Ons diaspora 9780620070324, 0620070323

Citation preview

DIASPORA " L~E UI.'J."C-AA'E

RO(KH

4' A A f QEICk.'1

ONS

DIASPORA %Aktf u4e 7

...POSTÃA PUSLXKASIES...

Opgedra aan:wyle WILLEM STORK Die baste geskiedeniswnderwyser wat Transvaal ooit gehad het Die jare wat jul dien, word ryp in elke kind wat rneer beyyp jul bou met meer as staal of stean ons volkswees wentel om jul been (Vit: 'Die Onderwysers van my Volk' G.A. Watermeyer)

Gedruk en uitgegee deur: POSTMA PUBLIKASIES Posbus 77028 FONTAINEBLEAU 2032

ISBN 0 620 070323

Hoofstuk 1

ONS V E RLOOR ONS VRYHMl.

Hoofstuk 2

JOP S OEK IN JOHANNESSURG .

Hoofstuk 3 Hoofstuk 4

1947 — DIE OORLOG IS TWEE JAAR VERSY! 'Aail ficks joe bleddie Ossewa Srandwags'... . . . . . . . . 27 1949 — VIER JAAR NA DIE TWEEDE WERELMHRLQG .. 33

Hoofstuk 5

1952 — STEEDS IN JOHANNESSURG

Hoohtuk 6

Hooßtuk 10

19$6 -1959... AFRIKAANS en die STIGTING van RAND BURG 1964 - 197$.. . W OELINGE in die NASIONALE PARTY BEGIN. Die Konserwatiewe Studiegroep en die GHA (Genootskap vir die Handhawing van Afrikaans).. . 1964 - 1969... DIE KONSERWATIEWE STUDIEGROEP en die GESUIWERDE NASIONALISTE; 'DAARS WERK' en 'DIE STRYD DUUR VOORT'.. . . . . . . . 1967 — 'DIE STRYD DUUR VOORT', OPSOMMING van die TAALSTRYDPERK.. . . . . . . . . . . AFRIKAANS en die STIGTING van die HNP. . . . . . . .

Hoofstuk 11

PET A LJES MEI' NP4IINISTERS

Hoofstuk 12

197 4 — Die 'SPEAK TO THE KAFFIR'- SAAK.. . . . . .

Hoofstuk 13

197 $ — Die STINKSOMSAAK

Hoofstuk 14

197 5 — Die 'JAAG DIE ONWEI.KOMES Uß"- SAAK. . . .

Hoofstuk 15 Hoofstuk 16

197 7 — SOETA en die QK en die GRQQT PENNY FARTHINGSAAK 171 'WIR SIEGEN UNS TOT'.

Hoofstuk 17

DIE P A D V A N ATATURK

Hoofstuk 7

Hoofstuk 8

Hoofstuk 9

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

9 21

43

51

77 89 103

141

1$7

211

VERKLARENDE lVOORDKLYS Omdat sekere woorde reeds histories geword het, is dit nodig dat hietdie Verklarende Woordelys voorsien word. Pkikaanse koerante: Koerante wat 'n Af~ s- p atriotiese gees adem en die bevordering van die Afrikaanse taal, kultuur, politiek en godsdiens voorop stel. Tot ongeveer 1958 het meeste blaaie wat in Afrikaans verskyn het aan hierdie vereiste voldoen. In die tagtigerjare kan nog net 'n paar blaaie as sulks beskryf word, nl. Die Afrikaner, Patriot en Die Stem. 8oad-Sappe: Volgelinge van genl. Louis Botha en Jan Smats wat ten spyte van alle bewyse dat hul leiers die Britse belange begin dien het en die Britse kultuur en politieke oogmerke bevorder het, tog halsstarrig geweier het om die nasionale, Afrikanerrigting van genl. Hertzog te steun. Die Bloed-Sappe het in baie gevalle getrou gebly aan hul taal, Afrikaans, en aan hul kerke maar het hul eie volk geweldig skade aangedaan deur die Britse politieke partye in Suid-Afrika te steun. BloeH@tbas: Volgelinge van die Nasionale Party van dr. Malan en Hans Strijdom wat na die bewindsaanvaarding van dr. Verwoerd en sy opvolgers, more. Vorster en Botha, halsstarrig vasgeklou het aan die Nasionale Party ten spyte van duideiike bewyse dat die NP die Afrikanerpad verlaat het en 'n verwaterde Britsgeorienteerde 'South Africanism' begin nastreef het. Slekisrre en N5ttism: 'n India-kol defmisie afkomstig van mnr. Pieter Bruwer van Verwoerdburg, wat die beleidsrigting van die Nasionale Party vanaf dr. Verweerd se bewindsaanvaarding in 1958 beskryf. %aar die klem tot 1958 op Afrikanerwasionalisme en behoud van Afrikaner-identiteit geval het, het dr. Verwoerd die Nasionale Party verander na 'n party wat 'Blanke' behoud nagestreef het. Sy 'Blankes' het Afrikaners sowel as Engelse ingesluit in 'n kultuudose'%t' groepering teenoor die Swartes en Bruines. 'n Beklemtoning en verheediking van kleur i.p.v. kultuur. Diaspora: Verspreiding en verstrooiing van die lode buite die HeQige Land na die Babiloniese gevangeskap. Ook die verstrooiing, ontmteling en ontworteling van 'n volk wat van huis en haard beroof is. Diets: Algemene benaming wat die Nederlandse taal- en kultuurgebied omvat, met inbegrip van Nederlands, Vlaams, Afrikaans, lndies-Nederlands, ens. Selfs Duits staan in Dietse taalverband. Gasuivverdas: 'n Naam wat aan volgelinge van dr. Malen gegeewas in die dertigerjare toe hy die regse breuk in die politiek gelei het teen genl. Hertzog se samewerking met die Britte onder genl. Smats. Hulle wou die Afrikaner-ideaal suiwer deurdra en het sarnesmelting met die onafrikaanse clemente in die Brits~orienteerde party van Smats teengestaan. Joiners, Hansoppers, Nationai Scouts: Verraaiers wat tydens die Engelse Oorlog van 18991902 oorgestap het na die Britte en teen ons Boem die wapen opgeneem het. Terme wat die kragtigste afkeur en minagting uitspreek teenoor volksverraaiers. Dingo: Dweepsieke Engelse chauvinis. 'n Term wat veral gebruik word om 'n sterk Britsgesinde Suid-Afrikaner te beskryf.

Kontraste in Afrikaans: Koerante wat siegs Afrikaans as medium gebruik om 'n bestaan te maak. Die tael word siegs gebruik omdat dit 'n sekere leserskring waarborg. Die ideale en aspirasies van die Boerevolk tel glad nie en meeste van hierdie blaaie werk sedert 1958 sterk TEEN die algemene belang van die Afrikanervolk. Die oorgrote gros van die blaaie wat tans in Afrikaans verskyn, val in hierdie kategorie.

Nasionaliste: Mensa wat Afrikaans-patrioties georienteerd is. Volgelinge van genl. Hertzog se eerste Nasionale Party vanaf 19I4 tot 1933 tot hy in samesmelting met Srnats en die

Britte gegaan het. Daarna 'n term wat gebruik was om dr. Malan se volgelinge te beskryf in sy ou Herenigde Nasionale Partv wat in 1948 die bewind verower het. Die term het van toe-

passing gebly op hierdie mense tot 1958 toe dr. Verwoerd weer op sy beurt die party afgewaterhet en die samewerking van die Britse bevolkingsdeel gesoek het om 'n breer South

African Party te vorm. Daarna van toepassing op Afrikaner-patriotte in die Herstigte Nasionale Party en die Konserwatiewe Party. Nasionale Party~s e ( NPsssanse): Volgelinge van die Nasionale Party van watter taalgroep ookal vanaf 1958 toe die NP sy basis verander het na 'n Mit' Suid-Afrikaanse party i.p.v.

'n Afrikaner-patriotiese party. Qgisliny: V olgehnge van Vidkun Quisling, Noorweegse pro-Duitse leier gedurende die Tweede%ereld Oodog. Die term het kenmerkend geword van volksverraaiers wat die vyand behulpsaam was. Dit vergelyk met ons Boerekeskrywings van hensoppers en joiners.

%ppe: Volgehnge van die ou Suid-Afrikaanse Party wat in 1910 deur genl. Louis Botha gestig was. Dit het koalisie en samewerking met die Britse seksie in Suid-Afrika voorgestaan en mettertyd verander in 'n Engels-georienteerde party wat die Britse te- en politiekebelange slaafsbevorder hat, Die Sappe het altyd in direkte kontras teenoor die Nattes ge

staan, wat Suid-Afrika eerste gestel het. Suth Africans: Mense wat aanhangers is van die Britse kultuur en Engels praat, maar wat in Suid-Afrika woon en in beie gevalle hier gebore is, maar wat weier orn opgeneem te word in die Afrikaanse kultuurstroom. Die term word veb deur huHe gebruik om bulle te vrywaar teen die verpligting om Afrikaans aan te leer, Hulle bely 'n kunsmatige lojaliteit teenoor die land maar staan hemd teenoor die taal en kultuur vm die land, Smelters: Spotnaam vir die volgelinge van genls. Hertzog en Smats wat in 1933 die Verenigde Party gevorm het. Di e term het ook die etiket van politieke verwatering geword,

van persone wat huile Afrikaner-beginsels prysgegee het. Qeeraal Smats: 'n Britsepolitikus wat per toeval in Suid-Afrika gebore was. Het ssam met Milner geknoei om die Britse Unie van Suid-Afrika in 1910 te stig, met die doel otn die Britse belange en kultuur oppe~ in S u idelike Afrika te maak. Het Suid-Afrik in twee oorloe van Brittanje teen Duitsland ingesleep. Was lid van die Britse oorlogskabinet,het 'n BritseField Marshall geword en sy standbeeld staan in Londen. Sy naam was deurgaans as Smats uitgespreek, alhoewel hy as Smuts gebote was.

Die Skrywer wßsy opregte dank betuig aan: Loum vir die finale proeflesing en setwerk; Elna vir die tikwerk;

en Thomas vir die uitleg en drukwerk.

HOOFSTUK 1

ONS VERLOOR ONS VRYHEID

gl Mei 1900 was die swartste dag in die geskiedenis van ons Johannesburgse Boere. Om 11 uur daardie oggend het die moord- en roofbendes van dje lerse Sap, lord Roberts, vanaf Langlaagte die Goudstad binnegetrek. V anaf vroegoggend het die agterhoedes van ons Boeremagte uit die dorp uit padgegee na pretorja en Oos-Transvaal, Die groot oormagte van die Britte het by Kljprivier. buite Johannesburg weereens ons eie strydkragte omvleuel, want hulle het sedert Oktober van die vorige jaar geleer dat jy die dood direk tegemoet loop, as jy ons Boerelinies van voor bestorm. So het ons hulle by Colenso, Sformberg fgodderrjvjer, Magersfontein, Spioenkop, Moddersprujt, Nicholsonsnek, Talana en talle ander plekke slag op slag vernederend verslaan. En elke slag was gelewer teen 'n groot oormag wat nooit groot genoeg na hulle sin kon wees nie. Steeds hethulle meer en meer troepe van oorsee aangekarwej orn dje oormag altyd groter en groter te maak, sodat hulle nie meer hoef te veg nie, maar dat hulle eenvoudig om ons kon trek om agter ons linjes jn te stroom Van Austrahe. Kanada, Nu-Seeland, Engeland, Indie, die Kaap Kolonie, die Natalse Kolonie en elke moontlike onderworpe kolonie. is die Britte by die honderde duisende aangekarwei sodat daar vandig nog in al hierdie Brjtse lande die monumente te sien is, van hulle vrybuiters, huisafbranders en diverse mootdenaars wat k orn hand bysit het om ons klein volkie te onderwerp Selfs tot in Nu-Seeland waar die South Äfricans in die jongste tye so op hul knjee gegaan het om tog net so 'n bjetjje rugby te kon speel! Ten tye van die laaste gevegte by Kliprivier was my vader nog steeds op sy pos as telegrafis van die Republiek, in die ou poskantoorgebou in Rjssjk straatJohannesburg. My oupa, Hans van Tonder„was reedsvanafdie uitbreek van die oorlog in Oktober 1899, aan die Natalse front en sy tweede jongste seun, Abraham, wat nog kwalik sestien was, was saam met horn. My vader Hansje, was deur die regerjng aangese om in die telegraafkantoor aan fe bly tot die heeI laaste uur. Om 9 uur daardie droewige oggend, het landdros F.E.T. Krause (later regter). al die amptenare byeengeroep. Hy het hulle meegedeel dat die regering beslujt het om Johannesburg, nie te verdedig nie en dat hy nog dieselfde oggend die sleutels van die dorp aan lord Roberts moet oorhandig. Alle burgers moet onmjddelhk by die kommando's aansluit wat op daardie dag in versprejde q>rde besjg was om deur Johannesburg te trek. Hy het almal Gods seen en voor spoed toegewens. gv vader het op sy fiets gespring en dadelik afgesit na my oupa se huis in Fordsburg, in die rigting van Langlaagte, waarvandaan die Engelse op daardje

oomblik reeds in aantog was om die Goudstad binne te trek. Hy moes baie gou speel. Tuis gekom het nty ouma haastig vir horn padkos ingepak en daar is vinnig gegroet. My ouma, haar dogters en die jongste boetie, Kotie, was nou alleen agtergelaat, Al die susters was nog jonk en minderjarig en Kotie het baie gehuil. Sy pa en ander broer was reeds maande weg en Hansie wassy beste maat. Nou rnoes hy ook gaan. Die familietjie het saam voor die deur op die svpaadjie gestaan en waal toe Hansie haastig om die hock verdwyn het op sy swaar gelaaide fiets ...... net om na tien minute weer terug te wees Uitasem! ...... Hy het sy Mauser vergeetl Met sy fiets moes hy agter die kommando's aanpiekel, tot in Mid4elburg, waar hy vir die eerste keer 'n perd kon bekom. Sy eerste vuurdoop het hy buite Pretoria in die Siag van Donkerhoek gekry, en hy was bevoorreg om onder manne soos genls. Gert Gravett, Chris Muller, Ben Viljoen asook Jag Pienaar, enduit te veg. Die laaste groot steiiingslag, die Slag van Dalmanutha, toe ons hnies weereens omvleuelwas, het hy nie ver van die dapper Johannesburgse Polisie gele ni le D i e gfootste bombardement van die oorlog, meer as l l0 kanonne op een kop»e toegespits, waar die Polisie4ommando so vasgestaan het, het y met bewondering enafgryse aanskou. Daarna die Slag van Rhenosterkop, die aanval op Panstasie en op die hele linie tot by Machadodorp en Helvetia. Die talle gevegte op die Hoeveld en die verbete Slag van Bakenlaagte toe ons deeglik met diemeiderige v«ueJagte en hu>afbran «r « l • Benso" afg re«n het deur horn, tesame met baie van sy manskappe, dood te skiet D i e terugtfekking in die l aeveid met hootkwartier Pelgrimsrust wat die enigste Boeredorp was wat nooit deur die Britte ingeneem was nie. 'n Gedenkplaat ter herinnering aan hierdie feit, kan gerus in Pelgrimsrust opgerig word! Mv vader het dit alles beleef as negentienjarige burger. . . . . . . . ! , En in Pelgrimsrust. Ohrigstad en Helvetia se wereld het die Randse Boere die dinge reg en warm gehou tot die einde in 1902. Met swart opperhoofde wat deur die Britte omgekoop en opgestook was om teen ons te veg, So het my een oom, die verkenner moes daar ook rekening gehou wog. Jan Mellema, ensy maat, Jordaan, een keer 'n opperhoof gevang wat gemene saak met die Engelse gemaak het en dus 'n verraaier van uns Republiek was.

Hulle het horn voor die Krygsraad gebring en met horn afgereken. Daar moes 'n verslag aan genl. Ben Viljoen opgestel word, wat op daardie tydstip op die Hoeveld was. Dit het kortliks so gelui: 'Geagte genl. Viljoen. Ons het opperhoof X betrap dat hy vir die Engelse veg. Ons het horn gearresteer en voor die krygsraad verhoor en terdood veroordeel. In u afwesigheid en hangende u

goedkeuring, het ons horn voorlopig doodgeskiet'. By Potloodspruit. in Mei 1902, moes Jac Pienaar se kommando huiie

l»rd R< • berts se nran J en dic bc>voncrs tc veriaag. I rd Roberts nas 'n lersc 3olner cn sy dade het dic mite. đal di( net Kitchener nas uat uccrlosc

vnw«ns en kindcrs mishanđel hct. die nek ingesiaan. Nadat sy bcndes ool, I'retoria ingcnccm hct. n paar dac nađ • >I hlefđžc tto gcn«'n»>as, hoct hy sy cic vrouens en kindcrs los gee'. 1)ie Britse 'ruinning op hicnli< đag hct. hollc ge>voonte om hul vyanđe te verneder. gen bul on-Afrikaanse Republick van Said-Afrika se on(staan te gedenk.

11

wapens neerlü, Hansie van Tonder het saam met sy makkers daardie dag hul wapens teen rotse en home stukkend geslaan en voor hul lafhartige vyand neergegooi. Die Kakies was in gelid opgestel en ons Boere moes verneder word deur ons wapens voor hul neer te le. Die Britte het die minagting gekry wat huße verdien het,want nadat die wapens stukkend geslaan was, het die dapper Boere eenvoudig hul rue op die Rooinekke gedraai en weggestap. Die wapenstilstand van Vereeniging was deur die rasegte Boere gesien presies vir wat dit was. Geen 'Vrede' nie, maar siegs 'n wapenstilstand. Vrede sal ons sluit die dag as ons weer ons ware vryheid herstel het. Nie die halfgebakte politieke vryheid van die RSA nie wat in een pakket opgedis is saam met taal-, kulturele- en ekonomiese verslawing. Nee, ons veg me die 'Boere'-Oorlog oor nie. soos verloopte kritici ons soms beskuldig. Daar was immers geen 'Boere'-Oorlognie want ons Boere het nie Engeland gaan inval en oorlog teen haar gernaak nie. Jy noem 'n oorlog na die naam van jou vyand, in hierdie geval, Engeland. Rat ons beslis egter doen is om die Engelse Oorlog oor en oor te veg totdat ons dit gewen het! Na afloop van die Engelse Oorlog het ons Johannesburgse en Randse Boere ons inderwaarheid in 'n vreemde wireld bevind. Ons taal was pront verbied'. Die vertroude Boere- en Hollandse amptenare is almal deur rou Rooinekke uit Brittanje vervang. D i e Boere is sonder seremonie uit hul staatsbetrekkings geskop en die Hollanders is summier na Holland gedeporteer. Die Britte het terdm besef dat die Hoilanders vir hulle 'n gevaar inhou. Hulle was bekwaam en patrioties en baie meer berekend as die wellewende Boere. Die Britte kon hulle nie bluf nie want hulle was ook Europeers! Die Hollanders het die Britte veel beter verstaan as ons Boere, en die verskil in benadering is beste geillustreer deur Henri Slegtkamp toe hy 'n Britse trein op die Hoeveld gevang het in 1901. D aar was 'n hooggeplaasde Engelse lady op die trrin en sy het heftig beswaar gemaakomdat Slegtkamp haar beveel het om maar aan te stap na Middelburg. wat 'n goeie dertig kilometer ver was. 'Jy is geen heer nie', se sy vir Slegtkamp. 'Enjy isgeen lady nie', kap hy vinnig terug, 'en solank jul Britte ons vrouens se huise afbrand en hulle en hul kinders in kampe vermoor, net solank het jy geen aanspraak op die titel 'dame' nie. Stap maar aan! ' Hierdie Kruger-Hollanders het ook die ruggraat gevorm van ons bekwame staatsdiens en daarvoor het die Britte ons nooit vergewe nie. Die 'vermetelheid' wat ons gehad het om hulle, die alwyse Engelse, koeltjies oor die hoof te sien en veel bekwamer mense in 'n taalverwante land te gaan haal, was net üen te veel vir die hovaardige Rooinekke. Die vrye, voHe en natuurlike lewe as vrye burgers van ons eie Republieke moes beleef word om waardeer te kon word. Vir 'n korte 50 jaar, vanaf 1852 tot 19M, het die Opperwese aan ons Boere 'n ryke bestaan as 'n vrye volk gegun. 50 jaar in 'n tydperk van meer as 330 jaar sedert Van Riebeeck sy

' ~

volksphnting begin het. Yi r ' n k orte 50 jaar het die grootste ideaal van die Vryburgers. die Oosgrensboere en die Voortrekkers werklik in vervuHing gegaan en net die Transvaalse- en Vrystaatse Boere het ooit daardie unieke voorreg besit wat aan feitlik aHe vrye volke in die wereld gegun word, naamlik totale pohtieke, kulturele en taalvryheid! Ons staatsvorm was ons eie, ons staatsmanne was ons eie vertroude taal- en kultuurbouers en ons taal was, hoewel geskrewe Hollands,tog ons eie gesproke Afrikaans. Daar was net een staatstaal en die Britte binne ons grense het dit so aanvaar en teen 'n tempo verafrikaans wat die Milners en die Rhodes's die stuipe gegee het. Ons het ons eie dorpe en stadjies ontwikkel — Potchefstroom, Pietersburg, Middelburg, Nylstroom, Heidelberg, Pretoria, Bloemfontein, Bethlehem en Kroonstad, Ons het ons eie vrye skole gehad. Gngeskonde Afrikaans. En dit reeds 20jaar vootdat die Kaapse Afrikaanssprekendes 'n taalbeweging in die Paari begin het onder die vaandel van die Genootskap vir Regte Afrikaners! Ons het ons eie Boerekerke gehad wat in leersteHings min verskil het van die Kaapse kerk,

maar in GEES 'n heelander geloofsgemeenskap was! Omdat die Kaapse Sinode in 1837 besluit het dat die Sinode 'kon bare goedkeuring geenzins hechten aan hetvoornemen van velen, die deze Nomaden op die spoor wensen te volgen', het ons Boere ons eie beroepe uit Holland gedoen en ons was geseönd om die twee Dirke te ontvang. Ds. Dirk van der Hoff en my grootoupa, ds. Dirk Postma. Manne wat 'n kerk se rol gesien het nie net as 'n abstrakte geespratery nie, maar as deelnemers aan bewuste volksbou. Dirk van der Hoff was behulpsaam met die ontwerp van ons vlag — die Yierkleur. Albei Dirke was kultuurstryders par exceHence en alles in die volkslewe in ons Republieke het gebloei. Die skole. die kerke, die staatsinsteHings, die taal, die patriotisme tot so 'n mate dat die twee Republieke as model republieke bestempel was. So kragtig het ons uitgeblom dat ons binne vyftig jaar vanaf kaal veld opgehou het tot twee gespierde state wat so amper-amper vir Brittanje, die rnagtigste

wereldstaat van daard ie tve, in die Driejarige Oorlog pakgegee het. Vfat ons gehad het en beleef het, is beste deur M.E.R. beskrywe in haar werk, 'Oorlogsdagboek van 'n Transvaalse Burger te Velde 1900- 1901'. SV Se: Wie all een van arm oede na 'nryk besitting nie,m aarvan verdrukkiny af naseifstandiyhefd hetdie jonymense van daardiedae geyaan wanneer hulk'die Kolonie verlast hetomin die Republlek te yean woon. Dit was nie alleen na die goudvelde dat hulk getrek het nie; dit was nie die ymot selarisse en die beie verdlen-geleenthede alleen wat gelok het nie. Dink maar aan wat anders hulk ook noy dear

gekry hetl In pisas van Queen Victoria asdie hoogste gesay was daar die 8oerepresidente, wat op *n plaas, in die wapad en In die j agveld die iewe begin het: in pisas' van die ele tael te moet opsy last en verayen askind gestraf te word vir die yebrvlk daarvsn — was ditdie tael. Qstydsin sy Hollandse votrn maar wel deeglik eie Afrikaans, van die Volksraad en die yeteyshof, van die openbare dienste, van die skool. In pisasvan die yeskiedenis van die eie volk as 'n beiagyke en veraytelike flentertile in 'n Enyelse skoolboek te. te korn. Is dit as eervolle besittings bestudeer. Die vlag wat op die openbare gebove yewapper her, was nie die Union Jeck nie, maar die Vierkleuri die volkslied wat die hart lastkiop hat„was nie 'Qod Save Qvr Gracious Queen' nie, maar 'Heft 8urgers' of 'Kent Gij Dat Volk'. Die Volke@adwas

kym a,

& . Dirk la>stma, stigtcr van die (ic>cformccrdc Kerk.

In die begin van die vorlgc neu hct 'n vlaag van libcralismc oor Furopa getrek cn in Nederland ondcr die vaandcl van vcrligthcid' n uurhccrscndc invtoed in die Prote'tantse Kerke gekry. Ds. Postma was up die vrpunt van die vcrset daartecn. In die Britse Kaap her die libcralisrnc ook in kerkl'ringe boogty gevicr. Die Britse owerhede het predikante van Brittanjc ingevocr r>m die Afrikaners tc verengels en tc vcrliberaliseer. Die Kaapsc Kerk hct dan ook eenparig die (*'root Trek verdocm en die rug toegedraai;. 'n stap. wat ironics genoeg, die sukscs van dk (iroot Trck vcrsckcr he(. Indien die ou spul slaprugliberrdcdominees saamgctrek het sou buge hccl moontlik die Trek ven>ngelukhet. Tue die Boere Republieke in I852 en I854 tot stand gekr>m hct en die Trck formeel afgesluit was hct ons leiers bulle noodwendig na Nederland gcv end om die kerklewe üccr te vestig. Twee uitstaande manne is na Transvaal bcn>cp. nl. dii. Dirk van der Hoff en Dirk Postma.

