Volumen II [Reprint 2020 ed.] 9783112357880, 9783112357873

Citation preview

DISSERTATIONS PHILOLOGICAE ARGENTORATENSES SELECTAE

V O L V M E N II.

ARGENTORATI APVD CAROLVM I. TRVEBNER. MDCCCLXXIX.

Hoc altero volumine continentur Iii libelli acadeinici : pag1. CAROLUS GNEISSE de versibus in Lucretii cannine repetitia

1—84

2. LEONARDUS S A D E E de Dionysii Halicarnasseusis scriptis rhetoricis quaestiones criticae 3. PHILIPPUS THIELMANN de sermonis

85—346 proprietatibus

quae loguntur apud Cornificium et in primis Ciceroni» libris

347—463

DE VERSIBUS

IN LUCRETII CARMINE REPETITLS

AD SUMMOS IN PHILOSOPflIA HONORES AB AMPLISSIMO

PHILOSOPHORUM ORDINE ACADEMIAE WILHELMAE ARGENTIjNENSIS RITE IMPETRANDOS tìOKlFSIT

CAKOLUS GNEISSE NUMBURGENSIS

ARGENTORATI APUD CAROLUM I. TRUEBNER. MDCCOLXXVIII.

A L M A E MATRI PORTAE S.

PRAEMONITA. De versibus in Lucretii carmine repetitis, qui offendunt etiam eum, qui leviter id tangat, multi adhuc dixernnt. Atque ante Lachmannum in eos accuratius inquisivit Forbiger in dissertatione Lipsiensi a. 1824. Quem in multis errasse consentaneum est, quoniam Lachmannus primus principia criseos Lucretianae docuit. Sed in eis quoque, quae ille recte vidit, me meis arguments confidere malle quam illius auctoritate, quicumque Lachmanni commentarium perlegerit, non mirabitur. Lachmannus ipse et ea iterata, quae librariorum culpa in textum irrepserunt, removit et plura ab homine in Lucretii carmine satis versato, alia aliis de causis in margine adscripta esse ostendit; deinde unum prooemium quarti libri, quod ex versibus I, 926—50 repetitum est, ab »editore« carminis additum esse coniecit. Bernaysius quod in Mus. Rhen. 5, 574 dixerat omnia iterata male in textum inserta esse, post Lachmanni editionem abiecisse videtur eis, nisi fallor, causis, quibus ille carmina imperfecta esse neque a poeta ipso edita probaverat, commotus, ut iterata quoque in eis signis, ex quibus poetam opus non absolvisse intellegitur, numeranda esse putaret. Quam sententiam et Munroius sine dubio amplectitur et Purmannus pluribus suarum Quaestionum Lucretianarum (Lauban. 1858. 1860. Cottab. 1867) locis et iam antea in libello »Neue Beiträge zur Kritik des Lucretius« inscripto (Numb. 1849) commendavit, ut vel prooemium quarti libri a poeta pro-

fectum esse existimet (quaest. Lauban. II, pg. 9 sq. cfr. annal, philol. 67, pg. 664 sq. N. B. pg. 4 sqq.). Cui Pollius adsentiri videtur (cfr. quae ad V, 128—32 adnotat Philolog. XXVI, pg 345). Quid ego de ea re sentiam, infra proponam. Contra Eduardus Goebel in Observationibus Lucretianis Bonnae 1854 contendit, quae nunc in carminibus iterata exstent, non minimam partem ab ilio lectore philosopho Lachmanniano addita esse. Neque tamen plus quattuor locis tractavit. Item Fridericus Neumann in dissertatione, quam de interpolationibus Lucretianis Halis 1875 edidit, partem versuum repetitorum seclusit, sed neque de omnibus egit neque certas ratiònes secutus est. Postremo Aemilius Hallier (Lucretii carmina e fragmentis Empedoclis adumbrata. Ienae 1857) in iterationibus Lucretiuni Empedoclis in primis consuetudinem imitatum esse censuit. Quod neque ceteris neque mihi (cfr. pg. 9 sqq.) persuasit. Ex his quae narravi apparet non esse supervacaneum banc de iteratis versibus Lucretianis quaestionem totam repetere. Ad quam cum iam accedam, id solum restât ut Guilelmo Studemund gratias agam, qui ut omnino de studiis meis ita de hoc libello maxime meritus est. Qui quamquam a toto huius libelli Consilio dissentiebat, tamen quaestionis certa ratione ac via instituendae auctor ac dux fuit.

Duo genera versuum iteratorum ab initio distinguenda sunt: alterum eoruni, qui ex ipsa eius poeseos natura orti sunt, ubi leguntur, velut in epicis carniinibus popularibus; alterum continet eos, qui certo Consilio certaque arte a poeta iterati sunt: cuius generis omnes, quae inHoratii carniinibus exstant, iterationes esse Lachmannus in Philolog. I, 166 testatur. Iam si Lucretii carmina cum Iliade vel Odyssea comparaveriinus, cum ea sola intercedat similitudo, quod eodem utraque metro composita sunt, ne iterationes quidem tales apud illum inventum iri exspectabimus, quales in Homeri carminibus occurrant, sed eas solas, quae in hexametri natura positae sint. Nam quod saepe ne apud prosae quidem orationis scriptores diligentius evitatimi cernimus, ut quasdam verborum coniunctiones in deliciis babeant, id minus offendit in eis poematis, quae, si eiusdem versus continuatione composita sunt, in verbis variandis poetae magnas difficultates praebent. Accedit numerorum vis, qua, quae quis semel expressit, facile in memoria baerent, ita ut, si quando idem exprimendum sit, eodem versus loco eisdem verbis utatur. Unde etiam eae iterationes originem duxerunt, quas in Graecorum poetarum tragicorum diverbiis non paucas legimus. Itaque in Lucretii carminibus eiusmodi iterata satis multa legi non miramur. Ac praecipue initium versuum usque ad caesuram penthemimerem et clausula memoria tenentur. Ut nonnulla exempla afferam1), habes: multa modis multis I, 341. II, 654. IV, 725 ; illud in his rebus I, 80. 370. 1052. II, 308. Ili, 370. VI, 1056. 1230; omnia -postremo II, 408. 456; in cunctas undique partis I , 1007. I I , 93. 131. IV, 725; quod inane vocamus I, l

) omnes locos colligere nolui.

—

8

—

369. 1074; res in quo quaeque gerantur (gerunturj I, 482. 505. 955; magnum per inane soluta I, 1018. 1103; magnum per inane vagantur II, 105. 109; rectum per inane feruntur II, 217. 226; deorsum cuncta ferantur II, 190. 202. Eodem pertinet frequens ille versus exitus, qui verbis funditus et omnis, quod modo nominativus singularis (I, 854) modo accusativus plurali» (V, 1450) est, formatur. Neque desunt totis versibus repetitis expressae formulae: quorum nil fieri manifestum est, omnia quando I, 188. II, 707; multa modis multis in cunctas undique partis IV, 165. 725; id licet hinc quamvis hebeti cognoscere corde IV, 44. V, 882. Nec tamen dedita opera talibus iterationibus studuisse Lucretium ex uno exemplo clare demonstrari potest: II, 176 magnopere a vera lapsi ratione videntur (I, 637, ubi eadem verba leguntur, dubito an insiticia sint. cfr. pg. 32). I, 711 magnopere a vero longe derrasse videntur (III, 105 magnopere in quo mi diversi errare videntur) II, 229 avius a vera longe ratione recedit II, 82 avius a vera longe ratione vagaris I, 880 quod tamen a vera longe ratione repulsumst VI, 853 quod nimis a verast longe ratione remotum (VI, 767 quod procul a vera quam sit ratione repulsum) II, 645 longe sunt tamen a vera ratione repulsa. Quare ubicumque tales iterationes in codicibus leguntur, summa cautione agendum est, ne id, quod per se Lucretianum esse possit, in eo, ubi exstat, sententiarum conexu a poeta ipso scriptum esse putemus. Veluti in libro primo post versum 530 codices exhibent eum versum, qui non multo ante (post 428) legitur: id quod iam supra tibi paulo ostendimus ante. Quem post Stuerenburgii disputationem (Act. soc. phil. Lips. II, p. 428) nemo, ut opinor, in contextu retinebit neque ab ipso poeta in eum locum per errorem insertum esse demonstrabit. Idem valet de iteratione eiusdem versus in libro quarto, ubi mutatione fere nulla adhibita post versum 671 sic legitur: id quod iam supra tibi saepe ostendimus ante. Ubi eum non minore» offensiones praebere Briegerus (Philolog.

—

9

—

X X X I I I , 436 sqq.) sagacissime docuit, cuius verbis ego id unum addo, me iudice interpolations operami agnoscendam esse. Item vv. II, 478. 9 quod quoniam docui, pergam conectere rem quae ex hoc apta Jidem ducat, primordìa rerum non a Lucretio ex 522. 3 repetitos esse infra (pg. 22 sq.) probabo. Praeterea attendendum est eiusmodi formulis absolutas sententias non contineri neque poni illas posse nisi cum aliis verbis coniuuctas vel ad alia relatas. Medium quasi inter verborum et cohaerentium sententiarum iterationes locum tenent eae, quae certas notiones pluribus verbis expressas repetunt. Quae si in Lucretianis carminibus ita exstent, ut in sententiarum consequentiam bene cadant, suspicioni nullum locum esse confitebimur. Exspectes autem, si certam notionem eisdem verbis repetere voluerit, poetam ne minimas quidem mutationes eorum fecisse. Quibus expositis vix opus est monere, si apud Lucretium totae sententiae iteratae sint, id minime cum eo comparari posse, quod Homerica carmina, sicubi eadem res iterum narranda est, eisdem verbis utuntur. Quare ubi eaedem sententiae eisdem verbis consignatae in carminibus illius occurrant, eas poetam aut mente ac Consilio posuisse aut fortuita causa motum admisisse putabimus. Neque vero multos locos indagabis, quibus certum quoddam consilium poetam Imbuisse fingere liceat. At Hallierus coniecit Lucretium in iterationibus Empe•doclem imitatum esse. Et insunt haud panca iterata in fragmentis Empedocleis. Sed ea ex consuetudineEmpedoclis fluxisse, qua Homerum potissimum secutus sit, ut scrmonem epico quodam colore tingueret, facile ex hac iteratione cognoscitur: 104 J ) I x rOVTIOV yàq KÓLV$ oca r rjv oaa z eaxi x a t sarai, dèvòqsà T èfikaoTìjoe xaì àvéqe g yds yvvccixs g i%d-vg &rj()ég % oìiovoL re x a t vòarod-qé^i(.ioveg •Kcti t £ &eoì òoXi%alwves Tipfjoi (p éq iar o i. ') sequor Steinii nuineros.

