እኛና አብዮቱ (Us and the Revolution) 9781599070780, 5955955565, 9996955559

Citation preview

እኛና

አብዮቱ

እኛና

ሻምበል

አብዮቱ

ፍቅረሥላሴ

ወግደረስ

ዐሐይ አሳታሚና

አከፋፋይ

ድርጅት

እኛና አብዮቱ ሻምበል ፍቅረሥላሴ ወግደረስ (5 ታኅሣሥ የደራሲው መብት በሕግ የተጠበቀ ነው።

ወር

2006

የመጀመሪያው እትም በታኅሣሥ ወር 2006 ዓ.ም የአሳታሚው ሙሉ መብት በሕግ የተጠበቀ ነው።

የመጽሐፉ

መለያ ቁጥር ። 85፳፡5፡5፳፪3፪፡05፳፡0-

አሳታሚና

አርታኢ

ኤልያስ

ይህንን ወይም ሌሎች ድርሰትዎን ለማሳተም

ዓ.ም

በሎስ

|

አንጀለስ

ከተማ

ታተመ።

፲88እ፦ 978-1-59907-078-0

ወንድሙ

የፀሐይ አሳታሚ ድርጅት መጻሕፍትን ሲፈልጉ መልዕክትዎን ይላኩልን።

ለመግዛት፣

ፀሐይ አሳታሚ ድርጅት ፐሌጀ፲፲ለ፤ ፣ህሬኩ፤ሬከይ፤ኡ

1.0ሃ018 እ18፲ገብ109ጠ81 [ህበ[ሃር፲51[ሃ 1 1እ1[፲; 13)በሃር, ህብ1ሃር፲51ሃ 1.05 ሏጴበ861ር5, ..።ሏ 90045

፲18]1 3012

ዝሇ ዝሆፔኖ ኦ 196ከ ፳10 ሀ. ከ115ከ 6፲5.ር0፲ጤ

ፀሐይ አሳታሚ ድርጅት

| 18ያ0 ዌመ156ከ8199ኮ115ከ6፲5.ር0፲0

| የመልዕክት ሣ. ቁ. 25042 ኮድ 1000 | አዲስ አበባ፣ ኢትዮጵያ

ካለአሳታሚው ሕጋዊ ፍቃድ በስተቀር፣ ይህንን መጽሐፍ ማባዛት፣ በማንኛውም አይነት ዘዴ ማሰራጨት በሕግ የተከለከለ ነው።

መቅዳት፣

መተርጎምም

የዚህ መጽሐፍ የሕትመት ምዝገባ መረጃ በወመዘክር የኢትዮጵያ ብሔራዊ ቤተመጻሕፍት፣ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የኢትዮጵያ ጥናትና ምርምር ተቋም ቤተመጻሕፍት እና በአሜሪካ የኮንግረስ ቤተመጻሕፍት ተመዝግቦ ይገኛል። ይህ == ሆ:።

መጽሐፍ

ከአሲድ

ነፃ በሆነ

"=ጸሌኢመጩመልክፓሠ፡መጠመር ይጓ ዱጫጳ ዱጮዉጮ ይ ይ ዳዶ -ሙጭፌኡ፦፡፤ ሁ፡፤ጸ

ውሩ

ው፡

ውው

ው፡

ዯ

ምሇ፡

ፉፁታ፡።

ሦ!፡።

ዮቀ፡፡

ወረቀት

በአሜሪካን

ሀገር

ታተመ።

ሆነ

ይህ የመጀመሪያ ለልጆቼ

ለመሳይ

ፍቅረሥላሴ፣

ለማህደር

መጽሐፌ ፍቅረሥላሴና

ለማክዳ

ፍቅረሥላሴ

እና በመከራና ለእናታቸው

በችግር

ላሳደገቻቸውና

ለወ/ሮ ሐረገወይን

ደስታ

ለአስተማረቻቸው ማስታወሻ

ይሁንልኝ።

ምስጋና ..................... ን ቀቀ ቀ ወ ወ 9 ፳ የአሳታሚው ማስታወሻ .....ሥ..... ን ን ተ ቀቀ ቀቀቀ ወ ሠ ሠ ቀቁ ፲ መግቢያ ...ፕፔ6666444-4444............ ተ ይ ይ ቀ ቀ ን ንቴ 1 ምዕራፍ ፳ የኢትዮጵያ ሕዝብ የኑሮ ሁኔታ በዚያን ጊዜ ................... 5 የገበሬው

የኑሮ

የሠራተሻው

ሁኔታ

ከፍል

..........».»»›› ፡ ሖ ሓ 5 5 5 5 « 9 9 5 5 5 9 9 9 5 5 9

የኑሮ

ሁነታ

.........›...›...........፣.....›፡ህ።

የወታደሩ ከፍል የኑሮ ሁኔታ ...,,,656646:......

ምዕራፍ ፪ የተለያዩ ኅብረተሰብ ክፍሎች የትግል ታሪክ የገበሬው

የትገል

የሠራተኛው የወታደሩ

ታሪከ

የትገል ከፍል

የትገል

5፡55.)

ታሪክ

5

10

.................. 13

.............።-››› ፡ 5 5 9 5 5 9 5 5 9 6 5 9 5 5 9

ታሪክ

ፅ

.,.......ፕ......።ኀ 5 5595559ህ559555555

15 18 19

የተማረው

ኅብረተሰብ

ከፍል

የትገል

ታሪከ

........›.›.›.›.››».›»›.».«.. ..፡

23

የተማሪው

ኅብረተሰብ

ከፍል

የጉገል

ታሪከ

...........።».›.።»›.፡».›..ፁ.-.›ቡ.፣-.›ቡ።ጋፁ0»›

23

ምዕራፍ ፻ የ1966ቱ የሕዝብ የተቃውሞ የገዢው

መደብ

የወታደሩ የነገሌው

አባላት የሥልጣን

ከፍል ጦር

የአመጽ የአመጽ

የሰሜኑ

ጦር

ኪነታዊ

የጦር

ለምን

የሦስተኛው ቫለቃ

35.3

ከፍሎች

አቋም

ስለመውሰዳቸው

ኮሚቴ

አስተባባሪ ተቋቋመ

እንደ ማዕከል ኮሚቴ

የደርገ

መመሥረት

አንዳልካቸው

ልጅ ሚካኤል

እምሩ

45 49

ተወሰደ.....›.›.›››››»»›.....ፕብ

5.33

መመሥረት.........›.›.››››»»»»»።

ሙ559

(ደርግ)

ሊቀመንበር

.................

ፏ ፲

.......›.››››››....... ፕብ.፣ብ፣.።።

ሆነው

ተመረጡ.......››.›.›።»›።»»«»«»»«።»።

/5

..........። 5፡5 ፡ሪ፡፥5.ህሪቱ፥ቱ.ህቱ፥ቱ ህቱ ህህ ቁ ህፅህቱ፥5።»

ሃይ

ምዕራፍ 5 ጄነራል አማን አንዶም ኤታማር ልጅ

.....›.››.›››.›».««.».«.....፡ብ.ጊፌ.

አስተባባሪ ኮሚቴ መመሥሂት ከፍለ ጦር

ኮሚቴ

32 39

መንገሥቱ

የዕቅድ

30

እንቅስቃሴ....››››.ፌ...ብ-.ብ.ብ ፕብ.ፕ.ብዢ4ፕ ።45፡9፡5፡99 አንቅስቃሴ....›..›››››»....-..ብ.ብ..ፕብ፡ብ፡ፕብ.ፕ፡ብ..፣ብ፣..»

አስተባባሪ

አራተኛ

.................... 29

አንቅስቃሴ............. ››› › « ፡ 5 « 5 5 9 5 5 9 5 5 9 5 595

ምዕራፍ 8 የመጀመሪያው የሁለተኛው

እንቅስቃሴ

ሽኩቻ......›.›.›.›››.››..«..... ፕ..ብ.. ሐ

ሹም ሆነው መሾማቸው

.......

ስለመታሠራቸው.......›....»»›› › › ሖ 5 5 5 9 5 5 5 55595

ጠቅላይ ሚንስትር

ሆነው ተሾሙ.....›.››››»«».፣...ብ..።ብ

81 54

87

ማውጫ ምዕራፍ

ፔ

የንጉሥን

አቅም

ንጉውን ንጉው

፲ ከተለያዩ

ክፍሎች

የንዑስ

ደርጎች

የክብር

ዘበኛ ንዑስ

የአርሚ

ወደ

ታላቁ

የደርገ አባለት ቤተ

ምዕራፍ

ሀ ጄነራል

14

ቀን

በስድሳዎቹ

115

፲ የዕድገት ታላቁ ወደ

127 128

የመሬት ከመሬት

ምዕራፍ

136

እየተቃቃሩ የተካሄደ

ምዕራፍ

.............

ስለመሆናቸው.....›.›››».»።»

.......................›

160

.....›... . .- ›።» 5፡5 5ህ5ህህኔ%ህህ፥559

163

ላይ ያስከተለው

ጉዳት...........›.›.›.›.».».».»»»»

በፊት የተደረጉ ዝገጅቶች....››.›››››»..«።..።..ጊሓ.

መሬት

ታሪካዊ

የከተማ

መሬትና

ረቂቅ ለደርገ

ውሳኔ

መቅረብ....›..››.›.›»›«»«።›«»።.።ፌ።

162 166 173 174

መታወጅ....››.›››››».....ብ.ብ. ፕብ.ብ.ብ..4.45 9

182

ትርፍ ቤት መወረስ.......›.›.›››››......ዢ.፣..ፕ. ብብ ብ...

185

ከበርቴዎች መመሥረትና

አማካሪ

አዋጅ

155 158

አዋጅ

የገጠር

145 15 3

..............›.›.›....፣፣፣፣፣፣፣፣»፣፣

አፈጻጸም....›.›.›››››«.-.።.ብ.ብ.ብ. ብ.ብብፕብፕዢ ብዢ. 4.4 ሐ

መታወጅ

139 14ፏ6

.........›..›.».›.።»›»።»›.።-፡›0፡።

ስምሪት

ተቀበልን7

አዋጅ ዝገጅትና አዋጅ

፲፪ የብሔራዊ

የደርገ ሊቀመንበር

ዝግጅት

እንዴት

ትርዒት

በዘማቾች

መምጣታቸው

ሰብሰባ........›......።»»..።».»-..»-.ዑፁ0›።ፁ

አሳዛኝ ውሳኔ.....›.›.›......ብ.ፕዢ..ብ.ፕብ.ፕብ. ብ›.፡ብ.ጊ4 ብ

ዘመቻ

ሰልፍ

. ብ... ዢ.ብዢ።›

131 132 135

ሥርዓት

መሬት

የኢዲዩ

...............

.....›.›.››.›››››.»›.»«..።..።

መደልደል...›.›.›..

ደርግ

የገጠር

፲6 የመሬት

መመደብ

05 9555555959

ጣቢያዎች

አጉሱል ዕምነት

ቤቱ

ስለመዘዋወሩ

ስለመረከባችን....›.››››«።«።‹.።.።.፣።፣።፡።.፡።ቭ፡ብፕብ፡ብፕቭ፡ፕብ፡ፕ፡ፕ›ዢጊዢ.ጊዢ.ዔ

1967

አንደ

ዘመቻ

1225

በየመሥሪያ

በኅብረት የዘማቾች

120

......›.›.›.››...ዢ. ፕ ተ › › › ፡ 5 5955955565

ላይ የተላለፈው

ሶሻሊዝምን

እንቅስቃሴ.....›.›.›.›››.›.›.›......».።» እንቅስቃሴ...›.›.››››››››»›.»«»».።«».»። እአንቅስቃሴ....›.›.››.››››››»»«»»።.።

ጄነራል ተፈሪ በንቲ የአገሪቱ መሪና

ምዕራፍ

1 131

117

በኮሚቴዎች

አማንና

በኅዳር

መቀስቀስ

103

............

ቤተ - መንግሥት

-መንገሥቶችን

.....›.››.›››››.«»»«.«....ብ።.

እንቅስቃሴ

ንዑስ ደርገ የተቃውሞ

ሐዋሪያዎች

ደርግ

91 93

መመደባቸው

የተቃውሞ

መበተን

እርምጃዎች

አንቅስቃሴ....››.››››››........ብ.ብ. ብ...»

ንዑስ ደርገ የተቃውሞ

ደርጎች

ቿ የለውጥ

ደርገ

..............

አእርምጃዎች.....›.›.›››.›››»›»»»»።»ዓ

....›››››።-.-. .።ፕ › ፡ ፡ ፡ 9 5 9 5 5 9 9 5 9

ሆነው

የተቃውሞ

የተቃውሞ

አቪዩሽን

የንዑስ

የተወሰዱ የተወሰዱ

መውረዳቸው

ርዕሰ - ብሔር

የመሐንዲስ

ምዕራፍ

ለማውረድ

ከሥልጣን

ጄነራል አማን

ምዕራፍ

ለማዳከም

ከሥልጣን

በየአካባቢያቸው ያካሄደው

ጉባኤ

መሸፈት

...............

እንቅስቃሴ........›.›.›.።».›..።»›..።-›..።፣-.›።

መቋቋምና

በብሔራዊ ደረጃ የሚከበሩ በዓላት መወሰን

ያከናወናቸው

ተግባራት

......

.....››››››...ብ.ብ.ብ.ብ.፡ፕ፡ብ፡ፕጊ፡ብ

191 204

211 ኃ14

የሠራተናኛ

ጉዳይ

የደርገና

ምዕራፍ

፲፻ የፖለቲካ

ድርጅቶችና

ጽሕፈት

የሕዝብ

ድርጅት

ጽ/ቤት

አባላትን

መሀል

ሌሎች

፲8 የኢሕአፓ

ጥያቄን

ወጣቱ

ኢሕአፓ

ራሱን

ኢሕአፓ

የትግል

“በኢሕአፓ

በቫለቃ

መንገሥቱ

በሰንዳፋ

የጦር

.........ፕ.ዢ.ፕ።ዢ ጊሪ ቴ ፡ ፡ ፡ ፡ ሐ ሐ ኀ 4 4፡9

የትግል

ስልት

ፕዢ.፡ብ.ፕብ.ፕዢብብ.ፕ፣ብ፣ጊ

..................።

ስለመባሉ.......›.›.›.›.›.›.›.።»..»..»....-..፣-.›»። ከፍል.....›.›››››.«.«.«..።.።....-ብ-.ብብ .ብ፡ፕብ.4ፌ፡ጊ፡ በኋላ

ለውጥ

228

ላይ የተካሄደ

2385 2.39

243 ኃዴዲ5 2ዲ'”

.....›››.››«።..ዢ.....ብ.፡ብ፡ብ .።፡ብ፡ብፕ.ፕዢብ፡ብ.፡ፕብ፡ዔ፡

ኃዲ8

አደረገ......›.›.››.›»›.»««...፡ብ.ብብ፡4ብ ብ፡፡-.ፕብ፡

ኃ54

አዋጅ

አወጀ”

የተደረገ ዝገጅት

መሣሪያ

...........›.›...››.›.›.።»»»»

ጋር መቃቃር

ነጥቦች.....›››››.....፡ብ.ብብ

ላይ የጦርነት

ትግል በኢሕአፓ

221 22/7 2.32

ካሣወቀ

ለትጥቅ

.

2.34

የኅብረተሰብ ስልት

ጥያቄ

.....›.›››.ፕ›.. ።›. › › ፡ ፡ ፡ ሖ ፡ 9 5 9 5 9 6 5 6 595

አለ"

በይፋ

መቋቋም

215

መከሰቱ......››.›.›››.»።»።»

አመሠራረትና

ኢሕአፓና

መንግሥት

ኃ፲ይ

መቋቋም.....›.››.››.›»›»።.«.-...ብ..ብ።ዔ፡

መምረጥ

አስመልከቶ

በኢትዮጵያ

ሕዝባዊ

ቤት

ከደርግ

የተካሄደባቸው

“"”ፋቪዝም

ደርገ

የገድያ

ስለመባሉ....›.››.›››.››»»»»።

ኃ=።ፅ

.....›.››.›››››»›.«».......ሊዔ

260

ሙከራ

......›.›.›.›››››»»».»».።።)

ኃ62

ዘረፋ......›.››.››»ዢ..ዢ...ፕዢ.ብቭ።ዢ.።ሟ።ዢ።።ዢ።.ሪ2.፡». 9.»

ሪኃ6”7

.......››.›.-ፕ.›› › ፡ › ፡ 5 9 5 « 5 6 5 5 9 5 9 95

ኃ65

የገድያው

ዘመቻ

ኢሕአፓ

የገደላቸው.....›..›.›››› › ›»› ፡ 5 9 5 9 5 « 5 5 9 5 9 5 59 9 5 9 9 ሪ/5

ነና ቀ ፲፳ ኢሕአፓ

መፋፋም

..........,...,,,:..4..5

በደርግ

ውስጥ

የፈጠረው

ሌ/ኮሎኔል

መንግሥቱን

የማስወገድ

በጥር

ቀን

ታላቅ

26

፲5 የፖለቲካ

1969

ድርጅቶች

የመኢሶን

የሥልጣን

እመርታ

አወዳደቅ

ጉዞና የፖለቲካ

ቀውስ..................

እንቅስቃሴ.....›..›.›.›.›››.›››.›».»።»

296

299 303

ተወሰደ......›.›.›..›..።»›.።»»።»..»»።»»

320

......................›.›››

335

ኪሳራ

...›.›.››››.»»..።.።.።.......ብ4.።ዢ፡።ብጊሓ። 33/

የወዝሊገ

ውድቀት.......... 5፡5 5፡55 ፥ቱህቱ፥ቱ ህቱ ቱ ህህ ቱቁህፅህቱ፥5።ህ»

343

የወዝሊገ

አመራር

.........ብዢ.4ብ.›ኀኀ 0 ኀ ።0፡ ፡፡954ቁቱ፥5ሪህ፥5፥ህ፥5።›»

352

.....›..›.።›።›› » 5 » 5 ፡ 5 9 5 ‹ 5 5 9 5 9 5 9 5 6 9

352

ታይቶ

የጠፋው

ከመነሻው

ምዕራፍ

እንዲሁም

መመሥረት

ውይይት

መቫከር......›.››.›››››.»›.»«»..።.።።

የጊዜያዊ

ጊዜያዊ

የብሔረሰቦች

ምዕራፍ

ገንኙነት

ድርጅት

የኢማሌድኅ

ምዕራፍ

ጉባኤ

የሕዝብ

በድርጅቶች

ምዕራፍ

አዋጅ......›.›.›.›.......-.ብ. . ፡ ኀ ፡ . ፡ ፡ 6 6 6 6 6 6 6 6 *

የአማካሪው

ከባድ ስህተት

ማሌሪድ

ያላማረበት

ኢፍአት...........።።.›።»›።፥፡ህ፥ቱህ

ቱ፥ቱክቁ፥ቱሪህቱ፥ቱህ፥።ህ

፲ሺ አገራችን በሶማሊያ መወረሯ .................›.›..›.››.».›.›.»። ታጠቅ ቦር ሠፈር ሊ....,.,..,..:....... የአናት

አገር ጥሪ

መደረገ

,,.,..........።ዢ ።ሪ፡ ኀ ። ፡ ኀ 5 95 9ህ55545፡595

357

361 365 368

የ”ታጠቅ ጦር ሠፈር" አሰያየም .......................5

369

የድንኳን

369

ስጦታና

ተከላ

,.,.,...........›፡፡።።.።.።,፡ህረቱዕዕቱ፥ቱቁህህህህህህ

የመገልገያና የመሠረተ ልማት ግንባታ..................፡፡፡፡550559 ቁሳዊ ዝገጅት ..............ኢ፡» ኢ ኢ › › ሓ። ሓ ሓ ሠ › ቁ ቁ ህቱ ሠ ህ ቁ ቁ ህ ሠ ህህ ቁ ምልመላ፣

አቨናኛኘትና አቀባበል....›.›.›.›.›.››››............ ..፡5

የምልምሎቹ የአዲስ

አጠቃላይ

አበባ

ዝገጅጄትና

ሕዝብ

ስልጠና

የፖለቲካ

ዓላማ

የደርገ

አባላት

የሥራ

ተሳትፎ

......›......»».»-»-›፥፦»»። ህህ 5 5 5 5 5 5 5 5 9

53/6 3/7

ተሳትፎ

መስጠትና

የወዳጅ

ሰልፍ

.....›.›.›.›.›.›››......ፕ.።፣፣..

380 3613

............› › › ኀ ፡ ሓ » ሐ « 5 5 5 4 9 5 9996955559

382

አዛዝ፣ች.......›.›››»«።«።.።. ፌ።›።›ፕ።›።ዢ ›።› ።።።.።፡፣።»0።

367

የጦር

መንገሥታት

የታሪከ

......ዢ..።።።።»»ሓኅ ሓኅ ሓ፦ሓ፡።ህ ህህ ህህ ቱቱቱህቱቹህህህ

ወታደራዊ

ተሳትፎ

ኃላፊዎችና

53/3 37/4

............።።።ህ»።ህ»» › › ሓ ሓ ፡ ፡ ፡ ህ ህ 5 5 ፥ + 5 9 5 95 595

ድርጅቶች

ሰንደቅ

ሁኔታ.......... .›› › » » 5 9 5 5 5 5 5 9 5 5 5 5 5 5

370 372

ዕርዳታ

................።»›..»ህ 5 5 5 55 5 559

ግጥምጥሞሽ...........››።።፡» 5 ሓሉ ሉ 5 ፡ ህህ ህ ህቱ 6 ቱ ቱ 4 9 59

388 393

ምዕራፍ ፲ቿ ጠላቶቻችን የዘሩትን አጨዱ ............››.›.›.››.›››»››»›» የሶማሊያ ዕጣ ...............,,44445፡.5.5.5

ምዕራፍ

ሱዳንም

ተመሳሳይ

የሌሎች

ጠላቶቻችን

ዕጣ ደረሳት,

-።ሱ5፡55፡ህ5959ህ595955955፡9

4ፈ0ዐዲ

ድርሻ............› ›፡ › ፡ ፡ 5 5955959555

4095

፲፪ የእኛ ኢኮኖሚያዊና የመሠረተ

ልማት

የኤሌከትሪክ

ኃይል

ሥራዎች

መንገድን

በሚመለከት

ገንባታና መገናካሻ

የመስመር

ዝርጋታ

በጭልፍታ

............

411

........›.››››.›»›»»»።»።

ፏ12

........›.›.›.›..»›.».».›.።»0»።

ፏገ፲2

,.....55555555555559)

ፏገ4

አየር መንገድን ማስፋፋት................................

414

የባቡር

.....›...››..።›› ፡ ፡ ፡ ሐ ሓ ሓ 5 ራ ‹ሖ › ሀ 5 ፊ % ፥ › 9 4 % ፥ ፥ 9 9

ፏገ5

........... 5 5፡55.ህ5ቱረ.ህቱ ቱ.ህቱ 5 ህቁ 5 9 5 9599565965

ፏገ5

መስመር

ኢንዱስችሪ

ማስድደን ...................... 4, ,,4444፡4፡4፡5፡.5ሖ

417

ግብርዛባ

ፏገ8

የጣና

........ በለስ

የኦሞ፣

5 › › ሓ ሐ ፡ 5 ፡ ‹ሖ ›» ህ 9 5 ፥% ፥ ህ 9 9 ቁ ቀ # 9 9 9 ና ቁ 9 9 9 9 5 5 9

ፕሮጄከት

የዋቤ

........... ብዢ ›።» › 5 5 5ህ5ህ.ህ%ህቱ.ህቁህህ»55፡965

ሸበሌና

ማህበራዊና

ባህላዊ

የመሠረተ

ትምህርት

የከፍተኛ

መደምደሚያ

ማህበራዊ

ግንባታ

ቴሌኮሚኒኬሽንና

.........-

397 400

የባሮ

ወንዞች

ሥራዎቻችን

ትምህርት

ዘመቻ ተቋማት

የመከላከያ

ኢንዱስትሪ

ኪነጥበብና

ባህልን

የአማርኛ

ቋንቋ

እየዳበረ

ስፖርትን

ለማስፋፋት

በጥቂቱ

ፏገዓ5 ፏገ95 422

.............-››› › › ፡ 5 5 5 5 5 55 5 59

424

........›››››››››...፣...፣፣፣፣ህ

ፏ2ኃ5

...........›...»...»...፣...።፣፡..›፡፣.›»»

ፏ428

የተደረገ

መምጣት

የተደረገ

....›.›.››.››››»›»»««.።.።.

........›.›.›.›.›.».›.»»»«»«....።

ግንባታ

ገንባታ

ለማዳበር

ፕሮጄክቶች

ጥረት

ጥረት

......›.›.››.›››››»›.»«..።.፡።

4ፈ30

.....››.›.›.›.›.››..ፕ. ብ.፣ብብ.ብ.ፕብ.ፕብ. ፕብ፡ፕ .፡ ፡፡

4ፏ;32

..........›.›..›..».»..»..።»-..፣.ፁ.ዑ፡.ፅ

43;3

......ሥሣ፡4፡44444፡44፡ዓ4ዓ4ዓ 444 44444 ዓዓ 4 ቁ ዓቀ ህወ 9 048999 ዓወ 999 890989 ቀ 441

ምስጋና ዘጠኝ የደርግ አባላትና ጥቂት የመንግሥት ለመውጣት ላይ የነበሩ

ባለሥልጣናት

ብቻ በየአጋጣሚው

ከአገር

በመቻላቸው ከመታሠር ሲድኑ የቀሩት የደርግ አባላትና በየደረጃው በሥልጣን ግለሰቦች በሙሉ ተለቅመው ወደ እስር ቤት በመወርወራቸው በአንድ ወቅት

የደርግ

ወይም

ሁኔታ

ተፈጠረ።

የአብዮታችን

ታሪክ

በእስር ቤት

ተሰብስቦ

ይገኝ ነበር ለማለት

የሚያስችል

ሁላችንም በአንድ ቅጥር ግቢ ተከማችተን መገኘታችንን እንደ መልካም አጋጣሚ ወስጄ ልጠቀምበት በመወሰን አስፈላጊ ናቸው የምላቸውን ታሪካዊ መረጃዎች ከእስር ቤት ባልደረቦቼ በፅሑፍና በቃል እየወሰድሁ እኔ ከማስታውሳቸውና ከማውቃቸው ታሪካዊ ክንዋኔዎች ጋር በማገናዘብ ይህንን መጽሐፍ ለማዘጋጀት በቃሁ። ስለሆነም በሙሉ

ፈቃደኝነትና እምነት መረጃዎችን ለሰጡኝና ላበረታቱኝ የእስር ቤተ ባልደረቦቼ በቅድሚያ ከፍ ያለ ምስጋናዬን እገልጥላቸዋለሁ። እዚህ ላይ መቶ አለቃ ጌታሁን አቦዬንና መቶ አለቃ ታምራት

ፈዬን

በስም

እዚያው እስር የማስታወስ ችሎታው

ጊዜ በርካታ

ታሪካዊ

ጠቅሼ

ላመሰግናቸው

እፈልጋለሁ።

ቤት የቀረው ወንድሜ ሻለቃ ካሣዬ አራጋው የታሪክ ግንዛቤውና ከእኔ የተሻለ ስለነበር ለዚህ መጽሐፍ ጽሑፎችን በማዘጋጅበት

ክንውኖችን

የነገረኝ ሲሆን

ምንም

ባይሰማኝም

ፍቅሬንና

ምሰጋናዬን

እገልጥለታለሁ።

ከእስር ቤት ጓደኞቼ በተጨማሪ ከእስር ቤት ውጪ በመጽሐፉ እስከ መጨረሻው ድጋፍ ካደረጉልኝ በርካታ ወዳጆቼ ውስጥ ጥቂቶችን ላመሰግናቸው እፈልጋለሁ። እንደ ልጄ የምቆጥራት ወይዘሮ አስካለ ዓለሙ ሕይወቷን የሰጠች፣ ራሷን ለአደጋ አጋልጣ በየጊዜው የማዘጋጃቸውን ጽሑፎች በጥንቃቄ እንዲቀመጡ በማድረጓ በከፍተኛ ደረጃ አመሰግናታለሁ። የእህቴ

ልጅ

ወይዘሮ

አልማዝ

አድምቅ

ከእስር

ቤት

ወጥተው

ዝግጅት ከጅምሩ በስም እየጠቀስኩ

በሙሉ ከእስር

ለእኔ አሳልፋ ቤት እያወጣች

የሚሰጧትን

ጽሑፎች

ነነ

ከፊሉን በኮምፒተር በመፃፍ ከፊሉን ደግሞ ምንም ሳይነካ ባንክ በማስገባት ጠብቃ በማቆየቷ ከልብ አመሰግናታለሁ። ሁልጊዜ የሚያሳዝነኝ ግን የድካሟን ውጤት ለማየት ዕድል ሳይገጥማት እኔ ከእስር ቤት ከመውጣቴ አንድ ዓመት በፊት በወጣትነት ዕድሜዋ በጡት ካንሰር በሽታ ሕይወቷ ማለፉ ነው።

ፄ |.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

አቶ አብርሃም አብተው የወ/ሮ አልማዝ አድምቅ ባለቤት በሞት የተለየችው ባለቤቱ ያስቀመጠቻቸውን ሰነዶች ከእስር ቤት እንደወጣሁ ከባንክ አውጥቶ ስለሰጠኝ በጣም አመሰግነዋለሁ።

የቅርብ ወዳጄ አቶ መስፍን አሰፋ የመጽሐፉን ረቂቅ በሙሉ አንብቦ ጠቃሚ አስተያየት ሰጥቶኛል። ከዚህም አልፎ “የአሊያህ ቤት” መጽሐፍ ደራሲ በመሆኑ መጽሐፍ የማደራጀት የዳበረ ልምዱን ከማካፈሉም በላይ ከባለቤቱ ከወይዘሮ የትናየት እንዳይላሉ ጋር እየተናበቡ የመጽሐፉን የተወሰኑ ክፍሎች በኮምፒተር ስለፃፉልኝ ከልብ አመሰግናቸዋለሁ። ወንድሜ አቶ ከተማ ከበደ የዚህን መጽሐፍ ረቂቅ ለማደራጀት በወሰንኩበት ጊዜ የተሟላ ቢሮ ከኮምፒዩተርና ከማባዣ ማሽን ጋር አደራጅቶ ምቹ ሁኔታ ስለፈጠረልኝና በፅሑፍ ሥራዬ እንድገፋበት ስላበረታታኝ ከፍያለ ልባዊ ምስጋናዬን አቀርብለታለሁ። የሕግ ተወካያችን አቶ ሞላ ዘገዬ የመጽሐፉን የተወሰኑ አስተያየት ስለሰጠኝና ስላበረታታኝ በጣም አመሰግነዋለሁ።

ክፍሎችን

አንብቦ

ጠቃሚ

በቅርብ ያፈራሁት ወዳጄ አቶ ሰሎሞን ለማ ገመቹ ይህ መጽሐፍ ለንባብ እንዲበቃ ከፍተኛ አስተዋፅኦ አበርከቷል። ረቂቁን ከመጀመሪያው እስከ መጨረሻው እየደጋገመ በማንበብ የፊደላትና የቃላት እርማትን ማስተካከል አድርጓል። ለመጽሐፉ መረጃ ለማሰባሰብ

በተንቀሳቀስኩበት

ጊዜ ሁሉ አብሮኝ በመሆን

ረድቶኛል።

የማዘጋጃቸውን

ተጨማሪ

ወይም

ማስተካከያ ፅሑፎችን በኮምፒተር ፅፎልኛል። “የጀግና ወሮታ” የሚል መጽሐፍ ደራሲም በመሆኑ መጽሐፍ በማደራጀት ረገድ ያካበተውን ልምድ አካፍሎኛል። ስለሆነም ለየት ያለ ምስጋናዬን አቀርብለታለሁ። የእስር ቤት አንብቦ መሠረታዊ ጠቃሚ ምክሮችን

ጓደኛዬ አቶ ታፈሰ ሣህሌ የዚህን መጽሐፍ የመጀመሪያ ረቂቅ በጥልቀት አስተያየቶችን ሰጥቶኝ ተጠቅሜባቸዋለሁ። ከዚህም አልፎ ስላበረታታኝና ስለለገሰኝ ከፍ ያለ ምስጋናዬን አቀርብለታለሁ።

የረጅም ጊዜ የቅርብ ወዳጄ አቶ ተስፋዬ ማሩ ውድ ጊዜውን መስዋዕት የመጽሐፉን ረቂቅ በማንበብና በመመርመር መስተካከልና መታከል ያለባቸውን ክንውኖችን

በመጠቆም

ጠቃሚ

አስተያየቶችን

በፅሑፍ

ስለሰጠኝ

ልባዊ

ክፍሎች

ጥርት

አድርጎ ታሪካዊ

ምስጋናዬን

አቀርብለታለሁ። ወይዘሪት ሃይማኖት ካሣዬ ብዙውን የፅሑፉን በኮምፒዩተር ስለፃፈችልኝ በጣም አመሰግናታለሁ።

ረቂቅ

ባለ

አኳኋን

ወይዘሮ ጥሩወርቅ አበበ መረጃ ለማሰባሰብ ወደ ኢትዮጵያ ቤተ-መዛግብትና ቤተ-መፃሕፍት በሄድኩ ቁጥር ሥራዬ እንዲሳካ ላደረገችልኝ እርዳታ አመሰግናታለሁ። የመጽሐፍት ቤቱንም ሠራተኞች ለትብብራቸው ከአክብሮት ጋር አመሰግናቸዋለሁ። አቶ

ቢንያም

አንሳው

የኮምፒዩተር

በሙሉ ጠፍተውብኝ ተስፋ በቆረጥኩበት ስላበረታታኝ በጣም አመሰግነዋለሁ። ሻምበል ፍቅረሥላሴ ወግደረስ አዲስ አበባ፣ ኢትዮጵያ

ባለሙያ

ጊዜ

ሲሆን

ከብዙ

ኮምፒዩተሬ

ድካም

በኋላ

ተበላሽቶ

አግኝቶ

ፅሑፎቼ

ስለሰጠኝና

የአሳታሚው

ማስታወሻ

የኢትዮጵያን አብዮት በሁለተኛነት የመሩት የቀድሞው ጠቅላይ ሚኒስትር ፍቅረሥላሴ ወግደረስ በዚህ መጽሐፋቸው የአብዮቱን ሂደት እንደቀድሞው ፕሬዝዳንት መንግሥቱ ኃይለማርያም ሁሉ የራሳቸውን ዕይታ ያካፍሉናል። '*እኛና አብዮቱ" ብለው እንደ ደርግ አባልነታቸው በጋራ ያመኑበትን፣ የተማከሩትን፣ የወሰኑትን፣ የሰሩትን፣ የገጠማቸውንና በቅርብ በዓይን ምስክርነት ያዩትን ተንትነው ያስነብቡናል። የቅርቡ የቀድሞው ጠቅላይ ሚኒስትር መለስ ዜናዊ የዛሬ ዓመት ገደማ ድንገት ሕይወታቸው ማለፉን ስሰማ ካዘኑ ሰዎች አንዱ ነበርኩ። በሥልጣን ዘመናቸው የሠሯቸውን ሥራዎችና የወሰዷቸውን እርምጃዎች ከሚቃወሙና ውሳኔዎቻቸው ለወደፊት ሊያስከትል የሚችለውን አንድምታ ከሚፈሩ አንዱ ነበርኩና ይህ የማላውቀው ስሜት ከየት እንደመጣ ራሴን ፈተሽኩ። ያዘንኩት አሁን አብሯቸው ለተቀበረውና ውስጣቸው ለቀረው መረጃ ታሪካችን ነበር። እናም ምነው ሥልጣን ቀድመው በለቀቁ፣ ኖረው አስተውለውም በጻፉ፤

የጻፉትንም

ባነበብኩ፣

የእርሳቸውንም

ዕይታ

በቅጡ

በተረዳሁ

ኖሮ አልኩ።

የቀድሞው ጠቅላይ ሚኒስትር ፍቅረሥላሴ ወግደረስ ለአስራ አምስት ዓመታት የኢትዮጵያን አብዮት የመሩ፣ ወደ መጨረሻው ከሥልጣን በጡረታ ስም የተሰናበቱ፣ ደርግን በጣለው መንግሥትም ለዓመታት የታሰሩ፣ በወንጀል ተከሰው ፍርድ ቤት የተመላለሱ፣ የሞትም ፍርድ የተበየነባቸውና በኋላም ሕገ-መንግሥቱ በሚፈቅደው መሠረት የቀድሞው ፕሬዚዳንት ግርማ ወልደጊዮርጊስ የሞቱን ፍርድ ወደ ዕድሜ ልክ ስላዘዋወሩላቸው ከሃያ ዓመት እሥራት በኋላ ከእሥር ቤት የወጡ ግለሰብ ናቸው። በሃያ ዓመታት የእስር ቤት ኑሯቸው ያሰላሰሉትን፣ ከጓደኞቻቸው ጋር ያብላሉትን፣ በብጥስጣሽ ወረቀቶች የጣጣፉትንና ዛሬ ደግሞ ከእስር ቤት ወጥተው በመጽሐፍ መልክ ጽፈው ያዘጋጁትን እነሆ እናቀርባለን። በዚህ

መጽሐፍ

እኛ»

ከሚሏቸው

የሥራና

የእስር

ቤት

አጋሮቻቸውን

የወል

ተግባር

ከአርባ ዓመት በኋላ ትናንት እንደሆነ ሁሉ በግልጽ ሲያካፍሉን፡ የተጓደለውን ታሪካችንን በአንጻሩ ያሟላልናል ብዬ ከማመንም ባሻገር እንደዚህ በየታሪክ አጋጣሚው የፖለቲካ አመራር ላይ ከተሳተፉ ግለሰቦች የምናነብበው ታሪክ ዕይታችንንና ግንዛቤያችንን በማስፋት የታሪካችን

ባለቤት

ያደርገናልና

መልካም

ሥራ

ነው።

በርቱ

ተበራቱም

ያሰኛል።

ው)

ለሃገርና በሃገር ስም በፖለቲካ ድርጅትም ሆነ በመንግሥት ሥልጣን ላይ ሆነው የሰሩ፣ የታገሉ፣ ያታገሉ፣ የተገለሉ፣ የመሩና የተመሩ ወይም የተማረሩ ግለሰቦች ትናንት ሥልጣን ላይ ለነበሩም ዛሬ ላሉም ሁሉ *እናንተስ?"። የሚያስብል ነውና ይጌን ያነበበ ያስተውል፤ የሰማም ያዳምጥ፤ ሥራውንም ይጀምር እንላለን።

፳ .

| ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የተማረ፣ ያወቀና ያደገ ትውልድና ዜጋ ምልክቱ የተጻፈን ማንበቡ፣ ያነበበውን ማብላላቱና ካነበበው ውስጥ ስንዴውን ከእንክርዳዱ መለየቱ ሲሆን፤ እራሱም አስተውሎና አገናዝቦ መጻፉ ደግሞ መማሩን ብቻ ሳይሆን መመራመሩንና ማወቁን የሚያሳይ ታላቅ ተግባር ነው። ለዚህም ደግሞ ግላዊ ነጻነት ያስፈልገዋልና ጫንቃው ላይ ያሉትን ግላዊና ታሪካዊ ቀንበሮች የሰበረ ነጻ ሰው መሆን ይጠበቅበታል።

ትምህርትና ዕውቀት አስተዋይነትንና ጥልቀትን ከራስ በላይ ለትውልድ አሳቢነትን የሚያመለክት ታላቅ ኃላፊነት ነው። ለዚህም እንደ ትናንቱ ‹የተማረ ይግደለን" ሳይሆን፤ የተማረ ያስተምረን፣ ያስተዳድረን ብሎም ይምራን በምንልበት ዘመን ከምናነብበው ውስጥ ያልተስማማንበትን በጨዋነት የመቃወም፣ የፈቀድነውን እንደ ስሜታችን የመደገፍና ተሳሳተ የምንለውን

ለእርማት

መጠቆም

ግላዊ

መብታችን

ነው።

ነገር ግን በተቃውሞ ስምና 'ከኔ በላይ ላሳር»? በሚል ግላዊነት የጽሑፍ፣ የሕትመትና የንባብን ስርጭት ማደናቀፍ ሕገወጥ ከመሆኑም በላይ የሚያሳየው የተግባሩን ፈጻሚ፣ አባሪና ተባባሪዎች አዋቂነት፣ ቀናነትና አስተዋይነት ሳይሆን አጥፊነታቸውን ነውና ከዚህ እኩይ ተግባር እንዲቆጠቡ እናሳስባለን፤ እንለምናለንም።

ፀሐይ አሳታሚ ድርጅት መጻሕፍትን በጥራት ለአንባብያን ለማቅረብ የሚያከናውነውን ሥራ በትጋት በመቀጠል ባለፉት ሁለት ዓመታት ውስጥ ብቻ በኢትዮጵያ ታሪክና ጥናት ላይ ያተኮሩ አስር መጻሕፍትን አዘጋጅተን በማሳተም ለንባብ አብቅተናል። ለእነዚህም መጻሕፍት ዝግጅት፣ ቅንብርና ስርጭት የየበኩላቸውን ላደረጉና ለሚያደርጉ ተሳታፊ

ባልደረቦቻችን ምስጋናችን

እንዲሁም

እንደ እርስዎም

ላሉ አንባብያን

ሁሉ

የከበረ ሰላምታችንና

ለዚህ መጽሐፍ መሳካት ተባባሪና ተሳታፊ ለሆኑ ባልደረቦቻችን አቶ ተሾመ ተስፋዬ እና አቶ ክፍሌ ሙላትን ከልብ እናመሰግናለን። በዚህ

ዓመታት

አጋጣሚ

በተለያዩ

ያሳተምናቸውን

ላይ በመሄድ

እንድትጎበኙ፣

እንድታነብቡ

እናበረታታለን።

የኢትዮጵያ

መጻሕፍት

ብሎም

ድረ

ርዕሰ

ገጻችን

ገዝታችሁ፣

ጉዳዮች

ላይ

ይስጥልን!

ኤልያስ

አሳታሚና ታኅሣሥ

ወንድሙ

አርታኢ 2006

ዓ.ም

አቶ አዲስ አዱኛ፣

ላለፉት

አስራ

አምስት

[ህባላዝቭ'.4156ዩከ81ኽ:95ኮ115ከ6፲5.ር0፻1]

አልያም

ከቤተ

ለሀገራችን ኢትዮጵያ መልካም ምኞታችን ብቻ ሳይሆን፣ ጥረታችንም ይሁን። ባለንበት እንበርታ! መልካም ንባብ። ጤና

ልባዊ

ይድረስዎ።

መጻሕፍት ባለን ሞያ

ሁሉ

ተውሳችሁ ተግባራዊ

መግቢያ እኛ የደርግ አባላት በማንኛውም ስብሰባ ስንመራ፣ መግለጫዎችን ስንሰጥ ማስታወሻ ደብተር ወይም አጀንዳ ከእጃችን በተደረገባቸው ጉዳዮች ላይ እያንዳንዱ አቋም እናሰፍራለን።

ስብሰባ ስንካፈል፣ ወይም ማናቸውንም ዓይነት ወይም የውጭ እንግዳ በምንቀበልበት ጊዜ ሁሉ አይለይም። ሁሉን ነገር እንመዘግባለን። ውይይት የስብሰባው ተሳታፊ የተናገረውንና የወሰደውን

አንዳንድ የደርግ አባላት በሚካሄዱ ስብሰባዎች በቀጥታ የውይይቱ ተሳታፊ ከመሆን ይልቅ ለአጠቃላዩ የስብሰባው ሂደት ወይም ክንውን ልዩ ትኩረት በመስጠት የውይይቶቹን ነጥቦች፣ የውሳኔ ሃሳቦችን በመመዝገቡ ተግባር ላይ ራሳቸውን የሚጠምዱ ነበሩ። በዚህም የተነሳ ጊዜያዊ ወታደራዊ አስተዳደር ደርግ ከተመሠረተበት ጊዜ አንስቶ ለውሳኔ ቀርበው በነበሩ ዐብይ አገራዊ ጉዳዮች ላይ የተካሄዱ ክርክሮችንና በመጨረሻም የተላለፉ ውሳኔዎችን በሙሉ ልቅም አድርገው በማስታወሻቸው ላይ አስፍረዋል። እኔም በተሟላ እንኳን ባይሆን ጉልህና መሠረታዊ ውሳኔ በተሰጠባቸው የደርግ ስብሰባዎች ላይ የተሰነዘሩ አስተያየቶችን፣ ውይይት የተካሄደባቸውን ነጥቦች፣ የውይይቶቹን አጠቃላይ አካሄድና ገጽታ የሚያሳዩ ሁኔታዎችንና የተላለፉ ውሳኔዎችን በግል ማስታወሻ ደብተሮቼ ለመመዝገብ ሞከሬአለሁ። የግል የሕይወት ታሪኬንና የደርግን ታሪክ ለመጻፍ በተነሳሳሁበት ጊዜ ከእነዚህ የግል ማስታወሻዎቼ ብቻ ሳይሆን ከተወሰኑ የደርግ አባላት ማስታወሻዎችም ጠቃሚ መረጃዎችን ወስጃለሁ።

የግል

ሕይወቴን

ታሪክ

የመጻፍ

ፍላጎቴ

በአእምሮዬ

ውስጥ

ሲጉላላ

የቆየ ቢሆንም

በረጋ መንፈስ የምጽፍበት ሁኔታ አልተመቻቸልኝም የሚል ሰበብ ለራሴ እየሰጠሁኝ ጡረታ እሰከወጣሁኝ ጊዜ ድረስ ሳልጀምረው ቆየሁ። ስሸሸው የነበረው ሥራ ባልተዘጋጀሁበት ጊዜ ገፍቶ ከመምጣቱም በላይ በቂ ጊዜ የማገኝ መስሎ ስለታየኝ ታሪኬን ለመጻፍ ተነሳሳሁ።

ከዚያም ራሴን ይበልጥ ለማወቅ እንዲረዳኝ በቅርብ የሚያውቁኝን አብሮአደጎቼንና የሥራ ባልደረቦቼን ጠያየቅሁኝ። እኔን የሚጠቅሱ ሰነዶችንና ማስታወሻዎችንም መረመርኩኝ። ጥያቄ

ደህና አንባቢ እንደሆንኩ ብገምትም “ጥሩ ጸሐፊ ነኝ ወይ?” ለሚለው የኅሊናዬ አስተማማኝ መልስ ስላላገኘሁ በተቻለኝ አቅም ሁሉ አስቀድሜ በነበረኝ ዕቅድ

መሠረት ያገኘኋቸውን መረጃዎች ራሴው ከማውቃቸው ጉዳዮች ጋር እያዋሃድኩ ግለታሪኬን ወደ ማርቀቁ ተግባር አለፍኩ። በዚህም መንገድ ጥቃቅን የምላቸውን ነጥቦች እንኳን ሳይቀር በግለ-ታሪኬ ረቂቅ ውስጥ እያካተትኩኝ ለአንድ ዓመት ተኩል ያህል

እንደፃፍኩ፣ አዲስ

ሁኔታ

ምንም

መቋጫ

ተፈጠረ።

ሳላበጅለት

በሕይወቴ

ውስጥ

ለየት ያለ ቦታ የሚኖረው

አንድ

ታሠርኩ።

ወደ እሥር ቤት ከገባሁ በኋላ ከግል ሕይወቴ ጋር ቀጥተኛ ግንኙነት ባላቸው ጉዳዮች ላይ ብዙ እንድጽፍ የሚገፋፉ ሁኔታዎችን መመልከትና መስማት ጀመርኩኝ። መንግሥታችን በመውደቁና ሁላችንም የደርግ ባለሥልጣናት ወደ እሥር ቤት በመወርወራችን እኛን በተመለከተ ከነበረው ሃቅ በእጅጉ ያፈነገጡ መግለጫዎች በየቀኑ ሲወጡ ሰማሁ። ጋዜጦችና

2 |

.:- ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

መጽሔቶች

የደርግን

ሲያደርጉት

ተመለከትኩ።

መሳደብን

መልክ

ጥላሸት

እየቀቡ

ግለሰቦች

የንግግራቸው

መክፈቻ፣

በመጻፍ

በሬዲዮና

እንደ

ልዩ ማሻሻጫና

በቴሌቪዥን

ማጣፈጫና

እየቀረቡ

መደምደሚያ

ትርፍ

ደርግን

ማጋበሻ

ማውገዝና

ሲያደርጉትም

በአግራሞት

አዳመጥኩ። አንዳንዶች ደግሞ ምንም በማያውቁት ጉዳይ ላይ ራሳቸውን የፖለቲካና የኢኮኖሚ ተንታኝ አድርገው በማቅረብ፤ ደርግ ሲከተለው የነበረው የፖለቲካም ሆነ የኢኮኖሚ መስመር የተሳሳተ እንደነበር ለማሳመን ሲውተረተሩ በሰማሁ ጊዜ ሳልወድ በግድ ፈገግ

ብዬአለሁ።

ከዚህም በላይ ደግሞ ያገለገሉ ወይም እዚህ ግባ

በአነስተኛ የማይባል

ሥራ ላይ የኃላፊነት

ራሳቸውን በአብዮቱ እንደዋና ተዋናይ “የደርግ የውስጥ ታሪክ ነው” በማለት መጻሕፍት በቆየበት

ለገበያ

አቅርበው

የገቢ

ወይም ወሳኝ ባለሥልጣን አድርገው በመሰየም ባሻቸውና በተመቻቸው መንገድ ያዘጋጂቸውን

ምንጫ

ማድረጋቸውንም

እንደዚሁም አንብበውና ተመራምረው ዘመን የተከናወኑ አዎንታዊ ወይም

ሊመለከቱ

ይችላሉ

የሚባሉ

ተመድበው ለተወሰነ ጊዜ በደርግ ግቢ ቦታ ላይ ተቀምጠው የነበሩ ግለሰቦች

ምሁሮችም

ታዝቤአለሁ።

ስለደርግ ማንነትም ሆነ በሥልጣን ላይ አሉታዊ ሥራዎችን ሚዛናዊ በሆነ መንገድ

ከጥላቻ

ስሜት

በመነሳት

ብቻ

“ደርግ

ሰዎችን

ከመግደል ውጭ የሠራው ቅንጣት ታህል ጠቀሜታ ያለው ሥራ የለም” ብለው በየመድረኩ ሲናገሩ በአግራሞት ሰምቼአቸዋለሁ። አንዳንድ ምሁራን ደግሞ የደርግን ታሪካዊ አመጣጥና አመሠራረት በቀላሉ ማወቅ እየቻሉ “ደርግ በመፈንቅለ-መንግሥት ሥልጣን ላይ የወጣ የጁንታ መንግሥት ነው” እያሉ ከመናገር አልፈው ይህንኑ እምነታቸውን በጋዜጦችና በመጽሔቶች ላይ ማስፈራቸውም በእጅጉ አስደንቆኛል። በዚህ

አኳኋን

እውነተኛው

ተዳርገው

የደርግን

ታሪክ

አንዳንዶቹ

ደርግ

በወታደሮች

ነው።

ለዚህ

ግንዛቤዬ

ታሪክ

በከፊል

እየተዛባ

እንኳን

የተመሠረተ

መነሻ

ከሆኑኝ

በመቅረቡ

እንደማያውቁ ወታደራዊ

በርካታ

የተወሰኑ

ወጣቶች

ተረዳሁ።

በጣም

የሚገርመው

እንኳ

እንደማያውቁ

ኮሚቴ

መሆኑን

አጋጣሚዎች

መካከል

ለውዥንብር

አንዱን

አባባሌን ግልፅ የሚያደርገው ይመስለኛል። እሥር ቤት በነበርኩበት ጊዜ ለመጠየቅ ከመጣ አንድ ወጣት ጋር በአጋጣሚ ተዋወቅኩ። እሱ እንደነገረኝ

መጥቀስ

ሌላ እሥረኛን ዲግሪ አለው።

(የተማርኩ ነኝ ከሚለው ክፍል መሆኑ ነው) ጥቂት ከአወራን በኋላ “ለመሆኑ አንተ ወክለህ ወደ መንግሥት የመጣኸው የመርሐቤቴን ሕዝብ ነበር ወይ?” ብሎ ያልጠበቅሁትን ጥያቄ አቀረበልኝ። በጥያቄው ግር ብሎኝ “የደርግ አባል የሆንከው ማለትህ ነው”? ብዬ መልሼ ስጠይቀው ”አዎን” የሚል ምላሽ በፍጥነት ሰጠኝ። ”በዚህ ዓይነት ደርግን እንኳ በወጉ እማያውቁ ስለአባላቱ

ወጣቶች አሉ ማለት ነው...” አልኩ ለራሴ። ከዚያም ስለደርግ አመሠራረትና አመራረጥ አጭር ገለጻ አደረኩለት። ምን ያህል እንደተረዳኝ ባላውቅም ወጣቱ

አመስግኖኝ

ተለያየን።

ባጭሩ

ከወጣቱ

ጋር

በነበረኝ

ቆይታ

የተረዳሁት

ነገር ቢኖር

አሁን

ያለው

እውነቱን እንዳያውቅ

መደረጉን ነው። በዚህም አኳኋን ታሪክን የማዛባቱ እንቅስቃሴ

በማይችልበት

ከቀጠለ

አሁን

ያለው

ስጋት

አደረብኝ።

ሁኔታ

በአግባቡ

አያውቅም

የሚል

የደርግን

ታሪክ

ማስቀመጥ

ጽፌ

ወጣት

አለብኝ”

በአብዛኛው

በዚህም

ወደሚለው

ሊገደብ

የአባቶቹንና

የአገሩን

ታሪክ

በከፊልም

እንኳን

ቢሆን

የተነሳ ውሳኔ

ትውልድ

ላይ

ደርሼ

ለተግባራዊነቱ

እንቅስቃሴ ማድረግ ጀመርኩ። ከዚያም በምን በምን ጉዳዮች ላይ መጻፍ እንደአለብኝ ነጥብ ነጥቦችን ወይም ርዕሶችን ማስቀመጥ ጀመርኩ። ርዕሰ ጉዳዮቹ በጣም በዙብኝ ይህም ቢሆን አቅሜ

የሚችለውን

ያህል

መጻፍ

አለብኝ

ብዬ

ውሳኔ

ላይ ደረስኩ።

አኛና አብዮቱ | 3 ደርግ ባከናወናቸው ተግባሮች ወይም ባሳለፋቸው ውሳኔዎች በብዙዎቹ ላይ ተሳታፊ ከመሆኔም ባሻገር በዋናነት አብዮቱን ከመሩት የደርግ አባላት ውስጥ አንዱ ስለነበረርኩኝ የደርግን ታሪክ ለመጻፍ ስነሳ ራሴን እንደዋና ምንጭ አድርጌ ወሰድኩኝ። ከዚህም በተጨማሪ ከእኔው ጋር በእሥር ቤት የነበሩ የደርግ አባላትን፣ የቀበሌ ተመራጮችን፣ የአብዮት ጥበቃ ጓዶችን፣ ሚኒስትሮችን፣ በተለያዩ እርከኖች ላይ በወሳኝነት ተሰይመው የሠሩና በየክፍለ ሃገሩ በፓርቲና በአስተዳደር ኃላፊነት ላይ የነበሩ ባለሥልጣናትን በሁለተኛ ደረጃ ምንጭነት ተጠቅሜአለሁ። ከእያንዳንዳቸው ያገኘሁትንም መረጃ እንደአስፈላጊነቱ በተገቢው ሥፍራ አስፍሬአቸዋለሁ። ለምሣሌ በደርግ የመጀመሪያ ምሥረታ ወቅት ተሳታፊ ስላልነበርኩ በወቅቱ በደርግ ምስረታ ግምባር ቀደም ተዋናይ የነበሩት የደርግ አባላት ከእኔ

ጋር አብረው

በመሥራታችውና

በእሥር

ቤትም

አንድጋ

ስለነበርን ደርግን የማቋቋም

የመመሥረት ሂደቶችን በዝርዝር ነግረውኛል። በተመሳሳይ ሁኔታም ባለሥልጣናት የምፈልጋቸውን መረጃዎች ሁሉ ሰጥተውኛል።

የቀበሌና

የክፍለ

ወይም ሃገራት

በዚህ አኳኋን የምጽፋቸውን የአብዮቱን ሂደት የሚመለከቱ ታሪኮች እያደራጀሁና ከእሥር ቤት እያስወጣሁ ወደ ባንክ በመላክ በጥንቃቄ እንዲቀመጡ አደርግ ነበር። በተጨማሪም ሙሉ በሙሉ የደርግ ታሪኮች ናቸው ማለት ባይቻልም ከእኔ ወይም ከሌሎች የእሥር ቤት ባልደረቦቼ ሕይወት ጋር በቀጥታ የተያያዙ ጉዳዮች በመሆናቸው ብቻ የእሥር

ቤት ሕይወታችንንና ፍትሕ ለማግኘት ለአሥራ ሦስት ዓመታት ወደ ፍ/ቤት የተመላለስንበትን ሁኔታም በዝርዝር አስቀምጩአለሁ። በዚህ ዓይነት ለአሥራ ስምንት ዓመታት ያህል ጽፌ ቢያንስ ስድስት መጻሕፍት ሊወጣቸው የሚችሉ የታሪክ ጥቅል መረጃዎችን በማከማቸት ከሃያ ዓመታት እሥራት በኋላ ከእሥር ቤት ወጣሁ። ከእሥር

ለዚህ

ቤት

አበቃህ!”

“እንግዲህ

አደራ

ጣል

በማድረግ

ሰዎች

ይሄንኑ

እንደወጣሁ

ብዙ

ሰዎች

እያሉ

የተሰማቸውን

ከአንተ

ብዙ

ነበር

በጎ

ስሜት

ስለሚጠበቅ

የሚሰናበቱኝ።

ማሳሰቢያ

ያረፍኩበት

ነበር

ድረስ

ገልጸውልኝ

መጽሐፍ

ከአገር

በመሰንዘር

ቦታ

ውጭም ስልኩን

ጥቂት

እንድትፅፍ”

በስልክ የሚዘጉት።

በመምጣት

ካጫወቱኝ

እያሉ

በኋላ

ማሳሳቢያቸውን

ደስታቸውን በጎ

“እንኳን

የሚገልጹልኝ

አመለካከት

ያላቸው

ወዳጆቼ የሚሰነዝሩት ማሳሰቢያ በፊት የነበረኝን መጽሐፍ የማዘጋጀት ስሜቴን ይበልጥ እየቀሰቀሰው በመምጣቱ ለተወሰኑ ወራት ራሴን ከአዲሱ አኗኗሬ ጋር ካለማመድኩ በኋላ ትኩረቴን

መጽሐፍ

ከዚያም

ባንክ

ወደ

ማዘጋጀቱ

ውስጥ

አዞርኩት።

ተከማችተው

የነበሩትን

ጽሑፎቼን

በሙሉ

ተረክቤ

እንደገና

በመመርመር በአራት ክፍሎች ለይቼ ደለደልኳቸው። አራት መጻሕፍት ሊወጣቸው እንደሚችልም ግንዛቤ ወሰድኩ። አራት መጻሕፍትን ማሳተም ብችል በሚል ዕምነትም የመጻሕፍቱን ርዕሶች ወይንም መጠሪያ ስሞች መረጥኩ። የመጻሕፍቱም ርዕሶች

አንደኛ:- “እኔና አብዮቱ" - የእኔን ታሪከና በአብዮቱ ወቅት የነበረኝን ተሳትፎ የሚያሳይ፣ ሁለተኛ፦ “እኔና ስምንቱ እሥር ቤቶች" - በእሥር ቤቶች ያሳለፍኩትን ሕይወትና ገጠመኞቼን የሚመለከ፣ ሦስተኛ፦- “እኛ እና አብዮቱ” - የደርግን ታሪከ በከፊል የሚተርከ፣ እና አራተኛ፦ “እኛእና ፍርድ ቤቱ" - በእኛ ላይ የተመሠረተውን ከስና የፍርድ ሂደቱን የሚዳስስ ናቸው።፡

በዚህ

መጽሐፍ

ሁኔታ

ቅድሚያ

ታሪካዊ

ጽሑፎቹን

ልስጠው?”

ከአደራጀሁና

ለሚለው

ጥያቄ

ርዕሶቹን

መልስ

ከሰየምኩ

ለማግኘት

በኋላ

“የትኛውን

ስለተቸገርኩ

የቅርብ

4 |

- ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ወዳጆቼን ማማከር ግዴታ ሆነብኝ። ያማከርኳቸው ወዳጆቼ በሙሉ ማለት ይቻላል “‹እኛ እና አብዮቱ”»' ለሚለው ቅድሚያ ሰጥተህ አሳትም” አሉኝ። እኔም ከመጀመሪያው ይሄንኑ መጽሐፍ ለማሳተም ዝንባሌው ስለነበረኝ በምክራቸው ተሰማምቼ ይህንን መጽሐፍ ለህትመት አበቃሁ። የቀሩትን ሦስት የመጽሐፍ ረቂቆችን በሚመለከት የትኛው ከየትኛው

እንደሚከተል እነሱንም

ገና አልወሰንኩም

በተከታታይ

የማሳተም

ሻምበል ፍቅረሥላሴ ወግደረስ መስከረም ወር 2006 ዓ.ም አዲስ አበባ፣ ኢትዮጵያ

እንጅ

ሁኔታዎች

ዕቅድ

አለኝ።

ከተመቻቹልኝና

ጤንነቴም

ከፈቀደልኘ

ምዕራፍ ፳ የኢትዮጵያ

ሕዝብ

የኑሮ

ሁኔታ

በዚያን

ጊዜ

አገራችን ኢትዮጵያ በአንድ በተወሰነ ዘመን በወቅቱ በነበረው መመዘኛ በሥልጣኔ በከፍተኛ ደረጃ ደርሳ ኃያል መንግሥት በመመስረት ሕዝቧን ስታስተዳድር እንደነበር የታሪክ ሊቃውንት ያረጋገጡት ሃቅ ነው። በአንፃሩ ደግሞ ባሁኑ ዘመን በሥልጣኔ ኋላቀርና ፍፁም ድሃ ከሚባሉት ጥቂት አገሮች ጎራ ተሰልፋ፤ ራሷን እንኳን ለመመገብ የማትችልበት ደረጃ ላይ የምትገኝ መሆኗን የሚመለከት የአገርና የሕዝብ ፍቅር ያለው ዜጋ ምን ያህል እንደሚያፍርና

ድህነት

እንደሚያዝን

ስር

መገመት

የሰደደበት፣

አስቸጋሪ

ሳይንስና

ያልተስፋፋበት፣ የተማረና በተለያዩ ሙያዎች ማይምነት የተንሰራፋበት፣ ከራስ ተርፎ ለሌላው

ዘዴ

የማይመረትበት

ለመናገር

አይቻልም።

አገር

የተሟላ

ስለሆነም

ነፃነት

አገራችን

አይሆንም።

ቴክኖሎጂ

የሠለጠኑ ሰዎች ሊጠቅም የሚችል

አለው፤ አሁን

ያልዳበረበት፣

ሉዓላዊነቱም

የምትገኝበት

ሁኔታ

ኢንዱስትሪ

በብዛት የማይገኙበት፣ የእርሻ ምርት በዘመናዊ

የተከበረለት ከዚህ

የተለየ

ነው

ብሎ

ስላይደለ

ነፃነቷና ሉዓላዊነቷ የተጠበቀላት፣ ከማንኛውም ጥገኝነት ተላቅቃ የተሟላ ነፃነት ያላት አገር ናት ብሎ መናገር ያስቸግራል። አሁን የምንገኝበት በጣም አሳዛኝ ሁኔታ ድንገት የተከሰተና የዚህ ዘመን ትውልድ ብቻ ተጠያቂ የሚሆንበት ሳይሆን ለብዙ ምዕት-ዓመታት ሲፈራረቁ የነበሩት መንግሥታት ሲመሩበት የነበረው የአገዛዝ ሥርዓትና ሲከተሉት የነበረው የኢኮኖሚ ፖሊሲ ለዕድገትና ለብልጽግና እንቅፋት ከመሆኑም በላይ ከዓለም ሥልጣኔ ራሳቸውን አግልለውና አርቀው በመቆየታቸው ጭምር የመጣ ነው። ዘመናዊ ትምህርት በአገራችን እንዳይስፋፋ ወግ አጥባቂ የሆኑ የቤተ-መንግሥትና የቤተ-ክህነት ባለሟሎች እንቅፋት በመሆናቸው ከቤተ-ክህነት ትምህርት ውጭ በዘመናዊ ትምህርት የታነፁ፣ በተለያዩ የሙያ ዘርፎች የሰለጠኑ ኢትዮጵያውያኖች ሊወጡና ዘመናዊ የመንግሥት አደረጃጀትና አወቃቀር ዘርግተው ለዕድገት በር ከፋች የሆነ ዘመናዊ ሥርዓት ሊመሠርቱ ሳይችሉ ቀርተዋል። ስለሆነም በዘመናዊ ትምህርት ሰልጥነው በፖለቲካው፣ በኢኮኖሚው፣ በሳይንስና ቴክኖሎጂ በተለያዩ ኪነታዊ ዘርፎች በቂ ዕውቀት ኖሯቸው፤ ኋላ-ቀሩን መንግሥታዊ ሥርዓት ቀይረው ዘመናዊ አስተሳሰብና አመለካከት በሕዝቡ ውስጥ ለማስረፅ ባለመቻላቸው ለዘመናት ለሥልጣኔ ባዕድ ሆነን ለመኖር ተገድደናል። በሺህ ለሚቆጠሩ ዓመታት ስናንቀላፋ ለመቆየታችን ዋንኛ ምክንያትና ተጠያቂ ሆኖ የሚቀርበው፤ በአገራችን ሕዝቡን ለመከራና ለችግር የዳረገው፣ ለዘመናት በሕዝቡ ጫንቃ ላይ ተንሰራፍቶ የነበረው የዘውድ አገዛዝ ሥርዓት፣ የዘር ግንድ እየቆጠሩ በተከታታይ

6 |

- ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ሲገዙን የነበሩ ንጉሣዊ መንግሥታት እንደነበሩ ለመረዳት አያስቸግርም። እነዚህ ንጉሣዊ መንግሥታት አገሪቱን ለኋላ-ቀርነት የዳረጓት ከመሆናቸውም ባሻገር በሕዝቡ ላይ ወደር የሌለው ግፍና በደል አድርሰውበታል።

ሕዝቡ

ሲፈጸምበት

የነበረውን

ግፍና

በደል

መሠረታዊ

የሚያስችለው በቂ ንቃት ስላልነበረው፤ ከዚህም በላይ በደል “በደሌ ነው” ብለው ለሕዝቡ መብት መጠበቅ ቡድኖች ባለመኖራቸው ሕዝቡ ለመብቱ ሊታገል ቀርቶ

የሕዝቡን

ብሶት

ባለመኖራቸው፤

እንቅስቃሴ

የራሳቸው እስከ

ብሶት

20ኛው

አድርገው

ክፍለ

ዘመን

ለመብቱ አጋማሽ

መንስኤ

ለይቶ

ለማወቅ

በሕዝቡ ላይ ሲፈፀም የነበረውን የሚታገሉ የነቁ ግለሰቦች ወይም ግንዛቤውም ለኖረው አልቻለም።

መከበር ድረስ

የሚታገሉ

ጉልህ

ሆኖ

የተማሩ ሊጠቀስ

ሰዎች የሚችል

አልታየም።

የገበሬው

የኑሮ

ሁኔታ

ሁሉም የኅብረተሰብ ክፍሎች ማለትም ገበሬው፣ ሠራተኛው፣ ምሁሩ፣ ወታደሩ፤ የፊውዳሉ ሥርዓት የግፍ ሰለባ እንደነበሩ ይታወቃል። የኢትዮጵያ አብዮት የፊውዳሉን ሥርዓት ገርስሶ ለገበሬው የመሬት ጥያቄ ምላሽ እስከሰጠበት ጊዜ ድረስ ግን የገበሬውን ኅብረተሰብ ክፍል ያህል ከፍተኛውን መከራና ግፍ የቀመሰ የኅብረተሰብ ክፍል የለም። የፊውዳሉ ሥርዓት የኢኮኖሚው መሠረት መሬትና አምራቹ ኃይል ገበሬው ስለነበር፤ ከጠቅላላው ሕዝብ ከዘጠና ከመቶው በላይ በግብርናና ከግብርና ጋር በተያያዘ የሥራ መስክ ተሠማርቶ የነበረው ገበሬ ወደር የሌለው የግፍ ቀንበር ተሸካሚ ሆኖ መኖር ግዴታው ነበር። በደቡብ፣ በምዕራብ፣ በምሥራቅና በመሀል አገር የሚኖሩ ገበሬዎች፤ በሰሜን ከሚኖሩ ገበሬዎች በተለየና በከፋ መልኩ የፊውዳሉ የገባርነት የምርት ግንኙነት ሥርዓት ሰለባ ስለነበሩ፤ የሚፈጸምባቸው ግፍ፣ በደልና ብዝበዛ በጣም የሚዘገንን ነበር። በእነዚህ አካባቢዎች በቀጥታ በግብርና ተግባር ተሰማርተው የነበሩ ገበሬዎች የኔ የሚሉት የግል

መጠቀሚያ

መሬት

ስላልነበራቸው፣

እንዲኖራቸውም

የሚያስችል

ሁኔታም

ሆነ

መብት

ስላልነበራቸው በገባርነት ወይም በጭሰኝነት ከመኖር ውጭ ምርጫ አልነበራቸውም። ለእርሻ ተግባር የሚውልም ሆነ የማይውል መሬት በኃይልና በጉልበት በጥቂት ግለሰቦች ይዞታ ሥር በመውደቁ፤ ገበሬዎች ከባርነት ባልተናነሰ መንገድ በገባርነት የመኖር ግዴታ ነበረባቸው።

የንጉሣዊ ቤተሰቦች፣ የንጉሥ ባለሟሎች፣ መኳንንቶች፣ መሣፍንቶች፣ ሚኒስትሮች፣ የጦር ጄነራሎች፣ አገረ-ገዢዎች፣ ጭቃ-ሹሞች፣ ምስለኔዎች፣ ነፍጠኞች፣ የቤተክርስቲያን ባለሟሎች፤ መሬትን ከአምራቹ ክፍል ቀስ በቀስ በኃይል ነጥቀው የመሬት ከበርቴ በመሆናቸው፤ ገበሬውን ለዘመናት ሲበዘብዙና ሲያሰቃዩት ኖረዋል። በአርሲ፣ በኢሉባቡር፣ በባሌ፣ በሲዳሞ፣ በጋሞጎፋ፣ በከፋ፣ በሐረር ደጋማ አካባቢ በደቡብ ሸዋ ሰፋፊና ለም የሆኑ የእርሻ መሬቶች በጥቂት ግለሰቦችና ቤተሰቦች ቁጥጥር ሥር በመዋሉ፤ የእነዚህ አካባቢዎች

ገበሬዎች

በጭሰኝነት

አገልግለዋል፣

ተበዝብዘዋል።

ገበሬው ምንም ዓይነት ነፃነት ስላልነበረው፣ መብቱም የተገፈፈ ስለነበር፤ ከመላ ቤተሰቡ ጋር ዓመት ሙሉ ጉልበቱን አፍስሶ ከሚያመርተው ምርት ለመሬት ከበርቴው እስከ ሰባ አምስት ከመቶውን መገበር ግዴታው ነበር። በዚህም ምክንያት ዝንተ-ዓለም ከእጅ ወደ አፍ የሆነ የሰቆቃ ዘመን አሳልፏል። ለባለመሬቱ ከሚከፍለው ቀጥተኛ ግብር

አኛና አብዮቱ በተጨማሪ፤ ገበሬው ከነቤተሰቡ ለመሬት ከበርቴው ወይም ለወኪሉ የጉልበት የመስጠት ግዴታ ነበረበት። በመሆኑም አጥር በማጠር፣ ቤት በማደስ፣ የወር

