Asterius, Dionisius Exiguus, Exempla sanctorum patrum, Trifolius, Confessio sive Formula libelli fidei

Citation preview

CORPUS CHRISTIANOR VM SERIBS LATINA

TNPOGHATHIIU BETEUOLS TURHNHOTTI

Thco

library

SCHOOL OF THEOLOGY AI CLABEMORNT California

nu ] i Z^

ik : MA, ^"AUC

AERAM Cue

' Q MS ^v

M

ctun m Ea

à

]

OR

/

4

L Kk

LE Ns:

Seis ertt io

: vl e "-T a -

wig / -

Y

or

2.

5j

7:

n

dica,

/ T£

x EATEA 222/

veu

CORPVS

CHRISTIANORVM Series Latina

LXXXV

CORPVS

CHRISTIANORVM Series Latina

LXXXV

SCRIPTORES SHEER TN MINORES

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMLXXII

PONTIFICII

SCRIPTORES TLLYRICTI MINORES

ASTERIVS DIONISIVS «EXEMPLA

EXIGVVS

SANCTORVM

PATRVM»

TRIFOLIVS «CONFESSIO» «FORMVLA

LIBELLI FIDEDb

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMLXXII

PONTIFICII

SVMPTIBVS SVPPEDITANTE SvPREMO BELGARVM MAGISTRATV PVBLICAE INSTITVTIONI ATQVE OPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

ASTERII EPISCOPI ANSEDVNENSIS LIBER

AD

RENATVM

MONACHVM

CVRA ET STVDIO

S. GENNARO

Kk2 $62-

T" UE IUNATÀA 218 (HAV JH8SWA i80D2N 14 a d

HEXUT dnt

MVHOAAOIM

Uu

"^.

hl

^

1

*i

V MN

"

»

E

vr

é

,

LA

2.3

^

Pe

EDITYM

LI

pene

E

-— "

x ^

E

n

!

P3

"

Du:

»

:

r

I?

22 c LN

ES id

"nUGVT2Z

:

TX AAVS

] JUNE

'

-2

INTRODUZIONE

*

I. LA TRADIZIONE MANOSCRITTA.

L'inedito Liber sancti Asterii diui Hieromyma discipuli ad Renatum monachum de fugiendo monialium colloquio et uisitaione ci é tramandato dal Codex unicus Veronensis CXILII (214), da noi indicato colla lettera V, del sec. xv, della Biblioteca

capitolare di Verona, nei ff. 697-76v, a piena pagina di 3r ll., ad eccezione del f. 69r, di ll. 3o. I1 codice comprende ff. 189 (i ff. 169-170 sono bianchi), ed é redatto in scrittura umanistica corsiva. Come si legge nel Catalogo manoscritto dei codici capitolari dà Verona, di D. A. Spagnolo €), esso fu copiato da Pellegrino dei Pellegrini. Il codice tramanda Vae sanctorum, Homiliae seu Sermones,

Epistulae SS. Patrum, etc. Nell'indice, posto sul f. 1* del manoscritto, il testo di Asterio

e menzionato col seguente titolo : L?ber sancti AsterW diui Hieronymà discipuli ad Renatum monachum de fugiendo monialium colloquio et uisitatione, mentre nell'inscriptto si ha : sancti Asterii episcopi Ansedunensis ad Renatum monachum. Pur essendo un codice recentior, contiene testi antichi auten-

tici e rari, come il Sermo s. Petronii episcop n natale s. Zeno9Wis (f. 477), del sec. v, noto attraverso il solo cod. Veronensis ed in seguito confermato dalla scoperta di altro apografo, del sec. x, il Claromontanus 14386, f. 31 9), l'Epistula ad

Iohannem

Chrysostomum di Vigilio, episcopi Tridentint tra la fine del 1v e l'inizio del v sec. (3), ed altri scritti.

L'autenticità del testo di Asterio puó essere confermata attraverso l'esame paleografico. Il copista é molto disattento ed incorre in parecchi errori; il suo comportamento appare costante e la natura dei suoi errori rivela chiaramente che la trascrizione é stata eseguita da un codice molto antico, dell' età carolingia o anteriore, dove la lettera -o aveva sostituito la desinenza -wm, e -wum la -o. Spesso l'amanuense non riesce a sviluppare e ad interpretare con esattezza i compendii e scrive ad es. : alio per altum (1. 63), magnum ... affectum per magno ... affectu (ll. 203-204), nudo per nudum (1. 122), studio per séudtwm (1. 215), etc. ; confonde talora ex ed et : ex sexu — ei sexum (1l. 233), a ed u : aurumque — auramque (1l. 329), rubidi — rabidi (1. 57), o ed u : habitu. — habito (1. 14), necessarius — (1) Vol. I (codd. I-CCVIL), f. 1. La descrizione dei testi contenuti nel codice abbraccia nove pagine del Cz/a/oge. Cfr. anche P. KmrsrELLER, Lazim Manuscript books before 1600, New York, 1960, p. 218. (2) Cfr. Clauis Patrum Latinorum, Steenbrugis,

1961?, 210 ;G. MoniN,

petits discours d'un évéque Petronius, in. Revue bénédictine, 1897, pp. 3-8.

(3) Clauis, 213 ; BHL, 7795 ; PL 15, 552.

Deux

VII

INTRODUZIONE

necessarios (1. 427), e talora non intende le abbreviature che si collegano con la lettera -q e scrive qui per quia, quod, -que. Tali errori non si spiegano quali comuni trascorsi scrittorii, ricorrenti in tutti i codici, ma sono conseguenza delle difficoltà ed incertezze incontrate dal copista del xv secolo nell' interpretare la scrittura di un codice di notevole antichità e nello sciogliere determinati segni di abbreviazione €. Sull'ortografia seguita dall'amanuense citiamo ancora alcuni esempi indicativi, che documentano il notevole numero di errori ricorrenti in quasi tutti i fogli ; si ha l'uso incostante del dittongo ae : estimas, caeterorum, foeminam, infoeliciter, seculis, terraenae, etc. ; si usa spesso c per f£, o / per c : auaricia, blandiciae, laeticiamque, spetiem, uictis, etc. ; si scrive talora

sci per si : scilentium, scilere, scit (per sit) ; si rilevano inoltre numerose varianti ortografiche, tra le quali indichiamo le principali : comenta,

accutus, charius,

curriostus,

defexi (per

defixi), errigi, elleuatur, littus, interritu, propallare, bupt (per puppi), sicatum, subseccuta, willescat, etc. In alcune lezioni si hanno emendamenti che tradiscono l'intervento dello stesso copista o di una seconda mano. II. L'AUTORE ASTERIO E LE FONTI DELL'OPERA.

Il Codex Veronensis CXIII (214) menziona Asterio, autore del Liber ad Renatum monachum, come discepolo di Girolamo (diui Hieromymá discipuli) e vescovo (episcopi Amsedunensis). Il Morin fu il primo a dare notizia dell'esistenza del Liber di Asterio nel manoscritto latino di Verona (9. La Claus Patrum Latinorum 9) indica Asterius Ansedunensis, quale Hieromymi |Stridonensis jropinquus (scripsit saec. 4v-v); l'Altaner (? lo definisce em Hieronymus-Schüler, e l'Antin, in una nota, lo chiama : /e hiéronomysant Pseudo-Asterius (9),

(4) Ad analoghi risultati petviene il Cavallin nella collazione del Cog. Hafniensis (Bibl. regiae, Thot 135, saec. x1t, ff. 2-14) — che ttamanda, tta l'altro, la Va Caesarii "Arelatensis — di cui si servi il Morin nella sua edizione critica della V/7za Caesarii "Arelatensis (cft. S. Caesarii /Arel., Opera uaria — Vita, Matetioli, 1942, pp. 293-345).

Il Cavallin, infatti, sostiene che elementi paleografici sicuti dimostrano che un codice in minuscola precatolina servi come modello al copista del Co. Hafniensis : si nota appunto che spesso si scambia -o con -z, ed -u/ con -o (cft. S. CavALLIN, Eine neue Handschrift der Vita Caesarii /Arel., Lund, 1936, p. 6) : Jectus — lectos (V. Caes. /Árel., 1, 20, p. 303 Morin) ; dominicum die — dominico die (V. Caes. /Arel., x, 6, p. 299 Motin) ; per £riduo — per triduum (V. Caes. AArel., xx, 2, p. 324 Motin) ; per sommolenta uoce clamabat — per somnum lenta uoce clamabat (V... Caes. /Arel., 1, 6, p. 326 Morin) ; a senato — a senatu (V. Caes. ZArel., 1, 30, p. 311 Morin). (s) Un curieux inédit du iwe-ve sicle. Le soi-disant JAsterius d'Ansedunum. contre. la peste des agapàtes, in. Rerue bénédictine, 1935, pp. 1or-113. (6) 642a. (7) B. ArrANER - A. Srurzszn, Pafrologie, Freiburg, 1966, p. 396. (8) Recueil sur saint Jéróme, Bruxelles, 1968, p. 141.

INTRODUZIONE

IX

Il testo € menzionato anche dal Migne, nel recente PLS (?? e classificato come libello apocrifo. Concordiamo col Morin €?) che non vi é ragione di sospettare un'invenzione o un errore del copista che ci ha trasmesso il liber di Asterio, ed attraverso l'esame di argomenti interni ed esterni e l'indagine delle fonti confluite nell'opera, cercheremo di collocarlo in una determinata temperie culturale, in cui si inserisce la figura dell'autore. L'Epistolario di Girolamo, documento di notevole interesse autobiografico, letterario, sociale e religioso, menziona un diacono Asterio incaricato, tra il 397 ed il 403, di trasmettere alcune lettere inviate da Girolamo ad Agostino. Nell'E$. 102, ad Augustinum — Aug., Ef. 68, scritta nel 402 €", si legge : In ijso jrojectionis articulo sancti filii nostri Aster hypodiaconi, Beatitudimis (uae ad me litterae beruenerunt 0? ; nell' Ep. 103, ad Augustinum — Aug., Ef. 39, la cui datazione é controversa, ed é posta tra il 397 ed il 403, e dal Cavallera €?) negli anni 402-403, Girolamo scrive ancora ad Agostino : Anno praeterito ber fratrem nostrum Asterium hypodiaconum dignationi (uae epistulam miseram, bromptum reddens salutationis officium 9*9, Nell'Ep. 116, Epistula Augustini ad. Hieromymum — Aug., Ef. 82, scritta tra il 404 ed il 405 99), Asterio, incaricato di trasmettere le lettere mandate da Girolamo, é chiamato

da Agostino collegam mewm, elevato perció alla dignità episcopale, anche se dalla fonte non viene indicata la sede : Jam $ridem. caritati tuae prolixam. epistulam masi, respondens illa iuae, quam ber sanctum. filium tuum Asterium, munc iam non

solum fratrem, uerum etiam collegam meum, misisse te vecolis 09), Da tali passi si rileva che l'Asterio menzionato da Girolamo si identifica

con

l'Asterio

vescovo,

indicato

nella

lettera

agostiniana. Tali dati confermerebbero la validità dell'énscriptio del codice, che dà all'autore il titolo episcop? Ansedunensis. Non é peró facile individuare la città, sede episcopale, a cui si riferisce il manoscritto di Verona, perché, per molte regioni, si 6 ancora all'oscuro sull'organizzazione ecclesiastica dei primi secoli. Ansedunensis potrebbe essere una forma (9) 2, cl. 342 (Patris, 1960). (10) ZÀ propos d'Asterius "episcopus /Ansedunensis", disciple de S. Jéróme, in Revue bénédictine, 1945-46, pp. 5-8. (11) F. CAVALLERA, Saint Jéróme. Sa vie ef son euvre, tt. I-IT, Patris, 1922, I, p. 300. (12) Hrgn., Ef. 102, 1, 14-16, p. 93. — Citiamo le Le//ere di Girolamo dall edizione di J. LAsounr, 5. Jéróze. Lettres, tt. I-VIII, Paris, 1949-635. Nelle fonti citiamo dall'edizione di I. HirsEenG, 5. Eusebii Hieronymi Epistulae, IT-HI (CSEL 54-56), e di J. LAaBounr. (13) Op.cit., 1I, pp. 48-49.

(14) 1, 20-22, p. 95.

(15) F. CAVALLERA, 0p.ci7., YI, p. 48.

(16) 1, 28 e sgg., pp. 46-47.

X

INTRODUZIONE

corrotta di Anthedonensis €" : si sa, infatti, che in Palestina, a nord di Gaza, esistette una diocesi di A«hedon, di cui sono noti tre vescovi, dal 431 al 536 : Paulus, Eusthatius, Doro-

iheus

99. La lezione Amnsedwnensis

potrebbe

anche

essere

derivata da Anseduna, da identificare colla moderna Ansedonia, sorta sulle rovine dell'antica città etrusca Cosa, ricordata

da fonti antiche, distrutta, come suppone il Miller €?), nel v secolo, da Alarico ; ma si ignora se nei secoli Iv e v la città sia stata sede episcopale. Lo stesso storico delle diocesi d'Italia, il Lanzoni, nel tracciare la storia dei vari vescovati dell'Italia

centrale nei primi secoli, rimane nell'incertezza, perché molte sedi episcopali venivano trasferite con facilità da una città all'altra. Ma se non si ha traccia, per carenza di documentazione,

di

un ejiscopus Amsedunensis, non puó escludersi una città episcopale dal nome Ansedwunensis, né puó negarsi la validità del titolo ep?scopi, attribuito dal codice ad Asterio, che viene anche tramandato ed indirettamente confermato dalla fonte agostiniana. Dalle stesse fonti di Girolamo ed Agostino si apprende che altri diaconi o monaci, incaricati di tenere i rapporti epistolari tra i due santi, furono elevati alla dignità episcopale, come Praesidius, raccomandato

da Girolamo ad Agostino, verso il

404, e Profuturus ; Praesidius, ancora diaconus nell'Ef. 103 di Girolamo, nell'E?. i131 — Aug., Ef. 74, é già vescovo 99 ; Profuturus, monaco di Ippona, che trasmette alcuni scritti di Agostino a Girolamo, tra il 394 ed il 395 (cfr. Hier., E. 56 — Aug., Ej. 28), diviene vescovo di Cirta (?!; cosi anche il monaco S?sinnius, che fu incaricato dal santo di Stridone di

consegnare in Gallia, ai presbiteri Ripario e Desiderio, nel 406, lo scritto polemico Contra Vigilantium (92), Riguardo al nome del destinatario del libello, il monaco Renato, fratri Renato, dall'opera di Girolamo non si ha alcun elemento che possa portare all'identificazione, ma, pur essendo il nome **Renato"' menzionato spesso nella storia ecclesiastica dei secoli Iv e v, riteniamo che in Asterio sia indicato come

termine fittizio, perché era nella tradizione del genere letterario polemico rivolgersi spesso a personaggi immaginari. Si ha un esempio negli scritti dello stesso Girolamo : nel C. Vigilantium, 3 99? l'autore allude all'E?. 117 ad matrem et filiam in (17) Cfr. G. Moni, ar7.cif., p. 108 ; TLL, II, zr, cl. 162, s. s. ;Antbedo. (18) Cfr. P.B. Gans, Series episcoporum ecclesiae catbolicae, Leipzig, 1931, p. 453. (19) Itinera Romana, cl. 246. Cfr. anche MonIN, ar/.cif., p. 6 (20) HreR., Ep. 103, 1, 23-24, p. 95 : per sanctum fratrem meum Praesidium diaconur ; HxeR., Ep. 111, 24-25, p. 17. Cfr. F. CAVALLERA, of.ci/., II, p. 49. (21) HreR., Ef. 56, 1, 14, p. 5o. Cfr. F. CAVALLERA, op.cif., I, p. 298. (22) F. CAVALLERA, of.cif., I, p. 307. (23) PL. 25, 5341 B-C. Cfr. F. CAVALLERA, of.ci/., L, p. 307.

INTRODUZIONE

XI

Gallia commorantes, dove inventa il tema per poterlo trattare in forma declamatoria, immaginando che un monaco fittizio si rammarichi per uno scandalo familiare e gli chieda di scrivere alla madre vedova ed alla sorella vergine, parimenti fittizie, che vivono separate e, pur col proposito di conservare la castità, $raesules sibi quosdam clericos adsumpsissent ; ui maiore dedecore dungerentur alienis, quam a se fuerant separatae ??, Nel C. Vigilantium, infatti, scrive : Fieri enim potest ui rursum malignus interpres dicat ficiam a me materiam cui rhetorica disputatione respondeam, sicut illam quam scripsi ad Gallias maíris et filiae inter se discordantium (3, PL 23, 341 BC). La retorica nella lettera appare cosi sensibile e le allusioni alla situazione reale delle persone esistenti sono cosi vaghe ed incerte, che alcuni contemporanei, come fa intendere lo stesso autore, vi videro non un trattato, ma uno scritto retorico. * ok

Asterio, nel comporre la sua satira contro l'agapetarum pestis 999, dopo un ampio proemio intessuto di elementi retorici topici, come Girolamo, immagina di rispondere ad un interlocutore, Renato, personaggio di sua invenzione, sul tema richiestogli : Adwerti frimum scire te uelle de statu sexus uiriusque ac nomine monachorum (ll. 70-72) e, dopo varie digressioni, rivolge la sua diatriba contro la coabitazione di vergini ed asceti, che vivono in una supposta unione spirituale. Il tema trattato dal Aber, in realtà, non é nuovo. Achelis,

nella sua indagine ?9) sulle wirgines subintroductae, ovveicakrot — cosi venivano denominate le vergini che conducevano vita comune in coabitazione con un asceta dell'altro sesso, stabilen-

do come un legame di matrimonio spirituale — ritenne di trovare un fondamento alle prime manifestazioni di tale costume in un passo di Paolo [t Cor., 7, 29--31), ma tale tesi, accolta anche da Jülicher 9?), é poco sicura, ed é stata severamente criticata dal De Labriolle &9. Nei primi secoli dell'età cristiana le tracce del cosiddetto ''mariage spirituel" sono molto vaghe e non si puó dimostrare che la Chiesa l'abbia osservato con simpatia (?9?; esso si diffonderà nel corso del

(24) (25) (26) (27) (28)

Hrzn., Ep. 117, 1, 6-8, p. 76. HrER.; Ep. 22; 145 275D* 122. Virgines subintroductae. Ein Beitrag zu I Kor. vii, Leipzig, 1902. -Archiv für Religionswissenschaft, 904, p. 373 sgg. Le ** Mariage spirituel" dans l'antiquité chrétienne, in. Revue historique, 1911, pp.

204-225. (29) D5É LABRIOLLE, 477.6//., p. 212.

XII

INTRODUZIONE

terzo secolo e verso la metà di tale secolo si levano, per la prima volta, nella letteratura ecclesiastica proteste contro lo strano costume 99, Una prima autorevole testimonianza ci € offerta da Cipriano che, verso il 250, nell'Efistola IV

(31)

eleva le sue "nercuriales mpitoyables" (cfr. DE LABRIOLLE, art. cit., p. 214) contro la coniacentium duorum turpis et foeda dormitio. In Oriente l'eco del nefasto costume si ha con Paolo di Samosata, nella lettera collettiva rivolta dai vescovi orien-

tali al vescovo di Roma, Dionigi ed a Massimo, vescovo di Alessandria, contro la perversa eterodossia e la condotta di Paolo ed i suoi discepoli, che tengono nella loro dimora fanciulle nel fiore dell'età, 'evveícaxro, come le chiamavano gli Antiocheni" (92, Verso la metà del 1v secolo Afraate si scaglia contro tale abuso nella Chiesa di Mesopotamia 699), Soprattutto con Giovanni Crisostomo 699, col trattato pseudo-ciprianeo De singularitate clericorum 99) e con Girolamo violenta si eleva la polemica contro la contubernalitas 99), contro il vincolo del yápos áyapuos, come, con immagine classica, lo chiama Gregorio Nazianzeno (cfr. E$igr., 18, PG 38 ; Soph., Oed. tyr., 1214). Accanto

al termine

dispregiativo

subintroductae,

coniato,

come pensa l'Achelis, dagli abitanti di Antiochia, per condannare l'unione irregolare, si ha la denominazione àáyarwraí. I due

termini,

spesso,

venivano

associati

9?)

e, seguendo

l'opinione dell'Achelis, si é ritenuto che &yasraí fosse inizialmente una espressione popolare usata per derisione, per indicare le donne cristiane, vedove o vergini, consacrate a Dio che,

vivendo nel mondo, accoglievano nella loro dimora uomini che avessero emesso 1l medesimo voto di castità. Ma, recentemente, il Guillaumont, con ampia documentazione, ha dimostrato che

dyamw»Tós non é un termine di origine popolare, applicato tardivamente e per derisione ad asceti rimasti fedeli, anche dopo l'apparizione del monachesimo, ad una antica forma di vita, ma "tun termine primitivo di origine biblica e, per usare l'espressione di Gregorio Nazianzeno, di carattere sacro, perché é uno dei nomi del Figlio di Dio'' 99),

(30) Cfr. A. GuirLAUMONT, lLe 072 des *AAgaptes", in. Vigiliae Christianae, 1969,

p. 31. Sul tema delle Virgines subintroductae nella tarda latinità cfr. R.E. REYNOLDS, in Harvard Theological Review, 1968, p. $47 sgg. (31) 3, 5, p. 475. Hartel (CSEL, trt, p. 1). (32) Cfr. Evs., Hist. eccl., VII, 30, p. 217 Bardy. (33) Dez. VT, 4, cll. 259-272, ed. Patisot. Cfr. GUILLAUMONT, ar. cif., p. 31. (34) Cfr. l'ed. di J. DuwonrrEm, $. J. Chrysostome, Les cobabitations suspectes. Coniment observer la virginité, Paris, 1955.

(55) Ed. Hartel, pp. 173-220 (CS EL, 111, p. 11, Cypriani Opera spuria). (36) De sing. cler., 10, 1, p. 185. (37) Cfr. EprPH., Panarion, haet. 63, 2, PG 41, 1064 D.

9o

G8) GUILLAUMONT, ar/.(üf., pp. 36-37 ;GREG. Naz., Epigr., 16, 5-6, PG 38, A.

INTRODUZIONE

XIII

* *ock

Comunque si intenda l'?er del termine, é certo che in Girolamo é inserito in un contesto dispregiativo. Nell' Ef. 22, rivolta alla vergine Giulia Eustochio perché non si lasci sedurre dal mondo, il santo vuole confermarla nel suo proposito di vita verginale, offrendo al suo sguardo, attraverso la rappresentazione della corrotta società romana contemporanea, lo spettacolo del pericolo e dei vizi del mondo : Pudet dicere, bro nefas ! irisie sed uerum est : unde in ecclesias agapetarum estis iniroWt? unde sine mujtiüs aliud momen uxorum ? immo unde nowwm concubinarum genus ? 99? ; con le sue ironiche espressioni si rivela polemista, teso alla restaurazione dei costumi cristiani e, come

farà Asterio, col suo /?ber, si volge contro

quelle donne dedite alla vita monastica, che «olunt esse uirgines sed uideri (Ep. 22, 14, 15, p. 125).

Asterio nella sua satira dipende appunto da Girolamo e vede nel costume delle agapetae la best?is che minaccia la purezza della vita e delle istituzioni cristiane. Dall'esame dei /oc? stmiles nei due autori puó individuarsi il terminus ost quem della redazione del Liber ad Renatum monachum. Lungo il testo abbiamo presentato una documentazione, certamente

non

definitiva,

di fonti

bibliche

e letterarie,

classiche e cristiane confluite nell'opera ; menzioneremo quei passi pii significativi che potranno delineare l'erudizione e la formazione letteraria dell'autore e la sua dipendenza da Girolamo. A parte reminiscenze formali minori, o caratteristiche euncturae, come «ideas namque (1l. 498) ; fro dolor (1. 108), ut ... nosse perfacile est (ll. 298-299), etc., che pur rivelano la presenza della Latinitas ieronimiana, la fonte principale del liber € costituita dalle E$istole 22 e 117. Dall'E$. 22, definita dallo stesso autore /ibellus (2, 15, p. 112), come il trattato ad Renatum, Asterio trae le immagini con cui vuole raffigurare il concubinaggio delle religiose, sotto l'orpello della mistica unione : audimus agapetarum pestifera uocabula, et bro infami concubinarum morbo aliud inducitur nomen uxorum (ll. 563565) — (E$. 22, 14, p. 123 cit.). L'origine del mondo rappresentata in termini identici : rudi adhuc et informi mundo (1. 83) — rudi adhuc saeculo (E. 22, 8, 8, p. 119). Nel tracciare il quadro delle sedicenti religiose che si muovono come cortigiane, attirando l'attenzione altrui con atteggiamenti impudenti : E licet abiecto incedant uultu, alienos tamen oculos gestibus betulcis inwitant (ll. 508-510), (39) 14, 26-29, p. 123. Cfr. anche Ps. Basrr., Berzzo de contub., 2, PG 30, 813 C-D. D.S. WiEsEN, 57. Jerome as a Satirist, New York, 1964, p. 123 ; Cu. FAvEZ, La Satire dans les Lettres de S. Jéróme, in Revue des Études latines, 1946, pp. 209-226.

XIV

INTRODUZIONE

l'autore ha dinanzi altri passi della stessa epistola : Hae sunt,

quae per jublicum. notabiliter incedunt et. furtiwis oculorum nutibus adulescentium gregem post se trahunt (13, 14-16, p. 123) ; erecta ceruice et ludentibus pedibus incedunt (x3, 28, p. 122) € ;

solacii causa occultos sibi quaerunt amicos (1l. 515) — quaerunt alienorum spiritale solacium (14, 5-6, p. 124) ; et libertas, et sexus cogit desiderare, quod nati sunt (1l. 548) — fletu lugente quod nati sunt (X9, 7, p. 129) ; gressibus fractis solutionem wiscerum turpiter apparere (1. 501) — solutis genibus fractus incessus (13, 21-22, p. 123); cum. coeperit omne solui bropositum (ll. 549-550) — cwm m eodem jroposito esse se simulent (X4, 4-5, p. 124) ; Tunc erumpunt etiam illae libidinosae blanditiae, et exquisitae foedae uoluptatis irritamenta : carulus et monnulus uocant (lH. 568-570) — widwitatis jraeferunt libertatem, castae wocantur et nonnae (x6, 26-27, p. 125). Altra fonte é costituita dall' Ep. 117, con cui, come si é detto, con arte retorica ed acceso tono polemico, si condanna la mistificazione dell'unione spirituale : ipsa quoque soror, aut adfimis, siue cognaía, quae «n, adulationem tui, sanctum et nonum coram ie uocant (6, 30-31, p. 81) — Asterio, (ll. 568-570 cit.) ; el quia tacere didici ... cogor dicere (ll. 8-9) — coactus malo tacere didici (x, 3-4, p. 77) ; Si enim lacuero, silentium uertitur 1n crimen (ll. 31-32)

—

Tacerem, ... e in aliis meum crimen non reprehenderem (4, 6-7,

p. 80) ; Sirenarum cantibus acquiescere (1l. 34-35) — Narrant gentilium fabulae cantibus sirenarum nautas in saxa fraecipites (6, 25-26, p. 82) ; Aduerti frimum scire te uelle (ll. 70-71) — Primum scire uos

cupio (2, 23, p. 77) ;

ltaque uolenti finem facere et ori meo jotius praebere custodiam (ll. 407-408) — rectius esse arbitrans, ponere custodiam ori tniéos X5 4-59!p-izwrebr. s033,2)4 difficile aut raro inueniri. diximus (ll. 234-235) — cum aut rarus, aut nullus sit (1, 9-10, p. 77) ; raros potest inuenire quos mordeat (x, 17-18, p. 77). Asterio, nel cogliere con finezza di tocchi e vivace realismo le raffinatezze a cui ricorre la donna per attirare lo sguardo, si accosta all'ómwentio di Girolamo che esclama : "perfino le calzature splendenti che, quando la donna cammina, scricchio-

lano, sono un invito per i giovani" : huc candenti lino depictam suspensis caligam stridere uestigiis (1l. 499-500) — Caliga quoque ambulantis nigella ac mitens stridore iwuenes ad se uocat (40) Cfr. anche HrmR., Cozzz. in Is., ll, xuz, 16 : ecclesiae feminas, quae ambulant collo extento, et nutibus loquuntur oculorum (CC 75, p. 55, 24/25 ; PL 24, 69 D - 7o A).

INTRODUZIONE

XV

(7, 16-17, p. 83) ; e, come la donna che, facendo ondeggiare volutamente il mantello, scopre la candide spalle, ma, come

se non ami attirare lo sguardo, si affretta a coprire quella parte che ad arte ha scoperto e£ quasi wideri moluerit, celat festina, quod. uolens retexerat (7, 21-22, p. 83), cosi in Asterio :

el dum se wisui omnium subtrahunt, artificiose monstrant quod uideri non sinunt (1l. 5xo-511) ; ed ancora : al?enas obsident fores (l. 424) — Quid quaeris aliena solacia ? (xx, 20, p. 86) ; Si uirgo est, cur alienos non fugit oculos ? (ll. 521-522) — S? wirgo es, quid times diligentem custodiam ? (3, 23-24, p. 78) ; Si mulier, cur uidua erubescit audire ? (1l. 522-523) — Aut si erubescit, et retractat (x1, 29-30, p. 86) ; jrandium turpiter. lucrant.. Matronarum |quoque. temptant adire colloquia (1l. 425-426) — Erit tibi ànter wwros matronasque conuiwium (6, 8-9, p. 82) ; ita promiscue habetis, ut dicatis inter uos omnia esse commu"ia (ll. 586-587) — mne maledici homines ... lectulum quoque crimanentur habere communem (9, 29-30, p. 84). Trascurando altre reminiscenze minori e limitandoci agli elementi espressivi delle due epistole che, per contenuto e dictio, sono

accolti nella satira, si delinea la dipendenza

di

Asterio da Girolamo. Essendo stata composta l'Ef. 22 nella primavera del 384 e l'Ef. 117 tra il 405 ed il 406, il Liber ad Renatum 6 da porre agli inizi del v secolo, e, verisimilmente,

dopo la redazione dell Ef. 117. Altri argomenti possono confermare la datazione da noi proposta.

Asterio menziona Ario ed Origene, ponendo Origene sullo spesso piano di Ario : ex quibus Arrvwm et Origenem saeua huius mundi euomuit et inaudita produxit impietas (ll. 370-372), seguendo Girolamo che, sin dal 396, sin da quando ebbe inizio "]a piàü ingrata delle polemiche" *', quella rivolta contro Origene, che prima aveva ammirato, denunzierà il maestro di Alessandria come la vera fonte dell' Arianesimo, come scrive

nell'Ep. 84, che é del 399 : Qwae enim damnawi Arrium, damnasset utique et Origenem (4, 20-21, p. 129) ; Quamquam latenter et Origenem fontem Arrii percusserunt (4, 28-29, p. 129). La menzione di Ario ed Origene non avrebbe avuto nessun rilievo se non fosse stato ancora vivo l'Origenismo ; é noto, infatti, che il papa Anastasio, in un concilio tenuto a Roma

nel 400, condanno l'eresia di Origene e si vietó, con sentenza degli imperatori Arcadio ed Onorio, la lettura delle opere di Origene, assieme a quelle di Porfirio e di Ario. Quando poi Asterio, colla sua ?»wentto, raffigura in Adamo la prima genesi della vita monastica, la cui istituzione etam (41) M. S1xwowErri, La Jefferatura cristiana antica greca e latina, Firenze, 1969, p- 354-

XVI

INTRODUZIONE

ad nostram usque peruenit aetatem (ll. 113-114), fa ritenere di scrivere alla fine del rv secolo che, da una parte, vide in Oriente ed Occidente il fiorire dell'istituzione monastica, che, attra-

verso le testimonianze dello stesso Girolamo (Ef. 127, 5, p. 140) *'era cosa del tutto sconosciuta in Occidente e a Roma prima della propaganda atanasiana" C€?, dall'altra, la diffusione di agafetarum pestifera uocabula, che suscitó le reazioni e le polemiche del Crisostomo (4), di Gregorio Nazianzeno €^,

di Girolamo e di Asterio, che scrive : quod antea nulla recolit aetas, nostra brotulit infeliciter (1. 562). Inoltre la descrizione del monaco intrigante e £urfis ... lucri cupidus (ll. 483-484), che si insinua sin nei recessi piü segreti della corte imperiale, imperatoriae quoque aulae (1. 485), secondo il Morin 49, induce a porre la composizione del libello in un'età anteriore alla caduta definitiva dell'imperio romano. * *Oock

Per altra via é possibile confermare l'inserimento dell'opera di Asterio nell'ambiente ieronimiano del v secolo. Negli scritti di Girolamo, com'é noto, si addensano reminiscenze classiche e si avverte che la sua "strumentazione filologica era ben agguerrita grazie al diuturno commercio con la migliore tradizione greca" €*9. Formato alla scuola del grammatico Donato, conosceva la letteratura latina, particolarmente Cicerone e Virgilio e considerava Cicerone quale modello di perfezione letteraria, anche se la cultura classica, di cui fa gran sfoggio, pur ricca di citazioni e reminiscenze, é stata giudicata pià apparente che reale e volta all'ostentazione e tale da non "'superare di molto 1 limiti usuali dell'istruzione scolastica" 6?, In parecchie lettere e nei trattati polemici, ove il tono é piü vicino alla satira, Girolamo é meno scrupoloso, (42) F. PeRrIconr Rrporriwr, 7A/Je origini del smonacbesimo, Roma, 1966, p. 171. (45) I due trattati, già citati, di Crisostomo, sulla *coabitazione" sono degli anni 382-385 ; Girolamo scrive l'E?. 22 nel 384 ed in un passo (2, 15-17, p. 112) si vanta di evitare la rbeorici pompa sergonis quae te iam inter angelos statuat, criticando un passo di Crisostomo (Quod regul., 6, PG 47, 527) in cui la vergine fedele & paragonata agli angeli (cfr. l'eZ.c/z. di DuwonRTIER, pp. 23-24). Crisostomo non é considerato fonte di Girolamo. Recentemente l'ha confermato per il Cozzzz. in I5. S. Gozzo, zAntonianum, 1960, 56. Cfr. anche G.Q.A. Mrznsuokx, Le /atin biblique d'apràs $. Jéróme, Nijmegen, 1966, p. 94. Dal nostro esame i due trattati di Crisostomo non costituiscono fonte per il J/ber di Asterio. (44) Epigr., 18, PG 38, 92. (45) Art. cit., p. 110. (46) Ctr. M. SrvoNzrTI, op.cif., p. 356; P. CouncELLE, Les Lefires grecques en Occident, Patis, 1948, p. 47 e sgg. (47) Cfr. M. SrwoNErTI, of.cif., p. 356; H. HacEeNDAnr, Lain Fathers and tbe Classics, Góteborg, 1958, pp. 309-330).

INTRODUZIONE

3

XVII

ama abbondare nelle citazioni classiche inattese e composite e negli accostamenti talora audaci €?) e spesso mette accanto reminiscenze classiche e cristiane come veri clichés 69^, per cui Hagendahl lo chiama un plagiario e ritiene ""burleschi" taluni accostamenti classici (99), Nell'invettiva, gli autori piü vicini al suo animus sono Cicerone, Virgilio e Orazio (?!, Asterio é sul solco di Girolamo e nel suo Aber utilizza fonti classiche,

bibliche e cristiane,

citando talora testualmente, spesso adattandole con libertà inventiva e sottile arte polemica. Nel testo sono stati individuati numerosi passi attinti da autori classici, e si notano reminiscenze formali quali wideatwr esse (l. 382), mulla vecolat aetas, nostra votulit (1l. 562), l'espressione polare mec ... sere nec froloqui (ll. 394-395) 6?), ispirata al sermo communas, non taedet dicere (1. 526), uolenti finem facere (1. 407), che rivelano uno scrittore con la chiara intenzione di adeguarsi ai testi classici e di imitare, nella tecnica compositiva, il sermo del Maestro. Ma, in particolare, é da rilevare che oltre a numerosi loci similes attinti da Lucrezio, Cicerone, Virgilio, Ovidio, Seneca, Tacito, si ha la citazione testuale di due passi di Virgilio 69) e di un frammento di Ennio, verisimilmente noto attraverso Cicerone (D:u. 2, 13, 30) 0?, che menziona con l'espres-

sione safiente quodam (ll. 362-365) : Quid ante pedes sit nesciunt, caeli scrutantes plagas. Tra le fonti cristiane, oltre ai numerosi echi ricorrenti dei

vari scritti ieronimiani, é significativa la presenza di un passo di Tertulliano, De baptismo 8, 1, dove si paragona l'opera di Dio sull'uomo a quella dell'uomo sull'organo idraulico : deo auiem in suo organo (cioó, sull'uomo) qon licebit ber manus sanctas sublimitatem modulari spiritalem ? — quem modulantibus spiritalis brouidentiae digitis sacris manibus ita compegit, ut ipsum ex loto sibique sufficientem, mullo egente subsidio, statueret (11. 88-90). Asterio si é ricordato quasi sicuramente di questa singolare immagine tertullianea, giacché nel suo testo oltre al caratteristico verbo modular? ricorre pure l'immagine delle mani e il concetto di spiritalis, elementi che già erano insieme in Tertulliano. E vero, peraltro, che nel nostro

testo non é mantenuta la metafora musicale che era in Ter(48) Come nello scritto 74d». Iouim., ove cita numerosi autori pagani. Cfr P. AwTIN, 0p.cif., p. 48.

(49) Cfr. P. Awr1N, op.cif., p. 56. (so) Op.cit., p. 308. (51) HAGENDAHLZ, 0f.cif., p. 94 Sgg. (52) Cu. MonnMANN, É/udes sur le latin des Chrétiens, Roma, 1961, t. II, p. 330. (53) 7Aen., III, 420-421 — ll. 40-41 ; 74er. III, 56-57 — 1l. 449-450. (54) ENN., Ipbig., 242-244 Vahlen ; Evm., Ipb. JAul., 955-958. Sul fr. poetico cfr. M. TvrL: CrceRowis, De diuinatione libri duo, ed. by A. SraNLEY PEAsE, DarmStadt, 1963, p. 397.

XVIII

INTRODUZIONE

tulliano obbligata, in quanto questi, facendo le lodi dell'acqua al fine di esaltare il battesimo, era venuto a parlare dell'organo idraulico e ne aveva tratto una metafora utile per designare l'opera educatrice di Dio sull'uomo, non propriamente l'opera creatrice. Ma dall'uno all'altro concetto il passo e breve, vi é affinità strettissima. Infatti Tertulliano medesimo scrive 27" suo organo. Organo viene interpretato come "uomo" (vedi ad es. REFOULÉ, T'ertullien. Traité du baptéme, Paris, 1952, p. 77) e suo (cioó, di Dio) rimanda indubbiamente al concetto di creazione dell'uomo da parte di Dio. Pertanto si puó comprendere come in Asterio l'immagine tertullianea sia stata volta a significare la creazione. Un altro luogo tertullianeo (in cui al concetto di modwular:, preso peró nel senso di "disporre", é unito quello di '"Provvidenza'") puó avere agito nella memoria dello scrittore : afud jrouidentiam dei ro temporibus omnia modulantis (De ievunio, 4, I). Né si puó escludere che anche altre risonanze tertullianee, legate alla stessa parola-chiave »odulari, abbiano concorso nella mente

dello scrittore.

In De an?ma

37, 1 si accenna,

sempre col medesimo verbo modulari, alla vita dell'organismo umano infusavi per volere di Dio. In Adwersus Hermogenem 32, 3 questo verbo esprime, attraverso un passo dei Proverbi (8, 30), la creazione del mondo. Ancora in Aduersus Marctonem II, i2, 1 e II, 29, 4 si ricollega alla creazione e all'ordinamento

del mondo da parte di Dio ; mentre in De resurrectione 11, 9 é usato per significare la creazione della carne da parte di Dio. * *ock

Si puó cogliere un altro elemento di consonanza con Girolamo nella tecnica compositiva. Come, talora, Girolamo accosta

citazioni bibliche e fonte classiche 59), con particolare struttura e tecnica

peculiare,

cosi anche

Asterio,

nel suo

libello,

alterna l'E$. II T?m. 3, 13, a Cicerone ed al Vangelo di Matteo 23, 15 (cfr. ll. 360-369) ; nell'E?. 127, 6, pp. 141-142 si alternano

reminiscenze classiche tratte dal Fedone di Platone (64 A), probabilmente citato attraverso Cicerone (T'usc., I, 74), alle Satire di Persio (5, 153) e ad echi biblici (/. Cor. 15, 31 ; Luc. 14, 27 ; Ps: 43,22 ; Eccli 7, 40y: Per quanto riguarda, in particolare, le fonti bibliche, l'esame

in corso dei vari manoscritti della Vetus Latina ed altre indagini sulle citazioni dei Padri latini non ci permettono ancora di esprimere un giudizio definitivo sul testo biblico seguito da Asterio nel suo /iber. Nel citare il passo di Ps. ror, 8 (ll. 126127) : Factus sum sicut passer solitarius in lecto, segue la. Val(55) HAGENDAHL, of.ci/., p. 303.

INTRODUZIONE

:

XIX

gata di Girolamo, che, nella revisione delía Bibbia, aveva in Ps. rior, 8 sostituito la lezione aedificium della Vetus con

tectum e nell' Ep. 106, 63, p. 134, aveva ampiamente illustrato i motivi che l'avevano spinto a tale modifica (99), Riportando un passo dell'E$. I] Tm. 5, x1-12 (cf. ll. 513514), Asterio riproduce rigorosamente il testo biblico, la Vulgata, che si legge nell' Ef. 22 di Girolamo (29, 27-29, p. 153). Il passo tratto dalla II Petr. 3, 3 (ll. 323-324) difforme dalla Vulgata, 6 identico alla antiqua uersio seguita da Girolamo in Adu. Iou., L, 39 (PL 23, 207 C), come é attestato dal codice X

della Vetus Latina (9?. Il testo della I Cor. 9, 24 (1. 230) si allontana sia dalla V«lgata, sia dall'antiqua wersio a. noi fino ad oggi nota. La citazione del Vangelo di Luca, 14, 33 (ll. 161162) é molto vicina alla Vulgata, e quella di Matteo 23, 15 (ll. 367-369) si accosta alla V«wlgata, che coincide col testo della Vetus 69), Nei vari passi attinti dai Salm? segue costantemente la Vulgata. Anche le fonti bibliche riportano il nostro autore nel solco delle opere di Girolamo perché, come si rileva dalle citazioni della sacra Scrittura che gremiscono gli scritti ieronimiani, esse appaiono o conformi al testo della V4/gaía, o se ne distaccano, in quanto citate a memoria o liberamente rielaborate, o perché attingono ad un modello della Vetus Latina 99. * *ock

A nostro giudizio, un'altra fonte del Liber ad Renatum 6 costituita dallo scritto pseudo-ciprianeo De singularitate clericorum

(99. [n esso si ammonisce, in tono omiletico, come in

altri scritti, ne clerici cum feminis commorentur (1, 12, p. 173) e si polemizza contro gli abusi di quei religiosi che coabitano con donne in una supposta unione spirituale, e si mettono a nudo i pericoli di tale vita in comune ed i sospetti a cui sono esposti coloro che affrontano la vita sacerdotale. Il problema dell'attribuzione del trattato é molto discusso. Harnack (9? l'attribui a Macrobio, vescovo donatista negli (56) Cfr. MEERSHOEK, 0f.cif., p. 221. (s7) Cfr. Vetus Latina. Die Reste der altlateiniscben Bibel nach P. Sabatier neu gesammelt und berausgegeben von der. Erzabtei Beuron, Epp. catholicae, 26/1, herausg. von W. TnrELE, Freiburg, 1956-1969. (58) Cfr. P. SanATIER, Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu Vetus Italica, Patis, 1751, t. III, p. rr. (59) Cfr. F. CAVALLEAA, S. Jéróme et la Bible, in Bull. de litt. eccl., 1921, pp. 214227 ; 265-284. (60) EZ. HARTEL, ci/. (61) Der pseudocyprianische Trakiat de singularitate clericorum ein W'er& des donaTistischen Bischofs Macrobius, Leipzig, 1903.

XX

INTRODUZIONE

anni 363-375 ; il Koch (9? l'assegnó ad un vescovo africano della fine del ru secolo ; il Melin

(93), attraverso l'esame di

loci similes — non escluse le formule con cui vengono introdotti i passi biblici nel trattato e nella ZV Ef. pseudo-ciprianea (9! — con validi argomenti sostiene che le due opere appartengono allo stesso autore e, completando la documentazione offerta dal Morin, ritiene che l'opera dovette essere redatta anteriormente a Cesario, vescovo di Arles nel 502, che la imitó nell'Ef. Sanctae sorori Caesariae abbatissae, uel omma congregationi suae (99. Cesario, infatti, attraverso l'affermazione : hanc ammonitiunculam, in. qua etiam antiquorum pairum. capitula inserui (x, 7-8, p. 38), rivela la confluenza di scritti precedenti nella sua epistola. Recentemente nel ''Colloquio'"' tenutosi a Strasburgo, nell'ottobre 1969, sul tema ''La Bibbia e i Padi", Hermann J. Frede, collaboratore dell'Istituto della Vetus Latina di Beuron, ha trattato il tema delle

"Citazioni bibliche resso 1 Padri Latini". La relazione, dal titolo ''Bibelzitate bei Karchenvátern. Beobachtungen bei der Herausgabe der Vetus Latina", publicata nel volume *''La Bible et les Péres" (59, affronta anche l'arduo tema del testo

biblico seguito dal libello De singularitate clericorum. Ribadendo le argomentazioni già formulate nell'Intr. all'edizione dell'E?. ad Philippenses, della Vetus Latima (9?, i| Frede sostiene che il testo di Paolo seguito dallo scritto pseudociprianeo non era stato ancora fissato prima della seconda metà del secolo quarto e, quindi, dato il testo biblico che il

trattato presuppone, la redazione del libello pseudo-ciprianeo non puó piü porsi nel r1 secolo, ma deve essere abbassata a non prima della seconda metà del 1v secolo. Attraverso le indagini del Frede e le attendibili conclusioni a cui si perviene per altra via, il De sing. cler. viene ad essere collocato nel IV secolo e, come sosterrà in uno studio di prossima pubblicazione B. Fischer, per conseguenza, sarà rivalutta la tesi di Harnack,

che l'attribuiva

al vescovo

vissuto nel quarto secolo (99), A parte il problema di attribuzione

donatista

Macrobio,

dell'opera pseudo-

ciprianea, che, ai fini della nostra indagine, non é certamente (62) Cyprianische Untersuchungen, Bonn, 1926, pp. 426-472. (63) Szudia in Corpus Cyprianeum, Upsaliae, pp. 213-232. (64) Ed. HARTEL, ci/., p. 274-282. (65) CassARII ARELATENSIS 74d sanctimoniales epistolae, ed. MoR1N, in F/or. Patr., 34, 1935, pp. 27-46. L'Ep. non é compresa nella ed. di Cesario, dello stesso Morin, in Corpus Christianorum, voll. CIITI-CIV. (66) Paris, 1971, pp. 79-96. Cfr. la sintesi del **Colloquio" in Rzris/a di storia e letteratura religiosa, 3969, pp. 739-749. (67) Vetus Latina 24/2, Seite 9, Freiburg, 1966. (68) B. FrscueR pubblicherà le sue ricerche in Vers. der Sigel fr Kirchenschriftsteller. Vetus Latina 1[1, 5, Seite 236. Sul vescovo Macrobio cfr. BARDENHEWER, Gescb. des alt. Liter., Darmstadt, 1962, III, p. 490.

INTRODUZIONE

|

xxi

determinante, risulta da argomentazioni decisive la redazione

del trattato nel secolo quarto, che é confermata dalle imitazioni che posteriormente ne farà Cesario. L'imitazione di Cesario di Arles puó servire a dimostrare che già nel corso del secolo v il De s?ng. cler. era noto e puó essere valutata come lerminus anie quem della redazione dello scritto. Nel testo abbiamo individuato alcuni passi che documentano la conoscenza del trattato pseudo-ciprianeo da parte dell'autore del Liber ad. Renatum monachum. In particolare, adduciamo alcuni argomenti che possono conferire attendibilità alla nostra ipotesi. Affine é il tema trattato dai due autori e, qua e là, si rilevano

consonanze espressive ed immagini analoghe : agajfetarum pestifera. uocabula (l. 563-564) —.separamin? a contagione pestifera (De sing. cler., 3, 27-28, p. 176) ;longe sit estis ista el lues et clandestina bernicies (6, 26, p. 178) ; aytificiosa commenta ideo non taedet dicere (ll. 525-526) — ei malunt audiri broponentes uana et. fabulosa commenta (37, 15-16, p. 212) ;

sub rvoposito castitatis honestatem mentiuntur (ll. 517-518) — sub jraelexto dilechionis subtiliter fornicentur. et. pudicus impudicissime castitatis braebeat magisterium (8, 23-24, p. 181) ; solitaria est commoratione contentus (1l. 116-117) — feminarum commoratione (x, 8, p. 173) ; Parce mili $udor, parce uerecundia ! (ll. 546-547) — arce iam parce, proterustas (27, 26, p. 203) ;

uenenosa delectatione molliri (1. 360) — uirginum aures uenenosis cantibus adseritur demulsisse (26, 18-19, p. 202) ; feminarum njelici contubernio mixti importunas horas ... conierunt (ll. 434-435) — nec ipsae clericum ber importunas femanas sordident (44, 17, p. 219). Si ha, altresi, nei due testi, un passo biblico comune (77 T.

3, 6) : fenetrant domos, et captiuas ducunt mulierculas peccatis oneratas (ll. 432-433) — repunt in domos et captiuas ducunt mulierculas oneratas beccatis (27, 6-7, p. 204). Ma sopratutto appaiono chiaramente probanti alcuni elementi formali, che presuppongono la conoscenza del trattato pseudo-ciprianeo da parte di Asterio; infatti, le formule introduttive, le caratteristiche ?wncturae, con cui sono riportati

i passi della Sacra Scrittura, sono molto simili a quelle che ricorrono nel De s?ng. cler. : sicut dvuimum saluatoris brotestatur eloquiwm (ll. 160-101) — $raesumentes uocem apostoli Pauli frotestantis (1, 1, p. 174); incipienti apostolica uoce praedicere (1. 204); apostolica uoce narratum est (ll. 512-513)— r, rz, p. 174 cs.; domino saluatore dicente (1l. 227) ; domino saluatore dicente (1. 382) ;domtno consolante et dicente (l. 264)— dicente domino (2, 16, p. 175) ;

INTRODUZIONE

XXII

diuinitus braemonemur (1. 183) ; scriptura praemoneat dicens (ll. 273-274) — sic praemonet dicens (7, 3, p. 181) ; sic admonet , dicens (44, 5, p. 219) ; rodente eorum imperitiam apostolo ac dicente (ll. 346-347) — dicente apostolo (16, 26, p. 191) (99. Asterio, imitando

anche il De s?ng. cler., scrive dopo la

redazione del trattato pseudo-ciprianeo, che é da porre nella

seconda metà del 1v secolo e, come attestano le imitazioni di Cesario di Arles, 6 noto già nel corso del v secolo ; il nostro autore, inoltre, per molti aspetti dipende da Girolamo e scrive nel v secolo, dopo le due Efistole 22 e 117, i cui echi, come si

e$ rilevato, sono ricorrenti nel suo $amphlet. * *ock

Asterio, pur rivolgendosi ad un personaggio fittizio, indulgendo,

in ció,

alla

tradizione

retorico-satirica,

attraverso

l'opera di Girolamo ed altre fonti si delinea sul piano letterario e si colloca nella temperie culturale del v secolo. Seguendo Girolamo, ora con tono omiletico, ora con accenti veementi

e polemici, ora con tono ironico e satirico, si volge contro l'agapetarum estis. Anche la sua Latinitas, come si rileva dall'esame dei Joc? siméles,

€ consona

a quella del Maestro,

alternando il tono retorico o descrittivo alla vivacità della rappresentazione, colorendosi con la presenza di originali hapax, di lepide forme ipocoristiche coniate, con originale inuentio, da aggettivi o sostantivi, quali £awrinolis (l. 502), carulus, nonnulus (1. 570), che, attenuando l'impeto dell'7zdignatio, conferiscono all'immagine una intonazione scopertamente ironica e canzonatoria e riportano il /ber nel solco del sermo communis e della migliore tradizione satirica (^9, Come Girolamo polemico, Asterio condanna il carnale commercium C?) delle agapetae, ma accanto a vibrazioni sincere e penetrante capacità di osservazione, la sua inuentio si rivela legata alla tradizione letteraria del genere satirico-diatribico, da cui spesso ama trarre i mezzi per raffigurare una realtà talora manifestamente amplificata ed artificiosamente rappresentata 62), (69) Il MELIN, esaminando i rapporti tra il De sing. cler. e 'Ep. IV/ pseudociprianea, fra l'altro, scrive : Hume morem uerba sacrae Scripturae inducendi equidem apud neminem alium inuenire potui (op.cit., p. 219). (70) Cfr. i diminutivi in Girolamo (Ef. 38, 5, 17 : uezulae ;3, 20 : uirgunculae(— PzRs., 527. 13, 40). Vedi anche WIESEN, op.cif., p. 129; H. GoErzER, É. Jexicographique et grammaticale de la Latinité de S. Jéróme, Paris, 1884 ; L. CALLEBAT, Jerzio cotidianus dans les Métamorpboses d' Apulée, Caen, 1968, p. 31 e sgg. (71) HigR., Ep. 22, 14, 6, p. 124. (72) Cfr. WIESEN, op.cit., pp. 164-165.

NOTA BIBLIOGRAFICA ACHELIS H., Virgines subintroductae. Ein Beitrag zu I. Kor. vii, Leipzig, 1902. ANTIN

P., Recueil sur saint Jéróme, Bruxelles,

1968.

CAVALLERA F., Saint Jéróme et la Bible, in Bull. de littérature ecclésiastique, 1921, pp. 214-227 ; 265-284. CAVALLERA

F., Saint Jéróme. Sa vie et son ewvre, tt. I-IT, Paris, 1922.

Ds LaBRIOLLE P., Le "mariage spirituel" dans l'antiquité chwétienne, in Revue historique, 1921, pp. 204-225. Favzz Cn., La Satire dans les Lettres de St. Jéróme, in Revue des Études latines, 1946, pp. 209-226. FREDE H.]J., Bibelzitate bei Kirchenvátern. Beobachtungen bei dev Herausgabe dev Vetus Latina,

in La Bible et les Péves,

Paris,

1971,

pP- 79-96. Gaws P.B., Series episcoporum ecclesiae catholicae, Leipzig, 1931. GoELzER H., Étude lexicographique et grammaticale de la Latinité de St. Jéróme, Paris, 1884. GUILLAUMONT Á., Le nom 1969, pp. 309-37. HacENDAHL

des 'Agapétes",

in Vigiliae Christianae,

H., Latin Fathevs and the Classics, Góteborg, 1958.

HanNACK A., Der pseudocyprianische Traktat de singulavitate clericorum ein Wevhk des donatistischen Bischofs Macrobius, Leipzig, 1903. JürnicuER A., in Avchiv für Religionswissenschaft, Kocu

H., Cyprianische

Untersuchungen,

Bonn,

1904, pp. 373-386.

1926.

MzzsnsHOEK G.Q.A., Le latin biblique d'aprós Saint Jéróme, Nijmegen, 1966.

MzriN B., Studia im Corpus Cyprianeum, Npsaliae, 1946. MonRMANN

Cn., Études sur le latin des Chrétiens,

Roma,

1961, t. II.

MonrN G., Deux petits discours d'un évéque Petronius, in Revue bénédictime, 1897, pp. 3-8. MoniN G., Un curieux inédit du IVe-Ve sidcle. Le soi-disamt évéque Asterius d'Ansedunwm contre la peste des agapétes, in Revue bénédictine, 1935, pp. Ior-rr3.

MoniN G., À propos d'Asterius episcopus Ansedunensis"', disciple de S. Jéróme, in Revue bénédictine, 1945, pp. 5-8. PERiCcOLI RIDOLFINI F., A/le origini del monachesimo, Roma,

Rzvworps R.E., Virgines subintroduciae im celtic Harvard theological Review, 1968, pp. 547-566. SiuoNETTI

Christianity,

in

M., La letteratura cristiana antica greca e latina, Firenze,

1969.

WIESEN

1966.

D.S., St. Jerome as a Satirist, New

York,

1964.

"E

Vr

db B Mi

KH

E

-

VV -

n

m

"

—

B

15, 45.5».

E

1 tH»

e

E

"iud ient

19r).

M

-

—

2

5

2

"9,

ARM — 1

M Lid.Los d

Jed

Met

Ae

p alwg

2 T

1peu JV AL ed AAT sone rieocvgH "— enwn LA: end TA 5

* Efies ata, wc

TM

- eat. asfiworas aj Aes,

Ed »-

:

ES

SUL

EE ias 2

Bo

PS AM vtt

9» 5e c detycc Albis jen NUIr

t^s:

:

&

wd

3ivk "

i.

|

E

B

LORS

wiban etre

unu

E

"m

noeh candy

e^ de

LH mad

ms

"

tedio

l

diuidi

eo Zr L

ye

2

bw el geriet ds: NT

v"dev,

nPT.4» qe ei Sis

»nedweni 2l 2EY

555

14€ se

toii

b

4

PouDed

2 -Latinsalo

—

'

Cds s^ *4

ar.

[onmaxcdg

Ge di dietis 9 4

Ciel

xpinl,

4 ps

Hired

t jit ANGRY Cad aA ide caesi

ENSE TIUS LI "4P TTA vor

(à mb

E uw dueum fas.ye "ur vlde »* a

*

; Cirebin O6. 0f3 050. Lon

"ull

AH XMLARE utt €

abcr A P y

ed D ves "TPE "nay AR,

lr ^O

» 8h urn, itd. Ape) 43

s

lante

À2

E

HOUR (08,IN.SUR rn rite"Xr ghe^ dingi GAUM ETT ens jj. siM NAR niswi MA E :

Mu b

E

E. ttrotodia []J6 Clisiisn CQE.3)3CGQhe cons Prüwibe d Aris qo, 3.DU TL SMS gp. ^! axdyigéndoie ac i ejos odtimirii dn aM &É

i

i Rad ^

gr Tumem ean E. Jod niin tO qo Fai

,

E otsma. su i Qoce Jays it "8. e oe $a bos

AES, FÓXii3U D

Cage SIM . DONT[XT his

LANI i Mm pu arttres T

Y

E"filiis E ue vic uana ete: /— albis uota e -— aste a fiport3no.g dies nei amen E. . Tie € ;

LS retf P S P euh "M Él s NETS d

Ae

iden Qro ig o)al jr Med e 4 ipia!vis codplCs " ud: s pie Copie

ix

zy

Dac

terio

cn ids nupt

Y.

(tos

s 15 m esi

IC ala: téudittlons. Tetteraria eia icviete quiaeRa amo c

dem: HA Cp ERAS even SAN as D A m en iss "IE NT LL PS, Mail NV. guttbr absurda o.Taria nn ^s Tüecstbiata ^s £11 rot .qq 860r Stra t

-« eni"ie

t

ulus sadi M^o9345" wirdal

Msn; "

motio

u "pe aie D " ni oim

gel -

í

2T 2

""

uiii » ipli

iw

ai noitk obw

poca bs

won

Exo

En

aue

eAE

1

Eu

T"

- TTE:

M

5H ^ ibn Mu

Jen. iu

vale r et Li

dm

ge

ei vidi

AP ^ta bà

r

aóqum f...

Rae qnn irat Wuwart &i wi des

oe

P

A^ eÉÁÀ Xi uad. s

re e

T

enim

s M

-—

"d

"» Ww

:

ASTERII EPISCOPI ANSEDVNENSIS LIBER AD RENATVM MONACHVM

CONSPECTVS V

SIGLORVM

: VERONA, Biblioteca capitolave, CXIII (214). s. xv. f. 69-76vY.

Blaise, Dict. : BLA1SE, Dictionnaive latin-[vangais des auteurs chrétiens,

Turnhout (Belgique), 1954. Blaise, Man. : BrA1sE, Manuel du latin chrétien, Strasbourg, 1955.

Blatt, Gloss. : BLATT, Nowwm 1963.

Glossarium mediae Latinitatis, Hafniae,

Din., V. Max. : DiNAMII Vita S. Maximài ep. Reiensis - FAvsrI REIENsis Sermo de S. Maximo episcopo et abbate, xec. S. GENNARO, Catania, 1966. Gennaro, Note : GENNARO,

Note di letteratura cristiana antica, Catania,

1970, p. 3-6 : *Unm « gallimathias » nel testo d? Asterio'. Hoppenbrouwers,

V. Ant. : HoPPENBROUWERS, La plus ancienne version

de la vie de S. Antoine par S. Athanase, Nijmegen, 1960. Leumann-Szantyr,

Gram.

Grammatik, Lófstedt,

: LEUMANN-HOFMANN-SzANTYR,

I-II, München,

Comi. : LOrsTEDT,

Lateinische

1963-65.

Conmiectanea. Untersuchungen auf dem Ge-

biete dev antiken und milttelaltevlichen Latinitát, Amsterdam,

1968. TLL

: Thesaurus Linguae Latinae, Lipsiae,

1900 sqq.

ASTERII EPISCOPI ANSEDVNENSIS LIBER AD RENATVM MONACHVM DILECTISSIMO MIHI ATQVE AMANTISSIMO FRATRI ASTERIVS IN DOMINO IEsv CHRISTO SALVTEM.

RENATO,

I. (1.) Licet fixo in transitu dente mordicus laceres, et inter-

rogatione subtili figuraliter laedas, dum me aut uitiis alienis, ;aut uulgi exutum esse proposito si malis, aut mhi paruo aliquid donis exigis infinitum, arbitrans mecum paruitatem aliorum recta uel praua aequo posse iudicio definire, cum nouerim me in utroque minus idoneum, et quia /acere didici quod mihi uerecundiae, nec cuiquam oneri fuit, cogor dicere quo me 1o calumniae nexu alienum esse conuincam ; et tamen ambiguus pudoris ac metus, angusto fine conclaudor, graueque mihi ac periculosum innecti circulum sentio et ad superciliorum odiorumque plenum uerticem trahi. (2.) Sed, ne tacendo tuae suspicionis laqueis tenear, breuiter in ipso limite habito respectu 15 nihil in me prorsus esse quod putas, uerum ex aliis scire quod postulas, huc accedit quia desuetum ac languidum ingenium et omni segnitie tabefactum donare populis uelis. His maxime ad quos, etiam si non digito, re tamen ipsa dicendum est ridendumque, aut forte carpendum, frontem munire compellis, et I. 3 c£. Iob 15, 14.

17 cf. 1 Mach. 4, 32.

I. 8 cf. CRAss., Ot. frg., ap. Cic., De otat., II, rix, 240. 4 cf. HrzR., In Is., X, xxxv, 1.2 [CC 73, p. 424, 34] ; In INah., 1, 4 [CC 76A, p. 530, 111] ; De uit. ill., vri [PL 23, col. 6544]. 4/85 cf. SEN., Epist., X1, 1 ; CIV, 21. 6 Hon., Epist., IL 3570 c£ Prm., Epist; VL xxrx;Crc., Epist. ad fam.; I5 vr: cf. VAL, Max., Fact. et dict. mem., Praef. ; Hren., Epist., cxvir, 1 [CSEL 55, p. 425, 18; Laboutt, p. 77, 4]. 8 Hizn., Epist., cxvrr, 1x [CSEL 55, p. 425, 18 ; Laboutt, p 775A] 10/11 lAc;sAnn. ATI Dxmnocfa GELES NOCU AtU, EX9 146. 11 cf. Cypn., De zel. et liu., v [CSEL 5-1, p. 422, 26] ; Hrzn., Epist., Lvrir, 5 [CSEL 54; p. 530, 8 ; Laboutt, p. 76, 4/5]. 12 cf. Hizn., Epist., viz, 7 [CSEL 54, p. 29, 4 ; Laboutt, p. 25, 11]. 13/14 cf. IvLIAN., ap. Avc., C. Iul. op. imper£., IV, 1 [PLE 45, col. 1557]. 18/19 cf. Hrzn., Epist., cxviz, 1 [CSEL 55, p. 4235, 20; Laboutt, p. 77, 8].

Ti/. SANCTI ASTERII EPISCOPI ANSEDVNENSIS AD RENATVM MONACHVM V, sed in indice (fo 1) : LYBER SANCTI ASTERII DIVI HIERONYMI DISCIPVLI AD RENATVM MONACHVM DE FVGIENDO MONIALIVM COLLOQVIO ET VISITATIONE ; (Ze forza monialis,

cf. TLL, viii, 1416 ; Blatt, Gloss., 779). I. numeri capitum et paragrabhorum desunt in V — 8 propositum V/ — parum V/ 6 paruitatem] serzpsi (cf. Val. Max., praef. ; Hier., Epist. 102, 1), prauitutem I ? patua V $8 quia] qui I7 11 metus] scripsi (cf. Tac., Ann., 2, 40), metu V^ (de altera forzza conclaudot pro concludor adbibita saepe cum praeu. nibil significante, cf. TLIL, zv, 73) 14 habitu V/ — 16 quia] qui V 1*7 (donate ae/aze posteriore, ui attenuata ad notionem uerbi date uel tradere debilitatur, cf. Din., V.Max.,

16, 375, p. 108 ; TLL, v, 1, 2012) — 19 fronte V7

4

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

20 temeritate praecipiti clausis admodum oculis saeuientium linguarum procellis immergi. Et hoc uno aestimas tibi satis posse fieri sacramento, si me periclitante securus sis, aut forte, dum

nimius fuero uera dicens, insaniae accusare patiaris. (3.) Audeam tantum non fiducia mei, sed diuina admonitionum aucto-

25 ritate suffultus, et tamen tibi gurgitanti poenam obicerem scripturarum. Meum enim caput quatientibus flabris inuidiam malim subire quam crimen ; uerum incipienti turbas, adeo in aera sinus expandere, in altum profundum maris tractu. remorum scandere prima occurrit et maxima difficultas, quae fre3o tum duplici coarctat angustia, et graues in obuium periculorum

seminat

casus.

Si enim

tacuero,

silentium

uertitur

in

crimen ; si respondero suspicanti, uereor ne mea defensio accusatio uideatur aliena. Quid igitur ? (&) Faciam tum etiam maliuolis aurem praebere responsis tale sit, ac si Sirenarum 55 cantibus acquiescere, et mortifera uocum

dulcedine usque ad

interitum animi uenenosa delectatione molliri. Coactus itaque petam turbidum litus, spumosisque albentem fluctibus ripam celeri cursu decurram ; et si aliter occultas euadere non licet

cautes, scopulosum aequor rapidis anfractibus euitabo : 40 Dextrum Scylla latus, laeuum implacata. Charybdis obsidet. Inter utramque uia est leti, quia nec immorare tutum est, nec transire securum, quando neutrum scatentibus dolis acre nescio quid immurmurat, et in utraque uoragine perturbatio4) num profunda circumsonat. (5.) Melius tamen puto uiam ueram audacter arripere, quam periculosum temere iter in23 cf. 'T'ACc., Hist., IIT, xxv ; Hrxn., Epist., cxvir, 1 [CSEL 55, p. 423, 21 ; Labourt, p. 77.8] 24/28 cf. ps.-CvpR., De sing. cler., 1 [CSEL 3-3, p. 173, 13/15]. 26 cf. Ov., Fast., VI, 400. cf. Lvcn., De tet. nat., V, 217. 26/2? cf. C1c., Epist. ad fam., XV, rv, 12. 28 cf. SEN., Epist, xxiv, 6; HrER., Epist., xiv, 10 [CSEL 54, p. 59, 11 ; Laboutt, p. 44, 2]. 80 cf. Avc., C. litt. Petil., III, xxxim, 38 [CSEL 52, p. 195, 6]. 31/32 cf. Hren., Epist., cxvirt, 4 [CSEL 55, D. 427, 2 ; Labourt, p. 8o, 6/7]. 34/38 cf. HrzR., Epist., rxr, 2 [CSEL 54, p. 578, 14 ; Labourt, p. 112, 15] ; zxxxrr, 5 [CSEL 55, p. 112, 9; Labourt, p. 117, 5]; exvr, 6 [CSEL 55, p. 429, 14/15 ; Labourt, p. 82, 25] ; AwBn., De Iac., II, xit, 56 [CSEL 22-2, p. 68]. cf. HrER., Epist., Liv, 13 [CSEL 54, p. 479, 6; Laboutt, p. 35, 15]. 35/36 cf. Crc., Tusc., II, xr, 27 ; ps.-Cvpz., De sing. cler., xxvi [CSEL 23-5, p. 202, 18/19]. 35 cf. Ov., Met., I, 709. 36 cf. FILASTR., Diuets. haetes., cxt, 5 [CC 9, p. 277, 18] ; Hrn., Epist., cxvrr, 1 [CSEL 55, p. 423, 18 ; Laboutrt, p. 77, 3]. 8? cf. Ov., Met., II, 844. 38 cf. Cazs., De bell. Gall., II, xix, 6. 38/39 cf. Cazs., De bell. Gall., IIT, xir. 39 cf. VERG., Aen., III, 412-413. 40/41 VznRG., Aen., III, 420-421. 45/46 cf. PrAvrT., Cas., II, vr, 17 ; VERG., Aen., I, 418 ; BENED., Reg., v [CSEL 755pé536,.3x].

23 insanie T7 (cf. infra, lin. 463) 24 malin I 30 obuiam 1 34 (de forma sitenarum, cf. Blaise, Dict., s.u.) 40 sylla V — 42 (de actiua forma immorate fro immorari ze/ morati usurpata, cf. TLIL, vii, 1, 490 ; viii, 1498) 44 immurmurat] dem uerbum del. V^, quod discerni mom potest 45/46 uiam ueram] seripsi (cf. Plaut., Cas., 2, 6, 17 ; Verg., /Aen., 1, 418 ; Bened., Reg., ó "angustam uiam

arripiunt), uim uerum

17

AD RENATVM, I-II

50

5

trare, et commodius eiectis quibusdam éxoneratum irruere, quam onusta puppi profundis inuolui. Nam supremum etiam erit hac ex arte remedium, natando praeuenire mortem, ceterum donare casibus nauim ; quapropter nostris quoque non

deerit huiuscemodi norma consiliis, ut remota calumniae procella super noxios declinet omne naufragium. Sciti namque gubernatoris est non ex alieno cursu confidere, sed proprio, cauto moderamine custodire ;tumentis autem pelagi motus 55 fortissimae puppis, illisis lateribus, conuersum in obliquum temonem fundunt, et scissis obiectu prorae ac remigi celerante

6o

79

yb)

uerticibus, in subiectos sinus rabidi maris prominens unda delabitur. (6.) Nec non, ut more bellantium fieri solet, aduersum nos iacta spicula transmissione facili detorquemus, et obuium hostilis turbae cuneum celeri auersione depellimus ; emisso quippe ferro uolatile, uulnus corusco umbone reiectum in aliud longe corpus infigitur, subtractoque eo qui petebatur iaculo, alium, quem sors inimica quaerit, inueniet. Nec tamen nostra uoluntate quemquam poenae subicimus, nec per dolum calidae artis morti destinamus insontem, sed unusquisque propria sub condicione liberatur, aut certe decipitur, et merito periculum subit qui, nudatus armis sua inertia, manet incautus. Nam percussoris manus proprie certum desiderat reum, et in eum rite declinat qui iure meretur occidi. II. (?.) Igitur hoc sensu ordinem propositae quaestionis. Aduerti primum scire te uelle de statu sexus utriusque ac nomine monachorum : uel qui ab hoc ordine differant, uel qui simul mundum cupiditatesque deuincunt, tum de uitae cursu seu proposito, cum angelicam conuersationem imitari festinent ; ad extremum quare passim quasi ex uno consensu plurimis

49 cf. Ov., Trist., V, 1v, 32 ; SvEr., Vit. Caes., xr1v ; IvsriN., Hist., XXXII, c£." HoR;, Cart», TI rt, 9. 52/53 cf. HxgR., Adu. Iou., I, xiv [PL col. 245]. 56 cf. Lvcn., De rer. nat., I, 3587. D* cf. TAC., Ann., XIV, 59 cf. VERG., Aen., VII, 165. 61 cf. VrERG., Aen., IV, 71 ; VIII, 694. cf. VERG., Aen., IV, 689. 64/685 cf. Lrv., Ab urb. cond., II, rrv.

rir. 25, 1x. 62

II. 40/71 cf. Hren., Epist., cxvir, 2 [CSEL 55, p. 424, 12 ; Laboutt, p. 77, 25]. 74 cf. Hizn., Epist., c, 10 [CSEL 55, p. 222, 17/18 ; Laboutt, p. 79, 24/25].

49 hac] hos V (ef. iufra, lin. 575) 56 temone funduntur T7 57 rubidi I7 59/60 obuiam 17 61 (forzzam: abl. uolatile seruamus, cum abl. in -i pro in -e, nec non in -e pro in -i scripli inueniantur apud. saec. v ac superiorum temporum |scriptores, cf. Blaise, Man., p. 88) 62eo]et V/ — 632alio V — 66 propriae V. II. *0 (quaestionis] de e/Ipsi uerbi scribendi et dicendi ab auctoribus optimae et infimae latinitatis adhibita, cf. Hor., Sat., 2, 5, 102 ; Leumann-Szantyr, Gram., ii, p. 244)

972 qui uel — V . *3tam V . *4angelica conuetsatione 1^

6

8o

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

liceat, quod uni recte non liceret ; quando sub honestis nominibus deo quippe dicatis paria inueniantur, et bigae quae plerumque non currant occasione uitiorum cum constet ea quae reprehensioni sunt proxima sine dubio iudicis mentibus inimica. III. (8. Repetenda paululum nobis est origo mundana, et ab initiis creaturarum noster etiam sermo sumat exordium. Rudi adhuc et informi mundo cum primordia terrarum conualescerent, et diuinae maiestatis arbitrio ex «2/4lo cuncta con-

8 vA

sisterent, atque idem praeceptor et artifex deus esset in omnibus, ad humani corporis fabricam, comitante in filio sapientia,

toto pietatis affectu descendens, ait : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram ; quem modulantibus spiritalis prouidentiae digitis sacris manibus ita compegit, ut ipsum 9 o ex toto sibique sufficientem,

nullo egente subsidio, statueret, et super cuncta quae fecerat, cariorem monachum, solumque

9

VA

paradisi hospitem omni gratiarum munere decoraret. (9.) Verum quia simili modo statimque subsecuta sit femina, uelut in solacium hominis praeparata, non satis sufficit intentioni quam sequimur ; nam in ipsis exordiis substantiaeque humanae coeptis uiri dormientis mutuatam sumpsit originem, et appendix confirmati dudum iuuenis pro similitudine subroga-

III. 84 11 Mach. 7, 28. 86 cf. Eccli. x, x. Gen. 2, 21-23. 99 cf. Gen. r, 26.

87/88 Gen. 1, 26.

95/96 cf.

96/14 cf. HrgR., Epist., xxrr, 13 [CSEL 54, p. 161, 9/10 ; Laboutt, p. 123, 23/24] ; Cyrn., De zel. et liu., vx [CSEL 3-1, p. 422, 22]. **? cf. Hrign., Epist., cxvir, 1i [CSEL 55, p. 434, 2; Laboutt, p. 87, 5]. *8 cf. TERT., Apol, xxxv, 3.5 [CC r, p. 145, 13.22] ; HreR., In Ier., I, xxvrir, 2 (Ter. 2, 20) [CC 74, p. 21 (27), 19] ; PS.-Cypn., De sing. clet., xx1 [CSEL 3-5, p. 196, 26/27].

III. 81 cf. ps.-CyrR., De sing. clet., xxx [CSEL 3-3, p. 206, 22]. 82 cf. AMM,, Res gest, XXVI, 1, 9; Cic, Deleg. I, r11, 8. —83 cf. HrER.,, Epist., xxr, 8 [CSEL 54, p- 155, 11 ; Laboutt, p. 119, 8]. cf. Crc., Part., 11, 7 ; Ov., Met, XV, 67; TERT; Apol; xr, T [CC 15)55155, 6]. 86 cf. CLAvD. Maw., De stat. an., I, vri [CSEL 11, p. 47, 5] ; AnNos., Adu. nat., II, ur [CSEL 4, p. 89, 22/23] ; Hrzn., Epist., xxtr, 17 [CSEL 54, p. 165, 19 ; Labourt, p. 126, 24]. 86/87 cf. Avc., De trin., XIV, r, (1) [CC 504, p. 421, 2]. 89 cf. Hrxn., In Matth., III, xx, 21

[CC 775 p317731655].

88/89 cf. TxRr., De bapt., vrir, 1 [CC rz, p. 285, 4/6] ; 91/92 cf. Hrzn., De uir. ill., xcrx [PL 25,

De an., xxxvii, 1 [CC 2, p. 839, 2/3].

col. 7388].

49 reptehensione V, corr. al.zz. ] III. 82 summat

ipso V

V^

83 mundi

. 93 quia] qui V

V, corr. al.z.

86 commitante

— 94 non] nam V, corr. al.zz.

T7

89

AD RENATVM, II-IV

7

tur. Nec tamen in toto potestate fruitur, ut bonorum socia consorsque dominii, sed uiro subicitur, a quo et nomen accepit, IOO

cuius arbitrio cwncía etiam animantia uocabula

meruerunt ;

eoque grauior ascensu, ut offensa ex eius contubernio haberet initium et praeuaricatio per feminam nasceretur. (10.) Egregia, immerita

coniunx,

custos salutis ac lateris, et omnium

domini conscia praeceptorum, in ea tantum societatis curam 105 seruauit, ut ruina sui etiam conuolueret

innocentem ; sacrile-

gium persuasit insanum, et desiderio uicta letali, quae solacii causa fuerat attributa, uitalem hominem perpetuam traxit ad mortem.

Pro dolor!

Flendae

societatis eius initia, et in

utroque notabilis femina, quia et decipi potuit, et decipere festinauit.

IIS

IV. (11.) In Adam ergo monachorum primitiae dedicatae sunt, ac deinde peractis uarietate temporibus per multos sanctae memoriae uiros usus et imitatio etiam ad nostram usque peruenit aetatem. Sed non ut dicitur, ita geritur ; monachus enim non tam professionis nomen est, quam conuersationis : monachus ille est, qui humili secretaque uita, uel solitaria est commoratione contentus ; monachum

quietum esse decet,

et ab aliis in publico desiderari, potius quam uideri. (12.) Mo120

nachum perfectum difficile est, immo rarum ; sed enim non diffido, sed dubito quia, cum esse possit, in aliud declinat, ut 100 Gen. 2, 20.

101 cf. Phil. r, ro.

102 cf. x Tim. 2, 14.

IV. 116/117 cf. Act. 1, 20.

99 cf. FrLAsTR., Diuers. haeres., rxxxvit, 5 [CC 9, p. 255, 7]. 100 cf. LvcR., De rer. nat., I, 4. 107 cf. Lvcn., De tet. nat., I, 202. 107/108 cf. Hrrn., loser xxx. 2! (Ier. 27922) [6817451p: 122: (29); 2]109/110 cf. Hien., Epist.,

Lvin, 6 [CSEL 54, p. 536, 13 ; Labourt, p. 8r, 15/16]. IV. 111/112 cf. PoNr. prAc., Vit. Cypr., xvi: [CSEL s-app., p. cvur, 25; Vetb. Sen., rir, p. 176, 16]. 113 cf. Pour. p14c., Vit. Cypt., rv [CSEL s-app., DEXCIUVM22 Vetb3 Sens nri po 193502] 115/116 cf. Hrrn., Epist., Cxxv, 16 [CSEL 56, p. 134, 19; Laboutt, p. 127-128, 27]. 116/117 cf. ps.-Cyprn., De sing. cler., x [CSEL 3-5, p. 175, 8]. 117 cf. Hizn., Epist., cxxv, 16 [CSEL 56, p- 124, 4 ; Laboutt, p. 128, 8]. 118/119 cf. infra, lin. 234/235 ; HiER., Epist., cxvn, 1 [CSEL 55, p. 424, 1/2.7 ; Laboutt, p. 77, 9/10.17/18].

104 cura T7 106 insanum] serps (cf. Sen., De uit. beat., 27, 1 ; ZAug., Conf., 5, 9, 16), inanut / — 109 quia] qui V. IV. 116 qui] «ZZ. cui V — humilis V (era -s iterata propter dittographiam) 119 (perfectum] 4e e/ipsi uerbi esse, cf. Leumann-Szantyr, Gram., ii, p. 419) difficile est immo rarum sed enim non] sz7p;;, difficile est ims rarum sed non enim 7 (an si difficile enim inuenitur aut raro sed non resZiZuendun, ut infra, lin. 234/235 ?) 120 (de structura uerbi dubito cuz quod ue quia coniuncti, cf. Leumann-Szantyr, Gram.

ip. 543)

in aliud] Z/era? V

8

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

non sit. Neque usurpatum cuique sufficit nomen populari admodum errore praesumptum, quod ex opere nudum destruitur, quod sibi uocabulum uindicat solum, cui conuersatio no-

minis displicet, cum quaedam infamia sit imbecillitatis inglo125 riam latere uelle sub umbra uirtutis. Cuius nominis uim sic per os sancti Dauid scriptum significat : Factus sum sicut passer solitarius ?n tecto ; quod magis euidenter in graeco exprimitur : 'Eyevóuqv s ovpovü(ov poválov émi Oopuar, monachum solitarium significans, non nomen honorabile, aut sine causa 130 praesumptum.

V. (13.) Oportet autem huius conuersationis hominem uirtutis esse amatorem,

non gloriae sectatorem ; quod uitium

quemquam minus crediderim, ac tamen usu ipso et diuturna eruditione uitare posse concedam, quo soli deo placeat, cui ut 15; Sit gratior elaborat, sicut scriptum nobis est : Qui gloriatur, in domino glorietur. Virtus enim per se ipsam magna est, et in rebus eminens ceteris, ut cultorem sui proprio labore sustollens caelo faciat propiorem ; nam plerumque uirtutis imitatio, dum in promptu habet gloriandi cupidinem, infelicis desiderii tabe 14o polluitur, et dum inani aura et uili nomine delectatur, uulgaris famae flosculo intenta, perfectae uirtutis honore fraudatur. Cuius rei arcem summa illa et probata sapientia non nisi ex dei timore consequitur, sicut sanctae legis magisterio commonemur : Quia rincipium sapientiae timor est domini.

126/127 Ps. ror, 8. V. 132 cf. 'Tit. 2, 14.

128 Ps. ror, 8 (LXX, cod. Alex. saec. v). 134 cf. Eccle. 9, 7.

135/136 1 Cor. 1, 31 ; r1 Cot.

IO, I7. 144 Prou. 9, *10; cf. Iob 28, 28; Ps. 110, 10; Prou. 1, 7; 15, 35; Eccli. 1, 16.

121/122 cf. Hren., Epist., cxxvrr, 5 [CSEL 56, p. 149, 7 ; Labourt, p. 140, 29]. 122/123 cf. Ov., Met., XIII, 159; HreR., In Ephes., I, z, 1 [PL 26, col. 473^]. 123 cf. Hres., Epist., cxxv, 16 [CSEL 56, p. 155, 4 ; Laboutt, p. 128, 5l. 125 cf. Hren., Epist., cvi, 6 [CSEL 55, p. 297, 135/14 ;Labourt, p. 151, 16]. 126/ 127 cf. HrgR., Epist., cvr, 63 [CSEL 55, p. 278, 17/18 ;Laboutt, p-.124, 3/4]. 127 cf. 'TERT., Paenit., 1x, 2 [CC r, p. 326, 4]. 128/129 cf. Hrrn., Epist., cxxv, 16 [CSEL 56, p. 135, 4 ; Laboutt, p. 128, 5/6].

V. 143/144 cf. ps.-Cvpn., De sing. cler, vir.xiiv [CSEL 3-5, p.181, 3; P.

219, 5].

:

122 nudum] seripsi ; (de structura adiec. nudus cum abl. coniuncti, cf. Leumann-S. zantyr, ps 4,p. 78) nudo V 123 quid / 12" graeco] add. significat T7, del. orf. 1 zm.

V. 132 quo uicio V.

AD RENATVM, IV-VII

9

14;

VI. (14.) Prima itaque monachi uirtus in eo est, a naturae physicis animum uincere ; secunda, ipsum ab alienis animum custodire, spem ex nouissimis et afflictis quaerere, futura potius quam praesentia cogitare ; nihil enim potest monachum facere, nisi abdicatio rerum quae solent animam captiuare. 15o Vacua mens et ab omni mundanae cogitationis desiderio segregata tota libertate fruitur spiritali : nihil nisi caeleste considerat, nihil nisi quod tenue aut aereum spiritaleque contemplatur ; et si opus intuitus fuerit in se uigili et curiosa mente diuinum, ac uoluntatem factoris sui alte discusserit, ex prima

155 dispositione cognoscet quam solus placeat omni abstinentiae uirtute succinctus, et ad omne imperium domini strenue praeparatus, ut hoc laboret esse, quod aut paradiso dignum, aut caelo sit necessarium. (15.) Si quis autem studii huius fuerit ardore

succensus,

non

solum

superfluis

carere

debet,

sed

160 etiam necessariis, sicut diuinum saluatoris protestatur eloquium : Qui non renuntiauerit omnibus quae habet, non potest meus esse discipulus. Et qui uult saluare animam suam, abneget eam. Quid carius anima, pro qua cuncta pensantur et non ualent? Si ergo dilectioni et commodo prohibetur, nihil est 16; reliquum quod libertas animae retardetur, quando pro ipsius salute etiam ipsam iubetur abnegare, adempto eo quod principale est ; omne quod sequitur nullum est, praeciso aditu curarum penitusque concluso.

VII. (16.) Sequitur ut accessu indigeant, quo curarum inse17o runt rationem ; non enim quid bene aut male desideres quaeritur, sed ut nihil concupiscas exigitur. Non prius causae tollendae sunt, sed in quo causae cadunt ; nihil enim de spinosis fruc-

tibus causatur agricola, qui terram, quae spinas gignit, exuret. Ad hoc propositum si quis animum intenderit, totum se migra17; re putet e saeculo : nihil praesentia respicere debet, animo VI. 149 cf. Rom. 7, 235. 151/152 cf. Iob 57, 14. 162/163 Matth. 16, *25 ; Matc. 8, *55 ; Luc. 9, *24.

161/162 Luc. 14, *35.

VII. 194/195 cf. Amos 7, 11.

VI. 149 cf. TzERT., De spect., r, ; [CC rz, p. 227, 19] ;Hrzn., Epist., xxr, 5 [CSEL 54, p. 149, 10; Laboutt, p. 115, 1]. 154 cf. Hin, C. Pelag., II, xx [PL 25, col. 585]. cf. ps.-Cy»n., De sing. cler., 1 [CSEL 3-3, p. 174, 1]. 160/ 161 cf. HrEn., Adu. Ruf., III, 1 [PL 25, col. 478€].

VI. 148 nihil] serzpsi (cf. infra, lin. 151), nec V (recte ?) 156 uirtute] add. praepatatus V, del. 1 zz. 163 cuncta] reser. V al.zz. (prior lectio discerni non potest)

165 quod] qui V.

VII. 169 qua V, corr. al.zz.

170/171 queritur I7

IO

18 o

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

possidens quae futura sunt; spes enim non manu, sed fide tenetur ; spes ad perfectum illa est, quae nihil habendo retinet totum ; non putet auferre se aliquid posse, qui nihil intulit mundo. (17.) Christum pauperem pauperior famulus prosequatur, nudum nudus inquirat ; quae mari, quae terrae gignuntur, quaeque aeris largitate, fecunditate largiuntur nulla mentem delectatione sollicitent : spiritaliter uiuere cupiens, spiritu pascatur ac fide. Ita enim diuinitus praemonemur : Non enim in bane solo uiuit homo, sed in omn uerbo dei ; exutus

18 j

enim animus curis ac purior effectus caelestibus magis utitur cibis, nec cupit terrena, aut tanta uisum tactumue praeeuntia.

VIII. (18.) Postremo illud debet habere monachus, quod non possit perdere moriturus ; qui solus est, multis modis abundat : primum, quia securus ac liber, tota prorsus sarcina I9 o derelicta,

pondere uacuus, si intentius mentem

leuet, altiora

consectans, erigi se putauit ad caelum chorisque angelicis iungi; et si excussa caligine naturali interioribus conspexerit oculis, uelut aperiri sibi ianuam credit firmamenti, et tribunalia magnis sedibus praefulgentia, uirtutesque caelestes suis as19 VA pectibus apparere. Praeterea sperat reuelari sibi aliquid magnum, aut illustrare se maioribus nuntiis, uel apparere aliquando angelicae potestatis ornatum.

IX. (19.) Vt de praemio futurae uitae taceam, quam magnum est huic solo fixis haerere uestigiis, et animum per caelum

184 Deut. 8, *5 ; Matth. 4, *4; Luc. 4, *4.

VIII. 193 cf. Ps. 77, 25.

VII. 16/1v* cf. Cic., Tusc., I, xrr, 97. 179/180 cf. Hrren., Vit. Hil., rir [PL 25, col. 315] ; Epist., rvrrr, 2 [CSEL 54, p. 529, 15 ; Labourt, p. 75, 17/18]. 180 cf. Hrzn., Epist., L1r, ; [CSEL 54, p. 422, 6/7 ; Laboutt, p. 178, 19] ; zvur, 2 [CSEL 54, p. 529, 4; Labourt, p. 75, 7] ; cxx, 1 [CSEL 55, p. 478, 2 ; Labourt, P. 127, 19/20] ; cxxv, 20 [CSEL 56, p. 142, 10 ; Laboutt, p. 134, 3/4]. 183 cf. PS.-Cy»R., De sing. cler., vrr.xurv [CSEL 5-5, p. 181, 3 ; p. 219, 5]. 184/185 cf. VzgRG., Geotg., II, 51.

VIII. 189/190 cf. Hirn, Epist, cxx, 1 [CSEL 55, p. 476, 19/21 ;Labourt, p. 126, 19] ; In Ier., IV, rxr, 5 (ler. 25, 33-362) [CC 74, p. 229 (290), 22 sqq.]. cf. Hrzn., Epist., cxx, 1 [CSEL 55, p. 477, 1 ; Labourt, p. 127, 23]. IX. 199 cf. VrRG., Aen., VII, 250. cf. VERG;, Aen., VI, 159; Lvcs., De ter. nat., III, 4.

186 tantae T.

nx - 197 (de uerbo ornatus cum gen. bro abl. posito, cf. Leuntann-S. zantyr, Gram., ii,

p. n.

AD RENATVM, VII-X 200

205

z

II

cum sideribus ambulare ! Cumque firmissimis castimoniae studiis et nomini suo condignis operibus friuolum hoc et mortale calcauerit, specimen purae conscientiae luce gaudebit, et intuitu speciali permotus uitalem terram magno desiderabit affectu, incipienti apostolica uoce praedicere : Cwf:o dissolus et esse cum Christo ; et cum psalmista consona uoce cantabit : Quis dabit mihi pennas sicut columbae, et uolabo, et requiescam ?. Tunc domini merebitur audire sermonem : Aen dico tibi,

quia- hodie mecum

eris in. paradiso. Felix hoc uoto, felicior

facto : unum scire et habere solacium, quo anima in tuto sem210

per est ; nam cura corporis, dum paruo contenta est, et detrimentum non habet, ita prouocat ad salutem.

X. (20.) Et quoniam de utroque sexu nobis propositum est dicere, de utroque sentiendum est, quicquid in commune perstringetur : sibi enim cum similibus causis paria iunguntur et 215 merita.

220

Ob hoc autem uitae studium non natura, non aetas,

non sexus quemque excusabilem facit ; uno animo licet nostro : uitio, impari uoluntate ad seruitutem dei creati sumus. Vnius sibi substantiae materia in uirum feminamque diuisa est; separatio sexus fabricam informis naturae non minuit : unus nobis ardor, una spes, eadem fides. Cunctis hoc iter apertum est : nemo

225

se inaequalem,

nemo

debilem

simulet,

tantum

praecedat uoluntas; nam uirtus in firmitate perficitur. (21.) In agone quippe uel studio uitae huius animae fortitudo, non corporis quaeritur, et gloriae palma proposita non discernit condicionem, sed solum respicit hominem. De uictore enim iudicium est, non de persona; fortiori enim debetur corona,

non sexui, domino saluatore dicente : Qu? w«icerit : dabo ei coronam

itae;

dum

dicit qui wicerit, nullum

excludit,

sed

IX. 200 cf. Gen. 6, 9. 200/201 cf. Esth. 9, 29. 201/202 cf. Deut. 11, 25. 204/205 Phil. r, *23. 206 Ps. 54, 7. 207/208 Luc. 25, *43. II

2«.21v Eccli. 2; 1. 228 1 60£309: 245 TES PIDIS 2265: 224 DOC 2; 13/052. 227/228 Apoc: 2, *115 c£. T Cor. 9,25 ; XT Tim. 4549.; Tac. , T2. 228

IADOCU2

411 5.3, X.

202 c£, Cic., Tusc,, V; xix, 55. 210 cf. Cic., Epist. ad Att. XII, xix, x ; Trs., Bleg, 1:125 » EIOR, -Sat-, 1511, 16. X. 219 cf. CLAvD. Maw., De stat. an., I, vrr1 [CSEL r1, p. 47, 5] ; ARNos., Adu.

tiat [(GSET 47 p»895»25]: 223/224 cf. Lacr., De opif. dei, 111, 20 [CSEL 27, p. 14, 8/9]. 227 cf. ps.-Cvpn., De sing. clet., t1 [CSEL 3-5, p. 175, 16]. IX. 201 (de adiec. condignus ze/ dignus cum daf. coniunc., cf. Arn., 1, 27 ; TLL, Ij, 141 ; v, 1147 ; Leumann-Szantyr, Gram., ii, p. 79) 203/204 magnum desiderabit affectum Y.

X. 215 studio I^ 222 firmitate] seripsi (cf. Cic., Sext., 44, 95 ; /A77., 12, 38, 2 ; Tusc., 5, 26, 74), infirmitate 1 224 queritur [^

X2 230

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

utrumque recipit sexum. Pugnae praemium non species, sed sola exigit uirtus. Ille ad brauium peruenit, qui celerius currit ; ille laude dignus est, qui se praecedentem alacritatem transjerit ; aut, si discernendum

est aliquid, illa magis duplicem

meretur coronam, quae et sexum uicerit et naturam.

235

XI. (22.) Ex illis ergo hi, quos iamdudum difficile aut raro inueniri diximus, quorum non dubito uitam et mores deum delectari ;qui fiunt, tam manifesti sunt, ut, dum

modo

fu-

giunt, merito et labore clari non lateant. Per hos quippe deus placatur, quorum in hoc saeculo uita munda et oratio continua sibi uiam facit ad caelum ; inuocatio eorum penetrat 240 sidera, et emissa uox

ad summa

peruenit tribunalia, quanto-

que separantur a mundo, tanto fient proximi deo; et tunc illum domini merentur

audire sermonem

: Venite, benedicti

patris mei, bossidete regnum uobis praeparatum a constitutione mundi. Quod sine dubio his solis fraeparatum est, qui per bona 24 opera benedicti sunt, et benedictionis donum habent regna caelorum. A

250

XII. (23.) Datur itaque audire uel nosse quibus se huiusmodi pro spe futura periculis dederint, et quibus modis uitam istius quae putatur bona calcauerint ; penitus enim se abnegantes, subsidia et solacia humanae condicionis toto fastidio respuerunt. Alius enim abditis extra hominum accessum reconditus

siluis, ferarum

cubilibus

assuescit, et indumenta

230 cf. 1 Cor. 9, 24.

XI. 232/238 cf. Ex. 28, 38; 32, 14 ; 1 Reg. 2, 25.

242/244.241 Matth. 25, *34.

XII. 249/280 cf. Matth. 16, 24; Marc. 8, 34; Luc. 9, 235.

229 cf. VERG., Aen., XI, 78. XI. 234/235 cf. supra, lin. 118/119 ; Hrgn., Epist., cxvrr, 1 [CSEL 55, p. 424, 1/2.7 ; Laboutt, p. 77, 9/10.17/18]. 244/245 cf. HreR., Epist, cxxv, 20 [CSEL 56, p. 141, 2/5 ; Laboutt, p. 135, 1/2] ; In Matth., II, xz, 17 [CC 77, p. 85, 162/163]. XII. 2350 cf. Lvcn., De rer. nat., V, 21.

229 pugnae] scripsi (cf. Verg., /Aen., xi, 79), pugnet V ——— 231 praecedentem] ad. laudem V, quod del. al.z. 233 que ex sexu uicerit et natura V. XI. 236 (de altera forma delector pro delecto adbibita, cf. Petr., 45, ? ; LeumannSeantyr, Gram., ii, p. 292 ; Lófstedt, Coni., p. 50) fiunt] serzpsi (cf. infra, lin. 241), funt V | 231 deum V. XII. 247 nosce

AD RENATVM, X-XIII primi hominis

I3

imitatus

uariis arborum

foliis corpusculum

tegit, nihil ex terrore ac fremitu commorantium pauens : scit

enim quia naturali legi cuncta deseruiant. (24.) Alius uasta

includitur eremo, et serpentum agminibus mixtus, muro fidei circumdatus,

26 o

m]

270

2] VA

cristatisque draconum

et trisulcis aspidum lin-

guis nudum pedem intrepidus superponit, memor fiduciae a deo sibi concessae : Super aspidem et basiliscum ambulabis, el conculcabis leonem. et draconem. Quoniam in me sperabit, liberabo ewm. Alius concauae rupi succedens, caecis exceptus tenebris, perpetuae noctis hospitio requiescit, ita uitae praesentis commoda spernens, ut etiam luce hac perfrui dedignetur, domino consolante et dicente : Noli timere quia tecum sum. XIII. (25.) His uirtutibus enituntur quod futuri sunt esse, dum uiuunt ; nam de uictu abstinentiaque eorum taceri melius puto : quid enim opus est scrutari unde quis uixerit ? Quia utrum uixerit ignoretur. Sed hoc est quia magnarum incitamenta uirtutum, et castitatis continentiaeque praemia, et ipsa enim regna caelorum terrenae infelicitatis amore deperdimus ; nec in eo praesumimus in quo per fidem stamus, sed in quo superflue desudamus, perpetua negligentes, quae sunt temporalia somniamus, cum euidenter scriptura praemoneat dicens : Nolite dilagere mundum, neque ea quae àn mundo sunt. Si quis autem diligit mundum, non dilectio patris in 4llo. Adest in procintu certaminis iustus, exspectatur, ac dominus famulo-

rum suorum congressionibus gaudet laudemque strenuis, solacium inualidis, exemplum de se omnibus praebens ; fortis suscipiet lucrum, et lassum prouocat ad triumphum, sed quem

258 cf. Rom. 7, 25 ; Act. 24, 14. *15-14. 264 Gen. 26, 24.

256/25? cf. Ps. 54, 11.

259/261 Ps. 9o,

XIII. 24/475 1 Ioh. 2, *15.

253/254 cf. Cic., De diu., II, xix, 145 ; Hrzn., Epist., xxir, 4 [CSEL 54, p. 148, 35 ; Laboutt, p. 115, 23]. 257/258 cf. VERG., Aen., II, 475. 261 cf. VERG.,

Georg., III, 255 ; IV, 49-50. 16.

262 cf. CATVLL., Catm., v, 6 ; SEN., Epist., Lxxxir,

262/263 cf. C1c., Tusc., I, xxxv1, 87 ; LvcR., De ter. nat., III, 2 ; Ov., Ex

Pont. epist., I, vrir, 29. 16].

264 cf. ps.-CypR., De sing. clet., 11 [CSEL 3-5, p. 175,

XIII. 242 cf. HreR., Epist., cvr, 44 [CSEL 55, p. 268, 9 ; Laboutt, p. 123, 23] ; Adu. Helu., v [PL 23, col. 1984]. 213/214. cf. »s.-Cvpn., De sing. cler., vir. xLiV [CSEL 3-5, p. 181, 5 ; p. 219, 5].

255 quia] qui V

lege V . 288 nudo pede V.

XIII. 266 quod] qui V — 267 quia] qui V 268 sed] 47. quia V quia] qui V — 293 temporalia] aZ. desudamus (e in. 272 terat.) V, quod del. 1 zz.

I4

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

28o stare uiderit, quem plus animo, quam robore dimicare. (26.) Ille se autem decipit qui de uia redit desertionisque periculum subit, qui, dum fugit mortem, amittit et uitam. Verum quia prauis et in deterius currentibus saeculis mortales miseri non initium dispositione dei, sed ruinae considerant casum, prom285 pti in sua nece, ita cupide diligunt mundum, ut semel acceptae condicionis delectentur interitu ; et 2» «alle lacrimarum propria uoluntate deiecti, ad sublime fastigium occurrunt, caecatosque uitiis oculos non ualent aperire, domino saluatore piis uocibus cohortante : Venite et uidete, quia dugum mewm suaue 290 est, el onus meum leue.

XIV. (27.) O intolleranda caecitas ! Caelestia dona fastidio habent, et desideriorum luto defixi terrenorum habentur hiatibus, et cum salutis habeant medicinam, doloris tamen eligunt 29 i»

poenam. Sed : Quid paleis ad triticum ? dicit dominus ; enimuero iniusta mens corruptis olim moribus, et studiis in aduersum commutatis, quotidianos actus uitiat, potius quam emendat. Nam uix inter certamina uitiorum, honestatis aut modestiae

haud quicquam probi moris inuenitur ; ut enim nosse perfacile est, ita uaganter et sine delictis quorumdam uagantur inces3oo sus,

30

VA

ut sub

specie

bonae

professionis

honestae

rei actum

nomenque corruperint, apostolo non tacente : Omnia uestra honeste fiant ;quae apud hos traditionis speciem magis quam uires habent. (28.) Nam incondite et solum ad ostentationem male praesumptum, quod opere non defendunt nudo nomine appellationis in fama et sub occasione christianitatis, alienae 286 Ps. 85, 7.

289/290 Matth. 1r, *3o.

XIV. 292 cf. Ps. 68, 15.

294 Ier. 25, 28.

301/302 1 Cor. 16, *14.

281 cf. VERG., Aen., VI, 122. 281/282 cf. Crc., Epist. ad fam., XV, 1v, 12. 282 cf. Rhet. ad Her., IV, xuv, 57. 283 cf. VzRG., Buc., tv, 46. 284 cf. "TTERT., Apol., xxrr, 9 [CC r, p. 129, 40]. 2386 cf. ps.-Cvpn., De sing. clet., xix [CSEL 3-5, p. 195, 16]. cf. HrgR., Epist, xxrr, 10 [CSEL 54, p. 157, 16; Laboutt, p. 12r, 1]. 28$ cf. VERG., Aen., II, 458. 287/288 cf. HiEn., In ler., V, rr, 8 (Ter. 24, 1-10) [CC 74, p. 234 (297), 2].

XIV. 292/293 cf. AnNos., Adu. nat., I, ixi [CSEL 4, p. 44, 5]. 297 c£. Cic., De fin., V, xxiv, 71. 302/303 cf. Crc., Parad., xvrr. 305 cf. Hizn., In Ier.,

I, xxvi, 2 (ler. 2, 20) [CC 74, p. 21 (27), 19]. cf. TERT., Apol, xxxv, 3.5 [CC r, p. 145, 13.22] ; Hrzn., In Ier., I, xxvrrr, 2 (Tet. 2, 20) [CC 74, p. 21 (27), 19]; PS.-CyPR., De sing. cler., xxr [CSEL 5-5, p. 196, 26/27].

285 ut] et 7

286 intetritu V.

XIV. 298 haud] aut V, s./. corr. fort. 1 zz. nosce I7 300 ut] et T7; (de coniunctione et, cum ut in codd. saepe confusa, cf. Hoppenbroumers, V.Ant. p. 73) 301 corruperit / —— 303 inconditae 17

AD RENATVM,

XIII-XVI

I5

uirtutis in se uocabulum transferunt, uoluntque se dici monachos, et in labore turpiter delicatos ; et cum sufficeret fidei esse participes, maioris gloriae cwpidi perdunt etiam illud, quod esse non possunt.

310.

XV. (29.) Nollem de his quae uera sunt euidentissima dicere, ne maliuoli potius quam narratoris uidear uti persona. Sed quis aequo animo ferat, cum fora, cum triuia, cum plateae subinde repleantur ? Et quod pudoris est, ut ipsi audire uolunt populum, nulla monachorum in urbe seditio, nulla caterua, 31; quam non aut faciant, aut magis augeant. Procedunt quotidie nulla rei utilioris cura, sed prauis assueti colloquiis, aliorum mores diiudicantes, quos, aut in caelum adulanter ferunt, aut

inuidiose ad ima deiciunt. Non sunt contenti aedibus propriis, non silentiis hospitii, aut pauperculae domus angustiis, con32o uentu delectantur et turbis, et in eo grauius, quia se sciri ab hominibus impudenter agnoscunt. XVI. (30.) Hoc iamdudum apostolicus sermo diuina uoce signauit dicens : /» nouissimis diebus illusores et iuxta propria desideria ambulantes ; ex eorum namque schola procedunt 325 quae nec facta, nec dicta quoquam loco reperiuntur, illudque prouerbium de Atheniensibus enarratum, quod nouae opinionis studium haberent in suam curam nostri palliati, artemque traxerunt. Apud hos uoluuntur immensa, quae mox nulla ueritate sequente in uanum rumorem auramque liquescunt ; 33o rapiunt sane murmuris nouitatem mussitationibusque secretis eius rei commenta disseminant, cuius ipsi uidentur auctores, tam celeres ad nuntiandum, quam ueloces ad confingendum.

308 Gal. 5, 26.

XVI. 323/324 11 Pett. 5, *5 (Vet.Lat.).

XV. 310 cf. ps.-Cv»n., cf. Hizn., Epist., cxxv, cf. HreR., Epist., cxvir, Hizn., In Is., XV, r1v,

330 cf. Ex. 16, 7.

De sing. clet., xxxvi1 [CSEL 3-5, p. 212, 16]. 310/311 16 [CSEL 56, p. 136, 4 ; Laboutt, p. 128, 26/27]. 314 11 [CSEL 55, p. 434, 2 ; Laboutt, p. 87, 4]. 319 cf. 1 [CC 73A, p. 60, 65].

XVI. 322 cf. »s.-Cvpn., De sing. cler., x [CSEL 3-5, p. 174, 1]. 323/324 cf. HizR., Adu. Iou., I, xxxix [PL 25, col. 207€]. 330 cf. HrER., In Is., IX, por.

[CC 75, p. 554, 8] ; X, rnor. [CC 73, p. 396, 15] ; In Matth., IV, xxvr, 8-9 [CC 77,

p- 247, 1032].

306/30? monachus

330/331 cf. FrirAsTR., Diuers. haeres., xxxix [CC 9, p. 234, 5]:

V, corr. al.z.

XV. 320 quia] qui V. XVI. 329 aurumque V/ — 330 nouitatem] sanitates V/, s./. corr. al.zz.

16

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

(31.) Habent sane etiam aliud astutiae genus, quo uanae gloriae cupidi aliquid captiose disponunt ; nam sedibus ob aliam 33; necessitatem prouisis sic irreuerenter utuntur, ut propalam, aut tabernarum scamnis, aut medicorum cathedris insideant,

habentes scilicet uarias de diuinis apicibus quaestiones, quas more solito ad decipiendos innocentiores ita fabre disponunt, ut diabolicae peruersitatis acumine subuertant.

340.

XVII. (32.) Quod naturaliter utile audientibus fuerit, scriptura sancta narrante : Sunt qui loquuntur et interficiunt gladao, scilicet qui non corpore uidentur, sed animam iniquitate uigoris occidunt, psalmista etiam similiter describente : Venenum aspidum sub labWis eorum. Et linguae eorum gladius acutus. 34; Promittunt enim scientiae quos non habent fontes, et imbrem nubium uacuarum omni sterilitate atque ardore siccatum, pro-

dente eorum imperitiam apostolo ac dicente : H? sunt fontes sine aqua et nebulae turbinibus exagitatae, quibus caligo tenebrarum reseruatur ; nam cum aperta et manifesta sint de quibus 55o forte confligunt, immissa caligine sic contegunt, ut tenebrosa

interpretatio plus difficultatis habeat, quam id de quo quaeritur. Et dum obscuris uera inuoluerint, ita fit ut caeci caecos

habeant auditores ; namque uitae temeritatis eorum in toto peruideatur ingenium. Vnusquisque eorum in prauum sibi 555 magister est, et ex se promittit quod omnino scire non possit, nec audiunt prophetam dicentem : Vae qui sapientes estis in oculis uestris !.

XVIII. (33.) Denique mysteria siue cuncta secreta, quae omnia notiora confingunt, quo sub promisso dubiae rei curioXVII. 341 Ps. 58, *8 ( ?). 139, 4344 Ps. 56, *5.

342/343 cf. Matth. 10, 28. 343/344 Ps. 13, 5 ; 947/349 11 Petr. 2, 17. 856/39? Is. 5, 21.

33* cf. ARNos., Adu. nat., III, 1 [CSEL 4, p. 112, 5/6]. 339 cf. Hren., In Is., M xxrt, 3 [CC 75, p. 500, 36] ; FrrAsrR., Diuers. haeres., cxxx, 8 [CC 9, p. 295, 44]. XTV'II. 347 cf. ps.-Cvpn., De sing. cler., xv [CSEL 5-3, p. 191, 26] ; FILASTR.,

Diuets. haeres., cxvr, 20 [CC 9, p. 324, 104]. 350 cf. Crc., Arat., 194. 352 VznG., Aen., VI, 10o. 352/353 cf. Hrrn., Epist., xxrr, 14 [CSEL 54, p. 161, 14 ;Laboutt, p. 123, 253].

XVII. 342/343 (iniquitate uigoris] bypallage : exemplum uerborum ordinis. inuersi qui a gramaticis *gallimatbias nuncupatur, ubi. substantiuum, a quo substantiuum pendere debet, ab boc regitur ; cf. Bulbart, Wiener Studien, 1953, bp. 156-166 ; Gennaro, INote)

34? imperitia l/ — 348 exagitate V —— 332 inuoluunt V, s. corr. 1 z.; (de

structura con. dum, cf. Leumann-Szantyr, Gram., ii, p. 612) Fort. ala. (cf. supra, lin. 98).

353 totum V, corr.

AD RENATVM, XVI-XIX

Iy

sius illiciant sectatores, ut sit uerum illud apostoli : Mal? autem homines et seductores proficient in beius, errantes et in errorem mülientes ; et, ut reor, de ipsis est proprie dictum a sapiente quodam : Quid ante pedes sit nesciunt, caeli scrutantes Plagas ; 565 nec considerant illud diuinae potestatis elogium, domino proclamante : Vae wobis scribae et pharisae? hypocritae, qui cum laboraueritis unum proselytum adducere, facitis eum filium gehennae. (84.) Per istos nouorum dogmatum error exsurget, 21 o et inimica fidei haeresis accipit nomen ; ex quibus Arrium et Origenem saeua huius mundi euomuit et inaudita produxit impietas, quorum linguis antiquus ille coluber tortuosus tot sanctorum illisus lasso adhuc insibilat murmure, sanctoque capite quae palam non audit, occulte uenena disseminat, et 375 uoce sacrilega creatorem omnium deum blasphemus tergiuer360

sator accusat.

XIX. (35.) Et re uera, hac semper discipuli eorum usi uersutia teneros ac molles in fide animos funesta traditione subuertunt, quo castam prius hominum conuersationem, et dei 380

timore

succinctam

occultis

male

persuasionibus,

illecebris,

gehennae ignibus tradunt ; quibus olim sacra denuntiatum uideatur esse sententia, domino saluatore dicente : Non omnes qui mihi dicunt : domine, domine, introibunt in regnum meum ;

nec si dixerint : ''Quia in nomine suo uirtutes et signa fecimus", XVIII. 360/362 11 Tim. 3, 13.

367/369 Matth. 25, *15 (Vet.Lat.).

XIX. 381 cf. Matth. 5, 22 ; Marc. 9, 42.

Act. 145» 7.30:

CE EACUS

382/383 Matth. 7, *21.

884 cf.

MES.

XVIII. 364/365 ExN., Iphig., 242-244 [Vahlen] (quod es£ anze pedes nemo spectat : caeli serutantur blagas [cf. EvRr»., Iphig. in Aul., epeisod. y, 958 : órav 8€ ui) roy, &woixerai]), ap. Crc., De diu., II, xir, 30; De rep., I, xvii, 3o. 310/371 cf. HizR., Epist., xxxiv, 4 [CSEL 55, p. 125, 19/21 ; Labourt, p. 129, 21.28/29] ;

Lvcrr., De s. Athan., II, xx1 [CSEL 14, p. 187, 12]. 311/3722 cf. Hrzn., Epist., xvit, 2 [CSEL 54, p. 71, 7 ; Laboutt, p. 52, 6]. 392 cf. FrLAsTR., Diuets. haeres., xVE, D[CC.9; p2223, 7] ; 1 ERYZ De spect.; xvrtr eat [GC p.e243:010] SAPRYDS Cathem., rrr, 126 [CC 126, p. 15]. 374 cf. FrLASTR., Diuets. haetes., Lxxxirt, 2 [C29, 5:525 6]. 325/346 cf. AnNoB., Adu. Nat., VII, xri [CSEL 4, p. 276, 4] ; Hxzn., In Matth., I, rv, 6 [CC 77, p. 21, 557]. XIX. 348/319 cf. ''ERT., De ptraesct., 1, 1 [CC rz, p. 187, 5]. 380 cf. HIER., Epist., cxvir, 6 [CSEL 55, p. 429, 12 ; Laboutt, p. 82, 22]; FirasrR., Diuets. haetes., cviri, 7 [CC 9, p. 273, 55]. 382 cf. ps.-Cypn., De sing. cler., 11 [CSEL 3-3,

P.

175,

16].

XVIII 360 illiceant V

361 errore V — 364 quid] scripsi (cf. Fr. poet. ap. sit]

Cic., Diu., 2, 13, 30 ; Rep., 1, 30 ; Enn., Iphig., 242/243 [Vablen]), qui V scit V. XIX. 380 malae I7

382 uideat I7

18 58 A

999

395

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

poterunt ullum habere remedium, Iesu Christo acrius conclamante : Non noui uos, operarii iniquitatis. (36.) De quibus etiam per prophetam loquitur deus : Populus 1ste linguis me adorat, corde autem longe est a me. Licet isti non in labiis ueram confessionem, nec integram fidem in corde teneant, quid enim prodest ore ficto mella simulare, et corde uenena portare ? aut labiis bona promittere, et mente atque animo scelera concupisci, et per linguam fumum iacere, et incendia nequissimo spiritu praeparare ?

XX. (9*.) Mihi autem post haec nec honestum silere nec proloqui expedit ; inuidiae quidem metus inest, sed et dicentium orum graue periculum. Non tantum autem laedit malae detractio uoluntatis, quantum iuuat conscios delictorum apertissime propalare, ne illius sententiae auctoritate teneamur obstricti, quae dicit : Videbas furem et concurrebas cum. eo; et cum, adulteris boriionem tuam onebas ; sed apostoli magis fungamur officio monentis : Nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. Omne quippe malum silentio conualescit, et perniciosa dissimulatio fouet illicitum ; frequenter uitium, dum proditur, eleuatur, et uulnus

405 quod medicaminibus non acquiescit, pudore foeditatis suae facilius accipit sanitatem.

XXI. (38.) Itaque uolenti finem facere, et ori meo potius praebere custodiam, pullulantia malorum incitamenta non 386 Luc. 15, *27 ; cf. 1 Mach. 5, 6 ; Matth. 7, 235. 387/388 Is. 29, *15 ; Matth. 15, *8 ; Marc. 7, *6. 390 cf. Ez. 3, 3 ; Apoc. 10, 9.10. 392 cf. Apoc. 9, 17.

XX. 399/400 Ps. 49, *18.

401/402 Eph. 5, 1r.

XXI. 407/408 cf. Ps. 58, 2 ; 140, 5. 385 cf. Qviwr., Inst. ot., V, r1, 5.

P- 154, 93/94].

388/389 cf. HrzR., In Os., III, xiv, 5 [CC 76,

XX. 395/396 cf. Ov., Met., IIT, 296.

396/397 cf. Avc., De ciu., XII, vr.vr.

vri. 1x [CC 48, p. 560, 14.17.21.23/24.26.27.34.56/37.40.42.49 ; p- 361, 53.57.62/65.

72.81.85.89.92.94 ; p. 362, 96.97/98.98/99 ; — p. 362, 1.4; — p. 362, 7; — p. 363, I.215 D. 364, 49]; e.a:

248, 7].

403 cf. FrrAsTR., Diuers. haeres., 1xxrm, 3 [CC 9, p. 405 cf. FrLASTR., Diuets. haeres., xiv, 1 [CC 0XD:$23602 mp]:

XXI. 407 cf. Crc., Epist. ad Att., XVI, xv, 16 ; De tep., II, xr1v.

407/408 408

cf. Hrgn., Epist., cxvir, 1 [CSEL 55, p. 425, 18/19 ; Labourt, p. 77, 4/5]. cf. Hrzn., In Gal., III, vr, 8 [PL 26, col. 459]. cf. CIC. Pro 'Atch-j x3 25.

388 iste V, corr. al.

XX. 395/396 dicentium orum] scripsi (cf. infra, lin. 407 ; Ow, Met., 3, 295), descentium morum Y (de perzautatione uerbi os cum mos, ef. ZÁrn., iij, 10 [C$EL 4,

p. 118, 5]) 402 redarguite] atguite V, s./. corr. 1 zz. 404 eleuatur] elleuatur (corr. e£ del. 1 22.) emendatur V (lectionem faciliorezt emendatut £n fexzum ton recepi7Us ; de notione uerbi eleuate, cf. Sen., Dial., 9, 1 9, 2; TLL, v, 2, 360).

AD RENATVM, XIX-XXII 41 o

I9

sinunt. Quid enim prius arguam, uel quid exprobrem his qui licentiam uitiis, quam praemia uirtutibus malunt ? Incerto ne ipsorum foeditates, an morum luxuriem disseram, uel domes-

ticae conuersationis prauum miserabileque secretum, an tumentium animorum spiritus, et procacitatis ipsius famam irreuerentius publicatam, multa sunt et proterua, ut etiam me 41 tacente gesta eorum publice priuatimque cantentur. His enim etiam stigmata quaedam et prouerbia uulgi libertas infixit, quos ut notabiles faceret, etiam in posterum uocabulum nuncupáàuit ; namque ut se triuialibus uocabulis donent, in apertum reprehensionis genus deuoluti sunt. wA

XXII. (39.) Habent enim horarum spatia et temporum momenta diuisa, quibus agendum aliquid, etiam quod impunitum non est, quasi licitum faciunt : nam praesentibus frui maximum putant esse solacium. Omni quippe impudentia et frontis obscenae duritia alienas obsident fores, salutatum pergunt, 42 ) et per officia uisitationis prandium turpiter lucrant. Matronarum quoque temptant adire colloquia, et uultum curiosius inserendo quasi necessarios se domesticis usibus simulant, deosculatisque manibus seruilem in modum colla submittunt. (40.) Vrgente autem in occasum die secretioribus illud tempus 43 o officiis deputant : consciis enim omnium malorum tenebris praebent accipiuntque furtiua colloquia. Aliasque sollicitatorum more enetrant domos, ei captiuas ducunt mulierculas beccatis oneratas ; et quia nec suo, nec alieno pudori parcunt, ex condicto feminarum infelici contubernio mixti importunas 43 horas uigiliis et fabulis conterunt. Quid iam non suspicioni detur ex collatione secreta, quae per solitudinem captatur et noctem ? 42 Oo

VA

XXII. 432/433 11 Tim. 5, *6.

411/412 cf. »s.-CypR., De sing. cler., xxxiv [CSEL 5-5, p. 210, 17]. 413 cf. Cc Lusco LBb 1x5 19. 417/418 cf. AnNos., Adu. nat., I, nvir [CSEL 4, p. 59, Ya]. XXII. 424 cf. Hrzgn., Epist., cxvir, 11 [CSEL 55, p. 433, 22/25 ; Laboutt, p. 86, 20]. 425/426 cf. HiER., Epist., cxvir, 6 [CSEL 55, p. 429, 1/2 ; Laboutt, p. 82,

8/9]. 432/433 cf. ps.-CvPR., De sing. cler., xxvir [CSEL 3-3, p. 204, 6/7]. 432 cf. C1c., In Cat., II, x, 25. 434 cf. FrLAsTR., Diuets. haeres., Lvir, 1 [CC 9, p- 241, 6]. 434/435 cf. »s.-CyPn., De sing. cler., xxiv [CSEL 3-5, p. 219, 17]. 436 cf. Hrzn., Epist., cxvir, 6 [CSEL 55, p. 428, 13 ; Laboutt, p. 81, 24/25].

