Saxonis Grammatici gesta Danorum [Reprint 2019 ed.] 9783111519241, 9783111151212

Citation preview

SAXO GRAMMATICVS.

SAXONIS GRAMMATICI GESTA IlANOIiVM

1IERAUSGEOKBEN

vox

ALFRED

HOLDER.

8TRAS8MJRG. VHRI..UI

VOX

KARL 1880.

J.

TRÙRNER.

O. O i t o 's Buchdruckerei in Darmstadt..

MEINEM LIEBEN FREUNDE

PROFESSOR DR- PAUL PIPER IN

ALTONA

ZUGEEIGNET.

INHA.LTS-VEIIZEICIINISS.

Vorbericlit Handschriften Ausgaben Übersetzungen Quellen und Hilfsmittel. Erliiutcrungsschriften Critiseher A p p a r a t Druckfeier und Berichtigungen Text Index Nominum

IX XI-XVI XVI—XXIÜ XXIII-XXV . X X V I —LX LXI LXXXVII LXXXVII 1-675 676 - 7 2 4

VORBERICHT. Bei dem völligen Mangel an ausgibigen handschriftlichen Text-Quellen ist der Herausgeber von Saxe des Schreibers Gesta Danorum fast lediglich auf den ersten Pariser Druck angevvisen, welchem eine treffliche alte Handschrift zu Grunde lag und welchen one Not zu verlaßen nicht geraten schin. Leichte Änderungen, sei es von den spärlichen Pergamenen, welche ein gütiges Geschick zur rechten Zeit uns schenkte, um den Saxe-Leugnern den 'langen' Seeländer gleichsam leibhaftig vorzustellen, oder von den Gesetzen der critischen Kunst an die Hand gegeben, sind mit Schrägschrift gezeichnet, Abstriche und Zusätze aber mit den üblichen Klammern versehen. Die Rechtschreibung des alten Drucks ward verlaßen, sobald dieselbe von dem maßgebenden Bruchstücke von Angers sich entfernte, mit welchem unser Geschichtschreiber selbst in Berürung stund. Je kärger die Uberliferung ist, desto ärger das Rüstzeug. Alles muß durchwült, jedes Sandkörnlein zum Verlese kommen, ob es zum Baue sich fügt oder soll verworfen werden. Ob nicht in der Sammlung des Guten zu vil geschehen? Wenigstens ist noch in der eilften Stunde ein gut Dritteil der Lesarten, zumal aus Krantz, als bedeutungslos gestrichen worden. C a r l s r u h e , Allerheiligen 1885.

I)r. Alfred Holder.

HANDSCHRIFTEN.

AA =

T> u.,-«. • Afi 4A Pergamentblatter in 4°.

fi 0,

2 0 5

V 0 D

^

0

'

2 1 4

m.,

15 Zeilen auf jeder Seite, aus A n g e r s , seit 19. A u g u s t 1 8 7 8 in der Store k o n g e l i g c Bibliothek in K o p e n h a g e n 'Nyc k o n g e l i g e Sämling af Iiaandskrifter 4°. Nr. 869 e '. U m 1 2 0 0 dem S a x e zu Gehör geschriben mit einigen Zusätzen v o n des Verfaßers H a n d , und Glossen aus dem 14. Jarhundert. I n h a l t : I p. 11, 35 s p e c i m e n — 16, 3. Al-s Einband der Angerser Handschrift Nr. 313 [früher im Besitze von Jcnn Dabart, recteur de l'église paroissiale de ,a S Marie d'Alençon, et doyen de la Faculté des arts de l'Université d'Angers]. Vgl. Albert L e m a r c h a n d , Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque d'Angers. Angers, imprimerie Cosnier et Lachèse. 1803. 8°. p. 89—90. — Gaston P a r i s , Comptes rendus de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. IV. Série T. V p. 321—322 (Paris 21 décembre 1877. — Chr. B r u u n , Det i Angers fundne Brudstykke af et Haandskrift af Saxo Grammaticus. Udgivet i fotolithographisk Facsimile af det kongelige danske Videnskabernes Selskab. Kjubcnhavn 1879. Bianco Lunos Bogtrykkeri. 4". 8 S. und 8 Bl. — Angers-Fragmentet af et Haandskrift af Saxo Grammaticus. Med en Indledning udgivet af Bibliothekar Chr. B r u u n . (Lykonskningsskrift til Kjobenhavns Universitet ved dets Firehundredaars Stiftelsesfest fra det store kongelige Bibliothek. Kjobenliavn. Gyldendalske Boghandels Forlag (F. Hegel & Sun). Thieles Bogtrykkeri. 1879. 4". XXVIII

XII S. und 10 Bl. — Leopold D e 1 i s 1 e , Mélanges de paléographie et de bibliographie 1880 p. 480.

2) B — Pergament-Handschrift in Folio, aus dem Anfang des 14. Jarh., ursprünglich 160 Blätter in 26 Lagen, jede Seite zweispaltig zu 46 Zeilen. Davon erhalten a) 1 Blatt, Anfang der Lage V I I , von Kammerrat G. F. L a s s e n gefunden, aus dem RentekaminerArchiv in Kopenhagen, jetzt in der Store k. Bibliothek, MSS. Nye Sarai. Folio, Nr. 570. Inhalt: VI p. 184, 6 . . . in cömunc — 188, ic dissecuit . . . Nach Lassens Tode herausgegeben von Chr. l l r u u n in Tidsskrift for Philologi og Pädagogik II (1861) S. 41—51. Auch besonders abgedruckt: Om det nylig fundne Fragment af en Codex af Saxo-Grammaticus. Ved Chr. Bruun. Kjobnhavn 1860. 8°.

b) Zwei Bruchstücke von einem Blatte am 22. Merz 1855 von Registrator M. N. C. K a 11 R a s m u s s e n in dem k. Geheimearchiv gefunden. 15 Zoll hoch, 10 Zoll breit. Inhalt: VII p. 216, 25 rege — 220, 17 censefretur Vom Finder mit Facsimile herausgegeben in den Aarsberetninger fra det kongelige Geheimearchiv I , TilUeg p. 23— 37; auch bes. abgedruckt 1855. 4°.

3) C 2 Pergament - Blätter 1 ^ 2 in gr. Folio unbestimmtes Alters, jede Seite zweispaltig zu 38 Zeilen, zwischen 1685 und 1690 von Johannes L a v e r c n t z c n im k. Rentekainmer-Archiv in Kopenhagen gefunden. Hs. von ursprünglich ungefär 216 Blättern, one Zweifel 1728 verbrannt. Inhalt: VI p. 202,12 needum — VII 218, 22 concitatus mit Lücke von 205, 25 — 214,12. Von Thomas B a r t h o l i n zum Jar 1204 erwänt. Eine Vergleichung von Otto S p e r l i n g 'De nummo gothico Dn. Jani Rosekrantzii, IV, S. 3015—3017' ligt handschriftlich in

XIII der Store kgl. Bibliothek in Kopenhagen, gl. kgl. Saml., 4 t o , Nr. 2358.

4) I) = Pergament - Handschrift aus dem Anfang des 14. Jarhunderts villeicht aas dem PraemonstratenserKloster Bekkeskov (früher Vae), ursprünglich 175 Blätter 29 »n- m. (dazu Rand 0,07 m. breit) die Seite zweiOöD

spaltig zu 46 Zeilen. Davon fand am 22. Juny 1877 Registrator Ch. U. A. P l e s n e r ein Blatt und zwei Bruchstücke im kgl. Geheimearchiv in Kopenhagen. Inhalt: X I I I I p. 559, 3 - 2 0 . 594, 2c — 595, 28. 5 ) Handschrift, welche Erzbischof Birger von Lund „pio compendio" villeicht aus einer Kloster-Bibliothek in Lund dem ersten Herausgeber, Christiern Pedersen, vorschaffte. Vorlage der Ed. prineeps Ascensiana (a) vom J a r 1514. Titel des Buchs, die Liste 'Reges Dani? qua Serie regnauerunt', die Tabula Alphabetica und die Iiandnoten rüren von C. P. = Christiern P e d e r s e n , AA. LL. Magister und Canouicus an der Lunder Domkirche, welcher 1510 —1515 in Paris studierte. Über disen vgl. Historisk Tidsskrift I I I S. 269. Revue historique X X V (1884) p. 394. Seine dänische Übersetzung des Saxo ist jetzt verloren; vgl. N y e r u p , de historiographis regiis Danite p. 63 ff. "VVegener, E f t e r r e t ninger om A S. Wedel'-' p. 79. Chr. Pedersens danske Skrifter V 313 f.

6) Pergament-Handschrift in 4°., ehemals im Besitze von Martin Aschaneus, Pfarrer in Fresta und Hammarby um 1630. Nach seinem Tode 1641 auf des Königs Befehl im Stockholmer Reichs-Archiv nidergelegt, jetzt verschollen. Verzeichniss von Antiquar Jon Häkanson R e s e : 'med gammal styl pä P e r g a m e n t , in 4°., Chronica Saxonis, veteri Romano stylo, tillsammans med Sko klosters Hymnale, Chronica Bedae, Chronica Taciti de bellis Trojanorum samt en gammal Lagbok m. fl.' Abschrift dises Registers findet sich in S. Gahms Manuscr. Saml. auf der Universitätsbibliothek in Upsala (Biographica P. VI). Vgl. J . H. S c h r ö d e r , in

XIV

K. Yitterhcts Historie och Antiqvitets Acadeiniens llandlingar. X V I . 358—366. 7 ) A u c h v o n S a x o will C a s p a r v o n B a r t h e i n e n C o d e x und zwei Abschriften d a v o n beseßen h a b e n , welche a m 1 8 t e n J u l y 1(536 a u f s e i n e m ( J u t e S e l l e r h a u s e n bei L e i p z i g v e r b r a n n t sein s o l l e n . Vgl. Stephanius, Noto; vberiores p 8 : 'Ita enini conqueruntur liter® ad me Anno Christi M . D C . X X X I I I . [ r i l n u r 1(;:h6~] scripta} : Saxonia vostri exemplaria duo manuexarata in villii propè liane eivitatein (Lipsiani) cum ipso Codice, cui varia margincs compleverant, & majore parte ineluta mom JìiMiotheca;, funesto flebiliqt incendio perierunt'. 8)

E i n u n g e n a n n t e r C i s t e r c i e n s e r in S o r o e fürt in s e i n e r bis z u m J a r 1 2 8 2 r e i c h e n d e n C h r o n i c a D a n o r u m e t p r a e e i p u e S i a l a n d i a e (fi) v i e r S t o l l e n v o n S a x o ' s ' G e s t a D a n o r u m ' wörtlich a u s einer H a n d s c h r i f t an. S R D . I I 007 = sequerentur S R D . I I 608 = S R D . I I 616 = S R D . I I 619 = turus.

S a x o X I I p. 4 0 0 , 1 8 regnante

- 401, „pro-

S a x o X I I p. 4 0 C , „ Ne — «IO, , fecit. S a x o X U I l p. 5 8 4 , , . , patris — 2 , uenustatur. S a x o X I I I I p. C U , " 3 l Eskillus — w liabi-

9 ) I m J a r 1 4 3 1 v e r f a ß t e d e r in S t r a l s u n d g e b ü r t i g e O d o n s e e r Mönch T h o m a s G h e y s m e r ein ' C o m p e n d i u m l l i s t o rite D a n i c a s a b initio a d W a l d e m a r u i n I V . ' in a c h t Büchern, S R D . II 2 8 6 — 4 0 0 . In d a s e r s t e B u c h diser C o m p i l a t i o n bis S . 3 8 5 s t e l l t e e r a u c h e i n e n 1 3 4 2 b e e n d i g t e n w e i t l ä u f i g e n A u s z u g (5. Petri de Dacia Calend. SRD. VI 261. Phaedri fabulae. Cum notis Nicolai Rigaltii. Recensuit Petrus Axenius. Hamburgi 1(571. 8°. I. Fab. II. |>. 15. Philippson (Martin), Geschichte Heinrichs des Löwen Herzogs von Baiern und Sachsen und der weifischen und staufischen Politik seiner Zeit. I. II. Leipzig, Oskar Leiner. 1867. 8°. Pihl's ( 0 . S.), Brief (Decomber 1761) an Lyxdorph, in Nyerups Lyxdorphiana p. 472 — 475. Plesner (Ch. U. A.), Et ljrudstykkc nf en hidtil ukjendt Codex af Saxo. In: Aarsberetninger fra det kongelige Geheimearchiv, indeholdemle Bidrag til danslc Historie af utrykte Kilder. Udgivno af C. F. Wegoner. YI. Bind. Kjübenhavn. I Commission hos C. A. Reitzel. Bianco Lunos kgl. IIot'-Bogtrykkeri 1876—1882. VI. 11. 2. II. (1877.) 4°. Tillfeg S. 3—8. u. 1 Tafel. Poììtanus (Joli. Isac.), Herum Danicarum Ilisioria Libris X Vnoq.i Tomo ad Dornum usq^ Oldenburgicain dedueta. Accedit Cliorographica Regni Dania; tractusq.j eius universi borculis Urbiumqi Descriptio eodem Autliore. Cum Indii'ibus locupletissimis. Amstelodami, Sumptibus Ioannis Ianßonii. Anno 1631. (i°. Pontoppidav (Ericus), Theatrum Dania; veteris et moderna;; oder Schau-Bühne des alten und jetzigen Diinnemarcks. Bremen 1730. 4". — Annales ecclesise Danictß diplomatici Oder nach " Ordnung der Jahre abgefa.ssete und mit Urkunden belegte Kirchen-Historio Des Reichs Dännemarek Mit möglichster Sorgfalt zusammen getragen von Erich Pontoppidan, Küuigl. Dänischen Hoff-Prod. und S. S. Theo], Profess. Kxtr. Erster Theil. Copenhagen, 1741. Gedruckt bey Seel. Andr. Möllers nachgelassene Wittwe, per Fact. D. P. 4». — Den Danske Atlas eller IConge-Iiiget Dannemark med dets naturlige Egenskaber, Elementer, Indbyggere, Vsexter, Dyr, gamie Tildragelser og na;rva;rende Omsticndighcder i alle Provintzer, Stsedcr, Kirkel-, Slotte og Ilerre-Gaarde. Tom. I—III. Kjobenhavn 17B3—67. 4°. Fortsat af Hans de Hofman. T. IV — YII. [T. VI. u. d. Tit.: Supplement til den Dansko Atlas,

XLIX dens 2. og 3. T o m e for Siellands, L a a l a n d s o g F y e n s Stifter.] 1 7 6 8 - 8 1 . 4°. — D ä n i s c h e r Atlas o d e r B o s c h r e i b u n g des K ö n i g r e i c h s D ä n n e m a r k , n a c h seiner politischen u. physikalischen B e s c h a f f e n h e i t . A a s dem D ä n i s c h e n übers., u. mit A n m e r k u n g e n b e g l e i t e t von J o . Adolph S c h e i b e n . I. B d . 1—2. T h . K o p e n h . u. H a m b u r g 17(55—67. 4». — sih : Gesta et Vestigia D a n o r u m e x t r a D a n i a m . Poppos J e r t e g n , s. Grama N o t e r til M e u r s i u s S. 164 f. Porsius ( M a t t h . ) . Seite et s e n t e n t i o s e d i e t a $Axonis G r a m m a t i c i . Slesvici 1585. 12'J. Prnetorius (Mnttliccus), Mars G o t h i c u s , e x h i b e n s v e t e r u m G o t h o r u m m i l i t i a m , p o t e n t i a m , etc. T y p i s monast. Oliv. 1691. Fol. p. 15. Prutz ( H a n s ) , H e i n r i c h d e r Löwe H e r z o g von Baiern und S a c h s e n . — E i n B e i t r a g z u r Geschichte des Z e i t a l t e r s d e r H o h e n s t a u f e n von Dr. H a n s P r u t z . Leipzig V e r l a g von S. Hirzel. 1865. 8°. — Kaiser F r i e d r i c h I. D a n z i g , V e r l a g von A. W . K a f e m a n n . I (1152—11H5). I I Cll««—1 177) 1871. I I I (.1177—111)0) 1874, 8®. Quandi ( L . ) , W a l d e m a r s und K n u t s H e e r e s z ü g e im W e n d e n l a n d e . I n : Haitische Studien. X. H e f t 2 (1844) S. 137—162. Qurnstcdt ( J o b . A n d r e a s ) , Dialogus de patriis illustrium doctrina et scriptis viroruin, omnium o r d i n u m ac f a e u l t a t u m . . . Wittebergie, Sumptibus Ilreredum D. Tobia; Mevii & E l e r d i Schum a c h e r ! , Anno 1654. 4°. p. 247—248. Ra'der ( J . G. F.), D a n m a r k u n d e r Svend E s t r i d s e n og b a n s s a n n e r . K j n b e n h a v n . B o g h a n d l e r II. H a g e r u p s Forlag. Louis Kleins B o g t r y k k o r i . 1871. 8". Rahbek'x ( K n u d Lyn*'), Samlode Fortiellinger. K j o b n h a v n 1804— 1814. Jìamiis] Novi regnum hoc e s t N o r v e g i a a n t i q u a & e t h n i c a , sive historiie Norvegica; P r i m a initia, A primo Norvegite R e g e , N o r o , u s q v c ad H a r a l d um H a r f a g e r u m , Qva; ex cullati* h i s t o r i a r u m l a c u n i s & antiqvitatum f r a g m e n t i s c o l l e j i t , & brevissimè recensuit J o n a s Hamiis. Christianiic, L i t e r i s Wilhelmi W e d e m a n n i , 1689. 4°. Raszmaim ( A u g u s t ) , Die deutsche H e l d e n s a g e und i h r e H e i m a t . H a n n o v e r , Carl Riimpler. — 8". I 1857. I I . 185^. Räumer ( F r i e d l i c h v o n ) , Gcschiehlo d e r H o h e n s t a u f e n u n d i h r e r Zeit. R e u t l i n g e n , J . N. Ensslin. I. 1828. II. 1829. 8». Reimer (Goo ), Dissertatio b i s t o r t o l i t e r a r i a de vita e r u d i t i o n e et s c r i p t i s Saxonis G r a m m a t i c i ristorici D a n i p a t r i a e o r n a m e n t i — — q u a m sub pransidio J o h a n n i s Bonedicti Carpzovii a b b a t i s m o n a s t e r i i liberi et imp. R e g i o l u t e r e n s i s sacr. t h e o l o g i a e (loctoris e i u s d e m q u e et l i t e r a r . G r a e c a r . p r o f . ord. a. d. X X . V I I I I aprii, a. r. s. M D C C L X I I publico examini subiieit a u e t o r Georgius R e i m e r F l e n s b u r g e n s i s — Helmstadii literis v i d u a e Pauli. Diet. S c h n o r r , aoad. t y p o g r . (4) u. L I I I I und (6) S. 4". Snxo OrftmmAticup, ¡y

L Reuter (Hermann), Geschichte Alexanders des Dritten und der Kirche seiner Zeit. Zweite völlig neu ausgearbeitete Ausgabe. Leipzig, Druck und Verlag von B. G. Teubner. cA I. II. 1860. III. 1864. Rhyzelii (Andreae Olai), Episcoposcopia Sviogotliica, Eller en Swea Gôthisk Sticht och Biskops Chrônika . . . Liukôping trykt âr 1752 af Gabriel Biôrckegren, Linkôpings-Lâng-och Stichts Boktrvckare. Sednare (II.) Del. 8°. Rieger (M[ax.]), Ingävonen Istävonen Herminonen. I n : Zeitschrift för Deutsches Alterthum. X I (1839) 177—205. Rietz (Johan Ernst), Skänes Historia och Beskrifning. = Skânska Skolväsendets Historia. Utarbetad i Synnerhet efter otryckta Källor. Lund, tiyckt uti Berlingska Boktryckeriet, pä Förfatrarens Förlag, 1848. 8°. Rijm Krönikor, twa gambla Swenske, then förre kort, och inhalier Sextijo twä Swea och Gotha konungar . . . cura J. Hadorph. Stockholm I. II. 1(574-1676. 4® u n d 8RS. I 1. p. ¿öl—262. I 2. p. 1 - 2 1 5 . Robertus Elgennis, Vita s. Canuti Ducis. SRD. IV 2ö6—261. Roches (J. B. Des), Histoire de Danneraarc, avant et depuis l'établissement de la monarchie. Nouvelle édition Augmentée d'un septième Volume. Tome I. II. III. A Amsterdam et a Leipzig, Chez Arkstée & Merkus. 1755. 12°. Rochholz iE. L.), Tell und Gessler in Sage und Geschichte. Nach urkundlichen Quellen. Heilbronn 1877, Gebrüder Henninger. 8°. Rogerus de Hoveden, Annalium Anglicanorum libri II. (731 — 1201). Rerum Anglic. Scriptores ed London 1596. p. 230—471. Ex Rogeri de Hoveden Chronica M. G. XXVII (1885) 133—183. Roepell (Richard), Geschichte Polens. Erster Theil. Hamburg, 1840. Bei Friedrich Perthes. 8». Rosefontanus (Petrus Purvus = Johnnr.es Svaningius), 8. Part us ; und vgl. Luxdorphiana p. 285—-287. Rühs (Friedrich), Die Edda Nebst einer Einleitung über nordische Poesie und Mythologie und einem Anhang über die historische Literatur der Isländer. Berlin in der Realschulbuchhandlung. 1812. 8°. Saga, Sögur). Sagan af Agli Skallagrfmssyni [ed. Jon PorkeIsson|. Kostad liefir: Einar Pórdarson. Reykjavik 1856. Prentuä i prentsmidjn Islands. E. Pórdarson. 8°. Eyrbyggja Saga herausgegeben von Gudbrandr Vigfusson Mit einer Karte Leipzig F. C. \V. Vogel. 1864. 8°. Grettis saga udgiv. for det nordiske Literatur-Samfund af G. Magnusson og G. Thordarson. I n : Nordiske Oldskrifter. XVI. XXV. Kjöbenh. 1853.1859. 8». Gunnlaugs saga orinstungu. — Jón Porkeleson gaf ut. Reykjavik. A kostnad Kr. Ò. Porgrimssonar. 1880. 8°. Hdkonar saga goda Haraldssonar (Adaisteins fóstra), in: Heimskringla.

LI Saga, Sögur]. Hdkonar saga hertlibrnids Siguritarsonar, in: Heimskringla, und Fornmanna sögur VII (1832) S. 2 5 2 - 2 9 1 . Haralds saga gilla mit Magniiss saga blinda i n : Heimskringla, und Fornmanna sögur VII 8. 175—205. Haralds saga härfagra, in: Heimskringla. Hrölfs saga kraka ok kappa hang, ed. R a f n , Fornalda sögur Nordrlanda I (182Ü) S. 1—109. Jömsvikinga Saga (eftcr cod. AM. 510, 4:to) samt Jomsvikinga Dräpa utgifna af Carl af Peterseng. Lund 1879. C. W. K. •Gleerup. 8°. Knytlingasaga, i n : Fornmanna sögur. XI. (1828). S. 177—402. Konunga sögur. Sagaer om Sverre og hans Efterfolgere. Udgivne at' C. R. Unger. (Det norske Oldskriftselskabs Samlinger nr. 13. 15. 18) Christiania 1«73. 8°. Laxdcela saga og Gunnars [idttr jmtrandabana [Ed. Jon Porkelsson]. Kostad hefir Björn Jönsson. Akreyri 1867. 8°. Mogniiss saga berfce'. ta, in: Heimskringla, u. Fornmanna sögur VII. S. 1—73 Magnüss suga blinda ok Haralds gilla, in Heimskringla, u. Fornmanna sögur VII S. 175—205. Magnüss saga Erlingssonar, in Heimskringla, u. Fornmanna sögur VII S. ¿ 9 2 - 3 2 6 . Mugnüs saga hins gutta, in Heimskringla, und Flateyjarbök I I I 251—4U0. Njdla udgivet efter gamle Händskrifter af det kongelige Nordiske Oldskrift-Selskab. K.jöbenliavn 1875. 8". Olafs saga helga Haraldssonar, in Heimskringla, und Olafs saga hins helga. Kn kort Saga . . . Uilgivet af R. Keyser og C. R. Unger. Christiania 1849. 8°. Saga Olafs Konungs ens helga. Udt'örligere Sa(;a (Udg. af P. A. Münch og C. R. Unger). Christiania 1S53. 8». Olafs saga kyrra Haraldssonar, in Heimskringla, und Fornmanna sögur VI S. 433—44W. Olafs saga Tiygvasonar I. in Heimskringla; II. [Oddi monachi], Saga Olafs konungs Tryggvasunar . . . udg. af P. A. Münch. Christiania 1853. 8°. III [Gunnlaugi monachi]. I n : Fornmanna sögur I—III. Siguräcir saga Haraldssonar, Inga ok Eysteins broedra hans, in: Heimskringla. Sigurdar saga Jörsalafara. Heimskringla, und Fornmanna sögur VII p. 7 4 - 174. Styrbjarnar pattr Sviakappa. In: Fornmanna sögur V (1830) p. 246 - 251. Sögu ¡)dttr af Porvalldi, in: Hungurvaka. H a f n i « (ex legato Magnwano) 1778. p. 254—339. Viga-Glüms saga, in: 'Islendinga sögur II. Kaupmannahöfn 1830. 8°. p. 321—398. Ynglinga saga, in: Heimskringla. IV*

LII

Sars

(J. E.), Udsigt over den norske H i s t o r i e . C h r i s t i a n i a , Alb. Catnmermayer. I. 1873. I I . 1877. 8°. Saxl (ChristophoriJ Onomasticon literarium. I I . Traiecti ad Rhenum 1777. p. 2 5 9 - 2 7 0 . Scaligeri (Ioseplii, l u l l Ctesaris f.), Opus de Emendatione temporum. Genevee, Typis Roverianis. 1629. 6°. p. 531. Scaligerana, Secunda, i n : Scaligerana, Thuana, P e r r o n i a , P i t h o e a n a , et Colomesiana. Ou R e m a r q u e s Historiques, critiques, morales, & ütteraires De Jos. Scaliger, J . Aug. de T h o u , le Cardinal Du P e r r o n , F r . Pitliou, & P . Colomies. Avec los notes de plusieurä savans. Tome second. A Amsterdam, Cliez Covens & Mortier. 1740. 12«. p. 549. Schafarik ( P a u l Joseph), Namen und Lage der Stadt W i n e t a , auch Jumin, J u l i n , Jomsburg. (Aus J o r d a n ' s slawischen J a h r büchern auf wiederholtes Verlangen besonders abgedruckt.) — Leipzig 1846. Expedition der slawischen J a h r b ü c h e r . Leipzig, Druck von F. Andrii. Schäfer (Dietrich), Dänische Annalen und Chroniken von der Mitte des 13. bis zum E n d e des 1."). J a h r h u n d e r t s , mit Berücksichtigung ihres Verhältnisses zu schwedischen und deutschen Geschichtswerken kritisch untersucht. Hannover. Hahn'sclie H o f buchhandlung. 1872. 8". Schildgen (Theodor), St. Vitus und der slavische Swantovit in ihrer Be• Ziehung zu einander. Münster, 1881. Druck der C o p p e n r a t h schen Buchdruckcrei. | P r o g r . Nr. 321.] 4°. Schlegels (Joh. Elias), Conjectura pro concinminda vetcrum D a n o r n m Ilistoria cum Germanorum rebus gestis. H a r n i a e 1749. 4". Schlegel, Danske Statsret. Schlüzer (Kurd von), Livland und die Anlange deutschen Lehens im baltischen Norden. Berlin 1850. V e r l a g von Wilhelm Hertz (Besser'schc Buchhandlung). 8°. Schöning ( G e r h a r d ) , A f h a n d ü n g om de Norskes og cndeel a n d r e Nordiske Folkes O p r i n d e l s e , som Inledning til den Norske H i s t o r i e , med et A n h a n g om T i i d s - Regninyen i den gamle Nordiske Historie til Harald H a a r f a g e r s Tiidcr. Trykt i S o r e e , 1769. Bekostet af Heiueck Mumme og F a b e r paa Börsen i Kiobenhavn. 4°. — Norges Riiges Historie. Tredie Deel, indeholilemle Rigets Historie f r a Kong H a g e n Adelstein-Fostres Död til Kong Olaf T r v g g uesfirns Ankörnst til Regieringen. Kiobenhavn, 1781. T r y k t p a a Gyldendals Forlag. 4°. Schoettgenius (Christianus), Originum Russicaruin Sectio IV de R u s sorum synonvmis, Qua prtemissa .Majcenntes, P a t r o n o s ac Fautores Schölte singulos ad Orationes Valedictorias In Auditorio inferiori Sidiolre Crucianse d. Iii. April. MDCCXXXI h o r a I I . pomeridiana habendas honoriGce invitat Cliristianus Schoettgenius, Cruciani Rector. Dresdfe, Literi* Harpcterianis. 4°. — Sectio V. Do antiquissimis terrarum Russicaruin incolis, Qva preemissa Msecenates, Patronos ac F a u t o r e s Scholse singulos ad Exercitium Oratorium in Auditorio inferiori Schölte Cru-

LUI

ciana; d. V. Oetobr. MDCCXXXI. bora II. pomeridiana instituendum honorifice invitat Christianus Schoettgenius, Cruciarli Roctor. Dresdee, Literis Harpeterian ; s. 4°. — 8. Fabricins. Schröder ] Anmärkningar r ürnnde Martin Aschanei Codex af Saxo Grammaticus i Corra liiilften af 1600: talet. I anledning af Peder Erasmus Müllers nya upplaga af Saxo, meddeladn i Kongl. Vitterli. Histor. ocli Antiqv. Academiens sammankomst, den 21 Jan. 1840 af Joh. Henr. Schröder. Histor. Litt. & Arohffiol. Prof. och Bibliothekarie vid Universitetet i Upsala, Riddare of K. N. 0 . I n : Kongl. Vitterhets Historie och Antiqvitets Academiens Handlingar. Sextonde Delen. Stockholm, 1841. P. A. Norstedt & Siiner, Kongl. Boktryckare. 8°. S. 3">8—366. Schttrzfleisch], Q. D. B. V. Res Danicas, Praeside Conrado Samuele Schurzfleisch, edisseret Joh. Theodorus à Rummel, Eqves Curlandus. Wittenbergce, Typis Christiani Schriidteri, Acad. Typogr. anno 1693. Schiiz (Henrie.), Commentarius criticus do scriptis et scriptoribus historicis, tarn antiquis, quam novis, ad faciliorom et Yeriorem histoi ice qua ecclesiastica; qua profana; notitiam concinnatus, atque animadversionibus ac dissertationibus illustratus. Cum Privilegio. — Ingolstadii, & Monachii. Sum))tibus Joan. Frane. Xaverii Cruz, Bibliopola: Acadeni. Ä. Thomw Summer, Bibliop. Augustani. Anni MDCCLXI. 4». p. 409—411. &7/K.'rtrz( Albert (icorg von), Diplomatische Gi'schichto derPommerschIiiifriselien Städte Schwedischer Hoheit nach ihrem Ursprung und erster Verfassung. Nebst angehängter Historie der Pommerschen Grafschaft Gfitzkow. Gedruckt bey Hieronymus Johann Struck. 1755. Series Regnm Daniae. SUD. I 0 6 - 6 8 . Series Runica Regum Daniae prima SRD. I 26 — 30; altera I 31 -34. Series ac brevior Historia Regum Daniao a Dan et Lother ad Waldemarum II. SRD. I 1 5 - 1 8 . Sibbern (Nicolai Petri), Bibliotheea historiea Dano-Norvegica, Sive De Scriptoribus rerum Dano - Norvegicarum Commentarius Historico Literarius. Ilamburgi & Lipsiee, Impensis Christiani Liebezei, anno 1716. 8°. Simroch (Karl), Handbuch der Deutschen Mythologie mit Einschluss der nordischen. Fünfte vermehrte Auflage. Bonn bei Adolf Marcus. 1878. 8°. — Die Quellen dos Shakspeare in Novellen Märchen u. Sagen mit sagengeschiclitlichen Nachweisungcn. Zweite Auflage. Bonn bei Adolf Marcus 1870. Erster Theil. 1870. Seite 103—120. Die Page von Amleth. Nach Saxo Grammaticus. Slanyendorp, Oratio ile religione p. 139. Sögubrot og ftecttir viel komandi Danmerkr sögu. I n : Fornmanna Sögur Nordrlanda XI (1828). S. 403—421.

LI Y

Fornaldar sögur Nordrlanda eptir gömlum h and ri tum ulgefnar af C. C. Bafn. I. 1829. 8Ü. Sollerius (Joann. Bapt.), De S. Canuto rege et martyre Ottonise in Fionia Danise Commentarius preevius. I n : Acta SS. Bolland. 10. Julii T. III. Antv. 1723. p. 118-127. Sommelius (G.), De initiis Archi - Episcopatus Lundensis. Lundse 1767. 4°. Sperling (Ottho), Notae in Testamentum Absolonis Archiepiscopi Lundensis. SBD. Y 426—456. SBD = Seriptores rerum Danioarum medii «evi, partim hactenus inediti, partim emeudatius editi, qvos collegit, adornavit, et publioi juris feoit Jacobus Langebek Hafniee 1772 sqq. 2U. SBS = Seriptores rerum Sueeicarum medii aevi ex schedis praeeipue Nordinianis collectos dispositos ac emendatos edidit Eriohus Michael Fant. Tomus I. Upsaliae 1818. 2°. Steenstrup (Joh. C. H. B.), Normannerne. I. Indledning i Normannertiden. Kjöbenhavn, Klein. 1876. 8°. Steindorff (Ernst), Jahrbücher des Deutsehen Beichs unter Heinrich III. Erster Band. Leipzig, Verlag von Duncker & Humblot. 1874. 8". Stephanius (Stephanus Johannis), Breves not» ac emendationes in nobilissimum rerum Danioarum scriptorem Saxonem Grammaticum Sselandum Danum. Lugd. Bat. 1627. 64 S. 12°. — Sylloge Sententiarum e Saxone. Lugduni Batavorum. 1627. 12°. — De regno Daniee et Norwegise, Insulisq3 adjacentibus : jnxtà ac de Holsatia, ducatu Sleswicensi, et flnitimis provinciis, Tractatus varij. Lugduni Batayorum, Ex officina Elzeviriana. 1629. 12° p. 42—51 : Saxonis Grammatici Florentissimi rerum Danicarum scriptoris, Commentariolus De regnorum Aquilonarium situ & natura. — Notse vberiores in Historiam Danicam Saxonis Grammatici. Una cum Prolegomenis ad easdem notas. Sorse typis Henrici Crusii, Aeadem. typogr. Anno Messi® MDCXLY. (60 S. Prolegom e n i dann 252 S. u. 11 Bl.) 6°. Storni (G.), Kritiske Bidrag til Vikingetidens Historie. (J. Bagnar Lodbrok og Gange-Bolv.) Kristiania 1878. Den norske Forlagsforening. Strahl (Philipp), Gesohichte des russischen Staates. Erster Band. Von den ältesten Zeiten bis zum Einbrüche der Tataren 1224. Hamburg, 1832. Bei Friedrich Perthes. 8». Strinnholm (Andr. Magnus), Svenska Folkets Historia. I—Y. Stockholm 1834—1854. 8°. Stuhr (Peder Feddersen), Abhandlungen über nordische Alterthümer. Berlin, 1817. In der Maurerschen Buchhandlung. 8°. Stuue (Joh. Adolphus), Dissertatio de castitate Historiae Danicae, et puritate Linguae Latinae in Saxone Grammatico contra J o h . Gorop. Becanum, Hafniae 1702. 4°.

LY Suhm (Peder Friderich), Forsög til Forbedringer til den danfike Historie S. 87. 262. — Om de Nordiske Folks seldste Oprindelse. Udkastet af Peter Friderich Suhm. 'Kigbenhavn, 1770. Trykt hos Bradrene Johan Christian og Georg Christopher Berling. — Historie af Danmark. I—IX. Kiobenhavn 1774—1808. Trykt og forlagt af Johan Frederik Schultz, Eongelig og UniversitetsBogtrykker. 4°. — Om Odin og den Hedniske Gudelsere og Gud9tieneste udi Norden. Af Peter Friderich Suhm. Kjebenhavn, 1771. Trykt og findes tilkiabs hos Brsdrene Berling. 4°. — Anmterkninger over Saxo Grammaticus. In : Suhms samlede Skrifter. D. IX. S. 134 -192. Suhmiana, indeholdende Eftersamling af P. Fr. SuhmB Smaaskrifter. (Ed. B. Nyerup.) Kjöbenhavn 1799. 8°. Svaningius (Joannes) s. Parvus. Svendsen (Brynjolf), geschribcne Anmerkungen zu Saxo, Cod. Arna-Magn. Nr. 456. 4. Svenonis Aggonis filii compendiosa Regum Dania; Historia. 8KD. I. 4 2 - 6 4 . — Historia legum castrensium Canuti 31. SRD. III. 139—164. Terpager (Petr.), Ripae Cirabricae. Flensburgi, 1736. 4°. Theodoricus monachus Nidrosiensis. SRD. V. S. 311. 314. Thiele (J. M.) , Pröver af danske folkesagn , samlede. Kjöbenhavn 1817. 8°. I 15 ff. Thietmar von Merseburg ed. Lappenberg M. G. III 723—871. Thorlacius (Skulei, Thor, Thors Hammer und dio steinernen Alterthümer im Norden. Aus dem Dänischen. I n : Baltische Studien. X. (1844) Heft 1. S. 8 7 - 1 2 8 . — Forklaring over de i Lovisenlunds Have opsatte tvende Slesvigske Runestene. I n : Antiqvariske Annaler II. (1815.) S. 3 ff. Thum (Laurids Lauridsen), Adskillige poetiske Sager, tillegemed de Vers, som findes hos Saxo Grammaticus. Kjöbenhavn 1721. 4®. Torff&us (Thormodus)], Universi septentrionis Antiquitates, Seriem Dynastarum et Regum Danite, a primo corum Sckioldo Odini filio ad Gormum Orandtevum Haraldi Cierulidentis patreni, ezhibentes, sub augustissimi regis Friderici Quarti auspieiis in publicam lucem emissee per Thormodum Torffceum, historiographum regium. Hafniee, apud loh. Melchiorem Lieben, anno 1705. Torfcei (Thormodi), Trifolium historicum Seu Dissertalo HistoricoChronologico-Critica, De tribus potentissimis Dani® Regibus Gormo Grandsevo, Haraldo Cserulidente, & Sveno Furcatae (seu Admorsse) Barbse Ubi singulorum natales, imperli exordia, & gesta qveedam insigniora exponuntur, certisq; annis applicantur, Prseterea verum tempus propagata in Dania Christian a Religionis demonstratio , & varia bis temporibus floren-

LVI tium heroum gesta, imprimis vero orifto atquc descriptio Urbig Julini Winethte Lectori sistuntur. In supplementum Seriei Regum Danite Singula ex diversn Scriptorum traditionibus, inter se collatis, diligenterqve examinatis, collccta, & nunc primum in lucem edita. — Hafnia;, anno 1707. Impensis Johan: Melchioris Lieben, Reg: Academiae Bibliopolre, Litoris Johannis Jacobi Bornheinrichii. 4°. Torfwus (Th.), Historia rerum iiorvegicarum. T. I—III. Cum prolegomenia et indicibus. Hafnia: 1711. Fol. — Historia Hrolfl Krakii Inter Potentissimos in Ethnicismo Danias Reges celeberrimi, Ab avo eius Halfdano II. & Patre Helgio, hujusq; fratre Hroare, secundum monumentorum Islandioorum manuductionem deducta, & A Fabulis, in qvantum fieri potuit, vindicata, Cumq; aliis Historicis, inprimis Saxone Grammatico, diligenter collata, & magnam partem conciliata. Cum iiidice rerum memorabilium per Thormodum Torfaum. Havnise, Apud Hieron: Christ: Paulli, Reg: Universit: Bibliopolam, Anno 1715. 8°. — Series Dynastarum et Regum Daniae. Hafniae 1702. 4°. Tormius (Eric. Olaus), Antiquitates Danioae ex J. Aventino selectae cum comm. J . Lyscandri. Ilafn. 1042. 4°. Trap (J. P.), Statistisch - topographische Beschreibung des Königreichs Dänemark. Aus dem Dänischen von Christian Sarauw. Kiel. Carl Schrödcr & Comp. 8". Tratziger's Chronica der Stadt Hamburg. Herausgegeben von J . M. Lappenberg. Hamburg 1863 — 1805. Mauke Söhne. 8". Tuneid (Eric.), Geographie Öl'ver Konungariket Sworigo Samt Därunder hörande Länder. Stockholm, Trykt. hos Anders J . Nordström. 8°. Första Bandet, Som inneliäller Swerige für sig sjelft, nemligen Upland, Södermanland, Nerike, Wcstmanland och Dalarne. Sjunde Uplagan. 1793. Andra Bandet, Som inneliäller Göthaland , nemligen Öster-Gothland, Smäland, Öland, Gottland, Wester-Göttland, Wärraeland, Dal, Bohus Län, Skäne, Halland och Blckingr. 17915. Tredje Bandet, Som innehäller Norrland, Lappland, Finland och Sweriges Utrikes Besittningar. = Sjundo och Attondo Delarne, Som beskrifva Norraland och Lappland. Sjette Uplagan. 1792. Fjorde Bandet, Nionde och Tionde Delarne, Som beskrifva Finland och Sweriges Utrikes Besittningar. Sjette Uplagan. 1792. Türlc (Karl), Die dänischen Geschichlsquellen. A. u. d. T.: Altfriesland und Dänemark. I n : Forschungen auf dem Gebiete der Geschichte. Heft 5. Parchim 1835, IlinstorfFscIie Buchhandlung. 8°. ühland& Schriften zur Geschichte der Dichtung und Sage. Stuttgart. Verlag der J . G. Cotta'schen Buchhandlung. I. 1865. III. 1866. VI. VII. 1868. VIII. 1873. 8». Untersuchung, HistoriBch-oritische, sämmtlicher Nachrichten von der ehemaligen, auf der pommerschen Küste befindlich gewesenen

I,VII und 80 hoch berühmten Seestadt J o m s b u r g . Kopenhagen und Leipzig, verlegts Christian Qottlieb Prot't. 1776. 4°. Urkundenbuch, Haniburgisches. Herausgegeben von J o h a n n Martin Lappenberg. Erster Band. Mit einer K a r t e und anderen Lithographien. H a m b u r g , bei Perthes - Besser & Mauke. 1842. 4°. Usinyer (Rudolf), Die dänischen Annalcn und Chroniken des Mittelalters. Kritisch untersucht. H a n n o v e r . Hahn'sche H o f b u c h hamllung. 18(51. 8°. — Deutsch-dänische Geschichte 1 1 8 9 - 1 2 2 7 . Berlin, 1863. D r u c k und Verlag von E. S. Mittler und Sohn. 8°. Vurrcutrapp ( C o n r a d ) , Erzbiachof Christian I. von Mainz. Berlin 1867, Mittler und Sohn. 8". FciW-Simonsen, Historisk Undorsögolse om Vikinge-Sädet J o m s b u r g i Vonden, übersetzt von fiiesebrecht. Neue Preussische P r o vinzialblätter Bd. II S. 3—175. — Palnatokkes G r a v h a j i F y e n . I n : Antiqvari9ke Annaler I I . (1815). S. 192—202. Velschow (Hans Matthias), Om Folkemœngden i D a n m a r k i Midten af dot t r o t t e n d e Aarhundrede. K.jübenhavn. T r y k t hos Directeur J o n s H o s t r u p Schultz. 1841. 4°. Verdier, (Antoine Du), Bibliothèque Française. P a r i s 1773. V. p. 461—462. Viser, Udvalgte Danske, f r a Middolalderen ; efter A. S. Yedels og P. Syvs t r y k t e Udgaver og öfter h a a n d s k r e v n e Samlinger u d givno p a a ny af A b r a h a t n s o n , Nyerup og Kalibek. I — V. K j ö b e n h a v n 1812—1814. T r y k t og forlagt af Directeur J . F. Schulz, Kong!: o« Universitets-Bogtrykker. 8°. Vita s. Wilhelmi, SRD. V. 470. — s. Guilelmi abbatis Iioschildensis, ap. B o u q u e t , Recueil X I V p. 475—479. Vogelius (Peter), Lovtales over E r k e h i s k o p Absalon (in den Sammlungen der Gesellschaft zur B e f ö r d e r u n g der schönen Wissenschaften u. des Geschmacks, 8. St.). Voclhel (Otto), Die Slavenclironik Holmoldg. I n a u g u r a l - D i s s e r t a t i o n zur E r l a n g u n g der philosophischen Doctorwürde a n der Universität Göttingen. D a n z i g , Druck von A. W . K a f e m a n n . 1873. 8°. Vossii (Gerardi Ioannis), De historicis latinis libri I I I . Editio a l t e r a , priori e m e n d a t i o r , & duplo auetior. Lugduni Batavorum, Ex Officinâ Ioannis M a i r e , 1651. 4°. Lib. I I Cap. L V p. 443 —444. Wace's, Maistre, Kornau de Rou et des ducs de Normandie. Nach den H a n d s c h r i f t e n von Neuem herausgegeben von H u g o A n dresen. Heilbronn, Gebrüder Henninger. Bd. I. Theil 1. 2. (1877.) Bd. II. Theil 3. (1879.) 8«, Waitz (Georg), Schleswig - Holsteins Geschichte in drei B ü c h e r n . E r s t e r B a n d : erstes Buch. Göttingen, Verlag der Dieterichschen Buchhandlung. 1851. 8°.

LYIII Waits (Georg), Eine ungedruokte Lebensbesehreibung des Herzogs Knud Laward von Schleswig, herausgegeben von G. Waitz. In: Abhandlungen der historisch - philologischen Classe der königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. VIII. (1858.) S. 1—42. — Jahrbücher des Deutschen Reichs unter König Heinrich I. Neue Bearbeitung. Berlin, Verlag von Duncker und Hamblot. 1863. 8". Wallingford (Ioannis) Chronica, Gale p. 525—550. Wandall (P. T.), Saxo Grammaticus. De paa Jsegerspriis ved Mindestene heedrede Portjente Mrends Levnetsbeskrivelser. Kjöbenhavn 1783. 4. I. 149—156. Warmholtz (Carl Gust.), Bibliotheca histórica Sueo-Gothioa eller förtekning uppä sä val trykte, som handscrifne böcker, tractater och skrifter huilka handla om swenska historien. Stockholm, Nordström 1790. 8°. V. 167—170. Wattenbach (W.), Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter . . . II. 4. umgearbeitete Auflage. Berlin. Verlag von Wilhelm Hertz (Bessersehe Buchhandlung.) 1878. 8°. S. 267. 414. Wedekind (Anton Christian), Noten zu einigen Geschichtschreibern des Deutschen Mittelalters. Zweiter Band. Hamburg, 1835. In Commission bei Perthea und Besser. 8°. W(edel) J(arlsberg) (Frederik Welheim) B(aron)), Chronologiskhistorisk Tabel over den «ldre og nyere skandinavisk-danske Historie. [Ofersat af Jo. Herrn. Meyer.l Kjöbenh. 1780. Fol. — Abhandlung über die ältere Scandinavische Geschichte von den Cimbren und den Scandinavischen Gothen. Kopenhagen 1781. gr. 8°. Ree in Meusel's Histor. Litteratur für das Jahr 1782. Erlangen 1782. S. 224—237. 298—305. — Afhandlung over den äldre Skandinaviske Historie, om Címbreme og de Skandinaviske Gother, ved F. W. Frh. af W. J. oversat af J. H. M. 1781, Kjobenhavn, gr. 8. Wegener (C. F.), Ora Udgravningen af Asserbos og Söborgs Ruiner, under Hans Majesteet Kongens Ledelse i Aarene 1849 og 1850. Med nogle historiske Oplysninger. (Leest i Selskabets Aars möde paa Christiansborg den 25de Febr. 1852). In: Annaler for nordisk Oldkyndighed og Historie. (Kjobenhavn) 1851. S. 215-376. 1852 S. 320 -321. Wegeners (F. E.) historiske Efterretninger om Anders Serensen Wedel. In: Annaler for nordisk Oldkyndighed og Historie 1851. Weinhold (Karl), Altnordisches Leben. Mit einer Schrifttafel. Berlin. Weidmannsche Buchhandlung. 1856. 8°. — Die Polargegenden Europas nach den Vorstellungen des deutschen Mittelalters. In: Sitzungsberichte der phil.-hist. Cl. der k. Akad. d. Wiss. in Wien LXVIIL (1871.) S. 783—808. Weltchronik, Sächsische, herausgegeben von Ludwig Weiland. In: Deutsche Chroniken und andere Geschichtsbücher des Mittelalters. II. 1. (Hannover 1876.) S. 1—287.

L1X Werlmtff (Eiicua Chriatianus), Ulkast til den nordiske Archaeologies Historie i vort F®dreland, indtil Ole Worms Tid. In: Skandin. Lit. Selskabä Skrifter. I I I . 1807. •— Symbolae ad geographiam medii sevi, ex monumentis Islandicis. Edidit, prolegomenis et commentario illustravit M. E. C. W. Hauniae 1821. Lihrariae Gyldendalianae in commissi». Typis Schultzianis. 4°. — Om Nordboernes Stik at b r a n d e og begrave Dede i Skibe, samt om Skibsfore9tillinger paa nordiske FortidB-Monumenter. In: Antiqvariake Atinaler IV. (1827.) S. 275 - 3 0 8 . — Om de Norsko Konters Salvine; og Kroning i Middelalderen. Saerskilt afrrykt af dct kongelige danake Yidenskabernes Selskabs Skrifter. Kjöbenhavn, 1832. T r y k t i det Popp9ke Bogtrykkerie. 4°. — Historiak unders0gelse om de danske Kongers kroning og salving i middelalderen. I n : Nordisk Tidsskrift IV. (1836). 165. — Historisi-he Untersuchung über die Salbung und Krönung der dänischen Könise im Mittelalter (übersetzt von Dr. Mohnike). I n : Baltische Studien. V. (Stettin 1838.) 8. 1—45. Westhofen | Illustres Sententiarum flores ex Saxonia Grammatici »edecim hi9toriarum libria, lecti a Willichio Westhovio de Westhofen, Com. Pal. et Eqv. Lipsie, 1617. 8". Widukindi rerum gestarnm Saxonicarum libri tres. Editio tertia. Denuo recognovit Georgius Waitz. Hannoverae impensis bibliopoli! Hahniani 1882. 8°. Willelmt Calculi Gemmeticnnsis monachi, Historie Normannorum Libri VIII. I n : Dnchesne p. 214—318. Vgl. M. G. X X V I 6. Willielmus Mnlmcsburiensis de anliquitate Glastoniensis Ecclesi«. I n : Gale p. 289 - 335. Vgl. M. G. X. 4 4 9 - 4 8 5 . WUlelmi Malmesbirienaia de Gestis Pontifìcum Anglorura, libri V. Edited from the Autograph Manusoript by N. E. S. A. Hamilton. London, Longmans. 1870. 8U. — - Malmesburion9ÌH Monachi Gesta Regum Anglorum ed. Hardy. I. II. (Historical Society) 1840. 8°. Wimmer (Ludw. F. A.), Runeskriftens Oprindelse og Udvikling i Norden. I n : Aarbager for nordisk Oldkyndighed og Historie. 1874. S. 1—270 Worm ( J e n s ) , Forsag til Skolcvffisenets Tilstand i Danmark f0r Reformationen. Vidensk. Selskabs Skr. XI. (1877). S. 245 ff. — Forsog til et Lexicon over danske, norske og islandske leerde Meend, som ved trykte Skrifter have giort sig bekiendte, saavels om andre Uatuderede, som noget have skrevet, hvorudi deres F a d a e l , betydeligste Levnets Omateendigheder og Ded ved Aarstal kortelig erindres, og deres 8 k r i f t e r , s a a r i d t mueligt, f u l d s t e n d i g an fores. Ferste Deel. Helsingeer 1771. T r y k t i det Kongelig aliene privilegerede Bogtrykkerie. 8°. S. 365—366. Worm (Olaus), Regum Dania; Series duplex et Limitum inter Daniam & Sveciam Descriptio. Ex vetustissimo Legum Scanicarum Literis Runicis in membrana exarato Codice eruta, et Nötig

LX illustrata. Hafniae, Typis Melchioris Martzan, Typographi. Sumptibu8 Joachimi Moltkenii Bibliopolffl. 1642. 4°. Wo, "tu (Olaus), Danicorum Monumentorum Libri Sex: E spissis antiquitatum tenebris et in Dania et in Norvegia extantibus ruderibua erutiab Olao Worm. Hafniie Apud Joaehimum Moltkenium Bibliopolam ibidem primär. A°. 1643. 4°. — Fasti Danici. Universam tempora computandi rationem antiqvitus in Dania et Vicinis Regionibus observatam libris tribus exhibentes: Ex varijs patrise antiqvitatibus et Autoribus fide dignis eruti, ac in lucem emißi iamqs aucti ab Olao "Worm. Hafnise Apud Ioacbimum Moltkenium Bibliopolam ibidem primär. A ».1643. 4°. Worsaae (J. J . A ) . Runamo og Braavallaslaget. Et Bidrag til archeeologisk Kritik. Kjöbenhavn 1844. 4°. — Zur Alterthumskunde des Nordens. Enthaltend: I. Blekingsche Denkmäler aus dem heidnischen Alterthum in ihrem Yerhältniss zu den übrigen skandinavischen und europäischen Alterthumsdenkmälern. II. Runamo und die Braavalleschlacht. Mit zwanzig lithographirten Tafeln. Leipzig, Verlag von Leopold Voss. 1847. 4°. Zeillerus, Martinus], Regnorum Daniee & Norwegiee, ut & Ducatuum Slesvici & Holsatiee, regionumque Ad ea speotantium, descriptio nova. Iconibus Prsecipuarum Civitatum adornata. Cum Prrefatione de Rebus gestis Normannorum Amstelodami, Apud ^Egidium Janssonium Valckenaer. 1655. 12°. Zeuss (Kaspar), Die Deutschen und die Nachbarstämme. München 1837. Bei Ignaz Joseph Lentner. 8°.

CRITISCHER APPARAT. a =

od. Ascensiana 1514. g ' Auszug bei Gheysmer. k = Au»• zug von Krantz. m — P. E. Müller, s = Stephanius.

1, ,—2 Prologus in historià Daincam | Doctissimi & eloqucntissimi SaxonÌ9 Ordinatici Sialandici, Insignii Ecclesia cathedralis Roskildensis olii» Pr?positi: In Gesta Danorum Pr®fatio « Incipiunt gesta Dariorum Saxonis Grammatici, g Excerptum de Prologo Saxonis. g 22 lnboris .s : labori a 2 i quamque s: ìfq a 2, 4 Tu T um a |3 translatus s : translatis «

I B, 5 ceu Dahlmann: seu a | 4 , 3 celeberrimis celeberrimus | a ti praestringit s : p s t r i n g i t a 16

fidissimis

s:

fìdissimus a

S1

! exÌ8tit s : Gxtilit a i 5, 22 ecu s (quasi g): seu a 29 medio s: medium a 6, , paralellum a : parallelura g 2i obsideat s : obsiderit a 7, 3I) lignum m: linum a g 8, 8 . 9 Ganduicum Petersen : Grand| uicu a Skriefinni a: Scritfinni Petersen

10, ,—3 Saxonis Ordinatici professione, Sialandici natione: sua tempestate longo disertissimi hÌ8tori Danio? multo labore acriqs iudicio ex danicis raonumètis recollect?, de Origine Danorum. Liber .1. a 9 j egregia a: egregi» k H angli- I o? a: Angli» k suum a: ! suee k 26 deriuata a: deriuato k 11, t ominatuii te. ominantes k

reddebatur a : ferebatur k „ illustrissimum a: optimum k ) 6 impunitus a: impunitas ualuit. nam k i 9 Scioldus ] Skyoldus a Skioldus k Skiold g 2l ingeniti s : ingeniti» a ingenui k 2s oducabatur a: educebatur licentiam a:, ut fìt, licentiam k 1 1 , 3 j specimen — 16, 1 } peto A = Bruchstuok yon Angers («ar. = Variante

5

LXII

von der Hand des Ab- I schreibers, liar. 2 Saxo's I Hand.) U, 36 indolÌ8 (in aus m) A \ ceteri A esteri a : cseteri k posteri Avar. 3, scjoldungi A: Skioldungi agk 38 nflcuparentur a: nucuparentur A \ Idem—40 excitabat a, felt Agk 12,, 2 Pre(Pree- afc)currebat igitnr aciold' (Skioldns ah) uiritt complementa animi maturitate Aak: q' cu uiriü stabilimta a', m. pc2reret l q1 c etatis ata. clarissimis indolis expimtis l animi nigore. p [ . . ] ecia fulgore suo finítimos occupauit. Auar. ¡—j quorum uix spectator ob teneritudinem (eetatis k) esse poterat A? uar. agk: quo'ty eum uix spectatorem etas èe paciebatur A § Hic ñ armi» ni tt[um] ecia pat'e caritate °spieuus fifij; ex[ti]titit. Siq'd' impías l[e|ges abrogauit Sal[uJ tares tulit ] q'dq'd [ad| eiudand" pat'e stata attinu[it] summ[a] | diligencia piti tit. S ; i itaq; regna patris [im]pbitate amis8um ui|r]tute recupauit. Pri[m9J recldendara manu[misjsionü lege tulit ed[idit j l'ui que forte lib'tate donau'at clandestinas] insidiis petit9. Procer[es] ñ sola domestis stip[en]diis colebat S; ecia s[po]liis ex hoste qsitis a[ffir]mare solitus l dicé[s] pecunia ad mil[ites] glam ad duce [re]dundare deb'e feataij;9. Omnia es aliena ex fisco suo soluebat] q[u«]si ctt alioru rega fortitudini3 munificecia ac lib'alitate certabat Eg[ros] l egentes. fomentis psequi remediaq; grauiter affectis puidfere] A2uar. spectator ob teneritate esse poterai Auar.\ 4 procursu Aa : pírocinio Ahtar. aluilda saxonum regis filiam A: Auildam a Abuldam puel-

la {am Rande: aliás, Aluilda) k (Alwilde g) 5 intuitu Aa-, grä Ahiar. | postulabat Aa (coniuge postulabat k): poae

bat 2 Auar. 6 allimannie A alemannie (-ee a Alemafiie k) agk I eiusdem Aa: earadem nupcial Auar. 7 exercitu agk: excercitu A 8 omnem a: felt k \ Alemannorum k allema|manno2|. A: Alemanorum a 9 tributaria pensione pdomuit und t'buto adegit. Auar.: tribataria dicione (dit: ak) perdomuit Auar. ák tributi lege choereuit A (sibi tributariam fecit g) 10 Hic — 25 debere feit hier A ( l t impías — 13 pre8tiiit bezeugt g) H Primus — 22 testatus a: felt k J5 forte Aìuar. : felt a 16 acrcm — 22 testatus a : felt Ahiar. g 26 amore conflixerat Auar. ak pociende grä conflictum ediderat (darauf ianq. ausradiert) A acerrimo nupc(t a)iara e(e o)mulo liberatile Aa: ac' ia. nup. e. 1. Auar. nup. "Petitore fiblato A1uar. 2 , liberatus Aa: felt k | in pugne a ingPugne A 2» può (paruo k) post tpe Ak: paulo post a 29 paternas uirtutes redoluit Aak: patnaru u'tutu exemplis respondit Auar. í. c. m. ples gram p oia paterne uirtutis exempla decurrens corpis animiq; |c' Auar. 32 glorie (-se ah) Aak : laudis Auar.| cumulum pduxit A: statum prouexit ak 33—34 in uetustissimis danorum carminibus Aak: apet dánico7J. carmina peritos Auar. 3 t attinet aoerrima Ak: attinebat cotidiana ] c. Auar. attinnit acerrima a | exercitatione ak: excerci tacione A | disciplina docili animo tracsit und doctrina Auar. 3- consuetudine ak :

LXIII consuetudini® A 38 exercitii ak : excercii A | cösuetudinis Aitar. \ c o n t r a h c b a t Aak : pdiscebat Auar. | Educatoris Aak : h 1 ped a g o g i Auar. | roari Ak: Roarii a col39 collacteam A: lactaneara ak | incunabulis ak : incunabulis suis A gram M ( g r a t i a m ak) r e f e r r e t uxorem Aak: m'cede exsolue't oiuge Auar. | adciuit A: adsciuit a asciuit k | poBtmodum a : postea k 1 3 , , numero a: feit k 2 donauit A: tribuit ak 2 —, quo bellicorum (-aij. Auar.) operum (u'tutQ ^Mrtr.) socio fretus Auar. a : Que cum bellico opera socium haberet A 1 milicie ] m a g n a i u 1 ; rerum pi 9 glorie ei sua an beasi u't 9 attulerit. 1 Ig« ic'ttt .pi», g. e. 1c. und Ic'tü .p. g. 8. a. b. u. Auar. Qui « | sig5 Hic A: tru*gi A : Sicthrugi a | regé sictru||gü fi. g. f r u e n d e pacis studio giganti s' Ifesto pollicini animad[a]te t. I eperisset ta inho[nestam] uleli condicione pos 9 . . . ma f u t ' e copie detesta[cio]ne bella sue. a. Auar. 6 cognosset A : cognosceret a | psüm | . . . tam exec'bilis copie detestacione b. s. a. Auar. 6—, indignam regio sanguine copulara .¿Mar. a: indigne condicionis uinclum A )0 cir||coactus A: circùamictua a orritl ficttq; dext* g[es]tainen *[pl]exus A am Rande nachgetragen ta indigna regio sanguine coplam bello ¡icurredä putaui[t] 1 peurr e statuii. Auar. u obuiam a : obuia (a auf Rasur) A q sposa occ 2 risse r a t a simlq; cui. hor. lo*. Auar. Qute sponsum adesse r a t a : simulq, tam insoliti cult 9 horrore muliebriter territ a a Que tam insoliti cultus horrore muliebriter ( p ) m o t a (darüber t rita)

A l 6 maxima — trepidacene in A nachgetragen p stima, cor. ac uocÌ8. 1 cor. a . . . q; trepida[cijone. p. o. si[c] Auar. ig regi a: rógi A same 2i pugnaces delitue'ere uiri A1uar. ¡2 Tum A: Cui a J 5 quis Ak: qui a t 14, i, agmen a : annien A it— 15 Prtelia a: P l ' e l i a A 15, i Illaqueatos s: Illaqueato Aa 9 I t e r u m a: Item A ls plexum Aa: cesum A'uar. 17 Sueonum s : sueo^J. A Sueuorum a re29 remanentes A: meantes a 16, 8 e a) mulatus A*uar. a: immitaius A | diuturnioris a A corr. : vlterioris A durchgestrichen si. i . . . cuis. Auar. 9 b talib; - - dictis •*• uirginem agg'ditur Ai talibus puellam dictis a g g r e d i t u r a tali. uir. sermone °pellat Auar. to rapidi A: rabidi a 3| manu s : meorum a reo3J eorum s: rum a 33 Gxuperans s: exuperatis a 3i muñere s : muneris a 17, 16 S i g t r u g u m ] Sictrugum a | superari s : s u p e r a r e a J 2 celebrabat a: terebraba!('indioio optimi libri, quem laudavimus') Barth 29 artes s i arces ö Sígtrugo ] Sictrugo ® 12 còsortione a: còsortio k „ occidua a: occidua k tum vtilius a: cùm utilius k 16 bonori a: Imperio fc| virium a: uirum k „ s t a t e m causatus a: causa tus tetatem k 1S nouarum a: nouarum u a r i a rumq3 k 2 0 A quibus a: Sed ab his k 22 e x i s t i m a n a: existimare k 2« Sumblu a: enim 8imblum k t t procu» a: feit k I eam s : (ipsam g): eum a 19,4 conciliantem s: conoiliantis

LXIV ¡4 Saxonicis s: Saxonia a monstrosi ) monstruosi a 2 1 , ¡3 affluentis s: defluenti* a 39 Strictus s : Strictum a 22, 22 Sequitur — editum n, tilgt s 33 aduenietis s : aduenicntis a 2 8 , 18 ari us s: arcua a 24, 26 Hand wan urn a g : Handuanü k 28 non ncie s: nouatie a 34 A d o r t u s a : Adortus ( c i uitatem) s Swibdagerum a : Suibdagerum k | Gudlandiam a: Guthlandiam g Gotlilandiam k 25, 4 exilio regnum mutauit a : exilium R e g n o cöpensauit k c o n f e r i s s i m o s : consertissimo a 2 6 , 2i Asmundus irwibdageri a : Hasraundus Suibdageri k 36 bostium s : hoaticum a

27, 5 Iianc s : hoc u 28, u eredulitatis s : crudclitatis a 3 - nostros x: vestros a 30, 26 n i t h e r o r i i « : Rutenorum g 31, 5 diucrsante s : diuersante u n : Equidem k 6 Siquide 3(>. spiraculi a: spectaculi k 38 Hadingil « : Haddingum k 32, 3 appellendi s : appellädi n 20 imbrium s: nymbiiin ( o i i o r tas nubcs obuiis nubibus g) 33, 22 iEquoreis s: Acquoris i l l s: ilio a 2, indicio Madvig: iudicio a 9 0 , 36 est a : tilgt s 38 qi a : tilgt s 91, i, colloquii Madvig-. colloquio a 2t conscenso s (conscenderet flagracionis estibus imitatus, incendia sempiterna iugi flammarum eructacionc continuât. Cuius rei ammiracio supradictis equatur, cum tellus extremis subiecta frigoribus tanti

PREFACIO.

5

io

15

20

2;>

30

7

caloria fomentis exuberet, ut ignium perennitatem arcanis instruat nutrimentis, eternumque fouendis ardoribus prebeat incentiuum. Huic eciam insule certis statutisque temporibus infinita glaciei aduoluitur moles: que cum aduentans scabris primum cautibus illidi ceperit, perinde ac remugientibus scopulis fragose ex alto uoces ac uarii inusitate conclamacionis strepitus audiuntur. Quamobrem animas ob nocentis uite cul|pam suppliciis addictas illic algoris magnitudine delictorum pendere penas existimatum est. Iluius itaque molis excisa partícula, quantiscunquo nodorum condulis obseretur, mox ut supradicta glacies terris auellitur, claustra custodiamque frustratur. Stupet animus ammiracione plenus, dum res inextricabilibus seris obsita ac multiplici impedimentoruin perplexione conclusa, sic molis, cuius pars erat, discessum insequitur, ut omnem obseruacionis diligenciam ineuitabilis fugo necessitate decipiat. Est ot illic aliud glaciei genus, monciuin iugis ac rupibus intersertum, quod certis uicibus constat, superioribus ad ima deiectis infimisque rursum ad superna reflexis, uersili quadam mutacione transponi. In cuius assercionis fidem affertur, quod quidam, | dum planum forte glaciale percurrerent, in obiectas uoragines, hianciumque riuiaruni pcnita prouoluti, paulo post exánimes fuerint, nulla glaciei rimula superstante, reperti. Quamobrem a compluribus existimari solet, q u o d , quos funde glacialis urna desorbuit, eosdem post modum 6upinata reddiderit. Illic eciam fama est pestilentis undo laticem scaturire, quo quis gustato perinde ac ueneno prosternitur. Sunt ct alii fontes, quorum scatebra cerealis poculi proprietatem imitari perhibetur. Sunt et ignes, qui cum li(g)nuin consumere nequeant,* aque molliciem depascuritur. Est et saxum, quod moncium prerupta non extrínseca agitacione, sed propria natiuaque mocione peruolitat. E t ut paulo alcius Noruagie descripcio replicetur, sciendum, quod ab ortu Suetie Gothieque contermina aquis «trinque secus | Oceani uicinantis includitur. Eadem a septentrione regionem ignoti situs ac nominis intuetur, humani cultus expertem, sed monstrose nouitatis populis abund a n t e m , quam ab aduersis Noruagie partibus interflua pelagi separauit immensitas. Quod cum incerte nauigacionis

p-

p. it

hi«

p. is

8

I'RKFACIO.

e x i s t â t , perpuucis oam ingredientibus salutarem rodituiu tribuit. Ceterum Oceani supcrior flexus, Daniam intersecando p r e t e r m e a n s , australem Gothie plagaui sinu laxiore con•>' tingit; inferior uero meatus, eius Noruagieque latus septentrionale preteriens, ad ortum uersus, magno cum latitudini^ i n c r e m e n t o , solido limitatur anfractu. Quem maris terminimi gentis nostre ueteres G[r]andui uehiculis, | monciuin inaccessa uenacionis ardore sectatur, p. m locorumque complacitas sedes dispendio lubrice flexionis assequitur. î i e q u e enim ulla adeo rupes p r o m i n e t , quin ad eius fastigium callida cursus a m b a g e perueniat. P r i m o siquidein uallium profunda relinquens, scopulorum radices ^ii tortuosa giracione perlabitur, sicque ineatum crebre declinacionis obliquitate perflectit, donec per sinuosos callium anfractua destinatum loci cacumen exsuperet. E a d e m apud finitimos mercium loco quoruudam animalium pellibus uti consueuit. •-'5 Suetia uero Daniam ab occasu Noruagiamque respiciens, a meridie et multa orientis parte uicino preteritur Oceano. P o s t quam ab ortu quoque multiplex diuersitatis barbarice consercio reperitur. Danicam uero regionem giganteo quondam cultu so exercitam eximie magnitudinis s a x a ueterum bustis a c specubus affixa | testantur. Quod siquis ui monstrosa p- '-¡u patratum ambigat, quorundam inoncium excelsa suspiciat, dicatque, si callet, quis eorum uerticibus cautes tante grauditatis inuexerit. Inopinabile namque quiuis miraculi huius 35 estimator a d u e r t e t , ut molo m super plano minime uel difficile mobilem in tantum montane sublimitatis apicem simplex mortalitatis labor aut usitatus humani roboris conatus extulerit. Y t r u m nero talium rerum auctores post diluuialis inundacionis excursum gigantes e x t i t e r i n t , an 40 uiri corporis uiribus ante alios prediti, parum noticie tra-

PREFACIO.

9

ditum. Talibus, ut nostri autumant, subitam mirandamque nunc propinquitatis, nunc absencie potestatem, comparendiquc ac subtcrlabendi uicissitudineni uersilis corporum status indulget, qui hodieque sctupeam inaccessamque soli5 tudinoni, cuius supra mencioncm f'ccimus, incolore perhibentur. Eiusdem aditus, horrcndi generis periculis obsitus, raro sui expertoribus incolumitatem regressumque concessit. Nunc stilum ad propositum transferam.

KIMS I'HKFACIOMS.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

Illb (5) p. 21

D Ä N I C E

LIBER PRIMVS.

D a n igitur et Angui, a quibus Danorum cepit origo, 5 p a t r e Humbio procreati, non solum conditores gentis nostre, uerum eciam rectores fuere. Quanquam D u d o , rerum Aquitänicarum scriptor, Danos a Danais ortos nuncupatosque recenseat. H i licet fauentibus patrie uotis regni dominio potirentur, rerumque summam ob egregia fortitudinis io merita assentientibus ciuium suffragiis obtinerent, regii tarnen nominis expertes degebant, cuius usum nulla tunc temporis apud nostros consuetudinum frequentabat auctoritas. E x quibus A n g u i , a quo gentis Anglice principia p15 manasse memorie proditum est, nomen suum prouincie, cui p r e e r a t , aptandum c u r a u i t , leui monumenti genere perennem sui noticiam traditurus. Cuius successores post modum Britannia potiti priscum insule nomen nouo patrie sue uocabulo permutarunt. Magni id factum a ueteribus -'o estimatum. Testis est Beda (hist. eccl. I 15 sqq.), non minima pars diuini stili, qui in Anglia ortus, sanctissimis suorum uoluminum thesauris res patrias sociare cure habuit, eque ad religionem pertinere iudicans, patrie facta literis illustrare et res diuinas conscribere. 25 Yerum a Dan (ut fert antiquitas) regum nostrorum stemmata, ceu quodam deriuata principio, splendido successions ordine profluxerunt. Huic filii Humblus et Lotherus fuere, ex Grytha, summe inter Teutones dignitatis matrona, suscepti. 30 Lecturi regem ueteres affixis humo saxis insistere, suffragiaque promere consueuerant, subiectorum lapidum

-

I

—

11

firmitate facti c o n s t a n c i a m o m i n a t u r i . Q u o r i t u H u m b l u s , decedente patre, nouo patrie beneficio r e x creatus, sequentis f o r t u n e m a l i g n i a t e e x r e g e p r i u a t u s e u a s i t . B e l l o siquidenx a L o t h e r o captus, regni deposicione spiritum mercatus est; 5 hec sola quippe uicto salutis condicio r e d d e b a t u r . Ita fraternis iniuriis i m p e r i u m abdicare c o a c t u s , d o c u m e n t u m hominibus p r e b u i t , ut plus splendoris, ita m i n u s securitatis aulis q u a m tuguriis inesse. C e t e r u m iniurie | t a m p a c i e n s f u i t , u t h o n o r i s d a m n o t a n q u a m b e n e f i c i o g r a t u l a r i p- 2 3 io c r e d e r e t u r ; s a g a c i t e r , u t p u t o , r e g i e c o n d i c i o n i s h a b i t u m contemplatus. Sed nec L o t h e r u s tolerabiliorem regem q u a m militem egit, ut prorsus insolencia a c scelere r e g n u m auspicari u i d e r e t u r ; siquidem illustrissirnum q u e m q u e uita aut opibus spoliare, p a t r i a m q u e bonis ciuibus uacuefacero 15 p r o b i t a t i s l o c o d u x i t , r e g n i e m u l o s r a t u s , q u o s n o b i l i t a t e pares habuerat. Nec diu scelerum impunitus, patrie consternacione perimitur, e a d e m spiritum eripiente, que r e g n u m largita fuerat. C u i u s filius S c i o l d u s n a t u r a m a b ipso, n o n m o r e s s o r 20 t i t u s , p e r s u m m a m t e n e r i o r i s e t a t i s i n d u s t r i a m c u n c t a p a t e r n e contagionis uestigia ingeniti[s] erroris deuio preteribat. Igitur u t a p a t e r n i s uiciis p r u d e n t e r d e s c i u i t , i t a a u i t i s u i r t u t i b u s feliciter r e s p o n d i t , r e m o c i o r e m p a r i t e r a c p r e s t a n c i o r e m h e r e ditarii moris porcionem a m p l e x u s . H u i u s adolescencia inter 25 p a t e r n o s u e n a t o r e s i m m a n i s b e l u e s u b a c c i o n e i n s i g n i s e x titit, m i r a n d o q u e r e i e u e n t u f u t u r e e i u s f o r t i t u d i n i s h a b i t u m ominata est. * N a m c u m a tutoribus forte, q u o r u m s u m m o i n i " studio e d u c a b a t u r , inspectande uenacionis licenciam impet r a s s e t , o b u i u m sibi i n s o l i t e g r a n d i t a t i s u r s u m , t e l o u a c u u s , 30 c i n g u l o , c u i u s u s u m h a b e b a t , r e l i g a n d u m c u r a u i t , n e c a n dumque comitibus prebuit. Sed et c o m p l u r e s s p e t t a t e (6) f o r t i t u d i n i s p u g i l e « p e r i d e m t e m p u s uiri[tim a b eo s u p e r a t i P . 24 p r o d u n t u r , e quibus A t t a l u s et Scatus clari illustresque f u e r e . Quindecim annos natus, inusitato corporis incre35 m e n t o p e r f e c t i s s i m u m h u m a n i r o b o r i s s p e c i m e n p r e f e r e b a t , t a n t a q u e indolis eius e x p e r i m e n t a f u e r e , u t ab ipso ceteri D a n o r u m reges communi q u o d a m uocabulo Scioldungi n u n c u p a r e n t u r . [Idem perditam et e n e r u a m uitam agentes continenciamque luxu labefacere solitos, ad capessendam 40 u i r t u t e m r e r u m a g i t a c i o n e s e d u l u s e x c i t a b a t . ]

12

5

io

15

20

25

—

I

-

Precurrebat igitur Seioldus uirium complementum animi maturitate, conflictusque gessit, quorum uix spectator ob teneritudinem esse poterat. In quo annorum uirtutisque procursu, ob Aluildam Saxonum regis filiam, quam summe pulcritudinis intuitu postulabat, cum Scato, Àllemannie satrapa, eiusdem puelle competitore, Teutonum Danorumque exercitu inspectante, ex prouocacione dimicauit: intei'fectoque eo omnem Allemannorum gentem, perinde ac ducis sui interitu debellatam, tributaria pensione perdomuit. Hie non armis modo, uerum eciam patrie caritate conspicuus extitit. Siquidem impias leges abrogauit, salutares tulit, et quicquid ad emendandum patrie statum attinuit, summa diligencia prestitit. Sed et regnum, patris improbitate amissum, uirtute recuperauit. Primus rescindendarum manumissionum legem edidit. Serui, | quem forte p. 25 liberiate donauerat, clandestinis insidiis petitus acrem penam exegit, tanquam in omnium libertorum penam unius crimen redundare par esset. Omnium es alienum ex fisco suo soluebat, et quasi cum alioruin regum fortitudine, munificencia ac liberalitate certabat. Egros fomentis prosequi, remediaque grauiter affectis benignius exhibere solebat, se non sui, sed patrie curam suscepisse testatus. Pròceres non solum domesticis stipendiis colebat, sed eciam spoliis ex hoste quesitis, affirmare solitus, pecuniam ad milites, gloriam ad ducem redundare debere.

Puellam, cuius amore conflixerat, acerrimo nupeiarum p- üb emulo liberatus, in pugne premium recepit, eamque sibi matrimonio copulauit. E x qua paruo post tempore Gram filium sustulit. Cuius mirifica indoles ita paternas uirtutes 30 redoluit, ut prorsus per earum uestigia decurrere putaretur. Corporis animique prestantissimis dotibus preditam adolescenciam ad summum glorie cumulum perduxit, tantumque magnitudini eius a posteris tributum e s t , ut in uetustissimis Danorum carminibus ipsius uocabulo regia 35 nobilitas censeatur. Quicquid ad firmandas acuendasque uires attinet, acerrima ingenii ex[c]ercitaeione tractabat. A gladiatoribus uitandi inferendique ictus consuetudinem studioso exercicii genere contrahebat. Educatoris sui Roari filiam, coeuam sibi collacteamque, quo maiorem incunabulis io graciam referret, uxorem adeiuit, quam post modum Besso

—

I

-

13

cuidam, quod eius strennua opera sepe numero usus fuerat, inercedis loco coniugem donauit. Quo bellicorum operum socio fretus, plus glorie sua an Bessi uirtute contracserit, incertum reliquit. r> Hie cum forte Sueonum regis Sigtrugi fìliam, Gro, gigantum cuidam desponsam cognosset, tarn indignam regio sanguine copulam execratus bellum Suethicum auspicatur, Ilerculee uirtutis exemplo monstrorum nisibus obstaturus. Inita Gothia, cum deturbandorum obuiorum gracia caprini» io tergoribus amictus incederei, ac uariis ferarum pellibus cit coactus orrificumque dextra gestamen coraplexus giganteas simularet exuuias, | ipsam G r o , siluestres forte laticos p. 21 cum paucis ad modum pedissequis lauandi gracia petentem, equo obuiam liabuit. Que sponsum* occurrisse rata, siniul- *mii> ir. que tara insoliti cultus liorrore muliebriter territa, succussis frenis. maxima clini tocius corporis trepidacione, patrio carmine sic cepit :

20

Conspicor inuisum regi uenisse gigantem, E t gressu medias obtenebrarc uias: A ut oculis fallor. Nam tegminn sepe ferino Contigit audaces delituisse uiros. Turn Bessus sic orsus:

2;,

30

sr.

Y i r g o , caballi Que premis armos. Y e r b a uicissim Mutua fundens, Quod tibi nomen, Qua fueris, die, Gente creata? Ail lien Gro:

Gro michi nomen, R e x pater exstat, Sanguine fulgens, Fulgidus armis. Tu quoque, qui sis, Aut satus unde, Promito nobis.

(7)

Cui Bessus:

Bessus ego sum, Fortis in armia, Trux inimicis, Gentibus horror, Atque alieno Sepe refundens Sanguine dextram. Tum Grò: Quia, rogo, uestrum Pirigit agmen? Quo duce signa Bellica fertis? Quis moderatur Prelia princepa? Quoue paratur IVestite bellum? Conlrii sic Boasus: Gram regit agmen Marte beatus, Quem metus aut uis Flectere nescit ; Noe rogus ardens Noe ferus ensis Aut maris umquam Terruit estua. Hoc duce belli Signa leuamua Aurea, uirgo. Rursum Grò: Itine romeantes Yertite cursum, Ne proprio uos Opprimat. oinnes Agmine Sigtrug, Inque feroci Stipite figat

Illaqueato(s) Guttura nexu, Detque rigenti Corpora nodo, Ac male toruus Trudat edaci Funera corno. Iterum

Bessus:

Gram prior ilium Manibus addet. Ac dabit orco, Quam sua fatis Lumina claudat, Inque pauenda, Vertice plexum, Tartara mittet. Nulla SueoHum Castra timemus. Quid minitaris, Triatia nobis Funera, uirgo ? Ad quem Oro:

En ferar istinc Nota reuisens Tect-a parentis, Ne uenientis Conspicor audax Agmina fratris. Vos remanentes Vltima queso Fata morentur. Ail quam B e s s u s :

Lota reuise Nata p a r e n t e m ; Nec cita nobis Fata precare, Nec tua bilis

16

5

-

I

-

Pectora pulset. Namque petenti Aspera primum Difficilisque, Sepe secundo Femina cedit.

p. 2«

Post hec Gram, horrende monstroseque uocis habitum trucioris soni modulis emulatus, silenciiquo dinhirnioris inpaciens, talibus uirginem dictis aggreditili - : m Ne timeat rapidi germanum uirgo gigantis: Me neque contigua m palleat esse sibi. A (irip missus enim, numquain, nisi compare noto, Fulcra puellarum concubitumque peto. Cui G r ò : is

2o

25

30

as

Que sensus exors scortuni uelit esse gigantum? Aut que monstriferum possit amaro thoruni ? Que coniunx fore demonuin I'ossit, monstrigeni conscia seminis? Suumque giganti fero Consociare uelit cubile? Quis spina digitos fouet? Quis syncera luto misceat oscula? Quis membra iungat hispida Leuibus impariter locntis? Cum natura reelamitat, Haud plenum Yeneris earpitur ociuin: Noe congruit monstris amor Femineo celebratus usu. Gram contra : Regum colla potencium Yictrici tocies perdomui maaw, Fastus [rjeorum turgidos Exuperaws pociore dextra. ïïinc aurum rutilans cape, Quo perpes maneat paccio muner?, Ac firma consistât fides, Coniugiis adhibonda nostris.

r.

- m tenebiat! 0 infelicem, cuius stemmati rustica iugatur humilitas! 0 infortunatam piincipis prolem, quam thori lege plebeius equiparati Miserandam regis filiam, cuius decorem ignauus pater in obsoletos ac despicabiles transmisit amplexus! Infaustam matris sobolem, cuius felicitati thori commercium d e r o g a t ; cuius mundiciam inmundicia ruralis attrectat, dignitatem indignitas uulgaris inclinât, ingenuitatem condicio maritalis extenuat! At siquis tibi uigor inest, siqua mentem uirtus possidet, si dignum te regis generum probas, socero fasces eripe, genus probitate redime, prosapie defectum uirtute estima, sanguinis damnum animo pensa. Felicior est honos audacia, quam hereditate quesitus. Melius uirtute culmen, quam successione conscenditur. Apcius honores meritum, quam natura conciliât. Adde quod senectutem 3*

36

5

io

15

20

25

lo

35

40

—

I

—

subruere nefas non est, que proprio in ruinam pondere suppressa deuergit. Sufficient socero tot temporum fasces; senilis tibi potestas obueniat, que si te frustrata fuerit, alteri cedet. Lapsui uicinum est, quicquid senio constat. Sat illi regnasse sit; tibi quandoque preesse eonueniat. Malo preterea uirum regnare, quam patrem. Malo regis coniunx, quam nata censeri. Melius est principem intus amplecti, quam exterius uenerari, gloriosius nubere regi, quam obsequi. Ipse quoque tibi sceptrum, quam socero malle debeas. Proximum sibi quemque natura constituit. Aderit cepto facultas, si facto uoluntas accesserit. Nihil est, quod non ingenio cedat. Instaurandum epulum est, exornandum conuiuium, prouidendi paratus, inuitandus socer. Fraudi uiam famiiiaritas simulata prestabit. Nullo melius quam affinitatis nomine insidie teguntur. Adde quod temulencia promptum cedi iter aperiet. Cumque rex capitis cultui intentus fabulis mentem, barbe manum intulerit, pilorumque perplexio|nem crinali spico seu pectinis enodacione dis- P RFL creuerit, applicari ferrum uisceribus sénciat. Minor occupatis solet cautela perquiri. Dextera tua tot scelerum uindex accedat. Pium est ultricem miserorum manum extendere. Talibus insistente Yluilda, uir suggestione uictus insidiis operam pollicetur. Interea Hadingus generi dolum cauere somnio monitus, petito conuiuio, quod ei filia caritatÌ8 simulacione parauerat, armatorum non longe presidia statuii, quibus aduersum insidias, cum res exigeret, uteretur. Quo cibum capiente, satelles in fraudis ministerium adcitus, occultato sub ueste ferro, opportunum sceleri tempus tacitus expectabat. Quo rex animaduerso, collocatis in uicino militibus signum lituo dedit. Quibus continuo opem ferentibus, dolum in auctorem retorsit. Interea rex Sueonum Iiundingus occasum Hadingi falso acceptum nuncio inferiis excepturus, optimatibus contractis, eximie capacitatis dolium cereali liquore completum deliciarum loco medium conuiui[i]s apponi precepit, et nequid celebritatis deesset, ipse ministri partibus assumptis, pincernam agere cunctatus non|est. Cumque exe'quendi officii gracia regiam perlustraret, offenso gradu in dolium collapsus, interclusum humore spiritum reddidit, deditque

—

I

—

37

penas siue Orco, quem falsa exequiarum accione placabat, siuc Hadingo, cuius interitum mentitila fuerat. Quo cognito Hadingus, parem ueneratori graciam relaturus, extinctoquo superesso non passus, suspendió se uulgo inspectante 5 consumpsit.

FINIS LIBRI PKIMI.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

D A N I C E

L I B E R SECVNDVS.

H a d i n g o filiustYotho succedit, cuius uarii insignesque casus fuere. P u b e r t a l s annos emensus iuuenilium preferebat complementa uirtutum. Quas ne desidie corrumpendas preberet, abstractum uoluptatibus animum assidua armorum intencione torquebat. Qui cum, paterno thezauro bellicis operibus absumpto, stipendiorum facultatem, qua militem aleret, non haberet, attenciusque necessarii usus subsidia circunspiceret, tali subeuntis indigene carmine concitatur: Insula non longe est premollibus edita cliuis, Collibus era tegens et opime conscia prede. Hie tenet eximium, montis possessor, aceruuni Implicitus giris serpens crebrisque reflexus Orbi bus et caude sinuosa uolumina ducens, Multiplicesque agitans spiras, uirusque profundens. Quem superare uolens clypeo, quo conuenit uti, Taurinas intende cutes, corpusque bouinis Tergoribus tegito, nec amaro nuda ueneno Membra patere sinas; sanies, quod conspuit, urit. Lingua trisulca micans patulo licet ore resultet, Tristiaque orrifico minitetur uulnera rictu, Intrepidum mentis habitum retinere memento; Nec te permoueat spinosi dentis acumen, Nec rigor, aut rapida iactatum fauce uenenum. Tela licet temnat uis squamea, uentre sub imo Esse locum scito, quo ferrum mergere fas est; Hunc mucrone petens medium rimaberis anguem. Hinc montoni securus adi, pressoque ligone Perfossos scrutare cauos; mox ere crumenas Imbue, completamque reduc ad littora puppim.

—

5

io

15

20

25

3°

35

40

l i -

eg

Credulus Frotho solitarius in insulam traiicit, ne comitacior beluam adoriretur, quam atletas aggredì moris fuerat. Que cum aquis pota specum repeteret, impactum Frothonis ferrum | aspero cutis horrore contempsit. Sed p. «3 et spicula, que in earn coniecta fuerant, eluso mittentis conatu lesionis irrita resultabant. A t ubi nil tergi duricia. cessit, uentris curiosius annotati mollicies ferro patuit. Que se morsu ulcisci cupiens, clypeo duntaxat spinosum oris acumen impegit. Crebris deinde linguam micatibus ducens, uitam pariter ac uirus efflauit. Reperte pecunie regem locupletem fecere; quibus instructus, classe Curetum partibus admouetur. Quorum rex D o m o periculosi belli metu huiusmodi ad milites oracionem habuisse fertur: Externum, proceres, hostem, et tocius ferme occidentis ar*mis opibusque succinctum, salu- XII» tarem pugne cunctacionem sectantes, inedie uiribus obtinendum curemus. Internum hoc malum est. Difficillimum erit domesticum debellare periculum. Facile famelicis obuiatur. Melius aduersarium esurie quam armis tentabimus, nullum hosti inedia acrius iaculum adacturi. Edax uirium pestis edendi penuria nutritur. Armorum opem alimentorum inopia subruit. Illa, quiescentibus nobis, tela contorqueat, illa pugne ius officiumque suscipiat. Dij|scri- (21) minis expertes, discrimen licebit inferre. Exangues absque sanguinis detrimento prestare poterimus. Inimicum ocio p. 64 superare fas est. Quis damnose quam tuto dimicare maluerit? Quis, cum impune certare liceat, penam experiri contendat? Felicior armorum successus aderit, si preuia fames bellum committit. Hac primam confligendi copiam duce captemus. Castra nostra tumultus expercia maneant, illa nostri loco decernat; que si uicta cesserit, ocium rumpendum est. Facile ab indefesso lassitudine concussus opprimitur. Adesa marcore dextera pigrior in arma perueniet. Lenciores ferro manus dabit, quem quispiam prius labor exhauserit. Preceps uictoria est, ubi tabe consumptus cum robusto congreditur. Taliter indemnes aliis da(m)norum auctores fore poterimus. His dictis, quecunque tutatu difficilia animaduertit, defensionis diffidencia populatus, adeo hostilem seuiciam in uastanda patria precucurrit, ut nihil, quod a superuenien-

40

—

II

-

tibus occupari posset, intactum relinqueret. Maiorem deinde copiarum partem indubitate firmitatis municipio complexus, ab hoste se circunsideri permittit. Cuius Frotho oppugnandi diffidencia concitatus, complures insolite pro5 funditatis fossas intra castra fieri, latenterque per corbes humum egeri, et in fluuium menibus propin|quum tacite p. disiici iussit. Quem dolum crebro cespite fossis superaddito, occultandum curauit, incautum hostem precipicio consumpturus, futurumque ratus, ut ignaros desidentis glebe io lapsus obrueret. Post hec simulato metu castra paulisper deserere cepit. Quibus imminentes oppidanos passiinque elusis uestigiis in foueas prouolutos ingestis desuper iaculis trucidauit. Inde profectus in Trannonem Rutene gentis tyrannum 15 incidit; cuius marítimas copias speculaturus, crebros clauos ex fustibus creat, iisdemque carabum onerat. Quo hostilem noctu classem subiens, imas nauigiorum partes terebro sauciat. Que ne repentinum undarum paterentur incursum, patencia foraminum loca prouisis antea clauis obstruit, 20 terebrique damnum stipitibus pensat. At ubi foraminum copiam mergende classi sufficere credidit, demptis obstaculis promptum aquis aditum patefecit, hostilemque classem sua circunfundere properauit. Ancipiti periculo circunuenti Ruteni, armis prius an undis resisterent, hesitabant. Nau25 fragio pereunt, dum nauigium ab hoste uindicare contendunt. Internum discrimen externo atrocius erat; dum foris ferrum stringunt, intus fluctibus cedunt. Bina simul in miseros pericula grassabantur. Incerfcum erat, celerius nando salus an dimicando peteretur. Medium pugne cer30 tamen noua fati diremit occasio. Gemine mortes uno ferebantur incessu ; due leti uie socium egere perieulum. Ambiguum erat, ferrum magis an fretum afficeret. Gladios propulsantem tacitus | fluctuum allapsus excepit ; e contrario p. 66 fluctibus obuiantem obuius ensis implicuit. Aquarum eluuies 35 cruoris aspergine fedabatur. Victis itaque Rutenis, patria Frothoni repetitur. Qui cum legatos in Rusciam exigendi tributi studio missos, incolarum perfidia, atroci mortis genere consumptos animaduerteret, duplici iniuria permotus, urbem Rotalam arcta 40 ad modum obsidione persequitur. Qua ne fluuii intersticio

-

l

i

-

èi

probibente tardius potiretur, uniuersam aque molem noua riuorum diuersitate partitus, ex ignote profunditatis alueo meabilia uada perfecit; nee ante destitit, quam rapidior uortex diuiduo minoratus excursu languidiore undas lapsu 5 ageret, ac per exiles flexus uadosa paulatim constriccione raresceret. Ita amne domito, oppidum nature presidio uacuum inoffensa militum irrupcione prosternit. His gestis, ad urbem Paltiscam exercitum contulit.* Quam uiribus xw> inuictam ratus, bellum fallacia mutauit. Siquidem, paucis io ad modum consciis, ignote opacitatis latebras petiuit, extinctumque se, quo minus hosti terroris afferret, uulgo nunciari precepit. Addite in fidem exequie, tumulusque constructus. Sed et milites conscio fraudis merore, simulatum ducis obitum prosequuntur. Qua fama rex ur|bis Yespa- (22) 15 sius, perinde ac uictoria potitus, tarn lan|guidam ac remis- p- 67 sam defensionem egit, ut hostibus irrumpendi potestate facta, inter lusus ac ocia necaretur.

20

25

30

35

digna possit equalitate conferri. Sed neque laruaß liuido tantum squalore terribiles a masculis debere pectoribus formidari, quarum effigies, adulterino distincta pallore, momentaneum corporis habiturr ab aeris teneritudine mutuari consueuerit. Falli igitur Suanhuitam, que solidum uirorum robur muliebriter emollire, uiresque uinci insolitas effeminato pauore perfundere conetur. Ammirata iuuenis constanciam Suanhuita, ablegato nubile inumbracionis uapore, pretentas ori tenebras suda perspicuitate discussit, ensemque uariis conflictibus opportunum se ei daturam pollicita, miram uirginei candoris speciem nouo membro|rum iubare preferebat. Taliter p. ri accensi iuuenis connubium pacta, prolato mucrone sic cepit: In gladio, quo monstra tibi ferienda patebunt, Suscipe, rex, sponse munera prima tue. Hoc dignum te rite proba; manus emula ferri Gestamen studeat condecorare suum. F e r r e a uis tenerum mentis confortet acumen, (24) Atque animus dextre nouerit esse comes. E q u e t onus lator, et ut ensi congruat actus, Accedat grauitas par in utroque tibi. Framea quid prodest, ubi languet debile pectus, E t telum trepide destituere manus? Ferrum animo coeat, corpusque armetur utroque; Iungatur capulo consona dextra suo. H e c celebres edunt pugnas, quia iuncta uigoris Plus retinere solent, dissociata minus. Hinc tibi si uolupe est belli clarescere palma, Consectare ausu, quod premis ipse manu. Cumque multa ad hunc modum coaptato rithmorum canore prompsisset, dimissis comitibus, aduersum obscenissima8 portentorum cateruas noctem dimicando permensa, luce reddita uarias laruarum formulas et inusitata specierum

—

5

io

is

20

25

so

II

-

45

figmenta passim aruis indolisse cognoseit, inter quas et ipsius Thorilde crebris obfusa uulneribus effigies uisebatur. Quas in struem congestas ingenti pyra accensa cremauit, ne teter obscenorum cadauerum odor pestifera exhalacione diffusus, propius accedentes corrupcionis contagio sauciaret. Quo facto, Regnerò Suetie regnum, sibi uero Regneri thorum conciliauit. Qui licet tirocinium nupciis auspicari deforme existimaret, seruate salutis sue respectu prouocatus promissum beneficio exsoluit. Inter hec Ybbo quidam, sororem Frothonis Tluildam iam pridem matrimonio complexus, Danie regnum, cuius procuracio|i em perfunctorie gerebat , uxoris nobilitate i>-73 fretus occupai. Quamobrem Frotho, Orientis bella deserere coactus, apud Suetiam cum Suanhuita sorore graue prelium facit. Quo afflictus, noctu, conscensa cymba, per occultos nauigacionis anfractus, perforande hostium classis aditum querebat. Deprehensus a sorore rogatusque, cur tacito remigio uarias meatuum ambages sequeretur, simili questionis modo percontantem absoluit. Nam Suanhuita quoque, eodem noctis tempore solitariam nauigaeionem ingressa, ancipiti declinacionis giro multiplices sensim aditus recessusque captabat. Fratrem itaque dudum ab eo collate sibi libertatis ammonitum rogare cepit, u t , quam bellum Ruthenicum petiturus, arbitraria nubendi potestáte donauerat, assumpto coniuge frui permittat, ratumque post factum habeat, quod fieri ipse concesserit. Tarn iu*stis precibus x m i » permotus Frotho pacem cum Regnerò componit, iniuriamque, quam ex sororis petulancia suscepisse uidebatur, rogatui remisit. A quibus eciam manu, quantam per eos amiserat, donatus, deforme uulnus specioso beneficio pensatum gaudebat.

Daniam ingressus, capto perductoque ad se Ybboni ignouit, ueniamque, quam penam mali merito rependere maluit, quod regnum pocius uxoris impulsu, quam propria 35 cupiditate tentasse, nec tam auctor iniurie, quam imitator fuisse uideretur. Yluildam eidem ademptam amico suo Scotto, qui et ipse Scottici nominis conditor fuit, nubere coegit, thori uarietatem supplicii loco reputans. Cuius discessum regiis eciam ueliiculis prosequutus, iniuriam bene40 ficio pensauit. Sororis siquidem naturam, non ingenium

46

5

io

in

so

25

30

35

40

—

II

-

intuens, sue pocius fame, quam illius nequicie consulebat. Que fraternis meritis nihil ex consueti odii pertinacia rcmittens, noui mariti animum occidendi Frothonis occupandique Danorum imperii Consilio fatigabat. Segniter enim deserere solet animus, quicquid solido fiierit amore comp l e x u s , ncque fluidis aunis molitum continuo crimen elabitur. Primeuam | quippe inentem posterior imitatur affeccio : r- "J nec cito uiciorum uestigia pereunt, que tenera moribus etas impresserit. Cuin uacuas mariti aures liaberet, insidias a fratre in uirum conuertit, mercede conductis, qui iugulum dormientis confoderent. Qua de re Scottus per pedissequam certior factus, nocte, qua cedis ministerium circa se peragendum || acceperat, lecto loricatus incessit. Rogatus ab Vluilda, t2.r>) quid ita assuete quietis usum ferreo cultu mutasset, sic ad presens sibi collibitum retulit. Cum somno obfusus putaretur, irrumpentes insidiaruin ministros lecto delapsus obtruncat. Quo euenit, ut Vluildam insidiis fratti nectendis abstrahoret, et aliis uxorum perfidiam cauendi documentum preberet. Que dum geruntur, adoriende bello Fresie Fiothoni consilium indicit, claritatem Orientis diuiccione quesitam Occidentis oculis infundere auido. Oceanum petenti prima aduersum Yitthonem Fresorum piratam congressio fuit, in qua sociis priinos hostium impetus solo clypeorum ol)iectu pacienter excipere iussis, non ante missilibus utendum edixit. quam penitus hosti(li)um iaculorum imbrem exhaustum aduerterent. Que tanto a Fresia auidius emissa, quanto a Danis tolerabilius excepta, Yitthone Frothonis pacienciam a pacis cupiditate profectnm existimante. Oritur ingens classicum, et immenso pila stridore dissultant. Cuin nullum incautis iaculuni superesset, Danorum telis obfusi uincuntur. F u g a littus amplexi, inter flexuosos fossarum ambitus obtruncantur. Rhenum deinde classe rimatus, extremis Germanie partibus manus iniecit. Repetito Oceano, Fresorum classem uadosis inflictam uorticibus adortus, cede naufragium cumulauit. Nec tantas hostium acies obtriuisse contentus, Britanniam tentat. Cu|ius rege deuicto, Mei- r. 75 bricum Scottice regionis prefectum aggreditur. Cui cum bellum illaturus Britannorum regem immiuere ex speculatore cognosset, tergoque simul ac peetori consulere nequiret,

—

5

10

ir>

20

2.r>

?.o

35

«

II

-

47

militibus a d concionem uocatis d e s e r c n d a u e h i c u l a , abiic i e n d a m supellectilem, a u r u r o q u e , quod a b eia g e s t a r e t u r , passim p e r a r u a disiiciendum e d i x i t , a f f i r n i a n s , solam in o p u m effusione opem r e s t a r e , n e c aliud conclusis subsidium s u p e r e s s e , q u a m hostem a b armis in auariciam pellicere. L i b e n t e r p r e d a m a p u d e x t e r o s quesitam s u p r e m e necessitati impendi d e b e r e ; fore enim, u t hostes non minore a u i d i t a t e collectam abiicerent, q u a m r e p e r t a m corriperent, o n e r i pocius q u a m usui f u t u r a m . T u n c T o r k i l l u s , auaricia a n t e alios insignis, ceterisq u e eloquio prestans, capite g a l e a nudato, clypeo i n n i x u s : Mouet, inquit, r e x , plerosque t u e precepcionis austeritas, qui magni estimant, quod sanguine p e p e r e r u n t . E g r e p r o iicitur, quod maximo constat periculo quesitum. Inuiti des e r u n t , q u o d uite discrimine e m e r u n t . E x t r e m e enim demencie e s t , ui*rili animo ac m a n u p a r t a m u l i e b r i t e r s p e r - x m i i . n e r e opesque liosti insperatas afferre. Quid deformius, q u a m belli f o r t u n a m prede, q u a m gerimus, c o n t e m p t u p r e c u r r e r e c e r t u m q u e et presens b o n u m dubii mali metu r e l i n q u e r e ? N o n d u m Scottos a s p e x i m u s , et a r u u m a u t o s p a r g e m u s ? Quales in prelio existimandi sunt, quos bellum p e t e n t e s sola bellorum cneruat o p i n i o ? A n , qui hosti formidolosi f u i m u s , ridiculi eri in us, claritateinque c o n t e m p t u m u t a b i m u s ? Mirabitur Britannus a b his se u i c t u m , quos solo uinci timore conspexerit. Illorum metu p r e m e m u r , quibus m e t u m priores ingessimus? Q u o r u m presenciam contempsimu8, absenciam m e t u e m u s ? Q u a n d o o p e s probit a t e m e r c a b i m u r , quns timore u i t a m u s ? P e c u n i a s | p r o p. 76 quibus p u g n a u i m u s , p u g n a m uitando t e m n c m u s ? Quos p a u p e r t a t i subiicere debuimus, diuiciis i m b u c m u s ? Spolia fortiter c e p i m u s ; molliter iaciemus? Quid t u r p i u s a nobis committi p o t e n t , q u a m a u r u m erogare, q u i b u s f e r r u m infligere d e b e m u s ? P a u o r n u m q u a m eximet, quod uirtus peperit. Quod bello q u e s i u i m u s , bello l i n q u e n d u m est. T a n t i p r e d a ueneat, quanti e m p t a e s t ; ferro p r e c i u m p o n d e r e t u r . P r e s t a i speciosa d e f u n g i m o r t e , q u a m lucis auiditate uilescere. A uita p a r u u l o temporis m o m e n t o deser i m u r ; p u d o r eciam f a t u m insequitur. H u i c accedit, quod iactantes a u r u m hostis h o c auidius insequetur, quo m a i o r e metu urgeri crediderit. P r e t e r e a n e u t r a nobis f o r t u n a auri

48

-

II

-

odium facit. Yictores namque ere, quod gestamus, ouabimus, uicti sepulture premio relinquemus. H e c senior. At milites, regis pocius quam sodalis consilium intuentes, prioremque |[ exhortacionem postere preferentes, ( quod cuique opum erat, certatim loculis egerunt. Mannos quoque uarie supellectilis gerulos oneribus a&soluunt; sicque uacuefactis crumenis, armis habiiius aecinguntur. Quibus progressis, succedentes Britanni in patentem late predain dissiliunt. Quos rex circa pecunie raptum auidius equo occupatos conspiciens, cauere iubet, ne destinatas prelio manus opum onere fatigent, scientes, triumphum ante carpendum quam censum. Proinde, auro spreto, auri dominos insequantur, nec eris, sed uictorie fulgorem mirentur, meminerintque, sacius tropheum pensare, quam questum. Pociorem esse metallo uirtutem, si rite amborum habitum meciantur. Hoc namque exteriorem ornatura conciliari, illam interno externoque cultui precium afferre. Quamobrem remotos a pecunie contemplacione oculos habeant, abstractumque auaricia animum belli studiis impendant. P r e t e r e a nouerint, predam ab hostibus de industria reiectam, aurumque insidiis pocius, quam usui seminatum. Sed et simplicem argenti nitoretn latentis hami fraude implicitum teneri. Neque enim facile fugisse existimandum, qui fortem Britannorum gentem fuge prior adegerit. Ce|tei'uin p. nihil indignius opibus esse, que raptorem captiuant, dum ditare creduntur. Siquidem Danos, quibus opes obtulisse uideantur, ferro cedeque mulctandos duxisse. Itaque si sparsa r a p i a n t , eo hostem instruere uiderentur. Si enim eris in medio positi specie tangerentur, non solum id, sed et, siquid eis proprie pecunie superesset, amitterent. Quid enim colligere prodesset, que protinus erogare cogantur? Sin pecunie prosterni r e n u e r i n t , hostem haut dubie prostraturos. Pocius itaque uii tute arduos, quam cupiditate pronos existere debere, nec occiduos in auariciam animos, sed erectos in gloriam habendos esse; armis, non auro certandum fore. Finiente rege, eques Britannicus, cunctis onustum auro gremium ostendens, Colliguntur, inquit, r e x , ex oracione tua gemini rerum affectus, unus timoris, alter maliuolencie testis, cum et opibus propter hostem uti pro-

-

5

10

l")

20

25

au

II

-

40

hibeas, n o s q u e cgcnos tibi q u a m locupletes militare sacius d u c a s . Quid h a c deformius u o l u n t a t e ? Quid e x h o r t a c i o n e stolidius? D o m e s t i c a s liic gazas agnoseimus; ngnitas tollere dubitabimus? Qu od armis r e p e t e r e p e r g e b a m u s , quod s a n g u i n e r e c u p e r a r e c o n t e n d i m u s , ultro resti*tutum uita- X V l bimus? P r o p r i a uendicaro c u n c t a b i m u r ? Y t e r timidior est, qui p a r t a fundit, an qui f u s a l e g e r e p e r t i m e s c i t ? E n , q u o d necessitas ademit, casus reddidit. K o n liostium, sed n o s t r a hec spolia s u n t ; non attulit a u r u m Britannie D a n u s , sed abstulit. Que subacti inuitique p e r d i d i m u s , gratis r e d e u n c i a fugiemusV N e f a s est t a n t u m f o r t u n e beneficium i n d i g n a n t e r excipere. Quid eniin uesanius, q u a m o p e s in ( p r o ) p a t u l o constitutas d e s p i c e r c , conclusas ac uetitas a f f e c t a r e ? A n t e oculos collocata fastidio dabimus, fugiencia c a p t a t u r i ? I n medio positis abstinebimus, longinqua a t q u e e x t e r a p e t i t u r i ? Quando p e r e g r i n a p r e d a b i m u r , si propria I r e f u t a m u s ? Numquain deos tain infestos e x p e r i a r , P. ?s u t sinum p a t e r n a a u i t a q u e pecunia r c f e r t u m t a m iusto onere u a c u e f a c e r e coinpelliir. Noui Danorum luxum; n u m q u a m plena meri u a s a liquissent, ni timor a u f u g e r e compulisset. Facilius uitam d e s e r u i s s c n t , q u a m u i n u m . C o m m u n i s hie nobis affeccio est, hac illis imagine respondemus. E s t o , f u g a m finxerint; a n t e tamen in Scottos incident, quam regredi q u e a n t . N u m q u a m porcis proculc a n d u m a u t beluis hoc a u r u m r u r e s q u a l e b i t , h u m a n o melius usui s e r u i t u r u m . P i e t e r e a , si excrcitus, a quo uicti sumus, spolia rapimus, f o r t u n a m in n o s m e t uictoris transferimus. Quod enim cercius uictorie p r e s a g i u m accipi p o s s e t , q u a m p u g n a m p r e d a p r c c u r r e r e , c a s t r a q u e ab hostibus deserta ante prelium c a p e r e ? Sacius est metu uicisse q u a m ferro.

Finierat uix eques, et ecce omnium effuse in p r e d a m manus nitida passim era c a t p s e r e . Mir(ar)eris illic obscene auiditafis i n g e n i u m , speculari || posses i m m o d e r a t u m (27» as cupiditatis e x e m p l u m , Videres cum gramine p a r i t e r a u r u m conuelli, intestinum dissidium nasci, immemores hostium ciues f e r r o decernere, familiaritatis iura, societatis r e s p e c t u m negligi, auariciam omnes, amicicias neminem intueri. Interea F r o t h o s i l u a m , que Scottiam B r i t a n n i a m q u e 40 secernit, u a s t o itinere p e r m e n s u s , a r m a milites capere i u b e t . Saxo OrAmmnticua.

4

50

-

II

—

Guius aciem speculati Scotti, cum sibi leuia tantum pila suppeterc, Danos uero prestanciori armature genere cultos conspicerent, pugnam fuga preucniunt. Quos Frotho Britannice effusionis motu modicum insecutus, Vluilde uirum 5 Scottum cum ingenti exercitu obuium recepii, quem e remotissimis Scottie finibus auxilii Dania ferendi cupido perduxerat. P e r hunc Scottorum insectacione relicta, eursum in Britanniam reflectere iussus, p r e d a m , quam uafre reiecerat, acriter recuperauit. Igitur quo equiore animo io opes deseruit, hoc facilius recepii. Penituit tunc oneris Britannos, | sanguine penas auaricie dantcs. Piguit inexpleta auiditati bracliia porrexisse. Puduit minus regio exhortacionifs], quam proprio indulsisse cupiditati. Post lice celeberrimum insule oppidum Lundoniam 15 petit. Cuius murorum firmitate expugnacionis facultatem negante, mortis simulacione facta, uires ab astucia mutuatus est. Siquidem prefectus Lundonie Dalemannus, cum falsum de eius obitu nuncium accepisset, receptis in dedicionem Danis, ducem e x indigenis offert. Quem ut ex magno 20 aceruo legerent, oppidum intrare permisit. Quibus eleccionis diligenciam simulantibus, nocturnis insidiis circumuentus opprimitur. I i i s gestis, regem in patriam vegressum Scato quidam conuiuio excipit, bellicis eius laboribus uoluptatis licenciam 25 permixturus. Apud quem Frotlio dum regio more stratis auro puluinaribus accubaret, per Ilundiugum quendam ad dimicandum prouocatus, quanquam conuiu[i]alibus mentem gaudiis impendisset, plus pugne propinquitate quam epularum presencia delectatus, duello cenam, uictoria duellum 30 .absoluit. In quo dubio salutis uulnere suscepto, rursum Haquini pugilis adhortacione perstrictus, prouocantis nece ulcionem irritate quietis exegit. Duos ex cubiculariis, palam insidiarum conuictos, ingentibus saxis affixos pelago obruit, ponderosum animi crimen annexa corporibus mole 35 mulctando. Ferunt quidam Yluildam tunc ei *insecabilem ferro uestem donasse, qua circumamictus nullo telorum acumine lederetur. Nee pretereundum, Frothonem contusis commolitisque auri fragminibus eibos respergere solitum, quibus aduersum familiares ueneficorum insidias

40

—

II

—

A t nos, qui regem uoto moliorc ucrcmur, Iungamus cuneos stabiles, tutisque phalangem Ordinibus mensi, qua r e x preeepit, eamus: Qui natuiii Boki Roricum strauit auari, Implicuitque uiruin leto uirtute carentem. Ille quidem prestans opibus, habituque fruendi P a u p e r erat, probitate minus quam fenore pollens; Aurum milicia poeius ratus, omnia lucro Posthabuit, laudisque carens eongessit aceruos Eris, et ingenuis uti contempsit amicis. Cumque lacessitus lloluonis classe fuisset, Egestum cistis auium deferre ministros Iussit, et in primas urbis diffundere portas, D o n a magis quam bella parans, quia militis exper.Munere, non armis tentandum credidit hostom, Tanquam opibus solis bellum gesturus, et usu Rerum, non hominum Martern producere posset. E r g o graues loculos et dicia claustra resoluit, Armillas teretes et onustas protulit areas, Exicii fomenta sui, ditissimus eris, Bellatoris inops, hostique adimenda relinquens Pignora, que patriis piebere pepercit amieis. xix>Annellos ultro nietuens dare, maxima nolens Pondera furfit opum, ueteris populator acerui. R e x tarnen liunc prudens, oblataque munera spreiit, R e m pariter uitamque adimens; nec profuit hosti csr.) Census iners, quem longo auidus cumulauerat euo. H u n c pius inuasit Roluo, summasque pereinpti Cepit opes, intor dignos partitu3 amicos, Quicquid auara manus tantis congesserat annis; Irrumpensque opulenta magis, quam fortia castra, Prebuit eximiam sociis sine sanguine predam. Cui nil tam pulcrum fuit, [a]ut non funderet illud. Aut carum, quod non sociis daret, era fauillis Assim/lans. famaque annos, non fenore mensus. Y n d e liquet, regem claro iam funere functum Preclaros egisse dies, speciosaque fati Tempora, preteritos decorasse uiriliter annos. Nam uirtute ardens, dum uiueret, omnia uicit, E g r e g i o dignas sorlitus corpore uires.

