Von den endemischen und epidemischen Krankheiten: Teil 2 [Reprint 2021 ed.] 9783112423561, 9783112423554

Citation preview

on

ben

enfcemtfdjett u n b

eptöetnifc&en

^vanfimten

tteSfi:

ettiem

feiner übrigen ©Triften ut>ccfcgt

unb

JjerauSgegeben oon

S p t y a n n

@ p f ) r a t m

S i e t & a u

5er StrineimifTeufc^aft © o c t o c .

M o n u u s ipfe l i c e t ,

fuadebit gnaviter id q u o d

A e q u e p a u p e r i b u s p r o d e l t , locupletibus aeque A e q u e neglechun p u e r i s ,

S r o e i t e r

fenibusque nocebit.

S f j e ü .

SSetlitt, 6ei

©ottffei)

Slwfluft S a n j e ;

1791-

©em

$

e t t i ft

e

n

© o t t f n e ï *

n

S S a l b m g e t

(Sr.^ocfjfárjH.&urcfyí. beé regterenben JPierrn íanbgrafett }u Reffen î Saffei © c r i m e n Dîatfj unb roirfi. kibac^f, (Jrjîen sprofefîor ber 2lr$ttein>. auf ber Unfoerfítát ju SDÎarfcurg, SDÍitgíteb ber ^effif^en ©efellfcfjaften bec 3íítert^úmer, ¡Oefonomte, beê 2ícferbaueé unb bec  û n f ï e je. :c., bec SKomtfcf) Äaifeci. îlfab. ber ,ü}aturfocfd)et 2íbjunff,

unb SDíitgfteb ber

35aíerfcf)en unb fOíatn^ífrfjcn "Jífob. ber 5BiffenfcÇ)aften

aí$ e i n e n

f ô e ID t í $

feinen

a$tuttd-*t>0llen

© e f t n n u t ^ e n

9c» ibm ct

%om

C O M M E N T A R I U S NOSOLOGtCUS,

MORBOS EPIDEMICOS ET

AERIS V A R I A T I O N E S IN

URBE

EBORACENSI

LOC1SQUE

VICINIS

PER v r G I N T I A N N O S G R A S S A N T E S

COMPLECTENS,

Non quod non omni Tempeftatum genere, omnia aetatis, omnis habitus homines per omnia genera Morborum et aegrotent et moriantur; niant:

fed quod frcquentius tamen quaedam eve-

Ideo utile ell fcire unumquemque, quid, et quando

inaxime caveat, CELSUS.

E D I T I O

T E R T I A .

VIRO

CLARISSIMO

RICHARDO

MEAD.

M. D. CLIFTONUS

WINTRINGHAM.

S. P.

D.

c

V-^/um ex hortatu tuo, vir amplifli-

me, jam denuo prodit hic Libellus, jure quodam, te fibi Patronum vendicati Et revera quis Hippocraticam obfervandi methodum aeque tueatur, ac qui, tamVeterum quamRecentiorum doilrina politus, fumma cum laude, Divini fenis munere fungitur. Obfervationes autem hae pofteriores qualescunque Aa

fint,

fint, non hoc tempore, imo forfan nec alio aliquo in Publicum prodiviffent, nifi ftimulos addidifti, ideoque fi profint, tibi gratum habere animum Leélorem rogo.

Ne autem, dum vera comme-

moro, moram taediumve faciam, plura nonaddam; neque aliud petam, quam, ut publicum hoc noftrae obfervantiae teftimonium aequi bonique confulas, meque tibi devin&iilimum habeas.

Dabcm Eboraci, Calend. Martii, 1739,

PRO-

PROLEGOMENA.

JV^Iirari mihi non raro iìibiit, quod, cum non folum mutationes et fucceifiones, ièd ipfae etiam morborum acutorum origines, communi medicorum conièniù aeri tribuuntur> nemo ab ipiò Hippocratis aevo ad hoc usque tempus, (periodo icilicet plusquam duorum annorum millium) unquam animum, vel ad eorum mutationes et iùcceilìones, vel aeris temperamenta eos comitantia, per notabilem aliquam annorum ièriem, iblo excepto Sydenhamo, obièrvandum appulit. Haec autem ei non immerito tribuatur incuria, quod cum morbos perplures annos, epidemice graffantes ftylo eleganti peripicue delineavit, vix verbum de aeris comitantis temperamento addidit.

A 3

Affi-

c Afliduum in his obièrvandis per plures annos taedium, multos ab hoc opere procul dubio deterruit, et in cauià fuit, quod paucis Hippocratis obièrvationibus contenti hue usque decubuerunt mèdici ; caeteraque omnia quali infcrutabilia pofuerunt. Hac in re ignaros quosdam Geographos imitati iunt, qui oceanis immenfis, vaftisque deièrtis chartas geographicas complent, hac lòia ratione indu£li, quod deficit deicriptio, Horum morborum cauiàs exponere, non hujus eft libelli; placet enim eas tantum morborum fucceiliones et iymptomatum varietates, variaque aeris temperamenta eas comitantia eo ordine deicribere, quo per viginti annos jam proxjme elapfos, in hac urbe locisque vicinis, iè palam fecerunt. Ad quantam in horum morborum caufis inveftigandis, quantamque in phaenomenis dignoicendis, certitudinem, fida per multos annos continuata, nos tandem perduceret hiltoria nequaquam novi; hoc tamen fads patet, quod quamdiu tali a,uxilio deftituti fumus, thcoriam

7 riam ullam ceram, et rebus ipfis congruam, fruftra iiabilire conabimur. His fretus ratiociniis, obiervationes fequentes publici juris facere decrevi, eaque funplicitate delineare, qua in propriis commentariis per praedi£tos annos deicripièram ; non tam quod aliquid novi me medicis declaraturum iùppono (res enim jam praeteritas, et a pluribus forfan obfervatas folum recordor) quam ut alios ad utiliilimam hanc medicinae partem, olim adeo ceiebratam, profequendam excitarem. . Morbi in his commentariis pofthac enumerati, iùnt Epidemici et Sporadici, quos egomet obfèrvavi; iymptomatum etiam variation s , ad eorum fingulos pertinentes, pro viribus fideliter et accurate deicripiì, nulla cornmotus cupidine theoriam aliquam ex his excitandi fundamentis. Non equidem me latet quosdam dari medicos, qui hujusmodi morbos nullas, aut iàltem paucas, mutationes iubire contendunt, ex iis Aeris qualitatibus quae feniìbus noftris .appaA 4

rent,

3 rent, quales flint caliditas, frigiditas, humiditas, aliaque ejusmodi;

iymptomatum autem

variationes, et morborum fucceifiones ex fubtili quadam materie proriùs ignota, iènfìbus nuftris nequaquam obvia, aliisque hujusmodi fìgmentis philoiòphicis deducere conantur.

Dari

quidem tales particulas, iàris doccnt peitilentiarum, aliorumque morborum contagioiòrum hiftoriae ; cur tarnen ad has, in lìngulis annis pro iis morborum acutorum phaenomenis iòivendis, coniugiendum eft, ad quae fufficerent qualitates iènfibiles, non equidem video.

Qui-

cunque enim animum ad veritatem inveltigandam, ab obièrvationibus ailìduis tantum provenientem applicabit, certo inveniet, quod non iolum morbi eadem eflenria gaudentes, ab his cauiis varietatem in iymptomatibus patiuntur, lèd alii ipecie divertì producuntur, et non raro omnia morbi regnantis phoenomena adeo in alia commutantur, ut altcrius morbi fpeciem prae Te ferant. a ) Hippo-

* ) Stabilito enim aliquo Afris temperamento, placide etl tranquille in corpore non valile morbofo, neque more quojpiatft inaffueto turbato,

per vafonim Canales feruntur

lui ino-

Hippocratem,

medicorum facile princi-

pem, de hac re ira íeníiífe, docuít inflgnis ejus cura, in varias aeris temperaturas,

variaque

morborum phaenomena enumerando,

quam

paflim in operibus, praecipue vero in Epidemias deprehendimus.

Neque hoc contentus

fuit auftor eximius, quinetiam aeris itatum morbi ingreflum praecedentem, aeque ac comitantem ; una cum ventorum ad diverías plagas mutationibus, annorum tempeftatibus, aliisque ejusmodi non raro deícribit.

In quibus

omnibus enumerandis vix opus iuum impenderet,

et multo minus variarum tempeftatum

accuratam cognitionem, ut imprimis neceflariam,

in lib. i . et 3.

pere inculcaret j

Epidemicorum tanto-

modo de eorum eíFeítibus, A ?

h u m o r e s , fenfim enim fluidis eirculantibus fe conformant Vascula:

Sublato autem hoc Aequilibrio a vafis

jufto Jaxatis vel c o a r i l a t i s ,

ab humoribus

nimis

plus rare-

f a i t i s aut denfatis, i i s v e , qui expelli per varia E m u n i t o tia d e b u e r u n t , m e n t i s , et inde tam Copiain quam Acrimoniam et Putredinem humorum augentibus, non fnlum de n o v o producuntur m o r b i ; fed m o r b o r u m regnantiu'm f y m p t o m a t a his confimilia g r a d u aliquo r e d d i , ita certis «t perfpicuis Obfervationibus oltendit A u t o r ,

ut nemo,

his perleítis nifi Medicaiter, Tel mentis Inops aut tiones aut Exempla allata poftea refpuere quest.

Ra-

IO ex ficlis experimentis non iàtis fìbi perfiiaiùm habuit. F ) Obfèrvavit etiam olim Sydenhamus, licet ad occultas aeris qualitates cauiàm attribuat, morbos epidemicos in diverfis aeris conftitutionibus a fè mutuo adeo differre, „ u t , qua me„thodo,

currente anno aegrotos liberaveris,

„ eadem ipià, anno jam vertente, forfitan e me„ dio tolles." levi vera eft;

Quae quidem aflèrtio reftrictione ut probant morborum, in dua-

bus primis ejus conftitutionibus, iymptomata. Fuit enim febris pofterior priore magis infiammatoria, iymptomatibus acrioribus comitata, Hyememque iùmme frigidam, 1664,

ob diuturnum gelu,

anni icilicet

iùbitamque ejus

iblutionem, in annalibus adeo celebratam, iècuta eft. Quae aeris temperies cum iùccedente comparata, ob iniùetam caliditatem ventorumque inopiam aeque notabili, cuivis rem ièrio perh) Neque ex Epidemicis folis, quinetiam ab infigni eju» de Aere Aq. et Loc. libro, quo feniibiles aeris Qualitates harumque effeflus accurate perpendit, patet taujm AiTàitionis Veritas; nec aliud de hac re fuit Celfi judicium , BtrjKe filum intereft, inquit, quails dies fiat, f d etiam ¡{tialcs ante praecefferiut.

perpendenti, hujus effechis fatis perfpicuam reddit rationem ; imo dum qualitates aeris occultas, ut horum efFedtuum caufas, ftabilire conatur laudatus auftor,

Hie vero non peftem,

quae hoc anno, viz, 1665 irrupit, fed febrem continuam, quae tempore verno fe palam faciebat, intelligo.

Praeterea quis non novir,

pro diverfis aeris conftitutionibus, nunc febres languidas, debilitate fumma, fpirituum languore, largisque iiidoribus comitatas;

nunc

febres vere inflammatorias, his omnino contrarias graflari ; et curationem longe diveriam, ne dicam contrariam, poftulare. N o n mea autem eft ièntentia quod exigua quaeliber aeris variatio in calore, pondere, humiditate, aliisque fenfilibus ejus qualitatibus in hoc Anno ab iis in alio qnolibet Corpora noftra adeo afficere valeat, ut confueta morborum Phaenomena multum permutaret, fed eae iolae aeris temperies, quae ftabiliores, majores, et afluetis diuturniores lint, five a deteriore in temperamentum msgis falutiferum, feu in oppofitas partes defle&ant.

Hoc autem

certo novi, minores in his variationes teneros, delicatulos et morbidos afficere, quam vulgo concludere iòlemus. Nec

Nec ideo me mea fert opinio, ut omnem febrem ab aere folo produci exiftimarem, quippe eas a quam plurimis caufis, huic longe diveriìs, praecipue ab erroribus in ufii reliquorum non-nqturalium oriri, quotidiana docet experieniia.; Has vero ipiàs, a principiis utut remotis produ nunc per alvum, per meatus curaneos,

paucis nunc

imperfe&a iuccedebat

Crifis, et vel ad intermittentium vel remittentium claflèm pertinere iè oftendebant. Urina ante Crilin excreta plerumque flammea fuit, et ièdimenti expers,

nonnunquam

turbida; Crifi tamen finita, fedimentum ad lateritium inclinans deponebat, coloris autem pallidioris et ad Flavedinem accedentis. Autumnus

et frequentiores in illa, quam hac Temperate evaderent?

Et annon horum effefluum ratio

a natura Aeris, Caloris, et Frigoris iàtis patet ?

Ann

-

3o Autumnús fubfequens humidus fuit et frigidus, fpirantibus frequenter ventis feptentrionalibus. Graffabaqtur adhuc morbi praedicti, et accedebant Diarrhoeae, quaedam et Dyíenteriae febre lenta conjun&ae, quae aegros morbis defcriptis laborantes male afficiebant, ípiritus proftrabant, et morbi taedium augebant. Hyems proxime íubíequens acri gelu, et nive multa circa medium comitata fuit, fpirantibus ut plurimum ventis, vel ex plagis orientalibus, vel íéptentrionalibus. Durante gélida tempeftate, iidem fere morbi apparuere, ac in Hyeme praecedenti, et maníerunt adhuc, licet non admodum frcquentes, (rwrffceíí deícriptae. Ann. 1718.

