Bibliotheca Universalis 9781463225148

Citation preview

Bibliotheca Universalis

Gorgias Reference Classics

8

Gorgias Reference Classics intends to keep valued reference works from the nineteenth century and earlier in circulation. This series will include reference works that have made an impact on the historical understanding of the present day, and which, despite their age, have continued to be utilized by scholars.

Bibliotheca Universalis

Volume 1

Conrad Gesner

A V gorflias press 2010

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspres s. com Copyright © 2010 by Gorgias Press LLC Originally published in 1545 All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC.

2010

ISBN 978-1-61719-023-0

Printed in the United States of America

1 ISSN 1937-3287

ILLVSTRI ET GENEROSO VIRO

D. L E O N A R D O

BECKH

A

BBCKHENSTAIN,

S,Caefareaemaíeftatisconfiliarioclariilìmo, CONRA» D V S GESNERVS medicus s, D, p, V OTIBS C V N Q V E MIHI P R I S C A B PHILOSO«

phiae in mentcm uenit recordado, clariíTime LEONARDE, & quantam iaduram fecerimus amíífísplaerífq}., quibuseatradebatur, oprimís uoluminíbus; & rurfus qualia in ipforú locum intra paucos annos à recenrioribus confcrípta fubíuerínt, xkhxutygja-áúúy uuníiiSot ^vcwfo/aij/: non mediocrítcrhuius temporis calamitate a ffiiríor &condoleo,at(p interdum excIamojSicomnia fàtis Inpeius ruere, acretrofublapfarcferri. V b i n u n c funtfeptingen tamilia librorum biblíothecse Ptolemaei Phíladelphí, & Tyrannionis tría mílíaC A . Gellius fcribit Alexandríae milia uolumínú féptíngen* ta per milites combutta effe» lo. Zonaras cognomento monachus, fyn ceraefidei hiftorícus,refert Byzantrj fub Z e n o n e centú & uiginti libros rum milia grauiíli'mo incendio perfjflTe. Cl.Galenusabinítiogeneralís medicaminú compofitionís, fcribit dúos eius tradhtionis priores libros fibi interi] fle in conflagratione templi Pacis,quae etiam Palati) bíbliothe cas inuafit, & códices plurimos in ciñeres uertit. Idem ubi libros pro* príos recenfet,de fcríptís Menodotí Seueri libros undecim fibi compon íítos aílerit. Dídymus Alexandrínus grammaticus,qu¿Ciceronis jétate floruit,Chalcenteros ab afliduo labore lucubràdi dídus, plus quàm tria milia & quingenta uolumina confeciíTe fertur. O r í genis ecclefiaftící fcriptoris librorum fex milia D.Híeronymus fe legííT; teftatur. T,heo* phraftí trecéta uolumina numerantur,Chryíippi feptíngenta,Empedo* clís tria 8C quadragínta, Atterj Capitonis confulís fexagínta, SerufySul* pitij centum 8¿ odoginta de iure ciuíli,Galení de medicín%centum & tri ginta. Et quoniam tríftí iuuat indulgere dolori, repetam híc Strabonis uerba ex libro ij.Geographia;. Neleus(inquit)Corífci fìlius,Ariftotelè Sí Theophraftum audiuít38£Íiicceflbr fuítbíblíotheca: Theophrafti, in qua Arifto telíca inerat. Nam Arifto teles etbíblíothecam etfcholam reli quit T h e o p h r a f t o ^ p r í m u s omnium quos fcímus libros congreoauít, 8í Aegypti reges bíblíothecae ordine docuít, Thephraftus uero eam tra didít Neleo,Neleus eam Scepfim detulít,acpofteris dedit,homínibus fa nèimperitis,qui libros inclufos ac neglígenter poíltos tcncbant. Cumcp Attalicorum regum, fub quíbus erát, ftudium fentírentconquírendoru librorum,adinftruendam eam bíbliothecam qua: Pergami erat, eos in fofla quadam fub terra occuluerunt,quos & túieis 8i humiditate labefala

