Bir gemi

Citation preview

C8 23983 C. H. P. HALKEVLERİ

Yeni Seri Temsil Yayini No. 30 UC - NRLF

4 IAN TARUS

1134 B 3 184 8 35

BIR GEMI Bir Perdelik Piyes

ANKARA 1

9

4

2

BERKELEY

LIBRARY UNIVERSITY OF CALIFONIA

CUMHURİYET HALK PARTİSİ YENİ SERİ TEMSİL YAYINI No. 30

B i R

GEMI

Bir Perdelik Piyes

YAZAN :

İLHAN TARUS

ULUSAL

MATBAA

ANKARA — 1942 -

61078141

XC8

23983

ŞAHISLAR Müddeiumumi

-

Kaptan

Doktor -- Jandarma

Vakıa Rizenin arka tarafını çeviren, fındık ve çam ağaçlarıyle örtülü bir dağda, metrûk bir su değirmenin de geçer .

SAHNE : 7

( Bir balıkçı gemisinin kaptan kamarasına benzetilmiş, küçük ve basit bir oda. Arkada dü men mevkiini andıran camlı, geniş bir pencere.

Önünde pusulaya benzer yüksek bir sandık. Bir dümen tekerleği.. Kenarlarda alçak gemici is kemleleri, duvarlarda birkaç cankurtaran simidi, muşambadan bir balıkçı pardesüsü , bir kaptan kas keti. Tavanda, bir gemideki gibi, üzeri telle kapa li bir ampul. Pencereden bulutlu, fırtınalı bir gökyüzü gö

rünür. Camın hemen arkasında, bir su değirmeni

nin büyük tekerleği gürültü ile, ağır ağır dönmek tedir . Su ve rüzgâr sesi. ) KAPTAN ( Siyah bir fanilâ giymiş, siyah sa kallı, kırmızı yüzlü, iri yarı bir adam ) ( Kapıdan gire

rek ) Buyurun.. Buyurun... Kusura bakmayın ... Dağ ba şında bu kadar olur ...

( Müddeiumumi, doktor, jandarma, yağmurdan sırsıklam olmuş, şaşkın bir halde girerler. ) MÜDDEİUMUMİ ( Etrafına bakınarak ) Es tağfurullah efendim, estağfurullah !... Gecenin bu vak

tinde, bu havada, böyle rahat bir yer bulduğumuza şük redelim . Hem... KAPTAN

-

( Sözünü keser )

Tekaüt olmuş bir

gemi bu işte ! Hâlâ sürüklemeğe çalışıyoruz. Ne yapalım,

02255

baba yadigârı! Ah, affedersiniz, daldık , benim geveze liğim bir tutarsa ... Buyurun çıkarın yağmurluklarınızı...

Hiç sıkılmayın allahaşkına .. Kendi eviniz gibi.. Farz edin ki yüksek kamaralarınızda, beyaz çarşaflar içinde,

sıcacık yatarken , hafazanallah geminiz bir kazaya uğra mış da, biz de sizi kurtarmış, takamıza almışız. Kusura bakmayın . ( Telâşla ) Buyurun, oturun ! ..

MÜDDEİUMUMİ ( Hayretle etrafına bakına rak ) Âdeta bir gemi kamarası! Gözlerime inanamıya cağım geliyor. Burada, denizden iki yüz kilometre uzak ta , bu dağın tepesnde ... KAPTAN — E... Kader kısmet böyle imiş! Bizim gemi artık kayalara çarptı. Dağların tepesinde yüzüyo ruz. Ne yaparsın efendi ağabey, her zaman denizi nere .

de bulacağız ? Kimisi Allahın bahtiyar kuludur, engin lerde pupa yelken dolaşır. Kimisi... Bizim gibiler de böyle sapanla atılmış gibi, bunun burasında, gemicilik etmeğe çalışır. Lâkin ben de olur gevezelerden değilim .

Hemen kendi hikâyemi anlatmaya başladım . Bir de siz leri sormalı. Gecenin bu vaktinde nereden böyle ? Al lahalem yolunuzu sapıttınız . DOKTOR

Öyel oldu Kaptan . Yakınlarda bir

yerde bu sabah bir cürmümeşhut oldu. Günü birlik ka zaya dönmek istedik . Bir yağmur, bir kıyamet. (jan darmayı göstererek ) Bizim Mehmet de pusulayı şaşır dı. Ormana vurmuşuz . Göz gözü görmüyordu ki... Der ken senin ışık, tepede parladı. Atları sürdük. Mehmet vaktile burada bir değirmen olduğunu hatırlıyor. Köy de iken arasıra gelir, buğdayını öğütürmüş. Bir de bak tık ki...

KAPTAN — Koskocaman bir gemi, değil mi, hay Allah müstahakını 4

versin ! ( dakikalarca

güler ) Kos

kocaman bir gemi ! Hah !.. Hah !. Hah ! .. Olur iş mi bu dediniz , ha ? Çam ormanlarının arasına sıkışmış... Efen dime söyliyeyim , dibinde koskoca bir uskur.. Yelkenler

fora ! Ne dersiniz buna ? Ha ? ( Garip bir şekilde tekrar gülmeye başlar. Ötekiler bakışırlar ) E... şimdi yolcu larımızı doyurmağa bakalım . Fazla lâfın sırasın değil. Artık beni hoş görürsünüz. Komanyamız da pek öyle ahım şahım şeyler değildir. MÜDDEİUMUMİ Zahmet etmeyin, bizim kar nimiz tok. Hiç rahatsız olmayın ! -

DOKTOR

Öyle, öyle.. Köyden çıkarken tıka

basa yemiştik .

KAPTAN — A... Hiç öyle şey olur mu ? Köyden siz öğle vakti çıktınız . ( jandarmaya ) Hangi köy o ? JANDARMA

Dumanlı !

-

KAPTAN Gördün mü ? Aşağı yukarı sekiz sa atlik yer! Hem de at sırtında, orman içinde. At ve or

man, insanı deniz gibi acıktırır . Biliyorum ki şimdi ka rınlarınız düdük çalıyor. Bana bir dakika müsaade! Siz

oturun , keyfinize bakın ! ( Pencereyi göstererek ) Orada neler oluyor, seyredin ! Bu akşam hava fena! Belki da ha fena olacak ( Çıkar )

MÜDDEİUMUMİ DOKTOR

( Doktora, yavaşça ) Bu ne ?

- ( Parmağını

dudaklarına götürür )

Sus! Enteresan bir yere düştük galiba ! ( jandarmaya ) Ha Mehmet ? Sen tanıyor musun, kim bu adam ? JANDARMA

Vallahi bilmiyorum beyim . Ka

sabada kulağımıza çalınmıştı. Bir gemici gelmiş, çarşı dan öte beri almış. Abuk sabuk bir şeyler söylenmiş. 5

Sonra ortadan yok olmuş, diyorlardı. Epi var . Galiba bu adam olacak. DOKTOR

Ne zamanlar bu ?

Birkaç yıl oluyor beyim .

JANDARMA

DOKTOR ise.. Dur bakalım .

Allah Allah . Ben hiç işitmedim . Ne

MÜDDEIUMUMİ

Önce gemici olduğu muhak

kak ! DOKTOR

Şu odanın haline bak. Ne de güzel

yapmış !

MÜDDEİUMUMİ

Vallahi hayret edilecek şey

bu . Adam deli meli olmasın da...

DOKTOR -- Aklî muvazenesi pek de yerinde sa

yılamaz. Fakat korkulacak bir vaziyet yok. Eğer mek tepteki tabirler aklımda kalsaydı, bunun bir ismi vardı ya... Şimdi hatırlayamıyacağım . Şüphesiz bir marazî hal

karşısında bulunuyoruz . Fakat senin aklına geldiği gibi zararsız , daha iyi, hattâ daha tatlı ve daha alâkaya değer bir hasta ! Buna değil . Bilâkis, bilâkis bizden daha

eminim . Şimdi göreceksin , bize mutlak hayatını anlata cak. Bunlar , deminden beri de delillerini mütemadiyen ortaya vurup durdu , başlarından geçenleri anlatmak me rakındadırlar . Bu suretle içlerini dolduran acıyı boşalt

mak ve kafalarına takılmış olan hatıradan kendilerini kurtarmak , ne diyeyim , bir nevi boşaltma ve rahatlama insiyakındadırlar . Ona bu teselliyi verdiğimiz için deli

oluyor , görmüyor musun ? Talihimiz iyi imiş. Korkarım bu akşam uyku falan aklımıza gelmiyecek . Hoş, bu gü rültüde zaten uyunmaz ya.. Durun bakalım , geliyor ga liba.. Aman sızıntı vermeyin !.. 6

( Kaptan girer elinde bir tahta tepsi, içinde tabaklar vardır ) KAPTAN

Ne kadar utandım . Ne kadar utan

dim. Anbarda bir şeycikler kalmamış. Böyle şerefli yol culara...