Aeítiva Tempeftas anni 1 7 1 8 calida fuit et iicca, praecipue in Julio et Augufto, quae áeris Temperies per totum Autumnum permanfit, ratione habita ad neceíFarias anni variationes; fpirantibus ventis ex plagia auftralibus et occidentalibus. Hac

Hac Aeftate erupit Febris putrida a Graecis » pervenit, quo ltatu per. totum A u g u f t u m duravit, aegrosque multos e medio fuftulit. Accefiit: haec Febris cum r i g o r e , nauièd, Vomitu biliofae materiae, alternisque frigoris et caloris reditibus.

His conjunitae fuerunt

ingens laflùudo totius corporis,

et iènfatiò

quafi maximi ponderis humeros et dorium comprimentis.

H i s fuccedebant iìtis et calor

p u n g e n s , lingua arida et fuica, nonnunquam nigra.

Àegri his iymptomatibus

plurimum

excruciati, p a r u m dormiebant, non iudabant, continuo fere delirabant.

Ànxietate et inquie-

tudine iumma vexati, perpetuo iè per lefta commovebanr.

Circa diem duodecimum non paucis

Quaejl. y.

Annon ííibitanea Frigiditatis

Acceílio, Fibras Corporis, praecipue cutáneas, conftringendo, et H u m o r e s ad partes interiores repeliendo, ad effecium hunc producetidum non p a r u m conduceret?

35 paucis oborta eft Diarrhoea, vires profternens, iympromata raro allevans; et hoc etiamfi in morbi acceflu Emeticum iumpfiflent aegri, ut monet Sydenhamus. Ruebant enim plerum« que humores tali copia ex improviib per alvum, ae aegrorum viribus prorius itopar fuit. Alio aurern iis res iucceilit, quibus lenjte per totum morbi decuriiim alvus fiuebar. Quamvis enim raro per has vias judicationem pafla eft febris, hos tamen minus urgebant ealor, inquietudo et delirium, neque criii obitabat talis evacuatio, quin potius, iymptomata leniendo, citius induxit; quae plerumque circa decimum iextumi ab initio febris, diem, exorto fudore morf, bum iolviti Pulfas plerumque creberritnus fuit, raro fortis; cutis afpera; urina rubra, et iedimenti expers; judicata autem per Diaphorefin febre, iedimentum fuicum depofuit. Sanguis ex Venis ih initio morbi miiius admodum rutilus fuit et diifolutus, adeoque parte feroia commixtus fuit Cruor, ut fanguini ex Arteriis miflo non fuit abfimilis C a

Horum

Horum

quidam Ptyalysmo per rotuirn

morbi decuriùm affe£li iùnt, q u i o r n n e s , quos ipiè vidi, fanabantur, et reliqua fymptomata aliis aegris mitiora habebanr. H u j u s m o d i iymptomata robullos et exercitatos, prae caeteris, occupabant;

qui vero

laxi fuerunt temperamenti, imbecilles, hyfterici et caehe£tici, tremore ipasmis, et delirio affefti iùnt; dum alii ob iùmmam virium proftrationem,

ipirituumque deje£lionem,

quali

ftupidi jacebant, urinas et ftercora involuntariae emittentes, exiùicitati tamen delirabant In

Quaejl. 6.

Annon Fluor hie Sanguinis

naturali major, ab a&ione particularum Caloris, h o c in anno magis quam aliis vigentium, oriri poffet.

Et annon ab eadem caufa diathefìn fan-

guini magis putridam induci necefle eft ?

An-

noti etiam reliqua hujus morbi iymptomata, diflòlutum hunc fanguinem valde acrem, et in extrema vafcula plus jufto impulfum effe dcmonftrant. Quaejl. 7,

Annon Materiae per/pirabilis, ma-

37 In his, ultra vicefimum diem, plerumque protraila fuit Febris, quae in paucis quibusdam, fine Crifi manifefta terminata eli ;

his autem

admodum tarda accidit Sanatio. Variantibus hoc modo in Aegris diverfis, iymptomatibus, Medela.

neceirario variationem fubiit

Haec autem obièrvatu non prorfus

indigna videntur. In Aegris prioris generis, frigidiore Regimine et largiori Diluentium copia neceflario uti oportebat, quam in iis, qui iisdem iymptomatibus aliis annis laborabant.

E t etiam ubi-

cunque Alexipharmacorum uiias neceflkrio poftulabant aegroruift

ftatus,

minor ibfficiebat

medicamenti Dofis, quam vulgo exhiberi foler. C 3

majori copia hoc anno quam aliis,

Pauci

Excretio,

fanguinis et liquidi nervofi copiam ita diminuer e t , et inde in folidas corporis partes debilitatem induceret,

ut in aegris htijusmodi hiice

Symptomatibus aniàm praebcrét ?

ja

Pauci admodum aegri quamlibet Opii vcl doiin, vel medicamentum ex eo confeflum fine delirii incremento iumere valebant. Diacodiata tamen, et anodyna minora, plena manu, larr gaque diluenfium copia exhibita, fummo fuerunt aegrotis emolumentQ 8 ). Praeter Febrem' jam deicriptam graflaban-; tur Febres continuae remitrentes, praecipue circa Autumni initium, paulo poll: quod Temp u s vel evanuit vel in remittentes commutatus fuit. Quod poftretnum quidem probabilius eft; eo quod hae Febres iisdem fymptomatibus in morbi ingreflu aegros afficiebanr, quibus febris putrida; quae tamen paucis elapfis diebus, per vices, licet irregularis, remittefrant.

Qucteß. 8. Annon hic effeftus ad majorem hanc iànguinis diffolutionem merito tribuendus, quam opiata prae caeteris fere omnibus promovent? Et annon inde pater, cur Diacodiata, Emuliiones, aliaque ejusmodi, quae blandis et mucofis aeque ac iòporiferis iàturanÌiir particulis » tanto effent aegris emolumento ?

39 bant.

Paroxysmi acriores ut plurimum fuere,

quam vulgo in remittentibus inveniuntur, et frequenter delirio comitati.

Paroxysmis rari£

iime praecedebant rigor et frigus febrile, etiam in iis aegris, quibus febris infiiltus ccrtis rediit intervallis ; Et quibus frigoris acceifio quaedam çomitata fuit, brevi foluta eft.

Circa autem

Hyemis initium in febres intermittentes, frir gore leni comitatas, converiàe iùnt ; redeuntibus tarn per Aeftatem, quam per Hyemern, quotidie paroxysmis, Hie annus majori Maniacoriim numero comitatus fuit, quam in annis communibus accidit 9), aliosque omnes quos novi, tam in aegrorum numero, quam iymptomatum iàe» vitie, fuperavit, C 4

Quceß. 9.

Annus

Annon Calor hujus anni ma-

jor ilio, qui huic Infulae familiaris eft, humiires attenuando, liquida, lenia et aquoià exhalrmdo, acrimoniam augendo, fìbrasque corporis exficcando, ad hunc effe ¿hi m producendum non parum conduceret?

4o

A""-

1720,

Annus iùbfequens, viz. 1 7 2 0 , majori Siccitate conjun&us fuit, quam annis huic Infulae communibus

invenitur,

caliditati tamen

in

proximo elapfo nequaquam aequalis erat. Febres hoc Anno graiTantes rémittentes fuere et intermittentes ejusdem fere generis, ac in anni prioris declinatione numeravimus.

Per

dies enim aliquos non remittebant, et delirabant aegri in Paroxysmis. videbantur,

In his autem iis differre

quod certioribus temporis inter-

v a l s redierunt paroxysmi, et tertianae plerumque fuerunt febres, ièu potius iftius generis quod

nfltTÇlTxïo»

apellant Graeci ; diu enim aegro

durabant paroxysmi, brevique redibant, nec unquam ex toto ceffavit febris.

Durante etiam

paroxysmo de ventriculi angore, aegritudine, et nauièa magis conquefti funt, et vomitione frequentius affecti iùnt, praeièrtim in initio paroxysmi.

Quae

fymptomata

duraverunt,

quousque fudoris eruptio et iis et paroxysmo finem impofuit.

Hoc vero finito per paucas

horas mitefcebat vigor febris, et levamen aliquod aegris conceiïït,

tamen perfectam

nequaquam experti iiint. Sjtis

Sitis et Calor in hoc, quam anno proxime elapio, mitiores fuere; lingua primum albeicebat, dein fuica evafir. Paroxysmi autem diu durabant, et ad horas quadraginta non raro extenfi fuerunt. Urina in remittentibus turbidior fuit et flavedine majori tinfta quam in anno praecedente; et iedimentum copioium, fubalbidum, ad flavedinem autem accedens, depoiuit. In intermittentibuslateritium fuit iedimentum C 5

,0

), r i ).

Praeter

Qjiaeß. i o . Annon flatus humorum corporis in hoc anno, febrem putridam iüccedent.e, corum ftatui, in anno febri putrid,ae praecedenti, fuit quam iimillimus? Quaeß. I i . Annon igitur Siccitas et Calor duorum annorum febri putridae praecedentium, adeo humorum acrimoniam et purredinem augerent, ut loco Remittentiurn in aegris quibusdam producerent; eoque praecip u e , cum eadem ratione increvit Calor et febris Putrida, cum fummo durante Galore maxime graiTabatur, et diminuto calore ieniim evanuit ?

43 Praeter has graffabantur fparfim febrcs quaedam putridae, anno praecedenti deicriptis mitiores, frequentius tarnen languidae et nervofae, quae vertigine,- ttupore, et nervorum tremoribus conjunctae, eos, prae caeteris, occupabant, qui laxi, imbecillis, et hylterici fuerunt temperamenti» Hae febres pulfu celeri et debili; Urina tenui, pallida et cruda, et nonnvinquam Diarrhoea conjunftae font. Horum Linguae plerumque fubalbidae fuerunt, rarq lìccae ; neque multum iìtiebant Aegri ; fudofibus tarnen partium quarundam iìngularium valde fuerunt obnoxii, maxime circa Capitis, Cervicis, et Thoracis regiones. In his duravit febris usque ad vicefimum diem » aliquando diutius, et exorto fudore per totum corpus, ut plurimum, judicata eft: In quibusdam tarnen |n intermiftentes convertebantpr, His plyrimnm

evanuit? Et annon tam ex his, quam ab animalibus in aere ficco et calido diu retentis, effeitus talis temperiei in humoribus putrefaciendis, et teterrimis morbis producendis, iàtis patct?

mam proficiebant veficatoria, diaphoretica

, 4 ) , J 3),

cardiaca,

et

H), Annus

Quaejì. i 2 .

Annon Calor duorum anno-

rum praegreíforum, vaículorum perfpirabilium ora nimis laxando,

et humores colliquando,

ad íudores has partíales producendos, conduceret;

eoque praecipue, quod eas Corporis

partes, prae caeteris occupabant, quibus iànguinis impetus et fluiditas maxipio gradu vigent? Quaejì. 13. Annon etiam hinc patet ratio, cur hujusmodi febres multo frequentiores in Acftate, quam Hyeme inveniuntur? Et annon indoles Febris in anno 1 7 1 6 , cutis afperitate ei iiccitate, cruoris infiammai ione, aliisque íymptomatibus ejus anni Diagnofticis, conjunftae, ex frigiditate Hyemis in 1715, aliquo gradu penderet? Qtiaeft. 14.

Aryion, fummum ab Epi-

ipalticis oriens emolumentum in morbis hujusmodi inde producitur, quod fanguinem attenuando vaia nimis depleta reficiunt, vi íua üit mulatoria vaforum tunicas

ita. conftringunt, ut

44 Ann. >721.

Annus íubíequens, viz. 1 7 2 1 , admodum fuit humidus, frigidus, pluviofus, praefertim in menfibus aeftivis, fpirantibus ventis ex plagis borealibus.

Haec aeris temperies usque ad

initium Septembris duravit, ex q u o , usque ad Novembris initium, tepidum et placidum fuit - coelum; Hyemsque tota lenis erat, et pauco gelu comitata. Febres hoc anno graflanTes, etiamli ad intermittentium claflem pertinebant, ab iis anni prioris differebant; eo quod F r i g o r e majori et longiori, Calore leniore et breviori comitatae erant; ' A ™ ^ * etiam perfe£ta in paroxysmorum intervallis fruebantur aegri, et in paroxysmis non delirabant; alvi tamen fluoribus magis erant proclives.

Urina etiam rubedine majori

tincla fuit,etíedimentüm lateritium depoíuit'í). Praeter

ut coniervetur inter (olida et fluida aequilibrium, et inde liquidorum motum fere amiiium inltaurent? Quaeji,

15.

Annon major aeris humiditas

45 Praeter has apparebant febres quaedam lentae nervofae, virium collapfu, ipirituum deje&ione, itupore et ilirditate conjunftae, iisque anno praecedenti graflantibus non abfimiles; nifi q u o d aegri p a r u m ibdabant, et raro crifi ulla fenfibili terminatae iimt hae febres, ièd p o i l toleratum morbi decuriùm d i u t u r n u m , fenfim convaleicebant, et pauci perierunt

aegri l6

).

In meniè Aprili graflàri incìpiebant M o r billi,

et per

totam Aeftatem permanebant.

Moris plerumque fuerunt maligni, tuffi continua , ipirandi difficultate et p u l m o n u m inflammatione conjuncti. Vérnà-

tas et f r i g u s , in h o c , quam anno praecedente vifcofitatem m a j o r e m ,

minori acrimonia con-

junctam , humoribus inducerent; et inde mutationes has in his ftbribus producerent ? Qiiaeß. 16.

Annon abièntia i ù d o r u m par-

tialium, ab iis aeris mutationibus pendere p o A ièt, quae in Quaelì. praecedente n u m e r a n t u r ? E t etiam annon ex eadem caufa orili poteft, q u o d f u d o r i b u s , ut in anno priori, hae febres n o n aeque fuerunt judicatae?

