Survival - Het S.A.S. Handboek 9021522845, 9789021522845

Citation preview

st mT

IEN En

bed B SAVAAV/ANDe HET S.A.S.

HANDBOEK _ JOHN WISEMAN _vande Survival School, Special Air Service

TMO

ZE

SURVIVAL:

HET S.A.S. HANDBOEK

Voor mijn vader, T.C.H. Wiseman, die mij de waarde van het leven leerde inzien, die zijn leven wijdde aan het helpen van anderen en wiens voorbeeld ik tracht te volgen.

SURVIVAL:

HEI S.A.S. HANDBOEK JOHN WISEMAN

van de Survival School, Special Air Service

KOSMOS-Z&K UITGEVERS, UTRECHT/ANTWERPEN

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Deze uitgave is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave. Twaalfde druk

© 1986 John Wiseman (tekst)

© 1986 William Collins Sons & Co. Ltd. (illustraties) © 1988, 1999 Nederlandstalige uitgave: Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Oorspronkelijke titel: The S.A.S. Survival Handbook Uitgegeven door: Collin Harvill, Londen

Vertaald en bewerkt door: J.H. Cornelder Geïllustreerd door: Norman Arlott, Steve Cross, Chris Lyon, Andrew

Mawson, Tony Spalding Vormgeving: Howard Loxton en Tony Spalding

ISBN 90 215 2284 5 D/1999/0108/211

WAARSCHUWING De technieken die in dit boek worden beschreven zijn in principe bedoeld om overleving in noodsituaties mogelijk te maken. Zij worden naar beste weten en kunnen gegeven, maar de toepassing ervan is uw eigen verantwoordelijkheid. Noch de auteur, noch de uitgever is aansprakelijk voor de gevolgen van eventuele fouten of omissies. Onder normale omstandigheden — d.w.z. niet in situaties van leven en dood — zijn bepaalde technieken of activiteiten wettelijk niet toegestaan of ethisch niet toelaatbaar; eventuele overtredingen of misbruik zijn voor uw rekening en risico. Houd rekening met andermans eigendom, respecteer de natuur, houd u aan de regels voor wapenbezit. Gebruik alle informatie uit dit boek met verstand, rekening houdend met de omstandigheden waarin u zich bevindt.

9

Inleiding

11 12

Deel een Essentiële zaken Essentiële zaken voor

12 13 13 14 15 16 18 19 21 21 22 23 23 25 26 26 26

overleving Voorbereiding Research Planning Uitrusting Het onverwachte Overlevingspakket Overlevingstas Messen Als zich een ramp voordoet Prioriteiten Water Water vinden Condensatie Water uit planten Water uit dieren Zout Overlevingslogboek

27 28 28 29

Deel twee Strategie Strategie Auto-ongeluk Ramp in de lucht

33

Deel drie Klimaat en terrein Klimaatzones Poolstreken Reizen

34 36 36

37 37

Kleding Schuilplaats

38 38 38 40 40 42

Vuur Water Voedsel Gezondheid Bergen Sneeuw en ijs

Lawines Zeekusten Water Voedsel Gevaren Eilanden

Droge gebieden Water Onderdak

en vuur

Kleding Voedsel Gezondheid Tropische gebieden Onderdak Vuur Voedsel Gevaren Voertuigen

Deel vier Voedsel Voedselen voedingswaarde Koolhydraten Vetten Proteïnen Mineralen Spoorelementen Vitaminen Eetbare planten Planten verzamelen Gevaarlijke planten Planten herkennen Eetbare dieren Wild vinden Zoogdieren Reptielen Vogels Insekten Slakken en wormen Gevaren

Eetbare planten in gematigd klimaat Wortels en knollen Vruchten Noten Eetbare planten Giftige planten Bomen Giftige bomen Paddestoelen en zwammen Amanieten Eetbare paddestoelen Giftige paddestoelen Arctische en noordelijke planten Planten in de woestijn Tropische planten Giftige tropische planten Planten aan de zeekust Zeewier en algen Vallen en strikken Strikken Vallen met gewicht Speervallen Vogels vangen Jagen Wapens Jagen op vogels Gevaren Schoonmaken van de buit Slachten Organen Vis Vissen met een haak Visvallen Andere technieken Vis bedwelmen In de poolstreken Bereiden van vis

123 124

125 128 130 136 137 139 142 144 147 148 150 152 152 153 153 197 157 159 160 161 162 164 165 165 166 169 170 170 16] 172 174

175 176 176

Deel vijf Kampeertechniek Onderdak en kamp opslaan Schuilplaatsen In de tropen In het poolgebied Langer verblijf Vuur Brandstof Een vuur stoken Soorten vuur Koken Kookgerei Voedsel bewaren Kooktips Organisatie in het kamp Hygiëne in het kamp Gereedschap Bijlen Meubilair in het kamp Bedden Dierlijke produkten Kleding Touwen en lijnen Het maken van touw Knopen en steken Eenvoudige knopen Lijnen verbinden Lussen Steken Lijn inkorten Lading vastsjorren Palen verbinden Netten maken Visknopen

Deel zes Aanwijzingen interpreteren Aanwijzingen interpreteren Kaarten

Oriënteren Weersinterpretatie Wolken Weersvoorspelling

4b Massage en kunstmatige ademhaling 5 Gevaarlijke bloedingen 5a Slagaderlijke bloeding Afbinden van slagaders Knevelverband 5b Kleinere bloedingen 5c Interne bloedingen 6 Wonden en verband 6a Wonden hechten

Deel zeven Onderweg Onderweg Route uitstippelen Reizen in een groep Voortgang Lopen in de nacht Reizen in bergen Reizen in de jungle Waterwegen Vlotten Moerassen Rivieren oversteken Deel acht Gezondheid Eerste hulp 1 Uit gevarenzone weghalen 1a Ademt teloos

199 199 200 200 201

maar

202 202 203 203 203

9 Verstuiking/Ontwrichting

214

bewus-

2 Ademhaling en polsslag 2a Verstikking 2b Speciale gevallen 2c Drastische actie 2d Verstikking voorkomen

201

6b Open behandeling 7 Brandwonden Soorten brandwonden 8 Botbreuken 8a Onbeweeglijk maken

2e Geen ademhaling of pols 3 Kunstmatige ademhaling 3a Bij gezichtswonden 3b Met het gezicht omlaag 4 Klopt het hart? 4a Hartmassage

10 Shock 11 Verband Eenvoudig verbinden 12 Kleine kwalen

217

13 Pijnstillers 14 Gewonden verplaat-

217

sen 14a Alleen iemand op-

218 218 219 ) 220 220 221 222 222

tillen 14b Brandweergreep Patiënt bij bewustzijn

14c Optillen met draagdoek 14d Zitgreep voor 2 personen 15 Bevalling in noodsituatie 16 Beten 17 Vergiftiging 18 Algemene kwalen 19 Ziekten

224

226 227 229

20 Ziekten

in warm

kli-

maat 20a Aandoeningen 21 Gevaren maat

in koud

kli-

Natuurlijke geneesmiddelen Remedies Medicinale planten Gevaarlijke schepselen Giftige slangen Gevaarlijke vissen en andere zeedieren Gevaarlijke zeedieren

Deel negen Overleven op zee Overleven op zee Man overboord! Overleven op zee Bescherming Is land dichtbij? Reizen Signalen Gezondheid Water Voedsel Gevaarlijke vissen Haaien Aan land gaan

253 254

Deel tien Redding Signalen geven

255 261 261 261

Signalen en codes Zoekacties Zoekpatronen Reddingshelikopter

265

Deel elf Rampen Droogte Vuur Bosbranden Brand in gebouwen Autobrand Gassen en chemicaliën Weg en spoor Overstroming Tsunami Lawine Orkaan Tornado Bliksem Aardbeving Vulkaanuitbarsting Eruptiegevaren

267 267 268 270 271 27 272 273 273 274 275 275 276 2 277

Straling

279 280 281 281 283 284 285 285 287

Kernexplosie Nasleep Overleven thuis Voedselvoorraden Prioriteiten Water Vuur Onderdak Hygiëne Tot besluit

INLEIDING

Als beroepsmilitair heb ik 26 jaar lang het voorrecht gehad te dienen bij de Special Air Service (SAS). Dit elitekorps van het Britse leger wordt getraind voor het uitvoeren van zware operaties in alle delen van de wereld, dikwijls geïsoleerd en ver van conventionele strijdkrachten. Ze werken in kleine groepen, dikwijls op vijandelijk gebied, en moeten daarom hun eigen dokter, tandarts, navigator en kok zijn. Vaak maakt de operationele situatie bevoorrading onmogelijk en moeten ze leven van wat er op het land is te vinden. Zij moeten het hoofd bieden aan alle soorten situaties en problemen, gecreëerd door mensen of door de natuur, en veilig terugkeren, en moeten daarom de vaardigheden ontwikkelen om waar dan ook te overleven. Nadat ik in de hele wereld had gediend, werd ik de survivalinstructeur van de SAS en werd het mijn taak ervoor te zorgen dat elk lid van het regiment deze vaardigheden wist toe te passen. De beschreven technieken zijn beproefd in training en operaties, en vormen de basis voor dit boek. Van anderen afgesneden op een in mist gehulde berg, verdwaald in de jungle of vastgelopen in de woestijn — de overlevingsproblemen zijn voor soldaat en burger gelijk. Het verschil is gelegen in het feit dat soldaten vaak hun aanwezigheid moeten verbergen, terwijl burgers de aandacht willen trekken van mensen die hen kunnen redden. Iedereen wil overleven, jong en oud, in goede of in slechte lichamelijke conditie. Maar hoe fitter u bent — en hoe meer kennis u hebt — des te groter zullen uw kansen zijn. Ongevallen creëren vaak situaties waarin het op overleven aankomt. U moet voorbereid zijn op botsingen, storingen in apparatuur en natuurrampen. U moet weten wat u moet doen met verwondingen, hoe u zich fit en gezond kunt houden en anderen kunt helpen die er minder goed aan toe zijn dan u. Water, voedsel, vuur en onderdak zijn levensbehoeften. U moet weten hoe u eraan kunt komen. Wanneer u de juiste signalen geeft, kan dat een zoekteam op uw spoor zetten, maar als u niet wordt gevonden, moet u in staat zijn zelf de weg naar de veiligheid te vinden, ook door rivieren en gebergte heen. U kunt overal in de wereld geïsoleerd raken — van het ijs van de noord- of zuidpool tot de Alpen, van een tropisch regenwoud tot de open oceaan. Elk gebied vraagt om speciale overlevingstechnieken. Bergen, jungles, open vlakten en moerassen kunnen erg gevaarlijk lijken, maar allemaal bieden zij mogelijkheden voor voedsel, brandstof, water en onderdak — als u weet hoe er gebruik van te maken. Het effect van het klimaat is erg belangrijk. U moet weten wat u moet doen bij intense \koude en hoe u moet overleven in gloeiende hitte — zij vormen elk op geheel andere wijze een grote uitdaging. Overleving is afhankelijk van de toepassing van een aantal grondregels en de aanpassing ervan aan de omstandigheden.

10

De lezer moet op zijn of haar eigen oordeel afgaan bij de toepassing van de methoden die in dit boek worden beschreven. De proeven voor plantaardig voedsel bijvoorbeeld, zijn de enig zekere manier om vast te stellen of bepaalde vruchten of bladeren al dan niet giftig zijn. Het is onwaarschijnlijk dat de gemiddelde persoon schadelijke planten en vruchten zal eten als de methode nauwkeurig wordt gevolgd, maar er is altijd enig risico. De reactie op vergiften is niet voor alle mensen gelijk — zelfs geringe hoeveelheden van giftige substanties kunnen voor sommige mensen erg gevaarlijk zijn. Vallen mogen nooit zodanig worden achtergelaten dat ze andere mensen schade kunnen doen en wanneer wij er onzorgvuldig mee omgaan, kunnen wij onbedoeld onszelf er kwaad mee doen. Bij het leren van de vaardigheden die hier worden beschreven, moeten de lezers rekening houden met de noodzaak ons milieu schoon te houden en wreedheden aan dieren te vermijden, en met wetten die wellicht sommige genoemde technieken verbieden. Dit is per slot van rekening een handboek voor de overlevingssituatie waarin het kan gaan om leven en dood, en daarin moet men soms risico’s nemen waarvan in het normale leven alleen al het overwegen dwaasheid is. Het tegen elkaar afwegen van deze risico’s maakt deel uit van de overlevingsstrategie. De uiteindelijke keuze is aan u en op niemand anders kan de schuld worden afgeschoven als u de verkeerde keuze maakt. Hoewel dit niet een officiële publikatie betreft, is het mijn bedoeling door het overdragen van de overlevingskennis die ik en mijn collega’s door ervaring hebben vergaard, u te helpen om die beslissingen op de juiste wijze te nemen. Deze methoden en vaardigheden hebben geholpen ons leven te redden — zij zullen ook u helpen te overleven.

Ten slotte wil ik het SAS-regiment danken dat het mij de ervaring heeft verschaft waarop dit boek is gebaseerd. Ook dank ik Howard Loxton en Tony Spalding die hebben geholpen het voor publikatie gereed te maken. Zonder hun harde werk en toewijding zou dit boek niet mogelijk zijn geweest. John Wiseman De Survival School, Hereford

11

BDoErEnlirsE

sEaN

ASIAN AN SPAN ON Begin met een grondige voorbereiding. Dat betekent voorbereiding in elk opzicht. Dit deel van het boek is bedoeld om ervoor te zorgen dat u de juiste uitrusting hebt, welke expeditie u ook onderneemt. Het bespreekt het idee van een pakket in zakformaat met zorgvuldig geselecteerde hulpmiddelen voor het overleven — dat u altijd en overal bij u moet hebben. Een mes is uw belangrijkste stuk gereedschap voor survival. Het moet met zorg worden gekozen en gebruikt en dient in perfecte conditie te worden gehouden. Even belangrijk is dat u persoonlijk goed bent voorbereid, zodat u zowel lichamelijk als psychisch in staat bent de stress en de gevaren van overlevingssituaties het hoofd te bieden. U moet een duidelijk inzicht hebben in wat voor overleving nodig is, vooral de noodzaak — en de methoden tot het verkrijgen — van water en zout.

