Türkçe. 5. Sınıf. 1. Kitap

Citation preview

TÜRKÇE 1. Kitap

1983

KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı

5. SINIF

TÜRKÇE 5 1. KİTAP

1983

KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Bu kitap, Temel Eğitim Program Geliştirme Projesi kapsamında geliştirilmiş ve KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim ve Terbiye Dairesi tarafından, ilkokullarda ders kitabı olarak kullanılması uygun bulunmuştur.

KKTC MİLLİ EĞİTİM VE KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINIDIR Bu kitap, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığına aittir ve her hakkı saklıdır. Kitabın metin, soru, resim ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz

KKTC MİLLİ EĞİTİM VEVE KÜLTÜR BAKANLIĞI KKTC MİLLİ EĞİTİM KÜLTÜR BAKANLIĞI Türkçe 5 Türkçe 5 1. 1. Kitap Kitap

Yazarlar Yazarlar Doç. Dr.Dr. Güner KONEDRALI Doç. Güner KONEDRALI Doç. Dr. Ahmet GÜNEYLİ Doç. Dr. Ahmet GÜNEYLİ Arkın BAŞAT Arkın BAŞAT Uzm. Konce ŞEKER ÖZATENÇ Uzm. Konce ŞEKER Uzm. Dr. Nedime Nedime KARASEL KARASEL AYDA AYDA Orçun AYDA Orçun AYDA Akademik Danışmanlar Akademik Danışmanlar Doç. Dr. Güner KONEDRALI Doç. Dr. Güner KONEDRALI Doç. Dr. Ahmet GÜNEYLİ Doç. Dr. Ahmet GÜNEYLİ Proje Yürütücüsü Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Ahmet Pehlivan Prof. Dr. Ahmet Pehlivan

İllüstrasyon veve Vektörel Çizimler İllüstrasyon Vektörel Çizimler Share Ajans -Valeria Sevgi APEL Share Ajans -Valeria Sevgi APEL Sayfa Düzeni Sayfa Düzeni Mustafa TANGÜL Mustafa TANGÜL Birsen TERÜN Birsen TERÜN Kapak Tasarımı Kapak Tasarımı Share Ajans - Valeria Sevgi APEL Share Ajans - Valeria Sevgi APEL Baskı Baskı İlk İlk Baskı 2017 Baskı: Ağustos :: Ağustos Ağustos 2017 İlk Baskı 2017 Son Baskı : Ağustos 2019 Son Baskı : Ağustos 2019 Son Baskı : Haziran 2021

İSTİKLÂL MARŞI Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı:

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

Sen şehîd oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Verme, dünyâları alsan da, bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ?

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?

Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl...

Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Hudâ,

Hakkıdır, Hakk'a tapan milletimin istiklâl.

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Ruhumun senden, İlâhî, şudur ancak emeli:

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.

Bu ezanlar-ki şehâdetleri dînin temeli-

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar,

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım;

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Her cerihamdan, İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,

Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na'şım;

"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar?

O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!

Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.

Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın...

Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl:

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif ERSOY

ANDIMIZ ANDIMIZ Türk’üm Türk’üm Doğruyum, Doğruyum, Çalışkanım Çalışkanım İlkem, İlkem, Küçüklerimi Küçüklerimi korumak korumak Büyüklerimi Büyüklerimi saymak saymak Yurdumu, Yurdumu, milletimi, milletimi, özümden özümden çok çok sevmektir. sevmektir. Ülküm, Ülküm, Yükselmek, Yükselmek, ileri ileri gitmektir. gitmektir. EyEy Büyük Büyük Atatürk! Atatürk! Açtığın Açtığın yolda, yolda, gösterdiğin gösterdiğin hedefe hedefe Durmadan Durmadan yürüyeceğime yürüyeceğime and and içerim içerim Varlığım, Varlığım, Türk Türk varlığına varlığına armağan armağan olsun. olsun. NeNe Mutlu Mutlu Türk’üm Türk’üm diyene!” diyene!”

Mustafa Mustafa Kemal Kemal ATATÜRK ATATÜRK (1881-1938) (1881-1938)

Dr. Dr. Fazıl Fazıl KÜÇÜK KÜÇÜK (1906-1984) (1906-1984)

Rauf Rauf R.R. DENKTAŞ DENKTAŞ (1924-2012) (1924-2012)

1.1. TEMA TEMA - Ben - Ben veve Çevrem Çevrem Okulumuz Okulumuz ............................................................................ ............................................................................ 1010 Babamın Babamın Kitap Kitap Sandığı Sandığı ......................................................... ......................................................... 1919 İsmail İsmail Boncukla Boncukla Dertleşiyor Dertleşiyor ................................................. ................................................. 3232 Ben Ben Öğretmenim Öğretmenim ................................................................. ................................................................. 4242 Düşünürüm Düşünürüm Bazen Bazen ............................................................... ............................................................... 4343 Küçük Küçük Limon Limon Ağacı Ağacı ............................................................. ............................................................. 5454 Bugün Bugün ................................................................................ ................................................................................ 6666

2.2. TEMA TEMA - Ülkemiz - Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz Değirmi Değirmi Çam Çam Efsanesi Efsanesi .......................................................... .......................................................... 7070 Medoş Medoş Lalesi Lalesi ........................................................................ ........................................................................ 8282 Atatürk Atatürk Olmak Olmak ..................................................................... ..................................................................... 9393 Hellim Hellim ................................................................................. ................................................................................. 9494 Kuzey Kuzey Kıbrıs Kıbrıs Türk Türk Cumhuriyeti Cumhuriyeti ........................................... ........................................... 108 108 Kıbrıs Kıbrıs Folkloru Folkloru ................................................................... ................................................................... 109 109 Zeytinin Zeytinin Çocuğu: Çocuğu: Zeytinyağı Zeytinyağı ............................................... ............................................... 118 118 Başöğretmen Başöğretmen Atatürk Atatürk ........................................................ ........................................................ 130 130 Herkesin Herkesin İstediği İstediği Ada Ada ........................................................ ........................................................ 132 132 Deniz Deniz Kaplumbağaları Kaplumbağaları ........................................................ ........................................................ 146 146 Şehitlerimize Şehitlerimize Ağıt Ağıt .............................................................. .............................................................. 156 156

3.3. TEMA TEMA - Duygularımız - Duygularımız İçimizdeki İçimizdeki Güzellikler Güzellikler ........................................................ ........................................................ 160 160 Yeni Yeni Kırmızı Kırmızı Topum Topum ............................................................ ............................................................ 169 169 İyiİyi Düşün Düşün ........................................................................... ........................................................................... 181 181 Çivi Çivi .................................................................................... .................................................................................... 182 182 BirBir Dilek Dilek Tut Tut ....................................................................... ....................................................................... 197 197 Kumbara Kumbara İçiİçi Dolu Dolu Para Para ....................................................... ....................................................... 206 206 Dr. Dr. Fazıl Fazıl Küçük Küçük ................................................................... ................................................................... 217 217 BirBir Vedanın Vedanın Ardından Ardından ......................................................... ......................................................... 218 218 Martı Martı ................................................................................. ................................................................................. 219 219 Kanayan Kanayan Yaramız Yaramız Trafik Trafik Kazaları Kazaları ........................................ ........................................ 239 239

1. 1.

1. 1.TEMA TEMA BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

OKULUMUZ OKULUMUZ HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) Okula Okula gitmek gitmek önemli önemli midir? midir? Neden? Neden? 2) 2) Okul Okul bize bize neler neler kazandırır? kazandırır? BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. neşe neşe : ................................................................................................................. : ................................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

bilgi bilgi : .................................................................................................................. : .................................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

yuva yuva : ............................................................................................................... : ............................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

kaygı kaygı : ................................................................................................................ : ................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

duygu duygu : ............................................................................................................... : ............................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

TARTIŞALIM TARTIŞALIM Sevdiğim Sevdiğim Kurallar Kurallar

Sevmediğim Sevmediğim Kurallar Kurallar

Yandaki Yandaki boşluklara boşluklara okuoku1. 1. ………………………………… ………………………………… 1. 1. ………………………………… ………………………………… lunuzda lunuzdasevdiğiniz sevdiğinizve ve sevmediğiniz sevmediğinizkurallarkurallar- ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… dan dan üçer üçer tanesini tanesini yazayaza………………………………… ………………………………… 2. 2. ………………………………… ………………………………… lım. lım. Daha Daha sonra sonra bunları bunları2. 2. arkadaşlarımızla arkadaşlarımızlatartıtartı………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… şalım. şalım. 3. 3. ………………………………… ………………………………… 3. 3. ………………………………… ………………………………… ………………………………… …………………………………

1010

………………………………… …………………………………

1.1. TEMA TEMA

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

OKULUMUZ OKULUMUZ HerHer yerden yerden daha daha güzel güzel Bizim Bizim içiniçin burası, burası, Okul, Okul, sevgili sevgili okul, okul, Neşe, Neşe, bilgi bilgi yuvası. yuvası. Güzel Güzel kitaplar kitaplar burada, burada, Birçok Birçok arkadaş arkadaş burada, burada, İnsan İnsan nasıl nasıl sevinmez, sevinmez, Böyle Böyle yerde yerde okur okur da?da? Senin Senin çatın çatın altında altında Girmez Girmez kötü kötü duygular, duygular, Bilgi Bilgi giren giren yerlerde yerlerde Kalmaz Kalmaz artık artık kaygılar. kaygılar. HerHer yerden yerden daha daha güzel güzel Bizim Bizim içiniçin burası, burası, Okul, Okul, sevgili sevgili okul okul Neşe, Neşe, bilgi bilgi yuvası! yuvası! Rakım Rakım ÇALAPALA ÇALAPALA

1111

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanakullanalım. lım. neşe neşe : ...................................................................................................... : ...................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................

bilgi bilgi : ....................................................................................................... : ....................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................

yuva yuva : ...................................................................................................... : ...................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................

kaygı kaygı : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................

duygu duygu : .................................................................................................... : .................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. Şair, Şair, “Her “Her yerden yerden daha daha güzel” güzel” sözüyle sözüyle neresini neresini anlatmak anlatmak istiyor? istiyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Şair, Şair, okulun okulun niçin niçin sevilmesi sevilmesi gerektiğini gerektiğini düşünüyor? düşünüyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Şair Şair kaygıların kaygıların neden neden kalmadığını kalmadığını söylüyor? söylüyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. BuBu şiir,şiir, kaçkaç dörtlük dörtlük ve ve kaçkaç mısradan mısradan oluşmuştur? oluşmuştur? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. BuBu şiire şiire yeni yeni birbir başlık başlık da da sizsiz öneriniz. öneriniz. ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5612 12 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Aşağıda Aşağıda verilen verilen şiirin şiirin bölümlerini bölümlerini örnekteki örnekteki gibi gibi düz düz yazı yazı şeklinşeklindede yazalım. yazalım. HerHer yerden yerden daha daha güzel güzel Bizim Bizim içiniçin burası. burası. Burası Burası bizim bizim içiniçin herher yerden yerden daha daha güzel. güzel.

Güzel Güzel kitaplar kitaplar burada, burada, Birçok Birçok arkadaş arkadaş burada. burada. Burada Burada ............. ............. .................. .................. ve ve güzel güzel ................. ................. vardır. vardır.

Okul, Okul, sevgili sevgili okul okul Neşe, Neşe, bilgi bilgi yuvası! yuvası! Okul, Okul, .................... .................... ve ve ............... ............... yuvasıdır. yuvasıdır.

Bilgi Bilgi giren giren yerlerde yerlerde Kalmaz Kalmaz artık artık kaygılar, kaygılar, ................. ................. giren giren yerlerde yerlerde ................. ................. kalmaz. kalmaz.

5713 13 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4 Yandaki Yandaki karikatürdeki karikatürdeki öğrenöğrencinin cinin adına adına sizsiz karar karar verin… verin… Gördüğünüz Gördüğünüz karikatürü karikatürü öy-öyküleştirerek küleştirerek aşağıya aşağıya yazınız. yazınız. ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ....................................... .......................................

Şimdi Şimdi dede karikatürle karikatürle ilgili ilgili konuşalım. konuşalım. Ÿ

ŸKarikatürdeki Karikatürdeki çocuğun çocuğun annesi annesi veya veya babası babası sizsiz olsaydınız, olsaydınız, çocuğa çocuğa

ne ne derdiniz? derdiniz?

......................................................................................... .........................................................................................

Ÿ

ŸYukarıdaki Yukarıdaki çocuk çocuk gibi gibi sizin sizin de de bazen bazen okula okula gitmek gitmek istemediğiniz istemediğiniz

zamanlar zamanlar oluyor oluyor mu? mu? Neden Neden okula okula gitmek gitmek istemiyorsunuz? istemiyorsunuz?

......................................................................................... .........................................................................................

Ÿ

ŸOkulların Okulların daha daha eğlenceli eğlenceli olması olması içiniçin önerileriniz önerileriniz nelerdir? nelerdir?

......................................................................................... .........................................................................................

5614 14 56

1.1.

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5 YAZALIM YAZALIM Bugüne Bugüne kadar kadar yüzlerce yüzlerce kez kez okula okula geldiniz. geldiniz. HiçHiç aklınızdan aklınızdan çıkmayan çıkmayan birbir okul okul gününüzü gününüzü düşününüz. düşününüz. O gün O gün yaşadıklarınızı yaşadıklarınızı yazınız. yazınız.

.................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

5715 15 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

1.1.

BEN BENVEVEÇEVREM ÇEVREM

TEMA TEMA

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 11 SÖZCÜKTE SÖZCÜKTE ANLAM ANLAM Türkçe Türkçe sözcüklerin sözcüklerin anlamları, anlamları, kullanıldıkları kullanıldıkları cümleye cümleye göre göre farklılık farklılık gösteregösterebilirler. bilirler. BuBu anlam anlam farklılıkları farklılıkları en en temel temel şekli şekli ile ile üç üç grupta grupta incelenir. incelenir. Bunlar: Bunlar: 1- 1Gerçek Gerçek Anlam Anlam

2- 2Mecaz Mecaz Anlam Anlam

3- 3Terim Terim Anlam Anlam

1- 1Gerçek Gerçek Anlamlı Anlamlı Sözcükler: Sözcükler: Sözcüklerin Sözcüklerin herkes herkes tarafından tarafından bilinen, bilinen, söysöylendiği lendiği zaman zaman akla akla gelen gelen ilk ilk anlamıdır. anlamıdır. Örnek: Örnek: Sıcak Sıcak çayı çayı hemen hemen içemedi. içemedi. (Sıcak: (Sıcak: Akla Akla gelen gelen ilk ilk anlamı anlamı ile ile kullanıldı.) kullanıldı.) 2- 2Mecaz Mecaz Anlamlı Anlamlı Sözcükler: Sözcükler:Sözcüklerin Sözcüklerin gerçek gerçek anlamları anlamları dışında dışında kalan kalan anlamlarıdır. anlamlarıdır. Örnek: Örnek: Adam Adam bizibizi çokçok sıcak sıcak karşıladı. karşıladı. (Sıcak: (Sıcak: Akla Akla gelen gelen ilk ilk anlamı anlamı ile ile kullanılmadı.) kullanılmadı.) 3- 3Terim Terim Anlamlı Anlamlı Sözcükler: Sözcükler: Belli Belli birbir alana alana aitait olan olan ve ve o alanda o alanda anlam anlam ka-kazanan zanan sözcüklerdir. sözcüklerdir. Terim Terim anlamlı anlamlı sözcükler sözcükler duyulduğu duyulduğu zaman, zaman, akla akla ilk ilk önce önce aitait oldukları oldukları alanı alanı getirmelidir. getirmelidir. Örnek: Örnek: Doktor, Doktor, ilaç, ilaç, hemşire, hemşire, serum serum (Tıp (Tıp alanı alanı ileile ilgili) ilgili) Harf, Harf, alfabe, alfabe, hece, hece, yumuşama, yumuşama, sesli sesli (Türkçe (Türkçe alanı alanı ileile ilgili) ilgili) Pota, Pota, smaç, smaç, serbest serbest atış, atış, turnike turnike (Basketbol (Basketbol alanı alanı ileile ilgili) ilgili) ***NOT: ***NOT: Terim Terim anlamlı anlamlı sözcükler, sözcükler, aitait oldukları oldukları alan alan dışında dışında kullanılırsa, kullanılırsa, terim terim anlamından anlamından çıkıp çıkıp farklı farklı birbir anlam anlam kazanmış kazanmış olurlar. olurlar. Örnek: Örnek: Öğretmen Öğretmen tahtaya tahtaya daire daire çizdi. çizdi. (Terim (Terim anlamlı anlamlı – geometri – geometri alanı) alanı) Ablam Ablam içiniçin birbir daire daire kiralandı. kiralandı. (Terim (Terim anlamlı anlamlı değil) değil) **Eğer **Eğer böyle böyle birbir durumla durumla karşılaşıyorsanız, karşılaşıyorsanız, terim terim anlamlı anlamlı olduğunu olduğunu düşündüdüşündüğünüz ğünüz kelimenin kelimenin hangi hangi alana alana aitait olduğunu olduğunu da da bulabilmeniz bulabilmeniz gerekir. gerekir.

5616 16 56

1.1. TEMA TEMA

BEN BENVEVEÇEVREM ÇEVREM BİREY BİREY TOPLUM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 11 1- 1- Aşağıdaki Aşağıdaki altı altı çizili çizili sözcüklerden sözcüklerden hangisi hangisi gerçek gerçek anlamında anlamında kullanılmıştır? kullanılmıştır? A) A) İlkİlk damlalardan damlalardan sonra sonra yağmur yağmur birden birden coştu. coştu. B) B) Havalar Havalar ısınınca ısınınca ağaçların ağaçların tomurcukları tomurcukları patladı. patladı. C) C) Serin Serin ama ama tatlı tatlı birbir yazyaz akşamı akşamı yaşıyorduk. yaşıyorduk. D) D) GölGöl kıyısında kıyısında birbir sürü sürü bodur bodur ağaç ağaç vardı. vardı.

2- 2- Aşağıdaki Aşağıdaki altı altı çizili çizili sözcüklerden sözcüklerden hangisi hangisi mecaz mecaz anlamında anlamında kullanılmıştır? kullanılmıştır? A) A) BuBu boşboş sözleri sözleri dinlemekten dinlemekten bıktım. bıktım. B) B) Masadakileri Masadakileri buraya buraya getirir getirir misin? misin? C) C) Elinde Elinde büyük büyük birbir şişe şişe vardı. vardı. D) D) Yaralı Yaralı bacağını bacağını sıkıca sıkıca sardık. sardık.

3- 3- Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde altı altı çizili çizili sözcük sözcük gerçek gerçek anlamlı anlamlı değildir? değildir? A) A) Tarlanın Tarlanın kenarındaki kenarındaki ağaç ağaç kurumuş. kurumuş. B) B) Galiba Galiba pantolonunun pantolonunun paçası paçası yırtılmış. yırtılmış. C) C) O adamdan O adamdan da da para para sızdırmış. sızdırmış. D) D) Evini Evini kendi kendi elleriyle elleriyle yapmış. yapmış.

4- 4- I. Havada I. Havada kuşlar kuşlar uçuyor. uçuyor. II. II. Yarın Yarın Türkiye'ye Türkiye'ye uçuyor. uçuyor. III.III. Güneşten Güneşten bu bu perdenin perdenin rengi rengi uçmuş. uçmuş. IV.IV. Sıcağın Sıcağın etkisiyle etkisiyle nehrin nehrin bu bu bölümündeki bölümündeki sular sular uçmuş. uçmuş. Yukarıdaki Yukarıdaki cümlelerde cümlelerde "uçmak" "uçmak" sözcüğü sözcüğü kaç kaç değişik değişik anlamda anlamda kullanılmıştır? kullanılmıştır? A) A) 4 4 B) B) 3 3

C) C) 2 2

D) D) 1 1

5- 5- Aşağıdaki Aşağıdaki altı altı çizili çizili sözcüklerden sözcüklerden hangisi hangisi terim terim anlamlıdır? anlamlıdır? A) A) Şiirin Şiirin bu bu dizesi dizesi oldukça oldukça güzeldi. güzeldi. B) B) Bize Bize iki iki çayçay yollasana! yollasana! C) C) BuBu defteri defteri senin senin içiniçin aldım. aldım. D) D) Kazağı Kazağı benimkine benimkine benziyor. benziyor.

5717 17 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVEVEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

6- 6-“Uyumak” “Uyumak” sözcüğü sözcüğü hangi hangi cümlede cümlede diğerlerinden diğerlerinden farklı farklı birbir anlamda anlamda kullanılmıştır? kullanılmıştır? A) A) Bebek, Bebek, daha daha yeni yeni uyudu. uyudu. C) C) Kızını Kızını evinde evinde uyutmuş. uyutmuş.

B) B) Adamı, Adamı, yalanlarıyla yalanlarıyla uyuttu. uyuttu. D) D) O da O da bizimle bizimle birlikte birlikte uyudu. uyudu.

7- 7-“Işık” “Işık” sözcüğü sözcüğü hangi hangi ikiiki cümlede cümlede birbirine birbirine yakın yakın anlamda anlamda kullakullanılmıştır? nılmıştır? I. I.Oturma Oturma odasının odasının ışığı ışığı hala hala yanıyordu. yanıyordu. II. II. Makinenin Makinenin üstündeki üstündeki ışıkışık birden birden söndü. söndü. III.III. Gün Gün ışığı ışığı yavaş yavaş yavaş yavaş dağları dağları aydınlatıyordu. aydınlatıyordu. IV.IV. BuBu sporcuda sporcuda birbir ışıkışık olduğuna olduğuna inanıyor. inanıyor. A) A) I - I II - II

5618 18 56

B) B) I - I III - III

C) C) I - IIV - IV

D) D) II -II IV - IV

1.1. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVEVEÇEVREM ÇEVREM BİREY BİREY TOPLUM TOPLUM BABAMIN BABAMIN KİTAP KİTAP SANDIĞI SANDIĞI

HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) Kitap Kitap okumak okumak önemli önemli midir? midir? Neden? Neden? 2) 2) Okumaktan Okumaktan zevk zevk aldığınız aldığınız kitap kitap türü türü nedir? nedir? EnEn sonson hangi hangi kitabı kitabı okudunuz? okudunuz? BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. ................................................................................................................ ................................................................................................................ sandık: sandık: ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

piyes: piyes: .................................................................................................................. .................................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

bilge: bilge: ................................................................................................................... ................................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

gizemli: gizemli: ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

anı: anı: ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ANLATALIM ANLATALIM Yandaki Yandakiboşluklara boşluklarakitaplığıkitaplığımızda mızda yeryer alan alan dört dört tane tane kitakitabınbın ismini ismini yazalım. yazalım. Daha Daha sonra sonra bu bu kitaplardan kitaplardan en en çokçok beğenbeğendiğimizi diğimizi sınıfa sınıfa getirip getirip arkadaşarkadaşlarımıza larımıza tanıtalım. tanıtalım.

1. 1.

2. 2. KİTAPLIĞIM KİTAPLIĞIM

3. 3.

4. 4.