46 Ann.

Vernalis tempeltas Anni 1 7 2 2 , admodum fuit frigida, aquoià, pluvioià, variisque ventis turbata, praecipue tamen ab iis5 qui ex plagis ièptentrionalibus et oricntalibus proveniunt. Duravit haec aeris conftitutio usque ad medium aeftatis, eo modo, ut totum aeftatis initium majori frigore fuit comitatum, quam vulgo in iiiö antii tempore accidere iòlet. Morbi in hujus tempeftatis initio graflàntes, fuere pleuritides quaedam et anginae, non admodum autem fréquentes; prae caeteris tamen graflabantur febres intermittentes tertianaé, Inter quas apparebant quaedam Quartanae, praeièrtim in iis aegris qui frequenter in Tertianas illapfi iunt. Non aeque felici iùcceflu febres has juguìavit Cortex Peruvianus, in hoc anno, ut in aliis novi, ob alvi fluxus frequenter ejus uiùi iùpervenientes. Et cum nullum hujusmodi accidit impedimentum, medicamenti vires non raro elufit febris ; alexipharmacis tamen et diaphoreticis conjunclum feliciori iùcceflu exhibitum fuit Pharmacum '7), Eme-

Qaaeßt 1 7 .

Annon frigiditas et humiditas

47 Emetica et Diaphoretica frequenter repètita, plurimis fuerunt aegris emolumento ; quorum ufu noti pauci iànabantur, poitquam medelae methodos magis uiìtatas elufiffent vires febris ÌPraeter hos autem alvi fluxus febres interi mittente s comitantes, a Diarrhoeis iòlis vexati funt âliqui: Hae tamen nequë fanatu erant difficiles, nec quicquam obfervatu dignum in iymptomatibus habuerunt* Intermittentes hunc et prioiem annuii! cónfiitantes, prout ante memoravi, tertiatìi plerunl-

tas aeris, in hoc, quam priori anno majores, humorum viicofitatem augendo, et vaia infarcendo peripirabilia, in cauiìs fmt, quod febres rémittentes anno priori deicriptae, in has Intermittentes converterentur? Et annon hinc patét ratio, cur medicamenta calefacientia cum Cornee exhibita, vires ejus augerent? Quaejî. 18. Ancori hujus ratio ex Quaéitione praecedente iàtis patet?

48 plcrumque fuerunt generis ; circa autem hujus Autumni finem, in Quartanas non paucae commutatae funt; quae poftquam per totani hyemem frequentibus morbi reditibus aegros excruciaflent, vere ièquenti proriùs evanuere >9). Hyems haec acris fuit et ficca, ipirantibus, prae caeteris, ventis orientalibus et feptentrionalibus, praecipue circa finem ; qui flatus aeris per totam tempeftatem vernalem duravit. Quamvis autem morbi Epidemici iùpra deicripti prae caeteris omnibus graffabantur, Sporadici tamen çt Intercurrentes non pauci apparebant, ut etiarn ii, qui ab anni tempeftatibus certo quodam modo pendent, et Vernale et Autumnale tempus comitantur; qui quidem omnes

Quaejì. 19. An febres intermittentes quar* tanae ab aliis febribus intermittentibus natura et effentia iùnt diverfae, ut quidam hallucinati iùnt? E t annon potius a majori humorum vifcofitate, vafòrum infarctione, et torpidiore fibrarum vibratione petendae funt horum morborum differentiae?

49 omnes morbi, etiamíi ab Epidemicis tum regnanribus in i.nitio longe diícrepantes videbantur, paucis tarnen elapfis diebus, et praecipue praemiílis generalibus Evacuationibus, in Epidémicos regnantes terminati funt j et ratione habita ad fymptomatum principalium varietatem» eodem modo fanabantur. Hoc autem praecipue açcidit duobus annis proxime elapfis, quibus graflabantur febres intermittentes Tertia* nae, quarum paroxysmi certioribus intervallis, quam in.Annis praecedentibus redierunt. Undé foriàn accidit, quod in his non íolum clarius patebat hie morborum in iè mutuo tranfitus; quinetiam, quod breviori temporis {patio, naturarci eorum latentem ita palam fecerunt, ut ad IntermittentiumckíTem certius reduci poíTentao). Fre-

Quaefl. 20.

Annon itaque graffante febrè

qualibet Epidemica, lymptomata aliarum febrium tune temporis apparentium cum Epidemico regnante diligenter iùnt comparando, er quantum indolïs Epidemicae in íe habeant ferio perpendenda?

Quippe cum ex ftatu aeris

praegrello, vel praefenti, plurimum pendent, D

qui

5Q

=

Fréquentes horum morborùm reditus, multos, eosque perrinaccs morbos, Vifceribus induxerunt, praecipue inter Plebem, ubi defiit vel cura morbi, vel medendi •opportunitas. Hos prae caeteris morbis afficicbant hydrops, idterus, etphthilis, et praecipue iita hydropis ipecies, quam Aiciten nominamus, de quo morbo plures circa hoc tempus quam in omnibus praegreffis aeris temperamentis fimul fumptis aegrotarunt, cujus effeftus rationem, ex lenta liquidorum in hoc morbo Diathefi, laxa viieerum et vaforum abdominalium textura, et ingenti liquidorum copia vi febris hic adaitor u m , iàtis docet Hydraulices. Hinc patet eorum Error, qui Corticem Peruvianum, quaii praecipufim horum morborum caufam, in his aegris , damnant ; eo quod, non iôlum diu ante quam notum eit hoc Pharmacum, taies morbi drararnis intermittentibus iùccedebant; quinetiam quod hoc tempore eos prae caeteris infefta-

qui utrisque communis eft, fieri non poteft, quin in multis ad morbi effentiam pertinentibus, libi munio congruant; etiamii- ipecie diverti 0 0 nnunquam appàrcant»

infeftabant, qui Corticem vel non omnino. vel minima tantum copia fumpfiffent', ejusque def e f t u inrcrmictentium infultus diutius fuftinui£ fenr; dum e contra aegri, quibus ejus ope cito profligata fuit febris, immunes plerümque manebnnt. tentibns,

Dari quidem caius, etiam in intermitquibus vel ex toto, v e l faltem p r o

tempore, parum convenit hoc remedium, nem o eft qui non novit ; cur tarnen imperite praefcribentis (emper poenas luat nobile Pharmacum non aeque pater. Aeftas proxime fubfèquens, viz. Anni . 1 7 2 3 , admodum fuit ficca, Calore tarnen ficcitati proportionali nequaquam fuit comitata : E o quod radii iblarcs plerumque nubibus fuerent obdufti, et aeris calor ventis ièptentrionalibus, et orientalibus, praeeipue tarnen poiterioribus, erat refrigeratus. Haèc äeris temperies per totum Autumnum fubièquentem, et Hyemis initium, ratione habita ad neceiìarias ternpeftàtum Variationen? perdùrabat; adeo ut tota haec temperies, qunii temperamentum aeris Orientale, majori Siccitate et caliditate minori, quam vulgo accidia, conjunitum j merito aeftimari debet. D a

In

^

52

In tempeftate vernali graffari incipiebant Variolae, et per totam aeftatem duraverunt; confluentes plerumque fuerunt et moris maligni, et in nonnullis maculis purpureis comitatae. Hae nil novi quod addam earum hiftoriae exhibuerunt, nifi notatu dignum lit, quod aegri qui mòdico et fpontaneo alvi fiuore per totum morbi decurfum afficìebantur, iymptomatibusi lenioribus, ut plurimuni, laborabant ; et ubicunque deficièbat hie alvi fluxus, 'medicamenta antiphlogilHca alvum laxantia, clysmata diluentia, aliaque fimilia, hujus defe&um felici fucceflu iùppleverunt, et fymptomarum maxime urgentium remiifione fuerunt conjunftae; ob diminutam forian inflammationem, fuppurationem, aut copiam pituitae craffae xeipirationem impedientem. Jure quidem horrent medici diarrhoeam vires protternenrem, ptyalismum fiftentem, faciei et extremorum tumefa&ionem impedientem; hunc vero effe&um a tali alvi fòlutione ortum, me nunquam obièrvafle memini, fed e contra, Juvenibus iànguinolentis, aetate et viribus florentibus, hanc praxin iàepe utilem novi; dum immanes febris infultus ab alvo, ip morbi

53 ffiorbi dèeuriù, pertinaciter attrita, turgetirem humorum colluviem intus retinente, non: raro produ&os vidi; Imo lethales alvi fluores, qnihus aitri&o ventre, occurrere conantur medici, hinc aliquando ortos fuiffe, non levis mihi incidit fuipicio.

In tali quippe corporis liatu, ac-

cedente, a cauià quacunque, ilimulo leniflìmo Inteftinorum tunicas vellicante,

pieno

rivo,

qua datur porta, fummo cum aegri periculo, expelli humores necefle eft.

L o c u m praecipuc

habere videtur haec praxis eo morbi genere, eove ftadio quo nimis v i g e t , aut plus jufto creicit inflammatio, cum pro hujus ratione in mòrbi decurfu, caetera leniora, vel graviora fieri,

fymptomata,

res ipià clamar.

Doloribus etiam pleuriticis et acerrimorum nephriticorum aemulis ante puftularum eruptionem non pauci afficiebantur variolofi; et iànguis ab ipib morbi initio non parum fuit inflammatus,

in quo mòrbi itadio,

ilatu naturali, tio ««), " ) »

raro a

iènfibilis jaatet cruoris devia-

9J>

D 3

Quaeß. 2 i .

Caeteri

Annon Ptyalismus, adeo in vario.-

54 Caeteri morbi hoc anno graíTantes, fu«4© pleuritides, anginas, rheumatismi, aliique ejus-» modi

variolis confluenribus apprime utilis » ut ad iànitatem recuperandam omnino neceflàrius aSydenhamo aelfcimatur, Effe£tus hos iàlutiferos» vaia fcniìm deplendó, maxima ex parte produciti, quae alher a diriiinuto perforabili, et repulía humórnm colluvie, opprimerentur? Annon itaque ubi deficit naturalis haec evacuano, mcthòdus fupra deicripta, quae certius pryalismo voluntan noíh-ae iùbjicitur, hujus defudtum gradu quodam íbpplere poííit; eoque praecipye, cum vel nimis cito ccifat, aut in itadio morbi a natura dcltiuato, non apparet haec cvaçuatio ? Quaeft, 22. Cum ii hujus morbi furorem. aliis felicius efìugiunt, qui circa faciem et cerviccm paucioribus Pullulis obliti funt, utcunque in corporis Trunco externisve mernbris numer o s e lint puíhilae ; Annon in initio morbi multum conducerent, partium inferiorurn Halreationes tepidae, Suppecklia itimulancia, alhtoue iimiRa,

55 modi morbi partium quarundam kiflammatione conjunfti.

Multi etiam ftranguria et urinae

diiTìcultatibus, aliique tuffi perpetua, ex fero tenui, et acri oborta vexabantur, quod expeitorationis ope fruitra ejicere conabantur.

Phthi-

fici etiam et Afthmatici pluritnum hoc anno pailì funt, et perierunt in Autumno multi ; augebantur enim admodum tuflìs, febris hefliP 4

?a,

ilmilia ; quorum ope magis implentur vaiìi inferiore, et vi llimulatoria major fit ad has p a r j tes derivano? Quaefi. 23. Cum reiòrptio puris in venas, vel ortum febri iècundariae praebet, vel iàltem ejus iàevitiem plurimum adauget;

annon ur-

gente morbi neceifitate, pultylas aperirq, et liberiorem materne purulqntae exitum conciliare, eosque abiceffus more Chirurgico trattare conveniat.

Qua Methodo non tantum dimi-

nuetur ipià febris, quinetiam eae corporis'partes, quae, prae caeteris, hujus morbi faevitiem patiuntur, citiilìme levari pofiunt, tam a praefenti, quam futura per tot emun&oria, évacuatione materiae?

ça, aliaque ex his orientia fymptomata; prae caeteris autem faeviebat Tuilis, et aegros hos vacillantes miferrime torquebat. Pulfus in morbis inflammatoriis creber fuit et durus, Cutis tenia et rigida, et Sanguis majori ratione inflammatus, quam in aliis annis frequenter accidit. Ñeque laborabat quisquis ex quocunque fere Morbo, praefertim lì dolore vel minimo torquebatur aeger, quin iànguis Crufta infiammatoria obdu&us fuit» Aegri, prae caeteris omnibus, larga fànguinis niiífione hvabantur, neque aliam quamlibet medendi methodum felici iùcceiTu coronatam, omiffa fanguinis miilìone, me obièrvafle memini. Venter plerumque aftri&us fuit, Evacuationes autem per alvum line miilìone iànguinis inftitutae, non iòlum ad iànationem parum contulerunt, fed frequenter iymptomatum iàevitiem, praefertim in Rheumatismis, augebantj diminuta autem a iìinguinis miilìone morbi violentia, aegris non parum profuerunt.' ßalneationes tepidae, praemiilìs evacuarionibus, plurimis fuerunt emolumento, praefertim

57 íértim rheumaticis: Quibus autem vel proríüs defecerunt hujusmodi evacuationes, vel parca nimis manu applicarae Tune, íymptomatum íaevitiem augebat Balneatio; repetitis aurem evacuationibus, íeniim decreícebant dolores, et aegris non parum profuit

ay

)»

Hic flatus fuit aeris et morborum eum comitantium, durante aeítate;

accedente tamen

in Autumno frigore íubitaneo, augebatur aegrorum numerus, et graflabantur frequenter diarrhoeae, dyfenteriae, er inreftinorum infkmmaD 5

Qtiaeji• 24.

tiones;

Annon incrementum hoc

doloiis ex balneatione inde producitur, quod calore balnei augebatur faqguinis impetus, iblvebatur magis cruoris textura, et inde fparium magis amplum poftulabat iànguis? Quaeji. 25.

Annon itaque in horum mor-

borum initio, prae caetcris omnibus, proiunt Evacuationes, et parciori manu, faltem quousque fans depleantur Vaia, adhibenda iùnt medicamenta fanguinem attepuantia? quippe au&o Dolore, augeri Jnfljimmationem necefle elt?