12 12 13 138 14 15 16 18 18)

Essentiële zaken voor overleving Voorbereiding Research Planning Uitrusting Het onverwachte Overlevingspakket Overlevingstas Messen

21 21 22 23 23 25 26 26 26

Als zich een ramp voordoet Prioriteiten Water Water vinden Condensatie Water uit planten Water uit dieren Zout

Overlevingslogboek

ESSENTIELE ZAKEN VOOR OVERLEVING Het menselijk geslacht heeft zich tot in bijna iedere uithoek van de aarde gevestigd. Zelfs in gebieden die zo ongastvrij zijn dat men er niet permanent kan wonen, heeft de mens een manier gevonden om van de daar aanwezige hulpbronnen gebruik te maken, in de vorm van jacht of verzamelen, en hij heeft het dikwijls louter voor het plezier en vanwege de uitdaging tegen de natuur opgenomen. Bijna overal verschaft de natuur de dingen die nodig zijn om te kunnen overleven. Op sommige plaatsen in overvloedige mate, op andere zeer spaarzaam en men heeft gezond verstand, kennis en vindingrijkheid nodig om zijn voordeel te doen met de aanwezige hulpbronnen. Nog belangrijker is de wil tot overleven. Mannen en vrouwen hebben laten zien dat zij in de meest barre omstandigheden kunnen overleven, vooral door hun vastberadenheid om dat te doen — wanneer die ontbreekt, zijn de vaardigheden en de kennis in dit boek van weinig nut als het er werkelijk op aan komt.

grotere kans op overleving. Naar links en rechts kijken voordat u een weg oversteekt, of u, voordat u naar bed gaat, ervan verzekeren dat een open vuur veilig is, zijn overlevingstechnieken die u als bij instinct uitvoert. Het ontwikkelen van deze gewoonten is even belangrijk als het leren van specifieke vaardigheden.

Het motto van de padvinders ‘weest bereid’ is juist. Ieder die een reis wil gaan maken of een expeditie op touw zet, moet zich voorbereiden door zoveel mogelijk te ontdekken over de situaties waarin men zich waarschijnlijk zal gaan bevinden en over de vaardigheden en uitrusting die daarin zijn vereist. Het is gewoon een kwestie van gezond verstand dat u zich goed voorbereidt, de juiste benodigdheden meeneemt en uw plannen zo nauwkeurig mogelijk maakt. Uw uitmonstering kan het verschil betekenen tussen falen en succes, maar veel mensen, en vooral als ze gaan trekken met een rugzak, nemen in het begin te veel mee en moeten uit bittere ervaring leren wat zij werkelijk nodig hebben en wat zij gerust thuis hadden kunnen laten. Het is geen grapje met een gigantische rugzak vol met overbodige dingen te moeten zeulen terwijl u wenste dat u een zaklantaarn of een blikopener bij u had. Het juiste evenwicht vinden is niet eenvoudig.

BENODIGDE

We zijn allemaal gewend aan overleven op ons eigen, vertrouwde terrein — hoewel wij waarschijnlijk over ons gewone leven niet in deze termen denken — maar we moeten tevens leren te overleven wanneer wij ons niet in onze vertrouwde omgeving bevinden, of wanneer die omgeving door mensen of de natuur drastisch wordt veranderd. Ieder mens, jong of oud, van welke klasse of achtergrond ook, kan in een overlevingssituatie terechtkomen. Nu meer en meer mensen over de wereldbol vliegen, in kleine boten zeilen of de zee oversteken in grote schepen, bergen beklimmen en hun vakantie doorbrengen in steeds exotischer plaatsen, kunnen zij in steeds meer situaties terechtkomen waarmee ze niet vertrouwd zijn. Maar overlevingstechnieken betreffen niet alleen extreme situaties, zoals een vliegtuig dat tegen een bergwand te pletter slaat, een schipbreuk in de tropen of een voertuig dat midden in de woestijn de geest geeft. ledere keer dat u in een auto uw veiligheidsriem vastmaakt, geeft u uzelf een

UITRUSTING

Maak voor iedere reis of expeditie een lijst van benodigdheden en stel uzelf de volgende vragen: Hoe lang blijf ik weg? Hoeveel voedsel heb ik voor deze periode nodig en moet ik water meenemen? Heb ik de juiste en voldoende kleding voor het klimaat? Is één paar hoge schoenen genoeg of moet ik wegens de toestand van het terrein en de afstanden die ik lopend moet afleggen, een extra paar meenemen? Welke speciale uitrusting heb ik nodig voor het terrein? Welke medische dingen moet ik meenemen?

Zorg ervoor dat u fit genoeg bent voor wat u wilt gaan doen. Hoe fitter u bent, hoe gemakkelijker en plezieriger het zal zijn. Als u bijvoorbeeld gaat wandelen in de bergen, oefen dan van tevoren regelmatig en loop uw bergschoenen in. Loop naar uw werk en terug en draag daarbij een zak met zand om uw spieren in conditie te brengen! Mentale fitheid is ook een factor. Weet u zeker dat u de taak aankunt, u zich voldoende hebt voorbereid en de uitrusting hebt om het plan te volbrengen? Neem alle twijfels weg voordat u erop uitgaat.

13

Maak altijd alternatieve plannen voor het geval er iets verkeerd gaat. De dingen gaan maar zelden geheel volgens plan. Wat gaat u doen indien u uw doel door onvoorziene omstandigheden niet kunt bereiken? Wat gaat u doen als een voertuig kapot gaat, of als het weer of de gesteldheid van het terrein zwaarder blijkt te zijn dan verwacht? Wanneer u met een groep bent, wat gaat u doen als de groep onbedoeld uit elkaar valt? Wat gebeurt er als iemand ziek wordt?

Gezondheid Laat u grondig medisch onderzoeken en zorg ervoor dat u alle benodigde injecties hebt voor de gebieden waar u van plan bent doorheen te gaan. Er zijn vaccinaties tegen gele koorts, cholera, tyfus, hepatitis, pokken, polio, difterie en tuberculose, en een anti-tetanusinjectie

is altijd onmisbaar. Neem ruim de tijd voor injecties — voor een volledige anti-tyfusbescherming zijn drie injecties nodig over een periode van zes maanden. Als u door een gebied reist waar malaria voorkomt, neem dan een flinke voorraad anti-malariatabletten mee. U moet deze twee weken voor de aanvang van uw reis beginnen in te nemen, zodat uw lichaam weerstand heeft opgebouwd voordat u in het risico-gebied aankomt, en u moet ze nog een maand na uw terugkeer blijven gebruiken. Ga naar de tandarts en laat uw gebit nazien. Tanden en kiezen die u normaal geen last geven, kunnen in een koud klimaat veel pijn doen. Begin in ieder geval met een goede conditie. Neem een medicijntrommel mee met alles wat u nodig zou kunnen hebben, en als u met een groep reist, zorg er dan voor dat met eventuele persoonlijke medische behoeften rekening wordt gehouden. Als een potentieel lid van de groep niet fit is, moet hij dan achterblijven? Een moeilijke beslissing onder vrienden, maar hij moet wel worden genomen, want -dat is het beste. Schat ook in of elk lid voldoende doorzettingsvermogen heeft om de uitdagingen en ontberingen die u wellicht moet doorstaan, aan te kunnen. Stress brengt vaak de onbekende kant van iemand aan het licht, en bij de planning van elke groepsexpeditie is een zekere vorm van selectie nodig bij het kiezen van uw reisgenoten.

Ee

U kunt nooit te veel informatie hebben over een plaats waar u naar toe gaat. Neem contact op met mensen die het gebied kennen, lees boeken, bestudeer kaarten — en zorg ervoor dat u betrouwbare en recente kaarten meeneemt. Win informatie in over de plaatselijke bevolking. Zijn zij over het algemeen vriendelijk en behulpzaam of zijn zij afstandelijk of vijandig tegenover vreemdelingen? Zijn er plaatselijke gebruiken en taboes? Hoe gedetailleerder uw kennis van de levenswijze van de mensen is

— en dat geldt vooral voor niet-westerse samenlevingen, waar het leven veel nauwer verbonden is met het land en de natuur — hoe meer overlevingskennis u hebt als die nodig mocht blijken. Plaatselijke methoden van het bouwen van een schuilgelegenheid en het maken van vuur, in het wild groeiend voedsel, medicinale kruiden en vindplaatsen van water zullen gebaseerd zijn op een grondige kennis van de omgeving. Bestudeer uw kaarten zorgvuldig, raak vertrouwd met het land, zelfs voordat u het ziet, en vergaar zoveel mogelijk kennis van het terrein: de stroomrichting van rivieren en de stroomsnelheid, watervallen, stroomversnellingen en gevaarlijke stromingen. Hoe hoog zijn heuvels en bergen, en hoe zijn de hellingen — zijn zij bedekt met sneeuw? In welke richting lopen de bergkammen? Wat voor soort vegetatie kunt u verwachten, welke boomsoorten en waar? Welke temperaturen en hoe groot is het temperatuurverschil tussen dag en nacht? Wanneer wordt het licht en donker? Wat is de stand van de maan, de getijden en de waterstanden, de voor de tijd van het jaar gebruikelijke windrichting en -kracht? Het weer dat u kunt verwachten?

Houd bij het voorbereiden van een groepsexpeditie regelmatig besprekingen met de groepsleden. Stel mensen aan die verantwoordelijk zijn voor bepaalde aspecten: een arts, een taalkundige, een kok, iemand voor speciale uitrusting, onderhoud van voertuig(en), een chauffeur, een navigator enz. Zorg ervoor dat iedereen vertrouwd raakt met de uitrusting en dat er waar nodig extra voorraad is — vooral wat betreft batterijen, brandstof en lampen. Verdeel het project in fasen: aanloopfase, hoofddoel en terugkeer. Formuleer duidelijk wat het doel van iedere fase is en stel een tijdschema vast. Maak plannen voor noodprocedures zoals mankementen aan voertuigen, ziekte, en evacuatie in geval van een ongeluk. Houd ruime marges aan bij het schatten van de tijd die nodig is voor het afleggen van afstanden, vooral te voet. Het is altijd beter aangenaam verrast te worden doordat het beter gaat dan verwacht. De druk om te voldoen aan de eisen van een al te ambitieus tijdschema produceert niet alleen spanning en uitputting maar leidt tot beoordelingsfouten en het nemen van risico’s die vaak de reden zijn dat er dingen fout gaan. U kunt niet al het benodigde water meedragen, maar moet uw voorraden onderweg aanvullen. Dat zal een zeer belangrijke factor moeten vormen bij het uitstippelen van een route. Wanneer de route is uitgezet en door de groep is goedgekeurd, zorg er dan voor dat anderen ervan op de hoogte worden gesteld zodat u op reddingspogingen kunt hopen als er iets fout gaat. Als u een trektocht in de bergen gaat maken, geef dat dan door aan de politie en het plaatselijke reddingscentrum. Vertel hun wat u van plan bent en

14 geef hun de vertrektijd en de te verwachten aankomsttijd. Als u per auto reist, dien dan uw reisplan in bij de betrokken auto-organisatie. En gaat u per boot, laat uw plannen dan bekend zijn bij de kustwacht en havenautoriteiten. Zorg er altijd voor dat iemand weet wat uw plannen zijn en wanneer u ze gaat uitvoeren en breng hen op van tevoren afgesproken momenten op de hoogte, zodat er, wanneer er geen contact tot stand komt, alarmbellen gaan rinkelen. Voor schepen en vliegtuigen gelden wat dit betreft strenge regels en wanneer er op het afgesproken moment geen contact is, begint men een zoek- en reddingsoperatie. Maak het tot een vaste gewoonte dat u mensen vertelt wat u gaat doen en wanneer u verwacht terug te keren of uw bestemming te bereiken.

Dank zij uw research bent u gewapend met informatie en kunt u nu uw uitrusting selecteren met het oog op uw doelstellingen en de omstandigheden die u kunt verwachten. Geef uw voeten prioriteit als er veel moet worden gelopen. Loop nieuw schoeisel geleidelijk in en begin twee weken voor vertrek uw huid te harden met alcohol. Uw kleding moet u goede bescherming bieden zonder te warm te zijn. Uw kleren moeten goed passen en u volle vrijheid van beweging geven. Ze moeten u warm en droog houden maar uw lichaam tevens goede ventilatiemogelijkheden bieden. Er zijn materialen die vocht alleen naar buiten toe doorlaten. In een koud klimaat is een aantal lagen kleding over elkaar de oplossing. Voor wie in een gematigd klimaat wandelt, is een korte broek, shirt en winddichte parka alles wat nodig is — trek een trui aan als het koud wordt en een regenjas als het gaat regenen. U hebt een extra stel kleren nodig en bovendien warmere kleren voor wanneer u halt houdt.

Slaapzakken Er zijn in het algemeen twee soorten slaapzakken. De ene soort is gevuld met synthetische vezel, de andere (en duurdere) is opgevuld met dons. Dons is erg licht en geeft een veel betere isolatie — als het maar droog blijft. Wanneer het nat wordt, verliest het al zijn isolerende eigenschappen en het is erg moeilijk het weer droog te krijgen. Als er een goede kans op natte omstandigheden is, verdient synthetisch materiaal de voorkeur. Er zijn ook uitstekende bivakzakken van ‘ademend’ materiaal verkrijgbaar die u kunt gebruiken in plaats van een tent, maar op de langere duur voldoet een tent beter omdat deze ook voor koken en gemeenschappelijke activiteiten kan worden gebruikt. Een bivakzak is uiteraard veel kleiner en lichter.