—

10

—

119 wg ò' brtòrav yqarpéeg ava^-^iara noi~/.illit)oiv, avéqeg a/.upi xé%vr}g vrcò (¿¿¡nog ev dedaiiìze, o'ir Ì7t£Ì ovv ficcQipiooi nokvxQoa (paqtiaxa xeqgì, àqiioviji [U^avre rà [lèv 7tléio, alla ù.ÓTris jUGxà xoiaiv tarj fiìjxó; te Tì'Kuxog xe — xtjv ab vóip dÌQxev

xavxa yaQ laa xe navxa xai rjhxa yivvau iaoi, ita ut versibus 81—88, in quibus de Ainore agitur, insertis anacolutbon ortum sit. Probata enirn ea, quae ab editoribus recepta est, lectione non apparet, quo versus flip xai vSwfi xai yttla xai cti&i()os r\niov vxpoc referendus sit.

—

12

—

Atque id, quod Kmpedocles dixit 60 Jcat dig yaQ o óij xaXóv èaviv èvla/teiv, ad eos tantum versus potest referri, quibus gravia placita pronuntiabantur. Sed illis exemplis minime explicatur in Lucretii carminibus prooemium quarti libri vel IV, 217—29 ( = VI, 923—35) vel II, 55—61. I l i , 87—93 ( = VI, 35—41) aliique loci, ut de eis difficultatibus taceamus, quae ex sententiarum ordine oriuntur. Utique singula iterata, quae in Lucretii libris tradita sunt, accurate perscrutanda sunt. Restat, ut de Purmanni ceterorumque dicam opinione, casu factum esse opinantium, ut in Lucretianis carminibus iterationes legerentur : nam si quando verbornm penuria pressus esset, ne nimis in eis locis haereret, easdem sententias eisdem verbis repetiisse poetam, quod in carmine recensendo emendaturus fuisset. At sunt iterationes, quae, si sint a Lucretio ipso profectae, tamen postea demum eo loco, ubi nunc inveniuntur, insertae sint. Velut IV, 1—25 additi sunt, postquam reliqua prooemii pars iam composita est (cfr. pg. 15) neque vv. I , 146 — 8 antea scripti esse possunt quam II, 55—61, quorum cum exitu congruunt (cfr. pg. 6 9 s q q . ) , cum tamen nihil certius sit quam prooemium etpriorem quidem libri primi partem prius elaborata esse quam prooemium alterius. His igitur locis, si ab ipso poeta eae repetitiones in expoliendis carminibus factae sint, ad inopiam Lucretii propria difficilium rerum verba inveniendi refugere non licet. Omnino vero, ut carminum conexum emendaret, iterationibus eum usum esse negandum est. Praeterea plurium argumenta tantopere ab eis locis, ubi repetitae sunt, abhorrent, ut nullo modo intellegatur, qua de causa tantas difficultates sibi pepererit. cum eas sententias novis verbis male exprimendas arriperet, velut IV, 216—29 (cfr. pg. 73). Nulla igitur harum explicationum, quae ad poetam auctorem spectant, ita comparata est, ut omnes iterationes comprehendat. Ipse meliorem reperire non potui neque reperiri posse puto ; quare, cum ab alia ratione progressus eas esplicare conabor, temeritate trahi non videbor. Existimo enim a Lucretio ipso paucas iterationes factas

—

13

—

esse: ac certo quidem eas, quae illis rationibus continentur, quas in pg. 7—9 significavi. Ceterarum videntur mihi aliae redire ad librarios: de quibus nobis agendum non est, quippe quae iam a Laclunanno perspectae ac seclusae sint ; aliae ad lectorem philosophum, ut satis notam Lacbmanni significationem usurpem ; aliae ad editorem carniinum, qui ea, cum pluribus locis parum coniuncta esse videret, his vel illis versibus insertis emendanda esse censebat; aliae ad grammaticum aliquem, qui carmina modo suis modo poetae ipsius versibus amplificare et corrigere sibi videbatur. I. E'orum falso iteratorum, quae l e c t o r i p h i l o s o p h o debemus, consilium cum paene omnibus locis indicavi possit, nemo ea retinebit, praesertim cum ne auctor quidem studuerit, lit sua additamenta ipsius poetae esse viderentur. Aut enim a conexu sententiarum eius loci, ubi addita sunt, plane abhorrent, aut verborum constructioni repugnant, ut soli casui tribuendum sit, si ea, quae ille margini adscripserat, in textum detrusa ei loco ex omnibus partibus conveniant. Ut igitur ea enumerem, I, 44—49 ( = II, 646—51) addita sunt ab ilio, »ut ostenderet Lucretium sibi adversari, qui cum deos mortalia non curare affirmet, Venerem tamen invocet«. V, 1344—46 (1345 = 528) de quibus Lachmannus haec dicit: »apparet haec Lucretium non scripsisse, sed istum lectorem, a quo poetam, ubi incredibilia tradere videretur, versibus interpositis derisum intelleximus in libro III, 412. 743«, in quibus tamen non iterata sunt. Ill, 806—18 ( = V, 351—63) Idem adnotat: »haec omnia a Lucretio hie scripta non esse manifestum est, sed a lectore philosopho, qui hoc quoque argumento exalio loco desumpto rem commode illustrali posse

—

14

—

existimaret. hie tarnen cum ceteros versus, quibus de caelo ageretur, non tam facile ad animum transferri posse intellegeret, a coepto transcribendi labore mox destitit«. IV, 102. 3 ( = 65. 6) V, 1388. 9 ( = 1454. 5) Hos quoque iam Lachmannus ex textu removit. Duo restant loci, qui ad operam lectoris philosophi illustrandam summi momenti sint, cum inde clarissime appareat eum interpolandis versibus non studuisse. In libro altero legimus post versum 1018 sic ipsis in rebus item iam material 1020 intervalla vias conexus pondera plagas ') concursus motus ordo positura figurae cum, permutantur, mutari res quoque debent. 1020 = 726. Versus igitur 1020 in hunc locum transcriptus est ea mutatione, qua opus erat, si interpolaretur, non adhibita, quae quam facilis fuerit, elucet. Accedit ille locus, quem Briegerus adhuc solus ad lectoris philosophi operam rettulit (Philolog. XXIV, 449) : II, 529—31 Versibus ostendam corpuscula material ex infinito summam rerum usque tenere, undique protelo plagarum continuato. quos ex libro primo iteratos esse puto, unde nescio quo casu depulsi sunt. Quod infra (pg. 24sq.) probabo. Nunc hoc tantum moneo: si interpolandi studio ille adductus esset, ut eos versus hue transcriberet, facili ncgotio earn mutationem fecisset, quam Munroius cum eos in hoc contextu retinere frustra conaretur proposuit, ut ostendens pro ostendam scriberet. Contra ille quidem, cum nihil in animo haberet, nisi ut eum locum significarci, ad quem verba id quod non esse probavi (528) spectarent, ne littera quidem mutata versus citavit. Ex his exemplis id certe effectum videtur esse, ubicumque iterationes exstent, in quibus Lucretiana verba interpolandi ') codd. plagues

pro

plagas.

—

15

—

causa aliqua ratione mutata sint, de lectore ilio auctore cogitari non posse.

philosopho

Et habemus unum locum, ubi

» interpolatorem « et »lectorem« una cognoscere possimus, ita quidem,

ut hic illius interpolationi unum versum

adderet.

Qua de re accuratius infra agam, ubi de versibus I I , 1013—22 judicium faciendum erit (pg. 48 sqq.).

II. De eis iterationibus, quae ab e d i t o r e c a r m i n u m factae sunt, exposituro initium capiendum est a loco viris doctis in crisi Lucretianorum carminum versatis notissimo. enim libri prooemio versibus 1 — 25 repetuntur

In quarti libri

primi

versus 924—50, nisi quod 949. 50 dum perspicis naturarti rerum,

omnem

qua constet compia

figura

ibi ita mutati sunt: dum percipis naturarti rerum

ac persentis

omnem utilìtatem.

Ac recte monuit Lachmannus ex ea mutatione elucere versus eos, qui in quarto libro sequuntur in codicibus atque animi quoniam docui natura quid esset et quibus e rebus cum corpore prius scriptos esse exordio.

Nam

compia

viger et,

cum haec mutatio nullo

alio Consilio facta esse videatur, quam ne verbum compia

in

exitu duorum ac paene se excipientium versuum legeretur, si primum poeta prooemium scripsisset in eoque versus I, 926—50 repetiisset, cur ultimum horum versuum mutaverit, intellegi nequit,

quoniam argumentum eius etiam quarto libro con-

veniebat : immo secundum illud compta omisisset. dit, quod versus 2 6 — 4 1 altissime cum eis,

Hue acce-

quae antea de

anima disputaverat, conexuit [nunc agere incipiam tibi,

quod

Dementer ad has res Aitine t\ atque etiam 37 — 41 ad exordium tertii libri pertinent) ; in quinti vero libri prooemio ea, quae in libro tertio et quarto continentur, ut inter se coniuncta commemorai poeta:

—

16

—

59 quo genere in primis animi natura reperta est nativo primum consistere corpore creta nec posse incolumis magnum durare per aevom, sed simulacra solere in somnis fallere mentem, cernere cum videamur eum, quem vita reliquit. Itaque mihi verisimile videtur Lucretium, cum initium disputationis de simulacris faceret, omnino prooemium ei praemittere noluisse. Scilicet id eum postea in opere suo recensendo facturum fuisse, praesertim cum res in tractando auctae ipsi esse viderentur, concedam. Versibus vero I, 926— 50 eum tum usuruni fuisse cum Lachmanno vehementer nego. Id igitur prooemium, quod nunc in codicibus exstat, a poeta non est additum. Iam vero quaerentibus nobis, a quo profectum sit, ad alteram iterationem, quae in initio quarti libri codicibus traditur, respiciendum est. Legimus enim inde a versu 42 haec : Dico igitur rerum ejßgias tenuisque figuras mittler ab rebus, summo de corpore rerum '). id licet hinc quamvis hebeti cognoscere corde. 45 sed quoniam docui, cunctarum exordia rerum qualia sint et quam variis distantia formis sponte sua volitent aeterno percita motu quove modo possint res ex his quaeque creari, nunc agere incipiam tibi, quod vementer ad has res 50 attinet, esse ea, quae rerum simulacra vocamus, quae quasi membranae nel cortex nominitandast, quod speciem oc formam similem gerit eius imago, cuiuscumque cluet de corpore fusa vagavi, principio quoniam mittunt in rebus apertis e. q. s. 45—48 = III, 31—34 (31 et) 49—50 = IV, 29—30. Versus inde a 45 usque ad 53 eo quo leguntur loco ferri non posse apparet. Neque enim 51—53 perfectum enuntia) id, quod codices habent summo de cortice eorum librariorum cnlpae videtur deberi. Nam si interpolatimi e s s e t , certe legeremus 1

e a rum.