5719 19 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

BABAMIN BABAMIN KİTAP KİTAP SANDIĞI SANDIĞI Babam Babam herher akşam akşam olduğu olduğu gibi gibi işinden işinden yorgun yorgun ama ama güler güler yüzle yüzle eveeve döndü. döndü. BirBir işi işi içiniçin köye köye gitmesi gitmesi gerekiyordu. gerekiyordu. Buna Buna en en çokçok ben ben sevinmiştim. sevinmiştim. Çünkü Çünkü böyle böyle giderse giderse uzun uzun süredir süredir bize bize anlattığı anlattığı köydeki köydeki kitap kitap sandığını sandığını getirebilecekti. getirebilecekti. Birkaç Birkaç gün gün sonra sonra elinde elinde kitap kitap sandığı sandığı ile ile babam babam eveeve döndü. döndü. Şimdi Şimdi kapağını kapağını açıp açıp bize bize gizli gizli hazinesini hazinesini gösterecekti. gösterecekti. Sandığın Sandığın çevresine çevresine toplandık. toplandık. Sandığın Sandığın içinden içinden çokçok tozlanmış, tozlanmış, sararmış, sararmış, bazı bazı kısımları kısımları rutubetten rutubetten nemlenmiş nemlenmiş ki-kitaplar taplar teker teker teker teker çıkıyordu. çıkıyordu. Babam, Babam, elleriyle elleriyle kitapların kitapların tozlarını tozlarını siliyor, siliyor, sararmış, sararmış, bo-bozulmuş zulmuş kısımlarını kısımlarını okşuyordu. okşuyordu. Romanlar, Romanlar, şiirşiir kitapları... kitapları... Sonra Sonra masal masal kitapları kitapları çıkıyor. çıkıyor. Devleri, Devleri, cüceleri, cüceleri, kralları, kralları, prensleri, prensleri, prensesleri, prensesleri, cadıları cadıları anlatan anlatan masallar... masallar... Denizkızları Denizkızları da da varvar masallarda. masallarda. İyiİyi insanlar, insanlar, cimriler, cimriler, cömertler, cömertler, cesurlar, cesurlar, zenginler, zenginler, fakirler, fakirler, gençler, gençler, yaşlılar, yaşlılar, bilgeler, bilgeler, ko-komikler mikler hep hep masallardan masallardan çıkıp çıkıp düşlerimizde düşlerimizde yaşamaya yaşamaya başlıyorlar. başlıyorlar. Öykü Öykü kitaplarını kitaplarını okumaya okumaya başlıyoruz. başlıyoruz. Öykü Öykü kişilerine kişilerine özeniyoruz. özeniyoruz. Özverili, Özverili, kahrakahraman, man, herkesin herkesin sevdiği sevdiği biribiri olmak olmak istiyoruz. istiyoruz. Küçük Küçük kardeşim, kardeşim, cebinden cebinden iki iki şeker şeker çıkaçıkarıprıp bize bize uzatıyor: uzatıyor:

5620 20 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

— Bundan — Bundan sonra sonra şekerlerimi şekerlerimi sizinle sizinle paylaşırım, paylaşırım, cimriler cimriler sevilmiyor, sevilmiyor, diyor. diyor. BizBiz de de gülerek gülerek şekerlerimizi şekerlerimizi yiyoruz. yiyoruz. Romanları Romanları okuyoruz. okuyoruz. Dünyayı Dünyayı dolaşmak, dolaşmak, görgörmek, mek, öğrenmek öğrenmek istiyoruz, istiyoruz, roman roman kişileri kişileri gibi... gibi... Asya'da Asya'da çokçok yüksek yüksek dağlar dağlar varmış. varmış. Ku-Kutuplarda tuplarda deniz deniz bilebile donarmış. donarmış. Dünyadaki Dünyadaki denizler, denizler, karalardan karalardan çokmuş. çokmuş. Kocaman Kocaman ge-gemiler miler bu bu okyanuslarda okyanuslarda kocaman kocaman dalgalarla dalgalarla boğuşurmuş. boğuşurmuş. Uçan Uçan kocaman kocaman ayakkabılarımız ayakkabılarımız olsa olsa nerelere nerelere gideriz, gideriz, diye diye birbirimize birbirimize kurduğukurduğumuz muz düşlerimizi düşlerimizi anlatıyor, anlatıyor, okuduklarımızı okuduklarımızı canlandırıyoruz. canlandırıyoruz. Benim Benim rolüm rolüm çınar, çınar, çam, çam, söğüt söğüt olmak... olmak... Yeşilli Yeşilli elbisemi elbisemi giyiyorum. giyiyorum. Ortanca Ortanca kardekardeşimşim kavak, kavak, küçük küçük kardeşim kardeşim de de defne defne oluyor. oluyor. Babam, Babam, buğulu buğulu sesiyle sesiyle bize bize kitaplarından kitaplarından şiirler şiirler okuyordu. okuyordu. Öyle Öyle güzel güzel okuyordu okuyordu ki... ki... BizBiz de de onun onun gibi gibi okumak okumak içiniçin bütün bütün gün gün uğraşıyoruz. uğraşıyoruz. Bazılarını Bazılarını ezberledik ezberledik bile. bile. Çok Çok sevdiklerimizi sevdiklerimizi yazıp yazıp çiçek çiçek resimleriyle resimleriyle süsledik, süsledik, sonra sonra arkadaşlarımıza arkadaşlarımıza dağıttık. dağıttık. Bütün Bütün yazyaz babamın babamın kitap kitap sandığı sandığı bize bize masallar, masallar, öyküler, öyküler, şiirler şiirler ve ve piyeslerden piyeslerden oluoluşanşan büyülü büyülü birbir dünya dünya yaşattı. yaşattı. BizBiz kitapların kitapların şöleninden şöleninden çıkıp çıkıp ne ne öğle öğle uykusuna uykusuna yatyatmak mak ne ne de de yemek yemek yemek yemek istiyorduk. istiyorduk. Okudukça Okudukça düşlerimizi düşlerimizi körükleyen körükleyen bu bu kitapları, kitapları,

5721 21 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

kırlara kırlara giderken giderken bilebile yanımızda yanımızda götürüyorduk. götürüyorduk. Bulutların Bulutların altında, altında, ağaçların ağaçların gölgesingölgesinde,de, derenin derenin şırıltısında, şırıltısında, çeşmenin çeşmenin söğütlerinde söğütlerinde yeni yeni düşler düşler kuruyorduk. kuruyorduk. Kendi Kendi masalmasallarımızı larımızı oluşturuyor, oluşturuyor, sonra sonra birbirimize birbirimize anlatıyorduk. anlatıyorduk. Aramızda, Aramızda, gizli gizli birbir düşdüş kurma kurma ya-yarışması rışması başlamıştı. başlamıştı. Çevremizden Çevremizden gizemli gizemli köşeler köşeler de de buluyor, buluyor, düşlerimizin düşlerimizin geçtiği geçtiği yerler yerler diye diye anlatıanlatıyorduk. yorduk. Derenin Derenin kayalıkları, kayalıkları, söğütlerin söğütlerin bülbül bülbül yuvaları, yuvaları, böğürtlen böğürtlen çalılıklarının çalılıklarının sıklığı, sıklığı, köprünün köprünün altındaki altındaki oyuklar, oyuklar, bizim bizim düşlerimizin düşlerimizin gizemli gizemli yerleriydi. yerleriydi. Düş Düş ürünü ürünü olaylar, olaylar, bu bu yerlerde yerlerde yine yine düşdüş ürünü ürünü kişilerle kişilerle geçiyordu... geçiyordu... Babam, Babam, kitapları kitapları kucağında, kucağında, öğrenciyken öğrenciyken üzerinde üzerinde masa masa gibi gibi de de çalıştığı, çalıştığı, yeryer yeryer boyaları boyaları dökülmüş dökülmüş kavuniçi kavuniçi küçük küçük sandığıyla sandığıyla başka başka birbir dünyada dünyada yaşıyordu yaşıyordu şimdi. şimdi. Bazen Bazen seviniyor, seviniyor, bazen bazen hüzünleniyordu. hüzünleniyordu. Baba Baba evinin evinin kendisinde kendisinde kalan kalan bu bu sonson armaarmağanına ğanına mı mı seviniyor, seviniyor, öğrencilik öğrencilik yıllarının yıllarının anılarına anılarına mı mı üzülüyor! üzülüyor! Bilemiyorum... Bilemiyorum... Hem Hem kitaplarını kitaplarını hem hem bizim bizim başımızı başımızı okşayan okşayan elleri elleri titriyor... titriyor... Gözlerinde, Gözlerinde, inmeye inmeye ça-çalışan lışan yağmurları yağmurları da da görmekte görmekte gecikmiyoruz. gecikmiyoruz. İncilâ İncilâ ÇALIŞKAN ÇALIŞKAN (Kısaltılmıştır.) (Kısaltılmıştır.)

5622 22 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanakullanalım. lım. sandık sandık : ................................................................................................... : ................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................

piyes piyes : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

bilge bilge : ...................................................................................................... : ...................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

gizemli gizemli : ................................................................................................... : ................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

anıanı : ......................................................................................................... : ......................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. Yazarın Yazarın babasının babasının kitap kitap sandığından sandığından neler neler çıkıyor? çıkıyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Masal Masal kitaplarında kitaplarında neler neler anlatılıyor? anlatılıyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Yazarın Yazarın küçük küçük kardeşi kardeşi neden neden şekerini şekerini kardeşleri kardeşleri ile ile paylaşıyor? paylaşıyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Romanlarda Romanlarda nelerden nelerden bahsediliyor? bahsediliyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. Çocukların Çocukların düşlerinde düşlerinde geçtiği geçtiği gizemli gizemli yerler yerler nereleriydi? nereleriydi? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5723 23 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Parçadan Parçadan alınan alınan aşağıdaki aşağıdaki bölümlerin bölümlerin cevap cevap olacağı olacağı sözcükler sözcükler veve sorular sorular yazınız. yazınız.

1).................................................................................................... 1).................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... Cevap: Cevap: Sandığın Sandığın içinden içinden çokçok tozlanmış, tozlanmış, sararmış sararmış bazı bazı kısımları kısımları rutubetten rutubetten nemlenmiş nemlenmiş ............... ............... teker teker teker teker çıkıyordu. çıkıyordu.

2) 2) ................................................................................................... ................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... Cevap: Cevap: Cimrilerin Cimrilerin sevilmediğini sevilmediğini anlayan anlayan çocuk çocuk ............... ............... iki iki .............. .............. çıkartıp çıkartıp oradakilere oradakilere uzatıyor. uzatıyor.

3).................................................................................................... 3).................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... Cevap: Cevap: Çocuklar Çocuklar babaları babaları ile ile birlikte birlikte .............. .............. oynuyorlar. oynuyorlar.

4).................................................................................................... 4).................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... Cevap: Cevap: Çocuklar Çocuklar kitaplar kitaplar sayesinde; sayesinde; derenin derenin şırıltısında, şırıltısında, ağaçların ağaçların gölgegölgesinde, sinde, bulutların bulutların altında, altında, çeşmenin çeşmenin söğütlerinde söğütlerinde ............ ............ ................. ................. kuruyorlar. kuruyorlar.

5).................................................................................................... 5).................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... Cevap: Cevap: Derenin Derenin kayalıkları, kayalıkları, söğütlerin söğütlerin bülbül bülbül yuvaları, yuvaları, böğürtlen böğürtlen çalılıklarçalılıklarnınnın sıklığı, sıklığı, köprünün köprünün altındaki altındaki oyuklar, oyuklar, bizim bizim .............. .............. ................ ................ yeriydi. yeriydi.

5624 24 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4 “Babamın “Babamın Kitap Kitap Sandığı” Sandığı” adlı adlı metni metni okuyunuz okuyunuz veve aşağıdaki aşağıdaki soru soru sözcüklerini sözcüklerinikullanıp kullanıpmetinle metinleilgili ilgilisorular sorularyazınız. yazınız.Ardından Ardından sınıftan sınıftan birbir arkadaşınızı arkadaşınızı seçip seçip sorunuzu sorunuzu yöneltiniz. yöneltiniz. Arkadaşınızın Arkadaşınızın verdiği verdiği cevap cevap doğru doğru iseise yazınız; yazınız; değilse değilse doğru doğru cevabı cevabı buluncaya buluncaya kadar kadar sınıfa sınıfa soru soru sormaya sormaya devam devam ediniz. ediniz.

SORU SORU

CEVAP CEVAP NENE

NEREDE NEREDE

NENE ZAMAN ZAMAN

NEDEN NEDEN

NASIL NASIL

KİM KİM

2525

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5 YAZALIM YAZALIM Aşağıdaki Aşağıdaki yazıyı yazıyı kendimize kendimize göre göre tamamlayalım. tamamlayalım. Uzun Uzun yıllar yıllar önce önce taşındığımız taşındığımız bu bu evde, evde, banyonun banyonun üstünde üstünde küçük küçük birbir ta-tavan van arası arası vardı. vardı. Burada Burada neler neler olduğunu olduğunu hep hep merak merak etmişimdir. etmişimdir. Nihayet Nihayet ge-geçençen gün gün annemden annemden buraya buraya çıkıp çıkıp gözgöz atmak atmak içiniçin izinizin koparabildim. koparabildim. BirBir koşulkoşulla tabii la tabii ki…ki… Tavan Tavan arasına arasına çıkabilmek çıkabilmek içiniçin orayı orayı temizleyeceğim temizleyeceğim konusunda konusunda bizimkilere bizimkilere sözsöz vermem vermem gerekti. gerekti. Dışarıdan Dışarıdan merdiveni merdiveni getirdik getirdik ve ve ben ben merdivenden merdivenden yukarıya yukarıya çıktım. çıktım. Merdivenin Merdivenin sonson basamağında basamağında annemin annemin “Dikkat “Dikkat et!” et!”sesi sesi ile ile irkilsem irkilsem de de tavan tavan arasına arasına kolaylıkla kolaylıkla girebildim. girebildim. “O “O da da ne?” ne?” Orada Orada gözgöz gözü gözü görmügörmüyordu. yordu. Tavan Tavan arası arası hem hem karanlıktı karanlıktı hem hem de de içinde içinde çokçok eşya eşya vardı. vardı. Belli Belli ki ki buraya buraya uzun uzun yıllardır yıllardır annem annem ve ve babam babam pek pek çıkmamıştı. çıkmamıştı. Derken Derken gözüm gözüm o o kocaman kocaman sandığa sandığa ilişti. ilişti. Sandığın Sandığın çokçok eski, eski, yani yani antika antika olduğu olduğu belliydi. belliydi. Doğrusu Doğrusu içinde içinde ne ne olduğunu olduğunu çokçok merak merak ettim… ettim… .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

2626

1.1. TEMA TEMA

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 22 SÖZCÜKTE SÖZCÜKTE ANLAM ANLAM 1- 1EşEş Anlamlı Anlamlı (Anlamdaş) (Anlamdaş) Sözcükler: Sözcükler:Yazılışları Yazılışları farklı, farklı, anlamları anlamları aynı aynı olan olan sözcüklere sözcüklere denir. denir. BuBu sözcükler, sözcükler, aynı aynı şeyi şeyi anlatmak anlatmak içiniçin kullanılırlar kullanılırlar ve ve aralarınaralarında da anlam anlam farklılığı farklılığı yoktur. yoktur. Örnek: Örnek:Zengin Zengin = varlıklı = varlıklı Hikaye Hikaye = öykü = öykü Deniz Deniz = derya = derya

Fakir Fakir = fukara = fukara Gülünç Gülünç = komik = komik Kocaman Kocaman = iri = iri

***NOT: ***NOT: Bazı Bazı sözcükler sözcükler tektek tektek eleele alındığı alındığı zaman zaman eş eş anlamlı anlamlı olurken, olurken, cümle cümle içerisinde içerisinde birbirleri birbirleri yerine yerine kullanılamaz. kullanılamaz. Örnek: Örnek: “Ak “Ak akçe akçe kara kara gün gün içindir.” içindir.” yerine, yerine,“Beyaz “Beyaz akçe akçe siyah siyah gün gün içindir.” içindir.” şeklinde şeklinde kullanılamaz. kullanılamaz.

2- 2ZıtZıt (Karşıt) (Karşıt) Anlamlı Anlamlı Sözcükler: Sözcükler:Anlam Anlam bakımından bakımından birbirinin birbirinin tersi tersi olan, olan, birbiri birbiri ile ile çelişen çelişen sözcüklere sözcüklere denir. denir. Örnek: Örnek:Güzel Güzel ≠ çirkin ≠ çirkin Zengin Zengin ≠ fakir ≠ fakir Yaşlı Yaşlı ≠ genç ≠ genç

Yeni Yeni ≠ eski ≠ eski Kocaman Kocaman ≠ ufak ≠ ufak Cimri Cimri ≠ cömert ≠ cömert

***NOT: ***NOT: Birbirinin Birbirinin olumsuzu olumsuzu olan olan sözcükler sözcükler zıtlık zıtlık özelliği özelliği taşımaz. taşımaz. Örnek: Örnek: GelGel ≠ git ≠ git (zıt) (zıt)

GelGel ≠ gelme ≠ gelme (olumsuzluk) (olumsuzluk)

***NOT: ***NOT: Aynı Aynı cümle cümle içerisinde içerisinde arka arka arkaya arkaya iki iki zıt zıt anlamlı anlamlı sözcüğü sözcüğü kullanmak, kullanmak, ifa-ifadelerde delerde farklı farklı anlamlara anlamlara neden neden olabilir. olabilir. Örnek: Örnek: Günde Günde aşağı aşağı yukarı yukarı5050 tane tane test test sorusu sorusu çözüyorum. çözüyorum. (“Yaklaşık” (“Yaklaşık” anlamında anlamında kullanılmıştır.) kullanılmıştır.)

2727

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

3- 3EşEş sesli sesli (Sesteş) (Sesteş) Sözcükler: Sözcükler: Yazılışları Yazılışları ve ve okunuşları okunuşları aynı, aynı, anlamları anlamları farklı farklı olan olan sözcüklere sözcüklere denir. denir. BuBu sözcükler sözcükler cümle cümle içerisinde içerisinde kullanıldığı kullanıldığı zaman, zaman, ne ne anlama anlama geldikleri geldikleri hemen hemen fark fark edilir. edilir. Örnek: Örnek:Sınavdan Sınavdan 100 100 tam tam puan puan aldım. aldım. (sayı) (sayı) Denizde Denizde yüzerken yüzerken balıkları balıkları gördüm. gördüm. (denize (denize yüzme yüzme işi)işi) Yere Yere düşerken düşerken elimi elimi yüzdüm. yüzdüm. (eli(eli yaralamak) yaralamak) HerHer sabah sabah yüzümü yüzümü sabunla sabunla yıkarım. yıkarım. (surat) (surat) Kitabın Kitabın ön ön yüzünü yüzünü kapladım. kapladım. (yön-taraf) (yön-taraf) ***NOT: ***NOT: Eş Eş sesli sesli sözcüklerle, sözcüklerle, mecaz mecaz anlamlı anlamlı sözcükleri sözcükleri birbirine birbirine karıştırmakarıştırmamak mak gerekir. gerekir. Örnek: Örnek:Ayakkabımın Ayakkabımın bağını bağını çözdüm. çözdüm. (gerçek (gerçek anlam) anlam) Dün Dün evde evde 120 120 tane tane soru soru çözdüm. çözdüm. (mecaz (mecaz anlam) anlam)

2828

1.1.

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 22 1. 1. Aşağıdaki Aşağıdaki sözcüklerin sözcüklerin karşıt karşıt anlamlılarını anlamlılarını bulalım. bulalım. dost dost : .......................... : ..........................

dolu dolu : ............................. : .............................

kirli kirli : ........................... : ...........................

gece gece : ............................. : .............................

bayat bayat : ......................... : .........................

soğuk soğuk : ........................... : ...........................

hafif hafif : .......................... : ..........................

uzun uzun : ............................. : .............................

savaş savaş : ......................... : .........................

almak almak : ........................... : ...........................

2. 2. Aşağıdaki Aşağıdaki şekillerde şekillerde zıtzıt anlamlı anlamlı kelimeleri kelimeleri bulup bulup bubu sözcüklerin sözcüklerin yazılı yazılı olduğu olduğu şekilleri şekilleri aynı aynı renge renge boyayalım. boyayalım.

yakın yakın

hafif hafif

geniş geniş

büyük büyük

uzak uzak

dardar

usta usta

acemi acemi

basit basit

iyi iyi

güzel güzel

kötü kötü

3. 3. Aşağıdaki Aşağıdaki tabloda tabloda yer yer alan alan sözcüklerin sözcüklerin karşıt karşıt anlamlarını anlamlarını bulup bulup bulmacayı bulmacayı veve şifreyi şifreyi çözelim. çözelim. Mavi Mavi kutuların kutuların içinde içinde bulunan bulunan harfleri, harfleri, sırasıyla sırasıyla yazıp yazıp şifreyi şifreyi çözelim. çözelim. 1 1

Kelimeler Kelimeler

3 3

2 2

1. 1. unutmak unutmak 2. 2. pahalı pahalı 3. 3. artıartı 4. 4. önce önce 5. 5. tembel tembel 6. 6. yakın yakın 7. 7. çiftçift

3 3 2 2

4 4 5 5

5 5

6 6

4 4

7 7

1 1 ŞİFRE: ŞİFRE:

1 12 23 34 45 5

2929

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

1.1.

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

TEMA TEMA

4. 4. Aşağıdaki Aşağıdaki altı altı çizili çizili sözcüklerin sözcüklerin eş eş anlamlılarını anlamlılarını bulalım. bulalım. a) a) Eda, Eda, yarın yarın dişdiş hekimine hekimine gidecek. gidecek.

.............................. ..............................

b) b) Yoksul Yoksul insanlara insanlara yardım yardım etmek etmek gerekir. gerekir.

.............................. ..............................

c) c) Okula Okula vaktinde vaktinde gitmek gitmek gerekir. gerekir.

.............................. ..............................

d) d) Spor Spor yapmak yapmak sağlığımız sağlığımız için için yararlıdır. yararlıdır.

.............................. ..............................

e) e) Sağlıklı Sağlıklı olmak olmak için için zararlı zararlı alışkanlıklardan alışkanlıklardan

.............................. ..............................

uzak uzak durmalıyız. durmalıyız.

5. 5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeleri eş eş anlamlılarıyla Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeleri anlamlılarıyla eşleştirelim. eşleştirelim.

3030

Onun mutluluğunun benim için çok Onun mutluluğunun benim için çok önemli olduğunu biliyorsun. önemli olduğunu biliyorsun.

güvence güvence

BuBu dersteki anlatımının devam dersteki anlatımının devam etmesini istiyorum. etmesini istiyorum.

saadet saadet

Senin bana bubu konuda garanti Senin bana konuda garanti vermen gerekmez mi? vermen gerekmez mi?

ifade ifade

1.1.

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

6. 6. Aşağıdaki Aşağıdaki kelimelerden kelimelerden eş eş seslisi seslisi bulunabilecekleri bulunabilecekleri alttaki alttaki kutulara kutulara yazalım. yazalım. fakat fakat çok çok kara kara burası burası

elbise elbise futbol futbol tabak tabak güç güç

rüzgar rüzgar kırmızı kırmızı misafir misafir uçuç

dolu dolu ağaç ağaç konut konut mektup mektup

Aşağıdaki ağaçlar üzerinde bulunan sesli kelimeleri boyayalım. 7. 7. Aşağıdaki ağaçlar üzerinde bulunan eş eş sesli kelimeleri boyayalım. yatyat zorzor el el

yüz yüz

at at kızkız

tuttut

bak bak

çay çay

al al

yaz yaz

kirkir

binbin

3131

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

1.1.

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

TEMA TEMA

İSMAİL, İSMAİL, BONCUK’LA BONCUK’LA DERTLEŞİYOR DERTLEŞİYOR HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) Çocuk Çocuk olarak olarak haklarınız haklarınız nelerdir? nelerdir? 2) 2) Ailenize Ailenize herher istediğinizi istediğinizi aldırmak aldırmak hakkınız hakkınız mıdır? mıdır? Görüşlerinizi Görüşlerinizi nedenleriyle nedenleriyle belirtin. belirtin. BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. hak hak : ................................................................................................................... : ................................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

görev görev : ................................................................................................................ : ................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

komut komut : ............................................................................................................... : ............................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

kafa kafa şişirmek şişirmek : ................................................................................................... : ................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

fırça fırça yemek yemek : ....................................................................................................... : ....................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ÇAĞRIŞIM ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ SÖZCÜKLERİ Çocuk Çocuk olarak olarak birçok birçok hak hak ve ve görevigörevimizmiz vardır. vardır. Yandaki Yandaki boşluklara boşluklara hak hak ve ve görevlerimizden görevlerimizden aklımıza aklımıza gelen gelen üçer üçer tanesini tanesini yazalım. yazalım.

5632 32 56

HAK HAK

GÖREV GÖREV

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

İSMAİL, İSMAİL, BONCUK’LA BONCUK’LA DERTLEŞİYOR DERTLEŞİYOR

“Anlamadım." “Anlamadım." dedi dedi Boncuk. Boncuk. "Siz "Siz çocuklar, çocuklar, hiçhiç durup durup dinlenmeden dinlenmeden ders ders mi mi çalışıçalışıyorsunuz? yorsunuz? Oyun Oyun oynama oynama hakkınız hakkınız yokyok mu?" mu?" "Hak "Hak mı? mı? O da O da ne?ne? BizBiz çocukların çocukların hakları hakları yokyok ki. ki. Bizim Bizim yalnızca yalnızca görevlerimiz görevlerimiz vardır. vardır. Sabahleyin Sabahleyin kalkarız, kalkarız, annelerimizden annelerimizden hemen, hemen, ‘Git, ‘Git, dişini dişini fırçala! fırçala! Yüzünü Yüzünü yıka! yıka! Çantanı Çantanı hazırla! hazırla! Giyin! Giyin! Odanı Odanı topla! topla! Kahvaltını Kahvaltını yap! yap! Yumurtanı Yumurtanı bitir! bitir! Çabuk Çabuk ayakkabılarını ayakkabılarını giy! giy! Paltonu Paltonu ilikle! ilikle! Başlığını Başlığını tak! tak! Eldivenlerini Eldivenlerini unutma! unutma! Servisi Servisi bekletme!’ bekletme!’ diye, diye, sabah sabah ko-komutlarını mutlarını alırız. alırız. Sonra, Sonra, servis servis gelir. gelir. Şoför, Şoför, ‘Kıpırdamayın! ‘Kıpırdamayın! Konuşmayın! Konuşmayın! Doğru Doğru otuoturun!’ run!’ komutlarını komutlarını verir. verir. Ardından Ardından okula okula gideriz, gideriz, sıraya sıraya gireriz. gireriz. Herkesin Herkesin suratı suratı birbir karış karış asıktır. asıktır. Ödevlerini Ödevlerini bitirenler, bitirenler, birazcık birazcık neşeli neşeli görünürler. görünürler. Otuz Otuz kişilik kişilik sınıflarda sınıflarda ders ders ya-yaparız. parız. Zavallı Zavallı öğretmenlerimiz, öğretmenlerimiz, hangi hangi birimizle birimizle ilgilensin? ilgilensin? Kiminin Kiminin burnu burnu akar, akar, kimi kimi ök-öksürür, sürür, kiminin kiminin çişiçişi gelir. gelir. Kimi Kimi gelip, gelip, evde evde olup olup biteni biteni öğretmene öğretmene anlatmak anlatmak ister. ister. Nasıl Nasıl çıldırmıyor çıldırmıyor şu şu öğretmenlerimiz, öğretmenlerimiz, anlamıyorum. anlamıyorum.

5733 33 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

1.1.