Rugzakken U hebt een sterke en prettig zittende rugzak nodig om al uw kleding en uitrusting mee te dragen. Kies de allerbeste die u zich kunt veroorloven. Hij moet zeer stevige en volledig instelbare banden hebben, die goed aan het frame of het materiaal van de rugzak zijn bevestigd. Een zware last kan banden van mindere kwaliteit snel los doen raken. De rugzak moet een prettig aanvoelende heupriem hebben. Het geheim van het dragen van een rugzak is dat het gewicht op de heupen — het sterkste draaipunt van het lichaam — rust, niet op de schouders en de rug, die snel moe worden. Wilt u een rugzak met een extern of een inwendig frame? Inwendige frames zijn lichter en het is gemakkelijker zo’n rugzak ergens in te stouwen, maar uitwendige frames zijn sterker, zorgen voor een gelijkmatiger verdeling van het gewicht en zijn vooral goed geschikt voor uitrusting die zwaar is of een onhandige vorm heeft — en ook, in noodgevallen, voor het vervoeren van een zieke of gewonde. Een goed uitwendig frame moet de rugzak hoog op uw lichaam plaatsen, zodat er minder van uw heupen en schouders wordt geëist, en er moet ruimte tussen de rugzak en uw rug zijn zodat er weinig of geen contacttranspiratie optreedt. Een frame zorgt voor extra gewicht en er is meer kans dat het achter takken of andere uitsteeksels blijft haken, waardoor u bij dichte vegetatie minder snel vooruitkomt, maar de voordelen wegen daar ruimschoots tegenop. Kies een rugzak van zeer sterk, waterdicht materiaal, bij voorkeur met een klep met rijgsluiting binnen de eigenlijke zak om te voorkomen dat er water in lekt en de inhoud eruit valt. Zijzakken zijn altijd handig, maar zij moeten voorzien zijn van stevige ritssluitingen, want bij andere sluitingen is er te veel kans dat u dingen verliest.

Opbergen Als u verwacht nat te worden, stouw dan alles in polytheen zakken. Pak de zaken zo in dat u weet waar alles is, zodat de dingen die u het eerst nodig hebt, niet onderin zitten. De slaapzak is waarschijnlijk het laatste wat u nodig hebt, dus die kan onderin. Uw tent komt bovenop, evenals zware dingen zoals radio's, die daar gemakkelijker kunnen worden gedragen — hoewel u moet proberen uw zak niet te hoog te maken als u met sterke winden te kampen krijgt, want een zeer hoge zak is moeilijker in balans te houden. Doe een kookstel in een zijzak zodat u er gemakkelijk bij kunt. Zorg ervoor dat voedsel dat gemakkelijk fijn gedrukt kan worden of snel smelt in geschikte doosjes zit. In een warm klimaat kunt u veel warme dranken maken en voedsel meenemen dat u koud opeet. In een koud klimaat moet u zorgen voor voldoende vetten en suikers. De exacte rantsoenen hangen af van uw smaak, maar zij moeten een goed evenwicht in vitaminen, mineralen, vetten, proteïnen en koolhydraten vertonen. Houd rekening met de mate waarin u kunt leven van wat u in de natuur en op het land aantreft en neem voorraden mee van dingen die waarschijnlijk niet ter plaatse verkrijgbaar zijn.

15

Radio’s Voor een lange expeditie in een afgelegen gebied is een radio een noodzakelijkheid. Stel tevoren een schema op met een oproeptijd voor iedere morgen en avond. U moet iemand hebben die op de basis de radio bemant, zodat radiocontact gemakkelijk tot stand wordt gebracht. Ga na of de gekozen frequenties zullen werken in het gebied waar u naartoe gaat, en zorg dat minstens twee mensen in de groep de radio kunnen bedienen. Geef 's avonds aan de basis een situatierapport door en vertel daarin waar u zich bevindt, wat u hebt gedaan en wat u van plan bent. Ontvang ’s morgens het laatste nieuws wat betreft het weer, andere informatie die de basis u kan geven en controleer de tijd. Als u met een gevaarlijk aspect van de expeditie te maken gaat krijgen, kunt u afspreken dat de basis vaker bemand is, zodat u in een noodsituatie om hulp kunt roepen en onmiddellijk contact kunt maken.

VOERTUIGEN Auto's en vrachtwagens moeten afgesteld en aangepast worden voor extreme condities en grote hoogten, en bovendien moeten ze een grote beurt krijgen om ervoor te zorgen dat ze in prima conditie zijn. U hebt tanks voor extra brandstof en water nodig, evenals reserveonderdelen en eventuele speciale modificaties (zie Voertuigen onder Klimaat en Terrein).

SCHEPEN EN VLIEGTUIGEN Of u nu privé reist of met een commerciële instelling, altijd dient u zich op de hoogte te stellen van de procedures voor noodtoestanden. De maritieme en luchtvaartautoriteiten eisen dat de passagiers ervan op de hoogte worden gebracht, en kennis ervan kan uw leven redden. Wanneer u aan boord van een vliegtuig komt, wijst het personeel u op de nooduitgangen en geeft informatie over wat u in noodgevallen moet doen. Aan boord van een schip houdt men een oefening om u op de hoogte te stellen van de procedure voor het verlaten van het schip als dat nodig mocht zijn. De veiligste plaats in een vliegtuig is zo dicht mogelijk bij de staart.

Bij een ongeluk breekt deze vaak af en de meeste overlevenden komen uit dit gedeelte. Als u passagier bent in een klein vliegtuigje, stel de piloot dan altijd vragen over de vlucht: hoe lang duurt hij en over wat voor soort terrein gaat u vliegen? Geef aandacht aan details — in een noodsituatie kunnen ze van belang zijn.

Hoe kunt u zich voorbereiden op wat u niet verwacht? Voorbereidingen treffen voor te verwachten moeilijkheden en gevaren is moeilijk genoeg, maar welke kans hebt u om u toe te rusten voor de volkomen onbekende ramp? Toch zijn dit de rampen die onmiddellijk in onze gedachten komen — schipbreuk, het neerstorten van een vliegtuig, of een gedwongen landing in onbekend en moeilijk terrein. Dit is de reden voor het verschijnen van dit boek. Er zijn gespecialiseerde boeken over bergbeklimmen, zeilen en grottenonderzoek, over de woestijn en de jungle en het poolgebied, en het lezen ervan zal onderdeel uitmaken van uw voorbereidingen voordat u zich aan deze activiteiten waagt of naar dergelijke gebieden gaat. Het is echter nog belangrijker dat u weet hebt van een hele reeks vaardigheden die toe- en aangepast kunnen worden in alle soorten situaties en dat u een manier van denken ontwikkelt die u in staat stelt van deze kennis gebruik te maken om oplossingen te vinden voor concrete problemen waarvoor u zich gesteld ziet. Dit is de voorbereiding die u kunt treffen voor het onverwachte. Maar dat is niet alles. U kunt zorgen een aantal kleine dingen bij u te hebben die uw kansen vele malen vergroten omdat zij u helpen met een aantal fundamentele dingen die voor survival nodig zijn. Ze kunnen het verschil betekenen tussen falen en succes. Zij passen in een klein doosje dat u in uw zak of in een tas kunt stoppen en altijd bij u kunt hebben. Het is uw overlevingspakket. Als zich een noodsituatie voordoet, zult u blij zijn dat u het altijd bij u draagt. Groter, maar toch compact genoeg om aan een riem mee te dragen wanneer u op reis bent, zijn een mes en de dingen die in uw overlevingstas (zie hieronder) passen. Zonder deze basisbenodigdheden kunt u nog altijd improviseren, maar zij bieden u bepaald een voorsprong.

OVERLEVINGSPAKKET Een paar belangrijke dingen kunnen in het gevecht om te overleven het verschil uitmaken. Verzamel de artikelen die rechts worden getoond. Ze passen allemaal in een klein blikje, bijvoorbeeld een tabaksdoosje, dat nauwelijks opvalt wanneer u het in de zak van een parka doet. Maak het tot een vaste gewoonte dat u het altijd bij u draagt. Kies niet een groter blikje, want u zult merken dat dat niet zo prettig is om mee te nemen, waardoor u het soms misschien niet bij u hebt wanneer het hard nodig is. Veel mensen die hun eigen sigaretten rollen, hebben zo’n doosje bij zich. Maar dit is veel nuttiger. Het kan helpen uw leven te redden. De ervaring heeft bewezen dat elk voorwerp zijn plaats heeft verdiend, hoewel bepaalde dingen in sommige situaties meer van pas komen dan andere: vishaken kunnen in het oerwoud van onschatbare waarde zijn, maar zijn waardeloos in de woestijn. Poets de binnenkant van het deksel om het een spiegelachtig, reflecterend oppervlak te geven en sluit het, om het waterdicht te maken, af met een strook plakband (a) dat gemakkelijk verwijderd en weer aangebracht kan worden. Blijf daarna aandacht geven aan het blik. Controleer de inhoud regelmatig en vervang materialen die onbruikbaar kunnen worden, zoals lucifers en medicijnen. Geef op alle verpakkingen van medicijnen de dosering aan en het doel dat ze dienen, en ook de uiterste gebruiksdatum waarna ze moeten worden vervangen. Vul de overgebleven ruimte in het blikje op met watten; bovendien kunnen ze worden gebruikt voor het maken van vuur.

1. Lucifers Waterbestendige lucifers zijn handig maar nemen meer ruimte in beslag dan gewone lucifers, liefst van het soort dat u overal kunt aanstrijken, en die u tot op zekere hoogte waterbestendig kunt maken door de kop in gesmolten kaarsvet te steken. Breek van iedere lucifer de helft van de steel af om ruimte uit te sparen. Het is veel gemakkelijker vuur te maken met lucifers dan op een andere manier, maar verspil ze niet en gebruik ze alleen wanneer geïmproviseerde methoden falen. Neem slechts één lucifer tegelijk uit het blikje en sluit het meteen weer af. Laat het nooit open of op de grond liggen. 2. Kaars Van onschatbare waarde voor het aanleggen van een vuur en als lichtbron. Schaaf hem vierkant om ruimte te besparen. Als hij van talk is gemaakt, is het vet in noodgevallen te eten en u kunt er ook mee bakken — maar wees er wel zeker van dat het talk (vet) is; paraffine en sommige andere kaarsen zijn niet eetbaar. Talk is vooral in een warm klimaat niet lang houdbaar.

4. Vergrootglas Hiermee kunt u vuur maken door middel van direct zonlicht en bovendien is het nuttig bij het zoeken naar splinters en beten. 5. Naalden en garen Verschillende naalden, waaronder minstens één met een zeer groot oog voor pees en grof draad. Kies sterk garen en wind het om de naalden heen.

6. Vishaken en -lijn Een selectie verschillende haken in een klein houdertje of pakje. Voeg er een paar loodjes bij. Met een kleine haak kun je zowel kleine als grote vissen vangen, maar met een grote haak alleen grote vissen. Doe er zoveel mogelijk vislijn bij, het is ook handig voor het vangen van vogels. 7. Kompas

Een lichtgevend kompas met knopbediening — maar zorg ervoor dat u het goed kunt lezen, omdat sommige kleine kompassen verwarrend kunnen zijn. Een met vloeistof gevuld kompas is het beste, maar het mag niet lekken, er mogen geen luchtbelletjes in zitten en moet perfect in orde zijn. De naald gaat vaak roesten, en moet goed op zijn draaipunt rusten en onbelemmerd kunnen ronddraaien.

8. Bêta-licht Een lichtgevend kristal, ter grootte van slechts een kleine munt maar bij nacht ideaal voor het lezen van een kaart, en een nuttig hulpmiddel voor het lokken van vis — duur, maar gaat een leven lang mee. 9. Draad voor strikken

Bij voorkeur koperdraad — 60 tot 90 cm. Voor strikken, maar kan daarnaast veel andere overlevingsproblemen oplossen. 10. Flexibele zaag Deze hebben gewoonlijk aan de uiteinden grote ringen die als handgreep dienen. Verwijder deze, want ze vergen te veel ruimte; zij kunnen worden vervangen door stukjes hout wanneer u de zaag nodig hebt. Smeer hem in met een laagje vet ter bescherming tegen roest en breuk. Draadzagen kunnen zelfs worden gebruikt voor het omzagen van behoorlijk grote bomen. 11. Medische zaken

3. Vuursteen Vuurstenen werken ook als ze nat zijn en zullen het nog doen als u al lang door uw lucifers heen bent. Investeer in een vuursteen met een zaagstrijker.

Wat u meeneemt, hangt af van uw bekwaamheid in het gebruik ervan. Medicijnen moeten luchtdicht worden verpakt, terwijl watten voorkomen dat de boel rammelt. De volgende lijst kan als richtlijn dienen:

Analgeticum Een pijnstiller voor milde en matige pijn. Codeïnefosfaat is ideaal voor kies-, oor- en hoofdpijn. DOSIS: een tablet per zes uur naar behoefte, maar het middel kan als bijverschijnsel verstopping veroorzaken, en helpt dus ook bij diarree. Niet voor kinderen, mensen met astma of leverproblemen.

Sedatief voor ingewandstoornissen Voor behandeling van acute en chronische diarree. Imodium wordt veel gebruikt. DOSIS: eerste maal twee capsules, daarna één na iedere ontlasting totdat diarree over is. Antibiotica Voor algemene infecties. Tetracycline kan zelfs worden gebruikt door mensen die overgevoelig zijn voor penicilline. DOSIS: een tablet van 250 mg, vier maal per dag, gedurende vijf tot zeven dagen. Neem voldoende mee voor een complete kuur. Vermijd gedurende het gebruik ervan melk, calcium- en ijzertabletten of andere medicijnen met aluminiumhydroxide. Antihistaminicum Tegen allergieën, insektenbeten en steken. Neem niet meer dan de aanbevolen doses en gebruik het middel niet samen met alcohol. Tabletten voor sterilisatie van water Wanneer u het water niet vertrouwt en het niet kunt koken. Houd u aan de aanwijzingen van de fabrikant.

EN SEE

TS AÀ Er

Anti-malariatabletten Onmisbaar in gebieden waar malaria voorkomt. Er zijn soorten waarbij u slechts één tablet per maand hoeft in te nemen.

Kaliumpermanganaat Heeft verschillende toepassingen. Vermeng het met water tot het water roze wordt om het te steriliseren, dieper roze om het antiseptisch te maken en rood om eczeem te behandelen, zoals voetschimmel.

12. SCALPELS Minstens twee lemmetten van verschillende afmetingen. Een handvat kan worden gemaakt van hout wanneer het nodig is.

13. ZWALUWSTAART-HECHTPLEISTERS Om de randen van wonden bij elkaar te houden. 14. PLEISTERS Verschillende maten, bij voorkeur waterbestendig, voor het schoon houden van schaaf- en snijwondjes. 15. CONDOOM Dit kan dienen als waterzak — kan een liter bevatten.