—

17

—

turn efficiunt (cfr. quae de eis infra disputavi), et, ut 54 ad 44 adiungatur, sensu flagitatur. Deinde verba sed quoniam docui ciinctarum exordia rerum etc. ab eo, qui ea ex tertio libro repetiit, non possunt nisi aut ante 26 posita esse aut ad 26—28 adscripta. Neque tamen a poeta ipso repetita sunt, id quod demonstravit Susemihlius (Philol. XXIX, 419,. 3), neque ab eo, qui prooemium praefixit, quippe a quo versus 25 eo tantum Consilio mutatus sit, ne bis in tribus versibus compta legeretur. Neque verisimile est lectorem ilium philosophum ea addidisse, cum non eadem sententia eis exprimatur atque versibus atque animi quoniam docui natura quid esset et quibus e rebus cum corpore compta viger et quove modo distracta rediret in ordia prima. Si vero eius intererat demonstrare, eadem fere ratione huius libri initium facere poetam atque tertii, certo (id quod iam monuit idem Susemihlius) non mutasset illud et quoniam docui, quod illic est, in sed quoniam docui. Itaque si non certuni, at veri simillimum est ad interpolatorem ilia referenda esse. Atque si hoc ponimus, clarum est, cur illud et quoniam, docui mutatum sit, cum minus elegans videretur e t quoniam docui cunctarum exordia rerum atque animi quoniam docui natura quid esset e t quibus e rebus cum corpore compta vigeret. Reliquum est, ut de versibus quae quasi membranae vel cortex nominitandast, quocl speciem ac formarti similem gerit eius imago, cuiuscumque cluet de corpore fusa vagati agamus. Qui neque per se possunt enuntiationem relativam effìcere, cum fieri nequeat, ut ad quae praedicati loco nominitandast referatur, nec simulacra quasi membranae possint nominitari; neque siimi potest eos a poeta post illos . 31 quae quasi membranae, summo de corpore rerum dereptae, volitant ultroque citroque per auras positos esse, quoniam definitionem simulacrorum continent, quae iam versu 31 data erat. Quare nihil restare videtur nisi ut 2

—

18

—

duce Briegero (Philolog. XXIX, 417 sqq.) eos versus ex altera recensione ab ipso poeta facta ortos putemus. Atqui si consideramus, utra recensio prior fuerit, dubium non est, quin 51 — 53 posteriore tempore scripti sint quam 31. Nam et pleniorem definitionem praebent et illud dereptae in versu 32, qui, si versus 51 — 53 a poeta compositos ducimus, ad eos quoque pertinebat, satis, nisi fallor, docet, ab initio versum quae quasi membranae summo de corpore rerum scriptum fuisse. An vero censes fieri potuisse, ut poeta postea illam definitionem mallet, imaginem rei corticem potius nominitandam esse? Nimirum addidisset, si in ipsa quaestione de simulacris instituta invenisset, corticis exemplo bene illustrari simulacra. Sed si res ita se haberet, nonne exspectares in ipsa simulacrorum doctrina tractanda eum hoc exemplo usum esse? Atque quod gravissimum est, illud corticis exemplum num adeo rei accommodatum est, ut poetam facere non potuisse, quin id ultima manu insereret, iudicemus? Nam cum poeta sic inciperet: quae quasi membranae, id potissimum studuit, ut tenuitatis simulacrorum exemplum quaereret, eaque de causa primum adiecerat summo de corpore. At cortex neque tarn tenuis est, ut aptiorem sensum exhibeat quam membranae, neque, quod mihi multum valere videtur, eandem speciem formamque gerit quam robur ipsum, quod tegit: id vero proprium est simulacrorum, ut, quamvis tenuia sint, tamen eandem semper speciem prae se ferant quam eae res, unde exeunt. Ergo non poeta eos scripsit, sed idem ille interpolator. Adscripsit igitur, ut omnia comprehendam, homo nescioquis ad versus 26—28 ilia verba ex tertio libro repetita, ut in textum reciperentur, mutata particula et in sed, quoniam ipsiparum concinnum videbatur, duas enuntiationes secnndarias a copulativis particulis exordiri, cum praesertim in versus fronte starent, et ad versum 30 illos tres, quos ipse fabricatus erat, ut poetae verba suis, quae sibi aptiora viderentur, depelleret. Sed is, qui codicem huius interpolatoris transcripsit, retinuit traditam scripturam, addidit tamen eas adnotationes, cum quibus versus 29. 30 coniunxit, sine quibus nulla inter se coniunctione positae videbantur, sub paginae finem,

—

19

—

ut conicere licet, quamquam de ea re nihil certi assequi possumus. Sed haec sint satis de hoc loco difficìllimo. Quae si recte disputata snnt, babemus duos homines, qui de i n d u s t r i a in carmina Lucretiana interpolationes inseruerunt, quorum prior fuit is, qui prooemium quarto libro praefixit. Atque utinam alii quoque loci essent, ubi eadem confidentia operam eorum discernere possemus, ut, quibus rebus in Lucretii carminibus recensendis inter se differrent, clariuS videremus. Alterius quidem, qui versus 45 —48 et 51 — 53 interpolare voluit, gumma impudentia vel ex hoc uno loco perspicitur, neque miremur, si alia quoque stulti huius viri vestigia deprehendamus. Illius vero consilium ut in hoc prooemio addendo manifestum est, ita semper dubium erit, num etiam aliarum iterationum in Lucretii carminibus auctor fuevit. Sed facile sane cum hoc loco duos comparabimus ex prooemiis secundi et tertii libri promendos. Quorum utriusque in fine hi versus leguntur: nam veluti pueri trepidant atque omnia caecis in tenebria metuunt, sic nos in luce timemus interdum, nilo quae sunt metuenda magis quam quae pueri in tenebria pavitant jinguntque futura, hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest non radii solis neque lucida tela diei discutiant, sed naturae species ralioque. Sed utroque loco habent quo offendant. Atque in secundi libri prooemio, cum de rerum vanitate loquatur et de curis sequacibus, quae neque sonitus armorum nec fera tela metuant audacterque inter reges versentur nec fulgorem ab auro revereantur nec clarum vestis splendorem purpureae, iam 53 quid dubitas, inquit, quin omnis sit haec rationis potestas, omnis curn in tenebria praesertim vita laboret? tura sequuntur in codicibus illi versus. Toti igitur sumus caligine oppressi, quam mens tantum ac ratio tollere possunt. Ad quam sententiam illi versus nullo modo possunt adiungi. Cum enim particola nam inducantur, exspectes 2*

—

20

—

c o n f i r m a t i o n e m eis contineri. At cum interdum timeamus, quae omnino non timenda sunt, s e q u i t u r potius id inde, quod nostra vita omnis in tenebria laborat. Ut autem sententiae inter se non possunt coniungi, ita singula verba offensionem praebent. Ac primum quidem displicet, quod in trìbus acpaene se excipientibus versibus illud in tenebria diversa significatone repetitum est. In versu enim 54 metaphorice dictum est: deinde propria notione (ini Dunkel der Nacht). Praeterea si sic colligimus : omnis cum vita in tenebria laboret ; nam veluti pueri . . . sic nos in luce timemus interdum . . ., o m n i s v i t a et i n t e r d u m t i m e m u s non recte inter se opponuntur. In tertii vero libri prooemio non minus male illos versus adiectos esse ex eisdem verbis interdum timemus cognoscitur. Exponit enim poeta de metu mortis: hunc vexare pudorem, hunc vincula amicitiae rumpere et in summa pietatem evertere clade : nam iam saepe homines patriam carosque parentis prodiderunt, vitare Acherusia tempia petentes. Pergunt igitur libri sic: nam veluti . . . sic nos in luce timemus interdum, nilo quae sunt metuenda magis quarti e. q. s. Sed interdum, quod ad curas hominum in universum pertinet, ab hoc sententiarum conexu alienum est, quoniam in hoc prooemio toto de certo mortis metu sermo fit, funditus humanam qui vitam turbat ab imo, ullam omnia suffundens mortis nigrore, ne que esse voluptatem liquidam puramque relinquit, quo homines non interdum tantum, sed semper omnibusque in rebus anguntur 1 ). Accedit quod eidem versus in fine prooemii sexti libri exstant, ubi egregium sensum praebent. Quapropter non dubito, quin et in secundo et in tertio libro non a Lucretio ipso iterati sint. Eum autem, qui secundi et tertii libri prooemia ita emendare studuit, ut ea aliquot versibus Lucretianis au') idem sentit Goebelius observat. pg. 28.