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

TEMA TEMA

Neyse, Neyse, öğretmenimi öğretmenimi sana sana daha daha sonra sonra anlatırım. anlatırım. Teneffüslerde, Teneffüslerde, dışarı dışarı çıkıp çıkıp oynamak oynamak isteriz. isteriz. Küçücük Küçücük birbir bahçede bahçede sekiz sekiz yüzyüz çocuk, çocuk, oyun oyun oynayacak oynayacak yeryer bulabilirsen, bulabilirsen, helâl helâl olsun! olsun! Erken Erken gelen gelen yeryer kapar, kapar, ya ya da da yumruğu yumruğu güçlü güçlü olan olan veya veya en en çokçok ciyaklayan... ciyaklayan... Sonra Sonra bizbiz birbirimize birbirimize komut komut vermeye vermeye başlarız. başlarız. ‘Çekil! ‘Çekil! Sen Sen oynamıyorsun! oynamıyorsun! MızıkçıMızıkçılık lık yapma! yapma! Topu Topu bana bana ver! ver! BuBu benim benim topum.’ topum.’ Akşam, Akşam, başka başka komutlarla komutlarla geçer. geçer. Baba Baba eveeve gelir. gelir. Yorgundur. Yorgundur. Şefinden Şefinden ya ya da da müdümüdüründen ründen fırça fırça yemiştir. yemiştir. Cinleri Cinleri tepesindedir. tepesindedir. Kimse, Kimse, ona ona birbir şeyşey soramaz. soramaz. Aman, Aman, derder annem, annem, ‘Babanızı ‘Babanızı kızdırmayın! kızdırmayın! Babanızın Babanızın kafasını kafasını şişirmeyin! şişirmeyin! Ona Ona birbir sorununuzu sorununuzu an-anlatmayın! latmayın! Dersinizi Dersinizi çalışın! çalışın! Hadi, Hadi, artık artık yatın! yatın! Dişlerinizi Dişlerinizi fırçalamayı fırçalamayı unutmayın! unutmayın! SütüSütünüzü nüzü için! için! Üstünüzü Üstünüzü doğru doğru dürüst dürüst örtün!’ örtün!’ İşte, İşte, bizim bizim birbir günümüz günümüz bu bu komutlarla komutlarla geçer. geçer. Aslında Aslında daha daha hepsini hepsini anlatmadım. anlatmadım. Hadi Hadi söyle söyle bakalım, bakalım, bu bu durumda durumda bizim bizim haklarımız haklarımız mı mı var, var, yoksa yoksa görevlerimiz görevlerimiz mi? mi? “Hadi, “Hadi, söyle söyle bakalım bakalım Boncuk!” Boncuk!” Boncuk Boncuk çokçok şaşırmıştı. şaşırmıştı. NeNe söyleyeceğini söyleyeceğini bilemedi. bilemedi. Daha Daha doğrusu, doğrusu, bu bu durumda durumda söylenecek söylenecek hiçbir hiçbir şeyşey yoktu. yoktu. Ama Ama yine yine de de sormadan sormadan edeedemedi: medi: "Peki "Peki hiçhiç mi mi hakkınız hakkınız yok?" yok?" “Var." “Var." dedi dedi İsmail. İsmail. "Ara "Ara sıra sıra kendimize kendimize oyuncaklar, oyuncaklar, giysiler giysiler ve ve saatler saatler aldırma aldırma hakhakkımız kımız var. var. Sokağa Sokağa çıkmadan, çıkmadan, evin evin içinde içinde ortalığı ortalığı birbirine birbirine katma katma hakkımız hakkımız var. var. GezGezmeye meye gittiğimiz gittiğimiz yerde, yerde, istediğimiz istediğimiz bazı bazı şeyleri şeyleri aldırma aldırma hakkımız hakkımız var. var. Sonra Sonra bazı bazı hafta hafta sonları, sonları, oyun oyun salonlarına salonlarına gidip gidip atari atari oynama oynama hakkımız hakkımız var." var."

Necdet Necdet Neydim Neydim

5634 34 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanakullanalım. lım. hak hak : ......................................................................................................... : ......................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

görev görev : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

komut komut : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

kafa kafa şişirmek: şişirmek: ............................................................................................ ............................................................................................ .................................................................................................................. ..................................................................................................................

fırça fırça yemek yemek : ............................................................................................. : ............................................................................................. .................................................................................................................. ..................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. İsmail'in İsmail'in annesinden annesinden aldığı aldığı görevler görevler nelerdir? nelerdir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Öğretmenlerin Öğretmenlerin dertleri dertleri nelerdir? nelerdir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. İsmail İsmail neden neden babasına babasına dertlerini dertlerini anlatamıyor? anlatamıyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Parçaya Parçaya göre göre çocukların çocukların hakları hakları nelerdir? nelerdir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. Sizce Sizce çocuk çocuk hakları hakları neler neler olmalıdır? olmalıdır? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5735 35 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Aşağıda Aşağıda boş boş bırakılan bırakılan cümleleri cümleleri parçaya parçaya göre göre tamamlayalım. tamamlayalım. - İsmail - İsmail .................... .................... kişilik kişilik sınıflarda sınıflarda ders ders yapıyor. yapıyor. - Baba, - Baba, işinde işinde .................... .................... veya veya ............................dan ............................dan fırça fırça yemiştir. yemiştir. - İsmail'in - İsmail'in birbir günü günü ....................................... ....................................... geçer. geçer. - Boncuk, - Boncuk, İsmail'in İsmail'in anlattıklarından anlattıklarından sonra sonra “.........................................?” “.........................................?” diye diye sordu. sordu. - İsmail, - İsmail, bazı bazı hafta hafta sonları sonları oyun oyun salonlarına salonlarına gidip gidip .................................. .................................. oynuyor. oynuyor.

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4 Aşağıda Aşağıda verilen verilen sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarının gruplarının parçada parçada kullanılan kullanılan anlamlarını anlamlarını tahmin tahmin edelim. edelim. İliklemek: İliklemek: ....................................................................................... ....................................................................................... Ciyaklamak: Ciyaklamak: .................................................................................... .................................................................................... Mızıkçılık Mızıkçılık yapmak: yapmak: ............................................................................. ............................................................................. Kafası Kafası şişmek: şişmek: .................................................................................. .................................................................................. Fırça Fırça yemek: yemek: .................................................................................... .................................................................................... Ortalığı Ortalığı birbirine birbirine katmak: katmak: ................................................................... ...................................................................

3636

1.1. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5

?? ??

??

?? ??

Yukarıdaki Yukarıdaki çocukların çocukların her her biri biri “Çocuk “Çocuk Hakları” Hakları” ileile ilgili ilgili bizlere bizlere birbir mesaj mesaj vermektedir. vermektedir. NeNe söylediklerini söylediklerini tahmin tahmin edip edip yazınız. yazınız. ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................

5737 37 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK6 6 Dünya Dünya Çocuk Çocuk Hakları Hakları Günü’nde Günü’nde arkadaşlarınıza arkadaşlarınıza veve öğretmeninize öğretmeninize birbir konuşma konuşma yapmanız yapmanız gerekiyor. gerekiyor. Konuşma Konuşma metninizi metninizi aşağıdaki aşağıdaki boşluğa boşluğa yazınız. yazınız.

5638 38 56

1.1.

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 33 SÖZCÜK SÖZCÜK ÖBEKLERİNDE ÖBEKLERİNDE ANLAM ANLAM 1- 1Deyimler: Deyimler:Kendi Kendi gerçek gerçek anlamları anlamları dışında dışında kullanılan kullanılan kalıplaşmış kalıplaşmış sözsöz gruplarına gruplarına denir. denir. Deyimlerin Deyimlerin söyleyeni söyleyeni belli belli değildir değildir ve ve genellikle genellikle –mek/ –mek/ –mak –mak ekleri ekleri ile ile biterler. biterler. Örnek: Örnek: Mızıkçılık Mızıkçılık yapmak: yapmak: Birlikte Birlikte yapılan yapılan birbir işi işi bahaneler bahaneler ileri ileri sürerek sürerek bozbozmak mak Cinleri Cinleri tepesine tepesine çıkmak: çıkmak: Çok Çok sinirlenmek sinirlenmek 2- 2Atasözleri: Atasözleri:Kimin Kimin tarafından tarafından söylendiği söylendiği belli belli olmayan; olmayan; özlü, özlü, ders ders ve ve öğüt öğüt verici verici sözsöz gruplarına gruplarına denir. denir. Atasözleri, Atasözleri, tam tam birbir cümle cümle şeklinde şeklinde söysöylenir. lenir. Örnek: Örnek: İşleyen İşleyen demir demir ışıldar: ışıldar: Çalışan Çalışan ve ve hareketli hareketli olan olan insanlar insanlar hem hem sağlıklı sağlıklı olurolurlar,lar, hem hem de de hayatta hayatta mutlu mutlu olurlar. olurlar. Güneş Güneş balçıkla balçıkla sıvanmaz: sıvanmaz: Herkes Herkes tarafından tarafından bilinen bilinen birbir gerçek, gerçek, inkâr inkâr edilemez, edilemez, örtbas örtbas edilemez. edilemez. 3- 3Özdeyişler Özdeyişler (Vecizeler): (Vecizeler):Kimin Kimin tarafından tarafından söylendiği söylendiği belli belli olan, olan, toptoplumları lumları yönlendirmek yönlendirmek amacı amacı ile ile söylenmiş söylenmiş özlü özlü ve ve güzel güzel sözsöz gruplarına gruplarına denir. denir. Örnek: Örnek: NeNe multu multu Türk'üm Türk'üm diyene. diyene. (Mustafa (Mustafa Kemal Kemal Atatürk) Atatürk) Korku, Korku, bilgisizlikten bilgisizlikten doğar. doğar. (Emerson) (Emerson) Düşünüyorum, Düşünüyorum, öyleyse öyleyse varım. varım. (Descartes) (Descartes) **Özdeyişlerin, **Özdeyişlerin, atasözü atasözü ile ile deyimlerden deyimlerden en en önemli önemli farkı, farkı, kimin kimin tarafından tarafından söylendiğinin söylendiğinin belli belli olmasıdır. olmasıdır.

5739 39 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 33 1. 1. Aşağıda Aşağıda verilen verilen atasözlerinde atasözlerinde veve deyimlerde deyimlerde bazı bazı sözcükler sözcükler eksiktir. eksiktir. BuBu sözcükleri sözcükleri araştırıp araştırıp bulalım bulalım veve eksik eksik ifadeleri ifadeleri tamamlayalım. tamamlayalım. Keskin Keskin sirke sirke .......................................... .......................................... zarar. zarar. BirBir fincan fincan .......................... .......................... kırk kırk yıl yıl hatırı hatırı vardır. vardır. Gözünü Gözünü .............................. .............................. sakınmamak sakınmamak Güvenme Güvenme .............................. .............................. düşersin düşersin darlığa. darlığa. BirBir ...................... ...................... iki iki cambaz cambaz oynamaz. oynamaz. Birisine Birisine ........................ ........................ bağı bağı olmak olmak Körle Körle yatan yatan ........................... ........................... kalkar. kalkar. Davulun Davulun sesi sesi .......................... .......................... hoşhoş gelir. gelir. Aklını Aklını ............................. ............................. almak almak 2. 2. Aşağıda Aşağıda “ağız” “ağız” sözcüğü sözcüğü ileile ilgili ilgili birkaç birkaç deyim deyim verilmiştir. verilmiştir. BuBu deyimdeyimleri leri karışık karışık olarak olarak verilen verilen anlamlarıyla anlamlarıyla eleştirelim. eleştirelim.

Ağız Ağız açtırmamak açtırmamak

Ağzından Ağzından baklayı baklayı çıkarmak çıkarmak

Ağzından Ağzından balbal damlamak damlamak

Ağzı Ağzı açık açık kalmak kalmak

4040

Sabredemeyip Sabredemeyip sakladığı sakladığı sırları sırları birisiyle birisiyle paylaşmak paylaşmak

Şaşkınlıktan Şaşkınlıktan hayretler hayretler içinde içinde kalmak kalmak

Hoşa Hoşa gidecek gidecek şekilde şekilde konuşmak konuşmak

Çok Çok konuşarak konuşarak karşısındakinin karşısındakinin konuşmakonuşmasına sına izin izin vermemek vermemek

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

3. 3. Konusu Konusu “EĞİTİM” “EĞİTİM” olan olan üçüç tane tane özdeyiş özdeyiş yazıp yazıp bubu özdeyişlerin özdeyişlerin kimlere kimlere aitait olduklarını olduklarını belirtelim. belirtelim.

5741 41 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

S ESR EB R EBSETS T

BEN BEN ÖĞRETMENİM ÖĞRETMENİM Ben Ben öğretmenim, öğretmenim, Öğrencilerimin Öğrencilerimin dilinde dilinde bahar, bahar, Ellerinde Ellerinde 2323 Nisan'ım, Nisan'ım, Atatürk'ten Atatürk'ten armağan. armağan. Ben Ben öğretmenim, öğretmenim, Öğrencilerimin Öğrencilerimin gözlerinde, gözlerinde, Barışa Barışa umutla umutla bakan. bakan. Cumhuriyet'im Cumhuriyet'im yüreklerinde, yüreklerinde, 1515 Kasım’larla Kasım’larla coşan. coşan. Ben Ben öğretmenim, öğretmenim, Yürekleri Yürekleri aynadır aynadır Öğrencilerimin, Öğrencilerimin, Yüreğime. Yüreğime. Aydınlatırız Aydınlatırız yurdu, yurdu, Atatürk Atatürk ilkeleriyle. ilkeleriyle. Ben Ben öğretmenim, öğretmenim, HerHer sabah, sabah, Yeniden Yeniden açarım açarım sınıfımda. sınıfımda. Maviliklerde Maviliklerde Ay-yıldızlı Ay-yıldızlı bayrak bayrak dalga dalga dalga. dalga. AntAnt içer içer çocuklarım, çocuklarım, “Türk’üm, “Türk’üm, doğruyum, doğruyum, çalışkanım...” çalışkanım...” Ben Ben öğretmenim, öğretmenim, Kıbrıs'ın Kıbrıs'ın yasemininde yasemininde Tarih Tarih tüten. tüten. Öğretmenim Öğretmenim ben, ben, Çiçeklerim, Çiçeklerim, öğrencilerim. öğrencilerim. Ş i rŞiinr iZnaZf a e fre y rı lydı ıl z dıı z ı

5642 42 56

1.1. TEMA TEMA

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

DÜŞÜNÜRÜM DÜŞÜNÜRÜM BAZEN BAZEN HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) Ninenizden Ninenizden ya ya da da dedenizden dedenizden hiçhiç onların onların çocukluk çocukluk anılarını anılarını dinlediniz dinlediniz mi? mi? Dinlemişseniz Dinlemişseniz bunlardan bunlardan birini birini arkadaşlarınızla arkadaşlarınızla paylaşınız. paylaşınız. 2) 2) Eskiden Eskiden oynanan oynanan oyunlar oyunlar ile ile şimdiki şimdiki oyunlar oyunlar arasında arasında ne ne gibi gibi farklılıklar farklılıklar vardır? vardır? BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. saklambaç saklambaç : ........................................................................................................ : ........................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

inat inat : .................................................................................................................. : .................................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

çığlık çığlık çığlığa çığlığa : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

huysuz huysuz : .............................................................................................................. : .............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ipleiple çekmek çekmek : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ARAŞTIRALIM ARAŞTIRALIM Yandaki Yandaki resimde resimde eskiden eskiden sıkça sıkça oynanan oynanan ip atlama ip atlama oyununu oyununu görüyorsunuz. görüyorsunuz. BizBiz de de eskiden eskiden oynanan oynanan birbir oyun oyun hakkında hakkında bü-büyüklerimizden yüklerimizden bilgi bilgi alıpalıp sınıfta sınıfta anlatalım. anlatalım.

5743 43 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

DÜŞÜNÜRÜM DÜŞÜNÜRÜM BAZEN BAZEN

Ninemi Ninemi düşünürüm düşünürüm bazen bazen Ninem Ninem de de birbir zamanlar zamanlar Çoçuk Çoçuk muydu muydu gerçekten? gerçekten? Kırış Kırış buruş buruş yanakları yanakları

Sude'ninkiler Sude'ninkiler gibi, gibi, güzel güzel miydi'? miydi'? Balonlu Balonlu sakız, sakız, çiğner çiğner miydi? miydi? Kocaman Kocaman kocaman kocaman şişirip şişirip Patlayınca, Patlayınca, güler güler miydi? miydi? Ninemi Ninemi düşünürüm düşünürüm bazen bazen Şimdilerde Şimdilerde hep hep yorgun yorgun bacakları bacakları BirBir zamanlar zamanlar saklambaçta, saklambaçta, tutmacada tutmacada Yorulmak Yorulmak nedir nedir bilmez bilmez miydi miydi gerçekten? gerçekten? Dedemi Dedemi düşünürüm düşünürüm bazen bazen Dedem Dedem de de birbir zamanlar zamanlar Benim Benim gibi, gibi, çocuk çocuk muydu muydu gerçekten? gerçekten? İnat İnat eder eder miydi miydi Olmayınca Olmayınca istediği? istediği? Ayaklarını Ayaklarını vurur vurur muydu? muydu? Çığlık Çığlık çığlığa çığlığa ağlar ağlar mıydı? mıydı? Gözyaşları Gözyaşları akar akar mıydı? mıydı? Dedem Dedem de de birbir zamanlar zamanlar Benim Benim gibi, gibi, komiklikler komiklikler yapar yapar mıydı? mıydı? Düşünürüm Düşünürüm bazen bazen ŞuŞu köşesinde köşesinde oturan oturan Yorgun Yorgun ve ve huysuz huysuz adam, adam,

Ninemle, Ninemle, dedemi dedemi düşünürüm düşünürüm bazen bazen

Onlar Onlar da da birbir zamanlar, zamanlar, Benim Benim dedem dedem birbir zamanlar zamanlar kahkahalar kahkahalar Çocukluktan Çocukluktan sıkılıp sıkılıp da da bizim bizim gibi, gibi, Atar Atar mıydı mıydı gerçekten? gerçekten? Yarınları Yarınları ipleiple çeker, çeker, Büyümeyi Büyümeyi düşler düşler miydi miydi gerçekten? gerçekten? Ayşen Ayşen Dağlı Dağlı

5644 44 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanakullanalım. lım. saklambaç: saklambaç: ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................................. .................................................................................................................

inat: inat: ........................................................................................................... ........................................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

çığlık çığlık çığlığa: çığlığa: .............................................................................................. .............................................................................................. .................................................................................................................. ..................................................................................................................

huysuz: huysuz: ...................................................................................................... ...................................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

ipleiple çekmek: çekmek: ............................................................................................... ............................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. Şair, Şair, ninesinin ninesinin birbir zamanlar zamanlar nasıl nasıl olduğunu olduğunu düşünüyor? düşünüyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Şair, Şair, ninesini ninesini kiminle kiminle karşılaştırıyor? karşılaştırıyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Şair, Şair, dedesini dedesini nasıl nasıl düşünüyor? düşünüyor? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Şiirde Şiirde kaçkaç kıta kıta ve ve mısra mısra vardır? vardır? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. BuBu şiire şiire başka başka birbir başlık başlık koymak koymak isteseydiniz isteseydiniz nasıl nasıl birbir başlık başlık koyardınız? koyardınız? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5745 45 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Parçada Parçada geçen geçen aşağıdaki aşağıdaki kelimeleri kelimeleri eş eş anlamlıları anlamlıları ileile eşleyiniz. eşleyiniz. a- aZaman Zaman

................................ ................................

1. 1. iri iri

b- bGerçek Gerçek

................................ ................................

2. 2. usanmak usanmak

c- cKocaman Kocaman

................................ ................................

3. 3. vakit vakit

d- dSakız Sakız

................................ ................................

4. 4. rüya rüya

e- eKomik Komik

................................ ................................

5. 5. gülünç gülünç

f- Düş f- Düş

................................ ................................

6. 6. ciklet ciklet

g- gSıkılmak Sıkılmak

................................ ................................

7. 7. hakikat hakikat

5646 46 56

1.1. TEMA TEMA

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4

................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ...................................................................

Bizim Bizim şu şu anda anda yaptığımız yaptığımız ama ama nine nine ve ve dedelerimizin dedelerimizin pek pek yapmadığı yapmadığı şeyler şeyler nelerdir? nelerdir? Bunları Bunları yukarıdaki yukarıdaki ilgili ilgili boşluğa boşluğa 4-54-5 cümleyle cümleyle yazınız. yazınız.

................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ...................................................................

Nine Nine ve ve dedelerimizin dedelerimizin eskiden eskiden yaptığı yaptığı ama ama bizim bizim şu şu anda anda pek pek yapmadığıyapmadığımızmız nelerdir? nelerdir? Yukarıdaki Yukarıdaki boşluğa boşluğa bunlarla bunlarla ilgili ilgili 4-54-5 cümle cümle yazınız. yazınız.

4747

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5 YAZALIM YAZALIM 60-70 60-70 yıl yıl sonra sonra nasıl nasıl birbir yaşlı yaşlı olmak olmak isterdiniz? isterdiniz? Bununla Bununla ilgili ilgili aşağıdaki aşağıdaki boşluğa boşluğa birbir paragraf paragraf yazınız yazınız ve ve kendinizi kendinizi nasıl nasıl birbir yaşlı yaşlı olarak olarak görmek görmek istediğinizi istediğinizi aşağıya aşağıya çiziniz. çiziniz. YAŞLILIĞIM YAŞLILIĞIM ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ...................................................................................................

4848

1.1.

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 44 CÜMLE CÜMLE VEVE CÜMLEDE CÜMLEDE ANLAM ANLAM Duygu, Duygu, düşünce, düşünce, istek, istek, arzu arzu ve ve sorunlarımızı sorunlarımızı anlatmaya anlatmaya yarayan yarayan ve ve en en az az birbir sözcük sözcük kullanarak kullanarak oluşturduğumuz oluşturduğumuz anlamlı anlamlı sözcük sözcük dizisine dizisine cümle cümle denir. denir. Örnek: Örnek: Ninem Ninem birbir zamanlar zamanlar çocuktu. çocuktu. Benim Benim gibi gibi çocuk çocuk muydu? muydu? **Cümleler **Cümleler enen azaz birbir sözcükten sözcükten oluşabilir. oluşabilir. BuBu sözcüğün sözcüğün iş, iş, oluş oluş ya ya da da hareket hareket bildiren bildiren sözcük sözcük veya veya bu bu görevi görevi üstlenecek üstlenecek birbir sözcük sözcük olması olması gerekmektedir. gerekmektedir. Eğer Eğer birbir dizilimin dizilimin içinde içinde böyle böyle birbir sözcük sözcük veya veya sözcük sözcük grubu grubu yoksa yoksa bu bu dizilim dizilim birbir cümle cümle oluşturmaz. oluşturmaz. Örnek: Örnek: Dedemler Dedemler ayrı ayrı Gözyaşları Gözyaşları **Cümlelerin **Cümlelerin sonuna sonuna şu şu noktalama noktalama işaretleri işaretleri gelebilir: gelebilir: 1. 1. Nokta Nokta (.)(.) 2. 2. Soru Soru işareti işareti (?)(?) 3. 3. Ünlem Ünlem işareti işareti (!)(!) 4. 4. İkiİki nokta nokta (:)(:) 5. 5. Üç Üç nokta nokta (...) (...) CÜMLEDE CÜMLEDE ANLAM ANLAM İLİŞKİLERİ İLİŞKİLERİ 1) 1) Yakın Yakın Anlamlı Anlamlı Cümleler: Cümleler: Yakın Yakın anlamlı anlamlı cümlelerde cümlelerde farklı farklı kelimelerden kelimelerden oluşan oluşan ancak ancak verdiği verdiği mesaj mesaj hemen hemen hemen hemen benzer benzer olan olan iki iki cümle cümle sözsöz konusudur. konusudur. BirBir başka başka deyişle, deyişle, yakın yakın anlamlı anlamlı cümlelerde cümlelerde aynı aynı özü, özü, aynı aynı ruhu ruhu taşıyan taşıyan iki iki cümle cümle vardır. vardır. Örnek: Örnek: Hayatını Hayatını çocuklarının çocuklarının mutluluğuna mutluluğuna adamıştı. adamıştı. Çocuklarını Çocuklarını mutlu mutlu etmek etmek içiniçin hayatı hayatı boyunca boyunca uğraştı. uğraştı. BuBu cümlelerin cümlelerin ikisinde ikisinde de de sözsöz konusu konusu kişinin kişinin ömür ömür boyu boyu çocuklarının çocuklarının mutluluğu mutluluğu içiniçin çalıştığı çalıştığı ifade ifade edilmektedir. edilmektedir. Buraya Buraya kadar kadar eş eş anlamlılık anlamlılık sözsöz konusudur. konusudur. Ancak Ancak ikinci ikinci cümlede cümlede “uğraşmak” “uğraşmak” gibi gibi birbir ayrıntı ayrıntı vardır. vardır. BuBu farklılık farklılık sebebiyle sebebiyle bu bu cümleler cümleler eş eş değil; değil; yakın yakın anlamlı anlamlı olur. olur. 2) 2) ZıtZıt (Karşıt) (Karşıt) Anlamlı Anlamlı Cümleler: Cümleler: Anlamca Anlamca birbirine birbirine zıt zıt olan, olan, birbiriyle birbiriyle çelişen çelişen cümlelerdir. cümlelerdir. BuBu türtür cümlelerde cümlelerde konu konu genellikle genellikle aynıdır; aynıdır; fakat fakat konuya konuya bakış bakış açısı açısı farklıdır. farklıdır.

4949

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

Örnek: Örnek: Teknolojinin Teknolojinin gelişmesi gelişmesi ile ile hayatımıza hayatımıza birçok birçok alanda alanda kolaylık kolaylık gelmiştir. gelmiştir. Teknolojinin Teknolojinin hayatımızda hayatımızda neden neden olduğu olduğu zararlar zararlar küçümse küçümse nemez nemez boyuttadır. boyuttadır. 3) 3) Neden Neden (Sebep) (Sebep) - Sonuç - Sonuç Cümleleri: Cümleleri: BirBir eylemin eylemin hangi hangi gerekçeyle gerekçeyle veya veya hangi hangi sebeple sebeple yapıldığını yapıldığını bildiren bildiren cümcümlelerdir. lelerdir. BuBu türtür cümlelerde cümlelerde birinci birinci bölüm bölüm neden neden (sebep), (sebep), ikinci ikinci bölüm bölüm iseise sonuç sonuç belirtir. belirtir. BuBu cümlelere cümlelere “neden?” “neden?” ve ve “niçin” “niçin” soruları soruları sorulduğu sorulduğu zaman zaman genellikle genellikle cevap cevap alınır. alınır. Örnek: Örnek: Hasta Hasta olduğu olduğu için için okula okula gelemedi. gelemedi. Böyle Böyle konuşma; konuşma; beni beni üzüyorsun. üzüyorsun.

5050

1.1. TEMA TEMA

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 44 1. 1. “Oltaya “Oltaya uygun uygun yem yem takmayanlar, takmayanlar, balık balık tutamazlar.” tutamazlar.” cümlesiyle cümlesiyle anlatılmak anlatılmak istenen istenen aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir? A) A) Herkes Herkes balık balık tutamaz. tutamaz. B) B) Oltayla Oltayla balık balık tutmak tutmak zordur. zordur. C) C) Yem Yem takmadan takmadan da da balık balık tutulabilir. tutulabilir. D) D) Balık Balık tutmak tutmak içiniçin öncelikle öncelikle oltaya oltaya uygun uygun yem yem takılmalıdır. takılmalıdır.