58 tiones; quae omnia fine larga fànguinis miifioiie non iìmabantur, et ration e habita ad partium affectarum differenriam, eidem methodo, ac morbi in Adiate deicripti > fc fùbjiciebant. Duravit adhuc ficcitas, et usque ad me« dium Novembris porrefla eft, circa quod tempus decidebant pluviae largae continuae, et Hydrargyrum, quod durante ficcitate altiilìme perilitit, duos circiter Pollices deicendit, Haec aeris variatio, etiamii diu non permanili, largiori aegrotantium numero ex mor* bis defcriptis conjun£la fuit ; prae caeteris au^ tem graiTabantur pleuritides, rheumatismi» et dolores arthritici. Pulfùs creber fuit e t d u r u s , et iànguis|eo gradu inflammatus, ut erutta infiammatoria Cruoris iùperficiei innatans, dimidiae ejus Quantitati haud raro aequalis erat. Hie major morborum inflammatoriorum numerus hoc tempore, quam Aeftate praecedente, a fubitanea fluidorum expanfione, er tenfiori fibrarum textura, non improbabiliter ortum duxit. Cum enim fluida viicofitatem quandam inflammatoriam, a praedifta aeris • • tem-

59 temperie acquifiviflent » iòlidaeque corporis partes rigiditatem. naturali majorem a ficcitate induiflènt ; diminuta aeris incumbentis preflura, in extrema Capillarium vaicula impetu ferri, ibique ob canalium anguftias obftru£liones et inflammationes prodneere neceffe eft. Q u o d jquidem a fummo levamine aegrotis.profluente ex iànguinis miifione, iisque medendi methodis, quarum ope diminuebatur fanguinis im peius , folvebatur viicofitas ejus infiammatoria, et laxiores fiebant vaforum tunicae, ulterius patet. An autem Iiis, vel aliis cujuscunque generis caufis tribuendi iunt hi morbi, hic non contendane*: Hoc.¡autem pro certo ponam, iànguinem non iòlum .majori ratione in hoc Anno inflammatum fuiiTe, quinetiam Morbos cujuscunque generis inflammatorios. frequentiores, et acriores, quam in Annis prioribus, 47 produitos. fuiiTe )> iS)> a 9 > Re-

Quaefl. 26. Annon partium iòlidarum major rigiditas, et fibrarum frequentiores vibrationes a ficcitate ventisque his mordacibus et

So Redeunte poft tres circiter hebdomadas ficca aeris temperie, eodem ltatu usque ad Aequi-

ef coftih-ingetiribus produ&flè, fàrìguinis velocltatem atjgeiida et canales c o a r t a n d o , inflammatofiaTrt hanc viicofitatem adeo Epidemicam cruori induc^refit i eoqne praecipue, cum flatus hic faugtiinis morbos fere omnes dolore conjun&as comitarur, cujus ope coarftantur vafa, frequentiores iìunt villorum tremores et velocitas iànguinis major ? Quaeft. 27.

C u m Viris exercitatis, ro-

buftis , et Senibus pejores funt variolae, ob nimiam fibrarutn rigiditatem et humorum acrimoniarh f et e contra, in puerùlis, mulieribus, laxis, et imbecillibus plerumque exitus' font felicioris; annon Conftitutio haec aeris infiammatoria vaia coartando, et humorum acrimoniam augendo, variolarum praediitarum iàevitiem plurimum augeret? Quaejì. 28.

Annon itaque Variolae praxi

infitiva p i o d u & a e , prò varietate regnantis Epidemici neceffario mutariones fubeant, et lenioribus

6I Aequinoftium vernale duravit coelum, et graf» fabantur morbi inflammatorii, praecipue Rheumatismi, numero tamen pauciores. Circa Aequino£tium aurem áeris temperies, communi m o r e , inconltans fuit et varia» bilis, Imbribus et G o d o ièreno fé mutuo per vices recipienìibus.

Apparebant hac tempe*

ftate Anginae quaedam et Pleuritides, iis tamen in Anno priori graflantibus longe mitiores. Aeitas Anni 1*724 frigida fuit èt pluvioià, Ann. permanentibus ventis plerumque in plagis quibusdam ièptentrionalibus.

Stetit Therrnometrum

ribus vel acrioribus iymptomatibus,

bac ex

cauià erant conjunctae? E t ideo, an in omni aeris conilitutione, annove quolibet, Prophylaxeos gratia tentanda haec Methodus? Quaeß. 29.

Annon etiam balneationes

tepidae totius corporis frequenter repetitae, victus humidus lüxans et acrimoniam obtun-v dehs,i diu ante inßtionem çontinuata, ad exitumi felkem procurandum apprime neceflaria?

62

tram iolito fciferius, ratione habita ad atini tempeftatem; maniit enim Spiritus plerumque circa gradum 4 5 , et raro ultra 40 •affurgebat. Circa Autumni medium placidum et ferenum fuit coelum, ipirantibus ventis plerumque ex plagis auftralibus et occidentalibus;

quae

coeli facies usque ad Hyemis initium duravit. Circa hoc tempus aere Gelu iniecutum eft, quod per hebdomadam duravit. Hunc aeris ftatum coniecuta eft tempeftas admodum humida,

et pluvioia,

quae usque

ad initium Januarii p or recta eft; fpirantibus fere pei petuo ventis ex plagis feptentrionalibus, ideoque totus hie Annus humidus, et frigidus toerito aeftimari debet. Durante Vere et Aeftate tempeftas falilberrimafuit, pauci apparuerunt morbi, iique boni moris; quae aeris ialubritas usque ad Autumni finem porrecta eft.

Circa hoc tempus

multi torminibus et alvi fluoribus laborabant, Iargaeque in nonnullis per aivum accidebant haemorrhagiae.

Accedente autem gelu redi-

bant rheumatismi, ct multos occupabant. Sanguis

Sanguis in rheumatismis, aliisque morbis ìnflammatoriis, non aeque, hoc Anno ac priori» inflammatus fair, crufta minori obductus fuic cruor et medicamenta purgantia felicius votis refpondebant 3°). Caetéri morbi fcbrilcs, qui praeter eosjjam dnumeratos apparuerunt, pauci fuerunt, frequcnrcr autem diarrhoeis erant comitati, et non raro per has vias judicati. Hoc aurem ex indole morborum in toro hoc Anno apparentium iùmmatim colligi poteit; quod evacuanones, quae per alvum fiebant, non folum felicius voto reipondebant» qumetiam quod minori medicamenti cathartici doli folvcbatur alvus Appa-

Quaeft. 30.

Annon minor cruoris inflam-

matio in hoc anno, quo villorum tremores, ob majorem aeris humiditatem, neceflärio torpidiorcs, quam in priori evaderent, Queeftio« riem 26 aliquo gradu ikbilit? Quaeß. 3 1 . Annon aeris in hoc Anno major humiditas, materiae pcripirabilis copiam dimi-

Apparebant etiam hoc anno Variolae, puftulae tarnen plerumque fuerunt difcretae, paucae, et moris benigni 5*). Temperies aeris ài Januario Anni 1724, fuit tepida, placida, et ièrena, ratione habita ad anni tempeltatem, fpirantibus, ut plurimum, ventis ex plagis auitralibus et occidentalibus : quae aeris temperies, paucis exceptis diebus, usque ad Aprilis medium duravit. Appa-

diminuendo, in cauiàfit, quod impetu majori per Alvum corruerent humores, et iàepius quam priori Anno hoc modo judicatae fìnt febres ?

Et annon ex eadem cauià oriri polfit,

quod ad Cathariìn procurandam, minor quam in Anno praecedenre, iùfficiebat medicamentorum doiìs ? Qttùejì. 32. Annon Conftitutio haec aeris, Indoles variolarum, et aliorum morborum hoc Anno apparentium, cum iis Anni prioris comparatae, Quaeiliones 2 7 , a 8 , 29, aliquo fairem gradu probant?

65 Apparuerunt hoc tempore quaedam pleuritides, et rheumatismi, pauci tamen alii febriles morbi. Sanguis in omnibus his inflammarus fuit, et pleuriticorum aemulus. Circa medium Febfuarii apparebant febres quaedam rémittentes et intermittentes, majori iànguinis inflammatione conjunttae, quam vulgo hos morbos comitatiir; fuit enim plerumque cruor » Pleuriticorum m o r e , pellicula infiammatoria obduclus. Materiem etiam Biliofam larga copia, tarn per vomitum quam per alvum iiimtna cum ¿egritudine ejiciebant aegri. Quae ambo iymptomata iànguinis miilione prae caeteris levabantur remediis. H i morbi e-wi^ in initio fpeciem prae iè ferebant, paucis autem elapfis diebus, praecipue poft miilionem iànguinis, vel in e-w^sì«, vel intermittentes converli funt, Quamvis autem hi morbi ad intermittentinm claflèm merito applicandi iunt, proclivitas non levis iis ineffe videbatur, ut in ^»¿xm tranfirent: eo quod, finguli Paroxysmi, etiam in iis qui perfeite intermittebant, E

citatiori.peçle et iympto-

66 iymptomatibus acrioribus, quam priores redibant. Dum febres hae fuerUnt continuae, Urina rubra fuit, et ièdimenti expers j cum autem in intermittentes convertebantur, ièdimentum ingens, majori rubedine quam vulgo videmus tinitum depoiùir. QuiCortkemPeruvianum in initio morbi, ctiam in intermittentibus, negle&is evacuationibus, et prae caeteris iànguinis miffione iùmpièrunt, iymptomatum iàevitatem adau&am babebant; qui vero in remittentibus pharmacum hoc temere fumpièrunt. paroxysmo fequenti frequenter delirabant. Initio menfis Martii, decidebat paululum nivis mometrum hoc tempore d u s , ipirantibus ventis orientalibus.

et circa ejus finerri et iùbfîdebat Thérdecern circiter gra^ ièptentrionalibus et

Circa hoc tempus graflabatur tuifis pertinax convuliiva, praeferdm inter infantes, et per totam aeftatem fubfequentem duravit* Circa

Circa medium Aprilis anni 1 7 2 5 ,

tem-

peftas ndmodum frigida fuit et pluvioià, ratione habita ad anni tempus, eodemque modo, paucis exceptis diebus, per totam Aeitatem et Autumnum, imo.usque ad medium Decembris et pituitoios maxime invafit, et eos horum prae caeteris, qui vi£lu pleno, potu generoio, et praecipue cerevifiis fortioribus libcre ie indulfiflent. Iique horum, qui hunc morbum non paifi iunt j tuffi pituitoia et gravedine plerumque laborabant. Juniores iimili modo aegrotantes ut plurimum vel leucophlegmatici fuerunt vel labe aliqua hydropica aut afthmatica affeili, Horum

7i Horum pauci fànguinis miflionem larga copia ferebanc, hunc tarnen mitti plerumque poihilabat morhus, aliter felici íucceíTu vix exhiben potuerunt medicamenta diffolventia, incidentia, et expe&orantia.

In his enim exhi-

bendis non levis requifita fuit cautela, ne vel nimio motu incitati humores, in pulmonum vaícula Ímpetu corruerent, augerent:

ipiùmque malum

Vel e contra materies haec viicida

et pituitoià debito tempore, et copia fatis larga, non excerneretur,

liberque per

pulmonem

fìeret fànguinis tranfitus. Duravit tempeßas geloià usque ad finem Januarii,

eique iòlutae,

iùccedebant pluviae

frigidae, n i x , et g e l u , vicibus alternis Ìè exfi 4 . ! •

!

i

l

.

'

Quaeß. 34.

J

1

1

cipien"

i

.

i,

.

Annon laxata ab Humiditare

vaibrum pulmonalium textura, horum diminuta peripiratio, et minor veficularum inflatio in cauià fìnt, cur difficilius per hoc viicus tranfiret iànguis, ejusque vaia lentore viicido gradu aliquo illineret ; unde accedente frigore vaia magis coartante, hoc viicus prae caeteris male ìè haberet?

cipientia ; fpirantibus plerumque ventis ex plagis aultralibus, tam durante gelu praedifto, quam tempeftate hac variabili; quae coeli temperies fere ad fìnem Fcbruarii extenfa eft. Morbilli per totam tempcfhtem frigidaiti durabant, et circa hoc tempus, finem icilicet Februarii, quo calidior fuit aer, majori ipirandi difficultate, tuifique magis quam antea pertinaci, et non raro doloribus pleuriticis, et alvi profluvio comitati funt. Haec autem fymptomata maxime iànguinis millìone, nonnunquam vero veiìcatoriis prae caeteris, debellata flint remediis, ratione habita ad lentiorem, ièu acriorem febùs comitantis decurfum, aliamque medelam, exceptis diluentibus lenibus, vixpotìulabant. His autem negleftis, aut fero applieatis, duravit ipirandi difficultas, et urgebat pertinaciter tuifis, amotis omnino morbillis, multosque infantes in febrem heiticam phthiilnque infanabilem praecipitarunt Circa

Quaeß. 35. Annon iniùeta tuflìs pertinacia et dolores laterum ei fupervenientes, tempeftatis

73 Circa finem Februarii coclum ièrenum fuit et placidum, et iènfim, pro ratione veris appropinquantis, augebatur calor usque ad Aeftatis initium, Menfe Maio anno 1726, aeris temperies Ann. calida fuit et ficca, paucis ventis perflata, iisque ex plagis auitralibus et occidentalibus tantum ipirantibus. Circa hoc tempus apparebant febres quaedam remittentes et intermitientes, praecipue vero priores, in multis pruritu et eruptionibus cutaneis conjunftae ; quae aliis etiam aegris febribus nullo modo afFe£tis, accidebant. Aegroti fere omnes, hoc tempore febricitantes, vel cephalalgia acuta, vel capitis gravedine conE f

quefti

peílatis praecedentis alperitati mérito tribuenda; eo quod horum ope fubito ftringebantur, prae caeteris, tracheae, pulmonis, et partium contiguarum vaícula, unde diminuta frigore turgerent horum humores; fibras vellicarent, et haec iymptomata producerent?