MÜDDEİUMUMİ Niçin üzülüyorsunuz Kap tan ? Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer. Hem de böyle gece yarısı gelen misafir ! Sen merak etme, bir az peynir ekmek, biz öpüp başımıza koyarız. -

KAPTAN

Ayağınızı öpeyim kusura

bakma

yin ... Yabancı değilsiniz. (Önlerine bir sandalya çeker, tepsiyi kor ) Hadi buyurun.. ( jandarmaya ) Hadi sokul arkadaş !. Sokul bakayım . Beyler müsaade ederler. MÜDDEİUMUMİ - Gel Mehmet, yaklaş ! Oooo ..

Bu ne ikram canım ? Sizin kileriniz şehirlerdekilerden zengin maşallah. Vallahi bizi mahcup ediyorsunuz. KAPTAN

Haddimiz mi beyim ? Ne kadar ol

sa gemidir. Gidip de uzun zaman dönmemek var. Teda rikli bulunmalı. Deniz hali bu, belli olmaz. İnsanın der

ya ortasında açlıktan kakirdaması ne demektir ? Ayıp olur. İnsana gülerler sonra ... DOKTOR

( Yemek yerken ) Afedersiniz Kap

tan, bu kaysı reçeli mi ? Pek nefis bir şey !.. (Gülerek ) Hayır beyim , mürdüm eriğidir. Acizane ben kaynattım. Hoşunuza gitti mi ? KAPTAN

DOKTOR

Pek ! Doğrusu elinize sağlık .

MÜDDEIUMUMİ

Hakikaten güzel, ya bu ? Çi

lek galiba !.. 7

KAPTAN — Yine hayır beyefendiciğim , o da ko ca yemiştir. Dağların çileği! Buralarda boldur. Biz onu

pek severiz. Evlerimizde çömleklerle vardır. Balığa çı karken birkaç kavanoz yanımıza alırız . Hem sıcak tutar, hem tokluğu süreklidir. Afiyt olsun ! Teşekkür ederiz .

DOKTOR

MÜDDEİUMUMİ — Eksik olma Kaptan Sana borcumuzu nasıl ödiyeceğiz bilmem .

Baba.

İşt buna darıldım . Yooo .. Borç morç lâfı istemem . Burada kendi evinizdesiniz dedik ya !... Böyle sözlere dayanamam . Borç ne demek ? Gece vak KAPTAN

ti gemime iltica eden üç hemşeriye iki lokma

ekmek

verdim diye peşinizden mi geleceğim ? DOKTOR — Hayır canım , onu demek istemedi. Hani size nasıl teşekkür edeceğiz, bizi çok utandırıyor. sunuz demek istiyor arkadaş. .

KAPTAN Utanmak size değil, bize düşer. Şimdi ben size âlâ bir uskumru tavası yapmamalı mı

idim ? Ne çare, bugün balık çıkmadı. Talihinize küsün ! Yarına Allah kerim. Ağlara bir şey vurursa o borcu muzu da öderiz . DOKTOR

Allah kısmet ederse biz erkenden

yola çıkacağız. İnşaallah başka bir sefer... KAPTAN

( Sözünü keserek )

Yooo ... Dinim

hakkı için bırakmam. Burada bir kaç gün misafirim olursunuz. Sizi gezdiririm, tozdururum . Bir az hava alır siniz . Ondan sonra ...

MÜDDEİUMUMI Ne zahmet Kaptan, ne zah met ? Hem malûm ya, bizim vazifelerimiz var. Yarın 8

kazada bulunmalıyız. Doktorun dediği ziyaret için , ço luk çocuk geliriz. Pazarı burada geçiririz. KAPTAN ( Birden bire ciddî) Çoluk çocuğu nuzla mı ? Ah, beni ihya edersiniz beyim . Beni ihya

edersiniz. Demek çocuklarınız var ? Kaç tane ? MÜDDEİUMUMİ – Benim Allah bağışlarsa üç. Doktorun iki. O daha yeni evelndi. Sizin de var mı ? KAPTAN nim de vardı!

( Başını önüne eğer ) Benim... Be

( Müddeiumumi

ve doktor

bakışırlar ; su

sarlar ) . ( Sükût ) ( Dışarda teķerleğin ve rüzgârın sesi artar )

( Yerinden kalkar, camin önüne giderek dışarısını seyreder ) Hava bozuyor ! ( jandarma KAPTAN

tepsiyi kaldırır, bir kenara koyar) şu bulutları görüyor musunuz ? Hiç şaşmaz !.. Dayan benim emektar kabur galarım , dayan !...

MÜDDEİUMUMİ -- Korku yok değil mi ? KAPTAN Korku mu ? O bizim mahalleye uğ ramaz ! Hem neden korkacak mışız ? Yelkenler yeni ! Dümen sağlam ! Uşaklar tığ gibi! Neden korkacakmışız ?

İnayeti rabbaniye ile, bize mi demeyiz ! DOKTOR

( Gayet yavaş ) Karayel fenadır, de

ğil mi Kaptan ? KAPTAN

Eeee... Karadenizde hatırını geçi

rir biraz ! Alimallah gemiyi bir kundak gibi oradan ora ya savurur. Serenler islık çalar. Kaburgalar çatırrr ... ça tirrrr... öter ! Şaka mı ? Karayel bu. Alimallah ana, ev 9

lât demez ; ekmek , su demez, eritiverir adamı! Az mt gördük ? Az mi çektik ? Kahpe karayel !.. Kim bilir ne meraklı hatıralarınız

DOKTOR vardır ?

KAPTAN - Ne demezsin birader, roman ! Hem nasıl ? Başı, sonu belirsiz bir roman ! Bir yaprağı bile in sanı dünyasından geçirir. Kanını kemiklerine sızdırır. Hey gidi Karadeniz hey !... MÜDDEİUMUMİ

Çok oldu mu ayrılalı deniz

den ?

Uç yıl kadar oluyor gözüm . Ama

KAPTAN

bana üç yüz yıl gibi uzun geldi. Hani şunun şurasında bir rüzgâr, bir yalancı pervane, bir hava olmasa, kahum dan zıbarır giderdim . Bereket versin ki... DOKTOR

Maşallah hiç bir şeyiniz eksik de

ğil! KAPTAN

-

Hamdolsun yaradana ! Buna da şü

kürler olsun !

DOKTOR

Sık sık böyle firtinalar olur mu ?

KAPTAN - Her zaman ! Niçin burasını seçtik , a beyim ? Bu fırtına da olmasa, biz nasıl nefes alırız ? Na sıl derdimizi avuturuz ? Nasıl bağrımızı soğuturuz ?. Boğuluveririz lâhzacıkta. Öyle ! Ne mutlu size, istediğiniz bir DOKTOR yerde, istediğiniz havalar ve rüzgârlar arasında yaşıyor sunuz. Ne mutlu !

KAPTAN – Eh , öyle diyelim de öyle olsun ! De dik ya.. Buna da şükür ! Allah beterinden saklasın ! Ti. marhanelik olmaktansa ? ...

10

DOKTOR

O nasıl söz kaptan ? Hiç bir şeyiniz

yok ! Dost başından irak !

Bilâkis hepimizin arayıp da MÜDDEİUMUMİ bulamadığı bir hayat! Keşke ben de... Ben de böyle... KAPTAN (Keserek ) Deme öyle baba dostu, deme öyle ! Herkes kendisini bilir. Her koyun kendi ba cağından asılır. Herkes kendi değirmenini döndürür. Etrafı görmez. Şu adam böyle kafası önünde, düşünür. Şu, yolda yürürken ayakları birbirine dolaşır. Beriki is kele kahvesinde oturup dururken , birden bire, küt di ye yere yıkılır; bakarsın gitmiş! Neme lâzım ! Bir sapa

ni bir kişi sürer, iki değil! Felâket bir kişinin başına ge lir, öteki duymaz, duysa anlamaz, anlasa umursamaz ! Bu böyle gelmiş, böyle gider! DOKTOR

Doğru !