2. 2.

Can çıkmayınca çıkmayınca huy huy çıkmaz. çıkmaz. I. I.Can Sütle giren giren huy, huy, canla canla çıkar. çıkar. II. II.Sütle

Huy, canın canın altındadır. altındadır. III.III. Huy, Can, canın canın yoldaşıdır. yoldaşıdır. IV.IV. Can,

Numaralandırılmış Numaralandırılmış atasözlerinden atasözlerinden hangisi hangisi anlamca anlamca diğerlerinden diğerlerinden farklıdır? farklıdır? A) A) I I

B) B) II II

C) C) IIIIII

D) D) IV IV

3. 3. Hayatta Hayatta birbir tek tek mutluluk mutluluk vardır: vardır: İnsanın İnsanın sevmesi sevmesi veve sevilmesi. sevilmesi. Aşağıdakilerden Aşağıdakilerden hangisi, hangisi, bubu cümleyle cümleyle anlamca anlamca aynı aynı doğrultuda doğrultuda değildeğildir? dir? A) A) Sevmek Sevmek ve ve sevilmek, sevilmek, insanın insanın mutlu mutlu olması olması içiniçin önemlidir. önemlidir. B) B) Hiçbir Hiçbir şeyşey sevmek sevmek ve ve sevilmek sevilmek kadar kadar mutluluk mutluluk vermez. vermez. C) C) Yaşam, Yaşam, yalnızca yalnızca sevmeye sevmeye ve ve sevilmeye sevilmeye bağlı bağlı değildir. değildir. D) D) Sevmek Sevmek ve ve sevilmek sevilmek hayattaki hayattaki en en önemli önemli mutluluk mutluluk kaynağıdır. kaynağıdır.

5151

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BENVE VEÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

4. 4. Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde neden neden - sonuç - sonuç ilişkisi ilişkisi yoktur? yoktur? A) A) Yarın Yarın sabah sabah kütüphaneye kütüphaneye gideceğini gideceğini söyledi. söyledi. B) B) Evimiz Evimiz buraya buraya yakın yakın olduğu olduğu içiniçin yürüyerek yürüyerek geldim. geldim. C) C) Yağmur Yağmur yağdığı yağdığı içiniçin trafik trafik biraz biraz tıkandı. tıkandı. D) D) Sabahtan Sabahtan beri beri toptop oynadığı oynadığı içiniçin çokçok terlemiş. terlemiş.

.................................. Avrupa’daki eczaneye ilaç .................................. Avrupa’daki birbir eczaneye ilaç siparişi verildi. siparişi verildi.

Yukarıdaki cümlenin anlamlı şekilde neden - sonuç bildirebilmesi 5. 5. Yukarıdaki cümlenin anlamlı birbir şekilde neden - sonuç bildirebilmesi için, noktalı yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi gerekir? için, noktalı yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi gerekir? Avrupa’da okumak için... A) A) Avrupa’da tıptıp okumak için... Hastanın daha yavaş iyileşmesi için... B) B) Hastanın daha yavaş iyileşmesi için... Buradaki eczanelerde kalmadığı için... C) C) Buradaki eczanelerde ilaçilaç kalmadığı için... Doktor olmak için... D) D) Doktor olmak için...

Aşağıdaki cümlelerde “amaç”, ayraçlar içinde verilmiştir. Buna göre 6. 6. Aşağıdaki cümlelerde “amaç”, ayraçlar içinde verilmiştir. Buna göre cümlelerin hangisinde amaç doğru verilmiştir? bubu cümlelerin hangisinde amaç doğru verilmiştir? Kendini tehlikeye suya düşen çocuğu kurtarmak için. A) A) Kendini tehlikeye attıattı suya düşen çocuğu kurtarmak için. (kendini tehlikeye atmak) (kendini tehlikeye atmak) Konuşmasını yapmak üzere kürsüye çıktı. B) B) Konuşmasını yapmak üzere kürsüye çıktı. (kürsüye çıkmak) (kürsüye çıkmak) Paragraf sorularını çözebilmek düzenli kitap okuyor. C) C) Paragraf sorularını çözebilmek içiniçin düzenli kitap okuyor. (paragraf sorularını çözmek) (paragraf sorularını çözmek) Sağlıklı yaşamak gün saat yürür. D) D) Sağlıklı yaşamak içiniçin herher gün birbir saat yürür. (bir saat yürümek) (bir saat yürümek)

5252

1.1. TEMA TEMA

BİREY BİREYVEVETOPLUM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Anne Anne ve ve baba, baba, çocuklarının çocuklarının başarılı başarılı olmasını olmasını ister ister ve ve bu bu nedenle nedenle de de 1 1 çocukların çocukların çalışması çalışması içiniçin kurallar kurallar koyarlar. koyarlar. Bu,Bu, öğrenciye öğrenciye zorzor gelir gelir ama ama 2 2 3 3 unutulmamalı unutulmamalı ki bunu ki bunu çocuklarının çocuklarının nitelikli nitelikli birbir eğitim eğitim alması alması içiniçin yaparlar. yaparlar. 4 4 7. 7. Yukarıdaki Yukarıdaki altı altı çizili çizili ifadelerden ifadelerden hangisi hangisi içinde içinde bulunduğu bulunduğu cümcümlenin lenin nedenidir? nedenidir? A) A) 1 1

B) B) 2 2

C) C) 3 3

D) D) 4 4

v vGüneşte Güneşte aşırı aşırı kaldığından kaldığından yüzü yüzü bronzlaşmıştı. bronzlaşmıştı. S SBaşaramama Başaramama korkusuyla korkusuyla herher gün gün ders ders çalışıyor. çalışıyor. n nİçine İçine düştüğüm düştüğüm bunalımdan bunalımdan birbir türlü türlü kurtulamıyorum. kurtulamıyorum. u uYazYaz sıcağında sıcağında hayvanlar hayvanlar susuzluktan susuzluktan perişan perişan oluyor. oluyor.

8. 8. Yukarıda Yukarıda sembollerle sembollerle gösterilen gösterilen cümlelerden cümlelerden hangisinde hangisinde yargı yargı gerek-çesiyle gerek-çesiyle birlikte birlikte verilmemiştir? verilmemiştir? A) A) vv B)S B)S C) C) n n D) D) t t

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “niçin?” sorusunun cevabı 9. 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “niçin?” sorusunun cevabı yoktur? yoktur? Yazılıya çalışmadı sınavdan düşük aldı. A) A) Yazılıya hiçhiç çalışmadı ve ve sınavdan düşük notnot aldı. Romancı, eserinde köylü gençlerin amaçsızlığını anlatmış. B) B) Romancı, sonson eserinde köylü gençlerin amaçsızlığını anlatmış. Erken kalkmadığı işleri yetiştiremedi. C) C) Erken kalkmadığı içiniçin işleri yetiştiremedi. Yeterli yapı kaynak olmadığından şehirler bakımsız. D) D) Yeterli altalt yapı ve ve kaynak olmadığından şehirler çokçok bakımsız.

5353

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

KÜÇÜK KÜÇÜK LİMON LİMON AĞACI AĞACI HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) İnsanlarla İnsanlarla ilişkilerimiz ilişkilerimiz nasıl nasıl olmalıdır? olmalıdır? 2) 2) Kıskançlık Kıskançlık yapmak yapmak doğru doğru birbir davranış davranış mıdır? mıdır? Neden? Neden? BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. cılız: cılız: .................................................................................................................... .................................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

tepeden tepeden bakmak: bakmak: ................................................................................................. ................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

poyraz: poyraz: ................................................................................................................ ................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

parsellemek: parsellemek: ........................................................................................................ ........................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

tahammül: tahammül: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ÇAĞRIŞIM ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ SÖZCÜKLERİ Ya Ya n dnadkai k ib obş o l uşkl ul akra l a ra “dayanışma” “dayanışma”sözcüğüsözcüğününü duyduğumuz duyduğumuz zaman zaman aklımıza aklımıza gelen gelen dört dört ta-tane ne sözcük sözcük yazalım. yazalım.

5654 54 56

DAYANIŞMA DAYANIŞMA

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

KÜÇÜK KÜÇÜK LİMON LİMON AĞACI AĞACI Zengin Zengin birbir iş adamının iş adamının bahçesinde, bahçesinde, yan yan yana yana dikilen dikilen iki iki limon limon ağacı ağacı varmış. varmış. Mayıs Mayıs ayıayı sonlarında sonlarında açan açan limon limon çiçekleri, çiçekleri, bütün bütün bahçenin bahçenin havasını havasını birbir anda anda değiştirir değiştirir ve ve apartmanlara apartmanlara hapsedilmiş hapsedilmiş insanlara insanlara baharın baharın geldiğini geldiğini müjdelermiş. müjdelermiş. Ancak Ancak limon limon ağaçlarından ağaçlarından biri, biri, diğerinden diğerinden cılız cılız ve ve şekilsizmiş. şekilsizmiş. BuBu yüzden yüzden büyük büyük ağaç, ağaç, herher fırsatfırsatta onu ta onu küçümser küçümser ve ve ona ona tepeden tepeden bakarmış. bakarmış. Ev Ev sahibi sahibi de de cılız cılız limon limon ağacından ağacından ümidi ümidi kesmiş kesmiş görünüyordu. görünüyordu. Ona Ona göre göre ağaç, ağaç, bu bu gidişle gidişle kuruyup kuruyup ölecekti. ölecekti. BuBu yüzden yüzden de de onu onu fazla fazla sulamaz sulamaz ve ve bakımını bakımını yapmayı yapmayı pek pek istemezdi. istemezdi. Günün Günün birinde birinde esen esen sert sert birbir poyraz, poyraz, karlı karlı dağların dağların yamaçlarındaki yamaçlarındaki birbir grup grup çiçek çiçek tohumunu tohumunu iş adamının iş adamının bahçesine bahçesine uçurmuş. uçurmuş. Fakat Fakat bahçenin bahçenin herher tarafı tarafı parsellenmiş, parsellenmiş, sadece sadece limon limon ağaçlarının ağaçlarının altında altında yeryer kalmıştı. kalmıştı. BirBir an an önce önce filizlenmek filizlenmek zorunda zorunda olan olan tohumlar, tohumlar, limon limon ağaçlarının ağaçlarının yanına yanına gelerek gelerek onların onların altında altında yeşermek yeşermek içiniçin izinizin isteistemişler. mişler.

5755 55 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

Büyük Büyük ağaç, ağaç, iyice iyice kasılarak: kasılarak: - Böyle - Böyle birbir şeyşey asla asla mümkün mümkün olamaz, olamaz, diye diye atılmış. atılmış. Bizler, Bizler, kuru kuru kalmayı kalmayı pek pek sevmeyiz. sevmeyiz. Eğer Eğer dibimde dibimde çoğalırsanız çoğalırsanız suyumu suyumu emip emip beni beni kurutursunuz, kurutursunuz, demiş. demiş. Aslında Aslında büyük büyük ağacın ağacın çekindiği çekindiği başka başka birbir şeyşey daha daha varmış. varmış. Çiçekler Çiçekler rengarengarenk renk açtıklarında, açtıklarında, limon limon ağacının ağacının sarıya sarıya çalan çalan beyaz beyaz çiçekleri çiçekleri sönük sönük kalacak kalacak ve ve bahçe bahçe sahibinin sahibinin gözündeki gözündeki değeri değeri azalacaktı. azalacaktı. Oysaki Oysaki büyük büyük limon limon ağacının ağacının kenkendinden dinden güzel güzel olanlara olanlara hiçhiç mi mi hiçhiç tahammülü tahammülü yoktu. yoktu. Küçük Küçük ve ve cılız cılız limon limon ağacı, ağacı, uzun uzun boylu boylu arkadaşının arkadaşının tohumlara tohumlara verdiği verdiği cevabı cevabı beğenmemişti. beğenmemişti. Tohumların Tohumların serpilmek serpilmek içiniçin birbir yere yere ihtiyacı ihtiyacı vardı vardı ve ve onlara onlara bu bu ko-konuda nuda yardımcı yardımcı olmak olmak gerekiyordu. gerekiyordu. BuBu yüzden, yüzden, tohumların tohumların teklifini teklifini hiçhiç düşündüşünmeden meden kabul kabul etmiş. etmiş. - Sizlerle - Sizlerle birlikte birlikte olmak, olmak, bana bana mutluluk mutluluk verir, verir, demiş. demiş. Böylece Böylece yalnızlık yalnızlık da da çekçekmeyiz. meyiz. Büyük Büyük ağaç, ağaç, bu bu işten işten hiçhiç hoşlanmamıştı. hoşlanmamıştı. Fakat Fakat küçük küçük olanı: olanı: - Paylaşmaktan - Paylaşmaktan kimseye kimseye zarar zarar gelemez, gelemez, diye diye tekrarlıyormuş. tekrarlıyormuş. Küçük Küçük limon limon ağacının ağacının altında altında filizlenen filizlenen tohumlar, tohumlar, birkaç birkaç hafta hafta içinde içinde türlü türlü renklerde renklerde çiçek çiçek açıp açıp bütün bütün bahçenin bahçenin gözgöz bebeği bebeği haline haline gelmişti. gelmişti. Çiçekler, Çiçekler, kısa kısa birbir süre süre sonra sonra mismis gibi gibi kokular kokular yaymaya yaymaya başlamış. başlamış. Bahçe Bahçe sahisahibi,bi, o ana o ana kadar kadar hiçhiç duymadığı duymadığı bu bu kokunun kokunun nereden nereden geldiğini geldiğini araştırdığında, araştırdığında, da-davetsiz vetsiz misafirleri misafirleri bularak bularak hayrete hayrete düşmüş. düşmüş. Adam, Adam, ancak ancak rüyalarında rüyalarında görebilegörebileceği ceği bu bu çiçeklerin çiçeklerin güzelliğini güzelliğini devam devam ettirebilmek ettirebilmek içiniçin sabahları sabahları artık artık daha daha erken erken kalkıyor kalkıyor ve ve onları onları en en kaliteli kaliteli gübrelerle gübrelerle besleyip besleyip bolbol bolbol suluyormuş. suluyormuş. Küçük Küçük limon limon ağacı, ağacı, köklerinin köklerinin en en ince ince ayrıntılarına ayrıntılarına kadar kadar ulaşan ulaşan bu bu suları suları çiçeklerle çiçeklerle bir-birlikte likte içiyor içiyor ve ve büyük büyük birbir hızla hızla serpilip serpilip büyüyormuş. büyüyormuş. Tüm Tüm bu bu gelişmeler gelişmeler karşısında karşısında yalnız yalnız kalmış kalmış olan olan limon limon ağacı ağacı iseise komşusuna komşusuna duyduğu duyduğu kıskançlıkla kıskançlıkla içiniçin içiniçin kudurmaya kudurmaya başlamış. başlamış. Yaşadıklarından Yaşadıklarından ve ve yaşatyaşattıklarından tıklarından pişman pişman olmuş olmuş limon limon ağacı ağacı içiniçin artık artık yapılacak yapılacak pek pek fazla fazla birbir şeyşey kalkalmamıştı. mamıştı. Cüneyd Cüneyd SUAVİ SUAVİ (Düzenlenmiştir.) (Düzenlenmiştir.)

5656

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanakullanalım. lım. cılız cılız : ......................................................................................................... : ......................................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

tepeden tepeden bakmak bakmak : ..................................................................................... : ..................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

poyraz poyraz : .................................................................................................... : .................................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

parsellemek parsellemek : ............................................................................................. : ............................................................................................. .................................................................................................................. ..................................................................................................................

tahammül tahammül : ............................................................................................... : ............................................................................................... .................................................................................................................. ..................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. Çiçek Çiçek açan açan limon limon ağaçları ağaçları çevrelerinde çevrelerinde nasıl nasıl birbir değişiklik değişiklik yaratırlarmış? yaratırlarmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Büyük Büyük limon limon ağacının ağacının özellikleri özellikleri nelermiş? nelermiş? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Zengin Zengin adam adam küçük küçük limon limon ağacına ağacına niçin niçin bakım bakım yapmazmış? yapmazmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Çiçek Çiçek tohumları, tohumları, limon limon ağaçlarından ağaçlarından ne ne istemiş? istemiş? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. BuBu parçanın parçanın ana ana düşüncesini düşüncesini aşağıya aşağıya yazınız. yazınız. ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5757

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Aşağıda Aşağıda verilen verilen cümleleri cümleleri yanlarına yanlarına sıra sıra numaraları numaraları koyarak koyarak parçadaki parçadaki oluş oluş sırasına sırasına göre göre sıralayalım. sıralayalım. ............Büyük ............Büyük limon limon ağacı ağacı tohumlardan tohumlardan korkup korkup onları onları kabul kabul etmemiş. etmemiş. ............Büyük ............Büyük ağaç, ağaç, cılız cılız ağacı ağacı küçümser küçümser ve ve ona ona tepeden tepeden bakarmış. bakarmış. ............Çiçekleri ............Çiçekleri sevgi sevgi ile ile kucaklayan kucaklayan ağaç, ağaç, kısa kısa zamanda zamanda o civarın o civarın en en büyük büyük ağacı ağacı haline haline gelmiş. gelmiş. ............Çiçek ............Çiçek tohumları tohumları filizlenip filizlenip açılınca açılınca bahçenin bahçenin gözgöz bebeği bebeği haline haline gelmiş. gelmiş. ............Karlı ............Karlı dağların dağların yamaçlarındaki yamaçlarındaki birbir grup grup çiçek çiçek tohumu, tohumu, iş adamının iş adamının bahçesine bahçesine uçmuş. uçmuş. ............Bahçe ............Bahçe sahibi sahibi bu bu mismis kokulu kokulu davetsiz davetsiz misafirleri misafirleri fark fark edip edip onları onları en en güzel güzel gübrelerle gübrelerle ve ve bolbol su su ile ile beslemiş. beslemiş.

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4 BirBirdoktor doktorolduğunuzu olduğunuzuvevelimonu limonuhiçhiçsevmeyen sevmeyenhastalarınıza hastalarınıza limonun limonun faydalarını faydalarını anlatmaya anlatmaya karar karar verdinizi verdinizi hayal hayal edin. edin. Bunun Bunun için için limon limon veve limon limon suyunun suyunun faydalarını faydalarını araştırıp araştırıp aşağıya aşağıya yazar yazar mısınız? mısınız?

5858

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5 YAZALIM YAZALIM Kıbrıs'ta Kıbrıs'ta daha daha çokçok yazın yazın içtiğimiz içtiğimiz limonatanın limonatanın tarifini tarifini araştırıp araştırıp aşağıya aşağıya yazınız. yazınız. Bunun Bunun içiniçin önce önce malzemeleri malzemeleri yazınız, yazınız, daha daha sonra sonra da da tarifini tarifini maddeler maddeler halinde halinde belirtiniz. belirtiniz.

Malzemeler: Malzemeler: .................................................................................. .................................................................................. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... Tarifi: Tarifi: ........................................................................................... ........................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

5759 59 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 55 CÜMLE CÜMLE YORUMLAMA YORUMLAMA *Cümleden *Cümleden çıkarılabilecek çıkarılabilecek yargı: yargı: BirBir cümleden cümleden çıkarılabilecek çıkarılabilecek yargıyı yargıyı bulabulabilmek bilmek içiniçin yapılması yapılması gereken, gereken, verilen verilen cümleyi cümleyi yorumlayarak yorumlayarak cümlenin cümlenin söyleniş söyleniş sebebinin sebebinin bulunmasıdır. bulunmasıdır. Çünkü Çünkü hiçbir hiçbir cümle cümle boşboş yere yere söylenmez, söylenmez, herher cümlenin cümlenin birbir söyleniş söyleniş amacı amacı vardır. vardır. Buna Buna “cümlenin “cümlenin ana ana düşüncesi” düşüncesi” de de diyebiliriz. diyebiliriz. **** Cümlenin Cümlenin yargısını yargısını bulabilmek bulabilmek için: için: “Bu “Bu cümlede cümlede yazar yazar bize bize nene demek demek istedi?” istedi?” sorusunu sorusunu sorarız. sorarız. Örnek: Örnek: “Zengin “Zengin birbir iş iş adamının adamının bahçesinde, bahçesinde, yan yan yana yana dikilen dikilen iki iki limon limon ağacı ağacı vardır.” vardır.” Yukarıdaki Yukarıdaki cümle: cümle: Zengin Zengin birbir iş adamı iş adamı olduğunu olduğunu ve ve bahçesinde bahçesinde birbirine birbirine yakın yakın dikilen dikilen iki iki tane tane limon limon ağacı ağacı olduğu olduğu anlatılıyor. anlatılıyor. *Cümle *Cümle tamamlama: tamamlama: Verilen Verilen cümlelerde cümlelerde veya veya karşılıklı karşılıklı konuşmalarda konuşmalarda boşboş bırabırakılan kılan yerlerin yerlerin anlam anlam bütünlüğünü bütünlüğünü veve uyumunu uyumunu sağlayacak sağlayacak şekilde şekilde dolduruldoldurulmak mak gerekir. gerekir. **Cümle **Cümle tamamlanırken tamamlanırken sözler sözler arasında; arasında; – Anlamsal – Anlamsal ilişki ilişki doğru doğru kurulmalıdır. kurulmalıdır. – Zaman – Zaman ve ve kişikişi yönünden yönünden uyum uyum olmalıdır. olmalıdır. – Cümleleri – Cümleleri anlamca anlamca bağlamak bağlamak içiniçin uygun uygun sözcükler sözcükler kullanılmalıdır. kullanılmalıdır. Örnek: Örnek: “Paylaşmaktan “Paylaşmaktan kimseye kimseye ........................ ........................ gelmez.” gelmez.” Yukarıdaki Yukarıdaki cümle: cümle: “Paylaşmaktan “Paylaşmaktan kimseye kimseye zarar zarar gelmez.” gelmez.” şeklinde şeklinde tamamlatamamlanabilir. nabilir. BuBu cümlede cümlede anlamsal anlamsal bütünlük bütünlük bakımından bakımından eksik eksik olan olan sözcük sözcük bellidir. bellidir. Ancak Ancak öyle öyle cümleler cümleler vardır vardır ki eksik ki eksik olan olan sözcükler sözcükler içiniçin birden birden fazla fazla seçeneğiniz seçeneğiniz olabilir. olabilir. Örnek: Örnek: “Limon “Limon ağaçlarından ağaçlarından biribiri diğerine diğerine göre göre daha daha ........................ ........................ .” (güzeldi, .” (güzeldi, büyüktü, büyüktü, cılızdı...) cılızdı...) *Cümle *Cümle oluşturma: oluşturma: Dağınık Dağınık verilen verilen sözcükler sözcükler içinden içinden iş, iş, oluş oluş ya ya da da hareket hareket bildibildirenren sözcüğü sözcüğü öncelikle öncelikle seçip seçip oluşturulacak oluşturulacak cümlenin cümlenin enen sonuna; sonuna; işi,işi, oluşu oluşu ya ya da da durumu durumu yapan yapan kişiyi kişiyi iseise oluşturulacak oluşturulacak cümlenin cümlenin enen başına başına yerleştirmek yerleştirmek gerekir. gerekir. Bu,Bu, Türkçenin Türkçenin sözdizimi sözdizimi içiniçin gerekli gerekli birbir unsurdur. unsurdur.

6060

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Örnek: Örnek: “ölecekti “ölecekti – gidişle – gidişle – ağaç – ağaç – bu” – bu” sözcükleri sözcükleri ile ile düzgün düzgün ve ve anlamlı anlamlı birbir cümle cümle kuralım. kuralım. 1- 1İş,İş, oluş oluş ve ve hareket hareket bildiren bildiren sözcük, sözcük, cümlenin cümlenin sonuna sonuna yazılır. yazılır. (4.(4. Sözcük Sözcük = ölecekti) = ölecekti) 2- 2İşi,İşi, oluşu, oluşu, hareketi hareketi yapan, yapan, cümlenin cümlenin başına başına yazılır. yazılır. (1.(1. Sözcük Sözcük = ağaç) = ağaç) 3- 3Arka Arka arkaya arkaya gelebilecek gelebilecek sözcükler sözcükler araya araya yazılır. yazılır. (2.(2. Sözcük Sözcük = bu = bu / 3. / sözcük 3. sözcük = gidişle) = gidişle) Cümle: Cümle: “Ağaç, “Ağaç, bu bu gidişle gidişle ölecekti.” ölecekti.” *Düşünce *Düşünce bağlamı bağlamı dışında dışında kalan kalan sözcükler: sözcükler: Cümle Cümle içerisinde içerisinde yeryer alan alan sözcükler, sözcükler, cümlede cümlede birbirlerini birbirlerini tamamlarlar. tamamlarlar. Cümlenin Cümlenin konusuna konusuna ve ve düşüncesine düşüncesine uymayan uymayan sözcükler, sözcükler, cümlenin cümlenin dışında dışında kalır kalır ve ve cümleden cümleden atılır. atılır. Aksi Aksi durumda durumda anlaanlatımtım bozuk bozuk olur. olur. Örnek: Örnek: “Ancak “Ancak limon limon ağaçlarından ağaçlarından biri, biri, diğerinden diğerinden cılız, cılız, şekilsiz şekilsiz ve ve güzeldi.” güzeldi.” cümlesinde cümlesinde “güzeldi” “güzeldi” sözcüğü, sözcüğü, cümlenin cümlenin düşünce düşünce bağlamını bağlamını bozduğu bozduğu içiniçin cümleden cümleden çıkarılmalıdır. çıkarılmalıdır.