XXI. 410 incerto] incesso

V/

— 418 namque] nam qui V.

XXII. 425 prandio V. | lucant V; (de altera forma lucrate pro lucrari adhibita, ef. Blaise, Dict., s.a.) 427 insetendum 1/7 ^ necessatius V.

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS XXIII. (41.) Atque utinam haec sola sufficerent, quae animum male captum turpiter trahunt ! Sed in deterius cupiditatum stimulis acti ad profana et pudenda prorumpunt ;nam ut quemque uiderint, aut studio miserationis, aut deuotionis officio quippiam pauperibus impartire, ita in medio uolitant, ut ipsis, aut per ipsos quicquid datum fuerit quadam specie suis totum fraudibus deputent, solum ad seruile obsequium promiseris fratribus, quibus aut ipsa necessitate, aut suscepuisis 445 tione praebentes in omni duritia fastus utuntur. Nec mirum 20

eos hac teneri crudelitate, apud quos minima negotiandi occasio facta est, et eleemosynae officium mutatur in praedam : Quid non mortalia pectora cogis, auri sacra fames ?. 450

XXIV. (42.) Illa sanctorum uocibus accusata, et apostolicae auctoritatis iudicio praedamnata, radix omnium malorum auaritia, ita uariis desideriorum illecebris humanos possidet sensus, ut ad insectationem sui dum passim quos ceperit trahit, 45 A quasi captiuos et laqueatos teneat, quos a dei timore seiunxerat. Huius igitur morbi grauis et molesta pernicies uitiis omnibus subiacet, quae insatiabili furore succensa, numquam satiari, nec aliquando repleri potest, quae tantum plus quotidie desiderat, quantum plus auxerit. Auget cupido congregationis 460 desiderium, et praedae libidinem rapina congeminat ; sicut enim sitim magis habet ebrietas, et esuriem quamdam parit crapula indigesta ciborum, ita nec modo, nec numero illius terminatur insania, quae putat sine fine esse mensuram. (43.) Suis quippe semper auaritia prouocatur ardoribus, et 465 fomite inexstinguibili perpetuum sui sentit incendium. In abundantia semper eget, nec tantum quod habet, sed quantum cupit excogitat, minusque adhuc putat in eo, quod plus optat ; semper quaerit, semper manum dilatat, semper affecXXIV. 452/483 1 Tim. 6, *ro.

XXIII. 439 cf. Hrgn., Epist., xxrr, 13 [CSEL 54, p. 161, 8 ; Laboutt, p. 123, 16]. 449/450 VrnG., Aen., III, 56-57. XXIV. 452/453 cf. Hren., Epist., xxr, 32 [CSEL 54, p. 194, 7 ; Laboutt, p. p. 148, 1]. 453 cf. Hrzn., Epist. cxvrr, 6 [CSEL 55, p. 429, 12 ; Laboutt, p. 82, 22]. 456/431 cf. Hren., Epist., xxrx, 10 [CSEL 55, p. 99, 7/8 ; Laboutt, p. 105, 16]. 462 cf. Hirzn., Epist., uiv, 10 [CSEL 54, p. 477, 12 ; Labourt, P. 34, 6/7].

442 cf. VzRG., Aen., XII, 125-126.

465 cf. Hrzn., Epist., xxrr, 8 [CSEL 54, p. 154, 18; Laboutt, p. 118, 22]. CE CIC, Of.j StXXr5 115.

468

XXIII. 442 (de forza impartio raro pro impertio uel impertior adbibi/, vii, 1, 591; Blaise, Dict., s.u.). Hein Ian cS TEES : 4

AD RENATVM,

XXIII-XXVI

2I

tat, et diuersa desideriorum fluctuans tempestate, similare

470 possis animis ineuitabile partae uitae naufragium.

47

b]

480

XXV. (44.) Alius enim sub murmure discrimina etiam cum salutis dispendio studiose mercimonium uile sectatur, et facile animae damnum aestimat auaritiae sordibus opulentus ; non ut euangelii negotiatoris imitetur exemplum, qui distractione bonorum unam tantum possederit argaritam, sed ad fraudem fallaciamque conuersus, quae pretiosa sunt uitae perdidit, ut uilia mercaretur. Alius uero parua et humillima lucra contemnens insanientibus desideriis ad altiora progreditur; nam maioribus inhians facultatibus sacrum omne professionis decus in auaritiae lucro cum proicit, deliquit. (45.) Potentiora huius mundi et quae sunt dominantia penetrantur, regumque ac principum potestati non parcetur, ambitione atque improbi-

48 VA

tate temptatur quicquid iure iniusteque deposcitur ; turpis enim lucri cupidus, et qui semel nescierit erubescere sic in apertum cadit opprobrium, ut imperatoriae quoque aulae non dubitet adire secreta : bona poscit, beneficia expetit, possessionum iura flagitat, et quod est sceleratius, sub augmento et uectigali lucro Christi libertas adicitur. Nam qui dudum dimissis propriis laboribus, mundum se crucem sequi promiserat, modo cupiditatis seruus effectus est ; tunc magis habere

incipit, cum habere desierit. O inaudita conuersio, repente proposito commutato ! Dominum, quem pauper quaerebat, diues factus oblitus est. 495

XXVI. (46.) Abiecto igitur uelamine uerecundiae, feminarum etiam procacium pauca contrectans, ex his, quae dolere licet, quid cordi habeant explicabo. Egressis quippe suis uariis apparatibus ita disponunt, ut difficilius sit singula quae faciunt XXV. 4*5 Matth. 15, 46.

489 cf. Matth. 10, 58 ; Luc. 14, 27.

470 cf. Tznr., De an., 111, 4 [CC z, p. 859, 33]. XXV. 492 cf. Hizn., Epist., xxxix, 3 [CSEL 55, p. 91, 6; Laboutt, p. 97, 17/ 18] ; Ps.-Cx»R., De sing. cler., xiv [CSEL 3-35, p. 188, 28]. 433 cf. Apvr., Met., I XXL 471 cf. Cic., De fin., II, xxvi, 91. 478 cf. Hrzn., Epist., xxi, 6 [CSEL 54, p. 151, 15 ; Laboutt, p. 116, 10]. 485/486 cf. HirEn., Epist., xxrr, 16 [CSEL 54, p. 165, 14 ; Laboutt, p. 125, 5/6]. 489 cf. Hign., Epist., Lvur, 2 [CSEL 54, p. 529, 4 ; Laboutt, p. 75, 7]. 492 cf. HrER., Epist., cvrir, 15 [CSEL 55. P- 327. 15 ; Laboutt, p. 178, 24]. 497/498 cf. IvvEN., Sat., I, 1, 5o.

XXV. 474 imittetut V, corr. al.zz. XXVI. 495 doloris V/

476 prteciosae V.

. 497? singulam

22

5o o

$0

VA

51 o

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

describere, quam semel uitiosa damnare. Videas namque ordinis luxum, et diuersa scemata procedentium : huic candenti lino depictam suspensis caligam stridere uestigiis, et pedetentim gressibus fractis solutionem uiscerum turpiter apparere ; aliae uero nitidas angustis plantas inhaerere taurinolis, tenuique loro ita circumdari, ut nulli sit dubium eiusmodi pedes pingi potius quam muniri. (47.) Igitur in uestibus male placituris pulchritudo superba : quas enim ad utilitatem muniendi corporis habere suffecerat, has ad pompam triuialis aspectus teneri. Cumque scema conuertunt musco, et reddentibus flammis, et exquisiti flagrantia peregrini odoris inficiunt. Et licet abiecto incedant uultu, alienos tamen oculos gestibus petulcis inuitant ; et dum se uisui omnium subtrahunt, arti-

ficiose monstrant quod uideri non sinunt.

XXVII. (48.) De his iamdudum est : quae, cum $51 A

apostolica uoce narratum

in Christo luxuriatae fuerint, nubere uolunt,

habentes damnationem quia primam fidem irritam fecerunt. Haec uelut solacii causa occultos sibi quaerunt amicos, quos una eademque cupiditas facit aequales; nec contentae germanorum affiniumque consortio, extraneo ducuntur affectu, et sub proposito castitatis honestatem mentiuntur, quam si recte adipisci uellent, sine inuidia et suspicione cum suis fratribus uictita-

XXVII. 513/514 1 Tim. 5, *11-12.

XXV. 498 cf. Hrzn., Epist., xxrt, 13 [CSEL 54, p. 160, 6 ; Laboutt, p. 122, 25] ; cxxv, 6 [CSEL 56, p. 124, 5 ; Labourt, p. 118, 19]. 499/500 cf. HreR., Epist., cxvrt, 7 [CSEL 55, p. 430, 11 ; Labourt, p. 85, 16/17]. 501 cf. Hren., Epist., xxr, 15 [CSEL 54, p. 161, 15 ; Labourt, p. 123, 21/22]. 507 cf. Hrgn., Adu. Iou., IH, vri [PL 25, col. 311]; In Ier., IV, rvir, 4 (Iet. 23, 21.22) [CC 74, p. 223 (283), nk 507/508 cf. PrIN., Nat. hist., XXXV, vr, 27. 509/510 cf. HrER.,

Epist., xxrt, 15 [CSEL 54, p. 161, 7 ; Laboutt, p. 123, 14.16.28].

Hirzn., Epist., cxvir, 7 [CSEL 55, p. 430, 15 ; Labourtt, p. 83, 21/22].

510/511 cf.

XXVII. 512/913 cf. ps.-Cv»n., De sing. cler., [CSEL 3-5, p. 174, 1]. 513/ 514 cf. Hrzn., Epist., xxir, 29 [CSEL 54, p. 188, 9/11 ; Laboutt, p. 143, 27/29]. 9515 cf. Hrzn., Epist., xxr, 14 [CSEL 54, p. 162, 6 ; Laboutt, p. 124, 5/6]. 516/ B1? cf. HrgR., Epist, cxvir, 6 [CSEL 55, p. 428, I5; Laboutt, p. 81, 24/25]. 517/518 cf. ps.-Cvpn., De sing. cler., viii [CSEL 5-5, p. 181, 23/24].

499 (de altera forma scema pro schema adbibita, cf. Blaise, Dict., s.u.) cerat l — 509 obiecto T7.

506 suffi-

XXVII. 513 luxutiate V/—— 514 quia] qui V — primum V, corr. al.z. (fort. Vulg. suadente) — (de adiec. uel pr. haec pro hae Jem. pl. adhibito, cf. TLL, vi, 3. 2700) $17 consortium Y (cf. supra, lin. 318). 1

AD RENATVM,

XXVI-XXVIII

:

23

LI

520 rent, quos natura tamen

faciat, non quos necessitas et libido

conciliat. O argumentum foedae conscientae ! Si uirgo est, cur alienos non fugit oculos ? si mulier, cur uidua erubescit audire ?

$2 A

XXVIII. (49.) Quae sint autem huiusmodi feminis captiosae sedulitatis efficacia paucis edisseram, quarum artificiosa commenta ideo non taedet dicere, quo uitari possint, si omnibus

nota sint. Statim enim ut quaelibet a monasterio se uagari coeperit, seu libertate inuenta, deserta patria domo, aequalium coeperit sequi consilia, et in conuentu uitiosae sodalitatis ascribi, iam quasi auis libera singulorum per atria foresque circumuolans blanda cum uoce socium uitae miserabilis quaerit : et ubi quibusdam decipulis errantem ceperit uirum, uel, quod maxime insectatur, si laqueauerit monachum, summa primum uestigia uenerans, liniamenta uestium fimbriasque 53 A delambit,

54 o

545

et prouoluta genibus castitatem, quam non habet,

lacrimis ac fletu commendat, et sub hoc officiali argumento illa animi austeritas delinitur. (50.) Verum adubi acceptam sponsionem firmauerit, dignum penatibus suis se laetatur introduxisse custodem. Sed cum quotidiano usu liberiorem nutrierit frontem, redit ad se atque ad mores suos, domesticaque liberalitate multis modis illiciens hominem, ruborem simul ac uerecundiam proicit ; et omni garrulitate lasciuiens, apprehensam infelicis manum iungit osculis suis ; reclinat interdum pectori caput, et molli nonnumquam latera fouet amplexu, insertisque collo brachiis tota pendet ex humeris, et per

XXVIII. 543/844 cf. Iud. 16, 19 ;Matth. 8, 20 ; Luc. 9, 58.

520 cf. HrER., Epist., nvri, 4 [CSEL 54, p. 533, 2 ; Laboutt, p. 78, 12/13] ; Hon., Sat., I, r, 88-89.

521/522 cf. Hren., Epist., cxvir, 53.6 [CSEL 55, p. 425, 12/15 ;

P- 429, 2 ; Laboutt, p. 78, 23/24 ; p. 82, 9]. 522/523 cf. HrER., Epist., cxvir, 11 [CSEL 55, p. 433, 20 ; Laboutt, p. 86, 29/30].

XXVIII. 525/526 cf. Ps.-CvpR., Desing. cler., xxxvrr [CSEL 3-3, p. 212, 15/16] ; HizR., Epist., xxir, 14 [CSEL 54, p. 161, 16; Laboutt, p. 123, 26]. 530/531 cf. VrERG., Aen., VIII, 866. 531 cf. PrAvr., Asin., II, r1, 22. 532 cf. Hizn., Epist., xxxxiv, 5 [CSEL 55, p. 126, 18 ; Labourt, p. 130, 21] ; cxvu, 11 [CSEL 55, P- 435, 25 ; Labourt, p. 87, 1]. 535 cf. TAC., Ann., XI, xxx ; XII, xvi. 537 cf. HiRn., In Ier., I, rv, 5 (Tet. 5, 6) [CC 74, p. 33 (43), 8/9] ; Cic., Pro Mut., xxxv, 74542 cf. Ov., Met., VI, 544 ;Hirgn., Epist., rxix, 9 [CSEL 54, p. 697, 5; Laboutt, p. 206, 21]. 543/544 cf. C1c., Arat., 417. 544/545 cf. VERG., Aen., VIII, 588. cf. VERG., Aen., I, 715. 545 cf. VERG., Aen., VI, 700 ; Czc., In Verr. rr, III, xxxiv ; Ov., Met., I, 762. cf. Tr»., Eleg., III, v1, 45.

XXVIII.

928 inuentae

l/ ^ 529 et in conuentu] z/era? V.

24

ASTERIVS EP. ANSEDVNENSIS

hos impudentiae gradus etiam ad oscula peruenitur. Parce mihi pudor, parce uerecundia ! Ipsi iam necessitati debitores sunt, quos et libertas, et sexus cogit desiderare quod nati sunt. 55 o

55 wA

56 o

56 VA

XXIX. (51.) Sequitur iam obliuio prima uirtutum, cum coeperit omne solui propositum ; nam cessantibus abstinentiae curis, de sola uentris ingluuie cogitatur : mutantur cibi, et diuersis apparatibus gulae faucibusque consulitur, et periclitante anima conuiuium letale disponitur. Nihil spei, nihil famae reseruantes, totos se deliciis et luxui penitus tradunt : tam in patinis odor, suauitas gustusque laudatur, et delicatioribus in futuris ac fastidientibus animis uiolenter ingeritur ; uini etiam natura et annorum series uetustasque conquaeritur, et post haec uitae naufragia. Ille quondam tristis ac rigidus, in risum laetitiamque conuersus, inter pocula et ructus dilectae suae delectatur.

XXX. (52.) Hoc modo prolapsis a disciplina ueteri moribus, quod antea nulla recolit aetas, nostra protulit infeliciter. Nouae subornantur effigies : audimus agapetarum pestifera uocabula, et pro infami concubinarum morbo aliud inducitur nomen uxorum : quod pudicis auribus et audire graue sit, et scire molestum, quando sub honesto nomine sanctitatis spiritalis caritas in affectum corporis transit, et uinculum fraternitatis migrat in coniugis. Tunc erumpunt etiam illae libidinosae blanditiae et exquisitae, foedae uoluptatis irritamen546 cf. ps.-Cvpn., De sing. cler., xxxvir [CSEL 3-5, p. 213, 26]; Hren., Epist., cxvir, 6 [CSEL 55, p. 429, 2 ; Laboutt, p. 82, 9]. 546/854* cf. ps.-CvpR., De

sing. cler., xxvir [CSEL 3-5, p. 205, 26]. 54. p- 169, 2 ; Laboutt, p. 129, 7]. XXIX.

548 cf. HireR., Epist., xxrr, 19 [CSEL

549/550 cf. HrER., Epist, xxit, 14 [CSEL 54, p. 162, 5/6; Laboutt,

p- 124, 4/5]. 588 ct. HrER., Epist., cxvir, 5 [CSEL 55, p. 425, 14 ; Laboutt, p. 78, 25] ;TERr., De an., rir, 4 [CC z, p. 859, 53]. XXX. 561/562 cf. SEN., Contr., xv. 562 cf. Hon., Epist., I, vr, 24 ; Cic., De otat., II, xxvn, 122. 563 cf. FiLASTR., Diuets. haetes., v, 2 [CC 9, p. 219,

8]. 563/564 cf. »s.-Cvpn., De sing. cler., rrr.v1 [CSEL 5-5, p. 176, 27/28 ; p. 178, 26] ; ps.-Hrzn., De uit. cler. (epist. supp. xr11), 4 [PL 30, col. 289]. 563/565

cf. Hrzs., Epist., xxir, 14 [CSEL 54, p. 161, 17 - 162, 1 ; Labourt, p. 123, 27/29].

564/565 cf. »s.-Cvpn., De sing. cler., xix [CSEL 5-5, p. 195, 16].

566 cf. HrER.,

Epist., xxt, 13 [CSEL 54, p. 161, 14/15 ; Labourt, p. 123, 23/24] ; Cvrn., De zel. et liu., vr [CSEL 3-1, p. 422, 22]. 566/56? cf. ps.-CvPR., De sing. cler., vir [CSEL 3-3, p. 181, 2].

XXIX. 856 infuturis V' ^ ingeritur] scripsi (cf. zAnmbrosiast., Ad Rom. 7, 24-26 [CSEL. 81-1, p. 246, 17 ; 247, 15] : ""suegestiones salas ingerat aginae"), ingiritur V/ — 55? conqueritur V ; (de allera forma conquaeto pro conquiro posi/a, cf. TLL, iv, 350 ; 355) 560 (de uerbo delector cuz dat. posito, cf. TLL, v, 1, 427 ; Leumann-Szantyr, Gram., ii, p. 89). XXX. 561 ueteris V, corr. al.zz. ; (de abl. ueteri pro uetere, cf. Blaise, Man., p. 68) 562 recolet 17 565 auribus] Z/era? V^

AD RENATVM, XXVIII-XXX 29

25

ta : fcarulus' et *(nonnulus' uocant ; quae per amorem mens incorrupta conceperit, haec etiam uitiosa lingua depromit ; quantoque dehonestamento non iure consortium meditantur,

tanto

maiore

dedecore

minutiuis

nominibus

delectantur.

(53.) Includuntur sane uno etiam habitaculo, et licet occultari se parietibus credant, placere tamen ex hac conuersatione non possunt. Mysteriorum enim tenebrosa et occulta contagio licet probationi non pateat, eoque in accusatione facile non cadunt nec deferendi, tamen honeste permittitur; corripit enim huiusmodi dominus et dicit : Iniquitates magnas faciunt dsti ; vece580 dunt a sanctis meis. Quomodo enim carere potest suspicione quod testem in utrumque non habet ? Quid ipse boni promittit quod semper celatum est ? Soli sine arbitrio et absque ullo consilio uiuunt, an ad omnes unum plerumque cubiculum et caritatis insigne, si pudoris grauitas assiduitate uilescat. 585 Inde secreta utrique uestis et nimia et permixtionis facilitate male confusa ceteris ita promiscue habetis, ut dicatis inter uos omnia esse communia. 275

XXX. 48/919 cf. lob 5, 17. — 59/580 Ez. 8, *6 (LXX). 570 cf. Hrzn., Epist., xxix, 16 [CSEL 54, p. 164, 14; Laboutt, p. 125, 26/27] ; cxvn, 6 [CSEL 55, p. 428, 18/19 ; Laboutt, p. 82, 1]. 512 cf. HrER., Epist., LxxIx, 2 [CSEL 55, p. 89, 11 ; Laboutt, p. 95, 19] ; exvir, 6 [CSEL 55, p. 428, 13 ; Laboutt, p. 81. 24/25]. 5*4 cf. HrER. Epist., Lviir, 4 [CSEL 54, p. 532, 12 ; Laboutt, p. 78, 2o]. 578/5*9 cf. Hrgg., C. Vigil, vix [PL 23, col. 361]. 583/884 cf. HrER., Epist., xxrz, 14 [CSEL 54, p. 162, 2/5 ; Laboutt, p. 124, 1]; cxvn, 1r [CSEL 55, p. 455, 24; Laboutt, p. 87; x]. 584 cf. HrER., Epist., LXVI, 7 [CSEL 54, p. 655, 65; Laboutt, p. 175, 10] ; zxxvrt, 2 [ CSBL. 55, p. 57, 18 ; Laboutt, p. 40, 19]. 586/587 cf. HrEn., Epist., cxvrz, 9 [CSEL 55, p. 431, 20 ; Laboutt, p. 84, 29/30].

570 carolus et nonulus 7 . quae] add. quod V . 5*2 dehonestamenta I7 513 (de forza minutiuus, cf. For£un. [saec. iv], zAr?. rbet., 3, 20) 51? eaque (z£ uidetur) V, corr. al.zz. (de antiptosi praep. in cum abl. coniunctae ubi accusatiuum exspectes, cf. Leumann-Sgantyr, Gram., ii, p. 277 ; TLL, vii, ?97)

Exp. rixis V.

587 uos] eos V.

4 Mrs

exilio cwm

DIDrpg

n

:

1

ws

[.' JE

:

d

gn -9v

um

nl

sh — puo ur (rti vou at anopgup *

xjeli Agi guter vane; Sat Mesa ror- w mee Mi pettfo: imm sio "- "t 3 ticis éd e anto e

Alte toeidisdnLo MOF EL Wow wridad tiu litus eher

Ago3n Hp: viov pito

orpedy

jaró

ruit

win Hh 5 due

d nirrdn de idees) ou) pd

is

None Db,

T neun Les e

1

R

p

MEMCid

m

&ü quete

mda ee]

Jb en. ri & oneri iLSa dp "v4

AoMaipeon Wb NS

A

"

aam

cogn an p oOHMbeATT

nrodder ae A "

QM JXSOT .. adur, mE

aedi

Tx heran mg] ors oigV.2, md e 9M.

; par 9A düagra

d. T

iet. omnii Am.)

vn

"n

ded PET aa ar

(9 gcn ki

mS IJ:9ten: piqeurtaia

M bkn

Lada)

Vr

deetieud,

pde!

3$

ir

ut

VR,

pope: GorwWws

Piura...

Ms ci

!-

usi.

jo

" Tris

Ts

diam "wrote

^"

r "Pa,

"i. ni

LES S iniors vc Ae.wo

-

NT Pe

"yt,

INVPTT S Eodem à

TENDIT,

8s.

(ea. S

9,no21

Lo RUE B. a Us «img —M.. WA |. pi. Witt, vri, y 2S2PA. da m top, twtEU ge

ut he. Tan

à

P]

ICM. 4c

DXTX

(*

c2,

A

"

"EM

fom

oti

à

"és tete y

abboSEcL X

*

imeetony? wipe m 00, HL Iun ui

mz

arie

LI

s

|"

VN

S

deme, A

ty

à

m

"ds

di c m

Fam

aetirty

1

]

0^. rte *a$. nidi ; Une.. Ie"

,

.9

PUE

pposies

f.

i

lasse V^ p CM, IT

4

ey

Me

a-6

*àa

2

Pw;

T

decal quar. OE

mj m

ribus

s

-—

- e

ru t 2 9

gna3 a Ai

2

2

le

pierden cma Di rr^;

1óagifiyt Mvsotetivr

pchre

eu

V but

A

"i

foni duris?

i filoddps

pag détem

Lo

t

de rient

at

-&ollid anips: sk

44^ ^Y vedUD

ics

»

riii» quidicirmpene

nda

M

apt

eccimamon

'mHnafoohb

at

:

DIONISH

EXIGVI

PRAEFATIONES LATINAE GENVINAEB IN VARIIS SVIS TRANSLATIONIBVS EX GRAECO

CVRA ET STVDIO Fr. GLORIE

|

|

3

au"

QJRARO X8 ZVIIAOICA IAE

adluit M

j

i

*

DUET Ud , ue:

VM

li

!

NT

uis "eng " IP vs P UNLETA

m FTD ob "m LUIIT Zu '

T.

1

ab

TA "uM

be f i

boy

PROLEGOMENA De uita et operibus Dionisii cognomento Exigui, fusius dicetur in huius seriei tomo crLxxIv ubi opella eius de comuto (9) et in serie graeca ubi eius translationes ex graeco edentur. Bibliographia dionisiana ibi quoque inuenies (9). Hic colligimus genuinas latinas Dionisii Praefationes in translationibus uariis quas fecit ex graeco ; sunt hae : 1. Praefatio (seu ad Eugitium presbyterum epistula dedicatoria) in translatione latina libri Gregorii Nysseni DE coN-

DITIONE SEV OPIFICIO HOMINIS ; 2. Praefatio (seu ad Stephanum episcopum epistula dedicatoria) in prima translatione latina CANONVM GRAECORVM (in duabus recensionibus) ; 3. Praefatio (seu ad Iulianum presbyterum epistula dedicatotoria) in CoLLECTIONE DECRETORVM PoNTIFICVM ROMANORVM;

4. Prae[atio (seu ad Hormisdam papam epistula dedicatoria) in altera translatione latina CANONVM GRAECORVM (deperdita); 5. Prae[atio (seu ad Ioannem et Leontium scythas monachos epistula dedicatoria) in translatione latina duarum sancti Cyrili Alexandrini EPISTVLARVM AD SVCCESSVM EPISCOPVM ; 6. Praefatio (seu ad Petrum episcopum epistula dedicatoria) in translatione latina EPISTVLAE SYNODICAE sancti Cyrilli Alexandrini

CONTRA

NESTORIVM ;

7. Praefatio (seu ad Felicianum et Pastorem epistula dedicatoria) in translatione latina ToMI AD ARMENIOS Procli patriarchae Constantinopolitani ;

(1) Ita, non Dionys, ubique scripsimus cum R.P. H. van Cranenburgh (ed. infra not., p. 78), cumque codicibus plerumque Dioniszi (bis Dyonisiz, passim Diony511) praebentibus. (2) Scilicet : — Libellus de cyclo z1agno Paschae (una cum Epistula dedicatoria ad Petronium episcoun) s E "Argumenta pascbalia ; — Epistula ad Bonifatium prizicerium et Bonum secundicerium, de ratione Paschae. (3) Vtile iamiamque inspicere uelis elucubrationes, quas dederunt MAASSEN, Fredeticus, Gescbzcbte der Quellen und der Literatur des. canonischen Rechts. im Abendlande bis zum Ausgang des Mittelalters, Y(Graz, 1870 ;19567), n9 560 sqq., p. 420 sqq.; Murzn, Chatles, L/'guvre canonique de Denys Je Petit, d'aprós les travanx du R.P. W'lbel Peitz, $.]. ["Sacris Erudiri?, XIV] (Steenbrugge, 1963), p. 236-250; MaánrzR, M., Denys Je,Petit, traducteur. de la Vie de Saint Pacbóme, apud vam CRANENBURGH, H., La Vie latine de Saint Pacbóme, traduite du grec par-Denys le Petit [*Subsidia Hagiographica", n9 46] (Bruxelles, 1969), Introduction, rr, p. 28-48.

30

PROLEGOMENA

8. Praejatio (seu ad Gaudentium abbatem epistula dedicatoria) in translatione latina RELATIONIS DE INVENTIONE CAPITIS BEATI IoANNIS BAPrTISTAE archimandritae Marcelli ;

9. Praefatio (seu ad Pastorem abbatem epistula dedicatoria) in translatione latina PAENITENTIAE SANCTAE THAISIS cuiusdam anonymi; 10. Praefatio (seu ad Dominam uenerandam *? epistula dedicatoria) in translatione latina VITAE sANCTI PACHOMII anonymi cuiusdam. Haec omnia primo nunc in una congerie denuo edimus ad fidem codicum et editionum praestantiorum, sicuti singula monita lectorem certiorem faciunt. * *ock

Adicimus etiam :

Exempla sanctorum. bairum, quamuis dubium sit utrum Dionisius hoc florilegium qwod. *unwm quemlibet" licet *ex beata irinitate' dicere ipse collegisset (9.

(4) Quam filiam esse Symmachi senatoris opinatur Mànurzn, M., ar/. cif., p. 3840. (5) C£. Dekkzns, Eligius, C/auis Patrum Latinorum (Steenbrugge, 19612), n? 654, P. 152 ; SCHWARTZ, Eduardus, 74c/a Conciliorum Oecuntenicorum, IV, r1 (Argentorati 1914), p. XVI-XVII. ;

1 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN LIBRI GREGORII NYSSENI DE CONDITIONE HOMINIS TRANSLATIONE LATINA AD EVGIPIVM PRESBYTERVM

MONITVM Codices (0) :

KoBENHAVN,

K

3:

[C]

;.

5

Je

Kongelige Biblioteh,

GLkglS:20.fol MowrE

s. xr. f. 47Y-48.

CassiNo, Biblioteca dell' Abbazia,

232 l. S, X1. D.29-30. Panis, Bibliothàque Nationale,

Eats2134-

S«VIHSDX.

f. L10Y-TI7Y.

Editiones : Mabillon : MABILLON,

Io., Vetera Analecta siue Colletio ueterum aliquot

operum et opusculorum omnis generis ..., Noua editio (Parisiis, 1723), p. 59 (*ex ueterrimo codice Corbeiensi, litteris langobardicis CISOPiDEONE Migne

|: MiGNE,

J.P., Patrologiae

Cursus

completus,

Series Latina,

LXVII, col. 3459-346P.

, (1) Quos ipsi contulimus in plagulis lumine depictis (exclusiue cod. C, quem

inspiciendi oportunitas data non fuit).

1

PRAEFATIO ' DIONISI EXIGVI AD

EVGIPIVM

PRESBYTERVM

DOMINO SANCTO, ET A ME PLVRIMVM VENERANDO, EvGiPIO PRESBYTERO, DIONISIVS EXIGVVS.

SACRO

(1.) Sancto uenerationis tuae studio pro meis uiribus obsecutus, beati Gregorii Nysseni episcopi de conditione hominis 5; librum ex graeca locutione conuerti — triginta et uno ab eodem capitulis explicatum — ; in quo opere quantum sim difficultatis expertus, ex ipsa lectione probabitur. In plurimis enim iuxta philosophorum sententias immoratus, opulentiam tantam suae eruditionis expressit, ut paene 1o nihil omiserit eorum, quae ab illis doctis et otiosis ingeniis in hac parte per inextricabiles digesta sunt quaestiones — quorum etiam nonnullas ineptias ita destruxit, ut illud propemodum nobis insinuaret apostoli, quo fideles instruit dicens : Videte ne quis uos decipiat ber philosophiam et inanem falla15 ciam, secundum íraditionem hominum, secundum elementa mun-

di, el non secundum Christum. Nam, sicut quaedam recta, quae deus illis reuelauit, sapienter approbat, ita praua eorum uel ipse dirigit, uel quatenus ab aliis uitentur ostendit — exceptis uidelicet paucis, in quibus, dum ualde persequitur uitia, pro20 tulit (ut fieri solet) etiam ipse uitiosa. (2. Igitur eloquentiam tanti doctoris aemulatus, enisus sum quidem disertitudinem eius sequi — licet assequi nimis impari facultate nequiuerim. Fidem tamen eius sententiarum pro mea mediocritate seruaui, sciens ueritate nihil esse prae25 Stantius. Et quia sunt (ut dixi) aliqua, quae possunt merito reprehendi, nullus lector in his meum putet obligatum esse consensum : quae officio translatoris explicui, non censoris iudicio comprobaui. (1.) 14/16 Col. 2, 8. T1. oz. P. K, DIONYSII EXIGVI EPISTOLA AD EVGIPIVM PRESBYTERVM IN VERSIONEM AB SE FACTAM LIBRI GREGORII NYSSENI DE CONDITIONE SEV OP(P)IFICIO HOMINIS Mabillon Migne. Inscr. 4 sancto] sco K, sanctissimo P Mabillon Migne presbitero K Dionysius Mabillon Migne.

sacri P (aj.z.)

2

(1.)4 niseni P K . episcopi] epi« (7 Zi. eras.) P 4/5 librum de conditione hominis — P Mabillon Migne b ex] e P Mabillon Migne xxx et uno K 6 capitibus P Mabillon Migne 10 quae] q*- (ex q:) P (al.zz.) 13 quo» (d eras.) K 14 phylosofià P 16 sicuti P Mabillon Migne d*dà recta q*(ex q:dà recta q:) P (a.zz.) 19/20 protullit P 20 ipsa P. (2.) 23 sententiarum eius — P Mabillon Migne Mabillon Migne.

28 quae] q.: (— que) P, quia

34

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 1

so.

(3.) Quapropter humili deuotionis obsequio precor, ut sanctitas tua promissionis meae solutionem gratissima mente percipiat, et, in quibuscumque minus eleganter uideor elocutus, ueniam clementer accommodet : quia necessitate temporis a doctissimorum uirorum collatione distractus, non quo debui 55 librum splendore digessi — qui, ut pluribus probatur abundare uirtutibus, ita quibusdam (ut saepe retuli) maculis uidetur aspersus. Oret ergo pro me tua dignatio, ut, tantis pressus angustiis, saltem spiritalium gaudeam latitudine studiorum ; nec adeo 4o praesentibus umquam maeroribus illiciant, ut nos a proposito futurae delectationis abducant — maximum namque solacium in hac miseria capimus, si de uentura gloria continuata meditatione tractemus. Quamuis enim quis amore caelestium aegre ferat huius peregrinationis incommoda, et cum propheta do4; lenter exclamet : Heu me, quod incolatus meus brolongatus est ! habitaui cum. habitantibus Cedar, multum incola fuit anima "ea, et cum beato apostolo confidenter asserat : Cwfjio dissolui et esse cum Christo : tamen a patria non procul exsulare creditur, si semper patriam desiderio consequatur. (3.) 45/44 Ps. 119, *5-6.

47/48 Phil. 1, *25.

(3.) 36/37 cf. Cic., Pro Planc., xit, 30 (maculis aspergere).

(3.) 38 plurimis P Mabillon Migne 36 re tulit P 39 studiorum l. gaudeam -- P Mabillon Migne latitudiné P 40 illiciant] liceat P Mabi/lon Migne 41 obducant P 46 est] exp. P 48 exólate P (a].zz.). Expl. exerrcrr PRAEFATIO P Mabillon, om. K Migne.

2

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN CANONVM GRAECORVM TRANSLATIONE PRIMA AD STEPHANVM EPISCOPVM (IN DVABVS RECENSIONIBVS)

MONITVM Praefatio Dionisii Exigui interpretis in Canonum Graecorum. (uulgo Codicis Canonwm Ecclesiasticorum) translatione latina prima, in duabus exstat recensionibus. Ex eo opinatur Dionisium ipsum duplicem recensionem fecisse illius translationis latinae canonum ecclesiasticorum ? ; de qua translatione Cassiodorus : **Qui petitus"', dicit, **a Stephano Salonitano, ex graecis exemplaribus canones ecclesiasticos ... composuit'' (2, et ipse Dionisius: *Sanctorum pontificum regulas", inquit, quas ad uerbum digerere uestra beatitudo de graeco me compellit eloquio, iam dudum paruitatis meae nonnullo studio absolutas esse cognosco : ... ... hos in illa prima

digessi translatione"

(9),

*

** Recensio A

Codices (9 ; Kórw, DombibliotheRh,

T6

: — 212 (Darmst.2326). A. 590-604. f. 1 (praebet etiam, f. 169, manu saeculi vir-vin, recensionem alteram inde a u. inuiolabilis [lin. 32]).

S.

Panis, Bibliothéóque Nationale, : . Lat.r451. A. 800-816 (Saint-Maur-des-Fossés).

A

:

M

XN

La2t.3846. SX (Saint-Amand-en-Pevéle). VATICANO,

CrrTÀ

DpzL, Bibliotheca Apostolica

Vaticana,

Dalatdats77 EIC SDEL EV (Sankt-Martin, Mainz).

Editio : Maassen : MAASSEN, Fredericus, Geschichte dev Quellen wnd dev Literatur des canomischen Rechts àm Abendlande bis zum Aus-

gang des Miltelalters, Y (Graz, 1870 ; 1956?), Beilage x1x A.,

p. 960-961

(ex codicibus:

z[— K],2[— S],

3[— A], 4 [— M).

(1) C£. MAASSEN, Fredericus, Gescbichze der Quellen und der Literatur des canonischen Rechts ipm JAbendlande bis zum Ausgang des Mittelalters, Y(Graz, 1870 ; 19567), n? 569573. P- 427-431 ; Minuzn, M., Denys le Petit, traducteur de la Vie de Saint Pachóme, apud vaN CRANENBURGH, H., La Vie latine de Saint Pachóme [^Subsidia Hagiographica", n? 46] (Bruxelles, 1969), Introduction, rr, iv, pr33. Nis e id Institutiones, Y, xxix [PL 70, col. 1137? ; ed. Mxwons, p. 62, 26 - 63, 2]. (3) Droxisivs exiGvvs, Praefatio 4, 1.4 [infra, pos125/s:22](4) Quorum lectiones afferimus ex editione Maassen.

MONITVM

:

i.

37

i

Recensio B

Codices (9) : BnzsctiA, Biblioteca Civica Queviniana, ERIT Sx

B

2

F

:

R

ow

N

Novana, Biblioteca Capitolare del Duomo, :EOXCNUX 166) ST XXE.

X

SES

Md

120

La3t.3939485. Ix.

7

|:

La3t5848. SJ xrm.. f. T.

V

m

MUwcuzN, Bayerische Staatsbibliotheh, Clm 6288. s. xi-Xi1 (Freising, 88). Glmr4009- SS 1X2 n9 v (Sankt-Emmeram, Regensburg, A.vrrt).

Panis, Bibliothóque Nationale, DLat'5309 Sox e.

VERCELLI, Biblioteca Capitolare, CTI SX.

Editiones : Migne

: MiGNE, J.P., Patrologiae Cursus completus, Series Latina, LXVII, col. 1399-1428 (ex editione Christophori JusrEL : e codice Bodleian. 3050 SEXT

ME).

Maassen : MAASSEN, Fredericus, Geschichte dev Quellen und dev Litevatuv des canonischen Rechts 4m Abendlande bis zum Aus-

gang des Mittelalters, I (Graz, 1870; 19567), Beilage xix DB., p. 961-962

(exicodicibusi-e

5l Amelli/—

[ss e

2a ES

ESSE

Mx

YL6[(- N,7[-9 F.8[- Z].

: AMELLI, A., Spicilegiwm Casinense, I (Monte Cassino, 1888),

P. 197-198. (ex codice N).

(5) Quorum lectiones afferimus ex editione Maasser.

AES 2

-

""£

-

*

H

B

Mete cs E

E

mo

ve c4

s

Pet

1

r

/

P

uL

$

,

:

:

/Lo

N

e"

;

:

|

s

3

,

jT Ts

YA " E "i

aceti"

deum

-

e us

kn. nmanunc

aset].

1e usc

;

-

,

tT» E

*

Ko

E.

! E

ZEN

obexs.

€T.

2$]

un

ues

nx 2 Modem, iháéhr

"

E

2

TT

"A

RM

E. tsi el t 2

EM

A

tested et A

sin

*

[ ]

Y

|

3uftdftgufon be m

—«sinibotl ndlbco AC

e-

EE

3 7X

Polo

ia

- E

m

ru

ku

-

ut.

üt

iniaMm e 1

Er E X

; oq

*ws "T,

auo)

ug?

E^

-

ua

i

"

-

(es

Ps ie

dh

*

à

d CTUM

Byj b»

zd

-

m

d !

R)(Hor,Caatemt |

mte et4» M der La MASSC HAT : Vua 4e Cer à

'

malam? , ^ —

Que

cw

0

n

demo

x

d

doc

-—— n

"1^

La!

nl dier 1ádos e

Lowe, (820

ade

- v dr

-

iocns

CAUYS,

M

d

alb d

in

€

IP.

4 1 b nS

T7 cmn

P»

TAL

[

dr

ahnusg ——

WP

n

à xe

FIITR

Kar

"ec Vela, liliusRS ten '

;

Ed

- H

T es. tou reat S MER E

JE

IL.

E

D- Nl tí

to

i vi

e

etis

El salbao -

£e]

tem

3^ dont.EMERAAM, 1 —

"

DLSE

ey

an

PENES

! nibist

"

M'shscunys,

óJ8951 ,omess -etooN) 1 an

P

enfc)uonmó tab AA

eyes Lin ! ictu: LE PX TRA :

^

pisoIe AIAX

sy sbeesibereib mee ghe

osct

-

ue A" *

g.

:

e

*

EA

et rein ktp

Fav

e

DECRE

oue

zd

c

I

T

7 Med "weite:Al t4

E

lusor

dea

"a

Rd

m 1

ansa

LIETCIS

tA,

:

en

1

mutholditt ARR

TTE

ie

!

»

2

2ténai))

an Ayo

]

"1.

vi» —! -4-

Ax à (M XXX

dE

B

m

a

E

YAn

^

"

?*uy "wur ea: mi - 4

fnr

D»

urnilt

E

.

mà ,

ws

,

:

wt fis " 1 mw "ih u ier rd

"

"

d

»

d

"

:

E

-—

^ 1 pee niv

Merc

'

bes

Cif —

TI

«paletin Y wai Dmm

Í

T"

nete

P

t

Cx

«s

do

es,

iine

4. --Moret eJ

y. Oh

iade

E

ME aec "Duy. ] n

"

2

»

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD STEPHANVM EPISCOPVM (Recensio A )

DOMINO STEPHANO EPISCOPO, Dronisivs.

(Recensio B )

VENERANDO MIHI B PETRONIO B EPISCOPO, B DioNISIVS B EXIGVVS B IN DOMINO B SALVTEM.

(1. Quamuis

carissimus

frater noster

BLaurentius,

IO

PATRI B STEPHANO B EPISCOPO, B DIONISIVS B EXIGVVS BIN DOMINO B SALVTEM. 5 Laurentius,

assidua et familiari cohortatione,

paruitatem

nostram

re-

gulas ecclesiasticas de graeco transferre perpulerit, B pepulerit, B pepulerit, imperitia, B imperitia, B confusione, credo, priscae translationis offensus, nihilominus tamen inges15

20

tum laborem tuae beatitudinis consideratione suscepi, cui Christus omnipotens deus, solita populis pietate prospiciens, summi sacerdotii contulit dignitatem, ut, inter plurima uirtutis ornamenta quibus ecclesiam domini morum sanctitate condecoras, etiam sacratissima iura, pontificalibus per dei gratiam digesta conuentibus, intemerata conseruans

(Recensio 7A)

GU Kid BIESM,

Tit. om. a. B Maassen.

(Recensio B)

ESSERE 9 BAN

Tif. om. y 8 Maassen, PRAEFATIO

Inser. 2 Stephano] Petronio so/us B (cf. Dionisii praefationem Libelli de cyclo magno Paschae, PL, 67, col 19^) 3 episcopo] oz. K 4 Dionius .$, Dionysius ce£. codd., Maassen 5/6 exiguus ... Salutem] ozz. a.

UEM

(1.) 8 Quamuis] Quum .$ nostet] uester K 9 Laurentius] oz. a 10 assidua et familiari] assiduae famulari .$ cohottationi .$, collocutione 24 12 perpulerit a, pepulerit B Maassen

(1.) 8/29 Quamuis ... exemplo] "sieut recens. 4A" annotat Maassen

14/18 ingestam 5 ^ 15 considerationis $ 17 ut] et 5 18 ecclesiae .$

LEMEPATD

Ju

Inscr. 4 Dionysius codd., edd.

40

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 2,

perfecto regimine clerum plebemque modereris, nullatenus nostri saeculi more contentus — quo pronius desideramus recta nosse quam facere — : sed diuino jutus

B iunctus

B jutus

2; auxilio, quae fieri praecipis, ante perficiens, B perficias,ut — 8 perficiens, ut efficacissimo fidelibus prosis exemplo. (2. Magna est siquidem iubentis auctoritas, mitus iussa complentis, quatenus, 3o Inconuulsa

B inconuulsa

eadem

pri-

B

ecclesiastici

^ ordinis — disciplina 8 inuiolabilis seruata, ad capessenP5 permanens, ad capessendam perennem beatitudinem, | 5 dum perenne praemium 55 B Christianis omnibus praeBstet

et praeuiis sancti

Bet praeuis B cuncti

4o illustrentur officiis,

spiritalibus populi tentur augmentis.

accessum,

per

— Bet B sancti praesules B

et

Bmuniantur

locuple-

paternis

regulis,

et

B oboedientes 5 populi spiritalibus B antur exemplis.

imbu-

B

45

quem

(3. In principio itaque

B Canones qui dicuntur B Apostolorum, de graeco Btranstuhrmus — quibus Bquia plurimi consensum 8 non praebuere facilem, hoc Bipsum uestram noluimus B ignorare sanctitatem ; B quamuis postea quaedam

jo

21 moderatis K 74, modetatis .$ 22 quo] quod $ 24 iutus] 7/a 74, adiutus

K

.Maassem,

iusto

S, iunctus

24 iutus] iunctus Mzgnre (cf. B)

f

26 perficias 8B — ut]o»m.a 2? ptosis] possis 5. (2.) 28 est] o». K siquidem] si quem K iubentis] uiuentes K 4, uiuens 29 conplentes K

3? praeuiis] praemiis .$, breui 74 38 sancti] resZ//ui, sanctis a, cuncti B Maassen 40 inlustretur K $ — 42 populis K 5 42/43 locupletetur K .$.

26 perficias Migne (cf. B). (2.) 28/43 Magna ... exemplis] ozz. IN . 28/29 primitus] ad. et V/ F 29 quatenus] aZ. inconuulsa Migne (cf. B) 81 ecclesiasticis R disciplina] aZ. et Y 33/34 ad capessendum] id percipiendum R 85/36 praestat Migre Migne

37 et] oz.

40 tegulis] exemplis R 40/43 et ... exemplis] oz. V. (3.) 49 facile V/ F 50 nolumus

F.

AD STEPHANVM EPISCOPVM

55

í

4I

Bconstituta pontificum ex Bipsis Canonibus assumpta Besse uideantur.

B

(&) Deinde regulas Ni-

B caenae synodi ; et deinceps B omnium conciliorum —- siB ue quae ante eam, siue quae 6o

B postmodum facta sunt —,

B usque ad synodum centum B quinquaginta pontificum, B qui apud Constantinopolim Bconuenerunt,

65

79

sub

ordine

B numerorum —-id est a priBmo capitulo usque ad B centesimum sexagesimum B quintum, sicut habetur in B graeca auctoritate — digesB simus. Tunc, sancti Chalce-

B donensis concili decreta B subdentes, in his graecoBrum canonum finem esse 8 declaramus.

75

B

(5. Ne quid praeterea

Bnotitiae uestrae credamur Buelle

subtrahere,

statuta

B quoque Serdicensis conciB]li, atque Africani — quae 8o

Blatine

sunt

edita

——,

suis

B à, nobis numeris cernuntur B esse distincta. B (6. Vniuersarum uero 85

B definitionum titulos Ypost — hanc 6 y praefationem à vstrictius or- à suis conY dinantes,

9o

yea, quae Y singulis

$ gruis locis

in à 8 singulis

(4) 86 regulam INN ^ 59 ante 60 postmodum] 66 capitulo] capite 70 Tunc] Dum Y,

eam] antea R post eam Y R B X Migne 'Tum Migne.

(5.) *8 praeterea] praetereat quod

v6 uestrae] nostrae Z — ctedamus B X, credat Migne 78 Serdicensis] 77a 74zze//i, Satdicensis y 9 Migne Maassen.

42

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 2 y sparsim sunt y promulgata

D)

y conciliis,

8 statutis

» sub uno y aspectu

95

à

lo-

y cauimus, y ut

IOO

105

(3.) Incolumen beatitudinem

y y y y » ad inquisitiY» onem cuiusy que rei, » compendium y aliquodattuvylisse uideay mur. y

iro uestram,

pro nobis, custodiat.

L7

8 prae6 fiximus, 8 ut

8 quisquis, 8 quod $8 desideran8 ter

$ L)

à D)

8 facile 6 inueniat. L) [)

Bet

orantem

gratia

— diuina

inquirit,

D)

8.

(v) Ora

$ pro

nobis,

8

8 uenerabilis IIj

4 Rx Mdb SMS

8 pater.

(6.) 91 sparsim] passim R 102 ad] oz. F 107/ 108 uideamus X Y.

(3.) 111 et orantem] ozz. a (exc. 5) 112 nobis] uobis orationibus .$.

Expl. exeLrcrr PROLOGVS sen.

a B Maas-

Expl. om. Migne, EXPLICIT PRAEFATIO y 8 Maassen, EXPLICIT PRAEFATIO I ZÁAzzelli.

E PRAEFATIO DIONISII EXIGVI IN COLLECTIONE DECRETORVM PONTIFICVM ROMANORVM AD IVLIANVM PRESBYTERVM

MONITVM Codex 9 : Panrzs, Bibliothéque Nationale,

JS

:

Lat.3837. S. IX.

Editiones :

Migne

: MiGNE, J.P., Patrologiae Cursus completus, Series -Latina, LXVII, col. 2314-232C (ex editione Christophori JusTEL).

Florent

|: FLORENT, Fr., Opera Iuvidica, ed. ... SToERCHEN (Nürnberg,

1756), P- 49 sq.

(ex ignoti codicis apographo a Iacobo SrRMOND dato).

Thiel

: TurEL, Andreas, Epistolae Romanorum Pontificum genuinae et quae ad eos scriptae sumt .., I (Brunsbergae, 1868),

*S. Gelasii papae Epistolae et decreta'', p. 286-287 (**Vita",

oce

$ 4-5)

(ex codicibus : Parisino 3837 [uerisimiliter], et Vaticano 5845 [quo usus est HorsrE, Luc, Collectio Romana, bipavtita, Y, p. 268 sq.]).

Maassen : MAASSEN, Fredericus, Geschichte der Quellen wnd der Litevatuv des canonischen Rechis im Abendlande bis zum Aus-

gang des Mittelalters, Y (Graz, 1870 ; 1956?), Beilage xix

C., p. 963-964

(ex codice : 1 [— P]; et editionibus : 2 [— Florent], 3 [- Tel).

(1) Cuius lectiones afferimus ex editione Maasser.

2

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD IVLIANVM PRESBYTERVM DoMINO VENERABILI EXIGVVS.

MIHI ÍVLIANO PRESBYTERO, DIONISIVS J

(1. Sanctitatis tuae sedulis excitatus officiis, quibus nihil prorsus eorum, quae ad ecclesiasticam disciplinam pertinent, ; omittit inquirere, praeteritorum sedis apostolicae praesulum Constituta, qua ualui cura diligentiaque collegi, et, in quendam redigens ordinem, titulis distinxi compositis : ita dum-

taxat, ut, singulorum pontificum quotquot a (me? praecepta reperta sunt, sub una numerorum

10 nesque

serie

terminarem,

titulos huic praefationi subnecterem

—

om-

eo modo,

quo dudum, de graeco sermone patrum transferens Canones,

ordinaram, quod uobis nimium placuisse cognoueram. (2.) Quia uero sincerissimo affectu deum diligitis, et idcirco famulos eius laudanda sollicitudine continetis — quis enim 15 peregrinantium seruiens Christo, uestro non fouetur hospitio ? —,iustum credidi uobis in hac parte famulari, quatenus industriam, quam caelesti impenditis operi, et praesens imitetur aetas et posteritas admiretur. Nam, prae uirtutis amore, cuncta, quae sunt utilia saluti, desideratis agnoscere, licet omnem

2o uenerandae legis obseruantiam moribus impleatis. (8.) Quantique sit apud deum meriti beatus papa Gelasius, nos, qui eum praesentia corporali non uidimus, per uos, alumnos eius, facilius aestimamus : cuius eruditione formati, gradum presbyterii sancta conuersatione decoratis, ut in uestro-

2; rum morum perspicuo munere eius quodammodo uideantur opera praelucere; qui, sic(ut? uestra et aliorum relatione T3. oz. P. Florent Tbiel Maassen, DxoNxs11 EXIGVI PRAEFATIO Migne.

Inscr. 1 presbytero] a4Z. tituli sanctae Anastasiae Migze Floren? Maassen nysius Migne Thiel.

Dio-

(1.)3 tuae sedulis] uestrae piis Migme Florent excitatus] prouocatus Tie] officiis] studiis Migze —— 8 me] oz. P 12 quod ... cognoueram] oz. Tiej. (2.) 13 Quia] Qui Migre 16/17 industriam] ad7. uestram Migsze Thiel] — 19 caelesti i. operi] zz P T'biel», caelestibus i. regulis Migse Foren? Thiel Maassen impenditis] inpeditus P 18 admiretur] commiretur (e? in zarg. comitetur) Florent amotem P 19 saluti] ozz. Migne Florent omnem] omnes Migne 20 uenerandae legis] uenerandi iuris Mire Florent.

(3.)21 beatus] oz. Tbie| ^ Gelasius] ad. et Migne Floren? ^ 924 presbyteri Migne Flore? ^ 25/26 quodammodo uideantur opera] uideatur quodammodo actio Migre, quodammodo uideatur actio F/oreu? — 26 perlucere Flores? —— qui] quem AMigse Florent sic P, sicuti Migse Florent et aliorum] oz. Migne Florent

46

DIONISII

EXIGVI PRAEFATIO 3,

comperimus, in tantum bonae uoluntatis exstitit, ut, annuente

domino, principatum in ecclesia pro multorum salute suscipiens, eum seruiendo, potius quam dominando, sustoll(er»et, 3o uitaeque castimoniam doctrinae meritis ampliaret.

(&.) Denique omnis actio (eius», aut oratio fuisse memoratur aut lectio. Interdum quoque scribendi curam sumebat, prout causa uel ratio postulasset. Seruorumque dei maxime consortiis atque societate gaudebat, quorum spiritali collatione 35 flammatus, tanto diuini amoris studio, tanta dei meditatione

fruebatur, ut huic etiam illud, quod psalmista cecinit, aptaretur : Beatus homo quem tu erudieris, domine, et de lege tua docueris eum. (5.) Vt mitiges ei a diebus malis. Huius enim saeculi malos 4o dies ita, domino mitigante atque gubernante, transegit, et uniuersa uitae pericula sic mira prudentia et longanimitate sustinuit : ut deliciis ieiunia praeponeret, et superbiam humilitate calcaret ; tantaque misericordia animi ac largitate claresceret : ut, omnes fere pauperes ditans, inops ipse moreretur 4; — profecto beatus (h»ac inopia, per quam diuinis semper laudibus inhaerebat, sicut propheta dicit ad dominum : Pauper et inops laudabunt nomen tuum. (6.) Fuit quippe ingenio Iuculentus, uita praecipuus, auctoritate reuerendus ; et ideo, tot uirtutum decoratus insignibus,

5o ad praecelsi culmen officii non accessit indignus, honorem summae dignitatis grauissimum pondus existimans, paruamque

(4.) 32/38 Ps. 95, 12.

(5.) 39 Ps. 95, 15.

24 conperiamus P

jg

46/47 Ps. 75, 21.

exstitit] exstitisse gratulamur Migne Floren:

29 sustollet

(4.) 831 omnis actio] omne opus Migne Florenz eius] ozz. P 33 postulasset] poposcisset Migne Florent 33/34 maxime consortiis] maximi consortio Migge 34 spiritali] saeculi P collatione] consolatione F/orenz 35 flammatus] oz. Migne dei] 7a P Tbe», uetbi dei Migne Florent Thiel Maassen 36 fruebatur] fouebatur Migne.

(4.) 39 ei] eum Migne 40 et] ut Migne Florent 41 uniuersa uitae pericula Sic] uniuersas tentationes Migne Floren: 42 sustinuit] sufferret Migre Floren: ut] oz. Migme Florent deliciis ieiunia] delicias ieiuniis Migme Floren? praeponetret| sperneret /Migme, sustineret Floren; et| oz. Migne Floren: 42/43 humilitatem P 43 tantaque] tanta Mizgre Floren? ac largitate] alacritate as Florent 44 ditans] satiati Mzgze, satians Foren? meteretur Migne 45 ac

P.

(6.) 48 quippe] enim uir Migne Floren? 49 decoratus] otnatus Migne 50 praecelsi] praecessi P, tam celsum Migne Florent culmen officii] officium Migne Florent accessisset Florenz 51 grauissimum pondus] graue nimis onus Migre existimans] aestimans F/orenz

AD IVLIANVM PRESBYTERVM

:

47

neglegentiam pontificis ingens animarut discrimen esse contestans

: idcirco

nullo

se desidiosissimo

tradidit

otio, nec

luxuriosis conuiuiis effusisque seruiuit, quibus rebus et anima5; rum morbi plures generantur et corporum. (v.) Hic itaque pastor, illius atque boni pastoris imitator exsistens, egregius praesul sedis apostolicae fuit, qui diuina praecepta fecit et docuit. Vnde eum magnum inter magnos esse confidimus, iuxta promissionem Christi domini dicentis : 6o Qui fecerit et docuerit, hic magnus uocabitur in regno caelorum. (7.) 60 Matth. 5, 19.

52/53 contestans] contextans P, contendens Mzgre 53 desidioso Mzgge Forent Thiel] ^ otio tradidit — Mggze Thi] ^ 54 luxutioso conuiuio effusoque Migne Forent seruiuit|] «dZ. ex Migne Thiel et] ozz. Thiel 55 plutes] ozz. Migne Florent Thiel generantur] nascantur Migne.

(7.) 86 pastor] pater F/orez? illius] summi Mzgne Foren? Thiel Maassen boni] ozz. Florent 5S magnos] Z/a P Thiel? Maassen, sanctos Migne Florent Thiel 60 hic] ozz. Migne magnus] maximus Migge Florent. Expl. ou. cod., edd.

s

FN

n) hf.tem jue oes AUN. f i won em P ee Sag; HECOUUNES IM Apr tetuniig

4m^vrmo

Pl

ATE

Ca

n

e. *

633

24i - Pts

^ ius

724

a

da iode ep

9

4MP q

esl.

26dA mant 4 €Tu AT

p

bL tutteME

2

ANM

LMox

4I

cM

pruna

»

;

z

SEM u Mc als. sa- e"

REOR, EUR

u

T

,

Ms

*

Tusc

pun.

MAL

7.2

LAUD v ecd

ue

»

uu

uiuit. c n- Mew

cadi...

"Y

]

dupli

«i

-—

s,

ap urCe

|^

a

PL

e

om

Am

t

nuts. xx

LOC

vieler:

bu

s

scianórtent

z oV DL

ze

e

a

iate n

eme

or petam.

otc Tat;

ü

PM

ae fo j-ads LP

TOM

m

in

did odui sa baia

pre

a

€ Pv EN.

L3

—

d LIO:

jue

PEN SL. d

Duos

TT

wit ]

C3 "Pr. Led

1!

m *

»

,

p

us

UE

[ LX

M

Bo

2 E

mtM A LS Ly -

Mte o

b

4

LI

4 A

eas

"

»

)

"

TN

,

D

Es h.c

"P

Uees

»

35

acm

dO

^

I

WP

We

betae. ME

E.

PPee

8

wee

54

! Ps

ame .

as us)

s

nou

fotum

FRE

Nd

&ésdip. Aide

ren (1

^

P4wwe

Poeni

B

^s

i")

idem

u *

c»

—-

€

ha

p

Mpe:

Ule

Af

^^ anf ME

epi

L

md

DEM

NM or

M

"u

4 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN CANONVM GRAECORVM TRANSLATIONE ALTERA (DEPERDITA)

AD HORMISDAM

PAPAM

MONITVM Codex Q9 : NovaRna, Biblioteca Capitolave del Duomo,

N

HEEXUXEXS (OG) ES CDM Editiones

Thiel

TITOE

:

: TurgL, Andreas, Epistolae Romanorum Pontificum génuimae et quae ad eos scriptae sunt ..., I (Brunsbergae, 1868), *S. Hormisdae papae Epistolae et decreta'', p. 986-987 (ex codice N).

Maassen : MAASSEN, Fredericus, Geschichte dev Quellen wnd der Litevaiuv des canonischen Rechis im Abendlande bis zum Ausgang des Mittelalters, I (Graz, 1870 ; 1956?), Beilage xix

D., p. 964-965

(ex codice N).

Amelli

|: AwELLL, A., Spicilegium Casinense, I (Monte Cassino, 1888),

p. 198

(ex codice N). PLS 4

.: Patrologiae Cursus completus, Series Latina. (accurante A. HAMMAN),

Supplementum

IV (Paris, 1967), col. 19-20

(ex editione Andreae Turzr).

(1) Cuius lectiones afferimus ex editione Maassert.

4 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD HORMISDAM PAPAM DoMINO GVVS.

5

1o

15

20

BEATISSIMO

PAPAE ij

HoRMISDAE,

DIONISIVS

EXI-

(1.) Sanctorum pontificum regulas, quas ad uerbum digerere uestra beatitudo de graeco me compellit eloquio, iam dudum paruitatis meae nonnullo studio absolutas esse cognosco. (2.) Sed quorundam supercilium — qui se graecorum canonum peritissimos esse lactitant, quique sciscitati de quolibet ecclesiastico constituto respondere se uelut ex occulto uidentur oraculo — ueneratio uestra non sustinens, imperare dignata est potestate qua supra ceteros excelli(t? antistites, ut qua possum diligentia nitar a graecis latina minime discrepare atque in unaquaque pagina aequo diuisa tramite utraque e regione subnectam, propter eos maxime, qui temeritate quadam Nicaenos canones credunt se posse uiolare et pro eis alia quaedam constituta supponere. (3.) Ouapropter apostolatus uestri iussis obtemperans, omnem ueritatem graecorum canonum prout qui fideliter interpretatus explicui, incipiens a Nicaenis definitis, et in C(h»alcedonensibus desinens. (4) Canones autem qui dicuntur Apostolorum, et Serdicensis concilii, atque Africanae prouinciae, quos non admisit uni-

uersitas, ego quoque in hoc opere praetermisi — quia (ut superius memini) et hos in illa prima digessi translatione, ut et uestra paternitas auctoritate(m», qua tenentur ecclesiae 25 orientales, quaesiuit agnoscere. Ti. xNCIPIT PRAEFATIO II IN ZÁzze//, EPISTOLA 148 DIONYSII EXIGVI AD HORMISDAM PAPAM T /zel, ozz. Maassen.

Inscr. 4 Dionysius IN edd. (2.) 10 excelli IN

qua] quo AN.

(3.) 17/18 interpretatus] ozz. Tbe Calchedonensibus Tg.

18/19 Calcedonensibus IN Maassen zAzzellz,

(4.) 20/21 Sardicensis Te 21 quas IN 23 et] resz. Pitra (Iuris Eccl. graec. Hist. e£ Monum. [Romae, 1864], I, p. x4), ut IN, cett. edd. digessit JN 24 ut et] et ut — Thiel, (ozz. et) ut Pzra (ed.cit.) auctotitatem] res///uz, auctoritate IN

edd. Expl. exeL1ciT PRAEFATIO IN Maassen zAgzelli, om. Thiel.

TI "v-

|"OUANe "n

" ws

»

itr»

ve

T

Wo

«à! Uns

[o

i E . [5 irtHygait)

JC Y

9

P

E

suada

emm) .v «o

Qm ues,

;

9f DN

TAI

tod att

i2

41

44s

PLayuam^soA | vd - PerB TE

Jio $

j iui 1

3

4 *

End

5 PRAEFATIO DIONISII

EXIGVI INTERPRETIS IN SANCTI CYRILLI ALEXANDRINI EPISCOPI DVARVM EPISTVLARVM AD SVCCESSVM EPISCOPVM TRANSLATIONE LATINA

AD IOANNEM

ET LEONTIVM

MONITVM Codices 9? : Panis, Bibliothéque de l'Avsenal,

A

8 — eun

A

:

udin

VATICANO,

Editiones

CirTA

DEL,

Bibliotheca

Apostolica

Vaticana,

Palat.lat.234 (Collectio Palatina"). s. 1x. :

Sichardus : SicHARDvs, Ioannes, Amtidotum contra diuevsas ommiwum. fere saeculorum haereses (Basileae, 1528), n? 21, fo 170V (3), Schwartz 8

:

PLS 4

: ScHWARTZ, Eduardus, Acía Conciliorum Oecumenicorum, IV, i1 (Argentorati, 1914), p. xr-Xi (ex codice A et editione Ioannis SICHARDVS) ;

I, v-2 (Berolini et Lipsiae, 1924-26), **Collectio Sichardiana"', n? 7, p. 294-295 (ex codice .P et editione Ioannis SicHaAnpvs). : Patrologiae Cursus completus, Sevies Latina. Supplementum (accurante A. HAMMAN), IV (Paris, 1967), col. 20-21 (ex editione Eduardi ScHwanrz?).

(1) Quorum lectiones afferimus ex editionibus .5)chwartz. (2) C£. LEHMANN, Paul, Jobannes Sichardus und die von ibm benutzten Bibliotheken und Handschriften [Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des Mittelalters", IV-1] (München, 1912), II. Iohannes Sichardus als Handschtiftenfotscher, 1. Die philologischen Veróffentlichungen, xv. zAnidouzz contra diuersas omnium fere seculorum baereses, p. 57-60.

5 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD IOANNEM ET LEONTIVM DoMINIS VENERABILIBVS ET CARISSIMIS FRATRIBVS ÍOANNI ATOVE LEoNTIO, DIONISIVS EXIGVVS. (1. Nouum forsitan uideatur ignaris, si Scythia, (quae? frigoribus simul et barbaris probatur esse terribilis, uiros ; semper eduxerit calore feruentes et morum placiditate mirabiles ; nobis hoc ita esse non solum natiua quadam notitia uerum etiam experientia magistra compertum est, quos ibidem per dei gratiam constat exposita terrena congregatione sacramento renatos esse baptismatis, qui beatissimorum quoque 10 patrum, quibus illa regio spiritali quodammodo fertilitate gloriatur, caelestem conuersationem in carne fragili meruimus intueri. (2.) Ouorum fides, operis conexatione resplendens, credebat omnibus uitae pariter et credulitatis exempla : hi, nullius pror15 sus mundanae sollicitudinis nexibus inuoluti, cum apostolo dicere poterant : Nosíra autem conuersatio 1n caelis est. — penes quos etiam catholicae fidei dogmata semper intemerata uiguere : nam etsi sermone fuerunt simplices, sed imperiti scientia non fuerunt. 20 Horum studia uestra sanctitas aemulata pro integritate fidei summis uiribus elaborat, inertiam quorundam uarietatemque despiciens, qui utilitatem praesentium rebus caelestibus anteponunt —quorum nos flexa fides et erga diuinum cultum foeda mobilitas ualde maestificat —, qui pro uoluptatibus principum 25 suas sententias plerumque commutant — quasi diuina religio

(2.) 16 Phil. 5, 20.

Tif. YNCIPIT PFACIO DYONISII XXIHI EPI D, ozz. JA Sebwariz, DYONISII EXIGVI EPISTVLA AD IOHANNEM

ET LEONTIVM

... Jcbardus.

Inscr. 1/2 Dominis ... exiguus] Dionysius exiguus Romanus Iohanni et Leontio charissimis fratribus Szcbardus 1 Iohanni P 24 Sebwartz 2 Dyonisius P A,

Dionysius Seb»wartz

exiguus] epus P, eps 24.

(1.) 3 quae] suppl. Sichardus Schwartz, om. P A religio P ;4.

6 quedam P 74

10 regio]

(2.) 13 connexacione P 74, co(n)nexione Szcbardus Schwartz credebat] 7/a P 4A, praebebat Scbardus Schwartz 14 exemplo P 74 nullius] //a P 74, nullis Szebardus Schwartz 21 elaborat] Z/a P A, laborat SZcbardus Sebwartz 23 fluxa Szcbardus

56

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 5

humanis umquam possit altercationibus immutari, cum dominicae promissionis ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas. (3. Quapropter de uniuersali ecclesiae firmitate securus 3o paruique pendens audaciam aut furorem Nestorianae perfidiae, quae non solum conatibus manifestis uerum etiam clandestinis semper insidiis stabilitatem catholicae ueritatis oppugnare molitur, pro facultate, quam diuina gratia suggerit, armis eius feralibus salutare nitor munimen opponere. 5; Et ideo beatissimi Cyrilli Alexandrinae urbis episcopi duas epistulas ad Successum directas Isauriae Diocaesariensis antistitem, uobis potissimum commonentibus, de graeca nuper locutione transfudi. Et quoniam singulari studio praefati doctoris nosse deside4o ratis opuscula, tribuente Christo deo nostro, quaecumque ex his potuero, transferre curabo, hanc a uobis specialiter uicissitudinem poscens : ut mihi precum uestrarum subsidia, sedulae mentis intentione, praestetis. 26 nunquam Schardus. (3.) 38 epi P 24, archiepiscopi JZcbardus Expl. om. codd., edd.

^ 42 subsidio P 4.

6 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN EPISTVLAE SYNODJICAE SANCTI CYRILLI ALEXANDRINI EPISCOPI CONTRA NESTORIVM TRANSLATIONE LATINA AD PETRVM EPISCOPVM

MONITVM Codex 9 I

:

OxroRp, Bodleian Library, eMus.1io2. S. VI ex. - VII.

Editiones :

Migne

: MiGNE, J.P., Patrologiae Cursus completus, Series Latina, LXVII, col. 9P-125.

Schwaviz

: ScHwARTZ,

Eduardus,

Acta Conciliorum

Oecumenicorum,

I, v-2 (Berolini et Lipsiae, 1924-26), *Cyrilli Epistula synodica translata a Dionysio exiguo'', p. 235-236

(ex codice 7).

(1) Cuius lectiones afferimus ex editione SJebzarzz.

6 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD PETRVM EPISCOPVM DoMINO BEATISSIMO PATRI EXIGVVS IN DOMINO SALVTEM.

ro

15

20

25

PETRO

EPIsCOPO,

DiIoNIisIVS

(1. Beneficiorum uestrorum memor, uenerabilis pater et antistitum Christi decus egregium, semperque ante oculos mentis apponens sancta nutrimentorum uestrorum studia paruulo mihi depensa — quae nulla spatia locorum poterunt oblitterare uel temporum —-, quaero uicem referre gratiae, quam me scio reperire non posse. Sed quia plerumque perficitur uoto quod deesse uidetur Officio, desiderium quod erga uestram paternitatem iugiter gero, quo possum studio pandere non desisto. Atque ideo uobis epistulam synodicam sancti Cyrilli Alexandrini pontificis, Nestorio quondam Constantinopolitanae urbis episcopo destinatam — cui duodecim sunt annexa capitula, blasphemia eiusdem Nestorii sub anathematis obsecratione damnantia —, quam nuper de graeco in latinum eloquiu(m)» transtuli, per ueneratorem uestrum fratrem Sanctulum destinaui, oportunum prorsus hoc tempore existimans, quo tanti doctoris apostolica fide(s» — Graecis iam dudum bene comperta, sed ignorata Latinis hactenus — innotescat, ut Nestoriana labes euidenter agnoscatur ab hominibus et pro sua malignitate merito respuatur, quae, sub praetextu fidei, perfidiam insinuare non desinit, et, furore iudaico pariter et errore, tranquillitatem catholicae ecclesiae toto terrarum orbe diffusae turbare contendit. Et, licet optime nouerim quod praecepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant, suaque defendere consilia

(1.) 6/? cf. Cazs., De bell. ciu., IIT, rxr, fin. (Zezzporibus rerum et spatiis locorum). 9/10 cf. EvsEB. *GArric., Hom. x1, 4 ; xir, 5 [CC 101A, p. 490, 49 ; p. 709, 61] (quod [non] datur [uel offeratur] ex uoto, soluitur [uel redditur] ex debito).

Tif. xNC (ozz. Migne) PRAEFATIO EPISTVLAE SANCTI CYRILLI ALEXANDRINI EPISCOPI I Migne Scbwariz.

Inscr. 4 Dionysius I Migne Schwartz.

(1.) 8 studia] ad. a Migzwe ^ 12 synodociam I ^ 13 quondam] quoddam I 14 adnixa I, admixta Migne 15 blasphemiae I Migne 16/17 eloquia I 19 doctores I — fideI 27 audiant] 7/a Migne, audeant I, (repellere, 7/e/ amouete, ue] inpugnate» audeant Sebwartz dependere Migne

60

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 6

praua persistant, tamen omittenda non est quantalibet instructio, propter eos qui non contentionis amore sed quadam 3o simplicitate falluntur — quia saepe contigit ut aspirante deo ueritati commodent studium, cum mendacio praebuere consensum. | (2.) Memorati ergo beati Cyrilli scripta praesentia, eundem Nestorium commonent : ut unigenitum dei filium de patre 5; natum ante omnia saecula eiusdemque cuius est pater.essentiae, qui propter nostram salutem descendit et incarnatus est de spiritu sancto ex Maria uirgine, non audeat in duos diuidere, nec solita calliditate coniunctionem quandam et societatem dei et hominis asseuerare nitatur, quae uocabula nulla(m» 4o utriusque naturae inseparabilem unitatem nec singularitatem personae uel certe subsistentiae filii dei ab eo prolata(m) significant, sed duo quaedam uel plura potius, sub hac istorum nominum

occasione,

demonstrant

sceleratamque

diuisionem,

quam nefarii dogmatis conditor, quam eius impiissisimi secta4; tores, dignitate quadam et auctoritate necnon et relatione, sicut ipsi desipiunt, conectere moliuntur. (8.) Sed iam melius ista, saepe dicti patris assertione panda(n»tur beatitudini uestrae catholicae. Pacem redintegrare propitius, nosque in membris eius uesso tris precibus custodire dignetur (dominus). 28 praua] patua J— 31 cum] resZiZzij, quam (for. pro quum) I, qui Migre, quam(quam) Sebwartz. (2.)39 nulla I Migw 44 prolata I Mies ^ 42/43 nominum] hominum Migne ^ 43 demonstrant] iz I Migne, demonstrat Seb»wartz 44 quam!] reszizui, tam I Mgne Sebwartz quam?] qua Migne. (3.) 44/48 pandaturI ^ 48 beatitudini] iz -nis corr. I, beatitudinis Migne uestrae] supplendum (deus uero ecclesiae» coni. Scbwariz 50 dominus] supp/eui, oz. (ort. ob bomzoeotel. propter subse. inscriptionezs "domino ..."^ ipsius epistulae synodicae) I Migne Schwartz.

Expl. ExeLC I Schwartz, om. Migne.

r/ PRAEFATIO EXIGVI INTERPRETIS IN PROCLI CONSTANTINOPOLITANI EPISCOPI TOMI AD ARMENIOS TRANSLATIONE LATINA AD FELICIANVM ET PASTOREM DIONISII

MONITVM Codex Q9 : ATHINAI, EMO

A

Societas archaeologica christiana,

US ESCHDT.

Editiones :

Sichavdus : SYcHARDvs, Ioannes, Amntidotum comira diuersa ommniwnm. saeculorum haereses (Basileae, 1528), n9 23,fo175Y (2,

Migne

: MiexE, J.P., Patrologiae Cursus completus, Series Latina, LXVII, col. 4079-4108.

Schwariz

: SCHWARTZ, Eduardus, IV, r1 (Argentorati, tinopolitani Tomus gui", p. 196-197 (ex codice 4 et

Acta Conciliorum Oecumenicorum, 1914), Appendix r, **Procli Constanad Armenios : Versio Dionysii exieditione Ioannis SICHARDVS).

(1) Cuius lectiones afferimus ex editione Sebwarzz. (2) C£. LEHMANN, Paul, Jobannes Sicbardus und die von ibzs benutzten Bibliotheken und Handschriften [Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des Mittelalters", IV-1] (München, 1912), II. Iohannes Sichardus als Handschriftenforschet, 1. Die philologischen Veróffentlichungen, xv. zAnidotum contra diuersas omnium fere seculorum baereses, p. 57-60.

ql

,

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD FELICIANVM ET PASTOREM DOMINIS SANCTIS, ET IN CHRISTI VISCERIBVS HONORANDIS, FELICIANO ET FRATRI PAsTORI, DIONISIVS EXIGVVS.

(1.) Venerationis uestrae iussione commonitus, beati Procli Constantinopolitanae episcopi urbis litteras ad Armenios ; destinatas, latino eloquio uestris auribus exhibere curaui, non

parum praesentibus aestimans profuturas, quando eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc repulsata haeresis, quae, sub colore religionis, fidem molitur euertere.

(2.) Temporibus antistitis memorati, Theodosio imperatore 10 regente rem publicam, per Syriam atque Armeniam discipuli Theodori Mopsuestenae ciuitatis episcopi prauam fidem, corrupto symbolo, rudibus populis exorsi sunt intimare, calliditate subtilissima beatam trinitatem sic unius essentiae praedicantes, ut Christum dominum nostrum, conditorem uniuersi15 tatis, unum ex trinitate nullatenus faterentur.

Vnde sequitur haec inepta suae temeritatis absurditas, ut cum Christum constat uerum esse deum ac hominem, quattuor personas in tribus astruerent, duosque dei filios procul dubio praedicarent. 20 (9.) Sed huic impietati mire pontifex antefatus obsistens, docuit : Christum, dominum nostrum et in principio uerbum

(3.) 21/24 cf. PRocr., Tom. ad Atm., 25 (interpr. Drowrs. EextG., 24) [ACO IV, r1, p- 192, 29/34 ; (p. 197, 13/18)] ($7 auem per Christum facta sunt omnia, zuanifestum est quod Christus deus est uerbum, euangelista testante : *In principio erat uerbum, et uerbum erat apud deum, et deus erat uerbum. Hoc erat in princibio apud deum. Omnia per. ipsum

facta sunt? .E ipsum quoque Paulus interbretans ait : ** Vnus dominus lesus Christus per quem omnia" ; quare colligitur quoniam Christus est. deus uerbum).

Tz. INCIPIT PREFATIO DIONISII FELICIANO ET PASTORI 44, ozz. Sichbardus, DxoNYsir EXIGVI IN EPISTOLAM S. PROCLI A SE LATINE TRANSLATAM PRAEFATIO JMigrte.

Inscr. 1/2 Dominis ... exiguus] Dionysius exiguus Romanus Feliciano et (oz. Migne) Pastoti SZcbardus Migse —— 2 Dionysius 7A edd. (1.)8 iussioni 44 4 Constantinopolitani 74 urbis episcopi — Scbardus Migne 6 eandem] eam Migze ^" repulsata haeresis] repulsa temeritas eg. 8 religionis fidem] religionem JSzebardus Migne. (2.)9 Theodisio 74 10 Ciriam 44 11 Mopsivestene 74, Mousuestenz Sicbardus — 16 sequebatur e4g. 17 cum] sep: quem (fort. bro quum) 24 Sichardus. Schwartz, quia Mig ^ hominem] scerips, dominum .4 edd. (e? dein lacunam statuit Schwartz).

64

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 7,

apud deum, deum uerbum, unum de trinitate esse, per quem omnia facta sunt — beato Paulo testante : Vus dominus lesus Christus, ber quem omnia — ; et pro salute nostra eun2; dem

3o

5;

4o

4;

uerum

hominem

factum

unum

mansisse

filium,

nec

quartam in trinitate creuisse personam. Et qui(a» nunc aliqui ob iniectum scrupulum de uera fide trepidant, et unum quemlibet ex beata trinitate pronuntiare diffugiunt ne scilicet diuisionem trinitati uideantur inferre : post auctoritatem apostolicam idipsum exsequentem, multipliciter uenerabilium quoque patrum testimoniis approbatum est, ob distinctionem personarum, cum ratio poposcerit, unum ex tribus fideliter posse praedicari, maxime contra Sabellium, qui sanctam trinitatem unius credit esse personae, eamque nominibus tantum fatetur esse non tribus (personis», quam nos unius uenerantes essentiae, personarum solummodo cognitione discernimus. Nestorii quoque sectatoribus hac fide salutifera nihilominus obuiamus, qui Christum dominum nostrum unum de trinitate minime confitentur, dum negant deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum ceteraque pro redemptione humani generis esse perpessum. Nonnullorum etiam opinionem auctoritate paterna redarguit, qui, unum ex tribus asserentes, unum ex trinitate dicere nulla ratione consentiunt, qui uocabulum trinitatis non personarum

esse significatiuum, sed substantiae,

suspicantur.

(3.) 23/24 1 Cor. 8, 6.

28 cf. [Drowrzs. exrG.], Exempla ss. patr., tit. [infra, p. 85].

30/32 cf. IoAN. II,

Epist. ad senat., 2 [ACO IV, r1, p. 206, 22/23] (ef iza esse propbeticis et apostolicis uel

patrum exemplis euidenter ostendimus). 32 ct. [Drowis. exrG.], Exempla ss. patt., x [infra, p. 85, 1/2]. 34/35 cf. Leo I, Epist. xv, 1 [PL 54, col. 680€-6814] (quam impie sentiant de trinitate diuina, qui et patris et filii et spiritus sancti unam atque eandem asserunt esse bersonam ..., sed singularis unitas in tribus quidem uocabulis sed non. in tribus sif accipienda personis) ; T'RiFOL., Epist. ad Faust. senat., 4 [infra, p. 138, 38/39] ; IoaN. Max., Dial. c. Nest., IT, xix [ACO IV, rr, p. 39, 37/38 ; CC 85 A, lin. 898/899].

(3.) 23 sint Szcbardus 29 qui 4 aliqui ob] resz. Seb»ariz, aliquibus ;4 Sicbardus, ob aliquibus Migne 28 trepidant et] res. Scb»wariz, trepidate ut 44 Szchardus, ttepidatur Migne 29 diffugiunt] «47. et Migne scilicet] ozz. Szcbardus Migne 81 quoque] oz. Migne 35 fateretur Migne non] sec/us. Sebzars tribus] rebus Mizgne personis] suppleui (cf. Ioan. Max., Lc), om. 4A edd. quam] quem JSrchardus 39 nostrum] ozz. Migne 40 dei Szcbardus Migne 46 substanciis 44.

AD FELICIANVM ET PASTOREM

65

(&.) Ouibuslibet, ad informationem ueri, debuerat appellatio ipsa sufficere, quae, uim pluralis numeri resonans, non essentiam, sed personas indubitanter expromit. »» Ne tamen ulterius inter catholicos contentio uitanda calescat, beati Augustini episcopi unum de multis testimonium huic praefationi, amore sanctae religionis, annexui, qui in (un»decimo de ciuitate dei libro ita de hac re paucis eloquitur : Credimus et (tenemus et» fideliter braedicamus, quod pater ge55 "uerit uerbum, hoc est sapientiam, per quam facta sunt omnia, unigenitum filium, unus unum, [co]aeternus coaeternum, summe

bonus aequaliter bonum. ; et quod. spiritus sanctus simul et patris el filii sit spiritus et ipse consubstantialis et coaeternus ambobus ; atque hoc totum (et trinitas sit bropter broprietatem personarum 6o ei unus deus propter inseparabilem diwwnitatem. Ecce doctor excellentissimus atque ueridicus rem, de qua agitur, aperte distingui(t» : trinitatem dici non propter substantiam, sed propter personas, confidenter exposuit. (5. Haec autem confessio nos ab haereticis, iudaeis, genti65 busque discernit, qui trinitatem unius essentiae praedicamus, cum omnes illi, aut paene omnes, unum se deum colere fateantur, sed mysterium trinitatis aut non recte pronuntiant, aut

prorsus ignorant. Si ergo trinitas non personas exponit sed substantiam, est 7o autem una substantia trinitatis: erit ergo, secundum isto(s), substantia unius substantiae ; quod nimis probatur absurdum. (6.) Idcirco colligitur, ut appellatio trinitatis unius essentiae, tres personas unius potentiae atque diuinitatis insinuat.

(4.) 54/60 Avc., De ciu. dei, XI, xxiv [CC 48, p. 345, 1/8], apud [Drouis. Exto.], Exempla ss. patt., 24 [infra, p. 92, 156/163] ; item Ioaw. II, Epist. ad senat., 6 [ACO IV, r1, p. 207, 7/12].

(4.) 44 -libet] 7a A, licet Scbardus Migne, (sciylicet Sebmartz debuetit Szcbardus Migne 47/48 sufficere appellatio ipsa — Migne 49 expromat Sicbardus Migne 50/51 coalescat Szcbardus Migne 51 episcopi] ozz. Sichbardus Migne 52 adnexuit Migne 53 decimo 7A 54 tenemus et] supp/. edd. (iuxta /Aug., l.c. ; [Dizonis. exig.], Lc. ; Ioan. II, Lc), om. .A B8 quam] resZiZui (fuxta zAug., J.c. ; [Dizonis. exig.], Jc. ; Ioan. II, L.c.), quem 2A edd. 56 (seclus. co)aeternus] reszi£ui (uota zAug., Lc. ; [Dionis. exig.], Jc. ; Ioan. II, L.c.), coaeternus 74 edz. 59 et] suppleui (iuxta Aug., Le. ; [Dionis. exig.], J.c.), om. 2A edd. (loan. IL, Lc.) 62 distinguit] resz. Schwarz, distingui 74, distinguens Szebardus Migne ^ dicit Sicbardus Migne.

(5.) 64/65 gentilibusque Sicbardus Mzgne —— 66 deum se — Sicbardus Migne ista .A. (6.) 3 potentiae] 7/a 74, omnipotentiae eZ.

insinuet ed4.

—— «0

66

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 7 Sed iam beatus Proclus in medio prodeat, laturus et ipse

75 testimonium ueritatis. Quem benignis, precor, animis audia-

tis; orationum uestrarumque suffragia pro hoc opere, mihi dependere iubeatis. 74 medium JSzchardus Migne 95 uetitati eZZ. benignus pretor 74 46 orationum uestratumque] 7/a AA, orationum uesttatum SZcbardus Migne, orationumque uestratum Seb»wartz 77? rependere ed4. Expl. EXPLICIT PREFACIO SCI DIONISII ZA, 077. edd.

8 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN MARCELLI ARCHIMANDRITAE RELATIONIS DE INVENTIONE CAPITIS BEATI IOANNIS BAPTISTAE TRANSLATIONE LATINA AD GAVDENTIVM ABBATEM

MONITVM Codices (9 : BnussEL, Koninklijke Bibliotheek Albert I, 11.992 (3292)..S. X1. f£. 1027-Y.

B

:

[H]

: . Codex *Lindebrogii"'.

HAMBURG,

Editiones (9 : AASS

: P[APEBROEK], D[aniélJ, in 4c/a Sanctorum ..., Iunii tom. V

Migne

: MiGNE,

(Parisiis et Romae, 18673), die 24 Iunii, De s. Ioanne baptista", cap. ri1 *De inuentionibus et translationibus sacri capitis in oriente factis", $ v, alin. 133-135, p. 620F-621P (*ex Hamburgensi Lindebrogii MS"). J.P., Patrologiae

LXVII,

Cuvsus

completus,

Sevies

Latina,

col. 4179-420C.

(1) Ceteros codices Bruxellenses et numerosiores codices, praesertim Italicos, inspicete utile non duximus nostro proposito (cf. infra, p. 74, not. 1), nec oportunitas data fuit. — Gratias quam maximas agimus teu?. G. PHrrrPPART, qui urbanissime, in huius editionis respectu, codicem B contulit. (2) Cf. BHL, 4290.

8

PRAEFATIO DIONISI EXIGVI AD GAVDENTIVM DOMINO

VENERANDO

MIHI

ABBATEM

GAVDENTIO

ABBATI,

DIONISIVS.

(1.) Carissimorum fratrum, quos per gratiam Christi regitis, cura studiumque me compulit, ut relatio, quae de inuentione capitis beati Ioannis baptistae graeco sermone conscripta est, per me redderetur eloquio, conueniens esse dicentes, ut wA latino in natali eius, quo aor in natis mulierum nemo surrexit, haec relatio, quae de illo traditur, populis fidelibus intimetur. Promptis igitur animis, in spatio licet breui, quod poscebatur explicui, maxime quia et sanctitatem tuam hoc idem fieri IO uelle cognoui. Nec hoc sine diuino nutu gestum esse perspicio ; et idem sanctus loannes, praeuius domini ueritatis praeco, prophetarum culmen omnium, institutorque monachorum: sicut primitus ostendit se monachis, qui sacratissimum caput eius de 15 domo Herodis quondam regis impii sustulerunt, dein allatum Emesam «et»? multis ignoratum temporibus, item monachis se declarauit : ita nunc officio monachorum, quamuis humilium,

20

hanc de se Romanis historiam manifestare dignatus est — uenerandi, credo, propositi delectatus obsequio, quatenus per eos, qui singularem sectantur uitam, suam in Christo panderet gloriam. (1.) 6 Matth. 11, *11 ; Luc. 7, *28.

(1.) 11/16 cf. Drowis. EXrG., Transl. ptimae inuent. capit. Ioan. bapt. [AASS, Iunii, V, die 24 Iunii, cap. rrr, $ 111, alin. 113.115, p. 6164.9 ; PL 76, col. 419€.4218] ;

AnoN., Hist. inuent. tertiae [AASS, Iunii, V, die 24 Iunii, cap. rrr, $ vir, alin. 167, p. 629F].

Tij. INCIPIT PROLOGVS IN REVELATIONE CAPITIS PRECVRSORIS DOMINI B (f. PL 67, col. 421, lin. 21/22 5 col. 428, lin. 35/36), pxoNysr1 EXIGVI DE INVENTIONE CAPITIS SANCTI IOANNIS BAPTISTAE PROLOGVS AMzgne, ozz. (H) ALAS. Inscr. 4 Domino ... Dionisius] oz. B

Dionysius (H) edZ.

(1.) 8 me] o». (H) edd. (cf. supra, p. 51, lin. 4 ; infra, p. 79, lin. 5/6) relatio] religiosa materia B (rec/e ?), relationem (H) 4.4.5.5 6 in!] oz;. B 8 Promptissimo i. animo B (cf. supra, p. 66, Jin. 75) 9 explicuit (H) 444.55 — et quia — (H) edd. iiet]ut B(rec£e ?) — 12sanctus] om. (H) AA. — 14 se monachis ostendit — (FH) eda. 15 ablatum (H) ed4. 16 Emesam et] serzps? (cf. Dionis. exig., Lc. ; "Anon, Lc.), a B, Emesae (fort. ex Emesá&) (H) 44.4.55, Emesenae de Migse ^ ignotatum temporibus, item] ignoratur. Quomodo tempotibus illis B (recle 2?) — 18 est] om. B 19 delectatur Migne

7o

25

50

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 8$,

Et hoc dicimus, non quod nobis alicuius praeclarae mentis conscientiam insolenter arrogemus, sed quod per se pia professio praeferat sanctum studium — licet eidem nostra desidiosa conuersatio non aequetur. (2) Qualem uero tunc idem beatissimus exegerit uitae modum, quis poterit ignorare fidelium ? Nam praeter illam diuini muneris eximiam largitatem, qua de repromissione conceptus est, et adhuc intra materna conclusus uiscera, de utero quem fecundauit sterilem, in utero sanctae uirginis agnouit uniuersitatis auctorem.

Praeter illam quoque gloriam singularem, qua baptista Christi et amicus exstitit caelestis sponsi, saepe solitarius in desertis locis abditisque moratus est, diu noctuque in ieiuniis 3 et orationibus persuerans, westitus camelorum ilis, et locustis pastus ac melle siluestri. Quae omnia summae continentiae atque frugalitatis indicia esse monstrantur, quibus uniuerso mundo cum suis pompis deliciisque renuntians, nihil aliud dignabatur uidere quam 40 Christum —cui etiam ad suum baptisma uenienti, Zestóémonium perhibuit, dicens : Ecce agnus dei; ecce qui tollit beccatum mundi. Cumque tam praeclaris actibus atque magnificis insinuaret omnibus exempla uirtutum, principes tamen sacerdotum cum scribis et pharisaeis, meritis eius insanis ausibus exprobra45 bant — quod dominus noster in euangelio testatur, et dicit : Venit Ioannes baptista neque manducans neque bibens, et dicitis : Daemoniwm habet. Sicuti nunc plerique christianorum, pharisaeorum sine dubiA

tatione consimiles, si forte dei famulos uiderint abstinentes, $0

in eadem conuicia atque maledicta prorumpere, et rem, quam imitatione deberent assequi, suis insequi contumeliis non uerentur : ut probabilis uita, rumoribus malignis exposita, lau-

5

dandam perseuerantiam tenere ualeat, qua feruorem ueteris aemulationis accendat. Hoc autem odium de morum similitudine sustinemus, ut id, quod dominus noster ait in euangelio, in nobis etiam compro(2.) 29/31 cf. Luc. 1, 5-44. 83 Ioh. 5, 29. 85/36 Matth. 5, *4; Marc. r, *6. 40/41 Ioh. 1, 32. 41 Ioh. 1, 29. 46/4? Matth. 11, *18 ; Luc. 7, *53. 22 praeclatae mentis] praeclari meriti B 23 insolentius B se pia] sepissimam B 23/24 professionem praeferat B, praeferat professio Migne 24 sanctum] on. B. ;

(2.) 26 idem] ita B 29 modum] add. et Migne $0 quem] qui B ^33 caelestis extitit — B (rec/e ?) 34 die B Migne 35 pilis camelorum: & (H) edd. (iuxta Vulg.) (cf. PI, 67, col. 421, lin. 4/5) 41 peccata (H) edd. 42'atque] tamque (FH) edd. 43 uirtutis (FT) edd. 43/44 sacerdotum cum] dum senioribus et (H) edd. 45 dixit (H) edd. 50 eadem] 44. gestiunt B 51 debent Migne insequi] prosequi Mzgne 53 tenere] mereri non B uetetis].caeteris B 55 dissimilitudine B 56/5? comprobet(ur diszingui non potest) B, comptobetur (H) .ALAS.S quà

AD GAVDENTIVM ABBATEM

;

7I

batur : S de hoc mundo essetis, mundus quod suum erat diligeret ; sed quia de mundo isto non estis, propterea odit uos mundus. (9.) Haec mundi odia incidit sanctus Ioannes — cuius hodie 6 o festiuitas ab ecclesia toto terrarum orbe celebratur —, et iam

temporibus Iuliani, tyranni potius quam principis, in suo reliquo corpore pertulit — quod a discipulis eius sepulturae tunc traditum, sacratissima euangelia retulerunt. Nam gentilium fera crudelitas, impiissimi atque apostatae 65 Iuliani moribus congruens, effracto beatissimi tumulo, ossa eius dementer extraxit, igneque comburent(1» redegit in puluerem, et passim uesano furore dispersit. Sed gratia Christi, quae suorum dérigii corda famulorum, per eos dies, monachos ab Hierosolymis ibidem causa Jo

75

orationis adduxerat,

qui, uidentes tam scelestum facinus ab

impiis perpetrari, stupentibus ipsis gentilibus, easdem uenerandas reliquias abstulerunt; moxque inde profecti sunt, thesaurum secum uenerabilem deferentes. Ecce rursus obsequium monachorum diuinitus procuratur, ut, quemadmodum per monachos caput huius sancti repertum est, ita quoque per monachos residuae corporis eius reliquiae seruarentur : quae protinus sancto Athanasio, Alexandrinae ciuitatis episcopo, diriguntur ;quas postea Theophilus, eiusdem urbis

antistes,

uniuersa

idolorum

delubra

destruens,

in

basilica, quam sub nomine eiusdem beatissimi Ioannis baptistae pia deuotione construxit, sub ingenti populi ueneratione deposuit. Sed iam tempus est, ut praedictam uobis referamus historiam ; proque hoc labore nostro, precum uestrarum praesidia 85 efficaciter impetremus. 8o

57/58 Ioh. 15, *19.

(3.) 62/63 cf. Matth. 14, 12 ; Matc. 6, 29.

$8 quia] qi (sc) B

68 11 Thess. 5, 5.

isto] ozz. B (cuz V'ulg.).

(3.) 89 incidit] hic id € B 60 festiuitas] natiuitas B (rec/e ?)) — otbe terrarum c (HD edd. (cf. supra, p. 59, lin. 24/25) 62 cotpote reliquo — (H) edd. 62/63 tunc sepulturae traditum — (H) 4474.55, tunc traditum sepulturae — Migne 65 Iuliani] illius B (recze ?) 66 igneque combutrenti] s7755;, ignique comburens B (H) edd. 68 dirigit] diligit B 69 dies eos — (H) edd. monachos] aZZ. quosdam (H) 44.4.5.5 Hierusolimis B 70 scelestum facinus] corr. ex scelest(i)um fac(«a)nus (w£ uidetur) B 72 transtulerunt (H) edd. (notandum : semper Dionisius uerbum *transferre! adbibet pro *[con]uertere! siue interpretari? : supra, p. 39, lin. 11 ; p. 40, lin. 47 ; p. 45, lin. 11 ; p. 56, lin. 41 ; p. 59, lin. 17 ; infra, p. 76, lin. à) sunt] ozz. B 73 uenerabilem] mirabilem B (rece. ?) 94 rursum (H) edd. v6 residui B 99 utbis antistes] ciuitatis episcopus (H) edd. 80 Ioanis B 83 rcfaremus corr. B 84 proque] pto quo B uestrarum] nostrarum B. Expl. expPL1crr PROLOGVS B, oz. (H) edd.

m

2

e BA. dió MT Mg bae esami

E LN

—

tk

* — pa omnetDr

tabas sihi apediye tot c

Qe? at vs iroaitaC mercadeo -—2À hs

aser "aar 5i cob zitiiotesitratDhoy 08. me sero s Utiopistrei oe: i irae! (nato! t ; *

Fuscoge ueri irbsdiyeemd andae reom qoe ir went ole av deebfaso Qioustti coda rs adinim 9e

e Lad seedhoi- wo minii der 2v d quac «mite unm ut

CP US apos - 6oofjnmgcaibMID id afi rtu Medo im ex: isti im ipi es ful eat

;

Mastity: .ciqtlel iceipyQt aguagh afronta norint

E bu

^ fis dnie^ct aeuprbaar cin esci etr itta viiuinfi

-

aetas: qeobuapy sehilpenap dni acdirmersje Fupthvq

Males iaito satin coramtteowes laor d-orddiqudha wafume

6t

x

ovhurtoastor,

cj

calescitauef Tarta cREE dp

furjerisanchdbtél neta uites Gartonarte coiurt t m Iplqrieiqs inetesanind iquam qus o hr toeycóni neiaiir-u rette eh creme andes sS (pop ub

cilicio at.qp

utfide trud

sP'oMenis cu doit qiu do amem cemdeih Phiritela

niai

zadeei peus. I i kem oed

det xul wicmphrde Linsezité-set imsimazts &elaycu dm amp;in Xassiahvunsec tisse gres í

0

E:

NNIRCueinehe MA

onc

lanesenu een 5

li1

fs

Acn

g*utestizas

sunto. (siiAaro bu

^w

un -

done Lotta Den ite Crit nacud: ote jautekitosi nete ur sana def and'sapetque.

ororquapsadoqtdmati

de 1 cadesirconcies stáus males. debese t asset

ef

pocos

nita.

mr

RAuerinipthb

wu]

^

rdum

comb bec e

SOL E.

dr "d y eth «on

]

fum

2^

ard

MMLCnA,.

^ad

Cota

E

—:

uua]

E.

d

Town is toss seca m 1 PIN ——

a —

LN

tox

eun

di^

a

luc

E. vts

E "ius "

-

qam

et

i

Bas Oh T

Dou "7" Wu (Ml

ge

? 19

aut

z* asd 3m d unibtévid Aa s—

— hin i vl ad! "e iis rule opi ^u. Spajios $9

ite

E

bt wh

icapp. Sol ASA)

e

e erc

E

ul

Me Sa

Yee dfesbun sodpurge oap cofrdennfuon antt n iie) 2mitis. Su Dua Mahon ST

Eras

ix

711 oo.

sies fress. Pr pb 4 fae. € n [Do]

E

m

dA N e

-*

1*

Ai

mib

».

LN

*

duce

SA

E t A

E

A Fonda

-*

i

28 ard vA

-"-—- t^e ANGE eL i hÁ

A marüb (xs

LI

, Pe

Es

t

o

-

E E

9 PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN PAENITENTIAE SANCTAE THAISIS TRANSLATIONE LATINA

AD PASTOREM ABBATEM

MONITVM Codex Q^ : MiraANwO,

M

:

Biblioteca Ambrosiana,

D.525.Inf. (olàm O). s. xi (iuxta BH.M $ s. x-x1). f. 118.

Editiones (9 : Amelli

: AwErLL, A., Spicilegium Casinense, I (Monte Cassino, 1888), p. L, not. 2

(ex codice Vallicelliano ?). Anal.

: Analecta Bollandiana, XI (Bruxelles, 1892) : **Catalogus Codicum Hagiographicorum Latinorum bibliothecae Ambrosianae Mediolanensis", Appendix ad cod. D.525.Inf.,

p. 298-299

(ex codice M).

PLS 4:

Patrologiae Cursus completus, Series Latina. Supplementum (accurante A. HAMMaAN), IV (Paris, 1967), col. 21-22 (ex editione A. AMELLI).

(1) Cuius lectiones afferimus ex editione 74na/. ; cetetos codices numetosiores conferre utile non duximus nostro proposito solas praefa/iones Dionisii edendi, cum paucae lineae huius praefationis, absque textu critico ipsius Paemifenziae, affinitatem codicum patefacere non possent. (2) C£. BHL, 8014. (3) Roua, Bib/iotera Vallicelliana, C.55. s. xxv. £. 132Y ( ?).

9

LI

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD PASTOREM ABBATEM DOMINO CARISSIMO MIHI FRATRI PASTORI ABBATI, DIONISIVS.

(1.) Sanctae Thaisiae quondam meretricis mirabilem paenitentiam simplici sermone conscriptam, quam inter alios eximiae conuersationis uiros Aegyptus protulit alium fecunda ; uirtutum, de graeco me transferre iussisti. Sume igitur ad oblitterationem delictorum grande, ut spero,

compendium. Quis enim, licet multis et grauibus peccatorum uinculis obligatus, non huius uenerandae mulieris prouocetur exemplo, 1o de suae absolutionis non desperare remedio ? (2. Nec nos satisfactionis eius qualitas ardua difficilisque deterreat, quae, uoluntario

carcere

passa se concludi, parui

temporis poena fugit aeterna supplicia. Potens est enim misericors et omnipotens deus, ut, qui illi 15 tantae patientiae contulit praemium, nobis paenitentiae largiatur affectum, quatenus a peccatis mortiferis abstinentes cotidiana proficiamus indulgentia, per quam domini nostri misericordiam consequamur, qui per prophetam testatur et dicit : Nolo mortem beccatoris, sed ut conuertatur, et uiuat.

20

Ora pro me, uenerabilis frater. (2.)19 Ez. 35, *11 ; c£. Bz. 18, 25.52.

Tif. PROLOGVS IN VITA (-tam Aral.) saNCTAE THAISIS M 24nal., INCIPIT PAENITENTIA SANCTAE TAYSI ZÁAzzell.

Inscr. 1 Dionysius zAng/. (1.) 2 Tahisiae "Amelli.

M 74na/., Tahesiae /"Azzelli

Expl. om. M edd.

^ 4 Aegyptios

M ZAzzelli

talium

u^

AS

PA

^

CN

n

Cola!

ITATDLANPE

E

Ivi

"T

Mri

nre (WORT

ema, med i POTUA

QA.

I

LEM gs

ioi OM ur

AL IXTA et The OMTEZULAO

dioc PERCHCUDIE Lid

p! "wa. maelideiim sobjo li stsbaoup sab ig

13 siti 39 Mft vagop-

ACCRUED SO Aitne

-

EXIIT

, ,

bru

131

midi.

113 "CTo00Ld

af

osoun

ide

il

7^ Mele: orrwesu) adr osos ob. nm E]

eilsror i

minas

LUN

üt

"—Ó———

|

Ld

rtsio di moi

rq 2n aduer m neis de, imei A

EI

T

t

"e

aman

[en Sei

P3

pits:

snper saei wrliov aio0

4ola(/erwgt rd ucsorireg arredi anm sabrscmesr eviarl aon . salido n C dto *oreqesh mon einolfdoa ara ue n y aurpeilioini, &ulna. entileup guis. gLvaltoslaitgs sen. »

E

dbokuna os. 5apaqr "yan

-

-eFurtpulan. sup», tag "

x exTizie sali dou » a mminas Jiuit simo

am nv fu P^ sb re , toqies

M.TYG d Mum It

-15l sebinatta 5kq eiden müunsswr

ao3uonidedr sstihem xis »

ynaest sisiqotUq

^38 ia^ o Y

Aw,

R

|

e

:n n m

px

B

2.

YA

3

;

R

-

UY

P

M

P"

aQgqg Ar

Fi Rd

b

iri dfidsienss im ox eX). a

[

i

Io.

Dro rre 1 KE 3I

Fw

: -

"xut ;i3

n ansib

tir her rinolaiogad msivom EL

MA

-

z

Es.

suia "i

s dunoigup füniosns

» i"p STurasatpse (i05 ms

E

- an eiet

fibrtaoo saifusilaq

AH iaüwilot üi &irmxiodo

| , Pümoa iin: ob dfe: mpm

aivaquiilME

jes ansitod

i

]

|

»

E

Mirtes

:

-

"a aet B

"

1 b

E - P T ]

à

Jan M rq orr IONS (abs a5) Atv7» ewoodos

Bas

PE

*

It

. mulio —^ wed M eciqus^ b

Hbenbs frrag RaSOWAR Al ME

.C7o

Jd. soiracit Y 3 wh. zwiaediT . Mai. impo:

Me M Be

"n

Ed n

tou»

veneto

!

1

t

mon

Be.

.-

ct

teras nm comibodrep

why

(usgacsno

-

De

aM, . revEXSA Codes

soREN Jutafacten

moe

Diari

a

y

^el

1:4 prazietine wateve tenio Mi ipaiun d haul anrin ur ere n mi

psccst nguy ,

cag V olinilene, U.43. n AIV; Kauf

ZU

ITE

"E

m E

B T

x

10

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI INTERPRETIS IN VITAE SANCTI PACHOMII ABBATIS TRANSLATIONE LATINA AD DOMINAM VENERANDAM

MONITVM Codices :

BERN, F

:

Bürgerbibliotheh,

96: S2 XI XTL

£057

(Célestins de Metz). BnussEL,

a

;

Koninklijke Bibliotheek Albert I,

7462-81. s. Xin. f. 147V (Vaucelles, prés de Cambrai). 9IIQ.S. XII. f. 104.

|OX

9920-31. S. XI. f. 51 (Saint-Laurent, Liége). Panis, Bibliothóque Nationale,

A

:

qat.21359 9409198225 (Saint-Martial, Limoges).

P

:

Lat.5314. s. Xi-XiI. f. 96 (Saint-Martial, Limoges).

V

:

I53t:1607372 S221 CX E54 (Saint-Martin-des-Champs, Paris).

T

:

Nouv.acq.lat.r491. (Cluny, 109).

[27

:

j

: — I1151-454(905). s."x1irk. £565v

Roa,

s. XI. p. 695

Biblioteca Casanatense,

620 (B.III.12). s. xv (14360). f. 96v.

Tmrem, Stadtbibliothek,

|

qe

(Sankt-Maximin, Trier). VATICANO, CrTTÀ DEL, Biblioteca Apostolica Vaticana,

7

:

Regin.lat.481. (Abdinghof,

s. xi-xXi. f. 69V Paderborn).

Editiones Q9 : Rosw.

: RoswEYDE,

H., Via

sancti Pachomii,

abbatis Tabennensis,

auctove graeco incerio, intevpvete Diomysio Exiguo Romano,

[*Vitae Patrum",

I] (Antuerpiae,

D. III. Migne : MiGwNE, J.P., Paírologiae Cursus completus, LXXIII, col. 227 (ex editione Heriberti RoswEYDE). vCvran

: VAN

CRANENBURGH,

1615;

abbate 1628?),

Series Latina,

H., La

Vie latine de Saint Pachóme,

traduite du grec bar Denys

le Petit [Subsidia Hagiogra-

phica", n? 46] (Bruxelles, 1969), p. 77-79 ? (exicodicibus sed EDUE

IG

Ep

Tace

Mua Dye

(1) C£. BHL, 6410. (2) Gratias agimus quam maximas reu?9. H. vaN CRANENBURGH qui beneuole nobis permissum dedit suam hic denuo in lucem proferre editionem, necnon et

reu?. B. pE GArrFFIER qui eam ex Sociorum Bollandistarum Swbsidiis Hagiograpbicis desumere utbanissime concedit.

10

PRAEFATIO DIONISII EXIGVI AD DOMINAM VENERANDAM DOMINAE VENERANDAE MIHI ET IN CHRISTO FICENTISSIMAE, DIONISIVS EXIGVVS.

5

10

15

20

QVOQVE

MAGNI-

(1. Pio uenerationis uestrae proposito qua ualui facultate respondi, sancti Pachomii uitam, sicut in graeco reperta est, fide translatoris exsoluens. In qua re cum me diu morantem uestra compulisset auctoritas, integrum non erat ut qui reus iam sponsionis exstiteram, promissa differrem, praesertim uobis, quae uotum potius quam uires attendere consuestis. Plura namque per Christi gratiam legenda simul atque imitanda peragentes, auida uoluntate beatorum patrum cupitis instituta cognoscere, quatenus eorum studiis facta propria componentes, futuris saeculis documentum diuini muneris singulare praestetis. (2.) Fatemini quippe maximam uos operam dare uirtutibus, quas diligitis in conuersatione sanctorum, quibus etiam illustrum operum qualitate cohaeretis; quia uirtutem nullus amat, nisi qui sequitur — et similitudo morum magnum praefert coniunctionis indicium, sicut e contrario dispar uita grandis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia. Sic frequenter inter propinquos feralia succedunt odia, sic iurgia nascun-

(4.) 6 cf. Cic., Tusc., V, xxi, 62 (ei ne integrum quidem erat ut).

T3. iNc1P1IT (ozz. D) prRoLocvs (PRAEFATIO H) (add. pxowvsu

V/; I) iw virA

(VrrAE ZÀ ; iN viTAM V ; 1; pE vrrA7) pEATI(saNCTIDP,H; D; F,V 5; 155 ; zm) PACHOMII (PACOMII P ; PACHVMII 1 ; 77) ABBATIS (CoNFESSORIS D ; MoNACHI I ; om.F,V;m)AP,H,a;PF,V lj; ;rNCIPIT PROLOGVS .X ; PROLOGVS DIO-

NYSII EXIGVI INTERPRETIS Rosv. Migne. Inscr. 1/2 Dominae ... exiguus] ozz. H J ; uenerabili I mihi] oz. F, V eti

1Domino F;I;j 4 quoque] oz. j

centissimo F ; I; 7

Da; F; I;7; Dionysius Ros. Migne

2 Dyonisius X,

uenerando F ; 1/2 magnifi-

exiguus] aZZ. filius JA P, X, a. (1.) 3 Pio] Pro z uestrae ptoposito] proposito uestro 74 P 4 sancti P. uitam] in sancti P. uita D a Pachumii I 5 fidem D a; j re cum] cum reum JA P (ef. znfra, lin. 6) diu me « Ros». Migne otantem 44 P, H (a.c) ; 7; motante I X * differrem 74 ; non deferrem PF, V^ 8 quae] qui P (ex que), BITXBIOSEI 23 9 consueuistis F, V/ ; Rosw. Migne legenda] pro C. gratia telegenda F, V ; 1;7; m.

9 per C. gratiam

(2.) 16 qualitate] caritate V — 17/18 profert D a ; F, V ; Ros». Migne 18 indicium] «ZZ. et / — uita dispar — Ros». Migne 19 grandis] grauis X X 20 feralia succedunt] praua succedunt D a ; Ros». Migre ; succedunt fetalia ^ F

80

DIONISII EXIGVI PRAEFATIO 10,

tur infensa, sic usque ad sanguinem saeuit inexplebilis et caeca malitia : dum bonis inuident praui, liberalibus cupidi, quietissimis turbulenti, studiosis inertes, placidis implacabiles, tranquillis izmm3tes, modestis temerarii, sapientibus stulti, sim-

25 plicibus callidi, mitissimis quoque furiosi.

(3. Sed melius horum mores apostolica tuba redarguit.

Nam cum nouissimorum pericula temporum gentium doctor exprimeret, intulit dicens : Erunt enim homines seipsos aman3o

tes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non oboedienles, ingrati, scelesti, sine affectione, sine ace, crimanatores,

inconiinenies, qmmüites, sine bemignitale, roditores, bvoterun, tumidi, uoluptatum amatores magis quam dei. Hic beatissimus Paulus quae superius diffuse protulit, mira breuitate collegit, ostendens eos ideo tales fore: quia «woluptatum amatores exsis5; terent, quia uitiosissimis se cupiditatibus subiugarent ; hinc enim mala cuncta proueniunt. Dum deus contemnitur, uoluptates amantur — per has diabolus illicit ut decipiat, delectat ut fallat, blanditur ut perimat. (&) Et ne futura praesentibus, caelestia terrenis, aeterna 4 o breuibus anteponantur, insistit : Voluptatum, inquit, amatores

magis quam dei, habentes speciem. quidem jielatis, uirtutem

(2.) 24 11 Tim. 5, 5.

(3.) 2 nouissimorum perictla tepzporum] cf. x1 'Tim. 5, 1. 28/32 x1 "Tim. 5, 2-4. 84 11 Tim. 5, 4. 86/39 uolupiates amantur] cf. xx Tim. 5, 4. (4.) 40/42 11 Tim. 3, 4-5.

(2.) 21 c£. Lrv., A.u.c., XL, v, 1 (in suum sanguinem saeuire). 21/22 cf. EvsEs. *Garric.', Hom. rvrr, 5 [CC rorA, p. 661, 91] (zzportuna et caeca malitia). (3.) 87/38 cf. Cazs. AnEL., Serm. crxvi, 2 — Evsrs. Garnic., Hom. vr, 4 [CC 104, p. 684 (646), 12/13.18/19 ; CC 1or, p. 69, $7/58.65/66] (diabolus ... decipit, .. blanditur). 38 cf. EvsEs. '"GArnrc/, Hom. xr, $ — Serm.extt. 6, 8 [CC 101A, p. 499, 52 ; CC 1o1B, p. 865, 80] (u? perizat).

22 inuident bonis — V praui] mali F, V —— 33 quietis F, V ; Jj. 233/24 25 mitibus . studiosis ... temerarii] ozz. 7 (2.) 26 melius horum] meli«orum (h eras.) I ^ apostolorum zz 28 enim] om. EF; I(cum Vulg.) semetipsos Ros. Migne 29 blasphemi] ozz. P 30 scelestes 7 ctiminatotes] add. detractores P 31 proditores] a4Z. detractores j ptoterui] om. F 32 magis] s.J., e? in zarg. iterat., P magis quam] non 7

$3 diffuse] defuerunt (-rint F), F, V — protulit] aZ. et F, V. — colligit ^ 34

tales fore ideo — 7 quia] qui H 34/35 exsisterent] ad. et F, V ; Ros». Migne 85 quia ... subiugarent] oz. A P hinc] huc D 36 cuncta mala — a 36/3? uoluptates] ad. ueto D a ; Ros. Migne.

(4.) 40 amatores inquit — j

AD DOMINAM VENERANDAM

45

50

55

6o

81

aulem eius abnegantes ; hoc est : tantum nomine christiani uidentur esse, non opere ; qui etiam uelut interiores hostes peius exterioribus saeuiunt, et in ecclesia constituti pia ecclesiae membra discerpunt — quos apostolus nobis protinus uitare praecepit, ut ab eorum societate non tam locorum quam morum dissimilitudine diuidamur. Nec uideatur cuiquam mirum, quod huiusmodi pestes iustis aduersentur hominibus, quando, pleni dolis, pleni fallaciis, sibi quoque non parcant et secum ipsi plerumque dissentiant. (b. Tales expertus, uir beatus atque gloriosus genitor uester, meus dominus, non solum patienter ac fortiter insectationes eorum semper pro iustitia pertulit, sed etiam felici fine pro ueritate — quae Christus est — constanter atque sublimiter totius mundi aduersa superauit. Cuius perfectam uitae regulam, sanctorum meritis propemodum consonantem, nimis exopto perfectorum uirorum docta atque facunda oratione perscribi, ut tanta claritudo uestri generis tantumque decus ex aliqua parte noscatur, et uirtus admiranda uiri uix antiquis effabilis, quae fauente Christo a uobis hereditario iure perficitur, lectionis officio posteris intimetur. 45/46 quos ... uitare] cf. 11 Tim. 3, 5. (5.) 84 pro ueritate quae Christus est] c£. Ioh. 14, 6.

42 autem] oz. ; 42/43 uidentur esse christiani — F, V ; / ; z ; Ros. Migne 44 peius exterioribus] peius quam exteriores D a ; Ros. Migne ; ptius exterius j pie P 44/45 ecclesiae] s./. P 456 quos] aZ7. beatus 1 1 nobis apostolus — a ; apostolus nos F, V ; Rosw. Migne ; apostolus (oz. nobis) 7 44/48 cuipiam Ros». Migne 48 huiusmodo P (a.c.) 48/49 aduetsentur iustis hominibus — P ; iustis hominibus aduetsentut — PF, V ; Rosw. Migne ; iustis aduersan-

tur hominibus f. (ó.) 51 Talibus 7 uester] oz. F, V ; j in se tentationes 74 P

expertos I beatus] eZZ. ait 7 dominus meus - Ros». Migne

atque] et I 51/52 52/53 insectationes]

53 felicem finem FP, V/; felice fine Ros. Migne

Christo D est] oz. zz 54/58 perfectiorum zz docta] dicto V/ Ros». Migne uitis F, 60 61 lectione P (ex?.) ^ officio] oz.

54

sublimiter] z47. suscepit atque F, V/ — 59 — 69 parte nascatur zz ; noscatur parte — affabilis X ^ quae] quoque z nobis 7 .A P.

Expl. exeL1crr peRoLoGvs P, D a ; F ; expr1Cir PRAEFATIO H ; expricir om. 4A, X; lgj;ms; Ron. Migne.

