Yaşamın Kıyısında: Hayatta Kalma Bilimi [1 ed.] 9786053122012

Citation preview

TI)BtfAK Pqpiikr Bilim Kitaplan 845

Yaşamın Kıyısında Kalma Bilimi

Hayana

Life At tbe Exıre-s Tbe Scleru:e qf Sıımv..ı Frances Ashcroft Çeviri: Cahide Ekiz Redaksiyon: Sevcia Duman Tashih: Sinan Onuş

Originally puhlished in the English language by HarperCollins Publishers Ltd. under the title Life At the Extremes © Frances Ashcroft

2000

©Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu,

2015

Bu kitabın bütün haklan saklıdır. Yazılar ve görsel malzemeler ,

izin alınmadan tümüyle veya kısmen yayımlanamaz.

Türkçe yayın haklan Akcalı Telif Hakları Ajansı aracılığı ile alınmıştır.

1ÜBITAK Pqpiikr Bilim Kitaplan'mn ıepmi ve değerkndirilmeıi TÜBITAK Kitaplar Y'!)'tn Dan1fma Kıin�IM larafindan.yapılmak.tadır.

ISBN 978- 6o5 - 312 - 201 - 2 Yayıncı Sertifika No : 15368 ı. Basım Aralık

2017 (7500 adet)

Genel Yayın Yönetmeni: Mehmet Batar Mali Koordinatör: Kemal Tan Telif İşleri Sorumlusu: Esra Tok

Kılıç

Yayıma Hazırlayan: Umut Hasdemir Kapak Tasarıını ve Sayfa Düzeni: Ayşe Taydaş Battal Ba�un İzleme: Özhey Aynm - Adem Yalçın

TÜBİTAK Kitaplar Müdürlüğü

6 Bakarılıklar Ankara (312) 298 96 51 Faks: (312) 428 32 40

Akay caddesi No: Tel:

e-posta: [email protected] esatis.tubitak.gov.tr

Salmat Basun Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti. Bahçeleri cad. Aipacıol!lu l�haru 95/1 İskitler Ankara Tel: (312) 341 10 24 Faks: (312) 341 30 50 Sertilika No: 26o6Z Sebze

Yaşarnın Kıyısında Hayatta Kalma Bilimi

Frances Ashcroft

Çeviri Cahide Ekiz

TÜBITAK POPÜLER BILIM lllTAPLARI

Keşfetmekten vazgeçmeyeceğiz Ve tüm keşiflerimizin amacı Dönmek olacak başladığmuz yere Ve gönnek o yeri yepyeni bir gözle.

T. S.

EL/OT, "Little Gidding"

Annem Kathleen ve babam John için

İçindekiler

F oto�raf ve Resim Listesi Teşekkür Giriş

III VI I XI

Kilimanjaro'ya Tırmanmak

3

1. ZİRVEDE YAŞAM

7

Dag- Hastalı@na İlişkin Ilk Bilgiler; Everest'e Tınnanış; Atmosfer Basıncına İlişkin Bir Parantez; Ani Basınç Kaybının Tehlikeleri; Akut Dağ Hastalı�; İnce Hava; Yükseklerde Uçmak; Aklimatizasyon; Hemoglobin; Yüksek İrtifa Çalışmalanndan Öğrenilenler; Yükseklerde Yaşam

Gözü Karartmak

49

53 2. BASlNÇALTINDA YAŞAM Basınç Fiziği; Ilk Dalgıçlar; Kandaki Kabarcıklar; lspermeçet Balinaları Neden Vurgun Yemez? Yüzeye Yavaş Çıkmanın Önemi; Serbest Dalış ve Vurgun; Suya Giren Beden; Ama: Japonya 'nm Avcı Denizkızları; Büzüşen ve Patlayan Organlar; Nefes Tutmak; Yüzer/ik; Tüplü Dalış; Derinlik Sarhoşlu�; İyi Bir Şeyin Ço� da Zarar; Baygınlık ve Cesaret; İnsanın İnebileceAi Derinlik; Denizin Derinliklerinde Yaşam; Derinlerde Zorlu Yaşam; Uzun Vadedeki Tehlikeler; Dipsiz Derinliklere Yolculuk; Dünyanm Ilk Deniza.ltısı; Basınçlı Ortamda Yaşarn