Tarn preceps in bolla fuit, quam concitus amnis In mare decurrit, pugnamque capessero promptus, Yt ceruus rapidum bifido pedo tenderò cursum. Ecce per infusas luimana tabe lacunas Cesorum excussi denies rapiente cruoris Profluuio toto, et scabris limantur arenis. Splendescunt limo allisi, lacerataque torrens Sanguinis ossa ucliit, truncosque superfluit artus. Uanicus humcscit sanguis, stagnatque cruenta Lacius eluuies, et corpora sparsa reuoluit Elisus uenis ua^idum spumantibus amnis. Impiger inuehitur Danis H/(artli)uarus, amator Marlis, et extenta pugnantes prouocat hasta. Attainen hie inter discrimina fataque belli Frothonis uideo letum arridere nepotem, Qui .Fir/uallinos auro conseuerat agros. iios quoque leticie species extollat honesta, Morte secuturos generosi fata parentis. Voce ergo simus alacres, ausuque uigentes. Namque metum par est animosis spernere dietis, E t metnorabilibus letum con(s)ciscere factis. Deserat os animumque timor; fateamur utroque Tntrepidos nisus, ne nos nota iudicet ulla l ' a r t e aliqua signum dubii prestare timoris. Librentur stricto meritorum pondera ferro. Gloria defunctos sequitur, putrique fauille F a m a superstes erit, nec in ullum decidet euum, Quod perfecta suo patrauit tempore uirtus. Quid clausis agitur foribus? quid pessula ualuas luncta seris cohibeut? Etenim iam tercia te uox, Biarco, ciet, clausoque iubet procedere tecto. Contra que Biarco: Quid me Roluonis generimi, quid, bellice Hialto, Tanta uoco cies? Etenim qui magna profatur, Grandiloquisque alios uerbis inuitat ad arma, Audere et dieta factis equare tenetur, Vt uocem fateatur opus. Sed desine, donec Armer, et borrendo belli precingar amictu. Iamque ensem lateri iurigo, iam corpore primum

Lorica galeaque tegor, dum tempora cassis Excipit, et rigido conduntur pectora t'erro. Nemo magis clausis refugit penetralibus uri Cumque sua rogus esse domo; licet insula memet Ediderit, strictequc habeam natalia terre, Bissenas regi debebo rependere gentes, Quas titulis dedit ilio meis. Attendite, fortes! Nemo lorica se uestiat interituri Corporis; extremuni perstringat nexile ferrum ; In tergum redeant clypei; pugnemus apertis Pectoribus, totosque auro densate lacertos. Armillas dextre excipiant, quo forcius ictus Collibrare queant, et amarum figere uulnus. Nemo pedem referat! Certatim quisque subire Hostiles studeat gladios hastasque minaces, Yt carum ulciscamur herum. Super omnia felix, Qui tanto sceleri uindictam iinpenderc possit E t fraudem iusto punire piacula ferro. Ecce miclii uideor ceruuin penetrasse ferocem Teutonico certe, qui Snyrtir dicitur, ense, A quo belligeri copi cognomen, ut Agner Ingelli natum fudi retulique tropheum. Ille meo capiti impactum perfregit. Hnthingum, Elisum morsu gladium, maiora daturus Vulnera, si melius ferri uiguisset acumen. Cui contra leuam lateris cum parte sinistri Dissecui dextrumque pedem, labensque sub artus lncidit in medias ferrum penetrabile costas. Hercule nemo ilio uisus michi forcior umquam. Semiuigil subsedit enim cubitoque reclinis Ridendo excepit letum, mortemque cachinno Spreuit, et Elisiuni gaudens successit in orbem. Magna uiri uirtus, que risu calluit uno Supremam celare necem, summumque dolorem Corporis ac mentis leto compescere u u l t u ! Nunc quoque cuiusdam preclaro stemmate nati Vitales fibras ferro rimabar eodem, E t ferrum penitus intra precordia mersi. Filius hic regis et auito sanguine lucens Indole clarus erat, tenerisque nitencior annis.

es

- I l -

•">

II>

l'i

en

ss

Non illi hamatum poterai prodesso metallum, Non ensis, non umbo teres; tam uiuida ferri Vis erat, obiectis tardari nescia rebus. Ergo duces ubi sunt Gotthorum, milicieque Hiartuari? Yeniant, et uires sanguine pensent. Qui iaciunt, qui tela rotant, nisi regibus orti? Surgit ab ingenuis bellum; clarissima Martern Stemmata conficiunt; nec enim uulgaribus ausis Res agitar, quam sola ducum discrimina tentant. Illustres obeunt proceres. En, maxime Roluo, Magnates cecidere tui, pia stemmata cessant. Non humile obscurumue genus, non funera plebis Pluto rapit uilesque animas, sed fata potentum Implicai, et claris complet Phlegethonta figuris. Non memini certamen agi, quo prompcius esset Alternare enses, partirique ictibus ictus. Dans unum très accipio; sic mutua Gotthi Vulnera compensant, sic dextra potencior hostis Yindicat acceptam cumulato fenore penam. Quanquam adeo solus multorum funere leto Corpora tradiderim pugnans, ut imagine Collis Editus e truncis excresceret ar/ubus agger, Et speciem tumuli cougesta cadauera ferrent. Et quid agit, qui me nuper prodire iubebat, Eximia se laude probans, aliosque superba Voce terens, et amara serens opprobria, tanquam Yno bissenas complexus corpore uitas?

i>-

1(14

iv^i*

Ad hec Hialto:

ss

Quanquam subsidio tenui fruor, haud procul absum ; Hac quoque, qua stamus, opus est ope, nec magis usquam Vis aut lecta manus promptorum in bella uirorum Exigitur. Iam dure acies, et spicula scutum Frustatim secuere meum, partesque minutim Auulsas absumpsit edax per prelia ferrum. i>. i Prima sibi testis res est, seque ipsa fatetur. Fama oculo cedit, uisusque fidelior aure est. Rupti etenim clypei retinacula sola supersunt, Sectus et in giro remanet michi perui[d]us umbo. xxi« Saxo Grammatici».

5

E t nunc, Biarco, uiges, quanquam cunctacior eque Extiteris, damnumque more probitate repensas. At Biarco : Carpere me necdum probrisquo lacessere cesaas? Multa moras afferro solent. Namque obuius ensis Cunctandi michi causa fuit, quem Sueticus hostis In mea preualido contorsit pectora nisu. Nec parce gladium capulí moderator adegit; Nam quantum in nudo uel inermi corpore fas est, Egit in armato; sic duri tegmina ferri Yt mollea traiecit aquas ; nec opis michi quicquam Aspera lorice poterat committere moles. E t nunc ille ubi sit, qui uulgo dicitur Otilia Armipotens, uno semper contentus ocello? Die michi, Ruta, precor, usquam si conspicis illuni? Ad hec R u t a : Adde oculum propius et nostras prospice chelas, Ante sacraturus uictrici lumina signo, Si uis presentem tuto cognoscero Martern. Tum Biarco: Si potero horrendum Frigge spectare maritum, Quantumcunque albo clypeo sit toctus, et altum Flectat equum, Lothra nequaquam sospes abibit; Fas est belligerum bello prosternerò diuum. Ante oculos regis clades speciosa cadentes Excipiat. Dum uita manet, studeamus honeste Posse mori, clarumque manu decerpere funus. Ad caput extincti moriar ducis obrutus, ac tu Eiusdem pedibus moriendo allabere pronus, Vt uideat, quisquís congesta cadauera lustrat, Qualiter acceptum domino pensauimus aurum. Preda erimus coruis, aquilisque rapacibus esca, Vesceturque uorax nostri dape corporis ales. Sic belli intrépidos proceres occumbere par est, Illustrem socio complexos funere regem.

-

II

67

-

H a n c m a x i m e exhortacionum Seriem idcirco metrica racione c o m p e g e r i m , quod earundem sentenciarum intellectus Danici cuiusdam carminis compendio digestus a compluribus antiquitatis peritis memoriter usurpatur. 5 Contigit autem, potitis uictoria Gothis, omne R o l u o nis agmen occumbere, neminemque, excepto W i g g o n e , e x tanta iuuentute residuum fore. Tantum enim excellentissimis regis meritis ea pugna a militibus tributum est, ut ipsius cedes omnibus oppetende mortis cupiditatem inge10 neraret, eique morte iungi uita iocundius duceretur. L e t u s Hiartuarus prandendi gracia positis mensis conuiuium p u g n e succedere i u b e t , uictoriam epulis prosecuturus. Quibus oneratus magne sibi ammiracionifs] esse dixit, quod e x tanta Roluo*nis milicia n e m o , qui saluti xxii. 15 fuga aut capcione consuleret, repertus fuisset. Y n d e liquidum fuisse, quanto fidei studio regis sui caritatem coluerint, cui superstites esse passi non fuerint. F o r t u n a m quoque, quod sibi ne unius quidem eorum obsequium superesse permiserit, causabatur, quam libentissime se talium uirorum 20 famulatu usurum testatus. Oblato W i g g o n e perinde ac munere g r a t u l a t u s , an sibi militare uellet, perquirit. Annuenti destrictum gladium offert. Ille cuspidem refutans, capu|lum petit, hunc morem R o b o n i in porrigendo militi- v• '«9 bus ense extitisse prefatus. Olim namque se regum clien25 tele daturi, tacto gladii capulo obsequium polliceri solebant. Quo pacto W i g g o capulum complexus, cuspidem per Hiartuarum a g i t , ulcionis c o m p o s , cuius Roluoni ministerium pollicitus fuerat. Q u o facto, ouans irruentibus in se Hiartuari militibus cupidius corpus obtulit, plus uoluptatis se so e x tyranni n e c e , quam amaritudinis e x propria sentire uociferans. Ita conuiuio in exequias u e r s o , uictorie gaudium funeris luctus insequitur. Clarum ac semper memoxabilem u i r u m , qui uoto fortiter e x p l e t o , mortem sponte complexus suo ministm'o mensas tyranni sanguine macu85 lauit. N e q u e enim occidencium manus uiuax animi uirtus e x p a u i t , cum prius a se l o c a , quibus R o l u o assueuerat, interfectoris eius cruore respersa cognosceret. Eadem itaque dies Hiartuari regnum finiuit ac peperit. Fraudulenter enim quesite res eadem sorte d e f l u u n t , qua petunie t u r , nullusque diuturn[i]us est fructus, qui scelere ac per5*

68

-

II —

fidia partus fuerit. Quo e u e n i t , ut Sueoncs, paulo ante Danie potitores, ne suc quidem salutis pocientes existerent. Protinus enim a Sialandensibus deleti lesis Koluonis inanibus iusta exsoluere piacula. Adeo plerunque fortune & seuicia ulciscitur, quod dolo ac fallacia patratur.

FINIS LIBRI SECVNOI.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

p.

110

(39)

D A N I C E

LIBER TKROIVS. H o t h e r u s , Athisli frater, idemque Geuari regis alumnus, cuius mencioncm premisi, post Hiartuarum utriusque regni imperium sumit. Huius tempora, si ab etatis eius origine cepero, apcius explicabuntur. Pulcrius enim plcniusque extrema annoruni illius curricula perstringuntur, ubi prima silencio non damnantur. Interfecto ab Heljrone Hodbroddo, filius Hotherus sub tutela Geuari regis puericie procursum exegit. Adolescens collacteis ac coeuis summa corporis fìrmitate prestabat. Ceterurn ingenium eius crebre dotauerant artes. Quippe natacionis, arcus ce|stuumque i'- 1,1 pericia, uec non, quantamcuuquc ea etas capere poterai, agilítate pollebat, baud minus exercicio, quam uiribus potens. Iinmnturam adhuc otatem uberrimis animi beneficiis tran8cendebat. Nenio ilio cholis aut lyre soiencior fuerat. l'reterea sistro ac barbyto omniquc fidium modulacione callebat. Ad quoscunque uolebat motus, uariis inodorum generibus humanos impellebat affectus; gaudio, mesticia, miseracione, uel odio mortales af'ficere nouerat. Ita aurium uoluptate aut horrore ánimos implicare solebat. *Tot XXII» iuuenis artibus Geuari filia Nanna ad modum delectata, amplexum eius expetere cepit. Fit | enim, ut uirtute iuue- p. »2 num uirgines incalescant et, quorum minus complacet forma, probitas acceptetur. Multíplices enim amor aditus habet. Aliis [amor] decor, aliis animi uirtus, quibusdam arcium usus uoluptatis iter aperit; non nullis comitaa Veneris'

70

—

III

copiam parat, complures forme candor acceptos facit. Nec leuius uulnus fortes, quam pulcri puellis infligere solent. Accidit autem, ut Othini iìlius Balderus Nanne corpus abluentis aspectu sollicitatus, infinito amore corriperetur. 3 Yrebat illum uenustissimi corpòris nitor, animumque perspicue pulcritudinis habitus inflammabat. Yalidissimum namque libidinis irritamentum est decor. Hotherum itaque, per quem maxime uotum interpellandum timebat, ferro tollere constituit, ne more inpaciens amor ullo fruende io libidinis obstaculo tardaretur. Eodem forte tempore Hotherus inter uenandum errore nebule perductus, in quoddam siluestrium uirginum conclaue incidit, a quibus proprio nomine salutatus, quenam essent, perquirit. Ille suis ductibus auspiciisque maxime 1» bellorum fortunam gubernari testantur. Sepe enim se nemini conspicuas preliis | interesse, clandestinisque sub- p sidiis optatos amicis prebere successus. Quippe conciliare prospera, aduersa infligere posse pro libito, memorabant, adiecto, qualiter in collacteam eius Nannam inter lauandum 20 conspectam Balderus exarserit ; hortateque, ne eum, quamuis infestissimo odio dignum, armis lacesseret, semideum hunc esse testantes, arcano superum semine procreatum. His acceptis, Hotherus, labentis hospicii tegmine defectus, sub dio se relictum tociusque expertem umbraculi mediis 25 repente campis expositum conspicatur. Precipue uero puellarum prepetem fugam locique uersilem situm ac fallacem edis imaginem mirabatur. Ignorabat enim, que circa se gesta fuerant, ludibrium tantum inaneque prestigiosarum arcium extitisse commentum. ao Ynde rediens Geuaro ordinem insecute errorem suum ludificacionis exponit, filiamque eius continuo postulauit. Cui Geuarus quam libentissime se fauturum subiunxit, ni Balderi iram repulsa contracturum metueret, priorem illum sibi consentaneas preces porrexisse testatus. Nam ne ferro 35 quidem sacram corporis eius firmitatem cedere perhibebat. Adiecit tamen, scire se gladium arctissimis obseratum claustris, quo fatum ei infligi possit.| || Hunc a Mimingo, p siluarum Satyro, possideri. Eidem quoque armillam esse, mira quadam arcanaque uirtute, possessoris opes augere 40 solitam. Horum preterea locorum aditum inuiuni, impe-

-

III

—

71

dimentis o b f u s u m , haud facile mortalibus patere posse. Maiorem siquidem itineris partem inusitati frigoris ui perenniter obsideri. Iubet itaque, ceruis iugalibus currum instruat, cuius celeritate eximio gelu rigencia iuga transcendat. Quo cum peruenerit, tabernaculum suum ita a sole auersum constituat, ut umbrain specus, cui Mimingus assueuisset, excipiat, nec ipsum mutua tarnen obumbracione contingat, ne Satyrum insolite obscu|ritatis iactus exitu p 115 deturbaret. Ita armillam ensemque in expedito fore, quorum alterum opum, alterum belli fortuna comitaretur; in utroque ingens possessori premium esse. Hactenus Geuarus. N e c inerter Hotherus, que ab ipso didicerat, executus, tabernaculo ad predictum modum locato, noctu c u r a s , interdiu uenaciones agebat. Vtramque temporis uicem peruigil exsomnisque ducebat, ita discrimina lucis noctisque partitus, ut hanc rerum meditacioni tribueret, illam conuectandis corporis alimentis impenderet. Cumque forte pernox attonita curis mente languesceret, obumbrantem tabernaculo suo Satyrum hasta petiuit, obrutumque *ictu xxiib nec satis fuge potentem uinculis intercepit. Yltima deinde per summam uerborum atrocitatem minatus, ensem armillasque deposcit. N e c scgniter Satyrus salutis redempcionem, que ab ipso petebatur, exliibuit. A d e o cunctis re prior est uita, cum nihil apud mortales spiritu carius existere soleat. Hotherus, opum adepcione letatus, patriam repetit, paucis, sed insignibus spoliis felix. Quibus eum Gelderus, Saxonie r e x , potitum comperiens, milites in tam illustris prede raptum crebro concitabat hortatu. Paruit iuuentus regi, properanter instruens classem. Quod preuidens G e u a r u s , quippe diuinandi doctissimus e r a t , industriaque presagiorum excultus, uocato Hethero, iubet, congressuri sccum Gelderi iacula pacienter excipiat, non ante sua remissurus, quam hostem missilibus carere conspiciat; ceterum rostratas admoueat falces, quibus nauigia lacerari cassidcsque et scuta militibus detrahi pos8int. Cuius Consilio obsecutus Hotherus, salutarem eius exitum expertus est. Siquidem ad primos Gelderi impetus subsistere suos ac corpora scutis protegere iubet, pre|sentis p- 1« pugne uictoriam paciencia capessendam testatus. A t hostis, missilibus nulla e x parte cohibitis, iisdemque per summam

72

-

III

-

pugnandi cupiditatem effusis, hoc auidius hastas ac spicula torquere cepit, quo Hatherum in Iiis excipiendis paciencius se gerere comperit. Que partim scutis, partim nauigiis infixa raruni dcdere uulnus; compiuta innoxia ac frustra uidebantur escussa. Siquidem Hotheri milites, regis imperium exequentes, receptam telorum uim conserta clypeorum testudine repellebant, nec rarus quidem eoruni numerus erat, que leni ictu umbonibus impacta fluctibus incidebant. Quorum omnium copia uacuefactus Gelderus, dum eadem ab hostibus correpta alacrius in se rctorqucri conspiceret, mali cacurnen puniceo scuto complexus (indicium id pacis erat) saluti dedicione consuluit. Quem Hutherus amicissimo uultu benign issimoque sermone exceptum non minus humanitate quam arte perdomuit. Ea tempestate Helgo, Halogie rex, Cusonis, Finnoruiu Hyarmorumque principis, filiani, nomine Tlioram, crebre legacionis officio procabatur. Adeo, quoti per se minus ualidum est, alieni indigum noscitur. Nam cum eius tcmporis iuuenes matrimonii postulacionem propria uoce prosequendi consuetudinem liaberent, hic tanto oris uicio obsitus e r a t , ut non solum exteras, seti eciain domestica» aures erubesceret. Adeo calamitas omnia conscios ni tut. Eo siquidem nature damua molestiora sunt, quo liquidili» patent. Huius Cuso legacione spreta, coniugio indignimi respondit, qui, propria parum uirtute subnixus, ad id impetrandum precaria mutuaretur officia. Quod audiens Helgo Huthuruni, quein policioris facundie nouerat, suis fauere studiisj; obsecrabat, alacriter se, quicquid is imperasset, (4 executurum j pollicitus. Ilio sedula iuuenis supplicacione v deuictus, armata classe Noruagiam petit, quod uerbis non posset, uiribus peracturus. Cumque pro Helgono per 8ummam eloquii suauitatem egisset, refert Cuso, mentem fìlie consulendani, nequid contra nolentem paterna uiderctur seueritate presumptum. Accersitamque, an proco allubesceret, percontatus, annuentis Helgoni nupcias pollicetur. Igitur Ilotheius obseratas Cusonis aures ad ca, que precabatur, exaudienda rotunde uolubilisque facundie dulcedine patefecit. Que dum in Halogia geruntur, Balderus postulando Nanne gracia Geuari fines armatus ingreditur. A quo cura

-

III

-

73

ipsius Nanne mentem cognoscere iuberetur, exquisitis uerborum delenimentis puellam aggressus, cum nulluni uotis locum efficere potuisset, repulse causam cognoscere institit. Que respondit, nupciis deum mortali sociari non posse, a quod ingens nature discrimen copule com*mercium tollat. X X I 1 1 * Sed et superos interdum pacta rescindere solitoa, subitoque uinculum disiici, quod impares contraxissent. Neque enim stabilem dissonis inesso nexuin, cum apud excelsos humilium sempcr fortuna sordescat. Preterea abundancie et egestatis lJ diuiduum contubernium esse, nec inter splendidas opes obscuramque pauperiem firma societatis iura consistere. Ad ultimum, supernis terrestria non iugari, que tanto originis intcruallo discors rerum natura secreuerit, quod a diuine luculcncia maiestatis infinitum distet humana mortalitas. 15 Hac responsi cauillacione elusis Balderi preeibus, detrectandi coniugii prudens argumenta texebat.

M

25

w

35

40

Quod cum Hotherus ex Geuaro cognoscerct, multa super Balderi petulancia apud Helgonem querulus disserebat. Incerti ambo, quid facto opus esset, uariis sontenciam consiliis agitabant. Amica siquidem in aduersis collocucio, tametsi periculum non tollit, egritudinem minuit. Inter cetera animi uota fortitudinis | studio preponderaute, manus i> n* classo cum Baldero couseritur. Hominibus aduersum deos certatum crederes. Nani Baldero üthinus ac Thoro sacraque deum agmina propugnabant. Diuinis lmmanisque uiribus permixtum aspiceres bellum. At Hotherus, tunica ferrum spernente sueeinetus, con/ertissimos deorum cuneos irrumpebat et, quantum teiTenus in superna poterat, grassabatur. Sed et Thoro inusitato claue libratu cuncta clypeorum obstacula lacerabat, tantum ad se incessendum hostes inuitans, quantum socios ad tuendum. Nullum erat armature genus, quod impellenti non cederei. Nemo ferientem tuto excipere poterat. Quicquid ictu arcobat, obruit. Non clypei, non cassides impactum pertulere robur. Nulli corporis aut uirium magnitudo subsidio fuit. Proinde uictoria ad superos concessisset, ni Hotherus, inclinata suoruin acie celerius aduolans, clauam preciso manubrio inutilem reddidisset. Quo telo defecti diui subitam dedere fugam. Inimicum opinioni esset, nisi fidem antiquitas faceret, deos ab hominibus superari. Deos autem pocius opinatiue, quam

74

-

III

—

naturaliter dicimus. Talibus nam que non natura, sed gentium more, diuinitatis uocabulum damus. Ceterum Balderum fuga cursu quesita seruauit. Cuius p. un •auigiis uictores aut ferro laceratis aut fluctu obrutis, non contenti deos uicisse, claasis reliquias seuicia insequuntur, earum iactura funestam belli cupidinem expleturi. Adeo plerunque insolenciam successus exasperat. Testis belli portus Balderi fugam uocabulo refert. Gelderum quoque, Saxonie regem, eodem consumptum bello, romiguin suorum cadaueribus superiectum, ae rogo nauigiis extrueto impositum, pulcherrimo funeris obsequio extulit. Cineres eius, perinde ac regii corporis reliquias, non solum insigni tumulo tradidit, uerum eciam plenis ueneracionis exequiis decorauit. Post hec, ne connubii spem ulterior rerum importunitas moraretur, repetito Geuaro, cupitis Nanne complexibus fruitur. Deinde Helgonem ac Thoram plenis liberalitatis offìciis prosecutus, nouam Suetie nuptam aduexit, cunctis tarn uenerabilis uictoria, quam Balderus ridiculus fuga. Quo tempore cum Sueonum magnates soluendi tri- (42) buti gracia Daniam petiuissent, ob egregia patris merita, a popularibus loco regio cultus fallax fortune lenocinium expertus est. Siquidem a Baldero, quem paulo ante deuicerat, prelio superatus, | ad Geuarum decurrere necesse p- >-u habuit, uictoria post regnum amissa, quam priuatus adeptus fuerat. Victor Balderus, ut afflictum siti militem opportuni liquoris beneficio recrearet, nouos humi latices terram alcius rimatus aperuit. Quorum erumpentes scatebras sitibundum agmen hianti passim ore captabat. Eorundem *uestigia, sempiterno firmata uocabulo, quanquamxsm pristina ad modum scaturigo desierit, nondum prorsus exoleuisse creduntur. Idem laruarum Nanne speciem simulancium continua noctibus irritamenta perpessus, adeo in aduersam corporis ualitudinem incidit, ut ne pedibus quidem incedere posset. Quamobrem biga rhedaue emeciendorum itinerum consuetudinem habere cepit. Tanta amoris ui suffusum pectus ad extremam pene eum tabem redegerat. Nihil enim sibi uictoriam dedisse credidit, cuius Nanna preda non fuerit. Frö quoque deorum satrapa sedem haud procul Vpsala cepit, ubi ueterem litacionis morem, tot

-

5

io

15

•jo

25

30

35

40

III

—

75

gentibus ac seculis usurpatum, tristi infandoque piaculo mutauit. I Siquidem humani generis hostias mactare ag- pgressus, feda superis libamenta peraoluit. Inter hec Hotherus, defectam ducibus Daniam, Hiartuarumque celeres perempti Roluonis penas dedisse cognoscens, quod uix spe complecti posset, casu sibi collatum dicebat. Nam et Roluonem, q u e m , quod ab eius patre suum interfectum meminissct, uita spoliare debuerat, aliena opera supplicium luisse, et sibi pociende Danie copiam insperato rerum beneficio patuisse. Quippe regnum eius auito sibi iure competere, si rito maiorum stemmata reuoluantur. Inde Sialandie portum Isoram ingenti classis numero occupai, imminentis fortune beneficio usurus. Ybi r e x ab occurrente sibi Danorum populo constitutus, paulo post, Athisli fratria, quem Suetis preesse iusserat, excessu cognito, Sueticum Dánico imperium sociat. Ceterum Athislum inors ignominiosa consumpsit. Dum enim Roluonis inferías per summam animi hilaritatem conuiuio celebraret, pocione auidius sumpta, subito fine sordide intemperancie penas pependit. I t a dum alienum f a t u m impen8Ìoribus leticie niodis excolit, proprium irrumpere coegit. Balderus quoque, classe Sialandiam petens, cum et armis celeber et maiestate conspicuus h a b e r e t u r , Hothero Suetiam tenente, quicquid super regni fastigio postulabat, promptissimis Danorum suifragiis impetrauit. Tarn ancipiti censura maiorum nostrorum sentencia fluctuata est. H u i c Hotherus a Suetia rogrcäsus infestum intulit bellum. Acerrimum imperii cupidis de | rerum summa certamen incesserat. p Eidem Hotheri fuga finem imposuit. Qui cum in Iutiam concessisset, uicum, in quo manendi usum habuit, nomine suo nuncupandum curauit. Ybi hybernis peractis, solitarius incomitatusque Suetiam repetit. Ibi magnatibus accersitis, ob infelices rerum cursus, quibus ipsum Balderus bis uictor afflixerat, lucia ac uite pigere se dixit. D e i n d e , consalutatis omnibus, difficilia aditu loca deuio calle sectatus, expertes humani cultua indaglnes perlustrabat. Fit enim, ut, quibus insolabilis animi dolor inciderit, obscuros externosque secessus quasi quoddam pellende tristicie remedium capt e n t , nec magnitudinèm meroris inter humanos queant

76

-

III

-

t o l e r a r e conuictus. A d e o p l e r u n q u e a m i c a est egritudini / solitudo. P r e c i p u e enim illuuies a c s q u a l o r delectant, quos a d u e r s a animi u a l i t u d o concusserit. Consueuerat autem in editi moDtis uertice consulenti p o p u l o plebiscita depromere. Q u a m o b r e m u e n i e n t e s occultantis se regis inerciam c a u s a b a n t u r , absenciaquc eius grauissimis omnium querelis l a c e r a t a est. A t H o t h e r u s , e s t r e m a l o c o r u m deuia p c r u a g a t u s , i n s u e t u m q u e m o r t a l i b u s n e m u s e m e n s u s , ignotis f o r t e u i r ginibus h a b i t a t u m r e p e r i i specum. E a s d e m esse constabat, q u e e u m insecabili u e s t e quondam d o n a u e r a n t . A quibus, c u r eo locorum u e n e r i t , i n t e r r o g a t u s , i n f a u s t o s belli d e c l a r a t euentus. I t a q u e ii fide e a r u m d a m n a t a , g e s t a r u m (43) infeliciter r e r u m f o r t u n a m tristesque casus d e f l e r e cepit, secus sibi cessisse q u e s t u s , quam ab ipsis promissum a c cepit. A t n y m p h o c u m , q u a n q u a m r a r o uictor * e x t i t e r i t , x x i m « equain tarnen hostibus cladem ingessisse d i c e b a n t , nec minoris stragis a u c t o r e i n fuisse quam coniplicetn. C e t e r u m in e x p e d i t o uictorie grnciam f'ore, si inusitate cuiusdam s u a u i t a t i s . e d u l i u m augundis IJalderi u i r i b u s e x c o g i t a t u m p r e r i p e r e potuisset. Nihil enim f a c t u difficile f u t u r u m , dum m o d o liosti in auginentum r o b o r i s destinato p o t i r e t u r obsouio. E x q u a r u m dictis H o t h e r u s proniptissiniam i n f e r e n d i U a l d e r o belli fiduciam m e n t e p r c s u m p s i t , quanquam deos armÌ8 incessero terrenis a r d u u n i nisibus u i d e r e t u r . Fuere quoque e x | suis, qui ilium tuto bellum cu in superis com- i>. 12s inissurum n e g a r e n t . A t [ q u o ] illi infìnitus animi c a l o r respectuni maicstatis a d e m e r a t . A p u d f o r t e s enim non s e m p e r impetum racio s u b r u i t , a u t Consilio temeritas succumbit. V e l fovtasse m c i n i n e r a t H o t h u r u s , excellentissimis uiris incertissimam e x t a r e p o t e n c i a m , e x i g u a m q u e g l e b a m ingentes afietare currus. C o n t r a B a l d e r u s , Dnnis in a r m a contractis, H o t h e r u m acic exeipit. Ingenti utrinque d a d o g e s t a , ac f e r e pari parcium s t r a g e e d i t a , n o x preliuni soluit. Cuius t e r c i o f e r m e peruigilio H o t h e r u s d a m cunctis r e s liostium e x p l o raturus egreditur. S o m n u m quippe eius p r o f e c t a a b imminenti discrimine c u r a d i s c u s s e m i . I t a p l e r u n q u e ingens animi m o t u s quieti c o r p o r i s a d u e r s a t u r , nec alterius r e q u i e m

Ill

-

77

unius inquictudo patitur. Igitur in hostiuni castra perueniens tres nymphas arcane dapis gerulas B a l d c r i castris excessisso cognoscit. Quas cursim insequens (nam earum f u g a m roscida prodidero uestigia) tandem t e c t a , quibus assueuerant, subit. lgitur ab his, quisnam esset, rogatus, citharedum sc dixit. Nec experimentum professioni disson u m fuit. Oblatam namque chelim inflexis ad musam n e r u i s , compositisque plectro fidibus moderatus, gratum nuribus melos promptissima modulacione fundebat. Ceterum tres illis colubre f u e r e , quarum tabo solidatiue confeccionis epulum Baldero temperare solebant. Iamque anguium aperto ore multa pulmento sanies influebat. S e d et nympharum quedain humanitatis studio Hotherum epulo compertiuissent, ni trium maxima uetuisset, fraudem B a l d e r o fieri protestans, si ipsius hostem corporei roboris incrementis auxissent. Il le se non Hotherum, sed Hotheri comitem dicebat. | Eedem namque nymphe accurati nitoris cingulum potentemque uictorie zonam d e m e n t i beniguit a t e ei largite sunt.

124

Qui cum pristinum iter remeciendo calle, quo uenerat, repedaret, obuii sibi Balderi latus hausit, eumque semin e c e m prostrauit. Quo militibus nunciato, totis Hfftheri castris alacer exultancium clamor insonuit, Danis Balderi fortunam publico merore prosequentibus. Qui cum indubitatuni sibi fatum imminere s e n t i r e i , dolore uulneris accensus, die posterà prelium renouat. Quo ftiruente, lectica se in aciem deferri iussit, ne intra tabernaculum obscura morte defungi uidorctur. P o s t e r à nocte eidem Proserpina per quietem astare aspecta, postridie se I eius complexu p. 125 usuram denunciai. Nec inane somnii prcsagium fuit. Nam Balderum elapso triduo, nimius uulneris cruciatus absumpsit. Cuius corpus exercitus, regio funere elatum, facto colle condendum curauit. Hunc quidam nostri temporis uii'i, quorum precipuus . Haraldus e r a t , uigente ucteris sepulture f a m a , spe reperiende pecunie noctu adorti, repentino ceptum horrore liquerunt. E x ipso namque perrupti montis cacumine subita torrentis uis magno aquarum strepitu prorumpere uidebatur, cuius rapidior moles incitatissimo lapsu subiectis ) infusa campis, quicquid ofFendebat, in*uolueret. Ad c u i u s x x m i b

78

-

III

-

impetum deturbati fossores, abiectis ligonibus, uariam carpsere fugam, irruentis a que uorticibus implicandos se r a t i , si ceptum diucius exequi niterentur. Ita a diis loci illius presidibus incussus subito mctus iuuenum ánimos , | 5 atiaricia abstractos, ad salutis curam conuertit, neglectoque r- '2« cupiditatis proposito, uite studiosos esse docuit. Huius autem scaturiginis speciem adumbratam, non ueram fuisse constat, nec ab imis terre uisceribus genitam, sed prejsti- (44) giosa quadam administracione pioductam, cum in arido in líquidos manare fontes natura non sinat. Omnes hunc posteri collem, ad quos fraccionis eius fama transierat, intentatum liquere. Quamobrem, an quicquam opum contineat, parura compertum, cum nemo opacam eius crepidinein, obstante periculi metu, post Haraldum tentare presumpserit. ir> At Othinus, quanquam deorum precipuus haberetur, diuinos tarnen et aruspices ceterosque, quos exquisitis presciencie studiis uigere compererai, super exequenda fìlii ulcione sollicitât. Plerunque enim humane opis indiga est imperfecta diuinitas. Cuius Rostiophus Phinnicus alium so ex Rinda, Ruthenorum regis filia, suscitanduni predixit, qui fraterne cladis penas exigere debebat. Deos siquidem consortis sui ulcionem orituri fratris officio destinasse. Hoc audito, Othinus os pileo, ne cultu proderetur, obnubens, predictum regem stipendia meriturus accedit. A 25 quo magister militum effectus, recepto exercitu, pulcherrimam ex hostibus uictoriam retulit. Quem rex ob pugnam strennue editam in primum amicicie gradum adciuit, haud parcius donis, quam honoribus cultum. Idem post paruulum temporis intervallum solus hostium acies in fugam P. v¿i so propulit, mirificeque cladis auctor pariter ac nuncius rediit. Ammiracioni omnibus e r a t , quod tanta de innumeris strages unius accipi uiribus potuisset. Quibus mentis fretus, tacite regem amoris sui conscium facit. Cuius benignissimo fauore recreatus, dum a puella osculum peteret, 35 alapam recepit. Nec eum aut contumelie deformitas aut iniurie dolor proposito depulit. Postero siquidem anno, n e , quod auide orsus erat, ignominiose desereret, peregrina ueste sumpta, regis contubernium repetit. Ncque enim facile ab occurrentibus 40 dignosci poterai, cum ueras oris notas falsus squalor abs-

-

r»

10

ir.

20

25

35

40

III

-

79

tergeret, ueterem habitum noua furaretur illuuies. Roster u m se uocitari, fabriliumque rerum officio caliere perhibuit. Itaque multíplices rerum formas speciosissimis eris lineamentis complexus adeo professionem artificio commendauit, ut, recepto a rege magni pond eris auro, matronarum ornamenta procudere iuberetur. Igitur complura feminei cultus insignia fabricatus, tandem armillam ceteris operosius expolitam, annulosque complures pari studio decusatos puelle prebuit. Sed nullis flecti meritis indignacio potest. Quem Rinda basium sibi porrigere cupientem colapho percussit. Minus enim acceptantur dona, que prestai inuisus; sane graciora sunt, que ab amicis porriguntur. A d c o interdum ex offerente oblati precium pendet. Non dubitauit enim peruicacis animi puella, quin subdolus senex libidinis aditum ficta liberalitato captaret. Preterea acre eidem atque intractabile ingenium fuit. Siquidem dolum obsequio instrui, donorumque studio flagicii[s] uotum subesse cognouit. Quam pater plurimum obiurgare, quod nupcias detractaret, aggressus. I l l a , senile perosa connubium , | teneris puellarum annis preproperos (deberi) complexus p. iss negabat, ab infinnioris etatis excusacione respuendarum nupciarum subsidium mutuata. A t Othinus, nihil amancium studiis perseúerancie robore efficacius expertus, quanquam gemine repulse ignominia affectus fuisset, tercio regem, priori specie confusa,' 6 per- x x v . fectissimam rei militaris industrian) professiis accessit. E u n dem in hanc curam non uoluptas modo, sed eciam demende ignominie cupido perduxerat. Ita prestigiarum peritis ucr8Ìli uultu uarios habitus pre so ferendi promptissima quondam potestas incesserat. Quippe preter naturalem corporis speciem cuiuslibet etatis statuin simulare callebant. Igitur senex iocundum professionis sue spectaculum editurus, inter promptissimos insolencius obequitare solebat. Nec eo quidem officii genere puelle rigor inflecti potuit. Y i x siquidem animus syncere in graciam redit, cum quo uehemens semel odium gessit. Quam cum discessurus osculo petere uellet, ita ab ea propulsus est, ut mentum terre nutabundus impingeret. Quam protinus cortice carminibus adnotato contingens, lymphanti similem reddidit, receptam tocies iniuriam modesto ulcionis genere insequutus.

80

-

Ill

-

Adhuc tarnen propositum exequi uon cunctatus (quippe (45, spera eius fiducia maiestatis inflauerat), puellari ueste sumpta, quarto regem uiator indefessus petiuit. A quo receptus non modo seduluin se, sed eciam importunum exhibuit. 5 Qui quod muliebriter prope modum cultus esset, a plerisque femina credebatur. Ceterum se uocabulo Wechani, arte medicain testabatur; professionem quoque promptissimis commendabat officiis. Tandem in regine famulicium adseitus, puelle pedissequam egit. | Cuius eciam pedum sor- p. 12« 10 des serotinis horis abluere solebat. Licebat quoque lympham pedibus ministranti suras ac superiores femorum partes contingere. At quoniam uario fortuna passu graditur, quod arte promptum non erat, in expedite casus constituit. Accidit enim, puellam corporis firmitate defectam, 15 circumspectis morbi reiriediis, in salutis presidium rnanus, quas ante damnauei at, aduocare, quemque semper fastidio habuerat, seruatorem adsciscere. Qui curiosius cuncta doloris indicia perscrutatus, ut morbo quam primum occurreretur, medicata pocione utendum asseruit; ceterum eius 20 temperamenti tantam acerbitatem fore, ut, nisi puella uinculis se continendam dedisset, curacionis uim perferre non posset. Ab intimis enim fibris morbi propulsandam esse materiam. Quo pater audito, filiam uincire non distulit, iniectamque thoro ad omnia, que medicus admouisset, 25 pacienciam prestare iussit. Fallebat ilium feminei species cultus, quo senex ad obumbrandam artis sue peruicaciam utebatur; que res medicamenti speciem ad stupri licenciam transtulit. Medicus namque, ueneris occasione sumpta, mutato curacionis officio, prius ad exercende libidinis, quam 30 pellende febris negocium procurrit, aduersa puelle ualitudine usus, cuius inimicam sibi incolumitatem expertus fuerat. Aliam quoque ea de re opinionem subtexere non pigebit. Aiunt enim quidam, quod, cum rex laborantem amore medicum tanto animi ac corporis impendio nihil profecisse 35 cognosceret, ne bene meritum debita mercede fraudaret., clandestino filie concubitu potiri permiserit. Adeo interdum paterna in prolem grassatur impietas, cum nature clemenciam uiolenta corrumpit affeccio. Quem errorem edito filie partu plena ruboris penitencia insecutus est. 40 At dii, quibus precipua apnd Bizantium sedes ha-

-

5

io

id

20

sa

so

sr>

in -

81

b e b a t u r , Othinum uariis maiestatis de tri mentis diuinitatis gloriam maculasse cernentes, collegio suo submouendum duxerunt. Nec | solum primatu ciectum, sed eciam do- p. 130 mestico honore cultuqun spoliatum proscribendum curabant, sacius existimantes, probrosi antistitis potenciam subrui, quam publico religionis liabitum prophanari, ne uel ipsi, alieno crimine implicati, insontes nocentis crimine punirentur. Yidebant enim apud cos, quos ad deferendo» sibi diui*nitatis honores illexerant, uulgato maioris dei ludibrio, xxv» obsequium contemptu, religioneni rubore mutr.ri, sacra pro sacrilegio duci, statas solennesque cerimonias puerilium deliramentorum loco censeri. Mors pre oculis, metus in aw/mis e r a t , et in omnium caput unius culpam recidere putares. H u n c itaque, ne publicum religionem exulare cogeret, exi/io mulctantes, Ollerum quendam non solum in regni, sed eciam in diuinitatis infulas subrogauere, tanquam deos ac reges creare in equo positum foret. Quem licet peifunctorie flaminem creauissent, integro rerum bollore donabant, ne alieni officii procurator, sed legitimus dignitatis aduerteietur esse successor. E t nequid amplitudinis deesset, Otbini quoque ei nomen imponunt, uocabuli fauoro inuidiam nouitatis exclusuri. Quo denis ferme annis diuini senatus magistratum gerente, tandem Othinus, diis atrocitatem exilii miserantibus, satis iam graues penas dedisse uisus, squaloris deformitatem pristino fulgoris habitu permutauit. Iam enim superioris infamie notam medii temporÌ8 interuallum exederat. Extitere tamen, qui ipsum recuperande dignitatis aditu indignum censerent, quod scenici» artibus et muliebris officii suscepcione teterrimum diui nominis opprobrium edidisset. Sunt qui asserant, eum quosdam deorum adulando, quosdam premiis perniulcendo amisse maiestatis fortunam pecunia einercatum fuisse et ad hono||res, quibus iam pridem defunctus f u e r a t , ingentis (4fi) summe precio reditum comparasse. Quos si, quanti emerit, rogas, illos consule, qui, quanti diuinitas ueneat, didicerunt.

Michi minus | constare fateor. Igitur Ollerus, ab Othino Bizantio pulsus, in Suetiam concessit, ubi, ueluti nouo quodam orbe, opinionis sue monumenta restaurare connisus, a Danis interfectus est. Fama est, ilium adeo pre40 stigiarum usu calluisse, ut ad traiicienda maria osse, quod Salto Ornmnrntidig,

Q

r- ist

82

—

Ill

-

diris carminibus obsignauisset, nauigii loco uteretur, nee eo segnius quam remigio preiecta aquarum obstacula superaret. At Otbinus, recuperati^ diuinitatis insignibus, tanto 5 opinionis fulgore cunctis terrarum partibus enitebat[ur], ut eum perinde ac redditum mundo lumen omnes gentes amplecterentur, nec ullus orbis locus p x t a r e t , qui numinis eius potencie non pareret. Qui cum filium Bouin, quom ex Rinda sustulerat, bellici laboris studiosum cognosceret, io accersitum fraterne cladis memorem esse iubet, pocius a Balderi interfectoribus ulcionòm exacturum, quam armis innoxios oppressurum, quod apcior ac salubrior pugna competerei, ubi pium belli locum iusta uindicte licencia tribuisset. ir> Interea Geuarus Gunnonis satrape sui dolo nunciatur oppressus. Cuius cladem Hotherus acerrimis ulcionis uiribus insequuturus, interceptum Gunnonem atque ardenti pyre iniectum ciemauit, quod ipse Geuarum ante per insidias occupatum nocturuo uiuuni igni consumpserat. Ta20 liter educatoris manibus parentando, filios demum Herletuni Geritumquo Noruagie pretulit. P o s t hec uocatis in concionem maioribus, bello, quo Boum excipere debea(t), periturum se refert, idque non dubiis coniecture modis, sed ueris uatum prediccionibus 25 expertum. Orat proinde, filium suum Roricum regno preficiant, ne ius hoc ad externas, ignotasque familias improborum censura transfunderet, plus uoluptatis se ex filii successione, qnam amaritudinis ex propinqua morte percepturum testatus. Quo ocius impetrato, pu|gna cum p. 132 30 Boo congressus occiditur. Nec iocunda Boo uictoria extitit. Quippe tam grauiter affectus acie excessit, ut, scuto exceptus atque a peditibus uicissim subeuntibus domum relatus, postridie uulnerum dolore consumeretur. Cuius corpus* magnifico funeris apparatu Rutenus tumulauit xxvi< 35 exercitus nomine eius insignem extruens collem, ne tanti iuuenis monumenta a posterorum memoria cicius dilaberentur. Igitur Curetes ac Sueones, perinde ac Hotheri morte tributarie sortis onere liberati, Daniam, quam annuis uecti40 galium obsequiis amplecti solebant, armis aggredì animuin

—

5

in

is

20

2t>

so

35

40

Ill

83

-

induxerunt. E a res Sclauis quoque defeccionis audaciam ministrauit, filiosque complures ex obsequentibus liostes effccit. Cuius iniurie propulsande gracia líoricus contractam iu arma patriara, recensitis maiorum operibus, ad capessendam uirtutem impenso hortacionis genere concitabat. A t barbari, ne bellum absque duce committerent, capite opus esse cementes, creato sibi rege, ceteris niilicie uiribus ostensis, obscurioie loco binos armatorum manípulos condunt. Nec Roricuin insidie fefelleie. Qui cum classem suam uadosi cuiusdam gurgitis arctis faucibus inherere conspiceret, harenis, quibus insidebat, abstractani profundo adegit, neliinosis inflicta paludibus, diuersaab hostibus parte peteretuf. Preterea latebras sociis interdiu captandas constituit, quibus insistentes ex iniprouiso nauiurn suarum irruptoribus insultarent, fore posse prefatus, ut in auctorum caput proprie fraud is euentus reciderei. Barbari uero, qui insidiis addicti fuerant. Dánico circunspeccionis ignari, irrupcione temere edita, omnes oppressi sunt. Reliqua Scluuorum nianus, ignorata sociorum strage, super Rorici mova multa anceps ammiiacione pendebat. Quem inter egras mcncium fluctuaciones diutule expectatum, cum prestolacio indies molestiorfieret, classe tandempetendum ducebat. Erat autom inter eos uir corporis habitu insignia, officio magus. Qui, prospectis Danorum turmis, ut paucoruin impenjdio, inquit, complurium |j pericula redimantur, publicam stragem priuato discrimine prccurrere liceat. E g o uero in liane confligendi legem non deero, sicui uestrum mutuus decornendi mecum ausus incesserit. In primis autom pretaxata a me condicione utendum postulo, cuius taleni sane formulam t e x u i : Si uicero, uectigaliuni nobis concedatur immunitas; si uincar, pristina uobis tributa soluantur. A u t enim hodie patriam seruitutis iugo uictor exuani, aut uictus inuoluam. In utramque fortunam predem me uademque recipite. Quod audiens Danorum quidam, animi quam corporis uiribus robustior, percunctari Roricum cepit, quid ei premii foret, qui pugna prouocantem exciperet? A t Roricus, cum senas forte armillas haberet, ita mutuis nexibus inuolutas, ut ab inuicem sequestrari nequirent, nodorum inextricabiliter serie coherente, easdem certamen audenti in premium pollicetur. A t iu6*

p 3 ('47)

84

—

III

—

uenis, parum fortune certus, si, inquit, B o r i c e , rem prospere gesserò, tua uincentis mercedem liberalitas estimet, tu palmam arbiter meciaris; sin propositum michi parum ex sentencia cesserit, quid uicto premii debes, quem aut scua mors aut ignominia grauis inuoluet? H a s inibecillitas habere comites consueuit, hec superatorum stipendia sunt, quos quid nisi extremum dedecus manet ? Quenam soluenda m e r c e s , que gracia referenda, cui fortitudinis precium a J e s t ? Quis impotentem Martis hedera redimiuit, premiis uictricibus decorauit? Virtuti, non ignauie palma tribuitur. Gloria infelicitas caret. Illam quippe triumphus laudis, liane aut finis iners aut uita defonnis insequitur. E g o uero, qui, quorsum duelli fortuna uergat, ambigo, premium audacter expetere non presumo, quod an iure michi debeatur, ignoro. Nequo enim incerto uictorie certum uictoris premium occupare conceditur. Supersedeo trophe« dubius corone con*stanter meritum flagitare. Eecuso xxvii lucrum, quod michi mortis eque ac uite Stipendium esse p o t e n t . Stoliditatis est immaturo fruetui manus iniieere, eumque decerpere uelle, quem needum quis satis sibi debitum nouerit. H e c manus aut pal|mam michi prestabit r cuntibus passim porcis *esse consumptum. Quod dictum x x i s tametsi ueri confessionem exprimeret, quia specie stolidum uidebatur, auditoribus ludibrio fuit. Cumque Fengo priuignum indubitate fraudi(s) suspectum tollere uellet, sed id tum ob aui eius Rorici, tum ob coniugis offensam exequi non auderet, Britannie regis officio necandum d u | x i t , innocencie simulacionem alieno p- 14; ministerio quesiturus. Ita dum occultare seuiciam cupit, amicum inquinare, quam sibi infamiam consciscere maluit. Discedens Amlethus matri tacite iubet, textilibus aulam nodis instruat, suasque post annum inferias falso peragat, coque tempore reditum pollicetur. Proficiscuntur cum eo bini Fengonis satellites, literas ligno insculptas (nam id celebre quondam genus chartarum erat) secum gestantes, quibus Britannorum regi transmissi sibi iuuenis occisio mandabatur. Quorum Amlethus quietem capiencium loculos perscrutatus, literas deprehendit. Quarum perlectis mandatis, quiequid chartis illitum erat, curauit abradi, nouisque iìgurarum apicibus substitutis, damnacionem suam in

-

5

io

15

20

25

so

III

—

93

comites suos, mutato mandati tenore, conuertit. N e c mortis sibi sentenciam adcmisse et in alios periculum transtulisse contentus, preces huiusmodi falso Fengonis titulo subnotatas adiecit, ut Britannic r e x prudentissimo ad se iuueni misso filiam in matrimonium erogaret. A t ubi in Britannìam uentum, adeunt legati regcm, liteiasque. quas aliene cladis instrumentum putabant, proprie mortis indices obtulerunt. Quo dissimulato rex liospitali illos humanitate prosequitur. Tunc Amlethus omnem regiarum dapum apparatum, perinde ac uulgare edulium aspernatus, summam epularum abundanciam miro abstinencie genere auersatus est, nec minus pocioni quam dapibus pepercit. Ammiracioni omnibus erat, quod alienigenc gentis iuuenis accuratissimas regie mense delicias et instructissimas luxu epulas, tanquam agreste aliquod obsonium, fastidiret. Soluto conuiuio, rex, cum amicos ad quietem dimitteret, per quendam cubiculo immissum, nocturna liospitum colloquia clandestino exploracionis genere cognoscenda curauit. Interrogatus igitur a sociis Amlethus, quid | [igitur] i 1 - 146 ita hesternis epulis, perinde ac uenenis abstinuisset, panem cruoris contagio respersum, pocioni ferri saporem inesse, carneas dapes human» cadaueris oliditate perfusas ac ueluti quadam funebris nidoris affinitate corruptas dicebat. Addidit quoque, regem seruilibus oculis esse, reginam tria ancillaris ritus officia pre se tulisse, non tarn cenam, quam eius auctores plenis opprobrii conuiciis insecutus. Cui mox socii, pristinum mentis uicium exprobrantes, uariis petulancie ludibriis insultare ceperunt, quod probanda culparet, causaretur idonea, quod insignem regem excultamque moribus feminam parum honesto sermone lacesseret, laudemque meritos extremi dedecoris opprobrio respersisset.

Quibus rex ex satellite cognitis, talium auctorem supra mortalem habitum aut sapere aut desipere testatus est, tam paucis uerbis perfectissimam industrie altitudinem 35 complectendo. Accersitum deinde uillicum, unde panem adsciuerat, percontatur. Qui cum eum domestici pistoris opera confectum assereret, sciscitatur item, ubi materie eius seges creuisset, et an ullum illic humane stragis indicium extaret. Qui respondit, liaud procul abesse campum 40 uetustis interfectorum ossibus obsitum et adhuc manifesta

94

5

10

js

2n

2.-,

ho

35

III

-

antique stragis uestigia pre se forentem, quem a se, perinde ac ceteris f e r a c i o r e m , opime ubertatis s p e , uerna frugo consertum dicebat. Itaque se ncscire, an panis hoc tabo uiciosi quicquam saporis contraxerit. Quo audito r e x , A m l e t h u m u e r a dixisse coniectans, unde lardum quoque allatum f u i s s e t , cognoscere cure liabuit. Ille sues suos, per incuriam custodia elapsos, putri latronis cadauere pastos asseuerabat, idcoque forte eorum carnibus corrupcioni affinem incessisse saporein. Cum r e x in hoc quoque u e r a c e m A m l e t h i sentenciam comperisset, quo|nam liquore p- 1 4 7 pocionem miscuisset, inquirit. V t f a r r e et aqua temperatam c o g n o u i t , demonstratum sibi scaturiginis locum in altum f o d e r e *jjaggressus, coinplures gladios rubigine adesos repp e r i t , e x quorum odore lymphas uicium traxisse existimatuin est. Alii ideo pocionem notatam referunt, quod in eius haustu apes abdomine mortui alitas deprehenderit, uiciumque l eferri gustu, quod olim fauis inditum extitisset. A quo r e x culpati saporis causas coinpetenter editas uidens, cum ab eodem exprobratani sibi oculorum iguominiain ad generis feditatem pertinere cognoscoret, ciani conuenta m a i r e , quis sibi pater extitisset, inquirit. Qua neminem se p r e t e r r e g e m passam dicente, rem questione e x ea cognoscendam minatus, quod seruo ortus csset, aceepit, notate originis anibiguitateni extorto confessionis indicio perscrutatus. I g i t u r ut condicionis sue rubore con/usus, ita iuuenis prudencia delcctatus, e u n d e m , cur reginam seruilium inorum exprobracione m a c u l a s s e t , interrogai. S e d dum coningis comitatom nocturno hospitis sermone laeessitam d o l u i t , eandeni ancilla inatre creatarn didicit. Siquidem ille tria se circa eam seruilis ritus uicia denotasse dicebat, unum, quod ancille inoro pallio! caput obduxcrit, alterum, quod uestem ad gressum succinxerit, tcrcium, quod ciborum reliquias denciuni angustiis inherentes stipite eruerit, orutasque commanducauerit. Matiem quoque eius in seruitutem captiuitate redactam momorabat, ne pocius seruili more, quam g e n e r e esse uideretur.

Cuius industriam r e x perinde ac dminum aliquod ingenium ueneratus, fìliam ei in matrinionium d e d i t ; a f f i r macionem quoque eius tanquam celeste quoddam testimo40 nium a m p l e x a t u s est. C e t e r u m comites i p s i u s , ut amici

p. i «

-

r>

lo

15

20

25

30

3n

III

-

95

m a n d a t i s s a t i s f a c e r e t , p r o x i m a die s u s p e n d i o c o n s u m p s i t . Quod beneficium Amlethus tanquam imuriam simulata animi molestia p r o s e c u t u s , aurum a rege composicionis n o m i n e r e c e p i i , quod p o s t m o d u m igni l i q u a t u m clam cauatis baculis infundendum curauit. A p u d quem annum emensus, impetrata profeccionis l i c e n c i a , p a t r i a m r e p e t i t , nihil s e c u m e x o m n i r e g i a r u m opum apparatu preter gerulos auri bacillos deportans, Y t I u t i a m a t t i g i t , p r e s e n t e m cultura pristinis p e r m u t a u i t inorib u s , q u i b u s ad h o n e s t a t e m u s u s f u e r a t , in r i d i c u l e c o n s u e t u d i n i s s p e c i e m de i n d u s t r i a c o n u e r s i s . C u m q u e t r i c l i n i u m , in q u o s u e d u c e b a n t u r e x e q u i e , s q u a l o r e obsitus i n t r a s s e t , m a x i m u m o m n i b u s s t u p o r e m iniecit, q u o d o b i t u m eius falso fama uulgauerat. A d u l t i m u m h o r r o r in r i s u m c o n c e s s i t , e x p r o b r a n t i b u s sibi m u t u o p e r l u d i b r i u m c o n u i u i s , u i u u m a f f o r e , q u e m ipsi p e r i n d e a c d e f u n c t u m inferiis p r o s e q u e rentur. I d e m s u p e r c o m i t i b u s i n t e r r o g a t u s , ostensis, q u o s g e s t a b a t , b a c u l i s , liic, inquit, e t u n u s et alius est. Quod u t r u m uerius an i o c o s i u s p r o t u l e r i t , n e s c i a s . S i q u i d e m e a u o x , q u a n q u a m a p l e r i s q u e u a n a e x i s t i m a t a f u e r i t , a uori tarnen h a b i t u non d e s c i u i t , q u e p e r e i n p t o r u m loco penaacionis e o r u m p r e c i u m d e m o n s t r a b a t . P i n c e r a i s deinde, quo maiorem conuiuis hilaritatem afferret, coniunctus, curiosiore p r o p i n a n d i officio f u n g e b a t u r . E t n e g r e s s u m l a x i o r uestis o f f e n d e r e t , l a t u s gladio c i n x i t , q u e m p l e r u n q u e de indus t r i a d i s t r i n g e n s , s u p r e m o digitos a c u m i n e uulnerabat. Q u a n o b r e m a c i r c u n s t a n t i b u s c u r a t i m i , ut gladius c u m u a g i n a f e r r e o c l a u o t r a i i c e r e t u r . I d e m quo t u c i o r e m insidiis a d i t u m s t r u e r e t , p e t i t a m poculis n o b i l i t a t e m c r e b r i s p o c i o nibus o n e r a u i t , a d e o q u e c u n c t o s m e r o o b r u i t , ut, debilitatis t e m u l e n c i a p e d i b u s , i n t r a r e g i a m quieti s c t r a d e r e n t , eund e m q u e conuiuii et l e c t i l o c u m h a b e r e n t . Q u o s c u m insidiis o p p o r t u n o s a n i m a d u e r t c r e t , o b l a t a m propositi fa cul t a t e m e x i s t i m a n s , p r e p a r a t o s olim stipites sinu e x c i p i t , ac d e i n d e e d e m , in q u a p r o c e r e s passim fusis h u m i c o r p o r i b u s

permixtam somno | crapulam ructabantur, ingressus, compactam a matre cortinam, que eciam interiores aule parietes o b d u c e b a t , r e s c i s s i s t e n a c u l i s d e c i d e r e c o e g i t . Q u a m stert e n t i b u s s u p e r i e c t a m , a d h i b i t i s stipiti!m c u r u a m i n i b u s , a d e o 40 i n e x t r i c a b i l i n o d o r u m artificio c o l l i g a u i t , ut n e m o s u b i e c t o -

p. 149

96

6

in

15

20

-

Ill

-

r u m , tametsi ualidius adniteretur, consurgendi effe et u m assequi posset. P o s t || hec tectis ignem iniieit, qui crebre(54) scentibus flammis late incen*dium spargens, totos inuoluit x \ \ penates, regiam consumpsit, omnesque aut profundum carpentes somnum aut frustra assurgere connûtes cremauit. Inde petito F e n g o n i s c u b i c u l o , qui prius a comitibus in tabernaculum perductus f u e r a t , gladium forte lectulo coherentem arripuit, suumque eius loco defixit. Excitato deinde p a t r u o , proceres eius igne perire r e t u l i t ; adesse Amlcthum ueteruin uncorum suorum ope succinctum, ct iam debita paterne cladis supplicia e x i g e r e auidum. Ad hanc uocem F e n g o lectulo desiliens, dum proprio defectus gladio nequicquam alienum distringere conatur, opprimitur. F o r t e m uirum eternoque nomine dignum, q u i , stulticio commento prudenter instructus, augustiorein mortali ingenio sapienciam ammirabili inepciarum simulacione suppressit, nec solum proprie salutis obtentum ab astucia mutuat u s , ad paterne quoque ulcionis copiam eadem ductum prebente peruenit. I t a q u e et se solerter tutatus, et parentem strennue ultus, forcior an sapiencior existimari debeat, incertum reliquit.

EXPLICITVS EST LIBER TERCIYS.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E LIBER

p 150

D A N I C E

QVARTVS.

P e r a c t a uitriei strage , Amlethus, facinus suum 5 incerto popularium iudicio offerre ueritus, latebris utendum existimauit, donee, quorsum incondite plebis uulgus procurreret, didicisset. Igitur uicinia, quo noctu incendium speculata fuerat, mane causam conspecti ignis nosse cupiens, collapsam in ciñeres regiam animaduertit, ruinasque eius io adhuc tepidas perscrutata, nihil preter informes combustorum corporum reliquias repperit. Adeo autem uorax fiamma omnia perederat, ut ne index quidem exstaret, ex quo tante cladis causa accipi posset. Corpus quoque Fcngonis ferro confossum inter cruentas spectabatur exuuias. Aliis in15 dignacio patens, aliis meror, quibusdam gaudium occultum incesserat. Hi ducis lamontabantur interitum, hi sopitam parricide tyrannidem gratulabantur. Ita regis necis euentus diuidua spectatorum sentencia e\cipiebatui\ E a uulgi tranquillitate Amlethus relinquendarum late20 braruni fiduciam adeptus, accersitis, quibus arcciorem patris memoriam inlierero cognouerat, concionem petit, in qua oracionera huiusmodi habuit: Non uos moueat, proceres, presens calamitati facies, siquos miserabilis Horwendilli exitus mouet; non uos, inquam, moueat, quibus in regem fides, in 25 parentem pietas seruata est. Parricide, non regis intueamini funus. Luctuosior siquidem ilia facies erat, cum ipsi regem nostrum ab iniquissimo parricida, ne dicam fratre, flebiliter iugulatum uidistis. Ipsi laceros Horwendilli artus, ipsi coi*pus crebris uulneribus absum|ptum plenis miseracionis oculis p. 151 so aspexistis. Quem ab atrocissimo carnifice spiritu spoliatum, ut patria liberiate exueretur, quis dubitet? Y n a manus ei fatum, et uobis seruitutem iniecit. Quis igitur tam SAXO G r n m r n a t i c i i a .

7

98

5

lo

ir>

20

2r>

no

35

40

—

IUI

-

amena, ut Fengonis crudelitatem Horwendilliane préférât pietati? Mementote, qua uos Horwendillus beniuolencia fouerit, iusticia coluerit, humanitatc dilexerit. Memineritis, ademptum uobis mitissimum regem, iustissimum patrem, subrogatum tyrannum, suffectum parricidam, erepta iura, contaminata omnia, pollutam flagiciis patriam, impositum ceruicibus iugum, ereptum libertatis arbi*trium. E t nunc x x x i his finis, cum suis auctorem criminibus obrutum, suorum penas scelerum parricidam pependisse cernatis. Quis mediocriter prudens spectator beneficium iniurie loco duxerit? (">r>) Quis mentis compos proprium in auctorem scelus rccidisse condoleat? Quis cruentissimi lictoris cladem defleat, aut crudelissimi tyranni iustum lamentetur interitum? Presto est auctor r e i , quem cerrçitis. E g o quidem et parcntem et patriam ulcione prosecutum me fateor. Opus, quod uestris pariter manibus debebatur, exercui. Quod uos mecum communiter condecebat, solus impleui. Addo, quod neminem tani preclari facinoris socium habui, nec cuiuspiam michi comes opera fuit. Quanquam haud iguorem, uos huic manum daturos negocio, si petissem, a quibus fìdem regi, beniuolenciam principi seruatam non dubito. Sed sine uestro discrimine nefarios puniri placuit. Neque eniin alienos humeros oneri subiiciendos putabam, cui sustentando proprios suffecturos credebam. Incineraui ego alios, solum Fengonis truncum uestris manibus con|cremandum P. i;,2* reliqui, in quo saltem iuste ulcionis cupidiûem exsaciare possitis. Concurrite alacres, extruite rogum, exurite impium corpus, decoquite scelestos artus, spargite noxios cinerea, disiicite immites fauillas ; non urna, non tumulus nefandas ossium reliquias claudat. Nullum parricidii uestigium maneat, nullus contaminati« artwbus intra patriam locus existât, nulla contngium uicinia contrahat; non m a r e , non solum damnati cadaueris hospicio polluatur. Cetera ego prebui, id solum uobis pietatis officium relictum est. His exequiis prosequendus tyrannus, hac pompa parricide funus ducendum. S e d neque eius cineres, qui patriam libertate ntldauerit, a patria tegi conuenit. Preterea quid meas reuoluum erumnas? calnmitates recenseam? retexam miserias? quas ipsi me plenius nostis. E g o a uitrico ad mortem quesitus, amatre conteinptus, ab amicis consputus, annos flebiliter

—

5

10

lr,

•jo

2r»

.!»

35

40

IUI

—

flÖ

e x e g i , dies calamitose duxi, incertum uite t e m p u s periculis a c motu refertum habui. P o s t r e m o oinnem etatis p a r t e m m a x i m a cum r e r u m aduersitate miserabiliter e m e n s u s sum. S e p e me tacitis intra uos questibus sensu u a e u u m g e m e batis ; deesse ultorem patri, parricidio uindicem. Q u e res oecultum miclii uestro caritati(s) indicium attulit, in q u o r u m animis n e e d u m regie cladis meinoriam exoleuisse c e r n e b a m . Cuius i t a q u e tarn asperum* pectus, tain s a x e u s rigor, quem n o n passionum m e a r u m conipassio molliat, e r u m n a r u m miseracio non flectat? Miseriniini alumni uestri, m o u e amini infortuniis meis, qui ab l l o r w e n d i l l i liece i m m u n e s geritis iuanus. Misereinini q u o q u e afflicte genitricis mee, et regine q u o n d a m uostre extinjeto c o n g a u d e t e dedecori, p. if>3 q u e uiri sui fratrein i n t e r f e c t o r e m q u e c o m p l e x a , geminum ignominie pondus femiueo p e r p e t i c o r p o r e cogebatur. Q u a m o b r c m ut ulcionis Studium o c c u l t a r e m , o b s c u r a r e m ingenium, a d u m b i a t u m , non ueruni inercie h a b i t u m amp l e x a t u s s u m ; stolidilatis figmento usus, sapiencie commentuni texui, quod nunc au efticax f u e r i t , u t r u m finis sui complemeutuni attigerit, uestro conspeetui p a t e t ; uos t a n t e rei a r b i t r o s h a b e r e contentus s u m . l p s i parricidales fauillas pedibus p r o c u l c a t e : despicaniini cineres e i n s , qui iugulati fratris uxoreni polluit, flagicio temerauit, d o m i n u m lesit, m a i e s t a t e m prodicionis scelere lacessiuit, acerbissimam uobis t y r a n n i d e m intulit, Übeltätern ademit, incesto parricidium cumulnuit. Me tum iusto uindicte i n i n i s t r u m , lam pie ulcionis emuluni, patricio suseipite spiritu, debito prosequimini cultu, benigno r e f o u e t e contuitu. E g o patrie probrum diluì, matris ignominiani extinxi, t y r a n n i d e m reppuli, parrieidam oppressi, insidiosam patrui m a n u m nmtuis insidiis elusi; cuius, si superesset, in dies scolerà p e r c r e b r e scerent. D o l e b a m et patris et patrie i n i u r i a m ; illuni extinxi uobis atrociter et s u p r a , q u a m uiros d e c u e r a t , i m p e r a n t e m . Recognoscite beneficium, u e n e r a m i n i ingenium m e u m , r e g n u m , si m e r u i , d a t e ; h a b e t i s tanti a u e t o r e m m u n e r i s , p a t e r n e potestatis lieredem non d e g e n e r e m , non p a r r i e i d a m , sed legitiinum regni successorem, et pium n o x e * parricidalis ultorem. D e b e t i s m i c l i i r e c u p e r a t u m l i b e r t a t i s b e n e - xxxi« ticium, e x c l u s u m afflictantis imperium, a d e m p t u m oppressoris iugum, e x c u s s u m parricide dominium, calcatum tyrannidis 7»

100

5

10

15

20

2!>

30

35

40

—

m i

-

sceptrum. E g o seruitute uos exui, indui libertate, restituì c u l m e n , gloriam reparaui, tyrannum || sustuli, carnificem ( 5 f i ) tri|umphaui. Premium penes uos est ; ipsi meritimi nostis ; v• a uestra merces uirtute requiritur. Flexerat hac oracione adolescens omnium animos; quosdam ad miseracionem, alios ad lachrymas usque perduxit. At ubi quieuit meror, j e x alacri cunctoruni acclamacione censetur. Plurimum quippe spei in eius industria ab uniuersis reponebatur, qui tanti facinoris summam profundissimo astu t e x u e r a t , incredibili molicione concluserat. Mirari illuni complures uideres tanto temporis tractu subtilissiinum texisse consilium. His apud Daniam gestis, ternis nauigiis impensius adornatis, socerum uisurus ac coniugem Britanniam repetit. In clientelam quoque armis prestantem iuuentuteni adciuerat, exquisito decoris genere cultam, u t , sicut cuncta despicabili dudum habitu gesserai, ita nunc magnificis ad omnia paratibus uteretur, et, quicquid olim paupertati tribuerat, ad luxurie impensam conuerteret. In scuto quoque, (quod) sibi parari iusserat, omnem operum suorum context u m , ab ineuntis etatis primordiis auspicatus, exquisitis picture notis adumbrandum curauit. Quo gestamine perinde ac uirtutum suarum teste usus, claritatis incrementa contraxit. Istic depingi uideres Horwendilli iugulum, Fengonis cum incestu parricidium, flagiciosum patruum, fratruelem ridiculum, aduncas stipitum formas,suspicionem uitrici, dissiniulacionenj priuigni, procurata tentamentorum genera, adhibitam insidiis feminam, hiantem lupum, inuentum gubernaculum, preteritum sabulum, initum nemus, insitam oestro paleam, instructum indiciis adolescentem, elusis comitibus rem seorsum cum | uirgine habitam. Cerneres itaque adum- p. t'.r, brari regiam, adesse cum filio reginam, trucidari insidiatorem, trucidatum decoqui, cloaco coctum infundi, infusum suibus obiici, ceno artus insterni, instratos beluis absumendos relinqui. Videres eciam, ut Amlethus dormiencium comitum secretum deprebenderit, ut obliteratis apicibus, alia figurarum elementa substituerit, ut dapem fastidierit pocionemque contempserit, ut uultum regis arguerit, ut reginam sinistri moris notauerit. Aspiceres quoque legatorum suspendium, adolescentis nupcias fìgurari, Daniam

— nil —

5

io

15

»o

•>b

30

35

40

101

nauigio repeti, inferias conuiuio celebrali, comitum loco baculos percontantibus ostendi, iuuenem pincerne partes e x e q u i , districto per industriam ferro digitos exulcerari, gladium clauo pertundi, conuiuales plausus augeri, increbrescere tripudia, auleam dormientibus iniici, iniectam uncorum nexibus obfirmari, pertinacius sopitos inuolui, tectis torrem immitti, cremari conuiuas, depastam incendio regiam labefactari, Fengonis cubiculuni adiri, gladium eripi, inutilem erepti loco constitui, regem priuigni manu proprii mucronis acumine trucidari. Hec omnia excultissimo rerum artificio militari eius sento opifex studiosus illeuerat, res formis imitatus, et facta figurarum adumbracione complexus. S e d et comites ipsius, quo sc nitidius gererent, oblitis tantum auro clypeis utebantur. Quos lJritannie rex benignissime exceptos regii apparatus impensis prosequitur. Qui inter epulandum, an Fengo uiueret integrisque fortunis esset, cupide percontatus, cognoscit e genero, ferro periisse, de cuius frustra salute perquireret. Cumque interfectorem eius crebris percontacionibus inuestigaret, eundem cladis eius auetorem ac nuncium extare didicit. Quo audito, taciturn animi stuporem contraxit, quod ad se promissam quondam Fengonis ulcionem pertinere cognosceret. Ipso s/quidem ac F e n g o , ut alter altcrius ultorcni ageret, mutua quondam paccione decreuerant. Trahebat itaque regem liinc in filiam pietas, in generum amor, inde Caritas in amicum et preterea iurisiurandi firmitas, ipsa quoque mutue obtestacionis religio, quam* uiolare nefarium erat. Tandem cum affinilatis con- xxxi temptu iuratoria | preponderauit fides, conuersusque ad p. ise ulcionem animus necessitudini religionem anteposuit. Sed quoniam hospitalitatis sacra uiolare nefas crejidebatur, aliena (57) manu ulcionis partes exequi preoptauit, innocencie speciem occulto facinore pretenturus. Igitur insidias officiis texit, ledendique curam adumbratis beniuolencie studiis obscurauit. E t quia coniunx eius nuper morbo consumpta fuerat, A m lethum reparandarum nupciarum legacionem suscipere iubet, ad modum se singulari ipsius industria delectatum prefatus. Regnare siquidem in Scotia feminam asserebat, cuius uehementer connubium aflFectaret. Sciebat namque, eam non modo pudicicia celibcm, sed eciam insolencia atrocem,

102

-

IUI

-

proprios Semper exosam procos, amatoribus suis ultimum irrogasse supplicium, adeo ut ne unus quidem e inultisexstaret, qui procacionis eins penas capite non luisset. Proficiscitur itaque Amlethus, quanquam periculosa s legacio imperaretur, iniuncti numeri s obsequium non detrectans, sed partim domesticis seruis, partim regis uernnculis fretus. Ingressusque Scottiam, cum linud procul regine penatibus abesset, recreandorum equorum gracia iunctum uie pratuni accessit, ilïque, loci specie delectatus. quieti io consuiuit, iocundiore i iui strepitìi somni cupidinem prou o c a n t e , ordinatis, qui stacionem ominus obseruarent. Quo audito regina denos iuuenes exterorum adueutum apparatumque speculaturos emittit. "Quorum unus uegccioris ingenii, elusis uigililms, peruicacius subiens clypeum io Amlethi, quem capiti forte dormiturus aftixerat, tanta lenitate submouit, ut ne superiacentis quidem quietem turbnrot, aut cuiuspiam ex tanto agmine somnuni perrumperet, dominam non modo nuncio, sed eciam rerum indicio cerciorem redditurus. Delegatas quoque ei literas locu'is, qui•jo bus asseruabantur, pari calliditate subduxit. Quibus regina ad se perlatis, clypeum curio|sius contemplata, ex affixis i>. notulis tocius argumenti summa in elieuit, eunique affore intellexit, qui, e x a c t í s i m o prudencie Consilio fretus, de patruo paterne c'adis penas aeeeperit. Literas quoque •-'5 nupeiarum suarum peticionem continentes intuita, totos obliterauit ápices, qnod senuin ad modum connubiiim abliorreret, iuuenum complexus appeteret. Inscripsit. autem inandatuin perinde atque a JSritannie rege sibi transmissum, et eius titulo pariter ac nomine consignatuni, quo 30 so latoris peti coniugio siniularet. Quin eciam facta, quo ex eius scuto c o g n o u e r a t , scripto coniplectenda curauit, ut et clypeum literarum testem et literas clypei interpretes existimares. Deinde eos, quorum exploracionc lisa f u e r a t , scutum referre, literasque loco suo restituere ss iubet, eodem fallacie genere Ainlethum insequuta, quo eum in cauillandis comitibus usuili acceperat. Interea Amlethus clypeum capiti fraude subductuni expertus, occlusis de industria oculis quietem callidius simulât, quod uero sopore amiserat, ficto recuperaturus. 40 Alteram quippc fallendi uicem hoc pronius ab insidioso

—

un

—

103

querendam putauit, quo solam prosperius egerit. Nec eum opinio fefellit. . Speculatorem quippe clandestino aditu scutum ac chartam pristino loco reponere cupientem prosiliens corripit, captumque uinclorum pena choercuit. Deinde, 5 excitatis comitibus, regine penates accedit. Cui ex soceri persona consalutate scriptum, eiusdemque sigillo obsignatum porrexit. Quod cum accepiasetHermuthruda (regine id nomen crat) perlegissetque, operam Amlethi industriamque uerbis impensioribus prosecuta, iustas Fengonem penas pependisse 10 dicebat, ipsum uero Amlethum rem humana estimacione maiorem incomprehense profunditatis ingenio molitum, quod non solum paterni exicii maternique concubitus ulcionem inscrutabili scnsus altitudine commentusfuisset,uerum | eciam p. regnum eius, a quo crebras insidias expertus fuerat, conis spicuis probitatis operibus occupasset. Quamobrem mirari

go

25

30

35

se tam eruditi ingenii uirum uno nupciarum *errore labe- xxxii« factari potuisse, qui, cum humanas pene res claritate transcendat, in ignobilem obscuramque copulam prolapsus uideatur. Quippe coniugem oius seruis parentibus e s s e , quanquam eos fortuna regiis honoribus exornasset. In expetendis siquidem coniugiis prudenti non forme fulgorem, sed generis meciendum. Quapropter si rite || copulam appetat. (58) prosapiam estimet nec specie capiatur, quo cum illecebrarum irritamentum sit, inultorum candorem inaniter fucata detersit. Esse uero, quam sibi nobilitate parem asciscere possit. Se siquidem, nec rebus tenuem nec sanguine liumilem, eius amplexibus idoneam fore, utpote quam nec regiis, opibus uincat, nec auito splendore precellat. Quippe reginam se esse, et, nisi refragaretur sexus, regem existiinari posse ; immo, quod uerius est, quemcunque thoro suo dignata fuerit, regem existere, regnumque so cum amplexibus dare. Ita et nupciis sceptrum et sceptro nupcias respondere. Nec parui beneficii esse, earn pi oprios offerre amploxus, que circa alios ferro repulsam exequi consueuerat. Hortatur itaque, placendi studium in se transferat, in so uotum nupciale deflectat, genusque forme preferro discat. H e c dicens, astrictis in eum complexibus ruit.

Ille, tam comi uirginis eloquio delectatus, in mutua prorumpit oscula, alternos complexuum nodos conserit, 40 sibique, quod uirgini, placitum protestatur. Fit deinde

104

s

io

15

so

IUI

-

conuiuium, accersuntur amici, corrogantur primores, nupcie peraguntur. Quibus expletis, cum nupta Britanniam repetit. ualida Scott[h]orum manu propius subsequi iussa, cuius opera aduersum uarios insidiarum obiectus uteretur. Redeunti Britannici regis filia, quam in matrimonio liabebat, occurrit. Que quanquam se superducte pellicis iniuria lesam quereretur, indignum tarnen aiebat, maritali gracie pellicatu8 odium anteferri, neque se adeo uirum auorsaturam, u t , quod ei fraudulencius intentali sciat, silencio occultare sustineat. Habere enim se pignus coniugii filium, cuius saltern respectus coniugalem matti caritatem commendare debuerat. Ipse enim, inquit, matris sue pellicem oderit, ego diligam; meos | in te ignes nulla calamitas sopiet, nullu8 liuor extinguet, quin et in te sinistre exeogitata detegam et, quas deprehenderim insidias, pandam. Quamobrem cauendum tibi soceium putes, quod ipse legacionis prouentum carpseris, omneuique cius fructum in temet, eluso mittentis uoto, peruicaci usurpacione transtuleris. Qua uoce se coniugali quam paterne cantati propiorem ostendit.

Hec loquente ea adest Britannie rex, gcnerumque arccius quam aflectuosius amplexatus, conuiuio excipit, liberalitatis specie fraud is propositum celaturus. Amlethus, cognita fraude, metum dissimulanter habuit, ducentisque üd equitibus in comitatum receptis, subarmalem uestem indutus obsequitur militanti, maluitque regie siinulacioni periculose parere, qumn turpiter repugnare. Adeo lionestatem in cunctis obseruandnm putabat. Quem comminila obequitantem rex sub ipsa bipatencium portaruni testudine 30 adortus iaculo transegisset, ni ferruin subarmalis toge duricies reppulisset. Amlethus, leui recepto uulnere, eo loci se contulit, ubi Scotticain iuuentutem expectandi officio fungi iusserat, captiuo noue coniugis speculatore ad regem remÌ880, qui se destinata» domine literas loculorum customs die furtim exemisse testando, crimen in Hermutrudam rofunderet, ipsumque accurato genere excusacionis reatu prodicionis absolueret. Quem rex auidius fugientem insequi non moratus, maiore copiarum parte priuauit, ita ut Amlethus die postero, salutem prelio defensurus, desperado tis ad modum resistendi uiribus, ad augendam multitudims

15

-

5

io

l.i

»o

•Jà

yo

35

40

IUI

—

105

speciem exanima sociorum corpora, partim subiectis stipitibus fulta, partim propinquis lapidibus a f f i x a , alia uiuent u m more equis imposita, nullo armoium detracto, perindc a c proliatura seriatim in aciem cuncumque digesseiit. Nec rarius mortuorum cornu e r a t , quam uiuencium globus. Stupenda siquidem illa facies e r a t , cum extincti raperentur ad prelia, dejfuncti dccerucre cogerentur. Que res au- p 11,0 ctori ociosa non *fuit, cum ipse extinctorum imagines \ x x n h lacessentibus solis radiis immensi agminis speciem darent. I t a enim inania illa defuuctorum simulacra pristinum militimi numerum referebant, ut nihil ex eorum g r e g e hesterna strage || diminutum putares. Quo aspectu territi Britanni i*>9) p u g n a m precurrere f u g a , a mortuis superati, quos uiuos oppresserant. Que uictoria nescio callidior an felicior existimanda sit. Rex dum segnius fugam intendit, ab imminentibus perimitur Danis. Victor A m l e t h u s , ingenti preda acta, conuulsisque Britannic spoliis, patriam cum coniugibus petit. I n t e r e a , defuncto Rorico, Yigletus regnimi, adeptus, Amlethi matrem omni petulancie genere fatigatam regiis opibus uacuefecerat, filium eins, fraudato Lethrarum rege, cui dignitatum iura dandi tollendique ius esset, Iutie regnum occupasse conquestus. Quam rem Amlethus tanta animi m o d e r a t o n e excepit, u t , "Viglefo splendidissimis uictorie sue manubiis donato, calumniam beneficio rependere uideretur. Quem post modum, exigende ulcionis occasione suscepta, bello lacessitum deuicit, atque ex occulto hoste manifestus euasit. Fiallenun Scanie prefectum exilio adegit; quem ad locum, cui Vndersakrc nomen est, nostria ignotum populis, concessisse est fama. Post hec cum a Yigleto, Scanie Sialandieque uiribus recreato, per legatos ad bellum prouocaretur, mirifica animi industria duas circa se res, quaruni alteri probrum, alteri periculum inesset, tìuctuari peruidit. Sciebat quippe sibi, si prouocacionem sequeretur, imminere uite periculum, si refugeret, instare milicie probrum. Preponderauit tamen in contemplatore uirtutum animo sevuande honestatis cupido , obtuditque cladis formidinem impensior laudis auiditas, ne solidus glorie fulgor meticulosa fati declinacione | corrumperetur. p. »"i Animaduertebat quoque, tantum pene inter ignobilem ui-

106

s

io

is

ïo

•J.">

30

35

40

—

ini

-

tam et splendidam mortem discriminis interesse, quantum dignitas a contemptu distare cognoscitur. T a n t a autem Hermutrude caritate tenebatur, ut maiorem future cius uiduitatis, quain proprie necis sollicitudinem animo iusitam gestaret, omnique studio circunspiceret, qualitcr ei secundas nupcias ante belli ingressuin conscisceret. Q u a m o b rem H e r m u t r u d a , uirilein professa fiduciam. ne in acie quidem se eum deserturam spopondit, detestabilem inquiens feminam, que marito morte conseri formidaret. Quam p r o m i s s i o n i nouitatem parum e x e c u t a est. Nain eutn Amlethus apud Iutiam a Y i g l c t o acie interemptus fuisset, ultro in uictoris predam a m p l e x u m q u e concessit. Ita uotuin omne femineum fortune uarietas abripit, temporum mutacio dissoluit, et muliebris animi fidem lubrico nixam uestigio fortuiti rerum casus e x t é n u a n t , que sicut ad pollicendum facilis, ita ad persoluendum segnis, uariis uoluptatis irritamentis astringitur, atque ad recencia semper auidius expetenda, ueterum immemor, anhela preceps cupiditate dissultat. Hic Amlethi exitus fuit, qui si parem nature atque fortune indulgenciam expertus f u i s s e t , equasset fulgore superos, Herculea uirtutibus opera transcendisset. Iusignis eius sepultura a c nomine campus apud Iutiam exstat. Vigletum tranquillain ac diutinam regni procuracionein emensum morbus consumpsit. Cui filius W e r m u n d u s succedit. H i c prolixis tranquillitatis ociis felicissima temporum quiete decursis, diutina(m) domestice pacis constanciam inconcussa rerum securitate tractabat. Idem prolis expers iuuentam exegit, senior uero filiuni Vffonem sero fortune munere suscitauit, cum nullam ei sobolem elapsa tot annorum curricula peperissènt. H i c Y f f o coeuos quosque corpo|ris habitu i>. > supergressus, adeo hebetis ineptique animi principio iuuente existimatus est, ut priuatis ac publicis rebus inutilis uideretur. Siquidem ab ineunte etate numquam lusus aut ioci con8uetudinem p r e * b u i t , adeoque Immane delectacionis x x x uacuus fuit, ut labiorum continenciam iugi silcncio premeret et 8eueritatem oris a ridendi prorsus officio temperaret. "Verum ut incunabula stoliditatis opinione referta habuit, ita post modum condicionis contemptum claritate mutauit, et quantum inercie spectaculum fuit, tantum prudencie et

-

:>

io

i;>

•jii

•j5

30

:ì5

40

IUI

-

107

fortitudinis exemplum euasit. Cuius pater socordiam contcmplatus, filiam ei Slcsuiccnsium profecti Frowini in matrinionimn adsciscit, illustrissimi uiri affinitate utilissimum gerendi regni subsidium rncepturo. || Huic erant filii Kcto iOOj et W i g o , splendidissime indoli» ìuucnes, quorum Wermundus non minus, quam Frowini uirtutem futuris filii profectibus deputabat. Ea tempestate regnabat apud Suetiam Athislus, uir fama studioque eonspieuus; qui cum finitiinos late bello pressisset, ne partum uirtutilms fulgorem ocio desidieque corriunpendum relinqueret, complura nouarum rerum officia sedulo frequentacionis studio celebranda curauit. Inter que eciam insigni armatura succinctus, cotidianam solitarii inccssus consuetudincm prebuit, tum quod in re militari nihil crebro armorum usu prestancius nosset, tum ut huius agitacione studii claritatis incrementa contraheret. In quo non minus sibi fiducia, quam laudis cupido uendicauit. T a n t a m quippe nullius rei uiolenciam existimabat, ut eius obiectu mentis sue robur quassandum timeret. Qui cum traiect/s in Daniam armis Frowinum apud Slesuicum acie prouoeasset, magnisque inuiceni cedibus copie funderentur, accidit ipsos agminum | duces ita inter se ferro concurrere, i>. ut rem duelli more prosequerentur .et preter publicam belli sortem priuati confiictus specie decertarent. Hunc enim congressionis euentum par amborum expetebat affectus, ut uirtutem non parcium ope, sed propria uirium experiencia testarentur. Quo eucnit, ut, crebrescentibus utrinque plagis, Athis'.us armis superior, prostrato Frowino, priuate uictorie publicam iungeret, passimque diuulsa Danoruni agmina profligaret. Iride Suetiam renersus, Frowini necera non solum uirtutum suaruin imaginibus adscripsit, uerum eciam impensiore uerborum iactancia prosequi consueuit, gloriam facti uocis petulancia demolitus. Aliquando enim speciosius uirtutes silencii uerecundia teguntur, quam sennonis petulancia publicantur. Frowini filios Wermundus paterne dignitatis honoribus euehit, extincti pro patria amici liberos iusto ad modum beneficio prosecutus. Que res Athislo referendi in Daniam belli monitum prebuit. Rediit itaque superioris pugne fiducia concitatus, non modo tenues angustasque copias,

108

-

IUI —

uerum omne uirtutis Suetice robur aduectans, perinde ao tocius Danie iraperium rapturus. Quod Frowini filius Keto per primipilum suum, Folconem nomine, Wcrmundo, tunc forte uillam Ialungam tenenti, nunciandum curauit. Qui regem cum amicis epulantem reperiens, mandatum adhortacione prosecutus, adesse belli facultatem diutule postulata™ et ultro se Weimundi uotis ingerere dixit, cum et prompta uincendi prestetur occasio, et maturus triumphi titulus opcionis eius arbitrio tribuatur. Magnam itaque et inopinam felicitatis dulcedinem esse, quam ei longis affectatam suspiriis presentis euentus auspicia largiantur. Venisse siquidem Atliislum innumeris Sueonum copiis succinctum, perinde ac uictorie certitudinem | indubitata animi p- 161 presumpcione complexum; cumque preliaturum hostem fatuin fuge anteferre dubium non sit, felicem recentis uulneris ulcionem oblata belli facultate prestari. Quem Wermundus preclare ac fortiter legacionis partes oxecutum testatus, paulisper epulis refici iubet, quod itinera it'iuni[i]s officere soleant. Qui cum nequaquam sibi capiendi cibi ocium suppetere dixisset, pocione sitim lenire deposcitur. Quo prebito, poculum quoque (nam aureum erat) adseruare iubetur, affirmante Wermundo, commeandi calore defessis commodius cratere quam palma lyinpham *excipi, meliusque bibendi usum ciphi, quam manus sub-xxxiiu 8Ìdio celebrari. Quo tarn beniuolis uerbis muneris magnitudinein prosequente, delectatus utroque iuuenis, se prius ad percepte pocionis mensuram proprii cruoris haustu usurum, quam regis conspectibus terga admoturum promittit. Tarn fortem eius promissionem Wermundus mercedis nomine ueneratus, aliquanto plus uoluptatis ex dato beneficio, quam miles ex aeeepto pereepit. Nec animosius locutum cum quam preliatum expertus est. Commisso namque bello contigit, ut inter uarios tur- («D marum procursus concurrentibus Folcone et Atliislo, manumque diutiile conserentibus, Sueonum exercitus ducis sui euentum secutus fugam ingrederetur, Atbislus quoque saucius ad naues ex acie conuolaret. Cumque Folco uulneribus ac labore hebetatus, sed et estu et labore pariter sitique perfusus, fugam insequi destijtisset hostilem, recre- p-165 andi corporis gracia proprium casside cruorem excepit

-

IUI

-

haurieiidumque ori prebuit. Quo facto, receptum a rege craterem speciosissime pensauit. Quod uidens forte Wermundus impensius eum peracte promissionis laudauit. Cui F o l c o speciosa uota ad debitum finem perducenda respondit. r. Qua noce non minorem facti sui commendacionem quam Wermundus exliibuit. Cumque uictores, ut post prclium fit, depositis armis ac quiescentes, uariis inuicem sernionibus uterentur, Slesuicensium prefectus K e t o , magne sibi ammiracioni[s] esse 10 predicauit, qualiter Athislus crebris obstantibus causis elapsionis copiam impetrauerit, presertim cum is ante omnes bella gesserit ptimus, fuga uero postremus incesserit, nec alius quispiam ox liostibus fuerit, cuius tantis Dauorum studiis affectaretur occasus. Ad licc W e r m u n d u s , nosse 15 euin oportere aiebat, oinnem bellorum aciem quadrifaria dimicancium uarietate distingui. E s s e enim primi generis bellatorcs, qui, fortitudincm modestia temporantes, rebelles acrius cedant, fugientibus instare erubescant. llos siquidem (esse), quos diuturna annorum experiencia cerciore uirtu2(i tis testimonio prosequatur, quique gloriam suani non in uictorum fuga, sed uincondorum expugnaeione constituant. E s s e preliancium et aliud genus, qui corporis aniiiiique uiribus freti, sed nulla miseracionis parte prediti, in hostium tarn terga quam peetoni communi cedis atrocitate deseui2*) ant. Tales quippe esse, qui, iuuonilis animi calore prouecti, tyrocinii rudimenta bellorum auspieiis ornare contendant, quosque tarn etatis quam laudis anlor inflammet, inque fas et nefiis pari nisus socuritate preeipitot. Esse eciam tercios, quibus inter niotum pudoremque anxiis progressum ;to terror adimat, recursuni ruboris obstaculuin tollat, qui sanguino clari, inanique tantum proceritate conspicui, aciem nu|mero, non uiribus densent, bostem umbra pocius quam armis feriant, et in bellatoruin grego solo corporum spectaculo censeantur. IIos magnarum opum dominos fore, nr. genere quam animo prestanciores, quos lucis auiditas rerum dominio contraria, plus ignauie quam nobilitatis uiribus indulgere compellat. Esse item et alios, qui speciem, non rem in bellum perferant, seque extremis sociorum agminibus inserentes primi fugam, postremi prelium gerant. In 40 quibus imbecillitati« liabitum certi pauoris indicium detegat,

p. tuo

110

j

io

ir.

20

25

so

35

40

-

IUI

—

cum sempcr, quesitis de industria subterfugiis, pugnancium torga timidioris progressus pigricia subsequantur. Iiis ergo de causis regem fuga seruatum existimari debere, cum a primi ordinis militibus nulla persecucionis instancia fugiens premeretur, qui non uictos arcere, sed uictoriam conseruare cure babeant, perindeque cuneos densent, ut trophei nouitas competentibus nixa presidiis perfectam successus copiam adsequatur. Secundi uero generis pugnatore», quibus obiecta queque perimere Studium s i t , non animi, sed opportunitatis inopia Athislum intactum liquisse, quod cos non tarn ledendi ausus, quam facultas defecerit. Sed et teicii *ordiniä uiros, qui ipsum pugne tempus trepido u a - x x x gacionis genere deducentes, successus eciam socie partis impediunt, quanquam ledendi regis locum habuerunt, attentandi tarnen audacia caruisse. Iiis modis Wermundus stupidam Ketonis ammiracionem absoluens, ueras seruati regis causas assercione sua editas memorabat. Post bec Athislus Suetiam refugus p e t i t , Frowini cedem pertulancius iactans, ac facinoris huius menioriam uerboso laudimi suaruin relatu incessanter ostentans, non quod reeepte cladis ruborem equo animo f e r r e t , sed ut recentis fuge uulnus antique uictorie titulis recrearet. Cuius rei K e t ó et W i g o , ut par erat, indignacione permoti, in paterno ulcionis uota || coniurant. Quam se pai um bello Tanta autem Athislum fiducia ceperat, ut ambos ad se pariter incessendum hortaretur, prefatus, se tucioris pugne potestatem facturum, quibus pugnandi uotum detrahere | p. i nequeat. Quam indulgenciam Keto ita auersatus est, ut prius se fato, quam ea usurum testaretur, oblatam certa10 minis condicionem || uicio sibi uertcndam existimans. Quem co: Athislus manum secum cupidius conserentem modesto pugne genere excipeie cupiens, clypeum eius duntaxat adacto leuius mucrone conueiberat, animosior salutis sue quam efficacior defensor. Quo diutule g e s t o , monet, uti 15 f'ratrem copti consortem ad(s)ciscat, nec aliene manus opein exposcere erubescat, cum solitariam sui conatus experienciam sine effectu osse uideat. Abnuenti parcondum negnt, minasque opere prosecutus, summis eum uiribus tentat. A quo tam ualido ferri ictu exceptus est, ut ipsum, diffissa 2o casside, capiti illabi cogeretur. Quo uulnere irritatus (nani multus e uertice cruor profundebatur) Ivetonein crebris ac uegetis ictibus petitum genibus humum petore coegit. Quod W i g o intueri non passus, propior priuate caritati, quam publice consuetudini, ruborem pietati cedere coegit, 25 inuasoque Athislo fraterne imbecillitatis protector quam spectator esse maluit. Quo facto plus obpiobrii quam laudis contraxit, quod in iuuando fratie statutas duelli leges soluisset, eidemque utilius qunin honestius opom tulisse uideretur. Siquidem ex altera lance dedecoris. ex 3) altera pietatis partibus indulsit. Itaque prompcius quam speciosius Athisli cedes ab ipsis peracta noscebatur. Que ne uulgo clam esset, corpus eius, abscisso capite, equo impensum extra nemus ferentes, propinquioris pagi incolis tradunt, Frowini filios paterne necis ulcionem ab Athislo 33 Sueonum rege exegisse testantes. Talem pre se uictoriam ferentes, primis a Wermundo honoribus cxcipiuntur, utilissimum ab eis opus editum indicante, sublatique emuli gloriam quam admissi obprobrii famam cupidius intuente, noe tyranni nocem ullis ignominie partibus affinem cen-

-

i r a

113

—

sente. In prouerbium apud extoros ductum, quod priscum dimicandi ius regius labefactasset interitus. Cumque Wermundus etatis uicio oculis orbaretur, P. ITO Saxonie rex, Daniam duce uacuam ratus, ei[que] per legatos 5 mandai, r e g n u m , quod preter etatis debitum teneat, sibi procurandum committat, ne nimis longa imperii auiditate patriam legibus armisque desíiíwat. Qualiter enim regem censeri posse, cui seuectus animum, cecitas oculum pari caliginis horrore fuscauerit? Quod si abnuat, filiumque io h a b e a t , qui cum suo ex prouocacione confligere audeat, uictorem regno potiri permittat. Si neutrum probet, armis secum, non monitis agendum cognoscat, ut tandem inuitus p r e b e a t , quod ultroneus exhibere contemnat. Ad hec Wermundus, alcioribus suspiriis fractus, impudencius se etatis i» exprobracione lacerali respondit, quem non ideo hue infelicitatis senectus prouexciit, quod pugne parous timidius iuuentarn exegerit. Nec apcius sibi cecitatis uicium obiectari, quod plerunque talein etatis habitum talis iactura consequi soleat, pociusque condolenduin calamitati quam insultandumuideatur. so Justius autem Saxonie regi impaciencie notam afferri posse, quem pocius senis fatum opperiri, quam imperium poscere decuisset, quod aliquanto prestct defuncto succedere, quam uiuum 8poliare. Se t a m e n , ne tanquam delirus prisce libertatis títulos externo uidcatur mancipare dominio, pros') pria manu prouocacioni pariturum. Ad hec legati, scire se inquiunt, regem suuni conserende cum ceco manus ludibriuin perhorrere, quod tam ridiculum decernendi genus rubori quam honestati propinquius habeatur. Apcius uero per utriusque pignus et sanguinem amborum negocio conio suli. Ad hec obstupefactis animo Danis subitaque responsi ignorancia perculsis, Vffo, qui forte cum ceteris* ade- xxxv» r a t , responsionis a patre licenciam flagitabat, subitoque uelut ex muto uocalis euasit. Cumque Wermundus, quisnam talem a se loquendi copiam postularet, inquireret, miss nistrique eum ab Vffone rogari dixissent, satis esse perhibuit, ut infelicitatis sue uulneribus alieno rum fastus illuderet, ne eciam a domesticis simili insultacionis petulancia uexaretur. Sed satellitibus, Vffonem hunc esse, pertinaci affirmacione testantibus, liberum | ei sit, inquit, p. i7i «o quisquis e s t , cogitata profari. Turn Vffo, frustra ab eo- ( 6 4 ) S s x o Orammalicu».

8

114

-

mi —

rum rege regnum appetì, inquit, quod tarn proprii rcctoris officio quam fortissimarum procerum armis industriaque niteretur. P r e t e r c a n c c regi filium nec regno succcssorcm deesse sciantque, se non solum regis eorum filium, sod 5 eciam quemcunque e x gentis sue fortissimis secum adsciuerit, simili pugna aggredì constituisse. Quo audito legati risere, uanam dicti animositatem existimantes. Nec m o r a , condicitur pugne locus, eidemque stata temporis meta prefigitur. Tantum autem stuporis YfFo loquendi ac io prouocandi nouitate presentibus iniecit, ut, utrum uoci eius an fiducie plus ammiracionis tributum sit, incertum extiterit.

15

20

25

so

35

40

Abeuntibus autem legatis, W e r m u n d u s , responsionis auctore l a u d a t o , quod uirtutis fiduciam non in unius, sed duorum prouocacione statuerit, pocius se ei, quicunque sit, quam superbo hosti regno cessurum perhibuit. Vniuersis autem fìlium eius esse testantibus, qui legatorum fastum fiducie sublimitate contempserit, propius eum accedere iubet, quod oculis nequeat, manibus experturus. Corpore deinde eius curiosius c o n t r e c t a t o , cum ex artuum granditate lineamcntisque filium esse c o g n o s s e t , fidem assertoribus habere cepit percontarique e u m , cur suauissimum ùocis liabitum summo dissimulacionis studio tegendum curauerit, tantoque etatis spacio sine uoce et cunctis loquendi commerciis degere sustinuerit, ut se lingue prorsus officio defectum natiucque taciturnitatis uicio obsitum credi p e r m i t t e r e t ? Qui respondit, se paterna liactenus defensione contentum, non prius uocis officio opus liabuisse, quam domesticam prudenciam externa loquacitato pressam animaduerterct. R o g a t u s item ab c o , cur duos quam unum prouocare maluit, liunc iccirco dimicacionis modum a so exoptatum respondit, ut Athisli regis oppressio, que, quod a duobus gesta f u e r a t , Danis opprobrio e x s t a b a t , unius facinore pensaretur, nouumque uirtutis specimen prisca ruboris | monumenta conuelleret. I t a antique crimen infamie recentis fame litura respergendum dicebat. Quem W e r m u n d u s iustam omnium estimacionem fecisse testatus, armorum u s u m , quod eis parum assueuisset, prediscere iubet. Quibus Vffo oblatis, magnitudine pectoris angustos loricarum nexus explicuit, nec erat ullam reperire, que cum iusto capacitatis spacio contineret. Maiore siquidem cor-

173

-

5

io

15

20

25

so

^

40

115

IUI

p o r e erat, quam ut alienis armis uti posset. A d ultimum, cum p a t e r n a m quoque loricam uiolenta corporis astriccionc ilissolueret, VVermundus cam a leuo latere dissecar! fìbulaque sarciri p r e c e p i t , partem, que clypei presidio muniatur, ferro patere parui existimans. S e d et g l a d i u m , quo tuto uti possit, summa ab eo cura con(s)cisri iussit. O b latis compluribus, "Vffo manu capulum stringens, frust(r)atim singulos agitando comniinuit, nec erat quisquam e x eis tanti rigoris g l a d i u s , quem non ad prime concussionÌ3 motum crebra parcium fraccione dissolueret. E t a t autem regi inusitati acuminis gladius, S k r e p dictus, qui quodlibet obstaculi genus uno ferientis ictu medium penetrando diffinderet, n e c adeo quicquam predurum foret, ut adactam eius aciem remorari potuisset. Quam ne posteris fruendum relinqueret, per summam aliene commoditatis inuidiam in profunda defodera(t), utilitatem f e r r i , quod filii incrementis diffideret, ceteris negaturus. I n t e r r o g a t u s autem, an dignum V f f o n i s robore ferrum haberet, habere se dixit, q u o d , si pridem a se terre traditum recognito locorum habitu reperire potuisset, aptum corporis eius uiribus e x liiberet. I n campimi deinde perduci se iubens, cum, interr o g a n s per omnia comitibus, defossionis locuin acceptis signorum indiciis coniperissot, extractum cauo gladium filio porrigit. Quem Vfl'o nimia uetustate f r a g i l e m e x e s u m q u e conspiciens, fericn*di diffidcncia percontatur, an hunc quoque priorum exemplo probare d e b e a t , prius liabitum eius, quam rem ferro geri oporteat, e x p l o r a n d u m testatus, l i e f e r t W e r m u n d u s , si presens ferrimi ab ipso ucntilando collideretur, non || superesse, quod uirium eius habitui responderet. Abstincnduni itaque facto, cuius in dubio exitus maneat. I g i t u r e x jKicto pugne locus expetitur. H u n c fluuius Ei|dorus ita aquarum anibitu uallat, ut, earum intersticio repugnante, nauigii d u n t a x a t aditus pateat. Quem V f f o n e sine coniite petente, S a x o n i e regis filium insignis uiribus atlileta consequitur, crebris utrinque turbis alternos riparum anfractus spectandi auiditate complentibus. Cunctis igitur huic spectaculo oculos inserentibus, W e r m u n d u s in extrema pontis parte se collocat, si filium uinei contigisset, flumine perituius. Maluit enim sanguinis sui 8*

XXXVh

(63i

m

116

-

IUI

-

ruinam comitari, quam patrie intcritum pleris doloris sensibus intueri. Verum Vffo, geminis iuuenum congressibus lacessitus, gladii diffidencia amborum ictus umbone uitabat, paciencius experiri conatituens, quem e duobus attencius cauere debuisset, u t huuc saltem uno ferri impulsu contiDgeret. Quem W e r m u n d u s imbecillitatis uicio tantam rccipiendorum ictuum pacienciam prestare existimans, paulatim in occiduam pontis oram mortis cupiditate se protrahit, si de filio actum f o r e t , fatum precipicio petiturus. Tanta sanguinis caritate flagrantem senem fortuna protexit. Vffo siquidem filium regis ad secum auidius decernendum hortatus, claritatem generis ab ipso conspicuo fortitudinis opere equari iubet, ne rege ortum plebeius comes uirtute prestare uideatur. Atbletam deinde, explorande eius fortitudinis g r a c i a , ne domini sui terga timidius subsequeretur, admonitum fìduciam a regis filio in se repositam egregiis dimicacionis operibus pensare precepit, cuius delectu unicus pugne comes adscitus fuerit. Obtemperantem illum propiusque congredi rubore compulsum, primo ferri ictu medium dissecai; Quo sono recreatus Wermundus, filii ferrum audire se dixit, rogatque, cui potissimum parti ictum inflixerit. Referentibus deinde ministris, cum non unam corporis p a r t e m , sed totam hominis transegisse compagem, abstractum precipicio corpus ponti restituii, eodem studio lucem expetens, quo fatum optauerat. Tum V f f o , reliquum hostem prioris exemplo consumere cupiens, regis filium ad ulcionein interfecti pro se satellitis manibus parentacionis loco erogandani impensioribus ucrbis sollicitat. Quem propius accedere sua adhor|tacione c o a c t u m , infligendi ictus loco curiosius denotato, gladioque, quod tenuem eius laminam suis imparem uiribus formidaret, in aciem alteram u e r s o , penetrabili corporis seccione transuerberat. Quo audito W e r m u n d u s Screp gladii sonum secundo suis auribus incessisse perhibuit. Affirmantibus deinde arbitris, utrunque hostem ab eius fìlio consumptum, nimietate gaudii uultum fletu soluit. Ita genas, quas dolor madidare non poterat, leticia rigauit. Saxonibus igitur pudore inestis, pugilunique funus summa cum ruboris acerbitate ducentibus, Vffonem Dani

-

raí

-

117

iocundÌ8 excepere tripudiis. Quieut tum Athislane cedis infamia, Saxonumque obprobriis expirauit. Ita Saxonie regnum ad Danos translatum post patrem Vffo regendum suscepit, utriusque imperii procurator effefi ctus, qui ne unum quidem rite moderaturus credebatur. Hic a compluribus Olauus est dictus atque ob animi moderacionem Mansueti cognomine donatus. Cuius sequentes actus uetustatis uicio solennem fefellere noticiam. Sed credi potest, gloriosos eorum processus | extitisse, p- 175 10 quorum tarn plena laudis principia fuerint. Tam breui factorum eius prosocucione animaduerto, quod illustrium gentis nostre uirorum splendorem scriptorura penuria laudi memorieque subtraxerit. Quod si patriam hanc fortuna Latino quondam sermone donasset, innumera Danicorum is operum uolumina tererentur. *Vffoni Dan Alius succedit. Qui cum, transfusis in xxxvi« exteros preliis, tropheorum frequencia rerum dominium propagasset, partum glorie fulgorem tetro superbie squaiore fuscauit, ita a clarissimi parentis honestate de||generans, (66> 20 ut, cum illß ceteris moderacione prestiterit, hic ceteros fastuosa tumidus elacione contempserit. Sed et paterna bona, uel que ipse exterarum gencium manubiis pepererat, flagiciis disiiciobat, opes, que regio splendori seruire debuerant, uqracibus sumptuum impensis tribuens. Sic interdum a 25 niaioribus suis similia portentis pignora de(s)ciscunt. Post hunc regnat Hugletus, qui Homothum et Hogrijwum, Suetie tyrannos, marítimo fertur oppressisse conflicts Cui Frotho succedit, cognomento Yegetus, qui ipsam p. 17B 30 cognominis speciem corporis animique firmitate testatus, denis Norúagie ducibus bello consumptis, insulam, que ex eo post modum nomen obtinuit, ipsum postremo regem inuasurus accessit. Frogerus hic erat, gemina ad modum sorte conspicuus, quod non minus armis quam opibus 35 illustris regiam dicionem athletico decoraret officio, tantumque gymnicis palmis, quantum dignitatis ornamentis polieret. Hic, ut ,'quidam ferunt, Othino patre natus, a diis immortalibus, beneficium prestare rogatis, muneris loco obtinuit, non ab alio uinci, quam qui certaminis tempore 40 subiectum pedibus eius puluerem manu conuellere potuisset.

