Samoa'da Ergen Olmak [1 ed.] 9786051716657

Citation preview

MARGARET MEAD

SAMOA'DA ERGEN OLMAK s

)>

;;u

G) )> ;;u

� s m

)> o

3336

1 ALFA 1 ARKEOLOJİ 1 4

SAMOA'DA ERGEN OLMAK Batı Uygarlığı İçin Yabanıl Gençlik Üzerine Psikolojik Bir Çalışma

MARGARET MEAD 1901-1978

yılları arasında yaşamış Amerikalı antropologdur. Öncü

çalışmalarıyla bütün dünyada saygın bir yer edinmiştir. Uzak Doğu ve Pasifik Adaları'nda uzun süie saha araştırmaları yapmış ve bu konuda çığır açıcı eserler yayımlamıştır. Mead, hem kadınların toplumda tam ve eşit haklara sahip bireyler olmasını savunan hem de çocuklara ve onların ihtiyaçlarının karşılanmasına özel bir ilgi besleyen feministler arasındadır. Kadın hakları, çocuk yetiştirme, ahlak, nükleer silahlan­ ma, ırklararası ilişkiler, uyuşturucu kullanımı, nüfus planlaması, dün­ yada açlık gibi birçok sorunu incelemiş ve kültürel farklılıklar konu­ sunda yeni fikirler geliştirmiştir. Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nde Etnoloji Kürsüsünü kurmuştur. Bütün bu çalışmaları nedeniyle ken­ disine "Tüm Dünyanın Büyükannesi" unvanı verilmiştir. Başlıca Eserleri Şunlardır: Growing Up in New Guinea Changing Cu/ture of an Indian Tribe

(1932);

(1930);

The

Sex and Teınperament in

(1935); And Keep Your Powder Dry:An Anthro­ (1942); Male and Female (1949); New Lives for Old: Cultural Transformation in Manus, 1928-1953 (1956); People and Places (1959); Continuities in Cultural Evolution (1964); Culture and Commitment (1970); The Mountain Arapesh: Stream of events in Ali­ toa (1971); Blackberry Winter: My Earlier Years (1972; otobiyografi). Three Primitive Sodeties

po/ogist Looks at America

GÖKÇE AKTUG Bilkent Üniversitesi İşletme ve İstanbul Üniversitesi İtalyan Dili ve Edebiyatı bölümlerinden lisans derecesiyle mezun oldu. Aynı bö­ lümde yüksek lisans ve doktora derslerini tamamladı. Uzun yıllar farklı alanlarında çalıştığı medya sektöründe çok sayıda kitap ve dergi için yazarlık, editörlük ve çevirmenlik hizmetlerinde bulundu. İngi­ lizce, İtalyanca, Almanca ve Fransızca biliyor.

Samoa'da Ergen Olmak 2015,ALFA Basım Yayım Dağının San. veTic.Ltd. Şci.

©

Coming ofAge in Samoa

© 1928, 1955, 1961 MargaretMead. HarperCollins Publishers'ın alt markası olan Williaın Morrow ile yapılan anlaşma sonucu yayımlanmışnr. Kitabın Türkçe yayın hakları Akcalı Ajans aracılığıyla Alfa Basım Yayım Dağıom

Lcd. Şti.'ne

aittir. Tanıom amacıyla, kaynak göstermek şaroyla yapılacak kısa alınolar dışında, yayıncının yazılı izni

olmaksızın hiçbir elektronik veya mekanik araçla çoğalolamaz. Eser sahiplerinin

manevi ve mali hakları saklıdır. Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni M. Faruk Bayrak Genel Müdür Vedat Bayrak Yayın Yönetmeni Mustafa Küpüşoğlu ' Çeviren Gökçe Aktuğ Kitap Editörü Gökçe Çiçek Çetin Kapak Tasarımı FüsunTurcan Elmasoğlu Sayfa Tasarımı Merve Demirci

ISBN 978-605-171-665-7 1. Basım: Şubat 2018

Baskı ve Cilt Melisa Matbaacılı,k

8 Bayrampaşa-İstanbul 674 97 23 .Faks: 0(212) 674 97 29 no: 12088

Çiftehavuzlar Yolu Acar Sanayi Sitesi No:

Tel: 0(212) Sertifika

Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve T ic. Ltd. Şti.

Alemdar Mahallesi Ticarethane Sokak No: 15 Tel:

0(212) 511 53 03

(pbx) Faks: 0(212)

www.alfakitap.com - [email protected]

Sertifika No: 10905

34410 Cağaloğlu-İstanbul 519 33 00

MARGARET MEAD

SAMOA'DA ERGEN OLMAK

Çeviren: Gökçe Aktuğ

ALFA

Bu kitap Taü'nun Kızlarına adanmıştır.

'Ou te avatu lenei tusitala ia te outou O Teinetiti ma le Aualuma o Taü

İçindekiler

Teşekkür Yeni Yüzyıl İçin Notlar Perennial Classics Basımı İçin Önsöz Franz Boas'ın Önsözü, 1928

1973 Basımı İçin Önsöz

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1O 11 12 13

Giriş Samoa'da Bir Gün Samoa'da Çocuk Eğitimi Samoa Hane Halkı Kızlar ve Akran Grupları Kızlar ve Toplum Cinsel İlişkiler Dansın Rolü Kişiliğin Yorumlanması Samoalı Kızlarda Deneyim ve Benlik Uyum Sorunu Yaşayan Kızlar Olgunluk Dönemi ve Yaşlılık

9 11 15 21 23)

29 39 44 58 73 84 93 111 120 127 147 167

Samoa'ya Özgü Örnekler Işığında Eğitimsel Sorunlarımız

14 Seçim Yapma

EK 1 Bölüm Notları EK 2 Çalışmanın Metodolojisi EK 3 Günümüzde Samoa Uygarlığı

174 205)

216 227 234

EK 4 Zihinsel Engelliler ve Zihinsel Hastalıklar EK 5 Analize Temel Oluşturan Materyaller

245 249)

Dizin

263

Teşekkür

Öncelikle vermiş oldukları bursla bu araştırmayı müm­ kün kılan Ulusal Araştırma Konseyi Biyolojik İlimler Burs Komitesi'ne şükranlarımı sunarım. Ayrıca Samoa Adaları'na gidiş-dönüş biletlerimi karşılayan babama teşekkür ederim. Böyle bir araştırma için beni hazırlayan, sonuçları hakkın­ da da kritiklerini esirgemeyen Prof. Franz Boas yalnızca esin kaynağım değil, aynı zamanda yön göstericim de olmuştur. Pasifikler'deki çalışmamı büyük ölçüde kolaylaştıran yar­ dımları için B. P. Bishop Müzesi Direktörü Dr. Herbert E . Gregory ile yine Bishop Müzesi'nden Dr. E . C . S . Handy ve Stella Jones'a teşekkürlerimi sunarım. Çalışmama

vermiş

oldukları

onay

için

Amerikan

Donanması'ndan Amiral Stitt ile Donanma Komutanı Owen Mink'e ve ayrıca destekleriyle araştırmamı büyük ölçüde ko­ laylaştırıp hızlandıran Samoa tıp otoritelerine işbirlikleri için şükranlarımı sunarım. Başhemşire Ellen M. Hodgson'a, kad­ rolu ve Samoalı hemşirelere, bilhassa Samoa diliyle beni ta­ nıştıran ve bu dili bana öğreten G. F. Pepe'ye teşekkürü borç bilirim. Misafirperverliği, cömertliği ve sevecenliğiyle evini bana dört ay boyunca açarak köydeki tüm bireyleri tek tek incelemem ve bu esnada tüm yerel çekişme ve engellerden uzakta kalapilmem için bana ihtiyaç duyduğum özerk ortamı sağlayan Bay Edward R. Holt'a minnet borçluyum. Her şeyin ötesinde, bu araştırmanın başarısı yüzlerce Sa­ moalının gösterdiği işbirliğine ve ilgisine bağlıydı. Burada her birini tek tek saymam ne yazık ki mümkün olmasa da, Vaitogi Bölge Şefi Ufuti ve tüm ev halkına, ayrıca Samoalılar arasındaki sosyal ilişkilerin karakteristiğini oluşturan temel öğeleri bana öğreten Sözcü-Şef Lolo'ya özel olarak teşekkür 9

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K

etmek isterim. Majesteleri Tufele'ye, Manu'a Valisi'ne, Bölge Şefleri Tui Olesega, Misa, Sotoa, Asoao ve Leui'ye, Şef Po­ mele, Nua, Tialigo, Moa, Muaulupe ve Asi'ye, Sözcü-Şefler Lapui ve Muao'ya, Samoa papazları Solomona ve Iakopo'ya, Samoalı öğretmenler Sua, Napoleon ve Eti'ye, Sotoa'nın eşi Toaga'ya, Fitiuta'nın Taupo'su Fa'apua'ya, Fofoa, Laula, Lea­ uala ve Felofiaina'ya ve tüm Manu'a köylerinin şefleri, halk­ ları ve çocuklarına özel olarak teşekkür ederim. Her birinin nezaketi, misafirperverliği ve yardımseverliği sayesinde ara­ larında çok mutlu zaman geçirdim. Göstermiş oldukları iş­ birliği ve alaka, araştırmamı huzurlu ve verimli bir şekilde sonlandırmamı sağladı. Aralarından bazılarının bir biçimde ifşa olmakta!l dolayı duyabilecekleri hoşnutsuzluğu dikkate alarak, duygularını korumak amacıyla kitap boyunca hiçbir gerçek isim kullanmamaya özen gösterdim. Söz konusu çalışmanın hazırlanması sırasında paylaşmış oldukları eleştirileri ve destekleri için Dr. R. F. Benedict'e, Dr. L. S. Cressman'a, Bayan M. E. Eichelberger'e ve Bayan M. L. Loeb'e minnettarım. M. M. Amerikan Doğa Tarihi Müzesi New York Mart 1928

10

Yeni Yüzyıl İçin Notlar

Mary Catherine Bateson

Annem Margaret Mead, ilk kitabı Samoa'da Ergen Olmak için bir yayıncı ararken, o sıralar yeni açılan bir yayınevinin başında olan William Morrow'a ulaştığında, ondan kariyeri boyunca yoluna ışık tutacak şu öğüdü almıştır: "Bütün bun­ ların Amerikalılar için ne anlama geldiğine dair daha fazla ayrıntı ekle." Annem, antropolojinin, yalnızca kulağa hoş gelen egzotik öykülerin ötesine geçerek, Batı medeniyetinin kendini tanımasında önemli bir kaynak teşkil etmesine yol açan bu tavsiyeyi hayatı boyunca uygulamıştır. Samoa'da Er­ gen Olmak'ın "Eğitim Tercihi" başlıklı son bölümü, gelecek yıllar boyunca geçerli olacak temayı da ortaya sermektedir. Annem daha il. Dünya Savaşı öncesinde, günümüzde faz­ lasıyla demode kaçan, "ilkeller" ya da "yabaniler" gibi zama­ nın terminolojisini kullanarak, "Amerikalıların yalnızca Pasi­ fik halkları hakkında bilgi sahibi olmakla yetinmeyip, Pasifik halklarından da bir şeyler öğrenmesi gerektiğine" dair inan­ cını dil� getirmiştir. Ve hemen her saha gezisinin ardından, -o günden bu yana kitaplarının çoğunun da basımını üstle­ nen- HarperCollins'in başına geçmiş olan William Morrow'a koşarak, yeni nesil Amerikalılar için yeni anlam önerileri sunmaya devam etmiştir. Doğumundan bir asır kadar sonra bir kez daha, bu kez yeni milenyum için ortaya sunulan bu öneriler, günümüzde de bireylerin sosyal ortamlarında nasıl olgunlaştığı ve insan topluluklarının değişime nasıl ayak uy­ durdukları hakkında sonsuz öngörüler içermektedir. Mead'in saha gezilerinin birçoğu çocukluk dönemi üzeri­ ne odaklanır. Yüzyıllardır pek çok yazar, ebeveynlere çocuk­ larını nasıl yetiştireceklerini anlatır; oysa çocuk gelişimine 11