V7;

murimiod iomuat.a

—

|

"

iini nrlnty asd d pur M

2 mte

g ihzfienon. wi ens jn — mt i zie Toute ait eme di "ne 3 id: 0. wohnt,

qu

.

sits

Euu 9A .Renaburd Are iuochouM

00g Up !

idee iria t

j omTÀ,

het

rita

virt

ph. voten; cisealo, EE nate

agi oe apTdlt fo an365s00 eH Amm fe |

wq; quie orale,

sixour cirntis 2- ortaotia? ster rai: abree oimdfiieni

es Urnvgqutóos sofeogns

?

b

,

I")94 n

Tu

T-x

345 uisi

tu JefT tt3o[vella wi MBA —-

Y

E

M "^ ^. Q sob — [sosp $8 3

eee rM E vinto try 4 siq "m

nr di diro m) lontE M

AC uisa P

-unevhe albe] *, esvend)E m5

sub

n. i-is

x B Bop en

(eden — s seporp faeep — l'on

6l 4A b ws Moe

id

Epson notuia geuibento

P T8

ea

ucretre)

p

en

casa boca]

Flu

Fu)

esc wroumal]

j.

mlbedesm igi dh

des

Pus Gh

Mise P9

* (4)

a quu. oo

en]

Mt aactor

j

qe)

dh waa

um

md H

mb

oet, MT

oso - )J

Dai

E

a

ciancond adi datrwtone- D — am fF €r oon]re, di dm

£3 diff] dc unos Cut P),PL VT (ve

] Ez

psoonly purus]e a Th. 4s n

wil ouis. vt ut NNI

VADO

iniri

Li

90 mosiitiaset

I)

in.

."

umm rennes mnA

(Pochi wu

Aahemtoa

Mo

aaagui ian

m

"€ Su ^

b

EXEMPLA

SANCTORVM

CVRA ET STVDIO Fr. GLORIE

PATRVM

MONITVM patrum

sanctorum

Exempla

utrum

Dionisius

Exiguus

collegisset

dubium est (!, *

Codex (9 : Novana,

:

N

XXX

Biblioteca Capitolare del Duomo,

(06). s. x-xi. f. 79V-91.

Editio : Schwariz

: ScHWARTZ,

Eduardus,

4cía Conciliorum? Oecumenicorum,

IV, 11 (Argentorati, 1914), p. 74-96 (ex codice N).

(1) C£. Dzxxzns, Eligius, Clauis Patrum Latinorum (Steenbrugge, 19617), n9 654, p. 152 ; Scnwanrz, Eduardus, zcfa Conciliorum Oecumenicorum, YV ,x (Argentorati,

1914), p. XVI-XVII ; ALTANER, Berthold, Zu Sebrifttum der *s&ytbischen (gotischen) Máónche. Quellenkritische und literarbistorische Untersuchungen [Historisches Jahtbuch" 72 (München-Freiburg, 1953), p. 568-572] — *'Berthold Altaner. Kleine patristische Schriften", herausgegeben von Günter Glockmann (Berlin, 1967), P- 489-494. (2) Cuius lectiones afferimus ex editione Jebwarzz.

EXEMPLA SANCTORVM-: PATRVM

QVOD '"'VNVM QVEMLIBET'' (LICET) "EX BEATA TRINITATE" DICERE (1. Cum ratio postulauerit, ob distinctionem personarum minime dubitare debeamus et quod Christus uerbum, uirtus

et sapientia patris, sicut ante, sic et post incarnationem unus ex trinitate sit, quia incarnatio illa, quam pro generis humani ; redemptione suscepit, sicut nihil ei contulit, ita quoque nihil ademit quominus idem ipse, qui utriusque naturae una persona est, non

unus

beatae trinitatis esse credatur.

(2. SANCTI AVGVSTINI EPISCOPI DE LIBRO VNDECIMO

EX-

POSITIONIS GENESIS AD LITTERA(M».

10 — "Ei dixit deus : Ecce Adam factus est tamquam unus ex nobis, in cognoscendo bonum et malum. Quoniam hoc, per quodlibet et quomodolibet dictum sit — deus tamen dixit —, non aliter intellegendum est, quod ait : Vnus ex uobis, nisi propter trinitatem numerus pluralis accipiatur, sicut dictum erat : 15 Faciamus

hominem, sicut etiam dominus de se et patre ait :

Veniemus ad. eum, et mansionem apud eum faciemus."

(8. E1VSDEM SANCTI ÁVGVSTINI EX LIBRO SECV(N)DO DE TRINITATE.

(2.) 10/11 Gen. 5, *22.

13 Gen. 5, 22.

16 Gen. 1, 26.

16 Ioh. 14, *25.

(2.) 10/16 Avc., De gen. ad litt., XI, xxxix, 53 [PL 54, col. 451(9 ; CSEL 28-1,

P- 374, 6/13].

Tit.

Quod ... dicere] c£. Dxowrs. ExiG., Praef. 7, 3 [supta, p. 64, 28].

(1.)4 Cum ... personarum] cf. Dxowts. Ex1G., Praef. 7, 5 [supta, p. 64, 32].

T. (post "Innocentii episcopi Maroniae de bis qui *umum ex trinitate? uel *unam subsistentiam seu personam?! lesum Christum dubitant confiteri?) yucxPrr (-piunt Sebwarfz) EXEMPLAR (rorr. Scb;ariz) SANCTORVM PATRVM QVOD VNVM QVEMLIBET (add. licet Sebwariz) EX BEATA TRINITATE DICERE AN.

(1.) 4 quam] quem N. (2.)91litera IN — 15 (ait] oz. 7Azg., l.c.).

(3.) 17 secudo .N

86

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 3-6

"Vtrum indiscrete deus apparuerit patribus nostris ante20 quam Christus ueniret in carne, an aliqua ex trinitate persona, an singillatim quasi per uices."

(&) ITEM EX EODEM LIBRO. "Neque hic ergo euidenter apparet utrum aliqua ex trinitate persona, an deus ipse trinitas — de quo uno deo dictum 25 est : Dominum deum twwm. adorabis et dll soli seruies — uisus fuerit Abrahae."

(5.) ITEM EX EODEM LIBRO SECVNDO. *"Vtrum deus trinitas, an pater, an filius, an spiritus sanctus

proprie loquebatur. Verumtamen si quid hinc sine affirmandi 3o temeritate modeste atque cunctanter coniectare conceditur, si unus ex trinitate potest intellegi, cur non spiritum sanctum potius intellegimus."

(6. ITEM EX EODEM LIBRO II. "Deum quidem non per substantiam suam quae inuisibilis 3; et incommutabilis manet, sed per illam speciem creaturae illic apparuisse cognoscimus. Sed aliquam ex trinitate personam signo quodam proprio, quantum ad mei sensus capacitatem pertinet, non uidemus."

(4.) 28 Deut. 6, *15 ; 10, *20 ;Matth. 4, 10 ; Luc. 4, 8.

(3.) 19/21 Avc., De trin., II, 1x, (16) [CC 5o, p. ror, 55/57].

(4.) 23/26 Avc., De trin., II, x, (19) [CC 5o, p. 106, 112/115]. (5.) 28/32 Avg., De trin., II, xv, (26) [CC 5o, p. 114, 43/48]. (6.) 34/38 Av., De trin., II, xv, (27) [CC 5o, p. 115, 64/68].

(3.) 19/21 item IoAN. Max., Libel. fid., rx, 16 [ACO IV, rr, p. 6, 20/22 ; CC 85A, lin. 200/203]. (4.) 23/26 item IoAN. Max., Libel. fid., rx, 16 [ACO IV, r1, p. 6, 22/25 ; CC 85A Li lin. 203/206].

21 (uices] ad. appateat Ioan. Max., J.c.). (4.) 24 (deus] dominus Ioaz. Max., J.c.) trinitatis IN Max.,Lr) 26 (fuerit] est Ioan. Max., 1.c.).

]

(5.) 31 (unus ex trinitate] una ex trinitate persona 744g., Le.)

Mos deo] om. Ioan.

— spsscs N.

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 7-1o.

87

(V.) EIVSDEM EX LIBRO TERTIO DE TRINITATE. 4»

"'Iam enim quaesitum atque tractatum est, in illis antiquis corporalibus formis et uisis non tantummodo (patrem nec tantummodo) filium nec tantummodo spiritum sanctum apparuisse, sed aut indifferenter dominum deum, qui trinitas ipsa

intellegitur, aut quamlibet ex trinitate personam quam lectio4; nis textus indiciis circumstantibus significaret."

(8) E1VSDEM EX LIBRO QVARTO DE TRINITATE. "Vt quoniam quattuor considerantur in omni sacrificio : cui offeratur, a quo offeratur, quid offeratur, pro quibus offeratur ; idem ipse unus uerusque mediator, per sacrificium jo pacis reconcilians nos deo : unum cum illo maneret cui offerebat, unum in se faceret pro quibus offerebat, unus ipse esset qui offerebat et quod offerebat."

(9. ITEM EX EODEM LIBRO. "Nullum enim horum trium nominum est, quod non et me;; moria et intellectus et uoluntas mea simul operata sint ; ita trinitas simul operata est et uocem patris et carnem filii et columbam spiritus sancti, cum ad personas singulas haec singula refereba(nytur." (10.) EIVSDEM EX LIBRO SEXTO DE TRINITATE. 60

'Caput autem Christi deus. Sed rursus (si» deus non nisi

(10.) 60 1 Cor. 11, *35.

(7.) 40/48 Avc., De trin., IIT, PROOEM., (3) [CC 50, p. 130, 78/84]. (8.) 47/82 Avc., De trin., IV, x1v, (19) [CC 5o, p. 186, 15 - 187, 21]. (9.) 54/58 Avc., De trin., IV, xxr, (30) [CC 5o, p. 205, 26/30]. (10.) 60/62 Avc., De trin., VI, 1x, (10) [CC 5o, p. 240, 32/34].

(7.) 41/42 patrem nec tantummodo] suppl. Scbwarig (iuxta Aug., Lc), om. IN (ob bomoeotel.).

(8.) 48 a quo offeratur].iZeraz. IN

— 50 d$ N.

(9.) 55. ita] resz. Scbwariz (iuxta JAug., Lc), in IN Sebmartz, tefetebatur IN, (referantur. 24ug., J.e.).

58 referebantur] res/.

(10.) 60 si] suppl. Schwartz (iuxta ZAug., l.c), om. IN (Eugip., Excerpta ex operib. s. Aug. [CSEL, 9-1, p. ?71])

88

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, ro-13

omnia simul tria, quando deus caput Christi, id est, caput Christi trinitas, cum in trinitate sit Christus ut sit trinitas ?"'

(11. EivsDEM EX LIBRO SEPTIMO DE TRINITATE.

"Non enim aliud est deo esse, aliud personam esse, sed 6s omnino idem. Nami si esse ad se dicitur, persona uero relatiue,

ut sic dicamus tres personas patrem et filium et spiritum sanctum, quemadmodum dicuntur aliqui tres amici aut tres propinqui aut tres uicini, quod sint ad inuicem, non- quod unusquisque eorum sit ad se ipsum. Quapropter quilibet ex 7o eis amicus est duorum amicorum, aut propinquus aut uicinus, qui(a» haec nomina relatiuam significationem habent."

(12. ErvSDEM EX LIBRO OCTAVO DE TRINITATE. "Ideoque dici[t] tres personas uel tres subsistentias, non ut aliqua intellegatur diuersitas essentiae, sed ut uel uno 7; aliquo uocabulo responderi possit, cum dicitur quid tres uel quid tria; tantamque esse aequalitatem in ea trinitate, ut non solum pater non sit maior quam filius — quod attinet ad diuinitatem —, sed nec pater et filius simul maius aliquid sint quam spiritus sanctus, aut singula quaeque persona quaelibet 8o trium minus aliquid sit quam ipsa trinitas."

(19.) EIVSDEM EX LIBRO DVODECIMO DE TRINITATE. "Aut si et una persona hominis ex tribus potest dici imago dei, sicut ipsa summa trinitas et unaquaeque persona deus est : cur et mulier non est imago dei ?"

61 1 Cor. 11, *3.

(11.) 64/91 Avc., De trin., VII, vr, (11) [CC 5o, p. 261, 7 - 262, 15]. (12.) 13/80 Avc., De trin., VIII, PRooEw., (1) [CC 5o, p. 268, 15/22].

(13.) 82/84 Avc., De trin., XII, vir, (9) [CC 5o, p. 364, 9/12].

61 (caput Christi deus & 4zr., Z.r.).

(11.) 66(ut] oz. 74ug., L.;.) ^— 99 ad se] resz. Scbwariz (iuxta /Aug., 1.c.), adesse IN ceterorum ;4zg., J.c.) 71 quia] resz. Sebwariz, (iuxta ZAug., L.c.), qui N.

70 rd

(12.) 73 dici(t del.)] rest. Schwartz (iuxta AAug., Lc.), dicit IN —— (substantias Z4ug., Lc) — 98 possit] rest. Schwartz (iuxta 4Aug., Lc), posset N.

(13.) 83 (ipsa summa trinitas] in ipsa summa trinitate zAug., Ac.).

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 14-17 38;

89

(14) EtivSDEM EX LIBRO QVARTODECIMO DE TRINITATE.

"Quamquam possit hoc a Iohanne apostolo etiam de immortalitate corporis dictum uideri. Et in hac quippe similes erimus deo, sed tantummodo filio, quia solus in trinitate corpus accepit, in quo mortuus resurrexit atque id ad superna go perduxit."

(15. E1vSDEM

EX LIBRO

QVINTODECIMO

DE TRINITATE.

"Etiam in hoc libro apparuit trinitatis aequali(tas, et non deus triplex sed trini»btas; nec quasi aliquid duplum esse patrem et filium ad simplum spiritum sanctum, ubi nec tria 95 plus aliquid sunt quam horum unum."

(16.) E1vSDEM EX EODEM LIBRO. "Ratione etiam reddita intellegentibus clarum est, in substantia ueritatis non solum patrem filio non esse maiorem,

sed nec ambos simul aliquid esse maius quam solum spiritum 100 Sanctum, aut quoslibet duos in eadem trinitate maius esse aliquid quam unum, aut omnes simul tres maius aliquid esse quam singulos."

(17. E1vsDbEM EX EODEM LIBRO. ""Sciunt ergo inuicem pater et filius, sed ille gignendo, ille

(14.) 87/88 cf. 1 Ioh. 5, 2.

(14.) 86/90 Avc., De trin., XIV, xvir, (24) [CC 504, p. 455, 5 - 456, 7].

(15.) 92/95 Avc., De trin., XV, r11, (5) [CC 50A, p. 464, 40/43].

(16.) 92/102 Avc., De trin., XV, rrr, (5) [CC 504, p. 465, 57/62]. (17.) 104/107 Avc., De trin., XV, xiv, (23) [CC 50A, p. 496, 24/27].

(16.) 92/102 item Ioaw. II, Epist. ad senat., 8 [ACO IV, rr, p. 207, 18/22].

(14.) 90 (perduxit] peruexit 74z., 7.c.). (15.)91 quartodecimo IN — 92/93 -tas ... trini-] suppleui (Auxta zAug., Lc), om. IN Scb;ariz — 95 (unum hotum -— 24zg., .c.). (16.) 99 esse maius] i7z IN (Ioan. II, /.c.), (maius esse — 24nug., Z.c.). (17.) 104 ille?] iste Scb»wartz

90 105

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 17-20

nascendo. Et omnia quae sunt in eorum scientia, (in eorum sapientia,» in eorum essentia, unusquisque eorum simul uidet, non particulatim aut singillatim."

(18. ErvsDEM EX EODEM LIBRO. II o

'"Nunc de spiritu sancto, quantum deo donante uidere conceditur, disserendum est. Qui spiritus sanctus, secundum scripturas sanctas, nec patris est solius nec filii solius, sed amborum, et ideo communem, quia inuicem se diligunt pater et filius, nobis insinua[n]t caritatem."

(19. EIvSDEM EX EODEM LIBRO. 115

"Sed uoluntas dei si et proprie dicenda est aliqua in trinitate persona, magis hoc nomen spiritui sancto competit sicut caritas." (20. EIVSDEM SANCTI AÁVGVSTINI AD LAVRENTIVM DESTINATO.

I20

EX LIBRO

ENCHIRIDION

"Sed, cum illam creaturam, quam uirgo concepit et peperit, quamuis ad solam personam fili pertinentem, tota trinitas fecerit — neque enim separabilia sunt opera trinitatis — : cur in ea[m] facienda[m] solus spiritus sanctus nominatus est ? An, et quando unus trium in aliquo opere nominatur,

(18.) 109/113 Avc., De trin., XV, xvrr, (27) [CC 504, p. 5or, 1/5]. (19.) 115/117 Avc., De trin., XV, xx, (38) [CC 50A, p. 516, 36/358]. (20.) 120/126 Avc., Enchir., xir, 38 [CC 46, p. 71, 19/25].

(20.) 120/128 Sed ... intelleguntur] item IoAN. Max., Libel. fid., rx, x5 [ACO IV, I1, p. 6, 16/19 ; CC 854, lin. 194/199].

105/106 in eotum Sebwartz.

sapientia] suppleui (/ux!a .4ug., Lc.), oms. IN (ob bomoeotel.),

(18.) 111 sctiptutus Scbwariz 112 quia] //a IN (Eugip., Excerpía ex operib. 5. Aug. [CSEL 9-1, 5. ?78]), (qua zAug., Jc.) 113 insinua(n de/.)t] resz. Scbwartz (Iuxta. IAug., L.6.), insinuant IN.

(19.) 115 si et] rest. Schwartz (iuxta /Aug., Lc), 6 si N. (20.) 121 (ilii personam — Ioan. Max., 1.c.) 123 ea(m de.) facienda(m 49.)] rest. Schwartz (iuxta 7Aug., l.c.), eam faciendam IN —— (sanctus] oz. Ioan. Max., Js.)

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 20-23

9I

12; uniuersa opera trinitacti»s intellegu(n»tur ? Ita uero est, et exemplis, doceri potest."

(21.) EIVSDEM EX LIBRO DE PERSEVERANTIA VEL PRAEDESTINATIONE SECVNDO. "Fidelis, inquam, qui in Christo ueram naturam credit et 13o confitetur humanam, id est nostram, quamuis singulariter suscipiente deo uerbo, in unicum dei filium sublimatam, ita

ut, qui suscepit et quod suscepit, una esset in trinitate persona. Neque enim homine assumpto quaternitas facta est, sed trinitas mansit, assumptione illa ineffabiliter faciente per155 Sonae unius in deo et homine ueritatem."

(22. EivSDEM EX LIBRO DECIMO DE CIVITATE DEI. "Non itaque ita non dicimus duo uel tria principia — cum de deo loquimur —, sicut nec duos deos uel tres nobis licitum est dicere, quamuis — de unoquoque loquentes — uel de 140 patre uel de filio uel de spiritu sancto, etiam singulum quemque deum esse fateamur ; ne dicamus tamen, — quod haeretici Sabelliani, — eundem esse patrem qui est filius, et eundem esse filium qui est pater, et eundem spiritum sanctum qui est et pater et filius, sed patrem esse filii patrem, et filium patris 145 filium, et patris et filii spiritum sanctum nec patrem esse nec filium."

(23. EIVSDEM EX LIBRO XI DE CIVITATE DEI. '*Et haec trinitas unus est deus ; nec ideo non simplex, quia trinitas. Neque enim propter hoc naturam istam boni sim15o plice(m» dicimus, quia pater in ea solus aut solus filius aut

(21.) 129/135 Avc., De dono petseu. (ad Prosp. et Hil., II), xxrv, 67 [PL 45, col. 10353(€-D)]. (22.) 137/146 Avc., De ciu. dei, X, xxiv [CC 47, p. 297, 1/9]. (23.) 148/154 Avc., De ciu. dei, XI, x [CC 48, p. 330, 12/18].

125 opera trinita(ti»s intellegu(n»tur] resZi£ui (uxfa 7Aug., J.c.***- 4), opera trinitas intellegitur IN, operati» trinitas intellegitur Sebwariz (iuxfa 2Aug., Lc.), (opera intellegitur trinitatis Ioan. Max., /.c.***-).

(21.) 129 (Christo] eo 24zg., Lc.) | 131 (filium dei ^ ZAug., Lc.) 188 facta est] add. nomine assumpto JN (forz. ex izaperita correchione, supra praeced. homine assumpto, Zn Zextura irrepta), quod seclus. Schwartz. (22.) 142 (est] add. et 7Aug., 7c.) (23.) 149/150 simplice IN.

142/143 (et ,.. pater] oz. 7Ang., J.c.).

92

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 23-25

solus spiritus sanctus, aut uero sola est ista nominis trinitas sine subsistentia personarum —— sicut Sabelliani haeretici putauerunt —; sed ideo simplex dicitur, quia quod habet, hoc est." 15 wA

(24.) ITEM EIVSDEM EX EODEM LIBRO XI DE CIVITATE DEI. "Credimus et tenemus et fideliter praedicamus, quod pater genuerit uerbum, hoc est sapientiam, per quam facta sunt omnia, unigenitum filium, unus unum, aeternus coaeternum,

160

16 A

summe bonus aequaliter bonum ; et quod spiritus sanctus simul et patris et filii sit spiritus et ipse consubstantialis et coaeternus ambobus ; atque hoc totum et trinitas sit propter proprietatem personarum et unus deus propter inseparabilem diuinitatem, sicut unus omnipotens propter inseparabilem omnipotentiam ; ita tamen, ut etiam cum de singulis quaeritur, unusquisque eorum et deus et omnipotens esse respondeatur ;

cum uero de omnibus simul, non tres dii uel tres omnipoten-

tes, sed unus deus omnipotens ; tanta ibi est in tribus inseparabilis unitas, quae sic se uoluit praedicari. Vtrum autem boni patris et boni filii spiritus sanctus, quia communis ambobus r7 o est, recte bonitas dici possit amborum, non audeo temerariam

175

praecipitare sententiam ; uerum tamen amborum eum dicere sanctitatem facilius ausus fuero, non amborum quasi qualitatem, sed ipsum quoque substantia(m) et tertia(m) in trinitate personam. Ad hoc enim me probabilius ducit, quod, cum sit et pater spiritus et filius spiritus, et pater sanctus et filius sanctus, proprie tamen ipse uocatur spiritus sanctus tamquam sanctitas substantialis et consubstantialis amborum."

(25.) ITEM EIVSDEM EX EODEM LIBRO XI DE CIVITATE DEI.

(24.) 156/17? Avc., De ciu. dei, XI, xx1v [CC 48, p. 345, 1/23].

(24.) 156/168. Credizzus ... respondeatur] item IoAw. II, Epist. ad senat., 6 [ACO

TVserrsepo207. 7/14]: 156/163 Credimus ... diuinitatem] item Drowis. ExIG., Praef. 7, 4 [supta, p. 65, 54/60].

133 (quia] quoniam 24zg., J.c.). (24.)186 (tenemus et] om. Dionis. exig., Lc9^) ^ 15$ (quam] quem JDionis. exig., 09^) — 188 unigenitum filium] oz. Ioan. I1, ]..99^) ^ (coaeternus Dionis. exig., Lí9*) — 159 (summus Ioan. IT, J.c.84) 161 quo aeternus IN (et] ozz. Dionis. exig., l.c. » Dogn. IT, ].c.o24)) 166 dii] resifui (iuxta. Aug., 1c), dei IN Sebwariz —— 169 sanctus]Sci [IN — 173 substantia et tertia IN.

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 25-27

93

"Ili quippe angeli sancti non per uerba sonantia deum 18o discunt, sed per ipsam praesentiam immutabilis ueritatis, hoc est uerbum eius unigenitum, et ipsum uerbum et patrem et eorum spiritum sanctum, eamque esse inseparabilem trinitatem singulasque in ea personas esse substantiam, et tamen omnes non tres deos esse, sed unum

deum, ita nouerunt, ut

185 eis magis ista, quam nos ipsi nobis cogniti simus." (26. EX LIBRO II SANCTI ÁVGVSTINI CONTRA MAXIMINVM ARRIANORVM EPISCOPVM. "Porro autem Christus una persona est geminae substantiae, quia et deus et homo est. Nec tamen deus pars huius 19o personae dici potest : alioquin filius dei deus, antequam susctperet formam serui, non erat totus, et creuit, cum homo diuini-

tati[s] eius accessit. Quod si in una persona absurdissime dicitur, quia pars rei ullius esse non potest deus : quanto magis pars trinitatis esse non potest quicumque unus in tribus."

195.

(2*.) ITEM IBI POST PAVLVLVM. "In trinitate igitur quae deus est, et pater deus est, et filius deus est, et spiritus sanctus deus est, et simul hi tres

unus deus. Nec huius trinitatis tertia pars est unus, nec maior pars duo quam unus est [t]ibi, nec maius aliquid sunt omnes

(26.) 190/191 Phil. 2, *7.

(25.) 149/183 Avc., De ciu. dei, XI, xxix [CC 48, p. 349, 1/7]. (26.) 188/194 Avc., C. Maximin., II, x, 2 [PL 42, col. 7658-0]. (27.) 196/202 Avc., C. Maximin., II, x, 2 [PL 42, col. 765(€-D)].

(27.) 196/199 e pater ... unus] item IoAw. II, Epist. ad senat., 7 [ACO IV, m, p.

207, 15/17].

(25.) 185 simus] resz. Sebwartz (iuxta ZAug., l.c), sumus IN (/Aug., J.e.atiauot coda.), (26.)190 potest] pote € IN — 191/192 diuinitati(s de4.)] resz. Sebwariz (iuxta ZAnug., Lc.), diuinitatis IN — 193 ullius] resz. Sebwartz (iuxta 2Aug., L.c.), illius IN.

(27.) 197 (hi simul — Ioan. IT, Lc.) — 198 (deus] aZ. est Ioan. I, Le.) non loan. II, Lc.) — (del. t)ibi] rest. Schwartz (iuxta. Aug., L6.), tibi IN

— (Nec]

94 200

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 27-29

quam singuli : quia spiritalis haec, non corporalis est magnitudo. Qui Potest capere, capiat ; qui autem non potest, credat, et oret ut quod credit intellegat." (28. ITEM EIVSDEM EX EODEM LIBRO.

205

"Ecce dixit apostolus : Vnus deus pater, ex quo omnia et nos in iso, el unus dominus Iesus Christus, ber quem omnaza et nos ber ipsum. Omnino duas personas, unam patris, alteram filii, sine ulla confusione et sine ullo errore distinxit. Neque enim duo sunt dii patres, sed «nus deus pater ; sed nec duo sunt domini Iesu Christi, sed «us dominus Iesus Christus. In illa

2I o

quippe trinitate quae deus est, unus est pater, non duo uel tres, et unus filius, non duo uel tres, et unus amborum spiritus,

non duo uel tres ; et ipse unus pater utique deus est, et ipse unus filius etiam uobis fatentibus deus est, et ipse amborum spiritus etiam uobis negantibus deus est." 215

(29.) "SANCTI AMBROSII EPISCOPI MEDIOLANENSIS EX SERMONE NATALIS DOMINI INTER CETERA. Videte miraculum matris dominicae : uirgo concepit, uirgo

(27.) 201 Matth. 19, 12.

201/202 credat ... intellegat] cf. Is. 7, *9.

(28.) 204/206.208.209 1 Cor. 8, *6.

(28.) 204/214 Avc., C. Maximin., II, xxrrr, 5 [PL 42, col. 7980]. (29.) 215/225 CasstAN., De incarn. dom., VII, xxv, 2 [CSEL r7, p. 383, 23 - 384, 7], ex Aunos., In nat. domini [deperd. (cf. Dekkers, E., *Clauis Patrum Latinorum', Steenbrugge, 1961?, n? 185, p. 40 ; CC 14, p. vrrr*, not. 8 ; Mutzenbechet, A., in CC 23, p. 252, monitum; e.a.)].

(29.) 217/225 item Max. TAvn., Serm. Lxi5 extr.dub., 2 [CC 23, p. 253, 20/27] ; pS.-AvG., Serm. cxxr, 4 [PL 59, col. 1988(0)].

200 (haec] ozz. 7Aug., J.c.).

(28.) 208 dii] reszitui (Iuxta ZAug., 1.c.), dei IN Schwartz — (sed?] oz. "Ang., L.c.). (29.) 215/216 (Sancti ... cetera] Item ipsius in natale domini Cassa, Lc) ^ 217 (Vide 5s.—4ug., Lc) ^ (dominicae] dominici corporis 5s.-4ug., Lc.) (uirgo!] add. est cum Max. Taur. Lr) (concipit 5s-4ug, Lc) 217/218 (uirgo pepetit] oz. Max. Taur., Lc. ; ps.-Aug., Lc.)

EXEMPLA

GN o

95

peperit, (uirgo cum parturiit,? uirgo' grauida, uirgo post partum — sicut in Hiezechiel dicitur : E? foría erat clausa, et non est aperta quia dominus transiuit ber eam. — Gloriosa uirginitas et praeclara fecunditas ! Dominus mundi nascitur, et nullus

225

SANCTORVM PATRVM, 29-30

est gemitus

parientis

: uacuatur

uterus,

infans

excipitur, nec tamen uirginitas uiolatur. Fas erat, ut deo nascente, meritu(m) cresceret castita(ti»s, ne(c) per eius egressum uiolare[n]tur integra, qui uenerat sanare corrupta." (80.) ''ITEM EIVSDEM DE EXPOSITIONE EVANGELII SECVNDVM LVCAM.

230

Ea potissimum electa est ut deum pareret, quae erat desponsata uiro." "Natum certe ex uirgine deum praedicat, matrem Mariam dei nominat."

(29.) 219/220 Ez. 44, *2.

(30.) 226/227 CassraN., De incatn. dom., VII, xxv, 2 [CSEL 17, p. 584, 7/8]. 228/229 CasstrAN., De incatn. dom., VII, xxv, 2 [CSEL 17, p. 584, 8/9], ex Aw-

BROS., Expos. euang. sec. Luc., II, 1 [CC 14, p. 3o, 8/9]. De incarn. dom., VII, xxv, 3 [CSEL 17, p. 384, 10/11].

230/231 CASSIAN.,

219/220 cf. EvsEs. *Garric., Hom., zr, 5 [CC 101, p. 25, 56/57].

223/225 cf.

Evszs. *Garric., Hom., 11, 4 [CC 101, p. 26, 95/96].

218 (uirgo grauida uirgo cum parturit — ps.-74ug., J.c.) uirgo cum parturiit] subpleui (iuxta Cassian, l.c. ; Max. Taur., l.c. ; bs.-^Aug., l.c. -tit), om. IN (ob bonzoeotel.),

JSebwariz ^ (uirgo grauida] oz. Max. Taur., 7c.) ^ 219/220 (sicut ... eam] oz. Max. Taur., Lc. ; bs. ^Aug., J.c.) 219 (Hiezechiele Casszan., J.c.) 220 (Glotiosa] Praeclara ergo illa 5s.-74zg., Z.c.) 221 (praeclara] glotiosa ps.-74ug., Z.c.) (Dominus] Virtus Max. Taur., J.c. ; bs. Aug., Ic.) 222 (parientis est gemitus e ps.-Aug., Lc.) ^ (patturientis Cassian., J.c.?- M ; Max. Taur., J.c.) 223 (Fas] aZ. enim 5s.-7Aug., I.e. ; Dignum enim Max. Taur., l.c.) (deo] domino ex uirgine secundum carnem ps.-74ug., jc.) 224 meritum c. castitatis] reszifui (Zuxcfa. Cassian., l.c. ; Max. Taur., I.e. ; ps. Aug., J.c.), metito c. castitas IN Seb;warzg nec] reszizui (uxta. Cassian., I.e. ; Max. Taur., Le.), ne IN Sebwartz (ps.;Aug., 4c) 225 (egressum] aduentum Max. Tar., J.c. ; ps. Aug., J.c.) uiolarentur IN. Schwartz (Cassian., l.c. ; ps.-/Aug., l.c.) ; (uiolaretut rece Max. Taur., Lc) ^ (ueniebat $s.-/4ug., Lr.). (30.) 226 (eiusdem] oz Cassian., Lc.) (de] in Cassiam., Jc.) 228 (Ea] Quod Cassian., Le. ; zArmbros., Lc.) electa] za IN Sebwart (Cassian., [.e.cd.» ; Ambros, [c454woteodA.), (lecta Cassjan., J.c.eodd. praeterp ^ —/Appbros,, [.c.2-) (deum] dominum 4zzbros., £.c.).

praem.

96

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 31-33

(81.) IrEM EX EODEM OPERE. "Non" inquit ''dissimiles in dissimilibus uidentur, sed ubi unitas operationis est atque uirtutis, et filius in patre et pater 25; uidetur in filio. Quae ego, inquit, opera facio, et ille faci. In operibus Iesus uidetur, in operibus filii et pater cernitur. Vidit Iesum, qui Galilaeum ilud mysterium uidit, quod nemo posset nisi mundi dominus elementa conuertere. Video Iesum, quando lego quia caeco limwit oculos luto et reddidit 240 uisum ; ipsum enim recognosco, qui de luto finxit hominem et ei wiuendi spiritum, uidendi lumen ?nfudit. Video Iesum, quando peccata condonat; nemo enim Potest peccata dimittere, nisi solus deus. Video Iesum, quando Lazarum suscitat, et non uiderunt

qui uiderunt.

Video

lesum,

uideo

etiam

patrem,

24; quando oculos ad caelum erigo, ad maria conuerto, ad terram retorqueo : Inwuisibilia enim eius ber ea quae facta sunt qntellecía conspiciuntur." (82. ITEM EIVSDEM EX EODEM OPERE LIBRI SECVNDI. "Et ait ei angelus domini

: Ne timeas, Maria

; inuenisti

250 enim gratiam apud deum ; et : Ecce concipies in utero, et paries fitum, et uocabis nomen eius Iesum. Hic erit magnus. Dictum est quidem etiam de Iohanne, ab angelo, quia erit magnus ; sed ille quasi homo magnus, hic quasi deus magnus : Magnus DRLATHES et laudabilis nimis, et magnitudinis eius non est 255 finis. |

(33.) ET POST ALIQVANTA.

(31.) 235 Ioh. 5, *19. 237/238 cf. Ioh. 2, 9. 239/240 cf. Matc. 8, 25-25 ; Ioh. 9, 6-7. 239 Ioh. 9, *6. 240/241 Gen. 2, *7. 241/242 cf. Matth. 9, 25 Marci'255:5 T6253 20: 242/243 Marc. 2, 7; Luc. 5, *21. 243/244 cf. Ioh. r1, 43-44. 246/247 Rom. 1, *20. (32.) 249/280 Luc. 1, *30. Luc. rz, 15. Buca. 22i

250/251 Luc. 1, 31-32. 253/2858 Ps. 144, 5.

252 Luc. 1, 15.

253

"e 233/247 AwnRos., Expos. euang. sec. Luc., I, 7 [CC 14, p. 9, 105 - 1o, 119].

Md, 249/255 AwsRos., Expos. euang. sec. Luc., II, 9-10 [CC 14, p. 34, 130/ 135].

(31.) 233 (Non] 242. enim ;Azzbros., Ic.) dissimilis IN (LAzzbros., Jc. aBauot codd. 239 linuit] //a IN. Sebwartz, (Azibros., J.c.atiawot eodd). (liniuit zAzzbros., l.c. ; Vuls.).

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 33-35

97

"Magnus ergo" inquit ''(et» Iohannes, sed huius magnitudo habet principium, (habet finem ; dominus autem lesus idem est finis atque principium,» idem rimus et nouwissimus. 260 Nihil ante primum, nihil ultra nouissimum. Neque te generationis humanae consuetudo in uitium trahat, ut putes non primum esse, quia filius est. Sequere scripturas, ut errare non possis."

(84.) ITEM POST ALIQVANTA. 265

'"Audeo dicere : Primus

est filius, sed solus non est', et

bene dico et religiose dico. Quid erigitis ad impietatem, haeretici, aures ? Laqueos quos tetendistis, incidistis. 'Primus est filius', et 'solus non est' : primus, quia cum patre semper est ; solus non est, quia sine patre numquam est. Non ego hoc dico, 270 sed ipse dixit : Ef non sum solus, quia ater mecum est. Solus pater, quia unus deus ; solus pater, quia sola diuinitas patris et filii et spiritus sancti. Et quod unum est, solum est : solus pater, solus unigenitus, solus et spiritus sanctus. Neque enim qui filius et pater, aut qui pater et filius, aut qui spiritus sanc275 tus et filius ; alius filius, alius spiritus sanctus —legimus enim :

Rogabo patrem, et alium paracletum dabit uobis. Solus deus, quia unus est, ex quo omnia ; solus filius, quia «nus dominus, ber quem omnia. Solum diuinitas facit. Generatio et patrem testificatur et filium, ut nusquam filius sine patre aut pater uidea280 tur esse sine filio."

(35.) ET POST PAVLVLVM.

(33.) 287 Luc. 1, 15.

259 Apoc. 22, *13.

(34.) 267 cf. Eccli. 27, 29.

230 Ioh. 16, 32.

ADOC. 1217 22.93 22, 13. 246 Ioh. 14, 16.

277/228

ICOf.98 2.

(33.) 257/263 AwsnnRos., Expos. euang. sec. Luc., II, 11-12 [CC 14, p. 35, 149/

155]. (34.) 265/280 AwRos., Expos. euang. sec. Luc., II, 12 [CC 14, p. 55, 162 - 56,

177].

(33.) 29* et] suppleui (iuxta LAmbros., Lc), om. IN. Schwartz 258/259 habet? ... ptincipium] suppl. Seb;wartz (iuxta /Ambros., [.c.), om. IN (ob bomoeotel.) 260 te] resz. Schwartz (iuxta ZAmbros., Le), et IN. (34.) 267 (tenditis /Azzbros., lc.) ^ 9268 (est?] om. zArubros., l.c.) 245 alius!] iffa IN. (Ambros., l.c.), add. pater alius Sebwarz (£uxta ZApabros., [c aliauot eodd.) 2973 (est] deus zAzzbros., J.c.) 249 ut nusquam] unus quam JN (ex Zizeris zzale corapactis).

98

285

290

EXEMPLA

SANCTORVM

PATRVM, 35-36

"Vide ne illa sit lux inaccessibilis, quam habitat pater, habitat et filius, quia pater in filio et filius in patre. Bene ergo magnas : late enim funditur dei uirtus, late caelestis substantiae magnitudo porrigitur. Nihil praescriptum, nihil circumscriptum, nihil emensum, nihil dimensum trinitas habet : non loco clauditur, non opinione comprehenditur, non aestimatione concluditur, non aetate uariatur. Dedit quidem dominus Iesus hominibus magnitudinem : I» omnem enim ferram exiuit sonus eorum, et in fines orbis lerrae uerba eorum — non in fines tamen mundi, non in fines caeli, non in ultra caelos. At

uero in domino Iesu : Omnia condita sunt n caelis et in terra,

wisibilia et ànuisibilaa : et ipse est ante omnes, ei omnia dn ipso constant. Caelum aspice, Iesus illic est ; terram intuere, Iesus 295 adest : ascende uerbo in caelum, descende uerbo in infernum,

Iesus adest — etenim : S7 ascenderis in caelum, lesus llic est;

si descenderis in infernum, adest. Hodie cum loquor, mecum est intra hoc punctum, intra hoc momentum ; et, si in Arme300

205

nia nunc loquitur christianus, Iesus adest — Nemo enim dicit dominum lesum, nisi in spiritu sancto. Abyssos opinione si penetres, illic quoque Iesum uidebis operari — scriptum est enim : Ne dixeris an corde iuo : 'Quis ascendit im caelum ?' id est, Christum deducere ; a(uyt : *Quis descendit 4n abyssum ?' hoc est, Christum ex mortuis deducere. Vbi ergo non est, qui caelestia, inferna, terrena compleuit ? Bene ergo »agnus, cuius uirtus mundum repleuit, qui ubique est et erit semper, quia : Regni eius non erit finis."

(36.) ITEM EIVSDEM EX EODEM LIBRO II. "Breuiter sanctus Lucas, et quo modo et quo tempore et quo loci secundum carnem Christus natus sit, explicauit. At uero de caelesti generatione si quaeris, lege euangelium sancti Iohannis, qui a caelestibus exorsus ad terrena descendit; illic inuenies, et quando erat et quomodo erat, et quid erat, (35.) 282/283 cf. r Tim. 6, 16. — 283cf.Ioh. 14,11. ^ 284 Luc.r, 32. 289/ 290 Ps. 18, 5. 292/293 Col. 1, *16. 293/294 Col. 1, 17. 296/299 Ps. 138, 8. 299/300 1 Cor. 12, *5. 302/304 Rom. ro, *6-7. 305 Luc. rz, 32. 807 Luc. rz, 35.

DEC

S

TEZUII.

AMBROS., Expos. euang. sec. Luc., II, 12-13 [CC 14, p. 36, 186 -

(36.) 309/326 Awsnos., Expos. euang. sec. Luc., IT, 4o [CC 14, p. 48, 550/567].

, (35.) 388 Dedit quidem] resz. Sebwartz (iuxta. "Ambros., Lc.), deditq. IN (in?] ozz. zApzbros., 1.c.) 303 aut] resz. Sebwartz (iuxta "Arzbros., Lc.), ad N.

291

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 36-38

99

quid egerat, quid agebat, et ubi erat, [et] quo uenerit, quo 31; modo

uenerit, quo tempore

uenerit,

qua causa

uenerit.

/7»

principio, inquit, erat uerbum : habes quando erat ; e£ uerbum erat apud deum : habes quomodo erat ; habes etiam quid erat : el deus, inquit, erat uerbum ; quid egerat : omnia ber ipsum facta sunt ; quid agebat : erat lux uera, quae illuminat omnem 320 hominem uenientem 2n hunc mundum ; et ubi erat : n hoc mun-

do erat ; quo uenerit : 2» sua propria uenit ; quo modo uenerit : uerbum caro factum est ; quando uenerit, Johannes testimonium perhibet de ipso, dicens : Hic est de quo dixi : 'Qui post me uenat, ante me factus est, quia rior me erat' ; qua causa uenerit, Io325 hannes ipse testatur : Ecce agnus dei ; ecce qui tollit beccatum munda."

(8*.) ET POST ALIQVANTA. '"*Qui cum diues, inquit, esset, propter uos pauper factus est, ui ius inopia uos ditaremini. Meum paupertas illa patri33o monium

est, et infirmitas domini mea uirtus est. Maluit sibi

egere, ut omnibus abundaret. Me illi infantiae uagientis abluunt fletus, mea lacrimae illae delicta lauerunt. Plus igitur, domine Iesu, iniuriis tuis debeo, quod redemptus sum, quam operibus, quod creatus sum. Non prodesset nasci, nisi redimi 355 profuisset."'

(88. Ex EODEM LIBRO CIRCA FINEM.

'*O uere diuinam in ipsa humilitate domini prospicientiam ! quanto enim abiectior humilitas, tanto diuinior prouidentia. Iniuriarum suarum acerbitate deus proditur, et remediorum 34o Suorum usu, qui nullis remediis indig(er»et, deus probatur."

(36.)315/318 Ioh. 1, x. — 318/219 Ioh. i, 3. — 319/320 Ioh. Ioh. rz, *ro. 3821 Ioh; 13r*13. 322 Ioh. rz, 14. 323/324 Ioh. 1, *30. 325/326 Ioh. 1, 29.

,9.

320/321

322/324 Ioh. 1, *15.

(37.) 828/329 11 Cot. 8, *9.

(37.) 328/335 AwnRos., Expos. euang. sec. Luc., II, 41 [CC 14, p. 49, 584/591].

(38.) 334/340 Awsnos., Expos. euang. sec. Luc., II, 91 [CC 14, p. 72, 1269 - 75, 1272].

(36.) 814 et?] sec/usi (Iuxta. Apmnbros., 7 [.c.codà.v) (Zuscta. Azabros., L.c.), quando IN.

31v quomodo] resz. Seb»artz

(37.) 329 ditare mihi IN. (38.) 340 indigeret] resZi/ui (/uxta. AAmibros., 1.c.), indiget IN. Sebwartz.

I00

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 39-41

(39.) ITEM EX LIBRO QVARTO IPSIVS OPERIS. "Ergo et hic diabolus, quoniam fortem sensit, iactantiam praetendit, quae etiam fortes decipit. Sed dominus respondit ei : Non lentabis dominum deum tuum — in quo et dominum et 34; deum Christum, et: patrem et filium potestatis unius esse cognoscis, iuxta quod scriptum est : Ego et pater unum sumus. Et ideo, si wnwm obtendit diabolus, occurres ei quia scriptum est sumus ; et distingue *'unum' ne discernas potestatem, distingue 'unum' ne patrem filiumque secernas."'

350.

(40.) EIVSDEM SANCTI AMBROSII EX LIBRO DE INCARNATIONE DOMINI.

"Aduersus omnes haereses generalis ista est fides : quia Christus dei filius et sempiternus ex patre est et natus ex uirgine. Quem quasi gigantem sanctus Dauid propheta descri555 bit, eo quod biformis geminaeque naturae unus sit, consors diuinitatis et corporis, qui : Tamquam. sponsus rocedens de thalamo suo exsultauit ut gigans ad currendam uiam."

(&41.) ET POST PAVCA. "Generatio generationi non praeiudicat nec caro diuinitati, 56o quia nec pignus patri nec uoluntas passioni nec passio uoluntati. Idem enim patiebatur et non patiebatur, moriebatur et

(39.) 344.344/345 Matth. 4, 7; Luc. 4, 12.

346.347/348 Ioh. 1o, so.

(40.) 356/35? Ps. 18, *6.

(39.) 342/349 Aw2nos., Expos. euang. sec. Luc., IV, 27 [CC 14, p. 115, 317/325].

(40.) 352/33* Awsnos., De incatn. dom. sactam., v, 35 [CSEL 79, p. 240, 8/14]. (41.) 359/363 Awnos., De incatn. dom. sacram., v, 56 [CSEL 79, p. 241, 19/24].

(41.) 361/363 Iderz ... suscitabat] item Cowcrr. Eprrs., Coll. Palatina, rrv, 1 [ACO ID V-1,

p.

179,

23/25].

(39.) 349 occuttes] 7/a IN Schwartz (Ambros., [.c.atiauot eodd.) (occutre ZArbros., J.e.). (40.) 382 (haereses] tamen z4Azzbros., J.c.) 353 (est] 5os/ Christus Zr. "Azzbros., Lc) — 35? (ut] tamquam Z4zzbros., Lc.).

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 41-43 non

moriebatur,

sepeliebatur

et non

Sepeliebatur,

IOI resurge-

bat et non resurgebat, qui[a] corpus proprium suscitabat." (42.) ITEM EX EODEM LIBRO. 365.

"Quod enim caro uerbi patiebatur uel manens in carne dei

uerbum [patiebatur carne] — sicut scriptum est: Christo [9n] carne basso —,in se utique pro corporis assumptione (re»ferebat, ut, quae nostra sunt, ipse susciperet et suis circumuestiret

humana. Recte igitur secundum naturam suam et caro passa 570 est, nec ea corporis passione uerbi natura mutata est. In ueritate enim nostra est resurrectio, et ideo in ueritate Christi

passio praedicatur." (43.) ITEM EIVSDEM EX PRIMO LIBRO DE FIDE AD GRATIANVM IMPERATOREM. 375

'Simihi non credunt, credant apostolo dicenti : Postquam

(uero) uenit plenitudo temporis, misit deus filium suum factum ex muliere, factum sub lege. Filium, inquit, suum — non unum de multis, non communem, sed 'suum' — : 'fsuum' cum dicit,

(42.) 366/367 1 Petr. 4, *1. (43.) 845/3** Gal. 4, *4.

97* Gal. 4, 4.

(42.) 365/3142 Awnnos., De incarn. dom. sacram., v, 44-45 [CSEL 79, p. 246, II3 - 247, 120].

(43.) 345/383 Awnnos., De fide, I, xiv, 94 [CSEL 78, p. 40, 61 - 41, 7o].

(43.) 375/383 item Cowcrir. Epnrs., Coll. Casinensis I, xxiv, 87 [xir] ; xrvr, 18 [x1] ;Coll. Palatina, xxxvrir, 18 [xir] [ACO I, rr, p. 71, 7/14; p. 124, 26/32; ACO I, v-1, p. 92, 25 - 95, 2] ; CoNcir. CHALCED., Actio r, 917, xit [ACO II, III-1, p. 207, 9/15].

(41.) 363 qui(a sec/us.)] reszitui (iuxta AAmbros., Lc), quia IN Schwartz (LAmbros., J.c.atiauoteodd. s. Copri], Efbes., J.c.). (42.)366 patiebatur carne] secus? (iuxta ;Ambros., Lc) ^ in] ita IN Sebwartz (V'ulg.), seclusi (iuxta ZAmbros., Lc.) — 367/868 referebat] res. Schwartz (iuxta 4Ambros., J.c.), ferebat IN. (43.) 345 (Si] praem. Et Concil. Chalted., Lc.) — 316 uero] suppleui (iuxta Ambros., l.c. ; Concil. Ephes., Il.cc. ; Concil. Chalced., 1.c.), om. IN Schwartz 378 (de] ex Cond]. Ephes, l.cc.) ^ (cum dicit suum -— Concil. Epbes., Il.cc.)

102 380

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 43-45

generationis aeternae proprietatem signauit. Hunc postea 'factum ex muliere' (asseruit, ut factura non diuinitati, sed assumpto corpori ascriberetur. Factum ex muliere» per carnis susceptionem, factum sub lege per obseruantiam legis ; generatio autem illa caelestis ante legem, ista post legem." (44. E1vsDbEM EX LIBRO SECVNDO DE FIDE.

39 o

"Mihi enim prodest scire quia propter me Christus suscepit meas infirmitates, mei corporis subiit passiones ; bro me peccaium (— hoc est, pro omni homine —5, $ro me maledictum factus ; pro me atque in me subditus atque subiectus, pro me agnus, pro me «tis, pro me lapis, pro me serwus, pro me filius ancillae, pro me diem iudicii ignorans, pro me qesciens diem aut horam —2nam quomodo posset diem (nescire, qui dies fecit et tempora ? quomodo posset diem) ignorare iudicii, qui et horam iudicii futuri expressit et causam ? Factus ergo maledicium, non

secundum

diuinitatem

sed secundum

carnem

—

scriptum est enim : Maledictus omnis qui bependit in ligno —: secundum carnem utique fependit ; et ideo maledictum, quia nostra maledicta suscepit. Ille /Zew;£, ne tu homo diu fleres ;

ille iniuriam passus est, ne tu iniuriam tuam doleres. Grande remedium, solacium habere de Christo !" 400

(45.) ET PosT PAVCA.

381.382 Gal. 4, 4. (44.) 385/386 Is. 55, *4 ;Matth. Gal. 5, *15. 388 Luc. 2, 51. e.a. Ioh. 15, 1.5. Vct Psuxrss0. 390/391 Matth. 24, cho Deutd21: 232" 896 Deut. 21, I9, 41 ; cf. Ioh. 11, 55.

8, *r7. 386/389 11 Cot. 5, 21. 887/388 rCoft:;15;28. 889 Is. 53, 7 ; Ioh. 1, 29.36; Petto25 7:85le2s Ps. 115, 16. 889/390 *36 ; Marc. 15, *32. 393/395 Gal. 5, *13 ; *25 ; Gal. 5, *15. Gal 252 39? Luc.

(44.) 385/399 Aw»nos., De fide, II, xr, 93-95 [CSEL 78, p. 91, 32 - 92, 47].

319 (significauit Conc]. Epbes., ll.cc.) 379/380 (factum ex muliere postea. — Concil. Ephes., Il.cc.) 380/381 asseruit ... muliere] suppl. Sebwarfz (iuxta JArmbros., Lc.), om. IN (ob bomoeotel.) 380 (asseruit] adstruxit Concil. Epbes., llc.)

381 adsumptioni corporis Schwartz (Concil. Epbes., Il.cc. ; Concil. Chalced., l.c.). (44.) 888 (prode est ZArzbros., J.c.) 38? hoc ... homine] swppleui (iuxta Am bros., Lc), om. IN. Schwartz 388 (factus] add. est zArzbros., J.c.ext. cod. 8) 389 lapsis IN 391 (nescire diem — 4zzbros., .c.aHiawot coda., ed.) 391/392 nescire -. diem] supp]. Schwartz (iuxta /Apibros., Le.) ,om. IN (VAmbros., l.c. V) (ob bomoeotel.) 385 (pendit Z4;zbros., .;.a!ewotenda., 4) — 398(iniutias "Ambros, c.) — dolores N.

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 45-47 "Videsne

illas, quas putas Christi iüfirmitates,

103 tuas esse

uirtutes ? Cur de remediis nostris ei quaestionem mouemus ? Lacrimae illae nos lauant, fletus illi (nos? abluunt, dubitatio ila nos firmat, ne tu[m], cum coeperis dubitare, desperes. 4o5 Quanto maior est iniuria, tanto uberior debetur gratia. Sed in ipsis iniurüis cognosce diuinitatem. In cruce pendebat, et elementa omnia seruiebant : sol refugit, dies occidit, offusae et circumfusae tenebrae, £erra tremuit ;non tremuit qui pependit. Quid aliud haec, quam auctoris reuerentiam signant ? 410 Quia in cruce est, uides ; quia regnum dei donat, non uides ? Quia mortem gustauit, legis ; quia latronem quoque ad paradisum inuitauit, non legis ? Mulieres flentes intueris ad tumulum ; non intueris angelos excubantes ?"'

(46.) EIVSDEM EX LIBRO TERTIO DE FIDE. 41;

"Nam,

sicut in Esaia habes

: Pwer natus est nobis, filius

datus est nobis, ita hic quoque ante praemisit creaturam carnis et subtexuit assertionem diuinitatis, ut scires non duos Christos, sed unum esse, qui et ante saecula generatus ex patre sit, et

ultimis temporibus creatus ex uirgine — hoc est : 'Ego sum ille, 420 creatus ex homine, creatus ad causam, qui sum generatus ante saecula.

225)

(4*.) EIVSDEM EX LIBRO QVARTO DE FIDE.

(45.) 406/408 cf. Matth. 27, 45.51-55 ; Matc. 15, 33.58 ; Luc. 23, 44-45. 408 BS.1759 0410 cf. Luc. 25, 45. 411 cf. Hebr. 2, 9. 411/412 cf. Luc. 25, 43412/413 cf. Ioh. 20, 11. 413 cf. Ioh. 20, 12. (46.) 415/416 Is. o, *6. 418 Eccli. 24, *14 ; cf. Prou. 8, 22. Ioh. rz, *14. 419 Gal. 4, *4. 420 cf. Gal. 4, 4. 420/421 Eccli. 24, *14 ; cf. Prou. 8, 22.

(45.) 401/413 Awxnnos., De fide, II, xr, 95-96 [CSEL 78, p. 92, 50 - 93, 65].

(46.) 415/421 AwsRos., De fide, IIT, 1x, 6o [CSEL 78, p. 130, 6/13].

(45.) 401 (quas] 444. tu ;Azzbros., J.c.atiauot coad., ed.) 403 nos?] supp/. Schwartz (Zuxea. Azabros., Le.), om. IN dubitatio] 7/z IN (LAzzbros., [.c.cod4- €, D »-)), (addubitatio [ze/ at dub-, ze/ et dub-, se/ ut dub-] ZAzzbros., /[.c.atiauot codd-) 404. tu(m seclus.)] restitui (iuxta AAsbros., Lc), tum IN Schwartz — (cum] si ZAzzbros., 7.c.aiauot eodd.,, ed.) 407 (elementa] ad. ei AAzbros., J.c.) 408 (tremuit!] adZ. et zAzzbros., J.c.09à. P, ed.),

104

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 47-48

*^Nisi forte debilitatem illam, impii, putabitis, quando uul-

nera uidebatis. Erant quidem illa corporis uulnera, sed non 42 5 erat uulneris illius ulla debilitas, ex quo uita omnium profluebat — unde et propheta dicit : Liuore eius sanati sumus. An qui (in» uulnere debilis non erat, erat in maiestate ? Quomodo ?, quaeso. Cum daemoniis imperaret, et reis peccata dimitteret ? an cum rogaret patrem ? Quo loco fortasse dicant : 43 o 'Ouomodo pater et filius unum. sunt, si fibus nunc imperat, nunc precatur ?'. Et wunwm sunt et imperat et precatur ; sed neque cum imperat solus [est], nec cum precatur infirmus [est] : solus non est, quia : Quaecumque filius facit, bater facit ; infirmus non est, quia : etsi in carne ?nfirmatus est propter 45 5 peccata nostra, tamen illa nostra(e» erat in eo bacis eruditio — sicut scriptum est —, non suae maiestatis infirmitas." (48.) EIVSDEM EX LIBRO QVINTO DE FIDE. "Multa ergo secundum incarnationis legimus et credimus sacramentum, sed (in) ipsa naturae humanae affectione maies44! o tatem licet spectare diuinam. Fatigatur ex itinere Iesus, ut reficiat fatigatos ; petit bibere, daturus ; esurit, cibum salutis esurientibus traditurus; moritur, uiuificaturus ; sepelitur,

(47.) 424/426 cf. Ioh. 19, 34-57. 426 Is. 55, 5. 428 cf. Marc. 1, 27 ; Luc. 428/429 cf. Matth. 9, 2 ; Matc. 2, 5.7 ; Luc. 5, 20.21 ; e.a. 45156: 429 cf. Matth. 26, 59.42.44 ; Marc. 14, 36.39 ; Luc. 22, 41-42 ; Ioh. 11, 41 ; 17, 11.20 ; e.a. 430.431 Ioh. 1o, 30; 17, 22 ; cf. 1 Ioh. 5, 7.8. 433 Ioh. 8, 16; c£. Ioh. 8, 29. Ioh. 5, *19; cf. Ioh. 14, 10 (uet.lat.). 434/438 Is. 55, *5.

(48.) 440 Toh. 4, *6. 441 cf. Matth. 11, 28. CE Tohm 7: cf. Ioh. 4, 15-14: :072027* cf. Ioh. 4, 51. 441/442 cf. Ioh. 4, 32 ; 6, 27. 442 cf. Matth. 27, 50 ;Marc. 15, 57 ;Luc. 23, 46; Ioh. 19, 3o. cf. Matth. 27, 60 ; Marc. r5, 46 ; Luc. 23, 55 ; Ioh. 19, 42.

(47.) 423/436 Awnnos., De fide, IV, v, 54-55 [CSEL 78, p. 175, 43 - 176, 57]. (48.) 438/449 Awnnos., De fide, V, 1v, 54 [CSEL 78, p. 257, 27/36].

(47.) 423 putabitis] ja IN (LAmbros., 1.4.8), (putabatis zArzbros., J.c.cett- eoda., ed.) 426 (dixit /4zzbros., Lc.) ^— (eius] add. nos zAmbros., 4c) — 427 in] suppleui (iuxta "Ambros., L.e.), om. IN (fort. ob concurrentes -i u- litteras) Schwartz 428 quaeso] £/a IN CAzbros., [0.94.W), (quaero z4Ambros,, j.c.cett- codd. ed.) 430 sum IN 432 est] seclusi (iuxta AAmibros., Lc.) 433 est!] seclusi (iuxta zArzbros., L.c.) 435 nostrae] restitui (inxta ZApbros., l.c), nostra IN S.ebuartz, (UAmbros., [c aiauot coda.)

(48.) 439. in] suppl. Sebwariz, (iuxta Ambros, Lc), om. IN

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 48-51

IO5

(re»surrecturus ; tremulo pendet in ligno, confirmaturus trementes ; caelum caligine obducit, ut illuminet; terram tre44; mere facit, ut solidet ; maria conturbat, ut mitiget ; reserat tumulos mortuorum, ut ostendat domicilia esse uiuorum; creatur ex uirgine, ut ex deo natus esse credatur."

(49.) ITEM EIVSDEM EX HYMNO VESPERTINO. "Christum rogemus et patrem,

45o Christi patrisque spiritum, Vnum potens per omnia Foue precantes, trinitas." (50. SaNcrI HirARIDI PICTAVIENSIS PRIMO DE FIDE CONTRA ARRIANOS. 45

EPISCOPI

EX

LIBRO

"Verbum caro factum est, ut per deum uerbum carnem fac-

tum caro proficeret in deum uerbum. Ac ne uerbum caro factum, aut aliquid aliud esset quam deus uerbum, aut non nostri corporis caro esset : Habitauit $n nobis, ut, dum habitat, non aliud quam deus maneret, dum autem habitat in nobis, non

46o aliud quam nostrae carnis deus caro factus esset, per dignationem assumptae carnis non inops suorum, quia : ZTamquam unigenitus a atre plenus gratia(e» el uerita(ti»s, et in suis perfectus sit, et uerus in nostris." (81. E1vSDEM EX EODEM LIBRO.

444 cf. Matth. 27, 45 ; Matc. 15, 35 ; Luc. 25, 44. 444/445 cf. Matth. 27, 51. 4465 cf. Matth. 8, 24 ;Marc. 4, 57 ; Luc. 8, 25. cf. Matth. 8, 26 ; Marc. 4, 39 ; Luca 8:24. 445/446 cf. Matth. 27, 52. 447 cf. Gal. 4, 4; Matth. r1, 23.

c£& Ioh. 1, x45

(50.)455.458 Ioh. r, r4.

460/461 Ioh. r, *r4.

(49.) 449/482 Awnnos., Hymn., 11, 29-32 [ PL 16, col. 1473/1474]. (50.) 455/463 Hrr., De trin., I, 11 [PL zo, col. 334-2].

443 resutrectutus] resz. Schwartz (iuxta AAmbros., Lc), surtecturus IN — 444/445 (terras tremefacit /Azzbros., l.c.).

(50.) 455 (Verbum!] adZ. deus Hil.,/.c.) (Iuxta. Hil., l.c.), gratia et ueritas IN.

^ 462 gratiae et ueritatis] resz. Sebwartz

106 465

EXEMPLA

SANCTORVM

PATRVM, 51-52

'"Respuit captiosas et inutiles philosophiae quaestiones fides constans, neque humanarum ineptiarum fallacias succumbens spolium se praebet ueritas falsitati, non secundum sensum communis intellegentiae deum retinens, neque de Christo secundum mundi elementa decernens in quo diuinitatis pleni-

47o tudo corporaliter inhabitat, ut, dum infinitas aeternae in eo est potestatis, omnem terrenae mentis amplexum potestas

aeternae infinitatis excedat. Qui nos ad diuinitatis suae naturam trahens, non etiam nunc corporali praeceptorum obseruatione destrinxerit neque per legis umbram ad sollemnia 475 desecandae carnis imbuerit, sed ut omnem naturalem corporis

necessitatem circumcisos a uitiis criminum spiritus emundatione purgaret. Cuius morti consepeliremur in baptismo, (ut? in aeternitatis uitam rediremus — dum generatio ad uitam mors esset ex uita

— ; et morientes uitiis immortalitati renas-

480 ceremur — ipso pro nobis ex immortalitate moriente —, ut ad immortalitatem una cum eo excitaremur ex morte. Carnem enim peccati recepit, ut, in assumptione carnis nostrae, delicta donaret — dum eius fit particeps assumptione, non crimine —; delens per mortem sententiam mortis, ut noua in se nostri 485 generis creatione constitutionem decreti anterioris aboleret ; cruci se permittens, ut maledicto crucis oblitterata terrenae damnationis maledicta configeret omnia ; ad ultimum in homine passus, ut potestates dehonestaret — dum deus secundum scripturas moriturus —, et in his uincendis in se fiducia 49» triumpharet — dum immortalis ipse, neque morte uincendus, pro morientium aeternitate moreretur."

(52. EIVSDEM EX EODEM LIBRO.

(51.) 465/469 cf. Col. 2, 8. 469/470 cf. Col. 2, 9. 470/471 cf. Col. 2, 10. 413/415 cf. Col. 2, 11. 411/481 cf. Col. 2, 12. 481/483 cf. Col. 2, 15. 484. 486 cf. Col. 2, 14. 488.489/490 cf. Col. 2, 15.

(51.) 465/491 Hir., De trin., I, 13 [PL ro, col. 348-352].

(51.)470 (inhabitet H7, Lc.) ^ 4*2 infinitatis] res. Schwartz. (inxta. Hil., Lo) infirmitatis IN 473 (etiam nunc] etiamnum Hil, Lc.) 416 (circumcisus HiL,Lc) (spiritus criminum -— HZ, c.) 4176/4** emundationem IN 478 ut] suppl. Sebwartz (iuxta Hil, Lc), om. IN — 48 (regeneratio Hi/., Lc) — 499 ex] restitui (Iuxta Hil., 1c), et IN, e Schwartz 482 (in] oz. Hi, Lc.) (nostrae carnis e Hj, Lc.) 484/485 (generis nostri — H7/., Jc.) 485 abdoleret corr. INN 486 cruci se] resz. Scbvartz, crucis se IN, (cruci se figi HiJ., Lc.) 483 (figeXetoEr 70) 488 dehonestaret] resz. Scbwartz (iuxta Hil., l.c.), de honore staret IN. (exe. litteris pale. compactis) 489 (uincentis HI, /.;.tiauot coda., ed.)

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 52-54

I07

"Nam ut de ceteris haereticorum stultissimis studiis sileam — de quibus tamen, sicubi occasionem sermonis ratio praebe-

495 bit, non tacebimus —, quidam ita euangelicae fidei corrumpunt sacramentum, ut, sub unius dei pia tantum professione,

natiuitatem unigeniti dei abnegent : ut protensio sit potius in homine(m), quam descensio; neque ut, qui filiws hominis secundum tempora assumptae carnis fuit, idem antea semper 5oo fuerit, atque sit de? filius, ne in eo natiuitas dei sit, sed ex

eodem idem sit ; ut unius dei (ut putant) inuiolabilem fidem series ex solido in carnem deducta conseruet, dum, usque ad

uirginem pater protensus, ipse sibi sit natus in filium."

(89. EIVSDEM EX EODEM LIBRO. so;

"Sed

nos,

edocti

diuinitus,

neque

duos

deos praedicare

neque solum, hanc euangelici atque prophetici praeconii rationem in confessione dei patris et dei filii asserimus, ut unum in fide nostra sint uterque, non unus : neque eundem utrumque, neque inter uerum ac falsum aliud confitentes — quia, 510 deo ex deo nato, neque eundem natiuitas permittit esse neque aliud."

(54. E1IVSDEM EX EODEM LIBRO. '""Te, aeternum

deum, aeterni unigeniti dei patrem

: et

unum te sine natiuitate, et unum dominum nostrum Iesum 515 Christum ex te natiuitatis aeternae, non in deorum numerum

(52.) 498 Dan. 7, 15 ; Matth. 9, 6 ; 10, 25 ; 11, 19; 12, 8.40 ; 12, 37.41 ; 16, 135. 27.28 ; 17, 9.12.21 ; 18, II ; I9, 28 ; 20, 18.28 ; 24, 44 ; 25, 31 ; 26, 2.24.45 ; Matc.

2, 10; 8, 585 9, 8; Luc. 5, 245 6, 5 ; 9, 26 ; Ioh. 5, 15.14 ; 5, 27 ;12, 23.34 ; 15,

210/624 500 Matth. 14, *35.; 16, *16 ; 26, *65 ; 27, *40.*43.*54 ; Marc. 1, *1 ; 25:5512:5 1236.115725/5 4515415 0h» 15 $24:749 500, 70.3910, 555 61:20 55 10 T Ioh 5: Kou, C TS Suse eechou red.

(52.) 493/503 Hir., De trin., I, 16 [PL ro, col. 368-374].

(53.) 505/511 Hir., De trin., I, 17 [PL zo, col. 57€].

(54.) 513/518 Hir., De trin., I, 58 [PL ro, col. 492-6].

(52.) 498 hominem] resz. Sebwariz (iuxta Hil, Le), homine IN 503 (natus sit — Hi. Lc.).

8500 (flius

dei — HiL, Le. ; Vulg.)

(53.) 506 (atque] ac FL, Lc.) ^ 950* asserimus] i/a IN (Hif, Je."nws cod. Vatic.) (afferemus FHi/., /.c.ett. codà., ed-), (54.) 514 (nostrum] ozz. Hi/., Lc.)

108

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 54-56

ueritatis diuersitate referendum ; neque non ex te genitum, quia deus unus es, praedicandum ; neque aliud quam deum uerum, qui ex te uero patre natus est, confitendum."

(53. E1IVSDEM EX LIBRO SECVNDO DE FIDE.

520

"Pater enim quomodo erit, si non, quod in se substantiae atque naturae est, [ut] agnoscat in filio ? Haec igitur licet mutare de eo quod sint, nullo modo possint, afferunt tamen doctrinas nouas et humana commenta : ut Sabellius patrem extendat in filium, idque nominibus potius confitendum putet

52; quam rebus, cum ipsum sibi filium, ipsum proponat et patrem; ut Hebion, omne initium ex Maria concedens, non ex deo

hominem sed ex homine deum proferat, neque subsistens antea quod in principio apud deum erat deus uerbum uirgo susceperit, sed carnem genuerit per uerbum, quia in uerbo 53o antea non exsistentis unigeniti dei naturam dicat, sed sonum

uocis elatum ; ut aliqui nunc huius temporis praedicatores, qui ex nihilo atque a tempore formam et sajrientiam et uirtuiem dei prouehunt." (56.) ITEM EIVSDEM EX EODEM LIBRO. 53;

"Est pater ut est; et ut est, esse credendus

est. Filium

mens consternatur attingere, et trepidat omnis sermo se prodere ; est enim progenies ingeniti, unus ex uno, uerus a uero, uiuus a uiuo, perfectus a perfecto, uirtutis uirtus, sapientiae

sapientia, gloria gloriae, ?mago $nwisibilis dei, forma. patris 54o ingeniti."

(55.) 528 cf. Ioh. r, rz.

532/533 1 Cot. 1, *24.

(56.) 539 Col. rz, *15.

(45.) 520/833 Hir., De trin., II, 5-4 [PL ro, col. 525-534]. (56.) 535/540 Hir., De trin., II, 8 [PL ro, col. 574-5].

91? quia] 7/a IN (FI]., J.c.«nus eod. Vatie.). (qui FTjJ,, J,c.eett. codd., ed.) 518 uerum] resz. Sebwartz; (iuxta Hil, Lc), uetbum IN (te] add. deo Hij., /.c.atieuot coaa-), (55.) 820 (enim] autem Hi, Lc.) ^ 521 ut] seclusi (iuxta Hil., l.c.) agnoscat] ifa IN (Hil, [.c.aHawteod4.), (cenuerit FIjJ., J.c.atiawot codd., ed.) 526 Hebion omne] restitui (Iuxta Hil., [.c.), Hebio nomine IN Sebwariz 531 (huius nunc — Hi, Z.c.). (56.) 536 se] rest. Schwartz (iuxcta Hil., Lc.), sed N.

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 57-58

IO09

(5*.) EIVSDEM EX EODEM LIBRO.

"Est filius ab eo patre: Q«i est ;unigenitus ab ingenito, progenies a parente, uiuus a uiuo — quia : Vt£ ater witam 4n semetipso habet, ita et filio data est uita in semetipso —, perfectus 54; à perfecto — quia totus a toto : non diuisio aut discissio quia alter ab altero, sed plenitudo diuinitatis in filio —, incomprehensibilisab incomprehensibili —nouit enim nemo, nisi inuicem —, inuisibilis ab inuisibili — quia : /mago dez inuisibilis est, et quia : Qui uidit fium, uidit e batrem —, alius ab alio — quia 55o pater et filius non natura diuinita(ti»s alia et alia, quia ambo unum

——-, deus a deo, ab uno ingenito deo unus unigenitus

deus — non dici» duo, sed unus ab uno ; non ingeniti duo, quia natus ab innato ; alter ab altero nihil differens, quia uita

uiuentis in uiuo est."

5

(58) ErvSDEM EX LIBRO SECVNDO. "Et deus qui a deo natus est : non postea, quam natus est, effectus est deus, sed nascendo deus exstitit — nascens enim

a uiuo uiuus, a perfecto perfectus, non sine potestate natiuitatis suae natus est :natiuitatem uidelicet suam non postea sen56o tiens, sed se deum in eo ipso quod deus ex deo nascebatur intellegens. Hoc : unigenitus ab ingenito ; hoc : Ego e£ pater unum sumas ; in confessione patris et filii : deus unus ; hoc : filius in

patre, et pater in filio. Hinc : Qu me uidit, uidit et patrem ;

(57.) 842 Ex. 5, 14. 543/544. Ioh. 5, *26. 546 cf. Col. 2, 9. 547 cf. Matth. x1; 27; Luc. 10, 22; Ioh. 8, 55. 548 Col. 1, *15. 549 Ioh. 14, *9. 550/351 cf. Ioh. 1o, 30. (88.) 561/562 Ioh. 1o, 30.

562/563 cf. Ioh. 10, 58.

563 Ioh. 14, *9.

(57.) 542/554. Hir, De trin., II, x1 [PL ro, col. 594-8].

(58.) 556/56? H1r., De trin., II, 20 [PL ro, col. 639-644].

(57.) 543 (quia] oz. Hil, Lc.) J.c.)

546

ab] ia

NN (Hi.,

(patti uita HL, J.c.)

], c, unus cod. Vatic. etcod. Carnut.).

544 (habet] oz. Hil., (in

Hil,

7. c. cct. eodi., ed.)

(sed] et HiL,Lc.) (flio] «47. est Hi, Lc.) ^ 980 diuinitatis] resz. Sebpariz (xta Hil., Lc.), diuinitas IN 552 dii] reszizui (uxta Hi., Lc), di IN Sebwartz 553 (natus] add. est HL, L.e.). (58.) 83? effectus est deus] 7/a IN (Hil., J.c. «nus cod. Vatic), (o5, E]j]., J.c, cett. codd., ed-) $38 (uiuo] uiuente HZ., c.) ^ 562 (sumus]a47. hoc Hi^, Lc.) ^ 562/563 filius --. filio] resz. Schwartz, filius in pattem et patrem in filio IN, (patet in filio et filius in patre H., /.c.)

IIO

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 58-61

hinc : Omnia quae habet pater, dedit filio ; hinc : Sdcut habet pater 565 uitam in semetipso, (ita dedit filio witam habere in semetipso ; hinc : Nemo nowit filium nisi paler, neque patrem misi filius ; hinc : Zn eo plenitudo diuinitatis corporaliter." (59.) E1VSDEM EX LIBRO SECVNDO.

"Vnum igitur est hoc immobile fundamentum, una haec felix 570 fidei petra, Petri ore confessa : T'« es Christus, fibus dei uius ;

tanta in se argumenta sustinens ueritatis, quantae peruersitatum quaestiones et infidelitatis calumniae mouebuntur. Iam in ceteris dispensatio est uoluntatis paternae, uirgo, partus et corpus ; post quae crux, mors, inferi, salus nostra est." 575

(60. E1vSDEM EX LIBRO TERTIO DE FIDE.

"Astitit dominus clausa domo in medio discipulorum ; et : filius est natus ex patre. Noli negare quod steterit, quia per intellegentiae infirmitatem consistentis non consequaris introitum; noli nescire quod ab ingenito et perfecto deo patre uni58o genitus perfectus filius deus natus sit, quia sensum et sermonem humanae naturae uirtus generationis excedat."

(61. Ex EODEM LIBRO. ""Audis patrem et filium : ne ambigas esse quod nuncupa(n)-

564 Ioh. 16, *15.

964/565 Ioh. 5, *26 ; cf. Matth. 11, 27 ; Luc. ro, 22. 56? Col. 2, *9.

566

Matth. 11, *27 ; cf. Luc. 10, 22 ; Ioh. 8, 55.

(59.) 9*0 Matth. 16, 16.

(60.) 9«6 c£. Ioh. 2o, 26.

(59.) 569/574 Hir., De trin., II, 25-24 [PL ro, col. 664]. (60.) 56/581 Hir., De trin., III, 20 [PL xo, col. 894]. (61.) 583/688 Hir. De trin., III, 22 [PL zo, col. 914-8].

565 ita ... semetipso?] supJ. Schwartz; (xta Hil., Le.), out. IN (ob boroeotel.) 567 (eo] ipso inhabitat omnis Hi/., .c. ; V'dg.). (59.) $69 (hoc est — FI/., /.c.) 570 (Christus] ozz. Hi, /.c.) 971 (sustinens argumenta c Hil, Lc.) ^ 593 (uoluntatis paternae est — Hi, Lc) (uirgo] add. et Hil, Lc.) — 914 (post quae] postque Hi/., /c.). (60.) 98 consequatis] restifi (iuxta Hil, Lc), consequaetis N, consequetis 579/580 (unigenitus] a7. et Hi/., /.c.). Sebwartz (61.) 583/884 nuncupantur] resz. Scbpartz (Iuxta Hil., 1.c.), nuncupatur IN

EXEMPLA

SANCTORVM

PATRVM, 61-64

ITI

tur. Summa dispensationis est filio, ut'noueris patrem : quid 58; irritum facis opus prophetarum, uerbi incarnationem, uirginis partum, uirtutem operationum, crucem Christi ? Tibi haec omnia impensa, tibi praestita sunt, ut per haec manifes[ta |tus et pater tibi esset et filius." (62.) E1VSDEM EX LIBRO QVARTO DE FIDE. s»

'Nouit enim"

ecclesia ''4unwm deum, ex quo omnia ; nouit

[enim] e£ unum dominum nostrum Iesum Christum, per quem omnia. 'Vnum' 'ex quo', et 'unum' *per quem' : ab uno uniuersorum originem, per unum cunctorum creationem. In uno 'ex quo', auctoritatem innascibilitatis intellegit ; in uno 'per quem', 595 potestatem nihil differentem ab auctore ueneratur." (63.) ITEM EX LIBRO QVINTO DE FIDE. '"O haeretica imp(r»udentia et stulta mundi sapientia, opprobrium Christi non intellegens de? esse wirtutem, et stultitiam fidei non sentiens dei esse sapientiam ! Deus ergo idcirco 6oo tibi Christus non est : quia, qui erat, nascitur ; quia, qui indemutabilis est, crescit aetate ; quia impassibilis patitur ; quia uiuens moritur ; quia mortuus uiuit ; quia omnia in eo contra naturam sunt? Rogo: quid aliud est, quam omnipotentem esse, quod deus est ? Nondum uos, sacra et ueneranda euangelia, 605 contingo, ut ex uobis Christus Iesus in his passionibus deus sit." (64.) ITEM EX LIBRO SEPT(IMPO DE FIDE.

(62.) 590.591/392 1 Cor. 8, *6. (63.) 59€ cf. 1 Cor. 1, 19.

ctanGCotr T1520.

598/599 1 Cot. 1, 24.

(62.) 590/595 Hir., De trin., IV, 6 [PL ro, col. 99€]. (63.) 597/605 Hir., De trin., V, 18 [PL ro, col. 1409-1414].

58:1 manifes(ta sec/us.)tus] reszizui (Iuxta Hil., l.c), manifestatus IN Seb»warzz (tibi et pater — H3, I.c.).

588

(62.) 590 ecclesia] ex Zex/u praecedenti suppleuit excerbtor IN, (omm. bic Hil., l.c.) 591 enim] sec/usi (iuxia Hi, j.c.). (63.) 59? imprudentia] resZiZsi (iuxza Hil, Le.; 1 Cor. 1, 19), inpudentia IN JSebwartz 603 (Rogo] 247. hoc Hi, 7c.) 605 (passionibus] adZ. uetus H7/., J. cmmus cod. Vatic),

(64.) 606 septimo] sexto IN

II2

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 064-67

"Veritatem igitur euangelici sacramenti Thomas intellegens, 'dominum suum, et deum suum', esse confessus est. Non hic

honoris est nomen, sed naturae confessio est : rebus enim ipsis

610 atque uirtutibus deum credidit. Et dominus, professionis huius

religionem non honoris esse, docuit, sed fidei, dicens: Qw2a widisti, credidisti ; beati qui non uiderunt, et. crediderunt. Videns

enim Thomas credidit. Sed : *Quid credidit ?' quaeris. Et quid aliud credidit, quam

professus est : Dominus

meus,

et deus

615 neus ? Resurrexisse enim per se ex mortuis in uitam, nisi dei natura non potuit ; et creditae religionis fides hoc est professa, quod deus est. Anne ergo nomen dei non naturae res existimabitur, cum professio nominis fidem naturae creditae sit secuta ?"'

(65.) ITEM EIVSDEM EX LIBRO SEPTIMO DE FIDE. 620

"Ea nunc quoque ex euangeliis proferamus, ut, qui filius uerus est, uerus quoque deus esse noscatur : quia neque uerus filius erit nisi uerus et deus est, neque uerus deus nisi uerus et filius est."

(66.) Ex EODEM LIBRO. 62;

''Quis porro dubitabit quin indifferentem naturam natiuitas consequatur ? Hinc enim est sola illa quae uera esse possit aequalitas, quia naturae aequalitatem sola possit praestare natiuitas. Aequalitas uero numquam ibi esse credetur, ubi

unio est ; nec tamen illic reperietur, ubi differt. Ita similitudi65o nis aequalitas nec solitudinem habet nec diuersitatem, quia omnis aequalitas nec diuersa nec sola sit." (67.) ITEM EX EODEM LIBRO.

(64.) 608 cf. Ioh. 20, 28.

611/612 Ioh. 20, *29.

614/415 Ioh. 20, 28.

(64.) 607/618 Hir., De trin., VIT, 12 [PL zo, col. 2095-9]. (65.) 620/623 Hzr., De trin., VII, 2 [PL ro, col. 200€]. (66.) 625/631 Hzr., De trin., VII, 15 [PL ro, col. 211].

Eg ee add. si IN, quod del. Schwartz uidit

JN.

612 Videns] resz. Schwartz (iuxta Hil., I.c.),

(65.) 620 (proferimus HL, Le) ^ (qui] quia Hi, Lc). (66.) 628 ibi esse] abiesse IN — 629 (tamen] ozz. Hil, J.c.«nus eod. Vatic.)

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 67-69

II3

"Nam : Ego et ater, rerum nomina sunt ; 41m, uera naturae professio est quia in eo, quod est, uterque non differat ; 655 sumas autem non patitur unionem. Et ubi quod wnwm sumus unio non est, unum eos efficit esse natiuitas. Hoc enim totum

ex eo est, quod 'dei se filium sanctificatus a patre' profitetur ; et professio dei filii hoc, quod : Ego et fater unum sumus, confirmat, quia natiuitas non aliam possit, nis! eam ex qua sub640 sistit, ferre naturam."

:

(68.) ITEM EIVSDEM EX LIBRO OCTAVO DE FIDE. "Quisquis ergo naturaliter patrem in Christo negabit, neget prius non naturaliter uel se in Christo uel Christum sibi inesse, quia in Christo pater et Christus in nobis, unum in his esse nos 645 faciunt. Si uere igitur carnem corporis nostri Christus assumpsit, et uere ille qui ex Maria natus fuit Christus est, nosque uere sub mysterio carnem corporis eius sumimus — et per hoc unum erimus, quia pater in eo est et ille in nobis —: quomodo uoluntatis unitas asseritur, cum naturalis per sacramentum 65o proprietas perfectae sacramentum sit unita(ti»s ?"

(69. Ex EODEM LIBRO. "Habitat

enim

in nobis

Christus

: et habitante

Christo,

habitat deus et cumhabitat in nobis spiritus Christi ; habitante tamen in nobis spiritu Christi non alius tamen habitat in nobis 655 spiritus quam spiritus dei — quod si per spiritum sanctum

(67.) 633/635.635 Ioh. 1o, 5o.

63* cf. Ioh. 1o, 56.

638 Ioh. 1o, 30.

(68.) 644.648 cf. Ioh. 17, 21-25.

(67.) 633/640 Hir., De trin., VII, 25 [PL zo, col. 2214-9]. (68.) 642/650 Hir., De trin., VIII, 15 [PL ro, col. 2464-8]. (69.) 652/661 FHir., De trin., VIII, 26 [PL ro, col. 2554-9].

(67.) 640 (ferre] afferre FI77., L.e.). (68.) 642 negabit] resz. Sebwartz (iuxta Hil, Lc.), negauit IN 644. nos] res. Sebwartz (iuxta Hil., L.c.), non IN 646 (uete] 247. homo Hi, J.c.) fuit] resz. Sebwartz (iuxta Hil., J.c.), sit IN 647 (eius] sui H7, 7.c.) 649 asseritur] adsetritur rest. Schwartz (iuxta Hil., Lc.), adscribitur IN 650 unitatis] resz. Sebwartz (uxta Hil, Lc.), unitas IN. (69.) 653 deus et cumhabitat] scipsi; deus. Et cum habitat disZing. Seb»arfz (El, Lc.) 654 spiritu] sp ex sps IN 654/655 (habitat in nobis spiritus] spiritus habitat HL, /.c.)

II4

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 69-71

Christus in nobis esse intellegitur, hunc tamen ita spiritum dei ut spiritum Christi esse noscendum est. Et cum per naturam dei natura ipsa habitet in nobis : indifferens natura filii esse credetur a patre, cum spiritus sanctus — qui et spiritus 66o Christi et spiritus dei est — res naturae esse demonstretur unius."

(70.) ITEM EX EODEM LIBRO. *De mundo est, et doctrinas hominum sapit, et philosophiae praeda est : quisquis Christum uerum deum nescit, 665 quisquis in eo plenitudinem diuinitatis ignorat. Humana mens hoc solum sapit, quod intellegit ; et mundus hoc tantum, quod potest, credit — secundum elementorum naturam, id tantum

possibile existimans, quod aut uideret aut crederet." (v1.) ITEM EIVSDEM EX LIBRO NONO DE FIDE.

670

'Haec autem iam ante conditionem mund? sacramenta sunt caelestium mysteriorum constituta : ut unigenitus deus homo nascl uellet, mansuro

in aeternum

in deo homine ; ut deus

pati uellet, ne passionibus humanae infirmitatis diabolus desaeuiens legem in nobis peccati, deo infirmitatem nostram 67; assumente,

retineret; ut deus mori uellet, ne qua insolens

potestas aduersus deum esset neque creatae in se uirtutis posset usurpare naturam, cum se immortalis deus intra legem mortis habuisset. Nascitur itaque deus assumptioni nostrae, patitur uero innocentiae, postremo moritur ultioni — dum 68o et homo noster in deo perman[er]et, et infirmitatum nostra-

(70.) 663/664 cf. Col. 2, 8.

6635 cf. Col. 2, 9.

(71.) 6«0 1 Petr. 1, *20.

(70.) 663/668 Hir., De trin., VIII, 55 [PL ro, col. 2764-2]. (71.) 640/683 FIrr., De trin., IX, 7 [PL ro, col. 2864-2874].

658 (dei] rei H7,

J.c.alíauot codd., ed.)

Re "4 quisquis] zZeraz. IN 7., J.c.).

667 (naturas FI/., J.c.)

668 (crederet] ageret

(71.) 618 ne qua] resz. Schwartz (iuxta Hil., 1.c.), nequam IN 676 se uirtutis] rest. Schwartz (iuxta Hil, Lc), seruitutis IN 67? (se] ozz. Hi]., Jc. unus cod. Vatic.)

678 (habuisset] habitasset Lj, /J.c."nwscod. Vatie-) Sebwartz (iuxta Hil., Lc.), pezmaneret IN

680 perman(er de)et] resz.

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 71-74

II5

rum passiones deo sociae sunt, et spiritgles nequitiae ac malitiae potestates triumpho carnis, deo in carne moriente, subduntur." (92. EIVSDEM EX LIBRO DECIMO DE FIDE. "Hinc igitur maximum illud ac pulcherrimum suscepti hominis sacramentum dominus ipse ostendit, dicens : Nemo ascendit in caelum, nisi qui de caelo descendit, filius hominis qui est in caelo. Quo(d» de caelo descendit, conceptae de spiritu originis causa est — non enim Maria corpori originem dedit, 69o licet, ad incrementa partumque corporis, omne quod sexus

685

sui est naturale contulerit

—;

quod uero Aom:?nis filius est,

susceptae in uirgine carnis est partus." (v3.) EX EODEM LIBRO DECIMO DE FIDE.

"Dum uerbum caro factum est : et de caelo est, et hominis 695 filius est, et in caelo est, quia : et uerbi uirtus, incorporalibus modis manens, nec deerat unde descenderat; et caro non

aliunde originem sumpserat, quam de uerbo ; et uerbum caro factum, cum caro esset, non tamen non erat et uerbum. Abso-

lute autem beatus apostolus huius inenarrandae corporeae 7co natiuita(ti»s sacramentum locutus est, dicens : Primus homo de terra, terrenus ; secundus homo de caelo."

(74.) Ex EODEM LIBRO.

681/682 cf. Eph. 6, 12. (72.) 686/688.688.691 Ioh. 3, *13. (73.) 694 Ioh. 1, 14. Toh2553/5 0, $33 E(COf. 155 47. 694/695 Ioh. 5, *15. 695 Ioh. 5, 15. 697/698 Ioh. r1, 14. 100/701 x Cor. 15, 47.

(72.) 685/692 Hirr., De trin., X, 16 [PL ro, col. 3549-3554]. (73.) 694/701 Hir., De trin., X, 16-17 [PL ro, col. 3558-3564].

682 in carne] 7/a IN (Hi., /.c.«»4. Carnut-), (per catnem E]., 7.c.cet. eoda.,ed.), (72.) 688 Quod] resz. Sebwartz (iuxta Hil., Lc.), quo ex quod IN Maria — Hi, L.).

689 (corpori

(73.) 695 (est filius — H7, Lc.) ^ (incotpotalibus] non cotpotalibus Hi, Z.c.) 697 (de] ex Hil, Lc.) 699 (apostolus] «44. etiam FH, Lc.) ^ 00 natiuitatis] rest. Schwartz (iuxta FL, Lc), natiuitas IN. 701 terra terrenus] //a IN (Hi, J.c,e0d. Carnut.). (terrae limo F17., J.c.ect. codd.,ed.),

116 79

A

710

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 74-76

"Ipse autem dominus, huius natiuitatis suae mysterium pandens, sic locutus est : Ego sum anis uiwus, qui de caelo descendi ; si quis manducauerit de bane meo, wiuet in aeternum, 'se panem' dicens : ipse enim corporis sui origo est. Ac ne uerbi uirtus atque natura defecisse a se existimaretur in carnem : rursus 'panem suum ' esse dixit, ut per hoc, quod 'descendens de caelo panis' est, non ex humana conceptione origo eius corporis aestimaretur, dum caeleste esse corpus ostenditur ; at uero cum 'suus panis' est, assumpti per uerbum corporis est professio."

(v5. EX EODEM LIBRO. "Huius igitur corporis homo, Christus Iesus : et de? filius, 71

VA

et hominis est fitus. Ex forma det se exinaniens, formam serui

accepit : non alius filius hominis, quam qui filius dei est; neque alius in forma dei, quam qui in forma serui perfectus homo natus est."

(v6. Ex EODEM LIBRO. 720

"Natus autem est" dominus Iesus Christus, 'non ut esset

(74.) 04/705 Ioh. 6, *51-52.

(75.) 14 Matth. 14, *35 ; 16, *16; 26, *65 ; 27, *40.*45.*54 ;Marc. rz, *1; 5, *12 ; Luc. 1, *55 ; 4, *41 ; Ioh. 1, *34.*49 ; 6, *70 ;10, *56 ; 20, *31 ; 1Ioh. 5, *8 ; Ayo E 1S5 e oe $295 6:27 715 Dan. 7, *15 ; Matth. 9, *6; 1o, *25 ; 11, *19; 12, *8.*40 ;13, *37.*41 ; 16, *13.*27.*28 ; 17, *9.*12.*21 ; 18, *11 ; 19, *28 ; 20, *18.

*28 ; 24, *44 ;25, *51 ; 26, *2.*24.*45 ; Marc. 2, *10; 8, *58 ; 9, *8 ; Luc. 5, *24;

6, *5; 9, *26 ; Ioh, 5, *15.*14 ;$4, *27 ; 12, *23.*34 ;13, *515 e.a. Phil. 2, 6-7. 716 Dan. 7, 15 ; Matth. 9, 6; 10, 25 ; 11, 19 ; 12, 8.40; 15, 37.41 ; 16, 13.27.28 ; 17, 9.12.21 ; 18, I1 ; I9, 28 ; 20, 18.28 ; 24, 44 ; 25, 31 ; 26, 2.24.45 ; Matc. 2, 10;

8, 38; 9, 8; Luc. 5, 24; 6, 55 9, 26; Ioh. 5, 13.14 ;5, 27; 12, 25.34 ;13, 31 ; €.a. Matth. 14, 35 ; 16, 16 ;26, 63 ; 27, 40.43.54 ; Matc. 1, 1; 5, 12 ; Luc. 1, 355 4» 41 ; Ioh. 1, 54.49 ; 6, 70 ;10, 365 20, 31 ; 110h. 3, 85 4, 15 ; 5, 5.20; e.a. 717

Phil. 2, 6-7.

(74.) 703/712 Hrr., De trin., X, 18 [PL ro, col. 3564-3574]. (75.) 714/718 Hrr.., De ttin., X, 19 [PL ro, col. 3574-8]. (76.) 720/725 Hir., De trin., X, 22 [PL ro, col. 3599-3604].

(74.)*08 (panem suum rursus — HiL,Lc) ^ v09(caelis Hi, Lc.) ^ (eius esse HiL, Lc.) ^ *10 caelestem IN. (75.) 14 (Iesus Christus — HL, Lc.) ^ *15 (flius] adZ. et Hif., 74539 (76.) 20 dominus Iesus Christus] suppleuit excerptor IN, (om. Hil., Lc.)

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 76-78 alius atque alius, sed ut ante hominem

II7

deus, suscipiens ho-

minem, homo deus possit intellegi. Nam quomodo Iesus Christus dei filius, natus ex Maria est, nisi quia : Verbum caro factum

esí — scilicet quod filius dei : Cum 4n forma dei esset, formam 725 Serui accepit — ?"

(**.) EIVSDEM EX EODEM LIBRO. "Itaque cum Iesus Christus et natus et passus et mortuus et sepultus sit et resurrexerit, non potest in his sacramentorum diuersitatibus ita ab se diuisus esse : ne Christus sit, cum 73o non alius Christus, quam qui in forma de? erat, formam serui

acceperit ; ne alius, quam qui natus est, mortuus sit ; neque alius, quam qui mortuus est, resurrex(erjit ; neque alius, quam qui (re»surrex [er]it, sit in caelis ; in caelis autem non alius sit, quam qui descendit ante (de? caelis." 735

(*8. ITEM EIVSDEM EX LIBRO VNDECIMO DE FIDE.

"Qui igitur aliter Christum, quam est, praedicat — id est, nec filium nec deum —, alium Christum praedicabit. Sed nec in unius baptismi fide una est : quia, secundum apostolicam doctrinam, eius unius baptismi fides una est, cuius unus domi-

74o nus et dei filius Christus et deus sit. Non enim negari iam

Christus, quin Christus sit, potest, neque mundo

ignorabilis

(76.)723/724 Ioh. 1, 14. — 724/723 Phil. 2, 6-7. (77.) 30 Phil. 2, 6-7.

934 cf. Ioh. 5, 15.

(78.) 739/740 cf. Eph. 4, 5-6.

(77.) 424/34. Hrr., De trin., X, 22 [PL ro, col. 3608-3614]. (78.) 736/753 Hir., De trin., XI, 2-4 [PL ro, col. 40144].

722 (homo] add. et Hi/., /.c.atiauot eoda., ed.) FEDL. Lo)

(posset H., /.c.)

923 (quia] quod

(77.)728 (resuttexit FI/..,].c.) ^ 29 diuersitatius IN — (diuisus] diuiduus H7, Jc) | *3À(ne] neque H., /.c.) 432 (est mottuus — Hi/., I.e.) resutrexetit] rest. Schwartz (iuxta. Hil, Lc), resurrexit IN 733 (re»surtex(er deLl)it] res7. Sebwartzg (iuxta Hil., Lc), suttexerit IN 934 de] suppl. Schwartz (iuxta Hil., L.c.), om. iN. (78.) 736 praedicat] res. Sebwariz, praedicant IN, (praedicabit FIL, Lc.) — 739 (deum] a4. esse Hi/., Lc.) ^ ptaedicabit] resz. Sebwartz (iuxta. Hil., L.c.), praedicauit NV. 9738 fides IN — 9740 (dei] adZ. sit F., Lc.) ^ 441 quin] qui in IN

II8

EXEMPLA

SANCTORVM

PATRVM, 78-79

effici : hunc prophetiae uolumina consignant, hunc temporum cotidie proficiens plenitudo testatur, hunc apostolorum et martyrum per uirtutis operationes loquuntur sepulcra, 74 hunc potestas nominis sui probat, hunc immundi spiritus confitentur, hunc punitorum daemoniorum resonat mugitus. Sed in his omnibus, uirtutis suae dispensatio est ; ceterum fide nostra talis, qualis est, praedicandus est : ut non nomine, sed confessione in unius baptismi fide una unus nobis dominus unum dominum Christum unus deus 739 sit, quia secundum pater est. Sed nunc hi noui praedicatores, cuncta negando quae Christi sunt, alium dominum Christum sicuti alium deum (patrem? praedicant." VA

(v9.) ITEM EIVSDEM EX LIBRO DVODECIMO DE FIDE. 75 j

"Quod igitur et per Moysen de deo significatum et per communem sensum nihil aliud nobis intellegendum permittitur, [quam] idipsum unigenito deo proprium esse, euangelia testantur, cum : In $rincipio erat uerbum, et cum : Hoc apud deum

760

sinu Datris est, et cum : Iesus Christus suber omnia deus est. "Erat' igitur atque 'est', qui ab eo est, qui, quod est, semper

erat, et cum : Lumen erat uerum, et cum : Vnigenitus deus in est ; ab eo autem esse, id est ex patre esse, natiuitas est ; esse autem semper ab eo, qui est semper esse, aeternitas est ; aeternitas uero non ex se, sed ab aeterno ; ex aeterno autem nihil 76 VA

aliud, quam aeternum. Quod si non aeternum : iam nec pater, qui generationis est auctor, aeternus est. Quod cum illi, patrem semper esse atque huius filium semper esse, sit proprium esse

745/746 cf. Matth. 8, 29 ;Matc. 1, 23-24 ; 5, 11-12 ; 5, 7-8 ; Luc. 4, 33-34.41 ; 8,

28-29.

949/451 cf. Eph. 4, 5-6.

(79.)958 Ioh. i, i. 1535183

958/759 Ioh. i, *2. ^ $939 Ioh. i, *9.

760 Rom. 9, *5.

759/760 Ioh.

(79.) 53/769 Hirr., De trin., XII, 24-25 [PL zo, col. 4484-8].

744 uirtutis] reszi/ui, uirtutes IN, uittutum Sebwartz (Hil., Lc.) 946 (resonant Hil., 103) 751 (noui] add. Christi Hi/., /.c.) 753 patrem] suppl. Schwarze (iuxta Hil., L.c.), om. IN. (recte ?).

(79.) Y9€ quam] seclus. Schwartz (iuxta Hil., Lr.) (esse proprium — Hi, Lc.) 759 (erat lumen c9 Hil, Le) 763 esse] 77a IN, seclus. Sebwartz (iuxta. Hil., Lc.) 964 ex se] restitui (Iuxta Hil., Lc.), abesse( fort. ex ab suppleto, cur male compactum exse Jectum fuisse! esse) IN, ab (se» esse Sebwartz

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 79-82.

II9

— et in eo, quod est, significatur aeternitàs — : per id quoque, cui, quod est, proprium est, (proprium est et» aeternum."

(80. E1vsDEM EX EODEM LIBRO.

"uu VA

"Ego quidem, in quantum concesso a te spiritu uigebo, sancte pater omnipotens deus : ut aeternum te deum, ita aeternum et patrem confitebor. Neque in id umquam stultitiae atque impietatis erumpam : ut omnipotentiae tuae sacramentorumque arbiter hunc infirmitatis meae sensum ultra infinitatis tuae religiosam opinionem et significatam mihi aeternitatis fidem erigam ; ut te aliquando sine sapientia et uirtute

et uerbo

tuo, unigenito

tuo, domino

meo,

Iesu

Christo fuisse praefiniam."' 718 o

(81. E1VSDEM EX EODEM LIBRO.

'"Conserua, oro, hanc fidei meae incontaminatam religionem, et usque ad excessum spiritus mei dona mihi hanc conscientiae meae uocem : ut, quod in (reb»generationis meae symbolo, baptizatus in patre et filio et spiritu sancto, profes785 sus sum, semper obtineam : te patrem, scilicet deum nostrum ; filium tuum, una tecum adorem ; sanctum spiritum tuum, qui

ex te per unigenitum tuum est, promerear — quia mihi idoneus ad fidem testis est, dicens : Pater, omnia tua sunt, et tua 716a, dominus meus Iesus Christus, manens in te, ex te, et 799

apud te, semper deus, qw? est benedictus $n saecula saeculorum. Amen." (82.) SaNcTI CYPRIANI EPISCOPI CARTHAGINENSIS ET MARTYRIS DE EPISTOLA QVAE PRAENOTATVR DE PATIENTIA.

(81.) 88/189 Ioh. 17, *:1o.

9790 i1 Cor. ir, 3r.

(80.) €91/7*49 Hir., De trin., XII, 52 [PL ro, col. 4669-4674]. (81.) 481/791 Hir., De trin., XII, 57 [PL 1o, col. 4714-4724].

469 proprium est et] suppl. Sebwariz (juxia Hil, [.c.Periaue codd. ed.) 955, IN. (HiJ., J. c, atiauot eodd.) "

(80.) **1 (concesso] aZd. mihi hoc H7., 7.c.) 932 sancte] resz. Schwartz (iuxta Hil., Lc.), scite te IN 715 arbitrer IN ?38 (tuo?] deo H., /.r.).

(81.) *83 regenerationis] resz. Schwarz (iuxta Hil, Lc), genetationis IN — v85 (te ... nostrum] patrem scilicet te nostrum HZ, Lc.) — «89 (te!] add. et Hil., J.c.).

120 79 A

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 82-83

**Quae gloria est similem deo fieri, qualis et quanta felicitas habere in uirtutibus quod diuinis laudibus possit aequari! Nec hoc, fratres dilectissimi, Iesus Christus dominus et deus

noster tantum uerbis docuit, sed impleuit et factis ; et qui 'ad hoc descendisse 8o o

carnem 8o A

81 o

se' dixerat,

'ut uoluntatem

patris faceret',

inter cetera admirabilia uirtutum quibus indicia diuinae maiestatis expressit, paternam quoque patientiam tolerantiae tenore seruauit. Omnis denique actus eius ab ipso statim aduentu patientia comite signatur : quod primum de illa sublimitate caelesti ad terrena descendens, non aspernatur dei filius hominis

induere;

et, cum

peccator

ipse non

esset,

aliena peccata portare. Immortalitate interim posita, fieri se et mortalem patitur, ut innocens pro nocentium salute perimatur. Dominus baptizatur a seruo, et, remissam peccatorum daturus, ipse non dedignatur lauacro regenerationis corpus abluere. Diebus quadraginta ieiunat, per quem ceteri saginantur ; esurit et famem sentit, ut, qui in fame sermonis et gratiae fuerant, caelesti pane saturentur."

(83.) ET POST PAVLVLVM.

81

A

82 o

"Sub ipsa autem passione et cruce, priusquam ad crudelitatem necis et effusionem sanguinis ueniretur, quae conuiciorum probra patienter audita, quae contumeliarum tolerata ludibria : ut insultantium sputamina exciperet, qui sputo suo caeci oculos paulo ante formasset ; et cuius nomine a seruis nunc eius diabolus cum angelis suis flagellatur, flagella ipse pateretur ; coronaretur spinis, qui martyras floribus coronat aeternis; palmis in faciem uerberaretur, qui palmas ueras uincentibus tribuit ; spoliaretur ueste terrena, qui indumento

immortalitatis ceteros uestit ; cibaretur felle, qui cibum caeleste(m» dedit ; aceto potaretur, qui salutari poculo propina-

(82.) *97/798 c£. Ioh. 6, 58. (83.) 816/81? cf. Marc. 8, 25 ; Ioh. 9, 6.

(82.) 994/811 Cr»n., De bono pat., 5-6 [CSEL 3-1, p. 4o1, 2/19]. (83.) 813/841 Cy»n., De bono pat., 7-8 [CSEL 3-1, p. 402, 8 - 405, 8].

(82.) 802 (illa] oz. Cypr., /.c.«od. 8, secus. ed.) 806 (et] o»z. Cypr., /.c.e034.86 V, ea.) 809 ceteris IN 811 (saturarentur Cypr., 7,.«odd. 8 V, ed.), (83.) 818 (eius nunc — Cypr., /.c.e9dd. 8 V, ed.) ipse] resz. Schwartz (iuxcta Cypr., Lc), ipsa IN 819 coronata IN 822/823 caeleste IN 823 (salutari] salubri Cypr., Jc, cod. S, ed.)

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 83-84

I2I

uit. Ille innocens, ille iustus, immo irinocentia ipse et ipse 825 iustitia, inter facinorosos deputatur; et testimoniis falsis ueritas premitur; iudicatur iudicaturus; et dei sermo ad

uictimam tacens ducitur. Et cum ad crucem domini confundantur sidera, elementa turbentur, contremescat terra, nox diem cludat, sol, ne Iudaeorum facinus aspicere cogatur, et 83o radios et oculos suos subtrahat : ille non loquitur nec mouetur,

nec maiestatem suam sub ipsa saltem passione profitetur; usque ad finem perseueranter et iugiter tolerantur omnia, ut consu(m»metur in Christo plena et perfecta patientia. Et post ista adhuc interfectores suos, si conuersi ad eum uenerint, 85; suscipit; et patientia salutari ad conseruandum benignus ecclesiam suam nemini cludit. Illos aduersarios, illos blasphemos, illos nomini(s» sui semper inimicos, si paenitentiam delicti agant, si admissum facinus agnoscant : non solum ad indulgentiam criminis, sed ad praemium regni caelestis ad84o mittit. Ouid potest patientius, quid benignius dici ? : uiuificatur Christi sanguine etiam qui fudit sanguinem Christi !"'

(84.) ET CIRCA FINEM IPSIVS EPISTOLAE PONIT ET DICIT. "Quod iterum legimus in psalmis, ubi dei iudicis praedicatur aduentus censurae suae maiestate uenerandus : Deus mani845 festus ueniet, deus noster, et non silebit.

Ignis ante eum ardebit,

et in. circuitu eius frocella nimia. Vocawuit caelum. sursum, et terram ut discerneret bopulum swwm : Colligite 2llà iustos eius, qui disponunt testamentum eius 1n sacrificiis. Et annuntiabunt caeli iustitiam eius, quoniam deus iudex est. Et Esaias eadem

(84.) 844/849 Ps. 49, *5-6.

(84.) 843/869 Cy»n., De bono pat., 22-23 [CSEL 3-1, p. 415, 20 - 414, 25].

(83.) 826/829 iudicatur ... ducitur] item IoAN. II, Epist. ad senat., 19 [ACO IV, rr, p. 208, 27/28].

827 uictimam] //a IN (Cypr., Jc.» W € Y » Toag, II, Lc), (crucem |Cypr., 7.c.»8, ed.) » cf. infra, lin. 857 832 (et] ac Cypr., 1c.) 833 consumetur IN (Cypr., J.c.eod. W) 83? nomini N. (84.) 843 (iterum] item Cypr., Ic.) 846 Vocauit] ;/a IN (Cypr., /.c.e»da. W €). (Vocabit Cypr., J.r.cett. coda., ed.) 847 (discerneret] separet Cypr., 7c.) (eius] add. eos Cypr., Lc.) — 848 (nuntiabunt Cypr., /.c.)

122 850

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 84-85

praenuntiat, dicens : Ecce dies domini : sicut 2gnis wendet, el sicut procella currus eius, retribuere in ira windictam ; in igne

enim domini iudicabuntur, et in. gladio ewus uulnerabuntur ; et iterum : Dominus deus uirtutum frodibit, et comminuet bellum, 855

860

excitabit certamen, el clamabit super inimicos suos cum fortitudine : Tacui ; numquid. semper tacebo ?. Quis autem est hic, qui 'tacuisse se' prius dicit, et 'non semper tacebit' ? Vtique ille, qui : Sicut ouis ad. wictimam ductus est, et sicut agnus coram tondente se sine uoce, non aperuit os suum in humalitate ; ütique ille, qui : Non clamauit, neque in blateis uox eius audita est ; utique ille, qui : non fuit contumax neque contradixit, cum dorsum suum poneret ad flagella, et maxillas ad palmas, faciem

865

autem suam non auertit a foeditate sputorum ; utique ille, qui : cum accusaretur a sacerdotibus et senioribus, nihil respondit, et admirante Pilato patientissimum silentium tenuit. Hic est, qui : cum in passione tacuerit, in ultione postmodum non tacebit ; hic est deus noster

— id est non omnium,

sed

fidelium et credentium deus —, qui : cum 1n secundo aduentu manifestus uenerit, non silebit —nam, cum in humilitate prius fuerit occultus, ueniet in potestate manifestus." 870

(85.) SANCTI ATHANASII EPISCOPI ALEXANDRINI EX EPISTOLA ADELPHIO EPISCOPO DESTINATA.

"Non creaturam nos adoramus — quod absit, gentilium namque et Arrianorum est ista dementia —, sed dominum creaturae, incarnatum dei uerbum suppliciter adoramus. Nam 875 licet caro ipsa per seipsam pars creaturae sit, sed tamen dei corpus effecta est. Et neque tale corpus secundum se adoramus sequestrantes a uerbo, neque uerbum adorare uolentes sequestramus illud a carne ; sed, agnoscentes (sicut praediximus) quod uerbum caro factum sit, hoc et in carne factum 880 cognoscimus deum."

850/852 Is. 66, *15.*16. 853/855 Is. 42, *13-14. Is7425 52:5 Matth: 12; *19. 868.869 cf. Ps. 49, 5.

857/858 Is. 55, *7.

859

(85.) 879 Ioh. 1, 14.

(85.) 872/880 ArnaN., Epist. ad Adelph., 5 [PG 26, col. 1073P-10764].

850 (dies domini] enim dominus Cypr., 7c.) 853 prodebit IN 854 clamabit] rest. Schwartz (iuxta Cypr., Lc), clamauit IN (Cypr., /.c.092- 8) 858 tondentes IN (se] o». Cypr., [.c.*9-*3.8) — (in humilitate] oz. Cypr., l.c.) 862 (auertetet Cypr., l.c.) 864 (mirante Cypr., /.c.ezd. eod. 8) 865 ultionem IN 866 deus] rest. Schwartz (iuxta Cypr., 1.c.), dominus IN.

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 86-87.

(86.) EIVSDEM SANCTI ATHANASII.

123

j

"Non potest domini corpus, quando propter nos homo factus est, insensibile esse, quia non corporis nostri tantummodo,

sed et animae in ipso uerbo salus effecta est. Nam cum ueraci885 ter esset filius dei, idem factus est filius hominis ; et unigenitus exsistens filiws dei, idem jrimogenitus im. multis factus est fratribus. Idcirco nec alter est ante Abraham, nec alter est (post Abraham ; nec alter est» qui suscitauit Lazarum, et alter qui de eo sciscitatus est : sed idem ipse est humanitus 89o dicens : Vbi est positus Lazarus ?, ac diuinitus eum resuscitans ; idemque ipse est qui licet corporaliter exspuit, diuinitus tamen ut dei filius caeci oculos a natiuitate reserauit ; et carne

quidem fassus est, ut Petrus asseruit, deitate uero mortuos exsuscitans monumenta patefecit."

39;

(89. EIVSDEM EX SERMONE CONTRA ARRIANOS. "Ego et pater unum sumus ; intulit etiam : Ego n patre, et pater in me,

ut eandem

quidem

deitatem

et unitatem

de-

monstraret essentiae. Vnum namque sunt : non tamquam unus in duas iterum partes diuisus, et nihil exsistens praeter 9oo unus ; nec tamquam unus bis appellatus, ita : ut idem ipse modo quidem pater, modo uero sit filius — hoc enim Sabellius sentiens haereticus est probatus. Sed duo quidem sunt : quia pater pater est, et non ipse est filius ; et filius filius est, et non ipse est pater. Vna uero natura est : quia non est natus genitori 905 dissimilis."

(86.) 885 Matth. 14, 33 ; 16, 16 ; 26, 63 5 27, 40.43.54 ; Matc. 1, 1 5 3, 12 ; Luc. 1,

35 5 4, 41 ; Ioh. 1, 34.49 ; 6, 70 ; 10, 36; 20, 31 ; 1 Ioh. 5, 85 4, 15 5 5, 5.20; e.a. 1Dan:17305 51 Matth2 0516; 10,123 2/815119/9 122087405023 83724 115 162813 72572805

175 9:12.21,51185:11,:0195.28/; 20» 18:28/; 245445 255/315 20,/2.24-45/; MafC. 2, 10/5

8, 5859,

8; Luc. 5,245 6,5; 9, 26 ;Ioh. 5, 13.14 55, 27 ;12, 23.54 ;15, 31 ; €.8.

883/886 Ioh. 1, *18. Ioh. rz, *34. Matth. 27, 52.

886/887? Rom. 8, 29. — 887/888 cf. Ioh. 8, 58. — 890

891/892 cf. Ioh. 9, 6-7.

(87.) 896 Ioh. 1o, 3o.

892/893 1 Petr. 4, *r1.

893/894 cf.

896/897 Ioh. 14, 1o.

(86.) 882/894 Arnan., Tom. ad Antioch., 7 [PG 26, col. 8049-8054].

(87.) 896/905 AcrnAN., Adu. Arian. ot., rir, 3-4 [PG 26, col. 3285-€].

(86.) 888 post ... est] suppl. Sebwartz (iuxta LAtban., lc. : uerà, " ABpadp, o20' 890 ac] res. Schwartz (iuxta ZAtban., Lc. : 86), haec N.

érepos uév Tv)

(87.) 904 genitore IN.

I24

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 88-90

(88. SaNcTI APOLOGETICI.

GREGORII

NAZANZENI

EPISCOPI

EX

LIBRO

"Finis" inquit ''omnium Christus aduenit. Hoc est quod agit euacuata diuinitas, hoc promouet carnis assumptio, et 91o hoc est quod ex utroque mercamur. Haec (est) noua illa commixtio dei et hominis, ut per unum utrumque habere possimus. Propterea namque deus corpori anima mediante commixtus est : ut coniungeret separata, atque in concordiam et pacem discordantia reuocaret, in unum se et per se reuocans 915 omnia."

(89.) ITEM EIVSDEM EX EODEM LIBRO. '"Per omnes Christi appellationes uirtutesque decurrat, per opera et scientiam siue eorum quae summa sunt, seu quae propter nos inferiora sunt eius et nouissima : id est scire quod 920 deus est, et quod filius dei, scire etiam quomodo est, quod imago est, quod uerbum, quod sapientia, quod ueritas, quod lux, quod uita, quod uirtus, quod uapor, quod emanatio, quod splendor, quod creator est, quod rex, quod caput, quod lex, quod ui[t]a, quod ostium, quod fundamentum, quod petra, 92; quod margarita, quod pax, quod iustitia, quod sanctificatio, quod redemptio, quod homo, quod seruus, quod pastor, quod agnus, quod sacerdos, quod hostia, quod primogenitus omnis creaturae, quod primogenitus ex mortuis, quod resurrectio."

(90.) E1VSDEM EX SERMONE NATALIS DOMINI. 90

'"O noua et inaudita permixtio, o mira et exquisita com-

(88.) 908 cf. Rom. 10, 4 ; Hebr. r2, 2.

(88.) 908/915 RvrrN., Orat. Greg. Naz. interpt., 1 (Apolog.), 23, 1-2 [CSEL 46-1, p. 23, 18 - 24, 1], ex GREG. Naz., Otat., rr, 25 [PG 55, col. 4329-4534].

(89.) 917/928 RvrrN., Orat. Greg. Naz. intetpr., 1 (Apolog.), 96-99, 2-3 [CSEL 46-1, p. 73, 15 - 74, 5], ex GREG. Naz., Otat., rz, 98 [PG 55, col. sooB-6]. (90.) 930/939 RvrrN., Orat. Greg. Naz. interpr., 11 (De epiph.), 13, 5-6 [CSEL 46-1, p. ror, 5/11], ex GnzG. Naz., Orat., xxxvi, 13 [PG 36, col. 3259].

(88.) 906 Nanzazeni IN Sebwartz 908 inquit] supplet excerptor IN (om. Rufin., (d$ e INaz., Lc.) 910 est] suppl. Sebwartg (iuxta. Rufin., Lc.), om. IN (Greg.

2$. L6).

(89.) 922 (emanatio] apottoea Rafim, Lc. ; Greg. Naz, Lc.) — 924 ui(t 4e/.)a] rest. Schwartz (iuxta Raufin., l.c. ; Greg. INasz., l.c.) uita N.

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 9o-92 .

I25

pago : qui erat, fit ; et creator creatur ; ét qui immensus est, capitur mediante anima deo et carni ; et ille, qui omnes diuites

facit, pauper effücitur — pauper namque est, in mea carne degens, ut ego possim suscipere diuitias deitatis eius — ; ille,

93; qui perfectus et plenus est, euacuatur — euacuauit (enim» se a forma et gloria dei ad tempus, ut et ego possim de illius perfectione ditari —! Quaenam sunt istae diuitiae bonita(ti»s dei ? quid istud, quaeso, est, quod erga me mysterium consu(m»matur ?"'

949

(91. ErvSDEM EX EODEM SERMONE. "Ecce quae patitur etiam [et] nunc uerbum dei : ab aliis quidem ueneratur ut deus, sed confunditur et permiscetur; ab alis uero, pro carnis assumptione, inferior habetur et

a deitate separatur. Quibus magis irascatur, immo quibus 94; magis indulgeat : his qui male iungunt, an his qui sceleratius separant ? — nam et illos oportebat secernere, et istos sociare,

id est, illos proprietatem filii patrisque secernere, istos deitatis substantiam in nullo penitus separare. Offendit te caro ? hoc et Iudaeos et Samaritas! Non credis deitati ? hoc iam nec 95o daemones fecerunt ! Quid agitis uos, si et supra Iudaeos infideles et supra daemones increduli inueniamini ? Iudaei cognominationem

fili, aequalitatem

deitatis

intellexerunt;

daemones eum, qui se de obsessis corporibus effugabat, deum credebant."

95;

(92. E1VSDEM SANCTI GREGORII EX SERMONE CVIVS TITVLVS E(S»T DE LVMINIBVS

(91.) 951/952 cf. Ioh. 5, 18.

ID EST DE EPIPHANIA.

953/954 cf. Matth. 8, 29 ; Marc. 1, 23-24; 5, 11-

I2 ; 5, 7-8 ; Luc. 4, 33-354.41 ; 8, 28-29.

(91.) 941/954 RvriN., Orat. Gteg. Naz. interpr., 11 (De epiph.), 15, 5-5 [CSEL 46-1, p. 105, 24 - 104, 8], ex GnEG. Naz., Orat., xxxvitr, 15 [PG 56, col. 3294].

(90.) 935 enim] suppl. Scbpartz (iuxta Rufin., lc. ; Greg. Nag., Le.),ozm. IN — 936 (et?] om. Rufin., j.c.e- 994. V ; Greg. lNag., Lc.) | 93? bonitas IN 938 quod] quid N . consumatut N. (91.) 944 et] 7/a IN ( fort. ex correctione supra praeced. etiam, iuxta Greg. INag., le. : kal vóv), seclus. Schwartz iuxta Rufim., Lc.) 944 a] ad IN sepatatur] res. Sebwartz (iuxta Rufin., l.c.), sepatetur IN.

