Beginning Tagalog: A Course for Speakers of English [Reprint 2019 ed.] 9780520342897

Citation preview

BEGINNING TAGALOG

Writers N e o n e t t a C. C a b r e r a A g u s t i n a S. C u n a n a n A u r o r a A. E e y b a Ely J. M a r q u e z R o s a l i a A. G u i n t o A n t o n i a C. S i l v e r i o

Illustrator F e l i p e D. Y a l e

Editorial

Committee

J. Donald Bowen, editor C l i f f o r d H. P r a t o r Paul Schachter R o b e r t P. Stockwell

BEGINNING TAGALOG A Course for Speakers of English

A Project of the Philippine Center for Language Study under the auspices of T h e Bureau of Public Schools of the Republic of the Philippines and The Department of English of the University of California, Los Angeles

The research reported herein was performed pursuant to a contract with the United States Office of Education, Department of Health, Education, and Welfare

UNIVERSITY O F CALIFORNIA PRESS BERKELEY, LOS ANGELES, LONDON

Consultants T o m m y R. Anderson A m p a r o Buhain R o d e r i c k J. Hemphill F e Otanes

Recording

Team

Directors V e r o n i c a C. P a l i l e o A u r o r a A. L e y b a Technicians D o r o t e o I. L e g a s p i Augusto T. Palileo Reader s R o y H. B o e t t c h e r I r e n e S. B u h a i n Eduardo Claudio G l o r i a de G u z m a n I s a b e l C. M a r t i n Toto Martin

Advisory

Committee

D r . R u f i n o A l e j a n d r o , D e p a r t m e n t of E d u c a t i o n , R e p u b l i c of the P h i l i p p i n e s M r s . P a r a l u m a n Aspillera, Philippine Women's University D r . E r n e s t o C o n s t a n t i n o , U n i v e r s i t y of the P h i l i p p i n e s D r . C e c i l i o L o p e z , U n i v e r s i t y of t h e P h i l i p p i n e s M r s . Genoveva Edroza Matute, Philippine Normal College R e v . J o h n W. M c C a r r o n , A t e n e o de M a n i l a U n i v e r s i t y M i s s R o s a l i n a M o r a l e s , B u r e a u of P u b l i c S c h o o l s M r . P a b l o E . Natividad, B u r e a u of P u b l i c S c h o o l s D r . J o s e V i l l a P a n g a n i b a n , I n s t i t u t e of N a t i o n a l L a n g u a g e M i s s A d e l a i d a P a t e r n o , D i v i s i o n of C i t y S c h o o l s , M a n i l a

University of California Press Berkeley and Los Angeles, California University of California Press, Ltd. London, England

© 1965 by The Regents of the University of California ISBN: 0-520-00156-7 Library of Congress Catalog Card Number: 65-25321

Manufactured in the United States of America

THE TAGALOG LANGUAGE T a g a l o g i s a language spoken by an e s t i m a t e d 48 p e r c e n t of t h e a p p r o x i m a t e l y t h i r t y m i l l i o n i n h a b i t a n t s of t h e R e p u b l i c of t h e P h i l i p p i n e s , a c o u n t r y c o m p o s e d of m o r e t h a n 7 , 0 0 0 i s l a n d s off t h e c o a s t of South A s i a in t h e W e s t e r n P a c i f i c . It i s s p o k e n m o s t l y b y p e o p l e f r o m t h e c e n t r a l p a r t of L u z o n , t h e P h i l i p p i n e s ' l a r g e s t i s l a n d . In a d d i t i o n t o T a g a log, t h e r e a r e a n y w h e r e f r o m 80 to 150 other lang u a g e s in t h e P h i l i p p i n e s (depending on how one a p p l i e s t h e c o n c e p t s d i a l e c t and l a n g u a g e ) , a l l of w h i c h b e l o n g t o the M a l a y o - P o l y n e s i a n f a m i l y . T h e m o s t i m p o r t a n t of t h e s e a r e T a g a l o g , C e b u a n o , Ilokano, Hiligaynon, B i k o l , P a m p a n g o , W a r a y , and Pangasinan. T a g a l o g i s spoken by about t h i r t e e n m i l l i o n F i l i p i n o s , n a t i v e l y by a b o u t e i g h t m i l l i o n a n d a s a s e c ond l a n g u a g e b y an a d d i t i o n a l f i v e m i l l i o n p e o p l e f r o m t h e o t h e r p a r t s of L u z o n and o t h e r i s l a n d s , who a l s o h a v e t h e i r own n a t i v e l a n g u a g e s . T a g a l o g is t r a n s m i t t e d to these other p l a c e s a s a second l a n g u a g e by v a r i o u s m e a n s , s u c h a s c o n t a c t with native Tagalog s p e a k e r s , through Tagalog m o v i e s and r a d i o p r o g r a m s , and in the s c h o o l s . B u t in s p i t e of t h e g r a d u a l d i s s e m i n a t i o n of T a g a l o g a m o n g n o n T a g a l o g s p e a k e r s , t h e m u t u a l n o n - i n t e l l i g i b i l i t y of the other languages r e m a i n s . B e c a u s e of t h i s d i v e r s i t y of t o n g u e s , t h e n e e d f o r a n a t i o n a l l a n g u a g e h a s long b e e n f e l t . In 1V35, when it w a s p r o m u l g a t e d d u r i n g t h e C o m m o n w e a l t h P e r i od, the C o n s t i t u t i o n of the P h i l i p p i n e s i n c l u d e d a p r o v i s i o n f o r t h e a d o p t i o n of a n a t i o n a l l a n g u a g e

[v]

b a s e d on one of t h e e x i s t i n g n a t i v e l a n g u a g e s . T h e n e e d f o r l i n g u i s t i c r e s e a r c h t o d e t e r m i n e t h e app r o p r i a t e b a s i s of a n a t i o n a l l a n g u a g e r e s u l t e d in t h e c r e a t i o n of t h e I n s t i t u t e of N a t i o n a l L a n g u a g e in i 9 3 6 by C o m m o n w e a l t h A c t 1 8 4 . One y e a r l a t e r the Institute o f f i c i a l l y c h o s e Tagalog a s the b a s i s of the n a t i o n a l l a n g u a g e . In 1 9 5 9 , it w a s d e c i d e d t h a t t h e n a t i o n a l lang u a g e should b e known o f f i c i a l l y a s P i l i p i n o in t h e s c h o o l s . It i s T a g a l o g e n r i c h e d with o f f i c i a l l y r e c o g n i z e d b o r r o w i n g s ( f r o m o t h e r P h i l i p p i n e lang u a g e s and f r o m S p a n i s h , E n g l i s h , a n d C h i n e s e ) , c o i n a g e s , and r e v i v e d w o r d s , w h i c h h a v e h a d v a r y ing d e g r e e s of s u c c e s s in p o p u l a r u s a g e . S t a n d a r d i z e d g r a m m a r r u l e s and s p e l l i n g s a l o n g with off i c i a l l y adopted l e x i c a l i t e m s have been promulg a t e d f r o m t i m e t o t i m e f o r P i l i p i n o , w h i c h do not n e c e s s a r i l y affect Tagalog. Beginning Tagalog is a T a g a l o g textbook. F o r student p u r p o s e s , t h e d i f f e r e n c e b e t w e e n P i l i p i n o a n d T a g a l o g m i g h t b e s t b e d e s c r i b e d in t e r m s of s t y l e and f o r m a l i t y , in s o m e w h a t t h e w a y we c a n d i s t i n g u i s h b e t w e e n t h e " F o r whom i s t h i s ? " t y p e of E n g l i s h and t h e "Who i s t h i s f o r ? " t y p e . T a g a l o g , t h e P h i l i p p i n e "Who i s t h i s f o r ? " t y p e , h a s been p u r p o s e l y c h o s e n r a t h e r than Pilipino, s i n c e it i s t h e p u r p o s e of t h i s t e x t t o p r e p a r e t h e s t u d e n t f o r a n i n f o r m a l , i n c o n s p i c u o u s , and n a t i v e - l i k e , r a t h e r than f o r a f o r m a l , n o t i c e a b l e , and s c h o o l l i k e , c o n t r o l of t h e l a n g u a g e .

ACKNOWLEDGMENTS B e g i n n i n g T a g a l o g h a s b e e n a t e a m e f f o r t . Manyp e o p l e h a v e c o n t r i b u t e d o v e r a p e r i o d of f o u r y e a r s , a n d it would t a k e a v e r y long l i s t i n d e e d to g i v e a l l t h e i r n a m e s . It i s a l s o v e r y d i f f i c u l t to s o r t out the s p e c i f i c c o n t r i b u t i o n s of d i f f e r e n t i n d i v i d u a l s , s i n c e s o m a n y d r a f t s , r e v i s i o n s , t r y o u t s , c r i t i c i s m s , red r a f t s , e t c . h a v e p a s s e d f r o m h a n d t o h a n d , with n u m e r o u s m a r g i n a l n o t e s on e a c h which found t h e i r way into the next v e r s i o n . T h e p r o d u c t i o n t e a m s will h a v e t o a s s u m e j o i n t r e s p o n s i b i l i t y f o r the final product. P a r t i c u l a r acknowledgment, however, i s due P a u l S c h a c h t e r a n d R o b e r t S t o c k w e l l f o r p r o -

[vi]

v i d i n g the b a s i c i n f o r m a t i o n in the g r a m m a t i c a l d i s c u s s i o n s a n d f o r c o r r e l a t i n g t h e s e with the exp l a n a t i o n s g i v e n in the r e f e r e n c e g r a m m a r in t h i s same series. S p e c i a l t h a n k s a r e due A u r o r a C. L l e a n d e r a n d E l e n a M. P a p a , who d i d the t y p i n g f o r a l l of the p r e l i m i n a r y v e r s i o n s , t o L u c y S t o c k w e l l f o r the c a r e f u l a n d p a i n s t a k i n g c o m p o s i t i o n of the c a m e r a c o p y , and to A g u s t i n a C u n a n a n a n d T e r e n c e M o o r e for final proofreading. J . D. B .

INTRODUCTION B e g i n n i n g T a g a l o g with i t s a c c o m p a n y i n g r e c o r d e d m a t e r i a l h a s b e e n d e s i g n e d t o m e e t t h e spec i f i c n e e d s of adult n a t i v e s p e a k e r s of E n g l i s h who w i s h to l e a r n s p o k e n T a g a l o g , though s t u d e n t s with other language backgrounds m a y be a b l e to follow t h e c o u r s e with p r o f i t . With f a i r l y i n t e n s i v e c l a s s s c h e d u l i n g , and a s s u m i n g l a b o r a t o r y a s s i g n m e n t s a n d h o m e study, t h e t e x t c a n be c o v e r e d in one a c a demic year. The text i s designed to a c c o m p l i s h two a i m s . The f i r s t i s to i m p a r t o r a l c o n t r o l of T a g a l o g and, b y m e a n s of a n a c q u a i n t a n c e with t h e m a j o r p a t t e r n s of t h e l a n g u a g e , to p r o v i d e the m e a n s f o r a d d i t i o n a l i n d e p e n d e n t study t h a t w i l l l e a d t o a f u l l m a s t e r y of the s t r u c t u r e s and a v o c a b u l a r y that i s s u f f i c i e n t l y b r o a d t o m e e t t h e n e e d s of m o s t s t u d e n t s . T h e s e c ond a i m i s t o p r o v i d e a c c u r a t e , u p - t o - d a t e i n f o r m a t i o n a b o u t t h e p a t t e r n s of F i l i p i n o c u l t u r e t h a t w i l l e n a b l e a s t u d e n t t o u n d e r s t a n d the s o c i a l c u s t o m s , s t a n d a r d s , v a l u e s , and a s p i r a t i o n s of t h e F i l i p i n o p e o p l e , in o r d e r to p r e p a r e h i m f o r s y m p a t h e t i c , e n l i g h t e n e d , and u s e f u l p a r t i c i p a t i o n in the c o n t e x t of F i l i p i n o s o c i e t y . A t h i r d , u n p l a n n e d but w e l c o m e , r e s u l t of studying t h i s c o u r s e f o r t h e E n g l i s h - s p e a k ing student s h o u l d be a n a p p r e c i a t i o n of l i n g u i s t i c s t r u c t u r e , both E n g l i s h a n d T a g a l o g , a s a c o h e s i v e , i n t e r r e l a t e d , and c o m p l e x s e t of p a t t e r n e d p h e n o m e n a t h r o u g h w h i c h a p e o p l e e x p r e s s t h e m s e l v e s ind i v i d u a l l y a n d c o l l e c t i v e l y . It w i l l be e s p e c i a l l y r e v e a l i n g t o t h e E n g l i s h s p e a k e r to g e t a g l i m p s e into t h e l i n g u i s t i c w o r l d of s p e a k e r s of a n o n - I n d o - E u r o p e a n l a n g u a g e , w h e r e b a s i c c o n t r a s t s of l i n g u i s t i c s t r u c t u r e s s t a n d m o r e s h a r p l y f o c u s e d , and w h e r e m e a n s of c o n c e i v i n g a n d e x p r e s s i n g i d e a s a r e not r e l a t e d by c o m m o n g e n e s i s . The E n g l i s h s p e a k e r w i l l find, f o r i n s t a n c e , t h a t f a m i l i a r g r a m m a t i c a l c a t e g o r i e s l i k e g e n d e r and t e n s e a r e m u c h l e s s imp o r t a n t in T a g a l o g , but that new and u n f a m i l i a r c a t e g o r i e s l i k e f o c u s and a s p e c t m u s t b e u n d e r s t o o d and u t i l i z e d f o r e f f i c i e n t c o m p r e h e n s i o n a n d e x p r e s s i o n . T h i s u n d e r s t a n d i n g of l i n g u i s t i c s t r u c t u r e s u r e l y q u a l i f i e s the study of l a n g u a g e in g e n e r a l a n d of T a g a l o g in p a r t i c u l a r a s l e g i t i m a t e c o n t e n t of a l i b e r a l a r t s e d u c a t i o n , b e y o n d the u t i l i t a r i a n f a c i l i t y of t h e a b i l i t y t o c o m m u n i c a t e in a n o t h e r l a n g u a g e . It d o e s not d e t r a c t f r o m the v a l u e of t h i s t e x t t o s a y t h a t it d o e s not f u l l y s u c c e e d in e i t h e r i t s ling u i s t i c o r i t s c u l t u r a l a i m s and o b j e c t i v e s . U n q u a l i f i e d s u c c e s s in t h e s e two i m m e n s e f i e l d s i s p r o b a b l y b e y o n d a n y o n e - y e a r c o u r s e of study, e v e n f o r a p t and w e l l - m o t i v a t e d s t u d e n t s . B u t t h e t e x t d o e s p r o v i d e a u s e f u l b e g i n n i n g and a s o l i d f o u n d a t i o n f o r t h e k i n d of r e f i n e d s t u d y t h a t i s b e s t a c c o m p l i s h e d a s a p a r t i c i p a n t in, r a t h e r t h a n m e r e l y a s a s t u d e n t of, a s o c i e t y . B u t a student who h a s m a s t e r e d t h e m a t e r i a l of t h e c o u r s e w i l l b e a b l e t o s a t i s f y a l m o s t a l l h i s b a s i c l i n g u i s t i c n e e d s , and h e w i l l not f i n d F i l i p i n o s o c i e t y and c u l t u r e a s t r a n g e a n d m y s t e r i o u s k i n d of b e h a v i o r t h a t h e c a n u n d e r s t a n d o n l y af[vii]

t e r overcoming s e v e r e culture shock. The b a s i s f o r l i n g u i s t i c a n d c u l t u r a l p a r t i c i p a t i o n in P h i l i p pine l i f e i s p r o v i d e d in g e n e r o u s q u a n t i t y . B e g i n n i n g T a g a l o g c o n s i s t s of 25 u n i t s and app e n d i c e s . D e p e n d i n g on t h e i n t e n s i t y of t h e c o u r s e , m o t i v a t i o n of t h e s t u d e n t s , s i z e of t h e c l a s s , am o u n t of o u t s i d e study t i m e , a n d l a b o r a t o r y f a c i l i t i e s a v a i l a b l e , a unit c a n b e c o v e r e d in f o u r t o e i g h t c o n t a c t h o u r s . In t h e f i r s t h a l f of t h e t e x t , t h e student p l a y s t h e p a r t of h e a r e r and s p e a k e r , with only i n c i d e n t a l r e a d i n g of o r a l d i a l o g s a n d d r i l l s . F r o m U n i t X I I I on t h e r e i s a r e a d i n g s e c t i o n d e s i g n a t e d f o r e a c h u n i t , c o r r e l a t e d with t h e p r i m a r i l y s p o k e n m a t e r i a l s , but d e s i g n e d t o p r o m o t e f a c i l i t y in t h e o r t h o g r a p h y and d i s t i n c t i v e p a t t e r n s of t h e w r i t t e n l a n g u a g e . T h e s e r e a d i n g s , w h i l e c o r r e l a t e d with the u n i t s of the b a s i c c o u r s e , a p p e a r in a n o t h e r t e x t , in P a r t I, S e c t i o n A of Int e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g . Unit I h a s a s p e c i a l f o r m a t , a dialog followed b y a f e w s i m p l e d r i l l s , and t h e n a s k e t c h y o v e r v i e w of T a g a l o g p r o n u n c i a t i o n a s it c o m p a r e s to E n g l i s h . F r o m U n i t II on, t h e b a s i c f o r m a t , subj e c t to l i m i t a t i o n s n o t e d , i s a s f o l l o w s : A. B. C. D. E. F. G. H.

B a s i c Dialog C u l t u r a l and S t r u c t u r a l N o t e s P r o n u n c i a t i o n E x e r c i s e s (to Unit X I I I ) D r i l l s and G r a m m a r Cumulative Drills Visual-Cue Drills Comprehension-Response Drills R e a d i n g s ( f r o m Unit X I I I )

A d i s c u s s i o n of the c o n t e n t a n d r e c o m m e n d e d p r e s e n t a t i o n of e a c h of t h e s e s e c t i o n s f o l l o w . A . T h e B a s i c D i a l o g i s t h e h e a r t a n d c o r e of e a c h u n i t , f r o m w h i c h a l l o t h e r s e c t i o n s a r e der i v e d . It i s p r e s u m e d t h a t s t u d e n t s w i l l m e m o r i z e the t w e n t y o r s o s p e e c h e s of e a c h d i a l o g a s a means/ of a s s i m i l a t i n g the b a s i c p a t t e r n s (pronunc i a t i o n a n d s t r u c t u r e ) of t h e l a n g u a g e . M e m o r i z a t i o n c a n b e g i n with c h o r a l and l a t e r i n d i v i d u a l r e p e t i t i o n s of p h r a s e s a n d s e n t e n c e s . If t h e f o r t u n a t e c i r c u m s t a n c e of a s m a l l c l a s s e x i s t s , c h o r a l r e p e t i t i o n c a n be r e d u c e d o r e l i m i n a t e d e n t i r e l y . But m e m o r i z i n g the dialog through m e c h a n i c a l r e p e t i t i o n i s not enough. E v e n w h i l e studying the b a s i c dialog, the a l e r t t e a c h e r will introduce v a r i a t i o n s i n t o c l a s s p r o c e d u r e . D i a l o g l i n e s c a n be cued by q u e s t i o n s and by having students r e p e a t s u c c e s s i v e l i n e s , e v e n i f t h e r e i s not a q u e s t i o n a n s w e r r e l a t i o n s h i p between l i n e s , and by d r a m a t i z a t i o n s ( p r e f e r a b l y with a p p r o p r i a t e a c t i o n s , g e s t u r e s , and stage b u s i n e s s ) . A s a r e l a t e d a c t i v i t y w h i l e p r a c t i c i n g t h e b a s i c d i a l o g and a s a m e a n s of e n c o u r a g i n g s t u d e n t a t t e n t i o n and a l e r t n e s s , v a r i a t i o n s of v o c a b u l a r y i t e m s o r s i t u a t i o n s c a n b e i n t r o d u c e d . It i s w e l l t o l e t s t u d e n t s know t h a t they cannot a l w a y s s a f e l y p r e d i c t the a c t i v i t i e s

viii

INTRODUCTION

and p r o c e d u r e s of a l a n g u a g e c l a s s . Continually repeated a c t i v i t i e s , no m a t t e r how u s e f u l and v a l u a b l e they m a y be in t h e m s e l v e s , tend to l o s e their effect i v e n e s s and b e c o m e m e c h a n i c a l . It i s r e c o m m e n d e d that d i a l o g s be p r e s e n t e d in c l a s s , but that m e m o r i z a t i o n p r a c t i c e be l e f t l a r g e ly to the l a b o r a t o r y and, a f t e r the f i r s t two or s o l e s s o n s , to home study. B . C u l t u r a l and S t r u c t u r a l Notes i s a m i s c e l l a n e ous s e c t i o n d e s i g n e d to anticipate s o m e of the questions that m a y occur to students a s they a r e studying the d i a l o g and to s t i m u l a t e i n t e r e s t with data which show the r e l a t i o n s h i p s between d i f f e r e n t p h a s e s of Philippine language and culture, or between Philippine and other s y s t e m s . It i s d e s i g n e d f o r individual r e a d i n g and, if u s e d , should be a s signed f o r home study. C l a s s t i m e i s too v a l u a b l e to have it d i v e r t e d to f a s c i n a t i n g but l i n g u i s t i c a l l y non-productive d i s c u s s i o n s which might c h a r a c t e r i z e c l a s s study of the notes. C. P r o n u n c i a t i o n E x e r c i s e s a r e d e s i g n e d to take up individual p r o b l e m s which r e s u l t a s the e f f e c t of s u p e r i m p o s i n g T a g a l o g p a t t e r n s of pronunciation on the h a b i t s of s p e a k e r s of E n g l i s h . T h i s s e c t i o n shows m o s t c l e a r l y the need to c o n s i d e r the background language of the student a s well a s the struct u r e of the l a n g u a g e he i s studying, a b a s i c tenet of s e c o n d - l a n g u a g e teaching. It i s r e c o m m e n d e d that d r i l l s be taken up in c l a s s , with additional p r a c t i c e provided in the l a n g u a g e l a b o r a t o r y . D. D r i l l s and G r a m m a r i s a s e c t i o n where individual g r a m m a r points a r e p r e s e n t e d , d r i l l e d , and d i s c u s s e d , and where additional incidental pronunciation p r a c t i c e i s given. The p r e s e n t a t i o n u s u a l l y c o n s i s t s of a l i s t of e x a m p l e s e n t e n c e s taken f r o m p r e v i o u s l y l e a r n e d d i a l o g s or d e v i s e d f r o m f a m i l i a r v o c a b u l a r y to i l l u s t r a t e the point at hand, followed by a chart which a t t e m p t s to convey through s p a t i a l a r r a n g e m e n t s the r e l a t i o n s h i p s of the constituent p a r t s of the pattern, a kind of e x t r a p o l a t i o n of the pattern. The c h a r t i s followed by a few b r i e f , exp l a n a t o r y notes intended to f u r t h e r c l a r i f y t h e s e rel a t i o n s h i p s . It i s r e c o m m e n d e d that the e n t i r e presentation ( e x a m p l e s , chart, and n o t e s ) be taken up in c l a s s . A f t e r the p r e s e n t a t i o n c o m e the d r i l l s thems e l v e s , which a r e n u m e r o u s and v a r i e d . A s f a r a s p o s s i b l e , they a r e m a d e contextually v a l i d by developing s e q u e n c e s of two, three, or four l o g i c a l l y related s e n t e n c e s . In g e n e r a l , an a t t e m p t i s m a d e to s e q u e n c e the d r i l l s f r o m s i m p l e s t to m o s t c o m p l e x , u s u a l l y ending with t r a n s l a t i o n d r i l l s . The u s u a l sequence i s substitution, t r a n s f o r m a t i o n , r e s p o n s e , t r a n s l a t i o n , though combinations and v a r i a n t patt e r n s have been p u r p o s e l y p r e p a r e d to help p r e v e n t the b o r e d o m that s o often a c c o m p a n i e s the indispens a b l e amount of d r i l l that p r o d u c e s l e a r n i n g . In conducting t h e s e d r i l l s , the t e a c h e r should s e e k v a r i e t y and should develop s t a n d a r d s i g n a l s and g e s t u r e s to c o m m u n i c a t e a s n a t u r a l l y a s p o s s i ble. F o r e x a m p l e , a d d r e s s i n g a p e r s o n and r a i s i n g the e y e b r o w s m a y be enough to s i g n a l that a res p o n s e to a question i s d e s i r e d . G e s t u r e s can be e s p e c i a l l y helpful in r e i n f o r c i n g pronoun m e a n i n g s ,

p a r t i c u l a r l y in the c a s e of f i r s t p e r s o n p l u r a l pronouns, where one f o r m , tayo. i n c l u d e s the p e r s o n a d d r e s s e d , but another f o r m , k a m i . d o e s not. The t e a c h e r should r e m e m b e r that d r i l l i s a p e r i o d devoted to student p r a c t i c e , and the m o r e the t e a c h e r can f a d e into the background, without repudiating h i s r e s p o n s i b i l i t y a s c l a s s l e a d e r , the m o r e p r a c t i c e the students will get. He should enc o u r a g e initiative, even when an a n s w e r i s d i f f e r ent f r o m what i s given in the text. If the a n s w e r l e a d s away f r o m the g r a m m a r point, the c l a s s m u s t be brought back, but a f t e r , not during, an answer. A n s w e r s a r e given f o r m o s t d r i l l s , either on the s a m e p a g e or in a k e y in the appendix. T h i s i s s o the student can e v a l u a t e h i s p e r f o r m a n c e during home study. The student should take a d v a n t a g e of the d e s i g n of the d r i l l s e c t i o n by c o v e r i n g t h e s e a n s w e r s until he h a s gone through the m e n t a l p r o c e s s e s the d r i l l s a r e d e s i g n e d to p r o d u c e ; t h e r e i s no l e a r n i n g value in r e a d i n g a question and then r e a d i n g the a n s w e r without f i r s t trying to supply that a n s w e r . In the c l a s s r o o m (and in the l a b o r a t o r y if s u f f i c i e n t student d i s c i p l i n e can be supp l i e d ) the textbooks should be c l o s e d a f t e r the presentation of a g r a m m a r point and r e m a i n c l o s e d during the d r i l l . Following the d r i l l s e n t e n c e s , t h e r e i s a s e c t i o n c a l l e d d i s c u s s i o n which contains a m o r e d e t a i l e d explanation of the p a t t e r n p r e s e n t e d , v a r i a n t f o r m s , p a r a l l e l s to s i m i l a r T a g a l o g or E n g l i s h p a t t e r n s , etc. T h i s i s p r o v i d e d f o r the student who wants an a c a d e m i c u n d e r s t a n d i n g of the m a t e r i a l he i s l e a r n i n g a s a skill. It can be helpful a s a m e a n s of "nailing down" a pattern, but s o m e students have little i n t e r e s t in g r a m m a r d i s c u s s i o n s , and they should be allowed to skip this p a r t of the section. In any c a s e , whether optional or r e c o m m e n d e d , the r e a d i n g of the d i s c u s s i o n should be l e f t f o r home study. E . The C u m u l a t i v e D r i l l s attempt to r e l a t e new p a t t e r n s with t h o s e studied p r e v i o u s l y . A g a i n var i e t y i s i m p o r t a n t , both in d r i l l type and in presentation, and the t e a c h e r should t r y to introduce novelty into t h e s e d r i l l s whenever p o s s i b l e . They can be p r e s e n t e d in c l a s s and, if n e c e s s a r y , p r a c ticed in the l a b o r a t o r y . F . The V i s u a l - C u e D r i l l s a r e p i c t u r e s in the textbook with s i m p l e i n s t r u c t i o n s on how the student should r e a c t v e r b a l l y . H e r e of all p l a c e s var i e t y should be e n c o u r a g e d , since it i s r a r e indeed that a p i c t u r e cannot evoke m o r e than one r e s p o n s e . The t e a c h e r should a c c e p t any r e s p o n s e that f i t s the context of the p i c t u r e and the c l a s s r o o m and should e n c o u r a g e additional r e s p o n s e s . B e c a u s e of the nature of t h e s e d r i l l s , they m u s t be done in the c l a s s r o o m . K e y s of s u g g e s t e d ans w e r s can be found in Appendix II. G. C o m p r e h e n s i o n - R e s p o n s e D r i l l s a r e purp o s e l y p l a c e d n e a r the end of the unit. They a r e r e v i e w q u e s t i o n s intended to elicit the s u b s t a n c e r a t h e r than the v o c a b u l a r y and s t r u c t u r a l d e t a i l s of the dialog. They should be c o n s i d e r e d one hund r e d per cent contextual, i . e . , any r e s p o n s e that

INTRODUCTION c o m m u n i c a t e s the c o n t e n t of t h e a n s w e r (without doing v i o l e n c e t o p a t t e r n s of T a g a l o g s t r u c t u r e ) should be a c c e p t e d . T h e r e should be no r e q u i r e m e n t of f u l l s e n t e n c e s . Indeed, o f t e n a s i n g l e w o r d or even a g e s t u r e might be adequate communication. T h e s e d r i l l s m u s t b e done in c l a s s . A l i s t of poss i b l e r e s p o n s e s i s included in the a n s w e r k e y in Appendix II. H. T h e R e a d i n g s , which a r e p a r t of t h e d e s i g n of the b a s i c c o u r s e , b e g i n in Unit X I I I . T h e y a r e s i m ple a t f i r s t and i n c r e a s e in c o m p l e x i t y . T h e r e a d ings p r o v i d e a n e x c e l l e n t opportunity to e x p a n d on the c u l t u r a l p a t t e r n s p r e s e n t e d b y s u g g e s t i o n s in the d i a l o g s . T h e y s t a y within t h e s t r u c t u r a l p a t t e r n s p r e s e n t e d up t o the unit t h e y go with, but s o m e new v o c a b u l a r y i t e m s a r e i n t r o d u c e d , u s u a l l y m a r k e d by a t r a n s l a t i o n in f o o t n o t e s if the c o n t e x t d o e s not m a k e the m e a n i n g a p p a r e n t . T h e f o o t n o t e s a r e a l s o u s e d to c l a r i f y c u l t u r a l m a t e r i a l a l l u d e d to in the readings. T h e s e r e a d i n g s a r e an i n t r i n s i c p a r t of B e g i n ning T a g a l o g . but t h e y a r e p h y s i c a l l y l o c a t e d in ano t h e r t e x t , I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g . a r e a d e r which i s i n t e n d e d to a c c o m p a n y the l a s t h a l f of t h e b a s i c c o u r s e and then c a r r y t h e student on to a h i g h e r l e v e l of p r o f i c i e n c y by p r o v i d i n g m o r e advanced learning m a t e r i a l s . The readings for the b a s i c c o u r s e a p p e a r in P a r t I, w h e r e t h e y a r e d e s i g n a t e d by the s a m e unit n u m b e r and t i t l e that ident i f i e s t h e m in B e g i n n i n g T a g a l o g . It i s r e c o m m e n d e d that r e a d i n g s be a s s i g n e d f o r h o m e study, r a t h e r than o r a l r e a d i n g in c l a s s , s i n c e r e a d i n g in r e a l l i f e i s a l m o s t a l w a y s an individual (and s i l e n t ) a c t i v i t y . It would be quite a p p r o p r i a t e , h o w e v e r , to h a v e q u e s t i o n s and d i s c u s s i o n in the c l a s s r o o m b a s e d on the r e a d i n g s , o r t h e s e m a y b e assigned as written homework. F o u r a p p e n d i c e s c o n t a i n the f o l l o w i n g r e f e r e n c e m a t e r i a l : A p p e n d i x I — a l i s t of u s e f u l e x p r e s s i o n s that c a n be p r e s e n t e d a s n e e d e d , e i t h e r at the beginning or during the f i r s t l e s s o n s of the c o u r s e ; App e n d i x I I — k e y s in which p o s s i b l e a n s w e r s a r e l i s t e d f o r a l l the d r i l l s in t h e t e x t t h a t do not h a v e a n s w e r s l i s t e d in the d r i l l f o r m a t ; A p p e n d i x III — t h r e e v e r b c h a r t s showing r e g u l a r f o r m a t i o n s in t h e i n f l e c t i o n a l a s p e c t and f o c u s s y s t e m s ; A p p e n d i x I V — a l i s t of the two s y s t e m s of T a g a l o g n u m b e r s , one d e r i v e d f r o m P r o t o - M a l a y and the o t h e r a m o r e r e c e n t b o r r o w i n g f r o m S p a n i s h . F o l l o w i n g the appendices t h e r e is a v o c a b u l a r y containing the 1,300 l e x i c a l i t e m s i n t r o d u c e d in the t e x t , with a m i n i m u m g r a m m a t i c a l c l a s s i f i c a t i o n , an i n d i c a t i o n of t h e i r c i t a t i o n p r o n u n c i a t i o n , a d e f i n i t i o n in E n g l i s h , and a l o c a t o r s y m b o l that i n d i c a t e s t h e unit of f i r s t occ u r r e n c e f o r e a c h e n t r y . F i n a l l y t h e r e i s an i n d e x of g r a m m a t i c a l t e r m s and f o r m s with r e f e r e n c e s to the p a g e in t h e t e x t w h e r e e a c h i s d i s c u s s e d . One i m p o r t a n t f e a t u r e of the t e x t r e m a i n s t o be d i s c u s s e d : the r e s p e l l i n g . T h e s e n t e n c e s of t h e b a s i c d i a l o g s a p p e a r in t h r e e c o l u m n s . T h e c o l u m n to the l e f t i s T a g a l o g in t r a d i t i o n a l o r t h o g r a p h y . T h e c o l u m n to t h e r i g h t i s a c o n t e x t u a l l y e q u i v a l e n t t r a n s l a t i o n in E n g l i s h , a s c l o s e a s p o s s i b l e t o the T a g a l o g o r i g i n a l without v i o l a t i n g E n g l i s h i d i o m .

ix

T h e m i d d l e c o l u m n i s a r e s p e l l i n g of t h e T a g a l o g in t h e l e f t - h a n d c o l u m n , d e s i g n e d to i n d i c a t e c e r t a i n i m p o r t a n t f e a t u r e s of p r o n u n c i a t i o n t h a t a r e not i n d i c a t e d in T a g a l o g a s it i s n o r m a l l y w r i t t e n . In p a r e n t h e s e s b e l o w the T a g a l o g r e s p e l l i n g , t h e r e i s a l i t e r a l t r a n s l a t i o n of w o r d s a p p e a r i n g in the c o u r s e f o r the f i r s t t i m e . T h e r e s p e l l i n g i s i n t e n d e d a s an a i d to pronunc i a t i o n , t o a s s i s t the student a s he t r i e s to r e m e m b e r what the s e n t e n c e sounded l i k e when h e h e a r d it f r o m t h e t e a c h e r o r on t a p e . S i n c e t h e r e a r e a l l o w a b l e p r o n u n c i a t i o n v a r i a n t s b a s e d on d i a l e c t g e o g r a p h y and d i f f e r e n t i n t e r p r e t a t i o n s of the s a m e m a t e r i a l , the r e s p e l l i n g c a n n o t a l w a y s hope to r e c o r d what the student h a s h e a r d , but it will a l w a y s show one p o s s i b l e and u s u a l l y f r e q u e n t pronunciation. T h e r e s p e l l i n g h a s t h e a d v a n t a g e of b e i n g ent i r e l y c o n s i s t e n t . T a g a l o g s p e l l i n g i s not o f t e n inc o n s i s t e n t , but t h e r e a r e c a s e s w h e r e it i s , a s in k u m u s t a po w h e r e go^ i s p r o n o u n c e d / p o - ' / but kum u s t a po k a y o w h e r e the s a m e is pronounced / p u ' / . M o r e i m p o r t a n t , the r e s p e l l i n g shows the a s s u m e d c o n s o n a n t s / h / and / ' / e v e r y t i m e t h e y o c c u r , which c a n be a h e l p to a student, who i s i l l - e q u i p p e d to i d e n t i f y t h e d i f f e r e n c e b e t w e e n bata and b a t a ( / b a t a h / ' b a t h r o b e ' and / b a - t a ' / 'child') from context. T h e r e is, incidentally, a rather complex syst e m of a c c e n t m a r k s which p a r t l y i d e n t i f i e s t h e s e c o n s o n a n t s and s y l l a b l e - s t r e s s p a t t e r n s , which i s r e c o m m e n d e d by the I n s t i t u t e of N a t i o n a l L a n g u a g e and taught in the s c h o o l s . S i n c e it i s not g e n e r a l l y u s e d in j o u r n a l i s m o r p r i n t i n g o t h e r w i s e , it was d e c i d e d not t o t e a c h the s y s t e m t o s e c o n d - l a n g u a g e s t u d e n t s in t h i s t e x t . A s a j u s t i f i c a t i o n , it was f e l t t h a t s t u d e n t s should not be g i v e n a c r u t c h with a c c e n t m a r k s in the t r a d i t i o n a l s p e l l i n g which t h e y would not find a n y w h e r e e l s e . F i n a l l y , t h e r e s p e l l i n g i n d i c a t e s an i n t o n a t i o n i n t e r p r e t a t i o n by m a r k i n g s t r e s s , p i t c h , and j u n c t u r e . S t r e s s i s m a r k e d by a r a i s e d dot following the s t r e s s e d v o w e l . T h i s s y m b o l was c h o s e n , r a t h e r than a n a c u t e a c c e n t o v e r the v o w e l , s i n c e length (not l o u d n e s s o r p i t c h s h i f t , a s in E n g l i s h ) i s the p r i m a r y c h a r a c t e r i s t i c of T a g a l o g s t r e s s . P i t c h i s shown by a l i n e on t h r e e l e v e l s , r e p r e s e n t i n g a low, m i d , and high r a n g e . T h e r e p r e s e n t a t i o n i s a p p r o x i m a t e only, s i n c e a n y s t y l i z a t i o n w i l l f a i l to show a l l the s u b t l e t i e s of i n t o n a t i o n without a p l e t h o r a of s m o t h e r i n g d e t a i l . J u n c t u r e i s shown by a v e r t i c a l l i n e , by s p a c i n g b e t w e e n p h r a s e s , and by a r r o w s up o r down a t t h e end of each sentence. S o m e s t u d e n t s do not l i k e r e s p e l l i n g and c l a i m t h e y a r e c o n f u s e d by it. T h o s e who f e e l t h i s way a r e i n v i t e d t o i g n o r e the m i d d l e c o l u m n , though it should not b e h a r d to r e a d , s i n c e a l l the s y m b o l s not m e n t i o n e d a b o v e a r e f a m i l i a r f r o m E n g l i s h . When r e s p e l l i n g a p p e a r s in t h e c o n t e x t of e x p l a n a t o r y m a t e r i a l (in c h a r t s or d i s c u s s i o n s ) , it i s s e t off by s l a n t l i n e s : / / . In the d r i l l s e c t i o n s , the o v e r l i n i n g s (but not o t h e r f e a t u r e s of the r e s p e l l i n g ) a r e u s e d in at

X

INTRODUCTION

l e a s t one sentence in m o s t d r i l l s to suggest an int e r p r e t a t i o n of the sentences. T h e b a s i c pattern of i n t e r p r e t a t i o n can be c a r r i e d through the e n t i r e d r i l l , though it must, of c o u r s e , be m o d i f i e d to f i t each sentence, since the s t r e s s patterns of individual w o r d s to some extent d e t e r m i n e what an intonation pattern can be. It w i l l be noticed that a f e w n o n - T a g a l o g sounds a r e used in names, such as the / v / in D a v i d / d a v i ' d / and the / f / in C l a r k F i e l d /kla-rk f i ' l d / . T h e s e in g e n e r a l r e p r e s e n t the f a c t s of pronunciation of m o s t educated F i l i p i n o s and should not cause the students any d i f f i c u l t y . A f u l l set of tape r e c o r d i n g s has been p r e p a r e d f o r the b a s i c c o u r s e . T h e s e a r e in t h r e e s e p a r a t e s e r i e s : d i a l o g s (13 181/u-foot r e e l s of tape), d r i l l s (36 r e e l s ) , and r e a d i n g s (6 r e e l s ) . T h e dialog of each unit is in t h r e e c o m p l e t e r e p e t i t i o n s of the dialog sequence. F o r m a t 1 is r e c o r d e d as f o l l o w s : the E n g l i s h equivalent of each d i a l o g sentence is f o l l o w e d by the T a g a l o g sentence as a f u l l u t t e r a n c e , with spaced s i l e n c e f o r student r e p e t i t i o n , f o l l o w e d by a rendition of " p a r t i a l s " , or p h r a s e s f r o m the utterance not e x c e e d i n g seven or eight s y l l a b l e s in the e a r l y l e s s o n s , which a r e g i v e n with spaces f o r r e p e t i t i o n in context sequence. Each long sentence is b r o k e n up f o r phrase p r a c t i c e in this w a y f o r two r e p e t i t i o n s , f o l l o w e d by a rendition of the c o m p l e t e sentence, again with space f o r student repetition. F o r m a t 2 i s a d r a m a t i z a t i o n of the dialog, with no spaces f o r r e p e t i t i o n , to be used as a comprehension e x e r c i s e and ta p r o v i d e a m o d e l f o r eventual student p e r f o r m a n c e . F o r m a t 3 is a rendition of each f u l l sentence once, with a t i m e d space f o r a single student repetition. Thus F o r m a t l i s d e s i g n e d f o r p r e l i m i n a r y m e m o r i z a t i o n d r i l l , F o r m a t 2 as a p e r f o r m a n c e m o d e l or as a stimulus f o r simultaneous r e p e t i t i o n , and F o r m a t 3 a s a c o n f i r m a t i o n d r i l l or f o r r e v i e w . The second s e r i e s of r e c o r d i n g s is the d r i l l s . A l l d r i l l s which lend t h e m s e l v e s to l a b o r a t o r y perf o r m a n c e (which e x c l u d e s the v i s u a l - c u e d r i l l s , c o m p r e h e n s i o n - r e s p o n s e d r i l l s , and a f e w o t h e r s ) a r e r e c o r d e d in the same b a s i c f o r m a t . T h e m o d e l and the cue, usually m a r k e d ' t e a c h e r ' in the text, a p p e a r s on the tape. Then a space f o l l o w s f o r the student's p e r f o r m a n c e , f o l l o w e d by a c o n f i r m a t i o n on the tape g i v i n g the c o r r e c t student r e s p o n s e . The student w i l l have t o r e a d the d r i l l instructions f r o m the text, but should then c l o s e his book and do the d r i l l s without w r i t t e n guidance. T h i s is an important point; m e r e l y reading the a n s w e r s as they a r e l i s t e d in the text w i l l short c i r c u i t the l e a r n i n g p r o c e s s , since the pattern f o r m a t i o n is a product of the aut h o r ' s , not the student's, mind. The t h i r d s e r i e s of r e c o r d i n g s is the r e a d i n g s a s s i g n e d in I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g to the b a s i c c o u r s e . T h e s e a r e in a l i s t e n i n g f o r m a t , f o r the student who w i s h e s to tune his e a r s to the patt e r n s and t e m p o of o r a l r e a d i n g ; if he w i s h e s to p r a c t i c e o r a l reading, he can l i s t e n and r e p e a t along with the v o i c e on the tape. T h e s e r e c o r d i n g s can also be used in the c l a s s r o o m to change the pace of the usual l e s s o n a c t i v i t i e s and as an i n f o r m a l test of o r a l c o m p r e h e n s i o n .

H e r e , f o r the student, a r e a f e w b r i e f study hints, which, if taken s e r i o u s l y and a p p l i e d to the p r o b l e m of l e a r n i n g T a g a l o g , can i m p r o v e the eff e c t i v e n e s s of c l a s s a c t i v i t i e s : 1. C l a s s t i m e is valuable. K e e p your attendance r e g u l a r and do l a b o r a t o r y a s s i g n m e n t s and other outside study thoroughly to save t i m e in c l a s s . When r e c i t i n g , a v o i d questions that do not deal with the point at hand and speculative questions on why this or that pattern should be used. 2. P a r t i c i p a t e w h o l e h e a r t e d l y in c l a s s a c t i v i t i e s . Speak up c l e a r l y and don't h e s i t a t e to use m e a n i n g f u l g e s t u r e s and to d r a m a t i z e l e a r n i n g situations which lend t h e m s e l v e s to d r a m a t i z a t i o n . 3. Maintain n o r m a l speed and t e m p o when speaking in T a g a l o g . A v o i d the e x a g g e r a t i o n s of o v e r l y c a r e f u l pronunciation. 4. L i s t e n c a r e f u l l y as the t e a c h e r speaks and i m i t a t e c a r e f u l l y . Don't b e c o m e overdependent on w r i t t e n f o r m s . The a i m of the c o u r s e i s spoken T a g a l o g . Skill in understanding and speaking should be d e v e l o p e d f r o m the f i r s t day. 5. M a s t e r y , not c o v e r a g e , of the m a t e r i a l is the o b j e c t i v e of the c o u r s e . A c e r t a i n amount of r e v i e w is built into the l e s s o n s , e s p e c i a l ly in the cumulative d r i l l s , but don't hesitate to go back and r e f a m i l i a r i z e y o u r s e l f with e a r l i e r d i a l o g s and d r i l l s if y o u ' r e not sure of them. 6. Schedule l a b o r a t o r y and h o m e study t i m e to p r o v i d e f r e q u e n t contact with the m a t e r i a l . T w o h a l f - h o u r study p e r i o d s at d i f f e r e n t t i m e s during the day a r e usually m o r e e f f e c tive than a single one-hour study p e r i o d . When studying, concentrate on the patterns and the m e s s a g e they c a r r y . U s e a n s w e r s and k e y s to check only a f t e r working through a d r i l l sequence. 7. U s e the language w h e n e v e r you can. T a l k to your t e a c h e r and f e l l o w students in T a g a l o g . Use the language f o r routine questions in c l a s s . T a l k with t r a v e l l e r s , see m o v i e s , r e a d n e w s p a p e r s , etc., to get as much pract i c e in the language a s p o s s i b l e . Beginning T a g a l o g is the f i r s t of a s e r i e s of f o u r books p r o d u c e d in a single m a t e r i a l s p r o j e c t . The other t h r e e a r e I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in Tag a l o g , m e n t i o n e d e a r l i e r in this introduction, Tagalog R e f e r e n c e G r a m m a r , and T a g a l o g - E n g l i s h . E n g l i s h - T a g a l o g : A Student D i c t i o n a r y . Beginning T a g a l o g is the b a s i c c o u r s e , which introduces the student to the c o m m o n , useful patterns of the language and p r o v i d e s the m e a n s f o r m a s t e r i n g them as a c c e p t a b l e l i n g u i s t i c habits. The second text, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in Tagalog, is d e s i g n e d to strengthen the student's cont r o l of the language, to d e v e l o p his reading knowledge, to s y s t e m a t i c a l l y e n l a r g e h i s working vocab-

INTRODUCTION u l a r y , and to p r o v i d e a n i n t r o d u c t i o n t o s a m p l e s of Tagalog l i t e r a r y w r i t i n g s . Both the b a s i c c o u r s e and the r e a d e r p r e s e n t c o n t e n t m a t e r i a l s w h i c h ill u s t r a t e t h e c u l t u r a l p a t t e r n s of P h i l i p p i n e s o c i e t y . With t h e c o m p l e t i o n of t h e b a s i c c o u r s e a n d t h e r e a d e r , t h e s t u d e n t s h o u l d b e p r e p a r e d to a s s u m e t h e i n i t i a t i v e of f u r t h e r study. T h e o t h e r two i t e m s in t h e s e r i e s , t h e r e f e r e n c e g r a m m a r and the d i c -

xi

t i o n a r y , c a n b e v e r y u s e f u l t o t h e s t u d e n t at t h i s l e v e l , in i n d i v i d u a l and i n d e p e n d e n t study. T h e f o u r i t e m s t o g e t h e r f o r m a c o r r e l a t e d s e r i e s des i g n e d to m e e t t h e n e e d s of a n E n g l i s h - s p e a k i n g student of T a g a l o g who w a n t s t o a c h i e v e a m a s t e r y of the l a n g u a g e a n d a n u n d e r s t a n d i n g of the c u l t u r e which will e n a b l e h i m to work e f f e c t i v e l y within t h e c o n t e x t of P h i l i p p i n e s o c i e t y .

CONTENTS Page The Tagalog Language

v

Introduction

vi

I.

M a p a ng P i l i p i n a s G r a m m a r P o i n t s : I. I t o . I v a n . Ivon 6; II. S a a n . N a s a a n ; D i t o . D i y a n , Doon 7 Pronunciation: Overview 9

i

II.

Bago Magklase P r o n u n c i a t i o n : T h e Consonants /h/ and / ' / i 9 G r a m m a r P o i n t s : I. E q u a t i o n a l S e n t e n c e s 2 0 ; II. F u n c t i o n s of V e r b s 2 4 ; III. I n t e r r o g a t i v e , N e g a t i v e , a n d N e g a t i v e - I n t e r r o g a t i v e 2 5 ; I V . S i n g u l a r a n g - P r o n o u n s : I n t e r r o g a t i v e s 2 8 ; V. A t t r i b u t i o n : U s e of t h e L i n k e r s - n g and na 31

16

III.

K a i s a h a n ng P a m i l y a Pronunciation: S t r e s s 43 G r a m m a r P o i n t s : I. P o s s e s s i v e , P r e f e r e n t i a l , R e s e r v a t i o n a l , L o c a t i v e 4 4 ; II. I n t e r r o g a t i v e s with s a - F o r m s 4 6 ; III. D e f i n i t i z a t i o n of s a - P h r a s e s 4 8 ; I V . L i n k e r s with a n g - D e m o n s t r a t i v e s 4 9

4i

IV.

A r a w ng P i s t a 59 Pronunciation: Vowels under Weak S t r e s s 63 G r a m m a r P o i n t s : I. O v e r t P l u r a l s 6 4 ; II. A n g - P r o n o u n s a n d I n t e r r o g a t i v e s : P l u r a l 6 7 ; III. S a - P r o n o u n s 7 0 ; I V . T h e N u m e r a l s i - x O 7 2 ; V. A t t r i b u t i o n : P o s t p o s e d A d j e c t i v e s 74

V.

Bayanihan 83 P r o n u n c i a t i o n : The N a s a l s 86 G r a m m a r P o i n t s : I. N g - P h r a s e : P o s s e s s i v e 8 7 ; II. N g - P r o n o u n s 8 9 ; III. T h e N u m e r a l s i i - i 9 9 9 3 ; I V . D a t e s : O r d i n a l N u m b e r s and D a y s , M o n t h s , Y e a r s 95

VI.

Ang D o b o l I s t a n d a r d 104 P r o n u n c i a t i o n : S t r e s s P a t t e r n s of m a g - and - u m - V e r b s i 0 6 G r a m m a r P o i n t s : I. I m p e r f e c t i v e V e r b F o r m s : m a g - a n d - u m - V e r b s i i O ; II. I n t e r r o g a t i v e s : a l i n . s a a n ; A d v e r b i a l s a - P h r a s e s i ¿ 4 ; III. C o m p a r i s o n i i 6 ; IV. I n t e n s i f i c a t i o n i i 9

VII.

A n g P a m i l y a ni F i d e l P r o n u n c i a t i o n : /»=/ in E n g l i s h L o a n w o r d s i 3 2 G r a m m a r P o i n t s : I. V e r b s with m a n g - A f f i x : R o o t s with /g, h / a n d with / ' , k / 1 3 3 ; II. E n c l i t i c s 1 3 6 ; III. M a y , M a y r o o n , W a l a : I n d e f i n i t e P o s s e s s i v e 138

i30

VIII.

Idealismo P r o n u n c i a t i o n : T h e C o n s o n a n t s /p/, /t/, a n d /k/ 149 G r a m m a r P o i n t s : I. N g - C o m p l e m e n t s : I n d e f i n i t e O b j e c t s 1 5 i ; II. M a k a - . M a k a p a g - . a n d M a k a p a n g - V e r b s 1 5 3 ; III. D e m o n s t r a t i v e s 1 5 8 ; I V . M a y , M a y r o o n . W a l a : E x i s t e n t i a l 163

i47

IX.

Ang P i l i p i n a P r o n u n c i a t i o n : T h e C o n s o n a n t s / l / a n d / r / 175 G r a m m a r P o i n t s : I. - i n V e r b s a n d D e f i n i t e O b j e c t s 1 7 8 ; II. R e v i e w of a l l V e r b s s o f a r I n t r o d u c e d 183

i73

X.

Ang Ninong i93 P r o n u n c i a t i o n : S i m p l e V o w e l s 196 G r a m m a r P o i n t s : I. L o c a t i v e C o m p l e m e n t s and L o c a t i v e T o p i c s : - a n V e r b s i 9 7 ; II. R e v i e w : a n g - and n £ - Noun a n d P r o n o u n C o m b i n a t i o n s 2 0 1

XI.

Ang P u l i t i k a Pronunciation: Diphthongs 2 1 i

208

[xiii]

xiv

CONTENTS G r a m m a r P o i n t s : I. B e n e f a c t i v e C o m p l e m e n t s a n d B e n e f a c t i v e T o p i c s 212; II. O b j e c t C o m p l e m e n t s w i t h nj» a n d s a ; A c t o r C o m p l e m e n t s w i t h n £ 2±9

XII.

Madaling Araw 228 P r o n u n c i a t i o n : S e q u e n c e s of U n s t r e s s e d S y l l a b l e s 2 3 0 G r a m m a r P o i n t s : I. M a - V e r b s 232; II. K i t a 2 3 7 : III. R e v i e w : P r o n o u n s 239

XIII.

Kagandahang-loob P r o n u n c i a t i o n : S t r e s s S h i f t a n d V o w e l C h a n g e in S u f f i x e d F o r m s 2 4 8 G r a m m a r P o i n t s : I. N a r i t o . N a r i y a n . N a r o o n a n d H e t o , H a v a n . H a y u n 248; II. I n v e r t e d S e n t e n c e s w i t h a y 2 5 0 Reading: Ang m g a B i s i t a

245

XIV.

Si T a g p e G r a m m a r P o i n t s : I. P e r f e c t i v e F o r m s of V e r b s 2 6 2 ; II. A d v e r b s of T i m e ( P a s t ) 267; III. I n t e n s i f i c a t i o n of V e r b s 2 6 9 Reading: Kailangan: Isang T s a p e r o n

260

XV.

Uuwi s a N a n a y G r a m m a r P o i n t s : I. F u t u r e F o r m s of V e r b s 280; II. U s e s of s a 285 Reading: Ako ang M a g b a b a y a d

278

XVI.

Balot 294 G r a m m a r P o i n t s : I. P e r f e c t i v e a n d F u t u r e of - i n , - a n . i - , i p a g - , a n d i p a n g V e r b s 2 9 6 ; II. C o m p a r i s o n s of E q u a l i t y 304; III. G a y a , G a n i t o . G a n y a n , G a n o o n 307 Reading: B a k a s v o n sa P r o b i n s v a

XVII.

Babasahing Pambayan G r a m m a r P o i n t s : I. T h e P r e f i x m a n g - 318; II. B a s i c F o r m s of V e r b s ; A d j e c t i v e - p l u s - B a s i c - F o r m C o n s t r u c t i o n s ( S u m m a r y of V e r b F o r m a t i o n s ) 322; III. P s e u d o - V e r b s 328 R e a d i n g : A n g Ha r a n a

316

XVIII. Sa C e n t r a l M a r k e t G r a m m a r P o i n t s : I. E x c l a m a t o r y S e n t e n c e s 345; II. A c t s of N a t u r e 348; III. A s k i n g a n d G i v i n g P r i c e s 349 Reading: M a g t a n i m Hindi B i r o

343

XIX.

Ang Sabungero G r a m m a r P o i n t s : I. R e c e n t P e r f e c t i v e F o r m s of V e r b s 358; II. P o l i t e U s e of k a y o a n d s i l a 36 1 R e a d i n g : A r a w ng K a l a y a a n

356

XX.

Luksang Lamayan G r a m m a r P o i n t s : I. N o u n s D e r i v e d f r o m V e r b R o o t s : p a g - . p a n g - 373; II. N o u n s D e r i v e d f r o m N o u n R o o t s : m a g - F o r m s 375 Reading: M a g - a r a i Tayo

370

XXI.

K a a r a w a n ni C e l y G r a m m a r P o i n t s : I. C o m m a n d s 384; II. R e q u e s t s 392; III. A t t r i b u t i o n : V e r b s a n d A d j e c t i v e P h r a s e s 399 R e a d i n g : N a g k a s a k i t si L i t o and M a l i g a y a n g P a s k o

382

XXII.

Mahal na A r a w G r a m m a r P o i n t s : I. T a g a - , P a l a - . M a k a - 4 i 4 ; II. P a g , K u n g . T u w i n g in Time Phrases 4i7 Reading: M a s a g a n a n g Bagong Taon and Isang Sulat sa A m e r i k a

4il

XXIII. S a n t a K r u s d e M a y o G r a m m a r P o i n t s : I. P l u r a l P r o n o u n s M o d i f i e d by a n g - P h r a s e 4 2 8 ; II. K u n g a n d ( K a ) p a g C l a u s e s 4 3 0 ; III. I n c l u d e d Q u e s t i o n s 4 3 4 R e a d i n g : T i n d a h a n g S a r i - s a r i a n d A n g L u n s o d ng M a y n i l a

425

XXIV. M g a K a u g a l i a n g P i l i p i n o a t A m e r i k a n o 444 G r a m m a r P o i n t s : I. I n s t r u m e n t a l C o n s t r u c t i o n s : A d j e c t i v e s a n d V e r b s 447; II. M o d e r a t i v e E x p r e s s i o n s 4 5 4 ; III. I n t e n s i v e a n d R e f l e x i v e 456 Reading: Todos los Santos and E l e k s i y o n XXV.

Sa L i n g g o a n g B o i a G r a m m a r P o i n t s : I. W h e n , A s s o o n a s 468; II. C a u s a t i v e T o p i c s 4 7 2 ; III. F \ i r p o s e C l a u s e s 476

465

CONTENTS

xv

R e a d i n g : M a b u h a y ang B a g o n g - K a s a l and M g a Iba't Ibang L u g a r sa Pilipinas Appendix I: U s e f u l E x p r e s s i o n s

485

Appendix II: A n s w e r K e y s

487

Appendix III: V e r b a l A f f i x - F o c u s C h a r t s

502

Appendix IV: C a r d i n a l N u m e r a l s

504

Vocabulary

506

Index

522

UNIT I M a p a ng P i l i p i n a s

M a p of the P h i l i p p i n e s

B a b a t i i n ni G i n o o n g (1) Magpayo ang kaniyang k l a s e , s i s i m u l a n ang p a g t a tawag sa m g a m a g - a a r a l , at m a g b i b i g a y ng l i k s y o n t u n g k o l s a m a p a ng P i l i p i nas.

Mr. Magpayo greets his c l a s s , c a l l s the r o l l , and g i v e s a l e s s o n on the m a p of the P h i l i p p i n e s .

i

G. M a g p a y o : M a g a n d a n g (2) u m a g a s a inyong l a h a t .

m a g a n d a r ] u m a - g a h s a inyat] l a h a ' t (beautiful)(morning)(to)(you) (all)

Mag-aaral: M a g a n d a n g u m a g a po (3), Ginoong Magpayo.

m a g a n d a r | u m a - g a p o - ' ginu'ori m a g p a - y o h (sir ) (mister) (Magpayo)

G. M a g p a y o : N a n d i t o (4) na b a k a y o n g lahat?

, na'nditu na b a kayur| l a h a ' t ( h e r e ) ( a l r e a d y ) ( ? ) (you)

Luningning A r r o y o ?

lumr|nrr) aro'yoh ( L u n i n g n i n g ) (Ar r o y o )

Luningning A r r o y o ?

naTiter po" ' (here )

Here, sir.

Luningning: N a r i t o po (4). G. M a g p a y o : Pedrito Papa?

pedri'to pa'pah (Pedrito) (Papa)

i

t

Good morning, everybody. i

Good morning, Mr. Magpayo.

E v e r y b o d y h e r e now?

Pedrito Papa?

[1]

BEGINNING

2 Pedrito: N a r i t o po.

TAGALOG

n a ' r i t o po- '

Here,

( T u l o y ang p a g t a t a w a g sa mga m a g - a a r a l . )

( C o n t i n u e s with the r o l l call. )

G. M a g p a y o : B u w e n o (5 ), n g a y o n g u m a - b w e ' n o h r|ayur) u m a ' g a h g a , ang i b a ' t i b a n g l u g a r (well) (now) (5 ) s a P i l i p i n a s . sa pilxpi-nas (in ) ( P h i l i p p i n e s ) I T u m i n g i n k a y o r i t o (6). tiTmrr)in k a y u r i ' t o h (look) (here) Ito ang m a p a (5) ng P i l i p i n a s . Ito ang L u s o n (7).

sir.

'ito'h (this)

'ar| m a - p a h (map)

'at) i b a t ibar] l u g a ' r (the)(different)(place)

W e l l , t h i s m o r n i n g (we d i s c u s s ) the different p l a c e s in the P h i l i p p i n e s .

Look here.

nar) p i l i p i - n a s (of)

i

T h i s i s t h e m a p of the P h i l ippines. T h i s is Luzon.

'itu ar) l u s o ' n (Luzon) Ito ang M i n d a n a w (8).

'itu ar) m i n d a n a ' w (Mindanao )

Ang m g a pulong ito ang B i s a y a . Ito a n g S a m a r , L e y t e , S e b u , N e g r o s , at P a n a y (9).

'ari m a r i a pulur| i t o ' h (pi. ) ( i s l a n d )

— I at pana'y (and)(Panay)

S a a n ang L u s o n ? David: D i t o (6) ang L u s o n . G. M a g p a y o : I t u r o m o ang S e b u .

David: Ito ang S e b u .

t

'arj b i s a ' y a ' (Visayas)

'itu ar) s a ' m a r l e ' y t e h s e b u ' h ( S a m a r ) (Leyte) (Cebú) ;

David, h a l i k a (10) sa harapan.

This is Mindanao.

i

ne'gros (Negros)

1

davi'd hali'ka sa harapa'n (David) ( c o m e ) (front) _ . sa'an ar) l u s o ' n (where) d i ' t o h 'arj l u s o - n (here )

D a v i d , c o m e to t h e f r o n t . Where is Luzon?

i

Here's

'itu'rum u arj s e b u ' h ( t o - b e - (bypointed) you)

i

Ito ang l u n s o d ng Q u e z o n ( 1 1 ) , ang p u n o n g - l u n s o d ng P i l i p i n a s .

Ito ang P a m p a n g a . Naiv dito ang C l a r k F i e l d ,

Luzon.

P o i n t to C e b u .

'itu ar) s e b u ' h

T h i s is Cebu. ( T h e q u e s t i o n i n g con-

( T u l o y ang p a g t a t a n o n g . G. M a g p a y o : Ito ang M a y n i l a (11), ang pinakamalaking lunsod ng P i l i p i n a s .

T h e s e i s l a n d s h e r e a r e the Visayas. This is Samar, L e y t e , C e b ú , N e g r o s , and Panay.

i

'ito'h

'ar) m a y n i - l a ' (Manila) i nar] p x l i p i - n a s

tinues. ) 'a.q p i n a k a m a l a k r r | l u n s o ' d (biggest) (city)

'itu ar) l u n s u d nari k e ' s o n (Quezon C i t y ) narj p i l i p i - n a s

i

'itu ar] p a m p a ' r i g a h (Pampanga)

I

i

'aT) pu'nuri l u n s o ' d (capital)

T h i s is Manila, the b i g g e s t c i t y in t h e P h i l i p p i n e s .

T h i s is Quezon City, the c a p i t a l of t h e P h i l i p p i n e s .

n a ' n d i t u ar) k l a ' r k f i ' l d (4) T h i s i s P a m p a n g a . C l a r k F i e l d is h e r e , in A n g e l e s . (Clark Field)

UNIT I

I

s a A n g e l e s (12).

sa

C a r l o s , s a a n ba ang Sub i k (13)?

k a - r i o * s s a ' a n ba-r) s u - b i k (Carlos) (Subie)

Carlos: Aywan ko po.

. L 'e'wan ku po*' (not-known)(by-me) — ,

I

di'toh

samba'les (Zambales)

G. M a g p a y o : D i t o , sa Olongapo, S a m b a l e s . M a l a p i t dito (itut u r o ) s a B a t a a n at K o r i h i d o r (15).

'anheles (Angeles)

s a olo-rigapo'h (Olongapo)

i

C a r l o s , w h e r e i s Subie?

(14)

— ,__t i t mala-pit di'to'h sabata'a'n 'at k u r i h i d o r (near) (Bataan) (Corregidor)

,

.

Ang T a g a y t a y (16) naman, Angela, nasaan?

'ar) t a g a y t a y n a m a n a-qhelah (Tagaytay )(on-the(Angela) o t h e r hand)

Angela: D i t o po, s a K a b i t e (17).

. I I di'tu p o - ' sa kabi'teh (Cavite)

G. M a g p a y o : Magaling. Luningning: S a a n po ang B a g y o (18), Ginoong M a g p a y o ? G. M a g p a y o : N a s a h i l a g a n g L u s o n ang B a g y o . M a g i n a w (19) doon, nguni 't m a r a m i ang n a g b a b a k a s y o n .

Mag-aaral: P a a l a m . na po (20). G. M a g p a y o : A d y o s (20).

na'sa'an

H e r e , in Olongapo, Z a m b a l e s . N e a r B a t a a n and C o r r e g i d o r (points to t h e s e ) .

Tagaytay, Angela, where is it?

H e r e , in C a v i t e .

magali'r) (good)

Good.

s a ' a n pu* 'ar) b a ' g y o h (Baguio)

i

n a ' s a hila'gar) l u s o ' n (in) ( n o r t h )

ginu'or) m a g p a ' y o h

'ar) b a ' g y o h

m a g i n a w d o ' o - n rju'nit m a r a ' m i h (cold) ( t h e r e ) (but) (many) . 'ar|

Nguni't b u k a s na iyan. Lakad na.

I don't know, s i r .

I

Where is Baguio, M r . Magpayo? B a g u i o i s in n o r t h e r n L u z o n . I t ' s c o l d up t h e r e , but t h e r e a r e s t i l l a l o t of v a c a t i o n e r s .

nagba'bakasyo'n (going-on-vacation )

r|u - mt

bu'kas na y a - n (tomorrow) (that)

l a - k a d na*h (walk)

B u t we '11 t a k e t h a t up t o m o r r o w . You m a y go now.

p a ' a ' l a m na po'* (goodbye)

Goodbye,

'adyo-s (goodbye)

Goodbye.

CULTURAL

AND

STRUCTURAL

(1) Ginoo ( a b b r e v i a t e d G . ) i s t h e T a g a l o g word f o r ' m i s t e r , s i r , g e n t l e m a n 1 . B e f o r e a n a m e it h a s the f o r m Ginoong ( s e e note 2). T h e c o r r e s p o n d i n g w o r d s f o r ' M r s . ' and ' M i s s ' a r e Ginang ( a b b r e v i a t e d G n g . ) and B i n i b i n i ( a b b r e v i a t e d B b . ) . B e f o r e a n a m e Ginang d o e s n ' t c h a n g e , but ' M i s s ' h a s the f o r m Binibining. (2) T h e m o d i f i e r m a g a n d a i s l i n k e d to t h e word it m o d i f i e s b y a r e l a t i o n m a r k e r o r ' l i n k e r ' , which i s /r\/ ( - n g in o r d i n a r y s p e l l i n g ) in the p r e s e n t e x -

sir.

NOTES

ample. / n / r e p l a c e s final / - h / , final glottal / - ' / , o r f i n a l / - n / . E x a m p l e s of t h e l i n k e r / r j / f r o m t h e dialog of t h i s unit a r e : maganda /maganda'h/ 'beautiful'

magandang umaga /magandat) u m a ' g a h / 'beautiful m o r n i n g '

inyo /'inyo'h/ 'you'

s a inyong l a h a t / s a inyuT) l a h a - t / 'to you a l l '

MAPA NG PI LI PINAS

BAGYO CLARK FIELD PAM PANGA

QUEZON CITY

SUBI l< SAMBALES

MAYNILA TAGAYTAY

BATAAN KOR1H1DOR KABITE

© B I PA NAY;

V

.

SAMAR

S A Y A LEYTE

1 LO1 LOSEBU-

n e g ' R O S / ^ ^

M I N D A N A W —

^

DABAW CITY ZAMBOANGA

[4]

UNIT gmoo /ginu'o-h/ 'mister'

Ginoong M a g p a y o /ginu'or] m a g p a - y o h / 'Mr. Magpayo'

kayo /kayo-h/ 'you'

kayong lahat /kayur| l a h a ' t / 'you a l l '

i b a ' t iba /'ibat iba'h/ 'different'

i b a ' t ibang l u g a r / ' i b a t ibaq l u g a ' r / 'different places'

p inakamalaki / p i n a k a m a l a k i "h / 'biggest'

p i n a k a m a l a k i n g lunsod /pinakamalakir) l u n s o ' d / 'biggest city'

pulo /pulo-'/ 'island'

m g a pulong i t o /mar]a pulur] i t o ' h / these islands'

puno /pu'no'/ 'capital'

punong-lunsod /pu-nuT| l u n s o ' d / 'capital c i t y '

ngayon /nayo'n/ 'now'

ngayong u m a g a /rjayor) u m a - g a h / 'this m o r n i n g '

T h e l i n k e r i s d i s c u s s e d in g r e a t e r d e t a i l in Unit II. N o t e that n£ in the w o r d m a g a l i n g / m a g a l i ' r ) / i s not the l i n k e r , but a p a r t of the w o r d i t s e l f . (3) P o i s an e x p r e s s i o n of r e s p e c t , e q u i v a l e n t to ' m a ' a m ' o r ' s i r ' . T h i s w o r d , or the m o r e c o m m o n ho, i s usually u s e d when talking to o n e ' s p a r ents, to p e o p l e o l d e r than the s p e a k e r , and to s t r a n g e r s . Though gci i s u s u a l l y c o n s i d e r e d m o r e f o r m a l than ho, s o m e s p e a k e r s p r e f e r one, s o m e the o t h e r , and s o m e u s e both. (4) Nandito or n a r i t o m e a n s ' h e r e ' o r ' r i g h t h e r e ' . A s an i n t e r r o g a t i v e w o r d in y e s - n o questions, nandito (pronounced with s t r e s s on the f i r s t o r second s y l l a b l e ) or n a r i t o ( s t r e s s e d on f i r s t s y l l a b l e ) is g e n e r a l l y u s e d to c o n f i r m the w h e r e abouts of p e r s o n s and m o v a b l e things. Nandito o r n a r i t o i s a l s o used as a r e s p o n s e . U s e d in this w a y to r e f e r to m o v a b l e e n t i t i e s , it p a r a l l e l s the u s e of the w o r d nasaan ( s e e the second g r a m m a r point of this unit). (5) Buweno. l u g a r . m a p a, adyo s. and b a k a s y o n in n a g b a b a k a s y o n a r e e x a m p l e s of the m o r e than 5,000 T a g a l o g w o r d s b o r r o w e d f r o m Spanish. A s in the c a s e of w o r d s b o r r o w e d f r o m E n g l i s h , the l o a n w o r d s f r o m Spanish g e n e r a l l y f o l l o w the sound and a f f i x a t i o n p a t t e r n s of T a g a l o g . F r e q u e n t l y , howe v e r , the l o a n s f r o m e i t h e r language tend to r e t a i n s o m e f e a t u r e s of the f o r e i g n l a n g u a g e pronunciation, depending on f a c t o r s l i k e education of the s p e a k e r , f l u e n c y in the f o r e i g n l a n g u a g e , etc. N o t e the / v / in D a v i d , as w e l l as the / f / and the consonant c l u s t e r s in C l a r k F i e l d in the s p e e c h of the t e a c h e r , /v/, /f/, and the consonant c o m b i n a t i o n s p r o n o u n c e d in one s y l l a b l e , /kl/, /rk/, and /id/, a r e a m o n g the consonants and consonant c l u s t e r s that a r e p r e s e n t in E n g l i s h but which do not o c c u r in n a t i v e T a g a l o g w o r d s . (6) R i t o i s a v a r i a n t of the w o r d dito ' h e r e ' . T h e f o r m e r a p p e a r s when the p r e c e d i n g w o r d in a sen-

I

5

t e n c e ends in a v o w e l , /y/, o r /w/. T h i s a l t e r n a tion b e t w e e n / r / and /d/ i s quite c o m m o n in T a g a log. A s a r e s p o n s e , dito i s u s e d to a n s w e r q u e s t i o n s beginning with saan. (7) L u s o n or L u z o n i s the m o s t i m p o r t a n t of the t h r e e m a i n g e o g r a p h i c a l d i v i s i o n s of the P h i l i p p i n e s . It i s a l s o the b i g g e s t s i n g l e i s l a n d in the arc h i p e l a g o , and the m o s t h e a v i l y populated. M a n i l a , the chief p o r t and m o s t i m p o r t a n t c i t y , as w e l l as Q u e z o n C i t y , the new c a p i t a l , a r e l o c a t e d in L u z o n . (8) Mindanao i s the s o u t h e r n m o s t of the t h r e e m a i n g e o g r a p h i c a l d i v i s i o n s in the P h i l i p p i n e s . (9) B i s a y a o r V i s a v a s is a g r o u p of i s l a n d s which l i e b e t w e e n L u z o n and Mindanao, c o m p r i s i n g the second of the t h r e e m a i n g e o g r a p h i c a l d i v i s i o n s of the P h i l i p p i n e s . S a m a r . L e y t e , Cebu, N e g r o s , and P a n a y a r e the l a r g e s t i s l a n d s in this group. (10) H a l i k a i s f o r m e d f r o m h a l i and ka m e a n i n g ' c o m e y o u ' . It i s p l u r a l i z e d h a l i k a y o when one wants to t e l l m o r e than one p e r s o n to c o m e . (11) M a n i l a , the p r i n c i p a l c i t y of the P h i l i p p i n e s , u s e d to be the c a p i t a l of the R e p u b l i c . A l a w p a s s e d in 1940 m o v e d the c a p i t a l f r o m M a n i l a to Quezon C i t y , in the suburbs. M a n i l a , h o w e v e r , r e m a i n s the c u l t u r a l , s o c i a l , e c o n o m i c , and indust r i a l c e n t e r of the i s l a n d s . (12) A p r o v i n c e in L u z o n , P a m p a n g a i s the s i t e of a big A m e r i c a n a i r b a s e , C l a r k F i e l d , which i s a l a r g e m i l i t a r y i n s t a l l a t i o n in the township of Ang e l e s , not in the town p r o p e r . (13) Subic. the n a m e of a b a y in the p r o v i n c e of Z a m b a l e s . i s the site of an A m e r i c a n n a v a l b a s e . (14) The diphthong / a y / f r e q u e n t l y c h a n g e s to / e y / o r / e - / in actual c o n v e r s a t i o n . (15) Bataan i s a peninsula f o r m i n g the northw e s t b o u n d a r y of M a n i l a B a y . C o r r e g i d o r i s an island f o r t r e s s at the mouth of the bay. Both a r e f a m o u s f o r the v a l i a n t stand m a d e b y the c o m b i n e d P h i l i p p i n e - A m e r i c a n f o r c e s a g a i n s t the n u m e r i c a l l y s u p e r i o r J a p a n e s e a r m y in 1942. (16) A r e s o r t south of M a n i l a , T a g a y t a y is f a m o u s f o r its c o o l c l i m a t e and s c e n i c v i e w of T a a l V o l c a n o and the surrounding l a k e . (17) C a v i t e i s a p r o v i n c e south of M a n i l a . T h e n o r t h e r n tip i s the site of an A m e r i c a n a i r b a s e , Sangley Point. (18) B a g u i o i s the s u m m e r c a p i t a l of the P h i l i p p i n e s . It i s f a m o u s f o r its t e m p e r a t e c l i m a t e , situ?ated a s it i s in the mountains. It i s r e a c h e d b y a winding r o a d , which was an outstanding e n g i n e e r i n g f e a t when it was built in 1910. (19) M a g i n a w m e a n s ' c o l d ' or ' c o o l ' o n l y with r e f e r e n c e to c l i m a t e o r w e a t h e r . Other w o r d s des c r i b e o b j e c t s , p e r s o n s , f e e l i n g s , attitudes, actions, etc. a s c o l d o r c o o l . (20) T h e l e a v e - t a k i n g e x p r e s s i o n A d y o s po (ho) o r A d y o s i s u s e d by both the p e r s o n l e a v i n g and the p e r s o n b e i n g taken l e a v e of. It m a y be acknowle d g e d by A d y o s po (ho) o r b y p l a i n A d y o s . P a a l a m no po i s used o n l y b y the p e r s o n l e a v ing. It m a y a l s o be a n s w e r e d b y A d y o s po (ho) o r A d y o s.

6

BEGINNING TAGALOG DRILLS

AND

GRAMMAR

I. Ito, i y a n . iyon EXAMPLES A. 1. Ito ang m a p a ng P i l i p i n a s . 2. Ito ang Luson.

[ T h i s i s the m a p of the P h i l i p p i n e s . ] 1 [This i s Luzon.]

B. 1. Iyan ang Mindanaw. 2. Iyan ang B i s a y a .

T h a t ' s Mindanao. T h a t ' s the V i s a y a s .

C. 1. Iyon ang Sebu. 2. Iyon ang N e g r o s .

T h a t ' s Cebu. That's Negros. ito iyan )

) iyon )

this that

( n e a r you but f a r f r o m m e I f a r f r o m you and m e

a. Ito i s r o u g h l y e q u i v a l e n t to E n g l i s h 'this 1 . It i s u s e d to r e f e r to o b j e c t s a p p r o x i m a t e l y within a r m ' s r e a c h of the s p e a k e r . b. Both i y a n and iyon c o r r e s p o n d to E n g l i s h 'that', the d i f f e r e n c e depending on the l o c a t i o n of the object r e f e r r e d to. Iyan i s u s e d when the object i s n e a r the l i s t e n e r , iyon when it i s f a r f r o m both s p e a k e r and l i s t e n e r , or for o b j e c t s a b s e n t f r o m the p h y s i c a l context. PICTURE DRILLS I n s t r u c t i o n s : A w a l l m a p s i m i l a r to the one which a p p e a r s in the b a s i c dialog m a y be posted w h e r e e v e r y body in the c l a s s can s e e it. Have the students do a s t h e y a r e told. Teacher

A. H a l i k a r i t o , David. (Come h e r e , D a v i d . ) Ituro m o Ituro m o Ituro mo Ituro mo Ituro m o atbp.2

ang ang ang ang ang

Student

i

Luson. Bisaya. Mindanaw. Maynila. Dabaw.

B. B u m a l i k ka s a upuan mo. (Go b a c k to your s e a t . ) Ano ito? Ano ito? Ano ito? Ano ito? atbp.

J In

(Student a p p r o a c h e s the w a l l m a p and points a s d i r e c t e d . )

i

Ito Ito Ito Ito Ito

ang Luson. ang B i s a y a . ang Mindanaw. ang M a y n i l a . ang Dabaw. atbp.

(Student g o e s b a c k to h i s s e a t and points to the p l a c e a s k e d f o r . ) • , I Iyan ang B a g y o . Iyan ang T a g a y t a y . Iyan ang P a n a y . Iyan ang Quezon City, atbp.

the g r a m m a r s e c t i o n of t h i s and following units, a l l s e n t e n c e s b e t w e e n b r a c k e t s a r e found in the p r e s e n t or p r e v i o u s d i a l o g s ; those without a r e not. . 1 1 2 T h i s T a g a l o g a b b r e v i a t i o n for at iba pa / ' a t xba pa-h /, which l i t e r a l l y m e a n s 'and other m o r e ' , i s e q u i v a l e n t to the L a t i n et c e t e r a ( e t c . ) and the E n g l i s h 'and so f o r t h ' .

UNIT I

C. ( T e a c h e r g o e s t o t h e s t u d e n t ' s seat. ) Ituro m o Ituro m o Ituro m o Ituro m o atbp.

ang ang ang ang

7

(Student s t a n d s up a n d p o i n t s to t h e places from his seat.)

Mindanaw. Zamboanga. Bataan. Leyte.

Iyon^ ang Iyon ang Iyon ang I y o n ang atbp.

Mindanaw. Zamboanga. Bataan. Leyte.

DISCUSSION I t o . i y a n . and iyon f u n c t i o n s o m e w h a t l i k e t h e E n g l i s h d e m o n s t r a t i v e s ' t h i s ' and ' t h a t ' . A f o u r t h demonstrative, iri, is occasionally heard. This is u s e d by s o m e s p e a k e r s a s the equivalent of ito. by o t h e r s a s i n d i c a t i n g c l o s e r p r o x i m i t y t h a n ito ( i . e . , s o m e t h i n g in c o n t a c t with t h e body, r a t h e r t h a n j u s t within r e a c h ) , and b y s t i l l o t h e r s not at a l l . M o d e r n E n g l i s h d o e s not m a k e a d i s t i n c t i o n l i k e t h a t b e t w e e n i y a n and i y o n . a s i s e v i d e n c e d b y t h e

II. S a a n , n a s a a n ;

fact that both Tagalog words a r e t r a n s l a t e d by the s i n g l e E n g l i s h w o r d ' t h a t ' . O l d e r f o r m s of E n g l i s h did m a k e s u c h a d i s t i n c t i o n , u s i n g 'that y o n d e r ' , o r ' y o n ' , f o r d i s t a n t r e f e r e n t s , but t h e s e e x p r e s s i o n s a r e now a r c h a i c . While E n g l i s h r e q u i r e s the use of d i s t i n c t i v e p l u r a l d e m o n s t r a t i v e s ( ' t h e s e ' and ' t h o s e ' ) , t h e T a g a l o g d e m o n s t r a t i v e s m a y b e u s e d to r e f e r to e i t h e r one o r m o r e t h a n o n e o b j e c t without c h a n g e of f o r m .

d i t o , divan,

doon

EXAMPLES A . 1. S a a n ang L u s o n ? 2 . S a a n b a 1 ang Subik?

[Where is Luson?] [Where i s Subic?]

B . 1. N a s a a n ang m a p a ? 2. N a s a a n ang T a g a y t a y ?

W h e r e ' s the m a p ? Where's Tagaytay? saan

I

nasaan)

where

C. 1. D i t o ang L u s o n . 2. S a a n dito ang S u b i k ? 3. D i t o s a O l o n g a p o , S a m b a l e s .

[Here's Luson.] Whereabouts h e r e is Subic? [ H e r e , in O l o n g a p o , Z a m b a l e s . ]

D. 1. D i y a n ang K a b i t e . 2 . S a a n d i y a n ang C l a r k F i e l d ? 3. D i y a n s a A n g e l e s .

Cavite is over there. Where (over t h e r e ) i s C l a r k F i e l d ? There, by Angeles.

E . 1. D o o n ang B i s a y a . 2 . M a g i n a w doon. 3. S a a n doon ang B a g y o ?

The Visayas a r e over there. [It's cold over t h e r e . ] W h e r e (up t h e r e ) i s B a g u i o ?

dito

here f n e a r you but f a r f r o m m e

diyan| doon J

there

( f a r f r o m you and m e

a. S a a n and n a s a a n a r e r o u g h l y e q u i v a l e n t i n q u e s t i o n i n g t h e l o c a t i o n of p l a c e s . b. T h e y a r e not i n t e r c h a n g e a b l e in o t h e r c a s e s ; DISCUSSION.

see

c . T h e r e l a t i v e l o c a t i o n s e x p r e s s e d b y the a b o v e f o r m s a r e c o m p a r a b l e to t h o s e e x p r e s s e d b y i t o . i y a n . iyon, ' B a i s a q u e s t i o n p a r t i c l e . I t s u s e i s e x p l a i n e d i n U n i t II.

8

BEGINNING

PICTURE

TAGALOG

DRILLS MAPA

A. ( T e a c h e r stands by the m a p . ) Halika rito, . S a a n dito S a a n dito S a a n dito S a a n dito atbp.

Luningning. ang ang ang ang

Leyte? Angeles? Dabaw? Bagyo?

Dito sa Dito sa Dito sa Dito sa atbp.

I

B i s a y a ang L e y t e . P a m p a n g a ang A n g e l e s . M i n d a n a w ang D a b a w . L u s o n ang B a g y o .

B . B u m a l i k k a s a upuan m o . S a a n dito S a a n dito S a a n dito S a a n dito atbp.

ang ang ang ang

Negros? Zamboanga? Tagaytay? Iloilo?

Diyan sa Diyan sa Diyan sa Diyan sa atbp.

i

B i s a y a ang N e g r o s . M i n d a n a w ang Z a m b o a n g a . K a b i t e ang T a g a y t a y . B i s a y a ang I l o i l o .

C. ( G o e s to a s t u d e n t ' s s e a t . )

.

S a a n doon S a a n doon S a a n doon S a a n doon atbp.

ang ang ang ang

Samar? Quezon City? Olongapo? Dabaw?

Doon sa Doon sa Doon sa Doon sa atbp.

B i s a y a ang S a m a r . L u s o n ang Q u e z o n C i t y . S a m b a l e s ang O l o n g a p o . M i n d a n a w ang D a b a w .

D. ( T e a c h e r s t a n d s b y t h e m a p . ) N a s a a n ang N a s a a n ang N a s a a n ang N a s a a n ang atbp.

Tagaytay? Subik? Maynila? Negros?

Nasa Kabite. Nasa Olongapo. Nasa Luson. Nasa Bisaya. atbp.

E. (Teacher cues from map.) Nasaan Nasaan Nasaan Nasaan

si1 si si si

Pedrito Arroyo? Luningning Papa? Angela Magpayo? David Cruz?

Nasa Nasa Nasa Nasa

I

Dabaw. Mindanaw. Sambales. Iloilo.

DISCUSSION S a a n and n a s a a n a r e both t r a n s l a t e d b y E n g l i s h ' w h e r e ' . T h e y a r e m o r e o r l e s s i n t e r c h a n g e a b l e in q u e s t i o n i n g t h e l o c a t i o n of p l a c e s , but a r e not i n t e r changeable in other c a s e s . Only saan m a y be u s e d in questioning the d i r e c t i o n of m o t i o n i n s e n t e n c e s t h a t i n c l u d e v e r b s . In s u c h c a s e s s a a n i s e q u i v a l e n t to ' w h e r e . . . t o ' ,

' w h e r e . . . f r o m ' , ' w h e r e . . . i n ' , e t c . , a c c o r d i n g to t h e m e a n i n g of t h e v e r b . O n l y n a s a a n m a y b e u s e d in q u e s t i o n i n g the l o c a t i o n of m o v a b l e e n t i t i e s ( e . g . , p e o p l e o r o b j e c t s ) , i m p l y i n g ' w h e r e . . . a t ' . When s a a n o c c u r s i n a v e r b l e s s s e n t e n c e b e f o r e a noun r e p r e s e n t i n g a m o v a b l e e n t i t y , t h e d e l e t i o n of a v e r b i s a l w a y s i m p l i e d .

*Si i s a noun m a r k e r w h i c h a p p e a r s b e f o r e p e r s o n n a m e s . I t s u s e i s e x p l a i n e d in Unit II.

UNIT Dito. divan, and do on a r e b a s i c a l l y c o m p a r a b l e to ito, ivan. and iyon r e s p e c t i v e l y . T h e y a r e used as p l a c e i n d i c a t o r s and f o l l o w the same distinctions of distance f r o m l i s t e n e r , or s p e a k e r , o r l i s t e n e r and speaker. M o d e r n English s o m e t i m e s ac h i e v e s the s a m e distinction of ' f a r f r o m speaker, but near the l i s t e n e r ' , and ' f a r f r o m both l i s t e n e r

I

9

and s p e a k e r ' , by e m p l o y i n g a d v e r b i a l p h r a s e s l i k e t h e r e b e s i d e you, by your table, or s i m i l a r p h r a s e s i m p l y i n g n e a r n e s s to l i s t e n e r and distance f r o m speaker, as against p h r a s e s l i k e o v e r t h e r e , up t h e r e , etc., to indicate p l a c e s distant f r o m both speaker and l i s t e n e r .

PRONUNCIATION T h i s section p r e s e n t s a b r i e f introduction to the sounds of T a g a l o g and is intended to f a m i l i a r i z e the student with some r a t h e r g e n e r a l f a c t s about them. It p r e s e n t s a d i s c u s s i o n of sounds or g r o u p s of sounds a r r a n g e d a c c o r d i n g to p r o b a b l e d i f f i c u l ty. The sounds that an E n g l i s h - s p e a k i n g p e r s o n i s l i k e l y to find d i f f i c u l t a r e p r e s e n t e d f i r s t ; those that coincide m o s t with the sounds of English a r e d i s c u s s e d last. The discussions m a k e m a x i m u m

use of c o m p a r i s o n s b e t w e e n T a g a l o g and English, f o r b e t t e r understanding of w h a t e v e r sound is being d e s c r i b e d (through c o m p a r i s o n of new sounds with known sounds) and to f a c i l i t a t e eventual production of the new sounds. Only g e n e r a l i n f o r m a t i o n is given; d e t a i l s a r e l e f t to subsequent units and to a sepa r a t e r e f e r e n c e g r a m m a r p r e p a r e d to a c c o m p a n y this book.

THE CONSONANT T a g a l o g has 16 consonant sounds in contrast to English, which has 24. The T a g a l o g consonants a r e , a c c o r d i n g to the s y s t e m of r e s p e l l i n g adopted in this book, /p, b, t, d, k, g, ', s, h, m , n, t|, 1, r , y.

w/-

SOUNDS

Initially:

umaga ito

/'uma-gah/ /'ito-h/

'morning ' 'this'

Medially:

paalam tao

/pa'a'lam/ /ta- 'oh/

'goodbye' 'person'

Finally:

po Bisaya

/PO-/

'ma'am/sir' 'Visayas'

The Glottal Stop /'/. The T a g a l o g sound which s e e m s to be b y f a r the m o s t d i f f i c u l t f o r E n g l i s h - s p e a k i n g p e r s o n s to h e a r and produce (the f i r s t f e w t i m e s ) i s the glottal stop, r e p r e s e n t e d b y / ' / in the t r a n s c r i p t i o n . Thé s a m e sound in E n g l i s h is not significant (that is, its p r e s ence or absence in an English w o r d d o e s not change m e a n i n g or distinguish one w o r d f r o m another in a s y s t e m a t i c w a y in the language). The glottal stop is so named because in its production the glottis, or the opening between the v o c a l c o r d s , is tightly c l o s e d , " s t o p p i n g " the a i r column c o m i n g f r o m the lungs. The stop is as audible to the e a r s of a T a g a l o g speaker as any other sound in his language, a f a c t which b e w i l d e r s the native speaker of English, who not i n f r e q u e n t l y f a i l s to hear it e v e n when it i s c l e a r l y pronounced. Thus the Engl i s h speaker m a y h e a r no d i f f e r e n c e at a l l b e t w e e n bata /ba-tah/ ' b a t h r o b e ' and bata /ba-ta'/ ' c h i l d ' , which a r e as d i f f e r e n t as cart and c a r d in English. A t other t i m e s the glottal stop is m i s t a k e n f o r /k/, so that batik / b a ' t i k / ' s p o t ' and bati / b a - t i ' / ' g r e e t i n g ' m a y not be distinguished. In E n g l i s h the glottal sound often a p p e a r s at the beginning of w o r d s o r d i n a r i l y begun by v o w e l s , part i c u l a r l y if the v o w e l i s s t r e s s e d , as in 'He is^ h e r e ' , with the i s actually pronounced / ' i z / . The glottal i s a l s o h e a r d in the c o m m o n w a y of saying 'no', n a m e l y uh uh. and in the e x p r e s s i o n of surp r i s e , oil oil! In T a g a l o g , the sound m a y appear at the beginning, within, or at the end of a w o r d , as the f o l l o w i n g e x a m p l e s show:

/bisa-ya'/

When w o r d s a r e put t o g e t h e r , the initial glottal v e r y f r e q u e n t l y drops out of the s t r e a m of speech ( e s p e c i a l l y in r a p i d speech and when the p r e c e d i n g sound i s a consonant): umaga /"uma-gah/ 'morning '

magandang umaga /magandar) u m a ' g a h / 'good m o r n i n g '

Arroyo /'aro'yoh/ (family name)

Luningning A r r o y o /lunir|nir| a r o ' y o h / (full n a m e )

When the glottal sound a p p e a r s at the end of a w o r d within a p h r a s e , it i s r e p l a c e d by a lengthening of the v o w e l b e f o r e it. The v o w e l so lengthened often changes to a higher v a r i a n t , if it i s / e / and e s p e c i a l l y if it i s /o/: ituro / ' i t u - r o '/ 'point '

Ituro m o . /'ituTu- mo'h/ 'Point. '

puno /pu'no'/ 'head, c h i e f '

Puno ng Sangay /pu'nu' nar| sar|a'y/ 'Division Chief'

N o r m a l l y , the glottal stops at the beginning and end of p h r a s e s a r e pronounced, but in r a p i d c o n v e r s a tion even these f r e q u e n t l y d i s a p p e a r , and the r e sulting lengthened v o w e l s a r e linked to w h a t e v e r sounds f o l l o w or p r e c e d e . A glottal stop beginning or ending a s e r i e s of sentences i s a l w a y s pronounced.