18

OVERLEVINGSTAS Pak in een auto, boot of vliegtuig niet al uw spullen op een plaats waar u er niet onmiddellijk bij kunt. Houd een overlevingstasje, groter dan uw overlevingstrommeltje, zodat u het dus niet in uw zak kunt steken, binnen handbereik. Als u loopt, houd het dan buiten uw rugzak, afzonderlijk bevestigd aan uw riem. Er moeten brandstof, voedsel, een overlevingszak en signaalbenodigdheden in zitten, allemaal verpakt in een messblik dat ter bescherming en tevens als kookpannetje dient. Als u iets wilt koken of bakken, hebt u het direct bij de hand en in een noodsituatie vindt u daarin de eerste benodigdheden om te overleven. Alles wat u op een normale reis uit deze tas gebruikt, moet zo snel mogelijk weer worden aangevuld.

Tas De tas moet van waterbestendig materiaal zijn gemaakt en groot genoeg zijn om een messblikje te kunnen bevatten. Het moet een positieve sluiting hebben die niet uit zichzelf losraakt, en een sterke lus die om uw riem past. Denk eraan dat de tas lucifers, vaste brandstof en fakkels bevat — dingen die uw leven kunnen redden en die met zorg moeten worden behandeld.

Messblikje Dit is gemaakt van aluminium, dat licht en sterk is. Het is een goed kookpannetje en biedt bovendien bescherming aan de dingen die erin zijn verpakt.

Brandstof Bij voorkeur dient u vaste-brandstoftabletten te hebben in hun eigen verpakking (1). Gebruik ze spaarzaam wanneer een houtvuur niet goed mogelijk is. De tabletten zijn uitstekend geschikt voor het aansteken van een vuur. De verpakking kan tevens dienen als een standaard voor een pannetje (2) en een houder voor het branden van de tabletten.

Zaklantaarn Neem een kleine staafvormige zaklantaarn (3) mee die weinig ruimte vraagt. Houd de batterijen erin, maar keer de laatste om, zodat de batterijen niet leeglopen als de lantaarn per ongeluk wordt aangezet.

Lithiumbatterijen hebben een lange levensduur.

19

Fakkels Signaalfakkels (4) om aandacht te trekken. U hebt rode en groene minifakkels (5) nodig en een ontsteker (6) (niet groter dan een vulpen). Wees er voorzichtig mee, want ze zijn explosief. Schroef de ontlader aan de fakkel (7). Houd dit geheel op armlengte afstand en wijs ermee omhoog. Haal de handel over om de fakkel af te steken. Ga er voorzichtig mee om en wees er zuinig mee. Gebruik ze om aandacht te trekken (zie Redding).

Markeringsstrips

Een mes is van onschatbare waarde in een survivalsituatie. De serieuze avonturier heeft altijd een mes bij zich. Messen zijn echter gevaarlijk en kunnen als wapen worden gebruikt. Zij moeten, wanneer u per vliegtuig reist, aan de piloot of cabinepersoneel worden gegeven — standaardprocedure tegen kapers — en moeten nooit in een

gespannen situatie worden getoond.

De keuze van een mes Een opvouwbaar zakmes met verschillende messen is handig, maar

Neem zo veel mogelijk lucifers (8) mee, in een waterdichte verpakking, u hebt nooit genoeg. Sommige soorten lucifers kunnen afgaan als ze tegen elkaar aan komen — verpak ze met zorg.

als u slechts één mes meeneemt, moet u iets sterkers hebben, een mes dat voor alle te verwachten taken geschikt is, van het omsnijden van een boompje tot het villen van dieren en het snijden van groenten. Sommige messen hebben in het handvat een ingebouwd kompas of hebben een handvat dat hol is, zodat u er uw overlevingspakketje in kunt meenemen. Daar staat echter tegenover dat een hol handvat kan breken en een kompas vaak niet meer nauwkeurig werkt nadat het mes is gebruikt op een hardhouten boom. Als u dit soort mes verliest, bent u tegelijk uw overlevingspakket kwijt — u kunt veel beter het overlevingspakket in een apart tasje aan uw riem of aan de schede meedragen.

Thee, koffie

NIET VERGETEN

Er is niets zo goed voor het moreel als een warme kop thee. Zorg voor theezakjes en zakjes melk en suiker (9). Thee lest de dorst — koffie vergroot deze!

U BENT NIET SCHERPER DAN UW MES. Uw mes is zo’n belangrijk deel van uw overlevingsuitrusting, dat u het scherp moet houden zodat het altijd klaar is voor gebruik. Gooi het nooit in een boom of in de grond. Houd het schoon en, als u een tijdlang niet van plan bent het te gebruiken, geölied in zijn schede. Maak er, wanneer u door dichtbegroeid terrein loopt, een gewoonte van uw mes te controleren. Dit moet een automatische reflex worden, vooral nadat u door moeilijk terrein bent gegaan. Een controle van alle zakken en bezittingen moet voor u een tweede natuur worden.

Een strip lichtreflecterend materiaal van ongeveer 0,3X2 meter om in een noodsituatie aandacht te trekken (zie Signalen in Redding). Eén strip betekent onmiddellijke evacuatie. Vorm andere signalen met strips van andere leden in uw groep. Pak de strips zo in dat ze rammelen van andere dingen in uw tas voorkomen.

Lucifers

Voedsel Vet is het moeilijkst te vinden wanneer u leeft van wat u in de natuur aantreft. Door zijn extra calorieën verdient het een plaats in uw overlevingszak — tubes boter of reuzel (10) komen in aanmerking. Blokken gedroogd vlees (11) zijn voedzaam, hoewel niet erg goed van smaak. Chocolade (12) is goed voedsel, maar niet lang houdbaar — controleer regelmatig. U MOET zout (13) bij u hebben — zouttabletten zijn de compacte manier om het mee te nemen, maar nog beter is een speciaal poeder dat vitaminen, zout en andere voor het lichaam noodzakelijke mineralen bevat.

Overlevingszak Een grote polytheen zak van ongeveer 200x60 cm kan in koude omstandigheden uw leven redden. Kruip er in een noodsituatie in om warmteverlies te reduceren. Hoewel nat door condensatie, zult u warm zijn. Nog beter is een geïsoleerde zak van reflecterend materiaal dat u warm houdt en het condensatieprobleem oplost.

Knipmessen Een knipmes kan van waarde zijn, op voorwaarde dat het een goede vergrendeling heeft. Draag altijd zo’n mes bij u. Een houten handvat is meestal het prettigst: het mes glijdt niet weg in een klamme hand, en als het handvat uit één stuk hout is gemaakt, is de kans op blaren kleiner dan bij andere soorten.

20

De schede moet positieve sluitingen hebben om de parang goed op zijn plaats te houden, en een lus voor bevestiging aan een riem. Soms heeft een schede aan de voorzijde een zakje voor een slijpsteen.

NIET VERGETEN Handvat (a) is ideaal: één afgerond stuk hout, de staart van het mes gaat erdoorheen en is aan het eind vastgezet. Als het handvat breekt, kan men een stuk doek of takjes om de staart winden. Handvat (b) is slechts met klinknagels aan de staart bevestigd en kan blaren veroorzaken. Handvat (c) kan bij zwaar werk op de klinknagels afbreken en de korte staart maakt het moeilijk een geïmproviseerd handvat aan te brengen. De schede (d) moet een positieve sluiting hebben en bovendien een lus voor bevestiging aan uw riem.

Parang Dit is de Maleisische naam voor een type mes met een groot, gewelfd lemmet zoals dat van een machete. Het is te groot om het in het normale dagelijkse leven mee te dragen, maar ideaal in de vrije natuur. Een parang met een totale lemmetlengte van 30 cm en niet zwaarder dan 750 g is het beste — met een lemmet dat op zijn breedst 5 cm is en een houten handvat heeft dat aan het einde is vastgeschroefd. Het gewelfde lemmet maakt het mogelijk een maximale kracht toe te passen bij het hakken van hout; het lemmet bereikt het hout eerder dan de knokkels, wat bescherming biedt. Zelfs grote bomen kunnen met een parang worden omgehakt, wat vooral nuttig is bij het bouwen van een schuilplaats of een vlot. Het lemmet van een parang heeft drie verschillende snijranden: B doet het zware werk zoals het hakken van hout en botten, A

is fijner en wordt gebruikt voor villen, C is nog fijner voor kleiner en nauwkeurig werk.

A en C kunnen gemakkelijk worden aangescherpt en B is scherp maar niet zo scherp dat er gauw bramen in komen.

Het gevaar bestaat dat de scherpe kant door de zijkant van de schede heen komt. Houd daarom wanneer u de parang trekt, de schede nooit vast aan de kant van de scherpe zijde (a). Dit is gevaarlijk. Maak er een gewoonte van de schede vast te pakken aan de kant van de botte zijde van de parang.

Een mes slijpen Zandsteen is geschikt voor het slijpen van gereedschap — grijze, kleiachtige zandsteen voldoet het best. Kwarts, hoewel minder vaak aangetroffen, is goed en ook graniet kan worden gebruikt. Wrijf twee stukken langs elkaar om ze glad te maken. Een steen met aan de ene kant een ruw en de andere zijde een glad oppervlak is ideaal en moet in de zak van de schede worden meegedragen. Gebruik het ruwe oppervlak om bramen te verwijderen, en daarna het gladde oppervlak om het lemmet goed scherp te maken. Het doel is een snijrand te krijgen die lang meegaat en niet afbrokkelt. Houd bij het slijpen het handvat in uw rechterhand. Gebruik een

cirkelbeweging met de klok mee en oefen met de vingertoppen van de linkerhand een constante druk op het lemmet uit. Houd de hoek constant en de steen nat. Fijne deeltjes van de steen laten de hoek zien die u op het lemmet aanbrengt. Trek het blad niet onder druk naar u toe, want dan

a

krijgt u bramen. Oefen minder druk uit voor een scherpere rand. Werk aan de andere zijde tegen de klok in.

Lemmetprofiel: A is te steil en wordt gauw bot, B is goed en C is te fijn en kan gauw bramen opleveren.

ALS ZICH EEN RAMP VOORDOET Wanneer u het slachtoffer bent van een ramp, is er de verleiding u maar te laten gaan, in elkaar te storten en u te laten overweldigen door zelfmedelijden. Maar het heeft geen zin de moed op te geven of uw hoofd in het zand te steken en te hopen dat het een boze droom is die vanzelf over gaat. Dat zal niet gebeuren, en met zo’n houding zal de situatie snel nog slechter worden. Alleen een positieve actie kan u redden. Een gezond, goed gevoed persoon kan fysiek erg veel doorstaan, op voorwaarde dat hij of zij zelfvertrouwen heeft. Zelfs als hij ziek of gewond is, kan een vastberaden persoon schijnbaar onmogelijke situaties te boven komen. Om dat te doen, moeten veel stresspunten overwonnen worden.

STRESSPUNTEN

VOOR OVERLEVING

De overlevingssituatie zet u onder druk, zowel lichamelijk als psychisch. U moet een aantal van de volgende stresspunten overwinnen, of misschien wel allemaal:

Vrees en angst Pijn, ziekte en verwondingen Koude en/of hitte Dorst, honger en vermoeidheid Gebrek aan slaap Verveling Eenzaamheid en isolatie Kunt u dit alles aan? U hebt geen keus.

Zelfvertrouwen is het produkt van een goede training en een gezonde kennis. Deze moet u verwerven voordat u in een overlevingssituatie terechtkomt. Het feit dat u dit boek leest, is een aanwijzing dat u het

zaad van de vastberadenheid om uzelf toe te rusten in u hebt — en dat is het eigenlijke beginpunt. Zelfvertrouwen zal u in staat stellen vrees, verveling, isolatie en eenzaamheid te overwinnen. Een goede lichamelijke conditie speelt een belangrijke rol. Hoe fitter u bent, hoe groter uw kans op overleving is. In het begin moet u het misschien zonder slaap stellen om u ervan te verzekeren dat de plaats waar u bent veilig is, of een lange mars maken onder gevaarlijke omstandigheden. Wacht niet totdat u gedwongen wordt slaap op te geven om dan pas te ontdekken of u dat kunt opbrengen. Bewijs het nu al aan uzelf door in training te gaan. Ontwikkel het vermogen om vermoeidheid en gebrek aan slaap aan te kunnen. U zult hard moeten werken om voedsel en water te verkrijgen. Die bevrijden u van honger en dorst. Maar het zoeken ervan zal u moe maken en u hebt een goede schuilgelegenheid nodig om uit te rusten en nieuwe kracht op te doen. Overdrijf het niet. Rust veelvuldig en evalueer de situatie.

Pijn en koorts zijn waarschuwingssignalen die de aandacht vragen voor een verwonding of een andere ongewone lichamelijke toestand. Op zichzelf zijn ze, hoe hinderlijk en lastig ook, niet gevaarlijk. Pijn kan onder controle gebracht en overwonnen worden. De biologische functie ervan is bescherming te bieden aan een verwond lichaamsdeel, te voorkomen dat u het gebruikt, maar deze waarschuwing moet soms worden veronachtzaamd om het risico van ergere verwonding of de dood te vermijden. Gewonde mensen met meervoudige breuken, die zeker zouden zijn gestorven als ze, hopend op hulp, waren blijven liggen waar ze waren, hebben in geïsoleerde gebieden soms lange afstanden gekropen om assistentie te zoeken. Concentratie en intense inspanning kunnen zelfs een tijdlang gevoelens van pijn verminderen of stoppen, hoewel het belangrijk blijft een wond zo spoedig mogelijk te behandelen. Verwaarlozing van een klein wondje of een blaar kan later soms tot ernstige problemen leiden.