(92.) 956 est!] resz. Schwartz, et IN

126

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 92-94

*Deum cum nomino, uno lumine illustramini simul et tri-

bus : tribus quidem secundum uniuscuiusque proprietates — siue subsistentias, sicut placet aliquibus dicere, siue personas : 96o nihil enim pro uocabulorum diuersitate dissidendum est, cum

ad eundem sensum nominum diuersitas prouocet intellectum —; uno autem secundum substantiae uel deitatis rationem.

Diuiditur ergo — ut ita dicam —indiuisibiliter, et coniungitur diuisibiliter : una est enim in tribus deitas, et tria sunt in 965 quibus est deitas." "

(93.) ET POST PAVLVLVM. "Vnus

deus pater, ex quo omnia ; e wnus

dominus

lesus

Christus, ber quem omnia ; el unus spiritus sanctus, in quo omnia. Hoc ipsum autem, quod dicimus ex quo omnia et er 97o quem et i» quo, non naturam secamus. Neque enim praepositionum syllabae ueritatem mutabunt, sed unius naturae sui cuiusque nominis proprietatem designant ; quod manifestissime indicatur ex eo, quod rursum in unum reuocatur ista l1psa diuersitas."' 975;

(904. SANCTI BasILII EPISCOPI CAESAREAE CAPPADOCIAE EX OPVSCVLO AD ÁMPHILOCHIVM EPISCOPVM.

(93.) 967/969.969/970.

r Cor. 8, *6; cf. Rom. t1, 36.

(92.) 957/965 RvriN., Orat. Greg. Naz. interpr., rrr (De lumin.), 11, 3-4 [CSEL 46-1, p. 121, 9/17], ex GnEG. Naz., Orat., xxxix, 11 [PG 56, col. 345€]. (93.) 967/944 RvrzN., Orat. Greg. Naz. interpr., rr1 (De lumin.), 12, 1-2 [CSEL 46-1, p. 121, 25 - 122, 7], ex GREG. Naz., Orat., xxxix, 12 [PG 36, col. 3484-8].

(92.) 952/963 item IoAN. II, Epist. ad senat., 9 (solus cod. 4) [ACO IV, r1,

p. 207, 23/28].

957 (Cum deum nomino - loam. II, Lc.94) ^— (illuminamini Rwfin., Lc. ; mepiaerpád0nre Greg. INax., l.c. ; illustramur Ioan. II, 7.c.»-) simul] Za IN (Toaz. II, J.c,003., 92). (op, Rufin., lc. ; Greg. INaz., Lc.) —— 959 sicut ... dicere] z/a IN (Ioan. II, L.c.91.*1). (ut aliquibus dicendum uidetur Rufe, Le. ; et oi $ilov kaAetv Greg. ANaz., Lc.) 962 (substantiam Ioam. II, /.c.0d. e-) 963 (ergo] autem Ioar. II, Lc*9^) — 963/964 (et ... diuisibiliter] oz. Ioan. lI, Lc.99) ^ 964 (est enim] oz. loan. Il, Lo.9^) —— 964/965 (et ttia ... deitas] o. Ioan. lI, J.c.eod., ed), (93.) 969 (omnia?] ozz. Rufiri., l.c. ; Greg. Naz., l.c. 971 (syllabae] a4. natutae Rzfir., ].c.). A Kc goncm

EXEMPLA

SANCTORVM PATRVM, 94-97

"Igitur iuxta proprietatem

personarum,

T2 unus

et unus;

iuxta communionem uero naturae, unum uterque. Cur igitur, 980

si unus et unus, non sunt duo dii ? Quia et imperator et imperatoris imago, et non sunt duo imperatores ; nec potentia namque diuiditur, nec gloria separatur." (95.) EIVSDEM EX EPISTOLA AD FRATREM SVVM.

"Per quaslibet intellegentias magnitudinem uniuscuiusque eorum, qui in sancta trinitate creduntur, qui(s»que conspexe985 rit, incommutabiliter considerare gloriam patris et filii et

sancti spiritus adducetur."'

(96.) ErvsDEM SANCTI BasILH EX SERMONE DE FIDE. "Ibi ergo exsistit spiritus sanctus,

immo

ibi est, in illa

beata natura, nec in numero reliquae multitudinis numeratur, 299

sed in trinitate perspicitur, et in illa unitate comprehenditur, ne(c» reliquis substantüs annectitur. Sicut enim pater unus est et filius unus est, ita et spiritus sanctus unus est."

(9*.) ITEM EIVSDEM EX SERMONE DE INCARNATIONE DOMINI. "Nascitur (ut diximus) deus homo, illa substantia media 995 exsistente,

cul utique contra naturam non erat corpus assu-

mere ; sed neque rursum anima illa, utpote substantia rationalis, contra naturam habuit capere deum, in quem (ut superius diximus) uelut (in? uerbum et sapientiam tota iam cesserat. Vnde et merito, pro eo uel quod tota esset in filio dei,

(94.) 972/981 Basir., De spit. s., xvriz, 45 [PG 32, col. 149*-€].

(95.) 983/986 Basir., Epist., xxxv1r, 4 [PG 232, col. 3324-8]. (96.) 988/992 RvrrN., Hom. s. Basil. transl., v1 (De fide), 5 [PG 51, col. 17844], ex Basirr., Hom., xv, 5 [PG 2r, col. 469^]. (97.) 994/1003 RvrrN., interpr. Og1GENIS [epi apyóv, II, v1 (De incatn. Chtisti), 5 [PG rr, col. 2112-2124 ; GCS 22 - OntG., v -, p. 142, 12 - 145, 6].

(94.) 9*9 dii] reszizu, dei IN Sebwartz. (95.) 984 quique IN, corr. Schwartz. (96.) 988 (assistit Rzfin., Lc. ; éorqke Basil., Lc.) 989 reliquae] resz. Schwartz (Guxia Rufin., Le.), reliquie IN (numetatus Rfim., Lc.; àppo)Uuevov Basil, Jc.) 991 nec] resz. Seb»wariz (Iuxta Rufin., Lc), ne IN 992 (est?] oz. Rzfin., Lc») (97.) 995 utique] reszizui (Iuxta Rafin., Lc), itaque IN Schwartz 995/996 assumere] dein lacunam statuit Schwartz 996 (rursus Rzfin., J.c.) 996/997 (rationabilis Rafin., 7.c.) 998 in] suppleui (iuxta. Rufm., Lc.) om. IN Schwartz (sapientiam] aZ. et ueritatem R»frn., J.c.) 998/999 cesserant IN

128 IOOO

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM, 97-100

uel totum in se caperet filium dei, etiam ipsa cum ea qua(m» assumpserat

carne,

de? filius, et dei wirius

Christus,

et dei

sapientia appellatur ; et rursum dei filius, ber quem omnia creata sunt, Iesus Christus, et filius hominis nominatur." 1005

(98. SaANcTI GREGORII NYSSENI EPISCOPI EX EPISTVLA AD ABLABIVM. "Existimet haec opera : utrum uni assignentur personae, eorum qui l i creduntur, ur, an ul i in sancta trinitate tis effectus."'

per tres eat uirtu -

(99.) EtvSDEM EX LIBRO CATECHETICI. IOIO

"Quia ratio religionis et in ipsa unitate diuinitatis diuersitatem

subsistentiarum

fatetur,

cauendum

est ne, dum

pro

fide cum gentili congredimur, Iudaeum ad pertinaciam erroris animemus, et ideo huic quoque errori arte simplici et rationibus ad uerum ducentibus praebenda medicina est." IOIj

(100.) ErvSDEM EX EODEM LIBRO.

(97.) 1001.1002 Matth. 14, *33 ; 16, *16 ; 26, *65 ; 27, *40.*43.*54 ; Marc. r1,

1115 f125 LuC;3, ^55; 4, *4t ; Ioh. 1, *24.*40 7 6, *307 Y0, *16; 20, *31j

1 10h... 058 345 515 2255. 55.520: 0.2. 1001/1002 1 Cor. r, *24. 1002/1003 cirToh2 s Gol: 1916 ; Hebr? 354 1002 1 Cor. 8, *6 ; cf. Rom. 11, 56. 1003 Dan. 7, 15 ; Matth. 9, 6; 10, 25 ; 11, 19 ; 12, 8.40 ; 12, 57.41 ; 16, 13.27.28 ; 17, 9:12.21 5; 18, I1; 19, 28 ;20, 18.28; 24, 44.525, 315 26, 2.24.45 ; Matc..2, 10; 8,

38;9,8; Luc. 5,24; 6, 55; 9, 26 ; Ioh. 5, 13.14 ;5, 27; 12, 23.34 ;15, 31; €.a.

(98.) 1006/1008 Gnrc. Nvss., Quod non sint tres dii (ad Ablabium), 45» [PG 45, col. 1244]. (99.) 1010/1014 GnzG. Nyss., Orat. catech. magn., r, 1 [PG 45, col. 144].

(98.) 1006/1008 item IoAN. II, Epist. ad senat., 1o (solus cod. 44) [ACO IV, rr, p- 207, 29 - 208, 2].

1000 qua IN 1001 Christus] sec/us. Schwartz. (98.) 1006 Existimet] i/a IN, (/loyvoáo0c Greg. INyss, £c. ; Aestimet loan. II, Lei) adsignetut $eb»wartg 1006/1007 uni ... personae eorum qui... creduntur] ifa IN, (él... rv ... remorevuévow. mpoodyrow Greg. INyss., Lc. ; uni ... personae earum quae ... creduntur Ioan. II, /.c.).

EXEMPLA SANCTORVM PATRVM, 100

1020

I29

"Iam non uerebimur ne, dum errorefn gentilium confutamus, uideamur in pertinaciam Iudaicae superstitionis incidere ; sed caliginem utriusque uitabimus, dum uerbum dei et uiuum et opifex confitemur — quod Iudaeus ignorat —, et tamen asserimus non dissidere a natura illius cuius est uerbum. Nam, sicut in nobismetipsis uerbum dicimus de mente proficisci, et tamen

uerbum

nostrum

nec mentem

esse dici-

mus, nec a mente memoramus alienum — nam, quia ex mente proficiscitur, aliud quam mens est, sed, quia per ipsum mens 1025 innotescit, non alienum a mente credendum

est —, sed, cum sit naturaliter idem, aliud substantialiter habetur : ita et dei

uerbum, quoniam habet subsistentiam suam, ab illo diuisum est, a quo substantiam

sumpsit;

et, quia eadem

in se de-

monstrat quaecumque in deo sunt, idem esse credendum est. 1030 Nam

siue bonitatem, siue uirtutem, seu sapientiam, siue perpetuitatem, siue auersionem a malo, a corruptione uel morte,

siue plenissimam perfectionem, (siue? signa et quodammodo liniamenta patris esse dicamus : eadem inueniamus et in uerbo quod «ex illo subsistit»." (100.) 1016/1034 GnxG. Nss., Orat. catech. magn., r, 53[PG 45, col. 16€].

(100.) 1030 siue?] sine Sebwar?z 1032 siue?] suppl. Schwarz (iuxta Greg. INyss., Le. * etre), om. IN 1034 ex illo subsistit] suppl. Sebwariz (iuxta Greg. INyss., J.c. : e£ éketvov ojeoróra), om. IN (sine ulla interruptione sic bergens : et haec tegulae post eas quidem probantur esse quae aput Ancyram uel Caesaream expositae sunt sed Nicaenis anteriores repperiuntur, quae uerba ad Dionisii exigui "Codicem Canonum Ecclesiasticorum! pertinent [PL, 67, col. 1510]).

E:]

dna

B

-

(B4] di Imt

[S2

entis fad

vas

-

ava].

v

Sr Tunt

un

Wtrds

TIPP

ow»

m^laocy

la ddp

LAUD

DpVPP mr e Ha

VAI

dvo

I—

ier

Deren aniIm

ne Me €

fot

Ae

T6

bonn

LIE E

PTEPUM

Tul MA EIS u^

:

[

IS

augu

etutedfu Mint Er.

AX Ui,tossEd.

ont.

P2

,

"A anb

5

Sw

E tí»i "un Ia

nrmdad yt

via afpi bulle.

misi vasis dpt3E

| qupd AUL de 'rin gue " ado LPANUMRUAM wp no o poema iArum ped fes rid. LIE peine dae

»

VIO! pa Ol ob

net

HMTUHHELSN P ONU SAR ETR

a

-

dj"

—

dt

a

Cus

ND.79- 92. COME rtr

p

£5

UN)

]

"t

Es

134 XX

EUGPSRN

dm XD SF dS pm

sh

Pts

SaLmWps fia ie lesibacnald ido bwan. 4 oris dcpeng eh iu

»

INE.

EU: x9) ep

CHE'RO

idoctes Sas) JY

onaz2) pueda cem

e^

s | !

—

—

: p yy Dc—"y pst *Dbu Y tar e

giis iem:ene Nr vidt,ihm A $0 y boite: Mer PE E i LJ

[2

UM) re

*

I

9m

". 1,74

HN

AT. In^

"145

In a

IIT

--

-

Aem

|dboww

giá

Pu

33

QUÉ «e dein

*

"3

uum

SNP

re d (ná /suhüeen, Ci 28, v TD

n, am,

gui o. .

a tps

TRE t'*à

Ps

ii

ted cp,

o Unole

z

n &

dedL.

EL:

m ua m E LES

ur [E

-

4

"e^

"r

m.

d

Ó

"E

unu.

Sis sed d NC

dT lvo

eal A HARD

m ri

"n Cosas

rad

b

ri E

1

TRIFOLII

PRESBYTERI

EPISTVLA AD BEATVM FAVSTVM SENATOREM CONTRA IOANNEM SCYTHAM MONACHVM

CVRA ET STVDIO Fr. GLORIE

1.

-bd

pn UT, d

p

QC... i

»

5

ih

"j

IM '

Hi

z

-

É

z

E

JAM"

b

NE

M

uu

Y]

|

E

b

,

Ec:

B

1

D

d

-

'

E

EN

!

;

dE

"

Ys T as d. DÓ

MüRCT AMA MITT

"OV

m

| MYEOMMOIE MAHTYSA aepo S A81TWMO2S-

-"

3.

T

! ees

"a ^

Lx

v T

)

^ov i

^

ET

PROLEGOMENÁ De Trifolio nostro nil certe constat. Ex inscriptione ipsius epistulae ad beatum Faustum senatorem sequitur presbyterum fuisse Trifolium, et scripsisse a. 520 conira Ioannem Scytham monachum. Faustus senator is uidetur, ad quem praefectum praetorio plures exstant epistulae apud Cassiodorum (!).

(1) C£. Cassroponvs, Variarum libri xii, passim (MGH, Auct. attiq., xrr).

P

D ,

*.

*

hàR. 2

ax 79 MESES ! EET T

"EE " ue

:

"

Pk

d

—E

e.

4

uhwjt oneiqivuw

sentis à

g^

!

ne ^ vu

evsdirs c. otro

E

-

e j; my Ohzo6^

i

aM. Mademi s1355 [iatesf v-—

SSAMreiudien icdiupad luse

ve

T9894

(4**7

?

!

M^

2,15

:

J

"d

P,, ^u M3

ETE

Ld

P

—

en

"

Mut anLateidia e

Ioa! u v

pt Ta^ !

SES E TE . I P "ae imr] nkbemquy thun bs srtsbin 2b m3. a dgen buiqe sslutelq mir SÉ! E ug rriode à)

&

t

a

m

Ü ^

»

-

-

)

ER.

H 1]

"

L

7

ai

—

*

dom.

]

€

€ "

L3

E )

i

j^

E

pos — Pa

"t

F

0-

w

be

ups

muss

AOM)

loi

E

nf»

E

"

^l

L »

SNNT E

"

(na

R*

-

i

e

«-—

-

B

Jm

-

B

m

EPISTVEN TRIFOLII PRESBYTERI AD BEATVM FAVSTVM SENATOREM CONTRA IOANNEM SCYTHAM MONACHVM

MONITVM Codex () ; BrenuiN, Deutsche Staatsbibliotheh,

B

:

79 (Phillipps 1776). s. 1x in. n? 59 [rvri] (Corbie).

Editiones : Labbe

: LABBE, Philip. - CossaART, Gabr., Sacrosancta Concilia, YV (Lutetiae Parisiorum, 1671), col. 1590P-1592P (ex schedis Iacobi SrRMOND).

Migne

: MicNE, J.P., Patrologiae Cursus completus, Series Latina, LXIII (Parisiis, 1882), col. 534P-536P (ex editione Philippi LABBE).

Schwariz

: ScHWARTZ,

Eduardus,

Publizistische

Sammlungen

zum

Acacianischen Schisma [**Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften — Philosophisch-historische Abteilung —'', Neue Folge, Heft 10] (München, 1934), p. 115-117 : Collectio Berolinensis, n9 59 (ex codice B).

(1) Cuius lectiones afferimus ex editione Seb»ar/z.

EPISTVLA TRIFOLII PRESBYTERI AD BEATVM FAVSTVM SENATOREM CONTRA IOANNEM SCYTHAM MONACHVM

wA

IO

(1. Mandare mihi dignatus es, monachos Scythas a Constantinopolim aduenisse, qui 'unum de trinitate' praedicant 'crucifixum' ; sperans a paruitate mea, si tale aliquid in doctrina patrum reppererim. Ista doctrina de fonte Arrii prodiuit, et est conueniens omnibus heredibus [bona]. (3. Quidquid quattuor synodi in definitione fidei non posuerunt — id est Nicaenus, Constantinopolitanus, Ephesenus primus, et Chalcedonensis —, et quod in epistolis sanctorum patrum quas quattuor sancti synodi in auctoritate fidei esse uoluerunt — id est Athanasii episcopi Alexandrini ad Epictetum episcopum, et Cyrili ad Nestorium una et ad (1.-9.) 2 sqq. cf. IoAN. Max., Libell. fid., 1 sqq. [ACO IV, r1, p. 5 sqq. ;CC 85A].

Ti. xNCIPIT EPISTOLA TRIFOLII POLI (sec/us. poli Sebwartg ; an si? syllaba baec in textu irrebta ex emendatione supra uerbum tritolii posifa, ita ut ttipoli [ue/ ttyphonis ?] legendum sii?) PBRI Er AB (comi. ptesbyteti ec(clesiae romanae» ad Sebwariz ; an polius presbyteri et a(rchimandtitae» [-b, ex 4izfograpbia, delendo] restituendum ?) BEATVM FAVSTVM (Ael beato fausto resiuendum ?) sENATORE (-tem Scbwariz) CONTRA IOHANNEM SCYTHAM MONACHVM Ait, sed in indice (fol. 2V) : L31- EPLA TRIFOLII PRBI ET A (comi. presbyteri et a(rchimandtitae ad» Jebwariz ; an potius presbyteri et a(rchimandtritae» resHiuendum ?) BEATO FAVSTO SENATORE (-tum -tum -rem Scbwaríz) CONTRA IOHANNE LII EXCVTA MONACHO (contta iohannem scytham monachum Jebwariz ; uel contra iohanne et scytha monacho reszifuendum ?) B Sebwaríz ; EPIST. TRIFOLII PRESBYTERI AD BEATVM FAVSTVM SENATOREM CONTRA IOANNEM SCYTHAM MONACHVM Labbe ; TRIFOLII PRESBYTERI EPISTOLA AD BEATVM

FAVSTVM

SENATOREM

CONTRA

IOHANNEM

SCYTHAM

MONACHVM

JMigne.

(1.) 1 est monachus B 1/2 Constantinopoli Labbe Migne 2 trinitatem B 4 doctrinas B reperterim Labbe Migne 5 Arii Labbe Migne. (1.-2.) 6/* heredibus (bona sec/us.). Quidquid] reszizui (cf. O. Gáünzber, Collectio "Auellana, Prolegomena — CSEL, 35-1, p. lIuii-Iviti, not. 1 —, qui recte de nostro. codice annotat : Obiter sonuerim de locis 4429 *bona] adfuit, 4439 *bicQa»tum [bona], 44915 *eui dum [bona] JAcacif, et qui similes reperiuntur. qui quidem ita explicandi sunt, ut uocabulum *bona' (sc. *uerba? uel *sententia) a quodam legente sententiae alicui, quam adprobabat, superscribtum uel adseribtusm: postea a librario barum acuto in ibsum uerborum ordinem receptum sif? , — boc in casu itaque ut *bonus?. approbatum esset uerbum *beredi-

dibus, non *baeresibug) ; heredibus bona quidquid B ; haeresibus. Vita quidquid Labbe Migne ; heredibus (supplendum illius, nam doctrina minime est» bona. Quidquid coni. Schwartz (plane ignorans Ottonis Günther annotationes de codice B). (2.) * definitionem B 8 Nicaena Labbe Migne Constantinopolitana Labbe Migne 8/9 Ephesina prima Labbe Migne 9 Calchedonensis B Labbe Schwartz 10 sanctae Labbe Migne 12 et!] scripsi, ad B, oz. edd.

138

TRIFOLII PRESBYTERI EPISTVLA

Ioannem Antiochenum altera, (et» epistola papae Leonis —: si quis addere aut minuere aut aliter interpretari uoluerit, 15 quam patres in supra scriptis, aut in definitione sua non posuerunt synodi, quiuis ille sit, qui superponit, haereticus est. (3.) Nam pater et filius et spiritus sanctus, tres personae, unus deus : uox et uerbum et flatus ; uox pater est, uerbum filius, flatus e(s»t spiritus sanctus. Persona patris, et persona 20 sancti spiritus, sine carne ; persona uero filii, quae semper cum patre et spiritu sancto fuit, in trinitate est, id est uerbum dei. Deus, ingressus in utero uirginis Mariae, assumpsit de ea natura(m) carnis, non persona(m) ; ideoque dominus noster Iesus Christus duae naturae, una persona. Verbum, id est 25 filius dei, deus immortalis, inuisibilis, impassibilis ; caro» uero ipsius uerbi, mortalis, uisibilis, passibilis.

Pater non est pater trinitatis, sed filii ; et filius (filius? non est trinitatis, sed patris ; et spiritus sanctus non procedit de trinitate, sed de patre et filio. so Non sunt tres dii, neque tres patres neque tres filii neque tres [et] spiritus sancti. (&.) Qui 'unum de trinitate' dicunt *passum', si Arriani non sunt, dicant de quibus tribus unus passus est : de tres patres aut de tres filios aut de tres spiritus sanctos, aut certe de tres 35 deos. Sicut dicit Arrius 'unus deus creator, impassibilis, immortalis ; alter uero

deus

creatus,

passibilis,

et mortalis.

Aut

sicut Sabellius [dicit], quia tres personas esse negat sed tantum dici putat, ideo 'unum de trinitate patrem' dixit 'incar4o natum et passum'. Apollinaris uero negat Christum animam

(4.) 88/39 cf. Lzo I, Epist., xv, 1 [PL 54, col. 680€-6814].

(4.) 88/39 cf. Dxowrs. ExtG., Praef. 7, 5 [supta, p. 64, 34/355] ; IoaN. Max., Dial. c. Nest., II, xrx [ACO IV, r1, p. 39, 37/38 ; CC 854, lin. 898/899].

13 Iohannem B Sobwarfz Antiocheno B et] suppleui, oz. B. Labbe Migne, supplendum non est uel in coni. Schwarz ; cf. infra, lin. 85 epistola] scri5sz, epistolis B edd. ; cf. infra, lin. 83/84.94 14 interpretare B ; cf. infra, lin. 79.

(3.) 19 est] et B 23 natura B persona B ideoque] resZizu, ideo quod B fort. ex ideo q. pro ideoq;), edd. 24. duae naturae] 7/a Labbe Migne, duas naturas B, duas naturas (habet? Sebwariz unam personam JSebwarfz 25/26 cato ueto] resz. Sebwariz, caueto B, cato Labbe Migne 26 istius Labbe Migne 29 filius] Jc suppleui ; om. B( fort. ob bomoeotel.), Labbe Migne (recte ?) ; post est (lin. 28) Suppl. Schwartz 91 et] sec/usz, ozz. edd. (4.) 32 Ariani Labbe Migne 33 tribus patribus Labbe Migne 34 tribus filiis Labbe Migne tribus spiritibus sanctis Labbe Migne 34/35 tribus diis Labbe Migne 36 Arius Labbe Migne 38 dicit] secus) 49 Apolinaris Labbe

AD B. FAVSTVM SENATOREM

;

139

et intellectum habuisse, et *pro animam et intellectum" inquit 'deus ei fuit', ideo dicit 'unum de trinitate passum in carne". Si unus de trinitate passus est in carne, caro mansit impassibilis. 4) (5) Qui 'unum de trinitate filium' dicunt 'passum', duo aut tres filios colunt, ex quibus unus passus est, duo manent impassibiles. Si uero de trinitate est filius, non est de patre secundum deitatem neque de matre secundum carnem sed de so

trinitate : trinitas, et unus de trinitate, quattuor fiunt. Sicut dicit Nestorius ffilius Mariae associatus est filio dei,

et factus est communis trinitati, et passus est unus de trinitate'. Iam et Arrius unum deum diuidit in duos deos ;Nestorius, addendo alterum filium secundum carnem trinitati, facit

quattuor personas. Eutyches duas naturas unici filii dei com55 miscet ; sicut pistor farinam et aquam, iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem : sic[ut] et Eutyches commiscet naturas dei et hominis, et iam nec deus nec homo, nec

pater nec filius nec spiritus sanctus est, sed est ille *unus de trinitate'. 6» (6. Ouomodo isti 'synodum Chalcedonensem se' dicunt 'sequi', et praedicant quae illi non receperunt ? Nam in quarto secretario synodi Chalcedonensis ad finem requisiti sunt a iudicibus Carosus et Dorotheus archimandritae taliter : Eutyches 'corpus domini nostri Iesu Chris! dixit 'non 65 esse nosirae

substantiae ; uos

de hoc quomodo

confitemini 2.

Dorotheus archimandrites dixit : 'In nomine patris (et. filii» et spiritus sancti baptizati sumus, confitentes saluatorem nostrum lesum Christum, qui descendit et Àncarnatus est a sancta uirgine Maria et hominem indutus est et crucifixus, unum de trinitate

70 esse passum'. Talia dicentes supra scripti archimandritae acceperunt damnationem cum Eutychete, et omnes haeretici.

(6.) 64/740 CowciL. CHALCED., Gesta actionis quartae, 107.108 [ACO II, 1-2, p- (316) 120, 14/18.24], et quidem haec uersio de gestis graecis facta est, non desumpta ex uersione aliqua latina, ex.gr. : Versio antiqua, 107.108 [ACO II, r11-2, p. (386) 127, 5/10.12].

41 animam et intellectum] 7/a B, anima et intellectu ed. (.) 45 duos Labbe Migne 52 Iam et] reszi£ui, Canet B, ozz. Labbe Migne, Sane Sebwartz Arius Labbe Migne 54/55 commiscit B 56 sicut B Labbe Migne, sic Sebwartz 56/0? commiscit B. (6.) 60 Calchedonensem B Labbe Schwartz 62 Calchedonensis B Iabbe Sebwartz 66 archimandrita Labbe Migne et filii] suppleui (iuxta Concil. Chalced., Il.cc.), om. B edd. 69 (crucifixus] «42. )mép sjdv ér« ITovriov IHMrov |[...] — pto nobis temporibus Pontii Pilati [...] Conz/. Chalced., /J.ec.) (unum] roórov — hunc Concil. Chalced., Il.cc.) 70 (passum] oz. Concil. Chbalced., Il.cc.).

I40

7;

8o

8;

9o

9;

TRIFOLII PRESBYTERI EPISTVLA

(?.) 'In epistola' inquiunt 'Procli scriptum est : unus de trinitate passus est'. Si epistolas patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis, quae per uniuersales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt, haeretici fraudauerunt : quanto magis epistolam Procli, quae nec in unius synodi definitione posita est ! Semper haeretici, male interpretando dicta patrum, in haereses suas confirmari conantur. Sicut dicit sanctus Cyrillus episcopus Alexandrinus ad Ioannem Antiochenum inter alia : Quando autem quidam eorum, qui recta beruertere solent, meas uoces in sibimet placitum mutant, non admiretur hoc tua sanctilas, sciens quoniam omnes haeretici de scriptura diuinitus inspirata sui colligunt erroris occasiones ; et post pauca : Quoniam uero a(d»di(disy»cimus quod (et epistola(m)» opinabilis patris nostri Athanasii ad beatissimum Egictetum destinatam. recte habentem. corrumpentes quidam. ediderunt, ut ber hoc plurimi nocerentur ; item. papa Leo ad Marcianum imperatorem inter alia : Quia uero quorundam haereticorum uersuta nequitia, ad conturbandam nostrorum simplicitatem, epistolam meam, quam ad beatae memoriae Flawianum dedi, falsas(s»e perhibentur, (ut,» commutatis quibusdam uerbis uel syllabis, receptorem me Nestorit erroris asser(eryent. (8. Si quid tale, in dictis sanctorum patrum, inuenitur, quod non conuenit sanctis epistolis aut definitioni synodi Chalcedonensis, appareret illud ab haereticis fraudatum esse. Iniquitas semper deicitur, et numquam cedit.

(7.) 81/84.84/88 CymiLL. ArEx., Epist, xxxix, (10».(11» [PG 77, col. 18:2. 1815], desumpta uero est haec uetsio ex CoNcir. Epnrs., Epistularum Coll. Vetonensis, Epist. xxix, 10.11 [ACO I, x1, p. 106, 39/42 ; p. 107, 1/3]. 89/93 Lxo I, Epist., cxxx, 3 [PL 54, col. 10804], ex Coxcrr. CHALCED., Epistularum Coll. Grimanica, Epist. rxxrv, (2» [ACO 1I, zv, p. 84, 15/16].

(?.) *8 relictae est B 76 epistolas B ed4. quae] qui N — 58 in] oz. edd. *9 confirmari] reszi/z, confirmare B edd. ; cf. supra, lin. 14 80 Iohannem B Sebwariz —— 83 (quoniam] a4Z. et Cyrill, /.cc.) — 83/84 scriptura ... inspirata] restitui (iuxta Cyrill., ll.cc.), scripturis ... inspiratis B edd. ; cf. supra, lin. 13, et infra, Jin. 94 85 addidiscimus] resz//ui (iuxta B [*adicimus"], et Cyrill. [PG, Lc. "puepalkauev"]) ; adicimus B, adiicimus Labbe Migne, didicimus Scbwartz (iuxta Cyrill. [Concil. Epbes., L.c.]) et] restitui (iuxcfa Cyrill., Il.cc.), om. B edd. 5 cf. supra, lin. 13. — epistola B — patres B — 91 falsas aperhibentur B (ex Aeris zzale cozpactis), falsasse perhibetur edd. 92 ut] oz. B me] meum B, (oz. Leo I [Concil. Chalced., /.c.«»à. 8]) 93 Nestoriani edd. (/uxfa Leo I, Lc.) assetint B, asseteret Labbe Migne.

(8.) 94 dictis] //a Labbe Migne, dicta B, dictatis Sebwarzz ; cf. supra, lin. 13.83/84 ; 78 95 synodis B 96 Calchedonensis B Labbe Schwartz appatetet] reszi/u, 97 dicitur Labbe Migne ab] ad B apponeret B, appatet edZ.

AD B. FAVSTVM SENATOREM

A

I4I

Quid est, dicere 'unum de trinitate passum' ? nisi ostender(e» et alterum de trinitate impassibilem, sicut Arrius. Aut quid est, dicere *unum filium de trinitate passum din» carne' ? nisi oste(nde»r(e) et alterum impassibilem, sicut Nestorius. (9.) Sedes uero apostolica Romana, super fidem synodi Chalcedonensis numquam permisit unam syllabam aut unum 105; apicem addi aut minui. Videte ne quis uos decipiat ber philosophiam et inanem falaciam! Supra scriptae fides synodi, ipsa est quae conuenit euangelio et apostolis — dicente saluatore : S?c oportebat Christum rro fati, el resurgere, secundum scripturas ; ait Petrus apostolus : Christo igitur basso carne, et uos [gitur] eadem cogitatione armamini; Paulus apostolus dicit : Nos Christum $raedicamus et hunc cructfixum ; et iterum dicit : Quicumque uobis aliud praedicauerit praeter quod a mobis raedicatum est, anathema 115 Sil.

(9.)106/107 Col. 2, 9. 109/110 Luc. 24, *46. 112/113 1 Cor. 1, *25. 113/115 Gal. 1, *9.

111/112 1 Petr. 4, *1.

98/99 ostendere et] ;a Labbe Migue, ostenderet B, ostendete Sebwarz ; cf. infra, Jin. 101 99 Arius Labbe Migne 100 passum in] resz//ui (cf. supra, lin. 42.43) ; passum B(forf. ex passü 1n), edZ. 101 ostendere et] osteret B ; cf. supra, Jin.

98/99.

(9.)103 Sedis B — 104 Calchedonensis B Labbe Scbwariz — 108Suptrasctiptae] rest. Schwariz, suprascripta et B, suprascripta Labbe Migne 111 igitur] secus. Sebwariz ^ cogitationem P 115 sit] annoz. "cefera uidentur im mms. desiderari" Labbe Migne. Expl. (EXPLICIVNT EPLAE PATRVM AD PETRVM ANTIOCHENVM B).

bb Scd

f

Urt gne s (nf Mitssmpa. tedio

HH t

; Z

sevi Haven od epettis I4

M

Iee5nernser

—

anb

du

tragtir- Phe

[4

watt das duarkedisn, nain 5

Qtr

ends tu.

ds A meti ES eritis P

ta

(o

^ esliptatiot

vriomnit

PUTA,

omitV AX

Qu acf Parerüre sorgen,

doch pine lus wg

4g

Apu NÉ afe q^dpy otc vinbraMas nvaom 1 Demety

dá

"a

ud

* ims imeeret me E

igaieenbed

dilireabetiqi-

35i

STEEL

P4. A

VaMOÁAUNae Aon i reschrausie dei a0 gr er eh 4h

SALA

ps spera

di "NP

]

c

.

U^v

Ln.

3

Mtrá Aro.

5

Mesa

acus

^ fósidetom

sh

Séq'utrg.

Som "us

d "ne i Aesiastup quág, Mc T^ v :" a coadLenin mfa ve xis rt dmn

Naies

»

ífM

pies1:

fand "

sur t ot NE m

"

tale

dw

]

RN

j

Viabonséq! E! Jit,

,

E. y qol 2e) saeFe igemget QUÉ

mI

y

!

m et ar

&

UE

4 SA

liiósg

h.

«

RXbsic

üt

unm

C

-

E

E »

739 (ciat.

NW,

Umwa

£1nd

Ne ode

»

dba MAN

V

ull

tadaven]

Sd

zu à

d hal

s

d

Sm.

|

be FEL

cote

cttitüd

!

t

"Cw

B add.

dh

$4

«6c

m

LOPÉÓ (oem

euim. € ono

d

unu

$

?

bs

E

R

Q^

1 edite 2:

22

!

]

eb

Get aum» "EE

ierit sah,IM Mag LaÀ ol.

M.

tw

ui ve. Pes

*oowveidemen

ift oC d

5x

Ape desta

Loi Maren, Pülita 7-nAu

fans Cui. it

"au

"^ H

35 ip^ em. "o

Ja. 4

— FAM

Cita. ipe: ici di dian (9

eut

Cua B felisi!

227 Adi

Qut

np

4)

«I

tedhahurar

i

ra

$iv0e6

4

héxa] Ay ,

PF

"Y.

Ls

ió

ii

side

83 fs

^ ped

á

"aou

ums

Dess

& eR

EA

paren A

"mc cott" ag—— —

dh

7

(«,

Sram

(Cr

"

inui

ER

a eR

&Áwa

"a

T9 «ox

:

Avus

am saei atop 4185. VIWAR4 Mo m guc v ci A.

iM

a

P

vnitá vida. sghzansur JR ode adqhveequr rvveniut, Muir

"norte cw. os, tls E

fddbiga

C

yrsdiLslie.t 5 aletpoobadsh Ker — WelbelBet(S) c

is[sotigs t1 f.

-

—

M "Y

sea.

A Xa

Ma ates Gi ASA R.tneeien

y

.4.

:

"I

Mbme EE

V veis Ay n, Posen Do saliendo. ts

aequari

;

ZU

—

n.

à

J

v

Kul

-

n DN 3

—

€—

ERE

CONFESSIO

'

PRESBYTERORVM SEV DIACONORVM ECCLESIAE CONSTANTINOPOLITANAE FORMVLA LIBELLI FIDEI QVALES LIBELLOS DEDERVNT EPISCOPI GRAECI PRAE EXCESSV ACACII

CVRA ET STVDIO Fr. GLORIE

-

"p

^ L2.

-

- SANA

VH? M VROSUITY8

IuVACIODAIG

:

D.

Oed

TN

S

Br AMTLOROAEVAT 00 BNEE L

AIVMSON S . J3dJT1 LLIHGLI-

AME y

DA

EL

SF NE.

DADA V22uoz4 BAM R

-

n m$

i

E

en s pos "OE

.

i

t

.

:

» AER

hi:u^

B

D

|

9

-

Po

t

E » :

2A.

*.

V

DNE

8

Phe

D

ue

V

ud

P

v»

II 9

[xs

RE

-

"

E

- ie

p

L

:

ES eae "E -

t

E

ud Le

Pee

dde M.

x

ac

!

P E 2

z E

2

-

Peaf

B 3

»

^ Ww

Té LU

E

-

— *

w

D

^T

!

s

es.

r^ peers zh

e

-

—

E

Bu

,

z "

y"

s

-

x

d

J

! n

do

PL»

M.

,

hp "Ec

TV WICEIGE 2O.LUIHET eL IAVO- dem (0 DHZUIO: TU -

PROLEGOMENA. De auctore

huius L?belli fidei nil certe constat.

Saeculo

quinto ascribendus uidetur (?, Ex praefatione editionis Eduardi Schwartz sufficit annotare haec (? : *Appendicis loco adnexus est collectioni (Nouariensi) libellus fidei, qui etiam in collectione Quesneliana seruatus est. Inscriptus est in codice Nouariensi « Quales libellos dederunt episcopi graeci pro excessu Acacii » ; quacum inscriptione ipsum libelli argumentum non concordat : deest enim quaeuis Acacii mentio ... ... Qui igitur titulum libello inditurus erat, ei non « pro excessu Acacii » erat scribendum, sed « ante excessum Acacii » ? ; neque tamen de uitii origine quicquam coni-

cere ausim uel tempus accurate definire, quo post concilium Chalcedonense

hic libellus statutus

sit; incertissima

enim

coniectura Ballerini eum ad illam fidei professionem rettulerunt: de qua Leo ad Anatolium papam in ep. 163 scripsit".

(1) C£. Dzkxzns, E., Clauis Patrum Latinorum (Steenbrugge, 19612), n9 667, p. 154. — C£. MAasszN, F., Geschichte der Quellen und der. Literatur des canoniscben Rechts iz ZAbendlande bis zum Ausgang des Mittelalters, Y(Graz, 1870 ; 1956?), n9 519-

$20, p. 398-399.

(2) Scuwanrz, E., ZAcfa Conciliorum Oecumenicorum, IV, 11 (Argentorati, 1914), Praefatio, 4 *De Collectione Nouariensi", p. xrx-xx. (3) Cf. infra, p. 151, in appatatu ctitico.

cuuwB

afuten «X pu

exétopnna fd á xrurist eiabd de

fuosiisioX; ioiteniloo 3e* aoncbi selévT€ posdeneso([) edcipoallon

fib adno

bnagqA alfo lup 7

sib aniladil ssioot) * isasimae V. satboo ie fes

sociorum myoa z« Hos. tensor ond

diui eulos t92b ;1airaocos ma nromeyi dic Au9 d£ tour ofladil axvtatui boss s eom mias s Det audae ios Sat eCERAgi $.4-

c

«pto» euupolhp«igiva Visit al» gomaq seat;

eins

n"

|

piat mec ^ tentolrsalonq intut aval ba svo laivalietl

"risiima rór qs til rtéqug indiliotenA be on up nibo. E

-

E

-

T

4

-— x9 V

-

e

-. e.

-4

o

»

?

MM

ond

-

E

T v

i

—-

m "wofür aedis) eomm erat ain d

^

sünsit, tl wai 1 ob Vers wills «e Femme rA.

eut

|

a tet i och? qud iitbisnté duharagtA) vr VT ^

pq,

E

Bu

CONFESSIO PRESBYTERORVM SEV DIACONORVM ECCLESIAE CONSTANTINOPOLITANAE siue

FORMVLA LIBELLI FIDEI OVALES

LIBELLOS

DEDERVNT

EPISCOPI GRAECI PRAE EXCESSV ACACII

MONITVM Recensio V -- Q

Codices

:

V

: consensus codicum collectionis *Vaticanae' : FrnENZE, Biblioteca Medicea Laurenziana, Aedil82. s. x.

w:

Roa,

Y:

Biblioteca Vallicelliana,

A.5. S. X in. (collectio 'additionum Dionisii") (Roma ?). VATICANO,

Q

CrrTÀ DEL, Bibliotheca Apostolica

Vaticana,

w:

Barberin.lat.679 (XIV.52 ; 2888). s. viir-1x (Farfa ; San Salvatore, Monte Amiata [Siena]).

v:

Vatlat.r342.

S. Vrir.

: consensus codicum collectionis 'Quesnelianae' : Annas, Bibliothéque municipale,

X:

— 644 (572). S. ViiI-IX (Saint-Vaast). EINSIEDELN,

s:

S?ifisbibliotheh,

IO9I (227; Foln.ros). s. virr-1ix.

OxroRp, Oriel College, 0:082 8SCIT

q:

Panis, Bibliothóque Nationale, Lat.1454. S. IX-X. Lat.3842A4. s. IX-X.

$:

Lat.3848A. s. 1x in. (L'Oratoire de Troyes).

WizEN, Osterreichische Nationalbibliothek, y: £z:

Lat.2141 (Iur.can.39). s. viir-1x. Lat.2147 (Iur.can.42). s. x.

Editiones : Quesnel

: QuESNEL, P., Opera S. Leonis papae, Il (Lutetiae Parisiorum, 1675 ; 1700?), Ad s. Leonis Magni Opera Appendix. Codex canonum ecclesiasticorum"', cap. Lv (ex codicibus o et t).

(1) Quorum lectiones afferimus ex editionibus Migse et Turner et Scbwarfz, prout ibi annotantur.

MONITVM

149

Ballevini : BarrERINI, P. & H., S. Leonis Magni Opera, III (Venetae,

1757), "Appendix ad s. Leonis Magni opera. Codex canonum ecclesiasticorum"', cap. Lv, col. 405 (post recensionem Paschasii QuESNEL, ex codicibus 0, f, q, t, y, 2, aliisque).

Migne

: MiGNE, J.P., Patrologiae Cursus completus, Series Latina, LVI (Lutetiae Parisiorum, 1865), col. 6908-691^ (ex editione Petri & Hieronymi BALLERINI).

Turnev

: TuRNER,

C.H.,

Ecclesiae

Occidentalis

Momwmenta

Iuris

antiquissima. Canonum et conciliorum graecorum nterpvetationes latinae, I, 11-1 (Oxonii, 1913), Appendix virt *"Tomus Damasi papae", 2 subscriptio secundum codd. Qu Du205; L5. Schwariz :ScHWARTZ,

Eduardus, Acía Conciliorum IV, r1 (Argentorati, 1914), p. 98, 27/33 (ex editione Cuthberti TURNER).

Oecumenicorum,

* *ock

Recensio

Q -- N

Codices (9 ; Q

: consensus codicum collectionis *Quesnellianae' (cf. ACO I,

v-2, p- 337. 33/34) :

codd.: ut supra (vecens. V -- Q). N

: collectio *Nouariensis' : cod.: NovARA, Biblioteca Capitolare del Duomo,

XXX

(66). s. X-xi. f. 91v-92.

Editiones : (Buvch.)

: BvRcHARDVS

ccxxxlIi

WomwriATIENSIS,

"Ex

Decretorum

epist. Cyril. ad Ioannem

libri

xx,

Antioch."

I,

(PL

CXL, col. 615P-6165). Quesnel

: QUESNEL,

P., ed. cit., cap. LiI1-5

(ex codicibus o et £). Ballerini : BALLERINI, P. & H., ed. cit., cap. Lit1-5, col. 390 sq. (post recensionem Paschasii QUESNEL, ex codicibus 0, $, q, t, y, z, aliisque). Migne

: MIGNE, J.P., ed. cit., col. 6789-679?

(ex editione Petri & Hieronymi BALLERINI). Schwartz :SCHWARTZ,

Eduardus, ed. cit., p. 98, 3/26

(ex codicibus Q et N).

(2) Quorum annotantut.

lectiones afferimus ex editionibus Migsge et Sebwarig, prout ibi

E:

er 4

^

T

i

Mv

"

p

Span) T1]. amt «nar aibi arsqoiu iutabeo

Y

X1

—

uL dei 2 18 err

' Mor ecd z E [ew d "IR

Du

rime [RE

s *^inj [IM

xvodé LN

uM:

tjIV. 1

un 1d we nTt UR, itur "rv

vare 00 D

FS m rae

JÉOR amus

Am

V n vct Pv

ih m

y oin

boo avos

GER

"

wy V3

,

|

emi f villiiodE

urere Ww. aer Mna iO Sew

Sx

D

AS

espella x «3.

T acea.

: Dos

yw

5.

£ob [^ aser

k^

ES

t

lm TI

: t

]

$. "anepiig Remar] gam" ^

Bi

ici Bede Ll Bii wen ARa

"230.4 c5. «

—

2

-

Des

int

d

wasllBba? bii

rto,

2

TV

poer. Afeuiittn 1 ertt ^s

P

i

"-

"a *

Q

^O

xt

cis

QU

uL

($4.

ri

cal s, dO oe CE aene

A ct à

*

p

L4

Aa

A.

]^

Pond A

Cx Mi»"ip

Ue. I

AA

Qv »

Be

n

acqui 10 : es

[pL Rr 20

wu ^

L«

qe

T" Axe

de AM

;

í

iei Mega SP MATS URCTWITIURIR (IT

-

NE

JXO

) E

M

ipee (t PP d)"

m

4

asemop : tui " ]

val mal cxOSbipCUE

Be q dis 90 ulli:

PE

ZEN

evoxmoonetr : (Amm fi) SOM

oven

N

ENT

|

Curie 44. Mino sudizibec 9t 1M

Nes

: MSS Y

B

-

«er XC

Tsí

eod RUM am ooees3Q.

ad

EN o "E 23

RECO

icr td SALAM. th

tacithabeécan tad UE

"SÉ acad M *50f 62

"m

04d

E

("Essoeesdi B

q

NM

"adimeiséiipt olaraelieo 1

Ílünee.

etoay

^

Il

y

"ea yd

JW) "usosituA" juam] f

assure]

"

et P.I

Oblei

Lei tá54.,

-

,

E M

The.

Pat . Bénin Ard PB

p

lop

dete Use apte adc

d

Discs».

Jo.

Toutuip

e eger riaitda "Seite

J CA

Colle Nr

P

nosesuuH. : been,

Wwoq

ME

cap cnt

tm Qmdibéeoas

^ ——

2 7

E

» Y.

;

CONFESSIO PRESBYTERORVM SEV DIACONORVM ECCLESIAE CONSTANTINOPOLITANAE

'"FORMVLA LIBELLI FIDEI QVALES LIBELLOS DEDERVNT EPISCOPI GRAECI PRA(E» EXCESSV ACACII

(Recensio V -- Q)

(Recensio Q -- N)

(1. Ego, (4/7), Constantinopolitanae ecclesiae diaconus uel fpresbyter, hac scriptura — ; quam manu mea perscripSi

—-

de nostri

profiter

incarnatione lesu

:

me,

(1) Ego,

(de),

ha[n]c scriptura[m] —

quam manu mea perscripsi — [profiteor],

—domini

Christi,

fidem tenere, quam 10 crosancta synodus caena,

eam

saNi-

sequens sanctum iudicium patrum Nicaenae synodi trecentorum decem et octo,

"jin qua Ar"rus | dam"natus

15

est;

Tet? |centum * quinquaginLAM contra "Macedoni"y mouwCcon "stantino?"polim con* gregatorum,

20

Ti4. CONFESSIO PRESBYTERORVM SEV DIACONORVM ECCLESIAE CONSTANTINOPOLITANAE V/, om. Q, Hac autem sctiptura recipiatur ab haeresi reniens Ozesnel.

Tif. FORMVLA LIBELLI Migne (add. sub eodem

FIDEI OQ, capitulo),

QVALES LIBELLOS ... EXCESSV ACAcir IN Scbyariz, (De illo qui de aliqua haeresi infamatur, quod in sacto conuentu formulam istius ptofessionis recitare debeat. Ex epist. Cyril. ad Ioannem Antioch. Burch.) PRAE] resi/ui, PRO (forz. p Jecto pro p) IN Sebwartz.

(1.) 1/2 Constantinopolitanae] illius Quduesz] ^ 3/4 presbyter uel diaconus -— Quwesnel

(1.) 1 (ill] w. Burch.) 4 hac scriptura Q IN (Burcb.), hanc sctipturam Migne 6 profiteor] sec/usi,

9/10 sancta Quesnel

graphi 2: confiteor —..." 11/12 et decem octo - Migne 13/11 in qua ... damnata est] oz. Q Quwesnel Ballerini Migne (Burch.)

utpote superfluum post inseriionem para-

152

FORMVLA

CONFESSIO

"jn

quo

"ritus

25

spisanc-

S perso"na(m» u? pius esse " substantiae

"cum

30

patre

"et filio de?creuerunt ;

"yel

| Ephe-

"seni conci*]ü decreta,

55

"in quo hae* resis Nes" toriana cum "auctore suo PESICETIEOSN PS

40

et

uenerandum Chalcedonense concilium, euan-

gelica

et

apostolica

45 toritate

auc-

firmarunt ;

et quam beatissimi papae . Leonis epistula ad | sanctae | memoriae Flauianum Constantino;o politanae urbis episcopum data — praedicatione — lucidissimae — ueritatis exposuit.

uel a 6S Chalcedonensis synodi niuersale

concilium,

cuius definitionem sedes apostolica confirmauit ; quod etiam beatissimi papae . Leonis epistula ad | sanctae | memoriae Flauianum Constantinopolitanae urbis episcopum nostrum data praedicatione — lucidissiimae X ue-

ritatis exposuit, confiíeor

que

55

et u-

wnwm

| dominum

(2.) 54/09 Cowcr. Actio v, Definitio fidei, II, 1-2, p. (325) 129, 23 — 3]; Versio antiqua, 34

(2.)

eundem-

mosirum

CHALCED., 34 [ACO (326) 120, [ACO II,

HI-2, p. (396) 137, 23 — (397) 138, $]; — cf. Cowcr. E»nrs., Coll. Vaticana, cxxiir, 5 ; cxxvir, 5 [ACO

I, 14, p. 8, 27 —9, 25 p. 17, 9/15];

91 data] oz. Sebwariz.

26/29 persona IN, corr. Sebwariz 36/3? hereses IN, corr. Scbwariz 41 est] suppl .Schwarig, om. IN uel (Q Quesne| Ballerini Migne (Burcb.), et IN Schwartz 42 Cal-

chedonensis IN Scbwariz.

FORMVLA

CONFESSIO

153

Iesum :* Christum ——unigeniium dei atris, er[ecium

eundem

perfectum 6o

huwmanitale

in

deiate,

eundem ;

in

dewm | were,

ei. hominem |uere |vpbsum eundemque ex anima rationabili

el

consubstantialem 65

7o

75

$80

carne ;

patri

secundum deitalem, | consubstantialem | nobis | eundem secundum humanitatem, in omnibus similem mo-

bis absque jeccato ; amie | saecula — quidem | de paire |genitum | secundum deitalem, | in . nowissimis «uero diebus eundem jvopier |nos | eb — propter nostram salutem |de wair-

gie dem

Maria quae eundeum eperW secun-

dum

hwmanialem

:. unum

eundemque . Christum, |filiwm dei dominum | umi-

(2.) 68/69 zn ... beccato] cf. Hebr. 4, I5: Coll. Atheniensis, :r21 [ACO I, 1-7, p. 159, 20/26]; Versiones latinae : Coll. Vetonensis, xxvii, So xxpo S LACOLI mp3 105. 26/32 ; p. 105, 7/15].C£.IoAN. Max., Lib. &dei, vr, (10) [ACO IV, ar P- 4. 43 — 5, 11 ; CC 854, lin. 107/

125]. (2.) 57/88 perfectum] oz. Migne B8 deitate] diuinitate Qzaesne] 60

humanitatem —IN — 63 rationali Migne —(Burcb.) 66/6? eundem nobis — Migne 67 humanitatem] 4a IN Sebwarig (Burcb.), humanationem .Q Qwessel Ballerini Migne 68/69 nobis similem — Migne

154

FORMVLA

| CONFESSIO genitum,

in duabus

matu-

fis inconfuse, | qncomuertibiliter, indiuidue el

vnseparabilater ium,

85

maiura-

ywm — differentia | sublata propier — unitionem, — sed potius salua manente jroprietate |utriusque — naiurae,

9o

in

IOO

(2. Nestorium

uero

et

eundem-

sed

uerbum,

sentiunt, uel

dig-

unigenitum |dominum

lesum | Christum :.— sicut olm |rophetae |de eo, uel ipse mos Christus er semetibsum |dominus |erudiit. (3. Qui autem ita non

et

suis,

wmum

— flum

Eutyche

sectatoribus

in

nas,

Eutychen cum dogmatibus aeterno anathemate nos esse pronuntio.

mon

— jerso-

deum 95

wnam

duas | comcurrisse que

105

cogni-

mequaquam

cum

eorum

Nestorio

et

sectatoribus,

aeterno anathemate nos esse pronuntio.

dig-

82/83 inconuettibiliter] add. et Mzgne 85/86 (naturam Bzrcb.) 93 filium] 07. Queste] —— 94 (uetbum] uerum Burch.) 98 domnus N. (3.) 100

non]

annon

IN

eutychen JN 103 uel sectatotibus] ozz. Quesnel. Expl. om. V Q edd.

102

eorum

Expl. EXPLICIT EXEMPLVM LIBELLORVM A GRAECIS DATORVM PROPTER (sic) ExcEsSVs AcAcri IN JSebwariz. om. Q Quesnel Ballerini Migne (Burcb.).

INDICES

d^

-

Lt

rA

13

Ano

:

M

!

D

UM o0

j LI

J

,

*$

,

a

E :

MES

Ynt9o-n

uf

- —-—— E

cum

,s $.

20

de

PET

LA ERU Bod

o— doeet

-

wE

—

t206

ut

*

-

,

Ta

€

vm

10

-——

anb -

A

E rien

Ea

c:

ny

L4)

dire

.

Me

rervacit

om

&TONNMECN

"

— -

,

-

bx.

"1 p

Hs

sni

- : ms.

i4.

E

2

ms

zr

aca

A f

ve. 12 Cmmeni oldarind dern

-

Y

€ "ad :

eéshs MN

mj MN

E

dedi ^

eee

: "

E

1

sarirrzs] dem. Lad

dr

rib

H

n

oM

s

Mer

T

ache

Bay

— -

E Ez

sn. (ede! — M nested] i —

»

D

Acad

3

utn

-

Zà- $e8

(esmhbe

pu

A

cq

$3218

cemdestude alie

Au

me

te

yr

am

oéteron

-—

: fM

T

tics ^

Es

1

vbt d

ced)

&eberT- Aosthenàte 7 v hatisse Tyeidiio.

* vr

."

— S$nbéue

esteams

*-38 . wicteteobus

B

d "xm

-— disu'e.

d

^*

—

Lr

die be «-

evmlodoxup

:

»

Fam

("d

x

sed. Maeen, iwhdfmeC

mde

, ien

(apre tama lat La

/ * itn

z

dat

az i

?

$158

wem,as oT.

Vw dde

d

-

C

fürxe,

4 m

"

[

— EET pPeepuv o ext, 5 ahvaá dle i ma T.

PU

5

E

rum i o PME

wis.

dae i^ 4À

-:

za "Jis

(ropevdate

H e LA

it.

-

dP

INDICES AD ASTERIVM INbEX LoconvM S. ScRIPTVRAE INDEX AVCTORVM INDEX NoMINVM INpEx

ET VERBORVM Pnmnirorocicvs

NOTABILIVM

P

o

e

: eHOIOMI

-

—---

^ MYTMATeA GÀ

É-- 2

2

«I

b

miantpapid (2 scónoooE xau

"2

p ^

-EMaprVA xacwb "

NE

!

s

"

MYiXIHATOM. MwyxomxsV " Wwvwow "-

ero9oo0nBd xxdzlz

E

|

" ,

-

:

D

-

a *

Dr

i:

^

^w

; "

"T

E:

]

-;fd

EN

——e

E

EE

"

-

"

*

c

|

T

P

"Eon

-

r

Sd

m

i

-. -

E

-

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE cap. Genesis : 1, 26 GE

2920 2, 21-25 6, 9 26, 24

ASTERIV$, AD REN.AATVM $ Àin. — pag. III

8

87/88

6

II

(9

9E

6

IU.

9

95/06 | 6

o 22 22

2302 x5 237/238 | 12 237/238 12

III ch

(?

9

Jb — mp IXTTEO

100

7

200 II 26495

Exodus :

16, 7

cf.

32, 14

cf.

AVIM XI Oups

CE,

SVIIMEL IbE sp

28, 58

Deuteronomium

8,5

II, 2j

:

Iudicum :

16, 19

cf.

XXVII

5o

184 201/202

10 1I

543/544 — 23

IRegum:

2, 25

cf.

DON»

2271/230

NEU

c

I

TO

200/202

1I

XXX

535

578/579

25

343/344

16

399/400

18

Esther :

9, 29 Tob : 5,17 15, I4 28, 28 37, 14

Psalmi : 15, 5

38,2

cf. feb cf. ct

cf.

49, 18 54; 7 54, 1I

ct

56, 5

$8, 8( 2)

68, 15

77, 25

cf. cf.

85, 7

90, 13-14

101, 8

1or, 8 (LXX) 110, IO 139, 4

140, 5

cf.

i I IV MALO dn

XVII. XXI

"XX

32

38

037

IDX TO XII 24 OSTIO XVII XIV 27 VII 18 XII 26 SOIT 24 IV 2 EVE IA VERI

XVII XXI

32

58

(1) Astetisco annotati loci a Vulgata discrepant.

3 144 151/152

407/408

3 8 9

18

200811 256/25 7 BEES 344 16 341 16 292* 134 10390 286 14 259/261 13 126/127 8 128 8 144 8

343/344 — 16

407/408

18

160

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE ASTERIV$, AD RENATVM cap.

Prouetbia :

I, 7 9, 10 15, 53

$

cf.

IVa IS CNET IV 13

144 144 144

cf.

MEE

134

cf.

Ecclesiastes :

9, 7 Ecclesiasticus : ie I, 16

ch cf.

220T Isaias :

8

86

MITES X wn20

144 217

32

"XIX

Ieremias : 25, 28

cf.

Amos :

PLUR

III

XVII

5, 21 29, 15

Ezechiel : 5, 5 8, 6 (LXX)

In.

cf.

36

356/557

pag. oo

oo

16

387/3588

18

294.

14

XIV

27

XIX

56

390

I8

*XXX — 53

579/580

25

VII

16

174/175

I Machabaeotum :

3, 6 4, 52

cf.

DGINSEESS

ch

I

2

386 17

III

8

84

II Machabaeorum :

7, 28

Matthaeus :

4,4

5,22 7, 21

7. 25

8, 20 10, 28

cf. c: cf.

"VII

17

184

IO

XIX)

55

381

*XIX XIX

35 55;

382/385 386

17 17

XXVIII XVII.

5o 32

II, 30

XXV

EXIIT

45

15, 46

XXV

IO, 58 15, 8 16, 24

cf

16, 25 23, 15 (Vet.Lat.)

25,34

Marcus :

76 8, 34 8, 55 9, 42

cf.

543/544 342/343

18

23

16

21

26

489

289/290

44

475

14 21

"XIX — 56 XII

23

387/588 249/250

VINEIS

162/165

CXIMES

242/244

I2

*XVIH

55

*XI

22

244

*XIX — 36 XI .— 25

387/388 249/250

18

381

17

VIE

XIX

55

367/369

18

r7 12 12

12

162/165

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

161

ASTERIV$, AD REN.ATVM cap.

$

Án.

— pag.

Lucas :

4 4 9, 25 9, 24 9, 58 13, 27 14, 27 14, 53 25, 43

ct

*VII

17

184

10

XII

23

249/250

12

VINEIS cf.

cf.

XXVIII

5o

162/165

9

545/544

25

EXIX: DXCV *VI "IX

3$ Es r$ 19

5386 489 161/162 207/208

LIVE

TT

116/117

55

394

23

2552

18 2I 9 11

Actus apostolorum :

I, 20 47 4, IO

P

XIX

8, 13

24, 14

XII

35

55

3M 384

7]

17 17

17 15

Ad Romanos :

7, 23 T 25

ch c

Vi. c 14

XII,

149

9

2050

15

135/136 223 2208 227/299 301/302

8 II T2 YT 14

I ad Corinthios :

I, $31

9, 24 9, 25

cf. cf.

16, 14

VET P CE: AX ESI DET XIV

II ad Corinthios :

IO, 17

V

01

135/136

8

XIV

28

308

I5

AX

37

401/402

18

III 9 SIX E TO

IOI 204/205

I 11

102 513/5314 452/453

2 22 20

Ad Galatas :

5, 26 Ad Ephesios : $2 ux Ad Philippenses : I, IO

ct

I, 23 Iad Timotheum : 2; T4 5, II-I12 6, 10

cf.

III *XXVII *XXIV.

9 48 42

II ad Timotheum :

PY:

229

ETE

*XXIDI

PX

432/433

360/362 227/228

19

ct

XVIII X.

4o

17 | 11

cf.

V

DIS

132

8

ct

A

NEST

227/228

— 11

2,5

5, 6 5, 15

4, 8

33 2T

Ad Titum :

2A

Epistula Iacobi : 1213

162

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE ASTERIVS$S, AD REN.ATVM cap. $ Jin.

pag.

II Petri : 2, 17

3, 5 (Vet.Lat.)

XVII — 32 *XVI 3o

347/549 323/324

15

*XII

25

274/275

13

OE eC vy: 249 2x EE Y DOT XIX 36 XIX 36 XIX 36

227 227/228 228 227 228 392 290 390

II II II II II

16

IIohannis : 2, 15

Apocalypsis : 2507

3, I1 9, 17

1o, 9 IO, IO

18 18 18

INDEX AVCTORVM ASTERIVS$, AD RENATVM cap. $ lin. pag. AMBROSIVS De Iacob et uita beata (CSEL 32-2) : «Clauis 130»

IL, xr, 56

|

AMMIANVS MARCELLINVS Res gestae : XXVI, 1, 9

cf.

I

4

34/355

4

cf.

HI

8

82

(6

cf.

XXV

A44

(di:

XXI

19

XIV II X XVI XVIII

538 27 8 20 31i 34

417/418

cf. cf. cf. cf. cf.

292/2903 86 219 357 375/376.

14 6 1I 16 17

cf. cf.

XI IV

22 z2

234/235 118/119

12 7

EXT XX 37 XONS e) INO AT

396/397 396/397 396/397 396/397

18 18 18 18

86/87

6

ae

n

15/14

NS

APvLEIVS MADAVRENSIS Metamorpboses : I, xxi

ARNOBIVS "Aduersus tationes (CSEL 4) : XClauis 93» I, rvir l, rxi II, rr TII, 1 VII, xri

2728521

ASTERIVS ÀNSEDVNENSIS Liber ad Renatum monachum (CC 85) :

€Clauis 6422» IV 12 Xr, 22 AYVGVSTINVS De ciuitate dei (CC 47-48) : «Clauis 313» XII, v1 XII, vir XII, vin XII, 1x

cf. [e c£ cf.

De trinitate (CC 50-50) : «Clauis 329» XIV, 1, (1)

cf.

Contra litteras Petiliani libri iii (CSEL 52) : (Clauis 5353» III, xxxi, 58

ct.

[5

Conira secundam. luliani responsionem. imperfectum opus (PL 45) : «Clauis 556» IV, 1

cf.

jb

HI

8

gà

164

INDEX AVCTORVM ASTERIV$5, AD RENATVM cap. $ din. pag.

BENEDICTVS CASINENSIS

Regula (CSEL 75) : «Clauis 1852» v CAESAR De bello Gallico :

LDxrx6 III, xir

cf.

L.

cf.

TE.

cf.

I

5

45/46

4

4

38/59

4

262

13

5&8

4

CATVLLVS Carmina :

v, 6

cf.

XII

24

cf.

XVII

32

CicERO "Aratus

194 417

cf. XXVIII

350

16

5o

543/544

23

Ad Atticum epistulae : cf cf.

IX XXI

19 538

210 407

II 18

cf.

XXI

58

408

18

II, x, 25

cf.

XXII

4o

432

19

De diuinatione : II, xir, 30 II, rxix, 143

cf.

XII, xix, 1

XVI, xvt, 16 Pro JArcbia poeta :

X, 25 In Catilinam :

Epistulae ad familiares : Il, v1, 1 XV, 1v, 12

cf. cf. cf.

XVIII

23

253/254.

364/565

17

IU IN XIII 26

6 26/2: 281/282

3 084 14

XII

35

15

De finibus bonorum et malorum : II, xxvii, 91

V, XXIV, 71

cf. cf.

XXV XIV

A44 27

477 297

21 14

82

6

De legibus : TETIIMS

cf.

TID

Pro Murena :

Xxxv, 74

cf.

XXVIII

49

5574523

XXXII, II5

cf.

XXIV

43

468

De oratore : II, xxvur, 122 II, nix, 240

cf.

XXX

52 Iu

$62

XIV

27

302/303

Orator :

ch

20

24 3803

Paradoxa :

XVII

cf.

14

INDEX AVCTORVM

.

165

ASTERIV$, AD RENATVM cap. $ Hn. pag. CicERO Partitiones oratoriae : I, 7

cf.

TIAS

835

(6

De republica :

I, xvii, 30

XVIII

35

564/565

17

ct. cf.

XII VI

24 16

262/263 176/177

13 10

III, 1x, 19

cf.

XXI

58

413

19

V, XIX, 55

cf.

IX

19

202

II

cf.

XXVIII

5o

545

23

cf. cf.

HI X

8 20

86 219

II

ct. cf.

TIS XXX 52

357 $66

6 24

cf. ch cf.

TONES TV VIS IS XVI 3o XXVII 48 Pe P»: XII 24 Pe» QT XXX 52

24/25 4 116/117 7 154 9 3229813 512/5313 22 227 EI 264 13 3029817 563/564. 24

XXX iV VII XIII XXX XXVII XXV XVII XIII XX

563/564. 143/144. 183 273/214 566/567 517/518 472 347 286 564/565

II, xriv

CE

XXI

38

407

18

Tusculanae disputationes : I, xxxvi, 87 I, x11, 97

IL x1, 27

cf.

I

4

33/36

4

In Verrem, actio ii :

III, xxxiv CrLAvDIANVS MAMERTVS De statu animae (CSEL 11) : «Clauis 9835» I, vir CnAssvs Orationum fragmentum 4. CrcERO, De oratore, 1T, 11x, 240 CYPRIANVS De zelo et liuore (CSEL 3-1) : €Clauis 49» VI PS.-CYPRIANVS De singularitate clericorum (CSEL 3-3) : €Clauis 62» I

II II VI VII

VIII XIV XVI XIX

cf. cf. cE cf. ct cf. cf. cf. cf. cf. cf. cf. cf. cf. cf. cf.

52 15 17 25 52 48 44 22 26 2

24 8 10 13 24 22 21 16 14 24

166

INDEX AVCTORVM ASTERIVS5, AD RENATVM cap.

$

din.

pag.

PS.- CYPRIANVS

De singularitate clericorum : XXI . XXVI XXVII XXX XXXIV

XXXVII XLIV

T1 ct. cf. XIV 28 cf. TEE cf. XXII 4o cf. XXVIII 5o cf. HI 8 cf. XXI 538 cf. XV 29 cf. XXVIII 49 cf. XXVIII 5o cf. iV. 13 cf. VII :7 cf. XIII 25

758156 305 14 35/36 |.4 432/433 19 546/547 :24 81 6 41I/AI2 | I9 310 Ij 525/526 25 $46 .24 143/144 8 185 10 273/274 15

c.

4o

434/435

19

cS

X VIILESS

564/365...

17

cf. CEDE cf. ct;

52 XXX XVIILE34 XVI 530 037 XX XXII 4o IONS XVII 34 HI 9 XIX 55 DEA

563 24 3721827 330/331 15 405 18 434 19 403 18 374. 17 99 * 7 380 17 4 36

— XXII

ENNrvs

Iphigenia, fragmenta (V AHLEN) : 242-244 4. CicERO, De diuinatione, IL, xir, 30; De republica, I, xvii, 30 EvRIPIDES

Ijdwyéveua 5j &y AO: epeisodion 1*, 958 FrLAsTRIVS BRIXIENSIS

Diuersarum baereseon liber (CC 9) : €«Clauis 121» v2 XVI, I XXXIX XLV, I LVII, I LXXIII, 5 LXXXII, 2 LXXXVII, 3 CVII, 7 CXI, 5

cxxx, 8

CLVI, 20

cf. cf. cf. cf. cf. cf.

cf. cf,

XVI

XVII

51i

339

16

wt

Hobo

5

31 30

339 330

16 Ij

I 29

4.73 5319 Ij

32

347

16

GzLrivs Noctes /Atficae :

IX, x1, 6

I

cf.

HrERONYMVS

In Isaiam (CC 73-73.) : €Clauis 584» VII, xxii, 5 IX, pRor.

X, PROL.

X, XXxv, 1.2 XV, riv, 1

cf. cf.

(E

cf. cf.

XVI XVI

XVI XV

IM

30

330

I$

INDEX AVCTORVM

167

ASTERIVS5, AD REN-ATVM cap.

$

pag.

lin.

HIERONYMVS

In Hieremiam (CC 74) : «Clauis 586» I, xxvi, 2

cf.

Ijxxx,o I, zv, 5 IV, rvi, 4

IV, rxi, 5 IVAESS

II XIV 28 LI IO XXVIII 49 XXVI VIII 18 XIII 26

78

(Bis) 305

14

107/108

$57 597 190 287/288

25 22 IO

588/3589

18

14

In Propbetas minores (CC 76-76À) : «Clauis 589» — In Osee (CC. 76) :

I, xrv, 5

cf.

L4

ct.

36

— In Nabum (CC 16A) :

4

In Matthaeus: (CC 77) : «Clauis 590» L rv, 6 Ix 7 JRET oet Pa IV, xxv1, 8-9

c£

XVIII

cf.

II XVI

r7

30

375/576 244/245 87 330

38

408

18

cf.

12

122/123

v

cf.

25

272

15

"Aduersus louinianum (PL 23) : «Clauis 610» I, xiv

cf.

cxx II, vir

5

1$ 22

25

cf.

In iv epistulas Paulinas (PL 26) : «Clauis 591» — Ad Galatas : III, v1, 8

34 22

I2

r5

— Ad Ephesios : Ls:

"Aduersus. Heluidium, de Mariae uirginitate perpetua (PL 23) : «Clauis 609»

cf.

XVI XXVI

47

52/55 325/324 507

Conira Vigilantium (PL 23) : «Clauis 611» VII

cf.

XXX

b]

5

578/579

"Apologia aduersus libros Rufini (PL. 23) : €Clauis 613» II, I

cf.

15

160/161

168

INDEX AVCTORVM ASTERIVS, AD RENATVM cap. $ dn. pag.

HIERONYMVS

Dialogi contra Pelagianos (PL 25) : «Clauis 615» II, xx

De uiris illustribus (PL 23) : «Clauis 616»

VIII XCIX Vita s. Hilarionis (PL 23) : «Clauis 618» II Epistulae (CSBL 54-55-56) : €Clauis 620»

vi, 7

XIV, IO XVII, 2 SCA

XXII, 5 xxi, 6 xxir, 8

XXH, IO XXII, 15

c£.

ITA

cf.

TET HI 8

ct.

cf.

cf. cf.

XXII, 17 XXII, I9 XXII, 29 SORIA LIH LIV, IO LIV, I5 LVIII, 2

II TUS

cf. cf cf.

TIAS XXIV 43 XIH 26

cE cf.

cf. cf.

VI XXV

I

34 23

14 44

[a 91/2 6

179/180

10

7;

371/572 253/254

149 478

17 13

9 21

8541.6 465 20 286 14

767:

6

XVII

32

352/353

16

cf.

XXII

41

439

20

cf. cf. CELO

XXVI 46 XXVI 46 XXVIAT

498 jor 509/510

22 22 22

XXX

52

cf. cf.

XXVII XXVIII

48 49

$15 525/526

422 23

cf.

XXX

52

563/565

24

cf. cf.

XXX XXV

53 45

583/584 485/486

25 21

cf.

XXX

25

XXIX

51

566

24

549/550 24

32

570

CE

HI

8

86

6

cf.

XXVIII

5o

548

24

cf. cf. cf. cf.

XXVII XXIV VII XXIV

48 42 7x3 42

513/514 452/453 180 462

22 20 10 20

ct. cf.

VIDE VII

17

179/180 180

1o 1o

EF

I IS4

LVIII, 5 LVIII, 4

cf. cf. cf.

45 Ime XXVII 48

Lvir, 6 LXI, 2

cf.

cf.

TII

LXIX, 9

cf.

LXVI, 7

9

122883 28 4

XVIII XII

cf.

XXII, 16

1i7

cf. cf.

cf. XXII, I4

VH

154

XXV

c — XXX cf.

XXX XXVIII

55

34/55

4

489 21 Ins $20 23

$74 25

10

109/110

$3

$84

25

$4271

25

Pius

50

34/55

7

4

169

INDEX AVCTORVM

ASTÉRIVS$, AD RENATVM HiERONYMVS Epistulae : LXXVII, 2 LXXIX, 2 ISO LXXIX, IO LXXXII, 5 LXXXIV, 4 LXXXIV, 5 C; XO CVI, 44 CV1, 65 cvi, 6 CVII, I5 CXVII, I

cap.

$

lin.

XXX

53 2 44

$84 572 472

25 25 21

42

456/457

20

49 7/ 25 12

532 74 2712 126/127

23 5 315 8

12534.

8

4 34/55 34 — 370/333

12

45 I 2 2

4

12 22 38 CXVI, 2 CXVII, 5 cxvit, 6

7

492 21 6.8 —^3 L8/I0985 23 4

36

i18/119 234/235 407/408

Teipeeass 23

51

$58

24

4 34/355 35 380 39 — 425/426 40 436 455 516/517 521/522

19 19

20 22 23

$46 24

32 52

57]o 572

25 25

46 . 499/500 47

$1o/sir

22

53.

586/587

25

7

22

77:526 314 424

48

522/523

49

5532

53.

583/584

CAUTE

TT

cxxv, 6 cCxxv, 16

18 (bis))189/190 46 498 II 115/116. II TI7ME

CXXVII, 5

4 17

5o

29 39

CXXV, 20

4

7 X2 18

521/522

48

CXVII, 9 CXVII, II

4 17

48

42 48

CXVII, 7

pag.

15 19

23

235

25

noogMSrO

10 22 7 7

12

125.125 80 8

12 29

128/129 310/311

8 I5

I

180

1o

22

244/245

12

I2

(21/122

^98

170

INDEX AVCTORVM ASTERIVS$, AD REN.AATVM Jin.

cap.

pag.

PS.-HIERONYMVS

Epistulae (PL 30) : «Clauis 633» XLII, 4

(o

XXX

VA

2

563/564

HonArivs Carmina :

Ill, rr1, 9

cf.

49

Epistulae : I-A 1I, rz, 7o

cf.

XXX

cf. CE:

XXVII IX

Satyrae : I, z, 88-89

xr

16

$20 210

25 II

IvrrANvs (apud Aug.) 4. ÀNGNSTINVS, Contra secundam luliani responsionem imperfectum opus IvsriNvs Historiae Philippicae : XXXII, rr

c£

49

IvvENALIS

Satyrae : I, z, 30

LACTANTIVS De opificio dei (CSEL 27) : «Clauis 87» II, 20

cf.

XXVI

cf.

46

497/498

2I

2I

223/224

XI

Livivs "Ab urbe condita 2

Il cos

64/65

cf.

LvCIFER CALARITANVS De s. Athanasio (CSEL 14) :

«Clauis 114» IDEs

cf.

XVIII

54

570/571

IO

107/108 56 262/265

r7

LvcnErIVs De rerum natura :

L4

I, 202

I, 587

TII III, 4 V, 21 IV. 12057. MAMERTVS 1*1. CLAVDIANVS MAMERTVS

III III XII IX XII i

100

24 19 3

199 250 26

HM 0M M

ww MO -l-1 4 v

INDEX AVCTORVM

I7I

ASTERIV$, AD RENATVM cap.

$

lin.

pag.

Oviprivs Fasti :

VI, 400

cf.

[5585

26

4

Metamorpboses *

L, 709

cf.

IL 844

cf. cf.

XX

I, viz, 29

cf.

XII

Tristia : V, IV, 32

cf.

PrLAvTVS Asinaria : Boh xa

cf.

1762

Ill, 296

VI, 544

XIII, 159 XV, 67

cf.

XXVIII

I

4

5o

Io 57

cf. XXVIII 5o cf. [VET cf. HI 8

35

$45

4

23

37 4 395/596 18

$42 23 122/123 8 5226

Ex Ponto epistulae : 24

262/263

13

49

5

49

32

:8825

5

45/46

4

507/508

22

d

XXVIII

Casina :

TIISVvrIT

cf.

I

PrriNIVS Naturalis bistoría

XXXV, v1, 27

CLE

XOGVISAT

cf.

TET

PriNIVS (1VNIOR) Epistulae : MT XXX

GNE

PONTIANVS DIACONVS

Vita Caeli Cypriani (Vetb. Sen., n): «Clauis 52» IV XVII

cf. cf.

IV IV

i1 rr

L12098 iiiJii2

7 7

c£.

XVIII

34

27219917

cf.

XIX

55

385

18

ct.

XIII

26

282

14

PRvDENTIVS

Catbererinon liber (CC 126) : (Clauis 14238» III, 126 QVvINTILIANVS Institutio oratoria : IVA TIE, S Rhetorica ad Herennium IV, xriv, 57

172

INDEX AVCTORVM ASTERIV$, AD REN.ATVM

SENECA Conirouersiae :

fed.

xv

cap.

$

lin.

XXX

52

561/562

pag.

24

SENECA (IVNIOR)

Epistulae ad Lucilium : XI, I

A[5

LXXIV, 6

28 hl

262

o Bod emiMS

4/5

LXXXII, 16

CIV, 21 SvEroNIVS Vitae Caesarum : XLIV

[RUM ES

49

'TAcrrvs "Annales : dn

XI, xxx XII, xvii XIV, 1x

cf. c£.

Historiae : IIL, rxxv

cf.

I

1o/11

49 49

535 555 31

25

'TERTVLLIANVS

"Apologeticon (CC. x) : «Clauis 5» CEST XXII, 9

XXXV, 3.5

cf. ct cf.

85

26

284 78

28

305

35

378/579

I4 34

149 372

De praescriptione baereticorum (CC x) : «Clauis 5»

TE

17

De spectaculis (CC 1) : «Clauis 6»

L5 XVIII, 5

cf. cf.

De baptismo (CC 1) : €Clauis 8» VIII, I

88/89

De paenitentia (CC 1) : «Clauis 10» Q2

I2

127

De anima (CC 2) :

«Clauis 17» XXXVII, I LIA

cf. cE cf.

IH XXIV XXIX

88/89 45 51

470

558

2I

24

INDEX

AVCTORVM

E

173

ASTERIV$, AD RENATVM 'TrsvrLvs Elegiae : T3125

Ill, v1, 45

cf. cf.

cap.

$

IX XXVIII

19 5o

Hin.

pag.

2IO $45

II 23

VALERIVS MAXIMVS Facta et dicta memorabilia : Praef.

ct;

TREE

Gu

ws

VERGILIVS ZAeneis :

I, 418 I, 715

cf. L..$ cf. XXVIII 50 ct.

XIII

IL 475

cf.

XII

IIL 412-415

cf.

IL, 458

IIl, 56-57 III, 420-421 21V.

IV, 689 VI, 100

fe ct:

XXIII

1

26

287

24 . 257/258

41i

4

l4 DOE G

T6 2GVILM SA XIII

45/46 544/545

VI. 22

(eg

VI, 159 VI, 700 VII, 165 VII, 250 VIII, 3588 VIII, 694 VIII, 866 XI, 78 XII, 125-126

c£ IX 19 cf. XXVIII 5o cf. ur S ct: IX 19 cf. XXVIII 5o cf. IDEE G cf. XXVIII 49 cf. o m cto XXII

26

4 23 14

13

449/450

20

39

4

40/431 OT

4 2806

622085 352 16 281

14

199 IO $45 23 502505 199 1O 544/545 23 [i9 530/531 23 2200 12 442 20

Bucolica seu Eclogae : IV, 46

cf.

X IIb

26

283

14

Georgia : IDs III, 253 IV, 49-50

GE ct. cf.

VILOE XII XII

YT 24 24

184/185 261 2601

10 13 0ETS3

Vita Cyptiani 4. PONTIANVS DIACONVS

v *

Bi

E

AeoTEÍÁUSÉ dis CITUREYE &-

-

g^

e e Ex

Tug eis

- et

un n" tà Laeti ) P"

A

it t $5g/

gU

|

z

3

*

-

H.

í

H

,

| t

'

I

"

* IWXR Lo:

ls

ux

»

»

ip - IX &-1

.

Ro ^T

a»

1 EBVX

LI

Inx

A

et

BYTEK

e

.

:

x

$51

L-

TI

v

xi

sn

HIVZX

A

A»

ds

*

3s

LE DIVXE

le

X

n

HEC

) atre

Sun Ab toa

k-

& :)2

e

mh.

A

tin

s» og eec

3

t

r

B.

oM

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

NOTABILIVM

(»

AD ASTERIVM abdicatio : abdicatio rerum VI 14 (9,

149)

abicio : abiecto uelamine uerecundiae

XXVI 46 (21, 494)

abiectus adiec/. : abiecto uultu XXVI

47 (22, 509)

abnego : abnego animam VI 15 (9, 162) ; VI 15 (9, 166) ; se abnegantes

XII 25 (12, 249/250)

abstinentia : XIII 25 (13, 266) ; abstinentiae uirtus VI 14 (9, 155/156) ; cessantibus abstinentiae curis XXIX

51 (24, 550)

abundantia : in abundantia sempet eget XXIV 43 (20, 466) abundo : multis modis abundat VIII 18 (10, 189) accessus .4b;/. : accessu indigeo VII 16 (9, 169) accipio : nomen accipio III 9 (7, 99); accepta condicio XIII 26 (14, 285) ; accipio nomen XVIII 34 (17, 570); accipio sanitatem XX 37 (18, 406) ; accipio furtiua colloquia XXII 4o (19, 431) ; acceptam sponsionem firmo XXVIII 5o (23, 557) accusatio : mea defensio accusatio uidetur aliena I 3 (4, 32/33) ; in accusatione facile non cado XXX 55 (25,

577)

accuso : insaniae accusate patior I 2 (4, 23) ;deum blasphemus tetgiuetsatot accuso XVIII 34 (17, 375/576) ; sanctorum uocibus accusata XXIV

42 (20, 451)

acquiesco : Sirenatum cantibus acquiesco I 4 (4, 55) ; uulnus quod medicaminibus non acquiescit XX

57 (18, 405)

actus subsf.: quotidianos actus uitio XIV 27 (14, 296) ; actum nomenque cotrumpo XIV 27 (14, 300)

acumen : diabolicae peruersitate acumine subuetto XVI 31 (16, 339) Adam : in Adam monachorum primitiae dedicatae sunt IV 11 (7, 111) adduco: unum ptoselytum adduco XVIII 33 (17, 568) adeo zerb.: matronarum tempto adire colloquia XXII 39 (19, 426); imperatoriae aulae non dubito adire secreta XXV 44 (21, 486)

adicio : Christi libertas adicitur XXV

45 (21, 488)

adimo : adempto eo quod principale est VI 15 (9, 166) adipiscot : recte adipisci uolo XXVII 48 (22, $18) aditus subs/. : ptaeciso aditu curarum "eps (967) admonitio : diuina admonitionum auctoritate suffultus I 3 (4, 24) adoto : populus linguis me adorat

XIX, 36 (18, 588)

adsum : adsum in ptocinctu certaminis XIII 25 (18, 275) adulantet : in caelum adulanter fero

XV 29 (15, 317)

adulter : cum adulteris portionem pono XX, 37 (18, 400) aduerto : aduerto primum scire te uelle

II 7 (6, 70-71)

aedes ze/ aedis : non contenti aedibus proptiis XV 29 (15, 318) aequalis : quos cupiditas facit aequales XXVII 48 (22, 516) ; aequalium coepi sequi consilia XXVIII 49 (23, 528) aequot : scopulosum aequor euito I 4

(4, 40)

aequus : aequo possum iudicio definire

Ir(3 7)

aet : in aera sinus expando I 5 (4, 28) ; quae aetis largitate, fecunditate largiuntur VII 17 (10, 181) aeteus : tenue aut aereum spitritaleque contemplor VI 14 (9, 152) aestimo : aestimo satis posse fieti sacramento I 2 (4, 21) affecto : semper affectat XXIV 43 (20,

468-469)

affectus subs/. : toto pietatis affectu descendens III 8 (6, 87) ; uitalem ter-

ram magno desidero affectu IX r9 (11, 204); extraneo ducor affectu XXVII 48 (22, 517) ; spititalis catitas in affectum corpotis transit XXX 52

(24, 567)

affinis : nec contentae germanorum affiniumque consortio XXVII 48 (22,

517)

agapeta : agapetarum pestifera uocabula 52 (24, 563) agmen : serpentum agminibus mixtus XII 24 (18, 256)

(1) Primo loco referimus ad capita (numeris romanis) et ad paragraphos (numeris arabicis) ; quando de textu biblico agitur, numeris inclinatis utimur. Dein (parenthesi inclusae) paginae indicantur (numeris inclinatis), et lineae.

INDEX NOMINVM

176

agnosco : sciti ab hominibus impudenter agnosco XV 29 (16, 321) ago: quibus agendum aliquid quasi licitum faciunt XXII 29 (19, 421); cupiditatum stimulis acti XXIII 4r

(20, 440)

Ai

»

agon : in agone uel studio uitae huius

X 21 (11, 223)

agticola : nihil de spinosis fructibus causatur agricola VII r4 (9, 173) alacritas : qui se praecedentem alacritatem transit X 21 (12, 231) albeo : albentem ripam decurro I 4 (4, u

us

: uitiis alienis exutum esse I 1 (8, 4) ; calumniae nexu alienus I 1 (3, 10) ; non ex alieno cursu confido I 5 (5, 53) ; alienae uirtutis in se uocabulum

ET VERBORVM

AD ASTERIVM

transferre

XIV

28 (14, 305);

alienas obsideo fores XXII 39 (79, 424) ; nec alieno pudori parco XXII 40 (19, 433) ; alienos oculos gestibus petulcis inuito XXVI 47 (22, 509) ; alienos non fugio oculos XXVII 48

(28, 522)

amator : uirtutis amatot V 13 (8, 132) ambiguus : ambiguus pudotis ac metus I x (3, x0)

ambitio : ambitione atque improbitate temptatut XXV 45 (21, 483) ambulo : animus pet caelum cum sideribus ambulat IX 19 (11, 200) ; supet aspidem et basiliscum ambulabo XII 24 (13, 259) ; iuxta propria desideria ambulantes XVI 30 (15, 324) Amen: Amen dico tibi LX, 19 (11,

207)

amicus :

occultos

quaeto

amicos

XXVII 48 (22, 515) amitto : amitto et uitam XIII 26 (14, 282)

amot : terrenae infelicitatis amor XIIT 25 (18, 270) ; quae pet amorem mens incorrupta concipit XXX 52 (25,

$70)

15 (9, 162) ; quid carius anima VI 15 (9, 1653); libertas animae retardatur VI 15 (9, 165) ; anima in tuto semper est IX 19 (11, 239) ; animae fortitudo X 21 (11, 223) ; animam iniquitate uigotis occido XVII 32 (16, 542); animae damnum aestimo XXV 44 (21, 473) ; peticlitante anima XXIX

51 (24, 553)

animus : interitus animi I 4 (4, 36); a natutae physicis animus uincit VI 14, (9, 146) ; ab alienis animum custodio VI 14 (9, 146) ; animum intendo VII 16 (2, 174) ; animo possideo VII 16 (9, 175) ; exutus animus curis VII

17 (10, 175); animus pet caelum ambulat IX. 19 (10, 199) ; uno animo X 20 (11, 216) ; plus animo quam tobote dimico XIII 25 (14, 280); aequo animo fero XV 29 (15, 312) ; animos subuerto XIX 355 (17, 378); animo scelera concupiscor XIX 36 (18, 391); dissero tumentium animorum spiritus XXI 38 (19, 413); animum male captum turpiter trahit XXIII 41 (20, 438/439); similate possum animis uitae naufragium XXIV 43 (21, 470) ; animi austeritas delinitur XXVIII 49 (23, 557) ; fastidientibus animis uiolenter ingero XXIX 51 (24, 556) ] annus : annorum series X XIX 51 (24,

$57)

antiquus : antiquus ille coluber tortuosus XVIII 34 (17, 372) apetio : aperio ianuam VIII 1:8 (10, 193) ; caecatos uitiis oculos non ualeo aperire XIII 26 (14, 288)

apex : habentes uarias de diuinis apicibus quaestiones XVI 31 (16, 337) apostolicus : apostolica uox IX 19 (11, 204) ; apostolicus sermo XVI 5o (15, 322) ; apostolica auctoritas XXIV 42 (20, 451) ; apostolica uox XXVII 48

(22, 512)

anfractus : rapidus anfractus I 4 (4, 59) angelicus : angelicam conuersationem imitari festino II 7 (5, 74) ; choris angelicis iungor VIII 18 (10, 191); angelicae potestatis ornatus VIII 18

apostolus : apostolo non tacente XIV 27 (14, 301); ptodente imperitiam apostolo ac dicente XVII 32 (16, 347); illud apostoli XVIII 35 (17, 360) ; apostoli fungot officio monen-

angustia ;: fretum duplici coarctat angustia I 5 (4, 30) ; pauperculae domus angustiae XV 29 (16, 319) angustus : angusto fine conclaudot I 1 (2, 11); angustis plantas inhaeteo taurinolis XXVI 46 (22, 502) anima : solet animam captiuare VI 14 (9, 149) ; qui uult saluate animam VT

tis XX 57 (18, 400) apparatus s4b57. : egressis suis uatiis appatatibus XXVI 46 (21, 497); diuetsis appartatibus gulae faucibusque consulitur XXIX 51 (24, 552) appareo : uirtutes caelestes suis aspectibus apparere VIII 18 (10, 195); appareo angelicae potestatis ornatus VIII 18 (20, 196) ; solutio uiscerum

(10, 197)

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD .A$STERIVM turpiter apparet XXVI 46 (22, sor) appellatio : nudo nomine appellationis XIV 28 (14, 305) appendix : appendix confirmati iuuenis subrogatur III 9 (6, 97) apprehendo : apprehensam infelicis manum iungit osculis suis XXVIII

5o (23, 543)

aqua : aqua et nebulae turbinibus ex-. agitatae XV/II 32 (16, 348) arbitrium : diuinae maiestatis arbitrio III 8 (6, 84) ; uiri arbitrio III 9 (7,

100) ; sine atbitrio uiuo XXX 55 (25,

582)

arbitror : arbitrans mecum paruitatem

Ir(3, 6) arbor : uatiis atborum foliis corpusculum tego XII 23 (13, 253) ardor : ardore succensus VI 15 (9, 159) ; unus nobis ardot X 20 (11, 220); ardore siccatus XVII 32 (16, 346); auaritia prouocatur ardoribus XXIV

45 (20, 464)

argumentum : conscientiae

177

XII 23 (12, 252); ptauis assuetus colloquiis XV 29 (15, 316) Asterius : Asterius in domino lesu Christo salutem (3, 2) astutia : habeo aliud astutiae genus

XVI 31 (16, 533)

atrium : per atria foresque circumuolans XXVIII 49 (28, 530) Atheniensis : illud prouerbium de Atheniensibus enarratum XVI 3o

(15, 326)

attribuo : coniunx solacii causa atttributa III ro (7, 107) auctot : ipsi uidentur auctotes XVI 3o

(48, 331)

auctofitas : diuina admonitionum auctoritate suffultus I 5 (4, 24/25) ; sententiae auctoritate teneor obstrictus XX 37 (18, 398) ; apostolica auctotitas XXIV 42 (20, 452) audacter : uiam ueram audactet arripio

I 5 (4, 46)

audeo : audeo non fiducia mei I 3 (4,

argumentum XXVII

foedae

48 (23, 521);

sub hoc officiali argumento XXVIII

49 (23, 556)

arguo : quid arguam ? XXI

38 (19,

409)

arma : nudatus armis I 6 (5, 67) attipio : uiam ueram audacter arripio

I5 (4, 46)

Arrius: Arrium et Origenem saeua huius mundi euomuit impietas X VIII

34 (7, 570)

ats : hac ex atte I 5 (2, 49) ; per dolum callidae artis I 6 (5, 65) ; attem traho

XVI 30 (15, 327)

attifex : praeceptor et artifex deus III

8 (6, 85)

artificiose : artificiose monstrant quod uideti non sinunt

artificiosus :

:

X XVI 47 (22, $10)

artificiosa

XXVIII 49 (23, 525)

^commenta

arx : uirtutis atx V 13 (8, 142) asctibo : in conuentu uitiosae sodalitatis ascribor X XVIII 49 (23, 530) aspectus szbs/. : uirtutes caelestes suis aspectibus appatere VIII 18 (10, 194/195); ad pompam ttriuialis aspectus teneri X XVI 47 (22, 506) aspis : cristatae draconum et trisulcae aspidum linguae XII 24 (13, 257); super aspidem et basiliscum ambulo XII 24 (13, 259) ; uenenum aspidum XVII 32 (16, 344) assiduitas : pudoris grauitas assiduitate uilescit XXX 53 (25, 584) assuesco : ferarum cubilibus assuesco

24)

audio : domini mereor audire sermotiem? Iro" (1457257) €T 220 (223 242); audire uolo populum XV 29 (15, 312) ; utile audientibus XVII 32 (16, 340) ; audio prophetam dicentem XVII 32 (16, 356) ;quae palam non audio XVIII 54 (17, 574) ; uidua erubescit audite XXVII 48 (23, 522/ 523); audio agapetarum pestifera uocabula XXX. 52 (24, 563) ; pudicis auribus et audire graue est XXX 52

(24, 565)

auditor : caeci caecos habent auditores

XVII 32 (16, 553)

augeo : nulla caterua quam non augeant XV 29 (15, 315); petnicies quae quantum plus auxerit XXIV 42 (20, 459) ; auget cupido congtegationis desiderium XXIV 42 (20, 459) augmentum : sub augmento et uectigali lucro XXV 45 (21, 487) aula : imperatoria aula XXV 45 (21,

485)

aura : inanis aura V r5 (8, 140); in uanum rumorem auramque liquescunt XVI 30 (15, 329) autis: aurem praebeo I 4 (4, 34); pudicae aures XXX 52 (24, 565) aurum : auti sacra fames XXIII 41 (20,

450)

austetitas : animi

austetitas

XXVIII 49 (23, 557)

delinitur

auatitia : radix omnium malorum auatitia XXIV 42 (20, 452/453) ; auatitia prouocatut ardoribus XXIV 423 (20,

178

INDEX NOMINVM

464) ; auatitiae sordes XXV 44 (21, 473) ; in auatitiae lucro X XV 44 (21,

480)

auetsio : celeris auetsio I 6 (5, 60) auis : quasi auis libera X XVIII 49 (23,

530) basiliscus : supet aspidem et basiliscum ambulo XII 24 (13, 259) bello : more bellantium I 6 (5, 58) benedico : benedicti patris mei XI 22 (12, 242) ; pet bona opera benedicti sunt XI 22 (12,.245) benedictio : benedictionis donum XI 22 (12, 245) beneficium : beneficia expeto XXV 44

(21, 486)

biga: bigae quae non currunt occasione uitiorum II 7 (6, 77) blanditia : erumpunt libidinosae blanditiae XXX 52 (24, 569)

blandus : blanda cum uoce XXVIII 49

(23, 531)

blasphemus : blasphemus tergiuersator

XVIII 54 (47, 575)

bonum : bonorum socia III 9 (7, 98) ; disttactio bonorum XXV 44 (21, 475) ; bona posco X XV 45 (21, 486) ; quid ipse boni promittit ? XXX 55

(25, 581)

bonus : bona opeta XI 22 (12, 244) ;

uitam istius quae putatur bona calcate XII 23 (12, 249) ; bona ptofessio XIV 27 (14, 500)

brachium : insertis collo brachiis XXVIII 5o (23, $45) brauium : ad brauium peruenio X 21

(42, 230) cado : causae cadunt VII 16 (9, 172) ; in apertum cadit opprobrium XXV 45 (21, 485) ; in accusatione non cado

XXX 55 (25, 577)

caecitas : intolleranda caecitas XIV 27

(14, 291)

ET VERBORVM

AD ASTERIVM

caeco : caecati uitiis oculi XIII 26 (14, 287/288) caecus : caecis exceptus tenebris XII 24 (18, 262) ; caeci caecos habent auditores XVII 32 (16, 552) caelestis : caeleste considero VI r4 (9, 151); caelestibus utor cibis VII 17 (10, 185) ;uittutes caelestes VIII 18 (10, 194) ; caelestia dona XIV 27 (14, 291) caelum : caelo facio propiorem V r5 (8, 138) ; caelo sum necessarius VI 14 (9, 158) ; ad caelum iungor VIII 18 (20, I91) ; pet caelum cum sideribus am-

bulo IX 19 (10, 199) ; otatio continua uiam facit ad caelum XI 22 (12, 239) ; benedictionis donum habeo regna caelorum XI 22 (12, 246) ; in caelum adulanter fero X V 29 (15, 317) ; caeli scrutantes plagas XVIII 33 (17, 365) calco : ftiuolum hoc et mortale calco IX r9 (11, 202) ; uitam istius quae putatutf bona calco XII 23 (12, 249) caliga : depicta suspensis caliga stridet uestigiis XXVI 46 (22, 500) caligo subs/. : excussa caligine naturali VIII 18 (20, 192) ; caligo tenebrarum

XVII 32 (16, 348) ; immissa caligine contego XVII 32 (16, 350) callidus : callida ars I 6 (5, 65) calumnia : calumniae nexu alienus I 1

(3, 10) ; remota calumniae procella I

5 (5, 51)

candeo : candenti lino depicta caliga

XXVI 46 (22, 499)

canto : consona uoce canto IX r9 (11, 205); gesta canto XXI 38 (19, 415) cantus : Sirenarum cantibus acquiesco

I4 (4, 35)

capio : animus male captus XXIII 41 (20, 439) ; passim quos cepetit traho XXIV 42 (20, 454) ; decipulis errantem capio uirum XXVIII 49 (23,

532)

captiose : aliquid

captiose

dispono

XVI 31 (16, 534)

captiosus : captiosa sedulitas XXVIII

49 (23, 524)

captiuo : animam

captiuo VI 14 (9,

149)

captiuus : captiuas duco mulierculas XXII 40 (19, 452) ; quasi captiuos et laqueatos teneo XXIV 42 (20, 455) capto : per solitudinem captor et noctem XXII 40 (19, 456) caput : caput quatientibus flabris I 5 (4, 26) ; sanctum caput XVIII 54 (17, 374) ; teclino pectori caput XXVIII

5o (23, 544)

careo : superfluis careo VI 15 (9, 159) ; careo suspicione XXX 53 (25, 580) catitas : spiritalis catitas XXX 52 (24, 567); cubiculum caritatis insigne

XXX 53 (25, 584)

catpo : si non digito, re tamen ipsa carpendum I 2 (3, 19) carulus : *carulus' et *nonnulus! uocant XXX 52 (25, 570) castimonia : firmissima castimoniae studia IX. 19 (11, 200) castitas : castitatis ^continentiaeque ptaemia XIII 25 (12, 269) ; sub proposito castitatis XXVII 48 (22, 518) ;

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

AD ASTERIVM castitatem lacrimis ac fletu commendo XXVIII 49 (23, 535) castus : casta conuetsatio XIX 35 (17,

379)

casus : periculorum semino casus I 5 (4, 31) ;dono casibus nauim I 5 (5, 50) ; tuinae considero casum XIII 26

(14, 284)

caterua : nulla caterua, quam non faciant, aut augeant XV 29 (15, 314) cathedra : medicorum cathedtis insideo

XVI 31 (16, 536)

causot : nihil de spinosis fructibus causatur agricola VII 16 (9, 173) cautes : occultas euado cautes I 4 (4,

39)

celer : celeri cursu decutro I 4 (4, 38) ; cuneum celeri auersione depello I 6 (3, 60) ; celer ad nuntiandum XVI 3o

(15, 332)

celero : remigi celerante I 5 (5, 56)

celo : quid ipse boni promittit, quod semper celatum est ? XXX

53 (25,

582)

certamen : in procinctu certaminis XIII 25 (13, 276) ; inter certamina uitiorum XIV 27 (14, 297) cesso : cessantibus abstinentiae cutis XXIX 51 (24, 550) Charybdis: implacata Charybdis I 4

(4, 40)

chorus : chotis angelicis iungor VIII 18 (10, 191) christianitas : sub occasione chtistianitatis XIV 28 (14, 505) Christus z/de lesus : in domino lesu Christo (2, 2); Chtistum pauperem prosequor VII 17 (10, 179); cupio esse cum Christo IX 19 (11, 205); Iesu Christo conclamante XIX 35 (18, 385) ; Christi libertas adicitur XXV 45 (21, 488); in Christo luxutiata sum XXVII 48 (22, 513) cibus : caelestibus utor cibis VII 17 (10, 186) ; crapula indidesta ciborum XXIV 42 (20, 462) ; mutantut cibi XXIX 51 (24, 551) circulus : innecto circulum I 1 (3, 12) circumdo : muto fidei circumdatus XII 24 (25, 257) ; tenui loro circumdor XXVI 46 (22, 503) circumsono : acte nescio quid circumsonat I 4 (4, 45) clarus : metito et labore clatus non lateo XI 22 (12, 237) claudo : clausis admodum oculis I 2 (4. 20) cogitatio : mundana cogitatio VI r4

(9, 150)

-

179

cogito : fututa potius quam praesentia cogito VI 14 (9, 148) ; de sola uentris ingluuie cogitatur X XIX 51 (24,551) cognosco : ex prima dispositione cognosco VI 14 (9, 155) cogo : cogor dicere I 1 (3, 9) ; coactus petam tutbidum litus I 4 (4, 36); motrtalia pectota cogo XXIII 41 (20, 449) ; quos et libertas et sexus cogit desiderate XXVIII 5o (24, 548) cohottot : domino saluatore piis uocibus cohottante XIII 26 (14, 289) collatio : collatio secreta X XII 4o (19,

456)

]

colloquium : prauis assuetus colloquiis XV 29 (15, 316) ; matronarum tempto adire colloquia X XII 39 (19, 426) ; ptaebeo accipioque furtiua colloquia XII 40 (19, 431) collum : colla submitto XXII 39 (19, 428) ; insertis collo brachiis X XVIII

50 (23, 545)

coluber : antiquus ille coluber tortuosus XVIII 54 (17, 372) columba : date pennas sicut columbae IX, 19 (11, 206) comitot : comitante in filio sapientia III 8 (6, 86) commendo : lacrimis ac fletu commendo XXVIII 49 (23, 556) commentum : commenta dissemino XVI 50 (15, 330) ; attificiosa commenta XXVIII 49 (28, 525/526) commodum : dilectioni et commodo prohibetur VI 15 (9, 164) ; uitae praesentis commoda spetrno XII 24 (13,

263)

commoneo : sanctae legis magisterio commoneot V 13 (8, 143/144) commotatio : solitaria commoratio IV TT EDIT) commotot : nihil ex terrore ac fremitu commotantium pauens XII 25 (13,

254)

communis : in commune perstringi X 20 (11, 213) ; omnia esse communia

XXX 53 (25, 587)

commuto : studiis in aduersum commutatis XIV 27 (14, 296) ; ptoposito commutato XXV 45 (21, 492) compello : frontem munire compello I

2 (3, 19)

compingo : hominem sactis manibus compingere III 8 (6, 89) concedo : uitium uitare posse concedo V. 15 (8, 134) ; fiducia a deo concessa XII 24 (18, 259) concilio : non quos necessitas et libido conciliat XXVII 48 (23, 521)

180

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

concipio : quae per amorem mens incottupta concipit XXX 52 (25, 571) conclamo : Iesu Christo acrius conclamante XIX 35 (18, 385/386) conclaudo : angusto fine conclaudor I T(3»TD) concludo: aditu curarum 1 penitus concluso VI 15 (9, 168) concubina : pro infami concubinatum motbo XXX 52 (24, 564) conculco : conculco leonem et draconem XII, 24 (13, 260) concupisco : ut nihil concupiscas exigitur VII 16 (9, 171) concupiscor : mente atque animo sceleta concupiscot XIX 36 (18, 391/392) concutto : concutro cum fute XX, 37

(48, 599)

condicio : propria sub condicione libetati I 6 (2, 66) ; non discerno condi-

cionem X 21 (11, 225) ; humana condicio XII 25 (12, 250) ; acceptae condicionis delector interitu XIII 26 (14, 286) condignus : nomini suo condigna opeta IX. 19 (11, 201) confessio : non in labiis ueram confes-

sionem teneo XIX 36 (18, 589) confido : non ex alieno cutsu confido I

5 (5, 53)

confingo : uelox ad confingendum XVI 30 (15, 332) ; omnia notiora confingo

XVIII 35 (16, 559)

confirmo : appendix confirmati dudum iuuenis III 9 (6, 97) confligo : apetta et manifesta esse de quibus forte confligo XVII 32 (16,

350)

confundo : permixtionis facilitas male confusa XXX 53 (25, 586) congemino : praedae libidinem rapina congeminat XXIV 42 (20, 460)

congregatio : auget cupido congtegationis desiderium X XIV 42 (20, 459) congressio : dominus famulorum suorum congressionibus gaudet XIII 25

(13, 277)

coniunx : immetita coniunx III zo (7, 102)

conquaero : uini etiam natura conquaeritur XXIX 51 (24, 557) conscientia : specimen purae conscientiae IX r9 (11, 202) conscius : domini conscius praeceptorum III ro (7, 104) ; conscius delictorum XX 37 (18, 397) ; conscius omnium malorum XXII 40 (19, 430) consectof : altiora consectans VIII 18

(10, 190)

consensus : ex uno consensu II 7 (5,

75)

consequot : atcem consequor V 15 (8,

143)

consideto : caeleste considero VI r4 (9, 151/152); tuinae considero casum XIII 26 (14, 284) ; nec considero illud diuinae potestatis elogium XVIII 33

(17, 566)

consilium : nostris non deest huiuscemodi notma consiliis I 5 (5, 51); aequalium — coepi sequi consilia XXVIII 49 (23, 529); absque ullo consilio uiuo XXX 55 (25, 583) consisto : ex nihilo cuncta consistere III 8 (6, 84) consolot 4e/ consolo : domino consolante et dicente XII 24 (13, 264) consonus : consona uoce canto : IX 19

(41, 205)

consots : femina consors dominii III 9

(7, 99)

consottium : germanorum affiniumque consortium X XVII 48 (22, 517) ;non

iure consottium meditor XXX

52

(25, 572)

conspicio : interioribus conspicio oculis VIII 18 (10, 192) constitutio : constitutio mundi XI, 22

(12, 243)

consulo : gulae faucibusque consulitur XXIX. 51 (24, 552)

contagio : occulta contagio XXX

(25,576)

—

53

uH

contego : immissa caligine contego XVII 32 (16, 350) contemno : patua et humillima lucra contemnens X XV 44 (21, 477/478) contemplor : tenue aut aeteum spiritaleque contemplor VI 14 (9, 152/

d NE AS.

|

contentus : solitaria commotatione contentus IV r1: (7, 117) ; paruo contentus sum

IX

r9 (11, 210); non

contenti aedibus propriis XV 29 (15, 318); nec contentae germanorum affiniumque consortio XXVII 48

(22, 516)

contero : impofttunas horas uigiliis et fabulis contero XXII 40 (19, 455) continentia : castitatis continentiaeque praemia XIII 25 (13, 269) contrecto : pauca conttectans XXVI

46 (21, 495)

contubernium : offensa ex eius contubernio habet initium III 9 (7, o1); feminatum infelix ^contubernium

XXII 40 (19, 434)

conualesco : primordia terrarum con-

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD AS$TERIVM

I8I

»

ualescunt III 8 (6, 83) ; malum silentio conualescit XX 57 (18, 403) conuentus : conuentu delector et turbis XV 29 (15, 319/320) ; in conuentu uitiosae sodalitatis ascribor X XVIII

49 (23, 529)

conuersatio : angelica conuetsatio II 7 (5, 74) ; nomen conuetsationis IV 11. (7, 115/116); conuetsatio nominis IV r2 (8, 123) ; huius conuetsationis homo V r3 (8, 131) ; casta hominum

conuetrsatio XIX 35 (147, 579) ; domestica conuersatio XXI 38 (19, 412); placete ex hac conuetsatione non possum XXX 55 (25, 575) conuetsio : inaudita conuetsio XXV 45

(21, 491)

conuetto : conuetsum in obliquum temonem fundo I 5 (5, 55) ; ad fraudem fallaciamque conuersus X XV 44 (21, 476) ; scema conuerto musco XXVI 47 (22, 507) ; in tisum laetitiamque conuersus XXIX 51 (24, 559) conuinco : me calumniae nexu alienum conuinco I 1 (3, 10) conuiuium : conuiuium letale XXIX

51 (24, 553)

conuoluo : ruina conuoluo innocentem III ro (7, 105) cot: populus corde longe est a me XIX 36 (18, 388) ; integram fidem in cotde teneo XIX 36 (18, 389) ; corde uenena potto XIX 36 (18, 390) ; cotdi habeo XXVI 46 (21, 496) cotona : fortiori debetur corona, non sexui X 21 (11, 226); do cotonam uitae X, 21 (11, 228); duplicem mereot coronam X 21 (12, 233) corpus : uulnus in aliud corpus infigitut I 6 (5, 62) ; cura cotpotis IX 19 (11, 210) ; animae fottitudo, non cotpotis quaeritur X 21 (11, 224) ; qui non corpore uidentur XVII 32 (16, 242) ; ad utilitatem muniendi cotpofis XXVI 47 (22, 506) ; affectus cotpotis XXX 52 (24, 567) corpusculum : corpusculum tego XII

25 (13, 253)

cottipio : cotripit

dominus

et dicit

XXX 553 (25, 578)

corrumpo : cortuptis motibus XIV 27 (14, 295) ; honestae tei actum nomenque corrumpo XIV 27 (14,

501)

coruscus : coruscus umbo I 6 (5, 61) ctapula : crapula indigesta ciborum XXIV 42 (20, 462) creatot : uoce sacrilega creatorem accuso XVIII 34 (17, 375)

creatuta : ab initiis creaturarum III 8

(6, 82)

credo : uitium quemquam minus credo uitate V 13 (8, 133); licet occultari se patietibus credant XXX 53 (25,

575)

creo : ad seruitutem dei creor .X 20 (11,

217)

ctimen : crimen subeo I 5 (4, 27) ; silentium uettitur in crimen I 5 (4, 32) cristatus : cristatae draconum linguae XII 24 (18, 257) crudelitas : teneot crudelitate X XIII

41 (20, 447)

cubile : ferarum cubilibus assuesco XII 25 (12, 252) cultot : cultorem sustollens V r3 ($8,

137)

cuneus : hostilis turbae cuneum depello I 6 (5, 60) cupiditas : mundum cupiditatesque deuinco II 7 (5, 73) ; cupiditatum stimulis actus X XIII 41 (20, 439/440) ; cupiditatis seruus XXV 45 (21, 490) ; quos cupiditas facit aequales XXVII

48 (22, 516)

cupido: glotiandi cupido V :3 ($8, 139); auget cupido congregationis desiderium XXIV 42 (20, 459) cupidus : uanae gloriae cupidus XVI 31 (16, 3534); tutpis lucti cupidus

XXV 45 (?1, 484)

cupio : spititaler uiuete cupiens VII 17 (10, 182) ; nec cupio terrena VII 17 (10, 186) ; auatitia quantum cupit excogitat XXIV 43 (20, 467) cuta : societatis cuta III ro (?, 104) ; aditus curarum VI 15 (9, 167/168) ; curatum inserto rationem VII 16 (9, 169); exutus animus cutis VII 1:7 (10, 185) ; cura cotporis IX 19 (11, 210) ; procedo nulla rei utilioris cura XV 29 (15, 316) ; habeo in meam cutam XVI 30 (15, 327) ; cessantibus abstinentiae curis XXIX 51 (24, 551) cutto : bigae quae non currunt occasione uitiorum II 7 (6, 78) ; celerius cutto X 21 (12, 230); in deterius currentibus saeculis XIII 26 (14,

283)

cursus : tipam celeri cursu decutro I 4 (4, 58) ; ex alieno cutsu confido I 5 (5, 53); uitae cursus II 7 (5, 73) custodia : praebeo custodiam XXI 38

(18, 408)

custodio : cauto moderamine custodio I 5 (5, 54) ; animum custodio VI 14

(9, 147)

custos : custos salutis ac lateris III 9 (7,

182

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

103); introduco custodem XXVIII

5o (23, 539) damnatio :

habeo

damnationem

XXVIII 48 (22, 514)

damno : uitiosa damno XXVI 46 (22,

498)

damnum : animae damnum

(21, 473)

gi

XXV

44

rs

Dauid : pet os sancti Dauid IV 12 (8, 126) debilis : se debilem simulate X 20 (17, 221) debitor: necessitati debitor sum XXVIII 50 (24, 547) decipio : femina decipi potuit III ro (7, 109) ; femina decipere festinauit III 1o (?, 109) ; me decipio XIII 26 (14, 281); ad decipiendos innocentiores XVI 31 (16, 338) decipula 4&/ decipulum : decipulis errantem capio uitum XXVIII 49 (23, 2 declino : declinat omne naufragium I 5 (5, 52) ; in eum rite declinare I 6 (5, 69) ; in aliud declinare IV 12 (7, 120) decoro : gratiarum munere decoro III

8 (6, 92)

decutto : tipam celeti cursu decurto

I4(4, 58)

dedecus : maius dedecus. XXX

$73)

52 (25,

dedico : in Adam dedicari IV ir (7, III) dedignot : luce perfrui dedignor XII

24 (13, 265)

defendo : quod

opere

non

defendo

XIV 28 (14, 304)

defensio : defensio accusatio uidetur aliena I 5 (4, 32) defero : in accusatione non cadere nec deferendi XXX 53 (25, 578) defigo : desideriorum luto defixus terrenorum XIV 27 (14, 292) definio : recta uel praua aequo iudicio definio I 1 (3, 7) dehonestamentum : quanto dehonestamento consortium meditor XXX 52

(25, 572)

deicio : proptia

uoluntate

deiectus

XIII 26 (14, 287) ; inuidiose ad ima deicio XV 29 (15, 518) delabot : unda delabitur I 5 (5, 58)

delambo : liniamenta uestium fimbtriasque delambo XXVIII 49 (23, 555) delectatio : uenenosa delectatio I 4 (4, 56) ; nulla mentem delectatione sollicitare VII 17 (10, 182) delecto ze/ delector : inani aura et uili

nomine delectatur V (8, 140); ita diligunt mundum, ut semel acceptae condicionis delectentur interitu XIII (14, 286); conuentu delectantur et tutbis XV (15, 320) ; inter pocula et ructus dilectae suae delectatur X XIX. (24, 559/560) ;minutiuis nominibus delectantur XXX (25, 573) delicatior : delicatioribus in. fututis ingeri XXIX 51 (24, 555/556) delicatus : in labore turpiter delicatus XIV 28 (15, 307)

deliciae : totos se deliciis tradere XXIX

51 (24, 554)

delictum : sine delictis uagantur incessus XIV 27 (14, 299) ; conscius delictorum XX 37 (18, 397) delinio : animi austeritas delinitur

XXVIII 49 (23, 5357)

delinquo : in auatitiae lucro delinquere XXV 44 (21, 480) dens : fixo dente lacero I x (8, 3) denuntio : sacta denuntiatum uidetur esse sententia XIX 35 (17, 381) deosculot : deosculatis manibus X XII

359 (19, 428)

depello : cuneum depello I 6 (5, 60) depetdo : fegna caelorum deperdo XIII 25 (18, 270/271) depingo : candenti lino depicta caliga XXVI 46 (22, 500) deputo : tempus deputo XXII 4o (19, 429) ; suis totum fraudibus deputare

XXIII 41 (20, 44)

derelinquo : tota sarcina derelicta VIII 18 (10, 190) desctibo : psalmista describente XVII 32 (16, 345) ; difficile est singula quae faciunt describere XXVI 46 (22, 498) desero : deserta patria domo XXVIII

49 (23, 528)

desertio : desertionis periculum subeo XIII 26 (14, 281) deseruio : naturali legi cuncta deseruiunt XII 25 (18, 255) desiderium : desiderio uicta letali III 1o (?, 106); infelicis desiderii tabes V 13 (8, 139) ; mundanae cogitationis desiderio segregata VI 14 (9, 150); desideriorum luto defixus terrenorum XIV 27 (14, 292) ; iuxta ptoptia desideria ambulantes XVI 30 (15, 324) ; uatiae desideriorum illecebrae XXIV 42 (20, 453) ;congregationis desiderium XXIV 42 (20, 459); desideriorum luctuans tempestate XXIV 43 (21, 469); insanientibus desideriis XXV 44 (21, 478)

desidero : ab aliis in publico desiderari

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM IV 11 (7, 118) ; bene aut tale desi-

dero VII 16 (9, 170) ; uitalem terram magno desidero affectu IX. r9 (11, 203) ; tantum plus quotidie desidero XXIV 42 (20, 459) ; libertas et sexus cogit desiderare XXVIII 51i (24,

548)

desino : habere desino XXV

45 (21,

491)

destino : morti destino insontem I 6

(5, 65)

desudo : superflue desudo XIII 25 (13, 272) desuesco : desuetum ac languidum ingenium I 2 (3, 16) desum : non deest notma consiliis I 5

(5,49)

;

detorqueo : iacta spicula detorqueo I 6

(5, 59)

detractio : malae

]

detractio

:

uoluntatis

XX 37 (18, 397)

detrimentum : detrimentum non habere IX. 19 (11, 210/211) deus : deo dicatus II 7 (6, 77) ; attifex deus est in omnibus III 8 (6, 85); dei timot V r3 (8, 142) ; omne uetbum dei V/II 17 (10, 184); setuitus dei X 20 (11, 217) ; deum delector XI 22 (12, 235) ; deus placatur XI 22 (12, 238); fit proximus deo XI 22 (12, 241) ; fiducia a deo concessa XII 24 (13, 259) ; dispositio dei XIII 26 (14, 284); deum accuso XVIII 34 (1/5375) 5 dei timor XEX55 (17; 379); pet prophetam loquitur deus XIX 36 (18, 387) ; dei timor XXIV

42 (20, 455)

deuinco: mundum cupiditatesque deuinco II 7 (5, 73) deuoluo : in apertum reprehensionis genus deuoluot X XI 38 (19, 419) deuotio : deuotionis officium XXIII 41

(20, 441/442)

diabolicus : diabolica peruersitas XVI

31 (16, 339)

dico (-ate) : sub honestis nominibus deo dicatis II 7 (6, 77) dico (-ere) : cogot dicere I x (3, 9) ; te ipsa dicendum est I 2 (3, 18) ; ueta dicens I 2 (4, 23) ; non ut dicitut, ita geritur monachus IV r1 (7, 114) ; Amen dico tibi LX 19 (11, 207); nobis propositum est dicere X 2o (11, 213) ; domino saluatote dicente X 21 (11, 227) ; dum dicit qui uicerit X 21 (11, 228) ; difficile aut raro inueniti dico XI 22 (12, 235) ; domino consolante et dicente XII 24 (13, 264); sctiptura prtaemonet dicens

183

.