Die geskiedcnis herhaal horn egter konsel went want die veriigtheid en liberahsme het in ons tyd neer sy kop uitgestcck en hierdic keer het selfs p>of. Dirk Postma se kerk en universiteit in die siag gchly!

van Republikeine wat vir Republikeinse wel en wee raad yehou het, en daarvonr alleen. in pisas van 'n pas iement wat In die eerste piek die belange van en die verhouding tor Enyeland in ay moes neem. Die *oerante kon mensin Hollands lees en bulle hat Transvaalse en Vrystaatse sake beskrr f. En al jou vriende was' mensa wat net soos j y behae gehad hat in die selfstandigheid en a!sy uitinge, selfs ook in die strikke en Iinte, die pluime en die uniforms, die optoyte en die staatskoetse, wsarin die presidente br yroot ye. leenthede vervoermoes word. en veral die Staatsart!Nerie met sy dissfpt ine,sy Krupps en sy Creosotsbehae in al die dinye wat 'n jony volk se hart so stetk. Ai, dit was dae! Dit was heerlik om nogjonk te wees indie Republiekel Oan kan mens ook beyryphoe hierdie verlange ingewerk hat op ander wat nooit burgers van die Repub!ieke yeword her nie; en dan kan jy verstaan waarom. in dk' Tweede Vryheidsoorioy van die Republieke tiendulsende uit die Kaap-kolonie aangesluit het. Die Voortrekkers se Republleke het vir eers maar kon geduur. Paul Kruger en Afarthinus Steyn en Franeis Reite hat maar oor een leeftyd gelee!. hgAAR D!E REPVBLIEKE HETLANK GENOEG GE-

LEEF Oh! DIE ONAFHANKLIKHEIDSIOEAAL IN AL SY ONVERGELYKLIKE SKOONHEID VIR ONS TOT'n ONSTERFL!KE WERKLIKHEID TE h!AAK!'

Toe my oupa, Hans van Tonder, metsy tvvee seuns Hansie en Abraham in Junie 1902 weer voor die huisie in Fordsbutg te staan gekom het, tuis na meer as twee jaar op kommando, tuis na ontelbare ontberings, het bulle al drie voor die voordeur verstyf. Oupa het nie die moed gehad om die deur oop te maak nie. Hansie en Abraham ook nie. Hulle het in stomme stilte virmekaar gekyk. Sou vrou en moeder en kinders, susters en broertjie nog lewe? Ouma Fransina en die dogters, Johanna„Fransie, Sophie, Sannie en Bettie en klein Kotie was deur lord Roberts in die koue Junie 1900 op 'n oop spoorwegtrok gelaai en saam met duisende ander Boerevrouens en kinders van Johannesburg en Pretoria na Machadodolp gestuur. Roberts hetgese dat as die Boere nie wß oorgee nie, dan moet hulle hul eie vruue en kinders kosgee. So moes die Van Tonders hul eerste oorlogservarings in 'n Boerekamp beleef. Maar dit was nog hemels gewees. Alhoewel President Kruger kwalik genoeg proviand vir sy vegtende burgers gehad het, het hy alles so goed moontlik laat inrig in Barberton vir die vroue en kinders. Daar was leegstaande mynhuisies van Rooinekke, wat weggehol het, en die onskuldige slagoffers van Roberts en Kitchener se wreedheid is so gerieflik as moontlik gehuisves. Ekstra tente is ook verskaf en goeie sanitasie en mediese dienste is deur die Republikeinse staatsdiens verskaf. Na die Slag van Dalmanutha in Augustus 1900, het die Britte Barberton ingeneem en die vroue en kinders is op die mees onverskillige wyse na Johannesbu!g teruggestuur, en hierdie keer nie na die simpatieke sorg van volksgenote nie, maar na die gevreesde uitwissingskamp van Turffontein. Klein Kotie het eerste siek geword, daarna Bettie en toe Sophie. Ouma Fransina kon gelukkig hulp kry van vriende in die dorp. Die kamp was verafgelee van Fordsburg, inderwaarheid, waar die Turffontein renbaan vandag is, maar sv het daarin geslaag om boodskappe uit te smokkel en so aanvullende voedsel te bekom. Daagliks het die doodskar klein lykies oor die rant geneem na die begraafplaas, waar daar vandag so 'n mooi monument staan - . ten suide van

Robertsham (vernoem na die verfoeilike lord Roberts). Honderde Johannesburgse Boertjies het gesterf. Die Van Tondertjies het genadiglik oorleef maar verai Bettie en klein Kotie se gesondheid het 'n knou gekry. Kotie het vyftig nie gehaai nie want vir hom het 'n dubbele ramp uit die Oorlog voortgevloei. Sy gesondheid was geknak en in die verengelste lewe wat na die wapenstilstand gevolg het, het hy 'n rampspoedige huwelik met 'n Britse nooi aangegaan. 'n Afstootlike tipe wat in haar hele lewe en in haar ganse verbintenis met die Van Tonder-familie net een Afrikaanse woordjie magtig geword het — 'Ouma'! pupa Hans het die deur oopgestoot. A l mal was daar. Almal was veilig. Hu!ie was weer vereng as familie! Die vreugde was onbeskryflik. Maar ai, alles was anders — dit was n66it weer dieselfde nie. . . , . ! Daardie 'onafhanklikheid in sy onvegelyklike skoonheid' was verlore. Oupa Hans, Hansie en Abraham het teruggekom na 'n totaal vreemde wereld. Ouma Pransina, Sannie, Bettie, Fransie en Sophie moes ontdek dat hulle nou in 'n vyandige dorp en land woon, wat 'nander taalpraat, 'n vreemde gees adem. Maar die stryd, wat Voortrekkergeslagte voor hulle gestry het, is daardie dag in die werkershuisie van Fordsburg hervat. 'n Taal verlore is 'n volk verlore. Die Van Tonders het nooit opgegee nie. Hansie het sy werk by die poskantoor verloor. Dit is aan Engelsmantjies uit Engeland gegee. Oupa Hans het 'n karwei-besigheid begin. Die seuns het daarmee gehelp. Die ouer dogtershet uitgespring. Werk was onverkrygbaar

veral vir Boeremeisies. Johanna en Sophie het geslaag by 'n Ierse bescheid. Mense wat deurgaansaan Boerekant gestaan en veg het. Die ruwe stampe enstote van lewe onder Britse heerskappy is alles deur die Van Tonder-gesin belewe. ............Die invoer van groot getalle eentalige. parmantige ongevoelige amptenare van Engeland en die uitskoppery van alle Boele-amptenare uit staatsdiens poste. Die verlaging van die peil van publieke diens deur hierdie hardkopp@e Jingokorps wat huiself met die naam 'Milner's Kindergarten' in die geskiedenis berug gemaak het. Dis hul!e wat die tradisie van taalminagting deur die Britte in Suider Afrika gevestig het. Een van hulle, ene Patrick Duncan, het die 'onderskeiding' verwerf deur goewerneurgeneraai te word van die Ume van Suid Afrika sonder dat hy ' n woord Afrikaans kon praat! S y seun, klein Patrick, het hom onderskei deur gearresteer te word onder die anti-Kommums-

tiese wette van die land! .„,.......Die invoer van Sjinese arbeiders in 1906 deur die Milnerbewind, met die uitsiuitlike doel om die Boere finaal en terminaal te verarm, deur hulle uit die myne te skop en met Sjinese te vervang. .........Ook in 1906 die selfregering van die liberale ou Brit, maar steeds Brits merg en been, lord Bannerman, wie se 'toegewing' van selfbestuur ten

hernele opgeveisel is as 'n daad van barmhartigheid, maar waaroor die uitspraak van paul Kruger so onthullend was nl.: 'Selfregerjng onder die Brit te is dieselfde

as om 'n man aan sy nek op te hang en horn dan te se hy het volle vryheid om met. sy bene te skop soos hy wil . En wat se kastige 'ruimhartigheid' is selfregerjng so danjg? Ons het veel meer as 'selfregering' gehad voor 1902. Onafhankljkhnd'. Dje Unie se stigfing in 1910 toe die magtelose Boerevolk se voormalige state jn status veflaag is tot provjnsjes van 'n Britse konkoksie, — die Unie van Sujd-Afrika! Dis deur uns Boereaanvaar soos so baie vreemde dinge maar aanvaar moes word, asdinge van die veroweraars. Ons moes maar daarmee saamleef. en of dit nou Bannerman se selfregering of Milner en Louis Botha se Unie was, die praktyk het maar net een ding bedoel — Engels! ....,.Die stakings van 1913, toe die reeds verarmde mynwerkers in opstand gekom het teen die Engelse mynbase se pogings om bulle hierdie keer met Swartes te vervang! Die ellendige armoede wat daaruit voortgevloej het, is in die familiekring gevoel. Kotie, wat intussen werk gekry het in die myne, het dit in hierdie staking verloor. „.........D~e eerste groot oorlog van Engeland teen Du>tsland en ons epiese polksopstand van 1914. Ons groof kans orn ons vryhejd terug te wen soos afgespreek was tussen Lewies Botha en al die ander Boereleiers in die vertroulike gesprekke agter die tente van die Vereenjgjng-wapenstjlstandsberaad. Die Britse leeu was nou vasgevat deur 'n groter Duitse leeu en sy hande was vol. M aar Louis Botha hetreeds mag en eer gesmaak en aan die vyand se vet tafels gesjt. Sy woord aan De la Rey by Vereenjging dat hy ons vryheid moes wegteken, omdat ons 'met die eerste kans wat horn voordoen dit weer sal terugvat', het hy veq,eet en hy het sy eie makkers, wat daardje vryheid wou herstel, geskiet en vervoQ. Ons volksopstand was teen die Britse mag in Suid-Afrika sowel as djd van die Boereverraaiers wat in die kabinetskussings gesit het, nie opgewasse nie. Ons opstand was ook 'n protes teen die immorele diefstal van Suidwes-Afrika. Mens vat nie sommer ander mense se land nie, veral nie die van die bevriende Duitsers wat in die Engelse Oorlog asiel aan duisende Boere geskenk het wat deur die Britte doodgeskiet sou gewees het as 'Kaapse rebelle', nie. Manne wat vir ons vryheid geveg het! Ons leiers, genls. de Wet. De la Rey, Nessels, Conroy Kemp Muller pjenaar en Beyers, het in opstand gekom en amper sewentig jaar later, in ons hujdjge dekade van die tagtigs, het die korrektheid van hul protes uitgekristaljjseer, Meer as l 500 Boerseuns is reeds op die SlWAgrens doodgeskiet ter verdediging van die land wat ons nooit moes gevat het nie. Genls. Beyers en De la pey is deur Smats laat doodskiet. Genl. De la Rey binne die grense van Johannesburg onder die dekmantel van 'n 'klopjag' op die Foster-rampokkerbende! Genl. de Ret en honderde Boere is in die Johannesburgse fort, opge-

sluit en die Boere van die Coudstad het ywerig gewerk om kospakkies aan die gryse generaal en sy makkers te stuur. Die Van Tonders was aktief betrokke! „........,Die groot stakingsoorlog van 1922 het oor ons Boere gekom en gegaan. Meer verarming van 'nreeds verarmde volk en op die koop toe, 'n herhaling van die paradoksale toestand van 1913 toe kommandomakkers van 20 jaar te-

vore. deur Smats opgeroep is om hul mede-Boere in die stad te korn skiet. Gorie naiewe volksgenote wat deur die onheilige politieke toestand van die

Unie van Suid-Afrika beweeg is om 'hul staat' te korn verdedig teen 'opstandelinge' — die Boere-myners tesame met stewige Engelssprekende steun, in opstand teen die Britse mynbase en die verswarting van hul bedryf. Die gevegte tussen die Srnats-kakies vanuit die polisiestasie in Auckiandpark en die Boere in die Cottesloe-skool is amper uit die huis van Oupa Van Tonder dopgehou. Die polisiestasie het gestaan presies waar die groot SAUKgehou vandag is. Die Van Tenders het intussen verhuis na Aucklandpark en Oupa se huis hef gestaan te Napierweg 1. Ons huis het weer gestaan te Napierweg 2, op die einste piek van die hoofkwartier van die mense wat my baie jare later so veel trane en teenstand in die taalstryd sou besorg! Die Broederbonders se hoofkwartier, Die Eike, op die hock van Cedarlaan en Napierweg, Aucklandpark. lEk was damm verbly om te sien dat my besondere bloekomboompie, wat binne in my duiwehok gestaan het, nog in die lewe is agter die Broeders se paleis' .l Oupa en sy kleinkinders het die gevegte met groot belangstelling dopgehou. Die stormlope van die Kakies oor die oop veld (waar die G.O.K. vandag staan), na die skool op die koppie. Van die kant van die Milnerpark se skougronde, het die Smats-Britte ook aangeval en hul koeelmerke sit vandag nog teen die skoohnure, Die vreugde wat daar gesmaak was as die Kakies, liewer as om verder te storm, verkies het om in die warm son te le, was ware salf vir die gekwetste Boeregevoelens. Baie Kakies het die stof gebvt op daardie oop veld. ...,.......Die groot troosprysmorwinning van genl. Hertzog se Kaslonale Party in 1924 en die vreugde daaroor„was deel van ons familie se belewenisse. Die groot verwagtings wat gekoester was en wat uiteindelik, net soos die tweede NP-bewind van 1948, in teleurstelling geeindig het. Die gewaarwording na baie jare van 'ons eie regering', dat ons hele volk in 'n harnas vasgeklem is waarin politieke oorwinnings nie veel help nie. Dat ons by gebrek aan sterk leierskap. soos die van Paul Kruger, net meer ontmoedig raak na al die 'oorwinnings' vanwee die valse verwagtings wat geskep word. My vader het een van die eerste Nasionale Party-takke in Johannesburg gestig en was meer as dertig jaar lank 'n ampsdraer.

,..........Die groot Depressie van 1928 - 1933 wat ons volk oorspoel het op 'n mees trefbare en tere tydstip en ons amper totaal ontwrig het, Hoe letterlik

derduisende Boere reddeloos in die Engelse stede, en veral Johannesburg beland het. Johannesbulg, ai, Johannesburg, van alle plekke. V4t was die raadsplan van die Opperwese met ons volk? Het Hy 'n spesiale straf vir ons voorbestem deur ons in die werklike middelpunt van ons vyande se magsbasis in le gooi? Ontwrig,verarmd en vernederd. Onafhanklike boere en Boere. Base op eie werf wat elkeen in sy eie reg 'n selfstandige entrepeneur was, nou gewerp op die wrede uitbuiting van sy bitterste vyand. Afrikaners in die volste sin van die woord; mense wat NET Afrikaans gepraat het, nou met die hoed in die hand. al bedelend in die Enge!se taal vir 'n lewensaalmoes! My vader was reeds stadsraadlid van die Goudstad vir die Boerewyke met die rooi name, in l948. 'n Epiese gebeurtenis waartydens die Boere vir 'n kort tydjie werklik moed geskep het. Vir die eerste keer sederl die verlies van ons vryheid en die afsterwe van ons groot president, Paul Kruger, was daar weer Afrikanerleiers aan bewind wat bewustelik Boers gedink en

gedoen het. Sal ek ooit die heerlike gevoel vergeet toe ek een aand in 'n Britse bioskoop in Johannesburg gesit het en op die nuus kon sien hoe 'n groot skip vol Hollandse immigrante Tafelbaai binnestoom! Dr . M alan het kort tevore die Britse immjgrasie van Field Marshall Smats summier gestaak en begin om, soos Paul Kruger, weer taalverwante mense in te voer. Sal ek ooit vergeet hoe daar 'n verslae doodse stilte oor die Britse bioskoopgehoor toegesak het! ...........1958 — Die afsterwe van Eerste Minister Hans Strijdom, die man wat dr. Malan in 1953 opgevolg het. Ho e ' n k ortstondige tien jaar van bewuste Afrikanerversterking en konsolidering met sy dood afgesluit is. Die laaste bewuste Afrikanerleier was weg. Hy was 'n Afrikaner in die ware sin, waf met 'n geleentheid 'n Brit kaalkop die waarheid vertel het deur aan hom te se dat as hy in 'n Engelse land wil woon, hy Rhodesie toe moet gaan. Dis die plek vir uitlewing van Britse sentiment, nie Suid-Afrika nie! Die ware Nasionale Party het met hom gesterf.. . . . . . . . ....,......195$ — Die verandering van die NP-regering se koers na die bewindsaanvaarding van dr. Verweerd. Hoe hy en sy opvolgers, Vorster en Botha, van die Boerevolk vergeet het en letterlik honderde duisende Britte die land ingevoer het. H o e ons die ongelooAike skouspel moes gadeslaan dat hulle vir Rhodes, Milner, Chamberlain en Somerset na vakleerlinge laat lyk hef in die

verengelsing van Suider Afrika. Ja, ons het ons vryheid verloor en nog nie weer herwin nie. Vir ons Boere was daar sedert 31 Mei 1900 min, bitter min, om enigsins oor te jubel! Die land waarheen ons burgers teruggekeer het na die wapenstilstand van Mei 1902, was 'n ongelukkige land. Vir ons volk het dit nie vreugde gebring nie. Dit het nog nooit weer vir ons versterkingen uitbouing gebring nie, Steeds net bedreiging en verengelsing, en tans, tagtig jaar later, leef ons onder leiers wat hoewel huHe Afrikaans praat, nie gedrenk is in die tradisies van die Oosgrensboere nie; nie deel gehad het aan ons Boere se vryheidsstryd nie. maar in die politiek aangewaai gekom het via een of ander verloopte Kaapse kollege as die vloek der alle vloeke; die moderne kultuurlose, ankerlose produkte van Milner se staatsstruktuur — die South Africans!

HOOFSTUK 2 JOPSOEK IN JOHANNESBURG

Toe ek in 1940 in Helpmekaar Hoerskool matrikuleer, was dit weer oorlogtyd. Weer was Engeland in 'n oorlog gewikkel. Hierdie keer, haar tweede poging om die Duitsers te breek. Onder die voorwendsel dat Duitsland die Poolse grens geskend het, het sy op 3 September 1939 oorlog verklaar en Jan Smats het dadelik bygespring met die Unie van Suid-Afrika se oorlogsverklaring tmn Duitsland. Toe Rusland egter ook in 1939 vir Pole binneval, het Engeland nie teen haar oorlog verklaar nie maar inteendeel haar bondgenoot geword en enduit aan die kant van die Kommuniste geveg totdat Duitsland in 194$ verslaan is! Smats het van Hertzog se volgelinge omgekoop en 'n

onverwagte meerderheid van 13 in die parlement gekry. Vanaf 1923 tot 1933 het Hertzog met die hulp van die Arbeidersparty regeer, en van 1933 tot 1939 het hy die Smeltersparty saam met sy ou vyand, Smats gevorrn,en as die Verenigde Party regeer. Daar was 'n duidelike ooreenkoms tussen die twee

generaals dat die Unie neutraal sou bly in die geval van 'n oorlog waarin Engeland betrokke sou raak. Ja,daarvoor moes voorsiening gemaak word want die Britte was steeds getrou aan hulle aard as kampioenworlogstokers. Jy het nooit geweet wanneer hulle weer 'n oorlog sou ontketen nie! Aan die neutraliteitsooreenkoms het Smats horn min gesteur en eintlik het hy Hertzog reeds lank voor 1939 uitgemaneuvreer. Hy het deeglik gesorg dat g ma nne as kandidate voorgestoot was in verkiesings wat die Verenigde Party geveg het. Hulle was mos nou alma) 'United Party'-mense, of dit nou Boer of Brit was. So het hy stilletjies sy krag versterk. Om die meerderheid van 13 te verseker, het hy vet poste en kontrakte aan 'n paar van Hertzog se ander volgelingeaangebied. Een man koop jy met geld, ander met eerbewyse

en posisies. Hierdie oud Hertzog-volgelinge het skielik ontpop as baie vername en ryk mense in die oorlog! Toe ek hierdie feite in my blaadjie, 'Die Stem', genoem het, het "n aarts-liberalis amper 'n toeval gekry. Waar is my bewyse? Feit is dat van die mense se onmiddellike nasate nog lewe en dit sal lelike sake afgee asdie name nou geopenbaar word. Maar dat ditgebeur het, is onomstootlik waar. Een ou eersugtige LV is selfs deur die Smatsmanne op 'n slup van Engeland na Kaapstad onder hande geneem. Hy het groot posisiesin belangrike korporasies gekry vir sy stem teen Hertzog> My vader, wat al die Hertzog-LV's persoonlik geken het, het aan my al die omgekooptes uitgewys.

Die gees van die Suid-Afrikaanse Britte was egter in die jaar 1941 baie vaarde. Hu l Britse nasionahsme kook letterlik oor en die groot Duitse oorwinnings in Europa maak hulle mettertyd galbitter van haat en frustasie. In een groot stoot dryf die Duitsers die Franse en die Beige en Engelse voor hulle

uit en jaag die Sritte by Duinkerken letterlik in die me in. In Afrikaans ontstaan daar 'n nuwe woord. Jy hol nie meer net weg nie, jy duinkerk! Met smaak het ons ook vertel dat toe Jan Smats oorlog verklaar teen Duitsland, het Churchill, die Engelse leier, horn dadelik gebel: 'Baie geluk Jan dat jy oorlog verkiaar het. Ek het jou hulp bitter nodig. Stuur tog dadelik vir

my tenks'. 'Seker Winston',se Jan, 'moet ek een stuur of altwee?' Die Suid-Afrikaanse Souties ry op 'n golf van Sritse patriotisme en al wat Boer is, word vertrap. Hulle voer hul oorlog met groot geesdrif en die opdxifsels van die Afrikanervolk, die nasate van die joiners en hensoppers van die Kngelse Oodog en die Volksopstand, doen weereens hullevuiiwerk. HuHe is hulle ministers, hulle LV's, leeroffisiere, polisiemanne, politieke speurders, ens., ens. Boere wat nie vir Engeiand en Rusalnd wil gaan veg nie, mord geviktimiseer en onder soveelekonomiese dwang geplaas dat duisende maar moet aansluit by Jan Smats se leer om darem hul lewenstog te behou. Onthou moet word dat hierdie oorlog gekom het 'n korte ses jaar na die groot Depressie van

1928 - 1933! Ons mense was nog glad nie op hul voete in die dorpe en stede nie. Gelukkig hou die groot meerderheid Afrikaners egter kop en staan die Brits-Kommunistiese oorlogspoging teen. Tweehonderd en vyftigduisend Boere

sluit aan by die Boereleer — die Ossewa Brandwag. In Johannesburg is daar net een Afrikaanse hoerskool — Helpmekaar. Daar is egter 'n stuk of vyftien Engelse hoerskole. Die Sappe se taktiek was duidelik om soos Milner en Somerset voor hulle, die Afrikaner te verengels deur die onderwys. As die Boere vra vir 'n skool, dan se die owerheid: 'Nee, daar is nie genoeg kinders nie', wel wetende natuurlik dat as jy eers die skool

gebou het, korn die kinders vanself. Ouers koop naby die skool en so vorm daar weer, in daardie omgewing, 'n Boeregemeenskap. Doodsonde! Op hierdie wyse het die Britte daarin geslaag om 'n 'verlore geslag' Afrikaners te skep. Jare daarna het dr. Nicol, administrateur van Transvaal, in die tyd toe ek met die stigting van Randburg besig was, gese dat 'n hele geslag Afrikanerkinders in die Goudstad verdwyn het. D i e verengelsde Afrikaners van die Goudstad van wie daar soveelduisende vandag bestaan, dateer hoof-

saaklik uit hierdie tyd. Johannesburg was ook in 1941 deur die Britte regeer soos dit tot vandag toe is. Die hele ou hürargie was Srits, van die burgemeester tot die eenvoudigste meterlesertjie. Soos in enige munisipaliteit in enige dorp of stad in die ganse wereld, het die inwoners van Johannesburg ook werk gesoek by hul eie stadsbestuur. Maar die Goudstad se administrasie het egter net werk verskaf aan een seksie van die inwoners — die Engelse. Rat huHe nie onder die plaaslike Souties kon werf nie, het bulle van Brittanje ingevoer. Die duisende Afrikaners was nie daar w elkom nie. Net in die Vervoerafdeling het 'n ler, genaamd Barry,

op 'n tydstip hoof geword. Onder sy bestuur het die Afrikaners darem 'n vastrapplek gekry op die trems en busse. Die mgte lese, bedoelende die rasegte

patriotiese 1ere, nie die lerse Sappenie, was altyd die Boere goedgesind. In die Engelse Oorlog het bulle 'n sterk brigade onder leiding van kol. John Blake saam met ons Boere in die veld gestoot. Vir hierdie dapper lere het ons Boere van Johannesburg 'n pragtige monument opgerig langs die Hertzogtoring op die Brixtonkoppies, en in 1975 onthul. E k het nie vermoed, toe ek in 1940 op Helpmekaar gematrikuleer het dat ek eendag sekretaris van daardie monumentkornitee sou wees om die goedgesinde ou lere, die Connollys, Mcßrides, ScottHaywards, Floyds en Barrys, die eer te bewys wat bulle so ryklik toegekom het nie. Mnr. Barry het dus 'n belangrike rol gespeel in die Afrikaner se geskiedenis in die Goudstad.