10

BEGINNING

/ h / and / ' / in Tagalog Words. P h r a s e - f i n a l w o r d s r e p r e s e n t e d in o r d i n a r y s p e l l i n g a s h a v i n g a f i n a l v o w e l / a , e , i, o, u / a r e r e s p e l l e d i n t h e t r a n s c r i p t i o n a s e n d i n g in / ' / o r in / h / . / h / in T a g a l o g is v e r y s i m i l a r to the soft h i s s i n g s o u n d a t t h e b e g i n n i n g of E n g l i s h w o r d s like h e r e , how, h o m e , and to the b r e a t h y r e l e a s e a t t h e e n d of w o r d s l i k e a h . h u h , b a h , / h / i s p r o duced in the s a m e p l a c e a s the glottal stop, that i s , at the glottis. The glottis, h o w e v e r , d o e s not c o m p l e t e l y c l o s e a s in the glottal stop, but m e r e l y n a r r o w s s o m e w h a t so t h a t t h e a i r c o l u m n f r o m t h e lungs is s o m e w h a t r e s t r i c t e d a s it f o r c e s itself through this n a r r o w e d opening. T a g a l o g s y l l a b l e s t r u c t u r e r e q u i r e s a f i n a l cor>sonant on all final s y l l a b l e s . F i n a l c o n s o n a n t s o t h e r than / h / and / ' / a r e always s y m b o l i z e d in r e g u l a r Tagalog o r t h o g r a p h y , but o r d i n a r y writing d o e s not indicate how Tagalog w o r d s w r i t t e n with a f i n a l v o w e l (ex. b a g a ) s h o u l d b e p r o n o u n c e d . T h e w o r d m a y end with e i t h e r / h / o r / ' / , but t h e two m a y not b e i n t e r c h a n g e d , / h / and / ' / a r e two dist i n c t s o u n d s in T a g a l o g , and s u b s t i t u t i n g one f o r t h e o t h e r c a n c h a n g e t h e m e a n i n g of a w o r d : hula / h u ' l a h / 'hula d a n c e '

vs.

baga /ba-gah/ 'ember'

hula / h u • l a ' / 'prediction' baga / b a - g a ' / 'lung'

E v e n if t h e m e a n i n g i s n o t c h a n g e d , t h e r e s u l t i n g m i s p r o n u n c i a t i o n will be obvious. F o r / h / and / ' / in final position, t h e r e f o r e , the t r a n s c r i p t i o n is v e r y h e l p f u l , and c a r e should be t a k e n t h a t it i s r e f e r r e d to f o r a l l n e w w o r d s s p e l l e d w i t h a f i n a l vowel. D r i l l s o n t h i s s p e c i f i c c o n t r a s t a r e g i v e n in U n i t II. The Consonant / t | / . N e x t to t h e g l o t t a l s t o p , t h e s o u n d r e s p e l l e d / r | / c a u s e s the English s p e a k e r m o r e difficulty than a n y of t h e o t h e r T a g a l o g c o n s o n a n t s o u n d s . fr\f i s t h e ng. in b r i n g , k i n g , s i n g i n g , a n d t h e ri i n t h i n k , bank, donkey, etc. Although the sound o c c u r s in E n g l i s h , it n e v e r o c c u r s a t t h e b e g i n n i n g of w o r d s o r s y l l a b l e s , a s it o f t e n d o e s i n T a g a l o g . T h e E n g l i s h s p e a k e r c o n s e q u e n t l y , not u s e d to p r o d u c i n g / t ) / in t h e s e p o s i t i o n s , e i t h e r r e s t r u c t u r e s the syll a b l e s t o a v o i d a n / t \ / a t t h e b e g i n n i n g of a s y l l a b l e o r s u b s t i t u t e s a n o t h e r sound, g e n e r a l l y / n / . / n / and / r ) / a r e two d i f f e r e n t s o u n d s in T a g a l o g , j u s t like / h / and / ' / , and substituting one f o r the other r e s u l t s in e i t h e r a n o n - e x i s t e n t w o r d in T a g a l o g o r a w o r d with a n e n t i r e l y d i f f e r e n t m e a n i n g . Note the following: talon /talo-n/ 'waterfall'

talong /talo-q/ 'eggplant'

ilan /ila'n/ 'how many*

/ilaV i lang 'desolate '

banay /ba'nay/ 'slowly'

/ba-T]ay/ bangay 'quarrel '

TAGALOG sanay /sana-y/ 'used to'

sangay 'branch'

/saria-y/

nawa /nawa''/ ' M a y it b e s o '

ngawa /r|awa-'/ 'howl, c r y i n g '

naknak / n a k n a k / 'an a b s c e s s '

ngakngak /r)akna-k/ 'crying aloud'

O t h e r S o u n d s t o W a t c h Out F o r . S o m e of t h e c o n s o n a n t s o u n d s t h a t T a g a l o g s h a r e s in c o m m o n w i t h E n g l i s h d i f f e r i n s o m e f e a t u r e s f r o m the corresponding English sounds, /p, t, k / , / r , l / , a n d , t o a l e s s e r d e g r e e , / d , n / f i t t h i s description. The difference between these Tagalog and E n g l i s h sounds is not significant; that is, pron o u n c i n g t h e E n g l i s h s o u n d s i n p l a c e of t h e c o r r e s ponding Tagalog sounds will not change the m e a n i n g of a T a g a l o g w o r d , b u t c l a r i t y i s d e c r e a s e d s o m e w h a t a n d c o n f u s i o n i s l i k e l y . F o r t h e s a k e of g e n e r a l intelligibility and e a s y communication, theref o r e , a p r o p e r p r o n u n c i a t i o n of t h e T a g a l o g s o u n d s is important. B r i e f l y , E n g l i s h / p , t, k / a r e a s p i r a t e d , or pron o u n c e d w i t h a puff of a i r a t t h e b e g i n n i n g of initial or s t r e s s e d syllables, a s in the following e x a m ples: jaart tell cake

report return recur

appearance attention accountant

T a g a l o g / p , t, k / a r e u n a s p i r a t e d , w h e t h e r in s t r e s s e d or u n s t r e s s e d syllables. In E n g l i s h / r / t h e t o n g u e t i p c u r l s u p a n d b a c k a n d d o e s n o t t o u c h t h e t o p of t h e m o u t h . In t h e p r o d u c t i o n of T a g a l o g / r / t h e t o n g u e t i p t a p s a t t h e gum ridge behind the upper teeth once or s e v e r a l t i m e s , d e p e n d i n g o n t h e p o s i t i o n of t h e s o u n d i n t h e word. The d i f f e r e n c e between English / l / and Tagalog / l / a l s o l i e s in t h e m a n n e r of p r o d u c t i o n . In t h e p r o d u c t i o n of E n g l i s h / l / , t h e t o n g u e f o r m s a h o l l o w f r o m w h o s e t w o s i d e s (or o n e s i d e ) t h e a i r f l o w s . In T a g a l o g / l / t h e t o n g u e i s r e l a t i v e l y s t r a i g h t and f l a t f r o m the tip to the b a c k . T h i s diff e r e n c e i n t h e r e l a t i v e h e i g h t of t h e b a c k p a r t of the tongue a c c o u n t s f o r the d i f f e r e n c e in the r e s u l t ing sounds. / t , d, n / i n T a g a l o g a r e a r t i c u l a t e d w i t h t h e t o n g u e t i p g e n e r a l l y a t t h e b a c k of t h e u p p e r t e e t h ; in E n g l i s h the tongue tip is behind the u p p e r g u m ridge. The d i f f e r e n c e again is slight and not signif i c a n t , but the d i f f e r e n c e in the s o u n d s p r o d u c e d i s noticeable. T r a n s f e r r a b l e Sounds. Besides the sounds discussed above, Tagalog a n d E n g l i s h s h a r e a n u m b e r of c o n s o n a n t s o u n d s which a r e s u f f i c i e n t l y s i m i l a r not to c a u s e s e r i o u s d i f f i c u l t y . T h e s e a r e / b , g, s, m , y , w / a n d t h e / h / mentioned previously. The student m a y t h e r e f o r e quite safely p r o d u c e his English sounds when the c o r r e s p o n d i n g sounds in Tagalog a p p e a r .

UNIT THE VOWEL T h e c o r r e s p o n d e n c e s between T a g a l o g and Engl i s h v o w e l s a r e m o r e c o m p l i c a t e d than those bet w e e n consonants. V o w e l quality, m o r e than consonant quality, i s r e a d i l y a f f e c t e d by such things as position in the sentence, neighboring sounds, s t r e s s , o r i g i n of word, etc. M o s t of the T a g a l o g v o w e l s , when c o m p a r e d to the English, a r e of the " a l m o s t - b u t - n o t - q u i t e " type. In s o m e w a y s l e a r n ing sounds of this kind is m o r e d i f f i c u l t than learning t o t a l l y new sounds, because s i m i l a r i t i e s enr c o u r a g e the assumption that d i f f e r e n c e s a r e t r i v i a l and t h e r e f o r e unimportant in pronunciation. Each v o w e l of T a g a l o g is c o m p a r a b l e to s o m e v o w e l sound in English. The d i f f e r e n c e b e t w e e n any pair is m a i n l y in tongue position: 1. Tongue h e i g h t — t h e tongue m a y b e a r c h e d high in the mouth (high), s o m e w h e r e in the m i d d l e (mid), or l o w e r in the mouth (low). 2. Tongue f r o n t i n g or b a c k i n g — t h e tongue m a y be a r c h e d t o w a r d the f r o n t of the mouth ( f r o n t ) , in the center ( c e n t e r ) , or r e t r a c t e d t o w a r d the back (back). A n important c o n s i d e r a t i o n in the c o m p a r i s o n of T a g a l o g and E n g l i s h v o w e l s i s the m a t t e r of c o r r e lation with s t r e s s . T h e r e a r e s t r i c t l i m i t a t i o n s , esp e c i a l l y in English, on which v o w e l sounds m a y app e a r in u n s t r e s s e d s y l l a b l e s . S i m i l a r l y , t h e r e a r e changes that occur under d i f f e r e n t s t r e s s e s in Tag a l o g , which a r e d i s c u s s e d and d r i l l e d in a l a t e r unit. The s u m m a r y charts of T a g a l o g v o w e l s b e l o w p r e s e n t a rough p i c t u r e of the situation. The T a g a l o g V o w e l s . Stressed Front High

Mid

••

Center

•

Low

• •

Back

Unstressed Front High

•

Mid

•

Low

Center

Back •

•

•

I

11

SOUNDS The p r e c e d i n g charts l i s t the v o w e l s that norm a l l y appear in s t r e s s e d s y l l a b l e s and the ones that appear in u n s t r e s s e d s y l l a b l e s . A s the charts show, the high v o w e l s don't occur u n s t r e s s e d ; a l o w e r v a r i e t y is n o r m a l l y substituted. The uns t r e s s e d m i d v o w e l s m a y r e t a i n the quality they have in s t r e s s e d s y l l a b l e s o r they m a y m e r g e with the l o w e r high / i / and /u/, a pattern the chart does not s p e c i f i c a l l y show. T r a d i t i o n a l T a g a l o g spelling, which u s u a l l y r e p r e s e n t s the significant sounds of the language quite w e l l , f a i l s to show the pronunciation of u n s t r e s s e d v o w e l s . Only the /a/ k e e p s its identity (and in s o m e p o s i t i o n s e v e n the /a/ r i s e s a bit when u n s t r e s s e d ) . The T a g a l o g Diphthongs. Front

Center

High

Mid

Low

Back uy

oy

ey

ay

T h e v o w e l s of both T a g a l o g and E n g l i s h a r e of two kinds: s i m p l e v o w e l s and diphthongs. The simple v o w e l s a r e those pronounced with the tongue, j a w , and other v o c a l o r g a n s r e m a i n i n g m o r e or l e s s in one p o s i t i o n throughout the u t t e r a n c e of the v o w e l sound. The e. of bet in English is an e x a m p l e of a s i m p l e v o w e l . T h e diphthongs a r e the c o m p l e x v o w e l s produced with the tongue and j a w starting in one position and then gliding upward t o w a r d the position f o r / y / o r /w/. / y / i s produced with the f r o n t part of the tongue r a i s e d t o w a r d the upper gum r i d g e . In / w / the l i p s a r e rounded and the back of the tongue is a r c h e d t o w a r d the back of the mouth. The m i d d l e sound of bait, r e p r e s e n t e d in the r e s p e l l i n g as /ey/, as in /beyt/, is a diphthong. The tongue, the l i p s , and the j a w start s l i g h t l y h i g h e r than the s i m p l e v o w e l sound of / e / in bet, but during the l a t t e r p a r t of the sound m o v e up t o w a r d the position f o r /y/, thus producing the / e y / of bait /beyt/. M o s t of the d i f f e r e n c e s b e t w e e n T a g a l o g and Engl i s h v o w e l s l i e in the a r e a of s i m p l e v o w e l - d i p h thong distinctions, as can be seen in the c h a r t on the f o l l o w i n g page. A s m e n t i o n e d e a r l i e r , diphthongs a r e c o m p l e x v o w e l s m a d e up of s i m p l e v o w e l s gliding into / y / o r /w/. The diphthongs in T a g a l o g a r e / e y , ay, oy, uy, aw, iw/. T h o s e c o m m o n l y found in A m e r i c a n E n g l i s h a r e /iy, ey, ay, oy, uw, ow, aw/, illust r a t e d in such w o r d s as m e / m i y / , m a y / m e y / , m y / m a y / , t o y /toy/, two /tuw/, tow /tow/, and cow /kaw/ r e s p e c t i v e l y . The T a g a l o g diphthongs / i w / and /uy/ do not

12

BEGINNING TAG A LOG

e x i s t i n m o s t of t h e d i a l e c t s of A m e r i c a n E n g l i s h and a r e l i k e l y to c a u s e s o m e d i f f i c u l t y f o r t h e A m e r i c a n l e a r n e r of T a g a l o g . / i w / i s e s p e c i a l l y

t r o u b l e s o m e ; a d i s c u s s i o n a n d s o m e d r i l l s a r e dev o t e d to it in Unit X I .

T h e S i m p l e V o w e l s of T a g a l o g Pronunciation Symbol

Ordinary Tagalog Spelling

M

i

M

i, e

N e a r e s t E n g l i s h Sound T h e f i r s t p a r t of t h e diphthong / i y / of s u c h E n g l i s h w o r d s as m e e k / m i v k / , bead /bivd/, leak /livk/. etc. T h e v o w e l sound of s i c k / s i k / , l i c k / l i k / , b i g / b i g / , e t c .

/e/

e

T h e f i r s t p a r t of t h e diphthong / e y / in s u c h w o r d s a s / s e v l / . bait / b e v t / , cake / k e v k / . etc.

M

a

/ a / a s p r o n o u n c e d in m o s t p a r t s of the U n i t e d S t a t e s in such words as f a t h e r /facllier/, f a r / f a r / , h a r d / h a r d / , etc.

M

u

T h e f i r s t c o m p o n e n t of t h e diphthong in s u c h w o r d s a s s o o n / s u w n / . p o o l / p u w l / , food / f u w d / , e t c .

h/

u, o

H

/ u / a s p r o n o u n c e d in b o o k / b u k / , c o u l d / l o r d / , put / p u t / , etc.

o

T h e f i r s t c o m p o n e n t of t h e diphthong / o w / in s u c h w o r d s a s bowl / b o w l / , soak / s o w k / , bone / b o w n / , e t c .

sale

INTONATION In w o r d s and s e n t e n c e s c i t e d a l o n e o r i n cont e x t , c e r t a i n p h e n o m e n a of v o i c e i n f l e c t i o n o c c u r a l o n g with t h e v o w e l s and c o n s o n a n t s . F i r s t , a l l s y l l a b l e s a r e s a i d on s o m e k i n d o f p i t c h ; s e c o n d , t h e s y l l a b l e s v a r y in p r o m i n e n c e ; t h i r d , b e t w e e n s y l l a b l e s , words, and p h r a s e s , t h e r e a r e t r a n s i t i o n s o r p a u s e s of v a r y i n g l e n g t h s , w h i c h a f f e c t surrounding sounds. T h e s e t h r e e p h e n o m e n a a r e c o m m o n l y r e f e r r e d to a s p i t c h , s t r e s s . and j u n c t u r e . r e s p e c t i v e l y . A l l t h r e e m a k e up what i s known a s i n t o n a t i o n , a n d a l l t h r e e a r e p r e s e n t in a n y n o r m a l u t t e r a n c e . T a g a l o g and E n g l i s h u s e t h e s e t h r e e d e v i c e s in d i f f e r e n t w a y s . T h e d i f f e r e n c e s a r e b r i e f l y d i s c u s s e d in t h e s e p a r a t e s e c tions below. Stress. S t r e s s in l a n g u a g e i s n o r m a l l y t a k e n to m e a n the r e l a t i v e p r o m i n e n c e of c e r t a i n s y l l a b l e s a s c o m p a r e d with n e i g h b o r i n g s y l l a b l e s . In E n g l i s h this prominence is normally indicated by a change i n p i t c h . In a w o r d l i k e o b i e c t (noun) t h e s t r e s s i s on o b - . and in t h e v e r b c o u n t e r p a r t of t h i s w o r d it i s on - j £ c t : o b j e c t . T h e p i t c h r i s e s (or f a l l s ) a c c o r d i n g l y in t h e s e s y l l a b l e s . A n o t h e r f e a t u r e of s t r e s s in E n g l i s h , c l o s e l y a s s o c i a t e d with c h a n g e of p i t c h , i s i n t e n s i t y o r v o l u m e ; E n g l i s h s t r e s s e d s y l l a b l e s a r e p r o d u c e d with m o r e f o r c e o r loudn e s s than u n s t r e s s e d s y l l a b l e s . In T a g a l o g , t h e p r i m a r y i n d i c a t o r of s t r e s s i s v o w e l l e n g t h , r e p r e s e n t e d in t h i s b o o k b y a dot aft e r the vowel. A s t r e s s e d vowel i s pronounced longer than the s a m e vowel u n s t r e s s e d :

gabi / g a ' b x h / (starchy root used for food)

gabi / g a b i ' h / 'night'

In T a g a l o g , v o w e l l e n g t h d i s t i n g u i s h e s m e a n i n g , a s in t h e a b o v e e x a m p l e . T h e r e a r e m a n y p a i r s of w o r d s t h a t d i f f e r in m e a n i n g o n l y on t h e b a s i s of l o n g o r s h o r t v o w e l s , a l t h o u g h o c c a s i o n a l l y in e s p e c i a l c o n t e x t s t h a t c a l l f o r e m p h a s i s of s o m e k i n d an i n h e r e n t l y short s y l l a b l e m a y be pronounced long. E n g l i s h - s p e a k i n g p e r s o n s m u s t guard against s u b s t i t u t i n g a r i s e in p i t c h f o r s t r e s s in T a g a l o g . P i t c h r i s e i s not a s r e l i a b l e in t h e l o c a t i o n of s t r e s s e d s y l l a b l e s in T a g a l o g a s it i s in E n g l i s h . T a g a l o g s t r e s s e d v o w e l s m a y b e on a n y p i t c h l e v e l , h i g h o r low. P e o p l e with a n E n g l i s h - s p e a k i n g b a c k g r o u n d m u s t a l s o b e c a u t i o n e d a g a i n s t s u b s t i t u t i n g loudn e s s in p l a c e of l e n g t h f o r s t r e s s in T a g a l o g . Loudn e s s , u n l e s s a c c o m p a n i e d by l e n g t h , w i l l not m a k e a s h o r t syllable long. Tagalog s t r e s s e d v o w e l s m a y b e loud o r s o f t . T a g a l o g t h e n h a s two i m p o r t a n t d e g r e e s of s t r e s s , n a m e l y , s t r e s s e d and u n s t r e s s e d , o r , in o t h e r t e r m i n o l o g y , l o n g and s h o r t . T h e s t r e s s e d s y l l a b l e s a r e d o t t e d in t h e t r a n s c r i p t i o n . T h e unstressed a r e left unmarked. W o r d S t r e s s and P h r a s e

Stress.

A l l w o r d s h a v e a s t r e s s p a t t e r n of s o m e k i n d . T h e v o i c e r i s e s on the s t r e s s e d s y l l a b l e o r , i f t h e r e i s m o r e t h a n one s t r e s s e d s y l l a b l e , g e n e r a l l y on t h e l a s t o n e . F o r v a r i o u s r e a s o n s a w o r d i n context m a y r e c e i v e an additional s t r e s s e d s y l l a b l e or m a y l o s e one.

UNIT I T a g a l o g w o r d s s t r e s s e d on the l a s t s y l l a b l e when c i t e d a r e s a i d to h a v e p h r a s e s t r e s s ; t h o s e that a r e s t r e s s e d a n y w h e r e b e f o r e the l a s t s y l l a b l e h a v e word s t r e s s . The t e r m i n o l o g y m a y be somewhat a r b i t r a r y , but it i s w e l l s u i t e d to show what o f t e n h a p p e n s to w o r d s in c o n t e x t . P h r a s e s t r e s s i s l o s t when the w o r d i s not the f i n a l w o r d in the p h r a s e , word s t r e s s is always retained. T h e r e s u l t of a d r o p p e d p h r a s e s t r e s s i s norm a l l y a s e q u e n c e of u n s t r e s s e d s y l l a b l e s that will c e r t a i n l y p r o v e t r o u b l e s o m e to a n E n g l i s h s p e a k e r l e a r n i n g T a g a l o g . F o r e x a m p l e , the w o r d m a g a n d a has phrase stress: /maganda'h/. This s t r e s s is l o s t in the e x p r e s s i o n m a g a n d a k a y o , s o that the f i r s t four syllables a r e all u n s t r e s s e d : / m a g a n d a k a y o ' h / . T h e e v e n u n s t r e s s e d p r o n u n c i a t i o n of t h e s e f o u r s y l l a b l e s w i l l b e r e s i s t e d b y the E n g l i s h s p e a k e r , who will c e r t a i n l y t r y to r e t a i n the p h r a s e s t r e s s of / m a g a n d a - h / in a s e n t e n c e in which it i s normally lost. Word s t r e s s (which i s r e t a i n e d in p h r a s e s ) a n d p h r a s e s t r e s s (which i s d r o p p e d u n l e s s in the l a s t w o r d of the p h r a s e ) a r e c o m p a r e d in the f o l l o w i n g examples: Word S t r e s s : aso /'a'soh/ 'dog' Phrase Stress: aso /'aso-h/ 'smoke '

A s o ito.

/'SL'SU i t o ' h /

'This is a dog.'

A s o ito. / ' a s u i t o ' h / 'This is smoke.'

Note that the w o r d s t r e s s in a s o / ' a * s o h / ' d o g ' i s r e t a i n e d in both c i t e d a n d n o n - p h r a s e - f i n a l f o r m s . T h e p h r a s e s t r e s s in a s o / ' a s o ' h / ' s m o k e ' d i s a p p e a r s when the w o r d i s n o n - f i n a l in the p h r a s e . H o w e v e r , when f i n a l in a s t r e t c h of s p e e c h spoken a s a p h r a s e , p h r a s e s t r e s s , just like word s t r e s s , i s r e t a i n e d ( i . e . , c o n t i n u e s to f u n c t i o n a s the p h r a s e s t r e s s of the p h r a s e ) : Word S t r e s s : Ito'y aso. /'ituy a ' s o h /

'This is a dog.'

Phrase Stress: Ito'y a s o . /'ituy a s o ' h /

'This is smoke.'

P i t c h and J u n c t u r e . In T a g a l o g , a s in E n g l i s h , e v e r y s y l l a b l e i s s a i d on s o m e kind of p i t c h o r t o n e . M e a n i n g f u l s e q u e n c e s of w o r d s f o l l o w c o m m o n p a t t e r n s of p i t c h e s . At the end of t h e s e c o m m o n p a t t e r n s of p i t c h e s , a n y o n e of s e v e r a l t h i n g s m a y h a p p e n to the v o i c e : it m a y r i s e / f / , it m a y d r o p / | / , o r it m a y b e cut off a b r u p t l y on the s a m e l e v e l a s the r i s e o r on the next l e v e l lower / | / . The N o r m a l S t a t e m e n t P a t t e r n /

,1

I

T h e E n g l i s h - s p e a k i n g p e r s o n w i l l not f i n d the T a g a l o g s t a t e m e n t p a t t e r n t o o d i f f i c u l t to f o l l o w , b e c a u s e s t a t e m e n t s in T a g a l o g a r e s a i d in p r e t t y m u c h the s a m e w a y a s n o r m a l E n g l i s h s t a t e m e n t s ; that i s , the v o i c e s t a r t s a t n o r m a l v o i c e l e v e l ( s a y , l e v e l two), r i s e s to a h i g h e r one ( l e v e l t h r e e ) on

13

the l a s t s t r o n g s t r e s s e d s y l l a b l e , then d r o p s to a l e v e l l o w e r t h a n the p r e c e d i n g two ( l e v e l one). If the l a s t w o r d h a s w o r d s t r e s s ( i . e . , i s s t r e s s e d bef o r e the f i n a l s y l l a b l e ) , the v o i c e r i s e s on the s t r e s s e d s y l l a b l e a n d d r o p s down i m m e d i a t e l y to w h a t e v e r u n s t r e s s e d s y l l a b l e s f o l l o w . If the l a s t w o r d i s p h r a s e s t r e s s e d ( i . e . , i s s t r e s s e d on the f i n a l s y l l a b l e ) , the v o i c e r i s e s on t h i s s y l l a b l e a n d s l i d e s down to l e v e l one within the s a m e s y l l a b l e : M a g a n d a ang b a b a e . / m a g a n d a 1 ! ] b a b a - 'eh 'The g i r l is b e a u t i f u l . ' M a g a n d a ang d a m i t . /maganda'T) dami't 'The d r e s s is beautiful. '

/

/

In l o n g e r s t a t e m e n t s that a r e b r o k e n up into p h r a s e s , e v e r y p h r a s e will n o r m a l l y h a v e a r i s e to p i t c h l e v e l t h r e e a n d only the l a s t w i l l d r o p to l e v e l o n e , a s the f o l l o w i n g p a t t e r n i l l u s t r a t i o n indicates: I /

/

T h e p e a k s in both i l l u s t r a t i o n s s t a n d f o r s t r e s s e d s y l l a b l e s , the d o t t e d l i n e s f o r u n s t r e s s e d s y l l a b l e s , if t h e r e a r e a n y . S o m e t i m e s a p e r c e p t i b l e p h r a s e p a t t e r n i s g i v e n to the i n d i v i d u a l w o r d s of a p h r a s e , without the p a u s e that o f t e n o c c u r s with p h r a s a l b r e a k s . One w o r d j u s t s e e m s to f l o w into the o t h e r . W h e n e v e r t h i s h a p p e n s , a s it o f t e n d o e s on the t a p e s a c c o m p a n y i n g t h i s b o o k , t h e s e identifiable "phrase p a r t i a l s " a r e m a r k e d like p h r a s e s but without the / 1 / of f u l l p h r a s e s , a s in the following s e n t e n c e : / m a s m a r a ' m i n ta-'oh

nl, sa pipiga'n /

A / | / at the end of a p h r a s e o r s e n t e n c e d e s i g n a t e s the end of a n i n t o n a t i o n c o n t o u r , u s u a l l y with a n a b r u p t c u t t i n g off of the v o i c e on the s a m e l e v e l a s the r i s e o r on the n e x t l e v e l l o w e r . B e f o r e p h r a s a l b r e a k s m a r k e d with / | / , the v o i c e m a y s t a y on l e v e l t h r e e (ex. / m a g a n d a r i t r m a ' g a h s a 1 inyur) l a h a ' t / ) o r it m a y d r o p to l e v e l two (ex. / d i ' t o h 'at) l u s o - n / ) . B o t h a l t e r n a t i v e s c a n b e h e a r d on the t a p e s . T h e / 1 / j u n c t u r e i s v e r y c o m m o n in n o r m a l T a g a l o g c o n v e r s a t i o n . O c c a s i o n a l ly, a s in E n g l i s h , a p h r a s e within a s e n t e n c e m a y b e h e a r d with a s l i g h t r i s e in p i t c h , a s when one

t

t

i s e n u m e r a t i n g (ex. / ' i s a ' h dalawa'h / etc.). A c t u a l l y , the r e p r e s e n t a t i o n of T a g a l o g intonat i o n in t h i s b o o k i s an o v e r s i m p l i f i c a t i o n . In a s e r i e s of p h r a s e s r e p r e s e n t i n g a l o n g e r u t t e r a n c e (three or m o r e p h r a s e s ) , for i n s t a n c e , t h e r e i s a t e n d e n c y f o r e a c h p h r a s e to b e s l i g h t l y l o w e r in p i t c h a n d r a n g e t h a n the p r e c e d i n g p h r a s e , s o that the p a t t e r n , if c a r e f u l l y r e p r e s e n t e d , would l o o k like this:

14

BEGINNING

1/ T h i s s t a i r - s t e p p a t t e r n i s g e n e r a l l y h e a r d in s e n t e n c e s t h a t a r e s o m e w h a t l o n g , o r when s p e e c h i s r e l a t i v e l y s l o w (in r a p i d s p e e c h , the d i s t i n c t i o n s o f p i t c h l e v e l s o t h e r t h a n the f i r s t and the l a s t a r e f r e q u e n t l y l o s t , a^id t h e e n t i r e u t t e r a n c e m a y b e

TAGALOG d u c e d b y i n t e r r o g a t i v e w o r d s a r e s i m i l a r at t h e end p o i n t s w h e r e both d r o p to l e v e l o n e , T a g a l o g on t h e l a s t s y l l a b l e , E n g l i s h a f t e r t h e l a s t s t r e s s e d syllable. The English pattern, however, has a r i s e on t h e l a s t s t r e s s e d s y l l a b l e b e f o r e the d r o p . N o r m a l l y , T a g a l o g s p e c i f i c q u e s t i o n s begin high o r h a v e t h e i r r i s e on the f i r s t s t r e s s e d s y l l a b l e .

s a i d on e i t h e r of two p a t t e r n s : "' or — )_ F o r t y p o g r a p h i c a l c o n v e n i e n c e , h o w e v e r , t h i s des c e n d i n g p a t t e r n i n T a g a l o g i s r e p r e s e n t e d in t h i s b o o k with e v e r y p h r a s e s t a r t i n g on t h e s a m e l e v e l , a s in t h e e x a m p l e s c i t e d b e l o w : 1. N a s a h i l a g a n g L u s o n 2. A n g b a b a e

ang t i t s e r .

3. P a r a s a b u n s o

ang B a g y o .

i

ang m a n i k a .

(Unit I ) (Unit I I )

I

(Unit I I I )

Que s t i o n s .

English

1. Ano?

(Unit X )

2. I l a n k a y o s a inyo? 3. B a k i t n a k a k a s u y a ?

(Unit V I I )

I

(Unit V I I I )

I /•

Commands /

Q u e s t i o n s a r e c o m m o n l y d i v i d e d into two t y p e s : t h o s e t h a t r e q u i r e y e s o r no a s an a n s w e r , and those that c a l l f o r s p e c i f i c a n s w e r s like the p l a c e , t i m e , n a m e of a p e r s o n o r thing, e t c . T h e s e c o n d t y p e i s g e n e r a l l y s i g n a l l e d in E n g l i s h b y a n i n t e r r o g a t i v e , s u c h a s who, what, w h i c h , when, w h e r e , why, how, how m u c h , and how m a n y .

C o m m a n d s in T a g a l o g a r e o f t e n s a i d on the patt e r n o f s p e c i f i c q u e s t i o n s ; t h o s e o f E n g l i s h on t h e p a t t e r n of s t a t e m e n t s : Tagalog

E n g l i sh

i

i

t

The Y e s - N o Question /

T h e n o r m a l T a g a l o g y e s - n o q u e s t i o n s t a r t s on p i t c h l e v e l t h r e e (or on p i t c h l e v e l two and m o v e s up to l e v e l t h r e e ) , t h e n d e s c e n d s to l e v e l one on the s e c o n d to t h e l a s t s y l l a b l e , and r i s e s to l e v e l two on t h e l a s t . In v e r y s h o r t q u e s t i o n s t h e v o i c e m a y s t a y on l e v e l t h r e e b e f o r e d r o p p i n g t o l e v e l o n e / /. T h e a r r o w at the e n d of t h e p a t t e r n i s t h e t e r m i n a l j u n c t u r e t h a t m a r k s the end of t h e int o n a t i o n c o n t o u r in w h i c h t h e p i t c h i s r i s i n g . T h e g r a d u a l d r o p s m a y a c t u a l l y b e a c c o m p l i s h e d on eit h e r s t r e s s e d o r u n s t r e s s e d s y l l a b l e s , but f o r s i m plicity, c o n s i s t e n c y , and t y p o g r a p h i c a l c o n v e n i e n c e a g a i n , t h e y w i l l g e n e r a l l y b e m a d e on s t r e s s e d s y l l a b l e s ( e x c e p t t h e d r o p t o the s e c o n d - t o - l a s t s y l l a b l e , w h i c h m a y b e a c c o m p l i s h e d on e i t h e r s t r e s s e d on u n s t r e s s e d s y l l a b l e s ) . T h e E n g l i s h y e s - n o p a t t e r n i s s i m i l a r to t h e T a g a l o g in t h a t t h e v o i c e g e n e r a l l y r i s e s at t h e end, but w h e r e T a g a l o g g e n e r a l l y d r o p s b e f o r e t h e r i s e , E n g l i s h d o e s not ( e x c e p t in s o m e v a r i e t i e s of B r i t ish English).

1. Nandito na b a k a y o n g l a h a t ?

(Unit I )

2. A k o ?

(Unit I I )

3. Hindi b a s i y a m a g a n d a ?

(Unit I I )

Specific Questions /

Tagalog

/.

T h e T a g a l o g and E n g l i s h q u e s t i o n p a t t e r n s i n t r o -

(Unit I )

1. H a l i k a r i t o . 2. U l i t i n m o . 3. B u m a l i k k a s a upuan m o .

i

(Unit I I ) (Unit I )

M a n y T a g a l o g c o m m a n d s a r e a l s o s a i d on t h e p a t t e r n of T a g a l o g s t a t e m e n t s but with t h e m o r e i m p o r t a n t r i s e in p i t c h n e a r e r t h e b e g i n n i n g of t h e s e n t e n c e , on t h e v e r b .

Requests /

•/.

T h e r e a r e v a r i o u s w a y s of s t a t i n g r e q u e s t s in T a g a l o g , a s in E n g l i s h . In b o t h l a n g u a g e s t h e m a n n e r of u t t e r i n g t h e r e q u e s t i s i m p o r t a n t b e c a u s e too f r e q u e n t l y a r e q u e s t l o s e s i t s e s s e n t i a l c h a r a c t e r of a s k i n g a f a v o r and c h a n g e s to a c o m m a n d b e c a u s e of t h e t o n e of v o i c e u s e d . S e v e r a l p a t t e r n s a r e u s e d in s t a t i n g r e q u e s t s , but t h e one g e n e r a l l y c o n s i d e r e d to b e t h e m o s t pol i t e i s t h a t w h i c h i s s a i d on t h e p a t t e r n of y e s - n o q u e s t i o n s and with the r e q u e s t f o r m n g a . When this p a t t e r n is used, h o w e v e r , the v o i c e u s u a l l y d o e s not r i s e a s h i g h at t h e end a s it would n o r m a l l y do in y e s - n o q u e s t i o n s . T h i s r e q u e s t p a t t e r n would g e n e r a l l y b e u s e d w h e n t a l k i n g to p e r s o n s o l d e r t h a n o n e s e l f , o r when s p e c i a l a t t e n t i o n t o politeness is appropriate. 1. L u m a p i t k a nga.

'Please come

closer.'

2. H a l i k a n g a r i t o .

'Please come here. '

UNIT I 3. P a k i s a r a n g a a n g inyong m g a l i b r o . ' P l e a s e c l o s e your b o o k s . '

I

O t h e r i n t o n a t i o n p a t t e r n s w i l l be d i s c u s s e d a s t h e y a r e m e t in the u n i t s . In the i n t e r p r e t a t i o n of a l l T a g a l o g intonation p a t t e r n s , four things a r e important: 1. the i n i t i a l p i t c h (1, 2, 3, o r 4), 2. the d i r e c t i o n that the v o i c e t a k e s a f t e r the initial pitch, 3. the point (or p o i n t s ) at which the v o i c e changes direction, 4. the j u n c t u r e m a r k which i n d i c a t e s w h e t h e r the v o i c e g o e s up o r down at the end of a p h r a s e , o r i s cut off a b r u p t l y . It i s h o p e d that the a b o v e b r i e f e x p l a n a t i o n s w i l l g i v e s t u d e n t s an i n i t i a l o r i e n t a t i o n to the p r o n u n c i a t i o n of T a g a l o g . Only v e r y b r o a d o u t l i n e s h a v e been p r e s e n t e d , since m i n o r p a t t e r n s and d e t a i l s would b e of l i t t l e o r no u s e to m o s t s t u d e n t s s t a r t -

15

ing to l e a r n the l a n g u a g e . E x p l a n a t i o n s c a n b e helpful, and v i s u a l d e v i c e s like r e s p e l l i n g and overlining c a n be u s e f u l to a student. B o t h , h o w e v e r , s h o u l d b e c o n s i d e r e d s u p p l e m e n t s to a m o r e imp o r t a n t a i d : the t e a c h e r o r m o d e l who s u p p l i e s a r e a l , a u t h e n t i c p r o n u n c i a t i o n f o r s t u d e n t s to f o l l o w . F o r the s t u d e n t who i m i t a t e s w e l l a n d e a s i l y , no a d d i t i o n a l a i d i s n e e d e d , u n l e s s he i s c u r i o u s a b o u t the p h y s i o l o g y of s p e e c h s o u n d s a n d p e d a g o g i c a l d e v i c e s f o r r e p r e s e n t i n g t h o s e s o u n d s . S o m e students derive important a s s i s t a n c e f r o m respelling a n d e x p l a n a t i o n s , a n d it i s f o r t h e m that t h e s e a r e p r o v i d e d . E a c h s t u d e n t s h o u l d e x p e r i m e n t to f i n d the c o m b i n a t i o n of s t r a i g h t i m i t a t i o n a n d i n t e l l e c t u a l u n d e r s t a n d i n g that b e s t s e r v e s h i s n e e d s . T o a s s i s t the t e a c h e r in m o d e l l i n g the m a t e r i a l s of t h i s t e x t , e x t e n s i v e r e c o r d i n g s h a v e b e e n m a d e of a l l the d i a l o g s and d r i l l s . S t u d e n t s will do w e l l to l i s t e n a c t i v e l y to t h e s e r e c o r d i n g s , p a r t i c i p a t i n g a s d i r e c t e d , to t a k e a d v a n t a g e of the o p p o r t u n i t y of h e a r i n g a v a r i e t y of v o i c e s in a u t h e n t i c a l l y r e c r e ated situations.

UNIT II Bago Magklase

Before

Nag-uusap sina J o e , E d d i e , N e n e , at B e n . Nagh i h i n t a y s i l a ng k l a s e . Joe: M a g a n d a ang d a m i t , m a g a n d a ang n a g s u s u o t . Hindi b a (2), E d d i e ?

Class

Situation: J o e , Eddie, N e n e , and B e n a r e t a l k i n g w h i l e w a i t i n g f o r c l a s s to begin. maganda-T) d a m i ' t (dress )

(1 )

maganda'T) n a g s u - s u ' o ' t (wearing)

Beautiful d r e s s , beautiful girl. Right, Eddie? ,1

(3)

hindi' ba'h 'e'di'h (not) (Eddie) Eddie: Hindi n a k a p a g t a t a k a . M a y a m a n s i y a , e (4).

Nene: Si J o e ang m a y a m a n , e (5). M a l a k i ang a l a w a n s (6 ), m a g a n d a ang b a h a y , m o d e l o (7) a n g k o t s e .

I

hindi' nakapagta'taka'h (surprising) I m a y a - m a n sya e'h (rich) (she ) ( b e c a u s e ) si dyo'T| m a y a ' m a n e ' h (the ) ( J o e )

^

I

m a l a k i ar| a l a ' w a n s (big) (allowance)

(3)

i

(8)

maganda'^ ba'hay (house)

[16]

T h a t ' s not s u r p r i s i n g . r i c h , you know.

She's

J o e ' s the r i c h o n e . B i g a l lowance, beautiful house, new c a r .

m o d e ' l u ar| k o ' t s e h (modem) (car)

I

UNIT

II

17

I

Eddie: A t ... guwapo siya.

'a't

Joe: Hindi ba si Eddie ang guwapo, Nene?

hindi" ba si e ' d i ar) gwa-po'h n e - n e - ' (Nene)

Nene: Oo. Guwapo si Eddie. M a y a m a n si Joe.

'o''oh (yes)

gwa'pu sya - h (handsome) (he)

And h e ' s g o o d - l o o k i n g .

t

gwa'pu si 'e'dih

E d d i e ' s the handsome one, i s n ' t he, Nene? Y e s . E d d i e ' s handsome, and J o e ' s rich.

m a y a ' m a n si dyo'h (Dumarating si Ben. ) A t m a i a l i n o naman (9) si Ben. Ben: Sino ang matalino? Ako? Joe: Oo. Matalino ka, hindi ba? Eddie: Hoy (10), dumarating ang bagong (11) t i t s e r . Ben: Ano ba ang bagong titser? Eddie: Babae.

(Ben c o m e s up.) . ,J 'at matali'nu naman si b e ' n (intelligent) (Ben) . si'nu ar) m a t a l i ' n o h (who) 'o*'oh

Eddie: Hindi. Siya ang A m e r i k a na (12). Joe: Mahusay (13) ba siya? Eddie: Oo, m a t a l i n o siya ... mabait (13) siya ... at

Nene: Hoy, tumutugtog ang b e l (6 ). T a y o na.

t

m a t a l i ' n u ka'h^hindi' ba'h (you)

W h o ' s intelligent? M e ?

Y e s , a r e n ' t you?

ho-y duma'ratiT| ar| ba-gur] t i ' t s e ' r (3) (hey) (coming) (new) ( t e a c h e r )

Hey, the new t e a c h e r ' s coming.

'anu ba't] ba'guri t i ' t s e r (what )

What's the new t e a c h e r (a m a n or a woman)?

I baba - 'eh (woman)

Woman.

Nene: Siya ba ang K a s t i l a (12)?

'ako'h (I)

And B e n ' s intelligent.

sya ba'-q k a s t i ' l a ' ' (Spaniard) hindi"'

Í

I s she the Spaniard?

sya'T} a m i r i k a - n a ' h (American)

(3)

m a h u ' s a y ba sya'h (good) 'o*'oh

She okay?

. ,1 matali'nu sya'h

. ,1 m a b a i t sya'h (nice )

No, the A m e r i c a n .

Y e s . She's i n t e l l i g e n t s h e ' s nice ... and ...

— I 'a't I

Say, t h e r e ' s the b e l l . L e t ' s

h o ' y tumu'tugtug ar) b e ' l (ringing) (bell) ta-yu na'h (we)

CULTURAL

AND

(1) The length dot a f t e r the last / a / of maganda

STRUCTURAL

NOTES

i s the e f f e c t of joining this / a / to the identical / a /

18

BEGINNING TAGALOG

of the next word, ang. The c o a l e s c e n c e of v o w e l s i s a phenomenon which i s v e r y f r e q u e n t in r a p i d speech. (2) B a i s a s i g n a l for the i n t e r r o g a t i v e , hindi for the n e g a t i v e . Together t h e y f o r m a tag v e r y m u c h l i k e ' i s n ' t i t ' , 'don't t h e y ' , etc. (3) The intonation p a t t e r n of the s t a t e m e n t shows a shift in pitch, which m o v e s the p e a k of the overlining f r o m the n o r m a l l y s t r e s s e d s y l l a b l e (usuall y s e c o n d - t o - l a s t or t h i r d - t o - l a s t ) to the l a s t s y l l a b l e . The word n a g s u s u o t i s / n a g s u ' s u ' o t / i n c i tation and would n o r m a l l y r e m a i n so at the end of a s e n t e n c e u t t e r e d without r e f e r e n c e to a n y s p e c i a l context. In the d i a l o g , h o w e v e r , the s i t u a t i o n i s one of j e s t , i . e . , the word i s u t t e r e d in a t e a s i n g , bant e r i n g tone. The shift in pitch to the end of the sent e n c e i s often e m p l o y e d in such a situation. The shift in pitch i s a l s o often u s e d in s o m e contexts w h e r e negation or c o n t r a d i c t i o n i s involved, a s in the s e n t e n c e Hindi n a k a p a g t a t a k a /hindi - n a k a p a g t a ' t a k a ' h /. The word n a k a p a g t a t a ^ I k a i s / n a k a p a g t a ' t a k a h / in c i t a t i o n and at the end of m o s t s t a t e m e n t s . With the e l e m e n t of n e g a t i o n it b e c o m e s / n a k a p a g t a ' t a k a ' h / and the s a m e word u t t e r e d on a /

/ pattern,

,1 that i s , /hindi" n a k a p a g t a ' t a k a ' h /, r o u g h l y c o n v e y s the m e a n i n g ' T h a t ' s t r u e and i t ' s not s u r p r i s i n g at all. ' In /ho-y duma'ratrr) arj ba'gur) t i ' t s e r /, u t t e r e d q u i e t l y in a somewhat hushed v o i c e , t h e r e i s an inj u n c t i o n to the s p e a k e r s to stop the a c t i v i t y t h e y a r e e n g a g e d in at the m o m e n t b e c a u s e the new t e a c h e r ' s coming. In /hindi''^ sya - r| a m i r i k a ' n a ' l J / , the e l e m e n t of c o n t r a d i c t i o n i s obvious. (4) The word e, by i t s e l f , h a s no m e a n i n g . It der i v e s i t s m e a n i n g only f r o m the context it a p p e a r s in and the intonation g i v e n it. It i s a sort of sent e n c e " c l o s e r " which can be u s e d in v a r i o u s ins t a n c e s , in a g r e e i n g , d i s a g r e e i n g , etc. S t a t e m e n t s ending in e_, t o g e t h e r with those ending in o. and a^ a l m o s t a l w a y s r i s e on the second to the l a s t s y l l a b l e , r e g a r d l e s s of word s t r e s s , and drop down r a p i d l y on the s e n t e n c e c l o s e r . A s e n t e n c e to which e. i s added often p r o v i d e s a j u s t i f i c a t i o n or r e a s o n for what h a s b e e n s a i d p r e v i o u s l y . T a k e n in the context in which it w a s ut, — tered, / m a y a ' m a n sya e'h / m e a n s 'It's because s h e ' s r i c h ' , or, a s in the t h i r d column, ' S h e ' s r i c h , you k n o w . '

(5) Note that the c o m p l i m e n t i s not a n s w e r e d with a n e x p r e s s i o n of thanks, but with a r e t u r n c o m p l i m e n t . A c o m p l i m e n t i s not o r d i n a r i l y cons i d e r e d an o c c a s i o n for which e x p r e s s i o n s of g r a t itude a r e o f f e r e d . Thank you would be c o n s i d e r e d i m m o d e s t or conceited. Notice that the ¿ - p a t t e r n i s a l s o u s e d for "ret u r n c o m p l i m e n t s " , for m o d e r a t e p r o t e s t s , or even c o n t r a d i c t i o n s which, depending on the w a y the patt e r n i s u t t e r e d , m a y m e a n anything b e t w e e n m i l d , m a t t e r - o f - f a c t c o n t r a d i c t i o n , even one m e a n t to t e a s e , to m o r e e m p h a t i c c o n t r a d i c t i o n , one app r o a c h i n g the n a t u r e of an a c c u s a t i o n . (6) A l a w a n s and bel a r e e x a m p l e s of a conside r a b l e n u m b e r of l o a n w o r d s f r o m E n g l i s h which h a v e b e e n c o m p l e t e l y a s s i m i l a t e d into the l a n g u a g e to the point of following T a g a l o g a f f i x a t i o n p a t t e r n s and even T a g a l o g o r t h o g r a p h y (as w i l l be s e e n in m a n y of the following l e s s o n s ) . (7) Modelo i s r e l a t e d to ' m o d e l ' , but i m p l i e s 'latest model'. (8) In T a g a l o g , a s in E n g l i s h , m o s t e n u m e r a t i v e s t a t e m e n t s a r e chopped up into a s m a n y intonation p h r a s e s a s t h e r e a r e i t e m s to be e n u m e r a t e d . (9) Naman i s a p a r t i c l e which c a r r i e s a " c h a n g e i m p l i c a t i o n " , l i k e s a y i n g "Now i t ' s y o u r t u r n . " S o m e t i m e s i t ' s the e q u i v a l e n t of E n g l i s h r a t h e r . s o m e t i m e s a l s o , etc. (10) Hoy, e q u i v a l e n t to the E n g l i s h 'Hey', or ' P s s s t ' , i s an open or o v e r t a t t e n t i o n - c a l l i n g exp r e s s i o n or a c o n v e r s a t i o n b r e a k e r . (11) The word i s bago. The -ng_ /-t)/ a f t e r it i s a linker. (12 ) Using ang with K a s t i l a and A m e r i k a n a imp l i e s the p r e s e n c e of two new t e a c h e r s in the school, a S p a n i a r d and an A m e r i c a n , j u s t a s the would in English. (13) M a h u s a y , m a b a i t , m a g a l i n g (Unit I), and another word, m a b u t i (Unit VII), a r e a l l t r a n s l a t e d by the one E n g l i s h word 'good'. The m e a n i n g s of the T a g a l o g w o r d s do not c o m p l e t e l y o v e r l a p , howe v e r , so that at t i m e s one m a y not be u s e d for the other. The m e a n i n g of m a b a i t s e e m s to be the e a s i e s t to d e f i n e . M a b a i t i s u s e d only for c h a r a c t e r , in the s e n s e of 'good g i r l ' , 'good t e a c h e r ' , that i s , 'kind, g e n e r o u s , w e l l - b e h a v e d ' , e t c . M a h u s a y . m a g a l i n g , and m a b u t i m a y be u s e d i n t e r c h a n g e a b l y when r e f e r r i n g to (1) the a b i l i t y of a p e r s o n to do something: 'She t e a c h e s w e l l ' , M a h u s a y ( m a g a l i n g , m a b u t i ) s i y a n g m a g t u r o , or (2) the condition of a n object: 'The m a c h i n e i s in good condition', Mahus a y ( m a g a l i n g . m a b u t i ) ang takbo ng m a k i n a . Mahus a y and m a b u t i h a v e a s l i g h t edge o v e r m a g a l i n g in the s a m e situation. F o r r e f e r r i n g to h e a l t h , howe v e r , a s when i n q u i r i n g about someone who h a s previously been ill, magaling i s g e n e r a l l y used, s o m e t i m e s m a b u t i . l e s s f r e q u e n t l y m a h u s a y : 'Is she w e l l now?' M a g a l i n g (mabuti) na ba s i y a ? and o c c a s i o n a l l y M a h u s a y na ba s i y a ? When r e f e r r i n g to i n t e l l i g e n c e or p e r s o n a l ability, m a g a l i n g and m a h u s a y a r e g e n e r a l l y u s e d .

U N I T II PRONUNCIATION A. M i n i m a l P a i r s

baga /ba-gah / 'glowing e m b e r s '

baga /ba-ga' 'lung s '

bata /ba-tah/ 'bathrobe'

bata /ba-ta'/ 'child'

Kuba 'Cuba'

kuba /ku-ba'/ 'hunchback'

/

hili /hi-lih/ ' a s p e c i e s of f i s h '

hili /hi'li'/ 'to p a s s o n t o a n o t h e r w o r k that one should do'

pipi /pi-pih/ 'dumb, m u t e '

pipi /pi-pi'/ 'to f l a t t e n '

tubo /tu-boh/ 'pipe, t u b e '

tubo /tu'bo'/ 'growth, profit'

sala /sa-lah/ 'living r o o m '

sala /sa-la'/ 'to f i l t e r '

sala /sala'h/ 'wooden g r a t i n g '

sala /sala-'/ 'filtered'

Tundo / t u n d o - h / 'a d i s t r i c t i n M a n i l a '

tundo / t u n d o - ' / 'to p r i c k '

2. S a y a n y of t h e w o r d s i n e i t h e r c o l u m n a n d h a v e a m e m b e r of t h e c l a s s i d e n t i f y t h e w o r d : a. b y t e l l i n g w h e t h e r it h a s a f i n a l / h / or f i n a l /7. b. b y p r o n o u n c i n g t h e w o r d it p a i r s w i t h . B . T h e g l o t t a l s t o p w i t h i n a p h r a s e o r a t t h e e n d of a p h r a s e in c l o s e t r a n s i t i o n with a n o t h e r p h r a s e i s r e p l a c e d b y length. E l s e w h e r e it d o e s not undergo any change. The following reduplicat i o n s i l l u s t r a t e t h e t w o v a r i a n t s of t h e g l o t t a l s o u n d — t h e stop and length: biru-biro kaunti -kaunti halu-halo hati-hati kuru-kuro palu-palo

_ J /bi-ru-bi-ro' / / k o • n ti • k o • n t i ' / /ha-lu-ha-lo'/ /ha'ti'ha'ti '/ /kuTU'kuTO '/ /pa'lu'pa'lo '/

sari-sari laru-laro lutu-luto uli-uli mahaba -haba maikli-ikli

EXERCISES pahintu-hinto

1. L i s t e n f o r t h e d i s t i n c t i o n b e t w e e n t h e / h / a n d / ' / a t t h e e n d of t h e f o l l o w i n g w o r d p a i r s w h i c h d i f f e r only in t h e s e two f e a t u r e s . T h e n r e p e a t a f t e r your model:

/ku-bah/

19

'a m e r e j o k e ' 'little by little' 'a m i x t u r e ' 'shared' 'opinion' 'wooden mallet for beating laundry' 'variety'

'a g a m e not to be taken seriously' 'almost cooked' /lutu-luto ' / 'next t i m e ' /•uli-'uli'/ / m a h a b a ' h a b a ' / 'rather long' / m a i k l i • 'ikli ' / ' r a t h e r s h o r t ' /laru-laro'

/

/pahintu'hinto'/ 'stopping intermittently' /kahiya-hiya'/ ' I t ' s so s h a m e f u l ! '

kahiya-hiya

The following exclamations illustrate the same variation. Repeat after your model: _ J

Ang b a b a - b a b a ! 'It's v e r y low! '

/'ar| ba'ba'ba'ba'

Ang b a t a - b a t a ! 'He's v e r y young! ' Ang d a y a - d a y a ! 'He's a real cheat! Ang h a b a - h a b a ! 'It's v e r y long! '

/'aT) b a ' t a ' b a ' t a '

/

/

/!ar| da-ya-da'ya' /'ar| ha'ba'ha'ba'

/ /

Ang l a y u - l a y o ! 'It's v e r y far ! '

/'at) la-yu-la-yo'

/

Ang s i b a - s i b a ! 'He's very greedy!

/'aT] s i ' b a ' s i ' b a '

/

1 I i /'ar| baku-bako' /

Ang b a k u - b a k o ! 'It's v e r y uneven! Ang d a l i - d a l i ! 'It's v e r y easy! '

/'aT| d a l i - d a l i '

Ang i k l i - i k l i ! 'It's v e r y short! '

/'ar| ikli-'ikli'

Ang p u t i - p u t i ! ' I t ' s so w h i t e ! '

/'aT] p u t i ' p u t i '

I

I

/

/

i

/

i 1 i /'aT) t a n d a ' t a n d a ' /

Ang t a n d a - t a n d a ! 'It's v e r y old! '

I 1 i /'ar) taba-taba' /

Ang t a b a - t a b a ! 'He's v e r y stout! '

It w i l l b e n o t e d t h a t t h e e x a m p l e s i n t h e f i r s t g r o u p have a different intonation p a t t e r n f r o m the second. In r e d u p l i c a t e d w o r d s s t r e s s e d s y l l a b l e s a r e o f t e n said on a h i g h e r p i t c h t h a n u n s t r e s s e d o n e s , C. T h e f o l l o w i n g e x e r c i s e s h o u l d b e r e a d a f t e r your model: Juan: K a s t i l a b a si Antonio?

/ k a s t i - l a - ba si anto-nyo-h

f

Pablo: Oo, K a s t i l a . Si N e n e ?

/'o-'oh

Juan: Si N e n e ? P i lipino.

/sine-ne-'

kasti'la'

/

sine-ne'

pilipi-noh

/

/

20

BEGINNING

Pablo: Hindi ba si P e d r o ang P i lipino?

__, , f /hindi- ba si pe-dru arj pilipi-no-h /

T A G A LOG Juan: Hindi. Si Nene. K a s t i l a si P e d r o ,

DRILLS

AND

I. E Q U A T I O N A L

i /hindi" '

i si ne-ne-

/ I /kasti-la- si pe-dro-h /

GRAMMAR SENTENCES

EXAMPLES A . 1. Maganda ang damit. 2. Guwapo si Eddie.

[ T h e d r e s s is beautiful.] [Eddie is handsome.]

B. 1. T i t s e r ang babae. 2. A m e r i k a n a ang t i t s e r .

The woman i s a t e a c h e r . The t e a c h e r is an A m e r i c a n .

C. 1. A n g maganda ang K a s t i l a . 2. A n g guwapo si Eddie.

The Spaniard i s the beautiful one. E d d i e ' s the handsome one.

D. 1. Ang t i t s e r ang babae. 2. A n g A m e r i k a n a ang t i t s e r .

The woman i s the t e a c h e r . T h e t e a c h e r is the A m e r i c a n .

E. 1. Si Joe ang m a y a m a n . 2. A n g t i t s e r ang mahusay.

[ T h e r i c h one is J o e . ] The good one i s the t e a c h e r . PREDICATE

TOPIC

a. T h e b a s i c e l e m e n t s of a T a g a l o g sentence a r e a p r e d i c a t e and a topic. T h e n o r m a l o r d e r of these e l e m e n t s i s p r e d i c a t e b e f o r e topic. Equational Sentence P a t t e r n s PREDICATE (Indefinite R e f e r e n c e ) Noun

TOPIC

\ ang. +

Adjective )

PREDICATE (Definite R e f e r e n c e )

/Noun

si

| I Adjective

ang +

+

TOPIC

P e r s o n name (•Other noun lAdjective

/Noun ang. +

| I Adjective

b. The p r e d i c a t e m a y be indefinite o r d e f i n i t e ; a noun, an a d j e c t i v e , or (explained in the next g r a m m a r p o i n t ) a v e r b . The p r e d i c a t e s in e x a m p l e s A above a r e indefinite a d j e c t i v e s ; in e x a m p l e s B, indefinite nouns. c. In m o s t c a s e s , a p r e d i c a t e i s m a d e d e f i n i t e b y putting b e f o r e it the w o r d ang (cf. e x a m p l e s A and B with e x a m p l e s C and D). If the p r e d i c a t e i s the name of a p e r s o n , h o w e v e r , the sigh of definiteness, in this case a l w a y s r e q u i r e d , is the w o r d ( e x a m p l e E. 1). d. Note how d e f i n i t e n e s s / i n d e f i n i t e n e s s is e x p r e s s e d in these sentences in E n g l i s h : the t e a c h e r (exa m p l e D . l ) , a t e a c h e r (example B. 1). e. While t h e r e is a choice in the p r e d i c a t e , the topic of a T a g a l o g sentence i s a l w a y s d e f i n i t e . It is alw a y s p r e c e d e d b y the w o r d ang. o r by _si_ if the noun is a p e r s o n name. f. The t o p i c s in the above sentences a r e nouns ( e x a m p l e s A , B, C, and D ) and a d j e c t i v e s ( e x a m p l e s E ) . SUBSTITUTION D R I L L

( F i x e d Slot)

Instructions: R e p e a t the f o l l o w i n g sentences a f t e r your m o d e l . Then substitute the noun cued f o r the noun in the o r i g i n a l sentence, using ang or _si. as needed. Teacher 1. Maganda si Nene.

Student Ulitin m o .

Maganda si Nene.

21

U N I T II damit bahay titser Luningning kotse

Maganda Maganda Maganda Maganda Maganda

ang damit. ang bahay. ang t i t s e r . si Luningning. ang kotse.

2. M a h u s a y a n g t i t s e r . Ben Eddie babae Joe

Mahusay Mahusay Mahusay Mahusay Mahusay

ang t i t s e r . si B e n . si E d d i e . ang babae. si J o e .

3. M a l a k i a n g a l a w a n s . damit David Amerikana Ginoong Magpayo titser bei

Malaki Malaki Malaki Malaki Malaki Malaki Malaki

4. M a t a l i n o s i P e d r i t o . babae Carlos Angela titser Ka stila

Matalino Matalino Matalino Matalino Matalino Matalino

si P e d r i t o . ang babae. si C a r l o s , si A n g e l a , ang t i t s e r . ang Kastila.

5. M a g a l i n g s i A n g e l a . kotse babae Luningning Amerikano Pedrito

Magaling Magaling Magaling Magaling Magaling Magaling

si A n g e l a . ang kotse. ang babae. si Luningning. ang A m e r i k a n o . si P e d r i t o .

ang alawans. ang d a m i t . si David. ang A m e r i k a n a . si Ginoong Magpayo. ang t i t s e r . ang bel.

SUBSTITUTION D R I L L (Moving Slot) I n s t r u c t i o n s : In t h e f o l l o w i n g d r i l l s e n t e n c e s , t h e f i r s t s l o t i s f i l l e d b y a n a d j e c t i v e , t h e s e c o n d b y a n o u n . Make substitutions following this pattern. Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

9. 10. 11.

12. 13. 14. 15.

M a g a n d a si Nene. damit bahay Modelo kotse Bago Magaling titser Nene Matalino Joe Mahusay ' damit Nene Maganda

TRANSLATION A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

The The The The The The The

Student

i

Ulitin m o .

I

M a g a n d a si N e n e . Maganda ang damit. Maganda ang bahay. Modelo ang bahay. Modelo ang kotse. Bago ang k o t s e . Magaling ang kotse. Magaling ang t i t s e r . M a g a l i n g si Nene. M a t a l i n o si N e n e . M a t a l i n o si J o e . M a h u s a y si J o e . M a h u s a y ang damit. M a h u s a y si Nene. M a g a n d a si N e n e .

DRILL t e a c h e r is beautiful. girl is intelligent. house is big. c a r is new. d r e s s is l a t e s t style (model). h o u s e i s good. a l l o w a n c e i s good.

Maganda ang t i t s e r . Matalino ang babae. Malaki ang bahay. Bago ang k o t s e . Modelo ang damit. M a h u s a y ang bahay. M a h u s a y ang a l a w a n s .

22

BEGINNING

TAGALOG

8. 9. 10. 11. 12. 13.

The The The The The The

teacher is American1. girl is Spanish. c a r is big. t e a c h e r is okay. girl is nice. house is modern.

A m e r i k a n a ang t i t s e r . Kastila ang babae. Malaki ang kotse. M a h u s a y ang t i t s e r . Mabait ang babae. Modelo ang bahay.

B. 1. 2. 3. 4.

The The The The

Spaniard is rich. A m e r i c a n is big. Spaniard is beautiful. A m e r i c a n is new.

M a y a m a n ang Kastila. Malaki ang A m e r i k a n a . Maganda ang Kastila. Bago ang A m e r i k a n a .

C. 1. 2. 3. 4.

The The The The

teacher is a girl. Spaniard is a teacher. girl is a Spaniard. American is a teacher.

B a b a e ang t i t s e r . T i t s e r ang Kastila. Kastila ang babae. T i t s e r ang A m e r i k a n a .

teacher is the girl. girl is the t e a c h e r . Spaniard is the girl. girl is the Spaniard. A m e r i c a n is the teacher. t e a c h e r is the A m e r i c a n .

Ang Ang Ang Ang Ang Ang

D. 1. T h e The 2. T h e The 3. T h e The

babae ang t i t s e r . t i t s e r ang babae. babae ang Kastila. K a s t i l a ang babae. t i t s e r ang A m e r i k a n a . A m e r i k a n a ang t i t s e r .

E . 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Nene is rich. J o e is big. Ben is good-looking. David is nice. Eddie is intelligent. Angela is beautiful.

M a y a m a n si N e n e . Malaki si J o e . Guwapo si Ben. M a b a i t si David. M a t a l i n o si E d d i e . M a g a n d a si A n g e l a .

F . 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Nene is a girl. Eddie is a teacher. Angela is a Spaniard. Joe is an A m e r i c a n . Luningning is a girl. C a r l o s is a teacher.

B a b a e si N e n e . T i t s e r si Eddie. K a s t i l a si Angela. A m e r i k a n o si J o e . B a b a e si Luningning. T i t s e r si C a r l o s .

G. 1. 2. 3. 4.

Nene is the girl. David is the A m e r i c a n . C a r l o s is the Spaniard. Eddie is the t e a c h e r .

Ang Ang Ang Ang

H. 1. N e n e i s t h e g i r l . The girl is Nene. 2. B e n i s t h e A m e r i c a n . The A m e r i c a n is Ben. 3. P e d r i t o i s t h e S p a n i a r d . The Spaniard is Pedrito. 4. L u n i n g n i n g i s t h e t e a c h e r . The t e a c h e r is Luningning. I. 1. T h e The 2. T h e The 3. T h e The

girl is a teacher. girl is the t e a c h e r . Spaniard is a t e a c h e r . Spaniard is the t e a c h e r . girl is an American. girl is the A m e r i c a n .

J . 1. C a r l o s i s t h e i n t e l l i g e n t o n e . The intelligent one is C a r l o s . 2. N e n e i s t h e b e a u t i f u l o n e . The beautiful one is Nene.

b a b a e si Nene. A m e r i k a n o si David. K a s t i l a si C a r l o s . t i t s e r si E d d i e .

Ang b a b a e si N e n e . Si N e n e a n g b a b a e . Ang A m e r i k a n o si Ben. Si B e n a n g A m e r i k a n o . Ang K a s t i l a si P e d r i t o . Si P e d r i t o a n g K a s t i l a . Ang t i t s e r si Luningning. Si L u n i n g n i n g a n g t i t s e r . T i t s e r ang babae. Ang t i t s e r ang babae. T i t s e r ang Kastila. Ang t i t s e r ang Kastila. A m e r i k a n a ang babae. Ang A m e r i k a n a ang babae. Ang m a t a l i n o si C a r l o s . Si C a r l o s a n g m a t a l i n o . Ang m a g a n d a si Nene. Si N e n e a n g m a g a n d a .

' T h e T a g a l o g e q u i v a l e n t of " A m e r i c a n " f o l l o w s S p a n i s h p r a c t i c e , w i t h s e p a r a t e f o r m s f o r m a l e a n d f e m a l e : A m e r i k a n o ~ A m e r i k a n a : t h i s i s a l s o t r u e of " F i l i p i n o " , w h i c h i s P i l i p i n o — P i l i p i n a . S o m e t i m e s t h e s e d i s t i n c t i o n s a r e i g n o r e d , if t h e r e f e r e n c e i s o n l y t o n a t i o n a l i t y , w i t h n o s p e c i a l a t t e n t i o n c a l l e d t o t h e p e r s o n . In t h i s c a s e , t h e f o r m e n d i n g i n -o. i s u s e d . N o t e , h o w e v e r , t h a t K a s t i l a h a s o n l y o n e f o r m .

U N I T II 3. E d d i e i s t h e r i c h o n e . The r i c h one is Eddie. 4. D a v i d i s t h e g o o d - l o o k i n g o n e . The good-looking one i s David. 5. L u n i n g n i n g i s t h e n i c e o n e . The nice one is Luningning. 6. N e n e i s t h e g o o d o n e . The good one i s Nene. K. 1. B e n i s t h e o n e c o m i n g . The one c o m i n g is Ben. 2. T h e t e a c h e r i s t h e o n e c o m i n g . The one c o m i n g is the t e a c h e r . 3. N e n e i s t h e o n e w e a r i n g (it). T h e o n e w e a r i n g (it) i s N e n e . 4. T h e b e l l i s t h e t h i n g r i n g i n g . The thing ringing is the bell.

23 Ang m a y a m a n si Eddie. Si E d d i e a n g m a y a m a n . Ang guwapo si David. Si D a v i d a n g g u w a p o . Ang m a b a i t si Luningning. Si L u n i n g n i n g a n g m a b a i t . Ang m a h u s a y si Nene. Si N e n e a n g m a h u s a y . Ang d u m a r a t i n g si Ben. Si B e n a n g d u m a r a t i n g . Ang d u m a r a t i n g ang t i t s e r . Ang t i t s e r ang d u m a r a t i n g . Ang n a g s u s u o t si Nene. Si N e n e a n g n a g s u s u o t . Ang t u m u t u g t o g ang bel. Ang b e l ang tumutugtog.

DISCUSSION T h e t o p i c of a T a g a l o g s e n t e n c e u s u a l l y r e p r e sents some person, object, idea, or action that the l i s t e n e r i s a l r e a d y a w a r e of, e i t h e r b e c a u s e i t i s v i s i b l e t o h i m o r b e c a u s e it h a s b e e n m e n t i o n e d o r i m p l i e d in the i m m e d i a t e l y p r e c e d i n g context. The p r e d i c a t e of a T a g a l o g s e n t e n c e u s u a l l y o f f e r s n e w i n f o r m a t i o n to the l i s t e n e r , and r e p r e s e n t s s o m e person, object, idea, or action that the speaker w a n t s t h e l i s t e n e r to a s s o c i a t e w i t h t h e t o p i c . T h u s in the s e n t e n c e Ma panda ang d a m i t . the l i s t e n e r h a s a l r e a d y seen the d r e s s and the s p e a k e r is calli n g a t t e n t i o n t o i t s b e a u t y . In t h e s e n t e n c e Si J o e a n g m a v a m a n , t h e i d e a of w e a l t h h a s b e e n i n t r o duced p r e v i o u s l y , and the s p e a k e r is a s s o c i a t i n g J o e with t h i s idea. W h i l e t h e t o p i c of a T a g a l o g s e n t e n c e o f t e n c o r r e s p o n d s t o t h e s u b j e c t of a n E n g l i s h s e n t e n c e , t h e r e a r e important d i f f e r e n c e s between the categ o r i e s . One s u c h d i f f e r e n c e i s that t h e T a g a l o g topic n o r m a l l y follows the p r e d i c a t e while the Engl i s h s u b j e c t n o r m a l l y p r e c e d e s it. A n o t h e r i s t h a t the English subject m a y b e either definite 'one u n i q u e ' o r i n d e f i n i t e ' o n e of m a n y ' ( ' T h e t e a c h e r i s c o m i n g ' o r 'A t e a c h e r i s c o m i n g ' ) w h i l e t h e T a galog topic i s a l w a y s definite ( D u m a r a t i n g ang tits e r ) . T o e x p r e s s t h e e q u i v a l e n t of t h e E n g l i s h indefinite subject, Tagalog u s e s a topicless construct i o n , to b e d i s c u s s e d i n a l a t e r l e s s o n . The Tagalog p r e d i c a t e m a y be indefinite or defin i t e . When it i s i n d e f i n i t e , it c o r r e s p o n d s quite c l o s e l y , a p a r t f r o m p o s i t i o n in the s e n t e n c e , to the E n g l i s h i n d e f i n i t e p r e d i c a t e . T h u s A m e r i k a n a in t h e s e n t e n c e A m e r i k a n a ang t i t s e r c o r r e s p o n d s to 'an A m e r i c a n ' in the sentence 'The t e a c h e r is an American'. T h e c o r r e s p o n d e n c e of t h e T a g a l o g d e f i n i t e p r e d i c a t e to the E n g l i s h p r e d i c a t e is l e s s r e g u l a r . The sentence Ang A m e r i k a n a ang t i t s e r , f o r example, h a s s e v e r a l possible t r a n s l a t i o n s in English, a m o n g t h e m : ' T h e t e a c h e r i s t h e A m e r i c a n ' (with s t r o n g e s t s t r e s s on ' A m e r i c a n ' ) , 'The A m e r i c a n is the t e a c h e r ' (again with s t r o n g e s t s t r e s s on 'American'), or 'It's the A m e r i c a n who's the teache r ' . O n l y i n t h e f i r s t (and l a s t b y s o m e a n a l y s e s )

of t h e s e s e n t e n c e s i s ' t h e A m e r i c a n ' t h e p r e d i c a t e . In E n g l i s h , t h e r e f o r e , t h e m e a n i n g ' n e w i n f o r m a tion' i s l e s s c o n s i s t e n t l y a s s o c i a t e d with the predic a t e t h a n it i s in T a g a l o g . The predicate, whether definite or indefinite, m a y b e a n o u n o r a n a d j e c t i v e ( o r , of c o u r s e , a verb). Sentences that have adjectives or nouns as p r e d i c a t e s a r e known as equational sentences. E q u a t i o n a l s e n t e n c e s in E n g l i s h a r e o f t e n c a l l e d linking s e n t e n c e s , b e c a u s e two e l e m e n t s , s u b j e c t a n d p r e d i c a t e , a r e ' l i n k e d ' o r j o i n e d b y a f o r m of the v e r b be: SUBJECT

be

PREDICATE

The d r e s s

is

beautiful.

The t e a c h e r

is

a woman.

In t h e c o m p a r a b l e T a g a l o g s t r u c t u r e s , t h e r e i s no o v e r t e q u i v a l e n t of t h e E n g l i s h v e r b b e . In E n g l i s h , a d j e c t i v e s a n d n o u n s c a n a p p e a r int e r c h a n g e a b l y in c e r t a i n c o n t e x t s . T h u s both the a d j e c t i v e ' b e a u t i f u l ' a n d t h e n o u n ' s t o n e ' c a n app e a r in the e n v i r o n m e n t : 'The h o u s e ' . Engl i s h a d j e c t i v e s and nouns a l s o h a v e c e r t a i n envir o n m e n t s that a r e not s h a r e d . T h u s ' p r e t t y ' , but not ' s t o n e ' , o c c u r s in the e n v i r o n m e n t ' v e r y ', w h i l e ' s t o n e ' , b u t not ' p r e t t y ' , o c c u r s i n t h e e n v i r o n m e n t 'the s'. In T a g a l o g , t o o , a d j e c t i v e s a n d n o u n s h a v e s o m e c o m m o n e n v i r o n m e n t s and s o m e that a r e not s h a r e d . But the c o m m o n e n v i r o n m e n t s a r e m o r e n u m e r o u s t h a n t h e y a r e in E n g l i s h . T h u s , in Tagalog a n y a d j e c t i v e , like a n y noun, m a y be m a d e defi n i t e b y p l a c i n g b e f o r e it t h e w o r d a n g ( e . g . , a n g m a v a m a n ) . T h e u s e of a n g i n t h i s e x a m p l e a u t o m a t i c a l l y p a r t i c u l a r i z e s a c e r t a i n i n s t a n c e of r i c h n e s s . In E n g l i s h , h o w e v e r , i t i s u s u a l l y n e c e s s a r y not only to p l a c e the w o r d ' t h e ' b e f o r e the a d j e c t i v e , b u t a l s o t o p l a c e t h e w o r d ' o n e ' a f t e r it ( ' t h e rich one').

24

BEGINNING

TAGALOG

II. F U N C T I O N S O F

VERBS

EXAMPLES A. 1. D u m a r a t i n g ang t i t s e r . 2. T u m u t u g t o g ang b e l .

The t e a c h e r ' s coming. [The b e l l ' s ringing.]

B . 1. M a g a n d a ang n a g s u s u o t . 2. A m e r i k a n a ang d u m a r a t i n g .

[ T h e one w e a r i n g (it) i s b e a u t i f u l . ] T h e one c o m i n g i s a n A m e r i c a n .

C. 1. Ang d u m a r a t i n g ang m a g a n d a . 2. Ang d u m a r a t i n g ang t i t s e r .

T h e b e a u t i f u l one i s the one c o m i n g . T h e t e a c h e r i s the one coming.

D. 1. Ang t u m u t u g t o g ang d u m a r a t i n g .

T h e o n e c o m i n g i s t h e one p l a y i n g musical instrument).

Non-Equational Sentence PREDICATE

Pattern

TOPIC

Equational Sentence PREDICATE

Adjective

Pattern

TOPIC 'Noun

'Noun ang +

Verb

Ang + V e r b

ang +

Adjective .Verb

.Verb

a . T h e m o s t c o m m o n f u n c t i o n of T a g a l o g v e r b s i s a s i n d e f i n i t e p r e d i c a t e s a m p l e s A). V e r b s m a y a l s o o c c u r a s t o p i c s ( e x a m p l e s B ) . SUBSTITUTION DRILL

(some

(ex-

(Alternative Slot)

I n s t r u c t i o n s : T h e c u e in the f o l l o w i n g d r i l l m a y b e s u b s t i t u t e d in t h e p r e d i c a t e o r in t h e t o p i c p o s i t i o n . Teacher

Cue

1

Student 1

maganda

M a g a n d a ang t i t s e r . D u m a r a t i n g ang m a g a n d a .

2 . M a i a l i n o ang b a b a e .

dumarating

D u m a r a t i n g ang b a b a e . M a i a l i n o ang d u m a r a t i n g .

3. D u m a r a t i n g si B e n .

guwapo

Guwapo s i B e n . D u m a r a t i n g ang guwapo.

4 . T u m u t u g t o g ang b e l .

pinakamalaki

P i n a k a m a l a k i ang b e l . T u m u t u g t o g ang p i n a k a m a l a k i .

5. M a h u s a y ang K a s t i l a .

dumarating

D u m a r a t i n g ang K a s t i l a . M a h u s a y ang d u m a r a t i n g .

1. D u m a r a t i n g

TRANSLATION

ang t i t s e r .

DRILL Teacher

Student

1. T h e t e a c h e r i s c o m i n g . T h e t e a c h e r i s t h e one c o m i n g .

D u m a r a t i n g ang t i t s e r . Ang d u m a r a t i n g ang t i t s e r .

2. The b e l l i s ringing. The b e l l i s the thing ringing.

T u m u t u g t o g ang b e l . Ang t u m u t u g t o g ang b e l .

3. T h e w o m a n i s c o m i n g . The woman i s the one coming.

D u m a r a t i n g ang b a b a e . Ang d u m a r a t i n g ang b a b a e .

DISCUSSION T h e T a g a l o g v e r b i s quite s i m i l a r to t h e T a g a l o g noun in t h e w a y it i s u s e d , t h a t i s , i n b e i n g a b l e to o c c u r in t h e s a m e p l a c e in a s e n t e n c e . T h e E n g l i s h v e r b and noun a r e m u c h l e s s s i m i l a r in t h e i r

d i s t r i b u t i o n s . A n E n g l i s h v e r b , f o r e x a m p l e , canrnot s e r v e a s t h e s u b j e c t of a s e n t e n c e u n l e s s it i s a c c o m p a n i e d b y a noun a n d / o r i s a l t e r e d in s o m e w a y ( e . g . , ' T h e one who i s w e a r i n g i t ' o r 'the

' T h e i n s t r u c t o r s h o u l d a c c e p t e i t h e r of the p o s s i b l e s u b s t i t u t i o n s o r c a n p l a n t o e l i c i t b o t h , f r o m t h e s a m e or f r o m different students.

U N I T II w e a r e r ' , but not 'the i s w e a r i n g it'). The T a g a l o g v e r b , on t h e o t h e r h a n d , m a y b e u s e d a s t o p i c (with

III. I N T E R R O G A T I V E ,

ang p r e c e d i n g it) without addition or a l t e r a t i o n form.

N E G A T I V E , AND

NEGATIVE-INTERROGATIVE

EXAMPLES A. 1. M a h u s a y b a a n g t i t s e r ? 2. M a i a l i n o b a s i B e n ? 3. D u m a r a t i n g b a s i E d d i e ?

Is the t e a c h e r good? Is Ben intelligent? Is Eddie coming?

PREDICATE

ba

TOPIC

B. 1. H i n d i m a g a n d a a n g d a m i t . 2. H i n d i K a s t i l a a n g t i t s e r . 3. H i n d i t u m u t u g t o g a n g b e l . hindi

The d r e s s is not beautiful. The t e a c h e r is not a Spaniard. The b e l l i s not ringing. PREDICATE

C. 1. H i n d i b a s i E d d i e a n g g u w a p o ? 2. H i n d i b a m a b a i t a n g t i t s e r ? 3. H i n d i b a d u m a r a t i n g a n g t i t s e r ? hindi ba

TOPIC [Isn't the h a n d s o m e one Eddie?] I s n ' t the t e a c h e r nice? Isn't the t e a c h e r coming?

PREDICATE

TOPIC

a. The i n t e r r o g a t i v e p a r t i c l e b a n o r m a l l y f o l l o w s the predicate. b. The negative p a r t i c l e hindi n o r m a l l y p r e c e d e s the p r e d i c a t e . c. If b o t h h i n d i a n d bei a p p e a r i n t h e s a m e s e n tence, they n o r m a l l y p r e c e d e the p r e d i c a t e as a unit. D. 1. H i n d i m a g a n d a a n g d a m i t , a n o ? 1 H i n d i m a g a n d a a n g d a m i t , h i n d i ba?J Oo, h i n d i m a g a n d a . Maganda !

T h e d r e s s i s n ' t p r e t t y , i s it? No, it i s n ' t . Y e s , it i s ! Responses

Negative Tag Question Agreeing Statement

English

The d r e s s isn't pretty,

Tagalog

Hindi m a g a n d a ang damit,

Question Tag

Response _ Tag

. Answer

No, it i s n ' t .

i s it? ba)'

Oo, h i n d i m a g a n d a .

Disagreeing Response _ Tag Yes,

. Answer

it i s .

f Maganda. [Hindi, m a g a n d a .

a . In r e s p o n s e t o a n e g a t i v e t a g q u e s t i o n , o n e a g r e e s i n E n g l i s h b y s a y i n g No ( r e p e a t i n g t h e n e g a t i v e i d e a of t h e o r i g i n a l s t a t e m e n t ) ; o n e a g r e e s i n T a g a l o g b y s a y i n g Oo ( c o n f i r m i n g t h e a c c u r a c y of t h e o r i g i n a l s t a t e m e n t ) . b. T o d i s a g r e e o n e s a y s Y e s i n E n g l i s h a n d t h e n c o r r e c t s t h e o r i g i n a l s t a t e m e n t ; i n T a g a l o g e i t h e r o n e of t w o p o s s i b l e a n s w e r s i s s a i d : o n e m e r e l y c o r r e c t s t h e o r i g i n a l s t a t e m e n t o r o n e s a y s h i n d i w i t h a j u n c t u r e a f t e r it, f o l l o w e d b y a c o r r e c t i o n of t h e o r i g i n a l s t a t e m e n t . c. T h e q u e s t i o n t a g i n E n g l i s h i s a n e c h o of t h e p r e c e d i n g s t a t e m e n t ( ' i s i t , a r e t h e y , d i d h e , c a n we', etc.); the q u e s t i o n tag in Tagalog is a l w a y s e i t h e r hindi ba o r ano.

BEGINNING

26 SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILL

TAGALOG

(Fixed Slot)

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s e n t e n c e w h i c h Student 1 c h a n g e s i n t o i n t e r r o g a t i v e a n d S t u d e n t 2 ans w e r s in t h e a f f i r m a t i v e (with t h e t e a c h e r p r o m p t i n g t h e f i r s t two o r t h r e e t r i a l s , i f n e c e s s a r y ) . T h e t e a c h e r t h e n g i v e s a w o r d w h i c h Student 1 s u b s t i t u t e s f o r t h e a p p r o p r i a t e w o r d in t h e s e n t e n c e and o r a l l y c h a n g e s the r e s u l t i n g s e n t e n c e s into t h e i n t e r r o g a t i v e . Student 2 s u p p l i e s the a n s w e r . Note on t h e I n t o n a t i o n : Note t h e b a c k w a r d s h i f t in p i t c h f r o m f i n a l to s e c o n d - t o - l a s t s y l l a b l e i n t h e f i r s t a n s w e r of Student 2. T h i s p i t c h s h i f t i s v e r y c o m m o n in o r d i n a r y r e s p o n s e s . It i s of c o u r s e .

,1

e v i d e n t o n l y in t h o s e r e s p o n s e s w h i c h end in p h r a s e - s t r e s s e d w o r d s (as in L u n i n g n i n g L u n i n g n i n g ) o r 1 in w o r d s w h e r e t h e s t r e s s f a l l s on t h e t h i r d , f o u r t h , e t c . s y l l a b l e s f r o m t h e l a s t (ex. n a r i t o n a r i t o ). T h e r i s e in p i t c h in t h i s k i n d of s h i f t m a y b e v e r y s l i g h t . Teacher

Student 1

Student 2 1

1. M a g a n d a s i L u n i n g n i n g . Mabait Maialino Mayaman

Maganda ba si Luningning? M a b a i t ba si Luningning? M a t a l i n o ba si Luningning? M a y a m a n ba si Luningning?

Oo, Oo, Oo, Oo,

2 . A m e r i k a n a ang t i t s e r . Kastila Pilipino Amerikano

A m e r i k a n a b a ang t i t s e r ? K a s t i l a b a ang t i t s e r ? P i l i p i n o b a ang t i t s e r ? A m e r i k a n o ba ang t i t s e r ?

Oo, Oo, Oo, Oo,

A m e r i k a n a ang t i t s e r . K a s t i l a ang t i t s e r . P i l i p i n o ang t i t s e r . A m e r i k a n o ang t i t s e r .

3 . M a l a k i ang a l a w a n s . bahay titser Ginoong Magpayo

Malaki Malaki Malaki Malaki

Oo, Oo, Oo, Oo,

malaki malaki malaki malaki

4. D u m a r a t i n g si Eddie. Ben babae Kastila

Dumarating Dumarating Dumarating Dumarating

Oo, Oo, Oo, Oo,

dumarating dumarating dumarating dumarating

— I i B . 1. M a y a m a n ang t i t s e r . babae Pilipino

ba ba ba ba

ang a l a w a n s ? ang b a h a y ? ang t i t s e r ? si Ginoong Magpayo? ba ba ba ba

si Eddie? si B e n ? ang b a b a e ? ang K a s t i l a ?

— ^ t M a y a m a n b a ang t i t s e r ? M a y a m a n b a ang b a b a e ? M a y a m a n ba ang P i l i p i n o ?

maganda si Luningning. m a b a i t si Luningning. m a t a l i n o si Luningning. m a y a m a n si Luningning.

hindi hindi hindi

M a y a m a n b a si D a v i d ?

Hindi, Hindi, Hindi, pino. Hindi,

2 . M a g a n d a ang b a h a y . damit kotse bel

Maganda Maganda Maganda Maganda

bahay? damit? kotse? bel?

Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

hindi hindi hindi hindi

3 . M a l a k i ang k o t s e . Mahusay Bago Modelo

M a l a k i b a ang k o t s e ? M a h u s a y b a ang k o t s e ? B a g o b a ang k o t s e ? M o d e l o b a ang k o t s e ?

Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

hindi hindi hindi hindi

4 . B a b a e ang t i t s e r . Amerikano

B a b a e b a ang t i t s e r ? A m e r i k a n o b a ang t i t s e r ?

Hindi, Hindi, ser. Hindi, Hindi,

hindi hindi

David

ang ang ang ang

K a s t i l a b a ang t i t s e r ? P i l i p i n o b a ang t i t s e r ?

Kastila Pilipino CONVERSION-RESPONSE

ba ba ba ba

ang a l a w a n s . ang b a h a y . ang t i t s e r . si Ginoong Magpayo. si Eddie. si B e n . ang b a b a e . ang K a s t i l a .

hindi m a y a m a n si David.

hindi hindi

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n w h i c h S t u d e n t 1 a n s w e r s in t h e n e g a t i v e . T h e n Student 2 a s k s a n e g a t i v e q u e s t i o n w h i c h r e q u e s t s c o n f i r m a t i o n of t h e i n f o r m a t i o n g i v e n b y Student 1. N o t e on t h e I n t o n a t i o n : T h e i n t o n a t i o n p a t t e r n f o r a n e g a t i v e - i n t e r r o g a t i v e q u e s t i o n in a c o n f i r m a t i o n con-

U N I T II

t

text is typically r a i s e d , that is, not / p r e s s surprise, almost disbelief. Teacher

/ but /

Student 1

1. T i t s e r b a s i N e n e ?

t

1

2. A m e r i k a n a b a si L u n i n g n i n g ? 3. K a s t i l a b a s i G. M a g p a y o ? 4. F i l i p i n o b a s i J o e ? 5. M a y a m a n b a s i G. A r r o y o ? 6. M o d e l o b a a n g k o t s e ? SUBSTITUTION-RESPONSE

Hindi, hindi Hindi, hindi ningning. Hindi, hindi payo. Hindi, hindi Hindi, hindi royo. Hindi, hindi

t Student 2

27

/ , t o ex-

I t i t s e r si N e n e . A m e r i k a n a s i Lu-

Hindi ba t i t s e r si Nene? Hindi b a A m e r i k a n a si Luningning

K a s t i l a s i G. M a g -

H i n d i b a K a s t i l a s i G. M a g p a y o ?

F i l i p i n o si J o e . m a y a m a n s i G. A r -

Hindi ba F i l i p i n o si J o e ? H i n d i b a m a y a m a n s i G. A r r o y o ?

modelo ang kotse.

Hindi ba m o d e l o ang kotse?

t

D R I L L (Moving S l o t )

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a question with a question tag, which Student 1 r e p e a t s and Student 2 ans w e r s in the a f f i r m a t i v e . Student 3 c o n t r a d i c t s h i s s t a t e m e n t . Student 1

Teacher A.

Hindi m a g a n d a ang babae, ano? mabait marunong mayaman Joe

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

m a g a n d a ang babae, Lno? m a b a i t ang b a b a e , ano? m a r u n o n g ang b a b a e , ano? m a y a m a n ang babae, ano? m a y a m a n si Joe, ano? Student 3

Student 2 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

hindi hindi hindi hindi hindi

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

mahusay

6.

damit

7. 8. 9. 10.

maganda bago titser hindi hindi hindi hindi hindi

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

m a g a n d a ang babae. m a b a i t ang babae. m a r u n o n g ang babae. m a y a m a n ang babae. m a y a m a n si J o e .

mahusay mahusay maganda bago ang bago ang

bago, hindi ba? marunong maialino

t

mabait

i

hindi hindi hindi hindi hindi ako

i

bago. marunong. maialino. matalino. mabait.

guwapo

6.

7.

siya siya siya ako ako

Mahusay Mahusay Maganda Bago ang Bago ang

si J o e . ang damit. ang damit. damit. titser.

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

Î siya bago, hindi ba? siya m a r u n o n g , hindi ba? siya m a t a l i n o , hindi ba? ka m a t a l i n o , hindi ba? ka m a b a i t , hindi ba? Student 3

Student 2 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

si J o e , a n o ? ang damit, ano? ang d a m i t , ano? d a m i t , ano? t i t s e r , ano?

Student 1

Teacher B. 1. H i n d i s i y a 2. 3. 4. ka 5.

mahusay mahusay maganda bago ang bago ang Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

si J o e . ang damit, ang damit, damit, titser.

Maganda ang babae. Mabait ang babae. M a r u n o n g ang babae. M a y a m a n ang babae. M a y a m a n si J o e .

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Bago siya. Marunong siya. Matalino siya. Matalino ka. Mabait ka.

Hindi ka guwapo, hindi ba? Hindi ako guwapo, hindi ba?

BEGINNING TAGALOG

28

8. 9. 10. 11.

mayaman ka

maganda ang babae

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

hindi hindi hindi hindi hindi hindi

Hindi Hindi Hindi Hindi

ako guwapo. ka guwapo. ka m a y a m a n . ako m a y a m a n . ako m a g a n d a . siya maganda.

ako m a y a m a n , hindi ba? k a m a y a m a n , hindi ba? k a m a g a n d a , hindi ba? m a g a n d a ang b a b a e , hindi ba? Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Guwapo ka. Guwapo s i y a . Mayaman siya. M a y a m a n ka. M a g a n d a ka. Maganda siya.

DISCUSSION The i n t e r r o g a t i v e p a r t i c l e , ba, i s one of the num e r o u s Tagalog enclitics. Enclitics never begin s e n t e n c e s , but i n s t e a d n o r m a l l y follow the f i r s t f u l l word of a sentence (in c o n t r a s t with another c l a s s of w o r d s , the p r e c l i t i c s , which can o c c u r s e n t e n c e i n i t i a l l y , but not f i n a l l y ) . A f u l l word i s a word that c a n o c c u r a n y w h e r e in the s e n t e n c e in c o n t r a s t to the e n c l i t i c s and p r e c l i t i c s . Words l i k e ang and .si, which n e v e r o c c u r f i n a l l y , a r e p r e c l i t i c s . B a n o r m a l l y o c c u r s in y e s - n o q u e s t i o n s ( i . e . , q u e s t i o n s that m a y be a n s w e r e d by oo or hindi). Questions of t h i s type h a v e a c h a r a c t e r i s t i c r i s i n g intonation (see Unit I). B a i t s e l f i s s o m e t i m e s om i t t e d f r o m y e s - n o q u e s t i o n s : e . g . , Ako? in Sino ang m a t a l i n o ? Ako? The r i s i n g intonation, h o w e v e r , i s a l w a y s r e t a i n e d . T h i s s a m e intonation p a t t e r n o c c u r s in n e g a t i v e y e s - n o q u e s t i o n s with or without ba. The n e g a t i v e p a r t i c l e , hindi. p r e c e d e s what it n e g a t e s . Its m o s t c h a r a c t e r i s t i c function i s to neg a t e the p r e d i c a t e , but it m a y n e g a t e the topic a s w e l l , a s in K a s t i l a ang hindi m a y a m a n ('The one who i s n ' t r i c h i s a S p a n i a r d ' ) . Hindi and ba when found t o g e t h e r at the beginning of a s e n t e n c e s i g n i f y the n e g a t i v e - i n t e r r o g a t i v e , which i s v e r y m u c h l i k e E n g l i s h q u e s t i o n s that i n c l u d e not. At the end of a s e n t e n c e , t h e y f o r m a "tag q u e s t i o n " : M a t a l i n o si Ben, hindi ba?

m e a n i n g 'Ben i s i n t e l l i g e n t , i s n ' t he?' ( S o m e t i m e s ano, i n s t e a d of hindi ba, i s u s e d a s a t a g . ) The r e s p o n s e of a g r e e m e n t to a n e g a t i v e t a g question i s d i f f e r e n t in T a g a l o g and E n g l i s h and t h e r e f o r e i s something of a l e a r n i n g p r o b l e m . If the T a g a l o g tag can be equated with E n g l i s h "Right?", the a n s w e r s w i l l be c o m p a r a b l e in the l a n g u a g e s : S h e ' s not Spanish, r i g h t ? He didn't do it, r i g h t ?

Y e s (or ' r i g h t ' ) , s h e ' s French. Y e s (or ' r i g h t ' ) , F r e d did it.

M o r e often than not, h o w e v e r , the E n g l i s h question tag w i l l be a p a r t i a l r e p e t i t i o n of the v e r b of the p r e c e d i n g s t a t e m e n t , in which c a s e the a n s w e r tag w i l l be n e g a t i v e : S h e ' s not Spanish, i s she? No, she i s n ' t . He didn't do it, did he? No, he didn't. The e q u i v a l e n t T a g a l o g a n s w e r tag would be aff i r m a t i v e . The T a g a l o g p a t t e r n i s v e r y u n u s u a l in E n g l i s h , a s can be seen by the c o m i c a l e f f e c t of the song t i t l e "Yes, we h a v e no b a n a n a s " , which i s h u m o r o u s p r e c i s e l y b e c a u s e it m i x e s two p a t t e r n s of e x p r e s s i o n . The T a g a l o g p a t t e r n , i l l u s t r a t e d by: Hindi s i y a m a g a n d a , ano?

Oo, hindi s i y a m a g a n d a .

w i l l be d i f f i c u l t f o r m o s t E n g l i s h s p e a k e r s at f i r s t .

IV. SINGULAR ang.-PRONOUNS;

INTERROGATIVES

EXAMPLES A. 1. Ako ang K a s t i l a . 2. K a s t i l a ako.

I ' m the S p a n i a r d . I'm a Spaniard.

B. 1. Ikaw ang m a t a l i n o . 2. M a t a l i n o k a .

Y o u ' r e the i n t e l l i g e n t one. You're intelligent.

C. 1. S i y a ang A m e r i k a n a . 2. M a h u s a y ba s i y a ?

She 's the A m e r i c a n . [Is she good?]

D. 1. M a g a n d a ba ang A m e r i k a n a ? Oo, m a g a n d a ( s i y a ) . 2. M a g a n d a ba ang b a h a y ? Oo, m a g a n d a .

Is the A m e r i c a n b e a u t i f u l ? Y e s , she i s . Is the house b e a u t i f u l ? Y e s , it i s .

E. 1. Sino ang m a t a l i n o ? Ikaw ang m a t a l i n o . 2. Ano ba ang tit s e r ? Babae.

[ W h o ' s the i n t e l l i g e n t one?] Y o u ' r e the i n t e l l i g e n t one. W h a t ' s the t e a c h e r ? (The t e a c h e r i s ) a g i r l .

U N I T II Personal

Pronouns

PREDICATE 1st 2nd

Interrogatives

TOPIC

PERSON

THING

sino

ano

ako ikaw

3rd

ka siya

a . N o t e t h a t w h e n t h e a n t e c e d e n t of h e / s h e / i t i s a n a n i m a t e c r e a t u r e , it i s t r a n s l a t e d s i y a i n T a g a l o g ( e x a m p l e D. 1). It i s n o t t r a n s l a t e d a t a l l when it r e f e r s to a n i n a n i m a t e o b j e c t l i k e a h o u s e o r c a r ( e x a m p l e D. 2). b. The p r o n o u n siya a l w a y s r e f e r s to an a n i m a t e a n t e c e d e n t (meaning he, s h e , o r i t ) , t h o u g h o f t e n it m a y b e o m i t t e d ; s i y a i s n e v e r u s e d t o r e f e r to a n i n a n i m a t e a n t e c e d e n t , t h o u g h E n g l i s h it u s u a l l y h a s t h i s m e a n i n g c. T h e i n t e r r o g a t i v e p r o n o u n s , s i n o a n d a n o , m a y o r m a y n o t b e a c c o m p a n i e d b y t h e i n t e r r o g a t i v e p a r t i c l e ba^ (cf. E . 1, E . 2 ) . S U B S T I T U T I O N D R I L L (Moving Slot) Teacher ^

Student

A. P i l i p i n o a k o . siya ka Kastila siya ako Amerikana ka ~ siya

1 Pilipino ako. Pilipino siya. Pilipino ka. Kastila ka. Kastila siya. Kastila ako. A m e r i k a n a ako. A m e r i k a n a ka. A m e r i k a n a siya.

B. S i y a a n g A m e r i k a n o . Ako Ikaw Pilipino Ako Siya Kastila Ako _ Ikaw

Siya ^ ang A m e r i k a n o . Ako ang A m e r i k a n o . Ikaw ang A m e r i k a n o . Ikaw ang Pilipino. Ako ang Pilipino. Siya ang P i l i p i n o . Siya ang K a s t i l a . Ako ang K a s t i l a . Ikaw ang K a s t i l a .

RESPONSE

I

DRILL i

î A. A m e r i k a n o k a b a ? A m e r i k a n o ba siya? Pilipino ba ako?

Oo, Oo, Oo,

B. P i l i p i n o k a b a ? Pilipino ba siya? A m e r i k a n o ba ako?

Hindi. Hindi. Hindi.

A m e r i k a n o ako. A m e r i k a n o siya. Pilipino ka. I A m e r i k a n o a^k o . A m e r i k a n o siya. Pilipino ka.

I

C. K a s t i l a ~ k a ~ b a ? K a s t i l a ba siya? K a s t i l a ba ako?

Hindi. Hindi.

A m e r i k a n o ako. Amerikano siya. Pilipino ka.