XIII 25 (13, 274); dicit dominus XIV 27 (14, 294); uolunt se dici monachos XIV 28 (15, 306) ; euidentissima dico XV 29 (15, 310) ;hoc sermo diuina uoce signat dicens X VI 30 (1ó, 323); nec facta, nec dicta teperiti XVI 50 (15, 325) ; prodente imperitiam apostolo ac dicente XVII 32 (16, 347) ; propheta dicens XVII 32 (16, 356) ; dicia sapiente quodam XVIII 55 (47, 3562) ; domino saluatore dicente XIX 35 (17, 582) ; qui mihi dicunt : domine XIX 365 (17, 583) ; nec si dico XIX 55 (17, 384); dicentia ora XX

57 (18, 395/396);

sententia quae dicit XX 237 (18, 399) ; non taedet dicere XXVIII 49 (23, 526) ; corripit dominus et dicit XXX. 55 (25, 579) ; dicete inter uos XXX 55 (25, 586) dies : in nouissimis diebus XT/I 30 (15, 323) ; urgente in occasum die X XII

40 (19, 429)

difficultas : occurrit difficultas I 3 (4, 29) ; plus difficultatis habet XVII 52

(16, 351)

diffido : non diffido, sed dubito IV 12 (7, 120)

digitus : si non digito, re tamen ipsa I 2 (3, 18); digitis sacris compingo III 8 (6, 89) dignus : paradiso dignus VI r4 ($9, 157) ; laude dignus X 21 (12, 231); dignus penatibus suis custos X XVIII

5o (28, 538)

diiudico : aliorum

more

diiudicantes

XV 29 (15, 5317)

dilato : manum dilatat XXIV 43 (20,

468)

dilectio : dilectioni et commodo ptohibetur VI r5 (9, 164) ; non dilectio patris XIII 25 (13, 275) dilectissimus : dilectissimus mihi atque amantissimus I (3, 1) diligo : diligo mundum XIII 25 (18, 274) ; XIII 25 (13, 275) ; cupide diligo mundum XIII 26 (14, 285); inter pocula et tuctus dilectae suae delectatur X XIX 51 (24, 559/560)

dimico : plus animo quam robore dimico XIII 25 (14, 280) dimitto : dimissis propriis laboribus

XXV 45 (21, 489)

discerno : non discernit condicionem X 21 (11, 224/225) ; discetnendum est aliquid X 21 (12, 232) disciplina : disciplina uetus XXX 52

(24, 561)

discipulus : non potest meus esse disci-

184

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

pulus VI 15 (9, 162) ; discipuli eorum usi uersutia XIX 35 (17, 377) disco : tacere didici I 1 (3, 8) discrimen : discrimina sector XXV 44

(21, 471)

discutio : uoluntatem. factoris alte discutit VI 14 (9, 154) dispendium : cum salutis dispendio

XXV 44 (?1, 472)

displiceo : conuersatio nominis displicet IV 12 (8, 124) dispono : aliquid captiose dispono XVI 31 (16, 554) ;quaestiones fabre dispono XVI 31 (16, 538) ; ita dispono XXVI 46 (21, 497) ; conuiuium letale disponitur XXIX 51 (24, 553) dispositio : ex prima dispositione VI 14 (9, 155) ;dispositio dei XIII 26 (14,

284)

dissemino : occulte uenena disseminat

XVIII 54 (I7, 374)

disseto : motum luxutiem dissero XXI

38 (19, 411)

dissimulatio : perniciosa

dissimulatio

XX 37 (18, 403)

dissoluo : cupio dissolui LX 719 (11,

204)

distractio : distractio bonorum

XXV

44 (21, 474)

diues : diues factus XXV 45 (21, 493) diuido : substantiae materia in uirum feminamque diuisa est X 20 (11, 218); horarum spatia et temporum momenta diuisa XXII 39 (19, 421) diuinitus : diuinitus praemoneri VII

17 (10, 183)

diuinus : diuina admonitionum auctotitas I 5 (4, 24) ; diuinae maiestatis arbitrium III 8 (6, 84) ; opus diuinum VI 14 (9, 154) ; diuinum saluatoris elo-

quium VI 1:5 (9, 160) ; diuina uox XVI 3o (15, 322) ; diuini apices XVI 31 (16, 557) ; diuinae potestatis elogium XVIII 53 (17, 366) do: date pennas LX, 19 (11, 206); date coronam uitae X 21 (11, 227) ;

datur audire uel nosse XII 23 (72, 247); se peticulis dat XII 25 (12, 248); suspicioni dari XXII 40 (19, 456) ; dari quadam specie XXIII 41

(20, 443)

dogma : noua dogmata XVIII 34 (17,

369)

doleo : quae dolerelicet explico XXVI

46 (21, 495)

dolot : pto dolor III 1o (7, 108) ; doloris poena XIV 27 (14, 293) dolus : scatentibus dolis I 4 (4, 43) ; per dolum I 6 (5, 64)

domesticus : domestica conuetsatio XXI 38 (19, 411/412) ; domestici usus XXII 59 (19, 427) ;domestica liberalitas XXVIII 50 (28, 540/541) dominium: consors dominii ITI 9 (7, 99) dominot ze/ domino : quae sunt dominantia XXV 44 (21, 481) dominus : dominus Iesus Christus (2, 1) ; domini conscia praeceptorum IIT 10 (7, 104) ; in domino glorior I/ 13 (8, 136); timor domini V' 13 (8, 144); imperium domini VI r4 (9, 156) ; domini sermo IX 19 (11, 207) ; dominus saluator X 21i (11, 227); proximus deo XI, 22 (J2, 241); domino consolante et dicente XII 24 (13, 264) ; dominus gaudet XIII 25

(183, 277) ;domino saluatore cohottante XIII 26 (14, 288) ; dicit dominus XIV 27 (14, 294) ; domino proclamante X VIII 25 (17, 366) ; domino saluatote dicente XIX 35 (17, 382) ;

qui mihi dicunt : domine XIX 35 (17, 583) ; dominum obliuiscor XXV 45 (21, 492) ; cottipit dominus XXX

XXX. 535 (25, 579)

domus : paupercula domus : XV 29 (15, 319) ;penetto domos XXII 40 (19, 432) ; deserta domo XXVIII 49

(28, 528)

dono : ingenium dono populis I 2 (3, 17) ; dono casibus nauim I 5 (5, 50) ; se triuialibus uocabulis donare X XI

38 (19, 418)

donum : donis exigo I 1 (3, 6) ;bene-

dictionis donum XI 22 (12, 245) ; caelestia dona XIV 27 (14, 291) dotmio : uir dormiens III 9 (6, 96) draco : cristatae draconum et trisulcae aspidum linguae XII 24 (13, 257); conculco leonem et draconem XII 24 (13, 260) dubito : dubito quia in aliud declinat IV rr (7, 120) ; non dubito uitam et mores deum delectari XI 22 (12, 255) ; non dubito adire secreta XXV

45 (21, 486)

dubium : sine dubio II 7 (6, 79) ; X122

(42, 244)

duco : captiuas duco mulierculas XXII 40 (19, 432) dulcedo : mortifera uocum dulcedo I 4

(4, 35)

duritia : frontis obscenae duritia X XII 39 (19, 424) ; in omni duritia XXIII

41 (20, 446) ebrietas : sitim magis habet ebrietas

XXIV 42 (20, 461)

185

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM edissero :

efficacia paucis edisseto XXVIII 49 (28, 525) efficax : captiosae sedulitatis efficacia XXVIII 49 (28, 525) efficio : animus purior effectus VII 17 (10, 185) ; cupiditatis seruus effectus

XXV 45 (21, 490)

effigies : nouae subornantur effigies XXX 52 (24, 563) egeo : nullo egente subsidio III 8 (6, 90);.in abundantia sempet eget XXIV 43 (20, 466) egredior : egressis uariis apparatibus

XXVI 46 (21, 496) egregius : egregia, immetita coniunx III xo (7, 103) eicio : commodius eiectis quibusdam

I5 (5, 47)

elaborto : deo ut sit gratior elaborat V

13 (8, 155)

eleemosyna : |eleemosynae

officium

XXIII 41 (20, 448)

eleuo : uitium eleuatut XX

37 (18,

404)

eligo : doloris eligo poenam XIV 27

(44, 293)

elogium : diuinae potestatis elogium XVIII 35 (17, 366) eloquium : diuinum saluatoris eloquium VI r5 (9, 160/161)

emendo : quotidianos actus emendat XIV 27 (14, 296) emineo : uirtus in rebus eminens ceteris

V 15 (8, 137)

emitto : emisso ferro uolatile I 6 (5, 61) ; emissa uox XI 22 (12, 240) enarro : prouetbium enarratum XVI 30

(15, 526)

enitor : uittutibus enitor XIII 25 (18,

265)

eremus : uasta includor eremo XII 24

(18, 256)

etigo : etigot ad caelum VIII 18 (10, I9I) etro : mali homines errantes XT/III 33 (47, 2361); errantem capio uirum

XXVIII 49 (23, 532)

ettof : nomen

populati errote prae-

esuties : CUP patit crapula XXIV 42 (20, 461) euado : occultas euado cautes I 4 (4,

38)

euangelium : euangelii negotiatoris exemplum XXV 44 (21, 474) euito : scopulosum aequor euito I 4

(439)

.—

i

euomo : Arrium et Origenem saeua huius mundi euomuit impietas X VIII

34. (7, 371)

exagito : nebulae turbinibus exagitatae XVII 32 (16, 348) excipio : caecis exceptus tenebris XII 24 (18, 261) excogito : quantum cupit excogitat

XXIV 45 (20, 467)

excusabilis : quemque excusabilem facio X 20 (11, 216) excutio : excussa caligine naturali VIII 18 (10, 192) exemplum : exemplum praebens XIII 25 (13, 278) ;imitor exemplum XXV

44 (21, 474)

exigo : aliquid donis exigo infinitum Ir(3,6); ut nihil concupiscas exigitur VII 16 (9, 171); pugnae ptraemium sola exigit uirtus X 21i (12, 230)

exonero : exoneratus irtuo I 5 (5, 47) sumit exordium III 8 exordiis III 9 (6, 95)

exordium : sermo (6, 82) ; in ipsis expando : tutbas, expando I 5 (4, expeto : beneficia

adeo in aera sinus 28) expeto XXV 45 (21,

486)

exptobto : quid exprobrem ? XXI 58

(19, 409)

exquiro : exquisitus peregrinus odof XXVI 47 (22, 508) ; exquisita, foeda uoluptas XXX 52 (24, 569) exspecto : in procinctu certaminis iustus exspectatur XIII 25 (13, 276) exsufgo : ettot exsurgit XVIII 34 (17,

369)

extraneus : extraneo ducor affectu XXVII 48 (22, 517) exufto : terram exurit VII 16 (9, 173)

sumptum IV 12 (8, 122) ; mali ho-

mines in errores mittentes XT/III 33 (17, 361); ettot exsurgit XVIII 34

(7, 369)

erubesco : qui semel nescit erubescere XXV 44 (21, 484) ; uidua erubescit audire XXVII 48 (23, 522) eruditio : diuturna eruditio V 15 (8,

134)

etrumpo : erumpunt libidinosae blanditiae XXX $52 (24, 568)

fabte : quaestiones fabre dispono XVI

31 (16, 558)

fabrica : humani corporis fabrica III 8 (6, 86) ; fabrica informis naturae X 20

(11, 219)

fabula : importunas horas uigiliis et fabulis conteto X XII 40 (19, 435) facilitas : permixtionis facilitas XXX

$3(25,585))

|.

facio : faciam maliuolis aurem praebere

186

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

tesponsis tale sit I 4 (4, 33); facio hominem III 8 (6, 87) ; super cuncta

quae fecerat III 8 (6, 91) ; factus sum sicut passer solitarius I7 12 (8, 126) ; cultorem caelo facit propiorem V 13 (8, 18) ; monachum facere VI 14 (9, 149); quemque excusabilem facit X 20 (11, 216) ; uiam facit XI 22 (12, 239) ; nulla caterua quam non faciant XV 29 (15, 315) ; nec facta, nec dicta teperiti XVI 50 (15, 325) ; facete eum filium gehennae XV/III 33 (17, 368) ; signa facio XIX 35 (17, 384); notabiles facere XXI 58 (19, 417) ; quasi licitum facio XXII 39 (19, 422); difficilius est singula quae faciunt describere XXVI 46 (21, 497) ; fidem irritam facere XXVII 48 (22, 514) ; cupiditas facit aequales XXVII 48 (22, $16) ; quos natura facit X XVII 48 (23, 520); iniquitates magnas facere XXX 53 (25, 579)

factot : uoluntas factoris VI 14 (9, 154)

facultas : maioribus inhians

facultati-

bus XXV 44 (21, 479)

fallacia : ad fallaciam conuetsus XXV

44 (21, 476)

fama : uulgatis famae flosculus V r5 (8, 141); in fama christianitatis XIV 28 (14, 305) ; ptocacitatis fama X XI 58 (19, 413); nihil famae reseruantes

XXIX 51 (24, 554)

fames : auti sacra fames X XIII 41 (20,

450)

famulus : Christum famulus ptosequitut VII 17 (10, 179) ; dominus famulorum suotum congtessionibus gaudet XIII 25 (13, 276/277) fastidio : fastidientibus animis XXIX

51 (24, 556)

fastidium : toto fastidio respuo. XII 23 (12, 250) ; caelestia dona fastidio habeo XIV 27 (14, 291) fastigium : ad sublime fastigium occurto XIII 26 (14, 287) fastus : praebeo fastus XXIII 41 (20,

446)

faux: gulae faucibusque consulitur XXIX 51 (24, 552) fecunditas : aetis largitate, fecunditate largiri VII 17 (10, 181) felicior : felicior facto IX r9 (11, 208) felix : felix hoc uoto : IX r9 (11, 208) femina : subsecuta est femina III 9 (6, 93) ; ptaeuaticatio pet feminam nascitut III 9 (?, 102) ; notabilis femina III 10 (7, 109) ; unius substantiae matetia in uitum feminamque diuisa est X 20 (11, 218); feminarum infelix

contubernium XXII 40 (19, 434); femina procax XXVI 46 (21, 494/

495) ; huiusmodi femina X XVIII 49

(28, 524)

/

fera : ferarum cubilibus assuescit XII

23 (12, 252)

fero : aequo animo fero XV 29 (16, 312); in caelum adulanter fero XV

29 (15, 317)

ferrum : emisso ferto uolatile I 6(5, 61) festino : angelicam ^conuetsationem imitari festino II 7 (5, 74) fides : fide tenetur VII 16 (10, 176); spititu pascitur ac fide VII 17 (10, 185); eadem fides X. 20 (11, 220); muro fidei circumdatus XII 24 (123, 256) ; pet fidem sto XIII 25 (13, 271) ; fidei sum particeps XIV 28 (15, 308) ; inimica fidei haeresis XVIII 34 (17, 570) ; mollis in fide animus XIX 535 (17, 378) ; integra fides XIX 36 (18, 389) ; fidem irritam facere X XV/II 48

(22, 514)

fiducia : fiducia suffultus I 3 (4, 24); fiducia a deo concessa XII 24 (15, 258) figo : fixo dente I 1 (3, 3) ; fixis uestigiis IX 19 (10, 199)

figuraliter : figuraliter laedo I 1 (3, 4) filius : comitante in filio sapientia III 8 (6, 86) ; facere eum filium gehennae XVIII 33 (17, 368) fimbtia : fimbrias delambo XXVIII 49

(23, 534)

fingo : ote ficto XIX 36 (18, 390) finis : angusto fine conclaudor I 1 (3, 11) ; uolens finem facere X XI 58 (18, 407) ; insania quae putat sine fine esse mensuram XXIV 42 (20, 463) fio : aestimo satis posse fietiI2 (4, 22) ; ut fieti solet I 6 (5, 58) ; fit manifestus XI, 22 (12, 236) ; fit proximus deo XI 22 (12, 241) ; ita fit XVII 32 (16, 352) ; occasio fit X XIII 41 (20, 448) ; diues factus XXV 45 (21, 493) firmamentum : ianua firmamenti VIII

18 (10, 193)

firmissimus : firmissima studia IX r9 (11, 200) firmitas : uirtus in firmitate perficitur X 20 (11, 222)

firmo : acceptam sponsionem firmo XXVIII 5o (23, 558) flabrum : caput quatientibus flabris I 5

(4, 26)

flagito : possessionum

XXV 45 (?1, 487)

iura

flagito

flagrantia : exquisiti flagrantia peregrini odoris XXVI 47 (22, $08)

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM flamma : reddentibus flammis XXVI

47 (22, 508)

fleo : flendae societatis initia III 1o (7,

I87

;

98) ; tota libertate fruitur spiritali VI 14 (9, 151) ; praesentibus fruor XXII

39 (19, 422)

fugio : dum modo fugio, clarus non lateo XI 22 (12, 236/237) ; fugio morfletus : castitatem lacrimis ac fletu comtem XIII 26 (14, 282) ; alienos non mendo XXVIII 49 (23, 536) fugio oculos XXVII 48 (28, 522) fluctuo : diuersa desideriorum tempes. fumus : per linguam fumum iacio XIX tate fluctuans XXIV 43 (21, 469) fluctus : spumosi fluctus I 4 (4, 57) 36 (18, 392) fundo -ete : temonem fundit I 5 (5, 56) foeditas : pudor foeditatis XX 57 (18, funestus : funesta traditio XIX 35 (17, 406) ; foeditates dissero X XI 38 (19, 108)

411)

foedus adiet/.: foeda conscientia XXVII 48 (23, 521) ; foeda uoluptas XXX. 52 (24, 569) folium : arborum foliis corpusculum tego XII 23 (18, 253) fomes : fomes inexstinguibilis XXIV

453 (20, 465)

fons: scientiae fontes XVII 32 (16, 345) ; fontes sine aqua XT/II 32 (16,

347)

foris : alienas obsideo fores XXII 39 (19, 424) ; pet atria foresque circumuolans XXVIII 49 (23, 530) fortiot : fortiori debetur corona X 21 (11, 226) fortis : fortis suscipit lucrum XIII 25

(18, 278)

fottitudo : animae fortitudo X 21 (11,

223)

forum : fota repleri XV 29 (15, 312) foueo : dissimulatio fouet illicitum XX 37 (18, 403) ; latera foueo XXVIII 5o

(23, 544)

frango : gressibus fractis XXVI 46 (22,

501)

frater : frater Renatus (2, 1) ; ptouisis misetis fratribus XXIII 41 (20, 445) ; cum fratribus uictito XVII X 48 (22,

519)

fratetnitas : ^uinculum fraternitatis XXX 52 (24, 567/568) fraudo : honore fraudatut V 15 (8, 141) fraus : totum fraudibus deputo XXIII 41 (20, 44) ; ad fraudem conuersus

XXV 44 (?1, 475)

fremitus : fremitus commorantium XII

24 (13, 254)

fretum : fretum coatctate I 5 (4, 29/50) friuolus : friuolum hoc et mottale calco IX 19 (11, 201) frons : frontem munio I 2 (3, 19); obscena frons XXII 39 (19, 423/424) ; liberiorem nutrio frontem XXVIII

5o (23, 540)

fructus : spinosi fructus VII 16 (9, 172/

173)

fruot : in toto potestate fruor III 9 (7,

578)

fungot : apostoli fungot officio X X 37

(48, 401)

fur : uideo furem XX 37 (18, 399) furor : insatiabilis furor XXIV 42 (20, furtiuus : furtiua colloquia XXII 4o

(19, 431)

gattulitas : omni garrulitate lasciuiens XXVIII 5o (23, 542) gaudeo : luce gaudeo IX r9 (11, 202) ; congtressionibus gaudeo XIII 25 (13,

277)

gehenna : gehennae ignes XIX 35 (17,

381)

genu : prouoluta genibus XXVIII 49

(23, 555)

genus : astutiae genus XVI sri (16, 333) ; apertum reprehensionis genus

XXI 58 (19, 419)

gero : monachus non ut dicitur, geritur IV r1 (7, 114) ; gesta cantari X XI 58

(19, 415)

gestus : alienos gestibus petulcis inuito

XXVI 47 (22, 509)

gigno : terra quae spinas gignit VII 16 (9, 173); quae mati, quae terrae gignuntur VII 17 (10, 180/181) gladius : interficio gladio XVII 31 (16, 341); gladius acutus XVII 32 (16,

544)

gloria : gloriae sectator V r3 (8, 132) ; gloriae palma proposita X 2r (11, 224); maioris gloriae cupidus XITI/ 28 (15, 308) ; uanae gloriae cupidus

XVI 31 (16, 333/354)

glotior: qui gloriatur, in domino glorietur I7 13 (8, 135/136) ; gloriandicupido V r3 (8, 139) graecus : in graeco exprimi IV r2 (8,

127)

gratia : gratiarum munus III 8 (6, 92) gtauiot : grauior ascensu III 9 (7, 1o1) ; in eo grauius XV 29 (15, 320) grauis : graue ac periculosum I x (3, II); gtaues periculorum casus I 5 (4, 30); gtaue periculum XX 57 (18,

188

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

396) ; gtauis pernicies XXIV 42 (20, 456) ; audire graue est XXX 52 (24,

65)

humillimus : humillima lucta contemnens XXV 44 (21, 477)

hypoctita : scribae et pharisaei hypocritae XVIII 33 (17, 367)

uide : pudotis grauitas XXX

553

XXVI

46

iacio : iacta spicula detorqueo I 6 (5, 59) ; pet linguam fumum iacio XIX

gubernator :scitus gubernator I 5 (5, 53) gula: gulae faucibusque consulitur XXIX 51 (24, 552) gutgito : gurgitanti poenam obicio scripturatum I 3 (4, 25) gustus : gustus laudatur XXIX 51 (24,

iaculum : petot iaculo I 6 (5, 63) ianua : aperitur ianua firmamenti VIII 18 (10, 193) idoneus : in utroque minus idoneus I 1

(25, 584) gressus : gtessibus

; fràctis

(22, o1)

555) habitaculum : includi uno habitaculo

XXX. 53 (25, 574)

haeteo : solo haetreo IX 19 (10, 199) hiatus : habeor hiatibus XIV 27 (14,

292/293)

homo : facio hominem III 8 (6, 87); in solacium hominis praeparata III 9 (6, 94) ; uitalis homo III xo (7, 107); huius conuersationis homo V 15 (8, 131) ; non in pane solo uiuit homo VII 1? (10, 184) ; hominum accessus XII 23 (12, 251); indumenta

primi hominis XII 25 (18, 253) ; Sciti ab hominibus XV 29 (15, 321); mali homines XVIII 33 (17, 361); casta hominum conuetsatio XIX 55 (17, 579) ; illiciens hominem XXVIII 50 (23, 541) honestas : certamina honestatis XIV 27 (14, 297) ; honestatem mentior :

XXVII 48 (22, 518) honeste : honeste fieri XIV/ 27 (14, 301/302) ; honeste permitti XXX 55

(25, 578)

honestus : sub honestis nominibus II 7 (6, 76) ;honesta res XIV 27 (14,

300) ; sub honesto nomine sanctitatis XXX. 52 (24, 566) honor : perfectae uirtutis honor V 13

(8, 141)

hora: horarum spatia XXII 39 (19, 420); importunas horas conteto

XXII 40 (19, 455)

hospitium : perpetuae noctis hospitium XII 24 (18, 262) ; silentia hospitii X V 29 (15, 319) hostilis : hostilis tutba I 6 (5, 60) humanus : humani corporis fabrica III 8 (6, 86) ; substantia humana III 9 (6, 95/96); humana condicio XII 25 (12, 250) ; humani sensus XXIV 42

(20, 455)

humilis : humilis sectetaque uita IV 11 (7, 116)

56 (18, 3592)

(3, 8)

lesus zide Christus:

dominus

lesus

Christus (2, 2); Iesu Christo con-

clamante XIX 55 (18, 385) ignis : gehennae ignes XIX 35 (17, 580) ignoro : utrum uixerit ignoratur XIII 25 (18, 268) illecebra : occultae male illecebrae XIX 35 (17, 380); uariae desideriorum illecebrae XXIV 42 (20, 453) illicio : curiosius illicio sectatores

XVIII 35 (17, 360); multis modis XXVIII 5o (23,

illiciens hominem

541)

illicitum : perniciosa dissimulatio fouet illicitum XX 37 (18, 404) illido : illisis lateribus I 6 (5, 55); coluber tortuosus illisus XVIII 34

Q7, 373)

illusor : illusores et iuxta propria desideria ambulantes XV/I 30 (15, 323) illustro : illustrat se maioribus nuntiis VIH 18 (20, 196) imago : ad imaginem nostram III 8 (6,

88)

imbecillitas : infamia imbecillitatis IV 11 (8, 124)

imber : imber nubium uacuatum XVII

(16, 345)

imitatio : usus et imitatio ad nostram peruenit aetatem IV r1 (7, 113) ; uittutis imitatio V 13 (8, 138) imitor : angelicam conuetsationem imitati festino II 7 (5, 74) ; indumenta primi hominis imitatus XII 25 (13, 253) ; imitor exemplum X XV 44 (21,

474)

immensus : uolui immensa XVI 30 (15,

528)

immetgo : saeuientium linguarum procellis immergi I 2 (4, 21) immeritus : immerita coniunx III 1o (7,

103)

immitto : immissa caligine contego XVII 32 (16, 550) immorto : nec immotate tutum est I 4

(4, 42)

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM immurmuto : acre nescio quid immurmutat I 4 (4, 44)

impar : impari uoluntate X 20 (11, 217) impartio : quippiam pauperibus impattio XXIII 41 (20, 442)

impetatotius : imperatoria aula XXV

45 (21, 485)

imperitia : prodente eorum imperitiam apostolo XVII 32 (16, 347) imperium : ad omne imperium domini praeparatus VI 14 (9, 156)

implacatus : implacata Charybdis I 4

(4, 40)

importunus : importunas horas contero XXII 40 (19, 454) impudenter : impudenter agnosco XV

29 (15, 521)

impudentia : omni impudentia alienas obsideo fores XXII 39 (19, 423) ; pet hos impudentiae gradus XXVIII 50

(24, 546)

impunitum : quod impunitum non est quasi licitum facio XXII 59 (19, 421) imus : aliorum mores inuidiose ad ima deicio XV 29 (15, 318) inaequalis : se inaequalem simulat X 20 (41, 221) inanis : inanis aura V 13 (8, 140) inauditus : saeua et inaudita impietas XVIII 34 (17, 371) incautus : manet incautus I 6 (5, 67/68) incedo : abiecto incedo uultu XXVI 47

(22, 509)

incendium : incendia praeparo XIX 36 (18, 391) ; perpetuum sentit incendium XXIV 43 (20, 465) incertus : incertus ne disseram XXI 38

(19, 410)

incessus sub57. : uagantut incessus XIV

17 (14, 299/500)

incipio : incipiens turbas expandere I 5 (4, 17); incipienti apostolica uoce praedicere IX 1:9 (11, 204); magis habere incipit XXV 45 (21, 491) incitamentum : magnarum incitamenta uirtutum XIII 25 (13, 268/269); pullulantia malorum incitamenta, XXI 38 (18, 408)

includo : uasta includitur eremo XII 24

(13, 256); includi uno

habitaculo

XXX 53 (25, 574)

incondite : incondite praesumptum uocabulum XIV 28 (14, 303) incotruptus : mens incotrupta XXX 52

(25, 571)

indigeo : accessu indigeo VII 16 (9,

169)

/

indigestus : crapula indigesta ciborum XXIV 41 (20, 462)

189

,

induco : aliud inducitur nomen uxorum XXX 52 (24, 564) indumentum : indumenta primi hominis imitatus XII 253 (13, 253) inertia : nudatus armis sua inertia I 6

(5, 67)

ineuitabilis : ineuitabile partae uitae naufragium XXIV 43 (21, 470) ' infamia : infamia imbecillitatis IV r2

(8, 124)

infamis : infamis concubinarum morbus XXX 52 (24, 564) infelicitas : terrenae infelicitatis amor XIII 25 (18, 270) infeliciter : nostra aetas profert infeliciter X XX 52 (24, 562) infelix : infelicis desiderii tabes V 13 (8, 139) ; feminarum infelix contubetnium XXII 40 (19, 434) ; apptehensa infelicis manus XXVIII 5o

(23, 543)

infero : nihil infert mundo VII 16 (10, 178) inficio : scema flagrantia peregrini odotis inficio XXVI 47 (22, 508) infigo : uulnus in aliud corpus infigitur l 6 (ó, 62); stigmata et prouerbia uulgi libertas infigit X XI 38 (19,

416)

infinitus : aliquid donis exigo infinitum I: (3, 6) informis : tudis et informis mundus III 8 (6, 85) ; informis natura X ro (11,

219)

infructuosus : opeta infructuosa XX 37

(48, 401/402)

ingenium : desuetum ac languidum ingenium I 2 (3, 16) ; uitae temetitatis ingenium XVII 31 (16, 554) ingero : uiolenter ingeritur X XIX 51:

(24, 556)

inglotia : ingloriam latere IV r2 ($8,

124/125)

inhaeteo : angustis inhaereo taurinolis XXVI 46 (22, 502) inhio : maioribus inhians facultatibus

XXV 44 (?1, 479)

inimicus : sots inimica I 6 (2, 62) ; iudicis mentibus inimicus II 7 (6, 80); inimica fidei haeresis XVIII 34 (17,

570)

iniquitas : iniquitas uigoris XVII 32 (16, 342) ; opetatii iniquitatis XLX 35 (18, 386) ; iniquitates magnas facere XXX 53 (25, $79) initium : ab initiis III 8 (6, 82) ; habet

initium III 9 (7, 102) ; non initium considero XIII 26 (14, 284) iniustus : iniusta mens XIV 27 (14, 295)

I9O

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

innecto : periculosum innecti circulum sentio I 1 (3, 12) innocens : ruina conuoluit innocentem III ro (7, 105) innocentior : ad decipiendos innocentiores XVI 31 (16, 338) inquiro :Christum nudum nudus inquirit VII 17 (10, 180) insania : me insaniae accusare I 2 (4, 23); terminatur insania XXIV 42

(20, 465)

insanio : insanientibus desideriis XXV

44 (?1, 478)

insanum : sacrilegium persuadet insanum III 1o (7, 106) insatiabilis : insatiabilis furor XXIV 42

(20, 457)

insectatio : humanorum sensuum insectatio XXIV 42 (20, 454) insectot : errantem uitum insectot

introeo : introire in regnum meum XIX 35 (17, 3583) intueof : opus intueor diuinum VI 14

(9, 153)

intuitus subsz. : in tuitus specialis IX 19 (11, 202/203) inualidus : solacium inualidis praebet XIII 25 (13, 278) inuenio : uulnus alium inuenit I 6 (5, 63) ; patia inueniuntur et bigae II 7 (6, 77) ; tato inueniri dico XI 22 (12, 235) ; quicquam probi motis inuenitur XIV 27 (14, 298); libertate inuenta XXVIII 49 (23, 528) inuidia : inuidiam malo subire quam crimen I 5 (4, 26) ; inuidiae metus inest XX 37 (18, 395) ; sine inuidia et suspicione XXVII 48 (22, 519) inuito : alienos oculos inuito XXVI 47

(22, 510)

XXVIII 49 (23, 533)

inuocatio : inuocatio penetrat sidera XI 22 (12, 239) inuoluo : profundis inuolui I 5 (5, 48) ; obscuris ueta inuoluo XVII 32 (16,

545)

itreuerenter : sedibus irreuerenter utor

XVI 31 (16, 556)

irreuerentius : fama irreuerentius publicata XXI 38 (19, 414) irtitamentum : uoluptatis irritamenta XXX. 52 (24, 569) irritus: fidem irritam facio XXVII 48

insero : curarum inserto rationem VII 16 (9, 169/170); uultum curiosius inserendo XXII 39 (19, 427) ; insertis collo brachiis XXVIII so (23, insibilo : coluber lasso insibilat murmute XVIII 34 (17, 573) insideo : medicorum cathedtris insideo insignis : cubiculum

caritatis insigne

XXX. 55 (25, 584)

insons : motti destino insontem I 6 (5,

65)

insum : inuidiae metus inest X X 57 (18,

395)

integer : integram fidem teneo XIX 36

(18, 589) intendo : flosculo

intentus V r3 (8, 141) ;animum intendo VII 16 (9, 174) intentio : non satis sufficit intentioni quam sequimur III 9 (6, 94) interficio : interficit gladio XV/II 32

46473

sdrnee

interior : interioribus conspicio oculis VIII 18 (10, 0 192) interitus : interitus animi I 4 (4 36);: acceptae condicionis delector interitu XIII 26 (14, 286) interpretatio : tenebrosa interpretatio XVII 32 (16, 551) interrogatio : interrogatio subtilis I r

(3, 4)

intollero :intolleranda caecitas XIV 27

(14, 291) intro : periculosum iter intro I s (4,

46/47)

inttoduco : — introduco XXVIII 5o (28, 539)

custodem

352)

XVI 51 (16, 535)

(22, 514)

irruo: exoneratus irtuo I 5 (5, 47) iter :periculosum iter intro I 5 (4, 46) iudex : iudicis mentibus inimicus II 7

(6, 79)

iudicium : aequum iudicium I x (3, 7) ; de uictore iudicium est X 2r: (11, 226); apostolicae auctotitatis iudicium XXIV 42 (20, 452) iugum : iugum meum suaue est XIII 26 (14, 289) iungo : choris angelicis iungor VIII 18 (10, 192) ; cum similibus causis paria iunguntur X 20 (11, 214) iustis :adest in procinctu certaminis iustus XIII 25 (13, 276) iuuenis : appendix confirmati iuuenis

. WII 9 (6, 97)

iuuo : iuuat conscios delictorum pro-

palate XX 57 (18, 397)

labium : uenenum aspidum sub labiis eorum XVII 32 (16, 544) ; in labiis ueram confessionem teneo XIX 36 (18, 388) ; labiis bona promitto XIX

36 (18, 591)

labor subs. : cultorem sui proptio la-

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

IQI

AD ASTERIVM bore sustollens V 15 (8, 157) ; metito et labore clatus non lateo XI 22 (12, 237); in labore turpiter delicatus XIV 28 (15, 307) ; dimissis ptopriis laboribus XXV 45 (21, 489) laboto : hoc laborat esse, quod aut paradiso dignum, aut caelo sit necessarium VI 14 (9, 157) ; laboro unum proselytum adducere XVIII 33 (17,

368)

lacero : fixo dente mordicus lacero I x

(dg:

lacrima : in ualle

lacrimarum

deiec-

tus XIII 26 (14, 286); castitatem

lacrimis ac fletu commendat XXVIII

49 (28, 536)

laedo : interrogatione subtili figuraliter laedo I 1 (3, 4) ; non laedit malae detractio uoluntatis XX 37 (18, 296)

laetitia : in risum laetitiamque conuersus XXIX 51 (24, 559) laetor : laetor introduxisse custodem XXVIII 5o (23, 558) laeuus : laeuum latum Charybdis obsidet I 4 (4, 40) languidus : desuetum ac languidum ingenium : I 2 (3, 16) laqueo : quasi captiuos et laqueatos tenet XXIV 42 (20, 455) ; monachum laqueo XXVIII 49 (23, 533) laqueus : suspicionis laqueis teneor I 2

(3, 14)

largior : aetis largitate, fecunditate largiri VII 17 (10, 181)

largitas : aetis largitas, fecunditas VII 17 (10, 180) lasciuio : omni garrulitae lasciuiens XXVIII 50 (23, 542)

lassus : lassum prouocat ad triumphum

XIII 25 (18, 279)

lateo : imbecillitatis ingloriam latere IV 12 (8, 125) ; metito et labore clarus non lateo XI 22 (12, 237) latus subs?. : dextrum Scylla latus obsidet I 4 (4, 40) ; illisis lateribus I 5 (5, 55) ; custos salutis ac lateris III 1o (7, 103) ; latera foueo amplexu XXVIII

5o (28, 544)

laudo : suauitas

gustusque

laudatur

XXIX 51 (24, 555)

laus : laude dignus X 21: (12, 231); laudem strenuis praebens XIII 25

(43, 277)

leo : conculco leonem et draconem XII

24 (12, 260)

letalis : coniunx desiderio uicta letali IIl ro (7, 106); conuiuium letale disponitur XXIX 51 (24, 553) letum : uia leti I 4 (4, 42)

leuis: onus meum leue XIII 26 (14, 290) leuo : intentius mentem leuo VIII 18

(10, 190)

lex : sanctae legis magisterium V 15 (8, 143) ; naturali legi deseruire XII 23

(18, 255)

liber : monachus secutus ac liber VIII 18 (10, 189) ; auis libera XXVIII 49

(23, 530)

liberalitas : ^ domestica liberalitas XXVIII 5o (23, 541) libero : propria sub condicione liberatut I 6 (5, 66) ; quoniam in me spetat, libero eum XII 24 (13, 260/261) libertas : tota libertate fruitur spiritali VI 14 (9, 151) ; libertas animae tetatdatur VI rs (9, 165) ; uulgi libertas XXI 58 (19, 416) ; Chtisti libertas XXV 45 (21, 488) ; libettate inuenta XXVIII 49 (23, 528); libertas et sexus cogit desiderare quod mati sunt XXVIII 5o (24, 548)

libidinosus : libidinosae blanditiae XXX 52 (24, 569) libido : praedae libidinem rapina congeminat XXIV 42 (20, 460) ; cum fratribus uictito, non quos necessitas et libido conciliat XXVII 48 (23,

520)

licentia : licentiam uitiis, quam ptaemia uirtutis malo X XI 38 (19, 410)

limes : inipsolimite habito respectu I 2

(3, 13)

lingua : saeuientium linguarum ptocellis immergot I 2 (4, 20/21) ; ctistatae draconum et trisulcae aspidum linguae XII 24 (18, 257/258) ; linguae eorum gladius acutus XV/II 32 (16, 344); Arrius et Otigenes quotum

linguis antiquus coluber insibilat XVIII 34 (17, 572); populus iste linguis me adorat XIX 36 (18, 387) ; per linguam fumum iacio XIX 36 (18, 592); haec uitiosa lingua depromit XXX 52 (25, 571) liniamentum : liniamenta uestium fimbriasque delambo XXVIII 49 (23,

534)

linum : candenti lino depicta caliga XXVI 46 (22, 500) liquesco : in uanum rumorem auramque liquescit XVI 30 (15, 329) litus subs. : peto turbidum litus I 4 (4,

37)

locus : quoquam loco reperitur XVI 30

(15, 325)

loquot : sunt qui loquuntur et interficiunt gladio XVII 32 (16, 541);

192

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

AD ASTERIVM pet prophetam loquitur deus XTX 36

.

6, 387)

lucro : prandium turpiter lucro XXII

39 (19, 425)

lucrum : fortis suscipit lucrum XIII 25 (14, 279); patua et humillima lucra contemnens XXV 44(21, 477) ; auatitiae luctum XXV 44 (21, 480) turpis lucti cupidus XXV 45 (21,

484); sub augmento et uectigali lucro XXV 45 (21, 488) lutum : desideriorum luto defixus tetrrenorum XIV 27 (14, 292) lux : specimen putae conscientiae luce gaudet IX 19 (11, 202);luce hac petfruot XII 24 (13, 263) luxuties : morum ]luxutiem dissero XXI 58 (19, 411) luxurio ze/luxutiot : in Christo luxutiatae sunt XXVII 48 (22, 513) luxus subsf.: otdinis luxus XXVI 46 (22, 499) ; totos se deliciis et luxui penitus tradere XXIX 51 (24, 554)

magister : unusquisque in prauum sibi magister est XVII 32 (16, 355) magisterium : sanctae legis magisterio commoneti V 15 (8, 143) maiestas : diuinae maiestatis atbitrium III 8 (6, 84) maliuolus : maliuolis aurem praebeo tesponsis I 4 (4, 34) ; maliuoli potius quam natfatoris utor persona XV 29

(14, 511)

XIV 27 (14, 293)

medicus : medicorum cathedris insideo XVI 31 (16, 536) meditot : non iure consortium meditor XXX

52 (25, 572)

mel: ore ficto mella simulo XIX 36

(48, 390)

memot : memot fiduciae a deo concessae XII 24 (13, 258) memotia : multi sanctae memoriae uiri IV r1 (7, 113)

mens : iudicis mentibus inimicus II 7 (6, 79) ; uacua mens VI 14 (9, 150) ; uigilis et curiosa mens VI 14 (9, 153) ;

nulla mentem delectatione sollicitat VII 17 (10, 182) ; intentius mentem leuo VIII 1:8 (20, 190); iniusta mens XIV 27 (14, 295); mente atque

animo scelera concupiscof XIX 36 (18, 391) ;mens incorrupta XXX 52

(25, 570)

mensura : sine fine mensura XXIV 42

(20, 465)

mentior : honestatem mentior XXVII

48 (22, 518)

mercimonium :

malum szbs;.: malum silentio conualescit XX 57 (18, 403) ; pullulantia malorum incitamenta non sinunt XXI 58 (18, 408) ; consciae omnium malorum tenebrae XXII 40 (19,

430)

maneo : manet incautus I 6 (5, 67) manifestus : fio, tam manifestus sum XI 22 (12, 216) ; apetta et manifesta esse XVII

materia : unius sibi substantiae materia in uitum feminamque diuisa est X 20 (11, 218) matrona : mattonatum tempto adire colloquia XXII 39 (19, 425/426) medicamen : uulnus quod medicaminibus non acquiescit XX 37 (18, 405) medicina : salutis habeo medicinam

32 (16, 549)

manus : petcussoris manus I 6 (5, 68) ; modulantibus spiritalis prouidentiae digitis sacris manibus III 8 (6, 89) ;

spes non manu sed fide tenetur VII 16 (10, 176); deosculatis manibus XXII 39 (19, 248) ;manum dilatat XXIV 453 (20, 468); apprehensa manus XXVIII so (23, 542) mare: in altum profundum maris tractu remotum scando I 5 (4, 28); subiecti sinus tabidi maris I $ (5, 57) i quae mati, quae tertae gignuntur VII 17 (10, 180)

margarita : unam possideo margaritam XXV 44 (21, 475)

metcimonium

uile

sector XXV 44 (21, 472)

metcot : uilia mercot XXV 44 (21, 477) meteo ze] meteot : iure meretur occidi I 6 (5, 69) ; uocabula metet III 9 (7, 100) ; meteot audire sermonem IX 19 (11, 207) ; duplicem meretur coronam X 21 (12, 233) ; domini meteor audite sermonem XI 22 (12, 242) metitum : paria iungi ac merita X 20 (41, 215); metito et labore clarus non lateo XI 22 (12, 237) metus : ambiguus pudotis ac metus I 1 (3, 11) ; inuidiae metus inest XX 57

(18, 395)

migro : totus migro e saeculo VII 16 (9, 174/175) ; uinculum fraternitatis migftat in coniugis XXX 52 (24, $68) minuo : fabricam informis naturae non minuit X 20 (11, 219) minutiuus : minutiuis nominibus

delector XXX 52 (25, 573) misceo : serpentum agminibus mixtus XII 24 (13, 256); feminarum infelici contubernio mixtus XXII 4o

(19, 434)

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM miser: mottalis miser XIII 26 (14, 283); ptrouisis miseris fratribus

XXIII 41 (20, 445)

miserabilis : prauum miserabileque secretum XXI 38 (19, 412) ; socium uitae miserabilis quaero XXVIII 49

(23, 531)

miseratio : studium miserationis X XIII

41 (20, 441)

mitto : in errorem mittentes XT/III 33

1903

mots : natando praeuenit mortem I 5 (&, 49) ; morti destino insontem I 6 (5, 65) ; uitalem hominem petpetuam trahit ad mortem III ro (7,

107); fugio mortem XIII 26 (74, 282) mortalis : friuolum hoc et mortale calcat IX. 19 (11, 201) ;mortalis miset XIII 16 (14, 285) ; mottalia pectora cogit XXIII 41 (20, 449)

Q7, 362)

mottifer : mortifera uocum dulcedo I

dio I5 (5, 54)

mos:

moderamen : cauto moderamine customodestia : certamina uitiorum, hones-

tatis aut modestiae XIV 27 (14, 297) modulor : modulantibus spiritalis prouidentiae digitis sacris manibus hominem compingit III 8 (6, 88) molestus : molesta pernicies X XIV 42 (20, 456) ; scire molestum XXX 52

(24, 566)

mollio : uenenosa delectatione molliri

I 4 (4, 36)

mollis: molli latera foueo amplexu XXVIII 50 (23, 544) momentum : temporum momenta XXII 39 (19, 420/421) monachus : nomen monachorum II 7 (5, 71) ; catiot monachus III 8 (6, 91) ; monachorum ptimitiae IV rr (7, III); monachus non tam professionis nomen est, quam conuetsationis IV 1r (7, 115) ; monachus est qui humili secretaque uita, uel solitafia est commoratione contentus IV 11 (7, 116) ; monachum quietum esse decet IV 11 (7, 117) ; monachum petfectum difficile est IV 12, (7, 118/ 119) ; monachus solitarius IV r2 ($8, 128) ; monachi uirtus VI 14 (9, 145) ; nihil potest monachum facere VI 14 (9, 148) ; illud debet habete monachus VIII 18 (10, 187) ; uolo me dici monachum XIV 28 (15, 306/307); null monachorum in urbe seditio

XV 29 (18, 314) ; laqueo monachum

XXVIII 49 (23, 533)

monasterium : a

monasterio

uagor

XXVIII 49 (23, 527)

mohstto : artificiose monstro quod uideri non sino XXVI 47 (22, 511) moftbus : morbi grauis et molesta petnicies XXIV 42 (20, 456) ; infamis concubinarum morbus XXX 52 (24,

$64)

motdicus : mordicus lacero I 1 (3, 3) motiot : debet habere monachus quod non possit perdere moriturus VIII 18 (10, 188)

4 (4, 55)

mote bellantium I 6 (5, 58); motes deum delectantur XI 22 (12, 235); corruptis motibus XXIV 27 (14, 295) ;probus mos XIV 27 (14, 298); aliorum mortes diiudicantes XV 29 (15, 317) ; mote solito XVI 31 (16, 5338) ;morum luxuries XXI 38 (19, 411); sollicitatorum mote XXII 40 (19, 432) ; redit ad mortes suos XXVIII 5o (23, 540) ; ptolapsis motibus XXX 52 (24, 561) motus ;4/s/. : tumentis pelagi motus I

5(5,54)

mulier : si mulier, cur uidua erubescit audire ? XXVII 48 (28, 522)

mulietcula : captiuas ducere mulierculas XXII 40 (19, 432) mundanus : origo mundana III 8 (6, 81); desiderium mundanae cogitationis VI r4 (9, 150) mundus adiec. : uita munda XI 22 (12, 238) ; mundum se crucem sequi ptomittit XXV 45 (21, 489) mundus ;4bs/. : mundum cupiditatesque deuinco II 7 (5, 72) ; tudis et informis mundus III 8.(6, 83); nihil infero mundo VII 1:6 (10, 179); sepator a mundo XI 22 (12, 241); a constitutione mundi XI 22 (12, 244); diligo mundum XIII 25 (13, 274); quae in mundo sunt XIII 26 (13, 274) ; diligo mundum XIII 25 (13, 275); cupide diligo mundum XIII 26 (14, 285) ; Artium et Otigenem saeua huius mundi euomuit impietas XVIII 34 (17, 371); potentiora huius mundi penetrantut XXV 45 (21, 481) munio : frontem munio I 2 (3, 19); pedes munire X XVI 46 (22, 504) ; ad utilitatem muniendi corporis XXVI

47 (22, 505)

munus: monachum omni gratiarum munere decorat III 8 (6, 91)

mutmut : rapere murmuris nouitatem XVI 30 (15, 530) ; coluber lasso insibilat murmure XVIII 34 (17, 373) ;

194

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

sub mutmute XXV 44 (21, 471) mutus : muro fidei circumdatus XII 24

(18, 256)

mnuscus : Sscema

conuertere

musco

XXVI 47 (22, 507)

mussitatio : —mussitationes

sectetae

XVI 30 (15, 330)

muto : eleemosynae officium mutatur in praedam XXIII 41 (20, 448) ; mutantur cibi XXIX 51 (24, 551) mutuo 4e] mutuor: uiti dormientis mutuatam sumit originem III 9 (6,

A

6)

UT. : mystetia seu cuncta secteta

confingo XVIII 33 (16, 358) ; myste-

riorum tenebrosa et occulta contagio

XXX. 55 (25, 576) narratot : maliuoli potius quam nartatoris utot persona XV 29 (15, 311) narro : scriptura sancta narrante XVII 32 (16, 341) ; apostolica uoce narrari XXVII 48 (22, 512/512) nascot : praeuaticatio per feminam nascitur III 9 (7, 102); libertas et sexus cogit desiderare quod nati sunt XXVIII 5o (24, 548) nato : natando ptaeuenio mortem I 5

(5, 49)

natuta: a naturae physicis animum uincere VI 14 (9, 145) ;non natura quemque excusabilem facit X 20 (11, 215) ; fabtica informis naturae X 20 (11, 219) ; sexum et naturam uincere X 21 (12, 233) ; quos natura facit, non quos necessitas et libido conciliat XXVII 48 (23, 520) ; uini natura

XXIX 51 (24, 557)

naturalis : excussa caligine naturali VII 1:8 (10, 192); natutali legi cuncta deseruiunt XII 23 (18, 255) naturaliter : naturaliter utile audientibus est XVII 32 (16, 340) naufragium : declinat omne naufragium I 5 (5, 52) ; ineuitabile partae uitae naufragium XXIV 43 (21, 479) ; uitae naufragia XXIX 51 (24,

558)

nauis : donate casibus nauim I 5 (5, $0) nebula : nebulae turbinibus exagitatae XVII 32 (16, 348) necessarius : caelo necessarius VI 14 (9, 158); cateo necessatiis VI 15 (9,

160) ; quasi necessarios se domesticis usibus simulant XXII 39 (19, 427) necessitas : sedibus ob aliam necessitatem prouisis XVI 31 (16, 355) ; neces-

sitate aut susceptione utor X XIII 41 (20, 445) ; necessitas et libido conci-

liat XXVII 48 (23, 520) ; necessitati

debitor XXVIII 50 (24, 547) negligo : perpetua negligentes XIII 25

(18, 272)

negotiatot : euangelii negotiatoris imitor exemplum XXV 44 (21, 474) negotiot : negotiandi occasio X XIII 41

(20, 447)

nequissimus : incendia nequissimo spiritu ptaepato XIX 36 (18, 392) nescio : acte nescio quid immurmurat I 4 (4, 44) ; quid ante pedes sit nescio XVIII 35 (47, 364); semel nescio etubescere XXV 45 (21, 484) nex: promptus in sua nece XIII 26

(14, 285)

nexus szbs£. : calumniae nexu alienus I 1 (3, 10) nimius : nimius sum ueta dicens I 2 (4, 23); nimia et permixtionis facilitate male confusa ceteris promiscue habete XXX 53 (25, 585) nitidus : nitidae plantae XXVI 46 (22,

502)

nolo : noli timere XII 24 (13, 264);

nolite diligere mundum XIII 25 (13 274) ; nolo euidentissima dicere XV 29 (15, 310); nolite communicate operibus infructuosis tenebrarum XX 37 (18, 401) nomen : nomen monachorum II 7 (5,

71); sub honestis nominibus II 7 (6, 76/71) ; nomen accipio III 9 (7, 99) ; professionis nomen IV 1r (7, 115); nomen populari errore praesumptum IV 12 (8, 121) ; conuetsatio nominis IV 12 (8, 123/124) ; nominis uis IV 12 (8, 125) ;nomen honotabile IV 12 (8, 129) ; uili nomine delectatut V 13 (8, 140) ; nomini condigna opera IX 19 (11, 201) ; nomen corrumpo XIV 27 (14, 3o1) ; nudum nomen appellationis XIV 28 (14, 304) ; accipit nomen XVIII 54 (17, 370) ; in nomine suo uittutes et signa facio XIX 355 (17, 384); aliud inducitur nomen uxorum XXX 52 (24, 565) ; sub honesto nomine sanctitatis XXX. 52 (24, 566) ; minutiuis nomi-

nibus delectari XXX 52 (25, 573) nonnulus : *carulus' et *nonnulus' uocate XXX 52 (25, 570) norma : non deest norma consiliis I 5

(4,51)

nosco:

—.

noui

:

me

in

utroque

minus

idoneum I r (3, 7/8) ; datur audire uel nosse XII 23 (12, 247) ; nosse perfacile est XIV 27 (14, 298) ; non noui uos XIX 35 (18, 586)

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

AD ASTERIVM notabilis : notabilis femina III ro (7, 109); notabiles facere XXI 38 (19,

407)

notior : omnia notiora confingo XVIII

35 (16, 359)

notus : omnibus nota esse XXVIII 49

(23, 7) nouissimus

res nouissimis

: spem ex et afflictis quaerit VI r4 (9, 147); in nouissimis diebus XT/I 30 (15, 323) nouitas : fapio murmutis nouitatem

XVI 30 (15, 330)

nouus : nouae opinionis studium XVI 30 (15, 326) ;nouorum dogmatum

error XVIII 34 (17, 369); nouae subornantut effipies XXX 52 (24,

563)

nox: perpetuae noctis hospitio requiesco XII 24 (13, 262); collatio secreta quae per solitudinem captatur et noctem XXII 40 (19, 457)

noxius : procella super noxios declinat

I5 (5, 52)

nubes : imber nubium uacuatum XVII

32 (16, 546)

nubo:

nubete uolo XXVII

48 (22

513)

nudo : nudatus armis sua inertia I 6 (5,

67)

nudus : nomen ex opere nudum IV 12 (8, 122) ; famulus nudum nudus inquirit VII 17 (10, 180) ; nudum pedem intrepidus superponit XII 24

(48, 258)

numetus : nec modo, nec numero tetminatur insania XXIV 42 (20, 462) nuntio : auctor celer ad nuntiandum XVI 50 (15, 332) nuntius ze/ nuntium : illustrate se maioribus nuntiis VIII 18 (10, 196) nutrtio : liberiorem nutrio frontem XXVIII 5o (23, 540) obicio: gurgitanti poenam obicio sctipturarum I 5 (4, 25) obiectus sz5s/. : scissis obiectu protae uerticibus I 5 (5, 56) obliquus : conuersum in obliquum temonem fundit I 5 (5, 55) obliuio : sequitur obliuio prima uirtutum XXIX 51 (24, 549)

obscurus : obscutis ueta inuoluo XVII

22 (16, 352)

obscenus : impudentia et frontis obscenae duritia X XII 39 (19, 424) obsequium : setuile obsequium XXIII

41 (20, 444)

obsideo : laeuum latus implacata Chatybdis obsidet I 4 (4, 41)

I95

,

obstringo : sententiae auctoritate teneot obstrictus XX 37 (18, 399) obuius : graues in obuium periculorum seminat casus I 3 (4, 50) ; obuium hostilis turbae cuneum depello I 6 (5,

59/60)

occasio : bigae quae non currunt occasione uitiorum II 7 (6, 78); sub occasione christianitatis XIV 28 (14, 305); negotiandi occasio fit X XIII

41 (20, 447)

occasus 5457. : utgente in occasum die XXII 40 (19, 429) occido : iure meretur occidi I 6 (5, 69) ;

animam

iniquitate

uigotis

occido

XVII 52 (16, 545)

occulte : antiquus coluber occulte uenena disseminat XVIII 34 (17, 374) occulto : occultari se parietibus credit

XXX 53 (25, 574)

occultus : occultas euadere cautes I 4 (4, 58) ; occultae male persuasiones XIX 55 (47, 380); occultos mihi quaero amicos XXVII 48 (22, 515) ; mystetiorum tenebrosa et occulta contagio XXX 53 (25, 576) Occuttfo : ptima occurrit et maxima difficultas I 5 (4, 29) ; ad sublime fastigium occutro XIII 26 (14, 287) oculus : clausis admodum oculis I 2 (4,

20); intetioribus

conspicio

oculis

VIII 18 (40, 193); caecatos uitiis oculos non ualeo aperire XIII 26 (14, 288) ; sapientes in oculis uestris

XVII 32 (16, 557) ; alienos oculos gestibus petulcis inuito XXVI 47 (22, 509) ; si uirgo, cut alienos non fugit oculos ? XXVII 48 (23, 522) odium : ad supetciliorum odiorumque plenum uetticem trahot I 1 (3, 12/13) odor: exquisiti flagrantia peregrini odotis XXVI 47 (22, 508) ; in patinis odot, suauitas gustusque laudatur

XXIX 51 (24, 555)

offensa subs/. : offensa ex contubernio habet initium III 9 (7, 101) officium : per officia uisitationis X XII 39 (19, 425) ; secretioribus tempus officiis deputo XXII 40 (19, 430) ; deuotionis officium XXIII 41 (20, 441/442) ; eleemosynae officium mutatur in praedam XXIII 41 (20, 448) omnis : ingenium omni segnitie tabefactum I 2 (3, 17) ; idem ptaeceptot et attifex deus est in omnibus III 8 (6, 85/86) ; coniunx omnium domini conscia praeceptorum III 1o (7, 103) ; qui non renuntiat omnibus quae habet V/I 15 (9, 161) ; uiuit homo in

INDEX NOMINVM

196

ET VERBORVM

AD ASTERIVM omni uerbo dei VII 17 (10, 184) ; omnia uestta honeste fiunt XIV/ 27

(14, 501) ; imbet omni sterilitate atque atdote siccatus XVII 32 (16, 346) ; omnia notiora confingo XVIII 33 (16, 359) ; creator omnium deus XVIII 54 (1/7, 375) ; non omnes qui mihi dicunt : domine, domine XIX

35 (17, 382) ; consciae omnium malorum tenebrae XXII 40 (19, 430); radix omnium malorum auatitia XXIV 42 (20, 452) ; petnicies uitiis omnibus subiacet XXIV 42 (20, 456/457) ; sacrum omne ptofessionis decus XXV 44 (21, 479) ; se uisui omnium subtrahit XXVI 47 (22, 510) ; artificiosa commenta omnibus nota

sunt

XXVIII

49 (28,

526);

coepit omne solui propositum XXIX 51 (24, 550) ; uiuunt ad omnes unum plerumque cubiculum XXX 53 (25, 582) ; omnia sunt communia

XXX 53 (25, 587)

onero : mulierculae peccatis oneratae XXII 40 (19, 433) onus : oneti est I 1 (2, 9) ; onus meum

leue XIII 26 (14, 290) onustus : onusta puppis I 5 (5, 48) opinio : nouae opinionis studium XVI

30 (15, 326/527)

oportet : oportet huius conuetsationis hominem uittutis esse amatorem V

126) ; dicentium orum graue periculum XX 57 (18, 396) ; oti meo praebeo custodiam XXI 58 (18, 407) osculum : apprehensam infelicis manum iungit osculis suis XXVIII 50 (23, 543) ; pet hos impudentiae gradus ad oscula petruenitur XXVIII 50

(24, 546)

^

ostentatio : solum ad ostentationem male praesumptum XIV 28 (14, 303) palea : quid paleis ad triticum ? XII/

27 (14, 294)

palliatus : nouae opinionis studium habent in suam curam nostri palliati artemque trahunt XVI 30 (15, 327) palma : gloriae palma proposita X 21r

(11, 224)

panis: non in pane solo uiuit homo

VII 17 (10, 184)

pat: patia inueniuntur et bigae II 7 (6, 77); similibus causis paria iunguntur et merita X 20 (11, 214) paradisus : monachus paradisi hospes III 8 (6, 92) ; paradiso dignus VI 14 (9, 157) ; esse in paradiso LX 19 (11, 208) patco : pudoti patco XXII 4o (19, 433) ; tegum ac principum potestati non patcitur XXV 45 (21, 482); patce mihi pudor, parce uerecundia |

XXVIII 50 (24, 546/547)

15 (8, 131)

paties : occultati se parietibus credit

tus XXV 44 (21, 475)

patio : esuriern quamdam partit crapula indigesta ciborum XXIV 42 (20, 461) ; ineuitabile partae uitae naufragium XXIV 453 (21, 470) patticeps : fidei particeps XIV 28 (15,

opptobtium : in apertum cado opptobrium XXV 45 (21, 485) opulentus : auatitiae sordibus opulenopus -eris : ex opete nudus IV r2 (8, 122) ; opus intuetur diuinum VI 14 (2, 153) ; nomini condigna operta IX

19 (11, 201); qui per bona opera benedicti sunt XI 22 (12, 245) ; quod opere non defendo XIV 28 (14, 304) ; operta infructuosa tenebrarum AXX 37 (18, 401) opus : opus est sctutati XIII 25 (13,

267)

ordo : ordo propositae quaestionis II 7 (5, 70) ; ab hoc otdine differo II 7 (5, 72) ; otdinis luxus XXVI 46 (22, 499) Origenes : Artium et Origenem saeua huius mundi euomuitimpietas X VIIT

34 (I7, 370)

otigo : origo mundana III 8 (6, 81); femina uiri dormientis mutuatam sumit originem III 9 (6, 96) orno : appareo angelicae potestatis ornatus VIII 18 (10, 197) os -ofis : os sancti Dauid IV r2 (8,

XXX 53 (25, 575)

308)

paruitas : atbitrans mecum paruitatem Iz (3, 6)

paruus : mihi paruo aliquid donis exigere infinitum I 1 (3, 5) ; patuo contentus IX r9 (11, 210); patua et humillima lucta contemnens XXV

44 (21, 477)

pascor : spiritu pascor ac fide VII 17 (10, 183) passer : factus sum sicut passer solitarius IV 12 (8, 126) pateo : contagio probationi non patet

XXX 55 (25, 577)

patet : benedicti patris mei XT 22 (12;

243) ; dilectio patris XIII 25(13, 275) patina : in patinis odor laudatur XXIX

51 (24, 555)

patior : insaniae accusare patior I 2 (4,

25)

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM pauper : Christum pauperem pauperiot famulus prosequitur VII i7 (10, 179) ; quippiam pauperibus impartio XXIII 41 (20, 442) ; dominum quem pauper quaeto XXV 45 (21, 492) pauperculus:: paupetculae domus angustiae XV 29 (15, 319)

paueo : nihil ex tertote ac fremitu commotantium pauens XII 235 (13, 254) peccatum : mulierculae peccatis onera-

tae 40 (19, 452/433)

pectus : mortalia pectora cogit XXIII 41 (20, 449) ; teclino pectoti caput XXVIII 5o (23, 544) pedetentim : pedetentim gressibus fractis XXVI 46 (22, 500/501) pelagus : tumentis pelagi motus I 5 (5,

54)

penates : dignus penatibus suis custos XXVIII 5o (23, 558) pendeo: tota pendet ex humetis

XXVIII 5o (28, 545)

penetro : inuocatio penetrat sidera XI 22 (12, 239) ; alias penetro domos XXII 39 (19, 432) ; quae sunt dominantia penetrantur XXV 45 (21,

481)

penna : date pennas sicut columbae LX 19 (11, 206) penso : cuncta pensantur et non ualent VI 15 (9, 163) perago : peractis uatietate temporibus IV. xi, 132) percussor : petcussoris manus I 6 (5, 68) petdo : debet habere monachus quod non possit perdere moriturus VIII 18 (10, 188) ; maioris gloriae cupidus perdo etiam illud quod esse non possum XIV (15, 308); quae ptetioSa sunt uitae perdo XXV 44 (21,

476)

peregrinus : exquisiti flagrantia petegrini odoris XXVI 47 (22, 508) petfectus : monachum perfectum difficile est IV 12 (7, 119) ; perfectae uittus honot V 15 (8, 141) ; spes ad petfectum VII 16 (10, 177) petficio : uirtus in firmitate perficitur X. 20 (11, 222) petfruor : luce hac perfrui dedignor XII (18, 263) pergo : salutatum pergo XXII 39 (19,

424)

peticlitor : me periclitante securus es I2 (4, 22) ; peticlitante anima XXIX

51 (24, 552/553)

peticulosus : graue mihi ac peticulosum innecti circulum sentio I r (3,

-

297

12) ; peticulosum temete iter intro I

5 (4, 46)

periculum : graues peticulorum seminat casus I 5 (4, 30/31) ; metito peticulum subeo I 6 (5, 67); pro spe futura se periculis dare XII 23 (12, 248); desertionis periculum subeo XIII 26 (14, 281) ; dicentium otum

graue periculum XX 37 (18, 396) permitto : honeste permitti XXX 53

(25, 578)

permixtio : permixtionis facilitas XXX

55 (25, 585)

permoueo : intuitu speciali permotus IX 19 (11, 203) pernicies : morbi grauis et molesta pernicies XXIV 42 (20, 456) petniciosus : perniciosa dissimulatio

XX 37 (18, 403)

petpetuus : coniunx uitalem hominem petpetuam trahit ad mortem III ro (7, 107) ; perpetuae noctis hospitio tequiesco XII 24 (183, 262) ; perpetua negligens XIII 25 (12, 272) ; perpetuum sui sentit incendium XXIV 45

(20, 465)

persona : de uictore iudicium est, non de persona X 21 (11, 226) ; maliuoli potius quam nartatotis utot persona XV 29 (18, 311) perstringo : in coramune petstringi X 20 (11, 213/214) persuadeo : coniunx sactilegium petsuadet insanum III 1o (7, 106) persuasio : occultae male persuasiones

XIX 55 (17, 580)

perturbatio : in utraque uoragine petturbationum profunda circumsonat

I 4 (4, 44/45)

peruenio : ad nostram peruenit aetatem IV rr (7, 114) ; ad brauium petuenit X 21 (12, 230) ; emissa uox ad sum-

ma peruenit tribunalia XI 22 (12, 240); pet hos impudentiae gradus etiam ad oscula peruenitur XXVIII

50 (24, 546)

peruersitas : diabolicae peruetsitatis acumen XVI 31 (16, 339) petuideo : uitae temeritatis in toto peruidetur ingenium XVII 32 (16,

354)

pes : nudum pedem intrepidus supetponit XII 24 (13, 258) ; quid ante

pedes sit nescio XVIII 35 (77, 364) ; pedes pingi potius quam muniti XXVI 46 (22, 503) pestifer : agapetarum pestifera uocabula XXX 52 (24, 563) peto : peto turbidum litus I 4 (4, 37) ;

198

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

subtracto eo qui petebatur iaculo I 6

(5, 62)

petulcus : gestus petulci XXVI 47 (22, 10) diee : sctibae et pharisaei hypocritae XVIII 35 (17, 367) physicus : a naturae physicis animum uincere VI r4 (9, 146) pietas : deus toto pietatis affectu descendens III 8 (6, 87) pingo : pedes pingi potius quam muniti XXVI

46 (22, 504)

pius : domino saluatote piis uocibus cohottante XIII 26 (14, 288) placeo : soli deo placeo V 13 (8, 134) ; solus placet omni abstinentiae uirtute succinctus VI 14 (9, 155); in uestibus male placituris XXVI 47 (22, 504/505) ; placete ex hac conuetsatione non possum XXX 53 (25,

575)

placo : deus placatut XI 22 (12, 218) plaga : caeli scrutans plagas XVIII 33

(I7, 365)

planta : nitidas angustis plantas inhaeteo taurinolis XXVI 46 (22, 502) platea : plateae replentur XV 29 (15,

312)

plenus : ad superciliorum odiorumque plenum uerticem trahor I 1 (3, 13) poena : poenam obicio scripturarum I 3 (4, 25) ; uoluntate quemquam poenae subicio I 6 (5, 64) ; doloris eligo poenam XIV 27 (14, 294) polluo : uirtutis imitatio infelicis desiderii tabe polluitur V 13 (8, 139) pompa : uestes ad pompam triuialis aspectus teneri XXVI 47 (22, 506) pondus : monachus pondere uacuus VIII 18 (10, 190) pono : cum adulteris portionem tuam ponere XX 37 (18, 400) popularis : nomen populari amodum errore praesumptum IV 12 (8, 121) populus : ingenium donate populis uolo I 2 (3, 17) ; audite populum uolo XV 29 (15, 314) ;populus iste linguis me adorat XIX 36 (18, 587) pottio : cum adulteris portionem pono XX 37 (18, 400) porto : corde uenena portate XIX 36

(18, 390)

posco : bona posco XXV 44 (21, 486) possessio : possessionum iura flagito

XXV 45 (21, 486/487)

possideo : animo possidens quae futura sunt VII 16 (10, 176); possidere tegnum praeparatum a constitutione mundi XI 22 (12, 243); auaritia

humanos possidet sensus XXIV 42 (20, 453); unam tantum possideo matrgatitam XXV 44 (?1, 475) postulo : ex aliis scire quod postulas I 2

(4, 16)

potestas : femina

in toto potestate fruitur III 9 (7, 98) ; appateo angelicae potestatis ornatus VIII 18 (10, 197); diuinae potestatis .elogium XVIII 35 (17, 366) ; regum ac ptrincipum potestati non parcitur XXV 45

(21, 482)

ptaebeo : maliuolis aurem praebeo responsis I 4 (4, 34) ; exemplum de se omnibus praebens XIII 25 (13, 278) ; oti meo praebeo custodiam XXI 58 (18, 408) ; ptaebeo accipioque furtiua colloquia XXII 4o (19, 431) ; praebens in omni duritia fastus X XIII 41

(20, 446)

ptaecedo : tantum praecedit uoluntas X 20 (11, 222) ; qui se praecedentem alactitatem transit X 21 (12, 231) praeceps : temeritas praeceps I 2 (4, 20) ptaeceptot : idem praeceptor et artifex deus est in omnibus III 8 (6, 85) praeceptum : coniunx omnium domini conscia praeceptorum III 1o (7, 104) ptaecido : praeciso aditu curarum penitusque concluso VI 15 (9, 167) praeda : eleemosynae officium mutatur in praedam XXIII 41: (20, 448); praedae libidinem rapina congeminat XXIV 42 (20, 460) praedamno : auaritia apostolicae auctotitatis iudicio praedamnata X XIV 42

(20, 452)

praedico -ete: incipienti apostolica uoce praedicere IX 19 (11, 204)

praeeo : animus nec cupit terrena, aut tanta uisum tactumue praeeuntia VII 17 (10, 186)

praefulgeo : tribunalia magnis sedibus praefulgentia VIII 18 (70, 194) praemium : de praemio futurae uitae taceo IX 19 (10, 198) ; pugnae praemium non species, sed sola exigit uirtus X 21 (12, 229); castitatis continentiaeque praemia XIII 25 (18, 269) ;praemia uirtutis XXI 38

(19, 410)

ptaemoneo : diuinitus praemoneri VII 17 (10, 183); scriptuta praemonet dicens XIII 25 (13, 273) praeparo : femina, uelut in solacium hominis praeparata III 9 (6, 94) ; ad omne imperium domini strenue ptaeparatus VI 14 (9, 156/157) ; regnum uobis praeparatum a constitutione

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

AD ASTERIVM mundi XI 22 (12, 243) ;XI 22 (12, 244); incendia nequissimo spiritu praepato XIX 36 (18, 393) praesens : futura potius quam ptaesentia cogitat VI r4 (9, 148) ; nihil praesentia respicere debeo VII 16 (9, 175); uitae praesentis commoda spernens XII 24 (13, 262) praesumo : nomen populari admodum errore praesumptum IV r2 (8, 122) ; non nomen honorabile, aut sine causa praesumptum IV 12 (8, 150) ; nec

in eo praesumo in quo pet fidem sto XIII 25 (13, 271) ; solum ad ostentationem male praesumptum XIV 28

(14, 304)

praeuaricatio : praeuaticatio per feminam nascitur III 9 (7, 102) praeuenio : natando praeuenire mor-

temI 5 (5, 49)

prandium : per officia uisitationis prandium turpiter lucro XXII 39 (19,

425)

prauus : aliorum recta uel praua aequo possum iudicio definire I 1 (3, 7); prauis et in deterius currentibus saeculis XIII 26 (14, 283); ptauis assueti colloquiis XV 29 (15, 316); unusquisque eorum in prauum sibi magister est XVII 52 (16, 554) do-

mesticae conuersationis prauum miserabileque secretum XXI 58 (19,

412)

pretiosus : quae pfetiosa sunt uitae perdo XXV 44 (21, 476) primordium : primordia terrarum conualescunt III 8 (6, 82) primitiae :in Adam monachorum ptimitiae dedicatae sunt IV 11 (7, 111) princeps : regum ac principum potestati non parcitut XXV 45 (21, 482) principalis : adempto eo quod ptincipale est VI 15 (9, 166/167) principium : principium sapientiae timot est domini I/ 13 (8, 144) probatio : mysteriorum tenebrosa et occulta contagio probationi non patet XXX

55 (25, 577)

ptobo : summa illa et probata sapientia V 15 (8, 142) probus : haud quicquam probi motis inuenitur XIV 27 (14, 298) ptocacitas : ptocacitatis fama irreuetentius publicata XXI 38 (19, 41 3) ptocax: feminarum etiam procacium pauca conttectans XXVI 46 (21, 495) procedo : procedo quotidie nulla rei utilioris cuta XV 29 (15, 315); ex eorum schola procedit XVI 3o (15,

199

324); otdinis luxus et diuersa scemata procedentium XXVI 46 (22,

499)

procella : saeuientium linguarum ptocellis immergot I 2 (4, 21) ;remota calumniae procella I 5 (5, 51/52) ptocinctus : adest in procinctu certaminis iustus XIII 25 (13, 276) proclamo: ^ domino proclamante XVIII 33 (17, 367) ptodo : ptodente eorum imperitiam apostolo ac dicente XVII 32 (16, 346/347); uitium, dum proditur, eleuatur XX 37 (18, 404) produco : Arrium et Origenem saeua huius mundi euomuit et inaudita produxit impietas XVIII 34 (17, 371) profanus : ad profana et pudenda ptotumpo XXIII 41 (20, 440) ptofessio : monachus non tam ptofessionis nomen est quam conuertsationis TV UE NTES)SESub specie bonae ptofessionis honestae rei actum nomenque corrumpo XIV 27 (14, 300) ; sactum omne professionis decus in auatitiae lucro proicio XXV

44 (21, 480)

ptoficio : mali homines et seductores proficiunt in peius XVIII 33 (17,

361)

profundus : in altum profundum maris tractu remorum scando I 5 (4, 28) ;

nescio quid in utraque uortagine pettutbationum profunda circumsonat I 4 (4, 45) ; onusta puppi profundis inuoluor I 5 (5, 48)

progtedior : insanientibus desideriis ad altiora progredior XXV 44 (21, 478) ptohibeo : dilectioni et commodo prohibetur VI 15 (9, 164) ptoicio : sacrum omne professionis decus in auatitiae lucro ptoicio XXV 44 (21, 480) ; ruborem ac uetecundiam ptoicio XXVIII 5o (28, 542) prtolabor : ptolapsis a disciplina ueteti motibus XXX

52 (24, 561)

proloquor : nec honestum silere nec ptoloqui expedit XX 37 (18, 395) promineo : prominens unda I 5 (5, 57) promiscue : secreta uestis promiscue habete XXX 53 (25, 585) promissum : quo sub promisso dubiae tei curiosius illicio sectatores XVIII

35(16,559)

—

promitto : promitto scientiae quos non habeo fontes XVII 32 (16, 345); unusquisque ex se promittit quod omnino scite non possit XVII 32 (16, 355); labiis bona promitto XIX 36

INDEX NOMINVM ET VERBORVM

200

AD ASTERIVM

(18, 391) ; mundum se crucem sequi promittit XXV 45 (21, 489) ; quid boni promittit quod semper celatum est ? XXX 53 (25, 581/582) ptopalo : iuuat conscios delictorum apettissime propalate XX 37 (18,

8)

edem : nec audio prophetam dicentem XVII 32 (16, 556) ; de quibus pet prophetam loquitur deus XIX 36

(18, 387)

ibis

ptopono : ordo propositae quaestionis II 7 (^, 70) ; glotiae palma proposita non discernit condicionem X 21 (11,

224)

ptopositum : uulgi exuoft proposito I 1 (2, 5); differo de uitae cursu seu ptoposito II 7 (5, 74) ; ad hoc ptopositum animum intendo VII r6 (9, 174) ; de uttoque nobis propositum est dicere X 20 (11, 212) ; repente proposito commutato XXV 45 (21, 492); sub proposito castitatis honestatem mentior XXVII 48 (22, 517/518) ; omne soluitur propositum XXIX 51 (24, 550) prota : scissis obiectu prorae ac remigi celerante uerticibus I 5 (5, 56) prorumpo : ad profana et pudenda prorumpo XXIII 41 (20, 440)

ptoselytus : laboro unum ptoselytum adducere XVIII 33 (17, 368) prosequor : Christum pauperem pau-

perior famulus prosequitur VII 17

(10, 179/180)

ptoteruus : multa esse et proterua X XI

58 (19, 414)

protestor : diuinum saluatoris ptotestatur eloquium VI r5 (9, 160) prouetbium : illud prouerbium de Atheniensibus enarrati XVI 30 (15, 326) ; stigrmata quaedam et ptouetbia uulgi libertas infigit XXI 38 (19, 416) prouideo : sedibus ob aliam necessitatem prtouisis irreuerenter utor XVI 31 (16, 335) ; ad setuile obsequium prouisis miseris fratribus X XIII 41r

(20, 444/445)

prouidentia : modulantibus spititalis prouidentiae digitis sacris manibus hominem compingit III 8 (6, 89) prtouoco : cuta cotpotis prouocat ad salutem IX 19 (11, 211); lassum prouoco ad triumphum XIII 25 (25, 279); suis sempet auaritia prouocatur atdoribus XXIV 45 (20, 464) prouoluo : prouoluta femina genibus castitatem quam non habet commendat XXVIII 49 (23, 555)

ptoximus : quae feprehensioni sunt proxima iudicis mentibus inimica II 7 (6, 79) ; quanto separantut a mundo, tanto fiunt proximi deo XI 22 (12, 241) psalmista : cum psalmista consona uoce canto IX 1:9 (11, 205); psalmista similiter describente XVII 32 (16,

343)

4

publico : ptocacitatis fama irreuerentius publicata XXI 38 (19, 414) publicum : monachum decet ab aliis in publico desiderati, potius quam uideri IV 11 (12, 118) pudendus : ad profana et pudenda prorumpo XXIII 41: (20, 440) pudicus : quod pudicis auribus et audire graue est, et scire molestum XXX 52 (24, 565) pudot : ambiguus pudotis ac metus I 1 (2, 11) ; quod pudotis est XV 29 (15, 313) ; uulnus pudore foeditatis suae facilius accipit sanitatem XX 37 (18, 405) ; nec suo, nec alieno pudoti patcere XXII 40 (19, 433) ; patce mihi

pudor XXVIII 50 (24, 547) ; pudoris gtauitas assiduitate uilescit XXX 55

(25, 584)

à

pugna : pugnae praemium non species, sed sola exigit uirtus X 21 (12, 229)

pulchritudo : in uestibus male placitufis pulchritudo superba XXVI 47

(22, 505)

pullulo : pullulantia malorum

incita-

menta non sinunt XXI 38 (18, 408)

puppis: onusta puppis I 5 (5, 48); tumentis pelagi motus fottissimae

puppisI 5 (5, 55)

putior : exutus animus cutis ac putiot effectus VII 17 (10, 185) purus: specimen purae conscientiae luce gaudet IX 19 (11, 202) puto: nihil in me prorsus est quod putas I 2 (2, 15) ;melius puto uiam uetam audacter arripere I 5 (4, 45); erigi se putat ad caelum chorisque angelicis iungi VIII 18 (10, 191); uitam istius quae putatut bona calco XII 23 (72, 249) ; taceti melius puto XIII 25 (13, 267) ; praesentibus frui maximum puto esse solacium XXII 39 (19, 423) ; nec numero illius terminatur insania quae putat sine fine esse mensuram XXIV 42 (20, 463) ;

minus adhuc putat in eo quod plus optat XXIV 43 (20, 467)

quaero : uulnus alium, quem sors inimica quaerit, inuenit I 6 (5, 63);

INDEX NOMINVM ET VERBORVM

ZOI

AD ASTERIVM tato : hi quos difficile aut rato inueniri spem ex nouissimis et afflictis quaetit VI 14 (9, 147) ; non quid bene aut dico XI 22 (12, 234) male desideres quaeritur VII r6 (9, tatus : monachum petfectum difficile 170/171) ; animae fortitudo, non cotest, immo ratum IV r11 (7, 119) potis quaeritur X 21 (11, 224) ; tenetatio : accessu indigeo quo curarum inserto rationem VII 16 (9, 170) brosa interpretatio plus difficultatis habet, quam id de quo quaeritur recedo : isti recedunt a sanctis meis XVII 32 (16, 351/552) ; sempet quaeXXX 53 (25, 579/580) rit XXIV 43 (20, 468) ; solacii causa - fecipio : nullum excludit sed utrumque occultos sibi quaerere amicos XXVII tecipit sexum X 21 (12, 229) caput 48 (22, 515) ; socium uitae miserabilis feclino : reclinate ^ pectoti XXVIII 5o (23, 543) quaerere X XVIII 49 (28, 531/532) tecolo : quod antea nulla recolit aetas, quaestio : hoc sensu ordo propositae nostta profert infeliciter XXX 52 quaestionis II 7 (2, 70) ; habens uarias de diuinis apicibus quaestiones (24, 562) recondo : abditis extra hominum accesXVI 31 (16, 537) sum feconditus siluis XII 25 (12, quatio : meum caput quatientibus flabris I 5 (4, 26) 252) quietus : monachum quietum esse defecte : uni tecte non licet II 7 (6, 76) ; cet EVoa(7 orm) honestatem — recte adipisci uolo quilibet : quaelibet a monastetio se XXVII 48 (22, 518) uagati coepit X XVIII 49 (23, 527) tectus : aliorum recta uel praua aequo possum iudicio definire I 1 (3, 7) quisquam : mihi uerecundiae, nec cuiquam oneti est I 1 (3, 9) ; quemquam redarguo : nolle communicare opetipoenae subicio I 6 (ó, 64); uitium bus infructuosis tenebrarum, magis quemquam minus credo uitate posse autem redarguere X X 37 (18, 402) V 13 (8, 133) ; haud quicquam ptobi teddo : reddentibus flammis XXVI 47 motis inuenitur XIV 27 (14, 298); (22, 507) nec facta, nec dicta quoquam loco redeo : ille se decipit qui de uia redit reperiri XVI 30 (15, 325) XIII 26 (14, 281) ; tedit ad se atque quisque : neque usurpatum cuique ad mortes suos XXVIII 50 (23, 541) sufficit nomen populati admodum fegnum : possidere regnum praepatatum a constitutione mundi XI 22 ertore praesumptum IV 12 (8, 121) ; non natuta, non aetas, non sexus (12, 243); benedictionis donum quemque excusabilem facit X. 20 (11, habeo regna caelorum XI 22 (12, 216); quemque uideo quippiam 245); ipsa tegna caelorum terrenae pauperibus impartire XXIII 41 (20, infelicitatis amore deperdo XIII 25 (18, 270) ; introire in regnum meum 441) quisquis : quicquid in commune petXIX 35 (17, 383) teicio : uulnus corusco umbone reiecstringitur X 20 (11, 213) ; quicquid datum est quadam specie XXIII 41 tum in aliud longe corpus infigitur I (20, 443) ; temptatur quicquid iure 6 (5, 61) iniusteque deposcitur XXV 45 (21, reliquus : nihil est reliquum VI r5 (9,

483)

quotidianus : quotidianos actus uitiat XIV 27 (14, 296) ; quotidiano usu liberiorem nutrio frontem XXVIII

50 (23, 539)

tabidus : in subiectos sinus rabidi matis prominens unda delabitur I 5 (5, 57) tadix : radix omnium malorum auatitia XXIV 42 (20, 452) fapidus : scopulosum aequor rapidis anfractibus euito I 4 (4, 39) rapina : praedae libidinem rapina congeminat XXIV 42 (20, 460) tapio : tapio murmutis nouitatem XVI

30 (15, 330)

165)

temedium : supremum est hac ex atte remedium I s (5, 49) ; posse ullum habete remedium XIX 35 (18, 385) remex : scissis obiectu ptorae ac remigi celerante uetticibus I 5 (5, 56) temoueo : remota calumniae procella

I5 (5, 51)

temus : in altum profundum martis tractu remorum scando I 5 (4, 28/29) Renatus : frater Renatus (3, 1) tenuntio : non renuntiare omnibus quae habet V/I 15 (9, 161) rteot : ut feot, de ipsis est proptie dictum XVIII 33 (17, 362) reperio : nec facta, nec dicta quoquam

202

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

loco fepetiuntur XVI 3o (15, 325) repeto : repetenda paululum nobis est otigo mundana III 8 (6, 81) repleo : fora, triuia, plateae subinde replentur XV 29 (15, 313); motbi pernicies numquam aliquando repleri potest XXIV 42 (20, 458) teptehensio : quae teprehensioni sunt proxima II 7 (6, 79); in apertum reprehensionis genus deuoluor XXI

38 (19, 419)

tequiesco : quis: dabit sicut columbae,

mihi

pennas

et uolabo,

et re-

quiescam ? LX 19 (11, 206) ; petpe-

tuae noctis hospitio requiesco XII 24 (18, 262) res : uittus in tebus eminens ceteris V 13 (8, 137) ; abdicatio rerum quae solent animam captiuate VI 14 (9, 149) ; sub specie bonae professionis honestae tei actum nomenque cottumpo XIV 27 (14, 300) ; procedo

quotidie nulla rei utilioris cura X'V 29 (15, 316) ; eius tei commenta dissemino XVI 3o (1à, 331) ; quo sub promisso dubiae rei curiosius illicio sectatores XVIII 33 (16, 359); te uera XIX 55 (17, 577) tesetuo : caligo tenebrarum reseruatut XVII 32 (16, 549) ; nihil spei, nihil famae teseruantes X XIX 51 (24, 554) tespectus szb57. : habito respectu I 2 (3,

14)

tespicio : nihil praesentia respicere debeo VII 16 (2, 175) ; glotiae palma proposita solum respicit hominem X 21 (11, 225) respondeo : respondeo suspicanti I 5

(4, 32)

cat XIII 25 (14, 280) tubor : ruborem simul ac uerecundiam proicio XXVIII 5o (23, 541) fuctus : inter pocula et ructus dilectae suae delectatur XXIX 51i (24, 559) fudis : rudis adhuc ac informis mundus III 8 (6, 83) ruina : coniunx ruina sui etiam conuoluit innocentem III ro (7, r0o6); mortales miseri non initium dispositione dei, sed ruinae considerant casum XIII 26 (14, 284) rumor : immensa in uanum rumorem auramque liquescunt XVI 3o (25,

529)

fupes : concauae rupi succedens XII 24 (13, 261)

sacet : modulantibus spiritalis prouidentiae digitis sacris manibus hominem compingit III 8 (6, 89) ; sacra denuntiatum uidetur esse sententia XIX. 55 (17, 381); auti sacra fames XXIII

41 (20, 450) ; sacrum

omne

ptofessionis decus in auatitiae lucro proicio XXV 44 (21, 479) Sacramentum : hoc uno aestimo tibi satis posse fieri sacramento I 2 (4, 22) sactilegium : coniunx sacrilegium petsuadet insanum III ro (7, 105) sacrilegus : uoce sactilega creatorem omnium deum blasphemus tergiuetsatot accusat XVIII 34 (17, 375)

responsum : maliuolis autem praebere tesponsis I 4 (4, 54) tespuo : subsidia et solacia humanae condicionis toto fastidio respuo XII 23. (125 25x) tetatdo : libertas animae tetardatur VI

15 (9, 165)

tetineo : spes ad perfectum illa est quae nihil habendo retinet totum VII 16

(40, 177)

in ftisum laetitiamque conuersus XXIX 51: (24, 558) ripa: spumosis albentem fluctibus tipam celeri cursu decurro I 4 (4, 57) robur : plus animo quam robore dimi-

'

;

feus : petcussotis manus ptoptie cettum desiderat teum I 6 (5, 68) teuelo : monachus sperat reuelari sibi aliquid magnum VIII 18 (10, 195) tex : regum ac principum potestati non patcitur XXV 45 (21, 481) rideo : his ad quos, etiam si non digito, re tamen ipsa dicendum est ridendumque I 2 (3, 18/19) rigidus : ille quondam tristis ac rigidus,

saeculum : totum se migrare putat e saeculo VII 16 (9, 175) ; in hoc saeculo uita munda et oratio continua uiam facit ad caelum XI 22 (12, 239) ; prauis et in deterius currentibus saeculis XIII 26 (14, 283) saeuio : clausis admodum oculis saeuientium linguarum procellis immetgot I 2 (4, 20) saeuus : Artium et Origenem saeua huius mundi euomuit et inaudita produxit impietas XVIII 34 (17, 371) salus : Asterius in domino Iesu Christo salutem (3, 2); egregia, immerita coniunx, custos salutis ac lateris III

10 (7, 103) ; pto animae salute VI 15 (9, 166) ; cuta cotpotis prouocat ad salutem IX 19 (11, 211) ; salutis habeo medicinam XIV 27 (14, 293); salutis dispendium XXV 44 (21, 472)

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM saluto : salutatum pergo XXII 39 (19,

424)

saluator : diuinum saluatoris protestatur eloquium VI 15 (9, 160) ; domino saluatore dicente X. 21i (11, 227); domino saluatore piis uocibus cohortante XIII 26 (14, 288); domino saluatore dicente XIX 35 (17, 382) saluo : qui uult saluare animam suam VI 15 (9, 162) sanctitas : sub honesto nomine sanctitatis XXX 52 (24, 566) sanctus : multi sanctae memoriae uiri IV r1 (7, 112) ; os sancti Dauid IV 12 (8, 126) ; sanctae legis magisterium V. 13 (8, 143) ; scriptura sancta nattante XVII 32 (16, 341); coluber tortuosus tot sanctorum illisus lasso adhuc insibilat murmure XVIII 34 (17, 372) ; sancto capite quae palam non audit occulte uenena disseminat XVIII 34 (17, 372) ; sanctorum uocibus accusata auaritia XXIV 42 (20, 451) ; tecedunt a sanctis meis XXX 43 (25, 580) sanitas : uulnus pudore foeditatis suae facilius accipit sanitatem XX 37 (18,

406)

sapiens : uae qui sapientes estis in oculis uestris XV/II 32 (16, 356) ; proptie dictum est a sapiente quodam X

33 (17, 362)

sapientia : comitante in filio sapientia III 8 (6, 86) ; summa illa et probata sapientia V 153 (8, 142) ; principium sapientiae timor est domini l7 13

(8, 144)

sarcina : tota prorsus sarcina derelicta VIII 18 (40, 189) satio zerbuz : motbi pernicies numquam satiati nec aliquando repleri potest XXIV 42 (20, 458) scamnum : tabetnatum scamnis insideo XVI 31 (16, 536) scando : in altum profundum maris tractu remotum scandete I 5 (4, 29) Scateo : neutrum scatentibus dolis acre nescio quid immurmurat I 4 (4,

43)

scelus : mente atque animo scelera concupiscot XIX 36 (18, 391/392) scema : uideo otdinis luxum et diuersa scemata ptocedentium X XVI 46 (22, 499) ; scema conuerto musco XXVI

47 (22, 507)

schola: ex eorum schola procedete XVI 30 (15, 324) scientia : promittere scientiae quos non habent fontes XVII 32 (16, 345)

203

,

scindo : scissis obiectu protae ac remigi celerante uerticibus I $5 (5, 56) scio : ex aliis scite quod postulo I 2 (3, 15) ; scite uolo de statu sexus utriusque ac nomine monachorum II 7 (5 71); unum scire et habere solacium IX r9 (11, 209) ; scio quia naturali legi cuncta deseruiant XII 25 (13, 254); se sciri ab hominibus impudenter agnoscunt XV 29 (15, 320) ; quod pudicis auribus et audire graue est, et scite molestum XXX 52 (24,

566)

scopulosus : scopulosum aequor rapidis anfractibus euito I 4 (4, 39) Sscitus adierf. : sciti gubernatoris est non ex alieno cutsu confidere I 5 (5, 52) scriba : uae uobis scribae et pharisaei hypocritae XVIII 33 (17, 367) scribo: nominis uim pet os sancti Dauid scriptum significat IV r2 (8, 126) ; sicut scriptum nobis est V 15

(8, 155)

scriptura : tibi gurgitanti poenam obicio scripturarum [I 3 (4, 26) ; euidentet scriptuta praemonet dicens XIII 25 (18, 273); sctiptura sancta natrante XVII 32 (16, 340/341) sctutof : quid opus est scrutari unde quis uixerit ? XIII 25 (13, 267) ; caeli sctutantes plagas XVIII 33 (17, 365) Scylla : dextrum Scylla latus obsidet I

4 (4, 40)

sectetior : sectetioribus illud tempus officiis deputo XXII 40 (19, 429)

secretum : mystetia siue cuncta secreta confingo XVIII 33 (16, 558) ; impetatoriae aulae non dubito adire secreta XXV 45 (21, 486)

secretus : monachus ille est qui humili secretaque uita est contentus IV rr (7, 116); mussitationibus sectetis eius rei commenta dissemino XVI 30

(15, 330) ; domesticae conuersationis prauum miserabileque secretum X XI 38 (19, 412) ; collatio secreta XXIII 40 (19, 436) ; secreta utrique uestis promiscue habere XXX 55 (25, 585) sectator : gloriae sectatót V 15 (8, 132) ; cutiosius illicio sectatores XVIII 35

(16, 560)

securus : me periclitante secutus es I 2 (4, 22) ; nec immorare tutum est, nec transire securum I 4 (4, 43) ; monachus secutus ac liber VIII 18 (10, 189) sedes : tribunalia magnis sedibus praefulgentia VIII 18 (10, 194) ; sedibus ob aliam necessitatem prouisis ir-

reuerenter utor XVI 51 (16, 534)

204

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

seditio : nulla monachorum in urbe seditio, quam non aut faciant, aut magis augeant XV 29 (15, 314) seductot : mali homines et seductotes proficiunt in peius X V/III 33 (17, 361) sedulitas : captiosae sedulitatis efficacia

XXVIII 49 (23, 525)

segnities : desuetum ac languidum ingenium et omni segnitie tabefactum

I 2 (3, 17)

segtego : uacua mens et ab omni mundanae cogitationis desiderio segregata VI 14 (9, 150/151) seiungo : quasi captiuos et laqueatos tenet, quos a dei timore seiungit

XXIV 42 (20, 455/456)

semino : graues in obuium peticulorum seminat casus I 3 (4, 31) sensus 54b57. : hoc sensu ordo ptopositae quaestionis II 7 (5, 70) ; auaritia humanos possidet sensus XXIV 42

(20, 453/454)

sententia : sacra denuntiatum uidetur esse sententia XIX 55 (17, 3582); illius sententiae auctoritate teneor obstrictus XX 37 (18, 398) sentio : graue mihi ac periculosum innecti circulum sentio I r (3, 12); quoniam de utroque sexu nobis ptopositum est dicere, de utroque sentiendum est X 20 (11, 213) ; fomite

inexstinguibili perpetuum sui sentit incendium XXIV 43 (20, 465) sepatatio : separatio sexus fabricam informis naturae non minuit X 20

(11, 219)

Ssepato : quanto separantur a mundo, tanto fiunt proximi deo XI 22 (72, 241) sequor: non satis sufficit intentioni quam sequimur III 9 (6, 95) ; omne

quod sequitur nullum est VI x5 (9, 167) ; sequitur ut accessu indigeam VII 16 (9, 169); nulla uetitate sequente XVI 5o (5, 329); mundum se crucem sequi promittit XXV 45 (21, 489); aequalium coepi. sequi consilia XXVIII 49 (23, 529) ; sequituf iam obliuio prima uirtutum XXIX 51 (24, 549) series : uini etiam natura et annorum Series ^ uetustasque — conquaetitur

XXIX 51 (24, 557)

sermo : ab initiis creaturarum noster etiam sermo sumit exordium III 8 (6, 82) ; domini meretur audire sermonem IX 19 (11, 207) ;XI 22 (12, 242) ; hoc apostolicus sermo diuina uoce signauit dicens XVI 30(15, 322)

serpens : serpentum agminibus mixtus XII 24 (18, 256) seruilis : deosculatis manibus seruilem in modum colla submittere X XII 39 (19, 428); solum ad seruile obsequium ptouisis miseris fratribus XXIII 41 (20, 444)

setuitus : impati uoluntate ad setuitutem dei cteot X 20 (11, 217) seruo : coniunx in ea tantum societatis curam seruat III 1o (7, 105) sexus : aduetti scite te uelle de statu sexus utriusque IIl 7 (5, 71); de utroque sexu nobis propositum est dicete X 20 (11, 212) ; non sexus quemque excusabilem facit X 20 (11, 216) ; sepatatio sexus fabricam informis natufae non minuit X 20 (11, 219); fortiori debetur corona, non sexui X 21 (11, 227) ; nullum excludit sed utrumque recipit sexum X 21 (12, 229) ; sexum uincere et naturam X 21 (12, 253) ; ipsi necessitati debitotes sunt, quos et libertas et sexus cogit desiderate quod nati sunt XXVIII 5o (24, 548) sicco : imber nubium uacuatum omni sterilitate atque ardore siccatus XVII

32 (16, 546)

sidus : animus pet caelum cum sidetibus ambulat IX 18 (11, 200); inuocatio eotum penetrat sidera XI 22 (12, 240) significo : cuius nominis uim sic pet os sancti Dauid scriptum significat IV 12 (8, 126) ; monachum solitarium

significans IV 12 (8, 129) signo : hoc apostolicus sermo diuina uoce signat dicens XVI 30 (15, 323) signum : in nomine suo uirtutes et signa facio XIX 55 (17, 384)

silentium : silentium uertitur in crimen I 5 (4, 31); non contenti aedibus propriis, non silentiis hospitii XV 29 (49, 319); omne malum silentio conualescit XX 37 (18, 403) sileo : mihi nec honestum silere nec proloqui expedit XX 57 (18, 594) silua:abditis extra hominum accessum reconditus siluis XII 25 (12, 252) similis :sibi cum similibus causis paria iunguntur et metita X 20 (11,

214)

similitudo : facio hominem ad imaginem et similitudinem nostram III 8 (6, 88) ; appendix confirmati dudum iuuenis pro similitudine subrogatur

III 9 (6, 97)

similo : similare animis ineuitabile par-

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM tae uitae naufragium XXIV 43 (21,

469)

simulo: nemo se inaequalem, nemo debilem simulet X 20 (11, 221) ; ote ficto mellà simulate XIX 536 (18, 390) ;quasi necessarios se domesticis usibus simulare XXII 39 (19,

427)

sino : pullulantia malorum incitamenta non sinunt XXI 38 (18, 409) sinus : incipiens turbas, adeo in aeta sinus expandete I 5 (4, 28) ; in subiectos sinus rabidi matis prominens unda delabitur I 5 (5, 57) Sirenae : Sirenarum cantibus acquiesco

I 4 (4, 54)

sitis : sitim magis habet ebrietas X XIV

42 (20, 461)

societas : coniunx in ea tantum societatis curam seruat III ro (7, 104); flendae societatis eius initia III ro (7, 108) socius : femina bonotum socia consotsque dominii III 9 (7, 98) ; blanda cum uoce socium uitae miserabilis quaero XXVIII 49 (23, 531) sodalitas :in conuentu uitiosae sodalitatis ascribi XXVIII 49 (23, 529) solacium : coniunx solacii causa atttibuta III ro (7, 106) ; unum scite et

habere solacium IX 1:9 (11, 209); subsidia et solacia humanae condicionis toto fastidio respuo XII 23 (12, 250); solacium inualidis praebens XIII 25 (13, 278) ; praesentibus frui maximum puto esse solacium XXII 59 (19, 425) ; haec uelut solacii causa occultos sibi quaerunt amicos XXVII 48 (22, 515) soleo : abdicatio rerum quae solent animam captiuate VI 14 (9, 149); mote solito XVI 231 (16, 538) solitarius : monachus ille est qui solitafia est commoratione contentus IV 11 (7, 116) ; factus sum sicut passet solitarius in tecto IV/ 12 (8, 127); monachum solitarium significans IV 12 (8, 129) solitudo : collatio secreta quae pet solitudinem captatut et noctem X XII 40

(19, 436)

sollicitator : alias sollicitatorum more penetrant domos XXII 40 (19, 431/

432)

sollicito : nulla mentem delectatione sollicitare VII 17 (10, 182) solutio : gressibus fractis solutionem uiscerum tutpiter appatere X XVI 46

(22, 501)

205

*

solum 54557. : huic solo fixis haerere uestigiis IX. 19 (10, 199) soluo : coepit omne solui propositum XXIX. 51 (24, 550) somnio : quae sunt temporalia somnio XIII 25 (13, 273) sordes : auatitiae sotdibus opulentus

XXV 44 (?1, 473)

sorts : uulnus alium, quem sots inimica quaerit, inuenit I 6 (5, 65) spatium : habeo horarum spatia et temporum momenta diuisa XXII 59

(19, 420)

specialis : intuitu speciali permotus IX

19 (11, 205)

species : pugnae praemium non species, sed sola exigit uirtus X 21 (12, 229) ;sub specie bonae professionis honestae tei actum nomenque cottumpo XIV 27 (14, 500) ; traditionis speciem magis quam

uites habete XIV 27 (14, 302) ; quicquid datum fuerit quadam specie suis totum fraudibus deputare X XIII 41 (20, 443) specimen : specimen pufrae conscientiae luce gaudet IX 19 (11, 202) spetno : uitae praesentis commoda spernens XII 24 (13, 262) Speto : sperat reuelati sibi aliquid magnum VIII 18 (10, 195) ; quoniam

in me spetabit, liberabo eum XII 24 (13, 260) spes : spem ex nouissimis et afflictis quaerete VI 14 (9, 147) ; spes non manu sed fide tenetur VII 16 (10, 176) ; spes ad perfectum VII 16 (10, 177) ; una spes, eadem fides X 20 (11, 220) ; se pro spe futura periculis date XII 25 (12, 248); nihil spei, nihil famae teseruans XXIX 51 (24, 553) spiculum : iacta spicula transmissione facili detorquere I 6 (5, 59) spina : agricola qui terram, quae spinas gignit, exurit VII 16 (9, 173) spinosus : nihil de spinosis fructibus causatur agricola VII 16 (9, 172) spiritalis : spiritalis prouidentia III 8 (6, 88/89) ; libertate fruitur spiritali VI 14 (9, 151); tenue aut aeteum spititaleque contemplatur VI r4 (9, 152) ; spiritalis caritas XXX 52 (24,

566/567)

spiritaliter : spiritaliter uiuete cupiens VII 17 (10, 182) spiritus : spiritu pascor ac fide VII 17 (10, 183) ; incendia nequissimo spititu praepato XIX 36 (18, 393); tumentium animorum spiritus XXI

38 (19, 415)

206

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

sponsio : acceptam sponsionem firmo XXVIII 5o (23, 558) spumosus : spumosis albentem fluctibus tipam decutto I 4 (4, 37) statuo : hominem ex toto sibique sufficientem statuere III 8 (6, 90) status szbs/. : status sexus utriusque II

7 (5, 71)

sterilitas : imber nubium uacuarum omni sterilitate atque atdore siccatus XVII 32 (16, 546) stigma : stigmata quaedam et prouetbia uulgi libertas infigit XXI 38 (19,

416)

stimulus : stimulis acti ad profana et pudenda protumpunt XXIII 41 (20,

449)

sto : pet fidem sto XIII 25 (13, 271) ; quem state uideo XIII 25 (14, 280) sttenue : ad omne impetium domini strenue praeparatus VI 14 (9, 156)

strenuus : laudem strenuis praebens XIII 25 (18, 277) strideo ze/ strido : uideo huic suspensis caligam stridere uestigiis XXVI 46

(22, 500)

studium : studii huius ardore succensus VI 15 (9, 158); firmissima castimoniae studia IX 1:9 (11, 200/201); uitae studium X 20 (11, 215); in agone uel studio uitae huius X 21i (11, 223) ; studiis in aduersum commutatis XIV 27 (14, 295); nouae opinionis studium habent in suam curam nostri palliati XVI 5o (15, 327); studium miserationis XIII X

41 (20, 441)

suauis : iugum meum suaue est XIII 26 (14, 289) suauitas : suauitas gustusque laudatur

XXIX. 51 (24, 555)

Ssubeo : inuidiam malo subire quam crimen I 5 (4, 27) ; metito peticulum subire I 6 (5, 67) ; desettionis periculum subire XIII 26 (14, 282) subiaceo : motbi grauis et molesta pernicies uitiis omnibus subiacet

XXIV 42 (20, 457)

Subicio : subiecti sinus rabidi maris T 5 (4, 57) ;quemquam poenae subicere I 6 (5, 64) ; femina uiro subicitur

III 9 (?, 99)

sublimis : ad sublime fastigium occurto XIII 26 (14, 287) submitto : colla submittere XXII 39

(19, 428)

suborno : nouae subornantur effigies XXX 52 (24, 563)

subtogo : appendix confirmati dudum iuuenis pro similitudine subrogatur

III 9 (6, 97/98)

:

subsequot : subsecuta est femina III 9

(6, 93)

fh

subsidium : hominem ex toto sibique sufficientem, nullo egente subsidio, statuere III 8 (6, 90); subsidia et solacia humanae condicionis toto fastidio respuens XII 25 (12, 250) substantia : in ipsis exordiis substantiaeque humanae coeptis III 9 (6, 95); unius sibi substantiae materia in uirum feminamque diuisa est X 20 (11, 218) subtilis : interrogatione subtili figuraliter laedo I 1 (3, 4) subtraho : subttacto eo qui petebatur iaculo I 6 (5, 62) ; se uisui omnium subtrahit XXVI 47 (22, $509) subuetto : diabolicae pertuetsitatis acumine subuetto XVI 31i (16, 339); teneros ac molles in fide animos funesta traditione subuerto XIX 35

(27, 378/379)

succedo : concauae tupi succedens XII 24 (18, 261) succendo : studii huius atdore succensus VI 15 (9, 159) ; pernicies insatiabili furore succensa XXIV 42 (20,

457)

succingo : omni abstinentiae uirtute succinctus VI 14 (2, 156) ; casta prius hominum conuersatio et dei timore succincta XIX 355 (17, 3580) sufficio : hominem ex toto sibique sufficientem statuit III 8 (6, 90) ; non satis sufficit intentioni quam sequimut III 9 (6, 94) ; neque usutpatum cuique sufficit nomen IV 12 (8, 121) ;

sufficit fidei esse participes XIV 28 (15, 307) ; haec sola sufficiunt X XIII 41 (20, 438) ; uestes quas ad utilitatem muniendi corporis habere sufficit XXVI 47 (22, 506) suffulcio : diuina admonitionum auctotitate suffultus I 5 (4, 25) sumo : ab initiis creaturarum noster sermo sumit exordium III 8 (6, 82) ; femina uiri dormientis mutuatam sumit originem III 9 (6, 96)

superbus : in uestibus male placitutis pulchritudo supetba XXVI 47 (22,

505)

supetcilium : ad superciliorum odiorumque plenum uetticem trahor I 1

(3, 12)

superflue : superflue desudo XIII 25

(18, 272)

207

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM superfluus : superfluis carere debet VI

15 (9, 159)

superpono : nudum pedem intrepidus superponit XII 24 (13, 258) supremus : supremum est ex hac atte remedium I 5 (5, 48) susceptio : susceptione utor XXIII 41

(20, 445/446)

suscipio : fottis suscipit lucrum XIII

!