74 quelli iunt, et ad delirium et phrenitidem ex leviffimo errore admodum proni fuerunt Hanc aeris remperiem morbi etiam aliqui inflammatorii comitati flint, ut pleuritides, peripneumoniae, anginae, fanguinis expuiriones, aliique ejusmodi ; prae caeteris tarnen, capitis, dolores et oeulorum inflammationes, circa hoc tempus, plurimum graflàbantur. Neque forfin obièrvatu indignus cenièatur effeitus ille, quenj in hypochondriacos et melancholicos anno priore memoratos, produxit haec tempeilas, quorum multi levati funr, alii

Qtiaeß. 36. Annon praecedentes aeris temperies humorum copiam, acrimoniam , et reliftentiam ad corporis iùperficiem augendo, et cerebri vaia fenfim implendo, turgentibus a vernali cajore humòribus, ad hoc fymptomata conducerent? et annon tam a praedì£Us phaenomenis, quam a cerebri etMeningum ftruihira, curfuque iànguinis per has partes naturali, patet hujus conjecturae ventas ?

75 alii vero íymptomata adau£la habebant, aliique manía correpti fuerunt 37). Effe&us hi diveríi tempeftatis hujus calidaeetficcae, prout mihi obíervare licebat, vel a variis mali ipíius gradibus,

vel aegrorum

temperamentis, calidis ícilicet et ficéis, vel frigidis et pituitofe oriri videbantur.

C u m enim

morbus adhuc recens, obftructionibus diuturnis non comitatus,

aegerque non admodum

pituitoíus fuit, auflo íenfim calore íolvebantur humores, ad funciones íuas perficiendas habilius evaíit- corpus, et rneliores íe habebant aegroti.

lis autem, quibus altis radicibus haeíit

malum, nec hujus ope fuit íuperabile, augebatur íanguinis rarefaétio, turgebant humores, in vafa obftru&a Ímpetu majori ruebant, et magis íaeviebat morbus.

Haec etiam fententia ab eva-

Q m e ß . 37.

An morbi hic obíervati, et-

fe&us hujus tempeftatis in hypochondriacos et melancholicos,

et eruptiones cutaneae íupra

memoratae, quae haec vafcula gradu aliquo obítru&a denunciant, quaeftionem praecedentem non probant?

evacuatione larga materiae acris, acidae, aut bilioiàe vomitu vel fecefl'u reje&ae, quae multis horum contigit, non parum confirmatur. Sic etiam Mania, temperatnenti melancholici proles frequens, iis accidit, quibus tenfa fibrarum compago, acris veltbiliofa humorum dyscrafia, et adauítus calor fomitem morbi in cerebri v&fcula impegerunt.

De his autem plus

iàtis ; quippe non morborum cauías, íed iuccefliones trado ; cujuscunque enim generis fuerunt caufte, hos fuiife eventus certum habeo, Hac aeftate apparebant iterum variolae, quae usque ad hyemem protraitae iùnt; confluentes plerumque fuerunt, non tamen eo gradu ut in anno 1 7 2 3 . Hae aeque ac alii morbi febriles iùpra memorati, et eandem foriàn ob cauiàm, Ímpetu magno in caput ruebant. A d ferox hoc iymptoma praecavendum,

vel

jam adventum leniendum, miífío iànguinis ex venis inferioribus apprime utilis fuit, eo quod inflammationem appropinquantem magis iliperabilem reddidit, et rcvuliione cita fùperioribus corporis partibus levamen attulit; non modo ob auctam vim circulutoriam per inferiora durante iànguinis effluxu, yerum etiam ob aquae tepi>

= =

77

tepidae fotum cruríbus et pedibus applicatum; cujus ope major fiebat in has partes humorum derivario, et: procul a capite liberior puftularum eruptio.

Quamvis enim miíTo e Jugulari

íanguine, praecaveri fbrían potuit imminens malum, majori tamen ratione ad fuperiora, ad faciem ícilicet e£ cervicem, derivatur fanguis, unde magis diítendentur haec Vaía, et major erumpet puitularum numerus; ut ex fonticulis, ulceribus diuturnis, fotuum et cataplasmatum Chirurgicorum effeciibus, aliisque derivantibus videre eít; has autem partes aliis magis, pultuÜs obíideri, peticuloíum eíTe cuivis notum eft. Mirum autem mérito videatur, cur u r j gente febre inflammatione ltipata, imo plethora, et aetate juvenili, de íanguinis miílione non pauci haelitent m e d i d ; ne, vel non erumpat, vel retrocedat materia morbífica;

cum vigor

febris, et vis ea notabilis, qua plerumque erumpunt puítulae confluentes, hanc rem extra dubium ponunt; et hoc non tantum in ipío morbi iníultu, quinetiam fafla puílularum eruptione, aliove quolibet morbi ftadio, modo a pulmonis, cerebri, partisve alicujus vitalis inflammatione, aegrotis immineat periculum;

quamvis eniny in

in ipiò morbi initio optime inftituitur haéc evacuano, eruptis tarnen puftulis fi perftet vigor febris, et atrocia urgesnt fymptomara, pro re nata repeti nihil vetat. Quippe non tam morbi tempora, et inania malignitatis nomina, quam fymptomata aegri vitam in diicrimen in' dücentia refpicere debet medicus. Et revcra quamvis ex vigore febris in primis morbi diebus, de ejus genio multum patet, eruptis tarnen puftulis, certius de iymptomatibus brevi adventuris morbique eventu, quamantea, dijudicare licet; et proinde hoc, prae caeteris, itadio, (priusquam icilicet fa£ta eft iùppuratio) iumma arte tentandum ut ea evitentur fymptomata, quae ex morbi natura neceflàrio novimus coniècutuia. Ad hoc autem maxime valet haec evacuano, quam non iòlum tuto fieri, aut iì poftulet morbi indoles, reperi, quinetiam aliis evacuationibus hue ipe&antibus conjungi, et poiTe et deberi, me olim multiplex docuit experientia. Praeterea foeminis fere omnibus, hujus morbi decurfu, menfes profluere, easque exinde melius fe habere quis non novit, etiamfx periodo non affueta fiat haec fanguinis evacuatio ? Nec minus alios larga e naribus haemorrhagia ab orci faucibus ereptos novimusj cur vero,

79 vero, natura npn adjuvante, idem levarteh non concedat ars, vix iolvi pofle videtur. Suipicio quaedam Sydenhami, qua de hüjus evacuationis utilitare dubitat clariifimus ilia medicus, propter aegrotam quandam e Rheumatismo Phlebotomiae ope convaleicentem, iti qua plurimum confluebant variolae, multis dubitandi aniam praebuit, an revera ex uiu fit: Si vero ad ftatüm ianguinis rheumatismo familiarem attendemuSi clariifime patebit, variolarum appropinquantium cotifluxum, a miffione Ianguinis praegreiTa, in tali caiu, nequaquairt praecaveri potuifle, ralemque effe&um frullra inde expe&ari. Quippe ad vaiorum tenfionem laxandam, febris aeftum moderandum, ipatiumque diluentibus et artenuantibus concedendutn, mittitur e rheumaticis ianguis, ea ratione, qua pollulat morbi indoles, deiinentibus autem doloribus, diu ftatum hunc inflammatorium gradu aliquo retinet fanguis, non obitante praegreffa venaefe&ione, ut tam accuratum ianguinis examen poit toleratum febris decurfum, quam frequens morbi ex leviliima cauia recrudeicentia docent, et hoc non tantum in iis corporis partibus, quae olim affe£tae fuiflent, et qui-

8o qliibus vaicula gradu aliquo obftructa iupponi poiTunt; quinetiam in iis, quae antea doloribus nequaquam fuiiTent affuetae. Talis itaque fanguinis viicido et ilimulo icatens infiammatorio , accedente materie varioloià, duplicatis viribus aegrum invader, et in ultimis membranarum vaiculis detineri, ibiqüe puftulas et inflammationes excitare, iànguine naturali, magis erit prpnus, et neceiTario faeviores erunt variolae. Quod ipfum.etiam probat experientia; nullum quippe novi hac iànguinis dyicrafìa in morbi acceflu affeétum, a quacunque cauià ortum traheret hic iànguinis itatus, quin confluerunt variolae» Et revera fi hiftoriam Dominae cujusdam variolisr nigris laborantis, a feipfo memoratam, iàtis perpendiiTet Autor clariflìmus, cui tertio ab eruptione die, temporeque non aflueto largiflìme profluebant, et per totum morbi decurfum durabant Menfes, eum, vix talem promulgaiTe fufpicionem, ex caeteris icriptis credibile eil. MijJe itaque ex hoc cafu contra Phlebotomiae urilitatem in variolis concluditur. Multo

=

81

Multo autem pejus aegrorum faluti coniiilutit, qui timiditate potius quam ratione addu£ti, tutam hanc horrent evacuationem, et aeituante fanguine defectum ejus veficatoriis, cardiacis, aliisque itimulantibus, fummo certe cum aegrorum periculo, iupplere conantur. Quantum autem vis Febris, tam in hoc, quam futuris morbi ftadiis, a tali methodo intenditur ; aut quam longe, effectibus fuis, diftat evacuatia line ftimulo promota, ab ea, quae tum fibras vellicat et lacerat, tum ipfis humoribus, jam nimis acribus, majorem inducit acrimoniam, non opus eft ut argumentis illuftrem» Dantur quidem aegroti, prioribus licet ra> riores, quibus, partim a debilitate generis nervofi, partimque ab humorum inertia et viiciditate, revera languent vires. His quidem, et his iblis, in hoc morbi itadio proiunt veficatoria, cardiaca, aliaque Umilia, ut ad vires morbo pares excitetur natura ; nequaquam tarnen prioribus, nifi forte iymptoma aliquod grave itimuli opem, pro tempore, neceiTario poftularet. Cum autem de epiipafticis hic fermo accidit t non rei noftrae alienum fit annotare, feliF ciffi-

ciflimum applicandi tempus illud effe, (di&antc turn rations, turn experientia, ) quo reipective pedes vel manus tumeicere debent, modo eo usque deferri Unit morbi indoles ; eoque praecipue, li in ftadio morbi a natura deltinato, non appareant hujusmodi tumores. Hoc enim tempore plerumque diminuitur ptyalismus, et turgent admodum humores, quos ad extrema pellere, et horum tumore aegrum levare, turn molitur natura, atque ideo, ut vel ad has partes copia larga quantocius deriventur, vel ut alvo folura pars aliqua foras eliminetur, poitulat hie morbi flatus ; utrum autem horum turn maxime eligibile, et an derivantibus, acribus, et ftimulantibus,

vel lenibus, et demulcentibus

follicitandi funt humores, ab aegri viribus et iymptomatibus urgentibus, an nimis icilicet intenditur vel torpeicit febris, non praeceptis generalibus determinandum eft Dura-

Quaeft. 38.

Annon itaque, prò vario

gradu inHammationis, vario morbi tempore àegrotantis temperie, aliisque iimilibus, miflìo iànguinis, alvi fòlutio, epiipaiticorum applicano,

83 Duravit haec calida et ficca aeris remperie usque ad Junium, eique fuccedebat tempeltas humida et aquoià, quae per totum Julium ec initium Auguiti porre&a e f t , ipirantibus vxntis plerumque ex plagis feprentrionalibus. Manebant adhuc febres quaedam rémittentes et intermittentes, numéro tamen pau^ ciores. Circa initium Julii apparebant diarrhoeae, dyiènteriae, morbus Cholera di£tus, F a

tio,

aliique ejus-

aliaque ejusmodi vel damnoià fint, vel

aegris utilia?

E t annon indicationes certiores

pro tempeftivo horum omnium u f u ,

tam in

h o c , quam aliis morbi ftadiis, a vigore vel torpore febris, et humorum redundantium colluvie,

aegros opprimente,

quam ab alia qua-

cunque regula depromi poflunt; hoc ièmper notato, quod fi mulrum vigeat febris, et valeant vires, a ftimulis et evacuationibus dolorificis abftinendum e f t ; fi vero urgeant contraria, admovenda funt veficatoria, et levioribus evacuanribus tra&andus eft aeger? vide Quaeit, a i , z z , et Annum 1 7 2 3 .

84

=

ejusmodi morbi ventriculum et inteftina graviter afficientes, qui usque ad medium Augufti durabant; in cujus menfis initio iterum placidum et calidum fuit coelum, et eadem temperie ad initium Septembris manebat 39). E x hoc tempore usque ad finem Novembris coelum variabile fuit et inconftans, ad humidum autem et frigidum aliis propius accedens. Hac tempeftate nulli prae caeteris ft oftendebant morbi, paucis aliis apparentibus: nifi qui fingülis annis, banc anni tempeitatem, comitantur; qualés iünt tufles pituitoiàe, afthmaticae gravedines, et morbi quidam chronici, Acceilit, Deeembris initio, acre gelu nive comitatum, fpirante vento ex plaga occidentali, quod usque ad Chrifti natalem permanfit. Hoc tempore multum iàeviebat gelu, altüm ftetit in Barometro Hydrargyrum, et ad gradum 80 cecidit Thermometri fpiritus. Rigida

Quaejì. 39.

Annon morbi hic enumerati

ex tempeftaie hac humida et frigida, calidam praediflam ièquente, orti funt; et Quaeft, 5, J I , probant?