በዘበኝነት

በማገልገል፣

በእርሻ

ሥራ

በመሳተፍ፣

ሌሎችም

አስፈላጊ

| 7

አገልግሎት ተራ ገብቶ

የሆኑ አገልግሎቶችን

በመስጠት ብዙ የሥራ ጊዜውን ያባክናል። ከእርሻ ከሚያገኘው ምርት፤ ለመሬት ከበርቴው ከሚገብረው በተጨማሪ ማር፣ ቅቤና ሙክት በየዓመቱ ካላቀረበ ከመሬቱ ተነቅሎ ለረሃብ እንዲጋለጥ ይደረግም ነበር። የመሬት ከበርቴው በይዞታው ሥር የነበረውን መሬት ለሌላ ባለሀብት ለመሸጥ በፈለገበት ግዜም በጭሰኝነት መሬቱን ሲገለገልበት የነበረውን አርሶ አደር ከመሬቱ ጋር እንደሸቀጥ ይሸጠዋል። መሬቱን የገዛው አዲሱ የመሬት ባለቤትም በመሬቱ ላይ ሠፍረው የነበሩትን ጭሰኞች፤ ከፈለገ የመንቀልና አዳዲስ ጭሰኞችን የማስፈር ወይም በሌላ ዘዴ መሬቱን የመጠቀም ሙሉ መብት ነበረው። በበርካታ አካባቢዎች “ዘመናዊ እርሻ እናስፋፋለን” በሚል ሽፋን በብዙ ሺህ የሚቆጠሩ የገበሬ ቤተሰቦች በሃገራቸው ለስደት የተጋለጡ ሲሆን በሌላ በኩል ደግሞ “ለዓመታት ከኖርንበት፣ ተወልደን ከአደግንበት አካባቢ መነቀል የለብንም! ተነቅለንስ ወዴት እንሄዳለን?” ብለው የተቃውሞ ድምፅ ያሰሙ አንዳንድ ገበሬዎች የመኖሪያ ቤታቸው በውስጡ የነበራቸውን የቤት ዕቃ እንኳን ለማውጣት ዕድሉ ሳይሰጣቸው በትራክተር እንዲደመሰስ ወይም በእሳት እንዲጋይ ተደርጎባቸዋል። አብዛኞቹ የመሬት ከበርቴዎች የሚኖሩት በአዲስ አበባ ወይም በዋና ዋና ከተሞች ውስጥ በመሆኑ አርሶ አደሩ በየዓመቱ ከአመረተው ምርት ለባለመሬቱ መገበር ያለበትን በእንስሳት ጭኖ፣ ራሱም ተሸክሞ በቀናት በሚቆጠር የእግር ጉዞ በማድረግ ያስረክብ ነበር። በርክክቡ ወቅት የመሬት ከበርቴው ገበሬው ያቀረበው ግብር ከሚጠብቀው ያነሰ መስሎ ከታየው፤ ጭሰኛውን ይነቅለዋል ወይም በሚቀጥለው ዓመት ግብሩን ከፍ አድርጎ እንዲያቀርብ ግዴታ ያስገባዋል። በዚህ ዓይነት የገበሬው ሕይወት የመከራና የሰቆቃ፣ የዋይታና የለቅሶ እንደነበር በቀጥታ ለዚህ ዓይነቱ የገባርነት ሥርዓት ሰለባ የነበረው ገበሬውና ከአብራኩ የወጡት ልጆቹ በቁጭት የሚያስታውሱት ሃቅ ነው። ገበሬው ዓመት ሙሉ ጥሮ ግሮ ከሚያመርተው ምርት ለመሬት ከበርቴው የሚገብረውን ግብር ከፍሎ የሚተርፈው

ለመላ

ቤተሰቡ

ምግብ

ለማግኘት

ለዓመት

ቀለብ

ስለማይችሉ

ስለማይበቃ

ለረሃብ ይጋለጣል።

በረሃብ የመሞት

ወይም

በተለያዩ

በተለይ ሕፃናት በሽታዎች

ተመጣጣኝ

የመጠቃት

ዕድል

ይገጥማቸዋል።

ለገጠሩ ሕዝብ በተለይም ለገበሬው ልጆች ታስቦ ትምህርት ቤት ስለማይከፈት፤ በአጋጣሚ ካልሆነ በስተቀር የገባር ገበሬ ልጆች የትምህርት ዕድል አግኝተው ዕውቀትን በመቅሰም ዘመናዊ ሕይወት ለመምራት ስለማይችሉ በማይምነት የጭለማ ኑሮ ሲማስኑ

ከአንድ የማሃይም ትውልድ ወደ ሌላ የማይም ትውልድ በመሸጋገር ዘመናትን አስቆጥረዋል። በአንዳንድ የገጠር ከተሞች ከውጭ በመጡ የሃይማኖት ድርጅቶች ወይም በመንግሥት

የአንደኛ ደረጃ ትምህርት

የሚያስፈልጋቸውን

ቤቶች

ቢከፈቱም

የትምህርት መሣሪያ አሟልቶ

ገባሩ ገበሬ የልጆቹን

ቀለብ ችሎ፣

ትምህርት እንዲከታተሉ ለማድረግ ምንም

የኢኮኖሚ አቅም ስለማይኖረው፤ ልጆቹን አምስት ዓመት ዕድሜ ሲደርሱ ለእረኝነት ወይም ሌላ ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ባለው የሥራ መስክ ለማሰማራት ይገደድ ነበር። የተወሰኑ የገበሬ ልጆች በአጋጣሚ ወይም በዕድል የትምህርት ቤቶችን በራፍ የረገጡ ቢኖሩም ከብዙኃኑ

ገበሬ አንፃር ሲታይ መረዳት

ይቻላል።

ጭቁኑ

ገበሬ ምንም

ዓይነት የትምህርት

ዕድል እንዳልገጠመው

በግልጽ

8 |

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የፊውዳሉ ሥርዓት የኢኮኖሚ መሠረት የሆነውን መሬት ላብና ወዙን አፍስሶና አንጠፍጥፎ ያመረተውን ከፍተኛ የምርት ድርሻ የሚያቀርብለትን የገበሬ ክፍል በማይምነት ሰንሰለት ተብትቦ በማቆየት ጠቃሚነቱን በመገንዘቡ፤ የገበሬውን ልጆች ከትምህርት ማዕድ

አርቆ

ማቆየትን

ሥርዓት

አንዱ

አራማጆች፣

የብዝበዛው ለመሬት

ስልት

አደረገው።

ከበርቴዎች፣

ይህ ስለሆነም

ለባላባቶች፣

ትምህርት

ለመሣፍንቶችና

ለፊውዳሉ

ለመኳንንቶች፣

ለእነሱ አገልጋዮችና ለአቀባባይ ከበርቴ ልጆች ካልሆነ በስተቀር ለገበሬው ልጆች እንደሰማይ የራቀ ነበር። አንድ ሕዝብ ከተማረ፣ ከነቃና ማመዛዘን ከቻለ ስለመብቱ መጠየቅ ስለሚጀምር በተቻለ መጠን ገበሬውንና ትምህርትን ሆድና ጀርባ አድርጎ በማቆየት ለብዙ ምዕትዓመታት

የመሬት

እንደትክክለኛ

ከበርቴዎች

ሥርዓት

ቆጥሮ

ሲበዘብዙት

በመቀበል

ቆይተዋል።

ምንም

የመብት

ገበሬውም

የብዝበዛውን

ሥርዓት

ጥያቄ ሳያነሳ ኖሯል።

ገበሬው ከትምህርት ዓለም መገለሉ ብቻ ሳይሆን መጠነኛ እንኳን ዘመናዊ የሕክምና አገልግሎት ለማግኘት ባለመቻሉ በከፍተኛ ደረጃ ተጎድቷል። ከሚወለዱት ሕፃናት አንድ ዓመት ሳይሆናቸው ግማሾቹ ይሞቱ ነበር። እናቶች የሕክምና ዕርዳታ በማጣት በወሊድና በተላላፊ በሽታዎች ሕይወታቸው ያልፋል። ይህን በመሰለው የጤና ችግር መባባስና በሕክምና ዕጦት ችግር የሚሞተው የገጠር ሕዝብ ሥፍር ቁጥር የለውም። የጤና አገልግሎት መስጫ ተቋማት ባለመዘርጋታቸው በቀላሉ ሊድን በሚችል ተላላፊ በሽታና በክትባት ሊወገዱ በሚችሉ ወረርሽኞች ያለቀው የገጠር ሕዝብ በቀላሉ የማይገመት ነው። ገበሬው የዘመናዊ ትምህርት፣ የሳይንስና ቴክኖሎጂ ተጠቃሚ ባለመሆኑ ለኋላቀር አስተሳሰብ፣ ለአምልኮና ለጥንቆላ ሥራ ምቹ መድረክ ሆኖ በመገኘቱ ለጠንቋዮችና ለቃልቾችም ጭምር ገባሪ ሆኖ ቆይቷል። በጥቅሉ በፊውዳሉ ሥርዓት ገበሬው በገባርነት፣ በተዋራጅነት፣ በድህነት፣ በእርዛት፣ በማይምነትና በበሽታ እየተሰቃየና እየተጎሳቆለ አስከፊና ሰቆቃ የተሞላበት ኑሮ አሳልፏል።

የሠራተኛው

ክፍል

የኑሮ

ሁኔታ

በፊውዳሉ የምርት ግንኙነት ውስጥ እያቆጠቆጠና እያደገ የመጣው የካፒታሊስት የምርት ግንኙነት በፈጠረው አነስተኛ የሠራተኛ መደብ ላይ ፊውዳሉና ካፒታሊስቱ በጥምረት ሲፈጽሙት የነበረው ግፍና በደል በኢንዱስትሪ አብዮት ወቅት በእንግሊዝ ሠራተኛ ሕዝብ ላይ ሲፈጸም ከነበረው በማይተናነስ ደረጃ አስከፊና አሰቃቂ ነበር። የአገራችን የኢኮኖሚ የምርት ግንኙነት ፊውዳላዊ በመሆኑ ኢኮኖሚው በአመዛኙ የተመሠረተው በመሬትና በገበሬው ላይ ቢሆንም ከጣሊያን ወረራ በኋላ በፊውዳሉ ሥርዓት ውስጥ አቆጥቁጦ የነበረው የካፒታሊዝም የምርት ግንኙነት ባስገኘው ውጤት የተወሰኑ ፋብሪካዎችና ዘመናዊ የማምረቻ መሣሪያዎች በመተከላቸው በርካታ ሠራተኞች በምርት ተግባር ላይ ተሠማርተው ተወዳዳሪ በሌለው ሁኔታ ለአስከፊ ብዝበዘና ጭቆና ለመጋለጥ በቅተዋል። የማምረቻ መሣሪያዎች በአብዛኛው በውጭ አገር ከበርቴዎች በመጠኑ ደግሞ በአገር በቀል ከበርቴዎች የተያዙ ሲሆን ፋብሪካዎቹ በበለፀጉ አገሮች ለረጅም ጊዜ አገልግለው በዘመናዊ መሣሪያዎች የተተኩና አሮጌ ነበሩ። የአብዛኞቹ ፋብሪካዎች ባለቤቶች አርመኖች፣ ጣሊያኖችና ግሪኮች ስለነበሩ የሠራተኛውን ጉልበት እስከመጨረሻው መጥጠውና አሟጠው ከፍተኛ ትርፍ በማካበት የመዘበሩትን ካፒታል ወደ አገራቸው ማሸሽ መሠረታዊ ዓላማቸውና ፍላጎታቸው ነበር። ለሠራተኛው ደህንነትና ኅልውና መጠበቅ ቅንጣት ታህል ሙከራ ሳያደርጉ ትኩረታቸውን በብዝበዛ ላይ ብቻ በማዋላቸው የሠራተኛውን ሕይወት

አኛና አብዮቱ

| 9

መራራ አደረጉት። የውጭ አገር ካፒታሊስቶች የብዝበዛውን መረብ ይበልጥ ለማጠንከርና የኢኮኖሚውንም አውታር ለመቆጣጠር የነበራቸውን ፍላጎት ተግባራዊ ለማድረግ የሚያስችል ምቹ ሁኔታ እንዲፈጠርላቸው የፊውዳሉን ሥርዓት አውራ መሪዎችና ወሳኝ ወሳኝ ባለሥልጣናትን በጥቅምና በተለያዩ ዘዴዎች በማስተሳሰር የእነርሱ አገልጋይና የብዝበዛው ተባባሪ አደረጓቸው። በዚህ የተነሳ የሥራተኛውን ጥቅም የሚያስጠብቅ፣ መብቱንም የሚያስከብር መንግሥት ጠፋ። ሠራተኛውም ለአስከፊ ብዝበዛ ተጋለጠ። ለሠራተኛውና ለቤተሰቡ ኑሮ የሚበቃ የመነሻ ደሞዝ በመንግሥት በኩል በሕግ ተደንግጎ ባለመውጣቱ፤ አሠሪዎች በራሳቸው ፈቃድና ችሮታ ብቻ የሚወስኑትን አነስተኛ ደሞዝ በመክፈላቸው ሠራተኛው ራሱንና ቤተሰቡን ለማኖር ተስኖት በረሃብ፣ በበሽታና በእርዛት ሲሰቃይ ኖሯል። የአብዛኛው ሠራተኛ ቅጥር በጊዜያዊነት ወይም በኮንትራት በመሆኑ በማናቸውም ጊዜና ሰዓት አሠሪዎቹ የፈለጉትን ሠራተኛ ከሥራ የማባረር ሙሉ መብት ነበራቸው። ይህም ሊሆን የቻለው መንግሥት የሥራ ዋስትናን የሚያረጋግጥ ሕግ ባለመደንገጉና በሥራ ላይ ባለማዋሉ ነው። ሠራተኛውም አሠሪው በፈለገ ጊዜ ከሥራ እንደሚያባርረው ስለሚያውቅ “መብቴ አልተከበረልኝም፣

ማግኘት

የሚገባኝን በአንድ

ኑሮው

ጥቅም

አገር

አላገኘሁም”

ሠራተኛ

ከባርነት ያልተሻለ

የሥራ

ብሎ

ለመጠየቅ

ዋስትና

ካጣ

አሳዛኝ ኑሮ ነው ማለት

አይሞክርም።

ስብዕናውንም

ይቻላል።

እንዳጣ

በዓለም

ስለሚቆጠር፤

የሠራተኞች

ድርጅት

የተወሰነውን በቀን ስምንት የሥራ ሰዓት መንግሥት ተቀብሎ በሕግ ስላላፀደቀው በቀን እስከ አሥራ ሁለት ሰዓት የሚሠራበት ፋብሪካ እንደነበር ይታወቃል። ሠራተኛው በቂ ምግብ

ሳያገኝ ከአቅሙ

በላይ ለረጅም

ሰዓታት

ሲቀጠቀጥ

ስለሚውልም

በጥቂት

ዓመታት

ውስጥ

ሰውነቱ ይገረጅፋል ወይም በቀላሉ በበሽታ ይጠቃል ከሥራም ይባረራል። ሌላ ጉልበቱ ያልተበላው በቦታው ይተካል። ሠራተኞች የተሟላ የሕክምና አገልግሎት የማያገኙና ከሥራቸው ባሕሪ ጋር በተያያዘ በበሽታ ተለክፈው ሲሞቱም የሚሰጥ የኢንሹራንስ ክፍያ ስለሌለ ቤተሰባቸው ይበተናል። በአረጁ ፋብሪካዎች ላይ የሚሠሩ ሠራተኞች ደግሞ የሥራ

ቦታቸው

ደህንነት

አስተማማኝ

አይደለም።

ሥራውን

የሚሠሩትም

ለአደጋ

በመሆኑ በርካታ ሠራተኞች የአካል ጉዳት ይደርስባቸዋል። በዚህም ጡረታ ከሥራ ይባረራሉ። በተጨማሪም ካፒታሊስቶቹ ሠራተኞቹን በፈለጉ ጊዜ ከሥራ ቦታቸው ሊያፈናቅሏቸው ስለሚችሉ መብታቸውን ማቆም አድማ ለማድረግ ሁኔታው አይፈቅድላቸውም ነበር።

ተጋልጠው

የተነሳ ያለዘለቄታ እንደቤት አሽከር ለማስከበር የሥራ

ሠራተኛው መብቱን ተገፍፎ ለብዝበዛ በመጋለጡ ከመላ ቤተሰቡ ጋር በችግር ሲማቅቅ በአንፃሩ ደግሞ ካፒታሊስቶቹ የበዘበዙትን ገንዘብ በወርቅና በከበሩ ድንጋዮች እየለወጡ ወደ ውጭ

ያሸሹ

ነበር።

ስላልተከበረለት ተሟጥጦ

ሠራተኛው

ዓመት

ያለዕድሜው

ከዓመት ገርጅፎና

በሕግ

የተወሰነ

ያለበቂ አርጅቶ

የዓመት

የዕረፍት

ፈቃድ

እፎይታ

ከብረት

ጋር ሲታገል

ከሥራ

መገለል

የተለመደ

የማግኘት

መብት

አቅሙና

ጉልበቱ

ሲሆን

የሚደርስበት

የአዕምሮና የአካል ጉዳት በቀላሉ የማይስተካከል ሲፈጸም የነበረው ግፍ ከወንድ ሠራተኞች ይበልጥ

ነበር። በተለይ በሴት ሠራተኞች ላይ አስከፊ ስለነበር ሴቶች ለድርብ ጭቆና

የተጋለጡ

ነበሩ።

ክፍያ”

ተፈጻሚ

ባለመሆኑ

“ለተመጣጣኝ

ሥራ

ለሴት ሠራተኞች

ተመጣጣኝ

የሚከፈለው

የሚለው

ክፍያ ከወንዶች

ነበር። ከዚህም በላይ የወሊድ ፈቃድ ስለማይሰጣቸው የመውለጃ ለመሥራት ስለሚገደዱ ብዙ ሠራተኞች በሥራ ቦታ እንዳሉ ምጥ የታወቀ

ነው።

ዓለም

ሠራተኞች

አቀፋዊ

መርህ

ይበልጥ ያነሰ

ቀናቸው ድረስ ቆመው ይጀምራቸው እንደነበር

10 |

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ሥራ

ሠራተኛው የኅብረተሰብ ክፍል አምራች ኃይል ሆኖ፣ ኢኮኖሚያዊ ጠቃሜታ ባለው ላይ ተሠማርቶ ለካፒታሊስቶቹ የሀብትና የብልጽግና ምንጭ ሆኖ ሳለ ራሱ ግን

በድህነት፣ በርሃብና በእርዛት በመኖር መራራውን ሕይወት መግፋቱ በጣም የሚያሳዝንና የሚያስቆጭ ክስተት ነበር።

የወታደሩ

ክፍል

የኑሮ

ለብዙ

አሥርት

ዓመታት

ሁኔታ

በፊውዳሉ ሥርዓት የተለየ ባሕሪ የተነሳ የሥርዓቱ ጋሻ ጃግሬ ሆኖ አቅፎና ደግፎ በሚጠብቀው በወታደሩ ክፍል አባላትም ላይ በገበሬውና በሠራተኛው ላይ ከሚፈጸመው በደል እምብዛም በማይተናነስ ሁኔታ ወታደራዊ ክብሩን አዋርዶና ስብዕናውን ረግጦ ሲፈጸምበት የነበረው ግፍ በቀላሉ የሚታይ አልነበረም።

በፊውዳሉ ሥርዓት የአንድ ወታደር ደሞዝ በወር 10 ብር ብቻ የነበረው በ33 ዓመታት ውስጥ ማለትም ከ1933 እስከ 1966 በነበረው ጊዜ ከብዙ ውጣ-ውረድ በኋላ 112 ብር ደርሶ ነበር።

የሕዝብ

አመፅ

የመጨረሻው

ሠራዊቱ

112 ብር የወር ደሞዝ

ከሕዝብ

ጎን እንዳይወግን

ሊገኝ የቻለው

በ1966 በተቀሰቀሰው

ታስቦ እንደነበር ይታወቃል።

የሠራዊቱ አባላት በሰሜን፣ በኦጋዴን፣ በባሌ፣ በነገሌና በዶሎ በረሃዎች ሲንከራተቱ ከዚያችው ከሚያገጂት መጠነኛ ደሞዝ ትተዋቸው ለሄዱት ቤተሰቦቻቸው ከፊሉን ተቆራጭ አድርገው ስለሚሄዱ እነሱም ቤተሰቦቻቸውም የተጎሳቆለ ኑሮ መግፋት ግዴታቸው ነበር። በአንዳንድ የጦር ካምፕ (ሠፈር) የሚኖሩ የጦሩ ቤተሰቦች በጣም ጠባብ በሆነች ክፍል ውስጥ የአንድ ቤተሰብ አባላት እንደሰርዲን ታጭቀው ከእሥር ቤት ባልተናነሰ ሁኔታ አንዱ በሌላው ላይ እየተደራረቡ ኖረዋል። እንዲሁም በአንድ የእህል መጋዘን በሚመስል አዳራሽ አነስተኛ ቦታ በጨርቅ ወይም በካርቶን እየተከፋፈለ ለየእያንዳንዱ የወታደር ቤተሰብ ተሰጥቶ ምንም ዓይነት የግል ነፃነት በማይጠበቅበት ሁኔታ እንደ ከብት ታጉረው መኖር የተለመደ ነበር። ቀለብ

በሚሠፈርበት

አካባቢ

ለወታደሩ

የሚታደለው

የጤፍ

ዱቄት

ከአፈር

የተቀላቀለ

ሲሆን ይህንኑ ዱቄት ራሱ ወታደሩ በቂጣ መልክ ጋግሮ መብላት ግዴታው ነው። በአንዳንድ አካባቢ ደግሞ ከአሸዋ የተቀላቀለ የጤፍ እንጀራ ቢዘጋጅም የወጥ ማጣፈጫ ስለማይቀርብ ወጡ

የሚሠራው

እህል

በእህል

እንደ ደንቡ ለአንድ የጦሩ የበላይ አዛሦች

ነበር።

ወታደር

በዓመት

ሁለት

የአንድ ልብስና የአንድ ጫማ

ገንዘቡን ለግላቸው በማስቀረት ለሠራዊቱ ይዳርጉት

ነበር።

መቀየሪያ

ብጥስጥሷ

ወጥቶ

ከፊል

ልብስ

ሳይኖር

ዕርቃናቸውን

ልብስና ሁለት ጫማ በጀት ለሠራዊቱ

አንድ ልብስና አንድ ጫማ ያችው

የሚሄዱ

አንድ

ወታደሮች

ልብስ

መታደል

እንደታደለ

ሲገባው

አስመስለው

ብቻ በማደል ለእርዛት

ዓመት

ሙሉ

እንደነበሩ የሚታወስ

ስለምትለበስ

ነው።

የመጠጥ ውሃን በተመለከተ በተለይ በበረሃ የሚኖረው ወታደር ንፁህ ውሃ ሊቀርብለት ሲገባ ከአሸዋ ውስጥ ተዝቆ የሚቀዳውንና የተላውን ውሃ ከመጠጣት ውጭ ሌላ ምንም ምርጫ አልነበረውም። በዚህም የተነሳ ለተለያዩ በሽታዎች ተጋላጭ ሆኖ ቆይቷል። በቂ የሕክምና አገልግሎት ማግኘት ስለማይችልም በጦር ሜዳ ከሚሰዋው ወታደር ይልቅ በቀላል ሕክምና ለመዳን በሚችል ተላላፊ በሽታ የሚሞተው ወታደር ይበልጥ ነበር።

እኛና አብዮቱ |

11

መኮንኖች በተለይ ከፍተኛዎቹ እያንዳንዳቸው አንዳንድ ወታደር በመኖሪያ ቤታቸው እንደአሽከር ይመደብላቸው ነበር። የመኮንኑን ልብስ ማጠብና መተኮስ፣ ቤት ማጠብና መወልወል፣ አልጋ ማንጠፍ፣ መኪና ማጠብ፣ የመኮንኑ ባለቤት ገበያ ስትሄድ ዘንቢል አንጠልጥሎ መከተል፣ የገዛችውንም ዕቃ ተሸክሞ መምጣት ያለበት ሲሆን በአጋጣሚ ከሴትየዋ ጋር ካልተስማማ ወደ በረሃ የመባረር ዕድል ይገጥመው ነበር። ከፍተኛ የጦር መኮንኖች በተለይም ጄነራሎቹ ስለወታደሩ ደህንነትና የውጊያ ብቃት ከማሰብና ትኩረት ከመስጠት ይልቅ የራሳቸውን ጥቅም በማሳደድ በቀጥታ የብዝበዛው ተግባር ተሳታፊ በመሆናቸውና ወታደራዊ ኃላፊነታቸውን ዘንግተው በእርሻ ተግባርም በመሰማራታቸው የጦሩን ሞራልና ዲሲፒሊን ገደሉት። ስለሆነም በጦሩና በበላይ አዛቹ መካከል የነበረው ግንኙነት የሻከረ ሆነ። የወታደሩ ክፍል የሚፈጸምበትን ግፍና በደል በመቻል የኢትዮጵያን ሉዓላዊነትና የሕዝቡን አንድነት ለማናጋት በየአቅጣጫው የተነሱትን ፀረ-ኢትዮጵያ ኃይሎች ለመደምሰስ በሚዋደቅበት ወቅት የጦሩ የበላይ አዛች የግል ጥቅማቸውን በማሳደድ ተግባር ላይ በመሰማራታቸው ጦሩ አዛቹን ጠላ። በሥርዓቱም ላይ የነበረውን የተሳሳተ አመለካከት እንደገና ለመገምገም ተገደደ።

ምዕራፍ

የተለያዩ

ኅብረተሰብ

፪

ክፍሎች

የትግል

ታሪክ

በተለያዩ የኅብረተሰብ ክፍሎች ላይ ሲካሄድ ከነበረው ጭቆናና ብዝበዛ ባሻገር፤ አገሪቱ ኋላ-ቀር ሆነች፣ የሕዝቡ ኑሮ ቆረቆዘ፣ የግለሰብ አማካይ ዓመታዊ ገቢ በዓለም የመጨረሻውን ደረጃ ያዘ፣ ለትምህርት ከደረሱት ሕፃናት ውስጥ ሰማኒያ ከመቶው የትምህርት ዕድል አጣ፣ ሰማኒያ አምስት ከመቶው ሕዝብ ዘመናዊ ሕክምና ተነፈገው። ስለሆነም በወባና በተላላፊ በሽታዎች በየዓመቱ በሚሊዮን የሚቆጠር ሕዝብ አለቀ። ከዘጠና

ከመቶ

በላይ

የሆነው

ሕዝብ

ማንበብና

መጻፍ

የማይችል

ዕውቀትና ከሰለጠነው ሕዝብ ተገለለ። በኋላ-ቀር ጥያቄ ተገዢ፣ አገልጋይና ተዋራጅ ሆኖ ቀረ።

የተለያዩ የመገናኛ ብቻ በማገኛኘት ሆነ ሸቀጣሸቀጥ

ለኢኮኖሚው

ማለትም

መንገድና

ሆኖ

ዕምነት

ቀረ።

ከዘመናዊ

ታውሮ

ያለምንም

ጥቂት

ከተሞችን

ቴሌኮሚኒኬሽን

ተወሰኑ። በየብስም ሆነ በአየር ትራንስፖርት ለመጓጓዝ ባለመቻሉ በጥንታዊ የመጓጓዣ ዘዴ ብቻ ማጓጓዝ ግዴታ ሆነ። ይህም

መቀጨጭ

አፋጣኝ

እንቅስቃሴና

የሆነው

የኤሌክትሪክ

የዓለም

ሕዝብ

አገልግሎት

አውታሮች

ማይም

አመለካከትና

ዓይነተኛ ዝውውር

ኃይል

እንኳን

ባለመዘርጋቱ

በምን

ምክንያት ገታው።

በአገሪቱ ደረጃ

ከቀይው

ሲሆን ለሥልጣኔና

ባለመሰራጨቱ ላይ

ውጭ

እንደደረሰ ለመመልከት

የሕዝብን

ከአንድ

ለዘመናዊ

ሕዝቡ ለመገመት ዕድል

ኑሮ

በጨለማ

ቦታ

ወደ

ሰውም ሁኔታ

ሌላ ቦታ

በዋናነት

አስፈላጊ

መኖር

ተገደደ።

የሚያስችለው

የቴሌቪዥን

አጣ።

አብዛኛው ሕዝብ የመጨረሻው የድህነት አዘቅት ውስጥ በመውደቁ በረሃብና በበሽታ እንደቅጠል መርገፍ የተለመደ ክስተት ሆነ። ሕዝቡ የዚህ ዓይነት ግፍና በደል ሲፈጸምበት፣ ማንኛውም ሰብዓዊ መብቱ ተገፍፎ ለችግርና ለመከራ ሲዳረግ፣ በረሃብና በበሽታ ሲሰቃይና ሲያልቅ፣ በማይምነት መጋረጃ ተሸፍኖ በድንቁርና ሲማስን፣ የመሬት ከበርቴው በአምራቹ ድሃ ገበሬ፣ ካፒታሊስቱ በምርት ተግባር በተሰማራው ጭቁን ሠራተኛ ላይ ተወዳዳሪ በሌለው ሁኔታ ሲበዘብዙትና ሲጨቁኑት በግልጽ እየታየ፤ የገዢ መደቦች መላውን ሕዝብ ሲረግጡት፣ መሣፍንቱና መኳንንቱ የዘር ሐረግ እየቆጠሩ ያረጀውንና ያፈጀውን የፊውዳሊዝም መንግሥታዊ ሥርዓት በሕዝቡ ላይ ዘርግተው በገዢነት ሲፈራረቁበት፣ እነሱ የተንደላቀቀ ኑሮ ሲኖሩ ለሕዝቡ ግን ምንም ዓይነት መሠረታዊ የጤናም ሆነ የትምህርት አገልግሎት ሳይቀርቡለት፣ ከሥልጣኔ፣ ከሳይንስና ቴክኖሎጂ እንዲገለል አድርገውት በማቆየታቸው አገሪቱን ከዓለም የመጨረሻ ኋላ-ቀርና ድሃ እንድትሆን ማድረጋቸው በግልጽ ታየ።

14 |.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ዘመናዊ ፋብሪካዎች ያልተተከሉባት፣ በኋላ-ቀር የአስተራረስ ዘዴ የእርሻ ምርት የሚመረትባት፣ ራሷን መመገብ ተስኗት በልመና ዱቄት ሕዝቧን ለመመገብ የምትጥር አገር መሆኗ እየታወቀ፤ የመገናኛ አውታር ያልተዘረጋበት፣ ሥልጣኔ ያልፈነጠቀበት፣ ዘመናዊ የአኗኗር ዘዴ በማይታወቅበት አገር ውስጥ የተለያዩ የኅብረተሰብ ክፍሎች ማለትም ገበሬው፣ ሠራተኛው፣ ወታደሩ፣ ምሁሩ፣ ተማሪው፣ ነጋዴው፣ በግል ሥራ የሚተዳደረው፣ የመንግሥት ሠራተኛ፤ አስከፊውን የአገዛዝ ሥርዓት ወይም ጨቋኙንና ፀረ-ሕዝብ የሆነውን የፊውዳል መንግሥት ለማስወገድ ወይም ለማሻሻል ምን እርምጃ ወሰዱ? ምንስ ዓይነት ሕዝባዊ እንቅስቃሴ አድርገው ነበር? ለሚለው ጥያቄ ምላሽ ለማግኘት እያንዳንዱ የኅብረተሰብ

ክፍል

ያለፈበትን

የትግል

ታሪክ

መገምገም

አስፈላጊ

ሆኖ ተገኝቶአል።

በመሠረቱ ጭቆናና ብዝብዛ በሰፈነበት አገር መበዝበዙንና መጨቆኑን አሜን ብሎ የሚቀበል ተበዝባዥና ተጨቋኝ ሕዝብ ለኖር አይችልም። በመደብ በተከፋፈለ ኅብረተሰብ ውስጥ የማምረቻ መሣሪያዎችን በቁጥጥሩ ሥር ያዋለው የገዢው ወገን አባላት የግል

ጥቅማቸውን

ለማዳበር

በሚቀይሱት

የብዝበዛ

ስልት

ሕዝቡ

ላይ

አሳዛኝና

አሰቃቂ

ግፍ

ቢፈጸምም ይህ ነባራዊ ሁኔታ ስለተከሰተ ብቻ ተጨቋኙ ሕዝብ በቀላሉ ጨቋኙን ወገን አስገድዶ ወይም አስወግዶ መብቱን ያስከብራል ማለት አይቻልም። በአንድ አገር ጭቆና ከሰፈነ ሕዝቡ ከጭቆና ሊላቀቅ የሚችለው ሁለት መሠረታዊ ሁኔታዎች ሲሟሉ ብቻ ነው። ይኸውም ነባራዊ ሁኔታ ማለትም የአንድ ሕዝብ መጨቆን ሲሆን ሁለተኛ ሰብአዊ ሁኔታ ማለትም ሕዝቡን ለትግል የሚያደራጅና የሚመራ ድርጅት መኖርን ይጠይቃል። እነዚህ ሁኔታዎች ካልተሟሉ በሕዝቡ ላይ የሚፈጸመው በደልና መከራ ይቀጥላል ማለት ነው። ሕዝብ ስለተጨቆነ ብቻ በራሱ ተነሳስቶ ከጭቆና ይላቀቃል ማለት ፍፁም አይቻልም። አንድ ሕዝብ ለትግል የሚያስተባብረው፣ የሚመራው፣ የትግሉን አቅጣጫና ስልት የሚጠቁመውና የሚቀይስለት የነቁ ወይም የተማሩ ግለሰቦች የተሰባሰቡበት የፖለቲካ ቡድን ወይም ድርጅት ያስፈልገዋል። ይህ ቡድን በሌለበት ሁኔታ ሕዝቡ ለዘለዓለም ሲረገጥና ሲበዘበዝ ከመኖር አይድንም።

የብዙ

አፍሪካ

አገሮች

ሕዝቦች

ለበርካታ

ምዕት-ዓመታት

በባርነትና

በቅኝ ተገዢነት

ሥር ወድቀው ሲማቅቁና ሲሰቃዩ ለመኖር የተገደዱት፤ የተማሩና የነቁ፣ ለሕዝብ ተቆርቋሪ ሆነው መስዋዕትነትን ለመክፈል ዝግጁ የሆኑ ግለሰቦች በቡድን ተደራጅተው በሕዝቡ ውስጥ በመግባት ሕዝቡን ለነፃነት ትግል ሊቀሰቅሱትና በግምባር ቀደም ተሰልፈው አመራር

ሊሰጡት

ሳይችሉ ሕዝብ

በመቅረታቸው

በሕዝብነቱ

ወይም

እንደሆነ በግልጽ በብዛቱ

ብቻ

የሚታወቅ

ፋይዳ

ያለው

ነው።

ተግባር

ለመፈጸም

ያዳግተዋል።

ሕዝብን በጥቅሉ ስንመለከተው የተሰባሰበ ኃይል መስሎ ቢታየንም እያንዳንዱ ግለሰብ እንደ ሕዝብ እንዲያስብ ካልተደረገ በስተቀር አስተሳሰቡም ሆነ አመለካከቱ ከግለኝነት አስተሳሰብ ውጭ ሊሆን ከቶ አይችልም። ሕዝብ መሪ ያስፈልገዋል። ሕዝብ አስተባባሪ፣ አደራጅ፣ አንቂ፣ አታጋይ ያስፈልገዋል። ሕዝብ ያለ መሪ፣ ያለ አሰባሳቢ፣ ያለ አደራጅና አዋጊ ታሪክ ሠሪ ሊሆን አይችልም። ታሪክ ሊሠራ የሚችለው ግን ግለሰቦች የተሰባሰቡበት

ቡድን ከመራውና ካታገለው ብቻ ነው። ከዚህ ውጭ ግን በደፈናው “ሰፊው ሕዝብ ታሪክ ሠሪ ነው” የሚለው አባባል ሕዝቡን ለማታለል ወይም በሕዝቡ ስም የፖለቲካ ጠቀሜታ ለማግኘት ወይም ሕዝቡን ለተወሰነ ድብቅ ዓላማቸው ከጎናቸው እንዲሰለፍ ለማድረግ ብልጣ ብልጦች የሚሰነዝሩት መፈክር ከመሆን የተለየ ሌላ ትርጉም ለኖረው አይችልም። ወሳኙ

ኃይል

በዓላማ

ተሰባስበውና

ተደራጅተው

የሚመሰርቱት

ድርጅት

ብቻ

ነው።

ከዚህ

እኛና አብዮቱ | ውጭ ግን በግልጽ ኃያል እንደጀብደኝት ይቆጠራል።

የሆነውን

መንግሥት

ለመታገል

ወይንም

ለመጣል

15

መሞከር

በአገራችን የፖለቲካ ባህል ባለመዳበሩ ከዚህም በላይ ለዘመናት በሥልጣን መንበር ላይ ተፈናጠው በመቀያየር ሕዝቡን ሲገዙት የነበሩት ዘውዳዊ መንግሥታት ምንም ዓይነት የፖለቲካ እንቅስቃሴ ሕዝቡ እንዲያደርግ ስለማይፈቅዱ፤ አገርን በሚመለከት ፖለቲካዊ ጉዳዮች ላይ ውይይት ለማድረግ የሚቻልበት ምንም ዓይነት መድረክ አልነበረም። ስለሆነም ሕዝቡን ለረሃብና ለበሽታ የዳረገና አገሪቱን የኢኮኖሚ ውድቀት ውስጥ የጣለውን የፊውዳል መንግሥት ለማስወገድ ቀርቶ ለማንገዳገድ እንኳን ያልተቻለው በፖለቲካ ዓላማ ላይ ተመሥርቶ የተቋቋመ የፖለቲካ ድርጅት ባለመፈጠሩና ሕዝቡን ለትግል አንቀሳቅሶ አመራር ባለመስጠቱ እንደሆነ በግልጽ መታወቅ አለበት። ጭቆናን በደስታ የተቀበለ የኅብረተሰብ ክፍል ይኖራል ብሎ መናገር ባይቻልም እያንዳንዱ የኅብረተሰብ ክፍል የጭቆናውን

ምንጭና ወይ?

መሠረት

በሚገባ

የሚለውን

የገበሬው

ማንሳት

የትግል

ገበሬው

የሚኖረው በሚገኝበት

ጥያቄ

ተገንዝቦ

በመደብ

ከጭቆና

ተገቢ

ለመላቀቅ

ወሳኝ

እንቅስቃሴ

አድርጎ

ነበር

ነው።

ታሪክ ባሕሪው

ግለኛ

ነው።

የሚሠራው

ከኅብረት

ይልቅ

በግል

ነው።

ተበታትኖ በተራራቁ መንደሮች ወይም ለብቻው ፈንጠር ብሎ እርሻው አካባቢ ነው። የሥራው ባሕርይ ከዓመት ዓመት ምንም ዕረፍት የማይገኝበት፣

ፀሐይ ከወጣች ጀምሮ እስከጠለቀች ድረስ ከተፈጥሮ ጋር ሲታገል፣ ብርድና ሙቀት ሲፈራረቅበት ነው የሚውለው። ከሌሎች ገበሬዎች ጋር ቀርቶ ከቅርብ ጎረቤቱ ጋር እንኳን ተገናኝቶ ስለግል ጉዳዩም ሆነ ስለማህበራዊ ጉዳዮች ለመወያየት ጊዜ የለውም። ገበሬዎች እርስ በርሳቸው ለተወሰነ ጊዜም ቢሆን የሚገናኙት በገበያ ቀን ወይም በአንድ ክብረ-በዓል ወይም በኃዘን ወይም በደስታ ቀን ብቻ ነው። በእነዚህ ቀናት እንኳን በዕለቱ የተገኙበትን ጉዳይ ፈጽመው ወደ ሠፈራቸው ይመለሳሉ እንጅ ከዚህ ውጭ ስለሚፈጸምባቸው በደል፣ ጉልበታቸው ስለሚበዘበዝበት ምክንያት፣ ስለአጠቃላይ ማህበራዊ ችግራቸው ለመወያየት ፍላጎቱም ሆነ ግንዛቤው ስለሌላቸው ጠቀሜታ ያለው ውይይት አያደርጉም። ገበሬዎቹ እንደሚበዘበዙና እንደሚጨቆኑ ቢረዱም የጭቆናው መሠረትና ምንጭ መንስኤውም የአገዛዙ ሥርዓት እንደሆነ ስለማይረዱ የዘውድ አገዛዝ ሥርዓት ቢወገድ የእነሱ ችግር ከመወገዱ ይልቅ ይበልጥ ችግር ውስጥ እንወድቃለን ብለው ያምኑ ነበር። “በእግዚአብሔር ተቀብቶ የሚገዛው ንጉሥ ከዙፋኑ ከወረደ ወይም ዙፋኑ ከተነቃነቀ

እኛም

እንጠፋለን፣

ዕድሜ

መርዘም

አገሪቱም

ይጸልዩ

የተረጋጋች

አትሆንም”

ብለው

ስለሚያምኑ

ለንጉሠ

ነገሥቱ

ነበር።

ገበሬው በሙሉ ማለት ይቻላል ማንበብና መጻፍ የማይችል ማይም በመሆኑ ስለአገሪቱ አጠቃላይ የፖለቲካም ሆነ የኢኮኖሚ ጉዳዮች ላይ የተጻፉ ጽሑፎችን አግኝቶ ለማንበብና በመጠኑም ቢሆን ግንዛቤ ለማግኘት ስለማይችል፤ ከመንደሩ ውጭ አሸጋግሮ አያይም። ስለዚህም አገሩን በሚመለከት ውሱንና ቁጥብ ዕውቀት ብቻ የነበረው ገበሬ ለአገሩ ጉዳይ እንግዳ

ነበር።

በብዙ አካባቢዎች ገበሬው ጠንቋዮች የሕይወቱን አቅጣጫና

በኋላ-ቀር ባህልና ዕምነት የተተበተበ መስመር የሚቀይሱለት ወሳኝ ኃይል

ስለነበር ቃልቾችና ነበሩ። የሃይማኖት

16 |

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

መሪዎችም

ማለትም

የሚታወቅ

ነው።

ወይም

ቄሶችና ሼኮች በገበሬው ሕይወት

ገበሬው

በሚያመልከው

የሚፈጸምበት

መንፈሳዊ

በደል

ኃይል

ላይ ወሳኝ ሚና የሚጫወቱ

በእግዚአብሔር

የተፈቀደ

ስለሆነ

ወይም

እሱው

በአንድ

እንደነበር በሚያምነው

እስኪያቃልልለት

ድረስ

ምንም ማድረግ እንደማይችል አጥብቆ የሚያምን ነበር። ከዚህም አለፍ ብሎ ለመመልከት ከቻለ የሚጨቁነው የመሬት ከበርቴው ወኪል ወይም ምስለኔው ብቻ እንደሆነ ከማመን ውጭ አሸጋግሮ የጭቆናውን ምንጭ ለይቶ ለመጠቆም የሚያስችለው ንቃት ወይም ዕውቀት አልነበረውም።

ዓመት ሙሉ ቤተሰቡን ጨምሮ ግሮ ማስረከብ እንዳለበት ከትውልድ ትውልድ ገበሬው ለምን ብሎ ጥያቄ ያቀረበበት ወይም ገባርና አስገባሪ በአንድነት ተስማምተው መሬት ለምን የእኛ አይሆንም? ለምንስ ለአመጽ

የተነሱ

በመሬት

ከበርቴው

ገበሬዎች

ወኪል

የሉም።

ላይ

ጥሮ ያመረተውን ምርት አብዛኛውን ለባለመሬቱ ሲወርድ ሲዋረድ የመጣ አሠራር ስለነበር፤ አምፆ የተነሳበት አጋጣሚ በጉልህ አይታይም። መኖር እንዳለባቸው ስለሚታመን “የምናርሰው እንገብራለን?” ብለው በተቀነባበረና በኅብረት

በአንዳንድ

ወይም

የወሰዱ ገበሬዎች እንዳሉ ቢታመንም በፊውዳሉ ሥርዓቱን ታግለው ነበር ማለት ግን አይቻልም። አንዳንድ

የለውጥ

አራማጆች

ነን

አካባቢዎች

በምስለኔው

የሚሉ

በግለሰብ

ወይም

የገባር ሥርዓት የተማሩ

ደረጃ

በጭቃ-ሹሙ ላይ ገበሬዎች

ግለሰቦች

ተነሳስተው

ላይ

“ገበሬው

እርምጃ

ተነሳስተው በፊውዳሉ

ሥርዓት ላይ በተለያዩ ጊዜያትና ቦታ እያመጸ በመነሳት መብቱን ለማስከበር፣ ሥርዓቱንም ለመደምሰስ ታግሏል። በተለይ በባሌና በጎጃም ያካሄደው የነፃነት ትግል በአርዓያነት የሚጠቀስ ነው” ብለው በተጋነነ ሁኔታ የሚናገሩ አለፍ ብለውም የሚጽፉ በርካታ ናቸው። የዚህ ዓይነቱ አባባል ገበሬው ያልሆነውን ሆነ፣ ያልፈጸመውን ፈጸመ ብለው ለማሞገስና ለሚቀጥለው ትግል ከዚህ በፊት እንዳደረግኸው ሁሉ (ባታደርገውም) ዛሬም ተሰለፍ ብሎ ለመቀስቀስ ካልሆነ በስተቀር በባሌም ሆነ በጎጃም ገበሬው

አምፆ

ለውጥ

ለማምጣት

ታግሎ

ነበር የሚያሰኝ

አንዳችም

እንቅስቃሴ

ለተወሰነ ዓላማ በሥርዓቱ ላይ

አልነበረም።

በ1950ዎቹ የሶማሊያ ሕዝብ የፖለቲካ ነፃነት አግኝቶ የሶማሊያ መንግሥት ከተቋቋመ በኋላ “ታላቋን ሶማሊያ” እንመሠርታለን የሚል ዓላማ አዲሱ መንግሥት በመንደፉና “የሱማልኛ ቋንቋ ተናጋሪ ሰዎች የሠፈሩበት አካባቢ ሁሉ የሶማሊያ መሬት ነው” ከሚል የተሳሳተ ዓላማ ላይ በመመርኮዝ ኦጋዴንና የባሌን ምሥራቅና ደቡብ ክፍል ለማጠቃለል የቀየሰውን ዕቅድ ተግባራዊ ለማድረግ እንዲረዳው የተወሰኑ የአካባቢው ተወላጅ የሆኑ ባለባቶችንና ልጆቻቸውን በገንዘብና በጦር መሣሪያ በመርዳትና በማደራጀት በኢትዮጵያ መንግሥት ላይ ብረት እንዲያነሱ አደረገ። ለዚህ እንቅስቃሴ ጥሩ መሣሪያና አገልጋይ ሆኖ የተገኘውን ዋቆ ጉቱ የሚባል ግለሰብ ሞቃድሾ ድረስ ወስዶ በገንዘብ በመደለል በእሱ መሪነት የተወሰኑ ገበሬዎችን አሰልጥነውና አስታጥቀው በሽፍትነት የኢትዮጵያን ሠራዊት እንዲወጉና እንዲያዳክሙ ወደ ባሌ ጫካ አሰማሯቸው። ይህ “የኢትዮጵያ መንግሥት በውስጥ ሽፍቶች ተወጥሮ ሲያዝ ኃይሉ ስለሚዳከም በቀላሉ በኦጋዴን ላይ ወረራ በማድረግ በቁጥጥር ሥር እናደርጋለን። ታላቋንም ሶማሊያ እንመሠርታለን” ብለው የሶማሊያ መሪዎች የቀየሱትን የባዕድ የወረራ ዕቅድ ለማስፈጸም የተቀሰቀሰ ንቅናቄ ነበር እንጅ የኢትዮጵያ ገበሬዎች ለነፃነትና ለመብት መጠበቅ ያካሄዱት ትግል እንዳልነበር የታወቀ ነው። የሶማሊያ መንግሥት አራት የማሰልጠኛ ጣቢያዎች አቋቁሞ በዋቆ ጉቱ እየተመለመሉ የሚቀርቡትን ገበሬዎች እያሰለጠነና እያስታጠቀ የሶማሊያን ፍላጎት ለማሟላት ኢትዮጵያን ወጋ። የባሌን አካባቢ ፀጥታ አደፈረሰ፣ በነዋሪው

እኛና አብዮቱ |

17

ሕዝብ ላይ ከፍተኛ ጉዳት አደረሰ፣ የኢትዮጵያም ደካማ ኢኮኖሚ ይበልጥ እንዲቆረቁዝ መንስኤ ሆነ። ስለዚህም እንደ ዋቆ ጉቱ ለውጭ ኃይሎች መሣሪያ ሆነው ሲያገለግሉ የነበሩ ግለሰቦችን ለገበሬው መብት የታገሉ የገበሬው ልጆች ነበሩ ብሎ መናገር ታላቅ የታሪክ ስህተት መፈጸም ነው። በተመሳሳይ ሁኔታ በጎጃም ክፍለ-ሃገር የተካሄደው እንቅስቃሴ ገበሬው በፊውዳሉ ሥርዓት ላይ አምፆ በመነሳት የዘውዳዊ አገዛዙን በጥያቄ ውስጥ ያስገባ ንቅናቄ ነበር። ይህም “የገበሬውን ትግል የሚያንጸባርቅ በምሳሌነትም የሚጠቀስ ነው” ብለው በንግግርም በጽሑፍም አጋንነው የሚገልጹ ግለሰቦች እንዳሉ ይታወቃል። እዚህ ላይ በጎጃም የታየው የአመጽ እንቅስቃሴ በእርግጥ የገበሬውን ፍላጎት ለማሟላት በገበሬው በራሱ አነሳሽነት የተጠነሰሰ እንቅስቃሴ ነበር? ወይስ ገበሬውን በመቀስቀስ የተወሰነ ድብቅ ዓላማና ፍላጎት በነበራቸው ግለሰቦች ተገፋፍቶ የተነሳ የአመጽ እንቅስቃሴ ነበር? የሚል ጥያቄ ለማንሳት እንገደዳለን። ለዚህ ጥያቄ መልስ ለመስጠት ደግሞ የንቅናቄውን አነሳስ በአጭሩም ቢሆን መመልከቱ

ጠቀሜታ

አለው።

የጎጃም ክፍለ ሃገር እንደሌሎቹ ክፍለ ሃገራት ሁሉ ምንም ዓይነት የልማት ሥራ ያልተሠራበት፣ ከአዲስ አበባ ጋር ከሚያገናኘው አውራ ጎዳና ውጭ አውራጃዎች እንኳን በመንገድ ያልተገናኙበት፣ ትምህርት ቤትም ሆነ የጤና ጣቢያ ያልተቋቋመበት፣ የንፁህ ውሃ አገልግሎት የማይታወቅበት፣ የኤሌክትሪክም ሆነ የስልክ አገልግሎት ያልተዘረጋበት፣ ሕዝቡ በማይምነትና በበሽታ የሚሰቃይበት ክፍለ ሃገር ነበር። በተለያዩ ጊዜያት የክፍለ ሃገሩ ገዢ ሆነው የተመደቡት አገረ-ገዢዎች እንዲሁም የአውራጃና የወረዳ ገዢዎች፤ ሕዝቡን አስተባብረው መጠነኛ ልማት እንኳን ለማካሄድ ዕይታውም ሆነ ዝንባሌው የሌላቸው፣ ከገበሬው የሚያገኙትን ጥቅማ ጥቅሞች ብቻ በተለያየ ዘዴ እየቃረሙ ሀብት የሚያካብቱ ነበሩ።

ይህ በዚህ እንዳለ በ1950ዎቹ መጨረሻ ገደማ ደጃዝማች ፀሐዩ ዕንቁሥላሴ የክፍለ ሃገሩ አገረ-ገዢ ሆነው ተሾሙ። አዲሱ ገዢ በነበራቸው ንቃት በተሾሙበት አካባቢ ሁሉ ሕዝቡን እያስተባበሩ የልማት ሥራ የሚያካሂዱ የልማት ሰው ስለነበሩ ምንም ልማት ያልተከናወነበትን የጎጃም ክፍለ-ሃገርን ሕዝብ ለልማት እንዲሰለፍ አነቃቁት። በርካታ ሥራዎችም ተሠሩ። የአስተዳደር መሻሻልም አደረጉ። የመንግሥት ኃላፊዎችንም ለዚህ ተግባር እንዲሰለፉ አስገደዷቸው። በዚህ የተነሳ ከአውራጃና ወረዳ ገዢዎች ጋር ተቃቃሩ። በክፉ ዓይንም ይመለከቷቸው ጀመር። አለመግባባቱ በዚህ ሁኔታ ሳለ በ1961 ዓ.ም መንግሥት በጎጃም ገበሬ ላይ የአንድ ብር ከሃምሣ ሳንቲም የግብር ጭማሪ አደረገ። በዚህ አጋጣሚ ለንጉሠ በጎ አመለካከት የሌላቸውና ደጃዝማች ፀሐዩም ከቦታቸው እንዲነሱ ፍላጎት የነበራቸው የአውራጃና የወረዳ ገዢዎች፣ በሕዝብ ዘንድ ተደማጭነትና ከበሬታ ያላቸው ሰዎች፤ በእነደጃዝማች ኃይለኢየሱስ ፍላቴ አስተባባሪነት ሕዝቡን ለአመጽ አነሳሱት። የመሬት ግብር ከመጨመሩም ባሻገር “ቀላድ ሊጣል ነው፣ መሬቱ በጋሻ ከተሸነሸነና ቀላድ ከተጣለ የቆየው የቤተሰብ መሬት ወደ ግል ተዛውሮ በመሸጥ ከእርስትህ ሊነቅሉህ ነው” ብለው ገበሬውን ስለቀሰቀሱት፤ ከአገው ምድር በስተቀር የሁሉም አውራጃ ሕዝብ አምፆ ተነሳ። የመንግሥት ባለሥልጣናትንም አባረረ። የመንግሥት መሥሪያ ቤቶችንም አፈራረሰ። የመንግሥትን ጦር ወጋ። በጦሩም ላይ ከፍተኛ ጉዳት አደረሰ። አመጹ ተስፋፋ። ከቁጥጥር ውጭም ሆነ።

18 |

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ይህም ሁኔታ የኃይለሥላሴን መንግሥት አስደነገጠ። ከድንጋጤው የተነሳም በደጋ ዳሞት ወረዳ የፈረስ ቤት ከተማ ሕዝብ በአይሮፕላን እንዲደበደብ አደረገ። በርካታ ንፁሀን ሰዎች አለቁ። ለተወሰነ ጊዜ ያህል የአመጹ እንቅስቃሴ ከተካሄደ በኋላ በውጊያ ችግሩን ለመፍታት እንደማይቻል መንግሥት ተገነዘበ። ከሰላማዊ መንገድ ውጭ ችግሩን ለመፍታት እንደማይቻል መንግሥት ተረዳ። በሰላማዊ መንገድ ችግሩን ለመፍታት የጎጃም ተወላጅ የሆኑትን ደጃዝማች ደረጃ መኮንንን ምክትል አስተዳዳሪ አድርገው ንጉሥ ሾሟቸው። ደጃዝማች ፀሐዩ ዕንቁሥላሴም ገለል ተደረጉ። ደጃዝማች ደረጀ መኮንንን ሕዝቡ ስለሚያውቃቸውና ስለሚያምንባቸው ለሰላም ያደረጉትን ጥሪ ተቀበለ። ንጉሠ ሰላም መስፈኑን ከተረዱ በኋላ ባሕር-ዳር ድረስ በመሄድ አምጸው መንግሥትን የወጉትን ሰዎች ምህረት አድርገው፣ ሾመውና ሸልመው ተመለሱ። የተጣለውም የግብር ጭማሪ ተነሳ። +ፁ

ከዚህ አጠቃላይ ግንዛቤ በመነሳት ያ ንቅናቄ የፖለቲካ ይዘት ኖሮት ሥርዓቱን ለመለወጥ ጥያቄ አንስቶ ነበር ወይ፣

ቀ

ከአካባቢው አልሷፎ አገር-አቀፍ ባሕሪ የነበረው ንቅናቄ ነበር ወይ?

+

ለጠቅላላው

ገበሬ ያስገኘው መሠረታዊ ጠቀሜታስ

ምን ነበር?

የሚሉትን ጥያቄዎች ብንሰነዝር ንቅናቄው በተወሰነ ደረጃም ቢሆን የኃይለሥላሴን መንግሥት ያሳሰበ ቢሆንም የፖለቲካ ይዘት የሌለው፣ የገበሬውን መሠረታዊ ጥያቄዎች ያላነሳ፣ ለተወሰኑ የአካባቢው የሥርዓቱ ደጋፊዎች ሥልጣን፣ ሹመትና ሽልማት ለማስገኘት ተብሎ ገበሬውን እንደመሣሪያ የተጠቀመ ንቅናቄ ሆኖ እናገኘዋለን። ለማጠቃለል በአገራችን የረጅም ዘመን የዘውድ አገዛዝ በአንዳንድ አካባቢዎች ግለሰቦች የሚፈጸምባቸው በደል ከሚሸከሙት በላይ ሲሆን ከሚወስዱት ግብታዊ የጀብደኝነት እርምጃ ውጭ፤ መሠረታዊ የፖለቲካ ጥያቄ አንግቦ ገበሬው የተንቀሳቀሰበት አንድም አጋጣሚ እንደሌለ የገበሬውን የትግል ታሪክ ለሚከታተሉ ሁሉ በግልጽ የሚታይ ነው።

የሠራተኛው

የትግል

ታሪክ

በመሠረቱ ኢትዮጵያ የገበሬ እንጅ የኢንዱስትሪ አገር አይደለችም። በተወሰኑ አካባቢዎች ያረጁ ፋብሪካዎች እንኳን መተከል የጀመሩት ጣሊያን ኢትዮጵያን ከወረረች በኋላ ሲሆን የተተከሉት ፋብሪካዎችም ቢሆኑ የሚንቀሳቀሱት በሳይንሳዊና ቴክኒካዊ ዕውቀት በታነጹ ሠራተኞች አልነበረም። የፋብሪካ ሠራተኛ ሆነው ይቀጠሩ የነበሩት በመሬት ከበርቴዎች ብዝበዛና የመብት ረገጣ ተማረው ወይም ከሚያርሱት መሬት ተፈናቅለው መሄጃ በማጣት ወደ ከተማ የፈለሱ ገበሬዎች ነበሩ። የፋብሪካዎች ቁጥርና ዓይነት እየጨመረ ሲመጣ በተወሰነ ደረጃም ቢሆን ዘመናዊ ትምህርት ያላቸው ሠራተኞች መቅጠር አስፈላጊ እየሆነ ሲመጣ በችግር ምክንያት ትምህርታቸውን መቀጠል እየተሳናቸው ከትምህርት ገበታ የሚለዩትን ወጣት ተማሪዎች በሠራተኛነት መቅጠር ተጀመረ። እነዚህ ሠራተኞች “በረሃብና በችጋር ከመሞት፤ ይሻላል መሰንበት” በሚል አስተሳሰብ ሕይወታቸውን ለማቆየት ያህል ካፒታሊስቶች የሚከፍሏቸውን አነስተኛ ደሞዝ በማግኘት ከባርነት ባልተናነሰ ሁኔታ ከብረት ጋር ሲታገሉ ከመዋል ውጭ የተሻለ አማራጭ አልነበራቸውም። የሠራተኛ ማህበር አቋቁመው ለመብታቸው ለመከራከር አሠሪዎቹ

አኛና አብዮቱ | ባለመፍቀዳቸው አፍስሰዋል።

የኢኮኖሚ

ጥያቄ

እንኳን

ለማቅረብ

ሳይችሉ

ጉልበታቸውን

ለብዙ

19

ዓመታት

ውሎ አድሮ የሠራተኛ ማህበር ለማቋቋም በመንግሥት በኩል የተፈቀደው አንዳንድ ሰዎች እንደሚሉት በሠራተኛው ግፊትና አስገዳጅነት ብቻ ሳይሆን የዓለም ሠራተኞች ድርጅት በተባበሩት መንግሥታት አማካይነት “ኢትዮጵያ የሠራተኛን መሠረታዊ መብት ረግጣለች፣ የሠራተኛውን በማህበር መደራጀት አትደግፍም” ብሎ በአቀረበው ወቀሳ ምክንያት በኢትዮጵያ መንግሥት ላይ ተጽዕኖ በመደረጉ ነበር። ሠራተኛው የሙያ ማህበሩን ከአቋቋመ በኋላም ቢሆን የሥራ ሁኔታ እንዲሻሻል፣ የሥራ ሰዓት እንዲወሰንና የተወሰኑ የኢኮኖሚ ጥያቄዎችን ከማቅረብና ለተፈጻሚነቱ ከመታገል ውጭ ለችግሩ መሠረታዊ መፍትሄ ሊያስገኝ የሚችል የፖለቲካ ጥያቄ አቅርቦ አያውቅም። የኢኮኖሚውንም ጥያቄ በተጠናከረ መልክ ያቀረቡ፣ ሠራተኛውንም ለትግል የገፋፉና ያበረታቱ፣ ከመንግሥትና ከካፒታሊስቶችም ጋር ፊት ለፊት የተጋፈጡት፤ በጣም ጥቂት የነቁና የተማሩ ሠራተኞች ነበሩ። በተለይ ኤርትራዊያን ድርጅታዊ ተልዕኮም ስለነበራቸው የተጫወቱት ሚና በቀላሉ የሚገመት አልነበረም። የኢትዮጵያ

ሠራተኛው ጥያቄም

ሠራተኞች

የኃይለሥላሴን ሲያቀርብ

ሚና የተጫወተ ግለሰቦች

መንግሥት

እንደነበር፣

ኃይል

እንደነበሩ

የትግል

ታሪክ

ገድል

እንደአንቀጠቀጠ፣

“ሠራተኛው

ስለሆነ የፖለቲካ

ይታወቃል።

ብዙ

ከሁሉም

ሥልጣንም

በእርግጥ

ሠራተኛው

የማይነገርለት

ከኢኮኖሚ ኅብረተሰብ

መጨበጥ በአንድ

መሆኑ

እየታወቀ፤

ጥያቄ ውጭ ክፍሎች

አለበት” ብለው አካባቢ

የፖለቲካ

የነቃና

ተሰባስቦ

ወሳኝ

የሚከራከሩ የሚኖርና

የሚሠራ፣ በማህበርም የተደራጀ በመሆኑ፤ በመሀሉም ጥቂት ቢሆኑም የተማሩና የሰለጠኑ ግለሰቦች በመገኘታቸው፣ ብዛቱ አነስተኛ ቢሆንም የኢኮኖሚም ሆነ የፖለቲካ ጉዳዮችን አንስቶ ለመወያየት ከገበሬው የተሻለ ኃይል እንዳለው የሚያጠያይቅ አይደለም። ይህም ሆኖ ግን በኢትዮጵያ ሁኔታ ሠራተኛው ወሳኝ ሚና ለመጫወት ወይም ሥልጣን ለመያዝ የሚያስችል

አቅሙም

ሆነ የመደብ

ባሕሪው

አይፈቅድለትም

ነበር።

ከ1966 በፊት ሠራተኛው በማህበሩ አማካይነት በተናጠል ወይም በኅብረት የተወሰኑ ጥያቄዎችን አንስቶ የሥራ ማቆም አድማ ያደረገበት አጋጣሚ ቢኖርም፤ የፊውዳሉን ሥርዓተ-መንግሥት የሚያንገዳግድ እንቅስቃሴ አላደረገም።

የወታደሩ

ክፍል

የትግል

ታሪክ

የኢትዮጵያ ሠራዊት በዘመናዊ መልክ መደራጀት የጀመረው ጣሊያን ከኢትዮጵያ ተባርራ ከወጣችበት ጊዜ ጀምሮ ሲሆን የምድር ጦርና የፖሊስ ሠራዊት በእንግሊዝ፣ አየር ኃይል በስዊድን፣ ባሕር ኃይል ደግሞ በኖርዌይ መንግሥት ዕርዳታና ድጋፍ ተቋቁሟል። ይህ ከሆነ በኋላ ነው ቋሚና በደሞዝ የሚተዳደር ሠራዊት ማደራጀት የተጀመረው።

በዘመናዊ አደረጃጀት ቋሚ ጦር ማቋቋም ከተጀመረ በኋላ ወታደርነት የመተዳደሪያ ሙያ ሆነ። በመጀመሪያ የተደራጀው የእግረኛ ጦር የታጠቀው ቀላል የነፍስ-ወከፍ መሣሪያ በመሆኑ የተማረ ሰው አስፈላጊ አልነበረም። ለወታደርነት የሚመለመሉት ወጣቶችም የአካል ብቃትና የተሟላ ጤንነት ያላቸው ብቻ ነበሩ። ውሎ አድሮ ግን የጦሩ ክፍል በከባድ መሣሪያዎች መጠቀም ሲጀምርና የተለያዩ የቴክኒክ ክፍሎችን ሲያቋቁም እስከተወሰነ ደረጃ ድረስ የተማሩ ወይም ፊደል የቆጠሩ ወጣቶችን መመልመል አስፈላጊ እየሆነ መጣ።

20

|:

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የወታደርነት

ሙያ

ከሌሎች

ሙያዎች

ሁሉ

በተለየ ሁኔታ

የሰውን

ሕይወት

የሚጠይቅ

በመሆኑ ወታደር የሚሆኑ ሁሉ አንድ ቀን እንደሚሞቱ ወይም የአካል ጉዳት እንደሚደርስባቸው አውቀውና ተገንዝበው ነበር የሚቀጠሩት። ወታደርነት ለአደጋ የሚያጋልጥ ሙያ መሆኑ ቢታወቅም፤

አማራጭ

ከገጠር

በከፍተኛ

ችግር

በማጣት፣

በረሃብና

በችግር

የሚመርጡ

የገበሬው

ልጆችና

ምክንያት

ሸሽተው

ከመሞት

ቁጥራቸው

ወደ ከተማ

ይልቅ

መጠነኛም

ወታደር ቢሆን

የፈለሱ

ሆኖ

ዜጎችና

ምንም

እየተዋጉ

መሞትን

ችግር

ሲንገላቱ

በከፍተኛ

የነበሩ የሠራተኛው ልጆችም በወታደርነት ይመለመሉ ነበር። በአጠቃላይ በወታደርነት ይቀጠሩ የነበሩት በሙሉ ማለት ይቻላል ፍፁም ድሃ ከሆኑ ቤተሰቦች የተወለዱ ወጣቶች እንደነበሩ

በበቂ

በረጅም ማዕረግ

ጊዜ

ስታቲስቲካዊ

የውትድርና

አግኝተው

መረጃ

ተረጋግጧል።

አገልግሎት

ከፍተኛ

ማዕረግና

ባካበቱት የኃላፊነት

ከእነዚህ

ወታደሮች

ዕውቀትና

ልምድ

ቦታ በመድረስ

ውስጥ

መነሻነት

የጦር አመራር

የተወሰኑት

የመኮንንነት ብቃታቸውን

አስመስክረዋል። ከትምህርት ቤት ለዕጩ መኮንንነት የሚመለመሉት ቤተሰብ ከተገኙ

ወጣቶችም

ቢሆኑ አብዛኞቹ ከድሃ

የወጡ ስለነበሩ ጦሩ ከላይ እስከታች ዝቅተኛ የኑሮ ደረጃ ወታደሮችና መኮንኖች የተደራጀ ነበር ማለት ይቻላል።

ከነበራቸው ቤተሰቦች በእርግጥ ቁጥራቸው

በጣም አነስተኛ ቢሆንም ከመኳንንቱ፣ ከመሬት ከበርቴውና በሥርዓቱ ተጠቃሚ ከሆኑ ቤተሰቦች በፈቃደኝነት ወይም በአስፈላጊነት እየተመለመሉ በጦር መኮንንነት አመራር ሲሰጡ እንደነበር የሚታወቅ ነው። ከአንዳንድ ሀብታም ቤተሰብ ውስጥ ፀባየ ብልሹ የሆኑ

ወጣቶችን

እንደነበርም

ለማረቅ

የሚታወስ

የወታደሩ

ክፍል

እየተባለም

በዕጩ

መኮንኖች

ማሰልጠኛ

ትምህርት

ቤት

ይገቡ

ነው። አጠቃላይ

ይዘቱ

ይህን

ከመሰለ፤

ወሳኙ

ኃይል

ማለትም

የታጠቀውና

ተዋጊው ኃይል በችግር ተወልዶ በችግር ያደገ ሆኖ እያለ በአብዛኛውም የጦሩ አዛዥ መኮንኖች ከድሃው ወገን የወጡና ያሳለፉትም ሕይወት የሰቆቃና የመከራ መሆኑ እየታወሳቸው፣ የወጡበትንም የኅብረተሰብ ክፍል ችግር እያወቁ፤ ለችግሩ ሁሉ መንስኤ የነበረውን መንግሥታዊ ሥርዓት ለማስወገድ እንዴት ተሳናቸው? ባሻገር

ወታደሩ

ክፍል

ዘውዱን

የሚቀናቀን

ነገሥቱንም አባላት

ደህንነት

የሚሰጣቸውን

ለንጉሠ

ነገሥቱና

ኃይል

መጠበቅ ትዕዛዝ

ለዘውዱ

እንኳን

ዋናው

ቢነሳ

ተግባሩና

ከመፈጸምና

ፍፁም

ታማኝና

በአፋጣኝ

ግዴታው

ግዴታቸውን

አገልጋይ

መደምሰስ

መሆኑን

ከማመኑም

ከመወጣት

ከመሆኑም

እንዳለበት፣ ውጭ

የንጉሠ

በላይ የጦሩ

በምንም

ሁኔታ

ስለመብታቸው ጥያቄ ማንሳት ወይም ስለአገር ጉዳይ ሃሳብ መስጠት ወይም ስለፖለቲካ መናገር ስለማይፈቀድላቸው፤ በዙሪያቸው ለሚታየው ተጨባጭ ሁኔታ ሳይቀር ባዕድ ነበሩ። ይህም በመሆኑ በ1953 ዓ.ም በጄነራል መንግሥቱ ነዋይ ከተመራው የመፈንቅለመንግሥት

ሙከራ

ውጭ

የጦሩ

ክፍል

በመንግሥት

ላይ

አምፆ

አለመነሳቱ

የሚጠቁመው

ነገር ቢኖር ፤ የጦሩ አባላት የመጡበት ማህበረሰብ ላይ ሲንፀባረቅ የነበረው ድክመት ሰለባ እንደነበሩና የነበራቸውም ስነ-ልቦናዊ አመለካከት ከገበሬውና ከሠራተኛው ክፍል የተለየ አለመሆኑን

ነው።

እነመንግሥቱ ሥርዓት

ለመመሥረት

ነዋይ የፊውዳሉን የነበራቸውን

መንግሥት በጎ

ፍላጎት

ገልብጠው ተግባራዊ

አዲስና ለማድረግ

እርምጃ በእንጭጩ የቀጨው“ለንጉሠ ነገሥቱ ዙፋንና ለዘውዳዊው ብሎ የተነሳው አንዱ የጦር ክፍል ነው። ታማኝ ነኝ ባዩ ጦር ኩዴታ ሌላውን የጦር ክፍል መደምሰሱን ስንመለከት፤ አብዛኛው የጦሩ

የተሻለ

መንግሥታዊ

የወሰዱትን

ቆራጥ

አገዛዝ ታማኝ ነኝ” ለማድረግ የተነሳውን አባላት ለመሠረታዊ

እኛና አብዮቱ | 21 ለውጥ ዝግጁ እንዳልነበሩ እንገነዘባለን። ጄነራል መንግሥቱና ግብረ-አበሮቹ፣ ሕዝቡም ሆነ ሠራዊቱ “ንጉሥ በመለኮታዊ ኃይል ተቀብተው የነገሥ ናቸው። ከእሳቸው በፊት እኛን ያስቀድመን” በሚሉበት ዘመን፤ ሕዝቡም ሆነ ሠራዊቱ ለመሠረታዊ ለውጥ ባልተዘጋጀበትና የለውጥ እንቅፋት በነበረበት ወቅት፣ ድፍረት በተሞላበት ሁኔታ አዲስ ሥርዓት ለመመሥረት ሙከራ መደረጉ የሚያስደንቅ ከመሆኑም በላይ “ንጉሥን መድፈር እግዚአብሔርን መድፈር ነው” እየተባለ እንደ አንዳች አስፈሪ ነገር ሲመለክበት የነበረውን

የዘውድ

አገዛዝ

ለማሳየትና

መድፈር

ለማስተማር

የእነ

ጄነራል

ብቻ

ሳይሆን

መቻላቸው

ማስወገድም

እንደከፍተኛ

መንግሥቱ

የለውጥ

ድል

እንደሚቻል የሚቆጠር

እንቅስቃሴ

ቢኖርም

በተግባራዊ

የኢትዮጵያ

ለንጉሣዊ አገዛዝ ቋሚ መከታና አለኝታ ሆነው በማገልገል መቀጠላቸው ከፍተኛ የጦር አዛዣሦዣችም ከመሣፍንቱ ጋር በጋብቻ

ቢሆኑ ገመድ

ደፋ እያሉ ታማኝነታቸውን

እርምጃ

ነው። ጦር

ኃይሎች

የሚካድ አይደለም።

ከተቻለ ከንጉሣዊ ቤተሰብ፣ ካልተቻለ ከመኳንንቱና ለመተሳሰር የነበራቸውን የጋለ ፍላጎት ለማሟላት ቀና

ለመግለጽ

ከመሞከራቸው

ውጭ

አንድም

ቀን ስለሚያገለግሉት

ሥርዓት አስከፊነት፣ በሕዝብም ላይ ስለሚፈጸመው ግፍና በደል ተቆርቋሪ በመሆን የመንግሥት ለውጥ ለማምጣት ያደረጉት ሙከራ ስለመኖሩ አይታወቅም። ከእነዚህ የጦር አዛች ውስጥ በተለይ ጄነራል መኮንኖች ከመደበኛ ወታደራዊ ሙያቸው ውጭ የመሬት ከበርቴ በመሆን ገባር ገበሬዎቹን በማሳረስ፣ ራሳቸውም ዘመናዊ እርሻ በማቋቋም ብዙ ጊዜያቸውን በእርሻና በንግድ ተግባር የሚያሳልፉ ነበሩ።

