Tarihte Toplumsal Cinsiyet [1 ed.] 9786257999489

Citation preview

TARlH MERRY E. WIESNER-HANKS

TARİHTE TOPLUMSAL CİNSİYET KÜRESEL BAKIŞ AÇll.ARI ÖZGÜN ADI GENDER iN HISTORY Global Penpectives COPYRIGHT

@ MERRY

"· WIESNER-HANKS 2.01 l

İNGİLIZCE ÖZGÜN ME11NDEN ÇEViREN

MERAL ÇİYAN ŞENERDI

@ TÜRKİYF. İŞ

BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 2.0I I

Sertifika No:

40077

EDITÖR

DEVRİM ÇETiNKASAP GÖRSEL YÖNIITMl!N

B1ROL BAYRAM DÜZELTi/DiZiN

NECATI BAi.BAY GRAFİK TASARJM UYG U LAMA

TÜRKİYE iŞ BANKASI KOLlUR YAYINLARI I. BASIM: ŞUBAT 2.02.0, İSTANBUI.

ISBN 978-625-7999-48-9 BASK!

DÖRTEL MATBAACILIK SANAYİ VE TiCARET LIMtTED ŞİRKETi ZAHR MAH. 147. SOK. 9-13A ESENYU RT / ISTANRUI. Tel: (0212) 565 11 66 Serıifika No: 40970

TÜRKİYE iŞ BANKASI KOLlUR YAYINLARI iSTİKLAL CADDESi, ME ŞELiK SOKAK NO: 114 BEYO�I.U 34433 İSTANBUL

Tel. (0212) 252 39 91 faks (0212) 252 39 95 www.iskultur.com.tr

Tarih

Tarihte Toplumsal Cinsiyet Küresel Bakış Açıları MERRY E. WIESNER-HANKS

Çeviri: Meral Çiyan Şenerdi

TORKIYE

$BANKASI

Kültür Yayınları

İçindekiler Kronolojilc Dizin . . viii ilk Baskıya Övgü . . -·····--·-· . ·-· .. . xı ..... ............................ ....... .... ....... Xlll Teşekkürler. ................................. ·- .............. .................................. .. _

..

. ............................... .. ............................ . .................. . .

_

...... ...... .

Birinci Bölüm Giriş..... . ......... .................. . . ... .. ......... ......................... .. .. . . ..........1 Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet.. ···········-···-····· .. ....... A . ... . . ... . . .. ............... . . .18 Kitabın YapısL Ataerkinin Kökenleri····· ····································-·-··············· . . 22 .

.... ................................. .

İkinci Bölüm Aile. .. . .

.. ............... . ....

.............................. ........... ..................................... .... .......................... .. ..........

41

Antilc Mısır ve Mezopotamya

(MÖ 4000-MÖ 600). . . . 44 Çin, Hindistan ve Akdeniz'in Klasik Kültürleri (MÖ 600-MS 500)... .... .................................... .. 47 Modern Dönem Öncesinde Afrilca, Amerilca Kıtalan ve Güneydoğu Asya (MÖ 600-MS 1600) . .. 54 Ortaçağ ve Erken Modem Dönemde Avrupa ve .......... ....................................................... .......... 59 Akdeniz (MS 500-1600) Sömürge Dünyası (1500-1900)... . .. ................ .......................................... ................63 Sanayileşme ve Sanayileşme Sonrası Dünya (1800-2010).. ............... - .... 73 ..... ...... .........

.

.. _ . ............... ........ .........

... .... . . ....

... . . . . .. . .

........................... .....

. ..

__

....

Üçüncü Bölüm Ekonomik Yaşam ...

. .... . .. . . ... .... .. ..... .. ... . ................... .... . . ....... ..... .. ... ........ .. .. .89

Yiyecek Toplayıcı, Bahçeci ve Çoban Toplumlar (MÖ 20.000-MS 1800)

. . ...... ....... . . ....... 91 ... .......... 97

Tarım Toplumları (MÖ 7000- MS 1800) Kölelik (MÖ 7000-MS 1900)

_

...

. . ...

103

Kapitalizm ve Sanayileşme (1500-2000) ....................... .......................106 Tıcari Şirketler, Devlet ve Hizmet Ekonomisi (1900-2010).

. . . .. . . . . .

.. ..

-

-

························-··········· ··········· ···· · ···

118

Dördüncü Bölüm Fikirler, İdealler, Normlar ve Yasalar . .... ... .

.. . ....... .. .. ... ........ ... 137

Kadınların ve Erkeklerin Doğası ile Rolleri.....