Die stadsraad het 'n opleidingskema wir ingenieurs gehad waarvolgens jy kon werk, 'n salaris verdien en terselfdertyd by Wits gaan studeer op die Raad se onkoste. Net die ideale ding vir 'n arm seun soos ek. Dit was besonder moeilik om in 1941 werk te kry. Dit was oorlog en die

Unie van Suid-Afrika se mannekrag en rykdomme moes alles ingespan word tot Engeland se heil. As jy vir Engeland wou gaan veg, gaan al die deute vir jou

oop. Asjy weier, dan voertsekf As oudwtadsraadlid, het my vader darem bietjie invloed in 4e munisipale kringe gehad en hy reel toe vir my 'n onderhoud met die hoofde van die ingenieursdepartement. Dis 'n gulde kans. Haie oud-Helpies soek werk en kan nie kry nie. Ek vra my pa om ook die deur virhulle oop te maak. HuHe wilof most ook ingenieurs word. Daar's nie 'n ander keuse nie. Werk is skaars, ln die gang staan 'n heleklomp seuns en wag. Ons paar Helpies en 'n horde Rooinekkies van Parktown High, King Edward High, St. Johns, Jeppe High, Barnato Park High en nog so 'n rits skole. Een vir een word ons ingeroep.

Uiteindelik korn my beurt. By die tafel sit bulle. Dik omies met rooi gesigte en Britse uniforms. 'n Ou grote in die middel, met strepies en sterretjies op die skouers en bors en met rooi lussies daarby. (Dit was sulke rooi strepies wat 'n soldaat gekry het as teken dat hy bereid was om buite Suid-Afrika, vir Engeland te gaan veg). Dib rooi lussies was in besonder deur die Boere geminag. Eerste vraag: 'Waarom sluit jy nie aan nie?' 'Omdat ek 'n Boer is.' Die ou grote se bakkies word rooi. Rooier, Die are swel in sy nek en sy

hande begin bewe. Dit lyk of sy oe wil uitpeul. Hy rys so half uit sy stoel. Sy vuis bal en korn met 'n helse slag op die tafel neer. 'Get out! ', brul hy. Ek is maar sewentien en skrikkerig vir grootmense en maak my uit die voete. Die deur het ek met lus toegeslaan in die onbeskofte ou Brit se bakkies.

'Kom kerels', m ek aan my Helpie-maats, 'hier is nie piek vir 'n Boer nie.'

Die ienn4oere monument langs dh SAL'Keuring te Sriaton Johannesburg nat

opga + was terere van dic lerc van ons uu Republiek wat saam mct ons teen dh Britse invallers geveg het. liullc aanvoenlcr was kok John Slake, 'n oudwttrsier van die Amerikaanse Sesde Leer, wat in pretoria gewoon hct. Die Johanncsbutgse lere het egter die iniaiatief geneem om dic ierse Brigade op dic been tc bring. 'n Tweede ierse kommando onder bevel van Arthur Lynch. 'n Australiesc ier. hct ook later in die oorlog tot stand gekom. Huile het deel gevorm van dic Dos Transvaalse kommando's onder opperbevel van geul.Sen Vgjocn cn hct caduit saam met ons gcvcg. Afgesicn van dic twee geotganhccnl« lersc kommandoh was daar gmot gctalle lere wat as gewone burgers in dic Bocrc kummando's gcvcg het. Die monument is opgcrjg om a@e letse Bocrc tc re~r

24

Ons het almal geloop. ln Johannesburg van 1941 was daar nie piek vir 'n Boer nie. Die Britte het onbelemmerd regeer. L a ter is hulle opgevolg deur mense wat hulself 'South Africans' genoem het, om die lastigheid te vermy om die taal van ons land aan te leer. 'n lengliesh Spieking Siauf Afriken het die reg om die taal van Brittanje vryelik in ons land te gebruik. N og later het die Hollandse, Lebanese. Joodse, Portugese en Italiaanse South Africans bygekom en hulself die 'progressiewes' genoem. Maar wat ookal die benamings, dit het maar dieselfde ou muishond gehly wat sterk na Boerehaat geruik het. Dit is deur die taalsake, wat voor die Johannesburgse Lisensiehof gedurende die sewentigerjare geveg was. bewys. Meer as dertig jaar laterf

HOOFSTutC 3 l 947 — DIE OORLOG IS TWEE JAAR VERBV''Aail ficks joe bleddie Ossewa Brandwags By die vloek wat die oorlog op Suid-Afrika gebring het, was daar ook seeninge. Baie gering. Maar veral vir die Afrikaner was daar seeninge. Die vloeke was veelvuldig. Ons volk is weereens deur Engeland se ewige rusies en stokery van onrus to t in ons diepste verdeel. Die Hanskakies in Smats se polisie en leer vervolg die Boere genadeloos, netsoos hul voorvaders die joiners. ons mense in die Engelse Oorlog vervoQ het. Duisende Afrikaners word gedwing om in die 'Noorde', d.w,s., Egipte en Italü, te gaan veg. Verbeel jou, om IODAT te doen. Italianers, wat van die agterlike Abessinie 'n tuin van voorspoed gemaak het, word deur ons soldate namens die Britte verdryf. Natuurlik doen die Boere die vegwerk. A r m e geviktimiseerde en misleide wesens. General Smats sfuur duisende soldate uit Suid-Afrika en verjaag die ltaiianers. Engeland gaan daarna en piaas 'n swart, sogenaamde keisertjie op die troon, genaamd. Haile Selassie, daardie berugte vyand van Suid-Afrika en die hatigste vervolger van ons land in die VVO, vir dertig jaar lank. En, glo dit as jy wil . . . . ou Jan Smats woon nie eers die Vredeskonferensie by nie. Hy doen die vegwerk. Suid-Afrika hoop 'n oorlogskuld op van duisende miljoene. m aar Engeland maak vrede en trek die voordeel.. . - . • Daarna veg ons in Egipte. Hierdie keer om ander en knapper witmense, die Duitsers. te verjaag. 'n Verengelsde Boer bv name, Daan (se maar Den) Pienaar, voer die bevel oor ons soldate. Tydens 'n belangrike slag, vvord hv die duiwel in vir die Souties wat natuurlik die opperbevel voer en baie ver agter die linies veilig met hul whiskey en sodas wegkruip. Hy vaar in die hoofkwartier in en dreig om sy kanonne op hulle te draai. Kil bulle he hy moet die Duitsers skiet 6f moet hv hulle, die Rooinekke, skietv Hulle wil nie huBe deel doen nie, maar stuur die South Africans en die Indiers, die Australiers, Pole en die Franse in om die skietwerk te doen. Den Pienaar is kwaad en die greintjie Boer wat nog in horn oorgehly het, is billik ontstoke. Jan Smats se hulp word ingeroep. Hierdie Boergeneraal moet getem word.. . . . . . Daar word gereel dat Den vir 'n konferensie huistoe moet korn, Soos Smats gerieflikheidshaiwe 'per ongeluk' vir genl. Koos de Ia Rey last doodskiet het, en 'per ongeluk' vir genl. Beyers laat 'verdrink' het, laat hy ook vir Den Pienaar vankant maak. Sy vliegtuig 'val' in 'n meer in midde-Afrika. Nog 'n lastige vent uit die pad uit. . . , . . . Groot bitterheid onder ons soldate, veral die Boere wat darem vir Den respekteer het. C roter skade vir Suid-Afrika volg. Nou word ons seuns na Italie gestuur om die Duitsers wat in Rusland in 'n doodstryd met die Kommuniste gewikkel is, in die rug te gaan aanval. Die opperste sotheid van alle

sothede wat Suid-Afrika se reeks swak leiers vanaf 1910 begaan het, word nou

gepleeg. Ons veg saam met die Kommuniste en doen ons deeltjie om hulle die magtigste wereldmag van vandag te maak. Verbasend, maar tog waar. Duitsland word dan ook sistematies vernietig en die Kommuniste word baas in Europa. ln 1975 word hulle baas in Angola en Mosambiek, teenaan ons grense. Help nie om nou te verwyt me. Ons Ossewa Brandwags en HNP's (die ou Herenigde Nasionale Party van dr. Malan) het gewaarsku in 1939 en tot.by 1945. . . . , . . . . . . O ns was in verset teen die onlogiese sotheid van ons Britse regering. Ons het ou general Smats geboor op elke moontlike manier. Ons het die Ossewa Brandwag sterk gemaak en Smats se oorlogspoging op elke draai gesaboteer. Sodoende het ons hom gedwing om duisende Afrikanerseuns van Engeland se diens te weerhou om 'binnelandse orde te bewaar'. Ons het op daardie manier verhoed dat Boerebloed vir die versterking van Kommunisme vergiet word. Maar ons kon nie alles keer nie. Ons kon nie verhoed dat hy ons groot goudrykdomme op 'n skinkbord vir Engeland gee om hul oorlog te veg nie„en Ruslandsodoende oppermagtig te maak. ln 1945 eindig die Oorlog. Duisende soldate kom huistoe. Hulle kry alle voorregte. Petrol is skaars. Bande is onverkrygbaar. Werk is nog skaarser. Maar as jy een van Smats se 'boys' was, dan kry jy alles. Bande, petrol, geld om besighede en boerderye te begin, alles, Al die bestejoppies word vir die Rooi-

nekke gegee. Trou aan sy Britse tradisie stel Johannesburg net oud-soldate in sy diens * aan. Ou Johannesburgers sal hierdie tyd as sekerlik die naarste tyd in die Goudstad se geskiedenis onthou. 'n Brit is normaalweg 'n hovaardige onverteerbaarheid. Maar 'n Brit wat pas 'n oorlog 'gewen' het, nadat hy tot die laaste Fransman en Rus geveg het, is 'n godsonmoontlike ding, Stel jou nou voor. Die grootste afstootlikheid denkbaar. Dit het in die laat-veertigerjare in Johannesbuq, bestaan. 'n Verkeerskonstabel wat Brits is en pas 'n oorlog gewen het, Volledig met strepies, moestas en sterretjies van al sy moordtogte in verskiiiende werelddele. Liewe genade. .. . . . . Die a r rogansie van die Engelse in Suid-Afrika het ten hemele geskrei. . . . . . . l Die s&n wat die Oorlog vir Afrikaners ingehou het, was juis die feit dat hulle ons uit werke uitgeskop het. Dit het weer die beste in ons uitgebring en Afrikaners op groot skaal gedwing om selfstandig te wees. Ons MOES eenvoudig aan ander uitwee dink in plaas van om almal staatsdiensjoppies te soek. Juis in hierdie moeilike jare het daar van ons mees suksesvolle besighede ontstaan. Afrikaners wat net die staatsdiens as heenkome geken het, is uitgeskop en het ontpop as baie selfstandige en suksesvolle sakemanne. .

.

.

.

.

.

Toe ek by die munisipaliteit uitgejaag is, het ek 'n tydlank by Kopers-

bond (die eerste Afrikaanse groothandelsaaki werk gekry, in die ou Voortrekkergebou, Hoekstraat, Johannesbu~. Mnr. Anton Rupert was ook destyds in die Voortrekkergebou. Sy eerste 'fabriek' het hy in 'n geboutjie in Kommissarisstraat, Johannesbuq*„geopen en ek herinner my dat ek eendag 'nboodskap soontoe moes neem. Die hele vloer het vol tabak geie wat moes droog. Dit was ook die dae toe hy nog VOORBRAND T A BA K M P Y . was. wat OOM B ART P Y PTWAK verkoop het. Pragtjge Afrikaanse name, lank voor die latere 'International Passports to Smoking Pleasure'... . . . . Die Transvaler was daar met dr. Verwoerd as die redakteur. Die Reddingsdaadbond, onder leiding van dr. Diederichs en dr. Piet Meyer, Die Ossewa Brandwag, met dr. Hans van Rensburg as Kommandantgeneraal. 'n Heer-

like, suiwer atmosfeer. Nadat ek vele ander sake-moontlikhede beproef het, beland ek uit eidelik in 1947 op die hock van Marshall- en Wesstrate, (oorkant die Magistraatskantoor) as 'n handelaar in gebruikte motors. My eie baas . . . . . . .

volkome. Vier en twintig jaar oud, en niks nodig van Souties en teruggekeerde soldate nie! My besigheid dra my eie naam. Trou aan die tradisie van die tyd

en doodbangdat ek nie besigheid sal kry as ek die Boerevlag te hoog hys nie, kruip ekagter 'n Engelse naam weg: 'Robert'sCar Sales'. .

.

.

.

.

.

D is 'n oop erf en die karre staan netjies geparkeer in 'n ry. T w ee keer per weck moet ek hulle omruil. Dis dan 'n groot verskuiwery. Motors

word op die sypaadjie gestoot en dan weer een vir een terug gery. Die verkeerspohsie amveer toe die sypaadjie met karre gepak staan. Hulle ry in 'n patrolliekar met 'n luidspreker en blerts my met Engeland se taal. Ek moet die karre van die sypaadjie verwyder. Die wereld kan hoor hoe hard dit brul.

Ek stap uit tot by die kerel: 'As jy Afrikaans praat, kan ek ook verstaan wat jy se, ou bees.' Heftige reaksie. Hy ontplof van woede en vlieg uit sy paneeiwa, Alles geskiedin een beweging. Die deur bars oop en die boekie en pen korn uit met 'n: 'Aail ficks joe bleddie Ossewa Brandwags'. .

.

.

.

,

.

Dis nou omdat ek in Suid-Afrika, Suid-Afrika se taal praat! Hy wil my

naam he. 'Nee ou bees, dit kry jy nie voordat jy dit in die taal van die land vra n ie. Solank jy Brittanje se taal praat, is die antwoord NEE . . . . . . . . ! ' 'Then I'Ii have you arrested! ' 'Gaaf, hardloop maar voor die pad vol duwweltjies word.' So ontstoke is die ou Rooid dat hy die patrolliewa net so in die straat

los en na Marshallplein hardloop.. Dis nou Johannesburg se ou polisie-hoofkwartier, m.a.w. die veertjgerjare se John Vorsterplein, so 'n blok of twee weg

van my bescheid.Toe ek sien wat hy aanvang, spring ek dadehk na die tele-

go6EP

Cr ~P SALES

l947. . . . Tro nssn die Iradisie vsn die ryd Lruip ek grega@ter'n tngelse nasnr, 'Robert'a t sr 3alea', my rnotorrask in Jobanneabuqk. As ek msar een of twee vsn dssrdie kanetjica y.hou b et tot vsndag se dae..... . !

30

foon en bei sy baas. Dit was 'n sekere 'Kuhnil' Hayton, Baie Brits, maar meer verantwoordelik. Ek moes sy konstabel vra om horn dadelik te bei assebfiief. Ek verduidelik dat ek nou gearresteer gaan word omdat ek Afrikaans praat. 'Oh Christ', skreeu die Kuhnil, 'se die inspector moet aan my rappofteer.

Ek se ek sal so maak. Tien minute later daag die inspector op met 'n polisiekonstabel aan sy

sy. Ek sien dadelik dü is 'n Boer. Ek het vermoed wat gaan gebeur. Hy is ontstoke. 'Wat gaan hier aan?', vra hy. 'Ek weet nie, hierdie man praat 'n vreemde taal en ek weet nie wat hy

wß he nie.' Die konstabel begryp onmiddellik. Sy sin virbillikheid neemoor. Hy snou die inspector toe:

'Nou wat de hel wil jy hH' En so hou dit aan. D i e Boerekonstabel speel tolk. Hy vertel die inspector waar Dawid die wortels gegrawe het, en veral dat hy die publiek se taal moet praat as hy reaksie wil he.

'Se vir horn Kuhnil Hayton se hy moet dadelik aan horn persoonlik rapporteer', versoek ek. Die mannetjie word bleek en los my soos 'n warm patat. Die konstabel uiter 'n paar sterk Boereverwensings en drink eers 'n koppie koffie voordat hy

ook loop. Ek spring weer nadie foon en bei my prokureur, 'n bekende Afrikaner wat later 'n belangrike politieke rol gespeel het. 'Staan vas Robert', se hy, 'ek sal jou saak verniet veg en ek sal met 'n advokaat reei om jou verniet in die hooggeregshof te verdedig as dit nodig

word. Maar, staan vase' En ek maak so! Die uiteinde? Kuhnil Hayton skryf 'n pragtige brief van verskoning in Afrikaans. Die brief was juis so pragtig omdat dit vol taalfoute was, Daar was letterlik niemand in sy departement, Afrikaans magtig nie. Maar, en dis so belangrik, hierdie vasstaanhouding gee werk aan uns eie mense. Dis iets wat so haie 'gematigde' Afrikaners wat 'gesofistikeerd' wil handhaaf, nie wil verstaan nie. Dis nou die Boere wat maar orals Engels praat. Die verkeersdepartement het dadelik Afrikaanse tiksters begin aanstel. Geleidelik moes huQe ook Boerseur@as inspekteurs aanstel. Hemel, daardie 'ex-army'-tipes het ons swaar laat leef!

HOOFSTUK 4 1 949 — VIER JAAR NA DIE TWEEDE WERELDAO R L O G

ohann esburg.

Die oorlogsgees woed nog steeds in J

Amper erger as ge-

durende die oorlog self, want die vo~e jaar het die Suid-Afrikaanse Britte bulle

'n onverwagse politieke loesing op die lyf geloop. Meer as ooit is huße vervul met huiie ingebore drif, 'maar hulle regeer wil hulle alleen regeer', soos mnr. Nentzel du Plessis dit so raak gestel het. Hierdie oorwinningsgees het huRe saam gebring van Brittanje sover terug as 1805. Die Afrikaners moet onder-

werp word en Afrikaans moet eenvoudig uitgewis word — en hulle volgehoue ywer om hierdie oogmerke te volvoer, het nog nooit verflou nie. Die po¹ ticke geskiedenis bewys dit tog duidelik; nie die verwaterde gekookte geskiedenis wat aan ons kinders in die skole opgedis word nie, maar die geskiedenis van

die werklike feite. Deurgaans het hulle altyd Afrikaners gevind om hul vuilvrerk te doen en op die mees subtiele maniere is ons eie mense altyd te8n ons gebruik. Dit bewys die loopbane van onse naiewe Jan Hofmeyr, Louis Botha, Jan Smuts en Francois Burgers tog duidelik. HuUe het die Britte se oogmerke

sommer openhk uitgevoer, en onbeskaamd plastiek Engelse geword. So bewys die loopbane van Hendrik Verwoerd, John Vorster en P.W. Botha weer die meer subtiele misbruik v a n A frikaanssprekende leiers, deur die uitgeslape Britte. Terwyl hierdie manne 'n Afrikaanse Nasionale Party gelei het, het hulle met ywer die Sritse kultuur in Suider Afrika met hondmle duisende immi-

grante versterk! Die kultuurgeskiedenis van Suid-Afrika staaf hierdie ste!!ingsneig veel stexker. Engels staan vandag haie, haie sterker as in 1902, en dit in weerwil

van die feit dat die Unie van SA en die RSA nog nooit eens 'n Engelse eerste minister gehad het nie! Maar in 1948 het daar 'n wonderwerk gebeur. Ons Afrkaners het die regering van die ou Britse Unie van Suid-Afrika op eie stoom verwerf. Sonder

die hulp van ander groepe. Dit was die suiwerste Afrikaner-regering sedert die val van ons Repubheke in 1902. Maar wat baie mense nie verstaan het nie-

dit was nog glad nie 'n Boere-regering nie.. . .

. . . daar was oorwegend Kape-

naars in die kabinet. Mense wat wel Afrikaans gepraat het maar gedrenk was in 'n honderdan-vyftig jaar van Sritse leefwyse en oorheersing.

Vir die 'Suide' was die 1948worwinning 'n geleentheid om aan die Ienglish Spieking Siauf Efriken te toon hoe 'n gawe kerel 'n Afrikaner kin wees. Huße het gemeen om sodoende die mense se goedgesindheid te kry. Vir

die Boer van die Noorde, wat die Brit oneindig beter geken het en bewus was van sy einddoel, was die oorwinning 'n verlossing van die ewige Britse vervolging, van die vertrapping van ons taal, en van die viktimisasie omdat ons

B oere is. Kortom, dit was ons politieke Majuba. . . . . , . In 1940 het daar behoorlik 'n jong oorloggie in Johannesbutg uitgebrmk. Smats het sy soldate losgelaat om die Afrikanervestings te verwoes. So het ditgebeur dat die gebou waar Die Transvaler gedruk was, op die hock van Hock- en De Yilliersstrate, deur duisende Engelse South African soldate aangeval is. Daar was net 'n handjievol Boere om te verdedig. Gelukkig was die ingang en grondverdieping so gebou dat die aanval net deur die voordeur kon En hier was twee fris Boere byderhand. Johannes van der Vfalt, die beroemde stoeier, en oom Olivier, die reusagtige oppasser van Voortrekkergehou. Met bietjie ander Boerehulp het hulle verwoesting onder die Kakies aangerig. Maar dieselfdeaand het genl. Hans van Rensbug, hoofleier van die OB, 'n massa-saamtrek van Ossewa Brandwag-manne op Springstoegespreek. Daar was 30 000 OB's wat gejeuk het om die Kakieste gaan verwilder. Hans van Rensburg verbied bulle egter om te gaan. Hy stuur net tweehonderd man na Johannesburg. Dit wasgenoeg om die Kakies te verslaan maar sy aksie was tog

onverstaanbaar. Soveel so dat haie mense horn verdink het as 'n Smats-huurling wat geplant was om die Boere onderdanig te hou. As hy tienduisend gestuur het, was daar die aand groot moleste en bloedvergieting in Johannesburg maar dit sou beslis Smats se einde gewees het. Die Polisie en Leer was vol van duisende ontevrede Beere wat deur Smats ingedwing is en in Engeland se oorlog moes veg. Hulle sou gedraai het en Smats sou die eerste Suid-Afrikaanse staatshoof wees wat deur 'n staatsgreep vervang sou word, Maar was dieverfynde en welopgevoede dr. Hans nie maar meer net 'n tipiese, tipiese Boer nie? 'n Jintelman, 'n Piet Retief wat goedertrou gereken het dat ander rnense net so welskape en opreg soos hyself is. 'n Nikolaas Smit wat gereken het dat die Rooinek generaal wat by Laingsnek en lngogo teenoor horn geveg het, ook 'n man van sy woord is? Rat nie kon verstaan hoe die Rooie se rnoraliteit inmekaarsit nie toe hy onder die witvlag sy kanonne regskuif i.p.v. sy gewondes verwyder soos ooreengekom.. . . . . . Het Hans van Rensburg nieook maar gereken dat ashy Smats mooi behandel hy meer 'respek' sou afdwing nie? Ai. . . . . . . Smats het horn daarna genadeloos agtervolg. Van sy mense doodgeskiet en mishandel. Talle in die interneringskampe gegooi en veel meer uit hul werke geskop. Neer moes die Afrikaner ly, met sy goeie maniere en al. . . . . Die spioenasiestelsel van Smats het uiterste afmetings aangeneem. Sy 'waarheidsridders' was berug onder die Afrikaners. Dit was sy mense wat as luistervinke moes dien om Afrikaners uit te ruik en te laat vervolg. Dit kon jou buurman wees, ofjou mede-kerksraadlid of koHega of spanmaat in die rugbyspan, Kortom, jy kon niemand meer vertrou nie. . . . . . . a m per soos vandag met die reusagtige Broeder/Boss-infiltrasie in alle liggame, om op die Boere te

spioeneerf

34

Dr. llans van Rensbnsg, hier van Chsewa Srandwng tydens die veelbewoe oorlogsjare vanaf 1939 tot 1945. Hy het dit in sy mag gehad om 'nstaatsgreep teen die bewind van Field Marshall Smats uit te vmr.

35

Dis dus verstaanbaar dat daar geweldige bitterheid onder ons mense was toe die oorlog uiteindelik eindig en toe ons onverwags daarin slaag om in 1948, die regering te verower. Die noordelike Afrikaners, die Boere, het die Here gedank toe ons Smats in 1948 verslaan het. So groot soos die verligting was toe ons van die Hanskakie ontslae geraak het, sb groot was die skok en vrees wat onder die Britte in Suid-Afrika, oftewel die sg. South Africans, ontstaan het. Hulle het natuurlik ten hemele gestink van 'n skuldgevoel. Vir al die onregte wat hulle teen die Afrikaners gepleeg het, het huQe vanselfsprekend die allervreeslikste w raak verwag. Om te illustreer, die volgende ware gebeurteni: l n Greenside, Johannesburg, het 'n Boereprokureur gewoon. Hy was 'n OB en het met moeite uit

die kamp gebly. Sy buurman het, onder andere, voltyds op horn gespioeneer. Die aand nü die 1948 eleksie se uitslag klop die buurman aan sy deur. Dit was 'n verrassing want die Boer het geweet dat hierdie Afrikaans-speaking South

African op horn spioeneer. Huiie het mekaar vermy. Maar... . hier staan die nare vent.

'Ja?' ' Ek korn se dat ek ingepak het en reg is om te gaan.... . . . ' 'O ja, waarheen?' 'Kamptoe natuurlik. Ek het probeer om jou in die kamp te kry en jy weet dit. Nougaanjy my in die kamp sit en ek is reg daarvoor.' Die mees verbaasde man was toevallig nie die South African nie, maar die Boer. . . . . . . o ns dink mos nooit aan wraak nie!

Maar dit was die klimaat; agterdog, nyd, haat, ens., ens. Toe die munisipaliteit dan ook op elke motorfiets 'n exwrmy tipe met 'n Britse uniform sit om die verkeer op te pas, het ons Boere glad nie lekker gevoel nie.