85 Rigida haec aeris temperies pleuritides produxit et peripneumonias, aliosque morbos inflammatories fanguine pleuritico ftipatos, quales in iìmili tempeftate àntea numerantur, et phthificis, hefticis et languidis, diarrhoeas et laterum dolores inducendo exitialis fuir. Reliqua hyemis pars admodum fait frigida, quoad alias autem aeris qualitates inconftans; nive, gelu, et pluviis frigidis alternatim iè excipientibus. Hoc tempore graflkri definebant in hac urbe variolae, non tamen in locis vicinis ; acrioraetiam, appropinquante hyeme, et iàevicnte gelu, quam in aeltate praecedente fuerunt iymptomata. Circa finem Februarii conftanti fere modo ipirabat Aquilo, fuitque haec anni tempeftas frigida et ficca, quae coeli temperies per totum fere menièm ièquentem porrecta eft. Hoc tempore plurimum graffabantur pleuritides, peripneumoniae, änginae, rheumatismi, dolores podagrici et arthritici, tuflès cori+ vulfivae ex fero acri laryngem vellicante, aliique confimiles morbi fanguine infiammata pulF 3 fuque

iùque duro conjunfti, qui omnes iànguinis mif lìone, catharticis, diluentibus, aliisque pro re nata variatis profligati iùnt, nec aliquid novi aut infueti producebanr. Circa finem hujus menfis, viz. Martii, fpirrtbant Auftrales, deciderunt pluviae multae, copiofae; calidjor fuit aer, et morbi praedi&i frequentiores fuere; forfan a rigiditate fibrarum , et diathefi iànguinis infiammatoria a ficca temperate orientibus, et fubitanea humorum rarefazione a caliditate produfta, ut iùpra expoiùimus. Hoc menfe apparebant iterum in hac urbe variolae, et audio calore iymptomnti"bus acrioribus iaeviebant 4°). Duravit eadem coeli temperies ad medium Aprilis » nifi quod venti, qui antea ab Auftro ipirabant, jam admodum incerti fuerunt et variabiles,

Quaejl. 40. Annon fubitanea frigidi et lìcci aeris in calidum converfio, eundem effe£tum in variolarum, aeque ac morbotum praedi&orum inflammationem augendo, produceret?

87 riabiles, non raro ab auftrali plaga in occidentalem, et inde in ièptentrionalem, in horis 24 percurrentes ; quo tempore paulo frigidior et humidior fuit aer, graflànttbus adhuc morbis praedi&is. Circa medium hujus menfis placidum et calidum fuit coelum, imbribus aliquando comitatum, venti tamen omnino incerti fuerunt et variabiles;

quae coeli temperies in priorem

menfis ièquentis partem porrefta eft. Hac temperate apparebant febres quaedam rémittentes et intermittentes; priorum autem paroxysmi more incerto et omnino irregulari recurrebant, urina turbida fuit et ièdimenti expers, tam in remiflìonibus, quam in ipfis paroxysmis ; pulfiis creber fuit et debilis, lingua alba et humida, et languore ipirituum conquefti iùnt aegri. In ìis etiam aegrotis quibus paroxysmi modo regulari recurrebant, et perfefta iècuta eft , ièdimentum raro lateritium, ièd plerumque fubalbidum, flavedine pauca tin&um depoiùit urina. Laterum etiam dolores aegros afficiebant, et irregulares' hos paroxysmos frequenter coF 4

mirati

88 mitati funtf, iisque vigentibus plurimum augebantur, declinante vero paroxysmo mitiores erant, fed raro ceflabant. Pleuritides etiam verae et Peripneumoniae, aeque ac praedi&ae iymptomaticae, hoc tempore graflàtae fùnt; inflamm atione tarnen iis diffimiles, quae aegros in hyeme p r e c e dente et initio veris afficiebant. His enim ianguis minori gradu fuit inflammatus, pellicula infiammatoria vel penitus ab fuit, vel longe fuit tenuior, neque miflione iànguinis aeque levati iìint aegroti. Pulibs etiam plerumque mollis fuit et creber, admodum ramcn incertus ec variabilis; manebant autem laterum dolores plerumque fixi et immobiles, langueicebant ipiritus, aegrique debiles et languidi fiebanr. Hi dolores muiculos intercoftales imprimis fere aggredì font, frequenter vero, morbo ingraveicente pulmonem ipfum afficiebant, et peripneumoniae lentae, iàepius quam inflammatoriae, ipeciem prae iè ferebat morbus; in quam traniire admodum pronus fuit. Miflio ftnguinis hie quam prioribus parciori manu inftitui potuit, minorem tamen hanc quantitatem gradu

89 gradu quodam fupplevit catharfis, mollibus, blandis et diluentibus medicamentis excitata, reípe&u Temper habito, tam ad copiam inertis pituitae, aegrotique obefitatem, quam ad acriorem feu lentiorem febris comitantis decurium ; pro quorum ratione, cathartica plus minusve attenuantia poftulabat morbus.

Haerente vero

aids radicibus malo, languefcentibus viribus, vel urgente magna pituitae faburra, veficatoria et medicamenta volatilia, leni ftimulo aegrorum vires excitantia, largaque diluentium copia hauita, magno fuernnt aegrotis praefidio. Qu3mvis enim ad doka-eai ièdandum parum immediate contulerunt baec remedia, iànguinem tarnen íblvendo, et torpidum fibrarura motum excitando, non tantum ad morbum debellandum, aegrumque fuftinendum multum conducebant;

quinetiam puliùm vacillantera

excitando, miffionem iànguinis repetitam, multis omninaneceiTariam, tytiorem et utiUorem reddebant. N e c minus in pleuritide vera praedicta, dum mobilis. fuit materies, puffo pro re nata fanguine,

profuerunt cathartica fanguinem F 5

minime

90

minime accendentia, quippe tarn llimuli quam evacuationis ope, alio derivatur fanguinis impetus, diminuitur dolor et reiòlvitur inflammatio ; in quibus veram poni hujus morbi curationem olim obièrvavit Sydenhamus. Parum cnim expeilorationi fidendum effe docent, tum materiae in morbi initio tenuitas, tum partium affeftarum ftru&ura. Et revera nihil obitar, vel ex morbi natura, partisve fabrica, quo minus in hac, quam aliis inflammationibus conveniat hoc remedium. Ante Maii medium mutata eft coeli facies, frigidior fuit aeris temperies, copia larga decidebant pluviae, fuitque haec anni tempelìas iòlito frigidior, fpirantibus adhuc incerto modo ventis, frequentius autem e plagis borealibus ; quae coeli facies i paucis exceptis diebus, per totum menièm ièquentem extenià elt. Durabant morbi iùpra memorati, hoc autem obièrvare licebat, quod aegri febribus intermittentiims vel remittentibus affe&i frequentius in frigida quam calida temperie de doloribus pleuriticis conquelli font •>). Tem-

Temperamentum aeris per totum hoc ver initiumque aeftatis usque ad Julium, prioribus omnibus magis fuit inconftans et variabile, tam calore et frigiditate, quam perpetuis ventorum mutationibus ; non tantum prò ratione plagarum a quibus ipiravere, quinetiam prò afflatuum frigore et fortitudine. Has variationes maxime notabiles iùpra enumeravi, fingulas autem recitare non modo imponibile, quinetiam Lettori inutile et faftjdiofum fuiflèt ; adeo enim incerta et variabilis fuit haec tempeilas, ut vix duo fibi invicem fimiles evaièrint iùcce£ llvi dies 4*). Cirqa. QtiaeJI. 4 1 .

Annon hic effe£tus, in his

febribus a majori fibrarum conltri&ione, et deniìori iànguinis crafi in temperate frigida, aeque, ac in veris inflammatoriis, penderei? Quaejì. 42.

Annon incertum hoc coeli

remperamentum fibrarum tonum perpetuo variando, et fluidorum motum et texturam, propter rarefadlionem vel condeniàtionem adeo mutatam, afficiendo, morbos incertos et mali judicii produceret? Et annon hoc cum quibusdam Hippocratis obièrvarionibus perfe&e congruit ?

92

Circa initium Julii multo calidior fuit aeris temperies, afcendebat enim Thermometri fpiritus usque ad gradum 25, qui mpnfe priori vix ultra 45 aflurrexiifet. Hoc meniè nonnullos invafit febris putrida, at plurimum graflàtae iùnt rémittentes et intermittentes, Eruptiones etiam cutaneae hos morbos faepe comitatae iùnt, aliquando fufci doloris, quae ièmper ficcae, aliae autem fero pellucido plena®, quae ex labe ícorbutica pendentes, pruritu molefto aegros torquebant. Hae exanthematum ipecies a varia materiae peripirabilis tenacitatc et volatilitate, vel variis vaiòrum orificiis, et denfitate cuticulae, oriri videbantur ; neque aliam medelam poftulabant, quam ut levium diluentium ope, perfpiratio paulo liberior evaderet M). Hoc

Qiiaefl. 43.

Annon frigidior et humidior

aeris temperatura, perfpirabile retinendo, in cauià iìt, quod reltituta calida temperie erumperent hae petechiae; eoque praecipue quod in morbi cfeclinatione apparebant, ada&a tum majori copia ad cutis cmun£torìa febrili materie ?

93 Hoc tempore rcmittentes pracdictae non tantum frequentiores fuere, fed iymptomatibus gravioribus comitatae funt, quam in vere praecedenti. Per dies enim aliquos febris putridae Ipeciem aemulatae funt, poltea vero remittebant, et in tertianas ièu potius U>T£ìT«,«5 convertebantur. Aegroti hoc tempore affefti plerUmque fomnolenti et ìtupidi, praeicrtim in parokysmis, apparebant, et lallìtudine, debilitate, et ipirituum languore conqueiti fimt; quae etiam iymptomata febris putridae accefc ilim, majori tamen gradu, comitata iùnt. Fuit enimin.hac puliùs plerumque creber et debilis, lingua àrida et fuica; urina rubra et fedimenti expers, in remittentem autem poft iùdores iponte ortos, aut fola diluentium copia produ£los, lenemve alvi iòlutionem non raro tranfivit; et ièdimentum rubro-fkvum depoiùit urina. Languidis et hyftericis hoc morbo affe£tis multum laborabat nervoiùm genus, majori ratione vacillabant fpiritus, diutius p r o t r a l a fuit febris, et fine crii! fenfibile fenfim vires recuperabant aegroti, ut in febribus quibusdam languidis et nervofis ilipra memoravimus. Duravit

54 Duravit haec coeli et morborum conltimtio usque ad Septembrem, niii quod circa medium Julii 1'pirabant venti boreales, decidebant pluviae, et per dies aliquos frigidior fuit aer ; in priorem tamen ftatum ante hujus menfis finem redivit. Hoc tempore accidebant alvi profluvia, tormina, et morbus Cholera diftus, quae aegros nonnullos ex improvifo occiderunt ; duabuj autem vel tribus ièptimanis penitus evanuerunt, Tempeftas autumnalis in Septembre et Oftobre frigida fuit et humida, et multum graf fatae funt intermittentes, praecipue vero quartanae. Circa finem O&obris ipirabat Aquilo, frigidum et geloiùm fuit coelum, et Thermometri ipiritus ad 75 deicendit. Haec aeris conftitutio etiamli ultra 1 4 dies vix porrefta eft, mala non levia mulris attulit, iis autem prae caeteris, quibus vires a repetitis intermittentium reditibus collapiàe font. Acciderunt enim non paucis iàevae pleuritides, peripneumoniae et anginae ; praecipue vero priores. Febres

55 Febres rémittentes paulo poft gelidae tempeftatis acceflum graffari definebant, non autem intermittentes ; admodum enim fréquentes fuerunt quartanae, et totam fere plebem occupabant; definente autem gelida temperie, humidum et frigiaum iterum fuit coelum, et cujuscutique generis graflàbantur intermittentes, adeo ut aliquam harum ipeciem prae caeteris dominari vix deprehendere potui. Circa medium Decembris acre gelu eoe» lum per très feptimanas occupavit; fuitque reliquum Januarii admodum frigidum > nive j ec ventis aquilonaribue iôeiatum. Frigida hâed anni tempeftâs, ut prior, tertianas non paucas in quartanas commutavit. Peripneumonias etiam quasdam Veras, maxime vero lentas, et fpirandi difficultates, pituitofis et aetate prove&is attulit ; Junioribus autem maxime pleuritides, tam veras quam fymptomaticas; iisquehorum prae caeteris, qui febribus intermittentibus antea affetìi fuiifènt. In horum plurimis laterum dolores a febre intermittente omnino pendebant, et intermittentium more cum paroxysmis recurrebant er definebant ;

bantj et 'hoc more magis regukri, quam in vere praegreffo. E x his multi perierunt, quibus vel défait cura morbi, vel medelae opportunitas. Poenas etiam graves non raro luebant aegroti, dum vel reipeflu tantum habito ad intermittentes, proriùs negleâa eft miffio fanguinis; vel e contra, dolorum lateralium cauià, nimiam fanguinis ja£turam fuftinebant. Quamvis enim fine fanguinis miifione, qui plerumque inflammatus fuit, raro iànati iùnt aegri, adeo tamen lrmgnefcebant vires et diminuta erat fibrarum tenfio, utlargas evacuationes fine infigni virium collapfu non iùftinebant; forfan ob viicidum et vapidum humorum ftatum ab intermittentibus produ&um Maxi-

Quatji. 44. Annon ex hoc llâtu corporis, et gelida hac aeris temperie patet horum effeiluum ratio ? Et annon ex iisdem patet, cur intermittentes hae prioribus fint perfeftiores ; laterumque dolores paroxysmis certius reiponderent ?

