Yüz Yıl Sonra Balkan Savaşları: Tarafların Gözüyle Büyük Yenilginin Eleştirisi 100'ü Aşkın Fotoğraf ve Resimle [2 ed.] 9786053320661

Citation preview

YÜZ YfL SONRA BALKAN SA VAŞL AR! Nı::? NAsıı_? NEDt:.N?

TARAFLAKıN GözüvtE BüYüK YENiLGINiN ELEŞTiRisi YAYINA 1-!AZIRLAYANUı.R VE ÇEVI R EN I . ER

MESlff YAŞAR TUFAN IZZEDDIN ÇALlŞLAR GÖRSEL MALZEME ARŞİVİ

MESlff YAŞAR TUFAN

İZZEDDiN ÇALlŞLAR ©TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYlNLARI, 20T2 Sertifika No, ı9619 EDITÖR

EMREYALÇTN GÖRSEL YÖNETMEN

BiROL BAYRAM REDAKSIYON

PlNAR GÜVEN DÜZELTMEN

NECATI BALBAY GRAFİK TASARlM UYGULAMA TüRKIYEIŞ BANKASI KüLTüR YAYINLARI

I. BASKI : Il.

ŞU BAT 2014, İSTANBUL

BASlM : EKİM 2014, İSTANBUL ISBN 978-60S-33ı-066-1 BA5KI

GOLDEN MED Y A MATBAACILIK VE TİCARET A.Ş. 100. YIL MH. MAS-SİT ı. CAD. NO : 88, B A �CI LAR İSTANBUl. (oz.ıı.) 629 oo 2.4 SERTiFiKA NO: T2)58

Bu

kilabm tüm yayın haklan saklıdır.

dışında alınmarl:ın

Tanılım amaoyla, kaynak göstermek şaruyla yapılacak losa alıntılar gerek metin, gerek görsc:l malumc yayınr.vinriC'n i7.in

hiçbir yolla çoğalulamaz, yayımlanamaz ve dağıolamaz.

TüRKiYE İŞ BANKASI KÜLTüR YAYlNLAR!

İSTİKLAL CADDESI, MEŞELİK SOKAK NO : ıl4 BEYOC LU

34433 iSTANBUL

Tel. (oıııı ısı 39 91 Fax. (oıııı ısı 39 9S www.iskulrur.com.tr

..

YUZ YIL SONRA BALKAN SAVAŞlARI Ne? Nasil? Neden? Tarafiann gözüyle büyük yenilginin eleştirisi

Yüzbaşı İzzettin (Çalışlar). Zeki Paşa (Kolaç).lectures Pour Tous. Yarbay Mustafa Kemal (Atatürk). lev Troçki, Yüzbaşı Eyüp (Durukan). Pierre loti ve İ!Yas Petropulos'un yazdıklarından derleyerek yayına hazırlayanlar: Mesut Yaşar Tufan - İzzeddin Çalışlar

TÜRKIYE$

BAN KASI

Kültür Yayınları

İ Ç İ N DEKİ LER

SUNUŞ....

.... ...... . ...... vii . .. 1

KRONOLOJl (ı876-ı9ı4) .... YENİLGiNİN BAŞlANGlCI, HEZİMETİN NEDENLERI Erkan-ı harp Yüzbaşı İzzettin (Çalışlar)

.

VARDAR ORDUSU KUMANDANININ PIŞMANLIGI L Fe ri k

Zeld

(Kolaç) ....

45

FRANSIZ GÖZÜYLE SAVAŞTAN ÇlKARILACAK DERSLER Lectures Pour Tous ....

47

ACI BİR HAKİKAT

5'.1

Kaymakam Mustafa Kemal (Atatürk)

ASKER HIKAYELERi

63

LevTroçld

BALKAN HARBI'NDE EDIRNE KUŞATMASI Yüzbaşı Eyüp (Durukan) ..

.

.

.

..

.

................ ............... ................................... ............. . ..... ...........

...

..

... . .

..

..

75

..

MODERN SAVAŞ ÜZERİNE MEKTUP . ... ....... .. ..

Pierre Loti ...

.

77

ATINA'DAN GELENVANDALLAR İlyas Petropul os

DIZIN ..

79

.................................................................................... .........................................................................................