D. Sino a n g A m e r i k a n o ? Sino a n g P i l i p i n o ? Sino a n g K a s t i l a ?

Ako ang A m e r i k a n o . Ikaw ang Pilipino. Siya ang K a s t i l a .

30

BEGINNING

TAGALOG

E. Ano ang t i t s e r ? Ano ang K a s t i l a ? Ano ang A m e r i k a n o ?

Babae. Babae. Babae.

\ -LÌ — Oo, siya ang K a s t i l a . Hindi. Siya ang A m e r i k a n o ( P i l i p i n o ) . Hindi. A k o ang A m e r i k a n o . Oo, ikaw ang P i l i p i n o . Hindi. A k o ang A m e r i k a n o . Hindi. Ikaw ang P i l i p i n o .

.

F . Siya ba ang K a s t i l a ? Ikaw ba ang A k o ba ang Ikaw ba ang A k o ba ang

Pilipino? Pilipino? Ka stila? Amerikano?

G. Siya ang P i l i p i n o , hindi ba? Siya ang A m e r i k a n o , hindi ba? Ikaw ang K a s t i l a , hindi ba? TRANSLATION

I

Oo, siya ang P i l i p i n o . Oo, siya ang A m e r i k a n o . Hindi. A k o ang A m e r i k a n o .

DRILL

A . She's a t e a c h e r . You're a Filipino. H e ' s a Spaniard. I ' m an A m e r i c a n . She's a g i r l . I ' m a teacher. He's a Filipino. Y o u ' r e a Spaniard.

T i t s e r siya. P i l i p i n o ka. K a s t i l a siya. A m e r i k a n o ako. Babae siya. T i t s e r ako. P i l i p i n o siya. K a s t i l a ka.

B. He 's the intelligent one. Y o u ' r e the r i c h one. She's the p r e t t y one. I ' m the big one. H e ' s the g o o d - l o o k i n g one. She's the nice one.

Siya ang m a t a l i n o . Ikaw ang m a y a m a n . Siya ang maganda. A k o ang m a l a k i . Siya ang guwapo. Siya ang mabait.

SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILL

( F i x e d Slot)

Instructions: The t e a c h e r g i v e s a sentence with a question tag, which Student 1 r e p e a t s . Student 2 a n s w e r s in the n e g a t i v e in a c o m p l e t e sentence, t r a n s f e r r i n g ka f r o m topic position to p r e d i c a t e position changing it to ikaw. The t e a c h e r p r o m p t s Student 2 the f i r s t two or t h r e e t i m e s , if necessary. Note on the Intonation: Note the shift in pitch to the end of the sentence, except when the last w o r d is alr e a d y s t r e s s e d on its f i n a l s y l l a b l e , in the a n s w e r s of Student 2. The shift i s f o r e m p h a s i s and g e n e r a l l y o c c u r s in an a n s w e r a f t e r the n e g a t i v e hindi. B e f o r e tags like hindi ba and ano t h e r e i s a l m o s t a l w a y s a s i m i l a r shift in pitch to the l a s t s y l l a b l e of the p h r a s e : E x a m -

.

t

pie: Ikaw ang matalino, hindi ba? / ' i k a w ar| m a t a l i ' n o - h hindi' ba'h /. Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Guwapo ka, hindi ba? Mayaman Malaki Maganda Matalino Mabait Mahusay

Student 1 Ulitin mo.

SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILL

Student 2

Guwapo ka, ^hindi ba? M a y a m a n ka, hindi ba? M a l a k i ka, hindi ba? Maganda ka, hindi ba? Matalino ka, hindi ba? Mabait ka, hindi ba? Mahusay ka, hindi ba?

Hindi.1 Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Ikaw Ikaw Ikaw Ikaw Ikaw Ikaw Ikaw

ang ang ang ang ang ang ang

guwapo. mayaman. malaki. maganda. matalino. mabait. mahusay.

(Moving Slot)

Instructions: In the f o l l o w i n g d r i l l , the f i r s t slot is f i l l e d by an a d j e c t i v e , the second by a noun or pronoun. Make substitutions f o l l o w i n g this pattern. Teacher

Student 1

t

1. M a t a l i n o si Nene,'hindi ba?

Matalino si Nene, 'hindi ba?

Student 2

t

Oo,

i

m a t a l i n o siya.

1

UNIT 2. 3. M a g a n d a 4. 5.

6.

7. M a l a k i 8. 9. 10. 11. Magaling 12.

13. M a y a m a n 14. P i l i p i n o 15. 17. Guwapo 18. M a h u s a y 19. ; 2 0.

Angela damit babae bahay Eddie kotse titser Pedrito

Joe ka

ako siya

II

31

M a i a l i n o si A n g e l a , hindi ba? Maganda si A n g e l a , hindi ba? M a g a n d a ang d a m i t , h i n d i b a ? M a g a n d a ang b a b a e , h i n d i b a ? M a g a n d a ang b a h a y , h i n d i b a ? M a l a k i ang b a h a y , h i n d i b a ? M a l a k i si E d d i e , hindi b a ? M a l a k i ang k o t s e , h i n d i b a ? M a l a k i ang t i t s e r , h i n d i b a ? M a g a l i n g ang t i t s e r , h i n d i b a ? Magaling si P e d r i t o , hindi ba? M a y a m a n si P e d r i t o , hindi ba? P i l i p i n o si P e d r i t o , hindi ba? P i l i p i n o s i J o e , hindi b a ? P i l i p i n o ka, hindi ba? Guwapo k a , h i n d i b a ? M a h u s a y k a , hindi b a ? M a h u s a y a k o , hindi b a ? M a h u s a y s i y a , hindi b a ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

maialino siya. maganda siya. maganda. maganda siya. maganda. malaki. malaki siya. malaki. malaki siya. magaling siya. magaling siya. m a y a m a n siya. Pilipino siya. Pilipino siya. Pilipino ako. guwapo a k o . m a h u s a y ako. m a h u s a y ka. m a h u s a y siya.

DISCUSSION The p e r s o n a l pronouns m a y occupy either topic o r p r e d i c a t e p o s i t i o n . R e g a r d l e s s of p o s i t i o n , t h e y a r e n e v e r p r e c e d e d b y ang. T h e s e c o n d p e r s o n s i n g u l a r h a s the f o r m i k a w in p r e d i c a t e p o s i t i o n , t h e f o r m k a in t o p i c p o s i t i o n : e . g . , I k a w ang m a t a lino, Matalino ka. The other pronouns have only one f o r m . Note t h a t t h e r e i s o n l y o n e p r o n o u n f o r the t h i r d p e r s o n s i n g u l a r , s i y a , w h i c h c o r r e s p o n d s to b o t h h e and s h e in E n g l i s h . S i y a m a y a l s o c o r r e s p o n d to E n g l i s h it when t h i s w o r d r e f e r s to an a n i m a t e c r e a t u r e (a b a b y o r an a n i m a l ) . In c a s e s w h e r e E n g l i s h rt r e f e r s to an i n a n i m a t e o b j e c t , T a g a l o g d o e s not u s e a p r o n o u n at a l l . T h u s , ' I t ' s b e a u t i f u l ' r e f e r r i n g to a new b a b y would be t r a n s l a t e d M a g a n d a s i y a , w h i l e ' I t ' s b e a u t i f u l ' r e f e r r i n g to a d r e s s would b e t r a n s l a t e d s i m p l y M a g a n d a . When t h e p e r s o n a l p r o n o u n s o c c u p y p r e d i c a t e p o s i t i o n , t h e f o r m a t i o n of i n t e r r o g a t i v e , n e g a t i v e , and n e g a t i v e - i n t e r r o g a t i v e s e n t e n c e s i s t h e s a m e a s with a n y o t h e r p r e d i c a t e : e . g . , I k a w b a ang m a t a l i n o ? . Hindi i k a w ang m a t a l i n o , Hindi b a i k a w a n g m a t a l i n o ? When the p r o n o u n s o c c u p y t o p i c p o s i t i o n , h o w e v e r , t h e r e i s a c h a n g e in the f o r m a t i o n of t h e s e s e n t e n c e - t y p e s . T h i s c h a n g e i s due to t h e f a c t t h a t p r o n o u n s in t o p i c p o s i t i o n f u n c t i o n l i k e enc l i t i c s , o c c u r r i n g a f t e r t h e f i r s t f u l l w o r d of t h e s e n t e n c e . T h i s m e a n s t h a t when h i n d i a p p e a r s a s

V. A T T R I B U T I O N :

USE OF

the f i r s t f u l l w o r d , t h e t o p i c p r o n o u n s a r e s h i f t e d to a p o s i t i o n b e f o r e t h e p r e d i c a t e . When t h e sent e n c e includes another e n c l i t i c , such as ba. ka prec e d e s t h i s e n c l i t i c , t h e o t h e r p r o n o u n s f o l l o w it. Topic

Predicate

Topic

•> M

Titser Titser Titser

ako ka siya

d u s
1)

ako ka siya

Hindi Hindi Hindi

ni 00 Hindi

2. M a y r o o n na r i n bang t r a b a h o s i R u d y ? ") Si Rudy b a ' y m a y r o o n na r i n g t r a b a h o ? > 3. W a l a pa bang n o b y o s i C y n t h i a ? ") Si C y n t h i a b a ' y w a l a pang nobyo? J 4 . W a l a pa b a s i y a n g nobyo? "1 S i y a ba 'y w a i a pang n o b y o ? > TOPIC

XIII

ay.

I s n ' t Cynthia intelligent? D o e s Rudy a l r e a d y h a v e a j o b , t o o ? Doesn't Cynthia have a steady boyfriend yet? Doesn't she have a steady boyfriend yet? PREDICATE

a. M o s t T a g a l o g s e n t e n c e s m a y h a v e t h e t o p i c p r e c e d i n g t h e p r e d i c a t e with t h e two e l e m e n t s l i n k e d by a y . b. Ay, a p a r t i c l e , l i n k s the t o p i c to t h e p r e d i c a t e and m a r k s t h e p r e d i c a t e in a t o p i c - p r e d i c a t e sentence. c . Ay m a y c o n t r a c t t o a f t e r w o r d s ending in / - ' / , / - h / , and s o m e t i m e s f o r s o m e w o r d s ending in / - w / o r / - n / ( e x a m p l e s B ) ; i t ' s gene r a l l y not c o n t r a c t e d a f t e r w o r d s ending in other consonants ( e x a m p l e s A). d. T h e s e c o n d p e r s o n p r o n o u n t o p i c in t h e T a g a log i n v e r t e d s e n t e n c e i s n ' t k a but i k a w ( e x a m p l e s C). e. In i n v e r t i n g p r e d i c a t e - t o p i c o r d e r , e n c l i t i c s usually occupy t h e i r n o r m a l position, that is, t h e y o c c u r a f t e r t h e f i r s t f u l l w o r d in t h e sent e n c e ( e x a m p l e s D . i , 2). E x c e p t i o n s t o t h i s g e n e r a l i z a t i o n a r e na and pa w h i c h r e m a i n t i e d to the p r e d i c a t e ( e x a m p l e s D . 3 , 4 ) . f. B a b e h a v e s l i k e the o t h e r e n c l i t i c s E).

(examples

g. In i n t e r r o g a t i v e m a y r o o n and w a l a c o n s t r u c t i o n s w h e r e the l i n k e r - n g i s u s e d , the t o p i c i s p l a c e d in f i r s t p o s i t i o n (and it l o s e s the - n g i f it i s a p r o n o u n ) and t h e l i n k e r i s t r a n s f e r r e d t o t h e w o r d i m m e d i a t e l y p r e c e d i n g t h e noun (examples E.2-4). CONVERSION

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : C h a n g e the f o l l o w i n g s e n t e n c e s f r o m e a r l i e r d i a l o g s t o t h e i n v e r t e d o r d e r u s i n g a y . Teacher I. 1. N a s a h i l a g a n g L u s o n ang B a g y o . M a r a m i ang n a g b a b a k a s y o n . II. 1. M a g a n d a ang d a m i t .

Student Ang B a g y o ' y n a s a h i l a g a n g L u s o n . Ang n a g b a b a k a s y o n a y m a r a m i . Ang d a m i t a y m a g a n d a .

252

BEGINNING 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

TAGALOG

Mayaman siya. M a l a k i ang a l a w a n s . M o d e l o ang k o t s e . Matalino ka. Mabait siya. D u m a r a t i n g ang b a g o n g t i t s e r . Tumutugtog ang bel.

Siya'y mayaman. Ang a l a w a n s a y m a l a k i . Ang k o t s e ' y modelo. Ikaw'y matalino. Siya'y mabait. Ang b a g o n g t i t s e r ay d u m a r a t i n g . Ang bel a y tumutugtog.

III. 1. 2. 3. 4. 5.

P a r a sa bunso raw iyan. Gumagayak rin siya. K a y M r s . V i l i a m o r ho a k o . N g u m a n g a n g a ho ang L o l a . B u m a b a s a h o ang L o l o .

Iyan Siya Ako Ang Ang

daw 'y p a r a s a b u n s o . r i n ay g u m a g a y a k . ho'y kay M r s . V i l i a m o r . Lola ho'y ngumanganga. Lolo ho'y bumabasa.

IV. i. 2. 3. 4. 5. 6.

D u m a r a t i n g na ang inyong m g a b i s i t a . Nauuna pa ang T i y a L i n d a . K u m a k a i n na ang i b a . T a m a na ang d a l a w a . A b a l a n g - a b a l a pa ang i y o n g n a n a y . S a a k i n na ang buntot.

Ang Ang Ang Ang Ang Ang

inyong m g a b i s i t a ' y d u m a r a t i n g n a . T i y a L i n d a ' y nauuna pa. i b a 'y k u m a k a i n na. d a l a w a ' y t a m a na. iyong n a n a y a y a b a l a n g - a b a l a pa. buntot ay s a a k i n na.

V. 1. T a l a g a n g m a s a y a ang a n i h a n ng m g a Pilipino. 2. B u m a b a y o at p u m i p i p i g s i l a . 3. S a m a - s a m a n g g u m a g a w a ang m a t a t a n d a ' t kabataan. VI. 1. 2. 3. 4. 5. VII. i . 2. 3. 4. 5.

Tayo'y magkaibang-magkaiba. Ang a m i n g m g a u g a l i n g a ' y n a g - i i b a n a . K a m i 'y n a g p a p a s y a l s a a n m a n . Ang k a r a m i h a ' y n a g l o l o k o . Sila'y nagtitiis.

N a n g a n g a l a k a l si K u y a E r n e s t o . K i l a l a ko si Rudy. N a n g h i h i r a m ka. M a s a r a p ang b u h a y ko. Si C y n t h i a ang m a g u i ó .

Si K u y a E r n e s t o 'y n a n g a n g a l a k a l . Si R u d y a y k i l a l a ko. Ikaw'y nanghihiram. Ang b u h a y k o ' y m a s a r a p . Ang m a g u i ó ' y s i C y n t h i a .

M a y e d a d k a na. H i n a h a n a p n a t i n ang m a s a r a p na luto. M a s i p a g at m a t i p i d ang m g a I l o k a n a . N a s a l i b r o l a n g ang p a g k a k a i b a - i b a n i l a .

X . 1. P u m a p a s o k po a k o s a Ñ a m a r c o . 2. Ang b u h a y n i n y o ang a l a l a h a n i n m o . 3. M a k a k a g a n t i r i n k a m i s a i n y o . X I . 1. N a n l a l a l i m ang m g a m a t a m o . 2. I p i n a g m a m a l a k i n i l a s i L e d e s m a . 3. l i s a ang s i n a s a b i s a m i t i n g . X I I . 1. 2. 3. 4.

S i l a ' y b u m a b a y o at p u m i p i p i g . Ang m a t a t a n d a ' t k a b a t a a ' y s a m a - s a m a n g

M a g k a i b a n g - m a g k a i b a tayo. N a g - i i b a na nga ang a m i n g m g a u g a l i . Nagpapasyal kami saanman. N a g l o l o k o ang k a r a m i h a n . Nagtitiis sila.

V I I I . 1. S u y a n g - s u y a na a k o . 2. I m p o r t a n t e ang d i p l o m a . 3. G a n y a n ang s o c i o - e c o n o m i c s y s t e m d i t o . IX. l. 2. 3. 4.

Ang a n i h a n ng m g a P i l i p i n o ' y t a l a g a n g m a s a y a .

N a r i r i n i g k o ang k a l a m p a g . N a s a P i l i p i n a s k a na. K o s t u m b r e namin iyan. M a s g u s t o k o ang b i b i n g k a at b u t s e .

X I I I . 1. M a r a m i n g k a l a m a n s i ang g u s t o ko. 2. P a m a t i d - u h a w lang ito. 3. N a n i n i r a h a n na po s i l a s a P a k o .

gumagawa.

A k o ' y s u y a n g - s u y a na. Ang d i p l o m a ' y i m p o r t a n t e . Ang s o c i o - e c o n o m i c s y s t e m d i t o ' y g a n y a n . I k a w ' y m a y edad na. Ang m a s a r a p na l u t o ' y h i n a h a n a p n a t i n . Ang m g a I l o k a n a ' y m a s i p a g at m a t i p i d . Ang p a g k a k a i b a - i b a n i l a ' y n a s a l i b r o l a n g . Ako po'y pumapasok sa N a m a r c o . Ang a l a l a h a n i n m o ' y ang b u h a y ninyo. K a m i r i n a y m a k a k a g a n t i sa inyo. Ang m g a m a t a m o ' y n a n l a l a l i m . Si L e d e s m a ' y i p i n a g m a m a l a k i n i l a . Ang s i n a s a b i s a m i t i n g ay i i s a . Ang k a l a m p a g ay n a r i r i n i g k o . I k a w ' y n a s a P i l i p i n a s na. Iya'y kostumbre namin. Ang b i b i n g k a at b u t s e ' y m a s g u s t o k o . Ang g u s t o k o ' y m a r a m i n g k a l a m a n s i . Ito'y pamatid-uhaw lang. S i l a p o ' y s a P a k o na n a n i n i r a h a n .

I n s t r u c t i o n s : C h a n g e t h e f o l l o w i n g s e n t e n c e s t o t h e i n v e r t e d o r d e r u s i n g ay. B e s u r e you know what e a c h s e n t e n c e m e a n s . W a t c h out f o r c h a n g e s in p o s i t i o n a m o n g t h e e n c l i t i c s . Teacher A . 1. N a r i t o na

si L u n i n g n i n g .

Student

i

Si L u n i n g n i n g

a y n a r i t o na.

i

U N I T XIII 2. N a r i t o n a s i n a B e n a t D a v i d . 3. N a r i y a n p a s i n a R o s y a t A n g e l a . 4. N a r o o n pa s i n a C e l y a t M a r i o .

253

Si n a B e n a t D a v i d a y n a r i t o n a . Sina R o s y at A n g e l a ' y n a r i y a n pa. Sina Cely at M a r i o ' y n a r o o n pa.

B. 1. 2. 3. 4.

N a r i t o na ang t i t s e r . N a r i y a n na ang m g a k a b a t a a n . N a r i y a n pa ang lalaki. N a r o o n pa ang m g a tao.

Ang Ang Ang Ang

C. 1. 2. 3. 4.

N a r i t o na tayo sa k l a s e . N a r i y a n na sila sa p a b r i k a . N a r o o n pa siya sa tindahan. N a r o o n pa k a m i sa bahay.

T a y o ' y n a r i t o na sa k l a s e . Sila'y n a r i y a n na sa pabrika. S i y a ' y n a r o o n pa sa tindahan. K a m i ' y n a r o o n pa sa bahay.

D. 1. 2. 3. 4.

G u m a g a w a sila nito ^ sa p a b r i k a . N a g b a b a s a siya niyan sa bahay. N a n g h i h i r a m ng r e k o r d k a y R o s e s i M a m e n g . N a k a k a b i l i ng l i b r o k a y T o n y s i R a y .

S i l a ' y g u m a g a w a nito ^ sa p a b r i k a . Siya'y nagbabasa niyan sa bahay. Si M a m e n g a y n a n g h i h i r a m n g r e k o r d k a y R o s e . Si R a y a y n a k a k a b i l i ng l i b r o k a y T o n y .

E . 1. 2. 3. 4.

Libre sila Masasaya Marunong Magugulo

Sila'y l i b r e sa tindahan. K a m i ' y m a s a s a y a sa pabayani. Si B e n a y m a r u n o n g s a k l a s e . Ang k a b a t a a ' y m a g u g u l o sa pipigan.

F . 1. 2. 3. 4.

N a r i t o na ba sa k l a s e si R o s y ? N a r i y a n na ba sa b a h a y ang bata? N a r o o n pa ba sila sa m i t i n g ? N a r o o n pa ba siya sa m a n u k a n ?

Si R o s y b a ' y n a r i t o n a s a k l a s e ? Ang bata ba'y n a r i y a n na sa bahay? Sila b a ' y n a r o o n pa sa m i t i n g ? Siya b a ' y n a r o o n pa sa m a n u k a n ?

G. 1. 2. 3. 4.

G u m a g a w a ba siya nito? B u m i b i l i ba niyan doon ang b a b a e ? N a g b i b i l i ba n o o n k a y C e l y s i M a m e n g ? N a n g h i h i r a m b a ng l i b r o r i t o a n g m g a kabataan?

S i y a b a ' y g u m a g a w a nito? Ang b a b a e b a ' y b u m i b i l i n i y a n doon? Si M a m e n g b a ' y n a g b i b i l i n o o n k a y C e l y ? A n g m g a k a b a t a a n b a ' y n a n g h i h i r a m ng l i b r o r i t o ?

H. 1. 2. 3. 4.

H i n a h a n a p b a n i y a s a a t i n ito? D i n a d a l a ba ninyo r i t o iyan? H i n a h a n a p b a r i y a n ng b a t a i y a n ? S i n u s u n g k i t b a d o o n ni M a r i o i y a n ?

Ito b a ' y h i n a h a n a p niya sa atin? Iyan b a ' y dinadala ninyo rito? I y a n b a 'y h i n a h a n a p d i y a n n g b a t a ? I y a n b a ' y s i n u s u n g k i t d o o n ni M a r i o ?

I. 1. 2. 3. 4.

M a s a r a p b a a n g p a g k a i n doon? 1 M a l a l a k i ba a n g b a h a y r o o n ? M a s a y a ba ang pista riyan? M a h u s a y ba ang t i t s e r diyan?

Ang Ang Ang Ang

J . 1. 2. 3. 4.

U m i i n o m k a r i n ng s a l a b a t . N a k a k a r i n i g ka ba ng m u s i k o n g b u m b o n g ? I b i n i b i l i k i t a ng d a m i t . B i n i b i l h a n k a b a n i y a ng S c o t c h ?

I k a w ' y u m i i n o m d i n ng s a l a b a t . Ikaw b a ' y n a k a k a r i n i g ng m u s i k o n g b u m b o n g ? I k a w ' y i b i n i b i l i k o ng d a m i t . I k a w b a 'y b i n i b i l h a n n i y a n g S c o t c h ?

sa t i n d a h a n . k a m i sa p a b a y a n i . sa k l a s e si Ben. sa pipigan ang k a b a t a a n .

t i t s e r ay n a r i t o na. m g a k a b a t a a ' y n a r i y a n na. l a l a k i ' y n a r i y a n pa. m g a tao'y n a r o o n pa.

pagkain ba roo'y m a s a r a p ? bahay ba roo'y m a l a l a k i ? pista ba r i y a ' y m a s a y a ? t i t s e r ba r i y a ' y m a h u s a y ?

TRANSLATION DRILLS (Patterned Sentences) I n s t r u c t i o n s : In t h e f o l l o w i n g t r a n s l a t i o n s , u s e t h e i n v e r t e d o r d e r i n T a g a l o g . Teacher

Student

A. 1. 2. 3. 4.

Mr. Magpayo is already here. The car is a l r e a d y here. They a r e still over there. You ( p i . ) a r e s t i l l t h e r e .

Si G. M a g p a y o ' y n a r i t o n a . Ang k o t s e ' y n a r i t o na. Sila'y n a r o o n pa. Kayo'y n a r i y a n pa.

B. 1. 2. 3. 4.

Is Linda still h e r e ? A r e the children still h e r e ? Is she a l r e a d y o v e r t h e r e ? A r e y o u (pi.) a l r e a d y t h e r e ?

Si L i n d a b a ' y n a r i t o p a ? Ang m g a bata b a ' y n a r i t o pa? Siya b a ' y n a r o o n n a ? Kayo b a ' y n a r i y a n na?

C. 1. T h e c a n d i d a t e b u y s a c a r .

A n g k a n d i d a t o ' y b u m i b i l i ng k o t s e .

' N o t e t h a t in t h i s p a t t e r n t h e s a - d e m o n s t r a t i v e i s p a r t of t h e t o p i c , a n d t h a t c o n s e q u e n t l y ba_ a n d a x a r e s e p a r a t e d in t h e a_£ i n v e r s i o n .

254

BEGINNING

TAGALOG

2. T h e c a n d i d a t e w a i t s f o r M a n g K a r d o . 3. J o s e a n d B e n a r e l o o k i n g f o r a c a r . 4. T h e y a r e b o r r o w i n g a c a r f r o m M a n g Ka do.

Ang kandidato'y naghihintay kay Mang Kardo. Sina J o s e at B e n ay n a g h a h a n a p ng k o t s e . Sila'y h u m i h i r a m ng k o t s e k a y M a n g K a r d o .

D . 1. 2. 3. 4.

Does David drink c a l a m a n s i juice? Is the b a c h e l o r pounding pinipig? Do they need an allowance? Do I e a r n money?

Si D a v i d b a ' y u m i i n o m n g k a l a m a n s i ? A n g b i n a t a b a ' y b u m a b a y o ng pinipig? Sila b a ' y n a n g a n g a i l a n g a n ng a l a w a n s ? A k o b a 'y k u m i k i t a n g s a l a p i ?

E . 1. 2. 3. 4.

Your c u s t o m s a r e v e r y different. Our youth a r e p r a i s e w o r t h y . Aling Osang and the o t h e r s a r e nice. We (you a n d I) a r e v e r y b u s y .

Ang inyong ugali'y ibang-iba. Ang ating kabataa'y kapuri-puri. Sina Aling O s a n g ay m a b a b a i t . Tayo'y abalang-abaia.

F . 1. 2. 3. 4.

Is the m o o n bright? A r e the youth happy? Is Eddie good-looking? A r e w e ( s h e a n d I) t r o u b l e s o m e ?

A n g b u w a n b a 'y m a l i w a n a g ? Ang m g a kabataan ba'y m a s a s a y a ? Si E d d i e b a ' y g u w a p o ? K a m i b a 'y m a g u g u l o ?

G . 1. 2. 3. 4.

You (sg.) a r e h a p p y . A r e you (sg.) s u r e ? You (sg.) d r i n k s a l a b a t . Do you (sg.) need m o n e y ?

Ikaw'y masaya. Ikaw ba'y sigurado? I k a w ' y u m i i n o m ng s a l a b a t . Ikaw b a ' y n a n g a n g a i l a n g a n ng p e r a ?

DISCUSSION T h e n o r m a l o r d e r of s e n t e n c e e l e m e n t s i n T a g a l o g i s p r e d i c a t e b e f o r e t o p i c , o r a t l e a s t s o m e of t h e p r e d i c a t e b e f o r e t h e t o p i c . T h e r e i s a l s o a n inv e r t e d o r d e r in which the t o p i c p r e c e d e s t h e p r e d i c a t e . A s a m a r k of t h i s i n v e r s i o n , t h e p a r t i c l e a y a p p e a r s between topic and predicate.1 The a y s e r v e s as a linker and at the s a m e time a s a m a r k e r f o r the p r e d i c a t e . T h i s m o d i f i c a t i o n is shown by the following charts: Normal Order

Ay-Inver sion

The m a n i^ there. T h e r e is. t h e m a n .

Ang lalaki ay hayun. Hayun ang lalaki.

T h e c o n c l u s i v e e v i d e n c e t h a t ajr i s a r e l a t i o n m a r k e r and not a linking v e r b is its u s e in v e r b a l s e n t e n c e s , w h e r e no linking v e r b i s c a l l e d for in the pattern. Note the following e x a m p l e s : Normal Order

Inverted

Order

1. M a g a n d a a n g d a m i t . Ang damit ay maganda. 'The d r e s s is beautiful. '

Predicate

Topic

-

Topic

ay

Predicate

2. N a g s i s i m b a a n g Ang m g a b a b a e ' y nagsimga babae. simba. ' T h e w o m e n go t o c h u r c h . '

Predicate

Topic

-

Topic

ay

Predicate

3. M a y t i n d a h a n s i B e n . Si B e n a y m a y 'Ben h a s a store. '

The sequence Topic ± a x + P r e d i c a t e closely res e m b l e s the n o r m a l o r d e r for Spanish and English s e n t e n c e s . It w a s p r o b a b l y f o r t h i s r e a s o n t h a t t h o s e who f i r s t d e s c r i b e d T a g a l o g g r a m m a r considered a y sentences a s basic and the m o r e norm a l p r e d i c a t e - t o p i c s e n t e n c e s a s s o m e t y p e of a b e r r a n t c o n s t r u c t i o n . Note tl e c l o s e c o r r e s p o n d e n c e i n t h e c a s e of e q u a t i o n a l s e n t e n c e s : Spanish English Tagalog

La m u c h a c h a es bonita. The girl is pretty. Ang babae ay maganda.

B e c a u s e of t h i s c o m p a r i s o n , a y w a s l o n g c o n s i d e r e d a linking v e r b in Tagalog. A y h a d no inflectional f o r m s , but this was a s s u m e d to be an idiosyncras y of T a g a l o g ; v e r b s i n o t h e r l a n g u a g e s a r e s i m i l a r l y s t r a n g e , a s i s o u g h t i n E n g l i s h (no ' o u g h t s ' , 'oughting', 'oughted', etc.). T h e r e was the p r o b l e m of t h e d i s a p p e a r a n c e of a y w h e n t h e o r d e r w a s c h a n g e d , b u t t h i s w a s a l s o c o n s i d e r e d a v a g a r y of the language:

tindahan.

Ang pinipig ay binayo 4. B i n a y o n i l a a n g pinipig. nila. 'They pounded the pinipig. ' 5. T u t u l u n g a n k o s i l a . Sila'y t u t u l u n g a n ko. 'I '11 h e l p t h e m . ' Only s e n t e n c e l i s n a t u r a l l y t r a n s l a t a b l e with a l i n k i n g v e r b , t h o u g h n u m b e r 2 c o u l d b e ' a r e going to c h u r c h ' . S e n t e n c e s 3 to 5 v e r y c l e a r l y show the i n v e r s i o n p a t t e r n in e x a m p l e s w h e r e a y cannot be t r a n s l a t e d . A single t r a n s l a t i o n is l i s t e d above for sent e n c e s g i v e n in both n o r m a l a n d i n v e r t e d o r d e r . No c l e a r - c u t m e a n i n g d i s t i n c t i o n is s i g n a l l e d by w o r d o r d e r in t h e s e p a t t e r n s , though t h e r e m a y be a d i f f e r e n c e in e m p h a s i s , a s s u g g e s t e d by English 'Down fell the g u a v a ' and 'The guava fell d o w n ' ; in T a g a l o g the c o n t r a s t i s not a s d e f i n i t e and p r e c i s e . M o r e often the i n v e r t e d o r d e r is u s e d f o r s t y l i s t i c v a r i e t y . Though s o m e t i m e s u s e d in s p e e c h , it i s m u c h m o r e f r e q u e n t in t h e w r i t t e n language as a literary form.

' S e e a l s o t h e i n v e r s i o n of p r o n o u n t o p i c i n n e g a t i v e s e n t e n c e s , d i s c u s s e d i n U n i t I I , g r a m m a r p o i n t I V .

UNIT

XIII

The second p e r s o n ang-pronoun f o r m s have been d e s c r i b e d as ikaw f o r p r e d i c a t e and ka f o r topic. It is m o r e a c c u r a t e to say ikaw a p p e a r s i n i t i a l l y (or b e f o r e a x ) and a f t e r ay, and ka a p p e a r s a f t e r a p r e d i c a t e noun or v e r b . A s i m i l a r pattern can be seen in English 'It's m e ' , w h e r e the h i s t o r i c a l predicate nominative ' I ' has been changed to ' m e ' by the habit of using o b j e c t i v e f o r m s a f t e r the v e r b . A s mentioned in the presentation, a x m a y cont r a c t to -Jx- The pattern of contraction is quite simple phonologically, but m o r e c o m p l e x orthographic a l l y . In pronunciation the contracted f o r m - x rep l a c e s the final consonant of the last w o r d of the topic, if that word ends in / - ' / , / - h / , and in s o m e c a s e s / - w / or /-n/. The f o l l o w i n g e x a m p l e s illust r a t e this pattern:

/po-y /'ako-h/ /'ika-w/ /turon/

£0 ako ikaw turon

—

/poy/ /'ako'y/ /'ika-y/ —/turoy/

+ + + +

ax ax ax ax

— — — —

po'y ako 'y ikaw'v turo 'v

DRILL Student 1

1. B u m i b i l i ako ng kalamansi 3. 4. 5.

/ay/ /ay/ /ay/ /ay/

DRILLS

Teacher

2.

+ + + +

In the orthography of T a g a l o g -Jx is added to the w r i t t e n f o r m of the p r e c e d i n g w o r d except that a f i n a l -n is usually dropped. The f i n a l -w^ is retained, in spelling but is usually not pronounced. T h e e x a m p l e s above a r e r e p e a t e d in n o r m a l spelling as f o l l o w s :

CUMULATIVE SUBSTITUTION-CONVERSION

255

para sa kaniya. iyo

i

nito kanila si Linda

Bumibili Bumibili Bumibili Bumibili Bumibili

ako ng kalamansi para sa kaniya. ako ng kalamansi para sa iyo. ako nito para sa iyo. ako nito para sa kanila. si Linda nito para sa kanila.

Student 2 Ibinibili Ibinibili Ibinibili Ibinibili Ibinibili 6. 7. Nagpipiga 8. kami niyan 9. 10.

ko siya ng kalamansi. kita ng kalamansi. kita nito. ko sila nito. sila ni Linda nito. kaniya

inyo

B u m i b i l i si Linda nito para sa kaniya. Nagpipiga si Linda nito para sa kaniya. Nagpipiga kami nito para sa kaniya. Nagpipiga kami niyan para sa kaniya. Nagpipiga kami niyan para sa inyo.

Ibinibili siya ni Linda nito. Ipinagpipiga siya ni Linda nito. Ipinagpipiga namin siya nito. Ipinagpipiga namin siya niyan. Ipinagpipiga namin kayo niyan. 11.

12. 13. 14. 15.

Nagpipiga Nagpipiga Nagpipiga Nagpipiga Nagpipiga

sila siya niyon ka Ipinagpipiga Ipinagpipiga Ipinagpipiga Ipinagpipiga Ipinagpipiga

sila niyan para sa inyo. sila niyan para sa amin. siya niyan para sa amin. siya niyon p a r a sa amin. ka niyon para sa amin.

nila kayo niyan. nila k a m i niyan. niya k a m i niyan. niya k a m i niyon. m o kami niyon.

' F o l l o w i n g the f i r s t e x a m p l e , the t e a c h e r m a y use the c u s t o m a r y cue f o r r e p e t i t i o n of what has been said: U l i t i n mo.

256

BEGINNING

16. 17. 18. 19.

kanila akin kalamansi kaniya ako

2(j.

Ipinagpipiga Ipinagpipiga Ipinagpipiga Ipinagpipiga Ipinagpipiga 21. B u m i b i l i 22. ka 23. 24. ako 25.

ko mo mo mo ko

Nagpipiga Nagpipiga Nagpipiga Nagpipiga Nagpipiga

ka niyon para sa kanila. ka niyon para sa akin. ka ng kalamansi para sa akin. ka ng kalamansi para sa kaniya. ako ng kalamansi para sa kaniya.

sila niyon. ako niyon. ako ng k a l a m a n s i . siya ng kalamansi. siya ng k a l a m a n s i .

myo kaniya Ibinibili Ibinibili Ibinibili Ibinibili Ibinibili

TRANSLATION

mo mo mo mo ko

T A G A LOG

Bumibili Bumibili Bumibili Bumibili Bumibili

ako ng kalamansi para sa kaniya. ka ng kalamansi para sa kaniya. ka ng kalamansi para sa inyo. ka ng kalamansi para sa kaniya. ako ng kalamansi para sa kaniya.

siya ng kalamansi. siya ng k a l a m a n s i . kayo ng k a l a m a n s i . siya ng kalamansi. siya ng kalamansi.

DRILLS

A . Garden P a r t y Oh, y o u ' r e h e r e a l r e a d y ! Who's with you? F i d e l i s t h e r e (points at the g a t e ) — with some f r i e n d s . Arthur: C o m e on in. Has F r a n k c o m e too? David: T h e r e he is. Arthur: ( C o m e s out f r o m the h o u s e ) David, w h e r e ' s Ray? Hasn't he c o m e yet? Linda: There, he's coming. Arthur: T h e r e he is n o w ! (Sees R a y by the h o u s e ) Hey, R a y , w e ' r e h e r e . C o m e h e r e . David: H i ! R o s e , this is Linda... David, A r t h u r . You know F r a n k . . . T h i s is M i s s R e y e s , Ray: Rose Reyes. E v e r y b o d y : H e l l o ! Hi, R o s e ! I s e v e r y b o d y h e r e now? H e r e , h e r e ' s the drink. R o s e , t h e r e a r e the c a l a m a n s i . Linda: F i x yourself some. Thanks. Rose: David:

B. Luningning w o r k s in a f a c t o r y in Quezon City. She g o e s to w o r k at 7:3G in the m o r n i n g . She w o r k s t h e r e f o r eight hours a day and r e c e i v e s F120 a month. H e r husband i s a l a w y e r and e a r n s ^350. T h e y have four c h i l d r e n , two boys and two g i r l s . She a l w a y s buys them beautiful clothes and d e l i c i o u s food.

UNIT

XIII

VISUAL-CUE PICTURE

257 DRILLS

A

P a n u t o : I l a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d . Ano ang s i n a s a b i n i l a ? H a l i m b a w a : N a s a b a h a y si N e n e . D u m a r a t i n g si R o s y . N a k i k i t a ni Nene s i R o s y . si R o s y k a y N e n e . R o s y : N a r i y a n b a si E d d i e ? N e n e : Oo. N a r i t o s i y a . Rosy: Nasaan siya? Nene: Nandito sa bahay. Halika.

Nagtatanong

BEGINNING

258

TAGALOG

PICTURE

B

P a n u t o : I i a r a w a n ang s u m u s u n o d . A n o ang s i n a s a b i n i l a ? H a l i m b a w a : N a g b a b a s a s i n a Nene at J o e ng l i b r o . Nene at J o e : N a g b a b a s a k a m i nitong l i b r o . B i n a b a s a n a m i n itong l i b r o . ( N A G B A B A S A KAMI N I T 0 N 6 LIBRO.) BINABASA. N A M I N ITONS L I B R O -

MENE

TENTAY

TATAY

TAMENG

PICTURE

C

P a n u t o : I i a r a w a n ang s u m u s u n o d . G a m i t i n ang a y . H a l i m b a w a : Si R a y a y b u m i b i l i ng d a m i t s a t i n d a h a n p a r a k a y M a m e n g . Ang d a m i t a y b i n i b i l i ni R a y s a t i n d a h a n p a r a k a y M a m e n g . Ang t i n d a h a n a y b i n i b i l h a n ni R a y ng d a m i t p a r a k a y M a m e n g , Si M a m e n g a y i b i n i b i l i ni R a y ng d a m i t s a t i n d a h a n .

U N I T XIII COMPREHENSION-RESPONSE A. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Scotch ba ang p a b o r i t o ni David? Si N e t t i e b a a n g m a y t i n d a h a n s a k a n t o ? G u s t o b a ni A r t h u r a n g m a r a m i n g k a l a m a n s i ? Hinihintay ba nina A r t h u r at Linda sina Joe? S i n a G. R a m o s b a ' y d o o n p a n a k a t i r a ? Sa Q u i a p o n a b a n a n i n i r a h a n s i n a G. R a m o s ?

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ang Ang Ang Ang Ang Sina

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

A n o a n g p a b o r i t o ni D a v i d ? Sino a n g b i n i b i l h a n n i n a L i n d a ng S c o t c h s a m a y k a n t o ? Ano ang g u s t o ni A r t h u r ? Sino a n g h i n i h i n t a y n i l a ? Sino a n g h i n a h a n a p ng t a o ? S a a n n a n a n i n i r a h a n s i n a G. R a m o s ?

259 DRILLS

p a b o r i t o ba n i D a v i d a y S c o t c h o k a l a m a n s i ? m a y t i n d a h a n b a s a k a n t o ' y si N e t t i e o s i L i n d a ? hinihintay ba nina Linda'y sina Joe o sina David? g u s t o b a ni A r t h u r a y k a u n t i o m a r a m i n g k a l a m a n s i ? h i n a h a n a p b a ng t a o ' y si G. R a m o s o s i D a v i d ? G. R a m o s b a ' y s a P a k o o s a Q u i a p o n a n a n i n i r a h a n ?

READING ANG MGA

BISITA

(See P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s i n T a g a l o g )

UNIT XIV Si T a g p e

Spot

N a g - a a r a l s i n a R o s a at L i t a s a U. P . N a g k i t a s i l a p a g k a t a p o s ng b a k a s y o n ni R o s a sa probinsya. Puno ng t a w a n a n ang p a g b i b i d a han nila.

R o s a and L i t a a r e c l a s s m a t e s at t h e U n i v e r s i t y of the Philippines. T h e y m e e t after Rosa comes back f r o m h e r v a c a t i o n in t h e province. Their conversat i o n i s f i l l e d with l a u g h t e r .

I

Lita: ni Hoy, k a i l a n k a pa d u m a ho'y ke - ylar| k a p a dumati'r| (when) t i n g ? Hindi k a pa n a g p a p a syal sa bahay. . , h i n d i ' k a pa n a g p a - p a s y a l s a b a - h a ' y Rosa: Noong M i y e r k o l e s p a , per o hindi pa n g a a k o n a k a kapagpasyal.

no'or| m y e ' r k u l i s p a - h (last)(Wednesday)

Hi, when did you g e t b a c k ? You h a v e n ' t d r o p p e d in a t the house yet.

i

p e ' r u h i n d i - pa rja-ku

I c a m e l a s t W e d n e s d a y , but I h a v e n ' t had a c h a n c e to go v i s i t i n g y e t .

n a k a • k a p a gpa s y a • 1 (is-able-to-go-places ) Lita: Nagpasyal k a m i kahapon. N a g d a a n pa k a m i s a inyong b a h a y , a .

I

nagpasyal kami kaha-pon (went-for (yesterday) a-walk)

nagda'an pa k a m i s a i n y u m b a ' h a y a ' h (passed by)

[260]

I

We t o o k a w a l k y e s t e r d a y . In f a c t we p a s s e d b y y o u r house.

UNIT XIV Rosa: Turna wag b a k a y o (1)? Lita: Oo, p e r o n a g s i m b a k a raw. Rosa: Oo n g a e . . . A l a m m o , b u m i l i a k o ng a s o s a p r o b i n s y a noong L i n g go. M a t a b a n g - m a t a b a a t kyut (2) na kyut.

1

tuma'wag ba kayo'h (called) 'o-'oh

261 D i d you s t o p ?

pe-ru n a g s i m b a ka ra'\ (went-tochurch)

Y e s , but they s a i d you w e r e in c h u r c h .

, 1 ' a l a m m o ' h b u m i l e - ku narj a ' s u (bought) (dog) | I , j matabar) m a t a b a * ' s a p r u b i ' n s y a nun lrr|go - h (very fat) 'o-'o r}a''e-h

I

O y e s . . . You know, I bought a dog in the p r o v i n c e l a s t Sunday. It's v e r y fat and v e r y cute.

'at k y u ' t na kyu t (cute ) Lita: Talaga? Tuwang-tuwa s i g u r o si B e r n i e , ano?

talaga'h

Rosa: Oo, p e r o g a l i t na g a l i t ang Tatay.

'o''o*h perú galit na gali't

tuwantuwa' s i g u ' r u si b e ' r n i ' h 'ano'h (Bernie) 'an t a ' t a y

I

Really? Bernie m u s t be very happy! Y e s , but D a d w a s r e a l m a d .

Lita: B a k i t ? (Ngingiti )

ba'ki't

Why? ( S m i l e s )

Rosa: K a s i k a g a b i , hindi k a m i nakatulog.

k a s i k a g a b i ' h hindi" k a m i nakatu'lo'g ( l a s t night) (was-able-to-sleep)

B e c a u s e we c o u l d n ' t s l e e p l a s t night.

Lita: N a g b i d a h a n (3 ) b a k a y o o ano?

n a g b i d a h a n b a k a y u 'o a n o ' h (told s t o r i e s )

Telling s t o r i e s or something?

'a-y hindi- p o - '

nar)gi - sir| s i t a g p e ' ' (woke u p ) ,1 r | u m a k r | a ' k nar| r|umakr|a - k (yelped )

N o s i r e e ! Spot woke u s u p . He y e l p e d a n d y e l p e d .

Lita: Kawawa ka naman.

k a ' w a ' w a ' ka n a m a ' n

You p o o r kid.

Rosa: N a g n g i t n g i t (6 ) a n g T a tay! P e r o wala siyang nagawa.

nagriitr|it an t a ' t a ' y (got m a d )

Rosa: A y , hindi po (4). N a n g g i s i n g s i T a g p e (5 ). Ngum a k n g a k nang ngumakngak.

I

pe'roh

wala- syar]

nagawa' ' (was - a b l e - t o - d o )

Lita: N a g n g i t n g i t b a s i y a n g talaga?

— . ^ t nagrjitrjit b a s y a n t a l a g a ' h

Rosa: A y oo, n a g n g i t n g i t din a k o , b a k i t (7)?

'a-y ' o * ' o ' h

Lita: L o k o m o (8), t a t a y m o iyon (9)!

, 1 , ,1 lo'ku m o ' h ta'tay mu yo'n (fool)

Rosa: B a (10), a s o k o r i n si Tagpe! (Tatawa)

ba'h

,1

li

nagrjitriit din a k o ' h b a ' k i t

i r—, ' a s u ku r i n s i t a g p e - '

D a d w a s f u m i n g . B u t you know, he c o u l d n ' t do a thing.

W a s he r e a l l y m a d ? i

Oh y e s . A n d I w a s m a d a t h i m , t o o , by g o l l y ! You nut, h e ' s y o u r f a t h e r !

Well, S p o t ' s m y dog, t o o ! (Laughs)

BEGINNING

262 CULTURAL,

AND

STRUCTURAL

(1) T u m a w a e b a k a y o , l i t e r a l l y ' D i d you c a l l ' , r e f e r s t o t h e p r a c t i c e of c a l l i n g out t h e n a m e of a f r i e n d who l i v e s in t h e h o u s e i n f r o n t of w h i c h o n e is p a s s i n g at the m o m e n t , the idea being to engage t h e f r i e n d in a b r i e f c h a t , o r m e r e l y f o r t h e f r i e n d to c o m e out and acknowledge t h e call. T h i s p r a c t i c e is v e r y c o m m o n in the p r o v i n c e s . (2 ) K y u t ' c u t e ' i s a s o v e r - u s e d by s o m e s p e a k e r s as its English source. (3) N a g b i d a h a n m e a n s ' t o l d e a c h o t h e r s t o r i e s ' . T h e w o r d b i d a ' h e r o , h e r o i n e 1 i s a l o a n f r o m Spani s h v i d a ' l i f e ' . T h e T a g a l o g w o r d , h o w e v e r , h a s ext e n d e d m e a n i n g t o i n c l u d e t h e t e l l i n g of s t o r i e s . The m a g - a n affix denotes reciprocity. (4) A y h e r e i s n o t t h e p r e d i c a t e m a r k e r . P o h e r e i s u s e d not to show r e s p e c t but to e m p h a s i z e the g i v e n s t a t e m e n t . It m a y b e a n e g a t i v e o r a n a f f i r m a t i v e s e n t e n c e . If a f f i r m a t i v e , o n e w o u l d a d d t h e £C) t o t h e s t a t e m e n t o r e l s e s i m p l y s a y A y , opo. (Cf. E n g l i s h 'No s i r ! ' a n d 'No s i r e e ! ', ' Y e s s i r ! ' a n d ' Y e s s i r e e ! ') (5) T a g p e . m e a n i n g ' p a t c h ' , i s a v e r y c o m m o n n a m e f o r d o g s of o n e c o l o r , w i t h a s m a l l p a t c h o r b l o t of a n o t h e r c o l o r ; it i s e q u i v a l e n t t o ' S p o t ' . (6) N o t i c e t h a t t h e T a g a l o g v e r b f o r m n a g n g i t n g i t ( f r o m m a g n g i t n g i t 'to b e v e r y a n g r y , f u m i n g m a d ' ) is p e r f e c t i v e , but is t r a n s l a t e d by the Eng-

DRILLS

TAGALOG

AND

NOTES

lish past p r o g r e s s i v e 'was fuming'. Tagalog perfective is n o r m a l l y e x p r e s s e d by the simple past, w i t h E n g l i s h p r o g r e s s i v e f o r m s of a n y t e n s e translated by the imperfective, since they r e p o r t a n a c t i o n in p r o g r e s s , t h e p r i m a r y m e a n i n g of T a galog i m p e r f e c t i v e . Where English r e p o r t s a state or condition, the p r o g r e s s i v e is often used; the s i m p l e f o r m s r e f e r t o t h e e n d i n g of t h e c o n d i t i o n . (7) B a k i t h e r e d o e s n o t m e a n ' w h y ' b u t ' W h y shouldn't I be?' I t ' s said in a s e r i o u s l y or jokingly r e b e l l i o u s way. (8) L o k o m o . s a i d in a r e p r o v i n g w a y , l i t e r a l l y m e a n s ' y o u r f o o l i s h n e s s ' (loko f r o m S p a n i s h l o c o 'crazy'). (9) T a t a y m o i y o n i s a r e p r o o f w h i c h v e r y c l e a r ly shows the r e s p e c t and honor c h i l d r e n should s h o w t h e i r p a r e n t s . T h e r e j o i n d e r of R o s a d o e s not in any way a f f e c t that b e c a u s e what she s a y s , she s a y s laughingly, even fondly. (10) B a h e r e i s n o t t h e q u e s t i o n m a r k e r . T h i s ba c l o s e l y p a r a l l e l s the English bah, and signifies a b r u s h i n g a s i d e of a f a c t o r c o m m e n t ( a s t h e p r e ceding s e n t e n c e ) . B a h s e e m s too s t r o n g in the p r e s e n t c o n t e x t , h o w e v e r , b e c a u s e R o s a i s not r e a l l y s e r i o u s . In s t r o n g e r i n s t a n c e s it m a y signify a defensive attitude or even defiance.

GRAMMAR

I. P E R F E C T I V E F O R M S O F

VERBS

EXAMPLES A. i . 2. 3. 4.

Kailan ka ba dumating? Tumawag ba kayo? B u m i l i a k o ng a s o s a p r o b i n s y a . N g u m a k n g a k n a n g n g u m a k n g a k si T a g p e .

[ W h e n did y o u c o m e ? ] [ D i d you c a l l ? ] [I b o u g h t a dog in t h e p r o v i n c e . ] [Spot y e l p e d a n d y e l p e d . ]

B. 1. 2. 3. 4.

Nagpasyal kami kahapon. N a g d a a n pa k a m i sa inyong bahay. N a g s i m b a ka raw. Nagngitngit ang Tatay.

[We t o o k a w a l k y e s t e r d a y . ] [We e v e n p a s s e d by y o u r h o u s e . ] [They said you went to c h u r c h . ] [ F a t h e r got m a d . ]

C. 1. N a n g g i s i n g si T a g p e .

[Spot w o k e u s u p . ]

D. 1. H i n d i k a m i n a k a t u l o g .

[We w e r e n ' t a b l e t o s l e e p . ]

E . 1. N a g a l i t b a s i y a n g t a l a g a ? 2. P e r o w a l a s i y a n g n a g a w a .

Did he r e a l l y get a n g r y ? [But he couldn't do anything.]

VERB

CLASS

AFFIX

ROOT ating

mag-

nag

pasyal

mang-

nang

gising

maka-

naka

tulog galit

UNIT

XIV

263

a. T h e p e r f e c t i v e f o r m d e n o t e s a n a c t i o n t h a t has been completed, usually referring, theref o r e , to past t i m e . b. T h e p e r f e c t i v e of - u m - v e r b s i s f o r m e d by infixing / - u m - / between the f i r s t consonant and v o w e l of t h e r o o t . c. T h e p e r f e c t i v e of o t h e r v e r b s s o f a r t a k e n up i s f o r m e d b y p r e f i x i n g n a g - , n a n g - , n a k a ( n a k a p a g - . n a k a p a n g - ). o r n a - t o the r o o t . d. T h e a c c e n t p a t t e r n of the r o o t i s p r e s e r v e d in t h e p e r f e c t i v e f o r m s ; the a f f i x i s not n o r mally stressed. SUBSTITUTION DRILLS

(Moving S l o t s )

Teacher A . I . K u m a k a i n ng t u r o n 2. B u m i b i l i libro 3. 4. B u m a b a s a 5. 6. Bumibilang 7. 8. Humihiram 9. 10. Humahanap 11.

i 2 . Bumubuhat

13. 14. G u m a g a w a 15.

Student i si R o s a .

kotse Ray kahon babae damit Rosa

16.

17. N a g d a d a l a 18.

19. 20. K u m a k a i n

Lita

manika turon

B . 1. N a g - a a r a l si R o s a s a U. P . 2, Lita 3, N a g t a t r a b a h o probinsya 4, 5. N a g t i t i i s Lino 6. 7. N a g - i i b a Maynila 8. 9. N a g h i h i n t a y Rosa 10. 11. U. P . 12. N a g - a a r a l SUBSTITUTION-RESPONSE

i

Student 2

K u m a k a i n ng t u r o n s i R o s a . B u m i b i l i ng t u r o n s i R o s a . B u m i b i l i ng l i b r o s i R o s a . B u m a b a s a ng l i b r o si R o s a . B u m a b a s a ng l i b r o si L i t a . Bumibilang Bumibilang Humihiram Humihiram Humahanap

ng ng ng ng ng

libro kotse kotse kotse kotse

si si si si si

i

Lita. Lita. Lita. Ray. Ray.

K u m a i n ng turon^ s i R o s a . B u m i l i ng t u r o n s i R o s a . B u m i l i ng l i b r o si R o s a . B u m a s a ng l i b r o s i R o s a . B u m a s a ng l i b r o s i L i t a . Bumilang Bumilang Humiram Humiram Humanap

ng ng ng ng ng

libro kotse kotse kotse kotse

si si si si si

Lita. Lita. Lita. Ray. Ray.

H u m a h a n a p ng k a h o n si R a y . B u m u b u h a t ng k a h o n s i R a y . B u m u b u h a t ng k a h o n ang b a b a e . G u m a g a w a ng k a h o n a n g b a b a e . G u m a g a w a ng d a m i t a n g b a b a e .

H u m a n a p ng k a h o n s i R a y . B u m u h a t ng k a h o n s i R a y . B u m u h a t ng k a h o n a n g b a b a e . G u m a w a ng k a h o n ang b a b a e . G u m a w a ng d a m i t ang b a b a e .

G u m a g a w a ng d a m i t s i R o s a . N a g d a d a l a ng d a m i t si R o s a . N a g d a d a l a ng m a n i k a s i R o s a . N a g d a d a l a ng t u r o n s i R o s a . K u m a k a i n ng t u r o n s i R o s a .

G u m a w a ng d a m i t s i R o s a . N a g d a l a ng d a m i t s i R o s a . N a g d a l a ng m a n i k a s i R o s a . N a g d a l a ng t u r o n s i R o s a . K u m a i n ng t u r o n s i R o s a .

N a g - a a r a l s i R o s a s a U. P . N a g - a a r a l s i L i t a s a U. P . N a g t a t r a b a h o si L i t a s a U. P . N a g t a t r a b a h o si L i t a s a p r o b i n s y a . Nagtitiis si L i t a sa p r o b i n s y a . Nagtitiis si L i n o sa p r o b i n s y a . N a g - i i b a si L i n o sa p r o b i n s y a . N a g - i i b a si L i n o sa M a y n i l a . Naghihintay si L i n o sa Maynila. N a g h i h i n t a y si R o s a s a M a y n i l a . N a g h i h i n t a y si R o s a s a U. P . N a g - a a r a l s i R o s a s a U. P .

N a g - a r a l s i R o s a s a U. P . N a g - a r a l s i L i t a s a U. P . N a g t r a b a h o s i L i t a s a U. P . Nagtrabaho si L i t a sa p r o b i n s y a . Nagtiis si L i t a sa p r o b i n s y a . Nagtiis si Lino sa p r o b i n s y a . N a g - i b a si Lino sa p r o b i n s y a . N a g - i b a si Lino sa M a y n i l a . Naghintay si Lino sa Maynila. Naghintay si R o s a sa M a y n i l a . N a g h i n t a y s i R o s a s a U. P . N a g - a r a l s i R o s a s a U. P .

DRILLS

(Moving Slot)

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n in t h e i m p e r f e c t i v e f o r m w h i c h Student 1 r e p e a t s . Student g i v e s t h e n e g a t i v e r e s p o n s e in t h e p e r f e c t i v e f o r m . Teacher 1. K u m a k a i n pa b a s i B o y ? (a w i t ) 2. 3. (nganga) 4. (basa) 5. (pusta)

Student 2

Student 1

t

t

K u m a k a i n pa ba s i B o y ? U m a a w i t pa b a s i B o y ? N g u m a n g a n g a pa b a s i B o y ? B u m a b a s a pa ba si B o y ? P u m u p u s t a pa ba si Boy?

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

i

K u m a i n na s i y a , a. U m a w i t na s i y a , a . N g u m a n g a na s i y a , a . B u m a s a na s i y a , a . P u m u s t a na s i y a , a.

264

BEGINNING TAGALOG

6. 7. 8. 9. 10.

(sayaw) (tugtog) (hi r a m ) (bayo) (daan)

S u m a s a y a w pa ba si Boy? Tumutugtog pa ba si Boy? H u m i h i r a m pa ba si Boy? B u m a b a y o pa ba si Boy? Nagdadaan pa ba si Boy?

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

S u m a y a w na s i y a , a. Tumugtog na s i y a , a. H u m i r a m na s i y a , a. B u m a y o na s i y a , a. Nagdaan na s i y a , a.

11. 12. 13. 14. 15.

s i n a Nene (hintay) (simula) (ipon) (aral)

Nagdadaan pa ba s i n a Nene? Naghihintay pa ba sina Nene? N a g s i s i m u l a pa ba sina Nene? N a g - i i p o n pa ba sina Nene? N a g - a a r a l pa ba sina Nene?

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Nagdaan na s i l a , a. Naghintay na s i l a , a. Nag s i m u l a na s i l a , a. Nag-ipon na s i l a , a. N a g - a r a l na s i l a , a.

16. 17. 18. 19. 20.

(trabaho) (simba) (pasyal) (loko) (limbag)

N a g t a t r a b a h o pa ba s i n a Nene? Nag si s i m b a pa ba s i n a Nene? N a g p a p a s y a l pa ba s i n a Nene? Nagloloko pa ba sina Nene? N a g l i l i m b a g pa ba sina Nene?

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

N a g t r a b a h o na s i l a , a. N a g s i m b a na s i l a , a. N a g p a s y a l na s i l a , a. Nagloko na s i l a , a. N a g l i m b a g na s i l a , a.

21. 22. 23. 24. 25.

(atake) (gulo) (isda) (gapang)

N a g l i l i m b a g pa ba k a y o ? N a n g - a a t a k e pa ba kayo? Nanggugulo pa ba k a y o ? N a n g i n g i s d a pa ba kayo? Nanggagapang pa ba k a y o ?

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

N a g l i m b a g na k a m i , a. N a n g - a t a k e na k a m i , a. Nanggulo na k a m i , a. N a n g i s d a na k a m i , a. Nanggapang na k a m i , a

kayo

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s if a n a c t i v i t y h a s been c o m p l e t e d , and Student i r e p e a t s the question. Student 2 a n s w e r s by pointing out that the a c t i v i t y q u e r i e d i s s t i l l going on. Student 1

Teacher P u m u s t a ka na ba? (kain) (bayo) (simula) (aral)

B.

Student 2

P u m u s t a k a na ba? Kumain ka na ba? B u m a y o k a na ba? Nag s i m u l a ka na ba? N a g - a r a l ka na ba?

p u m u p u s t a pa. k u m a k a i n pa. b u m a b a y o pa. n a g s i s i m u l a pa. nag-aaralpa.

t

6. Nag-ipon na ba s i y a ? 7. (trabaho) 8. (buhat) 9. (bilang) 10. (limbag)

Nag-ipon na ba s i y a ? Nagtrabaho na ba s i y a ? Nagbuhat na ba s i y a ? Nagbilang na ba s i y a ? N a g l i m b a g na ba s i y a ?

Hayan, Hayan, Hayan, Hayan, Hayan,

1 1 . N a n g h a r a n a na ba s i l a ?

N a n g h a r a n a na ba s i l a ? N a n g - a t a k e na ba s i l a ? Nanggulo na ba s i l a ? Nanglsda na ba s i l a ? Nanggapang na ba s i l a ?

Hayunj Hayun, Hayun, Hayun, Hayun,

12.

13. 14. 15.

(atake) (gulo) (isda) (gapang)

SUBSTITUTION-TRANSLATION DRILLS (P Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. B. 1. 2. 3. 4. 5.

I bought a book y e s t e r d a y . borrowed read ~ got ~ brought looked f o r ~ lifted printed wrote ~ bought Nene went to c h u r c h l a s t Sunday. went v i s i t i n g walked studied danced

1

J

n a g - u p o n pa. n a g t a t r a b a h o pa. nagbubuhat pa. n a g b i b i l a n g pa. n a g l i l i m b a g pa. nanghaharana paj n a n g - a a t a k e pa. nanggugulo pa. n a n g i n g i s d a pa. n a n g g a g a p a n g pa.

erned Sentences) Student B u m i l i ako ng l i b r o kahapon. H u m i r a m ako ng l i b r o kahapon. B u m a s a ako ng l i b r o kahapon. Kumuha ako ng l i b r o kahapon. Nagdala ako ng l i b r o kahapon. Naghanap ako ng l i b r o kahapon. Nagbuhat ako ng l i b r o kahapon. N a g l i m b a g ako ng l i b r o kahapon. Nagsulat ako ng l i b r o kahapon. B u m i l i ako ng l i b r o kahapon. N a g s i m b a si Nene noong Linggo. N a g p a s y a l si Nene noong Linggo. N a g l a k a d si Nene noong Linggo. N a g - a r a l si Nene noong Linggo. N a g s a y a w si Nene noong Linggo.

U N I T XIV 6. 7. 8. 9. 10.

slept came sang w e n t on v a c a t i o n worked

C. 1. T h e y o u n g m a n 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

helped l a s t night. drank serenaded went fishing m a d e pinipig earned (something) waited attended woke up knocked

265 Natulog si N e n e noong Linggo. Dumating si Nene noong Linggo. U m a w i t si Nene noong Linggo. N a g b a k a s y o n si Nene noong Linggo. N a g t r a b a h o si Nene noong Linggo. Tumulong ang binata kagabi. Uminom ang binata kagabi. Nangharana ang binata kagabi. Nangisda ang binata kagabi. Pumipig ang binata kagabi. K u m i t a ang b i n a t a kagabi. Naghintay ang binata kagabi. Dumalo ang binata kagabi. Gumising ang binata kagabi. K u m a t o k ang binata kagabi.

TRANSLATION DRILLS (Paired Sentences) Teacher

Student

A. 1. J o e l e f t . Joe has a l r e a d y left. 2. L u n i n g n i n g s t u d i e d . Luningning has a l r e a d y studied. 3. T h e b a b y s l e p t . The baby h a s a l r e a d y slept. 4. T h e t e a c h e r a r r i v e d . The t e a c h e r has a l r e a d y a r r i v e d . 5. We (you a n d I) w o r k e d . We (you a n d I) h a v e a l r e a d y w o r k e d . 6. T h e y w e n t f i s h i n g . They have a l r e a d y gone fishing. 7. I r e a d a b o o k . I have a l r e a d y r e a d a book. 8. She w e n t t o c h u r c h . She h a s a l r e a d y gone to c h u r c h .

U m a l i s si J o e . U m a l i s na si Joe. N a g - a r a l si Luningning. N a g - a r a l na si Luningning. Natulog ang bunso. Natulog na ang bunso. Dumating ang t i t s e r . Dumating na ang t i t s e r . Nagtrabaho tayo. N a g t r a b a h o na tayo. Nangisda sila. N a n g i s d a na sila. N a g b a s a ako ng l i b r o . N a g b a s a n a a k o ng l i b r o . Nagsimba siya. N a g s i m b a na siya.

B. 1. H e c a m e a l r e a d y . He h a s n ' t c o m e yet. 2. She l e f t a l r e a d y . She h a s n ' t l e f t y e t . 3. We (he a n d I) s t u d i e d a l r e a d y . We (he a n d I) h a v e n ' t s t u d i e d y e t . 4. We (you a n d I) s l e p t a l r e a d y . We (you a n d I) h a v e n ' t s l e p t y e t . 5. You ( s g . ) w e n t t o c h u r c h a l r e a d y . You ( s g . ) h a v e n ' t g o n e t o c h u r c h y e t . 6. You (pi.) s a n g a l r e a d y . You (pi.) h a v e n ' t s u n g y e t . 7. T h e y d r a n k a l r e a d y . They h a v e n ' t drunk yet. 8. T h e y w o r k e d a l r e a d y . They h a v e n ' t w o r k e d yet.

Dumating na siya. Hindi pa siya d u m a t i n g . U m a l i s na siya. Hindi pa siya u m a l i s . N a g - a r a l na kami. Hindi pa k a m i n a g - a r a l . Natulog na tayo. Hindi pa t a y o natulog. N a g s i m b a ka na. Hindi ka pa n a g s i m b a . Umawit na kayo. Hindi pa k a y o u m a w i t . U m i n o m na sila. Hindi pa sila u m i n o m . N a g t r a b a h o na sila. Hindi pa sila n a g t r a b a h o .

C. 1. H e e a t s c a n d y e v e r y d a y . But h e didn't eat (any) l a s t Sunday. 2. I b o r r o w a b o o k e v e r y d a y . B u t I d i d n ' t b o r r o w (one) l a s t S u n d a y . 3. N e n e g o e s t o c h u r c h e v e r y d a y . B u t s h e d i d n ' t go t o c h u r c h l a s t S u n d a y . 4. T h e w o m a n b u y s f o o d e v e r y d a y . But she didn't buy any l a s t Sunday.

K u m a k a i n s i y a ng k e n d i a r a w - a r a w . 1 P e r o hindi siya k u m a i n noong Linggo. H u m i h i r a m a k o ng l i b r o a r a w - a r a w . P e r o hindi ako h u m i r a m noong Linggo. N a g s i s i m b a si Nene a r a w - a r a w . P e r o hindi siya n a g s i m b a noong Linggo. B u m i b i l i a n g b a b a e ng p a g k a i n a r a w - a r a w . P e r o hindi siya b u m i l i noong Linggo.

' A r a w - a r a w . t h e c o m p l e t e r e d u p l i c a t i o n of a r a w ' d a y ' , m e a n s ' e v e r y d a y ' . B y t h e s a m e p r o c e s s , ' e v e r y n i g h t ' , ' e v e r y m o n t h ' , o r ' e v e r y y e a r ' m a y b e e x p r e s s e d by r e d u p l i c a t i n g g a b i . b u w a n . o r t a o n . respectively.

266

BEGINNING TAGALOG 5. Mother b r i n g s chocolate e v e r y day. But she didn't b r i n g any l a s t Sunday.

N a g d a d a l a ang Nanay ng t s o k o l a t e a r a w - a r a w , P e r o hindi s i y a n a g d a l a noong Linggo.

6. I study e v e r y night. But I didn't study l a s t night. 7. She r e a d s e v e r y night. But she didn't r e a d l a s t night. 8. They go s e r e n a d i n g e v e r y night. But they didn't go s e r e n a d i n g l a s t night. 9. F a t h e r c o m e s e v e r y night. But he didn't come l a s t night. 10. The c h i l d r e n go to s l e e p e v e r y night. But they didn't go to s l e e p l a s t night.

N a g - a a r a l ako g a b i - g a b i . P e r o hindi ako n a g - a r a l k a g a b i . Nagbabasa siya gabi-gabi. P e r o hindi s i y a n a g b a s a k a g a b i . Nanghaharana sila gabi-gabi. P e r o hindi s i l a n a n g h a r a n a k a g a b i . D u m a r a t i n g ang T a t a y g a b i - g a b i . P e r o hindi s i y a dumating k a g a b i . Natutulog ang m g a bata g a b i - g a b i . P e r o hindi s i l a natulog k a g a b i .

SUBSTITUTION DRILL I n s t r u c t i o n s : Change a l l the v e r b s in the following s e n t e n c e s f r o m i m p e r f e c t i v e to p e r f e c t i v e . Be prep a r e d to t r a n s l a t e any p a r t of the s e l e c t i o n . M a l a p i t na ang p i s t a . N a g g a g a y a k ng k a n i l a n g m g a bahay ang m g a a a l a g a . Tumutulong nam a n ang m g a binata. G u m a g a w a na ng m g a s u m a n ang m g a nanay. A r a w na ng p i s t a ! M a s a s a y a ang m g a bata. S u m a s a y a w at u m a a w i t s i l a . N a g s i s i m b a na ang k a r a m i h a n . Hayun, tumutugtog na ang k a m p a n a . 1 D u m a r a t i n g na ang m g a b i s i t a . Naghihintay ang iba s a m a y simbahan. Ayun, p u m a p a s o k na s i l a s a s i m b a h a n . RESPONSE DRILLS A n s w e r the following q u e s t i o n s about the p a r a g r a p h : A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

M a l a p i t na ba ang p i s t a ? Sino ang n a g g a g a y a k ng k a n i l a n g m g a bahay? Sino ang m g a tumutulong? Sino ang m g a g u m a g a w a ng m g a s u m a n ? Sino ang m a s a s a y a ? Sino ang s u m a s a y a w at u m a a w i t ? Sino ang n a g s i s i m b a ? Tumutugtog na ba ang k a m p a n a ? Sino ang m g a d u m a r a t i n g ? Saan naghihintay ang iba?

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ano ang g i n a w a ng m g a d a l a g a ? Ano ang g i n a w a ng m g a b i n a t a ? Ano ang g i n a w a ng m g a n a n a y ? Ano ang g i n a w a ng m g a b a t a ? Ano ang g i n a w a ng k a r a m i h a n ? Ano ang tumugtog? Sino ang d u m a t i n g ? S u m a y a w din ba s i l a ? Sino ang n a g h i n t a y sa m a y s i m b a h a n ? Sino ang p u m a s o k sa s i m b a h a n ?

DISCUSSION It will be r e c a l l e d f r o m the d i s c u s s i o n of the imp e r f e c t i v e f o r m a t i o n in Unit VI, g r a m m a r point I, that T a g a l o g h a s what can b e s t be d e s c r i b e d a s an a s p e c t s y s t e m , in which the s t a t u s r a t h e r than the t i m e of an action i s s i g n a l l e d by the v e r b (though t h e s e m a y and often do o v e r l a p ) . Up to the p r e s e n t unit only i m p e r f e c t i v e v e r b f o r m s have been introduced; now p e r f e c t i v e f o r m s a r e added. Both of t h e s e f o r m s r e f e r to an a c t i o n that h a s begun; imp e r f e c t i v e f o r m s i n d i c a t e that the a c t i o n i s not c o m p l e t e d , p e r f e c t i v e f o r m s i n d i c a t e that it i s completed. 1 Church

bell.

Since the p e r f e c t i v e e x p r e s s e s a c o m p l e t e d action, it often c o r r e s p o n d s to E n g l i s h p a s t t e n s e . Thus 'He l e f t ' i s U m a l i s s i y a . With the addition of the e n c l i t i c na ' a l r e a d y ' , the T a g a l o g p e r f e c t i v e m a y a l s o c o r r e s p o n d to the E n g l i s h p r e s e n t p e r f e c t or past p e r f e c t . Thus, both 'He h a s ( a l r e a d y ) l e f t ' and 'He had ( a l r e a d y ) l e f t ' a r e U m a l i s na siya. In E n g l i s h , the p r e s e n t p e r f e c t and p a s t p e r f e c t a r e n o r m a l l y u s e d with not vet, e . g . , 'He h a s n ' t l e f t yet, He hadn't l e f t yet. ' With T a g a l o g hindi pa, the p e r f e c t i v e , but m o r e often the i m p e r f e c t i v e , i s

U N I T XIV u s e d ; t h u s , H i n d i p a s i y a u m a a l i s . l i t e r a l l y 'He i s not l e a v i n g y e t . ' (Cf. t h e f i r s t s e n t e n c e of t h e d i a l o g , H i n d i k a p a n a g p a p a s y a l s a b a h a y 'You h a v e n ' t d r o p p e d in a t t h e h o u s e y e t . ') T h e f o r m a t i o n of t h e p e r f e c t i v e of T a g a l o g v e r b s d i f f e r s f r o m t h a t of t h e i m p e r f e c t i v e in t h a t t h e p e r f e c t i v e d o e s n o t i n v o l v e r e d u p l i c a t i o n of t h e f i r s t c o n s o n a n t a n d v o w e l of t h e r o o t . T h e i n i t i a l / m / in t h e i d e n t i f y i n g p r e f i x of m a g - , m a n g - . m a k a - , a n d m a - v e r b s is changed to / n / f o r both i m p e r f e c t i v e and p e r f e c t i v e f o r m s . The two f o r m a t i o n s a r e comp a r e d in t h e f o l l o w i n g c h a r t s :

267 Imperfective

Forms

Reduplicated Syllable Perfective

Forms

Affix

Root

T h e f o r m s d e s c r i b e d in t h i s s e c t i o n a r e i n f l e c t i o n s of A c t o r - f o c u s v e r b s ; c o m p a r a b l e f o r m s f o r the o t h e r f o c u s e s will be p r e s e n t e d in a l a t e r unit.

II. A D V E R B S O F T I M E

(PAST)

EXAMPLES W h e n did y o u g e t h e r e ? [Yesterday.] Day b e f o r e y e s t e r d a y . [Last night.] A while ago. S o m e t i m e ago, at 4:00. T h i s m o r n i n g , at 4:00. S o m e t i m e a g o , a t 5:20. [ L a s t Sunday.] [We t o o k a w a l k y e s t e r d a y . ] Spot y e l p e d l a s t n i g h t . I was mad this morning. [I b o u g h t a d o g l a s t S u n d a y . ]

1. K a i l a n k a d u m a t i n g ? a. Kahapon. b. K a m a k a l a w a . c. K a g a b i . d. K a n i n a . e. K a n i n a n g a l a s k u w a t r o . f. K a n i n a n g i k a a p a t ng u m a g a . g. K a n i n a n g a l a s s i n g k o ' y b e y n t e . h. N o o n g L i n g g o . 2. N a g p a s y a l k a m i k a h a p o n . 3. N g u m a k n g a k si T a g p e k a g a b i . 4. N a g n g i t n g i t a k o k a n i n a n g u m a g a . 5. B u m i l i a k o n g a s o n o o n g L i n g g o . QUESTION

Kailan

'when'

RESPONSE kahapon k a m a k a l a wa kagabi kanina noon noong Linggo

'yesterday' 'day b e f o r e y e s t e r d a y ' 'last night' 'a w h i l e a g o ' 'sometime ago' 'last Sunday'

a. K a n i n a i s m o r e r e c e n t t h a n n o o n , b u t n e i t h e r i s s p e c i f i c . b. K a n i n a r e f e r s t o a p a s t t i m e n o t m o r e t h a n a d a y a g o ; noon r e f e r s to any u n s p e c i f i e d p a s t t i m e not c o v e r e d by kanina. c. N o o n o f t e n p r e c e d e s a w o r d o r e x p r e s s i o n t h a t r e p r e s e n t s a s p e c i f i c t i m e o r e v e n t in t h e p a s t . N o o n i s l i n k e d t o t h e t i m e - w o r d or e x p r e s s i o n by -ng: e.g., noong Linggo 'last S u n d a y ' , n o o n g b u m i l i a k o ng d a m i t ' w h e n I b o u g h t a d r e s s ' d. K a n i n a m a y b e f o l l o w e d b y a s p e c i f i c p e r i o d of t h e d a y (kaninang u m a g a ) or by an h o u r indicator. When the hour is e x p r e s s e d , Spanish n u m e r a l s a r e used a s often as Tagalog to give the e x a c t h o u r ( e x a m p l e s i . e and l . f ) ; when h o u r a n d m i n u t e a r e e x p r e s s e d , o n l y S p a n i s h i s u s e d (example l.g). SUBSTITUTION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : R e a d t h e f o l l o w i n g s e l e c t i o n , f i l l i n g i n t h e b l a n k s w i t h t h e r i g h t f o r m of t h e v e r b r o o t g i v e n in p a r e n t h e s i s . (Dating)

a n g m g a H a p o n n o o n g D i s y e m b r e , 1941, s a P i l i p i n a s .

(Hirap)

ang buhay noon.

268

BEGINNING

TAGALOG

( K a i n ) ng s u s o 1 at k a n g k o n g 2 ang m a r a m i . W a l a nang ( h a n a p ) pa ng l i t s o n o l u m p i a o pagkaing m a s a r a p . ( T i i s ) ng g u t o m ang k a r a m i h a n . ( L i p a t ) Sila sa m g a ibang p r o b i n s y a . Lalong ( h i r a p ) ang l a h a t noong m g a t a o n g 1 9 4 3 - 4 5 . ( D a t i n g ) ang m g a A m e r i k a n o noong O k t u b r e , 1 9 4 4 . ( A l i s ) ang m g a Hapon noong A g o s t o , 1945~! ( T u w a ) na n a m a n ang m g a t a o . ( S a y a w ) at ( a w i t ) pa s a tuwa ang i b a noong (dating) si M a c A r t h u r . ( H i n t a y ) s i l a nang m a t a g a l s a k a n i l a n g m g a k a i b i g a n . P a g k a t a p o s n i l a n g ( t i i s ) , (hirap) a t ( h i n t a y ) , ( d a t i n g ) din ang m g a A m e r i k a n o . M a y r o o n k a y a n g hindi (tuwa) noong (dating) ang m g a A m e r i k a n o ? RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : A n s w e r the f o l l o w i n g q u e s t i o n s b a s e d on the a b o v e 1. 2. 3. 4. 5.

K a i l a n d u m a t i n g ang m g a Kailan sila umalis? K a i l a n d u m a t i n g ang m g a Hang t a o n ang m g a Hapon N a g h i r a p b a ang m g a t a o

SUBSTITUTION

selection.

Hapon s a P i l i p i n a s ? Amerikano? sa Pilipinas? noon?

TRANSLATION DRILL

(Moving S l o t )

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t w h i c h Student 1 r e p e a t s . Student 2 g i v e s t h e E n g l i s h t r a n s lation. Student 1

Teacher 1. N a g p a s y a l k a m i k a g a b i . 2. kahapon 3. Nag s i m b a 4. sila noong L i n g g o 5.

Nagpasyal Nagpasyal Nag s i m b a Nag s i m b a Nag s i m b a

6. N a k a p a g - a r a l 7. ako

Nakapag-aral Nakapag-aral Nakapag-aral Nagising ako N a g i s i n g ang

8.

9. N a g i s i n g 10.

kanina

ang l a l a k i

11. N a g n g i t n g i t 12. kamakalawa 13. N a n g g u l o 14. 15. N a g t i i s TRANSLATION

Student 2

kami kagabi. k a m i kahapon. kami kahapon. sila kahapon. s i l a noong L i n g g o .

We went v i s i t i n g l a s t night. We went v i s i t i n g y e s t e r d a y . We went t o c h u r c h y e s t e r d a y . T h e y went t o c h u r c h y e s t e r d a y . T h e y went to c h u r c h l a s t Sunday.

s i l a noong L i n g g o . a k o noong L i n g g o . ako kanina. kanina. lalaki kanina.

T h e y w e r e a b l e to s t u d y l a s t Sunday. I w a s a b l e to study l a s t Sunday. I w a s a b l e to study a w h i l e a g o . I was awakened a while ago. T h e m a n w a s a w a k e n e d a while a g o .

The m a n was m a d a while ago. N a g n g i t n g i t ang l a l a k i k a n i n a . N a g n g i t n g i t ang l a l a k i k a m a k a l a w a . T h e m a n w a s m a d the day b e f o r e yesterday. N a n g g u l o ang l a l a k i k a m a k a l a w a . T h e m a n m a d e t r o u b l e t h e d a y before yesterday. N a n g g u l o ang l a l a k i noon. The m a n m a d e trouble s o m e t i m e ago. N a g t i i s ang l a l a k i noon. The m a n s u f f e r e d s o m e t i m e ago.

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : T r a n s l a t e the following: 7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00

A . 1. 1 : 0 0 2:00 3:00 4:00 5:00 6:00 B . 1. 1 0 : 0 0 3:00 2:00 7:00 8:00

A.M. A.M. A.M. A.M. A.M.

3.

2. 1 2 : 0 0 11:00 11:25 12:30 11:30

3:15 4:15 6:15 7:15 9:15 10:15

(noon 3 ) (noon) (noon) (noon) (noon)

4.

5. 1 2 : 3 0 8:30 1:30 4:30 7:30 10:30

11:30 12:25 1:45 2:10 8:40 9:50

3. 2 : 3 0 1:50 5:30 6:20 8:30

'Snail. 2 A v i n e t h a t g r o w s a b u n d a n t l y in m u d o r s t a g n a n t p o o l s . 3/tanha-li 7

P.M. P.M. P.M. P.M. P.M.

6.

3:30 12:i5 1:20 9:15 10:20

6:30 5:30 i 1:30 3:30 2:30 9:30

P.M. (noon) A.M. P.M. A.M.

UNIT C. 1. 2. 3. 4. 5.

S o m e t i m e ago, S o m e t i m e ago, S o m e t i m e ago, This morning, This morning,

at at at at at

SUBSTITUTION-RESPONSE

XIV

7:00 12:00 3:10 4:00 6:15

269 6. 7. 8. 9. 10.

This morning, L a s t night, at L a s t night, at Y e s t e r d a y , at Y e s t e r d a y , at

at 5 : 2 0 8:30 li:00 6:00 1:00

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a q u e s t i o n which Student 1 r e p e a t s . Student 2 g i v e s a s h o r t using the cue given by the t e a c h e r . Teacher

.

I. Anong o r a s 1 ka 2. 3. 4. 5.

Student 1

pumapasok sa klase? umaalis dumarating bahay umaalis

Anong Anong Anong Anong Anong

,

oras oras oras oras oras

Cue

ka ka ka ka ka

pumapasok u m a a l i s sa dumarating dumarating u m a a l i s sa

sa klase? klase? sa k l a s e ? sa bahay? bahay?

Student 2

(7:30) (8:30) (7:00) (6:00) (6:45) 6. 7. 8. 9. 10.

response

Alas siyete'y medya. Alas otso'y medya. Alas siyete. Alas sais. A l a s s a i s ku w a r e n t a ' y singko. dumating Carriedo nagtrabaho pabrika umalis

Anong Anong Anong Anong Anong

oras oras oras oras oras

ka ka ka ka ka

dumating sa bahay? dumating sa C a r r i e d o ? n a g t r a b a h o sa C a r r i e d o ? nagtrabaho sa pabrika? umalis sa pabrika?

A l a s nuwebe. A l a una. A l a s dos. Alas kuwatro beynte. Alas sais kinse.

(9:00) (1:00) (2:00) (4:20) (6:15) DISCUSSION N o t e t h a t ' l a s t ' in E n g l i s h i s u s e d i n t i m e e x p r e s s i o n s with w o r d s t h a t n a m e r e c u r r i n g u n i t s of t i m e m e a s u r e m e n t . T h u s we s a y ' l a s t S u n d a y ' , 'last week', 'last month', l a s t J a n u a r y ' , or 'last M a r c h 15', identifying the m o s t r e c e n t a s c o m p a r e d t o p r e v i o u s u n i t s o f t i m e with t h e s a m e n a m e . W e do not s a y ' l a s t D e c e m b e r , 1 9 4 1 ' , a t i m e d e s i g n a tion that cannot r e c u r . T a g a l o g noon c a n be u s e d in the e q u i v a l e n t to a l l e x p r e s s i o n s w h e r e E n g l i s h u s e s ' l a s t ' , but c a n a l s o be u s e d to r e f e r to unique, n o n - r e c u r r i n g units, a s in noong D i s y e m b r e . 1941.

E n g l i s h d o e s n o t h a v e a o n e - w o r d e q u i v a l e n t of k a n l n a e x c e p t ' t h i s ' in t i m e e x p r e s s i o n s l i k e 'this m o r n i n g ' , meaning ' s o m e t i m e ago, this m o r n i n g ' , not t o b e c o n f u s e d w i t h ' t h i s m o r n i n g , t h i s l e s s o n ' . When a s p e c i f i c hour i s given following k a n i n a . it i s u s u a l l y i n S p a n i s h e x c e p t w h e n it i s t h e e x a c t h o u r , i n w h i c h c a s e i t m a y b e e x p r e s s e d in T a g a log, introduced by ika + the n u m b e r , e.g., Kaninang i k a l i m a ng u m a g a ' T h i s m o r n i n g , a t 5 : 0 0 ' . N o t i c e t h e u s e o f -ng_ t o l i n k t h e h o u r a n d t h e p e r i o d of the day.

III. I N T E N S I F I C A T I O N

OF

VERBS

EXAMPLES A . 1. N g u m a k n g a k n a n g n g u m a k n g a k s i T a g p e . 2. Nagbidahan ba nang nagbidahan sina R o s a ? 3. N a g b i d a h a n n a n g n a g b i d a h a n b a s i n a R o s a ? B . 1. N g u m a k n g a k s i y a n a n g n g u m a k n g a k . 2. Nagbidahan ba k a y o nang nagbidahan? 3. N a g b i d a h a n n a n g n a g b i d a h a n b a k a y o ? J 1

What t i m e ?

[Spot yelped and y e l p e d . ] Did R o s a and h e r c o m p a n i o n s t a l k and talk? He y e l p e d a n d y e l p e d . Did you t a l k and talk?

270

BEGINNING

C. 1. Si T a g p e a n g n g u m a k n g a k n a n g n g u m a k n g a k .

TAGALOG T h e o n e who y e l p e d a n d y e l p e d w a s Spot.

PREDICATE v

^ f(+ E n c l i t i c ) + n a n g + V e r b

TOPIC ")

a n g / si + Noun

+ n a n g + V e r b (+ E n c l i t i c ) J Verb j 12. M a t a l i n o k a . 1 M a i a l i n o siya.» 13. M a t a n d a k a . "1 Matanda ako. 5 14. M a l a s a k o . 1 M a l a s Sila. ) 15. M a t a b a a k o . l Mataba ka. >

K a s i n l a k i ko s i y a .

Magkasinlaki kami.

Kasintalino m o siya.

Magkasintalino kayo.

Kasintanda m o ako.

Magkasintanda tayo.

K a s i n g m a l a s ko s i l a .

Magkasingmalas kami.

K a s i n t a b a kita.

Magkasintaba tayo.

16. M a g u i ó s i y a . l Maguió sila. 1 17. M a b u t i s i l a . "1 Mabuti siya. > 18. M a g a r a k a . 1 Magara sila.' 19. M a r u n o n g k a y o . ì Marunong sila. J Mayaman kami, M a y a m a n kayo.

Kasinggulo niya sila.

Magkasinggulo sila.

Kasimbuti nila siya.

Magkasimbuti

Kasinggara m o sila.

Magkakasinggara kayo.

Kasindunong ninyo sila.

Magkakasindunong kayo.

K a s i n g y a m a n namin kayo.

M a g k a k a s i n g y a m a n tayo.

sila.

DISCUSSION T o e x p r e s s c o m p a r i s o n of e q u a l i t y , e i t h e r kas i n g - o r m a g k a s i n g - m a y b e u s e d . T h e k a s i n g - cons t r u c t i o n i s e q u i v a l e n t t o the E n g l i s h ' L i n o i s a s tall as C a r l o s . ' The m a g k a s i n g - construction is e q u i v a l e n t t o t h e E n g l i s h ' T h e two a r e e q u a l l y t a l l . ' B y using the plural f o r m m a g k a k a s i n g - , a distribut i v e c o n s t r u c t i o n c a n be f r a m e d t h a t i n c l u d e s m o r e t h a n two p e r s o n s o r t h i n g s in t h e c o m p a r i s o n . Note the following e x a m p l e s : M a g k a s i n g g a n d a ang m g a d a l a g a . ' T h e (two) young l a d i e s a r e e q u a l l y a t t r a c t i v e . '

III. G a y a ,

ganito,

M a g k a k a s i n g g a n d a ang m g a d a l a g a . ' T h e young l a d i e s ( m o r e t h a n two of t h e m ) a r e equally attractive. ' K a s i n g - and m a g k a s i n g - h a v e v a r i a n t f o r m s ( s i n g - and m a g s i n g - r e s p e c t i v e l y ) t h a t l a c k t h e k a - . These variant f o r m s are somewhat literary, and do not o f t e n o c c u r i n c o n v e r s a t i o n . Note that the - n & of t h e p r e f i x e s a s s i m i l a t e s the f o l l o w i n g c o n s o n a n t in p r o n u n c i a t i o n , and t h a t t h i s a s s i m i l a t i o n i s r e f l e c t e d in t h e s p e l l i n g : m a g kasimbait. magkasintalino, etc.

ganyan,

ganoon

EXAMPLES A . 1. 2. 3. 4.

Gaya Gaya Gaya Gaya

B . 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

ni S e l a s i T i n a n g . ng i b a s i T i n a n g . m o si Tinang. n i t o si T i n a n g . gaya gaya gaya gaya gaya gaya

ni S e l a s i T i n a n g . ng i b a s i T i n a n g . m o si Tinang. n i t o si T i n a n g . niyan ang k a s a l niya. noon ang k a s a l m o .

Tinang Tinang Tinang Tinang

is is is is

like like like like

Sela. the o t h e r s . you. this.

Tinang isn't like Sela. T i n a n g i s n ' t l i k e the o t h e r s . T i n a n g i s n ' t l i k e you. Tinang isn't like this. H e r wedding w a s n ' t l i k e t h a t . Y o u r wedding w a s n ' t l i k e t h a t .

BEGINNING TAGALOG

308 Tagalog

English

PREDICATE

TOPIC

An + p e r s o n n a m e .... . „ )ng + n o n - p e r s o n n a m e (Hindi) G a y a r *—Ing-pronoun I nito/nivan/noon

ang-phrase

C. i . Hindi s i y a ganito. 2. Ganyan ang k a s a l n i y a . 3. Ganoon ang k a s a l m o g a y a nito gaya niyan g a y a noon/niyon

("person n a m e (not) l i k e p a r t i c l e + n o n - p e r s o n n a m e (pronoun She i s n ' t l i k e t h i s . Her wedding w a s l i k e that. Your wedding w a s l i k e that.

—*• —*• -*-

ganito ganyan ganoon

like this l i k e that l i k e that

a. Gaya f o l l o w e d by a ng_-phrase i s u s e d to express similarity. b. Ganito, ganyan, and ganoon a r e optional cons t r u c t i o n s for g a y a nito, g a y a niyan, and g a y a noon r e s p e c t i v e l y (cf. e x a m p l e s B and C). (Nito, niyan. and noon a r e the n g - f o r m s of the d e m o n s t r a t i v e s : s e e Unit VIII, g r a m m a r point III.) TRANSLATION DRILLS ( P a t t e r n e d S e n t e n c e s ) Student

Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5.

R o s a i s l i k e Ben. Eddie i s l i k e F a t h e r . A n g e l a i s l i k e Tentay. Andoy i s l i k e the boy. S e l a i s l i k e Osang.

Gaya Gaya Gaya Gaya Gaya

ni ng ni ng ni

Ben si R o s a . T a t a y si Eddie. T e n t a y si A n g e l a . bata si Andoy. Osang si S e l a .

B. 1. 2. 3. 4. 5.

R o s a ' s like me. B e n ' s l i k e you (sg.). J o e ' s l i k e u s (you and m e ) . E d d i e ' s l i k e them. C e l y ' s l i k e you (pi. ).

Gaya Gaya Gaya Gaya Gaya

ko si R o s a . m o si Ben. natin si J o e . n i l a si Eddie. ninyo si C e l y .

C. i . 2. 3. 4. 5.

He i s l i k e m e . They a r e l i k e u s (all). We (you and I) a r e l i k e t h e m . I a m l i k e you ( s g . ) We (he and I) a r e l i k e h i m .

Gaya Gaya Gaya Gaya Gaya

ko s i y a . natin s i l a . nila t a y o . m o ako. niya k a m i .

D. 1. 2. 3. 4. 5.

Your doli i s l i k e t h i s . M y wedding i s l i k e that. My m o t h e r w a s l i k e that. Aling S e l a i s l i k e t h i s . Mang Ambo w a s l i k e that.

Ganito ang m a n i k a mo. Ganoon ang k a s a l ko. Ganoon ang Nanay ko. Ganito si A l i n g S e l a . Ganyan si Mang Ambo.

E. i . 2. 3. 4. 5.

The k a l d e r e t a i s n ' t l i k e lechon. The m e n a r e n ' t l i k e the women. The e l d e r s a r e n ' t l i k e the youth. Luningning i s n ' t l i k e R o s a . P e d r i t o and Ben a r e n ' t l i k e J o e .

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

gaya gaya gaya gaya gaya

F. 1. 2. 3. 4. 5.

They a r e n ' t l i k e us. I ' m not l i k e t h e m . You a r e n ' t l i k e him. We a r e n ' t l i k e you. She i s n ' t l i k e m e .

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

s i l a g a y a natin. ako g a y a n i l a . ka g a y a n i y a . k a m i g a y a mo. s i y a g a y a ko.

ng ng ng ni ni

l i t s o n ang k a l d e r e t a . m g a b a b a e ang m g a l a l a k i . k a b a t a a n ang m g a m a t a t a n d a . R o s a si Luningning. J o e s i n a P e d r i t o a t Ben.

U N I T XVI

309

DISCUSSION The g a y a - c o n s t r u c t i o n is u s e d to e x p r e s s simil a r i t y between objects, people, etc. The specific p o i n t of s i m i l a r i t y i s u s u a l l y n o t e x p r e s s e d ; t h u s , G a y a ni S e p a si T i n a n g ' T i n a n g i s l i k e S e p a . ' If t h e p o i n t of s i m i l a r i t y i s e x p r e s s e d , i t i s t a c k e d on m o r e o r l e s s p a r e n t h e t i c a l l y a t t h e e n d of t h e g a y a s e n t e n c e : G a y a ni S e p a s i T i n a n g — m a g a n d a ' T i n a n g is like S e p a — b e a u t i f u l . ' Gaya is roughly equivalent to the English prepos i t i o n l i k e . It i s f o l l o w e d b y a n g - p h r a s e e q u i v a l e n t t o t h e o b j e c t of l i k e : g a y a ng b a b a e ' l i k e t h e w o m a n ' , g a y a ni P e d r o ' l i k e P e d r o ' , g a y a m o ' l i k e y o u ' . W h e n g a y a i s f o l l o w e d by t h e n g - f o r m of i t o , i y a n , i y o n ( i . e . , n i t o . n i y a n , ni y o n / n o o n ) , t h e / - y a / of / g a y a / is often deleted. The resulting contraction is written a s a single word: ganito. ganvan. ganoon. N o t e t h a t i n t h e c o n t r a c t e d f o r m , it i s a l w a y s t h e

n o o n v a r i a n t of ng. + i y o n t h a t i s u s e d , n e v e r t h e niyon v a r i a n t . W h i l e in m o s t c o n t e x t s e i t h e r t h e c o n t r a c t e d o r t h e u n c o n t r a c t e d f o r m m a y b e u s e d ( G a y a n i y a n siy a o r G a n v a n s i y a ) , in t h e f i x e d e x p r e s s i o n k u n g g a n o o n , m e a n i n g ' i n t h a t c a s e , if i t ' s l i k e t h a t 1 (cf. U n i t XIII, d i a l o g ) , only t h e c o n t r a c t e d f o r m a p p e a r s L i k e t h e d e m o n s t r a t i v e s t h e m s e l v e s (cf. U n i t III, g r a m m a r p o i n t IV), t h e t h r e e g a y a + n g - d e m o n s t r a t i v e p h r a s e s (or t h e i r c o n t r a c t i o n s ) m a y d i f f e r i n m e a n i n g f r o m o n e a n o t h e r i n e i t h e r of t w o w a y s . If t h e y r e f e r t o c o n c r e t e o b j e c t s , t h e d i f f e r e n c e i s a m a t t e r of p h y s i c a l d i s t a n c e f r o m t h e s p e a k e r . If t h e y do n o t r e f e r t o c o n c r e t e o b j e c t s , t h e d i f f e r e n c e i s a m a t t e r of d i s t a n c e in t i m e f r o m t h e m o m e n t of s p e a k i n g .