De belangrijkste elementen die voor overleving nodig zijn, zijn VOEDSEL, VUUR, ONDERDAK en WATER. De volgorde van belangrijkheid hangt af van de plaats waar u zich bevindt. In de woestijn zal water bovenaan de lijst staan; in poolgebieden zullen onderdak en vuur de eerste aandacht moeten krijgen. Het stellen van de juiste prioriteiten is een van de eerste stappen tot overleving. Het duurt lange tijd voordat een gezond persoon sterft van de honger, want het lichaam kan opgeslagen voorraden gebruiken, maar wind, regen en kou kunnen zelfs in een gematigd klimaat fataal worden, en de dood treedt al in enkele minuten op in het ijswater van de poolstreken. Voedsel is zelden de eerste prioriteit. Zelfs in streken waar het moeilijk te vinden is, zijn er gewoonlijk andere problemen die eerst moeten worden opgelost. Onderdak of een schuilplaats zal dikwijls de eerste noodzaak zijn in een extreem klimaat — niet alleen

in de bevroren poolstreken of de brandende woestijn, maar ook voor wandelaars in de bergen die door mist zijn overvallen. De behoefte aan vuur houdt daarmee nauw verband. Water is iets waar de meeste mensen in de moderne wereld niet bij hoeven stil te staan. Zij zijn gewend de kraan open te draaien en het is er. Pas bij een extreme droogte, als het water op rantsoen is, denken ze eraan. Maar wie moet zien te overleven op zee of na een overstroming, kan, hoewel door water omgeven, wanhopig behoefte hebben aan drinkbaar water — en er zijn veel plaatsen waar water niet gemakkelijk te vinden is als het niet regent. Andere voor overleving noodzakelijke dingen worden later in het boek behandeld, maar water is altijd belangrijk.

WATER

$

ne nn

En

Water is van essentieel belang. Alle leven is er van afhankelijk en alle levende dingen bevatten het. De gemiddelde persoon kan drie weken in leven blijven zonder voedsel, maar slechts drie dagen zonder water. Water is de allereerste prioriteit. Wacht niet tot

De eerste plaats om te gaan zoeken is op het laagste punt van een vallei, waar water naartoe stroomt. Als er geen beek of meertje is, kijk dan of er groene vegetatie voorkomt en probeer daar te graven. Het kan zijn dat er direct onder het oppervlak water is. Zelfs graven in droge rivierbeddingen kan u bij een bron onder de oppervlakte brengen, vooral in gebieden met grof zand of grind. Zoek in de bergen naar spleten waarin water wordt vastgehouden. Aan de kust hebt u, wanneer u boven de hoogwaterlijn graaft, en vooral als er zandduinen zijn, een goede kans ongeveer 5 cm zoet water aan te treffen dat is gefilterd en dat een laag vormt op het zwaardere zoute water. Het kan brak zijn, maar het is drinkbaar. Als een rots steil uit de zee omhoog komt, zoek dan naar groene vegetatie, zelfs varens of mossen in een breuk in de rotsformatie — u zou er een bron of poel kunnen vinden.

uw watervoorraad is uitgeput voordat u naar water

gaat zoeken. Wees zeer zuinig met wat u hebt en zoek zo spoedig mogelijk naar aanvulling, bij voorkeur stromend water, hoewel water altijd kan worden gesteriliseerd door het te koken of door het gebruik van chemische zuiveringsmiddelen. Het menselijk lichaam bestaat voor 75 procent uit water. Het is de koelvloeistof die het lichaam op een gelijkmatige temperatuur houdt, het dient om de nieren te laten functioneren en afvalstoffen te verwijderen en het is in sommige opzichten de geleider of het voertuig voor zenuwimpulsen. Maar de hoeveelheid vloeistof die het lichaam vasthoudt, is beperkt. Lichaamsvocht dat verloren gaat, moet worden aangevuld, anders krijgt de gezondheid en de lichaamskracht te lijden.

Als u geen zoet water kunt vinden, kan zout water worden gedistilleerd (zie distilleerderij of zonne-energie en distilleren, dit deel).

Waterverlies De gemiddelde persoon verliest 2 tot 3 liter water per dag — zelfs iemand die in de schadum ligt te rusten, verliest ongeveer een liter. Door alleen maar adem te halen, gaat vocht verloren, en verlies door transpiratie neemt toe met de intensiteit van het werk en de temperatuur. Overgeven en diarree zorgen voor een extra verlies. Dit alles moet worden aangevuld om de waterbalans in stand te houden, door middel van water zelf of van voedsel dat water bevat.

HOE LICHAAMSVOCHT

VAST TE HOUDEN

Om verlies van lichaamsvocht tot een minimum te beperken, kunt u de volgende voorzorgsmaatregelen nemen: + Vermijd overbodige lichaamsinspanning. Rust zo veel mogelijk. + Rook niet. + Houd u koel. Blijf in de schaduw. Richt zo nodig een beschutting tegen de zon op. + Lig niet op hete grond of een verwarmd oppervlak. * Eet niet, of zo weinig mogelijk. Als er geen water beschikbaar is, wordt er voor de spijsvertering vloeistof onttrokken aan de vitale organen, wat de uitdroging nog verder doet toenemen. Vet is het moeilijkst te verteren en vereist veel vloeistof. * Drink geen alcohol. Ook dit onttrekt vloeistof aan vitale organen. + Praat niet — en adem door de neus, niet door de mond.

0

WAARSCHUWING

D-

t

Wees op uw hoede bij iedere poel of plas waarbij geen groene vegetatie of botten van dieren aanwezig zijn. Het is waarschijnlijk verontreinigd door chemicaliën in de grond, dicht bij de oppervlakte. Zie aan de rand of er mineralen zijn die op een alkalische conditie kunnen wijzen. WATER UIT EEN POEL MOET U ALTIJD KOKEN. In woestijnen zijn er meren zonder afvoer; dit worden zoutwatermeren. Water van zo’n meer moet ALTIJD voor het drinken worden gedistilleerd.

Opvangen van dauw en regen Ondanks de zure regen die door geïndustrialiseerde landen wordt geproduceerd en verontreiniging van de bodem kan veroorzaken, is regenwater overal drinkbaar en hoeft alleen maar vergaard te worden. Gebruik een zo groot mogelijk oppervlak om het op te vangen, en laat het water weglopen in alles waarin u het maar kunt bewaren. Een gat dat u in de grond hebt gegraven, langs de zijkanten afgedekt met een laagje klei, kan het water vasthouden, maar houd het afgedekt. Als u geen waterdichte lappen hebt, kunt u stukken metaal of schors gebruiken voor het opvangen van water. Als u de geringste twijfel hebt over de kwaliteit van het water dat u hebt verzameld, kook het. In een klimaat waar het overdag heet en ’s nachts koud is, kunt u een zware dauw verwachten, met name op metalen voorwerpen. U kunt kledingstukken gebruiken om water op te laten nemen en ze dan uitwringen. Een andere methode is dat u schone lappen of kledingstukken om benen en enkels windt en door natte vegetatie loopt. U kunt er vervolgens op zuigen of ze uitwringen.

23

NIET VERGETEN DIEREN WATER

ALS IS

TEKEN

DAT

ER

Zoogdieren De meeste dieren hebben regelmatig water nodig. Grazende dieren bevinden zich gewoonlijk niet ver van water — hoewel sommige soorten duizenden kilometers afleggen om het droge seizoen te vermijden — omdat zij bij zonsopgang en zonsondergang moeten drinken. Convergerende sporen van wild leiden dikwijls naar water; volg deze heuvelafwaarts. Vleesetende dieren kunnen het lange tijd stellen zonder water te drinken. Zij krijgen vocht binnen van de dieren die zij eten, en zijn dus niet een positieve aanwijzing dat er water in de buurt moet zijn.

Vogels Graaneters, zoals vinken en duiven, verwijderen zich nooit ver van water. Zij drinken bij zonsopgang en -ondergang. Wanneer zij laag en in rechte lijn vliegen, zijn ze op weg naar water. Wanneer zij van water terugkeren, zijn ze er vol mee, vliegen van boom tot boom en rusten vaak uit. Observeer hun richting en u zult water vinden. Watervogels kunnen lange afstanden afleggen zonder te stoppen voor eten of drinken en zijn dus niet noodzakelijkerwijs een aanwijzing dat er water in de buurt is. Haviken, adelaars en andere roofvogels ontlenen vocht aan hun slachtoffers en zijn geen aanwijzing dat u dichtbij water kunt vinden.

RANTSOENEER UW ZWEET, NIET UW WATER! Als u water moet rantsoeneren, drink het dan in kleine slokjes. Als u lange tijd geen water hebt gehad, drink het dan niet, zodra u het vindt, in grote hoeveelheden. Neem in het begin kleine slokjes. Een uitgedroogd persoon kan anders gaan overgeven, waardoor hij nog meer waardevol vocht verliest.

Wortels van bomen en planten onttrekken vocht aan de grond, maar een boom haalt het misschien wel van een diepte van 15 m of meer, te diep om het water via graven te bereiken. Probeer het niet; laat de boom het voor u oppompen door een plastic zak om een tak met veel blad te binden. Verdamping van water in de bladen zal condensatie in de zak produceren. Kies gezonde vegetatie en ruige takken. De opening van de zak moet bij bomen aan de bovenkant zitten en een hoek moet omlaag hangen om de condensatie op te vangen. Het plaatsen van een polytheen tent over vegetatie zal verdampt water opvangen dat door afkoeling tegen het plastie condenseert. Hang de tent op of ondersteun hem met een stok met een ‘stootkussentje’ erop. Voorkom dat gebladerte de zijkanten van de tent

Reptielen

kan aanraken, want dan loopt water

Geen aanwijzing voor water. Zij verzamelen dauw en krijgen vocht binnen van hun prooi, en kunnen lange tijd zonder.

daarlangs weg, terwijl het terecht moet komen in gootjes onderin.

Insekten Goede aanwijzing voor water, vooral bijen: zij vliegen hooguit 6,5 km van hun nest of korf vandaan, maar hebben geen regelmatige drinktijden. Mieren zijn afhankelijk van water. Een kolonne mieren die tegen een boom op klautert, is op weg naar een klein waterreservoir. Zulke reservoirs vindt men zelfs in droge gebieden. De meeste vliegen bevinden zich binnen 90 m van water, speciaal de Europese metselaarvlieg met zijn regenboogkleurige, groene lijfje.

Menselijke sporen Zullen gewoonlijk tot een bron, put of poel leiden, die met takken of stenen kunnen zijn afgedekt om verdamping te voorkomen. Breng na gebruik de afdekking opnieuw aan.

Zelfs afgesneden vegetatie zal enige condensatie opleveren als het warm wordt, wanneer u het in een grote plastic zak plaatst. Houd het gebladerte met stenen van de bodem af zodat het water eronder samen kan vloeien, en zorg dat het gebladerte het plastic niet

raakt. Gebruik stenen om de zak gespannen te houden. Ondersteun de top met een stok met ‘stootkussentje’. Zet de zak op een enigszins hellend vlak om de condensatie naar het verzamelpunt te laten lopen. Vervang het gebladerte regelmatig.

24

Distilleerderij op zonne-energie

Distilleren

Graaf een gat in de grond van ongeveer 90 cm doorsnede en 45 cm diep. Zet een opvangblik in het midden en overdek vervolgens het gat met een stuk plastic in de vorm van een kegel. De hitte van de zon doet de temperatuur van de lucht en de grond stijgen waardoor damp wordt geproduceerd. De lucht wordt verzadigd, water condenseert tegen de onderzijde van het plastic en druppelt in het blik. Dit is vooral effectief in woestijngebieden en elders waar het overdag heet en ’s nachts koud is. Het plastic koelt sneller af dan de lucht, waardoor hevige condensatie ontstaat. Dit soort distilleerderij moet minstens Va liter kunnen verzamelen in een periode van 24 uur. Deze distilleerderij kan tegelijk dienst doen als val. Insekten en kleine slangen worden door het plastic aangetrokken. Zij kunnen in de kegel glijden of eronder kruipen en in de val zitten. Een distilleerderij op zonne-energie kan worden gebruikt om zuiver water te distilleren uit giftige of verontreinigde vloeistoffen.

Kleine distilleerinstallaties maken deel uit van de uitrusting van reddingssloepen en -vlotten, maar kunnen worden geïmproviseerd. Voor het distilleren van een vloeistof moet u iets maken dat de taak kan vervullen van de distilleerkolf in het laboratorium. Steek een slangetje of buis boven in een afgedekt, met water gevuld vat dat zich boven een vuur bevindt, en het andere eind in een afgesloten opvangvat dat zich bij voorkeur in een ander vat bevindt dat voorziet in een omhulsel van koud water om de damp te doen afkoelen wanneer het uit de slang komt. U kunt alles wat buis- of slangvormig is, gebruiken — bijvoorbeeld buizen van uw rugzak. Om te voorkomen dat u waterdamp verspilt, kunt u eventuele kieren in buis of slang afdichten met modder of nat zand. Een gemakkelijker methode is een variatie op de woestijndistilleerderij. Er is wat meer tijd nodig voordat het water condenseert, maar het opstellen kan gemakkelijker zijn. Laat een buis of slang uit een afgedekt vat lopen waarin u verontreinigd/zout water, of zelfs urine kookt. Zet het andere eind onder een solaire distilleerderij. Een plaatje metaal of boomschors, eventueel verzwaard, dekt het vat af. Zelfs een kegel van bladeren op de waterpot zal de stoom helpen in de buis te komen.

Water uit ijs en sneeuw

Maak onderzijde van de lap plastic met een steen ruw om ervoor te zorgen

dat de druppeltjes erlangs omlaag lopen. Gebruik stenen of gewichten om de randen vast te houden en de kegel zijn vorm te doen behouden. Zet het blik vast zodat in het gat gevangen diertjes het niet kunnen omstoten. Gebruik zo mogelijk een hevel naar een lager niveau (a) om het water weg te kunnen halen zonder de distilleerderij in het ongerede te brengen.

Sat

WAARSCHUWING Drink nooit urine of zeewater — nooit! Maar beide kunnen

wel drinkwater opleveren door distilleren — en zeewater geeft ook nog wat zout.

Het is beter ijs te smelten dan sneeuw — het produceert een grotere hoeveelheid in kortere tijd met minder warmte: twee keer zoveel voor de helft van de warmte. Als u geen andere keus hebt, smelt dan wat sneeuw in een pot, en voeg meer toe in kleine hoeveelheden. Als u veel sneeuw in de pot doet, zal het onderste deel smelten en vervolgens worden geabsorbeerd door de sneeuw erboven, zodat er onderin een holte ontstaat waardoor de pot verbrandt. Sneeuw die zich op een dieper niveau bevindt, is korreliger dan de toplaag en levert meer water op.