97 Maxima Februarii pars, ratione habita ad anni tempelìatem tepida fuit, quo tempore, dolores pleuritici et cephalalgiae in paroxysmis intermittentium, magis quam antea, urgebant; et ad delirium excitandum prona erat febris. Hoc autem iymptoma miifione debito, facile praecaveri potuit Circa hoc tempus anginae multae, fumma cum iùffocatione iòciatae, graifatae iùnt; quae, nifi brevi folutae, exitiales fuerunt 4 non peftilentiales aut eontsgioiòs intelligo»

Martii temperies frigida fuit et ficca, ¿pirante acri vento aquilonari, quae co eli facies usque ad finem Aprilis porre£ta eft ; adeo ut ipfum v e r , ratione frigiditatis, temperati hyemali, potius quam vernali limile fuit. Hac temperate tuflès puerulorum convulfivae fere innumerae, anginae, peripneumoniae, pleuritides, rheumatismi, cephalalgiae, ophthalmiae, eriiypelatodes, pruritus, et eruptiones cutaneae plurimum graflabantur, quae omnia afrigiditate hyemis praegreffae, et acri hac tempeftate vernali oriri videbantur. Apparebant etiam intermittentes quaedam paucae tam regulares quam anomalae, hae tamen plerumque quartanae; quousque adauito in vere calore, tertianae et quotidianae iis frequentiores fiebant; praedi&orum tamen morborum numero nequáquam aequales. Initio Maii pluvias frígidas larga copia adduxit ventus borealis, quae coeli facies ad medium fere menfis extenià eft. Ab hoc tempore calidior fuit aer, gradu tamen iòlito minori, ipirantibus ventis plerumque ex plagis orientalibus. Durave

ii3 Duraverunt morbi inflammatorii per totum fere Maium, licet minus fréquentes, largasque évacuationes, tam iànguinis miifione quam Cdtharticis, prò morborum natura plerumque pofcebant; fenfim tamen ad veniente calore decreicebant, qilousque tandem Juriii initio peniius evanuerunf» Hujus menfis temperies catida fuit et ficca, paucis exceptis circa medium diebus, quibus deicendebant pluviae largae fubfrigidae. Duravit haet caìida temperies per Juliutn et Augufturnj et Usque ad medium Septembris, nifi quod circa finem Julii, per dies aliquosj multum pluebat* Haec tempeftas ad finem fere Àuguftiialubris fuit ; circa hoc autem tempus graflari iterum incipiebant rémittentes et intermittentes, et pìurimos óccupabant ; quae pofteriores, ob paroxysmos longòs et duplicatos, ipeciém continuarum praè iè ferebant, iètìfim tamen vel parte aliquâ materiae febrilis a vi febris fubacla et expulfa, velevacuationum generalium mitigata, in intermittentes regulares converiàe iùnt, et Corticis Peruviani viribus iè iùbjecerunt H

Hic

Hic autem obiter notare liceat, quod quamvis hae febres plurimum graflatae fiint, tardius tamen hoc anno, quam vulgo iblent, iè oftenQpaejî. 54. Annon hinc patet cur vigente febre continua vel paroxysmo intermittentis, infelici eventu exhibetur Cortex ; quippe au£ta hujus ope fibrarum ltrictura, et diiîolutis majori fationé humoribus, augentur materiae morbific cae vires et acrimonia, magis cum humoribus commiicetur fomes morbi, et plus dominatur febris; profligata autem hujus parte magis acri et mobili, vel vi febris continuae, paroxysmi particularis, aut regimine debito, non tantum diminuitur copia, ièd blandioris naturae fit lentor febrilis, et eventu feliciffimo exhibetur Pharmacum ? QuaeJÌ. j j * Arinon etiam hinc patet, ctir errore mèdelae intermittentes fimplices in continuas, continuae in febrém putridam, àrdentem, vel malignàm converti poifint, et qùinam hi errores? Et annoti edam pater, quibus modis, et quo regimine, febres natura iua perictìloiàe, in benigniores minusque lethales iàepé converti poifint, et quo morbi tèmpore hòè praecipue tentandura?

115 öftenderunt ;

foriàn ob tardiorem tempeftatis

calidae adventum ; manebat enim aer ibliro f r i gidior usque ad J u n i u m .

E x qua etiam cauià

f ì a t , quod etiamfi multi his morbis affecti funt, et admodum iniàlubris fuit t e m p e f t a s , p e r totam hanc aeftateih v i x apparuit febris putrida. C i r c a idem tempus iterum inter infantes caput attollit tuffis convulfiva ibffocatione m a g n a et ingenti materiae pituitofàe copia»

praecipue

circa adveritum tempeitatis humidae iùccedentis iodata.

A p p r o x i m a t i o hyemis eundem in

rémittentes e f f e f ì u m , q u e m iùpra oftendimuSj produxit» manebant tamen intermittentes, numero licet pauciores

s6

),

î7

H

Quaefl.

56.

), a

Humida

A n n o n in regionibus calidis»

praecipue ardente S y r i o , torrida aeris temperies , prae caeteris, in cauià fit » cur febrfes p u tridae ardentes,

et malignae his

regionibus

q u a m frigidioribus magis íuht familiares; e x u f t o Ìcilicèt magis i à n g ù i n e , et vi calòris parte ejus blanda fpoliato, unde a c r i o r , iubtilior, et majori putredine donata eft materies febrilis,

et

indolis pejoris neceflàrio fiat febris ? Qttaeßi

Humida tempeilas circa medium Septembris incepit, quo tempore ventus orienrem relinquens

Quoejl. 57. Annon ipià febrium maligna^ rum narura. imo et peltilentiarum origo hinc intelligi poflunt ; exaitata icilicet ad tantam acrimoniam et volàtilitatem vi febris et caloris putredine febrili* ut liquidi nervoiì iànguinisque tèxturam iùbito prolìerneret ? Annon haec itabiliunt peftilentiarum hiltoriae et phàenomena; effluviorurrì quorundam venenatorum natura; et putrefadtiones quaedam animales, tam morborum a&ione, quam arte chymica, ad iùmmam acredinem et volatilitatem perductae, et ingentes in humoribus mutationes, deicriptis non abfimiles, producentes? Quatfl. 58.

Annon hinc eriam patet, cur

febreS rémittentes et intermittentes huic infulae* in aere frigido et húmido poíltae, adeo iùnt familiares?

Èt cur priores tempeftates iìccas

et calidas, polteriores aurem eas paulo frigidiores infeftarent; lùccederent?

et diminuto calore prioribus

E t annon ab cadem ad intermittentes

ii7 linquens ab'auftro ipirabat, et paucis exceptis diebus, ad medium fere Decembris, ingenti pluviarum deiceniu porreita eft, caeterisque omnibus prioribus magis humida fuit et nebuloià, ut tam Barometro quam Hygrofcopio apparuit. Hac tempeftate erupit febricula quae omnes fere aggrefla eli, horrore levi, laifirudine, tuflì fere perpetua, raucedine, capitis dolore, et ipirandi difficultate comitata; quae iymptomataiànis et robuftis non multum damni attulerunt, et brevi evanuerunt. Mala autem non levia morbidis omnibus, praecipue tabidis, cache£ticis, iènibus pituitofis, crailis plenis, et iis qui febribus intermittentibus affecti fuiflent-, afFerebant. His enim pleuritides et peripneumonias brevi iùffocantes aliosque coniimiles morbos adducebant, qui horum non paucos e vivis fuftulerunt. H 3

Hi

tentes propenfione, acribusque brumis, quibusdam praegreilis patet, cur hae febres cum Laterum doloribus aliisque morbis inflammatoriis, in annis praediilis, adeo fuerint complicatae?

II«

H i omnes effe&us, licet tunc temporis, ob frequentiam et iniùltum iubitaneum adeo admiratione habiti, ut ad nefcio quam aeris malignitatem a multis aicripti iint, a debiliore Pulmonis expanfione, et perfpirabilitate corporis, praecipue partium maxime aeri expofitarum fubito iupprefla, ex ipfa lege circulationis neceflario produci videntur. Quippe obftipatis ab humidi- frigidique aeris applicatione his partibus, non tantum induci febriculam, quinetiam fortius in loca interna vicina impelli humores ; et inde defluxiones, tuiTes, raucedines, obftruéliones, et inflammationes ibi neceflariq fieri, docet ipfà vaforum ftru&ura, An autem his aeris qualitatibus quae in hac urbe locisque vicinis hos morbos comitatae iùnt, tribuendi flint hi morbi, qui totum fere regnum obiìdebant, affirmare nolo, hac tarnen tempeftate, quae a ficca orientali in humidam auftralem iùbito eonverià eft, hunc morbum hic caput primum oftendiiTe, et per maximam ejus partem duraviffe fatis novi. Qui labe hyfterica et hypochondriacs antea affètti fuiiTent, hoc tempore male iè habebant,

U9 bant, et multi vomitu, dolore ventriculi et inteilinorum flatulento et diftendente laborabant. Doloribus etiam rheumaticis et arthriticis correpti flint languidi et aetate p r o v e & i , pptius a colluvie Ccrofa quam ab acrimonia materiae inflammatoriae

obortis,

ut ex partium affe&a-

rum tumore oedematoiò et lento dolpre iàtis patebat. Quidam etiam hoc tempore febre lenta decubuerunt, pulfu molli, dolore vel gravedine capitis, fudoribus vagis, - fpirituum languore et urina turbida Gomitata , quae nunc fib doribus, n u n c diarrhoea judicata e f t , frequentiilime tamen in jntermittentetp convertebatur. Hie morbus ad remittentium praediclarum ckffem pertinere videbatur, licet Variationen! quandam ab anni tempeftate coelique differentia iùbiret, a quorum effetlibus pulfum debiliorem, caputque majori gravedine affectum fuiffe admodum verifimile eft; tarn ob hujus tempeftatis effeitus in fanos, quam ob eadem phaenomena, in fìmili aeris temperie, has febres comitantia.

Aegris enim omnibus,

ex

quocünque fere morbo laborantibus, a?ci paucis turn apparentibus morbis; forfan quia minus a ppaecedente decederet aeris ltatus, et etiam, quod effeflum nimiae humiditatis, gradu aliquo, diminueret ièptentrionalis venti vis contraffilis,

Haec autem

conftitutio autumnum et initium hyemis, praegreiTa tempeftate calida et iicca, poflîdebat, et humidi ipirabant A u i t r i , quae ambo vires ejus augerent, majorem humorum colluviem producerenc, in deicriptas corporis partes dirigèrent, morbisque praedi&is, prae caeteris, ortum praeberient. In

121

In utrisque autem effeflum diuturnae humiditatis obièrvare licet; diveriò quamvis gradu, pro racione tempeitatis praeteritae, et frlgoris adaucti. Erupit enim in ambobus lenta febrícula, tuffi, capitis gravedine, ftupore, fomnolentia, et ¡ìurium hebetudine comitata; pituita gravabatur pulmo ; iàcviebant pafiìones hyftericae et hypochondriacae, iique, qui apparebant morbi inflammatofii, mitiores erant «t benigniores. Circa medium Decembris Ìènfitn decres-» cere incipiebant pluviae usque ad Chrifti natalem, quo tempore placidum et ferenum fuit coelum, auftris adhuc leviter ipirantibus, adeo ut veri potius quam hyemi iìmilis fuit aeris temperies; parum enim adhuq apparuiifet gelu, Bullae deícendiffent nives. Paulo ante medium Januarii ípirabant boreales, frigidior fuit aer, et deicendit pauxillum niv-is; redivit autem brevi ad priorem temperiem coelum, eaque ut plurimum ad finem Februarii permanfit. Circa hoc tempus redibant boreales, et deicendebant majori copia nives, quibus ingenti copia fuccedebant pluviae frigidae, quae ad Martii medium porre&ae iunr. H 5

Polle-

123

Pofterior hyemis pars non admodum fuit infalubris, tabidos aurem quosdam et afthmaticos quafi ex improvifo enecavit ; au£tis fubito tum ipirandi difficultate, tum crurum tumoribus. Tempeftate etiam frigida apparuerunt quaedam pleuritides, aliique morbi inflammatione itipati; graflabantnr variolae, moris autem benigni; et apparebant febres quaedam miliares, petechiales, et intermittentes, nequaquam tarnen confortim graflantes. Irreguläres plerumque fuerunt hae intermittentes i maxime tamen vel caput dolore infigni periodico, vel thoracem pleuritidis ipecie occupabant. MiiTo autem 'iànguine, vel inftitutis pro re nata aliis evacuationibus > corticis Peruviani viribus iè iùbjecerunt, aliamique medelam vix poftulabant. In his autem morbis tra&andis, praepropera hujus pharmaci exhibitio, ut iàepe notavi, fic hoc etiam tempore, gravia non raro induxit fymptomata: Quippe in his, ut in pleuritide vera, iànguis plerumque inflammatus fuit, acque ideo dato nimis cito pharmaco, in vaia obftructa et contrafta impetu nimio ruebat fanguis, et pejora fiebant lymptomata. Nec

123 N e c minus in fimplicibus etiam intermit? tentibus feliciter curandis, et penitus profligandis fruitra faepe operam impendunt, qui fòla eorticis ope curationem moliuntur, nifi-regimine debito in ftatum, ad effe£lus medicamenti recipiendos idoneum, reducantur aegri.

Imo

et profìigata febre, non leves iàepe fiiperandae iunt difficultates, priusquam ex toto convalescunt aegroti; qui pro diverfìs temperamentis, variis vivendi modis, febrisque effeftibus, morbis fibi invicem longe diilìmilibus afficiunturj manent quippe i b e r i c i , icorbutici, cachettici, phthifici, heftici, hydropici, qui morbi a f r o quentibus febris iniùltibus, ha£>itu cagochyrqicQ ante nato,

et nonnunquajn regimine parum

idoneo produdi, tali methodo faepe praecavcri potuitfènt 59)

6 o ).

Man-

Quaejl. 59.

Annon hincpatet, quam va-

ria pro diverfa humorum dyfcrafia a febre rcli£la j requiritur m e d e h , ut ad fànitatem perf e f t a m , praeièrtim cum iàepe redivit febris, reducantur aegri? Quaeji. 60,

A n itaque catharfin omnem rcfte

124 Manfèrunt adhuc fparfim variolae iùpra memoratae, iènfirc tamen vere appropinquante cvanuerunt. Vernalis hujus anni temperies a medio Marni, ad finem fere Aprilis, iènlim caliditate creíceb-at, ípirante vente occidentali. Duraverunt íparfim intermittentes praediftae et morbi quidam inflammatorii, qui pofteriores iblito r^iores in hoc anni tempore iè pftendebant 6 ')Circa

re£te prohibet Sydenhamus? Et an conveniunt omnibus chalybeata, amara, aromatica, aliaque fimilia? Quaejì. 61.