5761 61 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 55 1. 1. Aşağıda Aşağıda dağınık dağınık şekilde şekilde verilen verilen sözcüklerden sözcüklerden anlamlı anlamlı cümleler cümleler oluşturalım. oluşturalım. miraslarımızı-herkesin-kültürel-korumak-görevidir miraslarımızı-herkesin-kültürel-korumak-görevidir

adamızda-gurur-eserler-bırakmışlardır-Osmanlılar-verici adamızda-gurur-eserler-bırakmışlardır-Osmanlılar-verici

ve-elektriği-tasaruflu-suyu-gerekir-kullanmak ve-elektriği-tasaruflu-suyu-gerekir-kullanmak

yatmadan-dişlerini-mutlaka-önce-fırçalamalısın yatmadan-dişlerini-mutlaka-önce-fırçalamalısın

2. 2. Dün Dün akşam akşam bizimle bizimle oynamadı oynamadı çünkü... çünkü... BuBu cümle cümle aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangi hangi ileile tamamlanamaz? tamamlanamaz? A)... A)... başkalarıyla başkalarıyla oynuyordu. oynuyordu. B)... B)... çokçok hastaydı. hastaydı. C)... C)... morali morali çokçok bozuktu. bozuktu. D)... D)... oyun oyun çokçok heyecanlıydı. heyecanlıydı.

5662 62 56

1.1.

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

3. 3.

55

ak l ak ımız lım la ızl a yü r yü eğim re ğimizle izl e be ğe be nm ğe nmekti ek r tir be ğ be enm ğe nmek ek se v se mek vm ek se v se mek vm ti ek r tir

TEMA TEMA

TÜRKÇE TÜRKÇE

Yukarıdaki Yukarıdaki zincirin zincirin halkalarında halkalarında geçen geçen sözcüklerle sözcüklerle anlamlı anlamlı birbir cümle cümle oluşturmak oluşturmak için için hangi hangi halkaların halkaların yer yer değiştirmesi değiştirmesi gerekir? gerekir? A) A) aklımızla aklımızla - sevmek - sevmek B) B) beğenmektir beğenmektir - sevmektir - sevmektir C) C) beğenmek beğenmek - sevmek - sevmek D) D) yüreğimizle yüreğimizle - sevmektir - sevmektir

4. 4.

Çobansız Çobansız

Etle Etle

koyunu koyunu

kapar. kapar.

eken eken

arasına arasına

fırtına fırtına

girilmez. girilmez.

biçer. biçer.

Şekildeki Şekildeki sözcüklerle sözcüklerle üçüç ayrı ayrı atasözü atasözü oluşturulduğunda oluşturulduğunda boş boş kutulara kutulara sırasıyla sırasıyla aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisi hangisi getirilmelidir? getirilmelidir? A) A) sütçü-kemik-tarla sütçü-kemik-tarla B) B) kurt-tırnak-rüzgar kurt-tırnak-rüzgar C) C) inek-diş-buğday inek-diş-buğday D) D) kuzu-deri-ateş kuzu-deri-ateş

5763 63 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

5. 5.

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

Ben bahçeye çıktığımda artık kuşlar etrafımı Ben bahçeye çıktığımda artık kuşlar etrafımı sarmıyordu ................................. onları sarmıyordu ................................. onları küstürmüştüm. küstürmüştüm.

BuBu cümlede boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi getirilebilir? cümlede boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi getirilebilir? A) A) oysa B) B) böylelikle C) C) az az çokçok D) D) çünkü oysa böylelikle çünkü

6. 6.

Kardeşim yurt dışında eğitim almak içiniçin hak kazandığını Kardeşim yurt dışında eğitim almak hak kazandığını söyledi ............................ kimse onun yurt dışına söyledi ............................ kimse onun yurt dışına gitmesini istemiyordu. gitmesini istemiyordu.

Emre’nin cümlesinde boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi Emre’nin cümlesinde boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi getirilemez? getirilemez? A) A) ne ne varvar ki ki B) B) çünkü C) C) oysaki D) D) ama çünkü oysaki ama

ettiği ettiği

7. 7.

sürece sürece yaşar yaşar hayal hayal insan insan Yukarıda şekillerle gösterilen sözcüklerle anlamlı birbir cümle oluşturulYukarıda şekillerle gösterilen sözcüklerle anlamlı cümle oluşturulduğunda, bubu şekillerin sıralaması aşağıdakilerden hangisindeki gibi duğunda, şekillerin sıralaması aşağıdakilerden hangisindeki gibi olur? olur?

5664 64 56

A) A)

B) B)

C) C)

D) D)

1.1. TEMA TEMA

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

I I ...yanına ...yanına gittik. gittik.

8. 8.

II II ...hepimiz ...hepimiz tek tek yürek yürek olduk. olduk. Onu Onu desteklemek desteklemek için... için...

IIIIII ...tüm ...tüm kadro kadro oradaydık. oradaydık.

IV IV ...onun ...onun kalbini kalbini kırdık. kırdık. Yukarıdaki Yukarıdaki cümle cümle numaralanmış numaralanmış sözlerin sözlerin hangisiyle hangisiyle tamamlanamaz? tamamlanamaz? A) A) I I B) B) II II C) C) IIIIII D) D) IV IV

9. 9. (1)(1) Geçenlerde Geçenlerde yaşadığım yaşadığım birbir şey, şey, bana bana şunu şunu öğretti: öğretti: (2)(2) İstese İstese de de çokçok uzağına uzağına gidemiyor gidemiyor insan insan kendisinin. kendisinin. (3)(3) Hangi Hangi trene trene binse binse kendi kendi içindeki içindeki birbir adrese adrese varıyor varıyor sonunda. sonunda. (4)(4) Hangi Hangi rüzgara rüzgara tutunsa tutunsa kendine kendine savruluyor, savruluyor, hangi hangi denize denize açılsa açılsa yine yine kendi kendi kıyılarında kıyılarında buluyor buluyor kendini. kendini.

Yukarıdaki Yukarıdaki numaralanmış numaralanmış cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde “özüne, “özüne, kendine kendine dönme” dönme” anlamı anlamı yoktur? yoktur? A) A) 1 1 B) B) 2 2 C) C) 3 3 D) D) 4 4

5765 65 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

S ESR EB R EBSETS T BUGÜN BUGÜN Ağaçlar Ağaçlar bezensin, bezensin, dallar dallar süslensin süslensin Bahçeler Bahçeler donansın, donansın, güller güller süslensin süslensin Ata'nın Ata'nın açtığı açtığı yollar yollar süslensin süslensin Yurdumun Yurdumun en en büyük büyük bayramı bayramı bugün. bugün. Yurt Yurt içiniçin savaşmak savaşmak birbir şanlı şanlı düğün, düğün, Yaşamak Yaşamak duygusu duygusu herher şeyden şeyden üstün, üstün, İstiklal İstiklal sevdası sevdası ufkumuzda ufkumuzda gün, gün, Yurdumun Yurdumun en en büyük büyük bayramı bayramı bugün. bugün. Tarihe Tarihe sığmayan sığmayan şanlar şanlar Türk'ündür Türk'ündür Ölümden Ölümden korkmayan korkmayan canlar canlar Türk'ündür. Türk'ündür. Bayrağa Bayrağa renk renk veren veren kanlar kanlar Türk'ündür, Türk'ündür, Yurdumun Yurdumun en en büyük büyük bayramı bayramı bugündür. bugündür. Ata'mız Ata'mız herher zaman zaman kalbimizde kalbimizde hız, hız, Ülkümüz Ülkümüz uğrunda uğrunda ölmek ölmek ahtımız, ahtımız, Şölenler Şölenler kurulsun, kurulsun, içilsin içilsin kımız. kımız. Yurdumun Yurdumun en en büyük büyük bayramı bayramı bugün. bugün. Kanını Kanını toprağa toprağa katanımız katanımız var, var, Bayrağın Bayrağın altında altında yatanımız yatanımız var, var, Destanlar Destanlar kaynağı kaynağı vatanımız vatanımız var, var, Yurdumun Yurdumun en en büyük büyük bayramı bayramı bugün. bugün. Uluğ Uluğ Turanlıoğlu Turanlıoğlu

5666 66 56

1.1.

BİREY BEN BİREY BENVE VE VE VE ÇEVREM TOPLUM ÇEVREM TOPLUM

TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

5.5. SINIF SINIF DİNLEME DİNLEME METİNLERİ METİNLERİ HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) “Hayatı “Hayatı dolu dolu dolu dolu yaşamak” yaşamak” sözünden sözünden ne ne anlıyorsunuz? anlıyorsunuz? 2) 2) Size Size göre göre insan insan yaşamında yaşamında öncelikli öncelikli olan olan nedir? nedir? 3) 3) Anne Anne ve ve babanızın babanızın aileaile içindeki içindeki öncelikleri öncelikleri nelerdir? nelerdir? Tartışınız. Tartışınız. BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. profesör profesör : ............................................................................................................. : ............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

kavanoz kavanoz : ............................................................................................................. : ............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

konferans konferans: :.................................................................................................... .................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

boca boca etmek etmek : ....................................................................................................... : ....................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

cılız cılız: :............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ZİHİNSEL ZİHİNSEL ÇAĞRIŞIM: ÇAĞRIŞIM: Aşağıdaki Aşağıdaki kavramları kavramları hayatınızdaki hayatınızdaki önceliklere önceliklere göre göre sıralayacak sıralayacak olursak, olursak, ilk ilk üç üç sı- sırada rada hangilerini hangilerini kullanırdınız? kullanırdınız? Sözlü Sözlü olarak olarak anlatınız. anlatınız. Ø ØAİLE AİLE Ø ØSAĞLIK SAĞLIK Ø ØPARA PARA Ø ØEĞİTİM EĞİTİM Ø ØARKADAŞLIK ARKADAŞLIK

5767 67 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN BEN BEN VE VE VE VE ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM ÇEVREM

1.1. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki soruları, soruları, dinlediğiniz dinlediğiniz metne metne göre göre cevaplandırınız. cevaplandırınız. 1. 1. BuBu metnin metnin konusu konusu nedir? nedir? ..................................................................................................... ..................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... 2. 2. Metnin Metnin ana ana düşüncesi düşüncesi nedir? nedir? ................................................................................................ ................................................................................................ ...................................................................................................... ...................................................................................................... 3. 3. Sizin Sizin hayatınızdaki hayatınızdaki “tenis “tenis toplarınız” toplarınız” nelerdir? nelerdir? ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... .....................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Hayatımızda Hayatımızda önem önem sırasına sırasına koyduğumuz koyduğumuz pek pek çokçok kişi, kişi, kurum kurum ve ve olay olay vardır. vardır. Bunların Bunların sırasını sırasını şaşıran şaşıran ya ya da da karıştıran karıştıran birbir kişi, kişi, hayatında hayatında ne ne gibi gibi olumsuzolumsuzluklarla luklarla karşılaşabilir? karşılaşabilir? Kısaca Kısaca yorumlayınız. yorumlayınız. .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... .....................................................................................................

5668 68 56

2. 2.

2. 2.TEMA TEMA ÜLKEMİZ ÜLKEMİZVE VEKÜLTÜREL KÜLTÜREL DEĞERLERİMİZ DEĞERLERİMİZ

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

DEĞİRMİ DEĞİRMİ ÇAM ÇAM EFSANESİ EFSANESİ HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) Efsane Efsane nedir? nedir? Araştırınız. Araştırınız. 2) 2) Ülkenizle Ülkenizle ilgili ilgili bildiğiniz bildiğiniz birbir efsane efsane varvar mı? mı? Varsa Varsa anlatalım. anlatalım.

BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. adak adak : ................................................................................................................. : ................................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

manevi manevi : .............................................................................................................. : .............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

değirmi değirmi : .............................................................................................................. : .............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

mesken mesken tutmak tutmak : .................................................................................................. : .................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

defnetmek defnetmek : ......................................................................................................... : ......................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ARAŞTIRALIM ARAŞTIRALIM Yanda, Yanda, ülkemizde ülkemizde yeryer alan alan BufaBufavento ventoKalesi'nin Kalesi'ninresmini resminigörügörüyorsunuz. yorsunuz. BuBu kale kale ile ile ilgili ilgili efsaneyi efsaneyi araştırıp araştırıp arkadaşlarımızla arkadaşlarımızla paylaşapaylaşalım. lım.

7070

1.2. 2. 1. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz ve ve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz BİREY BİREY VEVETOPLUM TOPLUM

Cücelerin CücelerinOrtak OrtakAşkını AşkınıAnlatan AnlatanAğaç: Ağaç:

Değirmi DeğirmiÇam ÇamEfsanesi Efsanesi

Çınarlı Çınarlı köyünde köyünde “Adak “Adak Ağacı” Ağacı” olarak olarak bilinen bilinen “Değirmi “Değirmi Çam Çam Ağacı”, Ağacı”, yıllara yıllara meymeydan dan okuyor. okuyor. Ağaç, Ağaç, tam tam 400 400 yıllık... yıllık... Çınarlı Çınarlı köyünün köyünün sembollerinden sembollerinden olan olan asırlık asırlık ağaç, ağaç, ülke ülke halkı halkı ve ve yabancı yabancı tu-turistler ristler tarafından tarafından büyük büyük ilgiilgi görüyor. görüyor. Ağaç Ağaç ayrıca, ayrıca, yıllardır yıllardır umutsuz umutsuz insanlara insanlara manevi manevi güçgüç veriyor. veriyor. Dileği Dileği olan olan kişiler, kişiler, bu bu ağacın ağacın dallarına dallarına kuşak kuşak veya veya kurdele kurdele bağlayıp bağlayıp adaklar adaklar adıyorlar. adıyorlar. Çevresi Çevresi yuvarlak yuvarlak olduğu olduğu ve ve birbir daireyi daireyi andırdığı andırdığı içiniçin adına adına "Değirmi "Değirmi Çam" Çam" da da denen denen ağacın ağacın birbir efsanesi efsanesi bulunmaktadır. bulunmaktadır. Efsaneye Efsaneye göre göre köy, köy, Vurmes Vurmes Deresi Deresi denilen denilen yerdeki yerdeki akarsu akarsu yakınına yakınına kurulkurulmuştur. muştur. Köyün Köyün kadınlarıyla kadınlarıyla kızları, kızları, belli belli günlerde, günlerde, bahse bahse konu konu akarsu akarsu başına başına toplanır, toplanır, çamaşır çamaşır yıkarlarmış. yıkarlarmış. Evlilik Evlilik yaşı yaşı gelen gelen genç genç erkekler erkekler de de kızları kızları görebilecekleri görebilecekleri dere dere kenarlarını kenarlarını mesken mesken tutarlarmış. tutarlarmış. BuBu gençler gençler arasında arasında iki iki tane tane de de cüce cüce varmış. varmış. Birbirinden Birbirinden gururlu gururlu olan olan bu bu cüceler, cüceler, köyün köyün sarı sarı saçlı, saçlı, yeşil yeşil gözlü, gözlü, alımlı alımlı ve ve en en güzel güzel kızına kızına aynı aynı anda anda aşık aşık olmuşlar. olmuşlar.

5771 71 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

Cücelerden Cücelerden ayakkabıcı ayakkabıcı olanı, olanı, ayakkabılarının ayakkabılarının altına, altına, sevdiği sevdiği kızın kızın başbaş harfini harfini çivilerle çivilerle çakmış. çakmış. Cüce, Cüce, ayakkabılarıyla ayakkabılarıyla toprak toprak yolda yolda gezdikçe, gezdikçe, aşkının aşkının başbaş harfharflerileri toprağa toprağa çıkacak çıkacak ve ve böylece böylece aşkını aşkını etrafa etrafa yayacak yayacak düşüncesi düşüncesi içerisindeymiş. içerisindeymiş. Böylece, Böylece, aşkının aşkının büyüyeceğini büyüyeceğini düşünürmüş. düşünürmüş. Diğer Diğer cüce cüce iseise elek elek yaparmış. yaparmış. YapYaptığıtığı eleklerin eleklerin ortasına, ortasına, sevdiği sevdiği kızın kızın başbaş harfini harfini delmiş. delmiş. Böylece Böylece elenen elenen ürünlerin ürünlerin rüzgara rüzgara kapılıp kapılıp aşkını aşkını yayacağına yayacağına inanırmış. inanırmış. BirBir gün gün iki iki cüce, cüce, aynı aynı kıza kıza aşık aşık olduklarını olduklarını öğrenmişler. öğrenmişler. İkisi İkisi de de buna buna çokçok üzülüzülmüş. müş. Daha Daha sonra sonra güreş güreş yapmaya yapmaya karar karar vermişler. vermişler. Güreşte, Güreşte, kan kan akıtıcı akıtıcı hiçbir hiçbir alet alet kullanmayacakları kullanmayacakları hususunda hususunda anlaşmışlar. anlaşmışlar. Güreşi Güreşi kaybeden, kaybeden, kıza kıza olan olan aş-aşkından kından vazgeçecekmiş. vazgeçecekmiş. Böyle Böyle başlayan başlayan güreş, güreş, günlerce günlerce sürmüş. sürmüş. Daha Daha sonra sonra iki iki cüce cüce halsiz halsiz kalarak kalarak yorgunluktan yorgunluktan ölmüşler. ölmüşler. Köylüler, Köylüler, cesetlerini cesetlerini aynı aynı yere yere defdefnetmiş. netmiş. Aradan Aradan zaman zaman geçmiş, geçmiş, cücelerin cücelerin defnedildiği defnedildiği yerde yerde birbir çam çam ağacı ağacı bitmiş. bitmiş. Çam Çam fidanı fidanı gelişip, gelişip, büyüdükçe büyüdükçe arazinin, arazinin, sahibi sahibi tarafından tarafından kesilmek kesilmek istenmiş. istenmiş. MalMal sahibi, sahibi, ağaca ağaca balta balta vurmuş; vurmuş; ancak ancak ağacın ağacın gövdesinden gövdesinden kırmızı kırmızı renkte renkte birbir sıvısıvı akmış. akmış. Arazi Arazi sahibi sahibi korkmuş korkmuş ve ve ağacı ağacı kesmekten kesmekten vazgeçmiş. vazgeçmiş. Yaşadıklarını Yaşadıklarını hemen hemen köyde köyde anlatmış. anlatmış. Köylülerin Köylülerin ileri ileri gelenleri gelenleri kırmızı kırmızı sıvının, sıvının, cücelerin cücelerin ak-akmayan mayan kanı kanı olduğunu olduğunu söylemiş. söylemiş. Böylece Böylece bu bu çama, çama, köyde köyde büyük büyük birbir saygı saygı başlabaşlamış. mış. Ağacın Ağacın şimdiki şimdiki haline haline bakılırsa, bakılırsa, kollarındaki kollarındaki kaslarının kaslarının belirginliği belirginliği yanındaki yanındaki herher dalın, dalın, ucunda ucunda parmak parmak gibi gibi yalnızca yalnızca beşbeş daldal çıkması çıkması da da efsaneyi efsaneyi doğruladoğrulamaktadır. maktadır. Kalın Kalın ve ve kısa kısa gövde, gövde, karakteristik karakteristik cüce cüce kalçalarını kalçalarını yansıtıyor. yansıtıyor. Kuzeye Kuzeye uzanan uzanan ağaç ağaç dallarının dallarının oluşturduğu oluşturduğu kalp kalp şekli şekli ve ve ağaç ağaç dallarının dallarının içerisinde içerisinde saksaklandığı landığı kazık kazık iseise efsanenin efsanenin sonson mucizesidir. mucizesidir. KKTC KKTC Sivil Sivil Savunma Savunma Teşkilat Teşkilat Başkanlığı Başkanlığı Yayınları Yayınları

7272

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanalım. kullanalım. adak adak : ....................................................................................................... : ....................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

manevi manevi : .................................................................................................. : .................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

değirmi değirmi : ................................................................................................... : ................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

mesken mesken tutmak tutmak : ....................................................................................... : ....................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

defnetmek defnetmek : .............................................................................................. : .............................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. BuBu ağaca ağaca “Değirmi “Değirmi Çam” Çam” denmesinin denmesinin sebebi sebebi nedir? nedir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Efsaneye Efsaneye göre göre köyün köyün kadın kadın ve ve kızları kızları ne ne yapmak yapmak içiniçin Vurmes Vurmes Deresi'ne Deresi'ne gidiyorlarmış? gidiyorlarmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Cücelerden Cücelerden ayakkabıcı ayakkabıcı olanı olanı kıza kıza aşkını aşkını duyurabilmek duyurabilmek içiniçin ne ne yapmış? yapmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Cücelerden Cücelerden elek elek yapanı yapanı aşkını aşkını çevreye çevreye duyurabilmek duyurabilmek içiniçin ne ne yapmış? yapmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. Efsaneye Efsaneye göre göre aynı aynı kıza kıza aşık aşık olan olan cüceler cüceler bu bu sorunu sorunu gidermek gidermek içiniçin ne ne yapmışlar? yapmışlar? Efsanenin Efsanenin sonu sonu nasıl nasıl bitmiş? bitmiş? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

7373

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Aşağıda Aşağıda verilen verilen ifadelerin ifadelerin parçaya parçaya göre göre doğru doğru mu, mu, yanlış yanlış mımı olduolduğunu ğunu bulup bulup yanlarına yanlarına doğru doğru iseise “D”, “D”, yanlış yanlış iseise “Y” “Y” yazalım. yazalım. 1) 1) .......... .......... “Değirmi “Değirmi Çam Çam Ağacı”, Ağacı”, “adak “adak ağacı” ağacı” olarak olarak da da bilinir. bilinir.

2) 2) .......... .......... Efsaneye Efsaneye göre göre köy, köy, dağ dağ yamacına yamacına kurulmuştur. kurulmuştur.

3) 3) .......... .......... İkiİki tane tane genç genç cüce cüce kız,kız, köydeki köydeki aynı aynı delikanlıya delikanlıya aşık aşık olmuştur. olmuştur.

4) 4) .......... .......... Cücelerden Cücelerden biri, biri, sevdiği sevdiği kızkız içiniçin ayakkabı, ayakkabı, diğeri diğeri iseise elek elek yapmış. yapmış.

5) 5) .......... .......... Cüceler Cüceler güreş güreş yaparken yaparken aç aç kaldıklarından kaldıklarından ölmüşler. ölmüşler.

6) 6) .......... .......... Ağacın Ağacın gövdesinden gövdesinden akan akan sıvının sıvının rengi rengi maviymiş. maviymiş.

7) 7) .......... .......... Efsanevi Efsanevi ağacın ağacın güneye güneye uzayan uzayan dalları, dalları, kalp kalp şeklinde şeklinde birleşmiştir. birleşmiştir.

7474

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4

Yazalım Yazalım

Okuduğunuz Okuduğunuz “Değirmi “Değirmi Çam Çam Efsanesi”nin Efsanesi”nin başlığı başlığı aynı aynı kalmak kalmak kaykaydıyla dıyla bubu efsaneyi efsaneyi değişik değişik birbir kurguyla kurguyla yeniden yeniden yazınız. yazınız.

....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... .......................................................................................................

7575

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5 Aşağıda Aşağıda meyvelerini meyvelerini gördüğümüz gördüğümüz bazı bazı ağaçların ağaçların adlarını adlarını resimlerinin resimlerinin Aşağıda Aşağıda resimlerini resimlerini gördüğünüz gördüğünüz ağaçların ağaçların adını adını bulunuz. bulunuz. altına altına yazalım. yazalım. (Badem, (Badem, Çam, Çam, İncir, İncir, Limon, Limon, Mersin, Mersin, Nar, Nar, Servi, Servi, Zeytin) Zeytin) (Badem, (Badem, Çam, Çam, İncir, İncir, Limon, Limon, Mersin, Mersin, Nar, Nar, Servi, Servi, Zeytin) Zeytin)

Yukarıdaki Yukarıdaki ağaçlardan ağaçlardan en en çokçok hangisini hangisini sevdiğinizi sevdiğinizi belirtip belirtip nedenini nedenini kısaca kısaca yazınız. yazınız. ..................................................................................................... ..................................................................................................... Malzemeler: Malzemeler: .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... Tarifi: Tarifi: ........................................................................................... ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

7676

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 66 ANLAMLARINA ANLAMLARINA GÖRE GÖRE CÜMLELER CÜMLELER 1- 1Uyarı Uyarı cümleleri: cümleleri: KişiKişi ya ya da da kişileri kişileri yanlış yanlış davranışlardan davranışlardan uzak uzak tutmak tutmak içiniçin birbir konu, konu, sorun sorun ya ya da da olumsuz olumsuz birbir durum durum ile ile ilgili ilgili ikaz ikaz veve hatırlatmaları hatırlatmaları içeren içeren cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Unutmayalım, Unutmayalım, efsaneler efsaneler gerçek gerçek dışıdışı olaylardır. olaylardır. 2- 2Yakınma Yakınma cümleleri: cümleleri:BirBir durumdan durumdan duyulan duyulan rahatsızlığı rahatsızlığı ifade ifade eden eden cümlecümlelerdir. lerdir. Örnek: Örnek: NeNe yazık yazık ki,ki, çoğu çoğu insan insan bu bu ağacın ağacın efsanesini efsanesini bilmez. bilmez. 3- 3Pişmanlık Pişmanlık cümleleri: cümleleri: Yapılan Yapılan birbir hata hata veya veya yanlış yanlış sonucunda sonucunda duyulan duyulan üzünüzüntüyü tüyü belirten belirten cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: İkiİki cüce cüce aynı aynı kızıkızı sevdiklerini sevdiklerini duyunca duyunca pişman pişman olmuşlar, olmuşlar, fakat fakat yapacak yapacak bişey bişey yokmuş. yokmuş. 4- 4Küçümseme Küçümseme cümleleri: cümleleri:BirBir kişiye kişiye veya veya birbir olaya olaya değer değer vermeme, vermeme, onu onu küçük küçük görme, görme, önemsememe, önemsememe, hafife hafife alma alma anlamı anlamı taşıyan taşıyan cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Cücelerden Cücelerden biribiri diğerine diğerine “Seninki “Seninki de de aşkaşk mı mı yani?” yani?” demiş. demiş. 5- 5Şaşırma Şaşırma cümleleri: cümleleri: Beklenmeyen Beklenmeyen birbir durum durum karşısında karşısında ne ne yapacağını, yapacağını, nasıl nasıl davranacağını davranacağını bilememe, bilememe, hayrete hayrete düşme düşme anlamı anlamı taşıyan taşıyan cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: KızıKızı gören gören iki iki cücenin, cücenin, kızın kızın güzelliği güzelliği karşısında karşısında dilleri dilleri tutulmuş. tutulmuş. 6- 6Özlem Özlem cümleleri: cümleleri: Geçmişte Geçmişte yaşanan yaşanan günlerin günlerin tekrar tekrar yaşanma yaşanma isteğini isteğini ya ya da da birbir yeri yeri veya veya kişiyi kişiyi görme görme isteğini isteğini diledile getiren getiren cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Yine Yine köye köye gidip gidip dilek dilek dileyebilsek dileyebilsek ne ne güzel güzel olurdu. olurdu. 7- 7Tahmin Tahmin cümleleri: cümleleri: Akla, Akla, sezgilere, sezgilere, gözlemlere gözlemlere veya veya birtakım birtakım verilere verilere dayadayanarak, narak, olacak olacak birbir şeyi şeyi önceden önceden kestirebilme kestirebilme sonucunda sonucunda ortaya ortaya çıkan çıkan cümle-lerdir. cümle-lerdir. Örnek: Örnek: İkiİki cücenin cücenin sonsuza sonsuza kadar kadar güreşeceklerini güreşeceklerini sandım. sandım.