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K

dair sistematik bir gözlem henüz yeni yeni filizlenmektedir ve Mead, bu konuyu kültürlerarası boyutta çalışan ilk isim­ lerden biridir. Kendisi, hem kadınların toplumda tam ve eşit haklara sahip bireyler olmasını savunan hem de çocuklara ve onların ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik özel bir ilgi besleyen feministler arasındadır. Çocuklarını göz ardı eden bir kültürün "iyi bir kültür olamayacağına" inanır. [Black­ berry Winter: My Earlier Years, New York: William Morrow and Company, 1972, s. 206.] Samoa'da ergenler üzerinde gerçekleştirdiği çalışmaları, Manus'ta erken çocukluk dönemi (Growing Up in New Guinea) ve Bali'de bebekler ile küçül< çocukların bakımı üzerine yapmış olduğu incelemeler izler. Nereye giderse gitsin, erken dönem araştırmacıların büyül< ölçüde göz ardı ettiği kadınlar ve ço­ cuklar odak noktasıdır. Mead'in çalışmaları ebeveynler, öğret­ menler ve kanun yapıcıların çocuklara bakış açısını etkilemeye devam etmektedir. Kendi adıma, farklı kültürlerde gözlemle­ diği bilge ve duyarlı çocuk yetiştirme modellerinin çocuklu­ ğum üzerindeki yansımasına müteşekkirim. Benzer biçimde, kadınların anneliğine yönelik ilgisinin zaman içerisinde cinsi­ yetçi çalışmalara doğru evrilmesinin de üzerimde özgürleştiri­ ci etkisi olmuştur (Sex and Temperament ve Male and Female). Cinsiyet rolleri ve çocuk yetiştirmede tercihlerin önemine dair anlayışın gelişmesine ek olarak, Mead'in saha çalışmala­ rından çıkan bir diğer başat tema da değişimdir. Yayıncısına ge­ tirdiği, savaş sonrası dönemin ilk saha çalışması, 1953'te Yeni Gine'ye, Manus halkının yanına dönüşünü konu alan New Li­ ves far Old adlı çalışmadır. Kitap, beklenenin aksine geleneksel kültürlerin değişim karşısında nasıl yozlaştığını ve zarar gör­ düğünü değil, bir toplumun değişimi seçme ve geleceğine yön verme olasılığını konu alır. Mead zaman zaman -her düşünüre bir etiket yapıştırma takıntımız yüzünden- "kültürel determi­ nist" olarak yaftalanmıştır. Söz konusu tanım, Mead'in, bek­ lenen davranış modelleri ve karakterlerin toplumdan topluma (sözgelimi Samoa ve Manus halkları arasında) gösterdiği farklı12

Y E N i Y Ü Z Y I L i Ç İ N N OT L A R

lıklann büyük ölçüde çocuklukta öğrenildiğine, nesilden nesile aktarılan kültürel modellerle şekillendirildiğine ve genetikten ziyade her çocuğun biyolojik potansiyeline şekil veren itici güç olduğuna dair inancını yansıtır. Kültür doğuştan gelen bir ka­ der değil de insan elinden çıkan ve biçimlendirilebilen bir yapı olduğuna göre, Mead basit bir determinist değildir. Sosyal po­ litikalar hakkındaki düşünceleri de insanın öğrenme kapasite­ sine duyduğu inancı her zaman hesaba katmaktadır. 1950'ler­ den sonra, Mead değişim hakkında yazmaya devam etmiştir: Değişimin nasıl yaşandığını, insan topluluklarının nesiller bo­ yunı;a gerekli bağları nasıl sürdürebildiklerini ve buna rağmen seçimler yapabildiklerini anlabr. Bu bağlamda, Mead'in çalış­ malarını beşeri özgürlüğün antropolojisi olarak adlandırmak mümkündür. Nihayet Mead, ileri düşünceli ve entelektüel bir ebeveyn tarafından büyütülmesinin, "zamanının ötesinde" bir birey olmasına yol açtığından emin bir şekilde, Morrow için, ilk gençlik yıllarını konu alan Blackberry Winter'ı kaleme alır. Böylelikle "kendi tecrübeleri gelecek nesillere de hizmet ede­ bilecektir." Daha sonraki yıllarını hiçbir zaman tam olarak an­ latmaz; ancak elli yıllık saha çalışmaları boyunca dostlarına, aile bireylerine ve meslektaşlarına yazdığı bir dizi mektup, bize çok yabancı kültürleri hayal edebilmemizde yardımcı ol­ maktadır. Letters from the Field başka bir yayınevi -Harper & Row- tarafından basılmış olmasına rağmen, sonuç olarak, bir tesadüf eseri, kurumsal bir dönüşüm neticesinde, HarperCol­ lins serisine dahil olmuştur. Mead sık sık farklı yayıncılar için yazmış olsa da bu seri, öncül arzusuna bağlı olarak, yazarın kendi kişisel ve mesleki deneyimlerinin Amerika halkı için ne anlama gelebileceği ve gelmesi gerektiğine dair söylemlerini aktarır. Bu arzunun peşi sıra Redbook için yazılar yazmış, defalarca televizyon ekranlarında boy göstermiş, doğru ter­ cihlerde bulunabilme yeteneğimize ilişkin iyimser ve ısrarcı konuşmalar yapmıştır. Çoğu entelektüelin aksine, Mead de13

S A M OA ' DA E R G E N O LM A K

mokratik kurumların özünde iyi olduğuna inanır. Kamuoyu­ na yönelik saygılı ve şefkatli hitaplarıyla aileden biri olmuştur. Margaret Mead'in bu çalışması pek çok defa basılmış, çı­ ğır açan tüm bilimsel çalışmalarda söz konusu olması gerek­ tiği gibi, gözlemleri ve yorumlarının her ayrıntısı sayısız kez eleştirilip düzeltilmiştir. Zaman zaman oportünist saldırılara maruz kalsa da, meslektaşları onun ileri görüşlü ve çığır açan çalışmalarına değer vermeyi sürdürmüştür. Ancak bu serinin önsözünü hazırlarken, kitapta ele alınan konulara, çocukları­ mızı nasıl yetiştirdiğimiz, toplumdaki tüm bireylerin katılımını nasıl sağlayabileceğimiz, geleceği nasıl planlayabileceğimiz gibi meselelere kafa yoran, günümüz Amerikalılarının perspekti­ finden bakabilecek, etnografya dünyası dışından görüşlere yer vermeye özen gösterdik. Zaman değişmiş olsa da, mukayese her zaman aydınlatıcıdır ve daima seçme şansı sunar. 1920'le­ rin Samoalı genç kızlarını hala Viktorya döneminin gölgesinde yaşamakta olan Amerikan gençleri ile kıyaslamak aydınlatıcı olmuştur; aynı şekilde, daha şimdiden cinselliklerine ve cin­ siyetlerine yönelik taleplerin baskısı altında ezilen günümüz kızlarıyla karşılaştırmak da en az bu denli aydınlatıcı olacaktır. Ergenlik öncesi dönemdeki Manuslu erkek çocuklar bize fizik­ sel kabiliyetler ve çocukluk çağının hayal gücü üzerine çeşitli çıkarımlar yapma imkanı tanırken, çocuklarımıza bunların her ikisini de nasıl verebileceğimize dair elli yıllık bir tartışma or­ tamını da beraberinde getirmiştir. Mead'in yetiştiği yıllarda bir mücadele alanı olan cinsiyet rolleri, savaş sonrası dönemde aile hayatının yeniden uyanışıyla geri dönmüş ve yeni baştan ma­ saya yatınlmıştır; ancak unutulmaması gereken en temel fak­ tör, cinsiyetin kültür tarafından inşa edilen bir kavram olduğu, insanlarınsa biyolojik cinselliklerini çok farklı şekillerde yaşa­ yabilecekleridir. Öyleyse diyebiliriz ki, biz bu kitapları yalnızca uzak iklimlerin yansımaları olarak değil, aynı zamanda Ameri­ kan tarihindeki farklı anların da yansımaları olarak, insan ol­ manın pek çok veçhesinden hareketle geleceğe dair nasıl daha iyi seçimler yapabileceğimizi öğrenmek üzere de okuyoruz. 14

Perennial Classics Basımı İçin Önsöz

Samoa'da Ergen Olmak, bundan yetmiş yıl kadar önce, he­ nüz yirmi dört yaşında bir kadın tarafından, uzak diyarlarda yaşayan genç kızlar üzerine yazılmış küçük bir kitaptır. Bun­ ca yıldan sonra hala bizimle olmaya, yüzyılımızın en ateşli tartışmalarına zemin hazırlamaya, olanca ihtilafa ve müza­ kereye konu olmaya devam ediyor. Samoa'da Ergen Olmak ba­ sıldığında, annem Colorado'da bir çiftlikte yaşayan küçük bir kızdı. Kitabı, 1930'larda üniversite yıllarındayken okumuş­ tu. Bense 1960'larda, yine üniversitedeyken okudum. Şimdi bu yeni baskısı sayesinde onu kızım, hatta belki torunum da okuyacak . . . Kitapla ilgili bir eleştiri yazısı kaleme almam istendiğinde büyük onur duydum. Kültürün akıl sağlığı üzerindeki etkileri oldum olası ilgimi çeken bir alandı. Ben de psikoloji ve ant­ ropolojinin kesiştiği, vaktiyle Kültür ve Kişilik olarak adlan­ dırılan alanda çalışmaktan büyük zevk almıştım. Mead gibi ben de, iyi kültürlerin iyi insanlar yarattığına, pozitif kültü­ rel değişimler için çalışmanın hem bir sorumluluk hem de zevk olduğuna inandım. Yaptığım konuşmalarda Mead'in şu güzel sözünü çok defa alıntılamışımdır: "Düşünceli ve kararlı küçük bir topluluğun dünyayı değiştirebilme gücünden asla kuşku duymayın." Ve kuşkusuz Mead'in genç kızlara olan ilgisini de pay­ laşmaktayım. Samoa'da Ergen Olmak'ta Mead, 1920'lerde Amerikalı kızların maruz kaldığı baskıları dile getirmişti. 1990'larda Reviving Ophelia [Ophelia'yı Canlandırmak] ile ben de benzerini yaptım. Mead, yüzyılın başlarında, kadınların evleninceye dek bekaretlerini korumalarına yönelik baskıları eleştirmişti. Ona göre Samoa'da genç kadınlar eşlerini gönül15