Sommige Afrikaners was invloedryk en bulle het hul taaiinsidente fyn beplan. Ek wasnog 'n penkop indie politiek en hetgeen grootkoppe van naby geken nie. Met die ommeswaai in 1948, het die Afrikaners in die Polisie weer gespook om hul regte terug te krv. Croot getaHe polisiemanne en oßisiere is die oorlog geviktimiseer omdat huHe nie vir Engeland wou gaan veg het nie. TaHe van bulle het nie hul bevordering gekry nie. Ander is summier uitgeskop. Die Malanregering van 1948 het haie van bulle in ere herstel. Weliswaar het bulle, jammer genoeg, nie die Britse ofßsiere wat onregverdglik bevorder is uitgeskop nie, maar talle ou Boeregesigte het ook nou meer in hoer poste verskyn. So het dit gebeur dat een van die senior-poste in Hospitaalheuwel, Johannesburg, weer deur 'nAfrikaner beklee was. Hospitaalheuwel is na aan die middestad gelee en is een vsn die grootste stasies in die stad. Met hierdie

geduren de

ofßsier, het 'n sekere warm Boer gereel dat as hy horn roep, hy tog net dadelik

m oes korn..... . . Nou dat die strik gestel was, het ons vriend (se maar Koos) gesoek vir 'moeilikheid'. Dit was maklik om op die lyf te loop. Sommer op die hock van Bree- en Harrisonstrate, gaan hy staan en dam die verkeer op. Soos 'n valk sak so 'n beuniformde moestasgesig met Britse strepies op horn toe: 'Pull your car away! ' 'Hoe sP.' Tien keer harder. 'Pull your car away!' 'Jy beter se wat jy wil he of ek sal die polisie roep', Groot ontploffing. 'You will he arrested forobstruction.' Hierdie tipes was altyd'haie vinnig om te laat arresteer en op te sluit. Die oorblyfsel van bulle gewoonte om ieder en elke äoer in die leer wild en wakker te vloek. 'Ou kerel, dis presies wat ek met jou gaan doen.' Koos draai na sy maat in die kar. 'Bly jy hier terwyl ek die polisie gaan bei', en hy los die kar net daar in die middel van Breestraat en hy soek die naaste foonhokkie. By Hospitaalheuwel kry die oNsier die boodskap en haas horn na Breestraat. Hy kry die ou ex~ l lie nog in volle aksie: die verkeersman is steeds besig om amper sy prop te blaas van boosaardigheid, en al vloekende die een kaartjie na die ander uit te .

skryf.. . . . .

.

.

.

.

.

.

Maar boeta, verbleek so 'n Britse bakkies darem nie.. . . . . ! K o os konfronteer die kerel weer '3y kan my nie se waarvoor jy kaartjies uitskryf nie en

waaroor jy raas nie. Jy hou my wederregtelik op. Asjy nie kan verduidelik nie last ek jou arresteer en kla jou nou op die piek aan vir wederregtelike aan-

houding! ' Die Boere-ofßsier verduidelik aan die verkeersman dat hy verplig is om die publiek in die taal wat H U LLE p raat, te bedien. HY is die staatsampte-

naar en die wet vereis dit van horn. Die Kakie staan met 'n bek vol tande. Hy is in Johannesburg gehore,

sy lewe lank daar gebly, maar Afrikaans kan hy nie praat nie. Nouja, dis baie jammer maar dis nie Koos se skuld nie. Nie waar nie?

Dan moet hymaar saam korn. By die stasie sal hy kans kry om sy prokureur te bei. Daar gaat hy met die lamgeskrikte ou Rooie. By die stasie gekom, het die vent natuurlik na sy verkeershoofde gehel

en horn 'ntweede keer totaal misreken. Asof hy 'n tweede asernskep, vra hy die Hoof om die poeliesmantjie tog dadelik op sy piek te sit. Sommer net 'n

kwessie om horn te vertel dat hy, wat Engeise verkeersman is, nie deur die gereg, wat Boer is, tot orde geroep kan word nie. Nee, hulle is mos BO die wet! Afrikaners kan vandag kwahk glo dat ons op hierdie manier, 35 jaar gelede, ons pad moes oopveg. En tog was dit AL uitweg. Stukkie vir stukkie het ons veld gewen. Maar dit was altyd teen die mees verbete teenstand. Nooit was daar 'n greintjie tegemoetkoming van die Engelse kant nie!

En d ie uiteinde van hierdie episode? . . . . . , Die Johannesburgse verkeershoofde het hulle man van vervolging gered deur bowor die Boeremffisier se hoof te gaan, na 'n Sap-hoof wat bietjie hoer in die hierargie was. Daar is beloof dat die manne op straat geleidelik vervang sal word deur tweetaliges. Nulle man het sy les geleer, maar hy moet tog net nie vervolg word nie. Di e klag is doodgedruk. So het daar weer meer en meer Afrikaners werk gekry in die verkeersdepartement van Johannesburg.. .

.

.

.

.

HOOFSTUK 5 1952 — STEEDS IN JOHANNESBURG

Die moeilike Britse mentaliteit waarmee die Afrikaner steeds in die stede te kampe het, kan beste begryp word deur die volgende insidente. Die tradisionele houding van die Rooies is dat die Opperwese Engels praat. Met daardie gees word bulle aimal grootgemaak.. .. . . , d i e polisieman, die verkeersman, die soldaat, die sakeman en natuurlik bowe alles, die kerkman. Hulle aanvaar dat almal Engels praat. Die mentaliteit word veral deur hul kerk ingeskerp. Bismarck het gese dat die Britse kerk bloot 'n pohtieke agentskap is. Dit seen voor die voet alles wat in bulle politieke voordeel is. In die ou dae in Suid-Afrika het hulle, bv., deurgaans die Britse konneksie geseen, maar sedert Republiekwording seen huile konsekwent die swart opheffersmanie, inkluis als wat Swart is solank dit natuurlik anti-Boer is. So is die 'onluste' van Soweto in 1976 in Engelse kerk- en koerantkringe georganiseer. Die anti-Afrikaanse plakkate, wat kwansuis te kenne gegee het dat die Swartes nie Afrikaans wil l eer nie, is deur 'n Johannesburgse Britse koerant opgestel en gedruk! D i e koerante kollekteer heel onskuldig geld vir klaskamers vir die Swartes, en die pape preek hast en opstand teen die Boere. 'n Ou grappieis steeds nog van

pas. Dit lui: In die jare van die uitbou van die Britse ryk het die sendeling altyd . eerste in die nuwe gebied ingetrek. Hy leer die inboorlinge Engels en knoei teen die owerheid. Dan volg die handelaar en hy en die sendeling smokkel saam wapens. Daarna volg die soldaat. Hy neem formeel die land oor. Dau roep die aendeling bulle op vir 'n biduur, en hy open deur te se: 'Let us prey!' Die patroon is nog nooit verander nie! As sekere sendingaksies van die Britte en sekere koerante van bulle in hienlie land verbied word, sal Suider Afrika die duisendjarige vrederyk betree! Maar hoe dit ookal sy, hul invloed is geweldig en suur deur tot by die verkeersmannetjies op ditfiets. So ry ek een oggend in Fordsburg. Ek 'glip' oor die stopstraat, so kruip4ruip en loer-loer of daar nie karre aankom nie. Daar het niks aangekom nie. Ek is kwalik oor die kruising toe is die kerel hier langs my met 'n heftige:

'All up! ' Ek betrag horn so sydehngs maar ry voort. Nou brul die fiets soos hy met opset die masjien laat jaag en raas. %teer 'n keer: 'Pull up there! '. en hy wys vorentoe na die sypaadjie. Ek kyk horn vraend aan en ryvoort na die volgende hock. Daar is 'n

robot en soos die geluk horn begunstig, is dit rooi. Ek moet stop. Blasend en rasend is hy Iangs my. 'I told you to pull up! '

'Hoe sč ou swaer?' 'Ek hetjougesč om te stop. Hoekom stopjy nic he?' kom hy tot verhaal in Afrikaans.

'As jy wil he ek moet stop, hoekom sč jy nie so nie? ' vra ek. 'Maar ekhetjou gesč meneer.' 'Nee jy het nie.' 'Maar ek het nie geweet meneer is Afrikaans nie', kom dit weer, Ek haal my kaartjie uit en gee dit aan horn. 'Bel daardie nomrner. Jy s al hoor by my besigheid antwoord ons: Goeie more — Good morning.. . . . sommer alles in een asem bedien ons almal, nie net die Engelse nie! ' Hy los my net daar. H u lle vra mos nooit om verskoning nie, veral nie Johannesburg severkeersmanne nie. Hy't net weggery.

Maar dit was nog niks nie. Hy was 'n ređene mak voorbeeld van die rooi Gestapo wat Johannesburg so lank regeer het. žn Marshallstraat ry ek eendag per ongeluk oor die middelartighrid en begrip, of liewer. dit word so verstaan deur alle ander volke, Britte is mense wat altyd wil oorheers en soos Nentzel du Plessis gese het: 'lVaar bulle heers, wil hulle alleen heers'. Hulle misbruik hul posisies in hospitale en die liewe vader weet waarom hulle altyd in ons siekehuise beland in sulke groof gefalle. Van alle ongewenste irnmigrante plaas ek Britse verpleegsters heelbo aan die lys. Die goed aal jare der jare in ons land wees sonder orn die minste pogings aan te wend om uns taal aan te leer. H u lle dwing hul taal af op siekes wat totaal weerloos is. Na 'n lang en gelukkige huwelik van 21 jaar is Sus in Maart 1973, oorlede. Ons ses kinders was almal nog jonk en onder sorg en die ontwrigting wat so 'n huisgesin tref met die afsterwe van 'n moeder. kan net besef word deur diegene wat reeds so 'n tragiese gebeurtenis beleef het. Ons is 'n hegte gesin en haar afsterwe het ons diep getref. Di t was vir ons 'n groot troos om ons Mamma in ons eie kerkhof op ons plaas te kon begrawe. Die plegtigheid was deur ruim 400 mense bygewoon en die bestuurslede van die GHA, die Konserwatiewe Studiegroep, die HNP, die Gesuiwerde Nasionaliste en selfs van ons voormalige politieke vriende, die Nasionale Party, het die kis na die graf gevolg. Almal was veel aan haar toewyding en harde werk verskuldig. In die jarena haar afsterwe het ek probeer om my huishouding weer op dreef te kry en het met groot skade en verdriet agtergekom dat die wereld intussen verander het. I n piek van die blywende huwelik soos ons dit geken het, het die saambly-gebruik intussen ontwikkel. Ek het nie daaraan geglo nie maar vasgehou aan die Boeretradisie dat jy nie sommer met 'n vrou saamleef nie, maar ordentlik met haar trou. Ek het egter uitgevind dat 'n stywe persentasie vroue nie meer daaraan glo om ordentlik getroud te bly nie. Waardes het heeltemal verander, en die huwelik, wat deur my geslag as Anaal-bindend

maar 'n Britse immigrant wat met 'n Wen Whaaik getroud is! Daar is niemand wat ons kan help nie. Ek het Sus uit daardie hospitaal gehaal na 'n geringe verbetering in haar toestand maar sy was al gou weer verplig om opgeneem te word. Ek het my dokter meegedeel dat ons onder geen omstandighede weer na daardie nare piek sal gaan nie. Die nuwe hospitaal was nie veel beter nie en na haar afsterwe het ek een na die ander instansie onder die aandag van die outoriteite gebring. Vanselfsprekend wou ek nie 'moeilikheid' maak terwyl sy in lewe was en so siek was nie. Om jou eie uit te leef in die RSA is mos 'moeilikheid'. Maar laat ek dit herhaal, die hospitaaldienste van Johannesburg, Kaapstad en ons ander groot stede met uitsondering van Pretoria en Bloemfontein, is in hierdie opsig van die onsimpatiekste en swakste ter wereld. Te veel van die militere perdegesg-tipe Britse verpleegsters word in die RSA toegelaat. En die les wat ons deur die jare met hierdie wrede ras geleer het, is dat jy nooit 'n Brit in 'n gesagsposisie oor ander volke moet stel nie. Die posisie van verpleegster is een van barndiartigheid en begrip, of liewer. dit word so verstaan deur alle ander volke. Britte is mense wat altyd wil oorheers en soos Wentzel du Plessis gese het: 'Waar hulle heers, wil hulle alleen heers'. Hulle misbruik hul posisies in hospitale en die liewe vader weet waarom hulle altyd in ons siekehuise beland in sulke groot getalle. Va n aße ongewenste immigrante plaas ek Britse verpleegsters heelbo aan die lys. Die goed sal jare der jare in ons land wees sonder om die minste pogings aan te wend om uns taal aan te leer. H u lle dwing hul taal af op siekes wat totaal weerloos is. Na 'n lang en gelukkige huwelik van 2l jaar is Sus in Maart l973, oorlede. Ons ses kinders was almal nog jonk en onder sorg en die ontwrigting wat so 'n huisgesin tref met die afsterwe van 'n nu~eder, kan net besef word deur diegene wat reeds so 'n tragiese geheurtenis beleef het. Ons is 'n hegte gesin en haar afsterwe het ons diep getref. Di t was vir ons 'n groot troos om ons Mamma in ons eie kerkhof op ons plaas te kun begrawe. Die plegtgheid was deur ruim 400 mense bygewoon en die besfuurslede van die CHA, die Konserwatiewe Studiegroep, die HNP. die Cesuiwerde Nasionaliste en selfs van ons voormalige politieke vriende, die Nasionale Party, het die kis na die graf gevolg. Almal was veel aan haar toewyding en harde werk verskuldig. In die jare na haar afsterwe het ek probeer om my huishouding weer op dreef te kry en het met groot skade en verdriet agtergekom dat die wereld intussen verander het. I n p iek van die blywende huwelik soos ons dit geken het, het die saambly-gebruik intussen ontwikkel. Ek het nie daaraan geglo nie maar vasgehou aan die Boeretradisie dat jy nie sommer met 'n vrou saamleef nie, maar ordentlik met haar trou. Ek het egter uitgevind dat 'n stywe persentasie vroue nie meer daaraan glo om ordentlik getroud te bly nie. Waardes het heeltemal verander, en die huwelik, wat deur my geslag as finaal-bindend

beskou was. het 'n geriefiikheidsinstelling geword. Solank dit aangenaam en winsgewend is, word dit voortgesit: sodra plig en opofferings tef spfake vvord dit verbreek. So het ek in twee onaangename egskeidings beland en omdat ek glo in 'n gevestigde familielewe en nie wou skei nie, is ek groot skade berokken. Maar dit tersvde. Die wa het wel deur die drif gekom en nty kindefs hef wonderHk gehelp om 'n gelukkige en gesellige huislike lewe instand te hou, veral ten behoewe van die heel jongste boeties. Die koerante in Afrikaans se bekers van geluk het egter oorgeloop. Hier was heerlike beswaddermateriaal teenoor 'nbehoudende Afrikaner, en maak nie saak hoeveel kere hulle hoor dat jy 'n lang en gelukkige huwelikslewe agter die rug het nie, bulle kook net heerlike skeistories op! Idee die patriotiese en behoudende Afrikaners wat persoonlike probleme ondervind het in hierdie tye! Vanwee my gesinsverantwoordelikhede kuh ek niesommer dadehk my kultuurwerk hervat nie en ek het nie weer tot die GHA toegetree nie. So het die laaste twee ongelukkige jare van die GHA se bestaan my genadiglik verbygcgaan. ln die piek van die hartlike doelgerigte arbeid van die jare l9$5 - i97$ het daar twis en rusies ontstaan in die bestuurskringe, en die laaste jaarvergadering wat ek bygewoon het. was gekenmerk deur groepvorming, agterdog en ondergrondse knoeiery. D i e Broederbond en Nasionale Party het vasberade poging» aangevvend om dig GHA te vernietig. Die algemene vergadering waarna ek verwvs, was die jaarlikse lede~ergaderiug van l974, Daar was baie gesigte wat ek nooit tevore by die GHA pgelet het nie. Daar was ook duidelik 'n blokstem op nuwe kandidate vir die hcstuur uitgebring maar die ou stigterslede het die dag die veld behou en die Hroederpoging tot oorname is afgeslaan. Hierdie Broederknoeiers sou moes wag tot die afsterwe van dr. Hennie aoordat hullc hul vernietlgingswerk kon voltool, Die kle111 van veflanllnhtg was

egler rceds gesaai en die GHA was nie meer wat dit was nie. Dr, Terblanche se gesondheid het ook agteruit gegaan en die GHA het meer en meer onaktief geraak. As gevolg van die twiste het haie lede uit die GHA bedank en in Pretoria het 'n nuwe liggaam, nl.. die GRA ontstaan (Genootskap van Regte Afrikaners). Die meer konserwatiewe lede van die GHA het hulle by die nuwe li gaant.geskaar te meer nog omdat die liberale Afrikaanse pers ewe skielik 'n groot liefde vir die veranderde GHA openbaar het. 'n Kwessie van 'as die lngelse jou prys, is jy op die verkeerde pad'. Niks kon Afrikaners vinniger wegjaag van 'n kultuurliggaam as die lofuitinge van liberaliste nie! 'Saar die koerante in Afrikaans vir die CHA gi n tyd gehad het in die dae toe dr. Terblanche die Nasionale Party die rug toegekeer het nie, het hulle

70

mf

l)r. 1)cnni» Tcrblanehe in kenmerkende houding atgcnecm tydens 'n ('IIAwc5 tot 1973 «as hy die onvermocide leier van die (iii A, en sy optrede op die taaliskop van die NPAcier< op die hals gehaal. Vanuee' sy leierskap in die taalstryd, he< die Natuurlik nie. Die beinvloeding teen Afrikaans is TE sterk om met handhawingspogings op die kultuurliggaam-, winkel- en straatvlak teengewerk te word. Van die GHA kon dus ook glad nie verwag word om hierdie magtige faktore te stuit nie. Enige soortgelyke taalliggaam sal ewe min verrig en dit is ook die rede waarom patriotiese Afrikaners nie, met inagneming van die huidige omstandighede, weer so 'n liggaam sal stg nie. Rat ek hiermee bedoel is dat 'n kultuurhggaam op sy eentjie en sonder koerant- en politieke steun nie veel kan vermag nie, en solank die pers in Afri-

kaans en die Afrikaner se politieke partye sulke pogings vyandig bly, sal dit

dwaas wees om weer so 'n liggaam van stapel te stuur. Die moontHkheid bestaan gelukkg dat daar weer nuwe partye en nuusblaaie kan ontstaan wat weer ons taalstryd sal steun. Sodra dit gebeur, kan 'n nuwe taalliggaam weer in die lewe geroep word. Maar intussen, by gebrek aan Afrikaans-simpatieke nuusblaaie en meestrydende politieke partye, word daar aan nog-meer effektiewe metodes gedink. Die tyd sal wel lig bring. Die bestaan van die GHA het die futiliteit van alleenstaande kultuuraksies onderstreep. As die beie volk saamveg, slaag kultuuraksies amper outomaties, d.w.s., as die politieke party, die pers, die kerk, die skool en die besgheidsmanne almal inspring. Dit was wel die geval in die vroee dertigerjare toe almal geeadriftig gehelp het om die Afrikanerwa deur die drif te kry. Daardie pragtige jare is verby, hoofsaaklik omdat ons bedeel was met 'n recks politieke leiers wat ongelukkig as uiters swak bestempel kan word. M ense met geen visie nie en met nog minder gevoel en pieteit vir hul eie volk en taal. Mense wat gestreef het om hul eie polifieke posisies te behou en te verskans. en te duiwel met die Afrikaner en Afrikaans. Mense wat in hul toesprake en uitinge, en deur middelvan hul koerante, die onus vir die behoud van Afrikaans afgewerp het op die 'gewone' Afrikaner en kultuurl~ ame, wel wetende dat hulle magteloos is teen die groot magte wat teen hul opbou. Ongelukkig is die politieke mag tans in die hande van hierdie soort 'Afrikaanssprekendes'. Mense wat wel nog Afrikaans praat, maar van wie die harte reeds lankal yskoud geword het vir hul eie taal en kultuur, en wat nie 'n vinger sal verroer nie om hul magtige politieke posisies te gebruik ten behoewe van Afrikaans in sy hewigste stryd ooitf

HOOFSTUK 8 1964 - 1969... DIE KONSERWATIEWE STUDIEGROEP en die GESUDVERDE NASIONALISTE; 'DAARS MiERK' en 'DIE STRYD DUUR VOORT' Soos in die vorige hoofstuk aangedui is, het die Konserwatiewe Studiegroep 'n belangrike invloed uitgeoefen op die kultuurfront, daar dit die direkte stukrag agter die stigting van die GHA was. Daar was egter ook baie belangrike politieke uitvloeisels want van die groot getal belangstellendes wat op die geskrifte van die Studiegroep gereageer het, het daar gelukkjg nie 'n meerderheid tot die Nasionale Konserwatiewe Party toegetree nie. Op die NP-kongresse het besprekings tussen behoudendes voortgeduur en dieervare manne het kopgehou deur nie tb oorhaastig uit te spring nie. Die uitslag van die 1966 algemene verkiesing, waartydens die Nasionale Party vir die soveelste maal skoonskip gemaak het van alle opposisie, het ook gedien as 'n deeglike les vir diegene wat oorhaastig op partystigting wou aandring. Tog was daar ook 'n positiewe gevolg van die Nasionale Konserwatiewe Party se toetrede tot die verkiesingstryd. al was hul poging ook hoe gering in omvang. En klein en gering was dit beslis! Nie alleen het hulle geen organisasie van enige aard gehad nie, maar ook geen perssteun of publisiteit van enge betekenis nie. Die NP4oerante het huße met opset geignoreer en die taktiek was duidelik dat daar glad nie rugbaarheid aan enige opposisie van patriotiese Afrikanerkant gegee moes word nie. Die positiewe gevoQ was dat die teenkanting van die Nasionale Party teen die Nasionale Konserwatiewe Party klem gele het op die beginsel verskuiwing wat die NP ondergaan het. Die NKP was baie suiwer op Afrikanerbeginsels gefundeer. Hulle het die Studiegroep-ideale bepleit van beveiliging van Afrikaans deur; M i nder kultuur-vreemde immigrante; bevordering van Afrikaans deur 'n verpligte vereiste van 'n kennis van Afrikaans deur enige handelaar; versterking van Afrikaans deur 'n film-kwotawet; vergroting van die Afrikaanse aandeel van SAUK-uitsendings, ensomeer. Deur hulle aan te val het die Nasionale Party noodwendig op 'n basis van 'anti-Afrikaansheid' te staan gekom. Hulle moes bulle ondersteuners probeer' oortuig dat die stappe wat die NKP voorstaan om Afrikaans te beveilig dan nie so noodsaaklik sou wees nie. Dat Engels nie te na gekom mag word nie. Een blad in Afrikaans het selfs so ver gegaan om te se dat die Nasionale Konserwatiewe Party dau 'rassehaat' sou aanbiaas met hul bepleiting van Afrikaans. Presies dieselfde argument wat die Engelse pers deur die jare teen die Afrikaanse kultuurliggame en die Nasionale Party van genl. Hertmg gebruik het! Hoe valjy mense aan wat Afrikaans wil bevorder7 Noodwendig moet jy standpunt t&n Afrikaans inneem. Die stryd in Pretoria-sentraal waar die NKP-kandidaat gestaan het, is met groot belangstelling in die politieke binnekringe dopgehou. Die reaksie op

77

die stellings van die NKP. wat maar die Konserwatiewe Studiegroep se beginsels was, deur die Nasionale Party, was 'n groot skok vir die behoudendes watstands amper voltallig nog binne die NP was. 'ls dit hoe die wind waai.' is uit baie oorde gevra, Kou daar 'n beter bewys gevind word van die aanklagte van die gestorwe Konserwatiewe Studiegroep, nl., dat die Nasionale Party wel deeglik van koers verander het? Daar moes opgetree word en tydens die 1966 Transvaalse Nasionale Party-kongres het die geheime konserwatiewe groep besluit om weer in 3anuarie

1967 byeen te korn. Ek het nie die Nasionale Party-kongos as afgevaardgde

bygewoon nie, maar het aan al die vertrouhke besprekings van die konserwatiewes dmlgeneem, en ek is gevra om as sameroeper op te tree. Die vergadering is vroeg in 1967 in Pretoria gehou en daar is besluit om 'n behoorlike stuk op te stel oor die verontrustende Afrikaans-bedreigende wending wat die immigrasie geneem het. Die lede het ook toe besluit om etlike duisende name van Nasionaliste te versamel, veral van party-ampsdraers. 'n Fonds is geopen om die druk- en verspreidingskoste te finansier en verder is ooreengekom om weer vroeg in Maart te vergader. Daar is ook besluit om in die geheim te werk en in hoofsaak net daarop aan te dring dat die Nasionale Party na die Afrikaner-rigting moes terugkeer. Aan my is opgedra om die geskrif op te stel. ln Februarie 1967 was die geskrif gereed en ek het aan die dagbestuur gerapporteer. Daar is besluit om die stuk onder die titel 'DAARS'WERK' uit te gee, en te versprei onder die vaandel van die 'Gesuiwerde Nasionaliste'. Die groep het hierdie naam gekies vanwee die historiese slaankrag daarvan. Dit het gedui op die noodsaak om na die Afrikanerpad terug te keer, Die eerste Gesuiwerde Nasionaliste het ontstaan toe dr. D.F. Malan in 1934 weggebreek het van die ou Verenigde Party of Smeltersparty van genls. Smats en Hertzog. Hy het sy party die Herenigde Nasionale Party gedoop, maar in die volksmond het hierdie eerste HNP meer bekend gestaan as die Malaniete of die Gesuiwerde Nasionaliste. Die naam was uiteraard eers bedoel om verkleinerend te wees, maar al gou het dit 'n erenaam geword! Om 'Gesuiwerd' te wees. was immers hondermaal beter as om 'n 'Smelter' te wees - 'n naam wat op verwatering gedui het'. Die pamßet was 'n jong boekie van 16 bladsye en het met die skokopskrif begin: 'MNR. TROLLlP MOET >WEG!' Mnr. Trollip was die Engelse voormalige administrateur van Natal vvat in 1961 deur dr. Venvoerd as lmmigrasieminister aangestel was. Dit was 'n ontsettende horn want meer as 10 000 brosjures is gelyktydig gepos, en dit aan Nasionaliste en Nasionale Party-ampsdraers! Alle aspekte van die Afrikaans-skadelike immigrasie is ontleed en oopgevlek en daar is onthul dat die Regering in daardie jaar, 1966, bv., R603 000 begroot het om

78

MONDSTUK YAN DIE GESUIWERDE NASIONALISTE

MHR. TROLLIP MOET WEG! A FRIKANER

WORD

D E U R I M M I G R A SIE O N D E R G E P L O E G .