25 (13, 279)

suspendo : suspensis caligam stridere uestigiis XXVI 46 (22, 500) suspicio subs. : tuae suspicionis laqueis teneot I 2 (3, 13/14) ; quid non suspicioni detur ex collatione secreta ? XXII 40 (19, 435) ; sine inuidia et suspicione XXVII 48 (22, 519); catete suspicione XXX 553 (25, 580) suspicot : respondeo suspicanti I 5 (4,

32)

sustollo : cultorem sui ptoptio labote sustollens V 15 (8, 137) tabefacio : desuetum ac languidum ingenium et omni segnitie tabefactum I 2 (3, 17) taberna : tabernarum scamnis insideo

XVI 31 (16, 536)

tabes : infelicis desiderii tabe polluitur

V 15 (8, 139)

taceo : tacere didici lr do tuae suspicionis 2 (3, 13) ; si tacueto, tut in crimen I 5 (4,

(3, 8) ; ne tacenlaqueis teneat I silentium uerti31) ; ut de praemio futurae uitae taceam IX. 19 (10, 198) ; taceri melius puto XIII 25 (13,

266) ; apostolo non tacente XIV 27 (14, 301) ; etiam me tacente XXI 38

(19, 415)

tactus szDs7. : animus nec cupit terrena, aut tanta uisum tactumque ptaeeun-

tia VII 17 (10, 186) taedet : artificiosa commenta non taedet dicere X XVIII 49 (23, 526) tautinolus : nitidas angustis plantas

inhaereo

taurinolis

XXVI

46 (22,

502)

tectum : passet solitarius in tecto IT/ 12

(8, 127)

tego : uatiis arborum foliis corpusculum tego XII 23 (18, 254) temeritas : temeritate praecipiti I 2 (4, 20) ; uitae temeritatis eorum in toto petuidetur ingenium XVII 32 (16,

353)

temo : conuersum in obliquum temonem fundit I 5 (5, 56) tempestas : diuersa desideriorum fluctuans tempestate XXIV 43 (21, 469)

tempofalis: quae sunt temporalia somnio XIII 25 (13, 273) tempto : matronarum tempto adire colloquia XXII 39 (19, 426) ; ambitione atque improbitate temptatur quicquid iure iniusteque deposcitur

XXV 45 (?1, 483)

tempus : petactis uatietate temporibus IV 11 (7, 112) ; habeo horatum spatia et temporum momenta diuisa X XII 39 (19, 420); sectetiotibus illud tempus officiis deputo XXII 4o (19,

429)

tenebrae : caecis exceptus tenebris XII 24 (18, 261/262) ; caligo tenebrarum reseruatut XV/II 32 (16, 348/349) ; opeta infructuosa tenebrarum XX 37 (18, 402) ; consciis omnium malorum tenebris praebeo accipioque furtiua colloquia XXII 40 (19, 430) tenebrosus : tenebrosa interpretatio plus difficultatis habet quam id de quo quaeritut XVII 32 (16, 350) ; mysteriorum tenebrosa et occulta contagio XXX 53 (25, 576) teneo : tuae suspicionis laqueis teneor I 2 (2, 14) ; non in labiis ueram confessionem nec integram fidem in cotde tenere XIX 36 (18, 389) ; illius sententiae auctoritate teneor obsttrictus XX 57 (18, 398); hac teneot crudelitate XXIII 4r (20, 447); quasi captiuos et laqueatos tenet XXIV 42 (20, 455) ; uestes ad pompam ttriuialis aspectus teneri XXVI

47 (22, 507)

tenet : tenetos ac molles animos funesta traditione subuerto XIX 35 (17,

578/379)

tenuis : uacua mens nihil nisi quod tenue aut aeteum spititaleque contemplatut VI i4 (9, 152); nitidas plantas tenui loro circumdari XXVI

46 (22, 502/503) tergiuefsatot :

]

creatorem

— omnium

deum blasphemus tergiuersatot ac-

cusat XVIII 54 (17, 375/576)

termino : nec modo, nec numeto illius

terminatur

463)

insania

terra : primotdia

XXIV

42 (20,

terrarum conualescunt III 8 (6, 83) ; agricola qui terfam, quae spinas gignit, exurit VII 16 (9, 173) ; quae mari, quae tetrae gignuntur nulla mentem delectatione sollicitant VII 17 (10, 180); intuitu speciali permotus uitalem terram magno desidero affectu IX 19

(11, 205)

208

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD AS$TERIVM

terttenus : exutus animus cufis nec cupit terrena VII 17 (10, 186) ; ipsa regna caelorum tetrenae infelicitatis amote depetdo XIII 25 (13, 270); desideriorum luto defixus terrenorum habeor hiatibus XIV 27 (14, 292) terror : nihil ex terrore ac fremitu commotftantium pauens XII 25 (14,

254)

testis : testem in utrumque non habet XXX. 53 (25, 581) timeo : noli timere quia tecum sum XII 24 (13, 264) timor : atcem summa illa et probata sapientia ex dei timore consequitur V 13 (8, 143) ; principium sapientiae timor est domini V/ 13 (8, 144); casta prius hominum conuertsatio et dei timore succincta XIX 35 (17, 5380); quasi captiuos et laqueatos teneat quos a dei timore seiungit

XXIV 42 (20, 455)

tollo : non prius causae tollendae sunt VII 16 (9, 171/172) tottuosus : antiquus ille coluber tortuosus XVIII 54 (17, 372) tractus s4bs/.: in altum profundum matis tractu remorum scandere I 3 (4, 28) traditio : quae apud hos traditionis Speciem, magis quam uites habent XIV 27 (14, 302) ; tenetos ac molles in fide animos funesta traditione subuerto XIX 55 (17, 578) trado : castam prius hominum conuetsationem |gehennae ignibus trado XIX 55 (17, 581); totos se deliciis et luxui penitus tradunt XXIX 51

(24, 554)

traho : ad supetciliorum odiorumque plenum uerticem trahor I 1 (3, 13) ; coniunx uitalem hominem perpetuam trahit ad mortem III ro (7, 107) ; attem traho XVI 30 (15, 328) ; animum male captum turpiter trahit XXIII 41 (20, 439) ; ad insectationem sui dum passim quos cepetit trahit

XXIV 42 (20, 454)

transeo : nec immotare tutum est, nec transire securum I 4 (4, 43) ; laude dignus est qui se ptaecedentem alactitatem transit X 21 (12, 251/232) ; spiritalis caritas in affectum cotpotis transit XXX 52 (24, 567) transfeto : alienae uirtutis in se uocabulum transferre XIV 28 (15, 306) transitus : fixo in transitu dente motdicus laceto I x (3, 5)

transmíssio : iacta spicula transmissione facili detorqueo I 6 (5, 59) tribunal: tribunalia magnis sedibus praefulgentia VIII 18 (210, 193); emissa uox ad summa petuenit tribunalia XI 22 (12, 240) tristis : ille quondam tristis ac rigidus dilectae suae delectatur XXIX 5r

(24, 558)

trisulcus : ctistatis draconum et trisulcis aspidum linguis nudum pedem intrepidus superponit XII 24 (13,

257)

triumphus : fortis lassum prouocat ad triumphum XIII 25 (13, 279) ttiuialis : se triuialibus uocabulis donate XXI 38 (19, 418); uestes ad pompam triuialis aspectus teneri XXVI 47. (22, 506) triuium: ttiuia subinde replentur XV 29 (15, 512) tumeo : tumentis pelagi motus I 5 (5, 54); tumentium animorum spiritus

XXI 58 (19, 413)

tutba : incipiens turbas, adeo in aera sinus expandere I 3 (4, 27) ; obuium hostilis turbae cuneum celeri auetsione depello I 6 (5, 60) ;conuentu delector et turbis XV 29 (15, 320) turbidus : peto turbidum litus I 4 (4,

37)

turbo subsz. : nebulae turbinibus exagitatae XVII 32 (16, 348) turpis : turpis lucri cupidus XXV 45

(21, 483)

tutpitet : in labore turpiter delicati XIV 28 (15, 307) ; pet officia uisitationis prandium turpiter lucro XXII 39 (19, 425) ; gtessibus fractis solutionem uiscetum turpiter apparere XXVI 46 (22, jor)

tutum : unum scite et habere solacium, quo anima in tuto semper ext IX 19

(11, 209)

tutus : nec immotate tutum est, nec transire securum I 4 (4, 42)

uacuus : uacua mens VI 14 (9, 150); pondere uacuus VIII 18 (10, 190); imber nubium uacuatum XVII 32

(16, 346)

uaganter : uaganter et sine delictis quorumdam uagantur incessus XIV

27 (14, 299)

uagort :quorumdam uagantur incessus XIV 27 (14, 299) ; quaelibet a monasterio se uagati coepit XXVIII 49

(28, 527) ualeo : cuncta pensantut et non ualent

INDEX NOMINVM ET VERBORVM

209

AD ASTERIVM VI r5 (9, 163/164) ; caecatos uitiis

oculos non ualeo aperire XIII 26 (14, 288) uallis ;e/ ualles : in ualle lacrimarum proptia uoluntate deiectus XIII 26, (14, 286)

uanus : immensa quae mox nulla uetitate sequente in uanum rumorem auramque liquescunt XVI 3o (15, 329) ; uanae gloriae cupidus XVI 31

(16, 333)

uatietas : peractis uarietate temporibus TEVixsw( eT) uatius : habens uatias de diuinis apicibus quaestiones XVI 31 (16, 557); uatiis desideriorum illecebris humanos possidet sensus XXIV 42 (20,

453)

.

uastus : uasta includot eremo XII 24

(18, 255)

uectigalis : sub augmento et uectigali lucro Chtisti libertas adicitur XXV

45 (?1, 488)

uelamen : abiecto uelamine uerecundiae XXVI

46 (21, 494)

uelox : uelox ad confingendum XVI 30

(45, 332)

uenenosus : uenenosa delectatione molliri I 4 (4, 36) uenenum : uenenum aspidum sub labiis eorum XVII 32 (16, 543); coluber tortuosus occulte. uenena disseminat XVIII 34 (17, 374) ; cotde uenena portare XIX 36 (18, 390)

uenerot ze] ueneto : summa uestigia uenerans XXVIII 49 (23, 534) uenio : uenite, benedicti patris mei XT 22 (12, 242) ; uenite et uidete XIII 26

(14, 289)

uenter : de sola uentris ingluuie cogitatut XXIX 51 (24, 551) uetbum : non in pane solo uiuit homo, sed in omni uetbo dei VII 17 (10,

184)

uerecundia : mihi uerecundiae nec cuiquam oneti est I 1 (3, 9) ; abiecto uelamine uerecundiae X XVI 46 (21, 494); tubotem simul ac uerecundiam ptoicio XXVIII so (23, 542); parce mihi pudor, parce uetecundia XXVIII 5o (24, 547) ueteor : ueteor ne mea defensio accusatio uideatur aliena I 3 (4, 53) uetitas : nulla ueritate sequente XVI 30

(15, 328/329)

uetsutia : hac discipuli eorum usi uet-

sutia XIX 55 (17, 577/578)

uettex : ad supetciliorum odiorumque plenum uerticem trahor I 1 (3, 13) ;

Scissis obiectu prorae ac remigi celerante uerticibus I 5 (5, 57) uerto : silentium uertitur in crimen I 5

(4, 31)

uetus : nimius sum uera dicens I 2 (4, 23) ; uiam ueram audacter atripio I 5 (4, 46) ; nolo de his quae uera sunt euidentissima dicere XV 29 (15, 310) ; obscutis uera inuoluo XVII 32

(16, 352) ; ut sit uerum illud apostoli XVIII 35 (17, 560) ; re ueta XIX 55 (17, 377) ;non in labiis ueram confessionem, nec integram fidem in cotde teneo XIX 36 (18, 588) uestigium : huic solo fixis haereo uestigiis IX 19 (10, 199) ; uideo candenti lino depictam suspensis caligam stridere uestigiis X XVI 46 (22, 500) ; summa uestigia uenerans X XVIII 49

(23, 534)

uestis : in uestibus male placituris pulchritudo superba XXVI 47 (22, 504); liniamenta uestium fimbtiasque delambo XXVIII 49 (23, 534) ; secreta utrique uestis promiscue habere XXX 53 (25, 585) uetus : prolapsis a disciplina ueteri moribus XXX 52 (24, 561) uetustas : uini natura et annorum series uetustasque conquaetitur XXIX 51

(24, 557)

uia : intet utramque uia est leti I 4(4, 42); uiam ueram audacter atripio I 5 (4, 46) ; oratio continua sibi uiam facit ad caelum XI 22 (12, 239) ; ille se decipit qui de uia redit XIII 26 (14, 281) uictito : sine inuidia et suspicione cum suis fratribus uictitate X XVII 48 (22,

519/520)

uictot : de uictote iudicium est, non de persona X 21 (11, 225)

uictus subs/. : de uictu abstinentiaque eorum taceri melius puto XIII 25 (18, 166) uideo : ab aliis in publico desiderari, potius quam uideri IV 1: (7, 118); quem stare uideo XIII 25 (14, 280) ; uenite et uidete XIII 26 (14, 289); uideo furem et concurro cum eo XX

37 (18, 399) ;quemque uideo quippiam pauperibus impartire X XIII 41 (20, 441); uideo ordinis luxum et diuetsa scemata procedentium XXVI

46 (22, 498)

uideor : uereor ne mea defensio accusatio uideatur aliena I 3 (4, 33);

maliuoli potius quam natratotis uideor uti persona XV 29 (15, 511);

210

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM

eius tei commenta disseminant, cuius ipsi uidentur auctores XVI 30 (15, 331); qui non corpore uidentur, sed animam iniquitate uigoris occidunt XVII 32 (16, 5342); quibus olim sacra denuntiatum uidetur esse sententia XIX 35 (17, 582) ; artificiose monstrant quod uideri non sinunt XXVI 47 (22, s11) uidua : si mulier, cut uidua erubescit

audite ? XXVII 48 (23, 522) uigilia : importunas horas uigiliis et fabulis contero X XII 40 (19, 435) uigil : opus intueri in se uigili et curiosa mente diuinum VI 14 (9, 153) uigor :animam iniquitate uigoris occido XVII 32 (16, 342/343) uilesco : pudoftis gtauitas assiduitate uilescit XXX 53 (25, 584) uilis : inani auta et uili nomine delectatut V 15 (8, 140) ; studiose metcimonium uile sector X XV 44 (21, 472) ; uilia mercot XXV 44 (21, 477) uinco : coniunx desiderio uicta letali III ro (7, 106); a naturae physicis animum uincere VI 14 (9, 146) ; qui uicit : do ei coronam uitae X 21 (11, 227) ;dum dicit qui uicit X 21 (11, 228) ; sexum uincere et naturam X 21

(12, 233)

uinculum : uinculum fraternitatis migtat in coniugis XXX 52 (24, 567) uindico : nomen quod sibi uocabulum uindicat solum IV 12 (8, 123) uinum : uini etiam natura et annorum Seties ^ uctustasque ^ conquaetitur

XXIX 51 (24, 557)

it: femina uito subicitur III 9 (7, 99); per multos sanctae memoriae uitos IV 11 (7, 113) ; unius sibi sub-

stantiae materia in uirum feminamque diuisa est X 20 (11, 218) ; quibusdam decipulis errantem capio uirum XXVIII 49 (28, 532) uirgo : si uirgo est, cut alienos non fugit oculos ? XXVII 48 (23, 521) uirtus : uirtutis amator V 15 (8, 151/ 132) ; uittus per se ipsam magna est V 13 (8, 136) ; uirtutis imitatio V 13 (8, 138); petfectae uirtutis honore fraudatut V 15 (8, 141) ; prima monachi uirtus VI 14 (9, 145) ; omni abstineniae uirtute succinctus VI 14 (9, 156) ; uirtutes caelestes suis aspectibus apparere VIII 18 (10, 194) ; uittus in firmitate perficitur X 20 (11, 222) ; pugnae praemium non species, sed sola exigit uirtus X 21 (12, 230) ; his uirtutibus enitor XIII 25 (13,

265); magnatum incitamenta uirtutum terrenae infelicitatis amore deperdo XIII 25 (43, 269); alienae uirtutis in se uocabulum transferre

XIV 28 (15, 506) ; in nomine suo uirtutes et signa facio XIX 55 (17, 384) ; praemia uirtutibus malo XXI 38 (19, 410) ; sequitur obliuio prima uirtutum XXIX 51 (24, 549) uis :nominis uis IV 12 (5, 125); tradi-

tionis speciem

magis

quam

uires

habere XIV 27 (14, 303)

uiscus 4e/ uisceta : gressibus fractis solutionem uiscerum turpiter apparere X XVI 46 (22, 5o1) uisitatio : per officia uisitationis prandium turpiter lucro XXII 39 (19,

425)

uisus 54bsf.: animus nec cupit tanta uisum tactumue ptaeeuntia VII 17 (10, 186) ; se uisui omnium subtrahit XXVI 47 (22, 510) uita : uitae cursus seu ptopositum II 7 (5, 73) ; monachus ille est qui humili secretaque uita est contentus IV ri (7, 116) ; praemium futurae uitae IX 19 (10, 198) ; uitae studium X 20 (11, 215) ; in agone uel studio uitae huius X 21 (11, 223) ;uita et motes deum delectantur XI 22 (12, 235); uita munda XI 22 (12, 238) ; uitam istius quae putatut bona calco XII 23 (12, 248); uitae praesentis commoda spernens XII 24 (13, 262) ; dum fugit mottem, amittit et uitam XIII 26 (14, 282); uitae temeritatis eorum in toto petuidetur ingenium XVII 32 (16, 353) ; ineuitabile partae uitae naufragium XXIV 45 (21, 470); quae ptetiosa sunt uitae perdo XXV 44 (21, 476) ; socium uitae miserabilis quaero XXVIII 49 (23, 531); uitae naufragia XXIX 51 (24, 558) uitalis :coniunx uitalem hominem perpetuam trahit ad mortem III ro (7, 107); uitalem terram magno desidero affectu IX 19 (11, 203) uitio : iniusta mens quotidianos actus uitiat XIV 27 (14, 296) uitiosus : semel uitiosa damnare X XVI 46 (22, 498); in conuentu uitiosae sodalitatis ascribi XXVIII 49 (23, 529); haec uitiosa lingua depromit XXX. 52 (25, 571) uitium : uitiis alienis exutum esse I 1 (3, 4) ; occasio uitiorum II 7 (6, 78) ; uitium uitate V 15 (8, 132) ; uno animo licet nostro uitio, impari uolun-

tate ad seruitutem dei creari X 20

INDEX NOMINVM ET VERBORVM AD ASTERIVM . (11, 217) ; caecatos uitiis oculos non ualent aperire XIII 26 (14, 288) ; cettamina uitiorum XIV 27 (14, 297); frequenter uitium, dum proditur, eleuatur XX 57 (18, 404) ; licentiam uitiis, quam praemia uirtutibus malo XXI 38 (19, 410) ; huius morbi grauis et molesta pernicies uitiis omnibus subiacet XXIV 42 (20, 456) uito: uitium uitare V i3 (8, 1534); artificiosa commenta uitare X XVIII

49 (23, 526)

uiuo : spiritaliter uiuere cupiens VII 17 (10, 182); non in pane solo uiuit homo VII 17 (10, 184) ; his uirtutibus enituntur quod futuri sunt esse, dum uiuunt XIII 25 (13, 266) ; scrutari unde quis uixerit XIII 25 (13, 267); utrum uixetit ignoratur XIII 25 (13, 268) ; sine atbitrio et absque ullo consilio uiuere XXX 53 (25,

162); uelle se dici monachos XIV 28 (15, 306) ; audire uelle populum XV 29 (15, 313); uelle finem facere XXI 58 (18, 407) ; cum in Christo luxutiatae fuerint, nubere uolunt XXVII 48 (22, 513); castitatem tecte adipisci uolo XXVII 48 (22,

519)

uoluntas : nostra uoluntate quemquam poenae subicere I 6 (5, 64) ; uoluntatem factotis sui alte discutere VI 14(9, 154) ; impati uoluntate ad seruitutem dei creot X 20 (11, 217); tantum praecedit uoluntas X 20 (11, 222); in ualle lacrimarum propria uoluntate deiectus XIII 26 (14, 287) ; non laedit malae detractio uoluntatis XX

37 (18, 397)

uoluptas : erumpere exquisitae, foedae uoluptatis irtitamenta XXX 52 (24,

569)

uoluo:

$83)

umbo : uulnus cotusco umbone teiectum in aliud longe corpus infigitur I 6 (5, 61) umbra : imbecillitatis ingloriam latere uelle sub umbra uirtutis IV r2 (8,

125)

unda : in subiectos sinus rabidi maris prominens unda delabitur I 5 (5, 57) unusquisque : unusquisque propria sub condicione liberatur I 6 (5, 65); unusquisque eorum in prauum sibi magister est XVII 32 (16, 354) uocabulum : uiti atbitrio cuncta animantium uocabula merent III 9 (7, 100) ;nomen quod sibi uocabulum uindicat solum IV r2 (8, 123) ; alienae uirtutis in se uocabulum transferre XIV 28 (15, 306) ; etiam in posterum uocabulum nuncupate XXI 58 (19, 417); se ttiuialibus uocabulis donare XI X 38 (19, 418) ; audio agapetarum pestifera uocabula XXX. 52 (24, 564)

uolatilis : emisso ferro uolatile I 6 (5, 61) uolito : in medio uolito XXIII 41 (20,

2r

uolui immensa

XVI

3o (15,

528)

uotago : nescio quid in utraque uotagine perturbationum profunda circumsonat I 4 (4, 44)

uotum : felix hoc uoto, felicior facto IX 19 (11, 208) uox : mortifera uocum dulcedo I 4 (4, 35) ; incipienti apostolica uoce ptaedicere IX. 19 (11, 204) ; cum psalmista consona uoce canto IX 19 (11, 205) ; emissa uox ad summa peruenit tribunalia XI 22 (12, 240) ; domino saluatore piis uocibus cohortante XIII 26 (14, 289) ; hoc apostolicus sermo diuina uoce signat dicens XVI 30 (15, 322) ; uoce sacrilega creatorem omnium deum blasphemus tergiuersatot accusat XVIII 34 (17, 375); auatitia sanctorum uocibus accusata XXIV 42 (20, 451) ; apostolica uoce natrati XXVII 48 (22, 512) ; blanda cum uoce socium uitae

miserabilis quaerit

X XXVIII 49 (23,

531)

ufgeo : urgente in occasum die XXII

40 (19, 429)

L

442)

usutpo:

columbae, et uolabo, et requiescam ?

usus j4bsf.: usus et imitatio etiam ad nostram usque peruenit aetatem IV 1I (7, 113) ; uitium usu ipso et diuturna eruditione uitare V 13 (8, 133) ; quasi necessarios se domesticis usibus simulate XXII 39 (19, 427);: quotidiano usu liberiorem nuttio frontem XXVIII 5o (23, $39) uterque : in utroque minus idoneus I 1

uolo -are : quis dabit mihi pennas sicut IX 19 (11, 206) uolo uelle: ingenium omni segnitie tabefactum |donate populis uelle I 2 (3, 17) ; scire uelle de statu sexus utriusque II 7 (5, 71) ; imbecillitatis ingloriam latere uelle sub umbra uirtutis IV 12 (8, 125); qui uult

saluate

animam

suam

VI

15 (9,

heque

usurpatum

cuique

sufficit nomen IV 12 (8, 121)

212

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

AD ASTERIVM (3, 8) ; inter utramque uia est leti I 4 (4, 42) ; in utraque uoragine I 4 (4, 44) ; scite uelle de statu sexus uttiusque II 7 (5, 71) ; in utroque notabilis femina III 1o (7, 109) ; de utroque sexu dicere X 20 (11, 212) ; de utroque sentiendum est X 20 (11, 213) ; utrumque fecipit sexum X 21r (72, 229); testem in utrumque non habere XXX 55 (25, 581) ; secteta utti-

que uestis promiscue habere XXX

53 (25, 585)

utilior: procedo quotidie nulla rei utilioris cura XV 29 (15, 316) utilis : naturaliter utile audientibus esse XVII 32 (16, 340) utilitas : ad utilitatem muniendi corpotis XXVI 47 (22, 505) utor : animus caelestibus magis utitur cibis VII 17 (10, 185) ; maliuoli potius quam narratotis utor persona XV 29 (15, 311); sedibus ob aliam

necessitatem —prouisis irreuetenter utot XVI 31 (16, 335) ; hac semper discipuli eorum usi uetsutia XIX 35 (47, 377) ; ptouisis miseris fratribus quibus aut ipsa necessitate, aut susceptione utuntur X XIII 41 (20, 446) uulgatis : uirtutis imitatio uulgaris famae flosculo intenta V 15 (8, 140) uulgus : uulgi exuot ptoposito I r (3, 5) ; stigmata et prouetbia uulgi libertas infigit X XI 38 (19, 416) uulnus : uulnus cotusco umbone reiectum in aliud longe corpus infigitur I 6 (5, 61) ; uulnus quod medicaminibus non acquiescit pudore foeditatis suae facilius accipit sanitatem X X 37

(18, 404)

uultus : uultum cutiosius inserendo XXII 39 (19, 426) ; abiecto incedo uultu XXVI 47 (22, 509) uxof : aliud inducitur nomen uxorum XXX 52 (24, 565)

INDEX PHILOLOGICVS (0 AD ASTERIVM

ablatiuus desinens in -À pro in -e nec non in -e pro in -i: temigi celerante I (5, 56) ; emisso ferro uolatile I (5, 61) ; incipienti apostolica uoce praedicere IX (11, 204); a disciplina ueteri XXX (24, 561) accedit sequente quia e£ coniunctiuo : accedit quia desuetum ac languidum ingenium donare populis uelis I (3,

16/17)

adiectinum genitiui adnominalis uice : diuina admonitionum auctotitate suffultus I (4, 24) ; angelica conuetsatio II (8, 74) ; origo mundana III (6, 81) ; diuinae maiestatis arbitrio III (6, 84) ; ab omni mundanae cogitationis desiderio segregata VI (9, 150) ; apostolica uox IX (11, 204) ; apostolicus sermo diuina uoce dicens XVI(15,322) ; diabolica peruersitas XVII (16, 339) ; diuina potestas XVIII (17, 366); apostolica auctoritas XXIV (20, 451) ; apostolica uox XXVII (22, 512) adubi cwm fufuro perfecío coniunctum : adubi acceptam sponsionem firmauerit XXVIII (28, 557/538) ambiguus cuz geniliuo relationis : ambiguus pudotis ac metus I (3, 10/11) comparationis gradus diuersus : parua et humillima lucra contemnens XXV

(21, 477)

comparatiuus loco fere positiui : paupetiot famulus VII (20, 179); nulla rei utilioris cura XV (15, 316) ; ad decipiendos innocentiores XVI (16, 338); omnia notiora XVIII (16,

359); itreuetentius XXI (19, 414); sectetioribus officiis XXII (19, 429) ; potentiora huius mundi XXV (21, 480) ; difficilius XXVI (21, 497) comparatiuus peribhrasticus :magis euidentet IV (8, 127) conclaudot pro concludor adhibitum: angusto fine conclaudor I (3, 11) condictonalium enuntiatorum. forma : hoc uno aestimas tibi satis posse fieri Sacramento, si me peticlitante securus sis I (4, 21/22) ; si tacuero, silentium uertitut in crimen ; si tespondeto suspicanti, uereor ne mea defensio accusatio uideatur aliena I (4, 31/33); Si quis studii huius fuetit

ardore succensus, non solum supetfluis catere debet VI (9, 158/159); qui non trenuntiauerit omnibus quae habet, non potest meus esse discipulus V/I(9, 161/162) ; siintentius mentem leuet, erigi se putauit ad caelum iungi VIII (10, 190/191) ; si interiotibus conspexetit oculis, uelut aperiri sibi ianuam credit firmamenti VIII (10, 192/193); si laqueauetit monachum,

liniamenta

uestium

fim-

briasque delambit, et castitatem commendat XXVIII (23, 533/536) condignus cuz daliuo: nomini suo condignis operibus IX (11, 201) confido cz ex e£ ablatiuo coniunctum : ex alieno cursu confidere I (5, 53) confusio generis uerbi : concupisci XIX (18, 391/392); deum delectari XI (12, 236) ;immotare I (4, 42) ; impattite XXIII (20, 442) ; largiri VII (10, 181) ;lucrate XXI (19, 425) conquaeto pro conquito posi/um : uini

natura et annotum series uetustasque conquaeritur XXIX (24, 557) constructio analytica : scit quia naturali legi cuncta deseruiant XII (13, 254/

255) dedico ewz in e£ ablatiuo: in Adam monachorum primitiae dedicatae sunt IV (7, 111/112) deminutiua : paululum III (6, 81) ; uul-

gatis famae flosculo intenta V (8, 141); corpusculum XII (18, 2523); paupetcula domus XV (15, 3519); mulierculae X XII (19, 432) ; angustis plantas inhaerere taurinolis XXVI (22, 502) ; catulus et nonnulus XXX

(24, 570)

doleo cuz accusatiuo : ex his quae dolete licet XXVI (21, 495) dono zi azenuata : languidum ingenium donate populis I (3, 17) ; donare casibus nauim I (5, 50) dubito ze/ dubium est sequente infinitiuo : non dubito uitam et mores deum delectari XI (12, 235/236) ; nulli est dubium eiusmodi pedes pingi potius quam muniri XXVI (22, 503/504) dubito sequente quia e£ zndicatiuo : dubito quia, cum esse possit, in aliud declinat IV (7, 120)

(1) Primo loco refertur ad capita (numeris romanis). Dein (parenthesi inclusae) paginae indicantur (numeris inclinatis), et lineae.

214

INDEX

PHILOLOGICVS

AD ASTERIVM

dum cuz futuro perfecto coniunctum : dum. nimius fueto uera dicens I (4, 22/23) ; dum obscuris uera inuoluerint XVII

(16, 552) ellipsis : — substantiui : quibus modis uitam istius quae putatur bona calcauetint XII (72, 249); uinculum fraternitatis migrat in coniugis XXX (24, 568) ;— uerbi dicendi : Asterius in domino Iesu Christo salutem (43, 2); hoc sensu ordinem propositae quaestionis II (5, 70) ; — uerbi esse : cum constet ea quae reprehensioni sunt pftoxima sine dubio iudicis mentibus inimica II (6, 80) ; flendae societatis eius initia, et in utroque notabilis femina III (7, 108/109); monachum perfectum difficile est, immo rarum IV (7, 119) ; ex illis ergo hi XI (72, 234) ; non dilectio pattis in illo XIII (13, 275) ; nec mirum eos hac teneti crudelitate XXIII (20, 446/447) ; in uestibus male placituris pulchritudo superba XXVII (22,

is pro reffexiuo : in ea tantum societatis curam seruauit III (7, 104) licet cuz comiumctiuo et indicatiuo promiscue adbibitum : mmysteriorum tenebrosa et occulta contagio licet probationi non

pateat,

eoque

in accusa-

tione facile non cadunt nec deferendi, tamen honeste permittitur X X X (25,

576/571)

in cum ablaiiuo pro in cum? accusatiuo posituz : in ualle lacrimarum deiecti XIII (14, 286) ; sacrum omne professionis decus in auaritiae lucro cum ptoicit XXV (21, 480); eoque in accusatione facile non cadunt XXX

locutiones aduerbiales : ex toto III (6, 90) ; in toto III (7, 98) ; spes ad perfectum VII (40, 177) ; in toto XVII (26, 353) locutiones 2Asterio peculiares : ac tamen V (8, 133); aliae uero XXVI (22, 502) ; alius enim XII (2, 251) ;XXV (21, 471) ; alius uero XXV (21, 477) ; et ipsa enim regna caelorum depetdimus XIII (12, 269/270) ; et tamen I(3, 10) ; I (4, 25) ; ita enim VII (10, 183); licet lacetes et ... laedas I (3, 3/4) ; uno animo licet nostro uitio ... ad seruitutem dei creati sumus X (11, 216); licet isti non in labiis ueram confessionem, nec integram fidem in cotde teneant XIX (18, 388/389) ; licet abiecto incedant uultu XXVI (22, $09) ; mysteriorum tenebrosa et occulta contagio licet probationi non pateat, eoque in accusatione facile non cadunt XXX (25, 576/577); melius tamen I (4, 45) ; nam ... etiam I (4, 48) ; nec tamen I (5, 63) ; III (7, 98); nec tantum ... sed quantum XXIV (20, 466/467) ; nihil enim VI (9, 148) ; VII (2, 172) ; non enim ... sed VII (9, 170/171); non solum superfluis carere debet, sed etiam necessariis VI (9, 159/160) ; non tantum autem laedit ... quantum iuuat XX (18, 396/597) ; quantoque separantur a mundo, tanto fient proximi deo XI (12, 240/241); XXX (25, 572/573); quid enim prodest XIX (18, 389) ;quid enim prius arguam XXI (19, 409) ; te tamen ipsa I (3, 18); sed enim non diffido IV (7, 119) ; si enim tacuero I (4, 51) ; sicut enim sitim magis habet ebrietas XXIV (20, 460/461) ; spes enim non manu, sed fide tenetur VII (10, 176) ; statim enim XXVIII (23, 527) ; tantum non fiducia mei, sed diuina admonitionum auctotitate suffultus I (4, 24) ; tantum plus quotidie desiderat, quantum plus auxerit XXIV (20,

insignis cuzz genitiuo positum : cabiculum caritatis insigne XX X (25, 584)

uerum adubi XXVIII (23, 557); uerum incipienti turbas, adeo in aera

504/505)

exigo cw datiuo : mihi patruo aliquid

donis exigis infinitum I (3, 5/6) facio sequente coniunctiuo nudo sine coniuncZiote : faciam tum etiam maliuolis autem praebere responsis tale sit, ac si Sirenarum cantibus acquiescere I

(4, 53/35) haec pro hae fezzinino plurali adhibitum : haec uelut solacii causa occultos sibi quaerunt amicos XXVII (22,

514)

bypallage : exemplum uerborum ordinis inuersi qui a grammaticis. *sallimathiag nuhicubatur : animam iniquitate uigotis occidunt XVII (16, 542/543) idoneus cuz in ez ablatiuo positum : in uttoque minus idoneus I (3, 8) impartio ro impertio ze impertior

adhibitum : deuotionis officio quippiam pauperibus impartire XXIII

(20, 442)

. Q5, 577)

458/459);

tum

etiam I (4, 33);

INDEX PHILOLOGICVS AD ASTERIVM sinus expandere I (4, 27); uerum quia III (6, 92/93) ; XIII (14, 282/ 283); ut enim nosse perfacile est XIV (14, 298) lusus uerborum : notabilis femina, quia et decipi potuit et decipere festinauit III (7, 109/110); non prius causae tollendae sunt, sed in quo causae. cadunt VII (9, 171/172) ; Christum

pauperem paupetior famulus ptosequatur, nudum nudus inquirat VII (10, 179/180) ; spiritaliter uiuete cupiens, spiritu pascatur ac fide VII (10,

182/183); felix hoc uoto, felicior facto IX (11, 208/209) ; qui per bona opera benedicti sunt, et benedictionis

donum habent regna caelorum XI (12, 245) ; ita fit ut caeci caecos habeant auditores XVII (16, 352) ; ita in medio uolitant, ut ipsis, aut pet ipsos quicquid datum fuerit quadam specie suis totum fraudibus deputent XXIII (20, 442/444); tunc magis

habere incipit, cum habete desierit XXV (21, 490/491) ; dum se uisui omnium subtrahunt, artificiose monstrant quod uideri non sinunt XXVI

(22, s10/s11); ubi quibusdam decipulis errantem ceperit uirum XXVIII (23, 532) ; inter pocula et ructus dilectae suae delectatur X XIX (24, 559/560) ; quod antea nulla tecolit aetas, nostra protulit infeliciter XXX (24, 562)

nudus cuz ex ef ablatiuo : quod ex opete nudum destruitur IV (8, 122) ornatus cu geniliuo bositum : appatete angelicae potestatis ornatum VIII

(46, 197) persuadeo cum accusatiuo : sacrilegium persuasit insanum III (?, 105/106) pluralis. numerus. auctiuus. pro —singulari positus : ad supetrciliorum odiotumque plenum uerticem trahi I (3, 12/ I3); ea quae treptehensioni sunt proxima, sine dubio iudicis mentibus inimica II (6, 79) ; uittutes caelestes suis aspectibus appatete VIII (10, 194/195); dicentium otum graue peticulum XX (18, 395/396) ; tumentium animorum spiritus XXI (19, 413) ; setuilem in modum colla submittunt X XII (19, 428) ; suis sempet auatitia prouocatut ardoribus X XIV (20, 464) ; fastidientibus animis uiolenter ingeritur X XTX (24, 556)

215

.

.

populi Pro homines adhibitum : desuetum ac languidum ingenium et omni

segnitie tabefactum donare populis uelis I (2, 17) praebeo

pro

impono

msurpatum : uo-

lenti finem facere et ori meo potius ptaebete custodiam XXI (78,

408)

pto causale : appendix confirmati iuuenis pto similitudine subtogatur III (6, 97); pto infami concubinarum motbo aliud inducitur nomen uxorum XXX (24, 564) promptus cuz in e£ ablafiuo : prompti in sua nece XXIII (14, 284/285) jronomen personale bro possessio : atbitrans mecum patuitatem aliorum recta uel praua aequo posse iudicio definite I (3, 6) jronominum —personalium —genitiuus —pro jossessiuo : audeam tantum non fiducia mei, sed diuina admonitionum auctofitate suffultus I (4, 24) ; in ea tantum societatis curam seruauit, ut ruina sui etiam conuolueret innocentem III (7, 105) ; ut cultorem sui proprio labore sustollens caelo faciat ptopiorem V (8$, 137); ad insectationem sui XXIV (20, 454) ; fomite inexstinguibili perpetuum sui sentit incendium XXIV (20, 465)

quando cw coniunciiuo uel indicatiuo causali promiscue adhibitum : quando neutrum scatentibus dolis acre nescio quid immurmutat et in utraque uotagine perturbationum profunda circumsonat I (4, 43/45) ;quando sub honestis nominibus deo quippe dicatis paria inueniantur et bigae II (6, 76/77); quando pto ipsius salute etiam ipsam iubetur abnegare VI (9, 165/166); quando sub honesto nomine sanctitatis spiritalis caritas in affectum corpotis transit, et uinculum fraternitatis migrat in coniugis XXX (24, 566/568) quanto cozzparatiuo non sequeníe : quan-

toque

separantur

a mundo,

tanto

fient proximi deo XI (12, 240/241) quantum cozzparatiuo sequente ;: quae tan-

tum plus quotidie desiderat, quantum plus auxetit XXIV (20, 458/

459)

quo nale comparatiuo tom sequente : co-

gor dicere quo me calumniae nexu alienum esse conuincam I (3, 9) ; quo soli deo placeat V (8, 134) ; quo uitari possint XXVIII (23, 526)

216

INDEX PHILOLOGICVS AD ASTERIVM

scema : al/era forzia pro schema adbibiZa : uideas diuetsa scemata procedentium XXVI (22, 499) ; cumque sce-

326/528) ; quae tantum plus quotidie

ro: spetat teuelari sibi aliquid magnum, aut illustrare se maioribus nuntiis, uel apparere aliquando angelicae potestatis ornatum VIII (10,

desiderat, quantum plus auxetit XXIV (20, 458/459) ; quae sunt dominantia penetrantur, regumque ac principum potestati non parcetur XXV (21, 481/482); quos natura tamen faciat, non quos necessitas et libido conciliat XXVII (23, $20/ 521); mystetiorum tenebrosa et occulta contagio licet probationi non pateat, eoque in accusatione facile non cadunt nec deferendi, tamen honeste permittitur X X X (25,

195/197)

516/578)

ma

conuertunt

musco

XXVI

(22,

507)

Sirenae : a//era forma pro Sirenes adbibifa ; Sitenarum cantibus acquiescere

I(4, 54)

speto sequente infinito praesenti pro futu-

sub zzodale : ptoptia sub condicione I (5, 66) ; sub honestis nominibus II (6, 76/77) ; sub umbra uirtutis IV (8, 125) ; sub specie bonae professionis XIV (14, 300) ; sub occasione chris-

tianitatis XIV (14, 305) ; sub promisso dubiae rei XVIII (16, 359) ;sub augmento et uectigali lucro XXXV (21, 487/488) ; sub ptoposito castitatis XXVII (22, 517/518); sub hoc officidi argumento XXVIII (23, 536) ; sub honesto nomine sanctitatis XXX (24, 566) sui: elocufio ex se uel pet se pro ipse adhibita : uirtus per se ipsam magna est V (8, 136) ; ex se promittit quod omnino scire non possit XVII (16,

355)

tantum sequenie comparaliuo : quae tan-

tum plus quctidie desiderat, quantum plus auxerit X XIV (20, 458/459) lemporum usus: uel qui ab hoc otdine differant, uel qui simul mundum cupiditatesque deuincunt II (5, 72/ 73); quantoque

separantur

a mun-

do, tanto fient proximi deo XI (12,

240/241) ; quod nouae opinionis studium haberent in suam curam nostri palliati, artemque traxerunt XVI (15,

ubi Zezporale cum futuro perfecto : ubi quibusdam decipulis errantem cepetit uirum XXVIII (28, 532) uerba dicendi abundanter. posita : domino consolante et dicente XII (13, 264) ; cum euidenter scriptura praemoneat dicens XIII (13, 274) ; hoc apostolicus sermo diuina uoce signauit dicens XVI (1, 323) ; prodente eorum

imperitiam apostolo ac dicente XVII (16, 547) ; ne illius sententiae auctofitate teneamur obstricti quae dicit

XX (18, 399)

uinco cz ab ef ablatiuo : prima monachi uirtus in eo est, a naturae physicis animum uincere VI (9, 146) ut Zezzporale cum futuro perfecto : nam ut quemque uidetint, aut studio miserationis, aut deuotionis officio quippiam pauperibus impartire XXIII (20, 440/442) ; statim enim ut quaelibet a monasterio se uagati coepetit, seu libertate inuenta, deserta patria

domo,

aequalium

coeperit

sequi

consilia XXVIII (23, 527/529) utrum Z5 interrogalione sip»plici : quia

utrum uixerit ignoretur XIII (13, 267/268)

INDICES AD DIONISIVM

EXIGVVM

INDEX LoconvM S. SCRIPTVRAE INDEX AVCTORVM INDEX NoMiNVM ET RERVM SELECTORVM

ET VERBORVM

MONITVM Asterisco annotati loci in Indice Locorum 5. Scripturae, a Vulgata discrepant.

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE DIONISIV$ EXIGVV$, PRAEFATIONES Prado Psalmi :

75, 21

din.

$4

95, 12 95, 13 119, 5-6

3 3 Ki

— pag.

46/47 4 3$ 5

46

37/38 — 46 39 46 45/47 34

Ezechiel :

18, 25

18, 32

ct.

9

2

TOREETS

19

7j

x

ENS

I9

75

16

3

35/36

60

47

*g em 8

I sg

6 46/47

69 70

*85/

2

3

62/63

71

8 *g

2 I

29/531 6

7o 69

46/4]

70

ct:

35, II

9

Matthaeus :

3.4 5, 19

I3; 0X II, I8 14, I2

cf.

Marcus :

1, 6

6, 29

cf.

8

7

3

62/653

7o 71

35/36 — 7o

Lucas :

I, 5-44 7, 28

cf.

7.353

fofuL

Iohannes : I, 29

8

2

4I

79

1,22

8

2

40/41

X 7o

8

2

33

7o

*g

2

57/8

7

C

N-

23/24

64

3, 29

14, 6

cf.

15, I9

IO

5

$4

81

I ad Corinthios :

8, 6 Ad Philippenses :

I, 23 3, 20

rS HS es

Ad Colossenses : 2, 8

47/48 — 34 16 0954

1

1

14/16

33

B-

s

68

71

II ad Thessalonicenses :

55 II ad Timotheum : 351

IO

3

27

180

3, 2-4 2213

IO IO

5 2

28/32 24

80 80

3, 4-5

IO

4

40/42

80

5. 4

ct.

I0 IO

3 3

34 36/57

80 80

cf.

IO

4

45/46

81

55

INDEX AVCTORVM DIONISIVS EXIGVV5, PRAEFATIONES Praf. $ Án. — pag. ANONYMVS 4.'Exempla sanctorum patrum' 1.'Inuentio capitis loannis baptistae" ! AVGVSTINVS De ciuitate dei : €Clauis 313»

XI, xxiv

(CC 48, p. 345, 1/8)

7

4

54/60

65

o

I

6/7

59

CAESAR De bello ciuili :

III, rxr, fin.

chus

CAESARIVS ÁRELATENSIS Sermones *

€«Clauis 1008» CLXVII, 2 4. BvsEeBIVS fGarLriCANVS',

Hom.

VL 4 CicERO Pro Plancio :

XII, 30

IET.

5

36/57]

54

Tusculanae disbutationes : Noxxd:62

cf.

10

I

6

79

X(ACOIV,1, p. 192,29/534)

cf.

7

5

21/24

— 63

Prima inuentio capitis loannis baptisiae ANONYMI : II3.115 (AASS Iun. V, p. 61640)

cf.

8

I

11/16

69

EvsEBIVS *GALLICANVS' Horiliae : «Clauis 966» VI, 4 (CC ror, p. 69, 57/58.65/66) — c£. XLI, 4 (CC riorÀ, p.490,49) cf.. XLII, 5 (CC 101A, p.499, 52) cf. LVII, 5 (CC XorAX p.661, 01) cE LXII, 5 (CGI0TAS 02709, 01) c£:

1o 6 1o STO 196

Drouisivs ExiGvvs (transl.) Tomus ad JArzenios PROCLI :

24[23]

[Drowizsrvs EexiGvvs] Exempla sanctorum patrum : 4.'Exempla sanctorum

patrum

Exempla sanctorum patrum «Clauis 654» tit. (€5857 p.185) I (6085, p38shx/2)0

24

(CC 85, p. 92, 156/165)

37/58 9/10 d oo

21/22 OUS HM OMS

Cc£ 73 Ecfor

3

7

4

80 59 8o

8o

9/10 | 59

32

54/60 — 65

222

INDEX AVCTORVM DIONISIV$ EXIGVV$, PRAAEFATIONES Praef. $ Hin. pag.

Historia inuentionis tertiae (capitis Ioannis baptistae) 4.'Inuentio capitis Ioannis baptistae [INNocENTIvs ManoNEAE] Eixempla sanctorum patrum : 4.'Exempla sanctorum

patrum"

Inuentio capitis Ioannis baptistae Prima inuentio : 4. DxoNrzsIvs EXIGVVS (transl.) Historia inuentionis tertiae :

167

(AASS Iun. V,p.629F)

c£

IoANNwzs IÍ Epistula ad senatores : «Clauis 1692» a (ACO IV, n, p. 206, 22/23)

c£.

6

(ACO IV, rt, p. 207, 7/12)

8

I

11/16

69

64

7

5

30/52

j

4

$4/60 — 65

loANwNES MAxENTIVS Dialogus contra INestorianos : «Clauis 661»

II, xix

(CC 85A,lin. 898/899)

c£

7

5

34/55

64

Epistulae : «Clauis 1656» ESVOET (PL 54, col. 6800-6814)

c£.

7

5

34/35

64

cf.

10

2

21

8o

cf.

7

5

LzoI

Livivs Ab urbe condita :

XTPSVAT MAXENTIVS 4. IOANNES MAXENTIVS

PRocrvs Tomus ad zArzzenios :

25

4. DroNisiIvs ExiGvvs (transl.)

'TRIFOLIVS Epistula ad Faustum senatore : «Clauis 655»

4

(CC 85, p. 158, 38/39)

34/55 | 64

INDEX NOMINVM

ET RERVM

ET VERBORVM

SELECTORVM AD DIONISII EXIGVI PRABFATIONES

a, ab : passiz abbas : Gaudentio abbati 8 inscr. (69, 1) ; Pastoti abbati 9 inscr. (75, 1) abditus : in desertis locis abditisque 8 2

(70, 54)

abduco : a proposito futurae delectationis abducant 7 3 (34, 41) ablatus : 4. aufeto absoluo: pontificum regulas ... iam dudum patuitatis meae nonnullo studio absolutas esse cognosco 4 1

(51, 5)

absolutio : de suae absolutionis non desperare remedio 9 1 (75, 10) abstineo : si forte dei famulos uidetint abstinentes 8 2 (70, 49) ; a peccatis mottiferis abstinentes 9 2 (75, 16) absurditas : inepta suae temeritatis absurditas ? 2 (63, 16) absurdus : quod nimis probatur absurdum 7 5 (68, 71) abundo : pluribus probatur abundare uirtutibus 7 35 (34, 35) ac : passizu accedo : ad praecelsi culmen officii non accessit indignus 3 6 (46, 50) accendo : ferucrem ueteris aemulationis accendat 8 2 (70, 54) accessus : ad capessendum perenne praemium, christianis omnibus praestet accessum 2b 2 (40, 56) accommodo : ueniam clementer accommodet 7 5 (34, 33) actio : eius uideatur quodammodo actio praelucere (zl. perlucere) 3 3 (45, 26?PP);

omnis

actio

oratio fuisse memoratur

3 4 (46,51) actus : tam praeclaris

eius aut

aut lectio

actibus atque magnificis insinuaret omnibus exempla uirtutum 8 2 (70, 42) ad : passim adduco : monachos ... causa orationis adduxerat 8 3 (71, 70) adeo (adz.) ... ut : 1 3 (34, 39/40) adhuc : 8 2 (70, 29) adiutus : diuino adiutus auxilio 2a 1

(44, 2492»)

admirandus : uirtus admiranda uiti uix antiquis effabilis 20 5 (81, 59) admiror : praesens imitetur actas et

posteritas admiretur 3 2 (45, 18) admitto : canones .., quos non admisit uniuetsitas, ... praetermisi 4 4

(51, 21) aduetsor : nec ... mirum, quod huiusmodi pestes iustis aduersentur hominibus 10 4 (81, 48) aduersum (s54557.): totius mundi

aduetsa superauit 70 5 (81, 55) aegte : aegre fero : z. feto Aegyptus : intet alios eximiae conuetsationis uiros Aegyptus protulit, alium fecunda uirtutum 9 1 (75, 4) aemulatio : feruorem ueteris aemulationis accendat 8 2 (70, 54)

aemulot : eloquentiam tanti doctoris aemulatus 4 1 (33, 21) ; horum studia uestra sanctitas aemulata 5 2 (55, 20) aequo : licet eidem nostra desidiosa conuetsatio non aequetur ó 1 (70, 25)

aequus : pagina, aequo diuisa tramite 4 1 (51, 12)

aestimo : quanti sit apud deum meriti .., pet uos ... facilius aestimamus 3 5 (45, 23) ; honorem summae dignitatis grauissimum pondus aestimans 3 6 (46, 5 1???) ; litteras ... non parum praesentibus aestimans profututas

? 1 (63, 6)

aetas : praesens imitetur aetas et postetitas admiretur 3 2 (45, 18) aeternus (aj.) : fugit aeterna supplicia 9 2 (75, 12) ; — (subst.) : ne ... aetetna breuibus anteponantut 10 4 (80, 39) affectus : sincerissimo affectu deum diligitis 3 2 (45, 13) ; nobis poenitentiae largiatur affectum 9 2 (75, 16) affero : ad inquisitionem cuiusque tei, compendium aliquod attulisse uideamut 2b 6 (42, 106/107) ; caput (Ioannis baptistae) dein allatum Emesam 8 1 (69, 15) affinitas : dispar uita grandis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia 10 2 (79, 19) Africanus : statuta Serdicensis concilii atque Africani, quae latine sunt edita, suis a nobis numeris cernuntur esse dictincta 2b 5 (41, 79) ; canones .. Setdicensis concilii, atque Africanae prouinciae 4 4 (51, 21)

(1) Primo loco teferimus ad praefaziones 1-10 (numeris inclinatis), et ad paragraphos. Dein (parenthesi inclusae) paginae indicantur (numeris inclinatis), et lineae.

224

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

AD DIONISII EXIGVI

agnosco : cuncta, quae sunt utilia saluti, desideratis agnoscere 3 2

PR. ABFAATION.ES

nium huic praefationi ... annexui 7 4

(65, 52)

(45, 19) ; auctotitatem, qua tenentuf

annuo : annuente domino 93 5 (46, 27)

ecclesiae orientales, quaesiuit agnos-

ante :2b 4 (41, 59); 6 1 (69, 4); 6 2

cete 4 4 (61, 25) ;Nestoriana labes euidenter agnoscatut 6 1r (59, 21); agnouit uniuersitatis auctorem ó 2

(70, 31)

ago : tem, de qua agitur, aperte distinguit 7 4 (65, 62) aio: dominus noster ait in euangelio

8 2 (70, 56)

alactitas : tanta misericordia animi alactitate claresceret 3 $ (46, 43sPP-) Alexandrinus : s. Athanasius, Alexandrinae ciuitatis episcopus 8 5 (71, 77) ; b. Cyrillus, Alexandinae urbis episcopus à 3 (56, 55) ; s. Cytillus, Alexandtinus pontifex 6 1r (59, 12/13); "Theophilus, eiusdem (Alexandtinae) utbis antistes 8 3 (71, 78) alius : passizz allatus : z. affero altercatio : quasi diuina religio humanis umquam possit altercationibus immutati ó 2 (56, 26) alumnus : per uos, alumnos eius (Gelasii papae) 3 5 (45, 22/23) amo : uirtutem nullus amat, nisi qui sequitut 10 2 (79, 17) ; dum deus contemnitur, uoluptates amantut

10 3 (80, 57)

amot : amor caelestium 1 5 (34, 43); contentionis amor 6 ri (60, 29); sanctae religionis amor 7 4 (65, 52) ; uirtutis amot 3 2 (45, 18) ; — diuini

amotis studium 3 4 (46, 55) amplio : uitae castimoniam doctrinae meritis ampliatet 3 3 (46, 30) Anastasia : presbyter tituli s. Anastasiae 3 inscr. (45, raPP-) anathema : duodecim ... capitula, blasphemia eiusdem Nestorii sub anathematis obsecratione damnantia 6 1

(59, 15)

angustia : tantis pressus angustiis 7 3

(34, 58)

anima : patuam neglegentiam pontificis, ingens animarum discrimen 3 6 (47, 52) ; et animatum morbi plures generantur et corporum 3 6 (47,

54/55)

animus : misericordia animi ac largitate clarescetet 3 5 (46, 45) ; benignis, precor, animis audiatis 7 6 (66, 75) ; ptomptis igitur animis ... quod poscebatur explicui 8 1 (69, 8) annecto : epistula ... cui xir sunt annexa capitula 6 1 (59, 14); testimo-

(60, 35) ;— (n compos.) : quae fieri praecipis, ante perficiens 2 1 (40, 25) antefatus : pontifex antefatus 7 3 (623, 20)

antepono : utilitatem praesentium, rebus caelestibus anteponunt ó 2 (55, 22/13) ; ne futura praesentibus, caelestia terrenis, aeterna breuibus anteponantur 10 4 (80, 40)

antiquus (s4b5/.) : uix antiquis effabilis

10 5 (81, 59)

antistes : potestas, qua supfta cetetos excellit antistites 4 2 (51, 10) ; Suc-

cessus Isautiae Diocaesatiensis antistes 5 3 (56, 57); antistitum Christi decus egregium 6 1 (59, 4); tempotibus antistitis tmemotati 7 2 (63, 9) ;eiusdem urbis antistes 8 3

(1, 79)

aperte : tem, de qua agitut, aperte distinguit 7 4 (65, 62) apostata : apostatae luliani motibus congruens $8 5 (71, 64)

apostolatus : apostolatus uestri iussis obtemperans 4 5 (51, 16) apostolicus : auctoritas apostolica 7 3 (64, 30) ; apostolica fides 6 1 (59, 19) ; sedes apostolica 3 1.7 (45, 5 ; 47, 57) ; apostolica traditio à 2 (56, 17) ; apostolica tuba 10 3 (80, 26) apostolus : canones qui dicuntut Apostolorum 2b 3 (40, 46) ; 4 4 (51, 20) ; illud propemodum nobis insinuaret apostoli 4 1 (33, 13); cum beato apostolo confidenter asserat 1 53 (34, 47) ; cum apostolo dicere poterant à 2 (85, 15) ; apostolus nobis ... praecepit 10 4 (81, 45) appellatio : ad informationem ueri, debuerat appellatio ipsa (trinitatis) sufficere 7 4 (65, 47) ; appellatio trinitatis unius essentiae, tres personas unius potentiae atque diuinitatis insinuat 7 6 (65, 72)

appono : ante oculos mentis apponens

6 1 (59, 5)

approbo : quaedam

recta, quae deus illis teuelauit, sapienter approbat 1 1 (33, 17); uenerabilium quoque patrum testimoniis approbatum est 7 5

(64, 31)

apto : huic etiam illud, quod psalmista cecinit, aptaretur 3 4 (46, 36/57) apud : 2b 4 (41, 63); 3 5 (45, 21); 7 3 (64, 22)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

225

AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES archiepiscopus : b. Cyrillus, Alexandrini urbis archiepiscopus 5 5 (56,

3395)

arduus : satisfactionis eius qualitas atdua 9 2 (75, 11) arma : armis eius feralibus salutare nitor munimen opponere 5 3 (56, 54)

Armenia: per Syriam atque Armeniam, discipuli Theodori, Mopsuestenae ciuitatis episcopi, prauam fidem

...

exorsi

sunt

intimare

7 2

(63, 10) Armenius : b. Procli ... litterae Armenios datae 7 1 (63, 4)

ad

arrogo : non quod nobis alicuius ptaeclarae mentis conscientiam insolenter arrogemus 6 1 (70, 23) aspectus : sub uno aspectu locauimus

2b 6 (42, 95)

aspergo : maculis uidetur aspersus 1 5

(34, 37)

aspiro : aspirante deo 6 1 (60, 50)

assequor : enisus sum disertitudinem eius sequi, licet assequi nimis impari facultate nequiuerim 1 2 (33, 22); rem, quam imitatione deberent assequi, suis insequi contumeliis non uerentut 8 2 (70, 51) assero : cum beato apostolo confidenter asserat 1 5 (34, 47); *unum ex tribus' asserentes 7 3 (64, 44) assertio : saepe dicti patris ... assertio

6 3 (60, 47)

asseuero :

(filium)

*coniunctionem

quandam et societatem dei et hominis' asseuerare 6 2 (60, 39) assiduus : assidua et familiari cohortatione |2 1 (39, 10) assumo : constitua pontificum ex ipsis canonibus (Apostolorum) assumpta

2b 5 (41, 54)

astruo : quattuor personas in tribus astruetent 7 2 (63, 18) Athanasius : reliquiae (Ioannis baptistae) protinus sancto Athanasio, Alexandrinae ciuitatis episcopo, diri-

guntur 8 5 (71, 77)

et hominis), quam ... dignitate quadam et auctoritate necnon et relatione ... conectete moliuntur 6 2 (60, 45) ; — sicut habetur in graeca auctoritate 2b 4 (41, 69) ; auctoritas, qua tenentur ecclesiae orientales 4 4 (51, 24) ; post auctoritatem apostolicam ? 3 (64, 30) audacia : patuique pendens audaciam aut furorem Nestorianae perfidiae

5 5 (56, 50)

audeo : dei filium ... non audeat in duos diuidere 6 2 (60, 57) audio : praecepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant 6 1r (59, 27); quem benignis, precor, animis audiatis 7 6 (66, 75/76) aufero : caput (Ioannis baptistae) dein ablatum Emesae 8 x (69, r59»P); easdem uenerandas reliquias abstulerunt 8 3 (71, 72) augmentum : spiritalibus populi locupletentur augmentis 2a 2 (40, 42) Augustinus : beati Augustini episcopi unum de multis testimonium huic praefationi, amore sanctae religionis, annexui, qui in xi? de ciuitate dei libro ita de hac te paucis eloquitur 7 4 (65, 51) ; doctor excellentissimus atque ueridicus (b. Augustinus) rem, de qua agitur, aperte distinguit : trinitatem dici non propter substantiam, sed propter personas, confidenter exposuit 7 4 (65, G1) auidus : auida uoluntate ... cupitis ... cognoscere 10 1 (79, 10) autis : b. Procli ... litteras ..., latino eloquio uestris auribus exhibere cutaui ? 1 (68, 5) ausus : metitis eius insanis ausibus exprobrabant 8 2 (70, 44) aut : Dassizz ; aut ... aut : 4(46, 31/32) ; 7 5 (65, 67) ; cf. siue ; uel autem : 4 4 (51, 20) ; 7 5 (66, 64.70);

8 2 (70, 55)

auxilium : diuino iutus (z/ iunctus) auxilio 2 1 (44, 25)

atque : passim

attendo : uotum potius quam uires attendere consuestis 10 1 (79, 8) auctot : uniuersitatis auctot 8 2 (70, 51) auctoftitas : magna est siquidem iubentis auctotitas, eadem primitus iussa complentis 2 2 (40, 28) ; fuit ... auctoritate reuerendus 3 6 (46, 48/49) ; nonnullorum etiam opinionem auctoritate paterna redarguit 7 3 (64, 43); uestra compulisset auctoritas 10 1 (79, 6) ; — scelerata diuisio (dei

baptisma : nos ibidem ... constat ... Sacramento renatos esse baptismatis 4 1 (55, 9) ; Christo ad suum baptisma uenienti, testimonium perhibuit (Ioannes baptista) 8 2 (70, 40) baptista : inuentio capitis b. loannis baptistae 8 1 (69, 4) ; baptista Christi et amicus exstitit caelestis sponsi 8 2 (70, 32); basilica . . sub nomine eiusdem beatissimi Ioannis baptistae 8 3 (71, 80/81)

220

| INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

barbatus : Scythia, quae frigoribus simul et barbaris probatur esse terribilis à 1 (55, 4) basilica : basilica, quam sub nomine eiusdem beatissimi Ioannis baptistae ... construxit 8 3 (71, 80) beatitudo : ad capessendum perennem beatitudinem 2a 2 (40, 34) ; — ingestum labotem tuae beatitudinis considetatione suscepi 2 1i (39, 15); incolumen beatitudinem uestram ... custodiat 2a 3 (42, 109); sanctorum pontificum regulas, quas ad uerbum digerere uestra beatitudio de graeco me compellit eloquio 4 1 (51, 4); ista ... pandantur beatitudini uestrae catholicae 6 5 (60, 48) beatus : ptofecto beatus hac inopia 8 5 (46, 45) ;— beata trinitas 7 2.3 (63, 15 ; 64, 28) ; beata uitgo 7 3 (64, 40) ;

beatus apostolus 1 3 (34, 47) ; beati pattes 10 1 (79, 10) ; beatus Augustinus episcopus 7 4 (65, 51); beatus Cyrilus 6 2 (60, 53); beatus papa Gelasius 3 3 (45, 21) ; beatus Gregotius Nyssenus episcopus 7 x (33, 4) ; beatus Ioannes baptista 8 1 (69, 4) ; beatus atque gloriosus (Pachomius) 10 5 (81, 51) ; beatus Paulus (apostolus)? 3 (64, 23) ; beatus Proclus ? 1.6 (68, 3 ; 66, 74) ; — beatissimi patres 5 1 (55, 9) ; beatissimus Cyrillus 5 5

(56, 35) ; beatissimus papa Hotmisdas 4 insct. (ó1, 1); beatissimus Ioannes baptista 8 2.3 (70, 26; 71, 65.80) ;beatissimus Paulus (apostolus) 10 5 (80, 32) ; beatissimus patet Petrus episcopus 6 insct. (59, 1) bene : 6 1 (59, 19) beneficium : beneficiorum

(80, 53)

caecus : caeca malitia 10 2 (80, 22)

caelestis (ad/.) : industria, quam caelesti impenditis opeti 3 2 (45, 17) ; caelestis conuetsatio à 1 (55, 11); utilitatem praesentium, rebus caelestibus anteponunt ó 2 (56, 22); amicus exstitit caelestis sponsi 8 2 (70, 32) ;

— (subst.) : amote caelestium, aegre

ferat huius peregrinationis incommoda

1 5 (34, 453); ne ... caelestia

terrenis ... anteponantur 10 4 (80, 59) Calc(h)edon- : 7. Chalcedoncalco : supetbiam humilitate calcaret

3 5 (46, 43)

calesco : ne ulterius inter catholicos contentio uitanda calescat 7 4 (65,

50/51)

calliditas : solita calliditate 6 2 (60, 358) ; calliditate subtilissima 7 2 (63, 12/13) callidus : inuident ... simplicibus callidi 10 2 (80, 25) calor : calore feruentes à 1 (55, 5) cano : quod psalmista cecinit 3 4 (46,

36)

canon : canones qui dicuntur Apostolorum, de graeco transtulimus, quibus plurimi consensum non praebuere facilem 2b 3 (40, 45) ; quaedam constituta pontificum ex ipsis canonibus (Apostolorum) assumpta 2b 3 (41, 54) ; canones qui dicuntur Apostolorum, et Serdicensis concilii, atque Africanae prouinciae, quos non admisit uniuersitas, ... praetermisi 4 4 (61, 20) ; — in his (Chalced. concilii decret.) graecorum canonum

finem esse declaramus 2b 4 (41, 73) ; uestrorum

memot 6 1 (59, 3)

benignus : quem benignis, precot, animis audiatis ? 6 (66, 75) blandior: diebolus ... blanditur ut perimat 10 3 (80, 358) blasphemium : capitula, blasphemia eiusdem Nestorii sub anathematis Obsectatione damnantia 6 1i (59,

15)

protulit, mira breuitate collegit 10 5

bonus (adi.) : in tantum bonae uoluntatis exstitit 3 3(46,27) ; boni pastoris imitator exsistens 3 7 (47, 56) ;— (subst.) : bonis inuident praui 10 2 (80, 22) breuis (adi.) : in spatio licet breui 8 1 (69, 8); — (subst.) : ne ... aeterna breuibus anteponantur 10 4 (80, 40) breuitas : hic ..., quae superius diffuse

omnem ueritatem graecorum canonum, pftout qui fideliter interpretatus, explicui 4 3 (51, 17); qui se graecorum canonum petitissimos esse iactitant 4 2 (51, 6/7) ; — Nicaenos canones credunt se posse uiolate et pro eis alia quaedam constituta supponere 4 2 (57, 14) ; — de graeco sermone patrum transferens canones 3 1 (45, 11) capesso : ad capessendum perennem beatitudinem 2a 2 (40, 33/54) ; ad capessendum perenne praemium 2b

2 (40, 33/34)

capio : maximum solacium in hac miseria capimus 7 5 (34, 42) capitulum : xxx1? ... capitulis explicatum 7 1 (33, 6) ; a 1? capitulo usque ad crxv*, sicut habetur in graeca

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

227

AD DIONISII EXIGVI PRAAEFAATIONES auctotitate 2b 4 (41, 66); epistula synodica s. Cyrilli ..., Nestorio . destinata, cui xir sunt annexa capitula, blasphemia eiusdem Nestorii sub anathematis obsecratione damnantia 6 1 (59, 14/15) caput : relatio de inuentione capitis b. Ioannis baptistae 8 1 (69, 4) ; monachi sacratissimum caput eius (Ioan-. nis baptistae) de domo Herodis ... sustulerunt 8 1 (69, 14) ;per monachos caput huius sancti (loannis baptistae) repertum est 8 3 (71, 75) ; — XXXI? ... capitibus explicatum 7 1 (33, G»»P»); a 19 capite usque ad CLXV? 2b 4 (41, GGarP-) carcer : uoluntario carcete ... concludi 9 2 (75, 12) caritas : quibus (sanctis) illustrium operum caritate cohaeretis 10 2 (79, 168PP-)

cato : beatissimorum patrum ... caelestem conuersationem in carne fragili meruimus intueri ó 1 (55, 11); deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum 7 3 (64, 41) carus : carissimus (-mi) frater (-ttes) 2 1 (39, 8); à inscr. (5, 1) ;8 1 (69, 2); 9 insct. (75, 1)

castimonia : uitae castimoniam docttrinae metitis ampliaret 3 3 (46, 30) catholicus (aZi.) : catholicae fidei dogmata à 2 (55, 17); stabilitas catholicae uetitatis 5 5 (56, 32) ; tranquillitas catholicae ecclesiae 6 1 (59, 24) ; beatitudo uestra catholica 6 3 (60, 48) ; — (subs?.) : ne ulterius inter catholicos contentio uitanda calescat

7 4 (65, 50)

causa : prout causa uel ratio postulasset 3 4 (46, 53) ;monachos ... causà orationis adduxerat 8 3 (71, 69) celebro : toto terrarum otbe celebratur 8 5 (71, 60) censot : quae officio translatoris explicui, non censotis iudicio comptobaui 1 2 (33, 28) cerno : suis a nobis numetis cernuntur esse distincta 2b 5 (41, 81) certe : uel certe 6 2 (60, 41) ceterus (gdi.): supra ceteros excellit antistites 4 2 (51, 10) ;— (subsz.) : ceteraque pro redemptione humani generis esse perpessum 7 5 (64, 41)

Chalcedonensis : sancti Chalcedonensis concilii decteta subdentes, in his gtaecorum canonum finem esse declatamus 2b 4 (41, 70/71) ; incipiens a Nicaenis definitis, et in Chalce-

donensibus desinens 4 5 (51, 18/19) christianus (s4554.): ad capessendum perenne praemium, christianis omnibus pfaestet accessum 2b (40, 35); plerique christianorum, pharisaeorum sine dubitatione consimiles 8 2 (70, 48) ; tantum nomine christiani uidentur esse, non opete 10 4 (81, 42) Christus : Christus omnipotens deus, solita populis pietate prospiciens, summi sacerdotii contulit dignitatem 2 1 (39, 16) ; ttibuente Christo deo nostro ó 5 (56, 40); fauente Christo 10 5 (81, 60) ; iuxta promis-

sionem Christi domini 3 7 (47, 59) ; per gratiam Christi 8 1 (69, 2) ; gratia Christi, quae suorum dirigit corda famulorum 8 5 (71, 68) ;per Chtisti gratiam 10 1 (79, 9) ;— Christum dominum nostrum, conditorem uniuetsitatis 7 2 (62, 14) ; in utero sanctae uirginis agnouit (Christum) uniuetsitatis auctorem 8 2 (70, 31) ; pro ueritate, quae Christus est 10 5 (81, 54) ; — setuiens Chtisto 3 2 (45, 15) ; nihil aliud ... uidere quam Christum 8 2 (70, 40); — suam in Christo pandetet gloriam 8 1 (69, 20) ;baptista Christi ... exstitit 8 2 (70, 33); Christo ad suum baptisma uenienti testimonium perhibuit 8 2 (70, 40); — antistitum Christi decus egregium 6 1 (69, 4) ; dominis ... in Christi uiscetibus honotandis 7? insct. (63, 1); Dominae ... in Christo quoque magnificentissimae 10 insct. (79, 1) ; — (discipuli Theodori Mopsuesteni) Christum dominum nostrum, condi-

torem uniuetsitatis, unum ex tfrinitate nullatenus fatetentur 7 2 (63, 14); Chtistum constat uerum esse deum ac hominem 7 2 (63, 17); (Proclus) docuit : Christum, dominum nostrum et in principio uerbum

apud deum, deum uerbum, unum de trinitate esse, per quem omnia facta sunt ... et pro salute nostra eundem uerum hominem factum unum mansisse filium, nec quartam in trinitate creuisse personam 7 3 (63, 21) ; Nestorii sectatores ..., qui Christum, dominum nostrum, unum de trinitate minime confitentur, dum negant deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum ceteraque pto redemptione humani generis esse perpessum 7 3 (64, 39); Chtistus unus ex (de) trinitate : 7. unus ; — cf. dominus ; filius ; uerbum

228

INDEX

NOMINVM, RERVM, VERBORVM

AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

ciuitas : Alexandrinae ciuitatis episcopi: Athanasius, ... Theophilus 4 5 (71, 78.799?») ; Mopsuestenae ciuitatis episcopus : Theodorus 7? 1 (63, 11); — Augustinus ... in undecimo de ciuitate dei libro 7:4 (65, 52) clandestinus : non solum conatibus manifestis, uerum etiam clandestinis

semper insidiis ó 5 (56, 31/32) claresco : tanta misericordia animi ac largitate claresceret 3 $ (46, 43/

44)

claritudo : tanta claritudo uestri generis tantumque decus ex aliqua parte noscatut 10 5 (81, 58)

clementet : ueniam clementer accommodet 1 5 (34, 33) clerus : perfecto regimine clerum plebemque modereris 2 1 (40, 21) coalesco : ne ulterius inter catholicos contentio uitanda coalescat 7 4 (65,

yofgpur

cognitio : quam (trinitatem) nos unius uenetantes essentiae, personarum solummodo cognitione discernimus

7 3 (64, 57)

cognosco : quod uobis nimium placuisse cognoueram 3 1 (46, 12); tegulas ... absolutas esse cognosco 4 1 (Ó1, 5); sanctitatem tuam hoc idem fieti uelle cognoui 8 1 (69, 10) ; auida uoluntate beatorum patrum cupitis instituta cognoscere 10 r (7/9 ET) cohaereo : quibus (sanctis) illustrium operum qualitate cohaeretis 10 2 (79, 16) cohortatio : assidua et familiari cohottatione 2 1 (39, 10) collatio : a doctissimorum uirorum collatione distractus 7 5 (34, 34); seruotum dei ... spiritali collatione flammatus 3 4 (46, 34) colligo : praeteritorum sedis apostolicae praesulum constituta ... collegi 3 1 (45, 6) ; mira breuitate collegit 10 3 (80, 33) ; — idcirco colligitur : ut appellatio trinitatis unius essentiae, tres personas unius potentiae atque diuinitatis insinuat 7 6 (65, 72) colo : cum ... unum se deum colere fateantut 7 5 (65, 66) color: sub colore religionis, fidem molitur euertetre 7 1 (63, 8) combuto : ossa eius ... igne comburenti redegit in puluetem 8 5 (71, 66) commodo : uetitati commodent studium, cum mendacio praebuete consensum 6 r1 (60, 51)

commoneo : uobis potissimum

commonentibus 5 3 (56, 57) ;uenetationis uestrae iussione commonitus 7 1 (63, 3) ; — eundem Nestorium commonent 6 2 (60, 34)

commuto : pfo uoluptatibus ptincipum, suas sententias plerumque commutant ó 2 (55, 25)

compello : ad uerbum digerere ... de gtaeco me compellit eloquio 4 r (51, 4) ; catissimorum fratrum ... cufa studiumque me compulit 8 1 (69, 3); me ... uestra compulisset auctoritas 10 1 (79, 6) compendium : ad inquisitionem cuiusque rei, compendium aliquod attu-

lisse uideamur 2b 6 (42, 105); ad oblitterationem delictorum grande, ut speto, compendium 2 1 (75, 7) competio : sicut uestra et aliorum relatione comperimus 4 3 (46, 27) ; nobis hoc ita esse ... compertum est ó 1 (55, 7) ; tanti doctotis (Cyrilli Alex.) apostolica fides, graecis iam dudum bene comperta sed ignorata latinis hactenus 6 1 (59, 20) complens : magna est siquidem iubentis auctoritas, eadem primitus iussa complentis 2 2 (40, 29) compono : constituta ... titulis distinxi compositis 3 1 (45, 7); beatorum patrum ... studiis facta propria componentes 10 1 (79, 12) comptobo : non censotis iudicio comprobaui 1 2 (38, 28) ; in nobis etiam comptobatut 8 2 (70, 56/57)

conatus : non solum conatibus manifestis, uerum etiam clandestinis semper insidiis ó 3 (56, 31) concilium : regulas ... deinceps omnium conciliorum, siue quae ante eam (synodum Nicaenam) siue quae postmodum facta sunt, usque ad synodum ... apud Constantinopolim ..., digessimus 2b 4 (41, 58); sancti Chalcedonensis concilii decreta 2b 4 (41, 71); statuta Serdicensis concilii atque Africani 2b 5 (41, 78/79); canones ... Serdicensis concilii atque Africanae prouinciae

4 4 (51, 21);

ea, quae in singulis sparsim sunt promulgata conciliis, sub uno aspectu locauimus 2b 6 (42, 93) concipio : de repromissione conceptus est 8 2 (70, 29) concludo : intra materna conclusus uiscera 8 2 (70, 29/30) ; uoluntario catcete ... concludi 9 2 (75, 12)

condecoro : uirtutis ornamenta quibus

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

229

AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES quibus plurimi consensum non praebuete facilem 2b 3 (40, 48); uetitati commodent studium, cum mendacio ptaebuete consensum 6 1 (60, 31/32) consentio : unum ex trinitate" dicere conditor: nefarii dogmatis conditor nulla ratione consentiunt ? 3 (64, 45) (Nestorius) 6 2 (60, 44) ; — Chtistus consequot : sempet patriam desiderio -.. conditor uniuetsitatis 7 2 (63, 14) consequatur / 3 (34, 49); domini conecto : diuisio, quam ... conectete . nostri misericordiam consequamur moliuntur 6 2 (60, 46) 9 2 (75, 18) conexatio : fides, operis conexatione resplendens 5 2 (55, 13) conseruo : sacratissima iura ... intemetata conseruans 2 1 (39, 20) conexio : fides, operis conexione resplendens à 2 (55, 133P») consideratio : tuae beatitudinis consideratione 2 x (39, 15) confero : summi sacerdotii contulit consilium : praecepta salubria nequisdignitatem 2 1 (39, 17) ; tantae patientiae contulit praemium 9 2 (75, simi homines hostiliter audiant, suaque defendere consilia praua petsis15) tant 6 1 (59, 27) confessio : haec confessio nos ab haereticis, iudaeis, gentibusque discetconsimilis : plerique christianorum, phatisaeorum sine dubitatione connit, qui trinitatem unius essentiae similes 8 2 (70, 49) praedicamus 7 5 (65, 64) confidenter : confidenter asserat 1 3 consolatio : spiritali consolatione flamecclesiam domini, morum sanctitate, condecoras 2 1 (39, 19) conditio : Gregorii Nysseni episcopi de conditione hominis libet 1 x (33, 4)

(34, 47) ; confidenter

exposuit 7 4

(65, 63)

confido : eum magnum inter magnos esse confidimus 3 7 (47, 59) confiteor : Christum ... unum de trinitate minime confitentur 7 3 (64, 40) confusio : confusione priscae translationis offensus 2b 1 (39, 13) congregatio : exposita terrena congregatione 4 1 (55, 8) congruo : impiissimi atque apostatae Iuliani moribus congruens 8 5 (71,

65)

congruus : titulos suis congruis locis singulis statutis praefiximus 2b 6

(41, 87/88)

coniunctio : Nestorium commonent ... ne (filium) fconiunctionem" quandam et fsocietatem" dei et hominis asseue-

rare nitatur; quae uocabula nullam utriusque natutae insepartabilem unitatem, nec singulatitatem personae uel cette subsistentiae

filii dei, ab

eo (Nestorrio) prolatam significant 6 2 (60, 38) ;— similitudo morum magnum pfaefert coniunctionis indicium 10 2 (79, 18) connec-, connex- : 4. conec-, conexconscientia : non quod nobis alicuius praeclarae mentis conscientiam insolenter atrogemus 8 1 (70, 23) conscribo : graeco sermone consctiptus 8 r (69, 4); simplici sermone consctiptus 9 1 (75, 3) consensus : nullus lector in his meum putet obligatum esse consensum 1 2 (33, 27/28) ; canones Apostolorum ...

matus 3 4 (46, 549PP-) consono : regula, sanctorum metitis ptopemodum consonans 10 5 (81, 56) consortium ? seruorum dei maxime

consottiis atque societate gaudebat

3 4 (46, 33/34)

constanter : constanter atque sublimiter totius mundi aduersa superauit

10 5 (81, 54)

Constantinopolis : synodus cr pontificum, qui apud Constantinopolim conuenerunt 2b 4 (41, 63) Constantinopolitanus : Constantinopolitanae urbis episcopi: JNestotius quondam 6 ri (69, 13); ... beatus Proclus 7? 1 (63, 4) constat (Zzzpers.) : 4. consto constituo : in ecclesia constituti, pia ecclesiae membra discerpunt 10 4

(81, 44)

constitutum : quaedam constituta pontificum ex ipsis canonibus (apostolorum) assumpta esse uideantur 2b 3 (41, 53) ; praeteritorum sedis apostolicae praesulum constituta ... collegi, et, in quendam redigens ordinem, titulis distinxi compositis 3 1 (45, 6) ; qui, sciscitati de quolibet ecclesiastico constituto, tespondete se uelut ex occulto uidentut otaculo 4 2 (51, 8) ; Nicaenos canones credunt se posse uiolare et pto eis alia quaedam constituta supponere 4 2 (51, 15) consto : constat (/zpers.) : ó 1 (55, 8); 7 2 (63, 17) construo : basilica, quam ... pia deuotione construxit 8 5 (71, 81)

230

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR-AEFATIONES

consuesco : uotum potius quam uires attendere consuestis 10 1 (79, 8) contemno : dum

deus contemnitur, uoluptates amantur 10 5 (80, 36) contendo : ingens animarum disctimen esse contendens 3 6 (47, 52/

53*PP);

tranquillitatem —catholicae

ecclesiae ... turbare contendit

(89, 25)

contentio : non

contentionis

6 ri

amote,

sed quadam simplicitate falluntur 6 1 (60, 29) ; ne ulterius inter catholicos contentio uitanda calescat 7 4

(65, 50)

contentus : nullatenus nostri saeculi mote contentus, quo pronius desideramus recta nosse quam facete 2 1 (40, 22) contesto : paruam neglegentiam pontificis, ingens animarum discrimen esse contestans 3 6 (47, 54/53) contigit (Zzzpers.) : 4. contingo continentia : summae continentiae atque frugalitatis indicia 8 2 (70, 57) contineo : famulos (dei) laudanda sollicitudine continetis 3 2 (45, 14) ; — contentus : 4. contentus contingo : contigit (Zzpers.) : contigit ut 6 1 (60, 30) continuatus : de uentuta glotia continuata meditatione tractemus 1 53

(34, 42)

contra : contra Sabellium 7 3 (64, 33) contratius : e contrario 10 2 (79, 18)

contumelia : rem, quam imitatione deberent assequi, suis insequi contumeliis non uerentur 8 2 (70, 51) conueniens : conueniens esse dicentes,

ut 8 1 (69, 5) conuenio : synodus cr. pontificum, qui apud Constantinopolim ^conuenerunt 2b 4 (41, 64) conuentus (subs/.): sacratissima iura,

pontificalibus ... digesta conuentibus 2 1 (39, 20) conuetsatio : gradum presbyterii sancta conuersatione decoratis 3 5 (45, 44) ; beatissimorum patrum ... caelestem conuersationem in carne fragili meruimus intueti 5 1r (55, rr); licet eidem nostra desidiosa conuersatio non aequetur 8 1 (70, 25) ; eximiae conuersationis uiti 9 1 (75, 4); uittutes, quas diligitis in conuersatione sanctorum 10 2 (79, 15) conuerto : ex graeca locutione conuerti 1 1 (38, 5) ; cf. ttansfero ; transfundo conuicium : in eadem conuicia atque maledicta prorumpére 8 2 (70, $0)

conuiuium : nec luxuriosis conuiuiis effusisque seruiuit 3 6 (47, 54) cotpofalis: qui eum praesentia cotportali non uidimus 3 3 (45, 22) corpus : et animarum motbi plures generantur et corporum 3 6 (47, 55) ; — mundi odia ... in suo reliquo cotpote pertulit 8 3 (71, 62) ; tesiduae cotpotis eius (Ioannis baptistae) reli-

quiae 8 3 (71, 76)

corrumpo : cottuptus : cotrupto symbolo 7 2 (63, 11/12) cotidianus : cotidiana ptoficiamus indulgentia 9 2 (75, 17) credo (].g. ptaebeo) : quorum fides . credebat omnibus uitae pariter et

ctedulitatis exempla 5 2 (55, 13) credo : a patria non ptocul exsulate creditur 1 3 (24, 49) ; impetitia, credo, ptiscae translationis offensus 2 1 (32, 14) ;ne quid ... credamur uelle subtrahere 2b 5 (41, 76) ; iustum cte-

didi uobis in hac patte famulari 3 2 (45, 16) ; credunt se posse uiolate 4 2 (41, 14) ; Sabellius sanctam trinitatem unius credit esse personae 7 3 (64, 34) ; uenerandi, credo, propositi delectatus obsequio 8 1 (69, 19) credulitas : credebat omnibus uitae pariter et credulitatis exempla 5 2

(55, 1)

voe | dues

ctesco : nec quartam in trinitate creuisse personam 7 3 (64, 26)

crudelitas : gentilium fera crudelitas 8 5

(71, 64)

culmen : ad ptraeclati culmen officii non accessit indignus 3 6 (46, 50); prophetarum culmen omnium 4 r

(69, 13)

cultus : quorum nos ... erga diuinum cultum foeda mobilitas ualde maestificat 9 2 (55, 23) cum : passiz cunctus ; praeuiis cuncti illustrentur officiis 2a 2 (40, 38) ; cuncta, quae sunt utilia saluti 3 2 (45, 18/19) ; hinc mala cuncta proueniunt 10 5 (80,

36)

cupiditas : uitiosissimis se cupiditatibus subiugarent 10 5 (80, 55) cupidus : inuident ... liberalibus cupidi 10 2 (80, 22) cupio : auida uoluntate ... cupitis ... cognoscere 10 i (79, 1o) cura : constituta qua ualui cura gentiaque collegi 3 r (45, 6); bendi curam sumebat 3 4 (46, catissimorum fratrum ... cura diumque me compulit 8 1 (69,

diliscri32); stu3)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

231

AD DIONISII EXIGVI PRAAEF.ATIONES cuto : transferre curabo 5 5 (56, 41); exhibere curaui ? 1 (63, 5) custodio : incolumen beatitudinem uestram ... gratia diuina custodiat 2a 3 (42, 113) ; nosque in membris eius uestris precibus custodire dignetur dominus 6 5 (60, 5o) Cyrillus Alexandrinus : b. Cyrilli Alexandrinae urbis episcopi duas epistulas adSuccessum directasIsautiae DiOcaesatiensis antistitem... de graeca nuper locutione transfudi 5 3 (56, 35) ; quoniam singulari studio praefati doctoris (Cyrilli) nosse desideratis opuscula, ... quaecumque ex his potuero, transferre curabo 5 3 (56, 39); epistula synodica s. Cyrilli Alexandrini pontificis, Nestotio ... destinata, cui xir sunt annexa capitula, blasphemia eiusdem Nestorii sub anathematis obsecratione damnantia, quam nuper de graeco in latinum eloquium transtuli 6 1 (59, 12) ; hoc tempcte, quo tanti doctoris (Cyrilli) apostolica fides, graecis iam dudum bene comperta sed ignorata latinis hactenus, innotescat 6 1r (59,

19); memotati ergo beati Cytilli scripta praesentia, eundem Nestorium commonent 6 2 (60, 53) ;iam melius ista, saepe dicti patris (Cyfilli) assertione pandantur 6 3 (60,

47) damno : sub anathematis obsecratione damnare 6 1 (59, 16) de : unus de trinitate 7 3 (64, 22.39); cf. e, ex ; unus ; — de patre natus 6 2 (60, 34) ; incatnatus de spiritu sancto 6 2 (60, 37) ; — de teptomissione conceptus est 8 2 (70, 29) ;— de utero quem fecundauit sterilem 8 2 (70, 30) ; — de uentuta gloria ... tractemus 7 3 (34, 42) ; ita de hac re eloquitur 7 4 (65, $3) ; tes, de qua agitur 7 4 (65, 61) ;— de quolibet ecclesiastico constituto respondere 4 2 (51, 7) ; de uniuersali ecclesiae firmitate secutus 4 5 (56, 29); de uera fide trepidant 7 5 (64, 27) ;— s. Augustini ... de ciuitate dei libri 7 4 (65, 53) ; — de graeco transferre 2 1 (39, 11) ; de graeco transtulimus 2b 5 (40, 46); digerere ... de graeco eloquio 4 1 (51, 4) ; de graeca nuper locutione transfudi 5 3 (56, 57); de gtaeco in latinum eloquium transtuli 6 1 (49, 16) ; de graeco me transferre iussisti 9 1 (75, 5) ; cf. e, ex ;— unum

de multis testimonium

... annexui

7 4 (65, 51)

debeo : non quo debui librum splendore digessi 1 5 (34, 34) ;debuetat appellatio ipsa sufficere 7 4 (65, 47) ; res, quam imitatione deberent assequi 8 2 (70, 51) decipio : diabolus illicit ut decipiat 70 3

(80, 57)

declato : in his graecorum canonum finem esse declaramus 2b 4 (41, 74) ; — [oannes (baptista) ... monachis se declarauit 8 1 (69, 17) decoro : gtadum presbyterii sancta conuetsatione decoratis 3 3 (45, 24) ; tot uirtutum decoratus insignibus 3 6

(46, 49)

dectetum : sancti Chalcedonensis concilii decreta 2b 4 (41, 71) decus : antistitum Christi decus egtegium 6 r (59, 4); tanta claritudo uestti genetis tantumque decus ex aliqua parte noscatur 10 s (81, 58) defendo : suaque defendere consilia praua petsistant 6 1 (59, 27) defeto : thesaurum secum uenetabilem

deferentes 8 3 (71, 73) definitio : uniuersatum definitionum tituli 2b 6 (41, 84) definitum : incipiens a Nicaenis definitis, et in Chalcedonensibus desinens 4 5 (51, 18) dein : 8 1 (69, 15) deinceps : 2b 4 (41, 57) deinde : 2b 4 (41, 56) delectatio : nec adeo praesentibus umquam maerotibus illiciant, ut nos a ptoposito delectationis abducant 1 3

(34, 41)

delecto : uenetandi propositi delectatus obsequio 8 1 (69, 19) ; diabolus ... delectat ut fallat 20 3 (80, 37) deliciae : deliciis ieiunia praeponeret 3 s (46, 42) ;uniuerso mundo cum suis pompis deliciisque renuntians

8 2 (70, 39)

delictum : ad oblitterationem delictorum 29 1 (75, 6) delubrum : uniuersa idolorum delubra destruens 8 5 (71, 79) dementer : ossa eius dementer extraxit 8 5 (71, 66) demonstro : duo quaedam uel plura potius ... demonstrant sceleratamque diuisionem 6 2 (60, 43) denique : 3 4 (46, 31) dependo : nutrimentorum uestrorum studia paruulo mihi depensa 6 i1 (59, 6) ; orationum uestrarum suffra-

25322 2

| INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

gia pto hoc opere mihi dependere iubeatis ? 6 (66, 77) depono : reliquias ... in basilica ... deposuit 8 5 (71, 82) descendo : qui propter nostram salutem descendit 6 2 (60, 36) desertus : in desertis locis abditisque motatus est 8 2 (70, 34)

desidetanter : quod desideranter inquirit, facile inueniat 2b.6 (42, 100/ IOI) desiderium : a patria non procul exsulare creditur, si semper patriam desidetio consequatur 1 3 (34, 49); desiderium, quod erga uestram patetnitatem iugiter gero, quo possum studio pandere non desisto 6 r (59, 10) desidero : ptonius desideramus recta nosse quam facere 2 ri (40, 22); cuncta, quae sunt utilia saluti, desi-

deratis agnoscete 3 2 (45, 19) ; praefati doctoris (Cyrilli Alex.)nosse desideratis opuscula à 3 (56, 39/40) ;— desiderantet : 4. desideranter

desidiosus : nullo se desidiosissimo tradidit otio 3 6 (47, 53) ; licet eidem nostra desidiosa conuetsatio non aequetut 8 1 (70, 24/25) desino : in Chalcedonensibus (definitis) desinens 4 5 (51, 19) ; sub praetextu fidei, perfidiam insinuare non desinit 6 1 (59, 23) desipio : sicut ipsi (Nestotii sectatotes) desipiunt 6 2 (60, 4G) desisto : desiderium ..., quo possum studio pandere non desisto 6 1 (59, 11) despero : de suae absolutionis non desperate remedio 9 1 (75, xo) despicio : inertiam quorundam uarietatemque despiciens 5 2 (55, 22) destino : epistula synodica s. Cyrilli ..., Nestorio ... destinata 6 1 (59, 14); epistulam ... pet ueneratorem tuum fratrem Sanctulum destinaui 6 1 (59, 18) ; b. Procli ... litterae ad Armenios destinatae 7? x (63, 5) destruo : nonnullas ineptias destruxit 1 1 (88, 12); uniuersa idolorum delubra destruens 8 5 (?1, 79) desum : pletumque perficitur uoto quod deesse uidetur officio 6 1

(59, 9)

detetreo : nec nos satisfactionis eius qualitas atdua difficilisque deterreat 9 2 (75, 12) deuotio : humili deuotionis obsequio precor 7 5 (34, 30) ; basilica, quam ...

pia deuotione construxit 8 5 (71, 81) deus : b. Cyrilli scripta ... Nestorium commonent ... ne (filium) *coniunctionem' quandam et "societatem" dei et hominis asseuerate nitatur; quae uocabula nullam utriusque (dei et hominis) naturae inseparabilem unitatem, nec singularitatem personae uel certe subsistentiae filii dei, ab eo

(Nestotrio) prolatam significant 6 2 (60, 39.40) ; scelerata diuisio (dei et hominis) 6 2 (60, 39/43) ;Christum constat uerum esse deum ac hominem 7 2 (63, 17) ; in principio uetbum apud deum, deum uerbum 7 3 (64, 22) ; Nestotii sectatores ..., dum negant deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum 7 3 (64, 40); cum ... unum se deum colere fateantur, sed mysterium trinitatis aut non fecte pronuntiant, aut prosus ignorant 7 5 (65, 66) ;— in undecimo de ciuitate dei libro 7? 4 (65, 53) ; famulos eius (dei) laudanda sollicitudine continetis 3 2 (45, 14); siforte dei famulos uiderint abstinen-

tes 8 2 (70, 49) ; dei filius : z. filius ; pet dei gratiam 2 1r (39, 20); 5 1 (55, 8) ;tanta dei meditatione fruebatur 3 4 (46, 35); seruorum dei maxime consofrtiis atque societate gaudebat 3 4 (46, 53) ; — quae deus illis reuelauit 1 1 (22, 17) ; quanti sit apud deum meriti 2 5 (45, 21); potens est misericors et omnipotens deus 9 2 (75, 14) ; — Christus omnipotens deus 2 1 (29, 16); tribuente Christo deo nostto ó 3 (56, 40); aspirante deo 6 1 (60, 50) ; — since-

rissimo affectu deum diligitis 3 2 (45, 13); dum deus contemnitur, uoluptates amantur 10 5 (80, 36) diabolus : per has (uoluptates) diabolus illicit ut decipiat, delectat ut fallat, blanditur ut perimat 10 3 (80, 57) dico : 1 1 (38, 13) ; 3 5.7 (46, 46 ; 47,

59) ;9 2 (65, 15/16) ,8 1.2 (69, 5 ;

70, 22.45) ; 10 3 (80, 28) ; — ut dixi 1 2 (33, 26) ;canones qui dicuntur Apostolorum 2b 5 (40, 45) ; 4 4(51, 20); saepe dicti patris assertio 6 5 (60, 47) ; unum ex trinitate dicere ? 5 (64, 44) ; trinitatem dici non propter substantiam, sed propter personas ? 4 (65, 62) dies : huius saeculi malos dies ita ...

transegit 3 5 (46, 40) ;die noctuque $ 2 (70, 34?PP); per eos dies 4 3 (71, 69) ; diu noctuque : z. diu

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES differo : integram non etat ut ... ptomissa differrem 10 1 (79, 7) difficilis : satisfactionis eius qualitas ardua difficilisque 9 2 (75, 11)

difficultas : quantum sim difficultatis expertus 7 1 (33, 6/7) diffugio : unum quemlibet ex beata trinitate pronuntiare diffugiunt 7 3

233

Dionisius exiguus : 7 inscr. (33, 2); 2 insct. (29, 4) ; 3 inscr. (45, 1); 4 insct. (51, 1) ; à inscr. (55, 2) ; 6 insct. (49, 1); 7? inscr. (62, 4); 8 insct. (69; xy 9»inscr.: (75, 1) 5-10 insct.

(64, 29)

(79, 2); Dionisius episcopus (/oro exiguus) 2 inscr. (55, 1/23p»»-) dirigo : praua eorum uel ipse dirigit 7 1 (38, 18) ; — b. Cyrilli Alexandtini ... duae epistulae ad Successum directae ó 5 (56, 36) ; teliquiae protinus s. Athanasio ... diriguntur 8 s (71,

(80, 33)

discerno : quam (trinitatem) nos unius

diffundo : ecclesia, toto terrarum orbe diffusa 6 1 (59, 25) diffuse : hic ..., quae superius diffuse protulit, mira breuitate collegit 10 3

diffusus : z. diffundo digero : quae ab illis doctis et otiosis ingeniis in hac parte per inextricabiles digesta sunt quaestiones 7 1 (33, 11); non quo debui librum splendore digessi 7 5 (34, 55) ; sacratissima iura, pontificalibus ... digesta conuentibus 2 1i (39, 20); regulas Nicaenae synodi ... digessimus 2b 4 (41, 69/70) ; ad uerbum digetete ... de graeco ... eloquio 4 1 (51, 3) ; hos canones in illa prima digessi translatione 4 4 (51, 23) dignatio : otet ergo pro me tua dignatio 1 3 (34, 38) dignitas : cui Christus omnipotens deus ... summi sacerdotii contulit dignitatem

2 1 (39, 17); honorem

summae dignitatis grauissimum pondus existimans 3 6 (46, $1) ; — scelerata diuisio (dei et hominis), quam *dignitate' quadam et *auctotfitate'

necnon

et relatione,

sicut ipsi (Nestorii sectatores) deSsipiunt, conectere moliuntur 6 2

(60, 45)

dignor : pacem redintegrare propitius,

nosque in membtis eius uestris precibus custodire dignetur dominus 6 5 (60, 50); nihil aliud dignabatur uidere quam Christum 8$ 2 (70, 39) ; — uenetatio uestra impetrare dignata est 4 2 (51, 9/10) ; hanc de se romanis historiam manifestare dignatus est 8 1 (69, 18) diligentia : constituta qua ualui cura diligentiaque collegi 3 1 (45, 6) ; ut, qua possum diligentia, nitar a graecis latina minime discrepare 4 2 (51, 11)

78)

uenerantes essentiae, personarum solummodo cognitione discernimus 7 3 (64, 37) ; — haec confessio nos ab haereticis, iudaeis, gentibusque discetnit ? 5 (65, 65) discerpo : pia ecclesiae membra discet-

punt 10 4 (81, 45)

disciplina : inconuulsa ecclesiastici ordinis disciplina seruata 2a 2 (40, 31) ; quae ad ecclesiasticam disciplinam pertinent 3 1 (45, 4) discipulus : discipuli Theodori Mopsuestenae ciuitatis episcopi 7 2 (63, 10); corpus (loannis baptistae) a discipulis eius sepulturae tunc traditum 8 3 (?1, 62) discordia : dispar uita grandis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia

10 2 (79, 19)

discrepo : nitat a graecis latina minime disctepate 4 4 (51, 11) discrimen : patuam neglegentiam pontificis ingens animarum discrimen esse contestans 3 6 (47, 52) disertitudo : enisus sum disertitudinem eius sequi 7 2 (33, 22) dispar : dispar uita grandis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia 10 2 (79, 18) dispetgo : ossa eius (Ioannis baptistae) ... tedegit in puluerem, et passim ... dispersit 8 5 (71, 67) dissentio : secum ipsi plerumque dissentiant 10 4 (81, 50) dissimilitudo : ab eorum societate non tam locorum quam morum dissimilitudine diuidamur

10 4 (81, 47)

distinctio : ob distinctionem personarum, cum fatio poposcetit, unum ex

diligo : sincerissimo affectu deum dili-

tribus fideliter posse praedicati 7 5

gitis 3 2 (45, 13) ; uirtutes, quas diligitis in conuetsatione sanctorum 10 2 (79, 15) Diocaesatiensis : Successus ... Isauriae Diocaesatiensis antistes ó 3 (56, 36)

distinguo : statuta suis a nobis numetis cernuntur esse distincta 2b 5 (41, 82) ; constituta ... titulis distinxi compositis 3 1 (45, 7) ;— rem, de

(64, 32)

2344

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES

qua agitur, apette distinguit 7 4 (65, 62) distraho : a doctissimorum uirorum collatione distractus 1 3 (34, 34) dito : omnes fete pauperes ditans, inops ipse moreretur 3 5 (46, 44)

diu : 10 1 (79, 5) ; — diu noctuque 8 2

(70, 34)

diuido : dei filium ... non audeat in duos diuidere 6 2 (60, 37); — ab eorum societate non tam locorum quam morum dissimilitudine diuidamut 10 4 (81, 47) ; — in unaquaque pagina, aequo diuisa tramite, utraque (graeca et latina) e tegione subnectam 4 2 (51, 12) diuinitas : tres personae unius potentiae atque diuinitatis 7 6 (65, 73) diuinitus : obsequium monachorum diuinitus procuratur $ 5» (71, 74) diuinus : tanto diuini amoris studio ... fruebatur 3 4 (46, 35); diuino iutus (a. iunctus) auxilio 2 1 (44, 23); quotum nos ... erga diuinum cultum foeda mobilitas ualde maestificat 5 2 (5, 23); incolumen beatitudinem uestram ... gratia diuina custodiat 2a 3 (42, 112); pto facultate quam diuina gratia suggerit ó 3 (56, 33); inopia, pet quam diuinis laudibus semper inhaerebat 3 5 (46, 45); diuini muneris eximia largitas 8 2 (70, 28) ; documentum diuini munetis singulare praestetis 10 1 (79, 12) ;

nec hoc sine diuino nutu gestum esse perspicio 8 r (69, 11); diuina praecepta fecit et docuit 3 7 (47, 57) ;

quasi diuina religio humanis umquam possit altercationibus immutati ó 2 (55, 25) diuisio : scelerata diuisio, quam nefarii dogmatis c nditor (Nestorius), quam eius impiissimi sectatotes, dignitate quadam et auctoritate necnon et relatione, sicut ipsi desipiunt, conectere moliuntur 6 2 (60, 43) ; ne scilicet diuisionem trinitati uideantur inferre 7 3 (64, 29) do : operam dare uirtutibus 10 2 (79,

14)

doceo : diuina praecepta fecit et docuit 3 7 (47, 58); huic impietati mire pontifex antefatus obsistens, docuit 7 3-(635- 21) doctot : b. Augustinus : doctor excellentissimus atque ueridicus 7 4 (65, 61) ; — Cyrillus Alexandrinus : prae-

fati doctoris nosse desideratis opuscula à 3 (56, 39) ; tanti doctotis apos-

tolica fides ... innotescat 6 1 (59, 19) ; Gregotius Nyssenus : eloquentiam tanti doctoris aemulatus 1 2 (33, 21) ; — Paulus apostolus : gentium doctor 10 3 (80, 27) doctrina : uitae castimoniam doctrinae meritis ampliaret 3 5 (46, 30) doctus : quae ab illis doctis et otiosis ingeniis ... digesta sunt / 1 (32, 10) ; a doctissimorum uirorum collatione distractus 1 5 (34, 34) ; docta atque facunda oratione 10 5 (81, 57) documentum : documentum diuini munetis singulare praestetis 70 1 (922) dogma : penes quos etiam catholicae fidei dogmata semper intemerata uiguete ó 2 (55, 17) ; nefatii dogmatis conditor (NNestorius) 6 2 (60, 44) dolenter : cum propheta dolenter ex—

clamet 41 5 (24, 44/45)

dolus : pleni dolis, pleni fallaciis 10 4

(81, 49)

Domina:

Dominae

uenerandae

mihi

10 insct. (79, 1)

dominicus : cum dominicae ptomissionis ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas ó 2

(46, 26/27)

domino : eum setuiendo potius quam dominando sustolleret 3 3 (46, 29) dominus : Christus dominus noster, conditor uniuersitatis 7 2 (63, 14); Christus dominus noster, unus de trinitate 7 3 (63, 21; 64, 39); — annuente domino 3 3 (46, 28);

domino mitigante atque gubernante 3 s (46, 40) ;— dominus noster in evangelio testatur 8 2 (70, 45) ; do-

minus noster ait in euangelio 8 2 (70, 56) ; — sicut propheta dicit ad dominum 3 s (46, 46); — pacem redintegrare propitius, nosque in membtis eius uestris precibus custodire dignetur dominus 6 3 (60, 50); — in domino salutem 2 inscr. (39, 6) ; 6 insct. (9, 2) ;— ecclesia domini 2 1 (39, 18) ;promissio Christi domini 3 7 (47, 59) ; praeuius domini ueritatis praeco 8 1 (69, 12) ; domini nostri miseticordiam consequamur

92 (5, 17)5|

domino sancto sacro Eugipio presbytero 7 inscr. (33, 1) ; dominis sanctis ... Feliciano... 7 inscr. (63, 1) ; domino ... Gaudentio abbati 8 inscr. (69, 1); domino beatissimo papae Hormisdae 4 insct. (51, 1) ; dominis uenerabilibus ... fratribus loanni ...

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR.AEFATIONES ó insct. (59, 1) ; domino ... Iuliano presbytero 3 inscr. (45, 1) ;dominis uenetabilibus ... fratribus ... Leontio ó inscr. (55, 1) ; genitor uester, meus dominus (Pachomius) 10 5 (81, 52) ; dominis sanctis ... fratri Pastori 7 insct. (63, 1) ;domino ... fratri Pastoti abbati 9 inscr. (75, 1) ; domino ... patri Petronio episcopo 2f inscr. (39, 2); domino beatissimo patri Petro episcopo 6 inscr. (59, 1); domino ... patri Stephano episcopo 2 insct. (39, 1) domus : caput eius (Ioannis baptistae) de domo Herodis ... sustulerunt 8 1

(69, 15)

dubitatio : sine dubitatione

8 2 (70,

48/49)

dubium : procul dubio 7 2 (63, 18) dudum : 3 1 (45, 11) ; 4 1 (51, 4) ;6 1

(89, 19)

dum : 4 1 (33, 19) ;7 5 (64, 40) ; 10 2.5 (80, 22.36) dumtaxat : 3 1 (45, 7/8) e, ex : unus (quilibet) ex (beata) trinitate 7 2.35 (63, 15 ; 64, 28.44) ;unus

ex tribus 7 3 (64, 33.44); cf. unus ; — ex Matia (ue] beata) uirgine 6 2 (60, 37) ; 7 3 (64, 40) ; — ex graeca

locutione conuetti 7 1 (33, 5) ; ex ipsa lectione 1 1 (33, 7) ; ex ipsis canonibus assumptus 2b 3 (41, 53) ; ex occulto oraculo 4 2 (51, 8) ; ex apostolica traditione ó 2 (56, 27) ; quaecumque ex his potuero transferre 5 5 (6, 40) ; e contrario 10 2 (79, 18); ex aliqua patte noscatur 70 5 (81,

59) ; — ef. de

ecce (imifio periodi uel conclusionis) : 7 4

(65, 61) ;8 3 (71, 74)

ecclesia : ornamenta, quibus ecclesiam domini ... condecotas 2 1 (39, 18); principatum in ecclesia ... suscipiens 3 5 (46, 28) ; auctoritas, qua tenentur ecclesiae otientales 4 4 (51, 24) ; de

uniuersali ecclesiae firmitate securus Ó 3 (56, 29) ; tranquillitatem catholicae ecclesiae, toto terrarum orbe diffusae, turbare contendit

6 1 (59,

24); eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc repulsata haeresis 7 1 (63, 7) ; cuius hodie festiuitas ab ecclesia toto terrarum orbe celebratur 8 3 (71, 60) ; in ecclesia constituti, pia ecclesiae membra discerpunt 10 4

(81, 44-44/45)

ecclesiasticus : regulas ecclesiasticas de gtaeco transferre 2 1 (29, 11) ; incon-

235

uulsa ecclesiastici ordinis disciplina seruata 2a 4 (40, 31) ; quae ad ecclesiasticam disciplinam pertinent 3 r (45, 4) ; ecclesiasticus : sciscitati de quolibet ecclesiastico constituto 4 2

(51, 8)

edo : statuta Serdicensis concilii atque Africani, quae latine sunt edita 2b 5

(41, 80)

educo : Scythia ... uiros semper eduxetit calore feruentes 9 1 (55, 5) effabilis : uix antiquis effabilis 10 5

(81, 60)

efficaciter : precum uestrarum ptaesidia efficaciter impetremus 8 3 (71, 85) efficax : efficacissimo fidelibus prosis exemplo 2 1 (40, 27) effringo : effracto beatissimi tumulo 8 3

(71, 65)

effusus : nec luxuriosis conuiuiis effusisque seruiuit 3 6 (47, 54) egregius : egregius praesul sedis apostolicae fuit 3 7 (47, 57) ; antistitum Christi decus egregium 6 1 (59, 4) elaboto : pto integritate fidei summis uiribus elaborat 5 2 (55, 21) eleganter : minus eleganter uideor elocutus 4 5 (34, 32) eloquentia : eloquentiam tanti doctoris aemulatus 1 2 (33, 21) eloquium : ad uerbum digetere ... de graeco ... eloquio 4 1 (51, 4); de graeco in latinum eloqvium transtuli 6 1 (59, 16/17) ; latino eloquio uestris auribus exhibere curaui 7 1 (63, 5); latino per me redderetur eloquio 8 1 (69, 5) eloquor : minus eleganter uideor elocutus 7 3 (34, 32) ; ita de hac re paucis eloquitut 7 4 (65, 53) Emesa : caput (Ioannis baptistae) allatum Emesam $8 1 (69, 16) enim : 1 1.3 (38, 8; 34, 43); 3 2.5

(45, 14; 46, 59) ; 9 1.2 (75, 8.14);

10 5 (80, 36)

enitor : enisus sum disertitudinem eius sequi 7 2 (33, 21/22) episcopus : Athanasius ... Alexandtinae ciuitatis episcopus 8 » (71, 78); b. Augustinus episcopus 7 4 (65, 51) ; b. Cyrillus Alexandrini urbis episcopus à 3 (56, 35) ; Dionisius episcopus (/oco exiguus) à insct. (55 ,23p»»-) ; b. Gregorius Nyssenus episcopus 7 1 (33, 4); Nestorius quondam Constantinopolitanae utbis episcopus 6 1 (49, 14); Petronius episcopus 2p insct. (39, 3); Petrus episcopus 6 inscr. (49, 1) ;b. Proclus. Constan-

236

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

tinopolitanae episcopus urbis 7 1 (63, 4) ; Stephanus episcopus 2 insct. (39, 3); Theodorus Mopsuestenae ciuitatis episcopus 7 2 (63, r1); Theophilus ... Alexandrinae ciuitatis episcopus 8 5 (71, 79*PP-) epistula : b. Cyrilli Alexandrini ... duae epistulae ad Successum directae 5 5 (56, 56) ; epistula synodica s. Cyrilli Alexandrini pontificis, Nestorio ... destinata 6 1 (59, 12) erga : erga diuinum cultum 5 2 (55,25) ; erga uestram paternitatem 6 1 (59,10) ergo : 1 5 (34, 38) ;6 2 (60, 33) 5? 5

(65, 69.70)

errot : furore iudaico pariter et errore 6 1 (59, 24) eruditio : opulentiam suae eruditionis

exptessit / 1 (33, 9) ; cuius eruditione formati 3 3 (45, 23) essentia : trinitas unius essentiae 7 2.5. 5.6 (63, 13 ; 64, 56; 65, 65.72) ; non essentiam sed personas indubitanter expromit 7 4 (65, 48/49) ; eiusdemque cuius est pater essentiae 6 2

(60, 55/36) et : passim

etiam : 1 1 (33, 12.20) ; 2 1 (39, 19);

(40, 43); ctedebat omnibus uitae pariter et credulitatis exempla 5 2

(55, 14) ; insinuaret omnibus exempla uirtutum 4 2 (70, 45) ;huiusuenerandae mulieris prouocetur exemplo 9 1

(75, 9)

exhibeo : b. Procli ... litteras ... latino eloquio uestris auribus exhibere cutaui 7 1 (683, 5)

exigo : qualem ... exegetit uitae modum 8 2 (70, 26) exiguus : Dionisius exiguus 7 inscr. (33, (45, (55, 2) ;

2); 2 inscr. (29, 5); 93 inscr. 2) ; 4 inscr. (51, 1/2) ; 5 inscr. 2) ;6 inscr. (59, 2) ; ? inscr. (63, 10 insct. (79, 2) eximius : diuini muneris eximia latgitas 4 2 (70, 28) ; eximiae conuetsationis uiti 9 1 (75, 3/4) existimo : grauissimum pondus existimans 3 6 (46, 51) ; opottunum ... existimans 6 1 (59, 18) exopto : (Pachomii) regulam ... nimis exopto perfectorum uirorum docta atque facunda oratione persctibi 70 5

(81, 57)

exotiot : prauam fidem ... rudibus populis exorsi sunt intimare 7 2 (63, 12)

8 2 (56, 17) ;7 3 (64, 43) ; 82 (70, 56); experientia : nobis hoc ita esse

10 2.4 (79, 15 ; 81, 43) ; et iam 8 5 (71, 60); non solum ... etiam : z. solum

etsi : etsi... sed : à 2 (55, 18) euangelium : dominus noster in euangelio testatur 8 2 (70, 45) ; dominus nostet ait in euangelio 8 2 (70, 56) ; sacratissima euangelia retulerunt 8 5

(71, 65)

euetto : sub colore religionis, fidem molitur euettere 7 1 (63, 8) Eugipius presbyter : 1 inscr. (33, 2) euidenter : Nestoriana labes euidenter agnoscatut 6 1 (59, 21)

exi ue excellens : doctor excellentissimus atque uetidicus 7? 4 (65, 61) excello : potestas, qua supta ceteros excellit antistites 4 2 (51, 10) excipio : exceptis uidelicet paucis 7 1 (33, 18) excito : sanctitatis tuae sedulis excitatus officiis 3 1 (45, 5) exclamo : cum ptopheta dolenter exclamet 1 5 (34, 45) exemplum : efficacissimo fidelibus prosis exemplo 2 1 (40, 27) ; sancti praesules paternis muniantur exemplis 2b 2 (40, 409»); oboedientes populi

spiritalibus imbuanter exemplis 2b 2

etiam expetientia magistra compettum est à 1 (55, 7)

expetior : quantum sim difficultatis expertus 7 1 (33, 7); tales expertus

10 5 (81, 51)

explico : librum ... conuerti, Xxx1? ... capitulis explicatum 1 1 (33, 6) ; quae officio translatoris explicui 7 2 (33, 28); omnem ueritatem graecorum canonum ... explicui 4 3 (51, 18); quod poscebatur explicui 8 1 (69, 9) expono : trinitatem dici non propter substantiam sed propter personas, confidenter exposuit 7 4 (65, 63) ; — si ergo trinitas non personas exponit, sed substantiam 7? $ (65, 69) ; cf. expromo ; — expositus : exposita terrena congregatione ó r (55, 8); ptobabilis uita, rumoribus malignis exposita 8 2 (70, 52) exprimo : opulentiam suae eruditionis expressit 7 1 (33, 9) ; cum nouissimorum pericula temporum ... exprime-

tet 10 5 (80, 28)

exptobro : meritis eius insanis ausibus exptobtrabant 8 2 (70, 44/45) expromo : non essentiam, sed personas indubitanter expromit 7 4 (65, 49) ; cf. expono exsequot : post auctoritatem apostoli-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES cam, idipsum exsequentem 7 5 (64,

30)

exsisto : illius atque boni pastoris imitator exsistens 3 7 (47, 57); quia uoluptatum amatores exsisterent /0 5

(80, 34/35)

facile : quod desideranter inquirit, facile inueniat 2b 6 (42, 107) ; quanti sit apud deum metiti ..., pet uos ... facilius aestimamus 3 5 (45, 23) facilis : plurimi consensum non praebuere facilem 2b 3 (40, 49) facinus : uidentes tam scelestum facinus ab impiis impetrari 8 3 (71,

79)

facio : pronius desideramus recta nosse

quam facere 2 1r (40, 23); diuina praecepta fecit et docuit 3 7 (47, 58) ; — fio : ut fieri solet 7 1 (33, 20); quae fieri praecipis, ante perficiens 2 1 (40, 25); hoc idem fieri uelle cognoui 8 1 (69, 9) ; — factus : concilia ... quae postmodum facta sunt 2b 4 (41, 60) ; Christum ... unum de trinitate esse, pet quem omnia facta sunt 7 3 (64, 23); eundem uerum factum,

unum

mansisse

filium 7 3 (64, 25) factum : beatorum patrum ... studiis facta

famulor : iustum credidi uobis in hac parte famulari 3 2 (45, 16) famulus : famulos eius (dei) laudanda sollicitudine continetis 3 2 (45, 14) ; siforte dei famulos uiderint abstinentes 8 2 (70, 49) ; gratia Christi, quae

exsoluo : s. Pachomii uitam ... fide translatoris exsoluens 10 1 (79, 5) exsto : in tantum bonae uoluntatis exstitit 3 3 (46, 27); amicus exstitit caelestis sponsi 8 2 (70, 33) ; reus iam sponsionis exstiteram 10 1 (79, 7) exsulo : a patria non procul exsulate creditur 7 5 (34, 48) exterior : uelut interiores hostes peius exterioribus saeuiunt 10 4 (81, 44) extraho : ossa eius dementer extraxit 8 5 (71, 66)

hominem

237

ptoptia

componentes

10

r

(79, 1x) facultas : licet assequi impari facultate nequiuerim 1 2 (33, 23) ; qua ualui facultate respondi 10 r1 (79, 3) ;— pro facultate quam diuina gratia suggetit ó 5 (56, 53) facundus : docta atque facunda oratione 10 s (81, 57)

fallacia : pleni dolis, pleni fallaciis 70 4

(81, 49)

fallo : qui non contentionis amore, sed quadam simplicitate falluntur 6 1 (60, 50) ; diabolus ... delectat ut fallat

10 3 (80, 48)

familiaris : assidua et familiari cohottatione 2 1 (29, 10)

suorum

dirigit

8 5 (71, 68/69) fateor : Christum

corda

famulorum

... unum ex trinitate nullatenus faterentur 7 2 (63, 15); Sabellius sanctam trinitatem ... nominibus tantum fatetur esse non tribus petsonis 7 5 (64, 35) ; cum ... unum se deum colere fateantur 7 $ (65, 66/67) ; fatemini maximam uos operam date uirtutibus 10 2 (79, 14) faueo : fauente Christo 10 5 (81, 60) fecundo : de utero quem fecundauit sterilem 8 2 (70, 30) fecundus : Aegyptus ... alium fecunda uirtutum 9 1 (75, 4) Felicianus : Feliciano et fratri Pastori ? insct. (63, 2) felix : felici fine ... mundi aduetsa superauit 10 5 (81, 53) feralis : atmis eius feralibus salutare nitor munimen opponete 5 5 (56, 34) ; feralia succedunt odia 10 2 (79, 20) fere : 3. 5 (46, 44)

fero : laturus et ipse testimonium uetitatis 7 6 (66, 74) ; — aegre fero : quamuis quis amore caelestium aegre ferat huius peregrinationis incommoda 41 5 (34, 43/44)

fertilitas : spiritali quodammodo fertilitate 5 1 (55, 10) ferueo : calote feruentes 5 1 (55, 5) feruot : feruorem ueteris aemulationis accendat 8 2 (70, 53) ferus : gentilium fera crudelitas 8 3

(71, 64)

festiuitas : cuius hodie festiuitas ... celebratur 8 3 (71, 60) fidelis (zdi.) : relatio ... populis fidelibus intimetur 8 1 (69, 7); — (subst.) : illud ... apostoli, quo fideles instruit 1 1 (33, 13) ; efficacissimo fidelibus prosis exemplo 2 r (40, 27); quis poterit ignorare fidelium ? 8 2 (70

27)

fideliter : prout qui fideliter interpretatus 4 5 (51, 17) ;— unum ex tribus fideliter posse praedicari ? 3 (64, 33) fides : beatissimi patres ... quorum fides, operis conexatione resplendens, credebat omnibus uitae pariter et credulitatis exempla ó 2 (55, 13); penes quos etiam catholicae fidei dogmata semper intemerata uiguere

238

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

4 2 (65, 17) ; pto integritate fidei summis uiribus elaborat 5 2 (55, 20) ; quotum nos flexa fides ... maestificat & 2 (55, 23) ; tanti doctotis apostolica fides ... innotescat 6 1 (59, 19) ;sub

praetextu fidei, perfidiam insinuare non desinit 6 1 (59, 22) ; sub colore religionis, fidem molitur euertere 7 1 (63, 8); ptauam fidem, corrupto symbolo, rudibus populis exotsi sunt intimare 7 2 (63, 11) ; ob iniec-

tum scrupulum, de uera fide trepidant 7 3 (64, 27) ;Nestorii quoque sectatotibus hac fide salutifera nihilominus obuiamus 7 5 (64, 58) ;— fidem tamen eius sententiarum ... setuaui 1 2 (33, 23) ; fide translatoris exsoluens 70 1 (79, 5) figo : fixus : z. fixus filius : dei filius : quattuor personas in tribus asttuerent, duosque dei filios procul dubio pfaedicatent ? 2 (63, 18); eundem

uerum

tum,

mansisse

unum

hominem

fac-

filium,

nec quartam in trinitate creuisse personam 7? 3 (64, 25); unigenitum dei filium, de patre natum ante omnia saecula eiusdemque cuius est patet essentiae, qui propter nostram salutem descendit et incarnatus est de spiritu sancto ex Maria uirgine, non audeat in duos diuidere 6 4 (60, 54) ; Nestorium commonent ne (fi lium) coniunctionem quandam et societatem dei et hominis asseuetate nitatut 6 2 (60, 34/39); scelerata diuisio (dei et hominis in filio) 6 2 (60, 39/43) ; singularitas petsonae uel certe subsistentiae filii dei 6^ 4 (60, 41); (filius) unus ex (de) trinitate : 4. unus ; cf. Chtistus ; uetbum ; || Dionisius exiguus filius 70 insct.