118

5

io

15

^o

25

30

15

40

—

IIII

-

Quem F r o t h o tanta a superis firmitate donatum comperiens, duelli postulaciono sollicitât, deorum indulgenciam fallacia tentaturus. Primum igitur impericie simulacione dimieacionis ab ipso documentum efflagitat, cuius cum usti experienciaque caliere sciat. Ilio hostem professioni suc non solum cedere, sed eciam supplicare gauisus, sapere eum asseruit, senili industrie iuuenilem animum subiicicndo, quod ei facies cicatricibus uacua fronsque nullis armorum uestigiis exa|rata tenuem hnius rei noticiam exstare testo- etur. Ita e diuerso bina quadrate forme spacia cubitalibus figurata lateribus humi dénotât, a locorum usu documenti inicium editurus. Quibus descriptis assignatain uterque sibi partem complectitur. Tum Frogerum F r o t h o arma secum ac locum permutare iubet. Nec difficilis admissio fuit. Frogerum siquidem hostilium nitor concitabat armorum, quod Frotho preditum auro capulum loricamque pari specie radiantem, sed et cassidem in eundem modum eximio comptam fulgore gestaret. Igitur Frotho, loci, quo Frogcrus excesserat, puluere correpto, omen sibi uictorie datum existimauit. Nec augurio elusus, continuo Frogerum occidit, tam paruulo uaframento maximam fortitudinis gloriam assecutus. Quippe quod nullius ante uiribus licuit, astucia prestitit. P o s t liunc Dan regnum capessit. Qui cum duodccimum etatis annum ageret, legacionum petulancia fatigatur, Saxonibus bellum aut tributum afferro iussus. Sed rubor pugnam pensioni anteposuit, pocius ad strennue nioriend u m , quam timide uiucndum impellens. Itaque prelata pugnandi sorte, Danorum iuucntus Albyam fluuium tanta nauigiorum frequencia compleuit, ut facile eius transitum perinde ac continuo ponte iuncta puppium tabulata prestarent. Quo euenit, ut Saxonie rex eidem, quam a Danis exigcbat, condiciom adigeretur. P o s t Dan Fridleuus cognomento Celer imperium sumit. p. w* Quo regnante Iluyrwillus, Holandie princeps, icto cum x x x v i Danis federe Noruagiam incessebat. Cuius operibus baud p a r u a claritatis accessio fuit, quod Rusilam uirginem militari uoto res bellicas emulatam armis oppressit, uirilemque gloriam ex muliebri liosto corripuit. Sed et quinque eius complices, B r o d d o n e m , Bildum, Bugonem, Fanningum et

-

5

io

io

-0

-5

30

35

•io

m i

-

119

G u n h o l m u m , quorum pater Fyn e x t i t i t , ob res a b ipsis preclare editas in societatem | adsciuit. Quorum collegio p iw f r e t u s , fedus, quod cum Dauis contraxerat, ferro diaiicit. Cuius irrupcio hoc nociuior, quo fallacior fuit. Ñ e q u e eDim D a n i tarn r e p e n t e eum ex amico hostem euaaurum credebant. A d e o facilis quorundani ex gracia ad odium transitus existore consueuit. Credideiim nostri temporis mores huius uiri auspiciis inchoatos, qui mentiri ac fallere inter uicia sordesque non ducimus. Quem F r i d l e u u s , australes Sialaudie p a r t e s adortuni, in portu, qui post modum eius est nomine uocitatus, prelio tentât. In quo ob glorie emulacionem t a n t a militum f o r t i t u d i n e concursuin est, ut, perpaucis peri- (67) culuin f u g a uitantibus, ambe pcnitus acies c o n s u m e r e n t u r ; nec in partem uictoria concessit, ubi p a r u t r o s q u e uulnus iinplicuit. Atleo omnibus maior glorie quam uite cupiditas fuit. Igitur qui ex Huynvilli aginine superfuerant, seruande societatis gracia noctu classis sue reliquias mutuis nexibus obligaDdas curabant. E a d e m nocte Bildus et B r o d d o , re(s)eissis, quibus rates cohesere, funiculis, tacite sua a ceterorum coinplexu nauigia submouere, f r a t r u m desercione formidini consulentes, magisque timoris quam consanguinee pietatis ductibus obtemperantes. Luce reddita F r i d l e u u s , H u y r willum, G u n h o l m u m , Bugonem et F a n n i n g u m ex tanta sociorum ciado relictos comperiens, unus cum omnibus decernere statuii, ne lacere copiarum reliquie denuo discrimen subire cogerentur. Cui preter insitam animo fort i t u d i n e m , eciam contemptrix ferri tunica fiduciam minis t r a b a t . H a c in publicis priuatisque conflictibua t a n q u a m s e r u a t o r e salutis cultu utebatur. Nec rem forcius quam prosperáis e x e c u t u s , fclicem p u g n e c u e n t u m habuit, s/quidem H u y n v i l l o , Bugone et Fanningo oppressis, Gunholmum, hostile ferriun carniinibus obtundere solitum, crebro capuli ietu exanimauit. Dum autem mucroni manum cupidius inserit, elisa neruorum officia reductos in palmam digitos | perpetuo curuitatis uinculo perstrinxerunt. p. I d e m cum Duflynum, Hybernie oppidum, obsideret, muror u m q u o fìrmitate expugnacionis facultatem negari conspiceret, Hadingiani acuminis ingenium emulatus, hirundinum alis inclusimi fungis ignem affigi precepit. Quibus propria nidificacione receptis, subito flainmis tecta l u x e r u n t . Quas

120

—

i r a

-

oppidanis l'estinguere concurrentibus, maioremque sopiendi ignis quam cauendi hostis curam prestantibus, Duflyno potitur. Post hec apud Britanniam amissis bello militibus, cum difficilem ad littus rcditum habiturus uideretur, inter5 fectorum cadaueribus erectis et in acio colloeatis, ita pristinum multitudiDis habitum represcntabat, ut nil ex cius specie tanto uulnere detractura uideretur. Quo facto bosti non solum conserende manus fiduciam abstulit, sed eciam carpende fuge cupidinem incussit.

EXPLICITVS EST LIBER QVARTVS.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

XXXVII. p. 181

D A N I C E

LIBER QVINTVS. D e f u n c t o Fridlcuo, filius Frotho septem annos natus 5 concordi Danorum arbitrio subrogatur. Iidem, conciono prehabita, infanciam regis a tutoribus cxcipiendam duxcrunt, ne ob principia puerilitate(m) rerum exeidere(n)t summa. Tantum siquidem ab uuiuersis Fridleui memorie ac nomini tributum, ut tarn tenero eius sanguini regnum daretur. io Habito ergo delectu, Westmarus et Colo fratres' in educacionis regie ministerium arcessuntur. Isulfo quoque et Aggoni octoquo aliis illustribus uiris non modo regis tutela eredita, uerum eciam gerendi sub ipso regni potestas indulta. Abunde eis uires animique suppetebant, crebra 15 non corporis tantum, sed eciam ingenii dote pollentibus. I t a Danorum rem publicam, expectato regis robore, uicaria tutabantur officia. Y x o r Colonis erat Gotwara, que eximie procacitatis facundia quantumlibet disertos ac loquaces eneruare sole20 bat. Altercando quippe efficax erat, et in omni diaeeptacionum genere copiosa. Pugnabat siquidem uerbis, non modo questionibus fre|ta, uerum eciam peruicacibus armata responsis. Imbellem nemo feminam debellare poterai, a lingua spicula mutuantem. Quosdam uerbositatis petulancia 25 refellebat, alios ueluti quibusdam cauillacionum nexibus implicatos fallaciarum laqueis strangulabat. Adeo uegetum mulieri ingenium fuit. Ceterum condere pacta aut rescindere prepotens erat, utriusque horum efficaciam oris aculeo

(68)

P.

m

122

5

10

io

so

"5

30

35

40

—

Y

—

gestaos. Quippc disiicerc federa ac sociare callebat. Ita ad utrumlibet anceps lingue commercium fuit. Duodecim Westmaro filii orant, ex quorum numero tribus commune Grep nonicn incessit. l í o s simul conceptos idem partus absoluit, ortus equalitatem uocabuli societate testantes. Iiis summa cestibus aut ferro dimicandi pericia extitit. Hoddoni quoque Frotho maritime tyrannidis dctulerat potestatem. Hic regem proximo necessitudinis ordine contingebat. Colo tei|na filiorum sorte gaudebat. i>. i Eo tempore quidam Frothonis fratre genitus pro tuenda patria gerebat rei nautice summam. Soror regis Gunwara e r a t , cui ob eximiani forme pulcritudinem Speciose cognomen exstabat. Filii Westmari Colouisque, cum et etate impúberes et animis acres essent, fiducia in temeritatem uersa, ad obscenos ac degeneres ritus inquinatam flngiciis indolem contulerunt. Adeo eiiim insolenter (se) indoniiteque gesserunt, ut, coustupratis aliorum nuptis ac filiabus, proscripsisse pudieiciam atque in prostibulum relegasse uiderentur. Corruptis quoque matronarum fulciis, ne thoris quidem uirginalibus abstinebant. Suus nullum thalamus securitate donabat, ncc quisquam fere patrie locus luxurie eorum uestigiis uacuus erat. Mariti metu, coniuges corporum suorum ludibrio uexabantur. Iniuriis obtemperatum est. Cessit copularuni respectus, uiolensque amplexuutn usus extabat. Publicata est Venus, coniugiorum reuerencia pereunte. Raptim luxuria petebatur. In causa ocium erat, quod expercia agitacionis corpora amica uiciis quiete diftìuerent. Tandem Grep, hoc nomine participancium maximus, ut diffusum libidinis motum certa specie sisteret, errabunde Veneris portum in germane regis amore petere ausus extitit. Nec apte quidem. Nam sicut uagabundam atque erroneam* uoluptatem uerecundie frenis choerceri xxx oportuit, ita a populari prolem regiam concupisci temerarium fuit. Illa proci petulanciam | pertimescens, quo tucior i'ab iniuria f o r e t , septum uallo conclaue petiuit. Adhibiti sunt ei triginta uernaculi, qui iugem corporis eius custodiam excubando prestarent. Igitur contubernales Frothonis, circa indumentorum usura femínea ad moduin opc defecti, cum non haberent unde noua assuere aut lacera reficere possent, regem cele-

-

5

10

is

m

25

V

—

123

brandì coniugii monitis adhortantur. Ille primum excusacionis uei'ba ab etatis teneritudino mutuatus, ad postremum perseueranciori suorum rogatui cessit. Quo curiosius a monitoribus habilom connubio suo feminam perquirente, precipue regis Hunnorum fìlia collaudatur. A d hec Frotho, repugnandi racione pertinacius quesita, a patre didicisse se refert, non expcdire regibus e longinquo copulam peti, nec Venerem nisi a finitimis posci. Quod audiens Gotwara, callide regem amicis reluctari cognouit. Cuius ut uacillantem firmaret animura fiduciamque pusille mentis erigerei, Iunioribus, inquit, nupcie competunt, senes scpulchruin manet. Adolescencie gressus uotis fortunaque proficiunt, inops ad bustum senecta deuergit. Spes iuuentam consequitur, senium expes inclinât occasus. Adolescit sors pub e r u m , numquam | infectum omissura, quod cepit. Ob cuius dicti ueneracionem postulacionis officium suscipere rogata, refragandi racionem senii pretencione componit, nec se tam ardui mandati gerulam ob infirmum etatis habitum fore posse testatili'. R e x precio opus agnoscens, aureo torque prolato, legacionis premium pollicetur. Habebat namque torques nejixilia bullarum celamina intersitaque regum simulacra, que ad interioris fili ductum nunc contraili, nunc dirimi possent, ornamentimi luxui pocius quam usui preparatum. Westmarum quoque et Colonem cum eoruin fìliis in idem legacionis opus accersiri placuit, quod eorum solerciam Frotho repulse rubore carituram putaret.

Ii simul cum Gotwara profecti, prius triduano ab Hunnorum rege conuiuio excepti sunt, quam legacionis sue 30 consultum exprimerent. Is enim antiquitus recipiendoium hospitum usus exstabat. Extracto in triduum epulo, uirgo regia pieno comitatis alloquio legatis blanditura progredito. Nec parum conuiualibus hospitum gaudiis presencie eius iocunditas attulit. Cui Westmarus, crebrescentibus 35 poculis, propositi seriem iocosa ad modum assercione detexit, puelle mentem familiari collocueionis genere tentatui'iis. Itaque quo minus sibi repulsam con(s)cisceret, compositis in risum uerbis, legacionis negocium precurrebat, inter conuiuales plausus ludicrum ausus sociare sermonem. 40 Illa se Frothonem tanquam fame et claritudinis inopem

mox alia deuinxerunt. E t iam Danijcum attigere littus, c u m , explorato loco, liaud longe scptem subisse nauigia discunt. Tum Ericus duos Danice facundos lingue eo sine ueste protìcisci iubet, qui, rem | cercius speculaturi, nuditatis sue tanquam per Ericuin facte Oddoni querimo30 niam afferentes, caucius explorata referrent. Illi apud Oddonem familiarius liabiti, omne ducis propositum uersutis auribus uenati sunt. Statuerat enim dilucido hostem improuidum aggredì, quo cicius nocturnis impticatum tegminibus obtruncaret, affìrmans, eo lucis tempore corporibus humanis* plus stUporis atquc grauedinis inesse solere, Precepit quoque, naues saxis ad iaciendum habilibus onerari, futuram exicii sui causam accelerans. E x p l o r a tores, concubia nocte delapsi, nunciant, Oddonem exquisitis ad iactum lapillis tota replesse nauigia, cetera, que -»7 7

-

5

io

15

-0

'-»5

au

3û

40

YI

-

185

acoedit. Bemoni namque collega, Fraccus nomine, piratici laboris tedio nuper se eius societati, interposta pecunie pace-ione, subduxerat. Tantam autem Starcatherus ac Bemonus seruande sobrictatis curam h a b e b a n t , ut numquam ebriosa sibi pocione induisisse dicantur, ne precipuum fortitudinis uinculum, continencia, luxui'io uiribus elideretur. Cum ergo, protìigatis late prouinciis, ardore quoque tyrannico Rusciam inuasissent, incole, parum menibus arniisue confisi, prohibendis hostium incessibus inusitati acuminis clauos obiicere ceperunt, u t , quorum reprimere nequirent impetuin, morarentur excursum, taciteque plantas humus eliderei, quibus palam acies resistere trepidasset,. Sed ne id quidem impedimenti genus arcendis hostibus efticax fuit. Ncque enim Danis ad eludendam Rutenorum operam calliditas defuit. Continuo namque lignea pedi*bus tegrnina submittentes, subiectos plantis aculeos innocuis pressere uestigiis. Est autem ferrum hoc quatuor dispertitum stilis, iisdemque taliter constitutis, ut, in quamcunque illud partem casu se eiiciat, trium incunctanter pedum equalitate subsistât. Turn saltus inuios ac nemorum densissima I queque penetrantes, Ruthenorum principem Floccum montanis, quibus -¿rrepserat, latebris eiecere. Quo in loco tanto prede potiti s u n t , ut ne unus quidem exstaret, qui non auro argentoque onustus cla.ssem repeteret. Mortuo autem Bemono Starcatherus ab athletis Biarmensibus ob uirtutem adeitus, cum plurima apud eos memoratu digna edidisset facinora, Sueonum fines ingreditur. Ybi cum filiis Fro septennio feriatus, ab his tandem ad Haconem Danie tyrannum se contulit, quod apud Ypsalam sacrificiorum tempore constitutus, effeminates corporum motus scenicosque mimorum plausus ac mollia nolarum crepitacula fastidirei. Ynde patet, | quam remotum a lasciuia animum habuerit, qui ne eius quidem spectator esse sustinuit. Adeo uirtus luxui resistit. Itaque cum Hacone classera in Hiberniam extulit, ne uel ultima rerum humanaruni imperia Danicis armis intacta consistèrent. Ea tempestate rex insule Hugletus exstabat. Qui cum frequens opibus erarium haberet, adeo tamen auaricie obnoxius extitit, ut, datis aliquando calceis, quos studiosi manus commendasset opificis, ligamenta detraheret,

186

5

io

ir>

20

2»

30

35

—

VI

-

submotisque loco suo corrigiis, donum ad iniuriam transferrot. Cuius rei deformitate tantum numeri criminis afferebat, ut odium pro gracia percipere uideretur. Itaque neminem ex honestis liberalitate prosequi solitus, circa mimos ac ioculatores munificencie studiis uti consueuit. Oportebat naraque, ut turpis turpibus commercia familiaritatis impenderet, et uiciorum tabo obsitus culpe socios blandimentorum lenocinio demulceret. F u e r e tarnen ei spectate uirtutis proceres, Gegathus et Suibdauus, qui inter effeminatorum consorcia, uelut.i gemme stercoribus insite, conspicuo militarium operum fulgore pollebant. Itaque soli regiarum opum defensores exstabant. Igitur prelio inter Hugletum et Haconem c e p t o , mimo rum groflges, quibus instabilitatem corporuin leuitas peperit animorum, trepidis aciem soluere decursibus, tantaque regis beneficia sola fuge deformitate pensarunt. Tunc Gegathus et Suibdauus, soli tot hostium milibus obiecti, incredibili bellum uirtute gesserunt, ut non duo rum modo militum, sed uniuersi agminis partes agere uiderentur. Sed et Gegathus Haconem sibi pertinacius imminentem tanto pectoris uulnere aifecit, ut iocinoris suprema detergerei. Illic Starcatherus, dum ferro Gegathum petit, acerbissiinum capite uulnus excepit ; unde post modum in quodam Carmine, non alias tristiorem sibi plagam incidisse, perhibuit, quod, licet discissi capitis partes exteriore pellis ambitu necterentur, latens tarnen in uulnere liuor clausum putredinis contagium occultabat. Y i c t o r occisoque Hugleto, sed et Hiberniensibus in fugam actis, Starcatherus , quoscunque ex histrionibus capcioni casus obtulit, cedendos (uirgis) | curauit, sacius ratus in scurrarum agmen cuticule damno ridiculum dictare supplicium, quam pena capitis funestum impetrare discrimen. I t a iocularis ministerii sordideque condicionis cateruam probroso animaduersionis genere insecutus, obsceno uerberum ludibrio mulctare contentus extitit. Tum Dani apud urbem Dufflinam regias opes erario egestas publico raptu conuelli iusserunt. Tante siquidem magnitudinis pecunia reperta fuerat, ut minor particionis cura cunctis existeret.

P o s t hec Starcatherus ad inhibendam Orientalium 40 defeccionem una cum W i n o , Sclauorum principe, delegatur.

c 1053

p. 2so

-

5

io

is

20

25

30

35

40

VI

-

187

Qui simul aduersum Curetum, Semborum, Sangalorum omniumque postremo Orientalium exercitus preliati, claras late uictorias edidere. Eximie opinionis gladiator, nomine Wisinnus, apud Rusciam rupem, que Anafial dicitur, sede et mansione complexus, uicinas longinquasque prouincias omni iniurie genere uexauit. Hic omnein telorum aciein ad hebetudinis liabitum solo conspectu redigere solebat..* Quamobrem tantam uiribus eius audaciam peperit exclusus uulnerum metus, ut eciam illustrami uirorum coniuges maritis spectantibus raptas ad stuprimi pertraheret. Cuius sceleris Starcatherus rumore excit.us, tollendi auctoris gracia Rusciam petit. Qui quoniam nihil expugnatu difficile habuit, petitum ex prouoeacione Wisinnum eciam artis sue beneficio spoliatum oppressit. Ferrimi quippe, ne prestigiátori conspicuum foret, tenui ad modum pelle contexit; neque Wisinno aut prestigli uirtus aut uirium magnitudo, quo minus Starcathero cederet, au|xilio fuit. Deinde apud Bizantium inuicte opinionis gigantem, Tannam nomine, corporis uiribus f'retus colluctando deuicit, ignotasque terrarum partes proscripti titulo petere coegit. Igitur cum nulla fortune seuicia uires eius uictoria fraudare potuisset, Polonie partes aggressus, athletam, quem nostri Wasce, Teutones uero diuerso literarum schemate Wilzce nominant, duelli certamine superauit. Interea Saxones defeccionem moliri idque maxime in animo habere ceperunt, qualiter inuictum bello Frothonein preter publici conflictus morem opprimerent. Quod optime duello gerendum rati, mittunt, qui regem ex prouoeacione lacesserent, scientes, eum discrimen omne prompta semper mente complecti, animique eius magnitudinem nulli prorsus exhortacioni cessuram. Quem tunc temporis maxime adoriendum putabant, cum Starcatherum, cuius plerisque formidolosa uirtus exstabat, negociosum abesse cognoscerent. Cunctante uero Frothone seque cum amicis super dando responso collocuturuin dicente, superuenit Starcatherus, piratica iam regressus; qui ex hoc maxime prouocacionis habitum reprehendit, quod diceret, regibus non nisi in compares arma congruere, eademque aduersum populares capienda non esse; per se uero, tanquam obscuriore loco natum,- pugnam reccius amministrandam

M'ii,

p. 2Si

188

5

io

is

•¿e

25

st)

35

— TI —

existere. Igitur Savories Hamam, qui apud eos gymnicis (loe) palmis clarissimus habebatur, multis aggressi pollicitacionibus, si duello operam commodaret, molem corporis eius auro se repensuros esse promittunt, illectumque pecunia pu|gilem ad campum conflictui deputatum militaris pompe Ptripudio prosequuntur. Hinc Dani-Starcatherum, regis sui partes exequuturuin, ad certaminis locum milicie insignibus ornati perducunt. Quem Hama, etate marcidum, iuuente fiducia despicatus, defunctum uiribus senem lucta quam armis excipere preoptauit. Eundem adortus terre nutabundum adegerat, ni fortuna, que uinci uetulum non sinebat, iniurie restitisset. Ita enim impellentis Hame pugno obrutus memoratur, ut genibus nixus humum mento contingeret. Quam corporis nutacionem egregia ulcione pensauit. Nam ubi resuscitato poplite manum expedire ferrumque distringere licuit, medium Hame corpus dissecuit. Complures agri sexagenaque mancipia uictorie premium extitere. In Saxones uero post Hame cedem adeo Danorum insoleuit imperium, ut pro cubitalium membrorum quolibet indicem seruitutis stipem quotannis pendere cogerentur. Quod egre ferens Hanef, bellum demende pensionis cupidine cum animo uolutabat. Cumque pertinax amor patrie mentem in dies oppressorum miseracione perfunderet, spiritum pro liberiate ciuium erogare cupiens, rebellionis Studium patefecit. Quem Frotho, traiectis per Albiam copiis, apud uicum Hanofra, taliter ab eo nuncupatum, occidit. Suertingus uero, quanquam non minus ciuium afflictacione moueretur, dissimulato patrie malo, peruicaciori quam Hanef ingenio libertatis propositum agitabat. Quod quidem studium, dubitari solet, uirtuti an uicio propius fuerit. Ego uero plane id sceleris arguo, quod insidiosa defeccionis cupiditas edidit. Nam etsi patrie libertatem querere perutile uidebatur, ad hanc tamen dolo ac prodicione contendere non licebat. Cum ergo Suertingi facinus plane ab honesto de(s)ciuerit, ne utile

id quidem extitisse constabit. Nam* speciosius est aperte, I > V I I > quem uelis, incessere odium|que in propatulo exercere, v '-sa quam adulterina familiaritate ueram nocendi cupidinem obscurare. Sed quicquid scelere paritur, gloria uacuum 40 est, breuesque et occiduos fructus habet. Nam sicut lubri-

—

5

io

is

so

2r>

so

35

40

VI

—

189

cus animus est, qui fallendi supercilium clandestinis artibus tegit, ita, quicquid dolo affine est, fiuxum ac fragile esse conuenit. Plerunque enim crimen in auctorem recidere cognitum est; quod et Suertingo euenisse, fama compertum habetur. Qui cum conuiuii simulacione exceptum regem incendio consumere statuisset, ab eodem occupatus, tametsi ipsum mutuò peremisset, occiditur. Quo euenit, ut alterius scelus amborum interitus foret. Itaque etsi dolus in hostem efficax fuerit, auctorem tarnen impunitatis presidio non donauit. Frothoni filius Ingellus §uccedit. Cuius transuersus ab honesto animus, relictis maiorum exemplis, totum se petulantissimi luxus illecebris mancipauit. Igitur a bono rectoque discolor, uiciaque pro uirtute complexus, discissis continencie neruis iutermissisque regie maiestatis officiis, sordidum luxurie mancipium euasit. Sane, quicquid compositis moribus obuium aut inconcinnum erat, excoluit. Paterna auitaque decora fedissimarum libidinum assuetudine polluebat; clarissimos maiorum titulos improbissimis obscurabat operibus. Adeo namque libidini uentris obnoxius erat, ut nec patris ultorem agere nec hostium iniurias propulsare gestirei, nihilque, dum gule pareret, modeste ac continenter habendum putaret. Egregium stemma ocio inerciaque corrupit, fluxamque ac uoluptariam uitam degens, degenerem spiritum atque a parentum uestigiis obliquo longe calle distortum in obscenissimas feditatum uoragines precipitare gaudebat. Fartores, lixas, frixoria, gule multiplices officinas, uariosque torrende aut condiende dapis artifices legere claritatis loco ducebat. A r m a uero, miliciam, bella, nec ipse quidem usu discere nec alios exercicio celebrare sustinuit. Ita abiecto uirili studio, femineum emulatus est, quem in omnem culine nidorem irre|strictus pajjlati pruritus accenderai. Semper crapulam proflans, cunctisque sobrietatis partibus exutus, indigestam uentris saniem fetido oris anhelitu ructabatur. Nec minus luxuria fedus quam Frotho milicia clarus exstabat. Adeo deliciis (a)nim[i]um intempestiua gule corruptela molliuerat. Cuius intemperancie fastidio Starcatherus ad deserendam Ingelli familiaritatem adductus, petito Sueonum regis Haldani contubernio, ocio negocium pre-

¡'¡¿^'J

190

5

10

is

20

25

30

85

40

-

VI

-

tulit. Adeo ne nimie quidem luxurie assensor esse sustinuit. Filii uero Suertingi, ueriti, ne Ingello penas paterni facinoris darent, sororem ei in matrimonium eontulerunt, ulcionem beneficio precursuri. Ex qua filios susceptos Frothonem, Fridleuum, Ingellum atque Olauum (quem quidam ipsius sorore editum asseuerant[er]) an. '.'.ss

p. ssa

-

s

in

ir.

20

25

:.o

!ir.

40

VI

193

—

Ora prenions pugno, contusa nare cruorem E l i d o ; tune labra nialis assueta cachinnis (iohi Sanguine permixto lachrymis maduere, luitquo Stultus amor, quicquid blandía comrnisit ocellis. Luserit infelix, que ceca libidine fertur More furentis eque, sepelitque cupidine formam. Gentibus externis precio uenire niereris, Digna mola, ni te falso probet insimulatam Elicitus mammis cruor, expujv/etque veatum revint Vber inops lactis. At ego te criminis huius Arbitror immunem, sed noli suspicionis Ferre notas, aut te falsis permitiere Unguis, Et male carpendam populo prestare loquaci. Rumor obest multis, nocuitque infamia mendax. Fallitur exiguo uulgaris opinio dicto. Defer auis, uenerare patres, memor esto parentuni, Et proauos metire tuos; stet gloria carni. Quis furor incessit? quod te, faber improbe, fatum Iiiipulit ingenuam tentare cupidine stirpem? Aut quis te, uirgo, claris dignissima fulcris, Egit in obscuram Yenerem. Die, quo potes ausu Os cinerem redolens roséis gustare labellis, Voi fedas carbone manus in pectore ferre, p. 2 jo Ac lateri sociare tuo uersancia prunas Brachia, et assidua duratas forcipe palmas Sinceris adhibere genis, sparsumque fauilla Complecti caput, et nitidis mandare lacertis? Quanta sit in cunctis, memini, distancia fabris, Ictus ab his quondam. Nomen quippe omnibus unum Officii commune manet, sed pectora subsunt Ingeniis discreta suis. Me iudice prestant, Qui gladios et tela uiris ad prelia cudunt, Ingenioque ánimos produnt, et corda rigore Officii signant, aiisumque labore fatentur. Sunt et nonnulli quibus es caua testula promit, Diuersas fuso species imitantibus auro, Qui torrent uenas recoquuntque metalla; sed ipsis Mollius ingenium finxit natura, manusque, Eximia quas arte dedit, formidine pressit. Tales sepe dolo, dum flatilis eliquat ardor S a x o Grammatici!*.

13

194

-

VI

—

E s teste immissum, subducunt aurea massis Crustula, furtiuum concha siciente metallum. His dictis S t a r c a t h e r u s non minorem ex uoce, quam opere uoluptatem sortitus, Haldanum repetit, eiusque mili5 ciam próxima familiaritate complexus, numquam bellorum exercicio a b s t i t i t , ita ut abstractum deliciis animum continua armorum intencione torqueret. F u e r e autem Ingello sorores H e l g a et Asa, e x quibus H e l g a tlioris ad modum matura , Asa uero annis minor 10 connubioque inhabilis erat. T u n c Helgo Noruagiensis, postulande H e l g e cujpidine c o n c i t a t u s , nauem conscendit. r- 2m Ceterum nauigacionein tanto instruxerat luxu. ut excultorum auro ueloruni apparatu uteretur, que eciam inauratis malis s u b n i x a , purpureis restibus tenebantur. Venienti ir» Ingellus uotum iinpetrandum promittit, si modo oblatos púgiles ad testandam opinionis sue experienciain pugna sustinere presumeret. Ñ e c condicione permotus Helgo, quam libentissime se pacto operam d a t u r u m , respondit. Itaque solenni sponsalium titulo future |¡ copule paccio Cii) 20 consecratur. P e r idem tempus apud insulam Sialandiam* nouem ducis cuiusdam filios inoleuisse memorie proditum hx» est, apprime uiribus et audacia preditos, quorum maximus Angaterus e x s t a b a t . Qui cum eiusdem puelle competitorem a g e r e t , negatasque sibi nupcias Helgoni promissas uideret, 25 palestrica illum prouocacione sollicitât, ferro molestiam propulsurus. Approbat H e l g o propositas pugne partes, et nupciarum die dimicandi tempus amborum uotis condicitur. Confundebatur enim apud o m n e s , quisquís certamen ad dimicandum prouocatus abnueret. Quamobrem I í e l g o n e m so hinc detrectande pugne rubor, inde gerende metus a n g e b a t . Siquidem preter commune prouocacionis ius impari manu se lacessitum c r e d e b a t , quod solus aduersum nouem pugnarci spopondisse uideretur. H e c uoluentem sponsa auxilio opus habiturum d o c e t , hortaturque, pugna abstineat, qua 3» nihil preter mortem aut ignominiam petiturus uideatur, presertim cum e o r u m , aduersum quos dimicaturus esset, numerum nulla diffinicionis celsitudine clausisset; quamobrem periculo p a r c a t , Starcatherumque apud Sueones agentem saluti consulturus e x p o s c a t , qui indigentibus ad-

—

5

10

15

20

25

no

35

40

YI

195

—

esse et tristes plerunque casus felici interuentu redimere soleat. Gratum Helgoni consilium fuit. Qui cum, paruulo comitatu sumpto, Suetiam ingressus, ad nobilissimam eius | urbem Y p s a l a m peruenisset, ingressu abstinens premittit, qui S t a r c a t h e r u m salutacionis officio pretentatum ad F r o t h o nis filie nupcias inuitaret. Qua comitate Starcatherus perinde ac iniuria lacessitus, acrius inspectum iuuenem tam inepte legacionis penas daturum rospondit, nisi carissimi sui Frothonis mencionem maudatis insertam h a b e r e t , quod se scurre uel parasiti more laucioris alimonie gracia ad aliene culine nidorem decurrere solitum existimauerit. Quod postquarn H e l g o ex satellite cognouit, regiam ingressus, Frotlionis filie titulo eonsalutatum senem condicte ex prouocacione pugne socium d e p o s c i t , cui ob hoc se minus sufficere dixit, quod conflicture secuin partis numQium condiccionis modus incertum reliquerit. Quem Starcatherus, loco certaminis ac tempore c o g n i t o , non solum supplice»! recepit, uerum eciam auxilii promissione firmatum Daniam cum comitibus repetere i u s s i t , affirmans, se eius aditimi occulto callis compendio quesiturum. Quo discedente, interiectis diebus profeccionein orsus, si fame credi fas est, uelocitate gressus tantum locorum diali itinere emensus proditur, quantum precedentes diebus duodecim peragrasse dicuntur, ita ( u t ) utrique fortuito uestigiorum concursu uno eodemque tempore destinatos Ingelli penates attingerai. Y b i cum Starcatherus ministrorum more mensas conuiui[i]s obsitas preteriret, prememorati . I X . plenis deformitatis gestibus toruos ore fremitus dantes ac more scenico d e c u r s a n t e s , in pugnam se mutua adhortacione firmabant. Sunt qui eos uenienti athlete seuiencium canum exemplo oblatrasse perhibeant. Quibus Starcatherus increpatis, quod adulterino oris liabitu ridiculam sibi formam c o n ( s ) c i s c e r e n t , patulisque buccarum rictibus la|sciuirent, taliter eifeminatorum dissolutam molliciem intemperancie sue luxum deducere predicabat. Interrogatus igitur, an ei dimicandi uirtus suppeteret, non unum t a n t u m , uerum quotlibet admissos excipiendi certissimas sibi uires e x s t a r e respondit. Quod audientes n o u e m , animaduertunt hunc e s s e , quem in subsidium Helgonis e longinquo uenturum acceperant. Idem, ut sponse thalamum attencioribus ual13*

p. 292

p. 293

196

5

io

ir.

20

25

so

nr>

—

VI

—

laret e x c u b i i s , uoluntariam uigiliarum curam amplexus, reductas cubiculi fores obicis loco gladio obserat, stacionis sue beneficio securam nupciis quietem daturus. Experrectus H e l g o , c u m , somni stupore discusso, promissum memorie subiecisset, armis corpus induendum cui'auit. Animaduertens a u t e m , paruulam noctis adhuc superesse L 1 *t' c a l i g i * n e m , cum prestolari uellet diluculi t e m p u s , ¿ u m animo || propinqui discriminis negocium uolutaret, obrepentis tun furtim somni suauitate preuentus, grauatum stupore corpus lecto restituii. Quem ut S t a r c a t h e r u s prima luce superueniens dormientem uxoris amplexibus inherere cognouit, importune concussionis molestia a quietis ocio reuocari passus non est, ne per ignauiam excitandi officium presum e r e et tam recentis copule dulcedinem interpellare uideretur. Solus itaque periculum petere, quam aliene uoluptatis offensione comitem querere speciosius duxit. Tacitus igitur uestigium r e t u l i t , c a m p u m q u e , qui lingua nostra Roliung dicitur, cum contemptu aduersariorum ingressus, sub montis cuiusdam cliuo sessione quesita, aduersum uentis ac niuibus corpus prebuit. Tunc, ac si uerna celi temperies aspiraret, deposita n e s t e , demendis operarli pulicibus dabat. Purpureum quoque, quo nuper ab H e l g a donatus fuerat, sentibus amiculum iniecit, ne contra seuiencia grandinis tela indumentorum umbracula mutuatus uideretur. T u n c uenientes athlete montem ex opposito subeunt, auersumque uentis sedendi locum petentes, accenso frigus igne depellunt. Denique, non uiso Starcathero, quendam montis fastigio immittunt, qui tanquam e specula liquidius eius contemplaretur aduentum. l s postquam montane celsitudinis uertieem c o n s c e n d i t , in deuexa eius parte senem prospicit, scapulis tenus | niuali desuper respersione conte- p. ctum. P e r c o n t a t u r itaque, an is sit, qui promissas pugne partes agere debeat. Cumque se hunc esse S t a r c a t h e r u s astrueret, superuenientes ceteri, pariterne omnes an singillatim excipere s t a t u i s s e t , i n t e r r o g a n s A t i l l e , Quocies michi, inquit, triste canum agmen oblatrat, simul, non uicissim, eos abigere soleo. I t a se cum uniuersis, quam singulis, confligere malle significans, aduersarios prius dictis quam armis contemnendos putabat. Inito conflictu, s e x eorum absque mutuo uulnerum receptu prostrauit; tres

-

5

10

15

20

25

30

ss

40

VI

-

197

uero residuos, quanquam decern ac Septem uulneribus ita ab eis affectus esset, ut maior uiscerum pars uentre elaberetur, nihilominus fratrum exemplo consumpsit. Cumque extis uacuus, labefaotis uiribus, graui sitis angustia premeretur, petende pocionis cupiditate pergeuuans, labentis comminila riui lympham exposcit. Quem ut cruore tabidum animaduertit, a polluto eius haustu, fastidita aque specie, temperauit. Anganturus siquidem inter anmis fluenta prostratus, ita alueum eius sanguinis sui ruboro consperserat, ut iam non aquis, sed roseo quodam liquore rnanare uideretur. Ita Starcatherus corporis uiribus defici, quam eas a tarn feda pocione mutuari speciosius duxit. Igitur consumpto pene robore, s a x o , quod in uicino forte situm erat, genibus aduolutus, paulisper eidem accliuis incubuit ; cuius caua adhuc superficies cernitur, ac si illam decubantis moles conspicua corporis impressione signasset. Ego autem hanc imaginem humana arte elaboratam reor, cum ueri fidein excedere uideatur, insecabilem petre duriciam ita cere inolliciem imitari potuisse, ut solo innitentis contactu humane sessionis speciem representaret, habitumque perpetue concauitatis indueret. Cumque Starcatherum quidam forte curru preteriens, toto pene corpore sauciatum uidisset, horrore rei pariter atque ammiracione permotus, propius lora deflectit, querens, quid sibi pre|mii foret, si piagas eius medendi officio prosequeretur. Sed Starcatherus, uulnerum acerbitate cruciari, quam sordide condicionis hominum ministerio uti preoptans, officium eius ac genus cognoscere institit. Quem cum preconis partibus fungi didicisset, spernere non contentus, eciam conuicio proculcauit, quod, cunctis honestatis partibus neglectis, scurrilitatis officia sectaretur, omnemque uite cursum nefanda semper opinione resperserit, et questus loco pauperum duxerit detrimenta, nemini innocenciam tribuere, cunctis accusacionis iniuriam irrogare para*tus, tunc precipue Ictus, cum quid alieuis luctuosum rebus inciderei, dum in hoc maxime sua desudet intencione, ut omnium actus insidiose exploracionis arte cognoscat, et innocuos i| mores quesite fraudis occasione perstringat. Abeunte eo, superuenit alius opis medeleque promissor, qui prioria exemplo condicionem fateri iussus, an-

p- 295

H' 2 )

-

198

VI

-

cillam se cuiusdam in matrimonio habere eiusque domino emancipando coniugis gracia rusticum opus dependere testabatur. Cuius opera Starcatherus idcirco se uti nolle perhibuit, quod erubescendo connubii genere seruiles sibi con(s)ciuisset amplexus. Cui siquid uirtutis suppeteret, fastidita alieni saltern familiaritate mancipii, libera thori participe frueretur. Quantam porro huius uiri magnitudinem existimemus, qui summis uite periculis implicatus, tantum se in repellendis auxiliis gessit, quantum in excipiendis uulneribus gesserai. Itaque, discedente eo, subiens femina fortuito sonem preteribat incessu. Quo cum pertergendorum eius uulnerum gracia propius accessisset, in primis, quo genere aut officio esset, exponere iussa, ancillam so molendi officio assuetam perhibuit. Quam rursum Starcatherus, an prolern haberet, percontatus, postquam femincam ei sobolem | esse cognouit, domum abire et uagienti filie mammas prebere iussit, perquam deforme existimans, ab extreme sortis muliercula subsidium mutuari. Quin eciam melius earn proprium sanguinem lactis nutrimentis, quam aliena uulnera remediis prosecuturam sciebat. Hanc quoque discedentem iuuenis curru delatus insequitur. Qui cum conspecti senis uulneribus opem laturus accederei, quisnam esset, rogatus, agricola se patre natum rusticique laboris operibus assuefactum subiunxit. Cuius Starcatherus natalibus collaudatis, officium quoque ueneracione dignissimuin iudicauit, quod talibus uite subsidia iusto laboris commercio peterentur, qui nimirum questum non nossent, nisi quem fusi sudoris impendio peperissent. Nee immerito ruralis uite habitum eciam oxcellentissimis opibus preferendum putauit, cuius integerrimi fruetus inter splendidam abiectamque fortunam medioeritatis gremio orti educatique uiderentur. Ne autem indonatam iuuenis humanitatem relinqueret, chlamydem a se uepribus interiectam oblate dignacionis premium effecit. Accedens itaque ruricole filius euulsas stomachi partes pristino loco restituii, elapsamque extorum congeriem nexili uiminum complexione perstrinxit. Deinde exceptum uehiculo senem ad regios usque penates pleno ueneracionis studio deportandum curauit. Interea

Helga

uerbis

magnam

pre

se

cautelai«

— VI

-

199

ferentibus, uiruni instruere aggressa, scire se, inquit, Starc a t h c r u m , mox ut uietis pugilibus r c m e a r e t , absencie penas a b co s u m p t u r u i n , a quo plus ignauie et libidini q u a m condicti certaininis fidci indultuni existimet. Cui :> ideo acrius resisteiidum fore, quod fbrtibus parcere, ignauos odisse soleat. Cuius prediccionem I l c l g o eque ac consilium u e n e r a t u s , corpus a n i m u m q u c ca])osseude uirtutis a r d o r e finnauit. Cumque Starcatlierus ad regias esset edes d e l a t u s , uulncruin dolore lioglccto. ocius curru desiliit, 10 ac, ueluti toto integer corpore, nupcialem i r r u m p e n s thalaniuni, pugno ualuas perfregit. T u n c lecto exiliens llelgo, ut coniugis erat Consilio doctus, aduerse eius fronti f e r r u m inimersit. Cumque secundi uulneris m e d i t a c i o n e d e n u o f e r r u m adacturus u i d e r e t u r , I l e l g a thoro ocissiine euolans, senem 13 a b imniiaenti exieio correpti iun|bonis interiectu defendit, r - j 7 quod tarnen ab Helgone u;ilidiore ferri impulsu medio tonus uniljone dissectum est. I t a laudabilis femina iugenii atnicum auxilio prosccuta, q u e m Consilio l e s e r a t , m a n u seruauit, utque nionitis marituni, ita factis senem protexit. •.'ti Que res S t a r c a t h e r u m ad incolumitatem l l e l g o n i tribueud a m adduxit, p r e f a t u m , parci oportere, cui certuni uirtutis indicium preseus forritudinis fides exhibeat. Morte siquidem iudignissimum predicabat, q u e m t a n t a resistendi fiducia* plenum probitatis ingenium exornasset. LXb -•"> I d e m , plagis nondum medicamine procuratis nec lilla adirne cicatrice respersis, occiso ab emulis l l a l d a n o , Suetiam repetens, filium eius S y u a r d u i u , deuicta q u o r u n d a m rebellione, paterne dominaciouis h e r e d e m con stituit. A p u d (ii:i) quem diutule conuersatus, cum Frothonis f r a u d u l e n t e r oppressi tiliuni I n g e l l u m , transuerso animo a c t u m , patris interfectoribüs aniniaduersionis (loco) huiniinitatem a t q u e amiciciam e r o g a s s e , f a m a rei crebescento, cognosset, ob tarn horridum faciuus indignacionis aculeis lacessitus. d o leiiterque ferens, tante indolis i u u e n e m tain iuclyti patris .15 tiliuni exuisse, eximium carbonili» fascein t a n q u a m opimain sarcinam humeris suis Dania in p e t i t u r u s impendit. Rogatus a b o b u i i s , quid tam insolituni onus d e f e r r e t , Ingolli regis liebetudinem ad acuminis h a b i t u m carbouibus se p e r d u c t u r u m astruxit. l t a q u c e x p e d i t a et compendiaria 40 semita uelut uno spiritu r a p i d u m | ac preceps iter explicuit, p. 293

200

-

VI

—

tandemque Ingolli hospicio usus, sedcm maioribus destinatari] suo more conseendit. Quippc apud prioris scculi reges araplissimum dignitatis gradum btinere eonsueuerat. Quem cum regina squalore obsitum sordidisque et agresti5 bus pannis utentem ingressa conspiceret, ob deformitatem cultus parum curiosa hospitis estimatrix effecta, simulque uiruin ex ueste meciens, stoliditatis increpitum, quod maiores discubitu precurrisset ac sedem rustico cultu indignam occupasset, loco excedere iussit, ne puluinaria tetriorc, io quam par esset, habitu contrectaret. Quod enim ilio e x fiducia agebat, stoliditati atque impudencie deputabat, ignara, aliquanto splendidius mentein quam uestem in sublimi lucere consessu. Paruit animosus senex, tametsi repulsa e g e r , indebitamque fortitudini sue contumeliam 15 egregio animi temperamento suppressit, acceptum ruboreni nec uoce uec gemitu prosecutus. Nec ti men t- citam doloris acerbitatem prorsus occultare sustinuit. Exurgens eniin atque in ultimam edis partem secedens, adeo ipsa parietum robora dimissi corporis impulsu contudit, ut tectum ruina •JO pene eximia tignorum trepidacione submitteret. Quo eueuit, ut non solum repulsa, sed cciam exprobrate sibi paupertatis ignominia lacessitus, iram suam aduersum contumeliosam regine uocem irrouocabili seueritate destringeret. Quem cum Ingellus, a uonacione regrcssus, curio25 sioribus oculis collustratum, nec os usquam hilariter cireunferentem nec se assurgendi officio uenerantem animaduerteret, Starcatherum esse parum blande frontis annotat o n e cognouit. Nam cum manus eius bellico opere duratas, cicatrices aduerso corpore exceptas, acerrimumque 3o oculorum uigorem attenderei, animaduertit, nequaquam enerui animo esse, cuius corpus tanta uulneruni uestigia confodissent. Obiurgatam igitur uxorem impensius monuit, ut abiecto irarum supercilio, quem conuicio insecuta fuerat, blandi|mentis permulsum liberalitatis officiis deleniret, cibo35 quo et pocione firmatum benigno recrearet alloquio, prefatus, hunc sibi olim a patre tutorem datum, infancie suo indulgentis8Ìmum extitisse custodem. Tum sera senilis animi cognitrix, rigore in mansuetudinem uerso, quem repulsa affeccrat, conuicii amaritudine lacerauerat, miniio strandi studio uenerata e s t , atque e x hospita indignante

p. »»

—

5

io

;5

30

35

4ü

VI

—

201

obsequentissimam adulatricem a g e r e c e p i t , curiositatem suam ire eius opponere c u p i e n s , eo quidem minus errore c u l p a b i l i s , quo illuni eelerius obiurgata deseruit. Nee tarnen leues eius penas pependit, cum loca, in quibus fortissimum senern discubitus repulsa s u g i l l a u e r a t , post inodum fratrum suorum cladibus cruentata conspiceret. Nocte u e r o , Ingello cibum cum Suertingi filiis cap i e n t e , apparatissimis dapibus insistens luxurioso mensas epulo c u m u l a u i t , senemque, ne maturius se conuiuio subtraheret, familiari inuitacione retinuit, tanquam operosioris esce oblectainenta solidum uirtutis rigorein e x c a u a r e potuissent. Quibus cum S t a r c a t h e r u s *oculos inseruisset, lxi. eorum usu lasciuiore contempto , nequid externo ritui indulgerei, t e m p e r a n c i a , qua plurimum pollebat, appetitum s u a m aduersus deliciarum irritamenta ünnauit, ne bellicam claritatem conuiualibus illecebris absumendam permitteret. Erat enim fortitudo eius frugalitatis a m a t r i x , aliena nimie ciborum abundancie et ab immoderato || dapuin usu auersa, (114) utpote que aliquo in momento ponendo l u x u r i a m numquam uacauit, semperque, uoluptate omissa, uirtutis respectum egit. Cum ergo uetustos continencie mores omnemque pristine consuetudini» habitum nouo l u x u ac lauticia corrumpi animaduerteret, rusticioris esce paratum appetens, cene sumptuosioris impendium fastidiuit. I g i t u r profusam dapum indulgenciam a s p e r n a t u s , fumidoque ac rancidulo cibo usus, famern eo s a p i d i u s , quo simplicius, pepulit, ne uere uirtutis neruos externarum deliciarum contagione, tanquam j adulterino quodam dulcore remitteret, aut prisce p- aoo frugalitatis normam inusitatis g u l e supersticionibus «brogaret. Ceterum indignanter ferebat, assam dapem eandemque elixam unius cene sumptibus e r o g a r i , edulium pro rnonstro accipiens. quod culine nidoribus delibutum, fartoris industria multiplicis temperamenti u a r i e t a t e perfricuit. E contrario Ingellus, proiectis maiorum exemplis, innouando mensarum ritu licencius sibi, q u a m mos patrius permitteb a t , indulsit. Postquain se enim, Teutonie inoribus permisit, effeminate eius lasciuie succumbere non erubuit. E x cuius sentina in patrie nostre fauces haud parua l u x u r i e nutrimenta fluxerunt. Inde enim splendidiores mense, lauciores c u l i n e , sordida cocorum ministeria uarieque

202

j

io

15

-o

-a

so

35

40

-

VI

—

farciminum sordes nianauere; inde licencioris cultus usuimpacio a ritu patrio peregrinata est. Itaque regio nostra, que continenciam in sc tanquam naturalem aluit, luxum a finitimis depoposcit. Cuius Ingellus illecebra captila, iniurias beneficiis rependere erubescendum non duxit; neque •Ili misera parcntis cladcs cum aliquo amaritudinis suspirio obuersata est. At regina, ne propositi irrita abiret, iiam senis donis optime propulsandam existimans, mirifici operis uittam proprio capiti detractam greinio cenitantis apposuit, beniuolenciam eius, quia uirtutem hebetare nequiuerat, mercari cupions. Quam Starcatherus, needum offense acorbitato deposita, in os ferentis reiiciens, plus conteniptus quam ueneracionis in co miniere repositum arbitrabatur ; prudentique animo egit, ne cicatrieibus consito galeisque assueto capite, insolitum effeminati cultus ornamentuni exciperet, sciens, uirilibus comis muliebre rediniiculum iniici non oportere. Itaque repulsam repulsa ultus, contemptum suum mutua aspernacione pensauit, tantum se pene in uindicando rubore g e r e n s , quantum gesserat in sustinendo. Veterani namque bellatoris aüimus, Frothonis cultum inextricabilibus amicicie hamis | complexus, totque ac tantis munificencie eius meritis inuitatus, ad abiiciendum ulcionis propositum nullo indulgencie blandimento seduci poterat, quo minus debitam beneficiis eius graciam eciam post fata referre satageret, oxtinctoque uicissitudinem liumanitatis rependere curaret, cuius adhuc extantis amantissimuni animum liberalÌ8simamque amiciciam expertus fuerat. Adeo quippe miserrimam Frothoniane cladis imaginem alte pectori insertam gerobat, ut ab intimo precordioruni eius seccssu clarissimi ducis respectus conuelli nequiret, atque ob hoc presenti beneficio pristine familiaritatis titulum anteponevo non dubitaret. Ceterum superioris contumelie memoria nihil gracie sequenti obsequio reddidit, lacessiti pudoris ignominiam deponere nequiens. (Tenacius enim iniuriarum liei beneficiorum imagines forcium quam mollium animis inherere consueuerunt.) Neque enim illorum insueuit moribus, qui amicorum prosperum uite cursum comitantur, aduersum deserunt, quique fortune magis quam cantati cultum tribuunt, propriis commodis quam aliene

-

y

—

203

beniuolencie propiores. Animaduer*tens nutem pertinax p r o p o s i t i f e m i n a , no sic qiiidcm c o n u i u a l e m a sene hilarit a t e n i elici posse, ut blandiciaruni c e p t u m liberaliori c o m i t a t e p r o s c q u e r e t u r , cunuiliicioremque hospiti h o n o r e m red5 d e r e t , tibicine d e industria m o d u l a r i i u s s o , n i u s a m , q u a i n d i g n a c i o n i s cius p e r s e u e r a n e i a flecterotur, i n s t i t u i t , artilieialis soni ministerio n a t u r a l e s i n c l e m e n c i e n e r u o s e l i d e r e cupiens. S e d fistule a u t c l i o r d a r u m l e n o c i n i u m in iiebet a n d a uiri pertinacia p a n i n i e f t ì c a x niansit. A u d i t o r enim io o x h i b i t u m sibi c u l t u m t i g m e n t u m ma!i;is q u a m c a r i t a t e m redolerc cognouit. Q u o e u e n i t , ut elusus o p i n i o n e sua ìuimus s t a t u e m a g i s q u a m Uomini c a n c r o p u t a r e t u r , dis c e r e t q u e , p o n d e r o s i s s i m e seueritatis statum f r u s t r a s c u r r a ruin lusibus a t t e n t a r i , inanique oris s p i r a c u l o m a x i m e rei is ìnolem l a b e f a c t a r i non p o s s e . A d e o enim S t a r c a t h e r u s oris Inibitimi indignacionis p e r t i n a c i a f ì r m a u e r a t , ut n u l l a e x p a r t e c o n s u e t o infraccior u i d e r e t u r . Quippe debitus uotis r i g o r , n e c tibie c a n t u nec g u l e l e n i m e n t o p e i m u l s u s , p l u s s t r e n n u o uirilique p r o p o s i t o , q u a m a u r i u m a u t e p u l i •jo blandinicntis tri|buenduni p u t a u i t . O s s e i t a q u e , q u o d u c s c e n d o c a r n e s p o l i a u e r a t , in u u l t u m g e s t i c u l a n t i s p r o i e c t o , p l e n a s a u r a r u m b u c c a s u i o l e n t a flatus e x c u s s i o n e l a x a u i t . Q u o f a c t o , quantum seueritas scenicos plausus fastidirei, e d o c u i t . I r a s i q u i d e m o b s e r a t e a u r e s nulli u o l u p t a t i s effe- j etili p a t u e r u n t . D i g n u m histrione m u n u s t u r p i p r e m i o def o r m e m u l c t a u i t o b s e q u i u n i . S i q u i d e m o p t i m u s meritoruni e s t i m a t o r , inuneris loco tibiciui tibiam e r o g a u i t , a c d u r u m m c r c e d i s g e n u s molli officio r e t u l i t . I t a q u e m i m u s , nescias, sonorius cecinerit an fleuerit, q u a m p a r u i n in l u x u r i o s i s :ÌO p e c t o r i b u s f o r t i t u d e p o s s i d e a t , e f f u s a l a c h r y m a r u m a c e r bitate t e s t a t u s . N c q u e enim, qui t o t u m s e u o l u p t a t i s u b s t r a u e r a t , q u a n d o q u e calaniitatis i n c u r s u m t o l e r a r e d i d i c e r a t . C u i u s lesio f u t u r a s c e n e c l a d e s o m i n a t a est. Et bene q u i d e m cultor seueritatis a n i m u s uindicte c o n s t a n c i a m perils tinaci g r a u i t a t e c o m p l e x u s , q u i , q u a n t u m alii s u a u i t a t i s , t a n t u m e x tìdibus fastidii t r a x i t , p r o b r o s o ossis i a c t u ing r a t u i n p e n s a u i t o f t ì c i u m , p l u s so u a l e n t i s a m i c i s p e c i o s i s c i n e r i b u s , q u a m iinprobis t u r p i s s i m i a l u m n i m o r i b u s d e buisse c o n f e s s u s . D e i n d e in a m p l i o r e m histrionis s u g g i l 40 l a c i o n e m h u i u s n i o d i c a r m e n s u b t e x u i t . R e g i n a u e r o uir-

iAifc

H'ò)

i>. su.1

204

VI

t u t e m , quam debilitare nequiuerat, stupens, eius, quem frustra beneficiis coluit, ammiratrix euasit. Videns autem Starcatherus, cos, qui Frothonem oppresserant, in summa regis dignacione uersari, concepti 5 iuroris magnitudinem acerrimo oculorum habitu prodidit, internosquo motus externo oris indieio patefecit, occultam animi procellam aperta luminum seuicia testatus. Deniquc Ingello se regiis dapibus delenire cupiente, edulium reppulit, quod uulgaris cibi uilitate contentus peregrina ad iu modum obsonia fastidirei, connnunibusquc epulis assuetus, nullius gulam saporis oblectacione palparci. In|tevrop;atus, p. ¿wi cur fronte tarn nubila regie liberalitatis obsequio uti noluisset, rcperiendi Frothonis filii gracia, Daniam sibi petitain asseruit, nee eius, qui petulantis stomachi ingluuiem is operosa dapum ubertate farcirei. H o c eniin familiaris regi Teutonum luxus egerat, ut excoctas aquis epulas deliciose sacietatis studio rurauin igni torrendas preberet. P o s t hec Ingelli mores intactos preterire non passus, in eius caput omnem reprehensionis amaritudinem transtulit, impietatis •20 d a m n a t u m , quod nimie saturitatis usu oscitans, partani edendo crapulam feda ructacione exhalaret, Saxonicamque imitatus illccebram amplissimis a sobrietate excessibus «berras8et, adeo uirtute uaeuus, ut ne minimam quidem eius unibram consectaretur. Maxime autem illi turpitudinis 25 cumulum accedere memorabat, quod in ipso milicie tyrocinio ulciscendi parentis imniemor, neglecta nature lege, paterni sanguinis carnifices beniuolencia atque officio amplecterctur, iniquissime meritos amantissima caritate complexus, eosque, in quos quam acerrime animaduertere deTO buerat, non modo impunitate donasset, uerum eciam conuictu ac mense honore dignos iudicasset, a quibus pocius capitale supplicium sumendum fuisset. *Preterea hic hoc i cuni indignacione reiecto, clara rursum uoce recinuit: Amoue, queso, muliebre donum, E t tuo mitram capiti r e p o n e ; Infulas nemo Yenerem docentes Fortis adoptnt.

IjXII'»

p 307

Absonum namque est, ut in arma promptis Nexili crinis religetur a u r o ; Mollibus cultus tenerisque turbis Competit iste. At tuo munus refer hoc marito, Cui placet luxus, digitusque prurit, Dum nates uersans uolucris rubolle Yiscera tractat. Yxor Ingelli leuis ac petulca Teutonum ritus celebrare gestit; Instruit luxus et adulterinas Preparat escas. Nam nouis palpat dapibus palatum, Captnt ignoti libitum saporis,

(117)

-

VI

—

Estuans ferclis onerare mensas Laucius omnes. TIec uiro uinum pateris propinai, Cuneta propenso moditans p a r a t u ; Cocta torreri iubet et secundo Destinât igni. Pascit, ut porcum, petulans maritum, Impudens scortuni natibusque fidens Gratis admissum tolerare poiiem Crimine stupri. Assat elixum recoquitque tosta, Prodigo cenam meditata luxu, Negligens morum uiciique cultrix, Femina turpis. Ilec procax fastu Venerisque miles, Appetens esce, bene temperatos Abdicai ritus, simul et gulosas Instruit artes. Rapuliim leui patina liquatuni, Preditas succo tenui placentas Pruriens aluo petit ordinesque Conchiliorum. Non ego magnum memini Frothonem Dexteram fibris uolucrum dedisse, Podicem cocti lacerasse galli Pollice curto. Quis prior regum potuit gulosus V i s c m i m putres agitare sordes, Aut manu carptim fodicare fedum Alitis a n u m ? Forcium crudus cibus est uiroruni, Nec reor lautis opus esse mensis, Mens quibus belli meditatur usum Pectore forti.

-

VI —

Apciu8 barbam poteras rigentem Mordicus presso lacerare dente, Quam uorax lactis uacuare sinum Ore capaci. Fugimus laute nieium popine, Rancidis uentrem dapibus fouentes: Coctiles paucis placuere succi Tempore prisco. Discus herbosi uaeuus sapori» Arietum carnes dabat et suillas; T e m p e r a i usus niliil immodesto Polluit ausu. Lacteum qui nunc adipem ligurris, Induas mentem, petimus, uirilem; Esto Prothonis meinor et paterni Funeris ultor. Occidet nequam pauiduinque pectus, Noe fugax fati stimulum refellct, Valle condatur licet, aut opacis Incubet antris. Vndecim quondam proceres eramus Regis Haconis Studium secuti; Ilic prior Helgo ö e g a t h u s resedit Ordine cene. Ilic famis prime stimulum licebat Aridis perno natibus leuare; Vontris ardorem rigidi domabat Copia crusti. Offulam nemo uapidam petebat; Quisque communos celebrabat escasi; Simpiici tantum stetit apparatu Cena potentuin. mntfiticua.

-

VI

—

V u l g u s e x t e r n u m f u g i e b a t esum, N e c f u i t summis epuli libido; Ipso r e x paruo meminit Hiodcstam Ducerò uitam. Molici tonincns speciom sapori* Coinbibit tostimi (Vroris liquorem, Noe paiuni eootis d u b i t a b a t uti, Assa porosus. Mensa persfabat modico pnratu, Exilibens s u m p t u m tenui salino, Nequid extorno u a i i a r e t usu Docta uetustas. A i n p b o r a s nemo p a t e r a s u e q u o n d a m liitulit niensis ; dolio p r o f u d i t P o c u l u m promus, nec erat catillis Copia pictis. Nemo transacti u e n e r a t o r eui Cantharis iunxit teretos diotas, Noe eibis lanceni eumulauit olini Comptus agaso. Non breiii concila ciatliouo Ioni P r a n d i u m uanus d e c o r a b a t h o s p e s ; N u n c recens m o r u m facies pudentor Omnia pressit. Ero quis sunipto rolerarot u m q u a m F u n u s amissi redimi parenti«, Aut loco patris p e t e r e t nocati Munus ab h o s t e ? Qui ualens heres sobolesque fausta Talibus iunctum latus applicaret, Y t uiri noruos u a c u a r e t omnos l ' a c c i o turpis? Y n d e , cum regum ti tuli c a n u n t u r E t d u c u m uates m e m o r a n t triumplios,

-

VI

-

Pallio uultuni p u d i b u n d u s a b d o P e c t o r e tristi. Omu tuis nil cniteat tropheis, Quod stilo dignc queat a n n o t a l i . Nonio F r o t h o n i s recitatur lieres I n t e r honestos. Improbis quid me laceras ocellis, Qui, renili patris u e n e r a t n s liostein, P a n i b u s t a n t u m tepidoque ¡uri Crederi« u l t o i ? Yiiulices q u a n d o scelerum p r o b a n t u r , (Juo miiius mentein p u d e a t proplianam. A uri il in p r o m p t o uacuafus usu Esse p e r o p t a . Sepe nani u i r t u s aliena sueuit Consc.iuiii culpe lacerare pectus, E t boni f a m a premitur malignus P e c t o r e sensus. A p p e t a s O r t u n i licet, aut r e m o t u s Occidentali regione degas, Seti sitimi mundi medium sequaris. Concitus ¡stinc, Son piagai» celi gelidam reuisas, Q u a poli u e r t e x p a t e t , impetuque Versili s p h e r a m rapit, et p r o p i n q u a m Desp/cit V r s a m , T e piulor late comes insequetur E t grnui u u l t u m feriet rubore, (¿uando m a g n o r u n i sociata ludit Concio regum. D e d e c u s queni cum m a n e a t perenne, I n t e r illustres medius u e n i r e Non potes turmas, reproliusque in omni CI im a te deges.

-

VI —

F a t a Frothoni sobolem dederc E d i t a m mundo superis sinistri«, Cuius affectum scelus et libido Sordida cepit. Sicut in naui fit, ut obsoletum F e d a sentine gremium requirant, Sic in Ingellum uicioaa rerum Copia fluxit. E r g o uulgatum ueritus ruborem Angulis pressus patrie iacebis Torpidus fedo lare nec uidendus Agmine claro. Sorte tum barbam quacies sinistra, Concubinarum stimulis repressus, Cum tibi pellex querulis perurat Vocibus aurem. Cum pauor mentem gelidus repigret, E t patris uindex fieri timescas, Degener piane, parilisque serui Ritibus exstas. Obrui paruo poteras paratu, Vt quis arreptum iugularet hedum Aut. ouem cultro tennrain trucidet Gutture secto. Ecco Suertingo genitus tyranno Dania post te pocietur heres, Cuius ignauam retines aororem Federe turpi. Dum grauem gemmis nitidamque- cultu Aureo gaudes celebrare nuptam, Nos dolor probro sociatus urit, Turpia questos. Quando te preceps agitat uoluptas, Anxius nobis animus prioris

-

VI

-

213

Temporis f o r m a m r e u o c a t , monetque Multa dolere.

5

io

Nam secus quam tu scelus estimamus Hostium, quos n u n c u e n e r a r i s ; u n d e P r i s c a noscenti facies molesta est T e m p o r i s huius. K e magis nulla c u p e r e m beari, Si tui, F r o t h o , iuguli nocentes Debitas tanti sceleris u i d e r c m Pendere penas. T a n t u n i autom monitus sui incitamento profecit. ut ab onerili et fiigescenti animo ueluti q u a d a m reprehensionis silice flagrantissimum fortitudinis ignem e x t u n d e r e t . P r i m u m cnim rex u a c u a s carmini a u r c s prebuit, deinde impensiori educatori» sui h o r t a m i n e concitatus, s e r u m ulcionis calorem a n i m o traxit, oblitusque conuiue, hostem induit. A d ultim u m disuubitu euolaus, omuem ire sue procursum in conscssores e f f u d i t , ita ut fcrrum a d u e r s u s Suertingi filios c r u e n t a soueritate n u d a r e t et, q u o r u m gulam m e n s e deliciis f o u e r a t , destiicto m u c r o n e iugulum p e t e r e t . His namquo continuo trucidatis, sacra mense s a n g u i n e inuoluit. infirmum societatis tiinculum d i r e m i t , e r u b e s c e n d u m q u e conuiuium egregia crudelitate m u t a u i t , a t q u e ex hospite liostis, ex abiectissimo luxurie mancipio truculentissimus ulcionis minister euasit. Siquidem industria h o r t a t o r i s oracio molli ac t e n e r e iuuente animositatis spiritiun ingenerauit, latebrisque suis e x t r a c t a m recreauit a u d a c i a m , e x i u d i t q u e , u t granissimo cladis auctoribus p e n a factis debita r e p e n d e r e t u r . E x u l a u e r a t siquidem probitas iuuenis, non e x p i r a u e r a t ; q u e in lueem senili s u f f r a g a t o n e p r o d u c t a , opus co maius, quo

p- 315

t a r d i u s , edidit. aliquanto speciosius cruore q u a m || m e r o cnlices imbuens. Q u a m porro i n d u s t r i u m existimemus senem, qui disertissima animonicione i m m e n s u m regalis animi uicium o x p u ^ n a u i t , eiusque loco, p e r r u p t i s nequicie claustris, effi35 cacissimam uirtutis sementum i n s e r u i t ? I p s e q u o q u e , manuin regis pari facinore prosecutus, fortitudinem non solum in se plenissimam exhibuit, sed eciam ex alieno pectore e r u t a m reuocauit. Quo p e r a c t o sic cepit:

di»)

io

no

•::>

a«

214

-

VI

-

35

R e x Ingelle, uale, cuius (iam) proilidit ausum P l e n u m animi pcctus. Tibi mens in corpore icgnat Auspicio patefacta suo, nec defuit altuin Pectore consilium, quanquam taciturnus ad liorain Extiteris; nam damna more probitate rependis, Torjìoremque animi redimis uirtute potenti. F a c age, fundamus reliquos, nullusque periclnm Effugiat, quod quisque pari racione meretur. Cedat in auetorem facinus, premat artiiieeniquu Culpa relata suum. Cesorum corpora curru Excipiant famuli, promptusquo cadauera lictor Efferat, offieiis merito caritura supremis, E t bustis indigna tegi; non funebris illis P o m p a rogusuc pium tumuli condonet honorem; P u t i d a spargantur campis, auiumque terenda Morsibus ; infesto maculent rus undique tabo. Tu quoque, r e x , scuani, siquid sapis, effuge nuptam, Ne lupa consimilem sibi fetum gignat, et ex te Belua consurgat proprio nocitura parenti, Die, Rotho, perpetue timidoruni irrisor, an ultos Frothonom satis esse putas, qui funera scptcin Yindicte unius impendimus? Ecce feruntur Exanimes, qui non rebus, sed imagine tantum Imperium colucre tuum, fraudemque parabant Obsequio. Sed mc semper spes illa subibat, Quod solet ingenuis sua respondere propago, More secutura sortem, quam sanguine traxit. Nuuc ergo, Ingelle, melius quam tempore lapso L e t h a r u m dici dominus Danieque mereris. Imberbis quando duetum auspiciumque se([iiebar Milicie, r e x Hako, tue, lasciua perosus Ingenia et luxum, nil preter bella colebam; Exercens animum cum corpore, mente prophanum Omne relegaui, stomaclioque placencia fugi, Forcia complexus animo; namque arma professis

-321 quererentur, ab eorum tutoribus callidior seruandorum jj (>2D pupillorum racio excogitata est. N a m truncos luporum ungues subtellibus annectentes, contiguum penatibus suis lutum obfusamque niuibus humum crebris decursibus exarare ceperunt, ferini incessus speciem prebituri. Post hec, trucidatis ancillarum liberis, eorumque corporibus frustatim discerptis, lacera passim membra disiiciunt. Itaque, requisitis adolescentibus nec inuentis, fusi reperiuntur artus, ferarum uestigia demonstrantur, tellus cruore delibuta conspicitur. Creditum est, pueros lupina ingluuie consumptos, nec cuiquam fere de tam manifesto laceracionis argumento dubitare concessum. Cuius spectaculi fides pupillis presidio fuit. Q u i mox a tutoribus caua conclusi ilice, ne ullum uite eorum indicium ederetur, diu sub canum specie nutriebantur; latrantum quoque eis uocabula indita, quo minus latencium opinio uulgaretur. Solus Frotho, mortis eorum fide repudiata, latebre locum ex perita augurii femina cognoscere institit. Cuius *carminum tanta uis e r a t , ut l x v » rem quantalibet nodorum consercione perplexam e longinquo soli sibi conspicuam ad contactum euocare posse uideretur. H e c Regnonem quendam occulte circa illos educacionis officium peregisse eosque tegende rei gracia caninis censuisse nominibus astruebat. Qui cum se inusitata car-

218

—

YII

—

minum uioleneia latibulis egestos incantantis obtutibus adraoueri conspicerent, ne tarn horrende coaccionis imperio p r o d e r e n t u r , gremium eius accepti a tutoribus auri incussione perfundunt. Q u e , recepto muñere, repentina morbi 5 simulacione par exanimi concidit. Perquirentibus ministris causam tam subiti l a p s u s , inscrutabilem filiorum Haraldi fugam existere memorabat, quorum eximia uis eciam atrocisjsimos carminum temperaret effectus. I t a paruulo contenta beneficio, maius a rege prestolari premium passa io non est. P o s t hec R e g n o , suam ac pupillorum opinionem populari sermone crebrescero expertus, in F y o n i a m utrosque deuexit. Vbi a F r o t h o n e c a p t u s , adolescentes se custodia prosecutum f a t e t u r , precaturque r e g e m , pupillis, quos patre priuauerat, parcat, nec se duplici parricidio oblò iectare felicitatis loco ducat. Quo dicto seuiciain eius in ruborem conuertit, pollicitusque est, siquid ab eis in patria n o u a r e t u r , se regi indicia delaturum. I t a pupillis incolumitate p a r t a , metu liber, multos annos confecit. Qui cum adulti Sialandiam petiuissent, ulcionem pa20 tris ab amicis exequi iussi, non se ac patruum annua luce potituros uouerunt. Quo eomperto R e g n o , pacti memoria concitatus, noctu regiam petit, seque promisse rei indicem uenire tacite asserit. Dormientem tamen ad uigilias e u o care passus non e s t , eo quod F r o t h o excitacionis sue pe'¿5 nas ferro e x i g e r e solitus fuerat. Tanti quondam regium somnum importuna frustracione perrumpere existimatum est. Id F r o t h o mane e x uigilibus e x p e r t u s , ut animadu e r t i t , R e g n o n e m insidiarum nuncium attulisse, contracto milite seuicia fraudem precurrere statuii. Nec aliud Haraldi ao filiis auxilio, quam furoris simulacio fuit. Nam cum se e x improuiso occupari conspicerent, perinde ac furiis acti lymphancmm more[m] ( s e ) gerere ceperunt. Quos cum F r o t h o mente captos putaret, propositum remisit, deforme existimans ferro petere, qui ferrum in se conuertere uide35 rentur. A quibus próxima nocte incendio consumptus, dignas parricida penas pependit. Quippe r e g i a m adorti, reginam in primis lapideo obruere congestu ; igne deinde penatibus applicato, F r o t h o n e m in excisi dudum specus angustias et opacos cuniculorum recessus obrepere coejgerunt. 40 Y b i dum clausus delitescit, uapore et fumo strangulatusinteriit.

i1-

p- 323

-

a

io

i")

ai

•.'5

:ìu

35

VII

—

219

P e r e m p t o F r o t h o n e , cum Haldanus ternos circiter annos patrie prefuissct, l l a r a l d o fratri regnaudi iure perfitnctorie tradito, Olandiam eique fìnitimas i n s u l a s , quas a Hiietie complexu sinosus aquarum diuellit anfractus, piratici» populatur iniuriis. Ibidem, subductis liieme nauigiis ae uallo cinctis, cxpcdicioni triennium dedit. Post hec Suetio nianus iniecit, eiusque regem bello consumpsit. Cuius nepotem Ericuni, patrui uero sui Frothonis tiliuni, p u g n a post niodum c x c e p t u r u s , postquani pugileni cius ( , 2 2 > Haquinum hebetandi carminibus l'erri peritum diilicisset, eximie magnitudinis clauam ferreis consertarli nodis, tunsionis usibus a d a p t a u i t , perinde ac prestigli uires ligneo robore debellaturus. D e n i q u e , cuni ceteris conspicuo uirtutis liabitu premineret, inter acerrimos hostium proc u r s u s , obnupto g a l e a c a p i t e , scuti inops, libratuin claue robur in obiecta clypeorum munimina gemine manus ope torquebat. Nec orat ulluni tante soliditatis obstaculum, quod non frust[r]atim adacte molis impulsus obtereret. Quo e u e n i t , ut occursantom sibi in acie pugilein acriori gestaminis impaccione subruerct. Y i c t u s tamen et in ÌIel8Ìngiam fuga delapsus, Yitolfuin quondam, olim Haraldo militantem, saucii corporis *curam petiturus accessit. Hic, L X V b in castris maiore etatis parte consumpta, tandem in huius prouincie solitudinem post tristia ducis fata concesserat, ibique rustico uite cultu consueta milicie studia r e l a x a b a t . Qui quod hostilibus sepe telis petitus f u e r a t , non infìmam medendi pcriciam assidua uulnerum suorum curacione contraxerat. Siquis uero operam eius blandimentis exposceret, hunc medele loco occulte lesionis n o x a afficere solitus erat, aliquanto speciosius beneficia minis quani | adulacionc i> ÓH exposci iudicans. Idem Erici milites, penatibus suis occupandi H a l d a n i cupidine imminontes, ita uidendi officio spoliauit, ut propinquas edes nec prospectu capere nec certis possent uestigiis indagare. Adeo luminum usum nubilus quidam error obtuderat.

Cuius opera H a l d a n u s uirium integritatem adeptus, adeito Tliorone, conspeccioris ingenii pugile, Erico bellum denunciai. Quem cum productis e diuerso copiis, militum numero prestare conspiceret, occultatam agmiuis partem w inter propinquos uie frutices delitcre precepit, hostem por

220

-

YII

—

angustiora semite compendia gradientem insidiis consumpturus. Quod preuidens Ericus, explorata progrediendi facultate, secessu utendum putauit, ne proposito incedens tramite, hostium dolis inter preruptos moncium urgeretur 5 anfrnctus. Igitur apud conuallem arduis moncium iugis utrimque conseptam mutuis uiribus pugna conseritur. I n qua Haldanus, inclinatam suorum aciem conspicatus, frequentem saxis rupem cum Thorone conscendit, indeque erutas moles in subiectuin hostem deuoluit, quarum pondere io et ruina aciem in occiduo constitutam oppressit. Quo euenit, ut uictoriam, quam armis amiserat, cautibus recuperaret. Ob cuius facti uirtutem Biargrammi cognomen accepit, quod uocabulum ex moncium efferitatis nuncupacione compactum uidetur. Igitur apud Sueones tantus is haberi cepit, ut magni Thor filius existimatus, diuinis a populo honoribus donaretur, ac publico dignus libamine censeretur. Sed quoniam egre deuictorum ingenia quiescere solitum i>. 323 est, et in uetitum semper subaotorum obluctatur improbitas, 20 accidit, ut Ericus, dum fuge damnis consulere studet, subiectas Haldano prouincias attentaret. Sed ne Daniam quidem ab hoc seuicie genero immunem reliquit, perquam dignum existimans eius lacessere patriam, per quem sua abactus fuerat. Ita dum iniuriam inferre quam repellere 25 maluit, Suetiam armis hostilibus liberauit. Quippe cum Haldanus Haraldum fratrem ab eo tribus d^uictum preliis, quarto occisum cognosset, amittendi imperii metu, relictis Sueonum agris, patriam repetere coactus est. I t a Ericus, quo facilius Suetie regnum deseruit, hoc celerius recepit. so Quern si fortuna eque in retinendo regno ac recuperando instruere uoluisset, nequaquam Haldano prendendum dedisset. Cuius capcionis modus hie erat. Reuersus in Suetiam H a l d a n u s , occultata per insidias classe, binis obuiam Erico nauigiis proficiscitur. A quo denis petitus, 35 uariis nauigacionis reflexibus ad occultum suorum agmen relabitur. Quem longius insequente Erico, Danica ponto classis emergit. Circumuentus itaque Ericus oblatum || sibi 028) sub seruiendi condicione spiriturri repudiauit, lucemque libertati preferre non passus, mori quam obsequi preoptauit, 40 ne uite cupiditate ex libero seruus euadere uideretur aut,

— quem Adeo igitur animi

YII

—

221

nuper fortuna equasset, nouo famulatus officio colerei. salutem dedecorc mercari uirtus ignorât. Compeditus et ad loca feris peruia relegatus, indignum tanta maiestate exitum habuit. 5 Haldanus, gemini regni imperio potitus, opinionis sue titulum tribus honestatis gradibus decorabat. E r a t enim condendorum patrio more poematum pericia disertus nec athletica minus uirtute quam regia potestate conspicuus. Audiens autem, uegecioris ingenii piratas Tokoneih et io Anundum circumpositis imminere prouineiis, maritima pugna tentatos oppressit. Nihil | enim ueteres claritate magia i> 326 expetendum ducebant, quam non opum fulgor, sed armorum industria peperisset. Itaque sediciones amplecti, instaurare lites, ocia fastidire, paci miliciam anteferre, uir15 tutum, non rerum, estimacione censeri, plurimum uoluptatis in preliis, minimum in conuiuiis reponere clarissimis* quon- i nulla penitus arte flexisset, inuicte seueritatis perseueranciain miratus abscedit. Eiusdem rei cupidus gigas, cum eque se effectu uacuum aniniaduerteret, feminam subornat, que cum, obtenta uirginis familiaritate, eius aliquandiu pedissequam egisset, liane tandem a paternis procul pena20 tibus, quesita callidius digressione, seduxit; quam ipse mox irruens in arcciora montano crepidinis septa deuexit. Opinantur alii, quod femineam mentitus effigiem, cum insidiosa artis protraccione domesticis puellam edibus abduxisset, partes demum raptoris impleuerit. Quod ut comperit Otliarus, 25 indagando uirginis gracia montis pcnita perscrutati«, inuentam, oppresso gigante, secum abduxit. Adeo autem gigantea sedulitas puelle cesariem nexili comarum astriccione reuinxerat, ut pilorum perplexa congeries crispata quadam coherencia teneretur, nec facile preter ferrum quis no posset consertos crinium extricare complexus. Denuo igitur uariis rerum irritanientis aggressus puellarem in se prouocare conspectum, cum diu toipentes nequicquam oculos attentasset, proposito parum ex sentencia cedente, ceptum reliquit. Sed ncque puellam stupro uiolare susti35 nuit, ne splendido loco natam obscuro concubitus genere macularet. Que cum uarios solitudinum anfractus diucius errabunda percurreret, contigit, ut ad siluestris cuiusdam immanisque femine tugurium per;ueniret. A qua pascendi caprarum gregis officio deputata, cum denuo per Otharum 40 libertatis auxilium impetrasset, talibus eius tentatur alloquiis : Sftxo Grnmmaticus.

15

p. mi

p. 332

226

—

YII

—

Num meis mauis monitis adesse E t pares uotis sociare nexua, Quam gregi presens olidisque curam F e r r e capellis ? Impie dextram domine refelle, E t trucem preceps fugito niagistram, Vt rates mecum socias reuisens Libera degas. Linque commisse Studium bidcntis, S p e m e caprinos agitare gressus, E t thori consors refer apta nostris Premia uotis. O michi tantis studiis petita, Torpidos rursum radios reflecte; P a u l u l u m motu facili pudicos Erige uultus. Ad lares hinc te statuam paternos, E t pie letam sociabo matri, Si semel blandis agitata uotis Lumina pandas. Quam tuli claustris tocies gigantum, Confer antiquo meritum labori, E t graues rerum miserata nisus P a r c e rigori. Quare etenim cerebrosa adco dementiro cepisti, ut alie|num ductare pecus, et in monstrorum famulicio numerari preoptes, quam pari consensus aptitudine mutuum thori promouere contiactum? Illa nihilominus, ne pudice mentis constancia ad extemos titubaret aspectus, luminum habitum immoto palpebrarum rigore continuit. Quante porro pudicicie soculi illius feminas extitisse putemus, que ne ad leuem quidem oculorum motum maximis amatorum irritamentis adduci potuerunt? Cum ergo Otharus ne gemini quidem benefìcii meritis uirgineum in se uisum concitare quiuisset, pudore et egritudine fatigatus classem

-

VII

227

-

repeciit.* Cumque S y r i t h a , more pristino decursis late scopulis, in Ebbonis forte sedes erronea peruenisset, nuditatis et inopie rubore egencium se filiam astruebat. Animaduertens autem hanc Othari mater, quanmis marcore illitam inopique contectam amiculo, a generosis pullulasse ramalibus, ¿onorato sedendi loco susceptam reuerenda secum comitate detinuit. Nobilitatem quippe uirginis index forma prodebat, et uultu genus interprete resultabat. Quam uidens Olharus, cur uultum peplo obscuraret, inquirit. Cuius animum cercius experturus, nupturam sibi feminam fingit, eiusque thorum conscendens, lucernam Syrithe gestandam committit. Que cum, absumptis pene lychnis, admoto propius igne premeretur, tantum paciencie specimen prebuit, ut manum absque motu continere uisa, nullam ardoris molestiam sentire crederetur. E x t e r n u m quippe estum cohibebat interior, et pruritantis animi feruor aduste cutis incendium temperabat. Que demum ab Otharo manui consulere iussa, placidos in eum obtutus uerecunda luminum ereccione conuertit, statimque, semo|to nupciarum figmento, genialem thorum nuptura conscendit. Cumque post modum Syualdus comprehensum Otharum ob illatum filie stuprum suspendio consumendum duxisset, continuo Syritha, raptus sui casibus explicatis, non solum eum in regis graciam reduxit, sed eciam patrem ad eius sororem matrimonio sibi copulandam adduxit. P o s t hec inter Syualdum Regnaldumque, exquisite probitatis militibus utrobique delectis, apud Sialandiam prelium agitur. I n quo cum, triduo mutuis cedibus exacto, ob summam utriusque partis uirtutem incerti uictorie procursus existerent, Otharus, siue diutine pugne tedio siue glorie emulacione correptus, cum mortis contemptu con/ertissimos hostes irrumpit, Regnaldoque inter fortissimas militum acies obtruncato, subitam Danis uictoriam peperit. Insigne hoc prelium maximorum procerum ignauia fuit. Adeo siquidem rei summa perhorruit, ut fortissimi Sueonum .XL. terga fuge dedisse dicantur. Quorum precipuus Starcatherus, nulla seuicia rerum aut periculorum magnitudine quati solitus, nescio qua nunc obrepente formidine sociorum fugam sequi quam spernere preoptauit. Crediderim hunc metum ei diuinis uiribus iniectum, ne supra 15*

LXVIIS

r-334

228

»

io

is

20

25

30

35

•io

-

VII

-

humanam fortitudinem uirtute sibi preditus uideretur. Adeo nihil perfecti mortalium felicitas habere consueuit. Tunc hi omnes maximi piratarum H a k o n i s , quasi quedam belli reliquie ad eum delapse, commilicium amplectuntur. [De Sigaro rege, a quo uilla Syersted nomen accepit.] Post hec Syualdo fìlius Sygarus succedit, cui fìlli Syualdus, Alf et Algerus fuere, filiaque Sygne. E quibus A l f , ceteris animo formaque prestancior, || piraticis incum- ( 1 2 7 ) bebat officiis. Cuius | eciam insignem candore cesariem p- l3:' tantus come decor asperserat, ut argenteo crine nitere putaretur. Eodem tempore Gothorum rex Syuardus filios habuisse fertur Wemundum et Ostenum, filiamque Aluildam, que tantam uerecundie fidem ab ipsis prope modum incunabulis preferebat, ut os peplo iugiter obnuptum haberet, quo minus formam suam aliene libidinis irritamentum efficeret. Huic pater in arctam ad modum custodiam relegate uiperam anguemque educandos commisit, pudiciciam eius adultorum tandem reptilium custodia uallaturus. Neque enim facile thalamus inuestigari poterai, quem tanti discriminis pessulum obserabat. Statuii eciam, ut siquis eius aditum frustra tentasset, protinus amputanduni caput paloque refigendum preberet. Ita annexus petulancie metus concitata iuuenum ingenia castigabat. Tunc A l f , Sygari fìlius, rem hoc illustrius, quo periculosius, tentandam existimans, proci titulum professus, animalia propter uirginis conclaue excubancia debellare iubetur, quod edicti racione eorum uictori uirgineus deberetur amplexus. Quorum ut acrius aduersum se rabiem excitaret, cruenta corpus pelle contexit.* Qua succinetus, mox ut i-xviii« septi ualuas subiit, torridam calibem forcipe comprehensam hiantis uipere faucibus immersit, eamque exanimem prostrauit. Anguem deinde, sinuosa uolubilitate prolapsum, inter medios rictus telum iaculatus absumpsit. Cumque pacti condicione connexum uictorie pignus expeteret, refert Siuardus, hunc sibi generum acceptari, in quem filia solidum opcionis arbitrium contulisset. Cumque sola puelle mater proci uotum difficulter exciperet, mentem filie secreto perlustrai alloquio. Qua procum impensius ob uirtutem laudante, conuiciis eam acrius lacerai, quod elisis pudicitie nerui's specierum illecebra caperetur, omissaque

-

s

io

is

20

25

30

35

40

VII

-

229

uirtutis censura adulantibus forme blandiciis lasciue mentis intuitum exhiberet. Ita Aluilda ad Danici iuuenis contemptum adducta, uirili ueste femineam permutauit, atque e x pudica ad modum puella ferocem piratam agere cepit. Compluribus quoque eiusdem uoti puellis in commilicium adcitis, eo | forte loci peruenit, ubi piratarum agmen p. 336 amissi bello ducis interitum deplorabat. A quibus ob forme pulcritudinem piratice princeps creata, maiores muliebri uirtute res edidit. Quam Alf crebris nauigacionis laboribus insectari conatus, in Blacmannorum forte classem hyeme incidit. Quo tempore densatis aquarum coactibus tanta glaciei moles naues corripuit, ut eis nulla remigandi uis processum struere potuisset. Cumque frigoris diuturnitas tuciorem conclusis sponderet incessum, iubet Alf suos concretum pelagi sinum caligatis tentare uestigiis, calceorum lubricitate deposita, glaciale planum firmius percursuros. Quos Blacmanni succincta pedum agilitate fuge consulere r a t i , inita cum eis pugna, uacillantibus nimi[r]um cessere uestigiis, utpote quorum ancipites gradus subiectww plantis lubricum impellebat. Dani uero, crustatum algore pelagus passu tuciore permensi, infìrmos hostium elisere progressus. Quibus deuictis, nauigacionem in Finniam uertunt. Y b i contracciorem forte sinum ingressi, missis, qui rerum habitum explorarent, paucis nauibus portum occupari cognoscunt. Aluilda quippe easdem faucium angustia s prior classe petiuerat. Que cum ignotas eminus puppes adesse conspiceret, prepeti remigio uelox in eorum defertur occursum, irrumpere hostem quam opperiri sacius iudicans. Tunc A l f , prohibentibus sociis, plures naues paucioribus attentari, indignum respondit, ut Aluilde quis perferat, paucarum puppium obiectu procursus sui studia deturbari, prefatus, parue rei momento magnorum operum titulos respergendos non esse. Nec parua Danis ammiracio fuit, unde hostium corporibus talis forme decor, tantaque membrorum aptitudo suppeteret. Y t ergo naualem committere pugnam ceperunt, ( A l f ) iuuenis Aluilde proram insiliens in puppim u s q u e , facta resistencium strage, progreditur. Cuius comes Borcarus, decussa Aluilde g a l e a , mentique eius levitate conspecta, p . 337 animaduertit, osculis, non armis agendum esse, telorumque

230

5

10

ia

20

23

30

35

40

—

YII

-

rigore deposito, blandioribus || hostem officiis attrectandam. (1281 Igitur Alf, quam terra marique, tot obstantibus peiiculis, indefesso labore quesierat, supia spem offerri gauisus, cupidius apprehensam, uirilem cultum in muliebrcm conuertere coegit; ex qua post modum filiam Guritham procreauit. Sed et Borcarus Aluilde comitem, Grò nomine, matrimonio complexus, filium ex ea H a r a l d u m susccpit, quem sequens etas Hyldetan cognoniinauit. E t nequis hunc bellis sexum insudasse miretur, quedam de talium feminarum condicio ne et moribus compendio modice digressionis expediam. F u e r e quondam apud Danos femine, que formam suam in uirilem habitum conuertentes omnia pene temporum momenta ad excolendam miliciam conferebant, ne uirtutis neruos luxurie contagione liebetari paterentur. Siquidem delicatum uiuendi genus perose corpus animumque paciencia ac labore durare solebant, totamque feminee leuitatis molliciem abdicantes muliebre ingenium uirili uti seuicia cogebant. Sed | et p sas tanta cura rei militaris noticiam c a p t a b a n t , ut feminas exuisse quiuis putaret. Precipue* uero, quibus aut ingenii L X V I I I I . uigor aut decora corporum proceritas erat, id uite genus incedere consueuerant. H e ergo, perinde ac natiue condicionis immemores, rigoremque blandiciis anteferentes, bella prò basiis intentabant, sanguinemque, non oscula delibantes, armorum pocius quam amorum officia frequontabant, manusque, quas in telas aptare debuerant, telorum obsequiis exhibebant, ut iam non lecto, sed leto studentes spiculis appeterent, quos mulcere specie potuissent. Nunc a diuerticulo propositum repetam. Veris inicio, cum Alf et Algerus, repetitis piratico operibus, uaria pelagus nauigacione tentarent, in Hamundi reguli filios Helwin, Hagbarthum et Ilamundum centenis incidere nauigiis. Quibus illato prelio, cuni fessas cede dextras sola crepusculi caligo dirimeret, noctu militi fedus imponitur. Quod postero die perpeti inuicem iure firmatum est, tanto uulnere hesterna pugna utrobique suscepto, ut nulla renouandi certaminis facultas existeret. Ita, quos par uirtus exhausit, necessitas in pacem coegit. P e r idem tempus Hildigisleus, ci aro Teutonum loco ortus, forme et nobilitatis fiducia Sygnem Sigari filiam postulabat. Apud

— VII

-

231

quam maximum ei contemptum obscuritas peperit, quod fortitudine uacuus aliena probitate fortunam instruere uidcretur. Precipue eandem in amorem Hakonis magnalium eius spoetata deflexit opinio. Quippe maiorem 5 forcium quam mollium respectum agebat, nec forme, sed operum insignia mirabatur, sciens, orane decoris blandimentum sola uirtutis estimacione sordoscere, nec equa iIli lance conferri. Sunt enim puelle, que pocius ama torum p. 339 claritate quam specie capiuntur, quasque, non oris, sed io mentis habitum estimantes, in alternum copule uotum solus animi respectus accendit. Hagbarthus uero, cum Sigari filiis Daniam petens, iisdemque ignaris sororis eorum alloquio potitus, tandem eam ad clandestini concubitus promissionem fide sibi obligandam adduxit. Que post 15 modum, forte pedissequis insignes procerum titulos conferentibus, Hildigisleo Hakonem pretulit, in ilio nihil preter "speciem laudabile reperiri, in isto oris lituram animi flore pensari testata. Nec eum simplici laudacionis genere extulisse contenta, tali concentu usa perhibetur: 20

25

30

35

Hic candoris inops prima probitate relucet, Yultum uigore meciens. Nam damnum rigide redimii mens ardua forme, Mendamque uincit corporis. Corde micat species, facies feritate iuuatur, Ipso rigore precluis. Nec candore beat mentem, sed mente colorem Morum seuerus arbiter. Iluic precium non forma facit, sed forcior ausus Armisquo parca claritas; Ast ilium capitis decor approbat et nitor oris Yertexque crine fulgidus. Sordet inane decus forme, confunditur in se Fallax decoris dignitas. Disparibus studiis species uirtusqne reguntur, Hec perstat, illa deperit. Importai uicium uacuus color; hunc leuis anni Fluxus gradatim dissipat. Ast probitas meliore loco sua pectora firmat, Nec lapsa prorsus excidit.

(129) l>. 340

232

—

"VII

-

Exteriore bono uulgaris fallitur aura, Rectique normam negligit; A t michi censura uirtus pociore probatur, Spreta decoris gracia. Q u e u o x ita ad astancium aures delapsa, ut H a g barthus Hakonis laudari uocabulo putaretur. A qua cum Ilildegisleus Hagbarthum sibi prelatum dolenter tulisset, Bolwisum quendam luminibus captum muneribus illicit, qui Sygari et Hamundi filios ad amicicias odio permu10 tandas adduceret. R e x quippe Sigarus senum duorum, quorum alter Bolwisus e r a t , Consilio cuncta fere gerero consueuerat. H o r u m tarn discors ingenium fuit, ut alter inimiciciis dissidentes in graciam reducere solitus esset, | alteri cure foret amicicia iunctos odio sequestrare et simul15 tatum pestes altérais uentilare dissidiis. Primum itaquo Bolwisus apud Sygari filios Hamundi sobolem pleno obtrectacionis mendacio lacerabat, affirmans, earn numquam fida pace societatis iura seruare solitam, bello pocius quam federe continendam. Itaque iuuenum paccione perrupta, •jo Hehcin et Hamundus, Hagbartho procul agente, Sigari filiis A l f et A l g e r o , prelium inferentibus, apud p o r t u m , qui Sinus Hamundi dicitur, opprimuntur. Quos Hagbarthus post modum integris uiribus superueniens in ulcionom fratrum bello consumpsit. iIiWigis[i]leus ambas nates telo 25 traiectus elabitur. Que res insectandorum risu Teutonum occasio extitit, quod opprobrii nota plage deformitas non careret. P o s t hec Hagbarthus muliebri corpus cultu instruens, tanquam Sigari filiam fraterna clade non leserit, solitarius 30 eam accepte promissions fiducia repetit, plus securitatis ex ipsius fide, quam suo facinore formidinis contrahens. A d e o libido periculum contemnit. E t ne profeccioni causa deesse uideretur, pugnacem Haconis famulam profitendo, legacionem eius ad Sigarum perferre se dixit. Cumque 35 noctu inter pedissequas cubitum reciperetur, pedesque ei ab ancillulis lauandi officio pertergerentur, interrogatus, quid hispidis adeo cruribus esset manusque parum blandi CQntactus haberet, hoc modo respondit:

lxix«

5

p. au

— VII

5

io

—

233

Quid miri tenerum nobis durescere subtel, Et loDgos hirto crure manere piloa, Cui pianta» tocies subiecta rclisit barena, E t uepres medium corripuere gradum? Nunc saltu nemus experior, nunc cquora cursu, Nunc mare, nunc tellus, nunc iter unda michi. Scd neque ferratis conclusum nexibus über, Aut iaculis solitum missilibusque premi, Ad tactum uestro potuit mollescere ritu, Quas chlamydis tegmen aut toga leuis habet. Ncc colus aut calathi, sed cede madencia tela Officium nostre composuere manus.

p. 3a

Cuius affirmacionem Signe consentaneo dissimulacionis (13°) genere prosequi non morata, par esse refert, manus uulnera 15 sepius, quam uellera, pugnam quam pensa tractantes consentaneam officio preferre duriciem nec tractabili feminaruin mollitudine eneruem leuitatis speciem alienis contactibus cxhibere. Quippe eas partim bellico labore, partim nauigandi consuetudine duratas esse. Neque enim beliamo tricem Haconis uernulam muliebribus inseruiro negociis, sed iaculandis hastis torquendisque missilibus oblitam cruore dexteram afferre consueuisse. Quamobrem mirandum non esse, plan*tas ingenti itinerum emensione duratas, lxixi> quasque decursa tocies littora scabris lapidum fragmentis .»5 obtriuerint, calloso rigore lentescere nec parem earum teneritudini contactum pre se ferre, quarum uestigia digressus expercia aulicis iugiter lirainibus includantur. Quam cum Hagbartbus, perinde ac honoraciorem cubandi locum habiturus, thori sociam recepisset, inter mutue uoluptatis 30 colloquia talibus sensim orsis compellat:

35

Si captum genitor tuus Me tristi dederit neci, Nunquid coniugii fidem, Tanti federis immemor, Post fatum repetes meum? Nam si sors ea cesserit, Haud spero uenie locum; Nec parcens miserebitijr

234

5

io

—

YII

-

Ylturus sobolem parens. Nam fratres neeui tuos, Priuatos ope nautica, Et nunc te, patre nescio, Ac si nil prius egerim Yotis illius obuiam, Communi teneo thoro. Die ergo, Venus unica, Quam uoti speciem feres Complexu solito carens? Ad hec S y g n e :

is

20

25

30

Me crede tecum, care, uelle commori, Si sors exicii pretulerit uicem, Nee ulla uite prorogare tempora, Cum te mors tumulo tristis adegerit. Nam si supremam forte lucem clauseris, Lictorum rabido subditus ausui, Quocunque leto prefocetur halitus, Morbo seu gladio, gurgite uel solo, Omnis petulce labis ignes abdico, Et me consimili deuoueo neci, Yt quo idem fedus thori reuinxerat, Idem supplicii contineat modus. Nec hunc, necis sensura penas, deseram, Quem dignum Yenere constitui mea, Qui prima nostri carpsit oris oscula, Et floris teneri primicias tulit. Nullum puto uotum futurum cercius, Siquid feminea uox fidei gerit.

Que uox ita Hagbarthi animum uegetauit, ut plus uoluptatis in eius promisso, quam periculi in sua digressione reponeret. Qui cum, ab ancillulis proditus, a Sigari lictoribus oppugnaretur, diu se strennua pugna defendit, compluresque ex eis in aditu trucidauit. Comprehensus 35 tandem et ad concionem perductus, diuersa plebis suffragia expertus est. Siquidem complures supplicium ab eo tam grauis iniurie exigendum dicebant; sed Bilwisus, Bolwisi frater, aliique, sentencie pocioris auctores, pocius strennua

p- 343

-

VII

235

-

eius opera utendum, quam crudelius in eum consulendum monebant. Tunc subiens Bolwisus iniqua affirmabat Consilia, que regem, cum ulcione uti debeat, ignoscere iubcant, et iustum iracuudie motum indigna miseracione deleniant. 5 Q u o enim pacto Sigarum circa hunc parcendi miserendiue studio nioueri posse, a (]uo non solum gemino filiorum solacio spoliatus, sed || eciam cor|rupte iilie contumelia respersus uideatur? Quam sentenciam maiore concionis parte suffragiis prosequente, damnatur Hagbarthus, stipes10 que eum excepturus erigitur. Q u o e u e n i t , u t , qui prius nulluni pene *triste suffragium h a b u e r a t , omnium seuicia mulctaretur. Quem regina m o x , porrecto poculo sitim lenire iussum, tali minarum infliccione sollicitat:

15

N u n c insolens H a g b a r t h e , Q u e m morte dignum concio Adiudicauit omuis, Sitis fugande gracia Ori dabis bibendum liquorem corneo, metum refutans, V i t e supremo tempore Audacibus labellis L e t a l e liba poculum, Q u o potus infcrorum Mox applicere sodibus, Iturus in reclusam Ditia seueri regiam, Patibuloque corpus, Orco daturus spiritum. T u n c iuuenis, oblatum apprehendens fertur intulisse responsum:

poculum,

H a c gustum capiam manu supremum, E x t r e m e quoque pocionis haustum, Qua natos tibi sustuli gemellos. Iam non Elisios inultus axes, N o n impune truces adibo manes. Nam nostro prius hos peracta nisu Clades Tartareis reclusit antris.

tale

P.

344

XLX»

236

s

YII

-

Hec uestro hiaduit cruore dextra, Hec proli teneros ademit annos, Quam luci tua procreauit aluus, Cui tunc nee funebris pepercit ensis. Infamis mulier, furensque mente, Infelix genitrix et orba natis, Sublatum tibi nulla reddet etas, Nec tempus redimet, diesue queuis Demptum letifero rigore pignus.

io

Ita mortis comminacionem interfectorum a se iuuenum exprobracione ultus, reiecto in reginam poculo, os eius sparso meri liquore suffudit. Interea Sygne deflentes famulas, an sibi ceptorum socie fieri pateréntur, interrogat. Ille, quicquid domine 15 uoti incederet, suis spondent effectibus exequendum. Promissioni fides adiecta est. Deinde lachrymis suffusa, quem unice thori consortem habuerit, fato insequi uelle se dicit, iubetque, mox ut signum e specula datum esset, faces thalamo subdi, deinde laqueos ex peplis fieri, hisdemquo 20 fauces, pulso pedum fulcimine, strangulandas preberi. Assencientibus, quo minorem mortis metum haberent, merum propinai. Post hec Hagbarthus ad montem, qui post modum ab ipso uocabulum traxit, suspendio consumendus adducitur. Tunc, experturus amasie fidem, amiculum suum 25 a lictoribus suspendi precepit, uoluptati sibi esse prefatus, si propinque mortis instar alicuius spectaculi imagine peruidisset. Quo impetrato, specule custos, id circa Hagbarthum peragi ratus, conclusis intra aulam puellis conspecta denunciai. Que, mox datis || incendio tectis, subiecta pedibus 30 robora depellentes, gulas laqueis obtorquendas dederunt. Igitur Hagbarthus, regiam igni implicatam conspiciens ac notum conflagrare cubiculum, plus leticie se ex amice fide, quam meroris ex propinqua morte sentire perhibuit. Quin cciam astantes ad necem sibi inferendam hortatus, in quam 3& paruo momento fatum poneret, huiusmodi carmine protestata : Ocius, o iuuenes, correptus in aera tollar. Dulce michi, nupta, est post tua fata mori.

-

5

io

15

TU

-

237

Aspicio crepitus et tecta rubencia flammis, Pollicitusque diu pacta reuelat amor. En tua non dubiis completur paccio uotis, Cum uite michi sis interitusque comes. Ynus erit finis, unus post federa nexus, Nec passim poterit prima perire Venus. Felix, qui tanta memi consorte iuuari, Nec male Tartareos solus adire deos. Ergo premant medias subiecta tenacula fauces; Nil, nisi quod libeat, pena suprema feret, Cum restaurande Yeneris spes certa supersit, Et mors delicias mox habitura suas. Axis uterque iuuat; gemino celebrabitur orbe Yna animi requies, par in amore fides

Ecce enim, oblatum libens discrimen accipio, cum ne apud manes quidem amor ipse participis sui complexum deperire patiatur. Et cum dicto lictorum opera laqueo profligatur. Et ne cuiquam antiquitatis uestigia prorsus exoleuisse credantur, predicte rei tides presentibus locorum so indiciis exhibetur, cum et Hagbartlms pago uocabulum extinctus intulerit, nec longe a Sigari oppido locus pateat, ubi plano paululum agger elacior | ueteris fundi instar p. 347 protuberantis /turni speciefm] demonstrat. Sed et quidam Absaloni, trabem se eo loci repertam uidisse, narrauit, 25 quam agrestis uomere glebam rimatus offendit. His auditis Hako Hamundi filius, cum in ulcione(m) fratrum arma ab Hiberniensibus in Danos translaturus uideretur, ab Ilakone Syelandico, Wigeri filio, Starchateroque deseritur, quorum post Regnaldi necem ad id usque tem30 pus auxiliÌ8 utebatur. Alter siquidem familiaritatis, alter originis intuitu mouebatur, diuersaque racio par ambobus Studium peperit. Hakonem namque ab inuasione patrie pietas deturbauit, quod, ceteris aduersum exteros bellum gerentibus, ipse cum ciuibus preliaturus uideretur. Starcatherus uero, quod Sygari senilis hospicio usus fuerat, hostem agere supersedebat, ne bene meritum iniuria afficere putaretur. Tantum enim quidam hospitalitatis gracie deferunt, ut ad molestiam eis inferendam adduci non possint, quorum se quandoque humanitatis officia expertos memi-

238

r>

lo

15

2»

25

:tn

3r>

-

VII

-

nerint. Sed et H a k o , plus damni in fratrum nece quam pugilum defeccione reponens, in portum, qui Danice Herwig, Latine Exercituum sinus dicitur, classe collata, militem exponit, pedestremque aciem instruit, quo loci nunc oppidum ab Hesberno constructum, munimine suo presidium accolis facit aditumque barbare feritatis eliminat. Deinde sparsis trifariam copiis, geminam nauium partem, paucis | remigio destinatis, ad Susam amnem premittit, que per P ;!48 obliquos aluei flexus ancipiti nauigacione progrediens, peditibus, si res posceret, subsidium ministraret. Ipse cum residuis pedestri itinere f a c t o , siluestribus maxime locis, ne cerneretur, incessit. Que uia, crebris quondam occlusa nemoribus, nunc partim aratris apta tenui fruticum raritate pretoxitur. E t ne progressis in planum arboreum deesset umbraculum, ramalia ab eis incidi gestarique precepit. Preterea, nequid properantibus oneri foret, uestium partem ac uaginas abiici nudosque gladios deferri iussit. Ob cuius facti me||moriam eternum monti uadoque cognomen reliquit. Ita bi*nas uigilum staciones nocturna i-xxi» progressione frustratus, cum in terciam incidisset, mox speculator, insolitum facti contemplatus euentum, accesso Sygari cubiculo, stupende rei nuncium afferre so dixit, quod frondes ac frutices human o more gradientes aspiceret. Tunc percontatus rex, quantum nemoris distarei aduentus, ut propinquum esse cognouit, hoc monstro fatum sibi portendi subiunxit. Quo euenit, ut succisorum fruticum palus Letalis publico nuncupaietur eloquio. Igitur Iocorum angustias ueritus, relieto | oppido, conspeccioi em soli planiciem prelio hostes excepturus petiuit. Idem apud locum, qui uulgo Walbrunna, Latine cadauerum uel stragis puteus appellatili', gesta infeliciter p u g n a , protritus extinguitur. Tunc Haco, uictoria in crudelitatem uersa, tanto facinoro fortunam prosequi cepit, ut promiscue cedis auidus, nihil condicioni aut sexui deferendum putarct. Sed neque miseracionis aut uerecundie respectui indulsit, quo minus femineo ferrum cruore respergeret matresque cum libcris communi stragis seuicia uiolaret.

His auditis Syualdus Sigari filius, cum paternis hactenus penatibus inhesisset, ultoris partes executurus oxerÌO citum contrahit. Igitur H a c o , multitudinis concursu con-

-

5

io

15

20

25

30

as

•»o

YII

-

239

territus, cum tercia agminis parte in Herwig elassem repetens, marítimo sibi discessu consuluit. Cuius collega Haco cognomine Fastuosus, plus fiducie in recenti uictoria, quam metus in Haconis absencia reponendum existimans, mortemque fuge preferens, residuum tutabatur exercitum. Itaque reductis paulisper castris, apud uillam Axelstadam naualem diutile prestolatus occursum, ueniencium tardius sociorum segniciem causabatur. Nondum enim ad destinatum portum immissa amni classis appulerat. Adeo autem Sigari clades Syualdique caritas promiscuos plebis ánimos incitabant, ut uterque se bello sexus impenderet, nec certamen crederes femineis caruisse presidiis. Posterà luce Haco Syualdusque congressi, biduum extraxere pugna. In qua rebus atrocissime decertatis, utroque duce prostrato, Danorum reliquias uictoria decorauit. Nocte uero prelium insecuta ad constituti portus receptaculum classis Susam rimata peruenit. Cuius alueum, quondam remigiis peruium, nunc solidioribus elementis concretum angustie limitant, ut uetante constriccionis inercia rarus puppium admittatur ingressus. Diluculo naute, sociorum cadauera conspicati, funerandi ducis gracia, collem spectate magnitudinis extruunt, quem usque nunc opinione celebrem Haconis bustum fama cognominai Quorum multitudinem B o r c a r u s , cum Scanico repente equitatu adueniens, neci implicuit. Consumpto hoste, uacuas remigio rates instruens, Hamundi filium anhela preceps celeritate persequitur. Cuius congressu habito, contigit Haconem, rebus infeliciter gestis, metu precipitem in Scotthorum patriam ternis euolare nauigiis. Y b i decurso biennio defungitur. Talia rerum bellorumque discrimina adeo regiam apud Danos gentem exhauserant, ut banc ad solam (ruritham, Alfi filiam, Sigari uero neptem, redactam esse constaret. Qui cum se consuete nobilitatis regimine defectos uiderent, regnum popularibus tradunt, creatisque e x plebe principibus, Ostmaro Scanie, Hundingo Sialandie procuracionem attribuunt; in Hanonem Fionie dominium conferunt; penes Roricum atque Haterum Iutie | summam discreta potestate constituunt. Quare ne lateat, quo regum posteritas satore succreuerit, occurrunt qiiedam necessario paulisper perstringenda digressu. Ferunt fortissimum Suetonum Gun-

P. 3SO

p,

351

240

5

io

ir>

2ì)

-

VII

-

narum, olim ob grauissimas causas Noruagie infensum, lacessende eius licenciam precibus impetratam niaximis exasperasse periculis, ac primum in Iather prouinciam propositos effudisse decursus ; quam partim flammis, partim cedibus implicans, omissis rapinis, tantum obsitos cadaueribus calles ac fusas cruore semitas per*meare gaudebat. ia'xi Nam cum ceteri iugulis abstinere predamque magis quam cedem affectare solerent, hic, spoliis seuiciam antcponens, funestum animi libitum hunianis || potissimum cladibus (t:t4) exercebat. Cuius atrocitate permoti incole propinquum periculum publica dedicione preueniunt. Sed et rex .Normanorum Regnaldus, ultime senectutis, audito tyranni studio, filiam Drotam facto specu claudendam curauit, aptumque e i , prouisis in longum sumptibus, famulicium tribuit. Sed et gladios exquisita fabrorum opera decusatos cum regia supellectile pariter antro mandauit, ne ferri usum, quem sibi inhabilem uideret, hosti capiendum relinquoret. E t ne conspicua cauee pateret elacio, solidiori terre tumorem equabat. Ad bellum deinde profectus, cum senilibus membris in aciem descendere non posset, comitum innixus humeris alienis fulta gradibus uestigia proferebat. Igitur prelio cupidius quam felicius gesto consumptus, grauem ruboris causam patrie reliquit.

V t enim Gunnarus deuicte gentis ignauiam inusitata 2r> con|dicionis deformiate mulctaret, rectoris loco cancm eis preponi curauit. Quo facto quid aliud eum assequi uoluisse putemus, quam ut plenus superbie populus insolenciam suam manifestius puniri cognosceret, dum obnixos latranti uertices inclinaret. Et nequid contumelie deesset, satrapns so procurauit, qui sub eius titulo priuata ac publica négocia tuerentur. Cuius eciam iugi constantique custodie distinctos procerum ordines applicabat. Statuii insuper, ut siquis aulicorum ducis sui despicabile duxisset obsequium, uariosque discurrentis incesaus plenis ueneracionis obsequiis 35 insequi supersedisset, membrorum clade supplicia lueret. Sed et geminum genti uectigal imposuit, unum autumnalibus copiis, alterum vernali tempore persoluendum. Ita Noruagiensium tumore exploso obtentum est, ut liquidius fastus sui detrimenta cognoscerent, quem caninis adactum 40 obsequiis uiderent.

i>.