Water uit zeeijs Zeeijs is zout — ongeschikt als drinkwater — tenzij het ouder is. Hoe korter geleden het is bevroren, hoe zouter het is. Nieuw zeeijs is ruw en melkwit van kleur. Oud ijs is blauwachtig en heeft afgeronde randen ten gevolge van verwering. Men kan goed water verkrijgen van blauw ijs — hoe blauwer en gladder hoe beter. Maar pas ook bij oud ijs op: het kan blootgesteld zijn geweest aan zoutnevel.

25

WATERVERZAMELAARS Kopvormige planten en holten tussen de bladeren van bromelia’s (vele daarvan parasiteren op de takken van tropische bomen) verzamelen dikwijls een reservoir van water. Bamboe houdt vaak water vast in zijn holle knopen. Er is meer kans dat oude en gele stengels water bevatten. Schud eraan — als u water hoort klotsen, maak dan een inkeping aan de onderzijde van elke knoop en giet het water eruit. Bromelia’s zijn er al van 5-9 cm hoog, maar de meeste zijn 30-150 em. Sommige slaan water op in hun weefsel, en allemaal verzamelen ze het

in een reservoir dat gevormd wordt door de basis van de bladeren. Ze groeien in Hawaii en van Virginia (VS) tot Argentinië en Peru.

deze naar boven. Reik zo hoog mogelijk en maak een diepe inkeping in de rank. Snijd dezelfde rank dicht bij de grond af en laat het water dat erin zit in uw mond of in een geschikt voorwerp druppelen. Wanneer het druppelen ophoudt, snijdt u een stuk van de onderzijde af en zo gaat u door tot de rank is leeggedruppeld. Snijd de rank NIET eerst aan de onderkant af want dan loopt de vloeistof door capillaire actie omhoog.

WORTELS In Australië hebben de reizigersboom, de watereik en de bloodwood wortels die zich dicht bij de oppervlakte bevinden. Graaf deze wortels op en snij ze in stukken van 30 cm lang. Verwijder de bast. Zuig het vocht eruit, of maak de bast tot pulp en knijp dat boven de mond uit. Het is niet gemakkelijk een aantal van de best bruikbare woestijnwortels te vinden tenzij iemand met ervaring ze aan u heeft laten zien. Australische inboorlingen kunnen een klein takje identificeren dat uit een knolvormige wortel groeit en u letterlijk het leven kan redden — maar als niemand u heeft geleerd hoe u dit kunt vinden, is het de inspanning van het zoeken niet waard.

PALMEN Bekerplant is een verzamelnaam voor veel soorten planten die water opvangen en vasthouden. Zeef de vloeistof om insekten en vuil eruit te verwijderen.

Reizigersboom (Ravenala madagascariensis), van de bananenfamilie, kan 1 à 2 liter water vasthouden tussen de onderkant van de stelen van de bladeren.

WINGERD Wingerd met ruwe bast en ranken van ongeveer 5 cm dik kan een goede bron van water zijn. Maar u moet door ervaring leren wat de waterbevattende soorten zijn, omdat ze niet allemaal drinkbaar water hebben en sommige bevatten een giftige sap. De giftige soorten geven een kleverig, melkachtig sap wanneer u in een rank snijdt. U weet dat u dit soort niet meer hoeft te proberen — het is een zaak van experimenteren. Sommige soorten veroorzaken bij aanraking een huidirritatie, en daarom is het beter de vloeistof in uw mond te laten

druppelen dan uw mond tegen de stengel te houden, maar het is nog beter de vloeistof in een geschikt voorwerp op te vangen. Om water aan een wingerd te onttrekken, kiest u een rank en leidt

De buri-, kokos- en nipapalm bevatten allemaal een suikerachtige vloeistof die zeer goed drinkbaar is. Om het aan het vloeien te krijgen, buigt u een bloeiende stengel omlaag en snijdt de top er af. Als: om de 12 uur een dun schijfje van de stengel wordt afgesneden, blijft de stroom doorgaan, en op deze wijze kunt u per dag meer dan een liter opvangen. Nipapalmen hebben scheuten vanaf de basis zodat u kunt werken vanaf de grond; bij uitgegroeide bomen van andere soorten zult u moeten klimmen om een bloeiende stengel te vinden. Kokosmelk bevat veel water, maar kokosmelk van rijpe noten is een krachtig laxeermiddel; als u er te veel van drinkt, zult u meer vocht verliezen.

CACTUSSEN Zowel de vrucht als het vlees van de cactus verzamelt water, maar niet alle cactussen produceren vloeistof die u zonder gevaar kunt drinken — de Saquarro, de reusachtige, veelvingerige cactus van Arizona, is erg giftig. Vermijd contact met stekels van cactussen — het kan erg moeilijk zijn ze te verwijderen, vooral de zeer fijne harige stekels, en ze kunnen zwerende wonden veroorzaken als zij in de huid blijven steken. De gele egelcactus (echinocactus grusoni) (zie Woestijnplanten in Voedsel) kan een hoogte bereiken van 120 cm en wordt in het zuiden van de Verenigde Staten en tot in Zuid-Amerika aangetroffen; er is grote inspanning nodig om door zijn harde, met naalden overdekte buitenlaag heen te komen. De beste methode is een stuk van de top af te snijden en stukjes uit de binnenkant te hakken om erop te zuigen, of de pulp in de plant fijn te maken en het waterige sap, dat va-

26 rieert van smaakloos in sommige planten tot bitter in andere, eruit te scheppen. Een gele egelcactus van gemiddelde afmetingen, ongeveer 100 cm, geeft ongeveer een liter melkachtig sap en dit is een uitzondering op de regel die zegt dat u planten die melkachtig sap geven, moet vermijden.

Ook zout is van essentieel belang voor het menselijk lichaam. Een normaal dieet bevat 10 gram per dag. Het probleem begint wanneer u het sneller afscheidt dan naar binnen krijgt. Het lichaam verliest zout in zweet en urine, dus hoe warmer het klimaat is, hoe groter het

verlies. Lichamelijke inspanning maakt het verlies groter. De Saquarro cactus Cereus giganteus van Mexico, Arizona en Californië

wordt 5 meter hoog en bevat grote hoeveelheden vocht — maar dat is giftig. Verzamel het sap en plaats het in een solaire distilleerderij om het tijdens de koude nacht te laten verdampen en condenseren.

Opuntia cactussen of Figilinda hebben grote, oorachtige uitlopers en produceren ovale vruchten die rood- of goudkleurig worden als ze rijp zijn. Hun grote naalden zijn gemakkelijker te vermijden dan die van veel andere cactussen. Zowel vruchten als ‘oren’

zitten vol vocht.

Wat gebeurt er als u geen zout bij u hebt of de voorraad op is? Langs de kust of op zee is er voldoende zeewater beschikbaar — een halve liter zeewater bevat ongeveer 15 mg zout, maar DRINK HET NIET zonder meer. Verdamp of destilleer het. Verdampt zeewater laat zoutkristallen achter. In het binnenland is het vinden van zout problematischer. In agrarische gebieden kunt u zouttabletten vinden waar de koeien aan likken — maar dan bent u dicht bij de beschaafde wereld en waarschijnlijk niet in het stadium van zoutgebrek. Alle dieren echter hebben zout nodig en het observeren van dieren kan u bij een natuurlijke bron brengen. In een deel van Afrika riskeren olifanten de gevaar lijke diepten van een donkere grot om zout te vinden. Zout kan worden aangetroffen in sommige planten. In Noord-Amerika is de beste bron ervan de wortel van de bitternoot, en in Zuid-

a

Ogen van dieren bevatten water dat eruit kan worden gezogen. Alle vissen bevatten een drinkbare vloeistof. Grote vissen in het bijzonder hebben een reservoir van zoet water langs de rug. Snij de vis open, verwijder, terwijl de vis plat blijft liggen, de ruggegraat waarbij u ervoor waakt dat het vocht niet verloren gaat, en drink het op. Als u water hard nodig hebt, moet u oppassen dat u niet ook de andere sappen uit het vlees van de vis opzuigt, want die zijn rijk aan proteïne en voor de vertering ervan is water nodig. Woestijndieren kunnen ook een bron van vocht zijn. In tijd van droogte in Noordwest-Australië graven de inboorlingen in de droge klei op zoek naar woestijnkikkers die zich in de klei ingraven om koel te blijven en te overleven. Deze dieren slaan water in hun lichaam op en dat kan er worden uitgeknepen.

oost-Azië kan de wortel van de nipapalm eveneens hiervoor worden gebruikt. Kook de wortels totdat al het water is verdampt en er zwarte zoutkristallen zijn achtergebleven. Als er geen zout in directe vorm beschikbaar is, moet u het uit de tweede hand verkrijgen, in de vorm van bloed van dieren, dat nooit verspild moet worden omdat het een waardevolle bron van mineralen is.

Houd een geschreven logboek bij van alle gebeurtenissen. Vertrouw niet op uw geheugen. Leg alle ontdekkingen van eetbare planten en andere ontdekkingen over wat werkt en wat niet, vast. Het wordt een waardevol naslagwerk en het bijhouden ervan helpt het moreel hoog te houden. Later is het een nuttige richtlijn voor training in overlevingstechnieken. re

27

DEE let

We EE

STRATEGIE Of het nu een kleinschalig ongeluk betreft of een mammoetramp — beide kunnen een situatie opleveren van leven of dood — en vereisen dezelfde discipline en snelheid van denken. Om de manier aan te geven waarop fundamentele overlevingsstrategieën worden toegepast op elk soort situatie, wordt hier een serie kleinschalige incidenten met een voertuig beschreven. Dezelfde benadering kan op veel grotere schaal worden gezien bij een ramp met een vliegtuig. In die omstandigheden is de kans groot dat men zich in onbekend gebied bevindt en langere tijd met een groter aantal mensen moet zien te overleven.

28 28 29

Strategie __Auto-ongeluk Ramp in de lucht

IE”

STRATEGIE Een goede planning en voorbereiding stellen wie wil overleven in staat ernstige moeilijkheden en gevaren tegemoet te treden. Het zijn situaties waarvoor u bent toegerust. Maar u kunt niet alles voorzien. U moet klaar zijn om snel op onverwacht gevaar te reageren, en bij potentieel gevaar op rationele en realistische wijze handelend op te treden. U moet de neiging om in paniek te raken, die in zulke omstandigheden gemakkelijk kan optreden, overwinnen en de actie ondernemen die in de situatie nodig is. Soms vindt een aanrijding of ander ongeluk plaats zonder enige waarschuwing, maar in de meeste situaties is er een moment dat

men weet dat er iets gaat gebeuren en in dat moment kan een instinctieve reactie levens redden. In veel situaties is er betrekkelijk veel tijd waarin zich een bewustzijn van potentieel gevaar kan ontwikkelen en dat is de tijd waarin de paniekreactie waarschijnlijk het gevaarlijkst is. Als de mist komt opzetten terwijl u zich op een berghelling bevindt, het zicht bijna tot nul vermindert en men elk gevoel voor richting begint te verliezen, beginnen veel mensen in paniek te raken bij de gedachte dat ze niet weten hoe ze eruit moeten komen. Zij beginnen domme dingen te doen waardoor ze in groter gevaar komen te verkeren, terwijl ze al bezig zouden moeten zijn met het inschatten van de mogelijkheden en het zoeken naar een schuilgelegenheid waarin ze kunnen wachten tot de situatie zo veilig is dat ze verder kunnen gaan. Als u kalm blijft, in de zekerheid dat u de situatie aankunt, zult u niet alleen in staat zijn u zelf te redden, maar ook andere oplossingen te zien die zich misschien voordoen. Sommige situaties zijn voorspelbaar en kennis van de technieken om ze aan te pakken zal de risico’s zeer klein maken. Leer ze, ze kunnen u het leven redden. Zij kunnen soms sterke zenuwen vragen — zoals wachten tot het juiste moment voordat u uit een auto gaat die in het water is terechtgekomen — maar ze zijn gebaseerd op ervaring en gezonde uitgangspunten. Het antwoord echter op meer algemene overlevingsproblemen zal vaak liggen in een geïnspireerde improvisatie die gebruik maakt van vaardigheden die in de situatie bruikbaar zijn. Een ongeval of ramp kan u in een situatie doen belanden waarin u geheel alleen bent — of met honderden andere mensen, in een grootschalige ramp. Er is een kolossaal verschil tussen wat er moet worden gedaan bij een auto-ongeluk en bij een vliegtuigramp. Zoals deze twee uitersten zullen laten zien, is — ongeacht de schaal — dezelfde vindingrijkheid en het vermogen om gebruik te maken van allerlei vormen van kennis en vaardigheden van toepassing. BEIDE zijn een zaak van leven en dood, hoeveel of weinig mensen er ook bij zijn betrokken.

Remmen

weigeren

Als remmen weigeren terwijl u rijdt, schakel dan terug en trek de handrem aan. U moet verschillende dingen tegelijk doen: haal uw voet van het gaspedaal, schakel de waarschuwingslichten aan, maak een snel pompende beweging met het rempedaal (de rem gaat dan misschien weer werken), schakel stapsgewijs terug naar de laagste versnelling, en trek de handrem aan. Rem niet uit alle macht, maar begin met stukjes en beetjes en rem geleidelijk aan harder totdat u stilstaat. Als er voor dit alles geen tijd is, neem dan uw voet van het gaspedaal en schakel snel terug — en grijp de handrem — maar trek hem niet met volle kracht aan totdat u zeker weet dat u niet gaat glijden. Kijk intussen of er een vrije rijstrook is of een plaats waar u van de weg af kunt gaan, bij voorkeur een berm of een weg die omhoog loopt. Als de snelheid niet vermindert, op een steile helling bijvoorbeeld, stuur de auto dan zo dat hij langs een heg of muur schuurt om zodoende vaart te minderen. Maak gebruik van een auto die voor u rijdt om u te doen stoppen — rijd zo voorzichtig als de situatie toelaat tegen hem aan. Gebruik waarschuwingslichten, uw claxon en uw koplampen om de automobilist die zich voor u bevindt, zoveel mogelijk te waarschuwen dat er een botsing komt.