*

4

( P I S T O L A

¿tos, tandem qui ex co genere erant Apelliconi Teio tradiderut, magno emptos argento, Ariftotelicos fcilicetatqj Theophrafticos. Apellicon, ut qui magis libroni efTetftudiofus quàm Capienti«?, uolens corrofìones emendare,eos tranfcribendos dedít,fcriptura no rede iùppleta, quapro pter libros aedidit erroribus plenos. Continuo autem poft Apelliconis obitum Sylla, qui Athenas cepit, bibliothecam eius Romam tranftufit. Tyrannion quoqj grammaticus inccepit, cum Ariftotelis amantiflìmus eflet,eo fibi conciliato, qui bibliothecaepraeerat. Item librari) quidam icriptoribus utentes non bonis,necfcripta coferentes, quodin his libris praefertim fieri folet, qui uendendi tranfcribuntur, turn hie } turn edam Alexandria?. Et hacftenus quidem Strabonis uerba. Porrò Lauren* tius ille uir Greca et Romana lingua difer tus,ac idem iuris cófultiffimus, qui multifcios illos Dipnofophiftas ab Athenaeo deferiptos conuiuio excepít,tantam librorum ueterum & Graccorú fupelledilem coègiiTe fer tur,ut omnes alios eodé nomine claros facile íuperauerit:cuiufmodí fue* re,Polycrates Samius,Pi(ìftratus Athenienfiú tyrannus,Euclides A the* nienfìsjNIicocrates Cyprius Pergami reges,Eurípides poeta, Ariftoteles phílofophus,8¿ qui libros illorum cuftodiuit Neleus, à quo Ptolemacus Philadelphus omnia uolumina co emit, eacp cum alrjs ex urbe Athenarii & ínfula Rhodo Alexandria tranftulit. Proditur etiamin hiftorrjs, A * finium Pollionem primumRomaebibliotheca inHerculis fono dedica* uiiTe. Quid uero mie ex omnibus illis tam gloriofìsbíblíothecís praeter inanem fama reliqui eft f V b i hodie funt illa duo milia uoluminu ab ex* quifìtis tantum authoribus Latinis & externis centum conícripta,de qui bus attingebant ftudiofi propter iècretum materia? perpauca, unde fuos naturae thefauros Plinius Secundus congeflìtCTarquinius Prifcus olim Síbyllinos libros trecentis Philippeis fibi comparauit, Plato Philolai Py* thagorici libros decern mílibus denariüm : Ariftoteles Speufippi Plato* ilici utcúqp paucos talenris Atticis tribus emit. Sed quid lugemus uetera: perrjt etiam patrum noftrorum memoria per immanem Turcorum im* preilioné Celebris ilia Bibliotheca Buda?,qua; regni Panno nig caput eft, à nunquam fatislaudato rege Matthía ex omni fcriptorum genere, Scin* numeris Grsccis Hebraicisqj uoluminibus infirmila: qua; quidem ille ca pta íam Conftantinopoli, euerfisqj multis alrjs ampliffimis Grarciae ur* bibus,exmedia Graea'ainaeftimandis fumptibus coemerat. Quan# doquidemigiturtot & tam pretiofi ínomniphilofophialibrípaulatim ?miíTí funt,partím flammis aut bellorum tumulribus confumpti,partim ipfa uetuftate tineis ac fitu corrupti,plurimi uero díílipati negligentia & odio in literas barbarorum,quorum air) olim Italiam inuafere, T u r d ue ro & eiufdemreligionis ali) barbariflimi Graecià,imòuniuerfumpenè orbem pra?ter alíquam Europac partem etiam hodie tenent: omnes pro* £e¿io bonos uiros,quibufcun A Em y l i v s Papinianus(uel, Aemylius Paulus Papinianus) uetus I, C, Scaruofce difcipulus/cripfìt Qiixfiionum» lib. $7, Rcfponforum, lib, 19., Definitionum, lib, a, Libros iìngulares, Deadultertjs, lib.i, 'Asvnitmòf, Horum fragmenta citantur in pandedis. Scn'pfit infuper ad edidum curulium, Iib.r, Digeltarum. lib, 19, Quo» rum nihil extare puto, Vitam eins defcripfìt Bernardinus Rutilius, A E H T L i v s Probus fcripfìt de uitis imperatorum, fiue de externis imperatoribus» Liber excufus Veneti]s apud Aldum,& Colonia: 45,1'n 8, A EN E A E cuiufdam ad capitis dolore pharmacaGalenus libro i.cap.i, de compo* fitionepharmacorumfecundum locos,recenfet. Quorum expcrientiam,inquit, per Aenea' ufum habeo,à quo etiam defcriptiones accept,Sic. AENHAH Sophiibe Elenchus thj iMwcnAs^ofia^ia^cxtat in Italia. Aenea: Sophiita?cpiftola:Graeca: 14.fol.iunt 6.Sedimi,in4. Scribif aut ad io» annequendä^adCaffum, Alphiufeniore,Zonacnufophiftä, Vlpiam. Pampum Grammatici!,Diodorü fcholafticü bis,Zofimü praefed5,Sopatru fophiitä,Marta nianumawctmaTc^Epiphanmfophiftam bis,Encratin,I oannè femore, Stephan num fenioré,Sarapionè, Dionyfium fophiftam,Theodorum fophiftam,Geifiuai latxofophiftam bis,Dorotheum leniorem,Marrianu,Iulianii aichitedum, AL dus impreiTìt Vcnetijs cum alijs diuerforum atithorum Grarcis epiiioÜs, A E N E A E Platonici Chriftiani de immortalitate animae,deró corporum refurredib* nedialogus aureus,qui Theophrafhis infcribitur,ab Ämbrofio Camaldulcnii cóuerfus eli: ex Gracco, ImpreiTus Bafìlea- in 4.1516, Charta? funt circiter 7, " E x Beati Rhenani praefatione, Cópcri in legedo no Platonis aut Porphyrj j,aut " Syrianideniq?uc! Procliillu fui'ileauditore, fed circa Zenonis SC Anaftaii) tem* " pera floruifle, Platonica:doctrineftudiofum.Namcircadialogi fine uidilTelema " gnx Libya; facerdotes ait,exedis à tyranno linguis, articulata nihilofecius nerba pronunciantes.Quod fupplicrj genus Hunericus V Vandalorum rex, qui tunc " Afris imperitabatjhomuiiams inflixit. Sic enim orthodoxes »n quadä epiftola uo " cat,cumipfefaueretArriansefadioni,&c, Eruditio certe hominis, &myfte* " riorum philofophix prsefertim Platonica: neuticp uulgaris cognitio, tum poetica " rum fabularu paffim intertextiflorcs,illis fuiiTe temporibus uicinum arguunt. " A R G V M E N T V M e x eadem prxfatione. Porrò negat primum Aeneas in " hoc dialogo Platonicorum vC príuatíone admíníftrationis fuae, 6a De coronatione regís Ladíslai. 65 De reftítutíone Virici comítís Cíliat, 64 De dolo comítís CdíXjIoan.Huníadem ab admíniftrationeregniHungaríat cupíentís amouere. 65 De cruce fígnatís,eorumcj3 pugna contra Thurcas^ uídoría apud Albam Hungaríae, 66 De interferone comítís Ciliae per Ladislaum Huníadísfiliumpattata, 67 Delaude Ioan.Huníadís per regem Ladislaum pronunciata, 68 De captiuitate filíorn Ioan,Hun¿adis,8¿ decapitatione Ladíslai fürj feniorá, 69 De coniuge regi tradenda, b 4