—

21

—

geret, si contendo eundem fuisse atque eum, qui quarti libri prooemium totum ex versibus I, 926—50 iteratis paraverit, in hac sententia aliquid probabilitatis inesse spero. Sed quem talem carminibus einendandis operaia dedisse verisimilius videtur quam eum, qui Lucretio mortuo eas, quas ille scidas reliquerat, edidit? Nam id post Lachmannum ne ei quidem in dubium vocabunt, qui Hieronjmi illi loco minus confidunt, carmina non ab ipso poeta edita esse, idque vel ex libro primo, quem Lachmannus absolutum fere a poeta relictum esse putavit, cerni Stuerenburgius in egregia, quam iam supra laudavi, dissertatione ostendit. Quod quoniam certum est, ex ipsis autem carminibus intellegitur, has vel illas partes nunc eis locis legi, in quorum contextu eas a poeta ipso scriptas vel positas esse nullo modo concedi potest, deinde cum traditum sit, certum quendam hominem post Lucretii mortem carmina eius emendasse, cur non statuamus, eum non modo in ordinandis ac digerendis eis, quae ab ilio relieta essent, versatum esse, sed etiam, ut carmina legentibus acceptiora redderet, pauca ad sententiarum cohaerentiam adiuvandam addidisse interdumve etiam mutasse poetae verba"? Facillima autem ratione, si quid in scidis Lucretii manuscriptis ita deerat, ut sententiarum consequentia impeditior esset, ut lacunam tolleret, iterationibus uti videtur potuisse, quibus poetae verba minime contaminarci. Sic igitur, cum prooemia, quae secundo et tertio libro praemissa inveniebat, cum ipsa disputatone, quae in his libris habetur, non satis coniuncta viderentur, adiecit eis illos versus, quibus in sexto libro aptissime transitus fit a prooemio ad ea, quae poeta sibi proponit tractanda : fugit tamen istum, non prorsus illos cum eis locis, in quibus repetiit, consentire. Eodemque studio ductus, quod omnes ceteros libros prooemiis ornatos videbat neque dubium esse poterai, quin poeta, si a fato ei potestas data esset, etiam quarto prooemium praemissurus fuisset, ne nimis rude opus, quod editurus erat, apparerei, ille vir doctus, quisquis fuit, versus I , 926—50 repetiit ante earn carminis partem, qua de simulacris agitur. Atque quoniam versibus

—

22

—

dum perspicis omnem naturarti rerum, qua constet compta figura et atque animi quoniam docui natura quid esset et quibus e rebus cum corpore compta vigeret se excipientibus admodum dura exstitisset repetitio verbi compta, Ulis leviter mutatis poetae elegantiae satis facere sibi visus est. Cum igitur et Lucretianos versus repeteret et, ubi opus esse videbatur, ex suo ingenio pauca adderei, emendavit editor carminum contextum. — Ad eandem eius operam, nisi fallor, haec tria iterata referenda sunt, de quibus nunc again. Quorum duo, cum inter se sint simillima, non dubito uni et eidem auctori adsignare. Legimus enim in libro secundo post versum 477 quod quoniam docui, pergam conectere rem quae ex hoc apta fidem ducat, primordia rerum Unita variare figurarum ratione. et paulo post 522 quod quoniam docui, pergam conectere rem quae ex hoc apta fidem ducat, primordia rerum, inter se simili quae sunt perfecta figura, infinita cluere. Plerique, qui artem criticam in Lucretii carminibus exercuerunt, offenderunt in versibus quod quoniam docui, pergam conectere rem quae ex hoc apta fidem ducat, primordia rerum ac paene omnes consenserunt, quod mihi quoque probatur, Lucretium eos tam brevi intervallo repetere non potuisse. Nemo tarnen animum advertisse videtur continerì eis non plane usitatam transitionis formulam, quae non in omnes, ubi ad novum aliquid transeatur, locos conveniat. Perrecturus igitur est poeta rem conectere, quae ex hoc, quod modo docuit, apta fidem ducat. Quod nihil significai nisi eam rem, ad quam poeta nunc aggrediatur, artissimo conexu

—

23

—

coniungi cum eo, quod modo tractaverit (ex hoc aptam) et ex hoc ipso probari (fidem ducere). Iam ut versus 522—8 accuratius contemplemur, antea demoustratum e r a t , »primordia rerum finita variare figurarum ratione « : nunc demonstrandum est primordia rerum 524 inter se simili quae sunt perfecta figura, infinita cluere. Idque fit: 525 etenim distantia cum sit formarum finita, necessest quae similes sint esse infinitas. Hoc igitur ita tantum probatur (fidem ducitj, ut illud rectum esse sumatur (ex hoc aptum). Nunc ad versus 478. 9 accedamus. Inde a versu 4S0 usque ad 521 hoc demonstrare vult poeta: primordia rerum finita variare figurarum ratione; argumentum autem ex contrario conficitur: nam nisi primordia finitis formis distantia essent, quaedam immani maximitate esse debere: quod probari non posse iam supra se docuisse. Quibus verbis quo respiciat Lucretius, certari potest: id tarnen certuni est eum non niti in ea re, quam modo docuit, cum, quam multigenis fora,is primordia praedita essent, exponeret (333—477). Iam vero constat et 522—8 bene cum 480—521 cohaerere versusque 522. 3 recte positos esse, neque 480—521 ex totailla de formis primordiorum quaestione dissolvi posse. Illud autem quod quoniam docui, pergam conectere rem quae ex hoc apta fidem ducat quia ante 480 perversum e s t , a poeta scriptum esse nequit. Ad lectorem vero aut grammaticum interpolationum studiosum si hanc iterationem referremus, sumendum esset aliam transitus formam ea expulsam esse; quo autem Consilio vel margini adscripta vel interpolata sit, vix dicas: ad editorem si referimus, fingere possumus, ea, quae inde a versu 481 scripta sunt, in scidis poetae non satis cum eis, quae antecedebant, coniuncta fuisse, atque transitionis efficiendae causa editorem illos versus ex 522. 3 desumpsisse. Sed priusquam ad eum libri primi locum transeam, quo

—

24

—

similiter videtur editor egisse, cum ex versibus 529 — 531 quoque causa petita sit, cur 522—8 ut emblema secludendi essent, occasionem de illis versibus dicendi capto. Atque recte Lachmannus dixit, »si formam ac vincula orationis respiceremus, aut versus 522—8 superesse aut 529—31«. Itaque cum offensione ilia, quae ex repetitione versuum quod quoniam docui, pergam conectere rem quae ex hoc apta fidem ducat, primordia rerum, oriebatur, remota 522—8 in ilia de primordiorum formis disputatione iustum locum tenere demonstraverim, sequitur529—31 hie spurios esse. Idemque adsequimur, si ipsum eorum argumentum consideramus. Profitetur enim poeta eis versibus se ostenturum esse, primordia ex infinito jsummam rerum tenere undique protelo plagarum continuato. Quod ab hoc loco alienum esse concedei, quicumque viderit inde a 532 usque ad 568 poetam accuratius inquirere in earn rem, quam ante contenderai primordia simili figura perfecta infinita cluere, non in id : in universum primordiorum summam esse infinitam (cfr. 567. 8 esse igitur genere in quo vis primordia rerum infinita palamst) ; neque in eis versibus plagarum inentio fit. Idque iam Gassendum perspexisse Lachmannus ita narrat. ut ei adstipuletur. Neutra vero earura rationum, quibus vili docti illos versus post 522—9 servare temptarunt, satis probabiliter excogitata est. Nonnulli enim, ut Bernaysius, Purmannus 1 ), Pollius2) ante 529 lacunam statuerunt, in qua, ut opinör, generum singulorum significationem olim infuisse suspicantur. Atutomittam, sic versum 531 prorsus superfiuum futurum fuisse, versibus 525—8 satis demonstratum erat similium formarum primordia esse infinita, ut poetae nihil demonstrare superesset nisi ne eo quidem suam sententiam labefactari, quod quaedam animalia rara essent. Aliter neque imprudenter Munroius versus in hoc contextu retinere conatus est, cum solo ostendam in ostendens mutato ad id, quod antecedit, (528) id quod non esseprobavi i; quaest. Lauban. II, 5.

Pliilolog. X X V I , 31$.

—

25

—

referret. Tarnen ego cum Briegero (Philolog. XXIV, 449) facio, qui liane emendationem refutat duabus pi-aecipue causis commotus : primum eis versibus aliquo modo obscurari, quo verba nam quod in 532 pertineant; deinde, quod mihi gravissimum videtur, nullo loco, ubi poeta simili modo quo in 528 ad rem iam probatam respiciat, ut I , 265. 429. 543. 951. II, 94. 499. 1050. III, 31. IV, 861. V, 772. VI, 486. 1094, adiungi, qua ratiòne id demonstratum sit. Nihil igitur restat nisi ut insiticios esse hos versus putemus. Adscripti autem sunt sine dubio a lectore ilio philosopho, ut vel sibi vel aliis memoriam eius loci redintegraret, ubi poeta probaverat summam materiae influitali! constare. Quod vero Briegerus putat, cum eis versibus argumentum inducatur, quo infìnitam esse summam materìae poeta demonstraturus fuerit, quod tamen fortasse numquam ad finem perductum sit, eos non nimis intolerabiles esse, si versum 952 libri primi excipiant, id mihi non placet. Nam neque ad eas, quae iam multae sunt in Lucretii carminibus, difficultates novas ita addere fas est, ut novas partes a poeta non absolutas statuamus, et potest certus quidem locus afferri, ubi poeta de infinita materia dicit, in libri primi versibus 1014 — 51. Itaque ego puto II, 529 — 31 iteratos fuisse ex parte eorum versuum, qui post 1013 interciderunt. Nani post hunc versum lacunam hiare cum pridem cognitum est 1 ) tum intellegitur ex eo, quod protasis versuum 1014—20 deest, cuius qui fuerit sensus, praeterea ex verbis Epicuri apud Dio-

') 1012. 13 spurios esse inihi non persuadetur. Quod quidem Pollius (annal, philol. 93, 758) contendit, Lucretium in eorura poetarum numero esse, qui dactylica verba in m exeuntia non curn vocalibus committerent, neque alterum eorum scribere potuisse, satis refutavit Munroius. Con-

ferenda sunt innumerabilem enim. numerum VI, 485. plusculum habent IV, 61fi. spongiam. aquai IV, 618. Neque divelli illi versus possunt, ut rectc dicit Madvigius (opuse. I, a 16). Sed Lachmannus divellit, eum adnotet: »si Lucretius hic diaiunctione usus est, tria membra erant, aut utrumque aut neutrum aut altcrutrum e. q. s.« At de ea distinctione non agitur, sed aut corpus et inane al ternis inter se terminant, aut alterutrum ab altero terminatur.