Aanrijding Als een aanrijding onvermijdelijk is, probeer dan de auto zo te sturen dat u anderen en uzelf zo weinig mogelijk schade doet. Probeer te voorkomen dat u abrupt tot stilstand komt door op iets in te rijden dat meegeeft. Een heg is beter dan een muur, struikgewas beter dan een boom — het een remt de vaart af en doet u vervolgens tot stilstand komen, terwijl het ander u met één klap doet stilstaan — wat u waarschijnlijk niet overleeft. Veiligheidsriemen (in veel landen wettelijk verplicht) zullen helpen te voorkomen dat u door de voorruit vliegt, maar als u geen riem om hebt, is het beter NIET te proberen u schrap te zetten. In een uitzonderlijke situatie kan dit werken, maar als regel betekent dit dat als de auto stopt, u door blijft gaan, en nog meer schade aanricht dan wanneer u zich niet had schrap gezet, omdat de afname in snelheid op het moment van de botsing meer plotseling is. Vouw uw armen om uw hoofd om het te beschermen en keer u opzij, van het stuur af, terwijl u zich beweegt IN DE RICHTING VAN het punt van botsing. Het klinkt moeilijk, maar bij een botsing is dat stuur als een stormram voor uw ribbenkast. Passagiers op de achterbank moeten op dezelfde manier hun hoofd beschermen en tegen de achterkant van de voorste stoelen liggen.

29

Eruit springen

in veiligheid en houd afstand — minstens 50 meter — want als een trein een hoge snelheid heeft, kunnen de brokstukken ver in het rond vliegen. Als er geen trein in zicht is, of u kunt zien dat hij nog kilometers weg is, probeer dan de botsing te voorkomen. Als de auto kan worden weggeduwd, duw hem dan van alle sporen af — u weet nooit zeker op welk spoor de trein rijdt. Als er een telefoon voor noodgevallen is, waarschuw dan de seinwachter verderop. Loop anders langs de rails in de richting van de trein. Blijf er ruim naast (treinen met hoge snelheid hebben een grote zuigkracht) en zwaai met een autodeken of felgekleurd kledingstuk om de machinist te waarschuwen. Als hij zijn werk goed doet, weet hij dat hij een kruising nadert en kijkt hij of alles veilig is.

Probeer NIET uit een op hol geslagen auto te springen tenzij u weet dat u op een klif of iets dergelijks afgaat en de val niet zult overleven. Open dan de deur, maak de veiligheidsriem los, begin u op te rollen — druk het hoofd stevig tegen de borst, klem voeten en knieën tegen elkaar, druk uw ellebogen tegen uw zij, handen bij uw oren, en buig uw bovenlichaam. Ga in een rollende beweging de auto uit. Bied geen weerstand tegen de grond maar blijf in opgerolde houding en ga door met rollen.

Auto onder water Verlaat zo mogelijk de auto voordat hij zinkt, want hij zinkt niet onmiddellijk en het vollopen met water kost tijd. De druk van het water maakt het erg moeilijk de deur te openen; rol daarom het raam omlaag als u dat kunt en wring u naar buiten. Er is grote tegenwoordigheid van geest nodig om dat te doen wanneer u net zo’n schok hebt meegemaakt, maar als er kleine kinderen in de auto zijn, is het wellicht mogelijk een kind erdoor te duwen. Probeer geen bezittingen te redden. Als u niet snel genoeg bent geweest, SLUIT dan het raam stevig, laat de kinderen staan en til baby's omhoog naar het dak toe. Maak veiligheidsriemen los en zeg tegen iedereen die bij een deur zit om zich met een hand op de deurknop klaar te houden. Zet onmiddellijk automatische of centrale deurvergrendelingen los. Water kan maken dat ze niet werken. Probeer in deze fase niet de deuren te openen. Als het water de auto vult, vormt zich een luchtzak boven in de auto. De druk van het water in de auto zal vrijwel gelijk zijn aan de druk buiten de auto. Wanneer de auto tot rust komt en bijna vol met water is gelopen, zeg dan tegen iedereen dat ze diep ademhalen, de deuren openen en naar boven zwemmen, ondertussen uitademend. Mensen die door dezelfde deur naar buiten gaan, moeten de armen in elkaar haken. Als u moet wachten op iemand anders die eerder dan u uit de auto gaat, haal dan pas zo laat mogelijk adem. VOORZORGSMAATREGEL: Parkeer altijd parallel aan water, nooit er naartoe. Als u bij het parkeren geen keuze hebt en de auto naar het water toe komt te staan, zet de versnelling dan in de achteruit en trek de handrem aan (als de auto net andersom staat, in de eerste versnelling met de handrem aan).

Auto op spoorrails Als een auto stil blijft staan op een overweg, zet hem dan in de eerste versnelling en gebruik de startmotor om hem van de rails af te krijgen. Dit werkt met een handversnelling, maar niet met een automatische versnelling. Als er een trein aankomt, ga dan zo snel mogelijk de auto uit, breng kinderen of andere mensen die hulp nodig hebben

{

Het neerstorten van een vliegtuig of een gedwongen landing op moeilijk terrein is een van de meest dramatische rampscenario’s. Omdat het overal kan gebeuren, kan niemand zich voorbereiden op een specifieke situatie. Het vliegend personeel is voor zulke noodsituaties getraind en u moet hun aanwijzingen opvolgen. De bemanning zal proberen het vliegtuig op zo veilig mogelijke wijze aan de grond te zetten; er is niets dat u kunt doen, behalve kalm blijven en de bemanning helpen de andere passagiers te kalmeren. Ter voorbereiding op een noodlanding moet u uw veiligheidsgordel aantrekken, de mensen aan beide zijden een arm geven, uw kin stevig tegen uw borst gedrukt houden, naar voren leunen tegen een kussen, opgevouwen deken of jas, uw benen inhaken bij uw buren als dat kan en u schrap zetten voor de klap. Wanneer het vliegtuig tot stilstand is gekomen — en niet eerder — moet men het vliegtuig verlaten op de wijze die aan het begin van de vlucht is aangegeven. Als u op de grond bent geland, ga dan snel uit de onmiddellijke omgeving van het vliegtuig weg, omdat er gevaar van brand of explosie bestaat. Zelfs als er geen brand is, moet u op afstand blijven tot de motoren zijn afgekoeld en eventueel gemorste brandstof is verdampt. Als u in het water terechtkomt, worden sloepen automatisch opgeblazen; ze zijn verankerd aan de vleugels. Blaas uw eigen zwemvest niet op zo lang u nog in het vliegtuig bent, want dat bemoeilijkt het naar buiten gaan. Wacht tot u in het water bent en trek dan aan het koord om het vest op te blazen en klauter in een sloep. Als het vliegtuig aan het zinken is, gooi dan de boot los zodra passagiers en uitrusting aan boord zijn. Hoe meer uitrusting u bij het verlaten van het vliegtuig kunt meenemen, hoe beter. Maar laat uw persoonlijke bezittingen en bagage voor wat ze zijn. Dit is een situatie

30 waarin u dankbaar zult zijn dat u een overlevingspakket in uw zak hebt.

Verplaats u echter niet ’s nachts tenzij het gevaar zo groot is dat het opweegt tegen de risico’s van het in het donker trekken door onbekend terrein.

Na het neerstorten Over hoeveel zelfdiscipline u ook beschikt, dit soort ongeluk is dramatisch, abrupt en verwarrend. U zult in een staat van shock verkeren en misschien op de rand van paniek. Als er brand of het risico van brand of een explosie is, blijf dan op een afstand tot het gevaar geweken lijkt te zijn, maar niet verder dan voor uw veiligheid nodig is. Sta niet toe dat iemand rookt als brandstof is vrijgekomen. U moet zich niet in onbekend terrein begeven, zeker ’s nachts niet,

en u dient contact te onderhouden met andere overlevenden. Breng gewonde personen naar een plaats op veilige afstand en probeer vast te stellen hoe het met alle betrokkenen is gesteld. De onmiddellijke behandeling van de gewonden is een prioriteit. Behandel de mensen in volgorde van de ernst van hun verwondingen en doe dat bij ieder persoon eerst wat betreft ademhalingsmoeilijkheden, dan, achtereenvolgens, ernstige bloeding, wonden, breuken en shock. Scheid zo mogelijk de levenden van de doden — de doden maken de gebeurtenis voor de overlevenden nog angstaanjagender en het zal minder moeilijk zijn de overlevenden te kalmeren. Zelfs in geval van brand hoeft niet alles verwoest te zijn. Onderzoek de wrakstukken en breng apparatuur, voedsel, kleding en water zo veel mogelijk bij elkaar. Neem GEEN risico als er nog een kans is dat brandstoftanks kunnen ontvlammen en pas op voor schadelijke dampen van wrakstukken die smeulen. Als u moet wachten tot een vuur is uitgebrand, neem dan de locatie op waar u zich bevindt — wat in ieder geval de volgende stap in uw strategie dient te zijn. Is het praktisch en veilig om te blijven waar u bent? Als bekend is wat uw route zou zijn geweest — en bij een vlucht is dat het geval — dan kan een zoek- en reddingsoperatie worden verwacht en daarom zijn er aanzienlijke voordelen als u blijft waar u bent. De zoekers zullen al een vermoeden hebben waar u zich bevindt, en zelfs als u van de route hebt moeten afwijken, dan hebben zij de gegevens van uw laatste gerapporteerde positie. Het wrak of gelande vliegtuig is beter zichtbaar vanuit de lucht, vooral in bebost gebied, waar zelfs een grote groep mensen verborgen kan zijn door de bomen. Als u vindt dat u op een erg gevaarlijke plaats bent, dan is het noodzakelijk een meer beschermde positie in te nemen.

De gebruikelijke reden om onmiddellijk van het terrein waar u bent neergekomen, weg te gaan, is dat u zich op een berghelling bevindt waar u geen bescherming hebt tegen de elementen, of het risico bestaat dat er rotsblokken op u neerkomen of andere gevaren dreigen. Ga bergafwaarts, niet omhoog, omdat u op lager niveau waarschijnlijk minder aan de elementen bent overgeleverd. Ga er niet allemaal op uit om een veiliger plaats te zoeken. Stuur verkenners uit om het terrein in de omgeving zorgvuldig te onderzoeken. Zij moeten bij elkaar blijven, in paren werken, en nooit in hun eentje op onderzoek uitgaan. Zij kunnen door te roepen met elkaar contact onderhouden en moeten hun route markeren zodat zij gemakkelijk de weg terug kunnen vinden.

Bescherming De eerste eis zal waarschijnlijk zijn dat er direct enige bescherming tegen de elementen wordt gevonden, vooral voor de gewonden. Een uitgebreidere verkenningstocht kan volgen om een goede kampeerplaats te zoeken. Maak volop gebruik van natuurlijke schuilplaatsen en verbeter ze met behulp van materialen die ter plekke ter beschikking staan. Als iemand zo ernstig gewond is dat hij niet kan worden vervoerd, dan moet er ter plekke een vorm van bescherming voor hem of haar worden gemaakt. Op de kale grond, als er geen apparatuur of wrakstukken zijn die kunnen worden gebruikt, dan blijft er slechts één ding over: graven. Vind zo mogelijk een natuurlijk hol en graaf dieper, terwijl u de uitgegraven aarde gebruikt om de zijkanten op te bouwen. Dit beschermt het slachtoffer in ieder geval tegen de wind. Bouw een vuur om warmte te geven (dat helpt ook om het moreel op te vijzelen) en gebruik reflectoren om het verwarmend effect maximaal te maken terwijl u op brandstof bespaart. Als de omstandigheden het onnodig of onmogelijk maken naar een andere plaats te gaan, kunt u een dergelijke procedure volgen. Stapel gesteente, wrakstukken of uitrusting op om een windbreker te vormen als er geen natuurlijke bescherming is. Ga dicht bij elkaar zitten als u met een groep bent, dat vermindert het verlies aan lichaams-

31 warmte. De overlevingstijd voor ernstig gewonden is in deze omstandigheden beperkt en u moet hopen dat de redders snel zullen komen. Fitte mensen moeten op zoek gaan naar water, brandbaar materiaal, bouwmateriaal voor een schuilplaats en voedsel — maar altijd minstens met twee personen tegelijk. Leg zoveel mogelijk signalen uit om aandacht te trekken. Denk eraan dat bescherming tegen de zon even noodzakelijk kan zijn als tegen wind en kou. Onderkoeling, of hypothermia, is niet het enige temperatuurprobleem dat zich kan voordoen.

Locatie Als u een radio hebt, kunt u daarmee om hulp vragen — maar ga niet terug aan boord van een beschadigd en potentieel nog steeds gevaarlijk vliegtuig om dat te doen. Wacht tot u zeker weet dat het veilig is. De reddingsmensen willen uw locatie weten. Mensen die over de grond hebben gereisd, hebben meestal wel een redelijk goed idee van hun positie — zelfs als ze verdwaald zijn — en met een kaart zult u in staat zijn een tamelijk accurate positiebepaling te maken. Als u echter het slachtoffer bent van een ramp op zee of in de lucht, zal het aanzienlijk helpen als u weet wat u geplande koers was en enig idee hebt van uw positie toen de ramp plaatsvond, van de windrichting of van de richting van de stroming. Dikwijls is het nodig vuren aan te leggen — drie vuren zijn een internationaal erkend noodsignaal. Maak ze zo groot mogelijk. Leg grondsignalen uit om de aandacht te trekken, gebruik vuurwerk als u weet dat hulp in de buurt is, en maak zelfs geluid als de hulp erg dichtbij is. U zult dankbaar zijn dat u aan de verantwoordelijke autoriteiten hebt meegedeeld wat uw plannen waren en dat u zich precies aan uw route hebt gehouden. Het is slechts een kwestie van tijd voordat redding komt. Maak het u intussen zo leefbaar mogelijk. Doch zelfs de meest nauwkeurige plannen zijn niet altijd uitvoerbaar. Navigatie-instrumenten kunnen kapot gaan; stormen, harde winden of mist kunnen u van uw koers af brengen, en daar bent u dan, veilig in uw schuilplaats, maar niemand weet waar u bent. U moet misschien lange tijd wachten en daar moet u voorzieningen voor treffen. U moet ook vaststellen waar u bent op een meer plaatselijke schaal: het terrein bestuderen voor alles wat het u kan vertellen, niet alleen om uw exacte positie vast te stellen — als dat al mogelijk is — maar om te zien of er veiliger en beter geschikte locaties zijn om uw kamp op te slaan en of u brandstof, voedsel en water kunt vinden. Op de langere termijn zult u ook de mogelijkheid willen bestuderen hoe u zelf een weg naar de bewoonde wereld kunt vinden. Op zee zult u naar aanwijzingen zoeken dat er redelijk dichtbij land is, dat meer kans op overleven biedt als u het kunt bereiken, dan wanneer u blijft waar u bent. Maar op zee bent u overgeleverd aan de wind en de stroming, hoewel u misschien kunt blijven waar u bent met behulp van een zeeanker.