Gece yarısı başınızı ağrıtıyorum. Şim di size yatacak yer tedarik etmeli. KAPTAN

MÜDDEIUMUMİ Sakın... Sakın zahmet etme. Biz uykumuz gelince şuralara, bir yere uzanırız . -

DOKTOR

Öyle... Öyle... Uykumuz yok daha..

Zaten ne kaldı sabaha.. Birazdan gün ağarmağa baş lar.

KAPTAN -- Siz dayanamazsınız. Rahatsız olur sunuz. Etmeyin !

MÜDDEİUMUMİ Rica ederiz Kaptan , siz üzülmeyiniz. Emin olun ki uykumuz gelince size söy leriz . KAPTAN

Pekâlâ , öyle olsun. Vebaliniz boy

nunuza ! Hani içerde birkaç kişilik sedirimiz vardır . Te mizdir. Battaniyeleri atarız... 11

MÜDDEIUMUMİ

Olur, olur ! Kolay. Zaten bu rüzgârda pek uyku tutmaz ya... KAPTAN - Orası öyle ! Alışmak lâzım , alışmak !

İnsan her şeye alışıyor. İyiye de, kötüye de ! Baştan ali şamam sanıyor. Deli olurum , ölür, geberirim sanıyor. Bir şeycikler olmuyor. Âdem oğlu öyle sağlam yapılı bir bina. Vuruyor dağ gibi dalgalar, çarpıyor dev gibi rüz gâr ! Dünya yerinden oynuyor . Ev , ocak,

ana , avrat,

ayal, uşak gidiyor. Sen ortada parmak gibi ayaktasını Olur, iş mi bụ ? Olur iş mi ? Dayanacaksın ! Allah sana bu gözleri neye vermiş ? Ağlayacaksın ! Bu gırtlağı ne

ye vermiş ? Haykıracaksın ! Bu göğüs, bu gövdeyi neye vermiş ? Dayanacaksın ! Altındaki tekne yer yer deline bilir. Dümenin yerinden kopup dalgalara kapılabilir . Uşakların gözlerinin önünde, birer birer

serenlerden

kopup sulara karışabilir. Yelkenlerin param parça gü verteye serilebilir . Aldırma, madem ki sana yaşamal: işi yükletilmiştir, yerinde dur ! Kıpırdama ! Ciğerinin ka nini içine akıt ve yumruklarının terini ağlarına sil. Da yan köpekoğlusu ! JANDARMA KAPTAN

-

Öyle dayı, öyle !.. Bak yiğite, nasıl halden anlar : Na .

sıl da anlarsınız ! Kimbilir sizin de ne dertleriniz vardir ?

İnsan oğlu dertsiz olur mu ? Kim bilir bunu ? Kimse ! Kimse ! Lâkin benimki öyle değil. Benimki başka türlü. Benimki deniz işi, deniz ! DOKTOR

Ne oldu Kaptan ?

KAPTAN -- Ne olsun beyim ? Sen insan bir ada

ma benziyorsun. Hepiniz insan adamlarsınız, belli ! Yok sa şu saatte, benim mezarıma çıkıp gelmenize ne mâna verebilirdim ?.. Başınızı ağrıtmayayım. 12

MÜDDEİUMUMİ

Estağfurullah , bilâkis inin

nettar oluruz . DOKTOR

Eğer sizi müteessir etmezse ?

KAPTAN Yok canım ! yok canım ! Artık biz de o kaldı mı ki ? O az acı çekmişlere mahsus bir ilâçtır.

Bize o ilâçtan vermiyorlar. Elâlemin anası ölür, babası ölür, evi yanar , ocağı yıkılır .. Olur, olur! Ağlar, ijini

temizelr. Sızlar, rahat eder. Bizimki öyle mi ya ?.. Ne ağlayabilirsin, ne sızlayabilirsin , hepsi tükenmiş, bit miş ! Bir oğlana, iki oğlana, üç oğlana ağlanır. Benim gi bi altı uşağını birden denize gömen adam ne etsin ? Ha ? Ne etsin ?

MÜDDEİUMUMİ

Vah ! Vah !

tane aslan gibi evlât ! Geçersin dümene, fora edersin yelkenleri, motoru sustu rursun ! Onlar, oradan oraya koşuşurlar. Serenlere tır. manırlar. Şişen yelkenlerin arasında, ipten ipe sekerler. Gel keyfim gel! Lâkin ... Lâkin efendi, lâkin günün bi KAPTAN

Ya ! .. Altı

.rinde, işte böyle... ( Parmağıyle gök yüzünü gösterir )

İşte böyle azgın bir düşman ; işte böyle görünme den, haber vermeden ; işte böyle sinsi sinsi gelir, ensene

biner. Bir dakika içinde teknen karmakarışık olur, gö zünü açıp bakarsın ki ortada ne dümen var, ne yelken var, ne de evlât ! Hepsi uçmuş ! Hepsi gitmiş! ( Hıçkırır, sükût ) Sonra alırsın oltanı, gelirsin bu dağ başına! Bura da sana gülecek hiç kimse yoktur. Eski günleri hatırla tacak hiç bir şey yoktur.. Etraftan korkmadan, denizin yüzünü görmeden .. O katil yüzünü... İnsanları unuta 13

rak ve rüzgârı, bu yalancı rüzgârı, bu yalancı deniz se sini dinleyerek , bu yalancı pervane gürültüsü ile kulak

larını doldurarak, köpekçe bir ömür sürmeğe başlar sın ! Ormandan balık yerine ahlat, midye yerine keçi boynucu ve hamsi yerine kocayemişi toplarsın ! Kaya lardan kazma ile tuz kırar, değirmen taşlarını göğsünle çevirerek öğütürsün .. Sonra bunalrı buğday havuzun daki dere suyuna katar ; yine sahte, yine yalancı bir de niz suyu yaparsın . Sabah akşam yıkarısn başını, yüzünü ,

kollarını, ayaklarını bu deniz suyu ile ..

Dudaklarında

Karadenizin tadı ve saçlarının dibinde Karadenizin is

laklığı, uzanırsın kerevetine ! Yat babam yat ! Arasıra böyle fırtınalar da olmasa ; hani insan, şu yardan ken

disini kaldırıp atayım der. Öyle bir can sıkıcı gemidir bu. Öyle bir Allahın belâsı gemidir bu ! MÜDDEİUMUMİ

Peki, neden yeni bir gemi...

KAPTAN -- Yeni bir gemi mi ? İlâhi efendi, şim di bir gemi kaça alınabilir ki ? Bizde mangır kaldı mı ? Hepsini ona harcamıştım . Tamir parasiyle belki üç ge mi alınabilirdi. Fakat, atmadık ! Büyük babama, baba ma, rahmetli ağama ekmek parası veren o hain kalbu ra kıyamadık. O katil tekneye nankörlük edemedik. Hem nasıl edebilirdik ?

Evimizin duvarındaki beyaz

kireç, kilerindeki ak un, onun sayesinde alınmıştı. Lâm

bamızda onun gazı, ocağımızda onun odunu yanıyordu. Gırtlağımızı onun ekmeğiyle, tavuklarımızı onun darısı ile, doyuruyorduk. O deniz kenarında yatmıyordu : bi zim evde, bizimle beraber yaşıyordu. Rahmetli anam hep söylerdi: Geceleri gözümü açıyorum, yatağımın ya

nında up uzun yelkenleriyle, serenleriyle, bizim (Pelen gi Derya ) yatıyor... Hiç gözümün önünden gitmiyor, diye! Lâkin efendi, bir görseydiniz ( Pelengi Derya ) yi, 14

bir görseydiniz ! Ah... Ne güzel gemi idi. Limanda oka dar yeni, okadar büyük gemiler vardı. Lâkin bizimki başka idi, başka ! Nasıl başka ? Orasını anlatamam . Di lim dönmez buna ; en kestirmesi onu görmekti. Siz onu göremediniz, yazık ! DOKTOR

-

KAPTAN

İnşallah yenisini görürüz Kaptan ! Ah beyim, böyle söyleme. O artık

bizden geçti. Bize burası çok bile. Şükür yiyecek ekmek bulduğumuza ! Hemşerilerin yardımı olmasa ona da çoktan hasret kalacaktık ya.. Bereket, eloğlu kolay ko lay unutmaz adamı. Hısım , akraba sağ olsunlar, erza kımızı aydan aya yollarlar. Eş dost da.. Eski arkadaş lar... İşte burada ömrümüzü tüketmeğe çalışıyoruz. Ba kalım bu gemiyi ne zaman batıracağız. Bu sefer ben de beraber... Cumburlop ! Yo, olmaz ! Can tatlı, tatlı ama , artık okadar değil! Bileydim böyle olacağını, kurtarır

mıydım kendimi... Ah kafa ! ( Yumrukla başına vurur) Ah eşek kafalı ! Atar mısın kulacı, bağırır mısın ( yeti şin ) diye ? Al bakalım, burada elâlem maskarası ol da gör ! ( Tekrar hıçkırmaya başlar. Jandarma gözlerini si lerek kalkar ) JANDARMA

Efendi, ben bir hayvanlara ba

kayım ( Çıkar ) MÜDDEİUMUMİ

Fazla

müteessir

oldunuz.