N ASIONALE KO E R A N T E P R A A T SK O K F E ITE DOO D . Groot kommer h e ers dvvarsoor die

4 n d o h r d i e i m m i grasiebeleid

van die regering. As die hnidige tempo van imrnigrasie volgehon mord aal die Afrikaner teen die jaar 1890 die baasskap in sy eie vaderland kvryt voces. Die ondergang van die Afrikanervolk, denr die r egering se t oevoer van t i enduisende mense elke j aar vrat by d i e

Engelse aanslnit, is 'n nitgemaakte saak. 'n Deurtastende ondersoek na die Imm',grantekwcssie deur 'n wat 'n tweejaarlange studie van die aange1eentheid gemaak he' "-~ anti lig gebr'ng dat die voortbestaan van die Airikancr. '

.

voorblad van die patniletborn

Dit blyk dat die ontstaan va» di~ wa t i n F e bruarie 1967 landswyd word na die stigting van die RePuhlie. dettr tlie Qesttiwerde gasionaliste ver~r die leiers. Ons voormanne het I Suid-oor 5 000 mense staan cnlieg en dat hy n organiseerder is vir Robert van Tonder'. die IINP-kandidaat vir Benoni. htnr. Van Vuaren aas ten tye van die vergadering hd van di«Nasionsfe Party en het eens nadat hy, oP bevel van mnr. Vorster. deur polhte~iffisiete ondervrais, hy die HNP aan-

geslult.

soos blits is daar onmiddelfik aangeval. Een koerant in Afrikaans het presies elf lyntjies aan my bock gewy, met die opskrif: 'Siestog Mnr. Van Tonder'. En waarvoor was die 'siesteg'? Omdat ek Hn amptelike taal, Afrikaans, vir die RSA bepleit het! Was dit nie meer ook hulle taal nie? Al die blaaie wat in Afrikaans verskyn het, het nie een 'n woord gerep oor die belangrike taal-beinvloedende faktore wat daarin aangeroer is nie. Dit mog nie aan die Afrikaanse leser bekend gemaak word me. Die afdwaling of koersverandering van die NP moes verberg wotd, want die Afrikaner se stemme moes ten alle koste behou word. 'n Groot verneukspul dus! Ek is van 'n kant af sieg gese en beswadder want dis al uitweg wat die regerings-pers gehad het. Se die skrywer sieg en verswyg die bock. So was die reaksie van talle Nattes wat 'Die Stryd Duur Voort' gelen het, ook M t soos die van Gert van Vuuren. H ulle het die Nasionale Party sonder veel verdere seremonie verlaat! Van behoudende Afrikanersegter het die gelukwense sonder ophou ingestroom. Dit was vir my en my Gesuiwerde vriende 'n riem onder die hart.

Maar weereens het 'n tragiese insident horn afgespeel.... , . . . . . Van Daan Goosen het ek 'n baie hartlike gelukwensing met die bock ontvang. Hy het spesiaal 'n man van Pretoria gestuur om sy felisitasie oor te

dra. Terselfdertyd het hy my genooi om te korn gesels. Dit was baie bemoedigend want mnr. Goosen was die sekretaris van die SA Akademie vir 'Wetenskap en Kuns! Ek het met graagte op sy uitnodiging gereageer en die datum vir 'n etc is bepaal. Die afgespreekte dag het ek my opwagting by Engelenburghuis, die Akademie se kantore, gemaak, maar. . . . m nr. Coosen was nie beskikbaar nie! Hy laat weet sy opregte spyt maar hy moes dringend weg, aldus sy sekretaresse, Ek het ver gery om die afspraak na te korn en ek was stom geslaan, Waarom het hy my nie laat weet voordat ek uit Randburg weg is nie? Daanisniedaard ie soort mens nie. lets moes erens verkeerd geloop het... , . Ek het daarna nie probeer bei nie want ek het gereken dat Daan vir my moes kontak om die saak op te klaar. Die oproep het nooit gekom nie! Maar twee en 'n half jaar daarna was Daan en ek albei leidende figure in die HNP en tue eers het hy my alles vertel. 3a, toe my bock verskyn het, was die duiwel los in die kultuurkringe. Hy was dmglik oor die kole gehaal deur die liberalistiese base op die Akademie-raad en met afdanking gedreig as hy met mj sou gesels. Bid jou aan! Daan Goosen is dan ook kort voor die stigting van die HNP uit die diens van die Akademie uitgewerk en sodoende het nog 'n Afrikaner-organisasie sy siel verloor. Ook die SA Akademie het die verwaterde onafrikaanse paadjie begin wandel al agter die reeds verwaterde Nasionale Party aan. Die swartsmeerveldtogte van die koerante in Afrikaans teen my en my

bock het veroorsaak dat 'Die Stryd Duur Voort' nog twee herdrukke beleef het! Die publikasie het sy merk terdee gemaak in die kultuur- en politieke. kringe. Die lang ononderbroke vertroue wat die FAK en sy verwante Broederbondorganisasies van die Afrikaner geniet het, inderwaarheid sedert 1928, is

losgeskud. Waarom, is gevra, het hulle nie opgetree en die NP-regering voor stok gekry nie? Soos dit egter met gevestigde organisasies gaan, is die kans op vernuwing byna nul en die Broederbond en die FAK is gien uitsondering nie. As Luther die Roomse kerk van binne kon vernu, sou hy beslis nie die Hervorming begin het nie! Terwyl die Afrikaanse kultuurliggame onskatbare diens aan ons volk gelewer het voor die totstandkoming van die moderne elektroniese massa-media,

het hulle tyd uitgedien geraak in die nuwe tyd van wereldwye Qmkonglomerate, massamedia, massa-boekverspreiding en regerings wat al meer en meer entrepeneurs geword het en groot ekonomiese diktature ontwikkel het. Maar die belan~ s t e oorsaak van hul impotensie is die' feit dat huHe toegelaat het om ondergeskik gemaak te word aan die Nasionale Party in pleks van onaf-

hanklik te bly en te veg vir Afrikaans. Toe die Nasionale Party die Afrikanerkultuurstryd die rug toegekeer het, moes die FAK onbevrees standpunt ingeneem het en nie in die lekker stroom saamgedraf het nie. Soos die ou Verenigde Party, wat in die dertigeren veertigerjare 'n magtige faktor in ons politiek was maar gekwyn het omdat hulle nie die onaangename wetklikhede van die Suid-Afrikaanse situasie wou

aanvaar nie, so sal die Broederbond en sy verwante organisasies ook geleidelik kwyn. Dit sal, net soos die ou Sap-party, ook 'n paar dekades neem maar die skrif is onvermydelik aan die muur. Omdat hierdie organisasies hulle gekoppel het aan die NP-regering, sal bulle val ook 'n duisendmaal verhais word met die val van die NP-bewind; 'n vooruitsig wat na die 1981 verkiesing en die 1982 se stigting van die Konmrwatiewe Party as net s6 onvermydelik gesien kan word. D i e 'Establishment', waarmee hulle so spog, overgeset synde die duisende joppies wat vir boeties geskep was op die rug van die NP-bewind, sal soos 'n kaartehuis ineentuimel en die eens pragtige en skeppende kultuur-

struktuur met horn saam aftrek! 'n Nuwe ontwaking op die kultuur- en politieke terrein het begin in die vroeti sestigerjare met die stigting van die Konserwatiewe Studiegroep, die GHA, die Cesuiwerde Nasionaliste en die ontstaan van die HNP. 'Die Stryd Duur Voort' het in hierdie belangrike era sy merk gemaak.

HOOFSTUK 10 AFRIKAANS EN DIE STIGTING VAN DIE HNP

Dit was onvermydehk dat ons Afrikaners sou wegbreek van die Nasionale Party. D a t dit gebeur het uit Afrikaner-patriotiese oorwegjngs, daarvoor kan ons alleen haie dankbaar wees. Dit het getoon dat ons volk nog aan ons taal, tradisies en godsdiens verankerd is, Nie soos die ander los groepe jn ons land wat alleen materiahstiese nut en voordeel as maatstawwe van politieke lojaljtejte het nie. AHe regerings neig om te stagneer na lang jare van bewind en die Nasjonale Party sou geen uitsondering wees nie. Teen 1969 was die Nasionale Party rads 21 jaar aan bewind. Die stigtersleiers het reeds almal van die toneel verdwyn. Dr . M ahn, kerk- en kultuurman, was reeds oorlede. Hans Strijdom, Afrikaner-republikeinwas al heen. en dr. Verwoerd, die koersveranderaar, is in 1966 om die lewe gebring. 'n Nuwe klomp '1948-modelle' was in die kussjngs. Baie van die 1969 lej« w a s mense wat uit die ou anti-Afrikaanse Sapparty oor die draad gespring het om posisies te kry. Heelwat het al tot jn die kabinet gesjt! I n die vernaamste stutorganisasie van die Np-regering, nl. die

pers, was die oud-Sappe reeds dik gesaai in die verskeie redaksiekantore. 'n Nuwe vjrus het ook die partystfuktuur begin aantas. Afrikaans sprekende ljberaljste! En soos die geval is met ljberahste, Sosialiste en Kommuniste die wereld oor. was hierdie Afrjkaanssprekende spesje ook nie nasjonaljstüs georienteerd nie. Die ou Nasionale Party het begin moeg word en hef sy koers kwytgeraak. Dit was me meer 'n Afrikaner Nasionale Party nje. maar net nog 'n party wat enige metode sou gebruik, net om aan die bewjnd te bly, Die lyne van verskjl was reeds getrek en die nuwe nasjonaljsme moes nog net politieke gestalte kry. In Oktober 1969 het dit geheur in die Skilpadsaal in Pretoria onder leiding van dr. Albert Hertzog, 'n voormalige minister in die kabinet van dr. Verwoerd en mnr. Vorster. N'eljswaar het die uiterlike breuk met die Nasjonaje Partv gekom gevolg van verskille oor die nuwe sportbeleid, maar onderljggend was djf dü vervreemding wat daar teenoor Afrikaner-aspirasies bjnqe die Nasionale Party plaasgevind het wat die groot verwydering gebring het. Afrikaners hef nje meer tuis gevoel in die regerings-party nie net soos hulle in die jare van samesmeltjng (1933 - 1948> nie meer tujs gevoel het in die neutrale atrnosfeer van die „„ Verenigde Party nie. En ook, net soos hulle in die jare van I.oujs Botha se koalisie met die Engelse (1910 - 1923) nie meer op bulle gemak gevoel het

binne die ou Suid-Afrikaanse Party nie (die Sappe). Sinne die raamwerk van die ou Unje van Suid-Afrika (tans die RSA) sou dit onvermydelik met elke regerjng geheur, maak nje saak hoy

en Afrikanerkoersvas hulle ookal wegspring nie. lmmers, dit is presies waarvoor Milner die twee Boererepublieke laat vernietig het en ons almal in sy alle-' gaartjie-staat gedompel het. Reeds in 1906, nadat hy reeds ethke jare besig was met sy geknoei om die Unie van Suid-Afrika te stig, het hy gese: 'Die nuwe taktiek, om die Boere te onderwerp, moet wees om die verskeie gebiede (die twee Repubheke, Natal en die Kaap) van Brits Suid-Afrika te konsolideer in een nasie. Alhoewel unifikasie die Boere tydelik in beheer sal plaas van die hele Suider Afrika, sal dit, ironies genoeg, uiteindelik hulle finale val beteken'. Vir Alfred Milner en sy rampokker-trawante soos Rhodes, Chamberlain, ens., was dit net logies dat.'n staatsvorm geskep moes word wat die Boere kultureel en polities moes vernietig. Hierdie raamwerk van die dood was die Unie van Suid-Afrika. 'n Diaboliese staat as daar ooit een geskep was! Geen volk in Suider Afrika sou na 1910 ooit weer gelukkig wees binne die Unie nie, allermins die Boerevolk. By al die rampe en teenspoed wat ons getref het vanaf 1910 tot vandag toe, soos reeds verhaal in Hoofstuk 1, het Milner duidelik beplan om die Boere magteloos na te last in sy konglomerasie-staat waarin hy 'n stuk of veertien ander hoofvolksgroepe saam met die Boere ingeboender het. Sy voorspelling. dat die Unie tot ons 'uiteindelike en finale val' sal lei, is reeds besig om in vervulling te gaan sover as wat die verengelsing van die RSA aanbetref. lronies genoeg, onder 'n regering van Afrikaanssprekendes! En nog meer ironies na sewentig jaar van een Afrikaanssprekende eerste minister na die ander!,Nog die ou Unie, nog die RSA het al ooit 'n Engelssprekende eerste minister gehad! Die beste onder die beste Afrikaner-regerings het gevind dat die moment wanneer hulle in die kussings is, hulle ook gebind is deur die yerantwoordelikheid van die veertien ander volksgroepe. Boonop nog is hulle gekortwiek deur die ekonomiese mag van die Britte en onder hierdie realiteite word hulle weg gedwing van die Afrikanerpad. So het genl. Louis Botha,daardie knap Boeregeneraal, sommer baie gou sy eie mense in die steck gelaat (1910- 1914) en in koalisie met die Britte gegaan. Sy opvolger, genl. Hertzog, daardie kultuurman en taalvegter, het net 9 jaar die Afrikanerpad bewandel (1924 - 1933) en ook in samesmelting met die Britte onder Smats gegaan. En van Field Marshall Smats praat ons nie eens nie. Hy en sy familie het sommer totaal verengels en sommige van hulle het selfs in Engeland gaan woon. Sy standbeeld as Britse staatsman, staan ook heel gepas in die hartjie

van Londen'! Sy naam is ook uitgespreek soos ek dit deurgaans spei — Smats! En van hierdie twee groot Afrikaner-Quishngs gepraat; dit is die tra-

giese nasleep van enige verowering in die geskiedenis dat dit die slegste uit die veroweraar na vore bring, en ook die slegste uit die verowerde. Die veroweraar moet na afl oop van die daad van verowering steeds optree as onderwerper om

VYANDE EN BENADELERS VAN AFRIKAANS

Vanaf l805 n as dit Sritse Ireleid om Suid-Afnka se invvoners te denasionaliseer en om ver die Hrdtandssprekende Kutoniste se tuai te onderdruk. Charles Somermt sac dic eerste taal-irnperiaSs en hy het met vvety.u'in' en dring die Kotonie ge-angliseer, .tl die opvidgendc Kaapse en uatalce Srltse goenerneurs het aktief teen Afrikaansopgetrn. coin die pesai van Harry Smith is daar selfsoorlog teen ons Soute gevoer.

YYANDE EN B ENADELERS VAN A F R I KAANS

Cecil John Rhodes

t k durende dic twee dekades l 890 tot l930 het die grootste rampe Afrikaans getrcf in die pcrsonc van dic pmmincnte Britse oorlogsmisdadigers Alftcd 'Minar en ül na die HNP en die Konsefwaflewe Palfy gaan, vefal omdaf, suos n1nr, 41arais dil geslel het. die 'FAK 'n lee blik gewurd het en nie meer vir Afrikaans vea nie . )

DIE VERKIESING VA N

1 9 70

Na die stigtingskongres het heelwat van ons kultuurmanne as kandidate ~ ir die HNP, deelgeneem aan die 1970 verkiesing. Ek het in Benoni gaan staan. N'af 'n belewenis! By die numinasiehuf was die atmosfeer gelaai asuf daar tien dondersfurms deur die. piek getrek het en die elektrisiteit nog agtergebly het. Die kandidaat van die Yerenigde Party was mnr. Hendrick van Eck, 'n ware heer as daar uuit een bestaan het. Ons hef mekaar urdentlik gegroet en onderneem om 'n skoun veldtog te veg en up die vraagstukke te konsentreer en persoonlikhede le vermy. Daarna hetek my hand uitgesteek na mnr, Piet van Vuuren, die man

van die NP-Vorster-party, maar hy het sy rug op my gedraai! Toe ons genomineer moes word, is my voorstelling en sekondering natuurlik in Afrikaans gedoen. 41et belangstclling het ek sit en kyk wat die Sappe gaan doen. Ja-nee, ook hulle stel mnr. van Eck in Afrikaans voor en sy sekondant volg ook op in Afrikaans. EA tue die koue water! So 'n ou dik Rooie met 'n R .A.F. A1oestas staan op en bulder. 'I propose mister Pete wen Wioeren as candidate for the Nationalist Party!' Slaat my dood! Van skooldae af het ek vir Piet vau Vuuren geken as'ngoeie Afrikaner. Later was hy N asionale Jeugbondlcier en Volkspeleleier. Meer raseg kon jy nie verwag het nie. En nou 1vord hy ge-'propose as mister Wen Wioeren'. Was daar nog salf aan die Nasionale Party te smcer". Die veldtog was bitter bitsig. Ons HNP's is van platform na platform wild en wakker getreiter. doodgeskreeu en gcslaan. Ten alle koste moes verhoed word, deur die NP-leiers. dat hulle bcdrog' teenoor Afrikaans en die Afrikanerkultuurstrewe aan die kaak gestel word. Die taalklousule in die HNP-konstitusie was vir bulle 'n spesiale turksvy en ek het veral hulle 'liefdevolle aandag' op my publieke vergaderings gekry. Een aand op Springs, kort voor die verkiesing het ons die ergste boewery ervaar. Daar was maklik 'n duisend A1ense in die oorvol saal. In die middel het die Vorstermense al die banke vcrwyder en daar het 'A diggepakte. twintig diep, sirkel gestaan. IA die middel vaA die kring was die eier- en tamatiegoolefs. S c ke r

f l s tuk o f t l e n v;U1 holle wal aanhoudend A bonlbaldc-

ment na die platform volj~chou het. As hulle cen van ons, die sprekers getref het, het daar 'n luidegejuig opgegaan. Aan praat was daar glad nie te dinke nie want die res van die saal, wat ook volgepak ~ as met NP-mense, het aanhoudend geskreeu en gejou. Ons klompie Afrikaners. wat vour in die saal saamgetrek was, het probeer om Afrikaanse volksliedjies le sing. A1aar dit hct die NP-South Africans ekstra geirriteer en uns is deur die oormag duodgcjou. So het die 'verrigtinge' vlr A1ccl as A Uul aangchou cn uns op die vcrhÜog was Alcl tcrtvd deur cn deuf

nat cn besmeer met tamaties en eiers. En dit was winter' .Met dankbaarheid het ckgedink dat ek gelukkig A1y vrou se karretjie gebruik wat met 'n verwarmer toegerus was. Die voorsitter was volhardend en hy wou nie die vergadering verdaag nie. 'A Belangrike HNP-boer van die distrik, wat 'A stuk of tien fris plaasbestuurders op die vergadering gehad het, wou met alle geweld sy klompie kerels op die Vorster-bocwe los. Ook dit wou die voorsitter nie toelaat me. Ons het dus maar gesit en kyk wih die langste asern sou he. Teen 10 uur het ons ingesien dat dit hopeloos was. Polisiebcskerming, wat aangevra was, het nie opgedaag nie en op 'n stadium het een van die kommando eiergooiers 'n rewolwer uitgepluk en skote in die dak begin skiet!

Geen wonder dat hierdie mense deur ons met die benaming 'Vorsterboewe' vereer isnie. As daar boewery gepleeg word, dan isdie man wat die daad pleeg 'n boef. en hy doen dit in dte naam van die Vorster-regering, dan is hy 'n 'Vorster-boef. Dat hulle ook in direkte opdrag opgetree het. was gou duidelik want een aand op 'n ander Oos-randse dorp,het ons HNP-manne 'n kerel vasgevat wat een van ons manne aangerand het. 'JuHe mag my nie vat nie, ek is van die

Geheime Polisie!', skreeu hy. O, so! En toe kry hy sommer n bietjie aand®.

speziale

Dit was skokkend om na die tyd vas te stel dat daar wel van die Geheime Polisie teen ons gebruik was. Veel later is dit bevestig deur kerels wat mettertyd uit die Polisiediens bedank het en by ons geledere aangesluit het. Die Polisie was nafuurlik nie te blameer nie, maar wel die politieke hoofde wat sulke optredes aangehits het. Burgeroorlog is uit die aard van die saak altyd die bitterste oorlog en die I 970 verkiesing sal in die geskiedenis aangeteken staan as een van die vuilste politieke konfrontasies tussen Afrikaner en Afrikaner in die ongelukkige geskiedenis van die Unie van Suid-Afrika en die Republiek van Suid-Afrika. Van die kant van die patriotiese Afrikaners was die teleurstelling in hul voormalige politieke leiers nou dubbel so etc. Daardie mense wat deur ons onbaatsugtige ywer verkiesing na verkiesing in die kussings geplaas was om te waak oor ons volksbelange; daardie manne wat met 'n penneveeg diepaar sakies wat die vordering van ons taal belemmer het, kon regmaak, het nou nie alleen die rug op ons gedraai nie. maar het ook hulle georganiseerde boewebendes op ons losgelaat! l970 was die waterskeiding. Indien daar nog enige sweem van fwyfel bestaan het oor die anti-Afrikanerkoers wat die NP ingeslaan het. was alles uit die weg geruim. Daar was nou nie meer sprake van die'party van binne regmaak' nie. Nou sal daar enduit geveg word! Met 'n ander geleentheid in Roodepoort. het die NP-mense probeer om die verhoog oorte neem. Ek het 'n goeie vriend, Jan Reynecke. wat wolfhonde geteel het, gevra om so 'n paar van sy 'siebies' saam te bring. Hy was 'n forsgeboude man en die Vorstermense het 'n respekvolle afstand tussen bulle en die brakke gehandhaaf. Op 'n stadium was die aanval egter so getalsterk dat die honde net nieoral kon keer nie. 'n Vorster-man het op die platform geklim en

geeis dat ek die mikrofoon aan horn oorhandig. Ek het horn beveel om dadelik die verhoog te verlaat aangesien dit 'n HNP-vergadering is en dat ons die saal betaal en die byeenkoms plaasvind onder die jurisdiksie van ons party. 'Maar ek is die broer van minister so-en~', se die opgeblase vent.

'Enjy skaam nie jou oe uit jou kop uit nie?, kap ek horn terug. Hy was stom geslaan en moes druipstert die platform verlaat. Nogtans

het dit horn en sy boewe nie verhoed om ons nog dieselfde aand 'n deeglike 'eiersjampoe'tegee nie) Die afstootlike optrede van die Nasionale Party ten spyt, was die verkiesing 'n wonderlike geleentheid om die saak yan Afrikaans van verhoog na verhoog te stel en om selfs in daardie georganiseerde vyandige klimaat te kon sien hoe intens ons mense in hierdie beginsel van Afrikaans as enigste ampstaal, belang stel. Die argumente wat die Nasionale Party teen Afrikaans wou gebruik, was ook heel interessant. Die geliefkoosde argument was dat ons dan nou dieselfde fout as lord Milner wil maak. Hy sou dan die ewige gramskap van die Afrikaner op die hals gehaal het omdat hy Afrikaans wou uitroei. Daardeur sou hy dan Afrikaans 'gemaak' het, want dit het ons rue styf gemaak vir die stryd.

Verkeerd'. Deur hierdie holrug geryde argument is daar belangrike aspekte oor die hoo f gesien deur al die jare. Eerstens: Lord Milner wou die inheemse taal van die land verbied en dit verpiaas deur die taal en kultuur van Engeland. 'n Agressor dus. wat die

land met geweld verower en onderdrukking korn pieeg. Ons Boere wat Afrikaans sy erfreg wil laat toekom, doen net die teenoorgestelde. Ons wil die inheemse taal versterk en die ingevoerde veroweraarstaal gelykstel met alle buitelandse tale. 'n Goeie.vergelyking sou wees die posisie van Holland onder Duitse besetting in die 1939 - 194$ oorlog. Veronderstel die Duitsers het Duits as amptelike taal aan die Holianders opgedring. Die Nederianders sou dit onder protes miskien aanvaar het solank die Duitse besetting met wapengeweld in stand gehou was. Sodra Holland in 194$ sy vryheid herwin het en weg gedoen het met die Duitse taal, kon niemand huiie tog beskuldig het van 'onderdrukking' van Duits nie) Die RSA het in l961 'n republiek geword en as ons as lo~ st a p streef om daardie republiek se vryheid te kroon met een ampstaal, kan niemand tog beswaar maak op die gronde dat ons Engels 'onderdruk' nie. V eral nie in Transvaal en Vrystaat nie. Engels is op ons afgedruk deur Sritse agressors. Dis tog die geboortereg van die inheemm taal om die taal van die staat te wees. Tweedens: Dis 'n totale wanopvatting om te beweer dat Milner se optrede kwansuis Afrikaans sou versterk het. Tot 'n mate ja, tot 'n haie groter mate, nee! Ons sien geriefshalwe oor die hoof hoe suksesvol Milner se optrede werklik was. D i e Engelse aanskyn wat ons land het en die verengelsingsprosesse wat deurgaans aan die werk was en is, onder al die Afrikaner-regerings, is bewys van sy suksesvolle arbeid. Hy het 'n raamwerk geskep wat ons taal en volk versmoor en 'ironies genoeg, sal lei tot hul tons Afrikaners) se uiteindelike vaV, om sy eie woorde te gebruik.