Annon tepida et húmida hye-

mis temperies, aerisque calor vernalis iènlim adauitus, cujus ope placide et gradatim folvebantur humores, in caufà fine* cur rarius acciderent morbi inflammatorii, quam in annis quibusdam prioribus ; eoque praecipue cum poit hyemem valde acrem et frigidam, adau&o fubito in vere calore, tales morbos confertitn apparere deprehenfum eli?

Et annon hinc

ultexius patent quaeft. 4, 26, 30, 35, 40, 46.

125 Circa autem finem Aprilis Maiique initium ípirabant aquilonares frigidi et lìcci, qui alvi flúores,

ventris tonnina, et paflìones quasdam

iliacas, ob retentum foriàn peripirabile, et humores in interiora repulios priori catervae addebant. Circa medium Maii calidior fuit aer, et deicendebant pluviae vagae erraticae, quales in vernali tempore videre eft.

Hoc tempore

paulo frequentiores fuerunt intermittentes quae in iílerum non raro definebant, qui morbus folito frequentior fuit, aliosque febribus nequa* quam affe&os corripuit

6a

)t Haec

Quaejìi

6 2 . Annon praegreflae hyemis

temperies, inertis pituitae copiam

aagendo,

eamque in vafculis, quibus alias magis langueicit iànguinis motus, accumulando, huic effe£lui cauiàm praeberet;

quippe rareicente

ab au&o calore iànguine, in talium vaiòrum glandulas prae caeteris propelletur vifcidum, easque obftruet; tale autem vifcus effe hepar docet Anatome?

Et annon hoc ulterius itabi-

liùnt medicorum obièrvationes, Venae Portae fabrica, et leges hydraulicae?

126 Haec coeli facies brevi evanuit* iplrantibus enim borealibus folito frigidior et humidior evafit tempeftasj eoque iìatu paucis exceptis diebus ad inirium Augufti permanfit.

Huic

fuecedebat placida et ièrena coeli temperies* quae per aliquas hebdomadas duravit, fpirantibus plerumque occidentalibus» T o t a haec aeftas et autumnus

iàlubres,

fuerunt, prout antea in aeftate humida anni 1 7 2 5 obièrvavi, paucis morbis., iisque boni moris iè oftendentibus

nifi qjiod fub initium

Angulti cholera levi quidam affefti funt. Grafl'abantur etiam variolae et morbilli in locis quibusdam vicinis, hac tamen urbe ante autumnum Vix apparebant. Pofterior autumni pare hyemisque initium humida fuerunt et pluvioià, et frequentiores erant tum variolae tum morbilli;

pauci vero

alii (excepta peripneumonia quadam lenta, quae circa hyemis initium apparuit) fe oltendebant febriles morbi.

Duravit humidus hic aeris fla-

tus ad finem fere Novembris, et ei ibccedebat acre g e l u , nive et ventis aquilonaribus comitatù rb. Hoc

H o c tempore iùrrexit fubito ad iummaxn fere altitudinem in Barometro hydrargyrum, et vigiliti circiter gradus deicendit Thermometri ipiritus, qui aeris flatus cirea hebdomadam duravit. Frigida haec aeris temperatura' peri pneumonias adauxit, pleuritides etiam quasdam, et diarrhoeas torminibus cómitatas produxit ; pleuritides vero peripneumoniis multo fuerunt ra* riores ; forian ob laxatum fibrarum tonum, minorem. veficularum inflationem in praegreilà humida temperie, aliasque eauiàs in Quaelt. 34. aliatasi pulmonem prae caeteris vifceribus affi* cientes.

Brevi iterum redivit gelu pauca nive

comitatum, iterumque fènlìm eodem temporis ipatio folvebatur. Manferurit adhuc variolae, morbilli, aliae-1 que nonnullae febres eruptionibus cutaneis comitatae, nequaquam tamen pravae indolis, licet non aeque benignae in hac tempeftate ac mitiore praegrefla. Initio JiJnuarii ingeiis decidit nivis copia, et iterum redivit gelu, quod, paucis exceptis inter-

128 intervallis, per totum hunc menièm duravit, et initio fequentis folvebatur. Hoc tempore, adauitis viribus, graflari Incipiebant morbi inflammatorii, iique qui variolis correpti iunt in pejus ruebant, et majorem morbi foevitiem quam antea íuílinebant. Hac autem tempeftate, urbem reliqui, et per aliquas íeptimanas- alio fum diverfatus : Quantum tarnen ab aliorum obíervationibus colligere potui, iisdem morbis comitata fuit haec tempeítas, tajn durante gelu quam circa ejus íblutionem, quos in tali aeris conlìitutione antea numeravi; qui vel a nimia vaiòrum itriftura, humorum condenfatione, et in vaia ob frigus externum retropulfione ; vel liquidorum, -a ibluto gelu, rarefazione, oriri videbantur. Quae omnia, quo magis iùnt fiibitanea et ab extrema et diuturna qUacunque temperie in contrariam celerius commutantur, eo majori vi corpora noftra afficere et morbos plures, eosque graviores producere folent, et vice vería. DiíTolutum gelu ièquebatur diuturna iìccitas, acribus ípirantibus aquilonibus ; quo tempore,

129

pore, prae caeteris morbis, grafiatae flint pleuritides, hac tarnen cum differentia ab iis, quae hyemis initio aegros obfidebant.

Illae enim

languidos et aetate proveftos, prae caeteris, occupabant, et iis frequentiores fuerunt peripneumoniae ; jam vero graiTabantur verae pleuritides, quae juniores et aetate florentes, eosque praecipue robultos et exerc itatos invaièrunt. Hie morbus pulfu chiro, dolore iùmme acuto, pellicula craffa infiammatoria, aliisque fignis intìammationis fuit ibeiata ; largasque poftulabat evacuationes,

Fuit enim haec aeris

coniti tu tio ei non abfimilis, quae hyemem 1 7 1 5 pbffidebat, nifi quod iàepe miteicebat, iterumque redibat gelu, unde minori vi corpus affecit frigus, et minor fuit aegrorum numerus.

In

ambobus autem diuturnae geloiàeque tempèftatis effe£tum obièrvare licet, fummam feilieet ad infiammationes producendas proclivitatem, tam a majori iolidorum ltri&ura, qua diminuntitf vaibrum canales et pleniores fiunt, quam a globulorum fanguineorum denfitate, orientem. His quippe datis, a levi errore faevä orietur inflammatio,

Unde miflò et (lagnante fangujne, I

natu-

130

naturali denfìor et nigrior evadet inferior craflamenti pars, fbrmam magis iphaericam induet cruor, partemque fanguinis ièroiàm citius, et majori copia, e finu fiio expellet; dum, ab iisdem caufis rum formatur, tum iùriùm evehitur viicidum iftud inflammatorium, partem craflàmenti iùperiorem occupans ; ut clariifime demonftrari poflèt, fi ad rem noltram pertinebat É 0> 6 0>

6

0Noicunt

Qttaejì. 63. Annon haec aeris temperies, eaque anni 1723 cum earum contrariis comparatae, morbique divertì in utrisque apparentes, Quaeftiones multas praegreflas ulterius probant? Qtiaejl. 64. Annon a precedente morborum fèrie patet, cur mulieribus, aliisque laxis et imbecillibus, quorum ianguis plerumque tenuisj rutilus eit, et diffolutus, rarius'accidunt pleuritides aliique morbi inflammatorii quam viris, iisque robultis, tenlìs, et exercitatis; quorum fibrae funt ftriftiores, et fanguis magis denfùs eft et craflus : Et vice vería, febres languidae et nervofae prioribus ? QiiaeJÌ.

Noícunt omnes coriaceam hanc máterietii inflammationis comirem fere eilè individuum, quo tamen modo, in morbis his medendis, fit hujus mareriae iòlutio, non aeque patee j quippe cum extra corpus eft, ñeque oléis, neque falibus, ipiritibusve adhuc notis diflòlvi porefl:; reÌòlura autem infkmmatione, circulantium liquidorum ope denuo iolvi, iànis humoribus commiiceri, fimilemque reddi noicimus» Hoc vero in laxatione vaiorum, et jufto motus moderamine, prae caeteris, poni videtur, eoquod, his datis, nunquam non iolvitur Î 2

materies,

Quaejì. 65. Annon etiam ex iisdem, cum Quaell. 47. aliisque ibi citatis, comparatis pater, cur hiice delicatulis et laute viventibus, quorum fanguis, acribus abundat particulisj febres rémittentes , frequentius quam verae intermittentes fummo frigore et tremore comitatae, acciderent? Et vice verfa> cur ruilicis * agricolis, aliisque vi£tu lento, tenaci, et ailìduo labore utentibus, febres h ne poíteriores magis fint familiares, ratione habita ad aegrorum numerurn, quam prioribus?

132

materies» etiamfi medicamentis toro coelo diverfis tracletur malum ; modo tanta copia non ingerantur, lit ab hoc i h t u aberrare cogatur natura. Cum vero hic effe&us ab omni circulationis gradu non producitur, urpore a nimis veloci augetur; a tardo, vel etiam a motu liquidorum naturali fruftra expe&atur; non foriàn inutile ile adnotare , tàntam, ad hanc rem peragendam, requiri vaiorum deplerionem, uteunque magna illa fît, ut inde fummopere miteicant dolores et infiammalo, adeoque laxentur vafa, Ut blando lenique madore iponte excitato , continuo hume&etur corpus, cum pulivi molli et calore naturalem paulo tantum fuperante. H o c ltatu corporis, evacuationibuâ remediisque debiris, induito, modo ad tempus debitum fine doloris recrudefcentia protrahatur, nulloque alio, hanc iblvi materiem ièmper obfèrVavi; et proinde non a certo quoliber medicamento , aut medendi methodo perfici poilè ; ièd plerumque medicamentis calorem attemperantibus, âlïquando vero motu m leniter cientibus, ièmper tamen diluentibus, larga copia exhibitis, effe traäandam. Accidit

•

133

Accidit quidem haud raro aegris plethoricis, dolore fummo et inflammatione partis alicujus laborantibus, vi liquidorum circulantium et elareris|fibrarum pcrpetuos exprimi iùdores, magno comitante calore,

cum pulfa forti et

pieno; talem autem lìatum,

turn ulteriorem

poftulare vaforum inanitionem, turn a itatu defcripto longiifime diicr epare, nemo eit qui non videt. Dtfravit ficcitas cum frigore deicripto ad Ann. medium usque Aprilis, quo tempore deciderunt pluviae guaedam frigidae, ipirantc plerumque v e n t o ,

vel e plagis orientalibus, vel

ièptentrionalibus, et manebat aer frigidus fere ad Maii initium.

Huic fuccedcbat calida aeris

temperies, leviter ipirantibus auiiris et occidenralibus. Manfsrunt morbi inflammatorii per totam frigidam tempeftatem ;

calidae tamen acceflu

per dies aliquos frequentiores fjì&i funt, et nonnullos de novo invaièrunt, qui jamjam convaluiflènt.

Solito etiam plures cephalalgia, pa-

ralylì, et apoplexia pereuifi funt ;

et appare-

bant paucae quaedam febres languidae, iùdoriI 3

bus

'34 bus largis, aegritudine, ipirituum dejeciione, et nonnunquam diarrhoeis comitatae,

quae

iymptomata per vices irreguläres aegrotos excruciabant, et mulieres laxas et imbecilles, prue caeteris, oblidebant.

Horum quidam largo

alvi profluvio, eoque plerumque torminoiò, initio morbi correpti font, quod iis, prae caeteris, accidit, quibus a frequenti diarrhoea, doloribus

intellinorum aut veutriculi,

debilitata

fuiflènt viicera abdominalia; faepe vero morbum folvit, ut hoc meniè anno 1 7 2 8 iùpra notavimus ; quo tempore caljda temperies frigidae iùbito iùcceilìt.

H o c tamen tempore be-

nignior minusque firequens fuit febris, ob minoren* for&n caliditatem

6fi

). Calidus

Quaeß. 66. Annon ex praegreflà fibrarum ftriäura,

auftoque motu a calore, patet hie in

morbos inflammatorios effectus?

E t annon ex

iisdem; cum Quaeft, 1 , 2, 3, comparatis, apparet tum nervorum refolutorum, tum diarrhoeae et iùdorum gauia;

quippe rareicente

Anguine, per cos corporis meatus, quibus prae caeteris facilis patebat exitus, ièu per cutem,

Calidus hìc aeris ilatus brevi ceflàvit, manebat autem ficciras, quae paucis exceptis diebus , quibus deicendebant pluviae graves íubitaneae, ultra medium Augufti porreéta eft. Temperie autem fua, quoad calorem et ventorum afflatum, mutabilis fuit haec aeitas, minori tamen gradu, quam in praegrelììs ; ut ex Thermometro apparuit, quod licet fréquentes variationes fubiit, brevibus tamen limitibus iè conti nebat. Pauci morbi per totam hanc aeftatem iè oftendebant, hi vero ad ipeciem inflammatoriam plerumque pertinebant, fenfimque tam numero quam viribus decreícebant. His conjun&ae fuerunt rémittentes quaedam et intermittentes , nunc morbos inflammatorios, nunc febres languidas fimularttes; hae tamen nequáquam epidemice graflàtae funt, ièd ex debilitatis priorum viribus oriri videbantur, eo quod I 4

raro,

ièu per inteftina, ruebant humores ? Ad idem enim redit in vaia liquidorum nifus, íeu eadem ratione augentur moles et impetus fluidorum, íeu coarclantur vaíbrum canales.

! 3