış. yurtdışında değişik amaçlarla özellikle Avrupa ülkelerinde bulunmuştur. 2003 yılının başlarında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Deontoloji Anabilim Dalı'ndan yaş sınırından dolayı emekli olan Prof. Dr. Yaman Örs, o zamandan 2008-

2009 akademik yılı sonuna dekAkdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde

dersler vermiş ve bu üniversitedeki değişik etkinliklere katkıda bulunmuştur. Daha sonra ise. iki yıl süreyle, İstanbul'da yeni kurulmuş olan Acıbadem Üniversitesi'nin Tıp Fakültesi'nde, "Bilim Felsefesine ve Tıp Felsefesine Giriş" başlığıyla konferans niteliğinde, az sayıda ders vermiştir. Son yıllarda, üyesi olduğu ve daha önce felsefe konusunda etkinliklerde bulunduğu ODTÜ Mezunları Derneği'nde bir Felsefe Kulübü kurmuştur. Çeşitli zamanlarda değişik amaç ve sürelerle yurtdışında, özellikle Avrupa ülkelerinde bulunmuş olan Dr. Yaman Örs, 1987-1988 öğretim yılını Tıbbi Etikte Fulbright araştırma burslusu olarak ABD'de (Teksas Üniversitesi, Georgetown Üniversitesi ve The Hastings Center'da) geçirmiştir. 1989-1993 yılları arasında Türkiye temsilcisi olarakAvrupa Konseyi Biyoetik Kurulu (CDBI. daha önce CAHB!) üyeliği görevini yürütmüştür.

iÇiNDEKiLER

Önsöz ve Sunuş

9

1) Giriş: Kavramsal açıdan evrim

11

2) Evrimsel açıdan canlılık ve bilinç

15

3) Evrim konusunun değişik (olgusal, kavramsal, akademik...) düzeyleri

31

4 ) Evrim kuramı bağlamında bilim karşıtlığı, çarpıtmacılık ve biliminsanının sorumluluğu

36

5) Evrimle ilgili temel yanılgılar

43

6) ÜKD'nin 2006 Temmuz'unda açtığı evrim davasında MEB'in ilk savunmasıyla ilgili görüşler

49

7) Kuram, kavram, anlam olarak evrim

56

8) Bilimsel felsefe açısından bilirnde kuramlar, evrim kuramı ve kanştırıldıkları kavramlar (bir ön çalışma)

73

9) Bilimsel kurarnlar ve evrim kuramı

88

10) Bilim ve laiklik düşmanlığında bir doruk noktası: Evrim karşıtlığı

107

11) Bilim, inanç, dindarlık, dincilik

112

12) "Bilinçli Tasarım"ın bilinçsiz savunucuları

114

13) Evrimsel ve tarihsel süreçlerde elenenler, kalanlar, eklenenler ve değişim

117

14) Bilimin doruklarından: Evrim kuramı (bir söyleşi bağlamında) 128 15) Aykut Kence, evrim ve biliminsanının sorumluluğu

142

16) Evrim konusunda Türkiye'nin durumu ve bir bilim dergisine mektuplar

149

17) Tıp tarihinde bir başarısızlığın öyküsü ve sonuçtaki ürünü: "Tıp Evrimi"

153

18) Evrim sürecine ve evrim kuramma yönelik birtakım çıkarımlar

159

Evrim düşmanlığı bilim düşmanlığıdır; bu ise, gerçek düşmanlığı. ..

••

Onsöz ve Sunu ş

Evrim konusunda 200 1 yılında çıkan, Süreç, Kuram ve Kavram Olarak EVR1M başlıklı kitabımda, onun üst başlığında belirtilen yönlerinin yanında; 'Evrim' kavramının ve evrimsel yaklaşımın tıp, bilim, tarih gibi farklı alanlara uygulanmasına yönelik ya da onlarla ilişkili metinler de bulunuyordu. Kitabın sonunda da, söz konusu kavram ve yaklaşımla ilgili olarak yazarın ve öğrenisi Serap Şahinoğlu Pelin'in ayrı ayrı ve ortak olarak kaleme aldık­ ları metinlerin kaynakları verilmişti. Bu arada, "bir yaklaşım ve olası akademik alan olarak 'Felsefe(nin) Evrimi"' konusuna yö­ nelik bir kaynak da gündemdeydi. Bu kitabın içeriğini ise, bir bilimsel felsefeci olan yazarın, ev­ rim kuramı ile genel olarak bilimsel kurarnlar ve bilim; bunlarla karıştırılan kavramlar ve ilgili terimierin yanlış kullanılması; ev­ rim kuramma akademik çevrelerin dışından gösterilen karşıtlık (ve bilim düşmanlığı) konularıyla ilgili düşünce ve tartışmaları oluşturmaktadır. Görüleceği gibi kitaptaki metinler, (birisi dışın­ da) ilk kitabın çıkmasından sonra yayınlanmış olan yazılardır. Onların sıralanışları ise, daha kapsamlı bölümlerde toplanma­ dan ya da kümelendirilmeden, genelde tarihlerine göre, yer yer de konu benzerliği dikkate alınarak yapılmıştır.