AE N E

70 71 7a

De infìrmitate SC morte Ladislai regis» De opinione & caufa infirmitatis & mortis regfee, De Georgio Pogiebracio rege Bohemorum fextodecimo, Finis capitum. Author hunc librum fcripfìt circa annum Domini 14 57. quo adhuc regnabat in Bohemia Georgius Pogiebracius, aduerfus quem crucem praedicari,propter Huifitarum fecftam, quam fufceperat, Pi) fucceflor Paulus papa 11, decreuerat» Hoc opus poftearepurgatum, S>C integris periodis locupletatum ad exemplar manufmpttim,BafìIeaeexcufum eft anno 1551. deinde Salingiaci apud loan, So. terem, 1558.111,8.Chartis ii.&dimid. Infcribitur etiam Vitichindus hxc hiftoria» Prj fecundiPont, Max, AfiaeEuropaecpdefcriptio, ueterufimul acrecentium res memoratu dignas compled-ens, maxime quae fub Friderico n i . apudEuro« paeos Chriftiani cu Thurcis, Prutenis, Soldano,S£ caeteris hoftibus fidei,tum cria inter fefe uario bellorum euentu commiferunt, Liber impreffus in 8,Coloniac, utuidetur, Chartas habctp, Ordo libri ex praefatione, " Qua: per noftrum aeuum gefta funt memoratu digna(quantum cognouimus) ' ' enarrare curabimus, prifca nonnulla praemittentes, quae uel cogniu'onem maio« " rem rerum, uel ornatum afferancdigeremuscjj fingula per Tua loca, & ab orien. » tali plaga facientes initium, per medias prouincias narratione deduda, ad occi* « duasnoftrascporasremeabimus. Delocorumgentiumcp naturaèCfìtu,quaeui* " debSturneceiTaria, inferetes.Et quonia rerum,quas fcribimus, quasepmor tales " agitant,campus eft ipfe terrarum orbis, quatenus colitur cum interiecfHs Sicir» " cumfiifìs aquis,pauca de ipfo in comuni attingenda funt, priufquam partes eius " ÒC locorum hiftoriam aggrediamur. Capita libri,in quo Afta deferibitur, I Demundo in uniuerfum,formaeius,8£ plagis terrai» a, A n mare circumnauigari queat, fententiae, 5 De marium 5C finuum diueriìtate fecundum uarios authores, 4 De longitudine di latitudine & climatibus terra:. 5 A n fub aequinotìiali circulo ac torrida zona iìnt habitationes, 6 Partitio noftrac habitabilis in Afìam, Africani, dC Europam tres prindpaleg partes,& ubi coniungantur, 7 Qui Africae,Europa:, A f e limites : & de diuifìone A f t e per Tauru monte» Dì prima Afi* 8 Generalis diftributio Afìa; in fex praecipuas partes, parte. q DeSeribus populis, jo De gente Atocorum, Ciconibus populis, feu ut ali) uoluntSemcntinis, dC quae de Macino prouincia denarrauit Nicolaus Venetus, II De Sacis populis,quos 5C Nomadas appellant. 11 DeMaflagetis,ubi&deadolefcete,quitemporePij papaeSolemadorabat» 1; De Anthropophagi's, Effedonibus, Arimafpis, 8C id genus immanium ho* minum, 14 Qui populi inter Iaxartem fluuium Si Hyrcanum mare incolunt ; de ha= bitantibus Tub polo Arctico,& Hyperboreis populis, 15 De Arimphans populis, non abfìmilibus Hyperboreis, Cataio, dC quae de his locis enarrat Nicolaus Venetus, 16 De Sogdianis 5C Badrianis. 17 De Aria S£ Hyrcania,SC mirifica harum regionum uite, DefecuncUA* 18 De fecundaAfiac parte, &: Sarmatis generatim» fi* forte. 19 De Albanis, & de bonitate foli, ac gentisfìmplicitate,&C prifca eorum fuper« ftitione, ao De Amazonibus 8C Gargarenfibus,& ex quibus prolem fufripiebant, ai De

AE N E

it

ii De Iberia,Iberis,uicfht,ueftitu, SC republica coram, 8i quomodo quóue tem pore Chriftifidemfufceperunt,quodcp Georgiani nunc appellentur. ü De Colchis, & qua flumina Colchidc claudunt, S>C de Tragelapho, & q u a n turn Colchis olim claruit. 15 De Diofcuriade,&apud eam linguarum uawetate, Si aurati uelleris fida fa feula,cle ui(Su & ueftitu eorum qui apud Diofcuriadem conueniunt, a 4 DeSyracoriSj&Troglodytis, nominum mutatione, öidepellibits quae abijfdemmanant. 2.5 De Alopecia in Mxotide infula, quae miftorum hominum domicilium con* tinetjquantaue opprimantur glacie 6C SC fr¿gore, 16 De Phanagoria,SC de Gigantibus Venerem adorantibus, de Polenionis re« gis morte, 47 D e Zogoris 5C Heniochis,delemboru magnitudine, eorum maritimis fura tis,de lEnochiorum regum multitudine, 18 De Scythis,eorum origine, fedibus incertis, uidoria: dC quomodo de eis trü -umpharint Romani, 2.9 D e Afiaticis Scythis,eorucp ferocitate,unde Attilas, de eorum foeditate, 8C quomodo Hungaros uelinf effe Scy thas, quomodòue quidam Hungaricà lingua fintloquentes. 50 D e Parthis,apud eos uario terrasmotu, férmone mifto, de eorum uario in« cefTu,8£ uaria regü fucceifione,at(js in bellis multa nunc regni populatione,nunc autem auctione, 51 De Cofdroa tyranno,8£ uidoria Heradrj, crucem Domini ablatam ac iteri! eiTereflitutam : de Maumethe pfeudopropheta, nec non infigni uictaria Thar« merlanis Parthorum ducis. j a De fitti Mediae, ac diuiiìone gencratim,de montibus eiusjfluminibus, Atro* paria regione,8£lacu Spantha, 55 De Media magna,& folo equis pafcendis apto, ex hac uefcos equos genus habererde herba qua Medica uocatur,equorum nutritura,abundantia, 54 De Medor um in Venerem profufìone, de uxorum multitudine, 8C Medea q ux ibi règnauit, 55 De Armenia, quod Tigris fluuius in ea nafcatur. 36 D e Armenix montìbus uarrjs; quod Arca Noe in montibus Armenix hx. ierit,8£ quanta niue fìnt obruti, 57 Q u i fluutj fìnt in Armenia, & de Arfìno lacu, aqua quae in ilio propter cele* rifatemi impermifta feruet;de equorum apud eos bonitate, di eorundè opulentia, 58 De opukntiaArmeniorum ; audione,Than aide dea, de ueftitu atcp Sarapa tis populis, 39 D e regibus Si tyrannis,qui Armeniam uiciiTim inuaferunt, atcp grauiffima inter iepraelia commiferunt» 40 Quomodo Armeni Chriftiani fìnt fatftì, 8C Tyridates gentis illius rexfitad baptifmum conuerfus, 41 Quanta fit longitudo, quantaue latitudo Afiae minoris» De A/¡«mi. 4 a InquotfìtdiuifaCherronefus, 45 In quot fit diuifa Cappadocia. * 4 4 De fini minoris Armenix,quomodo Deum colute, quäuis in errores nona nunquam lapià. 4 5 DeCathaonia,8i de Pyramofluuio,eiuscpalueo* 4 6 De Thianenfì pretura, quotCappadociac praeturse, ubi Afiaefanu, in quod nudxmulieres nudis pedibus primores ingrediuntur. 4 7 D e Argeo, SC quomodo Cappadocia lignis careat;&: de Argei fitu.