Keşke bu bahsi açmasaydık. KAPTAN

Ne zararı

var efendim ,

ne

zararı

var ?

DOKTOR - İnsanın başından türlü şeyler geçer.

Üzülmeyiniz ! Elbet bir çaresi bulunur. Ölümden gayri her şeyin çaresi vardır ! 15

Çare ? Ölüm ?

KAPTAN

DOKTOR -- Deme öyle Kaptan . Bilir misin ben

anamı, babamı hiç tanımam ! Ya !... Annem beni doğu rurken , babam da, ben bir yaşında iken ölmüş. Bir ak raba yanında büyümüşüm . Bir resimleri bile elimde yok . Ne dersin buna ?

KAPTAN — Vah zavallı uşak !

Gördün mü ? Felâket yalnız senin

DOKTOR

başına gelmiş bir şey değil! İnşallah yeniden bir gemi sahibi olursun . Yeniden evlenir, çoluk çocuk yetiştirir sin ! Maşaallah daha gençsin ! Uzun bir ömrün var . Dur bakalım , öyle birden bire kendini kaybetme! KAPTAN

Ah !

-

( Yumuşak bir sesle devam eder ) Bizi buraya talih getirdi. Hepimiz için hayırlı olacak bu DOKTOR

-

tesadüf! Sana bir yardım yapabilirsek , senin kadar bah tiyar oluruz, biz de !

MÜDDEİUMUMİ

Aman doktor, ben de pek

rica ederim . Elimden ne gelirse yaparım . Kaptan artık bizim kardeşimiz sayılır . Eğer kabul ederse ?..

KAPTAN - Tövbe.. Tövbe ! Sizin gibi efendile re... Ne mutlu bana, ne mutlu, ama ve lâkin... -

DOKTOR

Ne var ?

KAPTAN

Bilmem ki ? Bana hiç dokunmasa

DOKTOR

Hayır, yanlış fikirlere kapılma. Se.

niz ...

ni rahatsız etmek aklımızdan bile geçmez. KAPTAN

16

Sakın hastaneye falan ...

Yok canım , yok ...

DOKTOR

Düşündüğün şeye bak . Has tanede işin ne senin Kaptan ? DOKTOR Sen hasta falan değilsin ki ? KAPTAN ( Mütereddit ) Yok , hani, mesela .. MÜDDEİUMUMİ

-

Bırak canım şu lâfları, Allahını se versen ... Çocuk olma. Hastane hastalara mahsustur . Sen maşallah bizden daha sağlamsın. Aslan gibisin . Sa na lâzım olan bir gemi! DOKTOR

( Dışarda fırtına birden bire artar. Değirme nin tekerleği gürültü ve çatırtı ile döner. Bir müd det dinlerler . ) KAPTAN ( Başı önünde, mırıldanır gibi, ağır ve dalgın ) Bir gemi! MÜDDEİUMUMİ

( Aynı şekilde,

düşünceli )

Bir gemi!

DOKTOR — Bir gemi lâzım ! Bulacağız . Millet sağ olsun! Böyle bir aslan , bu dağ başında, sudan çıkmış balık gibi, oturamaz !

( Pencereye bakar, birden bire ye

KAPTAN

rinden kalkar ) Hava arttı! Ben anbara ineyim biraz ! ( Kendisini kaybetmiş bir halde süratle dışa

rı çıkar. ) MÜDDEİUMUMI DOKTOR

.

( Korku ile ) Ne oluyor ?

Dur, telaş etme! Her şeyi hallede

ceğiz. Bu adamı kurtaralım , kardeşim . MÜDDEİUMUMİ - Kurtaralım doktorcuğum . Kurtaralım , fakat nasıl ? Çaresi ne bunun ? .

17

Çaresi ? Onu yeniden denize çıkar mak. Onu bir gemi sahibi etmek !. DOKTOR

.

MÜDDEÍUMUMİ - Bu , güç bir iş ! DOKTOR

Evet, oldukça ! Fakat mümkün !

-

MÜDDEİUMUMİ

Nasıl ?

Çalışacağız !

DOKTOR

MÜDDEIUMUMİ

Nasıl ?

Şimdi sus ! Sakın yanlış bir hare ket yapma, pek rica ederim . Ona daima inanmak lâ DOKTOR

-

zim . Daima ona inanacağız . Onu kurtarmak için ilk ya pacağımız şey budur.

Peki! Dışarda da kıyamet MUDDEİUMUMİ kopuyor. DOKTOR Beni düşündüren de bu ya... Bu çok

tehlikeli bir şey... Fakat idare edeceğiz. Ne yapalım ? Fırtına, onun kafasını daima tahteşşuuruna doğru çeki yor. Orada ne varsa karıştırıyor, ayaklandırıyor. Fakat bizi daima bir yolcu gibi gördüğü

için hiç bir tehlike

yok. Kaptanlar yolcularının üzerine kanat gererler ! Bu rada evmizden daha çok emniyette sayılabiliriz. Binadan korkuyorum . MÜDDEİUMUMİ

DOKTOR - Hadi canım.. Bu dağın tepesine, bu, rüzgârların çarpıştığı yere kurulan bina, öyle kolay ko lay yıkılmaz. MÜDDEİUMUMİ Yıkılsa da ne çıkar yahu.. -

Başa gelen çekilir. Ah şu adama bir iyilik yapabilsek ! ( Elini onun dizine koyar ) Yapaca ğız, öyle ümid ediyorum . DOKTOR

18

MÜDDEİUMUMİ

Yaşa Doktor ! Hakikî bir in

sansın sen ! Benden de ne istersen, ne dilersen, hazırım !

Şimdiden bir maaşımı bu işe koyarım . DOKTOR — Ben de koyuyorum .

( Birbirlerinin elini sıkarlar )

KAPTAN — (Telâşla içeri girer, hali gayri tabi idir ) Efendiler, şu muşambaları giyiniz ! Birer kenara yapışınız ! Hiç bırakmayınız ! Tehlike yok , korkmayı niz ! Karadeniz yine kudurdu ! ( Doktorla Müddeiumumî hemen

kalkarak

yağmurlukları giyerler. Kaptan lâmbayı söndürür. Oda karanlık olur. Yalnız şimşeklerle vakit vakit aydınlanmaktadır. Sonra camin önüne gider, iki kanadını birden açar ; idaya rüzgâr Fırtına son haddine varmıştır. Aşağıdan

dolar. atların

kişnemeleri işitilir. Kaptan da ' muşamba caketini kukuletesini giymiştir. Dümen tekerleğine yapışır.