SUNU Ş

Her şey çok çabuk gel i şti. ı 9 ız yılının Mart ayında,

Osma n l ı İ mparatorlugu' nun tarih sahnesinden çek i l m e

Sırhistan ve Bulgaristan bir askeri i t t i fak kurdu. Bu

vaktinin geldigi n i n e n bel irgin işareti olmasına ragmen

anlaşmanın gizli protokolünde Makedonya' n ı n payla­

yeterince üzerinde durulmayan, sanki d ogal b i r felaket

�ımı proj esi vardı. Ayn ı y ı l ı n M ayıs ayında Bulgaristan

gib i alg ı l a n ı l a n. bilyük bir ayıp gib i saklanan bir süreç.

i mzaladı.

Altı yüzyıldan beri m i lyonlarca insanın vatan bildigi

A r d ı ndan Ka radag, Bulgar- Sırp ittifakına katıldı. Rusya

Y u n a nistan'la da benzer bir ittifak

paktı

toprakların elden çıktıgı, Osmanlı l m pa ratorlugu' n u n

da bu Balkan ittifak ı n ı n t u m istem ve dayatmalarını

Avrupa'daki hükmüne s o n vere n , b i r m i lyona yakın

diplomatik yollarla destekliyordu. 3 o Eylül ı 9 ı �'de itti­

Müslüman Osman l ı 'yı c a n ı n dan e d e n , b i r o kadarını (.hı

fak ülkel e r i Osmanlı D evleti'ne bir ultimatom ve re­

varını yogunu geride ya da yolla rda bırakıp Anııdolıı'yıı

rek Makedonya s iyase t i n i degiştirmesini istediler. ı8

göç e t t i re n bu kanlı b ozgu n u n psi k o loj i k sonu��lnrıııııı

Ekim'de b irdenbire savaş patladı. Büyük devletlerin tüm

da daha hafif ol ması bekl e n e m ez d i . Cünttmttıde '\'itrklyı•

göz l e mc i l eri, Balkan ülkelerinin Osmarılı karş ı s ı n d a bu

nüfusunun yüzde k:ırkıru oluşturan kf•sırrı, ktH�ı·ıılı•ııııl

kadar hızlı bir zafer kaza n masını bayret ve şaşkırılık­

ge nel kabul görmüş bir tabi rle. "suyun Utı·kı ynkııKı 'ıııı

\a izlediler. 3o Mayıs ı 9 ı 3 'teki Lo n d ra Konfe ransı' nda

bağlar. Onlar san ı l a n ı n aksine. kısa bı r Kllı'f' Hoııııı kı1111

Osmanl ı

lacak olan ulus devl et i ç i n de de bttyllk 'odııklııılıı kııı ,ı

l mp arato rlugu'nun

g ı resmen sona erdi. ı 9 ı 3 'teki

Balkanlar'daki

ll.

varlı­

Balkan Savaşı' nda

ise Sırplar ve Yunanlılar, Bulgarista n ' ı n yeni sınırlarını

da ralttı l a r. B u kargaşa Romanya'nın Dobruca'yı, Osma n l ı

laştı ve köke n kimlikle rinde n feragntı•lttıt•k

w

ı uııılıı �ııl

dılar. Balkan Savaşlarıyla Avrupa'dıı, 1. llitnyıı Sııvıı,ı'ylıı da Ortadogu' daki hak i m iyeti sonıı rn•ıı Otuııuıılı vııı

İmparatorlugu'nun da so n b i r harrıleyle Edirne 'yi e l e

lıgı, o n l a r ı n büyük bir k ıs m ı içın anlık çrıp;lunluıı ht11

geçirmesini sagladı. ı o Agustos ı 9 ı 3'te i m zalanan Bükreş

süregelen bir sürekl i l igin ge r i dönUşU olııınyııcıık lııı

Antiaşması savaşa son noktayı koydu. N e var ki son n okta

şekilde bitmesi arılarnma ge l d i . Bu cogrnfyııd:ı J(ltııll

her şeyin b itmesi arıl a m ı n a gel m iyordu.

müze kadar süregelen çatış m a l a r ı n temelındc. anlık

Balkan Savaşları faciası, yenilgi s i veya bozgunu .

1

çagdan Helenislik çaga , Ro ma'dan Bizans ve Osmanlı

kuşkusuz Türkiye ' n i n yakın tarihindeki en büyük top­

İ mparatorlugu'na uzanan bir m i ras kavgas ı yatıyor

lumsal travma olarak kal d ı . Osmarılı İmparatorlugu'nun

du. Bu mirasın en değerli hazinesi toprakt ı ve Balkan

son döneminde yaşanmış olması ve heıimetle sonuçlan­

Savaşlarıyla e l degişt i rd i .