AE M E

48 De Mazaca,de exmplo,quomodo parente uerm'debentpueri,hicgefto, quibus abundet Cappadocia,Onychitum lapidem in ea inuentum. 49 De Ponto, quare Cappadocia aliquando di fiaclariffimis. 100 De Thurcarum origine Si moribus,Item de Ottomanorum progenie. Capita libri in quo defcribitut Europa. I De Hungaria,fiue ut nonulli uolunt,Pannoniai de Sigifmundo imper aiorr catholicacfideiad unitatè redattore : de Alberto regé Bohemo in imperatore R o . manorum à Germanis elecSojde Iacobo Marchiano ad tumultum fedandum cru cifìxigero:de multis altjs 8i ducibus Si regibusjinter quos de Matthia, qui ex car» cere ad regnum eft uocatus. a De Tranffyluana regione,Teutonibus,Siculis,8i Valachis populis earn in* colentibus. 5 De Thracia Si populo in ea, quomodo Byzantium, quod 8iConftantino» polis diritur,à Conftantino imperatore Romanorum, muris 8i pulcherrimis aedi ficijs audhim fit.Item de fynodo fadia fuper S. Spiritus proceifione. 4 De Thurcarum origine 8i propagatione,uiiuxta Galeni cenfuram, ex= p l i c a t i o n e SC c u r a t i o n e , a d d i t a q u o q j r e c e n t i o r u m a d h o c A d haecEpiftoIarum uolumen,

Limacis encomium,

propofitumEmpirice,

Empir/sm iuam,

a l b e r t i d e B o n a c u r f i o p r a d i c a i n i u r e extat. a l b e r t v s BrixiatiusmonachusordinisPrxdicatorum,uirinfacrisfiteris5Cin

TtUnof

ü t r o m i u r e docfHis, f c r i p f i t i n t e r caetera i n g e n i j f a i m o n i m e n t a i n f i g n e m S u m m a m decafìbus,

Alberti

lib.u

S e r m o n e s u a r i o s , Iib,i,

Etquaedamalia,

B r u n i Aftenfis iurifconfulti extant libri

D e a u g m e n t o rebuscp additis,

a D e a u g m e n t o 8C d i m i n u ì , monetae,

b D e conftitutionibus,

e Ledura.

Confilia fuper feudis,

C o n f ì l i u m d e q u a m o n e t a debet folui cenfus p rincipi. C o n f i l i u m d e filia e x c l u f a p e r ftatu, à l e g i t i m a , c D e iiatutis e x c l u d e n t i b u s foeminas. R e p e r t o r i u m in materia

ftatutorumj,

d D e formationibus. a b e

Impreffi Venetijs.

ALBERTvs n u m effe,)

ALBERTVS

pars,

O m n i a httius a u t h o r » o g a d i b i d e m a n n o 11519»

Crantz SuetiamSCDaniamdefcripfìt,

e

fimul

excufa funt,

impreiTafeorfim»

(CognomenindicatGerma=

I t e m S a x o n i a m , q u o d o p u s exitritCoIoniae,1510, D u r e r u s Nurenbergenfis p i d o r celeberrimns,icripfitInffitutionum

G e o m e t r i c a r u m libros 4 . lingua G e r m a n i c a , q u o s d e i n d e d o d u s q u i d a m L a t i n i tatedonauit,pidoribus,fabrisaerarrjs aclignarifs, Iapicidis,

ftatuartjs,

&

unitier=

fis q u i c i r c i n o , g n o m o n e , l i b e l l a , a u t a l i o q u i certa m e n f u r a o p e r a f u a e x a m i n a n t , u t i l i f l ì m o s , a d e ò e x a d e l i n e a s , f u p e r f i ' r i e s , SC f o l i d a c o r p o r a t r a d a u i t , a d h i b i r i s defignarionibus a d earn r e m a c c o m m o d i i T ì m i s . 155a, i n f o l i o , c h a r t i s

VVechelus

excuditLutetiai,

49,

E i u f d e m l u a i b r a t i o d e S y m m e t r i a , i d eli, p r o p o r ü ' o n e c o r p o r i s f i u m a n i , i n foa lio excufa, L i b e r d e u r b i b u s , a r c i b u s , c a r t e l l i s i c o n d e n d i s S i m u n i e n d i s , Lutetiae a p u d Wechelum,i^5i,

T.cli4 rum:5¿ funt 8. differentiae. 3 tra«

À L B V A L C ai 5 TracfJattts cfi in qualitate fcientia:fìgnifi'carioni?coftiuftcfHonS planetarum, lib, 14* InApocalypfìnloannis, lib.i. D e sidoptione filiorum dei, lib. 1» Venerabili 8£ in Chrifti, D e Ecclefìafticis dogmatibus, lib, 1, Credùnus unum deutn. Speculum paruulorum, lib. 1» In fcriptura diurna le. D e nominu dei proprietate, lib.i. A d difcipulos dialogus, Jib.i, Vita S. Vedafli epifcopi, lib. 1, Enchiridion in quibufda pfal, lib. 1. Epiftolarum ad diuerfos, lib, 1» D e artibus Iiberalibus, lib.r. Alia quocjj multa fcripfiiTedicitur,quactamen ad notitiammeam non uenerunf* * Alcuinus Leuita iuiTu Caroli Magni praeftantiflimorum ecclefìie catholicae dodorum homilias in euangelia dominicorum dierum,feriarum, 8£feftorum to» o'us anni,collegit,atcp in ordinem redegit, Suntautemhomiliar, D , Auguftini 48. Ambrofij io, Anshelmi 1, Bedx 48. Chryfoftomi n, Fulgenti) a, Gregory 59, Haymonis 7. Herici 57, Hieironymi 6, Hilarrj 1, Ifìdori 1. Leonis 11. Maximi 17, Origenis 4, SeueriniautScueriani 1. Summa omnium homiliae 154, A d haec ipfius Alcuini de fide fandae SC indiitidux trinitatis libri ad ICaroIii imperatorem,Chartt's 4 , Simul autem omnium chartae iunt 150, Impreflk Bali lex apud loan, Frobeniu 1515. infoi EtrurfusapudCeruicornu Coloni*, 153$, d