ይህ ስለሆነም ዓይነት

የለውጥ

በሙያው ሆኖ

1966 ድረስ

በ1953

አለመታየቱ

የሚያስደንቅ

ተደራጅቶና

እያለ፤

የፖለቲካ

እስከ

እንቅስቃሴ

ለውጥ

ለማምጣት

ዕውቀቱም

የተማረው

ታጥቆ መጠነኛ

የወጣበት ጥረት

ዓ.ም ከተሞከረው ሊሆን

የኅብረተሰብ

አለማድረጉ

ኩዴታ

አይችልም።

ክፍልም

የሚያሳየው

ውጭ

ከዝቅተኛውና የፖለቲካ

ምንም

የኢትዮጵያ ንቃቱ

ጦር

ከድሃው ዝቅተኛ፣

እንደነበር ነው።

ኅብረተሰብ

ክፍል

የትግል

ታሪክ

በማንኛውም አገር የተማረው ክፍል ከሌላው ሁሉ የተሻለ ንቃት፣ የተሻለ ብቃት፣ የተሻለ ግንዛቤ፣ የተሻለ ዕውቀት ስላለው ከፍተኛውንና ውሳኙን ሚና ይጫወታል። ዕውቀቱን፣ ትምህርቱን፣ ምርምሩን ለበጎም ሆነ ለመጥፎ ሥራ ሊያውለው ስለሚችል፤ ዓለም በሰላም፣ በደስታ፣ በብልፅግና፣ በፍቅርና በመከባበር ሰዎች የሚኖሩባት ወይም በጦርነት፣ ሊያደርግ

የሚገኙበት ይሰለጥናል፣

በመከራ፣ የሚችለው

በድህነት፣ በመጠላላትና በመናናቅ ሰዎች የሚጠፋፉባት አንድትሆን ይኸው የተማረው ክፍል ነው። የተማሩና የሰለጠኑ ሰዎች በብዛት

አገር ምቹ ሁኔታ ከተፈጠረ ሰዎችም

የተመቻቸና

በአፋጣኝ የማደግ ዕድሉ ከፍተኛ

የተደላደለ

የተማሩ ሰዎች ድሃ የሆነ አገር፤ የዕውቀትም መንፈሳዊ ዕድገቱ የቀጨጨ ይሆናል።

ሕይወት

የአዕምሮም

ይኖራሉ።

ድሃ

ሲሆን በቀላሉም

በተቃራኒው

ስለሚሆን

ቁሳዊም

ደግሞ

ሆነ

ትምህርታቸውንና ዕውቀታቸውን ለወገን ብልጽግና፣ ዕድገትና ደህንነት ለማዋል ፍላጎቱ ያላቸው ምሁራን ከሕዝብ ጎን ተሰልፈው የሕዝብ ሙሉ አገልጋይ በመሆን ሌት ተቀን ይሠራሉ። ተፃራሪ አቋም ያላቸው ደግሞ ከሕዝቡ ጥቅም ይልቅ የራሳቸውን ጥቅም ስለሚያስቀድሙ ለሥልጣኔ፣ ለዕድገትና ለለውጥ እንቅፋት ይሆናሉ። በተለይም ጭቆናና

22

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ብዝበዛ በተንሰራፋበት አገር እንደመሣሪያ ሆነው ከማገልገላቸውም በላይ የብዝበዛው ዋና ተዋናይም ይሆናሉ። ከዚህ አጠቃላይ አባባል ስንነሳ ምሁራን አዎንታዊ ወይም አሉታዊ ሚና ሊጫወቱ ይችላሉ ማለት ነው። ሥልጣኔ

ኢትዮጵያ ለብዙ ምዕት-ዓመታት ለሳይንስና ቴክኖሎጂ፣ በሯን ዘግታ ራሷንም አግልላ በመኖሯ፤ ባሁኑ የዓለም

በጭለማ

ውስጥ

ከሚዳክሩት

ጥቂት

የዓለም

አገሮች

ውስጥ

ለዘመናዊ ዕውቀት ጥበብና መለኪያ ፍፁም ኋላ-ቀርና

አንዷ

ሆና ተገኝታለች።

ያም

ሆኖ በአገራችን የዘመናዊ ትምህርት ጭላንጭል መታየት የጀመረው በአፄ ምኒልክ ዘመነመንግሥት ቢሆንም በመጠኑም ቢሆን ሊስፋፋና ሊዳብር የቻለው ደግሞ በአፄ ኃይለሥላሴ ዘመነ-መንግሥት እንደነበር የታሪክ ማስረጃዎች ያረጋግጣሉ።

ኢትዮጵያ ከአንቀላፋችበት ነቅታ፣ የሰለጠነው ሕዝብ በዕድገትና ብልጽግና የደረሰበትን የዕድገት

ደረጃ፣

በሳይንስና

ቴክኖሎጂ

ውጤት፣

የሚተዳደርበትን

የሙያ

ማሰልጠኛ

ቤቶች ዕድሉ

ገብተው ወይም ወደ ውጭ አገር ተልከው ለመማርም ሆነ ለመሰልጠን በቅድሚያ የተሰጠው ለሥርዓቱ አራማጆች ልጆች ሲሆን የተሰጣቸውን ትምህርትና ሥልጠና

ትምህርት

የመንግሥታዊውን

ቤቶች

ይበልጥ

በዋና

ዋና

ቢሮክራሲያዊ

አወቃቀር

የሰለጠነ

የዘመናዊ

አስፈላጊነቱን

ቢሮክራሲያዊ

ግዙፍ

በኋላ፤

ትምህርት

የመንግሥት

ያስመዘገበውን

ሕዝብ

እንዳጠናቀቁ

ሥርዓትና

መጥቆ

እየተረዳች መጣች።

ከተሞች

መዋቅር

ተከፈቱ።

ለማንቀሳቀስ

ከተመለከተች

የመደበኛ ትምህርትና

በእነዚህ

በየመ/ቤቱ

የሥራ መስኮችና የኃላፊነት ቦታዎች ተመደቡ። በዝቅተኛ የኑሮ ደረጃ ከሚገኙ ወጥተው የትምህርት ዕድል ያገኙ ወጣት ምሁራንም በተለያዩ የሙያ ዘርፎች

ለሥርዓቱ

ተገቢውን

ግልጋሎት

እንዲሰጡ

ትምህርት

በተለያዩ

ቤተሰቦችም እየተመደቡ

ተደርገዋል።

በመሠረቱ የተማረው ወገን በዙሪያው የሚካሄደውን ፖለቲካዊ፣ ኢኮኖሚያዊና አስተዳደራዊ ነባራዊ ሁኔታን ከብዙ አቅጣጫ አመዛዝኖና አገናዝቦ፣ ሥርዓቱ በሕዝብ ላይ የሚያደርሰውን ወይም የሚፈጽመውን በደል ተመልክቶ፣ የሚለወጥበትን ወይም የሚሻሻልበትን ዘዴ መቀየስ ይኖርበታል ተብሎ በብዙኃኑ ስለሚታመን፤ የተማሩ ሰዎች በተለይም ከድሃው ኅብረተሰብ የወጡት በዝቅተኛ ደረጃም ቢሆን በሥልጣን ወንበር ላይ ሲቀመጡ ሕዝቡ በመጠኑም ቢሆን ለውጥ ያመጣሉ፣ ችግራችንንም ያቃልላሉ እያለ በጉጉት መጠበቁ አይቀርም። ሆኖም ግን የኢትዮጵያን አጠቃላይ ሁኔታ ስንመለከት በወቅቱ የነበሩት ጥቂት የተማሩ ወጣቶች የአገሪቱን አጠቃላይ ሁኔታ ገምግመው ለውጥ ለማምጣት በድርጅት መልክ ሕዝቡን ሊያነሳሱ ቀርቶ ራሳቸው እርስ በርሳቸው ተዋውቀው ስለአገራቸው ጉዳይ በጥልቀት መወያየታቸው እንኳ አይታወቅም። በግልጽ የሚታወቅ ነገር ቢኖር፤ ለውጥ ያስፈልጋል ብለው የሚያምኑ የተወሰኑ ግለሰቦች ራሳቸውን አግልለው የዕለት ከዕለት ሥራቸውን ብቻ እያከናወኑ ከማንም ጋር ሳይወግኑ የጋን መብራት ሆነው መቀመጣቸው፣ ሌሎቹ ደግሞ የሥርዓቱ ዋና ደጋፊና አራማጅ በመሆን የግል ጥቅማቸውን በማጋበስ ከበዝባኾ ጎራ ተደባልቀው በአዲስ ጉልበት ሕዝቡን ሲረግጡና ሲበዘብዙ እንደነበር ነው። ስለሆነም

እስከ

1966

ድረስ

ብዙዎች

የተማሩ

ሰዎች

የሚታወቅ

የትግል

ታሪክ

የላቸውም። በወቅቱ ሥርዓቱ የተቃዋሚ ኃይሎች በይፋ ወይም በሕጋዊ መንገድ እንዲደራጁ ወይም የፖለቲካ እንቅስቃሴ እንዲያደርጉ የማይፈቅድ ከመሆኑም በላይ የጸጥታውም ክፍል በበኩሉ የዚህ ዓይነት እንቅስቃሴ የሚያደርግ አካል እንዳይፈጠር ከፍተኛ ቁጥጥርና ክትትል እንደሚያደርግ ቢታወቅም፤ ከተማሩ ሰዎች ውስጥ በህቡዕ የፖለቲካ ድርጅት ፈጥረው መጠነኛ እንኳን እንቅስቃሴ ለማድረግ የሞከሩ ግለሰቦች ወይም ቡድኖች አልነበሩም። ሥርዓቱን በማጋለጥ ሕዝብን ለአመጽ ማነሳሳት ሊያስከትል የሚችለውን አደጋ በመፍራት

እኛና አብዮቱ | 23 ወይም ብዙኃኑ በሚሰቃይበት አገር የእነሱ የተሻለ ኑሮ ስለሚያጓጓቸው፤ ትምህርት ቤት በነበሩበት ጊዜ እንኳን የሚያሰሙትን ፀረ-ፊውዳል መፈክር ማንሳት እንደጦር አስፈሪ ይሆንባቸው ነበር።

ጥቂት የተማሩ ግለሰቦችን ሳይጨምር አብዛኛው የተማረው ወገን በያዘው ሥልጣን ተጠቅሞ በአጭር ጊዜ ከፍተኛ ሀብት ለማካበት፣ የከተማና የገጠር መሬት ባለቤት ለመሆን፤ ከተቻለም ከከፍተኛው የኅብረተሰብ ክፍል ጋር ተጋብቶ በአቋራጭ በመሸጋገር የናጠጠ ሀብታም ለመሆን የነበረው ምኞት ከሕዝቡ ጋር አርቆትና አቆራርጦት ነበር። ይህ ክፍል የሰለጠነው ዓለም በፖለቲካ፣ በኢኮኖሚና በአስተዳደር ምን ደረጃ ላይ እንደደረሰ በማንበብም ሆነ በመስማት ወይም ከኢትዮጵያ ውጭ ተዘዋውሮ በማየት ከሌሎች በተሻለ ሁኔታ እየተረዳ፣ ኢትዮጵያም ከእነዚህ ሕዝቦች ጋር ስትወዳደር በአሳፋሪ ደረጃ ላይ እንደምትገኝ እያወቀ የግል ፍላጎቱን ወደጎን ትቶ የተቀነባበረ የለውጥ ፍለጋ እንቅስቃሴ አለማድረጉ፤ ከማሳዘንም አልፎ የሚያሳፍር ሆኖ እናገኘዋለን። በእርግጥ አንዳንድ ግለሰቦች በተናጠል መጠነኛ እንቅስቃሴ ማድረጋቸው እማይካድ ሲሆን የእነሱ ትግል ትምህርታዊ ጠቀሜታ ለጽረው ቢችልም ከዚህ ውጭ መሠረታዊ ለውጥ ሊያመጣ ይችል ነበር ተብሎ አይታመንም።

በነፃነት የፖለቲካ ድርጅት አቋቁመው በሕጋዊ መንገድ ለመታገል በማይቻልባቸው አገሮች ያሉ የለውጥ አራማጅ ግለሰቦች፤ በአገር ውስጥና በውጭ በህቡዕ ወይም በይፋ እየተደራጁ ጨቋኙን ሥርዓት ሲታገሉ፣ ሕዝቡን ሲቀሰቅሱና ሲያስተምሩ እንደነበር ሲታወቅ፤ በእኛ አገር ግን የዚህ ዓይነቱን ተግባር እንዲያከናውን ሲጠበቅበት የነበረው የተማረው ክፍል ራሱን ከፖለቲካ አግልሎ፣ ከፊውዳሉ ሥርዓት ተጠቃሚዎች ጋር ወግኖ፣ የሕዝቡን ሰቆቃና መከራ አባባሽ ሆኖ መገኘቱ የሚያመለክተው ነገር ቢኖር ራሱ የተማረው ክፍል ንቃቱ በጣም ዝቅተኛ መሆኑን ነው።

የተማሪው

ኅብረተሰብ

ክፍል

የትግል

ታሪክ

የወሳኝነት ሚና ተጫውቶ መሠረታዊ ለውጥ ለማምጣት የሚያስችል አቅምም ሆነ ብቃት ባይኖረውም፤ ከሁሉም የኅብረተሰብ ክፍሎች በተሻለና ግልጽ በሆነ መንገድ በኢትዮጵያ

አምኖ

ተንሰራፍቶ

በይፋ

የሚችለው

የነበረውን

የታገለው፣

የተማሪው

ክፍል

የፊውዳል

ሕዝቡንም ብቻ

ለትግል

ሥርዓት

አውግዞ፣

የቀሰቀሰው

መወገድም

ከተማረው

ክፍል

እንዳለበት

ሊደመር

ነበር።

በ1953 የመፈንቅለ-መንግሥት ሙከራ እስከተደረገ ድረስ ቁጥራቸው አነስተኛ የነበረው የከፍተኛ ትምህርት ተቋማት ተማሪዎች መደበኛ ትምህርታቸውን ከመከታተል ውጭ ተገቢው የፖለቲካ ግንዛቤ ኖሯቸው ጉልህ የፖለቲካ እቅስቃሴ ያደርጉ ነበር ብሎ መናገር ያስቸግራል። ይህም ሆኖ ከመፈንቅለ-መንግሥቱ ሙከራ በኋላ የተማሪዎች የአመለካከት አድማስ ሰፍቶ እመርታ አሳየ። በይፋ መንግሥትን የሚቃወሙ፣ የሕዝብን ችግሮች የሚያንጸባርቁ ጽሑፎች ብቅ ብቅ ማለት ጀመሩ። በተከታታይም በተማሪዎቹ ማህበር አማካይነት የአቋም መግለጫዎች ወጡ። ሕዝቡና ተማሪዎች ተቀራረቡ። ምንም ግምባር ቀደም መሪ የፖለቲካ ድርጅት በሌለበት አገር ተማሪዎች ለሕዝቡ የፖለቲካ አመራር እንደሚሰጡ ተደርጎ ተወሰደ።

24

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

በ1950ዎቹ መጨረሻና በ1960ዎቹ መጀመሪያ ላይ የተማሪዎች የተቃውሞ እንቅስቃሴ ተፋፋመ። ከመንግሥት ጋር የነበረው ቅራኔ ተካረረ። ከዩንቨርስቲው ግቢ አልፎ በከተማው ዋና ዋና መንገዶች ሰላማዊ ሰልፎች ተደረጉ። ከጸጥታ አስከባሪው ኃይል ጋርም ተፋለሙ። የተወሰኑ ተማሪዎች የሞትና የመቁሰል አደጋ ደረሰባቸው። በመቶ የሚቆጠሩ ተማሪዎችም ታሠሩ፣ ከትምህርት ገበታም ተባረሩ። የተማሪዎች የአመጽ እንቅስቃሴ በከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ብቻ ሳይወሰን በሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶችና በየክፍለ ሃገራቱ ተዛመተ። የተማሪዎችም ቤተሰቦች በከፊል የልጆቻቸውን እንቅስቃሴ ደገፉ። ትግሉም ተቀጣጠለ። በመጨረሻም በሕዝባዊ አመጽ ተደመደመ። የፖለቲካ ሥራ ልምድ ባልዳበረበት አገር የተማሪዎች እንቅስቃሴ የብዙኀኑን ተማሪ የፖለቲካ አመለካካት እንዲሰፋ፣ የንቃት ደረጃቸውም ከፍ እንዲል ከመርዳቱም ባሻገር ሕዝቡን በማነሳሳትና በመቀስቀስ ፀጥ ለጥ ብሎ የሚገዛበትን ሥርዓተመንግሥት እንዲጠይቅና እንዲመረምር ለማድረግ መቻሉ ብቻ እንደከፍተኛ ውጤት የሚቆጠር

ነው።

በኢትዮጵያ ባልተለመደ ሁኔታ የፖለቲካ ጥያቄ በማንሳት ፍፁም ይደፈራል ተብሎ የማይታሰበውን አስፈሪውን የዘውድ ፈላጭ ቆራጭ አገዛዝ ለመፈታተን እንዴት ተቻለ? የተማሪዎቹ ንቅናቄ ባለማቋረጥ የቀጠለው በግብታዊነት ከተማሪዎቹ ማህበር በሚተላለፍ መመሪያ ወይስ በአንድ በተደራጀ ኃይል ከበስተጀርባ በሚሰጥ አመራር ነበር የሚንቀሳቀሰው? ብሎ መጠየቅ ተገቢ ይመስላል። በርካታ ተማሪዎች ከተጨቆነው ኅብረተሰብ ክፍሎች የተገኙ በመሆናቸው፣ የፊውዳሉ የብዝበዛ ሥርዓት አብዛኛውን ሕዝብ ያሰቃየ፣ በተለያዩ ዘዴዎች ሕይወቱን በማናጋት ለረሃብ፣ ለበሽታና ለእርዛት የዳረገ መሆኑን ስለሚረዱ፤ ሥርዓቱ እንዲወገድና በአዲስ ሕዝባዊ መንግሥት እንዲተካ ፍላጎት ነበራቸው። ከእነዚህ ቅን የለውጥ ፈላጊዎች ውጭ የአንድ አካባቢ ተወላጆች ለሥርዓቱ መለወጥና ለሕዝባዊ መንግሥት መመሥረት ሳይሆን የተማሪዎችን ንቅናቄ አመራር በመስጠት፣ በማንቀሳቀስና በማስተባበር፣ የተለያዩ ጽሑፎችን በማዘጋጀት፣ አፍራሽ አስተሳሰቦችንና አመለካከቶችን በማሰራጨት፣ በማር የተለወሰ መርዘኛና አደገኛ ጽንሰ-ሃሳብን በተማሪው ለጋ አዕምሮ

ውስጥ

በማሰራጨት በኢጣሊያ

የድርጅታቸውን

በታኝ

የቅኝ አገዛዝ የትምህርት

ተልዕኮ ፖሊሲ

አሳክተዋል። ምክንያት

የኤርትራ

ወጣቶች

ከአራተኛ

ክፍል በላይ የትምህርት ዕድል ተነፍጓቸው በመቆየታቸው የተነሳ የተማሩ ኤርትራዊያን አልነበሩም። ኢትዮጵያና ኤርትራ በፌዴሬሽን አንድ አካል ከሆኑና ቆየት ብሎ ደግሞ ከተዋሀዱና አንድ ሉዓላዊ መንግሥት ከሆኑ በኋላ የኢትዮጵያ መንግሥት ከፍተኛ የትምህርት በጀት እየመደበ በኤርትራ በርካታ ትምህርት ቤቶችን በመክፈት የትምህርት ዕድል የተነፈጋቸውን ወጣቶች በከፍተኛ ደረጃ አስተምሯል። ከነዚህም ተማሪዎች ውስጥ በብዙ ሺህ የሚቆጠሩ ወጣቶችን በአዲስ አበባና በተለያዩ ክፍለ-ሃገራት በሚገኙ የከፍተኛ ትምህርት ተቋማት እየደለደለ አሰልጥኗል። በኤርትራ ከውህደቱ በኋላ ውህደቱን የሚቃወሙ ግለሰቦች በሱዳንና በግብፅ ድጋፍና ዕርዳታ ኤርትራን ነፃ የሚያወጣ ድርጅት አቋቁመው ስለነበር፤ በተለይ የኤርትራ ነፃ አውጭ ግምባር በኤርትራ ወጣቶች ላይ በቀላሉ የማይገመት ተጽዕኖ ያደርግ ነበር። በዚህም የተነሳ በከፍተኛ ትምህርት ቤቶች በተለይም በቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ዩኒቨርስቲ ትምህርታቸውን ይከታተሉ የነበሩት ከኤርትራ የመጡ ወጣቶች የድርጅቱን ዓላማ በመደገፍ ሙሉ ጊዜያቸውን ለድርጅቱ ዓላማ ማዋል ጀመሩ።

እኛና አብዮቱ

| 25

ድርጅቱ ማለትም ሻዕቢያ በኤርትራ በረሃዎች ከሚያካሄደው ውጊያ ባሻገር፤ በመሀል አገር በወቅቱ የነበረውን ቅራኔ በመጠቀም በተማሪዎችና በሠራተኞች አማካይነት ብጥብጥና አመጽ የማነሳሳት ፍላጎት ነበረው። በፍላጎቱም መሠረት የኢትዮጵያን መንግሥት ማዳከም፣ ከተቻለም ማስገልበጥ፣ ከዚያም አዲስ የሚቋቋመው መንግሥት ደካማ ሲሆንለት ኤርትራን መገንጠልና ነፃ መንግሥት ማቋቋም ይቻላል ብሎ የቀየሰውን የትግል ስልት ለመተግበር እንዲያመቸው ዩኒቨርስቲ ይማሩ የነበሩ የድርጅቱ አባላት የበኩላቸውን ሚና እንዲጫወቱ ያደረገው ግፊት በቀላሉ የሚገመት አልነበረም። የድርጅታቸውን መመሪያ በመቀበል የኢትዮጵያን ሕዝብ በጎሳና በዘር በመለያየትና ኢትዮጵያ የምትባለውን አገር ከዓለም ካርታ ለመደምሰስ በነበራቸው ዕቅድ፤ በሁለተኛ ደረጃ ሊያዝ የሚገባ በብሔረሰቦች መካከል ያለውን ቅራኔ በከፍተኛ ደረጃ በማጋነንና በማቀጣጠል “የብሔረሰቦች መብት እስከመገንጠል መታወቅ አለበት” የሚለውን መርዘኛና

በታኝ

አመለካከታቸውን

በተማሪዎቹ

ጨቅላ

አዕምሮ

ሰርዖ

ተቀባይነት

እዲያገኝ

ከፍተኛ

ጥረት አደረጉ። ከዚያም አከታትለው “የኤርትራ ትግል የነፃነት ትግል ነው፣ የብሔረሰቦች የራስን ዕድል በራስ የመወሰን ትግል ነው። ስለሆነም ማንም የተራማጅነት አስተሳሰብ ያለው ሁሉ ይህን መቀበልና ሙሉ ድጋፍ መስጠት አለበት” ብለው ተንቀሳቀሱ። ለዚህም እንቅስቃሴ የፖለቲካውን ጥልቀትና ምጥቀት በሚገባ ያልተረዱ ኤርትራዊ ያልሆኑ በርካታ

ተማሪዎች

ድጋፍ

ሰጡ።

በተለይ

በዩኒቨርስቲው

ግቢ

ተማሪዎች

በግምባር

ስሜት ዓይነ ኅሊናቸውን የጨፈነው ለማሟላት ዋና ተዋናይ ሆኑ።

የጠባብ

ብሔርተኝትን

ስሜት

ለማነሳሳት

የተቀሰቀሰው ቀደም

በተደረገው

የጠባብ-ብሔርተኝነት

የኤርትራዊያኖቹን

ጥረት

መነሻነት፤

ፍላጎት

የተለያዩ

ብሔረሰብ አባላት በየብሔረሰባቸው እየተሰባሰቡ ማህበር ማቋቋም ጀመሩ። የትግራይ ተማሪዎች ማህበርም የተቋቋመው በዚያን ጊዜ ሲሆን የዚህ ማህበር አባላት የነበሩ ከጊዜ በኋላ የትግራይ ሓርነት ግምባርን ፈጥረዋል። የዩኒቨርስቲው ተማሪዎች ማህበር አመራር

ቢቻል

በኤርትራዊያኖች

ወይም

በትግራይ

ተወላጆች

ካልተቻለ

ደግሞ

የኤርትራዊያኖችን

ዓላማ የሚደግፉ “የነቁ” ተማሪዎች እንዲይዙት የኤርትራና የትግራይ ተማሪዎች ያልተቆጠበ ጥረት ያደርጉ ነበር። በ1961 የማህበሩ ፕሬዚዳንት ሆኖ የተመረጠው ጥላሁን ግዛው፤ የብሔረሰቦችን “የራስን ዕድል በራስ መወሰን እስከመገንጠል” የሚለው መርህ የሚያስከትለውን ፖለቲካዊ መዘዝ ሳያመዛዝንና ሳያገናዝብ የሚያራምድ ከመሆኑም ባሻገር “ኤርትራን የመገንጠል እንቅስቃሴ ትክክለኛ የሕዝቦች የነጻነት እንቅስቃሴ ነው ስለሆነም መደገፍ አለበት...” ብሎ ከፍተኛ ቅስቀሳ የሚያደርግ ግለሰብ ስለነበር ለመመረጥ በቃ። ጥላሁን ግዛው በ1960 ለፕሬዝዳንትነት ውድድር ቀርቦ አብዛኛው ተማሪ የሚያራምደውን የፖለቲካ መስመር በመቃወሙ ድጋፍ ሳይሰጠው ቀርቶ ከውድድር መውጣቱን፤ የዚህ ጽሑፍ አዘጋጅ በወቅቱ እዚያው ተማሪ ስለነበር ሁኔታውን ተመልክቶታል። ኤርትራዊያኖች “እኛ ኢትዮጵያዊ አይደለንም! የነጻ ትምህርት ዕድል (ስኮላርሽፕ) አግኝተን የመጣን ተማሪዎች ነን ” ቢሉም፤ በተማሪዎች እንቅስቃሴ ውስጥ በተለያዩ ኮሚቴዎች በመሳተፍ ልዩ ልዩ ጽሑፎችን አዘጋጅቶ በማቅረብ ለዓላማቸው መሳካት

ከፍተኛ አስተዋጽኦ አበርክተዋል። በአንድ ወቅት ለተወሰነ የፖለቲካ ዓላማ ማስፈጸሚያ ተብሎ በሩሲያ ኮሙኒስቶች የተነደፈውን “የብሔረሰቦች የራስን ዕድል በራስ መወሰን እስከመገንጠል”

የሚለውን

ዘንድ ተቀባይነት

አንዲኖረውም

መፈክራዊ

ብርቱ

መርህ

ጥረት

እንደተግባራዊ

አድርገዋል።

መርህ

ተደርጎ

በተማሪዎች

26

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ይህን

ቢሆንም

መርህ

የሚጠቃቅሱ

በ1961

በዋለልኝ

ጽሑፎች

መኮንን

በተለያየ

ወቅት

ተዘጋጅቶ

እየተዘጋጁ

ለተማሪዎች

ጽሑፍ

በብሔረሰቦች

መካከል

የተፈጠረውን

ሕዝብን

ለእርስ

እልቂት

የሚያነሳሳ

ከመሆኑም

በላይ

በአደገኛነቱ

ተወዳዳሪ

አልተገኘለትም።

በርስ

የሚዋጉትን

ኃይሎች

ይህ ተማሪዎች

ጽሑፍ በዋለልኝ ከቀረበ አምርረው ቢቃወሙትም፤

መቀበል

በመደገፉ

ወይም አለመቀበል

የፖለቲካ

ፋሽን፤

የተናገሩትን አመራር

የተራማጅ

ወይም

የጻፉትን

በሚሰጠው

ኃይል

ቅራኔ

በተማሪዎች

በራሱ

እንደዋና

የተነበቡ

አንደበት

የተነበበው

አድርጎ

በማቅረብ

ዓላማ

አንግበው

ቅራኔ

የመገንጠል

በኋላ ሊያስከትል የሚችለውን አደጋ የተገነዘቡ ውሎ አድሮ በጽሑፉ የቀረበውን ጽንሰ-ሃሳብ

የተራማጅነት

ወይም

ጽሑፎችን

መጠቃቀስ ስለተነገረ

የአድኃሪነት መለኪያ

ማነብነብ፣

የታወቁ

እንደተራማጅነት

ብዙ

ተማሪዎች

ሆኖ ቀረበ። በወቅቱ

የኮሙኒስት

ይቆጠራል

ጥልቀት

ያለው

ፓርቲ

ተብሎ

መሪዎች

በስተጀርባ

ግንዛቤ

ሳይኖራቸው

በጭፍን የዋለልኝን ጽሑፍ እንደ ታላቅ ሥራ አድርገው ተቀበሉ። ለተግባራዊነቱም ታገሉ። ዋለልኝ ያቀረበውን ጽሑፍ ራሱ ያዘጋጀው ወይም ሌላ ሰው አዘጋጅቶ ይሰጠው፤ ጽሑፉ በሕዝብ ላይ የሚያስከትለውን ችግር አውቆም ይሁን ባለማወቅ በእርሱ አንደበት በመነበቡ ብቻ

ታሪክ

ይቅር

የማይለው

ከ1950ዎቹ መጨረሻ በግብታዊነትም ሆነ አመራር

አስወግዶ

አዲስ

የሕዝብ

ስህተት

ፈጽሟል።

ጀምሮ እስከ 1966 በማግኘት በኢትዮጵያ

መንግሥት

ለመመሥረት

ድረስ የከፍተኛ ትምህርት ተማሪዎች ተንሰራፍቶ የቆየውን የዘውዳዊ አገዛዝ

የሚያስችል

አቅምም

ሆነ

ዝግጅት

ባይኖራቸውም፤ በሥርዓቱ ላይ ሕዝቡ እንዲነሳሳ፣ ሊደፈርና ሊገሰስ አይችልም ተብሎ ይታመንበት የነበረውን ሥርዓት ድፍረት በተሞላበት መንገድ ባካሄዱት ግብግብ ሕዝብ ምን ሊያደርግ እንደሚችል አሳይተዋል፣ አስተምረዋልም። ስለዚህም በ1960ዎቹ እየተጠናከረ በመምጣት ላይ የነበረውን የተማሪዎች እንቅስቃሴ ለመግታት የአፄ ኃይለሥላሴ መንግሥት በወሰደው ከባድ እርምጃ የተነሳ በበርካታ ተማሪዎች ላይ ጉዳት ቢደርስም፤ እየከረረና እየተስፋፋ የመጣውን አመጽ ፍፁም ለመግታት ሳይቻል ቀረ። ሥርዓቱ በሁሉም የኅብረተሰብ ክፍሎች ላይ የሚፈጸመው በደልና ግፍ ሕዝቡን ስለአንገፈገፈውና ሊሸከመውም ከሚችለው በላይ ስለሆነበት በስሜትም ቢሆን የተማሪዎችን እንቅስቃሴ መደገፍ ጀመረ። የፊውዳሉ

ለመላው ሲናጋ፣

ሥርዓት

የሥርዓቱን

ሕዝብ ደህንነትና የኢኮኖሚ የኑሮ

ውድነት

ሲያጣ፣

አጠቃላይ

ዓይነት

የእርምትም

ሲያሻቅብ፣

የአገሪቱ ሆነ

አራማጆች

በዝቅተኛ

የኢኮኖሚ

የማስተካከያ

ጥቅም

ለማስጠበቅ

ዕድገት ደንታ ስላልነበረው፤ ደረጃ

ዕድገት እርምጃ

የሚገኘው

እያሽቆለቆለ ለመውሰድ

ካልሆነ

በስተቀር

የሕዝቡ የኢኮኖሚ አቋም ሕዝብ

ሲሄድ፣

ሙከራ

የዕለት

ጉርስ

መንግሥት

ባለማድረጉ፤

እንኳን

ምንም በሕዝብና

በመንግሥት መካከል የተፈጠረው ቅራኔ የማይታረቅበት ደረጃ ላይ ደረሰ። በተለይ በ1964 በሰሜን የአገሪቱ ክፍል የተከሰተው የዝናብ እጥረት ያስከተለው ረሃብ ለሁለት መቶ ሺ ወገኖቻችን የሕይወት ሕልፈትና በሚሊዮን ለሚቆጠሩ ገበሬዎች ከነቤተሰባቸው ከቤት ንብረታቸው ተፈናቅሎ ወደ ተለያዩ የአገሪቱ ከተሞች መሰደድ ዋና ምክንያት ሆነ። በመሆኑም በዝናቡ እጥረት ምክንያት የተከሰተውን ረሃብ ለመቋቋምና የወገኖቻችንንም ሕይወት ከሞት ለማትረፍ በመንግሥት በኩል ምንም ዓይነት እርምጃ ባለመወሰዱ፣ ከዚህም በላይ “ሁኔታው ቢገለጥ የኢትዮጵያን የውጭ መልክ ጥላሸት ያለብሳል፣ የመሪዎቿንም ክብር ይቀንሳል” በሚል የተሳሳተ አመለካከት በመውሰድ ድርቁም ሆነ ከዚሁ ጋር ተያይዞ የመጣው ረሃብና ያስከተለው እልቂት ለኢትዮጵያም ሆነ ለዓለም ሕዝብ ሳይገለጥ ቀረ።

እኛና አብዮቱ | 27 ችግሩ ታፍኖ እንዲቀር ከቤት ንብረታቸው ተፈናቅለው ወደ ከተሞች በተለይም ወደ አዲስ አበባ ለመምጣት በጉዞ ላይ የነበሩትን ረሃብተኞች ለማገድ ሙከራ ቢደረግም፤ በ1965 እገዳውን በመጣስ አዲስ አበባን ለማጥለቅለቅ ሲቃረቡ መንግሥት ወደ ከተማዋ

እምብርት

ከመድረሳቸው

በፊት

ሰብስቦ

በተወሰነ

አካባቢ

የችግሩን አሳሳቢነት የተረዱት ተማሪዎች በረሃብ ወገኖቻቸውን ሕይወት ከሞት አፋፍ ለማዳን ሙከራ

ለማቆየት

እንደቅጠል ለማድረግ፤

ሞከረ።

በዚህን

ጊዜ

በመርገፍ ላይ የነበሩትን የዕርዳታ አሰባሳቢ ኮሚቴ

አቋቁመው የተወሰነ ገንዘብ ከአሰባሰቡ በኋላ የምግብ እህል በመግዛት ወደ ወሎ ተጓዙ። በቦታው ላይ ተገኝተው የችግሩን ጥልቀትና ስፋትም ተረዱ። መንግሥት በወቅቱ ተገቢውን እርምጃ በቅድሚያ ባለመውሰዱ ለደረሰው ጉዳት ሁሉ ቀጥተኛ ተጠያቂ እንደሚሆንም አሳወቁ። ተደብቆ የነበረውን ረሃብ በተለያዩ ዘዴዎች በማጋለጥ ሕዝቡ እንዲያውቀው ጥረት አደረጉ።

ረሃቡም በይፋ ከታወቀ በኋላ በተደበቀው ረሃብ ምክንያት በወሎና በትግራይ ለተፈጸመው እልቂት ተጠያቂ የሆኑ ባለሥልጣናት ለፍርድ እንዲቀርቡ ተጠየቀ። የተደበቀው ረሃብ

ያስከተለው

መንግሥትንም

ዘግናኝና

አምርሮ

አሳዛኝ

ጠላ፣

እልቂት

የገዢውንም

በይፋ

መደብ

እንደታወቀ

የሕዝቡ

አባላት

እንደ ሕዝብ

ስሜት

በኃዘን ተነካ።

ጠላት

መመልከት

ጀመረ።

በሕዝቡ አካባቢዎች

ላይ ሲፈጸም

እንቅስቃሴ

የነበረውን በደል በመቃወም

ሲያደርግ

የነበረው

ሕዝብ፤

በተናጠል

የዩኒቨርስቲና

አልፎ

አልፎ በተወሰኑ

የሁለተኛ

ደረጃ ተማሪዎች

አንግበው የተነሱት የፖለቲካና የኢኮኖሚ ጥያቄዎች በቀጥታም ሆነ የእያንዳንዱን የከተማ ነዋሪ ሕዝብ ችግር የሚነካኩ በመሆናቸው ሙሉ በላይ በወሎና በትግራይ በደረሰው የረሃብ እልቂት ስሜቱ በመነካቱ፤ ኃይለሥላሴ መንግሥት ላይ አምጾ እንዲነሳ ተገፋፋ። ይህም የ1966ቱን እንቅስቃሴ ፍንዳታን አስከተለ።

በተዘዋዋሪ መንገድ ድጋፍ ከመስጠቱም በግብታዊነት በአፄ የሕዝብ አብዮታዊ

ምዕራፍ

የ1966ቱ

የሕዝብ

፻

የተቃውሞ

እንቅስቃሴ

ከየካቲት ወር 1966 ጀምሮ በኢትዮጵያ የረጅም ጊዜ የመንግሥት ታሪክ ታይቶና ተሰምቶ በማይታወቅ መልክ ሁሉም የኅብረተሰብ ክፍሎች የተለያዩ ጥያቄዎችን አንስተው ሰላማዊ ሰለፍ በማድረግ አደባባይ ወጡ። የሥራ ማቆም አድማም መቱ። መንግሥት በተለያዩ ጊዜያት የወሰዳቸው ጎጂ ኢኮኖሚያዊና አስተዳደራዊ እርምጃዎች የሕዝቡን የቀን ተቀን ሕይወት በቀውስ ውስጥ እንዲወድቅ የሚያደርጉ በመሆናቸው በተግባር ከመተርጎማቸው በፊት እንዲገቱ ጠንካራ ጥያቄዎች ሰላማዊ ሰልፍ በማድረግ ቀረቡ። በእስራኤልና በግብፅ መካከል በተደረገው ጦርነት ምክንያት የስዊዝ ካናል በመዘጋቱ በዓለም ገበያ የነዳጅ ዋጋ

ጨምሯል

በሚል

ሰበብ

በአገር

ውስጥ

የነዳጅ

ዋጋም

እንዲጨምር

በመደረጉ፣

በነዳጅ

ኃይል የሚንቀሳቀሱ አገልግሎት ሰጪ ድርጅቶች የአገልግሎት ዋጋ መጨመራቸው ሕዝቡን አስቆጣ። በዚሁ የነዳጅ ዋጋ ጭማሪ ምክንያት ለመጀመሪያ ጊዜ ባለታክሲዎች በኅብረት ተነሳስተው የሥራ ማቆም አድማ በማድረግ የተጨመረው የነዳጅ ዋጋ እንዲነሳ ጠየቁ። ያልተለመደ የሕዝብ እንቅስቃሴ ያሳሰበው መንግሥት በነዳጅ ላይ የተጨመረው ዋጋ በሥራ እንዳይተረጎም አደረገ። ይህ እርምጃ አብዮታዊ የሕዝብ እንቅስቃሴን ከመግታት ይልቅ ይበልጥ

እዲጠናከር

ግፊት

ሰጠ።

መምህራን የደሞዝ ጭማሪ እንዲደረግና በከፍተኛ ደረጃ አወዛጋቢ የነበረው “ሴክተር ሪቪው” የሚባለው የትምህርት ፖሊሲ ተግባራዊ እንዳይሆን የሚለውን ጥያቄ ከሌሎች ትምህርት ነክ የሆኑ ጉዳዮች ጋር አቀናጅተው በማቅረብ ሥራ አቆሙ። አስተማሪዎቹ ሥራ በማቆማቸውም የትምህርት ሂደቱ ተቋረጠ። ተማሪዎችና የተማሪዎች ወላጆችም ከመምህራኑ ጎን በመሰለፍ ድጋፍ ሰጡ። በመንግሥት ላይም ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳደሩ። ሁኔታው ያስጨነቀው መንግሥትም ለመምህራኑ የደሞዝ ጭማሪ አደረገ። ሴክተር ሪቪው የሚባለው የትምህርት ፖሊሲም ተግባራዊ እንዳይሆን ተደረገ። ይህም ሆኖ ግን የመምህራን እንቅስቃሴ አልተገታም። የተለያዩ ድርጅቶች ሠራተኞች በርካታ ኢኮኖሚያዊና አስተዳደራዊ ጥያቄዎችን አቅርበው ከዚያን በፊት ታይቶ በማይታወቅ ሁኔታ ረዘም ላለ ጊዜ የሥራ ማቆም አድማ አደረጉ። ለተወሰኑት ጥያቄዎችም አጥጋቢ ምላሽ ተገኘ። የሴት ሠራተኞችም “ለዕኩል ሥራ ዕኩል ክፍያ” የሚል መሠረታዊ የመብት ጥያቄ ይዘው ሰላማዊ ሰልፍ አደረጉ። በእስልምና ሃይማኖት ተከታዮች ላይ የሚፈጸመውን በደልና ተጽዕኖ በመቃወም ግዙፍ ሰላማዊ ሰልፍም ተደረገ። በዚህ ሰልፍ ተሳታፊ የነበሩት የእስልምና ሃይማኖት ተከታዮች ብቻ ሳይሆኑ የክርስትና ሃይማኖት ተከታዮችም ነበሩ። ይህ ሰልፍ የተለያዩ

30

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ዕምነት ተከታዮች ኅብረትና የትግል አንድነት የታየበት ታሪካዊ በአዲስ አበባ ብቻ ሳይወሰን እየተቀጣጠለ በሌሎች ከተሞችም ተመሳሳይነት እንዳለው በገሃድ ታየ።

የሕዝቡ

አንዱና

ወሳኙ

አካል

በሆነው

በወታደሩም

ሰልፍ ነበር። እንቅስቃሴው ተዛመተ። የሕዝብ ፍላጎት

ክፍል

የአመጽ

እንቅስቃሴው

እየተስፋፋና አሳሳቢ ደረጃ ላይ እየደረሰ መጣ። መንግሥት እንደቀድሞው መግዛት ተሳነው። ሕዝብም የፈላጭ ቆራጩን አፋኝ የአገዛዝ ሥርዓት አሜን ብሎ የሚቀበልበት ዘመን እያከተመ መምጣቱን ተረዳ። የሕዝባዊ አብዮት እንቅስቃሴ ተፋፋመ። ባልተጠበቀ ሁኔታ የተቀሰቀሰውን የሕዝብ አመጽ መንግሥት መቆጣጠር እንደተሳነው ግልጽ እየሆነ ሲመጣ፤ የሕዝቡ ጥያቄዎች በየዕለቱ እየበረከቱ፣ የፖለቲካውም ቀውስና ትርምስ ጭራሽ እየተባባሰ መሄዱን ቀጠለ። ሙሉ የፖለቲካ ሥልጣን የነበራቸው የገዢው መደብ ቁንጮ የነበሩት ንጉሥ ኃይለሥላሴ የፖለቲካውን ሂደት በትክክል ተገንዝበውና

ተረድተው ምቹ

አፋጣኝ ውሳኔ መስጠት ስለተሳናቸው ሕዝቡ በአመጽ እንቅስቃሴው እንዲገፋበት

ሁኔታ

ተፈጠረለት።

የገዢው

መደብ

አባላት

የሥልጣን

ሽኩቻ

የንጉሥ የቅርብ ረዳቶችና ከፍተኛ ባለሥልጣኖች “ከንጉሠ በኋላ ሥልጣን በማን እጅ መውደቅ ይኖርበታል?” ለሚለው ጥያቄ ምላሽ ለመስጠት የየራሳቸውን ስልት በመቀየስ በሥልጣን ሽኩቻ የቤተ-መንግሥት ነገረ-ሥራ ትርምስ ውስጥ ራሳቸውን ዘፍቀው ሲንቦጫረቁ፤ በመላው አገሪቱ የሚንቀለቀለውን የሰደድ እሳት በጥሞና ለመመልከትና

ራሳቸውን

ከእሳቱ

ወላፈን

እንኳን

ለማዳን

የሚያስችል

እርምጃ

ተመካክረው

ለመውሰድ

ሳይቻላቸው ቀረ። ሁሉም ባለሥልጣናት ሕዝቡን ስለሚንቁት፤ የሚታየው እንቅስቃሴ ከተራ ጩኸትና ግርግር ውጭ ለዘመናት ጸጥ ለጥ ብሎ ሲገዛ የነበረውን ሥርዓት ኅልውና ሊፈታተን ወይም ሊያናጋ የሚችል ሁኔታ ይፈጠራል ብለው አይገምቱም ነበር። ከዚህ አለፍ ብሎ ንቅናቄው እየከረረ ቢመጣ እንኳን የተወሰኑ ባለሥልጣናትን ከያዙት የሥልጣን ቦታ

ሊያስነሳ

ከመቻል

ውጭ

ሌላ

ምንም

ፋይዳ

አይኖረውም

ብለው

የሚያምኑም

ነበሩ።

እየገፋ የመጣው የሕዝብ አመጽ አስገዳጅ ሁኔታ ከፈጠረ “እንደ እንግሊዝ ሕገመንግሥታዊ የዘውድ አገዛዝ ሥርዓት በመመሥረት ለችግሩ መፍትሄ እናስገኛለን” ብለው በተስፋ የሚጠብቁም ነበሩ። ራስ አሥራተ ካሣም የአፄ ኃይለሥላሴ አገዛዝ የሚያከትምበት ሁኔታ ከተፈጠረ፤ ለዙፋኑ ተወዳዳሪ ሆነው ለመቅረብ ሃሳብ ስለነበራቸው ንቅናቄውን በክፉ ዓይን አይመለከቱትም ነበር። በተመሳሳይ ሁኔታ ልዕልት ተናኘወርቅ ኃይለሥላሴ፤ የንጉሥ የመጀመሪያ ልጅ ስለሆኑ ልጃቸውን እስክንድር ደስታን ለማንገሥ ምኞት ስለነበራቸው በራሳቸው ውስጣዊ መስመር ዝግጅት ሲያደርጉ ነበር። ከዘውዱ ቅርበት ሳይኖራቸው በትምህርታቸው፣ በአገልግሎታቸውና በታማኝነታቸው በከፍተኛ ሥልጣን ላይ የነበሩ መሀል ሰፋሪ ባለሥልጣናት “የሕዝቡ እንቅስቃሴ ዘውዳዊ

አገዛዙን ሊያስወግድ ከቻለ የሥልጣን ክፍተት ስለሚፈጠር ያለምንም ተቀናቃኝ ክፍተቱን ለመሸፈን ሰፊ ዕድል አለን” ብለው ስላመኑ በተዘዋዋሪ የሕዝቡ ንቅናቄ እየተጠናከረና እየገፋ እንዲሄድ

ድጋፍ

ይሰጡ

ነበር።

በከፍተኛ

የጦር መኮንኖችም

ውስጥ

“የሕዝቡ

አመጽ

እየተፋፋመ ከቁጥጥር ውጭ የሚሆን ከሆነ መፈንቅለ- መንግሥት በማድረግ ወታደራዊ መንግሥት እናቋቁማለን” ብለው የራሳቸውን ዝግጅት የሚያደርጉ እንደነበሩ ይገመታል።

እኛና አብዮቱ | 31

ልጅ አክሊሉ እና የአፄ ኃይለሥለሴ

የገዢው

ለመጨበጥ

መደብ

አባላት

በዚህ

የሚያስችላቸውን

ሁኔታ

ስልት

መንግሥት

ከፍተሻ ባለሥልጣናት

በመለያየታቸውና

ሲነድፉ፣

ሥልጣንን

ሲያወጡና

በተለያየ

ሲያወርዱ፣

አቅጣጫ

ለመጠፋፋት

ሲዶልቱ፣ ሲወነጃጀሉና ሲተማሙ፣ አንዱ ሌላውን ሲሰልል፣ ኅብረት አጥተው እርስ በርሳቸው በጥላቻ ሲተያዩ፤ የቆሙበት ምንጣፍ ከእግራቸው ሥር እየተጎተተ መሄዱን ብሎም ተዘርጥጠው ለመውደቅ መቃረባቸውን መመልከት ተሳናቸው። ይህምሆኖ የሕዝቡ አብዮታዊ

እንቅስቃሴ

አዝማሚያውና

አካሄዱ

ያሳሰባቸውና

ያስደነገጣቸው

ባለሥልጣናት ሁኔታው ከቁጥጥር ውጭ ከመሆኑ በፊት አግባብ እንዳለበት ለንጉሥ ማሳሰቢያ በግላቸው ማቅረባቸው አልቀረም።

ያለው

አንዳንድ

እርምጃ

ከፍተኛ

መወሰድ

በአፄ ኃይለሥለሴ ዘመነ መንግሥት የነበሩት የፕሮፓጋንዳ መሣሪያዎችና የቤተክህነት ቀሳውስቶች ሕዝቡን አደንዝዘው ለዘውዳዊ አገዛዙ ታማኝና ተገዢ እንዲሆን ሲያካሂዱት የነበረው ውዳሴና ፕሮፓጋንዳ፤ ሕዝቡን ብቻ ሳይሆን ንጉሥንና የንጉሣዊ ቤተሰብ አባላትን ጭምር ናላቸውን አዙሮ ትክክለኛውን ሁኔታ መመልከት እንዲሳናቸው አድርጓል። ይህም በመሆኑ ንጉሥ የሚቀርብላቸውን ማሳሰቢያ ከቁምነገር ሊጥፉት አልፈለጉም። እንዲሁም

“የኢትዮጵያ የማይችል

ሕዝብ

ከዘውዳዊ

ነው” ብለው

አገዛዝ ውጭ

የሚያምኑ

በሌላ መንግሥታዊ

ስለነበር ምንም

ሥርዓት

ዓይነት እንቅስቃሴ

በመላ

ሥር ለመተዳደር አገሪቱ ቢካሄድ

የእሳቸውን ሥልጣን የሚቀናቀን ኃይል ይነሳል ብለው አይገምቱም ነበር። በተለይ ሕዝቡ “ፀሐዩ ንጉሥ በእግዚአብሔር የተቀቡ ናቸው!” ብሎ እንዲያምን የተካሄደው ፕሮፓጋንዳ ኃይለሥላሴ

ራሳቸው

“በእግዚአብሔር

የተቀባሁ

ንጉሥ

ስለነበር “በመንፈሳዊ ኃይል ተቀብቶ የነገሠን ንጉሥ ስለማይገምቱ የእንቅስቃሴው አሳሳቢነት ቢነገራቸውም

ነኝ”ብለው

እንዲያምኑ

አድርጓቸው

የሰው ኃይል ይደፍረዋል” ለመቀበል አልቻሉም።

ብለው

32

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ንጉሥ

በ1964

ዓ.ም

80ኛ

የልደት

በዓላቸውን

በከፍተኛ

ዝግጅት በሚደረግበት ወቅት “አፄው ስለአረጁ አልጋወራሹን ልጃቸውን አንግሠው ሥልጣናቸውን በማስረከብ እሳቸው የቀረውን

ያሳልፋሉ” ምንም

ብሎ ሕዝቡ ሲጠብቅ፤

ፍንጭ

ሳይሰጡ

ቀሩ።

በልደት በዓላቸው ቀን የሥልጣን የፖለቲካ

ታዛቢዎችና

ድምቀት

ለማክበር

ወይም አንዱን የልጅ ዕድሜአቸውን በጡረታ

ሽግግርን በሚመለከት

ገምጋሚዎች

ንጉሠ

እንደተከበሩ

ሥልጣናቸውን ሊያስተላልፉ የሚችሉበት ጥሩ አጋጣሚ እንዳመለጣቸው ከመናገራቸውም በላይ “የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ በሥልጣን ላይ ሙጭጭ ብሎ የመቆየት ፍላጎት ውሎ አድሮ ለመጥፎ ውድቀት ሊዳርጋቸው ይችላል” የሚል አስተያየት ሲሰጡም ተሰምቷል።

የወታደሩ

ክፍል

ሕዝቡ በንጉሣዊው ከንጉሥ

የአመጽ

እንቅስቃሴ

አገዛዝ ላይ ቀስ በቀስ በይፋና በተስፋፋ መልኩ

80ኛ የልደት በዓል መከበር

በኋላ ነበር። በተለይ የወታደሩ

ክፍል

ማመጽ ለንጉሁና

የጀመረው ለዘውዱ

ታማኝነቱን በቃለ መሀላ በማረጋገጥ ለግማሽ ምዕት-ዓመት ለአፄ ኃይለሥላሴ መንግሥት ፍፁም ታማኝና አገልጋይ ሆኖ ቢቆይም፤ ከታማኝነቱና ከቅን አገልጋይነቱ አንፃር ሲታይ ምንም የተለየ ጥቅም የማያገኝ፣ በድህነቱ የተነሳ ኑሮው የቆረቆዘ፣ ከዚህም በላይ ብዙ ግፍና በደል የሚፈጸምበት ስለነበር፤ የኑሮውን ሁኔታ እያነሳ ማጉረምረም የጀመረው ቀደም ብሎ ሲሆን በጉልህ ማሰማት የጀመረው ግን ከንጉሠ 80ኛ የልደት በዓል በኋላ ነበር። የወታደሩ ክፍል የደሞዝ ጭማሪ እንዲደረግለት፣ የተለያዩ ጥቅማ ጥቅሞች እንዲሰጡት፣ በአጠቃላይ የኑሮው ሁኔታ እንዲሻሻልለት ውስጥ ውስጡን በቅርብ አለቆቹ ላይ ማጉረምረም መጀመሩ፣ በአንዳንድ አጋጣሚም በደሉን በይፋ ማሰማቱ በመከላከያ ሚኒስትሩ

እንዲታወቅ

ተደረገ።

ሚኒስቴር ከፍተኛ ባለሥልጣናት “ጥያቄው በይፋ ነገሥቱ መልካም

ይኖረዋል”

ከዚያም

ንጉሠ

የወታደሩ

ቅሬታ

ማሰማት

ያሳሰባቸው

መጠነኛ የማሻሻያ እርምጃ እንዲወስዱ

የመከላከያ

አሳስቧቸው።

ከወታደሩ ቀርቦ በወታደሩ አስገዳጅነት መልስ ከመስጠት ይልቅ በንጉሠ ፈቃድ ለሚወዱት ሠራዊት የኑሮ ማሻሻያ ተደረገ ቢባል የበለጠ ጠቀሜታ

ብለውም

መከሯቸው።

ግፊትም

አደረጉ።

ንጉሥም ከጠቅላይ ሚኒስትራቸውና ከገንዘብ ሚኒስትራቸው ጋር ተመካክረው ለወታደሩ የ7 ብር የቀለብ ድጎማ መፍቀዳቸውን በ1965 ዓ.ም በጥቅምት 23 ቀን የንግሥ በዓላቸውን ሲያከብሩ ይፋ አደረጉ። ይህ ድጎማ የተደረገው የሠራዊቱን ጉምጉምታ ለመግታት ብቻ ሳይሆን የሕዝቡንም የአመጽ እንቅስቃሴ ለማፈን ያስችላል በሚል ግምት ነበር። የምግብ እህል ዋጋ ጨምሯል በሚል ሰበብ ለጦሩ ይቀርብ የነበረው ቀለብ በዓይነትም ሆነ በጥራት እየቀነሰ በመምጣቱ፤ ድጎማው የቀለብ አቅርቦቱን ያሻሽላል በሚል ግምት የሠራዊቱ አባላት የሰባቱን ብር ጭማሪ በደስታ ቢቀበሉትም የቀለብ አበል ለጡረታ ስለማይታሰብ “ንጉሠ ነገሥቱ የፈቀዱት ድጎማ ወደ ደሞዝ እንዲዞርልን” የሚል ጥያቄ ተከትሎ ቀረበ። “ድጎማው እንደደሞዝ ጭማሪ ቢታሰብ በጡረታ ክፍያ ላይ ከፍተኛ የበጀት ቀውስ ከማስከተሉም በላይ የኢኮኖሚ መዛባት ሊፈጠር ስለሚችል በደሞዝ ጭማሪነት አይታሰብም ” የሚል መልስ ከመንግሥት ተሰጠ። ይህ መልስ የጦሩን አባላት ማወያየት ጀመረ። ለቀረበው ጥያቄ አዎንታዊ ምላሽ ለማግኘት ምን እርምጃ መውሰድ እንደሚቻል በየጦሩ ሠፈር ውይይቱ

በስፋት

ቀጠለ።

እኛና አብዮቱ | 33

የነገሌው

ጦር

የአመጽ

እንቅስቃሴ

ነገሌ የሚገኘው 4ኛ ብርጌድ “የቀለብ ድጎማው ከደሞዝ ጋር እንዲታሰብ” ብሎ ላቀረበው ጥያቄ አዎንታዊ ምላሽ ባለማግኘቱ፤ የጦሩ አባላት ተቆጥተው በሠራዊቱ የረጅም ዘመን ታሪክ ተደርጎ የማይታወቅ የአመጽ እርምጃ ለመውሰድ ዝግጅት አደረጉ። በወቅቱ የብርጌዱ አዛዥ የነበሩትን ኮሎኔል ፍቅሩ ወልደተንሳይን ጦሩ ስለሚወዳቸውና ስለሚያከብራቸው “እኛ በምንወስደው ያልተጠበቀ እርምጃ በእርስዎ ላይ የማይፈለግ

መጉላላትና

ጉዳት

እንዳይደርስብዎ

በፈቃድ

ወይም

በሥራ

አመካኝተው

ወደ

አዲስ

አበባ

እንዲሄዱ” ሲሉ የጦሩ አባላት ሃሳብ አቀረቡላቸው። ኮሎኔል ፍቅሩም በቀረበላቸው ሃሳብ ተስማምተው ወደ አዲስ አበባ ሄዱ። ኮሎኔል ፍቅሩ የጦሩን ሠፈር ለቀው እንደሄዱ የብርጌዱ ጦር በሙሉ ተሰብስቦ በሚደርስበት የአስተዳደር በደልና በአስከፊው የኑሮ ሁኔታ ላይ ሰፊ ውይይት አድርጎ ችግሩ እንዲወገድለት የአመጽ እንቅስቃሴ ከማድረግ ውጭ ሌላ አማራጭ እደሌለው ተማመነ። ታኅሣሥ 7 ቀን 1966 የጦሩ አባላት ከአዛዣሇቻቸው ቁጥጥር ውጭ ሆነው በታሪካቸው ለመጀመሪያ ጊዜ ለአመጽ ተግባር ከግምጃ ቤት የጦር መሣሪያ አወጡ። ከዚህ በኋላ በጦሩ ሠፈር የሚገኙትን መኮንኖች በሙሉ አሠሩ። በብዙ የጦር ሠፈሮች ሲብላላ የነበረው የወታደሮች የአመጽ እንቅስቃሴ በይፋ በነገሌ ተጀመረ። የነገሌ ጦር ቀደም ብሎ ላቀረባቸው ጥያቄዎች አጥጋቢ ምላሽ ለማግኘት ሲል የብርጌዱን መኮንኖች በቁጥጥር ሥር ማዋሉን ለጦር ክፍሎች ሁሉ አሳወቀ። ጅጅጋ ያለው የ10ኛ ሜካናይዝድ ብርጌድ ቅድሚያ ወስዶ የነጌሌ ጦር የወሰደውን አቋም ደግፎ ተነሣ። ከዚያም በተከታታይ የተለያዩ የጦር ክፍሎች ድጋፋቸውን ሰጡ። የነገሌ ጦር ማመጹና የተወሰኑ ጥያቄዎች ማቅረቡን የመከላከያ ሚኒስትር የነበሩት ጄነራል ከበደ ገብሬ ሲሰሙ፤ ከመጠን በላይ ደነገጡ። ምን ማድረግ እንዳለባቸውም ማሰላሰል ጀመሩ። መከላከያ ሚኒስትሩ ለተፈጠረው ችግር ብቻቸውን

ምላሽ

ለመስጠት

እንደማይችሉና

የተፈጠረውን አሳሳቢ ማመጹንና መኮንኖቹን

የሚገጥማቸው

ቁጣ

ሁኔታ በግድ ለንጉሥ ማሳወቅ ማሠሩንም ለንጉሠ አስረዱ።

በጣም

አስፈሪ

እንዳለባቸው

መሆኑን

ቢገነዘቡም

አመኑ።

የነገሌ

ጦር

ንጉሥ ይፈጸማል ብለው ያልጠበቁትን የጦር አድማ ዜና ሲሰሙ መናደዳቸውና መቆጣታቸው የማይቀር ቢሆንም፤ የተፈጠረው አስጊ ሁኔታ በሌሎች የጦር ክፍሎች እንዳይዛመት በእንጭጩ ለመቅጨት ምን መደረግ እንዳለበት ለመወሰን ጉዳዩ ከሚመለከታቸው ባለሥልጣናት ጋር ውይይት አደረጉ። በውይይቱ መጨረሻ በአንድ ከፍተኛ የጦር መኮንን የሚመራ ቡድን በመላክ የጦሩ አባላት መኮንኖቹን ማሠራቸው ንጉሠን እንዳሳዘነና እንዳስቆጣ በማስረዳት እንዲያስፈታና የዕዝ ሰንሰለቱም እንደቀድሞው ተጠብቆ እንዲቀጥል ማድረግ የተሻለ አማራጭ ሆኖ ተገኘ።

ጦሩ ለንጉሠ ነገሥቱና ለዘውዱ ያለው ታማኝነት ከዕለት ዕለት እየተሸረሸረና እየላላ መምጣቱን ያልተረዱት ንጉሥና የእሳቸው ባለሥልጣናት “ድርጊቱ ንጉሠን አሳዝኗል” ስለተባለ ብቻ “የታሠሩትን መኮንኖች ማስፈታት መሪዎችን አንቀጣለን” ብለው በማመን በጄነራል

የሚመራ

ቡድን

በታኅሣሥ

23 ቀን

1966

ወደ

ይቻላል፣ የአድማውንም አነሳሾችና ድረሴ ዱባለ የምድር ጦር አዛዥ

ነገሌ ተጓዘ።

ጄነራል

ድረሴ

የሚመሩት

ቡድን ነገሌ እንደደረሰ፤ ሕፃናት ልጆች እንኳን ሳይቀሩ የጦሩ አባላት ከነቤተሰባቸው በነቂስ ወጥተው ደማቅ አቀባበል አደረጉላቸው። ከአቀባበሉ ሥነ-ሥርዓት በኋላ የሠራዊቱ አባላት

ከነቤተሰባቸው

በተሰበሰቡበት

ሜዳ

የቡድኑ

አባላት

ተገኝተው

ስለተልዕኮአቸው

ዓላማና

34

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ንጉሥ ስለተሰማቸው ቅሬታ ሰፊ ገለጣ ምንስ ችግር እንደገጠመው እንዲያስረዳ

ከአደረጉ ጠየቁ።

በኋላ

ጦሩ

ለምን

መኮንኖቹን

እንዳሰረ፣

ጦሩ ቀደም ብሎ የሚያስተባብሩትና ቅሬታውንም ለሚመጣው የመንግሥት መልዕክተኛ የሚያስረዱለት አባላት መርጦ ዝግጅት ተደርጎ ስለነበር በተወካይ አማካይነት ዝርዝር መግለጫ እንደሚከተለው ተነበበ።

“አንደኛ

ሠራዊቱ

ዕለት

በዕለት

ኪሎ ሜትር ከሚገኘው የገናሌ ግን በኩሬ ተጠራቅሞ የሚገኝ

የሚጠጣው

ያልተጣራ

ውሃ

ያውም

ወንዝ በቦቴ እየተመላለሰ ሲሆን ነዳጅ የተበላሸ ውሃ ለመጠጣት ስለሚገደድ

ነዳጅ ካለ በ30

በማይኖርበት ጊዜ የሠራዊቱ አባላት

ከነቤተሰባቸው በውሃ ወለድ በሽታ እየተሰቃዩ ከመሆኑም በላይ በርካታ ሰዎች ለሞት አደጋ ተጋልጠዋል። ስለዚህ ይህን ችግር ለማቃለል ቧንቧ ተዘርግቶ የተጣራ ውሃ እንዲቀርብልን፣ “ሁለተኛ የሚቀርብልን የጤፍ ዱቄት በከፊል ከአሸዋ ጋር የተቀላቀለ ከመሆኑም በላይ የተበላሸና የተበከለ ስለሆነ ምንም ምርጫ ስለሌለን በግዴታ እንመገባለን። በዚህም የተነሳ በጤንነታችን ላይ ከፍተኛ ቀውስ አስከትሏል። ስለዚህ የቀለብ አቅርቦቱ ተሻሽሎ ንፁህ የጤፍ ዱቄት እንዲቀርብልን፣ “ሦስተኛ ዘመናዊ

የጦር

የተሟላ ሠፈር

እንዲፈጠርልን፣

የሕክምና

አገልግሎት

እንዲሠራልን፣

ልብስና

ትጥቅ

በተወሰነ

በወቅቱ

እንዲሰጠን፣ ጊዜ

ከበረሃ

ወደ

የተሻሻለ

የመኖሪያ

ደጋ

የምንዛወርበት

ቤቶችና ሁኔታ

እንዲሰጠን፣

“አራተኛ ቀደም ብሎ ያቀረብነው ጥያቄ ዋናውና መሠረታዊ ጥያቄያችን ስለሆነ በንጉሠ ነገሥቱ የተፈቀደው የ7 ብር የቀለብ ድጎማ ወደ ደሞዝነት እንዲታስብልን” የሚሉና ሌሎችም ጥያቄዎች ታክለው ቀረቡ።

ጄነራል

ድረሴ

በንባብ

የተሰማውንና

በጽሑፍም

የተሰጣቸውን

ዝርዝር

የጦሩን

ጥያቄዎች በአግባቡ አመዛዝነውና ከበላይ አካልም ጋር ተመካክረው በጥናት ላይ የተመረኮዘ መልስ መስጠት ሲገባቸው በንቀትና በትዕቢት፦ “እናንተ ያቀረባችሁትን ጥያቄዎች ፍፁም

ለማሟላት የሚቻል አይደለም። ይህንን ያህል ወጪ ለመሸፈን በሚመለከት፤ የንጉሥ መልካም አምናችሁ

የማይጠበቅ

በደስታ

መቀበል

ተግባር

የሚጠይቀው ገንዘብ በጣም ብዙ ስለሚሆን መንግሥት አይችልም። በንጉሥ የተፈቀደውን የቀለብ ድጎማም ፈቃድና ለእናንተም ያላቸውን ፍቅር መግለጫ መሆኑን

ሲገባችሁ

ከመሆኑም

ባሻገር

በደሞዝነት

ንጉሥን

ይዛወርልን

በጣም

ብላችሁ

አሳዝኗል።

መጠየቅ

ይህም

ሆኖ

ከእናንተ

አንዳንድ

ጉዳዮች በአግባቡ ወደፊት የሚታዩ ሲሆኑ አሁን ግን ያሠራችኋቸውን መኮንኖች በአስቸኳይ ፈትታችሁ ወደ መደበኛ ተግባራችሁ እንድትሠማሩ” ብለው በጦሩ የበላይ አዛዥነት ሥልጣናቸውና በንጉሥ መልዕክተኛነታቸው ተማምነው ተናገሩ። አባላት ሞከሩ።

የተሰጣቸው ምላሽ ፍፁም በትዕግሥትና በአክብሮት መጀመሪያውኑ ጄነራል

በማስፈራራትም መመሪያ

ሆነ

ተሰጥቶአቸው

በማግባባት ስለነበር፤

ከጠበቁት ውጭ መሆኑን ችግራቸውን አስመልክቶ ድረሴ የጦሩን ጥያቄዎች

የታሠሩትን ጦሩን

ቢያቀርቡላቸው “አይቻልም!” ከማለት ድርጊታቸው የጦሩን አባላት አስቆጣ።

መኮንኖች

የቀረቡት

ውጭ

የጦሩ

ብቻ

በግልጽ ቢገነዘቡም የጦሩ በመደጋጋም ለማስረዳት ማስተናገድ እንደማይቻል

አስፈትተው

ተወካዮች

የተለየ አርኪ

ምላሽ

ምንም

እንዲመለሱ አሳማኝ

ለመስጠት

ነገር

ስላልነበር

ምላሽ መልስ

ወደ

“በአግባቡ ይሰጡናል ብቻ

አዲስ

አኛና አብዮቱ | 35 በጥሞና ተመልክተው ተገቢውን ነገር ማድረግ አይቻልም የሚል

ያቀረብነውን መሠረታዊ ችግራችንን ብለን በጉጉት ስንጠብቅ፤ ምንም

የሚሰጡን

አበባ

ከሆነ የታሠሩት

አትመለሱም!

መኮንኖች

ለጥያቄያችን

አይፈቱም!