Pleks van te hamer op die beweerde 'positiewe' effek )vat die Milnerbeleid op Afrikaans gehad het, mc>et c>ns gerui let op die sukses wat sy stappe ten behoewe van Engels behaal het. Dan het die gunsteling argun)enl telkens op vergaderings opgeduik. Dit was soos 'n georganiseerde refrein deur die Vc>rster-vraestellers gebruik. 'Ek is 'n beter man as die Engelsman as ek iy taal ken, Ek )vys hom ek kan sv taal praat en hy kan nie eens my ne praat nie.' Verkeerd! 3y is oneindig slegter want jy het gehensc>p deur jou taal in die steek te laat: hy het gehandhaaf deur s) eie taal te gebruik! Op hlerdle anfwoc>rd wc)s daalf clllvd volslapstilte,

Teen die pc>sitiewe argumente ten gunite van Afrikaans as ons enigste landstaal, het die Nasion)le Party abic>luut geen antwc>orde gehad nie en wel olndat d)e hele beginsel vlr hcllle oen)t en vleen)d was, of geword het> Holle het lankal reeds die handdoek ingegc>c>i. Op daardie stadium (19701 van die land ie stand. iou een anlpstaal die staat in die omgewing van R400 )uiljc>en jaarliks gespaar het. Die onnodige duplisering van alle staatspuhlikasies sou van die baan vvees. Uandag sal ons veel, veel meer bespaar. Seker in die rigt ing van 'n miljard rand jaarliks. Boweal sal dit een nasieskap bevc>rder. 'I%are eenheid van die Engelssprekendes met ons, die Afrikaners. binne een kultuurverband. In die wa)e s)n sal ons een volk word en die verdeeldheid sal beeindig wees. Interessant was dit om te sien dat dit ge)voonlik Afrikaanssprekendes was wat teen die voorstel gepraat het. Mie Engelssprekendes nie! 'n Ander argument )vat oni son)mer dadelik platgevee het. was die een dat Engels dan 'n )vereldtaal sou wees en dat Suid-Afrika dit alleen tot sy skade kan uitskakel. Ook verkeerd! As ons Engels nie kan uitskakel as 'n amptelike taal nie, dan kon ons ook nie Frans van die Hugenote uitgeskakel het nie en ook nie Duits van die Duitse inlmigrallte %:u) die 1850 s nie, Dan sou ons vandag vier amptelike tale gehad het nl.. Frans, Duits. Afrikaans)en wel ncg Hollands). en Engels. My teenvraag ~iaarc>n) Engeli n voorkeur behandeling moet kry, bo Fransen Duits. het altyd c>nbeaniwc>c>rd gebly. En aval die wereldtaal-stc>rie betref: Frans wai 'n baie groter vvereldtaal toe die Franse Kugenote dit moes prvi ee vir Afrikaans in die agtiende en negentiende eeu'. 'En'. het ek i teed i opgevolg. 'Suid-Afrika verwag dit van sy Engelssprekendes c>m hierdie offer vir hulle land te bring. 'n Offer wat die

enige

Afrikaner drie eeue gelede gebring het toe hy Hollands afgesweer het; 'n offer )veer het, en n offer wat die wat die Hugenote gebring het toe holle Frans afges Duitse immigrante gebring hel toe hulle Duits afgeiweer hef. Die Engelssprekende het geen re om hom a i begunitigde uitsondering tegedra nie'. Soos in

die Boererepublieke tue huHe gelukkig onder een amptelike taal. Afrikaans. geleef het, so vra uns hulle um die taal en kultuur van Brittanje nuu te los en op te gaan in die Afrikanervulk. 'n Kwessie wat die Afrikaans-speaking South Afrikaans van die NP baie gekwel hei. was die verlies van Engels as uns dan Afrikaans as enigste ampstaal aanvaar. Hierdie slapgatte wou veral weet hoe ons sonder Engels gaan klaarkom. Hue gaan uns mei die buitewereld kommunikeer? Verbeel jou'. Die 4ade wat uns eenrigtingverkeer na Brittanje reeds aangerig het, het duidelik geblyk uit hierdie vrae. Suid-Afrika is deur sy uitsluitlike kennis van Engels as tweede taal' netjies afgesonder in die Britse en Amerikaanse invloedsfeer. Tot uns groot skade. Die huidige geslag besef nie watter handels- en kultuurskade dit reeds aan uns land edoen het nie. Ek het hierdie vrae altvd beantwoord deur ons toestand van isulasie te vergelyk roet bi.. die van Nederland. Holland is'nkleinntodderlandjie met geen natuurlike hulpbrunne nie. Tog is Nederland 'n welvarende handelsnasie en het sv een van die grootste handelsvlote en lugdienste ter wereld. Hue het dit n>uuntlik geword". Nederland volg 'n underwysbeleid van meertaligheid. Op Hollandse skole is daar underrig beskikbaar in Russies, Spaans. Engels, Duits„Frans. 3apannees, ens. Natuurlik nie alles in elke enkele skool nie, maar verspreid oor die algemene onderwysspektrum. Die gevolg is dat die Nederlandse literatuur een van die rykstes ter wereld is. Die Kaaskoppe wat Spaans magtig is, het die Spaanse werke in Nederlands vertaal. die wat Russies magtig is, weer die Russiese werke ens., ens. So kon hulle ook handelskontakte opbuu met feitlik elke ander volk op die aarde. Daar is talie en talie Hollanders wat verskeie tale magtig is, nie net Engels soos ons nie. Die aanvaarding van Engels as enigste buitelandse taal, het Suid-Afrika uneindige skade berokken. A lles het uitgeloup up 'n eenrigting handels- en literere verkeer na Londen en Nu-York. Dit het ons afgekraal in die vyandige Engelssprekende wereld tot groot kultuur-verarming van die Boer. Di t het natuurlik ook nie per toeval gebeur nie, maar is fyn beplan deur Milner, sy trawante en sy onnusele Afrikaanssprekende politieke opvolgers wat sy Unie in stand gehou het tot nuu tue.

Vandag is die RSA so einawina besig om handelsbande met meer lande as nei En eland en Amenka te sntee. En in watter agterstandspusisie bevind uns uns nie'. yvie van uns kan Spaans praat. Wie verstaan Russies? Of uni daan an hun uf te nie. dis een van die belangrikste tale ter wereld. Nog ergert)ns is seker die enigste nasie op die aardbol wat nie die taal van sy buunnanne kan praai nie. a%ie van uns i» Portugees magiig. die taal van Mosatnbiek en Angola. ons naaste bure? M aar ons is almal vertroud met die taal van n vvandige staat l0 000 kilometer ver — Engeland! 'n Land wat steeds wapen-

boikotte teen ons handhaaf en die sentrum is van ALLE, ek herhaal, ALLE sg. anti-apartheid aksies wat tans bestaan. Wat 'n verspotte taaltoestand! Dat ons die taalgekke van die wereld geword het, is ook nie altemit nie. So wou die Spanjaarde halle doodlag (ek het dit in 'n vername-blad van halle

gelees') toe ons 'n Spaanse huoggeplaasde op Jan Smuts in Engels verwelkom het. Verheel jou om Engels te praat met 'n belangrike persoon wie se taal 'n groter wereldtaal is as Engeland s'nf So praat ons ook met die Franse EngeisDie Franse van aHe mense. wat 'n grenslose minagting vir Britte en Engels het-'

Kn so op die ry af. Toe ek een aand in Benoni 'n Engelssprekende voorsteller van 'n mosie van voRe vertroue in die HNP en die taalbeginsel gekry het, het die Nasionale Party South Afrieans byna hartverlamming gehad! Een NP~ o otbek was op die piek stil en het kopskuddend die saai verlaat. Die feite omtrent die stand van Afrikaansop die belangrikste terreine

soos die radio en TV, die films, die immigrasie, boeke en tydskrifte, wit en swart onderwys, plate- en bandmusiek, ens., het intense belangstelling uitgelok, en ek herhaal, hoofsaaklik omdat mense hienlie dinge vir die eerste keer

van 'n politieke verhoog gehoor het. Maar wat van die mees kaelinale belang was, was die intrinsieke, basiese verandering wat daar in ons politiek ingetree het vanaf die l970 verkiesing. Die aentrale plek wat die Nasionale Party tot l970 in die Afrikaner se politieke en kuiturele lewe ingeneem het, het hy nou verloor.

Deur standpunt in te neem TEEN Afrikaans moes hy noodwendig vriende verwerf onder dievyande van Afrikaans. As jy jou vriende mek na hnks sal jy vanselfsprekend jou vyande van r@gs kry. Of as jy vriende maak met

die heidene, sal jy secr sekerlik vyande maak van die Christene. Deur te veg vir die behoud en die 'regte' van Engels moes die Nasionale Party onvermydelik afsydiger staan teenoor die regte van Afrikaans. Dit het hy in die begin gedoen deur voor tegee dat ek bog praat as ek m dat Afrikaans afgeskeep en afgeknou woel- Alles sou dan klopd~ l b oom met ons taal onder huHe bewind wees. 'n Growwe onwaarheid wat hulle maar in 'n nog net meer netelige posisie geplaas het, want van platform ni platform kon ons met vers en kapittel bewys dat die teendeel waar is en dat hulle weereens vir die volk lieg. D eur die skyn te probeer bewaar dat daar niks met die stand van Afrikaans verkeerd is nie, moes hulle later noodwendig optree teen diegene wat in belang van Afrikaans geveg het. Sodoende het hulle van sleg na slegter gevorder, tot so 'n mate dat holle werklik teen die beste belange van ons taal begin optree het. In die taalsake wat in die sewentigerjare gevolg het as gevolg van huHe Britse immigrasie, het die Nasionale Party se leiers sowel as hulle pers, asook hulle agterryers in die kultuurwrganisasies, altyd konsekwent kant gekies teen Afrikaaru. Onwille-

kemjg was hulle 'n paar jaar na die l970 verkiesing telkens in die kamp van ons

taalvyande te vinde! Hierdie verloop van sake het veroorsaak dat die HNP die veld wat tot 1970 eksklusief aan die Nasionale Party behoort het, begin inneem het. Die HNP het sedert 1970, en die HNP en KP tesame vanaf 1981, die politieke- en kultuurtuiste van honderde du~ nde Afrikaners geword! Veral van daardie belangrike segment van kultuurbewustes — die ruggraat van elke volkl

HOOFSTUK I I PETALJES MET NP-MINISTERS Die sestiger- en sewentigerjare was besige jare. Dit was die dekades van die aanloop na die breuk in A f rikanergeledere. die skeuring self en die nawerking van die nuwe verdeeldheid. Soos reeds getoon, het die breuk tussen Afrikaners en Afrikaners heel eerste op die taalterrein uitgeslaan. Daar kan nie 'n vinger gele word op een spesifieke punt en dan gese word dat die verwydering presies hieroor of presies daaroor gekom het nie. So 'n skeiding van die wo van 'n volk is 'n stadige proses wat deur verwikkelinge en veranderinge teweeg gebring word. en wat nie sommer so gedefineer kan word nie. Dit strek oor jare en vind uiting op feitlik alle terreine. Sodra die breuk nie meer verberg of teruggedemp kan word nie. word dit sigbaar in die politiek en 'n skeuring vind plaas. Die krake het eerste op kultuutgebied getoon maar amper tegelykertyd in die politiek sowel as op godsdienstige velde. Die woelinge in al drie susterskerke was almal maar simptome van dieselfde ongesteldheid in die volkslewe. Op die kultuurfront het dit gekristaliseer om die wegswenking van die Afrikanerpad deur die Broederbond londer leiding van ds. Beukes, dr. Andries Treurnicht en prof. Gerrit Viljoenl en sy frontorganisasies soos die FAK, ATKV, A TKB ens., ens. Op die politieke veld het die beleids-veranderinge van dr. Verwoerd en mnr. J. Vorster die aanleidende oorsake verskaf, Maar ook bulle koersveranderings was eerste op die kultuurfront te bespeur en wel soos reeds aangedui in vorige hoofstukke; die klemverskuiwing van 'n Afrikaanse basis na 'n Suid-Afrikaanse, Die taalliggarne het eerste hierdie verandering van gesindheid ervaar. en het dit bevestig gekrv deur die anti-houding van die NP-ministers teenoor Afrikaans. Daar is kwalik 'n minister of 'n departement wat nie oor ons taal gespreek is nie. Sonder uitsondering was al die versoeke geweier'. Sommige is nie geweier nie. maar eenvoudig geignoreer en andere weer is ontduik, en in sekere gevalle is daar eenvoudig weggehol.'

DIE lMM IGRASIE-MINISTER en AFRIKAANS Dr. Verwoerd het die fundament van hierdie afwyking geie en sy uitspraak oor die Britse immigrasie bevestig dit. In antwoord op 'n brief van 'n Afrikaner wat bekommerd was oor die taal-bedreiging wat die groot getalle nuwe Engelssprekendes en Britte vir Afrikaans inhou, het dr. Verwoerd die volgende verstommende steHings gemaak: 'Eerstens is die getalle verhoudelik nie so groot dat hulle 'n ommekeer teweeg kan bring nie, en in elk geval kry hulle as vreemdelinge eers oor

jare stern~, Tweedens weet hulle dat bulle na n republiek buite die State-

bond korn, waar daar 'n apartheidsbeleid is, Hulle aanpassing vanwee hul besef van wat dit alles beteken, is in baie gevalle beter. Derdens is dit belangrik dat ons blanke bevolking uitbrei nou ons stryd om voortbestaan in die toekoms anders is as tevore toe dit oor die republikeinse ideaal gegaan het, wat nou vervul is. Nou is die getalle swart-wit belangrik om in ons guns te kry ......... Ook is die vraag uit watter lande ons met veiligheid ons blanke groep kan versterk. Alle feite in aanmerking geneem, en ook al ons versigtigheidsmaatreels, glo ons dus wat nou gebeur eerder vir Suid-Afrika goed is as sieg .........' 'n Verstommende verklaring omdat feitlik elke stelling foutief is. Die getalle was verhoudelik heelfemalte groot, Ons klein volkie van kwalik 1.8 mßjoen mense in die vroee sestigerjare moes alreeds meeding op die taalterrein met

1,2 miljoen Engelse en Engelssprekendes. Op die handels- en nywerheidstennn was ons prakties nerens. Onmoontlik kon ons 'n ekstra 50 000 nuwe Britte per jaar absorbeer. Ons het dadelik aan die kortste ent begin trek want die nuwe Engelse vloed het ons normale geboorte-aanwas oorskry! Tesame met die alreeds bestaande Britse bestel in Suid-Afrika, wat ons met die beste wil ter wereld nie sedert 1805 kon verafrikaans nie, het ons 'n hopeloos ongelyke taalstryd gevoer. Ons was aan die verloorkant. Dr. Verwoerd se tweede stelling dat 'bulle na 'n republiek buite die

Statebond korn' is ook verkeerd want hy neem nie in ag dat huHe na 'n Engelssprekende miTieu korn waar dit vir hulle glad nie nodig is om enige ander taal behalwe Engels te gebruik nie. Huiie het Engelse skole, besighede, klubs, kerke, nywerhede, ens., ens., tot hul beskikking en hulle land nog boonop tussen 'n klomp plaaslike Kngelse wat skerp bewus is van die noodsaak om hul taal te handhaaf en die nuwe immigrante onmiddellik opslurp as versterking van hul

taalkamp teen die Afrikaners! Sy derde stelling nl. dat die immigrante die 'blanke' bevolking sou uit-

bzei in die so belangrike getallestryd is eweeens ongeldig. Juis die mamale immigrasie-versterking van die Engelse in die RSA het veroorsaak dat die Blankes se begeerte om hulself as Blankes te handhaaf en te versterk sodann afgewater is, dat ons nou, in die tagtigerjare 'n hensopgees onder dieselfde Blankes beleef, wat dr.Verwoerd 'n hartaanval sou gegee het indien hy dit sou beleef het. Die Britse immigrante was deurgaans liberalisties en hul honderde duisende het ons politiek skerp na links laat swaai. Die swart-wit getalle-argument van dr. Verwoerd is ook uit die kol, om-

rede die Blankes in die RSA onmoontlik deur immigrasie die kleurgetalle in hul guns kan of kon kry. So 'n massale immigrasie is heeltemal buite die vermo8 van 'n land van ons portuur. * Dan praat dr. Verwoerd van 'ons versigtigheidsmaatreels', bedoelende

dat ons nie sommer immigrante van enige land sou invoer nie. Hierdie verbasende uitlating het hy gemaak juis in antwoord op 'n brief van 'n Boer wat

bekommerd was oor die feit dat meer as 96 persent van die immigrante die

Britse kamp versterk. Ten tye van sy antwoord het hy aireeds 'n Engeisman mnr. Trollip as immigrasieminister aangestel gehad! Aan Afrikaans en die beveiTiyng daarvan is dus geen oorweging geskenk nie.

Die doodhou korn egter in sy laaste reei voor. Hy m dat wat geheur 'is eerder vir Suid-Afrika goed as sieg'! Nie vir die Afrikaner nie maar vir SuidAfrika! Dat wat goed is vir Suid-Afrika amper vanselfsprekend nie goed is vir die Afrikaner nie, daaraan het «. Verwoerd blykbaar nooit aandag gegee nie. Hy het gedink as 'n Suid-Afrikaner, nie as 'n Afrikaner nie. En as leier van die Nasionale regering het hy hierdie klemverskuiwing oorgedra aan sy ganse party, ministers, pers en die totale Afrikanerbestel. Die Unie van Suid-Afrika was, soos aangeduj deur lord Miiner geskep met die spesißeke doel om die Afrikaner finaal te vernietig. Die gSA van dr. Verwoerd het struktuurlik niks aan hierdie bestel verander nie en wat goed is vir die RSA, is beslis nid altyd goed vir die Afrikaner nie. Trouens wat immigrasie betref, was die voordeel vir die RSA 'n doodsteek in die hart van die Afrikanerdotn! Dit was die beproefde Somerset- en Milnerwapen, nou in die hande van 'n hooggepiaasde Afrikaanssprekende! Dat die Afrikaanssprekende NP-leiers dit nie kon of wou insien nie, het ons behoudende Afrikaners steeds verstom. Sonder om huHe egter buiten-

sporig af te haal, wil dit voorkom asof hulle nie insig gehad het om dit wel te KON sien nie. So was sekere'NP-ministers, dr. Verwoerd inkluis, bv., getroue taalhandhawers in hul privaatlewens- HuHe sou aandring op Afrikaanse bediening in winkels; hul korrespondensie sou Afrikaans wees; bulle sou taal-

handhawing by hulle kinders inprenf en aan die regte kultuurliggame behoort. Een NP-minister het self die pragtige voorbeeld gestel om alle Engels~ntaljge rekenings eenvoudig eenkant te gooi en fe ignoreer. Net die tweetaliges was

vereffen! Maar dieselfde ministers het ewe goedsmoeds in hul publieke lee e oneindige skade aan Afrikaans berokken. Dr, Verwoerd deur sy 'white South Africanism'. Mnre. P. K. Botha en M. C. Botha met hul swart anti-Afrikaanse onderwyswette. Äl die irnrnigrasieministers wat deur die jare die Britse sluise teen ons oopgetrek het. Al die ministers van binnelandse aangeleenthede (en daar was baie) wat geen vinger verroer het om ons teen die Brits-Amerikaanse ljteratuurvloed te beskerm nie. Al die ministers van handel en nywerheid (en daar was ewe veel van bulle) wat niks wou weet van filmkwotawette nie. Al die ministers van pos- en telegraafwese wat botweg geweier het om te reageer op Afrikaners se klagtes teen Afrikaans se afskeping oor die eter. En so op die ry af. Die vele ministers van regspleging wat nie die drankwette wou verander

sodat Afrikaans in die hotelle tot sy reg kon korn nie. 131

Op die 'klein' terrein sou hierdie mense hul plig teenoor hul taal doen. Ja beslis. Op die 'groot' terreine egter waar bulle as maghebbers op die taalslagvelde vermetigende houe vir hul taal kon slaan. het bulle egter aan die kant van uns vyande gaan veg! Dat ons taalmanne dus teen 'n muur van vouroordeel vasgeloop het, wat die ministers aanbetref, was dus eintlik te verwagte. Taalhandhawing het nie net te doen met kommafjies en puntjies op die regte plekke nie. Dit hang nie net af van korrekte sinsbou en akademiese spelreels nie. So het die taalmanne van die GHA se dae en die vegters van die AWA van vandag dit nog altyd gesien, As die reg om ons taal oral te praat. verval en die taal begin in omvangsgebruik te kwyn, dan help al die spelreels van die wereld niks. As die immigrante alma) verengels en hul jaarlikse invoer begin die Afrikaner geboortesyfer oorskry, dan sal al die korrektheid van taalonderrig in al die Afrikaanse skole weinig baat. Die jeug sal verengels en die volgende geslagte sal na Engels oorslaan vanwee getalle~orwig. Die Afrikaanse bock, rolprent, ens., ens., sal ook kwyn, asook die Afrikaner se stemkrag. In 1968 is dr. Connie Mulder aangestel as minister van Immigrasie in die piek van die ongewilde mnr. Alf Trollip. Die aanstelling van 'n Engeissprekende deur dr. Verwoerd by die werklike wieg van die volk, lmmigrasie, was vir die behoudende Afrikaners al 'n ontsettende skok. Tue dr. Connie die pos kry, het die taalvegters 'n sug van verligting geslaak. Hier is nou uiteindelik 'n 'konserwatiewe' wat die onheilige volksvreemde vloed gaan stuit.. . . . . Die GHA het onmiddellik 'n onderhoud aangevra met die nuwe minister. Dis ook sonder veel versuim toegestaan. Onder leiding van dr. Hennie Terblanche het die volle GHA-bestuur vir dr. Connie ontmoet. Ons hetgewys op die geweldjge oorwig van immigrante uit Engeland en die ysingwekkende taalbedreiging wat dit vir ons volk inhou. I n ' n t ydperk van vier jaar het 75 MO immigrante ingekom. Uit Engelse lande 50 809, uit Europa ( wat almal verengels het) 23 818, en uit Holland 'n karige 259. . . . . . E n dit was die beste syfers beskikbaar op daardie datum (1968) toe ons met horn gaan praat het. Die onderhoud het wonderlik verloop. Die minister het saamgestem. Hy was immers 'net so 'n Boerseun soos ons'. Die woorde het my sommer so 'n warm gevoel om die hart gegee. Ai, orn weer met 'n Boer te k on praat... , . 'n konserwatiewe Afrikaner in 'n magsposisie. 1n daardie belangrike poste waar ons hulle deur die jare geplaas het met soveel eleksie-ywer, elke vier of vyf jaar. Ons bet gevra dat die rooi vloed tog dadelik in volks- en taalbelang gestop moet word. A s daar dan kwansuis immigrante ingevoer MOET word, kan daar dan nie op die Krugermodel gewerk word nie en not mense toegelaat word wat ONS taal en ONS volk verstetk, is gevra. Ons is verseker dat dit in die toekoms so sal gebeur. Gedurende daardie tyd was verskeie Äfrikanerliggame, waaronder ook

die GHA, reeds sterk op die aanval. Die Konserwatiewe Studiegroep, waarvan ek studieleier was, het reeds verskeie sterk-bewoorde pamßette Iandswyd versprei gehad oor daardie noodlottige taalbedreiging. Die minister moes dit reeds gevoel het want hy het 'n Boerekontrak voorgestel: Ons moet horn 'n jaar kans gee.. . . . . on s moet die immigrasiebeleid nie aanval nie. Hy sal dau 'dinge regmaak'. Maar, ons moet verstaan dat 'n departement 'n groot organisasie is en in sy woorde gestel: 'As ek die kraantjie vandag toedraai, dan hou dit eers oor ses rnaande op met dfup . So gese, so gedaan. Ons het met gloeiende harte afskeid geneem. Met hoogagtende-bewonderende eerbied waarmee Nasionale ministers destyds behandel was. Ons het tjoepstil gebly oor die immigrasie. Hoe verheug was ons nie. Dinge gaan nou 'regkom'. Dit sal nie nodig wees om die moeilike taak te volvoer om knaend ons eiemense aan te val oor hul versuim teenoor hul 'eie mense' nie. Maar die jaar het met groeiende kwellinge verbygesleep. Boeing na Boeing vol Britte is op Jan Smuts afgelaai. In hul honderde, in hul duisende, en in hul tienduisende. En op die Rand en in Port Elizabeth, Oos-Londen en kaapstad, en natuurlik Durban, het al die ou spoke van die taalwnderploeging weer wakker geword. Die Engelse skole het volgeloop. Die orngangstaal het weer soos in Smats se dae Engels geword en op die sake- en nywerheidslewe is die Britse stempel onuitwisbaar afgedruk. Dit was reeds Oktober 1969, 'n volle jaar sedert ons onderhoud was reeds verby. Volgens ons Boerekontrak was dit tyd om weer met die minister te gesels. Maar ons kan net nie 'n afspraak gereei kry nie. Dis Desember, Januarie 1970. 'Die minister is nie beskikbaar nie'. . . . . . Fe b r uarie . .. . . . parlement sit.. . . . . M a art, uiteindelik! Die oggend van die onderhoud was die GHA-bestuur weer voltallig teenwoordig. Gespoor en gestewel en bewapen met die jongste ontstellende syfers. Die Britse immigrante het met 12 000 TOEGENEEM teenoor die vorige jaar! .. die prentjie lyk nou veel, veel erker. Rat is dan fout? Is die Afrlkanervoik vir die NP-regering dan minder werd as die jaarlikse groeikoers of 'n paar

nuwe fabrieke? As immigrasie segsman het ek dadelik ingeklim en die jongste syfers afgevuur. Maar, alte jammer, die minister kan ons 'eintlik nie te woord staan nie'. Met briewetas onder die arm het hy ons net haastig meegedeel dat hy werkhk verskriklik jammer is, maar hy moet op die piek vertrek. 'Die eerste minister het my dringend ontbied!' Daar is haastig gegroet en 'n verslae GHA-bestuur het nog so 'n rukkie op die sypaadjie gestaan en gesels. Die groot slap ampsmotor het soos die duüvel om die hock vertrek. Ai, die teleurstelling! Soos dit gebeur het, het ek die hefe episode eendag aan 'n invloedryke

predikantsvriend van my vertel. Ons groot teleurstelling dat ons nie hele saak indringend met die minister kon bespreek het nie. Hoe ontsteld ons was dat, in stede van 'n vermindering in die Britse immigrasie soos deur dr. Mulder beloof, daar 'n geweldige vermeerdering was. Hoe daar teenoor die 20 000 van die vorige jaar, die volgende jaar nie minder as 32 000 ingevoer is nie. En dan nog die derduisende ander nasionaliteite, soos Portugese, Duitsers, e+. wat ook verengels het — groot totaal, 50 000! Hoe die minister haastig moes vertrek omdat hy deur die eerste minister ontbied was. My predikantsvriend het onstuimig aan die lag gegaan. N'at nou? Dit was tog geen grap nie!