CUMULATIVE CONVERSION-SUBSTITUTION

DRILLS

DRILL

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a s e n t e n c e in the p e r f e c t i v e , i m p e r f e c t i v e , or f u t u r e , then g i v e s a t i m e e x p r e s s i o n a s a cue. The student r e p e a t s the sentence using the a p p r o p r i a t e v e r b f o r m , and adds the t i m e e x p r e s s i o n . Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Cue

I b i n i b i l i k o s i y a ng p a g k a i n . I p i n a g b a b a l o t n i y a k a m i ng s u m a n . I p i n a n s i m b a ko ang aking bagong d a m i t . I n i h a n a p n a m i n ng b a g o n g b a h a y a n g b i s i t a . I g a g a w a n a t i n ng m a g a n d a n g d a m i t a n g m a n i k a .

bukas kahapon araw-araw sa Linggo noong B i y e r n e s

Student I b i b i l i k o s i y a ng p a g k a i n b u k a s . I p i n a g b a l o t n i y a k a m i ng s u m a n k a h a p o n . Ipinansisimba ko ang aking bagong damit a r a w - a r a w . I h a h a n a p n a m i n ng b a g o n g b a h a y a n g b i s i t a s a L i n g g o . Iginawa n a t i n ng m a g a n d a n g d a m i t ang m a n i k a noong B i y e r n e s . 6. 7. 8. 9. 10.

B i n i l h a n n i B e n ng k e n d i s i A l i n g S e l a . Dadaluhan nila ang pamiting. H i n a r a n a ni A m b o si T o y a n g . Dinadala n a m i n ang m g a bata sa Luneta. D a d a l h a n n g k a n d i d a t o ng m g a p o l y e t o a n g m g a l i d e r .

paminsan-minsan gabi-gabi araw-araw kanina noong Sabado

B i n i b i l h a n ni B e n ng kendi si Aling Sela p a m i n s a n - m i n s a n . Dinadaluhan nila ang pamiting gabi-gabi. H i n a h a r a n a ni A m b o s i T o y a n g a r a w - a r a w . Dinala n a m i n ang m g a bata sa Luneta kanina. D i n a l h a n n g k a n d i d a t o ng m g a p o l y e t o a n g m g a l i d e r n o o n g S a b a d o . Xl. 12. 13. 14. 15.

H i n i r a m ng m g a t a o a n g l i m a n d a a n g p i s o p a r a k a y L e d e s m a . I n a a t a k e ng m g a k a l a b a n a n g a m i n g k a n d i d a t o . G a g a p a n g i n ng m g a l i d e r a n g m g a t a o s a l o o b a n . I p i n a g b a b a y a d niya si R o s e . I p i n a n g h i h i r a m m o ng s a n d a a n a n g lalaki.

ngayon ngayong gabi gabi-gabi sa M a r s o noon

H i n i h i r a m ng m g a t a o a n g l i m a n d a a n g p i s o p a r a k a y L e d e s m a n g a y o n . A a t a k i h i n ng m g a k a l a b a n a n g a m i n g k a n d i d a t o n g a y o n g g a b i . G i n a g a p a n g ng m g a l i d e r a n g m g a t a o s a l o o b a n g a b i - g a b i .

310

BEGINNING

TAGALOG

Ipagbabayad niya si R o s e sa M a r s o . I p i n a n g h i r a m m o ng s a n d a a n ang l a l a k i noon. TRANSFORMATION-RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n u s i n g k a s i n g - . Student 1 g i v e s the a f f i r m a t i v e r e s p o n s e u s i n g m a g k a s i n g - . Student 2 c o n t r a d i c t s Student i , u s i n g a k a v s a s a / k a v c o m p a r i s o n of i n e q u a l i t y . Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Student i

t

K a s i n t a l i n o ba ni B e n si E d d i e ? K a s i n s a r a p b a ng l i t s o n ang k a l d e r e t a ? K a s i n g k y u t ba ni T a g p e s i B r u n o ? K a s i n g h a l a g a b a ng k o t s e m o ang k o t s e k o ? K a s i n d a m i b a ng l i b r o n i l a ang l i b r o n i n y o ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

i

m a g k a s i n t a l i n o si B e n at si Eddie, m a g k a s i n s a r a p ang l i t s o n a t ang k a l d e r e t a . m a g k a s i n g k y u t si Tagpe at si B r u n o , m a g k a s i n g h a l a g a ang k o t s e n a t i n . m a g k a s i n d a m i ang l i b r o n a m i n .

Student 2 Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Mas Mas Mas Mas Mas

m a i a l i n o si B e n k a y s a kay Eddie. m a s a r a p ang l i t s o n k a y s a s a k a l d e r e t a . kyut si T a g p e k a y s a k a y B r u n o . m a h a l a g a ang k o t s e m o k a y s a s a k o t s e k o . m a r a m i ang l i b r o n i l a k a y s a s a l i b r o n i n y o .

6. 7. 8. 9.

K a s i n s a y a b a ng p i s t a ang a n i h a n ? K a s i n l i w a n a g ba ng a r a w ang buwan? K a s i n l i b r e ba ng l a l a k i ang m g a b a b a e ? K a s i n l a m b i n g b a ng m g a I l o n g g a ang m g a Batanggenya? 1C. K a s i n s i p a g ba ng m g a I l o k a n o ang m g a B i s a y a ? Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. 11. 12. 13. i 4. i5.

Mas Mas Mas Mas Mas

m a s a y a ang p i s t a k a y s a s a a n i h a n . m a l i w a n a g ang a r a w k a y s a s a buwan. l i b r e ang m g a l a l a k i k a y s a s a m g a b a b a e . m a l a m b i n g ang m g a I l o n g g a k a y s a s a m g a B a t a n g g e n y a . m a s i p a g ang m g a Ilokano k a y s a sa m g a B i s a y a . Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

K a s i n g h u s a y b a ni A n g e l a s i L u n i n g n i n g ? K a s i n g y a m a n b a ni A r t h u r s i F i d e l ? K a s i n t a n d a ba ni T e n t a y si N e n e ? K a s i n t a m i s ba ng s u m a n ang t u r on? K a s i n t a b a b a ni O s a n g s i P e l a n g ? Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

SUBSTITUTION-RESPONSE

Mas Mas Mas Mas Mas

Oo, m a g k a s i n s a y a ang p i s t a a t a n g a n i h a n . Oo, m a g k a s i n l i w a n a g ang a r a w at a n g buwan. Oo, m a g k a s i n l i b r e a n g m g a l a l a k i at a n g m g a b a b a e . Oo, m a g k a s i n l a m b i n g ang m g a I l o n g g a at ang m g a Batanggenya. Oo, m a g k a s i n s i p a g ang m g a I l o k a n o a t ang m g a B i saya.

m a g k a s i n g h u s a y si A n g e l a a t s i L u n i n g n i n g . m a g k a s i n g y a m a n s i A r t h u r at s i F i d e l . magkasintanda si Tentay at si Nene. m a g k a s i n t a m i s ang s u m a n a t a n g t u r ó n . m a g k a s i n t a b a s i O s a n g at si P e l a n g .

m a h u s a y si Angela k a y s a kay Luningning. m a y a m a n si A r t h u r k a y s a k a y F i d e l . m a t a n d a si T e n t a y k a y s a kay Nene. m a t a m i s ang s u m a n k a y s a s a t u r o n . m a t a b a si O s a n g k a y s a k a y P e l a n g .

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n and g i v e s a r e s p o n s e c u e . T h e student a n s w e r s in t h e n e g a t i v e using the cue. Cue

Teacher A . 1. 2. 3. 4. 5.

M a g k a s i n t a m i s ba ang t u r o n at ang s u m a n ? M a g k a s i m b a g o ba ang b a h a y at ang k o t s e ? M a g k a s i n g k u l a y ba ang P i l i p i n o a t A m e r i k a n o ? M a g k a s i n g m a h a l ba ang l i b r o a t ang m a n i k a ? M a g k a s i n t a n d a b a ang t i t s e r at a n g N a n a y ? Student Hindi, Hindi,

I

1 . . . 1 i * per'ö k a s i n s a r a p ng t u r o n ang s u m a n . p e r o k a s i n g h a l a g a ng b a h a y a n g k o t s e .

UNIT

XVI

311

Hindi, p e r o k a s i n s i p a g ng P i l i p i n o ang A m e r i k a n o . Hindi, p e r o k a s i n g g a n d a ng l i b r o ang m a n i k a . Hindi, p e r o k a s i m b a i t ng t i t s e r ang n a n a y . 6. 7. 8. 9. 10.

M a g k a s i n g g a r a b a s i L u n i n g n i n g a t ang A t e ? M a g k a s i n g - e n g r a n d e b a ang k a s a l m o at ang k a s a l ko? M a g k a s i n g g u l o b a si B e n a t s i P e d r i t o ? M a g k a s i n t a b a b a si M a n g A m b o a t si M a n g S e l o ? M a g k a s i n l a k i b a ang L u s o n a t ang M i n d a n a w ? Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

11. 12. 13. 14. LS.

pero pero pero pero pero

husay ganda talino tanda yaman

k a s i n g h u s a y ni L u n i n g n i n g ang A t e . k a s i n g g a n d a ng k a s a l m o ang k a s a l k o . k a s i n t a l i n o ni B e n s i P e d r i t o . k a s i n t a n d a ni M a n g A m b o s i M a n g S e l o . k a s i n g y a m a n ng L u s o n ang M i n d a n a w .

M a g k a s i n s a y a ba s i Nene at s i A n g e l a ? M a g k a s i n r o m a n t i k o b a ang m g a I l o n g g a a t ang m g a B a t a n g g e n y a ? M a g k a s i n d a m i b a ang m g a a n a k n a t i n ? M a g k a s i n t i p i d b a ang m g a A m e r i k a n o a t ang m g a K a s t i l a ? M a g k a s i n s i p a g b a ang m g a l a l a k i at ang m g a b a b a e ? Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

pero pero pero pero pero

galing buti gulo kulay saya

k a s i n g g a l i n g ni N e n e si A n g e l a . k a s i m b u t i ng m g a I l o n g g a ang m g a B a t a n g g e n y a . k a s i n g g u l o ng m g a a n a k m o ang m g a a n a k ko. k a s i n g k u l a y ng m g a A m e r i k a n o ang m g a K a s t i l a . k a s i n s a y a ng m g a l a l a k i ang m g a b a b a e .

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n with a t a g . Student 1 r e p e a t s t h e q u e s t i o n , and Student 2 g i v e s an a f f i r m a t i v e a n s w e r . Teacher B . 1. G a n i t o ang d a m i t m o , hindi b a ? 2. aso 3. G a n y a n ko 4. manok 5. natin 6. 7. G a n o o n kasintahan 8. 9. G a n i t o 1Ü. il. 12.

kaibigan ninyo kaugalian

13. G a n y a n 14. 15. G a n o o n

CONVERSION-SUBSTITUTION

Student 2

Student 1

t

I Oo, g a n y a n ang d a m i t ko. G a n i t o ang d a m i t m o , hindi b a ? G a n i t o ang a s o m o , h i n d i b a ? Oo, g a n y a n ang a s o k o . G a n y a n ang a s o m o , h i n d i b a ? Oo, g a n i t o ang a s o k o . G a n y a n ang a s o k o , h i n d i b a ? Oo, g a n i t o ang a s o m o . G a n y a n ang m a n o k k o , hindi b a ? Oo, g a n i t o ang m a n o k m o . G a n y a n ang m a n o k n a t i n , hindi b a ? Oo, g a n i t o a n g m a n o k n a t i n . G a n o o n ang m a n o k n a t i n , hindi b a ? Oo, g a n o o n ang m a n o k n a t i n . G a n o o n ang k a s i n t a h a n n a t i n , Oo, g a n o o n ang k a s i n t a h a n hindi b a ? natin G a n i t o ang k a s i n t a h a n n a t i n , Oo, g a n y a n ang k a s i n t a h a n hindi b a ? natin Oo, g a n y a n ang k a i b i g a n n a t i n . G a n i t o ang k a i b i g a n n a t i n , h i n d i ba? Oo, g a n y a n ang k a i b i g a n naG a n i t o ang k a i b i g a n n i n y o , h i n d i ba? min. G a n i t o ang k a u g a l i a n n i n y o , h i n d i Oo, g a n y a n ang k a u g a l i a n naba? min. G a n y a n ang k a u g a l i a n ninyo, Oo, g a n i t o ang k a u g a l i a n nahindi ba? min. G a n y a n ang k a u g a l i a n n a m i n , Oo, g a n i t o ang k a u g a l i a n n i n y o . hindi b a ? Oo, g a n o o n ang k a u g a l i a n ninG a n o o n ang k a u g a l i a n n a m i n , hindi b a ? yo.

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n , w h i c h Student 1 a n s w e r s in t h e n e g a t i v e . T h e t e a c h e r g i v e s a r e s p o n s e c u e t o Student 2, who g i v e s a n o t h e r , m o r e s p e c i f i c , n e g a t i v e , u s i n g a c o n s t r u c t i o n with k a s i n g - . Teacher

Student 1

t

G a y a b a ng l i t s o n ang k a l d e r e t a ? G a y a b a ng m g a I l o n g g a ang m g a B a t a n g g e n y a ?

Hindi g a y a ng l i t s o n ang k a l d e r e t a . Hindi g a y a ng m g a I l o n g g a ang m g a B a t a n g g e n y a .

312

BEGINNING

3. G a y a b a ng k a b a t a a n a n g m a t a t a n d a ? 4. G a y a b a ng p i s t a a n g a n i h a n ? 5. G a y a b a ng t r a b a h o m o a n g t r a b a h o ko?

TAGALOG H i n d i g a y a ng k a b a t a a n a n g m a t a t a n d a . H i n d i g a y a ng p i s t a a n g . a n i h a n . H i n d i g a y a ng t r a b a h o m o a n g t r a b a h o k o .

Teacher masarap malambing maguió masaya madali o. G 6. u aayy a bDa a 7. G a y a b a 8. G a y a b a ko? 9. G a y a b a namin? 1 0. G a y a b a ko?

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

k a s i n s a r a p ng l i t s o n a n g k a l d e r e t a . k a s i n l a m b i n g ng m g a Ilongga ang m g a B a t a n g g e n y a . k a s i n g g u l o ng k a b a t a a n ang m a t a t a n d a . k a s i n s a y a ng p i s t a ang anihan. k a s i n d a l i ng t r a b a h o m o ang t r a b a h o ko.

ng kKaiDigan a i b i g a n n a m i n a n g kx a s a m a nnii n y o ? ng p a m i l y a n i l a a n g p a m i l y a m o ? ng k a s i n t a h a n n i B e n a n g k a s i n t a h a n

Hindi g a y a ng k a i b i g a n ninyo ang ka s a m a n a m i n . Hindi gaya ng p a m i l y a nila ang p a m i l y a ko. H i n d i g a y a ng k a s i n t a h a n n i B e n a n g k a s i n t a h a n m o .

ng k a n d i d a t o ni A t o r n i a n g k a n d i d a t o ng p a m u m u h a y n i l a a n g p a m u m u h a y

H i n d i g a y a ng k a n d i d a t o ni A t o r n i a n g k a n d i d a t o ninyo. H i n d i g a y a ng p a m u m u h a y n i l a a n g p a m u m u h a y m o .

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

k a s i m b a i t ng k a i b i g a n n i n y o a n g k a s a m a n a m i n . k a s i n d a m i ng p a m i l y a n i l a a n g p a m i l y a k o . k a s i n g k a r i n y o ng k a s i n t a h a n ni B e n a n g k a s i n t a h a n m o . k a s i n t a l i n o ng k a n d i d a t o ni A t o r n i a n g k a n d i d a t o n i n y o . k a s i n g h i r a p ng p a m u m u h a y n i l a a n g p a m u m u h a y m o .

mabait marami makarinyo matalino mahirap 11. G a y a b a 12. G a y a b a 13. G a y a b a Tentay? 14. G a y a b a 15. G a y a b a

Student 2

ng a k i n g a s a w a a n g a s a w a n i R o s y ? ng k o t s e ni E d d i e a n g k o t s e ni A r t h u r ? ng s u w e l d o ni R o s y ang s u w e l d o ni ni A b o g a d o a n g k a n d i d a t o ko? ng N i n o n g a n g t a t a y n i E d d i e ?

masipag modelo malaki mahusay mayaman

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

Hindi Hindi Hindi tay. Hindi Hindi

g a y a ng i y o n g a s a w a a n g a s a w a ni R o s y . g a y a ng k o t s e ni E d d i e ang k o t s e ni A r t h u r . g a y a ng s u w e l d o n i R o s y a n g s u w e l d o n i T e n gaya ni A b o g a d o ang k a n d i d a t o m o . g a y a ng N i n o n g a n g t a t a y n i E d d i e .

k a s i n s i p a g ng iyong a s a w a ang a s a w a ni R o s y . k a s i n g m o d e l o ng k o t s e n i E d d i e a n g k o t s e ni A r t h u r . k a s i n l a k i ng s u w e l d o n i R o s y a n g s u w e l d o ni T e n t a y . k a s i n g h u s a y ni A b o g a d o a n g k a n d i d a t o m o . k a s i n g y a m a n ng N i n o n g a n g t a t a y ni E d d i e .

UNIT XVI VISUAL-CUE PICTURE

313 DRILLS A

P a n u t o : G u m a w a ng k u w e n t o tungkol s a m g a s u m u s u n o d na l a r a w a n . H a l i m b a w a : H u m i n g i ng p e r a s i R o s y k a y A l i n g N e n a . A t b p .

PICTURE

B

P a n u t o : P a g - u s a p a n a t p a g h a m b i n g i n ang m g a t a o o b a g a y s a b a w a t l a r a w a n g H a l i m b a w a : Sji M a g k a s i n g y a m a n ba s i n a B e n at O s c a r ? Sji K a s i n l a k i b a ni B e n s i O s c a r ? S j : G a y a b a ni O s c a r si B e n ?

sumusunod.

S 2 : Hindi. M a s m a y a m a n s i B e n k a y s a kay O s c a r . S 2 : Oo. M a g k a s i n l a k i s i i a . S 2 : Hindi g a y a ni O s c a r s i B e n . M a s m a y a m a n si B e n k a y s a kay O s c a r . Oo. K a s i n l a k i ni O s c a r s i B e n .

314

BEGINNING TAGALOG PICTURE B (Continued)

UNIT XVI COMPREHENSION-RESPONSE

315 DRILLS

A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

M a r a m i ba ang t i r a ng p i s t a ? Ipinagbalot ba ni Aling Tinang ng p a g k a i n ang k a n i y a n g m g a k a i b i g a n ? M a y r o o n pa bang l i t s o n a t s a r s a p a r a k a y P e l a n g ? M a y r o o n pa bang m a t a m i s p a r a k a y C h a r i n g ? Gumugol ba nang m a l a k i si Aling Tinang? M a s e n g r a n d e ba ang k a s a l ni Aling Tinang k a y s a sa handa n i y a ? Inutang ba ni Aling Tinang ang p e r a n g ginugol n i y a sa p i s t a ?

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Naubos na ba o m a r a m i pa ang p a g k a i n ? Si C h a r i n g ba o si T e n t a y ang m a y gusto ng m a t a m i s ? M a t a m i s ba o r e l y e n o ang ibinalot n i l a p a r a k a y C h a r i n g ? M a l a k i ba o kakaunti ang ginugol ni Aling Tinang noong p i s t a ? E n g r a n d e ba o hindi ang k a s a l ni Aling Tinang? Inutang ba o inipon ni Aling Tinang ang p e r a n g ginugol n i y a ?

C. x. 2. 3. 4. 5. 6.

S i n u - s i n o ang m g a ipinagbalot ni Aling Tinang ng p a g k a i n ? Ano ang ibinalot p a r a k a y C h a r i n g ? Sino ang ipinagbalot ng r e l y e n o ? Sino ang gumugol p a r a sa handa nina Tinang? A l i n ang k a s i n g - e n g r a n d e ng p i s t a ? B a k i t hindi g a y a ng iba si Aling Tinang?

READING BAKASYON SA PROBINSYA (See P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT XVII Babasahing Pambayan

Popular Literature

T a h i m i k na n a g b a b a s a si Nanding sa k a n i y a n g kam a nang dumating si B e r t . Bert: Bakit ba g u s t u n g - g u s t o mong m a g b a s a niyang mga magasing Tagalog?

Nanding: B a k i t hindi? Gusto ko ang m g a kuwento't i a r a w a n . Mahuhu s a y , a.

Nanding i s r e a d i n g quietl y in bed when B e r t c o m e s in. b a ' k i t ba gustuq gusto mur) m a g b a s a nyar) mai^a (to r e a d ) ma-gasin taga-log ( m a g a z i n e )(Tagaiog ) ba-kit h i n d i - ' —

lara'wan (picture)

gustu to a^ mar^a kwe'ntut (story)

Why not? I l i k e the s t o r i e s and the p i c t u r e s . T h e y ' r e v e r y good.

mahuhu"say a'h

Bert: M a h u h u s a y r a w (1)! P a r a m a h u h u - s a y r a ' w sa m g a bata, sabihin m o ! sabi'hin mo'h Nanding: Hindi n a m a n ! M a g a l i n g nang gumuhit ang m g a a r t i s t a natin. Gayon din n a m a n ang ating m g a manunulat — m a h u s a y nang u m a k d a (2).

Why a r e you so c r a z y about those T a g a l o g m a g a z i n e s ?

hindi' n a m a ' n

p a ' r a sa marja b a ' t a " '

m a g a l i r ] nar| g u m u ' h i t ar| mar|a (to d r a w )

' a r t i ' s t a na-ti'n g a y u n din n a m a n ar| a-trr| (artist) (likewise) r - J — mar|a m a ' n u n u l a ' t m a h u ' s a y nar] u m a k d a * ' (writer) (to w r i t e )

[316]

Good! F o r c h i l d r e n , you mean.

Not at a l l . Our a r t i s t s d r a w v e r y w e l l n o w a d a y s . And our w r i t e r s h a v e i m p r o v e d , too.

UNIT XVII Bert: Sa Ingles, oo. P e r o hindi sa s a r i l i n g wika (3).

Nanding: Dapat m o munang b a s a hin bago m o p i n t a s a n .

sa 'ir|gle's ' o ' ' o ' h (English) -1 wi'ka-' (language)

I

317

p e ' r u h i n d i ' sa s a r i ' l i r ) (own)

Y e s , in E n g l i s h . But not in t h e i r own l a n g u a g e .

You ought to r e a d them f i r s t , b e f o r e you c r i t i c i z e .

d a ' p a t m u m u ' n a m b a s a ' h i ' n ba-gu mu (to-be-read) pintasa'n (to-be-criticized)

Bert: B a k i t pa? Iyo't iyon (4) din n a m a n ang p a k s a . Nanding: M a s y a d o kang m a d a l i n g humatol. M a l a k i na r i n ang iniunlad ngayon.

. ,1 ba'kit pa'h

'iyut iyun din n a m a n a m p a k s a - ' (same) (topic)

m a s y a ' d u kav| madaln^ h u m a ' t o l (excessive) (to j u d g e ) t r i n ar| inronlad rjayo'n (progressed)

I

m a l a k i na

Bert: p e ' r u h a l u s n a m u ' m u l u ' b i pa r i n ar| m a q a P e r o halos namumulubi (becoming-a(5) pa r i n ang m a g a g a l i n g na m a n u n u l a t . beggar) ,1 m a g a g a l i r i na m a ' n u n u l a ' t Nanding: h i n d e ' ^ hindi" na q a y o ' n n a g k a ' k a g u s t u na't) Hindi, hindi na ngayon. N a g k a k a g u s t o na ang m g a (has-a-liking) m a m b a b a s a sa mga mag a g a l i n g na kuwento. m a l i a m a m b a b a ' s a sa mar|a m a g a g a l i r i na (reader) r — kwe 'nto'h, 1 Bert: P e r o ang m g a m a n l i l i m bag ang n a g w a w a l a n g - b a l l a l a (6). Ang gusto ng k a r a m i h a n ang k a n i l a n g sinusunod.

pe'rir ai"| marja m a n l i l i m b a ' g 'ar| (publisher) —,i nagwa'walam baha'la'' 'ar] gustu nan (don't c a r e ) 1 • >i k a r a m i ' h a n 'aq kanilar] sinu'suno'd ( b e i n g - f o l i o wed)

What f o r ? You r e a d one and y o u ' v e r e a d them a l l . You j u d g e too q u i c k l y . T h e r e ' s been quite a lot of improvement lately.

But good w r i t e r s a r e s t i l l almost starving.

No, not any m o r e . R e a d e r s a r e beginning to l i k e good stories.

But the p u b l i s h e r s couldn't c a r e l e s s . They c a t e r to the t a s t e of the m a s s e s .

Nanding: ^ . t ta'ma' ' 'ar| gustu naq k a r a m i ' h a ' n T a m a , ang gusto ng kar a m i h a n — m a h u h u s a y na m a h u h u ' s a y na p a k s a - ' p a k s a (7)!

E x a c t l y . The t a s t e of the m a s s e s — g o o d subject m a t ter.

Bert: Oo — iyong k o m i k s (8).

Uh-huh

Nanding: Hoy, m a h u s a y ang ibang komiks. Bert: T a m a na ! Nanding: Ewan ko kung bakit a y a w na a y a w mong t a n g k i l i k i n

'o'oh

yui") k o ' m i k s (comics )

-1 I hu'y m a h u ' s a y ar) ibar| k o ' m i ' k s

Well, s o m e c o m i c s a r e good. Cut it out!

t a ' m a ' na'h 'e'wa.) ko'h kum b a ' k i t

the c o m i c s .

' a - y a w na ' a ' y a w m u n (dislike - v e r y - m u c h )

I don't know why you r e f u s e to b a c k our l o c a l e f f o r t s .

318 ang s a r i l i n g atin (9).

BEGINNING T A G A LOG 1 tar|kili-kin ar| sari"lir| 'a-tin (to p a t r o n i z e )

Bert: Sana, nakakasiguro ako na dapat silang tangkilikin. Nanding: O, heto itong m g a magasin at k o m i k s na nabasa ko na...at nang (10) magbago ang isip mo.

sa'nah

n a k a ' k a s i g u ' r u aku na da-pat sxlan (being s u r e )

tarjkili'ki'n 'o"h

If only I w e r e sure t h e y ' r e worth backing.

I

he'tu ituq mar)a m a - g a s i n at k o ' m i k s na

na ba-sa ku n a h

CULTURAL

I

H e r e , take s o m e of these i m a g a z i n e s and c o m i c s I ' v e f i n i s h e d reading...and y o u ' l l 'at nar| magba-go*q 'i-sip m o ' h (so that)(to change) change your mind.

AND

STRUCTURAL

(1) A s mentioned in Unit I, the initial /d/ of certain w o r d s is changed to / r / when the p r e c e d i n g w o r d ends in a v o w e l . The same phenomenon m a y or m a y not occur when the p r e c e d i n g w o r d ends in a s e m i v o w e l (/y/ or /w/). Thus, one says either mahusay daw or mahusay r a w (but a l m o s t a l w a y s maganda r a w ) . (2) The use of nang (na + l i n k e r - n g j h e r e concedes the f a c t that a r t i s t s and w r i t e r s in the v e r nacular did not use to draw and w r i t e so w e l l . (3) The P h i l i p p i n e s has an e x t e n s i v e l i t e r a t u r e both in the v e r n a c u l a r s and in English. T h e r e i s much f i c t i o n being written, e s p e c i a l l y in T a g a l o g , but the w r i t e r s whose w o r k s have seen print in f o r e i g n lands and who have b e c o m e known a r e those who w r i t e in English. (4) I v o ' t iyon is ivon at i von, an emphatic identif i c a t i o n of a single o b j e c t or idea; it m e a n s 'that and only that' or 'one thing only'. (5) Namumulubi i s the i m p e r f e c t i v e f o r m of a m a n g - v e r b , the r o o t of which is pul ubi ' b e g g a r ' , meaning 'to b e / b e c o m e as poor as a b e g g a r ' . (6) Walang-bahala is a compound w o r d c o m p o s e d

DRILLS

NOTES

of wala plus the linker - n £ plus bahala ' c a r e ' . It m e a n s ' i n d i f f e r e n t ' . T h e compound i s used as the root of a m a g - v e r b , which m e a n s 'to act in an ind i f f e r e n t m a n n e r , not to c a r e ' . (7) While Nanding sounds v e r y p o s i t i v e in his a r g u m e n t s , many students of Philippine l i t e r a t u r e a r e l e s s o p t i m i s t i c . Although t h e r e a r e m o r e r e a d e r s of T a g a l o g and other v e r n a c u l a r s than t h e r e a r e of English, they seem, on the whole, to be l e s s d i s c r i m i n a t i n g than the s m a l l c i r c l e of r e a d e r s of English. T h e r e is, h o w e v e r , a group of v e r n a c u l a r w r i t e r s v e r y much c o n c e r n e d about this state of a f f a i r s , who a r e t r y i n g hard to r a i s e l i t e r a r y standards. (8) C o m i c books contain s e r i a l i z e d s t o r i e s of l o r e and adventure, which a r e often m a d e into m o v i e s . T h e . c o m i c s a r e v e r y popular with both adults and children. (9) S a r i l i ' s e l f ' i s often used as an i n t e n s i f i e r , e - g > ang s a r i l i ko ' m y s e l f ' , ang iyong s a r i l i 'yours e l f ' , etc. Thus, ang s a r i l i n g atin m e a n s 'what is our v e r y own'. (10) Nang as used in this sentence m e a n s 'so that, in o r d e r to'.

AND

GRAMMAR

I. T H E P R E F I X

mane-

EXAMPLES A . 1. Manggagawa si E r n e s t o . 2. M a n g - a a t a k e ang kandidatong iyan. 3. A n g m g a m a n l i l i m b a g ang nagwawalang-bahala. 4. Nagkakagusto na ang m g a m a m b a b a s a sa m g a m a g a g a l i n g na kuwento.

Ernesto is a laborer. That candidate is an attacker (a f a u l t - f i n d e r ) . [ T h e ones who don't c a r e the least a r e the publishers.] [ R e a d e r s a r e beginning to like good s t o r i e s . ]

B. 1. A t nangangalakal si Kuya E r n e s t o . 2. P e r o halos namumulubi pa r i n ang m g a magagaling na manunulat.

[ A n d Kuya E r n e s t o ' s in b u s i n e s s . ] [But good w r i t e r s a r e still a l m o s t s t a r v i n g . ]

C. i . Nangingisda si F i d e l . 2. M a m i m i l i siya ng kalabaw. 3. Namumuhay siyang m a g - i s a .

F i d e l i s fishing. H e ' s a buyer of carabaos. She's l i v i n g alone.

UNIT XVII

319

B a s i c F o r m of M a n g - V e r b s Affix

Retaining Initial Consonant of Root

Dropping Initial Consonant of Root

Root

/gulo'h J hara'nah 1 'a wit \ ya'kap mar) / w i ' l i h ) dambo'T) / limba'g 1 rima'rim \ basa' '

maT1

/kala'kal \ 'isda- ' 1 tukso'h < su'lat / pulu'bih Ui'lih

M o d i f i e d Constituents

Orthography

/gulo'h hara'nah mar| • ' a ' w i t ya'kap \ wi'lih ( dambo'T| man t limba'g ( rima' rim mam basa' '

manggulo mangharana m a n g - a wit mangyakap mangwili m a n d a m b ong manlimbag manrimarim mambasa

(ala'kal i isda" ( ukso'h man 1 lu'lat fulu'bih mam 1 . , , li'lih

mangalakal m a n g i sda manukso manulat mamulubi marnili

mar1

a. The f i n a l n a s a l of the p r e f i x mang - v a r i e s a c c o r d i n g to the i n i t i a l consonant of the word root, a s f o l l o w s : it r e m a i n s m a n g - /mar)/ b e f o r e r o o t s beginning with /k, g, h, y, w/ ( e x a m p l e s A. 1 - 2 and B . i ; r e v i e w Unit VII, g r a m m a r point I); it b e c o m e s m a n - b e f o r e r o o t s beginning with /t, d, s, 1, r / ( e x a m p l e A. 3), m a m - b e f o r e r o o t s beginning with /p, b/ ( e x a m p l e s A . 4 and B.Z). b. M a n g - v e r b s f o r m e d with r o o t s that b e g i n with /p, t, k, s/ exhibit a f u r t h e r change: n a m e l y , the l o s s of the o r i g i n a l i n i t i a l consonant of the root ( e x a m p l e s B). c. Some v e r b s with roots that begin with / ' / or /b/ a l s o exhibit t h i s l o s s of the o r i g i n a l i n i t i a l consonant of the r o o t s ( e x a m p l e s C). d. When the i n i t i a l consonant of a root i s l o s t , the f i n a l n a s a l of the p r e f i x s e r v e s a s a root i n i t i a l consonant f o r p u r p o s e s of r e d u p l i c a t i o n in the f o r m a t i o n of the i m p e r f e c t i v e and f u t u r e ( e x a m p l e s B and C). Mang-

Redupli cation

Root

M a n g - c o m b i n e s with c e r t a i n r o o t s to f o r m a g e n t i v e nouns, i . e . , nouns that r e p r e s e n t the p e r f o r m e r of the a c t i o n of the root. The f o r m a t i o n of t h e s e nouns i n v o l v e s a l l the f e a t u r e s of s o u n d - c h a n g e s exhibited by the m a n g - v e r b s , a s w e l l a s r e d u p l i c a t i o n ( e x a m p l e s A). T h e r e a r e s e v e r a l s t r e s s p a t t e r n s in t h i s f o r m a t i o n , but the r e d u p l i c a t i o n s y l l a ble (unlike v e r b f o r m a t i o n s ) i s n e v e r lengthened, e . g . , m a n g g a g a w a /maT|gaga'wa'/ 'a l a b o r e r ' ( e x a m p l e A. 1), but m a n g g u g u l o /marigu'guloh/ 'will m a k e t r o u b l e ' . SUBSTITUTION DRILLS (Moving Slot) Teacher

Student

A. 1. Nanggulo ang m g a l a l a k i kahapon. 2. (gapang) 3. (gising) 4. (harana) 5. (abala) 6. 7. 8. 9. 10.

(loko) (balisong) (kailangan) (utang) (saksak)

~

Nanggulo ang m g a l a l a k i kahapon. Nanggapang ang m g a l a l a k i kahapon. N a n g g i s i n g ang m g a l a l a k i kahapon. N a n g h a r a n a ang m g a l a l a k i kahapon. N a n g - a b a l a ang m g a l a l a k i kahapon. Nanloko ang m g a l a l a k i kahapon. N a m b a l i s o n g ang m g a l a l a k i kahapon. N a n g a i l a n g a n ang m g a l a l a k i kahapon. Nangutang ang m g a l a l a k i kahapon. N a n a k s a k ang m g a l a l a k i kahapon.

320 i i. 12. 13. 14. 15. l6. i7. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35.

BEGINNING TAGALOG (pasyal) (bili) Nakapangha r ana (sungkit) (loko) (bigay)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13. x4. i5. 16. j.7. i8. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

N a k a p a m i g a y ang m g a l a l a k i kahapon. N a k a k a p a m i g a y ang m g a l a l a k i ngayon. N a k a k a p a n a k s a k ang m g a l a l a k i ngayon. N a k a k a p a n g a l a k a l ang m g a l a l a k i ngayon. N a k a k a p a n g h i r a m ang m g a l a l a k i ngayon.

ngayon

(saksak) (kalakal) (hiram ) (atake ) (abala) Nanggagapang (balisong ) (kailangan) (pulubi ) (utang) (bili) (guio)

N a k a k a p a n g - a t a k e ang m g a l a l a k i ngayon. N a k a k a p a n g - a b a l a ang m g a l a l a k i ngayon. Nanggagapang ang m g a l a l a k i ngayon. N a m b a b a l i s o n g ang m g a l a l a k i ngayon. N a n g a n g a i l a n g a n ang m g a l a l a k i ngayon. Namumulubi ang m g a l a l a k i ngayon. M a m u m u l u b i ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . Mangungutang ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . M a m i m i l i ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . M a n g g u g u l o ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w .

pagdating ng a r a w

(pasyal) (hiram) (kailangan) (hingi) (loko) _

.

N a m a s y a l ang m g a l a l a k i kahapon. N a m i l i ang m g a l a l a k i kahapon. N a k a p a n g h a r a n a ang m g a l a l a k i kahapon. Nakapanungkit ang m g a l a l a k i kahapon. Nakapanloko ang m g a l a l a k i kahapon.

_

M a m a m a s y a l ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . M a n g h i h i r a m ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . M a n g a n g a i l a n g a n ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . M a n g h i h i n g i ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . Manloloko ang m g a l a l a k i pagdating ng a r a w . ^ ^

I

Ipinanggapang n a m i n s i l a k a g a b i . (harana) (hingi) (atake ) (loko) (bili) (kuha) (isda) (sungkit)

Ipinanggapang n a m i n s i l a k a g a b i . Ipinangharana namin sila kagabi. Ipinanghingi n a m i n s i l a k a g a b i . Ipinang-atake namin sila kagabi. Ipinanloko n a m i n s i l a k a g a b i . Ipinamili namin sila kagabi. Ipinanguha n a m i n s i l a k a g a b i . Ipinangisda n a m i n s i l a k a g a b i . Ipinanungkit n a m i n s i l a k a g a b i . Ipinanunungkit n a m i n s i l a ngayon.

ngayon

(gapang) (hiram ) (atake ) (sungkit) (utang ) (bili) (hingi) (kuha) (atake )

Ipinanggagapang n a m i n s i l a ngayon. I p i n a n g h i h i r a m n a m i n s i l a ngayon. I p i n a n g - a a t a k e n a m i n s i l a ngayon. Ipinanunungkit n a m i n s i l a ngayon. Ipinangungutang n a m i n s i l a ' n g a y o n . bukas

Ipangungutang n a m i n s i l a bukas. I p a m i m i l i n a m i n s i l a bukas. Ipanghihingi n a m i n s i l a b u k a s . Ipangunguha n a m i n s i l a b u k a s . I p a n g - a a t a k e n a m i n s i l a bukas.

(harana) (sungkit) (isda) (hingi ) (kuha)

Ipanghaharana namin sila bukas. Ipanunungkit n a m i n s i l a bukas. Ipangingisda namin sila bukas. Ipanghihingi n a m i n s i l a b u k a s . Ipangunguha n a m i n s i l a b u k a s .

SUBSTITUTION-RESPONSE DRILL ( F i x e d S l o t s ) I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a question with an a g e n t i v e noun in p r e d i c a t e position which Student l rep e a t s . Student 2 g i v e s an a f f i r m a t i v e r e s p o n s e . Teacher i . M a n g g a g a w a ba si P e d r o ?

Student i

Student 2

M a n g g a g a w a ba si P e d r o ?

Oo, m a n g g a g a w a s i y a .

UNIT 2. Manlilimbag

3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 1Ü. 1 i. i2.

XVII

321

Mangingisda Manloloko Mambabasa Mambabayo

M a n l i l i m b a g b a si P e d r o ? M a n g i n g i s d a ba s i P e d r o ? M a n l o l o k o ba s i P e d r o ? M a m b a b a s a b a si P e d r o ? M a m b a b a y o ba s i P e d r o ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

manlilimbag siya. mangingisda siya. manloloko siya. m a m b a b a s a siya. m a m b a b a y o siya.

Mamimili Mangangalakal Manunulsi Manghihiram Manunugtog Manggugulo

M a m i m i l i ba s i P e d r o ? M a n g a n g a l a k a l ba s i P e d r o ? Manunulsi ba si P e d r o ? M a n g h i h i r a m ba si P e d r o ? Manunugtog ba si P e d r o ? Manggugulo ba si P e d r o ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

m a m i m i l i siya. mangangalakal siya. manunulsi siya. manghihiram siya. manunugtog siya. manggugulo siya.

CONVERSION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r m a k e s a s t a t e m e n t u s i n g a v e r b with a n - u m - o r a m a g - a f f i x . T h e student r e p e a t s t h e s t a t e m e n t , c o n v e r t i n g the - u m - o r m a g - v e r b t o a m a n g - v e r b . Teacher 1. M a s a y a ang m g a n a g p a p a s y a l s a L u n e t a . 2. Si B e n ang n a g h a h a r a n a k a y R o s y . 3. N a g s i s i g a r i l y o si E d d i e ng C a m e l . 4 . B u m u b u h a t ang m g a b i n a t a ng b a h a y . 5. H u m i h i r a m a k o ng m a r a m i n g l i b r o . 6. 7. 8. 9. 10.

Student

I

L u m a l a l i m ang k a n i y a n g m a t a . K u m u k u h a ang a k i n g a n a k ng m g a p o l y e t o . B u m i b i l i ang Nanay ng m a g a g a n d a n g d a m i t . H u m i h i n g i s i l a ng tulong s a a k i n . U m u u t a n g k a m i ng p e r a sa N a n a y .

TRANSLATION DRILLS

M a s a y a ang m g a n a m a m a s y a l s a L u n e t a . Si B e n ang n a n g h a h a r a n a k a y R o s y . N a n i n i g a r i l y o s i E d d i e ng C a m e l . N a m b u b u h a t ang m g a b i n a t a ng b a h a y . N a n g h i h i r a m a k o ng m a r a m i n g l i b r o . N a n l a l a l i m ang k a n i y a n g m a t a . Nangunguha ang a k i n g a n a k ng m g a p o l y e t o . N a m i m i l i ang N a n a y ng m a g a g a n d a n g d a m i t . N a n g h i h i n g i s i l a ng tulong s a a k i n . Nangungutang k a m i ng p e r a s a Nanay.

(Paired Sentences)

I n s t r u c t i o n s : T r a n s l a t e the f o l l o w i n g s e n t e n c e s u s i n g t h e a f f i x m a n g - . T h e s e c o n d s e n t e n c e in e v e r y p a i r in A h a s a n o m i n a l i z e d v e r b ; t h e s e c o n d s e n t e n c e in e v e r y p a i r in B i s a n a g e n t i v e noun. W a t c h out f o r the d i f f e r e n c e . Teacher A. i . L i t o i s making t r o u b l e . T h e one m a k i n g t r o u b l e i s L i t o . 2. T h e c a n d i d a t e i s c a m p a i g n i n g s e c r e t l y . T h e one c a m p a i g n i n g s e c r e t l y i s the c a n d i d a t e . 3. T e n t a y i s b o r r o w i n g s o m e m o n e y . T h e one b o r r o w i n g m o n e y i s T e n t a y . 4. The women a r e mending s o c k s . The ones mending s o c k s a r e the women. 5. T h e B a t a n g u e f i a d o e s n ' t s t a b h e r s w e e t h e a r t with a b a l i s o n g . T h e one who d o e s n ' t s t a b h e r s w e e t h e a r t with a b a l i s o n g i s t h e B a t a n g u e f i a . 6. B e n needs money. T h e one who n e e d s m o n e y i s B e n . 7. T h e m a n i s f i s h i n g . T h e one f i s h i n g i s the m a n . 8. O s c a r g o e s v i s i t i n g . T h e one who g o e s v i s i t i n g i s O s c a r . 9. M y f a t h e r i s in b u s i n e s s . T h e one who i s in b u s i n e s s i s m y f a t h e r . lO. M o t h e r i s buying o u r d r e s s e s . T h e one buying o u r d r e s s e s i s M o t h e r . B . i. My father My father 2. E r n e s t o ' s Ernesto's

buys c a r a b a o s . i s a b u y e r of c a r a b a o s . brother is fishing. brother is a fisherman.

Student Nanggugulo si L i t o . Si L i t o ang n a n g g u g u l o . N a n g g a g a p a n g ang k a n d i d a t o . Ang k a n d i d a t o ang n a n g g a g a p a n g . N a n g h i h i r a m ng p e r a s i T e n t a y . Si T e n t a y ang n a n g h i h i r a m ng p e r a . N a n u n u l s i ng m g a m e d y a s ang m g a b a b a e . Ang m g a b a b a e ang n a n u n u l s i ng m g a m e d y a s . Hindi n a m b a b a l i s o n g ng k a n i y a n g k a s i n t a h a n ang B a tanggenya. Ang B a t a n g g e n y a ang hindi n a m b a b a l i s o n g ng k a n i yang k a s i n t a h a n . N a n g a n g a i l a n g a n ng p e r a s i B e n . Si B e n ang n a n g a n g a i l a n g a n ng p e r a . N a n g i n g i s d a ang l a l a k i . Ang l a l a k i ang n a n g i n g i s d a . N a m a m a s y a l si O s c a r . Si O s c a r ang n a m a m a s y a l . N a n g a n g a l a k a l ang t a t a y k o . Ang t a t a y k o ang n a n g a n g a l a k a l . N a m i m i l i ng m g a d a m i t n a m i n ang N a n a y . Ang N a n a y ang n a m i m i l i ng m g a d a m i t n a m i n . N a m i m i l i ng m g a k a l a b a w ang t a t a y k o . M a m i m i l i ng m g a k a l a b a w ang t a t a y k o . N a n g i n g i s d a ang k u y a ni E r n e s t o . M a n g i n g i s d a ang k u y a ni E r n e s t o .

322

BEGINNING

3. M y grandfather i s in business. M y g r a n d f a t h e r i s a businessman. 4. A l i n g R o s a m e n d s socks. A l i n g R o s a is a m e n d e r of socks. 5. H i s f r i e n d is kidding. H i s f r i e n d is a kidder (a cheat). 6. The The 7. The The 8. The The 9. T h e The iO. The The

one b o r r o w i n g ( m o n e y ) is Nene. b o r r o w e r (of m o n e y ) is Nene. one playing the piano is Lino. pianist is Lino. one mending is A t e Linda. m e n d e r i s A t e Linda. one giving food is A l i n g Sela. g i v e r of f o o d is A l i n g Sela. ones making trouble a r e the children. t r o u b l e m a k e r s a r e the children.

TAGALOG Nangangalakal ang l o l o ko. Mangangalakal ang l o l o ko. Nanunulsi ng m e d y a s si A l i n g R o s a . Manunulsi ng m e d y a s si A l i n g R o s a . Nanloloko ang kaibigan niya. M a n l o l o k o ang kaibigan niya.

Si Nene ang nangungutang. Si Nene ang mangungutang. Si L i n o ang tumutugtog ng piyano. Si L i n o ang manunugtog ng piyano. Si A t e Linda ang nanunulsi. Si A t e Linda ang manunulsi. Si A l i n g Sela ang n a m i m i g a y ng pagkain. Si A l i n g Sela ang m a m i m i g a y ng pagkain. A n g m g a bata ang nanggugulo. Ang m g a bata ang manggugulo.

DISCUSSION The p r o c e s s by m e a n s of which a sound is modif i e d to m a k e it m o r e like a neighboring sound is c a l l e d " p a r t i a l a s s i m i l a t i o n " . The p r o c e s s by m e a n s of which a sound i s a b s o r b e d by a neighboring sound i s c a l l e d "total a s s i m i l a t i o n " . Both p a r t i a l and total a s s i m i l a t i o n s a r e to be found in f o r m a t i o n s involving the p r e f i x m a n g - . P a r t i a l a s s i m i l a t i o n accounts f o r the v a r i a t i o n in the final nasal of the p r e f i x . The b a s i c f o r m of the p r e f i x ends in /-+ A dJj . R o o t Napaka- \

Subordinated , ng-phrase

kay

buti

ni S e l a

napaka

mahal

ng a t i s

e. T h e f o r m a t i o n of e x c l a m a t o r y s e n t e n c e s with kay or n a p a k a - is the s a m e a s t h e f o r m a t i o n w i t h a n g (exa m p l e s C a n d D). f. N a p a k a - a l s o o c c u r s a s a n i n t e n s i f i e r ( s i m i l a r to E n g l i s h v e r y ) with adjective roots that a r e used attributively ( e x a m p l e s E). CONVERSION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r gives a s t a t e m e n t . Student 1 c o n v e r t s the s t a t e m e n t to an e x c l a m a t i o n using ang and Student 2 by using kay. Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. iO.

Student 2

Student 1

M a g a n d a ang dalaga. Magaling ang bata. Malaki ang Bagyo. Malapit ang tindahan. M a r a m i ang tao.

Ang Ang Ang Ang Ang

g a n d a ng d a l a g a ! galing ng b a t a ! laki ng B a g y o ! l a p i t ng t i n d a h a n ! d a m i ng t a o !

Kay Kay Kay Kay Kay

g a n d a ng d a l a g a ! galing ng b a t a ! l a k i ng B a g y o ! l a p i t ng t i n d a h a n ! d a m i ng t a o !

M a l a k i si B e n . M a b a i t si N e n e . M a i a l i n o si O s c a r . M a y a m a n si J o e . M a g u l o si R a y .

Ang Ang Ang Ang Ang

l a k i ni B e n ! b a i t ni N e n e ! t a l i n o ni O s c a r ! y a m a n ni J o e ! g u i o ni R a y !

Kay Kay Kay Kay Kay

l a k i ni B e n ! bait ni Nene ! t a l i n o ni O s c a r ! y a m a n ni J o e ! guio ni R a y !

U N I T XVIII Ang Ang Ang Ang Ang

s a r a p nito! t a m i s nito! liwanag nito! buti nito ! dali nito !

Kay Kay Kay Kay Kay

s a r a p nito! t a m i s nito! liwanag nito! buti nito! dali nito!

i6. M a r u n o n g iyan. i7. M a l a m b i n g iyan. 18. M a s i p a g iyan. i9. M a h i r a p iyan. 20. M a g a r a i y a n .

Ang Ang Ang Ang Ang

dunong niyan! lambing niyan! sipag niyan ! hi r a p n i y a n ! gara niyan!

Kay Kay Kay Kay Kay

dunong niyan! lambing niyan! sipag niyan! hirap niyan! gara niyan!

Mataba siya. M a l a k a s ako. 23. M a t i p i d k a . 24. M a k a r i n y o s i y a . 25. M a s a y a a k o .

Ang Ang Ang Ang Ang

taba niya ! l a k a s ko ! tipid m o ! karinyo niya! saya ko !

Kay Kay Kay Kay Kay

taba niya! lakas ko! tipid m o ! karinyo niya! saya ko!

Ang Ang Ang Ang Ang

b a g o ng k o t s e ! k y u t ng a s o ! m u r a ng p a g k a i n ! e n g r a n d e ng k a s a l ! m a h a l ng a t i s !

Kay Kay Kay Kay Kay

b a g o ng k o t s e ! k y u t ng a s o ! m u r a ng p a g k a i n ! e n g r a n d e ng k a s a l ! m a h a l ng a t i s !

Ang Ang Ang Ang Ang

g u w a p o ni R a y ! r o m a n t i k o ni B e n ! s i m p l e ni R o s y ! m a l a s ni C e l y ! iba ni L i n d a !

Kay Kay Kay Kay Kay

guwapo ni R a y ! r o m a n t i k o ni B e n ! s i m p l e ni R o s y ! m a l a s ni C e l y ! i b a ni L i n d a !

Ang Ang Ang Ang Ang

babait nina Aling Sela ! dudunong nina O s c a r ! h u h u s a y ng m g a b a b a e ! g a g a r a ng m g a b i s i t a ! s a s a r a p ng m g a p a g k a i n !

Kay Kay Kay Kay Kay

babait nina Aling Sela! dudunong nina O s c a r ! h u h u s a y ng m g a b a b a e ! g a g a r a ng m g a b i s i t a ! s a s a r a p ng m g a p a g k a i n !

Ang Ang Ang Ang Ang

b a b a g o ng m g a k o t s e ! m a r n a l a s ng m g a t a o ! m u m u r a ng m g a s i n i g u w e l a s ! kukyut ng m g a b a t a ! g u g u w a p o ng m g a b i n a t a !

Kay Kay Kay Kay Kay

b a b a g o ng m g a k o t s e ! m a m a l a s ng m g a t a o ! m u m u r a ng m g a s i n i g u w e l a s k u k y u t ng m g a b a t a ! g u g u w a p o ng m g a b i n a t a !

1 i. i2. i3. 14. 15.

M a s a r a p ito. M a t a m i s ito. M a l i w a n a g ito. Mabuti ito. M a d a l i ito.

347

2±. 22.

B. 1. 2. 3. 4. 5.

Bago ang kotse. Kyut ang aso. M u r a ang pagkain. E n g r a n d e ang k a s a l . Mahal ang atis.

6. G u w a p o si R a y . 7. R o m a n t i k o si B e n . 8. S i m p l e si R o s y . 9. M a l a s si C e l y . i 0. I b a si L i n d a . C. 1 . 2. 3. 4. 5.

M a b a b a i t sina Aling Sela. M a r u r u n o n g sina Oscar. Mahuhusay ang m g a babae. M a g a g a r a ang m g a bisita. M a s a s a r a p ang m g a pagkain.

6. B a g o ang m g a k o t s e .

7. M a l a s a n g m g a t a o . 8. M u r a a n g m g a s i n i g u w e l a s . 9. K y u t a n g m g a b a t a . i0. Guwapo ang m g a binata. CONVERSION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t . S t u d e n t 1 c o n v e r t s it t o a n e x c l a m a t o r y s e n t e n c e , i n t e n s i f y ing the a d j e c t i v e with the p r e f i x n a p a k a - . Student 2 m a k e s the e x c l a m a t i o n s t r o n g e r , u s i n g t h e a n g o r k a y p a t t e r n a n d r e d u p l i c a t i n g t h e f i r s t t w o s y l l a b l e s of t h e a d j e c t i v e r o o t . Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. l 0.

Student i

Student 2

ni M a s i p a g si R a y . Madali ang luto niya. Maguió sila. M a h u s a y ito. M a l a p i t doon.

ni N a p a k a s i p a g ni R a y ! Napakadali ng luto niya ! Napakagulo nila ! N a p a k a h u s a y ni t o ! Napakalapit doon!

Ang Ang Ang Ang Ang

M a g a g a r a sina O s c a r . Maliwanag ang buwan. Maginaw sa Bagyo. M u r a ang atis. Malas ka.

N a p a k a g a g a r a nina O s c a r ! N a p a k a l i w a n a g ng b u w a n ! N a p a k a g i n a w sa B a g y o ! N a p a k a m u r a ng a t i s ! Napakamalas mo!

K a y g a r a - g a r a nina O s c a r ! K a y l i w a - l i w a n a g ng b u w a n ! K a y g i n a w - g i n a w sa B a g y o ! K a y m u r a - m u r a ng a t i s ! Kaymalas-malas mo!

s i p a g - s i p a g ni R a y ! d a l i - d a l i ng l u t o n i y a ! gulo-gulo nila! husay-husay nito! lapit-lapit doon!

TRANSLATION DRILL (Paired Sentences) I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r gives a n e x c l a m a t i o n , which Students 1 and 2 t r a n s l a t e with the ang and the kay p a t t e r n s . Then the t e a c h e r gives the s a m e e x c l a m a t i o n in a s t r o n g e r f o r m . Student 1 t r a n s l a t e s this with the n a p a k a - p r e f i x and p a t t e r n , and Student 2 t r a n s l a t e s with an ang or k a y p a t t e r n a n d r e d u p l i c a t i o n of t w o s y l l a b l e s of t h e a d j e c t i v e r o o t .

348

BEGINNING Teacher

TAGALOG

Student I

Student 2

1. What a p r e t t y d r e s s ! A n g g a n d a ng d a m i t ! That sure is a very pretty N a p a k a g a n d a ng d a m i t n a i y a n ! dress! 2. What a b i g h o u s e ! Ang laki ng b a h a y ! That s u r e is a v e r y big h o u s e ! N a p a k a l a k i ng b a h a y na i y a n ! 3. What a f a t d o g ! That s u r e is a v e r y fat dog! 4. What a n i n t e l l i g e n t c h i l d ! That sure is a v e r y intelligent child! 5. What a h a r d - w o r k i n g w o m a n ! That sure is a v e r y h a r d - w o r k ing w o m a n ! 6. What a g o o d - l o o k i n g t e a c h e r ! That sure is a v e r y good-looking t e a c h e r ! 7. What a n e x p e n s i v e c a r ! That sure is a v e r y expensive car! 8. What a g r a n d w e d d i n g ! That sure is a v e r y grand wedding! 9. What a n u n l u c k y y o u n g m a n ! That s u r e is a v e r y unlucky young m a n ! 10. What a c u t e d o l l ! That s u r e is a v e r y cute doll!

Ang t a b a ng a s o ! N a p a k a t a b a ng a s o n g i y a n ! Ang t a l i n o ng b a t a ! N a p a k a t a l i n o ng b a t a n g i y a n ! A n g s i p a g ng b a b a e ! N a p a k a s i p a g ng b a b a i n g i y a n !

K a y g a n d a ng d a m i t ! K a y / A n g g a n d a - g a n d a ng d a m i t na iyan! K a y laki ng b a h a y ! K a y / A n g l a k i - l a k i ng b a h a y n a iyan! K a y t a b a ng a s o ! K a y / A n g t a b a - t a b a ng a s o n g i y a n ! K a y t a l i n o ng b a t a ! K a y / A n g t a l i - t a l i n o ng b a t a n g iyan! K a y s i p a g ng b a b a e ! K a y / A n g s i p a g - s i p a g ng b a b a i n g iyan!

Ang g u w a p o ng t i t s e r ! N a p a k a g u w a p o ng t i t s e r n a i y a n !

Kay guwapo ng t i t s e r ! K a y / A n g g u w a p o - g u w a p o ng t i t s e r na iyan! Ang m a h a l ng k o t s e ! K a y m a h a l ng k o t s e ! N a p a k a m a h a l ng k o t s e n g i y a n ! K a y / A n g m a h a l - m a h a l ng k o t s e n g iyan! A n g e n g r a n d e ng k a s a l ! K a y e n g r a n d e ng k a s a l ! N a p a k a - e n g r a n d e ng k a s a l na i y a n ! K a y / A n g e n g a - e n g r a n d e ng k a s a l na iyan! Ang m a l a s ng b i n a t a ! K a y m a l a s ng b i n a t a ! N a p a k a m a l a s ng b i n a t a n g i y a n ! K a y / A n g m a l a s - m a l a s ng b i n a tang iyan! A n g k y u t ng m a n i k a ! K a y kyut ng m a n i k a ! N a p a k a k y u t ng m a n i k a n g i y a n ! K a y / A n g k y u t - k y u t ng m a n i k a n g iyan!

DISCUSSION T h e T a g a l o g e x c l a m a t o r y s e n t e n c e d o e s not f o l low the n o r m a l sentence pattern. The a n g - p h r a s e (which c o n t a i n s t h e n e w i n f o r m a t i o n ) i s m a d e u p of a n g p l u s m o s t n o n - m a - a d j e c t i v e s , r o o t s of m o s t m a - a d j e c t i v e s , o r r o o t s of s o m e v e r b s l i k e t a k b o , t a w a . k a i n , s i g a w , e t c . In c a s e s w h e r e t h e a n g i s followed by t h e s e v e r b r o o t s , t h e r e is p r e s u m a b l y a d e l e t i o n of a n a d j e c t i v e , j u s t a s i n E n g l i s h : A n g t a k b o n i y a ! = A n g b i l i s n g t a k b o n i y a ! , 'How h e r a n ! ' = 'How f a s t h e r a n ! ' A f t e r ang, the adjective root e x p r e s s e s a quality i n n o u n f o r m . T h u s , if we c o n s i d e r t h e n g - p h r a s e a s r e l a t e d to the p o s s e s s i v e f u n c t i o n d e s c r i b e d in U n i t V, g r a m m a r p o i n t I, we c a n t r a n s l a t e A n g gand a n g d a m i t l i t e r a l l y a s ' T h e b e a u t y of t h e d r e s s ! ' w h i c h , a l t h o u g h not a n e s p e c i a l l y c o m m o n E n g l i s h construction, is quite n o r m a l in e x p r e s s i o n s like ' T h e p i t y of i t a l l ! '

II. A C T S O F

M o s t m a - a d j e c t i v e s can be m a r k e d f o r p l u r a l b y r e d u p l i c a t i n g t h e f i r s t s y l l a b l e of t h e r o o t . In an a n g - e x c l a m a t i o n , any adjective can be m a r k e d f o r p l u r a l b y t h e s a m e m e t h o d of r e d u p l i c a t i o n of t h e f i r s t s y l l a b l e . T h i s p r o c e s s of p l u r a l i z i n g should be d i s t i n g u i s h e d f r o m the c o n s t r u c t i o n in w h i c h t h e f i r s t t w o s y l l a b l e s of t h e a d j e c t i v e r o o t (often this m e a n s the e n t i r e root) a r e r e d u p l i c a t e d f o r a m o r e i n t e n s e e x p r e s s i o n of t h e m e a n i n g . Kay and n a p a k a - a r e followed only by a d j e c t i v e r o o t s , n e v e r by v e r b r o o t s . N a p a k a - m a y o c c u r in n o n - e x c l a m a t o r y s e n tences, a s an intensifier preceding an adjective r o o t . It o c c u r s i n s u c h s e n t e n c e s , h o w e v e r , o n l y if t h e r o o t it p r e c e d e s i s u s e d a t t r i b u t i v e l y , i . e . , if i t m o d i f i e s a n o u n o r n o u n r e p l a c e m e n t . T h u s , one m a y say Napakalaking a t i s nito or N a p a k a l a k i nito.

NATURE

EXAMPLES 1. 2. 3. 4. 5.

Umuulan. Umaaraw. Bumabagyo. Kumikidlat. Lumilindol.

[It's raining.] The s u n ' s shining. T h e r e ' s a typhoon raging. T h e r e ' s a l i g h t n i n g f l a s h (or s t r i k e ) . T h e r e ' s an earthquake.

UNIT

XVIII

349

Basic Form ~ Perfective

Future

Imperfective

umulan

uulan

umuulan

a . V e r b s e x p r e s s i n g a c t s of n a t u r e a r e a l l -um- verbs. b . T h e s e v e r b s o c c u r without a t o p i c . SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILL

(Moving S l o t )

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t , w h i c h Student 1 c o n v e r t s to a q u e s t i o n . Student 2 g i v e s a n affirmative response. Teacher

Student 1

1. U m u l a n k a h a p o n s a B a g y o . 2. ngayon 3. L u m i l i n d o l 4. noong B i y e r n e s 5.

dito

7.

doon ngayong g a b i

Tagaytay kahapon

13. U m a r a w 14.

B u m a g y o ba noong B i y e r n e s doon? B u m a b a g y o ba n g a y o n g g a b i r o o n ? Kumikidlat ba ngayong gabi roon? K u m i d l a t ba k a g a b i r o o n ?

9. K u m i k i d l a t 10. kagabi i 1. 12.

. . _ t Umulan ba kahapon sa Bagyo? Umuulan ba ngayon sa B a g y o ? Lumilindol ba ngayon sa Bagyo? L u m i n d o l b a noong B i y e r n e s s a Bagyo? L u m i n d o l b a noong B i y e r n e s dito? B u m a g y o ba noong B i y e r n e s dito?

6. B u m a g y o

8.

i

Student 2

Kumidlat ba kagabi sa Tagaytay? K u m i d l a t ba k a h a p o n s a T a g a y t a y ? U m a r a w ba k a h a p o n s a T a g a y t a y ?

ngayong u m a g a

15. U m u u l a n

U m a a r a w ba n g a y o n g u m a g a s a Tagaytay? U m u u l a n ba n g a y o n g u m a g a s a Tagaytay?

1 Oo, u m u l a n k a h a p o n s a B a g y o . Oo, u m u u l a n n g a y o n s a B a g y o . Oo, l u m i l i n d o l n g a y o n s a B a g y o . Oo, l u m i n d o l noong B i y e r n e s s a Bagyo. Oo, l u m i n d o l noong B i y e r n e s dito. Oo, b u m a g y o noong B i y e r n e s dito. Oo, b u m a g y o noong B i y e r n e s doon. Oo, b u m a b a g y o n g a y o n g g a b i roon. Oo, k u m i k i d l a t n g a y o n g g a b i r o o n . Oo, k u m i d l a t k a g a b i r o o n . Oo, k u m i d l a t k a g a b i s a T a g a y t a y . Oo, k u m i d l a t k a h a p o n s a T a g a y tay. Oo, u m a r a w k a h a p o n s a T a g a y tay. Oo, u m a a r a w n g a y o n g u m a g a s a Tagaytay. Oo, u m u u l a n n g a y o n g u m a g a s a Tagaytay.

DISCUSSION C e r t a i n E n g l i s h nouns that r e p r e s e n t n a t u r a l p h e n o m e n a a l s o o c c u r a s v e r b s r e p r e s e n t i n g the o c c u r r e n c e of t h e p h e n o m e n a : t h u s , r a i n — to r a i n . In T a g a l o g , t h e r e i s a s i m i l a r but m u c h m o r e gene r a l r e l a t i o n s h i p b e t w e e n s u c h n o u n s and v e r b s . A n y T a g a l o g noun t h a t r e p r e s e n t s a n a t u r a l p h e n o m e n o n m a y b e u s e d a s the r o o t of a n - u m - v e r b r e p r e s e n t i n g t h e o c c u r r e n c e of the p h e n o m e n o n : u l a n ' r a i n ' —- u m u l a n . k i d l a t ' l i g h t n i n g ' —- k u m i d l a t . bagyo ' t y p h o o n ' —• b u m a g y o , e t c . M a n y of t h e v e r b s s o f o r m e d h a v e no o n e - w o r d t r a n s l a t i o n in E n g l i s h :

e.g., Kumikidlat 'Lightning i s striking', Bumabagyo 'A typhoon i s r a g i n g . ' T h e T a g a l o g v e r b s t h a t e x p r e s s a c t s of n a t u r e o c c u r in a c o n s t r u c t i o n without a t o p i c . T h i s t o p i c l e s s c o n s t r u c t i o n m a y b e c o m p a r e d with t h e E n g l i s h c o n s t r u c t i o n with a n i m p e r s o n a l it a s s u b j e c t . J u s t a s T a g a l o g l a c k s a n e q u i v a l e n t f o r the i n a n i m a t e it of ' I t ' s d e l i c i o u s ' (cf. m a s a r a p ) , s o it l a c k s a n e q u i v a l e n t f o r t h e i m p e r s o n a l it of ' I t ' s r a i n i n g ' (cf. u m u u l a n ) .

III. A S K I N G A N D G I V I N G

PRICES

EXAMPLES A. 1. M a g k a n o ang a t i s ? 2. M a g k a k a n o h o b a ang a t i s ?

How m u c h i s t h e a t i s ? [How m u c h e a c h a r e the a t i s ,

sir?]

350

BEGINNING TAGALOG B. i . 2. 3. 4. 5. 6.

Diyes. D i y e s ang i s a . Tigdidyis. Mamiso. Apat singkuwenta. L a b i n g - i s a piso.

Ten c e n t a v o s . Ten c e n t a v o s each. Ten c e n t a v o s each. A p e s o each. [ F o u r for f i f t y c e n t a v o s . ] [ E l e v e n for a p e s o . ] magkano

how m u c h

magkakano

how m u c h e a c h

a. Magkano m e a n s 'how m u c h ' , m a g k a k a n o 'how m u c h e a c h ' or 'how much apiece b. P r i c e s a r e m o s t often given in Spanish n u m b e r s (see Unit V, g r a m m a r point III). c. T i g - p l u s r e d u p l i c a t i o n of the f i r s t consonant and vowel of the numeral means 'each'. d. A T a g a l o g n u m b e r followed by a Spanish n u m b e r m e a n s n u m b e r of i t e m s o f f e r e d followed by a total p r i c e for that n u m b e r . COMPREHENSION-RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : L i s t e n to the following s i t u a t i o n s and then a n s w e r the question a s k e d about e a c h . 1. B u m i l i ako ng sampung a t i s . B i n i g y a n ko ang t i n d e r o ng singkuwenta s e n t i m o s . M a g k a k a n o ang a t i s ? 2. T i g l i l i m a n g piso ang m a n i k a . B u m i l i ako ng apat. Magkanong l a h a t ang m g a m a n i k a ko? 3. M a y a n i m na p i s o ako. Gusto kong b u m i l i ng s i n i g u w e l a s . M a m i s o ang sandaan. Ilan daang s i n i g u w e l a s ang m a b i b i l i ko? 4. B u m i l i ako ng bahay at k o t s e k a y G. Santos. Walong libong p i s o ang k o t s e . B i n a y a r a n ko s i y a ng tatlumpung libong piso. M a g k a n o ang bahay? 5. Tatlong p i s o ' t singkuwenta s e n t i m o s ang puhunan ni Aling S e l a s a l i m a n g bibingka. Ipinagbili 1 n i y a ng l i m a n g p i s o ang l a h a t . a ) Magkano ang tubo 2 n i y a ? b ) M a g k a k a n o ang b a w a ' t bibingka? M g a Sagot: 1. 2. 3. 4. 5.

T i g s i s i n g k o ang a t i s . Beynte pesos. A n i m na r a a n g s i n i g u w e l a s . D a l a w a m p u ' t d a l a w a n g libong piso. a ) Uno singkuwenta. b) M a m i s o .

TRANSLATION-RESPONSE DRILL I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a question which Student 1 t r a n s l a t e s to T a g a l o g . The t e a c h e r p r o m p t s the a n s w e r to Student 2 who r e p e a t s the r e s p o n s e using Spanish n u m b e r s . Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6.

How How How How How How Sold.

much much much much much much

s s s s s s

the the the the the the

Student 1 book? magazine? dress? doll? car? house?

Magkano Magkano Magkano Magkano Magkano Magkano

ang ang ang ang ang ang

libro? magasin? damit? manika? kotse? bahay?

U N I T XVIII

351

Teacher

Student 2

Ten pesos and fifty centavos One p e s o a n d t w e n t y c e n t a v o s Twelve pesos and ninety-five centavos Thirty-two pesos Fifteen thousand pesos Fifty-five thousand pesos 7. 8. 9. 10. 11. 12.

How How How How How How

much much much much much much

are are are are are are

the the the the the the

Diyes singkuwenta. Uno beynte. Dose nobentay-singko. Trentay-dos pesos. Kinse mil (pesos). Singkuwentay-singko m i l (pesos). Magkakano Magkakano Magkakano Magkakano Magkakano Magkakano

atis? butses? siniguwelas? turons? sumans? bibingkas?

Ten p e s o s and twenty centavos a h u n d r e d Twelve f o r one p e s o and f i f t y c e n t a v o s F o u r t e e n f o r one p e s o and t e n c e n t a v o s Three - seventy a hundred One p e s o e a c h Two-eighty a hundred

ang ang ang ang ang ang

atis? butse? siniguwelas? turón? suman? bibingka?

Diyes beynte ang sandaan. Uno singkuwenta ang l a b i n d a l a w a . Uno diyes ang l a b i n g - a p a t . T r e s setenta ang sandaan. Mamiso. D o s o t s e n t a ang s a n d a a n .

DISCUSSION T h e m o n e t a r y u n i t s of t h e P h i l i p p i n e s a r e t h e pes o s a n d t h e c e n t a v o s . One p e s o i s a l w a y s e x p r e s s e d b y p i s o . F o r p r i c e s b e t w e e n one p e s o a n d one c e n t a v o a n d o n e p e s o a n d n i n e t y - n i n e c e n t a v o s , only Spanish n u m b e r s a r e used; thus, uno diyes or uno nobentay nuwebe, etc. P r i c e s b e t w e e n two and t e n p e s o s (not i n v o l v i n g c e n t a v o s ) m a y b e e x p r e s s e d e i t h e r by a Spanish n u m b e r plus p e s o s or a T a g a l o g n u m b e r p l u s t h e l i n k e r - n g / n a p l u s p i s o : t h u s , either dos p e s o s or dalawang piso, kuwatro p e s o s or a p a t na p i s o . F o r p r i c e s o v e r t e n p e s o s , S p a n i s h n u m b e r s plus pesos a r e generally used. Notice that the Spanish p l u r a l is p r e s e r v e d in b o r r o w i n g : e.g., dos pesos, kuwatro pesos, etc. One c e n t a v o i s i s a n g p e r a . r a r e l y i s a n g s e n t i m o . F o r p r i c e s between two and nine centavos, ei t h er a Spanish number plus sentimos or a Tagalog n u m b e r p l u s l i n k e r p l u s e i t h e r p e r a or s e n t i m o s m a y be used: thus, dos s e n t i m o s . dalawang p e r a , or dalawang s e n t i m o s . F r o m t e n c e n t a v o s up, only Spanish

CUMULATIVE TRANSLATION

n u m b e r s plus s e n t i m o s a r e u s e d , a s is a l s o the c a s e f o r a l l c o m b i n a t i o n s of p e s o s a n d c e n t a v o s . (See A p p e n d i x IV f o r S p a n i s h n u m b e r s . ) In m o s t c a s e s , t h e m o n e t a r y u n i t n e e d not be e x p r e s s e d if it i s c l e a r f r o m c o n t e x t w h a t it i s . T o s a y a_ p e s o e a c h , m a m i s o i s u s e d . T i g ' e a c h ' i s u s e d f o r p r i c e s m o r e o r l e s s t h a n a peso. It i s a l w a y s f o l l o w e d b y t h e n u m b e r r e p r e s e n t ing t h e p r i c e . T h e f i r s t c o n s o n a n t a n d v o w e l of t h e n u m b e r a f t e r t i g - a r e r e d u p l i c a t e d in m o s t c a s e s . E x c e p t i o n s a r e one each, two each, and t h r e e e a c h when Tagalog n u m b e r s a r e used. T h e s e f o r m s a r e t i g - i s a / t i g i ' s a h / , tigalawa / t i g a l a - w a h / , and tigatlo / t i g a t l o ' h / , r e s p e c t i v e l y . Note the s t r e s s shift in t h e f o r m s f o r o n e e a c h a n d t w o e a c h . Tig - i s u s e d not only to e x p r e s s p r i c e s , but als o t o e x p r e s s t h e q u a n t i t y of i t e m s in t w o o r m o r e p e r s o n s ' p o s s e s s i o n : thus, May tig-isang atis sina Tentay at Linda 'Tentay and Linda have an a t i s each. '

DRILLS

DRILL Teacher

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

How How How How How How How How How How

bright the m o o n is ! h e a v y the r a i n i s ! beautiful the g i r l s a r e ! colorful the d r e s s e s a r e ! good-looking Ben is! poor Alinp Sela i s ! intelligent he is! troublesome they a r e ! u n l u c k y we a r e ! romantic Nene and Ben a r e !

SUBSTITUTION

Student Kay Kay Kay Kay Ang Ang Ang Kay Ang Ang

l i w a n a g ng b u w a n ! l a k a s ng u l a n ! g a g a n d a ng m g a b a b a e ! k u k u l a y ng m g a d a m i t ! guwapo ni B e n ! h i r a p ni A l i n g S e l a ! talino niya! gugulo nila ! m a l a s natin! r o m a n t i k o nina Nene at Ben!

DRILL

I n s t r u c t i o n s : R e a d t h e f o l l o w i n g p a r a g r a p h s , f i l l i n g in t h e b l a n k s w i t h t h e r i g h t f o r m of t h e v e r b r o o t given between p a r e n t h e s e s .

352

BEGINNING TAGALOG T i t s e r si Gng. G o n z a l e s . S i y a ' y (pasok) sa k l a s e tuwing u m a g a , S i y a ' y ( l a k a d ) hanggang s a kanto at ( b a s a ) ng m a g a s i n habang (hintay) ng bus. ( S a k a y ) s i y a hanggang sa p l a s a at ( s i m b a ) bago (tuloy) sa k l a s e . ( T a n g g a p ) ng suweldo si Gng. G o n z a l e s kahapon. S i y a ' y ( b i l i ) sa C e n t r a l M a r k e t . ( B i l i ) s i y a ng d a m i t p a r a k a y T e n t a y , m e d y a s p a r a sa T a t a y , at m a t a b a n g a s o p a r a k a y Boy. ( B i l i ) r i n n i y a ng m a g a s i n si T i y a M a m e n g . (Dala) r i n s i y a ng a t i s at s i n i g u w e i a s sa b a h a y . Ang l a l a k i ' t ang t a t a m i s ng a t i s ! Iyon a y (kain) nilang l a h a t k a y a ( s a k i t ) ang k a n i l a n g t i y a n .

RESPONSE DRILL I n s t r u c t i o n s : A n s w e r the following q u e s t i o n s b a s e d on the p r e c e d i n g p a r a g r a p h s . 1. a . b. c. d. e.

D i s p a t s a d o r a ba si Gng. G o n z a l e s ? N a g l a i a k a d ba s i y a hanggang sa p l a s a ? N a g s i s i m b a ba s i y a bago tumuloy sa k l a s e ? T u m a n g g a p ba s i y a ng suweldo kahapon? N a m i l i ba s i y a sa C e n t r a l M a r k e t ?

2. a . b. c. d. e.

Si Gng. Gonzales b a ' y t i t s e r o d i s p a t s a d o r a ? S i y a b a ' y s u m a s a k a y o n a g l a i a k a d hanggang sa p l a s a ? Siya ba'y pumapasok sa umaga o sa gabi? B u m i l i ba s i y a ng m e d y a s o ng d a m i t p a r a sa T a t a y ? N a g b a b a s a ba s i y a ng m a g a s i n o ng k o m i k s ?

3. a . b. c. d. e.

Ano si Gng. G o n z a l e s ? Saan siya naglaiakad? Ano ang binili n i y a p a r a k a y Boy? Sino ang i b i n i l i n i y a ng m a g a s i n ? Ano ang d i n a l a n i y a sa b a h a y ?

UNIT XVIII VISUAL-CUE PICTURE P a n u t o : I l a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d . H a l i m b a w a : U m u u l a n . M a l a k a s ang p a t a k ng u l a n .

DRILLS A

353

BEGINNING

354

TAGALOG

PICTURE

B

P a n u t o : I t u l o y ang k u w e n t o s a tulong ng m g a s u m u s u n o d na l a r a w a n . Halimbawa:

"Uuwi si L u n i n g n i n g s a p r o b i n s y a . M a g b a b a k a s y o n s i y a . G u s t o n i y a n g m a g b i g a y ng p a s a l u b o n g ( p r e s e n t ) s a b a w a t i s a s a k a n i y a n g p a m i l y a . N a m i m i l i s i y a s a i s a n g tindahan sa C a r r i e d o "

PICTURE

C

P a n u t o : I l a r a w a n a t p a g - u s a p a n ang s u m u s u n o d . H a l i m b a w a : M a r a m i ba ang t i n d a ni A l i n g E p a n g ? Oo. M a r a m i . A n u - a n o ang m g a t i n d a n i y a ? atbp.

UNIT XVIII

355

COMPREHENSION-RESPONSE A. i . 2. 3. 4. 5. 6. 7.

M a g a g a n d a b a ang m g a a t i s ? B u m i l i ba s i n a A l i n g S e l a at T e n t a y ng s i n i g u w e l a s ? B i n i l i b a n i l a ng l a b i n g - i s a p i s o ang a t i s ? M a l a k a s b a ang u l a n ? U m u l a n din daw b a k a h a p o n ? M a l a y o pa ba ang t a g - u l a n ? S u m a k a y ba s i l a s a k o t s e ?

B. i. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

M a s m a h a l ba ang a t i s o ang s i n i g u w e l a s ? S i n i g u w e l a s ba o a t i s ang b i n i l i n i n a A l i n g S e l a ? T i g d i d i y e s ba o l a b i n g - i s a p i s o ang a t i s ? P a n a h o n na b a ang a t i s o hindi pa? M a s m a l a k a s b a ang u l a n k a h a p o n o ang u l a n n g a y o n ? M a l a y o pa ba o m a l a p i t na ang t a g - u l a n ? Sumakay ba sina Aling Sela sa kotse o sa bus?

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

A l i n ang m a g a g a n d a ? A n o ang b i n i l i n i n a A l i n g S e l a ? M a g k a n o ang b i n i l i n i l a n g a t i s ? M a g k a k a n o ang b i n i l i n i l a n g a t i s ? A l i n ang p a n a h o n na? K a i l a n m a s m a l a k a s ang u l a n ? A n o ang m a l a p i t n a ? Saan sumakay sina Aling Sela at Tentay?

DRILLS

READING M A G T A N I M HINDI

BIRO

( S e e P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT XIX The C o c k f i g h t e r

Ang Sabungero Nag-uusap ulit sina F i del at A r t h u r tungkol sa p a g - i i b a ng m g a ugaling F i l i p i n o . Biglang darating si Tony, kapatid ni F i d e l , at ang kaniyang kaibigang si I b a r r a .

F i d e l and A r t h u r have once m o r e been discussing the changing F i l i p i n o cust o m s . Tony, F i d e l ' s brothe r , and I b a r r a , his f r i e n d , suddenly c o m e in on them.

Tony: Alin? A l i n ang nag-iiba?

'ali-n

Arthur: Ang ugali ninyo.

'ar) u g a ' l i - ninyo-h

'alin ar| nagi-'ibah

What? What i s changing? Your customs.

Ibarra: ni A oo, ang ilan. P e r o hindi 'a'h 'o''o*h 'ar| i l a - n p e ' r u hindi ang sabong (1), P a r e , hindi n a g - i i b a ang sabong. 'ar| s a ' b o ' q p a ' r e ' h hindi' nagi - 'iba-r| sa"bo'T| (cockfighting)

Oh y e s , a f e w of them. But not cockfighting, chum; c o c k f i g h t i n g ' s not going to change.

Fidel: A n o , k a r a r a t i n g lang ba n ' y o galing sa sabong? Sino ang nanalo?

Hi t h e r e , you just c o m e f r o m the fight? Who won?

'ano'h

kara'ratir| lar| ba nyu ga'lir) (just a r r i v e d ) (from)

sa sa'bo*v|

t

si'no" nana-loh (won)

p/

[356]

U N I T XIX Tony: Sino? A n g B u l i k (2 ) po nila !

si'no'h

Í

357

' a m b u ' l i k pu- nila-h (kind of rooster)

Who? H i s B u l i k !

( I t i n u t u r o si I b a r r a . ) Ibarra: (Nagmamalaking sasaludo) Ang inyong lingkod (3), a n g b a l i t a n g s a b u n g e r o...

(Pointing to I b a r r a . ) i T_ 'ai") 'inyuri lir|ko-d (servant)

Arthur: Kayo po ba ang tanyag na D o n (4) I b a r r a ?

k a y u p u - ba-q

Ibarra: A k o n g a po. M a r a m i a n g m a n o k ko, m a h u h u s a y . . .

' a k u r\a.- p o ' '

' a m bali-tar| sabuT]e'roh (well(cockknown) fighter)

tanyag na don i b a ' r a ' h (famous) (Don)

i

Í

( B o w s p r o u d l y ) At y o u r s e r vice, the well-known cockfighter...

A r e you the f a m o u s Don Ibarra?

1 r m a r a - m x ari m a n u k k o ' h (rooster )

Y e s , I a m . I h a v e l o t s of cocks; t h e y ' r e good...

, ri mahuhu- sa'y Fidel: T a m a na ang kalokohan ninyo. Nagbibidahan kami... Tony: Nagbibidahan rin kami, a . . . "Sa p u l a , s a p u t i " (5 ).

t a ' m a - na-ri k a l u k o - h a n n y o ' h ^ i nagbi'bidahan kami'h

i

E n o u g h of y o u r c l o w n i n g . We're talking seriously..

nagbi'bidahan rin kami a-h I Ii I I I sa pula-h sa p u t i - ' (red) (white)

Ibarra: Sa p u t i s i y e m p r e ! M a g a l i n g si B u l i k , e.

sa puti- s y e - m p r e ' h

Tony: Isang lipad, isang saksak (6) t u m a t a k b o n a a n g k a laban!

'isari l i p a - d (fly)

i

'isaq

We're talking seriously, t o o ! "On t h e r e d , on t h e white! "

m a g a l i ^ si b u ' l i k e-h

saksa'k (stab)

i

I

O n t h e w h i t e , of c o u r s e ! Bulik is t e r r i f i c ! One swoop, one t h r u s t , and the enemy runs!

t u m a ' t a k b u na*r) k a l a - b a - n (running) (opponent) Ibarra: M a b u h a y s i B u l i k (7)!

Hurray for Bulik!

m a b u ' h a y ^ si b u ' l i k (long-live)

Tony: M a b u h a y ! .. . M a g b o b l o a u t (8) k a b a ?

mabu'hay

Ibarra: Oo. K a k u k u h a k o l a n g ng p e r a , e.

'o-'o-h

i

m a g b o ' b l o - 'awt ka b a ' h (will-give-atreat)

k a k u - k u ' h a ku la-T) n a m p e ' r a e - h (just taken)

A r t h u r at Fidel: Siyempre, pare, siyempre.

H u r r a y ! . . . A r e you going to t r e a t us? I

Why, of c o u r s e ; I j u s t g o t some money. ( F a c e s A r t h u r and bows)

(Haharap kay A r t h u r at sasaludo) ...Sila po ang b i s i t a ko... (kay F i d e l ) a t s i l a p o . . . s a s a m a po b a s i l a ?

t

Sila po" ' a m b i s i ' t a k o ' h

1

'at sila p o - '

s a ' s a ' m a pu- ba s i l a - h . sye-mpre- pa r e - h

sye'mpre'h

...You, sir, a r e m y guest... (to F i d e l ) a n d y o u , s i r . A r e you coming? Of c o u r s e , c h u m , of c o u r s e .

BEGINNING

358 CULTURAL

AND

STRUCTURAL

(1) S a b o n g i s c o c k f i g h t i n g . It i s a v e r y p o p u l a r s p o r t i n t h e P h i l i p p i n e s , u s u a l l y h e l d on S u n d a y s i n a l m o s t e v e r y m u n i c i p a l i t y . It i s a f o r m of g a m b l i n g , the b e t s r a n g i n g f r o m a p e s o (or e v e n l e s s , in s m a l l g a m e s ) t o t h o u s a n d s (in t h e r e a l b i g o n e s ) . (2) T h e r e a r e m a n y k i n d s of f i g h t i n g c o c k s a n d t h e B u l i k . w h i c h i s v a r i - c o l o r e d (with w h i t e a n d b l a c k p r e d o m i n a t i n g ) , i s o n e of t h e m . (3) A n g i n y o n g l i n g k o d i s a f i x e d e x p r e s s i o n m e a n i n g ' Y o u r h u m b l e s e r v a n t ' o r 'At y o u r s e r vice. ' (4) D o n i s a S p a n i s h t i t l e of r e s p e c t u s e d w i t h t h e g i v e n n a m e of a m a n , u s u a l l y o n e w h o i s o l d e r o r

DRILLS

TAGALOG

AND

NOTES

d i s t i n g u i s h e d ; it i s u s e d h e r e t o a c h i e v e a p o m p o u s effect. (5) T h e d i n b e f o r e t h e c o c k f i g h t a c t u a l l y b e g i n s i s m a d e u p m o s t l y of t h e s e w o r d s s a p u l a , s a p u t i , a c a l l t o b e t on e i t h e r t h e w h i t e o r t h e r e d c o c k . (6) T h e v a l u e of a c o c k r e s t s on h i s a b i l i t y t o s w o o p c l e v e r l y on h i s o p p o n e n t a n d p i e r c e h i m a c c u r a t e l y with the b l a d e tied to h i s l e f t leg. (7) M a b u h a y i s a f i x e d e x p r e s s i o n m e a n i n g 'Long live' or ' H u r r a y . ' (8) M a g b o b l o a u t i s f r o m t h e E n g l i s h s l a n g exp r e s s i o n ' b l o w - o u t ' ( ' a b i g p a r t y ' ) , h e r e m a d e into a v e r b .

GRAMMAR

I. R E C E N T P E R F E C T I V E F O R M S O F

VERBS

EXAMPLES A. 1. 2. 3. 4.

I got s o m e m o n e y . Antonio worked. Did he go f i s h i n g ? G e o r g e got m a d .

K u m u h a a k o ng p e r a . N a g t r a b a h o si Antonio. N a n g i s d a ba siya? Nagalit si G e o r g e .

B. 1. K a k u k u h a k o l a n g ng p e r a . 2. K a t a t r a b a h o l a n g n i A n t o n i o . K a p a g t a t r a b a h o lang ni Antonio. 3. K a p a n g i n g i s d a l a n g b a n i y a ? 4. K a g a g a l i t l a n g ni G e o r g e .

-ummagmangma-

Antonio just finished working. D i d h e j u s t go f i s h i n g ? G e o r g e j u s t got m a d . I just attended a meeting. I just attended the meeting.

C. i . K a d a d a l o k o l a n g ng m i t i n g . 2. K a d a d a l o k o l a n g s a m i t i n g . ACTOR-FOCUS

[I j u s t g o t s o m e m o n e y . ]

AFFIX

RECENT-PERFECTIVE

AFFIX

kaC ka( kapagkapangfkaIkapa-

a. T h e r e c e n t p e r f e c t i v e d e n o t e s a c t i o n j u s t c o m p l e t e d . It i s a l m o s t always a c c o m p a n i e d by the enclitic lang, m e a n i n g 'only' or 'just'. b. T h e f o r m a t i o n of t h e r e c e n t p e r f e c t i v e i n v o l v e s a s p e c i a l a f fix plus reduplication plus the v e r b root. The affix for - u m v e r b s is k a - , for m a p - v e r b s , either k a - or k a p a g - (choice left to speaker); for m a n g - v e r b s , kapang-; and for m a v e r b s , a c h o i c e of k a - o r k a p a - ( a g a i n c h o i c e l e f t t o s p e a k e r ) . c. A s e n t e n c e i n t h e r e c e n t p e r f e c t i v e i s t o p i c l e s s . T h e v e r b i s always followed by a n g - c o m p l e m e n t which r e p r e s e n t s the a c t o r (cf. A . 1 - 4 a n d B . l - 4 r e s p e c t i v e l y ) . d. A s i n t h e c a s e of o t h e r c o n s t r u c t i o n s , a n i n d e f i n i t e o b j e c t i s e x p r e s s e d b y a n £ - p h ' r a s e , a d e f i n i t e o b j e c t by a s a - p h r a s e ( e x a m p l e s C).

UNIT PREDICATE Ka-

Verb

Actor (ng.-phrase )

SUBSTITUTION DRILL

Kagagalit lang

ni G e o r g e

Kakukuha

ko lang

Kadadalo

ko lang

359

(Topicless) Complement Indefinite Definite (ng-phrase)

(sa-phrase)

ng p e r a sa miting

(Fixed Slot)

Teacher 1. K a r a r a t i n g l a n g n i y a r i t o . 2. (alis) 3. (bili) 4. (hiram) 5. (upo) 6. 7. 8. 9. 10.

XIX

(basa) (kain) (lipat) (kuha) (pasok)

Student K a r a r a t i n g lang niya rito. K a a a i i s lang niya rito. Kabibili lang niya rito. K a h i h i r a m lang niya rito. Kauupo l a n g n i y a r i t o . K a b a b a s a lang niya rito. K a k a k a i n lang niya rito. Kalilipat lang niya rito. Kakukuha lang niya r i t o . K a p a p a s o k lang niya rito.

11. K a p a g h i h i n t a y lang ni O s c a r . 12. (hanap) 13. (pahinga) 14. (isda) ¿5. (gulo)

K a p a g h i h i n t a y l a n g ni O s c a r . K a p a g h a h a n a p l a n g ni O s c a r . K a p a g p a p a h i n g a lang ni O s c a r K a p a n g i n g i s d a l a n g ni O s c a r . K a p a n g g u g u l o l a n g ni O s c a r .

16. K a p a g - i i p o n l a n g n a m i n . 17. (bayad) 18. (aral) 19. (gapang) 20. (harana)

Kapag-iipon lang namin. Kapagbabayad lang namin. K a p a g - a a r a l lang namin. Kapanggagapang lang namin. K a p a n g h a h a r a n a lang namin.

CONVERSION

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s e n t e n c e in t h e p e r f e c t i v e , w h i c h the student c o n v e r t s t o t h e r e c e n t p e r f e c t i v e . T h e s t u d e n t s h o u l d b e s u r e h e k n o w s what e a c h s e n t e n c e m e a n s . Teacher

Student

A. 1. 2. 3. 4. 5.

-.1 Nagising si G e o r g e . D u m a t i n g ang t i t s e r . Nangisda kami. Nagtrabaho tayo. Nangharana sina O s c a r .

I K a g i g i s i n g l a n g ni G e o r g e . K a r a r a t i n g l a n g ng t i t s e r . Kapangingisda lang namin, K a p a g t a t r a b a h o lang natin. Kapanghaharana lang nina O s c a r .

6. 7. 8. 9. 10.

N a n g g u l o ang m g a b a t a . P u m u s t a ako. N a g s i m b a ka. Kumuha siya. Nagpahinga sila.

K a p a n g g u g u l o l a n g ng m g a b a t a . K a p u p u s t a ko l a n g . K a s i s i m b a m o lang. Kakukuha lang niya. Kapapahinga lang nila.

Umulan. Bumagyo. Kumidlat. Lumindol. Kumulog.

I Kauulan lang. Kababagyo lang. Kakikidlat lang. Kalilindol lang. Kakukulog lang.

B . 1. 2. 3. 4. 5.

360

BEGINNING

CONVERSION RESPONSE

TAGALOG

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a q u e s t i o n u s i n g a p e r f e c t i v e f o r m . T h e s t u d e n t a n s w e r s in t h e a f f i r m a tive using the r e c e n t p e r f e c t i v e . Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Student

Î

i

L u m a b a n b a si B u l i k ? N a k a i n o m ba ang b i s i t a ? N a g b a s a ka ba? H u m i r a m ba sila? P u m u s t a ba sina A t o r n i ?

Oo, k a l a l a b a n l a n g n i y a , e. Oo, k a i i n o m l a n g n i y a , e. Oo, k a p a g b a b a s a k o l a n g , e . Oo, k a h i h i r a m l a n g n i l a , e. Oo, k a p u p u s t a l a n g n i l a , e.

N a g - u s a p ba kayo? Nagbayad ba kami? L u m i p a t ba ang tao? Nagbloaut ba ang m g a Nanganak ba siya?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

sabungero?

k a p a g - u u s a p l a n g n a m i n , e. k a b a b a y a d l a n g n i n y o , e. k a l i l i p a t l a n g n i y a , e. k a p a g b o b l o a u t l a n g n i l a , e. k a p a n g a n g a n a k l a n g n i y a , e.

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a q u e s t i o n u s i n g the f u t u r e f o r m . The student a n s w e r s in the n e g a t i v e using the recent perfective. Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Student

Magbobloaut ba ang s a b u n g e r o bukas? S i s i m b a ba si Luningning sa B i y e r n e s ? P a p a r o o n ka ba sa Nobyembre? M a g b a b a y a d ba ako sa buwang d a r a t i n g ? M a t a t a p o s b a s i y a s a M a r so?

Hindi] Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

K a p a g b o b l o a u t l a n g n i y a , e. K a s i s i m b a l a n g n i y a , e. K a p a p a r o o n k o l a n g , e. K a p a g b a b a y a d m o l a n g , e. K a t a t a p o s l a n g n i y a , e.

K u k u h a b a ng p o l y e t o a n g m g a l i d e r b u k a s ? M a n g h i h i r a m b a ng p e r a s i n a T o n y s a S a b a d o ? M a g d a d a l a b a k a m i ng s a n l i b o s a O k t u b r e ? Hihingi ba t a y o ng tulong sa buwang d a r a t i n g ? M a n g a n g a l a k a l ba sila sa taong d a r a t i n g ?

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

K a k u k u h a l a n g n i l a , e. K a p a n g h i h i r a m l a n g n i l a , e. K a p a g d a d a l a l a n g n i n y o , e. K a h i h i n g i l a n g n a t i n , e. K a p a n g a n g a l a k a l l a n g n i l a , e.