4

rn magno fo!ío»chaitís 154» Adíedís alíquot homiltjs poftremo, 8í tote opere ad uetuitíífimos dtuerfarum bíbliothecarum códices recogníto. Hoc Albino procurante Academia Parifienfis princípium habuit anno felli» tis,79i. Vítam &geítaCaroli Magni ali) per Egtnhartum,alíí per Alcuiniim dea fcríptaefleuolunt, Vide in Eg.'nharto. Albini Caroli illius Magni olim pracceptorís,ín Genefim quacftiones,fmprelTíe Haganoae, 1519, per loan, Secerium, ¿n á.chartis odo. E x praefatíone Menra* díMoItherí. 5> Authorem comendatantíquítas,condítiocj3, quippeCaroliílliusMagniprgce 33 ptor füítindíícíplínis liberaltbus. Ad funda eft in ueteriexemplari, eiufdéCa» 33 roli SC Albini,de rhetorica,6¿ de uírtutíbus diíputatio, meo uidere non uulgarís» » Hoc exemplar cum mihí infignes pietate 8í humaniratc uirí loan. Enolfiis Deca* »3 ñus, SíPancratius Tliiel Scholafticus Regalís eccleíia? díui Cyríacíprope Vane » gionum VVormacíam commodato dediííent(pertínet enim ad eiufdem ecclefiae « biblíothécam)eas ipfas AlbiniinGenefimquaeftiones exfcripfi, 8¿ne nihil agere » reftituí, PoíTem ex feríptoribus quíbufdam íntegros locos hinc fumptos de» »> monftrare,3¿c. Digeruntur autem har quaeftiones interrogandi ac refpondendi uícíbus. Eiufdem Albini cum Carolo Magno Imperatore de Rhetorica 8C Vírtutibus diípu cado per dialogifmum,ab eodem Menrado Molthero reftituta: ibidem excu fa eodem anno in 8,chartis 12. Stilusfimplex8¿ purus eft.Grxcae 5í Hebraicas lingua? authorem non ímperitumftiiflèapparet. Eiufdem Albmí theologorum fuse actatís dodiífímiín Ecclefiaften comentará Bebelius publicauittypis mis BaíHear, i^i.in 8. charns 8. Albínusín praefatione commentariorum ín Ecclefiaften ad Oniam facerdo* ji tem,Candidum presbyterum,8¿ Nathanaelem diaconumJ n Ecclefiaften ex fan>' dorum opufeulís patrum, ac maxime de beati Hieronymi comentario, paruum 35 compofuíbreuiaríum,ueftrt caulafíltjchariífimí, quatenus paterna folicitudíne 35 admonerem ueftrum nobile ingenium, ne nimio amoreftudeatíscaducis,8¿ cito 3> tranfitortjsinhiarediuitrjsjSíc. J> AJbinus author ubicp pius, ubí plenus,8í ante alios precipue dignus, qui femper in manibus hominum teratur, 3 s quo uanitas rerum Omni« quae fub fole geruntur, magis dilucefcat, 8¿ corda mor 33 talium ab inftabilium rerum curis adamorem coeleftium ardentíus inflammen» 35 tur, Expraefatíonetypographi. ALDI Manutí]GrammaticaGraecxinftitutíones,merofermone Graeco confcrú ptx de uartjs declinationibiis omnegenus nominum S¿ uerborum, à Marco Mu. furo expolítaí,8£ poft Aldi mortem aeditac cum praefatíone Mufuri. Venetrjs, 1515. ín 4,chartis 54. Aldus Manutius Baífianas Romanus fcripfit inftitutíonum Grammatiche La tirae libros quatuor,excufos typis in officina ipfius in 4. ín primo libro habentur precipua haec. De grammmaticac partibus. D e nomine. De generibus nominum, Deinflexionenominum. Decafixum terminatíone. Deheteroclitis. DePronomine. In fecundo hxc. Deuerbo. Deinchoatiuis,8íreliquísderíuatiuorSuer« borumfpeciebus. De inflexione uerborum. De praeteritis & fupinís. D e aduerbio,8£ exteris orationis partibus, In tertío hasc. De conftrudione uerborum, aduerbiorum localíum, partici« piorum,nominum. De duodecim fígurís dídíonís,&: odo conftrudionis. In quarto hacc. De quantitate fyllabarum. De pedibus metrorum Gre* ciSjS¿Laums,c«m exemplís quantítatemfyllabariim fignis longo&breuí indi* cantíbus*