አመርቂ

ምላሽ

እርስዎና

የቡድኑ

እስኪገኝ

እዚሁ

አባላትም

በእኛው

ቁጥጥር ሥር ትቆያላችሁ” ብለው የመጨረሻውን የጦሩን ውሳኔ ገለጡላቸው። ጄነራል ድረሴና የቡድኑ አባላት ጭራሽ ያልጠበቁት ነገር ስለገጠማቸው በጣም ደነገጡ። የሚይዙት የሚጨብጡትም ጠፋቸው። የሠራዊቱ የአመጽ እንቅስቃሴ አስከፊ ገጽታው በጉልህ

በሥርዓቱ መታየት ጀመረ። (የነገሌን ጦር ንቅናቄ የመራው ሻምበል ባሻ ፋንታሁን ሲሆን ምክትሎቹም ሻምበል ባሻ ማሞ እጅጉና ወታደር ተስፋዬ ጉርሜሳ ነበሩ።

አድማሱ )

ጄነራሉና የቡድኑ አባላት በድንኳን ውስጥ እንዲቀመጡ ተደረገ። የጦሩ አባላት “ምናልባት በቃልና በጽሑፍ ያቀረብነውን ችግር ቀረብ ብለው ሲያዩት ሊረዱልን

ይችሉ

ይሆናል”

በሚል

ግምት

ለቡድኑ

አባላት

ጦሩ

የሚመገበውን

ምግብ

እንዲመገቡ፣

የሚጠጣውንም ውሃ እንዲጠጡ አቀረቡላቸው። እነጄነራል ድረሴ የቀረበላቸውን ምግብና ውሃ ሲመለከቱ እንኳን ሊበሉትና ሊጠጡት ቀርቶ በዓይናቸውም እንኳን ለማየት በመጠየፋቸው፤ የቀረበው ምግብና ውሃ ተመለሰ። በዚህ ሁኔታ ለአንድ ምሽት ያለምግብና ውሃ አደሩ። በሁለተኛው ቀን ረሃቡም ሆነ ውሃ ጥማቱ እየጠናባቸው ስለመጣ የቀረበላቸውን ምግብ እየተጠየፉ በሉ። ውሃውንም እየቀፈፋቸው ጠጡ። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ በእገታ በቆዩበት ሦስት ቀናት ጦሩ የሚመገበውን በአሸዋ የተሞላ ምግብ ሲመገቡ፣ ያልተጣራ ውሃ

ሲጠጡ

ቆዩ።

ጄነራል

ድረሴና

የቡድኑ

አባላት

ድንጋጤ ፈጠረ። ፍፁም ይፈጸማል ብለው የጦር ክፍል መወሰዱ ሁሉም ሊያምነውና

የሚመለከታቸው

ባለሥልጣናት

ውይይት

መታሠራቸው ያላሰቡት ሊቀበለው

በአዲስ

አበባ

እንደተሰማ

ከፍተኛ

ድፍረት የተሞላበት እርምጃ በአንድ የሚችለው አልነበረም። በጉዳዩ ላይ

አድርገው አንድ አጠቃላይ ስምምነት ላይ ደረሱ።

“የነገሌ ጦር የወሰደው እርምጃ በመጥፎ አርዓያነቱ በሌሎችም የጦር ክፍሎች በመስፋፋት ያልተጠበቀ ችግር ሊያስከተል ስለሚችል የጦር ኃይል ተጠቅመን የታሠሩትን መኮንኖች ማስፈታትና ለመቀጣጫ በአድማው መሪዎች ላይ ከባድ ርምጃ መውሰድ አለብን” ያሉ ባለሥልጣናት ቢኖሩም ከብዙ ክርክርና ውይይት በኋላ በከፍተኛ የመከላከያ ሚኒስቴር ባለሥልጣን የሚመራ ሌላ ቡድን በመላክ “ችግሩን በሰላማዊ መንገድ መፍታት ይሻላል” የሚለው ሃሳብ ተቀባይነት በማግኘቱ ሌ/ጄነራል ከበደ ገብሬ የመከላከያ ሚኒስትር የነበሩት ቡድኑን እንዲመሩት ተባለ። ጄነራል ከበደ በእነጄነራል ድረሴ ላይ የደረሰው ዕጣ ይደርስብኛል ብለው በመፍራትና ልዩ ልዩ ምክንያቶችን በመደርደር ተልዕኮውን ለመቀበል እንደማይችሉ አሳመኑ። በሁለተኛ አማራጭ ቡድኑን እንዲመሩ ጄነራል አሰፋ አያና ኤታማር ሹም የነበሩት ተመረጡ። እሳቸውም በተመሳሳይ ሁኔታ ችግር ይደርስብኛል ብለው በመፍራት በርካታ ምክንያቶችን በመደርደር የተሰጣቸውን ኃላፊነት ለመቀበል ፈቃደኛ ሳይሆኑ ቀሩ። እነዚህ መኮንኖች ተልዕኮውን ለመቀበል ፈቃደኛ ያልሆኑት “የመታሰር መጥፎ ዕድል ይገጥመናል” በማለት ብቻ ሳይሆን ጦሩ ለአቀረባቸው በርካታ ጥያቄዎች መለስተኛ አስታራቂ መልስ እንኳን ይዘው ካልሄዱ ውጤቱ ከፊተኛው ቡድን የተለየ እንደማይሆን ገምተው ሊሆን ይችላል። ጦሩ ያቀረባቸውን ጥያቄዎች መልስ ለመስጠት በገንዘብ እጥረት ምክንያት አይቻልም ብለው የተከራከሩት የጦሩ የበላይ አዛች ሳይሆኑ ሲቪል ሚኒስትሮች እንደነበሩ ታውቋል።

36

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ሁለቱ የመከላከያ ሚኒስቴር ከፍተኛ ባለሥልጣናት በደረደሩት ምክንያት በወታደሮች አመጽ ወደሚታመሰው የ4ኛ ብርጌድ ጦር ሠፈር ሄዶ የታገቱትን መኮንኖች ለማስለቀቅ ፈቃደኛ አለመሆናቸው ከተረጋገጠ በኋላ፤ ብ/ጄነራል አበራ ወልደማሪያም የአየር ኃይል አዛዥ የነበሩ ነገሌ ድረስ ሄደው ጦሩን አነጋግረውና አግባብተው፣ የታገቱትን ሰዎች አስለቅቀው እንዲመለሱ በንጉሠ ታዘዙ። የተጣለባቸውንም ኃላፊነት ተቀበሉ። እፒህ

ባልደረቦች

ጄነራል

ከምድር

ጦር

ጋር

ቀጥተኛ

በገለልተኝነት ስለሚመለከቷቸው፣

ከዚህም

ግንኙነት

ስላልነበራቸውና

በላይ በአፄ ኃይለሥላሴ

የጦሩ

የመጨረሻ

ጥቂት የአገዛዝ ዓመታት ውስጥ በንጉሠ ከፍተኛ የገንዘብ ችሮታ፣ ማበረታታትና ግፊት የተነሳ በመቂ አካባቢ ከፍተኛ የእርሻ ተቋም አደራጅተው የግል ጥቅማቸውን ለማሳደድ ከመጀመራቸው ውጭ እንደሌሎቹ ጄነራል መኮንኖች በከፍተኛ ንቅዘት ውስጥ ያልተዘፈቁና በመጠኑም ቢሆን የሠራዊቱ አባላት አክብሮት ይሰጧቸው ስለነበር መመረጣቸው ትክክል ነው ማለት ይቻላል። ጄነራል አበራ የሚመሩት ቡድን በታኅሣሥ 27 ቀን 1966 ነገሌ ደረሰ። የ4ኛ ብርጌድ አባላት እደተለመደው ቤተሰባቸውን አሰባስበው ጄነራል አበራን በክብርና በታላቅ ሥነ- ሥርዓት ተቀበሏቸው። ጄነራል አበራ የጦሩን ችግር በስፋትና በጥልቀት መርምረው፤ በአጭርና በረጅም ጊዜ ሊፈቱ የሚችሉ ችግሮችን ለይተው መፍትሄ እደሚያስገኙላቸው ያላቸውን ተስፋ ገልጠው፤ ቀደም ብሎ ለጄነራል ድረሴ ያቀረቧቸውን ጥያቄዎች በንባብና በጽሑፍ የጦሩ ተወካዮች አቀረቡ። የጄነራል ድረሴንም ቡድን ለምን እንዳገቱ አስረዱ። ሠራዊቱ በአሳያቸው አክብሮትና ሥነ-ሥርዓት የተሞላበት አቀራረብ የተደነቁ ከመሆናቸውም በላይ “የቀረቡት ጥያቄዎች በአግባቡ ምላሽ ሊሰጣቸው ይገባል” ብለው ስላመኑ ጄነራል አበራ የጦሩን ጥያቄዎች በሙሉ ለንጉሥ አቅርበው እዲሚያስፈጽሙ ቃል ገቡ። የጦሩ አባላትም በተገባላቸው ቃል ተደስተው በጦር መኮንኖቹ ላይ ለደረሰው መጉላላት ይቅርታ በመጠየቅ ወዲያውኑ ለመፍታት ዝግጁ መሆናቸውን ገለጡ። በዚሁ ስምምነት መሠረት ጄነራል ድረሴንና እሳቸው ይመሩት የነበረውን ቡድን አባላት ከታጎሩበት ቦታ አስመጥተው ለጄነራል አበራ አስረከቡ። ከዚያም የ4ኛ ብርጌድ ጦር መኮንኖችን ከእሥር ለቀው መደበኛ የኃላፊነት ቦታቸውን እንዲይዙ አደረጉ። ጄነራል አበራ በእሳቸው አማላጅነት በተገኘው ውጤት በጣም በመደሰት፤ ለጦሩ ምስጋና ካቀረቡና ጦሩ ላቀረባቸው ጥያቄዎች በጎ ምላሽ ለማስገኘት ያልተቆጠበ ጥረት እንደሚያደርጉ ዳግመኛ ቃል ገብተው በሥነ-ሥርዓት አሸኛኘት ከተደረገላቸው በኋላ ጄነራል

ድረሴን ከቡድኑ አባላት ጋር ይዘው ወደ አዲስ አበባ በረሩ። ጄነራል አበራ ለሁሉም የጦሩ ጥያቄዎች አዎንታዊ ምላሽ ለማግኘት እንደማይቻል ቢገምቱም፤ የተወሰኑት ጥያቄዎች ግን እንደሚስተናገዱ ሙሉ ዕምነት አሳድረው ከነገሌ ጦር ይዘውት የመጡትን ጥያቄዎች በዝርዝር ከግል አስተያየታቸው ጋር ለንጉሠ አስረዱ። በጽሑፍ ተዘጋጅቶ የተሰጣቸውንም የጦሩን ማመልከቻ አቀረቡ። በቦታው ተገኝተው ያዩትን የጦሩንና የቤተሰቡን አሳዛኝ የኑሮ

ሁኔታም

በሚገባ

ገለጡ።

አንድ የሠራዊት አካል አድማ ቀስቅሶ ንጉሠ ነገሥቱ የሾማቸውን መኮንኖች ከማሠሩም በላይ ንጉሠ ራሳቸው የላኩትን ቡድን በድፍረት ማገቱ ቅር ቢያሰኛቸውም፤ ጉዳዩን በጥሞና መመርመር አስፈላጊ መሆኑን ተገነዘቡ። ከዚሁ ግንዛቤ በመነሳት ጉዳዩ የሚመለከታቸው ሚኒስትሮችና ከፍተኛ የጦር ጄነራሎች በጠቅላይ ሚኒስትሩ በአቶ አክሊሉ ሃብተወልድ ሰብሳቢነት ተሰብስበው፤ ከሁሉም አቅጣጫ አገናዝበውና አመዛዝነው ጥያቄዎቹን

እንዲመረምሩና

የውሳኔ

ሃሳብ

እንዲያቀርቡላቸው

መመሪያ

ሰጡ።

እኛና አብዮቱ | 37 የተሰየመው በርካታ

ሃሳቦችና

ሳይቻል

ቀረ።

ኮሚቴ

ለአንድ

አስተያየቶችም

የኮሚቴው

አባላት

ወር ቀረቡ።

በሃሳብ

ያህል

በጉዳዩ

በውይይቱ

ላይ ወቅት

ሰፊ

ውይይትና

በአንድ

ሃሳብ

ክርክር ላይ

አካሄደ።

ለመስማማት

ተለያዩ።

“የቀረቡትን ጥያቄዎች በደፈናው ውድቅ ማድረግ አንችልም። ያለጥርጥር ጦሩ ችግር አለበት። ባይሆን እንኳን ለተወሰኑት ጥያቄዎች አዎንታዊ ምላሽ ሰጥተን፤ የቀሩት በጊዜ ሂደት ሊስተናገዱ ይገባል። የሰባቱ ብር ጥያቄም ይህን ያህል መጋነን የለበትም። በጡረታ በጀት ላይ የሚያስከትለው ጭማሪ አነስተኛ ስለሆነ ወደ ደሞዝ ብናዞረው አይጎዳም። ይህን ለማድረግ ባንችል ሊከተል የሚችለውንም አደጋ ከግንዛቤ ውስጥ ማስገባት ይኖርብናል” የሚል አስተያየት የሰጡ የኮሚቴ አባላት እንደነበሩ ተረድተናል። አብዛኞቹ የኮሚቴው አባላት ግን ከዚህ ተቃራኒ አቋም ያዙ። “ጦሩ ላቀረባቸው ጥያቄዎች አዎንታዊ ምላሽ ቢሰጥ በብዙ አቅጣጫ የሚያስከትለው ጉዳት በቀላሉ ሊጠገን የሚችል አይሆንም። በቅድሚያ በበጀት ላይ የሚመጣው ጫና መጤን አለበት። የአገራችን ኢኮኖሚ በጣም ደካማ መሆኑ እየታወቀ ጦሩ ያቀረባቸውን ጥያቄዎች በከፊልም ቢሆን ለማሟላት ይቻላል ብሎ መገመት ዘበት ነው። የምግብና የውሃ አቅርቦት ማሻሻል፣ የተሟላ የሕክምና አገልግሎት መስጠት፣ ልብስና ጫማ እንደተጠየቀው ማቅረብ፣ ሌሎችንም ችግሮች መፍታት በምንም ተዓምር አይቻልም። ከዚህም በላይ አንድ የጦር ክፍል በአድማ ተነሳስቶ አለቆቹን በማሠር ለሚያቀርባቸው ተገቢ ያልሆኑ ጥያቄዎች ሁሉ በጎ ምላሽ የምንሰጥ ከሆነ መቆሚያው የት ነው? ነገ ውሎ አድሮ የፖለቲካ ጥያቄ አንግበው ቢነሱ ምን ምላሽ መስጠት እንችላለን? ስለዚህ ለሌላውም የጦር ክፍል መቀጣጫ እንዲሆን የመጨረሻ ማስጠንቀቂያ ሰጥቶ የነገሌውን ጦር መበታተን፣ ከዚህ አልፎ የሚያስቸግርና በአመጹ ተግባር የሚገፋበት ሆኖ ከተገኘ በሌላ ጦር መምታት ለችግሩ የመጨረሻ መፍትሄ ያስገኛል” በሚለው ሃሳብ ላይ የኮሚቴው አባላት ተስማሙ። ይህንኑ ስምምነታቸውንም ለንጉሥ አቅርበው በማስረዳት አሳመኑ። ንጉሠ የቀረበላቸውን የውሳኔ ሃሳብ ተመልክተው ከደገፉ በኋላ ውሳኔው በምድር ጦር በኩል ለነገሌ ጦር እንዲገለጥ፣ የመከላከያ ሚኒስቴርም ውሳኔውን አመች በመሰለው መንገድ እንዲያስፈጽም

ሙሉ

ሥልጣን

ንጉሥ

ሰጡ።

በዚሁ

ንጉሣዊ

ትዕዛዝ

ላይ

በመመርኮዝ

የቀለብ መደጎሚያ ተብሎ የተፈቀደው 7 ብር ወደ ደሞዝ እንደማይለወጥ፣ ሌሎቹንም የጦሩን ጥያቄዎች በአገሪቱ ላይ በደረሰ የኢኮኖሚ ድቀት ምክንያት ለማሟላት እንደማይቻል በምድር ጦር በኩል በተላለፈ መልዕክት በ4ኛ ክፍለ ጦር አማካይነት ለ4ኛ ብርጌድ ተገለጠ። የጦሩ አባላት የመጨረሻውን ንጉሣዊ ውሳኔ በቴሌግራም እንደሰሙ ማመን ተሳናቸው። ቁጣቸውም በጣም ገነፈለ። ወዲያውም ስብሰባ ተጠራ። የጦሩ አባላት ተሰብስበው በተሰጠው ውሳኔ

ላይ

ውይይት

አደረጉ።

“በደፈናው አይቻልም” ከመግፋት ውጭ ምንም

የሚል ምርጫ

በሰላማዊ

መንገድ

ያቀረቡትን

ጥያቄ

ያልጠበቁት መልስ በማግኘታቸው፤ እንደሌላቸው ተማመኑ።

ከመጤፍ

ሳይቆጥሩ

በአመጹ

እንቅስቃሴ

ከዚህ በኋላ የብርጌዱ መኮንኖች በሙሉ ከቤታቸው እዳይወጡ ትዕዛዝ ተላለፈ። የበታች ሹማምንቶች ሙሉ ኃላፊነቱን ወሰዱ። ከመሣሪያ ግምጃ ቤት የተለያዩ የጦር መሣሪያዎች ወጪ ሆነው እያንዳንዱ ወታደር ታጠቀ። የነገሌ ከተማ የመገናኛ ጣቢያዎችን፣ የአየር ማረፊያ ሜዳውን፣ ልዩ ልዩ የመንግሥት መሥሪያ ቤቶችን፣ የከተማውን ዙሪያና ገዢ ቦታዎችን፣ የጦር ሠፈሩንና አካባቢውን፣ ወደ ከተማዋ የሚያመሩትን መንገዶች በሙሉ ተቆጣጠሩ። ለውጊያ ምቹ የሆኑ ቦታዎችን ይዘው የቀበሮ ጉድጓድ ከቆፈሩ በኋላ

38

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ራሳቸውን ለማንኛውም ግዳጅ አዘጋጁ። በአካባቢው የሚገኘው ተነጣይ ከ4ኛ ብርጌድ ጎን እንደሚሰለፍ አሳውቆ የንቅናቄው ተሳታፊ ሆነ።

ምንም

ዓይነት

ኃይል

ሊመታቸው

ቢመጣ

ለመከላከል

መድፈኛ

ሻምበልም

የሚያስችላቸው

ሁኔታ

መፈጠሩን ካረጋገጡ በኋላ ለንጉሥ ያቀረቡትን አቤቱታ ይዘት በመዘርዘር ተቀባይነት ማጣቱን፣ አስፈጽማለሁ ብሎ ጥያቄያቸውን ይዞ የሄደው ቡድንም ቃሉን አለማክበሩን፣ የእነሱ ችግር የሁሉም ጦር ችግር መሆኑን...በስፋት አትተው፤ ሁሉም የጦር ክፍሎች ከጎናቸው እንዲሰለፉና እንዲተባበሯቸው ጥሪ የሚያደርግ የቴሌግራም መልዕክት በመላው አገሪቱ ለሚገኙ የጦር ክፍሎች ሁሉ አስተላለፉ። አሥመራ የሚገኘው የ2ኛው ክፍለ ጦር ከነገሌው ጦር የተላከውን ቴሌግራም ይዘት በጥሞና ከመረመረና ከአጠና በኋላ በአጭር ጊዜ ውስጥ የነገሌው ጦር ያቀረባቸውን ጥያቄዎች በሙሉ የጦሩ አባላት እንደሚደግፉ ከነገሌም ጦር ጎን ተሰልፈው እንደሚታገሉ አቋማቸውን ግልጽ አደረጉ። የወሰዱትን አቋም የጦር ክፍሎች ሁሉ እንዲያውቁላቸው በግልባጭ

አስታወቁ።

የወታደሮችና

ተቀጣጠለ።

አዛች

ሰንሰለቱ

ተበጣጠሰ።

ክፍሎቹ

እንደ

የበታች

ሹማምንቶች

እንደወትሮ

ጦሩን

ማዕከላዊ

አመራር

እንጉዳይ

ፈላ።

የአመጽ

ለማዘዝ

እንቅስቃሴ

የማይችሉበት

ሳይኖር

በንቃታቸው፣

ግብታዊ

በሁሉም

ደረጃ

አብዮታዊ

የጦር

ላይ

የታወቁ የበታች ሹማምንቶች አመራሩን እየያዙ አስተባባሪ መንግሥት ለማስተናገድ የማይችላቸው ጥያቄዎችም ቀረቡ።

ኮሚቴ

ተደረሰ።

እንቅስቃሴ

በአስተባባሪነታቸው፣

ክፍሎች

የዕዝ በየጦር

በተናጋሪነታቸው ማቋቋም

ጀመሩ።

በየካቲት 5 ቀን ደብረዘይት በሚገኘው የአየር ኃይል ሠፈር የሠራዊቱ አባላት በማስተር ቴክኒሺያን ግርማ ዘለቀ አስተባባሪነትና መሪነት የአየር ኃይሉን ሠፈር በቁጥጥራቸው ሥር አውለው የኑሮና የሥራ ሁኔታ እንዲሻሻል፣ የደሞዝ ጭማሪም እንዲደረግ ጥያቄ ከማቅረባቸውም በተጨማሪ በተማሪዎችና በመምህራን የቀረቡ ጥያቄዎችንም ደገፉ። ለተግባራዊነቱም እስከመጨረሻው እንደሚታገሉ በይፋ ገለጡ።

አምጸው

በየካቲት 17 ቀን በምሥራቅ ኢትዮጵያ የሚገኘው የ3ኛው ክፍለ ጦር አባላት በመነሳት የድሬ-ዳዋንና የሐረርን ከተሞች መንግሥታዊ ተቋማትንና የተለያዩ

ድርጅቶችን፣

የጦር

ሠፈሮችን፣

ሥር

የክፍለ

ጦሩን

በማዋል

በመደገፍ የደሞዝ ጭማሪም እንዲያደርጉላቸው ለሌሎች

የመገናኛና

አዛዥ ጄነራል

የአየር

ኃይሌ

ማረፊያ

ባይከዳኝን

ጣቢያዎችን

አሠሩ።

እንዲደረግ ጥያቄ አቀረቡ። ለዚህም የአመጽ የጦር ክፍሎች ድምፃቸውን አሰሙ።

በቁጥጥራቸው

የነገሌን ጦር አቋም እንቅስቃሴ

ድጋፍ

ከየአቅጣጫው ጦሩ ያቀረበው የደሞዝ ጭማሪ አስቸኳይ ምላሽ ካላገኘ፤ እንደ ሰደድ እሳት እየተቀጣጠለ የመጣው እቅስቃሴ ጸንቶ የቆየውን የአፄ ኃይለሥላሴን መንግሥት አደጋ ላይ ሊጥለው እንደሚችል ተገመተ። በዚህም ግምት መነሻ የካቢኔ ሚኒስትሮች ጄነራል አብይ አበበና ራስ አሥራተ ካሣ በተገኙበት የካቲት 16 ቀን 1966 ተሰብስበው ሰፊ ውይይት በማድረግ ለወታደሩ ክፍል የደሞዝ ጭማሪ እንዲደረግ በመስማማት የውሳኔ ሃሳብ ለንጉሥ አቀረቡ። ንጉሥም የቀረበውን ሃሳብ እንዳለ ተቀበሉት። ቀደም ብሎ ሁሉም የጦር ክፍሎች ንጉሥ ፊት ጦሩን ወክለው የሚቀርቡ መርጠው እንዲልኩ በታዘዙት መሠረት፤ የካቲት 18 ቀን የሁሉም ጦር ክፍሎች ተወካዮች በፍልውሃ አካባቢ ተሰበሰቡ። ለምን እደተፈለጉ ገለጣ ከተደረገላቸው በኋላ በሰልፍ ሆነው ወደ ኢዮቤልዩ ቤተ-መንግሥት አመሩ። ቤተ-መንግሥት እንደደረሱ በቤተ-መንግሥቱ

አኛና አብዮቱ | 39 ፊት ለፊት በሚገኘው ሜዳ ተሰብስበው የንጉሥን መምጣት እንዲጠባበቁ ተደረገ። ሚኒስትሮችና ከፍተኛ የመንግሥት ባለሥልጣናት ከቤተ-መንግሥቱ ወጥተው በሠራዊቱ ፊት ለፊት ቆሙ። ቀጥሎም ንጉሠ ፊታቸውን አጥቁረውና አኮሳትረው ከቤተ-መንግሥቱ ወጥተው ቦታቸውን ያዙ። ንጉሠ ፊት እንዲነበብ በቅድሚያ የተዘጋጀውን ጽሑፍ ሻለቃ ታምራት ጎበዜ አነበበ። ጽሑፉ በአጠቃላይ ይዘቱ የወታደሩን ጎስቋላ ሕይወት፣ ወታደሩና ቤተሰቡ በኑሮ ውድነት ምክንያት የተከሰተውን የኑሮ ሸክም መሸከም የማይችሉበት ደረጃ ላይ መድረሳቸውን፣ በየዕለቱ የሚፈጸምባቸውን የአስተዳደር በደሎች የሚያብራራ ሆኖ በመጨረሻ ንጉሥ መፍትሄ እንዲሹለት የሚያሳስብ ነበር። የጦሩ ጥያቄ ተነቦ እንዳበቃ፤ በንጉሠ ገጽታ ላይ የማልቀስ ሁኔታ በግልጽ ተስተዋለ። የእሳቸውን ሁኔታ የተመለከቱት ሚኒስትሮችም ሁሉ ዕንባ በዕንባ ሆኑ። እዚያ የተሰባሰቡት የንጉሥን እንደዛ መሆን በማየታቸው ተደናገጡ። በሁኔታውም አዘኑ። ንጉሠ ያንን ገጽታ ያሳዩት ጦሩ በደረሰበት የአስተዳደር በደል ወይም የኑሮ ውድነት ስላንገላታው አዝነውና ተጸጽተው ሳይሆን ጦሩ ባልጠበቁትና ባላሰቡት ሁኔታ ተንቀሳቅሶ በማስገደድ ደሞዝ ለማስጨመር ቆርጦ መነሳቱና በመለኮታዊ ኃይል የተገነባውን መንግሥታቸውን የሚያናጋ እርምጃ በመውሰዱ ነበር። ሆኖም ንጉሠ ዕንባ የወረዳቸው ይመስል ዓይናቸውን ጠረግ ጠረግ አድርገው ለወታደሩ የደሞዝ ጭማሪ መፈቀዱን አስታወቁ። ንጉሥ የ7 ብሩን የቀለብ መደጎሚያ “ወደደሞዝነት አላዛውርም” ሲሉ እንዳልነበር ሁሉ በጦሩ አመጽና አስገዳጅነት፤ ለወታደሩ ከቀለብ ድጎማው በተጨማሪ 18 ብር፣ ለመኮንኖች 49 ብር የእጅ ብልጫ ክፍያም ከ30 ብር ወደ 50 ብር ከፍ እንዲል ከማዘዛቸውም በላይ የጦሩ አባላት ያቀረቧቸው አስተዳደራዊ ችግሮች በአስቸኳይ እንዲፈቱ ትዕዛዝ ሰጡ። ይህም ውሳኔ ከመጋቢት 1 ቀን ጀምሮ ተግባራዊ እንደሚሆን ተነገረ። ጦሩም በተሰጠው ውሳኔ ተደስቶ ንጉሠን ከአመሰገነ በኋላ ተበተነ። በንጉሙ መልካም ፈቃድ “ለሚወዱት” ሠራዊታቸው የደሞዝ ጭማሪ መደረጉን፣ ለመምህራንም ደሞዝ መጨመሩን፣ የነዳጅ ዋጋ ጭማሪ መነሳቱን፣ “ሴክተር ሪቪው” የሚባለው የትምህርት ፖሊሲ በሥራ ላይ እንዳይውል መወሰኑን በዕለቱ በሬዲዮ ለሕዝብ ተገለጠ። ይህ ውሳኔ በመሰጠቱ “በሕዝቡና በሠራዊቱ ውስጥ የተጀመረው ንቅናቄ ለአብዛኛው ጥያቄያቸው አጥጋቢ ምላሽ ስለተሰጠ ከዚህ በኋላ የሚያነሱት ጥያቄ የሚለው ዕምነት ሳይውል ሳያድር ተቃወሰ።

የሰሜኑ

ጦር

አሥመራ

ያከትማል፣ አይኖርም”

እንቅስቃሴ

የሚገኘው

በደስታ

አልተቀበሉትም።

አዲስና

በዓይነቱ

ለየት

ያለ

የ2ኛ

ክፍለ

ጦር

አባላት

“ጭማሪው

ከኑሮ

ውድነት

የአመጽ

እንቅስቃሴ

በንጉሥ

አንፃር

የተፈቀደውን

በጣም

አነስተኛ

የደሞዝ

ጭማሪ

ነው”

ብለው

ጀመሩ።

በመጋቢ የሃምሳ አለቃ ዮሐንስ፣ በሻለቃ ባሻ ሽፈራው እና በሻምበል ባሻ ግዛው ቀስቃሽነትና አመራር ሰጪነት በአሥመራና አካባቢዋ የሚገኙ የጦር ክፍሎች በሙሉ ፎርቶ ባለው የጦር ሠፈር ተወካዮቻቸውን እንዲልኩ መመሪያ ተላለፈ። የተወሰኑ የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች ተሰብስበው አስተባባሪ ኮሚቴ መሠረቱ። ንዑሳን

የክፍለ ጦሩ መኮንኖች በሙሉ ከቤታቸው እንዳይወጡ ትዕዛዝ ተላልፎ የጦሩ ክፍሎች በሙሉ በበታች ሹማምንቶች ዕዝ ሥር ወደቁ። ወታደሮች የጦር መሣሪያ

40

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

አውጥተው ታጠቁ። የመገናኛ ጣቢያዎችን፣ የተለያዩ የመንግሥት ድርጅቶችን፣ ባንኮችንና የአይሮፕላን ማረፊያውን ከተቆጣጠሩ በኋላ የሬዲዮ ጣቢያውን ያዙ። የጦር ክፍል በአመጽ ተነሳስቶ ሬዲዮ ጣቢያ ሲይዝ ይህ የ2ኛ ክፍለጦር ወታደሮች ድርጊት የመጀመሪያ ሲሆን የንቅናቄውን አገር አቀፋዊ ባሕሪ ይበልጥ አጎላው። የተቋቋመው ኮሚቴ ሬዲዮ ጣቢያውን ከያዘ በኋላ 22 ነጥቦች የያዘውን ጥያቄ በሬዲዮ አስነገረ። ንጉሥ የፈቀዱት የደሞዝ ጭማሪ የሠራዊቱን ፍላጎት የማያረካ በመሆኑ የአንድ ወታደር ደሞዝ መነሻ 150 ብር እንዲሆን የሚለው ዋናውና መሠረታዊው ጥያቄ ሆኖ ቀረበ። የቀሩት ጥያቄዎች በአብዛኛው በአስተዳደራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች ላይ ያተኮሩ ሲሆኑ ፖለቲካዊ ጉዳዮችም ታክለዋል። እነዚህ ጉዳዮች በአግባቡ ካልተስተናገዱ የአመጹ እቅስቃሴ እንደሚቀጥል አስታውቀው፤ በያዙት ሬዲዮ ጣቢያ በመጠቀም የኢትዮጵያን ሕዝብ ለአመጽ እንዲነሳሳ ቅስቀሳ ማካሄድ ጀመሩ። የመላው ሕዝብ ትኩረትም ወደ ሰሜን ጦር ዞረ። ያልተጠበቁ ክስተቶች ከየአቅጣጫው መታየታቸው ግራ ያጋባው የአፄ ኃይለሥላሴ መንግሥት፤ የ2ኛው ክፍለ ጦር ድርጊት ከሁሉም በይበልጥ አስጨነቀው። አሳሰበውም። የጭንቀቱና የሃሳቡ መሠረታዊ ምክንያቶችም ሁለት ነበሩ። እነርሱም፦ አንደኛው የጦሩ ሬዲዮ መላውን ሕዝብና ሠራዊት

እስከመጨረሻው

ለማስወገድ

ጣቢያውን ለቀሰቅስና

ምክንያት

ሊሆን

መያዝ ሲሆን “በሬድዮ ጣቢያው የዘውዳዊ አገዛ*"ን መንግሥታዊ

ይችላል”

ከሚለው

ግምት

የመነጨ

ተጠቅሞ ሥርዓት

ነው።

ሁለተኛው “ኤርትራን ለመገንጠል የሚንቀሳቀሱት ወንበዴዎች አጋጣሚውን ተጠቅመው ፍላጎታቸውን ለማሟላት ከሞከሩ ከባድ ጉዳት ከማድረሳቸውም በላይ ሁኔታው ከቁጥጥር ውጭ ወጥቶ የአገሪቱን አንድነት አደጋ ላይ ሊጥል ይችል ይሆናል” ከሚለው ስጋት የመነጨው ጭንቀትና ሃሳብ ናቸው። በዚህም የተነሳ በአስቸኳይ አንድ መልዕክተኛ ንጉሥ ልከው፤ ከአመጹ መሪዎች ጋር ንግግር እንዲጀመር ተወስኖ በጄነራል አሰፋ አያና የሚመራ የመልዕክተኛ ቡድን ወደ አሥመራ ተላከ። ኮሚቴው ጄነራል አሰፋን በክብር ተቀብሎ ስላቀረባቸው ጥያቄዎች ዝርዝር መግለጫ ከሰጠ በኋላ፤ እዚያው ውሳኔ እዲሰጡበት በሬዲዮ ያሰማቸውን ጥያቄዎች በጽሑፍ አቀረበላቸው። ጄነራል አሰፋም፦ ለጥያቄዎቹ መልስ ለመስጠት እንዳልመጡ ግልጽ አድረገው፤ የአገሪቱን የኢኮኖሚና የፖለቲካ ችግሮች በማስረዳት በቅርቡ ከተፈቀደው የደሞዝ ጭማሪ ውጭ ምንም ጭማሪ ማድረግ እንደማይቻል በማስረዳት የቀረበውን የደሞዝ ጭማሪ ጥያቄ እንዲያነሱ ለማግባባትና ጦሩ የተጣለበትን የአገሪቱን አንድነት የማስጠበቅ ኃላፊነት በማስታወስ በአጋጣሚው ወንበዴዎች ተጠቅመው አገሪቱን አደጋ ውስጥ እንዳይጥሏት ለማስገንዘብ ሞከሩ። ይሁን እንጅ የጄነራል አሰፋ ገለጣና ማብራሪያ... የኮሚቴውን አባላት ሳያረካ ቀረ። ስለዚህም የሰሜኑ ጦር እንቅስቃሴ አስተባባሪዎች የራሳቸውን አቋም ለማብራራትና የልዑካን ቡድን አባላቱን ለማሳመን ከፍተኛ ጥረት አደረጉ። “በቅርቡ ነፃነቷን የተጎናጸፈችው ሶማሊያ እንኳን ለወታደሮቿ መነሻ ደሞዝ 100 ብር ስታደርግ፤ የረጅም ጊዜ አገልግሎት

በታማኝነት የሚበዛብን

ለሰጠነው የኢትዮጵያ ወታደሮች መነሻ ደሞዝ 150 ብር፤ ቢያንሰን እንጅ ሊሆን አይችልም። ስለሆነም ያቀረብነው ጥያቄ ተገቢና አሳማኝ መሆኑን

ተገንዝባችሁ አሁኑኑ አርኪ ምላሽ እንድትሰጡን ይሁን!” ብለው አቋማቸውን አጠናከሩ። ጄነራል አሰፋም ከተልዕኮአቸው ውጭ የሚሰጡት መልስ እንደሌለ አስታውቀው፤ ወደ አዲስ አበባ ለመመለስ መዘጋጀታቸውን ለኮሚቴው አስረዱ። የኮሚቴው አባላት ደግሞ በአጸፋው “ለጥያቄያችን አጥጋቢ መልስ እስክናገኝ ድረስ እርስዎ እዚሁ ከእኛው ጋር

እኛና አብዮቱ | 41 ይቆያሉ፣ ይላካል”

አቋማችንን ንጉሠ በሚገባ እንዲረዱልን ካሉ በኋላ ጄነራሉን አገቷቸው።

አንድ

የቡድኑ

አባል

ወደ

አዲስ

አበባ

ወደ አዲስ አበባ የተላከው ግለሰብ፤ በአሥመራ የተመለከተውን ምስቅልቅል ሁኔታ፣ የጦሩ አዛሦች ብዙዎቹ በእሥር ቤት እንደሚገኙና ዕዙ በጠቅላላው በበታች ሹማምንቶች እጅ እንደወደቀ፣ የኮሚቴው መሪዎችም ያቀረቡት ጥያቄዎች ፍፃሜ ካለገኙ ወደ ጦር ሠፈራቸው

እንደማይመለሱ

ማረጋገጡን፣

ጄነራል

አሰፋም

መታሰራቸውን...

ለንጉሥ

ግልጽ አድርጎ፤ ግርማዊነታቸው አስቸኳይ ምላሽ ካልሰጡ ለኤርትራ ተገንጣዮች ምቹ ሁኔታ ተፈጥሮ የአገሪቱ አንድነት አደጋ እንደሚገጥመው አስረዳ። ንጉሥም የችግሩን ስፋትና ጥልቀት ከአማካሪዎቻቸው ጋር በሰፊው ከተወያዩበት በኋላ የጦሩን ፍላጎት ማሟላት እንዳለባቸው ተስማሙ። “ሠራዊቱ ያቀረባቸው ጥያቄዎች በሙሉ እንደሚሟሉ”

ለኮሚቴው

እንዲገልጹ

መልዕክተኛ

ሆነው

ጄነራል አስረዱ። ጦሩ

በኋላ፤

በሚልም፤

የእልፍኝ

አሥመራ

አስከልካዩ ጄነራል

አሰፋ

ደምሴ

የንጉሠ

ልዩ

ተላኩ።

አሰፋ ደምሴም ከኮሚቴው ጋር ተገናኝተው ተልዕኮአቸውን በዝርዝር ያቀረባቸውን ጥያቄዎች በሙሉ እንደሚሟሉ ንጉሠ መፍቀዳቸውን ከገለጡ

የኮሚቴው

ከጃንሆይ ሥራቸው

ወደ

አባላት ጥያቄያቸውን

በገፅ ንጉሥ

ፊት ቀርበው በሥርዓት

አንደበት በቀጥታ ውሳኔውን እንዲሰሙ፣ እንዲመለሱ፣ ታግቶ የሚገኘው የፊተኛው

አዲስ አበባ እንዲሄድ

በሚሉት

እንዲያስረዱና

የታሠሩት መኮንኖች ተለቀው የመልዕክተኛ ቡድን እዲለቀቅና

ነጥቦች ላይ ስምምነት

ወደ ወደ

አደረጉ።

በዚሁ ስምምነት መሠረት የኮሚቴው አባላት አዲስ አበባ ሄደው ንጉሠ ፊት ቀረቡ። “የወታደሩ ደሞዝ መነሻ 150 ብር ሆኖ በየደረጃው የደሞዝ ጭማሪ እንደሚደረግ፣ ሌሎችም አስተዳደራዊና ኢኮኖሚያዊ ጥያቄዎች በቅደም ተከተል ተፈፃሚ እንደሚሆን...” ጃንሆይ ለኮሚቴው አባላት አረጋገጡ። በእሳቸው መልካም ችሮታም ለኮሚቴው አባላት የተለያዩ ሽልማት ተሰጥቶአቸውና ጦሩን ለበጎ ተግባር እንዲያስተባብሩትም አደራ ተቀብለው ወደ አሥመራ ተመለሱ። የነገሌው ጦር የለኮሰው እሳት ማጥፊያ ዘዴ ግን አልተገኘለትም። እሳቱ በሰሜን፣ በምሥራቅና በመሀል አገር እንዲሁም በአዲስ አበባ እየተቀጣጠለ ከቁጥጥር ውጭ ወጣ። የፊውዳሉ ሥርዓት ዋናው የመጨቆኛና የማፈኛ መሣሪያ የነበረው የወታደሩ ክፍል ራሱ ከሕዝብ ጎን ተሰልፎ የአመጹ ተካፋይ ከመሆኑም አልፎ የእንቅስቃሴው ግምባር ቀደም አንቀሳቃሽ ኃይል ሆኖ በመገኘቱ ሥርዓቱ ሽባ ሆነ። እንደወትሮው የሕዝብን አመጽ ለማፈን የሚያዘው ኃይል አጣ። ስለሆነም የሚጠየቀውን ሁሉ መፈጸም ግዴታ ሆነበት። የጦር ኃይሉም ንቅናቄ በተጠናከረ መልኩ ቀጠለ።

ኪነታዊ

የጦር

የተቀጣጠለውን

ክፍሎች ሕዝባዊ

አቋም

እንቅስቃሴ

ስለመውሰዳቸው

አዳፍኖ

ማቆየት

የማይቻል

ሂደት

በመሆኑ

በየካቲት 18 ቀን 1966 የመሐንዲስ መምሪያ “ከነገሌው ጦርና ከሕዝቡ ጎን እንደሚሰለፍና በጦሩና በሕዝቡ የቀረቡት ልዩ ልዩ ጥያቄዎች በአስቸኳይ ተገቢና አርኪ ምላሽ እንዲያገኙ” የሚል አቋም ወስዶ መሣሪያ አነሳ። አካባቢውንም በፈንጂ አጠረ። የመከላከያ ሚኒስትሩም የወሰደውን አቋም እንዲያውቁለት አደረገ። በእሳቸውም አማካይነት የመሐንዲስ መምሪያ ማመጹ ለንጉሠ ተነገረ። የንጉሥ ትዕግሥትም ተሟጦ ከመጠን በላይ ተቆጡ። “አስቸኳይ እርምጃ መወሰድ አለበት” ብለውም ወሰኑ። “አንድ ጦር ታዞ መሐንዲስ መምሪያን መምታት

42

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

አለበት”

የሚል

መሠረት

4ኛ

መምሪያን

ውሳኔ

ክፍለ

እንዲመታ

በኩል ትዕዛዙ ጦር በትዕዛዙ መምሪያን አውጥቶ አካሃደ።

ሰጡ።

ጦር

በዚህም

መሐንዲስ

በምድር

ደረሰው። መሠረት

ጦር

የ4ኛ ክፍለ የመሐንዲስ

አመጽ ለመደምሰስ መሣሪያ ለመንቀሳቀስ ዝግጅቱን

መሐንዲስ

መምሪያን

ለመምታት

የ4ኛ ክፍለ ጦር አባላት ለንቅናቄ ዝግጁ መሆናቸው እንደተሰማ፤ የኪነታዊ ክፍሎች ማለትም መሣሪያ ግምጃ ቤት መምሪያ፣ ስንቅና ትጥቅ መምሪያ፣ መገናኛ መምሪያ፣ ማመላለሻ መምሪያ፣ ሙዚቀኛ መምሪያ፣ የሕክምና መምሪያ፣ እንዲሁም አርሚ አቪዬሽን አዛሦቻቸውን በማግለል የጦር መሣሪያ በመምዘዝ ከመሐንዲስ አቶ አንዳልካቸው መኮንን መምሪያ ጎን በመሰለፍ 4ኛ ክፍለ ጦርን ለመዋጋት መዘጋጀታቸውን አሳወቁ። በበታች ሹማምንቶች አስተባባሪነትና አመራር ታጥቆ የተነሳው የኪነታዊ ክፍሎች ኃይል፤ ከመሐንዲስ መምሪያ ጎን በመሰለፍ 4ኛ ክፍለ ጦርን ለመውጋት ዝግጁ መሆኑ እደታወቀ፤ የ4ኛ ክፍለ ጦርን አዛዥ ብቻ ሳይሆን የመከላከያ ሚኒስትሩንና ንጉሥንም ጭምር አስደነገጠ።

እንደቀድሞው

የፈለጉትን

የማይችሉበት

ደረጃ

መድረሳቸውን የመጨረሻውን

የሚጠቁም ክስተት መፈጠሩን የተረዱት የመከላከያ ሚኒስትር፤ የማጥቃት እርምጃ እንዲወስድ ትዕዛዝ ከመስጠት ተቆጠቡ።

ጦሩ

የ4ኛ ክፍለ

ጦር

ትዕዛዝ ሰጥተው

ወታደሮችም

የሚፈልጉትን

ወንድሞቻቸው

መፍትሄ እንዲያገኝ ጥያቄ ሲያቀርቡና ከሕዝቡም እነሱ የሠራዊቱንና የሕዝቡን እንቅስቃሴ ለማክሸፍ ላይ ጥይት መተኮስ በመለወጥ ከኪነታዊ

ፍፁም ክፍሎች

ለማስፈጸም

በኅብረት

ተነሳስተው

የሠራዊቱ

ችግር

ጎን ተሰልፈው ዓላማውን ሲደግፉ፤ መሣሪያ በማውጣት በወንድሞቻቸው

አስፈላጊ አለመሆኑን ከመቅጽበት ተገንዝበው ጎን መቆማቸውን አሳወቁ። የነገሌውንም ጦር

በሙሉ እንደሚደግፉ ግልጽ አደረጉ። የሠራዊቱና የሕዝቡ ተቀብለው ጥያቄዎቹ በሙሉ አዎንታዊ ምላሽ እስኪያገኙ ግምጃ ቤት እንደማይመልሱ አስታወቁ።

አቋማቸውን አቋም ሙሉ

ጥያቄ የእነሱም ጥያቄ መሆኑን ድረስ ያነገቡትን መሣሪያ ወደ

በዚህ ዓይነት የጦሩ እንቅስቃሴ እየሰፋና እየጠነከረ መምጣት የገዢውን መደብ አስደነገጠ። በንቀትና በቸልተኝነት ሲመለከቱት የነበሩት የመንግሥት ባለሥልጣናት የሚይዙት የሚጨብጡት ጠፋቸው። ንጉሥም በተመሳሳይ ሁኔታ የማይደፈረውና የማይገሰሰው ሥልጣናቸው በመደፈሩ ቢያዝኑና ቢቆጡም፤ ውጥረቱን ለማርገብ የተወሰነ ጥገናዊ የይስሙላ እርምጃ መውሰድ እንዳለባቸው እየተገነዘቡ መጡ። ከዚህም በላይ የቅርብ አማካሪዎቻቸውና የንጉሣዊ ቤተሰብ አባላት “የተወሰነ መለስተኛ እርምጃ ካልወሰዱ ያስጨርሱናል። ቢያንስ የካቢኔ አባላትን ይቀይሩ” እያሉ ንጉሥን በመወትወታቸው

እኛና አብዮቱ

| 43

በየካቲት 20 ቀን 1966 የአክሊሉን ካቢኔ ማባረራቸውን ንጉሠ ይፋ አደረጉ። የአፄ ኃይለሥላሴ መንግሥት ለመጀመሪያ ጊዜ በሕዝብ ግፊት ለረጅም ዓመታት በሥልጣን ላይ የቆየውን የጠቅላይ ሚኒስትር አክሊሉ ሃብተወለድን ካቢኔ ማፍረሱ ምን ያህል የፖለቲካ ክስረት እንዳጋጠመው የሚያረጋግጥ መረጃ ሆነ። የካቢኔ ሚኒስትሮች ከሥልጣን መውረድ የሕዝቡ የትግል የሚያስደስት ቢሆንም መሠረታዊ ጥያቄዎችን የሚመልስ ስላልነበር፤ ግፊት ሰጠ እንጅ ሕዝብን ከትግል የሚያዘናጋ አልሆነም። የሠራዊቱ ፍልሚያ የልብ ልብ ተሰማቸው።

ዲግሪ

ንጉሥ በየካቲት 21 ቀን 1966 በትምህርታቸው ከኦክስፎርድ ያገኙት፣ በሥራ ከፍተኛ ልምድ ያካበቱ፣ ከመኳንንት ዘር

ከራስ አሥራተ

ካሣ የሚዛመዱና

ለንጉሠና

ለዘውዱ

ታማኝ

አገልጋይ

ውጤትና በመጠኑ ለትግሉ መጠናከር አባላትም ለዋናው

ዩኒቨርስቲ ማስተርስ የተወለዱ፣ በጋብቻ

የነበሩት እንደዚሁም

“መጠነኛ ለውጥ በማምጣት የኃይለሥላሴን መንግሥት ከፖለቲካ ቀውስ ማውጣት ይቻላል” ብለው የሚያምኑትን አቶ እንዳልካቸው መኮንንን ጠቅላይ ሚኒስትር አድርገው ሾሟቸው። እሳቸውም ንጉሥ ፊት ቀርበው ቃለ መሀላ ፈፀሙ። ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ሹመት ጋር ጄነራል አብይ አበበ የመከላከያ ሚኒስትር ሆነው ተሾሙ።

ምዕራፍ

የመጀመሪያው

8

አስተባባሪ

ኮሚቴ

መመሥረት

የአዲሱ ካቢኔ አባላት በየካቲት 23 ቀን የስም ዝርዝራቸው በይፋ ለሕዝብ ተገለጠ። በየካቲት 20 ቀን ካቢኔው እንደፈረሰ ከአርሚ አቪዬሽንና ከመሐንዲስ መምሪያ የተወጣጡ ጥቂት የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች በኪነታዊ ክፍሎች እየተዘዋወሩ “የዚህ መንግሥት አቋም በተናጋበት ወቅት ብቻ ስለሆነ መብታችንን ማስከበር የምንችለው፤ በኅብረት ጥያቄያችንን እንድናቀርብ ከየክፍሉ ተወካይ እየመረጣችሁ ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር እንድትልኩ” የሚል ጥሪ አቀረቡ። ባካሄዱት ቅስቀሳና በአቀረቡት ጥሪ መሠረትም በየካቲት 21 ቀን 1966 ከሁሉም ኪነታዊ ክፍሎች፣ ከአርሚ አቪየሽንና ከ4ኛ ክፍለ ጦር ተመርጠው የመጡት ተወካዮች በ4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ ውስጥ የመጀመሪያውን ወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ

አቋቋሙ። የኮሚቴው

(ሲ/ኤክማን) በአጠቃላይ የሚከተሉት

ብዛት

ዮሐንስ አመራር ነበሩ፦

ከ50-60

ፍቱይ፣ በመስጠትና

ሲሆን

እንዲሁም

የኮሚቴውም

ሰብሳቢ

ጸሐፊው

ሲ/ኤክማን

በማስተባበር

ግምባር

ቀደም

].

ሲ/ኤከማን ዮሐንስ ፍቱይ

ከአርሚ አቪዬሺን

2.

ሲ/ኤከማን ግርማ ፍስሐ

ከአርሚ አቪዬሺን

3.

ሻምበል ባሻ ጌታሁን አቦዬ

ከምድር ጦር መገናኛ መምሪያ

4.

ሻለቃ ባሻ ደምሴ አብተው

ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ

5.

ሻለቃ ባሻ ታምራት ፈዬ

ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ

6.

የሃምሳ አለቃ ዓለምአየሁ አየለ

ከማመላለሻ መምሪያ

7.

የአሥር አለቃ ግርማ እየለ

ከሙዚቃ

8.

ሻምበል ባሻ አድማሱ አየለ

ከምድር ጦር ስንቅና ትጥቅ መምሪያ

9.

የሃምሳ አለቃ ከበደ አበጋዝ

ከምድር ጦር ጠቅላይ መምሪያ

10.

የሃምሳ አለቃ ወርቁ ጋዲሳ

ከፋኛ ከፍለ ጦር

በ.

ወታደር በቀለ ወልደጊዮርጊስ

ከመሐንዲስ መምሪያ

12.

የአሥር አለቃ እሸቱ ወልደሰንበት

ከ4ኛ ከፍለሰጦር

13.

የአሥር አለቃ ዳጌ ወልደሥላሴ

ከመሐንዲስ መምሪያ

መምሪያ

ሲኒየር

ግርማ ሚና

ኤርክራፍት

ፍስሐ

የተጫወቱት

ማን

ናቸው። አባላት

46

|-

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ኮሚቴው ፈጽመዋል” ጎስቋላ ኑሮ፣

የመጀመሪያ

ተግባር

አድርጎ

የወሰደው

“ንጉሥ

ብለው ያባረሯቸውን ሚኒስትሮች በቁጥጥር ሥር በአገራችን ለደረሰው የረሃብ እልቂት፣ ለሕዝቡ

በሕዝብ

ላይ

በደል

ማዋል ነበር። “ለወታደሩ ሁለንተናዊ ችግርና ስቃይ

በዋነኛነት ተጠያቂ መሆን ያለባቸው በወደቀው ካቢኔ ውስጥ የነበሩት ሚኒስትሮች ናቸው” የሚል ጠንካራ ዕምነት የኮሚቴው አባላት ስለነበራቸው ሚኒስትሮቹን ከየቤታቸው እየለቀሙ እስር ቤት ከተቷቸው። በዕለቱ 17 ሚኒስትሮች በ4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ ውስጥ እንዲታሠሩ ተደረገ። ብዙም አልቆዩም ለጥበቃ አመች ወደሆነው ጎፋ ሠፈር አዛወሯቸው። ይህ እርምጃ

ሥርዓቱን

የሚፈታተን

የሚያበስር

ደወል

ብቻ

ሳይሆን

የሥርዓቱ

የመውደቂያ

ጊዜ

እየተቃረበ

መምጣቱን

ሆነ።

የከተማው ነዋሪ ሕዝብ ወታደሩ ክፍል በወሰደው እርምጃ ከመጠን በላይ ተደሰተ። “ጥቂት ሚኒስትሮች ብቻ ሳይሆኑ በሕዝቡ ላይ ግፍ የፈጸሙት፣ የብዝበዛ መረባቸውን ዘርግተው ሕዝቡን የበዘበዙ፣ ለድህነትና ለረሃብ የዳረጉ፣ በዘመድ አዝማድ በመጠቃቀም በሠራተኛው ሕዝብ ላይ መጠነ ሰፊ የአስተዳደር በደል የፈጸሙ በርካታ ባለሥልጣናት ስላሉ እነሱም በአፋጣኝ ይታሠሩ!” እያለ በየመንገዱ በመዘዋወር ድምፁን ሲያሰማ ዋለ። የሕዝቡም ትኩረት በአርሚ አቪዬሽን በተቋቋመው ወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ ላይ አረፈ። ብዙዎቹ የጦር ክፍሎች ኮሚቴው የወሰደውን ታማኝነታቸውን ገለጡ። ኮሚቴው የሚሰጠውን ለመፈጸምም ዝግጁ መሆናቸውን አረጋገጡ።

ቆራጥ እርምጃ ማንኛውንም

በሙሉ ልብ በመደገፍ ትዕዛዝ ባለማወላወል

ጦሩ መሣሪያ አውጥቶ በበታች ሹማምንቶች ዕዝ ሥር በመበጣጠሱ የጦር ክፍሎቹ አዛችና መኮንኖች ምንም ዓይነት ለመውሰድ እንደማይችሉ ተገነዘቡ። በተመሳሳይ ሁኔታም ንጉሠ ዘመዶቻቸው ሲታሠሩ እያዩና እየሰሙ ምንም ማድረግ ተሳናቸው። በኃይል ለማንበርከክ ሃሳብ ቢኖራቸውም የሚተማመኑበት ኃይል በመሰለፉ ትዕዛዛቸውን ሊተገብር የሚችል ኃይል በዙሪያቸው አጡ።

የሚጠብቀው እንደከዱት

ኃይል የንብ

እንኳን

አውራ

ውሎ

የማይችልበት

ደረጃ

ላይ

መድረሱ

ጃንሆይን

ንቦች

አስመሰላቸው።

በ4ኛ ክፍለ ጦር ሠፈር

መቆየት፣

ሊታመን

ወድቆ የዕዝ ሰንሰለቱ የተቃውሞ እርምጃ የቅርብ ረዳቶቻቸውና አመጸኛ ወታደሮችን ሁሉ ከአመጸኞቹ ጎን ንጉሠና ቤተሰባቸውን

ውስጥ

አድሮ የመከበብ

ተሰብስቦ

ብሎም

በንጉሠ

የመመታት

ነገሥቱ

ላይ እንዳመጹ

አደጋ ሊከተል

ይችላል

ለረጅም

የሚል

ጊዜ

ሥጋት

አስተባባሪው ኮሚቴ ስላደረበት የኮሚቴውን ደህንነት ለመጠበቅ ሲባል መሰብሰቢያው ቦታ በአራተኛው ቀን ወደ አርሚ አቪዬሽን ተዛወረ። ወደ አርሚ አቪዬሽን መዛወር ያስፈለገበት ምክንያቶችም የሚከተሉት ናቸው፦ ]..

የኮሚቴው

2.

የአርሚ

ሰብሳቢ የአርሚ አቪዬሽን አባል ስለነበር፣

አቪዬሽን

አባላት

በነበራቸው

አንፃራዊ

የተሻለ

ንቃት

ለእንቅስቃሴው

ሙሉ

ድጋፍ

ስለሚሰጡ፣ 3.

የአርሚ

አቪዬሽን

የጦር

ሠፈር ከመሀል

ከተማው

ወጣ

ባለ አካባቢ

በመገኘቱ

አጥቂ ኃይል

ቢመጣ በቀላሉ ለመከላከል ያስችላል ተብሎ በመገመቱ፣ 4.

የአርሚ አቪዬሽን አዛዝ የነበሩት ኮሎኔል ይገዙ ይመኔ ለንቅናቄው በጎ አመለካከት ስለነበራቸው ኮሚቴውን አሳልፈው አይሰጡም” የሚል ፅምነት ስለነበር ነው፡፡

እኛና አብዮቱ | 47 ኮሚቴው ወደ አርሜአቪዬሽን ከተዛወረ ከጥቂት ቀናት በኋላ አዲሱ የመከላከያ ሚኒስትር ሆነው የተሾሙት ጄነራል አብይ አበበና የምድር ጦር አዛዥ ጄነራል ወልደሥላሴ በረካ ኮሚቴውን ለማነጋገር ቦታው ድረስ መጡ። ሁለት ከፍተኛ የመከላከያ ሚኒስቴር ባለሥልጣኖች ኮሚቴውን ለማነጋገር፣ ሰፊም ውይይት ለማድረግ መምጣታቸውን ኮሎኔል ይገዙ ገልጠው፤ የኮሚቴው አባላት ጃንሆይ የላኳቸውን መልዕክተኞች ተቀብለው እንዲያነጋግሯቸው ጥያቄ አቀረቡ። አባላቱም ጥያቄውን ወዲያው ውድቅ አደረጉት። “እኛ የፖለቲካ ሰዎች አይደለንም። በአገራችን ላይ የደረሰው ውድቀትና ቅጥ ያጣው ጊዜ ያለፈበት ሥርዓት በሕዝቡ ላይ ያደረሰው በደል ቀስቅሶን በአገር ፍቅር ስሜት በመነሳሳት አንዳንድ የማስተካከያ እርምጃ እንዲወሰድ ለማስገደድ ሀ ብለን አንድ እርምጃ መውሰድ ስንጀምር እነዚህ ከፍተኛ የፖለቲካ ልምድ ያላቸውን ሰዎች ተቀብለን ብናነጋግር በቀላሉ ከዓላማችን ሊያፈናቅሉን ከመቻላቸውም በላይ በታትነው ለአደጋ ሊያጋልጡን ስለሚችሉ፤ እነሱን ተቀብለን ለማነጋገር የማንችል መሆናችን እንዲታወቅልን” ብለው ቁርጠኛ አቋማቸውን ገለጡ።

ኮሎኔል ይገዙ በለሰለሰ አነጋገር “ወንድሞቼ

እባካችሁ!

እኔንም አታሳፍሩኝ።

መላው

ጦር ከእናንተ ጎን እደተሰለፈ ታውቃላችሁ። እናንተ የፈለጋችሁትን ትዕዛዝ ብትሰጡ ጦሩ ተግባራዊ ለማድረግ በተጠንቀቅ መገኘቱም ተረጋግጧል። ስለዚህ ምን የሚያሰጋችሁ ወይም የሚያስፈራችሁ ነገር ይኖራል ተብሎ ይገመታል? መልዕክተኞቹ እናንተን ለማነጋገር እዚህ ድረስ መምጣታቸው ራሱ ከበስተጀርባችሁ የተሰለፈውን ኃይል ጥንካሬ የሚያመለክት ነው። እነሱን ተቀብላችሁ የምትፈልጉትን ጥያቄ አቅርቡላቸው። የሚያቀርቡትን ሃሳብ መቀበል ወይም አለመቀበል ምርጫው የእናንተ ነው። ማንም አያስገድዳችሁም። ይህንን ዕድል ሳትጠቀሙ ብትቀሩ ግን ምናልባት የሚጎዳው የተነሳችሁበት ዓላማ ነው። ስለዚህ

አስቡበትና እንሰጣለን”

መልስ ብለው

ስጡኝ” ኮሎኔል

ብለው ይገዙን

ተማጠኑ።

የኮሚቴው

ከአዳራሹ

አባላትም

ከአስወጡ

በኋላ

“ተወያይተን

በጉዳዩ

ላይ

ሰፊ

መልሱን ውይይት

አደረጉ።

በርከት ያሉ አባላት “ንቅናቄውን አንድ አቅጣጫ ሳንሰጠው መልዕክተኞቹን ማነጋገር ሊጎዳን ይችላል፣ እነሱ በሚያደርጉልን ገለጣ ተመስጠን ምናልባት እንከፋፈል ይሆናል፣ እኛ በተከፋፈልንና በተበታተንን ቁጥር ሕዝቡ ተስፋ ይቆርጣል። በእኛም (በወታደሮች) ላይ ዕምነት ያጣል” ብለው ሥጋታቸውን የገለጡ ቢኖሩም፤ ብዙዎቹ ግን “ተቀብለን እናነጋግራቸው። እነሱን ስለአነጋገርን ብቻ ከዓላማችን እንዛነፋለን ማለት አይደለም። ከዚህም በላይ የእነሱን አመለካከት ማወቁ በተከታታይ ለምንወስዳቸው እርምጃዎች ይጠቅመናል” ብለው አቋም ስለወሰዱ “መልዕክተኞቹን መቀበልና ማነጋገር ይገባል” በሚለው ሃሳብ ላይ ስምምነት ላይ ተደረሰ። በውሳኔው ይገዙ

ይመኔ

መሠረት ተፈቅዶላቸው

ጄነራል

አብይ

አበበ፣

ጄነራል

ወደ

አዳራሹ

ገቡ።

የኮሚቴው

ወልደሥላሴ አባላትም

በረካና

ኮሎኔል

ከመቀመጫቸው

ተነስተው የአክብሮት አቀባባል አደረጉላቸው። በተዘጋጀላቸው ቦታ ከተቀመጡ በኋላ ስለመጡበት ጉዳይ ገለጻ እንዲያደርጉ ተጋበዙ። ጄነራል አብይ የጄነራል ማዕረጋቸውን አድርገው ከወታደራዊ ግርማቸው ጋር በኮሚቴው ፊት ቀርበው ተልዕኮአቸውን ለመናገር ዕድል ስለተሰጣቸው ኮሚቴውን አመስግነው ሰፊ ንግግር አደረጉ። የንግግራቸውም ይዘት ከሞላ

ጎደል

እንደሚከተለው

ነበር፦

አገራችን ከሁሉም አቅጣጫ ውጥረት ውስጥ ያለችበት ወቅት በመሆኑ፤ የሶማሊያ መንግሥት ለወረራ መዘጋጀቱን፣ በሰሜንና ምዕራብ የአገራችን

በምሥራቅ ተገንጣይ

48

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ቡድኖችና የሱዳን መንግሥት በመተባበር የወረራ ዕቅድ ማውጣቸውን፣ በመሀል አገር የሚስተዋለው የፖለቲካ ትርምስ ደግሞ ለጠላቶቻችን ምቹ ሁኔታ እየፈጠረላቸው መሆኑን በስፋት ከአብራሩ በኋላ የወታደሩ ክፍል የአገራችንን አንድነት የማስጠበቅ ኃላፊነቱን ለመወጣት የሚችለው ወታደራዊ ሥነ- ሥርዓትና የዕዝ ሰንሰለት ሲጠበቅ ብቻ መሆኑን ረገጥ አድርገው በማሳሰብ ከዚህ ተፃራሪ በሆነ መንገድ ለመጓዝ መሞከርና ሚኒስትሮችን ማሠር የበለጠ የመከላከል አቅማችንን ስለሚያዳክመው ጥንቃቄ በተሞላበት እርምጃ መራመድ ይኖርብናል። ይህ ካልሆነ አገራችንን በቀላሉ የማትወጣበት አዘቅት ውስጥ ከትተን በታሪክ ተወቃሽ እንሆናለን።

ስለሆነም

ዛሬ

እዚህ

የመጣነው

የእናንተን

እንቅስቃሴ

ለመቃወም

ሳይሆን

አሁን

በተያዘው ሁኔታ ቢቀጠል ሊከተል የሚችለውን አስከፊና አሳዛኝ ውጤት ለማስገንዘብ ነው። ከዚህም በተጨማሪ በንጉሥ መልካም ፈቃድ አገሪቱ አቅሟ ባይፈቅድም ለወታደሩ ቅድሚያ በመስጠት ከፍተኛ የደሞዝ ጭማሪ መደረጉን አስታውሰው፤ ተጨማሪ ጥያቄ

ካላችሁ በጽሑፍ አዘጋጅታችሁ ለንጉሠ እንድታቀርቡ አደርጋለሁ። ለበጎ አመለካከታችሁ ተጨባጭ ማስረጃ እንዲሆን ከታሠሩት ሚንስትሮች የተወሰኑትን ብትፈቱ ንጉሥ ተደስተው ለምታቀርቡት

ጥያቄ

በጎ ምላሽ

በንግግራቸው አንድ

ያልተጠበቀ

የብዙዎቹ ችግር

ጄነራል

አብይ

ስለአደረጉት

ነግረው

አሰናበቷቸው።

ቢከሰት

ሊሰጡ

ይችላሉ...

አባላት

ስሜት

በታሪክ

ተጠያቂ

ሰፊ ገለጣ

አመስግነው

በማለት ተነካ።

ንግግራቸውን ሃሳባቸውም

እንሆናለን”

ከሰዓት

የሚል

በኋላም

ደመደሙ።

ዋዥቀ። ፍርሃት

መልሱን

“በአገሪቱ አደረባቸው።

እንደሚሰጧቸው

የኮሚቴው አባላት ጄነራል አብይ በአደረጉት ንግግርና በአቀረቡት ሃሳብ ላይ የተጧጧፈ ውይይት አካሄዱ። “በአመጹ ገፍተን ከሥልጣን የወረዱትን ሚኒስትሮች ብቻ ሳይሆን በሥልጣን የባለጉትን ባለሥልጣናት ሁሉ አሥረን መሠረታዊ ለውጥ ሊያመጣ የሚችል የፖለቲካ ጥያቄ እናቅርብ። በዚህም ሕዝብ የመረጠው መንግሥት እንዲቋቋም ግፊት ማድረጉን እንቀጥልበት” የሚል አቋም የነበራቸው አባላት ቢኖሩም አብዛኞቹ ይህንን ሃሳብ ሳይቀበሉት ቀሩ። በመጨረሻ ከብዙ ክርክር በኋላ “የጦሩን ችግሮች የሚመለከቱ ጥያቄዎችን ብቻ አዘጋጅተን ንጉሠ ፊት እናቅርብ። ከዚሁ ጋር በከፍተኛ ደረጃ ሕዝቡን የበደሉትን ሚኒስትሮች ራሳቸው ንጉሠ እንዲቀጧቸው ለእሳቸው እናስረክብና እንበተን” በሚለው ሃሳብ ላይ ተስማሙ። በዚሁ መሠረት በአገርና በሕዝብ ላይ ከባድ የአስተዳደር በደል ፈጽመዋል ሚኒስትሮችን የስም ዝርዝርና የጦሩ ጥያቄ ነው ተብሎ የተዘጋጀውን ጽሑፍ ይዘው 27 ቀን 1966 ከሰዓት በኋላ ሁሉም የኮሚቴው አባላት በታላቁ ቤተ-መንግሥት ፊት

የተባሉ የካቲት ንጉሥ

ቀረቡ።

የኮሚቴው መሪ ከየካቲት 21 ቀን እስከ የካቲት 27 ቀን ያከናወኗቸውን ተግባራትና ሊፈጸሙ ይገባል ብሎ ኮሚቴው ያቀረባቸውን ጥያቄዎች በዝርዝር ከአነበበ በኋላ በከፍተኛ ደረጃ የሕዝብ ቅሬታ ያለባቸውን ሚኒስትሮች ንጉሠ ራሳቸው ከባድ ቅጣት እንዲበይኑባቸው ማስረከባቸውን ገልጦ፤ የኮሚቴው አባላትም ተግባራቸውን ስላጠናቀቁ “ከዚህ ሰዓት ጀምሮ ተበትነናል” በማለት ጽሑፉን አስረከበ። ንጉሥም ፈገግ እንደማለት ብለው “መልካም ነው በጥያቄያችሁ መሠረት ሚኒስትሮቹን ተረክበናል” ብለው ወደ መጡበት ተመለሱ። የኮሚቴው አባላትም ተበታተኑ። ይኸው ውሳኔ በምሽት የሬዲዮና ቴሌቪዥን ፕሮግራም ለመላው

ሕዝብ

ተነገረ።

አኛና አብዮቱ

| 49

የመጀመሪያው የወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ በዚህ ሁኔታ ዕድሜው ተቀጨ። በማግስቱ ንጉሥ እንዲቀጢጧቸው ተብሎ የተሰጢቸውን ሚኒስትሮች ፈተው አሰናበቱ። ይህም ሁኔታ የኮሚቴው አባላት ንጉሥንና ሚኒስትሮቻቸውን ለይተው መመልከታቸው ምን ያህል የዋህ እንደነበሩ ያሳያል። ከዚህም በተጨማሪ በኢትዮጵያ ለተከሰተው አጠቃላይ ችግርና በሕዝቡም ላይ ለተፈጸመው በደል ዋናዎቹ ተጠያቂዎች ሚኒስትሮች ናቸው። ንጉሥ ምን ያውቃሉ? (ንጉሠ አነስተኛ ጉዳይ እንኳን ቢሆን ሳያውቁትና ሳይስማሙበት ተፈጽሞ አያውቅም) እየተባለ በጸጥታው ክፍልና በቤተ-ክህነት ቀሳውስቶች አማካይነት ሲሰራጭ የነበረውን ፕሮፓጋንዳ ሕዝቡ አምኖ እንደተቀበለው ሁሉ የጦሩም አባላት የዚሁ ፕሮፓጋንዳ ሰለባ እንደነበሩ በግልጽ የሚያሳይ ድርጊት ነበር።

የሁለተኛው

አስተባባሪ

ኮሚቴ

መመሥረት

ጦሩ የደሞዝ ጭማሪ ከተደረገና የመጀመሪያው በኋላ

በጦር

አዛሦች

ግፊት

ከሰሜን ጦር የተውጣጡ በማድነቅ የተሰማቸውን በድጋሚ

ለማረጋገጥ

በመጋቢት

ወር

የወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ ከተበተነ

የመጀመሪያ

በታችኛው

ቤተ

መንግሥት

ንጉሠ

በአንድ ባሻ አማካይነት የጦሩ ቃል ለንጉሠ ይዘው እጃቸውን ወደሰማይ ሦስት ጊዜ በማንሳትና የተሰማቸውን

ከዚያን

ቀን

ደስታ

ጀምሮ

ገልጠው፣

ሁሉም

የጦር

በአንድ

ቃል

አባል

ፍላጎቱ

ሠፈሩ ከተተ። አስፈሪውና አሳሳቢው እንቅስቃሴም እረጭ አለ። ያለወታደሩ

የገዢውን

መደብ

ኖሮም

ማናጋት

ቢሆን

ከተለያዩ

ፊት

የጦር

ክፍሎችና

በኋላ ተወካዮቹ ቆባቸውን ረጅም ዕድሜ በመመኘት

ታማኝነታቸውን

ከሚጠብቀው

አረጋግጠው

በላይ

ተበተኑ።

ስለተሟላለት

በጦር

የወታደሩ እንቅስቃሴ ሲቀዘቅዝ፤ የመላው ሕዝብ ተሳትፎ የሠራተኛውም ሆነ የተማሪዎች እንቅስቃሴ

ቀርቶ ነቅነቅ እንኳን ለማድረግ

ፍፁም

ቀረቡ።

ከተነበበ ለንጉሥ

የተጠናከረ መሪ የፖለቲካ ድርጅት በአገሪቱ አመለካከት ከመሠረታዊ ንቃት ባልዘለለበት ሁኔታ

ድርጅት

ሳምንት

ተወካዮች ንጉሠ ነገሥቱ የፈቀዱትን ከፍተኛ የደሞዝ ጭማሪ ደስታ ለመግለጥና ጦሩ ለንጉሥና ለዘውዱ ያለውን ታማኝት

ታማኝ

እንደማይችል

ባልነበረበት፣ ቀርቶ በደንብ

የሆነ የወታደርና

የፖሊስ

በገሃድ የሕዝቡም የተደራጀ

ኃይል

ኖሮት

ታየ። የፖለቲካ የፖለቲካ

ለዘመናት

የሕዝብን የዕለት ከዕለት ሕይወት ተቆጣጥሮ የገዛን ሥርዓት ምንም ጨቋኝና በዝባዥ ቢሆን፣ የሕዝቡንም ዲሞክራሲያዊ መብቶች ቢረግጥም፣ ይህንንም ሁኔታ በመቃወም ሰላማዊ ሰልፍ ቢካሄድ፣ የሥራ ማቆም አድማም ቢደረግ፤ ያለወታደሩ ኃይል ግምባር ቀደም ተሳትፎ የፊውዳሉን መንግሥታዊ ሥርዓት በተሻለ ሥርዓት ተክቶ የሕዝብን መብት ማስጠበቅ ቀርቶ መጠነኛ ለውጥ ማስገኘት እንኳን እንደማይቻል ሁኔታው አረጋግጧል። በሙያው አገዛዝ

ሥርዓት

የተደራጀውና ላይ

አምፆ

የታጠቀው በመነሳት

የወታደሩ የተለያዩ

ክፍል፤

ኢኮኖሚያዊና

በግምባር

ቀደም

በዘውዳዊው

አስተዳደራዊ

ጥያቄዎችን

በማቅረቡ፣ በተጓዳኝም የሕዝቡን ችግሮች በመነካከቱ መላው ሕዝብ ከጎኑ ተሰልፎ ሲንቀሳቀስ፣ ትግሉም እየተጠናከረ በመጣበት ወቅት ሠራዊቱ ደሞዙን አስጨምሮ ወደ ጦር ሠፈሩ መክተቱ ሕዝቡን ግራ አጋባ። በተለይ የለውጥ ደጋፊ ግለሰቦችን አስደነገጠ። “የጦሩ ክፍል ከትግሉ መድረክ መገለል የተጀመረውን ፀረ-ፊውዳል እንቅስቃሴ ያዳክመዋል ብሎም ይገድለዋል” ብለው አመኑ። ስለሆነም ወታደሩን ክፍል ወደ ትግሉ ለመመለስ በአዲስ መልክ የለውጥ ደጋፊዎች ቅስቀሳ ማካሄድ ጀመሩ።

50

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

“ጉልቻ

ንጉሠ አዲስ ካቢኔ በማቋቋማቸው ለውጥ የተደረገ መስሎ ሕዝቡ ከትግል እንዳይዘናጋ ቢቀያየር ወጥ አያጣፍጥም” የሚል መፈክር አነሱ። “አክሊሉና እንዳልካቸው

አንድም ሁለትም ናቸው፣ ሁለቱም የአንድ ሳንቲም ሁለት ገጽታዎች ስለሆኑ ምንም የሥርዓት ለውጥ አልተደረገም” ብለው በሰፊው ሕዝቡን ቀሰቀሱ። “አዲሱ ካቢኔም ወርዶ ሕዝቡ የመረጠው መንግሥት ይቋቋም!” የሚል ፍፁም ሊተገበር የማይችልና ለቅስቀሳ

ብቻ

የሚውል

ጦር

ሠፈሩ

ጥያቄ

ማንሳት

መክተቱን

ጀመሩ።

ለመቃወምም

የጦሩም

“ጦሩ

ክፍል

ደሞዙን

ከትግሉ

መድረክ

አስጨምሮ፣

ሳንጃውን

ተነጥሎ ወደ

ወደ አፎቱ

በማስገባት ወደ ጦር ሠፈሩ ተመለሰ” በማለት ጦሩ ወደ ትግሉ መድረክ እንዲመለስ ተማጠኑ። ጦሩ የሕዝብ አለኝታ በመሆኑ ሕዝብን አጋልጦ ከተጧጧፈው የትግል መድረክ እንዳያፈገፍግ በተለያዩ ዘዴዎች መቀስቀሱን ቀጠሉበት። ከመጋቢት ወር መነሻ ጀምሮ እስከ ሚያዝያ አጋማሽ በጦሩ ላይ የሚካሄደው ቅስቀሳና ወቀሳ ባለማቋረጥ ቀጠለ። ወቀሳው በጥቅል በወታደሩ ክፍል ላይ ብቻ ሳይወሰን በግለሰብ ወታደሮች ላይም ተሰነዘረ። ይህም በሠራዊቱ አባላት አዕምሮ እየሰረጸና ስሜታቸውን እየኮረኮረ በመምጣቱ እያንዳንዱ አባል ራሱን መጠየቅ ጀመረ። በተለይ የተሻለ ንቃት የነበራቸውና ቀደም ብሎ በጦሩ ንቅናቄ በግምባር ቀደምትነት የተሳተፉ አባላት ጦሩ ከሕዝቡ

እየተነጠለ

መምጣቱ

ያሳሰባቸው

ከመሆኑም

በላይ

አሳፋሪ

ድርጊት

መሰላቸው።

ሕዝቡንም እንደካዱት ገመቱ። ቀደም ብሎ እንደተገለጠው ዘጠና አምስት ከመቶ የጦሩ አባላት የወጡት ከድሃው ኅብረተሰብ ክፍል ስለነበርና የሕዝቡ ችግር በቀጥታ የእነሱም ችግር መሆኑን በግልጽ ስለተረዱ፤ ከሕዝቡ ጎን ተሰልፈው እስከመጨረሻው በፊውዳሉ መንግሥት ላይ ተነስተው ሰብዓዊ መብቶችን ለማስከበርና አገራችንን ከኋላ ቀርነት ለማላቀቅ በሚካሄደው ግብግብ ዋና ተዋናይ ሆኖ መገኘት እንዳለባቸው እየተገነዘቡ መጡ። ቀጠለ። የበታች

በየጦሩ ክፍል ይህንኑ ጉዳይ አስመልክቶ በምሥጢር ውይይት ማድረጉ በስፋት በየጦሩ ክፍሎች የተሻለ ንቃትና የፖለቲካ ግንዛቤ የነበራቸው ወታደሮችና ሹማምንቶች የጦሩን አባላት ውስጥ ውስጡን መቀስቀስ ጀመሩ። “በተወካዮቻችን

አማካይነት

ተሰብስበን

የሕዝብ

አለኝታ

መሆናችንን፣

ከጎኑ

መቆማችንን፣

ያልከዳነውና

የእሱው ወገን እንደሆንን በተግባር ማሳየት አለብን” የሚል ቅስቀሳ በስፋት ተካሄደ። በህቡዕ ጦሩን ለማነሳሳት የሚንቀሳቀሱት የጦሩ አባላት ከየክፍሉ ተወካዮች በመላክ በመጋቢት 16 ቀን በ4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ ስብሰባ መደረግ እንዳለበት ተስማሙ። ይህም ለጦሩ ተገለጠ።

ስብሰባው

ሊደረግ

በታሰበበት

ሥፍራ

ለመገኘት

ምልክት

እንዲሆን

አየር

ኃይል

ጄት

አይሮፕላኖችን በቤተ-መንግሥቱ ላይ ዝቅ ብሎ ከፍተኛ ድምፅ በማሰማት በሚበርበት ጊዜ አዲስ አበባ የሚገኙት የጦር ክፍሎች መሣሪያ በማውጣት በተጠንቀቅ እንዲቆዩ፣ ከዚያም ተወካዮቻቸውን ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር እንዲልኩና አስተባባሪ ኮሚቴ እንዲመሠርቱ የሚል ስምምነት ተደርሶ ነበር። ብዙ ሰዎችን ያሳተፈ የዚህ ዓይነቱን ዕቅድ ምሥጢር መጠበቅ አስቸጋሪ በመሆኑ፤ የጦሩን ዝግጅትና እንቅስቃሴ የመንግሥቱ የፀጥታ ክፍል ደረሰበት። ጠቅላይ ሚኒስትር እንዳልካቸው መኮንንና የመከላከያ ሚኒስትሩ ጄነራል አብይ አበበ ስለአድማው ዝግጅት ሰሙ። የልጅ እንዳልካቸው የቅርብ ዘመድና የአየር ወለድ አዛዥ የነበሩት ኮሎኔል የዓለምዘውድ ተሰማ የእንዳልካቸውን መንግሥት ለማጠናከር የአየር ወለድን ጦር አባላት በመጠቀም ማንኛውንም ፀረ-መንግሥት ንቅናቄ ለማክሸፍ ኃላፊነት የተሰጣቸውና አደራም የተቀበሉ ስለነበር፤ በአየር ኃይል ላይ አስፈላጊውን እርምጃ ወስደው አድማውን እዲያመክኑ በጄነራል አብይ አበበ በኩል ትዕዛዝ ተሰጣቸው።

እኛና አብዮቱ | 51 በመጋቢት 16 ቀን ይካሄዳል ተብሎ የታቀደውን የጦሩን አድማ ለማክሸፍ ዋናውን ሚና ለመጫወት በከፍተኛ ዝግጅት ላይ የነበረውን የአየር ኃይል ጦር ሠፈርን ለመጋቢት 16 አጥቢያ ኮሎኔል የዓለምዘውድ የአየር ወለድ የተጠናከረ ኃይል አሠማርቶ ከቦ ያዘ። የአየር

ወለድ

ጦር

ከቀላል

እስከ

ከባድ

መሣሪያ

የታጠቀ

ሲሆን

የአየር

ኃይል

ሠራዊት

ግን ምንም ዓይነት ትጥቅ ስላልነበረው የአየር ወለድ ጦር የአየር ጣቢያውን ሲቆጣጠር ምንም መሰናክል አልገጠመውም ነበር። ጥዋት የአየር ኃይል አባላት ወደ ሥራ ቦታቸው ሲመጡ በሻምበል አብይኑር እና በመቶ አለቃ ስለሺ በየነ የሚመራው የአየር ወለድ ጦር፤ ወደ ሠፈራቸው እንዳይገቡ አገዳቸው። እንገባለን አትገቡም የሚል ውዝግብ ተነሳ። የታጠቀው ኃይል በመሣሪያ እያስፈራራ አባረረ። ምንም ዓይነት በረራ እንዳይደረግም ታገደ። ውዝግቡ እየተካረረ በመምጣቱ ማይፈለግ ግጭት ይነሳል በሚል ሥጋት የመከላከያ ከፍተኛ ባለሥልጣን ደብረዘይት ድረስ መጥተው በመኮንኖች ክበብ መኮንኖቹን ሰብስበው ስለተወሰደው እርምጃ ለማስረዳት ሞከሩ። የሠራዊቱ አባላት ግን ሳይቀበሏቸው ቀሩ። “ከበባው ይነሳልንና ሥራችንን እንቀጥል” የሚል ጥያቄ ብቻ አቀረቡ። በዕቅዱ መሠረት በአዲስ አበባ የአይሮፕላኖች በረራ ባለመደረጉ የታሰበው የጦሩ ንቅናቄ ከሸፈ። ይቋቋማል ተብሎ የነበረውም ኮሚቴ ሳይቋቋም ቀረ። የአድማው ዕቅድ መክሸፉ ከተረጋገጠ በኋላ ከበባው ተነሳ። ከዚያም መደበኛ ሥራው ቀጠለ። አንድ የአየር ወለድ ቡድንም በየጦር ክፍሉ እየተዘዋወረ “አየር ኃይል አዲስ አበባን ለመደብደብና ሕዝቡን ለመጨረስ ዕቅድ ስለነበረው ይህንኑ ዕቅዱን ለማክሸፍ የጦር ሠፈሩን ለመክበብ ተገድደናል” እያለ ገለጣ አደረገ።

በመንግሥት ላይ ሠራዊቱን በአድማ ለማነሳሳት አስተባብረዋል፣ አመራርም ሰጥተዋል ተብለው የተጠረጠሩ 28 የጦር አባላት፤ ከአዲስ አበባ ልዩ ልዩ ክፍሎችና ከአየር ኃይል አድማው በከሸፈ በማግስቱ ከየቤታቸውና ከሥራ ቦታቸው እየተለቀሙ ታሠሩ። በዚያ ወቅት ከታሠሩት አባላት መካከል ለማስታወስ የተቻለው የሚከተሉትን ነው፦

].