—

26

—

genem Laei tium X, 41. 2 intellegitur : xcà ¡.tr-v /.ai tm nl^ei riiivaiof.iariova7ieiQÓv èarirò jtàvuaì TM /.teyéd-ei TOV V.evov' S'ire yttQ rjv rò -/.tvìiv aiteiqov, rà de aiófiara vjqiautvu1 ovda/.iov av '¿ueve TU aw/iara, uìX ecpéqero XOTTG: rò CCTCEIQOV xevòv òieanaQii¿va, ov-A '¿%ovra rà {meqeidovra -/.al aréXXovra x a r à rag uvcfAQTtàg. Haec igitur ovda/.iov av '¿/.leve rà aiój.iara, a À À5 e (p éq ex o x a t à rò aneiqov x £ vbv ò teonaqllèva cum conversa fere redeant in versibus Lucretianis 1014—18: nec mare nec tellus neque caeli lucida tempia nec mortale genus nec divurn corpora sancta exiguum possent horai sistere tempus: nam dispulsa suo de coetu materiai copia ferretur magnum per inane soluta, sumptionem quoque [ei rò yievòv 'àneiqov rjv, rà de a io ¡.i ara ibq ta ¡.lèv a) apud Lucretium redire exspectes. Deinde in versibus 1008 — 13 de infinita copia materiae et inanis ita sermo fit, ut alteram ab altera necessario pendere probetur. Inde a 1014 vero usque ad 1051 demonstravit poeta nihil creatum posse constare, nisi materiae copia infinita esset. Desideramus igitur quaedam, quibus professus sit se infinitum esse materiam demonstraturum nulla ratione liabita eius necessitudinis, quae inter corpus et inane intercedat. Quod in lacuna olim infuisse necesse est. Atqui cum ei, de quibus agimus, versus versibus ostendam corpuscula materiai ex infinito summam rerum usque tenere undique protelo plagarum continuato talem indicationem contineant — nani quod non expresse dictum est, poetam ad earn, quae intercedat inter corpus et inane, rationem non esse respecturum, id nihil valet, quoniam, cum ante infinitam esse materiae copiam probaverit, quia inane alteram universi partem teneat, si denuo infinitam esse materiae copiam demonstraturus est, id ita tantum facere potest, ut illius argumenti nullam rationem habeat —, deinde cum hi versus, qui ad I I , 528 explicandi causa adscripti sunt, nullo alio loco in codicibus servati sint, nonne

—

27

—

veri simillimum est eos hie cum pluribus intercidisse ? Nam etiam plures intercidisse apparet, quandoquidem neque eis versibus protasis versuum 1014—20 suppletur, et ei ipsi protasi carent, sine qua nulla cum proximis coniunctio esset, quali tamen Lucretius alias constanter utitur. Nunc argumentum versuum I, 1008 — 51 expedire conabor. Qua in re quantum Guilelmo Hoerschelmann debeam, perspiciet quicumque ea, quae ille de versibus 1008—13 in Observât. Lucret. alt. (Lipsiae 1877) pg. 23:—9 praeclare disputavit, legerit, quae quidem novisse necesse est, si quis ad hunc locum accedet neque ceterorum interpretum erroribus a vero diduci volet. Inde a 1008 igitur Lucretius sic argumentatur : Ne ipsa quidem rerum summa modum sibi parare potest: quod natura prohibetur, cuius lege corpus et inane semper se excipiunt, ut fiais statui nequeat. Aut si sumas alterutrum ab altero non terminali, tamen alteram infinitum esse necesse est. [Iam vero si corpus infinitum, inane finitum esset, »ea tantum corpora, quae iuxta parvulum illud inane posita essent, moveri possent, cetera quieta iacerent; atqui non perpauca, sed omnia corpora moveri videmus ; itaque cum omnibus inane purum vicinum sit, ipsis illis minus esse nequit«1). Sin id potius statuere velis, inane infinitum, corpus finitum esse,] versibus ostendam corpuscula material ex infinito summam rerum usque tenere undique protelo plagarum continuato. [Nam hoc nisi ita esset,] 1014 nec mare nec tellus neque caeli lucida tempia nec mortale genus nec divum corpora sancta exiguum possent horai sistere tempus. Duas igitur causas poeta affert, cur materia, nisi infinita esset, dissoluta in magno inani dispulsa ferretur. Apud Diogenem unam legimus: ovda/.iov civ ey.eve rà a « e

2

HH SS «9 — g

1

e -I s

T3

§ 2

g Of S


©

—

g e

c« -a

•

82

S

•m*

-ö

M S è 1.1 V e 2 8 o8 5" a.

s I «H

« « "S 04 o 1 ^ s

a.

8 Oí e i8! M

® e eï k 4 e ^ s r e C a » a £ e* o - 5 .a.5 *•

•w 8 . • SM S . « te

1 ïV 5 » "ss 2 Öl a e

S > 3 II

e s a, 8 xar ÌKELVOV 1 tov XQÓvov yivotiéviov oaov oi ¡.tev yqóvov yevof-téviov oaov oi [tèv ') ixtlvov TWV, del. I&v M

-

[107]

-

23

V7ckq Tccvrrjs (pQ0VTÌ'C0j.t£V • vhsq Tr}§ lac. 8 — 1 0 litt. | 6— 8 lav ') yaQ ¿Aovaavreg yvioat]- litt. cpQovriCo/.iev lacuna 2 6 — o&e2) y.al 7i£Qi TÜV akhov • 28 litt. 140—44 litterarum | nal tiare. -0-avórov vrjg trailag rohg rovro (pavEQiorara noiliTiv.£i[iévrjg lav rig èlio òt ovvrag arQarrjyovg %£iQoroxat Ciov3) rovg rovro (papesco- vov^iev. rara itoiovvrag ar^arrjyovg %£lQOtOVOVU£V. Iam in archetypo interciderunt post vrteq rrjg vers. 5 Ambr. ea, quae Dionysius alio loco ex exemplari suo Isocrateo dedit p. 1002io = § 433 VJI£Q rrjg TC7>V CEXXÌ]VIOV oiozijQÌag — p. 1005i6 = § 503 rfjg dvayeveiag (7tl£ iorovg óè ri\béf.ievoi vó^iovg oirtog òXlyov avraiv}. Nimirum cum folium aliquod versum ultima habuisset verba haec oaov oi ¡.itv VTteq rrjg, proximum folium totum nescio quo casu periit ; folium, quod sequebatur, incipiebat a verbo cpQovriCofiev vers. 6. Spatio, quod in Ambrosiano ante vocem (pqovritonev vacuum relictum est, scriba, ni fallor, qui plura intercidisse sensisset, lacunam significati voluit. Post verbum cpQovrito^uv arcbetypi litterae evanidae fuisse videntur, quo factum est, ut, cum is qui apographum f confecit litteras adhuc cognovisset, is qui alterum apographum a scripsit litteras distinguere iam non posset; quare in codice spatium eis vacuum destinavit. Ceterum in Fiorentino ut aliquo modo oratio procederei, ev temere mutatum est in làv, yvwoEod-e in yviuorja&£. Sed ne Ambrosianus quidem interpolatione caret — est enim hoc librorum xoivóv TI nà&og — cum particula /.al vers. 7 ante rovg intrusa sit. P . 5834SS laudantur Isocratis verba ex Trapezitico § 12iss in Fiorentino i t a : in Ambrosiano i t a : insidi] óè lyib 7tQoa£l$iov hteinsiórj óè èyù 7tQoo£l3on> irtetrjrovv CCVTÒV, fjyov{.t£vog sXetrjrovv avròv, V\yov\.I£vog laytv avroii rò oacpEoreqov cuna 16—19 litt. 4 ) oarpéorsyeyevrja&ai TTEQÌ WV EVEXÓQOV ywrjoea&ai Tteql uv eve') tV Isoer. codd. || 2) yvviazafre iid. || 3) r iid. || 4) Praeter

rasuram 11 Htteraruru spatium vacuum est 5—8 litterarum.

24

-

[108]

-

Xovv, kéyti Xóyov Suvótatov

x « l o w , kéyei lóyov deivórav.r 'L. Isoeratis verba eley%ov av TOVTOV cum in ipso archetypo obscurata essent, in altera familia prorsus omissa sunt; quod num in ipso apographo a an in alio eiusdem generis exemplari factum sit, non attinet quaerere ; in altera vestigia servata sunt, quae vides, eleyev avvov TÓ. Praeterea notes oarpéoTeQov errore pervolgato e aacptaruTov corruptum esse. Verbum Florentinus recte servavit yeyevrjo&ai ; Ambrosiani lectio yevrjoeo&ai. librarli culpa ex illa orta est. XTX.

TOV

P. 466ess leguntur haec in Fiorentino: in Ambrosiano haec: STtiì^rjTrjoei re ov&èv eixóg, S7ti^t]TTjasi rè ov&ev ely.bg • zovg iuev avdgag aìrovoa si Tovg (xev avòqag ahovaa3) 1 Ta&eirj ) TOVg de diavorjd-fjvai lac. 13—15 litt. Tovg de diaTovg Se 2) eiTzelv. vor]$-fjvcu rovg Se eìnelv. Idem babes atque proximo loco. Verba Fiorentini corrupta et Ambrosiani lacuna archetypi corruptelam indicant simulque communem utriusque codicis fonte ni. His quos apposui locis ea quae supra contendi satis probata esse puto. Quin etiam in minutiis codices aut consentiunt aut ita dissentiunt, ut ipsa dissensio necessitudinis documentum sit. Ut alios accentuum spirituumve contra volgatam consensus hie omittam 4 ), habes p. 626i2 ov&evóg M, ov& évóg acut. corr. e gravi F 1 : ov&evòg volgo || 462s Sia %eiQÒg F òia/ei^ògM|| 474i Ini xwiJcrewgF eniiiivrjoeajg M || 540is Sia izavròg F dictTvavròg M || 603i ev af.i(pia(irjTr]aei F èva^ia^rjTrjaei, supra a ras. M || 608s eiiequTrjoeiog F ij-eneQioTrjoeiog M || tovs&e || 3) «Ixovl%oi xis F M || 4 7 7 1 3 w? ùoìv || 4 8 5 3 UTANTQ IAXIV || 4 9 0 1 1 «¡Uó k F , ' aXló TI; M || 5 3 8 1 ÒUyov TI || 54611 fiàXXov elai || 15 xai ( * « t F ) v, io corr. ex ov || xs(paXaió¡&r¡s, e corr. s. ai H 6123 níaxeis, t1 corr. ex ei || 11 xet, e corr. 8. a |j 6164 xaxovQyíay, ov corr. ex o || 6262 Xttfitpaxr¡v6///v || 62911 evgr¡¡iívatv, m corr. ex o, v 2 in rasura || 63313 neqmeaiov p r . : corr. nsQinsaóv(ptov) || 6359 olxíav, i///xbs, i corr. ex r¡ II 9 neQudel», i 2 corr. ex ei II 6624 aváqttnódov, á 2 corr. ex o'|| 6641 o alterum tmeq, e corr. s. o || 6656 vófios pr.: corr. Xóyos || 6666 airtov pr.: corr. avxüy. — P. 46712 Xóyovf, $XXa (sic). Quid bina puncta litteris e et a imposita suppositaque sibi velint, non assequor. Verba Xóyovc, ¿XXa sana sunt. F 1 corrigit in rasura: 4522 avvenaifov{h¡, a (in rasura) || 3 nstnexaífexa, ai || 46310 NAQAXMELV, naqa || 4662 XT¡\¡>SIOÍ , R¡ || 4704 oíxeíwf, oixeí; s. o» ras. || 4746 xataXa/ipáyetai, xaxa add., xax in ras. || 47612 (Tt///, t ; vid. T¡ fuisse || 4916 áiaxoaíwy, ioy, fuit ovs || 4945 ixáozov, o ; 8. o ras. || 49617 xQVa&al. V II 4986 XÉXQVTai, xexQ || 50012 nqo Inoiovvxo, xo add. || 55)18 (Ti>| >'6t«Í«to, v in ras., v et accentum add. F 2 ; cf. 5008 || 55212 •xolg : xr¡s || 55411 xaXXa, acut. add., X 1 e corr. || 5559 naqà : niqa [| 12 avxov: avxwv || 13 fts///xa^r¡aofiai, e, et /u in ras., F 2 || 5562 tvqiaxwv. evQi fièv (.HVLQ&V nólewv ioaTteqaveì xriqiiariov rpeidea&ai, rovg de av^ifiaxovg (evvoia a d d . Wolfius) re (ye codd.; xaì evegyeolaig 1ceiqàad-ai xaré%eiv, aXXà fit] ralg avayxaig firjdè rais fiictig' tmv de tcQoyóviov fiifielad-ai firj rovg 7tqò zùtv JexeXeixùv yevofiévovg xrX. I t a M, quo-