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K

!erince seçmekte ve cinselliklerini dilediklerince yaşamakta özgürdü. İ ronik biçimde, yüzyılın sonlarına geldiğimizde ben de, genç kadınların sürekli kendilerini cinsellikleriyle ifade etmek zorunda bırakılmasını eleştiriyordum. Arzuları ya da ihtiyaçları ne olursa olsun, Amerikalı kızlar liseye geldikle­ rinde cinsel yönden aktif olmak zorunda bırakılıyordu. Mead de ben de aynı şeye inanıyorduk: İdeal bir kültürde cinsel ka­ rarlar isteyerek verilmeliydi. Mead'in, Güney Denizi'nde bir ada yaşamının canlı bir tasviriyle beraber Amerikan kültürünün gençler üzerinde­ ki etkisine yönelik eleştiri içeren eseri anında ço�satanlar arasına girdi. Sonrasında da Mead, kamuoyunun ilgisinden asla uzak kalmadı. Franklin Delano Roosevelt, bir keresinde, mücadeleci bir karakter olan eşine dair, "Tanrım, lütfen ar­ tık Eleanor'un yorulmasına izin ver!" sözlerini sarf etmiştir. Aynı sözler hiç kuşkusuz, bir personeline, "Çok yoruldum, bana verecek bir ders ayarla" diyen Mead için de söylenebi­ lir. Mead toplam otuz kitap, popüler ve mesleki dergiler için binin üzerinde makale yazmanın yanı sıra, Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nde "Etnoloji Kürsüsü"nü de kurmuştur. Öyle ki en sonunda kendisine "tüm dünyanın büyükannesi" unva­ nı verilmiştir. Rahat ayakkabıları ve bastonuyla hemen her yerde ko­ nuşma yapmıştır. Mesleğim gereği çok fazla seyahat eder ve pek çok konuşma yaparım. Ne zaman Margaret Mead'den bahsedecek olsam, bana, "Onun konuşmasını dinlemiştim, bizim şehrimize de geldi" denir. Bununla beraber, olanca popülarite�i ve kültürel alandaki ağırlığına rağmen, aslında muhtemelen de bu yüzden, tüm hayatı boyunca ders verdiği Columbia Üniversitesi'nde konuk profesör olarak kalmıştır. Mead'i, Berkeley California Üniversitesinde kültürel ant­ ropoloji öğrencisiyken okumuştum. 1960'larda tüm üniver­ siteliler Mead okurdu. Onun yazıları ve öğretileri antropolo­ jiye müthiş bir ilgi uyandırmıştı. İdealizmi ve sosyal eyleme 16

P E R E N N I A L C LASS I C S BAS I M I ICiN Ö N S Ö Z

olan ilgisi devrimci duyarlılıklarımıza hitap ediyordu. Değişi­ min kendisine duyduğu hayranlık, Bob Dylan'ın "The Times They Are A-Changin"' [Değişen Zamanlar] şarkısının hit ol­ duğu dönemlerde büyük anlam ifade ediyordu. Mead banşa, adalete, cinsel özgürlüğe ve maceraya ilgi duyan gerçek bir çiçek çocuktu. Dur durak bilmeden çalışır, her yerde daha mutlu, daha az saldırgan ve duygusal açıdan daha güçlü insanlar yetiştirecek daha iyi kültürler oluştu­ rabileceğimizi, hatta oluşturmamız gerektiğini savunurdu. Ona göre ideal kültür, her insani yeteneğin kendine bir yer bulduğu kültürdü. İdeal kültürün daha iyi bir tanımı bugüne dek yapılamadı. Samoa'da Ergen Olmak'ı ilk okuduğumda, Mead'in kızlarla kadınların yaşamlarına gösterdiği dikkatten ve ailelerin gün­ lük rutinlerine olan ilgisinden çok etkilenmiştim. Kızların neler hakkında konuştuklarını, nasıl vakit geçirdiklerini me­ rak etmiş, yaşamları hakkında nasıl hissettikleriyle ilgilen­ mişti. O zamanlar hiç de feminist sayılmazdım. Kadın hak­ ları konusuna hemen hemen hiç kafa yormamıştım. Fakat Taülu kızlara ithaf edilen kitabı okudukça, birilerinin kızla­ rın ilginç ve kayda değer olduklarına dair inancının beni hem mutlu ettiğinin hem de gururlandırdığının farkına vardım. Samoa'da Ergen Olmak bana, cinsiyetler arasındaki farklı­ lıkların değişmez olmadığı, cinselliğin kültür tarafından şekil­ lendirildiği, ergenliğin stresli bir dönem olması gerekmediği, ergen kızlann yaşamlarının dikkate ve saygıya değer olduğu gibi, ha.la geçerliliğini koruyan pek çok görüş kazandırdı. 2000 yılında, yazılışının üzerinden üç çeyrek asır, ilk okuyuşumun üzerinden otuz beş yıl geçtikten sonra kitabı yeni baştan okur­ ken en çok dikkatimi çeken, Mead'in güçlü gözlem yeteneği, adalılara duyduğu derin saygı ve işine olan aşkı oldu. Ve elbet­ te, bir kez daha kızlara gösterdiği ilgi beni derinden etkiledi. Mead sıkıcı ve çekingen bir akademisyen olmamaktan ötürü gururluydu. 1961'de yazdığı önsözde şöyle diyordu: 17

S A M O A ' DA E R G E N O L M A K

"Şunu altını çizerek söyleyebilirim ki bu çalışma, alan dışın­ dan okurun kafasını karıştıracak, meslektaşları ise birbirine düşürecek türden bilimsel ıvır zıvırı devre dışı bırakan ilk antropolojik saha çalışmasıdır." Mead, faydalı olabileceğini düşündüğü sıradan okur için yazmış, kendisini akademik di­ lin sınırları dışında basit ancak etkili bir şekilde ifade etmişti. Aslında yazarken hayal ettiği okur, zeki bir öğretmen olan bü­ yükannesiydi. Yazdıklarının ona ışık tutması için çalışmıştı. Mead ateşli fikirlerin bir hayranıydı. Samoalıları ne küçük görmüş ne de onlara ırkçı bir bakış açısıyla yaklaşmıştı. Yalı­ nayak, saçları kıvır kıvır, yüzü aydınlık ve mutlu bir halde, Sa­ moalı bir kadın arkadaşıyla el ele tutuşup çektirdiği bir fotoğ­ rafı, "konusuna" ne kadar sıcak yaklaştığının bir göstergesidir. Mead, Samoa çalışmasında pek çok farklı disiplinden yararlanmıştır. Psikoloji alanındaki bilgisinin yanı sıra aile dinamiklerine dikkat etmiştir. Dış görünüş, doğuştan ge­ len zeka ve huy aracılığıyla ortaya konan biyolojik faktörler, Mead'in gelişim kavramını tarifinde önemli rol oynar. Ancak yazar aynı zamanda insan gelişiminin değişken doğasını da gündeme taşımıştır. Kültür, Samoalı kızların yaşamında çok önemli bir pay sahibidir. Mead, "irsiyet ile kültürel yapı ara­ sındaki karşılıklı etkileşim" ile yakından ilgilenir. Samoa'da Ergen Olmak, yüzyıl başında alevlenen ve günü­ müzde hala alevini koruyan, "doğuştan mı öğrenilen mi" tar­ tışmasını derinden etkilemiştir. Söz konusu tartışma günü­ müzde, cinsiyet ve biyolojinin akıl sağlığı üzerindeki rolü gibi farklı biçimlerde tezahür eder. Bugün biyolojik determinizm güçlü olan taraftır ve giderek daha da güç kazanmaktadır. Ne var ki akış yine tersine dönebilir. Eğer hayatta olsaydı, Mead tüm bu tartışmaların ortasında yer almaktan mutluluk du­ yardı. Mead'in insanoğluna biçim veren sayısız etmen hak­ kında zengin ve kapsamlı bir bakış açısı vardı ve biz sosyal aktivistler onun zeka ve tutkuyla yoğrulmuş tartışmaların­ dan bir hayli faydalanabilirdik. 18

P E R E N N I A L C LA S S I C S BAS I M I i ÇİN Ö N S Ö Z

Mead'in Samoa'da Ergen Olmak'ta irdelediği çekirdek ai­ lelerde yalnızlık ve yoğunluğun yıpratıcı etkisi, birinci nesil aile terapistlerini derinden etkilemiştir. Aralarında Havelock Ellis ve Bertrand Russell'ın da bulunduğu, cinsel özgürlüğün ilk savunucuları bu kitaba bayılmıştır. Elbette, Mead'in cin­ sel deneyimler hakkındaki görüşleri, 1960'ların cinsel dev­ rimi boyunca müthiş popülarite kazanmıştı. Ergenlik hak­ kındaki fikirleri kültürümüze derinlemesine nüfuz etmişti. Bu çalışmayı öven ve ona saldıran binlerce kitap ve makale yayımlanmıştı. Mead feministlerin hem gözdesi hem başla­ rının belasıydı; toplum mühendisliğinin ateşli savunucusu ve -kimi zaman çalışmalarına ciddi eleştiriler getiren- yerli halkların avukatı olmuştu. Peki günümüzde Mead neden okunmalı? Mead'in anlattı­ ğı Samoa bugün artık yok. Toplumsal değişimin uzmanı olan Mead'in kendisi bile, dünyanın geçen yüzyıldaki hızlı değişi­ mini öngöremezdi. Ancak Mead Samoa'ya yalnızca Samoa­ lıları incelemek üzere gitmemişti. Onun amacı bütün insan ırkını anlamaktı. Samoa'daki çalışmasını şu önemli sorulara yanıt aramak için kullanmıştı: Kültür bireyleri nasıl şekil­ lendirir? Biyolojinin insan davranışı üzerindeki etkisi nedir? Bunlar sorulabilecek en önemli sorulardır. Uzmanlaşmanın erdem olduğu bir çağda, Mead noktala­ rı birleştiren bir sentezciydi. Cesur, açık fikirli ve zamanın ruhunu kavrayan bir insandı. Yazdıklarıyla dünyayı değiş­ tirmeyi amaçladı. Fikirleri günümüz meselelerinde halen geçerliliğini ·ve yansımalarını korumaktadır. Gençlerin so­ runları üzerine yapmış olduğu analizler şaşırtıcı derecede moderndir. Mead Amerikalı gençlerin temeldeki sorununun, çok fazla seçeneğe, çok fazla baskıya, buna karşın doğum ve ölüm gibi asıl dünyevi meselelere çok az maruz kalmaya bağ­ lı olduğuna inanıyordu. Çocuklara ne düşüneceklerini değil, nasıl düşüneceklerini öğretmenin ve kendi kararlarını ve­ rebilmenin önemini savunuyordu. Varmış olduğu sonuçlar, 19

S A M OA ' D A E R G E N O L M A K

yani ergenliğin bir stres v e gerilim dönemi olmak zorunda olmadığı, Amerika'dctl z

Rakam-sembol ikamesi

Köydeki Bireyler Hakkındaki Yargı lar

(Tahmin yolu)

Çağdaşlarına karşı tavrı

�

r r m ;o

TABLO I

Kızların ilk adetleri, adet sıklıkları, adet sancılarının miktarı ve yeri, mastürbasyon durumu, eşcinsel ve heteroseksüel deneyimler ve Papaz'ın evinde yaşayıp yaşamadıkları No.

N

�

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 14. 16. 17. 18. 19. 21. 22. 23'. 24. 25. 27. 28. 29. 30.