ሻምበል ተከስተ ዓባይ

ከማዕከላዊ ዕዝ

2..

የአሥር አለቃ ነጋሸ ዋቀዮ

ከማዕከላዊ ዕዝ

3..

የመቶ አለቃ ዳዊት ገብሩ

ከማዕከላዊ ዕዝ

4.

ወታደር ሞላ ዘገየ

ከማዕከላሳዊ ዕዝ

5.

ሻምበል ወርቁ ቸርነት

ከፋኛ ከ/ጦር

6.

የአሥር አለቃ እሽቱ ወልደሰንበት

ከፋኛ ክ/ጦር

7.

ወታደር ወርቁ ጋዲሳ

ከፋኛ ከ/ጦር

8.

ወታደር ዜና ደጉ

ከፋኛ ክ/ጦር

9.

ማስተር ቴከኒሺያን አበበ አረጋ

ከአየር ኃይል

10. ማስተር ቴከኒሺያን ቢላል ዲዳ

ከአየር ኃይል

..

ማስተር ቴከኒሺያን ደጀኔ ደምሴ

ከአየር ኃይል

12.

ማስተር ቴክኒሺያን ጌታቸው ገብረየስ

ከአየር ኃይል

13.

ማስተር ቴክኒሺያን ሳምሶን እድሪስ

ከአየር ኃይል

52

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ኮሎኔል የዓለምዘውድ ይህን ምሥጢራዊ

የጦር አባላት በማሠራቸውና

ለጊዜውም

ንቅናቄ ያስተባብራሉ ተብለው የጠረጠሯቸውን

ቢሆን ስብሰባው እንዳይካሄድ በማድረጋቸው

በልጅ

እንዳልካቸውና በንጉሠ ክብርና ሞገስ አገኙ። 500 ካሬ ሜትር የከተማ ቦታና ትልቅ መኖሪያ ቤት ሊያሠራ የሚችል የገንዘብ ስጦታ ተደረገላቸው። በኮሎኔል የዓለምዘውድ የተወሰዱት እርምጃዎች ለጊዜው በጦሩ ውስጥ የሚካሄደውን እንቅስቃሴ ያዳከመው ቢመስልም በተቃራኒው አጋጋለው። ከየክፍሉ እየተለቀሙ የጦሩ አባላት በመታሠራቸው መላውን ሠራዊት አስቆጣ። የተወሰኑ አስተባባሪዎች የታሠሩ ቢሆንም ዋና ዋናዎቹና በጦሩም ተወዳጅነትና ተሰሚነት የነበራቸው የጦሩ አባላት መንግሥት በወሰደው እርምጃ በመበሳጨትና በማዘን በይፋና በህቡዕ በተስፋፋ መልኩ ቅስቀሳ ማካሄድ ጀመሩ። ከጦሩ ውጭ የሚገኙ ለውጥ ፈላጊዎችም በበኩላቸው ትግሉ እንዳይዳፈን የሠራዊቱን አባላት መጎትጎታቸውን ቀጠሉ። የዚህ ዓይነቱ ቅስቀሳ ባለማቋረጥ ለአንድ ወር ያህል ስለተካሄደ የጦሩ እንቅስቃሴ መቀጠል እንዳለበት በሁሉም ዘንድ ስምምነት ተገኘ። የጦሩ አባላትም ለተግባራዊነቱ ተንቀሳቀሱ። ሻለቃ አጥናፉ አባተ እና በ4ኛ ክፍለ ጦር የሚገኙ አንቀሳቃሽና አነሳሽ የነበሩ አባላት ከሌሎች የጦር ክፍሎች ታጋዮች ጋር በመመሳጠርና በመስማማት ከአንድ ወር በፊት ይመሠረታል ተብሎ የታሰበውን አስተባባሪ ኮሚቴ መልሰው ማቋቋም እንዳለባቸው ተስማሙ። እደተለመደው በሚያዝያ 18 ቀን እስከተስዓት ሁሉም የጦር ክፍል አንድ መኮንንና፣ አንድ ባለሌላ ማዕረግ ተወካዮች ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር እንዲልኩ በስልክና በመልዕክተኛ ተነገረ። ዋናው አስተባባሪና ቀስቃሽ የነበሩት ሻለቃ አጥናፉ አባተ በአዲስ አበባ የተለያዩ ክፍሎች እየተዘዋወሩ “በአገራችን ለውጥ መምጣት አለበት። ለውጡንም የማምጣት ኃላፊነት የተጣለው በሠራዊቱ ላይ ነው። ከዚህ በፊት የከሸፈውን ንቅናቄ ከግቡ ማድረስ ይኖርብናል። ስለዚህ በዛሬው ቀን ስብሰባ ስለምናደርግ ተወካይ እንድትልኩ” እያሉ በአስተላለፉት መልዕክትና በስልክም በተነገረው መሠረት በሚያዝያ 18 ቀን ከሰዓት በኋላ ከየጦር ክፍሉ ተወካዮች ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር መምሪያ ግቢ መምጣት ጀመሩ። በተወካይነት መኮንኖች፣ የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች የተገኙ ሲሆን ማዕረጋቸው ከተራ ወታደር እስከ ኮሎኔል ነበር። በዚያን ቀን የተገኙትን ተወካዮች ሻለቃ አጥናፉ ሰብስበው የኮሚቴውን ለጊዜው የታወቁት የኮሚቴው አባላትም የሚከተሉት ነበሩ፦

].

ሻምበል ባሻ ጌታሁን እቦዬ

ከምድር ጦር መገናኛ መምሪያ

2..

የአሥር አለቃ ፍስሐ አንደቶ

ከማዕከላዊ ዕዝ (ከቡር ዘበኛ)

3.

ኮሎኔል የዓለም ዘውድ ተሰማ

ከአየር ወለድ

4.

ኮሎኔል ሙሉጌታ ናትናኤል

ከማዕከላዊ ዕዝ

5.

ሻለቃ ጥበበ መንከር

ከመሐንዲስ መምሪያ

6.

ሻለቃ አጥናፉ አባተ

ከፋኛ ክፍለ ጦር

7.

ሻምበል እንዳለ ተሰማ

ከመሣሪያ ግምጃ ቤት

8.

ሻምበል ነጋሽ

ከአርሚ አቪዬሽን

9.

ሲ/ኤከማን ዮሐንስ ፍቱይ

ከአርሚ አቪዬሽን

=

አበሰሩ።

ሲ/ኤክማን ግርማ ፍስሐ

ከአርሚ አቪዬሽን

መመሥረት

እኛና አብዮቱ 11

የአሥር አለቃ አበራ አጋ

ከፖሊስ ሠራዊት

12.

የአሥር አለቃ ተፈራ ጅፋር

ከፈጥኖ ደራሽ

13.

የአሥር አለቃ ጴጥሮስ ገብሬ

ከወታደር ፖሊስ

14.

ሻምበል ባሻ ደምሴ አብተው

ከጦር ኃይሎች ጠ/መምሪያ

15.

ሻምበል ባሻ ታምራት ፈዬ

ከጦር ኃይሎች ጠ/መምሪያ

"7.

የአሥር አለቃ ከበደ አበጋዝ ሻምበል ዓለማየሁ ሉሉ

ከምድር ጦር ጠ/መምሪያ ከፈጥኖ ደራሽ

18.

ሻምበል ሽፈራው ጥላዬ

ከፋኛ ክፍለ ጦር

19.

ሻምበል አሰፋ መኮንን

ከፋኛ ክፍለ ጦር

20.

የመቶ አለቃ ዓሊ ሙሳ

ከፋኛ ከፍለ ጦር

ለምን

አራተኛ

16.

ክፍለ

ጦር

እንደ

ማዕከል

| 53

ተወሰደ?

በአዲስ አበባ ከተማ የሚገኙት የሠራዊቱ አባላት ፀረ-መንግሥት ንቅናቄ ባካሄዱ ቁጥር 4ኛ ክፍለ ጦር ጠቅላይ መምሪያን እንደ ማዕከል አድርገው የወሰዱበት ምክንያቶች የሚከተሉት ነበሩ፦ ቆ

የ4ኛ ክፍለ ጦር ጠቅላይ መምሪያ በመሀል ከተማው ስለሚገኝ፣

ቆ

በርካታ የለውጥ ደጋፊዎች በውስጡ

ቆ

ለውጥ

ለማምጣት

በግምባር

ቀደም

ስለተገኙ፣ ሲታገሉ

የነበሩት

ሻለቃ

አጥናፉ

አባተ

በክፍሉ

ውስጥ

ስለሚገኙ፣ ብዙዎቹ መኮንኖች በኃይለሥላሴ መንግሥት ላይ በጎ አመለካከት ስላልነበራቸውና የወታደሮቹ ንቅናቄ የተሻለ ውጤት ያስገኛል ብለው ስለሚያምኑ፣ ከጄነራል

መንግሥቱ

አባላት ከክፍላቸው ጥላቻ

መፈንቅለ-መንግሥት

ተባረው

መክሽፍ

በ4ኛ ከፍለ ጦር

በኋላ

በመመደባቸው

በርካታ

የከብር

የተነሳ በንጉሠ

ዘበኛ

ሠራዊት

ላይ ከፍተኛ

ስለነበራቸው፣

የ4ኛ ከፍለ ጦር አባላት ከሕዝቡ ጋር ተዋህደው በመኖራቸው በየዕለቱ ከተማሪዎችና ከለውጥ ፈላጊ ሲቪሎች ጋር ግንኙነት በማድረጋቸው፣ ከሁሉም ጦር ከፍሎች ይበልጥ ተዋጊ ኃይል የነበረው ከክፍል ከመሆኑም በላይ የአዲስ አበባ ጥበቃ ኃላፊነት የዚሁ ክፍል ስለነበር 4ኛ ከፍለ ጦር የአብዮታዊ ትግል ደጋፊ እንዲሆን ሁሉም

ተራማጅ ኃይል ትኩረቱን በዚሁ ከፍል ላይ በማሳረፉና በሌሎችም ምከንያቶች ነው።፡

የኮሚቴው መቋቋም በሁሉም የጦር ክፍሎችና በአዲስ አበባ ሕዝብ እንደተሰማ የጦሩና የሕዝቡ ትኩረት በ4ኛ ክፍለ ጦር ላይ አረፈ። የመከላከያ ሚኒስቴር አባሎች ለኮሚቴው መቋቋም ድጋፍ ለመስጠት የሥራ እንቅስቃሴውንም ለመከታተልና ውጤቱንም ለማወቅ ሥራ አቆሙ። በተመሳሳይ ሁኔታም የተለያዩ የጦር ክፍሎች በኮሚቴው ላይ አደጋ እንዳይጣል በተጠንቀቅ ቆዩ።

54

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ኮሚቴው ተቀዳሚ ተግባር አድርጎ የተነሳው ከዚህ በፊት ተቋቁሞ የነበረው ኮሚቴ ያሠራቸውና ንጉሥን አምኖ እንዲቀጧቸው የሰጣቸውን ግን በማግስቱ የተፈቱትን የቀድሞ ካቢኔ ሚኒስትሮችንና ሌሎች ከፍተኛ ባለሥልጣናትንና ጄነራል መኮንኖችን ማሠር ሲሆን ከዚህ በተጨማሪ የሚከተሉትን ጥያቄዎች ለማቅረብ እንደተዘጋጀ ለጦር ክፍሎች ሁሉ በቴሌግራም አሳወቀ። አንደኛ፦ ስለሌለው

አዲሱ

በአስቸኳይ

ካቢኔ ፈርሶ

በማኛውም በሕዝብ

መመዘኛ

የተመረጠ

ከተሰናበተው

አዲስ

ካቢኔ

ካቢኔ

እንዲቋቋም።

ምንም (ይህ

ልዩነት ጥያቄ

በተማሪዎችና ለውጥ ፈላጊ በሆኑ የተማሩ ግለሰቦች ሲነሳ የነበረ የመቀስቀሻ መፈክር እንደመሆኑ በዚህ ኮሚቴ እንደጥያቄ ሆኖ መቅረቡ የሚያመለክተው ነገር ቢኖር አብዛኞቹ የኮሚቴው አባላት በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ መንገድ የመንግሥት ለውጥ እንዲደረግ ፍላጎት ከነበራቸው ግለሰቦች ጋር ግንኙነት እንደነበራቸው ነው። በተለይ ሻለቃ አጥናፉ አባተ በዩኒቨርስቲ በሚማሩበት ወቅት ከተማሪዎች፣ ከመምህራንና ከለውጥ አራማጅ ግለሰቦች ጋር ግንኙነት በማድረግ የፊውዳሉን የአገዛዝ ብልሹነት አስመልክቶ ሰፊ ውይይት ከማድረጋቸውም በላይ ሥርዓቱን ለመለወጥ ምን መደረግ እንዳለበት የሃሳብ ልውውጥ ሲያደርጉ እንደነበር ይገመታል። ይህም ባይሆን ሻለቃ አጥናፉ በንጉሣዊ አገዛዝ ላይ በነበራቸው ከፍተኛ ጥላቻ፣ ሥርዓቱም በሕዝቡ ላይ ይፈጽም በነበረው ብዝበዛና ምዝበራ በዚህም የተነሳ ሕዝቡ ለረሃብና እርዛት መጋለጡን በቅርብ ስለሚያውቁት “ለውጥ በአገራችን መምጣት አለበት። ለውጡንም ሊያመጣ የሚችለው የጦሩ ክፍል ብቻ ነው” ብለው ስለሚያምኑ ባለማቋረጥ በግልጽም ሆነ በህቡዕ በፊውዳሉ ሥርዓት ላይ ሠራዊቱ አምፆ እንዲነሳ በመገፋፋትና አመራርም በመስጠት የተጫወቱት ሚና በቀላሉ የሚታይ አይደለም።)

ሁለተኛ፦ በየቀኑ እያሻቀበ የመጣውን የኑሮ ውድነት ሕዝቡ ሊሸከመው ከሚችለው በላይ ስለሆነ ለሥሠራተኛው ሕዝብ በሙሉ የደሞዝ ጭማሪ እንዲደረግ። (ይህ ጥያቄ ደግሞ የተነሳው በሁለት ምክንያቶች ሊሆን እንደሚችል ግምት ተወስዷል። አንደኛው የጦሩ አባላት ከሕዝብ የወጡ፣ በማንም ላይ ከሚፈጸመው በደል ያልተናነሰ በደል የሚደርስባቸው ከመሆናቸውም ባሻገር የሕዝቡ ችግር የእነሱም ችግር መሆኑን ለማሳየትና የትግል አንድነትን ለመግለጥ ሲሆን በሁለተኛ ደረጃ “ጦሩ ደሞዙን አስጨምሮ ሕዝቡን በመክዳት ወደ ጦር ሠፈሩ ተመለሰ” የሚለውን አባባል ለማስተባበል የታሰበ ይመስላል።) ሦስተኛ፦ የመጋቢት ንቅናቄ ከከሸፈ በኋላ “የአድማ መሪዎች ናቸው” ተብለው የታሠሩት የጦሩ አባላትና ሌሎች የፖለቲካ እሥረኞች በአስቸኳይ እንዲፈቱ የሚሉና ሌሎችም ጥያቄዎች ነበሩ። (የእነዚህ ጥያቄዎች መቅረብ የጦሩ አባላት አንድ እመርታ በመውሰድ ከኢኮኖሚያዊ ጥያቄዎች ወደ ፖለቲካዊ ጥያቄዎች በመሸጋገር ላይ መሆናቸውን ያሳያል።)

አዲስ የተቋቋመው ኮሚቴ ሥራ መጀመሩን ይፋ በማድረጉ እንደተለመደው የአፄ ኃይለሥላሴ መንግሥት ተርበደበደ። ምን እርምጃ መውሰድ እንዳለበትም የሚመለከታቸው ባለሥልጣናት ምክክር ያዙ። “የአንደኛ ክፍለ ጦር መድፈኛ ክፍል ኮሚቴው የተሰበሰበበትን ቦታ ይደብድብ” የሚል አማራጭ ቀርቦ ብዙዎቹ ሳይስማሙበት ቀሩ። “ለማንኛውም አስፈላጊ ሆኖ ከተገኘ እንጠቀምበታለን” ብለው መድፈኛውን በተጠንቀቅ እዲቆይ አደረጉ። ሌሎችም አማራጮች ተዳሰሱ።

አኛና አብዮቱ

| 55

ጄነራል ወልደሥላሴ በረካ የምድር ጦር አዛዥ የነበሩ “በጦሩ ስለሚወደዱና ስለሚከበሩ የኮሚቴውን አባላት በማግባባትና በማባበል እንዲበተኑ ጥረት ያድርጉ” የሚለው አማራጭ በቅድሚያ ይሞከር ተብሎ ለጄነራሉ መመሪያ ተሰጣቸው። ሌላው አማራጭ “በኮሚቴው አባልነት ከሚገኙት ሰዎች በግል ግንኙነት በማድረግ የተወሰነ ሥልጣንም ሆነ ሹመት፣ ገንዘብና የተለያዩ ጥቅማ ጥቅሞች እንዲሰጥ ቃል በመግባት ከውስጥ ተቃራኒ እንቅስቃሴ በማድረግ ኮሚቴውን ማፍረስ” የሚል ዘዴ ተቀየሰ። በመከላከያ ሚኒስቴርና በፀጥታው ክፍል ትብብር ኮሚቴውን ለማፍረስ የተለያዩ ስልቶች ተቀይሰው ሥራ ላይ ለማዋል የተሞከረ ቢሆንም ኮሚቴው ጦሩን በማስተባበርና የሚታሠሩ ባለሥልጣናትን በማሠር ላይ አትኩሮ የሚያዝያ 18 ቀን ሥራውን አጠናቀቀ። ወለድን

በር

በማግስቱ ሚያዝያ 19 ቀን የአየር ወለድ እወክላለሁ” ብለው አንድ የመቶ ጦር

ድረስ

መጥተው

አይችሉም!”

ለመግባት

ብለው

ጠየቁ።

ከለከሏቸው።

ጦር አዛዥ በጥሪው ከነትጥቁ በማስከተል

ዋናውን

“የማንገባበት

በር

የሚጠብቁ

ምክንያት

መሠረት “አየር 4ኛ ክፍለ ጦር

ወታደሮች

ምንድነው?...”

“ሊገቡ በማለትም

ኮሎኔል የዓለምዘውድ ጠየቁ። “እርስዎ ከአንድ ወር በፊት ጦሩ ሊያካሂድ የነበረውን እንቅስቃሴ ለማክሸፍ በአየር ኃይል ላይ የወሰዱትን እርምጃ እናስታውሳለን። ከዚህም በላይ የንቅናቄው መሪዎች ናቸው ብላችሁ በርካታ አባሎቻችንን አሥራችሁ አሰቃይታችኋል። ስለሆነም

ዛሬ

አንድ

የመቶ

እንዲገቡ አንፈቅድም!”

ጦር

ይዘው

የመጡት

ብሎ የዘብ ኃላፊው

ለምን

ተልዕኮ

ራሳቸውን የመግለጥ ችሎታቸውን በመጠቀም፤ ዳግመኛ ሞከሩ። “እኔ የሠራዊቱ አባል ነኝ። የምወክለውም ጦር

እናንተ

የምታካሂዱትን

እንቅስቃሴና

እንደሆነ

መኮንን ቁርጥ ያለ መልስ

የወሰዳችሁትን

ግልጽ

ስላይደለ

ሰጣቸው።

ኮሎኔሉ

ለምን እንደመጡ በቀላሉ የሚታይ

እርምጃ

ለመቃወም

ለማስረዳት አይደለም።

አይደለም

እዚህ

ድረስ የመጣሁት። እንዲያውም ዓላማችሁ ግቡን እንዲመታ ለማገዝ ፈልጌ ነው። ስለዚህ ብታስገቡን ጠቀሜታው ያመዝናል፣ ፍላጎታችሁም ሊሟላ ይችላል” ብለው በመናገር ለማግባባት ጥረት አደረጉ። “የሚገቡ እንኳን ቢሆን ጦር ይዘው ሊገቡ አይችሉም!” አለ

የዘቡ አለቃ ሜዳ

ላይ

ሃሳቡን ድንኳን

ማለዘቡን ጥለው

በሚጠቁም

ወታደሮቹ

አነጋገር።

ይቆያሉ።

እኔና

“ጥሩ

ጦሩን

ጥቂት

ይፔ

ወታደሮች

አልገባም። ብቻ

እዚሁ

እንድንገባ

ይፈቀድልን” ብለው የተፈጠረችውን ቀዳዳ በመጠቀም ኮሎኔል የዓለምዘውድ ሌላ ጥያቄ አቀረቡ። የዘቡም አለቃ “አይቻልም! ጦሩ እዚህ የሚቆይበት ምክንያት የለም። አሁኑኑ በአስቸኳይ ወደ መጣበት እንዲመለስ አድርጉ! ለተኩስ ከሆነ የመጣችሁት የሚከተለው መዘዝ ጥሩ አይሆንም!...” ብሎ የመጨረሻ አቋሙን ሲገልጥ “እሺ እስማማለሁ ጦሩ ይመለሳል እኔና አንድ የበታች ሹም ከሁለት አጃቢዎች ጋር ብቻ እንደማንኛውም የጦር ክፍል ተወካዮች ይፈቀድልን” ብለው ለስለስ ባለ አነጋገር ለኃላፊው ሃሳብ አቀረቡ። የዘብ

ኃላፊውም

በመጨረሻው

ሃሳብ ተስማማ።

ጦሩ ወደ ሠፈሩ ሲመለስ ኮሎኔል የዓለምዘውድ ከአንድ የበታች ሹም ጋር ወደ ስብሰባው አዳራሽ ገቡ። በኮሚቴ አባልነት በርከት ያሉ መኮንኖች ስለነበሩ ኮሎኔል የዓለምዘውድ የአየር ወለድን ጦር ወክለው በስብሰባው ላይ መገኘታቸውን በበጎ ተመለከቱት። ተቃዋሚ ግለሰቦች ቢኖሩም አዝማሚያውንና የኃይል አሰላለፉን በመመልከት በይፋ ከመቃወም ተቆጠቡ። ኮሎኔል የዓለም ዘውድ ቦታቸውን ከያዙ በኋላ የስብሰባውን ሂደት በጥሞና ተመለከቱ። የሻለቃ አጥናፉንም አካሄድና ያነጣጠሩበትን ዓላማ በሚገባ አጤኑ። የኮሚቴውን አመራር ቦታ ለመያዝ እንደሚችሉም እርግጠኛ ሆኑ።

56

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ኮሎኔል የዓለምዘውድ በወታደራዊ ሙያቸው የታወቁና በሚመሩትም ጦር አክብሮትና አድናቆት ያገኙ፣ እኔ ያልኩት ብቻ ትክክል ነው መፈጸምም አለበት ብለው የሚያምኑ፣ የአምባገነንነት ጠባይ ጎልቶ የሚታይባቸው፣ የመናገርና ተናግሮም የማሳመን ልዩ ችሎታ ስለነበራቸው ኮሚቴውን ለመቆጣጠር የሚያስችላቸውን ስልት ቀየሱ። ኮሚቴው ለሻይ ዕረፍት ሥራውን ባቋረጠበት ጊዜ ቀደም ብለው ከሚያውቋቸው መኮንኖች ጋር ስለቀየሱት ስልት ተወያዩ። ተግባራዊም ለማድረግ ተስማሙ። በሻለቃ ጥበበ መንክር፣ በሻለቃ ተፈራ ተክለአብ፣ በሌሎች መኮንኖችና የበታች ሹማምንቶች አማካይነት በሻለቃ አጥናፉ ላይ

ሰፊ ቅስቀሳ

ማካሄድ

ያንሳቸዋል።

መምረጥ

አለብን”

“ሻለቃ

አጥናፉ

የማሳመን

ችግር

ቅስቀሳም

ተካሄደ።

የሚል

በማግስቱ

መምረጥ

ተጀመረ።

ተናግሮም ሚያዝያ

20

አለብን” በሚለው

ቀን

ስብሰባ

የመምራትና

ይስተዋልባቸዋል።

በቅስቀሳውና

የማስተባበር

ስለሆነም

በተደረገው

ግፊት

ችሎታ

አዲስ

አመራር

“አዲስ

አመራር

ሃሳብ ላይ አጠቃላይ ስምምነት ተገኘ። መተፋፈርንና

ይሉኝታን

ለማስወገድ ሲባል ምርጫው በግልጽ ሳይሆን በምሥጢር የድምፅ አሰጣጥ እንዲካሄድ ተወሰነ። አስመራጭ ኮሚቴም ተሰየመ። ብዙዎች አባላት በቅስቀሳው ስለተሸነፉ፣ የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮችም በወቅቱ በነበራቸው ንቃትና ወታደራዊ ዲሲፒሊን ለወታደራዊ ማዕረግ ቅድሚያ መስጠት ተገቢና አስፈላጊ መሆኑን ስለሚያምኑ፤ በምርጫው ወቅት አብዛኞቹ ለኮሎኔል የዓለምዘውድ ድምፃቸውን ሰጡ። እንደተጠበቀው ኮሎኔሉ የኮሚቴው ሰብሳቢ፣ ሻለቃ አጥናፉ ምክትል ሰብሳቢ፣ ሻምበል ሽፈራው ጥላዬ ዋና ጸሐፊ፣ የአሥር አለቃ አበራ አጋ ምክትል ዋና ጸሐፊ ሆነው ተመረጡ። ይህም በመሆኑ ኮሎኔል የሥልጣን ርካብ ላይ ወጡ። ዓለማየሁ ደስታና የኮሚቴው ጋር በመመሳጠር ኮሚቴው ኮሚቴው የአቋም መግለጫ

የዓለምዘውድ በረቀቀ ዘዴ ኮሚቴውን ለማፍረስ በሚያስችላቸው ለኮሚቴው የመረጃ መኮንን ሆነው ሲያገለግሉ የነበሩት ኮሎኔል አባል የነበሩት ሻለቃ ጥበበ መንክር ከኮሎኔል የዓለም ዘውድ የሚፈርስበትን የተለያዩ ስልቶች መቀየስ ጀመሩ። በቅድሚያም ብሎ በሬዲዮ ሊያሰማ ያዘጋጀውን ጽሑፍ ውድቅ አደረጉ።

ለዚህ ድርጊታቸው የሰጡት ምክንያት “ይህንን መግለጫ ንጉሠ ቢሰሙ ይቀየማሉ። የማይጠበቅ እርምጃም ሊወስዱ ይገደዳሉ። ከዚህም በላይ አገሪቱ በውጥረት ውስጥ ስለምትገኝ የምናቀርባቸውን ጥያቄዎች ሁሉ ለማሟላት አቅም አይኖራትም። አንድ መንግሥት ከሁሉም አቅጣጫ አገናዝቦና አጥንቶ በሥራ ላይ የሚያውላቸውን ጉዳዮችና ፖሊሲዎች እኛ በጥልቀት ሳንመለከትና ሳንመረምር በጭፍን ለመቃወም መሞከር ወይም

መሠረታዊ ለውጥ እንዲደረግ ማስገደድ፤ አገራችንን ይጎዳል፣ ለአስከፊ ችግርም ሊዳርጋት ይችላል። ስለዚህ ይህን አቋማችንን ማሻሻል ወይም መተው አለብን” የሚል ነበር። ይህም ብዙዎቹን ስላሳመነ ጠንከር ያለውንና ፖለቲካዊ ጉዳዮችን የሚነካካውን የአቋም መግለጫ ውድቅ

ለማስደረግ ኮሎኔል

ሦስት

ቻሉ።

የዓለምዘውድ

ጊዜ ከኮሚቴው

“መታሠር

አለባቸው”

“ልጅ

እንዳልካቸው

በመለየት

መመሪያ

ብለው

ያዘጋጁትን

እየተቀበሉ

እዲታሠሩ

ትዕዛዝ

ፍላጎታቸው

ድጋፍ

እዲታሠሩ

የሚሰጡት።

በጣም

ስለሚያስፈልጋቸው

ውሳኔ

ሰጡ።

በዚሁ

ጠቅላይ

ከፍተኛ

ከሥልጣን

ግርግር

ይመለሱ

የባለሥልጣናት

እንዳልካቸውና ከጄነራል አብይ አበበ ጋር በመመካከር የማጠናከር

ጠርተውኛል”

ነበር።

የስም

ከተስማሙ

ሚኒስትር

በቀን

ሁለት

የኮሚቴው

አባላት

ዝርዝር

ይዘው

ከልጅ

በኋላ ነበር ባለሥልጣናቱ

እንዳልካቸው

ስለነበር፣

ለዚህም

የወረዱት

ሚኒስትሮችና

በመጠቀም

እያሉ

ዓላማቸው

በአስተባባሪው

ሥልጣናቸውን

መሳካት

የተወሰኑ

ኮሚቴ

የጦሩ

ጄነራሎች

ስም የእሳቸውን

ጠቅላይ

ሚኒስትርነት

ያልተቀበሉትንና

ለሥልጣናቸውም

የጠረጠሯቸውንም ባለሥልጣናት አሳሥረዋል። “እኔው ራሴ አምጥቼ አስረክባለሁ እናንተ የለባችሁም” እያሉ ብዙዎቹን ባለሥልጣናት ወልደሥላሴ

በረካ

የተወሰኑ

የሚያስችል ቁጥጥር

ተቀናቃኝ

እንዲታሠሩ በከተማው ከየቤታቸው

የተወሰነባቸውን ባለሥልጣናት ውስጥ ስትንቀሳቀሱ መታየት እየለቀሙ ያስረከቡት ጄነራል

ነበሩ።

የሥርዓቱ

ሁኔታ

ሥር

እኛና አብዮቱ | 57 ይሆኑብኛል ብለው

አራማጆችን

ተፈጥሯል

መውደቁን

ብለው

ስለአረጋገጡ፤

መስዋዕት

ጠቅላይ

በማድረግ

ሚንስትሩ

የነበራቸው

ሥልጣናቸውን

ኮሚቴውም

ፍርሃት

ቀስ

ስጋትና

ኮሚቴውንም ለማፍረስ እንደሚቻል የፀና ዕምነት አደረባቸው። በመመርኮዝ የመጀመሪያውን የማፍረስ ሙከራ አደረጉ። ሚያዝያ 22 ቀን አለኝ” ብለው ኮሚቴው

ለማደላደል

አመኑ። በዚሁ

ኮሎኔል ዓለማየሁ ደስታ “ለኮሚቴው ፊት በመቅረብ “በጣም አደገኛ ሁኔታ

በእነሱ

በቀስ

ተወገደ።

ዕምነታቸው

የማሰማው እየተፈጠረ

ላይ

አሳሳቢ መረጃ ነው። ለእኛም

ለሕዝቡም ኅልውና አስጊ ነገር ተከስቷል። የእኛን ስብሰባና በንጉሠ ላይ አምጸን መነሳት የሰላሌ ሕዝብ ሰምቶ በጣም ተቆጥቷል። በዚህም የተነሳ ሕፃን፣ ሴት፣ ሽማግሌ፣ ወጣት ሳይቀር

ሁሉም

መሣሪያ

ያለው

መሣሪያውን፣

መሣሪያ

የሌለው

ጋሻና

ጦር፣

ቆንጨራና

ስለት ያለውን ነገር ሁሉ ይዞ በእግርና በፈረስ ወደ አዲስ አበባ እየገሰገሰ ነው። ባሁኑ ሰዓት ሱሉልታ ሜዳ ላይ ተሰባስቧል። ዓላማው በእኛ ላይ ለመዝመት ነው። ከዚህም በላይ የንጉሥ ታማኝ የጦር ክፍሎች ይህንን ኮሚቴ እንዲመቱ ትዕዛዝ ተላልፎላቸዋል። ስለዚህ

አሁኑኑ

አንድ

ፈጣን

ውሳኔ

መስጠት

አለብን!”

የሚል

አስፈሪና

አስደንጋጭ

መረጃ

አቀረቡ።

መረጃው ተሰምቶ እንዳበቃ ኮሎኔል የዓለምዘውድ እንደመደንገጥ ብለው ራሳቸውን አወዛወዙ። መሃረባቸውንም ከኪሳቸው አውጥተው ፊታቸውን መጠራረግ ጀመሩ። ሴራውን ያቀነባበሩት መኮንኖችም ለማስመሰል ቁጭ ብድግ ማለት ጀመሩ። አንዳንዶቹ በተቀመጡበት አንዳሉ “ጉዳችን ፈላ!...” ብለው ድምፃቸውን ከፍ በማድረግ ተናገሩ። የቅንብሩ ምሥጢር ያልገባቸው የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች የቀረበው መረጃ እውነት መስሏቸው በደንጋጤ ደነዘዙ። አንዳንዶቹም በላብ ተዘፈቁ። የተላለፈው መልዕክት በተሰብሳቢዎቹ አዕምሮ ውስጥ ሰርፆ መግባቱንና ሽብር መፍጠሩን ካረጋገጡ በኋላ ኮሎኔል የዓለምዘውድ “ወንድሞቼ ይህን የመሰለ አሳሳቢ ሁኔታ ተፈጥሮ በእኛና በአዲስ አበባ ሕዝብ ላይ በእኛ ምክንያት ጉዳት ከመድረሱ በፊት አንድ እርምጃ መውሰድ እንዳለብን አምፔበታለሁ። ይህ አሳሳቢ ሁኔታ ከፊታችን ተጋርጦ ስብሰባውን ለመቀጠል አንችልም። ስለዚህ አሁኑኑ ስብሰባውን በትነን ብንለያይ ይሻላል” የሚል የውሳኔ አስተያየት አቀረቡ። በዚህን ጊዜ ነበር ሻለቃ

በመደብደብ፤

በቁጣና

በኃይለ

አጥናፉ

ቃል

በደም

“በንጉሠ

ፍላት ከመቀመጫቸው

ላይ ተነሳስቶ

ንጉሥ

ተነስተው

ጠረጴዛውን

ከሥልጣን

ይውረዱ!

ሚኒስትሮች ይታሠሩ! እያለ የሚጠይቅ ሕዝብ በምን ተዓምር ነው እኛ የምናካሂደውን እቅስቃሴ ተቃውሞ በእኛ ላይ ሊዘምት እየገሰገሰ ነው ተብሎ የሚነገረን? መረጃው በጠቅላላው የሚታመን አይደለም። የዚህ ዓይነቱ የውሸት መረጃ ሊበትኑን ያሰቡ ወገኖች ያቀዱት ዘዴ ነው። ስለሆነም አልቀበለውም። ሠራዊቱንም በሚመለከት በእኛ ላይ እጁን

የሚያነሳ

አንድም

የጦር ክፍል

እንደሌለ

እርግጠኛ

ነኝ። ስለዚህ ጎበዝ ስብሰባችንን

ቀጥለን

ግባችንን መምታት አለብን...” ብለው በድፍረት ወኔ የሚቀሰቅስ ንግግር አደረጉ። መረጃው ያስደነገጣቸው አባሎች ሻለቃ አጥናፉ ያደረጉት ንግግር ስለአሳመናቸው የመረጃውን

ውሸትነት

ተረዱ።

የመረጋጋት

ስሜትም

ታየባቸው።

ከዚያም

“በአደናጋሪ

መረጃ መፈታት

58

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የለብንም! ግባችንን እስክንመታ እዚሁ መቆየት አለብን” የሚል ድምፅ ማሰማት ጀመሩ። የበታች ሹማምንቶችና ጥቂት መኮንኖች በኮሎኔል የዓለምዘውድና በኮሎኔል ዓለማየሁ ላይ አፈጠጡባቸው። “በፊቱኑም እናንተ ከእኛ ጋር የተቀላቀላችሁት ልታፈርሱን ዶልታችሁ ነው!” በማለት ዘለፏቸው።

ኮሎኔል የዓለምዘውድ የአንዳንዶቹን ንግግር ባይወዱትም በትዕግሥት የመረጃውን ትክክለኛነት ለማሳመን ሞከሩ። በእሳቸው ላይ ለመነሳሳት ያቆበቆበውን ኃይል ለማለዘብና ለማረጋጋት ከፍተኛ ጥረት አደረጉ። ስብሰባውን መምራት ከጀመሩበት ቀን ጀምሮ ለምን መበተን

እንዳለባቸው

የተለያዩ

ቀስ በቀስ ተቀበሏቸው። ተበተነ።

አሳማኝ

ነገሩ በዚህ

ምክንያቶችን

ሁኔታ

በመደርደር

እንዳለ የምሳ

ሰዓት

በሰጡት

ስለደረሰ

ገለጣ

ኮሚቴው

ብዙዎቹ

ለምሳ

ከሰዓት በኋላ ሁሉም አባላት በአዳራሹ እንደተገኙ፤ ጄነራል ወልደሥላሴ በረካ የስብሰባው አዳራሽ በመገኘት ሌላ አስደንጋጭ መረጃ ለኮሚቴው አቀረቡ። “ጃንሆይ በጦሩ እንቅስቃሴ በተለይም በአስተባባሪው ኮሚቴ ድርጊት በጣም ስለተናደዱና ስላዘኑ ከዛሬ 11 ሰዓት ጀምሮ ሥልጣናቸውን ለመልቀቅ ወስነዋል። እናንተ ሥልጣኑን ለመረከብ ዝግጁ ከሆናችሁ ውሳኔያችሁን ግለጡ” ብለው ዝም አሉ። ወዲያው ኮሎኔል የዓለምዘውድ ጠረጴዛውን ነርተው ከመቀመጫቸው ተነሱ። “እንደፈራነው ጃንሆይ እዚህ ውሳኔ ላይ ደረሱ? አገሪቱን ገደል ልንከታት ነው! የእርስ በርስ ጦርነትና እልቂትም ሊከተል ነው! እኔ ለእዚህ ጥፋት ተጠያቂ ለመሆን አልሻም። ሥራችን በዚህ ላይ ማክተም አለበት” ብለው ቁጭ አሉ። ቀጥሎም ሻለቃ ጥበበ መንክር ቀበል አድርገው “ቀደም ብለን ይህ ሁኔታ እንደሚፈጠር ለማስረዳት ሞክረን ነበር። ነገር ግን አድማጭ አጣን። አሁንም ቢሆን ጥቂት ሰዓቶች ስላሉን ሥራችንን ማጠናቀቃችንን በይፋ ለንጉሠ ገልጠን ብንበተን ይሻላል” የሚል ሃሳብ ዝግ ባለ አነጋገር አቀረቡ። “ንጉሥ ከሥልጣን እለቃለሁ...” ብለዋል ተብሎ የቀረበው መረጃ ለሻለቃ አጥናፉ የሚዋጥ ነገር አልሆነም። ንጉሥ በፈቃዳቸው ሥልጣን ሊለቁ ቀርቶ አስገዳጅ ሁኔታ እንኳን ቢፈጠር ከዙፋናቸው ፈቅ እንደማይሉ በሚገባ ስለሚገነዘቡ “ጎበዝ ይህ የማይታመን መረጃ

ስለሆነ

በቁርጠኝት

ሥራችንን

እንቀጥል...”ብለው

ንግግራቸውን

ሳይደመድሙ፤

ኮሎኔል

የዓለምዘውድ ጠረጴዛ እየደበደቡ ዓይናቸውን በማጉረጥረጥ “አንተ ለመንገሥ ትፈልጋለህ? ሥልጣኑንስ ለመረከብ ትችላለህ?” ብለው ትዕግስታቸው መሟጠጡን በሚያመለክት አነጋገር ሻለቃ አጥናፉን ጠየቋቸው። ሻለቃ አጥናፉም አዝማሚያው አላምር አላቸው። በብዙዎቹ አባላት ላይ ፍርሃት ክንፉን እንደዘረጋም ተመለከቱ። በዚህ ሁኔታ መከራከሩ እንደማያዋጣ ተገንዝበውም ዝምታን መረጡ። ውይይቱ በስፋት ቀጠለ። የኮሎኔል የዓለምዘውድ ደጋፊዎች መድረኩን ተቆጣጠሩ። የኮሚቴውን መፍረስ አስፈላጊነትም በሰፊው አስረዱ። ከዚያም የኮሚቴው አባላት “ለንጉሠ አሳውቀን እንበተን” በሚለው ሃሳብ ተስማሙ።

ከስምምነቱ

በኋላ

“ከዚህ

ምሽት

ጀምሮ

ኮሚቴው

የተበተነ

ስለሆነ

ከነገ

ጀምሮ

የመከላከያ ሚኒስቴር መደበኛ ሥራውን እንዲቀጥል” ብለው ኮሎኔል የዓለምዘውድ ለጄነራል ወልደሥላሴ በረካ ነገሯቸው። ጄነራል ወልደሥላሴም በረጅሙ ተንፍሰው “ልጆቼ አመሰግናለሁ! እኔንም ገላገላችሁኝ። እስከአሁኑ ሰዓት አቅጣጫችሁን መረዳት

ተስኖኝ ቡድን

ነበር። አሁን

ግልጽ

ስለሆነልኝ

ውሳኔያችሁን

ቀደም ብሎ ሻለቃ ጥበበ መንክር ያዘጋጁትን ይዞ በኢዮቤልዩ ቤተ-መንግሥት ከንጉሠ

ለጦሩ

አሳውቃለሁ”

ብለው

ሄዱ።

ጽሑፍ በኮሎኔል የዓለምዘውድ የሚመራ ፊት ቀረበ። “ከሚያዝያ 18 ቀን እስከ

አኛና አብዮቱ | 59 ሚያዝያ 22 ቀን ስናካሂድ የነበረውን ስብሰባ ከዛሬዋ ምሽት ጀምሮ አቋርጠናል። ለአዲሱ ካቢኔ ሙሉ ድጋፍ ለመስጠት ተስማምተናል። ሥራ ማቆምና ሰላማዊ ሰልፍ ማድረግ ከዚህ ቀን በኋላ ማክተም እንዳለበት ተማምነናል” የሚለውን ጽሑፍ በአንድ አባል አማካይነት ለንጉሠ ተነበበ። ንጉሙም ፊታቸውን እዳኮሳተሩ “ያላችሁትን ተቀብለናል...” ብለው አሰናበቷቸው። ይኸውም የኮሚቴው ውሳኔ በሬዲዮና በቴሌቪዥን ለሕዝብ ተገለጠ። የሁለተኛው የወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ ተግባር በሚያዝያ 22 ቀን ወደ ምሽት ገደማ በዚህ ዓይነት ተደመደመ። የኮሚቴው አባላትም ከፊሉ እያዘኑ ከፊሉ እየተደሰቱ ወደየቤታቸው ተበተኑ።

የሦስተኛው

አስተባባሪ

ኮሚቴ

(ደርግ)

መመሥረት

የሕዝቡን ትኩረት በከፍተኛ ደረጃ ስቦ የነበረው አስተባባሪ ኮሚቴ ያለምንም ውጤት በኮሎኔል የዓለምዘውድ ሴራ በመበተኑ የአዲስ አበባ ሕዝብ ከመጠን በላይ አዘነ። “ለውጥ መጥቶ ሕይወቴ ይሻሻላል” የሚለው ተስፋ እየሟሸሸ የሚሄድ መሰለው። እየተነሳ የሚወድቀው፣ እየጋለ የሚቀዘቅዘው ንቅናቄ፤ መሠረታዊ ምሥጢሩ በግልጽ አልታይ አለው። ከሁሉም የበለጠ ግራ ዘመም አመለካከት አለን የሚሉ ግለሰቦች “የወታደሮቹ ንቅናቄ መክሸፍ የሕዝቡን አብዮታዊ ትግል ያዳክማል” የሚል ስጋት አደረባቸው። ሕዝቡን አስተባብሮና አመራር ሰጥቶ ለግብ የሚያበቃ የነቃ፣ የተደራጀና የታጠቀ የፖለቲካ ኃይል አለመኖር ምን ያህል እንደሚያጎድልም በተጨባጭ ታያቸው። የሕዝቡ የለውጥ ፍላጎት ከፍተኛ ቢሆንም የሚያስተባብረውና አመራር የሚሰጠው ኃይል ከሌለ ብዙ እንደማይፈይድም ግልጽ ሆነላቸው። የዚህ ዓይነትም ኃይል በቀላሉና በአጭር ጊዜ ለማግኘት እንደማይቻል በመረዳታቸው አሁንም ተስፋቸውን በጦሩ ክፍል ላይ አሳረፉ። የጦር ኃይሉ በግምባር ቀደም

በትግሉ

መሳተፍ

የማይታለፍ

ጉዳይ

መሆኑን

ተግባር

ቁልጭ

አድርጎ

ስላሳያቸው፤

የጦር ኃይሉን አባላት በድጋሚ ማነሳሳትና መቀስቀስ እንዳለባቸው ተረዱ። እንደገናም “ደሞዛችሁን በጠመንጃ ኃይል አስጨምራችሁ ማፈግፈግ የለባችሁም! ይህ ክህደት ነው!” እየተባለ በግለሰብ ደረጃ እንኳን ሳይቀር መውቀስና ማግባባቱ በስፋት ቀጠለ። “ወደ ትግሉ ተመለሱ! የሕዝብ ወገን መሆናችሁን አረጋግጡ!...” የሚል ጥሪ ከየአቅጣጫው መሰማት ጀመረ። ይህን መሰሉ ተደጋጋሚ ግፊትም ምላሽ ጠየቀ። “የለውጡ እንቅስቃሴ በእነየዓለምዘውድ ሴራ ተዳፍኖ መቅረት የለበትም” በማለት በአንደኛውና በሁለተኛው አስተባባሪ ኮሚቴዎች ተሳታፊ የነበሩ የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች እርስ በርሳቸው በስልክና በአካል እየተገናኙ የተጀመረውን ወታደራዊና ሕዝባዊ ንቅናቄ ከግብ ማድረስ የሚቻልበትን ስልት መቀየስ ጀመሩ። በሁሉም የጦር ክፍሎች ተመሳሳይ ግንዛቤ እንዲኖር በግንቦትና በሰኔ ወራት 1966 ሰፊ ቅስቀሳ ተካሄደ። በራሪ ወረቀቶችንም እያዘጋጁ አሠራጩ። ከሠራዊቱ ጥያቄዎች ባሻገር የአገሪቱን ችግሮች የሚዳስሱ ጉዳዮችን በመነካካት በበራሪ ወረቀቶች አሳወቁ። የመጻፍ፣ የመናገር፣ የመሰብሰብ፣ ሰላማዊ ሰልፍ የማድረግና የፖለቲካ ፓርቲ የማደራጀት መብቶች እንዲታወቁ ወታደሮቹ አሳሰቡ። የመሬት ይዞታም እንዲሻሻል የሚያሳስቡ ወረቀቶች ተበተኑ። መላው ሠራተኛ ሕዝብ በኑሮ ውድነት እየተሰቃየ እያለ ለወታደሩ ብቻ የደሞዝ ጭማሪ መደረጉ እንደማያረካቸው ጠቁመው፤ ለሁሉም ሠራተኛ የደሞዝ ጭማሪ ይደረግ የሚል በራሪ ወረቀትም በትነው ከሠራተኛው ጎን መሰለፋቸውን አረጋገጡ።

60

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የዚህ ዓይነት ይዘት ያላቸው ወረቀቶች የተበተኑት የሕዝቡን ፍላጎት ለማንጸባረቅ ብቻ ሳይሆን የወታደሩ ክፍል በፊቱ ተደቅኖ የሚጠብቀውን ታሪካዊ ኃላፊነት ለማስገንዘብና ተቀስቅሶ ለትግል እንዲነሳሳ ግፊት ለመስጠት ታስቦ ነበር። ቅስቀሳው በዚህ ዓይነት እየተካሄደ እያለ ለውጥ ለማምጣት ከፍተኛ ፍላጎት የነበራቸው የጦሩ አባላት፤ ለአድማ ማነሳሻ የሚሆን ምክንያት ማፈላለግ ጀመሩ። የደሞዝ ጭማሪም ሆነ የተለያዩ ኢኮኖሚያዊ ጥያቄዎችን ማንሳት ስልታዊ አለመሆኑን ሲረዱ፤ ለብዙ ዓመታት መንግሥት አጥጋቢ ምላሽ ያልሰጠው የኮንጎ ዘማቾች ገንዝብ ጥያቄን ለማነሳሻነት ሊጠቀሙበት እንደሚችሉ ተገነዘቡ። ኮንጎ ዘምተው የነበሩ ወታደሮች “የተባበሩት መንግሥታት ከፈቀደው የውሎ አበል ውስጥ የተወሰነ ብቻ ተከፍሎን አብዛኛውን በሚሊዮን የሚቆጠር ብር የመከላከያና የገንዘብ ሚኒስቴር ባለሥልጣናት አስቀርተውብናል። ስለዚህ

ይከፈለን!” እንደገና

ብለው

መቀስቀስ

ያቀረቡት ጠቃሚ

ጥያቄ

ሆኖ

አሉታዊ

ምላሽ

አግኝቶ

ስለነበር፤

ይህንኑ

ጉዳይ

አገኙት።

የኮንጎ ዘማቾች “ቀሪ ገንዘብ አለን...” ብለው ጥያቄያቸውን በጽሑፍም፣ በሰላማዊ ሰልፍም ለጠቅላይ ሚኒስትር አክሊሉ ሃብተወልድና ለንጉሥ አቅርበው “የተጠየቀው ገንዘብ የለም! የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የሰጠንን በሙሉ ከፍለናል” የሚል መልስ ቢሰጣቸውም በመልሱ እርካታ ሳያገኙ ጉዳዩን በእንጥልጥል ትተውት ነበር። ጦሩን በመቀስቀስ፣ በማስተባበርና አመራር በመስጠት ከፍተኛ ሚና የተጫወቱ በርካታ የኮንጎ ዘማቾች ስለነበሩ፤ መንግሥት በሁለት እግሩ መቆም በተሳነው ጊዜ “ቀሪው ገንዘብ ይከፈለን” ብሎ ጥያቄ ማቅረብ ጠቀሜታ እንደሚኖረው ተረድተው የገንዘቡን ጥያቄ ጦሩን ለአድማ ማነሳሻነት እንደሚጠቀሙበት ተማመኑ። ይኸው ስልት በሁሉም ዘንድ ተቀባይነት አገኘ። “በብዙ ሚሊዮን ብር የሚቆጠር የኮንጎ ገንዘብ ተቀምተን ዝም ማለት

የለብንም። የኮንጎ

ስለዚህ

ዘማቾች

በአዲስ

አሳወቁ።

መልክ

ጥያቄያችንን

ሁሉም

በጉዳዩ

እናቅርብ”

ብለው

በየጦሩ

ክፍል

ለሚገኙ

ላይ ተወያየበት።

ቀደም ብሎ ጉዳዩን እንዲከታተል በተመረጠው የኮንጎ ዘማቾች ገንዘብ አስመላሽ ኮሚቴና በአስተባባሪዎች ብቻ ሳይሆን ራስ አሥራተ ካሣም የሥልጣን ፍላጎታቸውን ለማሟላት “ይጠቅመኛል...” ሲሉ ቤታቸው ድረስ ወስደው በመጋበዝ ጭምር በሰጡት

የሃሳብ ድጋፍ

እንቅስቃሴው

ግፊት

ሊያገኝ ችሏል።

በመጨረሻም

ውስጥ

ውስጡን

ከየጦር

ክፍሉ የተመረጡ የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች ለሰኔ 20 ቀን 1966 በ4ኛ ክፍለ ጦር እንዲሰባሰቡ በምሥጢር ጥሪ ተደረገላቸው። በዚሁ ጥሪ መሠረት ከጠዋቱ በሦስት ሰዓት ገደማ ከየጦር ክፍሉ በሰልፍ በሰልፍ እየሆኑ በመምጣት በጠቅላላው 420 የኮንጎ ዘማቾች በ4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ ተገኙ።

ተቀማን በሚሉት የገንዘብ ጉዳይ ላይ በስፋት ከተወያዩና ስልት ከቀየሱ በኋላ ለንጉሥ የሚቀርበውን አቤቱታ አዘጋጅተው ወደ ታላቁ ቤተ-መንግሥት ተጓዙ። በዚያም ተገኝተው አቤቱታቸውን አቀረቡ። የአቤቱታው አጠቃላይ ይዘት “የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ለኮንጎ ዘማቾች የሰጠውን ገንዘብ በአብዛኛው የተከለከልን ስለሆነ ግርማዊ ጃንሆይ እንዲያስመልሱልን እንለምናለን” የሚል ነበር። ጦሩ ከአዛች ዕዝና ቁጥጥር ውጭ ከሆነ ወራት ስለተቆጠሩ የኮንጎ ዘማቾች ለአቤቱታ ወደ ቤተ-መንግሥት ሲጓዙ ወዴት እንደሚሄዱ እንኳን ለመጠየቅ የሞከረ አንድም አዛዥ አልነበረም። የክብር ዘበኛ ጦር

ለንጉሥ ሲወጡ

ከነበረው ኃይል

ቅርበትና

በመጠቀም

በአዛሦቹም አፍኖ

በቁጥጥር

ታማኝነት ሥር

የኮንጎ

ለማዋል

ዘማቾች

ዝግጅት

ንጉሠን

አድርገው

አነጋግረው

ነበር።

ለዚህም

እኛና አብዮቱ | 61 ተግባር ማስፈጸሚያ 12 የጭነት መኪናዎች አዘጋጅተው በመጠባበቅ ላይ እንዳሉ የተለያዩ የጦር ክፍሎች መሣሪያ አውጥተው የኮንጎ ዘማቾች አቤቱታቸውን አቅርበው እስኪመለሱ ድረስ አደጋ እንዳይደርስባቸው ተንቀሳቃሽ መቺ ኃይል ማዘጋጀታቸውን ሰሙ። ይህን የእርስ በርስ ውጊያ ሊያስነሳ የሚችል ዝግጅት አደገኛነቱን በመገንዘብ የክብር ዘበኛ ሠራዊት ሊወስድ ያቀደውን እርምጃ ከመውሰድ ተቆጠበ። በስድስት የሰዎቹ

ሰዓት

አቀራረብ

ገደማ

ንጉሥን

የኮንጎ

ዘማቾች

ንጉሥ

ቢያስቀይምም

ፊት

ፊታቸውን

ቀርበው ኮስተር

አቤቱታቸውን አድርገው

አሰሙ።

“ከዚህ

በፊት

በተደጋጋሚ ነግረናችኋል። ከተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የመጣ ገንዘብ በሙሉ ተከፍሏል። ከዚህ ውጭ ምንም የሚሰጥ ገንዘብ የለም” የሚል መልስ ሰጥተው ወደ ቢሯቸው ገቡ። የጦሩ አባላትም በበኩላቸው ተናደዱ። የትርምሱን ወቅት አጋጣሚ ተጠቅመው ገንዘብ የማግኘት ተስፋቸው ሲዳፈን ታያቸው። ይህም ሆኖ ግን ተጽዕኖአቸውን ለማጠናከር በሻምበል ባሻ አድማሱ አያሌው መሪነት እዚያው ቤተ-መንግሥት ግቢ ውስጥ ወደሚገኘው ጠቅላይ ሚኒስትሩ ቢሮ ሄዱ። ጠቅላይ ሚኒስትሩን አስጠርተው “በዛሬው ቀን ንጉሠ የተናገሩትና የሰጡት ውሳኔ ለሕዝብ እንዳይገለጥ፣ ገንዘባችንን እንዳናገኝ መሰናክል የሆኑብን ራስ መሥፍን ስለሺ፣ ጄነራል አብይ አበበና በትወደድ መንገሻ በዛሬው ቀን እስከ ዘጠኝ ሰዓት እጃቸውን ለ4ኛ ክፍለ ጦር ሠራዊት እዲሰጡ” የሚል ትዕዛዝ ሰጧቸው።

ከአንድ ካቢኔ አንድ አባል ከጎደለ ካቢኔው ሚኒስትር

ይታሠራል?”

ብለው

ጠቅላይ

ለኖር ስለማይችል ሚኒስትር

“እንዴት

እንዳልካቸው

የካቢኔ አባል የሆነ

ጠየቁ።

“እኛ

ስለእርስዎ

ካቢኔ እምናውቀው ነገር የለም! ብቻ የምንለውን ይፈጽሙ!” ብለው ቁርጡን ነገሯቸው። የንጉሥ ሥልጣን ተቦርቡሮ፣ የቀድሞው አስፈሪ ግርማቸው ተገፎ፣ ሠራዊቱ የሚሰጣቸው አክብሮት የተቀነሰበት ወቅት ስለነበር ጠቅላይ ሚኒስትሩ የወታደሮቹን ትዕዛዝ ማስፈጸም እንዳለባቸው ተገነዘቡ።

የኮንጎ ዘማቾች ከኋላቸው የተሰለፈውን ኃይል በመተማመን ለጠቅላይ ሚኒስትሩ ጉልበታቸውን አሳዩና በቤተ-መንግሥቱ ግቢ በሚገኘው ሜዳ ላይ ተሰብስበው “የተቀማነውን ገንዘብ እስክናስመልስ ትግላችንን እንቀጥላለን። ወንድ የሆንክ ለዘጠኝ ሩብ ጉዳይ አራተኛ ክፍለ ጦር ግቢ እንድትገኝ! የፈራ ካለ የሚስቱን ቀሚስ ለብሶ ሊቆይ ይችላል” ብሎ አስተባባሪው ሻምበል ባሻ አድማሱ አያሌው መመሪያ ሰጥቶ ወደየቤታቸው ተበታተኑ። ብዙዎቹ የኮንጎ ዘማቾች ዕድሜአቸው የገፋ፣ የረጅም ዓመታት ግልጋሎት የሰጡ፣ የበርካታ ልጆች አባቶችና የቤሰተብ ኃላፊዎች ስለነበሩ፣ ጥቂት አነሳሾችና ቀስቃሾች የኮንጎን ገንዘብ

ጥያቄን

መነሻ

አድርገው

የወጠኑት

የአድማ

እንቅስቃሴ

ስላስፈራቸው

ከሰዓት

በኋላ

በስብሰባው ላይ ሳይገኙ ቀሩ። ስለዚህ በተባለው ሰዓት በ4ኛ ክፍለ ጦር የተገኙት ከ30 ዘማቾች አይበልጡም ነበር። እነሱም ቢሆኑ አብዛኞቹ ባለፉት ስድስት ወራት በተካሄዱት የአመጽ እንቅስቃሴዎች የተሳተፉ፣ በህቡዕም በይፋም ጦሩን በመቀስቀስና በማነሳሳት በግምባር ቀደምትነት አመራር የሰጡ፣ ያታገሉና የታገሉ፣ በአንፃራዊ መልኩ የተሻለ ንቃትና

የፖለቲካ

ግንዛቤ

የነበራቸው

“የኮንጎን ገንዘብ ለማግኘት እያንዳንዱ

በስብሰባው

የተገኘው

ታጋዮች

ምን እርምጃ አባል

ነበሩ።

ብንወስድ

አስተያየት

ሰጠ።

ይሻላል?” “የኮንጎ

በሚለው ዘማች

ጥያቄ ላይ

ያልሆኑ

የጦር

አባላትንም ቀስቅሰንና ጥሪ አድርገን ከጎናችን እንዲሰለፉ እንጠይቃቸው።

ከዚያ የእኛ ጥያቄ

የጠቅላላው ጦር ጥያቄ ተደርጎ ቢቀርብ ውጤታማ መሆን ይቻላል” ብዙዎቹ አቀረቡ። የተለያዩ ሃሳቦችም በአማራጭነት ተነገሩ። “ምን

የሚል አስተያየት እርምጃ መወሰድ

62

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

አለበት?” በሚለው ርዕስ ላይ ላይ ለመድረስም ተቸገሩ።

በመጨረሻ

ሲጨቃጨቁ

ሻለቃ ባሻ ጌታሁን

አሥር

ሰዓት

አቦዬ የሚከተለውን

ሆነ።

አንድ

መሠረታዊና

አጠቃላይ

ስምምነት

ታሪካዊ

አስተያየት

ሰጠ። “የኮንጎ ገንዘብ ጥያቄ የኮንጎ ዘማቾችን ብቻ የሚመለከት ጉዳይ ነው። የኮንጎ ዘማቾች ደግሞ ከሠራዊቱ ብዛት ጋር ስንነጻፀር በጣም አነስተኛ ነን። የእኛ ጥያቄ ከአብዛኛው አገራዊ

ጥያቄ ተነጥሎ ከዛሬዋ

ቀን

የማይታይ ጀምሮ

ወደ

ስለሆነ አጠቃላዩ መሠረታዊ

ጥያቄ መልስ

የፖለቲካ

ጥያቄ

ሲያገኝ የእኛም ምላሽ ስለሚያገኝ

መሸጋገር

አለብን”

የሚል

አስተያየት

አቀረበ።

በዚያን ጊዜ ሻለቃ አጥናፉ በዚያው አካባቢ ተገኝተው የኮንጎ ዘማቾችን ውይይት ይከታተሉና ያደምጡ ስለነበር፤ ይህ ሃሳብ ሲቀርብ በጣም በመደሰታቸው “ይህቺ ሰው ቅመም ናት! ተገቢውና ትክክለኛው ዓላማ አሁን የተባለው ነው” በማለት አድናቆታቸውን ሲገልጹ ተሰማና ሁሉም ድምፁ ወደመጣበት አቅጣጫ ዘወር ብለው ተመለከቷቸው።

የዓላማ

አንድነት

እንዳላቸውም

በፈገግታ

ገለጡላቸው።

ወዲያውም

በቀረበው

አስተያየት

ሁሉም መስማማታቸውን ገለጡ። “ሕዝቡ የሚያቀርባቸው ጥያቄዎች የእኛም ጥያቄዎች ስለሆኑ፣ በሕዝቡ ላይ የደረሰው ችግር የእኛም ችግር ስለሆነ፤ ከዚች ሰዓት ጀምሮ በሁሉም የጦር ክፍሎች እየተዘዋወርን ቀደም ሲል ስናነሳቸው ከነበሩት ጥያቄዎች መጠቅ ወዳሉት የፖለቲካ ጥያቄዎች ለመሸጋገር መዘጋጀታችንን ገልጠን ለዚህ ዓላማ ውጤታማነት

እንዲተባበሩን

እንጠይቅ”

በሚለው

ሃሳብ ላይ ተስማሙ።

በወቅቱ 4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ ተገኝተው

የነበሩት መጋቢ የሃምሳ አለቃ ጎሹ ዓለማየሁ፤

ከ17ኛ ሻለቃ በስብሰባው ላይ የተገኙት ጥቂት የኮንጎ ዘማቾች የወሰዱትን አቋም በማድነቅ ለተፈጻሚነቱ እንዲረዳ ከክፍላቸው አንድ ጓድ ጦር ከነሙሉ ትጥቁና ከነመጓጓዣው እንደሚመድቡ ቃል ገቡ። በገቡትም ቃል መሠረት በዚያኑ ሰዓት ጦሩን መደቡ። የ4ኛ ክፍለ ጦር አዛዥ የነበሩት ጄነራል ታደሰ መልኬም በፍርሃት ተገፋፍተው ሊሆን ይችላል... ለእንቅስቃሴው የሚረዳ አንድ መኪና ከሃያ ሊትር ነዳጅ ጋር ሰጡ። በተገኘው ተሽከርካሪ በመጠቀም ወደየጦር ክፍሉ ከመንቀሳቀሳቸው በፊት የጦሩን ንቅናቄ የሚያስተባብር አንድ መኮንን ስላስፈለገ በዚያው አካባቢ የተገኙትን ሻለቃ አጥናፉ አባተን አነጋግረው ለኮሚቴው ሰብሳቢ እንዲሆኑ መደቧቸው። ሻለቃ አጥናፉ በኮሎኔል የዓለምዘውድ ተጽዕኖ የፈረሰውን ወታደራዊ ኮሚቴ ያሰባሰቡና ለሁለት ቀናት አመራር የሰጡ ለውጥ ፈላጊ መኮንን መሆናቸውን እዚያ የተገኙት አባሎች በሙሉ ስለሚያውቁና ስለሚያምኑባቸውም እሳቸውን ለአስተባባሪነት ሲመድቡ፤ አንድም የመቃወምም ሆነ የመጠራጠር ምልክት ያሳየ አልነበረም። የ4ኛ ክፍለ ጦር ሠራዊት በግቢው ውስጥ ለሚጠነሰሱ አድማዎች ሁሉ በአፋጣኝ ሙሉ ድጋፍ መስጠት የተለመደ ባህሉ ስለሆነ፤ ለዚህም እንቅስቃሴ ድጋፍ ለመስጠት ዝግጁ መሆናቸውን የበታች ሹማምንቶቹ አረጋገጡ። በዚሁ ኃይል በመጠቀም እንደአስፈላጊነቱ የሬዲዮና የቴሌቪዥን ጣቢያዎችን፣ የአይሮፕላን ማረፊያዎችንና ቴሌኮሙኒኬሽንን መደበኛ ተግባራቸው ሳይደናቀፍ በዓይነ ቁራኛ እንዲያስጠብቁ አስተባባሪዎቹ ለሻለቃ አጥናፉ መመሪያ ሰጥተው ዓላማቸውን ለማስረዳት በየጦር ክፍሉ መዘዋወር ጀመሩ። በወቅቱ ለሕዝብ

በቂ ግንዛቤ ኖሯቸው፣ በስፋትና በጥልቀት ተወያይተው የነደፉት ዓላማ ባይኖራቸውም፤ በተማሪዎች፣ በመምህራንና በነቁ የጦር አባላት እየተዘጋጁ በሚበተኑ ወረቀቶች ንባብ የበቁትን የመናገር፣ የመጻፍ፣ የመሰብሰብና የፖለቲካ ፓርቲ የማደራጀት

አኛና አብዮቱ | 63 መብቶች እንዲታወቁ፣ በሕዝብ የተመረጠ መንግሥት እንዲቋቋም የሚሉ ጥያቄዎችን መሠረታዊ ይዘታቸውን ሳይመረምሩ የጦሩን ስሜት ለማነሳሳት ሲሉ ብቻ እንደዓላማ በመውሰድ፤ ለክብር ዘበኛ ሠራዊትና ለሁሉም ኪነታዊ ክፍሎች ገለጣ አደረጉ። የወታደራዊ ሥነ-ሥርዓት ተበላሽቶ መኮንኖች እንደቀድሞው ወታደሮቹን ለማዘዝ ወይም ለመቆጣጠር

የማይችሉበት

ሁኔታ

የተፈጠረበት

ወቅት

ስለነበር ማንም

ግለሰብ

ወይም

ቡድን

በድፍረት

እወታደሮቹ ፊት ቀርቦ “ተነሱና ለአመጽ ተግባር ተባበሩ...” ብሎ ቢጠይቃቸው ያለምንም ጥያቄ ወይም ማመንታት ድጋፍ የመስጠት ባህል እየዳበረ ስለመጣ አስተባባሪው ቡድን በደረሰበት ክፍል ሁሉ ሙሉ ድጋፍ አገኘ። የጦሩ አባላት የዓላማው ደጋፊ ከመሆናቸውም ባሻገር የሚሰጣቸውን ትዕዛዝም ያለ ጥያቄ ተግባራዊ እንደሚያደርጉ ቃል ገቡ። የኮሚቴው አባላት የማስተባበሩን ተግባር አጠናቀው ከምሽቱ ሁለት ሰዓት ገደማ ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር መምሪያ ግቢ ተመለሱ። ጦር ሠፈሩ ሲደርሱም አንድ ያልተጠበቀ ክስተት ገጠማቸው። ሻለቃ አጥናፉ አባተ የየጦሩ ክፍሎች አዲስ ለሚመሠረተው አስተባባሪ ኮሚቴ አባልነት በአስቸኳይ መርጠው ተወካዮች እንዲልኩ በስልክና በቴሌግራም እንዲያስታውቁና የ4ኛ ክፍለ ጦር ኃይልንም አዘጋጅተውና ትዕዛዝ ሰጥተው የተለያዩ መንግሥታዊ ተቋሞችን እንደአስፈላጊነቱ በቁጥጥር ሥር እንዲያውሉ “ከተጣለብን አደራ ውጭ በአዲስ መልክ ወታደራዊ ንቅናቄ በማድረግ ላይ ስለሆንን 4ኛ ክፍለ ጦር ድረስ በአጣዳፊ መጥታችሁ ተሳታፊ እንድትሆኑ” ብለው በቅርብ የሚያውቋቸውን ሻለቃ ተፈራ ተክለአብን፣ ሻለቃ ደምሴ ደሬሣን፣ ሻለቃ መኩሪያ ኃይሌን፣ ሻምበል የወንድወሰን ኃይሉንና ሌሎች ሁለት መኮንኖችን ጠርተው ከእነሱ ጋር ሲወያዩ አገጂቸው። በዚህም ሁኔታ ዋናዎቹ የኮንጎ ዘማች የነበሩ አስተባባሪዎች ባላሰቡትና ከፍላጎታቸው ውጭ በሆነ ሁኔታ መኮንኖች በመሀላቸው በመገኘታቸው ተናደዱ። ቅሬታም ተሰማቸው። ከዚህ በፊት የተሞከሩት ንቅናቄዎች ሁሉ የከሸፉት በመኮንኖች ስለነበር አሁንም እነዚህ መኮንኖች ተንደርድረው የመጡት የእነሱን ንቅናቄ ለማክሸፍ እንደሆነ ገመቱ። “እርስዎን አምነን ገና በሥርዓት እንኳን ኮሚቴአችንን ሳንመሠርት ለምን እኒህን መኮንኖች አስመጥተው እንቅፋት ይደቅኑብናል?” ብለው ሻለቃ አጥናፉን ወቀሷቸው። ሻለቃ አጥናፉም መኮንኖቹን ያቀረቡበትን ምክንያት “እነዚህ መኮንኖች የለውጥ ደጋፊዎች ናቸው። ለብዙ ዓመታት የኃይለሥላሴን መንግሥት ለመጣል ታግለዋል። እኔ በጣም የማምናቸውና በቅርብም የማውቃቸው ስለሆኑ ለንቅናቄው ይጠቅማሉ፣ ድጋፍም ይሰጣሉ ብዬ ነው ያስመጣኋቸው” በማለት አስተዛዝነው አስረዱ። “መኮንኖቹ ወደየመጡበት ይመለሱ!” የሚል አስተያየት በአንዳንድ አባላት ቢሰጥም “ከሚመለሱ እዚሁ ቆይተው ባላቸው ችሎታና የሥራ ልምድ ብንጠቀምባቸው ይሻላል” የሚለው አስተያየት በብዙኃኑ ተደጋፊነት ስላገኘ እንዲቆዩ ተደረገ።

ከዚህ ቀደም ብሎ የተቋቋሙ ወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴዎችን ያከሸፉት ከፍተኛ መኮንኖች በመሆናቸውና በእነሱ ላይ ያለው ዕምነት በመሟጠጡ፤ የአሁኑ ንቅናቄ አባላት ከተራ ወታደር እስከ ሻለቃ ማዕረግ ብቻ እንዲሆን በዚያው ሰዓት ተወሰነ። በሁሉም አባላት ድጋፍም ሻለቃ አጥናፉ የአስተባባሪው ኮሚቴ ሰብሳቢ ሆነው ተሰየሙ። ከፍ በኢትዮጵያ ቆየት ብሎ ቀን 1966 ዘማቾችም፦

ሲል የተገለጸውንና የሦስተኛውን አስተባባሪ ኮሚቴ አብዮታዊ ሂደት ተከትሎም፤ ታሪክ በአሉታዊም ሆነ በአዎንታዊ ተግባሩ ከፍተኛ ታሪካዊ ቦታ የሚይዘው፣ “ደርግ” የሚል መጠሪያ የተሰጠው ወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ በሰኔ 21 ዓ.ም ተፈጠረ። ለኮሚቴው መፈጠር ከፍተኛውን ሚና የተጫወቱት የኮንጎ

64

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

]. .