TRANSLATION D R I L L S ( P a i r e d Sentence s) Teacher A. 1. He a r r i v e d y e s t e r d a y . He j u s t a r r i v e d . 2. We (you a n d I) b e t l a s t S u n d a y . We j u s t b e t . 3. We ( s h e a n d I) a t e a w h i l e a g o . We j u s t a t e . 4. T h e y t r a n s f e r r e d t h e d a y b e f o r e y e s t e r d a y . They just transferred. 5. B e n a n d J o e s a t d o w n h e r e a w h i l e a g o . Ben and Joe j u s t sat down h e r e .

Student Dumating siya kahapon. K a r a r a t i n g lang niya. P u m u s t a tayo noong Linggo. Kapupusta lang natin. Kumain kami kanina. Kakakain lang namin. Lumipat sila kamakalawa. Kalilipat lang nila. Umupo rito sina Ben at Joe kanina. Kauupo lang nina Ben at Joe.

6. T h e n e w l y w e d s got s o m e m o n e y . T h e n e w l y w e d s j u s t got s o m e m o n e y . 7. T h e m a n w o r k e d l a s t n i g h t . The m a n just worked. 8. T h e w o m e n p a i d l a s t M o n d a y . The women just paid. 9. T h e c h i l d r e n b r o u g h t s o m e b o o k s y e s t e r d a y . The children just brought some books. 10. R o s y a n d h e r c o m p a n i o n s g a v e a t r e a t l a s t night. Rosy and h e r companions just gave a t r e a t .

K u m u h a ng p e r a ang m g a b a g o n g - k a s a l . K a k u k u h a l a n g n g m g a b a g o n g - k a s a l ng p e r a . Nagtrabaho ang lalaki kagabi. K a p a g t a t r a b a h o l a n g ng l a l a k i . Nagbayad ang m g a babae noong Lunes. K a p a g b a b a y a d l a n g ng m g a b a b a e . N a g d a l a ng m g a l i b r o a n g m g a b a t a k a h a p o n . K a p a g d a d a l a l a n g ng m g a b a t a ng m g a l i b r o . Nagbloaut sina Rosy kagabi.

11. T h e y o u n g l a d y c l e a n e d t h e h o u s e l a s t M o n day. The young lady j u s t c l e a n e d the h o u s e . 12. N e n e h a d a b a b y l a s t F e b r u a r y . Nene just had a baby.

N a g l i n i s ng b a h a y ang d a l a g a noong L u n e s .

Kapagbobloaut lang nina Rosy.

K a p a g l i l i n i s l a n g ng d a l a g a n g b a h a y . N a n g a n a k si Nene noong P e b r e r o . K a p a n g a n g a n a k lang ni Nene.

U N I T XIX 13. T h e l e a d e r s c a m p a i g n e d s e c r e t l y l a s t n i g h t . The l e a d e r s just campaigned secretly. 14. T h e y o u n g m a n w e n t s e r e n a d i n g l a s t n i g h t . T h e y o u n g m a n j u s t went s e r e n a d i n g . 15. C e l y a n d T e n t a y b o r r o w e d m o n e y f r o m m e last Wednesday. Cely and Tentay j u s t b o r r o w e d m o n e y f r o m me.

361

Nanggapang ang m g a lider kagabi. K a p a n g g a g a p a n g l a n g ng m g a l i d e r . Nangharana ang binata kagabi. K a p a n g h a h a r a n a l a n g ng b i n a t a . N a n g h i r a m ng p e r a s a a k i n s i n a C e l y a t T e n t a y n o o n g Miyerkoles. K a p a n g h i h i r a m l a n g n i n a C e l y a t T e n t a y ng p e r a s a akin.

B. 1. I j u s t b o u g h t a d r e s s . I just bought the d r e s s . 2. She j u s t got a dog. She j u s t got t h e dog. 3. N e n e j u s t a s k e d f o r m o n e y . Nene j u s t a s k e d for the m o n e y . 4. T h e t e a c h e r j u s t a t t e n d e d a m e e t i n g . The t e a c h e r just attended the meeting. 5. R o s y j u s t b o r r o w e d s o m e b o o k s . Rosy just b o r r o w e d the books.

K a b i b i l i ko lang ng d a m i t . K a b i b i l i ko l a n g s a d a m i t . K a k u k u h a l a n g n i y a ng a s o . Kakukuha lang niya sa aso. K a h i h i n g i l a n g ni N e n e ng p e r a . K a h i h i n g i l a n g ni N e n e s a p e r a . K a d a d a l o l a n g ng t i t s e r ng m i t i n g . K a d a d a l o l a n g ng t i t s e r s a m i t i n g . K a h i h i r a m l a n g n i R o s y ng m g a l i b r o . K a h i h i r a m l a n g ni R o s y s a m g a l i b r o .

6. T h e w o m a n j u s t c o o k e d s o m e t u r o n s . The w o m a n j u s t cooked the t u r o n s . 7. T h e p e o p l e j u s t r a i s e d a h o u s e . The people just r a i s e d the house. 8. T h e y o u n g m a n j u s t s e r e n a d e d a y o u n g l a d y . The young m a n j u s t s e r e n a d e d the young lady. 9. T h e w o m a n j u s t c o u n t e d s o m e h a n d b i l l s . The woman j u s t counted the handbills. 10. M o t h e r j u s t g a v e a w a y s o m e f o o d . M o t h e r just gave away the food.

K a p a g l u l u t o l a n g ng b a b a e n g t u r on. K a p a g l u l u t o l a n g ng b a b a e s a t u r o n . K a b u b u h a t l a n g n g m g a t a o ng b a h a y . K a b u b u h a t l a n g ng m g a t a o s a b a h a y . K a p a n g h a h a r a n a l a n g ng b i n a t a ng d a l a g a . K a p a n g h a h a r a n a l a n g ng b i n a t a s a d a l a g a . K a p a g b i b i l a n g l a n g ng b a b a e ng m g a p o l y e t o . K a p a g b i b i l a n g l a n g ng b a b a e s a m g a p o l y e t o . K a p a g b i b i g a y l a n g ng N a n a y n g p a g k a i n . K a p a g b i b i g a y l a n g ng N a n a y s a p a g k a i n .

DISCUSSION A v e r b in t h e r e c e n t p e r f e c t i v e i s o f t e n a c c o m p a n i e d b y t h e e n c l i t i c l a n g (or t h e l e s s c o m m o n l y used lamang). Like the perfective, the recent perf e c t i v e m a y c o r r e s p o n d to the E n g l i s h p a s t , p r e s e n t p e r f e c t , o r p a s t p e r f e c t : 'He j u s t l e f t ' , 'He h a s j u s t l e f t ' , a n d 'He h a d j u s t l e f t ' a r e a l l K a a a l i s l a n g n i y a . T h e a c t o r i s e x p r e s s e d b y a n g ^ - p h r a s e . In a d d i t i o n t o che a c t o r , t h e u s u a l c o m p l e m e n t s ( o b j e c t , locative, benefactive) m a y occur. The definite-indefinite object distinction m a y be m a d e with r e c e n t - p e r f e c t i v e v e r b s in the s a m e way

a s w i t h A c t o r - f o c u s v e r b s : t h a t i s , by t h e c h o i c e of ng. o r j>a_ b e f o r e t h e n o u n r e p r e s e n t i n g t h e obj e c t ; t h u s , K a b i b i l i k o l a n g ng d a m i t ( i n d e f i n i t e obj e c t ) v s . Kabibili ko lang sa d a m i t (definite o b j e c t — s e e U n i t XI, g r a m m a r p o i n t II). S o m e s p e a k e r s , h o w e v e r , u s e only the n g - o b j e c t c o m p l e m e n t , with d e f i n i t e n e s s i n f e r r e d f r o m the context, or indic a t e d by a n a t t r i b u t i v e c o n s t r u c t i o n : e . g . , K a b i b i l i k o l a n g ng d a m i t n a ito. The r e c e n t p e r f e c t i v e cannot be i n v e r t e d into t o p i c - p r e d i c a t e o r d e r s i n c e it h a s n o a n g - p h r a s e .

II. P O L I T E U S E O F k a y o A N D

sila

EXAMPLES [Are you the f a m o u s Don I b a r r a , sir?] A r e you M r . M a g p a y o , s i r ?

1. K a y o p o b a a n g t a n y a g n a D o n I b a r r a ? 2. K a y o p o b a s i G. M a g p a y o ? B. 1. S i l a po b a a n g t a n y a g n a D o n I b a r r a ? 2. S i n o po a n g h i n a h a n a p n i l a ?

A r e you t h e f a m o u s D o n I b a r r a , W h o ' r e you looking f o r , s i r ?

C. 1. S i i a po a n g a k i n g n a n a y . 2. S i l a po a n g n i n o n g n a m i n .

She's my mother, sir. H e ' s our godfather, sir. kayo sila

you ( s i n g u l a r ) Cyou ( s i n g u l a r ) (he/she

a . In f o r m a l o r r e s p e c t f u l a d d r e s s , ka vo / n i n y o / i n y o or s i l a / n i l a /

sir?

362

BEGINNING TAGALOG k a n i i a i s u s e d i n s t e a d of ikaw (ka)/mo/iyo. b. S i l a / n i l a / k a n i i a i s a l s o u s e d in p l a c e of s i y a / n i y a / k a n i y a in res p e c t f u l r e f e r e n c e to a t h i r d p e r son.

SUBSTITUTION DRILLS I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a sentence with a second p e r s o n f a m i l i a r r e f e r e n t . Student i s u b s t i t u t e s the polite k a y o and Student 2 the m o r e f o r m a l s i l a . The student should watch out for the p r o p e r p l a c i n g of the e n c l i t i c 22. that g o e s with the polite f o r m s . Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Student i

I Ikaw ang t a n y a g na s a b u n g e r o . Ikaw ang b a l i t a n g Don I b a r r a . Ikaw ba ang m a h u s a y na m a n u n u l a t ? Ikaw ba ang m a t a l i n o n g Don J u a n ? A a l i s k a na. S a s a m a k a na ba?

i

Kayo po ang t a n y a g na sabungero. Kayo po ang b a l i t a n g Don I b a r r a . Kayo po ba ang m a h u s a y na m a n u n u l a t ? Kayo po ba ang m a t a l i n o n g Don J u a n ? A a l i s na po kayo. S a s a m a na po ba k a y o ?

Student 2 S i l a po ang t a n y a g na sabungero. S i l a po ang b a l i t a n g Don I b a r r a . S i l a po ba ang m a h u s a y na m a n u n u l a t ? S i l a po ba ang m a t a l i n o n g Don J u a n ? A a l i s na po s i l a . S a s a m a na po ba s i l a ? B. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Heto ang hinahanap m o . Heto ang kunin mo. Ako ba ang b a b a y a r a n mo? Ako ba ang tinatanong m o ? Hayan ba ang gusto m o ? Hayun ba ang k a i l a n g a n m o ?

I Heto po ang hinahanap ninyo. Heto po ang kunin ninyo. Ako po ba ang b a b a y a r a n ninyo? Ako po ba ang tinatanong ninyo? Hayan po ba ang gusto ninyo? Hayun po ba ang k a i l a n g a n ninyo?

•I Heto po ang hinahanap n i l a . Heto po ang kunin n i l a . Ako po ba ang b a b a y a r a n n i l a ? Ako po ba ang tinatanong n i l a ? Hayan po ba ang gusto n i l a ? Hayun po ba ang k a i l a n g a n n i l a ? C. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Iyo ang m a n o k na ito. Iyo ba ang bulik na iyon? B a b a y a r a n ko ba iyon sa iyo? H i n i h i r a m mo ang l i b r o sa t i t s e r . Ibinibigay ko ito sa iyo. Ipinupusta m o ang sanlibo k a y Kar do.

i Inyo po ang m a n o k na ito. Inyo po ba ang b u l i k na iyon? B a b a y a r a n ko po ba iyon sa inyo? H i n i h i r a m po ninyo ang l i b r o sa t i t s e r . Ibinibigay ko po ito sa inyo. Ipinupusta po ninyo ang s a n l i b o k a y Kardo.

,J K a n i i a po ang m a n o k na ito. K a n i i a po ba ang b u l i k na iyon? B a b a y a r a n ko po ba iyon sa k a n i i a ? H i n i h i r a m po n i l a ang l i b r o sa t i t s e r . I b i n i b i g a y ko po ito sa k a n i i a . Ipinupusta po n i l a ang sanlibo k a y Kardo. I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a sentence with a t h i r d p e r s o n s i n g u l a r r e f e r e n t . The student s u b s t i t u t e s the m o r e r e s p e c t f u l t h i r d p e r s o n p l u r a l .

UNIT

XIX

Teacher D. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Siya Siya Siya Siya

Student

^ ang m a y a m a n g k a n d i d a t o . ang m a b a i t na g i n a n g . ba ang b a i i t a n g m a m b a b a s a ? ba ang t a n y a g na g i n o o ?

Si Don I b a r r a ang Si Don I b a r r a ang Ang s a b u n g e r o b a Ang t i t s e r ba ang

hinahanap niya. ibobloaut niya. ang t i n a t a w a g n i y a ? s a s a m a h a n niya?

9. H u m i h i n g i ka ba ng tulong s a k a n i y a ? 10. N a g d a d a i a k a ba ng t s o k o l a t e s a k a n i y a ? TRANSLATION DRILLS

363

S i l a ang m a y a m a n g k a n d i d a t o . S i l a ang m a b a i t na g i n a n g . S i l a b a ang b a i i t a n g m a m b a b a s a ? S i l a ba ang t a n y a g na g i n o o ? Si Don I b a r r a po ang Si Don I ' b a r r a po ang Ang s a b u n g e r o po ba Ang t i t s e r po b a ang

hinahanap nila. ibobloaut nila. ang t i n a t a w a g n i l a ? s a s a m a h a n nila?

H u m i h i n g i b a k a y o ng tulong s a k a n i l a ? N a g d a d a i a b a k a y o ng t s o k o l a t e s a k a n i l a ?

( T r i p l e t and P a i r e d S e n t e n c e s )

Teacher A. 1. C a n I h e l p you? M a y I h e l p you? M a y I b e of s e r v i c e t o you, m a ' a m ?

Student M a t u t u l u n g a n ba k i t a ? M a t u t u l u n g a n k o po ba k a y o ? M a t u t u l u n g a n k o po ba s i l a ?

2. Would you c a r e f o r s o m e c a l a m a n s i ? Would you c a r e f o r s o m e c a l a m a n s i , m a ' a m ? Would you c a r e f o r s o m e c a l a m a n s i , m a d a m ?

G u s t o m o b a ng k a l a m a n s i ? G u s t o po ba n i n y o ng k a l a m a n s i ? G u s t o po ba n i l a ng k a l a m a n s i ?

3. I s t h i s y o u r s ( s g . ) ? Is this yours, m a ' a m ? Is this yours, madam?

Iyo ba i t o ? Inyo po ba i t o ? K a n i l a po b a i t o ?

4 . I s t h e r e a n y t h i n g I c a n do f o r you (sg. )? I s t h e r e a n y t h i n g I c a n do f o r you, m a ' a m ? I s t h e r e a n y t h i n g I c a n do f o r you, m a d a m ?

M a y m a i p a g l i l i n g k o d ba a k o s a iyo? M a y m a i p a g l i l i n g k o d po ba a k o s a inyo? M a y m a i p a g l i l i n g k o d po ba a k o s a k a n i l a ?

5. A r e you t h e f a m o u s Don I b a r r a ? A r e you the f a m o u s D o n I b a r r a , s i r ? A r e you the f a m o u s Don I b a r r a , s i r ?

I k a w ba ang t a n y a g na Don I b a r r a ? K a y o po b a ang t a n y a g na Don I b a r r a ? S i l a po b a ang t a n y a g na Don I b a r r a ?

6 . D o you n e e d M i s s S a n t o s ? D o you n e e d M i s s S a n t o s , m a ' a m ? Do you n e e d M i s s S a n t o s , m a d a m ?

K a i l a n g a n m o ba s i B b . S a n t o s ? K a i l a n g a n po b a n i n y o s i B b . S a n t o s ? K a i l a n g a n po b a n i l a s i B b . S a n t o s ?

7. P l e a s e g e t the b o o k f r o m h e r . P l e a s e g e t the b o o k f r o m h e r , m a ' a m . P l e a s e g e t the b o o k f r o m h e r , m a d a m .

Pakikuha m o nga ang l i b r o sa kaniya. P a k i k u h a nga po n i n y o ang l i b r o s a k a n i y a . P a k i k u h a nga po n i l a ang l i b r o s a k a n i y a .

8. Is this your friend? Is this your friend, m a ' a m ? Is this your friend, m a d a m ?

Ito b a ang iyong k a i b i g a n ? Ito po b a ang inyong k a i b i g a n ? Ito po b a ang k a n i l a n g k a i b i g a n ?

9. A r e you l e a v i n g now? A r e you l e a v i n g now, F a t h e r ? A r e you l e a v i n g now, s i r ?

A a l i s ka na b a ? A a l i s na po b a k a y o , I t a y ? A a l i s na po ba s i l a ?

l o . Do you know h i m ? Do you know h i m , M o t h e r ? Do you know h i m , m a ' a m ? B . 1. H e ' s m y t e a c h e r . He's my teacher, sir. 2. S h e ' s o u r g o d m o t h e r . S h e ' s our g o d m o t h e r , m a ' a m . 3. I s s h e t h e o w n e r of t h e h o u s e ? I s s h e t h e o w n e r of the h o u s e , s i r ? 4. This is h e r c a r . This is her car, m a ' a m . 5. T h a t i s f o r h i m . That is for him, sir.

K i l a l a m o ba siya? K i l a l a po ba n i n y o s i y a , I n a y ? K i l a l a po b a n i l a s i y a ? S i y a ang a k i n g t i t s e r . S i l a po ang a k i n g t i t s e r . S i y a ang a m i n g n i n a n g . S i y a po ang a m i n g n i n a n g . S i y a b a ang m a y - a r i ng b a h a y ? S i l a po b a ang m a y - a r i ng b a h a y ? Ito ang k a n i y a n g k o t s e . Ito po a n g k a n i l a n g k o t s e . P a r a sa kaniya iyan. P a r a s a k a n i l a po i y a n .

364

BEGINNING TAGALOG

6. Was t h i s b o r r o w e d f r o m h e r ? Was this borrowed from her, m a ' a m ? 7. The d r e s s w a s bought by h e r . The d r e s s w a s bought by h e r , m a ' a m . 8. What did he do? What did he do, s i r ? 9. Is that the d r e s s she w a n t s ? Is that the d r e s s she wants, m a ' a m ? 10. She got the book f r o m h i m . She got the book f r o m h i m , s i r .

H i n i r a m ba ito sa k a n i y a ? H i n i r a m po ba ito sa k a n i l a ? B i n i l i n i y a ang d a m i t . B i n i l i po nila ang d a m i t . Ano ang g i n a w a n i y a ? Ano po ang g i n a w a nila? Iyan ba ang d a m i t na gusto n i y a ? Iyan po ba ang d a m i t na gusto n i l a ? Kinuha n i y a ang l i b r o sa k a n i y a . Kinuha po n i l a ang l i b r o sa k a n i l a .

DISCUSSION Kayo and s i l a a r e the polite, f o r m a l , or r e s p e c t ful s u b s t i t u t e s for i k a w 'you' (cf. Spanish u s t e d , F r e n c h vous, G e r m a n Sie). Kayo i s u s e d by a child when t a l k i n g to h i s p a r e n t s , to adult s t r a n g e r s , etc. It i s a l s o u s e d b e t w e e n s t r a n g e r s whether or not they a r e a p p r o x i m a t e l y the s a m e a g e (except t e e n a g e r s , who don't u s e it among t h e m s e l v e s ) , b e t w e e n two s p e a k e r s of d i f f e r e n t s o c i a l s t a t u s (with the one in the l o w e r s o c i a l s t a t u s tending to u s e it m o r e often), etc.

S i l a i s u s e d in the s a m e c i r c u m s t a n c e s a s k a y o , but it i s m o r e f o r m a l and polite than the l a t t e r . It i s a l s o u s e d to r e f e r to another (to whom k a y o would be a p p l i e d if a d d r e s s e d ) who i s e i t h e r absent or not d i r e c t l y a d d r e s s e d to show the s a m e respect. Po, the m o s t f o r m a l of the " r e s p e c t " p a r t i c l e s , i s a v e r y n a t u r a l a n a l o g u e of k a y o and s i l a in polite reference.

CUMULATIVE

DRILLS

SUBSTITUTION-RESPONSE DRILL (Moving Slot) I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a question and then c u e s a d d i t i o n a l q u e s t i o n s with a v e r b in the b a s i c f o r m which Student 1 c h a n g e s to r e c e n t p e r f e c t i v e . Student 2 g i v e s a n a f f i r m a t i v e r e s p o n s e , substituting a pronoun for the noun a c t o r . Teacher

Student 1

1. K a r a r a t i n g lang ba ni G. I b a r r a ? 2. Magbloaut 3. sabungero 4. M a g i s i n g B e r t a at George 5.

K a r a r a t i n g lang ba ni G. I b a r r a ? Kapagbobloaut lang ba ni G. I b a r r a ? Kapagbobloaut lang ba ng s a b u n g e r o ? K a g i g i s i n g lang ba ng s a b u n g e r o ? K a g i g i s i n g lang ba nina B e r t a at G e o r g e ?

Student 2 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo, 6. M a g - u s a p 7. 8. M a n g g a p a n g 9. 10. M a n g h a r a n a

12. M a g b a y a d 13. 14. Umutang 15.

I k a r a r a t i n g lang n i y a , e. k a p a g b o b l o a u t l a n g n i y a , e. kapagbobloaut lang n i y a , k a g i g i s i n g lang n i y a , e. k a g i g i s i n g lang n i l a , e.

ng m g a l i d e r ninyo Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

11.

i

K a p a g - u u s a p lang ba K a p a g - u u s a p lang ba K a p a n g g a g a p a n g lang K a p a n g g a g a p a n g lang K a p a n g h a h a r a n a lang

nina B e r t a at G e o r g e ? ng m g a i i d e r ? ba ng m g a i i d e r ? ba ninyo? ba ninyo?

k a p a g - u u s a p lang n i l a , e. k a p a g - u u s a p lang n i l a , e. k a p a n g g a g a p a n g lang n i l a , e. k a p a n g g a g a p a n g lang n a m i n , k a p a n g h a h a r a n a lang n a m i n , natin

K a p a n g h a h a r a n a lang ba natin? K a p a g b a b a y a d lang ba natin? K a p a g b a b a y a d lang ba n a m i n ? Kauutang lang ba n a m i n ? Kauutang m o lang ba?

U N I T XIX Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

365

k a p a n g h a h a r a n a l a n g n a t i n , e. k a p a g b a b a y a d l a n g n a t i n , e. k a p a g b a b a y a d l a n g n i n y o , e. k a u u t a n g l a n g n i n y o , e. k a u u t a n g ko l a n g , e.

T R A N S L A T I O N DRILL, ( P a t t e r n e d S e n t e n c e s ) Teacher

Student

1. 2. 3. 4.

Bulik iust ran. The cockfighter just finished eating. They just finished talking. I j u s t gave a t r e a t .

K a t a t a k b o l a n g ni K a k a k a i n l a n g ng Kapag-uusap lang Kapagbobloaut ko

5. 6. 7. 8.

Did Did Did Did

K a p a p a n a l o lang ba K a a a l i s lang b a ni Kapupusta m o lang Kababayad lang ba

t h e c a n d i d a t e j u s t win? Ledesma just leave? you j u s t f i n i s h betting? he just pay?

Bulik. sabungero. nila. lang. ng k a n d i d a t o ? Ledesma? ba? niya?

9. 10. il. 12.

R a y j u s t got s o m e m o n e y . The children just asked for money. They have just given help. I j u s t bought a d r e s s .

K a k u k u h a l a n g ni R a y n g p e r a . K a h i h i n g i l a n g ng m g a b a t a ng p e r a . K a p a g b i b i g a y lang n i l a ng tulong. K a b i b i l i k o l a n g ng d a m i t .

13. 14. 15. 16.

Did Did Did Did

K a i i n o m lang ba ni B e r t a ng s a l a b a t ? K a k a k a i n l a n g b a ng m g a t a o ng b i b i n g k a ? K a r i r i n i g lang ba niya sa tugtog? Kakikita m o lang ba sa butse?

Berta iust drink salabat? the people iust eat bibineka? he just h e a r the m u s i c ? vou iust s e e the b u t s e ?

CONVERSION-RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r w h i s p e r s a c u e t o S t u d e n t 1, w h o t h e n a s k s a q u e s t i o n t o v e r i f y w h a t h e t h i n k s h e h e a r d , u s i n g k a y o t o a d d r e s s t h e t e a c h e r . S t u d e n t 2 r e p e a t s t h e s a m e q u e s t i o n u s i n g j>i.la, and Student 3 gives the a f f i r m a t i v e r e s p o n s e , a l s o a d d r e s s e d to the t e a c h e r . The t e a c h e r p r o m p t s t h e f i r s t t w o o r t h r e e t r i a l s , if n e c e s s a r y . Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Ako Ako Ako Ako Ako

S t u d e n t 1 (to T e a c h e r )

I ang t i t s e r . ang Batanggenya. si Don I b a r r a . ang matanda. ang magbobloaut.

Kayo Kayo Kayo Kayo Kayo

S t u d e n t 2 (to T e a c h e r )

6. 7. 8. 9. 10.

ba ba ba ba ba

ang t i t s e r ? ang B a t a n g g e n y a ? si D o n I b a r r a ? ang m a t a n d a ? ang m a g b o b l o a u t ?

S t u d e n t 3 (to T e a c h e r )

t Sila po ba ang t i t s e r ? Sila p o b a a n g B a t a n g g e n y a ? S i l a p o b a si D o n I b a r r a ? Sila po ba ang m a t a n d a ? Sila po ba ang m a g b o b l o a u t ? Pupusta ako kay Bulik. Nagtatanong ako kay David. H u m i r a m ako sa kaniya. Manghihingi ako ng tulong. N a k a k i t a a k o ng l i b r o . P u p u s t a po ba sila kay N a g t a t a n o n g po b a s i l a H u m i r a m po b a s i l a s a Manghihingi po ba sila N a k a k i t a po b a s i l a n g

po po po po po

Bulik? kay David? kaniya? ng t u l o n g ? libro?

11. H i n a h a n a p k o s i B e n . 12. T i n u t u l u n g a n k o a n g b a t a . 13. B i n a b a y a r a n k o a n g b a b a e .

Kayo Kayo Kayo Kayo Kayo

nga nga nga nga nga

po po po po po

I ang titser. ang Batanggenya. si Don I b a r r a . ang matanda. ang magbobloaut.

P u p u s t a po ba k a y o k a y N a g t a t a n o n g po b a k a y o H u m i r a m po ba k a y o sa Manghihingi po ba k a y o N a k a k i t a p o b a k a y o ng

Bulik? kay David? kaniya? ng t u l o n g ? libro?

P u p u s t a nga po k a y o k a y N a g t a t a n o n g n g a po k a y o H u m i r a m nga po kayo sa Manghihingi nga po kayo N a k a k i t a n g a p o k a y o ng

Bulik. kay David. kaniya. ng tulong. libro.

Hinahanap po ba ninyo si Ben? Tinutulungan po ba ninyo ang bata? B i n a b a y a r a n po ba ninyo ang babae?

BEGINNING

366 14. I b i n i b i l i k o s i y a . 15. I n i h i h i n g i n i l a s i l a .

I b i n i b i l i po ba n i n y o s i y a ? I n i h i h i n g i po b a n i n y o s i l a ?

H i n a h a n a p po ba n i l a si B e n ? T i n u t u l u n g a n po b a n i l a ang b a t a ? B i n a b a y a r a n po ba n i l a ang b a b a e ? I b i n i b i l i po ba n i l a s i y a ? I n i h i h i n g i po ba n i l a s i l a ? TRANSLATION DRILLS

TAGALOG

H i n a h a n a p nga po n i n y o s i B e n . T i n u t u l u n g a n nga po n i n y o ang b a t a . B i n a b a y a r a n n g a po n i n y o ang b a b a e . I b i n i b i l i n g a po n i n y o s i y a . I n i h i h i n g i n g a po n i n y o s i l a .

(Patterned Sentences)

Teacher A . 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Are Are Are Are Are Are

you you you you you you

the the the the the the

well-known writer? famous cockfight specialist? best candidate, s i r ? m o s t intelligent teacher, m a ' a m ? one l o o k i n g f o r m e ? one b e t t i n g on B u l i k ?

B . 1. D i d you ( s g . ) j u s t f i n i s h w o r k i n g ? 2. D i d you ( s g . ) j u s t go f i s h i n g ? 3. D i d you ( s g . ) j u s t g e t s o m e m o n e y ? 4 . D i d you ( s g . ) j u s t b e t one t h o u s a n d p e s o s ?

Student Sila/Kayo Sila/Kayo Sila/Kayo Sila/Kayo Sila/Kayo Sila/Kayo

ba ba po po po po

ang b a l i t a n g m a n u n u l a t ? ang t a n y a g n a s a b u n g e r o ? b a ang p i n a k a m a g a l i n g na k a n d i d a t o ? b a ang p i n a k a m a t a l i n o n g t i t s e r ? b a ang n a g h a h a n a p s a a k i n ? b a ang p u m u p u s t a k a y B u l i k ?

( K a t a t r a b a h o l a n g po ba n i l a ? t K a t a t r a b a h o l a n g po ba n i n y o ? f K a p a n g i n g i s d a l a n g po b a n i l a ? I K a p a n g i n g i s d a l a n g po ba n i n y o ? K a k u k u h a l a n g po ba n i l a ng p e r a ? K a k u k u h a l a n g po b a n i n y o ng p e r a ? ( K a p u p u s t a l a n g po ba n i l a ng s a n l i b o n g p i s o ? ( K a p u p u s t a l a n g po b a n i n y o ng s a n l i b o n g p i s o ?

UNIT

XIX

VISUAL-CUE PICTURE

367 DRILLS

A

P a n u t o : I l a r a w a n ang s u m u s u n o d . G a m i t i n ang p e r f e c t i v e , r e c e n t p e r f e c t i v e , at f u t u r e . H a i i m b a w a : P u m u s t a ng s a m p u n g pi so s i T o n y k a y A r t h u r . K a p a p a n a l o lang ni T o n y ng s a m p u n g pi s o . I b i n o b l o a u t ni T o n y s i n a A r t h u r at M a n g K a r d o .

PANALO AKO / /

A U N G PELANG

368

BEGINNING

TAGALOG

PICTURE

B

P a n u t o : 1. I l a r a w a n a n g m g a s u m u s u n o d . G a m i t i n a n g r e c e n t p e r f e c t i v e . Haiimbawa: K a p a n g h a h a r a n a lang nina Joe, Rudy, at Ben. P a n u t o : 2. G u m a w a n g i s a n g k u w e n t o t u n g k o l s a m g a l a r a w a n s a i b a b a .

PICTURE Panuto: Ilarawan ang

sumusunod.

C

UNIT XIX COMPREHENSION-RESPONSE A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

N a g - i i b a na ba ang sabong? Si B u l i k ba ang nanalo? Si F i d e i ba ang b a l i t a n g s a b u n g e r o ? Manok ba ni Don I b a r r a si B u l i k ? Kakaunti ba ang m a n o k ni Don I b a r r a ? S i n a k s a k ba ni B u l i k ang k a i a b a n ? Si B u l i k ba ang tumakbo? Si Tony ba ang nagbloaut?

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

N a g - i i b a na ba ang sabong o hindi pa? Si B u l i k ba o si P u l a ang nanalo? Si F i d e l ba o si Don I b a r r a ang b a l i t a n g s a b u n g e r o ? M a r a m i ba o kakaunti ang m a n o k ni Don I b a r r a ? Manok ba ni Don I b a r r a o ni F i d e l si B u l i k ? Si B u l i k ba o si P u l a ang tumakbo? Si Tony ba o si Don I b a r r a ang nagbloaut?

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Sino ang m a n o k na m a h u s a y ? Sino ang b a l i t a n g s a b u n g e r o ? Sino ang k a i a b a n ni B u l i k ? Sino ang tumakbo? Sino ang nagbloaut? B a k i t s i y a nagbloaut? S i n u - s i n o ang ibinobloaut n i y a ?

369 DRILLS

READING ARAW NG KALAYAAN (See P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT X X L u k s a n g L a m a y a n (1)

D e a t h in t h e F a m i l y

N a m a t a y si Mang Sebyo at n a k a b u r o l ang b a n g k a y n i y a s a k a n i l a n g b a h a y . Nak i k i p a g l a m a y ang m g a kam a g - a n a k at k a i b i g a n . I s a na r i t o si A r t h u r .

Mang Sebyo h a s died and h i s body l i e s in s t a t e i n h i s h o u s e . F r i e n d s and r e l a t i v e s a r e keeping vigil. One of t h e s e i s A r t h u r .

Arthur: N a k i k i r a m a y a k o s a inyong p a g d a d a l a m h a t i (2 ), Linda.

n a k i " k x r a - m a y aku s a i n y u m (sharing)

Linda, please a c c e p t m y heartfelt sympathy.

pagdadalamha'ti' li-nda-h (extreme sorrow) Linda: (Hihikbi ) M a r a m i n g s a l a mat, Arthur.

.1 1 | 1, 1 i, II m a r a'miri s a l a - m a ' t ' a - r t u ' r

Arthur: D u m a t i n g na ba si Nita buhat sa p r o b i n s y a ?

, dumatiri na b a s i n i ' t a b u ' h a t s a p r u b i ' n s y a h (from )

Linda: Oo, k a r a r a t i n g l a n g . Kawawa n a m a n hinimatay p a g d a t i n g na p a g d a t i n g . Arthur: T a i a g a n g hindi natin m a i -

'o"'oh

i

k a r a ' r a t i n la'r|

I

ka'wa'wa1

( S o b b i n g ) T h a n k you, A r thur.

nama'n

h i n i m a t a y pagdatiri na pagdati-r) (fainted) (upon a r r i v a l ) t a l a g a q h i n d i - na t i n m a i - ' i w a ' s a n ar| g a n y a m (avoid)

[370]

t I

H a s Nita c o m e f r o m the province? Yes. Just came. Poor girl, she fainted the minute she got h e r e .

We c a n ' t e s c a p e t h e s e things, Linda.

i w a s a n a n g g a n y a n g pang- p a q y a y a r i ' h l i ' n d a h yayari, Linda. (event) Linda: P e r o masyadong bigla ito.

UNIT I

XX

p e rù m a s y a ' d u m b i g l a ' 'ito h (sudden)

371

J

But this was so sudden.

Arthur: K u n g s a b a g a y . P e r o m a - kuq s a b a - g a y p a g t i t i i s a n din iyan. Diy a n l a h a t a n g tungo natin. , Una-una nga lang. dyan lahat an

p e ' r u m a p a g t i ' t i ' i s a n din y a - n (can-be-endured) I tu-r|u na'ti'n (destination) , L I r\a.• l a ' n

I

I u n d e r s t a n d . B u t we h a v e to b e a r t h e s e things. We're a l l g o i n g to the s a m e p l a c e . J u s t a little e a r l i e r for s o m e than f o r o t h e r s .

'una u n a (one-aheadof-the -other ) Linda: K a w a w a n a m a n a n g Nan a y at a n g a k i n g m g a kapatid. Arthur: N a s a a n ba ang Nanay?

k a ' w a ' w a ' n a m a n ail na n a ' y , j kapati'd (sibling) n a - s a m bar) n a - n a y

'at ar| 'a-kni m a q a

J

Where i s your m o t h e r ?

Linda: Nandoon. Hindi u m a a l i s s a t a b i ng b a n g k a y (3).

na ndun

hindi"

Arthur: Halika. Puntahan natin siya.

hali'ka'h

puntahan na-tin s y a ' h (to-go-to)

Linda: N a n a y , si A r t h u r . Arthur: N a k i k i r a m a y po a k o s a inyo. Aling Sela: A y naku, a n a k . (Hahagulg o l ) I n u l i l a na k a m i ng Mang Sebyo mo.

Arthur: K a l a m a y i n p o ninyo a n g inyong l o o b (4). Huwag ninyong m a s y a d o n g dibd i b i n (5 ) a n g inyong pan g u n g u l i l a (6 ).

na'na'y

' u m a - ' a l i s s a tabi n a m barjka'y (going a w a y ) (corpse) ,1

I

O v e r t h e r e . She won't l e a v e the c o f f i n . C o m e on. L e t ' s go to h e r .

si 'a-rtu-r

Mother, Arthur's here.

naki k i r a - m a y pu - aku s a i n y o ' h

'ay naku ' a n a ' k

My poor mother and m y b r o t h e r s and s i s t e r s .

Ma'am, please accept my deepest sympathy.

J

'inuli-ia na k a m i h (was orphaned) -.1 mai") s e ' b y u m o ' h kalama-yin pu - ninyo"r| inyur| l o ' o ' b (to-pull-oneself together)

naf|

I

My chiid, (wails) your Mang Sebyo has left us.

P l e a s e t r y to p u l l y o u r s e l f t o g e t h e r . D o n ' t t a k e it too hard, Ma'am.

h w a g ninyur) m a s y a ' d u n dibdibi n (to-take - too-hard) 'aq i n y u m par]ur]uli'lah (feeling-of-being-alone )

Linda: N a n a y , n a r i t o na po a n g m a n d a r a s a l (7). Aling Sela: Sige na, anak. K a u s a p i n m o na s i l a tungkol s a pas i y a m (8). ( H a h a g u l g o l )

na'na'y

n a - r i t u na p o ' '

s i ' g i na 'ana-k

'ar|

mandarasa-1 (one-who-prays)

k a u s a ' p i n m u na s i l a ' h (to-talk-to)

,1 tuqkul s a p a s y a ' m (novena f o r the d e a d )

M o m , the w o m e n a r e h e r e .

G o a h e a d , d e a r . T a l k to t h e m a b o u t the n o v e n a . (Wails)

372 Arthur: K a i l a n b a ang l i b i n g ? Linda: B u k a s ng hapon. T a m a n g - t a m a sa Linggo ang p a t a p o s (9). Aling Sela: E , s i n o ang n a m a h a l a ng p a g k o n t r a t o ng m g a sasakyan para sa libing?

BEGINNING T AGA LOG k e - l a m ba-r)

i , libi'rj (interment)

b u ' k a s nar| h a - p o n

When i s t h e f u n e r a l ?

t a - m a n t a - m a - s a lir)go - h

'am patapo-s (the l a s t d a y of t h e n o v e n a f o r the d e a d ) 'e'h

si'no"r| n a m a h a - l a -

n a m p a g k u n t r a - t u narj

(took c h a r g e )

(contracting)

T o m o r r o w afternoon. The e n d of the n o v e n a f a l l s on Sunday.

Who a r r a n g e d t h e t r a n s p o r t a t i o n f o r the f u n e r a l ?

.. . I i marja s a s a k y a ' n p a - r a sa libi'r)

Arthur: . ,1 Huwag na po k a y o n g hwag na pu' kayvr| m a g ' a l a l a ' h m a g - a l a l a (10). K a m i na po ni D a v i d ang m a m a m a - kamx na pu - m davi'd^ 'arj m a m a ' m a h a ' l a ' ' hala. (will - t a k e - c h a r g e )

D o n ' t w o r r y a b o u t t h a t . Dav i d and I w i l l t a k e c a r e of it.

Linda: Siyanga pala, nag-abuloy ( 1 1 ) ho si A l i n g Lucj.ng ng t e l a p a r a pamiridong (12) natin.

Oh, b y the way, A l i n g Lucing sent s o m e cloth f o r ' our v e i l s .

Aling Sela: Ang m a g k a k a n d i l a 't m a g b u b u l a k l a k ? . . . Hindi na ako makapag-isip. Kayo na ang b a h a l a r i y a n (13).

ni sya-rja- pala-h

nan t e ' l a ' h (cloth) —

n a g a b u ' l u y hu- s i 'a - lir| 1USIT| (contributed) (Lucing)

p a ' r a * pamindut) n a ' t i ' n (veil)

'arj m a g k a k a n d i l a t m a g b u b u l a k l a - k (candle vendor)(flower vendor) h i n d i - na - ku

makapagisi'p ( b e - a b l e - t o - thi nk ) , I k a y u na m b a h a - l a - r y a - n

CULTURAL

AND

STRUCTURAL

(1) L u k s a n g l a m a y a n c o m e s f r o m two w o r d s , luks a ' b l a c k , m o u r n i n g ' and l a m a y V i g i l , night w a t c h ' . When a p e r s o n d i e s , h i s r e m a i n s u s u a l l y l i e in s t a t e in h i s h o u s e f o r two o r t h r e e d a y s o r e v e n a w e e k . F r i e n d s and r e l a t i v e s k e e p v i g i l u n t i l t h e f u n e r a l . T h i s p r a c t i c e i s but one of m a n y f u n e r a r y c u s t o m s s h a r e d by m o s t F i l i p i n o s with o t h e r R o m a n C a t h o l i c s t h r o u g h o u t the w o r l d . (2) N a k i k i r a m a y a k o s a inyong p a g d a d a l a m h a t i i s a s e t e x p r e s s i o n e q u i v a l e n t to E n g l i s h ' P l e a s e a c cept my h e a r t f e l t sympathy.' (3) B a n g k a y r e f e r s t o the c o r p s e a l o n e o r t o t h e c o r p s e and c o f f i n . (4) K a l a m a y i n po n i n y o a n g inyong l o o b i s a s e t e x p r e s s i o n e q u i v a l e n t t o E n g l i s h ' P u l l y o u r s e l f tog e t h e r ; d o n ' t go t o p i e c e s . ' ( 5 ) Huwag ninyong m a s v a d o n g d i b d i b i n i s a T a g a log way of s a y i n g ' D o n ' t t a k e t h i n g s t o o h a r d . ' (6) P a n g u n g u l i l a i s ' l o s s ' o r ' l o n e l i n e s s ' ( f r o m u l i l a ' o r p h a n ' ) c a u s e d by t h e s e p a r a t i o n f r o m , o r d e a t h of, a b e l o v e d ( l i k e o n e ' s p a r e n t s , o n e ' s c h i l d , o n e ' s wife o r h u s b a n d o r s w e e t h e a r t , o n e ' s c l o s e friend, etc.). (7) T h e m a n d a r a s a l a r e of two k i n d s : t h o s e who m a k e p r a y i n g f o r the d e a d a p r o f e s s i o n a n d t h o s e

T h e c a n d l e v e n d o r and flower vendor?... I can't think a n y m o r e . P l e a s e take c a r e of e v e r y t h i n g .

NOTES

who d o n ' t . T h e f o r m e r u s u a l l y c o n s i s t of two p e o p l e , one who l e a d s the p r a y e r s and one who l e a d s the r e s p o n s e s . T h e s e two l e a d the p r a y e r s e v e r y day for nine days. The r e m u n e r a t i o n for t h e i r s e r v i c e s is generally very small, almost like a token p a y m e n t . T h e n o n - p r o f e s s i o n a l p r a y e r s a r e gene r a l l y m a d e up of the n e i g h b o r s , f r i e n d s , and r e l a t i v e s of t h e d e a d p e r s o n , who t a k e it upon t h e m s e l v e s to h e l p out in t h e f u n e r a l . (8) P a s i y a m m e a n s ' n o v e n a f o r t h e dead". A f t e r the b u r i a l , the f a m i l y s t a r t s a novena (or n i n e - d a y p e r i o d of p r a y e r ) f o r t h e e t e r n a l r e p o s e o f t h e soul of the dead p e r s o n . (9) P a t a p o s i s l i t e r a l l y 'the end, f i n i s h ' . A b e r e a v e d f a m i l y m o s t o f t e n p r e p a r e s a b i g f e a s t on t h e l a s t day of t h e n o v e n a f o r the dead. F r i e n d s a n d r e l a t i v e s c o m e and p r a y f o r t h e d e a d . ( 1 0 ) Huwag k a y o n g m a g - a l a l a i s a s e t e x p r e s sion meaning 'Don't worry. ' ( 1 1 ) A b u l o y m e a n s ' c o n t r i b u t i o n ' and i s u s e d h e r e a s a v e r b . F r i e n d s and r e l a t i v e s u s u a l l y h e l p out t h e b e r e a v e d f a m i l y with t h e e x p e n s e s by corttributing m o n e y or other i t e m s like cloth for d r e s s e s or v e i l s . (12) Pamindong r e f e r s to the long b l a c k v e i l

UNIT

XX

w o r n b y t h e w o m e n f o l k in t h e i m m e d i a t e f a m i l y of the d e c e a s e d , o r e v e n by c l o s e r e l a t i v e s . T h i s h e a d c o v e r i n g i s w o r n d u r i n g the n i n e - d a y p r a y e r f o r the d e a d and on the day of the f u n e r a l . A f t e r t h i s , c u s t o m v a r i e s . S o m e k e e p on w e a r i n g t h e p a m i n d o n g d r a p e d o v e r the h e a d o r a r o u n d t h e n e c k f o r a f e w m o r e days or weeks a f t e r the funeral; others for a

DRILLS I. NOUNS D E R I V E D

A FRO

373

m o n t h o r so; s t i l l o t h e r s f o r a s long a s a y e a r . T h e v e i l i s w o r n with t h e c o n v e n t i o n a l b l a c k d r e s s f o r mourning. ( 1 3 ) K a y o na a n e b a h a l a , l i t e r a l l y ' y o u a l r e a d y the r e s p o n s i b l e ' , i s e q u i v a l e n t t o E n g l i s h ' A l l r i g h t , t a k e c a r e of e v e r y t h i n g ' o r 'I l e a v e t h i n g s in y o u r h a n d s . '

D

GRAMMAR

V E R B ROOTS:

pag-,

pang-

EXAMPLES A . 1. M a d a l i ang p a g d a t i n g n i y a . 2. K u s a n g - l o o b ang p a g d a m a y ng m g a k a i b i g a n ni A l i n g S e l a .

His a r r i v a l was unexpectedly e a r l y . Helping w a s v o l u n t a r y on the p a r t of A l i n g S e l a ' s friends.

B . 1. Hindi m a b u t i ang p a g h i y a n i y a k a y P e d r o . 2. N a g a l i t s i y a d a h i l s a p a g g i s i n g s a k a n i y a ng musikong bumbong.

H e r e m b a r r a s s i n g P e d r o i s n ' t good. He got a n g r y b e c a u s e of t h e b a n d ' s waking h i m up.

C. 1. N a k i k i r a m a y a k o s a inyong p a g d a d a l a m h a t i . 2. M a s a y a ang a m i n g p a g b a b a k a s y o n s a B a g y o .

[ P l e a s e accept my heartfelt sympathy.] Our v a c a t i o n in B a g u i o w a s fun.

D. 1. Huwag po ninyong m a s y a d o n g d i b d i b i n a n g inyong p a n g u n g u l i l a . 2. M a h i r a p s a k a n i l a ang p a n g h a h a r a n a .

[Don't take your l o s s too h a r d . ]

Actor-Focus „ Prefix

Nominalization Prefix

Serenading is difficult for them. Reduplication

„ Root

-um-

pag

damay

ma -

pag

hiya

mag-

pag

da

dalamhati

mang-

pang

hi

hiram

a. Ail A c t o r - f o c u s v e r b s can be n o m i n a l i z e d (i.e., m a d e into nouns) by d e r i v a t i o n a l f o r m a t i o n s t h a t i n v o l v e a f f i x a t i o n a n d s o m e t i m e s r e d u p l i c a t i o n . O t h e r f o c u s p a t t e r n s a r e not n o m i n a l i z e d by a f f i x formations. b. T h e f o r m a t i o n of t h e n o m i n a l i z a t i o n i s d e t e r m i n e d b y t h e c l a s s t o w h i c h the v e r b b e l o n g s : 1. - U m - v e r b s a r e n o m i n a l i z e d by p r e f i x i n g p a g - t o t h e r o o t (exa m p l e s A). M a - t r a n s i t i v e s b e h a v e t h e s a m e ( e x a m p l e s B ) . 2. M a g - v e r b s a r e n o m i n a l i z e d b y p r e f i x i n g p a g - p l u s a r e d u p l i c a t i n g s y l l a b l e t o the r o o t ( e x a m p l e s C). 3. M a n g - v e r b s a r e n o m i n a l i z e d by p r e f i x i n g p a n g - p l u s a r e d u p l i c a t i n g s y l l a b l e to t h e r o o t ( e x a m p l e s D). T h e n o m i n a l i z a t i o n s show a l l t h e a s s i m i l a t i o n s t h e v e r b s do ( s e e U n i t X V I , g r a m m a r point I). c . T h e s t r e s s p a t t e r n of the r o o t i s p r e s e r v e d in t h i s f o r m a t i o n ; t h e f i r s t s y l l a b l e of t h e a f f i x m a y o r m a y not b e s t r e s s e d , depending on i n d i v i d u a l c o m b i n a t i o n s .

374

BEGINNING

CONVERSION

TAGALOG

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t which the s t u d e n t r e p e a t s , n o m i n a l i z i n g the v e r b a n d u s i n g an equational sentence pattern. Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Student

Magandang umawit si Aling Pelang. M a t a m i s ngumiti si M a m e n g . M a h u s a y m a g b a y a d sina Ray. K u s a n g - l o o b d u m a m a y ang kabataan. Iba-ibang umakda ang manunulat. Masyadong m a g t i i s ang m g a babae.

I M a g a n d a a n g p a g - a w i t ni A l i n g P e l a n g . M a t a m i s a n g p a g n g i t i ni M a m e n g . M a h u s a y a n g p a g b a b a y a d nina R a y . K u s a n g - l o o b a n g p a g d a m a y ng k a b a t a a n . I b a - i b a a n g p a g - a k d a ng m a n u n u l a t . M a s y a d o a n g p a g t i t i i s ng m g a b a b a e . , ,t Madali ang paghatol niya. M a t i p i d a n g p a g g a s t o s ko. Magaling ang p a g t a t r a b a h o nila. Mahusay ang p a n g g a g a m o t mo. M a s a y a a n g p a g b i b i d a ninyo. Mabuti ang panghihingi namin.

Madali siyang humatol. Matipid akong g u m a s t o s . Magaling silang magtrabaho. M a h u s a y kang m a n g g a m o t . M a s a y a kayong magbida. Mabuti kaming manghingi.

B . 1. K u s a n g - l o o b s i y a n g t u m u t u l o n g . 2. M a s a r a p t a y o n g m a g l u t o . 3. T u n a y a k o n g n a n g u n g u l i l a . 4. 5. 6. 7. 8. 9.

i

I

K u s a n g - l o o b ang pagtulong niya. M a s a r a p a n g p a g l u l u t o natin. T u n a y a n g p a n g u n g u l i l a ko.

i

1 r-, I Ngayon nagtitinda ang Nanay. P a m i n s a n - m i n s a n naghihirap ang b a b a e . Hatinggabi nanggagapang ang l i d e r . M a a g a n g n a g t a t r a b a h o si L i n d a . Mabuting n a g m a m a h a l si Arthur. M a s y a d o n g n a g d a d a l a m h a t i si Nita.

CONVERSION-RESPONSE

I

N g a y o n a n g p a g t i t i n d a ng N a n a y . P a m i n s a n - m i n s a n a n g p a g h i h i r a p ng b a b a e . H a t i n g g a b i a n g p a n g g a g a p a n g ng l i d e r . M a a g a a n g p a g t a t r a b a h o ni L i n d a . M a b u t i a n g p a g m a m a h a l ni A r t h u r . M a s y a d o a n g p a g d a d a l a m h a t i ni N i t a .

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t . Student 1 a s k s a s p e c i f i c q u e s t i o n b a s e d on the t e a c h e r ' s t a t e m e n t . Student 2 g i v e s the b r i e f r e s p o n s e by n o m i n a l i z i n g the v e r b . Teacher 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. iO.

Student 1

Student 2

I N a g - a a r a l ang babae. Nagluluto ang Nanay. Nanghaharana si Arthur. N a n g h i h i n g i si R o s e . N g u m a n g a n g a ang m g a L o l a .

Ano Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

inaasikaso inaasikaso inaasikaso inaasikaso inaasikaso

ng ng ni ni ng

1 babae? Nanay? Arthur? Rose? mga Lola?

I Pag-aaral. Pagluluto. Panghaharana. Panghihingi. Pagnganga.

Nangingisda sina George. Nangangalakal sila. Nag-aabuloy kami. N a g t a t r a b a h o tayo. T u m a t a w a ka.

Ano Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

inaasikaso inaasikaso inaasikaso inaasikaso inaasikaso

nina G e o r g e ? nila? namin? natin? mo?

Pangingisda. Pangangalakaì. Pag-aabuloy. Pagtatr abaho. Pagtawa.

DISCUSSION The n o m i n a l i z e d v e r b r o u g h l y c o r r e s p o n d s to the E n g l i s h g e r u n d : the n o m i n a l i z e d - i n g f o r m of the verb. A v e r b r o o t that o c c u r s with m o r e than one v e r b a l a f f i x a l s o o c c u r s with m o r e than one n o m i n a l i z ing a f f i x , the c h o i c e d e p e n d i n g on the p a r t i c u l a r v e r b that u n d e r l i e s the n o m i n a l i z a t i o n s . F o r e x a m -

p l e , the n o m i n a l i z e d f o r m of m a g b a s a i s p a g b a b a s a , that of b u m a s a i s p a g b a s a . N o t i c e that the n o m i n a l i z a t i o n of r o o t s that go with m a k a - , m a k a p a g - , a n d m a k a p a n g - f o l l o w the m a - or - u m - , m a g - , or m a n g - n o m i n a l i z a t i o n s r e s p e c t i v e l y (rev i e w Unit VIII, g r a m m a r point II, a n d Unit XII, g r a m m a r point I).

UNIT

XX

375

II. NOUNS D E R I V E D F R O M N O U N R O O T S : m a g -

FORMS

EXAMPLES 1. M a y abuloy ang magkakandila. The candle v e n d o r has a contribution. 2. Magkakandila at magbubulaklak si A l i n g Lucing. A l i n g Lucing is a candle and f l o w e r v e n d o r . 3. Iniluto ito ng magbibibingka para sa patapos. The bibingka v e n d o r cooked this f o r the end of the novena. 4. Galing sa m a g - a a t i s ang dalawang pi so. The two p e s o s i s f r o m the atis v e n d o r . 5. P a r a sa m a g m a m a n o k ang salabat. The salabat is f o r the chicken v e n d o r . PREFIX

REDUPLICATION

mag

ka

kandila

mag

bu

bulaklak

ROOT

a. The d e r i v e d nouns in the e x a m p l e s a r e f o r m e d by p r e f i x i n g m a g - plus a reduplicating syllable to the noun root. b. The s t r e s s pattern of this f o r m a t i o n usually i n v o l v e s a shift of the s t r e s s on the root to the final s y l l a b l e . The p r e f i x m a g - is option^ ally stressed. SUBSTITUTION D R I L L

( F i x e d Slot)

Teacher

Student

,

,1 1. A n g kaibigan k o ' y m a g - a a t i s . 2. (turon) 3. (litson) 4. (kahon) 5. " (isda )

Ang Ang Ang Ang Ang

kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan

ko'y ko'y ko'y ko'y ko'y .

mag-aatis. magtuturon. maglilitson. magkakahon. mag-iisda.

Ang Ang Ang Ang Ang

kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan

ko'y ko'y ko'y ko'y ko'y

magsusuman. magbubutse. magkokomiks. magdadamit. magmamanok.

(pinipig) (bibingka) (kandila ) (balisong ) (bulaklak)

Ang Ang Ang Ang Ang

kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan

ko y ko 'y ko 'y ko 'y ko 'y

magpipimpig. magbibingka. magkakandila. magbabalisong. magbubulaklak.

(puto-bumbong ) (siniguwelas ) (salabat) (magasin) (kalamansi )

Ang Ang Ang Ang Ang

kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan kaibigan

ko'y ko'y ko'y ko'y ko'y

magpuputo-bumbong. magsisiniguwelas. magsasalabat. magmamagasin. magkakalamansi.

6. A n g kaibigan k o ' y magsusuman. 7. (butse) 8. (komiks) V. (damit) iü. (manok) _

11. 12. 13. 14. 15.

^

16.

17. 18. IV.

20.

CONVERSION-RESPONSE

^

I

DRILL

Instructions: The t e a c h e r g i v e s a statement, which Student 1 c o n v e r t s to a question with a d e r i v e d m a g noun. Student 2 g i v e s an a f f i r m a t i v e r e s p o n s e . Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

,1 Nagbibili siya ng isda. Nagtitinda ako ng kandila. Nagtitinda ka ng bulaklak. N a g b i b i l i kayo ng suman. Nagtitinda kami ng butse.

Student 2

Student 1

t

Siya b a ' y m a g - i i s d a ? A k o ba 'y magkakandila? Ikaw ba 'y magbubulaklak? K a y o b a ' y magsusuman? K a m i b a ' y magbubutse?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

*

I m a g - i i s d a siya. magkakandila ka. magbubulaklak ako. m a g s u s u m a n kami. magbubutse kayo.

376

BEGINNING

6. 7. 8. 9.

TAGALOG

N a g b i b i l i t a y o ng l i t s o n . N a g t i t i n d a si A l i n g S e l a ng a t i s . N a g b i b i l i s i B o y ng b i b i n g k a . N a g t i t i n d a s i n a M a m e n g ng siniguwelas. 10. N a g b i b i l i s i n a K a r d o ng i s d a .

Tayo ba'y maglilitson? Si A l i n g S e l a b a ' y m a g - a a t i s ? Si B o y b a ' y m a g b i b i b i n g k a ? Sina M a m e n g b a ' y m a g s i s i n i g u w e las? Si K a r d o b a ' y m a g - i i s d a ?

11. N a g t i t i n d a ang A t e ng p u t o - b u m bong. 12. N a g b i b i l i ang L o l a ng p i n i p i g . 13. N a g t i t i n d a ang T i y a n g ng k o m i k s . 14. N a g t i t i n d a ang L o l o ng m a n o k . 15. N a g t i t i n d a ang K u y a ng m a g a s i n .

Ang A t e b a ' y m a g p u p u t o - b u m b o n g ? Oo, m a g p u p u t o - b u m b o n g

RESPONSE DRILL

Ang Ang Ang Ang

Lola ba'y magpipinipig? Tiyang ba'y magkokomiks? L o l o ba 'y m a g m a m a n o k ? Kuya b a ' y m a g m a m a g a s i n ?

Oo, Oo, Oo, Oo,

maglilitson tayo. m a g - a a t i s siya. magbibibingka siya. magsisiniguwelas sila.

Oo, m a g - i i s d a

Oo, Oo, Oo, Oo,

siya. siya.

magpipinipig siya. magkokomiks siya. m a g m a m a n o k siya. m a g m a m a g a s i n siya.

(Directed Questions)

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r t e l l s Student 1 t o a s k Student 2 a p a r t i c u l a r q u e s t i o n . Student 2 g i v e s a n a f f i r m a t i v e r e s p o n s e , u s i n g a d e r i v e d m a g - noun. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Itanong Itanong Itanong Itanong Itanong

mo mo mo mo mo

sa sa sa sa sa

kaniya kanila kanila kanila kanila

I kung s i y a ' y n a g t i t i n d a ng d a m i t . kung s i l a ' y n a g t i t i n d a ng k o m i k s . kung s i l a ' y n a g t i t i n d a ng m a n o k . kung s i N e n e 'y n a g t i t i n d a ng b u l a k l a k . kung s i n a R o s y a y n a g t i t i n d a ng k a n d i l a .

Student 1

Student 2

I k a w ba 'y n a g t i t i n d a ng d a m i t ? K a y o b a 'y n a g t i t i n d a ng k o m i k s ? K a y o b a 'y n a g t i t i n d a ng m a n o k ? Si N e n e ba 'y n a g t i t i n d a ng b u l a k l a k ? S i n a R o s y b a ' y n a g t i t i n d a ng k a n d i l a ? 6. 7. 8. 9. IG.

Itanong Itanong Itanong Itanong Itanong

mo mo mo mo mo

sa sa sa sa sa

kaniya kaniya kaniya kaniya kaniya

kung kung kung kung kung

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

I magdadamit ako. magkokomiks kami. magmamanok kami. magbubulaklak siya. magkakandila sila.

ang b a b a e a y n a g t i t i n d a ng s u m a n . ang m g a l a l a k i a y n a g t i t i n d a ng i s d a . si T e n t a y a y n a g t i t i n d a ng a t i s . s i n a A l i n g T i n a n g a y n a g t i t i n d a ng p u t o - b u m b o n g . s i n a M a n g A m b o 'y n a g t i t i n d a ng t u r on.

Ang b a b a e ba 'y n a g t i t i n d a ng s u m a n ? Ang m g a l a l a k i b a ' y n a g t i t i n d a ng i s d a ? Si T e n t a y b a ' y n a g t i t i n d a ng a t i s ? S i n a A l i n g T i n a n g b a ' y n a g t i t i n d a ng p u t o - b u m b o n g ? S i n a M a n g A m b o b a ' y n a g t i t i n d a ng t u r o n ? SUBSTITUTION-RESPONSE

i

DRILL

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

m a g s u s u m a n siya. m a g - i i s d a sila. m a g - a a t i s siya. magpuputo-bumbong magtuturon sila.

sila.

(Moving S l o t )

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a q u e s t i o n , w h i c h Student 1 r e p e a t s . Student 2 a n s w e r s in t h e a f f i r m a t i v e . T h e n the t e a c h e r g i v e s a s i n g l e w o r d c u e , w h i c h Student 3 u s e s to c o n t r a d i c t Student 2. Student 1

Teacher

-,

Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda

1. N a g t i t i n d a b a s i T e n t a y ng k a n d i l a ? bulaklak 2. sina Ceiy 3. turon 4. bibingka 5. Student 2 - u l Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

magkakandila siya. magbubulaklak siya. magbubulaklak sila. magtuturon sila. magbibibingka sila.

ba ba ba ba ba

ng ng ng ng ng

_t

kandila? bulaklak? bulaklak? turon? bibingka?

Student 3

Cue bibingka turon damit kandila bulaklak

si T e n t a y si T e n t a y sina Cely sina Cely sina Cely

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Magbibibingka siya. Magtuturon siya. Magdadamit sila. Magkakandila sila. Magbubulaklak sila.

U N I T XX 6.

ang babae

7.

litson manok ang m g a lalaki atis

8.

9. 10. Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda

magbibibingka siya. m a g l i l i t s o n siya. m a g m a m a n o k siya. m a g m a m a n o k sila. m a g - a a t i s sila.

11.

atis komiks but s e suman isda

13. 14. 15.

sila siniguwelas komiks Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

m a g b u b u t s e sila. magpipinipig sila. magpipinipig sila. m a g s i s i n i g u w e l a s sila. magkokomiks sila.

ba ba ba ba ba

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda Nagtitinda

but s e pinipig

12.

377 b a b a e ng b i b i n g k a ? b a b a e ng l i t s o n ? b a b a e ng m a n o k ? m g a l a l a k i ng m a n o k ? m g a l a l a k i ng a t i s ?

M a g - a a t i s siya. Magkokomiks siya. Magbubutse siya. M a g s u s u m a n sila. M a g - i i s d a sila.

ba ba ba ba ba

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

kandila litson t u r on atis bulaklak

ang ang ang ang ang

ang ang sila sila sila

m g a l a l a k i n g b u t se? m g a l a l a k i ng p i n i p i g ? ng p i n i p i g ? ng s i n i g u w e l a s ? ng k o m i k s ?

Magkakandila sila. Maglilitson sila. Magtuturon sila. M a g - a a t i s sila. Magbubulaklak sila.

DISCUSSION P r e f i x i n g m a g - + r e d u p l i c a t i o n t o t h e r o o t of a noun t u r n s a noun that r e p r e s e n t s a p r o d u c t into a noun that g e n e r a l l y r e p r e s e n t s a ' d e a l e r i n ' o r 'vendor of' the product. Thus, the noun kandila ' c a n d l e ' b e c o m e s the d e r i v e d noun m a g k a k a n d i l a 'candle vend o r '. N o u n s w i t h w o r d s t r e s s on t h e n e x t - t o - l a s t s y l l a -

CUMULATIVE CONVERSION-RESPONSE

ble u s u a l l y lose the s t r e s s in the d e r i v e d f o r m s : t h u s k a n d i l a / k a n d i ' l a ' / -— m a g k a k a n d i l a / m a g k a k a n d i l a ' ' / . In a f e w c a s e s , t h e r e v e r s e p r o c e s s i s o b s e r v a b l e with c e r t a i n s p e a k e r s , who add w o r d s t r e s s t o a n o r i g i n a l l y u n s t r e s s e d p e n u l t i m a t e syll a b l e i n t h e d e r i v e d f o r m : e . g . , m a n o k / m a n o ' k / —• magmamanok /magmama-nok/.

DRILLS

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t . S t u d e n t 1 a s k s a s p e c i f i c q u e s t i o n b a s e d on t h e t e a c h e r ' s statemene. Student 2 gives a brief r e s p o n s e , nominaiizing the v e r b . Student 1

Teacher 1. K u m a k a i n k a m i ng p u t o s a b a h a y . 2. N a g b a b a s a a k o ng l i b r o s a k l a s e . 3. N a n g h i h i r a m si B e n n g p e r a s a tindahan. 4. U m a a k d a si F i d e l ng k u w e n t o s a probinsya. 5. N a n g h i h i n g i a n g m g a l i d e r ng b o t o sa looban. 6. N a g l u i u t o s i n a A l i n g S e l a ng s u m a n sa kusina. 7. B u m i b i l i s i l a ng k a n d i l a s a m a y simbahan. 8. N a n g u n g u h a k a ng b u l a k l a k s a k a p i t bahay. 9. N a g t i t i n d a k a y o ng b i b i n g k a s a p l a s a . 10. N a g b i b i g a y s i y a n g p o l y e t o s a m i t i n g . TRANSLATION

Ano ang Ano ang Ano ang dahan? Ano ang binsya? Ano ang looban?

Teacher

1

i n a a s i k a s o n a m i n sa bahay? i n a a s i k a s o ko sa k l a s e ? i n a a s i k a s o ni B e n s a tin-

P a g k a i n ng puto. P a g b a b a s a ng l i b r o . P a n g h i h i r a m ng p e r a .

i n a a s i k a s o ni F i d e l s a p r o -

P a g - a k d a ng k u w e n t o .

i n a a s i k a s o ng m g a l i d e r s a

P a n g h i h i n g i ng boto.

A n o a n g i n a a s i k a s o ni A l i n g S e l a s a P a g l u l u t o ng s u m a n . kusina? Ano ang i n a a s i k a s o nila sa m a y simP a g b i l i ng k a n d i l a . bahan? A n o ang i n a a s i k a s o m o sa k a p i t b a h a y ? P a n g u n g u h a ng b u l a k l a k . Ano ang i n a a s i k a s o ninyo sa p l a s a ? Ano ang i n a a s i k a s o niya sa miting?

DRILLS

A . 1. H e r s i n g i n g i s b e a u t i f u l .

Student 2

Student Maganda ang p a g - a w i t niya.

P a g t i t i n d a ng b i b i n g k a . P a g b i b i g a y ng p o l y e t o .

378 2. 3. 4. 5.

BEGINNING TAGALOG Her Her Her Her

cooking i s d e l i c i o u s . suffering is excessive. s l e e p i s sound. help i s v o l u n t a r y .

M a s a r a p ang M a s y a d o ang M a s a r a p ang Kusang-loob

pagluluto n i y a . paghihirap niya. pagtulog n i y a . ang pagtulong n i y a .

6. 7. 8. 9. 10.

F i d e l ' s love i s t r u e . A r t h u r ' s r e a d i n g i s good. M a r i o ' s serenading is early. M a m e n g ' s contribution i s p r a i s e w o r t h y . R o s y ' s going to c h u r c h i s r e g u l a r .

Tunay ang p a g m a m a h a l ni F i d e l . M a g a l i n g ang p a g b a s a ni A r t h u r . M a a g a ang p a n g h a h a r a n a ni M a r i o . K a p u r i - p u r i ang p a g - a a b u l o y ni M a m e n g . R e g u l a r ang p a g s i s i m b a ni R o s y .

11. 12. 13. 14. 15.

Their Their Their Their Their

I b a - i b a ang p a g g a g a m o t n i l a . P a r e - p a r e h o ang p a g g a w a n i l a . Importante ang p a g - a a r a l n i l a . T u l u y - t u l o y ang p a g b a b a s a n i l a . N a k a p a g t a t a k a ang p a g - u n l a d n i l a .

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

treatment is different. w o r k m a n s h i p i s the s a m e . studies a r e important. r e a d i n g i s continuous. progress is surprising.

She i s a f i s h vendor. l ' m a f l o w e r vendor. You (sg. ) a r e a lechon v e n d o r . You (pi. ) a r e chicken v e n d o r s . We (you and I) a r e a t i s v e n d o r s . We (she and I) a r e candle v e n d o r s .

7. The woman i s a s u m a n vendor. 8. The m a n i s a s i n i g u w e l a s vendor. 9. The c h i l d r e n a r e c a l a m a n s i v e n d o r s . 10. A n g e l a i s a butse vendor. 1 J.. Aling S e l a i s a bibingka v e n d o r . 12. Kardo and the o t h e r s a r e turon v e n d o r s .

Mag-iisda siya. M a g b u b u i a k l a k ako. M a g l i l i t s o n ka. Magmamanok kayo. M a g - a a t i s tayo. Magkakandila kami. M a g s u s u m a n ang babae. M a g s i s i n i g u w e l a s ang l a l a k i . M a g k a k a l a m a n s i ang m g a bata. Magbubutse si A n g e l a . M a g b i b i b i n g k a si Aling S e l a . Magtuturon si Kardo.

UNIT

XX

VISUAL-CUE PICTURE

379 DRILLS A

P a n u t o : I l a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d . H a l i m b a w a : M i n a m a h a l ni R a y si R o s e . T u n a y ang p a g m a m a h a l ni R a y k a y R o s e . M a t a m i s ang p a g m a m a h a l ni R a y k a y R o s e .

PICTURE

B

P a n u t o : I l a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d . H a l i m b a w a : A r a w ng p i s t a . M a r a m i ang t a o a t m g a t i n d a s a m a y s i m b a h a n . Atbp.

380

BEGINNING TAGALOG PICTURE C

Panuto: Sabihin kung ano ang g i n a g a w a ng m g a tao sa m g a sumusunod na l a r a w a n at t u r a n ang k a n i l a n g trabaho. H a l i m b a w a : Nagtitinda ng b u l a k l a k si Nene. M a g b u b u l a k l a k si Nene.

UNIT XX COMPREHENSION-RESPONSE

381 DRILLS

A. i . 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Si Mang Sebyo ba ang n a m a t a y ? Si Linda ba ang dumating buhat sa p r o b i n s y a ? Si Nita ba ang h i n i m a t a y pagdating na pagdating n i y a ? B i g l a ba ang p a g k a m a t a y ni Mang Sebyo? Si F i d e l ba ang n a k i k i r a m a y k i n a Linda? N a s a p r o b i n s y a ba si Aling S e l a ? K i n a u s a p ba ni Linda ang m a n d a r a s a l tungkol sa p a s i y a m ? Sa Sabado ba ang patapos ng nobena? Sina David at A r t h u r ba ang n a m a h a l a sa p a g k o n t r a t o ng m g a s a s a k y a n p a r a sa libing? Si Aling S e l a ba ang n a g - a b u l o y ng telang pamindong?

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Si Mang Sebyo ba o si Mang Kardo ang n a m a t a y ? Si Linda ba o si Nita ang dumating buhat sa p r o b i n s y a ? Si Nita ba o si Linda ang h i n i m a t a y ? Si F i d e l ba o si A r t h u r ang n a k i k i r a m a y k i n a Linda? Si Aling S e l a b a ' y n a s a p r o b i n s y a o n a s a tabi ng b a n g k a y ? Sa Sabado ba o s a Linggo ang p a t a p o s ? Si A l i n g Lucing ba o si Aling P e l a n g ang n a g - a b u l o y ng t e l a n g pamindong?

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Sino ang n a m a t a y ? Sino ang dumating buhat sa p r o b i n s y a ? B a k i t h i n i m a t a y si Nita? Sino ang n a k i k i r a m a y kina L i n d a ? N a s a a n si Aling S e l a ? Sino ang k i n a u s a p ni Linda tungkol sa p a s i y a m ? Anong a r a w ang patapos? S i n u - s i n o ang n a m a h a l a s a pagkontrato ng m g a s a s a k y a n ? Sino ang n a g - a b u l o y ng telang pamindong? K a i l a n ang libing ni Mang Sebyo?

READING M A G - A R A L TAYO (See P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT XXI K a a r a w a n ni C e i y

Ceiy's Birthday

K a a r a w a n ni C e l y at m a y munting s a l u - s a l o sa k a n i i a n g bahay. Kabilang sa m g a b i s i t a sina George at B e r t a . Berta: (Hahalik, s a b a y abot ng r e g a l o . ) M a l i g a y a n g bati sa iyong k a a r a w a n (1), Cely. Fagpasensiyahan m o na ito, ha (2)? Cely: M a r a m i n g s a l a m a t . Naku, bakit pa k a y o n a g - a b a l a (3)?

I t ' s C e i y ' s b i r t h d a y , and there's a little get-together at h e r house. George and B e r t a a r e among h e r g u e s t s .

m a l i g a - y a m b a ' t i ' sa iyurj k a ' a r a w a - n s e - l i ' h (happy) ( g r e e t i n g ) (birthday) (Cely) p a g p a s e ' n s y a h a n mu na ito'h h a ' h (be patient with) mara'miT] s a l a ' m a ' t naku'h b a - k i t pa k a y u n a g a b a l a ' h

Thank you v e r y m u c h . But you r e a l l y shouldn't h a v e .

I

(Tatanggapin ang r e g a lo at i l a l a g a y sa m e s a ) George: M a l i g a y a n g bati r i n sa iyo, C e l y . Cely: M a r a m i n g s a l a m a t nam a n . Maupo k a y o . Kumuha na k a y o ng gusto ninyong inumin, ha?

( K i s s e s C e l y , giving h e r a p r e s e n t at the s a m e t i m e . ) Happy b i r t h d a y , C e l y . I brought you a l i t t l e p r e s ent.

(Accepts p r e s e n t and l a y s it on the t a b l e ) m a l i g a ' y a m b a ' t i ' r i n sa i y o ' h s e ' l i h

mara'mii] sala'mat nama'n

i

maupu' kayo'h

Happy b i r t h d a y , C e l y .

i

k u m u ' h a na k a y u nar] gustu ninyuri i n u m i ' n h a ' h (get)

[382]

Thanks. Sit down. Help y o u r s e l v e s to w h a t e v e r y o u ' d l i k e to d r i n k , won't you?

UNIT XXI Berta: Huwag mo k a m i n g a l a l a hanin. A s i k a s u h i n m o na ang iba mong m g a b i s i t a .

hwag mu k a m i i ] a l a l a h a - n i ' n

383

i

Don't w o r r y about u s . Go attend to your other g u e s t s .

' a s i k a s u hin mu na* 'iba muq mar|a b i s i - t a - h (attend to)

George: B e r t a , m a k i a b o t nga ng isang serbesa.

be-rta-h

Berta: O, heto. Orange juice na lang ang a k i n .

I 'o'h h e ' t o ' h

m a k i a b u t r|a- nar| isac| s e r b e - s a - h (please-get) (beer)

t

. ' o - r e y n s d y u ' s na lar| ar| a - k i ' n (orange j u i c e )

Cely: ^ ^-.i — l i O, n a k a h a i n na (4). Halina 'o'h n a k a h a ' ' i n na-h h a l i - n a kayo-h k a y o . B a h a l a na kayong (set) (come) m a g p a s e n s i y a sa handa ko, ha? baha-la- na kayur) m a g p a s e ' n s y a s a (to-be-patient )

B e r t a , will you p l e a s e get me a beer? H e r e . I ' l l j u s t have some orange juice. The f o o d ' s r e a d y . Come on. But you have to put up with what I h a v e .

handa ko'h h a h (food-forthe f e a s t ) George: í Naku, p a g p a p a s e n s i y a h a n naku'h p a g p a - p a s e ' n s y a h a n pa ba ito'h pa ba ito? M a y litson, en(be - p a t i e n t - with ) s a l a d a , pritong manok, i l u m p i a (5), p a n s i t (6), at m e y l i t s o ' n ' e n s a l a ' d a h p r i ' t u m m a n o ' k m a t a m i s . Ano pa ang ha(salad) (fried chicken) hanapin n a m i n ? . ,1 lumpya-' pansi't 'atmatami's (spring (noodle) roll) • ,1 'anu par| h a ' h a n a ' p i n n a ' m i ' n (will-look-for) Cely: s i ' g e ' h b a - s t a k a ' ' i n naq k a ' ' i ' n h a ' h Sige. B a s t a k a i n nang (just) (eat and e a t ) kain, h a ? O, B e r t a , tikm a n mo n a m a n ang lum-W pia ko. 'o h b e ' r t a ' h t i k m a n mu n a m a n an l u m p y a ' ko'h (to-be tasted) Berta: Oo, huwag kang m a g - a l a l a . Heto nga at k a i n na nang k a i n , e. George: P a k i p a s a mo nga, B e r t a , ang litson. At p a k i l a g a y m o sa tabi ang s a r s a .

'o' 'o-h hwag kar| m a g a l a l a ' h (worry)

he'tu r|a t

Put up with t h i s ? T h e r e ' s lechon, s a l a d , f r i e d chicken, l u m p i a . p a n s i t . and dess e r t . What m o r e could we a s k for?

T h a t ' s the way. Take plenty. B e r t a , how about t r y i n g \ my lumpia?

Don't w o r r y . We a r e e a t i n g .

ka*'in na nar) k a - ' i n e ' h pakipa'sa mu r|a' b e ' r t a 'arj l i t s o ' n (please p a s s ) r— 'at p a k i l a g a y mu sa tabi arj s a ' r s a ' h ( p l e a s e put)

Cely: t O, s i g e . Ubusin ninyo ang 'o'h s i ' g e ' h 'ubu' sin nyo - handa - ko'h h a ' h handa ko, ha? Huwag na kayong m a h i y a (7). hwag na kayur| m a h i y a " ' George: C e l y , ang s a r a p ng m a t a - s e ' l i ' h 'ar| s a r a p nari m a t a m i s na g i n a w a - m o ' h — ^ m i s na g i n a w a mo. Ano 'anu ba ito'h ba ito?

Will you p l e a s e p a s s the lechon, B e r t a ? And p l e a s e put some s a u c e by it.

Go a h e a d . F i n i s h up e v e r y thing, won't you? Don't hold back. C e l y , the d e s s e r t you m a d e i s d e l i c i o u s . What i s it?

384 Cely: A . . . m a k a p u n o ( 8 ) i y a n . O, hayaan mo, ipagbubukod k i t a ng m a i u u w i .

Berta: Naku, huwag na. Binabati l a n g n a m a n n i y a , e.

BEGINNING 'a-h

makapunu- ya-n

.

'o'h

TAGALOG haya' 'an m o i

.

'ipagbu-bukud k i t a naq ma-'iyu'Vwi' (will-put(can-be-taken-home) aside -for) naku'h

1

' ll hwag na-h

bina'ba-tila-q (complimenting )

, I n a m a n nya e'h Cely: -, I A b a , t a l a g a n g g a n o o n . Su- ' a b a - h talaga."| g a n o n m a sama kapag binabati (9). I kapag bina-ba-ti - ' (when) George: A...siyanga ba?

—- , 1 — 'a h syana- ba-h

Cely: Oo, m a g t a t a m p o a k o k u n g hindi m o tatanggapin.

'o-'o-h

talaga'h

i

suma'sa'mah (going)

t

I

B u t t h a t ' s t h e w a y we do things. When you p r a i s e s o m e t h i n g , it g o e s w i t h you.

t

ta-tar)gapi-n (will-be - r e c e i v e d )

AND

STRUCTURAL

(1) M a l i g a y a n g b a t i s a i y o n g k a a r a w a n l i t e r a l l y m e a n s ' H a p p y g r e e t i n g on y o u r b i r t h d a y . ' (2) A p r e s e n t i s a l w a y s a c c o m p a n i e d b y a p o l o g i e s f o r i t s b e i n g u n w o r t h y of t h e r e c e i v e r a n d b y r e q u e s t s t o e x c u s e it a n d i t s g i v e r . A p a r t y - g i v e r apologizes for h i s / h e r p a r t y and the things p r e p a r e d f o r t h e g u e s t s . (Cf. U n i t XVI, N o t e 5 . ) (3) B a k i t p a k a y o n a g - a b a l a ('Why d i d y o u h a v e t o bother?') is a set e x p r e s s i o n which a r e c e i v e r a s k s the giver b e f o r e taking the p r e s e n t . The r e c e i v e r d o e s n o t a c c e p t it t o o e a g e r l y o r o p e n i t i n t h e p r e s e n c e of t h e g i v e r , who w o u l d f e e l e m b a r r a s s e d if h e d i d ( b e c a u s e of i t s i n a d e q u a c y ) . (4) N a k a h a i n na i s a n e x p r e s s i o n w h i c h m e a n s the 'table is set, dinner is s e r v e d ' . (5) L u m p i a i s m a d e of c h o p p e d s a u t e e d v e g e t a b l e s , p o r k , and s h r i m p , w r a p p e d in thin, t a s t e l e s s dough and e a t e n with sauce.

DRILLS I.

AND

You w i l l ? W e l l , t h a n k s a lot.

NOTES

(6) P a n s i t i s a p o p u l a r p a r t y d i s h m a d e of n o o d l e s s a u t e e d in v a r i o u s i n g r e d i e n t s such a s chopped shrimp, pork, vegetables, etc. Filipinos s h a r e in the C h i n e s e belief that n o o d l e s signify long life; hence, p a n s i t is a l w a y s s e r v e d during birthdays. (7) At a p a r t y , g u e s t s a r e o f f e r e d f o o d a g a i n and again, a r e r e p e a t e d l y a s k e d to eat s o m e m o r e a n d t o l d t o f e e l a t h o m e . ' Set e x p r e s s i o n s f o r t h i s a r e n u m e r o u s , the m o s t c o m m o n being K u m a i n kayong m a b u t i , huwag na kayong m a h i y a 'Eat well; d o n ' t b e shy. ' (8) M a k a p u n o i s a c o n f e c t i o n m a d e f r o m p r e m i u m c o c o n u t s (coconuts which a r e all m e a t and no juice). (9) T h e p r a c t i c e of w r a p p i n g u p s o m e t h i n g s for visitors, already seen during fiestas, is true of a n y t y p e of p a r t y . H e r e , s i n c e t h e o b j e c t w a s p r a i s e d , t h e h o s t e s s i s i n s i s t e n t t h a t it b e t a k e n .

GRAMMAR

COMMANDS

EXAMPLES A . 1. M a t u l o g k a .

Oh no, d o n ' t b o t h e r . H e was just paying a compliment.

Y e s , I ' l l f e e l b a d if you d o n ' t t a k e it.

1 m a r a ' m i r ) s a l a ' m a ' t fcnr ha-h

CULTURAL

Oh, t h a t ' s m a c a p u n o . L e t m e set s o m e a s i d e for you to take home.

Really?

magta-tampo- ko'h (will s u l k )

kin*| h i n d i ' m u George: Talaga? M a r a m i n g salam a t , ha?

I

Go t o s l e e p .

UNIT 2. 3. 4. 5. 6.

XXI

385

Maupo kayo. M a g - a b o t ka ng s e r b e s a . Tumingin kayo rito. Lumakad na kayo hangga't m a l i w a n a g pa. Kumuha na kayo ng gusto ninyong inumin, ha?

[Sit down.] Get (reach f o r ) a b e e r o v e r . [Look here.] [ Y o u ' d b e t t e r go now while i t ' s still d a y l i g h t . ] [Help y o u r s e l v e s to whatever you'd like to drink, won't you?]

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Ulitin m o . Ubusin ninyo ang handa ko, ha? T i k m a n m o naman ang lumpia ko. I p a g - a b o t m o ako ng s e r b e s a . Ituro m o ang Sebu. Sige. Ubusin na po ninyo iyan. M a m a , dalian ho ninyo.

[Repeat.] [ F i n i s h up e v e r y t h i n g , won't you?] [ T r y m y lumpia. t o o . ] Get ( r e a c h f o r ) a b e e r f o r m e . [ P o i n t to Cebu.] [ C o m e on. Drink it down.] [ M i s t e r , please h u r r y . ]

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Huwag Huwag Huwag Huwag Huwag Huwag

kang sumayaw. kang maupo. kang m a g - a l a l a . kang matulog. na kayong m a h i y a . na po kayong m a g - a b a l a .

Don't dance. Don't sit down. [Don't w o r r y . ] Don't go to sleep. [Don't hold back.] [ P l e a s e don't b o t h e r . ]

D. 1. 2. 3. 4.

Huwag Huwag Huwag Huwag

mong abutin ang s e r b e s a . m o kaming alalahanin. m o akong ipag-abot ng s e r b e s a . ninyong abutan ng s e r b e s a si G e o r g e .

Don't get (reach f o r ) the b e e r . [Don't w o r r y about u s . ] Don't get (reach f o r ) a b e e r f o r m e . Don't g i v e a b e e r to G e o r g e .

Basic F o r m of V e r b

Second P e r s o n Pronoun

A c t o r Focus

ka/kayo

Other F o c u s

mo/ninyo

Negative Particle

Second P e r s o n Pronoun ( ka/kayo

Huwag

n^eir

")

-n

mo/ninyo )

Basic F o r m of V e r b Actor Focus Other F o c u s

a. A f f i r m a t i v e commands a r e e x p r e s s e d b y the b a s i c f o r m of a v e r b plus a s e c o n d - p e r s o n pronoun: ka or kayo in A c t o r - f o c u s constructions ( e x a m p l e s A ) , m o or ninyo in other f o c u s constructions ( e x a m p l e s B).

(

b. N e g a t i v e commands a r e e x p r e s s e d by huwag plus a s e c o n d - p e r s o n pronoun plus the l i n k e r /- t h e m ? 3. B o y , w i l l you p l e a s e b r i n g N e n e a b o o k ? B o y , w i l l you p l e a s e b r i n g N e n e a b o o k ? 4 . C e l y , w i l l you p l e a s e r e t u r n t o h i m ? C e l y , w i l l you p l e a s e r e t u r n to. h i m ? 5. R a y , w i l l you p l e a s e a s k C e l y f o r s o m e p a n s i t ? R a y , w i l l you p l e a s e a s k C e l y f o r s o m e p a n s i t ?

Student A n g e l a , m a k i h i r a m ka nga sa kaniya. A n g e l a , p a k i h i r a m a n m o nga siya. B e n , m a k i b a y a d k a nga sa k a n i l a . B e n , p a k i b a y a r a n m o nga s i l a . B o y , m a k i d a l a k a nga ng l i b r o k a y N e n e . B o y , p a k i d a l h a n m o nga ng l i b r o s i N e n e . Cely, m a k i b a l i k ka nga sa kaniya. Cely, pakibalikan m o nga siya. R a y , m a k i h i n g i k a n g a ng p a n s i t k a y C e l y . R a y , p a k i h i n g a n m o n g a ng p a n s i t s i C e l y .

I n s t r u c t i o n s : T h e u n d e r l i n i n g s in t h e f o l l o w i n g E n g l i s h s e n t e n c e s a r e d e s i g n e d t o s u g g e s t t h e c o n t r a s t b e t w e e n A c t o r f o c u s and B e n e f a c t i v e f o c u s in T a g a l o g .

398

BEGINNING Teacher

C. 1. N e n e , w i l l you p l e a s e buy a d r e s s f o r h e r ? N e n e , w i l l you p l e a s e buy a d r e s s f o r h e r ? 2. F i d e l , w i l l you p l e a s e b o r r o w a b o o k f o r m e ? F i d e l , w i l l you p l e a s e b o r r o w a b o o k f o r m e ? 3. E d d i e , w i l l you p l e a s e s q u e e z e s o m e c a l a m a n s i for them? E d d i e , w i l l you p l e a s e s q u e e z e s o m e c a l a m a n s i for them? 4 . T e n t a y , w i l l you p l e a s e a s k s o m e m o n e y f o r u s ( h i m and m e )? T e n t a y , w i l l you p l e a s e a s k s o m e m o n e y f o r u s ( h i m a n d m e )? 5. R o s e , w i l l you p l e a s e l o o k f o r a h o u s e f o r N e n e ? R o s e , w i l l you p l e a s e l o o k f o r a h o u s e f o r Nene?

TAGALOG Student N e n e , m a k i b i l i ka nga ng d a m i t p a r a s a k a n i y a . N e n e , i p a k i b i l i m o nga s i y a ng d a m i t . F i d e l , m a k i h i r a m ka nga ng l i b r o p a r a sa akin. F i d e l , i p a k i h i r a m m o n g a a k o ng l i b r o . E d d i e , m a k i p i g a k a n g a ng k a l a m a n s i p a r a s a kanila. E d d i e , i p a k i p a g p i g a m o n g a s i l a ng k a l a m a n s i . T e n t a y , m a k i h i n g i k a nga ng p e r a p a r a s a a m i n . T e n t a y , i p a k i p a n g h i n g i m o n g a k a m i ng p e r a . R o s e , m a k i h a n a p k a n g a ng b a h a y p a r a k a y N e n e . R o s e , i p a k i h a n a p m o n g a ng b a h a y s i N e n e .

I n s t r u c t i o n s : T h e u n d e r l i n i n g s in the f o l l o w i n g E n g l i s h s e n t e n c e s a r e d e s i g n e d t o s u g g e s t t h e d i f f e r e n t f o c u s e s in T a g a l o g , e x p r e s s i n g not r e q u e s t s but r e p o r t s of s o m e o n e h a v i n g done a n o t h e r a favor. Teacher

Student

D. 1. N e n e bought a d r e s s f o r you. N e n e bought t h e d r e s s f o r you. N e n e bought t h e d r e s s f o r you. 2. Y o u '11 s q u e e z e s o m e c a l a m a n s i s f o r E d d i e . Y o u ' l l s q u e e z e the c a l a m a n s i s f o r E d d i e . You'll squeeze some c a l a m a n s i s for Eddie. 3. R o s e l o o k e d f o r a h o u s e f o r N e n e . R o s e l o o k e d f o r the h o u s e f o r N e n e . R o s e l o o k e d f o r the h o u s e f o r N e n e . 4 . F i d e l ' s b o r r o w i n g a book f o r m e at t h e s t o r e .

N a k i b i l i ng d a m i t s i N e n e p a r a s a iyo. P i n a k i b i l i ni N e n e ang d a m i t p a r a s a iyo. I p i n a k i b i l i ka ni N e n e ng d a m i t . M a k i k i p i g a k a ng k a l a m a n s i p a r a k a y E d d i e . P a k i k i p i g a m o ang k a l a m a n s i p a r a k a y E d d i e . I p a k i k i p a g p i g a m o ng k a l a m a n s i s i E d d i e . N a k i h a n a p ng b a h a y s i R o s e p a r a k a y N e n e . P i n a k i h a n a p ni R o s e ang b a h a y p a r a k a y N e n e . I p i n a k i h a n a p ni R o s e ng b a h a y si N e n e . N a k i k i h i r a m ng i i b r o si F i d e l p a r a s a a k i n s a tindahan.

F i d e l ' s borrowing the book for m e at the s t o r e . Fidel's 3. We (he We (he Tentay. We (he Tentay.

borrowing the and I ) w i l l a s k and I ) w i l l a s k and I ) w i l l a s k

P i n a k i k i h i r a m ni F i d e l ang l i b r o p a r a s a a k i n s a tindahan. b o o k f o r m e a t the s t o r e . I p i n a k i k i h i r a m a k o ng l i b r o ni F i d e l s a t i n d a h a n . you f o r m o n e y f o r T e n t a y . M a k i k i h i n g i k a m i ng p e r a s a iyo p a r a k a y T e n t a y . P a k i k i h i n g i n a m i n ang p e r a s a i y o p a r a k a y T e n you f o r t h e m o n e y f o r tay. P a k i k i h i n g a n k a n a m i n ng p e r a p a r a k a y T e n t a y . you f o r s o m e m o n e y f o r

DISCUSSION Not a l l A c t o r - f o c u s t r a n s i t i v e v e r b s h a v e s p e c i a l r e q u e s t f o r m s . A c t o r - f o c u s v e r b s like pumunta, t h a t t a k e a L o c a t i v e - o b j e c t c o m p l e m e n t but not a n o b j e c t c o m p l e m e n t , do not h a v e s p e c i a l r e q u e s t f o r m s : t h u s , t h e r e i s no M a k i p u n t a k a s a p a l e n g k e with a r e q u e s t m e a n i n g , but o n l y P u m u n t a k a n g a s a p a l e n g k e ' P l e a s e go t o t h e m a r k e t . ' I n t r a n s i t i v e v e r b s in f o c u s c o n s t r u c t i o n s o t h e r t h a n A c t o r f o c u s , on the o t h e r hand, g e n e r a l l y do h a v e s p e c i a l r e q u e s t f o r m s : e . g . , P a k i p u n t a h a n m o ang T a t a y ' P l e a s e go to F a t h e r . ' In a d d i t i o n t o s p e c i a l r e q u e s t f o r m s and t h e ins e r t i o n of t h e e n c l i t i c nga into c o m m a n d s , T a g a l o g m a y e x p r e s s the e q u i v a l e n t of E n g l i s h ' p l e a s e ' with the f i x e d e x p r e s s i o n u t a n g na l o o b . T h i s f i x e d exp r e s s i o n , however, connotes m o r e than p o l i t e n e s s ; it a l s o m e a n s i n d e b t e d n e s s f o r s o m e f a v o r r e c e i v e d ( s e e U n i t X , Note 11). It i s not o f t e n u s e d e x c e p t f o r the m o s t u r g e n t r e q u e s t s ( p l e a s , f o r e x a m p l e ) o r in e x t r e m e l y f o r m a l speech or writing. R e q u e s t s n e e d not a l w a y s b e e x p r e s s e d by the s p e c i a l r e q u e s t f o r m s or the c o m m a n d - p l u s - n g a .

T h e a d d i t i o n of w o r d s l i k e n a m a n o r ha o r i n t o n a t i o n a l o n e i s o f t e n enough t o t u r n a c o m m a n d into a r e q u e s t . T h u s , T i k m a n m o n a m a n ang l u m p i a k o i s a s m u c h a r e q u e s t a s P a k i t i k m a n m o n g a ang l u m p i a k o . T a g a l o g r e q u e s t s a r e not n o r m a l l y made negative. The special request f o r m s never o c c u r with huwag o r a n y o t h e r n e g a t i v e p a r t i c l e , and when the c o n s t r u c t i o n with nga i s m a d e n e g a t i v e , it i s f e l t t o b e a c o m m a n d , not a r e q u e s t . R e q u e s t s in T a g a l o g c a n b e c o m p a r e d t o "pol i t e q u e s t i o n s " in E n g l i s h , w h e r e one o f t e n sugg e s t s r a t h e r t h a n c o m m a n d s when t h e s i t u a t i o n c a l l s for deference, r e s p e c t , or special politeness. W h e r e E n g l i s h u s e s 'Would you shut t h e d o o r , p l e a s e ? ' , ' W i l l you hand m e t h e s a l a d ? ' , e t c . , T a galog will probably u s e a r e q u e s t c o n s t r u c t i o n : P a k i s a r a nga ang pinto. M a k i a b o t n g a ng e n s a l a d a . A s w a s s a i d in the p r e s e n t a t i o n , a l l t h e r e q u e s t v e r b s a r e i n f l e c t a b l e f o r a l l t h r e e a s p e c t s and t h e a s p e c t f o r m a t i o n i s r e g u l a r . When t h e y a r e s o inf l e c t e d , t h e y do not e x p r e s s a r e q u e s t but r a t h e r a r e p o r t of a p a s t or p r e s e n t o r p r o s p e c t i v e r e -

UNIT q u e s t , l i k e ' I ' l l a s k h i m t o d o s o m e t h i n g f o r m e . ' Inf l e e t e d f o r m s do not in any way e x p r e s s what d i f f e r -

III. A T T R I B U T I O N :

XXI

399

ence t h e r e is b e t w e e n 'Will you p l e a s e c l o s e the d o o r ' and 'Would you p l e a s e c l o s e the door. '

VERBS AND ADJECTIVE

PHRASES

EXAMPLES A . 1. Si G e o r g e a n g m a m a n g t u m a t a w a . 2. A n g t i t s e r a n g t a o n g d u m a r a t i n g .

The m a n laughing is George. The p e r s o n coming is the teacher.

