ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ: Κριτική Αξιολόγηση των Δορυφορικών Συστημάτων (Persian Gulf War: A Critical Evaluation of the Role of Space Systems) 9607274008

Citation preview

ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ: Κριτική Αξιολόγηση Των Δορυφορικών Συστημάτων

Αλέξανδρος Κων. Κολοβός ΜΕΛΕΤΗ ΝΟ. 3 Φεβρουάριος 1992

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

Ελευσίνα 19200

Πίνακας Περιεχομένων 1.Eισαγωγή ................................................................................................................. 4 2.Τα Δορυφορικά Συστήματα .................................................................................... 6 2.1. Αναγνωριστικοί Δορυφόροι ......................................................................... 7 2.1.1. Στρατιωτικά Συστήματα ................................................................ 7 2.1.1.1.Φωτοαναγνωριστικοί Δορυφόροι ................................... 7 2.1.1.2.Aναγνωριστικοί Δορυφόροι με RADAR .......................... 8 2.1.2. Εμπορικοί Αναγνωριστικοί Δορυφόροι ......................................... 9 2.1.2.1.Ηλεκτρο-οπτικά Συστήματα............................................. 9 2.1.2.1.1.Το Αμερικανικό Σύστημα LANDSAT ................ 9 2.1.2.1.2.Tο Γαλλικό Σύστημα SPOT ............................. 10 2.1.2.2. Φωτογραφικά Συστήματα ............................................. 10 2.2.Δορυφόροι Υποκλοπής Σημάτων ................................................................ 11 2.3.Δορυφόροι Παρακολούθησης Ωκεανών....................................................... 11 2.4.Δορυφόροι Έγκαιρης Προειδοποίησης ........................................................ 12 2.5.Δορυφόροι Τηλεπικοινωνιών ....................................................................... 12 2.5.1. Στρατιωτικά Συστήματα ................................................................ 12 2.5.2. Εμπορικά Συστήματα ................................................................... 14 2.6. Δορυφόροι Πλοήγησης ............................................................................... 14 2.7.Μετεωρολογικοί Δορυφόροι ......................................................................... 15 2.7.1. Στρατιωτικά Συστήματα ................................................................ 15 2.7.2. Εμπορικά Συστήματα ................................................................... 16 2.7.2.1.Δορυφόροι NOAA ........................................................... 16 2.7.2.2.Γεωσύγχρονοι Δορυφόροι METEOSAT .......................... 16

3. H θετική συνεισφορά των Δορυφόρων στον Περσικό ........................................ 17 3.1 Στρατιωτικά Συστήματα ............................................................................... 17 3.2.Εμπορικά Συστήματα .................................................................................. 26

2

3.2.1.Αναγνωριστικοί Δορυφόροι ........................................................... 26 3.2.2.Τηλεπικοινωνιακοί Δορυφόροι....................................................... 27 3.2.3.Δορυφόροι Πλοήγησης.................................................................. 28 3.2.4.Μετεωρολογικοί Δορυφόροι .......................................................... 29

4.Στρατηγική Αξιολόγηση Αδυναμιών των Δορυφορικών συστημάτων ................ 30 4.1.Στρατιωτικά Συστήματα ............................................................................... 31 4.1.1. Πληροφορίες ................................................................................ 31 4.1.1.1.Πρόβλεψη της εισβολής του Ιράκ στο Κουβέιτ ................ 31 4.1.1.2.Πρόβλεψη του αριθμού των εκτοξευτών Scud ................ 32 4.1.1.3.Ορθή αποτίμηση των ζημιών .......................................... 36 4.1.1.4.Εκτίμηση ανάπτυξης του πυρηνικού οπλοστασίου του Ιράκ........................................................................................... 38 4.1.2. Τηλεπικοινωνίες ........................................................................... 39 4.1.3. Δορυφόροι Υποκλοπής σημάτων ................................................. 43 4.1.4. Δορυφόροι Έγκαιρης Προειδοποίησης ......................................... 43 4.1.5.Δορυφόροι Πλοήγησης.................................................................. 44 4.2. Εμπορικά Συστήματα ................................................................................. 46

5. Συμπεράσματα........................................................................................................ 46

6. Βιβλιογραφία ......................................................................................................... 50

3

1. Eισαγωγή

Η

πρόσφατη κρίση και ο πόλεμος στον Περσικό κόλπο, επέτρεψε μια δυναμική παρουσίαση των δυνατοτήτων που απορρέουν από τις νέες τεχνολογίες. Αυτών που επιτρέπουν την χρήση οπλικών συστημάτων υψηλής ακρίβειας, όσο και εκείνων που εξασφαλίζουν την ταχύτερη διακίνηση των πληροφοριών και του συντονισμού των δυνάμεων. Ανάμεσα στις νέες τεχνολογίες που τα αποτελέσματα τους προβλήθηκαν ιδιαίτερα έντονα, ήταν η χρήση δορυφορικών συστημάτων. Ήταν ίσως η πρώτη φορά, που το μεγάλο κοινό αντελήφθη στην πράξη την μεγάλη, στρατηγική και τακτική, συμβολή των δορυφορικών συστημάτων στις πολεμικές επιχειρήσεις. Αν και δορυφορικά συστήματα είχαν χρησιμοποιηθεί και παλαιότερα στην Λιβύη, στην Γρενάδα και στον Παναμά, ήταν η πρώτη φορά που η χρήση τους επηρέασε τόσο σημαντικά την πορεία και το αποτέλεσμα του πολέμου. Περισσότεροι από 60 στρατιωτικούς και 20 εμπορικούς δορυφόρους χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της κρίσης και του πολέμου, ενώ δεκάδες εφαρμογές των συστημάτων αυτών εφαρμόστηκαν σε τανκς, πλοία, αεροπλάνα και πυραύλους. Οι Αμερικανοί διέθεταν όλων των ειδών τις πληροφορίες για το Ιράκ, ενώ παράλληλα φρόντισαν να στερήσουν από το τελευταίο, την δυνατότητα απόκτησης στρατηγικών και τακτικών πληροφοριών. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο Γάλλος Υπουργός Αμύνης Pierre Joxe, μετά την λήξη του πολέμου στον Περσικό: "Ο πόλεμος αυτός, ήταν μια μεγάλη νίκη πάνω από όλα των πληροφοριών και ειδικότερα αυτών που προέρχονταν από το Διάστημα"

Οι πληροφορίες που παρέχουν οι δορυφόροι επιτρέπουν την πιο οικονομική ανάπτυξη των ίδιων δυνάμεων, την χωρίς απώλεια χρόνου και μέσων εύρεση του εχθρού, την προσβολή του στα πιο αδύνατα σημεία του, την υποκλοπή και παρεμβολή των επικοινωνιών του και την συγκέντρωση μεγαλυτέρων δυνάμεων στα σημεία εμπλοκής. Με την βοήθεια των δορυφορικών στοιχείων ήταν δυνατή η αναγνώριση των κυριοτέρων εγκαταστάσεων με μεγάλη ακρίβεια, η αποκάλυψη της διάταξης μάχης του εχθρού, η καταγραφή των κινήσεων των στρατευμάτων του αντιπάλου, η επικοινωνία του Υπουργείου Αμύνης στις ΗΠΑ με το Θέατρο επιχειρήσεων, για να παρακολουθεί τις εξελίξεις, η πλοήγηση μέσα στο σκοτάδι, η βελτίωση της ακρίβειας των εναέριων προσβολών, καθώς και η διόρθωση της πορείας πυραύλων κατά την διάρκεια της πτήσης τους προς τον στόχο. Παράλληλα όμως ο ίδιος πόλεμος αποκάλυψε σημαντικές αδυναμίες, που εντοπίζονται κυρίως στους τομείς των πληροφοριών και επικοινωνιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση τα διδάγματα αυτά, επιχειρούνται σήμερα σε πολλές Υπηρεσίες Πληροφοριών διαρθρωτικές αλλαγές. Η μελέτη αυτή θα εστιαστεί στα δορυφορικά συστήματα (στρατιωτικά-εμπορικά), που χρησιμοποίησαν οι συμμαχικές δυνάμεις, στην θετική συνεισφορά τους καθώς και στις αδυναμίες που εντοπίστηκαν.

4

Δεν θα γίνει αναφορά στους δορυφόρους της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αφού δεν συμμετείχε στρατιωτικά στον Περσικό. Πάντως η πρώην ΕΣΣΔ εκτόξευσε ένα σημαντικό αριθμό δορυφόρων για να παρακολουθήσει τόσο την κατάσταση στον Περσικό κόλπο1, αλλά και για να συλλέξει στοιχεία για νέα πρωτοδοκιμαζόμενα οπλικά συστήματα των ΗΠΑ, για τα οποία δεν υπήρχαν αρκετές πληροφορίες.2 Όλα τα στοιχεία που περιέχονται στην μελέτη, προέρχονται από ανοικτές πηγές.

1

Schoenfeld,G.: The Loser of the Gulf War Is the Soviet Military, THE WALL STREET JOURNAL, March 19, 1991 2

Scicchitano,J.P.: U.S. Wins War but may Lose Intelligence ground to Soviets, DEFENCE NEWS, March 25, 1991, σελ. 50

5

2. Τα Δορυφορικά Συστήματα

Τ

ουλάχιστον 7 διαφορετικοί τύποι στρατιωτικών δορυφορικών συστημάτων χρησιμοποιήθηκαν για την εποπτεία της Μέσης Ανατολής, παρέχοντας πληροφορίες αναγνώρισης, υποκλοπής σημάτων, παρακολούθησης ωκεανών, έγκαιρης προειδοποίησης για εκτόξευση πυραύλων, τηλεπικοινωνιών, πλοήγησης και μετεωρολογικών συνθηκών.

Αποστολή

Στρατιωτικά Συστήματα

Αναγνώριση

KH-11 Advanced KH-11 Lacrosse

Υποκλοπή Σημάτων

Magnum Vortex Advanced KH-11 (?)

Παρακολούθηση Ωκεανών Έγκαιρη Προειδοποίηση

Τηλεπικοινωνίες

Εμπορικά Συστήματα Landsat SPOT Sojuzkarta

WhiteCloud

DSP

DSCS FLTSATCOM Leasat SDS AFSATCOM TDRSS Macsat NATO Skynet Telecom/Syracuse

Πλοήγηση

GPS

Μετεωρολογία

DMSP

INTELSAT INMARSAT EUTELSAT ARABSAT

GPS NOAA METEOSAT

Πίνακας 1: Τα Δορυφορικά Συστήματα που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Περσικού κόλπου.

Στην συνέχεια παρατίθενται ορισμένα γενικά στοιχεία για την κάθε μια κατηγορία δορυφόρων.

6

2.1. Αναγνωριστικοί Δορυφόροι 2.1.1. Στρατιωτικά Συστήματα 2.1.1.1. Φωτοαναγνωριστικοί Δορυφόροι Στην σύρραξη του Περσικού κόλπου, οι Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών σχημάτιζαν εικόνα για την επικρατούσα κατάσταση από τις εικόνες πέντε (5) τουλάχιστον φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων.3 Αυτοί οι δορυφόροι περιελάμβαναν δύο ή τρείς δορυφόρους ΚΗ -11 καθώς και δύο εξελιγμένα μοντέλα των ίδιων δορυφόρων (Advanced KH-11 ).4 Οι φωτοαναγνωριστικοί δορυφόροι συνήθως πετούν σε ελλειπτική πολική τροχιά με ελάχιστο ύψος γύρω στα 150 χλμ, ενώ το μέγιστο δεν ξεπερνά τα 530 χλμ. Σε τυπικές τροχιές το ίδιο γεωγραφικό πλάτος κατοπτεύεται κάθε μιάμιση ώρα. Τέτοιες τροχιές, επιτρέπουν μόνο αποσπασματικές λήψεις από όλο τον κόσμο, όταν βέβαια το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Έτσι οι φωτοαναγνωριστικοί δορυφόροι ουσιαστικά κάνουν επιλεκτικές λήψεις πάνω από ορισμένες προεπιλεγμένες "περιοχές" που περιλαμβάνουν μεγάλης σημασίας στόχους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να κινηθούν5 σε οποιοδήποτε μέρος της Γής υπάρχει "δράση". Οι δορυφόροι της σειράς ΚΗ (KeyHole) 6, μπορούν να στρέφουν τα κάτοπτρα τους πλάγια, έτσι ώστε να εποπτεύουν μεγαλύτερη περιοχή, αλλά και να μειώνουν την συχνότητα επαναφοράς τους πάνω από τον ίδιο τόπο (αφού δεν περιορίζονται σε κάθετη κάτοψη μόνο). Η διακριτική ικανότητα τους (resolution)7 κυμαίνεται από 3-7 εκατοστά περίπου8. Το κύριο τίμημα, για αυτή την πολύ υψηλή διακριτική ικανότητα είναι το περιορισμένο εύρος κατόπτευσης που κυμαίνεται από 5 μέχρι 100 το πολύ χιλιόμετρα9.

3

Broad,W.J.: Satellites Keep Watch on the Desert, NEW YORK TIMES, August 28, 1990, σελ C1

4

Covault,C.: Recon Satellites Lead Allied Intelligence Effort, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, February 4, 1991, σελ. 25 5 Οι δορυφόροι αυτοί διαθέτουν μικρούς προωθητικούς πυραύλους που επιτρέπουν την αλλαγή τροχιάς, για να καλύψουν περιοχές ενδιαφέροντος 6 Το κόστος ενος ΚΗ-11, ειναι περίπου 600 εκατ. δολλάρια, ενώ του Advanced KH-11 ανέρχεται σε 1-1.5 δις δολλάρια. 7 Η διακριτική ικανότητα ορίζεται ωs η μικρότερη απόσταση δύο αντικειμένων στο έδαφος, που ο ανιχνευτήs που βρίσκεται στον δορυφόρο (φωτογραφική μηχανή ή ηλεκτρο-οπτικός σαρωτής) διακρίνει σαφώs σαν δύο ξεχωριστά αντικείμενα και όχι ενα μόνο. Εξαρτάται απο την εστιακή απόσταση της φωτογραφικής μηχανής, το ύψος που βρίσκεται ο δορυφόρος, καθώς και την διακριτική ικανότητα του μέσου καταγραφής, που ουσιαστικά ειναι η διάμετρος του στοιχειώδους στοιχείου (pixel) του καταγραφικού μέσου (φίλμ ή CCD). Πηγή: Tsipis,K.- Hafemeister,D.- Romm,J.: The Verification of Compliance with Arms-Control Agreements, Scientific American, March 1985, σελ. 40 8 Κολοβός,Α.: Οι Δορυφόροι και η Συμβολή τους στην Εθνική Αμυνα, Μονογραφία, 1991 9

VERTIC: The Bulletin of The Verification Technology Information Centre: Trust and Verify, No. 18 March 1991, σελ. 1

7

Η καταγραφή των εικόνων γίνεται ψηφιακά, ενώ η μετάδοση τους, σε επίγειο σταθμό εδάφους στην Washington DC, γίνεται μέσω τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου SDS (Satellite Data System), μέσα σε λίγα λεπτά (near real time) από την στιγμή λήψης τους. Ο Advanced KH-11 (σε αντίθεση με τον ΚΗ-11), μπορεί να καταγράψει εικόνες και την νύκτα.10 Επιπλέον έχει αναφερθεί ότι διαθέτει και δυνατότητα υποκλοπής σημάτων.11 Τα δύο συστήματα δεν διαθέτουν ανιχνευτές, που να διαπερνούν τα νέφη Επειδή δεν εξαρτώνται πλέον από τη χωρητικότητα σε φιλμ, μπορούν να μείνουν σε τροχιά 2 - 4 χρόνια. Από την αρχή της κρίσης στον Περσικό κόλπο, οι χαμηλές τροχιές12 των δορυφόρων αυτών μεταβλήθηκαν έτσι, ώστε να περνούν αρκετές φορές την ημέρα (δύο φορές ο καθένας) πάνω από την Μέση Ανατολή (κυρίως τις πρωινές και απογευματινές ώρες), όπου οι σκιές κάνουν ευκολότερη την ερμηνεία των εικόνων. Ο χρόνος για τον οποίο κατόπτευαν τις περιοχές ενδιαφέροντος δεν ξεπερνούσε τα 3-4 λεπτά την φορά, δηλαδή συνολικά 10 περίπου λεπτά την ημέρα. 2.1.1.2. Aναγνωριστικοί Δορυφόροι με RADAR Επειδή χρησιμοποιούν ανιχνευτές, που λειτουργούν στο ορατό και στο υπέρυθρο μήκος του φάσματος, οι φωτοαναγνωριστικοί δορυφόροι αδυνατούν να εποπτεύσουν περιοχές, όπου επικρατεί νέφωση ή κακές καιρικές συνθήκες. Στις περιπτώσεις αυτές ως ανιχνευτής χρησιμοποιείται το RADAR Συνθετικού Ανοίγματος (SAR), το οποίο εκπέμπει τους δικούς του παλμούς, που διαπερνούν τα σύννεφα (ακόμα και τη βροχή, με μια μικρή απώλεια σήματος). 13 Τον Δεκέμβριο του 1988 το space-shuttle Atlantis,εκτόξευσε σε πολική τροχιά ύψους περίπου 600 χλμ, τον δορυφόρο, που αρχικά έφερε την ονομασία Indigo και στην συνέχεια Lacrosse.14 Η εκτόξευση του δεύτερου Lacrosse έγινε στις 8 Μαρτίου 1991. Ο Lacrosse χρησιμοποιεί SAR και οι εικόνες του, έχουν διακριτική ικανότητα 1-3 μέτρων.15 Η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία σχεδιάζει για το μέλλον την ταυτόχρονη λειτουργία τριών τουλάχιστον τέτοιων δορυφόρων.16 10

Ο Advanced KH-11 διαθέτει υπέρυθρους ανιχνευτές, για ενα αριθμό στόχων που δεν μπορούν να κατοπτευθούν με τα συνηθισμένα οπτικά συστήματα, όπως η διάκριση καμουφλάζ απο τη φυσική βλάστηση ή τον εντοπισμό υπόγειων εγκαταστάσεων , που είναι θερμότερες απο το περιβάλλον τους, ή βάσεων πυραύλων επειδή τα καλύμματα τους ειναι θερμότερα απο το έδαφος. 11

Βλ. LONG ISLAND NEWS, March 18, 1990, σελ. 15 και NEW YORK TIMES, March 22, 1990, σελ. 24

12

Οι χαμηλές τροχιές ειναι απο τα 150 περίπου χιλιόμετρα μεχρι τα 5.000 χλμ. Ενας δορυφόρος στα 150 χλμ, ταξιδεύει με ταχύτητα περίπου 7.800 μέτρα το δευτερόλεπτο. Αν και σε αυτα τα ύψη η ατμόσφαιρα ειναι εξαιρετικά αραιή, η επιβραδυντική επίδραση των υπολειμμάτων της ατμόσφαιρας συντελεί ώστε να μειωθεί η ταχύτητα του δορυφόρου, με αποτέλεσμα να αρχίσει η διαδικασία πτώσης του στην γή. Ετσι οι δορυφόροι αυτοί έχουν σχετικά μικρή διάρκεια ζωής. 13

Το βασικό πλεονέκτημα των συστημάτων SAR βασίζεται στην δυνατότητα τους να διαπερνούν τα σύννεφα ακόμα και την βροχή (έστω και με μικρή απώλεια σήματος), καθώς και τα φυλλώματα και να αποκαλύπτουν καλυμμένες εγκαταστάσεις. Βέβαια δεν θα πρεπει να παραγνωριστεί το γεγονός οτι η διακριτική ικανότητα των συστημάτων SAR δεν ειναι τόσο υψηλή όσο εκείνη των οπτικών συστημάτων. 14

Οι ΗΠΑ συχνά αλλάζουν τα ονόματα των δορυφόρων είτε για να προκαλέσουν σύγχυση στους Σοβιετικούς, είτε όταν αυτα διαρρέουν στον τύπο. 15

Lockwood,D. : Verifying START: From Satellites to Suspect Sites, Arms Control Today, October 1990, σελ.15

... óõíÝ÷åéá óôçí åðüìåíç óåëßäá

8

2.1.2. Εμπορικοί Αναγνωριστικοί Δορυφόροι

Οι εμπορικοί αναγνωριστικοί δορυφόροι, που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Περσικού κόλπου, ανάλογα με τους ανιχνευτές που έχουν, διακρίνονται σε: ΗλεκτροΟπτικά και σε Φωτογραφικά Συστήματα 2.1.2.1. Ηλεκτρο-οπτικά Συστήματα Οι δύο εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας, είναι το πρόγραμμα των Αμερικανικών δορυφόρων Landsat , καθώς και η Ευρωπαϊκή απάντηση του, δηλαδή το Γαλλικό πρόγραμμα SPOT. 2.1.2.1.1.

Το Αμερικανικό Σύστημα LANDSAT

Το παρόν σύστημα δορυφόρων Landsat 17 αποτελείται από δύο δορυφόρους πολικής τροχιάς, ύψους 705 χλμ. Οι κατακόρυφες εικόνες των δορυφόρων, διακριτικής ικανότητας 30 μέτρων18, που καλύπτουν έκταση 185 Χ 170 χλμ περίπου, συλλέγονται στον επίγειο σταθμό των ΗΠΑ στο Maryland, καθώς και σε 17 άλλους επίγειους σταθμούς, με τους οποίους έχουν συναφθεί επίσημες συμφωνίες που καλύπτουν την λήψη και διανομή αυτών των δεδομένων. Οι Landsat 4, 5 έχουν ήδη ξεπεράσει τα όρια της ζωής τους, που κατά μέσο όρο υπολογίζονται σε 5 χρόνια περίπου. Θα αντικατασταθούν στα μέσα του 1992, με τον Landsat-6. Το νέο καταγραφικό του σύστημα θα ονομάζεται Βελτιωμένος Θεματικός Χαρτογράφος (ETM: Enhanced Thematic Mapper) και θα έχει ένα παγχρωματικό κανάλι (0.5-0.9 μm) με διακριτική ικανότητα 15 μέτρων, ενώ άλλα 6 κανάλια θα έχουν 30 μέτρα. 16

Το κόστος ενος Lacrosse, είναι περίπου 500 εκατ. δολλάρια,

17

Το πρόγραμμα Landsat έχει ως αφετηρία τον Δορυφόρο Τεχνολογίας ανιχνεύσεων πλουτοπαραγωγικών πηγών της Γής (ERTS: Earth Resources Technology Satellite) που τέθηκε σε τροχιά στις 23 Ιουλίου 1972. Ακολούθησε μετονομασία της σειράς σε Landsat ώστε να τονιστεί ο σκοπός των δορυφόρων (Landsat: Land Satellites). Ακολούθησαν οι #2 και #3 το 1975 και 1978 αντίστοιχα. Οι πρώτοι τρείς δορυφόροι είχαν δύο συστήματα παρατήρησης. Ενα πολυφασματικό σαρωτή MSS (Multispectral Scanner) που κατέγραφε τις λαμβανόμενες εικόνες σε 4 φασματικές περιοχές και ένα τηλεοπτικό σύστημα (Return Beam Vidicon). Τό σύστημα αυτό γρήγορα παρουσίασε προβλήματα καί αντικαταστάθηκε στο Landsat-4 απο τον θεματικό χαρτογράφο TM (Thematic Mapper), που καταγράφει την κατοπτευόμενη επιφάνεια σε 7 φασματικές περιοχές. Η διακριτική ικανότητα των 3 πρώτων LANDSAT ήταν 80 μέτρα, στον Πολυφασματικό Σαρωτή MSS και 57 μέτρα στο RBV. Αυτη η διακριτική ικανότητα επέτρεπε την αποκάλυψη μόνο μεγάλων κατασκευών, όπως αεροδρομίων και λιμανιών. Οι επόμενοι Landsat (οι 4 και 5), διέθεταν πάλι 80 μέτρα στο MSS, αλλά στον Θεματικό Χαρτογράφο ΤΜ (για πρώτη φορά στην ιστορία της εμπορικής τηλεανίχνευσης), η διακριτική τους ικανότητα βελτιώθηκε στα 30 μέτρα. Με αυτη την διακριτική ικανότητα ειναι ικανή η ανίχνευση μεγάλων κτιρίων, οδικών δικτύων κλπ. 18

Θα πρέπει να σημειωθεί οτι το θέμα των σημερινών διακριτικών ικανοτήτων των εμπορικών δορυφόρων, ειναι αποτέλεσμα πολιτικής βούλησης και όχι τεχνολογικών δυνατοτήτων, αφού η τεχνολογία και η τεχνογνωσία ειναι σήμερα διαθέσιμη. Εχει αναφερθεί οτι οι ανιχνευτές που βρίσκονται στον Landsat, θα μπορούσαν να έχουν διακριτική ικανότητα της τάξης των 6 μέτρων, εαν μεταφερθούν απο τα 700 στα 200 χιλιόμετρα, (που βρίσκονται συνήθως οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι). Ομοίως, εαν ο SPOT βρισκόταν σε αυτό το ύψος, θα είχε διακριτική ικανότητα 3 μέτρων. Ειναι χαρακτηριστικό οτι το 1978, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ J.Carter, υπέγραψε μια απόρρητη Οδηγία Εθνικής Ασφαλείας, η οποία περιόριζε την διακριτική ικανότητα των εμπορικών δορυφόρων στα 10 μέτρα. Εκείνη την εποχή ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς οτι μέσα σε 9 χρόνια θα διετίθεντο ελεύθερα στην διεθνή αγορά εικόνες με 5 μέτρα διακριτική ικανότητα. Ο σκοπός αυτης της απαγόρευσης ήταν διττός: αφ' ενός μεν η εξασφάλιση οτι τέτοια διακριτική ικανότητα δεν θα απειλούσε τα στρατιωτικά συστήματα των ΗΠΑ, αφ' ετέρου δε για να καθησυχάσει τις ανησυχίες άλλων χωρών, σχετικά με την ασφάλεια τους.

9

2.1.2.1.2.