7777

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

8- 8Olasılık Olasılık (ihtimal) (ihtimal) cümleleri: cümleleri: Gerçekleşmesi Gerçekleşmesi kesin kesin olmayan olmayan birbir olayın olayın veya veya birbir durumun durumun ortaya ortaya çıkmasının çıkmasının beklenilmesi beklenilmesi veya veya umut umut edilmesi edilmesi ile ile ilgili ilgili cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Belki Belki bu bu yıl yıl okul okul gezisinde gezisinde bizbiz de de ağacı ağacı görmeye görmeye gideriz. gideriz. 9- 9Endişe Endişe cümleleri: cümleleri:Olumsuz Olumsuz birbir durumun durumun gerçekleşme gerçekleşme olasılığından olasılığından du-duyulan yulan kaygıyı kaygıyı anlatan anlatan cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Bütün Bütün köy köy halkı halkı cücelerin cücelerin dövüşeceğini dövüşeceğini duyunca, duyunca, birden birden telaşa telaşa kapılkapıldılar. dılar. 1010Beğeni Beğeni cümleleri: cümleleri: BirBir varlığa varlığa veya veya birbir olayın olayın sonucuna sonucuna yönelik yönelik beğenme, beğenme, takdir takdir etme, etme, övme övme veya veya onaylama onaylama işini işini bildiren bildiren cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Ağacın Ağacın güzelliğini güzelliğini gören gören herher turist turist büyüleniyor. büyüleniyor. 1111Abartı Abartı cümleleri: cümleleri: BirBir şeyi şeyi olduğundan olduğundan çokçok daha daha fazla fazla veya veya azaz göstererek göstererek anlatan anlatan cümlelerdir. cümlelerdir. Örnek: Örnek: Pire Pire kadar kadar boyu boyu ile ile cüceler cüceler dövüşüyordu. dövüşüyordu.

7878

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 66 1. 1. Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde abartılı abartılı birbir ifadeye ifadeye yer yer verilmeverilmemiştir? miştir? A) A) ŞuŞu adamın adamın boyu boyu iki iki metreymiş. metreymiş. B) B) Onu Onu görünce görünce dünyalar dünyalar benim benim oldu. oldu. C) C) İkiİki cihan cihan birbir araya araya gelse gelse bu bu iş olmaz iş olmaz D) D) Yirmi Yirmi dört dört saat saat yiyorsun yiyorsun sonra sonra da da kilokilo alıyorsun. alıyorsun. 2. 2. Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde “özlem” “özlem” söz söz konusudur? konusudur? A) A) Ah!Ah! NeNe oldu oldu öyle? öyle? B) B) Ah,Ah, biraz biraz daha daha dikkatli dikkatli davransana! davransana! C) C) Ah!Ah! Canım, Canım, birbir şeyşey mi mi oldu oldu yoksa yoksa sana? sana? D) D) Ah,Ah, o deniz o deniz kenarı kenarı ve ve kızgın kızgın kum, kum, hayal hayal oldu oldu şimdi! şimdi! 3. 3. Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde beklenmeyen beklenmeyen birbir olaydan olaydan söz söz edilmektedir? edilmektedir? A) A)

Sen Sen alışverişi alışverişi yap, yap, ben ben arkandan arkandan geliyorum. geliyorum.

B) B)

Balonu Balonu elime elime yavaşca yavaşca aldım; aldım; ama ama balon balon patlayıverdi. patlayıverdi.

C) C)

Yağan Yağan karkar donduğu donduğu için için yollar yollar çok çok kaygan kaygan olmuştu. olmuştu.

D) D)

Ders Ders zilini zilini duyan duyan öğrenciler, öğrenciler, sınıflara sınıflara yöneldi. yöneldi.

4. 4. Aşağıdakilerin Aşağıdakilerin hangisinde hangisinde “karşılaştırma” “karşılaştırma” söz söz konusudur? konusudur? A) A) Ürünlerin Ürünlerin kusursuz kusursuz olması olması içiniçin sabaha sabaha kadar kadar çalıştık. çalıştık. B) B) Diğer Diğer sınıfın sınıfın da da bizim bizim kadar kadar çalışkan çalışkan olduğunu olduğunu biliyoruz. biliyoruz. C) C) Bizim Bizim evden, evden, teyzemlerin teyzemlerin evine evine kadar kadar yürüyerek yürüyerek gittik. gittik. D) D) Sofraya Sofraya oturup oturup yemek yemek yemem yemem içiniçin çokçok ısrar ısrar ettiler. ettiler.

7979

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

5. 5.

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin cümlelerin hangisinde hangisinde duygusallıktan duygusallıktan söz söz edilemez? edilemez?

Uzun yolculuktan sonra vardık. A) A) Uzun birbir yolculuktan sonra eveeve vardık. Bendeki sevgini kelimelerle anlatamam. B) B) Bendeki sevgini kelimelerle anlatamam. İnsanın içini rahatlatan yaklaşımın var. C) C) İnsanın içini rahatlatan birbir yaklaşımın var. Seni o durumda görünce yüreğim parçalandı. D) D) Seni o durumda görünce yüreğim parçalandı. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, pişmanlık duyulduğu anlatıl6. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, pişmanlık duyulduğu anlatılmaktadır? maktadır? Yıllar ki bu topraklardan ayrı yaşadım. A) A) Yıllar varvar ki bu topraklardan ayrı yaşadım. Ülkemizde geçen gün yaşam şartları zorlaşıyor. B) B) Ülkemizde herher geçen gün yaşam şartları zorlaşıyor. Birdenbire içime sıkıntı çöküverdi. C) C) Birdenbire içime birbir sıkıntı çöküverdi. Onun sözünü dinlemeseydim olacaktı. D) D) Onun sözünü dinlemeseydim iyi iyi olacaktı. Hangi cümle “uyarı” anlamı taşır? 7. 7. Hangi cümle birbir “uyarı” anlamı taşır? Tatlıya şeker koymayı sakın unutma! A) A) Tatlıya şeker koymayı sakın unutma! Böyle tatlılara oldum olası bayılırım. B) B) Böyle tatlılara oldum olası bayılırım. Bazen tatlıyı yemek tehlikelidir. C) C) Bazen tatlıyı çokçok yemek de de tehlikelidir. Tatlısız hayat düşünemiyorum doğrusu. D) D) Tatlısız birbir hayat düşünemiyorum doğrusu. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “küçümseme” anlamı vardır? 8. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “küçümseme” anlamı vardır? Ona niçin kızdığını anlamadım. A) A) Ona niçin kızdığını anlamadım. Darda kalanlara yardım etmelisin. B) B) Darda kalanlara yardım etmelisin. Çok hızlı dediğin araba yani! C) C) Çok hızlı dediğin araba bu bu mumu yani! Çocuğun okuyuşunu beğendim. D) D) Çocuğun okuyuşunu beğendim.

8080

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

(I)(I) "Başarma "Başarma duygusu”nu duygusu”nu yaşamak, yaşamak, insanın insanın kendine kendine olan olan güvenini güvenini artırır. artırır. (II)(II) Çocuk, Çocuk, "Ben "Ben yapabiliyorum, yapabiliyorum, demek demek ki böyle ki böyle yeteneklerim yeteneklerim var." var." diyordiyorsa sa özgüvenini özgüvenini kazanmıştır. kazanmıştır. (III) (III) Bunun Bunun içiniçin çocuğa çocuğa fırsatlar fırsatlar sunmak sunmak geregerekir.kir. (IV) (IV) Diyelim Diyelim ki çocuk ki çocuk güzel güzel sanatlar, sanatlar, sportif sportif faaliyetler faaliyetler veya veya zihinsel zihinsel bakımdan bakımdan özel özel yeteneklere yeteneklere sahip. sahip. (V)(V) Çocuğa Çocuğa bu bu alanlarla alanlarla ilgili ilgili faaliyet faaliyet fır-fırsatları satları sunulmalıdır. sunulmalıdır. 9. 9. Yukarıdaki Yukarıdaki cümlelerden cümlelerden hangisinde hangisinde "varsayım" "varsayım" söz söz konusudur? konusudur? A) A) I. I.

B) B) II. II.

C) C) III.III.

D) D) IV.IV.

8181

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN VE VE ÇEVREM ÇEVREM Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

1.2. 2. 1. TEMA TEMA

MEDOŞ MEDOŞ LALESİ LALESİ HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) “Medoş “Medoş lalesi” lalesi” denildiğinde denildiğinde aklınıza aklınıza neler neler geliyor? geliyor? Araştırıp Araştırıp sınıfta sınıfta arkadaşlarınızla arkadaşlarınızla paylaşınız. paylaşınız. 2) 2) Ülkemizde Ülkemizde medoş medoş lalesi lalesi gibi gibi soyu soyu tükenmekte tükenmekte olan olan başka başka bitkiler bitkiler biliyor biliyor musunuz? musunuz? Bunları Bunları arkadaşlarınızla arkadaşlarınızla paylaşınız. paylaşınız. BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. endemik endemik : ............................................................................................................ : ............................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

saban saban : .............................................................................................................. : .............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

tahıl tahıl:.............................................................................................................. :.............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

darbe darbe: .................................................................................................. : .................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

festival festival:......................................................................................................... :......................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

TARTIŞALIM TARTIŞALIM Yandaki Yandaki resmi resmi inceleyip inceleyip “Çiçek “Çiçek da-dalında lında güzeldir.” güzeldir.” sözünün sözünün vermek vermek is- istediği tediği mesajı mesajı arkadaşlarımızla arkadaşlarımızla tartartışalım. tışalım.

5682 82 56

1.2. 2. 1. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz ve ve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz BİREY BİREY VEVETOPLUM TOPLUM

MEDOŞ MEDOŞ LALESİ LALESİ “Kıbrıs “Kıbrıs lalesi” lalesi” (Tulipa (Tulipa cypria), cypria), zambakgiller zambakgiller (Liliaceae) (Liliaceae) familyasından familyasından Kıbrıs Kıbrıs adasıadasına na özgü özgü endemik endemik birbir lalelale türü türü olup olup dünyanın dünyanın başka başka hiçbir hiçbir yerinde yerinde bulunmamaktadır. bulunmamaktadır. Kıbrıs Kıbrıs Türk Türk halkı halkı arasında arasında “medoş “medoş lalesi” lalesi” olarak olarak da da bilinmektedir. bilinmektedir. Adanın Adanın kuzeyinde, kuzeyinde, Tepebaşı Tepebaşı köyü köyü ve ve Avtepe Avtepe köyü köyü civarında, civarında, güneyinde güneyinde iseise Akama Akama yöresinde yöresinde yetişir. yetişir. Çok Çok yıllık, yıllık, soğanlı soğanlı birbir bitki bitki olan olan Kıbrıs Kıbrıs lalesi, lalesi, tektek birbir çanak çanak üzerinde üzerinde altıaltı oval oval taçtaç yapyapraktan raktan oluşur. oluşur. TaçTaç yaprakları yaprakları kırmızıya kırmızıya yakın yakın bordo bordo renkte renkte olup olup iç kısımlarının iç kısımlarının dipdip kısmı kısmı siyah siyah zemin zemin üzeri üzeri sarı sarı renkle renkle çevrilmiştir. çevrilmiştir. Bitkinin Bitkinin sapı sapı yaklaşık yaklaşık 3030 cmcm boyunda, boyunda, sarımsı sarımsı yeşil yeşil renkte, renkte, yaprakları yaprakları 2020 cmcm uzunluğunda, uzunluğunda, yana yana doğru, doğru, dalgalı dalgalı ve ve grimsi grimsi yeşil yeşil renktedir. renktedir. Medoş Medoş lalesi, lalesi, çiçeğinden çiçeğinden dökülen dökülen tohumla tohumla çoğalmakta, çoğalmakta, herher yıl yıl mart-nisan mart-nisan aylarınaylarında da aynı aynı yerden yerden yeniden yeniden açmakta açmakta ve ve sonra sonra kurumaktadır. kurumaktadır. BuBu nedenle nedenle bulunduğu bulunduğu yeryerdeki deki doğa doğa örtüsünün örtüsünün tarımsal tarımsal amaçla amaçla kullanmak kullanmak üzere üzere sürülmesi sürülmesi sakıncalıdır. sakıncalıdır. BuBu lale, lale, tahıl tahıl tarlalarında tarlalarında uzun uzun tahıl tahıl bitkilerinin bitkilerinin diplerine diplerine gizlenerek gizlenerek yetişmektedir. yetişmektedir. Medoş Medoş laleleri, laleleri, 1998 1998 yılından yılından itibaren itibaren KKTC KKTC Çevre Çevre Koruma Koruma Dairesi Dairesi tarafından tarafından ko-koruma ruma altına altına alınmıştır. alınmıştır. Kesilip, Kesilip, koparılmaları koparılmaları kesinlikle kesinlikle yasaktır. yasaktır. Çünkü Çünkü koparılan koparılan herher medoş medoş lalesi, lalesi, bu bu türün türün yokyok olması olması içiniçin ona ona vurulan vurulan birbir darbedir. darbedir. HerHer yıl yıl mart mart ayında ayında medoş medoş lalesi lalesi adına adına Tepebaşı Tepebaşı ve ve Avtepe Avtepe köyünde köyünde Lale Lale Festivali Festivali düzenlenmektedir. düzenlenmektedir. Düzenlenmiştir. Düzenlenmiştir.

5783 83 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanalım. kullanalım. endemik endemik : .................................................................................................. : .................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

saban saban: :.................................................................................................. .................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

tahıl tahıl: :................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

darbe darbe: :....................................................................................... ....................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

festival festival: :.............................................................................................. .............................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. Medoş Medoş lalesi, lalesi, adamızda adamızda nerelerde nerelerde yetişir? yetişir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. Kıbrıs Kıbrıs lalesi lalesi (medoş (medoş lalesi) lalesi) görünüş görünüş bakımından bakımından nasıl nasıl birbir bitkidir? bitkidir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Medoş Medoş laleleri laleleri hangi hangi mevsimde mevsimde çiçek çiçek açmaktadır? açmaktadır? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Medoş Medoş laleleri laleleri içiniçin zararlı zararlı olan olan şeyşey nedir? nedir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. Medoş Medoş laleleri laleleri 1998 1998 yılından yılından itibaren itibaren niçin niçin koruma koruma altına altına alınmıştır? alınmıştır? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

8484

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Aşağıda Aşağıda verilen verilen cümleleri, cümleleri, altalt bölümde bölümde yer yer alan alan ifadelerle ifadelerle uygun uygun şekilde şekilde tamamlayalım. tamamlayalım. 1) 1) “Medoş “Medoş lalesi” lalesi” Kıbrıs'a Kıbrıs'a özgü özgü olup olup .................................................... .................................................... 2) 2) Laleler, Laleler, Ada'nın Ada'nın hem hem kuzeyinde kuzeyinde ...................................................... ...................................................... 3) 3) Bitkinin Bitkinin sapı, sapı, yaklaşık yaklaşık 3030 cm, cm, yaprakları yaprakları iseise ...................................... ...................................... 4) 4) BuBu laleler laleler çiçeklerinden çiçeklerinden dökülen dökülen tohumlarla tohumlarla ..................................... ..................................... 5) 5) Medoş Medoş laleleri laleleri 1998 1998 yılında yılında ........................................................... ...........................................................

a) a) ...her ...her yıl yıl mart mart – nisan – nisan ayında ayında aynı aynı yerde yerde açar. açar. b) b) ...20 ...20 cmcm boyundadır. boyundadır. c) c) ...Dünya'nın ...Dünya'nın başka başka hiçbir hiçbir yerinde yerinde yoktur. yoktur. d) d) ...hem ...hem de de güneyinde güneyinde bulunmaktadır. bulunmaktadır. e) e) ...Çevre ...Çevre Koruma Koruma Dairesi Dairesi tarafından tarafından koruma koruma altına altına alınmıştır. alınmıştır.

8585

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4 Dünyadaki Dünyadaki ülkeleri ülkeleri araştıralım. araştıralım. Aşağıdaki Aşağıdaki tabloda tabloda belirtilen belirtilen ülkeülkelere lere özgü özgü herhangi herhangi birbir şeyin şeyin fotoğrafını fotoğrafını bulup bulup yapıştıralım. yapıştıralım. FotoğFotoğraflar, raflar,o oülkeye ülkeyeaitaitsemboller, semboller,hayvanlar, hayvanlar,bitkiler, bitkiler,yiyecekyiyecekiçecekler içecekler veya veya bina-yapılarla bina-yapılarla ilgili ilgili olabilir. olabilir.

HOLLANDA HOLLANDA

BREZİLYA BREZİLYA

TÜRKİYE TÜRKİYE

FRANSA FRANSA

RUSYA RUSYA

MISIR MISIR

HİNDİSTAN HİNDİSTAN

ÇİN ÇİN

KKTC'nin KKTC'nin sembolü sembolü olabilecek olabilecek birbir şey şey bulunuz. bulunuz. Bunun Bunun neden neden semsembolbol olması olması gerektiğini gerektiğini açıklayınız. açıklayınız. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ...................................................................................................

8686

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5

YAZALIM YAZALIM Aşağıda Aşağıda resimlerini resimlerini gördüğünüz gördüğünüz ağaçların ağaçların adını adını bulunuz. bulunuz. Tepebaşı Tepebaşı veve Avtepe'deki Avtepe'deki Lale Lale Festivali’ne Festivali’ne gittiğinizi gittiğinizi düşününüz. düşününüz. (Badem, (Badem, Çam, Çam, İncir, İncir, Limon, Limon, Mersin, Mersin, Nar, Nar, Servi, Servi, Zeytin) Zeytin) Oradan Oradan aşağıdaki aşağıdaki resime resime benzer benzer birbir kartı kartı aldığınızı aldığınızı varsayalım. varsayalım. Yurt Yurt dışındaki dışındaki birbir akrabanıza akrabanıza veya veya arkadaşınıza arkadaşınıza bubu kartı kartı gönderip gönderip bubu fesfestivalde tivalde yaşadıklarınızı yaşadıklarınızı kısaca kısaca anlatınız. anlatınız.

Malzemeler: Malzemeler: .................................................................................. .................................................................................. ................................................................................................... ................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... Tarifi: Tarifi: ........................................................................................... ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

8787

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 77 PARAGRAF PARAGRAF BirBir yazıdaki yazıdaki düşüncelerin düşüncelerin toplandığı toplandığı herher birbir cümle cümle veya veya cümle cümle topluluğuna topluluğuna paragraf paragraf denir. denir. Paragraflar Paragraflar birbir araya araya gelerek gelerek metinleri metinleri oluştururlar. oluştururlar. Metindeki Metindeki herher paragraf, paragraf, birbir düşünceyi düşünceyi anlatır. anlatır. BuBu nedenle nedenle aynı aynı paragraf paragraf içinde içinde farklı farklı düşündüşüncelere celere yeryer yoktur. yoktur. **Her **Her metinde metinde olduğu olduğu gibi, gibi, metni metni oluşturan oluşturan herher paragrafın paragrafın da da birbir konusu konusu ve ve birbir de de ana ana düşüncesi düşüncesi (ana (ana fikri) fikri) vardır. vardır. Konu Konu ve ve ana ana düşünce düşünce etrafında etrafında birleşen birleşen yardımcı yardımcı düşünceler, düşünceler, bizlere bizlere o düşünceyle o düşünceyle ilgili ilgili örnekler, örnekler, görüşler, görüşler, karşılaştırkarşılaştırmalar malar ve ve benzetmeler benzetmeler sunar. sunar. **Metin **Metin içindeki içindeki paragraf paragraf sayısı, sayısı, o metindeki o metindeki satırbaşları satırbaşları ile ile belirlenir. belirlenir. HerHer satırbaşı, satırbaşı, yeni yeni birbir paragrafı paragrafı ifade ifade eder. eder. Metin Metin içinde içinde geçen geçen konuşmalar konuşmalar ve ve konuşkonuşmama çizgileri, çizgileri, bağlı bağlı olduğu olduğu paragraflara paragraflara aittir. aittir. Konuşma Konuşma çizgilerinin çizgilerinin herher biribiri ayrı ayrı birbir paragraf paragraf DEĞİLDİR. DEĞİLDİR. PARAGRAFTA PARAGRAFTA ANLAM ANLAM **Paragrafta **Paragrafta Ana Ana Düşünce: Düşünce: Paragrafın Paragrafın ana ana düşüncesi düşüncesi bulunurken bulunurken “Bu “Bu paragraftan paragraftan nasıl nasıl birbir sonuç sonuç çıkarıyorum?” çıkarıyorum?” sorusuna sorusuna cevap cevap aranmalıdır. aranmalıdır. BirBirparçada parçadaana anadüşünceyi düşünceyibulmak bulmakiçin içinşuşuyolu yoluizleyebiliriz: izleyebiliriz: * Öncelikle * Öncelikle konu konu bulunmalıdır. bulunmalıdır. * Yazarın * Yazarın konuyu konuyu eleele alışalış amacının amacının ana ana düşünceyi düşünceyi oluşturduğu oluşturduğu unutulmamaunutulmamalıdır. lıdır. * Paragrafta * Paragrafta / parçada / parçada bağlayıcı bağlayıcı kavramlar kavramlar varsa varsa bunlar bunlar önceden önceden belirlenmebelirlenmelidir. lidir. Örneğin Örneğin “kısacası, “kısacası, sonuçta, sonuçta, oysa, oysa, bence, bence, özetle, özetle, aslında” aslında” gibi gibi ifadelerden ifadelerden sonra sonra ana ana düşünce düşünce gelebilir. gelebilir. * Örnek * Örnek verilmişse verilmişse örnekten örnekten önceki önceki yargının yargının ana ana düşünceyi düşünceyi verebileceği verebileceği ha-hatırdan tırdan çıkarılmamalıdır. çıkarılmamalıdır. Örnek: Örnek: Kıbrıs'ta Kıbrıs'ta birbirinden birbirinden farklı farklı ve ve güzel güzel bitki bitki çeşitleri çeşitleri bulunmaktadır. bulunmaktadır. BuBu çe-çeşitlilik şitlilik içerisinde içerisinde sadece sadece adamızda adamızda bulunan bulunan orkideler orkideler ve ve güzeller güzeller güzeli güzeli mismis kokulu kokulu medoş medoş lalelerimiz lalelerimiz de de vardır. vardır. Ülkemizi Ülkemizi bu bu güzellikleri güzellikleri ile ile tanıtmalı tanıtmalı ve ve bu bu güzelliklere güzelliklere sahip sahip çıkmalıyız. çıkmalıyız. Açıklama: Açıklama: BuBu paragrafta paragrafta “Kıbrıs'taki “Kıbrıs'taki bitki bitki çeşitliliği” çeşitliliği” üzerinde üzerinde durulmuştur. durulmuştur. Ana Ana düşünce düşünce iseise “Medoş “Medoş laleleri, laleleri, Kıbrıs’ın Kıbrıs’ın sahip sahip çıkması çıkması greken greken değerlerden değerlerden biridir.” biridir.” şeklinde şeklinde açıklanabilir. açıklanabilir.