Sava ş ı ' nı n h e m e n öncesinde patlak veren savaşlara katı­

Savaşlarının yüzüncü yıldönümü n d e , ko nuya mesafeli

ması, daha sonrasında farklı sonuçlar yarattı . I. Dünya

Yakın tarihin ö n e m l i b i r dönüm noktası olan Balkan

lan subaylar yaşadıkları d e n ey i m d e n imparatorlugun son

ve sogukk a n l ı yaklaşmaya çalışarak savaşın yaşand ıgı

savaşı için askeri dersler çıkartırke n , yeni palazlanan

dönemde taraflarca nasıl gözlerrılenip degerlendirildigi ­

milliyetçilik akı mlarının da böyle olaganüstü kriz orta m­

ni sergilerneye çalıştık.

l arında nasıl olurrtlu ve olumsuz aşırılıklar dogurabilecegi

Balkan Savaşları, birçok tarih yorumcusu tarafı ndan

görüldü. İttihat ve Terakki'nin Babıali darbesiyle iktidarı

1. Dünya Savaşı ' m n küçük bir p rovası olarak degerlen•

ele geçirm e s i n d e n sonra siyasi çatışma ve ayrışma n ı n

d irilmesine ve Osmarılı Devlet i ' n i n olay ı n bilyük aktö­

ordunun komlıta kadrosunda yaratt ı gı kargaşa. bozgunun

rü olmas ı n a ragmen, Türkiye ' d e resmi tarihin nere­

temel nedertlerinden b iri oldu. Yenilginin n edenl eri ve

deyse görmezden gelmeyi yegl e d i gi bir olaylar zinciri

sonuçları aras ı nda askeri oldugu kadar siyasi , i nsa n i,

o lagelmişti . Biraz daha yakından bakınca Bulgaristan,

loj istik ve teknoloj ik boyutlar da var. Toplumsal travma­

Yunanista n ve S ı rb istan'ın bu savaş sayesinde Osmanlı

n ı n izleri ise halen gözlerrılenebiliyor . Balka n Savaşları

İ mparatorlugu'nun toprakları n ı paylaşma ve paylaşamavii

YUZ YIL. SO NKA HALKAN SAVAŞlARI

ma mücadelesinin öne çıktıgını gördük. Bunun yanında

Bu kitap , üzerinden yüz yıl geçtikten sonra, döneme

kuçük Balkan ülkelerinin bu savaş aracılıgıyla büyük

farklı bakış açılarından yaklaşa n ta n ı kl ıkları ve geniş bir

devl etlerle il işkiye geçeb i l d i gi n i , b i rb i rl e riyle boy ölçü ­

görsel malze meyi içeriyo r. Sekiz fa r k l ı kal e min yazıları­

şürken gizli müttefikleriyle de aynı masaya oturmalarını

nın derlendiği metin, savaşın Osmanlı küçük ve büyük

saglayacak bir rüşt isp atı içinde olduklarını saptarlık

rütbeli subayl a r ınca degerlend i rmes i n i sunduktan sonra ,

ı 9 ı 3 ' te sona e rd igi nd e s o r u n l a r çözü l m ü ş ve konjo nk t ü r

Tü rkçede i l k k e z yay ı mJanan anonim b i r Fransız a,skeri

duragan hale gelmiş olsaydı, Balkan Savaşları da birçok

görüşünü tarafsız kanat degerlendi rm esi olarak veri­

benzeri olay gibi "Osmanlı İ mp aratorlugu'nun sonunu

yor. Lev Troçki'nin savaş s ı ras ında yaptıgı muhabir1igin

get i r e n savaş .. olarak b i r cü m l eyle ö1.etl e n ecekti . Ne var

s o n u c u ortaya çıkan röportajla rı birebir tanıklıklara,

ki öyle olmadı. Savaşın sonuçları yenilen kadar yenen

Fransız edebiyatçı Pierre Loti ve aykırı Yunan yazarı

taraflar için de ekonomik ve insani açıdan yıkım oldu.

Petropulos'un eleştiril e ri ise savaşı n geti rdigi s o n uçlara

Yıkıcı z ih n iyetle r doruk noktasına ulaşt ı , siyasi uzlaşmaz­

odaklanıyor.

l ı kların kaynağı olan aşırı milliyetçilikler kristalleşti ve

Kitap , birçok okurun daha önce görme şansı bulama­

etk i ler i günümüze kadar uzandı . S o gu k Savaş'ın bitişiyle

dıgı yüzü aşkın resmi de içeriyor ve okuru n gözünde b i r

Yugoslavyanın dagılma sürecinde yaşanan trajedi de aynı

lojinin de aynı amaca yönelik hazırlandığı Yüz Yıl Sonra

patlak veren ve �o. yüzyıl ı n son on y ı l ı na da mgası n ı vuran

asır öncesini canJandırmayı amaçlıyor . Resimli krono ­

sürecin devarnı oldu. Bu yüzden Balkan Savaşlarının harp

Balkan Savaşlan ' n ı n Balkanlar' ı n b i r daha savaş gö r m e ­

tarihi bakış açısından çok sosyolojik ve toplumsal psiko­

m e s i temennisini tekrarlatmasını diliyoruz .