Tο Γαλλικό Σύστημα SPOT

Το Γαλλικό σύστημα δορυφόρων SPOT, έχει εκτοξεύσει μέχρι στιγμής δύο δορυφόρους (1986 και 1990 αντίστοιχα). Οι δορυφόροι SPOT 1 και 2 βρίσκονται σε κυκλική πολική τροχιά στα 832 KM, κλίση 98,7 μοιρών και με περίοδο τροχιάς πάνω από τον ίδιο τόπο κάθε 26 ημέρες. Είναι εφοδιασμένοι με δύο συσκευές HRV (High Resolution Visible) που μπορούν και καταγράφουν εικόνες, που έχουν διακριτική ικανότητα 10 μέτρα στην παγχρωματική μορφή (ασπρόμαυρο) και 20 μέτρα στην πολυφασματική (έγχρωμο). Όταν οι συσκευές δουλεύουν στην παγχρωματική μορφή, καλύπτουν μια ευρεία περιοχή του ορατού φάσματος (0,51 - 0,73 μm). Η καταγραφή αυτή έχει ως αποτέλεσμα ασπρόμαυρες εικόνες, που τα στοιχειώδη τμήματα τους (pixels) έχουν μέγεθος 10 μέτρων. Όταν δουλεύουν σε πολυφασματική μορφή, δίνουν εικόνες με μέγεθος pixel 20 μέτρων, σε τρείς περιοχές του φάσματος. Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά των SPOT, είναι η δυνατότητα πλάγιας λήψης που έχουν χάρις σε ειδικό σύστημα καθρεπτών με το οποίο είναι εφοδιασμένοι. Ο άξονας όρασης μπορεί να στραφεί προς τα ανατολικά ή τα δυτικά κατά ±27° από την κατακόρυφο. Έτσι ουσιαστικά αυξάνεται η συχνότητα παρατήρησης μιας συγκεκριμένης περιοχής. Η πλάγια όραση των δορυφόρων επιτρέπει τη λήψη στερεοσκοπικών απεικονίσεων με συνδυασμό δύο εικόνων που έχουν ληφθεί με διαφορετικές γωνίες, μέσα στα όρια +27° και -27°. Έτσι μπορούμε να δούμε στερεοσκοπικά, δηλαδή και τις τρείς διαστάσεις. Οι κατακόρυφες εικόνες των δορυφόρων SPOT έχουν έκταση 60 Χ 60 ΚΜ, ενώ οι πλάγιες 60 Χ 85 ΚΜ. Οι εικόνες τους μεταδίδονται ψηφιακά σε 12 επίγειους σταθμούς λήψεως.

2.1.2.2. Φωτογραφικά Συστήματα Από τις πιο γνωστές φωτογραφικές μηχανές είναι η KFA-1000 και η MKF-4, με 5 και 68 μέτρα διακριτική ικανότητα αντίστοιχα, τις οποίες παρουσίασε η πρώην Σοβιετική εταιρία SOJUZKARTA. Οι εικόνες της KFA-1000 λαμβάνονται από δορυφόρους τύπου Cosmos, (οι οποίοι τίθενται σε τροχιά μεταξύ 200-300 km) και για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν στην διεθνή αγορά στο τέλος του 1987.19 Η πώληση τους είναι ελεύθερη για οποιαδήποτε περιοχή της Γης, εκτός των χωρών της Κοινοπραξίας. Η μορφή του προϊόντος είναι φιλμ και φωτογραφίες, η δε φωτοερμηνεία τους γίνεται ως επί το πλείστον με τους κλασσικούς τρόπους φωτοερμηνείας. Η έρευνα και αξιολόγηση του υλικού αυτού, από ειδικούς φωτοερμηνευτές-αναλυτές, έδειξε ότι οι φωτογραφίες της KFA1000 υπερτερούν από οποιαδήποτε άλλη εμπορική δορυφορική εικόνα. Θα πρέπει να σημειωθεί όμως ότι τα παρεχόμενα φιλμ, αποτελούν αντίγραφα δεύτερης ή τρίτης γενιάς, με αποτέλεσμα να έχουν διατυπωθεί βάσιμες απόψεις περιορισμού της διακριτικής τους ικανότητας σε 10 ή 12 μέτρα.20

19

Σχετικά πρόσφατα παρέχονται στην διεθνή αγορά ψηφιοποιημένες εικόνες σε μορφή μαγνητικής ταινίας (CCT) για ψηφιακή επεξεργασία. Κάθε εικόνα καλύπτει έκταση 60 Χ 80 km, εχει επικάλυψη με την διπλανή της σε ποσοστό 60%, γεγονός που διευκολύνει την στερεοσκοπική φωτοερμηνεία και το αντίστοιχο ακριβές αντίγραφο έγχρωμου φίλμ, , κοστίζει περίπου 300.000 δρχ.

... óõíÝ÷åéá óôçí åðüìåíç óåëßäá

10

2.2. Δορυφόροι Υποκλοπής Σημάτων Καμμία μέθοδος συλλογής πληροφοριών δεν περιβάλλεται από τέτοια μυστικότητα όπως οι τεχνικές υποκλοπής σημάτων (SIGINT-Signals Intelligence).21 Οι ΗΠΑ, η πρώην Σοβιετική Ένωση και η Βρεταννία, χρησιμοποιούν δορυφόρους σημάτων SIGINT , για να εντοπίζουν, παρακολουθούν και υποκλέπτουν στρατιωτικές και πολιτικές τηλεπικοινωνίες, σήματα και συχνότητες RADAR και στοιχεία της λειτουργίας των πυραύλων κατά την διάρκεια της πτήσης τους. Οι δορυφόροι αυτοί ανιχνεύουν σήματα που μεταδίδονται στον αέρα, αλλά δεν μπορούν να υποκλέψουν σήματα που μεταδίδονται μέσω καλωδίων. Κατά την διάρκεια του πολέμου στον Περσικό, χρησιμοποιήθηκε ένας συνδυασμός από 1-2 δορυφόρους Vortex και απο 2 Magnum που παρακολουθούσαν τις Ιρακινές επικοινωνίες απο την γεωσύγχρονη τροχιά 22 τους και τις μετέδιδαν σε επίγειους σταθμούς των ΗΠΑ, στην Σαουδική Αραβία, για ανάλυση. Eπιπλέον πιθανολογείται οτι χρησιμοποιήθηκε και ο Βρεταννικός δορυφόρος υποκλοπής σημάτων ELINT με το κωδικό όνομα Zircon, που εκτοξεύτηκε το 1989.

2.3. Δορυφόροι Παρακολούθησης Ωκεανών Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν δορυφόρους για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των κινήσεων των πλοίων (αλλά και την κατάσταση της θάλασσας). Το πρώτο διαστημικό αμερικανικό πρόγραμμα αποκλειστικά γι'αυτο τον σκοπό, ήταν το Project WhiteCloud 23, το οποίο αποτελείται από 4-6 πρωτεύοντες δορυφόρους και έγινε επιχειρησιακό το 1976.

20

M.Reborchick-W.Cox-A.Biache: Analyzing Soviet Imagery from Space, απο το M.Krepon, P. Zimmerman, L.Spector, M.Umberger: Commercial Observation Satellites and International Security, Carnegie Endowment for International Peace, Macmillan, 1990, σελ. 225 21

Υπο τον γενικό όρο SIGINT, αναφέρονται α) οι υποκλοπές τηλεπικοινωνιών (COMINT-Communications Intelligence), που ξεκινούν με την απλή παρακολούθηση των τηλεφώνων και καταλήγουν στην δορυφορική παρακολούθηση των μικροκυματικών εκπομπών, απο πομπούς στην Γή, β) οι ηλεκτρονικές υποκλοπές (ELINT-Electronic Intelligence) οι οποίες συλλέγουν και αναλύουν ηλεκτρο-μαγνητικές ακτινοβολίες (πχ απο RADAR) και γ) οι υποκλοπές τηλεμετρίας (TELINT-Telemetry Intelligence), οι οποίες συλλέγουν στοιχεία απο τα σήματα που εκπέμπονται κατα την διάρκεια των δοκιμών των πυραύλων. 22

Οι δορυφόροι που βρίσκονται σε γεωσύγχρονη τροχιά, πραγματοποιούν κυκλική τροχιά ύψους περίπου 35.800 χλμ και περίοδο 24 ωρών. Ισως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα αυτών των δορυφόρων βρίσκεται στο οτι με τέτοια περίοδο, κινούνται ταυτόχρονα με την γή και έτσι μένουν στο ίδιο σημείο πάνω απο τον ισημερινό, βλέποντας περίπου το 80% του ημισφαιρίου απο κάτω τους. Αυτοι οι δορυφόροι έχουν κλίση 0 μοιρών, δηλαδή κινούνται στο επίπεδο του Ισημερινού και καλούνται γεωστάσιμοι. Ετσι με την κατάλληλη τοποθέτηση δορυφόρων σε αυτη την τροχιά γύρω απο τον ισημερινό, ειναι δυνατή η κατόπτευση όλης της υδρογείου, μόνο με 3 δορυφόρους. 23

Τυπικά κάθε WhiteCloud δορυφόρος τοποθετείται σε κυκλική τροχιά, σε ύψος 1.100 χλμ, με κλίση 63 μοιρών σε σχέση με τον ισημερινό. Στην συνέχεια τρείς μικρότεροι δευτερεύοντες δορυφόροι απομακρύνονται απο το κύριο σκάφος έτσι ώστε να διευρυνθεί η περιοχή κάλυψης. Σε κάθε τροχιά του συστήματος, οι δορυφόροι σαρώνουν μια "λουρίδα" εύρους περίπου 3.200 χλμ. Κάθε δευτερεύων δορυφόρος χρησιμοποιεί δέκτες ραδιοκυμάτων και πιθανά μερικούς υπέρυθρους ανιχνευτές. Αυτή η μεγάλη διασπορά των δορυφόρων επιτρέπει τον εντοπισμό της θέσης εκπομπής ραδιοκυμάτων και RADAR χρησιμοποιώντας μεθόδους τριγωνισμού. Η αναγνώριση των ναυτικών μονάδων γίνεται με την ανάλυση των εκπεμπομένων συχνοτήτων και των χαρακτηριστικών εκπομπών των πομπών.

11

Στις αρχές του 1988, υπήρχαν 4 διαφορετικά συστήματα WhiteCloud, εκ των οποίων το κάθε ένα αποτελείτο από ένα πρωτεύοντα και τρείς δευτερεύοντες δορυφόρους. Τα συστήματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την παρακολούθηση των κινήσεων πλοίων, κατά την διάρκεια του οικονομικού αποκλεισμού, που επιβλήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη στο Ιράκ.

2.4. Δορυφόροι Έγκαιρης Προειδοποίησης Με το κωδικό όνομα Πρόγραμμα Αμυντικής Υποστήριξης (DSP:Defence Support Program), οι ΗΠΑ λειτουργούν 5 δορυφόρους (3 κανονικούς και 2 εφεδρικούς), σε γεωσύγχρονη τροχιά για την έγκαιρη προειδοποίηση εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων. Οι τρείς κανονικοί δορυφόροι - ο ένας πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό (DSP East) και οι άλλοι δύο πάνω από τον Ατλαντικό και Ειρηνικό Ωκεανό (DSP West), παρέχουν συνεχή κατόπτευση του μεγαλύτερου μέρους της επιφάνειας της Γής. Αυτοί οι δορυφόροι, χρησιμοποιούν τηλεσκόπιο με υπέρυθρους ανιχνευτές για να εντοπίσουν τα καυσαέρια που παράγουν οι πύραυλοι κατά το πρώτο στάδιο της εκτόξευσης τους. Με τους υπολογιστές που διαθέτουν, παρακολουθούν την κίνηση των υπέρυθρων αυτών πηγών και παρέχουν πληροφορίες για την τροχιά του πυραύλου και την εκτιμώμενη περιοχή προσβολής, στα πληρώματα των αντιβαλλιστικών πυραύλων. Τα καυσαέρια παράγονται, όταν εκτοξεύεται ο πύραυλος και αποτελούνται από τα προϊόντα ανάφλεξης του καυσίμου, κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα και υδρατμούς. Τα μόρια αυτών των ουσιών εκπέμπουν έντονη ενέργεια μήκους κύματος 2.7 μικρομέτρων. Το καταγραφικό όργανο που χρησιμοποιείται από τους δορυφόρους έγκαιρης προειδοποίησης, αποτελείται από ένα πίνακα δύο διαστάσεων, που περιέχει πολλούς μικρούς ανιχνευτές, που είναι έτσι κατασκευασμένοι ώστε να παρέχουν την μεγαλύτερη ευαισθησία σε αυτό το μήκος κύματος. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να "δουν" τον πύραυλο έως την στιγμή που θα προβάλλει μέσα από τυχόν σύννεφα, τα οποία επειδή αποτελούνται από υδρατμούς, είναι αδιαπέραστα σε ακτινοβολία των 2.7 μικρομέτρων. Το κόστος κάθε δορυφόρου, υπολογιζόταν το 1990 σε 261 εκατ. δολλάρια

2.5. Δορυφόροι Τηλεπικοινωνιών 2.5.1. Στρατιωτικά Συστήματα Το Υπουργείο Αμύνης των ΗΠΑ χρησιμοποιεί πολλά διαφορετικά είδη τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων. Τα συστήματα αυτά ήταν ζωτικά όχι μόνο για τις επικοινωνίες μεταξύ των ΗΠΑ και της Κεντρικής Διοίκησης στην Σαουδική Αραβία, αλλά και για την αναμετάδοση πληροφοριών από άλλους στρατιωτικούς δορυφόρους (πχ αναγνώρισης, έγκαιρης προειδοποίησης) κατευθείαν στο θέατρο επιχειρήσεων. Η Πολεμική Αεροπορία και ο Στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποιούν το Σύστημα Αμυντικών Τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων (DSCS).24 Το παρόν σύστημα DSCS -ΙΙΙ, που ξεκίνησε το 1984, αποτελείται από 5 επιχειρησιακούς δορυφόρους και 2 εφεδρικούς, σε 24

Οι συχνότητες που κυρίως χρησιμοποιούνται ειναι SHF, ο χρόνος ζωής των δορυφόρων υπολογίζεται γύρω στα 7 χρόνια, ενώ το μέσο κόστος ανα μονάδα ειναι 134 εκατ. δολλάρια. Πηγή:United States General Accounting Office: Military Space Programs- An Unclassified Overview of Defence Satellite Programs and Launch Avtivities, June 1990, σελ. 14

12

γεωσύγχρονη τροχιά. Κατά την εξάμηνη προετοιμασία στην Μέση Ανατολή, χρειάστηκε ο επαναπρογραμματισμός και η μετακίνηση δορυφόρων DSCS, προκειμένου να ανταποκριθούν στις επιχειρησιακές απαιτήσεις.25 Το Πολεμικό Ναυτικό εκμεταλλεύεται το Σύστημα Τηλεπικοινωνιακών Δορυφόρων Στόλου (FLTSATCOM),26 που αποτελείται από 4 γεωστάσιμους δορυφόρους και χρησιμοποιείται για τις επικοινωνίες των πλοίων και υποβρυχίων, καθώς και άλλων κινητών μονάδων του στόλου. 27 Εκτός όμως από το σύστημα FLTSATCOM, το Πολεμικό Ναυτικό έχει μισθώσει και 4 δορυφόρους με το κωδικό όνομα Leasat,28 για τις επικοινωνίες των πλοίων με τα αεροσκάφη και με άλλες χερσαίες μονάδες. Το Σύστημα Δορυφορικών Στοιχείων πολικής τροχιάς SDS, χρησιμοποιείται κυρίως για την μετάδοση, σε επίγειους σταθμούς αλλά και σε άλλους δορυφόρους, στοιχείων των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων της σειράς ΚΗ-11 καθώς και των δορυφόρων έγκαιρης προειδοποίησης DSP. Η αποστολή των Τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, AFSATCOM, είναι να μεταδίδουν επείγοντα μηνύματα στις στρατηγικές και τακτικές πυρηνικές δυνάμεις, καθώς και στα κέντρα διοίκησης και ελέγχου. Ανάμεσα στους χρήστες περιλαμβάνονται τα επίγεια και εναέρια κέντρα ελέγχου, τα κέντρα εκτόξευσης ICBM's, τα στρατηγικά βομβαρδιστικά και τα αεροπλάνα αναγνώρισης, οι ειδικές δυνάμεις καθώς και οι περιοχές αποθήκευσης πυρηνικών όπλων. Το σύστημα αυτό, δεν διαθέτει δικούς του δορυφόρους, αλλά κάνει χρησιμοποιεί αναμεταδότες (transponders) των δορυφόρων που εξυπηρετούν τα τρία πρώτα συστήματα. Επιπλέον λειτουργούν τρείς γεωστάσιμοι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι, με το κωδικό όνομα Δορυφορικό Σύστημα Παρακολούθησης και Μετάδοσης Στοιχείων (TDRSSTracking and Data Relay Satellite System), οι οποίοι επιτρέπουν να επικοινωνούν διάφοροι δορυφόροι αναγνώρισης με τον επίγειο σταθμό στο White Sands. Με την ευκαιρία του πολέμου, χρησιμοποιήθηκαν επιχειρησιακά από το Σώμα Πεζοναυτών, ένα ζεύγος μικρών δορυφόρων, που κατασκευάστηκαν για πείραμα του Υπουργείου Άμυνας και που εκτοξεύθηκαν τον Μάιο του 1990 σε μια σχεδόν-κυκλική πολική τροχιά 700 χλμ . Οι δύο δορυφόροι, ονομάζονται Δορυφόροι Επικοινωνιών Πολλαπλής Πρόσβασης (Μacsats- Multiple Access Communications Satellites ) και εκτοξεύθηκαν με σκοπό να εξετασθούν οι δυνατότητες των μικρών επικοινωνιακών δορυφόρων. Αυτοί συχνά αποκαλούνται lightsats (ελαφροί δορυφόροι), παρέχουν δε UHF δορυφορικές επικοινωνίες για τακτικούς διοικητές σε πολέμους και κρίσεις, όπου συμβατικοί δορυφόροι επικοινωνιών μπορεί να υπερφορτωθούν ή και να καταστραφούν. Εκτός όμως απο τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η Βρεταννία έχουν ήδη αναπτύξει δικούς τους γεωστάσιμους δορυφόρους. Το ΝΑΤΟ έχει το δικό του δορυφορικό τηλεπικοινωνιακό σύστημα, το οποίο συνδέει τις συμμαχικές πρωτεύουσες και τα στρατιωτικά αρχηγεία, τόσο 25

SPACE NEWS: Air Force Teaches Old Satellites New Tricks, July 8, 1991, σελ. 15

26

Οι συχνότητες που κυρίως χρησιμοποιούνται ειναι UHF και ο μέσος χρόνος ζωής τους ειναι 12 χρόνια. Το κόστος κάθε δορυφόρου ειναι περίπου 83 εκατ. δολλάρια 27

United States General Accounting Office: Military Space Programs- An Unclassified Overview of Defence Satellite Programs and Launch Avtivities, June 1990, σελ. 16 28

Το ΠΝ επέλεξε τον πρωτότυπο τρόπο της μίσθωσης, έτσι ώστε να αποφύγει τα μεγάλα έξοδα κατασκευής. Το αρχικό κόστος της μίσθωσης ήταν 17 περίπου εκατομμύρια δολλάρια τον χρόνο για κάθε δορυφόρο.

13

για επικοινωνίες ρουτίνας, όσο και για αμφίπλευρες διαβουλεύσεις σε περιπτώσεις κρίσεων. Το σημερινό σύστημα αποτελείται από συνδυασμό δορυφόρων ΝΑΤΟ 3 και 4. Ο Βρεταννικός Skynet 4A, δεύτερος δορυφόρος της σειράς, εκτοξεύτηκε από το Cape Canaveral στις 7 Δεκεμβρίου 1989. Αυτός συνδέεται με ένα ευρύ δίκτυο επίγειων, θαλάσσιων και εναέριων σταθμών.

2.5.2. Εμπορικά Συστήματα Εμπορικά δορυφορικά συστήματα εμφανίζονται τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο. Oι φορείς που διαχειρίζονται τις διεθνείς τηλεπικοινωνίες, είναι καθαρά εμπορικοί. Οι δύο κύριοι διεθνείς Οργανισμοί, είναι ο Διεθνής Οργανισμός Τηλεπικοινωνιακών Δορυφόρων Intelsat, στον οποίο συμμετέχουν 120 χώρες και εξυπηρετούν τις διηπειρωτικές τηλεπικοινωνίες (ο οποίος διαθέτει σήμερα 16 τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους), καθώς και ο Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλιακών Τηλεπικοινωνιακών Δορυφόρων Inmarsat, στον οποίο συμμετέχουν 64 κράτη μέλη, που εξυπηρετεί τόσο τις ναυτιλιακές τηλεπικοινωνίες, όσο και την κινητή τηλεφωνία, με τους 9 γεωστάσιμους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, που μέχρι σήμερα διαθέτει. Οι επίγειοι σταθμοί του τελευταίου είναι μικρότεροι από εκείνους του Intelsat και είναι φορητοί, τοποθετούνται δε σε πλοία, αυτοκίνητα κλπ. Ο επίγειος σταθμός του Kuwait καταστράφηκε την πρώτη ημέρα εισβολής του Ιράκ. Επίσης μεταγενέστερα διεκόπη η λειτουργία των τριών επίγειων σταθμών του Ιράκ, πιθανά από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων29. Ανάμεσα στους άλλους διεθνείς οργανισμούς που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Περσικού, συγκαταλέγεται ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Τηλεπικοινωνιακών Δορυφόρων Eutelsat (European Telecommunications Satellite Organization), ο οποίος σήμερα διαθέτει 6 γεωστατικούς δορυφόρους, καθώς και ο Αραβικός Οργανισμός Τηλεπικοινωνιακών Δορυφόρων Arabsat (Arab Satellite Communication Organization), που ανήκει σε κοινοπραξία 22 Αραβικών κρατών. Σε εθνικό επίπεδο, η Γαλλία χρησιμοποιεί στρατιωτικά κανάλια, που βρίσκονται πάνω στον εμπορικό της δορυφόρο Telecom 2, με το κωδικό όνομαSYRACUSE (SYsteme de RAdicommunication Utilisant un Satellite). Τέλος, υπάρχει μεγάλος αριθμός ιδιωτικών εταιριών που λειτουργούν τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους.

2.6. Δορυφόροι Πλοήγησης Το παρόν Αμερικανικό πρόγραμμα δορυφόρων πλοήγησης,Navstar/GPS της Πολεμικής Αεροπορίας, αποτελείται από δίκτυο 17 δορυφόρων. Το σύστημα GPS στην πλήρη μορφή του, που αναμένεται να επιτευχθεί το 1993, θα αποτελείται από 24 δορυφόρους, σε 12ωρες ημισύγχρονες τροχιές, ύψους 20.000 χλμ. Οι δορυφόροι έχουν τοποθετηθεί σε 6 τροχιακά επίπεδα, με κλίση 55 μοιρών μεταξύ τους, έτσι ώστε κάθε σημείο της Γής να είναι ορατό από ένα ελάχιστο αριθμό 6 δορυφόρων.

29

Smith,M.: Military and Civilian Satellites in Support of Allied Forces in the Persian Gulf War, Congressional Research Division, February 1991

14

Κάθε δορυφόρος εκπέμπει προς όλες τις διευθύνσεις, ταυτόχρονα με τους υπόλοιπους (με ακρίβεια συγχρονισμού 10 χιλιοστών του εκατομμυριοστού του δευτερολέπτου) στοιχεία εντοπισμού σε τρείς διαστάσεις (γεωγραφικό μήκος και πλάτος, ύψος), με υψηλή ακρίβεια 30. Οι πληροφορίες αυτές είναι διαθέσιμες σε όλους τους χρήστες που διαθέτουν δέκτες λήψης σημάτων GPS. Έτσι οι χρήστες μπορούν να εντοπίζουν και να αναφέρουν τις θέσεις τους μέσα σε ένα ενιαίο σύστημα αναφοράς. Οι δέκτες λήψης στοιχείων GPS, (που μπορεί να βρίσκονται σε τανκς, ελικόπτερα, πλοία, αεροπλάνα, ή πυραύλους), μπορούν να προσδιορίσουν την θέση, το ύψος και την ταχύτητα τους, όταν τουλάχιστον 4 δορυφόροι βρίσκονται πάνω από τον ορίζοντα. Τα στοιχεία αυτά προσδιορίζονται υπολογίζοντας την καθυστέρηση, με την οποία λαμβάνονται από τον δέκτη τα 4 αυτά διαφορετικά σήματα (που εκπέμφθηκαν ταυτόχρονα) και την επίλυση ενός συστήματος 4 εξισώσεων.31 Όταν υπάρχει επαφή με τρείς μόνο δορυφόρους, τότε μόνο το μήκος και πλάτος πχ ενός πλοίου μπορεί να υπολογιστεί. Το σημερινό δίκτυο των δορυφόρων , δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, κι έτσι οι τρισδιάστατες πληροφορίες πλοήγησης δεν είναι διαθέσιμες, για ολόκληρο το 24ωρο, διεθνώς.

2.7. 2.7.1.