B . 1. A n g s a r a p n g m a t a m i s n a g i n a w a m o . 2. M a s a s a k t i n a n g k a l a b a w n a b i n i l i n i y a s a probinsya. 3. M a s a s a k t i n a n g k a l a b a w n a b i n i l i n i E r n e s t o .

[How d e l i c i o u s the d e s s e r t you m a d e is.] T h e c a r a b a o t h a t he bought in t h e p r o v i n c e i s

C . 1. A n g m a n i k a n g p a r a k a y N e n e a n g p i n a k a m a ganda. 2. M a s a y a a n g b a l i t a n g t u n g k o l s a k a n i y a . 3. A n g s e r b e s a n g n a s a m e s a a n g g u s t o n i George.

The m o s t beautiful one is the doll f o r Nene.

D. 1. Si G e o r g e a n g t u m a t a w a n g m a r n a . 2. A n g t i t s e r a n g d u m a r a t i n g n a t a o .

The m a n laughing is George. The p e r s o n coming is the teacher.

E . 1. A n g s a r a p n g g i n a w a m o n g m a t a m i s . 1. M a s a s a k t i n a n g b i n i l i n i y a n g k a l a b a w s a probinsya. 3. M a s a s a k t i n a n g b i n i l i n g k a l a b a w n i E r n e s t o . 4. M a s a s a k t i n a n g b i n i l i n g k a l a b a w ng b e t m e d .

How d e l i c i o u s the d e s s e r t you m a d e is. T h e c a r a b a o that h e bought in t h e p r o v i n c e i s

F . 1. A n g p a r a k a y N e n e n g m a n i k a a n g p i n a k a m a ganda. 2. M a s a y a a n g t u n g k o l s a k a n i y a n g b a l i t a . 3. A n g n a s a m e s a n g s e r b e s a a n g g u s t o n i George.

The m o s t b e a u t i f u l one is the doll f o r Nene.

ATTRIBUTIVE

LINKER

The c a r a b a o E r n e s t o bought is

-ng -ng na

sickly.

The n e w s about h i m is good. T h e t h i n g t h a t G e o r g e l i k e s i s the b e e r on t h e t a b l e .

The c a r a b a o E r n e s t o bought is sickly. The c a r a b a o the v e t e r i n a r i a n bought is

sickly.

sickly.

The n e w s about h i m is good. T h e t h i n g t h a t G e o r g e l i k e s i s t h e b e e r on the t a b l e .

NOUN mama matami s manika

tumatawa ginawa m o para kay Tentay

sickly.

LINKER -ng na -ng

ATTRIBUTIVE tumatawa ginawa m o p a r a kay Tentay

mama matamis manika

V e r b s (with o r without a c c o m p a n y i n g a c t o r - c o m p i e m e n t s ) ( e x a m p l e s A , B , D, E ) a n d a d j e c t i v e p h r a s e s ( e x a m p l e s C, F ) m a y b e u s e d a t t r i u t i v e l y : t h a t i s , a s m o d i f i e r s of n o u n s . b. L i k e s i m p l e a t t r i b u t i v e a d j e c t i v e s , a t t r i b u t i v e v e r b s a n d p h r a s e s m a y e i t h e r f o l l o w or p r e c e d e t h e noun t h e y m o d i f y ( c o m p a r e e x a m p l e s A, B, C to D, E , F ) . c . T h e l i n k e r /-~~\/ r e p l a c e s a f i n a l / - h / , / - '/, or / - n / , while / n a / follows any other consonant. d. W h e n a n o n - A c t o r f o c u s v e r b o c c u r s with i t s a c t o r - c o m p l e m e n t s bef o r e t h e n o u n it m o d i f i e s , t w o t h i n g s h a p p e n . W h e n t h e a c t o r c o m p l e m e n t is a ng^-pronoun, the v e r b + c o m p l e m e n t c o n s t r u c t i o n is linked to t h e n o u n it m o d i f i e s by /—r|/ a p p e n d e d t o t h e p r o n o u n ( e x a m p l e s E . l - 2 ) ; w h e n it i s a n g - p h r a s e ( e i t h e r a n i + p e r s o n n a m e o r n £ + a n y o t h e r noun), the noun is p l a c e d b e t w e e n the v e r b and the c o m p l e m e n t , a g a i n with the l i n k e r / - • ) / ( e x a m p l e s E.3-4). CONVERSION RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r m a k e s a s t a t e m e n t . S t u d e n t 1 c o n v e r t s t h i s t o a q u e s t i o n , w h i c h h e a s k s of Stu-

400

BEGINNING

TAGALOG

dent 2. T h e l a t t e r g i v e s a n a f f i r m a t i v e r e s p o n s e and c h a n g e s t h e o r d e r of t h e noun and modifier. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Student i

I G u s t o k o ang m a t a m i s na m a s a r a p . G u s t o k o ang s e r b e s a n g m a l a m i g . K a i l a n g a n n i y a ang b i n a t a n g m a y a m a n . K a i l a n g a n n i y a ang l u g a r na m a g i n a w . A y a w n i y a ng a t i s na n a p a k a m a h a l .

. t G u s t o b a n i y a ang m a t a m i s na m a s a r a p ? G u s t o b a n i y a ang s e r b e s a n g m a l a m i g ? K a i l a n g a n b a n i y a ang b i n a t a n g m a y a m a n ? K a i l a n g a n b a n i y a ang l u g a r na m a g i n a w ? A y a w ba n i y a ng a t i s na n a p a k a m a h a l ? Student 2

-nJ Oo. Oo. Oo. Oo. Oo. 6. 7. 8. 9. 10.

G u s t o n i y a ang m a s a r a p na m a t a m i s . G u s t o n i y a ang m a l a m i g na s e r b e s a . K a i l a n g a n n i y a ang m a y a m a n g b i n a t a . K a i l a n g a n n i y a ang m a g i n a w na l u g a r . A y a w n i y a ng n a p a k a m a h a l na a t i s .

Pumupusta siya sa kandidatong dumarating. Tumutulong siya sa dalagang bumabayo. N a k i k i r a m a y siya sa babaing nagdadalamhati. N a g a g a l i t s i y a s a a song n g u m a n g a k n g a k . Nagbibigay siya sa m g a taong naghihirap. Oo. Oo. Oo. Oo. Oo.

P u m u p u s t a s i y a s a d u m a r a t i n g na k a n d i d a t o . Tumutulong siya sa bumabayong dalaga. N a k i k i r a m a y siya sa nagdadalamhating babae. N a g a g a l i t s i y a s a n g u m a n g a k n g a k na a s o . N a g b i b i g a y s i y a s a m g a n a g h i h i r a p na t a o .

11. H i n a n a p n i l a ang t i t s e r na u m a l i s . 12. H i n i n t a y n i l a ang k a n i l a n g k a i b i g a n g n a g t r a baho. 13. T i n a wag n i l a ang l i d e r na t u m u l o n g . 14. T i n a n g k i l i k n i l a ang m a n u n u l a t na u m a k d a . 15. T i n a n g g a p n i l a ang k a n i y a n g p e r a n g k i n u h a . Oo. Oo. Oo. Oo. Oo.

TRANSLATION DRILL

H i n a n a p ba n i l a ang t i t s e r na u m a l i s ? H i n i n t a y ba n i l a ang k a n i l a n g k a i b i g a n g n a g t r a b a h o ? T i n a wag ba n i l a ang l i d e r na t u m u l o n g ? T i n a n g k i l i k ba n i l a ang m a n u n u l a t na u m a k d a ? T i n a n g g a p ba n i l a ang k a n i y a n g p e r a n g k i n u h a ?

H i n a n a p n i l a ang u m a l i s na t i t s e r . H i n i n t a y n i l a ang k a n i l a n g n a g t r a b a h o n g k a i b i g a n . T i n a w a g n i l a ang t u m u l o n g na l i d e r . T i n a n g K i l i k n i l a ang u m a k d a n g m a n u n u l a t . T i n a n g g a p n i l a ang k a n i y a n g k i n u h a n g p e r a .

16. M a n g a n g a i l a n g a n ng p e r a ang b a b a i n g m a n g a nganak. 17. I p a g b a b a l o t ng p a g k a i n ang b i s i t a n g d a r a t i n g . 18. B i b i g y a n ng r e l y e n o ang m a t a t a n d a n g t u t u l o n g . 19. M a g p a p a d a l a ng t u r o n ang k a n i y a n g k a p a t i d na uuwi. 2 0. M a n g u n g u t a n g ng p e r a ang t a o n g m a g t a t r a b a h o . Oo. Oo. Oo. Oo. Oo.

Pumupusta ba siya sa kandidatong dumarating? T u m u t u l o n g ba s i y a s a d a l a g a n g b u m a b a y o ? N a k i k i r a m a y ba siya sa babaing nagdadalamhati? Nagagalit ba siya sa asong ngumangakngak? Nagbibigay ba siya sa m g a taong naghihirap?

M a n g a n g a i l a n g a n b a ng p e r a ang b a b a i n g m a n g a n g a nak? I p a g b a b a l o t ba ng p a g k a i n ang b i s i t a n g d a r a t i n g ? B i b i g y a n ba ng r e l y e n o ang m a t a t a n d a n g t u t u l o n g ? M a g p a p a d a l a b a ng t u r o n a n g k a n i y a n g k a p a t i d na uuwi? M a n g u n g u t a n g b a ng p e r a ang t a o n g m a g t a t r a b a h o ?

M a n g a n g a i l a n g a n ng p e r a ang m a n g a n g a n a k na b a b a e . I p a g b a b a l o t ng p a g k a i n ang d a r a t i n g na b i s i t a . B i b i g y a n ng r e l y e n o ang tutulong na m a t a t a n d a . M a g p a p a d a l a ng t u r o n ang k a n i y a n g uuwing k a p a t i d . M a n g u n g u t a n g ng p e r a ang m a g t a t r a b a h o n g t a o .

(Patterned Sentences)

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s e n t e n c e in E n g l i s h , w h i c h Student 1 t r a n s l a t e s with t h e a t t r i b u t i v e f o l lowing t h e noun a n d Student 2 t r a n s l a t e s with t h e a t t r i b u t i v e p r e c e d i n g t h e noun. Teacher 1. T h e t e a c h e r c o m i n g i s n i c e . 2. T h e m a n f i s h i n g i s h a r d w o r k i n g . 3. T h e S c o t c h b e i n g bought at t h e s t o r e i s good.

Student i M a b a i t ang t i t s e r na d u m a r a t i n g . M a s i p a g ang l a l a k i n g n a n g i n g i s d a . M a h u s a y ang S c o t c h na b i n i b i l i s a t i n d a h a n .

UNIT XXI 4. The young l a d y who l e f t w a s Luningning. 5. The m a n who h e l p e d w a s E r n e s t o .

401

Si Luningning ang d a l a g a n g u m a l i s . Si E r n e s t o ang l a l a k i n g tumulong.

Student 2 M a b a i t ang d u m a r a t i n g na t i t s e r . M a s i p a g ang n a n g i n g i s d a n g l a l a k i . M a h u s a y ang binibiling Scotch sa tindahan. Si Luningning ang u m a l i s na d a l a g a . Si E r n e s t o ang tumulong na l a l a k i . 6. The woman a r r i v i n g t o m o r r o w i s a t e a c h e r . 7. The young m a n f i n i s h i n g in M a r c h i s a v e t e r i narian. 8. The child eating i s l e a v i n g t o m o r r o w . 9. The p e r s o n who e n t e r e d a r r i v e d l a s t night. 10. The t e a c h e r attending t o m o r r o w i s studying now.

T i t s e r ang babaing d a r a t i n g bukas. B e t m e d ang binatang m a t a t a p o s sa M a r s o . A a l i s b u k a s ang batang k u m a k a i n . Dumating k a g a b i ang taong p u m a s o k . N a g - a a r a l ngayon ang t i t s e r na dadalo b u k a s .

T i t s e r ang d a r a t i n g na b a b a e b u k a s . B e t m e d ang m a t a t a p o s na b i n a t a sa M a r s o . A a l i s b u k a s ang k u m a k a i n g bata. Dumating k a g a b i ang p u m a s o k na tao. N a g - a a r a l ngayon ang dadalong t i t s e r b u k a s . TRANSLATION DRILL ( T r i p l e t S e n t e n c e s ) I n s t r u c t i o n s : The t h r e e s e n t e n c e s in e a c h group a r e g i v e n in i m p e r f e c t i v e , p e r f e c t i v e , and f u t u r e a s p e c t . Teacher

Student i

1. The m a n r e a d i n g i s M r . R e y e s . The m a n who r e a d i s M r . R e y e s . The m a n who's going to r e a d i s M r . R e y e s .

Si G. R e y e s ang l a l a k i n g b u m a b a s a . Si G. R e y e s ang l a l a k i n g b u m a s a . Si G. R e y e s ang l a l a k i n g b a b a s a .

2. The woman squeezing (the c a l a m a n s i ) i s Tentay. The woman who s q u e e z e d (the c a l a m a n s i ) i s Tentay. The woman who's going to s q u e e z e (the c a l a m a n s i ) i s Tentay.

Si T e n t a y ang babaing n a g p i p i g a . Si T e n t a y ang babaing n a g p i g a . Si T e n t a y ang babaing m a g p i p i g a .

Student 2 Si G. R e y e s ang b u m a b a s a n g l a l a k i . Si G. R e y e s ang b u m a s a n g l a l a k i . Si G. R e y e s ang b a b a s a n g l a l a k i . Si Tentay ang n a g p i p i g a n g b a b a e . Si T e n t a y ang nagpigang b a b a e . Si T e n t a y ang m a g p i p i g a n g babae. 3. The young m a n s e r e n a d i n g i s m y f r i e n d . The young m a n who s e r e n a d e d i s m y f r i e n d . The young m a n w h o ' s going to s e r e n a d e i s m y friend.

K a i b i g a n ko ang binatang n a n g h a h a r a n a . Kaibigan ko ang binatang n a n g h a r a n a . K a i b i g a n ko ang binatang m a n g h a h a r a n a .

4. The d r e s s being bought by Nene i s p r e t t y . The d r e s s bought by Nene i s p r e t t y . The d r e s s to be bought by Nene i s p r e t t y .

M a g a n d a ang d a m i t na b i n i b i l i ni Nene. M a g a n d a ang d a m i t na b i n i l i ni Nene. M a g a n d a ang d a m i t na bibilhin ni Nene.

K a i b i g a n ko ang n a n g h a h a r a n a n g binata. Kaibigan ko ang n a n g h a r a n a n g binata. K a i b i g a n ko ang m a n g h a h a r a n a n g binata. M a g a n d a ang binibiling d a m i t ni Nene. M a g a n d a ang biniling d a m i t ni Nene. M a g a n d a ang bibilhing d a m i t ni Nene. 5. The m o n e y being b o r r o w e d by Ben i s m i n e . The m o n e y b o r r o w e d by Ben i s m i n e . The m o n e y to be b o r r o w e d by Ben i s m i n e .

A k i n ang h i n i h i r a m na p e r a ni Ben. Akin ang h i n i r a m na p e r a ni Ben. Akin ang h i h i r a m i n g p e r a ni Ben.

402

BEGINNING

6. T h e w o m a n I ' m b u y i n g f r o m i s A l i n g N e n a . The woman I bought f r o m is Aline Nena. The w o m a n I ' m going to buy f r o m is Aling Nena.

TAGALOG Si A l i n g N e n a a n g b a b a i n g b i n i b i l h a n k o . Si A l i n g N e n a a n g b a b a i n g b i n i l h a n k o . Si A l i n g N e n a a n g b a b a i n g b i b i l h a n k o .

A k i n a n g p e r a n g h i n i h i r a m ni B e n . A k i n a n g p e r a n g h i n i r a m ni B e n . A k i n ang p e r a n g h i h i r a m i n ni Ben. Si A l i n g N e n a a n g b i n i b i l h a n k o n g b a b a e . Si A l i n g N e n a a n g b i n i l h a n k o n g b a b a e . Si A l i n g N e n a a n g b i b i l h a n k o n g b a b a e . 7. T h e c i t y F a t h e r g o e s t o e v e r y d a y i s n e a r . The city F a t h e r went to y e s t e r d a y is n e a r . The city F a t h e r ' s going to t o m o r r o w i s n e a r . 8. T h e c a n d i d a t e M r . S a n t o s i s p r i n t i n g f o r i s winning now. The candidate M r . Santos p r i n t e d for won l a s t November. The candidate M r . Santos is going to p r i n t f o r will win in N o v e m b e r .

M a l a p i t ang lunsod na pinupuntahan ng T a t a y a r a w araw. M a l a p i t ang l u n s o d na p i n u n t a h a n ng T a t a y k a h a p o n . M a l a p i t a n g l u n s o d na p u p u n t a h a n ng T a t a y b u k a s . N a n a n a l o n g a y o n a n g k a n d i d a t o n g i p i n a g l i l i m b a g ni G. S a n t o s . Nanalo noong N o b y e m b r e ang kandidatong ipinaglimb a g n i G. S a n t o s . Mananalo sa N o b y e m b r e ang kandidatong ipaglilimb a g ni G. S a n t o s .

M a l a p i t a n g p i n u p u n t a h a n g l u n s o d ng T a t a y a r a w - a r a w . M a l a p i t a n g p i n u n t a h a n g l u n s o d ng T a t a y k a h a p o n . M a l a p i t a n g p u p u n t a h a n g l u n s o d ng T a t a y b u k a s . N a n a n a l o n g a y o n a n g i p i n a g l i l i m b a g n a k a n d i d a t o n i G. S a n t o s . N a n a l o n o o n g N o b y e m b r e a n g i p i n a g l i m b a g na k a n d i d a t o ni G. S a n t o s . M a n a n a l o s a N o b y e m b r e a n g i p a g l i l i m b a g n a k a n d i d a t o n i G. S a n t o s . 9. T h e c h i l d R o s y ' s p a y i n g f o r i s a n o r p h a n . The child R o s y ' s paid for is an orphan. The child R o s y ' s going to pay for is an o r p h a n . 10. T h e p e r s o n t h e l e a d e r i s c a m p a i g n i n g ( s e c r e t ly) for is M r . L e d e s m a . The p e r s o n the l e a d e r c a m p a i g n e d (secretly) for is Mr. Ledesma. The p e r s o n the l e a d e r will c a m p a i g n ( s e c r e t l y ) for is Mr. Ledesma.

Ulila ang b a t a n g i p i n a g b a b a y a d ni R o s y . Ulila ang b a t a n g i p i n a g b a y a d ni R o s y . Ulila ang b a t a n g i p a g b a b a y a d ni R o s y . Si L e d e s m a a n g t a o n g i p i n a n g g a g a p a n g n g l i d e r . Si L e d e s m a a n g t a o n g i p i n a n g g a p a n g n g l i d e r . Si L e d e s m a a n g t a o n g i p a n g g a g a p a n g n g l i d e r .

Ulila ang i p i n a g b a b a y a d na b a t a ni R o s y . Ulila ang ipinagbayad na bata ni Rosy. Ulila a n g i p a g b a b a y a d na b a t a ni R o s y . Si L e d e s m a a n g i p i n a n g g a g a p a n g n a t a o n g l i d e r . Si L e d e s m a a n g i p i n a n g g a p a n g n a t a o n g l i d e r . Si L e d e s m a a n g i p a n g g a g a p a n g n a t a o n g l i d e r .

CUMULATIVE CONVERSION

DRILLS

DRILL

Instructions: The t e a c h e r gives a c o m m a n d using an A c t o r - f o c u s b a s i c f o r m . Student 1 r e p e a t s the s a m e sentence using the c o r r e s p o n d i n g O b j e c t - f o c u s b a s i c f o r m ; Student 2 u s e s the Locative-focus b a s i c f o r m ; and Student 3 u s e s the B e n e f a c t i v e - f o c u s b a s i c f o r m .

1. 2. 3. 4.

Teacher

Student 1

B u m i l i ka ng p a g k a i n sa t i n d a h a n p a r a sa akin. K u m u h a ka ng b a y a d s a N a n a y p a r a sa k a n i l a . M a g d a l a k a ng p e r a k a y N e n e p a r a sa m g a b a t a . M a n g h i r a m k a y o ng l i b r o k a y Cely p a r a sa m g a babae.

Bilhin m o ang pagkain sa tindahan p a r a sa akin. Kunin m o ang bayad sa Nanay p a r a sa kanila. Dalhin m o ang p e r a kay Nene p a r a sa m g a bata. H i r a m i n ninyo ang l i b r o k a y C e l y p a r a sa m g a babae.

U N I T XXI

4Ö3

Student 2

Student 3

B i l h a n m o ng p a g k a i n a n g t i n d a h a n p a r a s a a k i n . K u n a n m o a n g N a n a y ng b a y a d p a r a s a k a n i l a . D a l h a n m o si N e n e ng p e r a p a r a s a m g a b a t a . H i r a m a n n i n y o s i C e i y ng l i b r o p a r a s a m g a b a b a e . 5. M a n g h i n g i k a y o ng t u l o n g s a t i t s e r p a r a s a k a n i y a . 6. U m u t a n g k a y o ng m g a k a n d i l a s a m a g k a k a n d i l a p a r a sa m g a tao. 7. M a g b a s a k a ng k u w e n t o s a b a t a p a r a s a a k i n . 8. T u m a n g g a p k a y o ng a b u l o y s a m a g b u b u l a k l a k p a r a sa a m i n .

I b i l i m o a k o ng p a g k a i n s a t i n d a h a n . Ikuha m o sila ng b a y a d sa Nanay. I p a g d a i a m o ang m g a b a t a ng p e r a k a y Nene. I p a n g h i r a m n i n y o a n g m g a b a b a e ng l i b r o kay Cely.

Hingin ninyo ang tulong sa t i t s e r p a r a sa kaniya. Utangin ninyo ang m g a kandila sa m a g k a k a n d i l a p a r a sa m g a tao. B a s a h i n m o ang kuwento sa bata p a r a sa akin. Tanggapin ninyo ang abuloy sa m a g b u b u l a k l a k p a r a sa amin.

H i n g a n n i n y o a n g t i t s e r ng t u l o n g p a r a s a k a n i y a . U t a n g a n ninyo ang m a g k a k a n d i l a ng m g a k a n d i l a p a r a sa m g a tao. B a s a h a n m o a n g b a t a ng k u w e n t o p a r a s a a k i n . T a n g g a p a n n i n y o a n g m a g b u b u l a k l a k ng a b u l o y p a r a sa a m i n .

Ipanghingi ninyo siya ng tulong sa t i t s e r . Ipangutang ninyo ang m g a t a o ng m g a k a n d i l a sa magkakandila. I p a g b a s a m o a k o ng k u w e n t o s a b a t a . I t a n g g a p ninyo k a m i ng a b u l o y sa m a g b u b u laklak.

T R A N S L A T I O N DRIL.L ( T r i p l e t S e n t e n c e s ) Teacher 1. G e t a b o o k . P l e a s e get a book. ") Will you p l e a s e get a book? J Would y o u p l e a s e g e t a b o o k ?

Student K u m u h a k a ng l i b r o . K u m u h a k a n g a ng l i b r o . M a k i k u h a k a n g a ng l i b r o .

2. G e t a b e e r . P l e a s e get a beer. Will y o u p l e a s e g e t a b e e r ? J Would y o u p l e a s e g e t a b e e r ?

U m a b o t k a ng s e r b e s a .

3. You ( p i . ) l o o k f o r a n e w c a r . You (pi.) p l e a s e l o o k f o r a n e w c a r . "1 Will y o u (pi.) p l e a s e l o o k f o r a n e w c a r ? J Would y o u (pi.) p l e a s e l o o k f o r a n e w c a r ?

H u m a n a p k a y o ng b a g o n g k o t s e .

U m a b o t k a n g a ng s e r b e s a . M a k i a b o t ka nga ng s e r b e s a .

H u m a n a p n g a k a y o ng b a g o n g k o t s e . M a k i h a n a p n g a k a y o ng b a g o n g k o t s e .

4. You (pi.) r e a d s o m e s t o r i e s . You (pi.) p l e a s e r e a d s o m e s t o r i e s . } Will y o u (pi.) p l e a s e r e a d s o m e s t o r i e s ? ) Would y o u p l e a s e r e a d s o m e s t o r i e s ?

B u m a s a k a y o ng m g a k u w e n t o .

5. Do t h i s . P l e a s e do this. Will y o u p l e a s e do t h i s ? J Would y o u p l e a s e d o t h i s ?

G a w i n m o ito.

6. C a l l h i m . P l e a s e call him. ) Will y o u p l e a s e c a l l h i m ? ; Would y o u p l e a s e c a l l h i m ?

Tawagin m o siya.

B u m a s a n g a k a y o ng m g a k u w e n t o . M a k i b a s a nga k a y o ng m g a kuwento.

G a w i n m o n g a ito. P a k i g a w a m o n g a ito.

Tawagin m o nga siya. Pakitawag m o nga siya.

7. You (pi.) d r i n k t h e c a l a m a n s i . You (pi.) p l e a s e d r i n k t h e c a l a m a n s i . ) Will y o u ( p i . ) p l e a s e d r i n k t h e c a l a m a n s i ? ' Would y o u (pi.) p l e a s e d r i n k t h e c a l a m a n s i ?

Inumin ninyo ang k a l a m a n s i .

8. You (pi. ) c o u n t t h e c h i l d r e n . You (pi.) p l e a s e c o u n t t h e c h i l d r e n . \ Will y o u (pi. ) p l e a s e c o u n t t h e c h i l d r e n ? J Would y o u (pi.) p l e a s e c o u n t t h e c h i l d r e n ?

Bilangin ninyo ang m g a bata.

9. B u y f r o m t h e s t o r e . P l e a s e buy f r o m the store. ") Will y o u p l e a s e b u y f r o m t h e s t o r e ? J Would y o u p l e a s e b u y f r o m t h e s t o r e ?

Bilhan m o ang tindahan.

Inumin nga ninyo ang k a l a m a n s i . P a k i i n o m nga ninyo ang k a l a m a n s i .

Bilangin nga ninyo ang m g a bata. P a k i b i l a n g nga ninyo ang m g a bata.

Bilhan m o nga ang tindahan. Pakibilhan m o nga ang tindahan.

404

BEGINNING

TAGALOG

10. You ( p i . ) a s k f o r c o n t r i b u t i o n s f r o m t h e m . You ( p i . ) p l e a s e a s k f o r c o n t r i b u t i o n s f r o m them. W i l l you ( p i . ) p l e a s e a s k f o r c o n t r i b u t i o n s from them? Would you ( p i . ) p l e a s e a s k f o r c o n t r i b u t i o n s from them?

H i n g a n n i n y o s i l a ng a b u l o y .

11. You (pi. ) g i v e h i m a b e e r . Y o u (pi. ) p l e a s e g i v e h i m a b e e r . W i l l you (pi. ) p l e a s e g i v e h i m a b e e r ? Would you (pi. ) p l e a s e g i v e h i m a b e e r ?

A b u t a n n i n y o s i y a ng s e r b e s a .

12. G e t s o m e r e l v e n o f o r m e . P l e a s e get some relyeno for m e . Will you p l e a s e get s o m e r e l y e n o f o r m e r Would you p l e a s e g e t s o m e r e l y e n o f o r m e ?

Ikuha m o a k o ng r e l y e n o .

13. B u y s o m e c a n d y f o r t h e c h i l d r e n . P l e a s e buy s o m e c a n d y f o r t h e c h illddrreenn.. 1 W i l l you p l e a s e buy s o m e c a n d y f o r t h e > children? Would you p l e a s e buy s o m e c a n d y f o r t h e children? 14. You (pi. ) b r i n g s o m e food f o r u s (him and m e ). You (pi.) p l e a s e b r i n g s o m e food f o r u s ( h i m and m e ). W i l l you (pi.) p l e a s e b r i n g s o m e food f o r u s ( h i m a n d m e )? Would you ( p i . ) p i e a s e b r i n g s o m e f o o d f o r u s ( h i m a n d m e )? 15. You (pi. ) a s k m o n e y f o r t h e m . You (pi. ) p l e a s e a s k m o n e y f o r t h e m . 1 Will you ( p i . ) p l e a s e a s k m o n e y f o r t h e m ? J Would you (pi. ) p l e a s e a s k m o n e y f o r t h e m ? SITUATION

H i n g a n nga n i n y o s i l a ng a b u l o y . P a k i h i n g a n n g a n i n y o s i l a ng a b u l o y .

A b u t a n nga n i n y o s i y a ng s e r b e s a . P a k i a b u t a n n g a n i n y o s i y a ng s e r b e s a . Ikuha m o nga a k o ng r e l y e n o . I p a k i k u h a m o nga a k o ng r e l y e n o . I b i l i m o ng k e n d i ang m g a b a t a . I b i l i m o n g a ng k e n d i ang m g a b a t a . I p a k i b i l i m o nga ng k e n d i ang m g a b a t a . I p a g d a l a n i n y o k a m i ng p a g k a i n . I p a g d a l a nga n i n y o k a m i ng p a g k a i n . I p a k i p a g d a i a n g a n i n y o k a m i ng p a g k a i n . I p a n g h i n g i n i n y o s i l a ng p e r a . I p a n g h i n g i nga n i n y o s i l a ng p e r a . I p a k i p a n g h i n g i n g a n i n y o s i l a ng p e r a .

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : Do what you a r e a s k e d to do in e a c h of t h e f o l l o w i n g

situations.

1. You a r e in c l a s s . Y o u s e e the t e a c h e r c o m i n g . You t e n y o u r c l a s s m a t e t o g r e e t t n e c e a c n e r , to s m i l e a t h e r , t o g i v e h e r a p r e s e n t , t o do what s h e s a y s , a n d to b i d h e r g o o d b y e . 2. Y o u r boy i s m a k i n g a l o t of n o i s e o u t s i d e t h e h o u s e . I t ' s g e t t i n g l a t e s o you c a l l h i m . Y o u t e l l h i m to c o m e to t h e h o u s e , t o h e l p h i s b i g s i s t e r , to d r i n k h i s c a l a m a n s i j u i c e , and t o go t o bed. 3. Y o u a r e e a t i n g a t a p a r t y and s e a t e d at t h e end of the t a b l e . Y o u a s k y o u r f r i e n d t o p a s s the l e c h o n , to put s o m e s a u c e on it, a n d t o r e a c h f o r t h e b e e r . Y o u i n v i t e y o u r f r i e n d t o t a s t e the d e s s e r t . 4 . Y o u a r e g i v i n g l a s t - m i n u t e i n s t r u c t i o n s to y o u r m a i d s and c h i l d r e n . Y o u t e l l t h e c h i l d r e n to e a t , t o b e happy, a n d t o s l e e p . You t e l l t h e m not t o m a k e t r o u b l e , not t o s m o k e , and not to d r i n k g i n g e r a l e . Y o u a l s o t e l l the m a i d s to w o r k , to c o o k , and not t o l e a v e t h e h o u s e . INTEGRATION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s two s t a t e m e n t s . Student i c o m b i n e s t h e two s e n t e n c e s by u s i n g p a r t of the s e c o n d s e n t e n c e a s a n a t t r i b u t i v e t o t h e noun in t h e f i r s t s e n t e n c e . S t u d e n t 2 r e p e a t s the s e n t e n c e , c h a n g i n g the o r d e r of the noun and the m o d i f i e r . Teacher i. Gusto ko

,1 ang m a t a m i s .

ni M a s a r a p ang m a t a m i s . 2. G u s t o n i y a ang s e r b e s a . M a l a m i g ang s e r b e s a .

Student 1

Gusto ko

ang m a t a m i s na m a s a r a p .

G u s t o n i y a ang s e r b e s a n g m a l a m i g .

i

UNIT 3. A y a w n a m i n ng m g a b a t a . "1 M a g u g u l o ang m g a b a t a . ) 4. Ayaw nila kay B e n . T M a y a m a n si B e n . J 5. K a i l a n g a n n a t i n si J o e . I M a t a l i n o si J o e . J

XXI

405

A y a w n a m i n ng m g a b a t a n g m a g u g u l o . Ayaw nila kay Beng m a y a m a n . K a i l a n g a n n a t i n si J o e n g m a t a l i n o . Student 2

G u s t o ko ang m a s a r a p na m a t a m i s . G u s t o n i y a ang m a l a m i g na s e r b e s a . A y a w n a m i n ng m g a m a g u g u l o n g b a t a . Ayaw nila kay m a y a m a n g Ben. K a i l a n g a n n a t i n si m a t a l i n o n g J o e . 6. K a i l a n g a n ninyo ang m g a k a b a t a a n . K a p u r i - p u r i ang m g a k a b a t a a n . 7. H i n a h a n a p k o ang b a b a e . K a i b i g a n n a m i n ang b a b a e . 8 P i n i p i g a k o ang k a l a m a n s i . I i n u m i n n i l a ang k a l a m a n s i . 9. H i n i h i r a m a n n i y a s i M a m e n g . A s a w a ni M a r i o si M a m e n g . 10. M i n a m a h a l n i l a s i L e d e s m a . Kandidato n a m i n si L e d e s m a .

K a i l a n g a n n i n y o ang m g a k a b a t a a n g k a p u r i - p u r i . H i n a h a n a p ko ang b a b a i n g k a i b i g a n n a m i n . P i n i p i g a ko ang k a l a m a n s i n g i i n u m i n n i l a . H i n i h i r a m a n n i y a si M a m e n g na a s a w a ni M a r i o . Minamahal nila si L e d e s m a n g kandidato namin.

K a i l a n g a n ninyo ang m g a k a p u r i - p u r i n g k a b a t a a n . H i n a h a n a p k o ang k a i b i g a n n a m i n g b a b a e . P i n i p i g a ko ang i i n u m i n n i l a n g k a l a m a n s i . H i n i h i r a m a n n i y a ang a s a w a ni M a r i o n g si M a m e n g . M i n a m a h a l n i l a ang k a n d i d a t o n a m i n g s i L e d e s m a . 11. I p i n a n g g a g a p a n g ni B e n ang a b o g a d o . L i d e r ng m g a t a o ang a b o g a d o . 12. I p i n a g m a m a l a k i ng b a t a si C e l y . T i t s e r niya si Cely. 13. M a g b a b a l o t t a y o ng m a k a p u n o . Niluto n a t i n ang m a k a p u n o . 14. H i h i r a m s i l a ng m g a l i b r o . K a i l a n g a n n i l a ang m g a l i b r o . x5. M a n g h a h a r a n a k a m i s a d a i a g a . N a k i l a l a n a m i n ang d a i a g a .

I p i n a n g g a g a p a n g ni B e n ang a b o g a d o n g l i d e r ng m g a tao. I p i n a g m a m a l a k i ng b a t a si C e l i n g t i t s e r n i y a . M a g b a b a l o t t a y o ng m a k a p u n o n g n i l u t o n a t i n . H i h i r a m s i l a ng m g a l i b r o n g k a i l a n g a n n i l a . Manghaharana kami sa dalagang nakilala namin.

I p i n a n g g a g a p a n g ni B e n ang l i d e r ng m g a t a o n g a b o g a d o . I p i n a g m a m a l a k i ng b a t a ang t i t s e r n i y a n g s i C e l y . M a g b a b a l o t t a y o ng n i l u t o n a t i n g m a k a p u n o . H i h i r a m s i l a ng m g a k a i l a n g a n n i l a n g l i b r o . Manghaharana kami sa nakilala naming daiaga. 16. B a b a s a h i n n i n y o ang k u w e n t o . K i n u h a ninyo s a a k i n ang k u w e n t o . 17. B i b i l h a n ni R o s e s i T e n t a y . P u m a r i t o k a h a p o n si T e n t a y . 18. T u t u l u n g a n ng m g a t a o ang m a n g i n g i s d a . M i n a l a s k a g a b i ang m a n g i n g i s d a . 19. T a t a w a g a n k o s i G. R a m o s . D a r a t i n g b u k a s si G. R a m o s . 2 ü . B a b a y a r a n n a m i n ang d a i a g a . G u m a w a ng m a n i k a ang d a i a g a .

B a b a s a h i n n i n y o ang kuwentong k i n u h a n i n y o s a a k i n . B i b i l h a n ni R o s e s i T e n t a y na p u m a r i t o k a h a p o n . T u t u l u n g a n ng m g a t a o ang m a n g i n g i s d a n g m i n a l a s kagabi. T a t a w a g a n k o s i G. R a m o s na d a r a t i n g b u k a s . B a b a y a r a n n a m i n ang d a l a g a n g g u m a w a ng m a n i k a .

B a b a s a h i n n i n y o ang k i n u h a n i n y o s a a k i n g k u w e n t o . B i b i l h a n ni R o s e ang p u m a r i t o k a h a p o n g si T e n t a y . T u t u l u n g a n ng m g a t a o ang m i n a l a s k a g a b i n g m a n g i n g i s d a . T a t a w a g a n k o ang d a r a t i n g b u k a s na s i G. R a m o s . B a b a y a r a n n a m i n ang g u m a w a ng m a n i k a n g d a i a g a .

406

BEGINNING

CONVERSION-TRANSLATION

TAGALOG

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s two s i m p l e s e n t e n c e s . Student 1 c o m b i n e s t h e m by u s i n g t h e p r e d i c a t e of the s e c o n d s e n t e n c e a s a n a t t r i b u t i v e of the t o p i c in t h e f i r s t s e n t e n c e . Student 2 t r a n s l a t e s the r e s u l t i n g s e n t e n c e . Teacher 1. T i t s e r

ang A m e r i k a n a .

Student 1 i

i

Titser

K i i a l a ko ang A m e r i k a n a . 2. D i s p a t s a d o r a si M a m e n g . K a i b i g a n niya si M a m e n g . 3. K a n d i d a t o si G. S o t t o . T a t a y ni R a y s i G. S o t t o . 4. A b o g a d o ang l i d e r . K a s a m a ng k a n d i d a t o ang l i d e r .

ang A m e r i k a n a n g k i l a i a k o .

I

D i s p a t s a d o r a si M a m e n g na k a i b i g a n n i y a . K a n d i d a t o si G. S o t t o n g t a t a y ni R a y . A b o g a d o ang l i d e r na k a s a m a ng k a n d i d a t o . Student 2

T h e A m e r i c a n I know i s a t e a c h e r . M a m e n g , who i s h e r f r i e n d , i s a s a l e s l a d y . M r . S o t t o , who i s R a y ' s f a t h e r , i s a c a n d i d a t e . T h e l e a d e r who i s with t h e c a n d i d a t e i s a l a w y e r . 5. M a g k a k a n d i l a s i A l i n g N e n a . N a g d a l a ng a b u l o y si A l i n g Nena. 6. M a g - a a t i s ang b a b a e . K u m u n t r a t o ng s a s a k y a n ang b a b a e . 7. M a n g - a a w i t si R o s y . B i n i g y a n k o ng r e g a l o s i R o s y . 8. M a n a n a y a w s i n a R o s e at R a y . I g i n a w a n i l a ng b a h a y s i n a R o s e at R a y .

M a g k a k a n d i l a s i A l i n g Nenang n a g d a l a ng a b u l o y . M a g - a a t i s ang b a b a i n g k u m u n t r a t o ng s a s a k y a n . M a n g - a a w i t si R o s i n g b i n i g y a n k o ng r e g a l o . M a n a n a y a w s i n a R o s e at R a y na i g i n a w a n i l a ng bahay.

A l i n g N e n a , who b r o u g h t the c o n t r i b u t i o n , i s a c a n d l e v e n d o r . T h e w o m a n who c o n t r a c t e d t h e t r a n s p o r t a t i o n i s a n a t i s v e n d o r . R o s y , t o whom I g a v e a p r e s e n t , i s a s i n g e r . R a y and R o s e , f o r whom t h e y m a d e a h o u s e , a r e d a n c e r s . 9. M a g a n d a ang d a m i t . B i n i b i l i ni N e n e ang d a m i t . 10. M o d e l o a n g k o t s e . B i n i b i i i ng a b o g a d o ang k o t s e . 11. K a p u r i - p u r i si L u n i n g n i n g . T u m u t u l o n g si L u n i n g n i n g s a arnin. 12. M g a guwapo s i n a M a r i o at B e n . Nanghaharana sina M a r i o at B e n kay Cely.

M a g a n d a ang d a m i t na b i n i b i l i ni N e n e . M o d e l o ang Kotseng binibili ng a b o g a d o . K a p u r i - p u r i s i L u n i n g n i n g na t u m u t u l o n g s a a m i n . M g a guwapo s i n a M a r i o at B e n na n a n g h a h a r a n a k a y Cely.

T h e d r e s s ( t h a t ) N e n e ' s buying i s p r e t t y . T h e c a r ( t h a t ) t h e l a w y e r ' s buying i s m o d e r n . Luningning, who's helping us, is p r a i s e w o r t h y . M a r i o and B e n , who s e r e n a d e C e l y , a r e h a n d s o m e . 13. T a l a g a n g n a k a k a s u y a ang l a l a k i . M a g l o l o k o s a m g a b a b a e ang l a l a k i . 14. N a p a k a s a y a ng p a m i t i n g . D a d a l u h a n k o ang p a m i t i n g b u k a s . 15. M a s m a i a l i n o si L i n d a . M a m a h a l i n ni M a r i o nang t u n a y si L i n d a . i 6 . P i n a k a m a s a y a ang a n i h a n . P i n u n t a h a n ng m g a d a l a g a noong L i n g g o ang a n i h a n .

T a l a g a n g n a k a k a s u y a ang l a i a k i n g m a g l o l o k o s a m g a babae. N a p a k a s a y a ng p a m i t i n g na d a d a l u h a n ko b u k a s . M a s m a i a l i n o s i L i n d a n g m a m a h a l i n ni M a r i o nang tunay. P i n a k a m a s a y a ang a n i h a n g p i n u n t a h a n ng m g a d a l a g a noong L i n g g o .

T h e m a n who w i l l p l a y a r o u n d with w o m e n i s r e a l l y d i s g u s t i n g . T h e m e e t i n g ( t h a t ) I ' l l a t t e n d t o m o r r o w w i l l be fun. L i n d a , who M a r i o w i l l l o v e d e a r l y , i s m o r e i n t e l l i g e n t . T h e h a r v e s t ( t h a t ) the young w o m e n went to l a s t Sunday i s the h a p p i e s t

UNIT XXI VISUAL-CUE PICTURE

4U7 DRILLS A

P a n u t o : S a b i h i n kung a n o ang s i n a s a b i ng m g a t a o s a m g a s u m u s u n o d na l a r a w a n . Halimbawa: Halika. Lumapit ka.

408

BEGINNING

TAGALOG

PICTURE

B

P a n u t o : S a b i h i n kung ano ang s i n a s a b i ng m g a t a o s a s u m u s u n o d na m g a l a r a w a n . G a m i t i n ang m a k i - o paki-. H a l i m b a w a : M a k i a b o t nga ng l i b r o . P a k i a b o t n g a ang l i b r o .

UNIT

XXI

PICTURE

409

C

P a n u t o : I l a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d na i a r a w a n . H a l i m b a w a : B u m i l i ang Nanay ng a t i s s a t i n d a h a n p a r a k i n a N e n e , B o y , E d d i e , at R o s y . I b i n i g a y ng N a n a y k i n a N e n e , B o y , E d d i e , a t R o s y a n g a t i s na b i n i l i n i y a s a t i n d a h a n .

410

BEGINNING

TAGALOG

COMPREHENSION-RESPONSE

DRILLS

A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

M a y s a l u - s a l o b a a n g k a a r a w a n ni C e l y ? M a r a m i ba siyang m g a b i s i t a ? I i s a b a a n g p a g k a i n g h a n d a ni C e l y ? M a s a r a p b a a n g m a t a m i s n a g i n a w a ni C e l y ? Si B e r t a b a a n g b u m a t i s a m a t a m i s ? B i n i g y a n b a ni C e l y ng m a t a m i s s i B e r t a ? N i i a l a g y a n b a ng s a r s a a n g m a t a m i s ? K a k a u n t i b a a n g k i n a i n ng m g a b i s i t a ?

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

K a a r a w a n b a ni C e l y o a r a w ng p i s t a ? M a r a m i n g - m a r a m i ba ang m g a b i s i t a o kakaunti? M a y h a n d a ba si C e l y o wala? M a s a r a p ba a n g m a t a m i s na ginawa ni C e l y o hindi? Si G e o r g e b a o s i B e r t a a n g b u m a t i s a m a t a m i s ? A n g m a t a m i s b a o a n g l i t s o n a n g n i i a l a g y a n ng s a r s a ?

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Bakit m a y s a l u - s a l o kina Cely? Sinu-sino ang kaniyang m g a bisita? Anu-ano ang m g a handa niyang pagkain? A l i n a n g b i n a t i ni G e o r g e ? A l i n a n g n i i a l a g y a n ng s a r s a ? A n o a n g h i n i n g i ni G e o r g e k a y B e r t a ? Ano ang m a t a m i s na ibinalot ni Cely p a r a kay G e o r g e ? S i n o r a w a n g m a g t a t a m p o k u n g h i n d i t a t a n g g a p i n ni G e o r g e a n g m a t a m i s ?

READING N A G K A S A K I T SI L I T O MALIGAYANG

PASKO

(See P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT XXII M a h a l na A r a w

Holy W e e k

Nagmiminindai sina Art h u r at D a v i d s a k a n t i n a . N i y a y a y a ni A r t h u r ang m a g - a s a w a n g D a v i d upang m a g p a r a a n ng M a h a l na A r a w sa Bagyo.

A r t h u r and D a v i d a r e h a v i n g a s n a c k in t h e c a n teen. A r t h u r is inviting D a v i d and h i s wife t o s p e n d Holy W e e k in B a g u i o .

Arthur: S i g e na D a v i d , u m a k y a t na t a y o s a B a g y o s a M a h a l na A r a w . M a i n i t dito sa Maynila, e.

si-gi na-h davi'd

m a h a l na ' a ' r a - w (Holy W e e k ) maynila-

.

'e"h

I

' u m a k y a t na ta yu s a ba-gyu s a (go up) m a ' i - n i t di'tu (hot)

David: n gustu ku m a ' n I k i n a l u l u n g k o t k o (1), A r - 'ikinalu - lur)kut k o ' h ' a - r t u ' r (even if) (to c a u s e to t h u r . G u s t o k o m a n , hindi worry) m a a a r i , e. M a y p a b a s a (2 ) ang m g a N a n a y s a Hum a y p a b a ' s a 'ar| mar|a h i n d i ' m a a ' a r i ' 'e-h webes Santo. (can be) (Pasyon reading)

C o m e on, D a v i d . L e t ' s go up t o B a g u i o f o r Holy W e e k . I t ' s hot h e r e in M a nila.

I'm sorry, Arthur. Even though I ' d l i k e t o , I c a n ' t . M o t h e r and t h e r e s t of t h e f a m i l y a r e having a P a b a s a on M a u n d y T h u r s d a y .

na-nay sa hwe'bes sa'nto'h (Maundy T h u r s d a y ) Arthur: M a y m g a k u m b i d a d o bang m e y m a q a k u m b i d a ' d u bar| m a m b a b a ' s a - h m a m b a b a s a (3)? (invited)

[411]

H a v e t h e s i n g e r s b e e n invited?

412

BEGINNING

TAGAJLOG

David: i 'o-'o'h nar|umbida-r| na-nay nar) mar]a Oo, n a n g u m b i d a a n g Nanay ng m g a t a g a p r u b i n (invited) sya, kaya malaki-laki rin ang handa. tagaprubi-nsya-h kaya- m a l a k i laki rin ( p e o p l e f r o m the (somewhat province) big)

Y e s . Mother invited s o m e f r o m the p r o v i n c e , s o s h e ' s planning something pretty big.

at) h a n d a - ' Arthur: M a g d a m a g b a iyon? David: Si s i m u l a n (4) ng hatingg a b i at t a t a p u s i n s a l o o b ng d a l a w a m p u ' t a p a t na oras.

Arthur: Ano pa ang ibang ginagawa r i t o s a inyo p a g ganitong panahon. David: Kung B i y e r n e s S a n t o nak a k a s a k s i ng p e n i t e n s y a a n g m g a t a g a - B a l u t at t a g a - N a b o t a s (5).

magdamag b a yo-n (whole n i g h t )

Will it l a s t a l l n i g h t ?

s i ' s i m u l a n nar) ha'trr|gabi"h (will-be(midnight) begun)

'at t a - t a p u - s i n s a (will-befinished)

It will s t a r t a t m i d n i g h t a n d end within t w e n t y - f o u r hours.

,i l o ' o b n a n d a l a w a m p u t ' a - p a t na ' o - r a - s (hour) 'anu pa'ii ibar| g i n a - g a w a - ri-tu s a inyu p a g (when) I ganitum panaho-n

What e l s e do y o u do a t t h i s t i m e of y e a r ?

kum b y e - r n e s sa-ntoh (Good F r i d a y )

n a k a k a s a k s i ' nam (witnessing)

penite-nsyah

t a g a b a l u ' t 'at (people f r o m Balut )

On G o o d F r i d a y , p e o p l e f r o m Balut and Navotas s e e flagellants.

'aq m a r | a

taganabo'ta- s (people f r o m N a v o t a s ) Arthur: Anong p e n i t e n s y a ?

. . j 'anum penite-nsyah

What a r e f l a g e l l a n t s ?

David: s a kanilar) M a y m g a lalaking nagpa- m a ' y marja lala'kir) n a g p a - p a h a m p a ' s (allowing themp a h a m p a s s a k a n i l a n g hus e l v e s to b e f l o g g e d ) b a d na likod. M a y p a s a n p a n g k r u s a n g i b a (6). h u b a d na l i k o ' d mepasam par] k r u s (bare) (back) ( c a r r i e d on (cross) shoulder) . I aï) i b a - h Arthur: M a s a k i t at mahapdi ang ganoon.

m a s a k i t 'at m a h a p d i ' ' (painful) (stinging)

'ar| g a n o ' n

T h a t m u s t b e t e r r i b l y painful!

David: Hindi r a w . P a g k a t a p o s p a hindi - r a - w p a g k a t a ' p u s p a r|a- n y u ' n n g a niyon, t u m a t a l o n s i l a r—,1 sa dagat. tuma'talun sila s a da-ga-t (j limping ) (sea) Arthur: A n o n a m a n a n g s e n a k u l o ? 'anu n a m a n ar| s e n a - k u l o h (Passion Play) David: K a t u l a d iyon ng

"Passion

T h e r e ' r e m e n who whip their backs. Others c a r r y c r o s s e s on t h e i r s h o u l d e r s .

T h e y s a y it i s n ' t . . . A f t e r w a r d s , t h e y j u m p into the sea!

And w h a t ' s a s e n a k u l o ?

i*

k a t u ' l a d yun n a m p a ' s y o n p l e - y s s a y u r o ' p a ' h (similar) (Pas sion Play s ) (Europe)

I t ' s l i k e the P a s s i o n P l a y s

U N I T XXII P l a y s " sa E u r o p a . Iyon ang P a s y o n na i s i n a s a d u l a (4).

'yo'n ' a m p a s y o ' n na i s i n a ' s a d u l a - ' (dramatizing )

Arthur: T a l a g a n g m a k a - D i y o s ka- talaga-r) yo. David: Oo, p a g g a n i t o n g M a h a l na A r a w natututong m a g pakabanal pati m g a hindi palasimba.

'o-'oh

m a k a d y u s kayo-h (for God)

You a l l a r e r e a l l y p i o u s .

p a g ganitur) m a h a l n a

'a'ra'w

Yes, even n o n - c h u r c h g o e r s l e a r n to be r e l i g i o u s d u r i n g Holy Week.

palasimba-h (regular churchgoer)

'e- d i ' h

na-sa simba-han an lahat nan ta-'u (church)

twit| h w e ' b e s a t b y e ' r n e s David: Oo, p a g H u w e b e s S a n t o , m a y b i s i t a i g l e s y a (7). B i n i b i s i t a ng m g a t a o ang m g a s i m b a h a n at hinihintay nila ang Tinyeb i a s (8).

in E u r o p e . I t ' s a d r a m a t i z a t i o n of t h e P a s s i o n .

natutu-tur| magpakabana-1 pati mar)a (is l e a r n i n g ) (to b e h o l y ) (including) hindi-

Arthur: E , di n a s a s i m b a h a n a n g l a h a t ng t a o t u w i n g Huw e b e s at B i y e r n e s Santo?

413

I

'o-'oh

sa-ntoh

pag h w e ' b e s sa'ntoh

bisi'ta igle'sya'h (church visiting )

So, e v e r y o n e i s i n c h u r c h every Maundy T h u r s d a y and Good F r i d a y .

mey

b i n i ' b i s i - t a na>i m a r ) a (being v i s i t e d )

t a - 'oh 'ar| m a r | a s i m b a ' h a n

Y e s . On M a u n d y T h u r s d a y , t h e r e ' s church visitation. People visit the churches and wait for the T e n e b r a e .

'at h i n i ' h i n t a y n i l a ' h

_ ,1 'an tinye'bla'S (Tenebrae) Arthur : E, ang Siyete P a l a b r a s (9)? David: Tuwing B i y e r n e s Santo i y o n . A l a s o n s e p a lam a n g ng t a n g h a l i , p u n o na ang m g a s i m b a h a n .

'e'h

'ar)

And the Seven Last Words?

sye'te pala'bras (Seven L a s t W o r d s )

twim bye r n e s sa-ntu yo'n

'alas o-nse pa (eleven o'clock)

la-mar) n a n t a r j h a - l i - ' punu- n a ' m mar|a (noon) • .1 simba'ha'n

i

Arthur: P a g k a t a p o s , a n o a n g ginagawa nila?

pagkata'pos

David: Hinihintay na ang m a h a bang p r u s i s y o n sa hapon.

hini hintay na'h

' a n u ar| g i n a - g a w a - n i l a ' h

i

'ar] m a h a ' b a m p r u s i s y u n (long) (procession)

T h a t ' s on G o o d F r i d a y . Churches are filled as earl y a s e l e v e n o ' c l o c k in t h e morning.

W h a t d o t h e y do a f t e r t h a t ?

T h e y wait f o r the long a f t e r noon p r o c e s s i o n .

sa h a ' p o ' n Arthur: Hindi ba sila nagugutom?

hindi- ba sila

nagu'gu'to'm (feeling hungry)

David: , , I . . n a g b a b a - 'on ar) i b a ' h 'at m a - y p a k a r i d a d N a g b a b a o n a n g i b a (10). (bringing (charity) A t m a y p a k a r i d a d (11) nam a n sa daan. Nagbibigay provisions) ng p a g k a i n k a h i t k a n i n o ang m a y panata. n a m a n sa d a ' a n nagbi'bigay n a m pagka"'in^ (street) (giving) k a - h i t k a n i ' n o h ^ 'ar) m a y

pana-tah (religious vow)

Don't they get hungry?

Some bring food. B e s i d e s , t h e r e ' s t h e p a k a r i d a d in the streets. People who've t a k e n v o w s h a n d out f o o d t o a n y o n e (that c o m e s a r o u n d ) .

414

BEGINNING

Arthur: Aba, nawili tayo. Umaky a t n a t a y o . (At s a b a y s i lang babalik sa opisina)

TAGALOG

__, | , 'aba'h na-wi'li ta-yo'h (absorbed in doing something)

C U L T U R A L

AND

' u m a k y a t na ta-yo'h (go u p )

S T R U C T U R A L

(1) I k i n a l u l u n g k o t k o i s a s e t e x p r e s s i o n w h i c h l i t e r a l l y m e a n s ' s o r r o w i n g I ' . It e q u a t e s w i t h E n g l i s h ' I ' m s o r r y ' i n t h e s e n s e of r e g r e t t i n g o n e ' s inability to do s o m e t h i n g . To a p o l o g i z e f o r a n o m i s sion or m i s t a k e , one s a y s I p a g p a u m a n h i n m o / n i n y o 'Excuse me. ' (2) P a b a s a i s a n a g e - o l d p r a c t i c e of s i n g i n g v e r s e s f r o m t h e P a s y o n , a n a b r i d g m e n t of t h e B i b l i c a l a c c o u n t of t h e h i s t o r y of m a n , p r e p a r e d e a r l y i n t h e S p a n i s h r e g i m e b y p r i e s t s a s a m e a n s of teaching new c o n v e r t s and propagating the C h r i s t i a n faith. (3) M a m b a b a s a i s l i t e r a l l y ' r e a d e r ' , b u t t h e r e a d e r s of t h e P a b a s a s i n g t h e v e r s e s ; h e n c e t h e E n g l i s h translation. (4) S i n i s i r r . u l a n a n d i s i n a s a d u l a a r e e x a m p l e s of two i r r e g u l a r o b j e c t - f o c u s v e r b f o r m s . Sinisimulan is m a g - / - i n - a n and Simula; isinasadula is + dula, without a c o r r e s p o n d i n g a c t o r - f o c u s f o r m . T h e i r aspect f o r m s a r e regular (insofar as there is reduplication for future, affixation and reduplication for i m p e r f e c t i v e , a n d a f f i x a t i o n only f o r p e r f e c t i v e ) : sis i m u l a n . s i n i s i m u l a n , s i n i m u l a n and i s a s a d u l a , isinasadula. and isinadula. (5) B a l u t . i n t h e d i s t r i c t of T o n d o , a n d N a v o t a s , i n t h e p r o v i n c e of R i z a l , a r e t h e s c e n e s of p e n i t e n s y a s ( s e e n e x t t w o l i n e s of d i a l o g ) , e n a c t e d e v e r y y e a r on Good F r i d a y . A c t u a l l y , the p e n i t e n s y a , o r f l a g e l l a t i o n , i s p r a c t i c e d in m a n y p l a c e s t h r o u g h o u t the country. (6) F l a g e l l a t i o n , a s p r a c t i c e d i n t h e P h i l i p p i n e s , i s u s u a l l y u n d e r t a k e n i n f u l f i l l m e n t of a r e l i g i o u s vow. The p u n i s h m e n t involved is g e n e r a l l y self-inflicted, that is, the m e n or women beat t h e m s e l v e s with some flogging i n s t r u m e n t . V e r y often, too, they a l l o w t h e m s e l v e s to be b e a t e n by o t h e r s . (7) B i s i t a I g l e s y a r e f e r s t o t h e c o m m o n p r a c t i c e of v i s i t i n g a s m a n y c h u r c h e s a s o n e c a n o n H o l y T h u r s d a y (the T h u r s d a y b e f o r e E a s t e r ) a n d r e c i t i n g

DRILLS I.

A JD

Say, w e ' r e f o r g e t t i n g . I t ' s t i m e we went b a c k . (Both leave for the office)

NOTES

in e a c h c h u r c h a f e w s e t p r a y e r s which a r e believed to e a r n the p e r s o n praying, provided he is i n t h e s t a t e of g r a c e , a p l e n a r y i n d u l g e n c e , o r a t o t a l r e m i s s i o n of t h e p u n i s h m e n t d u e h i s s i n s . S o m e c h u r c h g o e r s do not go f r o m c h u r c h to c h u r c h t o s a y t h e s e p r a y e r s b u t g o i n a n d o u t of t h e s a m e c h u r c h , r e c i t i n g t h e p r a y e r s e v e r y t i m e t h e y ent e r . M a n y do not say t h e s e p r a y e r s at all but rec i t e p r a y e r s of t h e i r o w n c h o o s i n g . (8) T i n y e b l a s i s ' T e n e b r a e ' , t h e c o m m e m o r a t i o n of t h e b e t r a y a l of C h r i s t b y J u d a s o n t h e e v e n i n g of M a u n d y T h u r s d a y . (V) S i v e t e P a l a b r a ( s ) r e f e r s t o t h e S e v e n L a s t W o r d s of C h r i s t o n t h e C r o s s . O n G o o d F r i d a y s , there are sermons revolving around these words in a l m o s t e v e r y c h u r c h throughout the country. T h e s e r m o n s s t a r t a t t w e l v e , t h e h o u r of C h r i s t ' s C r u c i f i x i o n , a n d e n d a t t h r e e , t h e h o u r of h i s death. The m o r e popular p r e a c h e r s have their serm o n s b r o a d c a s t f o r t h e b e n e f i t of t h o s e w h o c a n n o t be a c c o m m o d a t e d in the c h u r c h e s , w h i c h a r e f i l l e d to overflowing long b e f o r e the s e r m o n s start. (10) B a o n r e f e r s t o t h e p r o v i s i o n s a n d n e c e s s i t i e s b r o u g h t a l o n g by a p e r s o n w h e n h e g o e s a w a y f o r a t i m e . I t m a y t a k e t h e f o r m of f o o d , c l o t h i n g , m o n e y , o r t h e l i k e . T h u s , if o n e e a t s l u n c h a t t h e office, he m a y eat at the office c a n t e e n or b r i n g h i s b a o n , i . e . , h i s l u n c h ; if i t i s r a i n i n g h e a v i l y , o n e m a y b r i n g a s b a o n a n e x t r a c h a n g e of c l o t h e s ; if o n e i s g o i n g o n a w e e k - e n d t r i p , h e m a y b r i n g a s baon a few e x t r a pesos, etc. (11) K a r i d a d i s a l o a n w o r d f r o m S p a n i s h w h i c h m e a n s ' c h a r i t y ' . It i s a p r a c t i c e of s o m e d e v o t e e s d u r i n g Maundy T h u r s d a y and Good F r i d a y to give a w a y f o o d (in t h e f o r m of c o o k i e s , b i s c u i t s , a n d s w e e t s ) to people p a s s i n g by, e s p e c i a l l y t h o s e j o i n i n g the p r o c e s s i o n . In s o m e p r o v i n c e s , p a k a r i dad is also called painom. F r u i t p r e s e r v e s and cold c a r b o n a t e d drinks a r e usually served.

GRAMMAR

T a g a - , pala -,

maka-

EXAMPLES A . 1. 2. 3. 4.

T a g a s a a n ka? T a g a p r o b i n s y a a n g m a m b a b a s a ng P a s y o n . T a g a - C a l i f o r n i a si A r t h u r . T a g a r o o n din siya.

B . 1. S i y a a n g a m i n g t a g a l u t o n g l u m p i a . 2. S i y a a n g t a g a a y o s n g k o t s e .

Where a r e you f r o m ? T h e r e a d e r s of t h e P a s y o n a r e f r o m t h e p r o v i n c e . Arthur's f r o m California. H e ' s f r o m t h e r e , too. S h e ' s our l u m p i a cook. H e ' s the car m e c h a n i c .

UNIT XXII 3. Si Mang Teban ang t a g a h a t i d ng m g a sulat. 4. Ang Nanay ang t a g a g a n y a n sa b a h a y . C. i . 2. 3. 4.

P a l a s i m b a ang n a n a y ni David. P a i a n g i t i si Cynthia. Si Antonio ang p a l a s a b o n g . P a l a g a n y a n din si I b a r r a .

taga-

Mang Teban i s the m a i l m a n . The one who a l w a y s does that s o r t of thing at home is Mother. D a v i d ' s m o t h e r g o e s to c h u r c h often. Cynthia s m i l e s e a s i l y . The cockfight habitue i s Antonio. I b a r r a often does that kind of thing, too.

D. i . T a i a g a n g m a k a - D i y o s kayo. 2. M a k a - P i l i p i n o s i y a . 3. Si David ang m a k a - R e y e s . Prefix

4i5

[You're'really pious.] He's pro-Filipino. The one w h o ' s p r o - R e y e s i s David.

Noun Root

V e r b Root

Maynila

Meaning native of M a n i l a

taga-

luto

r e g u l a r cook

pala-

simba

i n c l i n e d to c h u r c h - g o i n g

maka-

Pilipino

pro-Filipino

a. T a g a - , followed by a noun d e s i g n a t i n g a p l a c e , m e a n s 'native of' or 'coming f r o m ' that p l a c e . T a g a - followed by the interr o g a t i v e s a a n m e a n s 'Where i s / a r e f r o m ? ' ( e x a m p l e s A). b. Followed by a v e r b root, t a g a - d e s c r i b e s a r e g u l a r , p e r h a p s p r o f e s s i o n a l , p e r f o r m e r of the a c t i o n of the root ( e x a m p l e s B). c. P a l a - , g e n e r a l l y followed by a v e r b root, m e a n s 'in the habit of p e r f o r m i n g ' , or ' i n c l i n e d to p e r f o r m ' , the action e x p r e s s e d by the root ( e x a m p l e s C). d. T a g a - and p a l a - m a y be followed by ganito/ganyan/ganoon to d e s c r i b e the r e g u l a r or h a b i t u a l p e r f o r m e r of an action l i k e one r e f e r r e d to e a r l i e r ( e x a m p l e s B.4, C.4). e. M a k a - i s the e q u i v a l e n t of E n g l i s h ' p r o - , in f a v o r of, for'-. It i s a l w a y s followed by a noun ( e x a m p l e s D). SUBSTITUTION DRILLS I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a sentence stating w h e r e the p e r s o n or p e r s o n s r e f e r r e d , to w e r e born. The student r e p e a t s the sentence substituting a d e r i v e d noun with the p r e f i x t a g a - . Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. iL.

Student

i

A k o ' y i p i n a n g a n a k sa B a t a n g a s . K a y o ' y ipinanganak sa E s t a d o s - U n i d o s . K a m i ' y i p i n a n g a n a k sa B a g y o . Tayong lahat ay i p i n a n g a n a k dito. Silang lahat a y i p i n a n g a n a k doon.

• Ako'y t a g a - B a t a n g a s . K a y o ' y t a g a - E s t a d o s Unidos. Kami'y taga-Bagyo. Tayong lahat a y t a g a r i t o . Silang lahat ay tagaroon.

Si Ben a y i p i n a n g a n a k sa iunsod ng Quezon. Si G. Smith a y i p i n a n g a n a k sa C a l i f o r n i a . Si G. Rair.os a y i p i n a n g a n a k sa Iloilo. Ang t i t s e r ay i p i n a n g a n a k sa p r o b i n s y a . Ang abogado'y i p i n a n g a n a k dito.

Si Ben a y t a g a - I u n s o d ng Quezon. Si G. Smith a y t a g a - C a l i f o r n i a . Si G. R a m o s a y t a g a - I l o i l o . Ang t i t s e r a y t a g a p r o b i n s y a . Ang a b o g a d o ' y t a g a r i t o .

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s an equational sentence with a n o m i n a l i z e d v e r b . The student r e p e a t s the sentence substituting a d e r i v e d noun with the p r e f i x t a g a - . Teacher B.

I Ako ang b u m a b a s a ng kuwento. S i y a ang t u m a t a n g g a p ng b i s i t a . Kami ang t u m i t i k i m ng luto. S i l a ang t u m a t a n g k i l i k sa b a b a s a h i n . T a y o ang nagbabalot ng m g a kahon.

Student J Ako ang t a g a b a s a ng kuwento. S i y a ang t a g a t a n g g a p ng b i s i t a . K a m i ang t a g a t i k i m ng luto. S i l a ang t a g a t a n g k i l i k sa b a b a s a h i n . T a y o ang t a g a b a l o t ng kahon.

416 6. 7. 8. 9. 10.

BEGINNING Si F i d e l ang nanghihiram ng pera. Si A t e C e l y ang kumukuha ng damit. Si T e n t a y ang nagsusulsi ng m g a m e d y a s . Sina Mang Hulyo ang nagluluto ng lit son. A n g m g a l i d e r ang pumupusta sa kandidato.

TAGALOG

Si F i d e l ang t a g a h i r a m ng p e r a . Si A t e C e l y ang tagakuha ng damit. Si T e n t a y ang tagasulsi ng m g a m e d y a s . Sina Mang Hulyo ang tagaluto ng litson. A n g m g a l i d e r ang tagapusta sa kandidato.

Instructions: The t e a c h e r g i v e s a statement with a r e p e t i t i v e action p r e d i c a t e . The student r e p e a t s the same statement by changing the p r e d i c a t e to a d e r i v e d noun f o r m with g a l a - . Teacher C. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. J.O.

Student

I

Simba nang simba si A l i n g Sela. T a w a nang tawa si Nene. K a i n nang kain si A t e Linda. Hingi nang hingi si Ben. Inom nang inom si Mang K a r d o . Nganga nang nganga ang L o l a . N g i t i nang ngiti ang dalaga. Da sal nang da sal ang m g a matatanda. P i n t a s nang pintas ang m g a lalaki. Basa nang basa ang mga kabataan.

P a l a s i m b a si A l i n g Sela. P a l a t a w a si Nene. P a l a k a i n si A t e Linda. P a l a h i n g i si Ben. P a l a i n o m si Mang K a r d o . Palanganga ang L o l a . P a l a n g i t i ang dalaga. P a l a d a s a l ang m g a matatanda. P a l a p i n t a s ang m g a lalaki. P a l a b a s a ang m g a kabataan.

Instructions: The t e a c h e r g i v e s a statement with a p r e f e r e n t i a l phrase. The student r e p e a t s the sentence, substituting a d e r i v e d noun with the p r e f i x m a k a - . Teacher D. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Para Para Para Para Para Para Para Hindi Hindi Hindi

Student

i

kay R i z a l tayo. kay L e d e s m a kami. sa m g a P i l i p i n o sila. kay G o n z a l e s sina G. Santos. sa D i y o s ang m g a tao. k a y A r r o y o si Gng. M a g p a y o . sa kanilang t i t s e r ang m g a bata. sila para sa K a s t i l a . kayo para sa m g a Komunista. para sa m g a Hapon si Mang K a r d o .

READING-RESPONSE

M a k a - R i z a l tayo. M a k a - L e d e s m a kami. M a k a - P i l i p i n o sila. M a k a - G o n z a l e s sina G. Santos. M a k a - D i y o s ang m g a tao. M a k a - A r r o y o si Gng. M a g p a y o . M a k a t i t s e r ang m g a bata. Hindi sila m a k a - K a s t i l a . Hindi kayo m a k a - K o m u n i s t a . Hindi m a k a - H a p o n si Mang K a r d o .

DRILL

A n g p i l i p i n a s ay m a r a m i na ring m a i p a g m a m a l a k i n g m g a m a g i g i t i n g na m a m a m a y a n g 1 naglingkod sa kaniya. Han dito ang m g a naunang pangulo ng bansa gaya nina Aguinaldo, Quezon, L a u r e l , Osmeña, R o x a s , Quirino, M a g s a y s a y , G a r c í a , M a c a p a g a l , at ilang matatapang 2 na bayani tulad nina R i z a l , Mabini, Jacinto, B o n i f a c i o , A r e l l a n o , at B a l t a z a r . Si E m i l i o Aguinaldo, ang Pangulo ng Unang Republika ng P i l i p i n a s , ay.buhat sa K a w i t , Kabite; si Manuel L. Quezon ay buhat sa B a l e r , T a y a b a s ; si José P . L a u r e l ay buhat sa Tanauan, Batangas; si S e r g i o Osmeña a y buhat sa lunsod ng Sebu; si Manuel R o x a s naman ay buhat sa Capiz (na ngayon a y lunsod ng R o x a s ) ; 3 si E l p i d i o Quirino ay buhat sa Vigan, I l o k o s Sur; si R a m ó n M a g s a y s a y a y buhat sa C a s t e l l e j o s , Sambales; si C a r l o s P . G a r c í a ay buhat sa T a l i bon, Bohol, at buhat naman sa Lubao, P a m p a n g a , si Diosdado M a c a p a g a l . A n g m g a sumusunod namang m g a bayani a y buhat lahat sa katagalugan. 4 Si José R i z a l ay buhat sa K a l a m b a , Laguna; si A p o l i n a r i o Mabini ay buhat sa Tanauan, Batangas; si E m i l i o Jacinto at A n d r é s B o n i f a c i o ay parehong buhat sa M a y n i l a ; si F r a n c i s c o ( B a l a g t a s ) B a l t a z a r ay buhat sa B i g a a , Bulacan, at si Cayetano A r e l l a n o naman a y buhat sa Orani, Bataan. Teacher 1. T a g a s a a n si E m i l i o Aguinaldo? 2. S e r g i o Osmeña 3. Jose P . L a u r e l

Student 1 T a g a s a a n si E m i l i o Aguinaldo? T a g a s a a n si S e r g i o Osmeña? T a g a s a a n si Jose P . L a u r e l ?

Student 2

i

T a g a - K a w i t , Kabite. Tagalunsod ng Sebu. T a g a - T a n a u a n , Batangas.

' m a g i g i t i n g na m a m a m a y a n /magigi'trn na m a - m a m a y a n / = ' p a t r i o t i c c i t i z e n s ' . 2 matatapang /matata• pari/ = ' b r a v e ones'. 3 Capiz town has been r e n a m e d R o x a s City in honor of R o x a s ; it i s now independent of Capiz p r o v i n c e . 4 katagalugan /katagalu'gan/ = ' T a g a l o g r e g i o n ' .

UNIT

XXII

417

Manuel R o x a s Manuel L. Quezon

T a g a s a a n si M a n u e l R o x a s ? T a g a s a a n si M a n u e l L . Q u e z o n ?

6. 7. 8. 9. 10.

Andres Bonifacio Ramon Magsaysay Diosdado Macapagal Carlos P. Garcia Elpidio Quirino

Tagasaan Tagasaan Tagasaan Tagasaan Tagasaan

si si si si si

Andres Bonifacio? Ramon Magsaysay? Diosdado Macapagal? Carlos P. Garcia? Elpidio Quirino?

Taga-Maynila. Taga-Castellejos, Sambales. Taga-Lubao, Pampanga. Taga-Talibon, Bohol. T a g a - V i g a n , Ilokos Sur.

li.

Apolinario Mabini Jose Rizal Emilio Jacinto Cayetano Arellano Francisco Baltazar

Tagasaan Tagasaan Tagasaan Tagasaan Tagasaan

si si si si si

Apolinario Mabini? Jose Rizal? Emilio Jacinto? Cayetano Arellano? Francisco Baltazar?

Taga-Tanauan, Batangas. T a g a - K a l a m b a , Laguna. Taga-Maynila. Taga-Orani, Bataan. T a g a - B i g a a , Bulakan.

4. 5.

12.

13. 14. 15.

RESPONSE DRILLS

(Patterned Sentences) Teacher

A . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. B . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. iU.

T a g a l u n s o d ng R o x a s . Taga-Baler, Tayabas.

Student -T_l

Si T e n t a y b a ang n a g l u l u t o ng inyong p a g k a i n ? Si L i n d a b a ang n a m i m i l i ng inyong d a m i t ? Si R o s y b a ang n a g s u s u l s i ng inyong m e d y a s ? Ang N a n a y ba ang t u m a t a n g g a p ng p e r a ? Ang T i y a n g ba ang n a g b a b a l o t ng inyong b a o n ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

siya siya siya siya siya

ang ang ang ang ang

aming aming aming aming aming

tagaluto. tagabili. tagasulsi. tagatanggap. tagabalot.

Ang l a l a k i ba ang n a g b u b u h a t ng inyong m g a k a h o n ? I k a w ba ang n a g - i i p o n ng k a n i l a n g p e r a ? Ikaw b a ang n a n g i g i s i n g s a k a n i l a ? K a y o b a ang n a n g h i h i r a m ng l i b r o p a r a s a k a n i l a ? K a y o b a ang t u m a t a n g k i l i k ng a m i n g m g a b a b a s a h i n ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

s i y a ang a m i n g t a g a b u h a t . a k o ang k a n i l a n g t a g a - i p o n . a k o ang k a n i l a n g t a g a g i s i n g . k a m i ang kanilang t a g a h i r a m . k a m i a n g inyong t a g a t a n g k i l i k .

N a g s i s i m b a b a s i A l i n g Nene a r a w - a r a w ? B u m a b a t i ba si Linda sa lahat? T u m a t a w a bang l a g i si L u n i n g n i n g ? N g u m i n g i t i ba a n g d a l a g a s a l a h a t ? P i n u p u r i b a n i y a ang l a h a t ?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

1 1 palasimba siya. palabati siya. palatawa siya. palangiti siya. palapuri siya.

N a g d a r a s a l ba s i l a a r a w - a r a w ? K u m a k a i n ba s i l a b a w a ' t o r a s ? U m i i n o m ba s i l a n g l a g i ng g i n g e r a l e ? N a g - i i s i p ba s i y a tuwina? 1 N a n g h i h i n g i ba s i y a tuwina?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

paladasal sila. palakain sila. palainom sila. palaisip siya. palahingi siya.

DISCUSSION T a g a - . p a l a - . and m a k a - a r e a d j e c t i v e - f o r m i n g a f f i x e s . T h e m e a n i n g of t a g a - v a r i e s a c c o r d i n g t o what f o l l o w s i t : if it i s f o l l o w e d b y a noun, t a g a m e a n s ' n a t i v e o f ' ; if it i s f o l l o w e d b y a v e r b r o o t , it d e s c r i b e s a r e g u l a r p e r f o r m e r of a n a c t i o n . P a l a - i s g e n e r a l l y f o l l o w e d by a v e r b r o o t , but

II. P a g ,

c e r t a i n nouns like sine ' m o v i e s ' m a y a l s o follow i t . In s u c h c a s e s , a d e l e t i o n of a v e r b i s i m p l i e d : p a l a s i n e i s f r o m p a l a p u n t a s a s i n e 'in t h e h a b i t of going to the m o v i e s ' , and h a s the s a m e m e a n i n g . U n l i k e t a g a - and p a l a - , m a k a - i s f o l l o w e d only by nouns, n e v e r by v e r b r o o t s .

kung. tu wing IN T I M E

PHRASES

EXAMPLES A . 1. M a y b i s i t a i g l e s y a pag H u w e b e s S a n t o . 2. M a i n i t s a M a y n i l a pag M a h a l na A r a w .

[ T h e r e ' s c h u r c h v i s i t a t i o n on M a u n d y T h u r s d a y . ] I t ' s w a r m in M a n i l a d u r i n g H o l y W e e k .

B . 1. M a y n a g p e p e n i t e n s y a kung B i y e r n e s S a n t o .

[ T h e r e a r e f l a g e l l a n t s on G o o d F r i d a y . ]

C. 1. M a y b i s i t a s i l a tuwing M a h a l na A r a w .

T h e y have v i s i t o r s e v e r y Holy Week.

1 tuwina

= 'always, all the t i m e '

418

BEGINNING

Tagalog Pag

TAGALOG

English on, during, etc.

kung J tuwing

every

a. Pap, kung, and tuwing all f o r m t i m e p h r a s e s when f o l l o w e d by a noun (or noun p h r a s e ) that represents a specific, recurring t i m e or p e r i o d of t i m e . b. In such t i m e - p h r a s e s , pag and kung both m e a n 'on, during', e t c . ; whiie tuwing m e a n s ' e v e r y ' . SUBSTITUTION

DRILL

Instructions: The t e a c h e r g i v e s a sentence in the p e r f e c t i v e using noon. Student i substitutes the r e l a t e r pag, thus changing the v e r b to i m p e r f e c t i v e . Student 2 substitutes the r e l a t e r sa, thus changing the v e r b to future. Teacher

Student 1

1. Nagbasa ng m a g a s i n si Ben noong L i n g g o . 2. Nagpakabanal sila noong B i y e r n e s Santo. 3. Nakasaksi ako ng penitensiya noong Mahal na Araw. 4. Binisita ng m g a tao ang m g a simbahan noong Huwebes Santo.

I Nagbabasa ng m a g a s i n si Ben pag L i n g g o . Nagpapakabanal sila pag B i y e r n e s Santo. Nakakasaksi ako ng penitensiya pag Mahal na A r a w . Binibisita ng m g a tao ang m g a simbahan pag Huwebes Santo.

Student 2

i

Magbabasa ng m a g a s i n si Ben sa L i n g g o . Magpapakabanal sila sa B i y e r n e s Santo. Makakasaksi ako ng penitensiya sa M a h a l na A r a w . Bibisitahin ng m g a tao ang simbahan sa Huwebes Santo. 5. Nagbaon sila ng pagkain sa simbahan noong a r a w ng bisita i g l e s y a . 6. Tinapos nila ang Siyete P a l a b r a noong tanghali. 7. Nangumbida kami sa pakaridad noong prusisyon. 8. Tumalon sa dagat ang m g a nagpepenitensiya noong tanghali.

Nagbabaon sila ng pagkain sa simbahan pag a r a w ng bisita i g l e s i a . Tinatapos nila ang Siyete P a l a b r a pag tanghali. Nangungumbida kami sa pakaridad pag prusisyon. T u m a t a l o n sa dagat ang m g a nagpepenitensiya pag tanghali.

Magbabaon sila ng pagkain sa simbahan sa a r a w ng bisita i g l e s y a . Tatapusin nila ang Siyete P a l a b r a sa tanghali. Mangungumbida kami sa pakaridad sa prusisyon. T a t a l o n sa dagat ang m g a nagpepenitensiya sa tanghali. SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILLS

(Moving Slot)

Instructions: The t e a c h e r asks a question which Student i r e p e a t s . Student 2 a n s w e r s in the a f f i r m a t i v e using tuwing. Then the teacher g i v e s a cue which Student 3 uses, along with kung. to cont r a d i c t Student 2 ' s a n s w e r . Teacher , . i A . 1. Dumating ba si Ben noong Linggo? 2. (alis) 3. Martes 4. (baon) 5. Huwebes

,

.

Student i

Dumating ba si Ben noong Linggo? U m a l i s ba si Ben noong Linggo? U m a l i s ba si Ben noong M a r t e s ? Nagbaon ba si Ben noong M a r t e s ? Nagbaon ba si Ben noong Huwebes?

U N I T XXII Cue

Student 2 Oo,' Oo, Oo, Oo, Oo,

7. 8. 9. 10. Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

N a g t r a b a h o ba si Ben noong H u w e b e s ? N a g t r a b a h o ba si B e n noong M i y e r k o l e s ? N a n g h a r a n a ba si B e n noong M i y e r k o l e s ? N a n g h a r a n a ba si B e n noong Sabado? N a g b a k a s y o n ba si B e n noong Sabado?

(trabaho) Miyerkoie s (harana) Sabado (bakasyon) Martes Lunes Sabado Linggo Marso

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

(pasok) Abril (uwi ) Mayo

n a g b a b a k a s y o n siya tuwing Hunyo. p u m a p a s o k siya tuwing Hunyo. p u m a p a s o k siya tuwing Abril. umuuwi siya tuwing Abril. umuuwi siya tuwing Mayo.

N a g t a t r a b a h o siya kung M a r t e s . N a g t a t r a b a h o siya kung Lunes. N a n g h a h a r a n a siya kung Sabado. N a n g h a h a r a n a siya kung Linggo. N a g b a b a k a s y o n siya kung M a r s o .

Nagbakasyon P u m a s o k ba P u m a s o k ba U m u w i ba si U m u w i ba si

Hunyo

11.

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

D u m a r a t i n g siya kung Sabado. U m a a l i s siya kung B i y e r n e s . U m a a l i s siya kung Lunes. Nagbabaon siya kung Linggo. Nagbabaon siya kung M i y e r k o l e s .

Sabado Biyerne s Lunes Linggo Miyerkoles

n a g t a t r a b a h o siya tuwing Huwebes. n a g t a t r a b a h o siya tuwing M i y e r k o i e s . n a n g h a h a r a n a siya tuwing M i y e r k o l e s . n a n g h a h a r a n a siya tuwing Sabado. nagbabakasyon siya tuwing Sabado. 12. 13. ~ 14. 15.

Student 3

i

d u m a r a t i n g siya tuwing Linggo. u m a a l i s siya tuwing Linggo. u m a a l i s siya tuwing M a r t e s , nagbabaon siya tuwing M a r t e s , nagbabaon siya tuwing Huwebes. 6.

4i

Mayo Abril Agosto Hulyo Enero

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

b a si B e n n o o n g H u n y o ? s i B e n n o o n g Hunyo? si Ben noong A b r i l ? B e n noong A b r i l ? B e n noong Mayo? Nagbabakasyon siya kung Mayo. P u m a p a s o k siya kung Abril. P u m a p a s o k siya kung Agosto. Umuuwi siya kung Hulyo. Umuuwi siya kung E n e r o .

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n which Student 1 r e p e a t s . Student 2 a n s w e r s in the a f f i r m a t i v e u s i n g tuwing. T h e n the t e a c h e r g i v e s a cue which Student 3 u s e s , along with pag, to c o n t r a dict Student 2 ' s a n s w e r . Teacher

Student i S a s a m a ba Babalik ba Babalik ba Magtuturo Magtuturo

B. i . S a s a m a ba a n g t i t s e r s a L u n e s ? 2. (balik) Martes 3. 4. (turo) Miyerkoles 5. Cue

Student 2 Oo,' s u m a s a m a s i y a t u w i n g L u n e s , Oo, b u m a b a l i k s i y a t u w i n g L u n e s , Oo, b u m a b a l i k s i y a t u w i n g M a r t e s , Oo, n a g t u t u r o s i y a t u w i n g M a r t e s , Oo, n a g t u t u r o s i y a t u w i n g M i y e r k o l e s . 6. (kumbida ) 7. ~ 8. (abuloy)

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

i

Martes Miyerkoie s Linggo Lunes Sabado

Suma s a m a Bumabalik Bumabalik Nagtuturo Nagtuturo

siya pag siya pag siya pag siya pag siya pag

M a n g u n g u m b i d a ba ang t i t s e r Mangungumbida ba ang t i t s e r M a g - a a b u l o y ba ang t i t s e r sa M a g - a a b u l o y ba ang t i t s e r sa M a g s i s i m b a ba ang t i t s e r sa

Linggo

(simba)

nangungumbida siya tuwing M i y e r k o l e s . nangungumbida siya tuwing Linggo. n a g - a a b u l o y siya tuwing Linggo. n a g - a a b u l o y siya tuwing Sabado. n a g si s i m b a s i y a t u w i n g S a b a d o .

Lunes? Lunes? Martes? sa M a r t e s ? sa M i y e r k o l e s ?

Student J

Sabado 10.

ang t i t s e r sa ang t i t s e r sa ang t i t s e r sa ba ang t i t s e r ba ang t i t s e r

Linggo Huwebes Biyernes Miyerkoles Linggo

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Martes. Miyerkoles Linggo. Lunes. Sabado.

sa Miyerkoles? sa Linggo? Linggo? Sabado? Sabado?

Nangungumbida siya pag Linggo. Nangungumbida siya pag Huwebes. Nag-aabuloy siya pag B i y e r n e s . Nag-aabuloy siya pag Miyerkoles. N a g s i s i m b a siya pag Linggo.

DISCUSSION L i k e n o o n a n d s a , t h e r e l a t e r s p a g , k u n g , a n d tuwing a r e u s e d to f o r m t i m e p h r a s e s . Noon and sa,

h o w e v e r , f o r m p h r a s e s that r e f e r to n o n - r e c u r r i n g e v e n t s (in t h e p a s t a n d t h e f u t u r e r e s p e c t i v e -

420

BEGINNING

ly), w h i l e p a p , k u n g . a n d t u w i n g f o r m p h r a s e s t h a t r e f e r to r e c u r r i n g events. They a r e followed by a noun or noun p h r a s e that r e p r e s e n t s a specific, rec u r r i n g t i m e o r p e r i o d of t i m e ( e . g . , s p e c i f i c t i m e s of d a y , t h e n a m e s of d a y s , m o n t h s , s e a s o n s , h o l i days, etc.). P a g i s a n a b b r e v i a t i o n of k a p a g ; t h e a b b r e v i a t i o n o c c u r s m o r e o f t e n t h a n t h e f u l l f o r m in o r d i n a r y conversation. In t i m e p h r a s e s , p a g a n d k u n g , w h i c h a r e i n t e r -

CUMULAT

TAGALOG c h a n g e a b l e , b o t h s i g n i f y r e c u r r e n c e of t h e t i m e r e p r e s e n t e d by the e x p r e s s i o n that follows t h e m , and h a v e v a r i o u s t r a n s l a t i o n s in E n g l i s h : e.g., pag B i y e r n e s 'on F r i d a y s ' , p a g M a h a l n a A r a w ' d u r i n g Holy Week', pag F a s k o 'at C h r i s t m a s ' . Tuwing p h r a s e s , w h i c h a r e s i m i l a r in m e a n i n g t o p a g a n d k u n g p h r a s e s , but e m p h a s i z e t h a t t h e r e c u r r e n c e of t h e t i m e o r p e r i o d i s w i t h o u t e x c e p t i o n , c o r r e s pond to E n g l i s h t i m e p h r a s e s with e v e r y .

YE

DRILLS

TRANSLATION DRILLS (Patterned Sentences) Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5.

I ' m f r o m Quezon City. Mr. Santos is f r o m Zambales. The teacher is f r o m the province. They a r e f r o m there. We (you a n d I) a r e f r o m t h e r e , t o o .

6. You ( s g . ) a r e o u r l u m p i a c o o k . 7. We ( s h e a n d I) a r e t h e i r t h i n k e r s . 8. T h e o n e who d a r n s t h e i r s o c k s a t h o m e i s Tiya Nena. 9. T h e o n e s who a l w a y s f i n i s h t h e w o r k f o r t h e m a r e the youths. 10. T h e o n e s w h o g i v e t h e d r i n k s t o t h e m a r e the women. B. 1. 2. 3. 4. 5.

My m o t h e r g o e s to c h u r c h often. Your f a t h e r is a cockfight habitue. Luningning laughs v e r y easily. I ' m f o n d of r e a d i n g b e a u t i f u l s t o r i e s . J_ola o f t e n c h e w s b u y o .

6. We ( s h e a n d I) a r e not f o n d of r e a d i n g c o m i c s 7. T n e y do n o t d r i n k S c o t c h v e r y o f t e n . 8. My c o m p a n i o n s do n o t e a t k a l d e r e t a v e r y much. 9. M e n n o w a d a y s d o n ' t p r a y v e r y o f t e n . I t . T h e old f o l k s do not d a n c e v e r y o f t e n . C. I. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Student T a g a l u n s o d ng Q u e z o n a k o . T a g a - S a m b a l e s s i G. S a n t o s . Tagaprobinsya ang t i t s e r . T a g a r o o n sila. T a g a r o o n din tayo. I k a w a n g a m i n g t a g a l u t o ng l u m p i a . K a m i ang kanilang t a g a - i s i p . Si T i y a N e n a a n g t a g a s u l s i ng k a n i l a n g m g a m e d y a s sa bahay. Ang k a b a t a a n ang t a g a t a p o s ng t r a b a h o p a r a sa kanila. Ang m g a b a b a e ang t a g a b i g a y na i n u m i n sa kanila. P a l a s i m b a ang aking Nanay. P a i a s a b o n g ang iyong Tatay. P a l a t a w a si Luningning. P a l a b a s a a k o ng m a g a g a n d a n g k u w e n t o . Paianganga ang Lola. H i n d i k a m i p a l a b a s a ng k o m i k s . H i n d i s i i a p a i a i n o m n g Scotcii. H i n d i p a l a k a i n ng k a i d e r e t a a n g a k i n g m g a k a s a m a . Hindi p a l a d a sai ang m g a lalaki ngayon. Hindi p a l a s a y a w ang m g a m a t a t a n d a .

The candidate is p r o - R i z a l . The l e a d e r is p r o - M a c a p a g a l . The people a r e v e r y r e l i g i o u s (pious). They a r e pro-Filipino. I'm pro-American.

M a k a - R i z a l ang kandidato, M a k a - M a c a p a g a l ang l i d e r . M a k a - D i y o s ang m g a tao. Maka-Pilipino sila. M a k a - A m e rikano ako.

A r e you p r o - L e d e s m a ? Is Ate Linda pro-Gonzales? Isn't the A m e r i c a n pro-Kennedy? Aren't they pro-Filipino? Is the m a n pro-Spanish?

M a k a - L e d e s m a ka ba? M a k a - G o n z a l e s ba si Ate Linda? Hindi ba m a k a - K e n n e d y ang A m e r i k a n o ? Hindi ba sila m a k a - P i i i p i n o ? M a k a - K a s t i l a ba ang lalaki?

D. 1. I t ' s h o t h e r e i n M a n i l a d u r i n g H o l y W e e k . 2. P e o p l e h a v e a p a b a s a on M a u n d y T h u r s d a y . 3. P e o p l e f r o m B a l u t a n d N a v o t a s e n g a g e in f l o g g i n g on G o o d F r i d a y . 4. E v e r y b o d y g o e s t o c h u r c h e v e r y M a u n d y T h u r s d a y and Good F r i d a y . 5. T h e r e ' s c h u r c h v i s i t a t i o n on M a u n d y T h u r s day.

Mainit dito sa M a y n i l a pag M a h a l na A r a w . M a y p a b a s a ang m g a tao kung H u w e b e s Santo. Nagpepenitensiya ang m g a taga-Balut at m g a t a g a N a v o t a s kung B i y e r n e s Santo. Pumupunta sa s i m b a h a n ang lahat tuwing Huwebes Santo at B i y e r n e s Santo. M a y b i s i t a i g l e s y a pag Huwebes Santo.

UNIT XXII 6. Even n o n - c h u r c h g o e r s l e a r n to be r e l i g i o u s during Holy Week. 7. P e o p l e wait for the Seven L a s t Words e v e r y Good F r i d a y . 8. Mother i n v i t e s s o m e people f r o m the province when t h e r e ' s a p a b a s a . 9. P e o p l e s t a r t the P a s s i o n P l a y s e v e r y Maundy Thursday. 10. P e o p l e who've t a k e n v o w s hand out food during the p r o c e s s i o n .

P a t i ang m g a hindi p a l a s i m b a a y natututong m a g p a k a b a n a l kung M a h a l na A r a w . Naghihintay ang m g a tao ng S i y e t e P a l a b r a s kung B i y e r n e s Santo. Nangungumbida ang Nanay ng m g a t a g a p r o b i n s y a pag may pabasa. N a g s i s i m u l a ang m g a tao ng s e n a k u l o tuwing Huweb e s Santo. N a g b i b i g a y ng p a g k a i n ang m g a m a y panata pag m a y prusisyon.

TRANSLATION DRILL (Contextual S e n t e n c e s ) In B a g u i o Nene: Rosy: Cely: Nene: Rosy: Cely: Rosy: Nene: Cely: Rosy: Cely: Rosy:

421

Cely, this is Rosy, m y friend from Manila. How a r e you? A r e you f r o m h e r e , too? No, I ' m f r o m Quezon City. We c a m e up h e r e for Holy Week. E v e r y b o d y c o m e s up h e r e t h i s t i m e of y e a r . Oh y e s . I t ' s too w a r m in M a n i l a and a l l the c h u r c h e s a r e c r o w d e d on Maundy T h u r s d a y and Good F r i d a y . Mother i s a c h u r c h g o e r . The w e a t h e r h e r e i s m u c h b e t t e r f o r h e r . T h a t ' s why I brought her here. And the c h u r c h e s a r e l e s s crowded. C e l y i s getting to be m o r e r e l i g i o u s now. She a l w a y s a c c o m p a n i e s h e r m o t h e r to church, e s p e c i a l l y during Holy Week. If we a r e r e a l l y r e l i g i o u s , we should l e a r n to be holy during Holy Week. T h a t ' s r i g h t . But i s n ' t that the r e a s o n w e ' r e h e r e ? Yes, I suppose it i s . Well, w e ' l l s e e you in c h u r c h t o m o r r o w . A l l right. Goodbye.

422

BEGINNING

TAGALOG

VISUAL-CUE PICTURE

DRILLS A

P a n u t o : Ito ang p a m i i y a ng m g a R e y e s . I l a r a w a n ang b a w a t i sa at g a m i t i n ang t a g a - , p a l a - , at m a k a - . H a l i m b a w a : T a g a - N a v o t a s ang p a m i i y a R e y e s . Palatrabaho sila. Maka-Pilipino sila.

T a g a b i l i ng p a g k a i n ang N a n a y . P a l a i n o m si Oca. M a k a - L e d e s m a si N a r d o .

UNIT

SANUBO AKO...,

SANLIBO RIM

XXII

423

J

IBOTO

II

^ NATIM Si Jl MADLAN6-AWA

AKO..

inj unburn

• • . W l JB^ (i^w.Villamor ;

NANAY

G.SANTOS fflmfll V

LUZVIMINDA

föABClA

BEGINNING TAG A LOG COMPREHENSION-RESPONSE

DRILLS

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0.