A

L

E M

A L E

SC

25

cantibus,ufq$ ad hexafyllabos. De uerfu hexametro,pentametro, iambico, fe. nano, hendecafyUabo,fapphico,trochaico:ubi 8C Grxca habentur exempla. De arcentiibus, De diftindionibus, HasinftitationesGymnicus etiampubli* cauitColoniat, Aldus Manutius fcripfit dedierum generibus,fìmulcp de umbris & horis quas apud Palladium memorantur, Folia funt fex,in 8. cum authoribus rei rufticae tmpreffa, Verba Aldi in prxfatione: Perquàm utile uifum eft futurum,fihie « dediebus 8£qui ina4.partes,&quiin ixdiuidntur;tumdehoris,quae funtapud « Palladium,nonnihil dicamus, Atq? eò magis, quod à perquàm paucis aetatis no= « ßr£e hominibus intelliguntur. « Dedit 5C annotationes in Q. Horatium, ubi oftenditur ratio menfum, quibus odx Horatianae tenentur, Homeripoé'made ranaru 5C murium pugnaLatinis uerbis expreifit,orationc profa,fieut uerfus uerfui refpondeat, Multaeeiuspraefationes extant plaa-ifcjjlibris apud ipfum excufis pracpofitse» Eiufdem epiftola una ad Angelum Polttianum libro feptimo Politiani epiftola rum h abetur, A L E M A N V S ,uel Alemannus,uel Almannus,ut infra,nomen proprium, A L E M A N V S Rinuccinus(aliasRhinuccinus,&aliasRanutinus)FlorentinusPhi loftrati libros 8.de uita Apollontj ex Grxco in Latinu tranftulit, quos Aldus V e . nettjsGraeceLatinecj}impreffitinfoi, DtindeGymnicusCoIoniaein8. Latinam folum conuerfionem excudita Gyberto Longolio ad Gracum exemplar caftiga tam,8£fchoItjs in margine dluftratam cum indice, chartis fere 2.7, NamEufebt] aduerfus Hierockm librum non adnumero. Idem Alemanus tranftulit Plutarchi opufculum de mulierum uirtutibus, A L E X A N D R I Macedonumregis epiftolium extat ad Ariftotelem praeceptoretn fuum,ubi reprehendit eum quod Acroamaticos libros euulgaiTet ; refertur à The miftio in praefatione fuper primum phyficorum. AL-EXANDRI epifcopi epiftola de facerdotibus non uexandis, nec feriptis ab eis per metum aut aliquamfraudemexigendis. De paffione Domini in confecra. tione corporis eius mifcenda, De aqua cum fale populis benedicenda.Defidefan ¿beTrinitatis, Data 1 x,Cal,Augufti,Traiano &C Heliano V V , CC. COSS, Eiufdem altera epiftola ad omnes epifcopos,per diuerfas regiones conftitutos, inquacornmendatorationern, earn prsefertim quae communi multorum interfe adfedione fit : arcendos à Chriftianorum commercio,qui epifcopos in minifterio importunius interpellauerinttEthnicos parientia 8C concordia uincendos. Data IX. Cal.Nouembr.eifdem COSS, Tertia epiftola ad omnes diuino facerdodo fungentes, epifcoporum officium effe, ut oinne iuta: tempus in cognicione diuinarum fcripturarum collocent, atfjj ex ea leges uitae hominibus prafcribant, Data Cai, Mat), Heliano 81 Vetereo V V , CC. COSS, Hae tres epiftolae formis publicatas funt una eg D. Clementis recognirionibus, Bafilese apud BebeliS,chartis duabus. Item Colonia: in uolumine Conciliorum, j 550, in magno fol, ubi primae epiftola: idem argumentum pracponitur,fecundac auteim huiufmodi: Epiftola Alexandri papse,ut uitentur detradiones,8£ iniuftg pulfationes, Ettertiaehuiufrtiodi:Decaufis &grauationibusfacerdotum, Simul autem omnes inferibuntur, Decreta Alexandri primi papa:. Epiftola in Colo* m'enfi arditione fecunda, in altera cum Clemente tenia ponitur. ALEXANDER papatertius,Senenfis,fcripfi'telegantesepiftolasaddilierfos, lib,i, x.H,ii4i, Ded poteftate ecckfiaftica librum 1, Etquaedam alia, ALEX AND e r quirnus.VidePeuusdeCandia.

A L E X

T-cLim*

T.ctiji».

A L E X A N D R i monachi fermo hiftoricus de irwentt'one fandae ßiuiuificaecrucfe, Grarcc feruatur Romar, A l e x a n d e r Achilliniis Bononienfis fcripfìt de chiromantiae SC phyfìognomiae principijs librum Bononiae excufum in fol, i^oj.chartis fex.Stilus eft barbarus. A L E X A N D ER deAles,na rioneAnglicus,ordinisminorum,fcripfitiubenteInno centio papa quarto infìgne opus quatuor uoluminibus partita multa utiliter con» pledens,quodpraenotauit, Summam theologisr, Iib,4, Quoniam ficut dicit Boetius* Declcraticnc regute minora, lib, i, ReuerendoinChrifto, Caetera eins non uidi. Dicitur autem quod tarn uetus quam nouum Teftamentg ex magna parte poftillauerit, SC de concordia iuris diurni ÖC humani multa fubri» L'ter difleruerit,aliacj; compofuerit uaria,quae ad manus noftras nonuenerunt. * Summa theologiae fuper 4,Iibros magiftri fententiarum,opus argute ac fubtl !iter,quamuis barbaro itilo esplicata, in lucem exiuit Lugduni, 1315. in fol, tomi» quatuor,chartis 685. Quaeftiones dC capita librorum recenfere non eft opus, quandoquidem authoris quem interpretatur/cilicet Petri Lumbardi ordinem di argumenta fequitur. A l e x A ND R r Alefrj Scoti de authoritate uerbi Dei liber contra epifeopum Lun* denfèm. V e r b a authoris ex praefatione ad illuftriifima principem,Ioan,Fride« 5' ricumducem Saxonia?,Sic, Difputaui autem in hoc libro de authoritate uer« 33 bidiuini,quodà prophetisS£ apoftolisconfcriptumeft,didante Spiritufando: 3) di confutauiLundenfisepifcopi, &fimiliumerrorem, qui nefdoquod uerbum 3' nonfcripmm,utipfiappellant,comenti flint, ac diurno illiprarfcripto nobis par, 3> imo ftlperius haberi uolunttatep itapraeponunt authoritatéfuam authoritati uer« 3> bi diuinitquae tanta eftbl?fphemia,utmator exeogitarinon poflìt. Et poftpati « fa: Exiftimo autem ufum effe me fatis firmis argumentis,non modo ad confuta» 3' dam aduerfariorum nera? dodrin:e temerariam impietatem, ièd etiam ad proban 35 dam&ftabiliendamuerbi diuini dignitatem 8C maieftatem, necomiiìfTequiccp 3> quodadbreuem8£ fìmplicem huius natura tradationem pertinere uidebatur. Haec fcripfit author Francfordiae ad O d e r a m , anno Domini i54o,exuIeScotia» Libellus exiuit Argentorati 15 41, in 8, char. 8, apud Cratonem Mylium, A l e x a n d e r de Alexandria,ordinis fratrum minorum decimus &C fextusmùiL fter generalis,compofuit quaedam opufcula,quibus pofteritati innotuit. Super fententias, lib.4« Quarftionumuariarum, liba, InmetaphyfìcoraAriftotelis, lib.ii, Inlibrostresdeanima, In alios etiam Ariftotelis libros commentarios aedidit,aliacp uaria fcripfìt, A L E X A N D r i ab AlexandreIurifperiti Neapolitani genialium dierum libri fex, excufi Luteriai accuratius quàm antehac apud Ioan.Petrum, 1551,01 fol.cum du» filici indice,chartis 106, Vixithic author temporeFrancifciPhilelphi, Nicolai P e . rotti,Hermolai Barbari, SCe, V i t a eius breuiter ex hoc opere colleda ftatim polì authoris prxfationem pcnitur, V e r b a ex praefatione authoris ad illuftrem « Aquaeuiam ducem Adria?, Accipias ergo opufculum ÒC iocos meos, quibus 3' quando à foro 8£ negotijs otium 8C quies erat,quando^ ab incurfu calamitatum, &C fafuientis fortuna; procellis refpirare potuimus, cum amicis interdum ludere ss folebamus. Quibuscp mores 5Cexempla omnis uetuftatis, ueterumcp illa inftitu» 3> tioauorum, tam circa honores &magiftratus, fenatusqjconfulta, remep bellica 3> 8imiiitarem,quàm circa facra,cerimonias,cultuscj5 deorum,quantumcp à noftra 33 religione,qua rede imbuti fumus, illa diferepent, liquido tibi innotefeere poffi't, 33 opus fanéoperofum, Etpaulòpoft; Rudibus faltem ad capiendii maioris ope« 33 ris incrementum,etquandauetuftaris imaginem,uitandumópinquirendilabore, J3 cu omnia ex pluribus ftudtjs colleda, cöpledi memorianöiit,fortaiTeproderit; Deinde