Μετεωρολογικοί Δορυφόροι Στρατιωτικά Συστήματα

Το δορυφορικό πρόγραμμα της Αμερικανικής Αεροπορίας για τον καιρό, με το κωδικό όνομα Πρόγραμμα Μετεωρολογικών Δορυφόρων Άμυνας (DMSP-Defence Meteorological Satellite Program)32 παρέχει παγκόσμια μετεωρολογική κάλυψη για τον Στρατό, το Ναυτικό και την Αεροπορία των ΗΠΑ. Το παρόν σύστημα DMSP Block 5D-2 αποτελείται από δύο τουλάχιστον δορυφόρους που βρίσκονται σε ύψος 830 Χελμ, από ένα σύστημα διοίκησης και ελέγχου και από δύο συστήματα επεξεργασίας για στρατηγικές και τακτικές πληροφορίες. Κάθε ένας από τους δορυφόρους μπορεί να καλύψει όλη την επιφάνεια της Γής μέσα σε 12 ώρες, καταγράφοντας πληροφορίες από ένα "μονοπάτι" πλάτους 2.560 χλμ από κάτω του. To καταγραφικό τους όργανο καταγράφει εικόνες στο ορατό και υπέρυθρο μήκος του φάσματος, με διακριτική ικανότητα 600 μέτρων και 2.8 χλμ αντίστοιχα33. Άλλα καταγραφικά όργανα καταγράφουν τις θερμοκρασίες και τις εντάσεις των ανέμων σε όλα

30

Τα σήματα αποτελούνται α) απο τον κώδικα ευρείας λήψης C/A (Coarse Acquisition) μπορούν δε να ληφθούν οπουδήποτε και απο οποιοδήποτε διαθέτει δέκτη GPS, με ακρίβεια 100 μέτρων και β) τον κώδικα ακριβείας P (Precision), που μπορούν να ληφθούν μόνο απο ειδικούς δέκτες, που μπορούν να τα αποκωδικοποιούν. Σε αυτην την περίπτωση, ο χρήστης μπορεί να εντοπίσει την θέση του με ακρίβεια 16 μέτρα ή 10 μέτρα με 90% πιθανότητα, ενώ η ακρίβεια της ταχύτητας του, μπορεί να υπολογισθεί με ακρίβεια 0.1 μέτρων ανα δευτερόλεπτο. 31

Tsipis,K.: ARSENAL: Understanding Weapons in the Nuclear Age, Simon and Schuster, 1983, σελ. 302

32

Το κόστος κάθε δορυφόρου ειναι περίπου 150 εκατ. δολλάρια ενώ το χρονικό διάστημα λειτουργίας τους κυμαίνεται απο 27-39 μήνες. 33

J.Randmaa: Tactical Applications of Defence Meteorological Satellite Program Environmental Data, in AGARD Conference Proceedings "Tactical Applications of Space Systems", 1990, σελ. 4-1

15

τα ύψη της ατμόσφαιρας, την μέτρηση της θερμοκρασίας επιφανείας στους ωκεανούς, αλλά και την μέτρηση της υγρασίας στην Γή. Τα μετεωρολογικά στοιχεία αναμεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο, στα επίγεια και θαλάσσια τακτικά κέντρα επεξεργασίας. Ανάμεσα στα σημαντικά πλεονεκτήματα για τακτική χρήση, είναι και η δυνατότητα χρήσης 16 φορητών σταθμών λήψεως στοιχείων DMSP, οι οποίοι αναμεταδίδουν τις λαμβανόμενες εικόνες σε ένα μεγάλο αριθμό χρηστών. Αυτοί οι φορητοί σταθμοί μπορούν εύκολα να μεταφερθούν στα πεδία μάχης, παρέχοντας έτσι μετεωρολογικές πληροφορίες σχεδόν σε άμεσο χρόνο και καθιστώντας τις μονάδες που τις διαθέτουν αυτόνομες.

2.7.2. Εμπορικά Συστήματα 2.7.2.1. Δορυφόροι NOAA Η λειτουργία της σειράς NOAA34 απαιτεί δύο δορυφόρους σε πολική τροχιά μέσου ύψους 850 km. Οι δυο δορυφόροι που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Περσικού κόλπου, ήταν οι NOAA-10 και NOAA-11. Οι εικόνες των δορυφόρων ΝΟΑΑ αναμεταδίδονται σε άμεσο χρόνο (σε αναλογική ή ψηφιακή μορφή), με διακριτική ικανότητα 4 και 1.1 χλμ αντίστοιχα και μπορούν να ληφθούν από οποιονδήποτε διαθέτει σταθμό λήψης (που δεν στοιχίζει ακριβά). Κάθε δορυφόρος περνούσε 4-8 φορές την ημέρα πάνω από την περιοχή του Περσικού κόλπου. 2.7.2.2. Γεωσύγχρονοι Δορυφόροι METEOSAT Οι δορυφόροι του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για Μετεωρολογικούς Δορυφόρους EUMETSAT (European Meteorological Satellites), Meteosat βρίσκονται σε γεωστάσιμη τροχιά και εποπτεύουν τα καιρικά φαινόμενα της Γής με μέγιστη διακριτική ικανότητα 2.5 km στο ορατό (VIS: visible) και 5 km στο υπέρυθρο (IR: infrared)35. Η μετάδοση των εικόνων από τους Meteosat προς τους σταθμούς λήψης στη Γη γίνεται είτε σε ψηφιακή (εικόνες υψηλής διακριτικής ικανότητας) ή σε αναλογική (εικόνες WEFAX: Weather Fascimile) μορφή. Για την περιοχή του Περσικού κόλπου υπήρχε κάλυψη ανά μισή ώρα τόσο για εικόνες υψηλής διακριτικής ικανότητας όσο και για εικόνες WEFAX (για όλες τις φασματικές ζώνες).

34

Ο οργανισμός NOAA ειναι Υπηρεσία του Αμερικανικού Υπουργείου Εμπορίου, η οποία λειτουργεί, συντονίζει και επιβλέπει αριθμό περιβαλλοντολογικών δορυφόρων, τόσο σε πολική (POES : Polar-orbiting Operational Environmental Satellite) όσο και σε γεωστάσιμη τροχιά (GOES : Geostationary Operational Environmental Satellite). 35

Κολοβός,A. - Καρτάλης,K. : Το Eπιχειρησιακό Πρόγραμμα των Μετεωρολογικών Δορυφόρων METEOSAT, Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Ερευνών, 1990, σελ. 19

16

3. H θετική συνεισφορά των Δορυφόρων στον Περσικό 3.1 Στρατιωτικά Συστήματα

Μ

ετά το τέλος του Πολέμου στον Περσικό κόλπο, ειδικοί αναλυτές άρχισαν την συλλογή στοιχείων σχετικά με την απόδοση των διάφορων συστημάτων που χρησιμοποιήθηκαν, προκειμένου να προβούν σε μια αποτίμηση της προσφοράς τους στην έκβαση του πολέμου. Ανάμεσα στα υπό αξιολόγηση συστήματα, περιλαμβάνονται και τα δορυφορικά συστήματα. Κατά γενική εκτίμηση, τα δορυφορικά συστήματα αξιολογήθηκαν ως ζωτικής σημασίας, τόσο στις πολιτικές όσο και στις στρατιωτικές τους διαστάσεις.36 Στο πολιτικό επίπεδο, οι εικόνες δορυφόρων αποτέλεσαν την κύρια πηγή των πληροφοριών, βάσει των οποίων ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Bush, αποφάσισε να στείλει, στις 7 Αυγούστου 1990 στρατεύματα στην Μέση Ανατολή.37 Αντίστοιχες δορυφορικές εικόνες που απεικόνιζαν την επιθετική διάταξη που είχαν οι Ιρακινές δυνάμεις στα σύνορα Κουβέιτ-Σαουδικής Αραβίας, επιδείχθηκαν στον Βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας Fahd, με σκοπό να αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης38. Οι εικόνες αυτές έπεισαν τον τελευταίο να δώσει την έγκριση του για την ανάπτυξη των Αμερικανικών δυνάμεων στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας. Όταν η Ιρακινή τηλεόραση δήλωσε ότι το Ιράκ αποσύρεται από το Κουβέιτ (δείχνοντας μάλιστα τανκς και στρατιώτες να επιστρέφουν στο Ιράκ), οι ίδιες εικόνες επέτρεψαν στον Πρόεδρο Bush να αποκαλέσει ψεύτη τον Πρόεδρο του Ιράκ Saddam Hussein. Οι εικόνες που είχαν οι Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών έδειχναν καθαρά τον στρατό του Ιράκ να ετοιμάζεται για μακροχρόνια παραμονή39. Στο στρατιωτικό επίπεδο, οι δορυφόροι είχαν από καιρού αναγνωριστεί (από την συνεισφορά τους σε αντίστοιχες κρίσεις πχ Γρενάδα, Παναμάς), ως απαραίτητα συστήματα στην διευθέτηση κρίσεων. Όμως ο πόλεμος του Περσικού, αποτέλεσε την πρώτη φορά που τα διάφορα είδη δορυφορικών συστημάτων χρησιμοποιήθηκαν τόσο εκτεταμένα, έτσι ώστε βάσιμα να έχει χαρακτηριστεί ο πόλεμος αυτός, ως "πρώτος διαστημικός πόλεμος". Από τις αρχές του Αυγούστου 1990, οι Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών, μετέβαλλαν τις τροχιές των αναγνωριστικών δορυφόρων (με την βοήθεια των μικρών προωθητικών πυραύλων, που διαθέτουν), ώστε να περνούν 2 φορές πάνω από την Μέση Ανατολή. Οι δορυφόροι αναγνώρισης αποτελούν κύρια πηγή πληροφοριών για την

36

Ενδεικτικό της αξίας που αποδίδεται στο διαστημικό τομέα ειναι οτι η Διαστημική Διοίκηση των ΗΠΑ αυξήθηκε κατα 130% (σύνολο προσωπικού 30.000 άτομα), ενώ ειναι η μία απο τις δύο Διοικήσεις που δεν θα υποστούν την κατα 25% μείωση που προβλέπεται να εφαρμοστεί στην Πολεμική Αεροπορία μέχρι το 1995. 37

Broad,W.: Satellites Keep Watch on the Desert, NEW YORK TIMES, August 28, 1990, σελ. C1

38

Offley,E.: Vital 'Space Assets', SEATTLE POST-INTELLIGENCER, August 23, 1990, σελ. 1

39

Katz, L.M-Keen,J.: Little can be kept from U.S. Spy Network, USA TODAY, August 10, σελ. 1

17

εκπόνηση των απαραιτήτων επιχειρησιακών σχεδίων40, ιδίως για περιοχές που δεν μπορεί να υπάρξει αξιόπιστη πληροφόρηση από άλλο μέσο πχ όπως εικόνες από αεροπλάνο. Ο σκοπός τους ήταν να εντοπίσουν τις στρατηγικές και τακτικές εγκαταστάσεις ενδιαφέροντος του αντιπάλου καθώς και τα αμυντικά μέσα που τις προστατεύουν, έτσι ώστε να είναι δυνατή η ενημέρωση του καταλόγου των στόχων. H συλλογή των δορυφορικών εικόνων από το Ιράκ, ήταν τόσο έντονη, που το προσωπικό επεξεργασίας και ανάλυσης, οδηγήθηκε για πρώτη φορά στα όρια των δυνατοτήτων του. Όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε41, οι φωτοερμηνευτές και οι αναλυτές των Υπηρεσιών Πληροφοριών, δούλευαν 18 ώρες την ημέρα για να μπορέσουν να καλύψουν τις ανάγκες του Υπουργείου Άμυνας και των αμερικανικών δυνάμεων στην Σαουδική Αραβία. Στην προσπάθεια αυτή, οι φωτοερμηνευτές είχαν έναν απροσδόκητο σύμμαχο: τις περιβαλλοντολογικές συνθήκες. Οι αντίξοες συνθήκες της ερήμου, που ταλαιπώρησαν τόσο το προσωπικό όσο και τα οπλικά συστήματα που αναπτύχθηκαν εκεί, ήταν ιδανικές για την φωτοερμηνεία.42 Η επίπεδη επιφάνεια, χωρίς βουνά, δένδρα ή φαράγγια και ο δυνατός ήλιος, που έδινε καθαρές σκιές, έκανε το έργο των αναλυτών ιδιαίτερα εύκολο. Επίσης το προσωπικό της Αμερικανικής Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, χρησιμοποιούσε εικόνες από φωτοαναγνωριστικούς δορυφόρους για να υπολογίσει τις ακριβείς συντεταγμένες των κυριότερων Ιρακινών στόχων. Τα στοιχεία αυτά απαιτούνται για την ενημέρωση του συστήματος πλοήγησης των πυραύλων cruise Tomahawk του Ναυτικού, καθώς και για τη σχεδίαση των βομβαρδιστικών αποστολών της Αεροπορίας και του Ναυτικού. Από τις πρώτες ημέρες, οι διάφοροι τύποι στρατιωτικών δορυφόρων παρείχαν στους διοικητές μια πιστή εικόνα της ανάπτυξης των δυνάμεων του αντιπάλου. Ειδικότερα με την βοήθεια των πληροφοριών των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων Keyhole , αλλά και των δορυφόρων υποκλοπής σημάτων (SIGINT), εντοπίστηκε η αμυντική και η ηλεκτρονική διάταξη μάχης43 που είχαν οι Ιρακινές δυνάμεις. Στις εικόνες των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων εμφανίζονταν οι θέσεις και οι κινήσεις των στρατευμάτων, (μετά από σύγκριση με προηγούμενες εικόνες, ώστε να είναι δυνατή η αναγνώριση της τακτικής που σχεδιαζόταν να ακολουθηθεί), τι έκαναν, ποιά ήταν τα ισχυρά τους σημεία, που ήταν οι αδυναμίες τους, τα οπλικά τους συστήματα και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που παρουσίαζε στρατιωτικό ενδιαφέρον.

40

Οι επαρκείς πληροφορίες για την ακριβή τοποθεσία, εικόνα και είδος των στόχων, καθώς και την άμυνα που τους προστατεύει, επιδρούν στον ορθότερο σχεδιασμό των επιθετικών αποστολών (καταλληλότερη επιλογή του αριθμού, αλλά και του οπλισμού των αεροσκαφών που θα προσβάλλουν ένα στόχο). 41

AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, September 3, 1990, σελ. 30

42

Broad,W.J.: Satellites Keep Watch on the Desert, NEW YORK TIMES, August 28, 1990, σελ. C1

43

Εκτός της συλλογής πληροφοριών για την θέση των RADAR, μερικά άλλα στοιχεία που καταγράφονται ειναι η συχνότητα επανάληψης παλμού, το μήκος και η περίοδος παλμού, στοιχεία που χρησιμεύουν τόσο για την αναγνώριση του είδους των RADAR, όσο και για την λήψη ηλεκτρονικών αντίμετρων (ECM, Electronic Countermeasures). Αυτα τα στοιχεία, επιτρέπουν στο προσωπικό των βομβαρδιστικών και στρατηγικής αναγνώρισης αεροπλάνων, να σχεδιάζουν τις αποστολές διεισδύσεων μέσα στο εχθρικό έδαφος και να φιμώνουν τα αμυντικά μέσα που θα συναντούν.

18

Στόχος των αμερικανών, ήταν η ανάλυση της δομής του εχθρού, με σκοπό να εντοπισθούν οι κρίσιμοι κόμβοι44 (αεροδρόμια, σταθμοί παραγωγής ρεύματος, διυλιστήρια πετρελαίου, γέφυρες, ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί, κέντρα Ελέγχου-Διοίκησης και Τηλεπικοινωνιών) που συγκροτούσαν αυτή τη δομή καθώς και να βρουν τον προσφορότερο τρόπο καταστροφής τους. Στην συνέχεια ταίριαζαν τα φυσικά χαρακτηριστικά κάθε στόχου με την καταστροφικότητα κάθε όπλου, ώστε να εξακριβωθεί ο αριθμός των οπλικών συστημάτων που απαιτείτο για να καταστρέψουν τον στόχο. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα στους συμμάχους να εξουδετερώσουν, (κατά την διάρκεια των 4 εβδομάδων περίπου που διήρκεσαν οι αεροπορικές επιθέσεις), σχεδόν όλα τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και RADAR, να πλήξουν μεγάλο αριθμό κέντρων διοικήσεως και ελέγχου, είτε αυτά ήταν στατικά είτε κινητά45, καθώς επίσης και να καταστρέψουν ή να αποτρέψουν την χρήση των αναγνωριστικών αεροπλάνων του Ιράκ. Οι ενέργειες αυτές, είχαν ως αποτέλεσμα την ουσιαστική αχρήστευση, σχεδόν ολόκληρου, του συστήματος αεράμυνας του Ιράκ, (που χωρίς τακτικές, άμεσου χρόνου πληροφορίες, δεν μπορούσε πλέον ν' απειλήσει την συμμαχική αεροπορία) και την πλήρη κυριαρχία της συμμαχικής αεροπορίας στον εναέριο χώρο του Ιράκ, με επακόλουθο την αδυναμία του τελευταίου να υποστηρίξει τις χερσαίες του δυνάμεις. Σε διαφορετική περίπτωση, (κατά την οποία δεν θα ήταν διαθέσιμες αυτές οι πληροφορίες) θα απαιτείτο περισσότερος χρόνος για την καταστροφή του συστήματος αεράμυνας και πιθανότατα θα υπήρχαν μεγαλύτερες απώλειες τόσο σε ζωές όσο και σε πολεμικό υλικό. H ανάλυση αντίστοιχων πληροφοριών, κατά τη διάρκεια των χερσαίων επιχειρήσεων, έδειξε στους συμμάχους τα ασθενή σημεία της αμυντικής διάταξης μάχης που είχαν οι Ιρακινές δυνάμεις46. Με αυτό το τρόπο οι δορυφορικές πληροφορίες συνετέλεσαν στην απόφαση για την επιλογή της περιοχής τελικής επίθεσης. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα σε μεγάλο τμήμα των συμμαχικών δυνάμεων να επιχειρήσει ανενόχλητο πλευρική κίνηση σε σημείο του Νοτιοδυτικού Ιράκ, όπου οι εικόνες έδειξαν ότι ήταν πιο αδύνατο και να παγιδεύσουν ουσιαστικά τους Ιρακινούς μεταξύ του Ευφράτη και των λοιπών συμμαχικών δυνάμεων. Μια από τις κυριότερες χρήσεις τόσο των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων όσο και των δορυφόρων υποκλοπής, (που φάνηκε καθαρά κατά τις πρώτες μέρες στον πόλεμο του Περσικού κόλπου, από τις δηλώσεις του αμερικανού Υπουργού Αμύνης Cheney) είναι και η αποτίμηση των ζημιών που έχει υποστεί ο αντίπαλος47, έτσι ώστε να επαναπρογραμματίζονται οι (προς προσβολή) στόχοι που δεν έχουν ακόμη πληγεί.

44

Η ιδέα των "κρίσιμων κόμβων" ειναι αντίστοιχη με το νευρικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. Βλάβες σε αυτό, παραλύουν την αντίδραση του ανθρώπου. 45

Ενας απο τους σκοπούς της επίθεσης εναντίον των κέντρων Διοίκησης και Ελέγχου, ήταν να αναγκάσουν τις Ιρακινές δυνάμεις, να χρησιμοποιήσουν μεθόδους τηλεπικοινωνιών, που ειναι ευκολότερο να υποκλαπούν ή να παρεμβληθούν. Αλλος στόχος ήταν να στερήσουν απο την Ιρακινή Ηγεσία την άμεση ενημέρωση για την πορεία της μάχης. Αν και η καταστροφή των κέντρων Διοίκησης-Ελέγχου αποτελεί κύριο στόχο σε κάθε πόλεμο, αναλυτές υποστηρίζουν οτι ειδικά στην περίπτωση του Ιράκ, η στέρηση των λειτουργιών αυτών ήταν ζωτικής σημασίας, επειδή οι Ιρακινές γραμμές επικοινωνίας, βασισμένες στο συγκεντρωτικό Σοβιετικό μοντέλο, επικοινωνούν κατ' ευθείαν με την Ηγεσία τους. 46

Assembly of Western European Union: Weaponry after the Gulf War-New equipment requirements for restructured armed forces, 37 Ordinary Session, Document 1272, 14 May 1991, σελ. 13 47

Assembly of Western European Union: Weaponry after the Gulf War-New equipment requirements for restructured armed forces, 37 Ordinary Session, Document 1272, 14 May 1991, σελ. 13

19

Στον τομέα αυτό, χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία αναγνωριστικός δορυφόρος με RADAR. Στην Μέση Ανατολή υπήρξαν, για μεγάλο χρονικό διάστημα, δυσμενείς καιρικές συνθήκες για την λήψη φωτογραφιών, τόσο λόγω των νεφών ή των ανεμοθυελλών, όσο και των καπνών από τις φλεγόμενες πετρελαιοπηγές48. Έτσι ήταν αδύνατη η αποτίμηση των ζημιών καθώς και ο επαναπρογραμματισμός για την προσβολή όσων στόχων δεν είχαν πληγεί. Υπήρξαν ημέρες που οι εικόνες του αμερικανικού Lacrosse, απετέλεσαν την μοναδική πηγή πληροφοριών για την αποτίμηση των ζημιών. Χωρίς αυτές τις πληροφορίες, οι συμμαχικές δυνάμεις θα έπρεπε να περιμένουν αρκετά ώσπου να εξακριβωθεί το μέγεθος των ζημιών. Εκτός από τους φωτοαναγνωριστικούς δορυφόρους, χρησιμοποιήθηκαν και δύο τουλάχιστον γεωστάσιμοι δορυφόροι, οι οποίοι είχαν την δυνατότητα υποκλοπής των Ιρακινών τηλεπικοινωνιών. Οι πληροφορίες αυτές μεταδίδονταν σε επίγειους σταθμούς στην Ευρώπη και στην συνέχεια στην Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA), όπου υπερυπολογιστές, προσπαθούσαν να αναλύσουν τον μεγάλο όγκο πληροφοριών, βάσει λέξεωνκλειδιών. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες49, υποκλοπές τηλεπικοινωνιών απεκάλυψαν ότι 150 περίπου Σοβιετικοί, (που δεν είχαν αποχωρήσει από το Ιράκ), βοηθούσαν τους Ιρακινούς, παρέχοντας τους στοιχεία των ωρών που περνούσαν οι Αμερικανικοί κατασκοπευτικοί δορυφόροι. Έτσι οι τελευταίοι είχαν την δυνατότητα να κρύψουν τις φορητές βάσεις πυραύλων Scud. To Σοβιετικό Υπουργείο Άμυνας είχε δηλώσει ότι όλοι οι Σοβιετικοί σύμβουλοι, είχαν αποχωρήσει από το Ιράκ μέχρι στις 9 Ιανουαρίου 1991. Οι δορυφόροι χρησιμοποιήθηκαν και κατά την διάρκεια του οικονομικού αποκλεισμού του Ιράκ από τις συμμαχικές δυνάμεις. Οι πληροφορίες των δορυφόρων παρακολούθησης ωκεανών, υποκλοπής σημάτων και εκείνων που εκτελούσαν αναγνωριστικές αποστολές, έδιναν την δυνατότητα στα Συμμαχικά κέντρα ΔιοίκησηςΕλέγχου, να εντοπίζουν και να παρακολουθούν τις κινήσεις των πλοίων στις θάλασσες, έτσι ώστε να γνωρίζουν ποιά πλοία είχαν προορισμό το Ιράκ. Γνωρίζοντας κάθε στιγμή την θέση που ευρίσκονταν τα προσεγγίζοντα πλοία, τα κέντρα Διοίκησης-Ελέγχου μπορούσαν να δίνουν οδηγίες στα συμμαχικά πλοία για την εκτέλεση νηοψιών. Ο ρόλος των δορυφόρων έγκαιρης προειδοποίησης έχει χαρακτηρισθεί, στο παρελθόν, ως "ζωτικός" (σε περίπτωση επίθεσης βαλλιστικών πυραύλων) για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ50. Οι ίδιοι δορυφόροι αποδείχθηκαν εξίσου πολύτιμοι για την έγκαιρη προειδοποίηση εκτόξευσης πυραύλων μικρού βεληνεκούς, όπως ήταν οι πύραυλοι Scud, στην περιοχή του Περσικού κόλπου. Εφοδιασμένοι με υπέρυθρα τηλεσκόπια, κατέγραφαν τα υπέρυθρα καυσαέρια που παράγονται κατά την εκτόξευση των πυραύλων Scud (ή σε περίπτωση που υπήρχε νέφωση, τα καυσαέρια κατά την διάρκεια της τροχιάς τους, όταν αυτοί διαπερνούσαν τα σύννεφα). Με την ανίχνευση της εκτόξευσης πυραύλου, οι δορυφόροι μεταβίβαζαν τα σήματα αρχικά στις ΗΠΑ για επεξεργασία (από όπου διαβιβάζονταν στις δυνάμεις του

48

Gugliotta,G.-Moore,M.: Clouds and Fog Over Gulf Region Knock Allied Air Raids Off Stride, WASHINGTON POST, January 22, 1991, σελ. 1 49

Gertz,B.: Soviets Giving Aid to Iraqis, U.S. says, THE WASHINGTON TIMES, February 4, 1991, σελ. 8

50

Congress of the United States, Office of Technology Assessment: Anti-Satellite Weapons, Countermeasures and Arms Control, 1985, σελ. 41

20

Περσικού κόλπου), ενώ στην συνέχεια επιτεύχθηκε η κατευθείαν σύνδεση με τα πληρώματα των Patriot 51. H δράση των δορυφόρων έγκαιρης προειδοποίησης επιβεβαίωσε τον ζωτικό τους ρόλο για την εθνική ασφάλεια ενός κράτους και συνέβαλλε ουσιαστικά στον ταχύ τερματισμό της κρίσης στον Περσικό. Η προσπάθεια του Ιράκ, να διασπάσει το συμμαχικό μέτωπο, εξαναγκάζοντας το Ισραήλ (με τις συνεχείς εκτοξεύσεις πυραύλων εναντίον του) να επιτεθεί, υπήρξε έντονη. Εάν δεν υπήρχε αυτή η δορυφορική δυνατότητα έγκαιρης προειδοποίησης, πιθανότατα η κυβέρνηση του Ισραήλ, κάτω από την λαϊκή αντίδραση του πληθυσμού του, (που για πρώτη φορά απειλήθηκε τόσο άμεσα), να επενέβαινε δυναμικά εναντίον του Ιράκ, γεγονός που πιθανά θα διασπούσε το μέτωπο των συμμάχων και θα οδηγούσε την σύρραξη σε απρόβλεπτες εξελίξεις. Όπως δήλωσε ο Henry Cooper, Διευθυντής του Οργανισμού για την Στρατηγική Αμυντική Πρωτοβουλία (SDIO): " Αυτός ήταν ο πρώτος πόλεμος που το διάστημα έπαιξε κύριο ρόλο και οι δορυφόροι DSP ήσαν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι αυτού του ρόλου"52

Τίποτα ίσως από τα παραπάνω δεν θα είχε επιτευχθεί, εάν δεν είχε οργανωθεί ταχύτατα ένα πολυσύνθετο σύστημα Διοίκησης, Ελέγχου, Τηλεπικοινωνιών και Πληροφοριών (C3I), που επέτρεπε την μετάδοση των δορυφορικών πληροφοριών τόσο στην Διοίκηση στον Περσικό, όσο και στο Επιτελείο στην Washington. Όταν το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ, στις 2 Αυγούστου 1990, οι ΗΠΑ διέθεταν ένα υποτυπώδες σύστημα Διοίκησης και Ελέγχου στην περιοχή. Εκτός από ένα δορυφορικό τερματικό σταθμό που βρισκόταν πάνω στο πλοίο LaSalle και σε μερικά άλλα πλοία στον Περσικό, δεν υπήρχε καμμία άλλη τηλεπικοινωνιακή υποδομή. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στον πόλεμο του Βιετνάμ, απαιτήθηκαν περίπου 6 χρόνια για να στηθεί ένα C3I σύστημα, στον Περσικό χρειάστηκαν μόνο 6 μήνες.53 Τα πλεονεκτήματα ενός καλά οργανωμένου C3I, φάνηκαν καθαρά στην Μέση Ανατολή ιδιαίτερα εάν αναλογισθεί κανείς την έλλειψη τηλεπικοινωνιακών κυκλωμάτων στην περιοχή, το πλήθος και την ποικιλία των συμμαχικών δυνάμεων. Οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι αποτέλεσαν τον κεντρικό άξονα του συστήματος αυτού. Με την συνεχή διανομή πληροφοριών από τις ΗΠΑ στον Περσικό κόλπο, οι δορυφόροι αυτοί βοήθησαν να εξαφανιστεί η "ομίχλη του πολέμου" που προσθέτει αβεβαιότητα σε κάθε στρατιωτική επιχείρηση. Όπως μάλιστα δήλωσε και ο Colin Powell: "H Διοίκηση και ο Έλεγχος των στρατευμάτων μας είναι το κλειδί της επιτυχίας μας. Κάθε μέρα από το γραφείο μου επικοινωνώ αμέσως και με ασφάλεια με τον Schwarzkopf. Δεν ξέρω πως λέγονται όλα αυτά τα μηχανήματα ή πώς λειτουργούν. Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι μπορώ να ασκώ τον έλεγχο."