..142

İkili Sistemler. ...

151

.. . . .

.. .

... .

... .

_

. . .. ........ J 57

Annelik ve Babalık.....

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Yaratan İdeolojiler, Normlar ve Yasalar

_ _

J62

166

Eşitlik İdeolojileri Beşinci Bölüm

181

Din

Animizm, Şamanizm ve Paganizm (MÖ 40.000). .. ....182

Antik Yakındoğu'da Yazılı Dinler (MÖ 3000'den itibaren)

.. .. . ..... .. ..

_

__

.187

-·

Konfüçyüsçülük ve Taoizm (MÖ 600'den itibaren) 190 Hinduizm ve Budizm (MÖ 600'den itibaren) .... ........... .. 193 Hırisriyanlık (MS 30'dan itibaren).. İslamiyet (MS 600'den itibaren)

.

.

. .. ... . .

_

.

..200

...

208

Altıncı Bölüm Siyasi Yaşam

. ..

. . . .............................................................................................................................

227

Akraba Grupları, Kabileler ve Köyler (MÖ 10.000'den itibaren)

. ..... 231

Verasete Dayanan Aristokrasi (MÖ 3000'den itibaren) Savaş Hali

_

_

234

·· ·····

.

· -·

Yurttaşlık (M Ö 500-MS 1800) .

....... ........................

. . ... ......

. 244

. ... ...

.. ..............251

.

Kadın Hakları Hareketleri (1800-2010)

258

Sömürgecilik, Sömürgecilik Karşıtlığı ve Sömürgecilik Sonrası (1500-2010)

. . . .. ..... ...

263

Yedinci Bölüm Eğitim ve Kültür . ..... .

.

Klasik Dönem ve Sonrası Kültürler (M Ö 600-MS 1450)

. . .. 290

Rönesans (1400-1600)

___

......... ..297

_

Demokrasi, Modemite ve Okuryazarlık (1710-2010)

-

-

....................................................... .............................................. ..

304

Sekizinci Bölüm Cinsellik . ............. ........... .................................. .. .

_

.

_

.

_

_325

Klasik Avrasya (MÖ 600-MS 600)

. ............... .. 332

Amerika Kıtası (MS 500-MS 1500)

................. 337 .. . .. ................... .. ................... 341

Üçüncü Cinsiyetler . Sömürge Dünyası: Cinsiyet ve Irk 1500-1900)..

-

--- ..............................344 .348

Batı'da Modem Cinsellik (1750-1950)

.......... . ........ . 357

Küreselleşen Dünya (1950-2010) Sonsöz ..... ..

Dizin .. .. .....

373

.

··· ··· ·••········· ··· ··· ······ ········ ···

....

.

..

. ...

.. . ..........381

Kronolojik Dizin Dünya tarihinde zamanın çağlara bölünmesi yani "dönemlendirme", epeyce karşı çıkılan bir yöntemdir: Birçok döneme yapıştırılan etiketler, örtülü veya açık değer yargıları içerir. Tarihçilerin bir dönem ile sonrakini ayıran işaretler olarak gördükleri gelişmeler, tüm dünyada birbirin­ den çok farklı zamanlarda gerçekleşmiş ve yaşamın önemli tarafları, görece ufak değişiklerle birçok dönemi aşarak genellikle aynı kalmaya devam etmiştir. Bu yüzden her dönemlendirme sistemi sorunludur ama bunlardan tama­ men vazgeçmek de zordur; bu nedenle "kronolojik dizini" hazırlarken, üniversitelerin dünya tarihi derslerinde en yaygın biçimde kullandığı, zamanı geniş bölümlere ayırma yöntemi kullanılmıştır. Ancak bu dizin, genel konulara göre düzenlenmiş 4. Bölüm'e yapılan referansları kapsamadığı gibi, kısa yorumların hepsini de içermez. Bu tabloyu, kro­ nolojik dizine göre işlenen derslerle bağların kurulup kitabın daha rahat okunması için buraya aldım. Yontma Taş Devri (MÔ 9500'e kadar) Cilalı Taş Devri (MÖ 9500-MÔ 3000) Antik tarım toplumları (MÔ 3000-MÖ 600) Klasik dönem toplumları (MÔ 600-MS 600) Klasik dönem sonrası toplumlar (MS 600-1450) Erken modem dünya (1450-1750) Modem dünya (1750'den günümüze)

viii

Modernlik öncesi/modernlik sonrası kadınlar arası okuma grubuma

İlk Baskıya Ôvgü Weisner-Hanks olağanüstü denebilecek bir beceri ser­ gileyerek, insanlık tarihi boyunca bilinen tüm kültürlerde kadınların hayatı ve toplumsal cinsiyetin inşası ile bilinenle­ rin bir özetini sunuyor ... Kuramsal derinliğe sahip, tarihi ve çokkültürlü kayıtlara sadık ama aynı zamanda, öğrencilerin kolayca sindirebileceği kıvamda ...