cum F 1 congruit, nisi quod pro rwv de itqoyovmv F 1 exhibet rùv TCQoyóviov falso omissa particula de. Iam vide quid F 2 effinxerit. 7tei&ei . . . neiqàad-at xaré%eiv, àXXà /.lì] ralg àvayxaig, fttjdè rag (Has w rcqoyóvtov fiifieìod-ar fit] rovg Jtqb TCOV Jey.eXeiy.Cov yevofièvovg ycrX. Aperta pro-

fecto interpolatio est et quae in codice certo non fuerit. Simile quid ni fallor accidit p. 5487ss. Fi F2 TtaqayaXeiv re rtjv tCov 'EXhrjvutv evvoiav oìxelav rcotelv rf] itóXei fieyiart]v fjyovfxevog (xeqièu2) jtqòg evdaif.wviav jtaqaanevalg xat ralg (ieXéraig, eÌQtjvixovg de rv:

SiäaaxaXos

p. 64514 ad v o c e m /UÓXA>VA

ovxos

xtxeQiovos

xov

||

Qoifxaiov

' ) P . 45110

i corr. e x v || 45413 xafha(>et>//etr 1 l i t t . || 4671 « 4086 inBxfi//tevros,

1 litt. ||

avvti97]oi//ye

p r o i f u i t y || 4786 xai ¡////¡TIOXXOV 2 — 3 litt. || 489)4

p r o t f u i t rj || 4932 niaxiHv,

500(1 ulxiav//,

parva

p r o t f u i t 171| 4985 vnó&eeiv//,

ras. || 5348 //Titfxmwi,

1 litt. || 14 oit?e//vne,

f u i t nx || 5355

1 l i t t . ||

ärjuo/fxixov,

1 litt. || 536» ^pói'o//»', p r o o 2 f u i t io || 5381 :i JU'-

yeiv//, 1 l i t t . , in fine f o l . 61 r || 541» *«// t « , 2 — 3 litt. || 17 &7io//oxo7iov,

f u i t e|| 7

x'Wl'/l/ll(xeifun,

1 litt. || 547s xutixa// in fine versus || 5498,

550:) d't;luox(>(a//iui>, p r o t f u i t ei || 5573 nuf>////H/, 3-fere litt. || 1 0 parva

ras. || 559ll //ttvxov,

1 litt.,

S-os, 1—2 litt. || 1 ! (tv»ljj s. t I g r . || 474l ÜQUf,

ras.

s. at 1 g r . ;

iuxta

s. «£,

•584s xaxaaxevrjs,

s. t « || 1 2

s. v || 4872

8. Xu || 62812 oxi, ixovs,

s. « 2 g r . || 59510 nctqic,

s. « 2

|| 60011

s. e ac. || 3 txiaxai, s. 1-

xaxaoxävxos, 8. « ||

8. o ac. || 6267 s. iv || 8 övxtt,

s. ( || 6344 ^evos, s. o ac. || 7 ciaeX&eZv,

8. t g r . || 6676 Inixqonfjs,

s. ts || s. t ac. ||

s. t ac. || 614:) ano&ovs,

vn , s. t'll « noXixeius,

s. s || 6442 fiTjd-tv,

evQc9ei-

s. « 1 g r . || 5462

s. t 1 || 56114 t p. 10357 = p. 19221 Tauchn. usque ad initium primae secundi anorpaaeiog p. 1037ia = p. 19328 Tauchn. leguntur, sunt 38 fere editionis Tauchnitzianae. Hi versus unam vetustioris codicis paginam compleverint. Iam vero spatium in Ambrosiano vacuum relictum codicis versus 478 comprehendit, vel Tauchnitzianas paginas 21 fere; singulae enim circiter 23 Ambrosiani versus continent. 21 paginae Tauchnitzianae sunt 609 versus eiusdem

-

[129]

-

45

editionis. Singulae autem vetustioris codicis paginae 38 versus Tauchnitzianos comprehendunt, singula folia 76; Ambrosiani igitur hiatui 609 versuum respondent 8 fere folia vetustioris codicis. Intercidit igitur unus quaternio. Simul spatium in Ambrosiano vacuum relictum non scribae arbitrio, sed exemplari quo is utebatur deberi probatur. Unum quaternionem deesse cum ex numeris quaternionum notatis, ni fallor, olim cognitum esset, iam iu vetustiore codice iustum spatium ei destinatum est. Similis ratiocinatio de altero hiatu, quo liber de Demosthenis dictione insignis est, iniri potest. Perierunt Ambrosiani versus 210, paginae Tauchnitzianae fere 9, folia vetustioris codicis tria et dimidium fere. 6. Titulus Jiowaiov àXtxaQvaaéwg neql Tfjg dt](ioad-évovg le^eiog. Verba Jiowaiov ékmaQvaaéiog etsi in summo folio 98 r non leguntur, certo tamen ex folio 97" hue referenda sunt, cum praesertim in summo folio 97 r titulus idem exhibeatur Jiowaiov ékixctQvaoéiog neql rrjg drjftoo&cvovg yqatpeiv léijeiog, cf. p. 1128i7 ravra d> xQariare lAfifiale eìxopév aoi jteql rrjg Jrj/.ioaSévovg Aegecog. Titulus igitur, qui volgo circumfertur, Jiowaiov HXiy.aqvaaaéwg jiEQÌ rrjg lexTixrjg Jijfioa&évovg deivórrjTog auctoritatem babet nullam. Ductus videtur esse ex ultimis huius libri verbis èàv de aóiQf] xò òaifióviov rjftàg, xaì jtBQÌ xrjg Jtqay(.i a r ITI FJ g avxov òeivóxrjxog . . . èv xolg ɧrjg yqmpriaofiévotg ¿7Todcóao/.IÉV aoi xov lóyov. Liber incipit fol. 98 r vers. 1 (jtóle)iov xat zà ¿cpvaxeQÌ^ovxa nov nvatei xàw TiQoyevofiévwv, explicit fol. 138v vers. 24 yqafprjaofxévoig ¿7iodu>aofiév aoi xbv lóyov : • (p. 953t — 1129s). Subscripta sunt haec: Jiowaiov àXixaqvaoéiog TIEQÌ xfjg òtjfioad-évovg kéHecug rékog. Foliis rectis (98 r —138 r ) inscriptum est TISQÌ rrjg drjftoo&évovg Aé§etog, foliis versis inde a folio 97 v usque ad 137v exceptis foliis 122" et 138v Siowaiov ¿hxaqvaoéajg 7. Titulus Jiovvaiog J4/.iftaia> tcj (ptirano nlelaxa yaiQeiv Incipit fol. 139 r vers. 1 IIollCov [Ì£T akhov %évuiv xe xaì 7iaqadó^wv, explicit fol. 146 p vers. 19 (vers. 16—19) htavùg anode | Sellai \ vo\.d | : • (p. 719i—749n). Subscribitur Jiowaiov ¿(ifiaiw (at corr., fuit t) xQ (pikxàxM

-

46

[130]

-

Folio 139v inscribitur diovvoiog, fol. 140' àfifialio rot (p tirar io, deinde foliis rectis diovvoiog àfifiaita, semel diovvoiog àftfialw rio epurano (fol. 143). nXeiora

%alquv

:

rélog

Codex ut saec. XV exaratus libra tnayatyixóv constanter omittit excepto uno loco p. 781 io reluiicuv et relùioi. Litterae i et v, si cum aliis vocalibus non iunguntur, binis punctis distinguuntur '). Compendia occurrunt pauca eaque notissima; eadent fere sunt ,atque in Fiorentino. Accentus et spiritus diligenter additi sunt; pauca verba iis carent, nonnulla falsis insignia sunt, quorum pleraque, quae quidem nullius momenti sint, non adnotabo. Bina vocabula saepius in singula contrahuntur 2 ), inter quae notes ovxén p. 4773, 6134, 627i pro ovx en (F volgo). Aptius bis locis Ambrosianum sequemur: p. 4773 vjioitrevoi firjTtor

ov Avaiov

a'io&rjoiv.

6133

v, ¿X II 58416 tXfiTjXvverai, j? || 58514 Xiyeiv,

fi

|| 5964 «xaxaaxevov,

vtoj || 6013 Xvaia, ngoaigiaetog

a;

v\

v i d . a fuisse || 5973

f u i t v || 60510 ióiwrixrjs,

x&v Xóywv,

xovxois

àveniTyàevriof,

rjs || 6107 «XW«,

V II 288

eiog TÙV Xóy || 11 tyXuitrjv, f || 7282 èxoe,

14 xols, s || 73711 nQeafietas, « || 12 Xóyot, o 2 || 7464 Ftyóvaaiv,

x ||

r

litt.

p a r s i n f e r i o r in ras. || 7506 dixrxsQaiveis, s || 7672 tv || 4 iniTTjàeioxóxovs, x t || 7697 ovx « 7 i £ t ( j « 7 f £ i o ,

ovx

« || 7709 lov

nsqaixov,

ov—

ov ;

acc.