51

Συνολικά εκτοξεύτηκαν 158 Patriot κατα των Ιρακινών Scud. To Πεντάγωνο εκτιμά ότι το ποσοστό επιτυχίας των αναχαιτίσεων ήταν 80% πάνω απο την Σαουδικά Αραβία και μόνο 50% πάνω απο το Ισραήλ. Σύμφωνα όμως με πολλές μελέτες ανεξάρτητων αναλυτών, που είδαν το φώς αρκετά μετα το τέλος του "πρώτου αντιβαλλιστικού πολέμου", αναφέρουν ότι τα ποσοστά αποτυχίας των Patriot ήσαν πολύ μεγαλύτερα. Ενδεικτικά: THE NEW YORK TIMES INTERNATIONAL: Critic of Patriot Missile Says It Was "Almost Failure" in War, January 9, 1992 52

Vincent Kiernan: Cooper Lifts Veil of Secrecy to Applaud DSP, Space News, April 1-7, 1991, σελ. 6

53

Buenneke,R.: Lifting the Fog of War, GOVERMENT EXECUTIVE, February 1991, σελ. 20

21

Ο κυριότερος τύπος τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου που χρησιμοποιήθηκε στον Περσικό ήταν εκείνος των δορυφόρων του Συστήματος Αμυντικών Τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων DSCS. Ο ένας, από τους 3 που λειτούργησαν, (ο οποίος μάλιστα μεταφέρθηκε από την θέση του πάνω από τον Ειρηνικό στην Μέση Ανατολή), παρουσίασε προβλήματα. Αν και οι δορυφόροι αυτοί έχουν σχεδιαστεί για διηπειρωτικές τηλεπικοινωνίες, λειτούργησαν για πρώτη φορά για ενδοθεατρικές επικοινωνίες. Οι δορυφορικοί τηλεπικοινωνιακοί τερματικοί σταθμοί, ήταν το σημαντικότερο υλικό τις πρώτες ημέρες στην Μέση Ανατολή. Η ύπαρξη μικρών, μεταφερόμενων στην πλάτη, σταθμών που επέτρεπαν την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ του Επιτελείου στην Μέση Ανατολή και της Κυβέρνησης στις ΗΠΑ καθώς και των διοικητών μεταξύ τους, πρόσφερε μια νέα διάσταση στον έλεγχο των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Άλλοι κινητοί σταθμοί, εγκατεστημένοι σε φορτηγά, παρείχαν αντίστοιχες υπηρεσίες σε 5 δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών και σε 60 δίκτυα μετάδοσης φωνής. Εάν λάβει κανείς υπόψη τον όγκο και τα διαφορετικά είδη των συμμαχικών αποστολών, είναι σαφές ότι χωρίς ένα ικανό και αξιόπιστο τηλεπικοινωνιακό σύστημα δεν θα ήταν δυνατή η διαχείριση όλων αυτών των δυνάμεων. Όμως οι δορυφορικές τηλεπικοινωνίες δεν χρησιμοποιήθηκαν μόνο για την επικοινωνία των διοικητών. Συμμετείχαν σε ένα πλήθος δραστηριοτήτων, που ξεκινούσαν από τις τοπικές επικοινωνίες μεταξύ μονάδων Αεροπορίας, Στρατού και Ναυτικού και τελείωναν μέχρι την μετάδοση φωνής και εικόνας, για ενημερωτικούς σκοπούς, στις άλλες ηπείρους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τοπικής χρήσης δορυφορικών τηλεπικοινωνιών, στον περιορισμένο χώρο του Περσικού, ήταν και η χρησιμοποίηση τους για την μετάδοση κρίσιμων πληροφοριών των δύο αεροπλάνων JSTARS (Joint Surveillance/Target Attack RADAR System). Οπως δήλωσε αξιωματούχος της Τακτικής Αεροπορικής Διοίκησης (TAC)54: "Οταν τα αεροπλάνα έκαναν βαθειές διεισδύσεις μέσα στην εχθρική επικράτεια, παρουσιάστηκε δυσκολία στην μετάδοση των πληροφοριών στο θέατρο των επιχειρήσεων, αφού πολλές φορές η απόσταση των JSTARS απο το τελευταίο ήταν διπλάσια απο τις κατασκευαστικές προδιαγραφές εμβελείας του συστήματος".

Το σήμα μεταβιβαζόταν, μέσω τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου στο Ft.Belvoir στις ΗΠΑ και απο κεί επέστρεφε στο Riyadh. Aν και οι δορυφόροι αναγνώρισης, έγκαιρης προειδοποίησης και τηλεπικοινωνιών έδωσαν στις συμμαχικές δυνάμεις πολλά πλεονεκτήματα, πολλοί στρατιωτικοί παρατηρητές εκτιμούν οτι η μεγαλύτερη δορυφορική συμβολή στον πόλεμο του Περσικού, ανήκει στους δορυφόρους πλοήγησης GPS. Μάλιστα κατα την διάρκεια της 28ης Διαστημικής Συνόδου55, μετα την λήξη του πολέμου, ο Στρατός και η Αεροπορία των ΗΠΑ, έδωσαν την μεγαλύτερη διάκριση στους δορυφόρους GPS, οι οποίοι συνέβαλαν στην ακρίβεια με την οποία οι χρήστες βρίσκουν την θέση τους, αλλά και στην ακρίβεια των πυραύλων56. Ετσι ήταν δυνατή η επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων με λιγότερα οπλικά συστήματα. 54

DEFENCE DAILY: New Requirements Arise for JSTARS Due to War Role, September 30, 1991, σελ. 505

55

Kolcum,E.: Military Leaders Say GPS Success in Gulf Assures Tactical Role for Satellites, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, May 13, 1991, σελ. 89

... óõíÝ÷åéá óôçí åðüìåíç óåëßäá

22

Από την έναρξη της κρίσης στον Περσικό κόλπο, έγινε φανερό ότι οι συμμαχικές δυνάμεις θα ήταν αναγκασμένες να πολεμήσουν την νύκτα. Οι δεδομένες περιβαλλοντολογικές συνθήκες στην Σαουδική Αραβία , αποτελούσαν σοβαρό εμπόδιο (για το προσωπικό και τα οπλικά συστήματα) για την διεξαγωγή των επιχειρήσεων μόνο κατά την διάρκεια της ημέρας (η θερμοκρασία κατά την διάρκεια της ημέρας έφτανε τους 49 βαθμούς Κελσίου). Επειδή οι επιχειρήσεις κατά την διάρκεια της νύκτας αυξάνουν τις δυσκολίες στην πλοήγηση και στις μεταφορές, οι αμερικανικές δυνάμεις άρχισαν την προετοιμασία για την ανάπτυξη τέτοιων οπλικών συστημάτων, που θα τους επέτρεπαν να ενισχύσουν την ικανότητα τους να μάχονται στο σκοτάδι. Η αξία των συστημάτων GPS είχε ήδη αναγνωρισθεί από τις ΗΠΑ πριν από τον πόλεμο, αφού είχε υπογραφεί συμβόλαιο πολλών εκατομμυρίων δολλαρίων για την κατασκευή στρατιωτικών δεκτών GPS, που επιτρέπουν στον χρήστη, να βρίσκει την θέση του, με ακρίβεια 10 περίπου μέτρων. Τον Αύγουστο του 1990, οι δέκα τρείς (τότε) διαθέσιμοι δορυφόροι, παρείχαν στην περιοχή του Περσικού κόλπου ημερήσια κάλυψη 13.7 ωρών. Από αυτές, οι 11.1 ώρες παρείχαν τρισδιάστατες πληροφορίες. Τρείς ακόμα εκτοξεύσεις αύξησαν την διαθεσιμότητα των πληροφοριών GPS. Για να αυξηθεί περισσότερο η κάλυψη, άλλαξαν οι τροχιές των επιχειρησιακών δορυφόρων. Η αύξηση του αριθμού των δορυφόρων και η αλλαγή των τροχιών, συνέβαλλαν στην αύξηση της ημερήσιας κάλυψης από 13.7 σε 23.3 ώρες την ημέρα. Η τρισδιάστατη κάλυψη αυξήθηκε κατά 40%, από 11.1 σε 16.8 ώρες την ημέρα. Οι τακτικοί διοικητές φρόντιζαν ώστε η εκτέλεση των επιχειρήσεων που απαιτούσαν την χρήση δεδομένων πλοήγησης να γίνεται μέσα στο χρονικό διάστημα που υπήρχαν διαθέσιμες τρισδιάστατες πληροφορίες. Οι ακριβέστατες πληροφορίες που παρέχουν οι δορυφόροι GPS, κάτω από όλες τις καιρικές συνθήκες, νύκτα ή ημέρα, κάνουν τα στοιχεία αυτά μοναδικά για επιχειρήσεις που απαιτούν τέλειο συγχρονισμό, όπως για αποστολές ανεφοδιασμού κλπ. Για παράδειγμα, δέκτες GPS χρησιμοποιήθηκαν από τα τανκς τύπου Μ1Α157, για να μπορέσουν να συναντηθούν με τα οχήματα ανεφοδιασμού, μέσα στην έρημο. Έτσι μειώθηκαν οι κίνδυνοι της αποστολής και επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες εκτέλεσης της.

Οι δέκτες GPS τοποθετούνται και σε αεροσκάφη, έτσι ώστε να γνωρίζουν οι χειριστές την θέση τους. Ενσωματωμένοι δέκτες GPS, υπήρχαν σε αεροσκάφη Mirage 2000N και F-1658 καθώς και στις τρείς μοίρες των Βρεταννικών Tornado που έλαβαν μέρος στον

56

Χαρακτηριστικό της μεγάλης αξίας που αποδίδει το Αμερικανικό Πεντάγωνο στους δορυφόρους GPS, ειναι και η δήλωση εκπροσώπου του, οτι θα γίνει προμήθεια 100.000 δεκτών GPS μεταξύ 1994-97 (Πηγή: DEFENCE NEWS, December 3, 1990, σελ. 45) 57

Munro, N.: Tank Sensors will Aid Killing, Communicating Ability, DEFENCE NEWS, February 25, 1991, σελ. 12 58

Το κόστος ενος δέκτη για F-16 ανερχόταν στις αρχές του 1990 σε $ 50.000. Σήμερα είναι γύρω στα $ 20.000. Τον Ιανουάριο του 1991 το Αμερικανικό Υπουργείο Αμυνας συνήψε σύμβαση ύψους 10 εκατ. δολλαρίων με εταιρία, η οποία θα κατασκευάσει μικροσκοπικούς δέκτες GPS, οι οποίοι θα τοποθετηθούν σε αεροσκάφη F/A18, AV-8B, F-111, F-15E και AH-64A. Πηγή:DEFENCE NEWS, JANUARY 21, 1991, σελ. 17

23

πόλεμο του Περσικού59. Στην τελευταία περίπτωση, οι δέκτες που έχουν τοποθετηθεί στα αεροσκάφη, λαμβάνουν μόνο το ευρείας λήψης C/A σήμα των GPS, παρέχοντας τους ακρίβεια της τάξης των 100 μέτρων. Δέκτες GPS που είχαν τοποθετηθεί στα ελικόπτερα των Ειδικών Δυνάμεων Apache AH64, βοήθησαν στον εντοπισμό και καταστροφή των Ιρακινών RADAR έγκαιρης προειδοποίησης. Αλλά και οι αποστολές διάσωσης επίσης χρησιμοποίησαν το σύστημα GPS. Όπως δήλωσε μάλιστα έμπειρος πιλότος των ελικοπτέρων διάσωσης: "Οι συνθήκες της ερήμου ήσαν πολύ διαφορετικές από εκείνες της εκπαίδευσης. Μερικές φορές δεν ήξερες τι ύψος είχες, ενώ όλοι οι χάρτες πλοήγησης που διαθέταμε ήσαν άχρηστοι, αφού δεν υπήρχαν σημεία αναφοράς. Μπορούσαμε να μετακινηθούμε από ένα σημείο σε ένα άλλο, μόνο με την χρήση GPS."60

Η χρήση των στοιχείων GPS, επιτρέπει σε ελικόπτερα να πραγματοποιούν τυφλές προσγειώσεις, σε μαχητικά αεροπλάνα να συναντούν στον αέρα αεροσκάφη ανεφοδιασμού61 και να βελτιώσει την ακρίβεια προσβολών των βομβαρδιστικών αφών. Eπίσης, το σύστημα GPS χρησιμοποιήθηκε από ελικόπτερα του Ναυτικού62 για τον εντοπισμό των ναρκών στην ανοικτή θάλασσα αλλά και μετά τον πόλεμο, από ομάδες63 που έχουν αναλάβει την εκκαθάριση του Κουβέιτ από τις ναρκοθετημένες περιοχές64. Στην τελευταία περίπτωση, με την βοήθεια συσχετισμού σημάτων δύο δεκτών GPS, μπορεί και γίνεται εντοπισμός των ναρκοθετημένων περιοχών με ακρίβεια εκατοστών του μέτρου. Η ενεργοποίηση του συστήματος GPS, έχει επιφέρει μια νέα μορφή πλοήγησης στους πυραύλους. Το μέχρι σήμερα σύστημα πλοήγησης πχ των πυραύλων cruise βασίζεται σε χάρτες, οι οποίοι προέρχονται από την ψηφιοποίηση δορυφορικών εικόνων, που έχουν αποθηκευθεί στον υπολογιστή τους. Όταν οι πύραυλοι cruise ταξιδεύουν πάνω από την ξηρά, είναι ικανοί να συσχετίσουν τις ενδείξεις ύψους του RADAR τους με τα αποθηκευμένα στοιχεία και να κάνουν τις τυχόν απαραίτητες διορθώσεις στην πορεία τους. Στον Περσικό πύραυλοι μικρού, μεσαίου(πχ SLAM-Standoff Land Attack Missile) αλλά και μεγάλου βεληνεκούς, χρησιμοποίησαν τα σήματα GPS για να εντοπίζουν την θέση τους κατά την διάρκεια της πορείας τους και έτσι να βρίσκουν τον δρόμο τους προς τον στόχο65. Ομοίως ίδιοι δέκτες χρησιμοποιούνται για να βελτιωθεί το σύστημα πλοήγησης των

59

Barrie,D.: Tornados in Gulf to use GPS receivers, FLIGHT INTERNATIONAL, January 22, 1991, σελ. 10

60

Μillikin,S.: Strike Rescue in thw Gulf War, NAVAL AVIATION, December 1991, σελ. 14

61

Κunze,H.: Civil and Military Applications of GPS, in AGARD Lecture Series No.161, The NAVSTAR GPS System, σελ. 9-3 62

Gordon,M.: Radios and Mine Sweepers: Problems in thw Gulf, THE NEW YORK TIMES INTERNATIONAL, March 28, 1991 63

Roos,J.G.: CMS Encountered Minefield in US Before Winning Kuwait Clean-Up Award, ARMED FORCES JOURNAL INTERNATIONAL, November 1991, σελ. 24 64

Το σύστημα GPS έχει βοηθήσει και το Ναυτικό σε παλαιότερη κρίση στον Περσικό, όταν πλοία του Ναυτικού συνόδευαν πετρελαιοφόρα μέσω ναρκοθετημένων, απο την Περσία, περιοχών, κατα την διάρκεια του ΠερσοΙρακινού πολέμου. Τα Αμερικανικά πλοία χρησιμοποιούσαν το Navstar για να εντοπίσουν επακριβώς τις θέσεις ναρκοθετημένων περιοχών και να αποφεύγουν τις περιοχές που είχαν ήδη εντοπιστεί. 65

DEFENCE NEWS, February 18, 1991, σελ. 22

24

πυραύλων cruise του Ναυτικού, Tomahawk.66 Οι τελευταίοι αποτελούσαν μαζί με το F-117, τα μόνα όπλα που εστάλησαν εναντίον καλά προστατευομένων κρίσιμων στόχων του Ιράκ. Για αποστολές σαν και αυτές είναι λογικό να θεωρείται η δορυφορική υποστήριξη ως παράγων πολλαπλασιασμού της πολεμικής ισχύος, αφού στην αντίθετη περίπτωση (κατά την οποία δεν διετίθετο η δορυφορική υποστήριξη), για την επίτευξη του ίδιου επιθυμητού αποτελέσματος, θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν πολύ περισσότερα οπλικά συστήματα. Η ύπαρξη τέτοιων οπλικών συστημάτων εξοπλισμένων με συστήματα ακριβούς πλοήγησης, σημαίνει πρακτικά ότι μία αποστολή που απαιτούσε 9.000 βόμβες τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ή 300 βόμβες στον Πόλεμο του Βιετνάμ, μπορούσε μερικές φορές να εκτελεστεί με μια μόνο βόμβα67. Τέλος, επειδή το σύστημα GPS προσφέρει ένα ενιαίο πλέγμα συντεταγμένων, όλα τα πλοία μπορούν να αναφέρουν ακριβώς την θέση τους καθώς και τις θέσεις του στόχου. Οι μετεωρολογικοί δορυφόροι DMSP έχουν αποδείξει ήδη την αξία τους σε παρόμοιες πολεμικές επιχειρήσεις. Την ίδια καλή απόδοση είχαν και στην Μέση Ανατολή, εάν ληφθεί μάλιστα υπόψη ότι οι καιρικές συνθήκες κατά την διάρκεια του πολέμου ήσαν οι δυσμενέστερες των τελευταίων 14 ετών.68 Οι 3 δορυφόροι DMSP που χρησιμοποιήθηκαν, παρείχαν λεπτομερειακές πληροφορίες καιρικών συνθηκών, που ήταν πολύτιμες για όλα τα είδη των επιχειρήσεων, είτε αυτές ήταν αποστολές βομβαρδισμού, είτε αεροπορικές αποστολές υποστήριξης και κάλυψης χερσαίων δυνάμεων, είτε στρατιωτικές ενέργειες στην ξηρά ή στην θάλασσα. Η λήψη συνεχών και ακριβών μετεωρολογικών πληροφοριών είναι κρίσιμη για τις επιχειρήσεις, τόσο για το αν θα επιχειρηθεί ή ματαιωθεί μια αποστολή, όσο και για την επιλογή της διαδρομής. Για παράδειγμα, όταν οι μετεωρολογικές εικόνες των DMSP, που ελάμβαναν οι μετεωρολόγοι στα αεροπλανοφόρα, έδειχναν νέφωση πάνω από στόχους που είχαν προγραμματιστεί για προσβολή, τότε οι αποστολές αυτές αναβάλλονταν και τα αεροπλάνα προγραμματίζονταν για άλλες αποστολές. Επίσης η χρήση των μετεωρολογικών στοιχείων, ανάλογα με την περίπτωση, ελάττωσε ή αύξησε τον αριθμό των αεροπλάνων που απαιτούνταν για μια συγκεκριμένη αποστολή σε ορισμένο χρόνο. Επιπλέον, οι καιρικές συνθήκες (ομίχλη, σύννεφα, θερμοκρασία) επηρεάζουν την επιλογή, του προηγμένης τεχνολογίας, οπλισμού που θα μεταφέρουν τα αεροσκάφη. Μάλιστα η επιτυχία των εξελιγμένων οπλικών συστημάτων, όπως είναι οι πύραυλοι που καθοδηγούνται από υπέρυθρους ή laser ανιχνευτές, εξαρτάται από την ακριβή γνώση του ποσού των νεφών. Για να είναι δυνατή η χρήση πυρομαχικών που καθοδηγούνται με laser, πρέπει ο στόχος να μην καλύπτεται από νέφη. Οι εικόνες των DMSP, έδιναν τις

66

Holzer, R.: Pentagon Tests Tomahawk Block III Technologies, DEFENCE NEWS, February 25, 1991, σελ. 45. Περίπου 288 Tomahawk χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στον Περσικό , με πανω απο 80% επιτυχία. 67

Θα πρεπει όμως να σημειωθεί οτι τα οπλικά συστήματα ακριβούς πλοήγησης δεν ξεπέρασαν το 6% του συνόλου, που χρησιμοποιήθηκαν στο Ιράκ, λόγω του υψηλού κόστους τους. Πηγή: Scarborough, R: One Year Later, U.S. reflects on War, WASHINGTON TIMES, January 16, 1992, σελ. 1 68

Assembly of Western European Union: Ôhe Gulf Crisis-Lessons for Western European Union, 37 Ordinary Session, Document 1268, 13 May 1991, óåë. 19

25

απαιτούμενες πληροφορίες τόσο για την επιλογή των στόχων, που δεν καλύπτονταν με νέφη, όσο και για την επιλογή του απαιτούμενου εξοπλισμού. Υπήρξε μάλιστα τέτοια συνεχής μετεωρολογική ενημέρωση που όπως δήλωσε αξιωματούχος της Αεροπορικής Διαστημικής Διοίκησης (Air Force Space Command):69 "Μπορούσαμε να δούμε και τον σχηματισμό ακόμα μιας ανεμοθύελλας, στην Αραβική χερσόνησο"

Η δυνατότητα χρήσης μικρών φορητών σταθμών λήψης εικόνων από τους DMSP, έδωσε μεγάλα πλεονεκτήματα στους τακτικούς διοικητές, αφού ήταν σε θέση να γνωρίζουν τα καιρικά φαινόμενα που θα επικρατήσουν, έστω και εάν βρίσκονταν σε περιοχές, που η εξέλιξη του καιρού είναι άγνωστη. Στον Περσικό, χρησιμοποιήθηκαν αρκετοί κινητοί σταθμοί λήψης μετεωρολογικών εικόνων, οι οποίοι μάλιστα επέτρεπαν και την αναμετάδοση τους σε άλλες τακτικές διοικήσεις. Τέλος τα στοιχεία υγρασίας που παρείχαν τα μικροκυματικά καταγραφικά των DMSP, έδωσαν τις απαραίτητες πληροφορίες για την επιλογή των οδών που ακολούθησαν τα τανκς, κατά την διάρκεια των χερσαίων επιχειρήσεων στον Περσικό70.

3.2. Εμπορικά Συστήματα Πέραν των στρατιωτικών συστημάτων, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά, σε τακτική χρήση και εμπορικά συστήματα. Οι τομείς δραστηριότητας τους ήταν η αποτίμηση ζημιών, η χαρτογραφία, οι τηλεπικοινωνίες καθώς και η μετεωρολογική ενημέρωση.

3.2.1. Αναγνωριστικοί Δορυφόροι Αν και η σημερινή διακριτική ικανότητα του LANDSAT (30 μέτρα) θεωρείται σχετικά χαμηλή για στρατιωτικές εφαρμογές, παρ'όλα αυτά, επειδή διαθέτει πολλά φασματικά κανάλια, έχει χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα για κατασκευή χαρτών, σχεδιασμό αποστολών και αποτίμηση ζημιών. Ο LANDSAT ήταν ο πρώτος δορυφόρος που έδωσε αμέσως εικόνες από τον Περσικό κόλπο. Ο χρόνος που μεσολάβησε από την λήψη της εικόνας μέχρι την παράδοση της στον χρήστη ήταν περίπου 2 εβδομάδες από την λήψη τους. Σύμφωνα με την EOSAT, λόγω της κρίσης ήταν δυνατή και η αποστολή τους μέσα σε 5 ημέρες, αλλά με τριπλάσιο περίπου κόστος. Αντίστοιχες εικόνες διέθεσε στην διεθνή αγορά και η τ.Σοβιετική εταιρία SOYUZKARTA, οι οποίες είχαν μεγάλη ευκρίνεια, αφού μπορούσαν να φαίνονται οι καταυλισμοί κλπ. Αν και το εμπάργκο που επιβλήθηκε στο Ιράκ, φαινομενικά το αποστέρησε από την χρήση τέτοιων εικόνων, πιθανολογείται ότι τρίτες χώρες χρησιμοποιήθηκαν ως βιτρίνα για να προμηθεύσουν τέτοιες εικόνες στο Ιράκ. Για τον προαναφερόμενο λόγο, η εταιρία του SPOT, δεν διέθεσε κατά την διάρκεια της κρίσης εικόνες από τον Περσικό, παρά μόνο στις συμμαχικές δυνάμεις. Οι εικόνες του

69

Vincent Kiernan: Satellites play key role in swift Gulf Victory, Space News, March 4-10, 1991, σελ. 1

70

Space News, July 15-28, 1991, σελ.22

26

τελευταίου χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για την ενημέρωση των χαρτών της περιοχής, αλλά και για την σχεδίαση αποστολών. Οι πιο πολλές εικόνες που υπήρχαν διαθέσιμες από την περιοχή ήσαν παλιές (μερικές είχαν ληφθεί μέχρι και 4 χρόνια νωρίτερα από την κρίση). Σύμφωνα με πηγές71, η ΠΑ των ΗΠΑ παρήγγειλε 222 εικόνες SPOT. Ο χρόνος μέχρι την παράδοση ήταν περίπου 2 μήνες. Άλλους 4 μήνες διήρκεσε η επεξεργασία των εικόνων σε κατάλληλη μορφή για την σχεδίαση των επιχειρήσεων. Συνολικά έγιναν αντικείμενο επεξεργασίας 189 εικόνες. Αν και σε αρκετές περιπτώσεις οι εικόνες ήταν παλαιάς λήψης, τα στοιχεία αυτά ήταν ότι καλύτερο διέθεταν στην ΠΑ για τις επιχειρήσεις τους72. Τόσο οι δορυφορικές εικόνες του Landsat όσο και του SPOT, χρησιμοποιήθηκαν για την αποτίμηση των ζημιών, που επέφεραν οι βομβαρδισμοί της συμμαχικής αεροπορικής δύναμης . Χαρακτηριστική ήταν η δημοσίευση δύο φωτογραφιών SPOT, εκ των οποίων η πρώτη ελήφθη στις 19 Φεβρουαρίου 1991 και απεικόνιζε την Βαγδάτη, με τον ποταμό Τίγρη στον οποίο υπήρχαν τρείς γέφυρες, ενώ η δεύτερη, η οποία ελήφθη στις 10 Μαρτίου 1991, έδειχνε την βόρεια γέφυρα να έχει καταστραφεί απο βομβαρδισμό, ενώ είχε υποστεί ζημιές και η πρώτη απο τις νοτιότερες γέφυρες.