Kolunu pencereden dışarı uzatarak keskin ve dik bir sesle bağırır. ) Alabanda sancak ! Bütün yel kenler fora ! Hasan çek demirleri yavrum ! Hüseyin, ay rılma halatların başından ! Yusuf, Mürteza, Osman , yer lerinizden kıpırdamayın ! Mehmet Ali! Mehmet Ali ! Sık dişini, aldırma dalgalara, varsın vursun imansızlar ! Varsın kırsın aslanlar ! Gözlerinizi kırpmayın ! Hadi benim yavrularım ! Hadi kurtlarım ! Hadi benim baba

yiğitlerim !... Karadeniz ! Karadeniz !... Hey anam hey !.. ( Müddeiumumi

ve Doktor

korku

içinde

camdan dışarısını seyrederler. ) - PERDE

19

CUMHURİYET HALK PARTISI " YENİ SERİ TEMSİL YAYINI No. 30

BiR

GEMI

Bir Perdelik Piyes

YAZAN :

İLHAN TARUS

ULUSAL MATBAA ANKARA - 1942

ŞAHISLAR Müddeiumumi

Kaptan

Doktor

Jandarma

Vakıa Rizenin arka tarafını çeviren, fındık ve çam ağaçlarıyle örtülü bir dağda, metrûk bir su değirmenin de geçer.

SAHNE :

( Bir balıkçı gemisinin kaptan kamarasına benzetilmiş, küçük ve basit bir oda. Arkada dü men mevkiini andıran camlı, geniş bir pencere.

Önünde pusulaya benzer yüksek bir sandık. Bir dümen tekerleği.. Kenarlarda alçak gemici is kemleleri,, duvarlarda birkaç cankurtaran simidi, muşambadan bir balıkçı pardesüsü, bir kaptan kas keti. Tavanda, bir gemideki gibi, üzeri telle kapa li bir ampul .

Pencereden bulutlu, fırtınalı bir gökyüzü gö rünür. Camın hemen arkasında, bir su değirmeni nin büyük tekerleği gürültü ile, ağır ağır dönmek tedir. Su ve rüzgâr sesi. ) KAPTAN

( Siyah bir fanilâ giymiş, siyah sa

kallı, kırmızı yüzlü , iri yarı bir adam ) ( Kapıdan gire rek ) Buyurun.. Buyurun ... Kusura bakmayın ... Dağ ba şında bu kadar olur...

( Müddeiumumi, doktor, jandarma, yağmurdan sırsıklam olmuş, şaşkın bir halde girerler. ) MÜDDEİUMUMİ

-

( Etrafına

bakınarak ) Es

tağfurullah efendim , estağfurullah ! ... Gecenin bu vak tinde, bu havada, böyle rahat bir yer bulduğumuza şük redelim. Hem... KAPTAN

( Sözünü keser )

Tekaüt olmuş bir

gemi bu işte! Hâlâ sürüklemeğe çalışıyoruz. Ne yapalım ,

baba yadigârı! Ah , affedersiniz, daldık , benim geveze

liğim bir tutarsa ... Buyurun çıkarın yağmurluklarınızı... Hiç sıkılmayın allahaşkına .. Kendi eviniz gibi.. Farz edin ki yüksek kamaralarınızda, beyaz çarşaflar içinde, sıcacık yatarken , hafazanallah geminiz bir kazaya uğra mış da, biz de sizi kurtarmış, takamıza almışız. Kusura bakmayın . (Telâşla) Buyurun , oturun !.. .

MÜDDEIUMUMİ

(Hayretle etrafına bakına rak ) Âdeta bir gemi kamarası ! Gözlerime inanamıya

cağım geliyor. Burada, denizden iki yüz kilometre uzak ta , bu dağın tepesnde ... ΚΑΡΤΑΝ

E... Kader kısmet böyle imiş ! Bizim

gemi artık kayalara çarptı. Dağların tepesinde yüzüyo ruz. Ne yaparsın efendi ağabey, her zaman denizi nere de bulacağız ? Kimisi Allahın bahtiyar kuludur, engin lerde pupa yelken dolaşır. Kimisi... Bizim

gibiler de

böyle sapanla atılmış gibi, bunun burasında, gemicilik etmeğe çalışır. Lakin ben de olur gevezelerden değilim .

Hemen kendi hikâyemi anlatmaya başladım . Bir de siz leri sormalı. Gecenin bu vaktinde nereden böyle ? Al lahalem yolunuzu sapıttınız . DOKTOR Öyel oldu Kaptan. Yakınlarda bir yerde bu sabah bir cürmümeşhut oldu. Günü birlik ka

zaya dönmek istedik . Bir yağmur, bir kıyamet. (jan darmayı göstererek ) Bizim Mehmet de pusulayı şaşır dı. Ormana vurmuşuz. Göz gözü görmüyordu ki... Der ken senin işık , tepede parladı. Atlan sürdük . Mehmet vaktile burada bir değirmen olduğunu hatırlıyor. Köy de iken arasıra gelir, buğdayını öğütürmüş. Bir de bak tık ki...

KAPTAN -- Koskocaman bir gemi, değil mi, hay

Allah müstahakını versin ! ( dakikalarca

güler) Kos

kocaman bir gemi! Hah ! .. Hah !. Hah !.. Olur iş mi bu dediniz, ha ? Çam ormanlarının arasına sıkışmış ... Efen

dime söyliyeyim , dibinde koskoca bir uskur .. Yelkenler fora ! Ne dersiniz buna ? Ha ? ( Garip bir şekilde tekrar

gülmeye başlar. Ötekiler bakışırlar ) E... Şimdi yolcu larımızı doyurmağa bakalım . Fazla lâfın sırasın değil. Artık beni hoş görürsünüz . Komanyamız da pek öyle ahım şahım şeyler değildir.

MÜDDEİUMUMİ — Zahmet etmeyin , bizim kar nimiz tok. Hiç rahatsız olmayın ! DOKTOR

Öyle, öyle.. Köyden çıkarken tika

basa yemiştik .

KAPTAN — A... Hiç öyle şey olur mu ? Köyden siz öğle vakti çıktınız. ( jandarmaya ) Hangi köy o ? JANDARMA

-

Dumanlı !

Gördün mü ? Aşağı yukarı sekiz sa atlik yer ! Hem de at sırtında, orman içinde. At ve or man, insanı deniz gibi acıktırır . Biliyorum ki şimdi: ka rınlarınız düdük çalıyor. Bana bir dakika müsaade ! Siz KAPTAN

.

oturun, keyfinize bakın ! ( Pencereyi göstererek ) Orada neler oluyor, seyredin ! Bu akşam hava fena ! Belki da ha fena olacak ( Çıkar )

MÜDDEİUMUMİ

( Doktora , yavaşça ) Bu ne ?

( Parmağını dudaklarına götürür ) Sus ! Enteresan bir yere düştük galiba ! ( jandarmaya ) Ha Mehmet ? Sen tanıyor musun, kim bu adam ? DOKTOR

JANDARMA

Vallahi bilmiyorum beyim . Ka

sabada kulağımıza çalınmıştı. Bir gemici gelmiş, çarşı

dan öte beri almış. ' Abuk sabuk bir şeyler söylenmiş.

Sonra ortadan yok olmuş, diyorlardı. Epi var . Galiba bu adam olacak. DOKTOR

Ne zamanlar bu ?

Birkaç yıl oluyor beyim.

JANDARMA

DOKTOR - Allah Allah . Ben hiç işitmedim . Ne ise.. Dur bakalım .

MÜDDEİUMUMİ

Önce gemici olduğu muhak

kak !

DOKTOR

Şu odanın haline bak. Ne de güzel

yapmış ! MÜDDEİUMUMİ

Vallahi hayret edilecek şey

bu. Adam deli meli olmasın da... DOKTOR

Aklî muvazenesi pek de yerinde sa

yılamaz. Fakat korkulacak bir vaziyet yok. Eğer mek tepteki tabirler aklımda kalsaydı, bunun bir ismi vardı ya... Şimdi hatırlayamıyacağım . Şüphesiz bir marazî hal

karşısında bulunuyoruz. Fakat senin aklına geldiği gibi

değil. Bilâkis, bilâkis bizden daha

zararsız , daha iyi,

hattâ daha tatlı ve daha alâkaya değer bir hasta ! Buna

eminim . Şimdi göreceksin, bize mutlak hayatını anlata cak. Bunlar, deminden beri de delillerini mütemadiyen ortaya vurup durdu, başlarından geçenleri anlatmak me rakındadırlar. Bu suretle içlerini dolduran acıyı boşalt

mak ve kafalarına takılmış olan hatıradan kendilerini kurtarmak , ne diyeyim, bir nevi boşaltma ve rahatlama insiyakındadırlar. Ona bu teselliyi verdiğimiz için deli oluyor, görmüyor musun ? Talihimiz iyi imiş. Korkarım bu akşam uyku falan aklımıza gelmiyecek. Hoş, bu gü

rültüde zaten uyunmaz ya .. Durun bakalım, geliyor ga liba.. Aman sızıntı vermeyin !.. 6

( Kaptan girer elinde bir tahta tepsi, içinde tabaklar vardır ) KAPTAN

Ne kadar utandım. Ne kadar utan

dım. Anbarda bir şeycikler kalmamış. Böyle şerefli yol culara...