Turbi xov a d d . M 2 || 77315 xaì axvxhxiàv, xaì a || 77412 &ovxvàiàov, cum ras. || 77513 mxqov,

o || 779i aita,

2 TKfo&ótov, Qotfo || 3 xaXXos || 7816 neQió&ovs ; a d d . M r i n ing. ntqióóovi

v3

nix ; p r o n t i v i d e t u r ov f u i s s e ||

|| i oxy/iaxiCoftivas,

erroris

vitandi

causa

vag ; M r superaci'. s y l l a -

bam vas e a d e m d e causa ; c f . 10639 u>v rasura obscuraturo, i n d e ¿v M r in m g . || 7847 ixfia&eiv, xióXvvxai,

« e t ai;

Qiaev, i l || 83314 fiera, 84812 riPniòv, xexfiaiqófievos, ovx,

xfta || 14 aXX] ccvrov II *662i2 ov 7tévr]ç ¿JP.u "Yaxeqov R; 0 VOTEçoç Sylb.] ov 7tevt]ç tov vareçov || *663s âia/.iaçTVQia ') 7teçl TOV en jjjtnv2) nXrjQOV Ttçoç %âç>ixa F : 'EnrjTTOv R, EvIttitov Reisk. XàqijTa R || *5 ôïxaiav, 10 avôçeç, âérjatv] ôïxaiav oit ôérjaiv (sic) || »12 Ilçoxktog R, Jlarçoxléovç Hudsonus] TtQoy.'keioç || 14 Ini TOVTOIÇ ù Sylb.] ìititovnlaw || *664io eniyeyçôrp-9-ai] VJIoyeyçârp-9-ai || *6653 Oikôxoçoç] (pikôyrutQoç II 8 (p-qoìv de tâii voréqun eneiaiévai TOV ayct&iova F: cprjal R, cf. pag. 34 not. 3 ad. h. 1. '¿rei eiotévai TÒV àyûwa Reisk. || 15 rj ô' eiç Jlvlaç Ùéihjvaitov Sylb.] fj d'eioadnqvauov. || »6662 àviaQÓrarov] àviaQÛzaTov || ¿13 Oû.6%0çoç Sylb.] (pi\òyoì()oc, || 667io ê'|w ôè rijg TÛV deivâçxov kôyojv rjkixiaç Reisk.] â' htiaTÙiv deivctQx°v ì-óycnv, cf. quae dicam Cap. IV ad p. 6662ss || 11 en Sylb.] em || 12 Mevead-étuç Valesius ad Harpocr. vol. II p. 462 Dind.] vefieo&iwç. Sequuntur Ambrosiani lectiones ex iudicio de Thucydide et libro de Demosthenis dictione exscriptae; inter quas si multas invenies Ambrosiano cum Sylburgi esemplari {e) communes, non mirum est, cum eiusdem familiae uterque codex sit. Ceterum Sylburgius et Reiskius haud pauca exemplairs vitia sustulerunt, quas emendationes Ambrosianus ex parte confirmât. P. 81 l u ojiâviv] G7ZUVÌJV H 8154 xaxt'ag] xaniaiç || 817i4 Tteçi TÛV aklùjv] TW> aXXtav || 8184 Evyéiov r«] evyeûv TE || 8195 xat avTctç Se ravraç Sylb.] xat avrâç Te zavvaç || ') âittfxaqxvqitt, ras. s. « 3 F || 2) ///ht rjnov ; rjnov in ras F1, ut vid

—

[147]

—

63

16 eTtev^devaav) eTtirrjdevoav') || 820s ÜXixaqvaaaevg] aXixaQvaaevs II 821 i 7i£QiXaßiov\ TtaqaXaßCov || 822io firjd' eis aTtarrjv] ¡.trjd' eis ¿Ttäreiv || 823s TtaQadidövai] fcaqaSMltevai || 825ie eXXi7teareqov] eXnteareqov || 826s diaigeoewg] TtQoaiQeoetüg || 13 ijroc] rjro || 15 Tals tCov) roZg tüv || 828s l^uxQas] [taxQccg || 829n xad-alqei Sylb.] xa&aiqel || 832s aXt]^•ovg] aXrj^eiag || 834i2 S7IIT()O%CIDRJV] Ivri xetpccXahov TQO%Üdrjv || 837io «Vi?] en || 839n dmpd-eiQav] diecp&eiqov || 84111 ««] OTE, 0 e correctura || 12 dio%iXiovs OTtXixag) öiaxoalag || 14 Kvd-aqoig R , Kv&rjQOig Sylb.] xvd-fjQais || 18 Kvdiqqois] xv-O^fjQccis || 8 4 2 « , 84312 ote] O'LTE T j || 843ie kiteX>]Xv»e Sylb.] v7tei.fii.vd-e || 17 tklrjviov || 540« rcéqa ] jtaça (sic) Il 542i2 roïg] rtjç || 545i3 yiviôoxuv] ôiôâaxeiv || 546io 7tokl(p] nokkiov II 547i ¿7tkrjOTioç] ajiXtLarioq F 2 , nkeianog F 1 II 5494 èçeonayiTixov] ctqtonayiqxmbv || 550is re v/ioXa/.ipâvsiv] ÔË (sic) VTtolafi^ccvovreg || 551s neiaeit] rtoiUjatie, rj eras. Il 12 TE] (lèv || 5533 noir}] notei || 5577 rf/g] om. F || 5596 îqvttva] ijvTiva || 560i èaâ^aeai] aia-9-tjasai (sic) || 9 xi]v TE rpiovrjv] rrjv cpiovrjv || 15 ôitikr)f.if.iévov] ôieilrj^iévov || 561s tOTCti] om. F II 5738 ôia-9-eiç] diazi-9-tlg || 12 TÔT' ¿vd-giomov R rôts àvd-QiîtTtiov M] re àv&qd)TCMv || 576e avf.ifiovlevTix.oïs] (¡ovXev') Ubicumque in lemmate nihil moneo, Ambrosiani» cum volgata consentit.

-

[153]

—

69

Tixolg II 577id xarà IIaohwog] xctnaakovog || 5852 %WQÌ()>\ Xoqìioi, o corr. ex ei || 58.9G VTceilrj(pa(.iev] V7tuleUpaf.tev || 590a TiEQLEqyoTeQa] JZEQÌ [e^yioréqa || 591s èì;£i(>yao/.tévai] s^siQyctaft èva II ii toixev] tov.iv || 592i3 6iai.Xctrrovra] diaklórrovra | 596ie 7iQ07téTEia] jtQOTtereia || 6073 Ttoixikurregog] itouuXóTSQog, o 2 corr. ex io F 1 || 6107 o>] 8 || 6114 e^llay/xeva] è^rjkayftéva || 10 TtoXXfj] jiolXrj || 612s *E(>%iéo)v] £Q%téov || 614it rip rà] TO (add. F 2 J rà || 61612 rovroig] roLroig || cpavegòg] (paveqüg || 617i2 l^eXsyxd-üai] ì§eXe%&&ot || u ^Eq^iéug] uq%ieqéag. Nonnulla in binorum versuum confinio scriba peccavit: p. 475i ¡.irjàèv] f.irj\firjòèv || 552s Meaatjvioig) ¡.ieaaqvi\vioig || 584» roiovtov) TOI\TOV || 60112 [tvrjod-rjooiiai] fivrjaO-)]| fiat || 6147 TETeXevTrj-Korog] re\levrt]xórog, rj corr. ex 1 F 2 || 628» x«t] xat I xal. Aliquo modo de vera scriptura dubitare possis p. 542i.t ÒQftóCovaa (pro ¿Qfi.) F : ctQf-tòrrovoCC MR. Genuina, ni fallor, lectio est ¿Qt-iÓTTOvoa. In rhetoricis certe Dionysii operibus bis tantum forma huius verbi per 'C litteram scripta legitur p. 409 àqj.iotof.iéviov, 1096« av/.t/.ieO'aQf.ióCea&ai, duobus locis codices non minus quam eo de quo agitur inter se discrepant p. 397 aQ/.ioTTÓfievov R : ¿^/.ioCó/.ievov E F , 135n ¿ q 1-iórrovEF; ¿q/.IÓ'COV R, quibus et ipsis earn vocem per rr litteras scribeiidam iudico. Praeter eas formas, ex quibns praesens non cognoscitur '), formas per TT scriptas habes has: ccqtiorreiv 33», 1066s, 1097H || ¿Qfiórrei 540i, 1037s || ¿QflOTTI] 70S II ¿Q/.IÓTTIUV 1 47fl || ¿(/¡.tOTTOVTCC 91 85 || CtQflOTTOVOCl 542i3, IOO82 II ¿QfiOTrovarjg 560io || aQfiórrovaav 1102s || à(jfiovrovaibv 866s || ¿Q^IOTTOV 57s, 9097 || yQ/iorrev 894, 1517, I862, 8OI2, 823i3, 850i, 1057i2 || 'fatorre 910o || à^iórrea^ai 39a, 823is II evaqfiorreiv 207s, 5407, 1112;t ¡| irpaQjxÓTreiv *) P. 408, 44l icQjjióoat II 16713 «q^óatcs |J 9573 Tj^fióaavTO || 95814 aQfioaci/tevot || 43s àqftood-eìoat (ctQfioaSTjvta Epitoma) || 53s ¡¡Qfioazni || 10587 7]Q{ioOfitv>i || 10833 TiQfiodfiivrjv || 454 {¡qfioaftévioy || 17111 avvrjqßoa&ni II 11097 swiff fioa/Aivn II 452 fit&uqfioat'ao) || 83012 itpygftoxorog II 8575 7iQoar,Qfioai.