3.2.2. Τηλεπικοινωνιακοί Δορυφόροι Εκτός από τους στρατιωτικούς τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν και εμπορικούς δορυφόρους Intelsat και Inmarsat73, για την αναμετάδοση εικόνων από το πεδίο μάχης, στο Υπουργείο Άμυνας.74 Οι φωτογραφίες αυτές υφίσταντο μετατροπή από την αναλογική μορφή τους, σε ψηφιακή, έτσι ώστε να είναι δυνατή η μετάδοση τους. Πέραν όμως από τις καθαρά στρατιωτικές εφαρμογές, οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι παρουσίασαν μια νέα διάσταση στους τομείς της ενημέρωσης του κοινού και στην επικοινωνία των στρατευσίμων με τους οικείους τους. Τα μεγάλα ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα75 χρησιμοποίησαν για την αναμετάδοση ειδήσεων από την Βαγδάτη, το Ριάντ και το Αμμάν, εμπορικούς δορυφόρους των Οργανισμών Intelsat, Inmarsat, Eutelsat, αλλά και ArabSat.

71

INSIDE DEFENCE ELECTRONICS: Gulf War Planners Relied on 4 year Old French SPOT Data Instead of Landsat, November 15, 1991, σελ. 1 72

Το ποσοστό πωλήσεων του SPOT στην Αμερική για το 1988, ανήρχετο στο 30-45% περίπου του συνόλου των παγκοσμίων πωλήσεων. Η Αμερικανική Γεωγραφική Υπηρεσία, αποτελεί ενα εξέχοντα χρήστη των εικόνων SPOT. 73

Σύμφωνα με το καταστατικό του Inmarsat, οι δορυφόροι του συστήματος μπορεί να χρησιμοποιηθούν μόνο για ειρηνικούς σκοπούς, απαγορεύοντας τις καθαρά στρατιωτικές εφαρμογές, όπως οι επικοινωνίες μεταξύ του Υπουργείου Αμυνας και των τακτικών διοικητών. Η χρήση όμως του συστήματος για πχ την επικοινωνία των στρατευσίμων με τις οικογένειες τους στις ΗΠΑ δεν απαγορεύεται. 74

V. Kiernan-R.Saunders: Inmarsat Satellites to Aid U.S. Communications in Gulf War, DEFENCE NEWS, January 21, 1991, σελ. 13 75

Τέσσερα τηλεοπτικά δίκτυα των ΗΠΑ, διαθέτουν κανάλια σε τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους για μετάδοση εικόνων. Το CNN μόνο, ξόδευε 5 εκατομμύρια δολλάρια τον μήνα για την μετάδοση απο τον Περσικό.

27

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από 30 περίπου χρόνια, οι δημοσιογράφοι πήγαιναν για να καλύψουν ειδησεογραφικά τον πόλεμο στο Βιετνάμ με μια γραφομηχανή. Αντίθετα στο Ιράκ, οι δημοσιογράφοι χρησιμοποίησαν μια βαλίτσα βάρους 30 κιλών και αξίας 50.000 περίπου δολλαρίων. Το περιεχόμενο της αποτελείται από μια δορυφορική κεραία, μια φορητή γεννήτρια και μια μονάδα επεξεργασίας. Επιλέγοντας λίγα νούμερα στο πληκτρολόγιο, ο δημοσιογράφος, χρησιμοποιώντας τους δορυφόρους Inmarsat, μπορεί να τηλεφωνήσει και να στείλει FAX ή φωτογραφίες, με κόστος περίπου 9 δολλαρίων το λεπτό76. Οι ίδιοι δορυφόροι χρησιμοποιήθηκαν όμως και για την μετάδοση ειδήσεων και άλλων ζωντανών εκπομπών για την διασκέδαση των Αμερικανών στρατιωτών. Το πρώτο κύκλωμα ενεργοποιήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 199077. Τέλος, οι εμπορικοί τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για την επαφή των στρατευμένων με τις οικογένειες τους στις ΗΠΑ. Αντί να περιμένουν εβδομάδες για ένα γράμμα, πολλοί προτιμούσαν να τηλεφωνούν ή να στείλουν FAX. "Δεν μπορώ να σας πω πόσο πολύ σημαντικό ήταν αυτό για το ηθικό των στρατευσίμων μας. Mόνο την ημέρα των Ευχαριστιών, σε μια ταξιαρχία, πάνω από 3.000 άτομα επικοινώνησαν με το σπίτι τους"

δήλωσε ο C.Powell. Η ποικιλόμορφη επιτυχής παρουσία των εμπορικών τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων στον Περσικό, έχει κάνει τους αναλυτές του Αμερικανικού Πενταγώνου να αρχίσουν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την χρήση τέτοιων συστημάτων, σε μελλοντικές κρίσεις. Ο κύριος στόχος είναι η μείωση των ποσών που απαιτούνται για κατασκευή στρατιωτικών δορυφόρων και η εξυπηρέτηση τηλεπικοινωνιακών λειτουργιών ρουτίνας, από μισθωμένα κανάλια δορυφόρων του ιδιωτικού τομέα78.

3.2.3. Δορυφόροι Πλοήγησης Την περίοδο που συνέβη η εισβολή στο Κουβέιτ, δεν υπήρχαν πολλοί διαθέσιμοι στρατιωτικοί δέκτες χειρός, αφού η προτεραιότητα είχε δοθεί στην κατασκευή δεκτών για αεροσκάφη. Έτσι ο Στρατός των ΗΠΑ αναγκάστηκε να στραφεί σε εμπορικούς δέκτες που είναι φθηνότεροι, μικρότεροι και ελαφρύτεροι, αλλά δεν διαθέτουν τις αποκωδικοποιητικές εκείνες μονάδες που θα επέτρεπαν την λήψη του σήματος ακριβείας, που πρέπει να διαθέτουν οπωσδήποτε οι δέκτες που προμηθεύεται το Αμερικανικό Πεντάγωνο.79

76

77

78

Ciolli,R.: Military and Media: Uneasy Partners in the Gulf, NEWSDAY, February 1991 Burlage,J.: Efforts being made to broadcast to troops, NAVY TIMES, September 24, 1990, σελ. 8 AIR FORCE TIMES: DoD Turns to Commercial Satellites, November 25, 1991

79

Οι εμπορικοί δέκτες, κοστίζουν 4 φορές λιγότερο απο τους στρατιωτικούς δέκτες, οι οποίοι διαθέτουν ειδικούς αλγόριθμους αποκωδικοποίησης των σημάτων ακριβείας, ζυγίζουν 1.5 κιλό περίπου και το κόστος τους το 1990 ήταν $ 4.000. Πηγή: SPACE NEWS, August 3, 1990, seλ. 3

28

Μια από τις πρώτες ενέργειες, ήταν η παραγγελία φορητών εμπορικών δεκτών GPS, που χρησιμοποιούνται σε κότερα, αυτοκίνητα κλπ80. Οι δέκτες αυτοί αποκαλούνται και "Sluggers (SLGR's)", απο τα αρχικά των λέξεων Small, Lightweight GPS Receivers-Μικροί, Ελαφροί Δέκτες GPS. Οι πεζοναύτες εφοδιασμένοι με SLGR's, ανακάλυψαν ότι οι πληροφορίες που παρείχαν οι δορυφόροι GPS ήταν ο ταχύτερος και περισσότερο αξιόπιστος τρόπος για να βρίσκουν τον δρόμο τους μέσα στην αχανή έρημο (που δεν υπάρχουν σημεία αναφοράς), σε αντίθεση με παλαιότερες μεθόδους που χρησιμοποιούσαν RADAR ή άλλες συσκευές, που ο εχθρός θα μπορούσε να εντοπίσει.

3.2.4. Μετεωρολογικοί Δορυφόροι Τέλος, οι εικόνες των μετεωρολογικών δορυφόρων NOAA και METEOSAT ήταν η μοναδική πηγή πληροφοριών (για τον υπόλοιπο κόσμο), για την παρακολούθηση των καιρικών συστημάτων που επικρατούσαν στην κρίση του Περσικού, αφού το Ιράκ, το Κουβέιτ και η Σαουδική Αραβία είχαν σταματήσει τις εκπομπές μετεωρολογικών μηνυμάτων. Οι εικόνες αυτές είχαν την δυνατότητα να εντοπίζουν τις τοποθεσίες των πυρκαγιών, που προκαλούνταν είτε από τους βομβαρδισμούς είτε από τις ανατινάξεις των πετρελαιοπηγών81. Συνοψίζοντας, οι δορυφόροι όλων των κατηγοριών, παρείχαν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την δομή, τις δυνάμεις του Ιράκ και τις δραστηριότητες του. Τύποι, ποσότητες και χαρακτηριστικά των υλικών που χρησιμοποιούνται, ο ακριβής εντοπισμός των στόχων, οι υποκλοπές σημάτων RADAR και των άλλων τηλεπικοινωνιακών σημάτων του αντιπάλου, έδωσαν ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα τόσο στην προετοιμασία των κατάλληλων στρατιωτικών ενεργειών, όσο και κατά την διάρκεια διεξαγωγής των επιχειρήσεων. Είναι προφανές ότι οι συμμαχικές δυνάμεις, θα είχαν χάσει μεγάλο μέρος από την αποτελεσματικότητα τους στον Περσικό, εάν είχαν λειτουργήσει χωρίς την υποστήριξη των στρατιωτικών δορυφόρων. Όπως μάλιστα δήλωσε ο Διοικητής της Διαστημικής Αεροπορικής Διοίκησης Πτέραρχος Donald Kutyna:82 "Οι στρατιωτικοί δορυφόροι, ήταν στο επίκεντρο των δυνάμεων μας από την στιγμή που ο πόλεμος αυτός άρχισε, μέχρι τον τελευταίο πυροβολισμό. Μπορέσαμε και αιφνιδιάσαμε τους Ιρακινούς γιατί αυτοί δεν διέθεταν τέτοιες δυνατότητες."

80

Holtzer,R.: U.S. Forces Prepare for Night Flight, DEFENCE NEWS, September 3, 1990, σελ. 63

81

Gupta,V.: METEOSAT Lifted Fog of War to Expose Reality in Gulf, DEFENCE NEWS, March 18, 1991, σελ. 28 82

Vincent Kiernan: Military Calls Space Superiority Essential, Space News, Mary 6-12, 1991, σελ. 6

29

4. Στρατηγική Αξιολόγηση Αδυναμιών των Δορυφορικών συστημάτων

Σύμφωνα με τις περισσότερες αναλύσεις του πολέμου στον Περσικό, η συντριπτική επιτυχία της επιχείρησης "Καταιγίδα της Ερήμου", βασιζόταν τόσο στα συστήματα πληροφοριών και στο δόγμα που ακολουθήθηκε, όσο και στα "έξυπνα όπλα" που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και στο καλά εκπαιδευμένο προσωπικό που τα χειρίστηκε83. Πόσο καλά όμως απέδωσαν τα συστήματα πληροφοριών; Σύμφωνα με την άποψη του κατ' εξοχήν υπεύθυνου για να εκφράζει την επίσημη άποψη της κυβέρνησης των ΗΠΑ, Υπουργού Αμύνης D.Cheney84: "Ο τομέας των πληροφοριών απέδωσε εξαιρετικά καλά. Είχαμε πολύ περισσότερες πληροφορίες από οποιαδήποτε άλλη περίπτωση"

Η ίδια άποψη εκφράστηκε και από τον Στρατηγό Collin Powell. O τελευταίος όμως παραδέχτηκε ότι υπήρξαν κάποια τρωτά σημεία, όπως ο υπολογισμός των πυραύλων Scud ή η εκτίμηση του σταδίου ανάπτυξης των πυρηνικών όπλων, τα οποία όμως δεν επηρέασαν την τελική έκβαση του πολέμου. Ορισμένοι όμως άλλοι έχουν διαφορετική άποψη. Έτσι έχουν επανειλημμένα εμφανιστεί στον διεθνή τύπο αναφορές σχετικά με αδυναμίες και περιορισμούς, των Υπηρεσιών Πληροφοριών (CIA-DIA-NSA), που παρατηρήθηκαν κυρίως στους τομείς των πληροφοριών και των τηλεπικοινωνιών. Αντίστοιχες παρατηρήσεις υπάρχουν και για άλλους τομείς, όπως η έγκαιρη προειδοποίηση. Ο πρώτος ίσως από αυτούς ήταν ίσως και ο αρμοδιότερος όλων. Σύμφωνα με μαρτυρίες του Στρατηγού N.Schwarzkopf, οι τομείς των πληροφοριών παρουσίασαν μειονεκτήματα στον χρόνο επεξεργασίας και διανομής των πληροφοριών στο πεδίο μάχης καθώς και στην ορθή αποτίμηση των ζημιών.85 Όπως αναφέρει ο Edward Juchiewicz, πρώην αρχηγός επιχειρήσεων της CIA86: ""Η αποτυχία μας να αποκαλύψουμε τα οπλικά προγράμματα του Ιράκ, είναι σαφώς μια σημαντική αποτυχία του τομέα των πληροφοριών."

83

84

Wickham,J.A.: The Intelligence Role in Desert Storm, SIGNAL, April 1991, σελ. 12 Ομιλία του D.Cheney στο National Legal Center, την 1η Οκτωβρίου 1991

85

LOS ANGELES TIMES: U.S. Readiness for Iraqi Biological War Faulted, July 17, 1991

86

Malone,W.S.: Did the U.S. Teach Iraq to Hide Its Terror Arms?, WASHINGTON POST, November 3, 1991

30

4.1. Στρατιωτικά Συστήματα 4.1.1.

Πληροφορίες

Οι τομείς των πληροφοριών, δέχθηκαν τα περισσότερα πυρά από τους εμπόλεμους στον Περσικό κόλπο. Ανάμεσα στα κύρια προβλήματα87 που παρουσιάστηκαν από την ελλιπή πληροφόρηση, περιλαμβάνονται οι αδυναμίες των Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ να: 1.

Προβλέψουν την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ88,

2.

Ανιχνεύσουν τον αριθμό των εκτοξευτών Scud89,

3.

Κάνουν ορθή αποτίμηση των ζημιών90

4.

Εκτιμήσουν το στάδιο ανάπτυξης του πυρηνικού οπλοστασίου του Ιράκ91.

Στην συνέχεια εξετάζονται κάθε μια από τις προαναφερόμενες παρατηρήσεις και επιχειρείται μια ανάλυση στις πιθανές αιτίες αποτυχίας (όπου αυτή παραδεκτά υπήρξε). 4.1.1.1. Πρόβλεψη της εισβολής του Ιράκ στο Κουβέιτ Για πολλούς μήνες, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι, αν και το Ιράκ απειλούσε το Κουβέιτ για αρκετούς μήνες, κάτω από τα "μάτια" των Αμερικανικών κατασκοπευτικών Δορυφόρων, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών των ΗΠΑ κατάφεραν να προβλέψουν με βεβαιότητα την Ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ, μόνο 24 με 48 ώρες, πριν αυτή εκδηλωθεί. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, οι ΗΠΑ, με την βοήθεια εικόνων και πληροφοριών από υποκλοπές από κατασκοπευτικούς δορυφόρους: "Μπορούσαν να δουν τι διέθετε ο Saddam Hussein, αλλά δεν μπορούσαν να μαντέψουν τις προθέσεις του".92

Υποστηρίχθηκε, ότι οι αναλυτές δεν μπορούσαν να αποφασίσουν, εάν η ανάπτυξη των Ιρακινών δυνάμεων στα σύνορα με το Κουβέιτ, αποσκοπούσε στην άσκηση πίεσης, στην κυβέρνηση του τελευταίου, για διπλωματικούς σκοπούς ή αποτελούσαν προετοιμασία 87

Ανάμεσα στα προβλήματα των πληροφοριών, συγκαταλέγεται και ο βομβαρδισμός καταφυγίου αμάχων στην Βαγδάτη (13/2/1991), που προκάλεσε τον θάνατο εκατοντάδων αμάχων. Το καταφύγιο αυτό περιλαμβανόταν, όπως αποδείχθηκε λανθασμένα, στους καταλόγους στρατιωτικών στόχων. Πηγή: BOSTON GLOBE: Defence Study Cites Flaws in Gulf War Effort, July 17, 1991, σελ. 3 88

Munro,N.: Invasion Shows Interpretation, Politics Restrict Value of Military Intelligence, DEFENCE NEWS, August 13, 1990, seλ. 35 89

Anderson,C.: Iraqi mobile Scud-missile Launchers give U.S. spy systems fits, AIR FORCE TIMES, February 11, 1991, σελ. 18 90

DEFENCE WEEK: Air Force Sees Need For Better Battle Damage Data, May 6, 1991, σελ. 2

91

Sciolino,E.: Iraq's Nuclear Program Shows the Holes in U.S. Intelligence, THE NEW YORK TIMES, October 20, 1991 92

Munro,N.: Invasion Shows Interpretation, Politics Restrict Value of Military Intelligence, DEFENCE NEWS, August 13, 1990, seλ. 35

31

στρατιωτικής επέμβασης. (Χαρακτηριστικό είναι όμως ότι το Κουβέιτ, λόγω έλλειψης αναγνωριστικών δυνατοτήτων, δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί αυτή την ανάπτυξη δυνάμεων.) Μόνο όταν οι εικόνες από φωτοαναγνωριστικούς δορυφόρους έδειξαν ότι το Ιράκ μετακινούσε μονάδες υποστήριξης και ανεφοδιασμού στα σύνορα, καθώς και όταν οι δορυφόροι υποκλοπής σημάτων ανίχνευσαν αύξηση του όγκου των τηλεπικοινωνιών, πάνω από το συνηθισμένο, οι Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών θεώρησαν την επέμβαση ως την πιθανότερη εκδοχή. Όπως μάλιστα δήλωσε ο τ. Δντής της CIA, William Colby93, οι Αμερικανοί δεν διέθεταν ανθρώπινες πηγές πληροφοριών μέσα στο Ιράκ, λόγω της κλειστής κοινωνίας του94. Μόνο οι Βρεταννοί, λόγω της ανάμιξης τους στην εκπαίδευση Ιρακινών στρατευμάτων διέθεταν κάποιες πηγές, οι οποίες όμως ήσαν ανεπαρκείς.95 Η μόνη αναγνωριστική δυνατότητα που υπήρχε από την περιοχή, ήταν οι εικόνες των δορυφόρων, οι οποίοι επί σειρά ετών παρακολουθούσαν την περιοχή λόγω του πολέμου Ιράν-Ιράκ. Όμως, μετά την λήξη του πολέμου, το κύριο ενδιαφέρον των ΗΠΑ στράφηκε πάλι προς την τ. Σοβιετική Ένωση96. Πρόσφατα όμως αποκαλύφθηκε ότι η αλήθεια ήταν διαφορετική. Όπως δήλωσε σε επιτροπή του Αμερικανικού Κογκρέσου, ο αναλυτής της CIA Charles Allen97: "Οι πρώτες ενδείξεις για πιθανή εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, υπήρχαν από τον Ιανουάριο 1990. Όμως η Διοίκηση τις αγνόησε. Στις 19 Ιουλίου 1990, όταν οι φωτογραφίες των δορυφόρων κατέγραψαν αρχικά την ασυνήθιστη δραστηριότητα των Ιρακινών δυνάμεων, προειδοποιήσαμε, ενώ στις 25 Ιουλίου είχαμε πειστεί ότι το Ιράκ θα εισβάλει στο Κουβέιτ".

Η περίπτωση αυτή, αποτελεί κλασσικό παράδειγμα λανθασμένης ερμηνείας των διαθέσιμων πληροφοριών, δηλαδή αν και όλα τα στοιχεία υπήρχαν, ο ανθρώπινος παράγων δεν κατάφερε να τα ερμηνεύσει σωστά98.

4.1.1.2. Πρόβλεψη του αριθμού των εκτοξευτών Scud Από τις πρώτες κιόλας ημέρες του πολέμου, είχε επικρατήσει η άποψη ότι ο αριθμός των πυραύλων Scud του Ιράκ ήταν μικρός και ότι όλοι οι εκτοξευτές είχαν καταστραφεί, μετά τις πρώτες επιθέσεις.99 93

Katz, L.M-Keen,J.: Little can be kept from U.S. Spy Network, USA TODAY, August 10, σελ. 1

94

Στην συνέχεια όμως, η CIA κατάφερε και ανέπτυξε δίκτυο κατασκόπων που ενεργούσαν απο την Νότια Τουρκία μέχρι και την Βαγδάτη,. Πηγή Gertz, B.: Gulf War Covert Operations Stories Surface, WASHINGTON TIMES, January 16, 1992, σελ. 9 95

Adams,J.: Seal Teams Try to Fill the Intelligence Gap, LONDON SUNDAY TIMES, August 19, 1990, σελ. 12

96

Σύμφωνα με δηλωση του Δντή της CIA Robert Gates. (ανωτέρω 31)

97

NEW YORK TIMES: Early Indicators of Kuwait Invasion, September 25, 1991, σελ. 18

98

Αντίστοιχη περίπτωση αποκαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα. Οπως δήλωσε ο τ. Δντης της CIA, S.Turner, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών αγνόησαν δορυφορικές εικόνες του 1984 που έδειχναν την κατασκευή ομοιώματος της πρόσοψης της Αμερικανικής Πρεσβείας στον Λίβανο και της εξάσκησης οδήγησης φορτηγών εναντίον της. Στις 20-9-1984, 14 άτομα σκοτώθηκαν όταν φορτηγό με εκρηκτικά έπεσε στην πύλη της πρεσβείας των ΗΠΑ. Πηγή: WASHINGTON POST: Ex-CIA Chief Says U.S. Missed Terrorist Tip, September 24, 1991, σελ. 6

... óõíÝ÷åéá óôçí åðüìåíç óåëßäá

32

Όπως φάνηκε στην συνέχεια, οι εκτιμήσεις αυτές ήσαν λανθασμένες. Ήταν τέτοια η αποτυχία των προβλέψεων που ο Στρατηγός Norman Schwarzkopf δήλωσε:100 "Είτε οι εκτιμήσεις των Υπηρεσιών Πληροφοριών ήσαν ιδιαίτερα ανακριβείς, είτε οι πιλότοι (που έβλεπαν πολύ περισσότερους εκτοξευτές) έλεγαν ψέματα"

Πραγματικά, κατά την διάρκεια του πολέμου οι εκτιμήσεις των Υπηρεσιών Πληροφοριών ανέβασαν το νούμερο των φορητών εκτοξευτών δέκα φορές περισσότερο από ότι πριν από τον πόλεμο, ενώ, μετά τον πόλεμο, το Ιράκ δήλωσε ότι ο συνολικός αριθμός των Scud ξεπερνά τους 800 πυραύλους101. Από αυτούς τα συνεργεία των Ηνωμένων Εθνών κατέστρεψαν 53, ενώ επιπλέον αριθμός πυραύλων έχει καταστραφεί κατά την διάρκεια του Περσο-Ιρακινού πολέμου και από τις συμμαχικές δυνάμεις. Πρόσθετα το Ιράκ εκτόξευσε αριθμό πυραύλων εναντίον του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Όμως το άθροισμα των ανωτέρω περιπτώσεων δεν φθάνει τους 800 πυραύλους. Είναι φανερό ότι και σήμερα το Ιράκ διαθέτει αριθμό πυραύλων, που όμως δεν έχει ανιχνευθεί102. Οι αιτίες αυτής της ιδιαίτερα σοβαρής αποτυχίας (εάν ληφθεί υπόψη ότι στο τέλος της δεκαετίας του '90 τουλάχιστον 20 χώρες θα διαθέτουν βαλλιστικούς πυραύλους)103, δεν είναι σαφείς. Στην συνέχεια επιχειρείται μια ανάλυση των πιθανότερων αιτιών:



Ο σκοπός που εξυπηρετούσαν και η φιλοσοφία με την οποία έχουν σχεδιαστεί, πριν από χρόνια, οι σημερινοί αναγνωριστικοί δορυφόροι. Σύμφωνα με γνώμη του Ed. Aldridge, τελευταίου Υφυπουργού Αεροπορίας επί Προεδρίας R. Reagan, που προίστατο του υψηλής διαβάθμισης Εθνικού Γραφείου Αναγνωρίσεων (National Reconnaissance Office ), "Οι αναγνωριστικοί δορυφόροι, έχουν κυρίως σχεδιαστεί για παρακολούθηση των δραστηριοτήτων της Σοβιετικής Ένωσης σε καιρό ειρήνης και όχι για να παρακολουθούν χώρες της Μέσης Ανατολής (οπότε τα τροχιακά χαρακτηριστικά τους θα ήταν διαφορετικά). Έτσι, η απόδοση των σημερινών αναγνωριστικών δορυφόρων μπορεί να μην είναι επαρκής κατά την διάρκεια πολεμικών περιόδων, σε ορισμένες περιοχές".104

99

Assembly of Western European Union: Ôhe Gulf Crisis-Lessons for Western European Union, 37 Ordinary Session, Document 1268, 13 May 1991, óåë. 19 100

Munro,N.: DoD to Redesign Tactical Intelligence, DEFENCE NEWS, March 4, 1991, σελ. 13

101

Leopold,E.: Some Scuds still not Found, U.N. Inspectors Fear, THE WASHINGTON TIMES, September 12, 1991, σελ. Α8 102

Την ίδια σχεδόν εκτίμηση, υιοθετούν σήμερα και αξιωματούχοι του Πενταγώνου, που υπολογίζουν οτι το Ιράκ κρύβει περίπου 800 βαλλιστικούς πυραύλους. Σημειώνεται ότι με την συνθήκη του Απριλίου 1991, το Ιράκ δέχτηκε την καταστροφή όλων των όπλων μαζικής καταστροφής (πύραυλοι, χημικά, πυρηνικά και βιολογικά). Πηγές: THE WASHINGTON POST: Iraq Continues to Hide Missiles, January 15, 1992 και THE WASHINGTON TIMES: Arms Happy Gulf Resists New Curbs, January 17, 1992 103

Gertz,B.: CIA Creates Center to Monitor Arms, THE WASHINGTON TIMES, December 3, 1991

104

MILITARY SPACE, March 12, 1990, σελ. 8

33

Πραγματικά, οι σημερινοί αναγνωριστικοί δορυφόροι έχουν τέτοιες τροχιές που τους επιτρέπουν να περνούν μόνο 2 ή 3 φορές την ημέρα πάνω από μια συγκεκριμένη περιοχή, ο δε συνολικός χρόνος κατόπτευσης της δεν ξεπερνά τα 10 λεπτά ημερησίως. Έτσι η ανίχνευση κινητών στόχων, όπως οι εκτοξευτές Scud, παρουσιάζεται ως εξαιρετικά δύσκολη. Για τον λόγο αυτό, το Εθνικό Γραφείο Αναγνωρίσεων, αναπτύσσει ένα βελτιωμένο τύπο οπτικού δορυφόρου, με σκοπό να καλύψει τα κενά που αποκάλυψε ο πόλεμος στην Μέση Ανατολή. Οι στόχοι του νέου προγράμματος με το κωδικό όνομα AFP-731, μετατοπίζονται από την παρακολούθηση της τ. Σοβιετικής Ένωσης105, στην καλύτερη ανίχνευση κινητών εκτοξευτών πυραύλων στις χώρες του τρίτου κόσμου106. Αν και λεπτομέρειες για το νέο πρόγραμμα δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστές, πιθανολογείται ότι θα αποτελείται από 6-8 δορυφόρους, που θα λειτουργούν σε διαφορετικά μέρη του φάσματος, ώστε να επιτυγχάνονται καλύτερα αποτελέσματα στην φωτοερμηνεία.