Voedsel en water Op een geïsoleerde richel van een klif, afgesneden door het getij, of door storm of mist gedwongen te wachten totdat u verder kunt gaan, is er misschien maar weinig gelegenheid gebruik te maken van natuurlijke hulpbronnen. Neem echter niet onmiddellijk uw toevlucht tot noodrantsoenen. Het kan zijn dat u daar geruime tijd zult moeten blijven, en hoewel u honger hebt, moet u rekening houden met de mogelijkheid dat het veel langer kan duren dan zelfs een pessimistische beoordeling van de situatie suggereert, en daarom de beschikbare rantsoenen over zo’n periode uitsmeren. Zelfs in zo’n situatie kan het zijn dat er water en voedsel binnen bereik is. In het algemeen moet u uw noodrantsoenen bewaren voor wanneer er niets anders te vinden is en eerst natuurlijke hulpbronnen gebruiken. Wees niet tevreden als u één soort voedsel hebt gevonden. Zoek naar een verscheidenheid aan planten, vruchten, noten, wortels en andere eetbare plantedelen. Kijk of er misschien dieren zijn die u kunt vangen of jagen. Wanneer het voor u een zaak van leven of dood is, hoeft u natuurlijk niet teergevoelig te zijn over wat u wel of niet eet of over hoe u aan voedsel komt, maar dat betekent niet dat u alle zorg voor het milieu en zeldzame plant- en diersoorten moet opgeven. Wanneer er een overvloed aan andere keuzemogelijkheden bestaat, is er geen reden om met uitsterven bedreigde dier- of plantesoorten te gebruiken voor voedsel, of vallen op te zetten (die zonder onderscheid te maken vangen en verminken wat er in komt) die meer vlees produceren dan u kunt eten of bewaren. Gebruik maken van wat de natuur biedt, betekent niet dat we de natuur plunderen. Overmatige exploitatie werkt in uw eigen nadeel als u lange tijd in het gebied moet verblijven. Denk er ook aan dat het soort voedsel dat u het gemakkelijkst kunt verkrijgen, sterk kan verschillen van wat u gewoonlijk eet. Als u al als onderdeel van uw training hebt geleerd op een ongewoon dieet te leven, zal het voor u veel gemakkelijker zijn voedsel te vinden en anderen aan te moedigen dezelfde dingen te eten.

32

Brandbaar materiaal is nodig voor het koken van water, zelfs als er geen behoefte aan vuur voor warmte bestaat — maar maak niet de vergissing te denken dat een warme dag wordt gevolgd door een warme nacht. In sommige delen van de wereld zijn er dramatische verschillen in temperatuur tussen dag en nacht.

Navigatie Hoewel het in veel gevallen het beste is dicht bij de plaats van de ramp te blijven, omdat er materiaal en apparatuur is van een vliegtuig of auto, of van de wrakstukken ervan, dat kan worden gebruikt en omdat er meer kans is dat reddingsploegen weten wat uw locatie is, kan het toch zijn dat u de beslissing neemt u te verplaatsen en dan hebt u vaardigheid nodig in het vinden van de richting en het navigeren door het terrein op weg naar de veiligheid.

U MOET EEN PLAN MAKEN Onthoud dit; het kan eens uw leven redden.

Bescherming tegen elementen Locatie Opsporen voedsel, water Navigatie

Mensen Voor een expeditie maakt een zorgvuldige selectie van de deelnemers deel uit van het opstellen van plannen. Ze moeten worden geselecteerd op het punt van persoonlijkheid, lichamelijke conditie, ervaring en training voor het betrokken project. In een noodsituatie kan ieder mens op onverwachte wijze reageren op stress. Bij een ramp die het algemene publiek treft, kan het zijn dat een grote verscheidenheid aan mensen op elkaar is aangewezen. Mannen, vrouwen en kinderen, bejaarden en baby’s. Er zijn misschien zwangere vrouwen bij en mensen met medische problemen of lichamelijke gebreken die extra aandacht behoeven. De ongevalsituaties waarbij zo’n gevarieerde groep mensen betrokken is, zullen waarschijnlijk ook een grotere

kans op gewonden opleveren dan bij een streng geselecteerde groep mensen die in goede lichamelijke conditie verkeert en voldoende training heeft ondergaan. Baby’s zien er weliswaar erg kwetsbaar uit — maar ze kunnen veel doorstaan. Ze moeten echter wel warm worden gehouden. Kinderen moeten worden getroost en bemoedigd, vooral als zij de mensen met wie zij reisden, hebben verloren of pijn lijden. Dikwijls helpt het avontuur van de situatie hen om niet al te bezorgd te zijn en hun aandacht af te leiden, maar ze moeten dicht bij de groep blijven en mogen niet met vuur spelen of zich aan andere mogelijke gevaren blootstellen. Oude mensen zijn mentaal meestal sterk en kunnen de jongere mensen moed inspreken, maar zij moeten warm worden gehouden en regelmatig te eten krijgen. Dikwijls blijkt dat vrouwen noodsituaties beter ondergaan dan mannen en gemakkelijker in staat zijn verantwoordelijkheid voor anderen op zich te nemen. Bij een schip of een vliegtuig kan men verwachten dat de bemanning de leiding op zich neemt, als zij tot de overlevenden behoort, maar er zal niet de militaire hiërarchie of de aanvaarding van leiderschap en verantwoordelijkheid zijn die men kan verwachten in een kleine, goed georganiseerde groep. Er moet worden gestreefd naar een democratische procedure voor het nemen van beslissingen, het maken van plannen voor actie en de handhaving van het moreel. Het trauma van de ervaring maakt dat sommige mensen meer dan bereid zijn een leider te volgen die hun hoop geeft, maar roept ook spanningen en vooroordelen op. Bij een lucht- of zeeramp gebeurt het dat mensen van uiteenlopende culturen en achtergronden worden gedwongen bij elkaar te zijn in situaties die hun eigen sociale taboes nooit zouden toestaan. Er kan veel tact vereist zijn om deze problemen te overwinnen. Maar OVERLEVEN moet voorgaan. Hoe groter uw medische kennis is, hoe beter, maar mensen de wil geven tot overleven is erg belangrijk en dit kan voor een groot deel worden bereikt door uw gedrag en houding tegenover de patiënt — als u de indruk kunt geven dat u weet wat u doet, bent u al een heel eind op weg. Kalmte en vertrouwen in uzelf zal tot vertrouwen en medewerking van anderen inspireren. Hoe meer kennis u hebt, hoe beter u tegen de situatie bent opgewassen.

33

Dur ben Duas

KLIMAAT Hoewel overlevingsstrategie en -technieken overal kunnen worden toegepast, lopen de omstandigheden in de wereld sterk uiteen. Het is van essentieel belang dat u zoveel mogelijk kennis hebt van de omstandigheden in elk gebied waarin u verwacht te reizen. Een algemene kennis van wat u in verschillende klimaten kunt verwachten, zal uw vermogen om in een situatie waarin het op overleven aan komt, op de juiste wijze te handelen, ook als u zich ten gevolge van een ongeluk in volkomen onbekend terrein bevindt, sterk vergroten. In een paar bladzijden kunnen we niet de geografie van de hele wereld behandelen. Hier kunnen we slechts de belangrijkste klimaatsoorten schetsen en de grondregels aangeven voor het overwinnen van de problemen die deze bieden. Advies over specifieke onderwerpen, zoals voedsel en beschutting, vindt u in de andere delen van dit boek, die een aanvulling vormen van de informatie in dit hoofdstuk.

EN 34 36 36 37 38 38 40 40 43 43 44 45

TERREIN

Klimaatzones Poolstreken Reizen Kleding Schuilplaats Vuur Water Voedsel Gezondheid Bergen Sneeuw en iijs Lawines Zeekusten Water Voedsel

46 47 48 48 49 49 50 50 51 52 52 52 53 54

Gevaren Eilanden Droge gebieden Water Onderdak en vuur Kleding Voedsel Gezondheid Tropische gebieden Onderdak Vuur Voedsel Gevaren Voertuigen

KLIMAATZONES Wij beschouwen een onbekende omgeving als een vijand en hebben het gevoel dat wij ertegen moeten vechten. Dit is niet de manier om te overleven — vecht ertegen en je verliest! Er zijn gevaren waartegen voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen, maar de natuur

is neutraal. Leer te leven met elk klimaat en gebruik te maken van wat het te bieden heeft. Het klimaat wordt overigens niet uitsluitend bepaald door de breedtegraad; de plaats binnen een continent en de hoogte ten aanzien van de zeespiegel zijn even belangrijk. POOLKLIMATEN Als poolstreken beschouwt men de gebieden op een geografische breedte van meer dan 60° 33’ noord en zuid, maar koudweer-vaardigheden kunnen op zeer grote hoogte overal nodig zijn. Dichtbij de evenaar, in bijvoorbeeld het Andesgebergte, bereikt men de sneeuwgrens pas op een hoogte van 5000 meter, maar hoe dichter men bij de polen komt, hoe lager de sneeuwgrens wordt — aan de zuidelijke punt van Zuid-Amerika is er eeuwige sneeuw op een hoogte van slechts enkele honderden meters. Polaire condities heersen in het noorden van Alaska, Canada, Groenland, IJsland, Scandinavië en de Sovjet-Unie. TOENDRA Aan de zuidgrens van de poolkap blijft de grond permaze nent bevroren en is er niet veel vegetatie. De sneeuw EE in de zomer, maar de wortels kunnen niet door de harde grond heendringen. Een grote hoogte levert een soortgelijke situatie op. NOORDELIJK NAALDWOUD Tussen de toendra en de gematigde streken bevindt zich een woudzone, tot 1300 km diep. In Rusland, waar deze : taiga heet lopen deze wouden langs sommige rivieren van Siberië tot 1650 km ten noorden van de poolcirkel, maar in het gebied van de Hudsonbaai in Canada loopt de boomgrens op een dergelijke afstand zuidelijk van de poolcirkel. De winters zijn hier lang en streng, de grond is het grootste deel van het jaar bevroren, de zomer duurt erg kort. Slechts gedurende 3-5 maanden per jaar is de grond zo ver ontdooid dat water bij de wortels van planten en bomen kan komen, die vooral gedijen langs de grote rivieren die op de Poolzee uitkomen. Er is een overvloed aan wild: eland, beer, otter, lynx, sabeldier en eekhoorn, aan kleinere dieren en aan vogels. In de zomer ontstaan er moerassen op plaatsen waar de gesmolten sneeuw niet kan afvloeien. Omgevallen bomen en een dichte begroeiing van veenmos maken het terrein moeilijk begaanbaar. Muggen kunnen een plaag vormen (hoewel ze geen malaria overbrengen). In de winter is het er gemakkelijker begaanbaar. U moet warme kleding hebben. Trek langs de rivieren, waar het goed vissen is, en maak een vlot van het dode hout dat u er in overvloed aantreft.

GEMATIGDE KLIMATEN De gematigde zone van het noordelijk halfrond, en de overeenkomstige klimaten van het zuidelijk halfrond, bieden waarschijnlijk de beste kansen op overleven zonder speciale vaardigheden of kennis. Deze gebieden zijn het best bekend bij veel lezers van dit boek. Deze gebieden zijn ook het sterkst geürbaniseerd, en de kans is groot dat uw strijd om te overleven niet al te lang zal duren. Een gezond persoon met een goede conditie, uitgerust met basisvaardigheden, zal als regel binnen een paar dagen hulp kunnen bereiken. Streng winterweer kan polaire vaardigheden vereisen.

LOOFWOUD Waar het klimaat warmer en de winter minder streng is, nemen loofbomen de plaats in van het naaldwoud. Eik, beuk, esdoorn en hickory zijn de belangrijkste soorten in Amerika; eik, beuk, kastanje en linde in Eurazië. Op grond die rijk aan humus is, groeien veel planten en zwammen. Overleven is niet moeilijk, behalve op zeer grote hoogten, waar toendra- of poolachtige omstandigheden heersen. Veel van deze gebieden zijn door de mens gecultiveerd. GRASLAND IN GEMATIGD KLIMAAT Graslanden — gematigd zeeklimaat of landklimaat met een hete zomer, koude winter en een matige regenval — zijn de grootste voedselproducerende gebieden van de wereld geworden; er wordt graan verbouwd en er is veel veeteelt. In de zomer kan water en in de winter beschutting een probleem vor-

GEBIEDEN ROND DE MIDDELLANDSE ZEE 4 De landen rond de Middellandse Zee zijn semi-droge geBE bieden, met een lange, hete zomer en een korte, droge winter. Er is bijna het hele jaar zon en er waait een droge wind. Eens had dit gebied grote wouden met eikebomen. Toen deze waren omgekapt, vond er sterke erosie van de bodem plaats, en raakte een groot deel van het gebied overdekt met altijdgroen struikgewas. De Chapparal in Californië vertoont hiermee sterke overeenkomsten. Er zijn weinig bomen en water is een probleem. Op grotere hoogten zijn de omstandigheden anders. NNNNINIINNN

TROPISCHE WOUDEN Het land tussen de keerkringen omvat ontgonnen gebieNANNY den en extremen van moerassen en woestijnen, maar een derde gedeelte is onontwikkeld oerwoud: tropisch regenwoud, subtropisch regenwoud en bergwoud. Ze hebben allemaal een grote regenval en ruige bergen, waarvan de bergstromen uitlopen in grote, snelstromende rivieren, met aan de kust en op andere laagliggende gebieden dikwijls moerasland.

35

dn

gi

50

ir le GEENEN ENE 2 25 en AE