ሻምበል ባሻ ጌታሁን እቦዬ

ከምድር ጦር መገናኛ መምሪያ

2.

ሻለቃ ባሻ ደምሴ አብተው

ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ

3.

ሻለቃ ባሻ ታምራት ፈዬ

ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ

4.

የሃምሳ አለቃ ከበደ አበጋዝ

ከምድር ጦር ጠቅላይ መምሪያ

5.

መጋቢ የሃምሳ አለቃ ጎሹ ዓለማየሁ

ከ]7ኛ እግረኛ ሻለቃ

6.

ሻለቃ ባሻ አድማሱ አያሌው

ከምድር ጦር ስንቅና ትጥቅ

7.

ሻለቃ ባሻ ፀሐይ ብርሃኑ

ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ

8. 9.

ሻለቃ ባሻ የማነ አበጋዝ ሻለቃ መጋቢ ባሻ ገረመው አስፋው

ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ ከጦር ኃይሎች ጠቅላይ መምሪያ ናቸው፡፡

በሰኔ ኃይሎች

28

የፖሊስ

ቀን

1966

ሠራዊትና

“ወታደራዊ የብሔራዊ

አስተባባሪ

ኮሚቴ”

ጦር አስተባባሪ

ደርግ”

የሚለው እንዲባል

መጠሪያ ተወሰነ።

“የጦር “ደርግ”

የሚለው ቃል ከግዕዝ ግስ “ደረገ” የመጣና ትርጓሜውም “አደረገ”፣ “አደራጀ”፣ “አንድ አደረገ” ማለት ሲሆን በሌላ ፍችውም “ደርግ” ማለት “አንድነት” ወይም “አንድጋ” ማለት ነው። ደርግ ስንልም አንድነት የፈጠረ፣ አንድጋ ለመሥራት የተገናኘ ወይም የተሰባሰበ ወይም የተዋሃደ እንደማለት ሆኖ በእንግሊዝኛ “ኮሚቴ” የሚለውን ቃል እንዲተካ የተመረጠ ነው። ስለሆነም በተለምዶ “የወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ” እየተባለ የሚጠራውን “የወታደራዊ አስተባባሪ ደርግ” እየተባለ መጥራት የተጀመረው ከዚህ

መሠረታዊ

ትርጉም

በመነሳት

ነው።

አስተባባሪ ኮሚቴው ሰብሳቢውን ከሰየመ በኋላ አባላቱ ሌሊቱን ሙሉ ያለዕረፍት ሥራቸውን ቀጠሉ። ለየጦር ክፍሉ ስልክ እየደወሉ ወታደራዊ ንቅናቄ መጀመሩን በሰፊው አስረዱ። በሚቀጥለው ዕለት ማለትም በሰኔ 21 ቀን 1966 በይፋ አስተባባሪው ኮሚቴ ስብሰባውን የሚጀምር መሆኑን እያስታወቁ፤ ሁሉም ክፍሎች ከመኮንኖች፣ ከበታች ሹማምንቶች ወይም ከወታደሮች ተወካዮች እየመረጡ እዲልኩ በመደጋገም መመሪያ ሰጡ። ለአየር ኃይል ጠቅላይ መምሪያም ተደውሎ በ4ኛ ክፍለ ጦር ወታደራዊ ንቅናቄ እንደተጀመረ ቀደም ብሎ የተነገረ ቢሆንም በድጋሚ ተወካዮች በአስቸኳይ እንዲልኩ አሳስበው የተቋቋመው ኮሚቴ (ደርግ) ወደ አሥመራና ሐረር መልዕክተኞችን ስለሚልክ አይሮፕላኖች እንዲያዘጋጁላቸው ትብብራቸውን ጠየቁ። የአየር ኃይል አዛዥ የነበሩት ጄነራል ታዬ ጥላሁን የቀረበላቸውን ትዕዛዛዊ የትብብር ጥያቄ ያለምንም ማመንታት ተቀበሉ። በአጣዳፊ ተወካዮች እዲልኩ ስለተጠየቁ እስኪነጋና ሠራዊቱ ተሰብስቦ እስኪመርጥ ጊዜ ስለሚፈጅ አዛ ከተወሰኑ ረዳቶቻቸው ጋር ተወያይተው በሻምበል ሲሳይ ሃብቴ የሚመራ አንድ ቡድን ሁኔታውን አጣርቶ እንዲመጣ መርጠው ሌሊቱን ወደ አዲስ አበባ ላኩ። ቡድኑ ከሌሊቱ በሰባት ሰዓት 4ኛ ክፍለ ጦር ሲደርስ ከየክፍሉ ተወክለው የመጡ ተወካዮች በጠባብ የስብሰባ አዳራሽ ውስጥ ተሰባስበው ሲወያዩ አገጂቸው። በዚያን ምሽት ጦሩን ከማስተባበርና ለየክፍሎቹ በቴሌግራምና በስልክ ንቅናቄውን አስመልክቶ ገለጣ ከማድረግና ተወካዮች እንዲልኩ ጥሪ ከማስተላለፍ ውጭ በአጀንዳ ተይዞ ውይይት የሚያደርጉበት

ጉዳይ

አልነበራቸውም።

እኛና አብዮቱ

የጦር ኃይሎች የፖሊስ

ሠራዊትና

የብሔራዊ

ጦር አስተባባሪ ደርገ አባላት በአራተሻው

| 65

ከፍለጦር

ከአየር ኃይል የመጡት ተወካዮች ስለንቅናቄው ማብራሪያ እንዲሰጣቸው በጠየቁት መሠረት ሻለቃ አጥናፉ ገለጻ አደረጉላቸው። የጦሩ ንቅናቄ የኢኮኖሚ ጥያቄ የሚያነሳ ሳይሆን መሠረታዊ የፖለቲካ ጉዳዮችን እንደሚመለከት አብራሩላቸው። የአየር ኃይል ሠራዊት ቀደም ብሎ በተካሄደው እንቅስቃሴ “ተሳታፊ ነበራቸሁ” ተብሎ በታሠሩት አባሎቻቸው ከተሰማቸው ቅሬታ ባሻገር በአገሪቱ ለውጥ እንዲመጣ ከፍተኛ ፍላጎት ስለነበራቸው ለአዲሱ ንቅናቄ ሙሉ ድጋፍ እንደሚሰጡና የተጠየቀውንም የማጓጓዣ አይሮፕላን ዝግጁ እንደሚያደርጉ ተወካዮቹ ቃል ገብተው በነጋታው ወደ ደብረዘይት ተመልሰው ሄዱ። ከዚያም የአየር ኃይል ሠራዊት አባላት ጠቅላላ ስብሰባ አድርገው በ4ኛ ክፍለ ጦር እየተካሄደ ስላለው እንቅስቃሴ ገለጣ ከተደረገላቸው በኋላ ተወካዮቻቸውን በመምረጥ ወደ አዲስ አበባ ላኩ። ከየጦር ክፍሉ “ውክልና አለን” እያሉ በርካታ መኮንኖች፣ የበታች ሹማምንቶችና ወታደሮች በማግስቱ ሳያቋርጥ እየመጡ ሪፖርት በማድረግ መቀላቀሉ ቀጠለ። ሁሉም የተሟላ ትጥቅ አላቸው። ኤምዋን፣ ካርባይን፣ ኤኬ 14 ጠመንጃዎች፣ ኡዚና ሌሎች አውቶማቲክ መሣሪያዎችን ታጥቀዋል። ከጠመንጃ በተጨማሪ ሽጉጥም የታጠቁ፣ የእጅ ቦምቦችም በወገባቸው ያንጠለጠሉ ነበሩ። የውጊያ ልብስ ለብሰዋል፣ የውጊያ ጫማም አድርገዋል። የብረት ቆብም የደፉ በርካታ ነበሩ። ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር ሲመጡ ምን

እንደሚጠብቃቸው

ስለማያውቁ

ለማንኛውም

መጥፎ

ሁኔታ

የተዘጋጁ

ይመስሉ

ነበር።

66

|:

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

አንድም ሰው ተዝናንቶ አልተቀመጠም። አካባቢውን ይጠራጠራል። ወጣ ገባ እያሉ ግቢውን የሚቃኙም ነበሩ። አዳራሹ የመጡትን ተወካዮች በተመቸ ሁኔታ የሚያስተናግድ አቅም ስላልነበረው የተቀመጡት ተጣበውና ተጨናንቀው ነበር። ለሁሉም በቂ ወንበር ስላልነበር እጣውላው ላይ የተቀመጡም ብዙ ነበሩ። አግዳሚ ወንበሮችም ተደርድረዋል። ወደ አዳራሹ ለመጀመሪያ ጊዜ እንግዳ ሰው ቢገባ እጠጅ ቤት የገባ ነው የሚመስለው። የስብሰባ ሥርዓት የለም። ሁሉም የሚሰማውን ይናገራል። መደማመጥ አስቸጋሪ ነው። ሰብሳቢውና ጸሐፊው ትንሽ ጠረጴዛ እፊታቸው ተቀምጣለች። በጠረጴዛዋ ላይ ትልቅ መዝገብ ተቀምጧል። መዝገቡ የሚታሠሩ ባለሥልጣናትን ስም ዝርዝር ይዚል። አስተባባሪዎቹ ዋናው ሥራቸው ከፍተኛ ባለሥልጣናትንና “ሕዝብን በድለዋል...” ያሏቸውን ሰዎች ማሠር ነው። ሰብሳቢው ለመናገር ሲፈልግ አጨብጭቦ ፀጥታ ከሰፈነ በኋላ ነው የሚናገረው። ንግግሩን እያደረገም በመሀሉ አስተያየት የሚሰጡ ነበሩ። ሲናገሩም ፈቃድ አይጠይቁም። ሁካታውና ትርምሱ ራስ ይበጠብጣል። ይህን መቋቋም ያቃታቸው ውጭ ይቆያሉ። ሲጋራ የሚያጨሱ ባለማቋረጥ ያጨሳሉ። ሲጋራ በሲጋራ ላይ አከታትለው ይለኩሳሉ።

አዳራሹ

በጭስ

ታፍኗል።

የማያጨሱ

ከሚያጨሱት

ያላነሰ

ጭስ

ይስባሉ።

የትፋሹ ትንፋግ ከሲጋራው ሽታ ጋር ተደባልቆ ከውጭ የሚገባን ሰው ስሜት ይረብሻል። እንደ እሳት የሚያቃጥለው የተበላሸ አየር ፊቱን ይገርፈዋል። የታመቀው መጥፎ ሽታ ወደላይ የሚያስብል ስሜት ይፈጥራል። ገብተው ከተቀመጡ ከጥቂት ደቂቃ በኋላ ግን ይለመዳል፣ ይዋሃዳልም። የሚገባው የሚወጣው ሰው በርካታ ስለሆነ በሩ በየደቂቃው ይከፈታል ይዘጋል። በር ከፋችና ዘጊ፣ ሥነ-ሥርዓትም አስከባሪ ተብለው የተመደቡት ወታደሮች “አትገባም! ግባ! ቁጭ በል!ተሸጋሸግ! ቦታ ልቀቅ! ፀጥታ ጠብቁ!” ወዘተ... እያሉ ሲሟገቱ ይሰማሉ። ከጦር ክፍሎች ተወክለናል የሚሉ ለመግባት በቅድሚያ ፈቃድ ይጠይቃሉ። ሰብሳቢው እንዲያውቀው ይደረጋል። “የዚህ ክፍል ተወካዮች መጥተዋል” ተብሎ ለተሰብሳቢዎቹ ይነገራል። “ይግቡ! ይግቡ!” ይላሉ ሁሉም በአንድ ድምፅ። ተወካዮች ወደ ጦር ሜዳ የመጡ ይመስል ሙሉ ወታደራዊ ትጥቅ ታጥቀዋል። እንደገቡ ሰላምታ ሰጥተው ከየት እንደመጡና ስምና ማዕረጋቸውን ይናገራሉ። የአስተባባሪውን ኮሚቴ ዓላማም ተወክለው የመጡበት ክፍል እደሚደግፍ ይናገራሉ። ከዚያም በጭብጨባ ይቀበሏቸዋል። ከጥቂት ደቂቃ በኋላ አዲስ የመጡት የጭቅጭቁና የሁካታው ተሳታፊ ይሆናሉ። “እነገሌ መታሠር አለባቸው...” ብለው በቅርብ የሚያውቋቸው የጦር አዛችን ስም ይጠቁማሉ። መዝገቡ ይመረመርና ስማቸው ከሌለ ይመዘገባል። የሚያውቁትን፣ በወሬ ወሬ የሰሙትን ባለሥልጣን ስም መጠቆምና ማስመዝገብ የተለመደ አሠራር ሆነ። “ለምን ይታሠራል?” ብሎ የሚጠይቅ የለም። ሁሉም በአለቆቻቸውና በመንግሥት ባለሥልጣናት ላይ ከፍተኛ ጥላቻ ስለነበራቸው “ይታሠሩ!” ብለው ድምፅ ይሰጣሉ። ይወሰናል። ለሚያስረው ክፍል ትዕዛዙ ይተላለፍና ይፈፀማል። ብዙዎቹ ባለሥልጣናትን ከማሠር ውጭ

የሆነ

የፖለቲካ

ጥያቄ

አንስተው

ጠልተዋል።

ሥርዓት-አልበኝነት

“ንቅናቄው

በምንም

ከንግግራቸው

መረዳት

መንገድ ይቻላል።

በጽንሰ-ሃሳብ ደረጃ ካልሆነ በስተቀር መሠረታዊ

አይወያዩም።

ብቻ

ተጠናውቷቸዋል።

ግቡን

መምታት

መንግሥትን

በሁሉም

አለበት”

“የአገሪቱን ችግር

ሙሉ

ጠልተዋል።

ፊት የለውጥ

የሚል በሙሉ

ፍላጎት

ቆራጥ

አቋም

ማስወገድ

አዛችን ይነበባል።

እንደወሰዱ

አለብን”

የሚል

ዕምነት ያላቸውም ይመስላል። “ግን እንዴት?” የሚለውን በግልጽ አያውቁትም።

እንደ ፓሪስ

ኮሚዩን

ይመስላል።

ከታችኛው

የኅብረተሰብ

ክፍል

የተነሳ

የአብዮታዊ

እንቅስቃሴ

ጅምር

እኛና አብዮቱ | 67 የሕዝብን ችግር፣ የአገሪቱን ኋላ-ቀርነት አንስተው ሲናገሩ ንግግራቸው ቁጭት ያዘለ፣ እልህና ንዴት የተቀላቀለበት ነው። አንድ የውጭ ታዛቢ ቢመለከታቸው መጀመሪያውና መድረሻው የጠፋቸው፣ በአገር ፍቅር ስሜት የተቃጠሉ... የምስኪን ወታደሮች ስብሰባ መሆኑን ሊገነዘብ

ይችል ይሆናል። ይህን የመሰለው ሁናቴ የተሻለ የመሰብሰቢያ እስከተፈጠረበት ጊዜ ድረስ እንደቀጠለ ቆይቷል።

ሥፍራና

የስብሰባ

ሥርዓት

“በመላ አገሪቱ የሚገኙ መለዮ ለባሾች በሙሉ ተወካይ እየመረጡ መላክ አለባቸው” ተብሎ በተወሰነው መሠረት ራቅ ብለው ለሚገኙት የጦር ክፍሎች በቴሌግራምና በስልክ ማስረዳት በቂ ባለመሆኑ መልዕክተኞች ወደ ሐረር፣ አሥመራና ነገሌ ተላኩ። ወደ ሐረርጌ የተላከው ቡድን በሻለቃ ተፈራ ተክለአብ የሚመራ ሲሆን ወደ አሥመራ የተላከው ቡድን በሻለቃ ደምሴ ዴሬሳ የተመራ ነበር። በአስር አለቃ ከበደ አበጋዝ የሚመራም ቡድን ወደ ነገሌ ተልኳል። መልዕክተኞቹ የአየር ኃይል ባዘጋጀው አይሮፕላኖች ነበር የተጓዙት። ራቅ ያሉት የጦር ክፍሎች በአዲስ አበባ የሚካሄደውን ወታደራዊ ንቅናቄ በትኩረት ይከታተሉ ስለነበር መልዕክተኞቹን በጉጉትና በስሜት ተቀበሏቸው። ወደ ኤርትራ የተላከው ቡድን ስለንቅናቄው ዓላማ ለሁሉም ጦር ክፍሎች ማለትም ለጦር ሠራዊት፣ ለፖሊስ ሠራዊት፣ ለአየር ኃይል ሠራዊት፣ ለባሕር ኃይል ሠራዊትና ለፈጥኖ ደራሽ ሠራዊት ሰፊ ማብራሪያ ከሰጠ በኋላ በአሥመራ ንዑስ ኮሚቴ እንዲቋቋምና ንዑስ ኮሚቴው ደግሞ በበኩሉ አዲስ አበባ ለተመሠረተው ለዋናው ኮሚቴ ተወካዮች መርጦ ወደ

አዲስ

አበባ እንዲልክ

መመሪያ

ለዋናው ኮሚቴም ተወካዮች መርጦ በሰኔ 28 ቀን አዲስ አበባ ደርሰው

ሰጠ።

በዚሁ

መመሪያ

መሠረት

ንዑስ

ኮሚቴው

ተቋቋመ።

ወደ አዲስ አበባ ላከ። የሰሜን ጦርን የሚወክሉ ተመራጮች በሰኔ 29 ቀን የኮሚቴው አባል ሆነው ተቀላቀሉ።

ወደ ምሥራቅ የተላከው ቡድን እደተፈለገው ተልዕኮው አልተሳካለትም። የቡድኑ መሪ ሻለቃ ተፈራ ተክለአብ ለውጥ ፈላጊና አራማጅ እንደነበሩ ቢታወቅም በጣም ችኩልና የሠራዊቱን ሥነ-ልቦናዊ አመለካከት ያልተረዱ በመሆናቸው እጦሩ ፊት ቀርበው የንጉሥን ሥልጣን በሚመለከት በሰጡት አስተያየት የተነሳ ከተወሰኑ የጦር ክፍሎች አባላት ጋር መጠነኛ አለመግባባት ፈጠሩ። ቡድኑ ወደ ሐረር ከመላኩና ይህ ሁኔታ ከመከሰቱ ሁለት ቀናት በፊት የ3ኛ ክፍለ ጦር ምክትል አዛዥ የነበሩት ጄነራል ግርማ ፈለቀ ክፍለ ጦሩ ተወካዮች መርጦ እንዲልክ በቴሌግራም እደተነገራቸው ስለሁኔታው ሻለቃ መንግሥቱ ኃይለማርያም ወደ አዲስ አበባ ሄደው እንዲያጣሩና ሪፖርት እንዲያደርጉላቸው ትዕዛዝ ይሰጢቸዋል። ሻለቃ መንግሥቱም ትዕዛዙን ተቀብለው “ብቻዬን ብሄድ ስለምቸገር ለጸሐፊነት ሻለቃ ገብረየስ ወልደሃናን፣ ለኦፕሬተርነት የአሥር አለቃ ለገሰ አስፋውን፣ ለሹፌርነት የሃምሳ አለቃ ደመቀ ባንጃውን

ያቀረቡትን

ጥያቄ

ተቀብለው ይፈቅዱላቸውና ወደ አዲስ አበባ ይሄዳሉ። ከጦር አካዳሚ፣ ከፖሊስና ደራሽ የተመረጡ መኮንኖችና የበታች ሹማምንቶችም በአንድነት ሄደዋል።

ይመድቡልኝ”

ብለው

ይጠይቃሉ።

ምክትል

አዛም

ሻለቃ

መንግሥቱ

ፈጥኖ

ሻለቃ መንግሥቱ የሚመሩት ቡድን ወደ አዲስ አበባ ከሄደ በኋላ የሻለቃ ተፈራ ቡድን ለጦሩ ስለንቅናቄው ገለጣ አድርጎ ተወካይ መርጠው እንዲልኩ ያሳስባል። የጦሩ አባላት ግን “እኛ ሁኔታውን አጣርተው እንዲመጡ የላክናቸው ሰዎች ስላሉ እነሱ እስኪመለሱ ሌላ ተወካይ መላክ አስፈላጊ አይደለም” ይሏቸዋል። “አጣርተው እንዲመጡ የተላኩት መልዕክተኞች ብቻ ስለሆኑ የሚወክሏችሁን መርጣችሁ እንድትልኩ አስተባባሪው ኮሚቴ ይፈልጋል” ብለው ለማግባባት ሻለቃ ተፈራ ይሞክራሉ።

68

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ይህ በእንዲህ እንዳለ ሻለቃ መንግሥቱና አብረዋቸው የሄዱት በሙሉ የአስተባባሪ ኮሚቴው አባል ሆነዋል። ሻለቃ መንግሥቱም ጦሩ ሌላ ተወካዮች እንዲመርጥ ሻለቃ ተፈራ የሚያደርጉትን ቅስቀሳ ሰምተው ቅሬታ ያድርባቸዋል። በድርጊቱም በመበሳጨት ውስጥ ውስጡን በተደረገ ግንኙነት ሻለቃ ተፈራን ያሳሥራሉ። “ያ ተፈራ የሚባል ሰው ጦሩን እየበጠበጠው ነው። ምን ይሻላል? የጦሩ አባላት በድርጊቱ ተናደው አሥረውታል...” ብለውም ሻለቃ መንግሥቱ ለተሰብሳቢዎቹ ይናገራሉ። “በአስቸኳይ ተፈቶ እንዲመጣ” ተብሎም ይወሰናል። ሻለቃ ተፈራ ከእስር ተለቆ ወደ አዲስ አበባ ይላካል። አዲስ አበባ እንደደረሰ በቀጥታ ወደ ስብሰባው አዳራሽ ገባ። የሊቀመንበርነቱን መንበር ሻለቃ መንግሥቱ ተቀምጠውበት ያገኝና በጣም ይናደዳል። “ከየት መጥቶ ነው ለቀመንበር ሊሆን የበቃው?” ብሎ ይጠይቃል። “በትግሉ ያልነበረ፣ በኮሚቴ ምሥረታው ያልተሳተፈ ሊቀመንበር መሆን አይችልም” ብሎም የሻለቃ መንግሥቱን ሊቀመንበርነት ተቃወመ። እሱ ራሱ ለቀመንበር መሆን እንዳለበትም በተዘዋዋሪ መንገድ ጠቆመ። ሻለቃ መንግሥቱ ጠንካራ ድጋፍ ስለነበራቸው ሻለቃ ተፈራ ያቀረበውን ተቃውሞ አብዛኞቹ አወገዙት። ከስብሰባ አዳራሽም እንዲወጣ አደረጉ። ከጥቂት ቀናት በኋላ “በደርግ ላይ ቅስቀሳ እያደረገ ሠራዊቱን ለአድማ ተግባር እያነሳሳ ነው” በሚል ሰበብ ሻለቃ ተፈራ እስር ቤት እንዲገቡ ተደረገ። ለሥልጣን የሚደረገው መጎዳዳትም ሀ ተብሎ ተጀመረ። የነገሌ ጦር፣ የአየር ኃይል፣ የፖሊስ ሠራዊት፣ የወህኒ ፖሊስ፣ የብሔራዊ ጦር ተወካዮች እየተመረጡ መጡ። አዳራሹ ከሚችለው በላይ ሞላ። ከአንዳንድ ክፍል የመጡት ተወካዮች ብዛት ከተሰጠው ኮታ አለፈ። በመጨረሻ ክፍሎች በደብዳቤና በማህተም የተረጋገጠ ትክክለኛ ተወካዮቻቸውን እንዲያሳውቁ በታዘዙት መሠረት፤ ብዙዎቹ ይወክሉናል፣ መርጠናቸዋል የሚሏቸውን መኮንኖችና የበታች ሹማምንቶችን ስም ዝርዝር አሳወቁ። የደርግ አባላት ብዛትም 108 መሆኑ ተረጋግጦ ተመዘገበ። ይህ ሆኖ እያለ ግን በይፋ የሚታወቀው የደርግ አባላት ቁጥር 120 ነው። ይህን ቁጥር የሰጡት ጄነራል አማን ናቸው። ጄነራል አማን የደርጉ ለቀመንበር ከሆኑ በኋላ ለአገር ውስጥና ለውጭ አገር ጋዜጠኞች ጋዜጣዊ መግለጫ በሰጡበት ጊዜ “የደርግ አባላት ስንት ናቸው?...” ተብለው ሲጠየቁ “አንድ መቶ ሃያ ናቸው” የሚል መልስ ሰጡ። ለዚህ መልስ መሠረታዊ ምክንያት “ከደርግ ጋር በተለያየ የሥራ ኃላፊነት ላይ ተመድበው የደርግን ውሳኔ ተግባራዊ የሚያደርጉና ለደርግ አስተዳደራዊ አገልግሎት የሚሰጡ መኮንኖችን ከደርግ አግልለን መመልከት የለብንም ቅር ይላቸዋል። ስለዚህ እነሱን ለማስደሰትና ወገናዊነታቸውን ለማጠንከር እንደ ደርግ አባልነት ቢቆጠሩ ይጠቅማል” ብለው ከሻለቃ መንግሥቱና ከሻለቃ አጥናፉ ጋር ተመካክረው ከተስማሙ በኋላ በሰጡት መልስ መነሻነት እሳቸውን ጨምሮ የደርግ አባላት አንድ መቶ ሃያ ናቸው ተብሎ ተወሰደ። ለማንኛውም የ108ቱ የደርግ አባላት ስም ዝርዝር የሚከተለው ነው፦

ተ.ቁ

ማዕረግ

ስም

የተመረጡበት ክፍል

ብሔረሰብ

1...

የአሥር አለቃ

መንገሥቱ ገመቹ

ምድር ጦር ታንከኛ

ኦሮሞ

2.

ሻምበል

ውብሸት ደሴ

25 ክፍለ ጦር

ኦሮሞ

3.

ቫለቃ

ብርሃኑ ባይህ

ጦር አካዳሚ

አማራ

(ሰሜን)

እኛና አብዮቱ

4.

ቫለቃ

መንግሥቱ ኃይለማርያም - 3ኛ ከናለ ጦር

5.

ቫለቃ

ካሣሁን

6.

ወታደር

በጋሻው አታላይ

ም/ ጦር መገናኛ

አማራ

/.

የመቶ

ፍቅረሥላሴ

አየር ኃይል

አማራ

8.

የሃምሳ

9.

ቫለቃ

10 .

የአሥር

11

ቫለቃ

,

12

የሃምሳ

13 14, 15

'

አለቃ አለቃ

አለቃ

አለቃ

ታፈሰ

ንጉሜ

ም/ቦጦር

ወግደረስ

ፋንታ

ኦሮሞ+አማራ

ማረፊያ

ከፍል

(ሰሜን)

3ኛ ክፍለ ጦር

ሙዚቀሻ

ኣማራ

አማራ

ተካ ቱሉስ

ሐረር

ፖሊስ

ኦርሞ

ስለቪ

መንገቫ

ከብር

ዘበኛ

ኮርሞተአማራ

ፍስሐ

ደስታ

ከብር

ዘበኛ

ትግሬ

ለገሰ አስፋው

3ኛ ከፍለ ጦር

ኦሮሞ-አማራ

ቫለቃ

ተስፋዬ ገብረኪዳን

ም/ጦር ታንከኛ

ኦሮሞ

ቫምበል

አዲስ

አየር ኃይል

አማራ

ቫምበል

አንዳለ

ተሰማ

ም/ ጦር መሣሪያ ግ/ቤት

አማራ

ገሠሠ

ወልደኪዳን

አየር ኃይል

አማራ

ወህኒ ፖሊስ

ኦሮሞ-፦አማራ

ቴክኒሺያን

ተድላ

16.

ሲ/ር

17

ቫምበል

ካሣዩ

18

ቫለቃ

ፋንታዬ ይህደጎ

ም/ጦር

ማመላለሻ

ትግሬ

19.

ቫለቃ

ደምሴ ደሬሣ

ም/ጦር

ሕክምና

ኦሮሞ

20.

ቫለቃ

ደበላ ዲንሳ

ፖሊስ ጠቅላይ መምሪያ

ኦሮሞ

21.

የመቶ

መላኩ

ተፈራ

ከብር

ዘበኛ

አማራ

22.

ቫለቃ

ናደው

ዘካሪያስ

ጦር

ኃይሉና

አማራ

2.3.

የአሥር

24.

አለቃ

የሃምሳ አለቃ

ገብረሕይወት ገ/ ፃድቅ

ከብር ዘበኛ

አማራ

253.

ቫምበል

ታደሰ

ፈጥና

ደራሽ

ኦርሞ

26.

ወታደር

አራጋው

ይመር

36ኛ

ሻለቃ

ኮሮሞተአማራ

መ/ የሃምሳ

አክሊሉ

በላይነህ

ጦር

ባቫ

ጴጥሮስ

ጠ/መምሪያ

4ኛ ክ/ ጦር

አለቃ

አለቃ

አራጋው

ገብሬ

27/7.

| 69

አደራ

ት/ቤት

መድፈሻኛ

ከንባታ

አማራ

70 |

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

28.

የአሥር አለቃ

ዓለማየሁ አየለ

ም/ ጦር ማመላለሻ

አማራ

29.

የአሥር አለቃ

ግርማ አድማሱ

ም/ቦጦር መሣሪያ ግ/ቤት

አማራ

30.

የሃምሳ አለቃ

አበራ አጋ

አዲስ አበባ ፖሊስ

ኦርሞ

341,

ወታደር

ደጀኔ ወንድምአገኘሁ

ም/ ጦር ወታደራዊ ፖሊስ

አማራ

32

ቫምበል ባሻ

ተገኘወርቅ ተስፋ

ም/

አማራ

33.

ሲ/

ደምሰው ካሣዬ

አየር ኃይል

ጉራጌ+ተኦሮሞ

34.

ቫለቃ

መኩሪያ

ም/ ጦር መገናኛ

አማራ

35.

የሃምሳ አለቃ

ከበደ አበጋዝ

ም/ ጦር ጠቅላይ መምሪያ

አማራ

ቴክ

ኃይሌ

ጦር ታንከኛ

እኛና አብዮቱ

|

36.

የአሥር አለቃ

ጌታቸው አረጋ

ጦር ትምህርት ቤት

አማራ

37.

ቫምበል ባሻ

ደምሴ አብተው

መከላከያ ጠ/መምሪያ

አማራ

38.

ቫለቃ

አባተ መርቫ

ም/ ጦር

አማራ

39.

ቫምበል ባሻ

ኃይሌ ገበየሁ

4ኛ ክ/ጦር

40.

የአሥር አለቃ

በጋሻው ጉርሜሳ

ም/ ጦር መገናኛ

ኦርሞ

41.

ቫምበል

በላይ ቢተው

ፈጥኖ ደራሽ

ኦርሞ

42.

ምከትል የመቶ አለቃ

አቨሸብር አማረ

ጥይት ፋብሪካ

ጉግሬ፥ተኦሮሞ

43.,

ቫምበል ባሻ

ጌታሁን ተ/ማሪያም

4ኛ ክፍለ ጦር

አማራ

ስንቅና ትጥቅ መድፈኛ

አማራ

71

72

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

44ቲ,

የአሥር

አለቃ

ግርማ

አየለ

ም / ጦር

ፏካ,

የአሥር

አለቃ

ፍስሐ

አንደቶ

ከብር

46.

ቫለቃ ባሻ

47, 4ፏ8,

የሃምሳ

አለቃ

ምክትል

የመቶ

አለቃ

49...

ወታደር

50.

የሃምሳ

51,

የአሥር

52,

የመቶ

53.

አለቃ አለቃ አለቃ

መከላከያ

ደሣለኝን

ኤርትራ

ተሰማ

በላይ

ኦሮሞ

ዘበኛ

ታምራት ፈዩ በላይ

ሙዚቀኛ

ከብር

ጉራጌ

ጠ/ መምሪያ ፖሊስ

ኦሮሞ አማራ

ዘበኛ

ኮሮሞ-አማራ

አሸቱ ዓለሙ

2ኛ ከ/ጦ ሕክምና

አማራ

ጌታቸው

ብሔራዊ

አማራ

በቀለ

ተቀባ

ደጉ

አየር

ኃይሌ

መለስ

ቫለቃ

አበበ

በላይነህ

54,

ቫለቃ

የኋላቨት

55.

ወታደር

ደምስ

56...

ሻለቃ

5/,

የአሥር

58,

ጦር

ወለድ

ብሔራዊ

አማራተኦሮሞ

ጦር

አማራ

ከብር

ዘበኛ

አማራ

ግርማ

ባሕር

ኃይል

አማራ

አላምረው

ከብር

ዘበኛ

አማራ

ዘለቀ በየነ

ም/ጦር መድፈኛ

አማራ

አለቃ

ንጉሜ

ም / ጦር

አማራ

ቫምበል

ባሻ

አድማሱ

59.

ቫምበል

ባሻ

ከበደ

ዓሊ

ጦር

አካዳሚ

ኮሮሞ-አማራ

60.

ቫለቃ

አሰፋ

መኮንን

4ኛ

ክፍለ

አማራ

61,

የመቶ

62.

መ / የሃምሳ /

ጎሹ

63.

ቫለቃ

ባሻ

ማንመከቶት

6ፈ,

ቫለቃ

ባሻ

ግዛው

65.

የአሥር

ተፈሪ

66...

ሻለቃ ባሻ

67.

አለቃ

አለቃ

አለቃ

/

መ / የሃምሳ

አለቃ

ወልዴ

ጥሩነህ

አያሌው

ም / ጦ

ኃይለሥላሴ

መሐዲስ ስንቅና

ትጥቅ

ጦር

አዲስ

አበባ

1 7ኛ

ቫለቃ

አማራ

ጥይት

ፋብሪካ

አማራ

ወልደሚካኤል

ከብር

ዘበኛ

አማራ

ገ/ መስቀል

ም/ቦጦር

ዓለማየሁ ወ/

አገኘሁ

ፖሊስ

አማራ

ማረፊያ

አማራ

ሠፈር

አማራ

ንጉሜ ፋንታዬ

ም/ ጦር ሕክምና

ከፋ

ማሞ እጅጉ

4ኛ ብርጌድ

ጉጂ

መምሪያ

እኛና አብዮቱ | 73 68.

ቫለቃ

ከተማ አይተንፍሱ

4ዥኛ ብርጌድ

አማራ

69.

ቫለቃ ባቫ

ጌታሁን አቦዬ

ም/ጦ መገናኛ መምሪያ

አማራ

70.

የሃምሳ አለቃ

ከበደ ከብረት

ም/ቦጦር መድፈሻኛ

አማራ

71.

ወታደር

አምባቸው

ወህኒ ፖሊስ

አማራ

72.

ቫለቃ

ሕሩይ ኃይለሥላሴ

ም/ጦር ወታደር ፖሊስ

ትገሬ (ኤርትራ)

73.

የአሥር አለቃ

ኃይሉ በላይ

አዲስ አበባ ፖሊስ

አማራ

74.

ቫምበል

ሞገስ ወልደሚካኤል

ጦር

ጠ/ መምሪያ

ትገሬ (ኤርትራ)

75.

ቫምበል

ተፈራ ደነቀ

አዲስ አበባ ፖሊስ

ኮሮሞ1ሲዳማ

76.

የመቶ አለቃ

ዓለማየሁ ኃይሌ

ቨዋ ፖሊስ

ኮኦርሞተከፋ

77.

ቫለቃ

አሥራት

ጦር ት/ቤት

አማራ

78.

ቫለቃ

አጥናፋ አባተ

4ኛ ክፍለ ጦር

አማራ

79.

የመቶ አለቃ

ዓሊ ሙሳ

4ዥኛ ክፍለ ጦር

አማራ

80.

ሊዲንግገ ሲማን

ታምራት ፈረደ

ባሕር ኃይል

ከፋ

81,

ቫምበል

ሚካኤል

ገብረንጉሥ

ኤርትራ ፖሊስ

82.

1ቲ . ኦፊሰር

ሚካኤል

አስገዶም

ባሕር ኃይል

83.

ቫምበል

ሲሳይ ሃብቴ

አየር ኃይል

አማራ

84,

የአሥር አለቃ

ሙሉጌታ

ቨዋ ፖሊስ

ትገሬ

85.

የመቶ አለቃ

በዕውቀቱ ካሣ

ከብር ዘበኛ

አማራ

86.

የመቶ አለቃ

ስለቪ በየነ

አየር ወለድ

አማራ

87/7.

ቫለቃ ባቫ

ተፈራ ጅፋር

ፈጥኖ ደራሽ

ኮሮሞተአማራ

88,

የአሥር አለቃ

ንጉሴ ነጋሣ

ኤርትራ ፖሊስ

ኦርሞ

89.

የአሥር አለቃ

ንጉሴ ዘውዴ

ሐረር ፖሊስ

አማራ

90.

ቫምበል

ኪሮስ ዓለማየሁ

አየር ወለድ

ትገሬ

91.

ቫምበል

ግርማ ሀብተገብርኤል

1'7ሻ ቫለቃ

ጉራጌተአማራ

ዓለሙ

ደስታ

አብርሃ

ኃይሎች

ትገሬ (ኤርትራ) ትገሬ (ኤርትራ)

74

|-

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

92.

ወታደር

ገዛኸኝ ወርቄ

ም/ጦ ሙዚቀኛ

ኦሮሞ

93 .

የመቶ አለቃ

ገበያው ተመስገን

ፖሊስ መምሪያ

አማራ

94. - ቫለቃ

ጌታቸው ቪበቪ

ም/ ጦር ጠቅላጾ መምሪያ

ኦሮሞ+አማራ

95

የአሥር አለቃ '

ገ/ ሕይወት ገ/እግዚአብሔር

ኤርትራ ፖሊስ "

ትገሬ

የሃምሳ አለቃ

ፍቅሬ ዘርጋባቸው

አየር ወለድ

ጉራጌ

'

96. 97

.

ሻምበል

/. ነጋሽ ተስፋጽዮን

ም/ጦር . መሐንዲስጃ

ትገሪ

938

.

ቫምበል

የማነ / ተስፋሚካኤልን

36ኛ ሻለቃ

ትግሬ (ኤርትራ)

99...

ሻምበል

ገብረየስ ወ/ሐና

3ኛ ክ/ጦር

አማራ

100.

የሃምሳ አለቃ

ይልማ ከበደ

አዲስ አበባ ፖሊስ

አማራ

101...

የአሥር አለቃ

ዳምጠው ገረመው

ም/ጦር መድፈኛ

ኦኮሮሞ+አማራ

102.

የአሥር አለቃ

ግርማ ቡርቃ

ከብር ዘበኛ

ኦሮሞ

103...

የመቶ አለቃ

መለሰ ማሩ

ጦር ት/ቤት

አማራ

104.

የአሥር አለቃ

ፀጋዬ ጥሩነህ

ሐረር ፖሊስ

አማራ

105.

የሃምሳ አለቃ

ደመቀ ባንጃው

3ኛ ክ/ጦር

አማራ

106

ጁ/ኤክማን

ዮሐንስ ፍትዊ

አርሚ አቪዬሽን

ትግሬ

107

- የመቶ አለቃ

ተስፋዩ ተከሌ

አርሚ አቪዩሽሸን

ቅማንት

ገብረጊዮርጊስ ብርሃኔ

ም/ጦር መገናኛ

ትግሬ፥+አማራ

108.

*በጠቅላላ

የአሥር አለቃ

4 5 መኮንኖች

(ኤርትራ)

እና 6 0 ባለሌላ ማዕረጎች ናቸው፡፡

በሰኔ 21 ቀን ለሦስተኛ ጊዜ የወታደራዊ አስተባባሪ ኮሚቴ መቋቋሙ በይፋ እንደተገለጠ፤ ሕዝቡ የተቀላቀለ ስሜት አደረበት። “እነዚህ ወታደሮች በጠመንጃቸው አስገዳጅነት ደሞዛቸውን አስጨምረው ወደ ሠፈራቸው ከተመለሱ በኋላ ሌላ ያልተሟላላቸውን ነገር በማስገደድ ለማሟላት እንደገና ጠመንጃ አወጡ። ነገ ፍላጎታቸው ሲሟላ እንደተለመደው ወደ ሠፈራቸው ይከተታሉ” አለ አንዱ ክፍል። ሌላው ክፍል ደግሞ “በእንዳልካቸው መንግሥት ላይ ተጽዕኖ በማሳደር የተወሰኑ የኢኮኖሚ ማሻሻያ እርምጃዎች እንዲወሰድ ምናልባትም የባለመሬትና የጭሰኛን ግንኙነት የሚወስን ሕግ በአስቸኳይ ተደንግጎ በሥራ ላይ እንዲውል ያስደርጉ ይሆናል” አለ። ሌላው ወገን ደግሞ “የተረቀቀውን የንጉሠነገሥቱን ቆራጭ ፈላጭ ሥልጣን የሚገድበውን ሕገ-መንግሥታዊ ንጉሣዊ አገዛዝ ሕገመንግሥት ተፋጥኖ በሥራ ላይ እንዲውል ግፊት ያደርጉ ይሆናል” የሚል ግምት ወሰደ።

“መፈንቅለ-መንግሥት አድርገው ይሆናል” የሚል ግምት የወሰዱም “በወታደሮቹ

ይችል

ንቅናቄ

ይሆናል”

የሚል

እኛና አብዮቱ | 75 ሥልጣን በመያዝ ወታደራዊ አምባገነንነትን ያስፋፉ ነበሩ። እንዴት እንደሚመሠረት ግልጽ ባይሆንላቸውም

አማካይነት

ሕዝባዊ

ተስፋ

ያደረባቸውም

መንግሥት

ለመመሥረት

ምቹ

ሁኔታ

ሊፈጠር

ነበሩ።

የኅብረተሰቡ ልዩ ልዩ ክፍሎች የተለያየ ግምት ቢወስዱም፣ የፖለቲካ ተንታኞችም የየራሳቸውን ትንታኔ ቢሰጡም፤ መላው ሕዝብ ብቻ ሳይሆን ወታደሮቹም ራሳቸው ከገመቱትና ካሰቡት ውጭ በተጨባጭ ሁኔታዎች ግፊት ንቅናቄው የራሱን መንገድ ተከትሎ መጓዙን ወደፊት እንመለከታለን። እስከ ሰኔ መጨረሻ ድረስ ከአነስተኛ የጦር ክፍሎች እንኳን ሳይቀር “ጦራችንን እንወክላለን” እያሉ በርካታ ወታደሮች ወደ 4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ ቢመጡም፤ በትክክል መመረጣቸውንና መወከላቸውን የሚያረጋግጥ የጽሑፍ ማስረጃ ባለመያዛቸው የተወሰኑት

ሲመለሱ ማረጋገጫ ያላቸውን ኮሚቴው በአባልነት ሲቀበል ቆየ። ከዚህ በፊት ተቋቁሞ የነበረውን አስተባባሪ ኮሚቴ ለማፍረስ እንደተቻለው ሁሉ ይህንንም ኮሚቴ የማፍረስ ዓላማ ይዞ የሚመጣ ኃይል ለኖር ይችል ይሆናል በሚል ሥጋት ለአባልነት ተቀበሉን ብለው የሚመጡ

ወታደሮችን

ከመቀበል

በፊት

በከፍተኛ

ስለነበር፤ በኮሎኔል ከፈለኝ ይብዛ የሚመራ ከነሙሉ ትጥቁ እንዲመለስ ተደርጓል።

ሻለቃ

መንግሥቱ

የደርግ

ደረጃ

ማጣራትና

የክብር ዘበኛ 3ኛ ብርጌድ

ለቀመንበር

ሆነው

ማረጋገጥ

አስፈላጊ

አንድ ሻምበል

ጦር

ተመረጡ

በአዲስ አበባና በአዲስ አበባ ዙሪያ የሚገኙ የተለያዩ የጦር ክፍሎች በአብዛኛው በተሰጣቸው መመሪያ መሠረት ዲሞክራሲያዊ በሆነ መንገድ እየመረጡ እስከ ሰኔ 24 ቀን ተወካዮቻቸውን ላኩ። በሰኔ 22 ቀን የ3ኛ ክፍለ ጦርን በመወከል በሻለቃ መንግሥቱ ኃይለማርያምየሚመራ ቡድን ለኮሚቴው ሰብሳቢ ለሻለቃ አጥናፉ ከ3ኛ ክፍለ ጦር መምጣታቸውን የሚገልጠውን ደብዳቤ አቀረቡ። ክፍለ ጦሩም የኮሚቴውን ዓላማ በመደገፍ ከጎኑ እንደሚሰለፍ ማረጋገጫ ሰጠ። የኮሚቴው አባላትም የምሥራቅ ጦር ተወካዮቹን ልኮ የንቅናቄው ተሳታፊ መሆኑ ኃይላቸውን ስላጠናከረላቸው ተደሰቱ። ተወካዮቹንም በጭብጨባ ተቀብለው በመሸጋሸግ በአግዳሚ ወንበር ላይ እንዲቀመጡ ጋበዚቸው። የስብሰባውን ሂደትና አመራር በአንክሮ በመከታተልና በመታዘብ ለአንድ ቀን ከቆዩ በኋላ ሻለቃ መንግሥቱ በተከታታይ ጥያቄ ማቅረብና አስተያየት መስጠት ጀመሩ። በተቀላጠፈ አማርኛ ተናግረው ማሳመን የሚችሉ፣ መቼና ምን መናገር እንዳለባቸው የሚያውቁ፣ በወታደር ሠፈር ተወልደው ከወታደሮች ጋር ያደጉ፣ የወታደሮቹን ሥነልቦናዊ አመለካከት በሚገባ የተረዱ መኮንን በመሆናቸው፤ ወቅቱንና ሁኔታዎችን ከአጠኑና ከአመዛዘኑ በኋላ ስብሰባውን አስመልክቶ የሚከተሉትን ሁለት መሠረታዊ ሃሳቦች አቀረቡ። አንደኛ፦ “የወከለንን ጦር ፍላጎት ለማሟላት ከፈለግን ስብሰባው መመራት ይኖርበታል። ማንም እንዳሻው እየተነሳ ሃሳቡን የሚሰነዝርበት፣ እንደአመቸው

እየተነሳ

የሚቃወምበት፣

በተፈለገ

ጊዜ

ሁሉ

ከስብሰባ

በሥነ-ሥርዓት ሌላው ደግሞ

የሚወጣበት

ወይም

ወደ ስብሰባ የሚገባበት፣ መደማመጥ ሳይኖር መተረማመስና መንጫጫት በሰፈነበት ሁኔታ ስብሰባ መምራት ስለማይቻል ሥነ-ሥርዓት ሊበጅለት ይገባል። ከዚህም በላይ የምንወያይበትም ጉዳይ በአጀንዳ መያዝ አለበት” ብለው ንግግራቸውን በመቀጠል በሁለተኛ

76

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ደረጃ፦ “ዓላማችን ምንድነው? ምን ለማድረግ ነው እዚህ የተሰበሰብነው?” ብለው ጥያቄ ሰነዘሩና “ግልጽ የሆነ ዓላማ ለኖረን ይገባል። በግልጽ የተነደፈ ዓላማ ከሌለን በጭለማ እንደሚጓዝ መንገደኛ መሆናችን ነው። ስለዚህ ዓላማችንን በውል ማወቅ አለብን” ብለው ሃሳብ ካቀረቡ በኋላ በወታደሮቹ እውቀትና ግንዛቤ ላይ የተመሠረተ ሰፊና ቀስቃሽ ንግግር አድርገው

ተቀመጡ።

ሻለቃ አጥናፉ አቀነባብረውና አብራርተው አድማጭ ሊገባው በሚችል መልክ ሃሳባቸውን የመግለጽና የማሳመን መጠነኛ ችግር ስለነበረባቸው፤ አንድን ለውይይት የቀረበን ጉዳይ በተንዛዛ መልኩ ውይይት እንዲደረግበት ልቅ ስለሚያደርጉ፣ የስብሰባ ሥነሥርዓት አስጠብቀው ስብሰባውን በተገቢው መንገድ የመምራት ችግር ስለሚስተዋልባቸው ሻለቃ መንግሥቱ ባቀረቡት ሃሳብና በሰነዘሩት አስተያየት የኮሚቴው አባላት ትኩረት ወደ

እሳቸው

ተሳበ።

ምናልባትም

“ቢመሩን

ወደሚፈለገው

ግብ ሊያደርሱን

የሚል ዕምነትም በብዙዎቹ አዕምሮ ሠረፀ። ይህንኑ ጉዳይ በርሳቸው መወያየትም ጀመሩ። ከዚያም “በአዲስ መልክ በሚለው አስተያየት ላይ አብዛኞቹ ውስጥ ውስጡን ተማመኑ።

ይችሉ

ይሆናል”

አስመልክቶ አባላቱ እርስ ምርጫ መካሄድ አለበት”

ሰኔ

26 ቀን ስብሰባው ሥራውን እንደጀመረ “ይህ ኮሚቴ በጥቂት አስተባባሪዎች ተጀምሮ ባሁኑ ጊዜ ከብዙ የጦር ክፍሎች ተወካዮች እየተመረጡ በመምጣታቸው የአባላቱ ቁጥር ከፍ ብሏል። ስለሆነም በመጀመሪያው ቀን በጥቂት አባላት ምርጫ የተሰየመው አመራር የሁሉንም ፍላጎት የሚያሟላ ባለመሆኑ በአዲስ መልክ ምርጫ ተካሂዶ አዲስ አመራር ማውጣት አለብን” የሚል አስተያየት ከተሰብሳቢዎቹ በአንዱ ተሰነዘረ። ቀደም ብሎ ሻለቃ መንግሥቱና የእሳቸው ደጋፊዎች ሁኔታውን አመቻችተው ስለነበር፤ በርካታ አባላት “የምንወክለው የጦር ክፍል ፍላጎት ነው” እያሉ የተሰነዘረውን አስተያየት በመደገፍ ንግግር አደረጉ። እያንዳንዱ ተናገሪ አስተያየት በሚሰነዝርበት ጊዜ ሁሉ “የእኔ ክፍል ፍላጎት ወይም አቋም ስለሆነ ይህ ጉዳይ ተፈፃሚነት እንዲኖረው እጠይቃለሁ ወይም አሳስባለሁ” በማለት ከበስተጀርባው ያለውን ኃይል እንደማስፈራሪያነት መጠቀም የተለመደ አሠራር ነበር።

በአዲስ መልክ ምርጫ እንዲደረግ ለምን እንደአስፈለገና ማንን ለመምረጥም እንደታሰበ ጥቂት መኮንኖች የተረዱትና የተገነዘቡት በመሆኑ የቀረበውን አስተያየት አጥብቀው ተቃወሙ። “በየጊዜው አመራር የምንቀያይርበት በቂ ምክንያት አይታየንም። እስከዛሬ አንዳንድ

ሲመሩን የአሠራር

የነበሩት ሰዎች በሥነ-ሥርዓት ሊመሩን እንደሚችሉ አረጋግጠናል። ችግር ተፈጥሯል ቢባልም እንኳን ምናልባት ችግሩ የሚመነጨው ከእኛ

ከተመሪዎቹ

ሊሆን

ችግር

ሊወገድ

ሁሉ

ስለሚችል ይችላል።

ሁላችንም

ሥነ-ሥርዓት

ከአመሠራረቱ

ጀምሮ

የምናከብር ከፍተኛ

ከሆነ ሚና

አለ

የተባለው

የተጫወቱትን፣

አመራርም የሰጡትን በአዲስ የአመራር ኃይል መተካት አግባብ አይደለም” ብለው ጠንካራ የመቃወሚያ አስተያየት ሻለቃ አሥራት ደስታና ሻለቃ ሕሩይ ኃይለሥላሴ አቀረቡ። የሻለቃ መንግሥቱ ደጋፊዎች ብዙዎች ሲሆኑ በቁጥር አነስተኛ ግን በርካታ መኮንኖች የሻለቃ አጥናፉ ደጋፊ ነበሩ። በሁለቱ ጎራ መካከል የተጧጧፈ ክርክር ተነሳ። “አዲስ ምርጫ መካሄድ የለበትም” በሚለው ነጥብ ላይ የተሰነዘሩት አስተያየቶች ትኩረት ሊሰጣቸው የሚገባ መሆኑ ቢታወቅም አብዛኞቹ የኮሚቴው አባላት አዲስ ምርጫ ይደረግ ባይ በመሆናቸው ምርጫው እንዲካሄድ ውሳኔ ላይ ተደረሰ። በሻለቃ ብናልፈው መኳንንት፡የደርግ የሥራ አስፈጻሚ የአስተዳደር መምሪያ መኮንን፡ የሚመራ አስመራጭ ኮሚቴም ተመረጠ። ምርጫው በምሥጢር እዲከናወን ተስማሙ። በዚህ መሠረት በሰኔ 26 ቀን ምርጫው ተካሄደ።

እኛና አብዮቱ | 77 ውጤቱም

ለአባሉ

ከአባላቱ ለሻለቃ ሰጡ።

ሻለቃ

ኮሚቴ

ተገለጠ።

እንደተጠበቀው

ሰባ አምስት ከመቶ የሚሆኑት መንግሥቱ ኃይለማርያም ድምፅ መንግሥቱም

ሊቀመንበር

የአስተባባሪው

ሆኑ።

ሻለቃ መንግሥቱ የለቀመንበርነቱን ሥልጣን ከጨበጡ በኋላ ስለምርጫው ምስጋና አቅርበውና የኮሚቴው አባላት በእሳቸው ላይ የጣሉት ዕምነት እንደከበዳቸው ገልጠው

ኃላፊነታቸውን በአጥጋቢ ሁኔታ ለመወጣት ሌት ተቀን እንደሚሠሩ ቃል ገቡ። ከዚያም “ኃላፊነቴን በብቃት ለመወጣት እንዲያስችለኝ የምፈልጋቸው ነገሮች አሉ። እነሱንም በቅድሚያ እንድታሟሉልኝ እጠይቃለሁ።

ይኸውም የወታደራዊ ንቅናቄ በይፋ ማካሄድ ከተጀመረበት ከስድስት ወር በፊት ጀምሮ በማስተባበርና አመራር በመስጠት ከፍተኛ ሚና የተጫወተው ሻለቃ አጥናፉ አባተ ለሥራዬ መቃናት በቀላሉ የማይገመት ድጋፍ

| ቫለቃ መንግሥቱ ኃይለማርያም

ሊሰጠኝ

ስለሚችል

በምክትል

ለቀመንበርነት

ከዚህ

በተጨማሪም

እንድትመድቡልኝ፣

በቅርብ የማውቀውንና በሥራም የምግባባውን ሻለቃ ገብረየስ ወልደሃናን በዋና ጸሐፊነት እንድትሰይሙልኝ በአክብሮት እጠይቃለሁ” ብለው ለስብሰባው ተሳታፊዎች በለሰለሰና ዝግ ባለ አነጋገር ጥያቄያቸውን አቀረቡ። የኮሚቴው

አቀራረባቸው

አባላት

አሳማኝ

በእሳቸው

መስሎ

ንግግር

ቀደም

ስለታያቸው

ብሎም

ያለምንም

የተመሰጡ

ክርክርና

ስለነበር፤

ጭቅጭቅ

አሁንም

በጭብጨባ

የቀረበላቸውን ጥያቄዎች አፀደቁላቸው። ከሻለቃ አጥናፉ አባተ ጋር ምክትል ለቀመንበር የነበረው የአሥር አለቃ አበራ አጋ ተራ አባል ሆነ። የአስተባባሪው ኮሚቴ ዋና ጸሐፊ የነበሩት ሻምበል ወንድወሰን ኃይሉ አስተባባሪ ኮሚቴው እንደተቋቋመ እንዲታሠሩ ከተወሰነባቸው 73 ባለሥልጣናት ውስጥ አንዱ አባቱ ስለነበሩ እሳቸውንና ሌሎችን ባለሥልጣናት ለማስመለጥ

ምሥጢር

አባልነትም ያዘ። ሻለቃ

ተባርሮ አጥናፉ

አድማ

አውጥቷል

ጥርጣሬ

ስለነበር ሻለቃ ገብረየስ በ4ኛ ክፍለ ጦር አባላት

ሊያስነሱብኝ

እንደአደረጓቸው

በሚል

ግምት

ይችላሉ”

በሚል

ሥጋትና

ከዋና

ጸሐፊነቱ

ክፍት የነበረውን ዘንድ ተደማጭነት

ፍርሃት

ሻለቃ

ብቻ

ሳይሆን

ከደርግ

የኃላፊነት ቦታ በቀላሉ ስለነበራቸው “ወደፊት

መንግሥቱ

ምክትላቸው

ተወስዷል።

ሻለቃ መንግሥቱ ስብሰባውን በሥነ-ሥርዓት የተዝረከረኩ አሠራሮችም ቀስ በቀስ እየተስተካከሉ የአስተባባሪው ኮሚቴ አባላት እነማን እደሆኑና በርግጥም ማረጋገጫ ደብዳቤ እንዲልኩ የተደረገውና “ደርግ” የእንግሊዝኛ ቃል እንዲተካና የአስተባባሪው ኮሚቴ

ለመምራት ከፍተኛ ጥረት አደረጉ። ትክክለኛውን የአሠራር ፈር ያዙ። ክፍሎቻቸው መርጠው እንደላኳቸው የሚለው ቃል “ኮሚቴ” የሚለውን መጠሪያ ስምም “የጦር ኃይሎች፣

78

|.

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የፖሊስ ሠራዊትና የብሔራዊ ጦር ሥልጣኑን ከጨበጡ በኋላ ነው።

አስተባባሪ

ደርግ”

እየተባለ

መጠራት

የጀመረው

እሳቸው

በመጋቢት ወር አጋማሽ ላይ “የአየር ኃይል ሠራዊት አዲስ አበባ ከተማን በአይሮፕላን ለመደብደብና ሕዝብን ለመፍጀት ያቀደውን ሴራ አክሽፈናል” ብለው የአየር ወለድ መኮንኖች በየጦር ክፍሉ እየተዘዋወሩ ገለጣ በአደረጉበት ወቅት ከአየር ኃይልና ከሌሎች የጦር ክፍሎች እየተለቀሙ ታሥረው የነበሩት 28 የጦር አባላት በሰኔ 28 ቀን እዲፈቱ ተደረገ። ከእሥር የተፈቱት አባላት ከነበራቸው ከፍተኛ የለውጥ ፍላጎትና አብዮታዊ ስሜት ጋር በድል አድራጊነት ስሜት ሲፈቱ፤ ወደር የሌለው ደስታ ተሰማቸው። ለትግል የሚቀሰቅስና የሚያነሳሳ “ተነሣ ተራመድ!” የሚል መዝሙር ደርሰውና አቀነባብረው ለደርግ አባላት አሰሙ። የሞራል ድጋፍም ሰጡ። “ተነሣ ተራመድ!” የሚለው መዝሙር በጣም ቀስቃሽና ለትግል የሚያነሳሳ ከመሆኑም ባሻገር የአገር ፍቅር ስሜትን የሚያጋግል ስለነበር፤ ሕፃናት፣ ወጣት፣ ሽማግሌ፣ ሴት፣ ወንድ ሳይለይ የሁሉም ኅብረተሰብ ክፍሎች አባላት እንደ ብሔራዊ መዝሙር ይዘምሩት እንደነበር ይታወሳል። ሻለቃ መንግሥቱ የኮሚቴውን አባላት ለመሳብ ያስቻላቸው “ዓላማችን ምንድነው? ዓላማችንን እንወቅ! በግልጽ የተነደፈ ዓላማ ከሌለን በጭለማ እደሚጓዝ መንገደኛ መሆናችን ነው” ብለው የተናገሩት ንግግር ስለነበር ሥልጣን እንደጨበጡ “ዓላማችንን እንወስን፣ ዓላማችን የኢትዮጵያን ሕዝብ ከብዝበዛና ከጭቆና አላቅቀን አገራችንን በልማት ማስቀደምና ግለኝነትን አስወግደን የአገራችንን ጥቅም ማስጠበቅ መሆን አለበት! ስለሆነም ኢትዮጵያ ትቅደም! የሚል ዓላማ ይዘን ብንነሳ ተገቢ ይሆናል” የሚል አስተያየት ሰነዘሩ። በአንድ ወቅት ጳውሎስ ኞኞ በሚያዘጋጃት “የኢትዮጵያ ድምፅ” በምትባል ጋዜጣ ላይ ከጋዜጣው ስም ዝቅ ብሎ “ኢትዮጵያ ትቅደም!” የሚል ጽሑፍ የሻለቃ መንግሥቱን ትኩረት ስቦ ስለነበር ነው አጋጣሚውን ተጠቅመው የደርግ ዓላማ መግለጫ እንዲሆን ሃሳብ የሰነዘሩት የሚል ግምት ተወስዷል። በተሰነዘረው ሃሳብ ላይ በርካታ ጥያቄዎችና አከራካሪ ነጥቦች ተነስተው አጥጋቢ ምላሽ ከተሰጠና ሰፊ ውይይትም ከተደረገ በኋላ “ኢትዮጵያ ትቅደም!” የሚለው አባባል የደርግ ዓላማ (ሞቶ) ተደርጎ ተወሰደ። “ኢትዮጵያ ትቅደም!” የሚለው ዓላማ ማንም እንዲመለከተው በጥቁር ሰሌዳ ላይ በትልቁ ተጽፎ ተቀመጠ። “ኢትዮጵያ ትቅደም ሲባል ጥቅልና ድፍን አባባል ስለሆነ ማንም እንደአመቸው ትርጓሜ ስለሚሰጠው ውሎ አድሮ ችግር ያስከትላል። ስለዚህ ዝርዝር ትርጓሜውና ይዘቱ ተብራርቶ በጦሩም፣ በሕዝቡም ዘንድ ታዋቂነት እንዲኖረው መደረግ አለበት” ብለው ሻለቃ አሥራት ደስታ በአቀረቡት አስተያየት መሠረት፤ ዝግጅት እዲደረግ መመሪያ ተሰጠ። የኢትዮጵያ ትቅደም ትርጉም 13 ነጥቦችን አጠቃሎ ተብራርቶና ተስፋፍቶ በሕዝብ እንዲታወቅ ተደረገ። የመጀመሪያው አንቀጽ “የንጉሠ ነገሥቱ ዘውድ እንደተጠበቀ ሆኖ ከካብኔው ውስጥም ሆነ ውጭ የኢትዮጵያን ሕዝብ የበደሉትን ባለሥልጣናት ማፅዳት” የሚል ነበር። ይህን ሃሳብ ያቀረበው ምክትል የመቶ አለቃ ተሰማ በላይ ነበር። የኮንጎ ዘማች የነበሩት የደርግ አባላት ልጅ እንዳልካቸው እንዳይታሠሩ ስለሚፈልጉ “ከካቢኔው ውጭ ብቻ ፅዳት ይደረግ” ብለው አጥብቀው ቢከራከሩም ተቀባይነት ሳያገኙ ቀሩ። የሚል ያለንን

“ከዚህ ዓላማችን ጋር ሊጣጣም የሚችል የማህተም አርማችን መቀረጽ አለበት” ሃሳብ ቀረበ። “አገራችንን ከኋላ-ቀርነት አላቅቀን የበለፀገ ኅብረተሰብ ለመፍጠር ፍላጎት ሊያንጸባርቅ የሚችል አርማ መቅረጽ ተገቢ መሆኑን ስለአመንበት፤

እኛና አብዮቱ | 79 በኢትዮጵያ ካርታ መሀል የአንድ ዓይን ምልክት ብናስቀምጥ ትክክለኛውን መልዕክት ማስተላለፍ እንችላለን። አንድ ዓይን የኢትዮጵያን ኋላ-ቀርነትና ድህነት ስለሚያመለክት ይህ አርማ ኋላ-ቀርና ድሃ የሆነችውን አገራችንን ከኋላ-ቀርነትና ከድህነት አዘቅት ለማውጣት ዓላማ እንዳለን ያመለክታል” ብለው ሻምበል ሲሳይ ሃብቴ ሃሳብ በማቅረባቸው ሁሉም አባላት ተስማምተው ተቀበሉት።

የዕቅድ

ኮሚቴ

ተቋቋመ

ብዙዎቹ የደርግ አባላት እርስ በርሳቸው የማይተዋወቁ፣ ከተራ ወታደር እስከ ሻለቃ ማዕረግ የነበራቸው፣ ከአምስት ዓመት እስከ ሰላሳ ዓመት አገልግሎት፣ ከሃያ እስከ ሃምሳ አምስት ዓመት ዕድሜ የነበራቸው፣ ከመሠረተ ትምህርት እስከ ማስተርስ ዲግሪ የትምህርት ደረጃ የደረሱ፣ የተለያየ ዕምነትና አመለካከት የነበራቸው፣ ከልዩ ልዩ ብሔረሰቦች የወጡ፣ ብዙዎቹ የአገራቸውንና የዓለምን የፖለቲካ ሂደትና እንቅስቃሴ ጠንቅቀው ያልተረዱ ወይም ያልተገነዘቡ ሲሆኑ፤ ጥቂቶቹ ግን ሰፊ እውቀትና ግንዛቤ ያላቸው፣ በጥልቀት ያነበቡ፣ አንብበውም የመረዳት ችሎታ ያላቸውን አባላት ያቀፈ ነበር። የዚህ ዓይነቱን አንድ ወጥነት የሌለውን አካል መርቶ ወደ አንድ ዓይነት አስተሳሰብ ለማድረስ ፍፁም አስቸጋሪ ስለነበር፤ ከጠቅላላው አባላት ውስጥ በንቃታቸው፣ በትምህርታቸውና በሥራ ልምዳቸው መጠቅ ብለው የሚገኙት አባላት ተመርጠው አባል የሆኑበት አንድ የዕቅድ ኮሚቴ ተቋቋመ። የዕቅድ ኮሚቴው ደርግ ተነጋግሮ ውሳኔ ሊሰጥባቸው የሚገቡ ጉዳዮችን በቅድሚያ ከሁሉም አቅጣጫ መርምሮና አጥንቶ ለጠቅላላው ስብሰባ የውሳኔ ሃሳብ ያቀርባል። ማብራሪያና መግለጫም ይሰጣል። የደርግ አባላትም የፈጀውን ያህል ጊዜ ፈጅተው በቀረበው ጉዳይ ላይ በስፋት ከተወያዩና ከተከራከሩ በኋላ የዕቅድ ኮሚቴው እንደአቀረበው ወይም መጠነኛ ማሻሻያ በማድረግ ውሳኔው እንዲያልፍ ይደረጋል፣ ተግባራዊም ይሆናል። በሻለቃ ብርሃኑ ባይህ ይመራ የነበረው የዕቅድ ኮሚቴ፤

የደርግ

አባላት

ከመጫወቱም መኮንን

በኮሚቴ በላይ

ተከፋፍለው

አመራር

መሥራት

ሰጪ

አካልም

እስከጀመሩበት ነበር

(ሻለቃ

ጊዜ

ድረስ

የወሳኝነት

ብርሃኑ

የሕግ

ዲግሪ

ሚና

የነበረው

ነው)።

የዕቅድ

ኮሚቴው

በጣም አሳማኝ አስቸጋሪ ነበር።

የሚያቀርበውን

ሆኖ በብዙኃኑ ተቀባይነት “በስፋት ተወያይተንበት፣

አማክረን ያቀረብነው ሃሳብ ነው”ብለው ስለሚያሲዙ፤

የውሳኔ

ችግር

የሚያስከትል

ካላገኘ ከብዙ

የኮሚቴው

የውሳኔ

ሃሳብ

ሃሳብ

በመቃረን

የሚሰነዘር

አስተያየት

በስተቀር ማሻሻል ወይም መለወጥ አቅጣጫ ገምግመንና ምሁራኖችንም

አባላት በቅድሚያ መሆኑ

እንኳን

ስለሚያስረዱና አቋም

እየታወቀ

የቀረበው

ሃሳብ

እንዳለ የደርግ ውሳኔ ሆኖ ለሕዝብ ይገለጣል። ወይም በመመሪያ አካል ተግባራዊ እንዲያደርገው ይተላለፋል። በተለይ ሰፊ ግንዛቤ

መልክ የሚመለከተው የሚጠይቁ የፖለቲካና

የኢኮኖሚ ማብራሪያ

አባላቱ

ጉዳዮች ከተሰጠ

ላይ ሰፊ ውይይት ማድረጉ ፋይዳ እንደሌለው በኋላ የዕቅድ ኮሚቴው ሃሳብ ይፀድቃል።

ስለሚረዱ

በቂ

አንዳንድ ጊዜ በዕቅድ ኮሚቴው አባላት መካከል በአንድ በተወሰነ ጉዳይ ላይ አለመግባባት ከተፈጠረ የደርግ አባላት ይከራከሩበት ብለው በአጀንዳ ለጠቅላላው ስብሰባ ያቀርቡታል። በአጀንዳው ላይ ሰፊ ውይይት ከተደረገ በኋላ የውሳኔ አስተያየት በሰብሳቢው አማካይነት ቀርቦ ይነበብና በድምፅ ብልጫ ይወሰናል። በርካታ አባላት በሚገኙበት

80

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

በማንኛውም

ስብሰባ

በዓለም

ስለሆነ በደርግ አሠራርም ኮሚቴው

አባላት

ሻምበል ሲሳይ ሃብቴ

ቱ ሎቹ ቐ

የመቶ አለቃ ዓለማየሁ ኃይሌ ሻምበል ሞገስ ወልደሚካኤል ሻለቃ አጥናፉ አባተ

ሻሊቃ መንግሥቱ ኃ/ማሪያም

#» ወ ፦፤

ስብሰባዎችም

የነበሩ፦

ሻለቃ ብርሃኑ ባይህ ሰብሳቢ

ው

ሠ

ጧጧ .