(79, zs»»-)

finis : in his graecorum canonum finem esse declaramus 2b 4 (41, 73); — felici fine ... mundi aduersa superauit

10 5 (81, 53)

fio : z. facio firmitas : de uniuersali ecclesiae firmitate securus à 3 (56, 29) fixus : cum dominicae promissionis ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas 5 2 (56, 27) flammo : quotum spiritali collatione flammatus 3 4 (46, 55) flexus : quorum nos flexa fides maestificat 5 2 (55, 23) fluxus: quotum nos fluxa fides maestificat à 2 (55, 2353np-)

foedus : quotum nos ... erga diuinum cultum foeda mobilitas ualde maestificat 5 2 (55, 23)

formo : cuius etuditione formati 3 3

(45, 23)

forsitan : à 1 (55, 3) forte : 8 2 (70, 49)

fortiter : patienter ac fortiter insectationes eorum sempet pto iustitia pettulit 40 5 (81, 52) foueo : quis ... uestro non fouetut hospitio ? 3 2 (45, 15) fragilis : caro fragilis ó 1 (55, 11) fratet : catissimus frater noster (Laurentius) 2 1 (39, 8) ; catissimis fratribus loanni atque Leontio ó inscr. (55, 1) ; epistulam ... pet ueneratorem tuum fratrem Sanctulum destinaui 6 1 (59, 17) ; Feliciano et fratri Pastoti 7 inscr. (62, 2) ; carissimorum fratrum, quos pert gratiam Christi tegitis, cura studiumque 8 rz (69, 2) ; carissimo mihi fratri Pastori abbati 9 insct. (75, 1) ; ota pro me, ueneta-

bilis frater 9 2 (79, 20) frequentet : 10 2 (79, 19/20) frigot : Scythia, quae frigoribus simul et barbaris probatur esse terribilis

5 1 (85, 4)

frugalitas : summae continentiae atque frugalitatis indicia 8 2 (70, 57) fruot: tanto diuini amotis studio, tanta dei meditatione fruebatur 3 4

(46, 56)

fugio : parui tempotis poena fugit aetetna supplicia 9 2 (75, 13) furiosus : inuident ... mitissimis quoque furiosi 10 2 (80, 25) furot : patuique pendens audaciam aut furorem Nestotianae perfidiae 5 3 (86, 50); furore iudaico pariter et ertore 6 1 (59, 23) ; ossa eius ... redegit in puluerem, et passim uesano furore dispersit 8 5 (71, 67) futurus : z. sum Gaudentius abbas : 8 inscr. (69, 1) gaudeo : ut ... saltem spiritalium gaudeam latitudine studiorum 1 5 (34, 39) ; seruorum dei maxime consortiis atque societate gaudebat 3 4 (46, 34) Gelasius : quanti sit apud deum meriti beatus papa Gelasius 3 5 (45, 21) genero : et animatum motbi plures generantur et corporum 3 6 (47, 55) genitor : uit beatus atque gloriosus genitor uester 10 s (81, 51) genitus : z. gigno gens : gentes : haec confessio nos ab

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR-AEF.ATIONES haereticis, iudaeis, gentibusque dis-

cernit ... cum omnes illi, aut paene omnes, unum se deum colere fateantut, sed mysterium trinitatis aut non recte pronuntiant, aut protsus ignorant 7 5 (65, 64/65) ; gentium doctot

10 4 (80, 27)

gentilis : haec confessio nos ab haere-: ticis, iudaeis, gentilibus discernit ? 5 (65, 64/652»P : gentilium fera crudelitas 8$ 3 (71, 64) ; stupentibus ipsis gentilibus 8 3 (71, 71) genus: pto redemptione humani genetis 7 3 (64, 42) ;— tanta claritudo uestri generis tantumque decus ex aliqua parte noscatur 16 s (81, 58) gero : desiderium quod erga uestram paternitatem iugiter gero 6 r (59, 11); — nec hoc sine diuino nutu gestum esse perspicio 8 1 (69, 11) gigno : genitus : negant deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum ... 7 3 (64, 41) gloria: maximum solacium in bac miseria capimus, si de uentura gloria continuata meditatione tractemus 7 5 (34, 42) ; suam in Christo panderet glotiam $ ri (69 21); ptacter illam gloriam singularem 8 2 (70, 32) glotior : beatissimi patres, quibus illa regio (Scythiae) spiritali quodammodo fertilitate gloriatur 5 1 (55, 11) gloriosus : uir beatus atque gloriosus genitor uester 10 5 (81, 51) gradus : gradum ptesbyterii sancta conuersatione decoratis 3 23 (465,

23/24)

graecus (adi.) : in his graecorum canonum finem esse declaramus 2b 4 (41, 72/73) ; qui se graecorum canonum petitissimos esse iactitant 4 2 (41, 6); omnem ueritatem graecofum canonum, ptout qui fideliter interpretatus, explicui 4 3 (51, 17); — ex gtaeca locutione conuerti 1 1 (33, 5) ; sicut habetur in graeca auctoritate 2b 4 (41, 69) ; de graeco setmone ... transferens 3 1r (45, 11); digerere ... de graeco ... eloquio 4 1 (51, 4) ; de graeca locutione transfudi 4 3 (56, 57); relatio ... graeco sermone consctipta 8 1 (69, 4) ;— graecum (subsz.): de graeco transferre 2 1 (39, 11)5.9 1^ (75; 5); de gtaeco transtulimus 2b 3 (40, 46) ; a gtaecis ... minime discrepare 4 2 (51, 11) ; de graeco ... transtuli 6 1 (49, 16) ; sicut in graeco reperta est

10 x (79, 4); |

230

graecus (subs): (s. Cyrilli Alex.) apostolica fides, graecis iam dudum bene comperta 6 1 (59, 19) grandis : ad oblitterationem delictorum grande ... compendium 9 1 (75, 6); dispar uita grandis est ... discordia

10 2 (79, 19)

gratia : pet dei gratiam 2 1 (39, 20); 4 1 (55, 8) ; — incolumen beatitudinem uestram ... gratia diuina custodiat 2a 5 (42, 112);; pro facultate quam diuina gratia suggerit ó 3 (56, 33) ;— pet gratiam Christi 8 1 (69, 2); pet Christi gratiam 10 1 (79, 9) ; gratia Christi, quae suorum dirigit corda famulorum 8 5 (71, 68) ;

pro Christi gratia 10 1 (79, ga»-) ; | quaero uicem referre gratiae, quam me scio reperire non posse 6 1 (59, 7) gratus : gratissima mente percipiat / 3

(34, 31)

grauis: honorem summae dignitatis grauissimum pondus existimans 3 6 (46, 51) ; multis et grauibus peccatorum uinculis obligatus 9 1 (75, 8); grauis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia 10 2 (79, 199p»)

Gregorius Nyssenus : b. Gregorii Nysseni episcopi de conditione hominis librum ex graeca locutione conuerti

11 (33, 4)

guberno : domino mitigante atque gubernante 3 5 (46, 40)

habeo : sicut habetur in graeca auctotitate 2b 4 (41, 68) hactenus : 6 1 (59, 20) haeresis : eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc frepulsata haeresis, quae, sub colore religionis, fidem molitur euertere 7 1 (63, 7) haereticus : haec confessio nos ab haefeticis ... discernit

..., cum

omnes

illi, aut paene omnes, unum se deum colere fateantut, sed mysterium trinitatis aut non recte pronuntiant, aut prorsus ignorant 7 5 (65, 64) hereditarius : uirtus ... quae a uobis hereditario iure perficitur 10 5 (81,60) Herodes: caput eius (Ioannis baptistae)

de domo Herodis, quondam regis impii, sustulerunt 8 1 (69, 15) hic (adu. Joci) : 10 3 (80, 32) Hierosolyma : monachos ab Hlietosolymis ibidem causa orationis ad-

duxerat 8 3 (71, 69) hinc : 10 3 (80, 55) historia : Ioannes (baptista) ... hanc de se romanis historiam manifestare

240

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES

dignatus est 8 1 (69, 18) ; praedictam uobis referamus historiam (de inuentione capitis b. Ioannis baptistae) 8 5

(71, 83/84)

hodie : 8 5 (71, 59)

homo : Nestorium commonent

... ne

(filium) coniunctionem quandam et societatem dei et hominis asseuerate nitatut, quae uocabula nullam utrius-

que (dei et hominis) naturae inseparabilem unitatem, nec singularitatem personae uel certe subsistentiae filii dei, ab eo (Nestorio) prolatam, significant 6 2 (60, 59/40) ; scelerata

diuisio (dei et hominis) 6 2 (60, 39/43) ; Christum constat uerum esse deum ac hominem 7 2 (63, 17) ; eundem uerum hominem factum, unum

mansisse filium, nec quartam in trinitate creuisse personam 7 3 (64, 25) ; — Gregorii Nysseni episcopi de conditione hominis liber 7 1 (33, 4); Nestotiana labes euidenter agnoscatur ab hominibus 6 1 (59, 21) ; prae-

cepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant, suaque defendere consilia praua petsistant 6 1 (59, 27) ; nec .. mirum, quod huiusmodi pestes iustis aduersentur hominibus

10 4 (81, 48/49)

honor: honorem summae dignitatis grauissimum pondus existimans 3 6

(46, 50)

honoro : in Christi uisceribus honorandus ? insct. (63, 1) Hotmisdas papa : 4 insct. (51, 1) hospitium : quis enim peregrinantium seruiens Christo, uestro non fouetur

hospitio ? 3 2 (45, 15) histiliter : paecepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant 6 1 (59,27) hostis : uelut interiores hostes peius exterioribus saeuiunt 10 4 (81, 43) huiusmodi : passizz

humanus : quasi diuina religio humanis umquam possit altercationibus immutati ó 2 (56, 26) ; pro tedemptione humani generis ? 5 (64, 42) humilis : humili deuotionis obsequio ptecot 1 3 (34, 50); officio mona-

chorum

(69, 17)

quamuis

humilium

$8 1

humilitas : supetbiam humilitate calcaret à 5 (46, 42/43) lactito : qui se graecorum canonum peritissimos esse iactitant 4 2 (51, 7) iam : 10 1 (79, 7) ; etiam : 8 3 (71, 60) ; iam dudum : 4 1 (51, 4) ; 6 1 (59, 19;

sed iam (ZniZio perrodi uel conclusionis) :

6 3.6 (60, 47; 66, 74) ;8 5 (71, 83)

ibidem : 4 1 (5, 7) ; 8 3 (71, 69) idcico : 4.2.6 (456, 155.47, 53); 7. 6

(65, 72)

idem : passim ideo : atque ideo (/miZio periodi uel conclusionis) : 6 x (59, 12) ; et ideo (nito periodi uel conclusionis) : 3 6 (46, 48) ; 4 5 (56, 35) ; ideo ... quia : 10 5 (80,

54)

idolum : uniuersa idolorum delubra destruens 8 3 (71, 79) ieiunium : deliciis ieiunia praeponeret 3 5 (46, 42) ; in ieuiuniis et orationibus petseuerans 8 2 (70, 34) igitur : 1 1 (33, 21); 8 1 (69, 8); 9 1

(75, 6)

ignarus : nouum fotsitan uideatur ignatus ó 1 (55, 3)

ignis : ossa eius ... igne comburenti tedegit in puluerem 8 3 (71, 66) ignoro : hoc ipsum uestram noluimus ignorare sanctitatem 2b 5 (40, 51); mysterium trinitatis ... prorsus ignorant 7 5 (65, 68) ; quis poterit ignotare fidelium ? 8 2 (70, 27) ; — ignoratus : (s. Cyrilli Alex.) apostolica fides ... ignorata latinis hactenus 6 1 (69, 20); caput (loannis bapt.) ... multis ignoratum temporibus $ r (69, 16) illicio : nec adeo praesentibus umquam maeroribus illiciant, ut nos ... abducant 1 5 (34, 40); diabolus illicit ut decipiat 70 5 (80, 37) illustris : quibus (sanctis) illustrium operum qualitate cohaeretis 10 2 (79, 15/16) illustro : praeuiis sancti (gz/. cuncti) illustrentur officiis 2a 2 (40, 40) imbuo : oboedientes populi spiritalibus imbuantur exemplis 2b 2 (40, 42/43) imitatio : rem, quam imitatione deberent assequi, suis insequi contumeliis non uerentut 8 2 (70, s1) imitatot : hic pastor, illius atque boni pastoris imitator exsistens 3 7 (47, 56) imitot : praesens imitemur aetas et posteritas admiretur 3 2 (45, 17); plura ... legenda simul atque imitanda petagentes 10 1 (79, 9/10) immitis : inuident ... tranquillis immites 10 2 (80, 24)

immotor : iuxta philosophorum sententias immoratus 7 1 (33, 8/9) immuto : quasi diuina religio humanis umquam possit altercationibus immutari à 2 (56, 26)

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

241

AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES impar: licet assequi impari facultate nequiuerim 7 2 (33, 23) impendo : industria, quam caelesti impenditis operi 3 2 (45, 17) imperator : Theodosio imperatore regente rem. publicam 7 2 (63, 9) impetitia : imperitia priscae translationis offensus 2a 1 (39, 13) imperitus : etsi sermone fuerunt simplices, sed imperiti scientia non fuerunt ó 2 (55, 18) impero : ueneratio uestta ... imperare dignata est, potestate qua supra ceteros excellit antistites, ut ... 4 2

(51, 9)

impetro : precum uestrarum praesidia efficaciter impetremus 3 5 (71, 85)

impietas : huic impietati mire ... obsistens ? 5 (63, 20) impius (adi.) : eius (Nestorii) impiissimi sectatores 6 2 (60, 44) ; Herodes rex quondam impius $ r (69, 15) ; impiissimi atque apostatae Iuliani moribus congruens 8 3 (71, 64); — (subs.) : uidentes tam scelestum facinus ab impiis perpetrari 8 3 (71, 71) implacabilis : inuident ... placidis implacabiles 10 2 (80, 23) impleo : licet omnem uenerandae legis obseruantiam motibus impleatis 3 2 (45, 20) in : passizz ; in tantum ... ut : 4. tantum incarno : incarnatus est de spiritu sancto ex Maria uirgine 6 2 (60, 36) incido : mundi odia incidit sanctus Ioannes 8 3 (71, 59)

incipio : incipiens a Nicaenis definitis 4 5 (51, 18) incolumis : incolumen beatitudinem uestram ... custodiat 2a 5 (42, 109) incommoda : aegre ferat huius pertegtinationis incommoda 7 5 (34, 44) inconcussus : cum dominicae promissionis ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas 5 2 (56, 28) inconuulsus : inconuulsa ecclesiastici ordinis disciplina seruata 2a 2 (40, 30) inde : 8 5 (71, 72) indicium : summae continentiae atque frugalitatis indicia 8 2 (70, 37) ; similitudo morum magnum ptaefett coniunctionis indicium 10 2 (79, 18) indignus : ad ptaecelsi culmen officii non accessit indignus 3 6 (46, 50) indubitanter : non essentiam, sed personas indubitanter expromit 7 4

(65, 49)

indulgentia : a peccatis mottiferis ab-

stinentes, cotidiana proficiamus indulgentia per quam domini nostri misericordiam consequamut 39 2

(75, 17)

industria : industria, quam caelesti impenditis operi 3 2 (45, 16/17) ineptia : nonnullas ineptias destruxit 1 1 (33, 12) ineptus : inepta suae temeritatis absurditas ? 2 (63, 16) inets : inuident ... studiosis inertes 70 2

(80, 23)

inertia : inertiam quorundam uarietatemque despiciens ó 2 (55, 21) inexplebilis : usque ad sanguinem saeuit inexplebilis et caeca malitia 10 2 (80, 21) inextricabilis : quae ... pet inextricabiles digesta sunt quaestiones 7 r (38, 11) infensus : iurgia nascuntur infensa 10 2 (80, 21) infero : ne scilicet diuisionem trinitati uideantut inferre ? 5 (64, 29) ; — cum nouissimorum pericula temporum ... exprimeret, intulit dicens 10 3 (80, 28)

informatio : ad informationem

ueti

7 4 (65, 47)

ingenium : quae ab illis doctis et otiosis ingeniis ... digesta sunt 7 1 (33, 10) ; fuit ... ingenio luculentus 3 6 (46, 48) ingens : ingens animarum discrimen 3 6 (47, 52) ; sub ingenti populi uenetatione 8 5 (71, 81) ingestus : ingestum laborem tuae beatitudinis consideratione suscepi 2 1

(39, 14/15)

inhaereo : diuinis laudibus semper inhaetebat 3 5 (46, 46) iniectus : ob iniectum scrupulum, de uera fide trepidant 7 5 (64, 27) innotesco : (s. Cyrilli Alex.) apostolica fides ... innotescat 6 1 (59, 20) inopia : profecto beatus hac inopia, pet quam diuinis semper laudibus inhaerebat 3 5 (46, 45) inops : omnes fere pauperes ditans, inops ipse moreretur 3 5 (46, 44) inquam : inquit 20 4 (80, 40) inquito : quod desideranter inquirit, facile inueniat 2b G (42, 102); nihil prorsus eorum, quae ad ecclesiasticam disciplinam pertinent, omittit inquirere 3 1 (45, 5) inquisitio : ad inquisitionem cuiusque rei, compendium aliquod attulisse uideamur 2b 6 (42, 102/103) inquit : 7. inquam

242

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR-AEFATIONES

insanus : metitis eius insanis ausibus exptobtabant 8 2 (70, 44) insectatio : insectationes eorum semper pro iustitia pertulit 10 5 (81, 52/53)

inseparabilis : utriusque (dei et hominis) naturae inseparabilis unitas 6 2

(60, 40)

insequot : rem, quam imitatione deberent assequi, suis insequi contumeliis non uetentut 8 4 (70, 51) insidiae : non solum conatibus manifestis, uerum etiam clandestinis sem-

per insidiis à 5 (56, 52) insigne : tot uirtutum decoratus insignibus 3 6 (46, 49) insinuo : ut illud propemodum nobis insinuaret 1 1r (33, 13); sub ptaetextu fidei, perfidiam insinuare non desinit 6 1 (59, 23); ttes petsonas unius potentiae atque diuinitatis insinuat 7 6 (65, 73) ; insinuatet omnibus exempla uirtutum 82 (70, 42/42) insisto : ne futura praesentibus ... anteponantur insistit 10 4 (80, 40) insolenter : non quod nobis alicuius praeclarae mentis conscientiam insolenter arrogemus 8 1 (70, 23) institutor : institutor monachorum (Ioannes baptista) 8 1 (69, 12) institutum : beatorum patrum ... instituta 10 1 (79, x1) instructio : omittenda non est quantalibet instructio, propter eos qui non contentionis amore sed quadam simplicitate falluntur 6 1 (60, 28/29) instruo : illud ... apostoli, quo fideles instruit 7 1 (33, 13) intantum : z. tantum integer : integrum non erat ut ... ptomissa differrem 10 1 (79, 6) integritas : pro integtitate fidei summis uitibus elaborat 9 2 (55, 20) intemeratus : sacratissima iura ... intemeftata consetuans 2 r1 (39, 20); catholicae fidei dogmata semper intemerata uiguete 5 2 (55, 17) intentio : sedulae mentis intentione ó 5

(56, 43)

intet : inter plurima uirtutis otnamenta 2 1 (39, 17); eum magnum intet magnos esse confidimus 3 7 (47, 58) ; intet catholicas contentio uitanda 7? 4 (65, 50); inter alios ... uitos 9 1 (75, 5) ; inter propinquos 10 2 (79, 20) interdum : 3 4 (46, 32) intetiot : uelut interiores hostes peius exterioribus saeuiunt 70 4 (81, 43) interpretor : omnem ueritatem graecorum canonum, pftout qui fideliter

interpretatus, explicui 4 3 (51, 17/18) intimo : prauam fidem ... rudibus populis exorsi sunt intimare 7 2 (68, 12) ; telatio ... populis fidelibus intimetur 4 1 (69, 7) ; uittus admiranda uiri (Pachomii) ... lectionis officio posteris intimetur 10 5 (81, 61) intra : intra materna conclusus uiscera 8 2 (70, 29)

intueor : beatorum patrum ... caelestem conuetsationem in carne fragili metuimus intueri à 1 (5, 12)

inuenio : quod desideranter inquirit, facile inueniat 2b 6 (42, 108) inuentio : relatio de inuentione capitis b. Ioannis baptistae 8 1 (69, 5) inuideo : bonis inuident prtaui, liberalibus cupidi, ... 10 2 (80, 22) inuiolabilis : iubentis auctoritas ... inuiolabilis permanens 2b 2 (40, 32) inuoluo : nullius prorsus mundanae sollicitudinis nexibus inuoluti ó 2

(85, 15)

Ioannes baptista : relatio de inuentione capitis b. Ioannis baptistae 8 1 (69, 4); in natali eius ... haec relatio, quae de illo traditur, populis fidelibus intimetur 8 r (69, 6) ; sanctus

Iohannes, praeuius domini ueritatis praeco, prophetarum culmen omnium, institutorque monachorum: sicut primitus ostendit se monachis, qui sacratissimum caput eius de domo Herodis quondam regis impii sustulerunt, dein allatum Emesam et

multis ignoratum tempotibus, item monachis se declatauit : ita nunc officio monachorum, quamuis humilium, hanc de se romanis historiam

manifestare dignatus est $ r (69, 12/17) ; qualem ueto tunc idem beatissimus (Ioannes bapt.) exegetit uitae modum, quis poterit ignorare fidelium ? 8 2 (70, 26/27) ; praeter illam diuini muneris eximiam largitatem, qua de repromissione conceptus est (Ioannes bapt.), et adhuc intra materna conclusus uiscera, de

utero quem fecundauit sterilem, in utero sanctae uirginis agnouit uniuersitatis auctorem 8 2 (70, 28/31); praeter gloriam singularem, qua baptista Christi et amicus exstitit caelestis sponsi, (Ioannes) saepe solitarius in desertis locis abditisque moratus est, diu noctuque in ieiuniis et orationibus perseuerans 8 2 (70, 34/35) ; quae omnia summae

conti-

nentiae atque frugalitatis indicia esse

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR.ABF.ATIONES monstrantur, quibus uniuerso mundo cum suis pompis deliciisque renuntians, nihil aliud dignabatut uidere quam Christum, cui etiam ad suum baptisma uenienti, (Ioannes) testimonium perhibuit 8 2 (70, 37/ 41); cum tam praeclaris actibus atque magnificis insinuaret omnibus exempla uirtutum, principes tamen sacerdotum cum sctibis et phatisaeis, meritis eius (Ioannis baptistae) insanis ausibus exptobrabant 8 2 (70, 42/45) ; mundi odia incidit s. Ioannes, cuius hodie festiuitas ab ecclesia toto terrarum orbe celebratut, et iam temporibus luliani, tyranni potius quam ptiacipis, in suo teliquo corpore pertulit, quod a discipulis eius sepulturae tunc traditum, sacratissima euangelia retulerunt 8 5 (71, 59); gentilium fera crudelitas, impiissimi atque apostatae Iuliani motibus congruens, effracto beatissimi (loannis) tumulo, ossa eius dementer extraxit, igneque comburenti redegit in puluerem, et passim uesano futote dispetsit 8 5 (71, 64/67) ; sed gratia Christi ..., pet eos

dies,

monachos

ab

Hieto-

solymis ibidem adduxerat; qui, uidentes tam scelestum facinus ab impiis perpetrati, easdem uenerandas teliquias (Ioannis) abstulerunt ; moxque inde profecti sunt, thesautum secum uenefabilem deferentes 8 3 (71, 68/73) ; per monachos caput huius sancti (Ioannis) repertum est 8$ 3 (71, 75) ; ita quoque pet monachos tesiduae corporis eius (Ioannis) reliquiae seruarentur : quae protinus sancto Athanasio diriguntut; quas postea Theophilus ..., uniuersa idolorum delubra destruens, in basi-

lica, quam sub nomine eiusdem beatissimi Ioannis baptistae pia deuotione construxit, sub ingenti populi uenetatione deposuit 8 5 (71, 76.80) Ioannes [Maxentius]: dominis uenetabilibus et catissimis fratribus Ioanni atque Leontio ó insct. (55, 1) ipse : passim Isautia : Successus ... Isautiae Diocaesariensis antistes 5 3 (56, 36) ita : à 1 (5, 6 ; 7 4 (65, 63) ; ita ... ut :

1 1 (33, 12) ; 8 1.5 (45, 7/8 ; 46, 40/ 42); quemadmodum Qi B. i m (1197526) sicuti 1t30 1938; 5r ON SNR 0 E02 197) En t o 16a)

1 5 (34, 35/36)

243

itaque : 2b 3 (40, 44) ; 3 7 (47, 56) item : 8 x (69, 16) iubens : magna est siquidem iubentis auctotitas, eadem primitus iussa complentis 2 2 (40, 28) iubeo : orationum uestrarum suffragia pto hoc opere mihi dependere iubeatis ? 6 (66, 77) ; de graeco me transferte iussisti 9 1 (75, 5) ;— iussum

(subst.) : z. iussum iudaeus : haec confessio nos ab haetreticis, iudaeis, gentibusque

discetnit

... cum omnes illi, aut paene omnes, unuf se deum colere fateantur, sed

mysterium trinitatis aut non fecte pronuntiant, aut prorsus ignorant

7 5 (65, 64)

iudaicus : furore

iudaico

pariter

et

ettote 6 1 (59, 22)

iudicium : non censoris iudicio comptobaui 7 2 (33, 28) iugiter : desiderium quod erga uestram patetnitatem iugiter gero 6 1 (59, 10) Iulianus (apostata) : mundi odia incidit sanctus loannes (baptista) ... et iam temporibus luliani, tyranni potius quam ptincipis, in suo feliquo cotpote pertulit 8 3 (71, 61) ; gentilium feta ctudelitas, impiissimi atque apostatae Iuliani motibus congruens, effracti beatissimi (loannis baptistae) tumulo, ossa eius dementert exttaxit, igneque comburenti tedegit in puluerem, et passim uesa-

no furore dispersit 8 5 (71, 65) ; | Iulianus (presbytet) : 3 insct. (45, 1) iungo : diuino iunctus (z/. iutus) auxilio 2a 1 (44, 24) iurgium : intet propinquos ... iurgia nascuntur infensa 10 2 (79, 20) ius : sactatissima iura ... intemerata consetuans 2 1 (39, 19) ; licet omnem uenerandi iuris obsetuantiam motibus impleatis 3 2 (45, 40???) ;quae a uobis hereditario iure perficitur

10 5 (81, 6o)

iussio : uenefationis

uestrae iussione commonitus 7 1 (63, 3) iussum : magna est siquidem iubentis auctofitas, eadem primitus iussa complentis 2 2 (40, 29) ; apostolatus uestri iussis obtemperans 4 3 (51, 16) iustitia : insectationes eorum sempet pro iustitia pertulit 70 5 (81, 53) iustus (adi): nec mirum, quod huiusmodi pestes iustis aduersentut hominibus 10 4 (81, 48) ; — iustum : iustum credidi uobis in hac patte famulati 3 2 (45, 16)

244

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

iuuo : diuino iutus (z/. iunctus) auxilio

2 1 (44, 24) iuxta : iuxta philosophorum sententias immotratus 7 1 (33, 8); iuxta promis-

sionem Chtristi 3 7 (47, 59) labes : Nestotiana labes euidenter agnoscatut 6 1 (59, 21) labor : ingestum laborem tuae beatitu-

dinis consideratione suscepi 2 1 (39, 15) ; proque hoc labore nostro, precum uesttatum praesidia efficaciter

impetremus 8 5 (71, 84) laboto : summis uiribus laborat 5 2 (55, 21aPP-) largior: nobis paenitentiae largiatur affectum 9 2 (75, 15/16) latgitas : tanta misericordia animi ac largitate clatescetet 3 $ (46, 43); diuini muneris eximia largitas 8 2 (70, 28) latine : statuta Serdicensis concilii atque Africani, quae latine sunt edita

2b 5 (41, 80)

latinus (aZ.) : de graeco in latinum eloquium ttranstuli 6 1 (59, 16) ; latino

eloquio uestris auribus exhibere curaui? 1 (63, 5) ; latino pet me reddetetut eloquio 8 1 (69, 5) ; — latinum (subst.) : nitat a graecis latina minime

discrepare 4 2 (51, 11); ||

latinus (subsz.): (s. Cytrili Alex.) apostolica fides ... ignorata latinis hactenus 6 1 (59, 20) latitudo : spiritalium latitudo studio-

rum 7 5 (34, 39)

laudandus : famulos (dei) laudanda sollicitudine continetis 3 2 (45, 14); laudandam petseuerantiam tenere ualeat 8 2 (70, 52/53) Laurentius : carissimus frater noster Laurentius 2 1 (39, 9) laus : inopia, per quam diuinis laudibus sempet inhaerebat 3 $ (46, 46)

lectio : ex ipsa lectione probabitur 1 1 (33, 7) ; omnis actio eius aut oratio fuisse memoratur aut lectio 3 4 (46, 52) ; lectionis officio posteris intimetut 10 s (81, 61) lector : nullus lector in his meum putet obligatum esse consensum 7 2 (33,27) lego : pluta ... legenda simul atque imitanda petagentes 10 1 (79, 9) Leontius : dominis wuenerabilibus et catissimis fratribus loanni atque Leontio ó inscr. (55, 2) lex : licet omnem uenerandae legis ob-

seruantiam

(45, 20)

motibus

impleatis

3 2

liber : Augustinus ... in undecimo de ciuitate dei libro 7 4 (65, 53) ; Gregotii Nysseni espiscopi de conditione hominis liber 7 1 (33, 5); — non quo debui librum splendore digessi

15 (34, 55)

liberalis : inuident ... liberalibus cupidi 10 2 (80, 22) licet : 32 (45, 19) ; 8 1 (69, 85 70, 24); 9 1 (75, 8) ; et licet (iniio periodi uel conclusionis) : 6 x (59, 26); licet ... tamen : 1 2 (33, 22/23) ; 6 1 (59, 26/28) litterae : b. Procli ... litteras ad Armenios destinatas latino eloquio uestris auribus exhibere curaui 7 1 (63, 4) loco : sub uno aspectu locauimus 2b 6

(42, 95/96)

locupleto : spiritalibus populi locupletentur augmentis 2a 2 (40, 42/43) locus : titulos suis congruis locis singulis statutis praefiximus 2b 6 (41, 88) ; nulla spatia locorum poterunt oblitterare uel temporum 6 1 (59, 6) ; in desertis locis abditisque moratus est 8 2 (70, 34) ; ab eorum societate non tam locorum quam morum dissimilitudine diuidamur 10 4 (81, 46) locutio : ex graeca locutione conuerti 1 1 (88, 5); de graeca locutione transfudi ó 3 (56, 358) longanimitas : uitae pericula mira prudentia et longanimitate sustinuit 3 5

(46, 41)

luculentus : fuit ... ingenio luculentus

3 6 (46, 48)

luxuriosus : nec luxuriosis conuiuiis effusisque seruiuit 3 6 (47, 54)

macula : liber qui, ut pluribus probatur abundare uirtutibus, ita quibusdam maculis uidetur aspersus 1 3

(34, 36)

maeror: nec adeo praesentibus -um quam maetroribus illiciant, ut nos a proposito futurae delectationis abducant 1 5 (34, 40) maestifico : quorum nos flexa fides et erga diuinum cultum foeda mobilitas ualde maestificat à 2 (55, 24) magistra : nobis hoc ita esse ... etiam experientia magistra compertum est

5 1 (55, 7)

magnificens : Dominae ... in Christo quoque magnificentissimae 10 insct. (29, 9/2) magnificus : tam praeclatis actibus atque magnificis insinuaret omnibus exempla uirtutum 8 2 (70, 42)

245

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES magnus (zdi.): magna est siquidem iubentis auctoritas 2 2 (40, 28); magnum praefert ... indicium 10 2 (79, 17) ; maximum solacium in hac miseria capimus 1 3 (34, 41); fatemini maximam uos operam dare uirtutibus 70 2 (79, 14); plus: z. plus ; — (subs7.) : eum magnum intet, magnos esse confidimus 3 7? (47, 58) male : peius : 7. peius maledictum : in eadem conuicia atque maledicta prorumpete 8 2 (70, 50) malignitas : Nestoriana labes ... pto sua malignitate merito respuatut 6 1 (59, 22) malignus : probabilis uita, rumoribus malignis exposita 8 2 (70, 52) malitia : frequenter inter propinquos ... usque ad sanguinem saeuit inexplebilis et caeca malitia 10 2 (80, 22) malum : hinc mala cuncta proueniunt

10 5 (80, 36)

malus (adi.) : huius saeculi malos dies ita ... transegit 3 5 (46, 39); — (subst.): bonis inuident mali 10 2

(80, 222p»)

maneo: cum dominicae promissione ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas ó 2 (56, 27) ; eundem uerum hominem factum, unum mansisse filium 7 3 (64, 25) manifesto : hanc de se romanis historiam manifestare dignatus est 8 1 (69, 18) manifestus : non solum conatibus manifestis, uerum etiam clandestinis semper insidiis 5 5 (56, 51) Martia uirgo : incarnatus est de spiritu sancto ex Maria uirgine 6 2 (60, 357) ; £f. uitgo materia : religiosa materia 8 ri (69,

s*PX)

maternus : intra

materna

conclusus

uisceta 8 2 (70, 29) maxime : seruorum dei maxime

consortiis atque societate gaudebat 3 4 (46, 33); propter eos maxime 4 2 (81, 13) ; maxime contra Sabellium 7 3 (64, 33) ; maxime et quia à r

(69, 9)

maximus : 7. magnus medioctitas : fidem tamen eius sententiarum pro mea mediocritate seruaui 1 2 (38, 24) meditatio : de uentuta gloria continuata meditatione tractemus 1 3 (34, 1 3 (34, 42/43) ; tanta dei meditatione fruebatur 3 4 (46, 35) medium : in medio prodeat 7 6 (66, 74)

melius : 6 5 (60, 47) ; 10 3 (80, 26) membrum : nosque in membris eius uestris precibus custodire dignetur dominus 6 5 (60, 49) ; pia ecclesiae membta discerpunt 10 4 (81, 45) memini : ut superius memini 4 4 (51,23) memot : beneficiorum uestrorum memot 6 1 (59, 5) memoto : omnis actio eius aut oratio fuisse

memoratur

aut

lectio

3 4

(46, 31); — memorati ergo beati Cyrilliscripta praesentia 6 2 (60, 33) ; tempotibus antistitis memorati (Procli)? 2 (68, 9) mendacium : uetitati commodent studium, cum mendacio praebuere consensum 6 1 (60, 51) mens : gratissima mente percipiat / 3 (34, 31) ; sedulae mentis intentione 4 3 (56, 43); sempet ante oculos mentis apponens 6 1 (69, 5); non quod nobis alicuius praeclarae mentis conscientiam insolenter arrogemus 8 1 (70, 22) meteo : beatissimorum patrum ... caelestem conuetsationem in carne ftagili meruimus intueri ó 1 (55, 11) meteot : omnes fete paupetes satiari inops ipse mereretur 3 5 (46, 44*PP-) metettix : s. Thaisiae quondam metetricis mirabilis paenitentia 9 1 (75, 2) metito : 1 2 (33, 26) ; 6 1 (59, 22) meritum : quanti sit apud deum metiti beatus papa Gelasius 3 5 (45, 21); uitae castimoniam doctrinae metitis ampliatet 3 3 (46, 30) ; meritis eius insanis ausibus exprobrabant 8 2 (70, 44) ;tegula, sanctorum metitis propemodum consonans 70 5 (81, 56) minime : 4 2 (51, 11) ;? 3 (64, 40) minus : minus eleganter uideor elocutus 4 5 (34, 32) mirabilis : morum placiditate mirabiles 4 1 (55, 5/6) ;thesaurum secum mitabilem deferentes 8 3 (71, 73s3PP); s. Thaisiae quondam meretricis mirabilis paenitentia 9 1 (75, 2) mite : huic impietati mire ... obsistens 7 3 (63, 20) mirus : uitae pericula mira prudentia et longanimitate sustinuit 3 $ (46 41) ; mira breuitate collegit 70 5 (80, 33) ; — nec uideatur cuiquam mirum, quod 10 4 (81, 48) miseria: maximum solacium in hac miseria capimus, si de uentura gloria continuata meditatione tractemus 1 5

(34, 42)

misericordia : tanta misericordia animi

M, M RERVM, VERBORV INDEX NOMINV AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

246

ac largitate claresceret 3 5 (46, 43);

indulgentia, per quam domini nostri miseticordiam consequamur 9 2 (75, 18) misericors : potens est misericors et omnipotens deus 9 2 (75, 14)

mitigo : domino mitigante atque gubernante 3 5 (46, 40) mitis: inuident ... mitissimis quoque furiosi 10 2 (80, 25) mobilitas : erga diuinum cultum foeda mobilitas ó 2 (55, 24) moderoft: perfecto regimine clerum plebemque modereris 2 1 (40, 21) modestus : inuident ... modestis temetarii 10 2 (80, 24) modus : eo modo, quo 3 1 (45, 10) ; — qualem exegerit uitae modum $8 2

(70, 27)

molior : sempet stabilitatem catholicae uetitatis oppugnare molitur à 3 (56, 33); diuisio, quam ... conectere moliuntur 6 2 (60, 46) ; sub colore religionis fidem molitur euertere ? 1

(62, 9) monachus

: s. loannes (baptista) ..., institutor monachorum, sicut primitus ostendit se monachis ... item monachis se declarauit, ita nunc officio monachorum ... hanc de se ... historiam manifestare dignatus est 8 1 (69, 13.14.16.17) ; pet eos (monachos), qui singularem sectantur uitam 8 1 (69, 20); gratia Christi ... pet eos dies, monachos ab Hlierosolymis ibidem causa orationis adduxetat ; qui, uidentes tam scelestum facinus ab impiis perpetrari, ... easdem uenerandas (loannis baptistae) reliquias abstulerunt ; moxque inde profecti sunt, thesaurum uenerabilem deferentes 8 5 (71,69) ;tutrsum obsequium monachorum diuinitus procuratutf, ut, quemadmodum pet monachos caput huius sancti (Ioannis baptistae) repertum est, ita quoque per monachos residuae corpotis

eius feliquiae seruatentur

8$ 5 (71,

74-75-76)

monstro : frugalitatis indicia esse monstrantut 8 2 (70, 38) Mopsuestenus : discipuli "Theodoti, Mopsuestenae ciuitatis episcopi ? 2 (63, 11) morbus : et animatum motbi plures generantur et corporum 3 6 (47, 55) morior: omnes fere pauperes ditans, inops ipse motetetur 3 5 (46, 44)

mofof:

in desertis locis abditisque

motatus est 8 2 (70, 34); me diu moftantem uestra compulisset auctoritas 10 x (79, 5)

mottifer : a peccatis mottiferis abstinentes 9 2 (75, 16)

mos : in uestrorum morum perspicuo munere, eius quodammodo uideantur opera prtaelucete 3 3 (45, 25); morum placiditate mirabiles 5 r (55, 5) ; uirtutis ornamenta quibus ecclesiam domini, morum sanctitate, condecoras 2 1 (39, 18) ; similitudo mo-

rum magnumpta efert coniunctionis indicium 10 2 (79, 17) ; hoc odium de morum similitudine sustinemus 4 2 (70, 55) ; ab eorum societate non tam locorum quam morum dissimilitudine diuidamur 70 4 (81, 47) ; — nullatenus nostri saeculi more contentus, quo pronius desideramus tecta nosse quam facere 2 1 (40, 22) ; licet om-

nem uenetandae legis obseruantiam motibus impleatis 3 2 (45, 20) ; im-

piissimi atque apostatae Iuliani moribus congruens 8 5 (71, 65) ;melius horum mortes apostolica tuba redarguit 10 5 (80, 26) moueo : eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc tepulsata haetesis

7 1 (62, 7)

mox : 6 5 (71, 72) muliet: huius uenerandae

mulieris (Thaisiae) prouocetur exemplo 9 1i (75, 10) multipliciter : multipliciter uenerabilem quoque patrum testimoniis approbatum est 7 3 (64, 30/31) multus (adi): passim; plus : pluribus (4»»-plurimis) probatur abundate uirtutibus 7 3 (34, 35) ; animatum morbi plures generantur 3 6 (47, 55) ; plurimus : inter plurima uirtutis ornamenta 2 1 (39, 17) ;— (subst.) : pro multorum salute 3 3 (46, 28) ; plutimus : in plutimis enim iuxta philosophorum sententias immoratus 7 I (33, 8) ; quibus plurimi consensum non praebuere facilem 2b 3 (40, 48) ; — plurimum (ad».) : s. plurimum mundanus : nullius prorsus mundanae sollicitudinis nexibus inuoluti 5 2

(85, 15)

mundus : uniuerso mundo cum suis pompis deliciisque renuntians 8 2 (70, 38) ; mundi odia incidit sanctus loannes 8 3 (71, 59); totius mundi

aduersa superauit 70 5 (81, 55) munimen : armis eius feralibus salutare nitor munimen opponere à 3 (56, 34)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFAATIONES muhio : sancti praesules paternis muniantur tegulis 2b 2 (40, 40) munus : diuini muneris eximia largitas $ 2 (70, 28); documentum diuini muneris singulare praestetis 10 1 (79, 12); — in uestrorum morum perspicuo munere eius quodammodo uideantur opera praelucere 3 5 (45, 25) mysterium : mysterium trinitatis aut' non recte pronuntiant, aut prorsus ignorant 7 s (65, 67) nam: 11 (33, 16); 3.2 (45, 18) ; 5 2 (85, 18) ;8 2.3 (70, 28; 71, 64) ; 10 5

(80, 27)

namque : 7 5 (34, 41) ; 10 1 (79, 9) nascor: et animarum morbi plutes nascantur et corporum 3 6 (47, 553?) i iurgia nascuntur infensa 10 2 (79, 20/21) ; — de patre natum ante

omnia saecula 6 2 (60, 55) natalis : in natali eius 8 1 (69, 6) natiuus : nobis hoc ita esse non solum natiua quadam notitia ... compertum est à 1 (45, 6)

natura : nullam utriusque (dei et hominis) naturae inseparabilem unitatem, nec singularitatem personae uel certe subsistentiae filii dei, ab eo (Nestorio) prolatam significant 6 2 (60, 40) ne : passiz nec : passi

necessitas : necessitate

(34, 33)

temporis

7 3

necnon : necnon et 6 2 (60, 45)

nefarius : nefatii dogmatis conditor (Nestorius) 6 2 (60, 44) neglegentia: paruam neglegentiam pontificis ingens animarum disctimen esse contestans 3 6 (47, 54)

nego : dum negant deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum ... 7 3 (64, 40)

247

tut ab hominibus, et pro sua malignitate merito respuatur; quae, sub praetextu fidei, perfidiam insinuare non desinit, et, furore iudaico pariter

et ettote, tranquillitatem catholicae ecclesiae, toto terrarum orbe diffuSae, tutbare contendit 6 1 (59, 21)

Nestotrius : epistula synodica sancti Cyrilli Alexandrini pontificis, Nestotio quondam Constantinopolitanae urbis episcopo destinata, cui x11 sunt annexa capitula, blasphemia eiusdem Nestorii sub anathematis obsectatione damnantia 6 1 (59, 13.15) ; beati Cyrilli scripta praesentia, eundem Nestorium commonent : ut unigenitum dei filium, de patre natum ... et incarnatum ... ex Maria uirgine, non audeat in duos diuidere ; nec, solita

calliditate, *coniunctionem' quandam et 'societatem" dei et hominis asseuerate nitatur, quae uocabula nullam utriusque naturae inseparabilem unitatem, nec singularitatem personae uel certe subsistentiae filii dei, ab eo prolatam significant, sed duo quaedam uel plura potius, sub hac istorum nomine occasione, demonstrant, sceleratamque diuisionem, quam nefarii dogmatis conditot, quam eius impiissimi sectatores, *dignitate! quadam et *auctotitate necnon et 'relatione', sicut ipsi desipiunt, conectere moliuntur 6 2 (60, 34 Sqq.) ; Nestotii quoque sectatotibus hac fide salutifera nihilominus obuiamus, qui Christum dominum nostrum unum de trinitate minime confitentur, dum negant deum uerbum ex beata uitgine secundum catnem genitum ceteraque pro redemptione humani generis esse perpessum

7 3 (64, 38)

nequam : nequissimus : praecepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant, suaque defendere consilia praua petsistant 6 1 (59, 26/27) nequeo : licet assequi ... nequiuerim 1 2 (88, 23) nequissimus : 7. nequam

nexus : nullius prorsus mundanae sollicitudinis nexibus inuoluti 5 2 (55,

Nestotianus : patuique pendens audaciam aut furorem Nestorianae perfi-

supponete 4 2 (51, 14); incipiens a Nicaenis definitis, et in Chalcedo-

diae, quae non solum conatibus manifestis, uerum etiam clandestinis semper insidiis, stabilitatem catholicae uetitatis oppugnare molitur ..., armis eius feralibus salutare nitor munimen opponete ó 3 (56, 30); Nestotiana labes euidenter agnosca-

nensibus desinens 4 3 (1, 18) nihil : 7 r.2 (33, 10.24) ; à 1 (45, 5);

15)

Nicaenus : tegulas Nicaenae synodi ... digessimus 2b 4 (41, 56/57) ; Nicae-

nos canones credunt se posse uiolare et pto eis alia quaedam constituta

8 2(70, 39)

nihilominus : 7 5 (64, 58) ; nihilominus tamen : 2 1 (39, 14) nimis iro (89322) sx (Gon m) Onus

(81, 56)

248

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES

nimium : 3 1 (45, 12)

nisi : 10 2 (79, 17) nitor: nitat a graecis latina minime discrepare 4 2 (51, 11); armis eius feralibus salutare nitot munimen opponete ó 3 (56, 534); ne (filium) coniunctionem et societatem dei et hominis asseuetare nitatur 6 2 (60, 39) noctu : 4. nox nolo: hoc ipsum uestram noluimus ignorare sanctitatem 2b 3 (40, 50) nomen : sub hac istorum nominum occasione 6 2 (60, 42/43) ; Sabellius sanctam trinitatem nominibus tantum fatetur esse non tribus petsonis 7 5 (64, 35) ; basilica ... sub nomine ... Ioannis baptistae 8 5 (71, 80) ; tantum nomine christiani uidentut esse, non opere 70 4 (81, 42) non : passi;

nonnullus : nonnullas ineptias destruxit 1 1 (83, 12) ; nonnullo studio 4 1 (41, 5); nonnullorum opinio 7 3

(64, 43)

nosco: ptonius desideramus recta nosse quam facere 2 1 (44, 5) ; ptaefati doctoris nosse desideratis opuscula ó 3 (56, 39) ; licet optime nouerim, quod 6 1 (59, 26); tanta claritudo ... ex aliqua parte noscatur 10 5

(81, 59)

notitia : ne quid praeterea notitiae uestrae credamur uelle subtrahere 2b 5 (41, 76) ; nobis hoc ita esse non solum natiua quadam notitia ... compertum est à 1 (55, 6) nouissimus : nouissimotum peticula temporum 40 3 (80, 27) nouus : nouum forsitan uideatut ignatis ó 1 (55, 3)

nox : diu noctuque 8 2 (70, 34) nullatenus : 2 1 (40, 21) ; 7 2 (63, 15) nullus : 22 (33, 27) ; 386 (47, 53); 82

(55, 14) ;6 2 (60, 39) ;? 3 (64, 45); 10 2 (79, 16) numetus : sub ordine numerorum, id est a 1? capitulo (z/. capite) usque ad CLXV?» sicut habetur in graeca auctoritate 2b 4 (41, 65); statuta Serdicensis concilii atque Africani ... suis a nobis numeris cernuntur esse distincta 2b 5 (41, 81) ; praecepta ... sub una numerorum serie terminarem d 1 (45, 9); appellatio ... uim pluralis numeti tesonans 7 4 (65, 48) nunc$-7:3:(64, 27) 5.8.1.2 (69, 17:5 70; 48) ; nunc ... tunc : ? 1 (63, 7) nupet : ó 3 (56, 37) ;6 1 (59, 16) nutrimentum : sancta nutrimentorum

uestrorum studia paruulo mihi depensa 6 1 (59, 5) nutus : nec hoc sine diuino nutu gestum esse perspicio 8 1 (69, 11) Nyssenus: b. Gregorius Nyssenus episcopus 4 1 (38, 4)

ob : obiniectum scrupulum 7 3 (64,27); ob distinctionem personarum 7 3

(64, 52)

«

obligo : nullus lector in his meum putet obligatum esse consensum 7 2 (33, 27) ; multis et grauibus peccatorum uinculis obligatus 9 1 (75, 9) oblitteratio : ad oblitterationem delictorum 9 1 (75, 6) oblittero : nulla spatia locorum poterunt oblitterare uel temporum 6 1

(49, 7)

oboediens : oboedientes populi spiritalibus imbuantur exemplis 2b 2

(40, 41)

obsecratio : sub anathematis obsecratione damnare 6 1 (59, 15/16) obsequium : humili deuotionis obsequio precor 7 5 (34, 30) ; uenerandi propositi delectatus obsequio $ 1 (69, 19) ; obsequium monachorum diuinitus procuratur 8 3 (71, 74) obsequot : uenerationis tuae studio pro meis uiribus obsecutus 41 1 (33, 3) obseruantia : licet omnem uenerandae legis obseruantiam moribus impleatis 3 2 (45, 20) Obsisto : huic impietad mire ... Obsistens 7 3 (63, 20)

obtempero : apostolatus uestri iussis obtemperans 4 5 (51, 16) obuio : Nestorii quoque sectatoribus hac fide salutifera nihilominus obuiamus 7 3 (64, 39) occasio : sub hac istorum nominum occasione 6 2 (60, 43)

occultus : respondere se uelut ex occulto uidentur oraculo 4 2 (51, 8) oculus : semper ante oculos mentis apponens 6 1 (59, 4) odium : hoc odium de morum simili-

tudinem

sustinemus

8 2 (70, 55);

mundi odia incidit s. Ioannes 8 3 (71, 59) ; frequenter inter propinquos

feralia succedunt odia 10 2 (79, 20) offendo : imperitia (z/. confusione) priscae translationis offensus 2 r

(39, 14)

officium : quae officio translatoris explicui, non censoris iudicio comprobaui 7 2 (33, 28) ; praeuiis sancti (g/. cuncti) illustrentur officiis 2a 2 (40,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM .AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES 40) ; sanctitatis tuae sedulis excitatus officiis 3 1 (45, 3); ad ptaecelsi culmen officii non accessit indignus 3 6 (46, 50) ;plerumque perficitur uoto quod deesse uidetur officio 6 1 (59, 10); offido monachorum quamuis humilium 8 1 (69, 17) ; lectionis officio posteris intimetur 10 s (81, 61) omitto : ut paene nihil omiserit 1 i (33, 10) ; nihil ... omittit inquirere

3 1 (45, 5) ; omittenda non est quantalibet instructio 6 1 (60, 28) omnipotens : Christus |omnipotens deus 2 1 (39, 16) ; potens est miseticors et omnipotens deus 9 2 (75, 14) omnipotentia : tres personae unius omnipotentiae atque diuinitatis 7 6

(64, ga Seo)

omnis : passizz onus: honorem summae dignitatis graue nimis onus existimans 3 6

(46, s1*b-)

opera:

operam

dare uirtutibus

10 2

(79, 14)

opinio : nonnullorum etiam opinionem .. tedarguit, qui, unum ex tribus asserentes, unum

ex trinitate dicere

nulla ratione consentiunt ; qui uocabulum trinitatis non personarum esse significatiuum, sed substantiae, sus-

picantur 7 3 (64, 43) oportunum : oportunum ... existimans ut Nestotiana labes euidenter agnoscatur 6 1 (59, 18) oppono : armis eius feralibus salutare nitor munimen opponere 5 5 (56, 34) oppugno : semper stabilitatem catholicae uefitatis oppugnare molitur

5 5 (6, 32/33)

optime : 6 1 (59, 26)

249

opusculum : pfraefati doctoris nosse desideratis opuscula 5 5 (56, 40) oraculum : respondere se uelut ex occulto uidentur oraculo 4 2 (51, 9) otatio : omnis actio eius aut oratio fuisse memoratur aut lectio 3 4 (46, 31); orationum uestrarum suffragia pro hoc opere mihi dependere iubeatis 7 6 (66, 76) ; in ieiuniis et orationibus petseuerans 8 2 (70, 35) ; monachos ... causà orationis adduxerat 4 5

(71, 70) ; petfectorum uirotum docta atque facunda oratione 10 s (81, 57) otbis: ecclesia, toto terrarum orbe diffusa 6 1 (59, 25) ; toto terrarum orbe celebratur 8 5 (71, 60) ordino : titulos post hanc praefationem strictius ordinantes 2b 6 (41, 87/88) ; eo modo, quo dudum, de graeco sermone patrum transferens canones, ordinaram 3 1 (45, 12) otdo : inconuulsa ecclesiastici ordinis disciplina seruata 2a 2 (40, 31); — sub ordine numerorum ... sicut habetur in graeca auctoritate 2b 4 (41, 64) ; constituta ... in quendam tedigens ordinem 3 1 (45, 7) orientalis : auctoritas, qua tenentur ecclesia orientales 4 4 (51, 25) ornamentum : intet plurima uirtutis ornamenta, quibus ecclesiam domini ... condecotas 2 1 (39, 18) otno : tot uirtutum ornatus insignibus

3 6 (46, 49*PP-)

OfO : Ofet ergo pro me tua dignatio 7 5 (34, 38) ; beatitudinem uestram orantem pro nobis ... custodiat 2a 3 (42, 111) ; ora pto nobis, uenerabilis pater 2b 7 (42, 111); ora pro me, uenerabilis frater 9 2 (75, 20)

Os: ossa eius dementer extraxit $ 5

opulentia : opulentiam suae eruditionis expressit / 1 (33, 9) opus : industria, quam caelesti impen-

ostendo : praua eorum ... quatenus ab

ditis operi 3 2 (45, 17) ; — eius quo-

aliis uitentur ostendit 7 1 (33, 18);

dammodo uideantur opera praclucete J 5 (45, 26) ; omne opus eius aut oratio fuisse memoratur aut lectio 3 4 (46, 31???) ; quorum fides, operis conexatione resplendens 5 2 (55, 13) ; quibus (sanctis) illustrium operum qualitate cohaeretis 70 2 (79, 16) ; — in quo opere quantum sim diffcultatis expertus 7 r (38, 6); ego quoque in hoc opere praetermisi 4 4 (51, 22) ; orationum uestrarum suffragia pto hoc opere mihi dependere iubeatis 7 6 (66, 76) ; — tantum nomine christiani uidentur esse, non opete 70 4 (81, 43)

primitus ostendit se monachis 8 r (69, 14); ostendens eos ideo tales fore 10 3 (80, 34)

(?1, 65)

otiosus : quae ab illis doctis et otiosis ingeniis ... digesta sunt 7 1 (33, 10) otium : nullo se desidiosissimo tradidit otio 3 6 (47, 53) Pachomius : s. Pachomii uitam, sicut

in graeco reperta est, fide translatotis exsoluens 70 1 (79, 4) ; uit beatus atque gloriosus genitor uester, meus dominus (Pachomius), non solum patienter ac fortiter insectationes eorum semper pro iustitia pertulit, sed

250

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFAATIONES

etiam felici fine pro uetitate, quae Christus est, constanter atque sublimiter totius mundi aduetsa superauit 10 5 (81, 51/55) ; cuius (Pachomii) perfectam uitae regulam, sanctorum meritis propemodum consonantem, exopto ... petscribi, ut tanta claritudo uestri generis tantumque decus ex aliqua parte noscatur,

et uirtus admiranda uiri uix antiquis effabilis, ... lectionis officio posteris intimetur

10 5 (81, 55/61) paene : 1 1 (33, 9) ; ? 5 (65, 66)

paenitentia (s. Thaisiae) : 9 1.2 (75, 2/5. 7.9.11) ; qui illi tantae patientiae con-

tulit praemium,

nobis paenitentiae

largiatur affectum 9 2 (75, 15)

pagina: in unaquaque pagina, aequo diuisa tramite, utraque e regione subnectam 4 2 (51, 12) pando : desiderium, quod erga uestram paternitatem iugitur gero, quo possum studio pandere non desisto 6 1 (59, 11) ;iam melius ista, saepe dicti patris assertione pandantut beatitudini uestrae catholicae 6 3 (60, 47/48) ; suam in Christo pandetet gloriam 8 1 (69, 20) papa : beatus papa Gelasius 3 3 (45, 21); beatissimus papa Hormisdas 4 insct. (51, 1) patco : sibi quoque nori patcant 10 4

(81, 50)

patiter et : à 2 (55, 14) ; 6 1 (59, 23) pats: in hac parte 7 1 (33, 11); 3:2 (45, 16) ; ex aliqua parte 70 5 (81, 59) patui pendo : z. pendo patuitas : quamuis ... patuitatem nosttam ... pepulerit 2 1 (39, 10) ; pontificum regulas ... iam dudum patuita-

tis meae nonnullo studio absolutas esse cognosco 4 1 (51, 5)

parum : ? 1 (63, 6) paruulus : nutrimentorum uestrorum studia paruulo mihi depensa 6 r1

(59, 5/6)

paruus : patuam neglegentiam pontificis ingens animarum discrimen esse contestans 3 6 (46, $1) ; patui temporis poena 9 2 (75, 12) ; patui pendo: 4. pendo; — minus: s.

minus passim : ossa eius ... redegit in puluetem, et passim ... dispersit 8 3 (71, 67) Pastor : Feliciano et fratri Pastori 7 inscr. (62, 2); fratri Pastori abbati 9 insct. (75, 1) pastor : hic pastor, illius atque boni pastoris imitator exsistens 3 7 (47, $6)

pater : unigenitum dei filium, de patre natum ante omnia saecula eiusdemque cuius est pater essentiae 6 2

(80, 34-35) ;||

domino uenerando mihi patri Stephano (a/. Petronio) episcopo 2 inscr. (39, 1) ; ora pro me, uenerabilis pater 2b 7 (42, 115) ; hic pater, summi atque boni pastoris imitator 3 7 (47, 56:»»); domino beatissimo. .patri Petro episcopo 6 inscr. (69, 1); uenerabilis pater et antistitum Christi decus egregium 6 1i (59, 3); saepe dicti patris assertio 6 3 (60, 47) ; — pattes : de graeco sermone patrum transferens canones 3 ri (45, 11); beatissimotum patrum, quibus illa regio (Scythiae) spiritali quodammodo fertilitate gloriatur, caelestem conuetsationem in carne fragili meruimus intueri à 1 (45, 10) ; multipliciter uenerabilem quoque patrum testimoniis approbatum est ... unum ex tribus fideliter posse praedicati 7 5 (64, 31) ;beatorum patrum ... instituta 10 1 (79, 10); beatotum patrum ... studiis facta propria componentes 10 1 (79, 10/11) paternitas : uestra paternitas 4 4 (51, 24); 6 1 (69, 10) paternus : sancti praesules paternis muniantur regulis 2b 2 (40, 39); nonnullorum etiam opinionem auctoritate paterna redarguit 7 3 (64, 43) patienter : patienter ac fortiter insectationes eorum semper pfo iustitia pertulit 10 s (81, 52) patientia : qui illi tantae patientiae contulit praemium, nobis paenitentiae largiatur affectum 9 2 (75, 15) patior : uoluntatio carcere passa se concludi 9 2 (75, 12) patria : a patria non procul exsulate creditur, si semper patriam desiderio consequatur 1 3 (34, 48.49) paucus : exceptis uidelicet paucis 4 1 (33, 19) ; ita de hac re paucis eloqui-

tur 7 4 (65, 53)

Paulus (apostolus) : beato Paulo testante 7 3 (64, 23); apostolica (g/. -lorum) tuba (Paulus) 70 5 (80, 26) ; gentium doctor (Paulus) 70 s (80, 27); hic beatissimus Paulus, quae superius diffuse protulit, mira breuitate collegit 70 » (80, 323) pauper : omnes fere pauperes ditans, inops ipse moreretur 3 5 (46, 44) pax : pacem redintegrare propitius ... dignetur dominus 6 3 (60, 49)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

251

AD DIONISII EXIGVI PR-AEFATIONES peccatum : multis et grauibus peccatorum uinculis obligatus 9 1 (75, 8) ; a peccatis mortiferis abstinentes, cotidiana proficiamus indulgentia 9 2 (75, 16) peius : uelut interiores hostes peius exterioribus saeuiunt 70 4 (81, 44) pello : quamuis ... de graeco transferre. pepuletit 2 1 (39, 12) pendo : parui pendo : paruique pendens audaciam aut furorem NNestorianae perfidiae à 3 (56, 30) penes: penes quos etiam catholicae fidei dogmata semper intemetata uiguete à 2 (55, 16) pet: passim; — pet dei gratiam 2 1 (39, 19) ; 5 1 (55, 8); pet gtatiam Christi 8 1 (69, 2) ;per Christi gratiam 70 1 (79, 9) ;— per monachos 8 3 (71, 75.76) ; pet prophetam testatur 9 2 (75, 18) ; — pet eos dies 8 5 (71, 69) ; — per inextricabiles digesta sunt quaestiones 1 ri (33, 11); — per Syriam atque Armeniam 7 2 (63, 10) ; — per se 8 1 (70, 23)

perago : plura ... legenda simul atque imitanda peragentes 10 1 (79, 10) percipio : promissionis meae solutionem gratissima mente percipiat / 3

(34,51/532)

—

peregrinans : quis tium

seruiens

enim

Christo,

:

non

fouetur hospitio ? 3 2 (45, 15) peregrinatio : quamuis quis ... aegre ferat huius peregrinationis incommoda 1 3 (34, 44) petegrino : peregrinans : 7. petegrinans perennis : ad capessendum perennem beatitudinem 2a 2 (40, 34) ; ad capessendum perenne praemium 2b 2

(40, 34)

perfectus : perfecto tegimine clerum plebemque moderetris 2 1 (40, 21); perfecta uitae regula 10 5 (81, 55); perfectorum uirorum docta atque

facunda oratione 10 5 (81, 57) perfero : mundi odia ... in suo reliquo corpore pertulit 8 3 (71, 61) ; patientet ac fortitet insectationes eorum

semper

(81, 53)

pro

iustitia pertulit

(09, 23)

peticulum : uniuetrsae uitae pericula sic ... sustinuit J 5 (46, 41) ; nouissimorum pericula temporum 70 3 (80, 27) perimo : diabolus ... blanditur ut petimat 10 3 (80, 58) peritus : qui se graecorum canonum peritissimos esse iactitant 4 2 (ó1, 7) permaneo : iubentis auctoritas ... inuiolabilis permanens 2b 2 (40, 33) perpello : de graeco transferre perpuletit 2 1 (39, 12) perpetiot, negant deum uerbum ex beata uirgine secundum carnem genitum, ceteraque ... esse perpessum 7 5

(64, 42)

perpetto : uidentes tam scelestum facinus ab impiis perpetrati 8 5 (77, 71) persctibo : (Pachomii) regulam ... nimis exopto perfectorum uirorum docta atque facunda oratione petsctibi 10 s (81, 58) persequor : dum ualde petsequitur uitia, protulit etiam ipse uitiosa 1 1 (83, 19) petseueto : in ieiuniis et orationibus perseuetans 8 2 (70, 35)

petegtinanuestro

aut furotem Nestorianae perfidiae à 3 (56, 30/31) ; sub praetextu fidei, perfidiam insinuate non desinit 6 r

70

5

petficio : quae fieti praecipis, ante perficiens (z/. petficias) 2 1 (40, 26); plerumque petficitut uoto quod deesse uidetur officio 6 1 (59, 9) ; — quae a uobis hereditario iure petficitut 10 5 (81, 60/61) ;— perfectus : 4. perfectus perfidia : patuique pendens audaciam

perseuerantia : laudandam perseuerantiam tenere ualeat, qua feruotem uetetis aemulationis accendat ó$ 2

(70, 53)

persisto : suaque defendere consilia praua petsistant 6 1 (60, 28) persona : nullam utriusque (dei et hominis) naturae inseparabilem unitatem, nec singularitatem personae uel cette

subsistentiae

filii dei, ab eo

(Nestotrio) prolatam significant 6 2 (60, 41) ; quattuor personas in tribus astruetent, duosque dei filios procul dubio praedicarent (discipuli 'Theodori Mops.) ? 2 (63, 18) ; nec quartam in trinitate creuisse personam 7 3 (64, 26) ; ob distinctionem petsonarum, cum fatio poposcetit, unum ex tribus fideliter posse praedicari, maxime contra Sabellium 7? 3 (64, 32); (Sabellius) sanctam trinitatem unius credit esse personae, eamque nominibus tantum fatetur esse non tribus personis ;quam nos unius ueneran-

tes

essentiae,

personarum

solum-

modo cognitione discernimus 7 3 (64, 34.35.36/537) ; qui uocabulum trinitatis non personarum esse signi-

ficatiuum, sed substantiae, suspican-

252

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM .AAD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

tut 7 3 (64, 45/46) ; appellatio (trinitatis) ... uim pluralis numeri resonans, non essentiam, sed personas exptomit 7 4 (65, 49) ; trinitatem dici non propter substantiam sed ptopter personas, confidenter exposuit 7 4 (65, 63) ; si ergo trinitas non personas exponit, sed substantiam 7 5 (65, 69); appellatio trinitatis unius essentiae, tres personas unius potentiae atque diuinitatis insinuat 7 6

(65, 73)

petspicio : nec hoc sine diuino nutu gestum esse perspicio 8 1 (69, 11) petspicuus : in uestrorum morum petspicuo munete 3 5 (45, 25) pertineo : quae ad ecclesiasticam disciplinam pertinent 3 1 (45, 4) pestis : nec ... mirum, quod huiusmodi pestes iustis aduetsentur hominibus

10 4 (81, 48) Petronius episcopus

: 2 insct. (39, 2)

Petrus episcopus : 6 inscr. (59, 1) pharisaeus : principes tamen sacet-

dotum

cum

sctibis

et phatisaeis,

metitis eius insanis ausibus

expto-

brabant 8 2 (70, 44) ; plerique chtistianorum, pharisaeorum sine dubitatione consimiles 8 2 (70, 48) philosophus : iuxta philosophorum sententias immoratus 1 1 (33, 8) pietas : Christus ..., solita populis pietate prospiciens 2 1 (39, 16) pius : sanctitatis uestrae piis excitatus studiis 3 1 (45, 3*PP-) ; pet se pia ptofessio praeferat sanctum studium 8 1 (70, 23) ; basilica, quam ... pia deuo-

tione construxit 8 5 (71, 81); pio uenetationis uestrae proposito respondi 10 1 (79, 3); pia ecclesiae membra discerpunt 20 4 (81, 44) placeo : quod uobis nimium placuisse cognoueram 3 1 (45, 12)

placiditas : morum placiditate mirabiles à 1 (55, 5) placidus : inuident ... placidis implacabiles 10 2 (80, 23) plebs : perfecto regimine clerum plebemque modetetris 2 1 (40, 21) plenus : pleni dolis, pleni fallaciis 70 4

(81, 49)

plerique (cuzz gene.) : plerique christianorum 8 2 (70, 48) plerumque : ó 2 (55, 25) ;6 1 (59, 9);

10 4 (81, yo)

pluralis : appellatio ... uim pluralis numeti resonans 7 4 (65, 48) plurimum : domino sancto et a me plurimum uenerando 7 inscr. (33, x)

plurimus : z. multus plus : z. multus poena : patui temporis poena fugit aeterna supplicia 9 2 (75, 13) pompa: uniuerso mundo cum suis pompis deliciisque renuntians 4 2

(70, 38)

|

pondus : honorem summae dignitatis gtauissimum pondus existimans 3 6

(46, 51)

pontifex : quaedam constituta pontificum ex ipsis canonibus (apostolotum)assumpta 2b 5 (41, 43) ; synodus CL pontificum, qui apud Constantinopolim conuenerunt 2b 4 (41, 62) ; singulorum pontificum quotquot a me praecepta tepetta sunt 3 1 (45, 8) ;

paruam neglegentiam pontificis ingens animarum discrimen esse contestans 3 6 (47, 52) ; sanctorum pon-

tificum regulae, quas ad uerbum digerere ... me compellit 4 1 (51, 3) ; epistula synodica Cyrilli Alexandrini pontificis 6 1 (59, 13) ; pontifex antefatus (Proclus) ? 5 (63, 20) pontificalis : sacratissima iura, pontificalibus ... digesta conuentibus 2 r

(39, 19)

populus : Chtistus ..., solita populis pietate prospiciens 2 1 (39, 16) ; spiritalibus populi locupletentur augmentis 2a 2 (40, 42) ; oboedientes populi spiritalibus imbuantur exemplis 2b 2 (40, 42) ;prauam fidem ... rudibus populis exotsi sunt intimate 7 2 (63, 12) ; relatio... populis fidelibus intimetut 8 1 (69, 7) ; sub ingenti populi ueneratione 8 5 (71, 81) posco : prout causa uel ratio poposcisset 3 4 (46, 33*PP)) ; hanc a uobis specialiter uicissitudinem poscens 3 53 (56, 42) ;cum ratio poposcetit ? 5 (64, 32) ; quod poscebatur explicui 8 1 (69, 8/9) possum : qua possum diligentia 4 2 (41, 11); quo possum studio 6 i (59, 11) ; quaecumque ex his potuero, transferre curabo 5 3 (56, 41) ; — cum apostolo dicete poterant 5 2 (55, 16) ; quis poterit ignorare ? $2 (70, 27) ; quasi diuina religio ... umquam possit ... immutari 5 2 (56, 26) ; nulla spatio locorum poterunt oblitterate 6 1 (59, 6); unum ex tribus fideliter posse praedicati 7 3 (64, 33) ; me scio reperire non posse 6 r1 (59, 8) ; quae possunt merito reprehendi 1 2 (33, 26) ; credunt se posse uiolate 4 2 (61, 14) ;— potens : potens est

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

253

AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES misericors et omnipotens deus 9 2

(75, 14)

post : post praefationem 2b 6 (41, 85) ; post auctoritatem apostolicam 7 3

(64, 50)

postea : 2b 3 (41, 52) ;8 5 (71, 78) posteritas : praesens imitetur aetas et posteritas admiretur 3 2 (45, 18) posterus : lectionis officio posteris in-

timetur 10 5 (81, 61) postmodum : 2b 4 (41, 60) postulo : prout causa uel ratio postulasset 3 4 (46, 53) pote : potissimum : z. potissimum

potens : 4. possum potentia : tres personae unius potentiae atque diuinitatis 7 6 (65, 73) potestas : imperare ... potestate, qua supra cetetos excellit antistites 4 2 (51, 10) potissimum : uobis potissimum commonentibus 5 5 (56, 57)

praedicantes 7 2 (62, 13/14) ; duosque dei filios procul dubio praedicarent 7 2 (62, 19) ; unum ex tribus fideliter posse praedicati 7 3 (64, 33) ; ttinita-

tem unius essentiae praedicamus 7 5

(65, 65)

praedictus : praedictam uobis referamus historiam 8 5 (71, 83) ptaefatio : titulos post hanc praefationem strictius ordinantes 2b 6 (41, 86); omnesque

titulos huic praefa-

tioni subnecterem 3 1 (45, 10) ; testi-

monium huic ptaefationi ... annexui

7 4 (55, 52)

praebeo : plurimi consensum non praebuete facilem 2b 3 (40, 49) ; uetitati

praefatus : praefati doctoris nosse desideratis opuscula ó 3 (56, 39) praefero : pet se pia professio praeferat sanctum studium 84 1 (70, 24) ; simlitudo motum magnum praefert coniunctionis indicium 70 2 (79, 17/18) praefigo : titulos ... singulis statutis praefiximus 2b 6 (42, 95/96) ptaefor : praefatus : z. praefatus praeluceo : eius quodammodo uideantur opere praelucete 3 3 (45, 26) praemium : ad capessendum perenne praemium 2b 2 (40, 34); tantae patientiae contulit praemium 9 2

commodent studium, cum mendacio praebuete consensum 6 1 (60, 31);

praepono : deliciis ieiunia praeponent

potius : potius quam : 3 5 (46, 29); 8 5 (71, 61); 10 x (?9, 8); — uel potius 6 2 (60, 42) prae : prae uirtutis amore 3 2 (45, 18)

praebebat omnibus uitae pariter et credulitatis exempla ó 2 (55, 13PP-) praecelsus : ad praecelsi culmen officii non accessit indignus 3 6 (46, 50) praeceptum : ut singulorum pontifi-

cum quotquot a me praecepta repetta sunt, sub una numerorum serie terminarem 3 1: (45, 8/9); diuina praecepta fecit et docuit 3 7 (47, 58) ; praecepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant, suaque defendere consilia praua petsistant 6 r (59, 26) praecipio : quae fieri praecipis, ante petficiens 2 1 (40, 25) ; quos apostolus nobis protinus uitare praecepit

16 4 (81, 46)

praecipuus : fuit ... uità praecipuus 3 6

(46, 48)

praeclarus : non quod nobis alicuius praeclarae mentis conscientiam insolenter artogemus 8 1 (70, 22) ; tam praeclaris actibus atque magnificis insinuatet omnibus exempla uirtutum 8 2 (70, 42)

praeco : praeuius domini ueritatis praeco 8 1 (69, 12) praedico : calliditate subtilissima beatam trinitatem sic unius essentiae

(78, 15)

3 5 (46, 42)

praesens (adi.) : nec adeo praesentibus umquam maetotibus illiciant, ut nos . abducant 7 3 (34, 40) ; ptaesens imitetur aetas et posteritas admiretut 3 2 (45, 17) ; beati Cyrilli scripta ptaesentia 6 2 (60, 33) ;— (subst.) : utilitatem praesentium rebus caelestibus anteponunt 4 2 (55, 22) ; littefas ... non patum praesentibus aestimans profuturas ? ri (63, 6); ne futura praesentibus ... anteponantur

10 4(80,39).

I

praesentia : qui eum praesentia cotporali non uidimus 3 3 (45, 22) praesertim : 10 1 (79, 7) praesidium : precum uestrarum praesidia efficaciter impetremus 8 3 (71, 84) praestans : sciens ueritate nihil esse praestantibus 1 2 (33, 24/25) praesto : christianis omnibus praestet accessum 2b 2 (40, 55/36) ;ut mihi precum uestrarum subsidia, sedulae mentis intentione, pftaestetis Ó 53 (56, 43); documentum diuini muneris singulare praestetis 70 1

(79, 13)

praesul : sancti praesules patetnis muniantur regulis 2b 2 (40, 38) ; prae-

254

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES

teritorum sedis apostolicae praesulum constituta ... collegi 3 1 (45, 5) ; egregius praesul sedis apostolicae fuit 3 7 (47, 57)

praesum : praesens : z. praesens ptaetet : 8 2 (70, 28.32) praeterea : 2b 5 (41, 75)

praeteritus : praeteritorum sedis apostolicae praesulum consituta 3 1 (45, 5) praetermitto : canones ..., quos non admisit uniuetsitas, ... praetermisi 4 4 (51, 22) ptaetextum : sub praetextu fidei, perfidiam insinuare non desinit 6 1 (59, 22) praeuius : pfaeuiis sancti (g/l cuncti) illustrentur officiis 2a 2 (40, 37); ptaeuius domini uetitatis praeco & 1 (69, 12) prauus (adi): suaque defendere consilia praua petsistant 6 1r (60, 28); prauam fidem ... exotsi sunt intimare 7 2 (63, 11) ; praua succedunt odia 10 2 (79, 20PP) ; — (subs£.) : ptauum: pfaua eotum uel ipse diri-

git, uel quatenus ab aliis uitentur ostendit 7 1 (33, 17) ; prauus : bonis inuident praui 10 2 (80, 22) precor: humili deuotionis obsequio precot 7 3 (34, 30) ; quem benignis, precor, animis audiatis 7 6 (66, 75) premo : tantis pressus angustiis / 3

(34, 38)

presbyter : Eugipio presbytero 1 insct. (33, 2) ; Iuliano presbytero 3 inscr. (45, 1); gradum presbyterii sancta conuetsatione decoratis 3 3 (45, 24)

pressus : 7. ptemo prex : ut mihi precum uestratum subSidia ... ptaestetis 5 3 (56, 42) ; nosque in membtis eius uestris precibus custodire dignetut dominus 6 5 (60, 50); ptecum uestratum ptaesidia efficaciter impetremus 8 3 (71, 84) primitus : 2 2 (40, 28/29) ;8 1 (69. 13]

14)

princeps : pro uoluptatibus principum suas sententias plerumque commutant ó 2 (55, 24) ; principes tamen sacerdotum cum sctibis et pharisaeis, meritis eius insanis ausibus exprobrabant 8 2 (70, 43) ; temporibus Iuliani tyranni potius quam principis 8 3 (71, 61)

principatus : principatum in ecclesia pto multorum salute suscipiens 3 3 (46, 28)

principium : in principio uerbum apud deum, deum uerbum ? 5 (63, 21) ; —

in principio itaque canones ... transtulimus 2b 3 (40, 44) ptiscus : imperitia (z/. confusione) priscae translationis offensus 2 1 (39, 14) pto : ota pto me 7 3 (34, 58) ;9 2 (75, 20); ota pto nobis 2a 3 (42, 112); 9b 7 (42, 112) ; — pro eis alia ... supponete 4 2 (51, 14) ;— pto hoc opete 6 6 (66, 76) ; pto hoc labore 8 5 (?1, 84) ; — pro uoluptatibus principum ó 2 (55, 24) ; pto sua malignitate 6 1 (59, 21) ; pro iustitia 10 5 (81, 53) ; — pto multorum salute 3 3 (46, 28); pro integritate fidei ó 2 (45, 20) ; pro salute nostra 7 3 (64, 24) ; pto redemptione humani genetis? 3 (64, 41) ; — pro meis uirtutibus 1 1 (38, 3) ; pro mea mediocritate 7 2 (33, 24) ; pto facultate & 5 (56, 33) probabilis : probabilis uita, rumoribus malignis exposita 8 2 (70, $2) probo : ex ipsa lectione probabitur 7 1 (33, 7) ; pluribus probatur abundare uirtutibus 4 5 (34, 35) ; Scythia, quae frigoribus simul et barbaris probatur esse terribilis 5 1 (55, 4) ; quod nimis probatur absurdum 7 $5 (65, 71) Proclus : b. Procli, Constantinopolitanae episcopi urbis, litteras ad Armenios destinatas, latino eloquio uestris autibus exhibere curaui, non parum praesentibus aestimans profuturas : quando eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc repulsata haetesis 7 1 (63, 3/7) ; temporibus antistitis memorati (Procli) 7 2 (63, 9); huic (Theodori Mops. discipulorum) impietati mire pontifex antefatus (Proclus) obsistens ... docuit : Chtistum ... unum de trinitate esse ... nec quartam in trinitate creuisse personam 7 3 (63, 20/26) ;nonnullorum etiam opinionem, auctotitate paterna, (Proclus) redarguit, qui, unum ex tribus assetentes, unum ex trinitate dicere nulla ratione consentiunt 7 3 (64, 43/45) ; sed iam beatus Proclus in medio prodeat, laturus et ipse testimonium ueritatis 7 6 (66, 74) procul: a patria non procul exsulate creditur / 3 (34, 48); — procul dubio 7 2 (63, 18) procuto : obsequium monachorum diuinitus procuratut 8 3 (71, 74) ptodeo : in medio prodeat 7 6 (66, 74) profecto : 3 5 (46, 45) ptofero : dum ualde persequitur uitia, protulit etiam ipse uitiosa 7 r (33, 19/20) ; nec singularitatem personae

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR-AEFAATIONES uel cette subsistentiae filii dei, ab eo (Nestorio) prolatam significant 6 2 (60, 41) ; quam (Thaisiam) inter alios

eximiae conuersationis uiros Aegyptus protulit 9 1 (75, 4) ; magnum profett ... indicium 10 2 (79, 17/189»P-) ; quae superius diffuse protulit 70 5

(80, 33)

professio : pet se pia professio praeferat sanctum studium 6 1 (70, 23/24) proficio : cotidiana proficiamus indulgentia 9 2 (75, 17) ptoficiscor : mox inde profecti sunt 8 5

(71, 72)

promissio : iuxta promissionem Christi domini 3 7 (47, 59) ; cum dominicae promissionis ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas ó 2 (56, 27) ;— ptomissionis meae solutionem ... percipiat 7 5 (34, 31) promissum : integrum non etat ut ... promissa differtem 10 1 (79, 7) promptus : promptis igitut animis ... quod poscebatur explicui 8 1 (69, 8) promulgo : ea, quae in singulis spatsim sunt promulgata conciliis 2b 6

(42, 91/92)

pronuntio : unum quemlibet ex beata trinitate pronuntiare diffugiunt 7 3 (64, 28); mysterium trinitatis non recte pronuntiant 7 5 (65, 67) prone : ptonius desideramus recta nosse quam facere 2 1 (40, 22) propemodum : 1 1 (33, 12/13) ; 10 5

(81, 56)

propheta : cum propheta dolenter exclamet 1 5 (34, 44) ; sicut propheta dicit ad dominum 3 5 (46, 46) ; pto-

phetartum culmen omnium (Ioannes baptista) 8 1 (69, 12/12) ; pet ptophetam testatur 9 2 (75, 18) propinquus : frequenter intet propinquos fetalia succedunt odia ... 70 2 (79, 20) propitius : pacem fedintegrare propitius ... dignetur dominus 6 35 (60,

49)

propositum : ut nos a ptoposito fututae delectationis abducant 1 3 (34, 40); uenerandi propositi delectatus obsequio 8 r (69, 19) ; uenerationis uestrae proposito ... respondi 10 r

79, 3)

proptius : beatorum patrum ... studiis facta propria componentes 70 1 (79; 3) propter : propter eos, qui 4 2 (51, 13) ; 6 x (60, 29) ; ptopter nosttam salutem 6 2 (60, 36) ;non propter sub-

255

stantiam, sed propter personas 7 4

(65, 62/63)

prorsus : d 1 (45, 4) ; ó 2 (58, 14/15); 6 1 (69, 18) ; 7 5 (65, 68) prorumpo : in eadem conuicia atque maledicta prorumpéte 8 2 (70, 50) ptospicio : Christus ..., solita populis pietate prospiciens 2 r (39, 16)

ptosequoft : trem, quam imitatione debent assequi, suis prosequi contumeliis non uerentut 8 2 (70, 5 12PP-) prosum : efficacissimo fidelibus prosis exemplo 2 1 (40, 27) ; litteras ... non parum ptaesentibus aestimans profuturas 7 1 (63, 6) protinus : reliquiae protinus sancto Athanasio ... diriguntur 8 3 (71, 77) ; quos apostolus nobis protinus uitare praecepit 10 4 (81, 45) prouenio : hinc mala cuncta proueniunt 70 5 (80, 36) prouincia : canones ... concilii atque Africanae prouinciae 4 4 (51, 21) ptouoco : sanctitatis tuae sedulis ptouocatus officiis 3 1 (45, 5?» ; huius uenerandae mulieris prouocetur exemplo 9 1 (75, 9) prout : 24 (46, 32) ;4 5 (51, 17) prudentia : uitae pericula mira prudentia et longanimitate sustinuit 3 5

(46, 41)

psalmista : quod psalmista cecinit 3 4

(46, 36)

publicus : tes publica : z. res puluis : ossa eius ... igne comburenti redegit in puluerem 8 5 (71, 66/67)

puto : nullus lector in his meum putet obligatum esse consensum 72(23, 27) quaeto : auctoritatem, qua tenentur ecclesiae orientales, quaesiuit agnoscete 4 4 (01, 25) ; quaeto uicem refette gratiae 6 1 (59, 7) quaestio : quae ... per inextricabiles digesta sunt quaestiones 7 1 (38, 11) ;

eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc repulsata haeresis 7 1i

(63, 7)

qualitas : satisfactionis eius qualitas ardua difficilisque 9 2 (75, 11) ; quibus (sanctis) illustrium operum qualitas cohaeretis 10 2 (79, 16)

quam : potius quam : z. potius ; tam ... quam : z. tam quamuis : 23 (34, 43) ; 2 1 (39, 8) ; 2b 5

(41, 52) ; 8 1 (69, 17)

quando (7.4. quoniam ; cu coni.) : ? 1

(62, 6) ; 10 4 (81, 49)

quantum : 7 1 (33, 6)

256

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR-ABFATIONES

quantus : 4 3 (45, 21) quaptoptet : 1 3 (34, 30) ; 4 3 (1, 16) ;

historiam 4 3 (71, 83); — quaeto uicem referre gratiae 6 1 (59, 7) regimen : perfecto regimine clerum

quasi : ó 2 (55, 25) quatenus : 7 1 (33, 18) ; 2a 2 (40, 29);

plebemque modeteris 2 1 (40, 21) regio : beatissimi patres, quibus illa (Scythiae) regio spiritali quodammodo fertilitate gloriatur à 1r (55, I0) ; — utraque e regione subnectam 4 2 (51, 13) tego : Theodosio imperatote regente rem publicam 7? 2 (63, ro); fratres, quos ... tegitis 8 1 (69, 2) regula : regulas ecclesiasticas de graeco

5/3(56,29)

2b 2 (40, 29) ;3 2 (45, 16) ; 8 x (69, 19); 9 2 (70, 16) ; 10 x (79, 11) quemadmodum ... ita : z. ita quia ::4 3 (34, 33) ;4 4 (61, 22) ;6 1 (60, 50) ;8 1 (69, 9) ;10 2.5 (79, 16; 80, 34.55) ; et quia (/mi/io periodi uel conclusionis) :

12 (33,26) ;7 3 (64,27) ;

quia uero (inizio periodi uel conclusionis) 3 2 (45, 13) ; sed quia (miZio periodi uel conclusionis) : 6 1 (59, 9) ; — quia (.q. quod) : 2b 5 (40, 48) ; cf. quod quidem : 1 2 (33, 22) quietus : inuident ... quietissimis turbulenti 10 2 (80, 23) quippe : 3 6 (46, 48) ; 10 2 (79, 14) quod : nec uideatur mirum, quod 70 4 (81, 48); — quod (Z4. quia) : 8 1 (70, 22.23) ; cf. quia quodammodo : 2 5 (45, 25) ; 6 1 (55,10) quondam: 6 1 (59, 13) ; 8 x (69, 15); 2op (5x2) quoniam : ó 5 (56, 39)

quoque : 2b 5 (41, 78) ; 4 (46, 32);

4 4 (61, 22) ;ó 1 (55, 9) ; ? s (64,

31:38) 5:12:38(70525 2422015. 16) uel 0 insct. 4 (79, 1 ; 81, 49) quotid- : z. cotid-

quotquot : à 1 (45, 8) tatio : prout causa uel ratio postulasset 3 4 (46, 33) ; cum ratio poposcetit 7 5 (64, 32); unum ex trinitate dicere nulla ratione consentiunt 7 3 (64, 45) tecte : 7 5 (65, 67) rectum : quaedam recta, quae deus illis reuelauit 7 1 (33, 16) ; pronius desideramus fecta nosse quam facete 2 1

(40, 23)

tedarguo : auctoritate paterna redarguit 7 5 (64, 43/44) ; apostolica tuba tedarguit 10 3 (80, 26) reddo : latino per me redderetur eloquio 8 1 (69, 5) redemptio : pro redemptione humani generis 7 3 (64, 41) redigo : constituta ... in quendam redigens ordinem 3 1r (45, 7); — ossa eius ... igne combutenti redegit in puluerem 8 3 (71, 66) tedintegro : pacem redintegrare propitius ... dignetur dominus 6 3 (60, 49) refero : ut saepe retuli 1 3 (34, 36); sacratissima euangelia retulerunt 8 5 (71, 63) ; praedictam uobis referamus

transferre

2. 1 (39,

10/11);

sancti

praesules paternis muniantur regulis 2b 2 (40, 40) ; tegulas Nicaenae synodi, et deinceps omnium conciliorum ... digessimus 2b 4 (41, 56) ; sanctorum pontificum regulas, quas ad uer-

bum digerere uestra beatitudo de graeco me compellit eloquio, iam dudum patuitatis meae nonnullo studio absolutas esse cognosco 4 1 (51, 3) ; — industria, quam caelestibus impenditis regulis 3 2 (45,1 75PP-) ; — (s. Pachomii) perfecta uitae regula, sanctorum meritis propemodum consonans 10 5 (81, 56) relatio : scelerata diuisio (dei et homi-

nis), quam ... dignitate" quadam et *auctotitate'!

necnon

et 'relatione',

sicut ipsi (Nestorii sectatores) desipiunt, conectere moliuntur (6 2

(60, 45); ||

Sicut uestra et aliorum relatione competimus 3 3 (45, 26) ; — relatio quae

de inuentione capitis b. Ioannis baptistae gtaeco sermone consctipta est 8 1 (69, 3) ;ut in natali eius (b.

loannis baptistae) ... haec relatio, quae de illo traditur, populis fidelibus intimetur 8 1 (69, 7) rel?go : plura ... relegenda simul atque imitanda peragentes 10 1 (79, gaPPreligio : quasi diuina religio humanis umquam possit altercationibus immutati ó 2 (55, 25) ; sub colore reli-

gionis, fidem molitur euertete 7 1 (63, 8) ; amore sanctae religionis 7 4

(65, 52)

religiosus : religiosa materia 8 r (69,

maj

reliquiae : uenerandas reliquias (Ioannis baptistae) abstulerunt 8 5 (71, 72); tesiduae corpotis eius (Ioannis baptistae) reliquiae 8 5 (71, 76) reliquus : mundi odia ... in suo reliquo corpote pertulit (Ioannes baptista) 8 3

(71, 62)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES temedium : de suae absolutionis non

desperare remedio 9 1 (75, 10) rfenascot : nos

ibidem

...

constat

...

Sacramento fenatos esse baptismatis

51 (95, 9)

tenuntio : uniuerso

pompis

cum

suis

deliciisque renuntians

mundo

4 2

(70, 59)

repello : repulsus : tunc tepulsa temeritas 7 1 (68, 72»»-) rependo : orationum uestratum suffragia pto hoc opere mihi rependere iubeatis 7 6 (66, 77sPP-) reperio : singulorum pontificum quotquot a me praecepta reperta sunt 3 1

(45, 9); s. Pachomii uita, sicut in graeco reperta est 70 1 (79, 4) ; — pet monachos caput huius sancti (Ioannis baptistae) repertum est 8 5 (71, 75/16); — quaero uicem teferre

gratiae, quam me scio reperire non posse 6 1 (59, 8) reprehendo : quae possunt metito reprehendi 7 2 (33, 26/27) repromissio : de repromissione conceptus est (b. Ioannes baptista) 8 2

(70, 29)

repulsatus : z. repulso repulso : fepulsatus : eandem nunc ecclesiis moueat quaestionem tunc repulsata haeresis ? 1 (63, 7) repulsus : z. tepello fes : ad inquisitionem cuiusque tei, compendium aliquod attulisse uideamut 2b 6 (42, 104) ; quibus rebus et animarum morbi plures generantur et corporum 3 6 (47, 54) ; utilitatem praesentium tebus caelestibus anteponunt ó 2 (55, 22) ; ita de hac re paucis eloquitur 7? 4 (65, 53) ; tem, de qua agitur, aperte distinguit 7 4 (65, 61) ; tem, quam imitatione deberent assequi, suis insequi contumeliis non uetentur 8 2 (70, 50) ; in qua te

cum me diu morantem uestta compulisset auctoritas

10 1 (79, 5);— tes publica : Theodosio imperatore regente rem publicam 7 2 (63, 10) tesiduus : residuae cotpotis eius (Ioannis baptistae) reliquiae 8 3 (71, 76) resono : appellatio ... uim pluralis numeti tesonans 7 4 (65, 48) resplendeo : quorum fides, opetis conexatione resplendens 5 2 (55, 13) fespondeo : respondere se uelut ex occulto uidentur oraculo 4 2 (51, 8) ;

qua ualui facultate respondi

(79, 4)

tespublica : zs. tes

10 r

257

respuo : Nestoriana labes ... pro sua malignitate merito frespuatur 6 1 (59, 22)

reuelo : quaedam tecta, quae deus illis reuelauit 1 1 (33, 17) teuerendus : fuit ... auctoritate reuetendus 3 6 (46, 49) reus : feus iam sponsionis exstiteram 10 1 (79, G) rex : Herodes rex quondam impius 8 1

(69, 15)

romanus : hanc de se romanis histo-

tiam manifestare dignatus est 8 r (69, 18)

tudis : prauam fidem ... rudibus populis exotsi sunt intimate 7 2 (63, 12) tumor : ptobabilis uita, rumoribus malignis exposita 8 2 (70, 52) rursus : 8 3 (71, 74) Sabellius : unum ex trinitate fideliter posse ptaedicati, maxime contra Sabellium, qui sanctam trinitatem unius ctedit esse personae, eamque nominibus tantum fatetur esse non tribus personis 7 3 (64, 33) sacer : domino sancto ... sacro Eugipio ptesbytero 1 inscr. (32, 1) sacerdotium : cui Christus omnipotens deus ... summi sacerdotii contulit dignitatem 2 1 (39, 17) sacramentum : nos ibidem ... constat ... Sactamento renatos esse baptismatis

5 1 (55, 8/9)

Ssactatus : sacratissima iura ... intemetata consetuans 2 1 (39, 19) ; sactatis-

sima euangelia tetulerunt 8 3 (71, 63); monachi sacratissimum caput eius (Ioannis baptistae) de domo Hetodis ... sustulerunt 8 1 (69, 14) saeculum : de patre natum ante omnia saecula 6 2 (60, 35) ;— nullatenus nostti saeculi more contentus 2 1 (40, 22) ; huius saeculi malos dies ita ... transegit 3 5 (46, 59) ; fututis saeculis documentum diuini muneris singulare praestetis 70 1 (79, 12) saepe : 7 5 (34, 36) ; 6 1.3 (60, 30.47);

8 2 (70, 53)

saeuio : usque ad sanguinem inexplebilis et caeca malitia 10 21); uelut interiores hostes exterioribus saeuiunt 70 4 (81, saltem : 1 5 (34, 39)

saeuit 2 (80, peius 44)

salubris : praecepta salubria nequissimi homines hostiliter audiant 6 1 (59,26) salus : cuncta, quae sunt utilia saluti, desideratis agnoscete 3 2 (45, 19); pro multotum salute 3 5 (46, 28);

258

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES

propter nostram salutem descendit 6 2 (60, 56) ; pro salute nostra eundem uetum hominem factum 7 3 (64, 24); — in domino salutem 2 inscr. (39, 7) ; 6 insct. (59, 2) salutaris : armis eius feralibus salutare

nitor munimen opponere 5 5 (56, 34)

salutifer : Nestorii quoque sectatoribus hac fide salutifera nihilominus obuiamus 7 5 (64, 38)

sanctitas : ecclesiam domini morum sanctitate condecoras 2 1 (39, 18/19) ; — ut sanctitas tua ... petcipiat 7 3 (34, 30/31) ; hoc ipsum uestram noluimus ignorare sanctitatem 2b 3 (40, 51) ; sanctitatis tuae sedulis excitatus officiis 3 1 (45, 3) ; horum studia uestra sanctitas aemulata ó 2 (55, 20) ; sanctitatem tuam hoc idem

fieri uelle cognoui 8 1 (69, 9) Sanctulus : uobis (Petro episcopo) epistulam ... per ueneratotem tuum fratrem Sanctulum destinaui 6 1

(59, 17)

sanctus (adi.): sancti Chalcedonensis concilii decreta 2b 4 (41, 70) ; gradum ptresbyterii sancta conuersatione decoratis 3 3 (45, 24) ; sancto-

rum pontificum regulae 4 1 (51, 3); sancti praesules paternis muniantur tegulis 2b 2 (40, 38) ; amote sanctae religionis 7 4 (65, 52) ; spititus sanctus : Z. Spiritus ; sancto uenerationis tuae studio ... obsecutus 7 1 (33, 3) ; sancta nuttimentorum uestrotum studia 6 x (59, 5) ; pet se pia professio praefetat sanctum studium 8$ x (70, 24); Sabellius sanctam trinitatem unius credit esse personae 7 3 (64, 34); in utero sanctae uirginis 8 2 (70, 31) ; — teliquiae protinus sancto Athanasio ... diriguntur 8 3 (71, 77) ; epistula synodica sancti Cyrilli Alexandrini pontificis 6 1 (59, 12) ; domino sancto (*PP- sanctissimo) ... Eugipio presbytero 1 inscr. (33, 1) ; dominis sanctis ... Feliciano ... 7 insct. (63, 1) ; sanctus Ioannes (baptista), praeuius domini ueritatis praeco 8 1 (69, 12) ; mundi odia incidit sanctus Ioannes (baptista) 8 5 (71, $9) ; sancti Pachomii uita 10 x (79, 4) ; dominis sanctis ... et fratri Pastori 7 inscr. (63, 1) ; sanctae Thaisiae quondam meretricis mirabilis paenitentia 9 r

(75, 2) ; — sanctus (subs£.) : praeuiis sancti (7/7. cuncti) illustrentur officiis 2a 2 (40, 538); eum magnum inter sanctos esse confidimus 3 7 (47,

589»»); per monachos caput huius sancti repertum est 8 3 (71, 75) ; uir-

tutes, quas diligitis in conuersatione sanctorum, quibus illustrium operum

qualitate cohaeretis

10 2 (79,

15); regula, sanctorum meritis propemodum consonans 10 5 (81, 56) sanguis : dispar uita grandis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia 10 2 (79, 19) ; — usque ad sanguinem saeuit inexplebilis et caeca malitia 10 2 (80, 21) sapiens : inuident ... sapientibus stulti 10 2 (80, 24)

sapienter : quaedam recta, quae deus illis reuelauit, sapienter approbat 7 r

(38, 17)

Sardic- : ». Serdicsatio : omnes fere pauperes satiati inops ipse mereretur 3 5 (46, 449PP-) satisfactio : nec nos satisfactionis eius qualitas atdua difficilisque deterreat

9 2 (75, 11)

sceleratus

:

demonstrant

sceleratam

diuisionem (dei et hominis) 6 2 (60,

43)

scelestus : uidentes tam scelestum facinus ab impiis perpetrari 8 3 (71, 70) scientia : etsi sermone fuerunt simplices, sed imperiti scientia non fuerunt ó 2 (55, 19) Scilicet : 7 5 (64, 29) Scio : sciens ueritate nihil esse praestantius 1 2 (32,24) ; quaeto uicem teferre gratiae, quam me scio feperire non posse 6 1 (59, 8) sciscitot : qui, sciscitati de quolibet ecclesiastico constituto, respondere se uelut ex occulto uidentur oraculo 4 2

(61, 7)

scriba: principes tamen sacerdotum cum sctibis et pharisaeis, meritis eius insanis ausibus exprobrabant 8 2

(70, 44)

scribo : scribendi curam sumebat 3 4

(46, 32)

scriptum : beati Cyrilli (Alexandtini) scripta praesentia 6 2 (60, 35) scrupulus : ob iniectum scrupulum, de uera fide trepidant ? 3 (64, 27) Scythia : Scythia, quae frigotibus simul et barbaris probatur esse terribilis, uiros semper eduxerit calore feruentes et morum placiditate mirabiles 5 1 (55, 3) ; beatissimi patres, quibus illa regio (Scythiae) spiritali quodammodo fertilitate gloriatur 5 1 (55, 10) sectator : eius (Nestorii) impiissimi sectatotes 6 2 (60, 44/45) ; Nestorii

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

259

AD DIONISII EXIGVI PR-AEFAATIONES quoque sectatotibus hac fide salutifera nihilominus obuiamus 7? 3 (64,

38)

sectot : singulatem sectantur uitam 4 1 (69, 20) secum : 8 3 (71, 73) ;10 4 (81, 50) secundum: ex beata uirgine secundum carnem 7 3 (64, 41) ;— secundum istos 7? 5 (65, 70) secutus : de uniuetsali ecclesiae firmitate securus Ó 3 (56, 29) sed : passim ; — sed (7.q. tamen) : etsi ... sed 5 2 (55, 18)

sedes : praeteritorum sedis apostolicae praesulum constituta ... collegi 3 1r (48, 5) ; egregius praesul sedis apostolicae fuit 3 7 (47, 7) sedulus : sanctitatis tuae sedulis excitatus officiis 3 1 (45, 3) ; sedulae mentis intentione ó 3 (56, 43)

semper : 7 3 (34, 49) ;8 5 (46, 45) ;6 1.2.5 (58, 5.17 ; 06, 52) ; 10 5 (81, 53) ;

semperque : 6 1 (59, 4) seniot : principes tamen, cum senioribus et scribis et phatisaeis, meritis eius insanis ausibus exprobrabant 8 2

(70, 45^») sententia : iuxta

philosophorum sententias immoratus 7 1 (33, 8) ; fidem tamen eius sententiarum ... setuaui

12 (33, 23) ; pro uoluptatibus principum, suas sententias plerumque commutant 5 2 (55, 25) sepultura : corpus (Ioannis baptistae) a discipulis eius sepulturae tunc traditum 6 3 (71, 62/63) sequor: enisus sum disertitudinem eius sequi, licet assequi ... nequiuetim 1 2 (33, 22); uirtutem nullus amat, nisi qui sequitur 10 2 (79, 17) ;

— unde sequitur 7 2 (63, 16) Serdicensis : statuta Serdicensis concilii atque Africani, quae latine sunt edita, suis a nobis numeris cernuntur esse distincta 2b 5 (41, 78) ; canones .. Serdicensis concilii 4 4 (51, 20/21)

series : praecepta ... sub una numetorum serie terminatem 3 1 (45, 9) sermo : etsi sermone fuerunt simplices, sed imperiti scientia non fuerunt ó 2 (55, 18) ; s. Thaisiae ... paenitentia,

simplici sermone conscripta 9 1 (75, 3); — de graeco sermone ... transferens 3 1 (45, 11) ; relatio ... gtaeco sermone conscripta 8 1 (69, 4) seruio : quis enim peregrinantium, seruiens Christo 3 2 (45, 15) ; eum seruiendo potius quam dominando

sustolleret 3 3 (46, 29) ; nec luxutio-

sis conuiuiis effusisque seruiuit 3 6

(47, 54)

:

seruo : fidem tamen eius sententiarum .seruaui 72 (33, 24); pet monachos residuae cotpotis eius reliquiae seruarentut 8 3 (71, 77); inconuulsa ecclesiastici ordinis disciplina seruata 2a 2 (40, 33) seruus : setuotum dei maxime consortiis atque societate gaudebat 3 4

hebes 33) : passim

sicrssicpe sicrssica 012. (7102410120:; 805 21): sic. mts 3550(46441/42)5 7 2 (68, 13/14) sicut : 2b 4 (41, 68) ; 3 3.5 (45, 26 ; 46, 46) ; 6 2 (60, 46) ;10 1.2 (79, 4.18); Sicut ... ita : z. ita sicuti : 8 2 (70, 48) significatiuus : qui uocabulum trinitatis non petsonatum esse significatiuum, sed substantiae, suspicantur

7 3 (64, 46)

significo : quae uocabula ... duo quaedam uel plura potius ... significant

6 2 (60, 41/42)

similitudo : hoc odium de morum similitudine sustinemus 8 2 (70, 55) ; similitudo motum magnum praefert coniunctionis indicium 10 2 (79, 17) simplex (ad7.) : s. Thaisiae ... paenitentia, simplici sermone conscripta 9 r (75, 3); — (subst): etsi setmone fuerunt simplices, sed impetiti scientia non fuerunt à 2 (55, 18) ; inuident .. simplicibus callidi 10 2 (80, 24/25) simplicitas : qui non contentionis amore, sed quadam simplicitate falluntur 6 1 (60, 50) simul : simulatque : 10 1 (79, 9) ; simul et ó 1 (55, 4)

sincerus : sincerissimo affectu deum diligitis 3 2 (45, 13) sine : sine diuino nutu 8 1 (69, 11); sine dubitatione 8 2 (70, 48) singularis : singulari studio praefati doctoris nosse desideratis opuscula 4 3 (56, 39) ; singularem sectantur uitam 8 1 (69, 20) ; praeter illam glotiam singularem 8 2 (70, 32) ; documentum diuini muneris singulare praestetis 70 1 (79, 13) singularitas : singulatitas personae uel certe subsistentiae filii dei 6 2 (60, 40) singuli : ea, quae in singulis sparsim (al. passim) sunt promulgata conciliis, sub uno aspectu locauimus 2b 6

(41, 90); titulos suis congruis locis singulis statutis praefiximus 2b 6

260

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR.AEFAATIONES

(41,

90); singulotum pontificum quotquot a me praecepta teperta sunt

3 1 (45, 8)

siquidem : magna est siquidem iubentis auctoritas 2 2 (40, 28) siue : siue ... siue : 2b 4 (41, 58/59) ; — «f. aut ; uel : Societas : Nestorium commonent ... ne (filium) *coniunctionem' quandam et *societatem" dei et hominis asseuetare nitatut 6 2 (60, 538) ; — seruorum dei maxime consortiis atque societate gaudebat 3 4 (46, 34); ab eorum societate non tam locorum quam morum dissimilitudine diuidamur

10 4 (81, 46)

solacium : maximum solacium in hac misetia capimus, si de uentura glotia continuata meditatione tractemus

1 5 (34, 41)

soleo : solitus : z. solitus solet : ut fieti solet / 1 (33, 20) soliditas : cum dominicae promissionis ex apostolica traditione fixa maneat et inconcussa soliditas ó 2 (56, 28) solitarius : solitarius in desertis locis abditisque moratus est 8 2 (70, 33) solitus : Christus ..., solita populis pietate prospiciens 2 1 (39, 16) ; solita calliditate 6 2 (60, 38) sollicitudo : famulos (dei) laudanda sollicitudine continetis 3 2 (45, 14) ; nullius prorsus mundanae sollicitudinis nexibus inuoluti ó 2 (55, 15) solum : non solum ... sed etiam 10 5 (81, 52/53) ; non solum ... uerum etiam 4 1.3 (55, 6/7 ; 56, 51) solummodo : 7 5 (64, 36) solutio : ptomissionis meae solutionem ... petcipiat 7 3 (34, 31) sparsim : ea, quae in singulis sparsim (a4. passim) sunt promulgata conciliis, sub uno aspectu locauimus 2b 6

(42, 91)

spatium : nulla spatia locorum poterunt oblitterare uel tempotum 6 r (49, 6) ; in spatio licet breui, quod poscebatut explicui 8 1 (69, 8) specialiter : hanc a uobis specialiter uicissitudinem poscens ó 5 (56, 41) spetno : delicias ieiuniis sperneret 3 5

(46, 42sm»»

spero : ad oblitterationem delictorum grande, ut spero, compendium 9 r

(75, 6)

spiritalis : spiritalibus populi locupletentur augmentis 2a 2 (40, 42); quorum spiritali collatione flammatus J 4 (46, 34) ; oboedientes populi

spiritalibus imbuantur exemplis 2b 2 (40, 42) ; spiritali quodammodo fertilitate 4 1 (55, xo) ; spiritalium latitudo studiorum 4 3 (34, 39) spiritus : spiritus sanctus : incarnatus est de spiritus sancto ex Maria uirtgine 6 2 (60, 57) splendor : non quo debui librum splendore digessi 7 3 (34, 35) sponsio : reus iam sponsionis exstitetam 10 x (79, 7) stabilitas : sempet stabilitatem catholicae ueritatis oppugnare molitur ó 3

(56, 32)

statutum : statuta Serdicensis concilii atque Africani 2b 5 (41, 77) ; titulos suis congruis locis singulis statutis ptaefiximus 2b 6 (42, 93) Stephanus episcopus : 2 inscr. (39, 2) stetilis : de utero quem fecundauit sterilem 8 2 (70, 50) stricte : titulos post hanc praefationem strictius ordinantes 2b 6 (41, 87) studiosus : inuident ... studiosis inertes 10 2 (80, 23) studium : sancto uenerationis tuae studio pto meis uirtutibus obsecutus 7 1 (33, 3) ; sanctitatis uestrae piis excitatus studiis J 1 (45, 3?PP) ; carissimotum fratrum ... cuta studiumque me compulit 8 1 (69, 3) ; pontificum regulas ... iam dudum patuitatis meae nonnullo studio absolutas esse cog-nosco 4 1 (51, 5) ; quo possum studio 6 1 (59, 11); spiritalium latitudo studiorum 7 5 (34, 39) ; tanto diuini amotis studio ... fruebatur 3 4 (46, 35); horum studia uestta sanctitas aemulata ó 2 (55, 20) ; singulati studio praefati doctoris nosse desideratis opuscula à 3 (56, 39); sancta nutrimentorum uestrorum studia paruulo mihi depensa 6 1r (59, 5); uetitati

commodent

studium,

cum

mendacio praebuere consensum 6 1 (60, 31) ; pet se pia professio praeferat sanctum studium 8 1 (70, 24); beatorum patrum studiis facta propria componentes 70 1 (79, 11) stultus : inuident ... sapientibus stulti 10 2 (80, 24) stupeo : stupentibus ipsis gentilibus-

que 8 5 (71, 71)

sub : sub ordine numerorum 2b 4 (41, 64) ; sub una numerorum serie 3 r (45, 9) ; sub hac istorum nominum occasione 6 2 (60, 42) ; sub praetextu fidei 6 1 (59, 22) ; sub colore religionis ? 1 (63, 8) ; sub nomine eiusdem

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

261

AD DIONISII EXIGVI PRAAEFAATIONES $ 5 (71, 80); sub ingenti populi ueneratione 8 5 (71, 81) ; sub uno aspectu 2b 6 (42, 94) ; sub anathematis obsectatione 6 1 (59, 15) subdo : Chalcedonensis concilii decreta subdentes 2b 4 (41, 72)

subiugo : uitiosissimis se cupiditatibus subiugarent 70 3 (80, 55) sublimiter : constanter atque sublimi-. ter totius mundi aduersa supetauit

10 5 (81, 54/55)

subnecto : omnesque titulos huic praefationi subnecterem 3 1: (45, 10); utraque e regione subnectam 4 2

(91, 13)

subsidium : ut mihi precum uestrarum subsidia ... praestetis ó 3 (56, 42) subsistentia : nullam utriusque (dei et

hominis) naturae inseparabilem unitatem, nec singulatitatem personae uel certe subsistentiae filii dei, ab eo (Nestorio) prolatam significant 6 2

(60, 41)

substantia : uocabulum trinitatis non personarum esse significatiuum, sed substantiae, suspicantur 7 (64, 46); trinitatem dici non propter substantiam, sed proptet personas, confidenter exposuit 7 4 (65, 62/63) ; si ergo trinitas non personas exponit sed substantiam, est autem una substantia trinitatis: erit ergo, secundum istos, substantia unius substantiae, quod nimis probatur absurdum 7 5 (65, 69.70.71) subtilis : calliditate subtilissima ... praedicantes 7 2 (63, 13) subtraho : ne quid praeterea notitiae uestrae credamur uelle subtrahere

2b 5 (41, 77)

succedo : feralia succedunt odia 10 2 (79, 20) Succensus : z. Successus Successus : b. Cyrilli Alexandtini ... duas epistulas ad Successum directas Isauriae Diocaesatiensis antistitem ... de graeca locutione transfudi 5 3

(56, 56)

suffero : uniuersas tentationes ... suffetet J 5 (46, 429»»-)

sufficio : debuerat appellatio ipsa suffi-

cere 7 4 (65, 48)

suffragium : orationum uestrarum suffragia pto hoc opere mihi dependere iubeatis 7 6 (66, 76) suggeto : pto facultate quam diuina gtatia suggerit ó 5 (56, 33) sum : pass ; — fututus : ptopositum futurae delectationis 7 3 (34, 41);

futuris saeculis documentum diuini muheris singulare praestetis 10 1 (79, 12) ; ne fututa praesentibus ... anteponantut 10 4 (80, 39) summus : summi sacerdotii contulit dignitatem 2 1 (39, 17); honotem summae dignitatis grauissimum pondus existimans 3 6 (46, 50/51); summi atque boni pastoris imitator 3 7 (47, s6?»»)) : pro integritate fidei summis uiribus elaborat ó 2 (55, 21) ; summae continentiae atque frugalitatis indicia 8 2 (70, 37) sumo : scribendi curam

sumebat

3 4

(46, 32) ; sume ... grande, ut speto,

compendium 9 1 (75, 6) superbia : superbiam humilitate calcatet d 5 (46, 42) supetcilium : quotundam supercilium ... hon sustinens 4 2 (51, 6) superius : 4 4 (51, 23) ; 10 3 (80, 33) supeto : constanter atque sublimiter totius mundi aduersa superauit 10 5

(81, 55)

supetus : summus : 4. sumrnus; — supetius : z. superius supplicium : parui temporis poena fugit aeterna supplicia 9 2 (75, 13) suppono : pro eis alia quaedam constituta supponete 4 2 (51, 15) supta :supta ceteros excellit 4 2 (51, 10) suscipio : laborem ... suscepi 2 1 (29,

15) ; ptincipatum in ecclesia ... suscipiens 3 5 (46, 28/29) suspicor : qui uocabulum trinitatis non petsonatum esse significatiuum ... suspicantuft ? 5 (64, 46) sustineo : uitae pericula mira prudentia et longanimitate sustinuit 3 $ (46, 42); delicias iuiuniis sustineret 3 5 (46, 423»P) ; quorundam supercilium .. ueneratio uestra non sustinens 4 2 (61, 9); hoc odium de morum similitudine sustinemus 8 2 (70, 55) sustollo : eum seruiendo potius quam dominando sustolleret 3 3 (46, 29) symbolum : cotrupto symbolo 7 2 (63, 12) synodicus : epistula synodica s. Cyrilli Alexandrini pontificis 6 1 (59, 12) synodus : tegulas Nicaenae synodi ... digessimus 2b 4 (41, 57) ; usque ad synodum cr pontificum, qui apud Constantinopolim conuenerunt 2b 4 (41, 61) Syria: per Syriam atque Armeniam, discipuli "Theodoti, Mopsuestenae ciuitatis episcopi, prauam fidem ... exotsi sunt intimare 7 2 (63, 10)

262

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRCAEFATIONES lium quoque patrum testimoniis approbatum est 7 5 (64, 31) ; b. Augus-

'Tahisia, Tahesia : 7. Thais

talis : passizz tam : 8 2.5 (70, 42; 71, 80) ; tam

...

tamen : 1 5 (709945): 22/23) ; 6 tamen : 2

(34, 48) ; 7 4 (65, 50) ;82 licet. ttamensewz 923 (82, 1 (59, 26/28) ; nihilominus 1 (39, 14)

tantum : 7 5 (64, 55) ;10 4 (81, 42) ; in tantum ... ut : 2 3 (46, 27) tantus : 1 1.2 (33, 9.21); 8 4.5 (46, 55.

43) ;6 1 (9, 19); 9 2 (75, 15) ;10 5 (81, 58)

Zautologia : nihilominus

tamen

2

r

"Tays : z. 'Thais temerarius : inuident ... modestis temetatii 10 2 (80, 24) temeritas : qui temeritate quadam, Nicaenos canones credunt se posse uiolare 4 2 (51, 13); tunc tepulsa temeritas 7 1 (63, 7^»»-) ; inepta suae temeritatis absurditas 7 2 (63, 16) tempt- : z. tent-

tempus : necessitate temporis 7 3 (34, 33); nulla spatia locorum poterunt

oblitterare uel temporum 6 1 (59, 7) ; hoc tempore, ... quo tanti doctoris apostolica fides ... innotescat 6 1 (59, 18) ; temporibus antistitis memotati 7 2 (63, 9) ; caput (Ioannis baptistae) ... multis ignoratum tempotibus 8 1 (69, 16) ; iam tempore Iuliani 9 3 (71, 61) ;iam tempus est ut ... referamus historiam 8 3 (71, 83); parui temporis poena 9 2 (75, 12); nouissimorum pericula temporum

10 5 (80, 27)

teneo : auctoritas, qua tenentur ecclesiae orientales 4 4 (51, 24) ; laudandam petseuerantiam tenere ualeat 8 2

(70, 53)

tentatio : uniuersas tentationes ... suffetet 3 5 (46, 413PP)) ; in se tentationes eorum semper pro iustitia pertulit

10 5 (81, 52/s5*»P))

et dicit 9 2 (75, 18)

'Thais, 'Thaisia, Thaisis : sanctae "Thaisiae quondam meretricis mirabilem paenitentiam simplici sermone conscriptam, quam inter alios eximiae conuetsationis uiros Aegyptus pto-

toto

alium

fecunda

uirtutum,

de

graeco me transferre iussisti 9 1 (75, 2) ;sume igitur ad oblitterationem

delictorum

grande,

ut speto,

compendium (sc. s. Thaisiae paenitentiam) 9 1 (75, 7) ; quis enim, licet multis et grauibus peccatorum uinculis obligatus, non huius uenerandae mulieris (s. Thaisiae) prouocetur exemplo, de suae absolutionis non desperare remedio 9 1i (75, 9) ; nec nos satisfactionis eius (s. Thaisiae)

qualitas ardua difficilisque deterreat, quae, uoluntatio carcere passa se concludi, patui tempotis poena fugit aeterna supplicia 9 2 (75, 11) 'Theodorus Mopsuestenus : temporibus antistitis memorati (Procli), Theodo-

sio imperatore regente rem publicam, per Syriam atque Armeniam discipuli Theodori, Mopsuestenae ciuitatis episcopi, prauam fidem, corrupto symbolo, rudibus populis exorsi sunt intimare, calliditate subtilissima beatam trinitatem sic unius essentiae praedicantes : ut Christum dominum nostrum, conditorem uniuetsitatis, unum ex ttinitate nullatenus faterentur 7 2 (63, 11/15) ; unde sequitur haec inepta suae temeritatis absurditas : ut, cum Chtistum constat uerum esse deum ac hominem,

termino : praecepta ... sub una numerorum serie terminarem 3 1 (45, 9) tetrarum

otbe

diffusa 6 1 (59, 24); toto terrarum otbe celebratur 8 3 (71, 60) terrenus (adi.): exposita terrena congregatione 4 1 (65, 8); — (subsz.) : ne caelestia terrenis ... anteponantut

10 4 (80, 39)

testimonium ueritatis 7 6 (66, 75) testor : b. Paulo testante ? 3 (64, 23); dominus nostet in euangelio testatur 8 2 (70, 45) ; pet prophetam testatur

tulit

(39, 14)

tetra : ecclesia,

tini ... testimonium huic praefationi ... annexui 7 4 (65, 51) ; laturus etipse

quam 10 4 (81, 46/47)

terribilis : Scythia, quae frigoribus simul et barbaris probatur esse terribilis 4 1 (55, 4) testimonium : multipliciter uenerabi-

quattuor personas in tribus astruetent, duosque dei filios procul dubio praedicatent (discipuli Theodori) ? 2 (63, 16/19) ; huic (Theodori discipulorum) impietati mire pontifex antefatus (Proclus) obsistens ? 3 (63, 20)

Theodosius : Theodosio imperatore regente rem publicam 7 2 (63, 9) Theophilus episcopus : reliquias postea Theophilus, eiusdem (Alexandrinae) urbis antistes, uniuersa delubra destruens, in basilica, quam sub nomine eiusdem beatissimi

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

263

AD DIONISII EXIGVI PRAAEFAATIONES Ioannis baptistae pia deuotione construxit, sub ingenti populi uenetatione deposuit 8 5 (71, 78) thesaurus : thesaurum secum uenerabilem deferentes 8 3 (71, 73) titulus : uniuersatum definitionum tituli 2b 6 (41, 84); constituta titulis distinxi compositis 3 1 (45, 7) ; omnesque titulos huic praefationi subnecterem 3 1r (45, 10) ;— ptesbyter tituli sanctae Anastasiae 3 insct. (45, rapP-)

tollo : caput eis de domo Herodis ... sustulerunt 8 1 (69, 15) tot : 3 6 (46, 49) totus : passiz ; ecclesia, toto terrarum otbe diffusa 6 1 (59, 24) ; toto terrarum orbe celebratur 8 5 (71, 60) tracto : de uentura gloria continuata meditatione tractemus 7 3 (34, 43) traditio : apostolica traditio 5 2 (56, 27) trado : nullo se desidiosissimo tradidit otio 3 6 (47, 53) ; corpus (Ioannis baptistae) a discipulis eius sepulturae tunc traditum 8 3 (71, 63) ;— relatio ... quae de illo (Ioan. bapt.) traditur 8 1 (69, 7) trames : unaquaque pagina, aequo diuisa tramite 4 2 (51, 12) tranquillitas : tranquillitatem catholicae ecclesiae ... turbare 6 1 (59, 24) tranquillus : inuident tranquillis immites 10 2 (80, 24) transfero : uenerandas reliquias transtulerunt 8 5 (71, 723»? ; — regulas ecclesiasticas de graeco transferre 2 1r (39, 11) ; canones ... Apostolorum de graeco transtulimus 2b 3 (40, 47) ; de graeco sermone patrum transferens canones

3 1 (45, 11) ; quaecum-

que ex his potuero, transferre curabo 5 3 (56, 41) ; de graeco in latinum eloquium transtuli 6 1 (59, 17) ; de graeco me transferre iussisti 9 1 (75, 5) ; «f. conuetto ; transfundo transfundo : de graeca nuper locutione transfudi 5 5 (56, 58) ; cf. conuetto ; transfeto

transigo : huius saeculi malos dies ita ...transegit 3 5 (46, 40) translatio : imperitia (z/. confusione) ptiscae translationis offensus 2 1 (39, 14); hos (canones) in illa prima

digessi translatione 4 4 (61, 23) translator : quae officio translatoris explicui, non censoris iudicio comprobaui 7 2 (33, 28); s. Pachomii uitam ... fide translatotis exsoluens 10 1 (79, 5)

trepido : ob iniectum scrupulum, de ueta fide trepidant ? 3 (64, 28) tres : ob distinctionem personarum, cum ratio poposcerit, unum ex tribus fideliter posse praedicari 7 3 (64, 33) ; unutm ex tribus asserentes, unum ex trinitate dicere nulla ratione consentiunt 7 5 (64, 44) tribuo : tribuente Christo deo nostro

9 5 (56, 40)

trinitas : beatam trinitatem sic unius essentiae ptaedicantes : ut Christum . unum ex ttinitate nullatenus faterentut 7 2 (63, 13); Christum ... unum de trinitate esse, per quem omnia facta sunt 7 3 (64, 22) ; nec quattam in trinitate creuisse personam 7 5 (64, 26) ; unum quemlibet ex

beata trinitate pronuntiare diffugiunt, ne scilicet diuisionem trinitati uideantur inferre 7 3 (64, 28.29); sanctam trinitatem unius credit esse personae, eamque nominibus tantum fatetur esse non tribus personis; quam nos unius uenerantes essentiae, personarum solummodo cognitione discernimus 7 3 (64, 34) ; Christum . unum de trinitate minime confitentur 7 5 (64, 59) ;qui, unum ex tribus assetentes, unum

ex trinitate

dicere nulla ratione consentiunt ; qui uocabulum trinitatis non personatum esse significatiuum, sed substantiae, suspicantur 7 5 (64, 44.45); quibuslibet, ad informationem ueti, debuerat appellatio ipsa (trinitatis) sufficere, quae, uim pluralis numeri resonans, non essentiam, sed personas indubitanter expromit 7 4 (65, 47) ; trinitatem dici non propter substantiam, sed propter personas, confidenter exposuit 7 4 (65, 62) ; trinitatem unius essentiae praedicamus 7 5 (65, 65) ;cum ... unum se deum colere fateantur, sed mysterium trinitatis aut non fecte pronuntiant, aut prorsus ignorant 7? 5 (65, 67) ; si etgo trinitas non personas exponit sed substantiam, est autem una substantia trinitatis : erit ergo, secundum istos, substantia unius substantiae;

quod nimis probatur absurdum 7 5 (65, 69.70) ; appellatio trinitatis unius essentiae, tres personas unius poten-

tiae atque diuinitatis insinuat 7 6 unus ex (de)

(65, 72) ; cf. ttes ; — trinitate : 7. unus

tuba : apostolica tuba redarguit 70 3 (80, 26)

264

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PR-AEFAATIONES tumulo

uenio : ad suum baptisma ueniens 8 2

tunc : 2b 4 (41, 70) ; 8 2.5 (70, 26 ; 71, 62) ; nunc ... tunc : 4. nunc tutbo : tranquillitatem catholicae ecclesiae ... tutbare contendit 6 1 (59, 25) tutbulentus : inuident ... quietissimis turbulenti 10 2 (80, 22) tyrannus : temporibus Iuliani tyranni potius quam principis 8 3 (71, 61)

uenturus : de uentuta gloria continuata meditatione tractemus 7 3 (34, 42) uerbum : tanta uetbi dei meditatione fouebatur 3 4 (46, 55*»P)) ; in principio uerbum apud deum, deum uetbum, unum de trinitate esse, pet quem omnia facta sunt 7 3 (62, 21 ; 64, 22) ;Nestotii sectatores... dum negant deum uerbum ex beata uitgine secundum carnem genitum ceteraque pro redemptione humani generis esse perpessum 7 5 (64, 40) ; cf. Christus ; dominus ; filius ; || ad uerbum digerere ... de graeco ... eloquio 4 1 (51, 3) ueteot : tem, quam imitatione debetent assequi, suis insequi contumeliis

tumulus : effracto

beatissimi

8 3 (71, 65)

ualde : 7 x (33, 19) ;à 2 (65, 24) ualeo : qua ualui cuta diligentiaque 3 1 (45, 6); qua ualui facultate 10 1 (79, 3); — laudandum petseuerantiam tenete ualeat 8 2 (70, 53) uatietas : inertiam quorundam uartietatemque despiciens ó 2 (55, 21) uel: pass; uel cette : 6 2 (60, 41); uel potius : 6 2 (60, 42) ; uel ... uel : 1 1 (33, 17/18) ; cf. aut ; siue uelut : 4 2 (51, 8) ; 10 4 (81, 43) uenerabilis : uenerabilis pater 2b 7 (42, 114); 6 1 (59, 5) ; uenerabilis frater 9 2 (75, 20) ;domino uenerabili ... 3 insct. (45, 1) ; dominis uenerabilibus ... ó inscr. (55, 1) ; multipliciter uenerabilium quoque patrum testimoniis approbatum est 7 3 (64, 31) ; thesautum secum uenerabilem deferentes 8 5 (71, 73) uenetandus : Dominae uenerandae mihi 10 inscr. (79, 1) ; domino ... uenetando 1 inscr. (23, 1) ; domino uenerando mihi 2 inscr. (39, 1) ; 8 inscr. (69, 1); licet omnem uenerandae

legis obseruantiam motibus impleatis 3 2 (45, 20) ;uenetandi propositi delectatus obsequio 8 1i (69, 19) ; uenerandas reliquias abstulerunt 3$ 3 (71, 71/72) ; huius uenerandae mulieris prouocetur exemplo 2 r1

(75, 9)

ueneratio : uenetationis tuae studium 1 1 (38, 3) ; quorundam supercilium ... ueneratio uestra non sustinens 4 2 (51, 9) ; uenetationis uestrae iussione commonitus 7 1 (63, 3) ; pio uenetationis uestrae proposito ... respondi

10 x (79, 3) ; — sub ingenti populi ueneratione 8 5 (7 1, 81) ueneratof : epistulam ... pet ueneratorem tuum fratrem Sanctulum destinaui 6 1 (59, 17) uenetor : quam (trinitatem) nos unius uenerantes essentiae 7 3 (64, 36) ; — uenerandus : z. uenerandus uenia : ueniam clementer accommodet

15 (34, 53)

(70, 40)

non uetentut 8 2 (70, 51/52)

uetidicus : doctor excellentissimus atque uetidicus 7 4 (65, 61) ueritas : sciens ueritate nihil esse praestantius 1 2 (32, 24) ; omnem uetitatem graecorum canonum ... explicui 4 3 (ól, 17); sempet stabilitatem catholicae ueritatis oppugnare molitut ó 3 (26, 32) ; uetitati commodent studium, cum mendacio praebuere consensum 6 1i (60, 31); laturus et ipse testimonium ueritatis 7 6 (66, 75) ; ptaeuius domini ueritatis praeco 8 1i (69, 12); pto uetitate, quae Christus est, ... mundi aduersa superauit 10 5 (84, $4) ueto : 2b 6 (41, 83); 32 (45, 13) ;8 2 (70, 26) uerum (adu.) : uerum etiam 5 1.3 (55, 7; 96, 31) ;— uerum (subs?.) : ad informationem ueri 7 4 (65, 47) uetus : Christum constat uerum esse deum ac hominem 7 2 (68, 17) ; eundem uerum hominem factum unum mansisse filium 7? 3 (64, 25) ;— de uera fide trepidant 7 5 (64, 27) uesanus : ossa eius ... redegit in puluerem, et passim uesano furore disper-

sit 8 5 (71, 67) uetus : fetuorem ueteris aemulationis accendat 8 2 (70, 53) uicis: quaero uicem treferre gratiae

6 1 (59, 7)

uicissitudo : hanc a uobis specialiter uicissitudinem poscens: ut mihi precum uestrarum subsidia ... praestetis à 3 (56, 41/42) uidelicet : 4 1 (33, 19) uideo : nihil aliud dignabatur uidere quam Christum $ 2 (70, 39) ; — qui

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

265

AD DIONISII EXIGVI PRAAEFATIONES eum praesentia corporali non uidimus 4 3 (45, 22) ; si fotte dei famulos uiderint abstinentes 8 2 (70, 49); uidentes tam scelestum facinus ... perpetrari 8 5 (71, 70); — nouum

forsitan uideatur ignaris, si ó 1 (55, 3); nec uideatur cuiquam mirum, quod 10 4 (81, 47) ; — minus eleganter uideor elocutus 1 3 (34, 32);

quibusdam ... maculis uidetur aspersus 1 3 (34, 36) ; ex ipsis canonibus assumpta esse uideantur 2b 3 (41, 55); compendium aliquod attulisse uideamur 2b 6 (42, 107/108) ; eius quodammodo uideantur opera ptaelucere 3 3 (45, 25) ; respondere se uelut ex occulto uidentur oraculo 4 2

(41, 8); plerumque perficitur uoto quod deesse uidetur officio 6 1 (59, 9); ne scilicet diuisionem trinitati uideantur inferre 7 3 (64, 29) ; tantum nomine christiani uidentur esse, non opere 10 4 (81, 43)

uigeo : penes quos etiam catholicae fidei dogmata semper intemerata uiguere ó 2 (55, 17/18) uinculum : multis et grauibus peccatorum uinculis obligatus 9 1 (75, 8) uiolo : Nicaenos canones credunt se posse uiolate 4 2 (51, 14) uir : a doctissimorum uirorum collatione distractus 7 3 (34, 34) ; perfectorum uirorum docta atque facunda oratione perscribi 10 5 (81, 57) ;— Scythia uiros semper eduxetit calore feruentes et morum placiditate mirabiles

ó 1 (55, 4) ; eximiae

conuetsationis uiri 9 r (75, 4); uir beatus atque gloriosus genitor uestet 10 s (81, 51) ; uirtus admiranda uiri uix antiquis effabilis 70 5 (81, 59) uirgo : incarnatus est de spiritu sancto ex Maria uirgine 6 2 (60, 37) ; negant deum uetbum ex beata uirgine secundum carnem genitum 75 (64, 40/41);

in utero

sanctae

uirginis

agnouit

uniuersitatis auctorem 4 2 (70, 31); cf. Maria

uirtus : liber qui, ut pluribus probatur abundare uirtutibus, ita quibusdam maculis uidetur aspetsus 1 5 (34, 36) ; inter plurima uirtutis ornamenta quibus ecclesiam domini morum sanctitate condecotras 2 1 (39, 17/18) ; prae uirtutis amore 3 2 (40, 18); tot uirtutum decoratus insignibus 3 6 (46, 49); insinuatet omnibus exempla uirtutum 8 2 (70, 43) ; Aegyptus ... alium fecunda uit-

tutum

9 1r (75, 5); maximam uos operam dare uirtutibus, quas diligitis

in conuersatione

sanctorum

10

2

(79, 14) ;uirtutem nullus amat, nisi qui sequitur 10 2 (79, 16) ; uittus admitanda uiri uix antiquis effabilis

10 5 (81, 59)

uis: pro meis uiribus obsequot 7 r (33, 3) ; pro integritate fidei summis uitibus elaborat 5 2 (55, 21) ; appellatio ... uim pluralis numeri resonans 7 4 (65, 48) ; uotum potius quam uires attendere consuestis 70 1 (79, 8) uiscus : in Christi uisceribus honorandis Feliciano et fratri Pastori ? inscr. (63, 1) ; — intra materna conclusus uiscera 8 2 (70, 30) uita : uitae castimoniam doctrinae metitis ampliaret 3 3 (46, 30) ; uniuersa uitae pericula sic ... sustinuit 3 5 (46, 41) ; fuit ... uita praecipuus 3 6 (46, 48) ; credebat omnibus uitae pariter et credulitatis exempla 5 2 (55, 14) ;

singularem sectantur uitam 8 1 (69, 20); qualem ... exegetit uitae modum $ 2 (70, 26); probabilis uita, rumoribus malignis exposita 8 2 (70, 52); dispar uita grandis est et in ipsa sanguinis affinitate discordia 10 2 (79, 18) ; perfecta uitae regula 10 5 (81, 55) ;— s. Pachomii uita, sicut in graeco reperta est 10 1 (79, 4) uitandus : z. uito uitiosa : dum ualde persequitur uitia, protulit etiam ipse uitiosa 1 1 (33, 20) uitiosus: uitiosissimis se cupiditatibus subiugarent 10 3 (80, 35) uitium : dum ualde persequitur uitia, protulit etiam ipse uitiosa 1 1 (33, 19) uito: praua eorum quatenus ab aliis uitentur ostendit 7 1 (33, 18); quos apostolus nobis protinus uitare praecepit 70 4 (81, 46) ; — uitandus : ne ulterius inter catholicos contentio uitanda calescat 7 4 (65, $0) uix : uix antiquis effabilis 70 5 (81, 59) ulterius : ? 4 (65, 50) umquam : 7 3 (34, 40) ;ó 2 (56, 26) unde : 377, 58); ? 2 (63, 16) unigenitus : unigenitum dei filium, de patre natum ante omnia saecula ... et incarnatum ... ex Maria uirgine, non audeat in duos diuidere 6 2

(60, 34)

unitas : utriusque (dei et hominis) naturae inseparabilis unitas 6 2 (60, 40) uniuetsalis : de uniuetsali ecclesiae firmitate secutus à 3 (56, 29) ... conditorem

uniuetsitas : Christum

260

| INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES

uniuetsitatis, unum ex trinitate nullatenus faterenturt 7 2 (63, 14) ; agnouit uniuersitatis auctorem 8 2 (70, 31) ; — canones ..., quos non admisit uniuersitas, ... praetermisi 4 4 (51, 21/22) : uniuersus : uniuersatum definitionum tituli 2b 6 (41, 83) ; uniuersa uitae pericula sic ... sustinuit 3 5 (46, 41) ; uniuerso mundo ... tenuntians $ 2

(70, 38) ; uniuersa idolorum delubra destruens 8 5 (71, 79) unus : eundem uerum hominem tum, unum mansisse filium,

facnec quattam in trinitate creuisse personam 7 3 (64, 25) ;cum ... unum se deum colete fateantur 7 5 (65, 66) ; || unus de trinitate : docuit : Christum ... unum de trinitate esse 7 3 (64, 22) ; Christum ... unum de trinitate mini-

me confitentut 7 3 (64, 39) ; — unus ex trinitate : unum ex trinitate nullatenus faterentur 7 2 (63, 15) ; unum quemlibet ex beata trinitate pronuntiate diffugiunt 7 5 (64, 28) ;unum ex trinitate dicete nulla ratione consentiunt 7 3 (64, 44) ;— unus ex tribus : unum ex tribus fideliter posse praedicati ? 3 (64, 32) ; unum ex tribus asserentes 7 3 (64, 44) uacabulum : quae uocabula ... duo quaedam uel plura potius ... significant 6 2 (60, 39); qui uocabulum trinitatis non personarum esse significatiuum, sed substantiae, suspican-

tut 7 5 (64, 45)

uolo : hoc idem fieri uelle cognoui 8 1 (69, 10) uoluntarius : uoluntatio carcere concludi 9 2 (75, 12) uoluntas : in tantum bonae uoluntatis exstitit, ut 3 5 (46, 27) ; auida uoluntate ... cupitis ... cognoscete 10 1 (79, 10) uoluptas : pro uoluptatibus ptinci-

pium suas sententias plerumque commutant à 2 (45, 24) ; dum deus contemnitur, uoluptates amantuf : pet has diabolus illicit ut decipiat, delectat ut fallat, blanditur ut perimat

10 3 (80, 36/37)

uotum : plerumque perficitur uoto quod deesse uidetur officio 6 1 (59, 9) ; uotum potius quam uites attendere consuestis 70 1 (79, 8)

utbs: b. Cyrillus Alexandrini urbis episcopus ó 3 (56, 35); Nestorius quondam Constantinopolis urbis episcopus 6 1 (59, 14) ; b. Proclus Constantinopolitanae episcopus ufbis 7 1 (63, 4) ; Theophilus eiusdem (Alexandrinae) urbis antistes $ 3

(71, 79)

usque : usque ad : 2b 4 (41, 61.66) ; 10 2 (80, 21) ut (cuzz indic.) : 4 4(51, 24) 57 6(65, 72) ; 8 2 (70, 55) ; ut superius memini 4 4 (51, 22) ;ut speto

9 1 (75, 6) ; ut

(Z.q. sicut) ... ita 1 3 (34, 55/36) ; || ut (cuzz coni.) : 6 1 (60, 30) ; ? 2 (68, 16): 081.3 (0085. RH E8o YENOE N70 14) ; 10 1 (79, 6) ;— 4 2 (51, 10);

5 5 (56, 42) ; — 6 2 (60, 34) ; — 21 (39, 17) ; 2b 6 (42,-97); 1 3 (84, 30.38) ; 8 1.3 (69, 5 ; 71, 75) ; 10 3.4.5 (80, 37.38 ; 81, 46.58) ; — 1 1 (33, 9); 2 1 (39, 26) ; 3 3.4.5 (45, 24; 26:44) 18 125(70531 $2) 5tadeom 1 3 (84, 39/40) ; in tantum ... 3 3 (46, 27) ; ita ... ut : 1 1 (38, 3 1.5 (45, 7/8 ; 46, 40/42) ; sic ...