Sıcak Sudaki Beden

lll

3. SICAK:TA YAŞAM

115

Vücut Isısı; Bedenin lsıyı Hissetmesi; Termometrenin Ortaya Çıkışı; Ateşte Yalın Ayak Yürüyenierin Kerameti; Ateş Dostu Canlılar, Buram Burarn Sıcak; Serinleme; Terleme; Isı Transferi Fizigi; Kafayı Serin Tutmak; Cüsse ve Şeklin Önemi; Sıcak Çarpması; Ateş!; Susuz Hayat; Titreyen Domuz/ar, Titreyen İnsanlar, Yeryüzündeki Tuz; İnsanlı�n Sıcak Beşig-i

So�k Denizin Maviİiğinde

159

4. SOGUKTA YAŞAM

163

İnsanın So�kla Mücadelesi; Ne Kadar Sog-ug-a Dayanınz?; Sog-ukla Başa Çıkmak; Donarak Ölüm; Kuzey Denizi; Denge Kaybı; Ölümden Sonra Hayat; Şişen Eller ve Buz Kesen Ayaklar; Sog-uk Isırması; Eskintolar ve Kaşifler; So��n Faydaları; Penguenler ile Kutup Ayılan; Kutuplarda Hayat

5. HlZ KULVARlNDA YAŞAM

207

Belirleyici Olan Enerjidir; Oksijen Gereksinimi; Ne Yediğini Söyle Sana Kim Olduğunu Söyleyeyim; Hız ve Dayanıklılık; &slar NasJ Kas1lır?; Son Sürat Fırlayanlar; Azmetmek; Güçten Düşmek; İdman; Sınırlanmız; Cinsiyet Meselesi; Kulaç Atanlar; Performans Arttıran İlaçlar; Olimpiyat Ideali; Hayvanlar Aleminin Sihri; Cüsse Önemlidir; Sınırlann Ötesinde; Fazla Zorlayınca

6.

SON SINIR

259

Uzay Yolculuğunun Kısa Tarihi; Baştan Ayaklara Doğru ve Ayaklardan Başa Doğru; Insandan Yoyo; Kalkış; Yaşam Desteği; Serbest Düşüş; Ağırlıksız Ortam; Uyku; Enfeksiyon; Mikro Yerçekiminde Yaşam; Uzay Tutması; Vücut Bedel Ödüyor; Denge Noktalar1; Kozmik Radyasyon; Boşluğa Adım Atınca; Dünya Atmosferine Giriş; Dünya'ya Dönen Astronot; Bir Sonraki Yolculuk Nereye? 7. EN UÇ SINIRLAR

307

Ağacı; Bazıları Sıcak Sever; Asit Bağımlılan; Mide Ülserine Yol Açan Bakteri, Helicobacter Pylori; Temel İhtiyaçlar; Tuzlu Bir Öykü; Kayalarda Yaşam; Magara Sakinleri; Oksijensiz Yaşam; Soğuk Nevaleler; Derin Dondurucuda Yaşam; Geçici Ölüm; Milyonlar Kazandıran Mikroplar; Dünya'nın Dışında Yaşam Var mı? Hayat

Notlar

351

Ölçme Birimlerine Dair Not

355

İlave Okuma Listesi

359

Dizin

361

Fotoğraf ve Resim Listesi

Kilimanjaro'ya Tırmanmak Kilimanjaro Datı, Ambroseli Parkı (Daıyl Balfour!l'ony Stune lmages)

2

l. ZİRVEDE YAŞAM

Everest D