lojik analizlere ihtiyacı oldugunu ve ı9ı�-ı9ı3'te yaşa­ nanların bilinmesinin izleyen yıllardaki olayları çözüm ­ lemede kilit rolü oldugunu düşünüyoruz.

M esut Yaşar Tufan- İzzeddin Çalışlar H aziran �oı3, İ stanbul

viü

KRO N O LOJİ (ı 8 7 6- ı 9 ı 4)

1876 5 Haziran

Sultan Abdülaıiz darbeyle tahttan indirilerek intihar süsü verilip öldürüldü. V. Murad,

Osmanlı padişahı oldu. 1

Temmuz

1877 18 Ocak Osmanlı hükümeti, Tersane Konfe ra n s ı kararlarını reddetti.

5 Şubat

M ithat Paşa hükümeti istifa etti . İbrah i m Ethem Paşa

N isan ayında Bulgaristan'da çıkan isyan yayıldı.

sadrazam oldu.

S ı rhistan ve Karadag Osmanlı Devleti'ne harp ilan ett i .

Osmanlı Devleti, Sırbistan'la mtitareke i mzaladı.

24 Ağustos

19 Mart

Osmanlı ordusu Sırp kuvvetlerini yendi.

Osmanlı M eclis-i M ebusanı açıldı.

31 Ağustos

24 Nisan

V. Murad tahttan indirildi ve ll. Alıdülhami d Osmanlı

r mparatorlugu tahtına çıktı .

14 Eylül Osmanlı Devleti'nin barış şartiarım bildirmesi Uzerine Sırhistan yeniden harbe girdi.

3 1 Ekim Rusya. Sırb i stan'la müta reke yapması için Osmanlı Devleti'ne muhtıra verdi.

5 Kasım İngiltere, Balkanlar'daki sorunun çözümü için konferans teklifi yaptı .

20 Aralık

Rusya, Osmanl ı Devleti'ne harp ilan e11i

22 Mayıs Romanya hagımsızlıgı n ı i lan eııı.

27 Haziran

Rus kuvvetleri Tu na Nehri ' n i aşarak Bulgaristan'da yayıldı.

lO Aralık Altı aylık kuşatma sonrasında Plevne Rus kuvvetlerine teslim oldu.

1878

Mehmet Rüştü Paşa hükümeti istifa ett i ; Mithat Paşa

3 Ocak

sadrazam oldu.

Osmanlı lmparatorlugu Rusya'yla savaşın sona ermesi

23 Aralık Osmanlı Devleti'nin ilk anayasası olan Kanun-ı Esasi yürürlüge girdi; M eşrutiyet ilan edildi. Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'daki eyaJet yönetimini düzenlemek Uıere Istanbul'da Tersane Konferansı başlad ı ; Sırhistan ve Karadag'a bagımsızlık. Bulgaristan ve Bosna- H e rsek'e özerklik iste ndi.

için büyük devletlerin aracılıgını talep etti.

3 Mart Ayastefanos Antiaşması'yla Osmanl ı - Rus Savaşı sona erdi; Bulgaristan özerk oldu.

20 Mayıs

Il. Abdülharnid'e darbe gi riş i m i nde bulunanAli Suavi

Çıragan Sarayı'nda öldürüldü.

Il. Abdülhamid Meclis - i M e busan'ı süresiz tatil etti.

YUZ YIL SONRA BALKAN SAVAŞLAR I

1 Temmuz ilk milliyetçi Arnavut örgütü olan Prizren ittihat Gerniyeti kuruldu.

13 Temmuz Osmanlı Devleti, Rusya, Prusya.Avusturya- Macaristan, ingiltere ve Fransa, BerlinAntiaşması'nı i mzaladı.

20 Kasım Osmanlı Devleti, Halepa Fermanı'yla Girit valiliğindeki Rum haklarını artırdı.

1879 23 Nisan lik Bulgar meclisi Sobranya toplanarak anayasayı kabul etti; Aleksandr prens seçildi. Rus ordusu Dogu Rumeli'yi boşalttı.

JOEylül 275 bin Çerkez Kafkaslar'danAnadolu'ya göç etti.