MÜDDEİUMUMİ Niçin üzülüyorsunuz Kap tan ? Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer. Hem de

böyle gece yarısı gelen misafir ! Sen merak etme, bir az peynir ekmek , biz öpüp başımıza koyarız. KAPTAN

Ayağınızı öpeyim kusura

bakma

yin... Yabancı değilsiniz. (Önlerine bir sandalya çeker, tepsiyi kor ) Hadi buyurun.. (jandarmaya ) Hadi sokul arkadaş !. Sokul bakayım. Beyler müsaade ederler. MÜDDEİUMUMİ - Gel Mehmet, yaklaş ! Oooo ..

Bu ne ikram canım ? Sizin kileriniz şehirlerdekilerden zengin maşallah. Vallahi bizi mahçup ediyorsunuz. KAPTAN — Haddimiz mi beyim ? Ne kadar ol sa gemidir. Gidip de uzun zaman dönmemek var. Teda rikli bulunmalı. Deniz hali bu, belli olmaz. İnsanın der ya ortasında açlıktan kakırdaması ne demektir ? Ayıp olur. İnsana gülerler sonra ... DOKTOR ( Yemek yerken ) Afedersiniz Kap tan, bu kaysı reçeli mi ? Pek nefis bir şey !.. >

KAPTAN

( Gülerek ) Hayır beyim,

mürdüm

eriğidir. Acizane ben kaynattım. Hoşunuza gitti mi ? DOKTOR - Pek ! Doğrusu elinize sağlık .

MÜDDEİUMUMİ lek galiba ! ..

Hakikaten güzel, ya bu ? Çi

7

KAPTAN — Yine hayır beyefendiciğim , o da ko ca yemiştir. Dağların çileği! Buralarda boldur. Biz onu

pek severiz . Evlerimizde çömleklerle vardır. Balığa çı karken birkaç kavanoz yanımıza alırız . Hem sıcak tutar,

hem tokluğu süreklidir. Afiyt olsun ! DOKTOR

Teşekkür ederiz .

MÜDDEIUMUMİ

Eksik olma Kaptan Baba.

Sana borcumuzu nasıl ödiyeceğiz bilmem .

KAPTAN - İşt buna darıldım . Yooo .. Borç morç lâfı istemem . Burada kendi evinizdesiniz dedik ya ! ... Böyle sözlere dayanamam . Borç ne demek ? Gece vak

ti gemime iltica eden üç hemşeriye iki lokma ekmek verdim diye peşinizden mi geleceğim ? Hayır canım , onu demek istemedi. Hani size nasıl teşekkür edeceğiz, bizi çok utandırıyor. DOKTOR

sunuz demek istiyor arkadaş. Utanmak size değil, bize düşer. Şimdi ben size âlâ bir uskumru tavası yapmamal mi KAPTAN

idim ? Ne çare, bugün balık çıkmadı. Talihinize küsün ! Yarına Allah kerim . Ağlara bir şey vurursa o borcu muzu da öderiz . DOKTOR

Allah kısmet ederse biz erkenden

yola çıkacağız. İnşaallah başka bir sefer... KAPTAN ( Sözünü keserek ) Yooo... Dinim hakkı için bırakmam . Burada bir kaç gün misafirim

olursunuz. Sizi gezdiririm , tozdururum . Bir az hava alır siniz . Ondan sonra...

MÜDDEİUMUMİ - Ne zahmet Kaptan , ne zah met ? Hem malûm ya, bizim vazifelerimiz var. Yarın 8

kazada bulunmalıyız. Doktorun dediği ziyaret için, ço luk çocuk geliriz. Pazarı burada geçiririz. KAPTAN

-

( Birden bire ciddî ) Çoluk çocuğu

nuzla mı ? Ah, beni ihya edersiniz beyim . Beni ihya edersiniz. Demek çocuklarınız var ? Kaç tane ? Benim Allah bağışlarsa üç. MÜDDEİUMUMİ Doktorun iki. O daha yeni evelndi. Sizin de var mı ? KAPTAN nim de vardı!

( Başını önüne eğer ) Benim... Be

( Müddeiumumi

ve doktor

bakışırlar ; su

sarlar ) . ( Sükût ) ( Dışarda tekerleğin ve rüzgârın sesi artar )

KAPTAN — ( Yerinden kalkar,, camin önüne giderek dışarısını seyreder) Hava bozuyor ! ( jandarma

tepsiyi kaldırır, bir kenara koyar ) Şu bulutları görüyor musunuz ? Hiç şaşmaz !.. Dayan benim emektar kabur galarım , dayan !...

MÜDDEİUMUMİ

Korku yok değil mi ?

KAPTAN — Korku mu ? O bizim mahalleye uğ ramaz ! Hem neden korkacak mışız ? Yelkenler yeni!

Dümen sağlam ! Uşaklar tığ gibi ! Neden korkacakmışız ? İnayetî rabbaniye ile, bize mi demeyiz ! DOKTOR ğil mi Kaptan ?

( Gayet yavaş ) Karayel fenadır , de

Eeee... Karadenizde hatırını geçi rir biraz ! Alimallah gemiyi bir kundak gibi oradan ora ya sayurur. Serenler islık çalar. Kaburgalar çatırrr... ça KAPTAN

tırrrr... öter ! Şaka mı ? Karayel bu . Alimallah ana, ev 9

lât demez ; ekmek , su demez , eritiverir adamı ! Az mr gördük ? Az mi çektik ? Kahpe karayel !.. DOKTOR vardır ?

Kim bilir ne meraklı hâtıralarınız

KAPTAN – Ne demezsin birader, roman !! Hem -

nasıl ? Başı, sonu belirsiz bir roman ! Bir yaprağı bile in sanı dünyasından geçirir. Kanını kemiklerine sızdırır . Hey gidi Karadeniz hey !...

MÜDDEİUMUMİ

Çok oldu mu ayrılalı deniz

den ? KAPTAN

-

Üç yıl kadar oluyor gözüm . Ama

bana üç yüz yıl gibi uzun geldi. Hani şunun şurasında bir

rüzgâr, bir yalancı pervane, bir hava olmasa, kahrım dan zıbarır giderdim . Bereket versin ki... DOKTOR

Maşallah hiç bir şeyiniz eksik de

KAPTAN

Hamdolsun yaradana ! Buna da şü

kürler olsun ! DOKTOR

Sık sık böyle fırtınalar olur mu ?

KAPTAN

Her zaman ! Niçin burasını seçtik , a

beyim ? Bu fırtına da olmasa, biz nasıl nefes alırız ? Na sıl derdimizi avuturuz ? Nasıl bağrımızı

soğuturuz ? ..

Boğuluveririz lâhzacıkta . DOKTOR

Öyle ! Ne mutlu size, istediğiniz bir

yerde, istediğiniz havalar ve rüzgârlar arasında yaşıyor sunuz. Ne mutlu !

KAPTAN —- Eh, öyle diyelim de öyle olsun ! De dik ya.. Buna da şükür ! Allah beterinden saklasın ! Ti marhanelik olmaktansa ? ... 10

O nasıl söz kaptan ? Hiç bir şeyiniz

DOKTOR

yok ! Dost başından irak !

Bilâkis hepimizin arayıp da bulamadığı bir hayat ! Keşke ben de... Ben de böyle... MÜDDEİUMUMİ

KAPTAN (Keserek ) Deme öyle baba dostu , deme öyle! Herkes kendisini bilir. Her koyun kendi ba

cağından asılır. Herkes kendi değirmenini döndürür. Etrafı görmez . Şu adam böyle kafası önünde, düşünür. Şu , yolda yürürken ayakları birbirine dolaşır. Beriki is

kele kahvesinde oturup dururken, birden bire, küt di ye yere yıkılır ; bakarsın gitmiş ! Neme lâzım ! Bir sapa ni bir kişi sürer , iki değil! Felâket bir kişinin başına ge

lir, öteki duymaz, duysa anlamaz, anlasa umursamaz ! Bu böyle gelmiş, böyle gider !