. Ilk adetten sonra geçen zaman

. !sim

Luna Masina Losa Sona Loto Pala Aso Tolo Lotu Tulipa

aylık

3 ay 4 yıl 2 ay 1 yıl 1" 3 yıl 2 ay 2 yıl 5" 4"

aylık ayda iki aylık "

Lita

Lua Tolu Mala Fala Lola Tulipa Leta Ela Mina Moana Lulııa Sala

Adet sıklığı

3 yıl 3" 2" 3" 2 ay 6" 18 " 3" 3 yıl 2 ay 2 yıl 3" 2"

Nanıu Ana

4" 3•

Mastürbasyon

Eşdnsel deneyim

Heteroseksüel deneyim

Papaz'ın evinde kalıp kalmadığı

kann

evet

evet

evet

hayır

kann sırt " "

hayır evet " " "

hayır "

evet "

•

"

" ayda iki aylık " ayda iki " " aylık " " 3 ayda

Sana miktan• "

sırt hiçbiri sırt aşın "

kann sırt hiçbiri aşın "

iki ayda

kann sırt aşın "

" "

hayır

"

evet " " "

hayır evet " "

ayda iki aylık "

11

"

kann sırt sırt " "

�

bir aylık ayda iki

ıc

"

11

hayır "

"

hayır evet hayır evet "

evet hayır " evet hayır evet hayır evet "

hayır " hayır evet

�)> 0 l> rn

evet hayır " evet hayır "

evet " hayır evet

hayır

hayır evet

evet hayır

Kann-ağn yalnızca orada; sırt-ağrı yalnızca orada; aşın-kız böyle söyler; hiçbir zaman çalışamayacak kadar hasta

değildir.

"

� rn z o r

;

;:ı:;

TABLO il

Aile Yapısı No.

İsim

1

2

1

3

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

Ergenlik öncesi

l\J uı w

ı.

Tuna

2.

Vala

3.

Pele

4.

Tiınu

5. .

Suna

6.

Pola

7.

Tua

8. 9.

13

4

3

2

1

4

1

Sina

1

1

Fiva

1

1

2

3

1

3

1

2

10.

Ula

1

1

11.

Siva

1

4

1.

Tasi

1

4

2.

Fitu

1

2

3.

Mata

1

1

4.

Vi

3

3

3-

)> z )> r N m --ı m s:: m r o r c -vı --ı c ;ı:ı )> z s:: )> --ı m ;ı:ı

Aradakiler

� 2 3 1

1

r r m ;ı:ı

N Ol ol>-

6.

lpu

2

7.

Selu

3

8.

Pula

2 3

9.

Meta

10.

Maliu

1

2

11.

Fiatia

12.

Lama

3

13.

Tino

1

14.

Vina

1

15.

Talo

1

1

1

1

2

2 3-

2

2

1

2

1

2

4

2-

1/2

1/2

ı.n

)> 3: o )>

o )>

rn :tJ Gl

m z

Ergenler 1.

Luna

2

2.

Masina

3

3.

Losa

4.

Sona

2

5.

Loto

4

1

5

1 2

2

2

1

6.

Pala

3

3

1

7.

Iso

1

3

1

8.

Tolo

1

2

o r

3: )>

;:ı::;

N uı uı

9.

Lotu

10.

Tulipa

5

14.

Llta

4

16.

Namu

17.

Ana

3

5

2

1

4

2

3

3-

18.

Lua

19.

Tolu

21.

Mala

3

1

7

22.

Fala

1

3

23.

Lola

1

2

23•.

Tulipa

2

2

24.

Leta

1

4

25.

Ela

2

27.

Mina

28.

Moana

29.

Luina

30.

Sala

1

1

4

m r 3

o r c -(fi --1 c ::o

1 2

)> z :s::

1

�

m

1

1'

1' 1

3

1

r N m --1 m

:s::

1 1

)> z )>

::o

-< )>

r r m

::o

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K

AİLE YAPISI TABLOSU HAKKINDA AÇIKLAMALAR

Konu

Sütun

Ağabey sayısı

1 2

Abla sayısı

3

Küçük erkek kardeş sayısı

4

Küçük kız kardeş sayısı

5

Üvey erkek kardeş, artı, ağabey, eksi, küçük kardeş

6

Üvey kız kardeş, artı, abla, eksi, küçük kardeş

7

Annenin vefatı

8

Babanın vefatı

9

Annenin ikinci evliliğinden olan çocuklar

10

Babanın ikinci evliliğinden olan çocuklar

11

Annenin yeniden evlenmesi

12

Babanın yeniden evlenmesi

13

Ebeveynlerin her ikisi bir arada, baba evinde yaşam

14

Ebeveynlerin her ikisi bir arada, anne evinde yaşam

ıs

Yalnızca anneyle yaşam

16

Yalnızca babayla yaşam

17

Boşanmış anne-baba

18

Baba tarafının yanında yaşam

19

Anne tarafının yanında yaşam

20

Baba ailenin matai'si

21

Biyolojik aileyle yaşam: Örn. ebeveynler, çocuklar ve en fazla iki ekstra yetişkin

Tablodaki x, söz konusu özelliğin mevcut olduğunu belirtmektedir. Örneğin; 7 numaralı sütundaki x, annenin vefat etmiş olduğu anlamına gelir.

256

A N A L i Z E T E M E L O L U Ş T U R A N M AT E RYA L L E R

AİLE YAPISI TABLOSUNUN ÇÖZÜMLENMESİ Altmış sekiz kız içerisinde: 7

tek çocuk

15

en küçük çocuk

5

en büyük çocuk

5

aynı evde yaşayan üvey kardeş

5

annesi ölmüş

14

babası ölmüş

3

annenin ikinci evliliğinden olma

2

babanın ikinci evliliğinden olma

7

annesi yeniden evlenmiş

5

babası yeniden evlenmiş

4

anne-babayla birlikte baba evinde yaşıyor

8

anne-babayla birlikte anne evinde yaşıyor

9

yalnız anneyle yaşıyor

1

yalnız babayla yaşıyor

7

anne-babası ayn

12

baba tarafıyla yaşıyor (ebeveynler olmadan)

6

anne tarafıyla yaşıyor (ebeveynler olmadan)

lS ya da 330

babası tüm ailenin reisi

12

biyolojik ailesiyle yaşıyor (Örneğin adada kaldığım süre zarfında bir ailede anne, baba ve çocuklar dışında yalnızca iki yetişkin vardı.)

257

S A M OA " DA E R G E N O L M A K

KULLANILAN ZEKA TESTLERİ Zeka testlerinden hiçbirini standardize edebilmek mümkün olmamışbr; buna bağlı olarak elde ettiğim sonuçlar niceliksel anlamda değer taşımamaktadır. Öte yandan, teşhis amaçlı kul­ lanımlarına ilişkin geçmiş tecrübelerim sayesinde, bu testleri lazların zeka düzeyleri haklanda bir önkeşif maksadıyla faydalı bulduğumu söylemeliyim. Aynca yerliler, misyonerler tarafın­ dan her yıl uygulanan incelemelere uzun bir zamandan beri alışlan oldukları gibi, bir sınav yapılacağının bilgisi, onlarda hem araştırmacının hem de deneğin mahremiyetine karşı bir saygı uyandırmaktadır. Böylelikle, anne-babalarını rahatsız etmeksizin çocuklarla baş başa vakit geçirme imkanı buldum. Bunun dışında, testlerin yeniliği, özellikle de renk tanıma ve re­ sim yorumlama testleri, ilgilerini asıl sormak istediğim sorular­ dan başka yöne çevirmek bakımından da faydalı oldu. Testlerin sonuçlan, yaşlan on ila yirmi arasında değişen bir gruptan bek­ lenmeyecek kadar dar bir dağılım genişliğine sahipti. Herhangi bir standardizasyon olmaksızın daha ayrıntılı sonuçlara vara­ bilmek mümkün olmamaktadır. Bununla beraber, lazlann belli bazı testlere verdikleri tuhaf yanıtlara ilişkin bazı yorumlar da ekledim. Bunun sebebi, bu yorumların, ilkel toplumlarda zeka testlerinin değerlendirilmesine ve bu testlerin olası sonuçlarını öngörmeye ışık tutabileceğine olan inanamdır.

Uygulanan Test Renk Tanzma: 100 adet birer santimetrelik kareler; kırmı­ zı, sarı, siyah ve mavi.

Rakamsal Hafıza: Geleneksel Stanford Binet yönergeleri kullanılmıştır. Rakam-Sembol İkamesi: 72 adet iki buçuk santimetrelik figürler; kare, daire, artı, üçgen ve baklava. Karşıtlar: 23 sözcük. Uyarıcı sözcükler: şişman, beyaz, uzun, yaşlı, uzun boylu, akıllı, güzel, eski, gece, yakın, sıcak, 258

A N A L i Z E T E M E L O L U Ş T U R A N M AT E RYA L L E R

kazanmak, kalın, tatlı, yorgun, yavaş, zengin, mutlu, karan­ lık, yukarı, iç kesim, içeri, hasta. Resim Yorumlama: Moana filminden üç ayrı reprodüksi­ yon, sırasıyla şunları göstermektedir: (a) İki çocuk, yengeç­ leri dumana boğarak, gizlendikleri kayaların altından çıkarıp avlıyor, (b) Balığa çıkan bir kano, kanonun şekli ve mürette­ batın konumlarından anlaşılacağı üzere, denize açılıyor, (c) Samoalı bir kız bir ağaç kütüğüne oturmuş, dizinin dibinde yere uzanmış ve çiçekten çelenk takmış bir delikanlının ken­ disine verdiği küçük canlı bir balığı yiyor. Top ve Saha: Standart boy daire. Her test için standart yönergeler yal:nızca Samoa dilinde verilmiştir. Yazı tahtası, kurşunkalem ve kağıt kullanmaya hepsi alışkın olduğu halde, böyle kesin sınırlarla belirlen­ miş talimatlara alışkın olmayan çok sayıda çocuk, testlere başlamak için cesaretlendirilmeye gereksinim duymuştur. En başarısız sonuçların alındığı top ve saha testinde, çocuk­ ların yarıdan fazlası rastgele çizilen ilk çizgiyi takip ederek, daire içerisindeki karmaşık bir deseni tamamlamıştır. Orta­ ya çıkan desen tamamen tesadüf eseri Düşük Nitelikli veya Yüksek Nitelikli sonucu oluşturduğunda çocukların verdiği tepkiler, temel motivasyonlarının problemin çözümünden çok estetik kaygılar olduğunu ortaya koymuştur. İçlerinden en zekileri olduğuna inandığım çocuklar, estetik kaygılarını problemin çözümü karşısında ikinci plana atmış; ancak daha az zeki olanlar, bizim toplumumuzun çocuklarına göre çok daha kolaylıkla çizdikleri desenlerin heyecanına daha fazla kapılarak hata yapmışlardır. Sayısal hafıza testlerinde, altı basamağı geçtiğine rastladığım yalnızca iki vakada, kızlar ye­ dişer basamağı başarıyla tamamlamışlardır. Samoa uygarlığı, ezbere dayalı hafızanın hiçbir türüne prim vermemektedir. Rakam-sembol testinde, çocuklar testin anafikrini çok geç kavramışlar ve içlerinden çok azı, testin son sayfasına gel259

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K

meden kombinasyonları öğrenebilmiştir. Resim yorumlama testi, kültürel etkenlerin yanıltıcı etkisinden en fazla nasibi­ ni alandır. Çocukların neredeyse tamamı, son derece şiirsel tarzda yorumlar geliştirerek, bunları birbiri ardına kurduk­ ları cümlelerle tekrarlamışlardır: "Güzeldir çocuk ve güzeldir laz. Güzeldir çocuğun çiçekten çelengi, güzeldir lazın çiçek­ ten tacı . . . " İnsanların ön planda olduğu ilci resimde, karak­ terlerin aralarındaki ilişki netleştirilmeden herhangi bir yo­ ru� alabilmek mümkün olmamıştır. Sözcüklere gösterilen yoğun ilginin doğal bir sonucu olarak, karşıtlar testi en kolay yapılan test olmuştur; öyle ki, bu ilgi yüzünden vakitlerinin çoğunu isimlerin anlamlan üzerine sözcük oyunları oynama­ larına yol açan mitolojik yorumlara ayırmışlardır.