1881 24 Nisan Avusturya ile Sırbistan arasında gizli bir ittifak kurulmaya başladı.

2 Temmuz Osmanlı Devleti, Tesalya bölgesini Yunanistan'a bıraktı. PrensAleksandr, Bulgar anayasasını yürOrlükten kaldırdı ve Sobranya'yı feshetti.

1883 13 Temmuz Von der Goltz ve Prusya askeri heyeti Osmanlı ordusunun ıslahatı için İstanhul'a geldi.

1885 6 Eylül Avrupa devletleri birleşmiş Bulgaristan'• tanıdı.

1880 Şubat- Nisan

18 Eylül

Dogu Rumeli'de çıkan isyan üzerine Bulgaristan bölgeyi kontrolüne aldı.

Prizren ittihat Cemiyeti, Karadag ordusuyla

Özerk Dogu Rumeli eyaleti Osmanlı Devleti'nden

Arnavutluk'un kuzeyi için çarpıştı.

ayrılarak Bulgaristan'a katıldı.

BOyilk devletler Osmanlı topraklarındaki Ermeniler ıçin ısiahat projesi başlattı. Kıı rııdag ' da ı sya n çıktı.

Sırplara karşL savaşan Bulgar ordusunun bir tasvir\.

14 Kasım Sırbistan, Bulgaristan'a harp ilan etti.

KRONOLOJI

Cmt sorunıma karşı güçlü Osmanlı duruşunu temsil eden bir karıposıa.l.

25 Kasım istanbul Konferansı'nda Dogu Rumeli'nin eski konumunu sürdürme kararı alındı.

28 Kasım Bulgar ordusu, Sırp kuvvetlerini yendi. Osmanlı Devleti, Dogu Rumeli'nin büyük kısmını Bulgaristan·a bıraktı.

1886 3 Mart Sırhistan ile Bulgaristan arasında Bükreş'te barış antiaşması imzalandı. Yunanistan Osmanlılmparatorlugu'ndan t opra k

1889 20 Mayıs Girit'te Yunanistan'In b ı rl !ARI

ALevler ytı.kseliyor. . . Bu mu Helen uygarlıgı?

E � I'I E P i t4 H

Yunan basınından bir örnek, ' 9'3.

Yım.an ordusunun Selanik 'e girişi. '9'3.

ATINA'DAN C ELEN VANDALlAR

Selanik'in ı g ı 3 'teki Yunan işgalinden hemen sonrakt ha li .

Avusturya ve Rusya 'mn Balkan flarbi 'ne bakışını gtısteren bir Alman karikatürü.

sadece mülkiyederin Mısır hükümetine ait oldugundan

Geçmiş zaman için herhangi bir özlem duymuyorum.

ku rtulab i l d i l e r. ı 9 67'de Kavala'daki imaretle ilgili yazdı­

Sadece Sel a n ik'teki Osmanlı a n ıtlarının çogunu sak.iama ­

ğım bir makale nedeniyle Atina'daki bir d e rgideki i ş i mi

mız gerekligini üzüntüyle teşhis ediyo ru m . Sel a n i k bugün

kaybettim.

bir Yunan şehri . Ancak unutmayalım, N az ı m H ikincı ' i n

Yu n a n i stan hükümetinin Osmanlı eserle rine karşı tutumu sadece şu geçtigirniz son se nel e rd e d e g i ş m e ­

v e Mustafa Kemal ' i n şeh ri. Bildigim kadarıyl a Selani k'te dogmuş hiçbir ünlü Yunanlı yok.

ye başladı, Irikala Camii (Yunan ordusu saman deposu ola rak kull a n ıyordu) restore edildi ve Sakız Adası'ndaki çeşme kurtarıldı. Girit'te bir miktar Osma n l ı mezartaşı H eraklion Müzesi'ne kaldırıldı vs. Bunlar umut verici i şa retl e r . . .

Yp n a n l ı t:ıri h çi l e. r, i i l k e. l e. r i n i n yak ı n tarih iyl e. i l g i l i

belgeleri Paris'te, Venedik'te, Londra'da a ramak zo ru n ­ dalar. Yunanlı tarihçiler Yunan tarihini yazıyorlar; oysak.i

Osmaniki Parusia Stin Thesseloniki, Crammata. Atina 1 962. flyas Petropu los ( ı 9�8 - loo3) yaşam ının büyi.ik bölümünü

Avnıpa l ı ayd ı nl a r a r;ı s ı n d a , Franı:ıa'ıi:ı gP.çirrl i . KPntı:�Pl :ı n t ­

ropoloj i açısından Yunan sosyal yaşamı ve kentl eri inceleyen

kitaplar yazdı . l l . Dünya Savaşı' nda direnişe katıldı. Albaylar

Yu nan istan tarib i n i yaz maları gerekird i . Yunan yakın tari­

Cuntası sırasında görtışlerinden dolayı ü ç kez hapse mahkUm

hinin sırları İstanbul arşivlerinde bulunuyor. G ü n ü m üzde

oldu. Paris ve Berlin'de yaşadı, Türkoloji üzerine çalışt ı .