Doğru !

DOKTOR

KAPTAN — Gece yarısı başınızı ağrıtıyorum . Şim di size yatacak yer tedarik etmeli. MÜDDEİUMUMİ - Sakın... Sakın zahmet etme.

Biz uykumuz gelince şuralara, bir yere uzanırız . DOKTOR

-

Öyle... Öyle... Uykumuz yok daha..

Zaten ne kaldı sabaha.. Birazdan gün ağarmağa baş lar .

KAPTAN

Siz dayanamazsınız. Rahatsız olur

sunuz. Etmeyin !

MÜDDEİUMUMİ Rica ederiz Kaptan, siz üzülmeyiniz . Emin olun ki uykumuz gelince size söy -

leriz . KAPTAN Pekâlâ , öyle olsun. Vebaliniz boy nunuza ! Hani içerde birkaç kişilik sedirimiz vardır. Te mizdir . Battaniyeleri atarız ...

11

MÜDDEİUMUMİ Olur, olur ! Kolay. Zaten bu rüzgârda pek uyku tutmaz ya...

Orası öyle ! Alışmak lâzım , alışmak ! İnsan her şeye alışıyor. İyiye de, kötüye de ! Baştan ali samam sanıyor. Deli olurum , ölür, geberirim sanıyor. Bir şeycikler olmuyor. Âdem oğlu öyle sağlam yapılı bir bina. Vuruyor dağ gibi dalgalar, çarpıyor dev gibi rüz gâr ! Dünya yerinden oynuyor. Ev, ocak, ana, avrat, ayal, uşak gidiyor. Sen ortada parmak gibi ayaktasını KAPTAN

Olur, iş mi bu ? Olur iş mi ? Dayanacaksın ! Allah sana bu gözleri neye vermiş ? Ağlayacaksın ! Bu gırtlağı ne

ye vermiş ? Haykıracaksın ! Bu göğüs, bu gövdeyi neye vermiş ? Dayanacaksın ! Altındaki tekne yer yer deline

bilir. Dümenin yerinden kopup dalgalara kapılabilir . Uşakların gözlerinin önünde, birer birer

serenlerden

kopup sulara karışabilir. Yelkenlerin param parça gü verteye serilebilir. Aldırma, madem ki sana yaşamna !

işi yükletilmiştir, yerinde dur ! Kıpırdama! Ciğerinin ka nini içine akıt ve yumruklarının terini ağlarına sil. Da yan köpekoğlusu ! JANDARMA KAPTAN

Öyle dayı, öyle ! .. Bak yiğite, nasıl halden anlar : Na

sıl da anlarsınız ! Kimbilir sizin de ne dertleriniz vardir ?

İnsan oğlu dertsiz olur mu ?

Kim bilir bunu ? Kimse !

Kimse ! Lâkin benimki öyle değil. Benimki başka türlü. Benimki deniz işi, deniz ! DOKTOR

Ne oldu Kaptan ?

KAPTAN Ne olsun beyim ? Sen insan bir ada ma benziyorsun. Hepiniz insan adamlarsınız , belli ! Yok sa şu saatte, benim mezarıma çıkıp gelmenize ne mâna verebilirdim ? .. Başınızı ağrıtmayayım .

12

MÜDDEIUMUMİ

Estağfurullah, bilâkis inin .

nettar oluruz. DOKTOR

Eğer sizi müteessir etmezse ?

KAPTAN - Yok canım ! yok canım ! Artık biz

de o kaldı mı ki ? O az acı çekmişlere mahsus bir ilâçtır. Bize o ilâçtan vermiyorlar. Elâlemin anası ölür, babası ölür, evi yanar, ocağı yıkılır .. Olur, olur ! Ağlar, ijini temizelr . Sizlar, rahat eder . Bizimki öyle mi ya ? .. Ne ağlayabilirsin , ne sızlayabilirsin , hepsi tükenmiş, bit

miş ! Bir oğlana, iki oğlana, üç oğlana ağlanır. Benim gi bi altı uşağını birden denize gömen adam ne etsin ? Ha ? Ne etsin ?

MÜDDEİUMUMİ

Vah ! Vah !

KAPTAN Ya !.. Altı tane aslan gibi evlât! Geçersin dümene, fora edersin yelkenleri, motoru sustu

rursun ! Onlar, oradan oraya koşuşurlar. Serenlere tır. manırlar. Şişen yelkenlerin arasında, ipten ipe sekerler.

Gel keyfim gel ! Lâkin ... Lâkin efendi, lâkin günün bi rinde, işte böyle... ( Parmağıyle gök yüzünü gösterir )

İşte böyle azgın bir düşman ; işte böyle görünme den, haber vermeden ; işte böyle sinsi sinsi gelir, ensene biner. Bir dakika içinde teknen karmakarışık olur, gö zünü açıp bakarsın ki ortada ne dümen var, ne yelken var, ne de evlât ! Hepsi uçmuş ! Hepsi gitmiş ! >

( Hıçkırır, sükût ) Sonra alırsın oltanı, gelirsin bu dağ başına ! Bura da sana gülecek hiç kimse yoktur. Eski günleri hatırla

tacak hiç bir şey yoktur.. Etraftan korkmadan , denizin yüzünü görmeden .. O katil yüzünü ... İnsanları unuta 13

rak ve rüzgârı, bu yalancı rüzgârı, bu yalancı deniz se sini dinleyerek , bu yalancı pervane gürültüsü ile kulak larını doldurarak , köpekçe bir ömür sürmeğe başlar

sın ! Ormandan balık yerine ahlat, midye yerine keçi boynucu ve hamsi yerine kocayemişi toplarsın ! Kaya lardan kazma ile tuz kırar, değirmen taşlarını göğsünle çevirerek öğütürsün . Sonra bunalrı buğday havuzun

daki dere suyuna katar; yine sahte, yine yalancı bir de niz suyu yaparsın. Sabah akşam yıkarısn başını, yüzünü,

kollarını, ayaklarını bu deniz suyu ile ..

Dudaklarında

Karadenizin tadı ve saçlarının dibinde Karadenizin is laklığı, uzanırsın kerevetine ! Yat babam yat ! Arasıra

böyle fırtınalar da olmasa ; hani insan, şu yardan ken disini kaldırıp atayım der. Öyle bir can sıkıcı gemidir bu. Öyle bir Allahın belâsı gemidir bu ! MÜDDEİUMUMİ

Peki, neden yeni bir gemi...

KAPTAN -- Yeni bir gemi mi ? İlâhi efendi, şim di bir gemi kaça alınabilir ki ? Bizde mangir kaldı mı? Hepsini ona harcamıştım. Tamir parasiyle belki üç ge mi alınabilirdi. Fakat, atmadık ! Büyük babama, baba ma, rahmetli ağama ekmek parası veren o hain kalbu ra kıyamadık. O katil tekneye nankörlük edemedik. Hem nasıl edebilirdik ?

Evimizin duvarındaki beyaz

kireç, kilerindeki ak un, onun sayesinde alınmıştı. Lâm bamızda onun gazı, ocağımızda onun odunu yanıyordu. Gırtlağımızı onun ekmeğiyle, tavuklarımızı onun darısı ile, doyuruyorduk. O deniz kenarında yatmıyordu : bi zim evde, bizimle beraber yaşıyordu. Rahmetli anam hep söylerdi : Geceleri gözümü açıyorum, yatağımın ya

nında up uzun yelkenleriyle, serenleriyle, bizim (Pelen gi Derya ) yatıyor... Hiç gözümün önünden gitmiyor, diye ! Lâkin efendi, bir görseydiniz ( Pelengi Derya ) yi, 14

bir görseydiniz ! Ah ... Ne güzel gemi idi. Limanda oka

dar yeni, okadar büyük gemiler vardı. Lakin bizimki başka idi, başka ! Nasıl başka ? Orasını anlatamam . Di lim dönmez buna ; en kestirmesi onu görmekti. Siz onu

göremediniz, yazık ! DOKTOR

İnşallah yenisini görürüz Kaptan !