የዕቅድ

አቀፍ

ላይ መከሰቱ

ሻለቃ ተካ ቱሱ ሻለቃ ሕሩይ ኃይለሥላሴ የመቶ አለቃ በዕውቀቱ ካሣ ናቸው፡፡

ጭምር

እንግዳ ነገር ሊሆን

የዚህ

ዓይነቱ

አይችልም።

አሠራር

የተለመደ

ምዕራፍ

ጄነራል

ድ

አማን አንዶም ኤታማፐር ሆነው መሾማቸው

ደርግ ለንጉሠ-ነገሥቱ

ያለውን

ታማኝነት

በተደጋጋሚ

እየገለጠ፤

ሹም

በንጉሠ

ጥላ ሥር

ተጠልለው የኢትዮጵያን ሕዝብ ለመከራና ለስቃይ የዳረጉ፣ አገሪቱንም ለውድቀት ያበቁ ናቸው ተብለው በሕዝቡ የተፈረጁ ባለሥልጣናትን በቁጥጥር ሥር ማዋሉን በመቀጠሉ፤ የመከላከያ ሚኒስትር የነበሩት ጄነራል አብይ አበበም እዲታሠሩ ተደረገ። ጄነራል አብይ በመታሠራቸው በተፈጠረው ክፍተት ምክንያት አገሪቱን አደጋ ላይ ሊጥል የሚችል ሁኔታ እደተከሰተ በግልጽ ታየ። በአገሪቱ የተፈጠረው ያልተረጋጋ የፖለቲካ ሁኔታ፣ የመንግሥት ማዕከላዊ አመራር እየላላና ተቀባይነት እያጣ መምጣት፣ በጦሩ ውስጥ

ሥርዓት-አልበኝነት

መስፈኑና

የወታደራዊ

ዕዝ ሰንሰለት

መበጣጠስ፤

ለሶማሊያ

መንግሥት

የወረራ ዕቅድ መሳካት ምቹ ሁኔታ ስለሚፈጥር “በአስቸኳይ የመከላከያውን ኃይል በሥነሥርዓት የሚመራ ጠንካራ ጄነራል መኮንን ማሾም አለብን” የሚል ሃሳብ በደርግ ስብሰባ ሊቀመንበሩ አቀረቡ። ከዚያም በማከታተል “በ1956 የሶማሊያ ጦር ኦጋዴንን በወረረበት ጊዜ የ3ኛ ክፍለ ጦር አዛዥ ሆነው በመሾም የሶማሊያን ወራሪ ኃይል ከኦጋዴን አባርረው ያስወጡትን ጄነራል አማን አንዶምን የኤታማር ሹም አድርገን ማሾም አለብን” የሚል አስተያየት ሠነዘሩ። ሻለቃ መንግሥቱ ጄነራል አማንን በቅርብ እንደሚያውቋቸውና እንደሚያምኗቸው፣ በወታደራዊ አመራር ብቃታቸውም እንደሚተማመኑባቸው በሰፊው አብራርተው የጦሩ የበላይ አዛዥ ሆነው በንጉሥ እንዲሾሙ ያቀረቡትን ሃሳብ ሁሉም የደርግ አባላት ተስማሙበት። የማጠናከሪያ ሃሳብም አቀረቡ። በዚሁ ሃሳብ ላይ በመንተራስ ጄነራል አማን ኤታማኙር ሹም ሆነው እንዲሾሙ ለመጠየቅና በተጨማሪም ከአሥር በላይ ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ጥያቄዎች ታክለው ለንጉሥ እዲቀርቡ ዝግጅት ተደረገ። በመጀመሪያው ሦስት ወራት የጦር ክፍሎችን ወይም ሠራተኞችን ወይም የካቢኔ ሚኒስትሮችን ወይም የተወሰነ የኅብረተሰብ ክፍል ተወካዮችን ለማነጋገር ወይም ገለጣ ለማድረግ ከተፈለገ፤ አንድ ወይም ሁለት የደርግ አባላት ብቻ ሳይሆኑ የሚያነጋግሩት ከሁሉም መለዮ የተወጣጡ አባላት ማለትም ከጦር ሠራዊት፣ ከአየር ኃይል፣ ከፖሊስ፣ ከባሕር ኃይል፣ ከብሔራዊ ጦር፣ ከክብር ዘበኛ በአንድነት መገኘት ግዴታ ነበር። ከሁሉም

ስለሆነም መለዮ

የተዘጋጀውንም

የተዘጋጁትን ጥያቄዎች በሥነ-ሥርዓትና በድፍረት ለንጉሠ እንዲያቀርቡ ለባሽ የተውጣጡ አባላት ተመረጡ። የተመረጡትን አባላት እንዲመሩ፣ ጽሑፍ

ለንጉሠ

እንዲያነቡ

ሻለቃ

ናደው

ዘካሪያስ

ተመረጡ።

ለመጀመሪያ

82

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ጊዜ አስተባባሪው ኮሚቴ ፊት ለፊት ከንጉሥ ጋር ተገናኝቶ ለመነጋገርና የተወሰኑ ጥያቄዎችን ለማቅረብ ፍላጎት እንዳለው ለንጉሥ ተገልጦ ቀጠሮ እንዲያዝ ወደ ንጉሥ መልዕክተኛ ተላከ። ማንነታቸው በውል የማይታወቅ ወታደሮች ከየትም ተሰብስበው ሥልጣናቸውን መፈታተናቸው ያሳዘናቸው ቢሆንም ንጉሠ የደርግ ተወካዮችን በሰኔ 27 ቀን በታላቁ ቤተ-መንግሥት ተቀብለው ለማነጋገር ዝግጁ መሆናቸውን አሳወቁ። በቀጠሮው ቀንና ሰዓት የደርግ አባላት ንጉሥ ፊት ቀረቡ። ጃንሆይ ተክዘዋል፣ የተበሳጩም ይመስላሉ፣ መደፈራቸውም ተሰምቷቸዋል፣ ሥልጣናቸው እየተሸረሸረ መምጣቱም አሳስቧቸዋል። ትክ ብለው እፊታቸው ተደርድረው የቆሙትን ወታደሮች እየተመለከቱ “እሺ ምንድነው የምትፈልጉት?!” ብለው ቁጣ የተቀላቀለበት ጥያቄ ወረወሩ። ሻለቃ ናደው ዘካሪያስ የተዘጋጀውን ጽሑፍ ማንበብ ጀመሩ። “ግርማዊ ጃንሆይ! የሚከተሉትን ጥያቄዎች መልካም ፈቃድዎ ሆኖ እንዲፈጽሙልን እንለምናለን” ብለው በመጀመር አንድ ሁለት እያሉ ማንበቡን ቀጠሉ።

እያንዳንዱ ጥያቄ የንጉሥን አዕምሮ የሚያቆስል ነበር። “መልካም ፈቃድዎ ሆኖ እንዲፈጽሙልን እንለምናለን” የሚለው አባባልም የፌዝ እንደሆነ ገብቷቸዋል። ስድስቱን ጥያቄዎች

በትዕግሥትና

በጥሞና

አዳመጡ።

ሰባተኛው

ጥያቄ

ላይ

“ግርማዊነትዎ

አማን አንዶምን ኤታማር ሹም አድርገው እንዲ...” ብሎ ሻለቃ ሳይጨርስ ንጉሥ በቁጣ አቋርጠው “በቃ! እዚህ ላይ አቁም!” በኋላ “እናንተን በማለት ለጥቂት

ማነው ሺሚ ሻሪ ጊዜ ዝም ብለው

ጄነራል

ናደው ዓረፍተነገሩን ብለው ከአስቆሙት

ያደረጋችሁ? እንዴት ዓይነት ድፍረት ነው?!...” ቆዩና “ለመሆኑ አማንን ታውቁታላችሁ?” ብለው

የደርግ አባላቱን ከእግር እስከ ራስ ገላመጧቸው። የንጉሠሁን ቁጣና ብስጭት የተመለከቱት አንጋቾቻቸው ቀስቀስ ሲሉ የደርግ አባላቱ ደነገጡ። ጥቂቶቹ እያላባቸው ዓይናቸውን በንጉሥ ላይ በመትከል የሚከተለውን እርምጃ መጠበቅ ግዴታ ሆነባቸው። ንጉሠ በቁጣ መንፈስ “በል ደግመህ አንብበው!” ብለው ናደውን አዘዙት። ሻለቃ ናደው እንደገና ማንበብ ሲጀምር አፉ ተያያዘ። በፊት በተጣራ ሁኔታ ያንበለበለውን በድጋሚ ማንበብ ተሳነው። በዚህን ጊዜ ሁኔታው ያላማራቸው ሻለቃ ተስፋዬ ገብረኪዳን ሻለቃ ናደውን ዘወር አድርገው ድፍረት በተመላበት አኳኋን ድምፃቸውን ከፍ አድርገው

“ጃንሆይ የእኛ እኮ ጥያቄ አዛዥ መድቡልን ነው። የጦር አዛሦቻችን መደበኛ ኃላፊነታቸውን ወደ ጎን በመተው የግል ሀብታቸውን ሲያካብቱ፣ ከሙያቸው ውጭ በሆነ በግብርና ሥራ ሲሰማሩ ጦሩን ያለመሪና ያለአዛዥ አስቀሩት። አገራችንን ከወራሪ ኃይል ይጠብቃል ተብሎ ተስፋ የተጣለበት ጦርም ተዳከመ። በሶማሊያ ጦር እንኳን በቀላሉ ልንሸነፍ የምንችልበት ደረጃ ላይ አደረሱን። ስለዚህ ከዚህ ውድቀት ለመውጣት እንድንችል ነው ጄነራል አማንን እንዲሾሙልን የጠየቅነው። ይህ ጥያቄ የእኛ ብቻ ሳይሆን የመላው ጦር ጥያቄ ስለሆነ ጃንሆይ ሹመቱን ይስጡልን!” ብለው ኮስተር ባለ ሁኔታ ለንጉሠ ተናገሩ። ሻምበል እንዳለ ተሰማም ቀጠል አድርጎ “ግርማዊ ሆይ! በሶማሊያ ወረራ ጊዜ እርስዎ ራስዎ ጄነራል አማንን ከጡረታ መልሰው የ3ኛ ክፍለ ጦር አዛዥ በማድረግዎ በሶማሊያ ላይ ከፍተኛ ድል ለመቀዳጀት ችለናል። ዛሬም ጄነራል አማንን እዲሾሙልን ጥያቄ ያቀረብነው ከዚሁ የጦር አመራር ብቃታቸው በመነሳት ነው” ብሎ ለጥቂት ሰኮንዶች አየር ወሰደና “ግርማዊ ሆይ! በመሠረቱ እኛ ሺሚም ሻሪም አይደለንም። እኛ የጠየቅነው እርስዎ ግርማዊነትዎ አዛዥ እንዲሾሙልን ብቻ ነው” በማለት በጎላና ለዛ ባለው ድምፅ የንጉሙንም ሥልጣን በሚያረጋግጥ ሁኔታ ሲናገር ንጉሠ ፈገግ አሉ። በዚያን ጊዜ እዚያው

ተገኝተው

የነበሩት

ልጅ

እንዳልካቸው

መኮንን

ቀበል

አድርገው

“ጃንሆይ

እነዚህ

ልጆች

አኛና አብዮቱ | 83 እኮ የሚሉት የጦር አዛዥ መድቡልን ነው። ቢፈልጉ የመገናኛ መሣሪያዎቹ በእጃቸው ስለሆነ በቀጥታ ሊያስተላልፉት ይችላሉ። የእነሱን ጥያቄ መልስ ካልሰጠን በጦሩ በኩል ችግር ሊፈጠር ስለሚችል እኛ ከእነሱ ጋር ተነጋግረን የውሳኔ ሃሳብ ለጃንሆይ ብናቀርብና

ውሳኔ ቢሰጡበት ዝም

አሉ።

መልካም

ያልተነበቡት

ይመስለኛል” ጥያቄዎችም

ብለው

መነበብ

ሃሳብ አቀረቡ።

ንጉሥም

መልስ

ሳይሰጡ

ቀጠሉ።

የፖለቲካ እሥረኞች በሙሉ እንዲፊቱ የሚለው ጥያቄ እንደተነበበ ንጉሥ ጣልቃ ገብተው “ለመሆኑ የፖለቲካ እሥረኞቹ እነማን ናቸው?” የሚል ጥያቄ አቀረቡ። “በእርግጥ የምናውቃቸው የፖለቲካ እሥረኞች ባይኖሩም ማንኛውም የፖለቲካ እሥረኛ እንዲፈታ ነው የምንጠይቀው” አሉ ሻለቃ ተስፋዬ ገብረኪዳን። ንጉሥ ራሳቸውን ነቅነቅ አድርገው ጽሑፉን የሚያነበውን የደርግ አባል እየተመለከቱ “አልገባችሁም!” ብለው ዝም አሉ። በእርግጥም አልገባንም። ተማሪዎችና የተለየ ዓላማ የነበራቸው የተማሩ ሰዎች የሰነዘሩትን መፈክር ብቻ ነበር ይዘን ንጉሥ ፊት የቀረብነው። በፖለቲካ እሥረኝነት ስም በከፍተኛ

ደረጃ ለጣሊያን ወራሪ መንግሥት

በባንዳነት አድረው

አገራችንን የወጉ፣

ለቅኝ ተገዥነትም

የዳረጉትን እንደ ኃይለሥላሴ ጉግሳ ያሉ ወንጀለኞች የፖለቲካ እሥረኞች ተብለው ከእሥር ቤት አስወጥተን እንደ ጀግና ራሳቸውን እንዲቆጥሩ አደረግናቸው። ጥያቄዎቹ

የማይችሉበት

በሙሉ

ደረጃ

ላይ

ከተነበቡ

በኋላ

መድረሳቸውን

ንጉሥ

አቅማቸው

በመገንዘብ

ይመስላል

መዳከሙንና

“ሂድ

ምንም

ተዋጋ

ሙት

ከግዞትና ማድረግ

ብለን

የምናዝዘው ሠራዊት አዛዥ ይመደብልን ብሎ ሲጠይቅ አንቀበልም ማለት ያስቸግራል። ስለሆነም ጥያቄያችሁን ተመልክተን መልስ እንሰጣለን አሁን ሂዱ!” አሉን። “ጦሩ መልስ ይጠብቃል ምን ይዘን ነው የምንመለሰው ጃንሆይ?” ብሎ የመቶ አለቃ ካሣዬ አራጋው ጥያቄ አቀረበ። “እንግዲያው ከእንዳልካቸው ጋር ተወያዩ” ብለው ንጉሠ ሄዱ። የተወሰኑ የደርግ አባላት ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ጋር ጊዜ ወስደው ነጥብ በነጥብ ከተወያዩና ከተነጋገሩ በኋላ የውሳኔ ሃሳብ ለንጉሥ ቀረበ። ንጉሥም በቀረበው ሃሳብ ተስማምተው ጄነራል አማን በሌተናንት ጄነራልነት ማዕረግ የጦር ኃይሎች ኤታማኙር ሹም ሆነው እንዲሾሙ ፈቀዱ። ለቀሩት ጥያቄዎችም አዎንታዊ ምላሽ ሰጡ። ይኸው የንጉሠ ውሳኔ ለጠቅላላው የደርግ አባላት ተገለጠ። በምሽት የሬዲዮና የቴሌቪዥን ዜናም ለሕዝብ ተነገረ። ይህ እርምጃ ደርግ የልብ ልብ እንዲሰማው አደረገ። ንጉሥም ለደርግ እጃቸውን እንደሰጡ አረጋገጠ። ጄነራል አማን ኤታማር ሹም ሆነው መሾማቸውን በፀጋ ተቀበሉት። የወታደሩን ድርጅታዊ አወቃቀር በዘመናዊ መንገድ ለማደራጀትና ወታደራዊ ብቃቱንም ከፍ ለማድረግ የነበራቸውን ፅኑ ፍላጎት ተግባራዊ ያደርጋሉ በሚል ተስፋ የጦሩ ክፍል ሹመታቸውን በደስታ ተቀበለ። ከዚህም በተጨማሪ በወታደራዊ አመራር ችሎታቸውና ልምዳቸው፣ በውጊያ ባስመዘገቡት ዝና፣ የግል ጥቅም በማሳደድ በብዝበዛው ባሕር ያልሰመጡ በመሆናቸው የወታደሩ ክፍል ብቻ ሳይሆን የነቃው የሕዝብ ክፍልም ሹመታቸውን በበጎ ዓይን ተመለከተው። ጄነራል አማን የጦሩ የበላይ አዛዥ ሆነው ከተመደቡ በኋላ ከሻለቃ መንግሥቱ ጋር በመመካከር እየተበላሸ የመጣውን ወታደራዊ ሥነ-ሥርዓት ለማቃናት ከፍተኛ ጥረት አደረጉ። አዛሦችም በራሳቸው ተማምነው በዕዛቸው ሥር የሚገኙትን የጦር አባላት ያለምንም ፍርሃትና ሥጋት እንዲያዙ፣ ሥነ-ሥርዓትም እንዲያስጠብቁ ለመኮንኖች በሙሉ መመሪያ አስተላለፉ። በወታደራዊ ሳይንስ ዕውቀታቸው፣ በአመራር ችሎታቸው፣ በውጊያ ልምዳቸውና በአካዳሚ ትምህርታቸው የተሻሉ ናቸው ብለው ግምት የሰጧቸውንና

የእሳቸውን ፈር በመከተል በታማኝነት የሚያስተላልፉላቸውን

ትዕዛዝ ያለጥያቄ የሚፈጽሙና

84

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

የእኔ ሰዎች የሚሏቸውን በመመደብ ሥልጣናቸውን

መኮንኖች ማጠናከር

እየመረጡ ጀመሩ።

በተለያዩ

የዕዝና

የኃላፊነት

ቦታዎች

ላይ

በሁሉም የሥራ ዘርፍ የደርግ እንቅስቃሴ እየሰፋ መጣ። የደርግ አባላት በይፋ የማይታወቁ፣ ማህበራዊ ግንኙነታቸውም የጠበበ ቢሆንም ከውጭ የሚያገኙት መረጃ፣ ጥቆማ፣ አስተያየትና ምክር ቁጥር ሥፍር አልነበረውም። የሚቀርብላቸው መረጃም ሆነ ጥቆማ ይጥቀምም አይጥቀም ይቀበላሉ። ያዳምጣሉ፣ ያነባሉ፣ ይገመግማሉ፣ እንደሁኔታውም ተግባራዊ ያደርጋሉ። በየትኛውም መሥሪያ ቤት ከተላላኪው ጀምሮ እስከ በላይ የሥራ ኃላፊው

ድረስ

ሁሉም

ጠቋሚ

ነው።

ሁሉም

መረጃ

አቅራቢ

ነው።

ሁሉም

ከሳሽ

ነው።

ሁሉም ተበዳይ ነው። የሥራ ዕድገት የተከለከለ፣ በሌብነትም ሆነ በስካር ወይም በሌላ ጥፋት የተቀጣ፣ በግል ጉዳይም ሆነ በመንግሥት ሥራ ከአለቃው ጋር የተጣላ፣ በአጋጣሚው ተጠቅሞ አዲስ ሹመት ወይንም ዕድገት ለማግኘት የሚፈልግ ሁሉ ጠቋሚ፣ ወንጃይ፣ ከሳሽ፣ ተበዳይ ነው። የተወሰነ ጥቅም ለማግኘት ወይም ሌላውን ለመጉዳት ብለው “ኢትዮጵያ ትቅደምን ይቃወማል፣ ከታሠሩት ባለሥልጣናት ወይም ሚኒስትሮች የቅርብ ዝምድና አለው። ስለሆነም ሥራ ይበድላል፣ ሠራተኛውን ያጉላላል፣ ውሳኔ አይሰጥም” በማለት አለቆቻቸውን የሚከሱ፣ የሚወነጅሉ በርካታ ናቸው። ለደርግ አባላት ቤታቸው ድረስ በመሄድ በማስረጃ የተደገፈ ቢሆንም ባይሆንም ተቆርቋሪ በመምሰል የክስ ማመልከቻ የሚያቀርቡም ነበሩ። እንታሠራለን ብለው በፍርሃት የተደበቁ ባለሥልጣናትን የቅርብ ዘመዶቻቸው ወይም አሽከሮቻቸው ወይም ጎረቤቶቻቸው ደርግ ጽሕፈት ቤት ድረስ በመምጣት ያጋልጧቸው ነበር። የመሥሪያ ቤቶችን ሰነዶች ፎቶ ኮፒ በማድረግ ወይም ሰነዱን እንዳለ ከፋይሉ አውጥተው በማቅረብ “በመንግሥት ንብረት፣ ሀብት ወይንም ገንዘብ ላይ አላግባብ ተወስኗል” ብለው ጥቆማና መረጃ የሚያቀርቡም ነበሩ። ሠራተኞች አሠሪዎቻቸውን ይከሳሉ፣ ይወነጅላሉ። ገበሬዎች ለዘመናት በደል አደረሱብን የሚሏቸውን የአካባቢ ባለሥልጣናት ይወነጅላሉ። ውንጀላው በርካታ

ነው።

አሽከሮች፣ ዘበኞች፣ ገረዶች... መረጃ ይሰጣሉ፣ ይጠቁማሉ። የተደበቀ የጦር መሣሪያ፣ የተደበቀ ገንዘብ፣ ወደሌላ ቦታ የተወሰደ ወይም የሸሸ ሀብት እንዳለም የሚጠቁሙን እነሱ ናቸው። በአንድ ቦታ በርከት ያሉ ሰዎች ተሰብስበው ምሽት ከአሳላፉ “ሲያድሙ ነበር” ብለው ከነስም ዝርዝራቸው መረጃውን ደርግ ጽሕፈት ቤት ድረስ ያመጣሉ። “እኛ እስከዛሬ የበይ ተመልካች ነበርን ዛሬ ዕድሜ ለእናንተ እንጀራ ሊወጣልን ነው! ከእናንተ ጎን ተሰልፈን አቆርቋቱቹን እንታገላለን! በማንኛውም ጊዜ ትዕዛዝ ብትሰጡን ለመፈጸም

ዝግጁ

ነን!”

እያሉ

ታማኝነታቸውንና

ተባባሪነታቸውን

የሚገልጡም

ብዙዎች

ነበሩ።

በጣም የሚያስደንቀው አባቶቻቸውን፣ ልጆቻቸውን፣ ወንድሞቻቸውን፣ እህቶቻቸውን፣ ባሎቻቸውን፣ ሚስቶቻቸውን በመክሰስ፣ በመወንጀል፣ በማጋለጥ፣ በመጠቆም ብሎም በማሳሰር ጉዳት ያደረሱ በርካቶች መሆናቸው ነው።

ልጅ

እንዳልካቸው

ስለመታሠራቸው

በህቡዕ የተደራጁ የለውጥ አራማጅ ግለሰቦች በበራሪ ወረቀት ወይም በተለያዩ ሕዝባዊ ስብሰባዎች ላይ ደርግ መውሰድ አለበት ብለው የሚሰነዝሯቸው አስተያየቶች በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ መንገድ በደርግ ውሳኔ አሰጣጥ ላይ ተጽዕኖ አድርገዋል። በተንኮልና በቂም

አኛና አብዮቱ

| 85

በቀል ተነሳስተው ያልተረጋገጠ ወይም ተጨባጭነት የሌለው መረጃና ጥቆማ በማቅረብ ደርግ የተሳሳተ ውሳኔ እንዲሰጥ በማድረግ በተወሰኑ ግለሰቦች ላይ ጉዳት ያደረሱ በርካታ ኅሊናቢስ ሰዎች መኖራቸው ባይካድም አብዛኛው መረጃና ጥቆማ ግን ለደርግ አሠራር መቃናት በቀላሉ የማይገመት አስተዋጽኦ አበርክቷል። የደርግ አባላት ከየአቅጣጫው የሚደርሳቸውን መረጃ ወይም ጥቆማ በስብሰባ ጊዜ ያሰማሉ ወይም ለሊቀመንበሮቹ ያቀርባሉ ወይም ለሚመለከተው ክፍል ያሳውቃሉ። መረጃው የደረሰው ግለሰብ እንደግንዛቤው ተገቢ ነው የሚለውን ውሳኔ ይሰጣል። የደርግ አባላት ከውጭ በሚያገኙት መረጃ ላይ ብቻ ሳይሆን በራሳቸው ፍላጎትና ዕምነት ላይም ተመርኩዘው እርምጃ እንዲወሰድ ይገፋፋሉ። የፖለቲካውን ሂደት በቅርብ የሚከታተሉትና አመራርም የሚሰጡት ሊቀመናብርት ለአብዮቱ መጠናከር ይረዳል በማለት የሚወስዱት እርምጃ ነበር። በአንድ በአጀንዳ ባልተያዘ ጉዳይ ላይ ደርግ እንዲወስን ሲፈለግ ሊቀመንበሩ ስለጉዳዩ ሰፋ ያለ ገለጣ አድርገው ውይይት እንዲደረግበት ይጋብዛሉ። በተነሳው ጉዳይ ላይ ውይይት ይከፈታል። ወደሚፈለገው ውሳኔ የሚያመራ አስተያየት መስጠት ከተጀመረ ውይይቱ በስፋት ይቀጥላል። በበቂ ሁኔታ ሃሳብ ከተሰነዘረ በኋላ ውሳኔ ይሰጥበታል። አቅጣጫውን ስቶ ወደማይፈለገው መስመር የሚሄድ መስሎ ከታየ ግን “አስፈላጊ ከሆነ በሌላ ቀን እንወያይበታለን ለአሁኑ እንለፈው” ብለው ውይይቱን ይዘጉታል።

በዚህ አሠራር ዘዴ በመጠቀም ልጅ እንዳልካቸውን ከጠቅላይ ሚኒስትርነት ቦታቸው ማስነሳት አስፈላጊ መሆኑን ስለአመኑበት፤ ሊቀመንበር መንግሥቱ ሃሳቡን በደርግ ስብሰባ ላይ አቀረቡት። “ኢትዮጵያ ትቅደም የሚለውን ዓላማችንን በሥራ ለመተርጎም አስቸጋሪ እየሆነብን መጥቷል፣ ዋናውን የመንግሥት ሥልጣን የያዙት ጠቅላይ ሚኒስትር እኛ እንደምንፈልገው ሊሄዱልን አልቻሉም። በእርግጥ የተማሩ ናቸው። ግን የመሣፍንት ወገን በመሆናቸው የእኛን እንቅስቃሴ አልወደዱትም። ከእኛ ጋር ሳይመካከሩ ውሳኔ ይሰጣሉ። ይሾማሉ፣ ያዛውራሉ። ስለሆነም መንግሥታዊ አሠራሩን ለመቆጣጠርም ሆነ ለመምራት ተቸግረናል። ከዚህም በላይ ሕዝቡ አልተቀባላቸውም። “ጉልቻ ቢቀያየር ወጥ አያጣፍጥም" እያለ

እንዲነሱ

አለባቸው ጠቆም

ጥያቄ

የሚል

ወዲያው ለማስቀደም

ድጋፍ

ከፊሎቹ

የደርግ

ወገን የሆኑትን፣ አለመቻላችን

እንዲሰጣቸው

ማረጋገጫ መሾም

አለን”

ነው።

ስለዚህ

እንዳልካቸው

ብለው

ሻለቃ

አባላት

የቀረበውን

ከያዙት

መንግሥቱ

የሥልጣን

ለተሰበሰቡት

ቦታ

መነሳት

የደርግ

አባላት

አደረጉ።

“የመሣፍንት

ኃይል

እያቀረበ

ሃሳብ

ብቻ

አለብን”

በመሆኑም

ይችላሉ። የሚል

ሳይሆን

በአካሄዱት

ሰጥቷቸዋል።

ሊያስነሱ

የመሣፍንት

ስለዚህ አስተያየት

አስተያየት

አስተሳሰብ ቀደም

ብሎ

በጦሩ

ቅስቀሳ

የተወሰነው

ጊዜውና

ሁኔታው

ከእኛው ሰጡ።

አመለካከት የተወሰነው

ደግፈው

ያላቸውን

ግለሰብ ክፍል

ክፍል

ከጎናቸው

ጋር ሊሄድ ደግሞ

አደረጉ።

በመዘዋወር

ሲመቻችላቸው ክፍል

ንግግር

ይዘን ኢትዮጵያን

እኛን

የሚችል “ጠቅላይ

ሠራዊቱ

እንደሚቆም የሚያፈርስ

ሰው

ፈልገን

ሚኒስትሩን

በምንም አኳኋን ማስነሳት የለብንም። እሳቸው አገሪቱ በከፍተኛ የፖለቲካ ቀውስ ውስጥ ገብታ የማዕከላዊ መንግሥት አመራር በተናጋበት ጊዜ፣ ሕዝቡ ለአመጽ ተነሳስቶ በየቀኑ ሥራ በማቆምና ሠላማዊ ሰልፍ በማድረግ ሥርዓተ-አልበኝነት በሰፈነበት ወቅት፣ ይህን አጋጣሚ

ተጠቅመው

የአገሪቱን

ኃይላት ታጥቀው በተነሱበት በማነጋገርና ጦሩንም ያለበትን

አንድነት

ለማናጋት

ፍላጎት

ያላቸው

የውስጥና

አጋጣሚ እኝህ ሰው ኃላፊነቱን ወስደው ኃላፊነት በማስረዳት የተለያዩ አስተዳደራዊና

የውጭ

ሠራተኛውን ኢኮኖሚያዊ

86

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ማሻሻያ እርምጃዎችን በመውሰድ ሕዝቡ የተረጋጋ ሕይወት እንዲመራ ከማድረጋቸውም በላይ ለወደፊቱ ሊወስዱት ያዘጋጁት የማሻሻያ እርምጃዎች ጠቀሜታ ለኖራቸው ስለሚችል ጊዜ ልንሰጣቸው ይገባል” የሚል ሃሳብ ሰነዘሩ። የኮንጎ ዘማች የነበሩ የደርግ አባላትም በበኩላቸው የኮንጎን ገንዘብ ለመስጠት ልጅ እንዳልካቸው ቃል ገብተዋል የሚል ወሬ ሰምተው ስለነበር፤ ከሥልጣን እንዳይወርዱ አጥብቀው ተከራከሩ። “ልጅ እንዳልካቸው በጦሩ ዘንድ ከፍተኛ ድጋፍ ስላላቸው እሳቸውን ብናስነሳ በጦሩ በኩል የሚደርስብን ተቃውሞ ቀላል አይሆንም። ስለሆነም ከዚህ እርምጃ መቆጠብ ይኖርብናል” ብለው ተናገሩ። የአብዛኛው የደርግ አባላት ዝንባሌ ልጅ እንዳልካቸው በጠቅላይ ሚኒስትርነታቸው እንዲቆዩ የሚል መሆኑ በግልጽ የታያቸው ሊቀመንበር “ይህን ጉዳይ አስመልክቶ በአንገብጋቢነት ልንመለከተው የሚገባ አይደለም። አስፈላጊ ከሆነ ወደፊት እንመለስበታለን። እስከዚያው ከእኛ ጋር እንዲጓዙ ግፊት እናደርጋለን” ብለው አከራካሪውን

ጉዳይ

ዘጉት።

የጦሩ ኤታማር ሹም ሆነው የተሾሙት ጄነራል አማን አንዶም ከወታደሩም ሆነ ከሲቪሉ ከፍተኛ ሥልጣን የነበራቸው ታዋቂ ግለሰቦች በሙሉ በመታሠራቸው፣ ለመሪነት ተቀናቃኝ ሆኖ የሚቀርብ አንቱ የሚባል አንድም ሰው በዙሪያቸው ለማየት ባለመቻላቸው፣ ንጉሥንም በሚመለከት አቅፈው ደግፈው ያቆዩአቸው መኳንንቶች፣ መሣፍንቶችና ጄነራሎች እየተለቀሙ ወደ እሥር ቤት በመወርወራቸው፣ ወታደራዊ ደርግም ቢሆን አባላቱ መስመራዊ መኮንኖችና የበታች ሹማምንቶች ከመሆናቸውም ባሻገር የሚመሯቸው መኮንኖች ከእሳቸው ትዕዛዝ ውጭ ስለማይሆኑ “በቀላሉ መበተን ይቻላል” የሚል ዕምነት ስለአደራባቸውና ቀስ በቀስ ወደ ከፍተኛው የሥልጣን እርከን ለመሸጋገር የሚቻልበት ምቹ ሁኔታ የተፈጠረላቸው ስለመሰላቸው እንዳልካቸው መኮንንን ከሚጓዙበት ቀና መንገድ ዘወር እንዲሉላቸው አስፈላጊውን ሁሉ ማድረግ እንዳለባቸው ተገነዘቡ። ሻለቃ መንግሥቱም ተመሳሳይ አቋም ስለነበራቸው፤ ከደርግ አባላት ዕውቀት ውጭ “ውሳኔ እስኪሰጥ ድረስ ቤትዎ እንዲቆዩ” ብለው ልጅ እንዳልካቸውን አዘዚቸው። በሁኔታው የተገረሙት ጠቅላይ ሚኒስትር እያዘኑ በቤታቸው የቁም እሥሂኛ ሆኑ። ከማንም ሰው ጋር ግንኙነት እንዳያደርጉም የስልክ መስመራቸው ተቆረጠ። የውጭ ሰው ወደ ቤታቸው እንዳይገባ ተከለከለ። ከጥቂት ቀናት በኋላ ሊቀመናብርቶቹ ወስነውና ከጄነራል አማን ጋር ተስማምተው እንዲታሠሩ ተደረገ። ልጅ

አባላት

እንዳልካቸው

ጋር እንዳታሥሩኝ”

በሚታሠሩበት

ብለው

ጊዜ

“ከአክሊሉ

ነበር በመጨረሻ

ሃብተወልድና

ግን ተቀላቀሉ።

ከእሱ

ይህ የሚያሳየው

ካቢኔ

ነገር

ቢኖር በአንድ ሥርዓት ውስጥ በከፍተኛ የሥልጣን እርከን ላይ የሚገኙ ባለሥልጣናት እርስ በርሳቸው በመቃቃር በዚህም የተነሳ የገጠማቸውን ችግር በጋራ ተመካክረውና ተወያይተው ለመፍታት ባለመቻላቸው ውድቀታቸው እንደሚፋጠንና ሁሉም ተጎጂ እንደሚሆኑ ነው። ጠቅላይ ሚኒስትሩ መታሠራቸውን ለደርግ አባላት ማሳወቅ ስለነበረባቸው “ከጥቂት ቀናት በፊት ልጅ እንዳልካቸው ከእኛ ጋር እንደማይሄዱ ተወያይተን ለጊዜው በሥልጣናቸው ላይ እንዲቆዩ ተስማምተን እንደነበር የሚታወስ ነው። ሆኖም ባሁኑ ጊዜ "ከተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ለኮንጎ ዘማቾች የመጣውን ገንዘብ እከፍላለሁ" እያሉ በማስወራት ሠራዊቱን ለመከፋፈልና እርስ በርሱም ለማጋጨት ሴራ በመጠንሰስ ላይ መሆናቸውን በክትትል ስለደረስንበት ሁኔታው ከቁጥጥር ውጭ ከመውጣቱና እኛንም ለአደጋ ከመዳረጉ በፊት እንዲታሠሩ አድርገናል” ብለው ሻለቃ መንግሥቱ ንግግራቸውን አበቁ። ከዚህም

አኛና አብዮቱ | 87 በመከተል የእንዳልካቸውን መነሳት የሚደግፉ የደርግ አባላት ማጨብጨብ አጨበጨበ። ያለክርክርም የጠቅላይ ሚኒስትሩ መታሠር ጉዳይ ፀደቀ። ጥቂት አባላት ቅሬታቸውን ከስብሰባው በኋላ ለሊቀመንበሩ አሰምተዋል።

ሲጀምሩ ሁሉም ይህም ሆኖ ግን

የደርግ አባላት እስኪሰክኑና የስብሰባ ሥነ-ሥርዓትን ጠንቅቀው እስከሚያውቁ ድረስ ቀስቃሽ ንግግር ሲደረግ፣ ውሳኔም ላይ ሲደረስ ስሜታቸውን በጭብጨባ ይገልጹ ነበር። አንዳንድ ጊዜ እንደ እንግሊዝ ፓርላማ ስብሰባ በንግግር መሀል ማቋረጥ፣ መንጫጫትና እማያስፈልግ ድምፅ ማሰማትም የተለመደ አሠራር ሆናኖ ነበር።

ሆነው

ሚኒስትር

ጠቅላይ

እምሩ

ሚካኤል

ልጅ

ተሾሙ

ልጅ እንዳልካቸው ከሥልጣን ከተነሱ በኋላ “የእሳቸውን ቦታ ማን ሊሸፍን ይችላል?” የሚል ጥያቄ ተከተለ። የተማረ፣ ረጅም የሥራ ልምድ ያለው፣ ሕዝቡ የሚቀበለው፣ ከዚህም በላይ የኢትዮጵያ ትቅደምን ዓላማ የሚደግፍ ሆኖ ከደርግ ጋር ለመሥራት ፈቃደኛ የሆነ ሰው ለመጠቆም አስቸጋሪ ሆነ። የደርግ አባላት በአቅራቢያቸው ከሚያውቋቸው ከፍተኛ የጦር መኮንኖች ሌላ በሲቪሉ ዓለም የነበሩትን ሰዎች ስለማያውቁ እገሌ ይመጥናል ብለው ለመናገር ተቸገሩ። በመጨረሻ አንዱ የደርግ አባል “አቶ ሀዲስ ዓለማየሁ ሊመጥኑ

ይችላሉ”

የሚል

አስተያየት

አቀረበ።

አቶ

ሀዲስ

ዓለማየሁ

“ፍቅር

እስከ

መቃብር”

የሚለው መጽሐፋቸው በሕዝብ ዘንድ ከፍተኛ አድናቆትና ከበሬታ ስላስገኘላቸው፤ የደርግ አባላትም የሕዝብ አካል እንደመሆናቸው በተመሳሳይ ሁኔታ ለእሳቸው አክብሮትና አድናቆት ነበራቸው። በመጽሐፋቸውም ውስጥ በተብራራ ሁኔታ የፊውዳሉን መንግሥታዊ ሥርዓት አስከፊ ገጽታ ለማሳየት ያደረጉት ጥረት የሚያንጸባርቀው የራሳቸውን ፀረ-ፊውዳል አቋም ስለሆነ የእኛን ንቅናቄ ሙሉ በሙሉ ይደግፋሉ በሚል ዕምነት ሁሉም የደርግ አባላት በመደሰት የድጋፍ ድምፃቸውን አሰሙ። በአንድ ድምፅ አቶ ሀዲስ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው እንዲሾሙ ተስማሙ። ይኸው ውሳኔ በጄነራል አማን አማካይነት ተነግሯቸው ፈቃደኛ መሆናቸው ከታወቀ በኋላ ለጃንሆይ ቀርቦ ሹመቱ እንዲጸድቅ የሚል መመሪያ ተሰጠ። በማግስቱ

ሹመቱን

ጄነራል

አልቀበልም

አማን

ብሏል።

ፍፁም

ለምን

ያልተጠበቀ

መልስ

ይዘው

እንደማይቀበል

ግን

ሊነግረኝ

መጡ።

ፈቃደኛ

“አቶ

አዲስ

አልሆነም”

ብለው ሲነግሩን ሁላችንም አዘንን። ምናልባት የጤና ችግር ይኖርባቸው ይሆን? ምናልባት የእኛን ዓላማ አይደግፉ ይሆን? ምናልባት ልጅ እንዳልካቸውና ሌሎች ጓደኞቻቸው በመታሠራቸው ተቀይመው ይሆን? ምናልባት ኃላፊነቱ ይከብደኛል በሚል ፍርሃት ይሆን? ምናልባት ከእኛ ጋር ተግባብቶ መሥራት አይቻልም የሚል ግምት ወስደው ይሆን? እያልን እርስበርሳችን ስንሾካሾክ አንዱ የደርግ አባል ድንገት ከመቀመጫው ብድግ ብሎ “እኛ አምነናቸው እንዲረዱን ስንጠይቃቸው ፈቃደኛ ካልሆኑ ሌላ ሰው እንፈልግ” አለ። ሌላው ደግሞ ተነስቶ “እኛ በሕዝቡም፣ በጦሩም ተቀባይነት ይኖራቸዋል ብለን ለከፍተኛ ሥልጣን ስናጫቸው አልቀበልም ማለታቸው የሚያረጋግጠው ነገር ቢኖር እስከ ዛሬ የወሰድናቸውን እርምጃዎች ሁሉ መቃወማቸውን ስለሆነ መታሠር አለባቸው” የሚል አስተያየት ሲሰጥ፤ ሊቀመንበሩ የቀረበውን አስተያየት አደገኛነት ተመልክተው በአጭሩ ለመቅጨት “ይህ እንኳን አይሆንም! ለጠቅላይ ሚኒስትርነት መርጠናቸው ሹመቱን አልቀበልም ስላሉ ብቻ ይታሠሩ ማለቱ ተገቢ አይሆንም! ይልቅ ተገቢ የሚሆነው የእሳቸውን ነገር እዚህ ላይ አቁመን ሌላ ሰው መምረጡ ነው” አሉ።

88

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

አዕምሮ

አቶ ሀዲስ በእርግጥ አልቀበልም ብለዋል ወይ? የሚል ጥያቄ በአንዳንድ አባላት ውስጥ ለብዙ ቀናት ሲብላላ ከቆየ በኋላ “ልጆቹ እኔን ለማሾም ፍላጎት ከአላቸው

ለምን

ጠርተው

አላነጋገሩኝም?

አንተን

ለምን

መላክስ

አስፈለጋቸው?”

ብለው

ጄነራል

አማንን ስለጠየቁ በዚሁ የተነሳ አንዳንድ ቃላት በመለዋወጣቸው ጄነራል አማን ተቆጥተው “አልቀበልም ብሏል!” ብለው አመለከቱ እንጅ አቶ ሀዲስ “አልቀበልም አላሉም” የሚል ወሬ

ሲወራ

ተሰምቷል።

እውነተኛነቱ

ግን አልተረጋገጠም።

ሌላ ሰው ለመጠቆም እንደገና ችግር ገጠመን። ለጥቂት ደቂቃ ተፋጠን እንደተቀመጥን “ለምን ልጅ ሚካኤል እምሩን አንመርጥም?” ብለው ሊቀመንበሩ ሃሳብ አቀረቡ። ሁላችንም የደርግ አባላት ስለልጅ ሚካኤል አባት ስለራስ እምሩ የሰማነው በጎ ነገር አዕምሮአችንን ስለኮረኮረው በአንድ ድምፅ “ጥሩ ጥቆማ ነው!” አልን። “ራስ እምሩ ለአሽከሮቻቸው መሬታቸውን አከፋፍለው ሰጥተዋል፣ ኋላቀር የሆነውን የባላባታዊ ሥርዓትም ይቃወማሉ። ልጆቻቸው በሙሉ በኢትዮጵያ ለውጥ እንዲመጣ ፍላጎት አላቸው። በተለይ ልጅ ሚካኤል እምሩ የተራማጅነት አመለካከት ያላቸው ናቸው። በዚህም የተነሳ ንጉሥ ስለማይወዷቸው በአምባሳደርነት ከአገር ውጭ ለብዙ ዓመታት እንዲቆዩ አድርገዋቸዋል” እየተባለ ሲነገር ስለሰማን፤ በትክክል ከእኛ ጋር የሚሄድ ሰው አገኘን ብለን ደስ አለን። ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው እንዲሾሙም ተስማማን። “ምናልባት አንደ አቶ ሀዲስ በቅድሚያ ብንጠይቃቸው አልስማማም ብለው ከሚያስቀይሙን በቀጥታ ለንጉሠ አቅርበን ሹመቱን ካጸደቅን በኋላ እንነግራቸዋለን” የሚል ስልት ቀየስን። ወደ ንጉሥ ሄዶ ጥያቄውን የሚያቀርብ አንድ ቡድንም ሰየምን። እንደተለመደው

“ጉንፋን ስለያዛቸው አንገብጋቢነት አንፃር ከብዙ

እምሩና

ማቅማማት

ከጄነራል

በኋላ

አማን

ንጉሥ

የደርግ

መልዕክተኞችን

እንዲቀበሉ

ሊቀበሏችሁ አይችሉም!” የሚል መልስ ለጥቂት ደቂቃዎችም ቢሆን እንዲቀበሉን ግድ

ጋር

ስለሆነባቸው

በመሆን

ብቻ

ደርግ

ንጉሥ

በታችኛው

የላከውን

ቡድን

ጥያቄ

ቀረባላቸው።

መጣ። ከጉዳያችን አጥብቀን ጠየቅን። ቤተ-መንግሥት

ተቀብለው

“ዛሬ

ከራስ

ደግሞ

ምን ፈለጋችሁ?” ብለው በሰለቸ አነጋገር ጠየቁ። የቡድኑ መሪ የነበሩት ሻለቃ ተስፋዬ ገብረኪዳን “ግርማዊ ጃንሆይ!” ብለው በመጀመር ልጅ ሚካኤል እምሩ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው እንዲሾሙ የሚጠይቀውን የደርግ ደብዳቤ አነበቡ። ንጉሥ ከእሳቸው ፈቃድ ውጭ የልጅ እንዳልካቸው ከሥልጣን መውረድና መታሠር ያሳደረባቸውን ቅሬታ በሚገልጥ

መልክ ተክዘው፤ በአንድ በሆነ ነገር ላይ ለደቂቃ ያህል ዓይናቸውን ተክለው ከቆዩ በኋላ “ሚካኤል እኮ እሺ አላለም። አይደለም እንዴ አማን?” ብለው በስተቀኛቸው እጃቸውን አጣምረው ቆመው የነበሩትን ጄነራል አማንን ሲጠይቁ “አዎን ጃንሆይ!” የሚል መልስ ሰጧቸው

ጄነራል

አማን

እንደወታደር

በተጠንቀቅ

ቆመው።

በዚህ ጊዜ ራስ እምሩ እርጅና በግልጽ እንደተጫጫናቸው በሚያሳይ ሁኔታ ካባቸውን እያስተካከሉ ከመቀመጫቸው በመነሳት “ጃንሆይ እንኳን ሚካኤል እኔም ብሆን በዚህ

ዕድሜዬ የሚያዙኝን እፈጽማለሁ። ሚካኤልም ከእርስዎ ትዕዛዝ ውጭ አይሆንም። እኔ ራሴ እነግረዋለሁ ይቀበላል። ” ብለው የወንበራቸውን መደገፊያ እየተደገፉ ሲቀመጡ “ይሁን ከተቀበለ ሹመቱን አጽድቄአለሁ!” አሉ ጃንሆይ። የደርግ አባላትም ተልዕኮአቸው ስለተሳካ በደስታ ፈገግ ብለው በአንድነት ሰላምታ ሰጥተው ወደ መጡበት ተመለሱ። በዚያው ቀን ልጅ ሚካኤል መሾማቸው ተነገራቸው። በምሽት የሬዲዮና ቴሌቪዥን የዜና ፕሮግራም ልጅ ሚካኤል እምሩ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው መሾማቸው ለሕዝብ ተነገረ። “ደርግ የሚወስደውን ማንኛውንም እርምጃ መቃወም አለብን” ብለው ከተነሱት ግለሰቦች በስተቀር

አኛና አብዮቱ | 89

የልጅ ሚካኤልን መሾም ሕዝቡ ከልብ ተቀበለው። በማግስቱ ልጅ ሚካኤል ደርግ ፊት ቀርበው “የጣላችሁብኝ ኃላፊነት በጣም ከባድ ነው። እስከተወሰነ ጊዜ ድረስ ከእናንተ ጋር እንደምቆይ ተስፋ አደርጋለሁ” አሉ። ልጅ ሚካኤል

ጊዜ

ከእኛ

ጋር

እንደማይቆዩ

ለረጅም

በሚገባ

ተረድተዋል። እኛ በችኮላ ውሳኔ መስጠታችን፣ ሕዝቡን በደንብ አለማወቃችን፣ ሰፊ የሕዝብ አመራር ልምድ ማጣታችን፣

የአገርና የውጭውን ፖለቲካ ውስብሰባዊ ግንኙነት አለመገንዘባችን፣ የመንግሥትን አሠራር ደንብና ሥርዓት አለመረዳታችን፣

የፖለቲካና

ኢኮኖሚ

ግንኙነትን

ጥመርታዊ

መመልከት አለመቻላችን፣ የተለያየ ገንቢም ሆነ አፍራሽ

ያለማጤናችን፣

| ልጅ ሜካኤል እምሩ

ተልዕኮ

ያላቸው

ኃይሎች

በየዋህነትና በቅንነት ብቻ እንደምንሠራ

ሚካኤል ከእኛ ጋር መቆየት የሚችሉት ግምት ብዙዎቻችን ወስደናል።

ለአጭር

ጊዜ

ተጽዕኖ

በመገንዘባቸው ብቻ

እንደሚሆን

እንደሚያሳድሩብን

ሊሆን ይችላል የጠቆሙት

ልጅ የሚል

እንደገመቱትም ልጅ ሚካኤል ከእኛ ጋር ለሁለት ወር ያህል እንኳን አልቆዩም። በጥቃቅኑ ሥራ ሁሉ ጣልቃ በመግባት አስቸገርናቸው። ነፃ ውሳኔ መስጠት ተሳናቸው። በየመሥሪያ ቤቶች ከፍተኛ ባለሥልጣናትን ለመሾም ወይም ለመሻር ወይም ለማዛወር ገድብ ተበጀባቸው። የደርግ ሊቀመናብርት ጣልቃ እየገቡ “እገሌን ለምን አዛወሩ? ለምንስ ሻሩ? እንዴትስ ሾሙ?” እያሉ በየቀኑ ስለሚጠይቋቸው፤ ቅሬታ እያደረባቸው መጣ። አንድ ቀን አንድን ግለሰብ ለሚኒስትርነት ይመርጡትና ያነጋግሩታል። የእሱን ስምምነት ካገኙ በኋላ ሹመቱ ለሕዝብ እንደሚገለጥ ያረጋግጡለታል። ይኸው ውሳኔአቸው ለሕዝብ ከመገለጡ በፊት ደርግ እንዲያጸድቀው ለአባላቱ ይቀርባል። ለሹመት የቀረበውን ግለሰብ ብዙዎቹ የደርግ አባላት ሳይደግፉት ይቀሩና “ሌላ ሰው ፈልጉ” ይባላሉ። ልጅ ሚካኤል ቅር ብሎአቸው “ሰውዬውን እኮ አነጋግሬው ለሕዝብ እንደሚገለጥም ነግሬው ነው እዚህ የመጣሁት እንዴት ቃሌን አጥፋለሁ?” ብለው ድምፃቸውን ያሰማሉ። ተቀባይነት ግን አላገኙም። “ከእኛ ጋር ሊሰለፍ የሚችል ብቻ ነው ሚኒስትር ሊሆን የሚገባው” ብለው ብዙዎቹ የደርግ አባላት አቋማቸውን ግልጽ አደረጉ። ልጅ ሚካኤል ምንም ሥልጣን እንደሌላቸው በመገንዘብ ይመስላል “ሚስቱ ትሻል፣ ብይኗ ያመሻል። ? የሚል ተረት አለ፤ እኔም እንደዚሁ መሆኔ ነው። ከአላችሁ ይቅር” ብለው እየተበሳጩ ከስብሰባው አዳራሽ ወጡ።

90

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ከዚህ በኋላ ከእፒህ ሰው ጋር ብዙ መጓዝ አይቻልም ተብሎ ንጉሥ ከሥልጣናቸው ከመውረዳቸው ጥቂት ቀናት ቀደም ብሎ ከጠቅላይ ሚኒስትርነት ሥልጣን ወርደው አማካሪ እንዲሆኑ ተደረገ። ጄነራል አማንም የሚኒስትሮች ምክር ቤት ተጠባበቂ ሰብሳቢ ሆነው እንዲሠሩ ተመደቡ።

ምዕራፍ 5 የንጉሥን

አቅም

ለማዳከም

ደርግ የሚወስዳቸው እርምጃዎች ስሜትና ፍላጎት የተከተሉ ነበሩ። ስለሆነም ወደ መሠረታዊ ለውጥ ሊያደርሱ የሚችሉ መውሰድ አስፈላጊ ሆኖ ተገኘ። ያረጀውንና ደግፈው ያቆዩትን የተለያዩ መንግሥታዊ

የተወሰዱ

እርምጃዎች

በአብዛኛው ጥንቃቄ የተሞላባቸውና የሕዝቡን በኢትዮጵያ ትቅደም ዓላማ ላይ በመመርኮዝ እርምጃዎችን ስልታዊ በሆነ ዘዴ በተከታታይ ጎታች የነበረውን የፊውዳል ሥርዓት አቅፈውና መዋቅሮችን ማፈራረሱ ላይ ቅድሚያ ትኩረት

ተሰጠ። በዓለም አቀፍ መድረክ ኢትዮጵያ በፓርላሜንት ሥርዓት የምትተዳደር አገር ናት ለማሰኘትና የፖለቲካ ጠቀሜታ ለማግኘት ታስቦ ምንም ዓይነት የሕዝብ ውክልና የሌላቸው የመሬት ከበርቴዎች፣ መሣፍንቶች፣ መኳንንቶች፣ ከፍተኛ ነጋዴዎችና የሥርዓቱ አቀንቃኞችን

ያቀፈውን

ፓርላማው

ፓርላማና

ቀድሞም

የዘውድ

ምክር

የወሳኝነት ሥልጣን

ቤት

እንዲፈርስ

የሌለው ከመሆኑም

ተደረገ።

በላይ በሕዝብ

የተጠላና

የተወገዘ ተቋም ስለነበር፤ ሲበተን በሕዝብ በኩል ምንም ዓይነት ቅሬታ አላስከተለም። በተቃራኒው ግን ሕዝቡ በተወሰደው እርምጃ መደሰቱን ገለጠ። የፓርላማው አባላት በመካሄድ ላይ የነበረውን የለውጥ እንቅስቃሴ የማይደግፉ ከመሆናቸውም ባሻገር አብዛኞቹ በሕዝብ ላይ ከፍተኛ በደል የፈጸሙ፣ በብዝበዛና በንቅዘት የታወቁ ስለነበሩ “መታሠር አለባቸው” የሚለው ጥያቄ ከየአቅጣጫው መጉረፍ ጀመረ። ቀደም ብሎ ደርግ ከመመሥረቱ በፊት የአክሊሉ ካቢኔ በሕዝብ ግፊት ፈርሶ የካቢኔ ሚኒስትሮቹ በታሠሩበት ጊዜ ከሕዝብ ፍላጎት ተቃራኒ በሆነ መንገድ በሻለቃ አድማሴ ዘለቀ መሪነት የተወሰኑ የፓርላማ አባላት “ሚኒስትሮች መታሠር የለባቸውም! ይፈቱ!” የሚል ጥያቄ ይዘው በአማላጅነት 4ኛ ክፍለ ጦር በሄዱበት አጋጣሚ ጦሩ ተቆጥቶ ከአሠራቸው የፓርላማ አባላት በተጨማሪ በከፍተኛ ደረጃ የሕዝብ ሮሮ የተሰማባቸው ጥቂት የፓርላማ አባላት

እንዲታሠሩ

ተደረገ።

ከሕግ ውጭ በቀላጤ የመሬት ከበርቴዎችን ጥቅም የሚያስጠብቀው፣ ጭሰኛውንና የተበዘበዘውን ሕዝብ ይበልጥ ለመከራና ለእንግልት የዳረገውን የጽሕፈት ሚኒስቴር መሥሪያ ቤትና ከመደበኛ ፍርድ ቤት ውጭ በመሆን በኢፍትሐዊ ምግባሩ በሕዝብ የታወቀውና የተጠላው የሊጋባ ቢሮ ተዘጋ። ሕዝቡም በተወሰደው እርምጃ በመደሰቱ እንቅስቃሴው

ሳይዳከም

እንዲቀጥል

ግፊቱን

አጠናከረ።

ደርግ

ለንጉሠ-ነገሥቱ

የነበረውን

ታማኝነት

በመደጋገም እየገለጠ ሕዝቡ በንጉሠሥና በዘውዱ ላይ የነበረውን የተሳሳተ አመለካከትና ዕምነት ቀስ በቀስ እንዲያስወግድ ጥንቃቄ በተመላበት ዘዴ በሐምሌና በነሐሴ ወራት ውስጥ በንጉሠ ላይ በተጨባጭ መረጃ ላይ በመንተራስ የፕሮፓጋንዳ ዘመቻውን ማካሄድ ተያያዘው።

92

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

“ንጉሥ መለኮታዊ ኃይል ተላብሰው በእግዚአብሔር ተቀብተው የነገሥ፣ ፍፁም ንፁህና ፃድቃን ስለሆኑ የእሳቸው ሥልጣን የማይገሰስና የማይደፈር ነው” የሚለውን መሠረተ ቢስ ዕምነት ከሕዝቡ አዕምሮ ለመፋቅ፣ የንጉሥን ማንነትና ዓለማዊ ድርጊታቸውን ለማጋለጥ፣ ለዘመናት ሕዝቡንና ንጉሠን አቆራኝቶ ያቆየውን የባርነት ሰንሰለት ለመበጣጠስ ጥረት

ተደረገ።

በንጉሥ

ስም

ወይም

ንጉሥ

በቀጥታ

በሚቆጣጠሯቸው

ድርጅቶች

ሥር

የተሰባሰቡት የንግድና የማምረቻ ድርጅቶች፣ ድርጅቶቹ በየዓመቱ ያስገኙት ትርፍና ትርፉ ወደማን ኪስ እንደገባ በተጨባጭ ማስረጃ ለሕዝቡ አሳወቅን። የቅዱስ ጊዮርጊስ ቢራ ፋብሪካ የንጉሥ የግል ንብረት እንደነበርና ንጉሥ በብዙ ሚሊዮን ብር የሚቆጠር ትርፍ እንደዛቁ አጋለጥን። ንጉሥ የቅዱስ ጊዮርጊስን ቅዱስ ስም ለንግድ ማስታወቂያ መጠቀማቸው ከመንፈሳዊ ሥነ-ምግባር ውጭ የነበረ ድርጊት መሆኑን አስረዳን። “የብሔራዊ ሀብት ልማት ድርጅት” ተብሎ በሚጠራው ተቋም አማካይነት ንጉሥ የግል ሀብት እንዴት እንዳካበቱ በማያጠራጥር መረጃ አሳየን። የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ የሽልማት ድርጅት በሚባለውም ተቋም ሽፋን ወደ ንጉሠ የግል ባንክ ሂሳብ የአገሪቱ አንጡራ ገንዘብ እንዴት

ገቢ

እንደተደረገ

የወሰዱትን

ትርፍም

ለማስረዳት

ሰፊ

አጋለጥን።

ንጉሥ

በዝርዝር አሳወቅን።

መግለጫ

እያዘጋጀን

በተለያዩ

ንጉሠ

ለሕዝብ

በብዝበዛ እናቀርብም

ኩባንያዎች

የነበራቸውን

ድርሻና

ተግባር ላይ የተሰማሩ ነበር።

መግለጫዎቹ

እንደነበሩ የሚዘጋጁት

በመቶ አለቃ ገበያው ተመስገንና በሻምበል ግርማ ይልማ የደርጉ ማስታወቂያ ኮሚቴ

አባላት

ነበር።

የማስታወቂያ

ኮሚቴው

የሕዝቡን

አስተሳሰብ

ለመለወጥ

ከፍተኛ

ሚና

ተጫውቷል።

ንጉሥና ከፍተኛ የመንግሥት ባለሥልጣናት ሥልጣናቸውን ተገን በማድረግ፤ ለመንግሥት ገቢ ማድረግ የነበረባቸውን ቀረጥና ግብር ለብዙ ዓመታት ገቢ አለማድረጋቸውን የሚያስረዳ ሰነድ ጄነራል ኦዲተር ስለአቀረበልን፤ በአጭር ጊዜ ውስጥ ገቢ እንዲያደርጉ የባለሥልጣናቱን ስም

ዝርዝርና

ከእያንዳንዳቸው

የሚፈለግባቸውን

የመንግሥት

ገንዘብ

በመግለጥ

በአስቸኳይ

ገቢ እንዲያደርጉ በሬዲዮ በማስታወቃችን ከሃምሳ ሚሊዮን ብር በላይ በአጭር ጊዜ ገቢ ሆነ። በዚህ አጋጣሚ የአገሪቱ ከፍተኛ ባለሥልጣናት ራሳቸው ያወጡትን ሕግ በመጣስ በማን አለብኝነት ሕዝብን ከመበዝበዝ አልፈው መንግሥትንም ጭምር ሲበዘብዙና ሲዘርፉ

እንደነበሩ

ሕዝቡ

በተጨባጭ

እንዲያውቀው

አደረግን።

በንጉሥ ችሮታና መልካም ፈቃድ የመንግሥት ቤቶችና የተለያዩ ተሽከርካሪዎች ለግለሰቦች መታደላቸውን የሚገልጽ መረጃ ደረሰን። በመረጃው ላይ በመመርኮዝ የመንግሥት ቤቶችን ያለአግባብ በግል ንብረትነት የያዙትን ግለሰቦች ስም በመጥቀስ፤

በአካል

በመቅረብ

ወይም

በወኪሎቻቸው

አማካኝነት

በይዞታቸው

ሥር

የሚገኙትን

የመንግሥት ቤቶች እንዲመልሱ መወሰኑን በሬዲዮ አስነገርን። በዚሁ ትዕዛዝ መሠረት በርካታ ቤቶች ወደ መንግሥት ይዞታነት ተዛወሩ። በተመሳሳይ ዘዴም ከንጉሠ በስጦታ መልክ የተለያዩ ተሽከርካሪዎች የወሰዱ ግለሰቦች ሳይውል ሳያድር ደርግ ጽ/ቤት ድረስ እያመጡ እንዲያስረክቡ በሬዲዮ በተነገረው ትዕዛዝ መሠረት ብዙ ወይዛዝርቶች ከንጉሥ ተሰጥቶአቸው ሲያሽከረክሩአቸው የነበሩትን አውቶሞቢሎች አስረከቡ። ሴቶቹ በምን ሁኔታ ከንጉሥ የአውቶሞቢል ሽልማት እንዳገኙ ሲጠየቁም በየሳምንቱ አቃቤ ሰዓት ንጉሥ የሚፈልጓቸውን ሴቶች ተራ በተራ ንጉሠ ፊት በሚቀርቡበት ጊዜ የአውቶሞቢል ሽልማት ይደረግላቸው እንደነበር አስረዱ። ንጉሥ ዘንድ ከሚቀርቡት በርካታ ሴቶች አብዛኞቹ ከንጉሥ ጋር ለየት ያለ ግንኙነት እንደነበራቸውም ታወቀ።

አኛና አብዮቱ | 93 በፈላጭ ቆራጭነት ለግማሽ መቶ ዓመት በሥልጣን ላይ የቆዩ ንጉሥ ከዚህ በላይ የተዘረዘሩትን ድርጊቶች ቢፈጽሙ ይህን ያህል ሊያስደንቅና ሊጋነን ባልተገባ ነበር። ሆኖም እነዚህን አነስተኛ ጥፋቶች እንኳን “ንጉሥ አይፈጽሙም፣ ቅዱስ ናቸው” ብሎ የሚያምነውን ሕዝብ የተሳሳተ አመለካከትና ዕምነት ለመቀየር ሲባል ለፕሮፓጋንዳ ዓላማ ማስፈጸሚያነት መጠቀም ነበረብን። በንጉሥ ላይ በተከታታይ የተካሄደው የማጥላላት ፕሮፓጋንዳ

ቀስ

በቀስ

በሕዝቡ

አዕምሮ

እየሠረጸና

ተቀባይነት

እያገኘ

መጣ።

ሕዝቡ

ስለንጉሥ መለኮታዊ ባሕሪ መላበስና ፍፁምነት ለዘመናት ሲነገረው የነበረውን የተዛባ አመለካከት በጥያቄ ውስጥ አስገባ። ለእሳቸውም የነበረው ፍቅርና አክብሮት ተናጋ። የጥላቻ መንፈስም እየሰፈነ መጣ። ሕዝብን ከንጉሥ ለመነጠል የተደረገው ጥረት ውጤት ማስገኘት ጀመረ።

ሕዝቡን በማደንቆር በሃሰት መሠረት ላይ የተገነባው የንጉሠ ክብርና ዝና ጊዜውን ጠብቆ እየተናደ ሲመጣ፤ የሕዝቡ የለውጥ ፍላጎት ጨመረ። ደርግ የወሰዳቸውን እርምጃዎች በከፍተኛ ደረጃ መደገፉን በተለያዩ ዘዴዎች ገለጠ። ተከታታይ እርምጃዎችም እንዲወሰዱ ግፊት አደረገ። እስከ ነሐሴ መጨረሻ ንጉውሠንና የዘውድ አገዛዝ ሥርዓቱን የማጋለጥ ዘመቻ በስፋት ቀጠለ። የዘውድ አገዛዝ በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ ያደረሰውን በደል፣ የተፈጸመውን ግፍና መከራ፣ የደረሰውን ሥቃይ፣ ድህነት፣ ረሃብ፣ እርዛትና ኋላ-ቀርነት በሙሉ በየፈርጁ በስፋት ማብራሪያ ተሰጠባቸው። ኢትዮጵያ የብዙ ምዕት-ዓመታት ባለታሪክ ሆና ነፃነቷን ጠብቃ የቆየችና ለም መሬቷና የአየር ንብረቷ ለእርሻ ሥራ ምቹ ሆኖ ሳለ፤ በዓለም ድሃ ከሚባሉ ጥቂት የአፍሪካ አገሮች ጎራ በተመጽዋችነት ተሰልፋ ለመገኘቷና ሕዝቡ በረሃብና በችጋር እንደቅጠል የሚረግፍባት አገር ልትሆን የበቃችው፤ በአረጀ በአፈጀ የዘውድ አገዛዝ ሥርዓት ሥር በመውደቋ እንደሆነ በሰፊው አሳወቅን። የዓለም የገንዘብ ድርጅቶች፣ የተባበሩት መንግሥታት የተለያዩ ተቋማት የሰጡትን ጥናታዊ አስተያየቶችና የስታቲስቲካዊ መረጃዎችን እያቀረብን ሕዝቡን ለማሳመን ሞከርን። ሕዝቡ ከዳር እስከዳር ተነቃነቀ። በየአካባቢው በሚገኙ ባለሥልጣኖች ላይም ተነሳሳ። ከቁጥጥር ውጭ በመሆን በአንዳንድ አካባቢዎች በመሬት ከበርቴዎች፣ በአገረ-ገዢዎች፣ በአነስተኛ ደረጃ በሚገኙ የመንግሥት ሹማምንቶች ላይ ያልተጠበቀ እርምጃ እየተወሰደ መሆኑ ታወቀ። የንጉሠ አገዛዝ እንዲያከትም ድምፁን ከፍ አድርጎ አሰማ። በጋዜጦች፣ በመጽሔቶችና በሬዲዮ ፍላጎቱን አንጸባረቀ።

ንጉሥን

ከሥልጣን

ለማውረድ

የተወሰዱ

እርምጃዎች

የሕዝቡ ግፊት እየተጠናከረ ቢመጣም “የመንግሥት ለውጥ መደረግ አለበት” ብሎ ውሳኔ ላይ ያልደረሰው ደርግ ግራ ተጋባ። በአንድ በኩል “ንጉሥ ከሥልጣን ይውረዱ!” የሚለውን ጥያቄ ማስተናገድ እንዳለበት በተወሰኑ የደርግ አባላት ቢታመንበትም በሌላ በኩል ደግሞ “በምትኩ ምን ዓይነት መንግሥት ይመሥረት?የአገሪቱ መሪስ ማን ሊሆን

ይችላል?”