Yunanistan'da Türkoloj i bilinmeyen bir alan. iddia ediyo ­

75 yaşında Paris'te öldü.

ru m k i , Tü rkoloj i egi t i m i al madan hiçbir Yunanlı tarihçi, folklor bilimci, dilbilimci, sosyolog kend i alanlarında uzmanlaşamaz.

D iZiN

Hamza Bey Camii (Selanik) 82

Abbas Efendi (binbaşı) 3 9 , 4�

Çanakkale Bogazı 9

Abdipaşa hanları 40

Çatalca 77

H asan Efendi (mülazı m ) 40

Abdülaziz (sultan) ı

Çavuşköy 33-37. 40

Hasan Vasfi Bey (kaymakam) 4'

Abdüllıami d ll (sultan) ı, S· ı ı , S3

Çe lti k 39

H ayıettin Efendi (yüzbaşı) 40 Hayri Bey (binbaşı) 3 o

Ahmet Efendi (mülazım) 42, 43

Çı.krı.kçı 4s Çıragan Sarayı ı

Ahmet Muhtar Paşa 9 · ı ı . 3s. 43

Çaryakası 37

H ı nçak Ermeni ihtilal Gerniyeti 3

Adil Bey ( Köstend i l ) 33. 34, 3 9 ,

H ipodrom Mahallesi (Selanik) So

Aleazar sineması 82 AJeksandr ( Bul garistan prensi) 2 ,

3 , 49 Ali Efendi 3 S

H erakli a n M ü z e si 8 5

d'Esperey Caddesi S2

H o rtacı Süleyman Efe n d i Camii

Dedeagaç 9 · ı6

(Se l a n i k) s�

llegirmenler 36

Hüseyin H ilmi Paşa 4 · S Hüsrev Efendi (yüzbaşı) 3o

Ali Suavi ı

Deksiya Mahallesi So

A l l i Geçid i 37

Dıraç ıs

Arif Bey (rniralay) 4 ı

Dimelok.a ı 6

İ brahim Hakkı Paşa S· 6

Arnavutluk 2 . 3 . 6. S . ı 6 . • S · 4 4 · 4 8 . so.

Dobnıca ı 6

İ mroı Deniz Muharebesi 14

s • . 63 Asım Efendi (mülazım - ı sani) 29

Dolenci 4S

lşkodra ı 4 . ıs

Dömeke Muharebesi 4

işkombi 4�

Asım Efendi (yüzbaşı) 3S

Doul Nehri 42

İ brahim Ethem Paşa

Ata Efendi (kolordu katibi) 40

Doyıan Gölü 6S

İdris Seferi 63 Illiasan 42

Atina B ı . 83. Bs Atina Antıaşması ı 6

Avianya ı ı

ı

Edirne 9 · ı ı . ıs. ı 6 . s ı . 5 9 · 66. 6 7 . 7 ' · 7�

isa Boletini 63

İsianya 32

Aya Athanase Mahallesi (Selanik) Bo

Egridere 34

İsmail Hakkı Bey 3o. 3 ı , 36

Aya Menas JGiisesi So

Elasson 9

İstanbul ı. 2. S· ı ı , �o. � ı . 3o, 7�. 77·

Aya Teodora M a h al l e s i (Selanik) S o , S ı

Epir 9

Ayasofya Camii (Selanik) So

Esat Paşa (Toptani) • S

Ayastefanos Antiaşması ı Babone 40

s�. s5 İstanbui Aotlaşması ( ı 897) 4

Eydoux. ]oseph- Paul s o

lstanbuiAoılaşınası ( ı 9 ı3) ı 6

Eyüp Paşa (Durıı.ka n) 7S

İstanbul Konferansı ( ı 88s) 3

Eyyüp Paşa 3s

Bayır Mahallesi (Selanik) S2

l ştip �9. 3 o . 3 ı . 3 9 , 4 ı . 7�. 73 İ ttihad - ı Osmani Gerniyeti 3. 4 İttihat ve Terakkı (İttibatçılar) S · ' 4 ·