—

5

io

15

20

VII

-

241

Audiens autem regis filiam longinquis occlusam latibulis, omnibus ingenii neruis ad eam inuestigandam contendit. Quo euenit, ut, dum ipse quoque lustrandi inter alios officio fungeretur, subterranei murmuris sonum dubia procul aure colligeret. Tunc sensim progressus cercioiem humane uocis habitum deprehendit. Cumque subiectam pedibus humum ad solidum fodi iussisset, subito patente cauea cuniculatos animaduertit anfractus. Trucidatis itaque famulis, dum detectos antri aditus tueri cupiunt, puella cum repositis inibi spoliis cauo extrahitur. Que rerum ad modutn prouida patrios duntaxat enses secrecioris custodie tutamento tradiderat. Hec a Gunnaro stuprum pati coacta, filium procreat Hildigerum. Cui tanta paterne crudelitatis emulacio fuit, ut cedium semper appetens et humanis solum intentus excidiis, immensa fundendi cruoris cupidine suspiraret. Igitur ob intolerabiles seuicie mores a patre proscriptus, moxque ab Aluero ty|rannide donatus, finítimos bellis ac cedibus implicando omne etatis tempus armis exegit, nihilque exilii condicione ex consueto crudelitatis habitu remittens, animum cum loco mutare passus non est.

p. m

Interea Borcarus, Regnaldi filie Drote matrimonium per uim a Gunnaro occupátum expertus, coniuge eum uitaque priuat ac sibi Drotam connubio sociat. Que eciam 2r> egre nupciis assensa non est, quod parentis ultorem iure complexura uideretur. Ñeque enim lugentis patrem filie eius interfectori uoluptuosus poterai obtemperare consensus. Huius Bocarique filius Haldanus fuit; cuius iuuente inicia stoliditatis opinione refería fuere, sequens uero etas fulgenso tissimis operum insignibus illustris euasit, maximisque uite ornamentis inclaruit. Adolescens pugilem ingenue fame, quod ab eo pueriliter obludens colapho percussus esset, gestamine, quod in manu habebat, petitum oppressit. Quo facto futuros operum titulos auspicatu(s) preterite uite 85 contemptum in amplissimum sequentis fulgoiem conuertit. E a quippe res bellicorum eius insignium magnitudinem* .augurata est. lxxii« E a tempestate R o t h o , Rutenorum pirata, patriam nostram rapine et crudelitatis iniuriis profligabat. Cuius tam 40 insignis atrocitatis erat, ut, ceteris extreme captorum nudiSaxo Granimatìcus. 10

242

5

in

15

20

-

VII

-

tati p a r c e n t i b u s , hic eciam seereciores corporum partes tegminibus spoliare d e f o r m e non d u c e r e i . Y n d e g r a u e s adhuc immanesque || rapinas R 0 t h o r a n cognominare solemus. S e d et torquendi interdum hunc | supplicii modum adhibere s o l e b a t , u t , dextris eorum pedibus terre tenacius a f f i x i s , l e u o s curuatis de industria ramis annecteret, quorum salacitas medii corporis distraccione recurreret. Quem Fionie r e x H a n o , dum speciosos sibi titulos con(s)ciscere cupit, maritirais uiiibus o p p u g n a r e conatus, f u g a m uno comitatus ingreditur. I n cuius e x p r o b r a c i o n e m prouerbium mauauit : Ii> proprio plus lare H a n o n e m ualere. T u n c B o r c a r u s , ulteriorem ciuium iacturam inspectare non p a s s u s , R o t h o n i se obiicit; quorum ut inutuum b e l l u m , ita eciam exicium fuit. E a d e m p u g n a H a l d a n u m grauiter affectum f a m a est aliquandiu susceptis oblanguisse u u l n e r i b u s ; e quibus unum euidencius ori inflictum h a b e b a t , quod adeo cicatrice conspicuum erat, ut, ceteris m e d e l a r e c r e a t i s , patenciori quadam lentigine teneretur. Oblisam quippe labelli pattern ita uerruce uiciutri u l c e r a b a t , ut eius rimosa tabes carnis excremento sarciri nequiret. Que res ei plenum contumelie coguomen i m p r e s s i t , cum pocius uulnera aduerso corpore e x c e p t a l a u d e m q u a m dedecus a f f e r r e soleant. A d e o maligna uirtutum interpres uulgaris interdum existit opinio.

Interea A l f i filia Guritha, cum regiam stirpem ad se solam redactam animaduerteret, neminemque, cui nuberet, nobilitate p a r e m h a b e r e t , nuncupatis uotis uoluntariam sibi castimoniain indixit, concubituque carere quam e x plebe maritum adsciscere sacius duxit. Quin eciam cauende •so iniurie gracia conclaue suum electo pugilum agmine tutabatur. A d quam cum H a l d a n u s se|mel forte uenisset, abessentque p u g i l e s , quorum ipse f r a t r e m impubis extinx e r a t , oportcre e am inquit, soluto uirginitatis cingulo, castimonie rigorem r e b u s permutare u e n e r e i s , ne ita pudicicie 35 uotis i n d u l g e a t , ut lapsa regni g u b e r n a c u l a copule sue beneficio r e p a r a r e contemnat. S e e r g o nobilitatis splendore conspicuum nupcialibus ab ea uotis respici iubet, quod ob dictam causam uoluptati aditum datura uideatur. A d hec G u r i t h a , adduci se non p o s s e , retulit, ut r e g i e 40 nobilitatis reliquias inferioris ordinis uiro copulare sustineat.

(iar>) r. wi

2r>

p. sss

— VII —

5

10

ir.

so

2.->

so

n:,

40

243

Nec generis obscuritatem exprobrasse contenta, eciam orjs deformitateni improperat. Haldanus geminum ab ea sibi uicium obiectari subiunxit., u n u m , quoti sanguine p a r u m niteret, alterimi, quod limosi oris iacturam inexpleta cicatrice prefcrret; ideoque non prius se postulando eius g r a d a redituruni, quam utranque notam parta armis claritatc tersisset. Obsecrat quoque, necui thori conniuenciam preberet, antequam reditus interitusue sui certitudinem nuncio cognouisset. Quern athlete, fratre iampridem ab eo spoliati, Gurithe locutum indigno ferentes, discedentem equis insoctari conantur. Quo uiso, commilitibus latebram peterc iussis, se solum pugiles excepturum dicebat. Morantes asseclas imperioque obsequi deforme dueentes minis abigit, prefatus. non coniperturam Gurithnin, puguam a se forniidine detrectari. Mox quercu succisa atque in claue habitum redact«, solus cum .XII. manuni conseruit, eosque spiritu spoliauit. Quibus peremptis, tam preclari operis titulis non contentus, maioris edendi gracia auitos a matre gladios recepit, quorum alter Lyusingus, alter Hwytingus ob collimati acuniinis nitorem uocabulum habuit. At ubi inter Aluorum Suetie regem Rutenosque bellum flagrare cognouit, e uóstigio Rusciain petit, oblatoque incolis ausilio, sumnia cum omnium dignacione suscipitur. Sed nec procul Aluerus *agebat, brcui locoruni traiectu | paruulam internectente distanciam. Cuius miles Hildigerus, Gunnari filius, Rutenorum pugilibus ad secum dimicandum prouocatis, cum llaldanum offerri animaduerteret, ciusque se fratrem esse non ignorarci, pictatem fortitudini pretulit, seque, septuaginta pugiluni oppressione conspicuum, cum liomine parum spectato manum conserturum negauit. I u b e t itaque eum niinorum se rerum experimentis metili ac deinde equa uiribus studia consectari. Hec autem || non uirtutis diffidencia, sed integritatis seruande gracia astruebat, cum non solum acerrimus, uerum eciam hebetandi carminibus ferri peritus existeret. Quippe cum ab eius patre suum oppressum meminisset, affectusque geminos, unum paterne ulcionis, alterimi fraterne caritatis, haberet, prouocacione cedere, quam maximo implicari scolere sacius duxit. Cuius loco alium Haldanus athletain deposcens, exhibitum iugulai, mnxque ci eciam liostiuni suffragio uir16*

p

''

(ino

244

— vn —

tutis palma decernitur, omniumque fortissimus publica proclamacione censetur. Postera die duobus in pugnam petitis, ambos obtruncat. Tercia luce ternos expugnat. Quarta quatuor secum congressos exuperat. Quinta uero quinos expostulat. Quibus oppressis, cum ad octauam similibus pugne et uictorie incrementis peruentum esset, undecim simul admissos prosternit. Cui Hildigerus, quod operum suorum titulos uirtutum eius magnitudine equatos uideret, congressum ulterius negare non passus, cum ab eo, obducto panniculis ferro, mortificum sibi uulnus inflictum animaduerteret, abiectis armis humi decumbens tali fratrem uoce compellat: Collibet alternis deuolui fatibus horam, Et, ferro pausante, solo subsidere paulum, Alternare moram dictis animosque fouere. Restât proposito tempus; nam fata duorum Fors diuersa tenet ; alium discrimine certo Sors feralis agit, alium pocioribus annis P o m p a decusque manent et agendi temporis usus Sic sibi diuiduum partes discriminât omen. Danica te tellus, me Sueticus edidit orbis. Drot tibi maternum quondam distenderai u b e r ; H a c genitrice tibi pariter collacteus exto. En pia progenies trucibus concurrere telis Ausa p é r i t ; sudo pronati sanguine fratres Illata sibi cede ruunt, dum culmen auentes Tempore deficiunt, sceptrique cupidine nacti Exiciale malum socio Styga funere uisent. Ad caput affixus clypeus michi Sueticus astat, Quem specular uernans uarii celaminis ornât, E t miris laqueata modis tabulata coronant. Illic confectos proceres pugilesque subactos, Bella quoque et nostre facinus spectabile dextre Multicolor pictura notât; medioxima nati Illita conspicuo species celamine constat, Cui manus hec cursum mete uitalis ademit. Ynicus hic nobis Iieres erat, una paterni Cura animi, superoque datus solamine matri. Sors mala, que letis infaustos aggerit annos,

p.

:ì;IS

LXX1I«

-

•>

YII

245

E t risum m e r o r e premit sortemque molestai. L u g u b r e onim ac miserum est deiectam ducere uitam E t tristes spirare dies omenque dolere. Sed q u e c u n q u e ligat P a r c a r u m presoius orde, Q u e c u n q u e arcanuni s u p e r e racionis a d u m b r a t , S e u q u e f a t o r u m serie preuisa t e n e n t u r , Nulla c a d u c a r u m r e r u m conucrsio tollet.

Ilis dictis, cutn ab H a l d a n o oli t a m seram f r a t e r n i uinculi confessionein inercie daìnnaretur, iccirco se silencio io usuni esse | d i c e b a t , ne aut pugnai» d e t r e c t a n d o ignauus, a u t conimittendo scelestus existimari posset. T a l i b u s e x cusaeionis uerbis intentus e x t i n g u i t u r . Sed apud D a n o s H a l d a n u n i ab I l i l d i g e r o p r o s t r a t u m r u m o r ediderat. Post hoc Oyuritlia, q u e regii sanguinis sola ¡| apud D a n o s superir> e r a t , cuin a Siuaro, Saxonice gentis nobilissimo, postulari cepisset, l a t e n t e r q u e ei l l a l d a n u m p r e f e r r e t , condicionem p r o t o i n t u l i t , ne smini prius connubium p e t e r e t , q u a m D a n o r u m r e g n u m m e m b r a t i m diuisum in u n u m corpus redigerei, idque sibi per i n u m a n i c r e p t u m armis restituisset. Quod f r u s t r a t e n t a n t e Siuavo, omnibus arbitris pecunia a b ipso c o r r u p t i s , t a n d e m ei d e s p o n d e n d a conceditur. Quod l l n l d a n u s apud R u s c i a m per negociatores e x p e r t u s , t a n t o studio nauigacioni incubuit, ut nupciarum t e m p u s a d u e n t u p r e e u r r e r e t . Quartini prima die regiam p e t i t u r u s precepit, -'"> ne comites prius 9 constitutis sibi m o u e r e n t u r excubiis, q u a m ferri stridorem eminus a u r e perciperent. Cumque coiitiiuis pni'um cognitus coram uirgine constitisset, ne uulgaris eloquii n u d i t a t e plutibus intellecta d e p r o m e r e t , in hunc m o d u m a b s t r u s a carnien a m b a g e c o m p e g i t :

a»

P a t r i s sceptra relinquens Nil figmenta u e r e b a r C o m m e n t i muliebris A s t u s femineiue, "Vnum quando duosque, T r e s ac q u a t u o r , et m o x Quinos, indeque senos, P o s t s e p t e m , siniul octo, Y n d e n o s q u o q u e solus

p- 359

< 137 )

246

5

-

VII

—

Victor Marte subegi. Sed nec tunc fore rebar Probri labe notandus, Promissi leuitate, Pactis illicibusque. r. 3eo

Ad hec Gyuritha:

io

15

•-'o

Fragili modeiamine rerum Animus michi pendulus hesit, Trepida leuitate pererrans; Tua fama uolatilis, anceps, Variisque relatibus acta, Dubium michi pectus inussit. Teneri tibi tempori» annos Gladio periisse uerebar. Poteramno resistere sola Senioribus atque magistris, Prohibentibus ista negari, Thalamoque monentibus uti? Manet et Venus et calor idem, Socius tibi parque futurus, Nec ab ordine sponsio cessit, Aditus habitura fideles.

i,xxiu

Ncque enim lilla adhuc te fefellit proniissio, quanquam sola multiplicis suadele Consilia dotrectare non possem, '.'d et in iugalis copule recepcione monitis obuiare censoriis. Necdum responsum uirgo complebat, et iam sponsum Haldanus ferro transuerberat. Nec unum oppressisse contentus, maximam conuiuarum partem obtruncat. In quem cum Saxones cessim ebrietate labantes irruerent, a superbo uenientibus eius uernaculis trucidantur. His gestis Gyuritha potitur. Quam cum sterilitatis uicio obnoxiam animaduerteret, maximamque prolia creande cupidinem haberet, conciliande ei fecunditatis gracia Vpsalam petit; responsoque monitus, suscitande sobolis causa fraternis primum mani|35 bus parentare, postquam oraculo paruit, optate rei solacium impetrauit. Siquidem fìlium ex Gyuritha suscepit, cui Haraldo uocabulum aptauit. Cuius titulo Danorum regnum, principum iniuriis laceratum, ad pristinum dominacionis

i>. mi

-

5

io

ir>

20

25

VII

-

247

habitum r e u o c a r e c o n a t u s , d u m , bello apud Sialandiam g e s t o , W e s e t u m , p r e c i p u e o p i n i o n i s a t h l e t a m , in a c i e o p pugnai, oceiditur. Q u o u i s o G y u r i t h a , c u m p r e l i o ob fìlii c a r i t a t e m s u b uirili h a b i t u i n t e r e s s e t , e u n d e m . f u g i e n t i b u s soeiis c u p i d i u s d i n i i c a n t e m , ad p r o p i n q u u m n e m u s h u m e r i s deportandum curauit. A cuius insectatu plurimum hostes lassitudo p r o h i b u i t ; quorum aliquis dependentis pigam sagitta confixit. I g i t u r I l a r a l d u s p l u s r u b o r i s sibi q u a m opis m a t e r n a cura allatum existimauit. Qui c u m e x i m i e f o r m e p r e c i p u e q u e magnitudinis c s s e t . c o e u i s q u e r o b o r e et s t a t u r a p r e s t a r c i , t a n t a m Othini, c u i u s o r a c u l o editus u i d e b a t u r , i n d u l g e n c i a m oxpertus f u e r a t , ut i n t e g i i t a t i s eius h a b i t u s f e r r o q u a s s a r i non p o s s e t . Q u o euenit., ut u u l n i f i c a aliis t e l a ad l e s i o n e m ei infligendam inhabilia redderentur. N e c p r e m i i inops b e n e f i c i u m fuit. A n i m a s q u i p p e e i . q u a s f e r r o c o r p o r i b u s e i e c i s s e t , pollicitus proditur. i d e m in m o n i m e n t u m p a t r i s eius res gestas a p u d B l e k y ( n ) g i a m rupi, cuius memini, p e r artifices mandare cure habuit. P o s t h e c , cum W e s e t u m a p u d Scaniam nupcias acturum audiret, easque sub egentis specie p e t i u i s s e t , finito n o c c i u m c o n u i u i o , o m n i b u s q u e m e r o a c sonino s o p i t i s , n u p c i a l e i n t h a l a m u m t r a b e p e r t u d i t . Cuius b u c c a m W e s e t u s ita a b s q u e u u l n e r i s i n f l i c c i o n e f u s t e quass a u i t . ut binis e a m d c n t i b u s u a c u c f a c e r e t . Q u o r u m i a c t u r a m post i n o d u m i n s p e r a t a m o l a r i u m e r u p c i o s a r c i n b a t . Hic

euentus Jlyldeta« ei c o g n o m e n im p o s u i t , q u o d e u m quidam ob eminentem deucium ordinem assecutum affirmant. Illic occiso W e s e t o Scanie dominium adipiscitur. Inde Hatherum apud Iutiam oppugnatum extinxit. Cuius ao o c c a s u m p e r p e s oppidi u o c a b u l u m i n d i c a t . Post hec Ilundingo R o r i c o q u e prostratis , L e t h r a m o c c u p a i , distrac t u m q u e D a n i e r e g n u m in p t i s t i n u i n c o r p u s r e f o r m a t . Deinde W i c a r o r u m regem Asmundum a sororo natu maiore[m] regno spoliatum comperiens, pendente bello, tanta 35 f e m i n e p e t u l a n c i a c o n c i t a t u s , s o l a n a u e N o r u a g i a m A s niundo o p e m l a t u r u s a c c e d i t . Commisso prelio, purpurea a m i c t u s l a c e r n a , m i t r a q u e a u r o u a r i a t a , c a p i l l i c i u m redim i t u s , in h o s t e m p r o g r e d i t u r , ita a r m o r u m l o c o t a c i t a f o r t u n e c o n s c i e n c i a f r e t u s , ut c o n u i u a l i p o c i u s , q u a m bellico 40 c u l t u i n s t r u c t u s u i d e r e t u r . S e d nec apparatui ingenium

(138)

p. 362

248

5

io

ii

-o

55

so

35

i»

-

VII

-

respondit. Inermis siquidem ac regiis duntaxat insignibus ornatus, cetus anteibat armigeros, expeditamquc pugnamii copiam feruencioribus belli periculis obiectabat. Dirccta namque in cum spicula, ac si retuai acuminis essent, nocuo cassabantur effectu. Cumque ceteri preliantis inerniitatem aduerterent, impressione facta, ad eum acrius impetendum pudore coguntur. Quos Haraldus corpore integer aut ferro consumpsit aut fugain a m p e r e coegit; | sicque regnum Asmundo, prostrata eius sorore, restituit. A quo oblatis sibi uictorie premiis, *solam glorie mercedem sufficere i-xxiu dixit, tantumque se in repudiandis muneribus gessit, quantum egerat in promerendis. Quo facto non minorem omnibus continencie s u e , quam fortitudinis ammiracionem incussit, claritatem se, non pecuniam ex uictoria percepturum testatus. Interea rex Sueonum Aluerus decedit, Olauo, Ingone et Ingeldo fìliis relictis; quorum Ingo, paterne liereditatis titulis non contentus, proferendi imperii gracia Danis bellum denunciai. Cuius euentum Hnraldo oraculis explorare cupienti senex precipue magnitudinis, sed orbus oculo obuius extitit, qui hispido eciam amiculo circumactus, Othynum se dici bellorumque usu caliere testatus, utilissimum ei centuriandi in acie exercitus documentimi porrexit. Iussit igitur, ut terrestribus bellum copiis editurus, uniuersani aciem in tres turmas diuideret, quarum unamquamque uicenarii racione densaret, mediain uero X X . uirorum numero reliquis porrecciorem ex tenderei, quam eciam in coni siue pyramidis acumen digerens, alarum recessus utrinque secus discretis ambagibus obliquaret. Cuiuslibet uero turme seriem hac ra|cione contexeret, ut a duobus p- ütit frous inchoans, consequentibus locis unitatis duntaxat incrementa reciperet; et quidem in secunda linea t r e s , in tercia quattuor, eodemque modo posterius ordinandos, habita congressione, statueret, sicque consequentes gradua idem proporcionis tenor instrueret, donec coniunccionis extremitas alas equaret; cornu uero quodlibet denis ab eo ordinibus formaretur. Post has item turmas instructam iaculis iuuentutem admittat; a cuius tergo || grandeuorum tnn») cohortem adhibeat, que labantes sociorum uires ueterana quftdam uirtute fìrmaret; deinde funditorum alas gnaru^

-

> '

io

15

-'0

a»

VII

-

249

locorum supputator annecteret, qui post sodalium agmina consistentes, eminus hostem tormentis incesserent. Post quos cuiuslibet etatis aut ordinis homines absque condicionis estimacione passim ad(s)cisceret. Ceterum postrcmani aciem temis, ad instar prime, cornibus interstinctam similique graduum proporcione digestam explic(ar)et. Cuius tergum superiori coniunctum agmini ipsum auerse frontis obstaeulo tueretur. A t si | nauale forte prelium incidisset. partem classis secerneret, q u e , eo propositos inchoante conflictus, multiuola rates liosticas reflexione circundaret. His discipline militaris racionibus instructus, Ingonem Olauumque bellum parantes, anticipatis apud Suetiam rebus, oppressit. Quorum fratri Ingeldo, sub aduerse ualitudinis simulatone belli inducias per legatos poscenti, postulata concessit, ne uirtus, que mestis rebus parcere didicisset, humilis ac iacentis fortune temporibus insultarci. A quo post modum rapte sororis iniuria lacessitus, cum diu bellis e u m , ancipiti uictoria, fatigasset, in amiciciam adciuit, sociumque quam hostem habere sacius duxit. Post hec cum inter Olauum Throndorum regem uiiginesque Sticlam et Rusilam (ob) regnum bello decertandum audiret, feminea ad modum presumpcione permotus, ciani arbitris eum accessit, cultuque, quo dencium prolixitatem obnuberet, sunipto, pugnam uirginibus intulit. Quarum utraque prostrata binis portubus affine eaium uo-

i>. :i«5

cabulis nomen reliquit. Tum ue|ro conspectissimum uii tutis P. »bg argumentum exhibuit. Quippe subarmali tantum subucula fretus, inermem telis thoracem opposuit. Igitur Olauo uictorie sibi premium offerente, beneficium repudiauit, -)» sicque, fortitudinis an continencie maius specimen dederit, incertum reliquit. Deinde Fresice gentis athletam Ybbonem nomine, Iutie fines crebra popularium strage uastantem, adortus, cum armis subdere non possct, milites ad eum manibus capiendum hortatus, humi prostrauit, uictumque as compedibus tradidit. I t a , quem paulo ante grauissimam sibi cladem allaturum putauit, deformi expugnacionis genere superatum obtinuit. Quem, sorore ei in matrimonium data, militem nactus, finitimos Rheno populos tributo submisit, militemque ex eius gentis fortissimis legit. Quo io fretus bello Sclauiam pressit, eiusque * duces Due et Dal lxxiiii

250

-

VII

-

ob uirtutem capi pocius quam occidi curauit. Quibus in commilicium receptis, Aquitanniam armis perdomuit, moxque Britanniam petens, Humbrorum rege prostrato, promptissimos quosque deuicte iuuentutis adciuit. Quorum j>recipuus Orni | cognomento Britannicus habebatur. Hac p> 367 rerum fama athletas e uariis orbis partibus accersitos in mercenariam manum redegit. Quorum frequencia a(ii)etus adeo regnorum omnium motus nominis sui terrore cohibuit, ut eorum rectoribus mutuum conserende manus ausum excuteret. Sed nec quisquam maris dominacionem absque eius nutu usurpare presumpsit. Quippe quondam in Danorum república diuiduum terre et pelagi imperium fuit. Interea apud Suetiam moritur Ingeldus, Ringone, quem ex Haraldi sorore sustulerat, paruulo ad modum filio relicto ; quem Haraldus paterno regno, datis ei tutoribus, prefecit. Ita prouinciis principibusque perdomitis, quinquaginta annos in ocio liabuit. Quorum quiete ne militum ánimos in desidiam resolui p a t e r e t u r , assidue eis cauendi inferendique ictus racionem a gladiatoribus perdiscendam constituit. Quorum quidam, insigni dimicacionis arte callentes, aduerse frontis supercilium infallibili ictu ferire solebant. Quo siquis recepto uersilitate palpebre timidius conniueret, mox aula eiectus stipendiis defungebatur. Hisdem temporibus Olonem, Syuardi filium, Haraldi sorore editum, || in Daniam e Noruagie finibus conspiciendi (14«) auunculi cupido perduxit. Quem quia primum in Haraldi clientela habitum, post bellum uero Sueticum Danicarum rerum imperio potitum | constai, proposito paulisper attinet, p- 3«s que de eius operibus memorie sunt prodita, recensere. Igitur Olo, tercium etatis lustrum apud patrem emensus, quantum animi corporisque dotibus inclaruerit, incredibile reddidit. P r e t e r e a adeo uisu efferus e r a t , u t , quod alii armis, ipse oculis in hostem ageret, ac fortissimum quemque uibrante luminimi acritate terreret. Cui cum nuncio delatum esset, Gunnonem , Thelema(r)chie d u c e m , cum filio Grimone nemus Ethascog, quod et fruticibus predensum et uallibus quam maxime opacum erat, per latrocinium obsidere, facinoris indignacione commotus, cum cane et equo parabilem a patre armaturam deposcit, iuuentam damnans, que debitum uirtuti tempus inercia dilabi paté-

—

YII

-

251

retur. Quibus impetratis, predictam siluam arctissime speculatila, hominis uestigia niui alcius impressa cognoscit. Quippe latronis incessum pruina gressu uiolata prodiderat. Qua duce usus, superato montis clino, precipue granditatis amnem oftendit. Quo pristinam Immani uestigii speciem auferente, traiectu utenduni constituit. Yerum ipsa aque moles, rapidiore lapsu precipitrs agens undas, difficultate transitimi negare uidebaüir. Siquidem occultis cautibus frequens omnem aluei tractum spumeo quodam uolumine turbidadat. Sed ex animo Olonis periculi metuin festinacionis cupido detraxerat. Igitur, ubi domitus uirtute timor contemptumque temeritate periculum, nihil, quod animo libitum f o r e t , actu difficile ratus, stridulos equo uortices superauit. Quos emensus in angustia» paludibus undique secus ainbitas incidit, quarum interna facile peti preiecti aggeris obstaculum non sinebat. Trans quem leuato e q u o , frequens stabulis repagulum aniniaduertit. Ynde egesto equorum grege, suum inducere cupiens, a Tokone quodam (seruus hie Gunnonis erat) adeo aduenam insoleuisse d o l e n t e , acrius impetitus, oppugnantem solo clypei frustrabatur obiectu. Quem ferro opprimere deforme existimans, apprehensum artuatimque I confractum tecto, quo preeeps excesserat, transuersum iniecit. Qua ignominia Gunno ac Grimo ocius incitati, diuersis clapsi posticis, pariter in Olonem cum contemptu etatis eius ac uirium ruunt. A quo letaliter uulnerati, cum corporis ad moduin uiribus deficerentur, Grimo, supremi uix spiritus potens ac toto pene uigo*re defunetus, carmen hoc extremo uocis singultu contexuit: Simus nempe licet corpore debiles, Elapsusque cruor robur obhauserit. Cum nunc elicitus uulnere spiritus Vix sensim lacero pectore palpitet, Discrimen, moueo, temporis ultimi P e r nos intrepidis clareat ausibus; Ne conflictum aliquis forcius editum P u g n a t u m u e magis dixerit uspiam, E t certamen atrox arma gerentibus, Cum pei busta caro fessa quieuerit,

3U9

LXXV«

252

5

-

VII

-

F a m e conciliet premia perpetis. P r i m a hostis scapulas seccio comprimât, E t ferrum geminas abripiat manus, Yt, cum nos Stygius Pluto receperit, Olonem quoque par exitus occupet, E t commune tribus funus inhorreat, Y n a trium cineres urnaque contegat.

Hactenus Grimo. Cuius inuictum pater spiritum emulatus, ut f'ortissimam filii uoeem mutua adhortacione io prosequeretur, sic cepit:

io

Quanquam, defectis ad summum sanguine uenis, Extet in occiduo corpore uita breuis, Taiiter extreme uigeat contencio pugne, Yt laudem nostri non sinat esse breuem. Ergo humeros hostis et brachia framea primum Impetat, ut manuum debilitetur opus. Sic commune tribus dabitur post fata sepulcrum, Et socios cineres par tribus urna teget.

His dictis ambo genibus nixi, (nam fati propinquitas uires hauserat,) comminus cum Olone confligere summopere niti, ut perituri morte hostem equare possent; floccipendere fatum, dum modo eum, a quo occidebantur, socio amplecterenfur oceasu. E quibus Olo alterum f e r r o , alterum cane consumpsit. Sed ne ipse quidem ineruentam gessit ••¡5 uictoriam. c u m , hactenus i n t e g e r , tum demum aduerso uulnus corpore suscepisset. Qui sedulo (a) cane perlinctus, recuperata corporis firmitate, inox ad uulgandam uictorie sue fidem ipsa latronum cadauera patibulis ingesta lacius inspectanda constituit. Ceterum castro potitus, quicquid 30 inibi prede repperit, clandestine custodie traditum futuris usibus asseruauit. Ea tempestate Scati et Iliali fratrum insolens luxus eo petulancie prorepsit, ut excellentis forme uirgines parentibus ereptas concubitu uiolarent. Quo euenit, ut 35 Esani quoque, Olaui, W e r m o r u m reguli, fìliam, raptui destinantes patri mandarent, si illam externe libidini famulari nollet, per se aliumue quempiam pro tuenda prole

cut)

i>- 370

VIT

-

253

decerneret. Quod cum Olo nuncio comperisset, oblata pugne facultate gauisus, Olaui penates agrestium eultum liiutuntus accedit. Ybi cum inter extremos discubitu f r u e r e t u r , merentem legis familiam conspicatus, eius filio de industria *propius accersito, quid ita ceteri luctuosa I dem (¡erth alacer, G romer Wermicus. P o s t quos septentrional/s Albie finitimi supputantur, S a x o , Fletir et Sali, Gotlius, Thord nutabundus, Throndar nasutus, Grundi, Otlii, Grinder, Toui, Coll, Byarclii, Hogni ingeniosus, R o k a r fuscus. Hi siquidem, multitudinis collegium aspor20 nati, in unam se aciem a cetera cohorte secreuerant. Protor hos R a n i , cui Hyld pater e r a t , et Lyut.li Guthi, Sueno quoque superne tonsils, (Soknarsoti), Rethyr accipiter et Rolf uxorius numerantur. Quibus conglobantur Ring A t h y l e filius Ilaraldusque Thothni editus uico. His 2r> annectuntur Walsten Wijcensis, Tliorulf spissus, Thengil r- 3 8 2 procerus, Hun, Sohve, Birwil pallidus, Burgar et Scumbar. A t e Thelemarchia fortissimi uenerant, quibus animi pluiiinuni, fastus minimum erat, Thorleuar pertinax, Thorkill Guticus, Gretir iniquus irrupcionumque auidus. His succedo dunt Haddir durus et Roldar articulus. E Noruagia uero memorantur Thronder Thronski, Thoki Moricus, Rafn Candidus, Ha/war, Biarni, Blihar cognomento Simus, Biorn e uico Soghni, Findar maritimo genitus sinu, Bersi quoque apud Falu oppidum creatus, Syuardus uerris caput, Ericus ss fabulator, | (H)ol

—

Vili

—

Lucia inops moderor uestigia fuste gemello, E t uirga monstrante sequor compendia callis, LXXX1 Stipitis auspicio pocius quam lumine fisus. N e m o mei curam celebrai, nec in agmine quisquam Solamen ueterano adhibet, nisi forsan Hatherus Assit et infracti rebus succurrat amici. Ille, semel quemcunque pio dignatur amore, Integer incepti studio constanter eodem p ™ Prosequitur, primosque timet peruellere nexus. Ille eciam bello mentis bene premia crebro Digna refert, animosque colit; largitur honorem Fortibus et claros donis ueneratur amicos. Spargit opes, laudisque sue cumulare nitorem Dapsilitate studet, multos superare potentes. N e c minor ad Martem pietatem uiribus equat, Belligerare celer, labi piger, edere pugnam Promptus, et urgenti tergum dare nescius hosti. At michi, si recolo, nascenti fata dedere Bella sequi belloque mori, miscere tumultus, Inuigilare armis, uitam exercere cruentam. (i.-,i| Castra quietis inops colui, pacemque perosus Sub signis, Gradiue, tuis discrimine summo Consenui; uictoque metu, pugnare décorum, Turpe uacare ratus, crebras committere cedea Egregium duxi et strages celebrare frequentea. Sepe graues bello reges concurrere uidi, E t clypeos galeasque teri, crudescere campos Sanguine, loricas affixa cuspide rumpi, Vndique thoraces admisso cedere ferro, Luxuriare feras inhumato milite pastas. Hic aliquis forte egregii conaminis auctor Marte manuque potens medium dum pugnai in hostein, lntentam capiti loricam diffidit alter, Casside perfossa, ferrumque in uertice mersit. Hic gladius sepe dextra bellantis adactus Tegmine discisso capiti destrictus inhesit. Contra Hatherus huius modi carmen habuit: V n d e uenis, patrias solitus scriptare poeses, Infirmo dubium suspendens stipite gressum?

p. 400

—

Vili

—

Quoue ruis, Danice uates promptissime Muse? Roboris eximii cassus decor excidit omnis; Exulat ore color, animoque amota uoluptas; Destituii fauces uox et raucedine t o r p e t ; Deseruit corpus habitus prior; ultima cepit Illuuies, formeque notas cum robore carpsit. Yt ratis assiduo fluctu quassata fatiscit, Sic longo annorum cursu generata senectus Triste parit funus, defunctaque uiribus etas Occidit et prime patitur dispendia sortis. Quis uetuit te, note senex, iuuenilibus uti Rite iocis, agitare pilam, morsa nuce uesci? Iam sacius reor, ut rhedam, qua sepe ueharis, Yenditor ensis emas, facilemue in frena caballum Aut precio leue curriculum merceris eodem. Apcius inualidos, sua quos uestigia fallunt, Excipient iumenta senes; rota proficit illi Orbibus acta suis, cui pianta uacillat inanis. At si forte caues cassum uenundare ferrum, Ereptus tibi te perimet, ni ueneat, ensis. Ad hec Starcatherus: Improbe, ueiba seris facili temeraria labro, Auribus inconcinna piis. Quid premia ductus, Qui gratis prestandus erat, per munera queris? Nempe pedes gradiar, nec turpiter ense relieto E x t e r n a m mercabor opem; natura meanrfi lus dedit, et propriis iussit confìdere plantis. Cur, cui debueras ultro dux esse uianti, Ludibrio insultas, sermone procaciter usus, Queque olim gessi, memori dignissima fama, Dodecori tribuis, meritum quoque crimine pensas Quid risu insequeris uetulum pugnare potentem, Inuictosque meos titulos et splendida facta I'robro adigis, famosa terens et farcia carpens? Qua probitate petis indignum uiribus ensem? H a u d latus liic imbelle decet dextramue bubulci, Agreste ni soliti calamo deducere Musam, Procurare pecus, aruis armenta tueri. N e m p e inter uernas olle uicinus obuncte

272

i

io

15

20

25

30

35

40

-

Vili

—

Crustula spumantis patine bulligine tingi», Crassi adipi» uiacrum perfundens unguine panem, Iusque tepens furtim digito siciente liguris, Doccior assuetam cineri prosternere /»allam, Indonnile lari, somnos celebrare diurnos, Sedulus officium nidentis obire culine, Quam bello fortem iaculis aperire cruorem. Auersans lucem, latebre sordentis amator, Mancipiuni uentris miserabile parque putaris Sordida cum siliquis lambenti farra catello. Hercule non tunc me ferro spoliare petebas, Quando ter Olonis summo discrimine nati Expugnator eram. Namque agmine proraus in ilio Aut gladium fregit manus aut obstancia fudit; l l e c grauitas ferientis erat. Quid, quando Curetum Littus et innumera constratuin cuspide callem l'riinus ligniferis docui decurrere plantis? Namque aditurus agros confertos murice ferreo Armabam lacoros subiecto stipite gressus. 1 line mecum egregiis congressum uiribus Ilamam Enecui; mox cum Rino duce Flebace nato Obtriui Kyrios, uel quas alit Estia gentes, E t populos, Seingala, tuos. Post hec Tlielemarchos Aggressus, caput inde tuli liuore eruentum, Quassum malleolis armisque fabrililius ictum. Hic primum didici, quid ferramenta ualerent Incudis, quautumue animi popularibus esset. Teutonici quoque me penas auctore dedere, Cum natos, Suertinge, tuos, Frothonis iniqua Cede reos, domini uindex ad pocula straui. Nec minus hoc facinus, quando prò uirgine cara Yno septenos necui certamine fratres, Teste loco, qui me stomacho linquente peresus Non parit arenti rediuiuum cespite gramen. Moxque ducis Kerri bellum nauale parantis Yicimus egregio confertam milite puppim. Inde dedi leto Wazam, fabrumque procacem Multaui natibus cesis, ferroque peremi Rupibus a niueis hebetantem tela Wisinnum. Quatuor hinc Leri natos pugilesque peremi

p- 402

lxxxi1 P.

4113

p 404

-

5

Vili

-

273

Biarmenses. Gentis Hiberne principe capto, Dufline populabar opes; semperque manebit Nostra Brawellinis uirtus conspecta tropheis. Quid moror? Excedunt numerum, que fortiter egi, Quodque manu gessi, ad solidum celebrare recensens Deficio; sunt cuncta meo maiora relatu; Yincit opus famam noe sermo suppetit actis.

Ileo Starcatherus. Tandem, cum Hatherum Lcnno patre ortum mutuo sermone expertus fuisset, animaduertens io iuuonem splendido loco natuin, feriendum ei iugulum prebuit, hortatus, ne a parentis sui interfectore penas || exigere uereretur. Hec facientem auro, quod a Lennone receperat, potiturum esse promittit. E t ut eiusdem in se uehemencius amimum efferaret, huiusmodi exhortacione 15 usus esse traditur :

20

23

Preterca, Hathere, priuaui te patio L e n n o ; Hanc mihi, queso, uicem referas, et obire uolentem Sterne senem, iugulumquc meum pete uindice ferro. Quippe operam clari mens percussoris adoptat, Horret ab ignaua fatum deposcere dextra. Sponte pia legem fati precurrere fas est. Quod nequeas fugete, hoc eciam anticipare liccbit. Arbor alenda recens, uetus excidenda. Minister Nature est, quisquís fato confinia fundit, E t sternit, quod stare nequit. Mors optima tunc est, Cum petitur, uiteqüe piget, cum funus amatur, Nec miseros casus incommoda proroget etas.

Hec dicens exertam crumena pccuniam promit. Hatherus autem, tarn fruendi eris quam paterne ulcionis 30 capessende cupidine concitatus, obsecuturum se preeibus nec premia repulsurum, spopondit. Cui Starcatherus cupide ense prebito. pronam post modum cìeruicem applieuit, ne timide percussoris opus exequeretur aut ferro muliebriter uteretur, hortatus, prefatusque, quod, si peracta cede, 85 ante cadaueris lapsum caput ac truneum medius intersiliret, armis innoeuus redderetur. Quod utrum in|struendi percussoris (gracia) an puniendi dixerit, incertum est. Fore S&xo Gr&mmsticuB.

p- 40ó

(153)

lxxxh«

406

274

-

Vili

—

en im poterai, ut saltantem eximii cadaueris moles obrueret. Igitur Hatherus adacto uegete gladio senem capite demutilauit. Quod corpori auulsum impactumque terre glebam morsu carpsisse fertur, ferocitatem animi moribundi oris 5 atrocitate declarans. Percussor tarnen, promissis fraudem subesse ueritus, saltu non incautus abstinuit. Quem si temere peregisset, forte lapsi cadaueris ictu obrutus occisi senis penas proprio funere persoluisset. Verum ne tantum athletam busti inopem iacere pateretur, corpus eius in io campo, qui uulgo ßolung dicitur, sepulture mandandum curauit.

15

20

25

30

35

40

Omundus autem, ut accepi, pace integra, summa cum tranquillitate decessit, duolius fi Iiis et totidem filiabus relictis. E quibus maximus natu Syuardus, fratre Buth(l)o adhuc tenero, regnum hereditate consequitur. Quo tempore Sueonum rex Götarus alteram Omundi filiarum ob eximie pulcritudinis famam infinito amore complexus, Ebboni cuidam Sibbonis filio postulande uirginis gracia negocium legacionis imponit. I s , officio prudencius administrato, gratum de puelle consensu nuncium retulit. Iamque nihil uoto preter nupcias deerat, quas Gotarus apud alienos agere metuens, per Ebbonem, quo prius legato usus fuerat, sponsam sibi transmittendam efflagitat. I s cum parua ad mod um familia comitatus Hallandiam preterirei, ad agrestem uicum se pernoctandi gracia contulit, in quo duorum fratruni habitaciones aduersas medius amnis secre|uerat. E t hi quidem consuetudinem iugulandi, quos hospitaliter reeepissent, habebant, liberalitatis specie latrocinium obscurare callentes. Trabern enim in modum preli oblongam eandemque ferri acumine preditam arcanis quibusdam uineulis in excelsa domus parte suspenderant, quam nocturno tempore subduetis nexibus demittentes, subiectorum capita desecare solebant. In quem modum complurium uertices pensili mole preciderant. Igitur Ebboni suisque post epulas abunde prebitas penes focum ministri thorum extruunt, ut applicatas igni ceruices insidiose trabis impulsu demeterent. Quibus abscedentibus E b b o , impensum capitibus machinamentum suspiciens, socios simulato somno corpora transponer« iubet, prefatus, perquam salutarem eis loci uariacionem existere. Fuere

P.

-io?

—

5

io

is

20

25

30

35

40

Vili

275

—

autem inter cos quidam ab Ebbonis clientela extranei, qui, spretis, que ]i ceteri exequebantur, monitis, immoti, ut (154) cuique iacendi locus obucnerat, cubuerunt. Sub opacam uero noctem ab insidiarum ministris pendulum machinamenti pondus impellitur. Quod nodis, quibus inherebat, excussum magnaque ui solo adactum subiectos exicio tradidit. Igitur qui facinoris exequendi curam habebant,quo cercius rei euentum disccrent, illato lumine, Ebbonem, propter quem maxime rem adorsi fuerant, prudenter perdculo occurrisse cognoscunt. A quo protinus impetiti san- liXXXii1guine penas dederunt. E b b o quoque, suis per mutuam stragem amissis, frequeutem crustulis glacialibus amnem inuento forte nauigio superai, Gotaroque cladis sue pocius quam legacionis euentum declarat. Quam rem Gotarus a Syuardi instinctu profectam iudicans, iniuriarum uindictam annis exequi parat. ( A ) quo Syuardus apud Hallandiam expugnatus, sorore ab hostibus capta, concessit in Iutiam. V b i Sclauorum uulgus, pugnam sine principe ausum, acie superauit, tantum glorie, ex uictoria nactus, quantum ex f u g a dedecoris traxerat. Veruni hisdem, quos ductu uacuos debellauerat, paulo post ducem nactis pugna apud Fioniam cessit. Ad|uersum quos P . 4. hastas. Quorum unum Thorkillus, annitentibus sociis, mento pacientis excussum, quo prompcior fides suis liaberetur operibus, asseruauit; statiinque tanta fetoris uis ad 30 circunstantes manauit, u t , nisi repressis amiculo naribus, respirare nequirent. V i x q u e egrcssu potiti, ab inuolantibus undique colubris conspuuntur. Quinque duntaxat Tliorkilli comitum, ceteris ueneno consumptis, nauigium cum ductore conscendunt. Imminent efferi demones et in subiectos 35 uenenata passim sputa coniiciunt. At n a u t e , pretends coriorum umbraculis, illapsum respuere uirus. Hic cuiusdam forte prospicere cupientis tactum ueneno caput, perinde ac ferro recisum, ceruici exemptum est. Alius ocellos umbraculis exer[c]ens, sub eadem uacuos luminum orbes 40 retulit. Alius exerta manu tegimen explicans. eiuadem tabi

-

Vili

—

295

ui t r u n c u m ad se bracbium reuocauit. Igitur ceteris propensiora sibi numina nequicquam deprecaDtibus, Thorkillus uniuersitatis deum uotis a g g r e s s u s , eique cum precibus libamenta d e f u n d e n a , mox prion's celi USUITI ac perspicua r e r u m elemento prospera nauigacione collegit. I a m q u e alium sibi orbem a t q u e ipsum rerum humanaruni aditum perspicere uidebantur. Tandem ad Germaniam, Christianis tunc sacris iniciatam, appulsus, a p u d eius populum diuini cultus rudimento percepii. Ybi sociorum manu ob inusitatum acris haustum prope modum consumpta, duobus t a n t u m , quos sors ultima preterierat, comitatus, reditum ad patriam habuit. Y e r u m illitus ori marcor ita habitum corporis ac pristina forme lineamenta confudit, ut ne ab amicis quidem potuisset agnosei. At ubi, detersa illuuie, noticiam sui uisentibus reddidit, eximiam regi cognoscende legacionis auiditatem ingessit. Sed necdum emulorum obtractacione sopita, f u e r e , qui regem, cognitis, que Thorkillus a f f e r r e t , subito decessurum astruerent. A u x i t aflirmacionis fidem eiusdem rei falsa somnii prediccione suggesta cre|dulitas. Igitur qui noctu Thorkillum P- 433 opprimerent, regis imperio subornantur. Cuius ille rei utcunque indicium nactus, clam cunctis relieto cubili, magni ponderis lignum subiecit; eoque facto, subornatis truncum cedentibus, regie fraudis commentum elusit. Die postero regem corpus curantem a g g r e s s u s , Ignosco, inquit, seùicie t u e , errorique ueniam t r i b u o , qui prosperum* legacionisLXXXvuin nuiicium afferenti penam pro gracia decreuisti. Itaque te solum, pro quo || caput tot erumnis deuoui, tot periculis (i66j contudi, quemque operum meorum gratissimum pensatorem speraui, acerrimum uirtutis punitorem iwueni. Y e r u m ulcionis partibus pretermissis, interno animi tui r u b o r e (si tamcn ullus ingratos pudor afficit) lesionis mee uindice sum contentus. Nec immerito te omnem demonum rabiem aut beluarum scuiciam superare coniecto, quod tot monstrorum insidiis erutus a tuis inimunis esse non potui. R e x , cuncta ex ipso cognoscere cupiens, fatisque a r d u u m obstare iudicans, euentuum ordinem exponere iubet. Cumque per cetera auidis referentem auribus excepisset, postremo recensitam numinis sui mencionem sinistra opinione colligi pa88us non est. E x p r o b r a t a m enim Ygarthiloci

296

-

YIII

-

feditatem exaudire non sustinens, adeo indignitatis eius uicem doluit, ut inpacientem dictorum spiritum inter ipsa narrantis recitamenta deponeret. Itaque dum uani numinis cultum cupide fouit, ubinani uer[s]us esset miseriarum 5 career, agnouit. Crim's quoque oliditas, quem Thorkillus perinde atque operum suoruni magnitudinem testaturum capillicio gigantis excerpserat, in circunstantes effusa, compluribus exicio fuit. Defuncto Gormone, Gotricus ex eo genitus regnat. io Hie non armis m o d o , sed eciam liberalitate conspicuus, incertum, forcior an clemenciov fuerit, adeoque seueritatem mansuetudine castigabat, ut alteram altera rependere uideretur. Eodem tempore rex Noruagie Goto a Berone et Refone Tylensibus | petitus, Refonem culcius ac familiarius 15 habitum magni ponderis armilla donauit. Quo quidam aulicorum conspecto, magnitudinem doni impensiori laude complexus, neminem Gotoni parem humanitate firmabat. At Refo, quanquam graeiam beneficio deberet, tamen immodici laudatoris tumidam uocem approbare non passus, 20 Gotricum ei pretulit. Yt enim uanam assentatoris affirmacionem obtereret, nbsenti liberalitatis testimonium redd e r e , quam presentem beneficii datorem falso palpare maluit. Partim quoque ingratitudinis argui, quam inanis iactancie laudem assenciendo prosequi, regemque ueritatis 25 serio mouere, quam adulacionis mendacio fallere aliquanto preciosius duxit. At Y l u o , dictas in regem laudes non solum pertinaciter affirmare, sed eciam experimento prosequi perseuerans, pignus cum negante proponit. Cuius consensu Refo in Daniam pergens, Gotricum, sella posita, 30 stipendia inter milites parcientem inuenit. A quo, quisnam esset, rogatus, uulpecule sibi nomen esse vespondit. Cumque risu quosdam, alios ammiracione complesset, E t uulpem, inquit Gotricus, ore predam excipere conuenit. Ac inox detractum lacerto torquem accersiti labris inseruit. Quem 35 Refo confestim brachio applicans, id cunctis auro preditum ostentabat, reliquum uero perinde atque ornamenti inops occulcius habuit; eoque acumine ab inuicte munificencie dextera consentaneum priori munus accepit. Quod ei non tam precii magnitudo iocundum, quam litis inite uictoria 40 faciebat, A quo cum rex de pignoris posicione cognosceret,

v-434

-

5

io

is

20

25

?o

35

40

¥111

—

297

fortuito magis quam de industria munificus erga ipsum extitisse g a u d e b a t , plus se uoluptatis ex dacione, quam accipientem ex munere sentire, testatus. Igitur reuersus Noruagiam Refo concertatorem pignus exsoluere recusantem occidit, filiamque Gotonis captiuam Gotrico pociendam adducit. Cumque Gotricus, qui et Godefridus est appellatus, P- 435 transfusis in exteros preliis, famam ac uires felicibus propagasset auspiciis, inter cetera factorum monimenta, hanc quoque Saxonibus tributi legem indixit, ut eorum duces, quocies apud Danos regni mutacio obuenisset, centum equos niueos suffecti regis iniciis dedicarent. Quod si nouum Saxonibus ducem uariata rerum successio peperisset, is quoque predicte* pensionis" obsequio potestatis principium LXXXIX« Danice maiestatis titulis inclinaret, quo et gentis nostre fateretur imperium et subieccionis sue solenne preberet indicium. Nec Germanie quidem oppressione contentus, per Refonem legacioni addictum Sueoniam tentat. Quem Sueones aperta ui necare ueriti, latrocinium ausi, incusso la||pide dormientem consumpserunt. Quippe molarem superne U67) pensum, rescissis uinculis, subiecti ceruicibus illabi fecere. Iu cuius noxe expiacionem actum est, ut singuli facinoris auctores bissena auri talenta, e plebe uero quilibet unam eiusdem generis unciam Götrico persolueret. Yulpecule pensionem uocabant. Accidit interea, ut rex Francorum Karolus contusam bello Germaniam non solum Christianismi sacra suscipere, sed eciam dicioni sue parere compelleret. Quo comperto, G0tricus, finitimas Albie gentes adortus, Saxoniam, suscoptum Karoli iugum cupidius amplexantem ac Romana arma Danicis preferentem, ad pristinum regni sui titulum reuocare tentabat. Quo tempore Karolus | uictricia trans Rhe- p- «e num castra receperat; ideoque ab aduene hostis cougressu, perinde ac fluuii intersticio u e t i t u s , temperabat. Quem cum ob res Gotrici comprimendas iterato transmeare prop o n e r e t , a Leone Romanorum pontifice in urbis tuende presidium accersitus, mandato p a r u i t , filio uero Pipino gerendi aduersum Gatricum belli partes commisit, ut, dum ipse in longinquum hostem ageret, hic contra uicinum susceptum pugne negocium procuraret. Oportebat enim, ut,

298

5

io

15

so

25

so

35

—

Vili

—

gemina curarum anxietate distractus, sparsa manu aptum utrique remedium prouideret. Interea Gotricus, speciosam ex Saxonibus uictoriam referens, | contractis denuo uiribus p. 437 ac frequenciori copiarum robore comparato, non in Saxones modo, uerum in omnem Germanie populum amisse dominacionis iniuriam ulcisci constituit. Ac primo quidem classe Fresiam domat. Que prouincia ad modum situ huinilis, quocies seuiente Oceano obiecta fluctibus estuaria perrump u n t u r , totam inundacionis molem patentibus campis excipere consueuit. Huic Gotricus non tarn arctam quam inusitatam pensionem imposuit. De cuius condicione et modo summatim referam. Primum itaque ducentorum .XL. pedum longitudinem habentis edificii structura dispouitur, bissenis distincta spaciis', quorum quodlibet uicenorum pedum intercapedine tenderetur, predicte quantitatis summam totalis spacii dispendio reddente. In huius itaque edis capite regio considente questore, sub extreniain eius partem rotundus e regione clypeus exhibetur. Fresonibus igitur tribù tum daturis mos erat singulos nummos in liuius scuti cauum | coniicere, e quibus eos rluntaxat in censum i>-438 regium racio computantis eligeret, qui eminus exactoris aures clarioris soni crepitaculo perstrinxissent. Quo euenit, ut id solum es questor in fiscum supputando colligeret, cuius casum romociore auris iudicio persensisset; cuius uero obscurior sonus citra computantis defecisset auditum, recipiebatur quidem in fiscum, sed nullum summe prestabat augmentum. Compluribus igitur nummorum iactibus questorias aures nulla sensibili sonoritate pulsantibus, accidit, ut statam pro se stipem erogaturi, multam interdum eris partem inani pensione consumerent. Cuius tributi onere per Karolum postea liberati produntur. Cumque Gotricus, transcursa Fresia, ac reuerso iam Roma Karolo, in ulteriores se Germanie prouincias efFundere statuisset, proprii satellitis insidiis circunuentus, ferro domestice fraudis interiit. Quo audito, Karolus effuso gaudio exultauit, nihil eo casu umquam fortune sue iocundius obuenisse confessus.

E X P U C I T V S EST LIBER

OCTAVVS.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

LXXXIXb,

p. 4:i9 a 68)

D A N I C E

LIBER NONVS. O l a u u s Gotrici filius patre m o r t u o rc-gnat. Hie 5 p a t e r n e uindicte studio ciuilibus patriam bellis implicare s u s t i n u i t , publicam pietatem priuato affectui subiiciendo. C u i u s extincti corpus collis O l a u i titulo c e l e b e r p r o p e L e t h r a m congestus e x c e p i t . H u i c succedit H e m m i n g u s ; cuius d i g n u m m c i n o r a t u io o p u s non repperi, nisi quod p a c e m cum C e s a r e L u d o u i c o iurisiurandi firmitate composuit. E t f o r t e complura temp o r u m eius i n s i g n i a , quanquam p r e c l a r a e x t i t e r i n t , uetustatis liuore t e g u n t u r . P o s t hos S i u a r d u s c o g n o n i c n t o RiDg, q u e m e i u s d e m 15 nominis p a t e r , N o r u a g i e d u x , olim e x Gotrici filia susc e p e r a t , Scanis Sialandisque f a u t o r i b u s regnat. N a m consobrinus eius R i n g o idemque Gotrici n e p o s I u t i a m occupabat. I g i t u r unius regni diuidua p o t e s t a s , tanquam u t r a q u e p a r t e ob paruitatem i g n o b i l i , non sperni modo, 20 sed eeiam lacessi a b exteris cepit. Q u o s S i u a r d u s maiore odio quam regni . einulum i n s e c u t u s , p e r e g r i n a I b e l l a ciuilibus p r e f e r e n d o , quinquennio periculis patrie defensionem suam o p p o n e r e perseuerauit. E l e g i t enim uulnus tolerare d o m e s t i c u m , quo p r o m p c i u s s a n a r e t e x t e r n u m . 25 Q u a m o b r e m R i n g o , d o n w i c i o n i s eius o c c a s i o n e s u s c e p t a , uniuersum imperii ius in se i p s u m transferre conatus, foris e x c u b i a s p e r a g e n t e m intus l a c e r a r e sustinuit. Prouincias siquidem, q u e ab ipso possidebantur, i n u a d e n s , c o m m u n i s

p- 440

300

5

io

15

20

25

30

35

40

-

IX

—

patrie defensionem ingrata mente pensabat. Igitur e x Sialandicis quidam Siuardi studiosiores, quo synceriorem absenti fidem gererent, filium eius Regnerum uixdum cunis erutum regis nomine censuerunt, non quod ipsum regimini internpestiuum nescirent, sed ut tanti pignoris ductu aduersum Ringonem torpencium sociorum animos excitarent. Audiens autem Ringo, Siuardum interim ab expedicione regressum, Sialandenses magna manu petitos, ni se dederent, ferro perituros edixit. At Sialandici/ quibus aut rubor nut periculum imperabatur, uiribus ob paucitatem diffisi, deliberande rei inducias poposcerunt. Quibus impetratis, cum nec Siuardi graciam co'ere liberum nec Ringonis amplecti uideretur honestum, diu inter metum pudoremque solliciti iactabantur. Qua in re ne senibus quidem Consilio suppetente, Regnerus, tunc forte concioni presens, Breuis, inquit, arcus subito spiculum iacit. E g o uero, tametsi puerili ausu maiorum ora precurrere uidear, ignoscendum erratis ueniamque immature editis precor. Verum prudencie monitor, tametsi despicabilis uideatur, respuendus non est. Docili quippe animo sorbenda est utilium disciplina. At quoniam, ut desertores ac transfuga» notari turpe, ita supra uires audere temerarium est, et utrobique par culpa subesse conuincitur, simulata transicione petendus est hostis, idemque, cum primum facultas obuenerit, opportuna desercione linquendus. Sacius ergo erit aduersarii iram obsequii figmento precurrere, quam negacione eundem in nosmet ipsos acrius incessendos armare. Quid enim forcioris imperniai detrectantes agimus, nisi quod ipsi in iugulum nojstrum arma sponte P. 441 prestamus? Sepe inuolucioribus studiis efficacissima fraus alitur. Astu illa*queanda est uulpes. Cuius consilii salu- xc« britate et fluctuancium ciuium cunctacionem discussit et hostilibus castris noxium robtir adiecft. Concio quoque, infancie eius non facundiam minus quam ingenium mirans, egregie indolis decretum habitu annorum excellencius cupide amplexata est. Nec rubori fuit defectis Consilio senibus puerilibus obsequi monitis, que quanquam a tenero manassent, integerrimo discipline || ponaere redundabant. d«»] Auctorem uero consilii instanti periculo obiicere ueriti, educacionis gracia Noruagiam transtulerunt. Breui post

-

IX

-

301

conserta pugna Ringonem Syuardus aggreditur ; quo occiso, ipse, immedicabili plaga perstrictus, paucis interiectis diebus ex uulnere decessit. Cui Regnerus in regnum succedit. Quo tempore rex 5 Suetie F r 0 , interfecto îïoruagiensium rege S y u a r d o , coniuges necessariorum eius prostibulo religatas publico constuprandas exhibuit. Quo Regnerus audito, auite ulcionis studio Noruagiam petiuit. E o ueniente matrone complures, que corporum suorum ludibria aut nuper pass« io fuerant aut in proximo pudicicie periculum uerebantur, uiriliter eulte cupide castris eius adproperare ceperunt, profitentes, se fatum contumelie prelaturas. Nec erubuit futurus muliebris improperii uindex aduersum au|ctorem turpitudinis, quarum ignominiam ulcisci uenerat, auxil(i)a is mutuari. Inter quas affuit et Lathgertha, perita bellandi femina, que, ulrilem in uiigine animum gerens, immisso humeiis capillicio, prima inter promptissimos dimicabat. Cuius incomparabilem operam ammirantibus cunctis, (quippe cesaries tergo inuolare conspecta feminam esse prodebat,) 20 R e g n e r u s , aui interfectore prostrato, de puella, quam in acie preuiam prenotauerat, commilitones plurimum percontatus est, unius femine uiribus uictoriam sibi constitisse professus. Quam cum illustri inter barbaros loco natam cognouisset, per internuncios procari perstitit. Illa, lega25 cione tacite spreta, consensum simulât. Cumque datis fallaciter responsis anbelanti proco pociendi uoti fiduciam attulisset, adiectum uvso canem in edis sue uestibulo religari precepit, contra omne amatoris studium per obiectas beluas proprium tutatura conclaue. Regnerus uero, fauo30 rabili nuncio recreatus, nauigium scandii, emensusque fretum, comitibus apud ( M e r d a i (id ualli nomen est) subsistere iussis, solitarius puelle penates accedit. Y b i exceptws a beluis, alteram telo traiicit, alteram faucibus apprehensam obtorto gutture strangulauit, uirginemque 35 uicti periculi premium habuit. E x cuius matrimonio geminis filiabus, quarum nomina memorie prodita non sunt, filioque Pridleuo susceptis, triennium feriatus est. Cuius ob receDtes nupcias reditu desperato, luti, gens insolens, Scanis in societatem contractis, Sialandos, 40 qui Regneri fidem propensiori caritate colebant, bello

p* 442

302

-

IX

-

tacessero tentant. Quo | comperto Regnerus tricenas in- p. «3 struit puppes, uentisque nauigacioni parentibus, Scanos apud Whiteby uicum bellum ausos obtriuit, exactaque hyemo cum Iutis prope Lymfiorthinum eius regionis fretum 5 habitantibus secundis euentibus dimicauit. Tercio item ac quarto Scanis, Halandisque felici auspicio domitis, in Thoram, Herothi regis filiam, nupciarum amore conuerso, sibi ac Lathgerthe repudium iuteriecit. Damnabat enim coniugis fidem, quam olim in perniciem sui summe fevoìn citatis beluas admouisse meminorat. Interea rex Sueonuin H e r o t h u s , siluas forte uenaeione complexus, repertas a comitibus angues filie detulit nutriendas. Illa paterno ocius obsecuta precepto, *uipereum genua uirgineis inani- xCb bus educare sustinuit. Quin eciam cure habuit, ut integrum 15 bouis cadauer eai um cotidie sacietati suppeteret, ignorans, se priuato pabulo publicam sustentare perniciem. Que cum adulte pestilentissimo alitu uiciniam urerent, rex, inertis opere penitens, potiturum filia, qui pestem amouisset, edixit. Quo non minori fortitudinis quam libidinis incita20 mento frequens iuuentus adducta, periculosam ¿nawiter operam erogabat. Cuius rei summam Regnerus ab intermeantibus expertus, laneum a nutrice sagulum uillosaque ad modum femoralia, quibus infliotos anguium morsus iurias officiis anteposuit, ut, preterita filia, Angliam iisdem testamento | legaret, auitum nomen paterno preferre non r- w dubitans, nec imprudenter, quoniam aliquanto speciosius mares quam feminas regni usum decere nouerat, imbellis fìlie ac fortissimorum nepotum condicionem separandam existimans. Quo euenit, ut Thira fìlios suos paternorum bonorum heredes non inuidenter exheres ipsa conspiceret. Prelacionem enim eorum honorabilem sibi magis quam contumeliosam fore arbitrata est. Iidem, crebris piratice questibus locupletati, summa cum fiducia spes suas ad iniiciendum manus Uibernie promouerunt. Cuius rex, Duflina, que prouincie caput habebatur, obsessa. cum

-

5

10

13

so

25

sti

35

IX

—

321

paucis ¡ni modum sagittarie artis peritis coniunctum urbi iiemus ingressus. K a n u t a i n , magna cum militum f r e q u e n c i a nocturnis ludorum spectaculis intcrpositum , _ insidioso fraudis c i r c u i t u , uulnifica procul sagitta petiuit, que in a d u e r s u m regis corpus incidens, mortificum ei uulnus intorsit. V e r i t u s autein K a n u t u s , nc periculuin suum hosten effuso g a u d i o insequerentur, atque ob lioc cladis sue fortunain dissimulante!' liaberi cupiens, noce supremos anlielitus reddente, ludos absque t u m u l t u a t o n e peragi iubet. Qua arte prius D a n o s Hibernie potitores q u a m suum Hibernis exituni notimi reddidit. Quis autein oxtinetum non p i a n g e r e i , cuins disciplina mi|litum suorum uictorie pConsilio quam spiritu diuturniore s u f f e c i t ? S a l u s n a m q u e Danoruni in ultimas angustias deducta ac p e n e desperacionis periculis implicata, quia morientis ducis iussui paruit, breui. quos timuit, triumphauit. Quo tempore Gormo, ad ultimum etatis suo finem p r o u e c t u s , ingentem annorum seriem luminibus captus e x e g e r a t , senectain ad Ultimos Immane condicionis terminos p r o r o g a n d o , m a g i s de filiorum uita et incrementis quam reliquo spiritu suo sollicitus. T a n t a autem maioris fìlii caritate tenebatur, ut a so occidenduin iuraret, qui prior ipsius exitum nunciasset. Cumque forte Tliira haud dubium de eiusdem exicio nuncium accepisset, nomine id Gormoni palam insinuare audente, presidium calliditatis a m p l e x a , c a s u m , quem ore p r o d e r e timuit, opere explicauit. Maritum namque regio cultu exutum tetriore c i r c u n d e d i t , a l i a q u e doloris in.-ognia. per que causam luctus aperiret, admouit, quod antiqui talibus inter exeqniarum acciones uti consueucrant, acerbitatem meroris habi*tus asperitate testantes. x c v i T u n c G o r m o : E n inichi, inquit, K a n u t i f a t u m p u b l i c a s ? E t Tliira, Id ipsum, ait, tuo pocius quam nostro declaratur augurio. Quo dicto marito mortem, sibi uiduitatis causam p r e b u i t , nee ante filium quam coningem planxit. Ita|que p. 4;4 dum uiro nati fortunali! exprimit, alterum alterius funeri sociauit, ainborumque exequias paribus prosecuta l a c h r y i n i s , buie c o n i u g a l e s , maternos illi planctus i m p e n d i t ; quanquam tunc temporis magis solaciis e r i g e n d a , quam cladibus obter[g]eoda fuisset.

40

EXPMCIT LIBER NONVS. S a \ n Uramiuntii'us,

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

p. 475

D A N I C E

LIBER DECIMYS. D e f u n c t o Gormone, Haraldus, hereditarie domina5 cionis fortunam conspicue fortitudinis operibus prosequi cup i e n s , t r a i e c t a in Orienterà piratica, circumpositum lacessiuit Oceanum. Sed absumpto interim H e d e l r a d o , qaanquam sedulos questuosi negocii fructus decerperet, aliquanto plus tamen in auito fato araaritudinis quam e x 10 tyrannide uoluptatis ac[jcepit. D u m enim eum fortuna cumulacius barbaris ditauit opibus, Anglicis exuit, e x t e r n a que donatum p r e d a domestica atque hereditaria spoliauit. Siquidem Hedelradi fìlius Adclstenus, patris testamento preter[r]itus, indignacionem suam literis, quibus H a r a l d u s is heres scribebatur, opposuit, re(s)cissoque parentis arbitrio, proprium emulatus est. I g i t u r Noruagie r e x , obtusi cordis homini amplissime rei sum|mam cessisse ingemens, pociende eius spe a r m a t a insulam classe peciit. Cuius c u m se Adelstenus uiribus minorem animaduerteret, conficiende 20 p u g n e fiducia uacuus bellum ad obsequium transtulit, beniuolenciam hostis, quem armis propulsare nequiuerat, officiis c a p e s s e r e cupiens. Non solum enim r e g e m amicissimo uultu benignissimoque excepit alloquio, sed eciam, quo salubrius patriam armis hostilibus l i b e r a r e t , filio eius 25 Haquino, ad modum t e n e r o , educacionis impensam pollicitus, regnum se pariter t e s t a m e n t o legaturum promittit. Quam rem m a x i m e , ut Noruagicis armis aduersum H a r a l dum u t e r e t u r , oblatu dignam putauit. E i u s namque

(isi)

p. 47«

—

X

323

-

ferociam pertimescens, orbitatem suam gratuito herede solari quam uiolentum expectare sacius existimauit. Rapuit hostis condicionem preceps, propositamque paccionem amplexus, tantum de offerentis humanitate prcsumpsit, tit 5 filium proprio spiritu cariorem inexplorate eius fidei credere non dubitaret. P o s t hec Haraldus , reductis ab Oriente copiis, quanquam ad impetendum auunculi factum precipuis iuris uiribus inuitari p o t e r a t , nihilominus impunitam eius 10 ambicionem dissimulate indignacionis paciencia preterire sustinuit, iustisque op[er]ibus pie carere quam crudeliter potiri maluit. P o s t paululum uero temporis Haquinus, audito paterni fati nuncio, cum proficisccndi gracia uelis nauigacionem instrueret, magno superuenientis Adelsteni 15 impetu reuocatus, paulisper omisso uentorum usu, propius littori nauigium egit. A quo post cetera morum documenta, quibus cotidie informabatur, noui quid accepturum se ratus, ne inter epulas obscuro se uultu gereret,* sed xcvn« magis in circunspici|endis amicis hilari oculorum habitu p- «7 so uteretur, audiuit. Quem enim Adelstenus compluribus aliis honestatis prcceptis i m b u e r a t , eciam aptos conuictui mores ignorare passus non est. At cui parentis mors Noruagiam cessit, paulo post preceptoris occasus Angliam patefecit. 2r> Yeritus ergo Haraldus, ne iniuriarum tolerancia, que hactenus consanguinee caritatis respectui d a b a t u r , deinceps in ignauie uerteretur opprobrium e t , quod moderacionis esset, uicio applicarctur, Noruagiec rei turbacione primatn llaquino iacturam inferendam constituit, dome•io sticis eius uiribus debellatis, externas facilius obterendas existimans. Cum itaque res barbaras regia execucione tractasset, in Daniam reuersus occursu Haraldi, Qunnilde filii, a d u e n u s eundem Haquinum auxilia petentis, excipitur, pollicentisque, se tributa daturum, si Danice opis 35 benefìcio efficacia parciutn suarum adiumenta sumpsisset. Enimuero inter acerbissimos rerum casus clementissimam regis humanitatem expertus est. Heuindo enim atque Karlho[l]ftho pugne adiuto|ribus receptis, . L X . nauium i>. « s classe donatus petiti presidii compos abscessit, euenitque, 40 ut plus spei in auxilio Dnnorum quam metus in sua 21*

324

5

to

15

so

25

30

35

40

—

X

-

aduersitate reponeret. Igitur nauigacionem remensus, aduersus hostem, naualis pugne copia non suppetentc, terrestrem exercuit. In qua Heuindus Ilaquinum, ut in primos preliancium globos progrederetur, hortatus, ipsum, clarius sui indicium exhibenteni, inusitate magnitudinis securi peciit, attigissetque, ni satellitum quidam adactum regi ferrum proprii corporis periculo fefellissct. In quem Heuindus tanta ui destricte bipennis aciem egit, ut ferrum medio corpori elapsum nullum inter artus obstaculum reperiret. Quod cum terre alcius illapsum genibus nixus abstrahere conaretur, ab Ilaquino, interfecti militis corpus conscendente, perfoditur. Incertum ergo, uter alteri plus pietatis impendent. Ille enim salutis sue impendio regis fatum repulit, iste seruatoris sui cladem speciosissima ulcione pensauit, cuius beneficio fatum effugerat, cxicium ultus. E t quid liuius militis opera clarius, qui, aliene incolumitati quam sue propior, uoluntarium pro duce spiritum erogauit priuateque mortis || obiectu, ne publica (i82i sociorum salus periclitaretur. effecit? Interea Thoraluus, quem Haquinus ad exturbanda liostium terga in insidiis collocauerat, superueniens, edito in aciem impctu, Karlho[l]ftho mortem, Danis fugam inflixit. Enimuero ceterorum fortunam uuius inclinauit occasus. , Haquinus autem, palantes pertinacius urgere ueritus, effusas sociorum habenas salutari C o n s i l i o | reuocauit, nequa improuidi militis incuria i>. 47» effici posset, ut in uictricem uicte partis fortuna recideret. Igitur equah's ambarum parcium stragos parem utrobique belli successum effecerat. Nam etsi altera uictorie propior uirfebatur, cladibus uictam equabat. Repetente uero classem Haquino, incredibile memoratu nionstruni incidit. Iaculum namque u.'igo ancipitique discursu superne inter auras oberrare conspectum non minore intuentes metu quam ammiracione compleuit. Siquidem in diuersas partes dubiis reflexibus agitatum figendi uulneris locum exploracius prospicere uidebatur. Quod miraculum cunctis immani stupore prosequentibus, incertisque, quidnam res tam inusitata portenderet, subito casus in solius Haquini caput suspectum omnihus periculum transtulit. Arbitrantur quidam, matrem Haraldi Gunnildam procurato maleficiis spiculo uicti filii penas ^ uictore sumpsisse. Harnl-

—

5

io

15

20

2»

30

35

40

X

—

325

dus itaque, insperato hostis cxicio regnandi fortunam adeptus, triennio promissum Danis bone fidei uectigal exhibuit. E a tempestate Sturbiornus, Suetici regis Biornonis filius, a patrui Olaui filio, Erico, regno spoliatus, petendi auxilii gracia | ad Haraldum, cui Thyra mater extitit, cum p- 4 8 0 soi ore Gyritha supplex migrauit, tan toque apud* eum xcvilb paraciorem amicicie locum repperit, quanto ili! eiusdem sororis sue matrimonium liberalius perinisit. Post lieo Haraldus, armis Sclauia potitus, apud Iulinum, nobilissinium illius prouincie oppidum, Sturbiorno duce, competencia militimi presidia collocauit. Quorum piratica, egregio aniniorum robore celebrata ac finitimis paulatim tropheis alita, eo demum ferocitatis excessit, ut continuis nautarum cladibus septentrionalem repleret Oceanum. E a res plus Dánico imperio quam ullum terrene milicie negocium attulit. Inter quos fuere B o , Vlff, Karlshefni, Siualdus, aliique complures, quorum prolixam enunciacionem, tedio quam uoluptati propinquiorem, stilo prosequi supersedeo. Inter hec Sturbiornus, ulcionis aculeo la|cessente, p- 4 3 1 acceptam iniuriam pensare cupiens, Haraldo in opem aceito, memorem damnorum iram aduersus inuisam Erici dominacionem dcstrinxit. Cuius rei gracia Haraldus Hallandiam proficiscens, Teutonice irrupcionis nifncium, que a Cesare Othone gerebatur, accepit. Igitur aliene rei impeticionem quam proprie defensionem languidiore studio prosecutus, externe pugne proposito domestice curam anteposuit, reflexoque in Iutiam cursu, ad opem oppressis ferendam precipiti celeritate contendit. Sed eo superueniente, Cesar, Iutiam, utpote regio ductu uacuam, nullo resistente permensus, cum Lymici sinus obiectu, tune temporis Wendalam aquis claudentis, ulterius excurrere uetaretur, coniecta in undas lancea, non solum iter ad Eydorani reflexit, uerum et siniillimum fuge reditum babuit. Siquidem hastam, cuius usum habebat, marítimos in fluctus relinquendi monumenti gracia iaculatus, suum freto uocabulum indidit. Y e r n m ut impetu grauis, ita exitu uanus apparuit. Haraldus quippe, ardentissimo cursu abscedentes hostium reliquias insequutus, Epponem, extremi agminis ducem, cum iis, quos repperit, trucidauit. Interea

326

5

io

15

20

25

30

35

40

—

X

—

S t u r b i o r n u s , contumeliosa niilitum a d h o r t a c i o n c compulsus, f o r t u n a m s u a m t e m e r e sociorum fortitudini credidit, inque p r o p r i u m exicium r u e n s , regiarum parcium reditum stolida prece8sit a u d a c i a . Belluni enim p r e p r o p e r e ausus, r e b u s S u e o n u m per incuriam lacessitis, occiditur. E t sane hostilibus gladiis u l t r o i u g u l u m subiicit, quisquís in u r g e n t i aliquo discrimine magis aliene temeritati q u a m proprie obsequitur prouidencie. P o s t hec T b y r a , q u o patriam a clandestinis e x t e r o r u m irrupcionibus tuciorem prestaret, q u a n t u m a Slesuico ad occidentalem O c e a n u m p a t e t , uallo fossaque proscindere a g g r e s s a est, s u p e r q u e iacto a g g e r e tenacissimi operis terr e n u m molita est m u n i m e n t u m . Cui post m o d u m W a l d e mari regis À b s a l o n i s q u e , || Da|nice gentis antistitis, consimilis e r g a p a t r i a m pietas m u r u m cocti lateris superiecit, uti pocius ueteris ualli occiduos lapsus solidior noue molis s t r u c t u r a refic[ic]eret, q u a m debilem eius situm crebrior in posterum ruina submitteret. Siquidem priori municione fondamenti loco u s i , i m p e r f e c t u m feminee uirtutis p r o p o situm uirili p r u d e n c i a c o m p l e u e r u n t , tanto excellencius opus e d e n t e s , q u a n t o se muliebri n o u e r a n t industria clariores. E a d e m q u o q u e , cum s u b specie femine uirilem a n i m u m g e r e r e t , S c a n i a m Suetica dominacione c o m p r e s s a m p r e s t a n d i tributi onere liberauit. I t a q u e hinc m u r o , inde armis h o s t e m repellens, diuersis patrie finibus par tutele beneficium peperit. I n t e r e a , d e f u n c t o a p u d N o r u a g i a m H a r a l d o , filius eius H a q u i n u s , p a t r i a m hereditarie pensionis ignominia e x u e r e cupiens, cum H a r a l d u m , auditis, que Cesar a p u d I u t i a m gesserai, Germanicis diutile bellis implicandum s p e r a r e t , p a l a m d e t r a c t a n d o stipis a u d a c i a m p r e b u i t , plus spei ac fiducie ex Saxonicis armis q u a m suis uiribus capiens. V e r u n i H a r a l d u s , rebus cum i m p e r a t o r e compos i t i s , consorcium catholice religionis amplexus, diuinam h u m a n a m q u e pacem regno* suo conciliauit ; sicque x c v i u . H a q u i | n u m concepto inaniter spei irritum r e d d e n s , so P. is t ipsum e r r o r e , patriara preliis liberauit. C o m p e r t a uero H a q u i n i d e f e c c i o n e , t a n t o in N o r u a g i c e iuuentutis contumaciam asperius animaduertendum putauit, quanto eam a d u e r s u m s e ceruicem insolencius extulisse c o g n o u i t .

—

X

—

327

Missa igitur nduersus hanc lutine piratico manu, Bo atque Siualdo duci bus contemptus sui ulcionem mandauit. Quorum Haquinus perspectis copiis, cum intolerabile rebus suis onus imminere cognosceret, excipiendi eius materia 5 non suppetente, tanquam humane opis diffidencia diuinam amplexus, superos inusitato piaculo propiciandos curauit. Duos siquidem prestantissime indo'.is filios hostiarum more aris admotos pociende uictorie causa nefaria litacione mactauit, nec sanguinis sui interitu regnum emere du10 bitauit, patrisque nomine quam patria carere maluit. Sed quid hoc rege stulcius, qui geminam carissimorum pignorum stragem incertis unius pugne euentibus impendendo fortunam belli parricido petere et orbitatem suam muneris loco diis bellorum fautoribus erogare sustinuit? Quo io euenit, ut Dani manuin cum eo nauali certamino conserentes, quocunquc militaris discursus impetum contulissent, infestuin nimbi uim, qua tanquam ab hoste lederentur, excipurcnt. Ceterum cohorti imbris maleficium ita nostrorum uertices inusitatis grandinis ictibus conuerberauit, 20 ut eorum oculi, ueluti quibusdam nimborum spiculis lacessiti prospiciendique penitus fàcultate defecti, grauiorem ab eleinentis pugnam quam ab hoste sentirent. Accidit p- wi ergo, ut Noruagienses, celi quam suis uiribus feliciores, D a n o s , districtam aduersum se numinum iram haut 25 dubie sencientes, ante fuga quam cedibus implicarent. Inter quosKarlshefni acSiualdusauictoribus capti,quanquam dimicando speciosissimam rei militaris operam edidissent, aliquanto tarnen plus laudis in uinculis quam prelio meruerunt. Haquinus enim, celeberrimam Danice iuuentutis 30 fortitudinem exploracius nosse cupiens, d u o s , qui captiuorum pacienciam plenius experirentur, admouit. Tantum enim uirium animis eorum a natura insitum esse fama fuerat, ut eciam, receptis in uultum ictibus, ne leues quidem superciliorum nutus ederent, atque aduersus omne 35 percussoris irritamentum in eodem animum habitu continerent. Cuius experiencie gracia prior Siualdus ingenti satellitis fuste percussus, oculos motu uacuos prebuit. Quin eciam eo minus fortune cessit, quo miserius uirtutis sue experimentum habuit. Nec minus in reliquo mentis 40 robur apparuit. Karlshefni enim alium (listricta securi

328

5

io

15

20

25

30

35

40

-

X

-

capiti suo immincntem pulsu pedis humi prostniuit, applicatumque ceruici sue ferrum manibus ferire conantis excuciens, ut erat uinculatus, ¡uripuit, quemque lapsu affec e r a t , capite spoliauit. Enimuero ut strennuo, ita impigro nisu periculum audacia precucurrit. N c q u e enini captiui uirtus inter uinculorum stridorcm uigore suo | cxui potuit; quin et inter grauissimas contumelias eo clariorem fortitudinis sue experienciam p r e b u i t , quo incitaciorem fortune aduersum se fremitum sensit. S e d nec illi aut mortis propinquitas aut eatenarum contumelia, quo minus liberum fortitudinis opus ederet, obstare ualuit. || Quorum con8tanciam ammirans tyrannus, ut utroque pocius bono milite uteretur, quam in utrunque animaduerteret, remission em pene, dum modo partes suas fide atque amicicia colerent, pollicetur. Uli uero, uiolentum obsequium uitc respectui erogare indecorum putantes, utpote aliene fidoi quam proprie saluti propiores, condicione insoler.cius spreta, turpi pacto prorogandi spiritus beneficium expetere noluerunt. Quo uiso Ilaquinus, ne paciencie punitor magis quam probator existeret, uirtuti eorum incolumitatem tribuendam putauit.

r-4,5

lentissime indolis habitu ac felicissimis nature incrementis fratris Suenonis fulgorem suppresserat. Idem Sembos aggressus, cum militum animos periculosi belli respectu aliquant.o infracciores animaduerteret, quo melius fluctuantibus fuge spem d e m e r e t , ignem subducte classi subiccit, coque necessitatis duramento imbecillitatis ignauiarn reppulit. Effecit onihi, u t , nauigiorum facilitate defecti, reditum motoria struendum anitnaduerterent. I t a q u e quo equiore animo so ipsum classe spoliauit, eo tuciore liost.i spolia detraxit. Miseria est tunc profecto fortuna Danici ducis, a nauigiorum iactura nautarum presidia mutuantis, cum summam classis inopiam opem uictorie cerneret. Igitur ut prudenti, ita periculoso Consilio salutarem ministrauit euentum. Potiti enim S e m b i a Dani, necatis maribus , feminas sibi nubere c o e g e r u n t , rescissaquo domesticorum matrimoniorum fido, externis auidius inherentes, suam cum hoste fortunam communi nupciarum uinculo

-

5

15

20

25

30

35

40

X

—

329

partiti s u n t . N e c i m m e r i t o S e n i b i s a n g u i n i s sui c o n t c x t u m a D a n i c e g e n t i s fajmilia n u m e r a n t . A d e o euim c a p t i u a n i m a m o r u i c t o r u m a n i m o s c e p i t , u t , o m i s s a r e d c u n d i cupidit a t e , b a r b a r i e m p r o p a t r i a c o l e r e n t , alienis q u a m suis coiiiugiis p r o p i o r e s . i ' o s t hoc T h y r a , D a n i c e n i a i e s t a t i s c a p u t , a b s u m p t a est. Cuius corpus l l a r a l d u s amplissimo f u n e r e e i a t u m m a g n o cimi omnium p l a n g o r e non l o n g e a p a t r i s t u m u l o sepulture mandauit. K e q u e c n i m t a m acri i a c t u r a cuiusquam ponates meroris- expertes esse p o t e r a n t , priuato funere publicam patrie fortunam exspirasse credentes. V b i nunc q u o q u e s a c r a r i u m p e r s p i c e r e est, duoruni c o n i u g u m s o c i a l i b u s bustis intersitum. N e c silencio i m p l i c a n d u m , q u o d s e q u i t u r . Toko q u i d a m , a l i q u a n d i u r e g i s s t i p e n d i a 'ineritila, officiis, q u i b u s c o m m i l i t o n u m studia s u p e r a b a t , conipliires u i r t u t u m suaruni bostes effecerat. Hic forte, sermone inter conuiuas tenlul e n c i u s h a b i t o , tam c o p i o s o se sagittandi usu c a l i e r e i a c t a b a t , ut p o m u m q u a n t u m e u n q u o e x i g u u m b a c u l o o distaneia s u p e r p o s i t u m prima spieuli d i r e c c i o n e f e r i r e t . Que u o x , p r i m u m o b t r e c t a n c i u m auribus e x c e p t a , r e g i s e c i a m auditum attigit. S e d "mox principia i m p r o b i t a s patris fiduciam ad filii peiiculuin transtulit, d u l c i s s i m u m u i t e eins pignus b a c u l i loco statui i m p e r a n s , cui nisi promissiouis auctor primo sagitte conatu pomum impositum excussisset, proprio c a p i t e inanis i a c t a n c i e p e n a s l u e r e t . V r g e b a t imperium regis mililem maiora promissis e d e r e , aliene o b t r c e t a e i o n i s insidiis p a r u m sobrie u o c i s i a c t u m c a r p e n t i bus. I t a q u e e x diefis e c i a m non d i c t o r u m e f f e c t u i oblig a b a t u r , e u e n i t q u e , ut c o n a t u s | suos a d id, quod m i n u s rp r e s u m e b a t , e r i g e r e t , et, quod p a r u m p r o f e s s i o n e c o l u e r a t , plenius e x p e r i e n c i a c e l e b r a r e t . N e q u e e n i m solida u i r t u s , tametsi detraccionum laqueis implicata, i u s t a m animi fiduciam aliiicere p o t u i t . Q u i n eciani eo c e r c i u s , q u o difficilius e x p e r i m e n t u m a c c e p i t . Exhibitum itaque T o k o a d o l e s c e n t e m a t t e n c i u s m o n u i t , ut e q u i s a u r i b u s c a p i t e q u e i n d e f l e x o q u a m p a c i e n t i s s i m e s t r e p i t u m iaculi u e n i e n t i s e x c i p e r e t , n e leui c o r p o r i s motu efficacissime a r t i s e x p e r i enciam frustraretur. P r e t e r e a d e m e n d e formidinis c o n silium c i r c u n s p i c i e n s , u u l t u m eius, n e uiso t e l o t e r r e r e t u r ,

486

lb7

330

—

X

—

auertit. Tribus deinde sagittis pharetra expositis, prima, quam neruo inseruit, proposito obstaculo incidit. Cui si fortuna caput adolescentis obiecisset, haut dubie in patris periculum nati pena reciderei, spiculique error percussorem 5 percussi exicio sociasset. Yirtutem ergo patris an ingenium filii impensiori ammiracione prosequar, ambigo, quorum alter artis sue prudencia || parricidium cauit, alter corporis (i85> aniinique paciencia sibi sospitatem peperit, patri pietatem seruauit. Enimuero iuuenile corpus senilem animum io roborauit, tantum fortitudinis in expectando iaculo exhibens, quantum pericie pater in emittendo prebuerat.* Itaque constancie sue beneficio, ne sibi spiritus, patri xcix» salus eriperetur, effecit. Interrogatus autem a rege Toko, cur plura pharetre spicula detraxisset, cum fortunam 15 arcus semel duntaxat experimento prosequi debuisset, Y t in te, inquit, primi errorem reliquorum acumine uindicarem, ne mea forte innocencia penam, tua impunitatem experiretur uiolencia. Quo tam libero dicto et sibi fortitudinis titulum deberi docuit et regis imperium pena 20 dignum ostendit. Sed iis necessitatum procellis erutum paulo post par mali tempestas implicuit. Haraldo enim eius se artis, qua Finnii niuales saltus peragrant, periciorem iactanti Toko in consimili genere laudis suam ausus conferre uirtutem, apud Collam rupem | edite professionis p-.488 25 experimentum prebere compellitur. Sed quod minus exercicio celebrauerat, plenius a uirtute mutuatus est. Eminentis enim scopuli cacumine conscenso, exiguo se fusti credidit, lubricasque plantis tabulas adaptando rapidum in preceps uehiculum egit. Cuius precipiti raptu 30 in preruptos silices a c t u s , nihilominus debitum eius regimen intrepida manu continere suffecit. Neque illi aut periculi magnitudo aut ullus animi stupor, quo minus firmo se corpore contineret, officere potuit. Éxterruisset alium conspecta precipicii immensitas, atque ante ipsum 35 periculi ingressum piena metus hebitudine confecisset. Tandem illiso cautibus uehiculo, cui insistebat, excussus fortuito fustium fragmento solidum incolumitatis presidium reperit, fatoque alioqui propinqu[i]us felici naufragio insperatam salutis anchoram apprehendit. Enimuero acrius 40 cliuo impactuB, perfracti uehiculi damno tutum cursitandi

-

s

îo

15

20

25

30

35

40

X

—

331

euentum habuit. Nisi enim impetum eius inuia petrarum robora uasteque uoragines interpellassent, haut dubie procursum subiectum rupi pelagus excepisset. V b i a nautis exceptus, inuiso regi tristiorem fortuna sua famam reliquit. Vehiculi quoque fragmenta a nauigantibus inter undas reperta falso periculi eius fidem auxerant. Ipse uero, suspectam Haraldi presenciam reputans, quod uirtuti sue pre|miorum loco pericula proponi cognosceret, p- «9 studiorum suorum exercicia ad filii eius Suenonis miliciam contulit. Post hec Haraldus totam regni classein exerens, ne paruo apparatu magne molis pondus aggrederetur, iunctis hominum boumque copiis inusitate magnitudinis saxum, Iutico littore repertum, quo matris tumulum insigniret, abstrahi iussit. I n t e r e a , qui cum Suenone classi preerant, Haraldi imperium, tum quia diuino cultui fauorem tribuerat, tum quia inusitatis plebem oneribus adigebat, perosi, quendam compositum et subornatum, qui Suenonem, an arma aduersus patrem sum[m]ere regnoque potivi uellet, callide percunctaretur, inducunt. Quo mandato Sueno ad regnum parricidio petendum adductus, percunctanti grates habuit, libenterque se patrie dignacione usurum respondit. Quo accepto, maiores, exploratam eius cupiditatem securius amplectentes , occultis animorum commentis audacter euidenciam prebuerunt. Enimuero, quod clandestinis motibus texerant, apercius exsecuti, continuo regem cum publica acclamacione decernunt. Inter hec Haraldus circa tractum lapidis occupatus, quendam suorum e classe superuenientem arccius percunctari cepit, an tantam alias molem mortali manu tentatam conspexerit? Ille se maioris ponderis ductum humanis uiribus effectum recenter oculis subiecisse commémorât. Quod rege crebris percunctacionibus prosequente, Nuper, inquit, cum Dania tibi subduceretur, intereram. Ipse, uter onerosior tractus extiterit, penses. I t a Haraldus, cum alieno iudicio cepti gloriam querit, erepti regni nuncium accepit. Penituit tunc regem pecudalibus iugis humanas alligasse ceruices. Nam cum,, omisso uehende molis proposito, tractum saxi in belli apparatum conuer*tere xciXb uoluisset, grauissi|mum militis supercilium expertus est. r- --491 sepulture locum reci'pit. I n g r a t a enim olii» bonorum suorum patria piissimi ducis o p e r a sera animaduersionc complectens, quod minus uite eius prestiterat, funeri plenius deferendum putauit, omnibusque bumanitatis neruis e x e quiarum cultui insistens, cuius spiritimi superbe oderat, d e m e n t e r ciñeres a m p l e x a t a est.

D e f u n c t o I l a r a l d o , Sueno, p r o s p e r a m sibi in diuina seuiendi occasionem uenisse g a u i s u s , totani religionis stirpem ab radice conuulsit, eoque auctore Dani susceptum 4ft diuinitatis cultum repetita supersticione m u t a r u p t , hoc

—

X

—

833

liberius crroris sui recursum complexi, quo cercius amarissimum eius repreliensoi-em occidisse cognouerant. Quam temeritatem uindex contemptus sui diuinitas non parua rerum acerbitate pensauit, auctorem cius tristissimis fortune 5 uicibus insecuta. Ipsum namque deserende religionis dncem perquam grauiter affectum uiolentissimis casibus implicare non destitit," letisque successibus spoliatum amnruin uite usum experiri coegit. Quippe a Iulini oppidi accolis, piratica Daniam incessentibus, captus, facta sibi redimendi potestate, corpus suum auro semel, argento bis rependenduni promisit. Ea summa a Danis ob deserta sacra nimio eum fauore prosequentibus cowtributa, patrie restitùtus, nihilominus oculos densissimis ignorancie tenebris obfusos conspicue lucis radiis adinouere contempsit. 15 Enimuero plenum nequicie portentum paternoque ani|mo p. 492 parum resporidens ab eximio eius splendore in profundum caliginis secedere non erubuit. Sed cui propria damno labes extitit, aliena usui benignitas fuit. Idem socundo consimili fortuna affectus, nobilium liberis uadibus pro so 20 datis priorisque summe paccione interposta, redempcionis presidium impotrauit. Sed cum promissum* es ex proprio e» fisco soluere nequiret, omnibus, qui pro salute eius filios proprio spiritu cariores predes dederant, nunc publice, nunc priuatim saltus ac nemora uenditabat, eorumque 25 precium protinus captiuitatis sue auctoribus numerauit. Enimuero Scani ac Sialandenses communes siluas publico ere comparauerunt. Apud Iutiam uero non nisi familiis propinquitatis serie cohcrcntibus empcionis communio fuit. Eo tempore piratice usus nostiis creber, Sclauis 30 perrarus extitit, qui ob hoc lacius ad eos mannre cepit, q-uod Iulini oppidi pirate, patrie studiis aduersum pati-inni usi, eo maxime Danis, quod ab ipsorutn ingeniis traxerant,|| nocuerunt. Quem incursacionis morem nostris annis (i87) Waldemari rogis maximique pontificia Absalonis propense 35 pro ciuibus excubie domuerunt. | Quorum strennuo inter- p. 493 uentu tranquillus terris ciiltus geritur, tuta aquis nauigacio celebratili-. At Sueno, op^ressionum suarum uindictam siciens maximeque Iulinum, perinde ac scelestissimi contubernii 40 domicilium, armis euertere cupiens, sinum, quo Moen

334

5

io

is

20

25

30

—

X

—

insula a Falstria secernitur, regia classe compleuit. Qui cum se mox in Sclauorum effusurus prouinciam uideretur, qui Iulini constiterant, audacter callidi, impetum bostis arte precurrendum duxerunt, Nam cum muniende classis gracia nocturnas a Danis circuivi uigilias nossent, delectos remiges subornauerunt. Qui m a n e , anticipato uigilum more simulatoque ab excubiis reditu, frequentem liburnis portum breui lintre permensi, cum ad regis usque nauigiuin processissent, esse gubernator dixit, quod secrecius eum nosse ad modum oporteret. A quo rex noctu explorate rei nuncium afferri ratus, detracto nauigii tegmine capiteque exerto, ueluti familiaris colloquii gracia accliue uocanti corpus prebuit. Quein ut ille insidiis opportunum animadueitit, subito ceruicem eius perquam uiolento amplexu corripuit, liburneque detractum apparitorum ope myoparoni suo iniiciendum curauit. Nec segniter fugam naute concitatis remorum ictibus expetebant. I t a presidium strennue calliditatis amplexi, quod armis nequibant, insidiis promouerunt. Igittir qui paulo ante in maiestatis fastigio fulserat, tunc barbarorum miserabile mancipium coHtumelioso ludibrio fortune effectus, nescio, patris maior an religionis iniuria, prouinciam, quam parentis exilio uiolauerat, ministram carceris ultricemque parricidii sensit; patriam, quam sacris spoliauerat, eciam opibus exuere necesse habuit. Neque enim ocius a suis iuuari poterat, utpote quibus primum detrahenda nauigiis tegmina, aptandi foris remi extollendeque undis anchore fuerant. Cessit I igitur expedicio fraudi; nec barbariem absque regio ductu petere ausa, soluta classe, domesticis inilitem littoribus reddidit.

In qua fortune uiolencia Sueno, uirili defectus auxilio, femineum expertus est. Nam cum, exhaustis regni opibus, ne aurum quidem redempcioni eius suppetere uideretur, tanta ei matronarum bumanitas affuit, ut, detractis auriuin 35 insignibus ceteroque cultu, certatim digostam pondere summam explerent, plus commodi in salute principis quam amenitatis in ornamentorum suorum specie reponentes. Adeo in liberando eo uterque sexus unius humani uoti curam habuit. Ita matronalifs] stole publicum culmen 40 priuatis facultatibus emere uoluptati magis quam oneri

^494

-

5

10

ir>

20

25

no

35

40

X

-

335

f u i t . Ñ e q u e enim eius capiti incolumitatem publice atipia impendio p e t e r e dubitatimi est, qui primus deserende religionis constantem se gessisset auctorem. Enimuero i g n a r a perdicionis sue patria s u m m u m scelus amplissimis beneficiis r e p e n d e r e pietatis loco d u x i t , parentis ac numinis uiolatorem indebito gratulacionis officio prosequuta, quodque penis e x p i a n d u m f u e r a t , obsequiis pensans. Quanto enim H a r a l d i odio tenebatur, tanta Suenonis caritate flag r a b a t , auctorem religionis fastidio, aspernatorem beniuolencia insequendo. I t a populus, sacrilegi animi p r o b a t o r , religiosi punitor, quantum in patris sanctitatem contemptus, Cb tantum in filii labem honoris* congesserat, cultumque eius, quia sacrorum morem a b r o g a u e r a t , copiosa f a u o r i s indulg e n c i a prosequutus, ter r e g e m a piratis captiuum, interposita munerum paccione, r e c e p e r a t . N e c illi quidem ad premia matronarum obsequio exsoluenda ingrata mens fuit. Nam feminis deinceps participandarum hereditatum ius, a quibus ante l e g e repellebantur, indulsit. Y t a u t e m argentum priori summe debitum contraheret, a g r o s a c latifundia uenire iussit, utque ab e x t e r i s ipse u e n i i t , ita uenalem suis patriam fecit. Ita nescio «»acie miserior an felicior fuerit, que quantum eius corpori d e t r a x i t , tantum censui pepercit, opes|que artuum consumpcione seruauit. t - 4 9 3 Ceterum b a r b a r i , nondum rebus eum e x u i s s e contenti, truculencius affectum iurare e c i a m , iram remissurum, c o m p e l l u n t , gemina miserum paccione torquentes. Sed alteram e x h i b e r e difficile, alteram || admitiere turpe. Opes d8**) onim hosti f u n d e r e necessitati c o n u e n i t , iniurie uero respectum abiicere p e n a s q u e impunitate p e n s a r e uicinum rubori beneficium est. Siquidem ut uiolencie cedere infirmum, ita uindictam eius abdicare probrosum. Quippe supra uires cogi quam uiribus remisse uti speciosius. N e c segniter, e x u e n d e captiuitatis c u p i d u s , sacramento omittende ulcionis exhibito, proposite condicionis partes admisit; hostemque non minus f r u e n d o securitatis beneficio quam auri impendio locupletauit, hoc magis seruilem se exhibens, quo turpius libertatem impetrare sustinuit. T a n t u m autem t r a n s f u g a r u m e r g a patriam caritas ualuit, ut, cum regiam D a n o r u m stirpem ad unicum H a r a l d i filium redactam esse c o g n o s c e r e n t , quo minus alienis

336

-

X

—

summa cederet, saluti ipsius parcendum existimarent. Quamobrem opes tius, 11011 exitum sicientes, egestatem suam censu solari quam sanguine maluerunt. Nee tarnen erga desertorem sacronim prineipem r> diuine correpeionis aculei quieuerunf. Nam Suetiam quoque Danorum rebus infestar) feecre. Cuius rex Ericus, agnomen a uictoriis mutuatus, per Haraldum iampridem latum Sty(i)biorno aduersus Sueones opem memorie subiieiens perquam grauiter in Suenonis caput oxarsit. 10 Y t q u e sui uindictam perageret, exercitum iu Daniani traieeit, expugnacione filii parentis noxam pensare cupiens. Quanquam enim eum arcciorc materni sanguinis nexu contingeret, iram tamon affluitati pretulit. eo quidem fidencius, quod Suenonis fortunam sepius egram atque fractam 15 ac crebiis detrinientorum intursibus lacessitam, suam iugiter in summo felicitatis | cardine uersatam noueiat. A p abscisa responsi sagacitate complexus. Nec secus, quam p r e d i x e r a t , accidit. Fraccio namque arcus insecutam Noruagiensiutn cladcm ominata est. Y t autem Olauus hostium manus arbitrario fato precurreret mortemque sibi ipse con(s)cisceret, armis onustus precipiti saltu profundum 3o peciit, tanquam uita feliciter excessurus, si non auiditate lucia uictorem intueri cogeretur. Cumque Sueno hostium uiies in suam redactas potestatom uidisset, quos armis ad fugam inclinanerat, oracione ad obsequium flectere cupiens, insignem rei bellice successum ad blandicias transtulit, 35 uictorque cum uictis pacisci deforme non duxit. N e c Noruagiam sibi subiecisse contentus, petita Anglia, pactum cum Adalstano habuit, u t , eo decedente, regis bonis ac nomine frueretur. lisdem temporibus Popponi R i m b r a n d u s , Henrico 40 Marcus pontificii religione successit; pro Lefdago Fulbertug

342

5

10

15

20

25

30

35

10

—

X

—

saccrdocio fulsit ; post quem Othincarus Albus, splendidissimo lo|co natus, infulas sumpsit. Cuius liberalis in deum p. 007 animus, ne paruula quidoni sibi s u m m a r e t e n t a , amplissimum Patrimonium necessariis templorum usibus erogauit, cellasque a n t e id rei familiaris inopes uberrimis agris a c latifundiis locuplet.es effecit, adeo ut excellentissime tocius Iutie ciuitates, quicquid pene prediorum possident, a religiosa eius donacione pereeperint. I t a q u e propior publice deuocioni quam priuate facultati solideque magis quam fluxe laudis appetens, m o m e n t a n e o rerum impendio mancm suras animi delicias c o m p a r a u i t , seque patrimonii quam religionem rei familiaris inopem esse maluit, ad eum hereditatis sue honorem transferens, a quo pia dona perpetuis bonis rependenda c o g n o u e r a t . N e c possessionem sacris impendisse contentus, ut omnes uirtutis partes a c numeros e x 8 e q u e r e t u r , eeiam r e r u m beneficiis uirtutum adiumenta subtexuit. Siquidem Sialandiam et Scaniam officio pie erudicionis a g g r e s s u s , mirificum sacri dogmatis a u c t o r e m a g e r e cepit. A c no parcius animi quam corporis officium a m m i n i s t r a r e t , tantum se in amplificanda religione gessit, quantum e g e r a t in locupletanda, pro quo Patrimonium erogauerat, eciam m o r t e paratus occumbere. C e t e r u m Sueno, senilis anime laboribus fessus, diuinis rebus infatigabilem ultimi temporis c u r a m tribuit, nec spiritu I quam religione diuturnior fuit. Siquidem omni p. 503 h u m a n a concussione uacuus in ipso perfectissime uite fulg o r e decessit. I i u n c igitur due inter se diuisere fortune, quem uaria sors in ludibria a c d e c o r a alterna uice traiecit, r e g n o illius captiuitatem, caj|ptiuitati exilium substituendo. (I92i Quis enim c r e d e r e i , ilium a maximo solio ad Sclauorum peruenturum c a t e n a s ? Quis rursus e x i s t i m a r e t a Sclauicis uinculis ad regni rediturum insignia? A t tarnen e x r e g e captiuus atque e x captiuo r e x est factus. I t a nunc miserrimis, nunc felicissimis par, diuerso condicionis habitu geminam utriusque fortune mensuram equauit. Mortuo S u e n o n e , Angli ac N o r u a g i e n s e s , ne rerum summam alieno imperio subiectam haberent, reges e x suis l e g e r e quam a finitimis mutuari sacius rati, a b r o g a t o Danici nominis r e s p e c t u , E d u a r d u m atque Olauum in maiestatis fastigio locauérunt. Quorum preualidum robur Kanutus,

-

5

io

15

20

25

30

¡so

40

X

-

343

D a n o r u m solio functus, inter rerum inicia aggredì ueritus, n e tarnen r e g n a n d i u s u m intra p a t r i e m e t a s c l a u s u n i h a b e r e t , dissimulata magia q u a m omissa paterni imperii recuperac e n e , p r i m u m S c l a u i e a c S e m b i e , p e r i n d e ac | d e b i l i o r i b u s r e g n i s , ferrum iniicere statuit. Quarum alteram Sueno, tametsi g r a u e s iniurias p a s s u s , obstante religionis uinculo, c o n c u t e r e f o r m i d a b a t ; a l t e r a , a b H a q u i n o o p p r e s s a , abs u m p t o eo, rebelles D a n i s manus exercuit. Solerter igitur a D a n i c i r e g i m i n i s s u c c e s s o r e p r o u i s u m e s t , u t in h a c p a t e r n i g r a u a m i n i s , in i l l a d e f e c c i o n i s n o x a m p u n i r e t . N e q u e enim ignorabat, b o n e indolis liabitum ad maiorem uirtutem c a p e s s e n d a m l e u i o r i r e r u m c o n a m i n e r o b o r a r i , i d e o q u e in ipso milicie tyrocinio adolescenciam suam aliquo preclaro opere auspicari cupiuit. N e c eo quidem segniores desert o r i b u s m a n u s i n t u l i t , s e d n e s c i o an i d è o p r o m p c i o r e s , quia strennua ingenia, quo plus experimenti s u m u n t , h o c ad insignem operam e d e n d a m maiore ausu proficiunt. Cuius propositi c o m p o s spes suas, d u a b u s splendidissimis uictoriis alitas, t e r c i a m a b A n g l i s e x p e t e r e d o c u i t . Q u o d u t p r o m p cius expediretur, O l a u u m , N o r u a g i e potitorem, c u m fratre H a r a l d o , | tectis d i s s i m u l a t o n e odiis, a d u e r s u m defeccionis sue consortem armauit. E n i m u e r o ut prudenter, ita peric u l o s e h o s t e in h o s t e m u s u s , a m b i c i o n e c o n i u n c t o s a r m i s d i u i d u o s fecit. Igitur D a n o r u m A n g l o r u m q u e exercitibus acerrima p u g n a consertis, T y m m o , g e n e r e Sialandicus, c u m hostili i m p e t u socie partis aquilas ad m o d u m inclinatas u i d e r e t , l e u e m q u e , et q u e m s o r s o b t u l e r a t , r a m u l u m h a s t a s u s t u l i t , e o q u e u e x i l l i l o c o u s u s a t q u e in e u m u o c i f e r a t u s m o d u m , q u o K a n u t i milites m u t u e adhortacionis gracia a c c l a m a r e c o n s u e u e r a n t , a d u e r s a s in f u g a m t u r m a s f e l i x a n t e s i g n a n u s auertit. l t a q u e n o n tam signi quam animi uirtute salutarem suis aquiliferum g e s s i t , nutantemque D a n o r u m fortunam ad uictoriam usque, n e laberetur, erexit. N e c s o l u m fortitudinem ipse plenissimam prebuit, sed eciam e x sociorum animis p e n e p r o f u g a m reuocauit. Cuius facti d e c u s p o s t m o * d u m c o g n o m i n e u s u r p a u i t , i n s u p e r q u e uirtutis titulo honore primipili a r e g e donari meruit. Nec puduit D a n o r u m partes, splendidissimo aquilifero defectas, p l e b e i hominis ductum, u t obscurum specie, ita preclarum e u e n t u , recreatis animis, salutis premium consectari. Igitur

P.