8888

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

**Paragrafta **Paragrafta Yardımcı Yardımcı Düşünce: Düşünce: Parçada Parçada ana ana düşünce düşünce ortaya ortaya konurken konurken bu bu düşünceyi düşünceyi açıklayıcı açıklayıcı ve ve destekleyici destekleyici nitelikte nitelikte başka başka düşüncelerden düşüncelerden yararlanılır. yararlanılır. Parçada Parçada ana ana düşünceye düşünceye zemin zemin oluşturan oluşturan bu bu düşüncelere düşüncelere yardımcı yardımcı düşünce düşünce denir. denir. BirBir parçada parçada yardımcı yardımcı düşünceleri düşünceleri bulmak bulmak için için şuşu yolu yolu izleyebiliriz: izleyebiliriz: * Önce * Önce soru soru metni, metni, sonra sonra parça, parça, daha daha sonra sonra da da seçenekler seçenekler okunur. okunur. BuBu işlemden işlemden sonra sonraseçeneklerdeki seçeneklerdekiifadeler ifadelerparçadaki parçadakicümlelerle cümlelerletektektektekkarşılaştırılır. karşılaştırılır. Örnek: Örnek: Başarıya Başarıya giden giden yolda yolda insanın insanın ilk ilk büyük büyük düşmanı düşmanı tembelliktir. tembelliktir. Burada Burada tembelliği tembelliği tanımlamaya tanımlamaya gerek gerek yok. yok. Onu Onu herkes herkes az az çokçok tanır. tanır. Ancak Ancak söylemek söylemek gerekir gerekir ki ki tembellik tembellik insanın insanın karşısına karşısına çıkıp çıkıp yiğitçe yiğitçe savaşmaz. savaşmaz. Biçimden Biçimden biçime biçime girerek girerek insanı insanı altalt etmeye etmeye çalışır. çalışır. Parçaya Parçaya göre, göre, tembellik tembellik için için aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisi hangisi söylenemez? söylenemez? A) A) HerHer zaman zaman içiniçin ayrımına ayrımına varılmayan varılmayan birbir tehlike tehlike olduğu olduğu B) B) İnsana İnsana yabancı yabancı olmayan olmayan birbir davranış davranış şekli şekli olduğu olduğu C) C) HerHer insanı insanı ayrı ayrı biçimde biçimde ve ve farklı farklı şekillerde şekillerde etkilediği etkilediği D) D) Özgüveni Özgüveni olmayan olmayan insanları insanları kendine kendine tutsak tutsak ettiği ettiği Çözüm: Çözüm: Parçanın Parçanın sonundaki sonundaki “Biçimden “Biçimden biçime biçime girerek girerek insanı insanı altalt etmeye etmeye çalışır.” çalışır.” ifadesinden ifadesinden A, A, “Onu “Onu az az çokçok herkes herkes tanır.” tanır.” cümlesinden cümlesinden B, B, “Biçimden “Biçimden biçime biçime girerek girerek insanı insanı altalt etmeye etmeye çalışır.” çalışır.” ifadesinden ifadesinden C C seçeneği seçeneği çıkarılabilir. çıkarılabilir. Çünkü Çünkü biçimden biçimden biçime biçime girmek girmek demek, demek, herkese herkese farklı farklı görünmek görünmek demektir. demektir. D seçeneğindeki D seçeneğindeki “Öz“Öz güveni güveni olmayan olmayan insanları insanları kendine kendine tutsak tutsak ettiği” ettiği” yargısına yargısına ulaşmamızı ulaşmamızı sağlayacak sağlayacak birbir ipucuna ipucuna iseise parçada parçada rastlayamıyoruz. rastlayamıyoruz. Doğru Doğru cevap: cevap: D D **Paragrafta **ParagraftaKonu: Konu:Paragrafın Paragrafınkonusu konusubulunurken bulunurken“Bu “Buparagraf paragrafnene hakkındadır?” hakkındadır?” sorusuna sorusuna cevap cevap aranmalıdır. aranmalıdır. P aPra ç raçnaı n ı nk oknounsuus ub ubl u n l uunru krekne nş uşnul a nrl a r ad i k dk i kakt a te dei ldm i le ml iedl i rd:i r : * *Parçada Parçadaen ençokçoktekrar tekraredilen edilensözcükler sözcüklerüzerinde üzerindeyoğunlaşılmalıdır. yoğunlaşılmalıdır. * *İlkİlkcümlelere cümleleredikkat dikkatedilmelidir, edilmelidir,çünkü çünkükonu konuilk ilkcümlelerde cümlelerdeverilebilir. verilebilir. * Konu, * Konu, parçanın parçanın tamamını tamamını kapsar kapsar nitelikte nitelikte olmalıdır. olmalıdır. Ancak Ancak konuyu konuyu ararken ararken genellemeye genellemeye gidilmemelidir. gidilmemelidir. Konu, Konu, mümkün mümkün olduğunca olduğunca parçayı parçayı da da kapsayıcı kapsayıcı şekilde şekilde daraltılmalıdır. daraltılmalıdır.

8989

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

Örnek: Örnek: “Kuzey “Kuzey Kıbrıs'ta Kıbrıs'ta tespit tespit edilen edilen mağara mağara sayısı sayısı 8585 olup olup 4242 tanesi tanesi ayrıntılı ayrıntılı olarak olarak araştırılmıştır. araştırılmıştır.BuBumağaraların mağaralarınbirbirkısmı kısmıdoğal doğalolup olupbazıları bazılarıiseiseinsanlar insanlar tarafından tarafından tarihin tarihin farklı farklı dönemlerinde dönemlerinde yapılmıştır. yapılmıştır. ” ” Çözüm: Çözüm: BuBu paragrafın paragrafın konusu konusu “Kuzey “Kuzey Kıbrıs'taki Kıbrıs'taki mağaralar”dır. mağaralar”dır. **Paragrafta **Paragrafta Başlık: Başlık: Konuyu Konuyu en en iyi iyi şekilde şekilde kapsayıp kapsayıp yansıtan yansıtan ve ve birbir veya veya birkaç birkaç sözcükten sözcükten oluşan oluşan sözcük sözcük grubuna grubuna başlık başlık denir. denir. Başlık: Başlık: * İlgi * İlgi çekici çekici ve ve düşündürücü düşündürücü olmalıdır. olmalıdır. * Konu * Konu hakkında hakkında bilgi bilgi vermelidir. vermelidir. * Ana * Ana düşünceyi düşünceyi çağrıştırmalıdır. çağrıştırmalıdır. * Parçanın * Parçanın bütünüyle bütünüyle ilişkili ilişkili olmalıdır. olmalıdır. Örnek: Örnek: Medoş Medoş lalesi lalesi kendi kendi çiçeğinden çiçeğinden dökülen dökülen tohumla tohumla çoğalmaktadır. çoğalmaktadır. Mart Mart – nisan – nisan aylarında aylarında bu bu tohumlar tohumlar açarak açarak birbirinden birbirinden güzel güzel laleler laleler oluşturur. oluşturur. Yaprakları Yaprakları kırmızıya kırmızıya yakın yakın bordo bordo renkte renkte olan olan laleler, laleler, yaklaşık yaklaşık 3030 cmcm boyundadır. boyundadır. Güzel Güzel görünümleri görünümleri ile ile doğayı doğayı süsleyen süsleyen bu bu nadide nadide bitkiler, bitkiler, ülkemizin ülkemizin güzelliklerindendir. güzelliklerindendir. Çözüm: Çözüm: BuBu paragrafın paragrafın başlığı başlığı “Medoş “Medoş Laleleri” Laleleri” olabilir. olabilir.

9090

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 77 KaKa r d redl eenl e nç i ççei çğei ,ğ i , Atatürk Atatürk çiçeğinin çiçeğinin anaana Kuzey Kuzey ve ve Doğu Doğu AnadoAnadovatanı vatanı Meksika Meksika ve ve Orta Orta lu’da lu’da yetişen yetişen ve ve ilkbailkbaAme Ame ri ka’dır. ri ka’dır.AtaAta türk türk harda harda beyaz beyaz renkli, renkli, sarsaradını adını birbir süssüs bitkisi bitkisi olaolakıkkık çançan biçiminde biçiminde çiçekler çiçekler açan açan soğanlı soğanlı rakrak Türkiye’de Türkiye’de yetiştirilyetiştirilbirbir bitki bitki türüdür. türüdür. Karlı Karlı günlerde günlerde çiçek çiçek verver-mesi mesi ve ve tanınmasında tanınmasında ön ön ayak ayak olan olan MusMusdiğidiği içiniçin kardelene kardelene “yılın “yılın ilk ilk çiçeği” çiçeği” de detafa tafa Kemal Kemal Atatürk’ten Atatürk’ten alır.alır. Yaprakları Yaprakları denir. denir. Kardelen, Kardelen, şartlar şartlar sağlanırsa sağlanırsa su su üs-üs-uzun uzun saplı, saplı, büyük büyük sivri sivri uçlu, uçlu, kenarları kenarları düz, düz, tünde tünde bilebile çiçek çiçek açabilmektedir. açabilmektedir. İngilteİngilte-çiçekleri çiçekleri çokçok küçük küçük sarısarı renkli renkli ve ve gösterişgösterişre’nin re’nin ünlü ünlü bahçelerinde bahçelerinde sıkça sıkça rastlanan rastlanansizdir. sizdir. Bu Bu çiçek, çiçek, yazın yazın aydınlık aydınlık ve ve yarı yarı bu bu süssüs bitkisi, bitkisi, eski eski zamanlardaki zamanlardaki bahçe bahçegölge gölge yerleri yerleri sever. sever. Genellikle Genellikle sıcak sıcak yerleryerlerdüzenlemelerinin düzenlemelerinin ayrılmaz ayrılmaz birbir parçasıyparçasıy-de de yetişir. yetişir. Evlerde Evlerde süssüs bitkisi bitkisi olarak olarak kullakulladı. dı. Kardelenin Kardelenin Anadolu’da Anadolu’da birbir kaçkaç türü türü ye-ye-nılır. nılır. Anadolu’da Anadolu’da doğal doğal ortamlarda ortamlarda yetişyetiştişir. tişir. Kardelen, Kardelen, yaklaşık yaklaşık 900-1800 900-1800 metre metremez. mez. yükseklikte yükseklikte ve ve nemli nemli topraklarda topraklarda yetişir. yetişir.

1. 1. Aşağıdakilerden Aşağıdakilerden hangisi hangisi bubu ikiiki çiçeğin çiçeğin ortak ortak yönlerinden yönlerinden biridir? biridir? A) A) Yetiştikleri Yetiştikleri ortamlar ortamlar B) B) Süs Süs bitkisi bitkisi olarak olarak kullanılmaları kullanılmaları C) C) Anadolu’da Anadolu’da yetişmeleri yetişmeleri D) D) Çok Çok eski eski zamanlardan zamanlardan beri beri insanoğlu insanoğlu tarafından tarafından yetiştirilmeleri yetiştirilmeleri Çok Çok eski eski zamanlarda zamanlarda Çin’de Çin’de birbir İmparator İmparator yaşarmış. yaşarmış. İmparatorun İmparatorun sarayı, sarayı, çokçok güzelmiş. güzelmiş. İncecik İncecik porselenlerden porselenlerden yapılmıştı yapılmıştı bu bu saray. saray. Hani Hani biribiri şöyle şöyle dikkatsizce dikkatsizce birbir dokunacak dokunacak olsa, olsa, koca koca saray saray şangır şangır şangır şangır kırılabilirmiş. kırılabilirmiş. Sarayın Sarayın bahçesi bahçesi uçsuz uçsuz bucaksızmış. bucaksızmış. Bahçenin Bahçenin nereye nereye kadar kadar uzandığını uzandığını saray saray bahçıvanları bahçıvanları bilebile doğru doğru dü-dürüst rüst bilmezlermiş. bilmezlermiş. Bahçede Bahçede hiçhiç birbir yerde yerde eşieşi benzeri benzeri yetişmeyen yetişmeyen güzel güzel kokulu kokulu çi- çiçekler çekler varmış. varmış. Bahçeye Bahçeye girenler girenler cıvıl cıvıl cıvıl cıvıl kuşkuş sesleri sesleri içinde içinde çiçeklerin çiçeklerin güzelliklerini güzelliklerini seyretmekten seyretmekten kendilerini kendilerini alamazlarmış. alamazlarmış. 2. 2. BuBu parçanın parçanın anlatımında anlatımında aşağıdaki aşağıdaki duygu duygu organlarından organlarından hangisi hangisi kullanılmamıştır? kullanılmamıştır? A) A)

B) B)

C) C)

D) D)

9191

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

İnsanın İnsanın zamanı zamanı ölçme ölçme uğraşının uğraşının kökenleri, kökenleri, modern modern saatlein saatlein keşkeşfinden finden binlerce binlerce yılyıl öncesine öncesine dayanır. dayanır. Söz Söz gelimi gelimi Eski Eski Çin’de Çin’de üzerine üzerine düğüm düğüm atılarak atılarak yağa yağa batırılmış batırılmış iplerden iplerden oluşan oluşan “saatler” “saatler” kullanılıkullanılıyormuş. yormuş. BuBu iplerin iplerin düğümleri düğümleri arasında arasında mesafeler mesafeler eşitmiş. eşitmiş. İpler İpler yayakılıyor, kılıyor, alev alev düğüme düğüme eriştiğinde, eriştiğinde, aradan aradan belli belli birbir süre süre geçtiği geçtiği anlaanlaşılıyormuş. şılıyormuş. 3. 3. Yukarıdaki Yukarıdaki paragraf paragraf aşağıdaki aşağıdaki sorulardan sorulardan hangisinin hangisinin cevabı cevabı olabilir? olabilir? A) A) İnsanlar İnsanlar ne ne zamandan zamandan beri beri zamanı zamanı ölçme ölçme ihtiyacı ihtiyacı duymuştur? duymuştur? B) B) Güneş Güneş saati saati nedir? nedir? C) C) Günümüz Günümüz takviminin takviminin kökeni kökeni nedir? nedir? D) D) Zaman Zaman kavramı kavramı size size neyi neyi anımsatıyor? anımsatıyor? Borçlulardan Borçlulardan kaçan kaçan birbir adam, adam, ardına ardına düşenlere düşenlere tanınmamak tanınmamak içiniçin saklanıp saklanıp kılık kılık değiştirmiş, değiştirmiş, işini işini daha daha da da sağlama sağlama almak almak içiniçin kendini kendini tektek gözlü gözlü gösteriyormuş.Biraz gösteriyormuş.Biraz daha daha özgür özgür yaşamaya yaşamaya başlayıp başlayıp da da uzun uzun süre süre gözüne gözüne yapışık yapışık kalan kalan bezi bezi çıkarınca çıkarınca bakmış bakmış ki o kigözü o gözü de de artık artık görmüyor. görmüyor. 4. 4. BuBu parçanın parçanın ana ana düşüncesi düşüncesi aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir? A) A) Uzun Uzun süren süren alışkanlıkları alışkanlıkları bıraktıktan bıraktıktan sonra sonra da da hayatımız hayatımız eskisi eskisi gibi gibi olmaz. olmaz. B) B) Sağlıklı Sağlıklı birbir yaşam yaşam sürmek sürmek içiniçin herher zaman zaman çokçok çalışmalıyız. çalışmalıyız. C) C) Alışkanlıklarımızı Alışkanlıklarımızı hayatımızdan hayatımızdan olabildiğince olabildiğince geçgeç çıkarmalıyız. çıkarmalıyız. D) D) Özgür Özgür yaşamak yaşamak içiniçin elimizden elimizden geleni geleni yapmalıyız. yapmalıyız. İnsan etkinlikleri sırasında çevrenin tahrip derecesi, kişilerin aldıkları çevre İnsan etkinlikleri sırasında çevrenin tahrip derecesi, kişilerin aldıkları çevre eğitimine bağlıdır. Eğitimin doğuştan itibaren başladığı görüşünden hareketle, eğitimine bağlıdır. Eğitimin doğuştan itibaren başladığı görüşünden hareketle, okul öncesi eğitimden başlayarak grubunun çevre konusunda bilgilenokul öncesi eğitimden başlayarak herher yaşyaş grubunun çevre konusunda bilgilendirilmesine eğitimine önem verilmelidir. eğitimler sırasında kişilere çevdirilmesine ve ve eğitimine önem verilmelidir. BuBu eğitimler sırasında kişilere çevreyi tanıtıcı sevdirici mesajlar verilmesinin yanında, çevre sorunlarının reyi tanıtıcı ve ve sevdirici mesajlar verilmesinin yanında, çevre sorunlarının ya-yarattığı tehlikeler anlaşılır şekilde vurgulanmalıdır. rattığı tehlikeler de de anlaşılır birbir şekilde vurgulanmalıdır. 5. 5. BuBu paragrafa paragrafa getirilebilecek getirilebilecek enen uygun uygun başlık, başlık, aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisi hangisi olabilir? olabilir? A) A) Çevre Çevre Eğitimi Eğitimi B) B) Okul Okul Öncesi Öncesi Eğitimi Eğitimi C) C) Eğitimin Eğitimin Önemi Önemi D) D) Çevre Çevre Kirliliği Kirliliği

9292

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

S ESR EB R EBSETS T

ATATÜRK ATATÜRK OLMAK OLMAK Büyüdüğü Büyüdüğü zaman zaman ne ne olacağını olacağını çokçok merak merak eden eden birbir çocuk çocuk varmış. varmış. NeNe yapmak yapmak istediğine istediğine birbir türlü türlü karar karar ve-veremiyormuş. remiyormuş. Okulda Okulda öğretmenleri öğretmenleri sorduğunda, sorduğunda, arkadaşları arkadaşları ne ne güzel güzel yanıtlar yanıtlar vermiş; vermiş; kimi kimi öğretmen, öğretmen, kimi kimi mühenmühendis,dis, kimi kimi doktor doktor olmak olmak istediğini istediğini söylemiş. söylemiş. Ama Ama o, ne o, ne olmak olmak istediğini istediğini hâlâ hâlâ bilmiyormuş. bilmiyormuş. BirBir gün gün sınıfta sınıfta öğretmeni öğretmeni Atatürk'ü Atatürk'ü anlatmış. anlatmış. Onun Onun ülkemizi ülkemizi düşmanlardan düşmanlardan kurtardığını, kurtardığını, cumhuriyeti cumhuriyeti kurkurduğunu duğunu söylemiş. söylemiş. "İşte "İşte bu bu harika harika birbir şey!" şey!" diye diye dü-düşünmüş şünmüş çocuk. çocuk. Neden Neden büyüdüğünde büyüdüğünde o da o da birbir Atatürk Atatürk olmasın olmasın ki?ki? Çocuk, Çocuk, okuldan okuldan döndüğünde döndüğünde herkese herkese sevinçle sevinçle açıklamış: açıklamış: "Ben "Ben büyüyünce büyüyünce Atatürk Atatürk olacağım!" olacağım!" An-Annesi, nesi, "O,"O, olağanüstü olağanüstü birbir insandı." insandı." demiş. demiş. Çocuk Çocuk okula okula gittiğinde gittiğinde öğretmenine, öğretmenine, "Ben, "Ben, Atatürk Atatürk olmak olmak istiyorum; istiyorum; ama ama nasıl nasıl Atatürk Atatürk olunur olunur bilmiyobilmiyorum." rum." demiş. demiş. Öğretmeni Öğretmeni gülümseyerek: gülümseyerek: "Her "Her meslemesleğinğin birbir okulu okulu var; var; ama ama Atatürk Atatürk olmanın olmanın okulu okulu yoktur yoktur çocuğum. çocuğum. Çünkü Çünkü herher Türk Türk çocuğu çocuğu aslında aslında biraz biraz AtaAtatürk'tür!" türk'tür!" demiş. demiş. "Nasıl "Nasıl yani?" yani?" diye diye merakla merakla sormuş sormuş çocuk. çocuk. "Atatürk'ün "Atatürk'ün yaptıklarını yaptıklarını anlar, anlar, düşüncelerini düşüncelerini izler, izler, ilkelerini ilkelerini korursan, korursan, sende sende ondan ondan birbir parça parça varvar de-demektir." mektir." diye diye cevap cevap vermiş. vermiş. Çocuk Çocuk sevinmiş. sevinmiş. "Yani "Yani ben ben Atatürk Atatürk olabilir olabilir miyim?" miyim?" Öğretmen Öğretmen yine yine gülmüş: gülmüş: "Atatürk'ü "Atatürk'ü anlıyorsan, anlıyorsan, o zaten o zaten herher zaman zaman senin senin içiniçindedir." dedir." Çocuk, Çocuk, o akşam o akşam ışığı ışığı söndürüp söndürüp yatağına yatağına yattığında yattığında gülümseyerek gülümseyerekgözlerini gözlerinikapamış. kapamış.İçindeki İçindekiAtaAtatürk'ün, türk'ün, hayatı hayatı boyunca boyunca yüreğinde yüreğinde yaşayacağını, yaşayacağını, barış barış ve ve kardeşlik kardeşlik yolunda, yolunda, ona ona ve ve bütün bütün çocuklara çocuklara sonsuza sonsuza kadar kadar ışıkışık tutacağını tutacağını biliyormuş. biliyormuş. Aytül Aytül AKAL AKAL (Kısaltılmıştır) (Kısaltılmıştır)

9393

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

BEN BEN VE VE ÇEVREM ÇEVREM Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

1.2. 2. 1. TEMA TEMA

HELLİM HELLİM HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÇALIŞMALARI Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları sözlü sözlü olarak olarak yanıtlayalım, yanıtlayalım, tartışalım. tartışalım. 1) 1) Hellim Hellim seviyor seviyor musunuz? musunuz? Seviyorsanız Seviyorsanız onun onun tadını tadını tanımlayabilir tanımlayabilir misiniz? misiniz? 2) 2) Hellimi Hellimi en en çokçok nerelerde nerelerde ve ve hangi hangi türtür yemeklerde yemeklerde tüketiyorsunuz? tüketiyorsunuz?

BİLİNMEYEN BİLİNMEYEN SÖZCÜK SÖZCÜK VEVE SÖZCÜK SÖZCÜK GRUPLARI GRUPLARI Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük ve ve sözcük sözcük gruplarının gruplarının anlamlarını anlamlarını araştırıp araştırıp bulalım. bulalım. hanay hanay : ................................................................................................................ : ................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

nornor : .................................................................................................................... : .................................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

tülbent tülbent : .............................................................................................................. : .............................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

süzgeç süzgeç : ............................................................................................................... : ............................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

kazan kazan : ................................................................................................................ : ................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................

ÇAĞRIŞIM ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ SÖZCÜKLERİ Yandaki Yandakiboşluklara boşluklara“hel“hellim” lim” ile ile yapılan yapılan yiyecekleryiyeceklerden den aklımıza aklımıza gelen gelen dört dört ta-tanesini nesini yazalım. yazalım.

5694 94 56

HELLİM HELLİM

1.2. 2. 1. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz ve ve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz BİREY BİREY VEVETOPLUM TOPLUM

HELLİM HELLİM

Hellim... Hellim... İlkİlk aklıma aklıma gelen, gelen, ben ben henüz henüz 7-87-8 yaşlarında yaşlarında iken iken rahmetli rahmetli anneannemin anneannemin İskele’ye İskele’ye bağlı bağlı şimdiki şimdiki Boğaziçi Boğaziçi (Lapatos) (Lapatos) köyündeki köyündeki hanaylı hanaylı evinin evinin ön ön tarafında tarafında ku-kurulan rulan kazanların kazanların altındaki altındaki yanan yanan odunlar odunlar olur. olur. Annem Annem ve ve teyzemler teyzemler hellim hellim yapılacağı yapılacağı dönemde, dönemde, köye köye giderek giderek anneannemin anneannemin öncülüğünde öncülüğünde hellim hellim ve ve norlar norlar yaparlardı. yaparlardı. Köyden Köyden alınan alınan taze taze koyun koyun sütünü sütünü önce önce temiz temiz birbir tülbentten tülbentten geçiren geçiren anneannem, anneannem, hellim hellim kazanlarının kazanlarının içine içine taze taze sütü sütü boşaltıp boşaltıp belli belli birbir ısıya ısıya geldiğinde geldiğinde mayasını mayasını eklerdi. eklerdi. Kısa Kısa birbir süre süre sonra sonra muhallebimsi muhallebimsi birbir hâlhâl alan alan sütü sütü eliyle eliyle parçalayarak parçalayarak toparlar toparlar ve ve pıhpıhtılaşan tılaşan hellimin hellimin üzerine üzerine birbir süzgeç süzgeç oturtarak oturtarak dibe dibe çökmesi çökmesi içiniçin kısa kısa birbir süre süre beklerdi. beklerdi. Pıhtılaşmış Pıhtılaşmış parçaları parçaları hasırdan hasırdan yapılan yapılan ve ve “talar” “talar” ismini ismini taşıyan taşıyan kaplara kaplara alırdı. alırdı. BuBu kapkaplardaki lardaki hellimleri hellimleri annem annem ve ve teyzemler teyzemler dört-beş dört-beş kezkez çevirip çevirip bastırarak bastırarak iyice iyice sıkılaştısıkılaştırırdı. rırdı. Annemlerin Annemlerin söylediğine söylediğine göre, göre, hellim hellim eğer eğer fazla fazla bastırılırsa bastırılırsa daha daha gıcır gıcır gıcır gıcır olurolurmuş. muş. Suları Suları iyice iyice süzülen süzülen hellimler hellimler kaplardan kaplardan alınarak, alınarak, tepsiye tepsiye yerleştirilir yerleştirilir ve ve ısısı ısısı iyice iyice düşsün düşsün diye diye üzerlerine üzerlerine soğuk soğuk su su dökülürdü. dökülürdü. BuBu şekilde şekilde yapıldığında yapıldığında kaynar kaynar suya suya atılacak atılacak olan olan hellimler hellimler daha daha iyi iyi sıkışırmış. sıkışırmış. Tüm Tüm bu bu işlemleri işlemleri birbir kabın kabın içinde içinde ya-ya-

5795 95 57

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

parlardı. parlardı. O kapta O kapta biriken biriken suyu suyu daha daha sonra sonra kazana kazana alıpalıp yavaş yavaş yavaş yavaş kaynatırlardı. kaynatırlardı. BuBu gerekirdi; gerekirdi; çünkü çünkü işlemin, işlemin, hellimin hellimin sonson aşamasına aşamasına gelmeden gelmeden önce önce illailla ki yapılması ki yapılması bundan bundan da da nornor elde elde ederlerdi. ederlerdi. Bunun Bunun içiniçin kaynayan kaynayan suya suya birbir litre litre daha daha çiğçiğ sütsüt ekleekleyip; yip; birbir avuç avuç tuzla tuzla birbir adet adet limon limon sıkılırdı. sıkılırdı. Tuz, Tuz, iri taneli, iri taneli, kaya kaya veya veya deniz deniz tuzu tuzu olmaolmalıydı. lıydı. Anneannem, Anneannem, kaynayan kaynayan sütü sütü ince ince birbir tahtayla tahtayla (oklava) (oklava) yavaş yavaş yavaş yavaş karıştırakarıştırarak, rak, 'nor'un 'nor'un gelmesini gelmesini beklerdi. beklerdi. BuBu sırada sırada annemler, annemler, tencerenin tencerenin çokçok ısınıp ısınıp içindeki içindeki sıvının sıvının kaynamaması kaynamaması içiniçin norun norun oluştuğu oluştuğu yerlere yerlere ve ve özellikle özellikle tencere tencere kenarlarına kenarlarına yavaş yavaş yavaş yavaş su su eklerlerdi. eklerlerdi. BuBu şekilşekilde de eşiteşit yumuşaklıkta yumuşaklıkta ve ve kayganlıkta kayganlıkta nornor elde elde ederlerdi. ederlerdi. Kesilip, Kesilip, yüzeye yüzeye çıkan çıkan parçaparçalarıları süzgeçle süzgeçle ya ya da da kevgirle kevgirle topladıktan topladıktan sonra sonra talara talara koyup koyup suyunu suyunu süzdürürlerdi. süzdürürlerdi. Tencerede Tencerede kalan kalan su,su, süzülmüş süzülmüş hellimlerin hellimlerin kaynaması kaynaması içiniçin hazır hazır hale hale gelirdi. gelirdi. Katılaşan Katılaşan hellimleri hellimleri haşlanmak haşlanmak üzere üzere yavaş yavaş birbir şekilde şekilde tencereye tencereye bırakan bırakan anneannem, anneannem, bu bu şe-şekilde kilde hellimler hellimler pişip, pişip, su su yüzeyine yüzeyine çıkana çıkana kadar kadar onları onları haşlardı. haşlardı. Hazır Hazır olan olan hellimleri hellimleri daha daha sonra sonra birbir kaba kaba alıp, alıp, soğuması soğumasıiçin içinüzerine üzerine soğuk soğuk su su dökerlerdi. dökerlerdi. ÜzeÜzerine rine tuztuz serpip, serpip, sıcakken sıcakken katlanan katlanan ve ve arasına arasına taze taze nane nane yerleştirilen yerleştirilen hellimhellimlerileri yemek yemek de de kazan kazan başınbaşında da bekleyen bekleyen bizbiz torunlara torunlara düşerdi. düşerdi. Hazır Hazır olan olan noru noru iseise sıcakken sıcakken üzerine üzerine şeker şeker serpip serpipafiyetle afiyetlebabam babam yerdi. yerdi. Tüm Tüm bu bu yaşanmışyaşanmışlıklar lıklar çocukluğumdan çocukluğumdan arda arda kalanlar. kalanlar. Kıbrıs'ta Kıbrıs'ta hellim hellim üretimi üretimi aslında aslında yüzyıllardan yüzyıllardan beri beri biliniyor. biliniyor. Kıbrıs Kıbrıs halkının halkının yaşamınyaşamında da hellimin hellimin önemi önemi hiçhiç kuşkusuz kuşkusuz çokçok büyük. büyük. Hellim, Hellim, Kıbrıslıların Kıbrıslıların beslenmesinde beslenmesinde eskieskiden den beri beri önemli önemli birbir rolrol oynar. oynar. Eskiden Eskiden köy köy evlerinde evlerinde hellimin hellimin yapımı, yapımı, beslenme beslenme ihtiihtiyaçlarının yaçlarının karşılanması karşılanması dışında, dışında, kişiler kişiler arasındaki arasındaki sosyal sosyal dayanışmayı dayanışmayı da da yanında yanında ge-getirirdi. tirirdi. Çünkü Çünkü hellim hellim yapma yapma zamanı zamanı geldiğinde, geldiğinde, köy köy kadınları kadınları birbir evde evde toplanır toplanır ve ve kara kara kazanlar kazanlar içerisinde içerisinde hellim hellim yapmaya yapmaya başlardı. başlardı. Açıkcası, Açıkcası, herher ailenin ailenin kendi kendi hayvahayvanından nından az az miktarda miktarda sütsüt üretmesi üretmesi nedeniyle, nedeniyle, komşular komşular kendi kendi sütlerini sütlerini sırayla sırayla birbirlebirbirlerine rine verirlerdi. verirlerdi. Böylece, Böylece, hellim hellim yapımı yapımı içiniçin ihtiyaç ihtiyaç duyulan duyulan miktarda miktarda sütsüt toplanırdı. toplanırdı. Başka Başka birbir deyişle, deyişle, komşular komşular sütün sütün toplanması toplanması ve ve hellim hellim yapımı yapımı içiniçin işbirliği işbirliği yaparlaryaparlardı.dı. BuBu şekilde, şekilde, 1-21-2 aylık aylık süre süre içinde, içinde, bütün bütün ailelerin ailelerin tüketime tüketime hazır hazır hellimleri hellimleri olurdu. olurdu.