Sa B a g y o ba m a g p a p a r a a n ng M^hcil na A r a w si A r t h u r ? M a g i n a w ba r i t o sa M a y n i l a pag M a h a l na A r a w ? S a s a m a ba ang m a g - a s a w a n g David k a y A r t h u r sa B a g y o ? M a y p a b a s a ba sina David sa Huwebes Santo? Sina David ba ang b a b a s a ng P a s y o n ? May handa ba s i n a David sa a r a w na iyon? M a y m g a n a g p e p e n i t e n s i y a ba kung B l y e r n e s Santo? Tuwing B i y e r n e s Santo ba ang b i s i t a i g l e s i a ? Sa Huwebes Santo ba ang S i y e t e P a l a b r a ? Nagbibigay ba ng p a g k a i n kahit kanino ang m g a m a y p a k a r i d a d ?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Sa M a y n i l a ba o sa B a g y o m a g p a p a r a a n ng M a h a l na A r a w si A r t h u r ? M a g i n a w ba o m a i n i t sa M a y n i l a kung M a h a l na A r a w ? S a s a m a ba ang m a g - a s a w a ni David k a y A r t h u r sa B a g y o o hindi? Sina A r t h u r ba o sina David ang m a y p a b a s a ? Sina David ba o ang m a m b a b a s a n g t a g a p r o b i n s y a ang b a b a s a ng P a s y o n ? N a g p e p e n i t e n s i y a ba ang m g a tao kung M i y e r k o l e s Santo o B i y e r n e s Santo? Sa Huwebes Santo ba o sa B i y e r n e s Santo ang b i s i t a i g l e s i a ? Ang S i y e t e P a l a b r a b a ' y sa Huwebes Santo o s a B i y e r n e s Santo?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0. 1. 2.

S a a n m a g p a p a r a a n ng M a h a l na A r a w si A r t h u r ? B a k i t a y a w m a g - M a h a l na A r a w ni A r t h u r sa M a y n i l a ? B a k i t hindi s a s a m a sina David k a y A r t h u r sa B a g y o ? K a i l a n m a g h a h a n d a sina David? K a i l a n n a g p e p e n i t e n s i y a ang m g a tao? Ano ang g i n a g a w a ng m g a n a g p e p e n i t e n s i y a ? Ano ang senakulo? K a i l a n ang b i s i t a i g l e s i a ? K a i l a n g i n a g a w a ang S i y e t e P a l a b r a ? Ano ang p a k a r i d a d ? Sino ang m g a m a y p a k a r i d a d ? K a i l a n ang p r u s i s y o n ? K a i l a n natututong m a g p a k a b a n a l ang m g a tao?

READING MASAGANANG BAGONG TAON ISANG SULAT SA AMERIKA (See P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT XXIII Ang S a n t a K r u s de M a y o (1)

S a n t a C r u z de M a y o

( I k a p i t o ng u m a g a . Nagd i d i l i g ng h a l a m a n si A i i n g T o n a n g s a m a n t a l a n g nagw a w a l i s n a m a n ng i o o b a n si T r i n i n g . B a k o d na kaw a y a n l a m a n g ang n a k a p a gitan sa daiawang looban. )

(7:00 A . M . Aling Tonang is watering some plants while T r i n i n g i s s w e e p i n g h e r y a r d . Only a b a m b o o f e n c e s e p a r a t e s the two yards. )

Aling Tonang: Hoy, T r i n i n g , e n g r a n d e r a w ang k a t a p u s a n ng " K r u s " sa Malabon. Man o n o o d ba k a y o ? Trining: A b a , m a n g y a r i pa (2), A l i n g T o n a n g . Handa na k a m i ni L i t a . Hindi nam i n m a p a p a l a m p a s iyon.

h o ' y tri'ni'T|

' e r i g r a ' n d e r a w ar| k a t a p u s a n nai) (end)

krus sa m a l a b o ' n (Malabon) 'aba'h

„ , t m a n o ' n o ' o d ba k a y o ' h (will s e e )

I . m a r i y a - r i p a ' h 1 ' a T m to - nar| (Tonang) (indeed)

k a m i ni l i ' t a ' h (Lita)

hindi" n a ' m i n

m a p a ' p a l a m p a s yo'n (will l e t p a s s ) Aling Tonang: Siyanga ! A l a m m o ba kung s i n o ang p r i m e r a E l e n a (3)?

,

syat)a -

I

h a n d a - na (ready)

S a y , T r i n i n g , I h e a r that t h e f i n a l c e l e b r a t i o n of t h e " C r u z " in M a l a b o n i s going to b e a g r a n d a f f a i r . A r e you going to s e e it? B u t , of c o u r s e , A l i n g Ton a n g . L i t a and I a r e a l l r e a d y . We wouldn't m i s s that.

I

' a l a m m u b a kur| s i - n o a m p r i m e ' r a

'elena-h (Queen H e l e n )

[425]

Y o u ' r e r i g h t ! Do you know who t h e f i r s t E l e n a i s ?

426

BEGINNING

Trining: A r t i s t a r a w . At a n a k ni K a p i t a n R a m o s ang s e gunda E l e n a (3).

~L 'arti'sta ra' (actress)

Aling Tonang: A b a , i b a n a m a n ang n a r i nig kong p i n a g - u u s a p a n k a h a p o n . Ang m a y pinak a m a g a r a n g t e r n o (4) r a w ang m a g p i p r i m e r a .

-,

'ar| s e g u ' n d a (second) 'aba'h

I

TAGALOG

'at a n a k ni k a p i t a n r a - m o ' s (Captain R a m o s )

,

t

'ele-na'h

.

' i b a n a m a n aq n a r i n i g k u m (heard)

pinagu- 'usa'pan kahapo'n (being talked about )

,1

ari m e '

They say i t ' s an a c t r e s s . And t h e s e c o n d E l e n a i s Captain R a m o s ' daughter.

Oh? I h e a r d s o m e t h i n g diff e r e n t y e s t e r d a y : that the one with t h e m o s t b e a u t i f u l t e r n o would b e t h e f i r s t .

ar|

pinakamaga-ran te'rnu ra'w (most elegant) (suit) . ,1 . magpi'prime 'ra'h (will b e f i r s t )

Trining: i Hindi n a m a n t a m a i y o n . hindi" n a m a n t a ' m a * y o ' n Di s a m a a n l a n g nang l o o b f (5). A l a m m o n a , i s a ' t 'alam mo na'h di s a w 'an la'r) n a n l o ' o ' b i s a (6) g u s t o n g m a p a t a m (ill w i l l ) pok ang s a r i l i . i ' i s a t i s a ' h gustur| m a ' p a t a m p u k a n s a r i ' l i ' h (each one) (to b e f e a t u r e d ) Aling Tonang: kur) g a - r a - nan t e ' r n o a m pagu''usa'pa'n Kung g a r a ng t e r n o ang pag-uusapan, nakikini-ki(will be t a l k e d a b o u t ) nita kong walang i t u l a k k a b i g i n (7). M a k a k a s u n o d n a ' k i ' k i n i ' k i n i t a k o ' n walar) ' i t u ' l a k k a b i ' g i ' n n a m a n si L i n d a R a m o s (can a l m o s t s e e ) ( h a r d to c h o o s e ) k a h i t g a a n o k a m a h a l ang terno. m a k a ' k a s u n u d n a m a n si l i ' n d a r a ' m o ' s

T h a t ' s not a good i d e a . It just means hard feelings. You know t h a t e a c h one would l i k e to b e the s t a r herself.

If we ' r e t a l k i n g a b o u t t h e e l e g a n c e of t h e t e r n o , I i m a g i n e that n e i t h e r will have the edge. Linda Ram o s w i l l b e a b l e to k e e p up, no m a t t e r how e x p e n s i v e the t e r n o .

k a ' h i t ga-nu k a m a h a l an t e ' r n o ' h Trining: S a g a n a n g a k i n (8), kung a k o ang m a y a n a k , hindi a k o p a p a y a g . B a l e b a (9), bukod s a a n a k - m a y a m a n , m a g a n d a a t m a i a l i n o pa si Linda.

s a ganar) ' a ' k i n (as f o r m e ) pa-pa'ya g (will consent)

kur| ' a k o ' m e -

b a ' l e ba-h^ (and-tothink-that)

'ana'k

h i n d i ' 'aku

bukud s a ' a n a k (aside)

m a y a ' m a n ^ m a g a n d a ' t m a t a l i ' n u pa s i l i ' n d a h Aling Tonang: A l a m m o na ang b a l i t a . ' a l a m mu n a ' m b a l i ' t a ' kada'la'san K a d a l a s a n hindi t a m a . (often) B a k a k a l a b a s - l a b a s niyan, e, t a g a t a b i - t a b i lahindi- ta-ma - ' b a k a - k a l a b a s l a b a s nyan e ' h m a n g ang m g a E l e n a (10). (result) t a g a t a b i t a b i l a - m a r | at| mai^a (a n o b o d y ) Trining: Hindi n a m a n ho s i g u r o . S i D o n y a L u i s a ang h e r m a n a (11). B u l a n g g u g o iyon (12).

hindi' naman hu' s i g u ' r o ' h

A s for m e , if I w e r e h e r p a r e n t s , I wouldn't a l l o w h e r (to p l a y s e c o n d f i d d l e ) . And to think that Linda, besides being a r i c h m a n ' s child, is beautiful and intelligent.

W e l l , you know how n e w s i s — o f t e n w r o n g . It j u s t m i g h t t u r n out t h a t the E l e na s a r e . . . n o b o d i e s.

'ele'nah

si d o ' n y a l w i ' s a - r ] (Doña L u i s a )

. J ii erma'na'h bularigu'gu - y o ' n (financier) (lavish spender)

I d o n ' t t h i n k so. T h e h e r m a n a is Doña L u i s a . S h e ' s a show-off.

UNIT

XXIII

427

( M a t a t a n a w ng d a l a w a si A n g e l , a n g p u n o n g - a b a ia sa pagdiriwang. ) Aling Tonang: O, a y u n si A n g e l . A n g e l , ano ba ang n a p a g k a y a r i a n n i n y o ni D o n y a L u i s a tungkol sa m g a m a g - e e l e na m a m a y a n g g a b i ?

( T h e two c a t c h s i g h t o f A n g e l , the c h a i r m a n of the celebration.) 'o-h

'ayun si ar|hel (Angel)

'ar|he-l

Oh, t h e r e ' s A n g e l . A n g e l , w h a t h a v e you a n d D o ñ a L u i s a decided about the E l e n a s tonight?

'anu b a - . ) n a - p a g k a ' y a r i a n ninyu m d o - n y a l w i s a ( a g r e e d upon) tuT|kul s a mar|a m a g i ' ' i l e ' n a m a - m a y a r | g a b i ' h (later on)

Angel: A n o ho i y o n , A l i n g T o nang? Trining: I t i n a t a n o n g ni A l i n g T o n a n g kung a n o r a w ang napagkayarian ninyo tungkol sa m g a m a g -

'anu h u - y o ' n ' a ' l i n to-na*r|

"itina - tanur| ni ' a ' l i n to'na-r| (is being a s k e d ) n a p a g k a y a r i a n n i n y o 'h magi- 'ile'na'h

Angel: D a l a w a ang p r i m e r a E l e n a : s i L i n d a ni K a p i t a n R a m o s (13) at si G l o r i a Romerong artista.

I

What's that, A l i n e Tonang?

kur| anu r a w ar|

Aling Tonang is asking what y o u ' v e d e c i d e d about the E l e n a s .

tur)kul s a m a r j a

,1

dalawa'm prime'ra ele'na'h kapitan r a ' m o ' s

s i l i ' n d a ni

T h e r e a r e two f i r s t E l e n a s : Captain R a m o s ' daughter L i n d a and G l o r i a R o m e r o , the a c t r e s s .

'at si g l o ' r y a r o m e ' r o r ) (Gloria R o m e r o )

a r t i ' sta-h Aling Tonang: Naiibang t a l a g a ang katap u s a n ng " K r u s " n g a y o n . Angel: Hindi l a n g s a E l e n a , s a m g a pabitin (14) man.

h i n d i " lar) s a e l e ' n a ' h

1

sa marja pabi'tin ma-n (pabitin)

Trining: A n g i b i g m o b a n g s a b i h i n , 'a¡-| ' i ' b i g m u bar) s a b i ' h i ' n bukod sa h e r m a n a , m a y i b a pang m a y p a b i t i n ? m e ' ' i b a par) m e " p a b i ' t i ' n Angel: A b a , oo. M a y k a n i - k a n i yang ( 1 5 ) p a b i t i n ang bawa't bahay sa Malabon.

i

na-'i'iba-n t a l a g a - t ) k a t a p u s a n narj k r u s r j a y o ' n (is d i f f e r e n t )

'aba 'o"'o'h

bukud s a e r m a ' n a ' h

me y kani'kanyam pabi'tin am

. , ,! ba-wat b a ' h a y sa m a l a b o ' n

Aling Tonang: t S i y a n g a b a ? Huwag s a n a n g syarja" b a - h hwag sa'nar) ulani'n u l a n i n . M a s a s a y a n g ang (to b e r a i n e d ) k u w a r t a ' t p a g o d ng l a h a t t kung u u l a n . masa"sa-yar) ar) k w a ' r t a t p a ' g u d nar| l a h a " t (will b e w a s t e d ) (money) (fatigue) ^ , >1 kuii u" ' u l a ' n (will r a i n ) Trining: Hindi n a m i n p a l a l a m p a s i n hindi' n a m i n pala'lampasin ni l i ' t a y o ' n n i L i t a i y o n , k a h i t na bu(will a l l o w to p a s s ) m a g y o pa ! ka-hit na bumagyu pa-h (stormed)

i

T h e f i n a l c e l e b r a t i o n of t h e " C r u z " will r e a l l y be something different this t i m e . Not j u s t with r e g a r d t o t h e E l e n a s , but t h e p a b i t i n s . too. D o you m e a n t o s a y t h e r e ' l l be other pabitins b e s i d e s the h e r m a n a 's? Y e s , indeed. E v e r y house i n M a l a b o n h a s i t s own pabitin. R e a l l y ? L e t ' s hope it d o e s n ' t rain. Everybody's money and e f f o r t will be wasted if it r a i n s .

L i t a a n d I w o n ' t m i s s it even if t h e r e ' s a typhoon!

428

BEGINNING CULTURAL

AND

TAGALOG

STRUCTURAL

(1) S a n t a K r u s de M a y o i s a C a t h o l i c c o m m e m o r a t i o n of t h e s e a r c h f o r C h r i s t ' s c r o s s by St. H e l e na and h e r s o n , C o n s t a n t i n e t h e G r e a t . T h e r e i s a p r o c e s s i o n in w h i c h b e a u t i f u l g i r l s c a l l e d s a g a l a s p l a y t h e p a r t s of v a r i o u s w o m e n who j o i n e d in t h e s e a r c h , t h e m o s t i m p o r t a n t p a r t , of c o u r s e , b e i n g t h a t of t h e " E l e n a " . A l i t t l e b o y w e a r i n g t h e c o s t u m e of a p r i n c e a n d c a r r y i n g a s m a l l s w o r d , t h e Cons t a n t i n o , i s m a d e t o m a r c h b e s i d e t h e E l e n a . When the c e l e b r a t i o n i s a b i g one a n d t h e r e a r e m o r e sag a l a s t h a n t h e p a r t s in t h e p r o c e s s i o n , t h e r e m a y b e two p r i m e r a E l e n a s ( o r f i r s t E l e n a s ) and l e s s e r E l e n a s c a l l e d s e g u n d a and t e r c e r a E l e n a . T h e c e l e b r a t i o n i s h e l d n i n e c o n s e c u t i v e n i g h t s in M a y a n d i s c l i m a x e d b y t h e k a t a p u s a n ( l i t e r a l l y 'the e n d i n g ' , i . e . , the final c e l e b r a t i o n ) . F a m i l i e s take t u r n s in sponsoring the nightly p r o c e s s i o n s . In t h e c o u r s e of t i m e , t h e r e l i g i o u s s i g n i f i c a n c e of the c e l e b r a t i o n h a s b e e n l o s t s i g h t of, and t h e " C r u z " h a s b e c o m e an o c c a s i o n f o r c o m p e t i t i o n a m o n g t h e s p o n s o r i n g f a m i l i e s in t h e d i s p l a y of b e a u t i f u l g o w n s a n d in t h e p r e p a r a t i o n of f o o d s e r v e d t o g u e s t s and p a r t i c i p a n t s . B e c a u s e of t h i s s e c u l a r i z a t i o n , c i r c u l a r s h a v e b e e n p a s s e d ar o u n d by s o m e p a r i s h e s d i s c o u r a g i n g the c e l e b r a t i o n of the S a n t a K r u s de M a y o . M a n y b a r r i o s , howe v e r , c o n t i n u e t o c e l e b r a t e the o c c a s i o n . (2) M a n g v a r i pa i s a n e x p r e s s i o n e q u i v a l e n t t o E n g l i s h 'but of c o u r s e ! ', F r e n c h ' m a i s o u i ! or S p a n i s h 'de s e g u r o ! ' A n o t h e r e x p r e s s i o n t h a t i s s i m i l a r in m e a n i n g i s di k a s i , o r di k a s i n a m a n . (3) N o t i c e the u s e of t h e S p a n i s h o r d i n a l numb e r s . S o m e t i m e s pangalawang E l e n a i s used instead of s e g u n d a E l e n a . (4) T e r n o i s a S p a n i s h w o r d m e a n i n g ' g o w n ' . It h a s b e c o m e a c o v e r t e r m f o r v a r i o u s k i n d s of wome n ' s g o w n s , but t y p i c a l l y d e s i g n a t e s a n a t i v e gown with b u t t e r f l y s l e e v e s . (5) S a m a a n ng l o o b i s ' m u t u a l a n t i p a t h y o r i l l f e e l i n g ' . L o o b ' i n s i d e ' i s o f t e n u s e d with s o m e o t h e r w o r d when r e f e r r i n g t o f e e l i n g s : c f . utang na l o o b (Unit X , Note 12).

DRILLS I. P L U R A L

AND

NOTES

(6) F r o m i s a a t i s a , t h i s m e a n s ' e a c h o n e , e v e r y o n e , o r e v e r y t h i n g ' , in c o n t r a s t t o i s a ' o n e ' . (7) I t u l a k - k a b i g i n i s a n e x p r e s s i o n l i t e r a l l y m e a n i n g ' p u s h ' t u l a k and ' p u l i ' k a b i g i n . It i s equiva l e n t t o s u c h E n g l i s h e x p r e s s i o n s a s ' s i x of one and h a l f a d o z e n of the o t h e r ' , 'a t o s s - u p ' , e t c . (8) Sa g a n a n g a k i n i s a f i x e d e x p r e s s i o n m e a n ing 'to m y m i n d , i n m y o p i n i o n , a s f o r m e ' . (9) B a l e b a i s a f i x e d e x p r e s s i o n of m i l d s u r p r i s e , e q u i v a l e n t t o E n g l i s h 'and to t h i n k t h a t ' . (iQ) K a l a b a s - l a b a s i s ' u n e x p e c t e d r e s u l t ' , t a b i tabi ' s o m e w h e r e around'; thus, t a g a t a b i - t a b i i s 'somebody f r o m around, a nobody'. (i 1) H e r m a n a (or h e r m a n a m a y o r ) i s t h e one in c h a r g e of a l l t h e p r e p a r a t i o n s a n d a c t i v i t i e s . ( i 2 ) Bulang-gugo c a r r i e s an i m a g e that is v e r y a p p r o p r i a t e f o r s h o w - o f f s : c o l o r f u l but e m p t y and s h o r t - l i v e d b u b b l e s ( b u l a ) a r e p r o d u c e d when gugo, the b a r k of a c e r t a i n t r e e , i s p l a c e d in w a t e r . ( T h i s gugo s o l u t i o n , i n c i d e n t a l l y , i s u s e d by w o m e n a s a s h a m p o o . ) B u l a n g - g u g o i s u s e d e s p e c i a l l y to d e s i g n a t e t h o s e who show off t h r o u g h e x t r a v a g a n t expenditure. ( ¿ 3 ) N o t i c e the ni_ t o e x p r e s s ' d a u g h t e r o f ' , s o m e thing l i k e E n g l i s h ' J o h n ' s L i n d a ' (although t h i s exp r e s s i o n m a y m e a n ' J o h n ' s d a u g h t e r ' t o one g e n e r a t i o n , but ' J o h n ' s g i r l f r i e n d ' t o a n o t h e r ) . ( 1 4 ) P a b i t i n i s a s p e c i a l f e a t u r e of e v e r y S a n t a K r u s de M a y o . V a r i o u s a t t r a c t i v e i t e m s , e s p e c i a l ly s w e e t s , a r e s u s p e n d e d f r o m a s q u a r e wooden f r a m e a t t a c h e d to the e n d of a p o l e . T h e f r a m e i s m o v e d up and down w h i l e c h i l d r e n t r y to g r a b t h e g o o d i e s . In s o m e c a s e s , only the h e r m a n a h a s a p a b i t i n ; in o t h e r s , a l l t h e h o u s e s do. (15) The s a - p r o n o u n kaniva has a distributive f o r m : k a n i - k a n i y a . It i s d i s t r i b u t i v e in t h a t it den o t e s p o s s e s s i o n of s o m e t h i n g by e a c h of t h e p e r s o n s o r o b j e c t s r e f e r r e d to. K a n i - k a n i l a , w h i c h would n o r m a l l y b e e x p e c t e d t o be i t s p l u r a l f o r m , i s not i t s p l u r a l f o r m but i t s v a r i a n t . T h u s , a s p e a k e r m a y i n t e r c h a n g e a b l y say M a y kani-kaniya s i l a n g l a r u a n a n d M a y , k a n i - k a n i l a s i l a n g l a r u a n to m e a n ' E a c h of t h e m h a s t o y s . '

GRAMMAR

PRONOUNS MODIFIED B Y A

ng.-PHRASE

EXAMPLES A . 1. 2. 3. 4.

H a n d a na k a m i ni L i t a . A a l i s t a y o ng Nanay m a m a y a . K a y o n i n a L i n d a ang m g a m a y a m a n . N a k i t a k o s i l a ng m g a b a t a .

B . i . B i n i l i n a m i n n i n a T r i n i n g ang m g a p a b i t i n . 2. I b a ang n a r i n i g n a t i n ng m g a k a p i t b a h a y . 3. A n o b a ang n a p a g k a y a r i a n n i n y o ni D o n y a Luisa? 4 . M a k i k i t a b a n i l a ng L o l o ang S a n t a K r u s ?

[ L i t a and I a r e a l l r e a d y . ] You and I and M o t h e r w i l l l e a v e l a t e r . T h e r i c h o n e s a r e you and L i n d a and h e r f r i e n d ( s ) . I s a w h i m / h e r and t h e c h i l d r e n . T r i n i n g and h e r f r i e n d ( s ) a n d I bought t h e p a b i t i n . What you and I and the n e i g h b o r s h e a r d w a s d i f f e r ent. [ W h a t h a v e you a n d D o ñ a L u i s a d e c i d e d ? ] W i l l h e / s h e and G r a n d f a t h e r s e e t h e S a n t a C r u z ?

UNIT C. 1. S a b i h i n m o s a a m i n ng L o l a kung s i n o ang Elena. 2. P a r a s a a t i n n i n a R o s e ang m g a l i b r o . 3. S a inyo ng m g a t i t s e r i t o . 4 . B u k o d s a k a n i l a ni N e n e , s i n o pa ang m a y pabitin?

XXIII

429

T e l l G r a n d m o t h e r a n d m e who t h e E l e n a i s . T h e b o o k s a r e f o r you and m e and R o s e a n d h e r friend(s). T h i s b e l o n g s t o you a n d t h e t e a c h e r s . A s i d e f r o m h i m / h e r and N e n e , who e l s e h a s a pabitin?

Tagalog

English

P l u r a l p r o n o u n + n ¿ + Noun

S i n g u l a r p r o n o u n + and + Noun

a. The p l u r a l pronouns followed by a n g - p h r a s e e x p r e s s a grouping t h a t i n c l u d e s t h e p e r s o n r e f e r r e d t o by t h e s i n g u l a r e q u i v a l e n t of the p l u r a l p r o n o u n , p l u s the p e r s o n o r p e r s o n s r e f e r r e d t o in t h e n g ^ - p h r a s e . T h e p r o n o u n s m a y b e a n g , ng, o r s a f o r m s (exa m p l e s A , B , and C r e s p e c t i v e l y ) . b. K a m i / n a m i n / a m i n p l u s n g - p h r a s e m e a n s ' and I* ( e x a m p l e s 1); t a y o / n a t i n / a t i n p l u s n g - p h r a s e m e a n s 'you and I and ' ( e x a m p l e s 2); k a y o / n i n y o / i n y o plus n £ - p h r a s e m e a n s 'you ( s g . ) and ' ( e x a m p l e s 3); and s i l a / n i l a / k a n i l a p l u s n g - p h r a s e m e a n s ' h e / s h e and ' ( e x a m p l e s 4). c . T h e n £ - p h r a s e in t h i s c o n s t r u c t i o n m a y be s i n g u l a r o r p l u r a l , a c c o r d i n g t o w h e t h e r t h e r e i s one p e r s o n o r m o r e t h a n one p e r s o n in a d d i t i o n t o t h e p e r s o n r e f e r r e d t o by t h e s i n g u l a r e q u i v a l e n t of t h e p r o n o u n ( e x a m p l e s A . 3 , B . 1, C . 2 ) . CONVERSION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : C o n v e r t the c o m p o u n d t o p i c i n e a c h of t h e f o l l o w i n g s e n t e n c e s t o a p l u r a l a n g - p r o n o u n p l u s ng-noun construction. Teacher 1. M a n o n o o d

a k o at si T r i n i n g

Student ng S a n t a K r u s

de M a y o . 2. 3. 4. 5.

S a s a m a s i y a a t si A l i n g T o n a n g s a p r u s i s y o n . May m a g a g a r a n g t e r n o kami at sina Linda. M a g h a h a n d a k a y o a t ang L o l a ng p a b i t i n . M a t a t a m p o k s i l a a t ang m g a m a g - E e l e n a s a prusisyon.

6 . P i n a g - u u s a p a n ni ya a t ng m g a t a g a t a b i - t a b i ang S a n t a K r u s . 7. K i l a l a m o a t ni K a p i t a n R a m ó n ang s e g u n d a Elena. 8. K i l a l a ko at ng h e r m a n a kung s i n o ang a n a k mayaman. 9. N a k i k i n i - k i n i t a k o na at ni D o n y a L u i s a na m a s a y a ang p r u s i s y o n . 10. P a g - u u s a p a n m o a t ng m g a h e r m a n a ang m g a pabitin. 11. I t a n o n g m o s a a k i n at k a y T r i n i n g kung s i n o kami. 12. S a b i h i n n a t i n s a k a n i y a at k a y D o n y a T o n a n g ang t u n g k o l s a k u w a r t a . 13. N a t a m p o k ang a r t i s t a bukod s a k a n i y a at s a Elena. 14. P a r a s a a t i n at s a m g a t a g a - M a l a b o n ang g a b i . 15. P a r a s a i n y o a t s a m g a t a g a t a b i - t a b i ang p a b i tin.

M a n o n o o d k a m i ni T r i n i n g

ng S a n t a K r u s de M a y o .

i

S a s a m a s i l a ni A l i n g T o n a n g s a p r u s i s y o n . M a y m a g a g a r a n g t e r n o k a m i nina Linda. M a g h a h a n d a k a y o ng m g a L o l a ng p a b i t i n . M a t a t a m p o k s i l a ng m g a m a g - E e l e n a s a p r u s i s y o n . P i n a g - u u s a p a n n i l a ng m g a t a g a t a b i - t a b i ang S a n t a Krus. K i l a l a n i n y o ni K a p i t a n R a m o n a n g s e g u n d a E l e n a . K i l a l a n a m i n ng h e r m a n a kung s i n o ang a n a k - m a y a man. N a k i k i n i - k i n i t a na n a m i n ni D o n y a L u i s a na m a s a y a ang p r u s i s y o n . P a g - u u s a p a n n i n y o ng m g a h e r m a n a ang m g a p a b i t i n . I t a n o n g m o s a a m i n ni T r i n i n g kung s i n o k a m i . S a b i h i n n a t i n s a k a n i l a ni D o n y a T o n a n g ang t u n g k o l sa k u w a r t a . N a t a m p o k ang a r t i s t a bukod s a k a n i l a ng E l e n a . P a r a s a a t i n ng m g a t a g a - M a l a b o n ang g a b i . P a r a s a inyo ng m g a t a g a t a b i - t a b i ang p a b i t i n .

430

BEGINNING

COMPREHENSION-RESPONSE

TAGALOG

DRILL

I n s t r u c t i o n s : R e a d the following p a r a g r a p h a n d a n s w e r the q u e s t i o n s a f t e r it. Student 1 a n s w e r s with a c o m p o u n d n o u n p h r a s e ; S t u d e n t 2, a g r e e i n g w i t h S t u d e n t 1, a n s w e r s w i t h a p l u r a l p r o n o u n followed by a n g - p h r a s e . Sina L i t a ' t A l i n g T o n a n g a y m a n o n o o d ng k a t a p u s a n ng K r u s m a m a y a n g g a b i . M a g a g a r a r a w a n g m g a t e r n o ng a r t i s t a at ng m g a m a g - E e l e n a . M a y p a g k a i n pa r a w ang h e r m a n a . M a y pabit i n s i y a a t a n g l a h a t ng m g a t a g a - M a l a b o n . G a g a s t o s d a w n a n g t u n a y si D o n y a L u i s a a t si K a p i t a n R a m o s p a r a sa k a n i l a n g a n a k na si L i n d a . N a k i k i n i - k i n i t a na n i n a L i t a ' t A l i n g T o n a n g na m a s a y a ang k a t a p u s a n ng Santa K r u s . Teacher

Student 1

1. S i n u - s i n o a n g m a n o n o o d n g k a t a p u s a n n g S a n t a K r u s ,

2. 3. 4. 5.

I

Í . sina R o s y at Lita ba? S i n u - s i n o ang m g a m a y pabitin, ang h e r m a n a ba at ang m g a taga-Balut? S i n u - s i n o a n g g a g a s t o s ng m a l a k i p a r a s a k a n i l a n g anak, si Donya L u i s a ba at si Don I b a r r a ? A l i n - a l i n a n g m g a m a g a g a r a , a n g t e r n o ba ng a r t i s t a a t ng h e r m a n a ? P a r a k a n i n o a n g t e r n o , sa a n a k ba nina D o n y a L u i s a at Mang Ambo?

Hindi.

Si L i t a ' t A l i n g T o n a n g a n g m a n o n o o d

. 1 ng k a t a p u s a n ng Santa K r u s . Hindi. Ang h e r m a n a at ang m g a t a g a - M a l a b o n ang m g a m a y pabitin. H i n d i . Si D o n y a L u i s a a t s i D o n R a m o s a n g g a g a s t o s ng m a l a k i p a r a sa kanilang anak. H i n d i . A n g t e r n o ng a r t i s t a at ng m g a m a g - e Elena ang m a g a g a r a . Hindi. A n g t e r n o a y p a r a s a a n a k ni D o n y a Lui s a at ni K a p i t a n R a m o s .

Student 2 Oo Oo Oo Oo Oo

nga. Sila nga. Sila nga. Sila nga. Ang nga. Ang

ni A l i n g T o n a n g a n g m a n o n o o d ng k a t a p u s a n ng S a n t a K r u s . ng m g a t a g a - M a l a b o n a n g m g a m a y p a b i t i n . ni K a p i t a n R a m o s a n g g a g a s t o s ng m a l a k i p a r a s a k a n i l a n g a n a k . t e r n o nila ng m g a m a g - e E l e n a a n g m a g a g a r a . t e r n o a y p a r a s a a n a k n i l a ni K a p i t a n R a m o s .

DISCUSSION Like English, Tagalog generally e x p r e s s e s a pron o m i n a l i z e d group by a p l u r a l p r o n o u n (kami 'we'). F o r s p e c i a l e m p h a s i s o n t h e i n d i v i d u a l m e m b e r s of a pronominalized group, both languages allow a compound construction involving singular pronouns (siya at a k o ' h e / s h e a n d I'). When t h e g r o u p i n g to be e x p r e s s e d includes both a p e r s o n to be r e f e r r e d to by a singular pronoun and a p e r s o n or p e r s o n s to be r e f e r r e d to by a noun, h o w e v e r , the two l a n g u a g e s use d i s s i m i l a r constructions. While English again u s e s a c o m p o u n d e x p r e s s i o n (he a n d E d d i e ), T a g a l o g o f t e n u s e s a p l u r a l p r o n o u n f o l l o w e d by a n g - p h r a s e , the plural pronoun r e f e r r i n g to the whole grouping a n d t h e n g ^ - p h r a s e s p e c i f y i n g a p a r t i c u l a r p a r t of i t : the p a r t in addition to the p e r s o n r e f e r r e d to by the s i n g u l a r e q u i v a l e n t of t h e p r o n o u n . T h u s , k a m i n i Lita m i g h t b e t r a n s l a t e d l i t e r a l l y a s 'we, including Lita' or, m o r e idiomatically, a s 'Lita and I' — ako

II. K u n g A N D

' I ' b e i n g t h e s i n g u l a r e q u i v a l e n t of k a m i ' w e ' . ( N o t e t h a t t h e " s i n g u l a r " e q u i v a l e n t of t a y o ' y o u ( s i n g u l a r or p l u r a l ) a n d I' i s kata 'you ( s i n g u l a r ) and I', and t h a t t a y o ni L i t a t h e r e f o r e m e a n s 'you a n d I a n d L i t a ' . ) T o e x p r e s s t n e e q u i v a l e n t of che E n g i i s n compound construction that includes a plural pron o u n a n d a n o u n , e . g . , 'We ( h e / s h e a n d I) a n d Lita', Tagalog also uses a compound construction: K a m i a t si L i t a ( a l t h o u g h in c e r t a i n c a s e s , s o m e s p e a k e r s e x t e n d t h e m e a t i i n g of t h e p l u r a l p r o n o u n p l u s - n g - p h r a s e c o n s t r u c t i o n t o c o v e r t h i s s o r t of g r o u p i n g ; f o r s u c h s p e a k e r s , K a y o ni L i t a c a n m e a n e i t h e r 'you (pi.) a n d L i t a ' o r 'you (sg.) a n d Lita'). T h e p a r t of t h e g r o u p i n g t h a t i s s p e c i f i e d b y t h e ng.-phrase m a y itself be pluralized: by the addition of m g a b e f o r e a n o n - n a m e , o r b y t h e u s e of n i n a ( i n s t e a d of n i j b e f o r e a n a m e .

(ka)pag

CLAUSES

EXAMPLES A . 1. K u n g / ( k a ) p a g m a g a n d a a n g p a n a h o n , m a s a y a a n g mga mangingisda. 2. K u n g / ( k a ) p a g m a g a n d a a n g p a n a h o n , n a n g i n g i s d a si E d d i e . 3. K u n g / ( k a ) p a g b u m a b a g y o , h i n d i a k o u m a a l i s n g bahay.

When the w e a t h e r is good, the f i s h e r m e n a r e happy. When the w e a t h e r is good, Eddie g o e s fishing. Whenever t h e r e ' s a typhoon, I stay home.

UNIT

XXIII

4 . K u n g / ( k a ) p a g b u m a b a g y o , n a l u i u n g k o t ang m g a mangingisda.

W h e n e v e r t h e r e ' s a typhoon, the f i s h e r m e n f e e l bad.

B . 1. Waiang i t u l a k - k a b i g i n s a k a n i l a k u n g / ( k a ) p a g g a r a ng t e r n o ang p a g - u u s a p a n .

2. W a i a n g m a n a n a l o k u n g / ( k a ) p a g p i p i l i i n ang pinakamagarang terno. 3. G a g a win kang r e y n a k u n g / ( k a ) p a g m a g a n d a ang terno mo. 4. Gagawin kang reyna kung/(ka)pag dadalo ka. 5. B i b i l i a k o ng l i b r o k u n g / ( k a ) p a g d u m a t i n g s i y a . C. 1. G i n a w a k a s a n a n i l a n g E l e n a kung m a g a n d a k a . 2. G i n a w a k a s a n a n i l a n g E l e n a kung d u m a l o k a s a s a y a wan.

431

N e i t h e r w i l l h a v e the e d g e i f i t ' s a m a t t e r of t h e l a v i s h n e s s of the t e r n o . N e i t h e r would h a v e t h e e d g e i f it w e r e a m a t t e r of t h e l a v i s h n e s s of t h e t e r n o . N e i t h e r w i l l win i f t h e c h o i c e i s b a s e d on t h e m o s t beautiful terno. N e i t h e r would win i f t h e c h o i c e w e r e b a s e d on the m o s t beautiful t e r n o . T h e y ' l l m a k e you q u e e n if y o u r t e r n o i s p r e t t y . T h e y ' d m a k e you q u e e n i f y o u r t e r n o w e r e pretty. [ T h e y '11 m a k e you q u e e n i f you a t t e n d . ( T h e y ' d m a k e you q u e e n i f you a t t e n d e d . l ' l i buy a b o o k i f h e c o m e s . I ' d buy a book i f he c a m e .

i

T h e y ' d h a v e m a d e you q u e e n i f you w e r e b e a u tiful. T h e y ' d h a v e m a d e you q u e e n if you h a d attended the dance.

ENGLISH Clause Type

TAGALOG Subordinate

Relater

Remainder

Clause

Main Clause

Relater

Sentence Type or V e r b F o r m

Sentence Type or V e r b F o r m

k u n g / (ka )pag

Equational Imperfective

Equational Imperfective

Time

When "I Whenever)

he c o m e s , I go.

Conditional Neutral Unlikely

If If

he c o m e s , I ' l l go.") kung/(ka)pag h e c a m e , I ' d go. J

Equational Future Perfective

Equational Future

If

he h a d c o m e , I ' d have gone.

Equational Perfective

P e r f e c t i v e (+ s a n a )

Untrue

kung

a . Kung and k a p a g ( m o r e o f t e n pag in i n f o r m a l s p e e c h ) a r e u s e d to i n t r o d u c e t i m e c l a u s e s ( e x a m p l e s A ) and c o n d i t i o n a l c l a u s e s t h a t r e f e r t o f u t u r e t i m e . Kung a l o n e i s u s e d t o i n t r o d u c e c o n d i t i o n a l c l a u s e s w h i c h r e f e r t o p a s t and a r e c o n t r a r y to f a c t . b. Kung and k a p a g c l a u s e s m a y b e of t h e e q u a t i o n a l s e n t e n c e t y p e ( e x a m p l e s A . 1, B . i and 4 , C. i ) ; t h e a c c o m p a n y i n g m a i n c l a u s e m a y a l s o b e of the e q u a t i o n a l s e n t e n c e t y p e , e x c e p t f o r u n t r u e p a s t t i m e c l a u s e s ( e x a m p l e s A. 1 and B . 1 - 3 ) . c . I f the v e r b of t h e m a i n c l a u s e i s f u t u r e , kung o r (ka)pag c l a u s e s m a y be f u t u r e o r p e r f e c t i v e with no c h a n g e of m e a n i n g , both r e f e r r i n g to n o n - p a s t t i m e . d. If the v e r b of t h e m a i n c l a u s e i s p e r f e c t i v e , it w i l l be a c c o m p a n i e d b y t h e f o r m s a n a , w h i c h m e a n s 'would h a v e ' and h e l p s to m a r k t h e s t a t e m e n t a s u n t r u e . e . Note that t h e e q u i v a l e n t T a g a l o g p a t t e r n d o e s not e x p r e s s t h e d i s t i n c t i o n b e t w e e n s t a t e m e n t s that a r e n e u t r a l p r e d i c t i o n s a n d t h o s e w h i c h a r e c o n s i d e r e d u n l i k e l y of f u l f i l l m e n t ; h e n c e the d o u b l e t r a n s l a t i o n s of e x a m p l e s B . INTEGRATION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s two s h o r t s e n t e n c e s . T h e s t u d e n t i n t e g r a t e s t h e s e two s e n t e n c e s into a c o m p l e x s e n t e n c e , s u b o r d i n a t i n g t h e s e c o n d s e n t e n c e in a c l a u s e i n t r o d u c e d b y kung. kap a g , o r p a g . U s e kung in t h e f i r s t f i v e s e n t e n c e s , k a p a g in the s e c o n d f i v e , and p a g in t h e third five.

432

BEGINNING

TAGALOG

Teacher 1. M a s a y a

Student

ang anihan.

I M a s a y a ang anihan^ kung m a l i w a n a g ang buwan.

Maliwanag ^ ang buwan. 2. M a r a m i a n g p a g k a i n . K a a r a w a n ni Cely. 3. N a g p e p e n i t e n s y a a n g m g a t a o . D u m a r a t i n g ang Mahal na A r a w . 4. N a g k a k a s y a a n g k a n i l a n g s a h o d . P i n a g - a a y a w - a y a w nila ang g a s t o s . 5. M a g b o b l o a u t a n g k a n d i d a t o . Siya a n g m a n a n a l o . 6. K u m i k i t a ng m a l a k i a n g m a g k a k a n d i l a . M a l a p i t na ang M a h a l na A r a w . 7. N g u m a n g a k n g a k si T a g p e . Gutom siya. 8. M a n g a n g a i l a n g a n ng t u l o n g s i R a y . M a n g a n g a n a k na si R o s e . 9. M a g h i h i n a n a k i t a k o . Hindi m o t a t a n g g a p i n ito. 10. W a l a s i y a n g i t u l a k - k a b i g i n . Ang p i n a k a m a g a r a n g t e r n o ang pag-uusapan. 11. M a s a y a a n g S a n t a K r u s . Maganda ang Elena. 12. E n g r a n d e a n g S a n t a K r u s . H e r m a n a si Aling Tonang. 13. M a y p a b i t i n k a m i . May Santa K r u s sa a m i n . 14. M a g - e e l e n a k a . Ako ang h e r m a n a ng Santa K r u s . 15. A a l i s a k o . Darating siya.

M a r a m i ang p a g k a i n kung k a a r a w a n ni Cely. Nagpepenitensya ang m g a tao kung d u m a r a t i n g ang Mahal na A r a w . N a g k a k a s y a ang kanilang sahod kung p i n a g - a a y a w - a y a w nila ang g a s t o s . Magbobloaut ang kandidato kung siya ang m a n a n a l o . K u m i k i t a ng m a l a k i a n g m a g k a k a n d i l a k a p a g m a l a p i t n a a n g M a h a l na A r a w . N g u m a n g a k n g a k si T a g p e k a p a g g u t o m siya. M a n g a n g a i l a n g a n ng t u l o n g si R a y k a p a g m a n g a n g a n a k n a si R o s e . Maghihinanakit ako kapag hindi m o tatanggapin ito. Wala siyang i t u l a k - k a b i g i n kapag ang p i n a k a m a g a r a n g t e r no ang p a g - u u s a p a n . M a s a y a ang Santa K r u s pag m a g a n d a ang E l e n a . E n g r a n d e a n g S a n t a K r u s p a g h e r m a n a si A l i n g T o n a n g . May pabitin k a m i pag m a y Santa K r u s sa a m i n . M a g - e e l e n a k a pag a k o ang h e r m a n a ng Santa K r u s . Aalis ako pag darating siya.

TRANSLATION DRILLS (Patterned and Quadruplet Sentences) Teacher A. 1. T h e r e a r e f l a g e l l a n t s w h e n t h e H o l y W e e k c o m e s. 2. D u r i n g t h e r a i n y s e a s o n f o o d i s v e r y e x p e n sive. 3. P e o p l e c o o k p u t o - b u m b o n g , b i b i n g k a , a n d s a l a b a t at C h r i s t m a s t i m e . 4. W o m e n a r e a l w a y s v e r y b u s y i n t h e ' k i t c h e n whenever t h e r e ' s a fiesta. 5. Young m e n a n d w o m e n h a v e f u n a t t h e p i p i gan when the m o o n is bright. 6. L e a d e r s g e t c i r c l e s a r o u n d t h e i r e y e s w h e n election is near. 7. T h e w o m e n s u f f e r a n d p u t u p w i t h it w h e n m e n play around. 8. T h e m o n e y a n d e f f o r t of e v e r y b o d y w i l l b e w a s t e d if it r a i n s . 9. If I w e r e h e r p a r e n t , I w o u l d n ' t c o n s e n t . 10. L i n d a R a m o s c a n a f f o r d e v e n t h e m o s t exp e n s i v e t e r n o if s h e w o u l d l i k e t o b e t h e star herself.

Student M a y m g a n a g p e p e n i t e n s i y a kung d u m a r a t i n g ang Mah a l na A r a w . N a p a k a m a h a l ng p a g k a i n kung t a g - u l a n . N a g l u l u t o ang m g a t a o ng p u t o - b u m b o n g , b i b i n g k a , at salabat pag P a s k o . Laging a b a l a n g - a b a l a ang m g a b a b a e sa k u s i n a kapag m a y pista. M a s a s a y a sa pipigan ang m g a b i n a t a ' t dalaga kung m a l i w a n a g ang buwan. N a n l a l a l i m a n g m a t a ng m g a l i d e r k u n g m a l a p i t n a ang eleksyon. N a g h i h i r a p at nagtitiis ang m g a b a b a e kapag nagloloko ang m g a lalaki. M a s a s a y a n g a n g k u w a r t a ' t pagod ng l a h a t k u n g uulan. Hindi ako p a p a y a g kung ako ang m a y anak. M a k a k a s u n o d si Linda R a m o s kahit g a a n o n g k a m a hal ang t e r n o kung gusto niyang m a p a t a m p o k .

I n s t r u c t i o n s : The e m p h a s i s i m p l i e d by the u n d e r l i n i n g s in the following E n g l i s h s e n t e n c e s a r e d e s i g n e d to s u g g e s t the e q u i v a l e n t f o c u s c o n s t r u c t i o n s in Tagalog.

U N I T XXIII B. 1. N e n e a l w a y s b u y s s o m e for Rosy whenever she Nene always buys some for Rosy whenever she Nene a l w a y s buys s o m e f o r Rosy whenever she Nene always buys some for Rosy whenever she 2. J o e d o e s n ' t a s k f o r a n y Cely whenever he eats. Joe doesn't a s k for the Cely whenever he eats. Joe d o e s n ' t a s k for any Cely whenever he eats. Joe doesn't ask for any Cely whenever he eats.

candy f r o m goes there. candy f r o m goes there. candy f r o m goes there. candy f r o m goes there.

the store

L a g i n g b u m i b i l i s i N e n e ng k e n d i s a t i n d a h a n p a r a kay Rosy kung/(ka)pag pumupunta siya roon. t h e s t o r e L a g i n g b i n i b i l i ni N e n e a n g k e n d i s a t i n d a h a n p a r a kay Rosy kung/(ka)pag pumupunta siya roon. t h e s t o r e L a g i n g b i n i b i l h a n ni N e n e n g k e n d i a n g t i n d a h a n p a r a kay R o s y kung/(ka)pag pumupunta siya roon. t h e s t o r e L a g i n g i b i n i b i l i n i N e n e s i R o s y ng k e n d i k u n g / ( k a ) pag pumupunta siya roon.

food f r o m Ben f o r food f r o m Ben for food f r o m Ben for food f r o m Ben f o r

3. R a y b o r r o w s s o m e m o n e y f r o m h i s w i f e w h e n e v e r h e n e e d s it. Ray borrows some money from h i s w i f e w h e n e v e r h e n e e d s it. Ray b o r r o w s some m o n e y f r o m h i s w i f e w h e n e v e r h e n e e d s it. Ray b o r r o w s some m o n e y f r o m h i s wife w h e n e v e r he n e e d s it.

433

Mother for Mother for Mother for Mother for

H i n d i h u m i h i n g i s i J o e ng p a g k a i n k a y B e n p a r a k a y Cely kung/(ka)pag kumakain siya. H i n d i h i n i h i n g i ni J o e a n g p a g k a i n k a y B e n p a r a k a y Cely kung/(ka)pag k u m a k a i n siya. H i n d i h i n i h i n g a n n i J o e ng p a g k a i n si B e n p a r a k a y Cely kung/(ka)pag kumakain siya. H i n d i i n i h i h i n g i ni J o e ng p a g k a i n k a y B e n s i C e l y kung/(ka)pag k u m a k a i n siya. N a n g h i h i r a m s i R a y ng p e r a s a N a n a y p a r a s a a s a w a niya kung/(ka)pag kailangan niya. H i n i h i r a m ni R a y a n g p e r a s a N a n a y p a r a s a a s a w a niya k u n g / ( k a ) p a g k a i l a n g a n niya. H i n i h i r a m a n ni R a y ng p e r a ang N a n a y p a r a s a a s a wa n i y a k u n g / ( k a ) p a g k a i l a n g a n n i y a . I p i n a n g h i h i r a m ni R a y ng p e r a s a N a n a y a n g a s a w a niya kung/(ka)pag kailangan niya.

C. 1. L i n o w o u l d h a v e g o t t e n s o m e a t i s f r o m M o t h e r f o r t h e c h i l d r e n if h e h a d l e f t e a r l i e r . Lino would have gotten the a t i s f r o m M o t h e r f o r t h e c h i l d r e n if h e h a d l e f t e a r l i e r . Lino would have gotten s o m e a t i s f r o m M o t h e r f o r t h e c h i l d r e n if h e h a d l e f t e a r l i e r . Lino would have gotten s o m e a t i s f r o m M o t h e r f o r t h e c h i l d r e n if h e h a d l e f t e a r l i e r .

K u m u h a n a s a n a s i L i n o ng a t i s s a N a n a y p a r a s a m g a b a t a kung u m a l i s siya nang m a s m a a g a . Kinuha na s a n a ni Lino ang a t i s s a N a n a y p a r a sa m g a bata kung u m a l i s siya nang m a s m a a g a . K i n u n a n n a s a n a n i L i n o ng a t i s a n g N a n a y p a r a s a m g a bata kung u m a l i s siya nang m a s m a a g a . I k i n u h a n a s a n a n i L i n o ng a t i s s a N a n a y a n g m g a bata kung u m a l i s siya nang m a s m a a g a .

2. T h e t e a c h e r w o u l d h a v e b r o u g h t a b o o k t o h i m f o r u s (you a n d m e ) if s h e h a d b o u g h t them yesterday. The t e a c h e r would have brought the book to h i m f o r u s (you a n d m e ) if s h e h a d b o u g h t them yesterday. The t e a c h e r would h a v e b r o u g h t a book to h i m f o r u s (you a n d m e ) if s h e h a d b o u g h t them yesterday. The t e a c h e r would h a v e b r o u g h t a book to h i m f o r u s (you a n d m e ) if s h e h a d b o u g h t them yesterday.

N a g d a l a n a s a n a a n g t i t s e r ng l i b r o sa k a n i y a p a r a sa atin kung b u m i l i siya kahapon.

3. L i n d a w o u l d for the child Linda would for the child Linda would for the child Linda would for the child

have asked F a t h e r if s h e h a d a r r i v e d have asked F a t h e r if s h e h a d a r r i v e d have asked F a t h e r if s h e h a d a r r i v e d have asked F a t h e r if s h e h a d a r r i v e d

for money earlier. for the money earlier. for money earlier. for money earlier.

D. 1. T h e y ' 1 1 b r i n g s o m e c a n d l e s t o t h e f a m i l y f o r M a n g S e b y o if t h e p r a y e r s ( t h o s e w h o p r a y ) arrive. T h e y ' l l b r i n g the c a n d l e s to the f a m i l y f o r M a n g S e b y o if t h e p r a y e r s a r r i v e . They'll bring some candles to the family for M a n g S e b y o if t h e p r a y e r s a r r i v e . T h e y ' l l b r i n g s o m e c a n d l e s to the f a m i l y f o r M a n g S e b y o if t h e p r a y e r s a r r i v e .

D i n a l a n a s a n a ng t i t s e r a n g l i b r o s a k a n i y a p a r a s a atin kung bumili siya kahapon. D i n a l h a n na s a n a s i y a ng t i t s e r ng l i b r o p a r a sa a t i n kung bumili siya kahapon. I p i n a g d a l a n a s a n a t a y o ng t i t s e r ng l i b r o s a k a n i y a kung bumili siya kahapon. Nanghingi na s a n a si Linda ng p e r a sa T a t a y p a r a s a bata kung dumating siya agad. Hiningi na s a n a ni Linda ang p e r a sa T a t a y p a r a sa bata kung dumating siya agad. H i n i n g a n na s a n a ni L i n d a ng p e r a a n g T a t a y p a r a s a bata kung dumating siya agad. I p i n a n g h i n g i n a s a n a ni L i n d a ng p e r a s a T a t a y a n g bata kung dumating siya agad. M a g d a d a l a s i l a ng m g a k a n d i l a s a p a m i l y a p a r a kay Mang Sebyo kung d a r a t i n g ang m g a m a n d a r a s a l . Dadalhin nila ang m g a kandila sa p a m i l y a p a r a k a y Mang Sebyo kung d a r a t i n g ang m g a m a n d a r a s a l . D a d a l h a n n i l a ng m g a k a n d i l a a n g p a m i l y a p a r a k a y Mang Sebyo kung d a r a t i n g ang m g a m a n d a r a s a l . I p a g d a d a l a nila ng m g a k a n d i l a sa p a m i l y a si M a n g Sebyo kung d a r a t i n g ang m g a m a n d a r a s a l .

434

BEGINNING

TAGALOG

2. T e n t a y w i l l b o r r o w s o m e m o n e y f r o m B e n f o r t h e m if t h e y ' l l p a y h i m . T e n t a y will b o r r o w the m o n e y f r o m Ben f o r t h e m if t h e y ' l l p a y h i m . T e n t a y will b o r r o w s o m e m o n e y f r o m B e n f o r t h e m if t h e y ' l l p a y h i m . T e n t a y will b o r r o w s o m e m o n e y f r o m Ben f o r t h e m if t h e y ' l l p a y h i m .

M a n g h i h i r a m s i T e n t a y ng p e r a k a y B e n p a r a s a k a nila kung b a b a y a r a n nila siya. H i h i r a m i n ni T e n t a y a n g p e r a k a y B e n p a r a s a k a n i la kung b a b a y a r a n nila siya. H i h i r a m a n ni T e n t a y ng p e r a s i B e n p a r a s a k a n i l a kung b a b a y a r a n nila siya. I p a n g h i h i r a m s i l a n i T e n t a y ng p e r a k a y B e n k u n g b a b a y a r a n nila siya.

3. S h e '11 b u y s o m e d r e s s e s f r o m m e f o r t h e w o m a n if y o u ' l l g e t t h e m o n e y f r o m R o s e . She '11 b u y t h e d r e s s e s f r o m m e f o r t h e w o m a n if y o u ' l l g e t t h e m o n e y f r o m R o s e . She'll buy the d r e s s e s f r o m m e f o r the w o m a n if y o u ' l l g e t t h e m o n e y f r o m R o s e . She'll buy the d r e s s e s f r o m m e f o r the w o m a n if y o u ' l l g e t t h e m o n e y f r o m R o s e .

B i b i l i s i y a ng m g a d a m i t s a a k i n p a r a s a b a b a e k u n g kukunin m o ang p e r a kay Rose. Bibilhin niya ang m g a d a m i t sa akin p a r a sa babae kung kukunin m o ang p e r a kay R o s e . B i b i l h a n n i y a a k o ng m g a d a m i t p a r a s a b a b a e k u n g kukunin m o ang p e r a kay Rose. I b i b i l i n i y a ng m g a d a m i t s a a k i n a n g b a b a e k u n g kukunin m o ang p e r a kay Rose.

DISCUSSION Kung and (ka)pag h a v e p r e v i o u s l y b e e n i n t r o d u c e d i n s i m p l e t i m e p h r a s e s (Unit XXII, g r a m m a r p o i n t II). T h e y a r e a l s o u s e d t o i n t r o d u c e t i m e c l a u s e s that e x p r e s s r e c u r r i n g events, e.g., kung/(ka)pag u m u u l a n . In s u c h c l a u s e s , t h e m e a n i n g of k u n g o r ( k a ) p a g i s s i m i l a r t o t h a t in t i m e p h r a s e s l i k e k u n g / (ka)pag L u n e s ; c o m p a r e ' w h e n ( e v e r ) it r a i n s ' and 'on M o n d a y s ' , i . e . , ' w h e n ( e v e r ) i t ' s M o n d a y ' . U s e d t o i n t r o d u c e t i m e c l a u s e s , k u n g a n d ( k a ) p a g a r e int e r c h a n g e a b l e . They o c c u r with e i t h e r an i m p e r f e c t i v e v e r b o r a n e q u a t i o n a l c o n s t r u c t i o n in t h e m a i n c l a u s e , and a l s o with e i t h e r an i m p e r f e c t i v e v e r b or a n e q u a t i o n a l c o n s t r u c t i o n in t h e t i m e c l a u s e i t s e l f . English distinguishes simple conditional statem e n t s (those which e x p r e s s no e s t i m a t i o n about the l i k e l i h o o d of f u l f i l l m e n t ; if one c o n d i t i o n o b t a i n s , s o will a n o t h e r ) f r o m hypothetical conditional statem e n t s ( t h o s e c o n s i d e r e d u n l i k e l y of f u l f i l l m e n t ; if o n e c o n d i t i o n w e r e t o o b t a i n , t h e n a n o t h e r w o u l d als o , b u t p r o b a b l y n e i t h e r w i l l ) . T a g a l o g d o e s n o t ex-

III. I N C L U D E D

p r e s s t h i s d i s t i n c t i o n with c o m p a r a b l e p a t t e r n s , b u t t r a n s l a t e s b o t h t h e s a m e w a y . T h u s , "I'll b u y a b o o k f r o m h i m if h e c o m e s ' a n d ' I ' d b u y a b o o k f r o m h i m if h e c a m e ( w e r e c o m i n g , w e r e t o c o m e ) ' a r e b o t h t r a n s l a t e d B i b i l i a k o ng l i b r o s a k a n i y a kung d a r a t i n g siya. Both English and Tagalog distinguish another k i n d of h y p o t h e t i c a l c o n d i t i o n , o n e in t h e p a s t which can t h e r e f o r e be v e r i f i e d a s c o n t r a r y to f a c t . E n g l i s h u s e s t h e p l u p e r f e c t in t h e m a i n clause, Tagalog u s e s the p e r f e c t i v e plus the word s a n a , which t o g e t h e r m e a n 'would h a v e , but d i d n ' t ' . T h u s , E n g l i s h ' I ' d h a v e b o u g h t a b o o k f r o m h i m if h e h a d c o m e ' t r a n s l a t e s B u m i l i s a n a ako ng l i b r o sa k a n i y a kung d u m a t i n g siya. With t h e v e r b b e . E n g l i s h c a n e x p r e s s a c o m p a r a b l e s i t u a t i o n in p r e s e n t time; Tagalog u s e s an equational sentence t y p e t o t r a n s l a t e t h i s . T h u s , 'If I w e r e k i n g , I ' d m a k e you q u e e n ' i s Kung h a r i ako, gagawin kitang reyna.

QUESTIONS

EXAMPLES A. 1. Sino (ba) a n g p r i m e r a E l e n a ? A l a m m o ba kung sino ang p r i m e r a E l e n a ? 2. S a a n (ba) s i y a p u p u n t a ? Sinabi niya sa akin kung s a a n siya pupunta. 3. K a i l a n s i y a b a b a l i k ? P e r o hindi niya sinabi kung kailan siya babalik. 4. B a k i t a y a w m o n g t a n g k i l i k i n a n g s a r i l i n g a t i n ? Ewan ko kung bakit ayaw mong tangkilikin ang sariling atin. 5. K a n i n o ito? A l a m k o k u n g k a n i n o ito.

Who's the f i r s t Elena? [Do y o u k n o w who t h e f i r s t E l e n a is?] W h e r e w i l l h e go? He t o l d m e w h e r e h e ' d go. When will he be back? But h e didn't say when h e ' d be back.

B. 1. Si L i n d a b a a n g E l e n a ? A l a m m o ba kung si Linda ang E l e n a ? 2. P i s o b a ito? Hindi ko a l a m kung p i s o ito. 3. K a y L i n d a b a i t o ? Hindi niya itinatanong kung k a y Linda ito. 4. B a b a l i k b a s i y a b u k a s ? Hindi n a m i n a l a m kung b a b a l i k siya bukas.

Is Linda the Elena? Do y o u k n o w if L i n d a i s t h e E l e n a ? Does this cost a peso? I d o n ' t k n o w if t h i s c o s t s a p e s o . D o e s t h i s belong to Linda? He didn't a s k w h e t h e r t h i s b e l o n g s to Linda. Is he coming back t o m o r r o w ? We d o n ' t k n o w w h e t h e r o r not h e ' s c o m i n g b a c k tomorrow.

Why do y o u r e f u s e t o b a c k o u r l o c a l e f f o r t s ? [I d o n ' t k n o w w h y y o u r e f u s e t o b a c k o u r l o c a l efforts.] Whose is this? I know whose this is.

U N I T XXIII

435

Included Question

Direct Question I n t e r r o g a t i v e Word (+ba)...?

English Included Question ... I n t e r r o g a t i v e W o r d ...

... kung + D i r e c t Q u e s t i o n (minus ba) S t a t e m e n t + ba?

tu i . . ) + Statement ¿ w h e t h e r (or n o t ) ;

a . A l l i n c l u d e d q u e s t i o n s in T a g a l o g a r e i n t r o d u c e d by k u n g . w h e t h e r t h e u n d e r l y i n g d i r e c t q u e s t i o n includes an i n t e r r o g a t i v e word (examples A) or m e r e l y the i n t e r r o g a t i v e enclitic ba (examples B). b. R e g a r d l e s s of w h e t h e r b a a p p e a r s i n t h e u n d e r l y i n g d i r e c t q u e s t i o n , it i s n e v e r u s e d i n t h e included question. CONVERSION-RESPONSE

DRILL (Patterned Responses)

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a d i r e c t question which Student 1 c o n v e r t s to an included question with Student 2 a n s w e r s in the n e g a t i v e . the e x p r e s s i o n A l a m m o ba kung Teacher

Student 1

Alam Alam pon? Alam 3. S a a n m a n o n o o d s i n a L i t a ng S a n t a K r u s d e Krus Mayo? 4. N a s a a n a n g m a g a n d a n g a n a k n i K a p i t a n R a m o s ? A l a m pitan Alam 5. A l i n a n g p i n a k a m a g a n d a n g t e r n o ? 1. S i n o a n g p r i m e r a E l e n a ? 2. A n o a n g p i n a g - u u s a p a n n i l a k a h a p o n ?

m o ba kung sino ang p r i m e r a E l e n a ? m o ba kung a n o ang p i n a g - u u s a p a n nila kaham o b a k u n g s a a n m a n o n o o d s i n a L i t a ng S a n t a de Mayo? m o b a k u n g n a s a a n a n g m a g a n d a n g a n a k ni K a Ramos? m o ba kung a l i n ang p i n a k a m a g a n d a n g t e r n o ?

Student 2 Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

i

hindi hindi hindi hindi hindi

ko ko ko ko ko

alam alam alam alam alam

kung kung kung kung kung

I sino siya. ano ang pinag-uusapan nila kahapon. s a a n s i l a m a n o n o o d ng S a n t a K r u s de M a y o . n a s a a n a n g m a g a n d a n g a n a k ni K a p i t a n R a m o s . alin ang pinakamagandang terno.

6. P a a n o 1 n a i i b a a n g k a t a p u s a n n g S a n t a K r u s ? 7. B a k i t d a w m a s a s a y a n g a n g k u w a r t a ' t p a g o d nila? 8. K a n i n o n g a n a k si L i n d a R e y e s ? 9. P a r a k a n i n o b a a n g m g a p a b i t i n ? 10. K a i l a n d a w a n g k a t a p u s a n n g S a n t a K r u s s a Malabon? Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

hindi hindi hindi hindi

ko ko ko ko

alam alam alam alam

kung kung kung kung

A l a m m o b a k u n g p a a n o n a i i b a a n g k a t a p u s a n n g Santa Krus? A l a m m o ba kung bakit daw m a s a s a y a n g ang k u w a r t a ' t pagod nila? A l a m m o ba kung kaninong a n a k si L i n d a R e y e s ? A l a m m o ba kung p a r a kanino ang m g a pabitin? A l a m m o b a k u n g k a i l a n a n g k a t a p u s a n ng S a n t a K r u s sa Malabon?

p a a n o n a i i b a ang k a t a p u s a n ng Santa K r u s . bakit daw m a s a s a y a n g ang k u w a r t a ' t pagod nila. kanino siyang anak. p a r a kanino ang m g a pabitin.

H i n d i , h i n d i ko a l a m k u n g k a i l a n d a w a n g k a t a p u s a n ng S a n t a K r u s s a M a l a b o n . RESPONSE DRILL (Patterned Responses) I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a d i r e c t question. The student p l e a d s i g n o r a n c e , a n s w e r i n g with E w a n k o ... Teacher Student 1. M a i a l i n o b a si J o e ? 2. T a m a b a a n g m g a b a l i t a ? 3. T a l a g a b a n g g a n y a n a n g b a y a n i h a n ?

I E w a n ko kung m a t a l i n o si J o e . E w a n ko kung t a m a ang m g a balita. E w a n ko kung t a l a g a n g ganyan ang b a y a n i h a n .

' p a a n o / p a ' a ' n o h / or / p a ' n o h / i s the i n t e r r o g a t i v e word 'how'.

436 4. 5. 6. 7. 8. 9.

BEGINNING Uulan kaya bukas? Dadalo ba siya sa miting? Nagtitiis ba ang m g a babae? N a g k a k a s y a ba ang k a n i y a n g sahodv M a n o n o o d ba s i l a ng p r u s i s y o n ? P i n a k a m a g a r a ba ang t e r n o ng p r i m e r a

Elena?

10. M a y k a n i - k a n i y a n g p a b i t i n b a a n g b a w a ' t b a h a y sa Malabon? RESPONSE DRILLS

(Directed

TAGALOG E w a n ko E w a n ko E w a n ko Ewan ko E w a n ko Ewan ko Elena? Ewan ko bahay sa

kung kung kung kung kung kung

uulan bukas. dadalo siya sa miting. nagtitiis ang m g a babae. nagkakasya ang kaniyang sahod. m a n o n o o d sila ng p r u s i s y o n . p i n a k a m a g a r a a n g t e r n o ng p r i m e r a

kung m a y kani-kaniyang pabitin ang bawa't Malabon.

Questions)

Instructions: The t e a c h e r tells Student 1 to a s k Student 2 a question. Student 2 a n s w e r s negatively, H i n d i ko a l a m ... Teacher A . 1. 2. 3. 4.

Tanungin Tanungin Tanungin Tanungin umaga. 5. T a n u n g i n

mo mo mo mo

siya siya siya siya

m o siya

kung kung kung kung

using

Student 1

i

siya'y papasok bukas. siya'y m a g - a a r a l ngayong gabi. m a n g h a h a r a n a sila sa Linggo. gagawin niya ang sanwits sa

kung b a b a y a r a n ka niya sa

Lunes.

P a p a s o k ka ba bukas? M a g - a a r a l ka ba ngayong gabi? M a n g h a h a r a n a ba kayo sa Linggo? Gagawin m o ba ang sanwits sa u m a g a ? B a b a y a r a n m o ba ako sa

Lunes?

Student 2 Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi 6. T a n u n g i n m o s i y a 7. T a n u n g i n m o s i y a 8. T a n u n g i n m o s i l a titser sa Sabado. 9. T a n u n g i n m o s i y a Martes. 10. T a n u n g i n m o s i l a ng u m a g a .

alam alam alam alam alam

kung kung kung kung kung

I

papasok ako bukas. m a g - a a r a l ako ngayong gabi. m a n g h a h a r a n a k a m i sa Linggo. gagawin ko ang sanwits sa u m a g a . b a b a y a r a n kita sa Lunes.

kung ipagbabayo ka nila bukas. kung s a s a m a sila sa atin bukas. kung p u p u n t a h a n n i l a a n g b a h a y ng kung tatanggapin nila ang p e r a

sa

kung dadaan ang bus sa kanila bukas Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

B . 1. I t a n o n g m o k a y iyon. 2. I t a n o n g m o k a y bulaklak. 3. I t a n o n g m o k a y Elena. 4. Itanong m o k a y natin. 5. I t a n o n g m o k a y Luzviminda.

ko ko ko ko ko

ko ko ko ko ko

alam alam alam alam alam

kung kung kung kung kung

I p a g b a b a y o ba ninyo a k o b u k a s ? S a s a m a ba kayo sa a m i n bukas? P u p u n t a h a n ba ninyo a n g b a h a y ng t i t s e r sa Sabado? T a t a n g g a p i n ba ninyo ang p e r a sa M a r tes? D a d a a n ba a n g b u s sa inyo b u k a s ng u m a ga?

ipagbabayo ka n a m i n bukas. s a s a m a k a m i sa inyo bukas. pupuntahan n a m i n ang b a h a y ng t i t s e r sa Sabado. tatanggapin namin ang pera sa M a r t e s . d a d a a n ang b u s sa a m i n b u k a s ng u m a g a .

J o e kung a n o a n g t r a b a h o ng b i n a t a n g

J o e , a n o a n g t r a b a h o ng b i n a t a n g iyon?

C e l y kung sino ang n a g - a b u l o y ng m g a

Cely, sino ang n a g - a b u l o y ng m g a bulaklak? Linda, kaninong anak ang Reyna Elena?

Linda kung kaninong anak ang Reyna Osang kung sino ang kandidatong

iboboto

M a m e n g kung k a i l a n ang k a a r a w a n ni Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

ko ko ko ko ko

alam alam alam alam alam

kung kung kung kung kung

O s a n g , sino ang k a n d i d a t o n g iboboto natin? M a m e n g , k a i l a n a n g k a a r a w a n ni L u z v i minda?

ano ang kaniyang trabaho. sino ang n a g - a b u l o y ng m g a b u l a k l a k . kanino siyang anak. sino ang kandidatong iboboto natin. kailan ang kaniyang kaarawan.

6. I t a n o n g m o k a y B e n k u n g p a a n o a n g p a g p u n t a s a p a b r i k a . 7. I t a n o n g m o k a y R a y k u n g b a k i t m a r a m i a n g t a o r o o n . 8. I t a n o n g m o k a y L u n i n g n i n g k u n g b a k i t h i n d i p a n a g - a a s a wa si Nene.

Ben, paano ang pagpunta sa pabrika? Ray, bakit m a r a m i ang tao roon? Luningning, bakit hindi pa n a g - a a s a w a si N e n e ?

U N I T XXIII

437

9. I t a n o n g m o k a y T i n a n g k u n g s i n u - s i n o a n g m g a d a r a t i n g b u k a s. 10. I t a n o n g m o k a y F i d e l k u n g s i n u - s i n o a n g m g a t a g a - M a y nila. Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

ko ko ko ko ko

alam alam alam alam alam

kung kung kung kung kung

Tinang, sinu-sino ang darating bukas? Fidel, s i n u - s i n o ang m g a t a g a - M a y n i l a ?

paano ang pagpunta sa p a b r i k a . bakit m a r a m i ang tao roon. b a k i t hindi pa n a g - a a s a w a si Nene. sinu-sino ang m g a darating bukas. sinu-sino ang m g a taga-Maynila.

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r t e l l s Student 1 to a s k Student 2 a question. Student 2 a n s w e r s a f f i r m a t i v e l y . Teacher 1. I t a n o n g m o s a 2. I t a n o n g m o s a nila si Cely. 3. I t a n o n g m o s a si Tentay. 4. I t a n o n g m o s a si Charing. 5. I t a n o n g m o s a siya bukas.

Student 1

kanila kanila

kung sinabi nilang babalik sila. kung sinabi nilang h a h a r a n a h i n

kanila

kung sinabi nilang h i h i r a m a n nila

kanila

kung sinabi nilang ipinagbalot nila

kaniya kung sinabi niyang m a g b a b a y a d

t Sinabi ba ninyong babalik kayo? S i n a b i b a n i n y o n g h a h a r a n a h i n n i n y o si Cely? Sinabi ba ninyong h i h i r a m a n ninyo si Tentay? Sinabi ba ninyong i p i n a g b a l o t ninyo si Charing? Sinabi m o bang m a g b a b a y a d ka bukas?

Student 2 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

I

sinabi sinabi sinabi sinabi sinabi

naming babalik kami. naming h a h a r a n a h i n n a m i n siya. naming h i h i r a m a n n a m i n siya. naming ipinagbalot n a m i n siya. kong m a g b a b a y a d ako bukas.

6. I t a n o n g m o s a k a n i y a k u n g n a l a m a n 1 na n i y a k u n g a n o a n g mga pangyayari. 7. I t a n o n g m o s a k a n i y a k u n g n a l a m a n n a n i y a k u n g s i n o a n g nagbloaut. 8. I t a n o n g m o s a k a n i l a k u n g n a l a l a m a n n a n i l a k u n g p a a n o a n g p a g g a w a ng p i n i p i g . 9. I t a n o n g m o s a k a n i l a k u n g n a l a l a m a n n a n i l a k u n g s a a n a n g p a m i t i n g ng m g a k a i a b a n . 10. I t a n o n g m o s a k a n i l a k u n g n a l a l a m a n n i l a k u n g k a i l a n ang s a l u - s a l o . Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

N a l a m a n m o na ba kung ano ang m g a pangyayari? N a l a m a n m o na ba kung sino ang nagbloaut? N a l a l a m a n na ba ninyo kung paano ang p a g g a w a ng p i n i p i g ? N a l a l a m a n na ba ninyo kung s a a n ang p a m i t i n g ng m g a k a i a b a n ? N a l a l a m a n b a n i n y o k u n g k a i l a n a n g salu-salo?

n a l a m a n ko na kung a n o ang m g a p a n g y a y a r i . n a l a m a n ko na kung sino ang nagbloaut. n a l a l a m a n n a n a m i n k u n g p a a n o a n g p a g g a w a ng p i n i p i g . n a l a l a m a n n a n a m i n k u n g s a a n a n g p a m i t i n g ng m g a k a i a b a n . n a l a l a m a n n a m i n kung kailan ang s a l u - s a l o .

TRANSLATION DRILL (Patterned Sentences) Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

I don't know who the f i r s t E l e n a is. She d o e s n ' t k n o w w h o i s c o m i n g . They don't know what day the f i e s t a is. We ( s h e a n d I) d o n ' t k n o w w h e r e h e i s f r o m . We (you a n d I) d o n ' t k n o w w h a t h e r w o r k i s .

6. You d o n ' t k n o w h o w y o u c a n r e p a y y o u r godfather. 7. N e n e d o e s n ' t k n o w w h i c h o n e i s h e r g o d f a t h e r . 8. B e n d o e s n ' t k n o w w h o s e h o u s e t h i s i s .

Student Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

ko a l a m kung sino ang p r i m e r a E l e n a . niya a l a m kung sino ang d u m a r a t i n g . n i l a a l a m k u n g a n o a n g a r a w ng p i s t a . n a m i n a l a m kung t a g a s a a n siya. natin a l a m kung ano ang kaniyang t r a b a h o .

Hindi m o a l a m kung paano ka m a k a k a g a n t i sa iyong ninong. Hindi a l a m ni Nene kung sino ang k a n i y a n g ninong. Hindi a l a m ni Ben kung kaninong b a h a y ito.

' O b j e c t f o c u s m a l a m a n / m a - l a ' m a n / = 'to k n o w , t o f i n d o u t ' ; i t i s i n f l e c t e d t h u s : m a l a l a m a n , n a l a l a m a n . n a l a m a n . The i m p e r f e c t i v e f o r m i s i n t e r c h a n g e a b l e with a l a m , e.g., a l a m ko, n a l a l a m a n ko, both 'I k n o w ' .

438

B E G I N N I N G T A GA L O G

9. T h e v i s i t o r s d o n ' t k n o w w h o s e h o u s e t h i s i s . 10. T h e c h i l d r e n d o n ' t k n o w w h e r e t h e f o o d i s .

H i n d i a l a m n g m g a b i s i t a k u n g k a n i n o n g b a h a y ito. Hindi a l a m ng m g a b a t a kung n a s a a n ang pagkain.

11. I d o n ' t k n o w if h e ' s l e a v i n g t o m o r r o w . 12. S h e ' s n o t s u r e w h e t h e r s h e ' l l b u y t h i s o r n o t . 13. We (you a n d I) w e r e not s u r e if M r . R e y e s i s going to spend a lot. 14. N e n e i s n o t s u r e w h e t h e r B e n i s g o i n g t o a c company her. 15. T h e y d i d not s a y w h e t h e r t h e y ' r e g o i n g t o w o r k or not.

Hindi ko a l a m kung a a l i s siya bukas. Hindi siya s i g u r a d o kung bibilhin niya ito o hindi. H i n d i t a y o s i g u r a d o k u n g g u g u g o l ng m a l a k i si G. Reyes. H i n d i s i g u r a d o si N e n e k u n g s a s a m a h a n s i y a ni B e n . Hindi nila sinabi kung s i l a ' y m a g t a t r a b a h o o hindi.

DISCUSSION In E n g l i s h , if o r w h e t h e r (or n o t ) i s u s e d i n c e r t a i n t y p e s of i n c l u d e d q u e s t i o n s — t h o s e b a s e d on d i r e c t y e s - n o q u e s t i o n s : 'Is h e g o i n g ? ' , 'Do y o u k n o w if h e ' s g o i n g ? ' B u t in i n f o r m a t i o n q u e s t i o n s , n o r e l a t e r i s a d d e d : ' W h o ' s g o i n g ? ' , 'Do y o u k n o w w h o ' s goi n g ? ' In T a g a l o g , k u n g i s u s e d i n a l l i n c l u d e d q u e s tions, w h e t h e r o r not the u n d e r l y i n g d i r e c t question is a ye s - n o or an i n f o r m a t i o n question. The Tagalog p a t t e r n is s i m p l e r than the English p a t t e r n in a n o t h e r w a y . In m a n y E n g l i s h s e n t e n c e s , t h e r e i s a n i n v e r s i o n of t h e a u x i l i a r y v e r b a n d t h e

s u b j e c t i n d i r e c t q u e s t i o n s (Is h e going?, What h a s she done?) which i s r e s t o r e d to n o r m a l s t a t e m e n t o r d e r in a n i n c l u d e d q u e s t i o n (Do y o u k n o w if he^ i s going?, I d o n ' t k n o w w h a t s h e h a s d o n e . ). T h e r e a r e n o c o m p a r a b l e i n v e r s i o n s in T a g a l o g , j u s t t h e o m i s s i o n of b a if it i s p r e s e n t . T h e i n t o n a t i o n p a t t e r n of i n d i r e c t q u e s t i o n s i s the s a m e a s the simple y e s - n o question p a t t e r n s , w h e t h e r t h e i n c l u d e d q u e s t i o n i s a y e s - n o o r a n information question.

CUMULATIVE CONVERSION-RESPONSE

DRILLS

DRILL

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r g i v e s a s t a t e m e n t which Student 1 c o n v e r t s to a question, changing the compound topic to a p r o n o u n - n o u n g r o u p i n g . Student 2 a n s w e r s a f f i r m a t i v e l y by m a k i n g a n app r o p r i a t e c h a n g e in t h e p r o n o u n - n o u n g r o u p i n g w h e r e n e c e s s a r y . Teacher 1. M a n o n o o d a k o a t s i N e n e

Student 1

ng S a n t a K r u s d e M a y o .

2. M a y m a g a g a r a n g t e r n o s i y a a t s i n a L i n d a . 3. M a g h a h a n d a k a a t a n g m g a t a g a t a b i - t a b i n g m g a p a bitin. 4. M a g b a b a o n k a a t s i n a T r i n i n g ng p a g k a i n . 5. T a g a p r o b i n s y a s i l a a t a n g m g a n a g p e p e n i t e n s i y a .

M a n o n o o d b a k a m i n i N e n e ng S a n t a K r u s de Mayo? May m a g a g a r a n g t e r n o ba sila nina Linda? M a g h a h a n d a b a k a y o ng m g a t a g a t a b i - t a b i ng mga pabitin? M a g b a b a o n b a k a y o n i n a T r i n i n g ng p a g k a i n ? T a g a p r o b i n s y a ba s i l a ng m g a n a g p e p e n i t e n s i ya?

Student 2 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

m a n o n o o d k a y o n i N e n e n g S a n t a K r u s de M a y o . m a y m a g a g a r a n g t e r n o sila nina Linda. m a g h a h a n d a k a m i n g m g a t a g a t a b i - t a b i ng m g a p a b i t i n . m a g b a b a o n k a m i n i n a T r i n i n g ng p a g k a i n . t a g a p r o b i n s y a s i l a ng m g a n a g p e p e n i t e n s i y a .

6. M a k a k a s a k s i k a y o a t s i K a p i t a n ng s e n a k u l o . 7. P a g - u u s a p a n k o a t ni D o n y a L u i s a a n g t u n g k o l s a pabasa. 8. H i n d i s i y a a t si A l i n g T o n a n g a n g m a n o n o o d ng prusisyon. 9. I t i n a t a n o n g m o a t ng m g a h e r m a n a k u n g s i n o a n g mag-Eelena. 10. G u s t o k o a t ng m g a b i s i t a n a m a p a t a m p o k n g a y o n g gabi.

M a k a k a s a k s i b a k a y o ni K a p i t a n ng s e n a k u l o ? P a g - u u s a p a n ba n a m i n ni Donya L u i s a ang tungkol sa pabasa? H i n d i b a s i l a ni A l i n g T o n a n g a n g m a n o n o o d ng p r u s i s y o n ? I t i n a t a n o n g b a n i n y o ng m g a h e r m a n a k u n g sino ang m a g - E e l e n a ? G u s t o ba n a m i n ng m g a b i s i t a na m a p a t a m p o k ngayong gabi?

UNIT Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

XXIII

m a k a k a s a k s i k a m i ni K a p i t a n ng s e n a k u l o . p a g - u u s a p a n n i n y o ni D o n y a L u i s a ang t u n g k o l s a p a b a s a . s i l a ni A l i n g T o n a n g ang m a n o n o o d ng p r u s i s y o n . i t i n a t a n o n g n a m i n ng m g a h e r m a n a kung s i n o ang m a g - E e l e n a . g u s t o n i n y o ng m g a b i s i t a na m a p a t a m p o k ngayong g a b i .

439

44 G

BEGINNING TAGALOG VISUAL-CUE

DRILLS

PICTURE A Panuto: Sabihin kung ano ang sinasabi ni Luningning sa m g a sumusunod na l a r a w a n . Halimbawa: Nanonood kami ni Ate Linda ng p r u s i s y o n .

UNIT PICTURE A

XXIII

441

(Continued) Vate ati'mii U'umc

[TATAY LUN1NGNING

ALING TOYANG

TR1NING < UTA I TRIHING OSCAR

flDEL 0

'LINDA

LUNINGNING PICTURE

B

P a n u t o : S a b i h i n kung a n o ang s a s a b i h i n ni L u n i n g n i n g s a k a n i y a n g m g a k a s a m a s a m g a s u m u s u n o d na l a rawan. H a l i m b a w a : L u m a p i t t a y o n i n a E d d i e , D a v i d , at L i n d a s a p r u s i s y o n . L a p i t a n n a t i n n i n a E d d i e , D a v i d , at L i n d a a n g p r u s i s y o n .

442

BEGINNING

TAGALOG

PICTURE

C

P a n u t o : U a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d . G a m i t i n ang kung, k a p a g , o p a g . H a l i m b a w a : M a s a r a p ang p a g k a i n kung p i s t a . M a s a y a ang m g a t a o k a p a g p i s t a . M a y m u s i k o n g b u m b o n g pag p i s t a .

UNIT

XXIII

COMPREHENSION-RESPONSE

443 DRILLS

A . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

E n g r a n d e ba ang k a t a p u s a n ng S a n t a K r u s s a M a l a b o n ? Ang a n a k b a ni K a p i t a n R a m o s ang p r i m e r a E l e n a ? Si G l o r i a R o m e r o ba ang a n a k ni K a p i t a n R a m o s ? l i s a l a n g b a ang p r i m e r a E l e n a ? Si A l i n g T o n a n g b a ang h e r m a n a ? M a y k a n i - k a n i l a n g p a b i t i n b a ang m g a b a h a y s a M a l a b o n ? M a s m a s a y a b a ang s i m u l a ng S a n t a K r u s k a y s a s a k a t a p u s a n ?

B . 1. 2. 3. 4. 5.

A l i n ang m a s e n g r a n d e , ang s i m u l a ng S a n t a K r u s o ang k a t a p u s a n ? l i s a b a o d a l a w a ang p r i m e r a E l e n a ? Si A l i n g T o n a n g b a o s i D o n y a L u i s a ang h e r m a n a ? Si L i n d a b a o s i G l o r i a ang a n a k ni K a p i t a n R a m o s ? Si A n g e l b a o si K a r d o ang p u n o n g - a b a l a s a p a g d i r i w a n g ?

C. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

S a a n e n g r a n d e ang k a t a p u s a n ng S a n t a K r u s ? S i n o a n g a n a k ni K a p i t a n R a m o s ? Sino ang h e r m a n a ? S i n o ang p u n o n g - a b a i a ng p a g d i r i w a n g ? S i n u - s i n o ang m g a p r i m e r a E l e n a ? l i a n ang p r i m e r a E l e n a ? S a a n - s a a n m a y pabitin? S i n u - s i n o ang m g a m a n o n o o d s a k a t a p u s a n ng S a n t a K r u s ?

READING. TINDAHANG

SARISARI

A N G L U N S O D NG M A Y N I L A ( S e e P a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT X X I V Mga Kaugaliang Filipino at A m e r i k a n o

M a n n e r s : Filipino and American

Mga baguhan sa A m e r i k a s i n a A l m a at B e l l a , dalawang estudyanteng Filipinong n a g - a a r a i s a i s a n g unibersidad sa Estados Unidos. Alma: Naku, w a l a t a y o n g i p a m u m u t a t (1). Bakit?

Bella:

Alma: Nabugbog ang m g a mans a n a s . I h a h a l o na l a n g natin s a e n s a l a d a .

Bella: Ano ba ang n a n g y a r i ?

A l m a and B e l l a a r e in t h e i r f i r s t t e r m of s t u d i e s at a u n i v e r s i t y in the U n i t e d States.

, 1 n a k u ' h w a l a ' ta'yTji-|

ba'ki't

, 1 iparau'mu'ta't (will-serve-as dessert)

i

Why?

-ni n a b u g b u g ar] m a q a m a n s a n a - s (bruised) (apples) ni ' i h a ' h a ' l u ' na lar) n a ' t i n s a e n s a l a - d a - h (will m i x ) 'anu b a ' n a n y a - r i " h (happened)

Alma: Nakakatuwa ! Akalain n a k a ' k a t u wa' ' m o n g n a s i r a a n g s u p o t ng (amusing)

D a r n it, I ' m a f r a i d we won't h a v e anything f o r d e s s e r t .

i

The a p p l e s g o t b r u i s e d . We'll j u s t u s e t h e m f o r the salad.

What h a p p e n e d ?

' a k a l a - ' i n mur| n a s i ' r a 1 (to think) (destroyed)

[444]

S o m e t h i n g v e r y f u n n y ! Ima g i n e , the b a g the a p p l e s

UNIT m g a mansanas nang papauwi akong galing sa pa-

'aq

XXIV

445

su'put nar| mar|a m a n s a ' n a ' s (paper b a g )

nam

mimili.

w e r e in g a v e way as I was on m y w a y home f r o m buying (groceries).

papauwi' 'akuq ga-liq sa p a m i m i l i ' h (on the way h o m e ) (buying) Bella: Ngayon... (2 ) Alma: E ano pa, di nahulog ang m g a mansanas at gumulung-gulong kung saansaan. Bella: Anong ginawa mo? Alma: Ibababa ko sana ang iba kong dala-daiahan para pulutin p e r o hindi na nangyari. Nag-uunahang pinulot ang m g a mansanas ng m g a A m e r i k a n o n g nakakita.

qayo'n

i

'e anu pa - h

A n d then? I

di n a h u l u g ail marja m a n s a - n a s (fell) t

'at gumu'lui'i gu lu.| kun sa'an sa'a n (rolled)

.

,

'anuq gxnawa - m o ' h

I

What did you do?

' i b a b a b a - ku sa'nah (will-putdown) pa ra

pulu'ti'n (to pick up)

W e i l , the apples f e l l out and r o l l e d in a l l d i r e c t i o n s .

'a.i"| iba kun

daladala'han (carried things)

p e - r u hindi' na nar|ya-ri'h

nagu - 'unaham pinu'lut (racing) (picked up)

I was going to put down m y things to pick them up, but I didn't have a chance. Some A m e r i c a n s who saw what happened ran to pick up the apples.

'ar^ marja mansa-nas

na'q mar|a 'amirika-nurj n a k a ' k i ' t a ' h (saw) Bella: T a l a g a n g mababait at ma- talagar| mababa'i-t tulungin sila. Alma: Bukod sa matulungin, palapuri at palabati pa.

bukud sa matulur|i-n

'at matuluqin sila h (helpful)

i

T h e y ' r e r e a l l y kind and helpful.

palapuri-t palabati' p a h (fond of (fond of praising) greeting)

Beila: -.i A b a , oo. Natatandaan m o 'aba ' o - ' o - h nata'tanda'an m ^ ba yum ba 'yong p a m p a r t i kong (remember) blouse na ipinanood ko ng , f sine noong Sabado? Puwes, pampa-rti kum b l a ' w s na ipinano'od ku nan (3) binati ng lahat ng na(for p a r t y u s e ) (blouse) (went to see w i t h ) kakita. t _ si'ne nur] sa'bado'h pwe's (movie) (well) t _ 1 laha't nar| naka'ki'tah Alma: 'Yan ang ikinaiiba nila. T a y o , hindi basta (4) babati (5), l a l o na't di kakilala.

y a ' n ar) i k i n a ' i - ' i b a nila-h (cause-to-bedifferent ) hindi' b a ' s t a b a ' b a ' t i ' '

Bella: T a l a g a namang m a s y a d o talaga nama-q tayong mahiyain, e. Hang-

,

i

B e s i d e s being helpful, t h e y ' r e f r i e n d l y and complimentary. Y e s , indeed. Do you rem e m b e r m y p a r t y blouse that I w o r e last Saturday when I went to the m o v i e s ? W e l l , e v e r y b o d y who saw it r a v e d about it.

_ bxna'ti' nar|

n

ta'yo'h

la-lu nat d i '

i

—

T h a t ' s what m a k e s them d i f f e r e n t f r o m us. We just don't speak to anybody, especially strangers.

kakila-la-h (acquaintance )

masya-du ta-yur| m a h i - y a - ' i n e'h (shy)

W e ' r e r e a l l y too shy. A s long as p o s s i b l e , we keep

446 g a ' t m a a a r i , t i n i t i m p i natili ang a t i n g s a r i l i .

BEGINNING

TAGALOG

haiigat m a ' a - ' a ' r i - ' t i n i ' t i m p i ' n a ' t i n ar| a'tir| ( a s long a s (controlling) possible)

things to o u r s e l v e s .

sari'lih Alma: Ang s a b i h i n m o , n a t a t a k o t t a y o n g hindi m a b u t i h i n ng a t i n g b a b a t i i n .

Bella: L a b i s ang a t i n g p a g - a a l a la sa s a r i l i natin. Alma: M a b u t i - b u t i na n g a y o ' t (6)medyo sanay-sanay na a k o s a m g a p a g b a t i at p a g p u r i n i l a . Noong una h i n d i k o m a l a m a n ang aking gagawin. A k a l a ko (7), t i n u t u y a a k o .

'ari s a b i ' h i n m o ' h

You m e a n we ' r e a f r a i d t h a t o u r g r e e t i n g s w o n ' t be app r e c i a t e d b y t h o s e we greet.

hindi" m a b u t i ' h i n ^ nar| 'a*tir| ba-bati"'i"n (be a p p r e (will-be-greeted) ciated) l a ' b i s ar] a ' t i m paga- ' a l a l a h s a s a r i - l i n a - t i ' n (exces(the w o r r y i n g ) sive ) ^ J m a b u t i b u t i na q a y o ' t (a l i t t l e better)

We w o r r y a b o u t o u r s e l v e s too much.

me'dyu sanay sanay (some(used to) what)

I t ' s a l i t t l e b e t t e r now t h a t I ' m beginning to get s o m e what u s e d t o t h e i r g r e e t i n g s and c o m p l i m e n t s . At f i r s t I d i d n ' t know what to do. I thought they w e r e m a k i n g fun of m e .

r—,1 na-ku s a mar|a p a g b a ' t i t p a g p u ' r i ' n i l a - h nur) ' u - n a - h

h i n d i - ku

ga-gawin e'h

Bella: Hindi n a m a n . T a l a g a n g ganyan sila; bawa't lahi, m a y kani-kaniyang sariling kaugalian.

n a t a - t a - k u t ta - yur| (afraid)

hindi' n a m a ' n ba'wat la'hi' ' (race )

m a ' l a ' m a n arj a'kir) (to-be -known)

'aka la- ko'h (thought )

tinu'tuya" (making fun o f )

'ako'h

ni talagar} ganyan s i l a ' h m e y kanikanyai) sari'lir|

J

No, t h e y w e r e n ' t . T h a t ' s how t h e y a r e — y o u know, e a c h n a t i o n h a s i t s own ways.

k a u g a l i 'a*n Alma: Alam ko — ako m i s m o ang n a g s a b i n i y a n m i n s a n , hindi b a ? N a n i n i b a g o lang naman ako.

'alam ko'h

'aku m i ' s m o " n a g s a ' b i n y a n (myself) (said)

m i ' n s a ' n ^ hindi* b a ' h (once)

I know. I o n c e s a i d the s a m e thing m y s e l f , didn't I? I ' m j u s t not u s e d to it yet.

nani'niba'gu la'rj n a m a n ako-h (not u s e d t o ) Bella: Sandali lang iyan.

You will be, a f t e r a while.

sandali' lari y a - n (in a m o m e n t )

CULTURAL

AND

STRUCTURAL

( 1 ) P u t a t i s ' d e s s e r t ' . In t h e P h i l i p p i n e s , d e s s e r t m a y be f r u i t s , s w e e t s , and o t h e r n a t i v e d e l i c a c i e s . I p a m u t a t i s a v e r b m e a n i n g 'to u s e a s d e s s e r t ' . (2) N g a y o n , l i t e r a l l y ' n o w ' , i s u s e d h e r e not a s a n a d v e r b but a s s o m e s o r t of q u e s t i o n l i k e 'And t h e n what h a p p e n e d ? ' o r 'And?' a s an i n v i t a t i o n t o t h e s p e a k e r t o go on. (3) P u w e s i s a S p a n i s h l o a n w o r d m e a n i n g 'then,

NOTES

w e l l ' , u s e d a s a n e x p r e s s i o n to e m p h a s i z e what o n e ' s going t o s a y n e x t . (4) B a s t a i s a l o a n w o r d f r o m S p a n i s h m e a n i n g ' e n o u g h ' , a s in B a s t a i k a w ang n a g s a b i , p a n i w a l a na a k o ' I t ' s enough f o r m e t h a t you s a i d i t , I b e l i e v e it'; a l s o , frequently something like the Engl i s h a d v e r b i a l ' j u s t ' , a s in Hindi b a s t a b a b a t i 'We j u s t don't s p e a k to anybody. '

UNIT

XXIV

(5) B a b a t i i s t h e f u t u r e f o r m of - u m - and b a t i 'compliment, greeting'; thus, palabati is either ' f r i e n d l y ' o r ' c o m p l i m e n t a r y ' . It i n c l u d e s in i t s range palapuri (from puri ' p r a i s e ' ) 'compliment a r y '.

DRILLS

447

(6 ) M a b u t i a t i s a f i x e d e x p r e s s i o n m e a n i n g ' I t ' s good t h a t ' (7) A k a l a k o i s 'I t h o u g h t ' , i m p l y i n g t h a t o n e ' s s u p p o s i t i o n w a s w r o n g , in c o n t r a s t to s a p a l a g a y k o 'I t h i n k ' , w h i c h e x p r e s s e s s i m p l e c o n j e c t u r e w h i c h m a y o r m a y not b e r i g h t .

AND

I. I N S T R U M E N T A L

GRAMMAR CONSTRUCTIONS

A. I N S T R U M E N T A L

ADJECTIVES

EXAMPLES A . 1. P a m b a h a y ang suot ni R o s e . 2. N a t a t a n d a a n m o ba iyong p a m p a r t i kong blouse? 3. F a m b l o u s e ito. 4. P a n g - a d o b o ang m a n o k .

What R o s e i s w e a r i n g i s f o r t h e h o u s e . [Do you r e m e m b e r t h e b l o u s e I u s e f o r p a r t y - g o i n g ? ]

B . 1. P a n s a h o g ( p a n a h o g ) i t o s a u l a m . 2. B u m i l i s i y a ng m a i n i t na p a n t u l o g . 3. M a h u s a y na p a n s u l a t ito.

T h i s i s u s e d a s a n i n g r e d i e n t in ( f o r m a k i n g ) u l a m . He bought s o m e t h i n g w a r m to u s e f o r s l e e p i n g . T h i s i s good f o r w r i t i n g . AFFIX pang-

This is for a blouse. T h e c h i c k e n i s f o r adobo.