Ah beyim , böyle söyleme. O artık bizden geçti. Bize burası çok bile. Şükür yiyecek ekmek bulduğumuza ! Hemşerilerin yardımı olmasa ona da KAPTAN

çoktan hasret kalacaktık ya.. Bereket, eloğlu kolay ko lay unutmaz adamı. Hısım, akraba sağ olsunlar, erza

kımızı aydan aya yollarlar. Eş dost da.. Eski arkadaş lar... İşte burada ömrümüzü tüketmeğe çalışıyoruz. Ba kalım bu gemiyi ne zaman batıracağız. Bu sefer ben de beraber ... Cumburlop ! Yo, olmaz ! Can tatlı, tatlı ama, artık okadar değil ! Bileydim böyle olacağını, kurtarır mıydım kendimi... Ah kafa ! ( Yumrukla başına vurur ) Ah eşek kafalı ! Atar mısın kulacı, bağırır mısın ( yeti şin ) diye ? Al bakalım, burada elâlem maskarası ol da

gör ! ( Tekrar hıçkırmaya başlar. Jandarma gözlerini si lerek kalkar ) JANDARMA

Efendi, ben bir hayvanlara ba

kayım ( Çıkar )

MÜDDEİUMUMİ

Fazla

müteessir

oldunuz.

Keşke bu bahsi açmasaydık . KAPTAN

Ne zararı

var efendim,

ne zararı

var ?

DOKTOR — İnsanın başından türlü şeyler geçer. Üzülmeyiniz ! Elbet bir çaresi bulunur. Ölümden gayri her şeyin çaresi vardır ! 15

KAPTAN

-

Çare ? Ölüm ?

DOKTOR

-

Deme öyle Kaptan . Bilir misin ben

anamı, babamı hiç tanımam ! Ya !... Annem beni doğu rurken , babam da, ben bir yaşında iken ölmüş. Bir ak raba yanında büyümüşüm . Bir resimleri bile elimde yok. Ne dersin buna ?

Vah zavallı uşak !

KAPTAN

Gördün mü ? Felâket yalnız senin

DOKTOR

başına gelmiş bir şey değil! İnşallah yeniden bir gemi sahibi olursun . Yeniden evlenir, çoluk çocuk yetiştirir

sin ! Maşaallah daha gençsin ! Uzun bir ömrün var . Dur bakalım , öyle birden bire kendini kaybetme ! KAPTAN

-

DOKTOR

Ah !

( Yumuşak bir sesle

devam eder )

Bizi buraya talih getirdi. Hepimiz için hayırlı olacak bu tesadüf ! Sana bir yardım yapabilirsek, senin kadar bah tiyar oluruz, biz de ! MÜDDEİUMUMİ

Aman doktor, ben de pek

rica ederim . Elimden ne gelirse yaparım . Kaptan artık bizim kardeşimiz sayılır. Eğer kabul ederse ?.. Tövbe .. Tövbe ! Sizin gibi efendile re... Ne mutlu bana, ne mutlu, ama ve lâkin ... KAPTAN

DOKTOR

Ne var ?

KAPTAN

Bilmem ki ? Bana hiç dokunmasa

DOKTOR

Hayır, yanlış fikirlere kapılma. Se

niz ...

ni rahatsız etmek aklımızdan bile geçmez. KAPTAN 16

Sakın ' hastaneye falan...

Yok canım , yok ... , MÜDDEİUMUMİ Düşündüğün şeye bak . Has tanede işin ne senin Kaptan ? DOKTOR Sen hasta falan değilsin ki ? DOKTOR

(Mütereddit) Yok , hani, meselâ ..

KAPTAN

DOKTOR Bırak canım şu lâfları, Allahını se versen ... Çocuk olma. Hastane hastalara mahsustur. Sen maşallah bizden daha sağlamsın . Aslan gibisin . Sa na lâzım olan bir gemi!

( Dışarda fırtına birden bire artar. Değirme

nin tekerleği gürültü ve çatırtı ile döner. Bir müd det dinlerler. ) ( Başı önünde, mırıldanır gibi, ağır ve

KAPTAN

dalgın ) Bir gemi! MÜDDEİUMUMİ Bir gemi!

( Aynı şekilde

düşünceli )

DOKTOR - Bir gemi lâzım ! Bulacağız. Millet sağ olsun ! Böyle bir aslan , bu dağ başında, sudan çıkmış balık gibi, oturamaz ! .

( Pencereye bakar, birden bire ye rinden kalkar) Haya arttı! Ben anbara ineyim biraz ! KAPTAN

( Kendisini kaybetmiş bir halde süratle dışa rı çıkar. ) MÜDDEİUMUMİ

( Korku ile ) Ne oluyor ?

DOKTOR Dur, telaş etme! Her şeyi hallede ceğiz . Bu adamı kurtaralım , kardeşim .

Kurtaralım doktorcuğum . MÜDDEİUMUMİ Kurtaralım , fakat nasıl ? Çaresi ne bunun ? 17

Çaresi ? Onu yeniden denize çıkar mak. Onu bir gemi sahibi etmek !. DOKTOR

MÜDDEİUMUMİ

- Bu, güç bir iş !

Evet, oldukça ! Fakat mümkün !

DOKTOR

MÜDDEİUMUMİ DOKTOR

Nasıl ?

Çalışacağız !

.

MÜDDEIUMUMİ

Nasıl ?

Şimdi sus ! Sakın yanlış bir hare DOKTOR ket yapma, pek rica ederim . Ona daima inanmak lâ zım . Daima ona inanacağız. Onu kurtarmak için ilk ya pacağımız şey budur.

Peki! Dışarda da kıyamet MÜDDEİUMUMİ kopuyor. DOKTOR — Beni düşündüren de bu ya... Bu çok tehlikeli bir şey... Fakat idare edeceğiz. Ne yapalım ? Fırtına, onun kafasını daima tahteşşuuruna doğru çeki yor. Orada ne varsa karıştırıyor, ayaklandırıyor. Fakat bizi daima bir yolcu gibi gördüğü için hiç bir tehlike -

yok. Kaptanlar yolcularının üzerine kanat gererler ! Bu rada evmizden daha çok emniyette sayılabiliriz. MÜDDEİUMUMİ

Binadan korkuyorum .

Hadi canım.. Bu dağın tepesine, bu, rüzgârların çarpıştığı yere kurulan bina, öyle kolay ko DOKTOR

lay yıkılmaz.

MÜDDEİUMUMİ

-

Yıkılsa da ne çıkar yahu..

Başa gelen çekilir. Ah şu adama bir iyilik yapabilsek ! DOKTOR

-

( Elini onun dizine koyar ) Yapaca

ğız, öyle ümid ediyorum. 18

MÜDDEIUMUMİ — Yaşa Doktor ! Hakikî bir in sansın sen ! Benden de ne istersen , ne dilersen, hazırım !

Şimdiden bir maaşımı bu işe koyarım . DOKTOR

- Ben de koyuyorum ,

( Birbirlerinin elini sıkarlar ) KAPTAN

( Telâşla içeri girer, hali gayri tabi

idir ) Efendiler, şu muşambaları giyiniz ! Birer kenara yapışınız ! Hiç bırakmayınız ! Tehlike yok, korkmayı nız ! Karadeniz yine kudurdu ! ( Doktorla Müddeiumumî hemen

kalkarak

yağmurlukları giyerler. Kaptan lâmbayı söndürür. Oda karanlık olur. Yalnız şimşeklerle vakit vakit aydınlanmaktadır. Sonra camın önüne gider, iki rüzgâr

dolar.

Fırtına son haddine varmıştır. Aşağıdan

atların

kanadını

birden

açar ;

idaya

kişnemeleri işitilir. Kaptan da muşamba caketini kukuletesini giymiştir. Dümen tekerleğine yapışır. Kolunu pencereden dışarı uzatarak keskin ve dik bir sesle bağırır . ) Alabanda sancak ! Bütün yel.

kenler fora ! Hasan çek demirleri yavrum ! Hüseyin , ay rılma halatların başından ! Yusuf, Mürteza, Osman , yer

lerinizden kıpırdamayın ! Mehmet Ali ! Mehmet Ali ! Sik dişini, aldırma dalgalara, varsin vursun imansızlar ! Varsın kırsın aslanlar ! Gözlerinizi kırpmayın ! Hadi benim yavrularım ! Hadi kurtlarım ! Hadi benim baba yiğitlerim !... Karadeniz ! Karadeniz !... Hey anam hey !.. ( Müddeiumumi ve Doktor camdan dışarısını seyrederler. )

korku

içinde

- PERDE

19