Choice Profesör Merry Weisner-Hanks, hem kendi araşnnnalanna hem de bu alandaki zengin bilgi birikimine dayanarak tarihön­ cesinden günümüze dünya tarihinde toplumsal cinsiyete dair memnuniyet verici bir özet çıkarnyoı: Tarihte Toplumsal Cinsiyet kitabının, E.H. Carr'ın daha geleneksel çizgideki Tarih Nedir? kitabıyla birlikte tarih bölümüne başlayan tüm öğrencilere zorunlu metin olarak okutulmasını öneririm. Okuyucu kitlesi, toplumsal cinsiyeti konu alan bir dersi seçmiş öğrencilerle sınırlı kalmamalı, çünkü kitap, tarihin analiz kategorisi olarak toplumsal cinsiyetin sosyal sınıf, ırk ve etnik köken kadar önemli olduğunu gösterdiği gibi, genç tarihçilere de tarih kavramakta pek çok içgörü sunmakta­ dır. Özellikle tematik sınıflandırmayla sunulmuş ek okuma önerileri sayesinde, kitabın daha deneyimli tarihçiler için de değer taşıyacağı göz ardı edilmemelidir.

Reviews in History xi

Merry Weisner-Hanks sağduyuya ve derin bilgiye daya­ nan bir kitap ortaya çıkarmış. Tarihte Toplumsal Cinsiyet, toplumsal cinsiyet yapılarının siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel konulardaki etkisini incelemektedir. Weisner­ Hanks'in araştırmasının dikkat çeken kültürel, coğrafi ve kronolojik kapsamı, gerçekleştirdiği analizdeki derinlik, ince ayrıntı ve berraklıkla bir araya gelmiştir. Bu kitap insanlık tarihindeki toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili az bulunur ve değerli bir küresel bakış açısı sunmaktadır. Jerry H. Bentley Hawai Üniversitesi

Teşekkürler Yazdığım her kitap beni, kronolojik ve coğrafi anlamda asıl alanım olan erken modem dönem Almanya konu­ sundan çıkarak, daha geniş yelpazede yazmaya teşvik etti ki bu gitgide daha az bildiğim alanlara girmem demekti. Şanslıydun, yardımlarıyla ve tavsiyeleriyle uzmanlıklan­ ru

benimle paylaşan saygın bilim insanlarıyla çalıştun ve

bu mesai arkadaşlıkları çoğunlukla gerçek arkadaşlığa dönüştü. Bu kitabın ilk baskısını yazmaya teşvik eden Constantin Fasolt'a ve ikinci baskıyı geliştirmemi öne­ ren, Wiley-Blackwell'in editörü Tessa Harvey'e teşekkür etmek isterim. Anne Hansen, Susan Kingsley Kent, Jeffrey Merrick ve Susanne Mrozik, bölümlerin taslaklarını oku­ yup paha biçilmez öneriler sundular. İkinci baskıyı hazırla­ maya koyulduğumda yüksek lisans öğrencim Brice Srnith, yeni kaynaklar için kütüphaneyi ve interneti taradı; öyle çok kaynak buldu ki bunları bir web sayfasında toplamamız gerekti; bunun için yine başka bir yüksek lisans öğrencim, Lea Gnat bana yardım etti . Burada ele alınan düşüncelerin büyük bir kısmının oluşmasında, geçen yıllar içinde birçok insanın etkisi vardır; bu kişi listesi sayfalar tutabilir ama ben Barbara Andaya, Judith Bennett, Jodi Bilinkoff, Renate Brindenthal, David Christian, Elizabeth Cohen, Nathalie Zemon Davis, Lisa Di Caprio, Scott Hendrix, Evelyn Brooks, Higginbotham, Grethe Jacobsen, Margaret Jolly, Susan Karant-Nunn, joAnn McNamara, Teresa Meade, Pavla Miller, Mary Elizabeth Perry, Allyson Poska, Diana xiii

Robin, Lyndal Roper, Anne Schutte, Bonnie Smith, Hil