509

p. 510

cm«

,

344

—

X

-

E d u a r d u s , contusis suorum animis, intolerabilem Danici exercitus spiritum animadueitens, quia manum non poterai, pactum cum hoste conseruit, u t , quoad ipse u i u e r e t , Kanutum dimidii regni consorteni haberet, extinctus omnium & bonorum heredem relinqueret. I t a uictor a uicto extudit, ut is sibi consorcionem imperii uiuens c e d e r e i , totum moriens testamento legaret. Eodem tempore Alwmam, ab Olauo a d a m a t a m , Kanutus, eximia matrone | specie p. 511 delectatus, stupro p'eciit. Igitur Olauus, siue quia concusiue quia promissa Anglie parte 10 bine facibus spoliatus, per Kanutum fraudatus f u e r a t , priuatam offensam publice milicie pretulit, peractisque stipendiis, ira pariter ac dolore instinctus Noruagiam rediit, non incongruum, eius desertorem agere, ratus, a quo plena turpitudinis iniuria uexatus is fuerat. Septenis post modum interiectis annis, quidam triclinium, in quo Kanutus epulabatur, ingressi, tocius Anglic regem salutare ceperunt. A quibus || rex sibi ictum cum (193) Eduardo fedus per inuolucrum exprobrari ratus, nihil eius I»Q sc pudere respondit. Sed neque ab ira animum neque uultum a rubore continuit, profectas a scelere uoces ludibrio propinquas existimans. Tum illi, fu u est um ministerium incauto confessionis officio prosecuti, Eduardum sua intercmptum opera iactitabant, eo se regi placituros rati, quo 25 summam ipsius offensam accenderant. In quos rex, perinde ac maiestatis insidiatores, preparati premii loco suspendio protinus animaduertendum curauit, deterrimum opus deformi uimlicte specie punicns. Quanquam enim se acri emulo liberatum cognosceret, sceleri tarnen penam quam 30 utilitati graciam referrc maluit. Memorant alii, Eduardum clandestino Kanuti imperio occisum, eiilsdemque iussu penam a maleficis gracia de wende suspicionis exactam. Yt !>• 01'' enim innocencie sue fidem astrueret seque ei culpe affinem fuisse negaret, grauius in sceleratos consulendum putauit. tarnen res primum regis apud domesticos fauorem S5 Ea quassauit. Qui cum, Anglorum rebus obtentis, nectendam cum finitimis nmiciciam decreuisset, Normannie prefecti Roberti fìliam I m m a m matrimonio duxit, eiusque fratri Rykardo sororem Estritham coniugio pociendam permisit. 40 Igitur ex I m m a Kanuto Gunnildaque s u s c e p t a , duorum

-

5

io

is

-'«

2ä

3d

35

40

X

-

345

populorum concordiam communi sanguinis uinculo stabiliuit. Ceterum quo prompcius habilem expeditamque clientclam contraheret, splendidis miliciam tyrociniis auxit, amplissima fortibus stipendia proponendo, non tam numero quam robore militum uenerabilius imperii sui decus futurum existimans. Itaquc militaris alacritas, cuius maxime premiis honos alitur, certatim in eius contubernium defluebat. Cuius munificencie gracia Yluonem quendam, e Suetia accersitum, dolis magis quam uiribus insignera, in militarem ordinem allici contigit. Cuius quoniam incidenter mencionem cgi, ortum summatim disseram. Cuiusdam patris familias in agro Suetico filiam liberalis forme, cum ancillulis lusum egressam, eximie granditatis ursus, deturbatis comitibus, complexus rapuit, exceptamque unguibus pre se leniter ferens, ad notam nemoris latebram deportauit. Cuius egregios artus nouo genere cupiditatis aggressus, amplectendi magis quam absumendi Studium egit, petitamque laniatui predam in usum ne|farie libidinis uertit. Continuo enim ex raptoie amator effectus, famem concubitu soluit, ardoremque gule Yeneris sacietate pensauit. Quoque earn indulgenciua aleret, crebris incursacionibus uicinum acrius incessabat armentum, nec nisi laucioribus ante uesci solitam sparsis sanguine dapibus assuefecit. Adeo enim captiue species efferatam raptoris seuiciam fregit, u t , quem sanguinis sui cupiduin extimescebat, amoris auidum experiretur, pastumquo ab eo pereiperet, cui (se) fore protinus alimonie metuebat. Quo non penetiat, aut quid non excogitat amor? cuius duetu* eciam apud efferatam beluarum rabiem gule irritamentuui libidinis imperio cedit. Tandem gregis possessor, exhausti pecoris inopia prouocatus, obseruacione adliibita, circunuentam canibus beluam cursu ac clamore uehemencius urgere perstitit, fugacemque sectatii8, eo forte loci, quo puella seruabatur, accessit. Siquidem domicilium eius inuiis paludibus clausum perplexa ramorum series continenti frondium umbraculo texerat. Vbi mox fera a leciariis circunuenta ac uenabulis occupata confoditur. Yt ergo duplicis materie benigna artifex natura nupeiarum deformitatem seminis aptitudine coloraret, generacionis monstrum usitato partu edidit siluestremque

p. 513

cnib

346

5

io

is

so

25

so

35

«

-

X

—

sanguinem humani corporis lineamentis excepit. Nato itaque filio paternum a necessariis nomen iinponitur. Q u i t a n d e m , agnita sue ueritate propaginis, a patris interfectoribus funesta supplici» exegit. Cuius filius Thrugillus, cognomine S p r a g e l e g , nullo probitatis uestigio a paterne uirtutis imitacione defecit. A quo Y l u o genitus, originem ingenio declarauit, auitum animo sanguinem representans. Ceterum ut ad diuerticulum, quo e x c e s s i , redeam, Olauum cum Haraldo fratre Danis atrociter imminentem Kanutus, | classe ex Anglia petitum, ad soceruni Geritilaslauum, Orientalium ducem, exilio migrare compulit; recup e r a t a q u e N o r u a g i a rediens, R i k a r d u m , acerriinum uxoris osorem eflfectum, patria e x e g i t ; sed et sororem Sialandio rcdditam regiaruni parcium funccione donauit. Interea, absumpto Suconum rege Olauo, succedit Omundus, a uite diuturnitate cognomen sortitus. Cuius fato Olauus Noruagiensisrepetendepatriefiduciam nactus, contractaSueonum ope, Noruagie summain audaci usurpacione corripuit, quod K a n u t u m fraterne opis cassum a c celeberrima uirium parte defunctum aduerteret. Idem ignarum iuris populum

d»4) p. oh

passimque et | agresti more uiuentem legibus salubriter editis p- 5 1 5 ad melioiis uite habitum p e r d u x i t ; quarum uetusta monimenta plebs Norica presenti ueneracione complectitur. N e c minus in deum uenerabilis memorabili exeinplo seruate religionis inclaruit. Nam cum prima feria cultello fustein per incuriam secuisset, atque ab h i s , qui proxime constiterant, solute a se religionis fuisset ammonitus, continuo dexteram suam, quod eius ministerio lapse mentis errorem comple8set, exosus, spaisas repente scindulas legit, factoque e x eis foculo, subiectam palmam cremandam prebuit, fortuituin culpe modum solido cruciatus genere puniens. Adeo scrupuloso cultu leuia quoque religionis momenta seruauit, cuius detraete tristem a se ipso penam exigere cunctatus non est. N a m cum reos penas apud inferos manere persuasum haberet, leuiad modum cruciatu grauiorem precurrerestatuit, mamimque ad presentes penas perferendas paciencie duramento firmare quam animam futurarum metu suspendere tucius duxit. Ita, ne ceteri a diuinitatis cultu auocarentur, ne sibi quidem ignoscendum putauit, et, quod pie dissimulare licuit, suppliciter e x p i a u i t ; cumque presidio

—

X

-

347

negligencie errorem tueri posset, nequa religioni fraua fieret, penitenciani magis repreaentare curauit, penamque correccionis sue fidem, quam impunitatem delieti te|stem esse maluit. Ita prudencia ac deuocione instructissimus 5 propior publico religioni quam priuato reatui fuit. Cuius iacti circunspectissima sanctitate eternam cognomine memoriam usurpauit. Ab eodem quoque pauperibus proteccio, pupillis tutela, sacerdotali ordini ueneracio, detrimentorum uiolencia lacessitis subsidia prebebantur. Preterea ex io gremio eius, ueluti quodam munificencie fonte, coniplura alia uiitutum spectacula manauerunt. Hec hactenus, quia publico cultu consecrata pietas priuate laudis egena non est. At Ylfo, ob uirtutis emulacionem grauibus in Kanutum odiis efferatus, quia tufo inimicicias gerere nequibat, quo 15 efficaciores insidias necteret, instrumentum doli simulacione offioii texit. Suetis enim assidue Scaniam iirumpentibus, primus ad eonstringendos eos proficisci proposcit; impetratisque petiti ministerii partibus, Est[e]ritliam, quecunque imperasset, exequi literis si*gnatorio auulo impressis iuberi 20 petiuit. Quibus acceptis, continuo matrimonium eius postulare aggressus, rei bellice mandatum ad nupciarum preces transtulit, libidinosumque quam strennuum legacionis ininistrum agere sacius duxit. Quam rem Estritha arcano fratris imperio consentaneam rata, perseueranti 25 repugnare passa non est. Ita uersuti ducis animus, impulsu capri odii instinctus, corrupto legacionis officio, lingue uolubilitate, qua plurimum ualuit, fratris ac sororis credulitatem nefariis perfidie laqueis cir|cunuentam oppressit, bellumque aduersus Daniam professus, structis callide dolis 30 audacter euidenciam prebuit. Et ne Kanutum in Dania ultorem opperiretur, declinande uindicte gracia in Suetiam sibi cum coniuge transeundum prouidit. Ybi inuadende Danie propositum pertinacius animo uoluens, Omundo Olauoque consilii participibus factis, alteri maritiniis Sia35 landiam copiis, alteri Scaniam terrestribus impetendam proponit, ipse se classem e Suetia ducturum promittit. Cuius rei niolicione || detecta, Haquinus quidam e uilla Stangby, amantissimus regis, arrepta quam celerrime nauigacione, Kanuto cuncta ex se cognoscendi copiam tulit, 40 eaque humanitate, quanta principis ac patrie caritate

p^ 5ts

chiù

p- 517

(195)

348

5

io

15

so

25

so

35

io

—

X

-

t e n e r e t u r , aperuit. R e x tante conspiracionis nuncium exercitu subsecutus, ne rumoris auctorem premio uacuum protcriret, fidem, nuncii, quod et longam et periculosam nauigacioncm c g e r a t , premii loco duutn iugerum agri Smanici donacione pensauit. I n t e r e a O l a u u s , classe sua apud insularum unam acquiescere iussa, habili expeditoque nauigio Sialandiam peciit. Y b i aecersituin concionis nomine populum ad dedicioneni, quam p o t u i t , disertissimo prouocabat eloquio, modo uniuersorum, modo singulorum compositis blandiciaruin figmentis animos demulcendo, earn demum tuciorem potenciam credens, que pace magis quam prelio constitisset. Igitur a maiorum quodam ostu benignissime responsionis exceptus, simulatum plebis fauorem spe eximia complectebatur. T a n d e m inter uarium plebis tyrannique sermonem speculatorum unus e x maritimis superueniens, grandia terris uela propinquare narrabat. Igitur fluctuantem Olauum senior, regis aduentum opperiens, interrito se animo g e r e r e cohortatus, consuetam littoribus nierceni aduelii predicabat, non aliain premendi iuimici occasionem apciorem futuram r a t u s , quam si odium be|niuolencie specie suppressisset, spemque eius uano sermone protrahere potuisset. Secundo quoque pari nuncio accepto, concionantis metum consimili affirmacione discussit. Turn demum Olauus assercionem eius suspicione insecutus, emissum in littus speculatorem explorare iubet, K a n u t u s n e e s s e t , an negociatorum aliqui uenientis exercitus speciem prebuissent. Quo reuerso seque frequens classe pelagus prospexisse perliibente, continuo 8enem mendacii dainnans colloquium soluit. Ille nihilominus nera se omnia retulisse contendens, eos aduentare dicebat, a quibus Daniam ferro comparare quis posset. Olauus, uix fuga u s u s , pertinaci remigio sociam repetit classem. Subinde K a n u t u s portum classe complexus, uictum labore remigem nocturna quiete firmauit. Y b i ab iucolis, Omundum terrestri agmine Scaniam. Vluonem nauali fluuium Helgam occupasse, cognoscit. Ipse igitur Omundum excipit, classem ad opprimentios, qui ad amnem appulorant, mittit. A quo cum nauium duces Omundum apud Stangam montem insigni pugna obrutum comperissent, ipsi quoque consenjtaneam fortitudinis operam edere cupientes, ne, rege

p. a is

p- »19

-

5

io

io

20

2".

so

35

40

X

—

349

a u d a c t e r a g e n t e , ignauum gessisse militem uiderentur, quo prompcius i n . e a m , quam hostes o c c u p a u e r a n t , insulam t r a i i c e r e n t , aliam eidem uicinam ¡Dgressi, medium ainnis spacium contabulatis molibus sternunt. Illic siquidem fluuius, lacius manantibus aquis, amnis modum excedens, ingentis s t a g n i speciem prebet. T u m V l u o suos, 110 hostem cepto d e t u r b a r e n t , ammo*nitos, traiicientem telis eininus ac sagittis incessere iubet, futurum taliter inquiens, ut ipse s u a sibi manu ultimam f a t i semitam strueret. Progresso uero longius opere, ueluti nostros transitu prohibiturus, in aduersa ripa phalangem explicat. Quo uiso D a n i , traiiciendi cupidiores effecti, f r e q u e n t e s onerauere pontem. Y b i dum c o n s e r t i , s e d , in quam periculosum iter progrederentur, ignari bellum instanter appetunt, subito desidentc congerie, inter undas auidum p u g n e spiritum deposuerunt. S i q u e m uero (ut in eo discrimine accidere solet) semel ad summum fluctus retulit, protinus alterius amplexi|bus implicatus, in profundum periturus abstrahebatur. I t a dum mixti atquo alius alii coherentes inuicem opem e x i g u n t , mutuo sibi exiciiim pepererunt, et, quem saluti» qui» auctorein peciit, infelicem f a t i comitem habuit. N e q u e e n i m , arinorum pondore pressi, tutum natandi euentum assequi potuerunt. I t a V l u o , D a n o r u m deccptor magis quam u i c t o r , aliena temeritate, quod propriis uiribus nequibat, obtinuit, certissimnm liostium uirtutoin salubrius cunctacione p u g n e quam impetu proculcando. Cuius facinoris insecuturam metuens ulcioncm, quod sibi liinc classem obstare, inde r e g e m imminere conspiceret, salutis oblinende consilium ut uiribus difficile, ita arte promptissimum rcpperit. F u g a m namquc diligencius animo circunspiciens, cum unicum eius diuerticulum in classis desercione restare animaduerteret, noctu, maioribus nauigiis r e l i c t i s , in proxiinam ripam uniueraum scaphis traiecit exercitum, sicque clandestino secessi! usus potitum latebris agmen abducit. Dilucido D a n i , socie cladis ulcionem auidius s i c i e n t e s , dum in hostiuin nauigia r u u n t , eadem propugnatore u a c u a reperiunt. R e x , lacu lustrari iusso, mersorum corpora uncis aut euerriculis capta apud Astun, contiguum amni oppidum, supremis procurauit officiis. Olauum uero per Noruagiensium quosdam pecunia a se corraptos domestico bello opprimendum cuiauit. Ita

diu»

i>. mo

(taci

350

5

10

15

20

25

30

ss

40

-

X

—

egregii animi dux suorum auaricia lacessitus, quos foris propugnatores habuit, domi percussores inuenit. Cuius frater Haral|dus, consimilem gentis perfìdiam ueritus, adito p. 521 Bizantio, suspectam patrie fidem longinquo declinauit exilio. Igitur K a n u t u s , sex prepollencium regnorum possessor effectus, eximio sui fulgore eciam R o m a n u m illustrauit imperium. Enimuero eius principi Henrico filiam Gunnildam nuptum tradidit, eundemque paulo post Italica consternacione perculsum auxilio prosecutus pristine fortune, pressa rebellium conspiracione, restituit. Inde reuersus H a r a l d u m , natu m a i o r e m , Anglie, Da|nie K a n u t u m , Nor- r- 5 2 2 uagie S u e n o n e m , quem e x Alwiua sustulerat, absque ulla maiestatis sue diminucione prefecit. N a m etsi tres prouincias totidem filiorum regi mini tradidit, nihilominus commune sibi trium imperium reseruauit, neque summara penes aliuin consistere uoluit. Preterea teneris adhuc ducibus in officiorum tutelam foitissimorum presidia sociauit. P o s t hec Hestridha, filium Suenonem enixa, sobolis intercessu uiro fratris graciam conciliauit. Beniuolenciam enim, quam K a n u t u s porfidis Yluonis meritis denegauit, consanguinee sibi pi olis respectui tribuendam putauit. Quin eciam sororem Anglorum satrape Godewino nupciis i u n x i t , gentem genti animis atque affinitate conserere cupiens. E x qua H a r a l d u m , Biornonem Tostonemque ortos memoria proditum habemus. A t Cesar ex Gunnilda filium eque fortuna ac uocabulo Magnum suscepit, a quo illustrium Teutonicorum imagines splendidaque Germanie lumina s u c c e s s i o n s serie pullulasse produntur. E o temporis Guthscalcus Sclauicus, eximie indolis r. r.21 adolescens, commilicium regis stipendia meriturus accessit. I s a Pribigneuo patre, Christiani cultus amantissimo deficientemque a religione Sclauiam nequicquam reuocare conante, preter nacionis suo morem percipiende literarum discipline gracia doctoribus tiaditus, ut eum a * Saxonibus cv» pociende Sclauie cupidis intereniptuin c o g n o u i t , efFeratum ingenium leni studio mitescere passus non est. Repente enim armis scholam mutauit, et, ne alienigeni ingenii cxercitacione patrios ritus pigrius p r o s e q u e r e t u r , literarum cultum in tyrocinium uertit, omissoque doctrine studio,

-

5

10

15

20

25

30

35

X

-

351

strennui uindicis quam ignaui discipuli partes agere maluit, audacter quam industrie animo uti sacius aufumans. Itaque nature magis quam preceptoris monitis obsecutus, p a r t a tandem ulcione, Kanuti commilicium expetiuit. Ita adolescentis mens, in ipso doctrine limine seuicie stimulis intercepta, studiose racionis elementis ingenitum sanguini suo rigorcm expugnare non potuit. E o d e m tempore apud Daniam sacrorum antistites aliis alii successisse traduntur. Nam Gerbrando substituitur A u a c o ; OtAynkarus iunior Ripensis pontifex creatur. Ceteruin Kanu|tus, tria prememorata regna circuiens, clien- p. 524 telam s u a m , sex milium numerum e x p l e n t e m , sexagiuta nauigiis culcius apparatis eorumque quolibet centenos armatos capiente distinxit. E a n d e m , estate pro tuendo impecio excubantem, hyeme contuberniis discretam alerò consueuit. Mensibus stipendia nouabantur. A quo Y l u o tempore, quo rerum auctor nobiscum immortalitatem suam partiri uoluit, annuo feriarum circuitu repetito, apud R o s kildiam conuiuialiter accersitus, postquam industriam teniulencia uicerat, merse nuper milicie cladem nocturnis laudum suarum cantibus celebrabat. A quo r e x suorum sibi pericula palam exprobrari || iudicans, uehementis ire procursum (197) aduersum contumeliosum eius carmen destrinxit, indignum« ratus eo conuiua « t i , cuius ductu se fortissimis propugnatoribus spoliatum cognouerat. Igitur Y l u o inter ipsa mense sacra ab astantibus interfici iussus, precipitis lingue iusta supplicia pependit. I t a , dum aliena fata parum sobrie meminit, sua cecinit, siccatosque cupide calices pro|prii sanguinis liquore compleuit. Merito enim ex tam p. r>25 petulanti ingenio amaritudinem pocius quam uoluptatem percipere d e b u i t , quod glorie sibi loco arrogasset, ductu suo precipuis regis uiribus ultimam incessisse iacturam. Quo peracto, Kanutus uiolate necessitudinis iniuriam ac sororis uiduitatem duarum prouinciarum attribucione pensauit, quas cadem post mod um sacrosancte Trinitatis edi, precipua apud Roskildiam ueneracione eulte, decimarum nomine parciendas curauit.

Iamque frequens ad Kanutum miles defluxerat, animis quam impensis onerosior. Plerisque enim amplior uirium io quam morum grauitas inerat, quique se splendidius bello

352

-

X

—

gesserant, obscurius pacis decora intuebantur, adeo ut, qui foris inaignes e x s t a r e n t , domi ignobiles uiderentur, uixque eadem et honesta et acria ingenia reperiebantur. Jgitur complures ad uim et rixani usque in aula perniciosi 5 esse consueuerant. Quos cum rex nacione, linguis, ingeniis quam maxime dissidentes animaduerteret, (quippe uariis ac perplexis inuicem affectibas urgebantur; nam petulancia alios, alios inuidia, quosdam eciam ira uexabat,) quo | minus sediciose se gererent, saluberrimum caatrensia p. we 10 discipline tenorem, qua tante uarietatis discordiam rumperet debitamque militi maturitatem monstraret, exactissimis edidit institutis. Itaque circunspectissima eiusdem deliberacio, Oponia Sialandici, ceteros prudcncia atque auctoritate prestantis, monitis persuasa, ne externa forte domestico is crimine turbarentur, socialis odii tempestatem repressit, legesque seuerissime cauendo sediciosum milicie apiritum ueluti fraterna quadam caritate choercuit. Atquo ut audacie comitatem adiiceret, fortissimo militi speciosissimuni moria habitum ingenerauit, clientelam suam effrenium ac 20 litigiosorum conuictu tanquam erubcscenda aliqua sentina uacuefacere cupiens. Vt ergo improborum frequenciam a curie ualuis repellerei, statuit, ut in capessendo discubitu 'ordine, quo quisque niilitaris muneris aduocacionem sortitila fue*rat, uteretur, locoque antecelleret, qui prior obsequio cv>> 25 foret. Adeo milicie uetustatem honore mense rependi par duxerat, ne promiscuis sedendi locis confusa ineiitorum series uideretur. E u m uero, qui, cena inita, aliqua mora interpellante tardior superuenissot, inter considentes excipi oportebat. Qui si tarn arcto se consessu iunxissent, ut so ob nimiam eorum frequenciam, qui auperuenerat, scssum recipi nequiret, qui eius loco insederàt, exsurgens proximum occupabat, eo usque inuicem se assurgendi officio uenerantibus, donee, laxato tocius consessionis ordine, legitimum recipiendo spacium patuisset, mensaque, I qui P. M? 35 postremus reaidebat, abscederet. Siquis uero alieno discubitu uti per insolenciani perseuerasset, qui eo spoliatus fuerat, proxime «•ircunsedentibus iniurie querelam detulit, liisdemque teatibua in concionem productia, adueraus reum accione contendit, effecitque, u t , qui cedere iussua contumaciter 40 supersediaset, contumelioae atipendiis amoueretur. Ter

—

X

353

-

tamen regi tali culpa affectis necessitatem pene remittendi fas erat; nec aliter, quam ut tot gradibus quis discubitu indignior fieret, quot uicibus sodalem digne sedia negacione spreuisset. Ita enim legis teinperamentum inter seuerita» tem ac mansuetudinem medium rigori clemenciam sociauit, ut nec penitenciam repellerei nec impunitatem excessui daret. Quod si quarto se quis codem reatus genere maculasset, discreto a milite loco, mense alienus fiebat, commilitonum nomini catino aut calice communiio cabat. Ncque enim ter ueniain experto ulterius ignoscendum p'utabat, quia sua iam noxa penam meruit, qui se ea tocies affecit. Adeo contumaciam contemptu mulctari placuit. Valuit enim apud regem sprete militaris dignitatis indignacio, eumqtie, qui parem uenerari nesciret, parum io superiori ¡| delaturum esse, existimatum est. Eodem pene 098) genere in minutos quosque animaduertebatur excessus, ut siquis alium conuicio iusecutus fuisset aut pocione per contumeliam respersisset. Ceterum rex maritimam sepius quain terrestrem 2o miliciam agere consueuerat. Igitur, quocies equitatu opus erat, inilites equis omnibus uacui pro asseruandis equis alterni« uicibus excubabant. Qui uero adaquandi tempore ita sodalis equo usus fuisset, ut ipsum continue, nec modo suum, modo illius uicissim | insidendo premerei, prcdictum 25 pene inodum expleuit. Tanto enim studio rex uerecundiam a suis scruari uoluit, ut eciam paruulo impudencie excessu deuios castigacionis remedio coercendos putaret. Qui uero, tribus fasciculi's in stabulum coniectis, equo suo communis pabuli spicam, alieno stipulam admouisset, 30 iuxta priorem formulam milicia aut turpiter uti aut deformiter excedere cogebatur. Ac nequis socio flumen transequitanti ita equo concurreret, ut ad ipsum turbulencior unda deflueret, pari industria cautum. Adeo scrupulosa cura paruula quoque societatis officia pensabantur. its Ei uero, qui stacioni addictus ita se somno onerasset, ut uestes aut arma dormienti dotrahi possent, consimile uindicte genus mulete nomine irrogabatur. Neque enim regio profuturus imperio putabatur, quem priuatus torpor publico excubiarum officio submouisset. Verum aduersus grauiora 40 prefraccior accio constituta fuerat. Siquis enim commilitoBaxo Orflmniftticijs.

53

p- 528

354

—

X

num suorum quempiam manu, ferro uel fusto lesisset, aut si quicquam uiolenter eius manibus extorsisset, comamue alieni capitis uiolasset, postremo si maiestati insidias struxisset, abundeque do facto testium astniccione con5 staret, tanquam capitalis onmiuis reus clientela amotus militari munere defungebatur. Is namque, qui grauiter ab eo affectus f u o r a t , in primis regem, sella posita, ius militi dicere postulabat; deinde re uni, ut in concionoin ueniret, tercio citatorum ordine prouocabat. Vnuniquen10 que bini duntaxat commilitones explebant. A quibus, si reus in questionem publicum deducendus rem familiarem possedisset, domi semel, | bis in curia apud discubitus sui p- r,2!l locum presens absonsuc postulari solebat. At si fundo careret, eo loci, ubi in aula accubare consueuenit. ter 15 sponsione prouocandus fuerat. Concione inita, qui prouo*- evi« cauerant, syncere se reum postulasse nihilque in oa cause diccione fauoris aut offense respectui indurisse iurabant, simulque et citatorum et testium partibus inseiuiebant. Consequenter in reum principalis facti testimonium a duobus so denunciandum restabat, iuramento prefari iussis, nec actoris amore nec rei odio quicquam se preter oculis aut auribus explorata dicturos. Nam in questione lese maiestatis propensior auditui fìdes haberi consueuerat; ceterum testimonium in oculis reponebatur. I'rcterea obiecta de25 fensionis presidio repellere non licebat; siquidem testium criminacio neque alieno patrocinio neque propria cuiusquam repulsione subrui poterai. Tantum quippe auctoritati ipsorum pondus inerat, ut assercionis corum fidem uleuare proxima sacrileg(i)o demencia putaretur. Ita reus aduer30 sum testimonii fulinen nec culpam nec innocenciam ullo argumento tueri potuit. Sed neque e i , si sponsione prouocatus fuisset, restipulacione uti licuit. Racionem testium districta iudicum | insequebatur auctoritas, reum, ucluti p-s:,|> euidenter noxium nihilque iam pro se recusantem, honore, 35 opibus, patria atque omni demum militari funccione damnancium. Hostibus eius lionos atque impunitas adiudicabantur. I u x t a in presentem absenteinque sentencie ferebantur. Sua nulli longinquitas presidio esse poterat, quo minus et accusacio testibus et damuacio sentenciis instrueÌO retur, Quarum utraque piene partes suas exhibente, reo

—

5

10

is

20

25

so

s">

40

X

355

-

defensionis amplecti presidium non licebat. T u m demum r e x , cognicione s u s c e p t a , an ea ceteris pronunciacio placuisset, interrogai. I p s e enim auditori« tantum partem exequens, milicie iudicacionis mandauit arbitrium, deforme ratus damnare u i r o s , quos ipse fouisset. Quapropter in eos, quorum egregia opera usus fuerat, aspere pronunciare ueritus, questionem ad se delatam ad curie cogniciofnem relegauit, silenciumque moderacionis sue fidem quam sentenciam seueritatis testem esse maluit. Cumque demum, exaudita militum responsione, tocius concionis suffragia iudicacioni consentanea n o s c e r e n t u r , qui damnatus fuerat, interrogari s o l e b a t , terreno an maritimo secessu fugam petere decreuisset. I t a rex proscripcione suos quam nece puniri maluit, delectumque fuge, ne uio|Ienciam represent a r e t , indulsit. Quodsi reus mari se credere delegisset, eo commilitonum frequencia prosequendus, dataque naue, reniigiis, commeatu, uasculo egerendis aquis i d o n e o , tam diu in littore opporiendus fuerat, donee remi, si eis nauigacio g e r e r e t u r , u e l , si uelis, antenne e x t r a conspectum abiisscnt. T u m denique, qui p r o f u g e r a t , superiori ab omnibus sentencia r e p e t i t a , amarissimorum maledictorum uerberibus laceratus tristissimis tocius milicie suffragiis daninabatur. Qui si tempestate in littus relatus fuisset, continuo ut liostis habitus uiolate societatis penas pendebat, discrimenque capitis eius funesto damnacionis incursu cupide a commilitonibus expetebatur. I t a non periculosa minus quain ignominiosa soncium euitacio fuit. A t si milicie munere defunctus terra perfugere maluisset, ad nemus usque pari militum cura coinitandus e r a t , cunctis tam diu in eius abitu e x p e c t a n t i b u s , quousque procul ipsum abesse cognoscerent. Ac tunc demum magno cum tocius milicie fragore ter ualide edendus clamor cunctaque strepita miscendtt fuerant, ne fugiturus ullo ad eos errore referri posset. T u n c demum districta et iam inexorabilis omnium seueritas, cunctis solenni iure c o m p l e t i s , ne de indemnato supplicium sumere uideretur, supremam reo damnacionem intendit, effecitque, u t , qui se a specioso milicie conuictu abruperat, turpiter uagam uitam proscriptus exigeret. I t a militaris discipline rei iudicialis ignominie grauitate in abiectissimorum condicionem relegabantur.

23*

u»9)

p. mi

356

-

X

—

Adeo

5

lo

15

20

25

30

35

40

e n i m rex c o n t u m e l i a m s o n c i u m , n o n s a n g u i n e m s i ciebat, u t eos probroso caatigacionis ge|nere q u a m cruento puniciorea putaret. Siquia a u t e m ei post niodum commilit o n u m , uno telo aut comite superior, obuio pcpercisset, ipsiua se contumelie participem piebuit, cuius culpam uindicta prosequi formidauit. Tali noxiis, quocies a curie* moribus degeneiatum fuerat, milicie munere defungendi ius erat. A d e o q u o n d a m castrensis note dedecora iudiciali repellebantur umbone. Q u o d si r e u s a b a [ u ] e t o r e t e s t i monio superari nequiret, sex secum commilitonibus in iusiurandum acc[c]itis, culpe, q u e obiiciebatur, alienum so fuisse monstrabat. A t s i c o m m i l i t o n u m q u i s cum, quem milicie consortem n e s c i s s e t , iniuria per i g n o r a n c i a m affec i s s e t , a d c o n c i l i a n d a m e r r o r i s u o fidem p r e d i c t u m s o d a l i u m n u m e r u m in s a c r a m e n t i s o c i e t a t e m c o n t i a b e r e d e b u i t . C e t e r u m solenni iure conuictos ac superiori modo dam n a t o s felicitas deficiebat, o c c u p a b a t aducrsitas, eo quideni cercius, quod trium regnorum pontifices aduersum talium transgression u m reos solenni exeeracione usos esse constabat. Ita disciplina eins, g e m i n u m ainplcxa colunien, partim r e g i o , partim religioni» presidio nitebatur, ut humanam sentenciam diuino crederes iudicio comprobari. Cuius rigor discordias rupit, simultates finiuit. sodicioncs extinxit, pacacioremque regi militem reddidit. Post niodum uero seueritati eius siue ob i n c r c i a m siue ob clemenciam principum pecuniarie mulete t e m p e r a m e n t u m accessit. Quo tamen sola ligni percussio caruit, quod eo c a n c s quis abigere soleat. Adeo maiorum uerecundia sunimam in ictu probroso c o n t u m e l i a m reponebat. Contigit autem, ut ipse rex sua primus lege caderet, iurisque finnnnientum, quod eateuus syncerum ; atque incolume steterat, parum sobrius proprii militis occisione laxaret. C u m q u e sc legibus, quas ipse tulerat, euidenter noxium animaduerteret, penitencie acerbitate correptus, uocata militali) concione, regia sella descendit, inque o m n i ( u m ) conspoctu supplex humi demissus milites commissi sceleris penas suo arbitrio e x i g e r e i u s s i t , l i b e n t e r s e d e c r e t a m al.» e i s p e n n i n s u s c e p turum promittens. Cumque f a c t u m m a i e s t a t i s n o m i n e t u e r i posset, militari se aniinaduersioni substrauit, humilitatcìnq u e m a n s u e t u d i n i s s u e d o c u m e n t u m q u a m u i r e s elacioj|nis

P. 532

cvii>

p-

(200)

—

X

-

357

indicium esse maluit. Uli concione lachrymantes egressi, d e l i b e r a c e n e inita, tristem de rege sentenciam ferre ut minus h o n e s t u m , ita parum utile peruiderunt; non ignari, sine co esse se uacuutns piritu corpus, predam, quibus ante 5 irnperassent, futuros. Postremo uniuersum rei militaris statum, eo penam subeunte, conuelli inque unius omnes prosci ipeione d a m n a r i ; lapsum eius ruinam suain, damnacionem commune omnium periculum fntebantur. Igitur in tarn ardua re sentencie dubii, creditoque sibi iudicio equo io leuius austeriusue uti ueriti, proprio regem arbitrio decreuere mulctandum, existimantes, plus nutui maiestatis quam priuatorum sentenciis deferendum. E m e n d a b i l e enim credidere delictum, quod impetu magis quam industria nosceretur adinissuin. Igitur ex eo iudicein statuunt, penam15 quo prcstolanti impunitatis potenciam largiuntur. Et pulclire quidem factam sibi iudicandi potestatem ipsius arbitrio reddiderunt, ne difficillimum negocium temere iacta | pronuueiacione fìnirent, uel commilitonis ulcionem p. »34 placide uel legis supplicium crudeliter expetentes. Ita -o salus regis, pene suo scelere e u e r s a , tcmporis difficultati donata est. A d liec satis graues eum delieti penas dedisse arbitrabantur, qui se in tanto fortune fastigio tam suppliciter abiicerc sustiuuisset. T u m demum uenerabiliter exceptum atquc e x ancipiti reo securi iudicis partibus in23 seruire iussuiu selle restituerunt. R e x culpam ere redimi debero constituit. Cumque alias homicidiorum crimen quadragenis nummi talentis expiari soleret, ipse sibi trecenta ac sexaginta mulete nomine numeranda descripsit. Huic sumtne . Ì X . talenta auri doni nomine adiecit, ean3o demque mulete speciem consimilis culpe reis lege perennitur irrogauit. Tocius uero pecunie partem regi primam, alterain militibus, terciam interfecto sanguine coniunctis adiudieauit. C u m q u e ipse in presenciarum tam regis quam rei partes exequi debuisset, ascriptam sibi porcionem sa35 crorum presidibus egenisque diuisit, d e u m , perinde ac communem omnium principem, pio munere propiciandum existimans. E g i t humanuni* iudicem, reum liberalem, cvn» uenie gonus, absolucionis spem debito emendacionis ordine complectendo. C e t e r u m eo uiuente militaris mos eque 40 uiolatore atquc expiatorc caruit. Igitur dum sic sediciosis

358

5

io

is

20

-

X

—

occurritur, mens militum a litigiis aberat. In exequenda enim ulcione non sanguinis, non necessi|tudinis uinculo parcebatur, quo minus dainnacionis partes legitimo rigore procederent. N u n c u e r o , solutis hebetatisque pristinis milicie neruis, grauiora inter cominilitones quam oxteros dedecora p a r i u n t u r , cum et omnis aduersum improbos accio sileat et, qui culpo punitor esse d e b u e r a t , patronus e x i s t a t , nec sit, qui dissolutos milicie mores prefraccius rigidiusque constringat. Hanc itaque militaris discipline consuetudinem, diuturna usurpacione firniatam, nostri temporis principes a b r o g a r e minime erubescendum duxerunt V b i enim domestica quies sedicionum fluctibus agitatur, prisce consuetudinis forma conuellitur. Quippe aduersum eflrenes concitatique ingenii tyrones seueritate poeius quam nimio fauore ac profusa indulgencia utendum est. In quem modum Kanuti industria pro administrandis militaris discipline negociis syncere acu alenter excubuisse cognoscitur. P r e t e r e a militi regem, uel regi militem, non nisi pridie Kalen. Ianuarias abdicandi fas erat. Eiusdem quoque post modum obseruancie grauitas ab aula regum in ali-

quanto obscurioris fa|milie conuictum prorepsit, diuque superioris discipline ec.iam apud supparis condicionis uiros imitacio ualuit. Interea Suenonem, tutele tunc Noruagie uacantem, 25 casus absumpsit, m o x q u e ad patrem prouincialis ininisterii summa concessit. V t autem Kanutus a R i c h a r d o , quod sororis sue repudium egisset atque aduersus u x o r e m 8euerius equo maritali supercilio usus fuisset, tanquam a coniugalia sacra contumeliose tractante, penas sumpturus so ac thori genialis iniuriam repulsu rus in Normanniam magna [se] classe traiecit. V b i cum paulo post triste quoque de Haraldi fato nuncium a c c e p i s s e t , propior publice expedicioni quam priuato afFectui, agmen eadem, qua prius, celeritate p r o m o u i t , neque animo aut o f f i c i o , quo minus 35 cepto insisterei, remissior fuit; sed neque oculos ad singularem luctum a generalis milicie c o n t e m p l a t o n e deflexit. A d e o rerum ac temporis statum inter fortom patrem ac strennuum ducem egregia animi moderacione diuisit, nec minus in toleranda filii m o r t e quam in hostium appetenda

P. 535

p. f>3u

(20i)

—

:»

io

i5

20

25

lo

3r>

40

X

-

359

perspicui roboris spectaculum prebuit. Cuius impetum R i c h a r d u s , Siciliani petens, fuga precurrere maturauit. I n t e r e a K a n u t u s ob giauis milicie labores aduersa ualitudine pressus, cum se corporis firmitate defectum ac m o x spiritu cariturum animaduerteret, conuocatos proceres, non nisi bello c o n f e c t o , domos reuerti iussit, haut dubie uictoria potituros, si funebri eius lecto humeros in acie subiccissent atque inter primos preliaiicium globos ducis nomine corpus suum e x a n i m e pertulissent, i d q u e , fugato hoste, quo clarius cinerum suorum | monimentum exstaret, apud Rothomagum, promissa indigenis libertate, sepulture niandarent; facile usuros condicione Gallos, si illieo hostem finibus suis excessurum c o g n o s c e r e n t , paruoque impendio grandi patriam metu liberare quiuissent. 0 immensam perituri regis industriam, que suis in ultimas rerum angustias deuolutis disciplina quam spiritu uiuidior aft'uit. E n i m u e r o superstitum salus decedentis ingenio stetit. Nam corpus eius, funebri lecto a militibus in acie perlatum, ad D a n o r u m usque uictoriam ueluti uiua adhortacione profecit, ut non minus extineti quam superstitis fortune pondus inesse crederes. Cui mox s e p u l t u r a m , discessuros se pacti, a Rothomagensibus expetiuerunt. R a p u e r e condicionem h o s t e s , cineribusque eius in urbe sua acquiescendi locum dederunt. I t a m i l i t e s , suscepti monitus racione pugnam, p a c c i o n e m , sepulturam atque exequias prosecuti, fato functum humeris suis regem in acie pertulerunt, uictoresq u e . * funerato eo, sumptis tantum commeatibus, ad propria reditum liabuerunt. I l u n c Kanutus exitum tiabuit, quo numo nostrorum regum, tametsi plura alii uictoriis illustrauerint, splendidior fuit. A d e o enim opcrum eius magnitudinem propicie fame fides a u x e r a t , ut, quos rerum gestaruin gloria pares habuerat, amplitudine claritatis excellat. Cumque aliorum splendorem ignorancie obscuritas ac uetustatis rubigo perederit, huius decus, longa fame usurpacione subnixum, perpetui» memorie fructibus reuirescit, siquidetn, sanctitate ac fortitudine instructissimus, non minus religionem quam regnum proferre cure habuit. Q u i p p e , cum bel|licis late titulis inclaruisset, placidiore studio usus, e x fisco suo compluribus in locis priuatorum clericorum conuictu instituto, cellularum frequenciam nouia

p. 637

cvm

P-538

360

-

X

conuenticulis auxit, sacrorumque ueneracionem, quam maximam Semper exhibuerat, rcgiarum opum impendio stipendiis multiplicauit. Monachalem quoque ordinem uberiorem reliquit, ne ferocie propior quam pietatis officiis 5 uideretur, equam sibi utriusque laudem adiicere cupiens. Cuius studii industria ad tantum claritatis lumen accessit, u t , cum fortissimorum regum bellica uirtus antiquitate exoleuerit, eius fainam glorie questu opulentissimam tenacissima posteritatis agnicio compreheuderit. 10 Interea Sueno Estrithe filius, expectato apud Angliam Kanuto, quo plenius incolis ausum defeccionis excuteret, miliciam presidiis sparsit, ne libera m?inimentorum occupacione suspectas Anglorum uires armaret. Yt autem Noruagiensibus mortis Kanuti nuncius adfuit, continuo, 15 pudore externi obsequii Danicum de(t)rectantcs iinperium, ad Olaui filium Magnum, cui bonitas sua cognomini erat, deficiunt, eique regnum imponunt. Quippe spoetata patris sanctitas popularium ei fauorem conciliauerat. Ncque enim parenti graciam impendisse contenti, in filium quoque so fauorem extenderant. || Interea Kanutus, haut leuius Nor- (202 uagice perfidie quam paterni fati rumore perculsus, uereri cepit, ne, si finitimorum bello intenderei, ex dilacione rerum Anglia per absenciam carerei, ideoque minoria regni defeccionem tolerare quam maiori consimilis ausus locum 25 tribuere consulcius duxit, leuiori malo solain grauioris formidinem preponderare iudicans. Itaque, dissimulata iniuriarum offensa, condicione defectorem aggreditur, iureiurando pactus, eius, qui prior decederet, superstiti regnum esse cessurum, ne priscam regnandi consuetudinem noua 30 regno|rum particio laceraret, rerumque quondam iunctarum p. 53'j diuiduam efficeret summam. Adeo enira Daniam Noruagiamque unius esse regiminis aifectabat, ut alteram alteri subiici, quam utranque separatim regnum gerere preoptaret, patrieque exteros imperitare, quam patriarci sino exteris imperium 35 gerere mallet. Que nimirum condicio co stoliditati propior, quo fortune subieccior, alterutri aut splendidum imperium aut sordidam paritura fuerat seruitutem. In hanc pacti fidem utraque pars sacramento conuenit. Deinde Angliam profectus, cum cuncta Suononis industria paco pienissima 40 comperisset, Eduardum fratrem, quem eiusdem nominis

—

X

—

361

pater ex Imme matrimonio sustulit, in regni societatem ad(s)ciscit, non quod fraterno illum affectu colerei, sed ut eius ambicionein munificencia ac liberalitate precurreret, regnique parte potituni totum cupere prohiberet. Itaque 5 non tam ueneracione carum, quam popularium ambicione paternique generis auetoritate suspectum, consortem imperii facit. Vcrum Eduardo humilior origine animus fuit; siquidem, obtusi ad moduin cordis, obscuriorem indolis experienciam prebuit. K a n u t u s , cum biennio regnasset, 10 defungitur. Cuius Sueno propinquitate fisus, | relictis apud p- bw Angliain presidiis, Daniam nauigacione contendit, retinende insule spem non solum in Godouini filiis, quibus sanguine ad modum coniunctus fuerat, reponens, sed eciam ex ipsa consortis sui stoliditate desidiaquo presumens. Quod audiens is Magnus, Daniam, pcrinde ac sibi mutue paccionis lego debitam ipsiusque ICanuti testamento legatam, equis popularium animis occupat,* Suenonique, cognacionis racionera cviii. edenti, pristinam fcderÌ8 condicionem opponit. Nec dubitauit alienissimum [sibi] sanguini suo regnum legati titulo »o postulare. Sed et Dani, pacti, cui se sacramento obligauerant, racione permoti, constancius religionis quam familiaritatis fidem prestandam p u t a b a n t ; ideoque, facta competitorum estimacione, alienum domestico pretulerunt, curiosius federis pignus quam debitam regno prosapiam intuentes, 25 fideique sue quam patrie respectui propiores. Igitur alienigene partes religioso fauore complexi, preteritafm] Kanuti familia[m], regum suorum sanguinem repulse deformitate confundere quam iurisiurandi uinculum perrumpere maluerunt, suffragiorum iura non adulacionis, sed fidei in30 tuitu ponderantes, seque plus religioni quam regno debere confessi. Adeo proniissionem suam sequestram periurii fieri noluerunt. Quanti igitur roboris fuisse tunc inter ciues iusticiam credimus, cum inter diuerse nacionis uiros tantum uirium possedisse cernamus? E t utinam adulte 35 iam religioni ea apud nostros uis auctoritasque constaret, quam inter antiquos tenera atque eneruis habuerat. Contra Sueno, subiectam stoliditati condicionem reputans, temerarium consobrini pactum | nequicquam rescindere cupiebat, p. mi perquam stultum argumentando, quibus ante imperitassent, 40 obsequi, inque unius iuramenti imprudencia communem

362

5

io

is

20

25

so

35

—

X

—

d e p o n e r e l i b e r t a t e m a t q u e e x f u l g e n t i i m p e r i o r e p e n t e in h u m i l l i m a m c o n c e d e r e s e i u i t u t e m . S e d religiosa p o p u l a r i u m s e n t e n c i a s u p e r a b a t , q u o r u m a r b i t r i o p a c t i , non s a n g u i n i s h a b i t u s e s t i m a b a t u r . V e r u n i u t M a g n i uotis D a n i c a fides r e s p o n d i t , ita Suei:onis crediditatein Anglica perfidia circunuentam oppressit. N a m p o s t eius ab A n g l i a p r o f e c cionem G o d o u i n i filius H a r a l d u s spo i m p r o b a tocius A n g l i e r e g n u m c o m p l e x u s , p a r t i c i p a t o c u m incolis Consilio, D a n i e u m , ut || orat p e r p r e s i d i a d i s t r i b u t u s , e x e r c i t u m e o m p l u r i b u s s c p a r a t i m uicis u n o e o d e m q u e t e m p o r e m a g n i f i c o couuiu i o r u m a p p a r a t u p e r obsequii s i m u l a c i o n e m excipi iussit, m e r o q u e ac sonino sopitutn n o c t u p e r insidias t r u c i d a n d u m curauit. E a nox paruulo temporis momento | uetustam Danorum dominacionom diuque maiorum uirtute elaboratum finiuit i m p e r i u m . Sed n c q u e id p o s t e r à n o s t r i s f o r t u n a restituii Ita Anglia doininandi i u s , ignauia perditum, scelere recuperauit. Igitur Haraldus, Danice oppressions simulque domestico libertatis a u c t o r , E d u a r d o s u m m a m , f a c t a non animi eius, sed s a n g u i n i s e s t i m a c i o n e , p c r m i t t i t , q u a t i n u s ille n o m i n i s , ipse r e r u m u s u i p a c i o n e r o g n a r e t , et, q u o n o b i l i t a t e p e r u e n i r e n o n p o s s e t , p o t e n c i a u a l l a t u s a s s u r g e r e t . E d u a r d u s u e r o , sola g e n e r i s a u c t o r i t a t e , non p r u d e n c i e r a c i o n e inunitus, u a n o m a i e s t a t i s o b t e n t u p r a u o r u m i n g e n i a m a i o r u m q u e p e t u l a n c i a m n u t r i e b a t , titulo r e x patrie, condicione miserabilis procerum u e r n a , contentus, q u o d alii f r u c t u m , i p s e u m b r a m tantum ac s p e c i e m o c c u passet. I t a A n g l o r u m i n t e r se s u m m a m , n o m e n a t q u e p o t e n c i a m d i u i s e r u n t , t i t u l i q u e ius ¡ic r e r u m d o m i n i u m u e l u t i diuersis a b i n u i c e m g r a d i b u s d i f f e r e b a n t . Sed nec H a r a l d u s a l i e n u m specie r e g n u m g e s t i s s e c o n t e n t u s , p r o p r i a m elaritatis i m a g i n e i n afiVctabafc. I g i t u r E d u a r d o i p s u m q u o q u e nunctipacionis d e c u s i n u i d i t , o m n i a q u e regni insignia in se i p s u m t r a n s f e r r e c o n a t u s , c u p i d i t a t i a d i t u m s c e l e r e petiuit, occisoque r c g e , tituli, qui solus sibi d e e s s e u i d e batur, gloriam occupauit.

Interea Sueno , tametsi rara fautorum ope subnixus, belli c u m M a g n o f o r t u n a r n e x p e r i r i d e c r e u i t , c u m q u e p a u c i s et incompositis a d u e r s u s m u l t i t u d i n e m m a n u i n c o n s e r e r o c u n c t a t u s n o n e s t . I g i t u r in I u t i a p r i u s m a r i t i n i a , d e i n d e 40 e q u e s t r i p u g n a sinistris c o n g r e s a u s auspiciis, u t r a q u e u i c t u s

(2i()

p.

p. ;>i3

—

5

ut

ir,

20

25

so

35

40

X

-

363

concessit in F i o n i a m ; nec arniis maior quam agmine fuit. Cumque se omni auxilio desertum nec hostium tantum, sed eciam suorum conteinptu perfusum uideret, Sialandiam Scaniamque pretergressus, Suetiam materne necessitudinis fiducia petere cogitabat. Quem Magno terra marique pertinacius insequente, in Iutiam se repente Sclauicus effudit exercitus. Quorum irrupcio dubium uictori effecit, fugacem*ne hostem p e l l e r e , an imminentem excipere debuisset. Quidam enim gentis illius nobilissimus, . X I I . filiis, maritimi« predonibus, apud Daniam spoliatus, Iutorum fines ferro orbitatem ulturus inuasit. Quamobrem Magnus, perseuerantissiinis popularium precibus committendi prelii auctoiein agere postulatus, omisso emulo, a domestico hoste in externum arma c o n u e r t i t , e t , quasi priuate affeccionis oblitus, publicam induit, ne suas quam regni partes curiosius egisse uideretur. N e c dubitauit alienigeni sanguinis dux, summa adhuc fluctuante, in se ipsum dubie potrstatis transferre periculum. Nocte u e r o , quam belli dies insecutus e s t , quietem eius certe prediccionis species adumbrauit. Quippe somnum capienti imago cuiusdam obuersata prodixit, hoste cum superiorem futurum, inque aquile nece uictorie fidem auspicia|que sumpturum. E x p e r g e f a c t u s r e x uisionis ordinem die postera magna cum omnium aminiracione uulgauit. Sed et somn(i)o omen consentaneum fuit. P r o g r e s s o namque e x e r c i t u , aquilam, que in quiete demonstrata fuerat, comminus considéré conspectam pernici equo aduolans basta potiuit, fugamque alitis ueloci iaculo precucurrit. Ituque nouitate rei ad spem uictorie spectat o r s erexit. Arripuit igitur omen exercitus, atque fortuito aquile occasu certissimam hostium ruinam interpretatus est. Cuncti quippe, euentum somnio congruisse cernentes, perinde atque securi rerum in fortunam suam accepte rei presagium referunt et quasi indubitatam uincendi sortem pari menciuin alacritate presumunt. Quos eo audacie ipsa auspicii religio proueliebat, ut iam sibi uictoriam ante oculos preponentes absque respectu periculorum certatim in prelium prosilirent. Quibus primam pugnandi occasionem corripientibus eodem||que euentu, quo ornine, dimicantibus, ceduntur funditus Sclaui. V i c t o r Magnus felici pugna popularibus percarus euasit, eorumque propensiore subsidio

cvim

p- 5«

(204)

364

5

1»

is

so

25

3o

X

-

roboratus, ad prosequendum regni emulum redit, eo quidem instancius, quod rerum successus, quo plus sibi gracie peperit, hoc magis Suenonis fauorem absumpsit, auersoquc uulgi animo, magnopere residuum eius deliilitauit auxilium, nec solum contraheudarum uirium spem sustulit, sed eciam contractas excussit. Quin eciam Gutliscalcus Sclauicus inter ceteros, qui infelicis eius | milicie stipendia deseruerant, p- 645 diu se sub alienis auspiciis rem infeliciter gessisse eonsiderans, cum domino nihil spei relictum animaduerteret, militem exuens defectorem agere non e r u b u i t , suamquc cxperiri f o r t u n a m , quam alienam s e q u i , tucius d u x i t , ut, cum regem meliora speraturum diffiderei, paterne saltern noci ulcionem non negaret. Consilio respondit euentus. Siquidem, gestis uarie bellis, Sclauiam sue dicionis effecit, utque externis rebus iufractus, ita domesticis inuictus a p paruit. N e c quesito dominacionis felicitate contentus, Saxoniam post m o d u t n , parentis necem u l t u s , obtriuit, parue glorie regnum aut diuicias reputans, si non ulcionem opibus adiecisset. Adeo autem Magnus ob uindictam finium suis carùs haberi ceptus e s t , ut omnium consensu Boni cognomine c e n s e r e t u r , quodque aliorum moribus tribui assolet, fortune laudibus impetraret. Sueno uero, desperatis iam rebus, in S c a n i a m , ut diximus, profectus, Suetiam (nam paternum inde genus traxerat) reuisere proponebat. Quem Magnus concitato animi impetu subsecutus, cum oppidum Alexthathiam preteriret, d e t u r b a t o per occursum leporis equo, trunco, cuius preacuti forte stipites eminebant, adactus extinguitur. Corpus eius Noruagiam relatum Tlirondemi in regiorum monumentorum area | sepulturam posse- p. wu dit. Ita Suenoni, angustissimis fortune casibus implicato, omniquo mortalium ope defecto, presidium superne pietatis affulsit, r e g n u m q u e , quo ilium fortune iniquitas spoliauit, eiusdem beneficium reddidit.

EXPLICIT LIBER DKC1MVS.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E LIBER

CIX« p. 547

D A N I C E

VNDECIMVS.

P o s t hoc D a n i e status uariis rerum casibus fluctuatus 5 est. Quippe Sueno summam successu magis quam uiribus capit. Sed n e q u e ad restituendam Danici nominis fortunam quicquam eius suscepcione profecit. Nain adeo nec fauore felix ncc imperio efficax fuit, ut subiectorum animos, ueteris offense acerbitn.tem redolentes, ad synceruin sui cultum io adduceret, aut ira abstractos ad placidiorem mentis liabitum inclinaret. T a n t a siquidem mole in D a n o r u m precordiis prioris odii reliquie consederunt, ut prijuatos motus rei publico usibus anteferrent, honoremque patrie sua deperire socordia quam suscepti ducis auspiciis restituì pre15 optarent. Neque euim facile propagata odiorum semcntis stirpitus interit; quippe ut giacie in odium deflexus facilis, ita odii ad graciam difficilis esse transitus consueuit, raroque animus, quem semel grauiter fastidiuit, syncere fidei stipendiis excolit, aut, cum quo uehementes primutn 20 inimicicias gcssit, affectuose post modum in graciam redit. Cuius impotencie uis, a simultatis ardore profecta arcanisque emulacionis flammis a l i t a , non solum gerendarum preclare rerum spem sustulit, sed eciam magnifìce gestarum gloiiam corrupit. Y e r u m ea res, ut noue maiestatis con25 ie(m)ptum, ita prioris fìdelitcr eulte indicium edidit, simulque recentis iniurie crimcn et pristine fidei perfeccionem exhibuit.

P.

548

366

5

io

15

so

2s

jo

85

-

XI

-

Principio regni Suenonis Roskildensium sacrorum (203) antÌ6tes Awachus moritur. Sufficitur Wilhelmus, quo Kanutua Maior et scriba et sacerdote usus fuerat, genere quidom Anglus, sed omnium uirtutum partibus ac numeris abunde instructus, idemque pontificalium sacrorum apprime peritus. Ad cuius usque tempora Scanie genti religionis priuilegio Roskildensis preaidebat auctoritas. Ab eo uiro diuiduum esso sacerdocium cepit. Cuius Scania ueluti alteram partem adepta, protinus inter coniuncta ad modum oppida nouam muneris potenciam partita est. Nam Lundia Dalbiaque protinus susceptum inter se sacrorum diuisere primatum, geminaque eiusdem dignitatis usurpacione certarunt. Nam alteri Henricus, Eginus alteri sacerdos accessit. Yerum Henrico | ob immoderatum pocionis usuin p. ma absumpto, pontiflcatus eius uniuersum ius omniaque honoris insignia ad E g i n u m , Lundensium presulem, concesserunt, ac ueluti in unum corpus utraque sacerdocii summa eonfluxit; quanquam merito in obliosi antistitis fato sobiius ciuium honos expirare non debuit. Sed in gregis perniciem sordida pastoris intemperancia redundauit, innoxiaque ciuitas poti pontificis temulenciam deponendi sacerdocii cauaam habuit. Ita alterum inimica bibendi cupiditas abstulit, alterum salutari» continencie disciplina prouoxit. Indignum populari, nedum pontífice, excessum, cuius plenam ignominie sortem omnis cui derisus pleno cauillacionis ludibrio prosequitur. Ita bibulus presul candorem sacerdocii, turpissimis gule maculis obsoletum, qucm uiuendo corruperut, moriendo consumpsit, humanique calieis cupido haustu diuini usum ainittere meruit. Cumque ordini gloriam deberet, notam intulit, pro uirtutis conciliatore probri auctor eflfectus. Nec immerito, qui aliis continencie et frugalitatis specimen exbibere debuerat,* tam indecenti oixi, fato uiolate sobrietatis penas pendebat. Huius memoria Danicis annalibus non parue est uerecundie, quoniam, pcrridicula morte consumptus, priuatum obprobrium publico rubore perfudit.

H o c loci splendida Haraldi memoria tompestiuain sui exhibet mencionem. Qui cum, fratre cassus, salutem 40 suam intra patriam tueri nou posset, fugam Byzautio ere-

-

XI

-

367

didit. A cuius r e g e | homicidii crimine damnatus, domestico p. mo draconi lacerandus obiectari precipitur. Nihil enim eius morsu ad necandos reos ualencius ducebatur. Cui in carcerem eunti ingenue fidei seruus ultro sese damnacionis comitem obtulit. E x u i t u e r n a m , u t socium a g e r e t , mortemque excipere quam domino dee3se maluit. Ytrunque is, qui custodie p r e e r a t , curiosius obseruatum per os antri inermem e x c u s s u m q u e demisit. I t a q u e , nudato ministro, H a r a l d u m uerecundie g r a c i a lintheo tantum discinctum excepit. A quo clam armilla donatus, pisciculis pauimentum instrauit, ut haberet d r a c o , in quo prime famis procursum effunderet, r e o r u m q u e carceralibus tenebris obfusi oculi uel p a r u u l a m perspiciendi copiam ipso s q u a m a r u m nitore capesserent. T u n c I l a r a l d u s lecta cadauerum ossa angustiis tele consercioris implicuit, hisdemque in unum globum coactis ueluti clauam cffecit. C u m q u e allapsus draco in obiectam perquani auide predam irrueret, dorsum eius ueloci saltu conscendens, cultellum t o n s o r i u m , quem secum forte tectum a t t u l e r a t , u m b i l i c o , qui solus f e r r o p a t e b a t , inimersit. Seccionem enim rigidissimis squaniis obsitus serpens cetera corporis parte spernebat. Hunc cultellum W a l d e m a r u s r e x , r e s gestas cognoscendi ac referendi cupidissimus, rubigine e x e s u m u i x q u e socandi sufficientem ininisterio familiaribus sepe monstrabat. Sed neque I l a r a l d u s ob sessionis eminenciam ingenti belue ore corripi denciumue acumine noceri aut eaude uoluminibus elidi poterai. Minister u e r o . compacto gestamine usus,| conuerberatum belue caput ad s.'inguinem et necem usque p. dbi crebris ictu(u)in p o w l e r i b u s contundobat. Quo cognito, r e x , ulcione in awimiracionem uersa, fortitudini supplicium remisit, salutemque animositati tribuendam putauit. N e c pe||nain (200) remisisse contontus, addidit caritatem. Nauigio enim stipendioquo donatos abire permisit. C u m q u e crimini supplicium deboret, fortitudini p e p e r c i t , uirtutemque colere quam culpam punire maluit. R e u e r s u s H a r a l d u s N o r u a g i a m occupai, eaque potitus arma in D a n i a m transfert. I g i t u r S u e n o , contractis Iutis, cupidius quam consideracius apud D y u r s a m fluuium totam Noruagiensium manuin a g g r e s s u s , ut classe, ita bello quoque inferior f u i t , copiaruin n u m e r o respondente f o r t u n a .

368

5

io

is

20

25

-

XI

-

Siquidem tarn infeliciter quam temere dimicauit. Maxima Iutorum pars ferri motu Humen insiluit, prereptoque hostis officio, sua ui quam aliena consumi tucius duxit. Itaque, quod ab hoste timebat, sibi ipsa conciuit, inque gemino fati delectu unda, quam armis perire maluit. | Igitur dum p- 552 alterum mortis genus timide declinauit, alterum cupide comprehendit, dumque aduersarium refugit, hostilem in se ipsa crudelitatem exercuit, tanquam spiritum placidius aquis quam aeri redditura ac uiolenciorem exitum ferro quam fluctibus expertura. Ita nescias, uirilitcr mortem an effeminate petiuerint, incertumque, utrum fati cupidis ignauia an uirtus incesserit, quoniam tam uehemens animi estus, fortesne an timidi spiritus sui raptores extiterint, ambigue existimacionis esse fecit. Breui post dux uicti agminis Sueno, Scanie, Sialandieque ac preterea quarundam insularum uiribus recreatus, Niszam fluuiuin classe corripit, eademque superuenienti Haraldo obuiam in altum procedit. Cumque Dani paucitatem suam liostilis frequencie comparacione pensassent, raritati consercione succunendum rati, digesta in ordinem nauigia tenaculis sociare ceperunt, quatinus continenti nexu eoherens classis expedicius opi inuicem ferende iter sterneret, cunctisque hac* necessitatec[Vi] duratis, tam fuge quam uictorie indissolubilis communio foret, nec cuiquam a tanta collegii firmitate dilabendi fas esset. Adeo imbecillitatem necessitate roborandam duxerunt.

Hie nobis, Aslace, Skyalmouis Candidi remex, ob immensam bollico uirtutis gloriam literarum preconiis inculcandus occurris. Danis siquidem aduersum Noruagien30 ses maritimo certa!mine decernentibus, non contentila eia- p. foj rissimam pugnam intra proprium edidisso nauigium, omnibus corporis tui muniinontis preter scutum abiectis, confertissimam hostium ratem insiluisti, quercuque, quam in gubernaculi prius collignmentuni cxcideras, uiribus > 35 fretus hostium corpora comi erborasti, eiusque crebris et uegetis ictibus, quicquid obuium fuerat, obtriuisti, ingentique uerberum fragore stupentes proliancium animos a propriis periculis ad tuo uirtutis spectaculum doflexisti. Quin eciam fortissimos utriusque agminis bellatores operis 40 tui ammiracione suscepti certaininis inimemores reddidisti,

—

XI

-

369

pugneque a c pcriculorum oblitis auidius te intuendi quam se ipsos tuendi studium incussisti, ita ut promptissimi quique, neglecto discriminis sui negocio, plus te uiso stuporis, quam ex dubia salute formidinis caperent. Itaque forcius fuste quam ceteri ferro rem gessisti, cunctaque intolerabili modo comminuens hinc Danicis, inde Noruagicis oculis incredibilem, nisi spectareris, operam edidisti. Adeo autem sociorum paucitatem hostiuin multitudini coequasti, ut disparem uiribus pugnam in noctem usque par belli successila e x t r a h e r e t , numeroque dissimiles copias fortuna persimiles reddidisti. Postremo cum omnem nauis remigem partiin fuste, partim fluctibus obruisses, compluribus, sed leuibus plagis perstrictu8 ex tot hostibus ammirabilem solus uictoriam retulisti. Que res ueri fidem excederet, si non Absolon auctor suis eam relatibus tradidisset. Verum Danis nullam uirium accessionem circunspicientibus, Noruagiensibus insperatus domestici ducis aduentus affulsit. Quo uiso, Scanienses, contusis debilitatisque animis, noctu, ne res strepitu proderetur, classis societatem soluere, recisisque uinculis ac perrupta nexu(u)m consercione, a cetero agmine intempesta se nocte subducunt. Deinde tacitis remorum ictibus fugam adepti, furtiuo discessu fluminis diuerticula, quibus excesserant, repetebant, ibique relictis nauibus, passim per auia profugere, merito | omnis|| p. 554 Danice etatis conuicio lacerandi. Cuius fuge deformitas, (207) auctoribus quam maxime erub(e)scenda, nd posteros quoque probrosa descendit. L u c e red(d)ita, S u e n o , fugitiue ad modum classis pudore perculsus, pertinacissima resistendi uirtute fortunam suam armis quam fuge credere maluit. Igitur, quanquam et classis et militum numero inferiorem se c e r n e r e t , exiguas bello reliquias applicai, uirtute sua sociale probrum abluere cupiens, bellaque animorum quam numeri robore forcius geri iudicans. Sed pestiferum temere initi certaminis exitum expertus est; quippe numero uictoria paruit. Skyalmo Candidus, cuius nutu suo tempore tociu3 Sialandie uires regebantur, grauiter astrictus, immensaque liostium multitudine conclusus, capitur, non quod timide preliatus, sed quia, labente sanguine, uiribus prorsus uacuus extitit; tantumque eius apud uictores amplitudini donatum est, ut, alias captiuis parcere insoliti, saluti ipsius custodie Sayn Grammaticus. 24

370

-

XI

-

presidium adhiberent. Q u i p p e tam conspicuc dignitatis u i r u m f e r r o a g g r e d ì passi n o n s u n t . N e q u e e n i m p r e s e n s illi f o r t u n a p r e t e r i t e u e n e r a c i o n o m a d i m e r e unluit. Sed h a n c custodie uim a p u d Caprinum lacum profunda nocte 5 d e c e p i t . C e t e r u m H a i a l d u s , n o n c o n t e n t u s D a n o r u t n uircs d u a b u s e x h a u s i s s e uictoriis, iisdem liostili s t u d i o f r e q u e n c i u s imminebat. Cuius cum Sueno instanter motibus urgeretur, l a c e s s i t e p a t r i e d e f e n s i o n e m i n a i o r e fiducia q u a m f o r t u n a p a r a b a t . Tercio tamen, bina prius clade aff(l)ictus, fortu10 n a m s u a m p u b l i c i s a r n i i s c o m m i t t e r e u e r e b a t u r , q u i i a m r e m Danicam d u a r u m p u g n a r u m teinerariis ingressibus a se confractam* uidebat. c[Viyx>5

15

20

25

30

a»

lo

I n t e r e a m i n o r e s G o d o u i n i filii, r e g n i e n i u l a c i o n e m a i o r e m p e r o s i , u o l u n t a r i o s e c e s s u i n u i s a m eins d o i n i n a c i o n e m u i t a i u n t , u l t r o q u e exilii t e n e b r a s f e r i e q u a m f r a terne intra patriam fortune splendorem conspicere maluerunt. Ad ultimum H a r a l d u m N o r u a g i e regem obsequii p r o m i s s i o n e c o n u e n i u n t , s u a m p a t r i e q u e s u b i e c c i o n c m polliciti, si s u m m a p e r e u m p o t i r i q u i u i s s e n t . R a p u i t o b l a c i o n e m e x u l u m a u i d a d o m i n a c i o n i s a m b i c i o , A n g l i e q u e littor i b u s N o r u a g i c a classis a d u e h i t u r . E o d e m f o r t e t e m p o r e N o r m a n n o r u m d u x p a r i i m p e t u d i u e r s u m i n s u l e l a t u s agg r e d i t u r . C u i u s r e x H a r a l d u s inter g e m i n a s h o s t i u m p a r t e s anceps, quam priorem exciperet, aliquandiu liberum utrique p r o c u r s u m r e l i q u i t . Q u a m ipsius c u D c t a c i o n e m N o r u a g i e n s e s timori c o n s e n t a n e a m rati, neglectis corporum munimentis, periude ac securi periculorum ualidius p r e d e incubuerunt. Sed d u m incaucius r u u n t , sparsi palantesque ab Anglis nullo negocio trucidati sunt. E a res uictorilms maxima q u e q u e a u d e n d i fiduciani m i n i s t r a u i t . Sed i n o x t e m e r e c r e s c e n t e a u d a c i a , N o r i n a n n o s a d o r t i , infelici p u g n a recenti» uictorie titulum perdiderunt. N e q u e u l l u m uicti regis u e s t i g i u m e x t i t i s s e t , nisi p o s t m o d u m a b a g r e s t i b u s obs c u r o 8 o | l i t u d i n i s loco r e p e r t u s p r o d e r e t u r . C u i u s filii duo c o n f e s t i m in D a n i a m c u m s o r o r e m i g r a r u n t . Quos Sueno, paterni eorum meriti oblitus, consanguineo pietàtis moie e x c e p i t , p u e l l a m q u e R u t e n o r u m r e g i W a l d e m a r « , qui et i p s e I a r i z l a u u s a suis est a p p e l l a t u s , n u p t u m d e d i t . E i d e m p o s t m o d u m n o s t r i t e m p o r i s d u x u t s a n g u i n i s , i t a e t nom i n i s h e r e s e x filia n e p o s o b u e n i t . I t a q u e h i n c B r i t a n -

p-&5r>

p- •'>»'>

XI —

5

io

15

'.'0

25

so

371

nicus, inde E o u s sanguis in salutarem nostri principis ortuin confluens, communem stirpem duarum gencium ornamentum effecit. Extincto H a r a l d o , cui scelera Mali cognomen adiecerant, | Suenonis regnura, quod ante ad modum claudica- p. r>s7 uerat, perinde atque acerrimo hoste u a c u u m , prosperioris fortune gradibus incedebat, oppressumque Danie gubernaculum plena p r o s p e r i t i e s uela soluebant. Hie cum libcralitate illustris, beneficencia celeber, cunctisque humanitatis partibus perfectissimus haberetur, eciam sacrarum edium condendarum ornandarumque curam intentissime edidit, rudemque adhuc sacntrum patriam ad culciorem religioni« usum porduxit. Verum hunc morum candorem sola libidinis intemperancia niaculabat. Complurium namque illustrium puellarum castitate d e l i b a t a , ut nullum ex matrimonio, ita complures ex pellicibus filios sustulit. || E quibus (208> fuere cum Gormone H a r a l d u s , cum Suenone Omundus. I i i s accessere Y b b o et O l a u u s , Nicolaus, B i o m o atqu s Benedictus, paterno quam m a x i m e , materno minimum sanguini respondentes. Consimilis copulo obscuritas K a nutum et E r i c u m , m a x i m a patrie ornamenta, progenuit. Sed et filia Siritha, que p o s t modum Guthsealco Sclauico coniunx accessit, in sequentibus r e f e r e n d a , pellice paritor orta proditur. T a n d e m rex animum suum ab illecebris luxurie et immoderato Veneris usu retractum genialis thori castitate cohibere constituit. V t ergo multoram pellicatuum experienciam liceriti nupciarum usu uniusque matrimonii lege redimerei, nec talibus ulterius cubiculis maiestatis sue uigorem absumeret, G u t h a m , Suetico rege genitam, sanguine coniunctam | sibi, legitime prolis cupi- p. 563 ditate complexus, simulata coniugii religione collegit, eiusque coitum pro matrimonio habuit. Ita [ut] dum ad coniugalia sacra celebranda animum iaduxit, eorum nomine flagicium colorauit, dumque ab uno so crimine retraliit, in aliud repente prouoluit. S e d tolerabilius, quod alieni sanguinis, quam quod sue propinquitatis copulam usurp a u i t ; quanquam uterque huiusce Veneris u s u s impudicicie crimini sit obnoxius.

Q u a m rem E ^ i n u s et Wilhelmus intactam preterire 40 passi non aunt. Q u i p p e regem a tam illicito thalamo 24*

372

— XI

-

frustra conantes abstrahere, monitisque dirimendi contractus perseuerantur a g g r e s s i , aduersum incestuosam eius libi*dinem debite reprehensionis amarifudinem destrinxerunt. Cumque, correpcioni insistentes, nihil se ca profecisse co5 gnoscerent, apud Bremensium antistitem iniustas eius nupcias a c c u s a n t e s , maiori pontificio castigacionis arbitriuin reliquerunt. A quo cum r e x per sacram ac salutareni ammonicionem incesti reus a g e r e t u r , disciplino minas opposuit, seque ferro corrcpcionis insolenciam repressurum io edixit. Itaque uexacionis i n p a c i e n s , plus crudelitati suo quam sacrosancti iuris uiribus indulgendum p u t a u i t , religionisque quam nupte desertor esse maluit. Que res ab H a m b u r g e n s i b u s , maritimi periculi m e t u , ad liiernenses pontificium transfulit. io H e c uoiuentem Wiliielmus propositum ex equi monitis

so

25

30

ss

40

suis passus non est. Sanctitate enini consilii consentaneum furori impetum ab eius pectore submouit, maximaque doctrine sue perseuerancia studium eius a sentencia reuocauit. Itaque repente sanior affectus regis animuin occupauit. Saluberrimo namque preceptoris imperio resipiscere coactus, continuo iniusti concubitus nexum icscidit, de|positoque stuprose mentis ardore, nuptam repudio submouit. N e c solum ira abstinuit, sed eciam ab illicita connubii usurpacione mentem retraxit. Gyutha q u o q u e , paternos penates repetens, susceptis uiduitatis insignibus, cum summa morum synceritate consenuit, castitatemque uotis professa uirilis concubitus experienciam abdicauit, et, quia iniusto se thoro maculauerat, nullum ulterius sibi iuri esse permisit. Sanctitatis siquidem amplexa propositum, reliquum uite tenipus celebs exegit, ingentique pudicicie seueritate illiciti concubitus noxam licentis euitacione pensauit. Sed nec inerti ocio (tempus) effluei e passa, cotidiana consuetudine exquisita sacrariorum ornamenta fingebat, inque eandem operam continuam ancillularum curam cogebat. I n t e r que chlamydem sacerdotalem su[b]tilibus sigillis excultam precioseque materie impensa ac mirifici operis arte elaboratam Roskyldensi sacrario doni nomine largita est. Alia quoque complura diuini cultus insignia sacrorum usibus operata est. Sueno uero sacrorum amministratores quam maxime

cxi»

p. ssu

-

XI

-

373

conuer8acione probabiles c o n t r a h e b a t . I n quibus quanquani scienciam u e n e r a r e t u r , m o r u m tarnen curiosius habituin i n t u e b a t u r , indignum r a t u s , literarum auauitati s u m m u m familiaritatis consorcium trihui. A d c o igitur 5 honestatis scholam literarum rudimentis preponderare c r e d e b a t , u t in agendo clericoruin delectu uirtutis pocius quam s e i e n d e elementa pensaret, lateraquc sua fidis quam doctis obsequiis uallare mallet. Suenonem quoque, || Norua^ice regionis uirurn, cunctis uirtutis p a r t i b u s ac numeris 10 instructissimum, sed p a r u m iustn noticia literarum monim e n t a complexum, in ius familiaritatis a d c i u e r a t . H i c ex p r e f e c t u r a ad saccrdocium t r a n s l a t u s , t a m e t s i L a t i n e uocis p e n u r i a p r e m e r e t u r , domestici sermonis opibus a b u n d a b a t . Q u e m coteri ingeniis suis ob u i r t u t e m , qua ipsis prestabat, 15 a rege preferri uidentes, perridicula irnpericie e x p r o b r a c i o n e

20

25

ao

35

40

scuiriliter cauillandum d u x e r u n t . R e m enim diuinam a c t u r o dcrisus gracia nffectuni litura. codicem subiecerunt. Qui cuin salutcm regi uotis libello expressis solenni u e r borum precacione debuisset e x p o s c e r e , ipsum famuli nomine designaturus, uiciata ab emulis p a g i n a , muli appellacione fedauit. N e q u e enim liture e r r o r e m correccionis beneficio redimere n o u e r a t . Igitur circiinstantes lectoris impericiam iocabundo cachinnorum anbelitu p r o s e c u t i , immodico ora lisu soluei'unt; ipso q u o q u e ioci irritamento religio in ludibrium abiit. Finita aceione, r o x a ( d ) m o t u m a r e libellum c o m p l e x u s , cum et ipsum inuida m a n u c o r r u p t u m et r e ceutis liture uestigia causam i n e r t e r fuse precacionis aspic c r e t , inuidc societatis animos d e t e s t a t i l a , insultancium f r a u d e m coiirguit, ipsosque obtrectacione uiciosiores quam S u e n o n e m inscicia c o m p r o b a b a t . E u n d e m quoque breui irrisorilius suis impericiam e x p r o b r a t u r u m adiecit. D e i n d e scholam e u m p e t e r e hortatus, s u m p t u m se a m m i n i s t r a t u r u m proinittit. N e q u e hac re quicquam d e consueta eius familiari*tnt

p-

5ti0

cxn-

374

—

XI

—

studiis »blinde instructus, u o c a b u l o r u m u i m ad s u m m a quoque g r a m m a t i c e racionis d e m e n t a animi docilitate perc è p i t , abscisoque rustici rigoris c r i m i n e , f a c u n d i a m suam ingenii e x e r c i t a c i o n e policiorem eifecit. I t a q u e flagrantissima discendi cupiditate d a r u m s e i e n d e magisterium retulit, breuiquo m o r a r u m p i o c e s s u , q u o s impericie | derisores hab u i t , ingenii ammirntores inuenit. P r i m u m inter omnes W i l h e l m u s apud r e g e m familiaritatis l o c u m o c c u p a u e r a t , eiusque g i a c i e m u t u a animi uicissitudine respondebat. E t e n i m ab ipso ceteris impensius cultus caritatis dignacionem s i n g u l a r i fide p e n s a b a t . H o r u m fidei r e x tanquam tutissimis obsequiis Intera sua c i n g e n d a c o m m i s e r a t .

p-

S e d et s e q u e n s casus in antistite seueritatis pulcberrimum, in r e g e certissimum moileracionis documentuni o.\hibuit. I p s e n a m q u e sacro circuncisionis peruigilio solenni m a g n a t i m i conuiuio feriatus, cum q u o r u n d a m prineipum c l a n d e s t i n a o b t r e c t a c i o n e p a r u m h o n o r a t e d e se habitum comperissnt s e r m o n e m , occultam c o r u m perfidiam temulencie lasciuiis d e t e c t a m e x i s t i m a n s , ire aculeis actus m i s i t , qui ipsos matuüno t e m p o r e intra Trinitatis e d e m oraturos c o n f o d e r e n t , t a n q u a m in sacris penetralibus aptissimus humanarum c l a d i u m l o c u s ' e x i s l e r e t . Itaque actum erga conuiuas facinus sacrilegio d u p l i c a u i t , i p s u m q u e pietatis domicilium crudelitatis officinam e i f e c i t , n e q u e loci aut temporis, quo minus cupiditati inf'ulgeret, respectum h a b u i t . Q u a m r e ( m ) antistes, t e m p l i ( u t par e r a t ) u i o l a c i o n e perm o t u s , in primis dissimulanter e x c e p i t , n e q u e indignacionem s u a m u l l a e x p a r t e s t i p a t o i i b u s p a t e f e c i t , o p p o r t u n o uindictam tempore p r e b i t u r u s . N a m cum rem diuinam pontificali m o r e p e r a g e r e debuisset, non solum a d u e n t a n t e m r e g e m occurrendi u e n e r a c i o n e e x c i p e r e s u p e r s e d i t , sed eciam sacrarium subire conDisuni a primis eius liminibus a b s q u e r e s p e c t u familiaritatis, sacerdoeii insignibus ornatus, b a c u l o , quo u t e b a t u r , e x c l u s i t , aacrorum p e n a c i u m aditu indignum iudicans, q u o r u m religionem non sine g r a u i pacis rubore ciuili s a n g u i n e m a c u l a s s e t , s u p p r e s s o q u e dignitatis n o m i n e , non r e g e m e u m , sed Immani cruoris carnificem appellabat. N e c r e u m o b i u r g a s s e c o n t e n t u s , a c u l e u m u i r g e eius pectori infixit, a r m a t u m q u e duricia animum || imperati (2i«> parricidii penitere perdoeuit. E n i m u e r o priuate societati

—

5

io

15

20

25

ao

35

40

XI

—

375

publice religionis uerecundiam pretulit, non ignarus, alia esse fnmiliaritatis officia, alia sacerdo|cii iura, quibus aeruorum eque ac doininorum, neque ingenuorum parcius quam ignobilium flagicia uindicari par est. Cumque abunde foret repulsam egisse, eciam execracionem adiecit, nec dubitauit in presentcm damnacionis quoque proferre sentenciam. I t a q u e mirifica audacia dubium reliquit, forcius illum marnino an uoce pulsauorit, quem grauibus ad modum contumeliis proculcatum prius l i n g u e , deinde dextre repulsa mulctauit, inque p e c t o r e , quo uirtutem ante coluerat, uicium contudit. Neque enim in tam euidenti scelere longum ulcionis tempus expectandum p u t a u i t , facilius origini atque incunabulis culpe quam ultcrioribus eius incrementis occurrendum existimans, ne mora alitum crimen diuturnitatis trnctu conualesceret. Igitur ut ìvgem impotenoio et temeritatis incursus transuersum in facinus egit, ita antistitein ad excrccndam uindictam profecta a religionis emulacion. p e r o s a , ita Haraldum ocii cu*piditate c o m p l e x a , audacie c x i n t hebetudinem pretulit, ignauumque sibi regem maluit imperare quam fortem. Quamobrem egregie indolis claritate contempta, negatum uirtuti culmen uicio tribuere non erub u i t , repulsa f o r t i t u d i n e , inerciam honoribus insecuta. Veruni hunc ingrate mentis habitum fucosa racionis specie colorabat, Haraldum, perinde ac natu maiorem, ipso nature iure regno debitum certans. Genus afFeccionis inusitatum! H u n c uirtus inuisum, illuni uicium probabilem fecerat. Soli Scanienses iusta animi inclinacione prouecti, Kanuti probitate eulta, Haraldi desidiam respuebant. Igitur Y s o r a m habendi delectus gracia conuenitur. I b i quidem ingens Oceani uastitas ostiis ad modum angustis excipitur, furensque fretum coactu littorum in arctas fauces terra compellit. Medium sinus barene t e n e n t , obscura nautarum celantes pericula. Nam ut abiens eas estus a p e r i t , ita rediens claudit. Orienti S c a n i a , | cetera uero occidenti classis P. 5TO

-

5

io

ìs

20

25

30

35

•io

XI

—

381

appulerat. Hic fratres apud suos quisque fautores diuersis in locis concionati sunt. T a n e Haraldus, uocato assensorum concilio, nequaquam contumeliosam sibi fratris prelacionem uideri refert, ai non eum dignitate posteriorem sors ipsa nascendi fecisset, maioremque a minore suporari ridiculum esset. Qui etsi uirtute maturior uideretur, se tainen nature ordine etatisque priuilegio uincere. Preterea indignum fore, ciuium ilii uexacionem obiectamque periculis patriam suffiagari debere, sue uero proueccioni seruatam in omnes clemenciam obesse; nec ita merita ab eia estinianda fore, ut miserias suas gracia felicitatis repulsa pensare cupiant. Nam ingratoruin hanc maxime uicissitudinem esse. Ad hec, si sunimam assequatur, impias se leges abrogaturum, blandas placidasque prò eorum arbitrio laturum promittit. Tanti igitur tainque optati cqmmodi promissorem concio, pestiferis eius blandiciis inuitata, regem appellat, paternum illi regnum deferens, cuius inercie conteniptus niagis quam ullus honos aut gracia referri debuerat. Itaque populi fauor oracionis suauitate prereptus, plus fallacibus eius proniissis quani inuicte Kanuti fortitudini prestitit. Igitur fraterne contencionis certamen, uaria assentacione subnixuni, sine arbitris aut iudicibus, solis pai cium suffragiis gerebatur. Y e r u m H a r a l d u s , imperite multitudinis errore suffultus, mox per legatos fratri mandat, ne decretam maiori summani ambiat, eumque honore sibi postponat, quem nascendi serie priorem sciat, neue regnum maiorum uirtutibus illustratum domestice atque intestine discordie bello coriumpat, nec perniciosa sedicione diuiduos patrie niotus incuciat, sed pocius clausura ambicioni animura gerat, abiectaque temeritate competitoris sui, sufFragatorem ageie non erubescat. Adiecte monitis mine rnandataque non tam blandiciis pacis quam belli irritamentis instructa. Preterea plerosque fraterne partis fautores, legum emendacione liberiorisque uite iocunditate promissa, per subornatos in graciam suam sollicitandos curauit. Ita a Kanuto uulgi animos partim spes, partim metus auertit. | Ipso, deficientibus a se copiis, tribus duntaxat rostratis p. mi nauibus in angustissinias Scanici maris fauces elabitur, regno carerò iussus, cuius ipse incolumitatem protexerat, terminos auxerat. Y b i , fraterna legacione regni com-

382

5

10

15

20

25

30

35

40

— XI

-

munionem spondente, reuerti monitus, spretis mandatorum blandiciis, Suetiam || fugibundus intrauit, perquam stultum (2i4t r a t u s , eius so promissis, infracta f o r t u n a , credere, cuius, eadem adhuc uigente, minas acceperit. Mox, perinde atque iniuriarum oblitus, intactis patrie r e b u s , bellum aduersum Orientales, uiuente patre c e p t u m , enixe prosequitur. H a r a l d u s , habito in octo dies concilio, quod promissis complexus f u e r a t , rebus prosequi monitus, ut regia maiestate populärem excoleret, in primis aduersum prouocacionem restipulandi ius edidit, prioresque defensionis partes quam accusacionis i n s t r u m e n t a constituit. R e o siquidem o x u i i actoris ius in refellenda accusacione concessit, quam | antea, ptestium fide subnixani, defensionis presidio repellere non licebat. Q u o d ius usurpacione firmatum ut familiare libertati, ita religioni pestiferum euasit. I p s a namque defendendi potestas, non a r m o r u m , non testium u s u , sed sola sacramenti fide s u b n i x a , nuiltorum conatus uotorum cupiditate periurio polluit, sed et funditus singulariuni congressionum usuni euertit. P o s t e r i s t n a m q u e susceptas causarum controuersias sacius iureiurando uisum est cxpedire quam ferro. Y c r u m alterum religionis intuitu, alterum salutis respectu periculosius. Q u e m tnorem Dani pertinaciter retentuin ad hoc usque tempus obstinate usurpant, adeo ut uita magis quam eo carere cupiant. salutfinque suam pro ipsius obseruacione denoueant. Ilaraldus uero, solis sacrorum officiis deditus, lata rum a se legum scucritate neglecta, impunitas omnium noxas enerui legum indulgencia preteribat, omniaque statuti iuris munimenta conuulsit, i g n a r u s , plus deo synceram regni aimninistracionem quam inania supersticionis momenta placero, seuerumque iusticie cultum superuacua precurn adulacione graciorem existere; preterea diuiuum plenius propician n u m e n , ubi iura quam thura p r o m u n t u r , plus scelerum quam pectorum | contusionem probare, libencius criminum r . :>?i quam genuum flexus aspicere, nullamque uictimam uindicate pauperuin libertati preferie. Q u a n q u a m enim regum maiestas rite religioni intendere debeat, aliquanto tarnen speciosius interdum tribunalia quam aras exeolere potest. Iiis omissis, r e x , sola sacrorum caritate conspicuus, iniquissimos actus profusa animi tolerancia sustinebat, pauciora

-

XI

-

383

e x p e r i m e n t s prosecutus, quam promissis complexus fuerat. N o x a s non uenia modo, sed eciam licencia prosequebatur, tamque inopem iuris patriam reddidit, quam antea promissis diuitem fecit. Sed ñeque a regiis moribus habitu5 q u e degenerare deforme ducebat. Regnando bienniuni emensus defungitur. Quo mortuo, K a n u t u s , fraternis suffragiis in regni fastigium reuocatus, Orientale bellum, quod in adulescencia o r s u s , in exilio auspicatus fuerat, accepto s o l i o , pocius io amplificande religionis quam esplende cupiditatis gracia totis uiribus innouandum curabat, cum i n c r e m e n t s fortune eciain claritatis augmentum apprehendere cupiens. Nec ante manum ab incepto retraxit, quam Curorum ¡ S e m - * 5 7 4 bonumque ac Estonum funditus regna delesset. Deinde, is sublato hoste, nupcias circunspiciens, finitimaque coniugia obscura ac dignitate sua minora reputaos, prefecti Flandrie, Roberti, filiain E t h l a m in matrimonium aduocauit; e x qua filius ei Karolus obuenit. Cumque magnatum insolencia solutos hebetatosque prisci iuris neruos aspiceret, omnibus ÜO ingenii modis ad reparandam patrii moris disciplinam connisus, probacioris iusticie cultum seuerissimis edidit institutis, contusumquo et labentem equitatis tenorem in pristinum habitum reuocauit. Non sanguini, non necessitudini, quo minus iuste se gereret. indulgenciam liabuit; 25 nullius amicicie aut familiaritati impunitatem iniurie tribuit, sed omnia antique consuetudinis momenta precurrens, labefactatum iuris uinculum tenacissimo nexu astrinxit ac paterne seueritatis uestigia sollicitus usurpauit, coque studio grauissimas maiorum offensas contraxit. Sacris decus suum reddebat. Sacerdocia geren|tes gracie nutrimentis prose- P. MS quebatur. Cuinque ab inerti et rudi populo parum iustam pontifieibus ueneracionem liaberi conspiceret, ne tanti no- 121S1 minis potitoros inter priuatos relinqueret, decreti circunspeccioris industria principimi eis consorcionem indulsit, 35 ipsisque primum inter proceres locum perinde ac ducibus assignauit, auctoritatem honore concilians. Prouidit enim, ne tanti officii* pondus equo minor ueneracio caperei, C X I I I I » inque summa religionis arce positi infima cultus condicione uile8cerent. Nec solum pontifieibus dignitatis incrementa 40 donauit, sed eciam priuatorum clericorum ordinem beni-

384

—

XI

-

gnissimis decretia adornare studebat. Nam quo cumulaciorem eis honorem redderet, literatorum controuersias uulgaris fori condicione exemptas ad eiusdem professions iudicium relegabat. Iisdem religionis reos, obiecta repellere 5 nequeuntes, pecuniaria muleta puniendos permisit. Quibus eciam in omnia, que aduersum diuina committerentur, animaduersionis arbitrium tradidit, cunctasque huiusce generis acciones sacerdotali iudicio destinatas a publico foro secreuit, ne honore impares condicio equaret. Quamobrem io dignitati pondus adiecit, decusque priuato fastigio excelsius eorum respectui inesse uoluit. Quo effectum est, ut Danorum nemini nisi regi aut pontificibus eique, qui potissimus regni successor aduertitur, domesticis quen|quam liceat accionibus postulare. Idem populäres adhuc sacro15 rum rudes decimarum religioni assuefacere conabatur. Sed propositi irrita suasio fuit. Quippe maturitatem rerum capere nouelli cultus rudimenta nequibant.

20

25

so

35

40

Interea Sueno Roskyldensis templi edificacionem, a Wilhelmo ceptam, saxeo opere prosecutus, c u m , perfecto sacello, solas locandi pulpiti angustias, quo minus dedicacio perageretur, obstare conspiceret, condendi eius gracia "VVilhelmi monumentum summouit, ciüeresque mausoleo erutos eo loci, ubi nunc acquiescunt, transferendos curauit. Nocte igitur, quam dedicacionis dies insecuturus putabatur, sacriste somnium capienti quidam sacer|docii insignibus decoratus per quietem precepit, Suenoni suftìcere diceret, quod in exedificando sacrario Wilhelrni sibi merita uendicasset ac glorie sue alieno labore partam arrogasset impensam, ne, cuius famam aucupatus fuisset, eciani cineres submoueret, eosque a kams/mi regis corpore separaret. Cuius facti penas haud dubie ab ipso uiolacionis auctore, nisi uite eius sanctitas obstitisset, expetendas fuisse; nunc uero in ipsas sacrarii partes ab eo conditas ulciscendum, seque omnem operis eius niolem funditus euersurum. Monuit quoque, nequis suuin de cetero tuniulum attentare presumerei, prefatus, neminem, qui cineres eius loco suo submouerit, impune laturum. Deinde bacillo tectum impellere totamque operis molem diruere uisus, somnii fidein edis excidio comprobauit. Quippe sacrarium repente ab imis fundamentorum sedibus conuulsum excidit, adeoque res

n- &

p- 5'

—

5

io

15

20

25

r.o

ss

40

XI

385

-

uisioni consentanea fuit, ut eodem temporis momento ruina somnii comes incederet, nocturnaque U D Ì U S opinio omnium oculis interdiu subiecta claresceret. Tantum autem rei miraculum extitit, ut ne collapsum quidem sacrarium cu8todem oppresserit. Nam neque petrarum pondere, que undique congerebantur, elisus neque ulla collapse molis iniportunitate quasaatus, tutum quietis usum habuit, quanquam cubile eius cadenti materie contiguum fuerit. Attoniti fragore ciues ruine presentis arnmiracione concurrunt, custodemque, excidio perisse creditum, mediis lapidum coagmentis incolumem egredi cernunt. Que res omnium in euni oculos religiosa uulgi arnmiracione conuertit. Incertum, utrum templi lapsus an sacriste salus plus uisentibus 8tuporis attulerit. Nec paruulum uisioni auctor eius ab imminenti lapidum mole defensus ì prebuit argumehtum. Qui cuin antistiti nocturna Wilhelmi mandata prompsisset, subridens presul nil se mirari inquit, uite eius seueritati fati habitum respondere: sue nihilominus sollicitudinis fore, collapsas edificii partes reficere. Quamobrem diu post modum intactus Wilhelmi tumulus mansit, donec nostris eum temporibus Hermannus, maioris sacrarli preses, Arnfastusque, schole ministerio functus, conniuente Ysaac, ruralis sacerdocii* preposito, paraj.bilem magis et inter ceteros cultissimum aduertentes, Asceriane sepulture gracia apeiiri iusserunt. Porro fossa ad solidum humo, incorruptnm antistitis togam inter adesa solo ossa reperiunt. Quibus sublatis, tanta fragrancie uis sine ullo auctore ad circunstancium nares ueluti e beato quodam unguentorum fonte manauit, ut nemo celo potitum ambigeret, cuius cineres tam mira terrestrium odorum suauitas perfudisset. Ipsas uero contrectancium manus tanta odoramenti pertinacia astrinxit, ut ipsum triduo balneis ac lauacris attentatimi abolerc nequiuerint. Nec tamen sanctitatem cinerum, ut decuit, uenerati, in extremam eos monumenti partem applicandos curabant. Sed neque presumpcioni impunitas affuit. Siquidem sacrilegi consilii auctores pestiferum audacie sue exitum experti sunt, tantumque quisque supplicii retulit, quantum uiolandi busti sentencie impendit. Hermannus namque, sub Absolone sacerdotali Consilio assidens, sacrum naribus ignem excepit, cuius ui non solum corporis Saxo Grammatici!».

25

p. 57»

^xv.

386

5

io

is

20

25

30

35

40

—

XI

—

firmitate, sed eciam uocis officio spoliatus, elinguis ac mutus ante triduum, g r a s s a n t e lacius ardore, decessit, dignus ea corporis parte p u n i r i , qua diuinam ingratus fragranciam hauserat. N e c leuiorem A r n f a s t u s e x c c s s u m liabuit: qui cum impotencium n c r u o r u m hebetudini medeii uellet, pocione per incuriam s u m | p t a , quo salutem conciliare debuerat, languorem instruxit. S e d et rupti tandem iocinoris partes frustatim egestas uomitu protulit, q u a s , a modico pelui e x c e p t a s , m a x i m u s p o n t i f e x A b s o l o n , dum ad uisendum eum humanitatis officio uenisset, aspexit. Quo presente e g e r hec s e ob uiolatos W i l h e l m i ciñeres perpeti protestatus, manifestas neglecti imperii eius penas pependisse dicebat, seque s u a cuín tota re familiari religioni pollicitus, trimestri l a n g u o r e habito, p e r summani animi penitenciam expirauit. Miserandos duorum exitus tercius temeritatis auctor aspiciens, seque similibus suppliciis propinquum ueritus, fati ioclemenciam pietatis officio precucurrit. N a m in ede Marie magno rei familiaris impendio sacrarum uirginum conuictum instituit, eisque, quoad u i x i t , pudicicie disciplinam ingenerauit. N e c tamen omnem prorsus uindictam efFugit. Diutino n a m q u e uiciati pulmonis languore consumptus interiit. I t a primo fati celeritate correpto, reliquos a diuersis corporis partibus profecta pestis tarditate ad ultimam tabem redactos absumpsit. I g i t u r tantum unusquisque pene sumebat, quantum in uiolanda antistiti» sepultura auctorem egerat. Quia enim salubritatem suam prudencie munimento tueri nolucrunt, cladem culpo precipicio contraxerunt. N e autera S u e n o promissam templi refoccionem negligencius e x e q u i u i d e r e t u r , ceptam Iloskyldensis sacrarii fabricam ad finem u s q u e perduxit. Cuius excolendi gracia coronam a r t e impensaque operosissimo elaboratam in eius ornamentum a p p e n d i t , exi|stimans, regias opes pocius sacrorum splendori quain humane auaricie seruire oportere. E g y n u s quoque hisdem f e r m e temporibus, opitulante rege, L a u r e n c i a n e edis inchoatum a se opus explicuit. Quibus r e x dedicari iussis, mirificam dotis nomine munificenciam erogauit. N a m in ede L a u r e n c i a n a annua cantoruni stipendia, pontificis subsidio fultus, instituit. I p s e enim partini e x fisco s u o , regisque latifundiis, partim antistes ex

579

p. aso

-

5

io

is

•JO

25

30

35

io

XI

-

387

ante collatis templo beneficila cotidianos eorum sumptua exhibuit, tantaque inter ipsos religiosi certaminis alacritas fuit, ut, uter in deum uenerabilior fuerit, incertum extiterit. P r i m a itaque dedicacionis die rex, solenniter altaría uenel atus, quartam regi i nuniismatis, quartam sue in ciues e x accionis, quartam estiui census | porcionem c i , qui pro p- &8i tempore loci antistes extiterit, muneris loco perpetuo iure possidendam concessit. Nec parcius priuata clericorum iura tutatus, ab eis, qui* sacrarii rus excolunt, uniuersum cxv» pene regie pensionis ius ascriptis chori ministris deferenduin curauit. Ceterum (letrect(at)e expedicionis penas ac uiolate pacis uindictam e o r u m q u e , qui propinquis uacui decessissent, h e r e d i t a t e s regii duntaxat iuris esse uoluit. (217) I t a q u e non minorem in edendis templorum priuilegiis quam prestandis beneficiis auctorem egit. E t ut legibus suis eteruitatem conciliaret, eas conuellere conaturos antistitum execracioni subiecit. Cuius cdi|cti, post modum a multis p. 532 temere pertentati, uetus adhuc racio perseuerat. R e x uero, cum in omnibus sánete se industrieque gessisset, precipue religionis caritate conspicuum prebuit, nec umquam remotos a b exaetissimo eius cultu oculos habuit. Qui cum fratruin suorum t u r b a m , iuueniliter iutemperantem, patrie ad modum onustam uideret, largis uberibusque stipendiis a l i t a m , uno duntaxat Olauo Slesuici partibus presidente, in clientelam assumpsit, ac publicum pondus priuato leuauit impendió. T a n d e m D a n o r u m nom o n , armis in desidiam c a d e n t i b u s , a paterni auuneuli temporibus obrutum animaduerteníi nouandarum rerum cupido subrepsit. Y t q u e eius animuni cercius represent a r e t , non coiitentus studia sua orientalibus decorasse uictoriis, Angliam, infelicitate a m i s s a m , hereditatis duxit nomine repetendani. R e c o l e b a t enim, bellicam maiorum gloriam cumque opibus imperii fines nullo magis quam Anglicis creuisse ti'tulis, maioremque eis e x unius pinsule quam tocius orientis spoliis incessisse splendorem. A quorum imitacione deficere stolidi ac degeneris animi e s s e , saciusque regno c a r e r e quam inter paruule telluris angustias inclusum maiestatis usum habere. V t ergo negociorum conformitate maiorum fortitudini responderet, operamque eorum studiis consentaneam ederet, atque auiti 25*

388

-

XI

-

nominis gloriam equaret, omnium, que paterna corrupisset inercia, refeccionem sue commendabat industrie, parentemque perosus auum emulatus est. Primum igitur occultum Olauo consilium p r o d i t , eoque id ipsum h o r t a n t e , rem 5 deinde popularibus aperit. Alacris omnium assensio fuit. Sed, quem rex sibi fraterne caritatis uicissitudine respondere crediderat, latenter emulum habebat, insidioseque eius adumbracionis ignarus, affectum referri sibi, quem ipse impenderet, estimabat. Quem etsi prudencia secus 10 monuit, sanctitas tarnen malignam de fratre suspicionem referre prohibuit, ne consanguineam fidem temere damnare inque fraudis metu hostes ac necessarios iuxta ponere uideretur. Verum Olauus, affectacione regni pietatis erga germanum oblitus, perfidissimi pectoris habitum sumina 1» fidei simulacione tegebat, uulgatumque regis propositum non solum adulacionibus fouit, sed eciam hortamentis instruxit, non quod potentissimum regnum ab eo recuperari posse speraret, sed u t imperate rei difficultatem in odium imperantis conuerteret. Enimuero fratris animum fastidiose 20 estimans, piissimum eius amorem parricidali fraude pen-

25

30

35

40

sabat. Nam cum | eum, quod neglectam ante seueritatem p. •"•34 nouis legibus restituisset, ciuibus inuisum animaduerteret, quo odium eius cumulacius redderet, quod publice displiceret, priuatim exequi stimulabat. E t ne solus insidias uolueret, lecta soci,etate, clandestine coniuracionis cetum instruxit. Nec frustra ingenium fuit. Quippe primores, quorum uiolencia regiis sanccionibus retusa f u e r a t , parricidalis cum Olauo propositi consorcium habuerunt. Kanutus uero, omnium animos glorie magis quam sceleri intentos existimans, imperata classe, Lyniici maris oris adueh i t u r , a quo breuissimus in Oceanum transitus patet, quondam nauigiis peruius, nunc uero interiecta harenarum mole preclusus. Hie rex fraternum diu prestolatus aduentum, nauigandi cunctacione exercitus alacritate est excussus. Nam Olauus, reddita tarditatis racione, ueniendi moram in dies extraxit, commentumque* cassande expe- c x v i . dicionis excogitans, alimenta perfidie mendaci impedimentorum simulacione querebat, eo moram trahere cupiens, donee aut regem sine eo proficiscentem interim ipse regno priuaret, uel tarditate suspensum exercitufm] destitueret,

—

XI

-

389

rexque ùel desertorum impunitate despicabilis uel p e n a cunctis inuisus euaderet. I t a et fratrem et dominum aduentus sui cunctacione ludificans, tarn uafre tamque || in- (218) sidiose racionis commento generosi ac fortis propositi moli5 cionem subruere conabatur. Nec eum callida consilii racio fefellit. Nani tota a rege classis, fastidita eius expectacione, | defecit. Rerum enim, que a fratre gerebantur, p. 585 ignarus, morantis aduentum sepenumero mandatis exegerat, cum tandem de eius perfidia cercior factus, classe prestoio lari iussa, Slesuicum lectissima manu festinato contendit, ibique fratrem inopinatum et attonitum intercepit. Deinde productum accusatumque nec obiecta ualide propulsantem, perinde ac conuictum impotentemque defensionis, compediri a militibus iubet. Qui indebitam regio sanguini 15 contumeliam suis manibus ammiuistrandam negabant; cuius tanta apud ipsos ueneracio f u i t , ut ex eo ortos morte quam uinculis mulctare mallent, tolerabilius r a t i , quod communis condicio admittit, quam quod seruile supplicium exigit. Sed et gentis nostre uerecundia summam in uin20 culorum pena turpitudinem reponere consueuit, hisque affici omni fato tristius ducit, ingenuas mentes probroso quam cruento supplicio puniciores existimans, tantoque alterum altero speciosius censens, quantum nature habitus a fortune uicio distare creditur. Mandatam militibus 25 operam communis frater Ericus e x e q u i t u r , plus iusti imperii quam iniqui germani respectui tribuendum, nec sanguini parcendum, dum uicia puniuntur, existimans. Quippe, quem uirtus defecerit, nullam stirpis reüerenciam obtinere, animique labe fedum omnem generis infuscasse splendorem. 30 Igitur non tam fratria nomen quam parricide propositum intuebatur. Adeo sanguinis precium euilescit, cum se moribus ignobilem fecerit. Post lieo rex Olauum, catenis coercitum nauigioque in Flandriam relegatum, carcerali custodie mandandum 35 curauit. Cuius capcionem coniurati parum fama aut nuncio experti, quo callidius exercitum soluerent, inertem regis moram absenciamque causati, classem clandestino nionitu cir- p. »6 cunuentam domos abire iusserunt. Quam rem siquis palam exhortatus fuisset, publicatis bonis aut in exilium agi aut 40 capitali supplicio affici lege m e r e b a t u r . Quamobrem

390

-

XI

-

defeccionis incentoribus tutissimum uisum, ut sine ullo auctore ipse sibi populus desercionis licenciam uendicaret, ne tam priuaturn discessionis crimen quam publicum haberetur. Tantum autem apud improuidam multitudinis 5 temeritatem insidiosa magnatum racio ualuit, quod plebs, non minus eorum auctoritate, quam more tedio adducta, fidentissimam reuertendi libertatem acciperet. Cuius facti rex cognicione suscepta, dolorem prius, deinde leticiam egit. Siquidem iniuriam in religionis habitum formauit, 10 mulcteque nomine primam exigendarum decimarum occasionem corripuit, letatus, quod ei utilissimam propositi racionem opportunitas conciliasset, suoque dedecore sacrorum decus instruere cupiens. Cumque magnates Olauum, quem sibi faccionis ducem futurum sperauerant, a fratre is interceptum audissent, proposita fraude defecti, sunimam eius dissimulacionem egerunt. Itaque r e x , accersita post modum concione, docet, quantum Danicis armis militaris semper disciplina profuerit ; maiorum imperiis a minoribus semper obtemperatum fuisse; regum auctoritatem popu20 laribus inniti suffragiis; principum famam nullo magis quam militum fide creuisse, eorumque nullius momenti imperium esse, si non plebeiis subsistat auxiliis; sibi uero nuper ignotam regibus* contumeliam obuenisse. Inusitate cxvib defeccionis auctores hebetudinem audacie pretulisse, auidi25 tate ocii speciosissime rei negocium subruisse. Adiocit quoque, quanta pecunie summa ob impium desercionis crimen damnari meruerint, gubernatorum singulis quadragena nummum talenta, terna remigum unicuique mulete loco numeranda proponens. Nemine collacionem abnuente, : 37 30 promissa eris solucio est. | Quo cognito, remittere se Ka> nutus illam exaccionem, si sacerdotibus decimas erogare uoluissent, edixit. Tunc concio, petita consulendi licencia, paulisper a rege deliberatura secedit, an propositis satisfieri condicionibus oporteret. Vtraque exliibitu difficilis estimata. 35 In soluendo namque || ere complures inopia afficiendos (2 credebant; decimarum uero pensionem, omni euo celebrandam, eternam debitoribus infligere seruitutem. Igitur, quasi in tristium rerum contextu minus aspere delectum facturis acerbior uisa, cui comes diuturnitas affuisset. Nam cum 40 altera se tantum, altera posteros quoque puniendos aduer-

-

XI

—

391

terent, presentem inopiam perpetuo muneri pretulerunt. Itaque temporum estimacione facta, quo sibi tantum, quam quo posteria penam crearent, culpam redimere preoptantes, semel ere, quam semper libertate defici maluerunt, iure 5 elicitum dedecore uacuum, persuasione extortum probro obnoxium rati. Quin eciam annuam alienis frugem dependere ignominie, non religioni attinere censebant. A quibus cura rex deteriorem condicionis partem approbari uideret, simulata pecunie exaccione, septentrionales Iutie partes in10 gressus, Tostonem cognomine Peculatorem eiusque collegam, Hortam, colligende pensionis questores instituit, mulete metu decimarum religionem asserere cupiens. Iisdem defectorum res, estimatis possessionum preciis, intactas dimittere iussum. Qui mandatum immicius, ac iussi fuerant, i» executi, iniqua plebem exaccione pulsabant. Quam rem

20

25

30

35

40

emuli regis in popularium conci lio deplorantes, calumniam p- »8» mendaciis exaggerabant. Yeris quoque maiora fingentes, inuisos cunctis reddidere questores. Quippe militum opus, non regis imperium iudicabant, nec iubentis, sed iussi studium intuebantur. Quorum instinctu multitudo questores adorta, coinmunem iniuriam publica consternacione cohibuit, magis, quid fieret, quam quid fieri iussum esset, inspiciens. Nec eorum cedibus saciata, in regem quoque uesana prorupit. Qui impetum eius opportune sua ratus absencia declinandum, Slesuicum concessit, ibique coniugem cum filio constitutam, si res sinistre cessissent, perfugere in patriam iussit, nullum Ínter pérfidos presidium habituram. Siquidem intempestiuum regno heredem domesticorum arbitrio relinquere uerebatur. Igitur Wandali, sólam sibi in arrais libertatem restare credentes, fuge eius perinde ac uictoies insultare ceperunt. Qui cum, imminentibus Iutis, et uetera auxilia deficere cernerei, nec noua temporis angustie contraili sinerent, quo tucior secessu foret, Fioniam petit, salutem insule presidio quesiturus. Y b i nihilominus indignam religiosissimo spiritu suo uiolenciam expertus est. Hinc enim Iutis aucta seuiendi fiducia concitatam multitudinis temeritatem exacuit, hinc grassandi presumpta libertas tristem regi procellam inflixit. Sane populares, pene metu ceptum omittere ueriti, perseueranciam sceleri exhibendam duxerunt. Neque enim bis lesum

392

—

XI

-

penam noxiis remissurum credebant. Ideoque eius exicium sicientes, ardentissimo odio sanctissimi uiri necem petebant, ac, ueluti uenie desperacione compulsi, hostem tollere quam ultorem experiri maluerunt. Nec suis eum finibus exegissc 5 contenti, Fionia quoque propellendum decernunt. Iamque rex, accepto traieccionis nuncio, Sialandiam emigrare statuerat, cum i Biacco quidam, primam ipsius familiaritatem p- jw adeptus, sed nihilominus eum occulte perosus, simulate fidei Consilio hortatur, fuge parcat, Othoniensis pagi presidia io expetat, nec femineo more latebram circunspiciat ; se interim plebis acta spe*culaturum blandiciasque ire eius oppositu- c x v i i » rum promittit. Quod si plebis animum mitigare nequisset, tanto ante id regi pronunciaturum, quantum fuge occupande sat esset. Consilio obtemperatum est. Tunc Biacco, 15 omissa legacione, sinistris plebem monitis palpitans, conciliande gracie loco odium regi impensius struit. Hortatur, quam celerrime calumnie auctorem occupent, nec fugacem elabi permittant; oppressionum uindices tyrannum, non regem fastidire commemorai; carere culpa, quod honestatis 20 emulacione committitur; patrie tutores perinde ac pietatis ministros parricidio exui; priuatum abesse crimen, ubi publice libertatis uindicta peragitur. Preterea miserrimos cepti irritos, compotes felicissimos fore. His atque consentaneis modis sollicitato in || regis necem populo, aduersum (22oi 25 immerentis caput funestos omnium conatus erexit, eaque accione consternatam amencia plebem ueluti furiali quadam face succendit; statimque impetus creuit, ubi hortatorem habere cepit. Neque enim temeritati eius constanciam suam obiecit, sed publice sese demencie auctorem ascripsit. 30 Igitur incitacior sedicionis procella pestifera eius concione deferbuit, grauiorque tempestatis incentorem nacte tumultus erupit. Inde reuersus pacaciorem populi animum nunciat ; facile consternacionis procellam acquiescere, si rex iram mutuo deponere reisque penam remittere uoluisset. Quem 35 rex fidum legacionis ministrum ratus, regalis magnificencie conuiuio excipit, malignumque sue pietatis interpretem donis prosequitur. Vtrobique gracia perfidie habita est. Nam Biacco, alterna partes uice subiens, corrupto legacionis officio, pro mediatore proditorem agere cepit, atque ex 40 speculatore sceleris hortator euasit, sinistre regis, falso

—

XI

—

393

plebis animum interpretatus. Ita pellacis uiri mendacium, legacionis titulo inuolutum, regem pariter ac populum fefellit, hunc, ne imininentem uitaret, ilium, ne | parceret p- 590 expectanti. Eundem die posterà rex prioribus paria pol5 licentem ad speculanda sedicionis acta dimittit, communemque hostem inter se et uulgum creande pacis auctorem assumpsit. Nec solita legato perfidia defuit. Cuius pestiferis monitis instincta plebs uehemencius aduersum regis caput consternacionem destrinxit. Kanutus interim, coti10 dianis sacrorum solennibus assuetus, nequid religioni preponeret, Albani edem sacram pro se deprecaturus accedit. Quippe precibus [d]eum, quam hostem armis, nequid caritati detraheret, aggredì preoptauit. Ybi dum religioni uacando officia sanctitatis exequitur, consternate multitu15 dinis corona armis sacrarium clausit. Quotquot ergo ex militibus hostem precurrere poterant, peri culi consorcium affectantes regem petebant, eius in se ipsos discrimen transfundere cupientes. Cumque salutem secessu consequi possent, periculum presencia quesierunt, morteque clari 20 quam fuga tuti fieri maluerunt. Quanta porro humanitate clientelam hanc abundasse credemus, que, ne infelicem domini fortunam desereret, periculo sese, quod uitare licebat, opposuit, inque magna fugiendi copia salutem regis quam suam tueri sacius duxit? Benedictas quoque, fra25 ternitatis nexum fide imitatus, in tempio cum fratre commori destinauerat. Ericus uero, seorsum ab hoste conclusus, cum solus multitudinem sustinere nequiret, per medios hostium globos ferro secessum molitus erupit. Tunc, nemine religiose pacis domicilium uiolenter irrumpere presu30 mente, primus Biacco, cunctantibus ceteris, ferro ualuas petiuit, ductuque suo eandem cunctis licenciam tribuit. Ita se non sacrilegii modo, sed eciam publici parricidii ducem auctoremque exhibuit. Quod uidens plebs concitato sedicionis motu templum aggreditur, eoque irrupcione facta, 35 diuinos lares ac sanctissima penetralia sacrilega tempestate fedauit. Verum Biacco in ipso, quem irruperat, aditu trucidatu8, datis parricidii piaculis, uiolati sacrarii penas pependit. Mors eius interfectoris exitu uindica|ta est. Ita- cxvm que alterius fato scelus, | alterius pietas causam prebuit. p. 591 40 Crediderim, tunc pium cruorem parricidali permixtum se-

394

-

XI

-

paratia fluxisse meatibus, atque sine ulla riuulorum communione hinc sacrum, inde scelestum sanguinem diuiduis alueis incessisse. Benedictus liminibus irruptorem excipiens, dum foribus aorius propugnai, occiditur. Rex ipse inter 5 cruentos imminentis uiolencie strepitus fiducia consciencie eundem mentis habitum tenuit, neque religioni parcius, quam si periculum abesset, uacauit, ne plus ab eo timoris quam constancie uiribus indulgeretur. Sed ne extrema quidem eius hora sanctitatis studio uacua fuit. Nam cum io parietem undique a popularibus perfringi (quippe ligneus erat) ideoque propinquam sibi necein instare animaduerteret, accersito sacerdoti factorum arcana confessus, per summam meroris acerbitatem preterite uite culpas absoluit, premiumque sibi penitencie salubritate con(s)ciuit. Tantum enim 15 in innocencia sua fiducie reposuerat, ut mortem non periculo oppressus refugere, sed metu uaouus appetere uideretur.|| Quin eciam propassis utrinque brachiis ante aram fati se- (2211 curus occubuit; ubi dum ùictime more prostratus percussorem expectat, immisse per fenestram lancee mortifico 20 iactu confossus, pium mortis sacrificium edidit, profusoque militum sanguine, suum ad ultimum erogauit. Enimuero crebris undique telis petitus, corpus immobile tenuit, nec ante loco, quo eubabat, excessit, quam feretro mandaretur extinctus. E x cuius sanctissimis uulneribus plus glorie 25 quam cruoris effluxit. Quippe presentis uite exitu inicium melioris accepit, hostili iudicio punitus, diuino seruatus. Felix eorum parricidium, qui, quem terrestrium uirtu|tum p- tiorbe exemerant, celestium usibus applicabant, caducaque et fragili potencia spoliatum solide atque eterne felicitatis 30 compotem statuerunt. Sed et clandestina eius uirtus perlucidis post modum experimentis eniiuit. Hec audiens regina patriam cum filio impubere repetit, geminis post se relictis filiabus; ex quibus Ingertha, Folconi, Suetice gentis nobilissimo, nupta, Benedictum Ka35 nutumque filios habuit, hisdemque mediantibus, Birgerum, qui et nunc exstat, Suetie ducem, cum fratribus suis nepotem accepit. Verum ex Cecilie matrimonio Ericus, Gothorum prefectus, Kanutum cum Karolo procreauit, ex quibus generosissimarum imaginum numerosa posteritas clara pro40 pinquitatis serie coherens emersit.