KIZLARIN DENEYİMLERİNİN TETKİKİNDE KULLANILAN KONTROL LİSTESİ Araştırmayı standart hale getirebilmek amacıyla, her bir kız için ayn ayn doldurduğum bir anket tasarladım. Sorular

birbiri ardına değil, kayıt defterine eklenen her yeni bilgiyle birlikte farklı zamanlarda soruldu. Çeşitli konu maddeleri, aşağıda sıralanan genel konu başlıkları altında toplandı.

Zirai yetkinlik: Çapalama, pişirme için kullanılacak yap­ rakları seçme, muz, gölevez ve elanek ağacı meyvesi topla­ ma, kurutulmak üzere hindistancevizi kesme. Pişirme: Muzları soyma, hindistancevizi rendeleme, ek­ mek ağacı meyvesi hazırlama, palusami1 karıştırma, palusami sarma, tafolo2 yapma, muz pudingi (poi) yapma, ararot pu­ dingi yapma. 1

Palusami: Rendelenmiş hindistancevizinin kızgın taşlarda pişirildikten sonra deniz suyuyla kanşbnlıp, önce kekremsi bir tada sahip saplan kav­ rulmuş gölevez yapraklarına, ardından muz yaprağına, son olarak da ek­ mek ağaa meyvesi yaprağına sanlmasıyla hazırlanan bir tür puding.

2

Tafolo : Ekmek ağaa meyvesi ve rendelenmiş hindistancevizi sosuyla hazır­ lanan bir tür puding.

260

A N A L i Z E T E M E L O L U ŞT U R A N M AT E R YA L L E R

Balıkçılık: Gün ışığında resif avı, fener ışığında resif avı, lole toplama, resifte küçük balık avı, ahtapot avlamak için "gelberi" kullanma, iri yengeçler toplama.

Örme: Toplar, rüzgargüllleri, yiyecek sunumunda kulla­ nılan hediye sepetleri, taşıma sepetleri, örgü güneşlikler, yer hasırları, balıkçı sepetleri, yiyecek tepsileri, dam hasırları, çatı giydirme hasırları, düz yelpazeler, pandanus ağacından yer hasırları, yatak hasırları, (bilinen motif ve tamamlanan mat adetleri), ince hasırlar, dans etekleri, şeker kamışı damlar.

Ağaç kabuğu bezi yapımı: Kağıtdutu çubuklarını toplama, ağaç kabuklarını kazıma, ağaç kabuklarını ezme, desen tah­ tasını kullanma, elle serbest desen çizme.

Kıyafet bakımı: Çamaşır yıkama, ütü yapma, kolalanmış giysileri ütüleme, dikiş dikme, makineyle dikiş dikme, nakış yapma.

Atletik yetenekler: Palmiye ağaçlarına tırmanma, yüzme, resifteki yüzme çukurunda yüzme, 3 kriket oynama.

Kava yapımı: Kava kökünü ezme, kava dağıtımı, kava yapı­ mı, kuşburnu ağacı kabuğundan süzgeçten geçirme.

Yabancı konularda yetkinlik: Mektup yazma, saati söyleme, takvim okuma, dolmakalem doldurma.

Dans etme. �ile soy kütüğünü sayabilme. Nezaket diline hakimiyet. Şu sözcüklerin şefler için kulla­ nılan karşılıklarını sayabilme: kol, bacak, yemek, ev, dans, eş, hastalık, konuşmak, oturmak. Birisinin önünden geçerken nazile selamlama ifadeleri kullanma.

Yaşam ve ölüm deneyimleri: Doğum, düşük, cinsel ilişki, ölüm, sezaryen, ölüm sonrası sezaryen operasyonu.

Evlilik tercihleri: Mevki, ikametgah, evlilik yaşı, çocuk sa­ yısı. 3

Resifteki yüzme çukurunda yüzmek, durgun suda yüzmekten çok daha fazla beceri gerektiren bir iştir; hem dalmayı hem de her iri dalgada derin­ liği metrelerle değişen su seviyesiyle baş edebilmeyi gerektirir.

261

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K

Toplumsal yapı hakkındaki bilgiler: Ölüm sonrası sezarye­ nin gerekçesi, şefin yatağının hazırlanması, erkek kardeş-kız kardeş tabusunun getirdiği yasaklar, hindistancevizi tapui4 ile ilgili cezalar, kava çanağının hazırlanması, Luma, Siufaga ve Faleasao Manaia'larının unvanları ve unvan sahipleri, Fiti­ uta Taupo'su, Fale Ula5, Umu Sa,6 Mua o le taule'ale'a7'nın anla­ mı, evlilikte mal-mülk değişiminde kullanılan mallar, Luma, Siufaga, Faleasao ve Fitiuta'nın yüksek şefleri, sözcü-şefin Lafo8'sunu oluşturan öğeler.

4

Tapui: Samoa halkının mallarını hırsızlardan korumak için kullandığı hiye­ roglif semboller. Tapui, mütecavizi otomatikman cezalandıran bir tür sihir niteliği taşır. Hindistancevizi tapui ile korunan bir malı çalmanın cezası kan çıbanıdır.

5

Tui Manu'a meclis evine verilen törensel ad.

6

Kutsal yemek fırını ve yeni bir ev inşa eden marangozlara hediye olarak bu

7

Köyün genç erkeklerinin misafir bakireye yaptıkları törensel ziyaret.

B

Sözcü-şefin törensel hakkı olan ve genellikle bir parça tapa bezi, bazen de

ocağın ve ince hasırların sunulduğu tören.

ince hasır şeklinde verilen ikramiye.

262

Dizin

adet, 89, 106, 128, 130, 137, 138, 139,

akran grubu, 77, 93, 1 24, 148, 232

174, 201, 203, 227, 237, 239, 243, 244,

aktivite, 55, 75, 78, 84, 88, 1 3 1 , 133,

250

137, 172, 195, 199, 201 , 249

afafine, 217

albino, l l8, 248

ahlaki değer, 178

Almanya, 30, 35

ahtapot, 51, 52, 65, 99, 100, 223, 261

Alo, 69, 70

aiga, 62

Alofı, 68, 144

aile, 14, 17, 18, 19, 21, 24, 29, 33, 34,

ameliyat, 129, 146, 247

36, 40, 42, 44, 47, 50, 55, 56, 57, 58, 59,

Amerika, 13, 20, 24, 27, 29, 32, 34, 37,

60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70,

76, 174, 176, 183, 206, 240

71, 72, 74, 78, 80, 85, 88, 90, 91, 92, 93,

Amerikalı, 1 1, 14, 15, 16, 19, 23, 30, 36,

94, 95, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105,

181, 194, 195, 199, 206, 208, 229, 239

106, 108, 109, 1 10, 1 1 1, 1 13, 1 18, 121,

Amerikan, 9, 10, 14, 16, 26, 27, 28, 29,

128, 133, 134, 135, 136, 142, 143, 144,

31, 35, 79, 174, 176, 177, 183, 186, 187,

145, 146, 147, 148, 150, 151, 152, 153,

1 92, 197, 204, 206, 208, 229, 238, 241

154, 155, 157, 158, 159, 161, 163, 164,

Ana, 152, 154, 155

165, 166, 167, 168, 169, 171, 174, 179,

antropolog, 20, 2 1 . 22, 3 1 , 32, 34

180, 184, 185, 186, 188, 189, 190, 191,

antropolojik, 18, 24, 3 1

192, 196, 200, 209, 210, 214, 217, 224,

arkadaş, 18, 39, 56, 73, 74, 76, 77, 78,

225, 226, 231, 232, 233, 237, 241, 243,

79, 81, 82, 94, 95, 97, 100, 101, 104,

244, 245, 246, 247, 248, 250, 256, 257

122, 132, 133, 134, 135, 136, 139, 140,

akraba, 40, 42, 44, 45, 48, 49, 55, 56,

141. 142, 143, 146, 148, 152, 154, 161,

58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 66, 67, 68,

162, 168, 175, 179, 180, 181, 185, 186,

69, 71, 73, 74, 75, 76, 77, 79, 80, 81,

1 90, 198, 210, 226, 230

82, 83, 88, 90, 91, 94, 96, 97, 102, 103,

arkadaş grubu, 78, 79, 226

105, 108, 109, 1 13, 1 16, 121, 126, 132,

arkadaşlık, 36, 57, 73, 74, 76, 78, 79,

134, 137, 138, 141, 142, 143, 144, 146,

80, 82, 83, 139, 143, 152, 155, 189

150, 153, 155, 158, 159, 162, 164, 170,

Aso, 158, 2 19, 252

171, 177, 179, 181, 185, 186, 188, 189,

aşk, 17, 24, 71, 79, 83, 94, 95, 99, 100,

190, 191, 216, 2 17, 223, 228, 230, 244,

101, 103, 105, 107, 138, 140, 141, 142,

246, 249

146, 157, 169, 174, 186, 245

akrabalık, 58, 74, 79, 82, 123, 128,

atalii, 217

169, 187, 190, 216, 2 17, 233, 246

Aualuma, 5, 81, 82, 84, 85, 86, 87, 88,

akran, 54, 55, 57, 60, 61, 73, 74, 75,

89, 91, 134, 243

83, 93, 99, 1 13, 1 1 8, 125, 133, 134,

Aumaga, 54, 55, 70, 82, 84, 85, 86, 87,

147, 149, 153, 156, 158, 167, 174, 177,

91, 92, 125, 133, 148, 168, 171, 180

2 l l , 217, 233

avaga, 95, 106

263

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K Avrupa, 29, 34, 37, 38, ıs6, ı99, 203,