Bazaine. Prançois Achille s3

Fehmi Efe n d i (mülazım - ı evvel) 3 ı

Bekir Bey (kaymakam) 33

Perdinand (Avusturya arşidülkü) 2 ı

Bekir Efendi (yüzbaşı) 39

Perdinand (Bulgaristan çarı) 3

i zavur 3 9 , 40

Berat 42. 43

Ferhat Bey (kaymakam) 3 S , 40

İzzettin Bey (Çalışlar) 2S. 3 2 , 4ı. 6 ı

Bereketli 3 o - 3 2 . 37-39. 4 '

Filibe 66

B efl i n A n ti a ş m as ı 2

Prenk Mahallesi (Selanik) 83

Bestri çe 4 0

Puat Efendi (yüzbaşı) 33

Seryan 4 •

Friedrich Il (Prusya kralı) s�

Bingazi 6 Bizani Muharebesi ı s

27. 3o, 3ı. 3s

Kadıpaşa 4� Kadri Efendi (mülazım) 32 Kaliak:ra Deniz Muharebesi

Ga l i p Paşa �9· 33, 3s

Kamara Mahallesi (Selanik) B o

B ogazlar 6

Gevgili �9

KAmil Bey (kaymakam) 34

Bolayır Muharebesi ıs

Girit •-s. ı6. ss

KAmil Paşa ı ı , 77

Bukreş Aoılaşması ı 6

Goltz Paşa �. 7, S9

Bulgar i ht i l a l Gerniyeti 4

Gradişte 32

Karaagaç ıs

Büyük Cennet Hamarnı (Yunanistan) 82

Graşko 3o

K.aratova �9. 3o

Celaliye 3s

Halit Paşa 3o. 3 ı . 33. 3s. 36

Cemal Efendi (mülazım-ı evvel) 36

Harndi Efendi (yüzbaşı) 34. 37

Kavala ı 6 . S3, Ss

Creusot topu SS

Hamidiye Bulvan (Selanik) 83

KAzım (Özalp) 33-37

Breslau 22

1 1

Kalimanca 3o

Coeben 22

Kara Said Paşa 28. 29. 3 ı . 32. 3s. 3 6 . 38-4'

Kassandra 79 Katerini Mahallesi (Selanik) S2

•S·

YUZ YIL SONRA BALKAN SAVAŞlARI

Kemal Bey (binbaşı) 3o. 32

Nazım Hikmet Bs

Sta l i n , i osif Bo

Kemal Efendi (mülazım) 43

N azım Paşa 2:5

S tepan 42

Kıbrıs 2�

Nazmi Bey 34

SLruma Vadisi ı 6

Kırklareli (KırkkiJise) 9· ı6. 66, 70

Necati Efendi (binbaşı) 3o, 32

Sül eyman Efendi (bi nbaşı) 34

KırkJareli M uharebesi ı ı

Nimet Efendi (yüzbaşı) 3o

Süleyman Paşa 4B

Kızılagaç 67

N iş ı6

Svirets 63, 64

Kireman 45

Niyazi Efendi (mülazım - ı evvel) 42

Syros MahaUesi (Yunanistan) B3

Koçana 29-32, 3B, 39

N ovakovo Çuk 63

Konstantin (Yunanistan prensi) 9· ı s

N ovasıl 32, 37, 3B

Novi Pazar 9

Şarköy Mu harebesi ıs

Kosmeniçe 32-34 Kosova 9 · ı 6 , 3o

Nuri Efendi (mülazım- ı evvel) 34

Tahir Efendi (mülazım) 36

Köstendil ı6

Taş l ı tepe 34

Köprülü 2B-32. 34. 3 9 - 4 ı

O l i mpos Dagı 82

Taştabya 70

Kristiç Bogazı 4 ı . 42. 4 6

Orhofça 41. 42

Tatarlı (Tatarlar) 67

Krivolak 4o

Osman Paşa 3s. 4B

Tayyar Efendi (yüz başı) 3o

Krupp topu SS

Osman Zati ( K o ral) 27. 33, 40, 42

Terpsithea Meydanı B2

Kumanova 9· 29. 3o. 34, 37 -4 ı . 6s

Osmaniye 72

Tersane Konferansı (ı B76)