A L E X

14

Deíndeconqueftus de impedirne tísftudiorumfuorü,ob liarías occupationes SC airas, fubíjeíc Addequodantíquítatís omnís ratio cognitíocp, & fi quod efì:ct uecuftatis exemplar,apud authores muItiuagos,Graecos 8C Latinos, quos undicp '« conquifitos,quoad facere potui, euoluimus, fparfìm 8£ intercife detrufa,necin " promptuexpofìtafunt. " GerardusMorrhiusCampenfis, qui hoc opusemendauit, collatis authorum locisjimdefua hic Alexander deprompfìt, in praefationefic fcribit: Mitto díerS genialiS libros Alexandri ab Alexandra Neapolitan!, uirí Cut paucis dicam) exquifìte dodi, quicp encyclopsediam omnibus niimeris feliciifime abfol» « uiffeuidetur.Siueenimiurifprudentiam fpedes, fiue in explicandis authorum « nodi's dexterítatem,fíue hiftoriarum & fabularum penítííTimam cognitionè,bre. « uiter quicquid ad perfedam rerum omnium dodrinam fpedat,difpeream nifi iu « res ilium ubíq» in fuá uerfari palaeftra, Hate file. Sed adferibam aliquot capi. < « cum primi libri argumenta, unde coniedurafiatde reliquia Libri primi caput, i L-ocus ex Tranquilíode teftamento Caefarís in natalilouianiPontani iavdt cemdiTcuiTus. a. Qui reges uel príncipes apud uarias gentes, cognomenta ex fuo nomine po fteris reliquerint, j Quid tierbumfinocum negandi aduerbio apud Iureconfultos defignarit, fiC quam uún babeat in edidis, 5 Ex quotmillibus Decuria, Centuria, Manipulus, Vexdlum, Turma, Co« hors,8¿ Legío à Romanis fcribi confueuerint» 6 Ex quibuscaufisDidator apud Romanos olirn Si quartfiericonfueuit, 7 Loais exTerentij Phormione elucidates,&uetus Senatusconfultu à Gra^ cis ad Romanos dedudum. 8 Spero te amaturum fore,uel amandum fore,ueterum authoritatibus dici li> cere, contra opiníonemquorundamGrammatícorum, 9 Plaeracp ueterum Romanorum cognomenta, quibus de caufìs indita, 8¿ de» nominata fuerínt. 10 (filare partus ancillae, arius frudus legatus fuit,infrudunonfit,cum refe» quorum animalium contra fuerit, it Miracula defomntjsapudnonnullos cognita 8¿ comperta : 8C quae ipfe ex« pertusfuit. Sunt aute primi libri capita jo.fecundi ji.tertij 18. quarti 16, quinti i8.fexti A L E X A N D R I AetoHtragcedias allegai Athmeus.Díftíchon eiushabeturinFlo* rilegio Planudis kb.4, Alexandri autemfimpÜciter,diflichonextatín tertíolibro, OC hexaftichon infexto. A L E X A N D E R deAntfllofcripfitrepetitionemrubricai,derefcriptisin¿.decretai,

c.tíbi qui A L E X A N D ER Aphrodifìèfis fiue Aphrodiííeus fubfmperatoribusSeuero&An tonino philofophiá profetTus eft, & primus omnia Ariftotelem antea uírís dodis laudata magis quám intelledum, cómentartjs enarrauit. Ex huius fchola uiri dodiemanarunt,Themíftíus,Ammonius,Símplícius,Philoponus, Olympiodo» rus, omnes Ariftotelís interpretes. Topica prxfertim pulcherrime enarrauit. Raph.Volaterranus. De anima libros xfcripfit, quos effe Alexandri n5 tam infcriptio,^ftilus,8£citata; à pofterioribus,praefertim ab Auerroi partículas, fide faciunt. Verba eíus in prafatiuncula haec funt: Propoii'tg noflra; inftitutio» " nis eft,ut de anima dífferamus,quaecorpori,generatíoniJ, corruptíonícfj obnoxio " infìta eft:8£ qusenamfitAlius fubftantía,quar,quótue poteftates, quae poteftatum " inter fe difaimina» Et paulo poft; Sane uero quemadmodum in relíquís philo "