çarkıfelek, 4 ı, 48

209, 232, 233, 236, 240

çatıŞma, 2ı, 23, 30, 32, 109, ı ıo, 147,

ayrıcalık, 68, 82, 84, 85, ıo2, 1 14, ı71

ı48, ı49, ıso, ısı, ıss, ıs6, ıs7, ıs8, ı64, ı6s, ı68, ı75, ı77, ı78, 179, ı82,

ayrımcılık, 68, 1 18, 2 ı 4

ı83, 20S, 206, 2ı2, 2 ı3, 24ı, 242, 244 bakıcı, 4S, 46, 47, 49, SO, 62, 73, ı27,

çekirdek aile, ı9, 24, 134, 136

136, ı74

çete, 73, 74, 7S, 76, 77, 78, 80, 133,

baldız, ı69

1 34, 137, 249

balık avı, s ı , 92, ı 22, ı 26, 26 ı

çeyiz, 53, 87, 90, 10ı

balıkçılık, ı 73

çocuk mahkemeleri, 29, 3 ı

bebek, ı2, 29, 32, 33, 40, 44, 4S, 46,

çokeşli-çokeşlilik, 97, 22S

47, 49, 50, 59, 60, 77, 78, ı ı3, ı27, ı35, ı36, ı44, ı4S, ı62, ı10. ı74, ı7s,

Dağ Beyazları, 34

ı9ı, ı99, 20ı, 237, 243

damat, 96, ıo2, ıo4, ıos, ı6ı

bebek bakıcılığı, 49, 50, ı27, 136, ı 74

dans, 23, 43, S6, 62, 67, 82, 84, 86, 88,

bekıi� 59, 79, 88, 89, 95, ı44, ıs2,

99, ı ı ı, ı ı2, ı ı 3, ı ı4, ı ıs. ı ı6, ı ı7,

ıs3, ı67, ı78, ı 87, 203, 2 ı 2, 2ı4

1 18, 1 1 9, ı22, ı 27, 132, ı33, ı40, ı43,

bekıiret, 102, ıo3, 105, ıo6, ı39, ıso,

ı44, ısı. ıs3, ıss. ıs7, ıs9, ı65, ı69,

ısı, 24ı, 243

ı 80, ı96, ı97, ı98, 20ı, 246, 26ı

birey, 1 1 , ı2, ı3, ı4, ı9, 2ı, 22, 3ı, 34,

dansçı, ı ı ı, 1 1 2, 1 13, 1 14, 1 15, 1 1 7,

sı. 58, 59, 1 16, 122, ı24, ı1s, ı30,

1 19, ı6s

133, ı48, ı86, ı87, ı88, ı89, ı90, ı 96,

davranış bilimci, 25, 3 ı , ı83

ı97, ı98, 204, 205, 2 ı S, 228, 229, 230,

delikanlı, 39, 54, 55, 56, S7, 70, 9S, 96,

23 ı, 232, 24ı

97, ıo4, ıos, 107, ıo9, 1 14, 1 19, ı26,

bireysellik, 2S, ı ı s, l l6, ı83, 18S

138, ı4ı. 142, ı48, ısı, ı69, ın. ı 8o,

boşanma, 62, 2SO

ı8ı, 243, 2S9

büyükanne, ı6, ı8, 20, 23, 76, ı23,

delilik, ı S9, 245

ı63, ı8s, ı9ı, 2ı7, 24ı

deneysel, 30, 3ı, 33, ı98

büyüklük hezeyanları, 245

denizanası, sı, 6S, 224 denizkestanesi, 65, 223

cinsel, ı4, ı6, ı 7, ı9, 33, 34, 36, 54,

din, 2 ı , 29, 30, 33, 34, ı49, ısı, ı s6,

78, 79, 89, 93, 98, ıo2, 106, 101, ı ı8,

ı7s, ı78, ı88, 203, 209, 2ı2, 2ı3, 2ı4,

ı27, ı29, ı30, ı32, 232, 24ı, 244

232, 238, 24ı, 242

cinsel deney, ı9, 33, 36, 9S, 132, ı3S,

doğum, ı ı , ı9, 24, 32, 37, 4ı, 42, 44,

138, 139, ı4ı, ı44, ı48, ı67, ı92, ı94,

46, 64, 7ı, 75, 89, 97, ıo2, ıo6, ı27,

2ı ı, 23 ı

ı � ı� ı� ı� ıK ı� ı � ı �

cinsel ilişki, 36, 9S, 98, 130, ı64, 169,

ı 9 ı , ı92, ı93, 200, 2ı2, 2ı3, 2ı4, 227,

ı79, ı86, ı9ı, 26ı

23 ı, 232, 236, 249, 2S0, 26ı

cinsellik, 33, 13ı, ı49, ı 73, ı84, ı90,

dokuma, 44, 46, 47, S2, S3, 54, S7, 64,

ı93, ı9S, 203, 2 ı ı, 2ı2

6S, 8S, 92, ı73, ı80, 200, 222, 223, 23S

cinsel soğukluk, ı42, ı87, ı90, ı96

dost, 79, 8ı, 94

cinsiyet, ı2, ı4, ı7, ı8, 25, 33, 6ı, 73,

dövme, ı ı9, 234, 23S, 243

89, 93, 11 ı. l l6, ı23, 133, ı87, ı9o,

düğün, ıo2, ı04, ı ı ı, ı ı6, ı ı9, ı30,

2ı6, 2ı7, 23 ı , 239, 249

ı6ı

264

DiZiN ebeveyn, ı ı , ı2, ı3, 2S, 29, 3 ı , 36, 80,

79, 8ı, 89, 92, 9S, 96, 97, ıoo, 101,

ıo3, ı28, 132, ı36, ı4ı, ı47, ıso, ı68,

104, ıos, 107, ıo9, 121, 126, 1 34, ı4o,

ı76, ı8s, ı87, ı88, ı89, ı9ı, ı 94, 204,

141, ı4S, 147, ıs6, 1S7, ı6o, 161, 169,

207, 208, 209, 2ıo, 2 ı ı, 2ı2, 2 ı 7, 227,

179, 186, 187, ı89, 196, 200, 203, 2ı2,

228, 23 ı, 240, 248, 2S0, 2S6, 2S7

227, 231, 234, 24ı, 242, 261, 262

eğitim, 1 1, 27, 29, 30, 3ı, 33, 34, 38, 44, 46, 49, S3, 70, 80, 9ı, ı ı3, ı ı6,

Fa'alupega, 8S, 86

1 1 7, ı27, ıso, ıs2. ı71, ı74, ı7s, ı83,

Fa'amoana, 122

fa'a Samoa, ı28 fa'atama, 128

ı87, ı9o, ı96, ı97, ı98, ı99, 202, 20S, 206, 207, 208, 2ı4, 22S, 232, 238, 242,

Fala, 142, 144

24S, 2SO

Faleasao, 74, 220, 234, 249, 262

eğitim sistemi, 1 1 7, ıs6, ı97, ı98, 207

feminen, 13S, 139

ekmek ağacı, 3S, 39, 42, 43, s ı , 89,

fetüs, 128, ı29

ı27, 222, 223, 224, 237, 260

fiasili, 12S

ekvator, 3S, 238

Filita, 68

Ela, 139, 2S2

Fitafita, 240, 242

ensest, 9S, ı 48

Fitiuta, 142, 234, 262

ergen, ı2, ı7, 20, 24, 2S, 30, 3 ı , 32,

Fitu, 78, 134, 13S, 136

33, 3S, 36, SO, S9, 78, 79, 83, 93, 94,

fizyolojik, 20S

1 17, 1 18, ı27, 136, 138, 139, ı43, ıs6,

flört, 82, 99, l01, 2oı

ıs8, ı62, ı74, ı7s, ı76, ı78, ı86, 203,

Fono, SS, S6, 84, 8S, 86, 87, 91, 17ı,

204, 20S, 206, 208, 2ı3, 2ı8, 227, 228,

172, 239

229, 230, 240, 243, 249, 2SO

frangipani, 48

ergenlik, 22, 24, 29, 30, 32, 33, 36, 37,

Fransız, 34

4S, S9, 78, 8ı, 84, 86, 94, ı ı 8, ı32,

Fua, 69, 70, 71

ı � ı � ı � ı� ı� ı� ı� ı �

Fuativa, ı6o

ı7s, ı87, ı88, ı90, 2os. 2ı8, 227, 229, 243, 249

gelenek, ı2, 3ı, 44, 64, 80, 9 ı , 104,

erkek, 68, 80, 8ı, 83, 93, 206

106, ı38, ıss. 1S6, ı6s, 1 67, 172, ı73,

erkek kardeş, 36, 4S, SO, 62, 68, 69,

182, ı94, 203, 209, 2 l ı , 213, 2 ı s, 22s,

74, 76, 77, 9ı, 92, 96, ı ı9, ı2ı, ı24,

230, 240, 246, 2S8

ı3o, ı32, ı34, ı3s, ı s4, ı58, ı63, ı67,

gelin, ıo2, ıo4, ıos, 108, l l 8, 1 19,

ı69, ı86, 2ı7, 250, 2S6

160, ı6ı, ı68

erkek kardeş-kız kardeş tabusu, 203,

genç, ı4, ı6, ı9, 22, 24, 26, 27, 28,

249, 262

29, 30, 42, 49, 6 ı , 66, 68, 81, 9S, ıoı,

eş, ıo, ıs, ı6, S8, S9, 66, 69, 70, 80,

lOS, ıo6, 1 1 1 , 1 12, 1 1 7, ı26, ı27,

8ı, 84, 86, 87, 88, 9ı, 92, ıo6, ıo7,

130, ı42, ı4s, ı s ı , ı 6 1 , ı 79, 203,

108, ıo9, 1 10, ı 1 1 , ı43, ıso. 1S3, ıs4, ıs9, 160, ı64, ı69, ı72, ı73, ı79, ı9s, 217, 238, 243

2 ı S, 230, 242 genç erkek, 39, 40, 41, SS, S6, 6S, 8 ı , 82, 84, 8S, 86, 88, 89, 9S, 1 12, 1 18,

eşcinsel, 8ı, 139, ı40, ı4ı, ıs2, ı9S,

1S4, ı7ı, ı97, 223, 262

24S, 2SO

genç kız, ı4, ıs, 37, 43, S4, SS, S7, 60,

evlat edinme, S8, 6ı, 62, 64, 234

8ı, 84, 87, 90, 94, ı43, 144, 146, ı48,

evlilik, SS, S7, S8, S9, 6ı, 62, 64, 71,

ı s ı , ı79, 206, 247

265

SA M OA ' DA E R G E N O L M A K ilkel topluluklar, 34, 38, 177

gençlik, 3 , 13, 24, 29, 3 1 , 83, 213, 227 geniş aile, 65

ilkel toplum, 35, 178, 198, 258

geri zekalılık, 245

inanç, 2 1 , 31, 38, 8 1 , 176, 178, 179,

gölevez, 35, 40, 44, 51, 81, 127, 237,

205, 213, 215, 232, 240

260

iş, 40, 46, 49, 57, 82, 86, 92, 96, 136,

görenek, 105, 127, 227

137, 143, 147, 159, 167, 170, 175, 1 98,

grup, 33, 42, 73, 75, 79, 8 1 , 92, 94,

200, 201, 202, 206, 207, 215, 222, 232,

l l l, l l2, 128, 133, 134, 147, 174, 198,

237

204, 213

işbirliği, 9, 10, 49, 50, 77, 8 1 , 83, 94

grup aktivitesi, 75, 84

itibar, 54, 57, 59, 63, 66, 89, 103, 104,

gündelik işler, 45, 65, 82, 86, 87, 199

105, 1 1 0, 126, 143, 148, 167, 170, 171,

güneşlik, 40, 53, 54, 98, 143, 164, 224,

172, 173, 242, 243

234, 261 jenerasyon, 29, 30, 2 1 1, 216, 217

Güney Denizi, 16, 34, 35, 37, 238, 240 Hail, Stanley 30

kadın, 12, 15, 16, 17, 18, 23, 30, 35, 40,

hamilelik, 97, 107, 167, 170, 193

41, 42, 50, 53, 55, 58, 60, 62, 64, 65, 68,

hane, 58, 59, 62, 64, 76, 239

70, 71, 78, 79, 82, 83, 84, 87, 88, 89,

hane halkı, 42, 58, 59, 60, 64

90, 9 1 , 92, 93, 94, 95, 96, 98, 102, 103,

hasır, 44, 52, 53, 54, 62, 64, 65, 76, 85,

106, 107, 108, 109, l lO, l l l , 1 14, 122,

87, 92, 101, 108, l l 3, 122, 135, 143,

123, 128, 130, 1 3 1 , 132, 133, 135, 138,

150, 169, 174, 176, 200, 222, 223, 224,

139, 141, 142, 143, 144, 1 48, 149, 1 54,

235, 236, 242, 261 , 262

157, 158, 159, 161, 167, 168, 169, 170,

hatip, 55, 58, 85, 172

171, 172, 173, 174, 177, 179, 180, 185,

hediye, 44, 55, 63, 64, 74, 84, 85, 86,

1 87, 188, 206, 212, 2 16, 217, 222, 223,

96, 100, 101, 104, 106, 1 16, l l8, 180;