-

70

[154]

-

482» || ìfpaquoTTÓtievov 1667 || jtQoatx^(totr6(.tevov 908s || awaQfiÓTTEiv 51 il, 69i, 21215, 1075i3, 10763, HOBi. E x h i s locis (XXXVII) efficitur pi 542is A m b r o s i a n i lectionem àQftórrovoa F i o r e n t i n i lectioni àq^ótovaa p r a e f e r e n d a m esse. S e d ceteris q u o q u e d u o b u s locis (p. 409, 10966) m e i u d i c e f o r m a p e r r r l i t t e r a s s c r i p t a r e v o c a n d a est, c u m p r a e s e r t i m optimi A n t i q u i t a t u m codices t e s t e A. Kiesslingii editione h a n c solam eius verbi formam agnoscant. Leguntur autem praeter ceteras f o r m a s , q u a e a d h a n c q u a e s t i o n e m d i r i m e n d a m non f a c i u n t , f o r m a e q u a e h u e p e r t i n e a n t h a e : à ^ f i ó r t e i v I I 24 p . 144s KiesBl., 44 p . 16721, I V 28 p . 42si || a ^ u ó r r t o v I V 21 p . 31s, V I E 87 p . 21612 || ¿QIUÓTTOV V I I I 56 p . 1724 (nom.), I X 54 p . 30431, X I 3 8 p . 142i5 (acc.) || à^fiórrovra I V 64 p . 8728, X 49 p . 746 (acc. s i n g . ) , V I I 2 p . 332 (acc. plur.) || àq^órrovTaQ X 51 p . Ili || ccQfiorrovarjs V I I I 44 p . 15627 || aQ/AÓrrovaav V i l i 82 p . 2089, X I 5 7 p . 1 6 4 « || ^fiorre(v) IV 77 p . IOI17, V I I 7 3 p . lOOi, X I 44 p . 152i8 || èvaQuÓTTovres X 16 p . 25$ || èf.wTTetv I I I 22 p . 245i9 || èfprjQfioTrov X V 1 p . 2094 || [ie&aQftoTTOftévri X 51 p . 7 6 u || (.te&a^ioTroftéviov X I 22 p . 11928, X I V 6 p . 2016 || ovvfapoTTé I I 30 p. 1 5 2 n .

B. Propria bona Florentinus Qontra Ambrosianum et volgatam affert haec 2 ) : p . 4518 v j t e q é l S r \ s ¥ \ VJtsQldtjS M ' Y j t e q l ò t i s R . p. 4673s Jiftoóldiofil

re ovv avzcp xat trjv

tvftqeneoTa-

owc IV 3 p. 416 || ÒQftóoai III 47 p. 2856, IV 28 p. 4123 H àqfioaùficvos II 62 p. 1892 || èiq/xóaaa^ai XI 28 p. 1292.1 0 à^ftoa9ftyai XI 30 p. 132l || TiQ/xoaio III 47 p. 2856 H Ivnqftoafiivov III 22 p. 24536 || fts»TjQfiooav "VII 66 p. 8517 || ficS-a^fióaaa&ai IV 73 p. 9632 || fxe&af>[ioaaftevos III 22 p. 2444, VII 56 p. 7117 || avva^fióaavxas II 24 p. 14411 |j 2) Uncis [ ] inclusi, quae male leguntur, veluti nqoxataaxevttls {iiaqaaxevait add. R] fiegiafioli, i. e. naQaaxevalc, quod in volgata legitur, codex recte omittit. .. Sicubi verba ex codicibus adduntur vel mutantur, di d u e t i B l i t t o r i a ea significavi, veluti ¿ U à xml [om. R] xrt(, i. e. xal quod in volgata omittitur, accedit ex codice ; ¿>s [tiantQ R] 7t«$à significat prò &s. Sicubi loci prins tractati recurrunt, ita exhibebuntur, ut prius c o s t i tuti 8unt.

—

[155]

—

71

tr¡v ¿çerijv, xalovfiévìjv âè vjtò [TWV add. MR] TtoXXwv r¡9VJioiiav. Cf. p. 11014 Tolç Ttqunoiq /.toçlotç zrjç Xi^eiog, a ór¡ aroixelct vitó r tv io v vtaXeîtai, vxX. ÇEIDÇ

p. 470ns Xr¡7tréov Se xcù zò Ttqènov rîjç Xé§eut g F 1 e correctione, M R] itaçà Avaiov.

[T«-

p. 4738s TÍ DR¡ 7COT6 TOVT eariv [TOVT iotìv MR], o xalavj-iev iü(>av,x) p. 493i f¡óelaí2) re elalv: fjôsïal [fjôsïai M] ré slow MR. p. 5383SS fj&mr] T iati xat itid-avr¡. [xat add. MR] azQoyyvXrj ò' ow eativ ¿JGTTSQ IxetVi? xai avyxexQOTr¡iiévr¡. p. 540HSS Xéyio ó' ói>x wg dia izavzbg avzov zavza Ttoiovvtoç . . . ¿XX3 wç irti TO [om. MR] rcoXv zip Qv-9-fiü dovXevovTOg• Cf. p. 6475SS Xéyio ÔH TCCVTCC OWL ev zio xa&óXov TQ6It(¡) wç /.trjôèv TOVTÍÜV XATOÇ&OVVTOÇ, uXX' iv TÍO xoivoT¿Q(¡} xaì ÎOÇ irti TO rtoXv. p. 541io xaqlev F : ^á^cf MR. p. 542n TCT Ô' iv TM rt Q ay fiat ixiT) [TTQayxzixiJj M Ttçaxrtxû R] TQÓ7T(p &£it)Qr¡fiata. p. 543I4SS eï rtç èrtiTtjôevei zrjv ccXr¡9-ivr¡v cpiXoaoipíav . . . ¿ /.tev av xal xà ipevdfj [xaxa ipevòt] F xaxaipevdij volgo ante R 3 )] Xéyovxi Ttioxevaeiev av. Cf. Cap. IV ad p. 615ioss. p. 6172S et dé xi [d'exi F et volgo ante R 4 )] del xal itaqadelyfiaoi xqfjod-ai . . . ftoirjaw xal xovxo. KaL particulam Ìxi supervacuam reddit. Cf. p. IO8813 el de xàvxav&a dó^ei TI Selv RJ nloxig àrtodei^eiog. p. 6253ss ¡ioyXoiiai Se ijdt] xal Tteql xùv allwv QTJTÓqwv ànodovvai xbv lóyov, '¿va fi17 xig àyvoiq fi e [om. F et volgo ante R 5 )] dó^jj izaqaXineìv avxovg. p. 6256s iov. p. 6 2 7 i 5 s deivòg evqelv re xcù elnelv axgoyyvliog it al 7teQiTTÌóg [argoyyvlog zal 7ieQiTtòg F et volgo ante R1)] 0 povlerai. p. 628»ss TOV de ÓRJ xqirov 1laalov et ng ego ITO ¡.te xivog i'vexa [ov add. F et volgo ante R 2 )] rtQooe&éiirjv . . . ravTrjv av avvip rpairjv Ttjv alriav. p. 628iess elg xevótTjtag av /.tot b Xóyog e^éninve x.cù 7tQÒg rq> firj&èv rj (iìj [om. F et volgo ante R; ov Reisk. 2 )] 7toXv rò %Qi]ai(.iov è'/eiv elg àrtéqavxòv riva xal ov avfif-ieTQOV è!;ef.irjx.vvd-rj yQarprjv.

p. 5352 ovQaxoolov M : ^vqa-AOvaíov R, avQaxovoíov F. Utra genuina lectio sit, dubium est. Forma per 0 vocalem scripta uno praeterea loco occurrit p. 874n avQaxoahov M: SvQavcovoiiov R. Eadem vox per diphthongum scribitur p. 452i, 483i3 avQaxovohov FM, p. 7985 avqaxovoiovg, ubi Herwerdenus contra codices 2vQaxoa¿ovg dedit. Antiquitatum codices earn tantum huius nominis proprii formam agnoscunt, quae diphthongo insignia est; cf. VII 1 p. 29 Kiessl. et Vili 77 p. 2012 2vQaxovoiog, VII 1 p. 22« SvQaxovoioig. ßIn locis eis tractandis, quibus eadem verba alio ordine in Fiorentino alio in Ambrosiano exhibentur, si Ambrosianum plerisque veriorem lectionem praebere comprobatum erit, ceteros quoque ut ex ilio constituamus, ratio suadet. ') Con-. Reiskius ex Bodleiano || p. 6292 rj (ov) nolv.

-) ov transponit Reiskiua ad

80

[164]

—

Certo autem, si quid video, sex locis Florentinus et volgata ex Ambrosiano corriguntnr : p. 488«ss xàv TOVTOig de avroig ¿/.teivcov lori rà ¡uixqce xaì naqádo^a xaì anoqa sinew -/.ctlùs y rà fieyáXa xaì aefivà [aefivà xaì ¡.isyáXa F R] xaì evnoga òvvarCog. p. 494 óss TQt-xfj óè veve/.ir¡fiéviov rovxiov elg "re rò nqàyfia xaì rò r\&og xai rò nád-og [ná&og xat rò f¡$og FR]. Cf. p. 4951 xat rag lx rCov rj&Cov de (Reisk., ye codd.) ni-, areig. 496i neqì de r à ná&r¡ ^taXaxúreqog. p. 488i2s Ix TIOV dixavixiov avrr¡v, [¿àXXov Xóyiov R¡ ex rw> ov [i(ì ovXevr ixüv r e x a t n avrjyvQ ixiov [navr¡yvQixüv re nal av/.i¡iovXevrixwp FR] oxoneítio. Cf. p. 488s ró ve dixavvxòv xat rò avfi(iovXevTixbv xaì rò xaXovfievov èntdeixnxòv r¡ navrjyvqixóv. p. 4967s rò Se nadr¡tmbv èxelvo, ev $ naqáxXr¡alg re xaì 8 ér¡ a ig xaì e le o g \iXeog xaì 8ér¡aig FR] . . . eveari. Verba naQaxXrjalg re xat dérjoig aptins coniunguntur quam naqáxXr¡alg re xat eXeog. p. 596ìs rò iniXeyó(.ievov rovrq) 'èri f.tàXXov àxaràaxevov elvai epa Iv et a t [rpalverai elvai FR]. Hiatu expulso Ambrosiani lectio commendatur. p. 47l5s návrwv avròv elvai Qt¡róqiov ni&aviórarov M: návrwv qr¡róqiov avròv elvai ni&avátarov FR. Artificiosior verborum in Ambrosiano compositio gennitatis speciem prae se fert. Tres restant loci, quos, cum in ceteris Ambrosiani auctoritatem cognoverimus, ex eodem constituere non dubito. p. 469i2s xat yaQ f¡Xixl(¡c xat yévei xaì inirtjdevfiari xaì naiòel