46, out:

ut : 12); ut :

3 5 (46, 41/42) ;7 2 (63, 13/14)

uterus : de utero quem fecundauit sterilem, in utero sanctae uirginis agnouit uniuetsitatis auctorem 4 2 (70,

30)

utilis : cuncta, quae sunt utilia saluti,

desideratis agnoscere 3 2 (45, 19) utilitas : utilitatem praesentium rebus caelestibus anteponunt 5 2 (55, 22)

INDICES EXEMPLA

AD SANCTORVM

PATRVM

INDEX SvNoPTICVS

INDEX LoconRvM S. SCRIPTVRAE INDEX AVCTORVM INDEX NoMINVM ET VERBORVM SELECTORVM

INDEX SYNOPTICVS AD EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM LATINI

Exenpl.

"Auctor

I

2

e. (1)

AVGVSTINVS De genesi ad litteram : XI, xxxix, 55 De trinitate :

3

Il, 1x, (16)

4 5 6

II, x, (19) II, xv, (26) II, xv, (27)

7 8

9

III, PRooEM., (3) IV, xiv, (19)

IV, xxr, (40)

10

VI, xx, (10)

II 12 I3 14

VII, vr, (11) VIII, PROOEM,, (1) XII, vrz, (9) XIV, xvni, (24)

15

(2) (3)

EV mi, (8)

16 17 18

XV, m1, (5) XV, xiv, (23) XV, xvii, (27)

I9

XV, xx, (38)

(4)

Enchiridion : 20

2I

xn, 58

(5)

De dono perseuerantiae : xxiIv, 67 De ciuitate dei :

22 23 24 25

X, xxiv XI, x XI, xxiv XI, xxix

(6)

Contra Maximinum :

26 27 28

np ID [IOTER 3

(1) C£. Drowis. ExiG., Praef. 7, 5. (2) Cf. IoAN. MaxzNr., Lib. fid., 1x, 16.

(3) (4) (5) (6)

Cf. C£. C£. C£. (7) C£.

IoaN. Maxzur., Lib. fid., 1x, 16. Ioaw. II, Epist. ad senat., 8. IoaAN. Maxzr., Lib. fid., 1x, 15. Dronrs. ExtG., Praef. 7, 4; IoAN. II, Epist. ad senat., 6. Ioax. II, Epist. ad senat., 7.

e)

INDEX SYNOPTICVS

270

EXEMPLA Exempl.

29 30a

AD $ANCTORVM PATRVM

ef.

Auctor AMBROSIVS, In natale domini : (depetd.)

apud |CASSIANVM, De incarnatione domini : VIL xxvye VIUIGCV O2

(8)

Expositio euangelii secundum Lucam :

b (S

31

IIS

l, 7

32 33 34

Il, 9-10 II, 11-12 TI r2

35

IL, 12-13

36

II, 40

37

38

39

VII, xxv, 2 VII, xxv, 5

II, 41

Il, 91

IV, 27 De incarnationis dominicae

40

41

42

sacramento :

v, 35

V, 36

De fide :

43

44

45 46

47

48

I, xiv, 94

IL, xi, 95-96 III, rx, 6o

IV, v, 54-55

VS EV 54. Hymni : II, 29-352

P9) $1

HirARIVS, De trinitate : lE qais 15515

52

I, 16

54

15217)

L, 58

55

IL 3-4

57 58

[TS IL, 20 Il, 23-24 III, 20 IIT, 22

56

59 6o 61

(10)

II, x1, 93-95

49

53

(9)

V, 44-45

jg

(8) C£. (ps.-) MaxiM. TTAvRIN., Serm. rxi? extt.dub., 2 ; Ps.-AvG., Serm. CxxI, 4. (9) C£. Coxcrr. Ernrs., Coll. Palatina, r1v, zr. (10) Cf. Coxcir. Epenurzs., Coll. Casin. I, xxiv, 87 [xn] ;xrvi, 18 [xir] ; Coll. Palatina, xxxvinr, 18 [xir] ; CoNcrr. CHALCED., Actio I, 917, xr.

INDEX SYNOPTICVS EXEMPLA

Exempl.

62 65 64 65

Auctor

7o

VIIL 53

71

IX, 7 X, 16

X, 16-17

74

X, 18

75

X, 19

79

XIL, 24-25

76 77 78 80 81

ef.

V, 18 VII, 12 NH 3

VII, 15 VII, 25 VIII, 15 VIII, 26

73

2^1

: PATRVM

Hiranrivs, De trinitate : IV, 6

66 67 68 69 72

AD $ANCTORVM

X, 22 POT XI, 2-4 XII, 52 EXIST CYPRIANVS,

82

85

84

De bono patientiae : 5-6

7-8

(11)

22-25 GRAECI

"Auctor A'THANASIVS, Epistula ad AAdelphium :

85 86

Interpres ?

5 Tomus ad /Antiochenos : 7

?

"Aduersus "Arianos Orationes :.— ?

87

II, 3-4 GREGORIVS NAZIANZENVS, Orationes :

88

II, 25

89

Ir, 98

90 91

| RVFINVS, Orationum Gregorii lNaziangeni nouem interpretatio : I, 23, 1-2

1, 96-09, 2-3

XXXVII, I3 XXXVII, I5

II, 12, 5-6 I, 15, 3-5

92

XCHSEEXO ETE

III, II, 2-4

93

SEXUM

II, I2, I-2

(11) C£. Ioaw. II, Epist. ad senat., 19. (12) C£. IoAN. II, Epist. ad senat., 9.

(12)

272

INDEX SYNOPTICVS AD EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM

Exerpl.

Auctor

Interpres

cf.

Basir1vs,

94 95

De spiritu sancto :

?

Epistulae : XXXVIII, 4

P

XVIII, 45

RvriNVvs,

96

97

Homiliae : XV, 5

Homiliae s. Basilii de graeco in Jatinum translatae : NETTE:

ORIGENES, De principiis :

Origenis Ilepi ápxów interpretaZo:

($ deperd.)

II, v, 5

GREGORIVS NYSSENVS,

98 99 100

Quod non sint tres dii :

2

Oratio catecbetica magna : L I TN

?

Gó»

(13) Cf. Ioaw. II, Epist. ad senat., ro.

13)

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE €» EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM exerpl. Genesis : T.26 2.77 2522

Jin.

pag.

2 *2T ro

15 240/241 10/11

85 96 85

2

13

85

57

542

109

*4 *4

25

86

25

86

44

393/395

396

102

35 *40 *84

289/290 356/357 844/849

98 100 I21

45

408

103

Exodus :

3, 14 Deuteronomium :

GNIS 10, 20

21, 25

cf.

*44

102

Psalmi :

18, 5 18, 6 49, 3-6 49, 3

cf.

759

84

868.869

[22

115, 16

44

389.389/390

138, 8 144, 5

55 32

296/297 253/255

98 96

46

418.420/421

103

*46

418.420/421

103

Prouetbia : 8, 22

ct

Ecclesiasticus : 24, 14

27, 29

cf.

34

Isaias : 79

cf.

27

201/202

94

*46

415/416

103

*84

853/855

9, 6

42,2

42, 13-14

53,4

53, 5 53. 7 66, 15 66, 16

Ezechiel :

44, 2

*84

*44

267

102

859

122

102

857/858 850/852 850/852

122 122 122

426 434/435 389

*29

219/220

(1) Asterisco annotati loci a Vulgata discrepant.

122

385/386

47 *47 44

*84 *84 *84

97

104 104 102

95

274

INDEX

LOCORVM S. SCRIPTVRAE EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM exempl.

lin.

pag.

Daniel :

7, 13

52

E15 75 86 9

Matthaeus : T0 4.7 4, IO

ct:

8, 26 8, 29

9,2

1003

128

447 344-344/545

105 100 86 102 105 105

715 76

25

8, 17 8, 24

885

107 i16 116 125

498

cf. (ed cf. cf.

cf.

9,6

129

385/586 445 445

745/746 953/954

I18

241/242

96

428/429 498

104 107

716

715

i16 116

885

125

1003

128

498

IO7

715

716 885

II, I9

128

498

107 i16 i16 123

76 885 cf. cf.

L1:28 RELOS

c.

1003

128

547

109 IIO IIO 104 107 116

564/565

566 441

498

715

716 I2, I9 I2, 40

13; 57.

116

885

123

1003 859

128

498

122 107

A5

716

116 116

885

I23

1003

128

498

107

716

116 116

A5

13, 41

II6 1ir6 123

1003

715

E127

125

885

123

1003

128

498

107 116 i16 123

715 716 885

INDEX LOCORVM

S. SCRIPTVRAE

275

EXEMPLA SANCTOR VM PATRVM exempl.

lin.

pag.

Matthaeus:

13, 41 14, 33

16,15

16,16

16,27

16, 28

275 75 86 *97

NL 12

17, 21

DS 75 86 97

59 I 75 86 *97 $2

*T15 75 86 97 52

$2

Stab] 75 86 97 52

S 75 86 97 52

19, I2 19, 28

52

E15 75 86 97 27 $2

*15 75 86 97 20, 18

$2

io) 75

107 116 116 27 128

498

107 116 116 123

885

1003 500 57e 714 716 IOOI.

128

1002 715 716

502

rb] 75 86 97 18,1I

885 IOOI.

$2

*15 75 86 97 I7 9

1003 500 714 716

97 s 2

128

885

107 IIO i16 116 123

1002

128

498 885

107 116 i16 123

1003

128

498

715 716

885

107 116 116 123

1003

128

498

107 116 116 123

715 76

715 716 885

1003

128

498 885

107 116 116 123

1003

128

498

715 716

885

107 116 116 125

1003

128

498

107 i16 I16 123

715 76

715 7516 885

1003 20I

128

885

94 107 116 116 123

1003

128

498

107 116 116

498 715 76

115 716

276

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE EXEMPLA exenupl.

Matthaeus :

S$ANCTORVM Jin.

PATRVM

pas.

20, 18

86 97

885 1005

123

20, 28

52

498

75

71

86

885

97

1005

128

*44

390/391

52

498

75

71

102 107 116 116 123

97

1003

i

24,56

24, 44

Ki

86

885 1005

128

52

498

75

p:

97 52

1003 498

75

71

885

107 116 116 123

47

1003

128

cf.

27

cf.

47

429

cf.

47

429

52

498

75

71

885

104 IO4 IO4 107 i16 116 123

97

1003

128

*$2

$00

ew

26, 24

ine

86

Di

86

26,65

3

885

n5

429

n3

107 116 116 123 128

885

IOOI.I002

128

*$2

$00

*15 75

aem "T3

107 116 116 123

*97 *$a bri 75

IOOI.I002 500 b. 71

86

86

27, 45

715

*97

75

27, 40

498

107 116 116 123

"M

27, 50 27, 51-55 27, 51

128

97

86

27, 45

885

715

26,2

26,44 26,45

7$

75

d

86

26,42

u

107 116 116 123

52

25, 51

26,39

128

107 116 116 123

71 zi

885

128

86

885

107 116 i16 123

*97

IOOI.IOO2

128

cf.

45

406/408

ct.

48

442

cf.

45

406/408

103 105 104 103 105

v

cf.

48

48

444

444/445

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

277

EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM exerupl.

Jin.

Pag.

Matthaeus:

27, 52

cf.

cf.

27, 54

27, 60

Gf.

48

445/446

105

*2$

714

116

*s2

$00

107

*35

714

116

86 *97 78

885 IOOI.I002 745/146

123 128 118

91

953/954

86 viri 75 86 *97 48

893/894 500

76 885 IOOI.IOO2 442

123 107 116 123 128 104

Marcus : I, I

75

716

116

I, 23-24

(6

1,23 2, 3

cf. cf. cf.

47 31 47

ct

47

428/429

104

52

498

107

75 86

76 885

116 123

2, 7

cf.

2, IO

3, II-I2 2252

31

*5»

1003

128

745/146

118

cf.

91

953/954

500

107

*35

ur

714

716 885 IOOI.I002

116

445 445

105 105

239/240 816/817

96 120

cf. c£

31 85

cf. cf.

8, 358

15, 37

116 123 128

78 91

745/146 953/954

52

498

107

75 86

716 885

116 123

97

1003

128

52

498

107

75 86

76 885

116 123

*1$

9, 8

125

75 86 *97

8, 23-25 8, 23

15, 35

116

78

48 48

14, 39

715

96

97

cf. cf.

13, 32 14, 56

242/245

125

104 96 104

cf.

4. 57 4, 39

5, 7-8

428 241/242 428/429

*5

7^5

715

118 12$

116

116

97

1005

128

cf.

*44 47

390/391 429

102 104

cf.

ct;

45

48

406/408

103

cf.

48

442

104

c£,

47

429 444

104 105

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

278

EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM exerupl. Marcus

lin.

pag.

:

15, 38

15, 46

c£ cf,

Lucas : 1, X5

252.255

32

55 55

2ST

c£ cE

cf

ct c£

cf. c£

39

78

91

47

716 885 IOOI.IOO2

288

25

344-344/545 745/146 953/954

*s2

428 500

S 75

716

714

18

745/146

91

953/954

86

885

IOOI.IOO2

3I

241/242

47

428/429 242/245 428/429 498

*al

47

$32

225 75 86 » 24 oo, 28-29

307 500

t5 75 86 97

8, 23

253

284.305

714

52

5.24

250/251

uS 75 86 207 44

*97

5, 20

257 249/250

S

4

doT2

5, 21

32

32

4, 8

4, 36

442

Dp

T, 53 E5125

4, 41

406/408

48

35

1,30 I, 31-32 122

4, 35-34

45

715

716 885 1003

498

715

716 885 1005

cf. cf.

cf.

445 445 745/146 953/954 498 715

716 885

10, 22

19, 41 22, 41-42

1003

cf. cf. ct.

547 564/565.566

397 429

103 104

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

279 EXEMPLA S$ANCTORVM PATRVM exempl.

lin.

pag.

Lucas :

23, 43 25, 44-45 25, 44 25, 46 23, 55

c&

410.411/412

CE cf.

406/408 444 442 442

Iohannes:

I ET (5 » Mon » i

cf

315/318 528

758 758/759 318/319

1002/1003

319/320 759

I, IO T, DI T. r4

220/221

321 322 418

fei

447 455-458

460/461

694.697/698 723/724

879

322/324 759/760 885/886 325/326 389 323/324

T, I5 I, I8 I, 29

I, 30

1, 34

$00

714

716 885 IOOI.IOO2

3589

I, 36

I, 49

500

714

716 885 IOOI.IOO2

2,9 5, 15

cf.

237/238 498 686/688.688.691 694.695 694/695 715

716

ch

734

885 I005

3, 14

498

715

716 885

103 103 105 104 104

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM

280

exempl. Iohannes:

3, 14

4, 6

4. 4, 4» 4» 4,

7 13 14 51 52

5, 18 5» 19

cb cf.

1005 440

48 48 48 48 48

441

91

*3I

*47 y

5, 26

*s8

527

52

45 75 86

6, 6, 6, 6, 6,

27 58 51-52 51 70

cti cf.

pag.

97

*48

ch ce c

Jin.

441 441

441 441/442 951/952 235 435 543/544 564/565

885

128

441/442 797/198 704/705

104 120 116 IIS 107 116 116 123

715

716

500

716 885 IOOI.1002

128

441 435 433 547

104 104 104 109 IIO 123

566

887/888 239/240 891/892

239

816/817

346.347/348 430.431 550/551

561/562

633/635.635.638

896

GE.

500

657 714

716 885 10, 38

I1, 54 I1, 55 II, 41

11, 43-44 I2, 23

cr. cf: CE cf.

96

1003

498

714

IO, 36

104 104 104 104 104 104 125 104 109 IIO 107 116 116 123

694

ct.

128

96 123

96 120 IOO 104 109 109 113 123 107 TEES 116 116 123

IOOI.1002

128

562/565

890 397 429

IIO 123 102 104

498

107

716

116 i16

243/244

7^5

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE EXEMPLA exerpl.

281

SANCTORVM PATRVM pas.

lin.

Iohannes :

12525

12, 34

86

885

123

97

1003

128

498

107 II6 116 123

52

"5 75

15, 51

86

885

97

1003 498 715 76

52

^T$ 75 86 97 *57 87 47 55 54.

14,9 14, IO 14, 1o (uet.lat.) TAS II 14, 16

14, 23

*2

ISI 15, 16, 32 17, 10 T7. 1I 17, 20 17, 21-23 13,22 I9, 50 19, 34-57

885

1003 549

896/897 455

285

97

389 589

85

86

885

*97

IOOI.1002

128

44

389

52T

246/247

270

788/789

48

429 429 644.648 450.451 442

47

424/426

48

442

20, II 20, 12 20, 26

45 45

412/413

20, 28

64 64

608 614/615 611/612 $00

6o

*64 *02

4,1

98

276 16

716

47 47 68 47

Actus Apostolorum :

128

109 123 104

S5 75

*8r

20, 29 20, 31

128

107 116 116 123

102 102 97 119 IO4 104 II3 IOA4 104 IO4 104 103 103 IIO II2 II2 II2 107 i16 116 125

44 44 54

19, 42

715 716

413

576

714

Ad Romanos : I,

20

86

8, 29 9, 5

10, 4

10, 6-7 II, 36

*T79

886/887 76o

118 I24

a8

908

et cf.

*35 95 97

967/969.969/970

126

IOO2

128

Ct. cf.

65 65

597 597

EIT

ct:

302/304

98

I ad Corinthios :

I, I9 1, 20

III

282

INDEX LOCORVM

S. SCRIPTVRAE

EXEMPLA exempl.

$ANCTORVM

PATRVM Jag.

lin.

I ad Cotinthios :

I, 24

E 65 *97 34

v

*58 *62

oo e OQNN

*93 *97

II,3 I2, 5 r$, 28

I5, 47 II ad Corinthios : So 2 11582

1001/1002

277/278

204/206.208.209

590.591/592 967/969.969/970 IOO2

*ro *Io

6o 61

*55 44 73

299/300

44 *37

8,9

532/533 598/599

288

694.700/701

81

586/587 328/329 799

*44 44 *43 45

387/388.395/395.596 396 375/571 577

102

II9

Ad Galatas : 3, I3

4 4

43 *46

281.3582

419

cf. cf

46

48

447

4, 5-6

CE

6, 12

cf.

78 78 yh:

739/740 749/751

117 118 IIj

715-717 724/725

i16

420

Ad Ephesios :

Ad Philippenses : 2, 6-7

75

76 Tn

*26

2,7

681/682

730

190/191

II7 II7 95

Ad Colossenses :

X505

*s6

cf. cf. cf.

"om *35 97 55 5I 7o 3I

cf.

57 *s8

cf.

7o

$1 »

» HF N NMNMNMN v m 9

cf. cf. cf.

5I $1 gu

$39 548

108 109

1002/1003

128

293/294 465/469

98 106

292/295

663/664

II4

469/470 546 567

106

665

470/471

473/475 477/481 481/485

109 IIO II4 106 106 106 106

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

283

EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM exerupl.

Jin.

Pag.

Ad Colossenses : EL 255

cf cf.

51 31

484.486 488.489/490

106 106

Iad Timotheum : 6, 16

cf.

35

282/285

98

Ad Hebraeos : 2,0 254 12.2

ct: cf. cf.

45

41I 1002/1003 908

103

97 88

I Petri : I, 20

abi

670

114.

2, 7

44

589

102

28

44

289

102

AT

*42 *86

366/367 892/893

IOI I23

14 o2

87/88 $00

89 107

*75

714

IIohannis : 2.2 3, 8

cf.

75

4, 15

53 5,8

5, 20

885 IOOI.I002

1253 128

*52 z

500 714

107 116

500

107

75 86 *97

716 885 IOOI.I002

116 123 128

47 47

430-4531 430.431

104. 104

"v

714

116

Z7

IOOI.IO002

128

35 55

259 259

97 97

53

259

97

21$

552 75 86

Apocalypsis : I, 17 2, 8

22, 13

116

86

*$2

cf. cf.

116

716

*97

75 86 *97

$5

128 124

*35

716 885 IOOI.I002

714

500

76 885

259

116 123 128

116

107

116 123

97

[)

E

UHERTILA wu

j

5i

w

3

tpe

3

E

?.

-]

, n F3

]

ds

-

*

ce

qu o4 Arr c

Maa

L2:

hir qne

8 39 "i Vus

A -

"ww. poe rueeen

LED

a

Lm

«eo

22

*g*

CN

B

E

E

ol:

A

2

"mo

d: 4 — Our

i

ou

8

»

&061.1901

^n bri

be 8i

IN

£9 — 001

lá Tek r6 oot Hr

8

Mih quomoct* em iy meo 79 lu

Lid

Trebofé

eot

3594 —

4m

Aug (1

10041001

Ww

-—

PS

"ec

"e^

Y9,!7-

qn

fe-*

mo

*

Goa

om

Cp

E

J

-

qu

fuse

:

oM

9.3

"n

I bh

writ

,

r

"ra

" m'y»

con oW a.

ef. C

o»? Uu 3

-

^"-*

76

[-

2*1

!

t1

FK L2]

"

em 45»

«&.

B »

i

v

Te

b

bold

:

CM

05. ;

z

Hedui

a

- —

uu

ue

Ww vw

|

-

RE P3

AM

ge 2 !*3

—— E:

2,

x

ds os

?

ers

*

»v"

: rans

-O& Ot

te

A»

«t

"s WERE

4

1

Tot

Amo

:

A

(Cow

ef

AU cs $e E

Hm

af. ac^ a6 zi z t

Ft

ert

Ó

ia miusM — so DL ER "m

d Em m

»

1

D

$$ Caiuemrt

F

X

tos el

EE 4i

»

0 dr

'*

oro

"P

ME

10

d

UNSERE

&PU.a

,

-

i.

ho

:

!

UT"WES

—

-

:]

|

m

-

ur.

É

:

Mic! GuUIEUX

aso, ome

:

X

NX

»

-

6M

'3

E

€

E

1

" "

tes

]

j

fe

PT

E

INDEX AVCTORVM: EXEMPLA

$/AANCTORVM PATRVM pas. lin. exempl.

AMBROSIVS

Expositio euangelii secundum: Lucam : «Clauis 143»

(CC 14)

(p. 9, 105/119) (p. 30, 8/9) (p. 34, 150/155) (p. 35, 149/155) (p. 55, 162/177)

L7

Ib

Il, 9-10 II, 11-12 Tira

II, 12-13

(p. 36, 186/211)

(p. 48, 550/567) (p. 49, 584/591) (p. 72, 1269/1273) (p. 115, 317/325)

Il, 40 II, 41 1l, 91 1V. 27

Defide : «Clauis 150»

I, x1v, 94

I » XI, 93-95 IL XI, 95-96 II , IX, 6o IV, v, My V, IV,

31 30 32 33 54 55

233/247

96

228/229

95

249/255

257/265

265/280

97 97

282/307

309/526 328/555 357/540 342/349

99 100

48

375/585 385/399 401/413 415/421 425/456 438/447

IOI 102 103 105 104 104

40 41 42

352/557 359/365 565/572

IOO

49

449/452

105

215/225

94

57 58

39

98

99

(CSEL 78)

(p. 40, 61/70) (p. 91, 32/47) (p- 92, 50/65) (p. 130, 6/13) (p. 175. 43/57) (p. 257, 27/356)

45 45 46 47

De incarnationis dominicae sacramento :

€Clauis 152» V, 55

v, 36

(CSEL 79) (p. 240, 8/14)

(p. 241, 19/24)

(p. 246, 113/120)

V, 44-45

IOO IOI

Hynni :

«Clauis 163» II, 29-32 In natale domini (depesd.) : «Clauis 183» excerpt. apud Cassianum

(PL 16)

(col. 1473/4?) (CSEL 17) (p. 385, 25 sqq.)

ATHANASIVS "Aduersus "Arianos orationes :

II, 3-4

(PG 26) (col. 3285-C)

87

896/905

123

(PG 26) (col. 8048-805)

86

882/894

123

85

872/880

122

Tomus ad /"Antiochenos :

7 Epistula

ad Adelbhium |episcopum |et. confessorem

contra JAríanos :

(PG 26) (col. 10732-10764)

286

INDEX AVCTORVM BXEMPLA

AYGVSTINVS De genesi ad litteram libri xii : «Clauis 266» XI, xxxIX, 553

$ANCTORVM PATRVM exempl. Jin. jag.

(CSEL 28-1) (p. 374, 6/13)

2

10/16

85

Enchiridion ad Laurentium (De fide et spe et carilafe) : «Clauis 295» (CC 46) xi, 58 (p. 71, 19/25)

20

120/126

9o

22

137/146 — 91

De ciuilate dei : «Clauis 313»

(CC 47)

X, xxiv

(p. 297, 1/9)

(CC 48) (p. 330, 12/18)

PODU

XI, xxiv XI, xxix

(p. 545, 1/23) (p- 349, 1/7)

De trinitate : «Clauis 329»

148/154

9I

24 25

156/177 179/185

92 93

19/21

| 86

(CC 50)

II 1x, (16) TE

23

(p. 1or, 55/57)

T9)

(p. 106, 112/115)

IL xv, (26)

(p- 114, 43/48)

' II, xv, (27) III, »RoozEM., (3) IV, xiv, (19) IV, xxr, (30)

(p. (p. (p. (p.

VI, 1x, (10) VII, vr, (11) VIII, PROOEM., (1)

115, 130, 186, 203,

64/68) 78/84) 15/21) 26/50)

5

4

23/26

6 7 8 9

34/58 | 86 40/4; 87 471/52 87 54/58 | 87

;

86

28/42 — 86

(p. 240, 32/34) (p. 261, 7/15) (p. 268, 15/22)

10 II I2

(p. 364, 9/12)

13

XV, xiv, (23)

(p. 455. 3/7) (p. 464, 40/43) (p. 465, 57/62) (p. 496, 24/27)

14 15 16 17

86/90 . 89 92/95 | 89 97/1102 89 104/107 — 89 109/113

90

XV, xx, (58)

(p. 516, 356/58)

19

115/117

9o

21

129/135

9I

26 27 28

188/194 196/202 204/214

— 93 93 94

29

217/225

94

XII, viz, (9)

(CC 50A)

XIV, xv, (24) XV, nr, (5) XV, xvii, (27) De

(p. sor, 1/5)

dono perseuerantiae Hilarium secundus) :

(Liber

«Clauis 555»

TI xxm. 5

(col. 1033(€-D») baereticum

Arianorum

87 . 88 88

82/84

88

et

(PL 45)

xxiv, 67

Contra Maximinum pum libri ii : (Clauis 700» Me

ad Prosberum

18

60/62 64/731 75/80

episco-

(PL 42) (col. 7658-0) (col. 765(c-D) (col. 798€?)

PS.-ÀVGVSTINVS Sermones :

XClauis 368»

CXXI, 4

(PL 39) (col. 19880»)

INDEX AVCTORVM

287

EXEMPLA $ANCTORVM PATRVM exempl.

Jin.

pag.

Basirivs

Homiliae :

(PG 51) (col. 4694)

96

988/992 — 127

(PG 31) (col. 1495-0)

94

977/981

127

95

983/986

| 127

29 30 30

215/22; | 94 226/227 | 95 228/229 — 95

43

375/383 — 101

45

375/383

(p- 92, 25 sqq.)

43

375/383 — 101 361/363

100

(CSEL 3-1) (p. 401, 2/19)

82

794/811

. 120

(p. 402, 8 - 403, 8) (p. 413, 20 - 414, 23)

85 84

813/841 843/869

120 121

-

85

XV, 3 De spirifu sancto.:

XVIII, 45 Epistulae :

i

XXXVIII, 4

(PG 32)

(col. 3324-8)

pPs.-Basrr1vs Serzzo de incarnatione domini : 14. ORIGENES CASSIANVS De incarnatione domini conira Nestorium

«Clauis 514»

VIL xxv, 2

VII, xxv, 5

libri wi: (CSEL 17)

(p. 383, 23 sqq.) (p. 384, 7/8) (p. 384, 8/9)

(p. 384, 10/11)

30

230/231

95

Concilium Chalcedonense Actio I : (ACO II, i111)

917, XII

(p. 207, 9/15)

Concilium Ephesenum Collectio Casinensis, 1 :

(ACO I, r1)

xxiv, 87 [xir]

xLv1, 18 [xir]

(p. 71, 7/14)

(p. 124, 26/32)

43

101

375/5383

101

Collectio Palatina :

xxxv, 18 [xri] TIVE

(ACO I, v-1)

(p. 179, 23/25)

41

CYPRIANVS CARTHAGINENSIS De bono patientiae :

«Clauis 48» 5-6

78 22-25 Drouisivs EXIGVVS

| Praefationes :

(CC 85)

755

(p. 64, 28)

tit.

7. 4

(p. 64, 32) (p. 65, 54/60)

I 24

85 156/1653 X 92 T

288

INDEX AVCTORVM EXEMPLA

EvsEBIVS *"GALLICANVS' Homiliae : «Clauis 966»

SANCTORVM PATRVM lin. exempl. pag.

(CC 10r)

n1, 5 I, 4

(p. 25, 56/57) (p. 26, 95/96)

219/220

29 29

223/225

95 95

88 89

908/915 917/928

124 124

9o 91 92 95

930/939 941/954 957/965 967/974

124 125

99 100

1016/1034

128 129

1006/1008

128

455/465 465/491 493/505 505/511 515/518 520/555 535/540 542/554 556/567 569/574 576/581 585/588 590/595 597/605

10$ 106 107 107 107

GREGORIVS NAZIANZENVS Orationes :

II, 23 II, 98

(PG 55) (col. 4328-4534) (col. 5009-9)

(PG 56)

(col. 3259) (col. 3294)

XXXVIII, 15 XXXVIII, 15 SCOUDOUTY XXXIX, 12

(col. 345€)

(col. 3484-B)

126 126

GREGORIVS INYssENVvS Oratio catecbetica magna :

(PG 45)

(col. 144) (col. 16€-D)

X. 5

I, 5

IOIO/IOI4

Quod non sint tres dii (ad AAblabium) :

(5?

(PG 45)

(col. 1244)

Hiranrivs PrcrAvVIENSIS

De trinitate seu. De fide (contra zArianos) libri xii : «Clauis 433» (PL 10) TOS T, 15 I, 16 lBnE,

L 58

II, 5-4

II, 8

II x ID*20 Il, 23-24 III, 20

III, 22 IV, 6 Vo n8 VII, 2 VII, 12

VII, 15 VII, 25 VIII, 13 VIII, 26 VIII, 53

IX, 7

X, 16

X, 16-317

(col. 534-B) (col. 348-3555) (col. 568-574) (col. 379) (col. 495-0) (col. 528-534) (col. 574-8)

(col. 594-8)

(col. 659-644) (col. 664) (col. 894) (col. g14-B)

(col. 999)

(col. 1409-1414)

(col. 200€) (col. 2099-0) (col. 2119) (col. 2214-8) (col. 2464-B) (col. 2554-B) (col. 2764-8) (col. 2864-2874)

(col. 53548-3554) (col. 3553-3564)

620/625 607/618 625/631

633/640

642/650 652/661

663/668

670/685 685/692

694/701

108 108

109 109 IIO IIO IIO III III i12 II2 II2 II3 I13

1I3

II4 II4 "9d I1j

INDEX AVCTORVM EXEMPLA

289 $ANCTORVM PATRVM lin. pag. exempl.

Hiranivs PrcrAvIENSIS

De trinitate : AOUIB

(col. 5564-5574) (col. 3574-5) (col. 3595-3604)

X, 19 X o2

AIL 2

(col. 3608-5614) (col. 4014-9) (col. 4484-8) (col. 4669-4674)

XII, 57

(col. 4714-4724)

XI, 2-4 XII, 24-25

74 "y

76 71 78 79 8o 81

7o3/712 714/718 720/725 727/134 736/155

755/169 71/719 781/791

116 116 116

117 117 118

119 II9

IoANNES II

Epistula ad senatores : «Clauis 1692» 6 E

(ACO IV, 11)

8

(p. 207, 7/14) (p. 207, 15/17)

(p. 207, 18/22)

24 27

9 IO 19

(p. 207, 23/28)

92

(p. 207, 29 - 208, 2) (p. 208, 27/28)

16

156/165

196/199

97/102

957/965

92 95 126

1006/1008 826/827

128 I21

120/125 19/21

90

25/26

86

217/225

94

27

994/1005

127

88 89

908/915 917/928

124 124

(p. xor, 3/11)

90

(p. 103, 24 sqq.)

9I

930/939 941/954

124. 125

92 95

957/965 967/974

126 126

85

loANNES MAXENTIVS

Libellus fidei : «Clauis 656» TORIS IX, 16

(CC 85A) (lin. 194/199) (lin. 200/203) (lin. 203/206)

MaxiMVvS TAVRINENSIS (PS.-) Serztones : «Clauis 220» LXIP extr.dub., 2

20

ENETS

(CC 23) (p. 255, 20/27)

ORIGENES

De principiis :

(GCS 22)

(p. 142, 12 - 143, 6)

II, vr, 3 RvFINVS

Orationum

Gregorii lNagianzeni

nouem

Ao:

I : ZApologeticus, 25, 1-2

96-99, 2-3

interpreta-

(CSEL 46-1) (p. 25, 18 sqq.) (p. 75, 15 sqq.)

II : De epiphaniis siue de natali domini,

15, 5-6 15, 5-5

III : De Juminibus quod est de secundis ebipbaniis, II, 5-4

125, I-2

(p. 121, 9/17)

(p. 121, 23 sqq.)

290

INDEX AVCTORVM EXEMPL.AA

SAANCTORVM PATRVM exempl. lin. pag.

RvriNvs

Homiliae s. Basilii de graeco in latinum translatae :

(PG 51)

VI : De fiae, 3

(col. 17844)

96

988/992

127

97

994/1003

127

Origenis IIepl àpyàw interpretatio :

(GCS 22) Il, vx : De zncarnatione Christi,

3

(p. 142, 12 - 145, 6)

INDEX NOMINVM

ET VERBORVM

SELECTORVM AD EXEMPLA SANCTORVM PATRVM

adimo : sicut nihil ei contulit, ita quoque nihil ademit 1 (85, 6) beatus : unum quemlibet licet ex beata trinitate dicere 7/7. (85) ; unus beatae trinitatis 7 (85, 7) Christus : minime dubitare debeamus et quod Christus uerbum, uirtus et sapientia patris, sicut ante, sic et post incarnationem unus ex trinitate sit, quia incarnatio illa, quam pro generis humani tedemptione suscepit : sicut nihil ei contulit, ita quoque nihil ademit quominus idem ipse, qui utriusque naturae una persona est, non unus beatae trinitatis esse credatur 1 (85, 2/7) confero : sicut nihil ei contulit, ita quoque nihil ademit 1 (85, 5) credo : quominus ... non unus beatae trinitatis esse credatur 1 (85, 7) dico : unum quemlibet licet ex beata trinitate dicere 7/z. (85) distinctio : ob distinctionem personarum 4 (85, x) dubito : minime dubitate debeamus

quod 7 (85, 2) exemplum : exempla trum Ziz. (85)

sanctotum

pa-

genus : pto generis humani tedemptione 1 (85, 4) humanus : pro generis demptione 1 (85, 4)

humani

re-

incarnatio : Christus ... sicut ante, sic

et post incarnationem unus ex trinitate ... quia incarnatio illa, quam pro genetis humani redemptione susce-

pit : sicut nihil ei contulit, ita quoque nihil ademit 7 (85, 3.4) natufa

: utriusque

1 (85, 6)

natutae

una

persona

pater : Christus uerbum, uirtus et sapientia patris 7 (80, 3) ;— pattes : exempla sanctorum patrum ZZ. (85) persona : ob distinctionem personarum 7 (85, 1) ; utriusque naturae una persona 1 (85, 6/7) postulo : cum ratio postulauerit 1 (85,

1) fatio : cum ratio postulauerit 1 (85, 1) redemptio : pro generis humani redemptione 4 (85, 5)

sanctus : exempla sanctorum

zit. (85)

patrum

sapientia : Christus uerbum, uirtus et sapientia patris 7 (85, 3) suscipio : incarnatio illa, quam pto generis humani redemptione suscepit 1 (85, 5)

trinitas : unum quemlibet licet ex beata trinitate dicere Z//. (85) ; Christus ... sicut ante, sic et post incarnationem unus ex trinitate 7 (85, 4) ; incatnatio ... nihil Christo contulit, nihil quoque ademit, quominus ... non unus beatae trinitatis esse credatur 1

(85, 7) uetbum : Christus uerbum, uirtus et sapientia patris 7 (85, 2) uirtus : Christus uetbum, uirtus et sapientia patris 1 (85, 2) unus : unus ex trinitate : 7//. (85) ; 1

(85, 3) ; — unus beatae trinitatis : 7

(89, 7)

(1) Tztulum et introductione (i.e. exemplum 1) solummodo hoc in indice contulimus, cum nomina et uerba exezzplorum 2-100 in indices ad singulorum patrum

editiones legenda sint. — Primo loco referimus ad Zu/uz (— 7i£.) uel ad exemplum 1 (— 1). Dein (patrenthesi inclusae) paginae indicantur (numeris inclinatis), et lineae.

in

INDICES AD TRIFOLIVM INDEX LoconRvM S. SCRIPTVRAE INDEX AVCTORVM INDEX NoMINVM ET RERVM ET VERBORVM SELECTORVM

2HOICIWI KEVLIOSDIT OA BAIE

8 iron

xsaxt

. Dream A.xod wrsogssV TM Mouasl TX MYABCON. 35901] MYMOTOS.INA

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE €»? TRIFOLIV^S, EPISTVLAA AD FAAVS$TVM $ Jin. pas. Lucas : 24, 46

*9

109/110

I4I

I ad Corinthios : I, 25

*9

112/115

I41

Ad Galatas : I, 9

*9

113/115

I4I

9

106/107

I4I

*9

111/112

I4I

Ad Colossenses : 259 I Petri : 4, I

(3) Asterisco annotati loci a Vulgata discrepant.

-—-—

a

»

E

B

] wotedb Evam

Eos ej

oti'eo:

1r

gn

ier

)

Ux

n

PI

te

m

*- n:

i24.

- -

;

inc »^

(*

INDEX AVCTORVM TRIFOLIV^5, EPSTVLA AD FAVSTVM $

Jin.

pag.

Concilium Chalcedonense Gesta actionis quartae : (ACO II, 1-2 ;II, 111-2)

107

108

(p. 120, 14/18 ; p. 127, 5/10)

6

64/70

64/70

139

7

89/95

140

7 7

81/84 84/88

140 140

(col. 1818) (col. 18138)

yi jj

81/84 84/88

140 140

(CC 85) (p. 64, 34/55)

4

38/39

138

1-9

2 Sqq.

137

(CC 85A) (lin. 898/899)

4

38/39

138

(PL 54) (col. 6809-6814) (col. 10804)

4 7

38/39 89/95

138 140

(DO12072465:Dv 127. 12)

6

139

Epistularum collectio Grimanica :

LXXIV, (25

(ACO II, rv)

(p. 84, 13/16)

Concilium Ephesenum Epistularum collectio Veronensis : XXIX, IO XXIX, II

(ACO I, n) (p. 106, 39/42) (p. 107, 1/3)

CYRILLVS ÁLEXANDRINVS Epistulae : XXXIX, (105 SOXEDC ET»

(PG 77)

DroNwisIvs EXIGVVS Praefationes :

25 loawNES MAXENTIVS

Libellus fidei : «Clauis 656» I Sqq. Dialogus contra INestorianos : «Clauis 661» lH es LroI Epistulae : «Clauis 1656» XV, I CXXX, 3 MAXENTIVS 4. IOANNES MAXENTIVS

(CC 85.A)

m E

NS

-

I E-

Ie

i

- -

OMA 3 E.diirw

Le nM

Se

ie " nv]

-

FII

e

eit

Mn

M

ds

MP

i

?

m

eo

(qe Jt o3) dpate

"T

:

I

EG

:

fond

inm

muecaiceg't

; Uupserd « duum

à -—

(n JL OOA! wp

hs ul

avi) IL TY!

TA

id *

za

aw

-

[IJ

]

rer det m Ar Den aj

N

aam

Uun

es

-

uie

«ro

tias

ar nm

tes de tal.

(*r. om

4,

6n»

fa

C

dvürka

» E E

v x»

"S

ens

r"

ver a)

x o D

-

E"

FE T.

ret

Dp ac

-

E

us

vena

*

LI

"wen,

r

ips 20

t

E

ad

(pria

nn

2C

E pu

uet

av

vc

oim

OEC

Dolo dodi

u-

ey

2a |

MEC XE E.

4

]

ND

I -—

« vieanirt) sullo b

Ke

E

"9

fe

I

uw

umo

ai T" Aat qi

"on

€.

ten

emo

Do

n Ji COR)

pg eut un ca

D

,

m

2

:

i

ON -

ne

"20

VETE

.-

JEAN

:

amc L LE

|

INDEX NOMINVM ET RERVM ET VERBORVM SELECTORVM AD TRIFOLII EPISTVLAM AD FAVSTVM accipio : acceperunt damnationem cum Eutychete 6, (139, 70/71) addo : si quis addere aut minuere, aut aliter interpretari uoluerit 2 (138, 14); unam syllabam aut unum apicem addi aut minui 9 (141, 105) ; — addendo alterum filium secundum carnem trinitati ó (139, 53) aduenio : monachos Scythas a Constantinopolim aduenisse 1 (137, 2) Alexandrinus : sanctus Cyrillus episcopus Alexandrinus 7 (140, 80) ; (epistula) Athanasii episcopi Alexandtini 2 (137, 11) aliter : aliter interpretari .. quam patres 2 (138, 14) alter : unus ... altet : 7. unus anima : negat Christum animam et intellectum habuisse, et *pro animam et intellectum" inquit *deus ei fuit" 4 (138, 40 ; 139, 41) Antiochenus : (epistula) Cyrilli ... ad loannem Antiochenum

2 (138, 13) ;

loannes Antiochenus 7 (140, 80) apex : unam syllabam aut unum apicem addi aut minui 9 (141, 105) Apollinaris : Apollinaris uero negat Christum animam et intellectum habuisse, et fpro animam et intellec-

tum" inquit *deus ei fuit' ; ideo dicit *unum de trinitate passum in carne

4 (138, 40)

apostolicus : sedes uero apostolica Romana .. numquam permisit 9 (141,

103)

apostolus : fides ... quae conuenit euangelio et apostolis 9 (141, 109); ait Petrus apostolus 9 (141, 110) ; Paulus apostolus dicit 9 (141, 112)

appareo : appatetet illud ab haereticis fraudatum esse 8 (140, 96) aqua : pistor farinam et aquam (commiscet), iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem 5 (139, 55.

56)

atchimandtrita : Carosus et Dorotheus archimandtitae 6 (139, 63) ; talia dicentes supta sctipti archimandtitae

acceperunt damnationem cum Eutychete, et omnes haeretici 6 (139, 70) Arrianus : si Arriani non sunt, dicant de quibus tribus unus passus sit 4

(138, 32)

Arrius : ista doctrina de fonte Arrii prodiuit 1 (137, 5) ; sicut dicit Arrius, unus deus creator, impassibilis, immortalis; alter uero deus cteatus, passibilis et mortalis 4 (138, 36); Attius unum deum diuidit in duos deos 4 (139, 52); quid est, dicere *unum de trinitate passum" ? nisi ostendere et alterum de trinitate impassibilem, sicut Arrius 8 (141, 99) associo : sicut dicit Nestorius *filius Mariae associatus est filio dei" ó (139,

59)

assumo : deus, ingressus in uteto uirginis Mariae, assumpsit de ea naturam carnis, non personam 3 (138, 22)

Athanasius : (epistula) Athanasii episcopi Alexandtini ad Epictetum episcopum 2 (137, 11) ; epistulas patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis, quae pert uniuetsales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt, haeretici fraudauerunt ? (140, 74) auctoritas : epistulae ... quas rv sancti synodi in auctoritate fidei esse uoluerunt 2 (137, 10) Calched- : u. Chalcedcato : petsona pattis, et persona sancti spiritus, sine carne 3 (138, 20); assumpsit de ea naturam carnis, non personam 3 (138, 23); caro ipsius uetbi, mortalis, uisibilis, passibilis 3 (138, 25) ; ideo dicit *unum de trinitate passum in carne! 4 (139, 42) ; si unus de trinitate passus est in carne, caro mansit impassibilis 4 (139, 43) ; si ueto de trinitate est filius, non est

de patre secundum deitatem neque de matre secundum carnem ó (139, 48) ; addendo alterum filium secundum carnem trinitati ó (139, 53) ;

(1)Collati non sunt textus Concilii Chalcedonensis et sanctotum Cyrilli et Leonis, in indice auctorum designatotrum. — Primo loco teferimus ad patagraphos (numeris inclinatis). Dein (parenthesi inclusae) paginae indicantur (numeris inclinatis), et lineae.

300

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVL.AM AD FAVSTVM

quid est, dicere *unum filium de trinitate passum in carne' ? 8 (141, IOI) Carosus : in quatto sectetario synodi Chalcedonensis ad finem requisiti sunt a iudicibus Carosus et Dorotheus archimandtritae taliter "Talia dicentes supta scripti archimandritae acceperunt damnationem cum Eutychete, et omnes haeretici 6 (139,

63/71)

cédo : iniquitas semper deicitur, et numquam cedit 8 (140, 97) Chalcedonensis : rv synodi ... id est Nicaenus, Constantinopolitanus, Ephesenus primus, et Chalcedonensis 2 (137, 9) ; isti synodum Chalce-

donensem se' dicunt 'sequi', et praedicant quae ili non receperunt 6 (139, 60) ; in quarto secretario synodi Chalcedonensis ad finem requisiti sunt a iudicibus Carosus et Dototheus archimandtitae taliter 6 (139, 62) ; si quid tale, in dictis sanctorum patrum inuenitur, quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonensis, appareret illud ab haereticis fraudatum esse 8 (140, 96) ; sedes apostolica Romana, supet fidem synodi Chalcedonensis numquam permisit unam syllabam aut unum apicem addi aut minui 9 (141, 104) Christus : Iesus Christus duae naturae, una persona 3 (138, 24) ; Apollinaris ueto negat Christum animam et intellectum habuisse, et *pro animam et intellectum" inquit deus ei fuit" ; ideo dicit *unum de trinitate passum in catne" 4 (138, 40) ; — cf. filius

colo : duo aut tres filios colunt 5 (139,

46)

commisceo : Eutyches duas naturas unici filii dei commiscet 5 (139, 54/ 55) ; Eutyches commiscet naturas dei et hominis 5 (139, 56/57) communis : factus est communis ttinitati à (139, 51) confirmo : pet uniuersales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt 7? (140, 75) ;in haereses suas confirmari conantur 7 (140, 79) conof: in haereses suas confirmari conantur 7 (140, 79) Constantinopolitanus : rv synodi ... id est Nicaenus, Constantinopolitanus, Ephesenus primus, et Chalcedonensis 2 (137, 8) Constantinopolis :monachos Scythas

a Constantinopolim aduenisse 1 (737, 1/2)

conueniens : est conueniens omnibus heredibus (Arrii) 1 (137, 5) conuenio : quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonensis 8 (140, 95) ; fides ... quae

conuenit euangelio et apostolis 9 (141, 108) creator : sicut dicit Arrius, unus deus creatot ... 4 (138, 36) creatus : sicut dicit Arrius, ... alter uero deus creatus ... 4 (138, 57) crucifixus : *unum de trinitate! praedicant crucifixum 1 (137, 3) Cyrillus Alexandrinus : (epistula) Cyrilli ad Nestorium una, et ad Ioannem Antiochenum altera 2 (137, 12) ; epistulas patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis, quae per uniuersales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt, haeretici fraudauerunt 7 (140, 74); sicut dicit sanctus Cyrillus episcopus Alexandrinus ad Ioannem Antiochenum inter alia 7 (140, 79) damnatio : acceperunt damnationem cum Eutychete 6 (139, 71) de (cum accus.) : 4 (138, 33.54) definitio : rv synodi, in definitione fidei 2 (137, 7); in definitione sua non posuerunt synodi 2 (138, I 5; epistula Procli, quae nec in unius synodi

definitione posita est ? (140, 77); quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonen-

sis 8 (140, 95)

deicio : iniquitas semper deicitur, et numquam cedit 8 (140, 97) deitas : si uero de trinitate est filius, non est de patre secundum deitatem 4 (139, 48) deus : pater et filius et spiritus sanctus, tres personae, unus deus : uox et uerbum et flatus 3 (138, 18) ;deus, ingressus in utero uirginis Mariae, assumpsit de ea naturam carnis, non personam 3 (738, 22) ; uetbum, i.e. filius dei, deus immortalis, inuisibilis, impassibilis 3 (138, 25) ;non sunt tres dii 3 (738, 30);dicant de quibus tribus unus passus sit: ..., aut certe de tres deos 4 (138, 35); sicut dicit Arrius, unus deus creator, impassibilis, immortalis ;; alter uero deus creatus, passibilis et moftalis 4 (138, 56. 32; *pro animam et intellectum? inquit *deus ei fuit" 4 (139, 42) ;Az-

rius unum deum diuidit in duos deos

301

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVLAM .AAD,FAAVSTVM 5 (139,

52); Butyches

commiscet

naturas dei et hominis, et iam nec

deus nec homo 5 (139, 57) ; — filius dei 3 (138, 25) ; 5 (139, 50.54) ; uet-

bum dei.3 (138, 21) dictum : male interpretando dicta patrum 7? (140, 78); si quid tale, in dictis sanctorum patrum, inuenitur 8 (140, 94) ; — cf. doctrina dignor : mandare mihi dignatus es 7 (137, 1) diuido : Arrius unum deum diuidit in duos deos 5 (139, 52) doctrina : si tale aliquid in doctrina patrum reppererim 4 (137, 4); vf. dictum ; — ista doctrina de fonte

Arrii prodiuit 7 (137, 5)

dominus : dominus noster L.C. duae naturae, una persona 3 (138, 25) Dototheus : in quarto sectetario synodi Chalcedonensis ad finem requisiti sunt a iudicibus Carosus et Dorotheus archimandritae taliter 'alia dicentes supra scripti atchimandtitae acceperunt damnationem cum Rutychete, et omnes haeretici 6

(139, 63/71) Ephesenus : 1v synodi ... id est Nicaenus, Constantinopolitanus, Ephesenus primus, et Chalcedonensis 2

(137, 8/9)

Epictetus : (epistula) Athanasii ... ad Epictetum episcopum 2 (137, 12) episcopus : Athanasius episcopus Alexandrinus 2 (137, 11); Cytillus episcopus Alexandrinus ? (140, 80) ; Epictetus episcopus 2 (137, 12) epistula : epistula 'Trifolii presbyteri Zit. (137) ; in epistulis sanctorum patrum, quas IV sancti synodi in auctoritate fidei esse uoluerunt, id est Athanasii ... ad Epictetum, ... Cyrilli ad Nestorium una et ad loannem Antiochenum altera, et epistula papae Leonis 2 (137, 9); in epistula (inquiunt) Procli scriptum est ? (140, 72); epistulae patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis, quae per uniuetsales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt 7 (140, 74) ; haeretici fraudauerunt epistulam Procli, quae nec in unius synodi definitione posita est 7 (140, 76); quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonensis $(140,95) euangelium : fides ... quae conuenit euangelio et apostolis 9 (141, 108/ 109)

Eutyches : Eutyches duas naturas unici filii dei commiscet 5 (139, 54) ; sicut pistor farinam et aquam, iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem : sic et Eutyches commiscet naturas dei et hominis, et iam

nec deus nec homo, nec pater nec filius nec spiritus sanctus, sed est ille unus de trinitate à (139, 56) ; supra scripti archimandritae (Carosus et Dorotheus) acceperunt damnationem cum Eutychete, et omnes haeretici 6

(139, 71) farina : pistor farinam et aquam (commiscet), iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem 6 (139, 55) Faustus senator : epistula ... ad beatum Faustum senatorem 7//. (137) fides : 1v synodi, in definitione fidei 2 (137, 7) ; quas 1v sancti synodi in auctoritate fidei esse uoluerunt 2 (137, 10) ; supet fidem synodi Chalcedonensis ... addi aut minui 9 (141, 103); supta sctiptae fides synodi, ipsa est quae conuenit euangelio et apostolis 9 (141, 108) fllius: pater et filius et spiritus

Sanctus, tres personae, unus deus: uox et uerbum et flatus 5 (138, 17) ; uetbum : filius 3 (138, 19); petsona ueto filii, quae semper cum

patte et spiritu sancto fuit, in trinitate est, id est uerbum dei 3 (138, 20) ; deus, ingressus in utero uirginis Mariae, assumpsit de ea naturam catnis, non personam ; ideoque dominus noster LC. duae naturae, una persona 3 (138, 22/24) ; uetbum, i.e. filius dei, deus immortalis, inuisibi-

lis, impassibilis;

caro

uero

ipsius

uetbi, mortalis, uisibilis, passibilis 3 (138, 25) ; pater non est patet trinitatis, sed filii ; et filius filius non est

trinitatis, sed patris ; et spiritus sanctus non procedit de trinitate, sed de patre et filio 3 (138, 27.29) ; non sunt tres dii, neque tres patres neque tres filii neque tres spiritus sancti 3 (138,

30); dicant de quibus tribus unus passus sit : ..., aut de tres filios, aut .-. 4 (138, 34) ; sicut dicit Arrius, ... altet deus creatus, passibilis, et mortalis 4 (138, 37) ; qui *'unum de ttinitate filium" dicunt *passum', duo aut tres filios colunt, ex quibus unus passus est, duo manent impassibiles 4 (139, 45.46) ; si uero de trinitate est filius, non est de patre secundum

3o2

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVLAM AD FAVSTVM

deitatem neque de matre secundum carnem, sed de trinitate ; trinitas, et

unus de trinitate, quattuor fiunt ó (139, 47) ; sicut dicit Nestorius filius Mariae associatus est filio dei, et factus est communis trinitati, et passus est unus de trinitate" à (139, 50) ; Nestorius, addendo alterum filium

dei et hominis, et iam nec deus nec homo 5 (139, 57)

ideo : quia ... ideo : 4 (138, 58/39) Jesus : lesus Christus duae naturae,

facit 53);

una persona 3 (138, 24) immottalis : uerbum ... deus immottalis, inuisibilis, impassibilis 3 (138, 25); sicut dicit Arrius, unus deus cteator, impassibilis, immortalis .

Eutyches duas naturas unici filii dei commiscet ó (139, 54) ; sicut pistor

impassibilis : uerbum ... deus immor-

secundum carnem quattuor personas

trinitati, ó (139,

farinam et aquam, iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem : sic et Eutyches commiscet naturas dei et hominis, et iam nec

deus nec homo, nec pater nec filius nec spiritus sanctus est, sed est ille unus de trinitate 4 (139, 58) ; quid est, dicete *unum de trinitate passum' ? nisi ostendere et alterum de trinitate impassibilem, sicut Arrius. Aut quid est, dicere *unum filium de trinitate passum in carne'? nisi ostendete et alterum impassibilem, sicut Nestorius 8 (141, 100) ;— 6f. Christus flatus : unus deus : uox et uerbum et flatus ; ... flatus est spiritus sanctus 3 (138, 18.19)

fons : ista doctrina de fonte Artii prodiuit 7 (137, 5) fraudo : epistulas patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis ... haeretici fraudauerunt; quanto magis epistulam Procli? (140, 76) ; quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonensis, appareret illud ab haereticis fraudatum 8 (740, 96/97) haeresis : in haereses suas confirmari conantuft 7 (140, 79) haereticus : quiuis ille sit, qui supetponit, haereticus est 2 (138, 16); acceperunt damnationem cum Eutychete et omnes haeretici 6 (139, 71); epistulas patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis ... haeretici fraudauerunt; quanto magis epistulam Procli ? (140, 76) ; semper haeretici, male interpretando dicta patrum, in haeteses suas confirmari conantur 7 (140, 78) ; quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonensis, appatetet illud ab haetreticis fraudatum esse 8 (140, 96) heres : est conueniens omnibus hetedibus (Arrii) 1 (137, 6) homo : Eutyches commiscet naturas

4 (138, 56/57)

talis, inuisibilis, impassibilis 3 (138, 25); sicut dicit Arrius, unus deus creatot, impassibilis, immortalis ... 4

(138, 56) ; si unus de trinitate passus est in catne, cato mansit impassibilis 4 (139, 43/44) ; duo aut tres filios colunt, ex quibus unus passus est, duo manent impassibiles 5 (139, 47); quid est, dicere unum ... passum" ? nisi ostendere et alterum ... impassibilem 8 (141, 99.101) imperator : papa Leo ad Marcianum imperatorem 7 (140, 88) incarnatus : ideo 'unum de trinitate patrem" dixit incarnatum et passum"

4 (138, 39/40)

ingredior : deus ingressus in utero uirginis 3 (138, 22) iniquitas : iniquitas semper deicitur, et numquam cedit 8 (140, 97) intellectus : negat Christum animam et intellectum habuisse, et *pro animam et intellectum" inquit *deus ei fuit' 4

(139, 41)

interpretor : si quis ... aliter interpretari uoluerit, quam patres 2 (138, 14); male interpretando dicta patrum 7

(140, 78)

inuenio : si quid tale, in dictis sanctorum patrum, inuenitur 8 (140, 94)

inuisibilis : uerbum ... deus immottalis, inuisibilis, impassibilis 3 (138, 25) loannes Antiochenus : (epistula) Cytilli ... ad Ioannem Antiochenum 2 (138, 13) ; sicut dicit sanctus Cyrillus .. ad Ioannem Antiochenum inter alia ? (140, 80) loannes Scytha monachus: contra loannem Scytham monachum 4j.

(137) ; — cf. Scytha

iudex : requisiti sunt a iudicibus ... taliter 6 (139, 63) Leo I: epistula papae Leonis 2 (138, I3); epistulas patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis, quae per uniuersales sanctas synodos relectae et con-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVL.AM .AD FAVS$TVM firmatae sunt, haeretici fraudauerunt

7 (140, 74) ; item papa Leo ad Marcianum imperatorem inter alia (dicit)

7 (140, 88)

mando : mandare mihi dignatus es / (137, 1) Marcianus imperator : papa Leo .ad Marcianum impetatotem 7 (140, 88) Matia uirgo : deus, ingressus in utero uirginis Mariae, assumpsit de ea naturam carnis, non personam 43 (138,

22);

sicut

dicit

Nestorius :

filius Mariae associatus est filio dei 5 (189, 50) ; — cf. mater mater : si uero de trinitate est filius, non est de patre secundum deitatem

neque de matre secundum carnem ó (139, 48) ;— cf. Martia minuo : si quis addere aut minuete, aut aliter interpretari uoluerit 2 (138, 14); unam syllabam aut unum apicem addi aut minui 9 (141, 105) monachus : Scythae monachi : contra Ioannem Scytham monachum 4/i. (137) ; monachos Scythas a Constan-

tinopolim aduenisse 1 (137, 1); quomodo isti (Scythae monachi) *synodum Chalcedonensem se' dicunt fsequi', et praedicant quae illi non receperunt ? 6 (139, 60/61) ; in epistula (inquiunt Scythae monachi) Procli scriptum est : unus de trinitate passus est 7 (140, 72) mortalis : caro ipsius uerbi, mortalis, uisibilis, passibilis 3 (138, 26) ; sicut dicit Arrius, ... alter ueto deus crea-

tus, passibilis, et mortalis 4 (138, 37) natufa : assumpsit de ea naturam catnis, non personam 3 (138, 23) ; L.C. duae natutae, una petsona 3 (138, 24); Eutyches duas naturas unici filii dei commiscet 5 (139, 54); Eutyches commiscet naturas dei et hominis, et iam nec deus nec homo

5 (139, 57)

Nestotius : (epistula) Cyrilli ad INestotium 2 (137, 12) ; sicut dicit Nestorius *filius Mariae associatus est filio dei, et factus est communis trinitati, et passus est unus de trinitate! 5 (139, 50) ; Nestorius, addendo alte-

rum filium secundum carnem trinitati, facit quattuor personas 5 (139,

52/53) ; quid est, dicere *unum filium de trinitate passum in carne' ? nisi ostendere et alterum impassibilem, sicut Nestorius 8 (141, 102)

303

Nicaenus : 1v synodi ... id est Nicaenus, Constantinopolitanus, ^ Ephesenus primus, et Chalcedonensis 2 (137, 8) ostendo : ostendere et alterum de trinitate impassibilem, sicut Arrius $4 (141, 98/99) ; ostendere et alterum (filium) impassibilem, sicut NNestorius panis : pistor farinam et aquam (commiscet), iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem 5 (139, 56) papa: epistula papae Leonis 2 (136, I3); item papa Leo ad Marcianum imperatorem 7 (140, 88) patuitas : sperans a patuitate mea, si .. teppererim 1 (137, 3) passibilis : caro ipsius uerbi, mortalis uisibilis, passibilis 3 (138, 26) ; sicut dicit Arrius ..., alter uero deus creatus, passibilis, et mortalis 4 (138, 37) passus : qui funum de trinitate dicunt *passum', si Arriani non sunt, dicant

de quibus tribus unus passus est 4 (138, 32.33) ; ideo *unum de trinitate patrem' dixit 'incarnatum et passum' 4 (138, 40) ; ideo dicit unum de trinitate passum in carne" 4 (139, 42) ; si

unus de trinitate passus est in carne, cato mansit impassibilis 4 (139, 43) ;

qui *unum de trinitate filium" dicunt *passum', duo aut tres filios colunt, ex quibus unus passus est ó (139, 45.46) ; passus est unus de trinitate ó (139, 51) ; unus de trinitate passus est 7 (140, 73); quid est, dicere *unum de trinitate passum" ? nisi ostendere et alterum de trinitate impassibilem $ (141, 98) ; quid est, dicere *unum filium de trinitate passum in carne'? nisi ostendere et alterum (filium) impassibilem 8 (141, 100) pater : pater et filius et spiritus sanctus,

tres personae, unus

deus : uox et

uerbum et flatus 3 (138, 17) ;uox : pater est 3 (138, 18) ; persona pattis,

et persona sancti spiritus, sine carne 3 (138, 19) ; persona filii, quae sempet cum patre et spiritu sancto fuit 3 (138, 21) ; pater non est pater trinitatis, sed filii ;et filius filius non est trinitatis, sed patris ; et spiritus sanc-

tus non procedit de trinitate, sed de patre et filio 3 (138, 27.28.29) ;non sunt tres dii, neque tres patres neque tres filii neque tres spiritus sancti 3

(138, 30); dicant de quibus tribus

304

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVL.AM AD FAAVSTVM

unus passus sit : de tres patres, aut

.«. 4 (138, 53) ; ideo *unum de trinitate patrem' dixit f'incarnatum et passum' 4 (138, 39); si uero de

trinitate est filius, non est de patre secundum deitatem neque de matre secundum carnem

5 (139, 47) ; iam

. nec pater nec filius nec spiritus sanctus, sed est ille unus de trinitate

4 (139, 58) ; — pattes : si tale aliquid in doctrina patrum teppererim 4 (137, 4) ; in epistulis sanctorum patrum, quas rv sancti synodi in auctoritate fidei esse uoluerunt 2 (137, 10); si quis ... aliter interpretari uoluetit, quam patres in supra scrip-

tis 2 (138, 15); epistulas patrum

pto (cuz accus.) : 4 (139, 41) procedo : spiritus sanctus non procedit de trinitate, sed de patre et filio 2

(138, 28)

prodeo : de fonte Arrii prodiuit 7 (137,

5)

Proclus : in epistula (inquiunt) Procli scriptum est : unus de trinitate passus est 7 (140, 72) ; haeretici fraudauerunt ... epistulam Procli, quae nec in unius synodi definitione posita est

7 (140, 36)

quia : quia ... ideo : 4 (188, 38/39) quiuis : quiuis ille sit, qui superponit

2, (138, 16)

Athanasii, Cyrili et Leonis, quae pet uniuersales sanctas synodos re-

recipio : isti 'synodum Chalcedonensem se' dicunt 'sequi', et praedicant

lectae et confirmatae sunt, haeretici

quae illi non receperunt 6 (139, 61) telégo : per uniuersales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt 7

fraudauetunt 7 (140, 74); semper haeretici, male interpretando dicta patrum, in haereses suas confirmati conantut 7 (140, 78) ; si quid tale, in dictis sanctorum patrum inuenitur, quod non conuenit sanctis epistulis

aut definitioni synodi Chalcedonensis, appatetet illud ab haereticis fraudatum esse 8 (140, 94) patior : passus : 4. passus Paulus apostolus : Paulus apostolus dicit 9 (141, 112) permitto : sedes apostolica Romana ... numquam permisit ... addi aut minui 9 (141, 104) persona : patet et filius et spiritus sanctus, tres personae, unus deus 3 (138,

17) ; petsona patris, et persona sancti spiritus, sine carne ; persona uero filii ... 3 (138, 19.20) ; assumpsit de

ea naturam carnis, non personam 3 (138, 23); LC. duae naturae, una persona

3 (138, 24); tres personas esse negat, sed tantum dici putat 4 (138, 38) ; Nestotius, addendo alterum filium secundum carnem, facit quattuor personas ó (139, 54) Petrus apostolus : ait Petrus apostolus 9 (141, 110) pistor : pistor farinam et aquam (commiscet), iam nec farinam nec aquam, sed tertium id est panem 5 (139, 55) praedico : *unum de trinitate! praedicant 'crucifixum" 1 (137, 2); isti *synodum Chalcedonensem se' dicunt fsequi', et praedicant quae illi non receperunt 6 (139, 61) presbyter : epistula Trifolii presbyteri

Hit. (137)

(140, 75)

tepetio : si tale aliquid in doctrina patrum feppererim 1 (137, 4) requiro : requisiti sunt a iudicibus . taliter 6 (139, 63) tomanus : sedes uero apostolica Romana .. numquam permisit 9 (141, 102)

Sabellius : sicut Sabellius, quia ttes petsonas esse negat sed tantum dici putat, ideo *unum de trinitate patrem' dixit *incarnatum et passum" 4

(138, 58)

saluatot : dicente saluatore 9 (141, 109) Scytha : contra Ioannem Scytham monachum Zi. (137); monachos Scy-

thas a Constantinopolim aduenisse 7 (137, 1); quomodo isti (Scythae monachi) 'synodum Chalcedonensem se' dicunt 'sequi', et praedicant quae illi non receperunt ? 6 (139, 60/61) ; in epistula (inquiunt Scythae monachi) Procli scriptum est : unus de trinitate passus est ? (140, 72) secretarium : in quarto secretario synodi Chalcedonensis 6 (139, 62) sedes : sedes uero apostolica Romana .. numquam permisit 9 (141, 103) senator : ad beatum Faustum senatorem Zi. (137) sequot : isti 'synodum Chalcedonensem se' dicunt 'sequi', et praedicant quae illi non receperunt 6 (139, 61) Si: sperans a paruitate mea, si ... teppererim 1 (137, 3) Sic : sicut ... sic : à (139, 55/56)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVL.AAM .AD 'FAVSTVM

305

Sicut : sicut ... sic : à (139, 55/56) spero (Z4. exspecto) : sperans a paruitate mea, si .. reppererim 1 (137,

Trifolius : epistula Trifolii presbyteri ad beatum Faustum senatorem contra loannem Scytham monachum

spiritus sanctus : pater et filius et spiritus sanctus, tres personae, unus

trinitas : *unum de trinitate! praedicant *crucifixum" 1 (137, 2) ; patet et filius et spiritus sanctus, tres personae, unus deus : uox et uetbum et flatus 3 (138, 17/18); persona filii, quae semper cum patte et spiritu sancto fuit, in trinitate est 3 (138, 21) ; patet non est pater trinitatis, sed filii; et filius filius non est trinitatis, sed patris ; et spiritus sanctus non procedit de trinitate, sed de patre et filio 3 (138, 27.28.29) ; *unum de trinitate dicunt fpassum' 4 (138, 32); ideo *unum de trinitate patrem" dixit *in-

3)

deus: uox et uerbum et flatus 3 (138, 17) ; flatus est spiritus sanctus 3 (138, 19) ; persona patris, et persona sancti spiritus, sine carne 3 (188, 20); persona filii, quae semper cum patre et spiritu sancto fuit à (138, 21) ; spiritus sanctus non pro-

cedit de trinitate, sed de patre et filio 3 (188, 28) ; non sunt tres dii, neque tres patres neque tres filii neque tres spiritus sancti 3 (138, 51) ; dicant de quibus tribus unus passus sit: ..., aut de tres spiritus sanctos, aut ... 4 (138, 34) ; iam ... nec pater nec filius nec spiritus sanctus est, sed est ille unus de trinitate 5 (139, 58) super : supet fidem synodi Chalcedonensis ... addi aut minui 9 (141, 103) superpono : quiuis ille sit, qui supetponit, haereticus est 2 (138, 16) syllaba : unam syllabam aut unum apicem addi aut minui 9 (141, 104) synodus : in definitione sua non posuerunt synodi 2 (138, 16); isti 'synodum Chalcedonensem se' dicunt *sequi', et praedicant quae illi non receperunt 6 (139, 60); in quarto secretario synodi Chalcedonensis 6 (139, 62) ; epistulae patrum Athanasii, Cyrilli et Leonis, quae per uniuersales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt 7 (140, 75) ; epistula Procli, quae nec in unius synodi definitione posita est 7 (140, 77); quod non conuenit sanctis epistulis aut definitioni synodi Chalcedonensis 8 (140, 95) ; super fidem synodi Chalcedonensis ... addi aut minui 9 (141, 103) ; supta sctiptae fides synodi, ipsa est quae conuenit euangelio et apostolis 9 (141, 108) ; — synodus (z45c.) : quidquid rv synodi in definitione fidei non posuetunt, id est Nicaenus, Constantinopolitanus, Ephesenus primus, et Chalcedonensis 2 (137, 7) ; in epistulis sanctorum patrum, quas rv sancti synodi in auctofitate fidei esse uoluerunt 2 (137, 10) talis : si tale aliquid ... reppetrerim 7 (137, 3) ; si quid tale, in dictis sanctotum patrum, inuenitur 8 (140, 94)

tit. (137)

carnatum

et passum'

4 (138, 39);

ideo dicit *unum de trinitate passum in carne" 4(139, 42) ; si unus de ttinitate passus est in carne, caro mansit impassibilis 4 (139, 43) ; qui 'unum de trinitate filium" dicunt *passum' ó (139, 45); si uero de trinitate est filius, non est de patre secundum deitatem neque de matre secundum carnem sed de trinitate : trinitas, et unus de trinitate, quattuor fiunt ó (139, 47.49); sicut dicit Nestorius : filius Mariae associatus est filio dei, et factus est communis trinitati, et passus est unus de trinitate ó (139, 51.51/52) ;Nestorius, addendo alterum filium secundum carnem trinitati, facit quattuor personas ó (139, 53) ; est ille unus de trinitate 5 (139, 59); in epistula (inquiunt) Procli scriptum est : unus de trinitate passus est 7 (140, 73); quid est, dicere *unum de trinitate passum" ? nisi ostendere et alterum de trinitate impassibilem, sicut Arrius 8 (141, 98); quid est, dicere unum filium de trinitate passum in carne'? nisi ostendere et alterum impassibilem, sicut Nestotius 8 (141, 100) ;— cf. filius ; pater ; spiritus sanctus uerbum : unus deus : uox et uerbum et flatus ; ... uerbum : filius 3 (138, 18) ; petsona filii ... in trinitate est, id est uetbum dei 3 (138, 21) ; uerbum, id est filius dei, deus immortalis, inuisibilis, impassibilis; caro ueto ipsius uerbi, mortalis, uisibilis, passibilis 3 (128, 24.26) uirgo : deus ingressus in utero uirginis Matiae 3 (138, 22)

306

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM AD TRIFOLII EPISTVL.AM .AD FAVS$TVM

uisibilis : caro ipsius uetbi, mortalis, uisibilis, passibilis 3 (138, 26) unicus : duas naturas unici filii dei commiscet ó (139, 54) uniuersalis : epistulae patrum ... quae

pet uniuersales sanctas synodos relectae et confirmatae sunt 7 (140, 75) unus : unus deus : tres personae, unus deus 3 (138, 18) ; Arrius unum deum

diuidit in duos deos 5 (139, 52) ; || unus de trinitate : 6 (139, 49.58) ; — unus de trinitate crucifixus : 7 (137, 2); — unus de trinitate pater incatnatus et passus : 4(138, 39) ; — unus

de trinitate passus : 4.6.7.8 (138, 32. 33; 139, 51 ; 140, 72 ; 141, 98) ; unus

de trinitate filius passus : ó (139, 45. 46); — unus de trinitate passus in catne : 4 (139, 42.43) ; unus filius de trinitate passus in carne : $ (141, 100); || unus ... alter : 4.8 (138, 36/37 ; 141, 98/99.100/101) uox: unus deus : uox et uerbum et flatus ; uox pater est 3 (138, 18) uterus : deus ingressus in utero uirginis 3 (138, 22)

INDICES AD CONFESSIONEM SIVE

FORMVLAM

LIBELLI FIDEI

INbEx LocomRvM S. SCRIPTVRAE INDEX AVCTORVM INDEX NoMINVM ET RERVM ET VERBORVM SELECTORVM

z

|

ev

P m

i

Dé. |

k

"v

-

-

u

PX

|

P :

E

,

(

M

:

*

E

.

"

-——

à

-

E

]

:

:

A

"

n

2M

,

"i

M -

o

r

MN

I

!

"ES

ac

ullo

[a » .

Ex

AE nox

m

"-

RUM

-

c

S

ipie

p

-— Í

md

"

w^. vs

!

v ALS

[

o

A. gd E

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE FORMVLA Ad Hebraeos : 4, 15

cf.

LIBELLI

|FIDEI

$

lin.

pag.

2

68/69

153

!

Au" —

4 v

-

"s

NSx

-

,

d

z m

—

E

-

-

!

lt-

E

d

í

H Ta

uu. goi

:

m —

E i

, Bu.

-

,

u s

m

1

i

ax

u

—

E e

E

-,

-

E P

Y ls

-—

m 1H

nh

»E nEBEP GE BEELAEMROMA C" ED "wu Jac SOR 9 po —— a—-— Lx Lolo:

"

ES

)

*-— »

1 C Qr

PR

INDEX AVCTORVM FORMVL.A TICIBISIEP DEPRIDER $

Jin.

pas.

2

54/99

152

(p. 17, 9/15)

2 2

54/99 54/99

152 152

(ACO I, 1-7) (p. 159, 20/26)

2

54/99

152

(ACO I, 11) (p. 103, 26/32) (p. 105, 7/13)

2 2

54/99 54/99

152 152

2

54/99

152

Concilium Chalcedonense Actio V :

(ACO II, 1-2 ; II, 111-2)

def.fid., 54

(p. 129, 35 Sqq. ; p. 137, 23 Sqq.)

Concilium Ephesenum Collectio Vaticana :

(ACO I, 1-4)

cxx, 5

CXXVII, 5

(p. 8, 27 - 9, 2)

Collectio Atheniensis : I2I Collectio Veronensis :

XXVIII, 5 XXiX$ $ IOANNES MAXENTIVS Libellus fidei : «Clauis 656» VI, IO

(CC 85A)

(lin. 107/123)

FW

L2

i

rNd.

TE

ie TN UPSEP NE |M

dz^

RA*s

wa "T LL *

dNALZCU

JP mMTM

INDEX NOMINVM ET RERVM ET VERBORVM SELECTORVM AD CONFESSIONEM Siue

FORMVL.AM LIBELLI FIDEI

Acacius : quales libellos dederunt episcopi graeci prae excessu Acacii Forzz. tit. (151) aeternus : aeterno anathemate dignos esse pronuntio Conf. 2 (154, 104); Form. 3 (154, 104) anathema : aeterno anathemate dignos esse pronuntio Cosf. 2 (154, 104); Form. 3 (154, 104) apostolicus : fidem ... euangelica et apostolica ^ auctoritate — firmarunt

Conf. 1 (152, 44) ; cuius definitionem sedes apostolica confitmauit Forzz. 1

(152, 45)

Arrius : iudicium patrum Nicaenae synodi ..., in qua Arrius damnatus est Forz. 1 (151, 13/14) auctot : haeresis Nestoriana cum auctore suo damnata est Forzz. 1 (152,

39)

auctotitas : fidem euangelica et apostolica auctoritate — firmarunt

Conf. 1 (152, 44/45) Chalcedonensis : de incarnatione d.n. L.C. eam fidem tenere, quam S uenetandum Chalcedonense concilium euangelica et apostolica auctotitate firmarunt Conf. 1 (152, 42/43); Chalcedonensis synodi uniuetsale concilium, cuius definitionem sedes apostolica confitmauit Forzz. 1 (152,

42)

Christus : de incarnatione domini nostri lesu Christi eam fidem tenete, quam Corf. 1 (151, 8) concilium : Epheseni concilii decreta Form. x (152, 34/55) ; uenerandum Chalcedonense concilium Conf. 1 (142, 43); Chalcedonensis synodi uniuersale concilium Forz. 1 (152,

43)

confessio : confessio presbyterorum seu diaconorum ecclesiae Constantinopolitanae Corf. tit. (151)

confirmo : definitionem ... confirmauit Form. x (152, 45) ; — cf. firmo congrego : iudicium patrum ... Constantinopolim congregatorum JForzz. 1 (151, 22/23) Constantinopolis : iudicium patrum ... contra Macedonium Constantinopolim congregatorum, in quo spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio decreuerunt Forzz. 1 (151, 19/20) Constantinopolitanus : confessio presbyterorum seu diaconorum ecclesiae Constantinopolitanae Corf. tit. (151) ; Constantinopolitanae ecclesiae diaconus uel presbyter Conf. x (151, 1/2); Flauianus, Constantinopolitanae urbis episcopus Comf. 1 (152,

49/50) ;Form. 1 (152, 49/50) damno : in qua Arrius damnatus est Forz. x (151, 14/15) ; in quo haetesis Nestoriana cum auctote suo damnata est Forzi. 1 (152, 40) decerno : spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio decreuerunt Forzz. 1 (152, 31/32) decretum : Epheseni concilii decreta Form.

1 (152, 35)

definitio : Chalcedonensis synodi uniuetsale concilium, cuius definitionem sedes apostolica confirmauit Forzz. 1

(182, 44)

diaconus : confessio presbyterorum seu diaconorum ecclesiae Constantinopolitanae Conf. tit. (157) ; Constantinopolitanae ecclesiae diaconus uel presbyter Conf. x (151, 2) dignus : aeterno anathemate dignos esse pronuntio Cosf. 2 (154, 1o4/ 105); Form. 5» (154, 104/105) dogma : Nestorium uero et Eutychen cum dogmatibus et sectatotibus suis, aeterno anathemate dignos esse pronuntio Corf. 2 (154, 102)

(1) Collatus non est textus ex Defini/ione fidei concilii Chalcedonensis sumptus (Form., 2, lin. 54/99). — Post siglum Confessionis (— Conf.) siue Forzudae libelli fidei (— Forz.), primo loco referimus ad paragraphos. Dein (patenthesi inclusac) paginae indicantur (numeris inclinatis), et lineae.

314

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

AD CONFESSIONEM siue FORMVL.AM LIBELLI FIDEI

dominus : de incarnatione domini nos-

tti I.C.

eam

fidem

tenere,

quam

haeresis

NNestoriana

cum

auctore suo damnata est Forzz. 1 (152,

36/57)

Conf. x (151, 7) ecclesia : confessio presbyterorum seu diaconorum ecclesiae Constantinopolitanae Conf. tit. (157) ; Constantinopolitanae

ecclesiae diaconus uel presbyter Conf. 1 (151, 2/3) Ephesenus : Epheseni concilii decreta, in quo haeresis Nestoriana cum auctore suo damnata est Forzz. 1

(152, 33/34)

episcopus : quales libellos dederunt episcopi graeci prae excessu Acacii Forzz. tit. (151) ; Flauianus, Constantinopolitanae urbis episcopus Cof. 1 (182, 50) ; Form. 1 (152, 50) epistula : papae Leonis epistula ad ... Flauianum Conf. 1 (152, 47) ; Forz.

1 (152, 47)

euangelicus : fidem ... euangelica et apostolica ^ auctoftitate — firmarunt

Conf. 1 (152, 45/44)

Eutyches : Nestotium uero et Eutychen cum dogmatibus et sectatoribus suis, aeterno anathemate dignos esse pronuntio Comf. 2 (154, 102) ; qui ita non sentiunt, cum Nestorio et Eutyche uel eotum

haeresis:

sectatoribus,

aeterno anathemate dignos esse pronuntio Forzz. 3 (154, 102) excessus : quales libellos dederunt episcopi graeci prae excessu Acacii Form. tit. (151) expono : praedicatione lucidissimae uefitatis exposuit Cozf. 1 (152, 53); Form. x (152, 53)

fides : formula libelli fidei Forz. tit. (151) ; de incarnatione d.n.I.C. eam fidem tenere, quam Conf. 1 (151, 9) ; cf. incarnatio filius : spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio, decteuerunt Forz. 1 (152, 31) firmo : fidem ... firmarunt Conf. 1 (152, 45); — cf. confirmo Flauianus : beatissimi papae Leonis epistula ad sanctae memoriae Flauianum Constantinopolitanae urbis episcopum data Conf. 1 (152, 49); Form. x (152, 49) formula: formula libelli fidei Forz. tit. (151)

graecus : quales libellos |dederunt episcopi graeci prae excessu Acacii Forgz. tit. (151)

lesus : de incarnatione domini nostri Iesu Christi eam fidem tenere, quam Conf. x (151, 8) incarnatio : de incarnatione d.n.I.C. eam fidem tenere, quam sacrosancta synodus Nicaena et uenerandum Chalcedonense concilium, euangelica et apostolica auctoritate firmarunt ; et quam beatissimi papae Leonis epistula ad sanctae memoriae Flauianum Constantinopolitanae urbis episcopum data, praedicatione luci-

dissimae ueritatis exposuit Conf. 1

(151, 7)

iudicium : sequens sanctum iudicium pattum Nicaenae synodi Forz. 1i

(151, 9) Leo I : beatissimi papae Leonis epistula ad sanctae memotiae Flauianum Constantinopolitanae urbis episcopum data Conf. 1 (152, 47) ; Forzz. 1

(152, 47)

libellus : formula libelli fidei Forzz. tit. (151) ; quales libellos dederunt episcopi graeci prae excessu Acacii Forzz. tit. (151) lucidus : praedicatione lucidissimae ueritatis exposuit Conf. 1 (152, 52); Forgz. 1 (152, 52) Macedonius : iudicium patrum ... contra Macedonium Constantinopolim congregatorum, in quo spiftitus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio decreuerunt Forgz. x (151, 19/20)

manus : hac scriptura, quam manu mea perscripsi Conf. 1 (151, 5) ;Forzgz. 1

(131, 5) memoria:

papae Leonis epistula ad sanctae memoriae Flauianum Conf. 1 (152, 48) ; Form. x (152, 48)

Nestorianus : Epheseni concilii decreta, in quo haeresis Nestoriana cum

auctore

suo

damnata

est Form.

1

(152, 37/38)

Nestorius : Nestorium uero et Eutychen cum dogmatibus et sectatoribus suis, aeterno anathemate dignos esse pronuntio Conf. 2 (154, 101); qui ita non sentiunt, cum Nestorio

et Eutyche uel eorum sectatoribus,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

315

AD CONFESSIONEM siue FORMVL.AM LIBELLI FIDEI aetetno anathemate dignos esse pronuntio Forz. 3» (154, 101) Nicaenus : de incarnatione d.n.I.C. eam fidem tenete, quam sacrosancta synodus. Nicaena et firmarunt Conf. 1 (151, xo/11) ; sequens sanctum iudicium patrum Nicaenae synodi trecentorum decem et octo, in qua Arrius damnatus est Forzz. 1 (151, 10)

Sacrosanctus :

congregatorum Forzz. 1 (151, 10)

perscribo : hac scriptura, quam manu mea perscripsi Copf. 1 (151, 5/6); Form. x (151, 5/6) persona : spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patte et filio, decreuerunt Forz. 1 (152, 26/

27)

prae (Z4. ante) : quales libellos dederunt episcopi graeci prae excessu Acacii Forzz. tit. (151) praedicatio : praedicatione lucidissimae ueritatis exposuit Conf. 1 (152, 51/52) ; Form. x (152, 51/52) presbyter : confessio presbyterorum seu diaconorum ecclesiae Constantinopolitanae Conf. tit. (151) ; Constantinopolitanae ecclesiae diaconus uel presbyter Conf. 1 (151, 3/4) profiteor : Conf. x (151, 6); Form. 1

(151, 6)

pronuntio : aeterno anathemate dignos esse pronuntio Cosf. 2 (154, 105); Form. 3 (154, 105)

synodus

sectator : Nestorium ueto et Eutychen cum dogmatibus et sectatotibus suis, aetetno anathemate dignos esse ptonuntio Conf. 2 (154, 103) ; qui ita non sentiunt, cum Nestorio et Eutyche uel

papa : beatissimi papae Leonis epistula Conf. 1 (152, 47) ; Forzz. 1 (152, 47) patet : spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio, decreuerunt Forz. 1 (152, 30); — patres : sequens sanctum iudicium patrum Nicaenae synodi trecentorum decem et octo ..., et centum quinquaginta Constantinopolim

sactosancta

Nicaena Conf. x (151, 9/10) sctiptura : hac scriptura, quam manu mea petscripsi Conf. 1 (151, 4); Forza. x (151, 4)

eorum

sectatotibus,

aeterno

anathemate dignos esse pronuntio Form. 3 (154, 103) sedes : cuius definitionem sedes apostolica confirmauit Forzz. 1 (152, 44) sentio : qui autem ita non sentiunt ... aeterno anathemate dignos esse pronuntio Forz.. 5 (154, 101) sequot : sequens sanctum iudicium patrum Nicaenae synodi Forzz. 1(151, 9) spiritus sanctus : spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio, decreuerunt Forzz. 1 (152,

24/25)

substantia : spiritus sancti personam unius esse substantiae cum patre et filio, decreuerunt Forz. 1 (152, 29) synodus : sacrosancta synodus Nicaena Conf. 1 (151, 9/10) ; iudicium patrum Nicaenae synodi Forz. x (151, ro/

11); Chalcedonensis synodi uniuetsale concilium Forzz. 1 (152, 42) teneo : de incarnatione

d.n.L.C.

eam

fidem tenere, quam Conf. 1 (151, 9)

uenerandus : uenerandum Chalcedonense concilium Conf. 1 (152, 42) ueritas : praedicatione — lucidissimae uetitatis exposuit Conf. 1 (152, 52/

53) ;Form. 1 (182, 52/53)

uniuersalis : Chalcedonensis uniuersale concilium Forz.

42/43)

synodi 1 (152,

bal

à

m

Spuren

aM pt

lis

éoer Inn

£

E-

anok"] aas

tuaverap. is

4$

MT

dnb

E

MEL Hymn

«

:

9

CT

gen

d

rir, "adm

E

ROMA: 4

4

ELITS b^Jeto

fS vob

"

mo aec

(591 9 3 achat

uv

iMt

,

sd

md

cmm)

pSEta Y me

Lastra

"TT

aij) rii

ttdjeur dai mt pr, depo dace i Lad

"1

LE

Cai"

"T

I

€heo.-

mite

DYvs 4pb)09268

uem

-

Jm

Wort He

E

:

»

'

1l

o

:

*

á

us

napéscWé

M^

«36

f,

QAUS

TU

PTS

P3Ul.

BIER

CRM

AS Vh wá:

5omes 6TIELa

ra "wire

Hi

I,

v é

«9

0

LE e

soupe ^ ov. M EA

hà 2b

lg Mags,

m3

«T

zs

2 DOR d ve ( wt ma

1 Un

LE

-^

ti

, UU

"x

ulum eme PORE

*14A ] mn I

ar

Ko tam cl ir

MPH

tes

^

1

dines. rs d EA S

*

*

r-

Wr

nepos

(name

up.

la

dnn

door(n

$

fül^um*e " M rt

74

audi '*y t

* md

cmghcu.

quoof)

K

"jJ

"putet

£N à

Side.

My

nlA

'

N

.

"iet

$5

t

li

INITIA

MONITVM His utimur siglis : Asterius

: ASTERIVS, Libev ad Renatum monachum.

Confessio : Confessio

pvesbylevovum |seu. stantinopolitanae.

diaconorum |ecclesiae |Com-

Dionis.

: Dronwisivs ExiGVvs, Praefationes.

Exem.

: Exempla Sanctorum Patrum.

Formula

: Formula Libelli fidei (Quales graeci prae excessu Acacü).

bellos

Tvifolius

: TRrFOLIVS, Epistula ad. beatum

Faustum

loannem Scytham monachwm.

dederunt

senatorem,

episcopi

contra,

INITIA Aduersus omnes haereses generalis ista est fides Aestimet haec opera : utrum uni assignentur personae Astitit dominus clausa domo in medio discipulorum Audeo dicere : primus est filius, sed solus non est Audis patrem et filium : ne ambigas esse quod Aut si et una persona hominis ex tribus potest dici

Exem. (Exem. Exem. Exem. Exem. JEEGUL

40 98) 60 3534 61 we

BENEFICIORVM VESTRORVM MEMOR, VENERABILIS PATER ET Breuiter sanctus Lucas, et quo modo et quo tempore

Dionis. Exem.

6 36

Caput autem Christi deus. Sed rursus si deus non nisi CARISSIMORVM FRATRVM, QVOS PER GRATIAM CHRISTI REGITIS Christum rogemus et patrem, Christi patrisque spiritum

Exem. Dionis. Exem. Exem.

10 8 49 81

Exem. (Exem. dE.

24 92) 3

De mundo est, et doctrinas hominum sapit, et philosophiae Deum cum nomino, uno lumine illustramini (simul) et Deum quidem non per substantiam suam quae inuisibilis Dum uetbum caro factum est : et de caelo est, et hominis

JSNEI Exem. JEEXWZL Exem.

TO 92 8 73

Ea nunc quoque ex euangeliis proferamus, Ea potissimum electa est ut deum pareret, Ecce dixit apostolus : Vnus deus patet, ex Ecce quae patitur etiam [et] nunc uerbum Ego et pater unum sumus ; intulit etiam :

ut, qui filius

Exem.

65

quae erat quo omnia dei : ab Ego in patre

Exem. Exem. Exem.

Conserua, oro, hanc fidei meae incontaminatam religionem

Credimus et tenemus et fideliter praedicamus, quod Cum deum nomino, uno lumine illustramur simul et CvM RATIO POSTVLAVERIT, OB DISTINCTIONEM PERSONARVM

Eco, ille, CONSTANTINOPOLITANAE ECCLESIAE DIACONVS Eco, ille, HA[N]c scR1iPrVRA[M], QVAM MANV MEA

Ego quidem, in quantum concesso a te spiritu uigebo Ergo et hic diabolus, quoniam fortem sensit, iactantiam Est filius ab eo patre : Qui est ; unigenitus ab ingenito Est patet ut est ; et ut est, esse credendus est Bt ait ei angelus domini : Ne timeas, Matia ; inuenisti Et deus qui a deo natus est : non postea, quam natus Bt dixit deus : Ecce Adam factus est tamquam unux ex Bt haec trinitas unus est deus ; nec ideo non simplex Etiam in hoc libro apparuit trinitatis aequalitas Et pater deus est, et filius deus est, et spiritus Et si mihi non credunt, credant apostolo dicenti Existimet haec opera : utrum uni assignentur personae

30 28 91i 87

Exem. Confessio Forgula Exem. 8o Exem. 39 Tisceoa a ST Exem. 56 vena Exem. 58 PECIA JEEXL. ES Exem. 15 (UEor 20820) (Exem. 43)

Exem.

98

Fidelis, inquam, qui in Christo uetam natutam credit Finis (inquit) omnium Christus aduenit. Hoc est quod

JEixez E ox Exem. 88

Generatio generationi non ptaeiudicat nec caro diuinitati

Exem.

41i

Habitat enim in nobis Christus : et habitante Christo Haec autem iam ante conditionem mundi sacramenta sunt

Exem. Exem. JEWEL 18/77

69

Hinc igitur maximum illud ac pulcherrimum suscepti Huius igitur corporis homo, Christus Iesus : et dei

71 Cum UI.

320

INITIA

Iam enim quaesitum atque tractatum est, in illis antiquis Iam non uerebimutr ne, dum ettorem gentilium confutamus Ibi ergo exsistit (z/. assistit) spiritus sanctus, immo Idem enim patiebatur et non patiebatur, moriebatur et Ideoque dici[t] tres personas uel tres subsistentias Igitur iuxta proprietatem personarum, unus et unus Illi quippe angeli sancti non per uerba sonantia deum In trinitate igitur quae deus est, et pater deus est Ipse autem dominus, huius natiuitatis suae mysterium Itaque cum lesus Christus et natus et passus et mortuus Iudicatur iudicaturus ; et dei sermo ad uictimam tacens LicET

FIXO

IN TRANSITV

DENTE

MORDICVS

LACERES,

ET

Magnus ergo (inquit) (et» Iohannes, sed huius magnitudo MANDARE MIHI DIGNATVS ES, MONACHOS SCYTHAS A CONSTANT.

Mihi enim prodest scire quia propter me Christus suscepit Multa ergo secundum incarnationis legimus et credimus Nam : Ego et pater, rerum nomina sunt ; unum, uera naturae Nam, sicut in Esaia habes : Puer natus est nobis, filius Nam, ut de ceteris haeteticorum stultissimis studiis Nascitur, ut diximus, deus homo, illa substantia media

Natum cette ex uirgine deum praedicat, matrem Mariam Natus autem est (dominus Iesus Christus), non ut esset Neque hic ergo euidenter apparet utrum aliqua ex trinitate Nisi forte debilitatem illam, impii, putabitis, quando Non creaturam nos adoramus, quod absit, gentilium namque Non Non Non Non,

dissimiles in dissimilibus uidentur, sed ubi unitas enim aliud est deo esse, aliud personam esse, sed enim dissimiles in dissimilibus uidentur, sed ubi inquit, dissimiles in dissimilibus uidentur, sed

Non itaque ita non dicimus duo uel tria principia, cum Non potest domini corpus, quando propter nos homo factus Nouit enim (ecclesia) unum deum, ex quo omnia ; nouit NOvvM FORSITAN VIDEATVR IGNARIS, SI SCYTHIA, (QVAE»

Nullum enim horum trium nominum est, quod non et memoria Nunc de spiritu sancto, quantum deo donante uidere

Jim. Exe.

Exem. (Exem. Exem. Exem. Exem. JTEixent:a Exem. Exem. (Exem.

1oo0

96 41) 12 94 25 23 74

77 83)

"Asterius Exem. 33 Trifolius Exem. 44 Exem. 48 Exem. 67 Exem. 46 Exem. 52 Exem. 97 (Exem. 30) Exem. 376 TECTA e Exem. 47 Exem. 85 (Exem. 31) Exem. 11 (Exem. 31) EN 33 Eixspt 222 Exem. 86 Eom Dionis. 6 Tix EB Jive EIS

O haeretica imp(r)udentia et stulta mundi sapientia O noua et inaudita permixtio, o mira et exquisita compago O uere diuinam in ipsa humilitate domini prospicientiam

Exem. Exem. Exem.

63 9o 38

Pater autem (z/. enim) quomodo etit, si non quod in se Per omnes Christi appellationes uirtutesque decurrat Per quaslibet intellegentias magnitudinem uniuscuiusque Pro VENERATIONIS VESTRAE PROPOSITO QVA VALVI FACVLTATE Porro autem Christus una persona est geminae substantiae

Exem. Exem.

55 89

Exem.

95

Dionis. Exem.

10 26

Quae gloria est similem deo fieri, qualis et quanta Quamquam possit hoc a Iohanne apostolo etiam de QVAMVIS CARISSIMVS FRATER NOSTER (LAVRENTIVS) ASSIDVA Quia ratio religionis et in ipsa unitate diuinitatis

Exem. Exem.

82 14

Dionis. Exem.

2 99

321

INITIA Qui cum diues, inquit, esset, propter uos pauper factus Qui igitur aliter Christum, quam est, praedicat, id est Quis potro dubitabit quin indifferentem naturam natiuitas Quisquis ergo naturaliter patrem in Christo negabit Quod ea potissimum electa est ut deum pareret, quae etat Quod enim cato uerbi patiebatur uel manens in catne Quod igitur et per Moysen de deo significatum et pert Quod ite(ru)m legimus in psalmis, ubi dei iudicis

Exem. Exe. Exem. Exem. (Eixen. Exen.

Exe. Exenm.

Ratione etiam reddita intellegentibus clarum est, in Respuit captiosas et inutiles philosophiae quaestiones

Exent. Exem.

SANCTAE THAISIAE QVONDAM MERETRICIS MIRABILEM PAENIT.

Dionis. Dionis. Dionis. Dionis. Exem. Exem. Exez. Exen.

SaNcrrTATIS TVAE (z/. uestrae) sEDvLIS (z/. piis) EXCITATVS

SANCTORVM PONTIFICVM REGVLAS, QVAS AD VERBVM DIGERERE SANCTO VENERATIONIS TVAE STVDIO PRO MEIS VIRIBVS Sciunt ergo inuicem pater et filius, sed ille gignendo Sed cum illam creaturam, quam uirgo concepit et peperit Sed nos, edocti diuinitus, neque duos deos praedicare Sed uoluntas dei si et proprie dicenda est aliqua in Si mihi non credunt, credant apostolo dicenti : Postquam Sub ipsa autem passione et cruce, priusquam ad crudelitatem

Exem. Exem.

'Te, aeternum deum, aeterni unigeniti dei patrem : et unum

Exem.

VENERATIONIS VESTRAE IVSSIONE COMMONITVS, BEATI PROCLI

Dionis. Exem.

Verbum cato factum est, ut per deum uerbum carnem factum Verbum deus factum est, ut per deum uerbum carnem factum Veritatem igitur euangelici sacramenti 'Thomas intellegens Vide miraculum matris dominici corporis : uirgo concipit

Vide ne illa sit lux inaccessibilis, quam habitat pater Videsne illas, quas (tu) putas Christi infirmitates, tuas Videte miraculum matris dominicae : uirgo concepit, uirgo Vnum igitur est hoc immobile fundamentum, una haec felix Vnus deus patet, ex quo omnia ; et unus dominus I.C. Vt quoniam quattuor considerantur in omni sacrificio Vtrum deus trinitas, an pater, an filius, an spiritus

Vtrum indiscrete deus apparuerit patribus nostris

(Exem. Exem.

(Exen. Exen. Exem. Exez. Exem. Exen. Exen. Exe. Exen.

50

59) 64 29) 35 45 29 59 95

co

GAILOCE ataeodt | dAVT AFTAX: iim. ped'T

a

€

WI

A

i ! t3

i

* ES ^ A

[

,,

1

«s

-—

,

&

vt

l

rti

wt muta

iwxard xai ti T]

(uT)

p

Hn

,

viuum eualuoeduun

sobit

^a n

*

ipn

M

Y

wf sisMal ITRORRM v: | 6Up 33 own wunb enaY

t

"

vef

er

e

i "7?

€

21

9

doe. *

$e

nibo

D ada 1

us n"

i

4 u. h^ *s

ie

*

8

v

-— ^

CONSPECTVS

MATERIAE

COMPENDIVM I. ASTERII EPISCOPI .ÁNSEDVNENSIS Liber ad Renafumbsuonachumt

sas eue ueete ee nr ence eno P TSREIE Seu

Ir. DIONISIH EXIGVI

Praefationes : $e

Hug. BUT

rua

€ ea'a ela s a ua/a sie.6 09

9.9 0 99

9 99

c 92:90

9 o.c V8.9. 0 G/0.7/9 $Uq s.a. n.a

AANTUTET T EMT LOCOS OOBSROCOddE OC USB do G6 ddobqos

IV. 'lTRIFOLII PRESBYTERI Epistula ad beatum Faustum senatorem

cessesnhe

VoGoH/en0:stue Forpiula Dabelle fidei IE IxpicEs ad Asterii Librum ad Renatum monachum ecce ad'Dionisti'exieui P/28/210105 5.14. - 1.1). 1)» - 5 2-2 2-1: eem ad Exembig Santiorum. Eatutfeuam... adr dee delen Mice ota mese sia adsrütolit BOLSA aad Do FAUSIRME os Re MES

ad Confessionezm siue Forzulam Libelli fidei ........... 2. eeu. [NEITA

Me S

eese e ores eene

e iU

SU EDEN

1237-141

151-154

CONSPECTVS MATERIAE

SCRIPTORES

CILLYRICT MINORES pag.

I ASTERII EPISCOPI ANSEDVNENSIS LIBER AD RENATVM

MONACHVM

(cura et studio S. Gennaro)

Introduzione ....... ee cms NEIN DIETS INota;bibliografiCa ^.«(atia ec ciere quandiu ISS SEE

VII-XXII XXIII

LIBER AD RENATVM MONACHVM Conspectus sie lorum s uoisid ud sisiu d CE ISVIP T S Usb HEeXUUS - e ee poseer eiie sibqoeeiersr e eco SES Ue Eeuc eos go cid fae

2 3-25

II DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES LATINAE GENVINAE IN VARIIS SVIS TRANSLATIONIBVS EX GRAECO

(cura et studio Fr. Glorie)

IPzolegordena veretur tsrater

fa Tetteleere feet ee ferte ete e es

29-30

PRAEFATIO 1, in translatione latina Gregorii Nysseni

Libri de conditione seu ojificio hominis (epist. dedic. AD EvGIPIVM PRESBYTERVM) Monitum: 2... 490 T NEL EORR S JN qnie peeecectedetsseesttice deeu tende Seed NS eser Uecms eines

32 33-34

PRAEFATIO 2, in prima translatione latina Canonum Graecorum

(epist. dedic. AD STEPHANVM EPISCOPVM) in duabus recensionibus NIOOH OTHO CLE e 69er cued 14 €V fa vsusJFiUtfeceHER pe d MN Ga QUIS qe e ILextus s pei Ease Vc eiit poequii ve miei dieirkeitae e NO Reels

36-37 39-42

PRAEFATIO 2, in collectione Decretorum Pontificum Romanorum

(epist. dedic. AD IVLIANVM PRESBYTERVM) hiinolls rop d M TET

pent unt PSUDETQ TRO HIPH OR CERES TP TET ELTON

44 45-47

326

CONSPECTVS MATERIAE pag.

PRAEFATIO 4, in altera translatione latina

(deperdita) Canonum Graecorum

(epist. dedic. AD HORMISDAM PAPAM) Monitum ers. hee eee Eee erc devepsu etel eg Due e Re eE "Textus4 deo eee mereretur e e Rel npasiereis

50 5I

PRAEFATIO 5, in translatione latina

sancti Cyrilli Alexandrini episcopi Epistularum ad Successum episcopum (epist. dedic. AD IOANNEM ET LEONTIVM SCYTHAS MONACHOS) INTORICUIDET S eere TEES STI S EP INS dNSESAEL Eon ungdoouonORNODUCOTQUPP NOU TUTO S CB

54 55-56

PRAEFATIO 6, in translatione latina

sancti Cyrilli Alexandrini Epistulae synodicae contra Nestorium (epist. dedic. AD PETRVM EPISCOPVM) Mouitumqe

c c

c

EI

58

59-60 PRAEFATIO 7, in translatione latina

Procli Constantinopolitani episcopi Tomi ad Armenazos (epist. dedic. AD FELICIANVM ET PASTOREM) Monitum mese DE OUITTQIQUISYNT2] TOC MOL ONU ccc HReXUuS tus eres eesyeshers ecedneqe sie eie siete sedo Od GIU So DISTR

62

63-66

PRAEFATIO 8, in translatione latina

Marcelli archimandritae Relattionis de inuentione capitis b. Ioannis (epist. dedic. AD GAVDENTIVM ABBATEM) 68 69-71

PRAEFATIO 9, in translatione latina Paenitentiae sanctae. Thaisis

(epist. dedic. AD PASTOREM ABBATEM) Monitum 'Textus

eet]

]| ] |

] |]|]||]À&Feese

|]

s] |] ] |]] ]] |]| |]

|)]|)|||] o| | ||]|] | s o | n

e**0922069206202962*29€26€€29€2920€6292«92906€292929€9€92992-02292€0292990292922929299

74 75

PRAErATIO 10, in translatione latina Vitae sancti Pachomii abbatis

(epist. dedic. AD DOMINAM VENERANDAM) Monitum 'Textus

e Te/fe.'e|fe.fu,Tw;7u;Te." Tu. TU."ue,7. Je (o.Tu P8.09.76."uo Te Te T8 Tu Tu, 7 78. fo. fm. "aTa Te e e Ta Tp 7e fe "we ^e fe "b Tw, e Je "p Ta "a "6 T6,"e,(e. 6 "o PeTe TeTu m "n "m a.u. "uw ^o"a Tu.TaTu T

ee 19

79-81

CONSPECTVS MATERIAE

327 pag.

III

EXEMPLA

SANCTORVM

PATRVM

(cura et studio Fr. Glotrie)

EXEMPLA SANCTORVM

PATRVM

MOHIUUTRS. o. cA ict te eroe teneis esee o cO ROM ERE COR Re ou UNSER ARUM IRE IE OCIO NCC LE

84 85-129

IV TRIFOLII PRESBYTERI ASAISLILA AD BEATVM FAVSTVM SENATOREM CONTRA IOANNEM SCYTHAM MONACHVM (cura et studio Fr. Glorie)

Jrolegonenas-.ce

ex eeri reris

EPISTVLA AD BEATVM MOnitun ANSyqncM

e

FAVSTVM

sme sirom eise seo See es

133

SENATOREM

ee A SERMO ce e eL meme E ETERNI cS Pp EC E

136 I37-I41

CONFESSIO PRESBYTERORVM SEV DIACONORVM ECCLESIAE CONSTANTINOPOLITANAE SIVE

FORMVLA LIBELLI FIDEI QVALES LIBELLOS DEDERVNT EPISCOPI GRAECI PRAE EXCESSV ACACII (cuta et studio Fr. Glorie)

Erotesonenasd

o

cordes

deeteed eder

e TR t ere S

I45

em QUE eto etre cie Od CE CORE OD OR Oo

148-149 I51-I54

CONFESSIO s?ue FoRMvLA LIBELLI FIDEI tormina iyu e Secr ehe puc NüSemiC? ette NRI EON

328

CONSPECTVS MATERIAE pag.

INDICES AD ASTERII Index Locorum

LIBRVM AD RENATVM octipturae v o TEENS

159-162

Indes AUctorutm

sooc Eu

163-173

eptaterd'ermie PuaEci sar

dieire e eoa ehS e

Index Nominum et Verborum notabilium ............ index Philologicus e viet se E UE

AD DIONISII EXIGVI PRAEFATIONES Index Locorum 5^Sonpturae 5I ese CSS Trdlexevuctorufa fSNS TOLL M, CENDERER Crue ur NOU Index Nominum et Rerum

et Verborum

selectorum

S, ...

AD EXEMPLA SANCTORVM PATRVM index SynODÜCHS ...^.»2)] cuam vC ME SES PEE RU Index Locorum.S$B5eHpturacWw sd. Madres dndexeAmCLorum;

Index Nominum

tese: ut XT UTE UD NICE S et Verborum selectorum ............

AD TRIFOLII EPISTVLAM AD B. FAVSTVM Indessbocorummeascrpturdsme UM IndexeAuctorn e IN (tp UnE x DO NERIS LUAM Index Nominum et Rerum et Verborum selectorum

175-212 213-216

219 221-222 223-266 269-272 273-283 285-290 291 295

E ....

297 299-306

Index Locorum. Soriphirae d dre siME eres ra odes Tre exoA uctoEnrmuee deer oii. en eM rep rr ISIEES SERERE EE Index Nominum et Rerum et Verborum selectorum ...

309 31I 313-315

INLIIA dowrsselss4R a ES wéupieed opn oM orit ac.

OS3TQSSSE

AD CONFESSIONEM sivE FORMVLAM LIBELLI FIDEI

CONSPECTVS MATERIAE COIDpencium ^r. «aos PERMISO SbE E Ute sacs E ema is Conspereus Materias LCeoscu dire meMF ER AE

———————————

324 325-328

M'EÓÉÉÁÉÁMÉMHÁMÉÁMEMMMX

Imprimé par les Usines Brepols S.A. — Turnhout (Belgique). Printed in Belgium [11 D/1972/0095

ARY THEOLOGY LIBR LIF. CLAREMONT, CA

BR

Scriptores Illyrici minores.

60

Ch9 v.85

xxii, 328 p.

26 cm.

"Turnholti, Brepols, 1972.

(Corpus Christianorum.

Series Latina, 85) Be***

Bibliography : p. (xxiii; CONTENTS: Asterius. Liber ad Renatum monachum.—Dionisius Exiguus. Praefationes Latinae genuinae in variis suis translationibus

ex

Graeco.—Exempla

sanctorum

patrum.—Trifolius.

Epistula

ad beatum Faustum senatorem contra Ioannem Scytham monachum.— Confessio

presbyterorum

seu

diaconorum

ecclesiae

Constantinopoii-

tanae; sive, Formula libelli fidei,

2 $ 6 2-

1. Theology—Collected works—Early church.

DR60.C49

vol. 85

[BR60] Library of Congress

(3-933819

| 4

e 4?*02—

I. Series.

782