'Ja', vertel hy my, 'my Ring het vir my en 'n paar ander predikante afgevaardig om dr. Mulder te spreek oor die bedreiging wat geloofsvreemdes se massa-immgrasie vir die Afrikaanse kerke inhou. Onc het gewapen, met al die feite opgedaag, maar.. . . . . di e m i nister kon ons ook 'ongelukklg nie spreek nie'. Met 'n briewetas onder die arm, het hy ons ingewag en haastig verskoning

gemaak want die eerste minister het horn dringend ontbied! ' Ek het so suur-suur saamgeiag. DIE MINISTER en INGEVOERDE LEKTUUR Dit sal 'n groot skrywer met GROOT talent verg om die tragiese van die Afrikaner se posisie in die sestiger- en sewentigerjare van hierdie eeu uit te bmld, Tragies in die opsig dat warm Sucre-taalvegters in die posisie gestel was dat bulle teen hul eie gewete, teen hul eie mense en teen hul totale lewensopvattings moes optree. Tragies in die opsig om te kon waarneem hoe taalhandhawers die gewraakte werk onder dwang moes doen, veral as dit in die teenwoordigheid van ministers moes geskied. Met die ewe tragiese gelol wat ons met Holland ondervind het in die naoorlogse jare, het daar onder die Hollanders van die Rand en Pretoria 'n begeerte ontstaan om te begin terugslaan. Van vroeg tot laat is ons Afrikaners sistematies deur die Kaaskopregering beledig en beswadder en 'n georganiseerde haatkampanje het veral teen die Afrikaner losgebars. Die verwydering met ons ou stamland het momentum begin aanneem sodat dit vandag al gevorder het tot 'n totale vervreemding. Dat die hele affere, tussen hakies, vanuit Landen aangeblaas was, en is, is tot vandag toe nog nie deur die stomme Hollanders agter gekom nie, Die Rooi nasie BLY maar hulle vriende. Hulle is mos deur die Engelse bevry in I945. Dat elke, ja elke sg. anti-apartheidsliggaam, wat in Nederland bestaan 'n tak of ' n f r ont van 'n Britse liggaam is, word nooit vermeld nie, allermins deur die koerante wat in Afrikaans verskyn. Maar hoe dit ookal sy„met die aksie wat deur die Hoiianders begin is, is daar van hulle kant samewerking gesoek met Afrikaanse liggame. Veral sou

so 'n gesamentlike aksie kon dien om weer die ou stambande te versterk. Mnr Jannie Kruger, afgetrede redakteur van Die Transvaler, en op daardie tydstip werksaam by die SAUK, het die voortou geneem om die NSAW tNederlandsSuid-Afrikaanse Werkgemeenskap) in Johannesbutg te stig. Ek is genader om sekretaris te word. O n s het 'n gawe komitee van Afrikaners en Hollanders saamgestel wat enduit hartlik saam gewerk het en baie nuttige werk gedoen het. Noodwendig het oom Jannie en ek baie intiem saamgewerk en veral met die groot protes-aksie teen die Hollandse-regering se skenking aan die terroristiese ANC in die laat sestigerjare, die sg. 'Ton van Luns', het ons reusewrganisasiewerk saam met die Ho]landers gedoen. Ons het 6 000 ontstoke Kaaskoppe voor die Hollandse ambassade in Pretoria laat opdaag en die ambassadeurtjie het sy wind uit geskrik. V e le instansies het die man se dood, minder as 'n maand na daardie optog, aan die groot protes4emonstrasie gewyf. Ek het oom Jannie sesienswyses een honderd persent gedeel. Hy was 'n patriot en 'n taalman. Ons het beide gevoel dat die regering op die verkeerde pad is en het aande lank daaroor gesels. Al verskil tussen ons was dat ek na buite kon praat en hy nie. Hy was in diens van die staat. 'n Jaar of twee daarna was ek besig om vir die GHA 'n referaat op te stel oor die posisie van Afrikaans in die lektuur. ln my boek 'Die Stryd Duur Voort', het ek reeds 'n hele hoofstuk aan die oorspoeling van Afrikaans deur die lawine van ingevoerde Britse en Amerikaanse boeke gewy, en vir die GHA het ek dingebygewerk en op datum gebring. Toe alles gereed was, het ons 'n afspraak met die minister aangevra. Ons kry toe een. Binne in sy deftige kantoor. S o ' n opgeblase god-van-kafferland, uitgevatte tipe met fyngeknipte "saaidies', Te 'smart' vir woorde. Groet ook so styf-styf uit die hoogte. Verwelkom ons baie kortafen versoek ons om maar ons se te se, waarna mnr. Kruger, sy hoof van Boeksensuur, of soiets, sal antwoord. Oom Jannie het intussen die pos gekry wat later aan regter Lammie Snyman toegeval het. Seker die ongewildste pos in die land. want reeds destyds het die nonsens begin dat as een van ons moderne rioolskrywers een van sy vuil boeke op die mark bring en dit word verbied, dan raas die koerante van hier tot in die Kaap. En as 'n ander vuilskrywer die Hertzogprys kry vir sy literire miskrame, dan bars die joernalistieke kattekoor los van hier tot in Engeland. En alles reen dan op oom Jannie Kruger se kop. 'n Fyn mens met ontwikkelde smaak en litetere aanvoeling, as daar ooit een was. 'n Man wat nooit as hy dit kon verhelp het. ooit enge boek verbied sou wou gesien het nie. 'n Man wat besef het dat 'n volk uit alle lae bestaan en dat daar vuil sowel as skoon in elke volk is.

Nouja, daar sit ons toe in die minister se kantoor. Assegsman voerek die woord. Die Afrikaanse boek kan nie van die grond afkom nie, omrede die invoere vangoedkoop ingevoerde boeke ons net eenvoudig nie daardie kans gun nie. Waarom kan ons nieslapband Van den Heevers, Mikros, Kas van den

Mnr. 3 J. t.tanniel Kruger Behende joetnalis en skry~ver cn vanaf tN9 tot t960 redakteur van Die Transvaler, die dagblad ust vnreär dar in Johannesburg verskyn het. Die Transvaler het in die sevrentigerjare n tinks4iherak mondstuk genurd. sy Afrikanerlesers verioor en na die gut sirkulasie4edrog tydens dk» lnligtingskandaal het hy

gesluit. Mnr. Krugcr hut 'n leüendgm aandeel in die kultuurbedtysrighed«van die Randse Afrikanersgeneem en «as onder andere die voorsitter van die Nedeßandse SuidAfrikaanse lyerkgenmwnskap. ily het later hoof van die Publikasieraad geword en mocs in hierdie kapasiteit die kasta~ u i t dh. vuur krap vir sy Afrikaansonsimpatieke minister.

Beghs. ensomeer in elke kafee in Suid-Afrika koop nieT Waarom moet die Suid-Afrikaanse buq,ery gebruik word om dte Britse en Amerikaanse lektuur te subsideerT Waarom is dit dat die Afrikaanse boek, amper enige Afrikaanse boek, in die oorlogsjare sommer maklik 'n oplaag van 10 000 tot 20 000 be-. haal het en na die oorlog gesukkel het om 2 000 te haalT Die verbod op invoere was die oorsaak. ln die oorlog was daar nie geld vir boeke nie en dit het tot groot seen van die Afrikaanse, die inheemse kultuur gewerk! Die regering moet weer 'n 'verbod' instel. in die sin dat ingevoerde boeke belas moet word sodat dit letterlik bars. ln elk geval tot so 'n mate dat die Afrikaanse boek teen 'n beter prys kan verkoop as die ingevoerde. Mev. Hymne %eiss, bestuurslid van die GHA, het haar bydrae op 'n kalm en beredeneerde wyse gelewer en gepleit dat die regering tog nie die Afrikanervolk moet vergeet nie. Ons het ontroerd geluister. sy het dit so treffend gedoen. Die minister het niks gese nie. Hy het vir oom Jannie geknik. Ai, ek wens dat ek die tragedie nooit moes beleef het nie. Oom Jannie het sy betoog oor die boeg van vryheid gegooi. Geen skrywer kan aan bande gele word nie. Al is hy ook van wat ter taalgroep! Al is hy ook van buite ons land, al is hy ook vvie! Oom Jannie het op sy mnernende mamer gepraat. Jy kon nooit vir hom kwaad word nie. D i e soepelheid van Afrikaans het my weereens getref soos dit my jare later meer en meer verstom het toe die politici met al die nuwe woorde gekom het; van 'inspraak'„as hulie anderskleu~es in jou binnekring wil inbring; van 'normalisering', as hulle die sportwereld wil integreer; en van 'treinsamestellers' as huUe wit rangeerders se werk aan Swartes wou gee. Oom Jannie was hulle almal se Moses. Hy het ons aangeval, ons gelyk gegee, gesimpatiseer, maar ook 'n saak probeer uitmaak om sy pap regering te regverdig, en dit alles met 'n baie secr hart. Hy moes kon sien hoe bitter sleg ons voel. Ek, veral kon aanvoel hoe secr hy. voel. Hoe hy sy baas, 'n rnislike ou ex-Sap, wat soos so baie ander, op die Nasionale Partyhus gespring het om 'n joppie te bekom, moes verdedig teen sy eie mense. Alles omdat die partysweep geklap het en omdat dit nie meer beleid was om Afrikaans te beskerm of te bevorder

nie! Die minister sluit toe af met 'n paar woorde wat ek nooit sal vergeet nie. Ja. hy kan nie aan ons versoek voldoen nie, maar ons moenie vergeet dat ons darem vandag 'n groot voorreg beleef het nie. Ons kon hom darem sien! Daar was 'n tyd onder die Sappe dat ons nie eens te woord gestaan sou gewees het nie!! Wees my genadig. Soos my seuntjie se lngelse vriendjie sou gese het: 'Some voorreg.' ln die voorportaal van die kokkedoor se kantoor het oom Jannie, sonder om 'n woord te se. my arm gedruk. Ek het verstaan. . . . . m a ar, ek wou huil. 137

DIE MINISTER en die FILMWKSE 'n Kosteliker een was die onderhoud met die minister oor die inge-

•

voerde fßms. Dis alreeds algemene kennis onder ons taalkenners en behoudende Afrikaners dat ons filmwese oorspoel word met tussen 95 en 98 persent BritsAmerikaanse films. Dit het reeds nou so ver gevorder dat die koerante in Afrikaans nie eens meer die filmadvertensies vertaal nie, maar sommer so rou in Engels plaas. Vroe6r het hul nog die moeite gedoen om die ophemeling van die Glm in Afrikaans te vertaal en te plaas, en net die titel onvertaald te druk. Kyk

maar self. Op die tydstip van die filmpetalje met die minister was die invoere van vollengte Brits-Amerikaanse fihns tussen 250 en 350 per jaar. ' Daarteenoor het die moedge Afrikaanse filmmakers drie va vyf rolprente per jaar opgelewerf 'n ' Hopelose ongelyke stryd natuurlik. Trouens, dit moes nie eens nodig gewees gewees het vir die Taalmanne om op te tree nie, want die regering moes sommer vanself hierdie skreiende onreg teenoor die meerderheid van hul buigers reggestel het.

Die AWA vra 'n onderhoud met die minister en kry horn te siene na 'n lang uitstellery. Ja, hy het ook sy agterryerSRCS 88

L
'Ja.' As daar plekke is'wat Afrikaners beledig, sai dit in publieke belang wees om huHe te sluit want huHe veroorsaak rassemnmin? Geen antwoord.

So het dit aangehou. Die winkehnense het lelik klei getrap. Dit was duidelik dat huHe nooit verwag het om in die hof te beland oor hul ongeskikte houding teenoor Afrikaners nie. Ons was maar net weer twee Boertjies wie se

taal met die geo tate minag~ behandel kon word en as ons nie daarvan gehou het nie, moes ons maar trap. Selfs al is die moeilikheid veroorsaak deur 'n immjpante-meisietjie wat maar net 'n paar maande in die land is! Ons tel mos nie!

Toe ek vir Stewart, die eintlike man in beheer van die saak, in die getuiebank kry, het hy 'n ander draai probeer maak. Hy het ons glo nie uitge-

jaag omdat ons Afrikaans gepraat het nie, maar omdat daar 'n misverstand was oor ofons een of twee wafels wou gehad het[ Maar as die kelnerin niks kon verstaan wat ons gese het nie, hoe het sy dan geweet dat'ons oor ~afels praat? 'Daar was provokasie.'

Dus as klante Afrikaans praat is dit provokasie? Geen antwoord. Ek neem 'n ander pad. Veronderstel daar is 'n restourant in Engeland. 'n Man kom in en bestel in Engels. Hy word uitgejaag. Sal u se hy het provokasie gepleeg? 'Nee, dis nie wat gebeur het nie.' Dis nie wat ek vra nie. Ek praat nie nou van u restourant nie. Ek stel 'n hipotetiese geval aan u en vra dat as 'n man in Engeland Engels praat in 'n winkel, of dit provokasie is? 'Nee, natuurlik nie.'

'Nee.'

Dankie, E n a s 'n man in Suid-Afrika Afrikaans praat in 'n winkel?

Baie dankie. Stem u saam dat ons mekaar moet respekteer in hierdie land. Ons moet saamleef. 'Ja.' Mense wat ander mense se gebruike en taal en gewoontes verkleineer

kan dus rassespanningveroorzaak? 'Ja.'

estedewat sulke oortredings pleeg ook rasse-

Ek stel dit aan'u dat b

spanning kan veroorsaak, en dat dit nie in die openbare belang is dat sulke sake

toegelaat word om besigheid te doen nie. 'Dis 'n kwessie van opinie.' Ek het weer die stelhng herhaal maar kon nie 'n direkte antwoord kry

Die een getuie wat opgedaag het, nadat hy deur die koerant-publisiteit daarvan tehore gekom het, het bevestig dat die algehele houding van die Penny

Farthing-mense anti-Afrikaans is. Hy het met geleentheid die plek besoek en Afrikaans gepraat. Hy is onbeskof behandel en alhoewel hy uiteindelik bedien is, het hy niks gebruik nie en maar liewer uitgestap, Die diens was uitgevoer met krenkende aanmerkings en hy het besluit om nooit weer di6 plek te besoek

nie. Toe hy dit met vriende bespreek het, het van hulle laat blyk dat hulle soortgelyke steile daar afgetrap het. Hierdie beedigde getuienis is deur die koerante in Afrikaans geignoreer en Rapport het in 'n blinkvryf-artikel oor die ~ e k laagde, mej. Schuck, geskryf dat die insident met 'mnr. Van Tonder die enigste in die vygaarlange bestaan van die Penny Fart~ i s ) ' Vterklikwaar is alles deur die blaaie in Afrikaans in werking gestel om ons taalvegters in 'n swak hg te stel en selfs spesiale

artikels is geskryf om die Penny Farthings en hulle soort in 'n gunstige hg te skßder. Waarom? Dit bly steeds onverklaarbaar. Na die afsluiting van al die getuienis het die beredenering begin. Die advokaat vir Penny Farthing het die gebruiklike taktiek gevoig. en vir my en my vrou probeer vors®1 as aggressiewes wat sou jag maak op immigrante om hulie Wt te vang'. Dit het soms geklink asof hy sy pleidooiuit die koerante gekry het, want reeh weke lank het beide die Sritse pers sowel as hul geesgenote in Afrikaans hieniie beeld aan die pubhek voorgehou. Hy het selfs sover gegaan as om te se dat ek taalinaidente sou 'skep'.

Nadathy sy se gese het, het die voorsitter, wat blykbaar 'n magistraat was, 'n groot vel wit papier in sy hand geneem, na my gedraai, en gese dat ek my pleidooi mag lewer. Deurgaans, terwyl ek gepraat het, het hy die vel papier bestudeer. Ek het xny argument vir sluiting van die Penny Farthing baseer op die grondwet van die RSA, gelees in samehang met twee bepalings van die gewraakte Lisensiewet van 1974. Artikel 108 (1) van die grondwet van die RepubQek van Suid-Afrika bepaal dat: 'Afrikaans en Engels is die amptelike tale van die Republiek en word op gelyke voet behandel en besit en geniet gelyke vryheid, regte en voorregte'. Hieruit vloei voort dat 'n Afrikaanssprekende buber van die Republiek die reg het om sy taal te gebruik binne die grense van die Republiek op gelyke voet met die Engelssprekendes. Die Engelssprekende het die reg om bulle taal in elke winkel en besigheid in die Republiek te praat en die Afrikaanssprekendes het dus dieselfde reg. As ek dus 'n winkel, zestourant of enige handeisonderneming betree, het ek die reg om Afrikaans te praat. Die grondwet gee dit aan my. Dis deel van my burgerregte. As ek belet word om my taal in besighede te praat, word daar inbreuk op my regte as burger van die RSA

gernaak.

Die grondwet van die RSA is so ernstig oor hierdie taalregte van die burgersvan die land dat daar net een verskanste bepaling in die ganse grondwet is. Dit is 'n bepaHng wat die gelykheid van die twee amptelike tale beskerm, nl. Artikel 1 18 f G een ander regte word so be~ r i k geag as juis die taairegte van die burgers nie, want net hul t~ te i s verskans in die grondwetf

Toe my vrou en ek dus op die aand van die 18de Fehruarie 1977 die Penny Farthing binne gestap het en in Afrikaans bestel het, het ons 'n gewone buzgerreg beoefen. in plaas van dat ons as taalbulle en taalvegters en taalhand-

haw ers bestempel is, moes daar geen haan na gekraai het nie, want in enige land ter wereld word die burgers van daardie land in hul eie landstale bedien en dit sal in enige ander land ter wereld as 'n geweldige groot grap of ramp beskou

word as 'n burger van Baardie land uit 'n winkel gejaag word omdat hy of sy die taal van daaxdie hnd gepraat het. Deur ons te beledjg en op die koop toe uit sy xestourant uit te jaag omdat ons die taal van die land gepraat het, het die Penny Farthing se bestuurder 'n ernstige oortreding begaan. Nie alleen het hy die wet oortree nie, maar hy het 'n situasie geskep wat haie ernstige rassegevoige in die RSA kan veroorsaak. Afrikaners aal voel dat hul burgerregte aangetas word as hulie summier uit ~inkels gejaag kan word as hulle hul taal praat. Dit kan lelike gevolge he. Die Afrikaner het geveg vir sy taalregte, en veral in Johannesburg, sedert daardie droewige dag in Mei 1900 toe ons ons vryheid verloor het, en die Sritse magte ons stad binnegeval het, is ons taal skaamteloos vertrap. Dit het baie, baie jare van stryd gekos om die mate van taalvryheid te bekom wat ons-wel behaal het en die stigting van die RSA het grondwetlik 'n seel op ons verkree regte geplaas. Omdat die Penny Farthing 'n misdryf van die ergste graad begaan het deur landsbuxgers uit hul restourant te jaag, emdat daardie landsburgers die taal van die land gepraat het, het hulle 'n gevaarsituasie geskep wat kan uitkring en wat ernstige rasse-moeilikhede binne die RSA kan veroorsaak. Hulle het die basiese menseregte van die Afrikaner misken en kragtens Artikels 33, 1 (c) en 35, 1 van Ret nr. 220 van 1974, is dit nie in openbare belang of openbare veiligheid dat hulle langer toegehat moet word om sake te doen nie. Die blotefeitd@t ek genoodsaak was om 'n saak aanhangig te maak omdat Afrikaans in 'n restourant gepraat is, is al oozgenoeg bewys dat daar iets baie ernstigs skort ten opsigte van die posisie van Afrikaans in die RSA. Die hof moet help bm hierdie ongerymdhrid teen die meerderheid van die burgers van die RSA uit die weg te ruim. Hierdie immigrante moet haie hard vasgevat word voordat daar byalmal, 500 000 van hulle, die verkeerde indruk posvat, nl. dat Afrikaans geen taal in die handel is nie en maar met alle minagting die deur gewys kan word. Die hof moet ook die toestand op die handehfront onder die aandag van die Immigrasie Departement bring, want hulie is die mense wat die immigrante wysmaak dat die RSA 'n Engelssprekende land is. Die I.isensieraad het ook vir die eerste keer in die geskiedenis van die Goudstad die voorreg om 'n sterk Afrikaanse invloed in die Stadsraad te hi. Vir die eerste keer sedert Mei 1900, toe die Sritse magte ons stad ingeneem het en ons van ons politieke- en taalvryheid beroof het, het Johannesburg nou 'n Afrikaanse onderbu1gemeester en moontlik volgende jaar 'n Boere-bu1gemeester. Hier het die voorsitter rny stilgemaak. Ek moet my by die 'onderwerp'

bepaal. Volgens horn is die politieke verdrukking van Afrikaans deur die afgelope driekwart~u nie 'n verwante saak nie! Ek het so afgesluit: 'Die hof het 'n plig teenoor die bu1gers van Johannesburg en die hele