9696

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

Pişirildiği Pişirildiği zaman zaman yumuşayan, yumuşayan, ancak ancak erimeyen erimeyen ve ve şeklini şeklini kaybetmeyen kaybetmeyen bu bu benzerbenzersizsiz lezzet, lezzet, Kıbrıs Kıbrıs mutfağında mutfağında çokçok yönlü yönlü olarak olarak kullanılıyor. kullanılıyor. Makarnaların Makarnaların üzerine üzerine renrendelenen, delenen, sandviç sandviç ve ve salata salata malzemesi malzemesi olarak olarak kullanılan kullanılan ve ve kebabın kebabın vazgeçilmez vazgeçilmez ta-tamamlayıcısı mamlayıcısı olan olan hellim, hellim, geleneksel geleneksel hamur hamur işlerine işlerine iç harcı iç harcı olarak olarak da da sıklıkla sıklıkla kullanılıkullanılıyor. yor. Tüm Tüm bunların bunların yanında yanında yazları yazları atıştırmak atıştırmak ve ve serinlemek serinlemek içiniçin hellimi, hellimi, karpuz karpuz ile ile bir-birlikte likte tüketiyoruz. tüketiyoruz. Piştiği Piştiği zaman zaman rengi rengi hafif hafif kahverengimsi kahverengimsi ve ve kıtır kıtır görünümünü görünümünü alır. alır. Tadı Tadı enfes enfes olmakla olmakla birlikte birlikte hellim, hellim, birinci birinci sınıf sınıf birbir protein protein kaynağıdır. kaynağıdır. Kalsiyum Kalsiyum ve ve mi-mineral neral içeriği içeriği bakımından bakımından zengindir. zengindir. Cankat Cankat Ç. Ç. Pilter Pilter

9797

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK1 1 Aşağıdaki Aşağıdaki sözcük sözcük veve sözcük sözcük gruplarını gruplarını cümle cümle içerisinde içerisinde kullanalım. kullanalım. hanay hanay : ..................................................................................................... : ..................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

nornor : .......................................................................................................... : .......................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

tülbent tülbent : ................................................................................................... : ................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

süzgeç süzgeç : .................................................................................................... : .................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

kazan kazan : ...................................................................................................... : ...................................................................................................... ................................................................................................................. .................................................................................................................

ETKİNLİK ETKİNLİK2 2 Aşağıda Aşağıda verilen verilen soruları soruları parçaya parçaya göre göre yanıtlayalım. yanıtlayalım. 1. 1. Yazarın, Yazarın, hellim hellim denince denince aklına aklına gelen gelen ilk ilk şeyşey nedir? nedir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

2. 2. NorNor nedir? nedir? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

3. 3. Yazarın Yazarın babası babası ne ne yaparmış? yaparmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

4. 4. Hellim Hellim yapımı, yapımı, beslenme beslenme ihtiyaçlarının ihtiyaçlarının karşılanması karşılanması dışında dışında neleri neleri sağlarmış? sağlarmış? ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

5. 5. Kıbrıs Kıbrıs mutfağında mutfağında hellimden hellimden nasıl nasıl yararlanıyoruz? yararlanıyoruz? İkiİki örnek örnek veriniz. veriniz. ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

9898

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ETKİNLİK ETKİNLİK3 3 Aşağıda Aşağıda hellim hellim yapımının yapımının aşamaları aşamaları karışık karışık birbir şekilde şekilde verilmiştir. verilmiştir. BuBu aşamaları aşamaları doğru doğru şekilde şekilde sıralayalım. sıralayalım. Muhallebimsi Muhallebimsi kıvama kıvama gelen gelen süt, süt, el ile el ile parçalanır parçalanır ve ve daha daha sonra sonra toparlanıp toparlanıp dibe dibe çökmesi çökmesi içiniçin birbir süre süre beklenir. beklenir. Hellimler Hellimler sıcak sıcak suda suda pişip pişip kendiliğinden kendiliğinden suyun suyun üzerine üzerine çıkana çıkana kadar kadar beklenir. beklenir. Kazandaki Kazandaki süt, süt, belli belli birbir ısıya ısıya gelince gelince mayalanır. mayalanır. Süzülen Süzülen hellim hellim parçaları parçaları tekrar tekrar kaynayan kaynayan sıcak sıcak suya suya atılır. atılır. Taze Taze alınan alınan koyun koyun sütü, sütü, önce önce temiz temiz birbir tülbentten tülbentten geçirilerek geçirilerek süzülür süzülür ve ve kazanlara kazanlara konur. konur. Pıhtılaşan Pıhtılaşan hellimler hellimler talar talar kaplarına kaplarına dökülür dökülür burada burada 4-54-5 kezkez çevrilerek çevrilerek iyice iyice süzdürülür. süzdürülür.

9999

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ETKİNLİK ETKİNLİK4 4 Varsayalım Varsayalım ki Kıbrıs'ta ki Kıbrıs'ta hellim hellim üretmeye üretmeye karar karar verdiniz verdiniz veve güzel güzel birbir imalathane imalathane açtınız. açtınız. Aşağıdaki Aşağıdaki soruları soruları yanıtlayınız. yanıtlayınız. Helliminizin Helliminizin markasını markasını yazınız yazınız veve ona ona neden neden bubu adıadı seçtiğinizi seçtiğinizi belirtiniz. belirtiniz. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... Helliminizi Helliminizi daha daha iyiiyi satabilmek satabilmek için için iddialı iddialı birbir reklam reklam cümlesi cümlesi (slogan) (slogan) bulup bulup aşağıya aşağıya yazınız. yazınız. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... Sizin Sizin helliminizi helliminizi diğer diğer markalardan markalardan ayıran ayıran özellikleri özellikleri kısaca kısaca yazınız. yazınız. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................. .................................................................................................. ................................................................................................... ...................................................................................................

100 100

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ETKİNLİK ETKİNLİK5 5

YAZALIM YAZALIM Aşağıda Aşağıda resimlerini resimlerini gördüğünüz gördüğünüz ağaçların ağaçların adını adını bulunuz. bulunuz. Aşağıdaki Aşağıdaki yıldızın yıldızın içinde içinde yer yer alan alan sözcükler sözcükler “Hellim” “Hellim” adlı adlı metinmetin(Badem, (Badem, Çam, Çam, İncir, İncir, Limon, Limon, Mersin, Mersin, Nar, Nar, Servi, Servi, Zeytin) Zeytin) den den alınmıştır. alınmıştır. BuBu sözcükleri sözcükleri kullanarak kullanarak birbir öykü öykü yazınız. yazınız.

gıcır gıcır gıcır gıcır hanay hanay köy köy torun torun

kaynamak kaynamak

muhallebi muhallebi

şeker şeker

hasır hasır

Malzemeler: Malzemeler: .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... Tarifi: Tarifi: ........................................................................................... ........................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

101 101

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

DİLBİLGİSİ DİLBİLGİSİ 88 PARAGRAFTA PARAGRAFTA YAPI YAPI Paragraf Paragraf Oluşturma: Oluşturma: Paragrafı Paragrafı oluşturan oluşturan cümleler cümleler arasındaki arasındaki anlam, anlam, dil dil ve ve anlatım anlatım bütünlüğü; bütünlüğü; çözümün çözümün hareket hareket noktasıdır. noktasıdır. BirBir paragrafı paragrafı oluşturmak, oluşturmak, karışık karışık olarak olarak verilen verilen cümlelerin cümlelerin sıralanmasında sıralanmasında giriş giriş cümlesinin cümlesinin tespit tespit ediledilmesiyle mesiyle başlanır. başlanır. **Karışık **Karışık verilen verilen cümlelerden cümlelerden paragraf paragraf oluşturmak oluşturmak için: için: 1. 1. Karışık Karışık olarak olarak verilen verilen cümleler cümleler hızlıca hızlıca okunur. okunur. 2. 2. Cümlelerde Cümlelerde neden neden sözsöz edildiği edildiği belirlenir. belirlenir. 3. 3. Paragrafın Paragrafın giriş giriş cümlesi cümlesi bulunur. bulunur. 4. 4. Cümleler Cümleler arası arası anlam anlam akışına akışına dikkat dikkat edilerek edilerek cümleler cümleler sıralanır. sıralanır. Örnek: Örnek: 1 .1Hemen . Hemen onlarla onlarla sohbete sohbete daldı. daldı. 2. 2. Eve Eve gitmek gitmek içiniçin yola yola çıktı. çıktı. 3. 3. HerHer gün gün gittiği gittiği o kafede o kafede çokçok sıkılmıştı sıkılmıştı . . 4. 4. Yolda Yolda arkadaşlarını arkadaşlarını gördü. gördü. Çözüm: Çözüm: Verilen Verilen bu bu cümleler cümleler içinde içinde birbirine birbirine bağlı bağlı olabilecek olabilecek cümleleri cümleleri bulalım: bulalım: Söz Söz konusu konusu kişi, kişi, kafede kafede sıklıdıktan sıklıdıktan sonra sonra evine evine gitmek gitmek istemiş istemiş ve ve yola yola çıkmıştır çıkmıştır (3 (3 - 2). - 2). Yolda Yolda giderken giderken önce önce arkadaşlarını arkadaşlarını görmüş görmüş ve ve daha daha sonra sonra onlarla onlarla sohbete sohbete dalmıştır dalmıştır (4 (4 - 1). - 1). BuBu sonuçlara sonuçlara göre göre seçenekler seçenekler içinde içinde 3'ün 3'ün arkasından arkasından 2'yi; 2'yi; 4'ün 4'ün arkasından arkasından da da l'i aramamız l'i aramamız gerekir. gerekir. SIRALAMA SIRALAMA 3 - 32 -- 24 -- 41 - 1 Giriş Giriş Cümlesi Cümlesi

Sonuç Sonuç Cümlesi Cümlesi

Paragraf Paragraf Tamamlama: Tamamlama: Giriş Giriş ya ya da da sonuç sonuç cümlelerinden cümlelerinden birinin birinin eksik eksik bırabırakıldığı kıldığı paragraflarda paragraflarda bu bu eksik eksik cümleler, cümleler, anlam anlam ve ve dil dil bütünlüğüne bütünlüğüne uygun uygun olaolarakrak tamamlanır. tamamlanır. Eksik Eksik bırakılan bırakılan giriş giriş cümlesiyse, cümlesiyse, giriş giriş cümlelerinin cümlelerinin bağlantı bağlantı öğesi öğesi bulundurmaması bulundurmaması ve ve anlatılan anlatılan konuyla konuyla ilgili ilgili ilk ilk sözün sözün söylenmesi söylenmesi özelliözelliğine ğine dikkat dikkat edilir. edilir. Eksik Eksik bırakılan bırakılan sonuç sonuç cümlesiyse, cümlesiyse, sonuç sonuç cümlelerinin cümlelerinin pa-paragrafta ragrafta anlatılan anlatılan konuyu konuyu özetlemesi özetlemesi ya ya da da belli belli birbir sonuca sonuca bağlaması bağlaması özelliözelliğine ğine dikkat dikkat edilir. edilir. Örnek: Örnek: Aşağıda Aşağıda yarım yarım bırakılan bırakılan paragrafı paragrafı uygun uygun şekilde şekilde tamamlayalım. tamamlayalım. “Sürekli “Sürekli yalan yalan söyleyen söyleyen birini birini kimse kimse dinlemez. dinlemez. Böyle Böyle birinin birinin sözleri, sözleri, birbir süre süre sonra sonra karşısındakinin karşısındakinin kulaklarına kulaklarına ulaşmaz ulaşmaz olur. olur. Artık Artık kimse kimse ona ona inaninanmaz, maz, kimse kimse onu onu dinlemez; dinlemez; çünkü çünkü yalanları yalanları onu onu dilsiz dilsiz bırakmıştır. bırakmıştır. BuBu duruma duruma düşmemek düşmemek içiniçin ...................................................................... ...................................................................... .” .”

102 102

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

! Kendisinden ! Kendisinden önceki önceki düşünceyi düşünceyi devam devam ettirdiğinden ettirdiğinden sonuç sonuç cümlesi cümlesi yalan yalan söylememek söylememek gerektiği gerektiği mesajını mesajını vermelidir. vermelidir. **Çözüm: **Çözüm: 1. 1. Verilen Verilen cümleler cümleler hızlıca hızlıca okunur. okunur. 2. 2. Cümlelerde Cümlelerde sürekli sürekli “yalan “yalan söylemenin söylemenin sonuçlarından” sonuçlarından” sözsöz ediliyor. ediliyor. 3. 3. BuBu paragrafın paragrafın sonuç sonuç cümlesini cümlesini tamamlarken tamamlarken paragrafın paragrafın konusu konusu gözgöz önünde önünde bulundurulur. bulundurulur. 4. 4. Yarım Yarım bırakılan bırakılan sonuç sonuç cümlesi, cümlesi, bu bu düşünceyi düşünceyi devam devam ettiriyorsa ettiriyorsa aynı aynı paraparalelde; lelde; bu bu düşünceyi düşünceyi devam devam ettirmiyorsa ettirmiyorsa paragrafın paragrafın konusunun konusunun tersi tersi birbir cümcümleyle leyle tamamlanır. tamamlanır. “Sürekli “Sürekli yalan yalan söyleyen söyleyen birini birini kimse kimse dinlemez. dinlemez. Böyle Böyle birinin birinin sözleri, sözleri, birbir süre süre sonra sonra karşısındakinin karşısındakinin kulaklarına kulaklarına ulaşmaz ulaşmaz olur. olur. Artık Artık kimse kimse ona ona inanmaz, inanmaz, kimkimse se onu onu dinlemez; dinlemez; çünkü çünkü yalanları yalanları onu onu dilsiz dilsiz bırakmıştır. bırakmıştır. BuBu duruma duruma düşmemek düşmemek içiniçin hiçbir hiçbir zaman zaman yalan yalan söylememeliyiz.” söylememeliyiz.” Paragrafı Paragrafı İkiye İkiye Bölme: Bölme: Yazar, Yazar, konuyu konuyu işlerken işlerken herher birbir paragrafta paragrafta konunun konunun farklı farklı birbir yönünü yönünü işler. işler. Anlattığı Anlattığı birbir konudan konudan farklı farklı birbir konuya konuya geçiş geçiş yaptığında, yaptığında, yeni yeni birbir paragrafa paragrafa da da geçmesi geçmesi gerekir. gerekir. Bazen Bazen iki iki ayrı ayrı düşüncenin düşüncenin işlendiği işlendiği bö-bölümler, lümler, birbir paragraf paragraf olarak olarak verilir verilir ve ve bizden bizden bu bu paragrafı paragrafı bölmemiz bölmemiz istenir. istenir. Örnek: Örnek: “Pişirildiği “Pişirildiği zaman zaman yumuşayan yumuşayan ancak ancak erimeyen erimeyen ve ve şeklini şeklini kaybetmeyen kaybetmeyen bu bu benzersiz benzersiz lezzet, lezzet, Kıbrıs Kıbrıs mutfağında mutfağında çeşitli çeşitli yemeklerde yemeklerde kullanılır. kullanılır. Makarna Makarna üzerine üzerine rendelenen, rendelenen, sandviç sandviç içerisinde içerisinde kullanılan, kullanılan, hamur hamur işlerinde işlerinde iç harç iç harç malmalzemesi zemesi olarak olarak kullanılan kullanılan hellim, hellim, mutfağımızın mutfağımızın vazgeçilmezlerindendir. vazgeçilmezlerindendir. Hellim Hellim yapımı yapımı aslında aslında çokçok eğlenceli; eğlenceli; fakat fakat eğlenceli eğlenceli olduğu olduğu kadar kadar da da zahmetli zahmetli birbir iş- iştir.”tir.” Yukarıdaki Yukarıdaki paragrafta paragrafta yeryer alan alan altıaltı çizili çizili kısım, kısım, farklı farklı birbir konuya konuya değindiği değindiği içiniçin bu bu paragraf paragraf altıaltı çizili çizili bu bu bölümden bölümden ikiye ikiye ayrılabilir. ayrılabilir. ŞİİR ŞİİR İnsanlarda İnsanlarda derin derin duygular duygular uyandıran uyandıran ve ve birbir sanat sanat değeri değeri taşıyan, taşıyan, yazı yazı türtürlerine lerine şiirşiir denir. denir. Şiirleri Şiirleri yazan yazan kişilere kişilere iseise ozan ozan veya veya şair, şair, şiirin şiirin herher birbir satırısatırına na da da dize dize (mısra) (mısra) denir. denir. HerHer dört dört mısra mısra iseise birbir dörtlük dörtlük (kıta) (kıta) oluşturur. oluşturur. ***Tüm ***Tüm yazı yazı türlerinde türlerinde olduğu olduğu gibi gibi şiirlerin şiirlerin de de birbir başlığı başlığı vardır. vardır. BuBu başlık, başlık, şiirin şiirin işlemek işlemek istediği istediği konuyu konuyu yansıtan yansıtan birbir anlayışla anlayışla seçilir. seçilir. Yani Yani bizler, bizler, şiirin şiirin başlığına başlığına bakarak bakarak o şiirin o şiirin hangi hangi konuda konuda yazılmış yazılmış olduğunu olduğunu tahmin tahmin edebiliriz. edebiliriz. ***Şiirlerin, ***Şiirlerin, diğer diğer yazı yazı türlerinden türlerinden birbir farklı farklı birbir tarafı tarafı da da duygulara duygulara dayandayandırılarak dırılarak yazılmış yazılmış olmalarıdır. olmalarıdır. BuBu yüzden yüzden şiirler, şiirler, ana ana düşünce düşünce yerine yerine ana ana duyduygugu içerirler. içerirler. "Bu "Bu şiirden şiirden nasıl nasıl birbir duygu duygu çıkarıyoruz?” çıkarıyoruz?” ya ya da da "Bu "Bu şiirşiir hanhangi gi duygularla duygularla yazılmıştır?" yazılmıştır?" sorularına sorularına vereceğimiz vereceğimiz cevap, cevap, aslında aslında o şiirin o şiirin hangi hangi duyguya duyguya dayanarak dayanarak yazıldığının yazıldığının da da birbir göstergesi göstergesi olacaktır. olacaktır.

103 103

55

TÜRKÇE TÜRKÇE

Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

2.2. TEMA TEMA

ATATÜRK'ÜM ATATÜRK'ÜM SEN SEN YOKKEN YOKKEN BirBir Cumhuriyet Cumhuriyet günü günü Kalbimizde Kalbimizde anılıyorsun. anılıyorsun. Belki Belki o zaman o zaman uyuyorsundur, uyuyorsundur, Atatürk'üm Atatürk'üm sensen yokken. yokken. Duydun Duydun mumu sesimizi, sesimizi, Atatürk'üm Atatürk'üm derken? derken? Yankılandı Yankılandı herher taraf, taraf, Atatürk'üm Atatürk'üm sensen yokken. yokken. BirBir cevap cevap verver ne ne olur? olur? Aklım, Aklım, hayalim hayalim durur. durur. Annem Annem teselli teselli ettietti beni, beni, Atatürk'üm Atatürk'üm sensen yokken. yokken.

1. 1. Yukarıdaki Yukarıdaki şiirde şiirde kaç kaç dize dize veve kaç kaç dörtlük dörtlük bulunmaktadır? bulunmaktadır? ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. 2. 2. Yukarıdaki Yukarıdaki şiirin şiirin ana ana duygusu duygusu nene hakkındadır? hakkındadır? ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. .................................................................................................

104 104

2.2. TEMA TEMA

55

TÜRKÇE TÜRKÇE Ülkemiz Ülkemiz veve Kültürel Kültürel Değerlerimiz Değerlerimiz

ALIŞTIRMA ALIŞTIRMA 88 1. 1. Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerden cümlelerden hangisi hangisi birbir paragrafın paragrafın giriş giriş cümlesi cümlesi olamaz? olamaz? A) A) Çocukları Çocukları okumaktan okumaktan soğutan soğutan birbir neden neden de de öğretici öğretici olmayı olmayı herher şeyin şeyin başında başında tutmamızdır. tutmamızdır. B) B) Uyumadan Uyumadan önce önce çocuklara çocuklara okunacak okunacak kitapları kitapları onların onların yaşlarına yaşlarına ve ve ilgiilgilerine lerine göre göre seçmek seçmek gerekir. gerekir. C) C) Ana Ana dili, dili, onu onu kullanan kullanan bireyler bireyler arasında arasında köklü köklü sevgi sevgi bağları bağları oluşturur. oluşturur. D) D) Dil,Dil, insanların insanların düşündüklerini, düşündüklerini, duyduklarını duyduklarını bildirmek bildirmek içiniçin kullandıkları, kullandıkları, sözcükler sözcükler ve ve işaretlerden işaretlerden oluşan oluşan birbir anlaşma anlaşma aracıdır. aracıdır. 2. 2. İnsanların İnsanların çoğu, çoğu, dostluk dostluk konusundaki konusundaki sorunlarının sorunlarının sevilmemek sevilmemek olduğunu olduğunu düşünürler. düşünürler. BuBu nedenle nedenle de de bütün bütün güçleriyle güçleriyle nasıl nasıl sevimli sevimli ve ve sevilebilir sevilebilir olaolacakları cakları konusunda konusunda çaba çaba gösterirler. gösterirler. Oysa Oysa asılasıl sorun, sorun, sevilmemekte sevilmemekte değil; değil; sevmeyi sevmeyi bilmemekte bilmemekte gizlidir. gizlidir. Eğer Eğer birbir insan insan üretici üretici birbir güçle güçle sevmeyi sevmeyi başabaşarabiliyorsa rabiliyorsa kendisini kendisini de de seviyor seviyor demektir. demektir. Ama Ama yalnızca yalnızca başkalarını başkalarını sevme sevme konusunda konusunda başarılı başarılı olmaya olmaya çalışıyorsa çalışıyorsa .................................. .................................. BuBu paragraf, paragraf, düşüncenin düşüncenin akışına akışına göre göre aşağıdakilerinden aşağıdakilerinden hangisiyle hangisiyle tamamlanmalıdır? tamamlanmalıdır? A) A) ...kimseyi ...kimseyi sevebilmesi sevebilmesi mümkün mümkün değildir. değildir. B) B) ...herkes ...herkes tarafından tarafından sevilir. sevilir. C) C) ...gerçek ...gerçek mutluluğu mutluluğu yakalar. yakalar. D) D) ...kalıcı ...kalıcı dostluklar dostluklar kurmayı kurmayı da da başarır. başarır. 3. 3. l lBuBu ölçümler, ölçümler, camlarınızın camlarınızın odak odak noktalarının noktalarının gözgöz bebeklerinizle bebeklerinizle bire bire birbir aynı aynı hizada hizada olmasını olmasını ve ve gözgöz önünüze önünüze en en uygun uygun camın camın belirlenmesini belirlenmesini sağlar. sağlar.