 Ως άλλη πιθανή αιτία της μη επαρκούς πληροφόρησης των Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ, αναφέρεται ο διπλός ρόλος που μερικοί ισχυρίζονται ότι έπαιξε η Σοβιετική Ένωση, δηλαδή ότι τυπικά ήταν με το μέρος της συμμαχίας, ενώ ουσιαστικά παρείχε εξοπλισμό και τεχνικές συμβουλές στους Ιρακινούς 107.

Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι Αμερικανικοί δορυφόροι υποκλοπής, απεκάλυψαν οι Σοβιετικοί, ανάμεσα στις άλλες παροχές, έδιναν στο Ιράκ στοιχεία των ωρών που περνούσαν οι Αμερικανικοί κατασκοπευτικοί δορυφόροι108, παρέχοντας έτσι στους τελευταίους την δυνατότητα να κρύβουν τις πάνω από 100 κινητές βάσεις εκτοξευτών πυραύλων, από τα "μάτια" των δορυφόρων. Ο λόγος αυτής της στάσης; "Το Ιράκ ήταν ο Νο. 1 αποδέκτης Σοβιετικών όπλων την δεκαετία του '80 και υπάρχουν ελπίδες ότι μπορεί να ξαναγίνει." 109

Η αλήθεια ή μη, αυτών των ισχυρισμών δεν μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί. Πάντως είναι χαρακτηριστικό ότι η επίσημη Αμερικανική κυβέρνηση αρνήθηκε να επιβεβαιώσει τις πληροφορίες αυτές. Μόνο ο Γάλλος Υπουργός Αμύνης Joxe, ανέφερε ότι κατά την διάρκεια του εμπάργκο, οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι των ΗΠΑ, εντόπισαν περιπτώσεις που τρίτες χώρες βοηθούσαν το Ιράκ, παρα την ισχύ

105

Χαρακτηριστικό του νέου προγράμματος ειναι οτι οι δορυφόροι του θα έχουν κλίση 60 μοιρών, γεγονός που δεν θα τους επιτρέπει να κατοπτεύουν το βόρειο τμήμα της τ. Σοβιετικής Ενωσης, όπου βρίσκονται πολλές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. 106

MILITARY SPACE: New Spy Satellite in Development, December 2, 1991, σελ. 1

107

Rosenthal,A.M.: The Soviet-Iraq Axis, THE NEW YORK TIMES, February 19, 1991

108

Gertz,B.: Soviets Giving Aid to Iraqis, U.S. says, THE WASHINGTON TIMES, February 4, 1991, σελ. 8

109

Evans,R.-Novak,R.: Same Old Soviets, THE WASHINGTON POST, February 22, 1991, σελ. Α23

34

του εμπάργκο. Ο Joxe όμως δεν απεκάλυψε ποιές ήταν αυτές για να μην δημιουργηθεί πολιτική όξυνση στις σχέσεις με τις χώρες αυτές.

 Πολλά πρώην στελέχη των Αμερικανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών, εκτιμούν ότι οι πληροφορίες που οι ΗΠΑ έδιναν στο Ιράκ, κατά την διάρκεια του ΙρανοΙρακινού πολέμου (1980-88), μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν από το Ιράκ εναντίον των ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, στις αρχές της δεκαετίας του '80, σε μια στροφή της κυβέρνησης Reagan προς το Ιράκ, (προκειμένου να ανακοπεί πιθανή νίκη των Ιρανών στον μεταξύ τους πόλεμο), δόθηκαν πληροφοριακά στοιχεία για το Ιράν, τα οποία πιθανολογούνται ότι περιείχαν τόσο απόρρητες φωτογραφίες φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων, όσο και στοιχεία από κλοπές τηλεπικοινωνιών. Όμως σύμφωνα με ένα πρώην Αξιωματικό Πληροφοριών: "Κάθε φορά που παρέχεις πρόσβαση σε φωτογραφίες δορυφόρου, ένας καλός φωτοερμηνευτής μπορεί να καταλάβει τα απαραίτητα αντίμετρα που πρέπει να ληφθούν για να περιορισθεί η αποτελεσματικότητα αυτής της κατόπτευσης." 110

Τα στοιχεία αυτά, ιδιαίτερα μετά το 1986, πολλαπλασιάστηκαν και παρείχοντο στους Ιρακινούς σε σχεδόν άμεσο χρόνο111. Οι πληροφορίες από τις υποκλοπές τηλεπικοινωνιών έδειχναν αριθμούς τανκς, στρατευμάτων και πιθανά σενάρια διατάξεων μάχης. Έτσι, οι Ιρακινοί μπόρεσαν να εκτιμήσουν: "... τις τροχιακές παραμέτρους των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων, ... τι αποτελέσματα είχε η σιωπή των ραδιοκυμάτων και πώς δούλευαν οι τηλεφωνικές γραμμές."

Έτσι θεωρείται ιδιαίτερα πιθανό να γνώριζε το Ιράκ τους τρόπους παρακολούθησης του από τις Υπηρεσίες Πληροφοριών των ΗΠΑ και να έλαβε όλα εκείνα τα αντίμετρα που απαιτούντο για να μην φανερώσει τον εξοπλισμό του. Xαρακτηριστική είναι και η δήλωση του Ηγέτη της Πλειοψηφίας της Γερουσίας George Mitchell: "Ένα μάθημα δεν πρέπει πότε να ξεχάσουμε: Ο δικτάτορας που βοηθούμε σήμερα, μπορεί να στρέψει τα όπλα του εναντίον μας αύριο. Για 10 χρόνια, η πολιτική των ΗΠΑ ευνοούσε το Ιράκ. Δεν πρέπει να επαναλάβουμε τέτοιο σφάλμα"

 Οι Ιρακινοί εκμεταλλεύτηκαν πλήρως τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (κυρίως την χαμηλή νέφωση) για να εκτοξεύουν πυραύλους Scud, αλλά και τις δυνατότητες κατασκευής ομοιωμάτων.

110

Malone,W.S.: Did the U.S. Teach Iraq to Hide Its Terror Arms?, WASHINGTON POST, November 3, 1991

111

Στο διάστημα 1985-1990, οι ΗΠΑ επέτρεψαν στο Ιράκ να προμηθευτεί υλικά, συνολικής αξίας 1.5 δις δολλαρίων. Ανάμεσα στα υλικά ήταν τεχνολογικά προηγμένοι υπολογιστές, τερματικά γραφικών που μπορούν να σχεδιάζουν πυραύλους και να αναλύουν τις πτήσεις τους, χαρτογραφικά συστήματα και συστήματα επεξεργασίας δορυφορικών εικόνων για να κατασκευάσουν καλύτερους χάρτες. Ειναι χαρακτηριστικό οτι την προηγουμένη ημέρα της εισβολής στο Κουβέιτ, η κυβέρνηση Bush ενέκρινε πώληση τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού αξίας 695.000 δολλαρίων. Πηγή: Auerbach,S.: 1.5 Billion in U.S. Sales to Iraq, THE WASHINGTON POST, March 11, 1991

35

Παρατηρήθηκε ότι οι εκτοξεύσεις γίνονταν από εκείνες τις περιοχές του Ιράκ, όπου επικρατούσαν τέτοιες καιρικές συνθήκες που δεν επέτρεπαν την έγκαιρη ανίχνευση τους.112 Τα φωτοαναγνωριστικά αεροπλάνα περιορίζονταν από την εμβέλεια τους και δεν μπορούσαν να συλλέξουν στοιχεία από μια ευρύτερη περιοχή. Τα γεγονότα αυτά συνδυαζόμενα με τις κακές καιρικές συνθήκες, την εκτεταμένη χρήση ομοιωμάτων καθώς και τις ταχύτατες τεχνικές εκτόξευσης που είχαν επιτύχει οι Ιρακινοί, έκανε την έρευνα για τους φορητούς εκτοξευτές Scud, εξαιρετικά δύσκολη.113

4.1.1.3. Ορθή αποτίμηση των ζημιών Η συλλογή συνεχών εκτιμήσεων των ζημιών που έγιναν στους Ιρακινούς από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων, βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στους δορυφόρους114. Όμως πολλές φορές ήταν προβληματική, σύμφωνα με εκτίμηση της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ115, αλλά και μελέτης του Αμερικανικού Πενταγώνου.116 Παρά τα εκατομμύρια δολλάρια που έχουν ξοδευτεί σε δορυφόρους και σε υπέρυθρους ανιχνευτές (Forward-Looking Infrared sensors), οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους δεν μπορούσαν να "δούν" μέσα απο τα πυκνά σύννεφα που κάλυπταν τον Περσικό κόλπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο ένας δορυφόρος των ΗΠΑ, o Lacrosse, μπορεί να διαπεράσει τα σύννεφα, χρησιμοποιώντας RADAR Συνθετικού Ανοίγματος (Κεραίας-SAR). Σε συνήθεις καιρικές συνθήκες (όταν όλοι οι δορυφόροι ήταν επιχειρησιακοί), κάθε δύο ώρες περίπου, περνούσε ενας δορυφόρος πάνω απο την Μ.Ανατολή. Λόγω όμως της νεφοκάλυψης, υπήρχαν ημέρες που οι μόνες εικόνες που υπήρχαν, ήταν του Lacrosse (και αυτές δύο μόνο φορές την ημέρα). Επιπλέον η διακριτική ικανότητα του τελευταίου, υστερεί σε λεπτομέρεια εκείνης των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων. Τέλος η περιοχή που "βλέπει" ενας δορυφόρος απο κάτω του, καλύπτει έκταση, κατα μέσο όρο, περίπου 5 Χ 5 χιλιόμετρα. Οι κινητοί εκτοξευτές πυραύλων Scud είναι δύσκολο να εντοπιστούν και να καταστραφούν, ακόμα και κάτω από ιδανικές συνθήκες. Λόγω της υφής της εικόνας RADAR, τα ακατέργαστα στοιχεία είναι μικρής χρησιμότητας, αν δεν υποστούν προεπεξεργασία σε κάποιον από τους υπερ-υπολογιστές, που βρίσκονται στις ΗΠΑ. Στην συνέχεια η εικόνα μεταδιδόταν, μέσω τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου, στον Περσικό κόλπο, πράγμα που απαιτούσε πολύτιμο χρόνο. Αν και η ακριβής αρχιτεκτονική δομή του δικτύου Lacrosse δεν είναι γνωστή, υπολογίζεται ότι χρειάζονταν περίπου 10 λεπτά για να φθάσουν τα στοιχεία στους χρήστες.

112

Broad,W.J.: Iraqis Using Clouds to Cover Scud Firings, Meteorologists Say, NEW YORK TIMES, January 25, 1991, σελ. 10 113

Anderson,C.: Iraqi Mobile Scud-missile launchers qive U.S. spy systems fits, AIR FORCE TIMES, February 11, 1991, σελ. 18 114

115

116

Wickham,J.A.: The Intelligence Role in Desert Storm, SIGNAL, April 1991, σελ. 12 DEFENCE WEEK: Air Force Sees Need For Better Battle Damage Data, May 6, 1991, σελ. 2 Jackson,R.: U.S. Readiness for Iraqi Biological War Faulted, LOS ANGELES TIMES, July 17, 1991, σελ. 9

36

Αντίθετα οι εικόνες των φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων Keyhole, μπορούν να επεξεργαστούν, πέραν του πρωτεύοντα σταθμού επεξεργασίας τους (Ft. Belvoir, νότια της Washington) και σε σταθμούς εργασίας στο πεδίο μάχης. Οι εικόνες αυτές μεταδίδονταν μέσω ραδιοκυμάτων, στις χερσαίες δυνάμεις, που διέθεταν δορυφορικές κεραίες, μεγέθους ομπρέλας, συνδεδεμένες στους φορητούς υπολογιστές τους. Το σύστημα των φορητών αυτών σταθμών, που χρησιμοποιήθηκε για να λαμβάνουν και να αποκωδικοποιούν οι τακτικοί διοικητές σε σχεδόν άμεσο χρόνο, τις εικόνες αναγνωριστικών δορυφόρων, είχε το κωδικό όνομα "Constant Source-Συνεχής Πηγή"117. Τα συστήματα αυτά διέθεταν κρυπτογραφικούς κώδικες, εγκεκριμένους από την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA). Αυτή η κρυπτογράφηση εμπόδιζε τους Ιρακινούς να υποκλέπτουν τις απόρρητες επικοινωνίες. Σύμφωνα όμως με δήλωση αξιωματούχου του Υπουργείου Άμυνας118: "O αριθμός και η απόδοση των σταθμών αυτών, δεν ήταν απόλυτα ικανοποιητική"

Ο χρόνος που απαιτείτο για την διαβίβαση των δορυφορικών εικόνων δεν ήταν εκείνο το τμήμα της διαδικασίας που καθυστερούσε περισσότερο. Όταν μια εικόνα λαμβανόταν στο πεδίο μάχης, έπρεπε στην συνέχεια να επεξεργαστεί, μέσω συστήματος ψηφιακής επεξεργασίας, στην προσπάθεια εντοπισμού των μικρών κινητών εκτοξευτών Scud, σε μια μεγάλη έκταση 5 Χ 5 χιλιομέτρων. Αυτή ήταν η πιο χρονοβόρα διαδικασία. Η έλλειψη συνεχούς κάλυψης, κάτω από οποιεσδήποτε μετεωρολογικές συνθήκες, σε συνδυασμό με τον χρόνο που χρειαζόταν για να φθάσει το επεξεργασμένο υλικό στα χέρια των διοικητών, ήταν η κύρια αιτία για την μη ορθή αποτίμηση των ζημιών. Η έλλειψη αυτών των εικόνων είχε και ένα άλλο αποτέλεσμα. Οι Ιρακινοί χρησιμοποίησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό τεχνικές παραλλαγής, έτσι ώστε να ξεγελάσουν τους συμμάχους119. Ομοιώματα εκτοξευτών πυραύλων, ψεύτικες βιομηχανίες όπλων, αεροδρόμια με κρατήρες, που στην πραγματικότητα δεν είχαν κτυπηθεί120. Μάλιστα κατά τον Αρχηγό του Αμερικανικού Επιτελείου Colin Powell:121 "[Οι Ιρακινοί] είναι αρκετά καλοί σε αυτά. Έχουν μακρά ιστορία στην χρήση ομοιωμάτων για να ξεγελούν τον εχθρό"

To πλεονέκτημα που κερδίζουν από τέτοιες παραλλαγές είναι σχετικά περιορισμένο, γιατί ένας έμπειρος φωτοερμηνευτής, μπορεί εύκολα να καταλάβει εάν ο στόχος είναι 117

Covault,C.: Space Recon of Iraq Taxes CIA Operations, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, September 3, 1990, σελ. 30 118

Kolcum,E.: Military Leaders Say GPS Success in Gulf Assures Tactical Role for Satellites, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, May 13, 1991, σελ. 89 119

Βέβαια αντίστοιχες μεθοδεύσεις (αύξηση του όγκου των τηλεπικοινωνιών), ακολούθησαν και οι Σύμμαχοι για να πείσουν τους Ιρακινούς ότι μεγάλες συμμαχικές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί στα νότια σύνορα του Κουβέιτ, όταν η κύρια συμμαχική δύναμη είχε στραφεί προς τα δυτικά των συνόρων του Ιράκ. 120

Σοβιετικός ειδικός δήλωσε στο BBC, ότι είχε συμβουλεύσει τους Ιρακινούς στις τεχνικές εξαπάτησης, όπως η απόκρυψη αεροσκαφών σε οικήματα ή η βαφή κρατήρων στα αεροδρόμια για να αποφευχθεί ο περαιτέρω βομβαρδισμός τους. Πηγή: Fallows,J.-Shuger,S.: Technophoria: Weapons Videos vs. Weapons Policy, THE WASHINGTON POST, February 3, 1991 121

Richter,P.: Foe Skilled at Trickery, Decoys Show, LOS ANGELES TIMES, January 24, 1991, σελ. 1

37

ομοίωμα ή όχι. Με δεδομένο όμως ότι πολλές ημέρες δεν υπήρχαν αρκετές δορυφορικές εικόνες, ήταν σχετικά εύκολο να ξεγελασθούν οι πιλότοι των βομβαρδιστικών και ιδιαίτερα αυτοί που πετούσαν μέσα στα σύννεφα.

4.1.1.4. Εκτίμηση ανάπτυξης του πυρηνικού οπλοστάσιου του Ιράκ. Οι αποκαλύψεις των επιτόπιων ερευνών των επιθεωρητών του ΟΗΕ, έδειξαν ότι οι Υπηρεσίες Πληροφοριών των ΗΠΑ είχαν εντελώς λανθασμένες εκτιμήσεις σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράκ. Το γεγονός αυτό επέφερε μεγάλη ανησυχία στους κόλπους πολλών Υπηρεσιών Πληροφοριών, μια και η Μέση Ανατολή παρακολουθείται από πολλές Υπηρεσίες, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη περιοχή στον κόσμο122, 123. Νταν τέτοια η αποτυχία, που σε μια διαβαθμισμένη ανάλυση της CIA, που κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο 1989, υπήρχε η πρόβλεψη ότι:124 "Οι Ιρακινοί έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου και θα μπορούσαν να παράγουν πυρηνικό υλικό περίπου προς το τέλος της δεκαετίας του '90., στην χειρότερη δε περίπτωση όχι νωρίτερα από 2-4 χρόνια"

Κατά την διάρκεια του 43 ημερών εναέριου βομβαρδισμού, ανάμεσα στους στόχους που κτυπήθηκαν ήταν και οι περιοχές που πιστευόταν ότι το Ιράκ είχε αποθέματα ουρανίου. Έτσι μετά την λήξη του πολέμου, το Πεντάγωνο θεωρούσε ότι είχε στερήσει από το Ιράκ την δυνατότητα παρασκευής πυρηνικής βόμβας.125 Μετά το τέλος του πολέμου στον Περσικό, οι πληροφορίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράκ, άρχισαν να πολλαπλασιάζονται. Οι αποκαλύψεις Ιρακινού αποστάτη, σε συνδυασμό με τα ευρήματα των επιθεωρητών του ΟΗΕ, σήμαιναν συναγερμό στις Υπηρεσίες Πληροφοριών. Οι επιθεωρητές των Ηνωμένων Εθνών, μετά από επιτόπιες έρευνες, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εάν το Ιράκ είχε συνεχίσει ανενόχλητο, θα μπορούσε να παράγει αρκετό πυρηνικό υλικό για μια βόμβα σε διάστημα 12-18 μηνών.126 Αλλά και εκπρόσωποι του Ιράκ δήλωσαν ότι υπήρχε σε λειτουργία ένα μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου, που θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατασκευή 4 ατομικών βομβών το χρόνο, αντίστοιχου μεγέθους και τύπου με αυτή που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ στο Nagasaki το 1945.127

122

THE WASHINGTON POST: The U.N. Inspector's Achievment, September 29, 1991, σελ. C-6

123

Βέβαια προκαλεί εντύπωση το γεγονός πώς οι ΗΠΑ δεν γνώριζαν το όλο θέμα, αφού όπως αποκάλυψε τελευταία το Ιράκ, Γερμανικές εταιρίες προμήθευσαν τον εξοπλισμό, που χρησιμοποιείτο για την κατασκευή πυρηνικών βομβών, βαλλιστικών πυραύλων και χημικών όπλων. Πηγές: WALL STREET JOURNAL: Iraqi Weapons, German Technology, January 16, 1992, σελ. 12 αλλα και THE WASHINGTON POST: Iraq Admits to Receiving German Nuclear Components, January 14, 1992 124

Sciolino,E.: Iraq's Nuclear Program Shows the Holes in U.S. Intelligence, THE NEW YORK TIMES, October 20, 1991 125

Gertz,B.: Iraqi's Story Interests U.S., THE WASHINGTON TIMES, June 12, 1991

126

Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, οι επιθεωρητές δεν μπορούν να αποκλείσουν την πιθανότητα να κατέχουν ήδη οι Ιρακινοί, πυρηνική βόμβα. Πηγή: USA TODAY: Inspectors: Iraq could have bomb, January 9, 1992 127

LONDON FINANCIAL TIMES: Iraq could have made Four Atom Bombs a Year, January 15, 1992, σελ. 1

38

Τελικά, η εξονυχιστική μελέτη των εικόνων φωτοαναγνωριστικών δορυφόρων απεκάλυψαν Ιρακινούς να θάβουν στην Γή μηχανήματα που χρησιμοποιούνταν για τον εμπλουτισμό ουρανίου.128 Η κύρια αιτία της αποτυχίας αυτής, όπως δήλωσε ο Διευθυντής της CIA Robert Gates, ήταν η απόσυρση των δορυφόρων που παρακολουθούσαν την περιοχή κατά την διάρκεια του Περσο-Ιρακινού πολέμου, για να εποπτεύσουν πάλι την τ. Σοβιετική Ένωση, μετά την λήξη του πολέμου. Το Ιράκ δεν αποτελούσε πλέον υψηλής προτεραιότητας περιοχή για παρακολούθηση. Αποδεικτικό της εκτίμησης αυτής είναι και το γεγονός ότι η CIA απασχολούσε μόνο ένα αναλυτή για την παρακολούθηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράκ, ο οποίος παράλληλα παρακολουθούσε και την Ιαπωνία. Αλλά και η DIA είχε μόνο 2 αναλυτές, σε αντίθεση με τους 42 που παρακολουθούσαν θέματα σχετικά με τους αγνοουμένους Αμερικανούς στην Νοτιοανατολική Ασία. Άλλη πιθανή αιτία, όπως δήλωσαν Αμερικανοί αξιωματούχοι, οφείλεται στην Σοβιετική εκπαίδευση που έχουν λάβει οι Ιρακινοί. Χάρις σε αυτήν οι τελευταίοι έμαθαν πώς να αποφεύγουν τις "υποκλοπές σημάτων", με το να μην χρησιμοποιούν ποτέ το τηλέφωνο για ευαίσθητα στρατιωτικά θέματα (σε αντίθεση με άλλες χώρες, πχ όπως το Πακιστάν, για το οποίο οι Αμερικανοί συλλέγουν με αυτούς τους τρόπους πολύτιμες πληροφορίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του).129

4.1.2.

Τηλεπικοινωνίες

Το κύριο πρόβλημα που εντοπίστηκε στον Περσικό κόλπο, μετατοπίζεται πέρα από το εάν υπάρχουν ακατάλληλες ή αναξιόπιστες πληροφορίες, στην πιο πολύπλοκη ερώτηση πώς οι πληροφορίες σχετίζονται με την Διοίκηση, έλεγχο και τηλεπικοινωνίες (C3I). Ακόμα και οι περισσότερο αξιόπιστες πληροφορίες είναι άχρηστες εάν δεν μεταφερθούν έγκαιρα στους Διοικητές στο θέατρο των επιχειρήσεων, έτσι ώστε να μπορέσουν οι τελευταίοι να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις. Στην επιχείρηση "Ασπίδα της Ερήμου", παρουσιάστηκαν προβλήματα στην ταχεία διανομή των πληροφοριών στους τακτικούς διοικητές.130 Αντίστοιχες αδυναμίες, σε μικρότερη όμως κλίμακα, είχαν και στο παρελθόν εντοπιστεί ( πχ επέμβαση στην Γρενάδα το 1983). Αυτή την φορά όμως, οι Αμερικανοί είχαν στην διάθεση τους 6 μήνες για να βρουν κάποιες λύσεις. Παρ' όλες όμως τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν, αρκετά προβλήματα παρέμειναν μέχρι το τέλος. Οι αιτίες είναι κυρίως τρείς:  Η διαφορετική υπαγωγή των Υπηρεσιών Πληροφοριών και η αρχική απροθυμία για διοχέτευση των δορυφορικών εικόνων στο Θέατρο Επιχειρήσεων.