Ouchy (U şi) Antıaşması 9

ı

Tesalya 2, 4• so. s ı . s3

Tevfik Bey (kaymakam) 3B

Larissa 9

Lausanne 9

Omer Lütfü Bey (miralay) 39

Tevfik Paşa S

Liman Paşa (von Sanders) 2 ı

Palanga 29

Trakya 9 · s ı . 79· B2

Liniste 40

Paris so. Bs

Tri kala Camii (Yunanistan) Bs

Londra ı 6 , Bs

Parthenon Tapınagı B3

Troçki, Lev 63. 66

Pente Pigadia Mu harebesi ı ı

Tuna Nehri

Perisat 40

Turenne (Fransız general) 52

Lectures Pour Tous 47

Trahlusgarp 6. 7· ı o

Loti, Pierre 77 Lüleburgaz Muharebesi

ll,

S2, S7

ı,

49

Pesçevo 72 Mahmud Şevket Paşa 9 · ı4. ı 6 . 2S Makedonya 4· S · 9 · ı 6 , 4B, so . s ı . S3.

6B . 6 9, 72, 79· Bo M okedonya Komitesi 3 . 4 M a l ı na 32 M a nası ı r

ı ı .

39. 43. 4S· s ı . 6s. 66

Petra (Kayalı) 70 Piçinya Suyu 37 Pire Mehmet Efendi (yüzbaşı) 34. 3s Pirlepe

ll,

39, 40, 46. 6s

P letvar 40

Üsküp ı 6 . 3 o, 4 ı , s ı . s3. S4 Vafopou l os. Yorgo Bı Vanghelistra M e zarlıgı (Selani k) Bo

M a nast ı r Muharebesi 46

Plevne ı, 4B

Vardar 3o

M a nastır Sokagı B3

Prizren ittihat Gerniyeti 2

Vardar Kapısı B3

Mazhar Efendi (binbaşı) 33

Vardar Köprüsü 3o

Mazlum Bey (veteriner) 34

Radovişte 72. 73

Meeit Bey (yüzbaşı) 40

Refik Bey 29

Venedik Bs

M ehmed Reşad V (sultan) S · 6

Rıza Efendi ( binbaşı) 34

Yenizel os Caddesi (Selanik) B3

Rifat Bey (Sözüer) 36

Venizelos. Elefterios 6

Mehmed Said Paşa 6, 9 Mehmet Paşa 3 ı

M ehmet Rüştü Paşa ı

Veloşka 43

Vevi Muharebesi Said Halim Paşa ı6, 2S

u

Vitos 3o

Meriç Nehri 71

Saim Efendi (yüzbaşı) 34

Viyose Nehri 42

Midye - Enez hattı ı 6

Sakız Adası Bs

Voynik 3s

Milli Müdafaa Bulvarı (Selani k) B 3

Sali h Efendi (binbaşı) 3 9

M i lovanoviç, Stoyan 6s

Salih Paşa S7

Mithat Paşa ı

Sarantaporo 9

Mondros Deniz Muharebesi ı 4

Saraybosna 2 1

Yagvan �o

Muhittin Efendi (binbaşı) 3 B

Selahattin Bey (Adil) 2 9

Yahya Efendi (yüzbaşı) 33

Mülbak Bey (eczacı) 34

Selanik 4 · S ·

Yanbolu 66, 67

Selanik Üniversitesi 83

Yanya ı 4 - ı 6 . 3 o. 4�

M urad V (sultan) ı Mustafa Bey (miralay) 2 B. 33 Mustafa Efendi (mülazım - ı evvel)

29· 34 Mustafa Kemal (Atatürk) 26, S9• 6 o ,

6 ı , Bs Mustafapaşa 7 ı

88

Ustrumca 25

Petrop ulos, İlyas 79

l l , ıs. ı 6 , 2 7 . 29. 3o. 32, 3B- 4o. so. s3. S9 · 6ı, 6s . 72. 79 - Bs

Wilhelm von Wied (Almanya prensi) ı6

Yaniısa Muharebesi ı ı

Sırrı Efendi 34

Yorgi 1 (Yunanistan kralı) ı s

Sidrivani (Şadırvan) B ı . B2

Yuruş 7 ı

Sinagove Tepesi 4S Sirenayka 6 ı

Zajeçar ı 6

Sofya 3. 66. 67

Zekeriya Efendi (mülazım - ı evvel) 29

Sorovits 6s

Zeki (Kolaç) Paşa 3o. 34. 36, 37, 4S

Nagoriç Tepesi 34 · 36

Souhise, Charles de Soba n s3

Zi bofçe 3 2. 34, 37, 3B

Nagoriçan 6s

Souchon, Wilhelm Anton 22

Ziya Efendi (mülazım) 40

Napolyon l s ı -s3. ss

Stahieizir 39

Ziyufça 3o

. .

ı;,.

,

:

�

' "'l