ለሚለው

ጥያቄ

ቀላል

ምላሽ

ማግኘት

አስቸጋሪ

ሆነ።

ይህም

ሆኖ

በአገሪቱ

የብዙ ዘመን ታሪክ ከፍተኛውን ሥፍራ የሚይዘውን የመንግሥት ለውጥ ጥያቄ ለማስተናገድ በይፋና በግልጽ አጀንዳው ለደርግ አባላት ቀርቦ ውይይት መደረግና አንድ እልባት ማግኘት እንደሚገባ የተወሰኑ የደርግ አባላት ግፊት አደረጉ።

94

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ጳጉሜ 4 ቀን 1966 የሕዝቡን ስሜት በመከተልና በነቃው ኅብረተሰብ ክፍልና በተወሰኑ የደርግ አባላት ግፊት በመገደድ “ንጉሥን ከሥልጣን ማውረድ አለብን” የሚል ሃሳብ ለደርግ አባላት ለውይይት ቀረበ። ለውይይቱ መነሻ እንዲሆን ለምን ንጉሥ ከሥልጣን መውረድ እንዳለባቸው፣ የዘውድ አገዛዝ ከኢትዮጵያ ሕዝብ ጫንቃ በማይመለስ ሁኔታ መነሳት አለበት የሚል ጠንካራ ዕምነት የነበራቸው ሊቀመንበር መንግሥቱ ሰፊ ማብራሪያ ሰጡ። በኢትዮጵያ ለደረሰው ተደጋጋሚ ረሃብና የሕዝብ እልቂት፣ ለሕዝቡ ከችግርና ከመከራ አለመላቀቅ፣ ብዝበዛውና ጭቆናው በአገሪቱ ለዘመናት ተንሰራፍቶ ለመቆየቱ፣ አገራችን በዓለም ኅብረተሰብ ዘንድ በኋላ ቀርነትና በድህነት ለመታወቋ ዋናው ምክንያትና ተጠያቂ ንጉሠና ንጉሠ የሚከተሉት ጊዜው ያለፈበት የፖለቲካ ሥርዓትና የምርት ግንኙነት እንደሆኑ አስረዱ። ከሊቀመንበሩ ገለጣ በኋላ በርካታ የደርግ አባላት ንጉሥ፣ መኳንንቱና

መሣፍንቱ አገዛዝ

በሕዝብ

ከኢትዮጵያ

ላይ

የፈጸሙትን

ምድር

ጨርሶ

አሳዛኝ

መወገድ

በደልና አለበት”

ግፍ የሚል

በስፋት

እያብራሩ

የማያወላውል

“የንጉሣዊ

አቋም

እንደያዙ

ገለጡ።

የተገኙ ላይ

ብዙዎቹ የደርግ አባላት በመሆናቸው፤ የዘውድ

ያደረሰውን

ንጉሥን

መጠነ

ከሥልጣን

ሰፊ

ከጭሰኛ ገበሬና ዝቅተኛ የኑሮ ደረጃ ከአላቸው ቤተሰቦች አገዛዙ መንግሥታዊ ሥርዓት በገበሬውና በድሃው ሕዝብ

መከራና

ማስወገድ

ሰቆቃ

አለብን!”

ዕንባ

ብለው

እየተናነቃቸው

ንግግራቸውን

ከአስረዱ

በኋላ

ይደመድሙ

“ዛሬውኑ

ጀመር።

ቁጥራቸው መለስተኛ ቢሆንም የመናገርና የማሳመን ችሎታቸው ከፍተኛ የሆነ የደርግ አባላት፤ የንጉሥን ከሥልጣን መውረድ አጥብቀው ተቃወሙ። “እኛ የደርግ አባላት እዚህ

የተሰበሰብነው ለማጽዳት

ተግባር

በሥልጣን

የባለጉትን

እንደነበር ዓላማችንን

ለማከናወን

እንጅ

ባለሥልጣኖች

በቀረጽንበት

ንጉሥን

ከሥልጣን

የንጉጮሥን ሥልጣን የሚያናጋ እርምጃ ድጋፍ በመንፈግ ተበትነን ወደክፍላችን

በቁጥጥር

ሥር

ጊዜ አሳይተናል።

ለማውረድና

ጦሩም

እኛ

ለማዋልና ወክሎ

ካቢኔውን

የላከን ይህንኑ

እንድንነግስ

አይደለም።

ብንወስድ ጦሩ አስከአሁን ይሰጠን የነበረውን እንድንመለስ ሊያደርገን ይችላል። ከዚህም በላይ

የኢትዮጵያ ሕዝብ በንጉሠና በዘውዱ ላይ ሥር የሰደደ ዕምነት ስላለው የንጉሥን ከሥልጣን መውረድ ፍፁም አይደግፍም። ሕዝቡ “ያለንጉሥ መኖር አይችልም" የሚል ጠንካራ ዕምነት ስለያዘ የንጉሣዊ አገዛዝ አክትሟል ቢባል አሳዛኝ ውጤት የሚያስከትል የእርስ በርስ ጦርነት ውስጥ መዘፈቅ ይመጣል። የአገሪቱም አንድነት ሊናጋ ይችላል። ስለዚህ ከሕዝቡ

ዕምነትና ፍላጎት ውጭ አስተያየት አቀረቡ። የደርግ የሚያስታርቅ አይውረዱ

የንጉሥን

ሥልጣን

መነካካትና

መጋፋት

የለብንም”

የሚል

ጠንካራ

አባላቱ በሁለት ጎራ ተከፍለው የከረረ ክርክር አካሄዱ። ሁለቱን ጎራ ሌላ ሃሳብ ማቅረብ አስቸጋሪ ሆነ። ንጉጮሙ ከሥልጣን ይውረዱ ወይም የሚለውን

የማይታረቅ

አቋም

ሊያስታርቅ

የሚችል

ሦስተኛ

ሃሳብ

ለማግኘት

አዳገተ። የንጉጮሙን ከሥልጣን መውረድ የሚደግፉ በርካታ አባላት የሕዝቡ ጥያቄና ፍላጎት “ንጉሥ ከሥልጣን ይውረዱ! የንጉሣዊ አገዛዙም ይወገድ! የሚል ስለሆነ” ከአቋማችን ፍንክች አንልም አሉ። ንጉሠ እንዳይነኩ የሚል አቋም የነበራቸው አባላት በበኩላቸው ያቀረቧቸው ምክንያቶች በቀላሉ የማይታዩ፣ በጣም አስፈሪና አሳማኝ በመሆናቸው ውድቅ ለማድረግ አስቸገረ። ውይይቱ እየቀጠለ በሄደ ቁጥር ቁርጥ ያለ አቋም ሳይይዙ በመሀል ሠፋሪነት የሚዋልሉት አባላት ቀስ በቀስ “ንጉሠ እንዳይነኩ!” ከሚለው ወገን ጋር ማበር መጀመራቸው በግልጽ እየታየ መጣ።

አኛና አብዮቱ

| 95

በዚህ አኳኋን ውይይቱ ቀጥሎ ወደ አንድ አጠቃላይ ውሳኔ ይድረስ ቢባል “የንጉሥ ሥልጣን እንደተጠበቀ ይቆይ” የሚሉት የደርግ አባላት ብዙኃን እንደሚሆኑና በድምፅ ብልጫ እንደሚያሸንፉ የተረዱት ሊቀመንበር መንግሥቱ፤ በተለመደው ስልታቸው ጣልቃ

በመግባት

“ይህ

ጉዳይ

በጣም

ከባድና

ወሳኝ

ስለሆነ

በቀላሉ

ሊያስማማን

የሚችል

ውሳኔ

ላይ ለመድረስ ስለማንችል፤ ከሁሉም አቅጣጫ አመዛዝኖና አጥንቶ አማራጭ የውሳኔ ሃሳብ እንዲያቀርብልን ለዕቅድ ኮሚቴው ብንመራውና በነገው ቀን ወይም ዛሬውኑ ውሳኔ ብንሰጥበት ይሻላል” የሚል አስተያየት አቀረቡ። ጥቂት አባላት በቀረበው ሃሳብ አለመስማማታቸውን ቢገልጡም አብዛኞቹ በአስተያየቱ በመስማማታቸው አጀንዳው ለዕቅድ ኮሚቴው ተመራ። ወዲያውኑ የዕቅድ ኮሚቴው በጉዳዩ ላይ ውይይቱን ጀመረ። የዕቅድ ኮሚቴው አባላት ከብዙዎቹ የደርግ አባላት በትምህርታቸው፣ በንቃታቸውና በግንዛቤአቸው የተሻሉ መሆናቸው ቢታወቅም ንጉሥን ከሥልጣን አውርዶ አዲስ መንግሥት ማቋቋምን በሚመለከት በተነሳው ጥያቄ ላይ ወጥ የሆነ አቋም ላይ መድረስ ተሳናቸው። በመርህ ደረጃ እንኳን ንጉጮሥ ከሥልጣን ይውረዱ ብሎ ለመስማማት ረጅም ሰዓት የፈጀ ክርክር አካሄዱ። ጥቂቶቹ “ንጉሥን መነካካት በአገሪቱም ሆነ በእኛ ላይ ከፍተኛ አደጋ የሚያስከትል ስለሆነ ለተወሰነ ጊዜ የጀመርነውን የማስተካከል ሥራ አጠናቅቀን ወደ ሠፈራችን እንመለስ” ሲሉ በርከት ያሉት ደግሞ “ንጉሥን አውርደን፣ የጦር አዛሦችን የሚያቅፍ የወታደራዊ ጁንታ አቋቁመን ሥልጣኑን በማስረከብ እኛ ቀደም ብለን በገባነው ቃል መሠረት ወደ ጦር ሠፈራችን እንግባ” የሚለውን ሃሳብ ሲደግፉ ጥቂቶቹ ደግሞ “ንጉሥን አውርደን አልጋወራሹን ለምልክት ያህል አንግሠን በሕዝብ የሚመረጥ ሥልጣን ያለው ፓርላማ በማቋቋም በፓርላማው በኩል አገሪቱን የሚያስተዳድር ጠቅላይ ሚኒስትር እንዲመረጥና እንዲሾም፣ ይህን ለማስፈጸም ጥቂት ጊዜ ስለሚፈጅ ደርግ በበላይነት የአገሪቱን አንድነትና የሕዝቡን ሰላምና ደህንነት እያስጠበቀ እንዲቆይ” የሚል አቋም ሲወስዱ የተወሰኑት ደግሞ “ወደፊት የሕዝብ መንግሥት እስኪቋቋም ድረስ ደርግ በጊዜያዊነት የመንግሥቱን ሥልጣን በመጨበጥ ንጉሣዊ አገዛዝን ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ ከኢትዮጵያ ሕዝብ ጫንቃ ላይ ማስወገድ አለብን” የሚል አቋም ወሰዱ። በዚህ ዓይነት በተለያዩ አቋሞች ላይ ጠቃሚና ጎጂ ጎናቸውን በመገምገም ለብዙ ሰዓታት ሰፊ ውይይትና ክርክር ከተደረገ በኋላ “ንጉሥን አውርደን፣ መንግሥታዊ ሥልጣኑን ለወታደራዊ ጁንታ አስረክበን ወደ ካምፓችን እንመለስ” የሚለው አቋም በብዙዎቹ የዕቅድ ኮሚቴው አባላት ተደገፈ። “በጊዜያዊ መንግሥትነት ሥልጣኑን ደርግ መረከብ አለበት” ብለው አጥብቀው የተከራከሩት ሻለቃ መንግሥቱና ጥቂት ደጋፊዎቻቸው ሳይወዱ በግድ የብዙኃኑን ድምፅ ተቀበሉ። ይኸው የዕቅድ ኮሚቴው የውሳኔ ሃሳብ ከሰፊ ማብራሪያ ጋር ለጠቅላላው የደርግ አባላት ተገለጠ። ይህን መሠረታዊ ጥያቄ በሚመለከት የተቀራረበ አመለካከት የሌላቸው የደርግ አባላት በዕቅድ ኮሚቴው እንደታየው በእነሱም መካከል የአቋም ልዩነት ዳግመኛ መንጸባረቅ ጀመረ። በአዲስ መልክ በጉዳዩ ላይ ውይይት ተከፈተ። “ለንጉሠ የገባነው ቃል ስላለ በተደጋጋሚም የንጉሥን ሥልጣንና ዘውዱን አንደፍርም እያልን ለሕዝቡ ቃል የገባን ስለሆነ በምንም ዓይነት መንገድ ዘውዱ በጥያቄ ውስጥ መግባት የለበትም። ይሁን ከተባለ እንኳን የንጉሙ ሥልጣን ተቀንሶ ለጠቅላይ ሚኒስትሩ ሙሉ ሥልጣን ሰጥተን እኛ እንበተን” የሚለውን ሃሳብ የሚደግፉ በርካታ አባላት በማያወላውል ሁኔታ አቋማቸውን ገለጡ። አንዳንዶቹ “ንጉሥ ከሥልጣን ይውረዱ ብላችሁ የምትወስኑ ከሆነ ራሳችንን እንገድላለን” የሚል ማስፈራሪያም ያቀረቡ ነበሩ። ከፊሎቹ ወታደራዊ ጁንታ መቋቋሙን ሲደግፉ የቀሩት

96

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ቁጥራቸው አነስተኛ የሆነ አባላት ሥልጣን ይያዝ። ዘውዳዊ አገዛዝ

“መሠረታዊ ለውጥ መደረግ አለበት። ደርግ በጊዜያዊነት ማክተም አለበት” የሚለውን አቋማቸውን አጠናከሩ።

ለደርግ ታላቅ የፈተና ወቅት ነበር። ከውጭ የመላው ሕዝብ ፍላጎት ነው ማለት ባይቻልም እንኳን የተማረውና የተሻለ ንቃት የነበረው የኅብረተሰብ ክፍል “ሕዝቡን

እንወክላለን፣

ስለሕዝቡም

ለመናገር

እንችላለን”

የሚሉ

ወገኖች፣

ተራማጆች

ነን፣

የተራማጅነት አመለካከት አለን የሚሉ ቡድኖች ከአብዛኛው የከተማ ነዋሪ ሕዝብ ውስጥ ብዙኃን እንኳን ባይሆኑ በንቃታቸው፣ በአመለካከታቸውና በግንዛቤአቸው በቸልታ ሊታዩ የማይቻል የደርግ አባላት “ንጉጮሥ ከሥልጣን መውረድ ብቻ ሳይሆን የንጉሣዊ አገዛዝ ከነጭራሹ ማክተም አለበት” የሚል ግፊት ሲያደርጉ በሌላ በኩል ደግሞ በንጉሠና በዘውዳዊ አገዛዙ ከፍተኛ ዕምነት ያለው “ያለንጉሥና ያለዘውድ ኢትዮጵያ መኖር አትችልም። ንጉሥ ከሥልጣን ቢወገዱ ፀሐይ ብርሃኗን መስጠት ታቆማለች” የሚለው ዝቅተኛ አመለካከት ያለው ሕዝብ፣ ከመለዮ ለባሹ ክፍልም “ንጉሠ መነካት የለባቸውም” የሚለው ወገን አስፈሪ ስለነበር ከዚህም በላይ ከፊል የደርግ አባላት “ዘውዱ መደፈር የለበትም” የሚል ጠንካራ አቋም በመያዛቸው፣ በተጨማሪም የተሟላ ትጥቅና ሰፊ ተከታይ የነበረው የመሣፍንቱ፣ የመኳንንቱና የመሬት ከበርቴው መደብ፣ የቤተ-ክህነት አገልጋዮችና ቀሳውስቶች “ለውጥ ቢደረግ ኢትዮጵያ ችግር ውስጥ ትዘፈቃለች” የሚል ጠንካራ ዕምነት የነበራቸው ግለሰቦች ሁሉ፤ ንጉሥ ከሥልጣን መውረዳቸውንና የዘውዳዊ አገዛዙንም ማክተም ስለሚቃወሙ ደርግ በፍርሃት ተዋጠ። ቁርጥ ያለ አቋምም መውሰድ ተሳነው። ጳጉሜ 5 ቀን ውይይቱና ክርክሩ ከሰዓት በኋላ ጀምሮ ምሽቱን በሙሉ ሳያቋርጥ ቀጠለ። አጀንዳው መሠረታዊና በኢትዮጵያ ሕዝብ ታሪክ ከፍተኛውን ሥፍራ የሚይዝ ውሳኔ የሚደረግበት ስለነበር ብዙ አነጋገረ፣ አነታረከ። የማይፈለጉ የቃላት ልውውጥም አስከተለ። አንዳንድ የደርግ አባላትም ከቁጥጥር ውጭ በመሆን ለመደባደብ ብሎም ስብሰባውን ረግጦ ለመውጣት ዳዳቸው። ከብዙ ሰዓት ንትርክና የሃሳብ ግጭት በኋላ የአስተሳሰብ መቀራረብ እየመጣ ቀስ በቀስ አብዛኛው አባላት “ንጉሥ ከሥልጣን መውረድ አለባቸው” የሚለውን ሃሳብ መደገፋቸውን በንግግር እያረጋገጡ መጡ። ጥቂት አባላት ግን ንጉሠ እንዳይነኩ በሚለው አቋማቸው ጸንተው ቀሩ። ብዙኃኑ የደርግ አባላት “የንጉሥን ከሥልጣን መባረር እስከደገፉ ድረስ ጥቂቶቹ ቢቃወሙም በድምፅ ብልጫ “ጃንሆይ ከሥልጣን ይውረዱ” የሚል ውሳኔ ላይ ተደረሰ። ይህን ውሳኔም መሠረታዊ ለውጥ የሚሹ የደርግ አባላት እንደታላቅ ድል ቆጠሩት። ለመጣል

በእርግጥም ታላቅ ድል ነበር። የዘውድ አገዛዝን ከኢትዮጵያ ሕዝብ ጫንቃ አሽቀንጥሮ መሠረት የጣለ ውሳኔ ነበር። ደርግ ዲሞክራሲያዊ ውይይት አድርጎ ከወሰናቸው

ጥቂት

መሠረታዊ

ጉዳዮች

ውስጥ

አንዱ

ንጉሥን

ከሥልጣን

ለማውረድ

በዲሞክራሲያዊ

መንገድ ያሳለፈው ውሳኔ ነበር። ይህ ውሳኔ ከተደረገ በኋላ በሁለተኛ ደረጃ በስፋት ያነጋገረው “ንጉሥ ከሥልጣን ከወረዱ አገሪቱን ማን ያስተዳድር?” የሚለው ጥያቄ ነበር። ቀደም ብሎ በጠቅላላው ጉባኤ “መንግሥታዊ ኃላፊነቱን ማን ይረከብ?” በሚለው ጥያቄ ላይ ሰፊ ክርክር ከተደረገና ለዕቅድ ኮሚቴው ተመርቶ የዕቅድ ኮሚቴውም ረጅም ጊዜ ወስዶ ከተወያየበት በኋላ የተለያዩ አማራጮችን በመመርመር “የጦር አዛችን የሚያቅፍ

ጁንታ

በኃላፊነት

ሥልጣኑን

ይረከብ”

የሚል

አማራጭ

ስለአቀረበ

በዚሁ

አማራጭ

ላይ

ሰፊ ውይይት ተደረገ። በመጨረሻ “ይህንን አማራጭ ከመቀበላችን በፊት የጦር አዛችን ጠርተን ብንገልጽላቸውና የእነሱንም አስተያየት ብንጠይቅ ይሻላል” የሚል ሃሳብ ቀረበ። በዚሁ ሃሳብ ላይ ውይይት ከተደረገ በኋላ የጦር አዛቹ እንዲጠሩ ስምምነት ላይ ተደረሰ።

እኛና አብዮቱ | 97 ከምሽቱ ቦታ

ሌሊቱኑ

አምስት

ሰዓት

ተጠርተው

በስብሰባው

አዳራሽ

ደርግ

ያለፈ

ቢሆንም

ስብሰባ

የተገኙት

የጦር አዛዥቹ

አዳራሽ

የጦር

እንዲገኙ

ከየቤታቸው

ወይም

ከየአሉበት

ተደረገ።

አዛሦችም፦

+ቀ

ጄነራል ወርቁ መኮንን

የምድር ጦር አዛዥ

+

ጄነራል ታፈሰ ለማ

የከብር ዘበኛ አዛዥ

+

ጄነራል ታደሰ ገብሬ

የፖሊስ ሠራዊት አዛዥ

+

ጄነራል ጃጋማ ኬሎ

የብሔራዊ ጦር አዛዥ

+ቀ

ጄነራል ተስፋዬ ብርሃኑ

የባሕር ኃይል አዛዥ

+ቀ

ጄነራል ግዛው በላይነህ

የኤታማር ሹም

+ቀ

ጄነራል ታደሰ መልኬ

የ4ኛ ክፍለ ጦር አዛዥ ናቸው፡፡

ለምን እንደተፈለጉ ያልተረዱት አዛች፤ አንዳንዶቹ ደግሞ ከሚዝናኑበት ቦታ ተፈልገው

አንዳንዶቹ ከእንቅልፋቸው ተቀስቅሰው፣ በመምጣት የደርግ አባላት ተደርድረው

ከተቀመጡበት ፊት ለፊት በነበረው ከፍ ያለ መድረክ ላይ “ደህና አመሻችሁ” እያሉ ሰላምታ በመስጠት ተቀመጡ። ፍርሃትና ጭንቀት የተመላበት ምሽት እንደነበር ከደርግ

አባላት ፊት በቀላሉ ማንበብ ይቻል ነበር። የደርግ አባላቱ ጸጥ ብለው ለፊታቸው ኮስተር ብለው የተቀመጡትን የጦር አዛች ይመለከታሉ።

በመቀመጥ አዛቹም

አድርጉ

ይመለከቷቸዋል።

ሊሉን

ይሆን?”

በሚል

ጭንቀት

ተውጠው

መልሰው

በትኩረት

በፊት “ምን

ቤቱ በሲጋራ ጭስ ታፍኗል። አዛቹ ከውጭ ሲገቡ የአዳራሹ ብልሹና ሞቃት አየር ፊታቸውን እንደገረፈውና መጥፎ ሽታም እንደሸተታቸው መገመት አስቸጋሪ አልነበረም። መንግሥታዊ ሥልጣንን መጨበጥ ውሎ አድሮ ሊያስከትል የሚችለውን ችግር የተረዱት ጥቂት የደርግ አባላት፤ ኃላፊነቱን ለአዛዣሇቹ ቶሎ አስረክበው ሳያስቡትና ሳይፈልጉት ከገቡበት ማጥ ለመውጣት በነበራቸው ጉጉት የተነሳ አዛሦቹ ተጠርተው በመምጣታቸው ደስተኛ ነበሩ። “ደርግ ሥልጣኑን በጊዜያዊነት ይዞ ኢትዮጵያን ወደ ዘመናዊ አስተዳደር ማሸጋገር ይቻላል” የሚል ዕምነት የነበራቸው የደርግ አባላት ግን ለጦር አዛቹ ሥልጣኑን አስረክቦ መበተኑን ስላልወደዱት ይመስላል ተክዘው ነበር። የጦር አዛሦቹ በተዘጋጀላቸው ቦታ እንደተቀመጡ ሻለቃ መንግሥቱ የዘውዳዊ አገዛዝ በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ ስለፈጸመው በደል፣ ሕዝቡ ለምን በድህነት፣ በረሃብና በእርዛት እንደተንገላታ፣ አገራችን ለምን ኋላቀር እንደሆነችና ከሥልጣኔ ልትገለል እንደቻለች ሰፋ ያለ

ማብራሪያ

ከሰጡ በኋላ ለዚህ ሁሉ አሳዛኝና አሰቃቂ ሁኔታ በቀጥታ

ተጠያቂ አድርጎ ሕዝቡ

የተመለከተው ዘውዳዊውን ንጉሣዊ አገዛዝ ስለሆነ ይህ ጨቋኝ ሥርዓት እንዲለወጥ ከአለፈው የካቲት ወር ጀምሮ ከሕዝቡ ጫንቃ እንዲወርድ ሕዝቡ ያላሰለሰ ግፊት ሲያደርግና ሲጠይቅ እስከአሁን መቆየቱን አብራርተው “እኛ የደርግ አባላት ላለፉት ሁለት ወራት ሕዝቡን በማንቃትና በማሳወቅ አንዳንድ የማሻሻያ እርምጃዎች ስንወስድ ቆይተናል። እስካሁን ከወሰድናቸው እርምጃዎች ባሻገር መሠረታዊና ወሳኝ እርምጃ እንድንወስድ ከየአቅጣጫው ሕዝቡ ግፊት እያደረገብን ነው። ይኸውም በሕዝቡ ላይ ለደረሰው ወይም ለተፈጸመው ግፍና ጭቆና ለአገራችንም ኋላ-ቀር መሆን በአንደኛ ደረጃ ዘውዳዊውን አገዛዝና ንጉሥ ራሳቸውን ተጠያቂ አድርጎ ሕዝቡ ወስዷል። እኛም ከረጅም ጊዜ ውይይትና ግምገማ በኋላ የዚሁ አስተያየት ተካፋይና አራማጅ ሆነናል። ስለሆነም ባሁኑ ጊዜ በሁኔታዎች አስገዳጅነት

98

ወደ

|

ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ኋላ የማንመለስበት

ደረጃ

ላይ ደርሰናል።

የንጉሙም

ከሥልጣን

መውረድ

የማይቀር

ሆኖ አግኝተነዋል። የእኛ ተልዕኮ እስከዚህ ድረስ ብቻ እንደሆነም ተገንዝበናል። ስለዚህ ዛሬ እኛ እናንተን አስጠርተን እዚህ እንድትገኙ ያደረግነው የሥርዓት ለውጥ ሲደረግ በሚፈጠረው አለመረጋጋት ጠላቶቻችን በአጋጣሚው ተጠቅመው አገራችንን እንዳይጎዱ

በማሰብ ከእናንተ ውስጥ አንድ ብቃት ያለው የጦር ጄነራል መሪ ተመርጦ አገሪቱን በጋራ እንድታስተዳድሩ ፍላጎት እንዳለን እንድታውቁት ነው። ይህም ከፍተኛ የአገር ጉዳይ ስለሆነ ያለምንም ይሉኝታ አስተያየታችሁን እንድትገልጹልን እንፈልጋለን” ብለው ተቀመጡ። የጦር አዛሦቹ ከአሁን አሁን እንታሠራለን ወይም ከሥልጣናችን እንባረራለን እያሉ በሥጋት ከሰውነት ውጭ እንዳልሆኑ ሁሉ ያላሰቡትና ፍፁም ያልጠበቁት መንግሥታዊ ሥልጣን የመጨበጥ ጥያቄ ሲቀርብላቸው በድንጋጤ ተዋጡ። አንዳንዶቹ አላባቸው። መሀረባቸውንም ከኪሳቸው አውጥተው ፊታቸውን ጠራረጉ። የደርግ አባላቱም መልሳቸውን ለመስማት አትኩረው ተመለከቷቸው። አዛፐቹም እርስበርሳቸው ተያዩ። የቀረበላቸውን ጥያቄ ለመቀበል ዝግጁ እንዳልሆኑ ዓይናቸውን ከደን ከፈት በማድረግ፣ ራሳቸውንም በመነቅነቅ፣ በትከሻቸውም ምልክት በመሰጣጠት ከተግባቡ በኋላ ድምፃቸውን ዝቅ በማድረግ ለጥቂት ደቂቃዎች ተወያዩ። ከሁኔታቸው ስንመለከት አንድ አጠቃላይ ስምምነት ላይ መድረሳቸውን ተረዳን። በዕድሜአቸውና በአገልግሎታቸው ቅድሚያ ስለነበራቸው ይመስላል ጄነራል ጃጋማ ኬሎ ከመቀመጫቸው ብድግ ብለው “ወንድሞቼ ዛሬ እኛን እዚህ ድረስ አስጠርታችሁ ይህን ከፍተኛ ኃላፊነት እንድንረከብ በመጠየቃችሁ በጣም ተደስተናል። ሆኖም ይህንን ኃላፊነት ተረክበን የሕዝብንም ሆነ የእናንተን ፍላጎት የምናሟላ መስሎ አይታየንም። ስለሆነም በምናዝዘው ጦር በኩል የሚፈለገውን ሁሉ እየፈጸምን ከእናንተ ጎን ስለምንሰለፍ መንግሥታዊ ሥልጣኑ ከእናንተ ውጭ ባይሆን የተሻለ ይመስለናል” ብለው ዳግመኛ ስለቀረበላቸው ጥያቄ በማመስገን ተቀመጡ። የጦር አዛቱቹ ከጦሩ ጋር የነበራቸው ግንኙነት የላላ ከመሆኑም በላይ ጦሩ ከበሬታና ድጋፍ እንደማይሰጣቸውና ፈቃደኛ እንኳን ሆነው መንግሥታዊ ሥልጣኑን ቢጨብጡ ከጦሩ ከፍተኛ ተቃውሞ እንደሚገጥማቸው እየታወቀ፤ የቀረበላቸውን ግብዣ “ለመቀበል ያዳግተናል” የሚል መልስ እንደሰጡ ሻለቃ መንግሥቱ ከመቀመጫቸው ብድግ ብለው “...እንደሚያስቸግራችሁ እኛም ሳንገነዘብ ቀርተን ሳይሆን በጣም ስለተቸገርንና ግራ ስለተጋባን ብቻ ነው እናንተን ለማማከር የፈለግነው” ብለው አጠር ያለ ንግግር ከአደረጉላቸው በኋላ በየአሉበት ኃላፊነት ላይ ሆነው የአገሪቱን ደህንነትና የሕዝቡን ሰላም እንዲያስጠብቁ አደራ በማለት አሰናበቷቸው። ከምሽቱ ሰባት ሰዓት አልፏል። ሁሉም ተዳክሟል። እንቅልፍም ተጫጭኖታል። የረሃብ ስሜትም ሚናውን እየተጫወተ ነው። በዚያ ዓይነት ሁኔታ ስብሰባውን መቀጠል ፋይዳ እንደሌለው ሁሉም ተገንዝቧል። ይህን በመረዳት ይመስላል “ስብሰባችንን እዚህ ላይ አቁመን በነገው ቀን ብንቀጥል ምን ይመስላችኋል?” ብለው ሊቀመንበሩ ሲናገሩ፤ ሁሉም በአንድ ድምፅ “ይሻላል” አለ። የዕለቱ ስብሰባም አበቃ።

በማግስቱ

መስከረም

1 ቀን

1967

ከጠዋቱ

አዳራሽ ተገናኘን። እንደልማዳችን አዲሱን አላደረብንም። ጉጉታችን ታሪካዊውን ውሳኔ የንጉሥ

የአገዛዝ

እንደሚጠብቅ

ዘመን

ብዙዎቻችን

በአዲሱ

እርግጠኛ

ዓመት

በሁለት

ሰዓት

ሁላችንም

በስብሰባው

ዓመት ከቤተሰቦቻችን ጋር ለማክበር ጉጉት ተግባራዊ ማድረጉ ላይ ብቻ ነበር። ሕዝቡም መጀመሪያ

ነበርን።

ማክተሙን

ለመመልከት

በጉጉት

አኛና አብዮቱ | 99 መስከረም 1 ቀን ጥዋት በስብሰባው አዳራሽ ሁላችንም ተገኝተን ቦታ ቦታችንን ያዝን። አንድ ሰው እንኳን ከስብሰባው የቀረ ወይም የዘገየ አልነበረም። ቀደም ብሎ በታወቀ ምክንያት ካልሆነ በቀር ዘግይቶ የመጣ ወይም የቀረ አባል በጥርጣሬ ነበር የሚታየው።

ምሥጢር

እንደሚያወጣ

ወይም

ከተቃዋሚ

ቡድኖች

ጋር

እንደወገነ

ተደርጎ

ይቆጠር ስለነበር ይህን ጥርጣሬ ለማስወገድ ሲባል ሁሉም የተቆረጠውን ሰዓት አላሳለፈም። “በትናንትናው ሌሊት በአቋረጥነው አጀንዳ ላይ ውይይታችንን እንቀጥላለን” ብለው ሊቀመንበሩ ስብሰባውን ከከፈቱ በኋላ “ሁላችሁም እንደተገነዘባችሁት በትናንትናው ሌሊት ለጦር

አዛቹ

ምን ሊሆን

ያቀረብነውን

እንደሚገባ

ጥያቄ

ለመቀበል

ብንወያይበት

መልካም

ፈቃደኛ

ነው”

ካልሆኑ

ብለው

የሚቀጥለው

እርምጃችን

አባላቱን ለውይይት

ጋበዙ።

በትናንትናው ቀን ንጉጮሥ ከሥልጣን መውረድ አለባቸው የሚል ውሳኔ ሰጥተን ስለነበር የንጉሙን ሥልጣን አስመልክቶ ጥያቄ ለማንሳት ወይም ውሳኔ የሰጠንበትን ጉዳይ እንደገና እንድንመረምር ያሳሰበ አባል አልነበረም። ለውይይቱ የቀረበው ጥያቄ “ሥልጣን በማን እጅ ይውደቅ?” የሚለው ብቻ ነበር። ውይይቱ ተጀመረ። ሥልጣን በምንም ዓይነት መንገድ በደርግ እጅ መውደቅ የለበትም የሚል ጠንካራ አቋም የነበራቸው የደርግ አባላት “ንጉሥ ከሥልጣን ከወረዱ ሥልጣኑን ለጠቅላይ ሚኒስትሩ አስረክበን አልጋወራሹን ሥልጣን አልባ ንጉሥ አድርገን እንሹምና እኛ ወደ ጦር ሠፈራችን እንመለስ” የሚለውን አስተያየት

አጠናክረው

አቀረቡ።

ለዚህም

አስተያየታቸው

መነሻ

ምክንያታቸውን

ደረደሩ።

ሰፊም ማብራሪያ ሰጡ። የዚህ ሃሳብ ደጋፊዎች አነስተኛ ነበሩ። በርከት ያሉት ደግሞ “ደርግ ሳይበተን በሕዝቡ የፓርላማ አባላትን አስመርጠን፣ የፓርላማ አባላቱ ደግሞ በበኩላቸው ሥልጣን ያለው ጠቅላይ ሚንስትር መርጠው ሕዝባዊ መንግሥት ይቋቋም፣ ንጉሥ የሚባል ነገር እስከወዲያኛው ከኢትዮጵያ ምድር ይወገድ!” የሚል አስተያየት አቀረቡ። ብዛት ያላቸው የደርግ አባላትን ያሰለፈው ቡድን ደግሞ “የኢትዮጵያን ሕዝብ ሥነልቦናዊ አመለካከት ከግንዛቤ ውስጥ በማስገባት ዘውዱን ሳንነካ በሕክምና ላይ የሚገኙትን አልጋወራሽ ከህመማቸው ሲድኑ እንደሚነግሥ ሆኖ እስከዚያው ድረስ ግን ደርግ የርዕሰብሔርና የርዕሰ-መንግሥቱን ሥልጣን በጊዜአዊነት ተረክቦ አገሪቱን ቢያስተዳድርና ሁሉም

ነገር ሲመቻች

ሕዝባዊ

መንግሥት

አቋቁመን

ወደ ሠፈራችን

እንመለስ”

የሚለውን

ሃሳብ

አቀረቡ።

በቀረቡት የተለያዩ አስተያየቶች ላይ ሰፊ ውይይት ተካሄደ። ፖለቲካው ውስጥ ለመቆየት ፍላጎት የሌላቸው አባላት “ከደርግ ውጭ ለማንም ቢሆን ሥልጣኑን አስረክበን እንመለስ” ብለው ቢከራከሩም ተቀባይነት አላገኙም። “ለማንም አስረክበን አንመለስም!የሕዝቡን ትግል አንድ ደረጃ ላይ ማድረስ አለብን። ሕዝቡ በትኩረት የሚጠብቀው እኛን መሆኑ እየታወቀ ሕዝቡን ቀስቅሰንና አነሳስተን ሜዳ ላይ ጥለነው ልንመለስ አንችልም” የሚለው የብዙኃኑ ጠንካራ አቋም ቅስማቸውን ሰበረው። የደርግ አባላት በወከላቸው የጦር ክፍል

ጥያቄም

ሆነ

ወይም

በራሳቸው

ፍላጎት

ከደርግ

አባልነት

መውጣት

እንደማይችሉ

የቆየ

ስምምነትና ውሳኔ አድርገው ስለነበር፤ ደርግን ወደ ከፍተኛው ሥልጣን የሚያሸጋግር ውሳኔ ሊወሰን መቃረቡን የተረዱ የደርግ አባላት እሥራትን በመፍራት ይመስላል በግላቸው ወደ መጡበት

ሠፈር

እንመለስ

የጦር አዛሦች እንቅስቃሴ በቅርብ ተደጋፊነት የሌለውን

እንደማያስገኝ

ለማለት

ድፍረት

አጡ።

በፖለቲካው ለመሳተፍ ፈቃደኛ ካልሆኑ፣ የጦር አባላት የፖለቲካውን እየተከታተሉ በአሉበት ጊዜ ፍፁም ለማይታወቅና በጦሩ አባላት ግለሰብ ጠቅላይ ሚኒስትር ብለን ሥልጣን ማስረከብ ዘለቄታዊ መፍትሄ

እያወቅን

ሕዝቡ

በሚገባ

ሳይነቃና

በቂ ግንዛቤ

ሳይኖረው፣

ጠላትና

ወዳጁን

100

| ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

እንኳን በአግባቡ መለየት ሳይችል “የፓርላማ አባላትን ይምረጥ” ብንል መልሶ የሚመርጠው የመሬት ከበርቴዎችን ስለሚሆን በአማራጭነት ልንወስደው የሚገባም አይደለም። ስለዚህ የሚያዋጣው የፖለቲካ መፍትሄ ደርግ በጊዜያዊነት ሥልጣኑን ሲይዝና ሕዝቡን አንቅቶና አደራጅቶ ሕዝባዊ መንግሥት ሲያቋቁም ብቻ ነው የሚለው ሃሳብ በብዙኃኑ የደርግ አባላት እየተደገፈ

መጣ።

እስከ ምሳ ሰዓት ድረስ ውይይቱ በስፋት ከተካሄደ በኋላ የብዙኃኑ ፍላጎት ምን እንደሆነ ግንዛቤ ተወሰደ። በድምፅ ብልጫ እንዲወሰን ስምምነት ላይም ተደረሰ። እንደተጠበቀው “ደርግ በጊዜያዊነት ሥልጣኑን እንዲይዝ፣ በሕክምና ላይ የነበሩት አልጋወራሽም ከሕመማቸው ሲድኑ እንዲነግሥ” የሚለው አማራጭ በከፍተኛ ድምፅ ተደገፈ። ይህ ውሳኔ ተቀባይነት ከአገኘ በኋላ በዓመት በዓል፣ በመስከረም 1 ቀን ንጉሥን ከሥልጣን ከማውረድ በመስከረም 2 ቀን 1967 እንዲወርዱ ቀኑ ተቆረጠ። ንጉሥ ከሥልጣን በሚወርዱበት ጊዜ ለንጉሥ የሚነበበው የደርግ ውሳኔና ደርግን ለርዕሰ-ብሔርነት የሚያበቃው የአዋጅ ረቂቅ እንዲዘጋጅ፣ ቀደም ብሎ የተዘጋጀውን የቴሌቪዥን የቅስቀሳ ፕሮግራም እንደገና በመመርመር በበቂ የሥዕልና የተንቀሳቃሽ ፊልም መረጃነት ተደገፎ እንዲቀነባበር። ዝግጅቱ የንጉሥን አስነዋሪ ምግባር የሚያጋልጥ፣ የሕዝቡን ጉስቁልናና ድቀት ከመሣፍንቱ፣ ከመኳንንቱና ከመሬት ከበርቴዎች የተንደላቀቀ ኑሮ ጋር በማነፃፀር የሚያሳይ፣ ሕዝቡን በቁጣና በንዴት ቀስቅሶ “ንጉሥ ከሥልጣን እንዲወርዱ” የሚል

ጥያቄ

እንዲያቀርብ

የሚያነሳሳ

የፕሮፓጋንዳ

ሥራ

የተካተተበት

መመሪያ ተሰጠ። ከዚያም ምሽቱን በከተማው ተሰራጭተን ሕዝቡን መስከረም 2 ቀን ከጠዋቱ አሥራ ሁለት ሰዓት ላይ ታሪካዊውን ውሳኔ እንድንገናኝ ተስማምተን ተበተንን።

እንዲሆን

በማጥናት ተግባራዊ

የሚል

በማግስቱ ለማድረግ

አዲሱ ዓመት መስከረም 1 ቀን 1967 ለተወሰነው የሕዝብ ክፍል የተስፋ ቀን ነበር። “አዲሱ ዓመት የለውጥ፣ የብልፅግናና የደስታ ዓመት ይሆናል” የሚል ዕምነት ያደረበት ቢሆንም ብሩህ ተስፋው እንዴት ሊተገበር እንደሚችል በግልጽ አልታየውም። የመንግሥት ለውጥ መደረግ የተሻለ ሕይወት እንደሚያመጣለት ያምናል። ነገር ግን ያለው መንግሥት እንዴት እንደሚለወጥ፣ በእነማን አመራር እንደሚያዝ በግልጽ አልታይ እያለው ያመነታል። ቁርጥ ያለ አቋምም መውሰድ ይሳነዋል። ለዘመናት ሲጨቆኑና ሲበዘበዙ የነበሩ አርሶ አደሮች፣ የፋብሪካ ወዝ-አደሮችና ዝቅተኛ የመንግሥት ሠራተኞች መጨቆናቸውንና መበዝበዛቸውን ከአርባ ቀን ዕድላቸው ጋር በማያያዝ ፈጣሪያቸውን ብቻ ማማረር ትክክል እንዳልሆነ፣ በተደጋጋሚ ለመጨቆናቸውና ለመበዝበዛቸው ዋንኛ ተጠያቂው የዘውዳዊ አገዛዝ ፖለቲካዊ ሥርዓት እንደሆነ ደርግ በማስረዳቱና ለማሳወቅም ጥረት በማድረጉ በአዲሱ ዓመት “የንጉሣዊው አገዛዝ አክትሞ የመሬት ባለቤት እንሆናለን፣ ከጭቆናና ብዝበዛም ነፃ እንወጣለን” የሚል ተስፋ አርሶ አደሮቹ ስለነበራቸው፣ ወዝ-አደሮችና ዝቅተኛ የመንግሥት ሠራተኞችም “የኃይለሥላሴ መንግሥት ቢወገድ ከድህነትና ከጉስቁልና ኑሮ እንላቀቃለን” የሚል ጠንካራ ዕምነት ስለአደረባቸው፤ አዲሱን ዓመት የነፃነትና የብልፅግና ዓመት አድርገው ነበር የተቀበሉት። ብዙዎቹ መኳንንቶች፣ ባለባቶችና የመሬት ከበርቴዎች ወደ እሥር ቤት በመወርወራቸው፤ የገዢው መደብ አባላትና የእነርሱ ደጋፊዎች እንዲሁም የዘውዳዊው አገዛዝ ሥርዓት ተጠቃሚዎችና አቀንቃኞች የፖለቲካው ሂደት ስላላማራቸውና ስለአስጨነቃቸው አዲሱን ዓመት የጭለማ፣ የመከራና የስቃይ ዓመት አድርገው ነበር የተመለከቱት። አብዛኛው

አኛና አብዮቱ | 10] የተማረው ክፍልና “በኢትዮጵያ መሠረታዊ መንግሥታዊ ለውጥ መደረግ አለበት” ብለው የሚያምኑና ራሳቸውን በተራማጅነት ሰይመው በለውጥ አራማጅነት የታወቁ ግለሰቦች አዲሱን ዓመት የለውጥ ዓመት አድርገው ነበር የተቀበሉት። የፖለቲካም ሆነ የሕዝብ አስተዳደርና የአገሪቱን መጠነ ሰፊ ውስብስብ ችግሮች ለመገንዘብም ሆነ ለማመዛዘን ምንም ዓይነት ግንዛቤ ወይም ዕውቀት የሌለው ወጣቱ የኅብረተሰብ ክፍል በጭፍን ለውጥ ፈላጊና ቅብጥብጥ በመሆኑ ብቻ አዲሱን ዓመት የብሩህ ተስፋ ዓመት፣ የለውጥ ዓመት፣ የአዲሲቷ ኢትዮጵያ የልደት ዓመት አድርጎ ነበር የተመለከተው። ንጉሠ ገለል ያደረጓቸው፣ የጥቅም ግጭት በመፍጠር ከንጉሠና ከንጉሣዊ ቤተሰብ አባላት ጋር የተቃቃሩ፣ በከፍተኛ የሥልጣን እርካብ ላይ ለመንጠላጠል ምኞትና ፍላጎት ኖሯቸው በተለያዩ ምክንያቶች ሳይሳካላቸው የቀሩ፣ የዘር ግንዳቸውን በመቁጠር “ዘውዱ ለእኛ ይገባናል” ይሉ የነበሩ ወገኖች ሁሉ፤ አዲሱን ዓመት የበቀል ዓመት፣ የዕድገትና የብልፅግና ዓመት ይሆናል በሚል ተስፋ ሰንቀው ነበር የተቀበሉት። “ኢትዮጵያዊ አይደለንም! በኢትዮጵያ ቅኝ አገዛዝ ሥር ወድቀናል!” በሚል ሰበብ ጠመንጃ አንስተው ኢትዮጵያን በመውጋት ላይ የነበሩ ተገንጣዮችና ደጋፊዎቻቸው፣ በኢትዮጵያ ውስጥ በሚካሄደው የለውጥ እንቅስቃሴና በሚፈጠረው አለመረጋጋት ሳቢያ “ማዕከላዊው መንግሥት ሲዳከም ፍላጎታችንን እናሳካለን” የሚል ዕምነት ያደረባቸው ወገኖች፤ አዲሱን ዓመት የድልና የፈንጠዝያ ዓመት አድርገው ነበር የተቀበሉት። የንጉሣዊ አገዛዝ መቀጠል እንደማይችል የተገነዘቡና የሚተካው መንግሥታዊ አወቃቀር ምን መልክና ይዘት ለኖረው እንደሚችል መተንበይ የተሳናቸው እንደዚሁም የንጉሣዊ አገዛዝ ተወግዶ መንግሥታዊ ሥልጣኑ በወታደሩ እጅ ቢወድቅ አገሪቱ አዘቅት ውስጥ ልትወድቅ ትችል ይሆናል የሚል ፍርሃት ያደረባቸው ግለሰቦች አዲሱን ዓመት

በጥርጥሬና

በስጋት

ብዙዎቹ

ነበር የተመለከቱት።

የደርግ

አባላትም

በታሪካዊ

አጋጣሚ

በተጣለባቸው

ኃላፊነት

“የኢትዮጵያን

ሕዝብ ከዘመናት የዘውድ አገዛዝና ከባርነት ነፃ የምናወጣበት ዓመት ይሆናል” ዕምነት አዲሱን ዓመት የደስታና የድል ዓመት አድርገው ነበር የተቀበሉት።

በሚል

መስከረም አንድ ቀን በኢትዮጵያ የረጅም ዘመናት ታሪክ ውስጥ ከፍተኛው እመርታ የሚወሰድበት ቀን ዋዜማ በመሆኑ፤ በዚሁ ቀን ምሽት ልዩ የቴሌቪዥን ፕሮግራም ተዘጋጅቶ እንደሚተላለፍ፣ ሕዝቡም ሆነ ንጉሥ ይህንኑ ፕሮግራም በአንክሮ እንዲከታተሉ ተጋበዙ። ሕዝቡ የቴሌቪዥኑን ፕሮግራም ከተመለከተ በኋላ ምን ዓይነት ስሜት እንደሚያሳይና ምንስ ዓይነት አስተያየት እንደሚኖረው ለማወቅና ለመገንዘብም የደርግ አባላት በየአቅጣጫው ተሰማራን። ከ1966

አጋማሽ

ብዙኃንን ማለትም ማለት ይቻላል።

እስከ

1970

ባለው

ጊዜ

ውስጥ

ብቻ፤

ሕዝቡ

የመንግሥት

መገናኛ

ሬዲዮና ቴሌቪዥንን በከፍተኛ ደረጃ፣ በአንክሮና በጉጉት ተከታትሏል በዚሁ መሠረት የአዲስ አበባ ሕዝብ ልዩ የቴሌቪዥን ፕሮግራም

ይቀርባል ተብሎ ቀርቶ ማንኛውንም መግለጫና አሳዋቂ የቴሌቪዥን ዝግጅቶችን በስሜት እንደሚከታተል ቢታወቅም በመስከረም አንድ ቀን ግን በግብዣው መሠረት ፕሮግራሙን

ከመከታተል

አንድም

ሰው ወደ ኋላ ያለ አይመስልም።

ከምሽቱ አንድ ሰዓት ጀምሮ የአዲስ አበባ ከተማ መንገዶች ጭር ብለዋል። አልፎ አልፎ ውር ውር ከሚሉ መኪናዎችና እግረኞች በስተቀር ከተማዋ ሰው ያለባት አትመስልም። በዚያን ጊዜ ጥቂት ቤተሰቦች ብቻ ቴሌቪዥን መቀበያ መሣሪያ ቤታቸው

102

| ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ሲኖራቸው ብዙኃኑ የአዲስ አበባ ከተማ ሕዝብ ቴሌቪዥን የሚመለከተው በየቡና ቤቶቹ ውስጥ ስለነበር ቡና ቤቶች ሁሉ እንደትያትር ቤት ወይም እንደሲኒማ ቤት በተመልካች ተሞልተው ይታዩ ነበር። የቡና ቤቶቹ አዳራሾች ከመጠን በላይ በመሙላታቸው በየመስኮቱ ተንጠላጥሎ የሚመለከተው የሰው ብዛት በቀላሉ የሚገመት አልነበረም። ደርግ አዲስ ነገር እንደሚያሳያቸው እርግጠኛ በመሆን ሁሉም የፕሮግራሙን ሰዓት መድረስ ጸጥ ብለው በጉጉት ይጠባበቃሉ። ትዕግሥት ያጣውም ይቁነጠነጣል። በየደቂቃው የእጅ ሰዓቱን ይመለከታል። ሰዓቱ ወደኋላ የሚጎተት ቢመስልም ጊዜውን ጠብቆ ከምሽቱ ሁለት ሰዓት ሞላ። የቴሌቪዥን ፕሮግራም አስተዋዋቂው ብቅ አለ። በቅድሚያ ዜና ከተሰማ በኋላ ቀደም ብሎ የተዘጋጀው ልዩ ፕሮግራሙ እንደሚተላለፍ አሳውቆ እልም አለ። ከአጭር ሙዚቃ በኋላ የዜና አንባቢው የቴሌቪዥኑን ስክሪን ሞላው። ፈጠን ፈጠን እያለ ዜናውን ማንበብ ጀመረ። ተመልካቹ ሕዝብ ዜናውን ማዳመጥ ባይጠላም ቶሎ አልቆ ንጉሥ እንኳን ሳይቀሩ እንዲመለከቱት የተጋበዙትን ልዩ ፕሮግራም መጀመር የመመልከት ጉጉቱ እየጨመረ መጣ። ደቂቃዎች ረጅም የሆኑ ቢመስሉም ዜናው ተነብቦ አለቀ። ተመልካቹ እንደገና ተቁነጠነጠ። ትንፍሽ የሚል ሰው አልነበረም። ጸጥታው ሰፍኗል። ልዩ

ፕሮግራሙ ተጀመረ። ፊልሙ የልብ ስሜት በሚነካ ሙዚቃና ጥሩ ድምፅ የነበረው አንባቢ ከሚያቀርበው ትንታኔያዊ መግለጫ ጋር ተቀነባብሮ የቀረበ ነበር። የኢትዮጵያን ካርታ በማቅረብ ፊልሙ ይጀምራል። የኢትዮጵያን ሕዝብ የረጅም ጊዜ ታሪክ ይጠቃቅስና በሕዝቡ ላይ የደረሰውን ውጣ ውረድ፣ ሕዝቡ ለአገሩ አንድነት የከፈለውን መስዋዕትነት፣ ለነፃነቱ መከበር ያካሄደውን ትግል፣ በተለያዩ የኢኮኖሚ ዘርፎች ማለትም በግብርና፣ በኢንዱስትሪ፣ በአገልግሎት ሰጪ ድርጅቶች ላቡን ሲያንጠፈጥፍ ያሳይና ድሃው ሕዝብ በተለይ ገበሬው በመሬት ከበርቴዎችና በባላባቶች እርባና በሌላው ምክንያት በጭሰኝነት እንኳን መኖር ተነፍጎ ከሠፈረበት መሬት ሲነቀል፣ ደሳሳ ጎጆው በትራክተር ሲደመሰስ፣ ድሃው ገበሬ በረሃብ እንደቅጠል ሲረግፍ፣ በተለይ በውሎና በትግራይ በደረሰው ረሃብና የሕዝብ ዕልቂት፤ ሕፃናት በረሃብ የሞቱ እናቶቻቸውን የደረቀ ጡት ሲጠቡ፣ በመቶ የሚቆጠሩ አስከሬኖች በአንድ ጉድጓድ ሲቀበሩ፣ ሕፃናት፣ በዕድሜ የገፉ እናቶችና አባቶች፣ ወጣት ሴቶችና ወንዶች የሚላስ የሚቀመስ አጥተው አፅም የሚመስል ሰውነታቸው እየታየ በየሜዳው ተደፍተው የሚበላ ነገር ሲለምነ... የሚያሳየውን የእንግሊዛዊውን ጋዜጠኛ

የዲንቢልቢን ፊልም ከሚያሳዝን ሙዚቃ ጋር በተለይ ጥላሁን ገሠሠ ረሃብተኛ ወገኖቻችንን እንርዳቸው እያለ በማልቀስ ከዘፈነው አሳዛኝ ዘፈን ጋር ተቀነባብሮ ቀረበ። ረሃብተኛ ወገኖቻችን መርገፋቸው፣ መንግሥቱም

ማድረጉን ድርቅ

የሚያጋልጥ

የተጎዳውን

የመኳንንቱንና ፊልሙ ያሳይና

ሰፊ መግለጫ

ሕዝብ

ሕፃናት

አሳዛኝ

የተንደላቀቀና

የሚላስ ደግሞ

የሚያቀርብላቸው ወገን ክብርና ዝና ለመጠበቅ

ከፊልሙ

አጠቃላይ

የመሣፍንቱን

በተቃራሂው

ዕርዳታ የንጉሥን

የሚቀመስ ንጉሥ

ሙዳ

ጋር ተቀነባብሮ

ተሰጠ።

ሁኔታ

በአንፃሩ

እያሳየ

የተሞላቀቀ

አጥተውና ሙዳ

አጥተው ሲል ረሃቡ

ሥጋ

ኑሮ ፊልሙ

በጠኔ

ተይዘው

በብር

በረሃቡና በደረሰው ደግሞ

የንጉሥን

አቀረበ።

በየሜዳው

ከተሠራ

እንደቅጠል እንዲደበቅ

ሳህን

መውደቃቸውን እያነሱ

ለአንበሳና

ለአነር ሲወረውሩ፣ አውሬዎቹ ንጉሥ የሚወረውሩላቸውን ሥጋ ሲሰለቅጡ፣ ንጉሥ ፊታቸው በደስታ ሲያበራና ፈገግ ሲሉ ያሳያል። ሙታን ቀባሪ አጥተው በየሜዳው ወዳድቀው ያሳይና በተቃራኒው ዳርጋ

ከውሻዋ

“ሉሉ”

እንደነበረች

ፎቶግራፍ

የምትባል

ከተገለጠ

ጋር

አሳየ።

በኋላ

ድንክዬ

የንጉሥ

ውሻ

በመሞቷ

በተቀበረችበት

ቦታ

በእብነበረድ

ንጉሥን

ለከፍተኛ

የተገነባውን

ኃዘን

ሐውልት

አኛና አብዮቱ | 103 ሕፃናት፣ እናቶችና አዛውንቶች ወደ አፋቸው የሚያደርጉት ቁራሽ ዳቦ አጥተው ፍግም ሲሉ ያሳይና በተቃራኒው ንጉሥ መኳንንት ልጃቸውን ሲድሩ በጋብቻው ቀን የሚቆረስ ባለስድስት ደረጃ ኬክ በእንግሊዝ አገር አሠርተው እንዳስመጡና በሺህ የሚቆጠር ሕዝብ በየቀኑ በረሃብ በሚያልቅበት አገር ድል ያለ ድግስ ተደግሶ ሲበሉ፣ ሲጠጡ፣ ሲጨፍሩ፣ ሲደንሱ፣ አስረሽ ምቺው ሲሉ ያሳያል። በየግብዣው ቦታ መሣፍንቶችና

መኳንንቶች ረሃብተኞች ሲሰደዱ

በሻምፓኝና ዕርዳታ

በውስኪ

ለማግኘት

ሲራጩ

በየሜዳው

ይታይና ተኮልኩለው

በተቃራኒው ወይም

በብዙ

የሚኖሩበትን

ሺህ ቀዬ

የሚቆጠሩ እየለቀቁ

ያሳያል።

ፊልሙ በባለሙያ የተቀረጸና የተቀነባበረ በመሆኑ ተመልካችን የማሳዘንና የማስለቀስ ኃይል ነበረው። በመሆኑም በየቦታው የቴሌቪዥኑን ፊልም የተመለከተ ሁሉ ራሱን መቆጣጠር እየተሳነው ያለቅስ ጀመር። በተለይ ሴቶች ተንሰቅስቀው አለቀሱ። ፊታቸው በዕንባ ታጠበ። አንዳንዱ ተመልካች ፀጉሩን እየነጨ እናቱ ወይም አባቱ የሞቱበት ይመስል እዬዬ እያለ ሲያለቅስ፤ የሌላውን ተመልካች ልብ እያባባ ያስለቅስ ነበር። ሁሉም ተመልካች ንጉሠን ረገመ። አወገዘ። “መሰቀል አለባቸው!” እስከማለት ደረሰ። የመኳንንቱን፣ የመሣፍንቱን፣ የመሬት ከበርቴዎችንና የፊውዳላዊ ሥርዓት ደጋፊዎችን ሁሉ የሕዝብ ጠላትነት ይበልጥ አረጋገጠ። ፊልሙ በሕዝቡ ላይ የተፈጸመውን በደልና የባለሥልጣናቱን ኃላፊነት የጎደለው ምግባር ከሞላ ጎደል ለመዳሰስ በመሞከሩ፤ እገሌ ከእገሌ ሳይባል ሁሉንም ተመልካች አሳዘነ። በዚያን ቀን ንጉሙም ፊልሙን እንደተመለከቱትና እንዳዘኑ ተገምቷል። ፊልሙ እንዳለቀ ተመልካቹ በሙሉ አዝኖና ተክዞ ወደ ቤቱ ተመለሰ። ይህ ፊልም ከታየ በኋላ “ንጉሥ ከሥልጣን መውረድ አለባቸው!ለሕዝቡ እልቂት ምክንያት የሆኑትም ባለሥልጣናት መቀጣት አለባቸው!” የሚል አጠቃላይ አቋም ሕዝቡ የወሰደ መሰለ። የደርግ አባላት የሕዝቡን ስሜት ለመረዳት በየቡና ቤቶቹ እየተዘዋወሩ በመመልከታቸው በሁሉም ቦታ ተመሳሳይ ስሜት እንደተንጸባረቀ በማግስቱ ሪፖርት አደረጉ። ራሳቸውም የሕዝብ አካል እንደመሆናቸው ሁሉ ፊልሙን ከተመለከቱ በኋላ ስሜታቸው ይበልጥ በመነካቱ፤ ንጉሥ ከሥልጣን እንዲወርዱ ውሳኔ መስጠታቸው ትክክለኛና ተገቢ እንደነበር አመኑበት።

ንጉሥ

ከሥልጣን

መውረዳቸው

መስከረም 2 ቀን ከንጋቱ 12 ሰዓት በፊት ሁላችንም የደርግ አባላት በ4ኛ ክፍለ ጦር ግቢ በሚገኘው የደርግ መሰብሰቢያ አዳራሽ ተገኘን። ሊቀመንበሩ፣ ምክትል ሊቀመንበሩና ዋና ፀሐፊው ቦታቸውን ያዙ። ሊቀመንበሩ ጥሩ እንቅልፍ እንዳላገኙ ከፊታቸው መረዳት ይቻላል። ዓይናቸውም ቀልቷል። ታሪካዊ እርምጃ ለመውሰድ ሁሉም ነገር እንደተመቻቸላቸው እርግጠኛ ሆነዋል። ፈገግ በማለት “እንደምን አደራችሁ!” አሉ ወንበራቸው ላይ እንደተቀመጡ። ሁላችንም በአንድ ቃል “እግዚአብሔር ይመስገን!” የሚል መልስ ሰጠን። “በትናትናው ምሽት የቀረበውን ዝግጅት አስመልክቶ ከሕዝቡ ምን አስተያየት እንደተገኘ በአጭር በአጭሩ ብትገልጹልን?” ብለው ስብሰባውን ከፈቱ። በርካታ የደርግ አባላት ተራ በተራ እየተነሱ በቴሌቪዥን በታየው ፊልም ሕዝቡ ከተጠበቀው በላይ ስሜቱ እደተነካ፣ እያለቀሰና እየተከዘ ወደ ቤቱ እንደተመለሰ፣ ንጉጮንም ማውገዙንና መራገሙን፣ ከሥልጣን መውረድ አለባቸው እያለ መናገሩንም አስረዱ። የቀረበው አስተያየት ሁሉ

104

| ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ትክክል እንደነበር ፊልሙን ውሳኔ ተግባራዊ ለማድረግ ስምምነት ላይ ተደረሰ።

የተመለከትን ሁሉ በዕቅድ ኮሚቴው

ስለአረጋገጥን ዝግጅት ላይ

በትናንትናው ቀን የወሰነውን እንድንወያይበት ሃሳብ ቀርቦ

በዚሁ መሠረት ንጉሥን ከሥልጣን ለማውረድ የሚወሰዱ እርምጃዎች በቅደም ተከተል እየቀረቡ ተነበቡልን። በቅድሚያ ንጉሥ ከሥልጣን መውረዳቸውንና ደርግ የርዕሰብሔርና የርዕሰ-መንግሥት ሥልጣን በመያዝ የጊዜያዊ ወታደራዊ አስተዳደር መንግሥት ማቋቋሙን የሚያሳውቀውን አዋጅ ቁጥር አንድን በዝርዝር ተመለከትን። አዋጁ በሕግ ምሁራን የተረቀቀ ስለነበር ብዙ አላነጋገረንም። ይህም ሆኖ ግን በአለፈው ምሽት በታየው ፊልም መነሻነት የሕዝብን ስሜት በመከተል “አልጋ ወራሹ ወደ ኢትዮጵያ ሲመለሱ የንግሥናው ሥነ-ሥርዓት ይፈፀማል” የሚለውን ሐረግ በመቃወም “ንጉሥ አውርደን ሌላ ንጉሥ መተካት የለብንም” የሚል አስተያየት ከደርግ አባላት በአንዱ ተሠነዘረ። ኢትዮጵያ ያለንጉሥ ለመኖር አትችልም የሚል ጠንካራ ዕምነት የነበራቸውን ወግ አጥበቂ ወገኖችን ለማረጋጋት ታስቦ ለታክቲክ “አልጋ ወራሹ ይነግሣሉ” የሚለው አገላለጥ ግልጽ ሳይሆንለት ቀርቶ ለተቃወመው የደርግ አባል ምሥጢሩን ገልጦ ማስረዳት አስፈላጊ ሆኖ ባለመገኘቱ “በቃ ይህ ተወስኗል። ከዚህ ውጭ ልናደርግ አንችልም። ስለሆነም ይህንን ውሳኔ መቃወም ያስቀጣል!” ብለው ሊቀመንበሩ ማስጠንቀቂያ በመስጠት የደርግ አባሉን ፀጥ አደረጉት። ከዚያም ብዙ ክርክር ሳይደረግ ረቂቅ አዋጁ ፀደቀ። በሁለተኛ ደረጃ የተነበበልን ንጉሥን ለማውረድ ንጉሠ ፊት የደርግ መልዕክተኞች በሚቀርቡበት ጊዜ የሚነበበውን ጽሑፍ የሚመለከት ነበር። ጽሑፉ በአጭሩ የተዘጋጀ ሲሆን በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ የአስተዳደር በደል መፈጸሙን፣ በድርቅና በረሃብ በብዙ መቶ ሺህ የሚቆጠር ሕዝብ ማለቁን፣ ድህነት፣ ጉስቁልና፣ ማይምነትና ኋላ-ቀርነት በአገሪቱ በከፍተኛ ደረጃ ተንሰራፍተው መገኘታቸውን፣ ብዝበዛና ምዝበራ ከመጠን ባለፈ ሁኔታ ተስፋፍቶ ለአገሪቱ ኢኮኖሚያዊ ድቀት መሠረታዊ ምክንያት መሆኑን በአጭር በአጭሩ ከአብራራ

በኋላ ለዚህ

ሁሉ

አሳዛኝ ክስተት

ንጉሥ

ተጠያቂ

እንደሆኑ

በመግለጽ

ከመስከረም

2 ቀን

1967 ጀምሮ ከሥልጣን መውረዳቸውን የሚያስረዳ ሆኖ በመጨረሻ በንጉሠ ላይ ሕዝቡ ተቆጥቶ በመነሳት አደጋ እንዳያደርስ ሲባል ደርግ ወደ አዘጋጀላቸው ምቹ ቦታ እንዲሄዱ በመጠየቅ የሚደመድም ነበር። በተነበበው ጽሑፍ ላይ ተቃውሞ ስላልቀረበ በጭብጨባ አጸደቅነው። የዕቅድ ኮሚቴው ያቀረበው ዝግጅት ከተነበበልንና ተጨማሪ ማብራሪያም በሊቀመንበሩ ከተሰጠን በኋላ ንጉሥን ከሥልጣን ለማውረድ ወደ ቤተ-መንግሥት የሚላኩትን የደርግ አባላት መምረጥ ጀመርን፤ ቡድኑም እንደሚከተለው ከሁሉም የጦር ክፍሎች የተውጣጣ ተወካዮች ነበሩት፦ ከጦር ሠራዊት ሻለቃ ዘለቀ በየነ፣ የመቶ አለቃ መለሰ ማሩ ከክብር ዘበኛ ሻለቃ አበበ በላይነህ፣ የአሥር አለቃ ግርማ ቡርቃ ከአየር ወለድ የሃምሳ አለቃ በቀለ ደጉ ከፖሊስ ሠራዊት - ሻለቃ ደበላ ዲንሳ (የቡድኑ መሪ) ፣ የሃምሳ አለቃ አበራ እጋ ከአየር ኃይል የመቶ አለቃ ፍቅረሥላሴ ወግደረስ ከባሕር ኃይል ከወህሂ ፖሊስ ከብሔራዊ ጦር -

ሊዲንግ ሲማን ታምራት ፈረደ ወታደር አምባቸው ዓለሙ የመቶ አለቃ ኃይሌ መለስ

አኛና አብዮቱ | 105 ቡድኑ ወደ ቤተ-መንግሥት ከመንቀሳቀሱ በፊት ለክብር ዘበኛ ንዑስ ደርግ ሊቀመንበር ለሻምበል ደምሴ ሽፈራው ንጉሠ ከሥልጣን ስለሚወርዱ የቤተ-መንግሥቱን ጠባቂዎችና አንጋቾች አስተባብሮ ተገቢውን ጥበቃ እንዲያደርግ መመሪያ ተሰጠው። ከዚህም በተጨማሪ የንጉሥን ከሥልጣን መውረድ በመቃወም ከአንጋቹ ክፍል የተወሰኑ ወታደሮች ችግር ለመፍጠር ቢሞክሩ፤ አስፈላጊውን እርምጃ ሊወስድ የሚችልና ንጉሥም ከሥልጣን ከወረዱ በኋላ ቤተ-መንግሥቱን በቁጥጥር ሥር ሊያውል የሚችል ኃይል በቤተ-

መንግሥቱ

አካባቢ

በተጠንቀቅ

የሚገኝ

መሆኑን

ለቡድኑ

አባላት ተገለጠላቸው።

የቡድኑ አባላት ንጉሠሥን ለማነጋገር እንደሚመጡ ለንጉሠ ከመነገሩም በላይ፤ ምናልባት ንጉሠ የደርግ አባላቱን አላነጋግርም፣ በማንኛውም መልኩ አልተባበርም የሚሉ ከሆነ ስለሁኔታው እዲያስረዷቸውና እንዲያብራሩላቸው ልዑል ራስ እምሩ ቤተ-መንግሥት ድረስ እንዲመጡ መደረጉንና ቡድኑንም እየጠበቁ መሆናቸው ተገለጠ። የቡድኑ መሪና የቡድኑ አባላት ለንጉሥ ከፍተኛውን አክብሮት እንዲያሳዩና አነጋገራቸውም በጣም የታረመና ጥንቃቄ የተመላበት እንዲሆን መመሪያ ተሰጠ። የቡድኑ መሪ ሆኖ የተመደበው ሻለቃ ደበላ ዲንሳ ይህንኑ መመሪያ እንደሚያስፈጽም ስለታመነበት የተለየ አደራ ተጣለበት። ከጠዋቱ አንድ ሰዓት ተኩል ገደማ የደርግ አባላቱ የየግል ጠመንጃቸውን እንግተው፤ በወታደር መኪና ላይ በመሳፈር መትረየስ በተጠመዱ ጂፓች ታጅበው ወደ ቤተ-መንግሥት ጉዞ ጀመሩ። ከ4ኛ ክፍለ ጦር እስከ ቤተ-መንግሥት በሕዝብ የተጨናነቀውን አውራ ጎዳና አቋርጠው ቤተ-መንግሥት ዋናው በር ሲደርሱ፤ ቀደም ብሎ ለዘበኞቹ ተነግሮ ስለነበር በሩን ወለል አድርገው ከፈቱላቸው። ከአጀቧቸው ወታደሮች ጋር ወደ ግቢው አመሩ። ከዋናው የቤተ-መንግሥቱ ሕንፃ ፊት ለፊት ሲደርሱ መኪናቸውን አቁመው ዱብ ዱብ ብለው

ወረዱ።

ራስ እምሩን ስናነጋገር

106

| ፍቅረሥላሴ ወግደረስ

ወዲያውም አለመምጣታቸው

ቦታው

ድረስ

ጋዜጠኞች ተነገረው።

ተገኝተው

መምጣታቸውን የቡድኑ መሪ ሻለቃ ደበላ ዲንሳ ጠየቀ። ታሪካዊውን ድርጊት ለታሪክ ቀርፆ ለማስቀረት ጋዜጠኞች

እንዲቀርጹ

በተሰጣቸው

መመሪያ

መሠረት

ቀደም

ብለው

አለመገኘታቸው እንደታወቀ፤ እነሱ እስኪመጡ መጠበቅ ግዴታ ሆነ። በቀጥታ “ወደ ቤተመንግሥቱ ከመግባት በቤተ-መንግሥቱ ፊት ለፊት በሚገኘው ሜዳ ላይ ተቀምጦ መጠበቅ ይሻላል” ብሎ የቡድኑ መሪ ሃሳብ ስለአቀረበ፤ የቡድኑ አባላት በሜዳው ላይ እየተንቀሳቀሱ

ጋዜጠኞቹን

መጠበቅ

ጀመሩ።

ከፊሎቹ

በሚቀጥሉት

ጥቂት

ደቂቃዎች

ውስጥ

ንጉሠ

ፊት

ሲቀርቡ ንጉሥ ምን እንደሚሉ፣ ምን ዓይነት የተለየ ስሜት እንደሚኖራቸው ግምታዊ አስተያየታቸውን ይለዋወጣሉ፣ የተወሰኑትም በሃሳብ ባሕር ውስጥ ሰምጠው ለብቻቸው ፈንጠር ብለው ቆመው ይታያሉ። ኢዮቤልዩ ቤተ-መንግሥት ወይም በተለምዶ አጠራር የታችኛው ቤተ-መንግሥት ሰው ያለበት አይመስልም። ጭር ብሏል። የንጉሠ አገልጋዮች የት እንደደረሱ አይታወቅም። የሚገባ ወይም የሚወጣ አንድም ሰው አይታይም። ምናልባት ንጉሠ ዝርዝር ሁኔታውን በቅጡ መረዳት ባይችሉም፣ ዝርዝሩንም ደፍሮ የሚነግራቸው የቅርብ ሰው ባይኖራቸውም፤ ግራ ተጋብተው በመስኮት ላይ ቆመው የደርግ አባላቱን እንቅስቃሴ ሳይመለከቱ የሚቀሩ አይመስልም። የጋዜጠኞቹን መምጣት በመጠበቅ አንድ ሰዓት አለፈ። ለምን እንደዘገዩ ለማወቅ ወደ ደርግ ጽሕፈት ቤት ስልክ ተደወለ። “ይመጣሉ ጠብቁ” የሚል መልስ መጣ። ተጨማሪ ግማሽ ሰዓት ከአለፈ በኋላ ጋዜጠኞቹ ካሜራና የፊልም ማንሻ መሣሪያቸውን ተሸክመው ቤተ-መንግሥቱ ግቢ ደረሱ። ወዴት እንደሚሄዱ፣ ምን ማድረግ እንዳለባቸው ግልጽ የሆነ መመሪያ የተሰጣቸው አይመስሉም። ግራ ተጋብተዋል። ንጉሥ ከሥልጣን እንደሚወርዱ

ረ