224, 229, 235, 242, 243, 245, 247

242, 26 1 , 262

kamusal, 129

heteroseksüel, 1 3 1 , 132, 139, 140, 142,

kan bağı, 58, 61, 62, 64, 68, 71, 73, 80,

195, 196, 250

83, 109, 1 10

Hıristiyan, 42, 102, 107, 1 5 1 , 178, 182,

kano, 39, 41, 54, 63, 65, 92, 97, 20 1,

203, 235, 238

234, 236, 244, 259

hindistancevizi, 35, 45, 48, 50, 5 1 , 52,

karakter, 9, 12, 16, 47, 1 12, 120, 123,

54, 59, 65, 97, 98, 99, l l3, 127, 172,

124, 126, 133, 136, 153, 1 80, 186, 187,

180, 199, 223, 236, 237, 242, 259, 260,

1 94, 228, 260

262

karşıtlar testi, 260

histeri, 247

Katolik, 34, 178, 180, 203, 238

hitabet, 92

kava, 42, 46, 55, 84, 85, 86, 87, 88, 89,

homoseksüel, 1 3 1 , 132, 139, 140

9 1 , 103, 108, 120, 121, 137, 144, 159,

Ipu, l l8, 136

kayınbirader, 69, 169

172, 240, 243, 261 , 262

ifoga,

kayınpeder, 168

108

iktidarsızlık, 142, 190

kayınvalide, 16,8

ilkel, l l , 22, 34, 35, 157, 176, 182, 198,

kız, 14, 17, 18, 20, 23, 26, 30, 35, 36,

201 , 227, 234, 238, 240, 241, 245

39, 40, 42, 45, 46, 48, 49, 50, 51, 52,

266

DiZiN ı43, ı46, ıs2, ıs3, ıs4, ıs9, ı6S, ı7s.

S3, ss, S7, S9, 6 ı , 6S, 68, 73, 74, 76, 77, 78, 79, 80, 8 ı , 82, 83, 84, 8S, 86,

ı8s, ı88, 2ı6, 2ı7, 22S, 229

87, 88, 89, 90, 92, 93, 94, 97. ıoo. ıo3,

kültür, ı2, ı3, ıs2, ıs6, ı66, ı 74, ı7S,

ıo4, ıos, 106, ı ı ı , ı ı2, I I3, I I4, ı ı s.

ı88, ı 9o, ı93, ı 94, ı97, 202, 204, 20S,

ı ı7, ı ı 8, ı ı 9, ı26, ı27, ı3ı, ı33, ı34,

2ıS, 240, 24ı, 242, 244

ı37, ı38, ı39, ı40, ı4ı, ı42, ı43, ı44,

kültürel, ı2, 13, ıs, ı6, ı8, 20, 2 ı , 2S,

ı4s, ı46, ı47, ı48, ı49, ıso, ı s ı , ıs2,

32, ıs7, ı 87, ı9S, ı96, 202, 20S, 227,

ıs3, ıss. ıs6, ıs7, ıs8, ıS9, ı6o, ı64,

230, 231, 240, 260

ı6S, ı67, ı68, ı69, ı 74, ı7s. ı76, ı 77, ı78, ı79, ı82. ı86, ı87, 2oı. 206, 208,

Laisa, 71

209, 2ıo. 2 ı ı . 2 ı 2. 2ı4, 2ı7, 2ı8, 2ı9,

Laki, I I 9

223, 226, 227, 228, 230, 232, 233, 240,

Lalala, 135

24ı, 243, 246, 249, 2S0, 2S8, 2S9

Laına, 136, 2S4

kız kardeş, 36, 44, 4S, SS, S9, 67, 69,

Lata, 137

7ı, 74, 78, 88, 90, 9ı, 93, 9S, 98, ı ıo,

lavalava, 49, 98, 99, ı ı3, 137, ı62,

ı2ı, 134, 13S, ı4ı, ı46, ıs3, ıs8, ı6ı,

234, 23S

ı63, ı64, ı67, ı73, ı7s, ı89, 202, 203,

Lefu, 71

2ı6, 2 ı 7, 223, 224, 228, 23 ı , 249, 2S6,

Lila, 134

262

Lita, ıs2, ıs4, ıs7, 226

kilise, ı ı2. ı43, ı44, ı49, ıso, ı s ı ,

Lola, ıs8, ıs9, ı60, ı 6 ı , ı63, ı64,

ı � ı � ı � ı � ı � ı � ı � ı�

ı6s, ı77, 229

203, 204, 22S, 23S, 236, 238, 24ı

lole, s ı , 26ı

kişilik, ıs. 74, 7S, 92, 94, ı23, ı 24,

Lotu, 70, 9S, ı43, ı44, ıS2, 2S2, 2SS

ı26, ı36, ı47, ı73, ı 84, ı90, 2ıo, 229,

Lua, ıo8, ı37, ı38, 2S2

244

Luına, 74, 76, 77, ı33, 2ı9, 234, 249,

koınşu, 33, 36, 48, 49, S4, 73, 74, 7S,

262

76, 77, 78, 79, 83, 88, ıoı, ıo3, ıo8,

Luna, 76, 77, ı43, 226

ı ı 3, ı ı6, ı28, ı29, ı34, ı38, ı43, ısı,

Lusi, 77

ıs2, ıs9, ı6o, ı76, ı93, 202, 2ıo. 2ı9, 226, 227, 246

ınaharet, 44, S3, S4, SS, S7, 94, 96,

koınşuluk, 73, 79, 80, 23ı

I I 6, ıs9, 23S

konuk evi, 42, 87, 92, ıs9, ı60

ınahreıniyet, 44, 83, ı22, 130, 13ı,

konuın, 36, 4S, S4, S9, 70, 77, 79, 84,

ı4S, ı93, 2S8

87, ı6ı, ı97, 206, 2ı8, 23 ı , 232, 239,

Mala, ıs9, ı6ı, ı62, ı63, ı77, 230

242, 2S9

Malae, 66, 67, 68

kostüın, ı l 3, l l 6, 234

malaga, 87, 88, 89,

köy ıneclisi, S8

ı2o, ı4s

kretinizın, 247

Maliu, 77, 134

kuın yengeci, 3S, 42, 7S, 133, 237

ınalvarlığı, 107

kuraın, 28, 30, 3 ı , ı 3 ı , ı99

manaia, 68, 8S, 88,

kur yapına, 9S, 99, ıoı, ıo2, ı38, ı40

l l9, ı 7ı

kuşburnu ağacı, S2, 6S, 78, 26ı

Manita, ı s3

103, lOS, ı ı ı , l l6,

ıo4, l 14, I I6,

kuzen, SO, S9, 66, 67, 68, 69, 70, 7 1 , .