-

5

io

15

20

23

30

ss

4o

XI

-

395

At populus, perempto rege exultans, quod scelus defiere debuerat, insultacione prosequi uoluptatis loco reputabat. Qui cum parricidio pietatis causam pretexeret, idquc tyranDicidii nomine coloraret, militem suum deus mercede fraudari non passus, arcanam sanctissimi uiri innoceuciam manifestis publicauit indiciis, eximioque uite eius splendor/ eciam clara mortis ornamenta concessit. Sane ad coarguendam parricidarum inaliciam puniti merita miraculosis prodidit argumentis, ignotamque uulgo uirtutem mirifico rerum fulgore detexit. Quorum plebs ammiracione perculsa uirtutis inuidiam egit, conspicuamque signorum experienciam diu nequicqunm infuscare tentauit. Yeteris namque inuidie fremitu ac pristinis odii uiribus pertinacius excandescens, adduci non poterat, ut diuinis honoribus colerot, quem ob scelus a se interfectum putaret, rem celitus declaratam humanis argumentis abnegare conando. Quanquam enim damnatos a se mores colesti iudicio comprobatos uideret, ad dissimulandam tarnen I occultandamque i>. 593 miraculorum fidem iustam cedis causam fingebat, firmamque facti tuicionem retinens, sentencie sue perseuerantissima propugnatrix existere non erubuit. Nec uita regem spoliasse contenta, eciam fati laudibus exuere conabatur, cuius lucem extinxerat, famam quoque sepelire connisa. Sed humanis tenebris diuinus splendor inuolui non poterat. Quippe miraculorum nitor dubietatis caliginem clara rerum luce pellebat. Nam sanctitatis eius medela uarias imbecilli*tatum affecciones remediorum salubritate prosecuta est. cxvm« Cumquo obtrectancium liuor crebrescentibus signis uirtuti cedere cogeretur nec fidem ulterius frustrari quiuisset, in facti tarnen defensione persistens sanctitati quidem assensit, sed cani non tam ex preterite uite meritis quam ultimi temporis penitencia profectam astruxit. Ita et iustam facto causam pretexuit et uita cassum honore donauit. Siquidem digne regem perisse, sed pium lachrymis euasisse dicebat, inteucionem eius auaricie quam religioni propiorem existimans. Cuius erroris non paruas post modum penas pependit. Sed et posteri, paternam redolentes inuidiam, sanctitatis eius formam non moribus, sed lachrymis imputant, presentique incredulitate preterito sese errori implicant. Neque adduci possunt, ut ipsius beatitudinem, deposito

396

— XI

-

odio, syncere estiment. V e r u n i sacra eius, oppidulo orta, toto pene terrarum orbe fulserunt, cultusque ipsius, ] primum a ciuibus exceptus, paulatim in commune prorepsit. Cuius tam uite quam miraculorum u i r t u t e m , priuatim 5 Othoniensibus u e n e r a n d a m , publica e(ci)am religio consecrauit. Sed et celestem eius || spiritum ad hoc usque tempus felix signorum fortuna prosequitur. Iiinc e s t , quod Kanutus, diuini iam animi immortalitate potitus, ut terrestribus patriam patrociniis attollere studuit, ita celestibus io p r o t e g e r e non desistit; ideoque sanctitas eius, glorie et celebritatis fructu opulentissima, splendidum in fastis locum obtinet. Quin eciam salutares effectus suos cotidianis amministrat indiciis maliciamque patrie beneficiis pensat. N a m uirtutum eius insignibus omnis etas Danica gloria15 bitur. Talibus illustracionis radiis sanctorum fatis claritas erogatur, cum celesti beneficio mortalis liuor opponitur.

EXPLICIT LIBER

VNDEC1MVS.

p. 694

(222)

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E LIBER

p. 595

D A N I C E

DYODECIMVS.

Xnterfecto K a n u t o , l u t i , inique societatis pertinacia 5 singularem Olaui graciam amplectentes, creari eum regem alacerrimis petiuere suffragiis, hunc sibi plurimum gracie relaturum sperantes, cui tanto regnum discrimine quesiuissent, neque eius fratribus hunc honorem, exirnio Kanuti amore suspectis, erogandum duxerunt. Igitur pecunia io p a c t a , Nicolaum, communem tam preteriti quam futuri regia germanum, uadem prò eius redempcione dederunt, receptoque regnum imponunt. Nec paruum Nicolaus fraterne caritatis specimen edidit; siquidem fraternas induere catenas suisque uinculis germano regnum emere non dubi15 tauit. Quod au|diens Ericus, contumelie memor, quam ei communis fratria iussu inflixerat, ulcionis metu cum coniuge Botilda, que Yluoni Gallitiano ex fìlio Thrugoto neptis obuenerat, Suetiam petiuit. Dani uero, collato certatim ere prò sponsoris reditu, pactam creditori pecuniam 20 numeraiunt. Quem, Flandrensi custodia liberatum, infesta parricidis fortuna ueluti cladem aliquam nostrorum abundancie ac fertilitati iniecit. Nam cum Dani noui regis iniciis applaudentes pristine ruine procacius insultarent, criminosis semper infensa diuinitas, ne diu scelus impunitate 25 floreret, petulanciam penuria rependere uoluit, communique inopia publici parricidii ùista exegit piacula. Y t enim non in singulos modo, sed in uniuersos animaduerteret, summa* aeris intemperancia annolrum, quibus Kanutus regnum

CXVIIIb p. 597

398

5

io

io

20

-

XII

—

gesserai, numerimi adequauit, celestique robore humana ui maiorem edidit ulcionem. Quippe uerni estiuiqne temporis feruore satum omne coaruit; autumnale uero adeo pluuium fuit, u t , siquid locorum humilitate palustriue madore alitum succreuisset, perseueranti imbrium inundacione deciderei; quanquam contrarium celi habitum humane commoditatis racio flagitasset.. Igitur opportuno solsticium humore caruit, eundemque sine modo profusum siccum amans Sextilis excepit. Tunc piane camporum facies celestibus imbribus inundata late patentis stagni speciein prebere conspecta est. Ita, quod estas egre genuit, autumnus oppressit; tantaque temporum intemperies extitit, ut nec imber estum lenirei nec estus imbris illuuiem temperaret. Quin eciam ageestes, aquis campos tegentibus, supernancia spicarum capita demetentes nauiculis excipiebant, ac deinde putres aristarum reliquias fornacibus igni percalefactis exsiccandas mandabant, sicque eas mole subiicientes, quia panem prestare non poterant, in usum pultis uertebant. Quamobrem tanta ciborum penuria incessit, ut maxima populi pars alimentorum inops inedia consumeretur.

E a | res locupletes inopia, pauperes morte mulctauit, maioresque ere, minores spiritu spoliauit. Nam diuitum populus, non suppetentibus alimentis, auro argentoque salutarem comparauit impensam; pauperum uero gregem, tam census 25 quam dapis inopem, horrida passim fames absumpsit. R e x ipse, ad ultimam tabem redactus, plurima fruge latifundia permutabat, agrisque uenire iussis, alimenta possessionum preciis comparabat. Nobilibus in eundem usum ingenuitatis insignia erogare rubori non fuit. Enimuero abunde seges | 3n finitimis e r a t , ut priuata gentis, non publica terrarum ulcio uideretur. Que tam dira clades conuictum populi animum sanctitatem (Kanuti), quam antea detrectauerat, fateri coegit, deque celsitudinis eius contemptoribus ueneratores effecit. Sane tam euidens pena, aliis fruge abun35 dantibus, Danis priuatim ingruens, et parricidarum noxam et perempti innocenciam liquido argumentata est. Hanc pestem Suono pontifex, cuius summa apud Danos auctoritas erat, populo parricidii penitere permonito, incessuram predixit. Quippe in plebem pius, in deum 40 uenerabilis habebatur, religionomque attenciore cura, con-

(223)

P.

iw

—

XII

—

399

ciones prestanciore facundia celebrabat. Ita fauore omnium occupato, arcem inter nostros auctoritatis atque eloquencie fastigium possidebat. Subiectorum mores non solum dictis, sed eciam serenissimis operum informabat exemplis, nec 5 uoce quam mente concinnior fuit. Idem, perfecta Trinitatis ede, in exedificando eius ambitu Kanutum religiosi operis socium habuit. Nec minorem in extruendis Marie sacrariis operam gessit. Quippe unum in u r b e , alterum Ryngst[i]adi(i)s enixe moli t u a , tercium Michael(i) Slaglos(i)e io condidit. Adeo se sanctorum penetralium singulari cultu flagrare monstrauit. Nec domestica sanctitate contentus, augmentum eius foris petere, arrepto p e r e g r i n a m i labore, constituit. Cumque Hierosolymam proficiscens Bizantium peruenisset, contracta uarii generis ornamenta cum sacro15 rum cinerum reliquiis in necessarios usus domestici templi remittenda curauit. Sed cuius Grecia pietatem uidit, | mortem Rliodos aspexit. Iisdem fere temporibus, absumpto p. 099 Richaldo, Ascerus, morum geneiisque splendore eximius, Lundensi potitur sacerdocio. 20 Olauus cum bis pene lustrum regnando condidisset, inter continuas rei familiaris angustias nihil regali magnificencia dignum exequi poterat. Sed et finitimi, facto paupertatis eius e o n t e m p t u , famelicum ferro incessere ruboris loco duxerunt, rati, inediam armis obrui non opor'J5 tere, ncque diuinitus afflictum bumanitus premi, aut celestium uindictam mortalium uiribus exag^erari. Cui enim inuidionuni existcret regnuni contemptissima tot annis inopia profligatum ? Cum rex, diuinum natalem cclebrans, pane in domo non suppetente, ieiunos circunquaque penatcs* 30 aspiceret, erubescenda mensarum inopia magnopere con- c x i x . fusus, obducto manibus capite suffusoque laclirymis uultu, per suminam animi egritudinem temporis difficultatem gemitu piosecutus est. Saue tantulam dapem tot conuiuis apponi defleuit, conteniptissimam famem honoratissime lucis 35 ignominiam iudicans. Qui michi alienam specie, suam re uera deplorasse uidetur inopiam. Deinde, supplicacione habita, superna contuitus auctorem omnium deum, ut, siquid ire aduersus populum concepisset, suo, non eius periculo saciaret, orauit, infelicissimum patrie statum difficillimum 40 temporis habitum estimans. Quippe tam inops epularum

400

5

io

is

20

25

30

35

40

-

XII

-

c o n u i u i u m , quo f a m e m i n s t r u e r e p o c i u s , q u a m p e l l e r e u i d e r e t u r , | p r i n c i p u m oculis s u b i i c e r e e r u b e s c e b a t . Nec difficiles n u m i n i s a u r e s h a b u i t . S i q u i d e m c e l e r e m fati u i a m o b t i n u i t , sibique m o r t e m , s a l u t e m p a t r i e (siqua m o d o p a r r i cidis uirtus i n e s t ) p i a p r e c e c o n ( s ) c i u i t . i n g e n u o q u e uiuendi p u d o r e m a x i m e cladis p e n a m a u e r t i t . Itaque memorie eius speciosius deposita u i t a q u a m g e s t a a s c r i b i p o t e s t , qui f a t u m p a t r i e finiendi spiritus c a u s a m h a b u i t . P o r r o , q u a n t u m c a r i t a t i s e r g a suos c o r d i i n s i t u m h a b e r e t , a p e r u i t , c u m e t eorum m a l a p r o p r i o c a p i t e l u e r e u e l l e t et c o m m u n e p e r i c u l u m a d se s o l u m redun|jdare d e p o s c e r e t . Nempe, q u i a s u a m p r o ciuium s a l u t e d e u o u i t , pii a n i m i titulo fraudandus non est. F o r t u n a siquidem f a m e m cum auctore suo p a r i f u n e r e e x t u l i t , i n e d i a m q u e s a c i e t a t e m u t a u i t . H u i c E r i c u s , natu proximus, e Suetia reuocatus, magno o m n i u m f a u o r e sufficitur. H u i u s e t a s p e r i c l i t a n t i populo l a b e n t i s a n n o n e subsidia r e p a i a u i t , s e g e s q u e t e m p e s t i u i i m b r i s beneficio u i s i t a t a c o n u a l u i t . N a m , regnante co, a g r o r u m h a b i t u s a d t a n t a m u b e r t a t e m e x c e s s i t , ut singuli c u i u s l i b e t a n n o n e modii t o t i d e m d e n a r i i s p e r m u t a r e u t u r . S e d et continuis r e g n i ipsius a n n i s e a d e m | a g r i s u b e r t a s incessit. Q u o e u e n i t , ut non s o l u m e x m o r u m , sed e c i a m t e m p o r u m placidissimo usu B o n i c o g n o m e n a c c i p e r e t . T u n c p l a n e p e n u r i e c o p i a , inopie successit a b u n d a n c i a . Huius u i r i u i r t u t e s s u m m a t i m c o g n o s c e r e t e d i o non sit. Nam preter ingencia animi decora singularibus nature incrementis e u e c t u s a m m i r a b i l i - corporis m a g n i t u d i n e eo p r o c e r i t a t i s e x c e s s e r a t , ut c e t e r o r u m u e r t i c e s h u m e r i s s u p e r a r c i . Nec l o n g i t u d i n i i n c o n c i n n a soliditas f u i t , u t totani eius c o m pagem exactissimo nature ingenio excultam elaboratamque p u t a r e s , q u e c o r p o r i g r a n d i t a t e conspicuo c o n s e n t a n e u m uirium habitum conciliauit. I g i t u r ut c o r p o r e n u l l u m , ita n e c r o b o r e p a r e m h a b u i t , c u m s t a t u r e l a u d e e g r e g i a quoq u e uigoris o r n a m e n t a s o r t i t u s . H a s t e a u t lapidis i a c t u s e d e n s s t a n t e s u i n c e b a t , n e q u e illi situs, quo minus f o r t i tudinis sue e x p e r i e n c i a m e d e r e t , o f f i c e r e potuit. Eodem corporis situ e x robustissimis d u o s l u c t a a g g r e d i e b a t u r ; dumque alterum attrectaret, alterum genibus compressum u r g e b a t , n e c a n t e d e s t i t i t , q u a m prius h u n c , deinde ilium p e d i b u s s u b i i c i e n d o a m b o r u m m a n u s post t e r g a u i n c i r e t .

p- ooo

(224)

p. titulo consalutacionis officio prosequerentur, suum se cuique i[lli]us seruaturum promittens, communemque cunctis in exbibendo equitatis cultu debitorem affirmans. Yerum hunc corporis eius animique fulgorem sola libidinis uis tetris intemperancie maculis obscurabat. Siquidem coniugalis copule tedio Veneris usum pellicum cubiculis intentum habuit, quanquam ei fortuna uxorem forma ac moribus conspicuam sociasset. Nec defuit Botilde tolerabunda mens ad insolenciam mariti sustinendam. Puellas siquidem, quas ab eo adamari persenserat, materne dileccionis officiis prosequebatur, easque, quo prompcius mariti studiis indulgeret, quoad uixit, inter pedissequas habuit. Quarum ut formam quoque concinniorem efficeret, sepenumero capitis earum cultum propriis manibus cxhibebat; cumque abunde foret iram abiecisse, addidit caritatem, et, quia sua spe'cie non potuit, aliena marito piacere uoluit, p. 603 uirique in eis affectum colere quam lesionis sue uindictam agere preoptauit, De clarissimum ducem turpitudinis reum ageret. Etenim amoris sui raptrices officiis quam odiis insequi speciosius duxit. Itaque non solum mariti flagicium dissimulacione texit, sed eciam absque respectu pellicatus odium merentibus graciam erogare sustinuit, ueneracione contemptum, obsequiis iniuriam pensans, eoque facto clarissimum muliebris pacien"cie exemplum prebuit. Quin eciam (225) Saxo Grammàtici^.

26

402

5

10

15

20

25

30

35

40

-

XII —

singulari moderacionis beneficio posteritati insignem nominis sui memoriam commendauit. Euere Erico filii Haraldus, Kanutus et E r i c u s ; sed primus concubina, secundus matrimonio, tercius adulterio ottus proditur. Nee mansuetudinis spiritus regis fortitudini defuit, qui ut crudelitatis alienus, ita socordia uaeuus medium inter desidiam ferociamque temperamentum teneret. Eiusdem quoque seueritas benignissime popularibus affuit. N e enim potentum auaricia equitatis uinculum labefactaret, petulanciaque iuris hebetudinem pareret, insolencie rigorem opposuit, et, quo plus a peruersis loco destitit, hoc magis per imperium noeuit. Quippe, cum a popularium oppressoribus parum per absenciam timeretur, eosdem subita satellitum manu intereeptos suspendio consumendos curauit. Quo facto quid aliud quam iniurie pondus arborea lance pensauit? Quamobrem maioribus formidolosus, minoribus percarus euasit, cum bos paterna indulgencia, illos regia seueritate insequeretur. Pilias quoque complures ex coneubinatu babuit; quarum unam Haquino cuidam, Beroniane necis ulcionem pollicito, premii nomine nuptum dedit. Frater siquidem Erici Bero, Hol|satiis Dytmersisque subactis, p. 6ü4 eo loci, ubi Wermundi filium Vffonem cum duobus Saxonice gentis lectissimis manum duelli nomine conseruisse proditum est, inunicionem inhibende defeccionis causa molitus, uallo fossaque insulam cinxit. Cuius dominacionem popularium quidam priuatim perosus, concionantis latus hasta transfixit. E a tempestate Sclauorum insolencia, diu Danice rei miseriis alita, (quippe magis oeiis Olaui prouecta, quam ullis eius negoeiis retusa fuerat,) piratica nostros acerrime lacessebat. Sed et Autonem quendam, splendidissimo loco natum, Falstriam e Sialandia petentem, morique quam intercipi preoptantem, occidit. Enimuero ingenita Danico sanguini uirtus captiuitatis sortem omni fato tristiorem existimat. Quam rem Skialmo Candidus (frater hic Autonis erat) in celeberrimisDanorum conciliis querelarum frequencia prosecutus extudit, ut auetoritate eius motum uulgus unius neeem omnium manu ulciscendam decerneret. Adeo quippe regia maiestas populärem e u e x e r a t , ut ei decernendarum experiieionum ius esset, arinisque publicis non imperium prineipis, sed plebis arbitrium presideret. Preterea Alli

-

XII

403

—

et Herri, Scanie oriundi, sed eius usum facinoribus demeriti, Iulinum, certissimum D a n o r u m p r o f u g i u m , proscriptorum titulo petiuerunt. Cuius enixe negocia consectantes maritimisque patriam latrociniis | i n c e s s e n t e s , rem Danicam atrocius profligare ceperunt. T u n c Danica iuuentus Iulinum adorta, fractos obsi*dione ciues, quotquot intra menia piratas h a b e b a n t , cum pecunia paccionis nomine prebere coegit. Quibus nostri in potestatem acceptis, lese patrie penas crudelissima mortis racione expetendas duxerunt. Nam quo uiolenciore eos morte consumerent, reuinctis post terga manibus, palis primum affigendos curabant, deinde uentrium caua cultro rimati, nudatis extis primaque uiscerum parte protracta, cetera stipitibus explicabant, nec ante supplicium r e m i s e r u n t , quam t o r t o s , extis funditus aluo egestis, horride rapacitatis spiritum profundere coegissent. Quod spectaculum ut specie t r i s t e , ita r e nostris perquam utile extitit. Non solum enim reis penam inflixit, sed eciam ceteros consimilem cruciatus causam uitare permonuit. I t a q u e non minori uisentibus documento quam afflictis supplicio fuit. N e c semel quidem E r i c u s Sclauici roboris amplitudinem pressit et neruos debélitauit, sed iterum ac tercio effrenata gentis illius ingenia tanto tempore retudit, ut nulla eum ulterius piratici estus procella pulsaret.

p- eoa cxx>

I n t e r e a , defuncto E g i n o , A s c e r u s , Carissimo inter l u t o s loco n a t u s , L u n d e n s e sacerdocium sumpsit. Porte autem Hamburgensis antistes ob inanes || et falsas suspi- (226) ciones Ericum execracione mulctandum censuerat. Quod ueritus r e x appellacione sentenjciam precucurrit, R o m a m - p. «06 que e uestigio petiuit; ubi cause sue e x a m i n e diligencius habito, pontificis accusacionem potenter reppulit, cunctisque defensionis partibus actore superior rediit. Nec contentus effìcacissimum cause diccionis sue propugnatorem egisse, aduersarie partis odio penetralium sacrorum decus externo sacerdocio subiectum h a b e r e passus non est. Quamobrem R o m a m regressus, tum se, tum eciam patriam ac domestica sacra S a x o n i c a prelacione liberari p e t i u i t , ne religionis racione exteris ad modum obsequi cogeretur aut eius disciplinam ab alienigenis petere necesse haberet. N e c difficilem curie consensum habuit. Que ne clarissimum uirum repulsa afficeret, tum dignitatis, tum eciam fatigacionis 26*

404

5

io

is

20

25

30

At>

40

-

XII

—

eius intuitu m o t a , p e t i c i o n i annuit, seque r e g D u m ipsius summi s a c e r d o c i i i n s i g n i b u s a d o r n a t u r a m s p o p o n d i t , atque ea p r o m i s s o r u m spe regem a se e x h i l a r a t u m d i m i s i t . Sed tristioris fortune, quod sequitur. Reuersus namque Ericus, cum more regio domi in propatulo cenitaret, inter alios quendam musice racionis professorem adesse contigit. Qui cum multa super artis sue laudibus disputasset, inter cetera quoque sonorum modis homines in amenciam furoremque pertrahi posse firmabat. Quin eciam tantas fidibus uires inesse dicebat, ut, perceptis earum modulacionibus, astantes mente constaturos negaret. Cumque, an eiusmodi usu calleret, interrogatus periciam fateretur, turn precibus regis, turn eciam minis effectum presentare compellitur. Qui cum nec uecordie metu nec periculi prediccione imperantem auertere potuisset, ne furori nocendi materia suppelteret, P' 607 primum ede armis uacuefacta, complures extra auditum cithare in ambitu collocandos curauit, oriente uesanie strepitu fores irrompere ereptamque manibus suis citharam capiti illidere iussos, ne ulterior eius modulacio superuenientes quoque mente captos efficeret. Monuit quoque presto esse, qui furencium uesanie ualenter occurrerent, ne lymphantes, demencia in rixam uersa, mutuis se ipsos uiribus interimerent. Obtemperatum Consilio est. Igitur armis domo egestis claustrorumque custodia obseratis, fidibus operam dare exorsus, inusitate seueritatis musam edidit. Cuius prima specie présentes ueluti mesticia ac stupore compleuit. Qui post modum ad petulanciorem mentis statum uegecioribus l y r e sonis adducti, iocabundis corporum motibus gestiendo dolorem plausu permutare ceperunt. Postremo ad rabiem et temeritatem usque modis acrioribus incitati, captum amencia[e] spiritum clamoribus prodiderunt. Ita animorum habitus modorum uarietas inflectebat. Igitur, qui in atrio melodie expertes constiterant, regem cum admissis dementire cognoscunt, irruptaque e d e , furentem c o m p l e x i , * c o m p r e h e n s u m c o n t i n e r e c x x b nequibant. Quippe nimio captu furoris instinctus, eorum se ualide complexibus e r u e b a t ; nature siquidem eius uires eciam rabies cumulabat. Yicto itaque colluctancium robore, procursum nactus, conuulsis regie foribus arreptoque ense, quatuor militum, continendi eius gracia propius acceden-

—

5

io

i5

20

25

30

35

«

XII

-

405

cium, necem peregit. Ad ultimum puluinarium mole, que undique a satellitibus congerebantur, obrutus, magno cum omnium periculo comprehenditur. Vbi uero mente constitit, lese primum milicie iusta persoluit. Y t autem acrioribus expiacionis modis penitenciam e d e r e t , redimende noxe gracia religiose peregrinacionis propo,situm amplexatus est, I u d e a m q u e , diuine uisitacionis memoria uenerabilem, adire constituit. Cuius studii sanctitatem cum diu tacitus animo reuoluisset, tandem iis maxime, quos ob excellentem corporis habitum profeccionis sue consortes destinabat, insinuat. Quibus rem dolenter ferentibus, id ipsum apud celeberrima patrie concilia publicauit. Quod | cum in p- eos Wibergica quoque condone uulgasset, attonita multitudo, perinde ac patrem amissura foret, in||gemuit, absenciam (227) eius perniciosam patrie futuram uociferans, inque eo remorando tota plebs unius plorabundi amici uultum habuit. Ad ultimum lachrymis suffusa supplicem se eius genibus aduoluit, magnopere deprecans, ne magis priuati uoti quam publici commodi debitum intueretur, eumque plus deo syncera regni amministracione quam exilio placiturum affirmans. Ille precibus concionis uoti religionem opposuit eiusque titulo propositi pertinaciam tuebatur. Nee populo ad refellendam excusacionis racionem consilii sagacitas defuit. Redimendi namque uoti gracia terciam se rei fainiliaris partem egentibus erogaturam promisit. Sed ne sic quidem tenacissimam sanctitatis eius perseueranciam labefecit. Negabat enim r e x , honestatem culpa redimi posse seque alieni eris interuentu uoto liberum fore, futur u m asserens, si condicione u t e r e t u r , ut et se periurii et patriam paupertatis periculis implicaret. Malie uero proprio sumptu profeccionem instruere quam aliunde impensarum necessaria mutuari, ne alieno grauamine ad peragendum deuocionis propositum uteretur. Itaque seductos maiores de substituendo interim procuratore consulere cepit, non quia prudencia fallebatur, sed n e , preteritis aliorum consiliis, suo indulsisse uideretur, priuatam sentenciam publice preferendo. Quo audito, principes id se consultoris opcioni permittere responderuDt, | nec hac quidem in re de p. «» eius industria dubitaturos, cuius summam in aliis solerciam didicissent. Tune rex Haraldum filium, quem prestancior

406

5

10

15

20

25

30

—

XII

—

etas honori t e m p e s t i u u m e f f e c e r a t , regis partibus p e r f u n ctorie d o n a t . Scialmoni u e r o Candido, splendidissime a t q u e i n t e g e r r i m e dignitatis uiro, cui n o n solum tocius Sialandie, sed eciam R u g i e , uectigalis a se facte, procuracionem det u l e r a t , p e r a g e n d e circa K a n u t u m educacionis officium m a n d a t . E r i c u m autem, obscuriore loco n a t u m , h e b e c i o r e q u o q u e cura c o m p l e x u s , minoris potencie t u t o r i b u s applicauit. Q u i b u s dispositis, u t granditatis s u e speciem cons e n t a n e o c o r p o r u m h a b i t u minueret, procerissimos quosque peregrinacionis participes legit, sicque aliene s t a t u r e speetaculo sue miraculum t e m p e r a u i t , n e singularis eiua magnit u d o uisentibus exteris ludibrio foret. N e c piger Botilde ad c o n s e c t a n d a mariti studia a n i m u s f u i t . Q u e m q u i d e m eodem u o t o , sed diuiduo t h o r o secuta, profeccionis m e r i t u m pudicicia cumulauit. Sed n e q u e E r i c u s patrie, q u a m deseruit, curam abiecit. N e enim Dani s u b e x t e r n o pontifice sacrorum m u n e r a c e l e b r a r e n t , missis ad curiam l e g a t i s , in o r n a m e n t u m domestice religionis | m a x i m i sacerdocii insigne expetendurn p - 6 1 0 curauit. N e c eum R o m a n e promissionis fides fefellit. P r o f e c t u s enim a curia legatus, qui sacri insignis prerogatiua n o s t r e gentis sacerdocium a d o r n a r e t , cum, celeberrimis D a n o r u m u r b i b u s inspectis, c u n c t a curiosissime collustrando non minorem perso*narum q u a m ciuitatum respectum egisset, c x x i b L u n d i e , ob egregios Asceri m o r e s , turn quod ad earn e finitimis regionibus t e r r a m a r i q u e t r a n s i t u s a b u n d e p a t e a t , h u n c p o t i s s i m u m h o n o r e m d e f e r e n d u m existimauit. N e e solum earn Saxonica dicione e r u i t , sed eciam Suetie N o r u a g i e q u e , religionis t i t u l o , m a g i s t r a m effecit. N e c p a r u m D a n i a R o m a n e benignilati debet, q u a non solum libertatis ius, sed eciam e x t e r a r u m r e r u m dominium assecuta est.

I n t e r e a E r i c u s p e t i t a m nauigio R u s c i a m t e r r e s t r i p e r m e n s u s itinere, m a g n a Orientis p a r t e transcursa, Bizantium ueniebat. Quem i m p e r a t o r n e q u a q u a m u r b e excipere 35 a u s u s , e x t r a menia t e n d e r e iussum hospitalitatis officiis p r o s e q u e b a t u r , r a t u s religionis simulacione dolum intendi. S i q u i d e m f a m a m eius ac m a g n i t u d i n e m suspicione insecutus, impensis e u m quam m e n i b u s f o u e r e m a l u i t . A d hec D a n o s , s u m m a a se familiaritate c u l t o s , e a d e m suspicionis occa40 sione n o t a b a t , p e r i n d e ac m a i o r e m patrii regis q u a m stipen-

—

5

io

15

20

25

30

35

40

XII

—

407

diorum suorum respectuin acturos. Inter ceteros enim, qui || Constantinopolitane urbis stipendia mere[re]ntur, (228) Danice uocis homines primum milicie gradum obtinent, eorumque custodia rex salutem suam uallare consueuit. Nec imperatoris Ericum opinacio fefellit. Yerura re dissimulanter habita, uenerandorum sacrorum gracia ciuitatis introitum expetiuit, prefatus, maxime se eo loci celebrande religionis amore perductum. Im|perator, collaudato petentis p. en studio, postero se die postulacioni responsurum promittit. Interea, qui ex Danis Grecorum miliciam secuti fuerant, imperatore adito, regem suum consalutandi potestatem efflagitant, permissisque segregatim egredi iussum, ne simul omnium animos una régis hortacio caperei. Subornauerat enim imperator utriusque uocis peritos, per quos eorum Ericique colloquia disceret. Primum itaque, consalutato r e g e , considéré iubentur. Tum ille fari exorsus docet, Danos Grecorum stipendia merentes iam dudum honoris arcem uirtutibus impetrasse, indigenis exules imperitare, multoque foris quam domi feliciores existere. Ad hec imperatorem eorum fidei capitis sui custodiam credere, eumque prelacionis usum non tam ex eorum meritis quam ex illorum, qui ante eos Grecorum miliciam coluissent, uirtute progenitum. Quapropter magnopere eis curandum esse, ne plus temulencie quam sobrietatis studiis indulgerent, suscepte milicie melius affnturi, si neque se uino neque regem sollicitudinibus onerassent. Pore autem, si frugalitatis normam deseruissent, ut miliciam segnes, iurgia alacres exequerentur. Monuit quoque, n e , manum cum hostibus conserturi, maiorem uite quam uirtutis curam agerent, neue mortem fuga precurrerent, aut salutem suam ignauie presidio tuerentur, promittens, se, cum primum in patriam redissent, fidelem eorum operam beneficiis pensaturum ; quod si uiriliter dimicantes spiritum in acie profudissent, propinquos eorum ac necessarios honore prosecuturum. His at[a]que consentaneis modis uniuersos affatus, propensam Danorum fidem Grecie conciliauit. Cuius rei imperator per subornatos cercior factus, falso Grecia sapiencie prerogatiuam ascribi inquit, quod ducis fidem notassent, cuius gentem tocies alienatn perfidie cognouissent; siquidem probatisaimo popularis constancie experimento

408

5

lo

15

20

25

30

35

10

— XII —

regie fidei habitus estimari poterat. Cumque eum religioni pocius quam fraudi intentum aspiceret, urbe exurnari iussa ac plateis culcius strada, dextera manu uenerabi|liter ex- i>. 612 ceptum ad curiam et palacium usque magno cum omni tripudio, triumphantis more, perduxit, et cui suspicionem immerenti inflixerat, honorem, quo maior ab homine prestari non poterat, erogauit. Quin eciam ei, perinde atque honoratissimo hospiti, regiam cessit; eaque nemo deinceps imperatorum uti uoluit, nequis se maximo uiro tecti conimunione equasse uideretur, hospiciique reuerencia perpetuum hospitis monumentum existeret. Quin eciam accersito, qui staturam eius mensure parilitate comprehenderet, stantisque et sedentis habitum quam diligentissime coloribus complecteretur, tante magnitudinis ammiracionem pervenni spectaculo representandam curauit. Et ne tantum cxxik nospitem indonatum dimitteret, complacita postulare precepit. Quem cum, facto opum contemptu, sacros potissimum cineres exoptare cognosceret, honorandis ossium reliquiis donat. Ille religiosum munus cupide amplexatus, id ipsum imperatoria bulla assignatum Lundiam Roskyldiamque deportandum curauit. Et ne ortus sui locum ueneracione uacuum sineret, Slangathorpiam cum Nicolai sacratissimis ossibus diuini patibuli particulam transtulit. Quippe et oppidi illius templum molitus et eo loci, ubi nunc aram uiaemus, matre editus proditur. Preterea oblatum ab imperatore magni ponderis aurum spreuit ac 613 repudiauit, ne, postposito con|tinencie studio, Grecas opes appetere uideretur. Quem mox imperator iniurie reum agere cepit, affirmans, se, non donum contemptu ab eo fuisse perfusum, abiectisque precibus, unico note irritamento ]| oblatis uerecunde eum uti coegit. Et ne rex ac- (229) cipientis pocius quam erogantis partes agere uideretur, humanitatis eius officiis mutua liberalitate respondit. Sed donis eius precium nouitas fecit, barbarumque munus hoc imperatori carius, quo Grecie rarius fuit. Deinde piraticis ab ipso nauigiis commeatuque donatus, Cyprum contendit. Cuius insule natura adeo quondam tumulorum inpaciens fuit, ut mandata sibi interdiu corpora proxima nocte reiiceret. Hic rex febri implicatus, cum uicinum sibi fatum adesse cognosceret, apud celeberrimam Cypri urbem corpus

-

5

10

15

20

25

so

35

40

XII

—

409

suum funerari petiuit, p r e f a t u s , tellurem aliorum cinerea respuentem suos quiecius habituram. Igitur pro uoto | tumulum liactus, corporis sui beneficio uetustam humi indignacionem repressit, eamque, humanis ante cadaueribus reluctantem, non solum s u e , sed eciam aliene sepulture pacientem effecit. Coniugem quoque eius idem peregrinacionis labor finiuit. Iamque tota regis stirps Suenonis ad ties tantum Alios, Suenonem, Nicolaum et Vbbonem redacta fuerat. Nam, ut ex supra positis liquet, Kanutum, Benedictum atque Beronem ferrum abstulit, ceteros morbus absumpsit. A discessu uero Erici biennium interces9it, antequam Dania certum mortis eius nuncium accepisset. Igitur Sueno, natu ab Erico secundus, tantopere regnum etatis fidueia affetcabat, ut nequaquam communem patrie sentenciam duceret expectandam, uocataque "VVibergum concione, publici delectus arbitrium unius prouincie iudicio precurrere non extimesceret. E t fprtassis morum suorum obscuritatem perspicaciori censure comniittere uerebatur, ideoque fastigium paucitatis consensu rapere quam fortunam suam incerto multitudinis decreto subiicere maluit, parciumque suffragiis occupare , quod uniuersorum erat sentencia tribuendum. Sed dum citato equitatu cursum ad Wibergice concionis locum dirigit, corporis firmitate defectus, quo lenius commodiusque ferretur, carpento se excipi iussit, affirmans, hilariter obiturum, si saltern sub regis titulo triduum exegisset. Neque enim neruorum hebetudo aut membrorum tarditas festinabunde mentis cursum reflectere potuit. Sed ob morbi magnitudinem huius quoque usum perosus, ministris properare iussis, lecticam poposcit, prefatus, nil se curaturum, si rex a populo salutatus spiritum in concione deponeret. Enimuero insopibilis ambicio|nis calor imbecillitate superari non potuit. Sed dum aduerse ualitudinis immemor supra uires concionem appetii, non regno f a t u m , sed fato regni titulum precucurrit. Restabat igitur, ut circa Nicolaum Vbbonemque delectus perageretur. Nam Haraldus summa sibi popularium odia iniquissima regni amministracione pepererat. Quippe, procuracione in calumniam uersa, tam fede se tamque deformiter gesserat, ut, abiecto iusticie cultu, rapinis ac latro-

p. m*

*613

410

—

XII

—

ciniis teterrimam in subicctos potenciam exerceret, plebemque omni ingiurie genere fatigaret. Quo euenit, ut cuncti, c x x n sordidissimam eius dominacionem porosi, nequaquam regnimi oppressori deferendum putarent, indignum rati, iniurias suas obsequiis, angustias honore rependi. Cunctis ergo Isoram coeuntibus, cum ob etatem Ybboni summa decerneretur, Nicolaus solus, qui id egre laturus putabatur, maximo fauore concionis suffragia comprobabat, quod Suenonis fìlli pro etatis habitu regni inter se successionem uersare consueuerint, semperque minorem maior honoris huius heredem habuerit. Vbbo uero, parum solercie fisus, ueluti secordie consciencia tanto oneri humeros suos subiicere recùsauit, uegecioris ingenii fratrem eo munere dignissimum asseuerans. Enimuero animi sui imbecillitatem proprio quam alieno iudicio metiri prudencius duxit. Sed michi quidem uitande presumpcionis gracia humilius quam uerius de uirtute sua sensisse uidetur, cui melius respuendo regnum quam amplectendo consuluit, eo quidem honore dignior, quod oblatum sibi fraterne prudencie cedere non erubuit. Et quidem Dqni, parum iusta estimacione tam modestam eius uerecundiam prosecuti, ignarique, prudentem uirum fugiendi oneris racionem inercie || simulacione que- (230) sisse, quem perseuerancia superare debuerant, negligencia preterire sustinuerunt. Quis enim mentis compos huius refertum industria pectus ignoret, qui se intra priuatum fortune habitum continere quam dignitatis incrementa cura ac sollieitudine querere preoptauit?

EXPLICITVS EST LIBER DVODECIMV8.

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E LIBER

DECIMVS

p.

«te

P-

617

D A N I C E TERCIVS.

Nicolaus, suscepto r e g n o , adeo animum ab 5 omni fastu auersum h a b u i t , ut nihil e x pristina mansuetudine sua decerperet, totamque preterite uite consuetudinem retinens, cum fortuna animum mutare passus non est, ne pocius fortune mores quam moribus fortunam subiicere uideretur. P r e t e r e a , ne patriam sumptuosa io clientela ac uoracibus oneraret impensis, cotidianam miliciam suam sex tantum aut septem clypeis, ob exturbanda latrocinia, contentam habuit; nec petulanciorem regem quam militem egit. D u x i t autem Margaretam, patre Ingone, Sueonum rege, matre uero H e l e n a natam, cuius castitatem IS r e x Noruagien|sium Magnus coniugio delibauerat. Qui cum, sedulo Sueones adortus, in Hallandenses eciam arma p r o f e r r e t , inopinata eorum irrupcione perculsus, ut erat calciamentis uacuus, probrosum ad naues recursum habuit, eiusque f u g e deformitatem eciam cognomine usurpauit. 20 Cuius manum Ingo saluti sue perniciter imminentem ferre nequiens, merende pacis gracia filia ei in matrimonium tradita, periculum beneficio repulit. E x hac itaque Margareta Magnus prolem non s u s t u l i t , Nicolaus infelicibus sobolem auspiciis propagauit. Cuius filius I n g o inicio 25 adolescencie, effrenis equi lasciuia excussus eiusdemque ungulis artuatim obtritus, splendidissimum sanguinem luteis uiarum sordibus e r o g a u i t , tristissimoque fati g e n e r e cons u m p t u s , sparsis uiatim m e m b r i s , lacerum humi cadauer

412

—

XIII

—

iacuit. P e d a g o g u s quippe, eum equo assuefacere cupiens, habenas manu continere permisit, quarum regimini intempestiuus adolescens, pede subselliis i n h e r e n t e , contiguum solo corpus habuit. Magnus uero, felicioribus nature quam fortune incrementis e u e c t u s , t e t e r r i m u m * consanguinee cedis piaculum edidit, atque ad notissimum (per)fidi'e exemplum euasit. Cui m a t e r ampliorem propinquorum fauorem affinitatum beneficio creare c u p i e n s , H e n r i c o E e g n a l d i fratris (filiam, I n g e r t a m , ) K a n u t o Ingiburgam, sororis filiam, coniugio copulauit. | P a t e r n a uero bona in equales ad modum porciones particione redegit, unatn sibi, ceteras nuptis, quas prefatus sum, diuisionis parilitate contribuens. Hinc Danorum Sueonumque dissensio orta ac deinde compluribus inimiciciarum incrementis coalita ad hoc usque tempus ueteris odii tenacissima perseuerat. P r e t e r hec Ingritha, Y b b o n i cuidam post modum denupta, Nicolao e x pellice nata proditur. A t Margareta non solum diuinarum edium opes latifundiis auxit, sed et totis uiribus ad augendum earum splendorem incubuit, sacerdotalisque cultus inopiam exquisito ornamentorum g e n e r e permutauit. E n i m u e r o , quo rem diuinam ornaciorem efficeret, pallas laticlauias ceteraque sacerdooii insignia condere atque sacrorum usibus erogare cure habuit.

c x x l ] b

p. eis

Henricus uero, Guthskalci ex Siritha filius, .maternis a Nicolao bonis indigne spoliatus, tam acrem eorum repetitorem a g e r e cepit, u t , Danis infatigabiliter imminens, ipsum intra SIesuici fines ad tuendam salutem suam || sta- (23ij cione et excubiis uti cogeret. Interiectam A l b i e Slesuicoque prouinciam cultore uacuefecit. Cuius rei ulciscende gracia Nicolaus, excita c l a s s e , L i u t c h a m appellit, E l i u o , Slesuicensis prefecture uiro, equestres obuiam sibi copias ductare iusso. Necdum eniin D a n i externas obequitando p. eis pugnas conficere nouerant. Y e r u m prefecti leuitas, pecunie ab Henrico paccione corrupta, cupidius questum quam imperium intuebatur. I t a q u e Nicolaus Sclauicis in campis uacuam equis phalangem explicat. T u n e S c l a u i , pedites obequitando lassare quam cum tota acie manum conserere tucius rati, nunc alas, nunc cornua circunuolando eademque uarie iaculis incessendo obliquis hosten) insulfibus lacerabant. P r o c u r s u namque in eum directo, fuga refere-

-

5

io

15

20

25

so

ss

40

XIII

-

413

bantur, noe recursum segnius quam impetum edebanf, nostrorumque, maiore mole quam pernicitate sibi imminencium, e x aduerso congressum uitantes, reiectis babenis, aduersos premebant, terribilem bello uirtutem furtim et quasi insidiarum latroeiniis attentantes. Ita laxata debilitataque? Danorum acies, quia rem in piano parum feliciter gesserai, uicini montis editum occupauit, salutem suam, quam armis tueri nequibat, loci presidio munire cupiens, eoque potita, uerticis beneficio subiectum hostem secura conspexit. Die posterà, ne loci quam suis uiribus municior uideretur, aneipitem campi fortunam repetere quam certo moncium tutamento gaudere maluit. Sed equestris milicie spiritum pedestris ferre non potuit. Quo euenit, u t , amissum pugne decus recuperare nitentes, pristine cladis ignominiam posterà cumularent. Crediderim, banc pugne fortuuam ab instrumentorum magis quam animoruin inopia profectam, quia, dum fortitudinis spiritus parum curiose prima milicie • commoda circunspexit, non inetus, sed inercie penas pependit, suaque pocius negligencia quam alienis uiribus proculcatus oeeubuit. Haraldus, re fortiter gesta, adeo grauiter affectus proditur, ut, gradiendi inops clypeoque a suis exceptus, alienis mani bus castra sèqueretur. Kanutus quoque, per summam uulnerum acerbitatem pedum fìrmitate defectus, promptissimam militis fidem exper|tus est. Qui, ne dominus ab hoste intercipe- p. oao retur, periculum eius suo discutere non dubitauit. Sociis namque de industria fugere iussis, ipse corporis simulacione cursum lencius agens, imminenti sibi Sclauo manus obtulit uinciendas, eiusdemque propius obequitantis habenas corripiens, lata a sociis o p e , equo barbarum spoliauit. Quo potitus, protinus eo summam Kanuti imbecillitatem adiuuit. Igitur ut callide, ita periculose fortitudinis felix exitus fuit. Subeunte crepusculo nostri, infelicem pugne euentum sortiti, reliquias suas unico repetiti uerticis presidio* tue- c x x i u » bantur. Cibo quoque et pocione defectos preter uulnera ac lassitudinom eciam alimentorum inopia lacerabat. Igitur ad ultimam pene tabem redacti, cum et pericula undique et nusquam auxilia circunspicerent, (quippe et Scaniensium tempestate detinebatur aduentus, et Eliwus, pecunia ab Henrico corruptus, reddita tarditatis racione, copias ducere

414

5

io

15

20

25

so

ss

40

-

XIII

-

supersedebat,) humane opis desperacione ad celeste presidium confugerunt, absumpteque apei sue reliquias in dei q u a m hominum fortitudine reponere maluerunt. P o s t e r à uero die, qua Laurenciane uigilie sacra recolebantur, diuinam potenciara nullo melius quam frugalitatis uoto propiciandam r a t i , concione lugubriter habita, lucem, qua uel priuatum Laurencii uel publicum sanctorum solenne precurrimus, siue quam diuine passionis memorie dedicare consueu i m u s , annuo temporum uolumine repetitam ab omni Danica etate continentísima ieiunii religione excolendam promittunt. Q u o d uotum, publice necessitatis exigencia n u n c u p a t u m , exactissima posteritatis cura firmauit, indignum r a t a , statam a maioribus continenciam stomachi inpaciencia atque escarum auiditate conuellere. Diluculo uero nostrorum a c i e s , centuriatis globis naues repetere a d o r s a , S c a n i e n s e s , nuper classe aduectos, obuios habuit. Q u o r u m aduentus beneficio r e c r e a t a , i p s o s , perinde || ac corpore et uiribus Íntegros,' ne terga ab equitatu incesserentur, curare iubet. Deinde composito gradum agmine promouens, cum forte limosam obiecti lacunaris uoraginem traiicere debuisset, neque earn ullo | compendii deflexu uitarc quiuisset, peragrare a d o r s a , sed mox palustri ceno tenacius implicata a c desidentis luti illuuie prepedita, confuso transicionis impetu similem f u g e tumultum edebat. Maior pars labili paludis mole pessundata pecorum more ab hostibus trucidabatur. Ita transmeandi auidis improuidaque et ceca festinacione ruentibus impedimentum periculo fuit. Tandem egre in littus reditum discessumque est. Cumque Sclaui, perinde ac uictoria freti, uerbis uirium suarum laudem pre se ferentibus D a n i c a s uituperio insequerentur, et quasi illarum imbecillitati fortitudini» sue iactancia procacius insultarent, Henricus, qui probe nostrorum ánimos nouerat, diuersa se inquit liostium robur estimacione complecti; quippe regia eorum in equo preualido exemplum liquere. Qui si uires s u a s scisset, orane equitis imperium sperneret. Q u a s quoniam ignorat, facile insidentis arbitrium patitur. Ita Nicolaum, si uiribus suis fidem haberet, cuncta prospere, diffidentem uero nihil feliciter executurum. P o s t hec Eliwus, quod patrie fortunam uenditauerit, a r e g e perfidie d a m n a t u s , non solum pre-

(232)

p. 621

-

5

10

15

20

25

80

XIII

-

415

fecture beneficio, sed eciam patrimonii rebus ignominiose exutus, ultima inopia sordidissimi lucri penas persoluit. At Henricus, ob superioris pugne successum audacie incrementis euectus, littorales Danos piratica lacessendo non solum Eidore finitima, sed eciam cuncta Slesuico ualloque, quod Danorum opus uocamus, interiecta uastabat. Ipsam interduin urbem, illatis clam per nauigia copiis, improuidam aggrediebatur. I t a q u e , post exactum Eliwum adhuc finibus ill is prouisore uacuis, creberrime exterorum uiolencie eciam domestica furta accessere, tantoque ciuitas intus quam foris acerbius urgebatur, quanto ad nocendum occulta manifestis proniora noscun|tur. Eque ciuis ut hostis for- p- 622 midabatur. Quippe Fresones cum Holsatiis ac Dytmerchis, impunitatis spe ob prefecture uacaeionem concepta, dies latrociniis, noctes furtis emeciebantur, e t , ubi fastigia nequibant, imas edium partes ligonibus adotti, cuuiculis custodem fallebant. Nec minor edituorum in asseruandis rebus cura flagrauit. Equi intra repagulum, ne furtim abstrahi quirent, ferro compediebantur. Edium excubitores uberioris cautele gracia ualuis affisi iacebant. Nec serarum claustris contenti, eciam fossa aditus obfirmabant. Ita grassante latrocinio, quidam ingenue stirpis, plurimorum paupertatem partarum* nequiter opum incrementis abolitam c x x i m cernens, absque respectu uerecundie eadem amplecti animum induxit, clarissimamque indolem suam, spe lucri incitatam, ex summo nobilitatis fastigio in obscenissimam atque profundissimam turpitudinis sentinam abiicere non erubuit. Ita sanguinis decore indecenter usus, uires generis ad seelerum licenciam transtulit, et, quod uirtutibus nutrimentum esse debuerat, uiciis obtentui fecit. Siquidem nulli facta eius aperta criminacione insequendi audacia fuit, tantoque propensior delictis impunitas habebatur, quanto conspeccior delinquentis noscebatur auctoritas.

E a tempestate missi a Kanuto, qui pecuniam, quam 35 edulcator eius depositi nomine conseruauerat, in Fioniam e Sialandia transferred, cum, ab utroque littore eque distante nauigio, procul piratas imminere conspicerent, expensam fune crumenam undis occultauere. Postremo, cum se parum potentes remigii animaduerterent, fuge dif40 fidencia implicati, reciso tenaculo, uetustas regum opes

p. 623

416

-

XIII

—

harenis quam hostibus relinquere maluerunt. Quam rem Nicolaus, in Sialandiam ex Fionia traiiciens, tametsi eminus specularetur, periclitantibus presidio fore nequiuit, quod exiguis et inhabilibus ad remigium nauigiis uteretur. 5 P o s t e a , cum Kanutum iocundum pre se uultum ferentem conspiceret, oris hilaritatem increpans, ob recentem auiti paternique eris iacturam dolere ei ad modum expedire dicebat. Ille nihil liac se moueri fortuna dice]bat, sed (233) eius beneficio summam liberalitatis occasion em accepisse io respondit. Y t enim ante nihil ex paternarum opum cumulo decerpere ausum, ita deinceps accessuras abunde erogaturum. Maximum quippe auaricie nutrimentum diuicias esse, quas quisquis asseruare intenderit, humanitati uacare non possit. Qua uoce se pecunie, sed earn regi 15 imperare monstrabat. Cuius rei precipuum extitit documentum, quod sequitur. C u m , ob creberrimas acerrimasque finitimorum excursaciones nemine Slesuicensis prefecture beneficium eciam oblatum recipere audente, Kanutus tam periculosum a patruo honorem non opum cupi20 ditate, sed fiducia uirtutis expeteret, neque gratis eum impetrare quiuisset, uendita patrimonii parte, formidolosum aliis munus precio assecutus est, earn demum questuosam esse miliciam ratus, qua glorie et claritatis Stipendium potuisset acquiri. Ita rex extimescendum ignauie decus 25 uirtuti uenale fecit. Emptor uero plus lucri in milicie quam opum agitacione reposuit. Principio siquidem percepte potestatis Henrico per legatos mandat, libenter se cum eo de pace acturum, si primum et damna Iutie emendacione pen|sata et spolia ab ipso restituta fuissent, p. eu 30 Quibus profectis, ipse interim, perinde ac responsi prescius, non solum suorum, sed eciam eorum , quos ex fìnitimis amicos habebat, manu contracta, legatorum reditum armis subsequi statuii. Henricus se neque cum Danis amicicias gesturum neque a materne hereditatis peticione cessaturum 35 respondit. Quo accepto, Kanutus rursum ad eum legatos mittit, omnem sequestre pacis communionem publice recisuros. Quorum Henricus irrisa legacione, Kanutum inpacienti sessoris equo persimilem ait; se uero petulancie eius frenos iniicere curaturum. His auditis, Kanutus, ut magno 40 impetu, ita minimo tumultu noctu iter ingressus, ferrique

-

XIII

—

417

et prede abstinens, quo minus aduentus eius prouideretur, diluculo ad Henrici municionem peruenit. Ille, tarn subite irrupeionis incautus, nec arma capere nee se presidio tueri p a r a t , sed protinus uicinum menibus flumen equo 5 attentans, unico aque intersticio hostem fefellit, letatusque est, quod salutem suam amni quam oppido credere maluisset. Quem cum Kanutus ulteriore iam ripa potitum aspiceret, an maderet, per ludibrium percontatus est. A quo e contrario, quid ita incederei, interrogatus, uenisse se io inquit, ut promissa ab eo lora recipiat. Ille minas sibi, quas nuper intenderai, responsi urbanitate exprobratas intelligens, ignominiam ioco prosequutus, Adeo michi,* inquit, c x x i m « calcium uiribus obniti uideris, ut ne tangi quidem contineriue queas. Tunc Kanutus prius Castrum, deinde cetere is regionis eulta uastauit. Secundo quoque, nouatis copiis, omnem Sclauiam strage atque incendio implicauit; nec solum patriam hoste, sed eciam hostem robore uacuefecit, adeo ut prius prouocare solitum ne proprie quidem tutele sufficientem relinqueret. Postremo, cum totas Henrici uires 20 prudencia sua ac fortitudine debilitasset, sanguinis, quo illum proxime contingebat, natura actus, ut publice hostem, ita priuatim amicum egifc. | Semel namque, dimisso exer- p- 625 citu, uiginti duntaxat equitibus comitatus ad locum, in quo Henricam diuersari didicerat, cursum direxit, pre25 missis, qui sue ei salutacionis mandata perferrent. Henricus, falso hostem sibi blandiri inquiens, protinus, ubinam esset, perquirere institit. Quibus eum in porta adesse referentibus, ipse, nuncio attonitus, mensam, ad quam forte prandendi gracia discumbebat, ui manus discutere parat. 30 Tunc legati, presenciam ducis a pace profectam iurantes, conceptum falso metum affirmacionum suarum perseuerancia discusserunt. Quibus ut Henricus fidem habuit, fuge meditacionem amoris indicio castigauit. Enimuero tabule innixus, suffuso lachrymis ore, infelicem Daniam 35 futuram, dum tali uiro caruerit, aiebat ; se uero amiciciam eius syncera amodo fide culturum. Hunc nirairum consanguineus amor et sue infelicitatis obliuisci et hostis uirtutem fateri coegit, utque proprie fortune immeinorem, ita aliene laudatorem effecit. Deinde presentem ainplexatus, 40 haud parcius lachrymas quam epulum prebuit. Quippe Saxo Grammatics,

27

418

5

io

15

20

25

30

35

-

XIII

—

presentem eius mansuetudinem quam pretcritas noxas attencius intuens, frequencie damnorum unius |j boneficii (234) indulgenciam anteposuit. Sed ñeque Knmitus profectum a piotate merorem ingratus excepit. Quin ociam, plus in creanda pace quam fruenda dape uoluptatis reponens et quasi mediatoris partes a g e r e exorsus, Henricum auunculi graciam expetere iussit, ac denium consensum eius perseuerancia ammonicionis obtinuit. Siquideni Henricus rein m a t e m a m , cuius repetende c a u s a aduersa Danis arma tulerat, precii paccione inteiposita, Kanuto in possessionem ascripsit, eandeinque Kanutus ad regem condicione) in], qua acceperat, transtulit. ac deinde receptam ab eo pecuniam Henrico numerauit. A quo eciani post modum ad conuiuandum accersitus e x c i p i t u r , a f f i r m a n t s , priori eius aduentui minus, quam decuit, inipense seruituin. A quo eciam Henricus nuper so uita atque incolumitate donatum iudicans, Sclauiam ei iurisiurandi firmitate legauit. Huic accessit, quod ad gerenda cum Teutoni|cis bella, quibus p- c2(i precipue S c l a u i a u e x a b a t u r , filioruin uirtutibus diffidebat, maluitque maturum fortitudine heredem circunspecta arbitrii sui libertate con(s)ciscere, quam sub n a t u r a l i , sed inualido, P a t r i m o n i u m exteris peruadendum relinquere. H e c offerentem Kanutus impietatis sibi notam immerenciuni liberorum contemptu pariturum affirmat, seque tarn iniustis eius promissis usuruin n e g a t . Postremo peiseuerantissimis Henrici preeibus s u p e r a t u r , propositi racionem a natoruni secordia mutuantis. A quo eciam imperatoria gracia, quod Selauia in eius beneficio reponi uidcivtur, ad modum c g e r e peimonitus, eqnuni ei calces auro contìxum muneris loco transmisit, doiiuiiique per se habile inusitatis ungularum ornamentis aeeipienti uenerabilius reddidit. Crediderim, tunc imperntorein plus laudis in dantis industria quam dono reposuisse, cum primi precii metallurn, quo contemptibilius habitum, hoc gloriosius uideret oblatum. Absumpto H e n r i c o , l e g a t a m sibi prouinciam nullo refragante possedit.

Interea H a r a l d u s , cum nec domi clarus nec foris celeber haberetur, uirtutis inopium questuum copia leuarc cupiens, refertuni nequicia animum in imam turpitudinis 40 uoraginem egit. Ad rapiñas et furta maneipiis utebatur.

-

XIII

-

419

Seruorum labores latrociniis applicabat. Satellitum cultui uicinie spolia, sumptui impendebantur armenta. Estatem piratica, pariter ciuibus* atque exteris insidiosus, exegit. c x x m i b Ceterum, quo Roskyldie damnosius immineret, aduersam ei municioneni erexit, quam et sordidissime clientele frequeucia compleuit. I t a q u e , ruris opima populatus, pari uernarum maleficio ciuilia lacerabat. Qui clam noctu meritoriis sese tabernis subiicientes, complacitas animo merces impune tollebant. aliis interim districtos hospitum iugulis gladios applicantibus, interitumque minantibus, ni iniurie pacienciam prebeant. Ea furti uiolencia summam ciuitatis opulenciam ad ultimas roi familiaris angustias redegit. Talibus calumnie stimulis lacessita prouincia, accensis indignacione ani|mis, ultrices damnorum manus p-«27 Ilaraldi bonis iniicere aggressa, spolia spoliis, rapta raptis ulciscitur. Neque enim sibi aliena corripere, sed propria resumere uidebatur. Ipse, tuto terras tenere nequiens, constcrnate multitudinis impetui» nauigio uitauit. Quem K a n u t u s alieni rapacissimum ac uiciosissimis ubique lucris incumbentem aspiciens, aui persimilem aiebat omnigenis alitum pennis nidum compaginanti, subito uentorum turbine disiieiendum. I t a Haraldum, predonem omnium effectum, omnibus predai« ex se daturum aliorumque spolia suorum indubitanter periculo luiturum. At Erico modestum erga populares ingenium erat. Qui cum debitam sibi paterne rei porcionem expeteret, ab Ilaraldo fratre repellitur, negante, adulterio ortum ad hereditatis communionem pertingere. Ea r e , ut par erat, motus acerrimum honorum eius peruasorem agere cepit, fratornisque spoliis iniurias suas ulcisci probitatis loco duxit. Ceterum Araacum rapta congessit, sordido neglectoque loco splendidas opes complexus. Quem Haraldus noctu ibidem inopinatum adortus, postquain f u g a delapsum cognouit, more copia non suppetente, circa predam herere m e t u e n s , tecto faces sub iecit, refertamque suis opibus (235) edem flammis absumere quani raptori intactam dimittere maluit. Quo comporto, K a n u t u s , profectas a contemptu lites compescere cupiens, metuensque, ne degenerati patri» fulgor in filiis exolesceret, utrique Slesuicum uenire districcius m a n d a t ; si supersedeant, parte corporum spolian27*

420

—

XIII

-

dos minatili-. P r e s e n t e s deinde fraterne coarguens, curiosa animi inspeccione equissimam | inter eos patrimonii parti- p. 628 cipacionem peregit, Ericoque ac Haraldo in paterna bona eundum iudicauit. 5 Eodem tempore Henrici, Suenonis fìlii, coniunx, mariti conuictum ingenti porosa fastidio, aliena ueste sumpta, suis se penatibus intempesta nocte subduxit. Apud quam iuuenum quidam (ut fama est) plurimam ossequio familiaritatem adeptus, callide effecit, ut ad suum io eam amorem perduceret. Deinde, ne res amborum periculo p r o d e r e t u r , muliebriter allectam, uiriliter cultam furtiue deuexit. Quam uir eius fortuitis subsecutus indiciis, apud Alaburgiam in cultu familiari dcprehensam, amatore delapso, doinum reduxit. Yerum liane ignoniiniam 15 a clandestino Kanuti Consilio profectam ratus, integerrimi uiri innocenciam tacitis suspicionis motibus insecutus, insontem notabat.

20

25

30

35

40

Interea Sueticarum parcium rege absunipto, Cìothi summam, cuius omne penes Sueones arbitriuin erat, Magno deferre ausi, alieni priuilegii detrimento dignitatis sibi incrementa querebant. Quorum Sueones auctoritate contempta, ueterem gentis sue prerogatiuam in aliquanto obscurioris populi inuidia deponere passi non sunt. Igitur antique dignitatis speciem intuentes, tituluni iniusta collacione prereptum noui regis electu cassarunt. Qui inox a Gothis trucidatus, morte Magno imperium cessit. At Magnus incidentem sibi nupciarum cupidinem Polanorum presidis Bokisclaui filiam postulando compleuit. Qua sibi per internuncios desponsa, mox Sclauie excitam paterno p. «2« imperio classem admouit. R e x eius Yartisclauus diutinas cum Danis Polanisque inimicicias gesserai. Hic iiicolaus urbem Oirnam oppugnare adorsus, obsidionem paceione redimere coegit. Inde Iulinum nauigans, Bokisclauum magna manu instructum obuium habuit. Cuius copiis auctus, celerem oppidi expugnacionem* peregit. Deiode, cxxv» relicto uictorie socio, allatam filio sponsam abducit. Vartisclauus, rem Sclauicam intolerabili uastacionis onere fessam conspiciens, pacein colloquio petit. Quo parum prospere habito, pari supplicacene apud Strelam discedentes aggreditur. Ybi cum pacis pignoribus fretus, nauigium

—

s

10

lo

20

XIII

-

421

regis ab ipso inuitatus intrasset, maligno satellitum instinctu captiui more habitus regredi prohibitus est. Quam rem Kanutus in concione querela prosequutus, magnopere regein mouere cepit, ne plus aliene perfidie uiribus quam proprie indulgerei temperancie, neue hostem fidem suam secutum capcione implicans, ut eum liberiate, ita se ipsum perpetuo fame splendore priuaret. F o r e enim, ni captiuum omitteret, ut priuatum crimen publicus patrie rubor existeret. ltaque efficaci persuasione usus et ainicum oppressione et dominum infamia liberauit. Que tam iusta Kanuti sentencia, tocius concionis suffragiis comprobata, magnum aliene inuidie irritamentum prebebat. Dimissa classe, nupcialia sacra apud urbem Ripam agi placuit. Illuc siquidem frequens nauigiis portus oppido splendidam mercium uarietatem importât. V b i cum Kanutus in ueste Saxonica ceteris culcior progrederetur, Henricus, obfusis inuidia, oculis, alieni cultus splendorem ferre nequiens, orta inter ipsos altercacione, latus eius aduersum gladios ostro tutum fore • negauit. Quem Kanutus m'Mo magis ouillis p. . c4o fontis scatebram perpetuis usibus mortalium amministrai Cuius cede comperta, Skyalmonis filii, quibus multa ad eum ex educacionis communione familiaritas erat, petitum illieo regem, ut ipsum in Roskyldensium monumentorum area tumulari paciatur, exorant. Ille loci copiam negare, ciuitatem tanti mali «spechi exasperandam dicere, eosque, a quibus funebris Kanuti pompa duceretur, indignacionem suam aduersum inuisam Magni presenciam acrius destricturos. Quapropter exequias pocius sediciosum pugne strepitum quam pium humanitatis obsequium habituras.

-

XIII

-

429

H i e michi p a u o r e m specie, r e u e r a odium exhibuisse u i d e t u r , c u r a s s e q u e , ne specioso occisi f u n e r e tetrior interfectori l a b e s accrescerei. R e u e r s i , qui regi supplicauerant, miser a n d u m amici c o r p u s tenui f u n e r e R y n g s t a d i u m e x t u l e r u n t . 5 N e c diuina laborantibus beneficencia d e f u i t . Siquidem l o c u m , in q u o , p a u | s a n t i b u s g e r u l i s , f u n e b r i s eius lectus P- 641 c o n s t i t e r a t , r e p e n t i n o fontis ortu signauit. Aliis q u o q u e compluribus r e r u m indiciis ingens sanctitatis eius splendor eluxit. F a c i n o r i s f a m a p r o m i s c u u m patrie l a m e n t u m exIO ciuit o m n i ( u m ) q u e penates p l a n g o r e compleuit. Populus e n i m , cum calamitosum d e nece eius nunciuin accepisset, p r o t i n u s . c o n u i u i o r u m , que ea t e m p e s t a t e g e r c b a n t u r , hilarit a t e d e p o s i t a , moreni tempori i m p e n s u m m e r o r e mutauit, inque eo l a m e n t a n d o u t e r q u e s e x u s unius g e m e b u n d i amici is u o c e m h a b u i t . Cuius f u n u s publico luctu elatum, q u a n t u s eius amor o m n i u m animis insitus esset, indicio fuit. I t a q u e , cuius uitam p a t r i a caritatis officiis e x c o l u e v a t , morti quoq u e testes grati animi l a c h r y m a s e r o g a b a t , ut K a n u t u m e i u l a t i b u s , ita r a p t o r e m spiritus eius ualidissimis exeera2n cionibus insccuta. M a g n u s u e r o ob impie cedis e u e n t u m p r o f u s o in cxxvm> g a u d i u m animo I l o s k y l d i a m repetit, r e g n u m q u e , quasi sublato iam e m u l o , spei firmitate c o m p l e x u s , erubescendam facinoris f o r t u n a m tripudio prosequi d e f o r m e nou duxit. 25 Quin eciam sanctissimis K a n u t i u u l n e r i b u s , quibus pleuas penitencie l a c h r y m a s d e b u e r a t , u o l u p t a t e ex facinore coucepta, per l u d i b r i u m insultare sustinuit. N e a u t e m sanguis celo t e r r a q u e egregie ineriti p r o p a g i n e uacuus interiret, heredein d e u s extiucto subieeit. Main octaua post hec 30 luce I n g i b u r g a K a n u t i conceptuin ex eo m a r e m enixa p r o d i t u r ; cui et m a t e r n i aui nomen inditur. T u n c Haquinus, q u e m superius S u n n i u a ortum significaui, cumque eo P e t r u s , m a t r e llotilda n a t u s , et filii S k y a l i n o n i s , facinoris atrocitatein g r a u i querelarmi) contextu p r o s e q u u t i , indignant S:> amici necem in p o p u l a r i a m ubique conciliis d e p l o r a b a n t , a d u e r s u m iniquissinium percussoris a c t u m uulgi iram erigere cupiendo. Quin eciam tunicam eius crebris foraminibus a b s u m p t a i n omnium oculis in coucione subiicicbant. Nec p a r u m luctuosam e o r u m accionem lacere uestis irritamentum 40 adiuuit. Quippe compluribus i n g e n t e m ulciouis cupiditatem

430

XIII

-

tam fede laceracionis spectaculum ingenerauit. Sed et | sanctitas K a n u t i , crebris signorum indiciis prodita ac diuinis puulgata miraculis, incredibili cladis eius conquestoribus adminiculo fuit. Haraldus quoque intercium declaratam apud 5 Ry«(/stadium concionem maiore regni quam ulcionis afl'ectacione petiuit, ibique tristissimam fraterne neeis querelam peregit. E r i c u s u e r o , insularum a Kajjnuto prefcctura do- (241) n a t u s , sola uindicte meditacione sollicitus estuabat. At Nicolaus, popularis inimicicie metu periculosum concionis 10 aditum suspicatus, suamque uel filii copiam multitudinis uiribus offerre non a u s u s , Lundensium antistitis Asceri consilium aduocat. Quo edoctus, Magno Roskyldis relicto. Ryngstadium petit, sperans se per absenciam filii pacncioi'cm plebis frequenciam reperturum. V e r u m quia habendam in 15 collibus concionem tuto petiturus non uidebatur, in oppido acquiescere quam incertam populi fidem discrimine suo tentare maluit. Cumque K a n u t i fratres fatum eius apud concionem pari fuissent querimonia prosequuti, populus lachrymosa eoruin accione permotus tam innocui sanguinis so carniticem publica .damnacione mulctauit, sentencianique suam aduersum tam pii spiritus oppressorem destrinxit. In regem u e r o , pristina adirne fortuna uenerabilem, tanquatn de eius incertws consensu, seuerius consulere passus non est, ne noxam et innocenciam in equo ponere uideretur. 25 I t a q u e patrie p a r e n t e m . honoris pariter eius atque etatis estimacione uerecundius h a b i t a , ab hoc animaduersionis genere immunem reliquit. Orta tandem de regis absencia m e n c i o n e , subitis consternacionis furiis incitatus, laxato concionis ordine, intra suos eum penates opprimere gestiebat, so prefatus, iuste regem ab his adiri, quos prior ipso petero noluisset, presertim cum presenciam suam concioni, que per eum uigere d e b u e r a t , in uicinia constitutus negasset. Quod cum r e x ex h i s , quos ad cognoscendas concionis uoces direxerat, aeeepisset, Ascerum emittit, qui reuerenciam 35 et nobilitati sue et sacerdocio debitam ire uulgi irrumpentis opponeret. I l l e plebis in occursum contendens, conspecto Erico, dexteram habenis eius equo delapsus insérait. | Quem p- mi diu ac multum, ut iram conceptam temere remitteret, precatus, pro Magni facinore decretam lege correccionem, pro 40 patria eius innocencia statutam defensionis iusticiam pro-

—

XIII

—

431

mittebat. Quin e c i a m , detracto pilleo, consternate multitudini capitis sui maiestatein obiecit. T a n t u m autem eius apud Ericum prccacio u a l u i t , ut regi non modo salus, sed eciam in proximo petende concionis licencia deferretur. Quanquam enim populus ardentissimo studio in K a n u t i ulcionem f e r r e t u r , auctoritatem tarnen antistitis, que inter Danos amplissima e r a t , ante oculos proponens, plus eius precibus quam suis sentenciis indulgendum putauit. Itaque r e x , conciono sine filio p e t i t a , non aliter defensionem sibi conciliare permissus e s t , q u a m * ut se Magni p r e s e n c i a m c x x v m « uitaturum, euinque domo ac patria excessurum. nec ante receptam a populo ueniam reuersuruin iuraret. Ceterum, ne uulgi iram e x a s p e r a r c t , diuiduum cum eo concilium habuit, internunciis parcium inandata gestantibus. A r b i t r a i ] siquidem regis, facultatem exilii, quod Magnus apud Gotliiam, cuius rex esset, agere p o t e r a i , intuentes, condicione utendum monebaut, futurum rati, ut interim in omnium animis odii eius habitus exolesceret, ipseque prolixioris absencie beneficio miciorem patrie seutenciam reperirei. Populum quippe exilii eius miseracione mouendurn, iram. quam sceleri inflixerat, penitencie remissurum sperabaut. Ita pacato popularium motu, r e x Iutiam, Magnus Gothiam, exilii speciem prebiturus, petiuit. Huius paccionis obtrectatores amici regis f u e r e . Quippe, qui Magno occidendi Ivanutum consilium dederant, condicionis liabitutn e x e o r a n t e s , teterrima sibi racione regem consuluisse dicebant, sacius nffirmantes, ut ipse rerum suinmam deponeret, quam unicum filium et in spem regni procreatimi ob leues agrostium niinas exilii deformitate damnasset. Quainobn'in oportere Magnum reuersionis ius paterno pocius quam populari arbitrio subiectum habere, citissimoque renocacionis beneiìcio patrie et propinquis, inconsulta plebi» malignitate, restituì. Iiis uocibus irritatus Nicolaus, missis, qui Magnum accerserent. abdioatam eius conimunionem inimica religioni cantate repeciit. Nec pensi duxit cum contemptu periuiii damnatam sanguinis sui presenciam aniplexari. Cuius indulgencie temeritas procellain Magni dis|cessu pacatam reditu concitauit. Enimuero|| Ericus ac l l a r a l d u s N i c o l a u m , cui eatenus indemnitatem detulerant, utpote uoce s a c r i l e g u m , Consilio pari'icidam,

p. e« (242)

432

-

XIII

—

detestabili filio damnacionis consorcione iunxerunt, scelere pares pena equandos existimantes. Ñeque enim ulterior iuracioni eius fides habita est, qui iam prepropera filii reuocacione conspicuum cunctis periurium edidisset. Verum, ne populus regio ductu uacuus regem incesseret, sub certis signis militare constituit, fragiles conatus et propositi Írritos iudicans, quos nulla (ducis) auspicia procurassent. Itaque regem ex consueta potissimum familia petiturus, preterito Haraldo, Erico, quod huic stirpi affinis esset, et nomen et regias uires suffragiis detulit. Siquidem facilein ex his eleccionem morum inequalitas faciebat. Non solum enim auaricia Haraldi, sed eciam libido flagiciis obsita a regno repelli meruit. Iluic, coniugalia sacra spernenti, frequens concubinis cubiculum extitit. Quippe matrimonio non contentus, genialer i thorum pellicum usu pollutum habuit. Quarum partus singulis incunabulis excepti et in aula liberis matrum officiis educati, triste nupte spectaculum fuere. Igitur ob inuisos parentis mores suspecta quoque posteritas erat, nec solum presens patris, sed eciam futura liberorum metuebatur impietas, quod filiorum affectus paternis soleant ingeniis respondere. Eapropter cuncti ab Haraldo oculos auertentes, benignis Ericum animis respicere maluerunt. Ipse uero, plus proprie moderacioni quam alieno fauori indulgendum existimans, oblatum a popularibu8 honorem sumere recusauit, ornamentum eius uiribus querere regnumque armis precurrere cupiens. Igitur et ulcioni studendum et imperio ante partam uictoriam abstinendum putauit. Ac primum Iutiam imparate expedicionis uiribus petit., Quem contexta acie procedentem Thoro, Riparum antistes, compositis perfidie commentis excepit, summam regis innocenciam predicans, eumque iuracionis sue tenorem deinceps executurum promittens. Yerbis deinde magnam pre se excusacionem prefelrcntibus c4> preces de pace multiplicat. Ericus, obsecrantis animum simpliciter e&timans, securitate ex eius mendacio concepta, continuo, reuocatis aquiliferis, subsistere copias iubet. Cuius mova Nicolaus ex speculatoribus cognita, profusos in ociuin hostes nullo negocio fugauit. Ita dux, antistitis commento ludificatus, stolide credulitatis sue penas pependit. * Cumque ob hoc datum sibi iustum belli titulum cxxvin b

-

XIII

433

-

animaduerteret, sed ob rerum anguatias regio apud Y s o r a m nomine insigniri nequiret, Sialandiam reueraus, eius Scanieque suffragiis recusatuin priua honorem a c c e p i t , oinnique dissimulacione r e i e c t a , acriua in fratria ulcionem erigitur. 5 Inde literaa ad Lotharium f a c i t ; amici necem ulciscatur, orat, parricidii a Magno penaa e x p e t a t ; eumque in societatem belli tum precibua, tum eciam premii paccione sollicitât. Imperator, maiore pociendi regni quam exigende ulcionis cupiditate perductua, secus Iutie inenia gradum io R o m a n o militi atruxit. Etenim propositi spem non tam in uiribus suis quam in interno diuidue regionis motu reposuit. Cui se Ericus apud Sleauicum classe obuium dedit. A t Magnus utiiusque hostia aduentum accurata ualli municione precurrens, ualidum portia piesidium appli15 cuerat. Interiectis diebua, Nicolaus citeriora ualli immenso Iutorum agmine circunfudit. Cuius tante copie e r a n t , ut imperator acie manum cum eo conserere formidaret, sed neque clasae E r i c i ad copias suas in urbem traiiciendas uti presumerei. Cumque nec aggerem oppugnare n e c so militem nauigiis mandare tutum d u c e r e i , inaniter tempus a ae teri conspiciens, pacis condiciones excogitauit, quibua speciosam sibi soluende obaidionis racionem con(s)cisceret. Ericum itaque, cui integerrimam opis stabilitatem spopond e r a t , a u e r s a t u s , pactum cum aduerse partis principibus 25 liabuit, ut obsidioni ipae p a r c e r e t , Magnusque R o m a n i imperii militem ageret. Qui cupide condicione usua, supplex Lothari;um ucneratus est. Sed insidias parabat ob- P . 6t6 sequio. Ille e x pacto copias trans E y d o r a m recepit. Quo a c c e p t o , Ericus Cesarem nauigio petitum per summam || so Teutonico perfidie execracionem exprobracione leuitatia (243) insequitur, futurum affirmans, ut Magnus tali se circa ipsum fide g e r e r e t , qualem nuper in excolenda K a n u t i societate prebuerat. N e c uana assercio extitit. Imperatore aiquidem E y d o r a m remenso, Adolfum, extremoa ab eo curare iussum, 35 Magnus per insidias a d o r t u s , non solum copiis apoliauit,| sed eciam arma deformiter abiectantem nando fugam p. 647 capessere coegit. E r i c u s , imperatoria ope defectum se uidens, per summam animi egritudinem orientalia repetiuit. Superueniunt legati a M a g n o , rege Noruagiensium, missi, 40 maiorem K a n u t i filiam, sed nondum nupciia tempeatiuam, Baxo Grammaticus.

28

484

—

XIII

—

eius coniugio petituri. Quorum legacionem Ericus contrahendarum uirium spe fauorabiliter habuit, excepit alac r i t e r , cupiens finitimo rum auxiiia affinitatis beneficio comparare. Ipse quoque, bellis ocium interpollantibus, adhuc coniugio uacuus, nouercam Magni, Noruagiensium quondam reginam, utpote dignus hac nupciarum uicissitudine, fauente eiusdem priuigno, suscepit uxorem. Hybernis itaque per quietem exactis, recidiua belli tempestas efferbuit. Nam Nicolaus occasiuum Danie militem contrahebat; Ericus, Christierni, splendidissimo inter Iutos loco nati, promissis e r e c t u s , Orientis auxiiia pugne comparât. Is Magni odio a Nicolao defìciens, enixe se Erico affuturum spoponderat. Petrus uero, Roskyldensium pontifex, Ericum corpore, Nicolaum animo comitabatur, metu alterum, alterum caritate complexus. Sed Haraldi fauor inter ruborem et odium uarie fluctuatus est. Yt enim Nicolai castra uerecunda pudoris meditacione uitabat, ita fratris prelacionem perosus, miliciam eius inuidia detrectabat. Itaque partes eius cum duobus spettate indolis filiis specie magis quam beniuolencia prosequebatur. Neque enim ei parcius aduersum g e r m a n u m , a quo se in regni peticione superatum ui|debat, quam in fratris interfectorem odium P. e-ts erat. Interea Christiernus, necessariorum manu contracta, acie regem aggredì statuebat. Cuius Nicolaus non solum defeccione, sed eciam hostili molicione comperta, copias, quas aduersum hostes contraxerat, inter naualem terrestremque partitur exercitum. Quin eciam Christiernum acie excipere p a r a t , Magnum class« prefectum Erico obuium destinât. I a m uero Ericus ad insulam, cui Syra nomen, appulerat. Quo ignorato, M a g n u s , * aura quam euentu cxxix» prosperiore, ab Arusia soluit, nauigiisque aliis alia precurr e n t i b u s , sparsa incompositaque classe processit. Cuius Ericus aduentu precognito, scafa exceptus, nunc singulos, nunc uniuersos classis sue magistros, maximeque Petrum et Haraldum, quorum dubiam suspectamque fidem habebat, impensioribus pugne hortamentis sollicitât. Neque enim repente cum tota Magni classe manum conserere cupiebat, sed nauigia, ut cuique celeritas cursum dederat, accedencia sigillatim nautarum internicione uastauit. Quorum Magnus eminus pericula speculatila, confestim, demisso uelo, naui-

-

5

io

15

20

25

30

35

40

XIII

435

—

gium suum anchore quam aure credere preoptauit, disiectamque pelago classem lituo recinente contraxit. Igitur ignauis fugam, forcioribus pugnam apprehendentibus, Ericus, cum nauium numero p r e s t a r e t , arctissimo earum contextu hostem c o n c l u s i t , ac ueluti classe classem obsedit, atrocitatemque pugne augebat necessitas. Cumque Iutenses neque uictorie facultatem neque fuge copiam fortune sue suppetere uiderent, duci quam sibi consulere preoptantes, salutem eius propriis seruauere periculis. Quippe consertissime classis cuneum irrumpentes, quia uictoriam Magno prestare non poterant, uicto fugam querebant. Nam e i d e m , mioparonem i n g r e s s o , ueluti quandam elabendi s e m i t a m , securis periculorum animis, extruebant. Quo dilapso, nihilominus pugnandi pertinaciam r e t i n e n t e s , aut morte aut capcione finiuere bellum. Cumque uictores spoliis deuicte classis i n c u m b e r e n t , inter egestam nauigiis predam quendam uelo implicatum conspiciunt. Cuius e x deformitate latebre formidinem estimantes, protinus ob ignauiam eum laqueo consumpserunt, uti | fedo mortis genere spiritum p. 649 redderet , quem pugne fortiter impendere dubitasset. I n t e r e a Cbristiernus, manu cum M c o l a o infeliciter conserta, per ingentem suorum lj stragem capitur, et in ostii Slesui- (244) censis ergastulum relegatur. Ericus uero, recentis pugne successu e l a t u s , sed eorum, que circa Christiernum gerebantur, ignarus, pociende Iutie spe mare L y m i c u m classe compleuit. Y b i cum, expositis incaute copiis, et Christierni fugam et regis a.duentacionem nuncio didicisset, plus amici fortuna concussus quam propria r e c r e a t u s , recepto milite, reuerti maturauit. E x cuius agmine complures, tardius nauigia repetentes, ab imminenti regis exercitu trucidantur. H u n c euentum secutus Haraldus ad N i c o l a u m , occultis se promissionibus inuitantem, defecit. P l u s siquidem indignacionis e x E r i c i dominacione quam ire e x Kanuti internicione c o n c e p e r a t , eique frater fratris oppressore onustior erat. Quin eciam Magnus, ut letum hostilis milicie i n c r e m e n t u m , ita tristem sue defectum a s p i c i e n s , fraterni commilicii societatem labefactare tentabat. Haraldum i t a q u e , quem E r i c i partes dubia fide secutum nouerat, promissis dignitatis incrementis urgebat. jSam et Haraldus, quanquam iram obsequio tegeret, incitaciore odio | aduersus p. 650 28*

436

5

10

15

20

-

XIII

—

Ericum quam Erici impugnatorem ardebat. Itaque non solum eius arma deseruit, sed eciam, quo ualidiorem Nicolao opem impenderet, castellum, quod in R o s k y l d e n s i suburbio molitus f u e r a t , impensiore munimento uallauit, inuidiam fraterna prelacione conceptam perfidia defeccionis exsacians. Idem cum Ericus magna Sialandensium manu per obsidionem clausisset, uallique firmioribus obstaculis conatus suos ad modum interpellari u i d e r e t , a S a x o n i b u s , qui R o s k y l d i e d e g e b a n t , tormentorum artificia m u t u a t u s , domesticas uires externis cumulauit ingeniis. Quippe nostri, rerum adhuc militarium r u d e s , raro talium usu callebant. P r i m u m itaque s a x u m , parum u e g e t o iactu machinamento egestum citraque ualli propinquitatem c o l l a p s u m , ludibrio castrensibus fuit. S i q u i d e m , irrisa tormenti ui, ulteriores eius impulsus irritos augurabantur. Secundum incitacius actum ac mirifico cuidam tecto superne impactum, pondere et incussu suo funditus penetralia transuerberauit, edemque m a g n o cum fragore collisit. Q u e domus, fundamenti loco lignea tantum base s u b n i x a , eidemque uelut cardini imminens, leui attactu quamlibet in partem circumagi poterat.

Q u o u i s o , * Haraldus fiduciam, q u a m e x primi iactus de- c x x i x b fectu c o n c e p e r a t , in secundi processu deponere coactus, cum neque se domi obsidionem laturum neque foris auxilia accepturum speraret, n o c t u , maritima aggeris parte 25 p e r f r a c t a , quod ab hoste negligencius obsideretur, equos per preyupta demissos pedes cum suis insequi cepit. C u m q u e totis in castris tumultus e x o r i r e t u r , citato acrius equo comitibusque, ut Haraldo occurreretur, de industria uociferari iussis, non H a r a l d u s , sed Haraldi insequutor 30 creditus, inter medios perstrepencium globos | facilem f u g e p- 6»1 meatum habuit. Itaque non minus ficte fugiencium uoces, quam temporis habitus hostium existimacionem fefellisse creduntur. F u e r e tamen e x Teutonibus, qui hunc in ipso f u g e procursu sagittis a se confixum assererent. Ita uafri 35 ingenii dux obsidionem arte, periculum calliditate frustratus, reperta r a t e , Iutiam petit. Quem N i c o l a u s , perinde ac partibus suis in Sialandia propugnantem, non solum regali beneficencia p r o s e c u t u s , sed eciam primis inter amicos *honoribus ueneratus est. N e c tamen suspicione uacua

-

XIII

—

437

famillaritas fuit. Quippe et repentina fratria desercio et subitaneus transfuge notabatuf aduentus. Intcrea Sueones, quod Magnum domesticis bellis occupatura audierant, Suerconem quendam, mediocri inter 5 Sueones loco natum, regem constituunt, non quod illum tantopere diligerent, sed quia externi hominis imperium recusarent, ceruices indigenam ferie solitas peregrino duci submittere formidantes. Hic Suerco Vlwildam Noricam, quam Nicolaus in matrimonium, emortua Margareta, receio perat, amatoriis primo legacionibus sollicitatam, mox uiro furtim abstractam ad suum usque connubium perduxit. Cuius coitu pro coniugio usua, Karolum ex ea, qui et post ipsum in Suetia regnabat, suscepit. Per eadem tempora diui Kanuti filia, iampridem regi Noricorum desponsa, per 15 legatos ab eo in Daniam missos nuptura deducitur. Peractis hybernis, Nicolaus, diutinam deficientis a se (245) regni ulcisci cupiens iniuriam, crebra Iuticarum parcium classe Sialandiam appulit. A quo Ericus apud Weram pontem grauissimo prelio superatus, cum uxore, quondam so Notuagie regina, filioque paruulo Suenone, quem ex pellice procreauerat, necessitu|dinis fiducia Magnum petiuit, eius- p-«52 que humanissimam primo hospitalitatem, mox dolum atque fallaciaig expertus est. Interea Nicolaus, Haraldi, Teutonicorum supplicia •25 exigentis, precibus inclinatus, Roskyldiam irrupit, comprehensosque in urbe Germanos incentoris arbitrio mulctandos dimisit. Quos Haraldus, tum quia tormentorum opifìces, tum quia de falsa nece sua gloriantes audierat, e s trema narium parte precisa, deformes reddidit, percontatus, so an Haraldus eorum fuerit iaculis interfectus. Tunc quidam ex his, applicatum ori suo cultrum aspiciens, parcendum sibi, quod doctus esset, asseruit. Haraldus, hominem literarum peritum existimans, reuocato lictore, ad ep[ist]wlas perductum, ipsas (ut fieri assolet) solennium nuncupacione 35 uerborum dedicare precepit. Cui captiuus, suendi se, non sacrandi professorem respondit. Haraldus, hominis acumine delectatus, impunitatem astucie tribuit, iramque, quam deceptus abiecerat, correctus repetere erubescebat, ne errorem supplicio emendare uideretur. 40 Per eadem tempora Haraldus, Hybernicarum parcium

438

5

io

15

20

25

30

35

40

—

XIII

—

oriundus, florentissimum Noruagie statum ueluti fulmen aliquod ac tempestas incussit. Qui cum se M a g n o , H y bernie populatore, procreatum astrueret, affirmacioni sue fidem diuini examinis arguniento prestare iussus, super candentes laminas nudatis plantis (nam id ab eo experimentum poscebatur) incessit; hisdemque nulla e x parte corrupcioribus, complures Noruagiensium liquido incolumitatis miraculo ad assercionis sue credulitatem perduxit. E x cuius gremio omnis Noruagicorum bellorum lues manauit. I n t e r e a Nicolaus per insidias emulum opprimere statuens, Mag|num Noricum in eius necem mercedis paccione p- e M sollicitât. I l l e , lucri irritamento latrone corrupcior, hostisque e x hospite effectus, impensioris obsequii simulacione cur(i)am E r i c i * exactissima satellitum custodia uallauit, c x x x . officiisque fallaciam texit. E r y c u s uero, per reginam, cuius patruus erat, insidias obsequio subesse doctus, amicis, quos in Lalandia h a b e b a t , propositum regis cum remedii precacione denunciat. Nec segnis Lalandensibus ad opitulandum animus fuit. Solo quippe nauigio Noruagiam petentes, occulto nuncio aduentum suum E r y c o significant. Qui quod Noruagienses summam in pocionis magnitudine uoluptatem h a b e r e nouerat, applicatam sibi custodiam temulencia ludificandam putabat. Igitur stipatorum sobrietatem crapule delectamento adorsus, instaurata comessac i o n e , crcbris custodes pooulis attentabat. Quibus ut bibendi cupiditatem augeret, irritamentum ebrietatis aleam cypbis interserit. I n qua posito cum quibusdam pignore d e c e r t a n s , eciam prosperum tesserarum iactum inerti lusu de industria prosequebatur, uti collusores fortuna lucri illectos ad lasciuiendi cupiditatem ludendique perseueranciam incitaret. P o s t r e m o , perinde ac prolixioris uigilie tedio f a t i g a t u s , cubitum e x c e s s i t , sacerdotemque exilii socium alee pro se curatorem reliquit. I l l e rem sobrie prosequutus, temperanciam eorum multiplicatis poculis, quantulacunque restabat, subuertit, interque mero uc somno sopitos medium cubandi locum habuit. Interea Ericus, perrupta cubi(cu)li parte, cum clientela ac coniuge furtiuo ad mare discessu peruenit, repertaque in littore nauigia, quo tucius fugam c a p e r e t , in sentinis perforanda curauit. H e c tractanti succurrit, filiolum hospicio dormientem fuisse

-

XIII

-

439

relictum. A d e o obliuiis a n i m u m festinacio implicai. Quippe quo occupacius, hoc negligencius humanuni esse ingenium consueuit. Quanquam uero prestolacioni periculum inesse non d u b i t a r e t , sanguinis t a m e n sui cu|ram deformiter p- 854 5 abiicere passus non est. Missis i g i t u r , qui adolescentem e x c i p c r e n t , tarditatis molestiam eximia filii caritate contempsit. Quo || allato, in altum processit. Diluculo, quibus (246) Erici cura mandata f u e r a t , pulsatis hospicii foribus, an hestei nam a d h u c temulenciam non discussisset, interrogant. no Nemine uero responsum edente, taciturnitatis admiracione crebris id ipsum clamoribus prosequuntur. T a n d e m eilencio a t t o n i t i , conuulsis i a n u i s , u a c u a m hospitibus edem inueniunt. A quibus u a f r e sibi illusum uociferantes, e u e n t u m domino trepidi nunciant. Qui, protinus petito littore deis tractisque in altum nauigiis, f u g a c e m intercipi iubet. Que cum, uiciatis lateribus, u n d a r u m plena conspiceret, subducta refici curauit. lisdemque rursum in mare detrusis, ad accelerandam nauigacionem uelo pariter ac remis incubuit. Adeo promissum in mortem Erici premium affectabat. I n i'O terea Ericus grandem pelagi partem e m e n s u s , magno hostein interuallo precesserat, ideoque facile ab insequentibus occupari nequibat. C u m q u e Magnus nauigacionem diutile gestam propositi irritam a n i m a d u e r t e r e t , reuocato remigio, domum reuertit. Ericus uero fidissimam sibi 25 L a l a n d i a m repetens, intercepti Ybbonis s u s p e n d i o , q u e m Nicolaus minorum insularum prcfectum c r e a u e r a t , clarum reditns sui indicium dabat. Audito d e i n d e , regem diuini natalis die[s] Lundie feriari debere, aduentum eius, petita S c a n i a , precucurrit, totainque regii a p p a r a t u s impensam 30 preripuit. Quod audiens in Sialandia r e x , alimentis publica administracione c o n t r a c t i s , p r o c e d e r e supersedit. Estate u e r o , preter Scani(c)am omni Danica classe cont r a c t a , ad F o t a m sinum a p p u l i t , pedestremque | p r o p t e r p. «m littus aciem statuit. Q u e cum centuriatis p a r u n i p e r ordi35 nibus constitisset, aduentante E r i c o , excitum equorum ungulis puluereni in speciem nebule eminus e x h a l a r e conspiciens, paulatim ad naues g r a d u m retulit. Sed inter eundum aduentantis equitatus f r a g o r e perculsa, incessum ad f u g a m conuertit. Q u a m superueniens E r i c u s , fortuna, 40 non prelio superatane impune cecidit, incruentamque, deo

440

5

lo

15

20

25

30

35

•io

—

XIII

—

parrieidium uindicante, uictoriam liabuit. Magnus cum aliquanta forcium manu cedere ueritus, ceteris terga obuertentibus, aduerso hostem corpore repellebat. Quippe, cum f u g a m parum liberam cernerei, animo*sum sibi con- cxxxt (s)ciscere exitum mortemque suam pugnando clariorem efficere egregium duxit. Quin eciam, ne pristinum fortitudinis sue splendorem obtereret, fatum quam fugam amplecti maluit. Postremo, ut insigni p u g n a , ita multa aduersariorum strage edita, super prostratorum a se cadauerum struem una cum Petro, pontifice Roskyldensi, consumptus occubuit. Quem ut fati comitem, ita tumuli quoque consortem habuit. iìicolaus, admoto sibi per uillicum equo, nauem petiuit. Maior fugiencium pars comprehensa per foros nauigia conscendere cupiens, ingenti quadam mole mersabat. I g i t u r , qui primi introrsum euaserant, tardiorum manus nauigiis insertas absque societatis respectu ferro truncantes, ferociores in suos quam in hostes fuere. Calamitosa nimirum illa facies e r a t , cum pendulis nauigia brachiis amplectentes hinc hostis u r g e r e t , inde ciuis repellerei. Quo experimento, quantum quisque salutem suam aliene preferret, fortuna detexit. Taceant nugaces adulancium uoces, que spiritum amicorum proprio cariorem astruere non erubescunt. Crediderim hanc uictoriam liumanis parum uiribus partam, sed, deo piissimi uiri interitum ulciscente, concessam. N e q u e bellum aliud crebriorem pontifìcum cruorem absumpsit. Quippe P e t r u s Roskyldensis et Henricus, Sueticarum parcium pontifex, omnesque Iutie, preter unum, | antistites hoc prelio oppressi p- 656 traduntur. In cuius apparatu Magnus, Saxonis filius, Brici miles, singulare fidei specimen edidit. Nam cum Nicolaus maritima Sialandie loca, nequis ad Ericum transiret, a militibus obseruari iussisset, per Stethnemensis promontorii prerupta a satellitibus fune demissus, noctu scapham conscendit, eaque Scaniam petens, gratam Erico opem attulit. P o s t hec Magnus Noricus nudati consilii sui coniugem arguens, reiectam a se Erico remisit, dignam repudio ratus, que coniugali caritati consanguineum.pretulisset affectum. I n cuius contemptum, temerata matrimonii religione, se ipsum nupciis spoliare || triste non duxit. At (247) Nicolaus, f u g a (in) Iutia(m) elapsus et tanquam ad fortune

—

5

io

15

20

25

XIII

—

441

ludibrium r e s e r u a t u s , estimato pariter et orbitatis sue e t etatis habitu, n o n u t sibi successorem, sed u t emulo hostem r e l i n q u e r e t , H a r a l d u m r e g n i p o s t se declarat h e r e d e m . D e i n d e Slesuicenses, ob Magni i a m p r i d e m facinus infensos, ad h a l i t u m p a c a t e mentis r e d u c e r e c u p i e n s , de compon e n d a secum p a c e sollicitât, e o s d e m q u e et etatis sue et f o r t u n e miseracione(m) a c t u r o s existimans, s u m e n d o r u m obsidum gracia o p p i d u m i n t r a r e constituit. R u r s u m , cum caput suum i n e x p l o r a t e fidei ciuibus obiicere d u b i t a r e t , Beyonis c u i u s d a m , s u m m a m inter oppidanos a u c t o r i t a t e m gerentis, h o r t a t u m s e c u t u s , salutem simul cum suspicione d e p o s u i t . P o r t a s siquidem d e industria p a t e f a c t a s ingressus, u t pium cleri, ita ferocem plebis occursum r e p p e r i t . I n excipiendo n a m q u e eo diuiduum ciuitas animum h a b u i t . Clericis quippe e u m sacre processionis officio uenerantibus, cetera uici pars u t h o s t e m excepit. Qui cum inter p l a t e a s aduer8Ìs sibi signis obuiam iri c o n s p i c e r e t , a m i c i s , ut in e d e m P e t r i confugeret, e x l i o r | t a n t i b u s , a u l a m p e t i u i t , et, ne cruenta corrixacione diuini f e d a r e n t u r p e n a t e s , regia sese q u a m tempio t u e r i m a l u i t , p a t e r n o in lare quiechis o b i t u r u m p r e f a t u s . N e c d e f u i t militibus p r o m p t a m e n s a d eius s a l u t e m suis cladibus d e f e n d e n d a m . D i u siquidem i n t a c t u m eum animosis c o r p o r u m s u o r u m obiectibus seru a u e r u n t , n e q u e triste d u x e r u n t , p r o t u e n d a illius incolum i t a t e s u a m ultimis implicare periculis. Q u o r u m Slesuicenses p r i m u m s a n g u i n e p r o f u s o , ad u l t i m u m et r e g i u m absumpserunt.

EXPLICITV8 EST LIBER DECIMVS TERCIVS.

p 607

"

SAXONIS GRAMMATICI H I S T O R I E

CXXXI»

|). 1558

D A N I C E

U B E R DECIMVS QVARTVS. Interea Ericus, destinata in Iutiam classe, cum ad 5 Syram insulam appulisset, nuncium de regis oppressione suscepit. E t forte in ea rerum colluuione Ericus ac Bero, natu inter Haraldi filios primi, deserto patre, fidelius se quam felicius Erico iunxere. Iidem noctu clandestina patris legacione petiti, silenter accepta gesserunt. At io Ericus, nihilominus legacionis indicium nactus, peri end e eorum fidei gracia aliquandiu ignorancie simulacione silencium egit. Quibus secretum paternum tegere perscuerantibus, cum se nullam ex eis arcani cognicionem suscepturum putaret, desperato uoluntarie confessionis indicio, 15 uocatos in medium uehementi perfidie exprobracione pulsabat, quod rem a patre mandatam parum lucide pertractassent. Interrogati quoque, quam ad eos pater legacionein habuerit, consultos se, quid agere eum potissimum expediret, ut ad Noruagiam exularet, rejspondisse dicebant; p. 20 ideoque non ante consilium fateri uoluisse, quam ci a consultore obtemperatum agnoscerent. Quorum affirmacio quanquam uera esset, fìdem non habuit, quod inuita pocius quam ultronea uideretur. Igitur eorum experiri Ericus asserta cupiens, ambos aretissima apud Castrum Slesuicense 25 custodia asseruari preeepit, uti, ueritatis cognicione suseepta, aut innocencie premium aut reatui penam referret. Cui post modum idem forte castellum intranti memorati

—

5

io

is

20

25

30

35

io

XIIII

—

443

iuuencs compeditis semet incessibus obtulerunt, supplicesque eius genibus aduoluti, pretends innocencie meritis, capcionis || remedia flagitabant. Quorum Ericus ut fortune (248) misertus, ita fidei gratulatus, (quippe fuga patris filiorum affirmacionem adiuuerat,) sicut erat mero percalefactus, et calamitati lachrymas dedit et ueracitati salutem promisit. Quod cum forte Christieruus ex aulicis cognouisset, antelucano tempore petenti sacrarium Erico obuius factus, hesterne eum temulencie lasciuia concitatum intemperate munificum extitisse ridebat, quod Daniam hosti dono dare sustinuisset. Racionem quoque dicti lucidiore sentencia persecutus, fore inquit, ut Haraldi filiis maior uinculorum suòrum quam absolucionis respectus incesseret, odium liberatori pro gracia relaturis. Quid enim aliud Ericum eorum saluti parcentem agere, quam Haraldo robustorum iuuenum auxilia reseruare? His uocibus inclinatus Ericus a promisso suo quam ab amici Consilio recedere maluit, profectamque a crapula indulgenciam sobria animaduersione cassauit. Huic clemencie studium in crudelitatis exhortacione deponere rubori non fuit. Itaque, quorum spes ad uitam intenderat, salus aquis consumpta est. Eodem tempore Noruagie primoribus Magnum Haraldo, qui eque rege genitus esset, dimidium regni cedere postulantibu8, eoque hominem ignotis ortum parentibus admittere recusante, in agro Fridleuino ferro certatum est. Interea Haraldus, repetita Iutia, Yrnice concionis suffragiis rex est declaratus. Quo comperto, Ericus, nauigiis glacie tenus (nam gelu undam durauerat) in | al tum usque per- p. 660 tractis, Iutiain tacite potiuit, Haraldumque apud Scypetorp uicum noctu cum superstitibus fìliis interceptum, diluculo, conclaui extractum, absque respectu fraternitatis capitali supplicio affecit. Ex quibus Olauus, clausum armis cubiculum uidens, mutata cum feminis ueste, salutarem inter hostes egressum habuit. E a tempestate Haraldus Noruagia pulsus, ut ab Erico aliquid uirium contraheret, in* Daniam peruehitur. Quem Ericus ob relictum ab eius c x x x u emulo matrimonium supplicem recepii, oblatumque sibi speciosum pugne titulum gauisus, auxiliis eum prosequi statuit. Haraldus autem, excepta liberalitate, nullam animi fere dotem adeptus, crebra corporis uirtute pollebat.

444

5

10

is

20

25

30

35

40

—

XIIII

—

Cuius uiribus fretus apud Helsyngam oppidum, pignore cum Erico posito, an cum lectissimis eius equis cursu contendere potuisset, duobus in certamen admissis, utroque metam prior tcnuit. Geminis siquidem inter currendum bacillis innixus, crebris corpus saltibus concitabat. Aliud quoque inusitate agilitatis spectaculum edere consueuerat. Sepe etenim inter nauigandum puppi exiliens, in proram per cxerta remorum capita decucurrit, indeque cursu in aliud nauigii latus reflexo, per reliquos remorum ordines locum, quo excesserat, repetiuit. Qui si parem animi uirtutem a natura traxisset, nequaquam se inter amplexus pellicis emulo obruendum dedisset. Huic Ericus tametsi opitulari uellet, Sclauis domesticam pacem interpellantibus, animum opere comitari nequiuit. Igitur, omissis amici r e b u s , propriis curam iniecit, contractaque aduersum Rugiam classe, quo gnauius bella conficeret, maritime Danorum expedicioni primus equos adiecit, quaternos singulis nauigiis mandans; eumque morem diligens posteritatis cura seruauit. Classis eo numero digesta, mille et centum nauigiis frequens reperta est. Quibus Dani ad R u g i a m appulsi, urbem Archon aduersum se ualido presidio firmatam inueniunt. Quam ne finitimorum auxiliis iuuari sinerent, tractum, qui Archonensium fines prope modum R u g i a abscisos cum continenti committit, ligonibus concisum in uallum opace ad modum altitudinis redegerunt. Tuicio eius Hallendensibus eredita, iisdemque Petro parere iussum. Quos Rugiani, quesito per uada transitu, noctu inopinatos adorti, compluribus cesis, a cetero repelluntur exercitu. Igitur Archonenses, cum nec uires conserendi belli haberent neque locum ad contrahenda auxilia suppetere cernerent, necessitate uicti, salutem et in Christiana sacra transicionem pacti, statua, quam ue||nerabantur, retenta, Danis se tradunt. E r a t enim simulacrum urbi precipua ciuium religione cultum crebrisque finitimorum officiis celebratum, sed falso sacri Viti uocabulo insignitum. Quo asseruato, oppidani ueterem sacrorum morem penitus abrogari passi non sunt. Primum itaque solenni ritu prolui iussi, stagnum mai ore pellende sitis quam iniciande religionis ardore petentes, sub specie sacrorum fessa obsidione corpora refecerunt, Datur A r -

p- e 6 1

— xml -

5

10

15

20

25

445

chonensibus pariter rerum diuina|rum antistes, qui et eis p. 662 culcioris uite formam prescriberet et noue religionis rudimenta contraderet. Sed post abscessum Erici cum antistite pulsa religio. Siquidem Archonenses, abiecta obsidum caritate, pristinum statue cultum repetentes, qua fide diuinum susceperunt, prodiderunt. Post hec Ericus, ordinatis in Dania r e b u s , amici curam, importunitate omissam, accepta rerum tranquillitate resumpsit, iuuandique gracia eius urbem As[y]lo, Magno deuotam, primo diripuit, mox igni subuertit. Interiecto anno, Haraldo eidem, opem iterato poscenti, uniuersam Danie classem pro supplemento transmisit. Collato bello, uiribus Magnus inferior capitur. Quem Haraldus uita frui permissuin, oculis ac genitalibus carere precepit, ne aut luminum uoluptate regnum appeteret aut Yeneris usu ultricem sui sobolem piocrearet. Cecatus igitur castratusque cum interrogaretur, quem ex suis penam secum oculorum subire uellet, paucos ea re delectan respondit. Tune quidam et forma ei simillimus et miliciam eius singulari fide complexus, ne ex tanta clientela deesset, qui cum domino compati uellet, ultro se supplicio obtulit, prefatus, ut uidenti simillimum, ita luminibus orbato futurum. Qui cum uirtute ueneracionem | meruerit, apud p. 6c3 improbos penam persensit. Magnus uero, non tam animi uirtute quam 'corporis debilitate* continencie religionem c x x x u « amplexus, de sceptrato cucullatus euasit.