„ fopfàe parribusca,quae ab Ariftoteletraditafuftt, femper alfjs praeponenda eflè „ cenfuimus, ÔC tanti hominis opinionem longe ueriorem caeteris exiftimauimus; „ pariter hoc loco ea,quae de animae dodrina fentimus,ex eadem noftrat inih'tutio« 3 , nis lege abfoluèftir.Quodfiea,quae ab Ariftotelc de natura animas recitata funt, „ perfpicue pro uiribus affequemur,peculiari noftra confolationefreti, oppidò d e „ ganter SC redefìngulatradidiffe putabimus. Capita primilibri. Quaefitanimae fubftantia. Quod facere 8C pati corporibus per incorporea competit, Principiumdemonftrationis,quod animafîtforma» Q u o t modis in alio eflè dicatur. Quod infeparabilis eft anima à corpore,cuius eft anima. Quod nullum exfimplicibuscorporibus lit anima, Animam quod ad fe atrinetimmobflem effe. Contra Ariftoxenum,qui uolebat animam effe harmoniam, hoc eftintentionem quandam corporis. Quot 8C q u x funt parta animae. Quodfinita:fint numero facultates animar. De altrice uirtute,& quod duplexfîtalimento: Si calorem inftrumentS eflè d i » . Cur àftirpibusabfciffae portiones uiuant adolefcantcp, ab animantibus uero mi. De anima fenfìbdi, (nime« Quaefîntper fe fenfilia, quae per accidens. Deauditu, Q u o p a d ofiatecho, Deolfadu, Deguftu, Detadu. De ienfu communi» De phantafîa & phantaftica ufrtute. De impulfu ac ui impulforia, Dcrationaliuirtute, De intelledu potentiaefîuenaturali. De intelledu feamdum habitum. De intelledu pradico Si fpeculatiuo. De intelledu,qui uelut habitus dicitur. De intelledu fecundum adum. De intelledu Si re intelligibili fecundum adum, 8£ immateriali fpecie. De intelledu agente. Quod anima eft quodammodo res omnes. De ordine animalium poteftatum. Q u o m loco quaue in parte corporis animai principatus conitituendus fit, Hadenus primus làser de anima, qui folusetiam ab Hieronymo Donato pa* tritio Veneto conuerfus eft ; fed codex in officina Aldi impreffus in folio Grace, alteram quocplibrum de anima infcriptS habet nomine Aphrodifiei, cuius hsec funt capita. De animae effentia, caput mutilum. De intelledu. De intelledu fecundum habitum« De intelledu agente. Quod anima fit incorporea. Quod plures animae facultatesfìnt,8£non lina folum, Animam non eflè in fubiedo, Qualitates non effe corpora. A d cos

A L E X

If

A d cos qui nullum ex quatuor corporibus,quae dementa uocamus, feorfirn fub. fìfteredtcunt. Quod aer naturafìtcalidus. Ad eos qui uifumeffiridicunt per radios. f ( A d eos qui uifum conftituunt corpora in feipfa cotrahantur,no monftrari corpus per corpus psieare, Aduerfus Platonicos,qui ex triangulis figuras, SC formas corpora dicunt compo ni,nonipfacorpora. Si comuniafuntnotiones,notices uero no funt corpora,ne^ ipfum comune erit corpus,etiafifitratio comunis corporisinec defmitio,eft corporis definitio, Quopado dicimus eandem potentiamfimuleffe contrariorum. Q u o pacSo non eodem modo ac artes coniedurales,etiam alia: artes finem habe* bunt,omnia fdlicet,qua: apud ipfas,facere,utpropofitum aflequantur. Quod non,fi eft ilIo,qui eft,ut vTr'votxvtucJd eft,fuccenfus fomes,qui 6C dements eft,calidior aliquis ignis alius,propter hoc mixtione contrarij tale illud. De hoc,quod naturafitprincipium motus. Quod fimundus eftxternus, efle uero ipfi mundo ordo eft, erit 8C hoc in fui pro* priafubftantia. Quopado quod mutatur in aliquid per potent«, quam habet, feruat potentiam 8ipoftquam mutatum fuerit in quod mutatur, Non efle per accidens prouidentiam fecundum Ariftotelem, Expofitiotextus ex fecundode Generatione8£ Corruptione Ariftoteh's,diuerfa abea,qu3c in commentario in illum:eft uero textus hie,86:. D e lapideHerculeo, propter quid trahit ferrum, Expofitt'o textus ex fecundo de Anima Ariftotelis didi, paulo poft principium, Expofitio alius textus ex fecundo de Anima Ariftotelis. Alius ex eodem textus. Rurfus alius ex eodem. Materiamnon eflegenus. Capitaterriilibri, x v , Quid eft reminifcentia, Expofitio textus ex fecundo de Anima fermone Ariftotel/s, per quem dicit: Spe. culans enim fit habens fcientiam:quod quidem, aut non eft alterari, in ipfum enim accretio,8£ in adum, Expofitio textus ex fecundofimiliterde Anima, per quem de fenfu didt, eft aute hiciDeterminatis uero his dicamus communiter de omni fenfu. Cur accefllis receffuscp Solis no pariter funt generationis 8C corruptions caufatf alius enim generatio,alius eft corrupt». 5a

C

*

Quodfifflplíciterex neceífítate generarí,S£ no ex fuppofìtioneseft in his, q u a cir culo femper fìunc, Expofítío textus ex tertío de Anima Aríftotelís, per quem demonftrauit plures quíiicp non eile fenfus. Alius textus expofítío ex tertío de Anima, quoquacrit,quomodo cofenfus nobis fentíentíbus fit. A n fenfibíle,quod ab omnibus fenfíbus per accidens fenfibíle, Expofítío textus ex tertío de Anima, quo demóftrat Aríftoteles,quod eil alíquid, quo fímul omnia fentímus. De mari,ex Meteorologías, Argumentado,quod polmone nomina, Non effe infinitum ípfum ens. De eo,quod in nobis,quaedam, Difcurfus eorum,quac in quarto Meteorologicorum,imperfe