128

Lewis,P.: U.S. Shows Photos to Argue Iraq Hides Nuclear Material, NEW YORK TIMES, June 6, 1991

129

Η γνώση των Ιρακινών στα θέματα υποκλοπών αποκαλύφθηκε και απο το γεγονός ότι και κατα την διάρκεια του πολέμου δεν χρησιμοποιούσαν τους ασυρμάτους τους. 130

Σύμφωνα με χαρακτηριστικό δημοσίευμα: "Στην κορύφωση του πολέμου οι διαταγές για αναγνώριση και για βομβαρδισμούς, έφταναν στους τελικούς αποδέκτες με καθυστέρηση μέχρι 18 ώρες, σε μερικές δε περιπτώσεις τόσο αργά που δεν υπήρχε πλέον η ανάγκη υλοποίησης τους". Πηγή : Olsen,F.: Gulf War Network Earns Marines Networld Honor, GOVERMENT COMPUTER NEWS, November 11, 1991, σελ. 17

39

Ένα από τα πιο γνωστά θέματα, είναι η ιστορική αντιπαλότητα καθώς και οι συγκρουόμενες αρμοδιότητες που έχουν οι Υπηρεσίες Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA-NSA) τόσο μεταξύ τους, αλλά και με τις Υπηρεσίες Πληροφοριών των Ενόπλων Δυνάμεων (DIA). Σύμφωνα με έκθεση που υποβλήθηκε στην Γερουσία των ΗΠΑ μετά την λήξη του πολέμου, κατά την διάρκεια της κρίσης αλλά και του πολέμου στον Περσικό, διαπιστώθηκε ότι οι Υπηρεσίες Πληροφοριών και οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν αντιλαμβάνονται τις απαιτήσεις του άλλου.131 Συνηθισμένες να ενεργούν αυτόνομα σε ειρηνική περίοδο, δεν προσαρμόστηκαν αμέσως στις νέες απαιτήσεις ενός πολέμου. Ενώ μέχρι και κατά την διάρκεια της κρίσης η λειτουργία των κατασκοπευτικών δορυφόρων ήταν στην αρμοδιότητα της CIA, στην συνέχεια μετά την έναρξη του πολέμου, μεταβιβάστηκε στο Υπουργείο Αμύνης. Η μεταβίβαση του συνόλου των μέσων συλλογής πληροφοριών στο τελευταίο, παρουσίασε αρκετά προβλήματα δυσκαμψίας, αφού το προσωπικό των Υπηρεσιών Πληροφοριών εξακολουθούσε να ενημερώνει κατά προτεραιότητα την Υπηρεσία στην οποία ανήκαν στην ειρηνική περίοδο (πχ CIA). Έτσι συχνά οι διοικητές στο θέατρο των επιχειρήσεων δεν μπορούσαν να λάβουν έγκαιρα τις πληροφορίες που ήθελαν, αφού οι πληροφορίες δεν έφταναν σε αυτούς αμέσως αλλά ήταν οι τελικοί αποδέκτες.132 Επιπλέον ένα από τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν ήταν η αρχική απροθυμία της CIA να τροποποιήσει τα κυκλώματα μετάδοσης των δορυφορικών πληροφοριών κατ' ευθείαν στο θέατρο των επιχειρήσεων. Η κύρια αιτία ήταν η διστακτικότητα της Υπηρεσίας για την διεύρυνση του κύκλου προσώπων που θα είχαν πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες (πχ οι χειριστές των φορητών δεκτών).



Περιορισμένα κυκλώματα και Ασυμβατότητα μέσων Παρατηρήθηκε ιδιαίτερη δυσκολία στην χρήση των συνηθισμένων συχνοτήτων UHF, στις οποίες λειτουργούν αρκετοί τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι των ΗΠΑ, οι οποίες, λόγω του πρωτοφανούς όγκου πληροφοριών, είχαν υπερφορτωθεί. Η κατάσταση αυτή επηρέασε κυρίως τις επιχειρήσεις του Ναυτικού, το οποίο χρησιμοποίησε σχεδόν αποκλειστικά για τις επικοινωνίες του δορυφόρους, σε αντίθεση με την Πολεμική Αεροπορία που είχε και άλλα επίγεια και εναέρια κυκλώματα. Ανάμεσα στα προβλήματα που παρουσιάστηκαν σε μελέτη που υποβλήθηκε στον Ναύαρχο F.Kelso, Διοικητή των Ναυτικών Επιχειρήσεων ήταν τα περιορισμένων δυνατοτήτων τηλεπικοινωνιακά κανάλια και η ασυμβατότητα των

131

Scarborough,R.: Cheney Defends Spies' Work in War, THE WASHINGTON TIMES, August 5, 1991

132

Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, οι ΗΠΑ προσανατολίζονται, - στα πλαίσια αναθεώρησης του τρόπου λειτουργίας των Υπηρεσιών Πληροφοριών μετα την λήξη του ψυχρού πολέμου και την διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, με σκοπό την μεταβολή της αποστολής τους (απο την παρακολούθηση της ΕΣΣΔ στον έλεγχο των εξοπλισμών, στις εστίες εντάσεων και στην τρομοκρατία) μείωση του προσωπικού και την αποφυγή επικαλύψεων αρμοδιοτήτων- στην δημιουργία τριών ξεχωριστών Υπηρεσιών. Μία Υπηρεσία θα ασχολείται αποκλειστικά με πληροφορίες απο ανθρώπινες πηγές (HUMINT), μια με πληροφορίες απο υποκλοπές σημάτων (SIGINT) και μια αποκλειστικά για πληροφορίες απο εικόνες (IMINT). Η τελευταία θα υπάγεται στο Υπουργείο Αμυνας. Οι Υπηρεσίες αυτες θα συντονίζονται απο τον Υπουργό Αμύνης. Οι τελικές προτάσεις για την νέα στρατηγική των Υπηρεσιών Πληροφοριών για τα επόμενα 14 χρόνια, (όπως ήταν η εντολή του Πρόεδρου Bush), θα υποβληθούν μέχρι τις 20 Μαρτίου 1992. Πηγή: THE WASHINGTON TIMES: Gates has new plans for CIA, December 5, 1991

40

μέσων επικοινωνίας, που οδήγησαν σε φτωχή συνεργασία του Ναυτικού με τους συμμάχους και την Πολεμική Αεροπορία.133 Άλλο ένα πρόβλημα που διαπιστώθηκε, ήταν εκείνο της συμβατότητας. Σύμφωνα με τον Υποναύαρχο Thomas Brooks, επικεφαλής Πληροφοριών του Ναυτικού:134 "Όταν οι μονάδες του Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας αναπτύχθηκαν στον Περσικό, βρέθηκε οτι διαθέτουν 9 διαφορετικά συστήματα συλλογής και ανάλυσης πληροφοριών, που δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, αν και εκτελούσαν την ίδια αποστολή. Η διαλειτουργικότητα ήταν απλά μια λέξη και όχι γεγονός"

Σε μερικές περιπτώσεις, ο κατάλογος των ημερήσιων αποστολών (Air Task Order) που έπρεπε να πραγματοποιήσουν τα αεροπλάνα του Ναυτικού, καθυστερούσε να φτάσει από 30 λεπτά μέχρι 17 ώρες135 (λόγω του μεγέθους του που αριθμούσε περίπου 1.000 σελίδες), επειδή το Ναυτικό χρησιμοποιούσε πάνω στα αεροπλανοφόρα του, ασύμβατα συστήματα UHF , με εκείνα της Πολεμικής Αεροπορίας. Έτσι ο κατάλογος (σε μορφή μαγνητικών δίσκων υπολογιστή), έπρεπε να σταλεί από το Ryiadh με αεροσκάφος στα πλοία136. Έτσι δεν υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος μελέτης του στόχου και της αεράμυνας του από τους πιλότους, γεγονός που αύξανε τις πιθανότητες αποτυχίας. Επίσης το Ναυτικό ανακάλυψε ότι είχε πρόβλημα επικοινωνίας και με άλλες υπηρεσίες καθώς και ανάμεσα στα πλοία του, καθώς δεν γίνονταν συχνά ασκήσεις μεγάλης κλίμακας, με περισσότερα από 2 ή 3 αεροπλανοφόρα. Με 6 αεροπλανοφόρα στον Περσικό, υπήρξε ιδιαίτερη δυσχέρεια στην οργάνωση κυκλωμάτων ελέγχου και διοίκησης μεταξύ τους. Το κύριο συμπέρασμα ήταν ότι υπήρξε ανάγκη για περισσότερους δορυφόρους, περισσότερα δορυφορικά κανάλια ή για κανάλια μεγαλύτερης χωρητικότητας. Σύμφωνα με δηλώσεις του Υποναύαρχου J.Tuttle, Διευθυντή Διαστημικού και Ηλεκτρονικού Πολέμου, τα αεροπλανοφόρα θα αποκτήσουν δορυφορικούς σταθμούς λήψης SHF και EHF συχνοτήτων. Τέλος, αν και παρατηρήθηκαν μερικές προσπάθειες των Ιρακινών να παρεμβάλουν τις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες (στις UHF συχνότητες), αυτές ήταν στο σύνολο τους ανεπιτυχείς137. Αντίθετα παρατηρήθηκαν περιπτώσεις αυτο-παρεμβολής. Όπως δήλωσε ανώτατος αξιωματούχος του Αμερικανικού Πενταγώνου138:

133

Πολλοί παράγοντες του Αμερικανικού Υπουργείου Αμύνης παρατήρησαν οτι τα προβλήματα αυτα οφείλονται στην απο μακρού χρόνου έλλειψη διάθεσης συνεργασίας του Ναυτικού με τα άλλα όπλα. 134

Holtzer,R.: Long Buildup Allowed U.S. to Fill Gaps In Intelligence, DEFENCE NEWS, March 18, 1991, σελ.

5 135

AEROSPACE DAILY: Navy Sees Need for Organic Land-Based Tankers, More Satellites, May 10, 1991, σελ. 239 136

Moore,M.: War Exposed Rivalries, Weakness in Military, WASHINGTON POST, June 10, 1991

137

NAVY NEWS: Radio Spelled Death to Iraqis, June 10, 1991, σελ. 5

... óõíÝ÷åéá óôçí åðüìåíç óåëßäá

41

" Ένα από τα μαθήματα που αποκομίσαμε επιχειρώντας σε ένα περιβάλλον ερήμου, όπου δεν υπάρχουν πολλές πόλεις, είναι ότι οι περισσότερες επικοινωνίες γίνονται μέσω δορυφόρου, αν και οι αποστάσεις μεταξύ των επικοινωνούντων δεν είναι μεγάλες (μερικές φορές δεν ξεπερνούσαν τα 80 χλμ). Υπήρχε τέτοιος συναγωνισμός για πληροφορίες, που μερικές φορές υπήρξαν αθέλητες παρεμβολές."

 Η κύρια επεξεργασία, ανάλυση και διοχέτευση των πληροφοριών γινόταν στις ΗΠΑ.

Αν το πρόβλημα της εκπομπής πληροφοριών σε άμεσο χρόνο μπορεί να λυθεί, το πρόβλημα της επεξεργασίας και ανάλυσης τους παραμένει. Η ιδιαίτερη αύξηση του όγκου των πληροφοριών που συλλέγονται, απαιτεί περισσότερο χρόνο για επεξεργασία, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες που πρέπει να αξιολογηθούν σωστά, προκειμένου να μην οδηγηθεί η Διοίκηση σε παράλυση. Σε ειρηνική περίοδο, οι φωτοαναγνωριστικοί δορυφόροι μεταδίδουν τις εικόνες τους για επεξεργασία, στις ΗΠΑ μέσω τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων SDS ή TDRSS. Είναι επίσης δυνατή η άμεση μετάδοση τους στον πρωτεύοντα σταθμό λήψης στο Fort Belvoir (νότια της Washington). H επεξεργασία γίνεται τόσο στο Fort Belvoir, όσο και στο Εθνικό Κέντρο Φωτοερμηνείας στην Washington. Η ίδια διαδικασία εξακολούθησε να υφίσταται και τον πρώτο καιρό του πολέμου. Αφού οι εικόνες επεξεργαζόντουσαν στις ΗΠΑ, στην συνέχεια, μεταδίδονταν στους κυριότερους τακτικούς Διοικητές στον Περσικό κόλπο μέσω ειδικά κρυπτογραφημένων δορυφορικών τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων. Αργότερα όμως κατορθώθηκε η απ' ευθείας μετάδοση των εικόνων και σε σταθμούς εργασίας στο πεδίο μάχης, στο σύστημα φορητών σταθμών με το κωδικό "Constant SourceΣυνεχής Πηγή"139. Επιπλέον, επιλεγμένες εικόνες παρείχοντο και στους Διοικητές του Στρατού Ξηράς και του Ναυτικού, που διέθεταν μικρά φορητά συστήματα παρουσίασης εικόνων.140 Αυτά τα συστήματα είχαν μικρές δυνατότητες απεικόνισης και απαιτούσαν χρόνο, μέχρι να τυπωθεί μια εικόνα. Αλλά έστω και με την καθυστέρηση αυτή, μπορούσαν οι Διοικητές να βλέπουν τις εχθρικές θέσεις, σε αντίθεση με τους Ιρακινούς που είχαν πολύ περιορισμένες δυνατότητες παρακολούθησης των Συμμαχικών ενεργειών.

138

AEROSPACE DAILY: Military Applications of Space Systems is Boosted by Desert Shield, September 21, 1990, σελ. 475 139

Covault,C.: Space Recon of Iraq Taxes CIA Operations, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, September 3, 1990, σελ. 30 140

Covault,C.: Recon Satellites Lead Allied Intelligence Effort, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, February 4, 1991, σελ. 25

42

4.1.3.

Δορυφόροι Υποκλοπής σημάτων

Σε πολλές περιπτώσεις, οι δορυφόροι υποκλοπής σημάτων, δεν κατάφεραν να αποκτήσουν εκείνες τις πληροφορίες που θα έδιναν μεγάλα πλεονεκτήματα στους συμμάχους. Όπως προαναφέρθηκε, το Ιράκ είχε συνδέσει τις σημαντικότερες διοικήσεις του, με Ευρωπαϊκές γραμμές κατασκευασμένες απο οπτικές ίνες (Fiber Optic) υπερυψηλής τεχνολογίας, που είναι εξαιρετικά δύσκολο να υποκλαπούν.141 Επιπλέον η επεξεργασία και ανάλυση, ειδικά σε πολεμικές περιόδους απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό και εξοπλισμό που μπορεί να μην υπάρχει Έτσι άλλο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι ΗΠΑ, ήταν η επεξεργασία αυτών των πληροφοριών, αφού χρειαζόταν μεγάλος αριθμός Αραβόγλωσσων αναλυτών. Με την έκρηξη της κρίσης βρέθηκε ότι υπήρχαν μόνο δύο τέτοιοι αναλυτές, που εκ των πραγμάτων δεν ήταν δυνατόν να αντεπεξέλθουν σε τέτοιοι όγκο πληροφοριών.142

4.1.4.

Δορυφόροι Έγκαιρης Προειδοποίησης

Μια δοκιμή τριών πυραύλων από το Νοτιοανατολικό Ιράκ, στις 2 Δεκεμβρίου 1990, επιβεβαίωσε τις εκτιμήσεις της CIA, ότι οι Αμερικανικές δυνάμεις στον Περσικό θα είχαν λίγο ή και καθόλου χρόνο για έγκαιρη προειδοποίηση. Οι πληροφορίες για τον πρώτο πύραυλο έφτασαν στον Περσικό κατά την διάρκεια του 6ου λεπτού από την 7λεπτη πτήση του πυραύλου, σε κάποια έρημη περιοχή του Ιράκ.143 Όπως δήλωσε αξιωματικός των πληροφοριών: "Δεν είδαμε καμμία δραστηριότητα για την εκτόξευση"

Συνήθως απαιτούνται αρκετές ώρες για την προετοιμασία εκτόξευσης. Ίσως η μόνη πιθανή ένδειξη που υπήρχε, προερχόταν από οδηγία της Ιρακινής κυβέρνησης για την απαγόρευση των πτήσεων όλων των αεροσκαφών, την νύκτα της 2ας Δεκεμβρίου. Για την κάλυψη αυτών των αδυναμιών, δύο δορυφόροι του Συστήματος Αμυντικής Υποστήριξης (DSP), μετακινήθηκαν από τις αρχικές τους θέσεις και τοποθετήθηκαν πάνω από την εμπόλεμη περιοχή144. Με την ανίχνευση της εκτόξευσης πυραύλου, οι δορυφόροι έστελναν σήμα σε δύο επίγειους σταθμούς: έναν σταθμό της Αεροπορίας στην Αυστραλία και ένα στην Διοίκηση Διαστήματος (US Space Command), κοντά στο Colorado Springs, στις ΗΠΑ. Εκεί υπερσύγχρονα υπολογιστικά συστήματα έκαναν αυτόματη σύγκριση των καταγραφομένων ιχνών με άλλα γνωστά χαρακτηριστικά ίχνη πυραύλων, που υπήρχαν στις τράπεζες πληροφοριών τους και στην συνέχεια αφού αναγνωριζόταν το είδος του

141

Blinken,A.: Cold War Static on Fiber Optic, THE NEW YORK TIMES, January 4, 1992.

142

Adams,J.: Seal Teams Try to Fill the Intelligence Gap, LONDON SUNDAY TIMES, August 19, 1990, σελ.

12 143

Gertz,B.: U.S. detects Iraqi Missiles at last minute, WASHINGTON TIMES, December 10, 1990, σελ. 8

144

R.A. Mason: The air war in the Gulf, SURVIVAL, International Institute of Strategic Studies, May/June 1991, σελ. 217

43

πυραύλου, με βάση τα τεχνικά χαρακτηριστικά του, εντοπιζόταν το σημείο εκτόξευσης καθώς και η περιοχή προσβολής (κατά προσέγγιση). Η όλη διαδικασία απαιτούσε γύρω στα δύο λεπτά. Πέντε λεπτά περίπου μεσολαβούσαν επίσης για την μεταβίβαση της πληροφορίας, μέσω τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου, από την Διοίκηση Διαστήματος στις δυνάμεις του Περσικού κόλπου. Συνεπώς υπήρχαν λιγότερο από δύο λεπτά για να προειδοποιηθεί ο πληθυσμός και να τεθούν σε συναγερμό οι χειριστές των Patriot. Πάντως μέσα σε μια εβδομάδα, συνδέθηκαν οι δορυφόροι DSP κατευθείαν με τα πληρώματα των Patriot στην Μέση Ανατολή και έτσι ο χρόνος προειδοποίησης αυξήθηκε στα 5 λεπτά. Οι περιορισμοί που αποκαλύφθηκαν στους υπάρχοντες δορυφόρους έγκαιρης προειδοποίησης, αναμένεται ότι θα καλυφθούν από την ανάπτυξη ενός νέου προγράμματος για τέτοιους σκοπούς. Συγκεκριμένα από το 1994 αρχίζει η ανάπτυξη νέων δορυφόρων έγκαιρης προειδοποίησης (Follow-On Early Warning System), που θα είναι περισσότεροι, θα έχουν στερεοσκοπική κάλυψη, καλύτερα σχεδιασμένους ανιχνευτές, και θα διαθέτουν αυτόνομα υπολογιστικά συστήματα, που θα τους επιτρέπουν να αναγνωρίζουν τον τύπο του πυραύλου, χωρίς να απαιτείται η αποστολή του σήματος στην Γή145. Η εκτόξευση του πρώτου δορυφόρου αναμένεται να γίνει στο τέλος της δεκαετίας του '90, ενώ το όλο πρόγραμμα αναμένεται να γίνει επιχειρησιακό στις αρχές της άλλης δεκαετίας (όταν οι ΗΠΑ υπολογίζουν ότι περίπου 22 κράτη θα διαθέτουν βαλλιστικούς πυραύλους). 4.1.5.

Δορυφόροι Πλοήγησης

Τα συστήματα GPS απέδωσαν ιδιαίτερα καλά στον Περσικό. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι μεγάλος αριθμός προσωπικού, δεν ήταν εξοικειωμένος με τον χειρισμό των στρατιωτικών δεκτών GPS, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τις συλλεγόμενες πληροφορίες .

4.2. Εμπορικά Συστήματα Στον Περσικό παρουσιάστηκαν στην πράξη τα μειονεκτήματα που έχουν οι εμπορικοί δορυφόροι αναγνώρισης, όταν χρησιμοποιούνται για τακτική χρήση. Κύριες αδυναμίες, που καταγράφηκαν είναι οι κατωτέρω:

 Η δυνατότητα λήψης των ηλεκτρο-οπτικών συστημάτων, αφού τις περισσότερες ημέρες οι καιρικές συνθήκες ήταν αντίξοες για τέτοια συστήματα. 

Η περιορισμένη διακριτική ικανότητα.

 Η περίοδος επαναφοράς πάνω από το ίδιο σημείο (κάθε 16 και 26 ημέρες αντίστοιχα για LANDSAT-SPOT. Ειδικά για τον τελευταίο υπήρχε η δυνατότητα λήψης πλάγιων εικόνων κάθε 3 ημέρες περίπου, εάν βέβαια οι καιρικές συνθήκες το επέτρεπαν).

145

DEFENCE NEWS: Pentagon Seeks Next-Generation Missile-Warning Satellites, May 20, 1991, σελ. 8

44

 Η διαθεσιμότητα των στοιχείων. Συγκεκριμένα η SPOTIMAGE αρχικά αρνήθηκε να προμηθεύσει εικόνες SPOT από την περιοχή του Περσικού Κόλπου μέχρις ότου υποχωρήσει η ένταση ή έως ότου άλλος εμπορικός δορυφόρος (πχ ο LANDSAT ή η SOYUZKARTA) διαθέσει αντίστοιχη εικόνα. Όταν όμως στην συνέχεια ο LANDSAT έδωσε εικόνες, αργότερα δε και οι Σοβιετικοί, η SPOTIMAGE επικαλέστηκε την απόφαση 661 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, περί εμπορικού αποκλεισμού του Ιράκ.146

146

Αυτη η ενέργεια του SPOT σηματοδοτεί μια νέα εποχή, κατα την οποία πιθανά τερματίζεται το καθεστώς της ελεύθερης εμπορικής διακίνησης εικόνων απο όλο τον κόσμο, όπως ίσχυε μεχρι σήμερα και εγκαινιάζεται μια νέα, στην οποία η πολιτική θα παίζει σημαντικό ρόλο στην διακίνηση των πληροφοριών. Το γεγονός αυτό πρεπει να προβληματίσει όλες εκείνες τις χώρες που προσδοκούν απο τις εμπορικές Δορυφορικές Εικόνες πληροφορίες κατα την διάρκεια κρίσεως και θα πρέπει να εξετασθούν άλλες εναλλακτικές λύσεις.

45

5. Συμπεράσματα

Ο

πόλεμος στον Περσικό κόλπο ήταν μοναδικός στην πολιτική, στην γεωγραφία και στον συσχετισμό των δυνάμεων. Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι πιθανότατα οι επιχειρήσεις "Καταιγίδα/Ασπίδα της Ερήμου", δεν αποτελούν μοντέλο για όλες τις μελλοντικές επιχειρήσεις. Οι συνθήκες που υπήρχαν στην Σαουδική Αραβία και στις άλλες χώρες του κόλπου, ήταν μοναδικές και δεν αναμένεται να εμφανιστούν ξανά, σε κάποια άλλη περιοχή147. Θεωρείται μάλιστα ιδιαίτερα απίθανο να υπάρξει άλλη φορά τόσο μεγάλη περίοδος "χάριτος" διαρκείας μάλιστα 60 ημερών, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί και να προετοιμαστεί κατάλληλα ο αντίπαλος, χωρίς καμμία αντίδραση από τον εχθρό. Έτσι πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την εξαγωγή συμπερασμάτων για μελλοντική στρατηγική. Με βάση τα προαναφερθέντα, ακολουθεί μια σειρά γενικών συμπερασμάτων, στο μέτρο που αυτά σχετίζονται με το θέμα της παρούσας μελέτης.

1.

Ο πόλεμος του μέλλοντος θα είναι ο πόλεμος των πληροφοριών. Οι πληροφορίες γίνονται το αποφασιστικό πλεονέκτημα για κάθε αμυντική στρατηγική στα επόμενα χρόνια. Το προσωπικό που ασχολείται με την στρατηγική σχεδίαση και την χάραξη μιας πολιτικής πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, αφού η εποχή που οι αναλυτές απασχολούνταν με την κατανοητή σταθερή δομή του Ψυχρού Πολέμου, έχει πλέον παρέλθει. Πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν πλέον μια σειρά από αστάθμητες τοπικές διενέξεις. Αυτό που απέδειξε η εισβολή στο Κουβέιτ είναι ότι τοπικές αντιπαραθέσεις προκύπτουν αναπάντεχα. Ετσι η δυνατότητα να υπάρχει άμεση ενημέρωση για τις προθέσεις και κινήσεις του αντιπάλου αποτελεί αποφασιστικό πλεονέκτημα, που κρίνει πολλές φορές την έκβαση του πολέμου.

2.