10 EVRiM KURAMlN lN DAYANILMAZ BiLiMSELLiGi

Okuyacağınız yazılar, belli görüşteki bir felsefeci ve aydının, on yılı aşan bir süre içinde belli ve birbiriyle bağlantılı akademik alanlarda 1 konularda kaleme alınmış olduklarından , aralarında yinelemeler bulunmaktadır. Yazarınızın evrim alanındaki ilk ya­ yını da ilgili ve kuşkusuz birbiriyle bağlantılı konulardan oluşu­ yordu ve söz konusu metinlerin arasında da kaçınılmaz olarak bu tür kesişmeler 1 yinelemeler vardı. Her durumda bunun, oku­ yueuro açısından bir sakınca doğurmayacağını ve doğal karşıla­ nacağını düşünüyor ve umuyorum. Bir bakıma da, iki kitaptaki yazılar bir arada düşünüldüğünde, yazarınızın evrim konusunda (kuşkusuz aralıklı olarak) kabaca 40 yılda oluşmuş ve felsefi diyebileceğimiz görüş ve yaklaşımla­ rının bir bütün oluşturduğu söylenebilir kanısındayım. Buradaki bağlamımızda bir de, kitabın içeriği oluşturulurken, arada ortaya çıkabilecek değişiklikler göze alınarak ilgili yazıla­ rın yayınlanan metinlerinin değil, yazarın doğrudan kendi yaz­ dıklarının ve yayınevlerine gönderdiklerinin dikkate alındığını belirtmeliyim. Bu bağlamda, az sayıdaki ve daha önce yayınlan­ mak üzere yazılmış olmayıp bu bağlam için kaleme alınmış me­ tinler için bu noktanın zaten söz konusu olmayacağı açıktır. Son olarak burada, uzunlukları çok değişik olan metinlerin çoğunun genel bilim dergilerinde ve bilimsel toplantıların kitaplarında yayınladığının görüleceğini belirtmeliyim. Anlatırula ilgili birtakım düzeltmeler dışında, metinlerde çok az değişiklik yapılmış , yazarın düşünce ve görüşleri, özlerinde çok büyük ölçüde korunmuştur. Bilim ve Gelecek Kitaplığı'ndaki tüm dostlarıma emekleri için teşekkürler.

-1Giriş: Kavramsal aç1dan evrim

llk evrim kitabıının giriş bölümü, buradakinden daha uzundu ve daha akademik içerikliydi. Bu bağlamda ise, bir süre önce, içeriğini başlıklar olarak oluşturduğum ancak kendisini yazamadığım bir kitabın bölüm başlıklarını sizlere aktarmak istiyorum. Görüleceği gibi, tümü dikkate alındığında bunlar, evrim konusunun ana terimlerinin yanında onunla aralannda bağlantı kurulabilen bakşa terim ve anlatımlan da kapsıyordu . Böylece, yazannızın yapabildiği öl­ çüde evrim düşüncesinin kapsamı da, olağan sınırlarını oldukça aşıyordu. Bu kitap bağlamında , "kavram" ve "kavramsal" sözcükleriy­ le sık denebilecek ölçüde karşılaşacaksınız . Buradaki Giriş'in başlığı olarak "Kavramsal açıdan evrim" ise, Bilim ve Gelecek Kitaplığı'nın 20 1 0 yılının Ocak ayında yayınlanmaya başlanan "50 Soruda Kitap" dizisi için düşünülmüş, söz konusu kitabın başlığını oluşturacaktı . Bu dizinin basılınaları süren yapıtları­ nı, terimin genel akademik anlamında "bilim" konuları oluş-

12 EVRiM KURAMlNlN DAYANILMAZ BiLiMSELLiG i

turmaktadır. Bu yapıtlardan birinin arka kapağındaki tanıtma yazısının girişinde ise şöyle bir açıklama vardır: "Bilim ve Ge­ lecek Kitaplığı "50 Soruda " dizisi, bilim ve felsefenin temel ku­ ramları ve alanlarını, popüler düzeyde konu edinen, kitaplar sunuyor."