Interea Ericus, quesitam armis pacein iusticie ornamentis excolere cupiens, conditas a maioribus leges ac tune pene ingenti bellorum tempestate subuersas ad pri30 stini uigoris liabitum reuocauit, utque fortitudine fuerat, ita iusticia insignis apparuit. Irrogatas minoribus iniurias superiorum suppliciis pensabat, nihilque familiaritati aut necessitudini parcens, aut ferro aut laqueo inconsultam maiorum auariciam castigabat. Quo studio et principum 35 odia et plebis obsequia contraxit, euenitque, ut et potentibus formidolosus et popularibus percarus existeret. Idem rerum a se gestarum uirtutem tantis laudibus prosequi consueuerat, ut ueri interdum fidem excederet. Semel quoque Erici salus satellitis eius somnio s e m a t a proditur. 40 Nam cum ex freto Slesuicensi Sialandiam petere statuisset,

446

—

XIIII

—

quidam nautarum per quietem existimauit, per inculta moncium iuga lasciuo ad modum equo se prouehi, eoque cursum citante, inter uallium opaca precipitatum crebris noctuarum unguibus laniari. Quod cum mane per iocum 5 sodalibus retulisset, Ericus, ea uisione ueluti periculi premonitus, ne eum nauigacionis comitem haberet, in aliud se nauigium contulit, eoque t u t u s , sociis naufragio pereuntibus, permansit, letatusque est, quod salutem suam aliene rati quam proprie credere maluisset. 10 Forte autem inter ipsum Roskyldensemque ponti- p. 664 ficem, E s k y l l u m , inimicicie primum, mox sediciones adoleuere. Qua in re antistes P e t r i , Botylde filii, collegium nactus, auctoritate, quam primam inter Sinlandenses hab e b a t , in regis eos odium concitat, uiribusque publice is consternacionis adiutus Sialandie eum terminis pellit. Quo exacto, prouincialem populum in societatem faccionis sub titulo libertatis ad(s)ciscit, a suspectis obsides petit. Solos uero Skyalmonis tilios sedicionis consorciutn detrectantes ad populare concilium euocat, e t , ni statuta die obsides so tradant, bonis carituros minatur. Illi uero ad conciouem peruecti, nec minis uicti nec honorum pena muVctnti, so- ( 25 °) lidum tenuere propositum. Sed ut ad eos impunita« redundauit, ita ad Eskyllum pena concessit, liege enim cum Iutica classe reuerso, patris ac patrui interuentu usus, 25 uicena auri talenta mulete nomine persoluit. P e t r u s uero, fatis suis ulcionem precunentibus, penam, que a roge parabatur, efFugit. l ' e r eadem tempora, decedente Ascerò Lundensi, de noui antistitis suffeccione diuiduum regis ac populi suffragium fuit. Siquidem Scanienses ob egregia 3o Asceri merita Eskyllum, arctissima ei consanguinitate iunctum, ne po(n)tificium a familia discederet, suffragiis amplectuntur. R e x u e r o , rubore fugacionis ammonitus neque suorum in Eskyllo dedecorum oblitus, Rikonem Sle8uicensem, qui nuper Albero successerat, quod in po35 ciendo regno familiari eius opera usus fuerat, eorum arbitrio preferebat. Nec tamen hec uota palam ad litem et controuersiam progressa fuerant, Scanis metu sentenciam occultantibus. Eodem tempore Plogus quidam, claro inter Iutos loco n a t u s , tam|etsi regis miliciam profiteretur, la- p. ees 40 tentes capiti eius insidias comparabat. Ad quern Rypam

-

5

10

15

20

25

30

35

40

XII II

-

447

ueniens, milicie titulo Stipendium postulabafc. Quo recepto, datum sibi cladis eius premium reputabat. E t forte Ericus, inter quosdam populäres aerius dissidentes regali iudicacione componere rogatus, publica id concione exequi statuebat. In qua cum Plogus cuidarn ex plebe de se querenti satisfacere iuberetur, dicendi simulacione facta, non sine lancea progressus, auditum sibi preberi petiuit. Stabat autem et rex haste innixus turbantique silencium populo m a n u , ne obstreperet, innuebat. Quem Plogus, loricam ueste tectam gerere existimatum, diu curiosis speculatus oculis, ut inermem deprehendit, lancea transuerberauit. E t ne timidius dicere quam facere uideretur, regem a se prostratum uociferans, ceteros ad militum internicionem hortatur. Aulicis itaque passim metu dilabentibus, Ericus Haquini fìlius, cui e x paciencia cognomen* obuenit, egregium fortitudinis exemplum prebuit. Diu cxxxir> siquidem exanime regis corpus gladio protexit, sociisque in fugam lapsis, solus e x tot commilitonibus intrepid um mentis habitum tenuit, dignus, ut ei in regnum successor fieret, pro quo eciam extincto pugnam gerere perstitisset. Iamque uacantem Danie possessionem nemo sanguinis uirtutisue fiducia aut petere aut rapere presumebat. Quippe Sueno E r i c i , Kanutus Magni, et Waldemarus Kanuti fìlius nondum regno tempestiui fuere. Christiernus uero W a l d e m a r u m , paterjnam cuius ulcionem adiuuerat, p- se« regno dignissimum predicabat. Quem honorem mater, multis et grauibus periculis obsitum ac uix quidem adultis gestabilem, perniciosum paruulo futurum aduertens, poscenti puerum Christierno tradere recusauit, maioribus id munus deberi prefata. Postremo pertinacius insistentem iureiurando obstringit, in regem eum eligi non passurum. Quo Christiernus ad populum et concionem usque periato, patris eius beneficia memorat, ut domi leges et iura stabilierit, ut foris hostem represserit, ut furtis rapinisque patriam uacuefecerit, ut Daniam pene exhaustam et exanguem Sclauie magistram reddiderit, ut eciam unicuique per uim amissa ad integrum restituerit, utque cunctis his operibus sanguini suo regnum deferri meruerit. V e r u m cum filius eius nondum maturos imperio annos acceperit, neque Danis sub auspiciis puerilibua

448

-

XIIII

-

rem gerere militarem expediat, uirum debere circunspici, qui usque ad prouectam pupilli etatem tutorio regnum nomine procuraret. In quod munus apcius neminem quam Ericum, superioris Erici ex filia nepotem, quod audacia ac 5 pietate prestaret, maternumque genus ex regibus ducerei, ad(s)cisci posse, adulto rerum summam pupillo cessurum. I t a Erico et populi fauor et pueri maiestas uires rcgias dedit. Hic preter solam animi fortitudinem nihil a natura do|tis acceperat, sicut prudencia uacuus, ita paium amenus p- 667 io eloquio. Ceterum adeo salutis sue prodigus || esse con- (251) sueuerat, ut bellum commissurus, ne singulariter in hostem procurreret, arccius a suis obseruari solerei. Tunc Eskyllus, cognito regem apud Iutiam decessisse, repente in Scaniam maioris sacerdocii affectacione peruehitur. Ericus nero, 15 infectum antedecessoris propositum circa Ryconem explere cupiens, pontificalis ei dignitatis incrementa tribucre gestiebat. Scanienses autem, ultima queque perpeti, quam pontificium in nouam transferre fainiliam preoptantes, bellum aduersum regem decernunt. Quo ilio cognito, ne 20 multorum inimicicias unius uiri familiaritate contraheret, proposito suo cupide cessit, Eskylloque sedem mutare permisso, Rykonem Sialandie presulem, mediantibus cleri suffragiis, creat. Interea Olauus Ilaraldi filius Noruagia reuersus, patrimonium suum, inter bella ciuilia a patruo 25 occupatum, liereditatis titulo reposcit. Cuius peticioni Ericus illam antiquitatis legem opposuit, qua reis | patrie bonorum pena decernitur. Patrem siquidem eius, peregrino milite aduersum patriam usum, decretam hac lege sentenciam incurrisse. Igitur Olauus, perinde ac iustum belli 30 titulum accepisset, cupidius oblatam sedicionis occasionem amplectitur. Siquidem acceptam repulse contumeliam ad nouarum rerum licenciam transtulit, deque priuati patrimonii repetitore tocius regni inhiator euasit. Yerum dissimulato odio, per insidias regem opprimere statuit. Quem 35 in Aroalundensi hospicio diuersantem noctu adortus, primum a uigilibus, clandestinum eius aduentum speculatis, excipitur. Qui mox, reflexia equis, sepultos somno milites clamore eminus in arma concitant, primique portas tueri arant. Auxiliis deinde superueniencium sociorum adiuti, ostilem repulere conatum. Olauus, perinde ac suo pro-

E

p. «68

-

xml

440

posito uictus, in S u o t i a m contendit, sed m o x , Erico Scania e x c e d e n t e , reuertit, concionemque in ualle Avnensi sub edicto contractai» liberioris uite promissis aggressus, regium sibi nomen, illccto popularium fauore. con(s)ciuit. Quod *5 indigne ferens E s k y l l u s bellum ei Lundensi manu cupidius quam prosperius infert. A quo superatus * primum, m o x c x x x n i « in urbe, ad quam e x prelio confugerat, obsessus, postremo, necessitate uictus, obsidibus datis, fideque sub sacramento promissa, salutem paciscitur. S e d post m o d u m e x Olaui ini discessu compefentern f u g e copiam nactus, Erici caritatem et obsidum saluti iurisiurandi religioni speciosa temeritate preposuit, neque nofas duxit extortum sacramenti uinculum uoluntarie amicicie cultu conuellere. Cuius affectum atque constanciam rex ad se in Sialandiam uenientis amplissimi i s ruris uicorumque complurium dacione pensauit. Verum Scania impensius Olauum f o u e n t e , ipse ueluti in antistitis fuga per nbsenciam u i c t u s , rcparande fortune gracia ad littus more gentis Landora appellatum expedicionis nomine crebra classe peruehitur. Cuius loci suspectam ad m o d u m 20 fortunam liabebat, fabulose cuiusdam opinionis | credulus, p. « Inde Sialandiam, pociende eius libidine, iisdem fretus accedit. Post hec maximum pontificem Eskillum, eundemque Suenoniane partis fautorem, occultis ad defeccionem promissis impellit. Quibus incensila antistes Kanuto per internuncios m a n d a t , classe Scaniam petat, seque belli :)u sociuni pollicetur. Yt autein occasionem sibi transicionis eon. custodia non siippetebat, in excelsam Laurenciane edis partem attollit, eique templum ergastulo fecit. Eapropter* execracionis (que suprema pontificum ulcio est) censuram c x x x m metuens, non solum eum capcione eruit, sed eciam agresti uico magnaque Burgunde Insule parte, quo synceriorem eius fauorem impetraret, donauit. Post liec sine ipso apud Slangetorp, ruralem Sialandie uillam, bellum cum emulo facit, eumque cruentissimo prelio superatum insula pellit. Victor in Scaniam redit, Kanutus in Iutiam refugus ccssit. Per eadem tempora Romanus antistes, Barbarice tempestatis procella rem diuinam pene obrutam euersamque conspiciens, datis per Europam epistolis, uniuersos Christiane credulitatis hostes ab eius cultoribus oppugnari precepit. Singule autem Catliolicorum prouincie confinem sibi Barbariem incessere iubebantur. Ne ergo Dani priuate milicie rebus publice religionis officia detrectarent, sumptis sacre peregrinacionis insignibus, imperium amplectuntur. Igitur Kanutus ac Sueno, inuicom obsidibus datis, depositisque inimiciciarum exerciciis, rei melius gelrende gracia ppacem prò tempore statuunt, reuocatumque a suis uisceribus ferrum ad sacrorum uindictam conuertunt. Discordiam itaque a regni emulaciono profectam socie expedicionis federe castigantes, iunctis uiribus Sclauiam petunt, Germanis ex condicto diuersam eius inuadentibus plagam. luti Kanuto duce, Hetbienses Suenone, liostilem occupant portum. Superueniunt extremi Sialandenses ac Scani, prioremque classem, prout cuique locus patebat, sua circumincludunt. Occurrunt in littore Saxones, et ipsi uindicande religionis cupientissimi, milicie socii Danis futuri. Mox Dobinum, insigne piratica oppidum, ab utroque circunsidetur exercitu, omni Danica multitudine, preter paucos classis custodes, nauigia relinquento. Quorum raritate cognita, Rugiatti primam obsessis opem inimice classis oppressione porrigere statuunt. Mox Scanos, quos ordo proximos offerebat, adorti, ferme omnes fuderunt, Iutis iocundam

—

X1III

-

455

eorum cladem ducentibus, nequo socios computantibus, quos duco a se diuersos nouerant. Scd et forensis nondutn pugno memoria exoleuerat et recens parcium odium estuabat. A d e o , quos priuate ire a g i t a n t , publica numquam communio fédérât. Ascerus uero Roskildensis, qui classis a rego curam acceperat, suo repente nauigio per ignauiam cedens, mercator(i)um, cymba aduectus, eonscendit, coque latebram nactus, quos specioso pugne exemplo ad fortitudinem incitare d e b u e r a t , deformis fuge spoctaculo territabat. Primum || autem Scani, ne timidi- (255) oribus f u g a suppeteret, comniunibus uinculis arccius naues in classem sociant, mox. uicti nexus industrie procuratos fortuitis rupeionibus lacérant, parsque ferro periit, pars neceni sibi inter undas precipicio maturauit. Cumque Rugiani complures ob magnitudinem naues captu difficiles animaduerterent, multitudinis specie metum eis ingererc cupientes, classem suam, abduetis cesorum nauigiis, duplicant, eademque perinde ac remigum | piena, tentoriis instruunt, P. 677 uacuitatem umbraculis obscurantes. Ysi sunt et alio non minore menciendo classis ingenio. Noctibus enim tacita nauigacione in altum pergentes, diluculo r e f e r u n t u r , imaginem recentis classis et superueniencium auxiliorum effigiem prebituri. Sed crebro id agencium frustra calliditas fuit. Interea Danis obsidionem ««ryentibus, eorum classis piratico bello nunciatur oppressa. Hac fama reuoeati, correptis nauitim reliquiis, Rugianos, resistere formidantes, portu propellunt, sociorumque stragem fuga hostium ulciscuntur, ob intorfectorum cadauera parum adhuc nauigabili ponto. Suenoni u e r o , naui, qua uenerat, spoliato, suam cedere Kanutus liburnicam uoluit. Sed suspecta emuli humanitas e r a t , oblatumque notabatur obsequium. Nam cum eius partes incolumes suasque prope modum exhaustas uideret, alieno nauigio reditum experiri fisus non est. Slesuicum deuectiis, interiecto tempore, prior Ivanuto Sialandiam occupât, Roskildiamque, menium inopem, receptaculi gracia uallo fossaque complectitur. Cuius custodia Ebboni mandata, in Scaniam pergit.* Kanutus u e r o , Scaniensium cxxxv» damnis benigne secum a fortuna actum oxistimans, eamque tantum sibi uirium addidisss, quantum emulo de(m)pfres]sisset, r e p u t a n s , ne res eius proxima clade corruptas ocio

456

5

io

15

20

25

so

35

40

— xml —

recreari permitteret, Sialandiam, tam sibi quam hosti diuidua ope familiarem, Iutis precipue fretus ingreditur, ci potissimum cessuram ratus, a quo primum occupata fuissct. Ybi comperto, Roskildiam de(s)ciuisse portasquo sibi, Ebbone filio Skialmonis auctore, clausisse, Sunonem quondam, sola loquacitate insignem, nec tam Consilio gnarum quam amenum eloquio, qui cani ad dedicioncm hoitaretur, premittit. Is cum j ad oppidum peruenisset, primum ante p-878 uallum lasciue et discursim obequitans, inox compositi uolubilitate sermonis propugnaculis insistentes aggressus, legacionis mandata facundius quam felicius explicabat. Quem Ebbo de industria blandis ac mitibus uerbis excipiens, omissis dedicionis s i m u l a t o n e iuuenibus, prendendum curauit. Quorum unus paulatim ei propior factus, ius freni uiolencius occupât, cetcrisque oquurn a tergo pulsantibus, captum ciuibus ligatum adducit. Is primo compedum pena coercitus, post modum, superueniente S u e n o n e , luminibus spoliatus, itnprouide exhortacionis penas pependit. I l e c audiens Kanutus pociende urbis diffìdencia in Iutiam r e u e r t i t , utque rerum comnioditas affuit, Sialandiam spe reparande fortune parto, qua maris anfractibus interluitur, inopinatam intrauit, improuidam quoque Roskildiam capit, et penates Ebbonis ad Suenonem elapsi incendio diruit. Ynde ne impensarum inopia aretatus discederet, publico stipendio alimentorum ei subsidia docernuntur. P a r Scaniensibus circa Suenonem affectus incesserat. Ne enim, labente sumptu, ueluti ciborum penuria afflictus arma deserere cogeretur, publice cum collacionis commeatibus prosequuntur. Tanta inter partes uirtutis et glorie emulacio fuit. Interea nobilissimi Iutorum et in rebus bellicis singulari milicie laude conspicui, duabus Suenonem liburnicis petiuerunt. Quorum uiribus succinctus, a8sumpto Eskillo, manum in Sialandiam traiccit, ac prope Thorsta«» uicum bello cum Kanuto concurrit. Y b i , inclinata suorum acie, timidiorum fugam secutus, forciorum uictoria reuocatur et, dum uinci credidit, uictor repontinus euasit. Kanutum uero sui, siue quod tenera adhuc etate esset, siue quia belli eum implicare periculis nollent, in aciem descendere passi non sunt, prò duce pugno spectatorem effectum. Interiectis diebus, W a l d e m a r u s , | diui

—

XIIII

-

457

Kanuti fìlius, armis Ì U D C primum per etatem maturus, sedjj paterna in Kanuto merita perosus, Suenoni se i u n g i t , in (256) cius castris milicie tirocinium habiturus. Cuius fauor plurimum Suenoni uirium conciliauit. A quo paterne p r e 5 fccture dignitate d o n a t u s , Kanutum q u e n d a m , Henrici filium, sub Kanuto Magni filio eiusdem beneficii titulis inhiantem, crebra belli congressione perdomuit. Nec minor ipsis mediocris rei, quam regibus summe emulacio erat. Seinper auteni ad W a l d e m a t u m uictoria redundauit. E r a t io autoni Kanutus insignis facundia, sed moribus effusissimus. Sueno, et fortune fauore et uirium incrementis accinctus, in Fioniani e x c e d i t , mox e m u l u m apud Iutiam persecuturus. Vbi ab e x u l e quodam Ethlero sollicitatus bellum in Ilolsatios parat, abunde minora ad traiiciendum n a u i g i a 15 proniittente. Incole s i q u i d e m , quo transitus impedicior foret, pontoni conuulserant. Yenientibus Eidoram promissoris incuria binas tantum nauiculas e x h i b u e r a t ; q u a r u m a l t e r a S u e n o silos precedere cupiens, saniore militum sentencia reuocatur, rogatus propositum hostium aliena traiec20 cione prenoscere, neque propriis rem periculis explorare. Siquidem haud procul eis latebram esse, partem copiarum, quantam a se superandam crediderint, irrupturis. Nec falsa prediccio fuit. Ilolsatii q u i p p e , uicinis se saltibus occultantes, pacienter primorum aditum prestolantur, 25 transuectisque, qitos a | se capi posse confiderent, procursu p «»o facto, omnes aut neci aut capcioni subiiciunt, q u a n q u a m Danis in propulsando periculo animus non deesset, ut*pote cxxxvi> qui noe f u g e r e possent et in regis oculis p u g n a m edere necease haberent. Ita nostros ad uirtutem capessendam ÌÌO et salutis desperacio et presens ducis incitabat aspectus. Quorum periculis exturbati scafarum magistri circa palos medio arane defixos herebant, neque residuos transuehere neque translatos referre a u s i . I t a q u e nec regi ad procedendum nec nictis ad resiliendum opi fuere. Interea Ka35 nutus, sumptuosis milicie impensis oneratus, nec minorem occidentis humanitatem i n u e n i t , q u a m orientis nuper expertus fuerat. Siquidem agrestium placide tractatorum stipendia c o n t r a x i t , tali Iutorum beneficio u s u s , q u a l e pridem apud Sialandios a c c e p e r a t . H u i u s Sueno congressu 40 uitato, Scaniaui r e u i s i t , e x i g u i s milicie reliquiis integram

458

5

10

is

20

25

so

35

40

-

XIIII

—

emuli manum attentare formidans. Intericcto tempore, receptis precio captiuis, securus Iutiam adire constituit. Peragranti Fioniam Ebbonis e uita nunciatur exccssus. Cuius fato deiectus, relatis in Sialandiam copiis, presens belli propositum deserit, militemque piangere quam emulum incessere maluit. Adeo enim familiariter eo usus, ut nihil in f o r o , nihil in castris absque ipsius amministracione curaret, inque priuatis ac publicis negociis prorsus ex eius arbitrio sentenciaque penderet. A t ubi recens funcris meror exoleuit, bellum nouaturus, per Fioniam in Iutiani decurrens, Wibergenses, regiorum uectigalium immunitatem p a c t o s , ad bella pro se suscipienda perduxit. Hue Ivanutus magnis orientis uiribus succinctus aduehitur, uictor baud dubie futurus, ni, suadentibus amicis, equcstrcni miliciam pedestri mutasset. Siquidem optimates eius, superiorum bellorum ammoniti, quibus rem infeliciter equitando gessere, ne fuge facultas ignauos abriperet, necessitatem sibi inferre tentantes, equorum amminicula submouenda duxerunt. Kanutum cum paucis equitibus peditum medium faciunt, belli merita estiniaturum. Nee alias Sueno rebus suis impensius diffidebat. Y t autem hostes ultro milicie expedimentis exui uidit, | summa spe extremam desperacionem mutauit. Neque enim ignorabat, equitatu uaeuos lentam et ignobilein miliciam edituros. plusque sibi presidii demere quam duramenti con(s)ciscere. E t ne ei similis manus deesse uideretur, Wibergenses, utpote rei equestris i g n a r o s , pedestri prelio militare precepit; nonnullos inter sagittarios et funditores dispertit. His leuia tormenta saxaque iactilia pro armis fuere. P r o x i m e eis ab utroque latere equites iungit, m o s hostium terga pressuros. Committendi taliter prelii precipuus auctor ei Waldemarus e x s t a b a t , corpus annis tenerum, animum industria preualidum habens. Is siquidem pedites peditibusj opponendos, latera autem et terga ab equitibus incossenda docuerat. Kanutus, dupliciter instructi hostis consilium ex apparatu cognoscens, opportunitatem insidiis negare disposuit. Quibus ut copiam demeret, neque suos a tergo circunueniri pateretur, opus impetu ratus, totam manum in con/ertissimos pedites inducit, eosque passim et uarie resistentes pene omnes oppressit. Nec ea tamen uirtute

IjS

i

(2»7i

—

XIIII

—

459

periculum propulit. Quippe Sueno utrinque ex latere aducrsarios partito equitatu circunuolat, deturbatisque equis, quos retro aciem fuge metu locauerat, ancipiti incurau conclusos exagitabat. Quod ubi uidet Kanutus, 5 transucrsis aciem principiis instruit, reuocatamque a peditibus pugnam ad equites transtulit. Quippe a tergo instantibus ora aduertere necesse habuit. Sueno uero, cum et armis diffiderei et equorum pericula formidaret, transuersis eos preliis fatigare, non manum cum eis acie conserere, io non pugnandi copiam facere, sed incerto Marte ludificatos, estu ac lassitudine superandoa curabat, eos grauissime adortus, qui communi acie longius excedentes, audacius semet propulsandis obiecere periculis. Variis igitur irrupcionibus lacessiti, crebroque impetu et obliquis concursibus la lacerati, tandem uirium inopia ad tantam corporis lassitudinem peruenerunt, ut preter communem belligerandi morem in ipso certaminis ardore sessione pausarent. Cumque* nec cxxxvi« ad fugam nec ad pugnam uis ulla suppoteret, dum sollicite salutis presidia circunspiciunt, oppidum, cuius paulo ante 20 incolas fuderant, composita acie paulatim accedere tutissimum ducunt, subsidii loco hostium tectis usuri. E o igitur 682 seruatis ordinibus incessum emo|uent, procuratis, qui a tergo curarent hostemque retrogradi pellerent. Tanta plerunque necessitatis fiducia est. -'5 Tunc Barello quidam, promptissimus Suenonis miles, ab aduersariis undique circunuentus, innumeram manum ammirabili solus uirtute sustinuit. Tandem, obfusis sudore oculis, pulso clypeo, ambas bipenni mauus inserere, promiscue cedem facere, liostes ac socios iuxta ferire, nulli 30 propius instanti parcere. Quo uiso, Waldemarus, cui multa secum ex ucteri conuictu familiaritas erat, memoria prisce caritatis euectus equo ocius aduolat, extremis amici rebus adesse cupiens. Quem Barcho aduersarium ratus, relata bipenni instantem appetit. Sed Waldemarus, prerepto eo, 3: ictum ocior anteuenit. Manubrio solo scapule eius uebementer impacio, ferrum excidit. V i x hominem inter tot arma, tot hostes obnixius contuanitentem seruare potuit. Diu tandem obluctatum abducit, inuitumque saluti restituii. Qui postquam se ab amicissimo salutari capcione pertrahi 40 uidet, libenter quidem eius opem excipere dixit, sed non

460

-

XIIII

—

ita uti hac uelle, ut captiuorum more clunes equi sequendo, fodum de se spectaculum faciat. Verum ex parte Kanuti alii confestim fugarti faccio, pars oppido latebrani q u e r e r e , nonnulli per médias cius i) plateas erumpere. Kanutus ipse per angustissimas ilici partes equo uectus eripitur. Occupati, qui in uicum profugorant, et in unani edium captiui traduntur. Ad quos introgresso r e g e , Helias, Ripensis autistes, eircunspectis omnibus, hortulanum regi emulandum aiebat, qui utilibus io herbis incrementa conciliât, noxiis locum uacuefacit. Quod dictum specie horridum siquis alcius mento porspiciat, summa industria procuratum fateatur, necesse est. Abcise enim rem, sed copiose disseruit. Cui si Sueno obsecutus fuisset, profecto omneni emuli fiduciam sepelisset. Qui licet 15 iniuriarum nomine uindictam a captis esigere potuisset, ad miciorem tamen sentenciam ingenita sibi piotate deflexus, plerisque redimendi copiam fecit, aliosque sacramento, alios sponsione in fidem acceptos, morte nuilctare passus non iisi est. Ex quibus binos dun;taxat, poculiaribus flagieiis ob•jo sitos, alterum, quia tetram latrociniis uitam egerat, alterum, quod optimo de se merenteni uirum por insidias dormienteni oppresserat, capite penas soluere iussit, in neutro belli, in utroque sceleris negocium puuiens. ¡| Conipluros ex superiori bus, tribute sibi salutis immemorcs, acceptum 25 ab hoste beneficium, repetita Kanuti milicia, neglexerunt, eisque pristina fides recenti carior erat. At Kanutus ab Alaburgo Liuthusium petens, apud uitricum Suerconem exul aliquandiu demoratus est. llu(i)c siquidem, occiso Magno, Kanuti mater coniugio obuenit. so Tunc nero lacero Danorum rea disiecteque ftiere, cum, interina sociali bello flagrante, exterius piratica pestis ingrueret. Cuius propulsando causa Sueno toti Sclauie bellum crobrius quam prosperius inferebat. Ncque enim tanta ¡Ili in preliis perseuerancia, quantus furor atque im:i5 petus fuit. Nam cum receptui consulerc debebat, ta ni auide littus repetere consueuit, ut par fugo reduccio uideretur. Neque suorum ei .res cure fuere, dum modo prior ipse nauigiuin rapuisset. Quo regis ignauia tantam Sclauis audnciani dedit, ut crebro copias eius reuertentes oppri40 merent. Ipse quoque W i b e r g a m , adhuc munimenti ex-

-

5

10

is

20

25

:so

3r,

XIIII

—

461

p e r t e m , quo tuciori sibi receptáculo foret, terreis menibus clausit, m a g n i s q u e earn stipendiis instruxit. A t K a n u t u s apud S u e t i a m prinium uitrico optatus, inox onustus liaberi cepit, ita ut pro comparandis alimentis, quicquid illic p r e dioruin possederai, uenditnret. N e q u e enim u l l a g e n s exules aut proinpcius recipit aut facilius respuit. Sed et filius S u e r e o n i s , I o a i i n e s , ut plurimum s t r e n n u u s , ita parum f n c e t u s , irrisorio* carmine f u g a m eiiis preliaque retexuit, et quasi cantilene specie pudibundi "hominis uerecundiam lacessiuit. V t enim hospitein r u b o r e et contemptu perfunderet, f o r t u n a m ipsius ludibrio lacessere cepit, aspersisque iocis et ignominioso uerborum g e n e r e , ignauiam ei bellique tristes e x p r o b r a b a t euentus. H i s K a n u t u s opprobiiis irritatus, nauigio comineatuque e m p t o , p l u r i m u m in auunculi[s] et m a t e r n a fisus n e c e s s i t u d i n e , P o l o n i a m p r o f u g i t . Quem illi materne rei nomine regni consorcionem a p p e t e r e r a t i , ceteris in locis a d m i s s u m , munimentis e x cipero passi non sunt. A d ultimum eum ne placida satis fronte conspiciunt, insontem n o t a n t e s , cum propinquo caritatein deberent. A u g e b a t hunc metum recens niaioris e o r u m fratris depulsio. I t a q u e receptus quidem, sed nullam, ut d i x i , urbium intrare p e r m i s s u s , ad prefectum S a x o n i e Henricum p e r u e h i t u r . A p u d quem minoren) spe sua fortunam e x p o r t u s , I l a m b u r g e n s e m antistitem, I l a r t u i c u m , a c c e d i t , ianipridem D a n i s iuri(s)diccioni sue exemptia infensum. A quo hunianissime habitus bellique tandem subsidia mutuatus, domesticorum militimi fidem tacita legacione pertentnt. R e s p o n s u m est, omnes ad eum ocissime transituros, datamque S u e n o n i fidem pristina liiutaturos. Qua promissione securior f a c t u s , p e r e g r i n a manu Iiitiain intrat. Sed et suis noe humanitas Suenonis nec obsidum caritas nec periurii respectus, quo minus ad cui)) signa referrent, obstáculo fuit. A t S u o n o , ubi | de eius aduentu cognouit, uirium diftidencia apud W i b e r g a m , recentibus a se niunimentis e x c u l t a m , olisidionem ferro constituit. Y b i ad sustentandam s u m p t u u m necessitatcm bona e o n i m , qui ad K a n u t u m concesserant, rapinis c x h a u r i t , predatuque stipendia contrahit.

A t K a n u t u s , e x p r o x i m o p u g n e euentu urbem op40 p u g n a r e diffìsus, formidata locorum fortuna, procul menibus

c x x x v , b

r- ew

r. pendiis d e f e c t i , impensas a ciuibus c o n t r a h e b a n t . prcinii loco prede dimidium recepturis. I l i c piratico c n l t u s , ut dixi, Roskildie ceptus, ab urbis gremio eciam ad agrestes manauit, ab omni ferme Sialandie parte subsidia mutuatiis. E n i m u e r o angustus primum ac tenuis, magna bren i inno erementa contraxit. Sed ñeque ante redditani terris pacem ulla e x parte remissior fuit.

(26o)

r-

io

io

-'»

25

so

35

40

xmi —

:C7

fuerant, experti sunt. T u m u e r o r e x e t in P l o g o , qui E r i c u m o c c i d e r a t , s i n g u l a r e p i e t a t i s s p e c i m e n dedit. N e q u e enini a p a t r i s i n t e r f e c t o r e p e n a s e x i g e r e uoluit, plus dedicionis m o r i b u s quam ulcionis aculeis d c b i t u r u s . Ceteros quoque nec morte ncc capciono mulctatos absque redempc i o n e dimittit, p r e f a t u s , s e eorum o b s e q u i a ac odia i u x t a e s t i m a t u r u m . Nihil enim iis p r o s p e r e c e s s u r u m , qui t o c i e s mobili fide et s a c r a m e n t a fuissent. Dimissi cum duce exilium ampleetuntur. Id onim g r a c i e apud s u o s K a n u t u s h a b e b a f , ut nulli u m q u a m fortuna eius fastidio e s s e t . At F r e s o n e s m u l e t e n o m i n e duo milia l i b r a r u m r e g i c u m obsidibus p e n d u n t . P o s t l i e c , siue r u b o r e f u g e s i u e n a t u r e stoliditate compuncti, W a l d e m a i u m obsecrant, precetur r e g e m , bellum c u m eis liac l e g e i t e r c t . u t u i c t o r e q u a m priori s u n i m a m r e c i p i a t , uictus e x u e t e i i p e n s i o n e , q u a n t u m Kanutus spoponderat, remittat. llle preeancium temeritatein i n c c r t o s q u e p u g n e e u e n t u s s o l e r c i u s e s t i m a n s , e x t r e m e d e m e n o i e u o c e s consilii sui s a l u b r i t a t e c o b i b u i t , p e r q u a m s t u l t u m affirmando, u i c t o s a u i c t o r e n o x i a s belli c o n d i c i o n e s expetore. I n t e r e a K a n u t u s a p u d Ger|maniani F r i d e r i c u m , p- 0 9 2 Romano recenter imperio functum, auxilii imploracione sollicitat, p r o m i t t e n s , s e p a t r i e p r o c u r a c i o n e i n in eius || be- (262) neficio r e p o s i t u r u m . I m p e r a t o r , cui et s u m m a n a t u r e calliditas et m a x i m a proferendi imperii c u p i d i t a s esset, t a n t u m alieni in d i e i o n e m suani r e d i g e r e auidus, S u e n o n e m , u e t e r i s a m i c i c i e e t cornili ilicii m o n i t u m , proinisso h o n o r i s i n c r e m e n t o , ad c o l l o q u e n d u m sibi s i m u l a c i o n e c a r i t a t i s inuitat, e x i m i a m sibi uisendi eius c u p i d i n e m i n c e s s i s s e s i g n i f ì c a n s , sed R o m a n e m a i o s t a t i s a m p l i t u d i n e m , quo minus cum a c c e d a t , o b s i s t e r e . Quippe S u e n o , a d o l e s c e n c i e t e m p o r e militaris rei p e r d i s e e n d e g r a e i a C o n r a d i C e s a r i s c l i e n t e l a i n i n g r e s s u s , cum F r i d e r i c o , a d h u c p r i u a t e f o r t u n e , q u e m et e t a t e et i n g e n i o e q u a b a t , diu s o d a l i t a t i s officia gesserai. I t a q u e non quod fallacissimi liomiuis c o m m e n t i s c r e d e r e t , a u t e m u l o a s y l u m d e m e r e u e l l e t , sed u t sola se G e r m a n i s f a m a c o g n i t u m eciam s p e e t a n d u m s u b i i c e r e t , p r e s e n t e m q u e f a m e s u e | m i r a t o r i b u s o x l i i b e r e t , c u l c i o r e p. G93 p o m p a instructus m a n d a t u m e x e q u i t u r . N e c p a r u m g l o r i e apud curiam m a g n i f i c e n c i a c l i e n t e l e et a p p a r a t u s o s t e n t a cione c o n t r a x i t , l o c i u s q u e in se G e r m a n i e oculos o b uirhitis 30*

468

5

10

15

20

25

30

35

40

-

XIIII

—

ammiracionem conuertit. M e r s b u r g u m oppidum, T e u t o n i c e nobilitatia f r e q u e n c i a completum, ingressus, a b imperatore p r i m u m u e n e r a n t e r habitus, m o x uario accusacionis genere u e x a t u s , disparem promissis fidem expertus est. Cui d e m u m condiciones huiusce modi p r o f e r u n t u r , ut imperatoris ipse, eius u e r o K a n u t u s , renunciata regni affectacione, militom ageret, beneficii iure Sialandiam recepturus. Alioqui imperatoris uires * K a n u t o obtentui fore, e x p e d i t a m q u e cum eo manum CXXXVIIL in D a n i a m esse m i t t e n d a m , que uel Suenonis p r e c u r r e r e t r e d i t u m uel confestim i m p u g n a r e t a d u e n t u m . S u e n o , in r e t a m a n x i a a u t periclitandum sibi a u t p a r e n d u m fore cognoscens, simulata assensione, p a t e r n a b o n a , quibus in Sialandia a b u n d a b a t , t a n q u a m peculiaria a condieionis t e n o r e sublegit, ne uiolande paccionis omnis domi deesset occasio. Quod quia Germanico iuri familiare erat, admissu facile fuit. I n h o c K a n u t u s , pacti p a r u m c r e d u l u s , W a l d e m a r u m , qui cum Suenone a d e r a t , sponsorem efflagitat, fidem eius i n t e g r i t a t e m q u e tutissimum r e r u m s u a r u m pignus existimans. N e q u e enim alium e x regio comitatu pari constancia pro capite suo e x c u b i t u r u m putauit. Ille, Suen o n i a n e perfidie conscius, cum u a n a m ac lubricam composicionis fidem a d u e r t e r e t , ne alienam in se labem recidere p a t e r e t u r , sponsionem pertinacius abnuit. T a n d e m , rege c o m p e l l e n t e , uix atque egre u a d i m o n i u m dixit, p r e f a t u s , se, si S u e n o p a c t u m p e r r u m p e r e t , K a n u t i partibus accoss u r u m . P r o b a t a utrinque condicione, discessum est. Reu e r s u s in r e g n u m S u e n o , d e q u e emulo comitem nactus, remissis e uestigio Uteris, fidem Cesaris aperta f r a u d i s exprobracione damnauit, initasque cum eo paccioues obsequii negacione | s u b u e r t i t , iu eas se condiciones fallaciter ad- p -«> » d u c t u m affirmans, in quas Danicorum a d h u c r e g u m nemo concesserit. P r e t e r e a K a n u t o , iusta p e t e n t i , prouinciali d u n t a x a t amministracione concessa, regios p e n a t e s a cetera se condicione secreuisse dicebat. F r a u d a t u s p a c t o K a n u t u s u a d e m sollicitât. Qui cum r e g e m d e s e r e r e uel sponsionem c o r r u m p e r e eque f e d u m putaret, utrobiquc f a m e periculum c o n t e m p l a t u s , m u t a r e p a c t u m quam e u e r t e r e m a l u i t , statuens, ut, cum r e x Sialandiam commeatui siio necessarian! duceret, aliud pro ea K a n u t o Stipendium a s s i g n a r e t , n e t f r u c t u parcius nec spacio contraccius nec h o n o r e defeccius.

—

XIIII

—

469

Assensus condicioni r e x tripertitam K a n u t o p r e f e c t u r a m c o n s t i t u i t , e i q u e in I u t i a , Sialandia a c S c a n i a peculiare bencficium t r a d i t , intercisam loco d o m i n a c i o n e m minus solide potestatis g c s t u r a m existimans. Huius rei K a n u t u s rr> "Waldemarum d e n u o p r e d e m e x p o s c i t . Q u e m , uelut a n t e a , r e p u g n a n t e m S u e n o , condendi federis a u i d u s , sponsionem i t e r a r e coegir, n e g a n s , si p a c t o obuiam isset, eius K a n u t i u e defeccionem e g r e laturum. H o c fretus pignore K a n u t u s cupide condicionibus fruitur. 10 I g i t u r S u e n o , perinde a c bellorum m e t u s o l u t u s , in

15

20

25

30

35

40

.

superbiam lapsus, || patrios m o r e s , quod parum sibi uide- (263) rentuv e x c u l t i , tanquam a g r e s t e s e t inconditos petita a finitiniis u r b a n i t a t e m u t a u i t , spretoque D á n i c o r i t u , Germanicum c m u l a t u s est. N a m et cultum S a x o n i c u m sumpsit, et, ne eo inuidiosius u t e r e t u r , militum studia ad similem uestis usum adduxit, rustici moris tedio compcioris f a m u licii g r e g e p a l a c i u m instruens. Quin eciam epulandi rusticitate d e p u l s a , e x t e r n a s mensis comitates a d c i u i t , c o m m e s s a c i o n u m q u e ritus culciore ministerio g e r e n d o s instituit. N e c solum cultum n o u a u i t , sed eciam edendi bibendique facecias tradidit. I d e m studii in n o u a n d a c l i e n t e l a asciscendisque satellitibus | gessit. H o n o r i s quippe nobilibus p. 695 d e m p t o s histrionibus d e f e r e b a t , magnisque et illustribus uiris a l a t e r e suo sepositis, in e o r u m l o c u m t u r p i u m et effeminatorum familiam s u b r o g a b a t , ut a b i e c t u m a i o r u m minorumque p r o u e c t u prorsus e x i m i a s p o t e n c i e sue uires o s t e n d e r e t , ditatique fortunam suam beneficio regis, non g e n e r i s , iniputarent. N e c insolencic eius auaricia defuit. Siquidem l u c r o s a sibi illorum f a t a , quorum bona a u x i s s e t , constituit, pupillorumque, parentibus e m o r t u i s , e x p i l a t o r cuasit. Ñ e q u e n e f a s duxit eorum liberos egestati s u b i g e r e , Ipsos quoque quorum opera regni opes ipso s u s c e p e r i t . m i l i t e s , prius u se l o c u p l e t a t o s , ad u i l e m * p a u p e r t a t i s c x x x i x . statum bcneficii sui penitencia a d d u c t u s r e i e c i t . Quin eciam, ingentis clientele u o r a c i t a t e compulsus, prouincialia ministeria impensasque a b agrestibus a r c c i u s e x i g e r e cepit. I t a q u e dum militum luxui consulit, plebis f a u o r e m amittit. P r e t o r e a c o n t r o u e r s i a r u m iura, eatenus sacramenti r e l i g i o n e subnixa, | ad palestras et palmas a t h l e t i c a s r e l e g a u i t , iudi- p- 696 ciumque, racionis speculacioni d e b i t u m , in s o l a c o r p o r u m

470

5

io

15

20

25

30

35

io

-

xmi

exercitacione constituit. E t nequid fastui deesset, in communibus suggestis concionati fastigip suo indignimi ducebat. Quam ob r e m equa uulgarium alloquia contemnendo, edicioribus locis occupatis, supposite plebi superne ius dicere consueuit. Crebre quoque ei cum Lundensi pontifice simultates, inaiore fructu quam iactura, fuere. E a tempestate Ivarolo, l l a l l a n d i e preside, prouinciam egresso, coniugem eius sororemque uiduam Suerconis tìlius Ioannes, excellentis earum pulcritudinis opinione eorruptus, ad libidinis commercium rnptas in Suetiarn usque deuexit. Quibus tam contumeliose usus proditur, ut eas in stupri uices noctibus euocaret alternis, ingenue pudicicio feminas obscenissima feditate proculcans, neque a ut liuius matronalem thorum aut illius celibem | castimoniam, quo minus p- ,1!n uoluptatum suarum ignibus i n d u l g e r e i . reueritus. Ad u l t i m u m , patr[i]e et populo tante temeritatis facinus e x e crante, utranque remisit. Quod flagicium S i l e n o , perinde ac commune probrum, in omne Sueonum rognuin ulcisci s t a t u i t , publicum ruborem comniunibus armis submouendum existimans. S e d nupciarum apparatu preuontus, (quippe S a x o n u m satrapo Conradi filiam, nuper desponsam, uxorem ducturus erat,) propior priuate copule, quam publice uindicte, miliciam retentabat. P e r liane Sue(u)oneni in peregrinos ritus adductum falsa plebis opinio referebat, eiusque super consuetudinum nouitate consilium accusabat. P e r eadem tempora Nicolaus, urbis R o m e cardinalis, Britannicuin permensus Oceanum, Noruagiam, Lundensium adhuc dicioni parentem, immunitate concessa, maximi poutificatus titulis insigniuit. Quod in Suetia quoque legacionis potestate peragere cupiens, Sueonibus et Gothis de urbe et persona tanto muneri idonea concordare nequeuntibus, certamini decus n e g a u i t , rudemque adhuc religionis barbariem sunimo sacrorum honore dignatus non est. Y e r u m inspecto temporis habitu, cum per Oceanum reuei ti hvberne nauigacionis metu in periculis d u c e r e t , D a n i a m reditui suo percommodam arbitratus, offensam eins e x Noruagie promocione contractam benefìcii delini[aJmento sedare constituit. Eskillum igitur || mandatis a g g r e s s u s , plus noue (264) dignitatis, quam ueteris amiserit, recepturum promittit, definiens, se erepte Noruagie damna Suetici primatus

—

XIIII

-

471

munere pensaturum. Eapuit promissum Eskillus, cupideque legati copiiim flagitat. Qui ueniens apud ipsum futurum Suetici snceidocii insigne deposuit, dandum ei, in quem concors Sueonum Oothorumque suffragium conue5 nisset. Statuit | quoque, ut, quicunque maximi Sueonum p< 898 pontifices creandi essent, pallio a curia dato per Lundensem insignirentur antistite»), eflmque sedem perpetuo uererentur obsequio. In hoc priuilegio dato, eonfirmacionem a curia ad(s)ciscendam promittit ; quod effectu perfacile fuit. io Siquidem Romani reuersus, decedente Eugenio, maximus pontifex subrogatus est, peregitque publice religionis presul, quod priuate legaeionis minister annuerat. Qui mos, usurp a t o n e posterorum firmatus, sub hoc usque tempus antiqui tenori» obseruacione perfruitur. Iiis peractis, Nicolaus, 15 nonduni Dania egressus, Suenonem, Suetica meditabundum belln, Romana industria a proposito reuocare conatus, locoruni difficilium, inopis regni, infructuose uictorie liabitum pretendebat. Siquidem eius milicie negocium ingens, fructus exiguos fore,* priusque ei cum uastis et immanibus cxxxixt 20 8Copulis quam cum hoste certandum. Quo uicto, nihil preter ignobilem piedam et sordida spolia uictoribus occupandum. Postremo, cum stolidam regis perseueranciam consilii sui sapiencia superare nequiret, inerciam eius facetissime cauillatus est. Nam araneam eum emulari 25 dicebat, que, telarum figmentis cum discrimine uite et uiscerum suorum egestione consertis, quid nisi scarrabeos putres et uilia prenderet animalia? Cuius exempli euidencia arance regem, miliciani tele, uictoriam uenatui conferebat. Ita auidum ducein. exigue rei cupiditate se 30 ipsum uiribus exinanientem, inutili bello delectari monstrabat. Cuius Sueno dignitatem pocius quam monitum ueneratus, qbeuntemque cum ad regni fines usque commeatibus prosecutus, destinati olim belli Studium animo reuocauit ; quippe quem magis pociende Suetie cupido, 3") quam aut iniurie dolor aut pudoriä irritamentum accenderai. Maximam siquidem inuadende eius opportunitatem, tum ob senium imbelliamque Suerconis tum ob facciones inter eundem et plebem recenter ortas (nam Ioannem agrestes concionantem occiderant), arbitrabatur. Spe quo. "07 . 40 minus p i r a t a s a d m i t t e r e n t , prelongis palis ac sudibus ob~

—

XIII1

-

479

struebantur. Aduertens igitur rex, nutaDtes patrie res et iam pene collapsas se propriis uiribus a piratica uindicare nequire, Henrici ducis, cuius insignes e a tempestate uires fuere, aduersum Sclauos opem pecuniis promerendam putauit. Cui mille quingentas argenti libras mercedis nomine pollicitus, publica collacione summam expleuit. At Henricus, cuius uenalis magis quam utilis amicicia esset, pecuniam assecutus, liei quia noluit uel quia nequiuit, panini stabiliter in promisso se gessit. I t a r e x , non accepta pace, dum patrie rebus consulere querit, miseriam eius dedecore cumulauit. Que res aduersum eum popularium iram acrius destrinxit, deforme ducencium, pacem c e n s u , non armis e x q u i r i , communemque patriam regis uicio esse deceptam. Igitur Sueno, desperatis malorum remediis, a piraticis periculis propulsandis ad ciues usque cauendos curam retorsit ; renouatisque suspicionibus, W a l d e m a r u m occupare aninium intendit, t a n q u a m , altero sibi onustorum sublato, facilius reliquum aggressurus. Quod insidiis quam bello eonimodius gerend'um r a t u s , perinde ac coniugis dotem exquisiturus, || ad socerum iter instaurai, interque delectos ( 2 6 9 ) coniites "Waldemarum profeccionis sequacem ad(s)ciscit, quia domi eum tuto relicturus non uidebatur, in carcerem Conrado seruandum tradere cupiens. Quem dolum W a l d c mai'us. amicorum sibi complurium litcris indicatum, | uenienti p- ™8 Slesuicum regi, memoratis, que prò eo fideliter ac strennue gesserai, cum e x p r o b m c i o n e perfidie palam obiecit. Neganti, in eum a se crudeliter esse consultuin, susceptos apices, abscisis indicum uocabulis, ostendit. Meminisse deiude m o n e t , ut precipuam ei bellicorum manum conciliauerit, ut corpore aduerso dirns prò eo plagas acceperit, ut secum niaiorem semper uictorie paitem traxerit, egregiisque meritis suis gracie loco dolum ac fallaciam erogari conqueritur. Comitatum niliilominus p o l l i c e t u r , pre*fntus, r x i i i » sciturum eum, peracta fraudo, nequiciam sibi, non astum, cffectui fuisse. Contra Sueno suspicionem leuare eumma dissimulacione tentabat. Neque enim ad deponendam perfdiani tante fidei meritis adduci poterai. Irreuocabilis ita(jue propositi pertinacia Stadium aduectus, a presule B r e uorum Hartuico domo suscipitur. A quo cum ulterioris

480

5

io

15

20

25

30

35

—

xml

—

uie ducem exposceret, non impetrato, Waldemarum, quem ei perfamiliarem sciebat, preces iterare compellit. Quo pontifex clam uocato regii consilii commentum aperit, ponfessus, se de industria negare, quod ei perniciosum aduerteret. Vt autem regi satisfacere uideretur, dissimulata potestate, ductum ab Henrico, quod potencia ac dignitate prestaret, commonet expetendum, uerum has prcces suo Suenonisque et Waldemari nuneio committendas. Quibus Henricus auditis, cum et regis dolum calleret et Waldemaro consulere uellet, quod a socero commodius accipere posset, frustra Suenonem a se flagitare respondit. Abductum deinde "Waldemari legatum, quam noxia mittenti precetur, edocet, ipsumque, ni redeat, apud Conradum extrema passurum denunciai. Igitur Suenonis nuncius, collegarum utroque dimisso, Conradum accedens nunciat, suspectos regem habere propinquos, quos, pridem inimicicias exercentes, connubii recentis affìnitas concordes effecerit. E quibus unum ei fiaudulenter accitum in coinitatum cessissc, quem apud ipsum, nouarum rerum metu, uinctmn haberi cupiat. Preterea procedendi gracia profeccionis ei debere prestari ductorem. Querente Conrado, quo pacto regem emulus comitaretur, fidem eius secutum asseruit. Tunc Conradus Suenonis consilium execratus, dedecere senem se, inquit, quod iuuenis fugisset, admitteie. Nernpe deforme uetulo esse, de in|tegritatis duce perfidie f'autorein i>. :on euadere, notamque, quam eatenus eauerit, sub ultimum tempus sibi con(s)ciscere. Malie igitur se generum fìliamque cum nepote ex ea suscepto cruci subfixos uidere. quam fidei et synceritatis opinionem tot annis seruatam extreme etatis infamia corrumpere, alieneque fraudis propositum impiissimi fauoris prosequi nutrimento. Tuni demum affuturum se subsidiaque laturuni, si gener, oinissa fraude, palam, quos metuat, impetat. Ad huius uocis nuncium Sueno rubore perfusus, ulterioris uie tutatoro negato, in regnum reuertit.

Breui morarum processu, Kanuto et Waldemaro Wibergi moram habentibus, occulto traiectu in Fioniam e Sialandia accessit, confisus, inopinatos prendi posse. Detecto dolo, mandai utrique, allocutum se e o s , non occu40 patum uenisse; suspiciones deponant, quas falso conce-

-

XIIII

481

—

perint. Illi, indiciis dolum precurrentibus, eius de se propositum speculati, nihilque iam bone spei ex regis proroissu capientes, Iutorum suffragiia regium sibi nomen con(s)ciscunt. T u n c r e x apud Othenas (nam eo forte loci diuerterat) contractis in regiam militibus, nunc singulos, nunc uniuersos arccius percontari c e p i t , qua fide presens bellum ingredi uellent. Respondentibus alacriter, non contentus simplieitate promissi, sacramento fid em efflagitat. Illatis sacris, S u n o , siue uetusta W a i d e m a r i caritate siue priuato iniuriarum dolore perjjmotus, regia solus excedit. Emissi, (270) qui eum reuocarent, causam tarn subite egressionis efflagitant. R o g a t u s r e g r e d ì , ob paterne uille erepcionem conqueritur. R e x restitucionem promittit. Suno, seram hanc iusticiain inquiens, in aduersis usurum se n e g a t , quo in prosperis fraudatus fuerit. Quam ob rem pocioris partis amplexu solitariam trans|icionem non ucritus, ab iniurioso P- «O sibi rege salutari Consilio de(s)ciuit. Itaque iustum defcccionis titulum s e c u t u s , "Waldemarum auite paterneque familiaritatis respectu transfugio petiuit. Cumque Sueno, roborata suorum fide, in Sialandiam rediisset, consequenter ab emulis, Iutorum classem mutuatis, impetitur. Qui tunc forte R o s k i l d i e situs, Eskillum sepe dictum antistitem presidiaque Scano*rum accersit. Quibus presentatis, Petrum, CXLII cui pater Thorstanus e r a t , omnium consiliorum suorum arbitium, qualiter rebus consulendum esset, interrogai. I s consultantem olim r e g e m , qualiter tuto regnare posset, iusaisse fertur, ut aut equestrem plebeiumque ordinem, quo se tucius aduersum emulos gereret, beneficiis impensioribus coleret, aut ab iis saltem ad propinquos placendi Studium transferret, e o s q u e , sola contentus s p e c i e , re uera reges existere pateretur. Si neutrum e g i s s e t , baud dubium, quin breuem regni usum habiturus esset, edocuit. Rex uero, neque salubritatem consilii neque sapienciam responsi debita animi sentencia p r o s e c u t u s , utilissimos monitus deliramuntorum loco habuit. Enimuero obfusum iracundia animum salutaris estimacio subire nequiuit. Concepti itaque furoris inpaciens, quoad unum sibi scutum suppeteret, id se P e t r o oppositurum iurauit. T u m P e t r u s , Meum semper, inquit, pro te clypeum gessi, sed u e r e o r , ne cito cunctis scutorum tuorum copiis opus liabiturus sis. Quod Sdxo Grammatici!«.

31

482

5

io

ir.

20

25

3o

•v.

40

—

XIIII

—

rex auare dictum existimans, percontatur, num adhuc satur esset. Respondit, saturum s e , sed ucreri, ne sacietatem parum salubris digeries sequeretur. Tune quoque, quid facto opus esset, rogatus, in Scaniam migrandum edocet; tuciores illic uires; in Sialandia pauciores anricos quam hostes esse. Preterea lutos | haud facile insecuturos, p- 7 1 1 Foiensis adhuc pugne memoria trépidos. Sin autem in Scaniam preuenerint, genti» aduersum eum auxilia contracturos; quam si petere supersedisset, ad émulos defecturam non dubitaret. Quem Sueno secus estimatunim inquit, nisi Waldemarum, cuius concubinarii filii pedagogum ageret, penatibus suis parsurum speraret. Alioruni uero bonis, si patrian) hosti cessissent, nulluni peculiaris amicicie bencficium presidio futurum. Ita alieno Consilio spreto, proprium amplexatus, Roskyldie hostem opperiri constituit. Rarescentibus alimentis, regios uicos complures comparandi sumptus gracia uenditabat. Tandem, multi iuris absumpto precio, cum excrcitum nimiis impensis onerosum dimissurus uideretur, Eskillus, defecciouem prouidens, artem excogitauit, qua periculum ad fructum conuerteret. Primum enim ampia defeccionis premia ab aduersariis occulte paciscitur. M o x cum conterraneis regem accedens, alimentorum inopiam queritur; dimittat, precatur, quos pascere nequeat, presertim pietatis ac necessitudinis iura uiolaturos, si in ciues ac propinquos ex aduerso contractos pugnatum issent. I i i s dictis, tanquam defensionis racione reddita, cum cohorte Scanica regia excedit, subiungente Suenone, dignum eum, qui defeccionis penas capite lueret. Sed hune regis furorem sanior arbitrorum sentencia propulit, imminentis belli auspicia scelere et sacrilegio prohibonciuni esse sumenda. Iamque rex, inaiore exercitus parte delapsa, fugam meditabundus, cum reliquiis copiarum Falstriam uersus contencius pergit, ignorantibus cciam arbitris, quo proposito tam remotas ab urbe partes accederet. Quem ubi de fuga cogitare compcrtum milites habucrc, ne sino prelio uinceretur, orantes, uictoriam, si redoat, spondent. Preterea scire iubent, eos sibi milites esse, qui crebro parua manu ingentes ho|stium copias superauerint, ñeque p paucitatem uereri || debere, quam tocios in suis uictricem (271) aspexerit. Quin eciam ultimi dedecoris esse, fortunam

—

X I I TI

483

-

suam ante fuge quam bello permitterc, cosquo, qui uinci possent, ultro uictorcs effìcere, alieno metu quam suis uiribus forciores. Monent deinde, re ex strennuo rege timidus militum desertor euadat, ne unius fugo dedccoro 5 tot uictorias suas maculare sustineat. Cuius perseueranciam a proposito reflectere nequeuntes, amaris eum conuiciis insequuntur. Nec deformitatem ei peregrinacionis exprobrasse contenti, eciam contumelie damnacionem iunxerunt. Deinde mutua semet adhortacione firmantes, bello hostibus i"0 occurrere statuunt. F o r e enim, ut eorum multitudo, passim ac d i s s o l u t e instandi cupiditate procurrens, sparsum m i - e x u n « licio genus sequendo facile a paucis intercipi posset. Preterea arma sibi et equos suppetere, nihilque tot uiris in unius meticulosi ducis absencia nocuisse fortunam. Ita ri sibi fortitudinis robur ingenerantes, regii dedecoris notam militari spiritu redimere gestiebant. Diu itaque expectato hoste, nec uiso, Petrus soluendum agmen salutique consulendum ammonuit, perquam stulturn affirmans, prelium absque duce capessi. Quippe luti, Suenonem de industria 20 cessisse rati, insidiariun metu tardius incedendum duxerunt. Tunc Sialandenses, quod indigene essent, ceteros commilitonum ductu ac commeatibus prosequebantur; nec cuiquam ex tanto grege perniciosus ad patriam reditus extitit. Sed eorum post modum plerisque paci transicio fuit. Nani et 2r> fides regibus data et amicizia pariter obsequio quesita. Wlf et Thorbiornus, spectate in regem fidei, cum hoc uenie genus in probi is ducerent, domi sue comprehensi Suerconique regi in custodiam traditi, exilio capita quam hosti dedere maluerunt. Horum siquidem excellentis constancie animus plus glorie in uinculis quam libertatis in defeceione constituit. A t Sueno, continuato apud socerum exilio triennium emensus, ipso denuncio, Saxonum satrape pJ l e n r i c o , datis uadibus, pecuniam pollicetur ingentem, si regno per eum restituì posset. I'actus premium dux, cum "'» ad aggerein, quam Danorum structuram appellant, summis uiribus peruenisset, transitu per eum, qui porte preerat, pecunia corruptum, obtento, obsidione censum a Slesuicensibus extudit. Tunc Hartuicus, Bremorum pontifex, qui et ipso post Henricum expedicionis auctor extiterat, 40 ineruissii eum, inquit, qui portam patcfucerit, cum pecunia 31*

484

— xml -

simul, quam pactus esset, suspendí, quatenus ad horrorem consimilis facti in eodem laqueo proditor et prodicionis premium conspicerentur. Illic Sueno peiegrinam classem predatus, direptas Rutenorum merces stipendii loco militibus erogauit. Quo facto non solum aduenarum in posteium frequenciam deturbauit, sed eciam splendidam mercimoniis urbcm ad tenuem angustumque uicum redegit. Saxones desertum ab incolis rus nullo resistente permensi, hoc longius, quo licencius, ruebant. Nam australes luti paucitatis sue metu in Septentrionale»! p a r t e m , que multitudine prcstabat, elapsi, sub specie fuge bellum parabant; et qui prius auxilia Suenoni spopondcrant, alienorum uiribus succincto succursum n e g a b a n t , ne peregrinara manum aduersum patriam iuuisse uiderentur. Eadem fere tempestate Suerconem regem seruus, qui cubiculo eius preerat, noctu dormientem occiderat. Quod scelus diuinitas haud segnius quam iustius ulta est. Kam paruo post tempore Magnus, qui occulta regnandi cupiditate seruo peragendi facinoris auctor extiterat, in eo conflictu, quo filium Suerconis K a r o l u m , quem patre spoliauerat, regno eciam exuere gestiebat, scelerate machinacionis penas morte persoluit. Ea res Kanutum, solande matris gracia, Suetie superiora petere coegit. | Interea Waldemarus, apud PSialandiam Teutonici motus opinione suscepta, ad Iutiam concitus tendit, remisso coeuo atque collacteo suo Absalono, qui reuertentis a Suetia Kanuti post se maturaret aduentum. T a n t u m autem || eius apud lutos presencia ualuit, ut (272) et fortibus fiduciam afferret et ignauia torpentes ad bellum pro patria suscipiendum erigerei. Idem Ilenricum, nobilein inter Saxones uirum, cum quo iampridem affinitatem, data ei in matrimonium cognata, iunxerat, per internuncios occulcius obsecrat, uti ueteris amicicie causa ad procedendum socios incitet ducisque reditum modis omnibus interpellet, breui se cum exercitu superuenturum denuncians. Tantam illi fiduciam et numerus militum et alacritas dabat. Huius tumultus nuncio Kanutus e Suetia reuocatus, cum delectis Sialandiam intrat, extemplo Iutiam petiturus. Sed cum coorte tempestatis magnitudine transitu prohiberetur, afflicti mora milites, \Valdema*rum pacem cum hostibus c x u m pepigiase, idque se per agrestium quondam recenti nuncio

—

XIIII

—

485

cognouisse, fingebant. Hoc fame commento Kanutus audito, ingrati animi labem exprobrat parum honestum de eo sermonem habentibus, qui suum communi periculo caput obiecerit, hortaturque, si dignis eum laudibus prosequi 5 nolint, saltern linguas ab indigna ipsius obtrectacione cohibeant. Hesbernus solus, Skyalmonis Candidi ex filio nepos, idemque Waidemaro ob puericie et educacionis societatem percarus, transfretare se uelle dixit, que apud Iutiam gererentur, Kanuto renunciaturum. Igitur ut strenuo nuam, ita periculosam nauigacionem feliciter emensus et quasi cum ipsa rerum natura luctatus, seuieucium elemcntorum rabiem incredibili remorum certamine superauit. Nunciatur interea Saxonibus, tocius Iutie uires ad Waldemarum coisse, tanta|que hostes inanu esse, ut sine periculo i s et clade excipi nequeant. Hac dux fama attonitus, Henricum, quem apud Waldemarum affinitatis iure magne familiaritatis locum habere nouerat, ubinam regulus eius degeret, simulato ioco perquirere institit. Quo latebras eum ac solitudincs circunspicere respondente, d u x , eludi 2io se senciens, a ficta et ludicra ad seriam et sollicitam interrogacionem conuertitur. Repugnantem ilium commissaque tegere perseuerantem per debitam Romano imperio fidlem orat obtestaturque, u t , que ab hoste parari sciat, indicio precurrat, ncque, quod ciuibus perniciosum aduertat, silencio contegat. Hac Henricus adiuracione permotus, uerum esse, quod rumor docuisset, asseruit. Bellum siquidem pre manibus esse, quale prius experti non fuerint, superstitesque recordacionem eius perpetuo narratu prosecuturos. Formidolosa cunctis Ilenrici affirrnacio fuit. Idem, •SO ' an hostes expectandi essent, consultus, omnium animos ad prelium uirili exhortacione prouexit, ita fidem suam inter amici preces et ducis imperium partitus, ut nec huius mandatum negligeret nec illius salutem silencio fallerei. Quam sentenciam publico metu refutante, cupidus reuer3 3 sionis excicitus occasionem a tempore mutuatus est. Ne enim ob piscium rari tat em ueris, quod imminebat, statum solenneque ieiunium solueret, remeandi sibi necessitatem imposuit, omnique simulacione competencium alimentorum causabatur inopiam,-ignauie studium religionis nomine co40 lorando. Quod quidem in eorum abs(c)essu luce claiius

p- 71b

486

-

XIIII

-

fuit. Iter enim, quod scmonstri spacio ucnicntes confecerant, trìduo remensi sunt, multa post so onera multaque | impedimenta nimia festinacionis cupidine relinquentes. Tunc > ireuersus Hesbernus Kanuti expectacionem suminis anibi5 guitatis curis implicitam certo rerum nuncio absoluit. Paruo post tempore ui Sclauica tanta apud Fioniam clades incidit, ut, si secundam huic similem accepisset, cultu uacua mansisset, resque eius non afflicte modo, uerum eciam perdite fuissent. At Sueno, non contentus semel Saxonibus supw plicasse, iterato ad Henricum decurrit, perque Sclauos eius dicioni parentes in patriam se peruelii laborabat. Quorum classe translatus in Fioniam, letis ciuibus, ad urbem Othenas se contulit, salutem suam aduersum innumeros paucorum presidio defensurus. Sed et pax immunitasquo 15 per Sclauos eius fautoribus promissa. Igitur, siue impetrande pacis || siue amplectende maiestatis intuitu, tanta ( 2 7 a ) tuendi colendique eius apud insulanos cura flagrauit, ut passim ad ipsius presidium uirorum feminarunique turba concurreret, egregium reputancium, aduersum eos, qui 20 rerum summa potirentur, infractarn regis reparare fortunam. Ad banc (labefactandam) cum Kanuto Waldemarus aduersum Fioniam terra marique ceteras regni copias contraxere. Quarum multitudine facile Fioniensium paucitatem oppressissent, nisi Waldemarus, miseracione reliquiarum, '-5 afflictis insule rebus parcendum putasset, ne post noue cladis calamitatem populi residuum exhauriendo plus patrio quam hosti no|cuisse uideretur. Itaque emulum cum* p. 717 pernicie tolerare quam debile patrie membrum quassare c x n i i i . . sacius ratus, expedicionem ad consilium transtulit. Nam 30 auctore eo res in colloquium uerse, condictumque, ut Sueno cum asscripta sibi clientela Lalandiam concederet, ibique prope modum solitarius degeret, quoad inter ipsum et duces de pace plenius conueniret. Die postero Othenas lauandi gracia repetens, Kanuto ob insidiarum metum 35 balnea communicaro non auso, a Suenono, eius amiciciam ambiente, clatis obuiam sacris, religione processionis excipitur. In Albani deinde edem ab ipso perducitur, arbitrorum nemine preter Absalonem admisso. Turn Sueno intra sacellum residens, Sinistra michi* inquit, iam pridem, 40 Waldemare, fortuna consorcium tue familiaritatis inuidit,

—

XIIII

-

487

quanquam et animum bene de te semper gesserim, et a patria tui interfectore meiis non solum ulcionem exegerit, sed e c i a m , suscepto aduersum patruum b e l l o , salutem t u a m , inter parricidales manus sine cuiusquain presidio 5 constitutam, plenis pietatis armis a b exicio uendicauerit. P o s t quern Ericus I u n i o r , ne parentis m e i , cui diucius militauerat, ceptum excidere p a t e r e t u r , ut r e g n i , ita tui quoque curam arripuit. Tercius ego pucri|cie tue pro- P. pugnator accessi. N e c mea parcius quam priorum opera l o seruatum te scito. P r o capite tuo nondum in etatem producto aduersum h u n c , cuius fidem nunc societatemque e x o s c u l a r i s , arma suscepi. Q u e ùisi felicius auspicatus fuissem, filio Magni immerens penas luisses. Qui nisi me tercium extimesceret, haudquaquam te secundum pateretur. 15 Dun» uiuo, uitam tibi aduersus eius insidias prorogo. E x tinctus ut meum, ita tuum quoque diem finio. Igitur eo tucius ad opem tuam decurrerim, quo plus earn beneficio meo debere cognouerim. E t nunc caritatis tue fiducia arbitrum te pacis in me faciende constituo. Contentus ìu ero, qua me cunque sorte donaueris, tantum apud exteros calamitatis p e r p e s s u s , ut priuatus aut egens intra patrie fines d e g e r e quam e x u l denuo censeri malim. Arbitror q u o q u e , ut, cum singula iustius estimaueris, inter probra ducturus sis, pocius parentis tui interfectore quam ultore 25 procrcatum excolere. H e c et similia replicantem W a l d e marus interpellare non dubitans, F r u s t r a meam, inquit, K a nutique concordiam cassare p e r g i s , cum et ipse paterne culpe affinis non fuerit et michi in eius expiacionem olim iusta persoluerit. Quod autem ulterius tibi militare non so t u l i , non mee leuitatis, sed tue perfidie crimen reputa. Nonne olim me peregrinacionis tue comitem in carcerem socero necandum tradere statuisti? Atqui, nisi prauitatem tuam eius honestas uicisset, inter uincula moriturus abieram. Quocies meam, quocies K a n u t i salutem per insidias atten35 tatam fraudulentis consilii nisibus obruere uoluisti? Qualiter autem pares ferre poteris, quos milites habere passus non e s ? V e r u n i ne cum reprehensione propinquum auertere uidear, res tuas aduersum caput meum restaurare t e n t a b o , plus miseracione fortune tue quam credulitate 40 promissionis inductue. Q u a m humanitatem cum scelere et

488

5

io

15

20

25

30

35

40

-

XIIII

-

fallacia repensaueris, simplicitatem nostrani artibus tuia circunuentam ne existimes, sed pocius fidem pietatemque periculis locum dedisse. Tunc S u e n o , uerbis in simulacionem compositis, perfide se acturum negare, sincera fide eorum amiciciam expetiturum promittere, presertim cum|| nec sibi nec liberis consulturus uideatur. E o enim se (274) morbo esse, ut annum uix conficere queat. Prcterea sine filiis esse, quibus regnum parare debeat. Quid igitur nisi culpam et igno|miniam perfidia quesiturum? Malie itaque i'- 7,,J quantumuis tristes fortunas excipere, quam maximo faine debonestamento sceleratam sui memoriam per totum terrarum orbem disiicere breuesque regni fructus eterna fame turpitudine comparare. Dimisso ^Valdemaro, Lalandiain ipse concessit. Y b i paucitate satellitum non contentus, nouos cotidie stipatores adciuit, clienteleque grandibus incrementis auctus, colloquii dieni hoc tucior, q u o * forcior, c l x i i i i ^ opperiebatur, tanquam pacem cum emulis ex pari facturus; Tempore prenominato Kanutus et Waldemarus cum omni Danica nobilitate Lalandiam aduehuntur. Tunc W a l d e marus, quod Suenonem familiarius frequentare solerei, cum paucis ad eum uisitandum contendit, Kanuto fidem perpetua suspicione damnante. Cum quo Sueno Kanutum pariter adesse ratus, subornai ex suis, qui iurgancium more rem in strepitum sedicionemque conuerterent, eraulosque pariter ferro uiolarent. Quem ubi sine socio uenire conspexit, consilium reuocauit, parum proficuam alterius sine altero oppressionem existimans. Waldemarus, cognitis insidiis, sed dissimulatis, multa Suenonis adulacione uexatus, cum ab eo die postero ad familiare colloquium expeteretur, non aliter annuit, quam ut uterque solitarius adosset. E o namque corporis habitu e r a t , ut cum nemine uiritim congredi dubitaret. Militibus itaque procul abesse iussis, inuicem collocuti, proximo die concilium aduocant. Tunc Sueno, siue cognacionis fiducia siue tegende fraudis studio, Kanuto consenciente, Waldemaro composicionia arbitrium tradii, probaturum s e , quecunque per ipsuin taxarentur, affirmans. Igitur W a l d e m a r u s , ipsis sibique regii nominis usurpaciono decreta, trifariam tocius regni orbem partitus, Iutie magnitudinem, non minus incola|runi p. V20 multitudine quam spaciia abundantem r in unam porcionem

-

XIIII

-

489

secreuit; ¡a altera Sialandiam ac Fioniam, in tercia Scaniam cum attinentibus prouinciis locauit. Cumque penes ipsum ut particionis, ita opcionis quoque potestas existeret, primam sibi, secundam Suenoni indulsit, priorque Iutiam 5 ipse delegit. Tune Sueno, cui post ipsum opcio debebatur, ne medium inter émulos locuni acciperet, Scaniam poposcit. Ita minores insule, duorum eleccione preterite, Ivanuto cessero. Fides pacti sacramento componitur, ut religionis metu perfidia pelleretur. Deinde manus ad celum tento duntiir; auctor rerum in caucionem uocatur; nec contenti concordie pignus humanis stabilire consiliis, deum simul et paccionis presidem et temeracionis nltorem efflagitant. Pontífices quoque, censure sue partibus interseitis, iis, qui pactum rupissent, execracionis sentenciam intentabant. 15 Preterea condictum, delatores mutuo prodi debere, ne * mendaciorum obscuritate sinceritatis habitus corrumperetur concoidieque quassaretur integritas. His ita compositis, Kanutus in Sialandiam, cuius iam possessionem adeptus fuerat, Waldemaro comitante, precedit, Suenonem breui •JO subsecuturum hospicio suscipere cupiens. Quem postridic Ryngstadio susceptum expertus, dum in eius occursum bone fidei studio porgerei, Ryngstadi(c)e religionis prelatum cum Radulfo, equite Teutonico, obuium habuit, affirmantem, nunciatum fuisse Suenoni, cum armatorum muías titudine eum uenire. Hausit ergo cum suspicione cautelam, argumentoque perfidie sumpto, concionem, que eo forte die magna popularium frequencia gerebatur, declinato Suenone, petiuit. Waldemarus | uero, apud quem fides p. 721 suspicioni preponderabat, pacti fiducia Suenonem constando cius quam caucius petebat. Stabant milites regis gregatim armati, Kanutum et Waldemarum, dum modo pariter affuissent, necare iussi. Comperta alterius absencia, Sueno, reuocatis satellitibus, multa uenientem gratulacione prosequitur. Percunctantem illum, cur, nullo discrimine im||pen- (275) 35 dente, comitibus uteretur armatis, quid rutnoris acceperit, edocet. A quo compluribus perfidie probris laceratus, consilium propositumque suum summa animi dissiinulacione suppressit. Roskildiam deinde, Kanuto, cui illic hospitalitatis ius erat, inuitante, procedens, nocte per ludos et 40 eommessacionem exacta, diluculo Thorberni uicum, haud

490

lo

15

20

25

30

35

40

XIIII

-

procul urbe situm, cum paucis petiuit, perinde ac paruule filie, que illic educabatur, cernonde caritate perductus. Ferunt, tunc uxorem Thorbemi dixisse, mirari se, eum in hanc condicionis uilitatem ad*ductum, ut, quod totum gcs- cxiiV» serat, eius tercia parte contentila haber/ sustineat. Quod dictum, ab indignacione profectum, Suenoni ingens irritamentum facinoris fuit. Vespera appetente mittuntur a Kanuto, qui cenatum eum accerserent. Quos Thorbcrnus perquam iocunde excipiens, cum super regis mora rogar e t u r , debilitatemi capitis, ex balnearum fumo et uapore contractam, tarditatis eius causam astruxit. Sueno uer.o, cum expectacionis sue excusacionem afiferre | uellet, cum p- '22 filia ad modum pnruula infantilibus blandimentis iocatum se dixit. Discors cause reddicio percontatoribus notabilis fuit. Quorum hortatu urbem repetens, inter consortes, quasi per etatem lionoracior, medio sedendi loco receptus est. Menais post epulas amotis, cum, im'nwcioribus poculis passim et uarie discurrentibus, conuiuii hilaritas augeretur, calculorum ludum poposcit, gloriatus, so eius apprime peritum, quod exul hoc maxime ¡ocundidatis genere delectan consueuerit. Quod dictum, iactancie simile, re uera acerba calamitatis recordacio fuit. Sed tabulato non suppetente, ne lusui quidem uacatum est. Inter cetera cantor Germanicus fugam Suenonis exiliumque cantilena complexus, uarias ei contumelias, formatis in carmen conuiciis, obiectabat. Quem ob hoc acrius a conuiuis increpitum Sueno, dissimulata molestia, fortunas suas liberius reciñere iubet, perquam libenter se post erumnas malorum meminisse confessus. Crepusculo appetente, illatisque ex more luminibus, miles Suenonis, Thetleuus, qui paulo ante conuiuio egressus f u e r a t , reuersus in regiam, occasionein edendi facinoris oculis animoque tacitus perlustrabat. Cumque paulisper attonito stupentique similis constitisset, Kanutus e u m , propasso in terram amiculo, sedere sibi proximum iubet. lile I tante eius dignacioni gracias habena, i>. t j j ede excedit, e uestigioque regressus exiguo capitis motu Suenonem accersit. Quem signi tam latentis ignarum Kanutus , a Thetleuo uoeatum, edocet. Cui cum Thetleuus exurgenti paululum insusurrasset, quotquot Suenoniarum parcium affuere, eia in colloquium admixti, collatis in

-

XIIII

-

491

orbein capitibus, nemini remociorum exaudienda tractabant. Tunc Kanutus, perinde ac insidiarum prescius, Waldemavum brachiis attrectatum osculo petiuit. Causam blandimenti, cum minimo sic se alias gerero consueuerit, ab eo, 5 cui osculimi tulerat, interrogatus, suppressit. Interea Sueno, relictis in ede militibus, per posticum in conclaue diuertit, prceunte puero luniinis gerulo. Mox in Kanutum et Waldemarum a subornatis ferrum distringitur. Sed Waldemarus ocius sede exiliens, manum amiculo ob10 uolutam non solum applicatis capiti suo gladiis obiecit, sed eciam Thetleuum acrius in se ruentem pectoris impulsu hunii precipitauit. Cum quo pariter et ipse collapsus, femur quam grauissime sauciatus est. At ubi primum pedibus se excepit, recepti uulneris | immemor, dum, per- v• 15 ruptis obstancium globis, foribus exiliret, quidam obscuro loco obuius, arrepta cinguli ipsius pensilia, retentare eum conatus, abrupit. Interea aliis, ne noctis errore facinus impediretur, fenestras reserantibus, Thetleuus humo resiliens Kanutum, dexteram gladio obtendentem, a fronte ìo confodit. Excipit semianimein Absalon, Waldemarum esse ratus, fluidum|que cruore caput manibus ac sinu com- i>-7-à plexus, inter ipsos armorum strepitus salutem suam quam regis curam negligere preoptabat, reliquiis spiritus adhuc in eius pectore palpitantibus. || Tandem Kanutum a se (276) -5 teneri cultus indicio expertus, permixtum merori gaudium habuit. Dobicus, uir prima audacia, dum regis necem in auctores uindicare conatur, occiditur. Itaque, noctis obscuro neminem discerni paciente, in eos, qui ualuas propius accessissent, stricto ferro proruebatur, quia tenebrarum ac3o cessio, hostesne an commilitones adessent,* incertum fecerat. C X L V b Igitur Constantinus, qui primo inter Kanuti necessarios loco fucrat, no exitu prohiberetur, Absalonem, in cuius iam gremio complexuque Kanutus spiritum deposuerat, ad unum ostiorum accedere, quo tucior sibi in reliquum 35 procursus paterot, tacite postulabat, parenteque eo, seorsum elapsus, ab iis, qui foris uersabantur, exceptus opprimitur. Absalon uero, propior eius peticioni quam sue saluti, Kanuti corpore reuerenter amotö, securus periculorum in armatos progreditur, crcbrasque eorum interrogaciones con40 fessione sui nominis absoluere dignatus non est. Itaque

492

5

10

i5

so

25

¿0

35

40

-

XIIII

—

constancia taciturnitatis adiutus, salutarem inter hostes egressum hajbuit. Cui Radulfus medio ponte obuius, tam tetri facinoris non auctores modo, sed eciam conscios execrabatur, ab eius se culpa alienissimuin protestatus. Hunc Petrus cognomine Thema magno secutus impetu, per ludibrium Absaloni comminando discessit. A t ille ad australem atrii portam, quo Trinitatis edes ambitur, progressus, infesto satellitum occursu preripitur. Cuius caput gladiorum multitudine circunfusum quidam forte cum aliis superueniens non solum ferri corporisque sui pio uindicauit obiectu, sed eciam, quendam a pectore eum coufodere gestientem penas sibi, si non desisterei, daturum minatus, salutare ei diffugium conciliauit.- Absalon quoque tempestiua corporis | declinatone percussorem euitans, tunica, qua latus eius proxime tegebatur, telum excepit. I t a , ne Danice reparacionis spes penitus elaberetur, futurum patrie columen fortuna seruauit. Inde digressus, cum in Ramso uicum nocturno itinere peruenisset, attonitum solitario eius aduentu uillicum, nunciatis, que Roskyldie inciderant, pene exanimem reddidit. A quo uegeciore equo donatus, prirauin sororem, quam Petrus quidam in matrimonio habebat, deinde matrem petiuit. Que cum e x eo Kanutum occisum, Waldemarum uero grauiter affectum cognosset, plus meToris e x eorum clade quam ex filli incolumitate uoluptatis contraxit. Interea Waldemarus, duos duntaxat e suis casu comites assecutus, gressum, femoris debilitate negatum, uite cupiditate prouexit. Igitur incedendi usum, uulnere debilitatum, a necessitatis uiolencia mutuatus est. Adeo corporis dolores animi metus extenuat. Deindo sequacium ope equo impositus, in eum forte uicum casu ductante peruenit, ad quem fortune eius nuncius Absalon paulo ante precesserat. Quem postquam e x uillico recenter ad matrem discessisse cognouit, preuiis locorum peritis, post eum cont e n d i . Adeo corpoream ipsius debilitatem duratrix infirmitatis humane necessitas confortabat. I l l i c , procurato uulnere femoreque fascia circumligato, noctis reliquias exegit. Diluculo Sueno, collectis ciuibus, nocturnis emulorum insidiis appetitum se queri, amiculum, quod de industria confoderat, ostendere, Kanutum et Waldemarum hospitalitatis uiolatores, periuros, latrones, parricidas appel-

p- 72u

p- tu

-

r>

io

15

eo

25

so

as

40

XIIJI

-

493

lare, gracias deo replicare, | quod amborum facinus alterius p '28 nece propulerit, auxilia aduersum superstitem implorare. Assertis eius, quia fraus in propatulo f u e r a t , fides delata non est. D e i n d e , ne W a l d e m a r o maritime fuge locus suppeteret, tocius insule nauigiis confodi iussis, solitudines quoque, quibus eurn irrepsisse crediderat, exquisicius indagandas curabat. Igitur "Waldemarus, tribus duntaxat comitibus fretus, non per abdita nemorum aut inaccessa paluduni, sed per tenues ad modum saltus e r r a b a t , tuciora ratus loca, que minus hosti suspecta fuissent. Hesbernus quoque cum aliquot procul in planiciem m i t t i t u r , qui se patencioribus interdum campis, W a l d e m a r u m simulaturus, ostenderet. || Complures quoque, duce e o , uariis in locis (277) multitudinem suam, regio transicionis simulacione, conspiciendam prebebant. Cumque demum Iutiam ac*cedi pia- cxr Kanutum Burysiumque, dubia fide suspectos, proscriptorum aduersum se arniis instrueret, ueniam sontibus quam emulis opem afferre mahiit. Ad ultimum instancium perseuerancia uictus, ne a Ka|nuti interfectoribus remissius ulcionem p- "so esigere uideretur, proscripturum se, quos iussissent, proso misit, nec alio pacto patrio redditurum, quam si eoruin precibus reuocarentur, quorum sentenciis exilio adacti fuissent. Sciebat enim, facilem humani animi ab odio ad graciam defiexum existere, ac plerunque mortales affectus cum ipsa rerum uarietate consentire. Nihil enim in his 2.'. tam asperum reperiri, quod tempus aut casus lenire non possit. Ceteris eiusdein gregis, utiisdem pocius bonis militibus uteretur, quam in eos animaduerteret, exoratus ignouit,tantoque se eius amicicia propiorem exhibuit, quanto ipsos ab illius parricidalis commenti consciencia remociores agnouit. so Iiis ita compositis, ut regni inicia strennuis milicie operibus auspicaretur, patriamque, tot annis piratica laceratam ac ferme tercia ex parte ad situm et uastitatem usque redactam, iniuriarum ulcione reficeret, publica classe Masnet insulnm, bellum Sclauis facturus, accedit. Ybi nr. dum populum in conciono exhortaretur, seniores, quibus pro rostris dicendi mos erat, classem tuto processuram negabant. Nam et suos commeatibus defici et hoates compertum regis habere propositum. Aucupande ergo opportunitatis gracia dilatu opus existere, quoad melior 40 gerende rei facultas inciderei. Ceterum non parue temeri32*

500

-

XIIII

-

tatis esse, aduersum prouidos et premuti itos armorum oxperiri fortunam. l'reterea in eain elassem Danicum || pe- (281) nitus coisse r o b u r , quod si periclitari con tingerei, profecto Sclauos unius uictorie beneficio Dania potituros. Nam si res parum ex sontencia cederent, nonne patriam penitus in eorum funere periturani? Minime igitur uni prelio tante nobilitatis uires impendero debere, dum modo uictrices parum glorie, uicte dedecoris plurimum sint lature. In hanc sentenciam tocius concionis suf*fragia consonabant. cxr.vnn Cuius arbitrio r e s expedicionem remitiere coaetus, proposito suo celerius quam cupidius cessit, A pud quem Absalon in nauem r e g r e s s u m , desidiam eins eludens, facetissime cauillatus est. Nam cum solute expedicionis causam perquireret, dixissetque r e x , ne tot fortes peiiculo| obiectarentur, E r g o , inquit, cum ignauis et ignobilibus p- 7:i~ ceptum exequere, auf proficue uictor futurus aut parum damnose uincendus, cum nullo in momento uiliuni intemicio ponenda sit. Ita lepidi ingenii adolescens indignacionem suam ad inercie exprobracionem sub ioci specie conucrtit. Que tarn faceta eius urbanitas taciturn regis conuicium fuit. P e r eadem tempora Ascerò, Roskyldensium antistite, decedente, super subrogando pontifiee plebis a clero suffragia dissidebant. Eadem eciani tempestate, diuidua Roskyldensis populi coniuraeione, cum mutuis cedibus ciuitas exundaret, aduenis partim cesis, partiin urbe eiectis, non contenta indigenarum sodalitas alienigene coniuracionis partes protriuisse, cciam in eum, qui regium numisma ainministrabat, non tantum edes eius solo equando, sed cciam bona omnia diripiendo uesaniam sue consternaciouis oxercuit. Tunc rex ob maiestatis sue coutemptuni acrius ciuitati infensus, cum ad excidium eius magna prouincialium manu nileretur. missis ad se deprecanduni legatis, ne armis, que pro patria ferre d e b u e r a t , aduersum patriam u t e r e t u r , incolumit.atem 'urbi, suseepta pecunie paccione, donauit. Quam continuo placida mente ingressus, Trinitatis edi iuseruiencium penates intrauit, eorum de creando pontifiee suffragia suo prosecutus assensu. Quanquam autem ei in ecclesia a maioribus condita ac dotata iuris aliquid competere uideretur, nihil so tarnen aduersum eam aut illicita affectacione aut iusolita consuetudine presumpturum

—

XIIII

—

501

dicebat; sacvis siquidcm legibus cautum n o s s e , ne clerus peculiare eligendi ¡us regali imperio obnoxiuni habeat. Itaque presenciam suani haud quaquam impedimento futurani, quo minus electoribus libera suffragiorum arbitria inanoant. Tunc c l e r u s , religiosam eius iujsticiam summis p. 738 graciaruni accionibus prosecutus, concilio excessit, delectum curiosius habiturus. Cunique tres spoetate opinioni» uiros, quibus quartus ob uirtutem Absalon adiiciebatur, circunspexissent, ut ex eorum numero potissimus assuineretur, W a l d e m a r u s tacita singulorum suffragia in unius tabule segregata uoluinina refcrri iussit, sinceriorem eleccionis habitum ratus. si uniuscuiusque uoluntas ante manu quam lingua proderetur. Euenitque, ut, omnium scripto in unam coeunte senteuciam, honoris cuhnen Absaloni decerneretur. Qui mox antistes c r e a t u s , non minus piratam se quam pontihceiu gessit, parui estimans intus rcligionem tueri, si foris earn periclitari pateretur. Neque enim minus sacrorum attinet cultui publice religionis hostes repellere quam cerimoniarum tutele uacare. I t a q u e , pontificalibus tectis maiore ex parte solo equatis, quo patriam firmioribus uallaret excubiis, maritimam assidue stacionem peragens, habitacionis usum iuterduin a siluis frondibusque mutuari solebat. Cuius tain humilis mansio conuulsos patrie penates erexit. Eloquencie quoque eius presidia Sialandenses salutaria senserunt. N a m domesticas conciones, ad uim et rixam usque litigiosas, moderacione sua ad pacaciorem habitum perduxit. T a n t a q u e facundie eius ornamenta fuere, ut eos seniet stoliditatis damnare cogeret, qui eum inertem elinguemque crediderant. 2iec pensi duxit duratos gelu Huctus hybernis silicate nauigiis, || ne ullum anni tempus (282) salutaribus uacaret excubiis, aut insignis eius erga patriam pietas necessitati cedere uideretur. I t a q u e non minus patrie parent cm quam pontifieem egit, niilicie et religionis sociato fulgore conspicuus. P r i m a illi, pridie quam P a l n i a * r u m cxLViiib solenne iiistaret, apud Borlundani uicuni aduersum Sclauos congressio extitit. Nunciata namquo eorum irrupcione, clientela duntaxat sua, que decern et octo militum numerum e x p l e b a t , instructus, aduersum quatuor et uiginti nauium copias ut periculoso, ita felici certamine dimicauit. Compluiibus siquidem aduerse partis equitum fusis, | pedites p-

502

—

XIIII

—

ferme omnes oppressit. Noe in tanto discrimine quempiam ex suis preter unum amisit, pontificatum et miliciam pulcherrima uietoria auspicatus. Paucos ex hostibus, arma spoliaque fuge liberius ineunde gracia per ignauiam abie5 otantes, iuncta campis silua seruauit. Eodem anno ciuitas Arusyensis acerrimis piratarum incursibus afflieta proditur. Tunc quoque Falstrensibus paucitatem suam aduersus infinitam Sclauorum classem publica municione tuentibus, cum forte pincerna regis ad 10 alia negocia obeunda in earn prouinciam missus communi obsidione premeretur, prouincialium quidam arbitris regis segniciem exprobrando dixisse fertur, priores reges in talis, preaentem uero in prima pedum parte calcaribus assueuisse. Quod dictum pincerna, desidie consciencia prouocatus, maio ligna animi interpretacione regiis auribus modo, quo non debuit, inculcauit, et, quod sue contumelie erat, in maiestatis opprobrium transtulit. Alia quoque haud leuiori criminacione aduersum Falstrenses asperatum regis animum inflammabat, unius precipitis lingue uehemenciam uniuer20 sorum excidio mulctare cupiens. Siquidem impiissimam eis prodicionis noxam affixit, quasi consiliorum omnium aduersum Sclauiam conceptorum indicia ad earn transmitiere solitis; familiaritatemque, quam interdum eonciliande sibi salutis gracia ad hostes habebant, in crimen deducens, 25 obsequia, (que) timori pocius quam caritati erogaba

2n

r

2.»

a»

.ir.

io

XIII1

—

509

m u t a s s e t r a n s l a t i signi i n d i c i o l i q u o r e p o t u e r i t . Nonnulli q u o q u e c o n q u a s s a c i o r i b u s n a u i g i i s inuiti r e l a b c b a n t u r , q u o d , h i s d e m c o m p a g u m f i r m i t a t o d e f e c t i s , c o n c i t a t i m a r i s incursum sustinere nequibnnt. (¿ai uero procedere perseuerabnnt, ut uiribus corporis laboris continuitati sufficere possent, odendi nauigandiquo pariter officio f u n g o b a n t u r . N e eiiiin n n u i g a c i o n i s c u r s u m u e l p a r u u l a r e m i g i i intermissio nioraretur, d e x t i a r e m o s , leua cibos tractabant. E x i g u a c l a s s i s p a r s , A b s a l o n e d u c e , uirtutis e t g l o r i e emulancior, inusitate tempestatis seuiciam incredibili remoruni c e r t a m i n e s u p e i a u i t , o b l u c t a t u m q u e p e l a g u s i n f a t i g a bili p e r m e n s a n a u i g i o , b o i a a n t e l u c a n a a d i n s u l a m H y t h i m , ipsa quoque necessitate superior, appulit. Tunc Absalon, nequid inexcussum omitteret, p er W e t h e m a n n u m , piratice operi bus c l a r u m , officio s p e c u l a c i o n i s a d d i c t u m , e t p o r t u s h o s t i l i b u s n a u i g i i s u a c u o s et R u g i a m nihil h o s t i l e m e t u e n tem cognosoit. Nani a r m e n t a securis custodibus propter littiis e r r a n c i i i , i n o p i n a t o s i n c o l a s e s s e , fidem f e c e r o . R e x , languido remigio seram nauigacionem e m e n s u s , obtento p o r t a , p r o t i n u s in A b s a l o n i s n a u e n i s e c o n t u l i t , f a t i g a t u m q u e t e d i o a c uigilia c o r p u s s o m n o e x c e p i t . Reliquie, que cum eo f r e t u m s u p e r a u e r a n t , a n n u m e r a t e s e x a g i n t a duntaxat nauigiorum classem explebant. D u o tunc l i a l l a n d e n s e s , natu quam animis n o b i l i o r e s , | paucitatem suam indubitato pcriculo oblatam rati, nauigio, quo communiter utebantur, Absaloneni p e t e b a n t , seque prepropero regis a l l o q u i o o p u s h a b e r e d i c e n t e s , p o s t q u a m sonino eum ac(|uiescenteni a u d i e r a n t , ocius e x c i t a i i p o s c e b a n t . A b s a l o n , s a l u t a r e m eius q u i e t e m i m p o r t u n e r u n i p e n d a m n e g a n s , q u e a f f e r r e n t , r e g e m e x se c o g n i t u r u m affirmat. T u m illi, conquassacionem nauigii, inopiam c o m m e a t u u m , longinquit a t e m r e d i t u s p r e t e n d e n t e s , o p t i m a m sibi n a u i g a c i o n i s f a cultatem prosperantibus uentis incidisse dicebant, quod, quibus aduersis e g r e p r o c e s s e r a n t , secundis facile reuerti p o s s e n t . Q u a m ob r e m e o r u m sö b e n e f i c i o uti m a l l e , q u a m cassnin ot i n u t i l e m e x p e d i c i o n o i n a g e n d o a u t n a u i g i i uicio aut inedie malo perire. Q u o s A b s a l o n non s o l u m d e f o r m i t a t e m ]>ropositi s p e c i o s o Consilio m u t a r e , s o d e c i a i n , q u o m i n u s so p r o bris o b i i c o r o n t , h o n o s t o silencio s u p p r i m o r o i u b e t , ne tani p u d e n d e u o c e s a l i e n i s a u r i b u s e x c e p t e in-

r-747

510

-

x m l

-

expiabilem eis timiditatis notam inurerent. Itaque eneruis et effeminati animi trepidacionem falso causarum commento colorare eos, asseuerabat, docendo, facilia refectu nauigia fore, et opima commeatuum supplementa per predam late 5 patentem leui negocio con(s)cisci posse. Ceteruin ipsos farnam et opinionem suam granissimo crimine corrupturos, si regem apud hostes in tanta suorum pauci*tate sine re- CLI» spectu pudoris deserere sustinuissent. E quibus alter domi se négocia r e g i a , que summa cum celeritate exsequi ne10 cesse haberet, manere subtexuit. Contra Absalon, simulacionem eius, quia blandimentis nequibat, minis discutere cupiens, e o s , qui in expedicione soluenda || plus arbitrio (287) suo quam regie indulserint reuerencie, non tantum honorum, sed et lucis ac spiritus erepcionem patria lege nieritos is astruebat. Sed ne ea quidem periculi denunciacione, quo minus fauentem nauigacioni uentum uelo colligerent, imbecillitatem eorum durare trepidacionemue corrigere potuit. Discedentes itaque execracione et conuicio per suminam uerborum acerbitatem insequi perseuerauit. Quod cum 20 experrectus rex ex Absalone cognosceret, tam impudentes et improbos desertores penas sibi luituros iurabat. Conscensa deinde insula, accersitos nauigiorum rectores agendorum percontacione sollicitât. Compluribus, ut redeatur, expedire uisum, quod tuto ho[stem lacessere nequeant. p. ws 25 Placituram rex sibi sentenciam affirmabat, nisi ea res et grauis patrie rubor et ingens hostium incitamentum existeret. Nam et eos Danice expedicionis presenciam ex castrorum uestigiis comperturos, et clandestinam eius reuersionem timiditati duntaxat imputaturos. Huius rei causa periculo so se quam rubori patere malie, baud quaquam proram, nisi lacessito lioste, uersurum. Preterea se eorum, qui, simulata nauium fragilitate, defecerant, ignauiam equaturos, si, quos labore uicerant, uirtute non superarent, domosque, impensa male nauigacione, repeterent. Tunc Wethemannus, 35 incautas R u g i e res recenti speculacione expertus, admouendas littori copias suadet, si ignari incole fuerint, impune predam cedemque facturas, sin prouidi, confestim absque discrimine redituras. Y t r o autern modo se gérant, per arancium morem deprendi posse asseuerabat, qui cum 40 primam diurne opere partem exegerint, quo ad laborandum

—

•ï

io

ï»

20

ss

so

3"'

40

XIIII

—

511

fiant uegeciores, sopori so prosternerò soleant. Hune uero non nisi metu uacuis altaque securitatc firmatis obrepero solitum; ceterum, nemine talium dormiente reperto, procaute gentis indiciuni accipi. Quem rex piratico pocius muneri consentanea quam magnitudini sue conueniencia docuisse dicebat. Numquam enini, Danorum reges a Sclauis fugatos, memorie proditum fuisse, sed ne se quidem primuin regiam dignitatem hoc deformitatis genere maculaturum. Tune Guemerus Falstricus, quanquam alias uegecioris quam sapiencioris animi estimaretur, siue ingenio suo siue régis fortuna m o n e n t e , summam omnium hesitacionem, ancipiti studio fluctuantem, salutari exhortacione discussit, incertamque consilii concionem ad suam senteneiam perduxit, affirmando, temeritatis esse exiguam manum cum immenso hoste conserere. Ceterum Bariam prouinciam, a Rugia breui freto discretam, ob paruitatem sui, quoeunque paratu esset, populatu perfacilem fore. Denique regem quiescendi gracia cubile petere, exliaustasque uigiliis uires et attritum curis animum somno reficere iuhot, uespere, quo minus prouisus irrumperet, clas|sem r. applicaturum. P r e t e r e a , uadosi fluminis angustias intraturos, sparsam nauigacionem tacito conficere remigio iussit, ne aut obstrepencium remorum fragor securitatem incolis demeret, aut ipsimet, impactis liarene nauigiis, circa incerte altitudinis uada diucius herere cogerentur. Cetera se exploraturum promittit. R e x cupide eonsilio obsecutus, uespere, signo nauigacioni d a t o , destinatum amnem occupât. Cuius expedicius permeandi gracia ternis nauigiis iunctis classem incedere i u b e t , ne confusa fluuialibus tardaretur angustiis. Cui Gnemerus rate obuius, opportunitatom inuadende gentis aucup.itus, interceptos incolarum speculatores adducit. Letus eo r e x , diluculo peiagratis siluis, rura ac uicos hoc acrius, quo latencius, irrupit, incolasque adhuc somni securitatc torpentes repentina incursione protriuit. E quibus* complures, perstrepentis ci,ib equitatus fragore perculsi, patrios duces aduentaro credebant. Sed hune eorum errorein adacta repente corporibus iacula discusserunt. Complures e o r u m , exertis per ostia capitibus, Kazymarusne an Bugiselauus aduentaret, rogabant. Quorum pôrcontacio propriis eorum funeribus ex-

512

-

XIIII

—

copta ¡| est. Antistes, cum parte copiatuin longinquam regionis plagam diuerso co'mplexus itinere, eo locorum peruenerat, ut a regia eohorte eximie paliulis interiectu distarei. De cuius ad modum incessu dubius, ne direptos 5 a se uicos exuri pateretur, illustri Consilio prouidit. Tandem proeul ignes a rege editos conspicatus, sibi quoque consiinilis facti potestatem suppetere, confestim, illato tectis incendio, declarauit, soeiisque sui prosperitatein excursus, resperso flaininis rure, nuueiandam curauit. Cuinl» quo predam abunde actam existimassent, iter ad naues remensi, quanquam grandi inuicem a se intersticio discessissent, uestigia tarnen sua, quo minus claudestinos reditus captasse uiderentur, neue alter alterum impetuosa festinacione precuvreiet, mutuis ignium fumigiis prodiderunt. I n t e r e a ir> Skyalmo quidam, cognomento Barbatus, in asseruande classis officium relictus, n e , hostili remigio preueniente, aninis exitu probi beretur, ad mare nauigia reducit. Vbi dum Rugianorum nauali incursacione peteretur, in paucas rates tocius classis presidium transfert, instruccioribus so quam frcquencioribus nauigiis hostibus occurrere preoptans.|

(288)

Quibus obuia nauigacione fugatis, ne soeiorum reuersio tardius nauigiis exciperetur, omissa fugitancium insecueione, portum reuisit. Iterato lacessitus, eodem ausu inuasoribus restitit. Sed et compluries a t t e n t a t u s , crebra hostiuin irritamenta occursacionis perseuerancia superauit. Ita pertinaci magis quam agri incursacione uexatus, opportuna hostem agitacione preniebat. Inter hec regi in littus superuenienti non panie ainmiracioni fuit, nauigiis custodia uacantibus, abesse Skyalmonem. Quem tandem ab agitacione redeuntem cetero prosecutus exercitu, llugianos, fugam a remigio mutuante», uelorum intensione prosequitur. Sed interuallo precessionis et uolucritate nauigaeionis adiutos instando magis quam occupando uexnbat. Tunc quendam uicine ratis rectorem in anteriorem nauigii sui partem fortitudinis siinulacione progressum aspiciens, ueibisque magnam pro sc laudem ferentibus prosecutus, ad ultimum, quecunque uiro forti erogarentur, egregie et laudabiliter inipensa asseuerabat. Ad ultimum uento obliquante prohibitus, quantum uelis emensus fuerat, conuersa nauigacione, rsmorum obsequio pensat. • Sed quo prospe-

r. •"< '>

25

3)

35

40

-

5.

ini

ir»

eoi

XIIII

-

513

riorem uelificandi, hoc difficiliorem remigii usum liabuit. Itaque Danis aduersa cum mari nauigacione certantibus, Sclaui, quos locorum habitus non fallebat, ignotum nostris profundum compendiaria nauigacione sulcantes, subito fugain in insidias uertunt. Quos Absalon per occultos pelagi recessus prosilire conspiciens, sociis metu nauigacionem citantibus, subsequi quam antecedere maluit, preuie classis terga plenis pietatis excubiis tutaturus. Pudet referre, quod sequitur. Maxima Danorum p a r s , rubore posthabito, quanquam hostes imminere conspiccret, deserto rege, uelis nialos onerare sustinuit. Rex cum paucis ad moduni nauigiis relictus, aliquanto desertores egrius quam hostes ferebat. Tunc eciam militem, quem paulo ante in prora astantem probauerat, breuitatem ueli sui, quo maior nauigacionis cursus existeret, pannoruni additamentis producere conspicatus, laudem conuicio mutauit, amorem timidis erogatum imprudenter impensum affìrmans. I t a absque supremo necessitatis discrimine uere ac solide fortitudi|nis hiibitum explorare promptum non est. Enauigancium discessio non clamore, non signis, denique nullo exhorta-

P. ?5I

cionis* genere reuoenbilis fuit. Adeo omnium aures pauor c u i » coDcluserat. Cumque r e x , intermisso paulisper reinigio, a presentibus, quid factu opus potissimum esset, inquireret, cunctantibus ceteris, Absalon insulam H y t h m i petendam ir> ibique secunditatem aeris expectandam liortatur. Quod P e t r u s fieri oportere non sine racionuin assercione negabat, quod, perseuerante tempestate, nec reditum nec supplementum classis habituri uiderentur, Sclauis aduersum se cotidiana copiarum incrementa sumpturis. Pan||denda igitur (28») 30 uela, eamque nauigacionis equalitatem habendam esse, ut naues uolucritate prestantes, complicata uelorum parte, tardiores operirentur, et, quas celeritate precurrerent, societatis iure consequi debeant. Ita strennua Absalom's adhortacio eximie Petri prudencie cessit. Yterque siqui33 dem annis suis similia cogitabat. Ille etenim iuuenili animo condigna, hie canis suis consentanea proponebat. Ita septem solis nauigiis ex omni Danorum classe residuis, Sclaui, multitudine freti, incitatissimo remigio acerrimoque clamore cum contemptu paucitatis irrumpunt. Sed maiore 40 impetu quam audacia rem exequebantur. Qnippe cum Saxo Grammatics.

514

-

XIIII

-

primum excepere sagittas, propius ferro remos ausi non sunt, l'aulo post dcstrictorum ensiuin laminis nunc ceruices suas, nunc scuta pulsare ceperunt, rati, se Danos hoc minarum genere territuros. Reinigiuin deinde magno 5 clamoris strepitu prosecuti horribiles late sonos edebant. Hie quoque procursus priori persimilis fuit. Obuiis namque Danoruin missilibus repulsi, continuo remigium retulerunt. Tercio ut hostem apparatu terrerent, cont(r)actos sole clypeos aqua perfundere, genibusque superpositos in io pugne usum extricare ceperunt, ueluti indubitatum nostris prelium illaturi. At turn demum, seu cupiditate prede seu ui pudoris accensi, uehemencius nauigia concitant. Que species ut inicio acris, ita exitu inanis apparuit. Telorum enim obiectu uelut ante detoniti, inuictam pauci15 tatis constanciam ulterius lacessere destiterunt, quanquam Danorum prouocacione ad niodum sibi insultari conspicercnt.

20

25

so

35

R e x cum ad aspectum patrie peruenisset, concidente paulatim uento, tarn remissam et languidam nauigacionem agebat, ut, quanquam propasso uelo uteretur, eo fere loci diem opperiretur, ubi noctem ingressus fuerat. Sed cum Zephyris deficeretur, pvocessum a remigio mutuatus est. Tandem obuiam Eskilli ratem ingressus, Scaniam repetiuit. Qui nouissime eum prosecuti fuerant, Sialandie partibus aduehuntur. Tunc Petrus Ranonis, eloquentissimi uiri, imperitam calliditatem eludere cupiens, non solum nexos, sed eciam remiges suos, ut prede speciem augeret, in eminenti nauigii parte constituit, captiuorum imaginem prebituros. Quem cum Rano liburna pretereuntem uideret, dissolucionem nauigii simulare desiderans, sentina aquam egeri, increpitis acrius remigibus, iubet. Tunc quodam respondente, eo triduo sentinam aqua uacasso. Non rite, inquit P e t r u s , remiges tui, quibus te responsis excipere debeant, callent. Tunc Rano, paucis intra Petri nauigium remigio occupatis, ociose iuuentutis niultitudinem exerto capite conspicatus, predain existimabat, quietisque sue penitencia permotus, non similiter sibi, ut Petro, fortunam affuisse dicebat, quod, naufragii periculo interpellante, expedicionis comes existere nequiuissct.

Autumno rex crebra Sialandensium ac Scanorum, 40 rara uero Iutensium manu prouinciam Arcon urbi con-

p- vr>2

xml

s

io

ir»

20

25

rio

•ir.

40

-

515

finem adortus, cum, ingenti preda a c t a , ad littus reuerter e t u r , E u g i a n i , repetentem naues exercitum hisdemque scandendis intentum a tergo per insidias circunfundere gestientes, magnis uiribus in insulam e continenti traiiciunt. P e r idem tempus coorta nebule uis spissam celo caliginem intendit. Que res incertos uie Danos atque errore nebule implicatos aliquandiu subsistere coegit. Orediderim, hunc aeris habitum pro*picie fortune interuentu f u t u r e eorum C I ' , I b uictorie paraisse. Iamque Sclaui, quia nubium | obscuritas f- 7 5 3 prospicere non sinebat, caliginis errore protracti in medios ferme Höstes incideraut, cum, subito discussa sole nebula, exercitus prope inodum consertos aspiceres. Tunc Prisclauus, olim e Sclauia profugus, equo prouolans, adesse barbaros factamque Danis optate pugne copiam, nunciat, exhortans omnes inuictam Danici nominis emulari uirtutem. Responsum a rege est, repertiiros liostes, qui fatum fuge preferre cupiant. Igitur D a n i , quorum animos preceps belli cupido exagitabat, preter usijtatum pugne morem, (2»«») confusi« copiarum ordinibus, conspectos hostes incursare cepcrunt. Nec tardior uictoria quam impetus fuit, pugnam fuga precurrentibas Sclauis. In quo procursu duo regii milites ita inter se fortuitis equorum impulsibus concurrerunt, ut uterque excussus prosterneretur. Super quos r e x , corruente equo, ita precipitatus est, u t leuus eius cubitus, pertuso clypeo, terre alcius infigeretur. Absalon(i) itaque erigendi eius gracia descendere cupienti manu, ne subsisteret, innuit, feliciter se lapsum reputans, si modo hostium cladibus attolleretur. Sed hic euentus tristior specie quam ornine fuit. Regis namque lapsus hostilis ruine presagium edidit. Quippe superati sine prelio barbari impune obterebantur. Quorum magna pars sinum, per quem traiecerat, auidius repetens, salutem in undis, quam q u e r e b a t , amisit; nec minor fluctibus quam ferro periclitancium numerus extitit. P a r s , quo tucius hostem uitaret, ore tenus de industria aquis corpus inimerserat. Nec hoc quidem auxilii genus, quo minus a Danis in eadem uada descendentibus interimerentur, latebram eis prestare potuit. Cumque, ceteris intra aquam prostrati^, unus adirne, occultum pedibus saxum complexus, socie stragi superesse uideretur, Absalon, militibus ad oppri33*

516

- xml

-

mendum eum descendere profundidatis metu cunctantibus, Non hic, inquit, ea proceritate est, quam uestra, milites, equare non possit. Neque enim uadabiliorein sibi quam nobis gurgitem occupai. Quom | uocem frater eius Esber- p- nus exhortacionis loco suscipiens, quanquam barbarum latentis saxi beneficio uti non dubitarci, saluti sue fraterne uoluntatis iniperium p i e t u l i t , aliisque renuentibus, aquas liostili cruore infectas armis onustus intrauit. Cumq u e , emissa in barbarum Lincea, solum repetere uellet, io undis uerticem inuolutus, profundo se cxcipiente demergitur, perissetque, nisi sociorum presencia auxilio fuisset. Enimuero Olauus, undis eum abstrahcre cupiens, stimulatum calcaribus equum in illud profundum egit, exceptumque bracliio lcuare conatus, pene sella pronus excu15 titnr. Igitur, urgente fato, sue quam aliene saluti propior extitit, sibique, ceptam amici curam postponendo, consuluit. Cuius propositum Nicolaus quidam forcius quam felicius emulatus, non temperauit, quo minus concitato equo gurgitem peterct. Sed ab incepto se, pari periculo reuo20 catus, abstinuit. Igitur equitum ope defecto peditum opera seruari contigit. Cumque littori restitutus fuisset, extinctus ab intuentibus putabatur; adeo illapsus corpori humor anhelitum occultabat. Tandem sociis corpus suum diucius agitantibus, uomitu uudam egerere cepit. Cuius onero liberatus, suspicere magis quam eloqui ualuit. Itaque, qui aderant, corpus eius frigove obstupefactum applicate uestis fomento prosequebantur. Quibus percalefactus non oculorum modo, sed eciam uocis usum rccupernuit. Ceterum ipso die adeo exsanguis pcrmansit, ut uix eum funebris »» oris note desererent. Nec silencio oblitterandam alterius Danici equitis uirtutem existimo, qui cum, nemine sociorum comitante, fu gam hostium auidius quam caucius insecutus fuisset, barbaris, qui effugerant, ut se eis capiendum preberet, rogantibus, spreta prece, equo desiliuit, mortemque ~r> diinicans quam deditus lucem amplecti maluit. Igitur ingenti hostium caterua ad se op*primendum nitente, quot- ei,ui» quot proprius accesscrant, interfecit, ac sine ulla specie metus | pugnans super factam a se stragem plenis glorie p. tm utilneribus corruit. Itaque non solum innumeros fati comites uit. Quod cum filio eius Priszlauo, qui ad Danos et, Christiani ritus amore et pagane supersticionis odio patria pulsus transierat, cenitanti nuneiatum fuisset, 30 aliquantisper manum ab escis rctractam demisso capiti subiiciens, dei contemptorem tali exemplo interiro par esse dicebat; reuoeatoque a cogitacione animo, consuetam oris ac mentis hilaritatem cene consortibus exhibebat, inagnus potencia, sed maior diuini cultus memoria. Ncque «nini 35 sibi parentem iudicabat, quem publice religionis omuluni nouerat. Itaque ambigue estimacionis esse potuit, utrum magis fortem animum gesserit, an piam uoeem emiserit. Sed neque patrie plus solito misertus, eam ductu et incitamentis suis duarum gencium predam existere coegit. 40 Interiectis diebus lienricug Waldemaro, sermonis in-

-

5

io

15

20

25

30

35

40

XIIII

-

521

uicem confercndi g r a c i a so accedenti, cum A b s a l o n e solo in tabernaculum suuin perducto epulum p r e b u i t , ingenti magnatum freque.ncia amministraforum officio fungente. Que cena licet multi»ena ciborum uarietate splenderei, aliquanto tamen plus l u x u s in olisequiis quam epulis liabuit, presertim cum glorie, non usui seruirotur. Clientela uero 8Corsum discubitu excepta. P o s t redituni suum W a l d e m a r u s , nouarum rerum casibus sollicitatus, intento ad sciendum animo, ubinam Henvicum necessarie collocucionis gracia obuium h a b e r e p o s s e t , atque ad id negociuni e x plicandum prudenti uiro opus a s s e u e r a r e t , alii sibi claudicare e q u o s , | alii p a r u m cultis ungulis esse fingebant. Cunctis itaque metum excusacionis astucia protegentibus, neniineque tam periculosam legacionem suscipere audente, Absalon, forte lignis e x more per ocium c e s i s , e nemore supcrueuicns interrogatusque, an regiarum parcium legatum agere u e l l e t , iturum se pollicetur. I g i t u r legendorum comitum opcionem h a b e r e i u s s u s , potissimum necessarios ac sanguine semct contingentes a s c i u i t , consaitguincuni fidem alieno p r e f e r e n d a m existimans. P r i s z l a u u s quoque, potentissimi S c l a u o r u m principia Nucleti filius. quein, quod W a l d e m a r i sororem in matrimonio h a b e r e t , Christianeque discipline sacris iniciatus esset, p a t e r i a m p r i d e m , perinde ac insidia» sibi n e c t e n t e m , conspectu suo submouerat, localis pericie fiducia proposite uie conductorem a g e r e pollicetur. H u i c siquidem tum r e x ob bone fidei experienciam, tum ob connubii affinitatem magnani nobilium insularum partem f r u e n d a m concesserat. P r o f e c t u s A b s a l o n , a f f a t u s q u e d u c e m , cum apud eum pernoctare rogaretur, r e g e m , a n x i a suorum expectacione sollicitum, longioris more interposicione molestari oportere negabat. Preterea classem sine p o r f u esse a s s e u e r a b a t , undique uentorum impulsili patentem. C u m q u e , festinaeionis racione reddita, propinqua nocte equos abiturus s c a n d i s s e t , quidam claro S a x o n u m loco natus, ultro adito duco, perituros Danorum legatos, nisi comitaciores abscederent, q u e r e b a t u r ; obiurg a r e quoque eum uehemencius a u s u s , quod illustrium uirorum paucitatem, tot ingruentibus periculis, incomitatam a se dimittere sustinuisset. R e u o c a t i s itaque comitum oiferuntur auxilia. S e d non minorem se A b s a l o n in reuocan-

p- 760

522

-

XIIII

-

do comitatu gessit, quam in pemoctacionis egerat obsequiis respuendis, gloriosius ratus suam ac sociorum salutem dubiis casibus credere quam alienis armis protege re. Cumque haud procul tentoriis abesset, Priszlauus, omnibus frenos succutere iussis, Si meo, inquit, ductu res expedienda foret, comitum supplementum nostra paucitas non refugisset. Siquidem* aduersum pericula abundare industrie pocius argumentuin est quam timoris indicium. Hoc enim probabilior est fortitudo, quo minus cum stoliditate consentiti ilia uero reprehensionem meretur, cui ui;|res temeritas amministrai. Sed nunc exigere perquam deforme est, | quod paulo ante oblatum acceptare contempsimus. Restat igitur, ut unicam salutis uiam in pectorum ac uirium nostrarum fiducia reponamus, spemque ex desperacione certissimam capiamus. Emulanda itaque Danici sanguinis et nominis uirtus, omnique studio enitendum, ut aut nobis uictoria reditum aut speciosa mors eternum fame pariat monimentum. At minime dubium, quin de transitu nostro liostes equina fecerint uestigia cerciores, nec niagis ambiguum, eorum reditum insidiis excepturos esse, quorum aduentum adesi callis indicio peruiderunt. At mori uobis, conimilitones, quam capi prestai. Capti enim occisi parentis mei penas, perinde ac eius interfectores, crudeli morte pendetis, fratresque mei paternis manibus per summam cruciatuum acerbitatem «estro sanguine parentabunt. Aliquanto ergo sacius est, proprie uirtuti spiritum impendi, quam aliene uiolencie miserabiliter puniendum relinqui. Hec non proprii periculi metu, se uestre pocius caritati consulendo monuerim. E o enim sanguine oriundus sum, quem nulli Sclauorum attentandi umquam ausus incessit. P e r patrem uos optimum maximumque perque[m] illud Danorum celebre cunctis gentibus nomen obsecro obtestorque, ne fiducie et fortitudini imbecillitateli! atque ignauiam preferatis. Hec Priszlauus. Denique leta omnium acclamacione exceptus, nihil se de uictoria ambigere asseuerauit, cui militum alacritas presagio fuisset, presertim cum omnis Sclauorum irrupcio specie quam re formidabilior existere soleat. Circa incessum uero id ordinis obseruari debere, ut iuuenes parum armati medium inter milites equitandi locum tenerent, eorum utrinque presidiis muniendi. Ceterum inilitarium

cliiih> (294) i>-7ti|

—

5

lo

is

•2b

30

as

40

XIIII

-

523

turmarum per binas acies distinctarum alteram ab altera auxiliis inuicom tutandam esse. Quippe gemine cohortis specie hostium animos labefactari posse. Preterea clainabundos incedere uariisque cantibus obstrepere iubet, fiduciam[que], que plerunque multitudini inest, simulaturos. Nee fortune expers consilium fuit. Siquidem in portum eis, ubi classis acquiescebat, nullo incessente perductis, r e x , expectantis | more sollicitus, prolixamque legatorum absenciain cura ac mesticia prosecutus, dolorem ex temoraria suorum emissione contractum religiose leccionis officio leniebat. Quibus redisse compertis, soporis blandimentis, ob tristiciam dilatis, ocius aditum dedit. Inde ad Gudacram amnem nauigacione discessum. Cuius uadosus aditus baud quaquam magnarum nauium capax exstabat, exiles duntaxat transmittere solitus. Itaque rex propter fauces, fixa ancora, sedem nauigio con(s)ciuit, magnitudinem eius paruitate amnis admitterc nequeunte. Habilior classis, et quain fluuiale profunduin ferre poterai, Àbsalone duce, angustos amnis attentabat anfractus. Quo auctore eo loci peruentum, ubi gurges ingentis stagni diffusior spcciem prefeiebat. Has faucium angustias barbari crebra classe prestruxerant, bostem transitu prohibituri. Quos nostri deturbare gestientes, profunditatis ignari, imperite nauigacionis errore uadosis locis affixere puppes. Quas dum, profundo defectas, ad loca nauigatu facilia reiicere cupiunt, cum minus remigio liceret, passim in uada desiliunt, manibusque foros complexi, remorum uices corporum uiribus exequuntur. In quos Sclaui, nauigiis suis tanquam propugnaculis utendo, superne tela librabant. Nec sic eos attentasse contenti, et ipsi saltim in uada delapsi comminus dimicandi locum petebant. Sed nostris strennue occursantibus, pari celeritate deserta ac repetita sunt nauigia. Ante alias bine I'riszlaui rates subiere stagnum. Quarum alteram, qui ua*do institerant, tam frequentes insiluere, ut media, fractis penitus lateribus, finderetur. Quippe, dum auidius se ingerunt, multitudinis onere mediam rupere puppim. Subsequente classe, deserta fugiencium barbarorum nauigia calpiuntur. Vicorum quoque ¡| ripe iunctorum incendia peraguntur. Noctu redeunte Àbsalone, rex adhuc insomnÌ8 diutinam eius moram angore et uigilia proseque-

r-762

clv.