ROOT C C o m m o n noun

\( . V e r b

root

a. The i n s t r u m e n t a l a d j e c t i v e i s f o r m e d by p r e f i x i n g p a n g to a noun o r a v e r b r o o t . b. P a n g - b e f o r e a noun m e a n s either 'worn a t ' the p l a c e r e p r e s e n t e d by t h e noun (exa m p l e s A . 1 - 2 ) o r ' u s e d in m a k i n g ' the thing r e p r e s e n t e d b y the noun ( e x a m p l e s A. 3 - 4 ) ; b e f o r e a v e r b r o o t , it m e a n s *used in p e r f o r m i n g ' t h e a c tion r e p r e s e n t e d by the root (examples B). c. N o t i c e the p a r t i a l and t o t a l assimilations. B. INSTRUMENTAL

VERBS

EXAMPLES A. 1. P a m u t a t ang m g a m a n s a n a s . Ipamutat natin ang m a n s a n a s . 2. P a m p a r t i ito. I p a m p a r t i n a t i n ang d a m i t na ito.

The apples a r e for d e s s e r t . L e t ' s u s e the apples f o r d e s s e r t . This is a party dress. L e t ' s use this d r e s s for parties.

B . 1. I p i n a m p a p a r t i ni B e l l a i t o . 2. I p i n a m p a r t i n i y a i t o k a g a b i . 3. I t o ang i p a m p a p a r t i k o b u k a s .

B e l l a u s e s this for party-going. She u s e d t h i s at a p a r t y l a s t night. T h i s i s t h e one I ' l l u s e at a p a r t y t o m o r r o w .

PREFIX + ADJECTIVE — i-

pamparti

VERB ipamparti

BEGINNING

448

TAGALOG

C. 1. G u m u h i t s i y a ng l a r a w a n s a p a m a m a g i t a n ng lapis. 2. N a g p a s y a l s i i a s a p a m a m a g i t a n ng k o t s e .

He d r e w a p i c t u r e with a p e n c i l .

D. 1. I p i n a n g g u h i t n i y a ng l a r a w a n a n g l a p i s . 2. I p i n a m a s y a l n i l a a n g k o t s e .

He u s e d the p e n c i l in d r a w i n g a p i c t u r e . T h e y u s e d the c a r in going p l a c e s .

PREDICATE Verb Affix -ummag- ( mang-J

T h e y went p l a c e s in a c a r .

TOPIC

PREDICATE

TOPIC

Complement (Instrumental )

(Actor)

Verb Affix

Complement (Actor)

(Instrumental)

sa pamamagitan ng-phrase

anj*-phrase

ipang-

ng-phrase

ang-phrase

a . A n i n s t r u m e n t a l a d j e c t i v e ( f o r m e d with e i t h e r a noun or a v e r b r o o t ) m a y be m a d e into a v e r b b y p r e f i x i n g ^ - to it. b. T h e f o r m of the i n s t r u m e n t a l i p a n g - v e r b s s h o w s the s a m e v a r i a t i o n s a s the i n s t r u m e n t a l a d j e c t i v e s , both on the p a t t e r n f o r m a n g - v e r b s d e s c r i b e d in Unit X V I I , g r a m m a r point I. Note that the b a s i c f o r m of a n i p a n g - v e r b p l u s n a t i n f o r m s a h o r t a t o r y e x p r e s s i o n : L e t ' s ( e x a m p l e s A). c. M e a n s m a y b e e x p r e s s e d in the c o m p l e m e n t of a n A c t o r - f o c u s c o n s t r u c t i o n with a p h r a s e introd u c e d by s a p a m a m a g i t a n ng; it i s m o r e c o m m o n l y e x p r e s s e d a s the t o p i c of a n I n s t r u m e n t a l - f o cus construction. NOT

BEGUN

BEGUN

Basic Form

Future

Perfective

Imperfective

ipangguhit ipansahog ipanahog ipamparti

ipangguguh.it ipansasahog ipananahog ipampaparti

ipinangguhit ipinansahog ipinanahog ipinamparti

ipinangguguh.it ipinansasahog ipinananahog i p i n a m p a p a r ti

d. T h e a s p e c t f o r m a t i o n s a r e the s a m e a s t h o s e of the b e n e f a c t i v e i p a n g - v e r b s a s shown in the a b o v e c h a r t ( s e e U n i t s X I a n d X V I , g r a m m a r point I in both). S U B ö T l l U .LION JJKI-L.J-.S ( F i x e d Sxot) I n s t r u c t i o n s : Note the p a r t i a l a n d t o t a l a s s i m i l a t i o n s . Teacher

Student

A . 1. Ito ang a k i n g d a m i t na p a m b a h a y . 2. (parti ) 3. • (bigay) 4. (libing) 5. (sine ) (luksa ) (sabong) (trabaho) ~ (alis) (upisina)

6.

7.

8.

9. 10.

B . 1. M a b u t i n g p a n g k u h a ito. (hanap) 2. _ (gawa) 3. (abuloy) 4. (harana) 5. 6.

7. 8.

(bili) (bayad) (balot)

I

Ito 1 Ito Ito Ito Ito

ang ang ang ang ang

aking aking aking aking aking

damit damit damit damit damit

na na na na na

pambahay. pamparti. pambigay. panlibing. pansine.

Ito Ito Ito Ito Ito

ang ang ang ang ang

aking aking aking aking aking

damit damit damit damit damit

na na na na na

panluksa. pansabong. pantrabaho. p a n g - a l i s. pang-upisina.

Mabuting Mabuting Mabuting Mabuting Mabuting

i p a n g k u h a ito. p a n g h a n a p ito. p a n g g a w a ito. p a n g - a b u l o y ito. p a n g h a r a n a ito.

M a b u t i n g p a m b i l i ito. M a b u t i n g p a m b a y a d ito. M a b u t i n g p a m b a l o t ito.

UNIT (baon) (bnha t )

9. 1C.

I

(pindong) (pusta) (patid-uhaw) (sira) (sine)

6.

7. 8.

9. 10.

D. 1. Mabuting panlinis iyan. 2. _ (lakad) _ (lagay) 3. (suiat) 4. (simba) 5.

I

(sulsi) (sayaw) (saksak) (sungkit ) (sahog)

6.

7. 8.

9. lo.

449 Mabuting pambaon ito. Mabuting pambuhat ito.

C. 1. M a g a l i n g na pampista iyan. 2. (piga) 3. (pasok) 4. (pasyai) ^ ^ 5. (putat)

CONVERSION

XXIV

•

•

Magaling Magaling Magaling Magaling Magaling

na na na na na

pampista iyan. pampiga iyan. pampasok iyan. p a m a s y a l iyan. pamutat iyan.

Magaling Magaling Magaling Magaling Magaling

na na na na na

pamindong iyan. pamusta iyan. pamatid-uhaw iyan. p a n s i r a iyan. pansine iyan.

Mabuting Mabuting Mabuting Mabuting Mabuting

panlinis iyan. paniakad iyan. panlagay iyan. pansulat iyan. pansimba iyan.

Mabuting Mabuting Mabuting Mabuting Mabuting

pansulsi iyan. pansayaw iyan. pansaksak iyan. pansungkit iyan. pansahog iyan.

DRILLS

Instructions: The t e a c h e r m a k e s a statement which the student r e p e a t s , substituting a pang- a d j e c t i v e f o r the instrumental phrase. Teacher A . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. il.

Student

I M a g a l i n g g a m i t i n sa parti ito. Mahusay g a m i t i n sa bahay ito. Magandang gamitin sa F a s k o ito. M a g a l i n g gamitin sa pista ito. Mabuting gamitin sa upisina ito.

, i—i I M a g a l i n g na pamparti ito. Mahusay na pambahay ito. Magandang pamasko ito. M a g a l i n g na pamista ito. Mabuting pang-upisina ito.

Mahusay gamitin sa sine ito. M a g a l i n g gamitin sa sabong ito. Magandang gamitin sa trabaho ito. Mabuting gamitin sa libing ito. M a g a r a n g gamitin sa Mahal na A r a w ito.

Mahusay na pansine ito. M a g a l i n g na pansabong ito. Magandang pantrabaho ito. Mabuting panlibing ito. M a g a r a n g p a n g - M a h a l na A r a w ito.

B. 1. 2. 3. 4. 5.

Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit

ko ko ko ko ko

ito ito ito ito ito

6. 7. 8. 9. iL.

Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit

niya niya niya niya niya

11. 12. 13. 14. 15.

Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit

namin namin namin namin namin

kapag kapag kapag kapag kapag

iyan iyan iyan iyan iyan

pag pag pag pag pag

yon yon iyon yon iyon

naglalakad ako. natutulog ako. n a g l i l i n i s ako. nag si simba ako. nagsusulat ako.

Paniakad ko ito. Pantulog ko ito. P a n l i n i s ko ito. P a n s i m b a ko ito. Pansulat ko ito.

nagpuputat siya. nagpapasyal siya. nagpipiga siya. pumupusta siya. pumapasok siya.

Pamutat niya iyan. P a m a s y a l niya iyan. P a m i g a niya iyan. P a m u s t a niya iyan. P a m a s o k niya iyan.

kung kung kung kung kung

u m a a l i s kami. nanghaharana k a m i . nag-aabuloy kami. n a g - e e n s a l a d a kami. kumukuha kami.

P a n g - a l i s namin iyon. Pangharana namin iyon. P a n g - a b u l o y namin iyon. P a n g - e n s a l a d a namin iyon. Pangkuha namin iyon.

450

BEGINNING

RESPONSE

TAGALOG

DRILLS

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n that i n c l u d e s a d e f i n i t i o n of a n i n s t r u m e n t a l a d j e c t i v e . The s t u d e n t a n s w e r s a f f i r m a t i v e l y , in a c o m p l e t e s e n t e n c e u s i n g the a p p r o p r i a t e a d j e c t i v e . Teacher A. 1. 2. 3. 4. 5.

Student

Ito b a a n g iyong d a m i t na g i n a g a m i t s a b a h a y ? Iyan ba ang aking ternong g i n a g a m i t s a p a g - E e l e n a ? Iyon b a ang a t i n g k o t s e n g g i n a g a m i t s a p a g p a p a s y a i ? Ito b a ang a k i n g s a l a p i n g g i n a g a m i t s a p a g p u s t a ? Iyan b a ang inyong p e r a n g g i n a g a m i t s a p a m i m i l i ?

6. Iyon b a a n g iyong m g a m a n s a n a s na g i n a g a m i t s a pag-eensalada? 7. N a r i t o b a a n g a k i n g t e i a n g g i n a g a m i t s a p i s t a ? 8. N a r i y a n b a a n g a m i n g s u p o t na g i n a g a m i t s a pagbabaiot? 9. N a r o o n b a ang a t i n g k u w a r t a n g g i n a g a m i t s a pagsasabong? 11. N a n d i t o b a a n g m g a a t i s at m a n s a n a s na i p i n a n g h a halo sa pagkain?

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

i

i y a n a n g a k i n g d a m i t na p a m b a h a y . i y a n a n g iyong t e r n o n g p a n g - E l e n a , iyon a n g a t i n g k o t s e n g p a m a s y a l . i y a n a n g iyong s a l a p i n g p a m u s t a . ito a n g a m i n g p e r a n g p a m b i i i .

Oo, iyon a n g a k i n g m g a m a n s a n a s na p a n g - e n salada. Oo, n a r i y a n a n g iyong t e i a n g p a m i s t a . Oo, n a r i t o a n g inyong s u p o t na p a m b a l o t . Ob,

naroon ang ating kuwartang pansabong.

Oo, n a n d i y a n a n g m g a a t i s at m a n s a n a s na panghalo sa pagkain.

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s f o r the d e f i n i t i o n of a n i n s t r u m e n t a l a d j e c t i v e . The s t u d e n t g i v e s the c o m plete definition, using inverted sentence o r d e r . Student

Teacher

I

B . 1. 2. 3. 4. 5.

Ano Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

pangharana? pansimba? pantrabaho? pangkuha? pang-Elena?

Ang Ang Ang Ang Ang

pangharana'y ginagamit sa panghaharana. pansimba'y ginagamit sa pagsisimba. pantrabaho'y ginagamit sa pagtatrabaho. pangkuha'y g i n a g a m i t s a pangunguha. pang-Elena'y ginagamit sa pag-eelena.

6. 7. 8. 9. 10.

Ano Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

pampasyal? panungkit? panaksak? pambalot? pambaiisong?

Ang Ang Ang Ang Ang

p a m a s y a l ay g i n a g a m i t s a p a g p a p a s y a i . p a n u n g k i t a y g i n a g a m i t s a panunungkit. panaksak ay ginagamit sa pananaksak. pambalot ay ginagamit sa pagbabalot. pambaiisong ay ginagamit sa pagbabalisong.

11. 12. 13. 14. 15.

Ano Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

panghalo? pang-ensalada? pamasko? pamista? pamparti?

Ang Ang Ang Ang Ang

panghalo'y ginagamit sa paghahalo. pang-ensalada'y ginagamit sa pag-eensalada. pamasko'y ginagamit sa Pasko. pamista'y ginagamit sa pista. pamparti'y ginagamit sa parti.

16. 17. 18. 19. 20.

Ano Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

pang-abuloy? pamutat? panahog? pang-alis? pambahay?

Ang Ang Ang Ang Ang

pang-abuloy ay ginagamit sa pag-aabuloy. pamutat ay ginagamit sa pagpuputat. panahog ay ginagamit sa p a g s a s a h o g . p a n g - a l i s ay ginagamit sa p a g - a a l i s . pambahay ay ginagamit sa bahay.

SUBSTITUTION D R I L L S (Fixed Slot) Teacher A . 1. I p a n g - a b u l o y na n a t i n ito. (harana) 2. 3. (halo) (hiram) 4. (alis) 5. 6. 7. 8. 9. 10.

(parti) (prito) (balot ) (baon) (bayad)

Student I p a n g - a b u l o y na n a t i n ito I p a n g h a r a n a na n a t i n ito. I p a n g h a l o na n a t i n ito. I p a n g h i r a m na n a t i n ito. I p a n g - a l i s na n a t i n ito. I p a m p a r t i na n a t i n ito. I p a m p r i t o na n a t i n ito. I p a m b a l o t na n a t i n ito. I p a m b a o n na n a t i n ito. I p a m b a y a d na n a t i n ito.

UNIT

XXIV

451

11. 12. 13. 14. 15.

(pasyal) (pasok) (pista) (Pasko) (putat)

I p a m p a s y a l na n a t i n ito. I p a m p a s o k na n a t i n ito. I p a m p i s t a na n a t i n i t o . I p a m a s k o na n a t i n i t o . I p a m u t a t na n a t i n ito.

16. 17. 18. 19. 20.

(linis) (lakad) (lagay) (sulat) (simba)

I p a n l i n i s na n a t i n i t o . I p a n l a k a d na n a t i n ito. I p a n l a g a y na n a t i n i t o . I p a n s u l a t na n a t i n ito. I p a n s i m b a na n a t i n ito.

21. 22. 23. 24. 25.

(sahog) (sayaw) (sungkit) (saksak) (sulsi)

I p a n s a h o g na n a t i n i t o . I p a n s a y a w na n a t i n ito. I p a n s u n g k i t na n a t i n ito. I p a n s a k s a k na n a t i n ito. I p a n s u l s i na n a t i n i t o .

~

~

^

B . 1. I p i n a m b a b a h a y n i y a i t o a r a w - a r a w . 2. (pista) 3. (sine) 4. (alis) 5. (bayad)

^

—

Ipinambabahay niya ito a r a w - a r a w . I p i n a m i m i s t a niya ito a r a w - a r a w . I p i n a n s i s i n e n i y a ito a r a w - a r a w . I p i n a n g - a a l i s niya ito a r a w - a r a w . I p i n a m b a b a y a d n i y a ito a r a w - a r a w .

6. 7. 8. 9. 10.

(baon) (pasok) (pasyal) (linis) (lakad)

I p i n a m b a b a o n niya ito a r a w - a r a w . I p i n a m a m a s o k niya ito a r a w - a r a w . I p i n a m a m a s y a l n i y a ito a r a w - a r a w . I p i n a n l i l i n i s n i y a ito a r a w - a r a w . Ipinanlalakad niya ito a r a w - a r a w .

11. 12. 13. 14. 15.

(sulat) (simba) (sulsi) (sayaw) (sahog)

Ipinansusulat niya ito a r a w - a r a w . I p i n a n s i s i m b a niya ito a r a w - a r a w . Ipinansusulsi niya ito a r a w - a r a w . I p i n a n s a s a y a w niya ito a r a w - a r a w . I p i n a n s a s a h o g niya ito a r a w - a r a w .

C. 1. I p i n a n s a h o g n i y a i t o k a n i n a . 2. (sulsi) 3. (simba) 4. (sulat) 5. (sayaw)

Ipinansahog niya ito kanina. I p i n a n s u l s i niya ito kanina. I p i n a n s i m b a niya ito kanina. Ipinansulat niya ito kanina. I p i n a n s a y a w n i y a ico k a n i n a .

6. 7. 8. 9. 10.

(lakad) (linis) (pasyal) (pasok) (baon)

Ipinanlakad niya ito kanina. Ipinanlinis niya ito kanina. I p i n a m p a s y a l niya ito kanina. I p i n a m p a s o k niya ito kanina. Ipinambaon niya ito kanina.

11. 12. 13. 14. 15.

(bayad) (alis) (sine) (pista) (bahay)

Ipinambayad niya ito kanina. Ipinang-alis niya ito kanina. Ipinansine niya ito kanina. I p i n a m i s t a niya ito kanina. I p i n a m b a h a y niya ito kanina.

D. 1. I p a m b a b a h a y n i y a i t o b u k a s . 2. (pista) 3. (sine) 4. (alis) 5. (bayad)

Ipambabahay niya ito bukas. I p a m i m i s t a niya ito bukas. I p a n s i s i n e niya ito bukas. I p a n g - a a l i s niya ito bukas. I p a m b a b a y a d niya ito bukas.

6. 7. 8. 9. 1 o.

(baon) (pasok) (pasyal) (linis) (lakad)

Ipambabaon niya ito bukas. I p a m a m a s o k niya ito bukas. I p a m a m a s y a l niya ito bukas. I p a n l i l i n i s niya ito bukas. Ipanlalakad niya ito bukas.

11.

(sayaw)

I p a n s a s a y a w niya ito bukas.

452

BEGINNING (sulat)_ (simba) (sulsi) (sahog)

12.

13. 14. 15.

TAGALOG

Ipansusulat Ipansisimba Ipansusulsi Ipansasahog

SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILLS

niya ito niya ito niya ito niya ito

bukas. bukas. bukas. bukas.

(Moving S l o t )

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a q u e s t i o n u s i n g a n i n s t r u m e n t a l v e r b w h i c h Student 1 r e p e a t s . Student 2 a n s w e r s in the a f f i r m a t i v e , u s i n g t h e s a m e v e r b f o r m . Student 3 p r o t e s t s t o S t u d e n t 2 by g i v i n g the n e g a t i v e r e s p o n s e , a g a i n u s i n g t h e i n s t r u m e n t a l v e r b f o r m . Teacher

Student 1 I p i n a n s i s i m b a m o ba ang d a m i t na ito? I p i n a n s i s i n e m o b a ang d a m i t na i t o ? I p i n a m p a p a r t i m o b a ang d a m i t na i t o ? I p i n a m b a b a h a y m o ba ang d a m i t na i t o ? I p i n a n l i l i n i s m o b a ang d a m i t na ito?

A . 1. I p i n a n s i s i m b a m o b a ang d a m i t na i t o ? 2. (sine) 3. (parti) _ 4. (bahay) (linis) 5. Student 2 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

I

i

i p i n a n s i s i m b a k o ang d a m i t na i y a n . i p i n a n s i s i n e k o ang d a m i t na i y a n . i p i n a m p a p a r t i k o ang d a m i t na i y a n . i p i n a m b a b a h a y ko ang d a m i t na iyan. i p i n a n l i l i n i s k o ang d a m i t na i y a n .

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

(regalo)

6. 7. 8. 9. IG. Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

Student 3 naman naman naman naman naman

I i p i n a n s i s i m b a ang d a m i t na iyon, a. i p i n a n s i s i n e ang d a m i t na i y o n , a . i p i n a m p a p a r t i ang d a m i t na iyon, a. i p i n a m b a b a h a y ang d a m i t na iyon, a. i p i n a n l i l i n i s ang d a m i t na i y o n , a.

I p i n a n r e r e g a l o m o b a ang d a m i t na ito? I p i n a n r e r e g a l o m o ba ang telang ito? I p i n a n r e r e g a l o m o ba ang t e r n o n g i t o ? I p i n a m i m i s t a m o b a ang t e r n o n g i t o ? I p i n a n g - e e l e n a m o b a ang t e r n o n g i t o ?

tela terno (pista) (Elena)"

i p i n a n r e r e g a l o ko ang d a m i t na i y a n . i p i n a n r e r e g a l o ko ang t e l a n g i y a n . i p i n a n r e r e g a l o ko ang t e r n o n g i y a n . i p i n a m i m i s t a k o ang t e r n o n g i y a n . i p i n a n g - e e l e n a k o ang t e r n o n g i y a n .

mo mo mo mo mo

Hindi Hindi Hindi Hindi Hindi

mo mo mo mo mo

naman naman naman naman naman

i p i n a n r e r e g a l o ang d a m i t na iyon, a . i p i n a n r e r e g a l o ang t e l a n g i y o n , a. i p i n a n r e r e g a l o ang t e r n o n g iyon, a . i p i n a m i m i s t a ang t e r n o n g iyon, a. i p i n a n g - e e l e n a ang t e r n o n g i y o n , a.

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n t h a t i n c l u d e s a definition of an i n s t r u m e n t a l v e r b . T h e Student a n s w e r s in the n e g a t i v e u s i n g t h e i n s t r u m e n t a l v e r b . Teacher B . 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit Ginagamit

mo mo mo mo mo mo

7. G i n a g a m i t eensalada? 8. G i n a g a m i t 9. G i n a g a m i t 10. G i n a g a m i t 11. G i n a g a m i t

ba ba ba ba ba ba

ang ang ang ang ang ang

Student

t

p e r a mong iyan sa sine? damit mong iyan sa s i m b a h a n ? supot m o n g i y a n s a p a g b a b a l o t ? kuwarta mong iyan sa p a m i m i l i ? t e r no m o n g i y a n s a p a g - e e l e n a ? t e l a m o n g iyan sa p a g r e r e g a l o ?

hindi hindi hindi hindi hindi hindi

ko ko ko ko ko ko

ito ito ito ito ito ito

ipinansisine. ipinansisimba. pinambabalot. pinamimili. ipinang-eelena. ipinanreregalo.

m o b a ang m g a m a n s a n a s m o n g i y a n s a p a g -

Hindi, hindi ko i t o i p i n a n g - e e n s a l a d a .

mo mo mo mo

Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, ron. Hindi,

ba ba ba ba

ang ang ang ang

bagay damit bagay bagay

na na na na

iyan sa paghahalo? ito sa p a g - a l i s ? ito sa p a n a n a k s a k ? iyon s a p a g k u h a ng t u r o n ?

12. G i n a g a m i t m o ba ang b a g a y na iyon s a p a g t a t r a b a h o ? CONVERSION

Hindi,' Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

hindi hindi hindi hindi

ko ko ko ko

ito i p i n a n g h a h a l o . ito i p i n a n g - a a l i s . ito ipinananaksak. i y o n i p i n a n g u n g u h a ng tu-

h i n d i ko iyon i p i n a n t a t r a b a h o .

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r m a k e s a s t a t e m e n t in A c t o r f o c u s , u s i n g a n i n s t r u m e n t a l c o m p l e m e n t . student c o n v e r t s the s t a t e m e n t t o I n s t r u m e n t a l f o c u s . Teacher 1. N a g p a p a s y a l k a m i

s a p a m a m a g i t a n ng k o t s e .

Student Ipinamamasyal namin

ang k o t s e .

The

UNIT XXIV 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. It.

453

N a g b a b a y a d k a m i s a p a m a m a g i t a n ng p e r a . N a g b a b a l o t s i l a s a p a m a m a g i t a n ng s u p o t . N a n a k s a k s i l a s a p a m a m a g i t a n ng b a l i s o n g . N a n a l o a k o s a p a m a m a g i t a n ng m g a p o l y e t o .

Ipinambabayad namin ang pera. Ipinambabalot nila ang supot. Ipinanaksak nila ang balisong. Ipinanalo ko ang m g a polyeto.

S u m u s u l a t s i y a sa p a m a m a g i t a n ng l a p i s . I i n o m t a y o s a p a m a m a g i t a n ng b a s o . 1 Manunungkit ako sa p a m a m a g i t a n nito. L a l a b a n tayo sa p a m a m a g i t a n niyan. M a g i i l i n i s tayo sa p a m a m a g i t a n noon.

I p i n a n s u s u l a t niya ang lapis. Ipang-iinom natin ang baso. I p a n u n u n g k i t k o ito. Ipanlaiaban natin iyan. Ipanlilinis natin iyon.

SUBSTITUTION-TRANSLATION

DRILL (Patterned Sentences)

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s e n t e n c e in E n g l i s h . S t u d e n t 1 t r a n s l a t e s it t o a n A c t o r f o c u s c o n s t r u c t i o n w i t h a n i n s t r u m e n t a l c o m p l e m e n t . S t u d e n t 2 c o n v e r t s t h e s t a t e m e n t t o I n s t r u m e n t a l focus. Teacher 1. I ' m u s i n g t h e 2. 3. 4. 5.

Student 1 N a g b a b a y a d a k o ^ s a p a m a m a g i t a n ng p e r a . U m i i n o m a k o s a p a m a m a g i t a n ng b a s o . N a g b a b a l o t ako sa p a m a m a g i t a n ng supot. N a n a n a k s a k a k o s a p a m a m a g i t a n ng b a l i s o n g . S u m u s u l a t ako sa p a m a m a g i t a n ng l a p i s .

m o n e y to pay. g l a s s to drink. supot to wrap. balisong to stab. pencil to write.

Student 2 I p i n a m b a b a y a d ko^ a n g p e r a . Ipinang-iinom ko ang baso. Ipinambabalot ko ang supot. Ipinananaksak ko ang balisong. Ipinansusulat ko ang lapis. S u m u l a t s i y a s a p a m a m a g i t a n ng l a p i s . N a n a l o s i y a s a p a m a m a g i t a n ng m g a p o l y e t o . L u m a b a n siya sa p a m a m a g i t a n niyan. Naglinis siya sa p a m a m a g i t a n niyan. Nanungkit siya sa p a m a m a g i t a n nito.

6. He u s e d t h e p e n c i l t o w r i t e . 7. h a n d b i l l s t o win. 8. that to fight. 9. to clean. t h i s to hook down. 10.

Ipinansulat niya ang lapis. Ipinanalo niya ang m g a polyeto. Ipinanlaban niya iyan. Ipinanlinis niya iyan. Ipinansungkit niya ito. 11. Y o u ' r e g o i n g t o u s e t h i s t o h o o k down. 12. t h e c a r t o go p l a c e s . 13. pencil to write. 14. p a p e r bag to wrap. 15. balisong to stab.

Manunungkit ka sa p a m a m a g i t a n nito. M a m a m a s y a l k a s a p a m a m a g i t a n ng k o t s e . S u s u l a t ka sa p a m a m a g i t a n ng l a p i s . M a g b a b a l o t ka sa p a m a m a g i t a n ng supot. M a n a n a k s a k k a sa p a m a m a g i t a n ng b a l i s o n g .

I p a n s u s u n g k i t m o ito. I p a m a m a s y a l m o ang kotse. Ipansusulat m o ang lapis. Ipambabalot m o ang supot. Ipananaksak m o ang balisong. DISCUSSION The i n s t r u m e n t a l adjective p r e f i x pang- m e a n s ' u s e d f o r ' , t h e i n s t r u m e n t a l v e r b p r e f i x i p a n g - , 'to be u s e d f o r ' : e.g., p a n s u l a t 'used f o r w r i t i n g ' , ipans u l a t 'to b e u s e d f o r w r i t i n g ' . Aside f r o m pang- adjectives and ipang- v e r b s , T a g a l o g h a s s e v e r a l o t h e r w a y s of e x p r e s s i n g ins t r u m e n t a l i t y . T h e m e a n i n g of I p i n a n s u s u l a t k o a n g 'baso / b a ' s o h / = 'drinking glass'.

l a p i s m a y a l s o be e x p r e s s e d by G i n a g a m i t ko ang l a p i s sa p a g s u s u l a t ' I ' m u s i n g the p e n c i l to w r i t e ' or S u m u s u l a t a k o sa p a m a m a g i t a n ng l a p i s ' I ' m w r i t i n g b y m e a n s of a p e n c i l . ' T h e i n s t r u m e n t a l adjective and v e r b a r e f a r m o r e c o m m o n than these constructions, however. With t h e p r e s e n t a t i o n of t h e i n s t r u m e n t a l v e r b

454

BEGINNING

f o r m s , we h a v e t h e f i f t h f o c u s r e l a t i o n s h i p of t h e Tagalog v e r b s y s t e m . This allows another expans i o n of t h e a f f i x c h a r t , g i v e n a t t h e e n d of t h i s d i s cussion. As this s u m m a r y shows, ipane- s e r v e s a s

TAGALOG the B e n e f a c t i v e - f o c u s affix for m a n g - v e r b s and a s the I n s t r u m e n t a l - f o c u s - a f f i x for m a n g - and o t h e r v e r b s . T h e b l a n k s q u a r e s on t h e c h a r t a r e f o r f o r m s that h a v e not b e e n i n t r o d u c e d .

Actor Focus

Object Focus

L o c a t iv e Focus

-um-

-in (etc.)

-an (etc.)

mag-

-in (etc. )

-an (etc.)

ipag-

ipang-

mang-

-in (etc.)

-an (etc. )

ipang-

ipang-

maka-

ma(etc. )

maki-

paki-

Benefactive Focus

Instrumental Focus ipang-

ipang-

paki--an

ipaki-

ma-

II. M O D E R A T I V E

EXPRESSIONS

EXAMPLES A. 1. 2. 3. 4.

[ I ' m s o m e w h a t u s e d t o it n o w . ] I ' m s o m e w h a t u s e d t o it n o w . Rosa is rather pretty. Rosa is rather pretty.

Medyo sanay na ako. Sanay na ako nang kaunti. M e d y o m a g a n d a si R o s a . Maganda si R o s a nang kaunti. Moderative

Moderative Adjective

medyo medyo

B. 1. 2. 3. 4.

maganda sanay maganda sanay

nang kaunti nang kaunti Rosa is rather Ben is r a t h e r I'm somewhat Rosa is rather

M a g a n d a - g a n d a si R o s a . M a t a l i - t a l i n o si B e n . S a n a y - s a n a y na ako. Medyo m a g a n d a - g a n d a si R o s a .

pretty. intelligent. u s e d t o it a l r e a d y . pretty.

Moderative Adjective

Adjective Prefix

Root

Prefix

mama-

ganda talino sanay romantiko

ma ma-

C. 1. M a b u t i n a n g k a u n t i i t o k a y s a r i y a n . 2. M a g a n d a - g a n d a si R o s a k a y s a k a y M a r i a . 3. P u m i l i k a ng m a t a l i - t a l i n o .

Two-Syllable Root Reduplication

Root

ganda tali sanay roma

ganda talino sanay romantiko

This is a little better than that. Rosa is a little prettier than Maria. Choose someone a little m o r e intelligent.

UNIT

XXIV

Moderative

455

Comparative

Moderative Adjective

Comparison

mabuti nang kaunti

kaysa

mabuti-buti

kaysa

a. A m o d e r a t e d e g r e e of t h e q u a l i t y e x p r e s s e d b y an a d j e c t i v e m a y be indicated by either a preceding m e d y o or a following nang kaunti (examp l e s A). b. In t h e c a s e of a l l m a - a d j e c t i v e s , a n d of a f e w n o n - m a - a d j e c t i v e s , m o d e r a t i o n m a y a l s o be i n d i c a t e d by r e d u p l i c a t i o n of t h e r o o t ( e x a m p l e s B). c. W h e n t h e r o o t h a s m o r e t h a n t w o s y l l a b l e s , only the f i r s t two syllables a r e reduplicated (example B.2). d. M e d y o o r n a n g k a u n t i m a y b e u s e d w i t h a r e duplicated m o d e r a t i v e without changing its m e a n i n g ( e x a m p l e B.4). e. T h e m o d e r a t i v e - c o m p a r a t i v e ( e x p r e s s i n g 'a l i t t l e m o r e ' of a q u a l i t y ) m a y b e f o r m e d w i t h a nang kaunti m o d e r a t i v e c o n s t r u c t i o n (examp l e C. 1) o r b y a r e d u p l i c a t e d m o d e r a t i v e (exa m p l e s C.2-3). SUBSTITUTION-RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r m a k e s a s t a t e m e n t a n d g i v e s a c u e t o S t u d e n t 1, who m a k e s a c o m p a r i s o n in w h i c h t h e c u e e x c e l s . S t u d e n t 2 r e l u c t a n t l y a g r e e s w i t h S t u d e n t 1, b u t S t u d e n t 3 d i s a g r e e s , mentioning the original p e r s o n or thing a s excelling. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

M a g a n d a si Linda. M a t a l i n o si E d d i e . M a r u n o n g si A n g e l a . M a l a k a s si O s c a r . M a t a n d a si F i d e l .

Cue

Student 1

Tentay Ben Linda Arthur Ray

Mas Mas Mas Mas Mas

Student 3

Student 2 Maaari Maaari Maaar Maaar Maaari.

M a g a n d a si T e n t a y nang kauntiJ M a t a l i n o si B e n n a n g k a u n t i . M a r u n o n g si L i n d a n a n g k a u n t i . M a l a k a s si A r t h u r n a n g k a u n t i . M a t a n d a si R a y nang k a u n t i .

6. M a r a m i a n g m g a b a b a e .

7. M a l a p i t a n g M a y n i l a . 8. M a s a y a ang anihan. 9. M a l i w a n a g a n g a r a w . 10. M a k a r i n y o ang Ilongga. Maaari. Maaari. Maaar Maaar Maaari

m a g a n d a si T e n t a y . m a t a l i n o si B e n . m a r u n o n g si Linda. m a l a k a s si A r t h u r . m a t a n d a si Ray.

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

Mas Mas Mas Mas Mas

lalaki Bataan pista buwan Ilokana

M a r a m i ang m g a lalaki nang kaunti. Malapit ang B a t a a n nang kaunti. M a s a y a ang pista nang kaunti. Maliwanag ang buwan nang kaunti. M a k a r i n y o ang Ilokana nang kaunti.

M a g a n d a - g a n d a n a m a n si L i n d a . M a t a l i - t a l i n o n a m a n si Eddie. M a r u n o n g - r u n o n g n a m a n si A n g e l a . M a l a k a s - l a k a s n a m a n si O s c a r . M a t a n d a - t a n d a n a m a n si F i d e l .

Hindi. Hindi. Hindi. Hindi. Hindi.

m a r a m i ang m g a lalaki. m a l a p i t ang Bataan. m a s a y a ang pista. m a l i w a n a g ang buwan. m a k a r i n y o ang Ilokana.

M a r a m i - r a m i naman ang m g a babae. Malapit-lapit n a m a n ang Maynila. Ma saya-saya naman ang anihan. Maliwa-liwanag n a m a n ang a r a w . M a k a r i - k a r i n y o n a m a n ang Ilongga.

456

BEGINNING

INTEGRATION

TAGALOG

DRILL

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s i t u a t i o n c o m p a r i n g two o r m o r e p e r s o n s o r t h i n g s . T h e s t u d e n t f o r m s a s e n t e n c e u s i n g the m o d e r a t i v e a d j e c t i v e f o r m b a s e d on the s i t u a t i o n . Teacher 1. M a g a n d a 2. 3. 4. 5.

ang d a m i t ni N e n e .

I

Student

I

M a s m a g a n d a ang k a y A n g e l a . J M a l a k i ang k o t s e ni J o e . \ M a s m a l a k i ang k a y E d d i e . / M a l a p i t ang S a m b a l e s s a K o r i h i d o r . 1 M a s m a l a p i t ito s a B a t a a n . > M a b a i t ang b a g o n g t i t s e r . ì M a s m a b a i t s i G. M a g p a y o . I M a y a m a n si Don C a r l o s . ") M a s m a y a m a n ang ninong n i l a . )

6. M a t a m i s ang p u t o - b u m b o n g . 1 M a s m a t a m i s ang b u t s e . ' 7. M a l i w a n a g ang buwan n g a y o n . M a s m a l i w a n a g ang buwan k a g a b i 8. M a t a n d a s i R a y . 1 M a s m a t a n d a si O s c a r . I 9. M a g u i ó ang m g a b i n a t a . M a s m a g u i ó ang m g a d a l a g a . ) 10. M a t a b a ang n a n a y ni N e n e . "l M a s m a t a b a ang n a n a y ni C e l y . ¡

J

11. M a l a k a s ang u l a n M a s m a l a k a s ang 12. M a s i p a g ang m g a . M a s m a s i p a g ang

M a g a n d a - g a n d a ang d a m i t ni A n g e l a

k a y s a sa kay Nene.

M a l a k i - l a k i ang k o t s e ni E d d i e k a y s a s a k a y J o e . M a l a p i t - l a p i t ang S a m b a l e s s a B a t a a n k a y s a s a K o r i h i d o r . M a b a i t - b a i t s i G. M a g p a y o k a y s a s a b a g o n g t i t s e r . M a y a m a n - y a m a n ang ninong n i l a k a y s a k a y Don C a r l o s . M a t a m i s - t a m i s ang b u t s e k a y s a s a p u t o - b u m b o n g . M a l i w a - l i w a n a g ang buwan k a g a b i k a y s a n g a y o n . M a t a n d a - t a n d a si O s c a r k a y s a k a y R a y . M a g u l o - g u l o ang m g a d a l a g a k a y s a s a m g a b i n a t a . M a t a b a - t a b a ang n a n a y ni C e l y k a y s a s a n a n a y ni N e n e .

kahapon. ) M a l a k a s - l a k a s ang u l a n n g a y o n k a y s a s a k a h a p o n . ulan ngayon. J mangingisda. 1 , , . , i l , ? M a s i p a g - s i p a g ang m g a m a n g a n g a l a k a l k a y s a s a m g a m a n g i mga mangangalakal.) ^ ¿ g ^ B r 6 6 & & & y & &

13. M a g i n a w ang T a g a y t a y . ") M a s m a g i n a w ang B a g y o . I 14. M a t i p i d ang B a t a n g g e n y a . ' l M a s m a t i p i d ang I l o k a n a . ' 15. M a h i r a p ang I n g l e s . -i M a s m a h i r a p ang T a g a l o g . J

M a g i n a w - g i n a w ang B a g y o k a y s a s a T a g a y t a y . M a t i p i d - t i p i d ang I l o k a n a k a y s a s a B a t a n g g e n y a . M a h i r a p - h i r a p ang T a g a l o g k a y s a s a I n g l e s .

DISCUSSION T a g a l o g h a s t h r e e w a y s of e x p r e s s i n g m o d e r a t i o n of the q u a l i t y d e n o t e d b y a n a d j e c t i v e . T w o of t h e s e , i n v o l v i n g m e d y o and nang k a u n t i . m a y b e u s e d with a n y a d j e c t i v e . T h e t h i r d , w h i c h i n v o l v e s r e d u p l i c a t i o n of t h e a d j e c t i v e r o o t ( o r , if the r o o t h a s t h r e e o r m o r e s y l l a b l e s , r e d u p l i c a t i o n of t h e f i r s t two s y l l a b l e s — o r , m o r e e x a c t l y , the f i r s t syll a b l e a n d t h e f i r s t c o n s o n a n t a n d v o w e l of t h e s e c ond s y l l a b l e ) , m a y b e u s e d wit-ti a n y m a - a d j e c t i v e a n d with c e r t a i n n o n - m a - a d j e c t i v e s ( e . g . , s a n a y , b a g o , m u r a . m a h a l . i b a . puno, e t c . ) . T h e T a g a l o g moderative construction c o r r e s p o n d s to English 'somewhat' or 'rather'.

Nang k a u n t i m a y o c c u r in t h e c o m p a r a t i v e cons t r u c t i o n with k a y s a , o r t h e r e d u p l i c a t e d m o d e r a t i v e m a y b e u s e d . Note t h a t m a s , u s e d in r e g u l a r c o m p a r i s o n s , i s not u s e d in m o d e r a t i v e c o m p a r i s o n s i n v o l v i n g two p e o p l e , o b j e c t s , e t c . : M a s m a ganda s i R o s a k a y s a k a y M a r i a , but M a g a n d a nang kaunti (Maganda-ganda) si R o s a k a y s a kay M a r i a . However, m a s plus a r e d u p l i c a t e d m o d e r a t i v e m a y be u s e d if the c o m p a r i s o n , e i t h e r e x p r e s s e d or imp l i e d , i s b e t w e e n d e g r e e s of a q u a l i t y a t two d i f f e r ent t i m e s : t h u s , ( M a s ) m a t a l i - t a l i n o na s i B e n ( k a y s a noong i s a n g t a o n ) ' B e n i s a l i t t l e m o r e int e l l i g e n t now (than he w a s a y e a r a g o ) . '

III. I N T E N S I V E AND

REFLEXIVE

EXAMPLES A . 1. A n g A m e r i k a n o m i s m o ang n a6g s a b i n i y a n . "1 6 w . 6 . ., , . . \ M i s m o n g ang A m e r i k a n o a n g n a g s a b i n i y a n . > 2. S a M a y n i l a m i s m o s i y a t u m i t i r a . 1 „,. ,, ., . r M i s m o n g sa Maynila siya tumitira. J

, . .r ._ . The A m e r i c a n h i m s e l f said that. .. . .. He l i v e s i n M a n i l a i t s e l f .

TT

UNIT

XXIV

3. Si A r t h u r m i s m o ang ñ a p a r i t o . M i s m o n g s i A r t h u r ang n a p a r i t o . 5

Arthur himself came.

B . 1. A k o m i s m o ang n a g s a b i n i y a n . M i s m o n g ako ang nagsabi niyan. I 2. S a a k i n m i s m o ang l i b r o . M i s m o n g s a a k i n ang l i b r o . > 3. P u p u n t a a k o m i s m o s a p a l e n g k e . 4 . I b i n i g a y n i y a s a a k i n m i s m o ang l i b r o . INTENSIVE

457

LINKER

[I m y s e l f s a i d t h a t . ] T h e b o o k i s m y v e r y own. I ' l l go t o t h e m a r k e t m y s e l f . He g a v e m e t h e b o o k .

PRONOUN ang A m e r i k a n o ako

mismo mismo

-ng -ng

[We c o n t r o l o u r s e l v e s . ] [We think about o u r s e l v e s too m u c h . ]

D. 1. T u m i t i r a a k o s a a k i n g s a r i l i n g b a h a y . 1 2. T u m i t i r a a k o s a s a r i l i kong b a h a y . J 3. B i n i b i l i r i n n i y a ang s a r i l i n i y a n g m g a l i b r o .

I ' m l i v i n g i n m y own h o u s e . He a l s o b u y s h i s own b o o k s .

E . 1. M a g a n d a ang s a r i l i n g b a h a y ni R a y . 2. B i n i b i l i ni R a y ang k a n i y a n g m g a s a r i l i n g m e d y a s .

atin akin

LINKER

-ng -ng

mismo mismo

ang A m e r i k a n o ako

C. 1. T i n i t i m p i n a t i n ang a t i n g s a r i l i . 2. L a b i s ang a t i n g p a g - a a l a l a s a s a r i l i n a t i n .

Sa-PRONOUN

INTENSIVE

R a y ' s own h o u s e i s b e a u t i f u l . R a y b u y s h i s own s o c k s .

REFLEXIVE

Ng-PRONOUN

sarili sarili

natin ko

sarili sarili

a . M i s m o i s u s e d t o i n t e n s i f y o r e m p h a s i z e a noun o r p r o n o u n . b. A noun o r p r o n o u n m o d i f i e d by m i s m o n o r m a l l y o c c u r s a t t h e b e g i n n i n g of a s e n t e n c e ( e x a m p l e s A , B . 1 - 2 ) , but m a y occasionally occur elsewhere (examples B.3-4). c . With a noun, m i s m o m a y e i t h e r p r e c e d e o r f o l l o w the i n t e n t s i f i e d w o r d . If m i s m o p r e c e d e s t h e noun, t h e l i n k e r - n & i s r e q u i r e d ; i f m i s m o f o l l o w s , w h i c h i s m o r e c o m m o n , no l i n k e r i s u s e d ( e x a m p l e s A). d. With p r o n o u n s in p r e d i c a t e p o s i t i o n , m i s m o m a y o n c e m o r e e i t h e r p r e c e d e (with l i n k e r ) o r f o l l o w (without l i n k e r ) t h e i n t e n s i f i e d p r o n o u n ( e x a m p l e s B . l - 2 ) . M i s m o a l w a y s foll o w s a p r o n o u n t h a t i s not in p r e d i c a t e p o s i t i o n ( e x a m p l e s B . 3 - 4 ) . Note t h a t when m i s m o + occurs before a sa-pronoun in p r e d i c a t e p o s i t i o n , it p r e c e d e s t h e e n t i r e s a - p h r a s e . r a t h e r t h a n t h e p r o n o u n i t s e l f ( c o m p a r e e x a m p l e s A . 2 and B.2). e . R e f l e x i v e p r o n o u n s a r e f o r m e d with s a r i l i ' s e l f ' a n d a p o s s e s s i v e pronoun. E i t h e r a s a - or a ng-pronoun m a y be used. f . If a s a - p r o n o u n i s u s e d , it p r e c e d e s s a r i l i , a n d i s l i n k e d t o it by t h e l i n k e r - n g ( e x a m p l e C. 1). If a n g - p r o n o u n i s u s e d , it f o l l o w s s a r i l i without t h e l i n k e r ( e x a m p l e C . 2 ) . g. S a r i l i a l s o o c c u r s a s a n a t t r i b u t i v e , m e a n i n g ' ( o n e ' s ) o w n ' , in w h i c h c a s e it i s l i n k e d with t h e noun, f o l l o w i n g the r u l e s f o r a t t r i b u t i v e s ( e x a m p l e s D). O n c e m o r e , e i t h e r a s a - o r

458

BEGINNING

TAGALOG

a n g - p r o n o u n m a y b e u s e d with it, t o e x p r e s s ' m y own', 'your o w n ' , e t c . (cf. D. 1 and D . 2 ) . N o t i c e t h a t t h e n g - p r o noun c o m e s b e f o r e the noun when it i s u s e d with s a r i l i (cf. u s u a l o r d e r of n g - p r o n o u n in T u m i t i r a a k o s a b a h a v k o ) . h. N o t i c e t h e s h i f t i n g p o s i t i o n of t h e p l u r a l m a r k e r D . 3 and E . 2 ) . EXPANSION

(examples

DRILL,

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r g i v e s a s e n t e n c e , w h i c h Student 1 e x p a n d s b y adding t h e i n t e n s i v e m i s n i o p r e c e d i n g t h e noun a n d Student 2 by adding t h e i n t e n s i v e m i s m o f o l l o w i n g t h e noun. Teachei Si Si Si Si Si

Student 1

N e n e ang k a i b i g a n ko. L i n d a ang u m a a w i t . B e n ang m a n g i n g i s d a . R a y ang n a g - a s a w a . A r t h u r ang a a l i s .

Mismong Mismong Mismong Mismong Mismong

si s si s si

N e n e ang k a i b i g a n k o . L i n d a ang u m a a w i t . B e n ang m a n g i n g i s d a . R a y ang n a g - a s a w a . A r t h u r ang a a l i s .

I

6. Ang b a t a ang a n a k n i y a . 7. Ang A m e r i k a n a ang t i t s e r . 8. Ang d a l a g a ang s u m a s a y a w .

M i s m o n g ang b a t a ang a n a k n i y a . M i s m o n g ang A m e r i k a n a ang t i t s e r . M i s m o n g ang d a l a g a ang s u m a s a y a w .

9. Ang b i n a t a ang n a n g h a r a n a .

M i s m o n g a n g . b i n a t a ang n a n g h a r a n a .

10. Ang Ninong ang n a g b i b i g a y .

M i s m o n g ang Ninong ang n a g b i b i g a y .

11. 12. 13. 14. 15.

Mismong Mismong Mismong Mismong Mismong

S i y a ang m a y b a h a y . K a m i ang m a g k a k a n d i l a . S i l a ang n a g - a a b u l o y . Sa a t i n ang k i n u h a n i y a . A k i n ang b i b i l h i n m o .

RESPONSE DRILL

s i y a ang m a y b a h a y . k a m i ang m a g k a k a n d i l a . s i l a ang n a g - a a b u l o y . s a a t i n ang k i n u h a n i y a . akin ang bibilhin m o .

. Si Si Si Si Si

Student 2 _ |

Nene m i s m o ang k a i b i g a n k o . L i n d a m i s m o ang u m a a w i t . B e n m i s m o ang m a n g i n g i s d a . R a y m i s m o ang n a g - a s a w a . A r t h u r m i s m o ang a a l i s .

Ang b a t a m i s m o a n g a n a k n i y a . Ang A m e r i k a n a m i s m o ang t i t s e r . A n g d a l a g a m i s m o ang s u m a s a yaw. A n g b i n a t a m i s m o ang n a n g h a r a na. Ang Ninong m i s m o a n g n a g b i b i gay S i y a m i s m o ang m a y b a h a y . K a m i m i s m o ang m a g k a k a n d i l a . S i l a m i s m o ang n a g - a a b u l o y . Sa a t i n m i s m o a n g k i n u h a n i y a . A k i n m i s m o ang b i b i l h i n m o .

(Patterned Replies)

I n s t r u c t i o n s : T h e t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n w h i c h Student i a n s w e r s in t h e a f f i r m a t i v e , adding t h e i n t e n s i f i e r b e f o r e t h e d e m o n s t r a t i v e , p r o n o u n , o r noun w h i c h b e g i n s the a n s w e r . T h e t e a c h e r exp r e s s e s s u r p r i s e , a n d Student 2 c o n f i r m s t h e a n s w e r , adding the i n t e n s i f i e r a f t e r t h e dem o n s t r a t i v e , p r o n o u n , o r noun. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Student 1 Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

Diyan ba sila nagtatrabaho? Doon b a k a y o n a n i n i r a h a n ? K a m i ba ang tutulong s a a n i h a n ? K a n i l a ba ang buntot at t a i n g a ? Si R o s e ba ang a s a w a ni Ray"?

6. 7. 8. 9. lu.

Si M a r i o b a ang n a g t a t r a b a h o ? Ang b i n a t a b a ang n a n g h a h a r a n a ? Ang N a n a y b a n i y a ang h i n i m a t a y ? Ito b a ang a n a k n i y a ? A t i n b a ang p a g k a i n g n a r i t o ? Siyanga? Siyanga? Siyanga?

mismong mismong mismong mismong mismong

I

dito s i l a n a g t a t r a b a h o . doon k a m i n a n i n i r a h a n . k a y o ang tutulong s a a n i h a n . k a n i l a ang buntot a t t a i n g a . s i R o s e ang a s a w a ni R a y .

Student 2

Teacher , t Siyanga? Siyanga? Siyanga? Siyanga? Siyanga?

t

Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

i

dito m i s m o s i l a n a g t a t r a b a h o . doon m i s m o k a m i n a n i n i r a h a n . k a y o m i s m o a n g tutulong s a a n i h a n . k a n i l a m i s m o ang buntot a t t a i n g a . s i R o s e m i s m o a n g a s a w a ni R a y . Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

mismong mismong mismong mismong mismong

s i M a r i o ang n a g t a t r a b a h o . ang b i n a t a ang n a n g h a h a r a n a . ang N a n a y n i y a ang h i n i m a t a y . i t o ang a n a k n i y a . atin ang pagkaing narito.

Oo, si M a r i o m i s m o ang n a g t a t r a b a h o . Oo, a n g b i n a t a m i s m o a n g n a n g h a h a r a n a . Oo, ang Nanay n i y a m i s m o áng h i n i m a t a y .

UNIT Siyanga? Siyanga?

XXIV

459

Oo, i y a n m i s m o a n g a n a k n i y a . Oo, a t i n m i s m o a n g p a g k a i n g n a r i t o .

EXPANSION-CONVERSION

DRILL

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r m a k e s a s t a t e m e n t with a . s a - p o s s e s s i v e . Student 1 g i v e s the s a m e s t a t e m e n t •with a s a - p o s s e s s i v e . a n d a d d s t h e r e f l e x i v e s a r i l i a f t e r t h e s a - p r o n o u n . S t u d e n t 2 g i v e s the s a m e s t a t e m e n t with a n g - p o s s e s s i v e , and a d d s the r e f l e x i v e s a r i l i b e f o r e the n g - p r o noun. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Student 1

i

J Narito ako sa aking bahay. Natulog siya sa kaniyang bahay. N a g a l i t ka sa iyong a n a k . Nahihiya sila sa k a n i l a n g k a s a m a . Nagngingitngit ako sa a m i n g a s o .

N a r i t o ako sa aking s a r i l i n g bahay. Natulog siya sa k a n i y a n g s a r i l i n g bahay. Nagalit ka sa iyong s a r i l i n g anak. Nahihiya sila sa kanilang sariling k a s a m a . Nagngingitngit ako sa aming sariling aso. Student 2

I N a r i t o ako sa s a r i l i kong bahay. Natulog siya sa s a r i l i niyang bahay. Nagalit ka sa s a r i l i m o n g a n a k . Nahihiya sila sa s a r i l i nilang k a s a m a . Nagngingitngit ako sa sarili naming aso. 6. 7. 8. 9. 10.

M i n a m a h a l ko ang aking sariling kaibigan. H i n a h a n a p ni B e n a n g k a n i y a n g s a r i l i n g l i b r o . I b i n i g a y ni N e n e a n g k a n i l a n g s a r i l i n g p e r a . B i n a l o t ni C e l y a n g a m i n g s a r i l i n g p a g k a i n . Ii py ua ggubi iubi iil ti n¿xai R a yy au nJ g k a n i y a n g s a r i l i n g k o t s e .

M i n a m a h a l ko ang aking kaibigan. H i n a h a n a p ni Ben ang k a n i y a n g l i b r o . Ibinigay ni Nene ang k a n i l a n g p e r a . Binalot ni Cely ang a m i n g p a g k a i n . I p a g b i b i l i ni R a y a n g k a n i y^ au ni i gg akuo bt 0s V«e .,

M i n a m a h a l ko ang sarili kong kaibigan. H i n a h a n a p ni B e n a n g s a r i l i n i y a n g l i b r o . I b i n i g a y ni Nene ang s a r i l i nilang p e r a . B i n a l o t ni C e l y a n g s a r i l i n a m i n g p a g k a i n . I p a g b i b i l i ni R a y a n g s a r i l i n i y a n g k o t s e . 11. 12. 13. J.4.

B i n a y a r a n niya ang iyong kapatid I n u t a n g ng b a b a e a n g a k i n g p e r a . T a t a p u s i n ng t i t s e r a n g k a n i y a n g t r a b a h o . P i n i p i n t a s a n ng m g a t a o a n g k a n i l a n g b a b a s a hin. 15. S i n u s u n o d ng l a l a k i a n g k a n i y a n g t a t a y .

B i n a y a r a n niya ang iyong s a r i l i n g kapatid. Inutang ng b a b a e a n g aking s a r i l i n g p e r a . T a t a p u s i n ng t i t s e r ang k a n i y a n g s a r i l i n g t r a b a h o . P i n i p i n t a s a n ng m g a t a o a n g k a n i l a n g s a r i l i n g b a b a sahin. S i n u s u n o d ng l a l a k i a n g k a n i y a n g s a r i l i n g t a t a y .

B i n a y a r a n niya ang s a r i l i m o n g kapatid. I n u t a n g ng b a b a e a n g s a r i l i k o n g p e r a . T a t a p u s i n ng t i t s e r a n g s a r i l i n i y a n g t r a b a h o . P i n i p i n t a s a n ng m g a t a o a n g s a r i l i n i l a n g b a b a s a h i n . S i n u s u n o d ng l a l a k i a n g s a r i l i n i y a n g t a t a y . EXPANSION-RESPONSE

DRILL

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a q u e s t i o n with a jsa.-possessive. Student 1 a n s w e r s a f f i r m a t i v e l y and a d d s t h e r e f l e x i v e s a r i l i a f t e r t h e s a - p r o n o u n . S t u d e n t 2 d i s a g r e e s w i t h S t u d e n t L, u s i n g a c o n s t r u c t i o n w i t h a n g - p r o n o u n , p r e c e d e d by t h e r e f l e x i v e s a r i l i . Teacher

Student 1

t

1. B i n a s a b a ni B e n a n g k a n i y a n g m g a l i b r o ? 2. G i n u g o l b a n i M a n g K a r d o a n g k a n i y a n g m g a salapi? 3. H i n a h a n a p b a n i n a C e l y a n g k a n i l a n g m g a medyas? 4. B i n i l i b a ng m g a t a o a n g i n y o n g m g a k a l a b a w ? 5. L i n i n i s b a ni R o s y a n g k a n i l a n g b a h a y ?

i I Opo. B i n a s a n i B e n a n g k a n i y a n g m g a s a r i l i n g l i b r o . Opo. G i n u g o l n i M a n g K a r d o a n g k a n i y a n g m g a s a r i ling salapi. Opo. H i n a h a n a p n i n a C e l y a n g k a n i l a n g m g a s a r i l i n g medyas. Opo. B i n i l i ng m g a t a o a n g a m i n g m g a s a r i l i n g k a l a baw. Opo. L i n i n i s ni R o s y a n g k a n i l a n g s a r i l i n g b a h a y .

460

BEGINNING TAGALOG Student 2 Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

hindi hindi hindi hindi hindi

niya niya nila nila niya

b i n a s a ang m g a s a r i l i niyang l i b r o . ginugol ang m g a s a r i l i niyang s a l a p i . hinahanap ang m g a s a r i l i nilang m e d y a s . b i n i b i l i ang m g a s a r i l i nating k a l a b a w . l i n i n i s ang s a r i l i nilang bahay.

6. I n a a s i k a s o ba nina Lino ang k a n i l a n g pamumuhay? 7. I p i n a g l i l i m b a g ba nila ang kandidato ng kaniyang m g a polyeto? 8. Ikukuha ba n i y a ang m g a b a t a ng k a n i l a n g titser? 9. Ipagbabalot ba natin si Osang ng k a n i y a n g pagkain? l ú . Pupuntahan ba n i l a ang k a n i l a n g tindahan? Hindi, Hindi, Hindi, Hindi, Hindi,

hindi hindi hindi hindi hindi

Opo. I n a a s i k a s o nina Lino ang k a n i l a n g s a r i l i n g pamumuhay. Opo. I p i n a g l i l i m b a g n i l a ang kandidato ng k a n i y a n g m g a s a r i l i n g polyeto. Opo. Ikukuha n i l a ang m g a b a t a ng k a n i l a n g s a r i l i n g titser. Opo. Ipagbabalot natin si Osang ng k a n i y a n g s a r i l i n g pagkain. Opo. Pupuntahan n i l a ang k a n i l a n g s a r i l i n g tindahan.

n i l a i n a a s i k a s o ang s a r i l i nilang p a m u m u h a y . n i l a i p i n a g l i l i m b a g ang kandidato ng m g a s a r i l i niyang polyeto. n i l a ikukuha ang m g a bata ng s a r i l i nilang t i t s e r . natin s i y a i p a g b a b a l o t ng s a r i l i niyang pagkain. n i l a pupuntahan ang s a r i l i n i l a n g tindahan.

DISCUSSION The E n g l i s h - self f o r m s ( m y s e l f , y o u r s e l f , e t c . ) have two d i f f e r e n t u s e s : i n t e n s i v e , a s in 'I m y s e l f did i t ' , and r e f l e x i v e , a s in ' S o m e t i m e s I hate m y s e l f . ' T a g a l o g u s e s two d i s t i n c t c o n s t r u c t i o n s f o r the i n t e n s i v e and r e f l e x i v e . I n t e n s i f i c a t i o n i s e x p r e s s e d by m i s m o . a loanword f r o m Spanish (in which i t s m e a n i n g i s ' s a m e ' ) . M i s m o o c c u r s with nouns and with a n g - and s a - p r o nouns. It m a y o c c u r e i t h e r b e f o r e or a f t e r nouns, and e i t h e r b e f o r e or a f t e r pronouns that a r e in p r e d i c a t e position. It a l w a y s f o l l o w s (never p r e c e d e s ) a pronoun that i s not in p r e d i c a t e position. M i s m o i s followed by the l i n k e r -n£ when it prec e d e s e i t h e r a noun or pronoun. It i s t r a n s l a t a b l e by the c o r r e s p o n d i n g - s e l f - f o r m s with pronouns in E n g l i s h (e.g., 'I'll go m y s e l f ' ) , by the i n t e n s i f i e r v e r y with nouns (e.g., 'the v e r y book'), or by emphatic s t r e s s (e.g., | I d i d i t ' ) . The r e f l e x i v e c o n s t r u c t i o n i n v o l v e s s a r i l i ' s e l f ' and e i t h e r a s a - or n£-pronoun. The s a - p r o n o u n alw a y s p r e c e d e s s a r i l i , linked by -ng, and the n g - p r o -

noun a l w a y s f o l l o w s it, without l i n k e r . The p r e s e n c e of a ng^-pronoun in another p a r t of the sent e n c e u s u a l l y r e s u l t s in the u s e of a s a - p r o n o u n + s a r i l i r a t h e r than s a r i l i + a ng-pronoun. T h e r e i s a tendency, in other w o r d s , to avoid u s i n g the s a m e pronoun t w i c e in a s e n t e n c e , although it i s p o s s i b l e to do so; thus, tulungan m o ang s a r i l i m o and tulungan m o ang iyong s a r i l i a r e both p o s s i b l e , but the latter is preferred. A s i d e f r o m e x p r e s s i n g the r e f l e x i v e , s a r i l i i s a l s o u s e d a s an i n t e n s i v e p o s s e s s i v e . S a r i l i n g bah a y i s ' ( o n e ' s ) own h o u s e ' , w h e r e own i s an intens i f i c a t i o n of the p o s s e s s i v e . In i t s i n t e n s i v e - p o s s e s s i v e u s e , s a r i l i often o c c u r s with a p o s s e s s i v e sa_-pronoun ( e . g . , aking s a r i l i n g b a h a y , in which two l i n k e r s o c c u r ) or a p o s s e s s i v e n g - p h r a s e (e.g., s a r i l i n g b a h a y ko, s a r i l i n g b a h a y ni R a y ) . When a ng-pronoun i s u s e d , it f r e q u e n t l y o c c u r s b e t w e e n s a r i l i and the word m o d i f i e d (moving the l i n k e r f r o m s a r i l i to the ng-pronoun): s a r i l i kong b a h a y , although a few s p e a k e r s a l s o u s e s a r i l i n g b a h a y ko.

CUMULATIVE

DRILLS

EXPANSION-RESPONSE DRILL I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a question which the student a n s w e r s e i t h e r a f f i r m a t i v e l y or n e g a t i v e l y a s cued by the t e a c h e r (who s h a k e s or nods h i s head), adding the r e f l e x i v e s a r i l i b e f o r e the noun. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

May May May May May

. t b a h a y na ba s i n a R a y at R o s e ? t r a b a h o na ba si Luningning? k o t s e na ba ang m g a bagong k a s a l ? hanapbuhay na ba ang iyong a s a w a ? k a n d i d a t o na ba kayo?

Student M a y r o o n na po s i l a n g s a r i l i n g b a h a y . M a y r o o n na po s i y a n g s a r i l i n g t r a b a h o . M a y r o o n na po s i l a n g s a r i l i n g k o t s e . W a l a pa po s i y a n g s a r i l i n g hanapbuhay. Wala pa po k a m i n g s a r i l i n g kandidato.

UNIT XXIV 6. M a y r o o n na ba kayong t a g a s u l s i ng m e d y a s ? 7. M a y r o o n ka na bang t a g a l i m b a g ng polyeto? 8. M a y r o o n ka na bang puhunan? 9. M a y r o o n na ba tayong m g a m a n u n u l a t ? iU. M a y r o o n na ba tayong m g a s a s a k y a n ? EXPANSION-CONVERSION-RESPONSE

Wala pa po k a m i n g m g a s a r i l i n g t a g a s u l s i ng m e d y a s . Opo. M a y r o o n na po akong s a r i l i n g t a g a l i m b a g ng polyeto. Wala pa po akong s a r i l i n g puhunan. Opo. M a y r o o n na tayong s a r i l i n g m a n u n u l a t . Wala pa po tayong m g a s a r i l i n g s a s a k y a n .

DRILL

I n s t r u c t i o n s : The t e a c h e r a s k s a question and c u e s an a n s w e r to Student l who g i v e s a c o m p l e t e a n s w e r u s i n g the cue. Student 2 e x p r e s s e s d i s b e l i e f and a s k s Student 3 for v e r i f i c a t i o n . Student 3 c o n f i r m s Student l ' s a n s w e r , adding m i s m o a f t e r the f i r s t noun. Teacher 1. 2. 3. 4. 5.

Alin Ano Ano Ano Ano

ang ang ang ang ang

ipinanghahalo ipinangguguhit ipinambabalot ipinansasahog ipinamumutat

Cue sa ensalada? sa l a r a w a n ? sa p a g k a i n ? niya? niya?

mansanas lapis supot mansanas makapuno

Student 1 Ang Ang Ang Ang Ang

Student 2

Alin Alin Alin Alin Alin

ang ang ang ang ang

ipinang-abuloy nila? ipinambayad nila? ipinansaksak nila? ipinamatid-uhaw nila? ipinanira nila?

bulaklak salapi b a l i song kalamansi kahirapan ni A t o r n i

Ang b u l a k l a k nga ba ang i p i n a n g - a b u l o y n i l a ? Ang s a l a p i nga ba ang i p i n a m b a y a d n i l a ? Ang b a l i s o n g nga ba ang i p i n a n s a k s a k n i l a ? Ang k a l a m a n s i nga ba ang i p i n a m a t i d - u h a w nila? Ang k a h i r a p a n nga ba ni A t o r n i ang i p i n a n i r a nila? 11. 12. 13. 14. 15.

Alin Sino Sino Alin Alin

ang ang ang ang ang

ipang-eelena niya? ipanggagapang nila? ipansasabong nila? ipamimista nila? ipinantulog n i l a ?

I

Student 3

Ang m a n s a n a s nga ba ang i p i n a n g h a h a l o sa ,-t ensalada? Ang l a p i s nga ba ang ipinangguguhit sa l a r a wan? Ang supot nga ba ang i p i n a m b a b a l o t sa pagkain? Ang m a n s a n a s nga ba ang i p i n a n s a s a h o g n i y a ? Ang m a k a p u n o nga ba ang i p i n a m u m u t a t n i y a ? 6. 7. 8. 9. 10.

m a n s a n a s ang i p i n a n g h a h a l o s a e n s a l a d a . l a p i s ang ipinangguguhit sa l a r a w a n . supot ang i p i n a m b a b a l o t s a pagkain. m a n s a n a s ang i p i n a n s a s a h o g n i y a . m a k a p u n o ang i p i n a m u m u t a t niya.

terno kandidato Bulik damit pambahay

Ang t e r n o nga ba ang i p a n g - e e l e n a n i y a ? Ang kandidato nga ba ang i p a n g g a g a p a n g n i l a ? Si B u l i k nga ba ang i p a n s a s a b o n g n i l a ? Ang d a m i t nga ba ang i p a m i m i s t a n i l a ? Ang p a m b a h a y nga ba ang ipinantulog n i l a ?

i

Oo, ang m a n s a n a s m i s m o ang i p i n a n g h a h a l o sa ensalada. Oo, ang l a p i s m i s m o ang ipinangguguhit s a l a r a w a n . Oo, ang supot m i s m o ang i p i n a m b a b a l o t sa p a g k a i n . iOo, ang m a n s a n a s m i s m o ang i p i n a n s a s a h o g niya. Oo, ang m a k a p u n o m i s m o ang i p i n a m u m u t a t n i y a . Ang Ang Ang Ang Ang Oo, Oo, Oo, Oo,

ang ang ang ang

b u l a k l a k ang i p i n a n g - a b u l o y n i l a . s a l a p i ang i p i n a m b a y a d n i l a . b a l i s o n g ang i p i n a n s a k s a k n i l a . k a l a m a n s i ang i p i n a m a t i d - u h a w n i l a . k a h i r a p a n ni A t o r n i ang i p i n a n i r a n i l a . b u l a k l a k m i s m o ang i p i n a n g - a b u l o y n i l a . s a l a p i m i s m o ang i p i n a m b a y a d n i l a . b a l i s o n g m i s m o ang i p i n a n a k s a k n i l a . k a l a m a n s i m i s m o ang i p i n a m a t i d - u h a w n i l a .

Oo, ang k a h i r a p a n m i s m o ni A t o r n i ang i p i n a n i r a nila. Ang t e r n o ang i p a n g - e e l e n a n i y a . Ang kandidato ang i p a n g g a g a p a n g n i l a . Si B u l i k ang i p a n s a s a b o n g n i l a . Ang d a m i t ang i p a m i m i s t a n i l a . Ang p a m b a h a y ang ipinantulog n i l a . Oo, Oo, Oo, Oo, Oo,

ang t e r n o m i s m o ang i p a n g - e e l e n a n i y a . ang kandidato m i s m o ang i p a n g g a g a p a n g n i l a . si B u l i k m i s m o ang i p a n s a s a b o n g n i l a . ang d a m i t m i s m o ang i p a m i m i s t a n i l a . ang p a m b a h a y m i s m o ang ipinantulog n i l a .

462

BEGINNING

TAGALOG

VISUAL-CUE PICTURE P a n u t o : I i a r a w a n ang m g a s u m u s u n o d . H a l i m b a w a : Ito ang d a m i t na p a m b a h a y ng Nanay. P a m b a h a y ng N a n a y ang d a m i t na i t o .

DRILLS A

UNIT

XXIV

PICTURE

B

P a n u t o : P a g h a m b i n g i n ang m g a t a o s a m g a s u m u s u n o d na l a r a w a n . H a l i m b a w a : M a l a k i - l a k i ang m g a m a n s a n a s na b i n i b i l i ni Nene k a y s a s a b i n i b i l i ni C e l y . M u r a - m u r a ang m g a m a n s a n a s na b i n i b i l i ni C e l y k a y s a s a b i n i b i l i ni Nene.

463

464

BEGINNING

TAGALOG

COMPREHENSION-RESPONSE

DRILLS

A . 1. 2. 3. 4. 5.

M g a b a g u h a n ba s i n a A l m a at B e l l a s a A m e r i k a ? I p i n a n g h a h a l o ba ang m a n s a n a s s a e n s a l a d a ? M a b a b a i t a t m a t u t u l u n g i n b a ang m g a A m e r i k a n o ? M a s y a d o b a n g m a h i y a i n ang m g a A m e r i k a n o ? M a y k a n i - k a n i y a n g s a r i l i n g k a u g a l i a n ba a n g b a w a ' t l a h i ?

B . 1. 2. 3. 4. 5.

Mga Pilipino ba o K a s t i l a sina A l m a at B e l l a ? I n i h a h a l o ba s a e n s a l a d a o s a m a t a m i s ang m a n s a n a s ? Ang m g a A m e r i k a n o ba o ang m g a Hapon ang n a g - u n a h a n g p u m u l o t s a m g a m a n s a n a s ? M a s m a h i y a i n b a ang m g a P i l i p i n o o ang m g a A m e r i k a n o ? P a l a t u y a ba o palabati ang m g a A m e r i k a n o ?

C. 1. 2. 3. 4. 5.

S i n o ang g a l i n g s a p a m i m i l i ? B a k i t n a b u g b o g ang m g a m a n s a n a s ? A n o ang g i n a w a ng m g a A m e r i k a n o nang m a h u l o g ang m g a m a n s a n a s ? A n o ang i k i n a i i b a ng m g a A m e r i k a n o s a m g a P i l i p i n o ? B a k i t m a s y a d o n g m a h i y a i n ang m g a P i l i p i n o ?

READING TODOS LOS

SANTOS

ELEKSIYON ( S e e F a r t I, I n t e r m e d i a t e R e a d i n g s in T a g a l o g )

UNIT XXV Sa Linggo ang Bola (1)

Sunday Drawing F r i d a y m o r n i n g at Quiapo c h u r c h . A u r o r a and Antonia a r e coming out of the church.

B i y e r n e s ng u m a g a , s a s i m b a h a n ng Quiapo (2). Sina A u r o r a at Antonia ay lumalabas sa simbahan. Magtitiket: Tiket k a y o (3), M i s i s . ti'kit kayo'h m i ' s i ' s pe'tsa 'o'tso'h P e t s a otso — a r a w ng pag- ( t i c k e t ) (Mrs.) (date) (eight) s i m b a n ' y o (4). . ,1 'a'raw nam pagsimba nyo'h (church-going) Antonia: I I 'at h i n d e ' k u m i ' s i s ( P a g a l i t ) Ayoko. At hindi 'ayo'koh (don'tako M i s i s (5). like-I) Magtitiket: Sige na ho. Bobolahin na s a Linggo. Dehado (6) na ito. Heto o, tatlong otso (7). T i y a k na m a n a n a l o ito.

r—,1 s i ' g i na h o ' '

T i c k e t s , M r s . The 8th — the day you go to church.

( A n g r i l y ) No! And I ' m not Mrs.

bo'bola-hin na sa lir|go - h (will-be drawn)

r—,\

deha'du na ito h (last)

I

he'to'h

tatlui - ) o'tsoh

*

Come on, M a ' a m . The ing w i l l be on Sunday. i s the l a s t one. Look! t h r e e 8 ' s . It'll win for

drawThis It h a s sure.

. ,1 t y a k na m a n a ' n a ' l u 'ito'h (sure) (will win) Antonia: E, bakit hindi ikaw ang bumili?

'e ba-kit hindi' 'ikaw a m b u m i l e ' h

[465]

Why don't you buy it then?

466 Aurora: M a l a y m o (8) n g a n a m a n , A n t o n i a ? B a k a k a n g a nam a n t u m a m a . Hindi ba k a a r a w a n m o n g a y o n (9)?

BEGINNING TAG A LOG I

m a - l a y m u r|a' n a m a n a n t o - n y a h (know-you) (Antonia) naman turna-ma-' (won) m u qayo n

b a k a k a r|a-

h i n d i - ba k a ' a r a w a n

t

Magtitiket: i k a ' a r a w a n pa p a l a nyu r|ayo - n O, k a a r a w a n pa p a l a n ' y ° ' o - h n g a y o n . (Ipipilit ang t i k e t ) li P i h o n g s u s u w e r t i h i n ( 1 0 ) pi-huri su' s we * r t i h i n na k a y o ' h (sure)(will-be-lucky) na k a y o . Antonia: Bakit ba napakaulit m o ? S i n a b i nang h i n d i b i b i l i , e.

b a - k i t ba

na-paka'u'lit mo'h (very persistent)

J

Oh, and i t ' s y o u r b i r t h d a y today b e s i d e s ! ( P u s h e s ticket toward them) You'll sure be lucky. Why do you k e e p on? I t o l d you I w o n ' t buy.

sina'bi nar| h i n d i - b i ' b i l i ' 'eh (was s a i d ) (will b u y )

I

( A a l i s na ang m a g t i t i ket) Aurora: A n o ba ang i k i n a g a g a l i t mo? K a s i s i m b a mo lang, e.

Who k n o w s , A n t o n i a . You m i g h t win. I s n ' t it y o u r birthday today?

(The ticket vendor leaves) 'anu bar) i k i n a g a ' g a l i t m o ' h (causing to worry)

,1

Why s o u p s e t ? Y o u ' v e j u s t b e e n to c h u r c h , you know.

kasi-simba m u lar) e - h (just-been-to-church) Antonia: Sinong h i n d i m a g a g a l i t , e, paglabas na paglabas m o pa l a n g s a s i m b a h a n iduduldol na ang t i k e t s a iyo.

si ntrr| h i n d i - m a g a - g a ' l i t (will-getangry)

'e-h

p a g l a b a s na (as soon a s

p a g l a b a s m o pa la-r^ s a s i m b a ' h a ' n get out)

Who wouldn't g e t m a d ? T h e m i n u t e you s t e p out of t h e church they f o r c e t h e i r t i c k e t s on you.

'idu'duldul (will-bethrust)

n a ' n t i ' k i t sa iyo'h Aurora: K a y a s i l a ganoon, p a r a kaya- sila gano'n p a ' r a ma'bile-n m a b i l i ang t i k e t n i l a . B a (can-be-bought) ka s a k a l i ( l l ) nga namang c I 1 i — m a k a b e n t a (12) sila. ti'kit nila'h b a k a s a k a ' l i ' r|a- n a m a n (perhaps) — , ,1 makabe'nta sila'h (to s e l l ) Antonia: I k i n a i i n i s ko nga i y o n , e . M a s y a d o n a m a n ang p a g aalok.

i

'ikina'i''inis ku r|a" yun e ' h (cause-for-being disgusted) -,1 masya'du naman a m paga'alo'k (offering)

Aurora: di" m u s i l a masi si'si h Di m o s i l a m a s i s i s i . Si(will - b e - b l a m e d ) l a 'y n a g k a k a g a n o o n upang —, k u m i t a ng p e r a . B a k a inagkaka-gano n 'u-parj k u m i - t a k a w ang m a g s i s i p a g t a m a s i l a y (becoming like that) (to e a r n ) ng n u m e r o n g i n i a l o k s a iyo.

T h e y do t h a t s o t h e y c a n sell their tickets. They think m a y b e t h e y ' l l get t h e m a l l s o l d t h a t way.

T h a t ' s j u s t the point. T h e y i n s i s t too m u c h .

You c a n ' t b l a m e them. T h e y ' v e got t o do it so t h e y can earn money. You'll be s o r r y when t h a t n u m b e r h e o f f e r e d you w i n s .

UNIT nam pe-ra-h

XXV

467

baka ikaw a m m a g s i ' s i l J (to-repent)

p a g t a m a " nan nu'merur] inialuk sa yo-h (when-win) ( n u m b e r ) (was o f f e r e d ) Antonia: , i M a a a r i nga, ano? P e r o m a ' a - ' a - r i - r)a - n o h pe-ru i k i n a y a y a m o t ko ang pagp i l i t , e. B u m i l i n g a t a y o ikinaya-yamut ko-h ' a m pagpi-lit e' s a m a y pu we s t o (13) n a n g ( c a u s e - f o r - b e i n g (insisting) m a t u t o ng l i k s y o n a n g annoyed) m a m a n g iyon. b u m i l i r)a- t a - y u s a m e - p w e - s t o h n a m m a ' t u ' t u (stall) (to l e a r n )

T h a t ' s p o s s i b l e , i s n ' t it? But I h a t e the i n s i s t e n c e . L e t ' s buy f r o m s o m e o n e w h o ' s got a s t a l l s o t h a t fellow will l e a r n a l e s s o n .

nan lxksyon a m ma-mar) yo-n (lesson) Aurora: E , di i b a n a a n g n u m e r o n'yon. Wala kang s u w e r t e p a g t a m a noong isa.

'e - h^ d i ' i b a n a - n n u ' m e r u n y o ' n wala' kan , ,1 swe'rte h pagta'manur| i s a - h (luck) (when i t w i n s )

But t h e n y o u ' d get a d i f f e r e n t n u m b e r . Y o u ' l l b e out of l u c k if t h a t o t h e r o n e wins.

Antonia: ,1 ^ I , . -,1 Ow, p a g s u w e r t e k o , t a l a - 'o-w p a g s w e - r t e k o - h t a l a g a r | y a - y a - m a n a k o h N o n s e n s e ! If I ' m r e a l l y g a n g y a y a m a n a k o . "Ka(will-getl u c k y , I ' l l s t i l l win. " W h e t h p a i a r a n k o di m a n h a n a rich) e r I s e a r c h for my luck or pin, dudulog, lalapit, kung n o t , if i t ' s r e a l l y f o r m e , it t a l a g a n g a k i n " (14). k a p a l a - r a n k o - h di- m a n h a n a - p i n d u - d u l o - g will c o m e . " (luck) (look f o r ) (will approach) l a ' l a pit^ k u n t a l a g a r | ' a ' k i n (will c o m e near) Aurora: Ikaw na nga ang b a h a l a (15). H a l i k a n a .

' i k a w n a rça-m b a h a ' l a - '

CULTURAL

AND

J

hali-ka na-h

i

STRUCTURAL

(1 ) Sa L i n g g o a n g b o l a — I n t h e P h i l i p p i n e s m a n y p e o p l e m a k e it a p o i n t t o b u y a t l e a s t o n e s w e e p stakes ticket every time there is a sweepstakes d r a w , which is about twice a month. The p r o c e e d s f r o m the lottery a r e apportioned among the different c h a r i t a b l e i n s t i t u t i o n s w h i c h a c t a s b e n e f i c i a r i e s of the Philippine Charity Sweepstakes, a g o v e r n m e n t r u n c o r p o r a t i o n . T h e t e r m b o l a m e a n i n g ' b a l l ' der i v e s f r o m the d r u m - l i k e r e c e p t a c l e u s e d in deciding t h e w i n n i n g n u m b e r s of s u c h c o n t e s t s . (Z ) Q u i a p o . p r o n o u n c e d / k y a ' p o ' / , i s a s m a l l d i s t r i c t f o r m i n g t h e h e a r t of d o w n t o w n M a n i l a . It i s d o m i n a t e d by t h e Q u i a p o C h u r c h , a R o m a n C a t h o l i c C h u r c h which is f i l l e d to o v e r f l o w i n g e v e r y F r i d a y b y d e v o t e e s of t h e B l a c k N a z a r e n e . B e g g a r s , h a w k e r s of a l l s o r t s , a n d s w e e p s t a k e s v e n d o r s , e a g e r t o m a k e a t o u c h o r a s a l e , m i l l a r o u n d t h e c h u r c h ent r a n c e s a n d e x i t s , b l o c k i n g t h e p a t h s of c h u r c h g o ers. (3 ) T i k e t k a y o , M i s i s i s a f i x e d s e n t e n c e con-

Well, i t ' s up to you. L e t ' s go-

NOTES

s t r u c t i o n whose u s e is l i m i t e d to the following situations: a. W h e n p e d d l i n g g o o d s o r o f f e r i n g a r t i c l e s f o r sale Examples: Baboy kayo riyan. 'Pigs for sale! ' Suman kayo, M i s s . 'Suman, M i s s . ' b. W h e n o f f e r i n g f o o d t o v i s i t o r s Examples: Atis kayo riyan. 'Have s o m e atis. ' Litson kayo riyan. 'Have s o m e lechon. ' In t h i s c o n s t r u c t i o n t h e n a m e of t h e o b j e c t o f f e r e d always occupies predicate position and the pronoun, topic p o s i t i o n . Only one p r o n o u n q u a l i f i e s : kayo, u s e d when s p e a k i n g to m a n y or to only one p e r s o n , a s a s i g n of r e s p e c t . No s h i f t i n g of t o p i c a n d p r e d i c a t e w o r d s i s p o s s i b l e . T o u s e a n a y inversion produces an utterance that is ludicrous,

468

BEGINNING

o r , f r o m a n o t h e r p o i n t of v i e w , w h e n r e a l l y m e a n t , downright insulting. (4) P e t s a o t s o a r a w ng p a g s i m b a n 'yo i m p l i e s t h a t s i n c e t h e l a s t t h r e e d i g i t s of t h e n u m b e r on t h e t i c k e t a r e a l l e i g h t s , c o i n c i d i n g w i t h t h e d a t e of t h e churchgoing, the potential c u s t o m e r should take this a s an a u s p i c i o u s sign and buy the ticket. (5) S o m e t i m e s v e n d o r s a n d s a l e s p e o p l e u s e M i s s or M i s i s to a d d r e s s p r o s p e c t i v e lady c u s t o m e r s . T h e y t r y to get the d i s t i n c t i o n b e t w e e n M i s s and M i s i s c o r r e c t on f i r s t t r y , but m i s t a k e s a r e v e r y frequent. (6) D e h a d o i s f r o m t h e S p a n i s h w o r d ' d e j a r ' , m e a n i n g 'to l e a v e ' . By e x t e n s i o n , t h e p h r a s e m e a n s t h e l a s t t i c k e t , t h a t i s , t h e l a s t i n t h e b o o k l e t of tickets. A sweepstakes booklet contains twenty w h o l e t i c k e t s o r u n i t s , e a c h of w h i c h h a s f o u r s h a r e s with the s a m e s e r i a l n u m b e r s . E a c h s h a r e w i n s o n e - f o u r t h of t h e p r i z e of t h e w i n n i n g n u m b e r . A p e r s o n w i n s t h e w h o l e a m o u n t if h e b u y s a l l f o u r s h a r e s , i.e., an e n t i r e ticket. (7) T h r e e of a k i n d of c o n s i d e r e d l u c k y ( a s t h e o f f e r of t a t l o n g o t s o h e r e s h o w s ) . (8) M a l a y m o i s a v e r y c o m m o n e x p r e s s i o n m e a n i n g v a r i o u s l y 'Who k n o w s ? , H o w d o y o u know?, How w o u l d y o u know?, Who c a n t e l i ? ' , e t c . , d e p e n d ing on t h e s i t u a t i o n . (9) O n e i s c o n s i d e r e d l u c k y on h i s b i r t h d a y ; hence, buying a s w e e p s t a k e s ticket at that t i m e m e a n s a b e t t e r c h a n c e of w i n n i n g . (10) S u s u w e r t i h i n . 'to b e l u c k y ' , i s f r o m t h e Spani s h w o r d ' s u e r t e ' , m e a n i n g ' l u c k ' . It h a s a s s u m e d an affixation p a t t e r n that is a typical c h a r a c t e r i s t i c of s o m e i n t r a n s i t i v e v e r b s w h i c h t a k e -in. i n s t e a d of

DRILLS

AND

TAGALOG the v e r y c o m m o n m a - . This intransitive -in group i n c l u d e s g u t o m ' h u n g e r ' , u h a w ' t h i r s t ' , t a m a d 'laz i n e s s ' , s i p a g ' d i l i g e n c e ' , e t c . A n - i n f o r m of a n y of t h e s e m a y l i t e r a l l y t r a n s l a t e ' f e e l o r h a v e s o m e thing (hunger, t h i r s t , etc.)'. The a s p e c t f o r m a t i o n of t h i s g r o u p i s r e g u l a r : s i n u w e r t e , s i n u s u w e r t e , susuwertihin. (i i ) B a k a s a k a l i i s a s e t e x p r e s s i o n m e a n i n g ' j u s t i n c a s e ' , o r , w i t h t h e a f f i x m a g - , 'to t a k e a c h a n c e '. (12) M a k a b e n t a i s f r o m t h e S p a n i s h w o r d ' v e n ta', meaning 'sale'. The / b / , s o m e t i m e s spelled v in Spanish, i s n o r m a l l y s p e l l e d b in Tagalog. (13) B e s i d e s t h e t i c k e t s s o l d b y t h e h a w k e r s , t h e r e a r e t i c k e t s sold in s t a n d s or p u w e s t o s ( f r o m Spanish puesto 'stall') around the church and along t h e s i d e w a l k s of t h e s h o p p i n g a r e a s . (14) " K a p a l a r a n k o "Whether I search Di m a n h a n a p i n f o r m y luck or not, dudulog, lalapit if i t ' s r e a l l y f o r m e , kung t a l a g a n g akin. " it will find m e . " It w o u l d a p p e a r f r o m t h e a b o v e F i l i p i n o s a y i n g that the f a t a l i s m g e n e r a l l y a s c r i b e d to O r i e n t a l s i s t r u e in t h e c a s e of F i l i p i n o s . (15 ) B a h a l a i s ' r e s p o n s i b l e ' . T h e c o m m o n b e lief is that the word i s d e r i v e d f r o m B a t h a l a . chief of t h e a n c i e n t F i l i p i n o g o d s . T h i s e x p r e s s i o n i s o n e of t h e m a n y f o r m s of B a h a l a n a , a p h r a s e exp r e s s i v e of t h e F i l i p i n o t e m p e r a m e n t of l e a v i n g t h i n g s to c h a n c e , m u c h like the Spanish p h i l o s o p h y e v i d e n t i n t h e p h r a s e ' q u e s e r a s e r a ' . Na m e a n s ' a l r e a d y ' ; B a h a l a n a i s t h e r e f o r e l i t e r a l l y 'God a l r e a d y ' , t h a t i s , 'God w i l l t a k e c a r e of t h i n g s . '

GRAMMAR

I. W H E N , A S SOON A S EXAMPLES A. 1. B a k a i k a w a n g m a g s i s i p a g t a m a n g n u m e r o n g inialok sa iyo. 2. B i b i l i a k o n g t i k e t p a g l a b a s s a s i m b a h a n . 3. S i l a a n g t u t u l o n g p a g l u l u t o n a t i n . 4. Si E d d i e a n g t u t u g t o g p a n g h a h a r a n a n i n a Bert.

[You'll be s o r r y when that n u m b e r o f f e r e d you wins.]

B. i . P a g l a b a s n a p a g l a b a s m o pa l a n g s a s i m b a h a n , i d u d u l d o l n a a n g t i k e t s a iyo. 2. P a g t a m a n g - p a g t a m a k o s a s w e e p s t a k e s b i b i l i a k o ng b a h a y . 3. P a g s i s i m b a n g - p a g s i s i m b a n g N a n a y a a l i s a k o . 4. P a n g a n g a n a k n a p a n g a n g a n a k n i M a m e n g m a g t a t r a b a h o si F i d e l .

[ T h e m i n u t e y o u s t e p out of t h e c h u r c h , t h e y f o r c e t h e i r t i c k e t s on you.] A s soon a s I win in the s w e e p s t a k e s , I ' l l buy a h o u s e .

I ' l l b u y a t i c k e t w h e n we s t e p out of t h e c h u r c h . T h e y ' r e t h e o n e s w h o ' l l h e l p w h e n we c o o k . E d d i e w i l l p l a y (an i n s t r u m e n t ) w h e n B e r t a n d h i s c o m p a n y go s e r e n a d i n g .

A s s o o n a s M o t h e r c o m e s f r o m c h u r c h , I ' l l go. A s s o o n a s M a m e n g h a s a b a b y , F i d e l w i l l go t o work. ENGLISH

TAGALOG Verb Class

Affix

Redupli cation

Root

-um-

pag-

tama

mag-

pag-

lu

luto

mang-

pang-

ha

harana

' i t wins w h e n + we c o o k .they go s e r e n a d i n g

UNIT

XXV

469

a. P a g - ( o r , in the case of m a n g - v e r b s , pang - ) f o l l o w e d by a v e r b r o o t m e a n s 'when' plus the meaning of the v e r b . b. The p a g - f o r m s a r e the s a m e as the f o r m s of the n o m i n a l i z e d v e r b s : p a g - + - u m - or m a - root; p a g - + r e d u p l i c a t i o n + m a g - r o o t ; pang- + reduplication + m a n g - root. c. In the p a g - construction, the a c t o r is e x p r e s s e d by a n g - p h r a s e . TAGALOG Verb Class

ENGLISH

Linked Reduplication of F u l l F o r m

-um-

paglabas na paglabas m o

mag-

p a g s i s i m b a n g - p a g s i s i m b a niya

/-you step out

mang-

panganganak na panganganak niya

a s soon as +

m a oo ni

S a g

8 ? •

•fi H JS

g

fi fi ikapangipang-

»

•ïï A «

i •

»

«

i i

r

i

i i

i i

i i

h 01 QJ •S ni m

ma makapang-

paki-

ma makapag-

-in

i i

ipakipang-

ipakipag-

ma -

ipaki-

ipang-in

i i

o rfi 2

a

T) «

£ o m 00 '£! fi " •ti fi (O h o fi fi m m 3 c u . +J ° M S O fin» ' a) .S ° J p d S " to i u a i

g

?

0

O 9

°

a3 ®

3 tm !

s fi ¡ j«> tu

?

-

W 3 U tu o

h O

• S od 0 1 ts

g

[502]

maki-

H

ma-

maka-

mang-

mag-

-um -

h
.

0 a) w

V. J3 fi

s

^ u ni

2 0 1ÏÏci fi m A G « t» H °

i

i i

g -S

2 ®

paki-,.. -an

ikapagipang-

i

-an

-an

i i

i

i

i

-an

ipang-

CF IF

, f i ¡> o 3 (J ^ O en 00 £ i l t ) tl v i fi M IU .O i i

o o h . • tu 0 0 >

O

1

6 h

A ^

m

•O fi ni a X

00 fi ni a.

os ni O. ni

u X

O •d

Tl «

A! ni CU

m

g g

S Ë tí tí ß

ja c d c d 00-° fi s

2? S?

à 'S 'S S ö s

X

O o id — C r^ ^ c d c d

00

c d fi fi fi tí I n

0

SP C d Id ... tí exjxjá ( x 2

X X

X 'M g g c d c d

B fi fi

fi H ni 5 tí fi - 2 m m S -5 •tí tí 2 $ c d c d -3 5 tí Lj c d c d S S s Ï fc fi ? H m ni ü -5 fi fi 2 2 0 0 0 0 M fi fiÛ tí tí O

fi . c d 3 3

X Ai Ai XX % $ C d C d -r* ex ex ex ex

Id fi Id Id tí h id c d u .tí c d c d 00 00 tí tí c d id ex ex tf.tr n! C d

-fi .tí M M 5 g c d c d ex ex - •-*

ß

tí

6

*

ni ni -5 -5

S

Ë fi fi

Ë

o o

o

c d

rt

5

• s e a m fi X X Ai 12 3 g g c d c d ex ex cx ex

c

*

3

d c d ~ 3 c ^ fi fi X C d .r4

c d c d fi fi a ex ni m c d c d a ex c d m s s e fi

td > m ¿o

« -s -s e s s

X « a 00 fi X 3 X Id c d X 1 1 H M M ) M 2 2 2 ni c d S, S, ni c d (X C Utífi ™_tí tí js ^ 5 X J3 Ai X 3

3,

M r»ra ra"3

m tí c d c d d c d fi h c tí u c d c d c d c d I h .tí u .tí c d Id c d X

« s

o

c d fi

"j

e

M ai c d í "i c d ^ e nrtram ra 2 M ? S, m ^ 5? " ^ 2 -s ja Jarara ¿orara 2P 2P

o O

c d fi d c d tí u c ,„ ,„ tí H ( u c d c d ¡S 3 5 -5 fi fi 2 2 00 00 ^ ^ tí c SP SP c d c d S S Q. (V ra •tí" J r ex ex

e d

"

•si

* fi, fi fi

« « * ra S w _ora

c d ?

tí

m

« s ì 3 3 3 1 tí tí 3 3 .a -5 c o c o c o co

m

e

s ^ s 'S n n c d c d

ì S os< 0 i 1 ni ni * 00 M ™ ™ r* «•™ ï? reSP

2

a»

< 0 _ûrara

Ö G nj rt

S

* ".S c d c d ,„ ,„

c d tí c d c d e d fi tí u ni c dc d e d tí u c d c dc d e d fH fi c d c d00 00 tí tí oc 00 c d c d tí tí ex ex c d c dm c d ex ex c tí

o O O i P H H n O c d c d ÍÍ d 'S 'S fi X 3

S

2 X g g c d id -S ex ex ex ex

6 tí fi

tí

c d

n) C c d c d d c d tí u c tí u id id c o c d c d u fi ti * M C O O C d C d c d 00u fi d K 00 e d 00 m ^ •tí C c a 00 rt g •2 ™ S SP 00 ¿I ™ c ex SP 2 c d c d S £< aji S S ex¿J2 j3 J2 3 c d c d 6

6

s

S S

•A h 3 »

•ü c d

c! 0 6 h c d > 1 u o fi Ci-

0

g- s

fi

C X

1 m c d

fi c d 00

s

a

ni Ai i c d c d g C AV

w S z . "> i0 ^ o on ¿ c d SP c d

ni

^

.•t; 5

d e d -3 ™h ™ SP SP c rara c id id S c tí S tí tí

Ë

S

•V "i

C C ( B il

2 Id "i û fi —

2 " i o C O C O X —

!» „ M — ao M tí S, ni

-o S * ™ — I ( h

tí 00

id ¡X c d M . id

X c d 6

[503]

fi

^3 aì

ex —

1 00 c d cx c d Ai id

1 c d Ai c d

J - s

drara S tí c

-

C O

.5 w