Η προηγμένη τεχνολογία είναι το κλειδί για την νίκη. Το κύριο ίσως μάθημα που έδωσε ο πόλεμος του Περσικού ήταν η επανάσταση που επέφερε η υψηλή τεχνολογία στα σύγχρονα συμβατικά όπλα. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να κυριαρχήσουν στα πεδία των μαχών και να μειώσουν τις απώλειες, αλλά και το οικονομικό κόστος148. Τα μοντέρνα οπλικά συστήματα διδάσκουν ότι η συμβατική υπεροπλία του αντιπάλου, είναι πολλές φορές ψευδαίσθηση. Αν οι προηγούμενοι πόλεμοι κυριαρχήθηκαν από μεγάλα πλοία, εξελιγμένα τανκς και ευέλικτα αεροσκάφη, που μόνο οι οικονομικά εύρωστες δυνάμεις μπορούσαν να

147

H μεταφορά περισσοτέρων απο 400.000 ανδρών στην Σαουδική Αραβία, επιτεύχθηκε ιδιαίτερα εύκολα γιατι υπήρχε μεγάλος αριθμός λιμανιών και αεροδρομίων, που είχε κατασκευάσει η Σαουδαραβική κυβέρνηση την δεκαετία του 1980. 148

Εαν ειναι γνωστή η θέση του στόχου, τότε ένας πύραυλος cruise, εξοπλισμένος με 250 gr ΤΝΤ και διαθέτοντας σύστημα GPS, μπορεί να προσβάλλει τον στόχο του, με μια ακρίβεια γύρω στα 3 μέτρα, επιφέροντας καταστροφικά αποτελέσματα. Είναι αμφίβολο εαν το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να επιτευχθεί με την χρήση μεγάλου αριθμού βαλλιστικών πυραύλων πχ Scud, που να διαθέτουν το ίδιο ποσό ΤΝΤ, αφού η ακρίβεια προσβολής τους ειναι 1 Km περίπου. Αρα τα νέα οπλικά συστήματα δεν είναι μόνο αποτελεσματικά στο πεδίο της μάχης (effective), αλλά είναι και περισσότερο οικονομικά (cost-effective).

46

υποστηρίξουν, η τεχνολογική επανάσταση σήμερα επιτρέπει και σε σχετικά φτωχά κράτη να απειλούν πολύτιμους στόχους με ευκολία. 3.

Ο πόλεμος στον Περσικό ήταν ο" πρώτος διαστημικός πόλεμος". Οι δορυφόροι εντόπιζαν τις εγκαταστάσεις ενδιαφέροντος με ακρίβεια, κατέγραφαν την διάταξη μάχης, τις μετακινήσεις του αντιπάλου, βελτίωσαν την ακρίβεια των εναέριων προσβολών, διόρθωναν την πορεία των πυραύλων cruise, ανίχνευαν τις εκτοξεύσεις των Ιρακινών βαλλιστικών πυραύλων και ενημέρωναν τους τακτικές διοικητές. Αν εξαιρεθούν τα δορυφορικά συστήματα αναγνώρισης, με τους γνωστούς περιορισμούς που παρουσιάζουν στον τακτικό πόλεμο, τα άλλα δορυφορικά συστήματα παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στις τακτικές επιχειρήσεις σε σχεδόν άμεσο χρόνο149.

4.

Οι δορυφορικές πληροφορίες αναγνώρισης είναι απαραίτητες σε κάθε επίπεδο πολέμου. Είναι όμως πολύτιμες στο στρατηγικό και σε υψηλά επιχειρησιακό επίπεδο. Αντίθετα, στο κατώτερο τακτικό επίπεδο, τα γεγονότα διαδραματίζονται με τέτοια ταχύτητα που ακόμα και οι πληροφορίες των κατασκοπευτικών δορυφόρων μπορεί να μην έχουν την επικαιρότητα που απαιτείται για να επηρεάσουν την πορεία των μαχών. Η μεγαλύτερη συνεισφορά των αναγνωριστικών δορυφόρων είναι, να παρέχουν, πριν την έναρξη του πολέμου, στους Διοικητές αξιόπιστα στοιχεία για τις θέσεις του αντιπάλου, τις διαθέσεις του, τα οπλικά συστήματα, την απόδοση τους, τα αμυντικά μέσα και το ηθικό του αντίπαλου στρατού. Όταν αρχίσουν οι μάχες, όλα είναι ρευστά. Από την ώρα που γίνεται η κατόπτευση μέχρι την ώρα που ο Διοικητής λαμβάνει την πληροφορία, οι συνθήκες μπορεί να έχουν μεταβληθεί.

5.

Απαιτούνται νέοι ανιχνευτές αναγνώρισης, αφού πλέον ο πόλεμος δεν σταματά με κακές καιρικές συνθήκες ή την νύκτα. Αυτό είναι ένα καινούργιο φαινόμενο. Κατά μήκος των αιώνων, οι μάχες διεξάγονταν κατά τη διάρκεια της ημέρας και κάτω από σχετικά καλές καιρικές συνθήκες. Οι βελτιώσεις στα φωτοηλεκτρικά και υπέρυθρα συστήματα επιτρέπουν πλέον την διεξαγωγή των επιχειρήσεων και κατά την διάρκεια της νύκτας, ενώ τα συστήματα RADAR επιτρέπουν την συνέχιση της μάχης μέσα από καπνούς ή δυσμενείς καιρικές συνθήκες, οι οποίες μάλιστα χρησιμοποιούνται πολλές φορές και ως κάλυμμα για την στρατιωτική δράση του αντιπάλου. Εάν ένας στρατός, σε αντίθεση με τον αντίπαλο του, διαθέτει τέτοια συστήματα, τότε το σκοτάδι είναι η προτιμητέα ώρα της μάχης. Άρα υπάρχει ανάγκη για απόκτηση τέτοιων συστημάτων, με τα οποία θα διευκολύνεται η δράση την νύκτα, η αναγνώριση καθώς και η συνεχής αποτίμηση ζημιών κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες150.

6.

Χρήση τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων για Διοίκηση και Έλεγχο κατά την διάρκεια τακτικών επιχειρήσεων. Αν κατά την προετοιμασία των πολεμικών επιχειρήσεων ο παράγων χρόνος δεν επηρεάζει άμεσα την διανομή των πληροφοριών, αντίθετα τις ώρες του πολέμου, όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα, τα πράγματα διαφοροποιούνται. Οι Διοικητές στο θέατρο των επιχειρήσεων πρέπει να

149

UNITED NATIONS INSTITUTE FOR DISARMAMENT RESEARCH: Prevention of an Arms Race in Outer Space, 1991, σελ. 27 150

Αν και οι ΗΠΑ κατάφεραν και βελτίωσαν τους τρόπους μάχης μέσα στο σκοτάδι, δεν επέτυχαν την θετική αναγνώριση των φιλίων απο τις εχθρικές δυνάμεις. Το αποτέλεσμα ήταν 23 περιστατικά απο πυρά μεταξύ Αμερικανικών δυνάμεων. Ετσι 35 απο τους συνολικά 148 Αμερικανούς που έχασαν την ζωή τους στον Περσικό, χάθηκαν απο "φιλικά πυρά".

47

γνωρίζουν άμεσα τις πραγματικές εξελίξεις - να έχουν πληροφορίες τόσο για την θέση και την κατάσταση των ίδιων δυνάμεων, όσο και του εχθρού. Αυτός είναι ο λόγος που προαναφέρθηκε ότι οι πληροφορίες δεν νοούνται αποκομμένες από την Διοίκηση και Έλεγχο, αλλά πρέπει ν' αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύστημα (C3I). Η συμβολή των τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων είναι σημαντικότατη τόσο πριν από τις μάχες, αλλά κυρίως κατά την διάρκεια της πολεμικής περιόδου, αφού επιτρέπει την στρατηγική σχεδίαση και την ολική διεύθυνση των επιχειρήσεων. Η χρήση μικρών και φθηνών τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων (microsats)151, σε συνδυασμό με την χρήση μικρών δεκτών (που μπορεί να χρησιμοποιούνται από οπλίτες, αεροπλάνα ή πλοία), διευκολύνει τις επικοινωνίες εδάφους, αέρος και θάλασσας. Επιπλέον επιτρέπει στην Διοίκηση να λαμβάνει και να εκπέμπει πληροφορίες και εντολές κατά την διάρκεια τακτικών επιχειρήσεων, ακόμα και σε περιοχές που δεν καλύπτονται από κάποιο, τρωτό εν πολλοίς, επίγειο σύστημα τηλεπικοινωνιών. 7.

Χρήση Φορητών Δεκτών. Στον Περσικό φάνηκε η ανάγκη για αυτόνομες και ευέλικτες δυνάμεις ταχείας επέμβασης. Για την επίτευξη της αυτονομίας τους απαιτείται η χρήση φορητών τηλεπικοινωνιακών δεκτών για να κρατούν επαφή και να ανταλλάσουν πληροφορίες με την Διοίκηση, φορητών μετεωρολογικών σταθμών για την λήψη εικόνων στα πεδία μάχης καθώς και δεκτών GPS για εντοπισμό της θέσης των χρηστών. Τέτοιοι δέκτες τοποθετούνται για ίδιους σκοπούς σε αεροπλάνα, πλοία, ελικόπτερα, τανκς και πυραύλους.

8.

Απαιτείται η λήψη αντιμέτρων, που θα περιορίζουν την αποτελεσματικότητα των δορυφορικών συστημάτων. Ενδεικτικά, απαιτούνται: α. Ασφαλείς επίγειες επικοινωνίες. Η επικοινωνία της Ηγεσίας του Ιράκ με τις προχωρημένες μονάδες του, φάνηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική, επειδή κυρίως βασιζόταν σε υπόγειες τηλεπικοινωνιακές γραμμές οπτικών ινών, που συνέδεαν την Βαγδάτη με την Μπάσρα και το Κουβέιτ. Αυτές οι γραμμές είναι ιδιαίτερα δύσκολο να καταστραφούν ή να υποκλαπούν. Αν και τα συμμαχικά βομβαρδιστικά έπληξαν ένα αριθμό μικροκυματικών τηλεπικοινωνιακών σταθμών, δεν μπόρεσαν να βλάψουν το δίκτυο οπτικών ινών. Ως αποτέλεσμα οι σύμμαχοι είχαν περιορισμένη επιτυχία στο να αναγκάσουν τους Ιρακινούς να δώσουν οδηγίες με ραδιοκύματα που θα ήταν εύκολο να υποκλαπούν. β. Ανάπτυξη μεθόδων απόκρυψης-παραπλάνησης. Όπως φάνηκε, αρκετά απλές και αρχαίες μέθοδοι όπως αυτές του camouflage ή των ομοιωμάτων, μπόρεσαν και ξεγέλασαν αρκετές φορές τους τεχνολογικά υπέρτερους συμμάχους.

9.

Απαιτείται η ανάπτυξη μεθόδων ηλεκτρονικού πολέμου. Όπως ανάγλυφα παρουσιάστηκε στον Περσικό, όλα τα συστήματα είναι πλέον ηλεκτρονικά. Άρα πρέπει να αναπτυχθούν μεθοδολογίες παρεμβολών ή υποκλοπών των

151

Σημειώνεται οτι το Αμερικανικό Υπουργείο Αμυνας, στα πλαίσια εξοικονόμισης πόρων, αντί να αναπτύσσει νέους δορυφόρους, μελετά τρόπους να εμπλέξει εμπορικούς δορυφόρους σε μελλοντικούς πολέμους. Η μελέτη αυτή αφορά κυρίως την μίσθωση τηλεπικοινωνιακών καναλιών σε περιπτώσεις συγκρούσεων μικρής έντασης. Πηγή: Munro,N.: DoD Studies Commercial Satellite Use, DEFENCE NEWS, February 25, 1991, σελ. 41

48

δορυφορικών τηλεπικοινωνιών καθώς και μέθοδοι προστασίας από αυτοπαρεμβολές. 10. Η καλύτερη (και ταχύτερη) αξιοποίηση των νέων αυτών τεχνολογιών απαιτεί επαγγελματικό προσωπικό, με επαρκή εκπαίδευση, πλήρη απασχόληση και εξοπλισμό. Ο νέος αυτός παράγων πρέπει να ληφθεί υπόψη στην μελλοντική δομή των Ενόπλων Δυνάμεων, στις αμυντικές δαπάνες και στο στρατιωτικό δόγμα. 11. Η συλλογή, επεξεργασία, ανάλυση και διοχέτευση των πληροφοριών, πρέπει να γίνεται από ένα ενιαίο διακλαδικό (για το Υπουργείο Άμυνας) φορέα πληροφοριών. Η διαφορετική υπαγωγή των Υπηρεσιών Πληροφοριών πριν από τον πόλεμο και κατά την διάρκεια του (στο Υπουργείο Άμυνας), πέραν των επικαλύψεων αρμοδιοτήτων, την ύπαρξη παρεμφερών δραστηριοτήτων, διαφορετικών εκτιμήσεων, προκαλεί σύγχυση, απώλεια χρόνου, ασυμβατότητες μέσων και υλικών, που όλα μαζί συντελούν στην απορρύθμιση της Διοίκησης, σε στιγμές που και τα λεπτά της ώρας ακόμα είναι κρίσιμα. Άλλωστε στον σύγχρονο πόλεμο δεν νοείται πλέον η μονοπώληση της νίκης από κάποιο όπλο μόνο του.

Προκειμένου να επιτύχει κάποιο κράτος στην τέχνη του πολέμου, είναι ανάγκη, να αντλεί διδάγματα από τις αδυναμίες άλλων. Ο πόλεμος στον Περσικό έδειξε τα θετικά αλλά και τα αρνητικά σημεία της δράσης των δορυφορικών συστημάτων. Ακόμα και εάν κάποιοι θεωρούν τους δορυφόρους ως μια εξωτική πολυτέλεια που δεν μπορούν οικονομικά να την υποστούν, δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί ότι τα συστήματα αυτά είναι απαραίτητα ως σύγχρονα πολεμικά όπλα. Θα πρέπει μάλιστα να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη ότι η στρατιωτική χρήση του Διαστήματος δεν θα αποτελεί στο μέλλον προνόμιο μόνο των μεγάλων χωρών, αφού αναμένεται ότι στις ερχόμενες δεκαετίες η χρήση των δορυφορικών συστημάτων και από μικρότερες χώρες θα αυξηθεί152. Άρα απαιτείται η νέα αυτή τεχνολογία (καθώς και τα πολύτιμα διδάγματα που έδειξε η κρίση στον Περσικό), να ληφθούν υπόψη κατά τον στρατηγικό σχεδιασμό της εθνικής άμυνας της χώρας. Διαφορετικά, χωρίς τέτοια συστήματα, που συντελούν στην επαγρύπνηση της κρατικής μηχανής και στον πολλαπλασιασμό της ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεων του, το οποιοδήποτε κράτος είναι ευάλωτο σε παραπλάνηση και αιφνιδιασμό.

152

Εκτός απο τις ΗΠΑ, την τ.Σοβιετική Ενωση, την Γαλλία, την Κίνα, την Ινδία και την Ιαπωνία, που ήδη διαθέτουν στρατιωτικούς ή εμπορικούς αναγνωριστικούς δορυφόρους, αναμένεται οτι μέχρι το 2000 αντίστοιχες δυνατότητες θα διαθέτουν ο Καναδάς, η Γερμανία, το Ισραήλ, η Ιταλία, το Πακιστάν, η Νότια Αφρική, η Νότια Κορέα, η Ισπανία και η Ταιβάν.

49

6. Βιβλιογραφία

1.

Adams,J.: Seal Teams Try to Fill the Intelligence Gap, LONDON SUNDAY TIMES, August 19, 1990

2.

AEROSPACE DAILY: Military Applications of Space Systems is Boosted by Desert Shield, September 21, 1990

3.

AEROSPACE DAILY:Navy Sees Need for Organic Land-Based Tankers, More Satellites, May 10, 1991

4.

AIR FORCE TIMES: DoD Turns to Commercial Satellites, November 25, 1991

6.

AIR FORCE TIMES, February 11, 1991,

5.

Anderson,C.: Iraqi Mobile Scud-missile launchers qive U.S. spy systems fits,

6.

Assembly of Western European Union: Weaponry after the Gulf War-New equipment requirements for restructured armed forces, 37 Ordinary Session, Document 1272, 14 May 1991

7.

Assembly of Western European Union: Τhe Gulf Crisis-Lessons for Western European Union, 37 Ordinary Session, Document 1268, 13 May 1991

8.

Auerbach,S.: 1.5 Billion in U.S. Sales to Iraq, THE WASHINGTON POST, March 11, 1991

9.

AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, September 3, 1990

10. Barrie,D.: Tornados in Gulf to use GPS receivers, FLIGHT INTERNATIONAL, January 22, 1991 11. Blinken,A.: Cold War Static on Fiber Optic, THE NEW YORK TIMES, January 4, 1992 12. Broad,W.J.: Satellites Keep Watch on the Desert, NEW YORK TIMES, August 28, 1990 13. Broad,W.J.: Iraqis Using Clouds to Cover Scud Firings, Meteorologists Say, NEW YORK TIMES, January 25, 1991 14. Buenneke,R.: Lifting the Fog of War, GOVERMENT EXECUTIVE, February 1991 15. Burlage,J.: Efforts being made to broadcast to troops, NAVY TIMES, September 24, 1990 16. Ciolli,R.: Military and Media: Uneasy Partners in the Gulf, NEWSDAY, February 1991 17. Congress of the United States, Office of Technology Assessment: Anti-Satellite Weapons, Countermeasures and Arms Control, 1985

50

18. Covault,C.: Space Recon of Iraq Taxes CIA Operations, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, September 3, 1990 19. Covault,C.: Recon Satellites Lead Allied Intelligence Effort, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, February 4, 1991 20. DEFENCE DAILY: New Requirements Arise for JSTARS Due to War Role, September 30, 1991 21. DEFENCE NEWS, March 25, 1991, December 3, 1990, January 21, 1991 24. DEFENCE NEWS: Pentagon Seeks Next-Generation Missile-Warning Satellites, May 20, 1991 25. DEFENCE WEEK: Air Force Sees Need For Better Battle Damage Data, May 6, 1991 26. Dye,L.: High-Tech Successes Bring Talk of More Military Use of Space, LOS ANGELES TIMES, February 18, 1991 27. Evans,R.-Novak,R.: Same Old Soviets, THE WASHINGTON POST, February 22, 1991 28. Fallows,J.-Shuger,S.: Technophoria: Weapons Videos vs. Weapons Policy, THE WASHINGTON POST, February 3, 1991 30. Gertz,B.: Soviets Giving Aid to Iraqis, U.S. says, THE WASHINGTON TIMES, February 4, 1991 31. Gertz, B.: Gulf War Covert Operations Stories Surface, WASHINGTON TIMES, January 16, 1992 32. Gertz,B.: CIA Creates Center to Monitor Arms, THE WASHINGTON TIMES, December 3, 1991 33. Gertz,B.: Soviets Giving Aid to Iraqis, U.S. says, THE WASHINGTON TIMES, 34. Gertz,B.: Iraqi's Story Interests U.S., THE WASHINGTON TIMES, June 12, 1991 35. Gertz,B.: U.S. detects Iraqi Missiles at last minute, WASHINGTON TIMES, December 10, 1990 36. Gordon,M.: Radios and Mine Sweepers: Problems in the Gulf, THE NEW YORK TIMES INTERNATIONAL, March 28, 1991 37. Gugliotta,G.-Moore,M.: Clouds and Fog Over Gulf Region Knock Allied Air Raids Off Stride, WASHINGTON POST, January 22, 1991 38. Gupta,V.: METEOSAT Lifted Fog of War to Expose Reality in Gulf, DEFENCE NEWS, March 18, 1991 39. Holtzer,R.: U.S. Forces Prepare for Night Flight, DEFENCE NEWS, September 3, 1990

51

40. Holtzer,R.: Long Buildup Allowed U.S. to Fill Gaps In Intelligence, DEFENCE NEWS, March 18, 1991 41. Holzer, R.: Pentagon Tests Tomahawk Block III Technologies, DEFENCE NEWS, February 25, 1991 42. Μillikin,S.: Strike Rescue in thw Gulf War, NAVAL AVIATION, December 1991 43. INSIDE DEFENCE ELECTRONICS: Gulf War Planners Relied on 4 year Old French SPOT Data Instead of Landsat, November 15, 1991 44. Jackson,R.: U.S. Readiness for Iraqi Biological War Faulted, LOS ANGELES TIMES, July 17, 1991 45. Katz, L.M-Keen,J.: Little can be kept from U.S. Spy Network, USA TODAY, August 10 46. Kολοβός,A. - Καρτάλης,K. : Το Eπιχειρησιακό Πρόγραμμα των Μετεωρολογικών Δορυφόρων METEOSAT, Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Ερευνών, 1990 47. Κολοβός,Α.: Οι Δορυφόροι και η Συμβολή τους στην Εθνική Αμυνα, Μονογραφία, 1991 48. Kiernan,V: Satellites play key role in swift Gulf Victory, Space News, March 4-10, 1991 49. Kiernan,V. -R.Saunders: Inmarsat Satellites to Aid U.S. Communications in Gulf War, 50. Kiernan,V.: Cooper Lifts Veil of Secrecy to Applaud DSP, Space News, April 1-7, 1991 51. Kolcum,E.: Military Leaders Say GPS Success in Gulf Assures Tactical Role for Satellites, AVIATION WEEK & SPACE TECHNOLOGY, May 13, 1991 52. Krepon,M.- P. Zimmerman- L.Spector- M.Umberger: Commercial Observation Satellites and International Security, Carnegie Endowment for International Peace, Macmillan, 1990 53. Kunze,H.: Civil and Military Applications of GPS, in AGARD Lecture Series No.161, The NAVSTAR GPS System 54. Leopold,E.: Some Scuds still not Found, U.N. Inspectors Fear, THE WASHINGTON TIMES, September 12, 1991 55. Lewis,P.: U.S. Shows Photos to Argue Iraq Hides Nuclear Material, NEW YORK TIMES, June 6, 1991 56. Lockwood,D. : Verifying START: From Satellites to Suspect Sites, Arms Control Today, October 1990 57. LONDON FINANCIAL TIMES: Iraq could have made Four Atom Bombs a Year, January 15, 1992

52

58. LONG ISLAND NEWS, March 18, 1990, σελ. 15 και NEW YORK TIMES, March 22, 1990 59.

LOS ANGELES TIMES: U.S. Readiness for Iraqi Biological War Faulted, July 17, 1991

60. Malone,W.S.: Did the U.S. Teach Iraq to Hide Its Terror Arms?, WASHINGTON POST, November 3, 1991 61. Mason,R.A. : The air war in the Gulf, SURVIVAL, International Institute of Strategic Studies, May/June 1991, 62. MILITARY SPACE: March 12, 1990 63. MILITARY SPACE: New Spy Satellite in Development, December 2, 1991 64. Moore,M.: War Exposed Rivalries, Weakness in Military, WASHINGTON POST, June 10, 1991 65. Munro, N.: Tank Sensors will Aid Killing, Communicating Ability, DEFENCE NEWS, February 25, 1991 66. Munro,N.: Invasion Shows Interpretation, Politics Restrict Value of Military Intelligence, DEFENCE NEWS, August 13, 1990 67. Munro,N.: DoD to Redesign Tactical Intelligence, DEFENCE NEWS, March 4, 1991 68. Munro,N.: DoD Studies Commercial Satellite Use, DEFENCE NEWS, February 25, 1991 69. NAVY NEWS: Radio Spelled Death to Iraqis, June 10, 1991 70. NEW YORK TIMES: Early Indicators of Kuwait Invasion, September 25, 1991 71. Offley,E.: Vital 'Space Assets', SEATTLE POST-INTELLIGENCER, August 23, 1990 72. Olsen,F.: Gulf War Network Earns Marines Networld Honor, GOVERMENT COMPUTER NEWS, November 11, 1991 73. Randmaa,J.: Tactical Applications of Defence Meteorological Satellite Program Environmental Data, in AGARD Conference Proceedings "Tactical Applications of Space Systems", 1990 74. Richter,P.: Foe Skilled at Trickery, Decoys Show, LOS ANGELES TIMES, January 24, 1991 75. Roos,J.G.: CMS Encountered Minefield in US Before Winning Kuwait Clean-Up Award, ARMED FORCES JOURNAL INTERNATIONAL, November 1991 76. Rosenthal,A.M.: The Soviet-Iraq Axis, THE NEW YORK TIMES, February 19, 1991

53

77. Scarborough, R: One Year Later, U.S. reflects on War, WASHINGTON TIMES, January 16, 1992 78. Scarborough,R.: Cheney Defends Spies' Work in War, THE WASHINGTON TIMES, August 5, 1991 79. Schoenfeld,G.: The Loser of the Gulf War Is the Soviet Military, THE WALL STREET JOURNAL, March 19, 1991 80. Scicchitano,J.P.: U.S. Wins War but may Lose Intelligence ground to Soviets, 81. Sciolino,E.: Iraq's Nuclear Program Shows the Holes in U.S. Intelligence, THE NEW YORK TIMES, October 20, 1991 82. Smith,M.: Military and Civilian Satellites in Support of Allied Forces in the Persian Gulf War, Congressional Research Division, February 1991 83. SPACE NEWS, August 3, 1990, July 15-28, 1991, May 6-12, 1991 84. SPACE NEWS: Air Force Teaches Old Satellites New Tricks, July 8, 1991 85. SPACE TECHNOLOGY, February 4, 1991 86. THE NEW YORK TIMES INTERNATIONAL: Critic of Patriot Missile Says It Was "Almost Failure" in War, January 9, 1992 87. THE WASHINGTON POST: Ex-CIA Chief Says U.S. Missed Terrorist Tip, September 24, 1991 88. THE WASHINGTON POST: Iraq Admits to Receiving German Nuclear Components, January 14, 1992 89. THE WASHINGTON POST: Iraq Continues to Hide Missiles, January 15, 1992 90. THE WASHINGTON POST: The U.N. Inspector's Achievment, September 29, 1991 91. THE WASHINGTON TIMES: Arms Happy Gulf Resists New Curbs, January 17, 1992 92. THE WASHINGTON TIMES: Gates has new plans for CIA, December 5, 1991 93. Tsipis,K.: ARSENAL: Understanding Weapons in the Nuclear Age, Simon and Schuster, 1983 94.

Tsipis,K.- Hafemeister,D.- Romm,J.: The Verification of Compliance with ArmsControl Agreements, Scientific American, March 1985, σελ. 40

95. UNITED NATIONS INSTITUTE FOR DISARMAMENT RESEARCH: Prevention od an Arms Race in Outer Space, 1991 96. United States General Accounting Office: Military Space Programs- An Unclassified Overview of Defence Satellite Programs and Launch Avtivities, June 1990

54

97. USA TODAY: Inspectors: Iraq could have bomb, January 9, 1992 98. VERTIC:Bulletin of The Verification Technology Information Centre: Trust and Verify, No. 18 March 1991 99. WALL STREET JOURNAL: Iraqi Weapons, German Technology, January 16, 1992 100. Wickham,J.A.: The Intelligence Role in Desert Storm, SIGNAL, April 1991

55

I.S.B.N: 960-7274-00-8

56