J^'

524

5

io

15

20

25

30

35

io

- xml —

batur. Quo excepto gauisus, liburna sua, quod ob granditatem nauigacionis inhabilis uideretur, donium remissa, in aliquanto minorem se contulit; eaque ad lacum deuectus, Sunonem binis instructum nauigiis in longinquos paludis recessus predatum mittit. Yrbcm quoque Rostock, oppidanorum ignauia destitutam, nullo negocio pcrussit. Statuam eciam, quam gentis profana credulitas, perinde ac celeste n u m e n , diuinis honoribus prosequebatur, incendio mandauit. Post hec Henricui», cum oxercitu suo conscrendi secum sermonis gracia uenientein, preparato ponte traiecit. Eodem tempore iNucleti filius Pri(bi)s[z]lauus, ripa altera superueniens. cum fratrem Priszlauum Bernardo, cuius manu Nucletum occidissc fama fuerat, nauigio communicantem aspiceret, conuicio lacessiuit, impietatem oliiiciens, quod cum parentis sui interfectore amico conuersari sustinuisset. Contra Priszlauus. bene de se meruisse eum, per quem patre sacrilego c a r e a t , affirmabat. Sed neque se eius tilium censeri uelle, quem maximi sceleris parentein extitisse constaret. Interea dum hec g e r u n t u r , subito fama pertulit, Rugianam Pomeranamque classem ex disposito conuenisse, Danos amni includere auidam. Igitur rex per Henricum necessarie discessionis ammonitus, ne se locorum angustiis implicari p a t e r e t u r , protinus amne excessit. Cumque Sclauice colleccionis famam nulla adhuc indicia confirmar e n t , insidiarum suspicione permotus, hostium calliditati inuicem occurrere statuii. Qui in occultos littorum sinus collati, si rex rura diriperet, classis eius incursande copiam explorabant. Quos ut opportunitatis simulacionc protrah e r e t , Magno cuidam exurendorum littoralium uicorum curam demandai, militibus intra nauigia latere iussis, sciens, profecto Sclauos ab uniuerso Danorum oxercitu incendium peragi p u t a t u r o s , sicque prompciorem exercendarum insidiarum ausum capturos. Nee secus, ac ratus est, hostile propositum fuit. Quippe, Magno oppidis facem subiiciento, Rugiani, uniuersas Danorum ui|rcs eo negocio occupatas existimantes, auidius edendi propositi fiduciam rapuerunt, perinde ac eorum classem defensoribus uacuam reperturi. Sed quorundam, regis imperium ignorancium, oecursu maturius excepti, incursandi studium repente fuga mutarunt.

- xml -

5

io

ls

20

2r.

525

Quos cetera Danorum classi» certatim magnis remigii nisibus insecuta, uelocitate nauigacionis e q u a t e non potuit. Cumque releuande lassitudinis gracia estum umbraculis leniret, Lundensium p o n t i f e x , ceteris portum tenentibus, superueniens, postquam medio forme diei tempore nauigia uelaminibus obducta conspexit, cunctis segniciem cxprobrans, H i s , inquit, tumulis, commilitones, cum animi excrcendi sint, corpora sepelire g a u d e m u s ? Quo dicto militibus diurne quietis ruborem ingessit, et r e g e m , desidia obsessum, torpentes milicie sue uires excitare perdocuit. Qui eciain ad pontificis uocem modesto indignacionis genere permotus, simulque iusta desidie sue reprehensione commonitus, cito hos tumulos relinqui posse a i e b a t ; statimque discussis t e g m i n i b u s , hostile solum petere properauit. P o s t hec circa australem insule plagam prede in biduum a c t e ; inde "Walungiam nauigatum. "Vbi, nunciato Rugianorurn occursu, cum quidam e Danis liastani suam, quo commodius ea in acie uteretur, in conspectu sociorum aliquanta parte curtasset, ceteri ipsius factum secuti, congestis in unum locum putaminibus, ingentem breui cumulum cxtruxerunt. Sed interim apud hostes pacis, non belli studia agitabantur. D e qua acturus Domborus ad D a n o s dirigitur. Q u i b u s * ad naues digressis, ignem in littore a c c e n d i t , cuius indicio se legacionem afierre monstraret. Sed A b s a l o n , nequis eum naue exciperet, uetuit,

ne p a x , quam petere u e n e r a t , inuicem a Danis affe"ctari uideretur. Ita Domborus, aliena rate non habita, propria classeni petiuit ; A b s a l o n e m q u e per interpre|tem aggressus, ut so inter regem et R u g í a n o s faciende pacis auctorem no e x h i b e r e t , o r a b a t , obsequiuin cum obsidibus spondens. Contra A b s a l o n , perinde ac e o r u m , que ab ipso posceb a n t u r , i g n a r u s , responsionis loco desertas Danorum Ínsulas nuinerabat, earum solitudinem nuper sibi ab ipso exprobratam acri memoria prosecutus. D o m b o r u s , oraciosr. nem suam parum competentibus responsi» excipi per interprotcm cognoscens, Racione, inquit, non uacat, pontificum o p t i m e , quod tuam ceteris o p e m in aduocacionis peticione preferimus. Siquidem eo nunc iustius ad tui nominis opinionem uotis d e c u r r i m u s , quod quondam ad 40 promerendam Danorum concordiam aui tui presidiis nite-

cia"-

(296) n. 765

526

5

in

i!>

20

25

30

r>

40

-

xmi

-

bamur. Eius nutu perinde ac regalibus edictis contenti fuimus. Quia uero fìliorum eius nemo superest, supplices ad nepotis genua manus tendimus, ne extra consuete familie seriem auxilia circunspexisse uideamur. Nec pari industria in fratre tuo pretereundo, quanquam natu prostet, usos nos esse constat. Tibi enim auctoritatis prerogatiuam, honor/s, non animi nec etatis priuilegia, sed dignitatis ornamenta conciliant. Ante uero quam pacem domesticam bellis ciuilibus fedaretis, constantem Danorum imperio fidem prestitiinus. A t postquam in uestra república sediciosa suffragia adoleuere, regnique affectatoies armis instruere cepistis, proprie liberattis quam aliene faccionis studiosiores euasimus, «estrique nominis quam pietatis desertores esse maluimus. Sed et bellum uobis inferendo quid aliud quam ingeniis uestris finiendarum sirnultatum causam prebere tentauimus, idque efficere, u t , nostra arma excepturi, mutua concordia indigeretis? Itaque secures uestras, ciuili sanguino madentes, in nosmet ipsos conuei timus, bellaque uestra alienis quam patrie perniciosa foro maluimus. Siquidem aduersarios uestros specie, re uera amicos egimus, caritatisque partes hostilitatis simulacione prebuimus. Etenim concordiam uestrain magis quam spolia, pyraticam a beniuolencia profectam exercendo, quesiuimus. E t nunc quidem, ope|ra nostra ceptorum deuiis ac parri- p. v«; cidalibus bellis abstracti, merito tanti beneficii auctoribus gratulali debetis. Cur ergo, cunctis inter ?«os amico compositis, soli communionis uestre ianuas intrare non possumus, quarum ipsi claustra reserauimus, adituin patefecimus? Cur ea factorum nostrorum prudencia, delicti uestri saluberrima correctrix, a uiris sapiencia claris parum grata estimacione colligitur? Cumque finisset, adhuc Absalono uastatas Danie prouincias supputanto, Nil factu(ni) est, inquit, quod homines patrocinii tui indigos ab illius clemencie sinu repellis, quam nemo supplicum umquam difficilein habuit. Etenim repulsi identidem tuis genibus aduoluemur, puerorum perseueranciam imitaturi, qui quo atrocius irate matris uerberibus lacerantur, hoc auidius eius gremiis allabi nituntur. Quod si parum supplicii de nobis sumptum creditis, iram uestram, quoad übet, cladibus nostris impune exsaciare poteritis. Vastentur licet

-

xmi

-

527

agri, exurantur uici, eucrtantur urbes, trucidentur populi, precibus uobiscum, non armis, agemus, pro bello ueniara quesituri. Si sanguinem sititis, ultro iugulum gladiis uestris feriendum prebebimus. Si seruicium affectatis, quid dedis cione maius prestare poterimus? Quis antem tam efFere mentis, qui eius oblatoribus parcore presto non sit? E x treme autem demencie est uelle laboribus adipisci, quod ocio possit acquiri. Scio autem, illud tibi succurrere, quod priore colloquio patrie tue uastitatem inter probra posue10 rim, ideoque te tam pertinaciter eius solitudines estimare, ne prius de pace agatur, quam totidem apud nos uestris annis effecte fuerint. E g o uero iampridem, sapientibus monitis* insipienter usus, aduersarii partes secus, ac ex- ci,vi» pediret, edocui, ignarus, quod auditori tam attento preir. coptor extiterim. Nam rem puerilibus deliramentis con-

20

25

30

35

senjjtaneam dixisse sacius fuerat. Quod uero locutum me nunc penitet, te eciam audisse piguit. At si tunc intellectu digna tuis auribus deprompsi, que nunc quoque dicturus ero, pari mentis racione suscipito, eodem ingenio prosencia liauiiens, quo prioris alloquii documenta sumpsisti. Quo maiorem de nobis stragem egeritis, hoc minolrems ubiectorum numerum inilicie uestre residuum facitis. Quid ergo aliud cladem nostrani exercendo agitis, quam quod uiscera uestra uiribus oxinaniendo consumitis? Quod si parum adhuc nos punitos ducitis, hostibus uestris bello protcrendos obiicite, aut morte nostra uindicto sacietatem sumpturi, aut uictoria rebelles sub iugum missuri. Yicti namque parum meroris, uictores multum alacritatis uestris animis ingereremus; utralibet ergo fortuna uestris successibus obsequeretur. Preterea, si nos armis lacessere perseuerabitis, casus efficere poterit, ut stragem nostrani alicuius uestiiini fato luatis, cuius capite tocius ltugie subieccionem emisse difficile fuerit. Talibus Absalon monitis inuitatus, Rugianorum nota apud regem sua prece compleuit. H e x , acceptis obsidibus, redit.

Eodem fere tempore de Yrbis pontificatu controuersia inter cardinales orta, uarie prouinciarum suffragia ferebantur. Nam Gallia Alexandre obtentui f u i t ; Germania, auctore Cesare, Octauiani pnrtibus obsecuta est. Sed 40 iustior religionique propior Galloruin sequacitas fuit. Quod

,u pcriculis, crebris finitimorum insidiis tentabatur, hinc Nor- p'I86l'4") uagiensibus, inde Sclauis Saxonibusque sibi perniciem machinantibus. Quo euenit, ut nulli hostium audacter ob25 uiandi fiduciam haberet, metuens, ne, dum unum repellerei, ab altero premeretur. E a patrie necessitudine permotus Guthscalcus, qui et ipse Sclauis, tum ob lingue eorum pcriciam, tum ob paterne amicicie fauorem ac proprii conuictus assuetudiuem, perfamiliaris habebatur, Absaloni no tacite artem a se repertam insinuai, qua eos repente ex amicis Saxonum hostes effieeret. Quippe se Sclauiam non legaciouis, sed beniuolencie simulacione petere uelle significat, tanquam proprie caritatis ductu utilia amicis Consilia largiturum. Fore enim, ut liostium credulitas, callidis :is commentoruni laqueis circunuenta, Danorum amiciciam, abietta Saxonum do(mi)nacione, repeteret. Quod studium maxime sibi gentis illius moribus persuaderi dicebat, que plerunque temeritatc niti cunctaque pronius quam prudencius ex equi soleat. Absalon, interdum priuatum acumen 40 publicis uiribus prestare ratus, laudata Guthscalci industria,

560

5

io

15

20

25

30

35

40

-

XIIII

—

cauendum monet, nequid eis ex parte Danorum falso polliceatur, incorruptam patrie fidem haberi cupiens mo mor- (317) q u e , e a m , fortibus uiris r e f e r t a m , arniis, non mendaciis bella meditari debere. Ille priinum Pomerauos aggressus, se, prisce familiaritatis memoria ac tocius populi Sclauici caritate permotum, retuudende eorum inercie causa adueuisse, dicebat, quod, perniciosa ab eis utilium loco duci, perspectum habeat. Siquidem animaduertere eos oportere, quam noxie doniinacionis iugum rcceperint, quodque iis obsequio pareant, qui ipsos patria tandem exuere cupiant. Quippe Saxones, quantum ex ipsoruin finibus occupaucrint, protinus cultu | atque habitacione complecti, nec preda aut p- 815 gloria contentos, proferendi imperii cupiditate uictorie lucra continua possessione firmare. Quam ob rem eos liucletum uita, Pri(bi)sclauum ))atria spoliasse, llazaburgam. Illogam ac Suerynam in tocius Sclauie ruinam uallo fossaquc cinxisse. Danos uero diuerso studio bella gerere, nec liostium fines, sed mutue pacis commercium affectare, proprium tueri quam alienum appetere cupidiores. Itaque summopere eos elaborare debere, uti Saxonicis presidiis patriam uacuefaciant, omnique Teutonum plebe regno egesta, amicicias cum Danis componant, quos Saxonum hostes esse non ambigant; ita demum eos sempiterne libertatis beneficio patriam ornaturos. His monitis concitati Pomorani loca a Saxonibus intra Sclauiam optenta peruadunt; Illogam capiunt, reliquis eorum municionibus defensorum uirtute seruatis ; et, ne ducis inopes uiderentur, Danorum regis tituluin profitentur. Ita Guthscalcus duarum gencium uiros Danie imminentes odiis sequestrauit, patriamque nostrani, undique fiuitimorum armis obiectam, ab impendente periculo pio mendacii commento seruauit. Cuius facinoris fama Gutliscalci reditum precurrente, rcx animiraciono perfusus, postquam ex Absalone, per quem res esset acta, cognouit, impensius auctorem laudauit. Igitur Ilenricus, ut repudiatam regis amiciciam recuperaret, sine qua Sclauos arcere non* posset, Henricum Razaburgensem et antistitem Lubcccensem c l x v i legacione onelrat, filiam suam minorem filio eius in matri- p- sie monium offerens. Nam maior natu, quo prius ei desponsa fuerat, morbo occiderat. | P e r eosdem confinnande oblacionis p- 817 gracia apud Bram(m)ensem prouinciam tempestiuus ducis

—

XIIII

—

561

0ccur8us promittitur. Quo rex legatorum adhortaciono profectus, Guncellinum obuium habuit, qui sub impedimento aduerse ualitudinis ducis absenciam excusaret, eumque apud Eydoram celeriter aduenturum promitteret. Eo cum 5> uentuin esset, et ducis promissa complentur, et milicia aduersum Sclauos paribus uotis condicitur. Sed eo Diininun! petente, rex Walogostum profectus, omissa urbis oppugnacione, finitima iura aniiis percurrit. Osni quoque oppidi, post recentem uastitatem parum reedificati, incendium loi itérât. Eodeni uastaeionis genere diuersa regionis loca petuntur. At Sclaui, quia uiribus niti nequibant, utrunque hostem ere atque obsidibus plaçant. Post hec rex belli Noruagici meditacionem, ad id usque tempus rebus Sclauicis interpellatam, magna curarum is. parte liber ingreditur. Quam ueris principio copiosis patrie uiribus exsecutus, per summani Wicarorum dignacionem non modo liberos adiltus, certe eciam letos occursus habuit. p. sis Nec liostis, sed ducis more sermone cum incolis habito, concionibus arma mutauit. Quorum beniuolencia adeo de20 lcctatus, ut hostium obliuisceretur, ociosaque procedendi tarditate eximium Erlyngo contraheudaram uirium tempus reliquit. Magnitudo exercitus eius letos Wicensium oculos in se conuertit. Nauigacio quoque eius gratis eorum luminibus aspecta liberos impetrauit excursus. Enimuero complures 25 in angustias, per quas classi seriatim meandum erat, multitudinis eius ammiracione protracti, quo cercius nauigiorum numerum deprehendere(n)t, non nocendi, sed spectandi auiditate edita loca complebant. Tuusbergenses, quo ceteris regem impensius colerent, finibus suis exceptum |l honora- (318) 30 tissime processionis officio uenerati sunt, religione seruicium cumulantes. Erlyngi milites, qui superiorem regis aduentum munimenti illic siti fiducia spreuerant, presentem fuge declinacione cauebant. Itex, superato cliuo, collustrate rupis cacumen miratus, inexpugnabile loci presidium comprobabat, 35 artis opus t r a s c e n d e n t e natura. Fertur, interim Erlingum cuiusdam sinus angustias, Danorum nauigacioni opportunas, prohibendi transitus gracia crebris machinarum tormentis uallasse, plus locorum difficultati quam propriis uiribus in excipiendo hoste confidente»!. Quapropter rex, tarditatis 40 sue dispendium execratus, uocatos amicos celeritatis exSaxo

Oramtnaticus.

562

—

XIIII

—

hortacione sollicitât; erubescendum more crimen operoso festinacionis impendio redimendum affirmat, quod, iam com(m)eatibus quasi per ocium et inerciam absumptis, inaniter tempus triuisse uideantur. E a res diuerso maiorum 5 iudicio excepta est, uariaque sentencia duces consilium agitabant, aliis, tornientorum magistros, expositis in terrain equitibus, deturbandos obiectasque rates transitu subinouendas, hortantibus, aliis, in tantas angustias ingenti classe temere procurrendui», uetantibus. Quidam, hostibus laxiore io freto preteritis, regionem armis occupandam ceusebant. Protinus enirn Erlingum, aut pugnandi aut fugiendi necessitate perstrictum, quesita locorum presidia relicturuni. Alii uero, absentis periculi presentem metuni ridentes, non ante deliberacione agendum docebant, quam res se propius ió inspectandam dedisset. Hi. celeri processu utendum hortan-

20

25

30

35

40

tes, ociose naluigacionis moras amputali iubebant. Ita p- 8 , 9 cunctorum sentencia uariante, Nicolaus quidam cognomento B o s , natu quam uirtute nobilior, mirari se, inquit, cur '(iris racioue utentibus inclytoque solo natis, amenissime ptttrie gremio relieto, tot inculta locorum spacia pererrare li bei et, presertim quibus nihil prêter aspera saxa atque inuias rupos occurreret. E o siquidern demencie ueutum esso, ut ultime erumue summarum uoluptatum loco ducantur. N a m si regem Noruagia potili contingat, fore, ut plus labori^ ex utroque regno quam uolu'ptatis ex altero sit porccpturus. Pre*terea cum iam labencium alimentorum necessitas urgeat. c l x v i » si longius nauigacio proferatur, baud quaquam commeatus reditui suffecturos. l l e c ab eo timidius quam prudencius dieta silencio probari uidebantur. Quod dictum Absalon diuersa a ceteris estimacione commeDsus, diinissis aniicis, solitarium regem acrius obiurgare cepit, quod Nicolai sentenciam, summa reprebensione dignam, taciturnitate probauerit, eamque plenis contumelie respousis prodamuare passua non sit. Que eniiii ab eo per ludibrium dieta uidebantur, acerrima faccionis incitamenta fuisse. Cuius si comitatum nullo in momento posuisset, cunctaque eo desertore, quam comité, melius exequeuda dixisset, ceteros, unius ruborc perinotos, similis opprobrii metu sileiicium acturos. Nunc ucro, cum aut cousenserit aut consentire uisus fuerit, neque palam eum timiditatis exprobracione confuderit, breui

—

s

io

15

20

25

30

ar.

40

XIIII

563

—

coniplures, licenciori impunitatis exemplo protractos, sirailibus inonitis succlamaturos. N e c sccus, ac predixerat, accidit. N a m cum principes oinni studio redoundi cupiditatem processui preferrent, eamque m a n i f e s t s uotis prosequi non auderent, plebem clandesti nis incitamentis instinctam sedi- p- 8 2 0 ciosis annauere consiliis. E x qua quidam petulancioris audacie, explorata Absalouis a&sc?icia, cuius in protrahenda expedicione pertinaciam ciiusnbantur, nauem eius silicibus pctiuere. Sed a remigibus mox excepti, quanquam numero prestarent, terga uertere. Quorum demenciam rex debita aniniaduersione persecutus non est, abunde eos hoc fugo dcdecore punitos existimans. Inde ad sinum Porturiam, e g r e g i a Siuardi uictoria i n c l y t u m , ubi scilicet immmeram classem tribus ab eo nauigiis subactam feruut, uelificatuin est. M i e e Iutensibus aliqui, iniquissima gubernatorum exliortacione prouecti, | i concione facta, remissionem expedi- cm») cionis uiolenta succlamacione poscebant. A d quos compreheudendos milites sub ignoto cultu missi aliquandiu in eorum concilio, obscurata sui noticia, consederunt. Tandem a circunstantibus agniti, ueste, quam latendi gracia sumpscre, discussa, correptos sedicionis auctores obtorta g u l a secum traxore. Qui cum ad naues abducti fuissent, graues regi penas uapulando dedere. Qui quo puniciores forent, uicissim in undas demittebantur, iisdemque extracti renouatis uerberibus mulctabantur. Post hec eo loci processum, ubi solsticii estiualis tempore inusitate elaritatis noctes sensere, dieique tain similes, ut minimum temporum discrimen uideretur; ad quartini lumen, solis beneficio procuratum, leui contcmplacioue exiles litero legi poterant. Illic Iutensium mag n a t c s , quos aut metus aut inpaciencia stimulabat, regem apertis repetende patrie inonitis aggressi, inopem alimentorum expedicionem dimitti iubebant, anno postero, si animus in sentencia mansisset, non per prolixos W i c e n s i u m parcium anfractus, sed o W e n d i l e finibus directe nauigacionis cornpendio reuersuram. Q u o r u m uoces eciam querulum inedie uulgus a d i u u i t , adeo ut uemo e x plebe esset, qui non prerum inopie citato reditu subueniendum clamaret. Ita r e x , obstrepente multitudinis i m p e r i o , proposito cedere compulsus, soluende expedicionis sentenciam protulit. Et, ne bustoni oninis incomniodi expertem relinqueret, prostan-

36*

5G4

5

10

is

20

25

30

35

40

—

XIIII

-

tissimis tocius Noruagie nauigiis secum abductis, peregrina patriam classe ditauit. Ita quorundam Iutorum inpaciencia maxima uictorie spes subruta est, quia, si debita cepto perseuerancia non deesset, res Noruagica sub Danis man8Ìsaet. Noruagiensis nobilitas, que uenienti regi comes extiterat, linquende patrie pudore reuertentem prosequi supersedit. Interea dum hec geruntur, RugiaDorum ex regis longius agentis occupacione fidencium defeccio incidit. Qui cum, finita hyenie, expedicionem aduersum se destiniiri cognoscerent, quendam conspeccioris ingenii ac facundie policioris subornant, qui regis propositum exquisita adulacionis arte subuerteret. Quod cum minime efficere quiuisset, reditu suo hostium aduentum precurrere noluit, ne aut ciuibus bellum dissuadendo suspectus aut concitando perniciosus existeret. Igitur Absalonem, uti se coinitem* pateretur, orauit, quoad eius consilium a ciuibus posceretur, CLXviia quod stolide mentis hominibus plus requisita quam oblata Consilia piacere soleant. R e x uarias Rugie partes adortus, cum ubique prede, nusquam uero pugne materiam repperisset, fundendi sanguinis auiditate perductus, urbem Arkon obsidione tentauit. | Hec in excelso promontorii cuiusdam p fi22 uertice collocata, ab ortu, meridie et aquilone non manu factis, sed naturalibus presidiis munitur, precipiciis menium speciem preferentibus, quorum cacumen excusse tormento sagitte iactus equare non possit. Ab iisdem quoque plagis circunfluo mari sepitur; ab occasu uero uallo quinquaginta cubitis alto eoncluditur, cuius inferior medietas terrea erat, superior ligna glebis intersita continebat. Septentrionale eius latus fonte irriguo scatet, ad quem muniti callis beneficio oppidanis iter patebat. Iluius quondam Ericus usu uiolencius intercluso, non leuius siti quam armis obsessos premebat. Medium urbis plauicies habebat, in qua delubrum materia ligneum, opere elegantissimum uisebatur, non solum m«2i) in eis militantes h a b e b a t , quorum omne lucrum, seu a r m i s seu f w t o quesitum, sacerdotis custodie s u b d e b a t u r ; qui e x earum rerum manubiis diuersi generis insignia ac uaria tfimplorum ornamenta c o n f l a b a t , eaque obseratis a r c a r u m claustris mandabat, in quibus preter abundantcm pecuniam multa purpura uetustate e x e s a congesta fuerat. Illic quoque publicorum munerum ac priuatorum ingens copia uisebatur, l i a n e itaque studiosis beneficia poscenciuin uotis collata. statuam, tocius Sclauie pensionibus cultam, finitimi q u o q u e reges non absque sacrilegii respectu donis prosequebantur.

— xim -

5.

10'

15

20

25

30

35

40

567

Q u a m inter ceteroa eciam rex D a n o r u m Sueno pro|pieiandi i>. 826 gracia exquisiti cultus pocilio ueneratiis e s t , alienigene religionis studium domestico p r e f e r e n d o , cuius post m o d u m sacrilegii infelici nece penas persoluit. Alia q u o q u e f a n a compluribus in locis hoc n u m e n h a b e b a t , q u e per suppnris dignitatis ac minoris potencio flautines r e g e h a n t u r . P r e t e r í a p e c u l i a r e m albi colorís equunt titulo possidobat, cuius iubn aut cande pilos conuellero n c f a r i u m d u c e b a t u r . Iltinc soli sacerdoti p a s c e n d i insidendique ins erat, ne diuini animali» usus, quo f r e q u e n c i o r , hoc uilior h a b e r e t u r . I n hoc equo opinione R u g i e S u a n t o u i t u s (id simulacro uocabulum e r a t ) a d u e r s u m s a c r o i u m suoruni hostos bella g e r e r e c r c d e b a t u r . Cuius rei precipuum a r g u m e n t u m exstabat, quod is, nocturno t e m p o r e stabulo insistent, a d e o p l e r u n q u e m a n e s u d o r e ac luto respersiis uidebatur, t a n q u a m ab exercitacione ueniendo m a g n o r u m itinerum spacia percurrisset. Auspicia q u o q u e p e r eundem e q u u m huius modi s u m e b a n t u r . Cum | bellum p. a d u e r s u m aliquam p t o u i n c i a m suscipi placuisset, a n t e f a n u m triplex h a s t a r u m ordo ministrorum o p e r a disponi solebat, in q u o r u m quolibet bine e trnnsuerso iuncte, conuersis in terrain cuspidibus, figebantur, equali s p a c i o r u m m a g n i t u d i n e ordines disparante. Ad quos e q u u s d u c t a n d e expedicionis t e m p o r e , solenni precacione premissa, a s a c e r d o t e e uestibulo cum loramentis p r o d u c t u s , si propositos ordines a n t e d e x t r o quant leuo p e d e t r a n s c e n d e r e t , f a u s t u m gerendi belli omen accipiebattir: sin l e u u m uel semel d e x t r o pretulisset, petendo prouincie p r o p o s i t u m m u t a b a t u r . Nec prius certa nauigacio p r e f i g e b a t u r . q u a m tria c o n t i n u e poeioris incessus uestigia c e r n e r e n t u r . A d uaria q u o q u e negocia profecturi ex primo animalis occursu u o t o r u m auspicia capiebant. Q u e si leta f u i s s e n t , c e p t u m alacres iter c a r p e b a n t ; sin tristia, r e f l e x o ctirsu propria r e p e t e b a n t . Nec sorcium eis usus i g n o t u s e x t i t i t ; siquidem tribus ligni particulis, p a r t e altera a l b i s , altera nigris, in g r e m i u m sorcium loco coniectis, candidis p r o s p e r a , * furuis aduersa C L X V i n * signabant. Sed n e f e m i n e quidem a b hoc sciencie genere immunes fuere. Q u i p p e foco assidentes absque supputacione fortuitas in c i ñ e r e lineas describebant. Quas si p a r e s numerassent, p r o s p e r e rei prescias | a r b i t r a - p- 32B b a n t u r ; si impares, sinistri p r e n u n c i a s a u t u m a b a n t . H u i u s

568

5

io

is

so

'-'5

30

35

40

-

XIIII

-

igitur urbis non magia rex munimenta quam ritus euertere cupiens, uniuerse Rugie profauos cultus eius cxcidio deieri posse arbitrabatur. Neque enim dubium habebat, quin, exstante simulacro, facilius gentis menia quam sacrilegia domarentur. Itaque quo ocius expugnacionem peragerct, ingentem lignoruin materiam, faciendis machinis opportunam, magna cum tocius exercitus fatigacione propinquis e siluis petendam curauit. Quibus dum artifices coaptandis intenderent, frustra his rebus opera ni dare asseuerabat, sperato cicius urbem captures. Interrogatus, quouam id augurio deprehensum haberet, ex hoc potissimum augurali se dixit, quod Rugiani, quondam a Karolo Cesare expugnati, sanctumque Yitum Coruegiensem, religiosa nece insignem, tributis colere iussi, defuncto uictore, libertatem reposcere cupientes, seruitutem supersticione mutarunt, institute domi simulacro, quod sancti Yiti uocabulo censuerunt; ad cuius cultum, | contemptis Coruegiensibus, peu- pfgfg sionis summam transferre ceperunt, affirmantes, domestico Vito contentos externo obsequi non oportere. Quam ob rem Yitum, ueniente sui solennis tempore, eorum menia turpaturum, a quibus tam similem monstro figurani acceperit. Merito namque eum ab his iniuriarum penas exigere debere, qui uenerabifem eius memoriam sacrilego cultu complexi fuerunt. Hoc se non ex somniorum aut rerum accidencium coniecturis, sed sola presagientis animi sagacitate colligere testabatur. Ammirabilior cunctis quam credibilior prediccio extitit. Et quoniam insula Archonensis, que Withowa dici t u r , a Rugie complexu paruula p-S3U freti interriuacione, que uix fluminis magnitudinem equare uideatur, abrumpitur, ne eo loci ulla Archonensibus auxilia porrigerentur, missis, qui transitum obseruarent, hostcmquo traiectu prohiberent, cetera manu urbis obsidionem arripuit, ac primum operam tormentis uallo applicandis exhibuit. Absalon, inter manipulos castrorum loca distribuere iussus, designandi officium mensurato inter maria spacio exsequebatur. Interea oppidaui portam urbis, quo minor eam attentandi facultas pateret, ingenti glebarum aceruo prestruxerant, aditumque coacta cespitum compage claudentes, tantum ex eo opere fiducie contrahebant, ut turrim, que supra portam sita fuerat, signis tantum aquilisque prote-

—

5

io

15

20

23

XIIII

-

569

gerent. l a t e r quas erat stanitia ( a m R a n d e Stuatira), magnitudine ac colore insignis, cui tantum ueneracionis a populo R u g i a n o tributum est, quantum omnium pene deorum I maiestas obtinuit. Earn enim pre se ferentes in p- 831 humana diuinaque grassandi potestatem h a b e b a n t , nec quicquam e i s , quod libitum f o r e t , illicitum habebatur. Populari urbes, aras demoliri, fas ac nefas in equo ponere, cunctosque R u g i e penates aut ruinis aut incendiis euertere potuisset; tantumque supersticioni indultum e s t , ut exigui panni auctoritas regie potestatis uires transcenderet. Plectentes signo, perinde ac diuino gestamini, honorem habebant, officiis damna, iniurias obsequiis rependentes. Interea uariis inchoande obsidionis operibus insistente exercitu, aliisque s t a b u l a , aliis tentoria ad necessarios usus militari p r o c u r a c e n e uersantibus, rege uero diurni caloris intemperanciam ocio atque umbraculis leniente, Danorum forte p u e r i , plenis petulancie excursibus ad uallum perducti, contortos funda lapillos in propugnacula iacere ceperunt. Quorum ingenio delectati magis Archonenses, quam territi, similes lusui nisus armis excipere erubescebant, ob idque eos spectare quam repellere maluerunt. Adolescentibus subiude puerorum ceptum in consimili prouocacionis genere emulantibus, spectandi uoluptate deposita, egre pugnam capessunt. Iuuenes quoque nostri, relictis uarie occupacionis officiis, ad auxilia sociis ferenda concurrunt, equiti-

bus ista pueriliuin exerciciorum* loco ducentibus. I t a res clxviiii» partialis a c pene despicabilibus iniciis cepta grandem haud leui in momento ponendi certaminis progressum accepit, paulatimque ptieiilis ludi incitamentum ad serium uirilis 30 pugne niodum prorepsit. F o r t e autem egesta porte humus in antri sine crepidini» formam, subsidente glebarum mole, c o n c c s s e r a t , uastusque inter turrim et cespites hiatus patebat. Quem cum egrogii animi ignotus iuuenis g e r e n darum rerum proposito opportunum animaduerteret, attinsi gendi eius opem a sociis implorauit, quo si ipsorum auxilio precessisset, expugnaeionem illico subsecuturam seque uictorie gradum facturum spondebat. Q u i b u s , quonam modo iuuari posset, percontantibus, telorum cúspides, quis tanquam scalis e u a d e r e t , mediis ccspitum locis immergi 40 precepit, eoque negocio subuectus, postquam animaduertit.

570

5

io

15

20

25

30

35

40

-

xiin

—

ita se undique oius antri presidio unllatum, ut ab hostibus ledi non posset, e x i r u e u d i ignis gracia straincntum poposcit. Interrogatus, an accendendi eius materiam | haberet, p- 8 3 2 f e r r u m sibi ac silices suppetere respondit, p r e m o n i t o , ut, estuante in'cendio, ab hisdom descensurus exciperetur. (3- ; ì) I g i t u r foci nutriments circiinspicientibus fors materiam obtulit. F o r t e enim quidiim ad necessarios usus onustum stipula curium a g e b a t : qua d i r e p t a , alius alii fasoiculos i a c i e n t e s , eosque cuspidibus a f f i x o s iuueni poriigcntes, breui patulum repleuere c a u u m , turris desercione tutos aditus d a n t e . N a m oppidanos partim rei ignoiancia, partim turris inanitas fefellit, cuius eciain prominens latitude oppugnatoribus ab utroque latere presidio fuit. Que cum repentino igne correpta conflagrare cepisset, incendii auctor, facto uictorie g r a d u , exeipientibus sociis. solo illabitur. Conspecto f u m o , oppidani, improuiso periculo attoniti, igni prius an hosti resisterent, ambigebant. T a n d e m collectis a n i m i s , summa ui incendio occurrunt, omissoque hoste, bellum cum flammis gerere ceperunt, nostris extinccionem prohibere conantibus, ut e x pari his reprimendi incendii, illis protegendi cupido incessisse uideretur. T a n d e m aqua defeeti flammas lacte sparsere, que tanto uehemencius incendium concepere. quanto hoc liquoris genero sepius p e r fundebantur. E a res plurimum incrementi incendio adieeit. Orto deinde c l a m o r e , r e x , spectandi gracia extra castra p r o g r e s s u s , simulque euentus ammiracione concussus, cum dubium h a b e r e t , an ignis ullum expugnacioni momentum adiiceret, quid factu potissimum f o r e t , e x Absalone perquirere institit. I l l e r e g e m , ne se puerilibus ceptis insereret aut quicquam, inexplorato negocio, repente a g g r e d e retur, hortatus, m a g n o p e r e rogare c e p i t , ut sibi primum, an ignis pociende urbis e f f i c a x esset, speculari permitteret. N e c rein p e r s c r u t a « cunctatus, c l y p e o d u n t a x a t ac g a l e a tectus portam accessit, iuuenesque eam o p p u g n a r e conantes hortari a d confouendum inceudium cepit. Quod, accensis undique nutrimentis euectum postiumque ac cohunnarum roboribus a l i t u m , ligneutn turris pauimentuni absumpsit, ac d e i n d e , s u m m a c o r r i p i e n s , singulare simulacri signum aliaque domestice religionis insignia cineri equauit. Quod postquam r e x , nunciante | A b s a l o n e , accepit, eiusdem monitu p. saa

—

:5

l®

is

2 absque redempcione dimitterent, omniaque uere religioni? momenta Danico ritu celebranda susciperent; quin eciam ut agros ac latifundia deorum in sacerdociorum usus conuerterent, seque, quocies res posceret, Danice expedicionis comites exhiberent, nec unquam accersiti regis miliciam n» prosequi supersederent ; preterea annuatim ex singulis boum iugis quadragenos argenteos tributi nomine penderent, totidemque obsides in earum condicionum firmamentum prestarent. Quo audito, populus, repentinis sodiciouis facibus inflammatus hostilisque prede ac sanguinis cu pi- p. »35 is d u s , magnopere queri cepit, quod, propinque uictorio premiis spoliatus, nihil ex tanta fatigacione preter ictus et uulnera retulisset, quodque sibi de pene uicto hoste tot iniuriarum ulcionem proprio arbitrio exigere non licuerit, prefatus, illorum saluti iam consuli, de quibus tot spolio20 rum, tot domesticarum cladium minimo negocio speciosissima uindicta accipi potuisset. Preterea deserturum se r e g e m , quod urbem capi passus non sit, exiguamque pecuniam ingenti uictorie pretulerit, minitatus est. Talibus rex obtrectacionis sibilis uexatus, quo lonsùus strepitu 25 abesset, principes extra castra perductos, dedicionem urbis an direpcionem probent, perquirit. A quibus Absalon, quidnam ea de re sentiret, disserere iussus, municionem quidem capi, sed non sine diuturno obsidionis impendio posse, asseuerabat. Quanquam enim studia sua sinistra 30 uulgi interpretacione exciperentur, inaile se tamon npud malignos eorum estimatores ob salutares monitus displicere, quam sociocum salutem tanta rerum utilitate subuertere. Nam etsi ignis, pocius celesti miraculo quam ulla mortnlium opera accensus, superiores aggeris partes, que lignis ¿a humoque constabant, propo modum in cineres redegisset, inferiorum tamen solidiorem compagem incendio non eessuram, que altitudine sua haud facile liostium incursui pateat. Ad liec oppidanos cuncta pene incendii loca luteis refecisse figmentis, eosque partim flammai um uiribus ai ceri, 40 partim presidio muniri, quarum asperitas nostris non minus

—

XI1II

—

573

o p p u g n a c i o n i s q u a m illis d e f e n s i o n i s i m p e d i m e n t u m i n g e r e r e uideatur. P r e t e r e a si i n c o l u m i t a s A r k o n e n s i b u s n e g a r e t u r , f o r e , u t c e t e r e R u g i a n o r u m u r b e s , n e c e s s i t a t e in u i r t u t e m conucrsa, hoc acrius, quo desperacius, rebellarent. Quos 5 s i i n fidem r e c i p i c o m p e r i s s e n t , f a c i l e e o d e m e x e m p l o s a Cum ergo multarum urbium l u t i s Consilia c i r c u n s p i c e r e n t . e x p u g n a c i o n e m sola expedicione concludere q u a m unius obsidioni pertinacius inherere prestancius ducatur, dedicionis oblata | respui non oportere. Sin ceteris s e c u s u i d e a t u r , io i n u i o l a t o s o b s i d e s n i i t t i d e b e r e , n e p a r u m s y n c e r a fide c u m eis a c t u m e x i s t i m a r i p o s s e t , a u t g e n t i s n o s t r e p r o missioni protei- solitum ulla lubricitatis labes a c c e d e r e i . H a n c sentcnciam m a x i m u s pontifex Eskilius conscntaneis suffiagiis f r a u d a r e p a s s u s n o n est, d i c e n d o , p l e b e m p a t r i b u s , 15 n o n p l e b i p a t r e s o b t e m p e r a r e d e b c r e , n c q u e p a r esse

20

25

30

$5

sO

maiores minorum* arbitrio cedere. Qui autem optabiliorem uictoriam acquiri p o s s e , q u a m aliene religionis populuni non solum tributis, u e r u m eciam Christianis sacris subiectum efficere? Sed eciam pocius A r k o n e n s i u m opera aduorsum reliquos hostes u t e n d u m , q u a m cedibus inhiandum m o n e b a t ; q u i p p e subiugare liostem, quam necare, tanto prestancius esse, q u a n t u m pietas a seueritate distare cognoscitur. I n s u p c r aliquanto sacius fore coniplurium municionum presidia pariter occupare, qunm unius obsidionem omnium e.xpugnacioni prcponere. Ea monitorum racione p e r m o t o s principes tain sue q u a m Absalonis sent c n c i e a s s e n s o r e s effecit. Rex quoque, codem consilii uigor transitum cimbis prolapsi, propellere niterentur, Absalon, qui simul cum rege ripam ascenderat, alienis nauigiis correptis, opportunum eis presidium attulit. I n cuius clypeum coniecta tela inania cadebant, sociorum scutis immissas cuspides retentantibus. Cunque eius nauigium, huic spectaculo procul i n t e n t u m , boriante r e g e , propius accessisset, repulsis hostibus ingentique pontis parte c o n u u l s a , cetere classi nauigandi iter tribuitur. Quam cum oppidani pretereuntem scapliis i n c e s s e r e n t , Absalon et Suno cymbas suas sagittariis completas eis obiiciunt. Ancepsque exercitacio erat nauiculis uario tormentorum genere decertantibus. Y e r u m ut Iulinensibus oppidum, ita nostris classis refugio fuit. Ad ultimum cedentes oppidanorum scaphe liberum classi progressum dedere. Quam cum Suno posterius seq u e r e t u r , quondam e Iulinensibus, insolencius ripe incursantem, eiecto ballista spiculo i n t e r e m i t ; eique m o x alium subuenire conantem simili ictu prostrauit. Quorum corpora totidem, ocius a c c u r r e n t e s , humeris suis excepta celerrime deportarunt. Cunque nostros ob id factum unus ex oppidanis, perinde ac sociorum necem maledictis ulturus, acerbiore conuicio insequeretur, proteruo eum Guthskalcus age re p r e d i c a b a t , quod dona, que in alios ultro collata conspexerit, contumeliosa uerborum uiolencia assequi eupiat. Nam cum duos eorum pedites a nostris equites factos

588

5

10

15

20

25

30

35

40

—

XIIII

—

c o n s p e x e r i t , r e l i q u o s , si propius a c c e s s i s s e n t , similibus equis esse donandos. Quo dicto non solum insectatoris petulanciam c o n t u d i t , uerum eciam oppidanorum omnium insolenciam proculcauit. Inde ad insulam Crisztoam peruentum. Cuius incendio abstineri r e x , ut annone e q u o r u m alimentis necessarie p a r c c r e t , edixit. P r o x i m e ad urbem C a m i n u m , permeato amne, proceditur. Cuius septentrionali prouincia armis incendioque uastata, preliuin eius in ponte conseritur. S u b quem Sclaui per occulta u a d a repentes, lanceis inter rimas porrectis, furtim nostros uulneribus appetebant. Cuius incommodi f r a u d e m D a n i c a r u m illico s c a p h a r u m frequencia dispulit. P o n t i s q u o q u e fragilitas, excidium | minitans, amplius quam hostis seuicia in metu r e p o n e b a t u r . I g i t u r omissa urbis o p p u g n a c e n e , Crysztoam reditur. Y b i reducende expedicionis, s u m m a cum tocius exercitus hesitacione, consilium a g i t a n t e s , q u a p a r t e pontum r e p e t e r e n t , ambigebant. N a m cum Pomeranorum lacus tribus ostiis in fretum d e c u r r a t , d u o b u s , Penensi uidelicet et S w y [ z ] n e n s i , longinquitatis tedio fastiditis, prop i n q u a m Caminensis exitus breuitatem adire placuit. Quem G e r o quidam, regionis eius locorum peritus, adeo uadosum incerteque profunditatis a s s e r u i t , ut eum estus d u n t a x a t r e g r e s s u suo meabilem faciat. Cuius cognoscendi gracia A b s a l o n cum tribus nauigiis missus, contigui maris seuicia interpellante, profunditatis liabitum e x c u s s e rimari non potuit. I l i c fluuius, ubi lacu e m a n a t , contracciore alueo s t a g n a i ; p r o g r e s s u uero suo supra aninis modum latitudinis incrementa suscipiens, eximiam paludem aut facit aut inuenit. R u r s u m ubi pelago influit, pristine contraccionis mensuram resumit. Quanquam uero classis regia A b s a lonis reditum opperiri deberet, nauigacionis ardore precepti o b l i t a , imperio festinacioni posthabito, ad idem amnis diuerticulum procurrit, ac se ipsam || proprio ductu difficillimis aluei locis inseruit. C u i u s cum C h r i s t o p h e r u s terga custodia more postremus tutaretur, insultantibus S c l a u o r u m nauigiis, haud f a c i l e m fluuii ingressum habuit. Quod attentacionis g e n u s partim uiribus s u i s , partiin sociorum auxiliis propulsauit. Cunque r e x " e o d e m die Iulinensis prouincie denuo inuadende consilium a g i t a s s e t , A b s a l o n concubia nocte opportuna ascensui l o c a s c r u t a t u s , ubi

p- »59

(3;i4)

-

¡5

no

1:5

20

25

30

35

40

xml

-

589

solidiorem fundi situm aduertit, illic aut palos fixit, aut harundines ripe iunctas nodis signauit, posteraque luce easdem indiciorum notas secutus, exponendis equitibus facilem continentis aditum preinonstrauit. Qui cum Magnum, Erici filium, diurne ex*cursacionis agendeque prede socium liaberet, eumque incaucius euagantem ab hostibus prope interceptum (audiret), quanquam | a rege, uicorum incendiis insistente, reuertendi imperiurn accepisset, caritatem obediencie pretulit, Magnumque, partim nauali, partim equestri hostium milicia arctissimo in loco conclusuni, e uestigio concitato agmine superueniens, imminentis exicii periculo liberauit. Nec ingratus auxilii Magnus salutem suam se ei debere confessus est. Ad hec ingentes semafori grates exsoluit, seque eciam spiritum suum, si necosse foret, eius saluti impensurum proinisit. Yerum Absalon, menior liane opem a se latam aduersum regis iinperiuni esse, ne tristiorem eius uultum expeiiretur, graciam, quam conteinptu leserat, prede obiectu recuperare constituit. Igitur pecorum ordines pre se agi captiuosque in castra precedere iussit, eoque aspectu pennulsos regis oculos in aduentum suum sereniores effecit. I s namque, cognitis Absalonis operibus spoliisque conspectis, iram, quam contemptui inHixit, uirtuti reinisit, eumque leui reprehensionis genere ucnientem excipere contentus fuit. Repetita classe, anceps educende eius consilium fuit. Alii siquidem medias faucium angustias ad commoduin nauigacionis ligonibus patefacere, strictasque fluuii partes fossorum opera amplianda3 censebant. Sed quia manifestum e r a t , futurum, ut harenis marítimo estu appulsis fossa obstrueretur, opus attentatum non est. Alii n a u e s , subiectis trabibus, communi ui in pontum pertrahendas d u x e r e , equitatu utrinque ripas tuente. Hugianis solis sex paruulas rates hac arte educere contigit, ceteras u e r o , oneribus ad modum impeditas, disiungi quam abstrahi facilius fuit. Igitur cum nostri infinito procedendi ardore aliquandiu fauces frustra tentassent , reuocante r e g e , egre cepto cesserunt. Tanta omnes (Absalonem excipio) hoc exitu utendi auiditas stimulabat. I s namque, explorato amne, faucium profunditatem nauigiis inaccessam fore compererai. Interea K a z y m a r u s , imperita nostrorum secessione gauisus, clau-

CLXXHII» p. seo

590

5

io

15

20

25

30

35

40

— xmi —

dendi amnis gracia quinquaginta nauium classem cius principio | obiiciebat, ratus, nihil hostium fortune preter p-sei mortem aut capcionem residui fore. Insignes ei sagittarii Konon et Cirinus fuere, ab Henrico in Sclauorum auxilium Danorum odio missi. Bugiszlauus quoque cum equestribus copiis superueniens, nauigiis in supplementum fratti transmissis, Iulinenses, quod cum nostris acie non conflixerint, ignauiam eis obiectando contempsit. Que res adeo Iutensium animos inetu confecit, ut Absalonem ueluti conclone circundatum palain coniiiciis aggredì deforme non ducerent, eius ductui imputantes, quod proprie festinacionis inipulsu commiserant. Quin eciam muliebriter et quasi per lamentum queri ceperunt, olim regum Consilia ad illustrium uiroruin arbitrium pependisse, nunc in stolidissimi cuiusque monitis sentenciaque consistere. Enimuero Danis eo loci peruentum esse, unde reditus spes presumenda non sit. Quam ob rem pauca nauigia, quibus rex ac principes dilabi possent, publico conamine extrahi oportere, ne Danorum uires ac noinen uno temporis momento funditus collaberentur. Quam insectacionem Absalon adeo pacienter ac moderate tulit, ut nihil ex consueto mentis aut uultus habitu deponere uideretur; idque solum moncre contentus fuit, ut eas tantum ad piesens || uoces profun- (335) derent, quarum in futuro meminisse non pudeat. Huic forte obtrectacioni Scorro Wngnonis fìlius interueniens, primum ob confusas populi uoces, cuiusnam rei mencio haberetur, liquido exaudire non potuit. A t ubi, cessante iurgio remissoque strepitu, Absalonem maledico astancium sermone lacerari cognouit, Desipitis, inquit, commilitones, piissimi ac ualentissimi uiri industriam, tanquam scelus aliquod aut flagicium, obscena uerborum petulancia proculcando, ignauasque et indignas fortibus uoces in eius conuicium muliebriter iaciendo. Neque enim strennuam ac fortem operam iniqua estimacione pensare fas est. Ipso siquidem ductore eas terrarum partes arrnis lustrauimus, quas ne aspicere quidem maioribus nostris contigit. | E t i>. sm sane prin*cipibus ductandi, militibus sequendi ius c o m - c l x x i i i i ' petit. Ergo nos propriia (uiiibus) niti, alienis uero imperiis regi conuenit. Neque enim ab eodem et defendi et ductari debemus. Quapropter nos illi grates habere par

—

XIIII

—

591

est, qui fortunas suas tocies pro nostra preda uictoriaque deuouit, cuiusque nunc fortissimo ductu eo necessitatis peruenimu8, ut salutem armis protegere debeamus. Iam enim patriam ac penates affectantibus ante hostium oculos 5 conspicuum uiitutis opus edere necesse e s t , reditumque probitatis actibus impetrare. Has autem populi nostri querelas a summa animorum trepidatone profectas quis dubitet? S e d , pro dolor, quid cause est, quod tot illustrium uirorum prccordia tam repente fiducia defecit, io> ignauia occupauit? Quid nobismet ipsis, nullo concuciente, metum parimus, abiectaque spe, sine periculo trepidamus? Coiporibus integri sumus, neque nexus neque plagas experti. Dextris enses gestamus, nihilque robori nostro inopia aut clades detraxit. A g e , tantam fortune incolumi15, tatem uirili mencium robore prosequamur. Meminerimus, nos (uii os) exercitatos, non imbelles feminas esse, et inter pene inermes hostes summa cum armatura uersari. Certe, si classis nostra aut naufragio aut incendio perisset, nihil impedimenti esset, quominus per medios hostes patriam •20' equis repeteremus. Mittite ergo trepidas ignauasque uoces muliebiiter auribus tante concionis inserere, exsurgentesque animis, hebetatos fortitudinis neruos pristina uirtutis fiducia recreate. Talibus aliquandiu monitis insistens, pocius obtrectancium ora cohibuit quam animos correxit, depres25 sitque iurgium exhortantis auctoritas, quod ei summa pietas ac precipua fortitudo maxiniam sociorum graciam conciliauerat. Interea Kazymarus, classis nostre pociende spe ad modum incitatus, simulande fiducie gracia tentorio in ripa defixo, aureis argenteisque poculis sibi ac militibus 30 merum propinari constituit. Cuius insolencie fastuin fugatus post moduin rubore mutauit. Interea Waldemarus principes, a classis pertractacione reuocatos, curatÌ3 corporibus ad se coire iubet. Quos cum intra nauigium suum frequentes adesse cognosceret, quid factu potissimum ducant, 35 inquirit. Quibus responsum non dantibus, tacituruitatem mira|tus, causam eius exponi precepit. Tunc quidam, hesitantibus ceteris, pueros ei in consilium adhibendos dicebat, quorum precipue monitus sectaii soleat, ut, quos duces elegerat, eciam reduces habeat. Qua uoce Walde40 marus Absalonis sibi familiaritutem expiobrari cognoscens,

P. «¡3

592

5

to

15

so

25

30

—

XIIII

—

non moria esse, inquit, fortes uiros inuicem se muliebriter reprehendere ; quin pocius, ubi publice necessitati consulitur, priuatas lites facessere oportere. Sed ñeque hominem, qui ab ipsis impericie d a m n e t u r , si consultus fuerit, responsionis ignorancia silencium acturum. Intuensque Absalonem, quid suadeat, rogat. lile consilium in expedito esse, cum eo regi libitum foret uti, pronunciai. Que cnim aliis impedimenta atque obstacula uideantur, dispulsu facilia fore, ñeque aut nauium obiectum aut equitum incursum morari posse, quo minus ea parte egressus pateat, qua aditus fuerat. Regem quippe, expositis in continentem equitibus, protegende classis gracia ad ipsas fauces secedere debere, eoque nauigia nonnulla loricatis remigibus in|!structa ceteris singulatim proire et classem hostilem, (336) cum primum frequeucium coinitatus affuisset, irruinpere. Ridentibus cunctis et, an ipse preuius fore uellet, percontantibus, Yolo, inquit, ne forcius dixisse uidear quam fecisse. Etenim audacium consiliorum a u c t o r e s , quod ore suadent, manu prosequi conuenit. Delectatus Consilio rex, Absaloni naues remigesque, quos posceret, expediri precepit, ac protinus ripam stipatis equitibus petens ad amnis principium properauit. Quo Kazymarus eminus aducntare conspecto, relicto ocius tabernáculo, ad classem trepido cursu se retulit. Septena, delectu habito, nauigia procurantur, eademque loricato remige exornantur. E qui*bus C L X X V bina Absalonis f u e r e , totidemque Esbernus ac Suno ductabant. Reliquis tribus Thorbernus et Olauus et Petrus Thorstani filius preerant. Cunque Absalon, cetera classe seriatim subsequi iussa, nauigio primus incederei, ignotum amnis diuerticulum in(of)fenso nauigacionis compendio

penetrauit. Cuius re|liqua nauis gubernantis errore subito uadis insedit. Sed hunc deuie nauigacionis excessum, detru8a harenis puppe, remigum uelocitas correxit, statimque barbara classis ceu uentis correpta passim dilabitur. Cuius 35 fugam Dani magnis ac letis uocibus insecuti, discissum saxi uinculum effuso clamoris gaudio predicabant, deque accusatoribus Absalonis ueneratores effecti, ingenti gracia ipsi relata, contumeliam laudibus redemerunt. Sed et eius animus, moderacionis et constancie uiribus preditus, mobilis 40 uulgi adulacione extolli parui habuit, tantumque se in

p. 8G


40

XIIII

593

-

despiciendis laudibus gessit, quantum in contemnendis uituperiis cgerat. Tantulo negocio tam ingens periculum dispulsum est. B i n a Sclauica nauigia remigum metu deserta apud Criztoam a nostris excepta sunt. Tcrcium substantibus aque palis affixum, sociorum succursu seruatum est. Cumque r e x citatis equis Iulinum petisset, B u giszlauus, circa pontis refoccionem ineunde urbis studio occupatus, conspectis Danis, operam fuga mutauit. Adeo ilium subita animi trepidacio pristine dictorum suorum insolencie objiuisci coegerat. A t r e x , confestini refecto ponte, tanquam hostium opera consumniaturus, in austraIcm ripam equites traiecit, quo facilior e x o n e r a t e classi inter amnis consepta progressus pateret. Quo postquam Absalon subsequenter nauigia ductando poruenit, ne eadem Iulinenses, ut soliti erant, incesserent, instructam sagittariis scapham conscendit, eamque medio inter urbem ot classem amne direxit. V e r u m oppidani, nimio timoris haustu perculsi, a n x i a cum d e s p c r a c i o n e , tocius militaris fiducie uacui, menibus 8uis inclusi latebant. l'ertransitis impedimentis, nauigiis equi redduntur, defessaque remigio classis in portum colligitur. Cumque Absalon ac S u n o consueto excubandi officio postremum fixis | anchoris locum cepissent, ueriti, ne eorum nauigia, uento circunferente, sol[id]o propius adacta nocturne equituin irrupcioni paterent, conscensis nauiculis, quantum ripa a profundo distarei, curiosa amnis collustracione explorare ceperunt. Interea quidam e lulinensibus mero solutus, sed uenusta ad moduin clientela stipatus, ripam insolencius obequitando petiuit, benigneque e i s , Guthsealco i n t e r p r e t e , locutus atque obsiiles pacis postero die dandos pollieitus, reliquiis rerum parci predaque abstineri poposcit. Quo discedere uolente, equi. 895 cando, Siuardo so procreatum confingit. Cuius eci||am nomen (348) filio, qucin antea patris uoeabulo Yna(m) appellauerat, aptauit. Et ut omnia prioris fortune mo(nu)menta subrueret, 35 proauique uocabuh«« in eo représentari crederetur, simulate prosapie decus noui nominis ornamentis ursurpare sustinuit, Magnumque se in argumentum generis uocitari constituit. Quod tam impudens mendacium, turbulento militum errore credulaque uulgi suffragacione protectum, ad tocius Nor« uagie cruentissimam stragem extremamque perniciem pene-

614

5

io

15

20

25

30

35

40

-

XIIII

—

trnuit. I d e m c u m a d h u c priuatus Suetie d u c e m B i r g e r u m petisset, s a c e r d o t i , cuius f o r t e hospicio usus fuerat, stolam, p r e c i p u u m diaconi i n s i g n e , cum libro sacerdotalia sacra continente d o n o dedisse f e r t u r . S e d ne p e r e g r i n i s ulterius i m m o r e r , stilum ad propria referam. N e q u e m e d o m e s t i c a scelera per idem t e m p u s exorta diu|cius externis insistere paóiuntur. S i q u i d e m p- 896 M a g n u s E r i c i filius, presentis for*tune stipendiis non con- CLXXXI* tentus, cum K a n u t o et C a r o l o , quibus paterna cum W a l d e m a r o n e c e s s i t u d o , maternus autem a u u s E s k i l l u s e r a t , aliisque c o m p l u r i b u s in societatem facinoris accitis, opprim e n t i p e r insidias regis consilium capere sustinuit, a quo, c u m , ( i n ) S u e n o n i s p a r t i b u s militando, bello Grathico c a p t u s fuisset, non s o l u m spiritu, sed eciam amicicie et familiaritatis i u r e | d o n a t u s a t q u e e x priuata fortuna ad e m i n e n t e m p- 897 dignitatis l o c u m p r o u e c t u s f u e r a t . T a n t a m uictoris caritatem supplicii, quod m e r u e r a t , loco e x p e r t u s est. Cuius insidiarum a p p a r a t u s h o c securior, quo incredibilior e x t i t i t . N e q u e enim f a c i l e regis animum subire p o t e r a i , ab ilio sibi insidias n e c t i , cui q u o n d a m salutem a se t r i b u t a m meminerat. C u m res diu l a t u i s s e t , indicium huius m o d i fuit. Q u i d a m T e u t o n e s insidiarum conscii, M a g n o clientele obsequiis deuincti, c u m f o r t e , n e g o c i o r u m eius c u r a m amministrando H o l s a t i a m p e r a g r a n t e s , cuiusdam solitariam uitam d e g e n t i s h o s p i c i o e x c e p t i fuissent, eiusque c u b i c u l u m a se medio t a n t u m p a r i e t e discretum n e s c i r e n t , nocturno i n u i c e m s e r m o n e effusius habito, u e h e m e n t e r se mirari d i x e r e , quo p a c t o r e x inter tot preparata sibi insidiarum c o m m e n t a m o r t a l i u m a d h u c luce f u n g e r e t u r , quas M a g n u s c u m E a r o l i filiis eius capiti clandestino Consilio m o l i t u s fuerit. H a s u e r o o m n e s , a d u e r s u m inscium e x c o g i t a t a s , non fortuitis h u m a n e condicionis casibus, sed constantibus diuine p r o t e c c i o n i s subsidiis esse dispulsas. Siquidem M a g n u m , g l a d i o d u n t a x a t u e n a b u l o q u e , quo tigres o c c u pandi c o n s u e t u d i n e m habebat, u t e n t e m , petituro S i a l a n d i a m regi comitandi o b s e q u i u m ad cuiusdam usque uadi transit u m e x h i b u i s s e , ibique K a n u t i , qui pari armatura instructus ( n a m id g e n u s in uenacionis sectatoribus suspectum esse n o n p o t e r a t ) cum coniuratis e o d e m t e m p o r e superuenire d e b e bat, oecursu f r a u d a t u m , facinusque sine complice e x p e r i r i

-

XIIII

-

615

non ausum, per summam propositi dissimulacionem, consalutato rege, propria repetiuisse. Post cuius discessum Kanu tum regi uadum transgresso obuiufi) extitisse, turbatumque consortis absencia prosecucionis officium simulasse. Aliquanto tarnen eum acrius auidiusque, quam Magnum, propositum exequi perseuerasse, qui regein, equites ad mare premittere, stipantibusque feminis, morabundum in littore considere et inter extremos nauigium conscendere solitum, aggredì constituerit ; peregissetque faciuus, ni rex, absque omnis humani indicii monitis, benigniore celestium cura compulsus, relictis ocius pedissequis, ratom preter solitum scandere maturauisset. Karolum autem | antea a p. »93 coniuratis in Scaniam transmiss um fuisse, si fratri propositum ex sentencia cessisset, ad extirpandam regis sobolem amico rum auxilia contracturum. Sed ne sic quidem Kanutum proposito cedere uoluisse, quod, apud Fioniam frustra tentatum, in Scania maiori cum opportunitate consummare sperauerit, Waldemarum ad Helsingorum urbem precurrere maturando, eumque, cum primum Scanie aduectus rate excederet, incautum opprimere moliendo, quem (349) post diurna uenacionis exercicia, premissis arbitris, eo loci paruula rate crepusculo transire solitum, non ignoraret. Quam machinacionem fortuitis necessitatis prcsidiis elusam fuisse; nam ratem, que regem uehebat, cum forte glaciali impulsu procul a concupito littore detorqueretur, militum eius aduentum prestolancium ingenti cohorte • exceptam fuisse, camque manum necessitati subuenire conatam, coniuratorum insidiis obstitisse. Ita Kanutum et Carolum, bis propositi cassos, loricas, quas inuadendi regis gracia sub tunicis gestabant, hospiciis reddidisse. Horum autem omnium ammiracionem uincere, quod Waldemarus unius ex coniuratis, sibi perfamiliaris, suspectum minime ferrum uitare potuerit, qui, cum regi, per rhedam aucupium exercenti, solitarius comes aurigaque existere soleret, deficientibua coniuraciouis auctoribus, parricidale ministe*rium cLXXXit circa ipsum, cum, prehensa aue, curru delapsus, iuuaodi accipitris curam intenta corporis inclinacione tractaret, sua manu peragendum promiserat; fortunam tamen in tanta tamque facili insidiandi materia promissis pamcidii partibus aditum non dedisse. Horum itaque euentuum miraculis

616

5

io

ls

20

25

30

35

40

-

XIIII

-

liquere, mortali manu rogem perire non posse, cuius salutem inter tot exiciosa arcanaque pericula non industria humana, sed celestis protexerit diligencia. Hanc hospitum relacionem, a rerum ammiracione profectam, eremita, perinde ac si(bi) diuinitus dati indicii mysterium, ueneratus, cuidam monachorum rectori ad se uenienti memori narrat o n e replicuit, iusso horum ! indicandorum gracia ad regem p- s ì w transitum non differre. Quibus acceptis r e x , cum ex diffinicione locorum argumentisque temporum nec non itinerum suorum circunstanciis fidem assertis habere cepiss e t , non minus sibi subsidii deum in prodendis insidiis prestitisse, quam in frustrandis tribuisset, gratulatus est. Cuius rei ignorancia K a r o l u s , pristina adhuc securitate succinctus, siue tegendi parricidalis propositi calliditate seu peragendi desperacione, Absalonem, ob cognacionis fiduciam petitum, impetrandi sibi a rege prouincialis beneficii adiutorem deposcit. Quo propinqui preces attencius exsequente, W a l d e m a r u s , dissimulata insidiarum cognicione, ex fìsco suo se stipendia Karolo soluturum promittit, quoad honoris ei imperciendi facultas inciderei. Cumque Roskildiam ueniens in ede Trinitatis optime maxime morem sacris gessisset, amotis arbitris, Absalonem adesse precepit. Quo secum considente, indicem aduocans, que sibi detulerit, iterato exponere iubet. Ille propinquitatis metu, qua Absalon a Karo/i filiis contingebatur, eloqui ueritus, atque os rubore perfusus, aliquandiu plenum hesitacionis silencium egit. Cuius taciturnitatis rex illieo causam coniectans, Hoc, inquit, te metu Absa|lonis fides liberai, apud quem mee respectum caritatis p. 900 proprie necessitudinis affeccioni preponderare non dubitem. Quo dicto senioris uocem, uerecunda animi hesitacione torpentem, ad eloquenda, que iubebantur, intrepidam reddidit. Is itaque relacionem ab insidiarum principio orsus, cunctasque earum partes ueris narracionis indiciis pro8ecutu8, hoc non sue, sed aliene compercionis fuisse testatur, rogatum se tantum, eadem regi referenda curare. Tunc r e x , eo secedere iusso, ductis alte suspiriis, priuatim apud Absalonem queri cepit, numquam sibi uel cognacionis ius uel beneficencie merituin obtentui fore potuisse, quo minus malis propinquorum artibus appeteretur. Quorum fraudem

—

XIIII

—

617

si dissimulanter tolerare cepisset, effectum insidiis prebere posse, que tam potentum tamque sibi familiarium studiis necterentur ; si uero, parum adhuc publicato facinore, supplicia de indemnatis sumere maturasset, dolique noticia a 5 paucioribus sumpta, crudelius in emulos consuluisset, innoxia capita confictis criminacionis partibus obruere uideretur, || inuidiaque uirtutis accensus ad communem generis sui interitum uariis insimulacionis modis ex surgere, necessitudinis euersor affiniumque consumptor censendus. Igitur io et pacienciam periculosam et ulcionem, si prepropera foret, probrosam existere. Ita se, quem uindicte modum apprehendere debeat, ignorare, cuius et ignominiosa acceleracio sit et perniciosa dilacio. Ceterum insidiarum periculis patere malle, quam in auctores facinus retorquere, ni mors is sua ad aliorum confestim exicium redundaret, quam liberorum suorum amicorumque miserabilis strages, mox discordia ciuilis seuaque exterorum irrupcio ac tocius patrie teterrima uastitas insequeretur. Hec et consentanea rex crebris anxiisque gemitibus prosecutus, que maxime sibi 20 conducant, Absalonem dispicere iubet. Ille, se nihil a regis estimacione diuersum perpendere, refert, prefatus, ipsum ex repentino uindicte procursu non leuius fame dis|pendium quam salutis ex dilacione capturum. Quam ob rem animaduersionis ius diuino permittendum arbitrio, qui potis sit 25 insidias, quas eluserit, publicare; sed neque rem, cuius multitudo conscia sit, diutule uulgus latere posse. Hortatur deinde, corporis sui custodiam consuetis comitibus attencius mandet, iubeatque numquam sibi inermes assistere, nec magia salutem suam diurnis eorum offieiis quam nocturnis so excubiis uallari curet. Sic enim coniuratorum aliquos, se proditos suspicantes, repentinum propositi indicium edituros. Gratum Waldemaro consilium fuit. Cuius, Roskildiam linquentis, Absalon comitem agens, sollicitatur a Carolo, peticionis sue partes, quas nuper apud regem egerit, iterare. Quod 35 exsequente eo, respondetur a rege, raram beneficii graciam esse, quod accipiens parricidio pensare studeat. Preterea miram quorundam ingeniis et fallendi pertinaciam et dissimulandi inesse uersuciam. Se nihilominus, cum primum Iutiam introierit, insidioso militi munifìcuin futurum, a quo 40 potencie ius in id maxime uulgus affectari non dubitet.

(35

°)

618

—

XIIII

-

Iocunda Carolo promissio extitit, quam sibi per Absalonem expositam impensiore graciarum relacione prosequebatur. Finxit enim oris hilaritatem, Ieticiamque effusius pretulit, quam non tarn recipiendi benefici! quam implendi parricidii 5 affectus progenuit, quod ei regie dissimulacionis industria securitatis incrementa tribueret. Huic post modum forte materni aui Eskilli, per idem tempus a Gallia nauigantis, appulsus urbem Ripam cum Kanuto fratre petendi causam prebuit. Quorum Benedictus quidam solo patre germanus, io sed pellice editus, regie clientele forcior quam fidelior comes, Waidemaro paucis post diebus, quam Fioniam ingressus fuerat, in propatulo prandente, siue celande fraudis impaciencia adductus, seu parricidii, quod cogitauerat, furiis concitatus, neglectis epulis, cultrum, quem forte prandendi 15 gracia sumpserat, compressa manu, hue atque illuc actum, uaria aneipitique uersacione stringebat, perinde ac usuin eius ad inferendas piagas agitacionis exerciciis prediscere cupiens. Interdum ferrum sinu condebat, detectumque rursum di|gitis inserebat. Inter hec assidue regem oculis P: 902 20 destinabat, quibus non minus, quam manui, minarum inesse uideretur. Cuius motibus amencie consentaneis W a l d e marus per sponsam filii, Gerthrudem, ob id niuliebriter lachrymantem, oculos iuserere monitus, Nicolaum, qui regie mense p r e e r a t , quam poterat arcanis nutibus accersitum, -25 uisum ad inusitatos Benedicti gestus obliquare tacite iubet, amotisque post epulas mensis, ceteris sibi propiorem consistere, predicti equitis, siquas moliretur, insidias excepturum. Sed Benedictum tum ipsius regis, tum commilitonum plena stuporis contemplacio ferrum uagine reddere coegit. 30 Crediderim uero, hunc animi estum eius precor||diis diui- (351) nitus inge8tum, eodemque auetore proditum facinus, quo prohibitum, esse. Tum demum Waldemarus neglectum Absalonis consilium penitencia prosecutus, deuocatis in cubiculum militibus, inter quos et Benedictus astabat, rem 35 mestam eisque perquam maxime displiciturnm afferre se dixit, quam et prodere triste sit et celare pestiferum ; nec se dubitare, quin eadem in commune delata amicorum mentes tristicie salebris sit implicatura, tantoque eis plus amaritudinis ineussura, quanto regem stium propensiore 40 caritatis cultu contingerent. Siquidem quorundam con-

-

5

to

15

20

25

30

35

Qui Danicam conspicati classem, B o r w e g i u m occidentalibus comitatum Sclauis auxilii sibi ferendi gracia aduentare credebant, aeris* nubilo nostraruin nauium numerum habi- cxcvn> tumque dignosci non paciente. N e q u e enim eorum animos subire p o t e r a t , D a n o s , per tot locorum spacia a Sclauia is remotos, intra tanti temporis angustias co IOCÎ fuisse prouectos, speculatoribus ob nimiam securitatom excubandi officia parum curiose gerentibus. Igitur Bosiszlauus, R u gianam classem appelli r a t u s , a centum et quinquaginta myoparonibus circuiri d e s y d e r a t ; reliquam classem ueluti 2» in aciem iactis anchoris componit; naues, quibus alimenta u e h e b a n t u r , aliquanto pyraticis prestanciores, inter ipsas et continentem admouit, annate multitudinis speciem uacua lignorum effigie adumbraturus. Q u o uultu deceptus Suno Bogiszlauum auxilia a T e u t o n i b u s mutuatum credebat. 25 Rarescente tandem n e b u l a , A b s a l o n ab exiguis hostium scaphis preteriri se uidcns, ne omnes quidem tuto redituras per iocum aiebat. I g i t u r sociis ingenti cohortacione firmatis, in hostilem classem ut imperio, ita | ductu et naui- p. »"5 gacione primus inuehitur. Monitus a S u n o n e , n e earn, so perinde ac Germanieis roboratam auxiliis, prepropera festinacione incesseret, sed, temperato remigio, militem armari iuberet, minimo cunctandum aiebat, prefatus, eo iam loci conclusum hostem, ut nec bellum tuto conserere nec f u g a m salubriter edere posset. Itaque nihil impedimento fore, 35 quo minus promptissimam sibi uictoriam esset cessurus. E o deinde monitus iterante, milites Absalonis munimenta corporibus aptare c e p e i u n t , parte remigium continuante. Quorum apparatus nimie ac perseuerantis nebule beneficio hostem fallebat. A t ubi propius u e n t u m , Danorum iu40 uentus ut cunctacionis, i t a silencii inpnciens, sublatis uexillis,

666

-

XVI

—

non temperauit sibi, quo minus concitatissimum preliandi ardorem celso cantilene genere prosequeretur. Absalonis quoque signum, numquam sine hostium f u g a spectari solit u m , Sclauis pariter et Danorum presenciam prodidit et confligendi diffidenciam incussit. Igitur summa cum trepidacione sublatis anchoris, cupide classem concitare eeperunt, quantum nauigacionis longo temporis tractu protulerant, exiguo horarum spacio remensi. Innumeri, quorum] fugam aut nauium magnitudo aut anchorarum sublacio (37[8](«>) retentabat, profundum petendo fluctibus quam ferro uitam finire maluerunt. Horum rates eodem pene temporis momento referías ac uacuas conspicareris. Sed ñeque prolapsos natandi usus seruare poterat, subiectarum uoraginum eluuie mersorum corpora tenacius apprehendente. Quantas igitur timorÌ8 uires existimemus, q u i , quos nimio sui haustu repleuerit, ne proprio quidem spiritui parccre compellit? Decem et octo nauigia, nimie multitudinis in se confugientis concursu rupta, | receptis exicio fuere. Paucis p- 976 hostem opperiendi animus fuit. Ulius uero eciam ridicula formido extitit, qui sociale exemplum perosus, nexo ex rudentibus laqueo suspendió se consumere quam hosti necandum prebere maluit. Quod factum complures prius ammiracione, deinde ludibrio prosecuti, dulcedine spoliorum lencius hostibus inhercre ceperunt. Quibus Absalon preteritis, monitisque, ne predam quam hostem insequi mallent, Septem solis nauibus totam pene fugacium classem insectari non destitit, illa nimirum fiducia usus, qua tocies sibi hostium terga aspicere contigit. Neque enim a palantibus in illa insequencium paucitate numerus, sed uirtus estimabatur. Centum ferme nauium turba maritime fuge diffidencia terrestrem cepit, perque horridos ac desertos saltus inermis attonitaque discursum habuit. Iarimarum quoque hostilis sanguinis quam prede auidiorem concitacior tuende patrie cupido reddiderat. Quinqué ac triginta nauigiis uehementi rcmigio concitatiti hostilis Absalonem nobilitas deuitabat. Que cum septem sola sibi instare animaduert e r e t , fugam suam non solum tristem,* sed eciam e r u b e - c x c v u . scendam r a t a , bis nauigacioni, perinde ac pugnam confectura, laxamentum dare conata est. Igitur Absalon, quanquani a b amicis cetere classis aduentum opperiri

XVI

s

io

is

20

25

30

35

667

rogaretur, nulla ex parte cessato remigio progredì perseuerauit, plus hostium trepidacene quam sociorum auxiliis utendum prefatus. Quo cognito, Sclaui summa cum exanimacione metum rubori pretulerunt, nauesque suas, quo fuge habiliorea essent, arma et equos in profundum abiiciendo, oneribus uacuefacere ceperunt. Aerius deinde conuerberato pelago, Penum amnem perseuerato fuge receptaculum habuerunt. Quos Absalon eo usque uacuo cunctacionis remigio insecutus, uespera ad socios, qui prede incubuerant, reuertit. Cuius ne particeps quidem fore 8ustinuit, gloriam ad s e , spolia ad milites redundare| speciosum ducendo. Igitur ex quingentarum nauium p- 977 numero quinque ac triginta delapsis, decern et octo confractis, cetere in Danorum potestatem dicionemque cessere. Illa igitur dies, que Absalonis claritate obcecatam hostium classem aut fugam aut exicium pati coegit, tot errores, tot maritima discrimina finiuit, Sialandicos portus ac Balticum fretum pestifero pyratarum incursu uacuefecit, efferatam barbarorum seuiciam iugi pacientem reddidit, patriamque nostram uix libertate sua pocientem Sclauie dominam effecit. Efficax et inusitatum genus uictorie, quo cunctas hostium uires funditus euerti contigit. Eadem ut Sclauici cruoris plena extitit, ita nullum Danici impendium haliuit. Quatuor duntaxat ex Rugianis sociorum an hostium telis perierint, incertum est. Die postero decern et octo Scaniensium nauigia superueniunt, quos Absalon, non more eorum, sed uoluntatis estimacione facta, predam cum uictoribus communicare piecepit. Quid deinde Sclauis consilii foret, cognosse cupiens, callidum speculacionis genus amplexus, Bogiszlaum, sub simulacione benigne et ueteris amicicie, perfidie per legatos arguendum curat, niniiamque regis offensam obnixo placacionis studio precurri postulat. Ad hoc Bogiszlauus tantam recepte cladis dissimulacionem agere sustinuit, ut, laudata monitoris beniuolencia, facturum se, quod ab ipso suadebatur, promitteret. Tantum autem

timori» Sclauorum uulgus ob pristinam fugam animis in- (3['»] situm habebat, ut || eciam nouam, uisa rate, que legatos uehebat, edere non erubesceret. Post hec Absalon, rerum a se gestarum famam illustri nuncio precurri magnificum ratus, «0 Tachonem, claro Fionie loco natum, cum tentorio Bugiszlaui,

668

-

XVI

-

quod oi porcionis nomino cesserai, remitti curat, nec solum uictoriam suam regi indicaturum, sed eciam fidem assertis celebrioris prede gestamine facturum. P e r eundem quoque, ne Sclauice uires nouis copiis instruerentur, messis 5 tempus expedicione precurrendum hortatur. Quem Kanutus, Iutis Vibergica | concione contractis, Absalonici operis euentum digno relacionis officio representare precepit, expedicionis hortatore usurus, quern nuncii auctorem habuerat. Quo facto, omnium animis maxiinam educende classis curam io ingenerauit.

15

20

25

30

35

40

-

p 978

A t Cesar, tante cladis nuncio recepto, postquam solo Absalonis ductu rem gestam cognouit, omnom non solum obtinende Danie spem, uerum eciatn attentando fiduciam mente deposuit, proprias uires damnando, quod alienis parum efficaciter usus fuisset. Eandem uictoriam Absalon suam apud Bizantium incredibili fame uelocitate uulgatam, post modum ab equitibus suis, tunc teniporis in ea urbe stipendia merentibus, accepit. Sed noue frugis accessio labcntibus hostium alimentis opitulata est, hisdem ex regie profeccionis cunctacionc instruendorum frumento uicorum perquam utile sibi laxamentum sumentibus. Huius expedicionis opinione perciti Walogastenscs, profundiora Peni amnis loca crebro lapide complent, menium suorum aditum nauigiis* negaturi. Quos Absalon hisdem aluei locis ege- c x c v i i b rere cupiens, trahende secum iuuontutis gracia corpus aquis immergere non diibitauit, easque lapidibus uacuefaciendo, quantum transmittende classi satis erat, ad pacientem nauigacionis habitum porduxit, quanquam oppidani machinas suas tali temperamento librassent, ut eadem amnis spacia certis ictibus destinarent. Quibus obstaculis transitu uacuefacto, facilem soeiis petendo circunsidendeque urbis aditum struxit. Obsidione eepta, refixi sub aquis stipites, quorum frequencia oppidum erat uallatum, nauigia propius appellere passi non sunt, liane oppugnacionis difficulta|tem Danorurn iuuones uirtuto superare cupientes, p. 979 non temperauere sibi, quo minus, nauigiis a profundo remotis, pedibus in aquam descenderent uadaque gradu lustrarent. Contra oppidani in subiectos cominus tela iacere, nauigiaque tormentis procul incessore ceperunt; quorum eximios iactus eludere quam excipere sacius existimares. Anceps

—

XYI

-

669

incertumque uitatu periculum e r a t , pregrandibus saxis in conserta» puppes cadentibus; in fuga ac declinacione cautoque corporis motu magis quam in ulla armorum ope frustrandorum ictuum reinedium ducebatur. Absalon medio tenus nauigii progressus, egesta torinentis robora crebra corporis declinacione fallebat. Quem barbarus forte presidio egressus, postquain ex clypei notis agnitum habuit, tormentorum presidibus manu significauit, ut eum impeterent. Igitur interrogatus a quodam, an perspectum haberet, qualiter ipsum barbarus denotaret, curam sui illius animo insitam respondit, eodem ludibrio hostem et monitorem excipiendo. Intrepidi animi dixerim, in medio salutis discrimine pericula sua iocoso dicto prosequi uoluisse. Adeo certissimum fortitudinis et constancie experimentum necessitas tribuit. Expugnacione non procedente, noua adoriende urbis racio, auctore Esberno, excogitata est. Siquidem inusitate magnitudinis nauigium, uariis ignis nutiimentis completum, solo uentorum remigio opportunis incendio menibus adigendum curabant. Quod latenti in undis stipiti illisuin, sine ulla oppidanorum iactura proprie cum materie discrimine conflagrauit. I t a exigui ligni impedimento spes ingentis uictorie subruta est hostiumque salus pàruulo fortune momento ab im(m)inente exicio protecta. Post hec || Bogiszlauus in dedecorum suorum ulcio- (381) nem dolos mente scrutatus, Absalonis colloquium simulata pacis affectacione per legatos poscendo, cum ingenti equitatu dcstinatum conuentui locum petiuit. Quem binis obuiam sibi nauigiis uenientem, ut continentem ascenderei, obsecrauit, commodius in ten|torio quam naui colloquen- p- sso dum prefatu8. Obsequentem illum nauigioque excedere uolentein Erlingus quidam, illustri inter Noricos loco natus, horridioris somni narraciono retinuit, haud dubie fraudem sensurum, si salutem suain hostibus crederet, auguratus. Cuius uocem Absalon perinde ac diuinitus sibi dati indicii iniraculum ueneratus, uocanti se Bogiszlauo, minorem a inaiore peti non oportere, perliibuit, pontificem duci dignitate prestare asseuerando. Ita liosti impotenciam obiiciendo fraudis materiam ademit. Ille, stricta nauis spacia causatus, repentino discessu fallaciam detexit. Nam qui alias ultro nauigium Absalonis ingredi consueuit, nunc eius

670

6

10

15

20

25

so

35

40

-

XVI

-

aditum perinde ac fatale sibi domicilium, conscience malignitate confusus, exhorruit. Gauisus A b s a l o n , quod salutem suam somnio quam hosti credere preoptasset, ad classem se recepii. Igitur cum exercitus noster, commanem agrorum uastacionem unius urbis excidio anteponens, exhauriende prouincie consilium cepisset, inque pontis pertranseundi angustiis hererent, crebris oppidanorum myoparonibus incessuntur. Qui mox sagittariorum ab Absalone regeque missorum opera deturbati, infestande commodius classÏ8 gracia* continenti se tradunt, nostrosque clamore c x c v n i » non minus quam iaculis insecuti, per summatn ignauie exprobracionem perinde ac uictis insultare cepeiunt. Quo uiso, reliqui e x oppidanis, passim correptis scaphis, menibus eciam, que tuebantur, desertis, in ripam se conferunt, relieta a Danis tabernaculà predaturi. Neque enim regios équités, nauium transitum in terra opperientes, fumus tabernaculorum, que Dani discedentes cremabaut, incendio ortus ab ipsis discerni paciebatur. A quibus cum inopinati attonitique incursarentur, pars in scaphas refugit, pars armis in ripa aut aquis in àmne exicium habuit. Natantes a sagittariis interfecti, nauigantos euersi, iustas irrisis a se Danis penas luerunt. Ita Walagostenses, paulo ante falsis nostrorum oppt obriis exultantes, nunc ciuium in conspectu suo necatorum miseranda fata luctu prosequebantur. Quo32. I X p. 309, 32 . 3-. Finnii X p. 330, 22 . Finnia V p. 161, 25 . V I I p. 229, 22 = Phinnia I p. 18, 32. Finnia [Finveden in Smâland] X I I I I p. 472, 19 . Phinnious I I I p. 78, 19 . Finnimarchia V p. 1 6 5 , Finmarchia I X p. 309, 4 . Fi(y)onia [Fyen, Fiihnen] Pref. p. 5, 8 . Y I I p. 218, 239, 3 6 . 242, Y I I I p. 275, 2 ,. X p. 363, X I p. 391, 3 3 . 392, 5. X I I I p. 415, 3 5 . 416, 2 . X I I I I p. 452, 5 . 40 . 4 5 7 , 12 . 458, 3 . io- 463, 32 . 35 . 478, 32 . 480, 3 1 . 486, 6 . 12 . 489, 494, 18 . 3 4 . 535, „ . 607, 20 . 615, 16 . 618, 1t. X V p. 644, 2 . Fyonia X V I p. 660, 5 . Fionia X V I p. 663, 25 - 667, 40 = Pheonia I p. 26, Fionicus [Finnious ?] V I I I p. 257, 1 6

15-

44

690 Fionienses X I I I I p. 486, 23 . 49 5, 5 . 517, 2 0 . 555, ) 2 . 632, I 9 . XV p. 647, 3 3 . X Y I p. 663, 16 = Fionii X I I I I p. 555, 38 . Firiuallini agri [Fyriswald, Vpland in Suetia; pugna 985?] I I p. 63, 16 . Plutonica, ars I p. 20, 2Flandrensis custodia X I I p. 397, 20-

Flandria X I p. 383, 16 . 389, 34 . Flebace natus Y I I I p. 272, Fletir Y I I I p. 259, 16 . Floccus Euthenorum princeps Y I p. 185, 21 Folco primipilus Ketonis I U I p. 108, 3 . 34 . 3 ,. 109, 4 . Folco Suetice gentis nobilissiraus X I p. 394, 34 . Folki Elrici filius Y I I I p. 260, ,. Folradus X I I I I p. 463, 8. Fortuna X I I p. 400, , 3 . Fota sinus [Fotevig prope Skan0r] X I I I p. 439, „3. Fotensis pugna [4/VI1134] X I I I I p. 482, [ X Y p. 645, 3 c ] Fraccus Y I p. 185, Franci Y I I I p. 29 7, 2 6 . X I I I I p. 538, 21 . Fredericus, Slesuicensium antistes [1167 f 3/V 1179] X I I I I p. 636, 8 . Fresi [incole Fresie] I I p. 46, 2 3 . 2 ,. 3 4 = Fresones Y I I I p. 298, 18-

Fresia [Friesland] I I p. 46, 2oY I I I p. 298, 3!. Fresia minor [Nordfriesland] Pref. p. 4 , 3 8 . Frisia minor X I I I I p. 464, 32 . Fresicus Y I I I p. 258, 8 . 262, 36 . Fresica gens V I I p. 249, 3 t . Frisica iuuentus X I I I I p. 465, 34 . Frisica temeritas X I I I I p. 466, 5 . Fresones [incole Fresie minoris] X I I I p. 415, 13 . X I I I I p. 467, n = Frisones X I I I I p. 466, 16 = Fresi X I I I I p. 466, 26 . 3 i . Frisi X I I I I p. 465, 18 . Frisonum gens X I I I I p. 465, 1 ( .

Fridericus [I.] Cesar X I I I I p. 467, 20 . 3 2 . Federicus X I I I I p. 635, 12 . Fredericus X V I p. ,8.

661,

Fridleuinus, ager [Fertov, Grudmarflord; pugna 10/VIII 1134] X I I I I p. 443, 25 . Fridleuus Celer Ì I I I p. 118, 3 4 . 119, 9 . 2 2 . V p. 121, 4 . 8 . 136, 31* 154, 20Fridleuusfrex,filius Frothonis III.] V I p. 172, 4 . 173, 9 . 13 . 174, 15 . 23-

25-

1 7 5 ,

1 8

.

25-

33-

38-

1 7 6 ,

7

.

177, 9. 2 8 - 3 5 178, 4.. 17 . 23- 179, 32 . 180, 9. 27* 181, 9 . 2 2 . 37* Fridleuus Ingelli filius Y I p. 190, 5 . Fridleuus Kegneri Lodbrog filius I X p. 301, 3 ,. 302, 30 . 305, 16 . 306, 19 . 312, 18 . Frig dea V i l i p. 285, 3 . Frigga Othini coniunx I p. 25, 17 . 21- I I P- 66,^ 21Frisi, Frisia, Frisicus, Frisones u. Fres. F r a deus I p. 30, 23 . Y I p. 185, 26 . V i l i p. 260, 5 . 9 . F r 0 deorum satrapa ì l i p. 74, 39 . F r a rex Suetie I X p. 301, 5 . Fr0blod litacionis mos I p. 30, Fracasund sinus [Frekeyarsund in Noruagia] V I p. 178, 3 . Fraco V I p. 177, 18 . Frogertha filia Amundi VI p. 177, 2 1 . 29- Fr0gertha V I p. 180, 35 . 181, 4 0 Frogerus Noruagie rex I I I I p. 16-

H 7 )

21-

26-

33-

30-

36"

1 1 %

13-

15-

18*

20-

Frosta, prouincia (Frosteherrit) [in Scania] X V I p. 660, , 2 . Frosty cognomento crucibulum V i l i p. 260, 13 . Frotho [I.] Hadingi filius I I p. 38, 4 . 39, 4 . 40, 3 . 36 . 41, l s . 2 2 - 3 7 * 45, ! 0 - 1 3 - 2 7 - 46, 3 . 0 - 2S2

49, 39- 50,

3.

25

.

37

. 55,

12

. 63,

Frotho [II.] Vegetus I I I I p. 117, 29l * 13. 1 6 - ls-

691 Frotho [III.] Fridleui filius Y p. 121, 4. 122, 10. 38» 123, 5 . 26 . +o- 124, n . 28. 125, 7 . 13. 126, 28- 127, 4. i6 . 128, 20- 24- 132, li- 136, n- 1 3 . 16. 18. 20- 2425- 28- 29- 32- 37- 137, 2 4 0 ' 138, 30* 35- 38- 139, 3 . 27- 140, 26. 34141, 13. 142, 36. 145, 5 . 25 - 30146, 38- 147, 3- 33- 148., 2- 24140, 40- 150, 3. 25. 30. 37. 151, 13- 26- 153, 26- 154, 4. 7. 11- 24155 , 3. 4. 24- 28' 32- 156 , 5. 16- 157) 28- 158, 9. 12- 23- 34- 39159, ¡. 31- 32 - 40- 160, 9. 1137- 161) la- 23- 24- 162, 4. 163, 30- 3 164, 8- 11- 39- 165, 2- 5166, j. 34. 40- 167, 5 . 14. 17. 170, 168, 169, 19- 25- 30- 171, -1-'-1) 3- 17" 4. 8 . 177, 14. 2616. VI p. 176, Frothonis petra [Frodeaas prope Tonsberg in Noruagia] Y p . 164, Frothoniana maiestas Y p. 169, 38 . Frothonianum nomen V p. 153, 28. Frothoniana recordacio YI p. 176, joFrotho [IY.] Fridleui filius VI p 181, 40. 182, 2 - 26- 187, 26. 188 189 , 14. s6. 190, 18. 195 25. 5 . 9 . 1S. 199, 29- 202, 21 . 204, 3 205, 8 . 206, 5 . 32. 207, 8 13. 208, 23. 209, 15. 211, 5 . 212, t 213, 8 . 214, 21 . V I I I p. 272, 2 9 Frothoniana olades VI p. 202, 29 Frotho [V. Ingelli filius] VI p 190, 5 . VII p. 216, n . 15. 28 217, 3 . 15- 33- 218, 12. 24- 27- 33 38- 219, J. g. 221, 2o. Frotho [VI.] I X p. 317, Frowinus Slesuicensium prefectus I I I I p. 107, 2 . 6- 20- 28 - 30 - 36108, 2 . 110, 18- 38- H I ) 2- 4- 20112, 34Fulbertus [episcopus Ripensis] X p. 341, 4oFurie p. 42, Fyn IIII p. 119, Fyrthi, Skaha, prouinoia[Skougen] VIII p. 260, J,

G Galandus Romanorum legatus X I I I I p. 63 5, 29Galli IX p. 312, s8 . 359, 12. X I I I I p. 527, 40. 538, „ . 36. Gallia Pref. p. 2 , 4. X I I I I p. 527, 38. 528, 4. 580, 20. 618, ,. Gallie XIIII p. 611, 36. Gallicana uirtus IX p. 312, 36. Gallice XIIII p. 5 3 9 , 22. Gallitianus, Yluo XII p. 397, Gambaruc VIII p. 2 84, 22Gandal senex VIII p. 259, 4. Ganduicum [mare album] Pref. p. 8, 8 . 9 . Gardh, Stang oppidi cultor [Garffr a Stöngum] YIII p. 257, 19. Garnum portus [Garnshamn in Gudlandia] YIII p. 260, 25. Garthar YIII p. 262, 21 u. Gardh. Gegathus YI p. 186, 9 . n . 2o- 22209, 23. Gelderus Saxonie rex I I I p. 71, 27- 32- 37- 72, 9. 74, 8 . Ger Liuicus YIII p. 258, 23 . Gerardus Esromensis domus prelatus X I I I I p. 530, 18. 28. 531, 12- 27- 33Gerbiorn VI p. 173, 28. Gerbrandus [Roskildie presul 0. 1010—20 f c. 1030] X p. 338, 36- 339, 18. 351, 9. Gerimarus XV p. 637, u u. Iarimarus. Gerithaslauus Orientalium dux X p. 346, 10. Geritus I I I p. 82, 2iGermani VIII p. 261, 26- 2 75, 28 XIII p. 43 7 , 26. X I I I I p. 454 467 , 36 . 635, 12. XV p 28 . 651, 2 . Germania II p. 46, 34. YIII p 279, 25 - 28- 33 - 295, 297, 17 298 , 5 . 33. I X p. 305, 26 27 . x n n 3 50 , 28P- 467, 2„. „ 527, s8 . 538, 25 - 540, 24. XY p 651, 40Germanica auxilia XYI p. 665 30. Germanica bella X p. 326 44*

692 30- Gcrmanicum ìus XIIII p. 468, ,¡. Germanice matres XIIII p. 537, 24. Germanicum regnum XIIII p. 538, t1 . Germanicus ritus XIIII p. 469, 13. Germanica uox XIIII p. 620, 21 . Germanice XIIII p. 539, 22 . Gero XIIII p. 588, 21. Gerth alacer YIII p. 259, l s . Gerthrudis aponsa Kanuti [VI.] XIIII p. 618, n . Gerutha filia Rorici III p. 87, Geruthus VIII p. 286, 8 . 287, 28. as- 289, jj. 290, 20 . Geruthi sedes VIII p. 286, 9 . Gerwendillus Iutorum prefectus III p. 85, J6 . Gcrytha X p. 328, 22. Gestiblindus Gothorum rex V p. 160, j 6 .

37 .

161, 9 .

Getunga pons (Gydingebro) [in Scania] XV p. 648, 28. Geuarus rex II p. 52, 36. I l l p. 69, 4* 10- 23* 70, 3«. 32. 71, 30- 72, w 73, 17. 74, i 5 . 2 t . 82, 15- 10Glaciali», insula [I'sland] Pref. p. 6, )9 . Glomerus piratarum precipuus V p. 158, 36. Glemerus V p. 159, Glumerus custos erarii Hadingi I p. 28, v 6. Glumstorp uicus [toparchie Rönnebergs-HSrad in Scania] XIIII p. 450, „ . Gnepia uetulus VIII p. 257, )8 . 262, 2i . Gnizli VIII p. 258, 12. Godefridus u. Gotricus Godewirius Anglorum satrapa X p. 350, 23. Godouinus X p. 361, , a . 362, XI p. 370, , 3 . Gßlerdal uallis [Guidai in Noruagia] IX p. 301, 31. Gormo Haraldi Alius VIII p. 285, 39- 296, 9 . Gormo Anglicus [rex Danie] IX p. 318, ,„.

Gormo [Grandeuus rex Danie f 936] IX p. 318, 28. 319, 8 . 321, 16- 2*- 31- 322, 4. Gormo [filius Suenonis Estritliii] XI p. 371, Gorum Promontorium [das Göhren'sche Höwd, das Nordische Pferd auf Mönchgut, Rügen] XIIII p. 544, 30 . Gotar VIII p. 259, 13. G0tarus [Noruagie rex] V p. 127, 40- 1 38 1 16* 26- 29- 139, 1- 144, »619. 3 3 . 146, 2 . (4. 18. 283t . 31. 147, 25. 29 . 148, 4. . 14. 26' 153, 25. 28- 33- 38- 154, 2 . 6 u. Gßtwarus. Gotarus Sueonum rex VIII p. 274, 16. 21 . 275, 13 . 15. 276, 3 . 278, 9- lf Getenses u. Gotthi Goter VIII p. 258, 9. Gotlienses u. Gotthi Gotherus Noruagie rex V p. 126, •oGothi u. Gotthi Gothia [Gatland] Pref. p. 5, 2 ,. 7, 3S . 8, 4 . I p . 13,,. 18, 6 . VII ¿.216, VIII p. 281, 35. IX p. 310, 4. XIII p. 424, 9 . 431, 15. J2 . XIIII p. 450, )2 . 619, 34. 631, 39. XV p. 638, 39 = Gothicum regnum VII p.224, , 4 . Goto rex Noruagie VIII p. 296, «. 297, Gotricus [rex Danie] VIII p. 296, 20- 29- 33- 297, 5. Gotricus qui et Godefridus est appellatus VIII p. 297, Gotricus VIII p. 297, 2 t . 29- 35- 38- 298, 2 . 10. 31- 299, 4. 15. Gotthi [incole Gothie] II p. 60, 65, 4. „. Gothi II p. 67, 5. V p. 160, 36. VII p. 228, „ . VIII p. 260, „ . 262, 3„. Gotthi VIII p. 281, 31. Gothi VIII p. 282, XI p. 394, 37. XIII p. 420, 1B. 26 . XIIII p. 470, 3„. 471, 4 = Getenses VII p. 222, 2o = Gothenses VII p. 224, 13. Gothus VIII p. 259, „. 8

693 G0(o)tu(w)ara uxor Colonia V p. 121,

18

.

123,

8

. 28-

124,g.

139,

29-

35- 144, 39Gr0twarus Y p. 127, 28 u. Gotarus Gradiuus VIII p. 270, 22Gram [rex] I p. 12, 28- 14, 19. 15, 9. 1 6 , 29. 17, 21- 18, 5 . 2 3 19, 2i- 20, 23Gram Brundelucus Te Brunlaug ?] VIII p. 259, f0 . Granza Karentinensis XIIII p. 574, 4 . 575, 34. 576,. s . Grathicum, bellum [Grathahede prope Viborg, 23/X1157] XIIII p. 614, 13. 625, 6. Greci XII p. 407, 10. 22. 31. Grece opes XII p. 408, Greca preoaeio XI p. 376, 2 ,. Grecia VI p. 183, 30. 184, 2. XII p. 399, 16- 407, 36- 408, S5. Gregorius [Dagi Alius f 7/1 1161] XIIII p. 553, 2. 10. 12. Grenski [e Greenland] VIII p. 258, 33. Grenzli VIII p. 258, 23. Grep, Greppus [tres Alii Westmari] Y p. 122, 28- 126 , 9. 14- 19- 132, 16 . 22. 133 , 3. 17 . 31. 134, 8. 137, 6. 19. 29- 3i- 152, 23. Gretir VIII p. 259, 2?. 263, 2. Grim ex oppido Skierum VIII P- 259, toGrimar YIII p. 258, 23. Grimilda XIII p. 427, 34. Grimmo athleta VII p. 223 , 26. 34- 36Grimo Gunnonis Thelemarchie ducis Alius VII p. 250, 36. 251, 24- 27- 252, j. Grinder VIII p. 259, 18. Grip I p. 16, 12. Grò Sigtrugi Alia I p. 13 , 5. 12. 30- 31- 14, 9- 30- 15, 22- 16, 1419,

28-

Gro Aluilde comes VII p. 230, 6. Grombar annosus VIII p. 259, Gromer "Wermicus VIII p. 259, 15Grotzuina [prope Goricke, inter Anclam et Stolpe]XVI p. 672, 18.

Grubbus VI p. 180, 32. Grundi VIII p. 259, Grytha [coniunx Dan] I p. 10,o». Gudacra amnis [die "Warnow] XIIII p. 523, ,2Gudlandia [Gotland insula] I p. 24, 49. Gutlandia VIII p. 285, 2 . Guemerus Falstrieus XIIII p. 511, 9. 3o- Guemmerus XIIII p. 609, 36. 610, 2 . 8. Gummi e Gyslamarchia V i l i p. 260, 4. Gunbiorn VI p. 173, 2sGuncellinus prefectus Swerini oppidi XIIII p. 547, 3. 19. 561, 2 . 598, 12. 3 9 . Gunholmus IIII p. 119, 23- 31. Gunnarus [Suecus] VII p. 239, 40- 240, 24- 241, 12 . 23. 243 , 25. Gunnilda Asmundi coniunx I p. 27, 2g. 3oGunnilda [coniunx Brici Blodoxe] X p. 323, 32. 324, 39. Gunnilda [Alia Kanuti Magni f 1038] X p. 344, 41). 350, 8. 26. Gunno satrapa [Geuari] III p. 82, 15- 17Gunno Thelemarchie dux VII p. 250, 35. 251, 19. 24Gunno collacteus Iarmerici VIII p. 276, 8. 277, 2. 6. 12. (8. 32. Gunthionus [Alius Alrici] V p. 161, 2- 5' Gunwara Speciosa [soror Frothonis III.] Y p. 122, 126, 19. ,4. Gunuara V p. 135, 2o- 139, ¡ 4 . 140, 35. 141, 15. 146, 4. 147, 2- 6- 23- 29- 148, 5. 10. 12- 16- 253 9 . 149, -¡. i6. Guritha AIA Alia VII p. 230, 5 . 239, 31. 242, 25 . 39. 243, 10. 14Gyuritha VII p. 245, 246, 6- 30- 36- 247, 3. Gutha [Suenonis Estrithii coniunx] XI p. 371 , 29. Gyutha XI p. 3 72, 24Guthfast Vili p. 260, 4. Guthi, Lyuth V i l i p. 259, 21. Guthmundus [Geruthi frater] Vili

694 p. 287, 31. 288, j5. 25 . 289, 2 . 9- 291, ¡sGuthormus filius Gram I p. 19, 27- 20, 2V

Guthormus [Hadingi gener] I p. 35, i,. Guthormua Haraldi filius IX p. 316, 35. 317, i 6 . Guthormus Sueonum dux XIIII p. 541, „. Guthruna uenefica VIII p. 281, Guthscalcus Sclauicus [f 7/VI 1066] X p. 350, 30 . 364, 6 . XI p. 371, 22 . XIII p. 412, 24. Guthscalc(k)us XIIII p. 559, 2 t 40- 560, 2s* 32- 573, 34. 587, 31. 593, 29* Guti Alf patre gcnitus VIII p. 259, 13. Guticus VIII p. 259, 29. Gutlandia «. Gudlandia Guttonica classis VIII p. 260, 24. Gydingebro u. Getunga pons. Gyritha [soror Sturbiorni] X p. 325, 7 . Gyslamarchia VIII p. 260, 4 . Gyuritha, Gyutha «. Guritha, Gutha. H Haco Danie tyrannus VI p. 185, rex 29* J5- 186, 13. 20 209, 22 Hako VI p. 214, „ . Hako Syelandicus, Wigeri filius VII p. 228, 3. 231, 3. 16. 232, 6 . Haco VII p. 232, 33. 233, joHako VII p. 237, M . Hako Hamundi filius VII p. 237, J6 . 32. 238, ,. Haco VII p. 238, 32. 4«. 239, 4. ,2Haconis bustum [in Sialnndia] VII p. 239, 22. Haco genam scissus VIII p. 258, 3. 2 6 1 ,

32. 2 6 2 , 24-

Haco cognomine Fastuosus VII p. 239, 2- 2v Haddingi, duo, Arngrimi filii V p. 166, 6 .

Haddir durus VIII p. 259, 30 = Hagdcr V I I I p. 263, 2 . Hadingus filius Gram I p. 19, 21 . 20, 26- 21, 11. 22, 19. 23, 7. 17. 26' 31- 33- 24, |8- 26, 22- 27, 2- 19. 32- 28, j. is- 29, 3|. 30, je- 31, j. 5- 22- 32- 38* 32, i- 22- 25- 34, 4. 12 - 663, 26* 5

) 5

713 Scanicus V p. 160, 39. 164, VIII p. 257, „ . 266, 23.30. Scanicus, ager X p. 348, ¡. Scanicum bellum X p. 336, f l . Scanica classis XIII p. 439, 32. XIIII p. 504, i 3 . Scanica, cohors XIIII p. 482,27. Scanicus consensúe XIIII p.453,9. Scanicus equitatus Y I I p. 239, ¡4. Scanicum mare X I p. 381, 39. Scanicus miles X V p. 645, 21 . Scanica nobilitas X V I p. 658, 4 . Scanica, plebs XIIII p. 474, 2:,. Scanica seduccio X V I p. 657, Scanica suffragia XIIII p. 19 . 453, Scanicus tumultus X V p. 643, 37. Scaniensis XIIII p. 508, 3) . 581, populus Scaniensis X V p. 35 . 646, 36. Scanienses VIII p. 261, io- X I p. 369, i S . 380, 33. XIII p. 413, 3S. 414, , 6 . XIIII p. 446, 448, „ . 453, 0. 455, „ . 456, 26- 4 5 7 i 37- 504, 555, 13 . 35. 594, 27* 595, 39. 596, 6 . 622, 30. X V p. 640, 29. 645, 22* 646, 33. X V I p. 659, M . 667, 673, 3 . Scarchdlius púgil IX p. 306, Scato II p. 50, 33. Scatus [púgil] I p. 11, S3Scatus Allemannie satrapa I p.

12, i.

Scatus [filius Frothonis I.] II p. 51, 3. p. Scatus VII p. 252, 32. 254, ¡. l3 . Scialmo ti. Skyalmo. Scioldungi I p. 11, 37. Scioldus [rexj I p. 11, )9. 12, Scithe IX p. 308, l5 . Sclaui III p. 83, I9 . 84, ¡ 5 . V p. 150, ,. ,0. 22- 151, 23- 26- SIV I p. 186, 35. 154, ,2. 160, 6. w VIII p. 261, 9. 26. 265, „ . 268, 15. 275, 276, ,. 277, ! 9 . 2T8, 2- 13- 21- 29- 279. 19. 23. I X p. 320, 19. X p. 332, 20- 333, 29. 334, 2> 342, 30* 363, 39. X I I p. 402, 2,. XIII p. 412, 36. 413, 29* 414, 2,. 423, 37. XIIII p.

444, i 3 . 451, 3S. 460, 39. 463, 476, 3,. 477, I3 . 38 . 478, t . 18. t l . 479, 4. 486, 10. i 5 . 494, 2 . 499, 3V 500, 501, 35. 502, ,. 26. 504, 27- 511, f. 513, 3. 28- 38* 515, 9. j,. 517, 2 . 518, 36. 520, 18- 22- 521, 21* 522, 29. 36. 523, 28- 524, 32. 542, 2- 6- 16- 25- 544, 19- 547, 8. 548, 3o. 39. 555, 556, i2- 558, 39. 559, 7. 23. 21 . 560L , 5 . 561, 6. „ . 573, 34. 585, 586, 19 . 24. 588, 9. y . 590, 4. 594, io- i5- 23- 595, 22. 597, t . 28. 601, 29. 604, „ . 607, 31 . 608, ,. 609, 24- 610, 2- 5. 28- 32- 611, 2 . i2- 612, f l . 39. 613, t |. 632, 34. 633, 2o. 26- 637, 7. jo- 638, 12 . X V p. 652, 16. 28. 653, XVI p. 665, n. 666, 4 . 667, 3. 28. 36. 674, j7. Sclaui, occidentales X V I p. 665, íiSclaui, orientales X I I I I p. 546, 6. Sclauus XIIII p. 609, 13 . Sclaua manus V I I I p. 258, (2. Sclauia II p. 51, 21 . V p. 150, 25. VII p. 249, 40. X p. 325, 10. 343, 4. 350, 33 . 36 . 364, „ . XIII p. 417, 16. 418, „ . 19 . 28. 420, 424, XIIII p. 447, 36. 29. 454, 28- 460, 32. 502, 22- 508, 12. 515, , 3 . 520, l v 532, 29. 534, )6 . 538, 26. 548, 10. 549, 10. 559, „ . 560, , 6 . j5. 566, 39. 605, 33. X V p. 636, j. 652, 30. 36. 656, 9 . X V I p. 661, 3S. 665, u . 667, 20. Sclauicus V I I I p. 258, 10. X p. 350, 30. 364, 6 . X I p. 371, M . Sclauici campi XIII p. 412, 3 V Sclauica, classis XIIII p. 609, 610, l t . Sclauica colleccio XIIII p. 524, 25 . Sclauicus crúor X V I p. 667, 23- Sclauica dominacio XIIII p. 605, 36. Sclauicus exercitus X p. 363, 6 . Sclauica gens V p. 151, 40. X V I p. 664, 36. Sclauicum ingenium XIIII p. 546, 22. Sclauica nauigia XIIII p. 593, ¡. Sclauica nobilitas X V I p. 675, 3 . Scla*

714 uicum nomen X I I I I p. 504, 22- 21- 385, |6.20- 386, , t . Wilzce athleta VI p. 187, , 3 = Wasce. Windar V i l i p. 259, , 2 . Winus Sclauorum princeps VI p. 186,40 = Rinus Flebacc natus ? Wisingus, uicus XIIII p. 452, 16. Wisinnus gladiator VI p. 187, 4. 16 . V i l i p. 272, 3!). Wisna femina V i l i p. 258, 4. 10 . 261, 33. 262, ,0.

46*

724 Vithnus VIII p. 265, l t . Vithoua insula Archonengis [Wittow] XIIII p. 568, 28. Withsercus IX p. 306, 2„. 308, „. 310, 3j. 311, 4. ,oVitolfus VII p. 219, 2I . Yittho Fresorum pirata I I p. 46, 23* 28Vitus, sacer [Suantevit] XIIII p. >44, 35. Vitus Coruegiensis, Banctus XIIII p. 568, 13. 16. !