Manu'a Takıınadası, 36, 227, 24S

73, 74, 76, 77, 79, 80, ı32, ı39, ı42,

Masina, I I 8

267

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K Mata, 136

100, 1 1 2, 1 14, 1 16, 1 26, 131, 134, 162,

matai, 55, 56, 57, 58, 65, 66, 68, 71,

163, 199, 201, 223, 245, 246

76, 82, 84, 85, 86, 87, 91, 95, 100, 1 04,

okul, 31, 50, 79, 80, 133, 141, 142,

1 1 1, 126, 134, 158, 160, 167, 168, 169,

143, 149, 150, 151, 152, 154, 155, 156,

171, 172, 217, 244

164, 181, 187, 197, 198, 199, 200, 202,

matua, 217

203, 208, 210, 213, 214, 225, 23 1 , 232,

Mele, 67, 68

235, 238, 239, 240, 242, 244

menopoz. 173

olamatua, 217

merasim, 45, 87, 108, 121, 130, 143,

Olesega Adaları, 234

173, 243

Ono, 71

Meta, 66, 67, 136, 165

otopsi, 129

mevki, 55, 64, 65, 66, 68, 71, 72, 85,

otorite, 9, 30, 32, 58, 59, 65, 87, 147,

97, 108, 109, 1 10, 1 12, 1 13, 1 14, 1 17,

149, 159, 163, 168, 169, 172, 175, 185,

1 18, 123, 162, 167, 171, 23 1, 241, 242,

209, 210, 217, 244

243, 246, 261

oyun, 36, 42, 44, 48, 49, 52, 56, 64, 75,

misafir, 42, 86, 87, 88, 89, 91, 1 1 1,

77, 136, 137, 140, 162, 172, 198, 199,

1 16, 1 19, 122, 153, 160, 169, 200, 242,

200, 201, 202, 249, 260

243

ölüm, 19, 24, 40, 62, 89, 103, 106, 127,

misyoner, 29, 104, 131, 149, 1 5 1 , 156,

128, 129, 177, 184, 187, 190, 191, 192,

179, 203, 224, 225, 235, 238, 241, 258

193, 232, 241, 242, 244, 261

misyonerlik, 123, 132

özgürlük, 20, 57, 80, 83, 179, 2 1 1 , 243

misyoner okulu, 79, 143, 149, 225 Pala, 138

mizaç, 126, 133, 147, 148, 1 66, 171, 183, 186, 188

Palmiye, 48, 53, 95, 97, 237, 261

Moana, 145, 146, 259

palusami, 51, 260

modern toplum, 178, 197

Pana, 67

moetotolo, 95, 98, 99,

pandanus ağacı, 44, 49

100, 103, 106,

154

1 1 8, 122, 126, 142, 144

papalagi,

Molo, 69, 70

papaz, 10, 78, 80, 139, 140, 143, 149,

monogami, 109, 179

150, 151, 152, 1 54, 155, 156, 203, 212,

Mormon, 238

225, 226, 23 1, 232, 238, 250

moron, 183, 246

papazın evi, 139, 159, 164, 166, 225,

musu,

120, 121, 122

226

Mutu, 145, 146

pedagog, 30

muz ağacı, 52

Pele, 133, 134, 230

Namu, 142

Pimi, 76

Pepe, 67, 68 Nifo, 71

Pola, 77, 134

Nino, 158

Polinezya, 35, 89, 98, 225, 242

Nua, 10, 69, 70

Protestan, 34, 151, 178, 203, 238 psikolog, 25, 29, 30

Ofu, 138, 234

Pua ağacı, 52

oğlan, 39, 40, 42, 48, 49, 51, 65, 69,

Pula, 68

73, 75, 78, 79, 80, 93, 94, 95, 97, 99,

Pusa, 1 io, 159

268

DiZiN Rakam-sembol testi, 259

Sisi, 69, 70

reformasyon, 203, 204

Siufaga, 74, 77, 1 54, 219, 234, 249,

reis, 58, 66

262

rekabet, 54, 55, 68, 69, 105, 1 13, 1 54,

siva, 76, 93, 1 1 1 ,

1 67, 196

soa, 80, 81, 95, 96, 97, 100, 1 0 1 , 104

resif, 39, 40, 43, 49, 50, 54, 65, 8 1 , 93,

soafafine, 96

158, 164, 165, 177

127, 236, 239, 261

Sona, 1 52, 153, 1 54, 1 57, 229

Resim yorumlama testi, 260

sorumluluk, 15, 36, 49, 50, 55, 57, 59,

ruhsal rahatsızlık, 195, 215, 244

70, 78, 92, 136, 137, 143, 144, 1 54,

Rusya, 35

159, 163, 167, 168, 179, 185, 197, 198,

rütbe, 55, 85, 123, 240

200, 21 1 , 212, 214 sosyal filozof, 29, 30

sadakat, 107, 195

sosyal yapı, 83, 140, 23 1

Safua, 70

sosyal yaşam, 37, 84, 92, 129, 168

Sala, 163, 164, 226, 246

soy kütüğü, 90

Samala, 70

sözcü-şef, 9, 10, 58, 64, 66, 70, 80, 82,

Sami, 76, 158, 163

84, 85, 87, 88, 90, 91, 92, 96, 102, 104,

Samoa, 35, 37, 162

105, 109, 1 1 2, 1 14, 1 16, 120, 153, 161,

Samoa kültürü, 27, 175, 188, 1 90,

173, 180, 189, 240, 262

240, 241

statü, 55, 66, 86, 87, 144, 168, 169,

Samoalılar, 9, 18, 19, 23, 26, 27, 28,

170, 179, 208, 212

56, 63, 66, 102, 1 07, 120, 124, 125,

sttes, 17, 20, 25, 67, 146, 175, 176,

131, 136, 141, 145, 1 64, 168, 177, 178,

183, 192, 205, 206, 212, 240, 243

181, 186, 193, 1 94, 195, 197, 203, 215,

suç, 31, 50, 61, 91, 94, 95, 97, 1 04, 106, 1 16, 124, 132, 133, 138, 148, 149,

221 , 236, 238, 240, 244

samoana,

151, 158, 161, 1 62, 163, 215, 243

133

Samoa uygarlığı, 205, 241, 250, 259

suçlu, 1 08, 109, 145, 157, 158, 159,

sapkın, 139

161, 163, 164, 177, 241

sapkınlık, 140, 157, 195, 241

sünnet, 80, 81, 93

Sasi, 139, 140

şef, 42, 46, 49, 54, 55, 56, 57, 58, 60,

Sayısal hafıza testleri, 259

61, 63, 65, 66, 68, 69, 70, 75, 76, 80,

seçim hakkı, 205, 206

82, 84, 85, 87, 88, 89, 91, 92, 103, 104,

Selu, 76

105, 108, 109, 1 1 2, 1 14, 1 1 9, 120, 122,

sepet, 41, 51, 52, 53, 54, 100, 1 22, 222,

124, 126, 128, 129, 137, 142, 143, 144,

223, 224, 237, 261,

154, 159, 160, 162, 169, 171, 172, 173,

sevgili, 55, 71, 72, 79, 94,.96, 97, 98,

179, 185, 240, 242, 246, 26 1 , 262

99, 101, 104, 105, 1 18, 1 20, 132, 133,

şifacı, 1 80, 247

138, 142, 143, 144, 146, 148, 151, 153,

şölen, 44, 65, 87, 88, 92, 1 1 1 , 1 1 3, 243

160, 164, 181, 185, 186 sınıf, 44, 55, 59, 61, 82, 83, 85, 102,

tabu, 36, 62, 89, 93, 96, 146, 158, 170,

103, 104, 1 07, 124, 135, 139, 200, 206,

173, 202, 203, 242, 243, 244, 249, 262

207, 208, 240, 242

tafolo, 89, 260

Sila, 71, 72, 125, 145, 146

talip, 42, 100, 101, 153, 161, 171

Sina, 1 1 5

Talo, 139

269

S A M OA ' DA E R G E N O L M A K tama, 217

toplumsal, ı9, 20, 26, 28, 33, 34, 47,

tamafafine, 70

84, 87, 88, 89, 90, 9ı, 97, ıo7, ı23,

tapa, 92, 170, 222, 242

ı48, ıss, ıs7, ı76, ı83, ı 94, 198, 20S,

tarla, 40, SO, S4, 60, 63, 77, 78, 8ı, 97,

2 1 1 , 2ı2

ıo3, 13S, 136, 143, ı67, 170, 172, 173,

Top ve saha testi, 2S9

207, 222, 223, 244

tören, 27, S9, ı 16

Tasi, 22S

törensel, 4S, S9, 84, 8S, 86, 9S, l l S,

Tata, 69

ı ı 6, ı32, ı48, 167, ı72, 2oı, 227

Taü. Adası, 36, 127, 227, 238, 249

Tua, 74, 22S

taupo, 60, 61, 64, 67, 68, 82, 8S, 86,

tuafafine, 2ı6, 2ı7

87, 88, 89, 90, 9 1 , 101, 103, ıo4, ıos,

tuagane, ı46, 2ı6, 2ı7

109, 1 1 2, 1 14, 1 1 6, 1 1 7, 1 19, 1 S3, 160,

Tuai, 69

243, 262

Tui, ıo, 68, 69, ı24

tausi, 91, 109

Tulipa, ı2S, 137

tautala laititi, 12S, 132, 134, 138

Tuna, 134

tecavüz, 9S, 98, 99

tutum, 2ı, 36, 49, ıo2, ı ı6, 132, 133,

tei, 62, 216

ı4ı, ıso, ı60, ı77, ı9ı, ı92, ı93, ı94,

tekeşli-tekeşlilik, 97, 107

ı98, 200, 2ı2

teyze, SO, 76, 87, 93, 139, 144, 14S, 169, 1 80, 18S, 2 16, 217

ukulele, ı 44

Timu, 66, 67

Ula, 134, 13S, 136

Tina, 2ı7

unvan, ı6, S4, SS, S6, S8, 6ı, 64, 66,

Tino, 136, ı62

67, 68, 69, 70, 72, 8ı, 82, 84, 8S, 86, 87,

Tita, 133

88, 90, 91. ıoo, 1 10, ı43, ıs3, ı67, ı68,

toa'ina, 2 ı 7

ı7ı, ı 72, ı73, ı 97, 200, 239, 246, 262

Tolo, 137, 138

uso, 2ı6, 2ı7

Tolu, ı42, ı43, 144

uygarlık, 29, 3 ı , 32, 33, 34, 38, ı82,

topluluk, ı ı, 13, 26, 32, 34, 36, 37,

204, 2 ı S, 240, 24ı

38, 43, 60, 73, 74, 7S, 78, 82, 83, 84, 8S, 87, 88, 9ı, 97, ı ı2, ı ı3, ı ı 7, ı27,

Vaitogi, 9, l l S

130, 13ı, 133, 134, 138, 139, ı46, ı49,

vaiz, S8

ı7o, ı77, ı79, 180, ı8ı, 2 ı ı , 2ı4, 2 ı s.

Vana, 76

228, 232

veliaht, 68, 70, 71, 82, 8S

toplum, ı2, ı4, ı9, 20, 22, 24, 2S, 26,

Vi, 136

29, 30, 31, 34, 3S, 38, 47, 49, S0, 66,

Vina, 77

83, 84, 88, 89, 92, 9S, ıo6, ıo7, ı ıo, 1 1 8, ı27, ı29, 130, 13ı, 134, 13S, 136,

yasak., 36, 4ı, 46, 62, 73, 89, 90, ıo4,

137, ı4ı, ı44, ı47, ı48, ıss, ıs6, ıs7,

ı2ı, ı29, 1 3 1 . 132, 137, ı s ı , ı6ı, ı64,

ıs8, ı61, ı63, 164, ı6s, ı67, ı68, ı 74,

ı69, 170, ı79, ı8ı, ı8S, ı87, 196, 214,

ı 76, ı77, ı78, ı 79, ı 8 ı , ı82, ı83, ı84,

23S, 24ı, 243, 262

ı8S, ı87, ı89, ı90, ı93, ı94, ı9s, ı96,

yaş, 4S, 46, 84, ı ı6, ı23, ı2S, ı26,

ı97, ı98, ı99, 200, 202, 203, 204, 206,

128, ı73, 2ı6, 2 ı 7, 228, 249

208, 2ıo, 2ı3, 2ıs. 2ı6, 229, 230, 232,

yaşam, 24, 2S, 34, 36, 37, 38, 39, 46,

240, 249, 2S8, 2S9

76, 88, 126, ı29, 133, 134, ı49, ı s ı ,

270

DiZiN 156, 161, 183, 1 87, 189, 192, 1 96, 212, 2 15, 233, 241, 244 yatılı misyoner okulu, 79, 143, 149 yerli, 34, 5 1 , 63, 65, 70, 90, 104, 123, 1 3 1 , 132, 146, 1 5 1 , 156, 192, 235, 236, 238, 239, 240, 241, 244, 246, 247, 258 yerli halle, 19, 124, 140, 238 yetenek, 1 19 yetenekli, 55, 56, 68, 69, 1 1 5, l 1 8, 125, 139, 143, 146, 150, 160, 164, 172, 1 77, 222, 223, 224, 225 yetersizlik, 1 1 8, 128 yetişkin, 29, 3 1 , 36, 38, 45, 46, 48, 49, 50, 5 1 , 53, 62, 65, -66, 70, 71, 72, 73, 76, 78, 79, 81, 84, 1 15, 1 1 6, 1 1 7, 1 18, 123, 126, 128, 129, 130, 1 3 1 , 132, 134, 142, 167, 174, 175, 179, 185, 186, 188, 189, 191, 193, 194, 1 96, 197, 199, 200, 201, 202, 216, 224, 229, 243, 244, 249 yükümlülük, 82, 84, 200, 2 1 1 zanaat, 55, 236 zeka geriliği, 1 19, 245 zihinsel hastalıklar, 245 zina, 91, 95, 108, 109 ziyaret, 34, 54, 61, 63, 79, 85, 86, 101, 106, 159, 160, 169, 201, 226, 234, 237, 240, 246, 248

271

H e r ş e y d e n ö n c e b a rı ş a , a d a l e t e , c i n s e l özg ü rl ü ğ e v e m a c e ra y a i l g i d u y a n g e rç e k b i r i d e a l is t i n , s o s y a l e y l e m y a n l ı s ı , ç ı ğ ı r a ç ı c ı b i r a n tro p o l o ğ u n , za m a n ı n ı n ç o k ö n ü n d e g i d e n b i r ç a l ış m a s ı d ı r söz k o n u s u o l a n . M e a d ' i n p e k ç o k f a r k l ı d is i p l i n d e n y a ra rl a n m a k s u re t i y l e , S a m o a ' d a ki s a h a ç a l ı ş m a l a rı n a d a y a n a ra k h a z ı rl a d ı ğ ı b u k i t a p , b i y o l oj i n i n i n s a n d a vra n ı ş l a rı ü z e ri n d e k i e t ki s i n i i h m a l e t m e d e n , k ü l t ü r ü n b i reyl e ri n a s ı l ş e ki l l e n d i rd i ğ i n i a ç ı k l ı y o r . F i ki r l e r i y l e k e n d i n d e n s o n ra ki k u ş a k l a ra ö n c ü l ü k e t m i ş b i r b i l i m i n s a n ı o l a n M e a d e n b a şta , c i n s i y e t l e r a ra s ı n d a ki f a rk l ı l ı kl a r ı n d e ğ iş m ez o l m a d ı ğ ı n ı , e rg e n l i ğ i n s t re s l i b i r d ö n e m o l m a s ı g e re k m e d i ğ i n i , e rg e n k ı z l a r ı n y a ş a m l a rı n ı n d i k k a t e v e s a y g ı y a d e ğ e r o l d u ğ u n u ortaya koyuyor. D a h a s ı , n eredeyse y ü z y ı l ö n ce s i n d e n b ize s e s l e n e n M e a d , b i zi m ki n d e n ç o k f a r k l ı a m a d a h a eşitlikçi, barışçı ve yaşa n m aya d e ğ e r to p l u m l a r ı n o l d u ğ u n u g ö s t e r e r e k , b i z i k e n d i t o p l u m u m u z ü ze ri n d e d ü ş ü n m e y e ç a ğ ı rı y o r .