193

RSA. Dit is nie in belang van die Goudstadse gemeenskap dat sake soos die Penny Farthing besigheid mag doen en die goeie verhoudings tussen die bevoikingsgroepe vexsteur nie. Daar moet 'n duidelike voorbeeld van die Penny Farthing gemaak wog en kragtens Artikels 33, 1 (c) en 3S,- 1 van Ixet 220 moet die Raad hul lisensie opskort en die piek laat sluit.' 'EKNPARIGK' BESLUIT Toe volgdaar 'n besienswaardigheid. Die voorsitter, wat steeds met die groot vel papier in sy hand gesit het,

begin daaruit voorlees: 'Na aanhoor van die getuienis en die beredenerings van die advokaat vir die verdediging sowel as die beredenering van die klaer en na behoorhke beraadslaging,het die Lisensieraad.eenp~ bevind dat die aansoek nietoegestaan kan word nie'. LKT VKL, die Raad het nie verdaag om te gaan beraadslaag nie trouens, hulle het «ooit eens die saal veriaat nie! Hoe kon hulle 'bemad~' het om daardie'eenparige'beshssing te bereikv Die hele uitspraak is van die vel papier afgelees en was dus voor die tyd opgestel, dit wil se, voordat hy my betoog en beredenering kon aanhoorf Daar was ook geen beraadshgings nadat ek gepraat het nie, want hy het sommer onmiddeHik die uitspraak begin aßees! Kk hetdit aan die pers gesi na die hofsaak en ek herhaalditw eer. Die hele prosedum het geskitter van bevooroordeling en het die prestige van die Lisensieradegeen eer aangedoen nie. Nulle kan maar gerusafgeskaf word veral as die optrede van 'n ander Lisensieraad, nl. dib van Vanderbijlpark, wat 'n taalklag eenvoudig uitgegooi het, in ag geneem word. Die koerantein Afrikaans het gejubel oor my neerlaag. Die Transvaler het die swakste foto wat hulle van my besit, (die een wat by die verhoor geneem was) gepiaas met 'n afh~ ik e L Beeld en die ander het hul anti-Afrikaanse reputasie goed gestand gedoen en al die blaaie het ooanekaar geval om die Penny Farthings te verheerlik. Selfs hoofartikels is geskryf om hul vreugde te vier( Ai, selfs in die dae van ons diepste vernederings toe die Boerejoiners met blink stewels op vet blink Kngelse perde gery het om hul eie mense na die verowe~ se kampe aan tejaag, was ons toestand nie so reddeloos nie. Kan mense ei blind wees7 Het hierdie koerante se bloedarmoedige sirkuiasiesyfers hul nie reeds tot nadenke gestern nie7 Die honderde duisende immigrante wat reeds die Engelse blaaie in die RSA oneindig magtiger as hul eie blaaie gemaak het. Is Afrikaans dan nie meer ook huße taal niev Moet ons nie ahnal help om ons taal te versteCk en uit te bou niev Waarom is hierdie mense so hatig

teen Afrikaans, die einste 'medium waarin hul sake doen', (soos 'n oorMieperdgetelde redakteurtjie van 'n blad in Afrikaans dit aan my gestel het). Waarom breek hu!ie hul eie taal so aP. Dissteeds virmy absoluut onverklaarbaar. Kienaardig genoeg hetdaar van een blad 'n taamlike onbevooroordeelde reaksie gekom. Dit was die latere veelbesproke Citizen, regeringablad vrat in Engels uitgegee word. Heelwat briewe in hul kolomme het am die kant van Afrikaans en die rnenseregte van Afrikaners gestaan. Die blaaie in Afrikaans was egter deurgaans verheug oor die anti-Afrikaanse uitspraak van die Lise nsieraad! Die goeie gevolge van die saak het egter nie uitgebly nie. 'n Seshste deurbraak is gemaak op 'n baie beiangrike aspek, nl. die houding van die Engelse en Kngeisspxekendes in die handel. Hierdie mense is, afgesien van hul algemene vooroordeel en selfs haat teen Afrikaans, praktiese harde sakemanne. Hulleword beweeg deur harde gebeure en fei~ede. Die ~ het die Penny Farthings baie geld gekos en ek het na afloop van die saak aan koerante geef dat ons taalvegters elke winkel, dokter, prokureur, nyweraar, of wie ookal, sal aankla as hulle hul aan soortgelyke gedrag as die Penny Farthing skuldg maak! Die saak het vir die Penny Farthing, na my skatting, meer as R6 000 uit die sak gejaag. Respek vir ons taal het hierdie soort mense glad nie, maar vir geld en uitgawes het hulle 'n he~e ontsag. Hulle het te staan gekom voor 'n keuse: Eerbiedig die menseregte van Afrikaners of haal 'n paar duisend rand se koste op die hals! My waarskuwing namens die AWA, wat toe geweldig gegroei het, was natuurhk nie deur die nuusblaaie in Afrikaans gerapporteer nie, maar baie prominent deur die Engelse blaaie. Daar het 'n kentering in die algemene houding van Engelse sakemanne ingetree. 'n Duidelike nuwe patroon het merkbaar geword. Ja, steeds het ons by die AWA baie, baie taalldagtes ontvang, maar Afrikaners is nie meer summier uit winkels gejaag nie. Die houding het nie verbeter in die opslag dat sakelui Afrikaans begin praat het nie, maar hulle het effens beleefder geword! Die patroon van kiagtes wat in die jare na die Penny Farthing by die AWA ingestroom het, het hierdie belangrike verandering bevestig. Soos Sienkie Wells ook opgemerk het: 'Respek vir ons taal het hulle nie, want dit kon ons in dekades op " 'n mooi manier" nooit inskerp nie, maar respek vir die Afrikaner het hulle nou wel'. En dit bring my by 'n belangrike anaiise van die aard van die Bgelsman wat die deursnee Afrikaner nog nie mooi verstaan nie. Ons self kom uit 'n Calvinistiese agtergrond wat basies staan op die agth@ en liefde aan alle mense omdat onsna die ewebeeld van God geskape is. 'n Afrikaner sal enige mens respekteeren aanslaan volgens daardie maatstaf. Die Engelse en Engelssprekendes het nie hierdie agtezgrond nie. HuHe is nie Calviniste nie en hul!e respek vir

'n anderisgebaseer op hoeveel geld of mag of invloed daardie persoon mag h8. So kan die grootate skelm, in Brittanje, die mees gesiene manword sodra hy 'n spulgeld gemaak het. Of die grootste ou dronklap salgeaespekteer word sodra hy sy pa se iordskap geerf het. Mag, geld en invloed is al wat tel en om daardie redes respekteer hulle nooit die Afrikaner se mooi maniere nie. HuRe vertolk dit as kruiperigheid want hulle verstaan dit eenvoudig net nie. Ons be-

indruk bulle dus glad nie met ons goeie maniere om bv., gedurig bulle taal te praat nie. In hul harte minag hulle ons daarvoor. Dis egter moeilik.om mense se gerede m e t logiese redenasies te probeer verander. Die wellewende Afrikaner sal nie sommer verander nie,

maar in die taalopsetis dit maar goed om hierdie waarheid steeds in gedsgte te hou.

In die, na my mening 'gehaide', ui~raak wat die Lisensieraad gegee het, het huiie darem een goeie stukkie kommentaar gelewer. Die voorsitter

het aangehaal dat die Penny Farthing nie verplig was om my in Afrikaans te bedien nie omdat die wet bepaal dat die sakeman 'net een taal magtig hoef te wees en nie altwee nie'. Die Kngelse koerante het hierdie aspek uitgebasuin met groot vreugde. Die blaaie in Afrikaans het dit verswyg en geignoreer. Hul hoofartikels het almal hul onverbloemde vreugde te kenne gegee dat die saak

teen Afrikaans uitgewys is en het mks gese dat die Ret van 1974, wat bulle eie Nasionale Party op die wetboek geplaas het, vir die toestand verantwoordelik is nie! Ook geen hoofartikel om die wet aan te val en aan te dring op die ver-

wydering van die Afrikaans-skadelike klousules nie! Die Penny Farthing-saak het die vrot Taalwet van 1974 soos 'n seer vinger laat uitstaan. Afrikaans het geen wetsstatus in die handel nie. Knige Jan-Rap-immigrantjie kan jou die deur wys en jy het GKKN voet om op te staan nie. Om die taal-verskansing te wil aangryp uit die RSA-grondwet om jou taahegte te beskerm, help jou net mooi niks. Vir almsl in die RSA was dit nou glashelder duidelik om te sien. pns taal staan weerloos teen die oorweldigende ekonomiese aanslag wat die

Kngelsehandel en nywerheid teen horn loods. Ons. het net eenvoudig nie die ekonomiese krag om ons daarteen te verweer nie want Afrikanersbeheer nie eens 20 persent van die handels- en nywerheidswese nie. Ons het ook nie die politieke wapens om ons te stut nie. Die Afrikaanssprekende politici het reeds jare gelede hul rug op die Afrikaanse taalstryd gedraai. ln so 'h ongelyke stryd kan daar net een uiteinde wees.

'AFRIKAANS HKT VKRLOOR' In 'n pragbxief wat hy in 'n dagblad in Afrikaans gepubliseer gekry het,

I a el s

.nee

to ~now on

o ne an u a e Transvaalshopkeepers need know only one official language to have a trade licence, Jo han nesburg's licensing beard found today ln rejecting a refinest by iilr Robert van Tonder to withdraw the licence ol a ttitibrow pancacke saloon. ur Ven vender, a well.

hewn Afrnavni 'egal fighter" aad hie wile Ada

a ra li ed ln have the

firm@« ef the Penny VnrIhin r P anrahe Salonn

whhdrawn aner a Gem>an a viirea h • d f ailed i o

servehim in Afnhaana nn Pehruary fa

Sut ihe heard unanirneuriy referred Mr Van

Na afloop van dic P»nny I'sfthing I'ann»kfr»ksaak h»t l'll» Star' hi»Mlle ffitspraak in Itfoot opakfift» ditgcjub»l. 'IIand»lanes hoef net een teal te ken! ' Di» kg regent h»t ofrk p»»n S»lf»inv daurvan Itemask nie dat (tfdonsnsic 220 van 1974 all» «ink»li»rs magtig om ndt I'naris tc h»sic. T»cnoor die I:ntf»is» p»fv se Itrits~atfiotlene optfed» h»t di» Loemntc in Afrikaans kult» Lant in die steek Selaat deut sham te jub»I oor my 'n»»flsatt'. Hull»

Mnr. Syhrsnd van Ni»kerk

het die vtot taslvret wat deur die Npkeheefdc pnvvinsiale I4sd onder administrateutskspvan mnr. Sybrand vsn Nick»rL daargestel was, totaal versayg.

197

het dr.MichielBamon van Johannesburg gese: 'Ongelukkig is daar ook Afrikaanse instansies wat saamspeel om Afrikaners wat trots op hulle taal is, in 'n slegte lig te stel en selfs lelike name soos "taalbuiie" toe te voeg. Niemand sal ooit daaraan dink om Kngelssprekendes wat deurgaans en konsekwent hul!e taal handhaaf te veroordeel nie. Dit is hul goeie reg, maar hoekom moet Afrikaners wat dieselfde reg uitoefen dan veroordeel word.

Kn nou het mnr. Van Tonder verloor en hy is verneder. Maar dis eintl ik Afrikaans wat verloor het... . . . . As soiets in Belgie sou gebeur het, sou die Viaminge daarvoor gesorg het dat so 'n salon gou sonder ruite was, maar omdat 'n Afrikaner van be-

skMde metodesgebruik maak, word hy verneder. Tog moet 'n mens nie moed verloor nie. Die ou Patriotters van die Eerste Beweging is ook fel aangeval en verkleineer maar in 1975 is daar 'n Afrikaanse Taalmonument op Paariberg opgerig om die heldestryd van daardie ou baanbrekers en handhawers van Afrikaans op luisterryke wyse te herdenk.' Kn luister wat skryf 'n lndier, mnr. R. Ramatnia van Lenasia in die Engelse blad, The Star: 'W'anneer in Rome, maak soos die Romeine. Hierdie is 'n Afrikaanse land. Die publiek behoort nie te smeek vir hul taalvoorkeure nie. Ek is lief vir Gujerati en Afrikaans.' Kn in nog 'n Star briefie van 'n sekere 'Bilingual' van Johannesburg, kom hierdie ondersteuning: 'Hierdie verwys na mnr. Robert van Tonder se brief oor die Milnerhoudingvan die Engelssprekende sakemense. Meer van die Taalman en minder van die MBner-houding. M>.w. verdraagsaamheid'! Ek bewonder die Taalman. Ek bewonder sy taal en sy volk en ek bewonder hulle trotse geskiedenis! ' Ja, dit wys dan:m dat daar baie simpatie is en dat dit aan albei kante van die taalgrens le. Dr. Malan het dit baie jare gelede gese; daar is twee

soorte Britte. Die Milner-tipe en die Emily Hobhouse-tipe. Van die Milnertipe het daar 'n sterk kontingent in Suider Afrika oorgebly en deur hulle verbete vasberadenheid is Engels tans besig om die taalstryd in die RSA te wen. 'n Baie interessante opmerking het gekom van mnr. Stewart, die Penny

Farthingman mlf. Hy het gese dat hy 'n volbloed South African is. Sy grootmoeder of oorgrootmoeder was glo in die Groot Trek. 'Meer South African as dit kan 'n mens seker nie wees nie! '

Dit dui op die houding van derduisende Engelse in Suid-Afrika wat ek reeds in my bock 'Die Stryd Duur Voort' behandel het, nl. deur hulle as 'South Africans' te laat definieer het hulle 'n veiTige skerm gevind wü t e r bulle al hul ou Britse gebruike in Suid-Afrika kan handhaaf. Hulle gee niks prys nie en hulle bevorder die Britse kultuur en taal, hier ter plaatse, met aße mag. Hulle kerke, skole, klubs, sportliggsme, besghede en fabrieke bly onaangetas Engels. Hulle taal wog oral afgedwing met die volle sanksie wat die grondwet huiie as 'South Africans' gegee het. As suiks is huRe in 'n ekstra bevoorregte posisie, iets wat die Franse Hugenote en die Duitsers van die 18$0's nie gehad het nie. Die 'South African' bestempeling van ons plaaslike Engelssprekendes verseker dat hulle nooit sal inskakel by die Afrikaners nie. Waarom sal buße ook in elk gevalv Hulle behou alle kontak met bulle oomm kultuurbronne in die VSA en Brittanje en in plaas van dat hulle met ons assimileer in een Afrikaanssprekende volk, sieep huiie die Afrikaners saam in die groter Brits-Amerikaanse kultuurkamp in. Mfaarom sal 'n man wat homself dan as 'n 'South African' bestempel en wie se voorouers uit die Groot Trek spruit, 'n kraakvars immigrantjie se kant kies om 'n verbete taaisaak teen die inheemse Afrikaans te veg> My anahse is dat dit nie die persoon se onwil as sulks is nie, maar die raamwerk waarin hy en deniuisende ander anderstaliges in ons land woon. Hulle word deur die struktuur agter 'n kunsmatige taal- en kultuwgordyn afgesonder. Die dubbelsiagtige tweetaligheid van die Milner-RSA is daarvoor verantwoordelik en hoe gouer Engels as ampstaal afgeskaf word, hoe beter vir almal se gesondheid in Suider Afrika. Op die huidge trant gaan daar nooit een volk ontstaan nie en ons gaan of verdeel bly tot in lengte van dae, of ons gaan 'n klein onderdeeltjie wog van die groot Engelssprekende wieeid, netsoos die Skotte en die Walliesers en die Yorkshiremen, ensovoortsf Die enigste verskil gaan wees dat ons dit nie vir baie iank piaaslik sal wees nie, want ons sal ons land verloor as ons ons taal verloorl Die Rhodesiers het huRe land verloor omdat huiie nie 'Rhodesiörs' was nie maar Engeise wat in Rhodesie gewoon het. Die Portugese van Mosambiek en Angola was ook niks meer as Portugese wat in Mosambiek en Angola gewoon het nie. Die Beige van die Kongo was nie Kongolese nie maar bloot Beige wat in die Kongo gewoon het. Die Rhodesiers het glad nie wortel geskiet in Rhodesie nie. Hulle het geen piaaslike taal en kultuur ontwikkel nie. So ook die Portugese en die Beige. Dit het twee dinge veroorsaak; huHe het geen verknogtheid aan die land ontwikkel nie want die taal wat hulle gepraat het, kon hulle net sowel in verskeie ander lande in die wöreld gaan praat het. Uiteindelik het hulle dit ook gedoen want hulle het geskoert na daardie plekke. Tweedens het hulle gedurende hul krisistye wat hul ontseteling vooraf gegaan het 'n 'agterdeur-mentaliteit' gehad. Met die een oog het huiie altyd na die lande ge-

kyk waarheen hulle' kan ontvlug. HuRe krisis het hulle nie gepak met die toewyding waarmee ons, bv., die Engelse Oorlog van 1899 - 1902 geveg het nie. HuEe het nie die bittereinde tegemoet gegaan nie, omdat huHe gerieflik na ander lande kon vlug sonder om hulle taal en kultuur prys te gee. As ons in die RSA gaan verengels, dan sal ons presies dieselfde paadjie gaan. Die enigste vrywaring teen so 'n lot is die behoud van ons eie, hier ge-

bore, taal en kultuur. Solank ons daaraan vashou, sal ons ons land behou want ons aal alks offer in pleks van om pad te gee. . Gedurende die Sharpville- en Soweto-onluste van die afgelope twee dekades is hierdie stelling oor en oor bewys. Derduisende Engelssprekendes

het weggehol maar die Afrikaners het nie aan weghol gedink nie. Behalwe van die mees hooggeleerde en verengeisde Afrikaners. Van huiie soort sit daar al heelwat in die VSA en Australie! Daar is 'n Sjinese spreekwoord wat se: ' 'n Vis vrot altyd eerste in sy kop'. Djt geld veral vir baie super~eleerde Afrikaans-

sprekende sg. 'intelektueles' wat te saf in hul boonste verdiepings geraak het. Engels moet dus, ter wille van ons behoud en ter wiße van die skepping van die regte geestes4limaat, om daardie behoud te verseker, so gou as moontlik as amptehke taal in die RSA afgeskaf word. Want as ons huidige Republiek gaan verengeis, en alle tekens dui daarop, sal die Swartes ons niks langer duld as wat huRe diepaar oorgehlewe Blankes in die Kongo, Zambie, Mosambiek, Zimbabwe, ens., geduld het nie. Die Swartes streef na algemene 'South Africanism' onder die huidige bedehng en solank ons die RSA as unitere staat het

waarin almal South Africans is, is dit net 'n kwessie van tyd dat die meerderheid van die South Africans„die Swartes, gaan regeer. Hulle mag vir 'n tydjie nog Engels duld, soos hulle dit gedoen het in die Noomler Afrika-state maar dit sal net tydehk wees. Vra maar of die taal dan so belangrik is, en die antwoord is 'n luide JA

en duisendmaal JA! Dis so belangrik soos ons land! Gooi jou taal weg en jy het die eerste stap geneem om jou land te verloor. Afrika het net piek vir inheemse kulture en vir volke wat daardie kulture met ietterlik alles sal verdedig.

HOOFSTUK 16 'WIR SIEGEN UNS TOT'

ln Augustus 1914 het Europa ontbrand in sy mees tragiese slagting van

alle eeue. Die Franse, Russe en natuurlik die Britte, daardie gretige oorlogstokers, het die Duitsers en die Oostenrykers gepak in wat ahnal verwag het 'n

blitsoorlog sou wees maar wat uiteindelik in 'n lang uitgerekte slagting van amper vyf jaar uitgeloop het — die Eerste Wemld Oorlog. Die jeug van Frank-

ryk, Duitsland en Rusland het op die slagvelde gesterf. Letterlik miljoene seuns is afgemaai in 'n sinnelose bloedvergieting. Die Duitsers, wat van die begin op twee fronte moes veg, het verreweg die briljantste veldhere opgelewer en die Brits-Frans-Russiese magte neerlaag op neerlaag toegedien. In Oos-Duitsland

en Pole hetgenls.Ludendorff, Hindenburg, Von der Goltz en Hoffman, die Russe in mn veldslag na die ander verslaan. Die hoogtepunt was die groot slag van Tannenberg, waartydens die Russiese leers omsingel en letterlik aan repies gesny is, Honderde duisende is gewond, gedood en as krygsgevangenes

geneem. Op die %esfront is die Franse en Engelse in siag na slag dwarsdeur Noord-Frankryk en Belgieteruggedryf deur die seevierende Duitsers onder genls. Moltke, Von Kluck en prins Rupprecht van Beiere. So naby het die Duitse leers aan Parys gekom dat bulle dit selfs kon bestook met die be-

roemde 'Dicke Bertha', 'n kanon wat 100 km ver kon skiet en vernoem was na die vrou van die groot nyweraar Krupp. Maar al die oorvrinnings en gejubel het die vermaarde genl. Ludendorff, die stafhoof van die Duitse leer, nie om die bos geiei nie. Duitsland het die veldslaegewen maar was besig om haarselfwit te bloei en sou, tensy sy 'n beslissende slag kon lewer, al seevierende, die oorlog verloor! 'Wir siegen uns tot!', het hy uitgeroep. 'Ons wen ons dood! '

Sy woorde was uiteindehk bewaarheid. Jn November 1918 moes Duitsland 'n vernederende vrede onderteken. Al haar pragoorwinnings was verniet. Al die groot veldslae was tevergeefs. Sy het verloor en gesterf van oorwinnings!

Na ons eie lang verblyf in die politieke woestyn vanaf 1933 tot 1948, het die Afrikanervolk op 26 Mei 1948, 'n wonderoorwinning by die stembus behaal. Die Britse oorheersing van Field Marshali Smats is verbreek en die Boer op die politieke wenpad geplaas! Die POLITIEKE wenpad inderdaad! Nid die kulturele en ekonomiese nie!

Met.'n skrale meerderheidjie moes die Nasionale Party aanpiekel na die

volgende veldslag. Die algemene verkiesing van 1953. Die eerste groot oorwinning van 1948 het die Nasionale Party 70 setels besorg teenoor 65 van die Britsgesinde opposisie. Om sy posisie te verstewig het dr. Malan aan SuidwesAfrika 6 setels toegeken. Dr. Malan het onmiddellik met sterk pro-Afrikaanse

stappe na vore gekom. Die Britse immigrasie van die bewind van Field Marshall Smats, is summier gestop en daar is oorgegaan na Europese immigrasie met die uitsluitlike oogmerk om die Afrikaanse kultuur te versterk. Die Leer het vir die eerste keer sedert die moord op genl. Christiaan Beyers deur genls. Smats en

Botha in 1914, weer 'n Afrikaner as hoof gekry. Die Spoorwee wat 'n jong Brit, ene Marshaii Clark as hoof gehad het, het 'n rasegte Boer in die persoon van mnr. 1Villie Heckroodt as hoofbestuurder gekry. Marshall Clark was toevallig voor die 1939 - 1945 Oorlog, 'n taamhke ondergeskikte spoorwegamptenaar. ln die Oorlog waartydens hy saam met die Russiese Kommuniste teen Europa gaanveg het, is hy van een pos na die ander bevorder sonder om enige 'Spoorwegdiens' te doen. Met sy terugkoms in 1945 is hy bowor al die Boere in die hoogste pos aangestel, skaars 43 jaar ondit Ook die Pohsie het 'n Afrikanerhoof gekry en daar is herrangskikkings gemaak en die verontregte Boere~olisiemanne is in ere herstel. Die manne wat tydens die Oorlog in konsentrasiekampe gegooi was omdat huHe geweier het om saam met Kngeland en die Boisjewiste te gaan oorlog maak teen Europa, is

almal vrygelaat. Huiie was natuurlik almal Afrikaners want net Afrikaners het nog ooit hiexdie land se belange bo oorsese belange gestel. Daar was baie werk vir die eerste Nasionale-regering en dr. Malan het

nie geskroom om in te spring nie. Hy was in alle opsigte 'n,groot Afrikanerleier en gesien in die lig van die latere leiers, wat ook meestal van Kaapland gekom het, was hy 'n ware 'gawe Gods'. Hy was 'n tydgenoot van Field Marshall Smats en sy ganse lewe was 'n skrille teenstelling met sy tydgenoot se loopbaan. Smats het in Kngeland studeer. Malan in Holland. Smats het dadeiik na die Engelse Oorlog na die Britte oorgestap en haie maklik, op die rug van Britse geld, militere mag, koerantsteun en politieke oorheersing, politieke mag verwerf. Dr. Malan het moeisaam gebou aan 'n Afrikaner politieke hersteL Smats was 'n ateh, Mahn 'n diep gelowige afrikaner. Smats het die Britse kultuur in Suid-Afrika bevorder en sy nageslag het feithk deur die bank verengels. Dr. Malan was 'n kultuurstryder en altyd te vinde in die voorgestoeltes waar

daar vir Afrikaans geveg was. Die Kaap' het nog nooit weer so 'n Afrikanerleier opgelewer nie. 1953 het weer 'n oorwinning gebring. Die Nasionale Party het nou 94 setels gehad teenoor die Kngelse ae 57. Intussen, in 1954, het Hans Strijdom die Eerste Minister geword. 'n Vurige Republikein en Afrikaner. 1n sy hospitaalbed het hy in 1958 'n groot

202

oorwinningsgeskenk gekry. 103 setels teen $3! Kort na die verkiesing is hy oorlede endie Afrikaner-Nasionale Party saam met horn! Dr.Verwoerd het sy piek as leier ingeneem en die bewuste Afrikanerbou is gestaak. Hy het 'n rits eleksie-oorwinnings voortgesit. In 1961, in 'n vervroegde algemene verkiesing, behaal hy 10$ setels teenoor die Sappe se skrale 49. Daarvandaan gaan die oorwinnings lekkerder en groter. Selfs die

Engelse begin om 'Nasionaal' te stern omdat dr. Verwoerd besluit om hulle groot leier, Field Marshall Smats, se beleid van Britse immigrasie, te hervat wat tydelik deur dr. Malan en mnr. Strijdom gestaak was. Dr. Verwoerd stel ook

Engelse Sappe in sy kabinet aan en verander die basis van die eertydse Afrikaanse Nasionale Party na 'n 'Wit' South African Party. Die basis van partybeleid mord nou op 'Slankisme' gevestig in plaas van op Boere-nasionalisme. In 1966 verpletter hy die opposisie met 'n vernietigende sege van 126 setels teenoor 'n skrale 39!

1970 bringmeer 'n vervroegde algemene verkiesing en die NP-regering van mnr. Vorster val effens terug met 'n oorwinning van 'net' 117 setels teenoor 48. Die string oorwinnings duur onverpoosd voort. Mnr. Vorster het uitgeblink in vervroegde verkiesings en die 1974 eleksie is wher gewen met 122 setels teenoor 47.

Nie tevrede met die groot seges nie word daar weer in 1977 verkiesing gehou. Dis wahr so. Die NP-regering korn terug in die kussings met die soveelstetweederde meerderheid.

Onthou moet word dat die NP-regering al sedert 19$8 met tweeMrde meerderhede regeer, Sterk genoeg meerderhede om die mees ingrypende veranderings in die land teweeg te bring. Ons grondwet het voorsien dat die werklik in~ p e nde veranderings

siegs met twee-derde meerderhede gemaak mag word. Ons kon byvoorbeeld nie aan die amptelike tale raak behalwe met so 'n meerderheid in albei huise van die parlement nie. Ons kon dus wel met daardie mmrderheid maklik 'n i ngrypende verandering TEN GUNSTE van ons taal maak! Maar gi n N P -

regering dink ooit meer hieraan nie! Neer mord daar vroeer as wat die grondwet bepaal, nl. elke vyf jaar, in 1981 verkiesing gehou. W&r wen die NPgroep met 'n meer as tw~ e rde meerderheid.

Oorwinning na oorwinning na oorwinning... . . . . ! Maar na al die oorwinnings, waar staan die Afrikaanse taal en kultuur? Soos die Duitsers, moet ons saam met Ludendorff uitroep: 'W'ir siegen uns tot! '

Ons wen die politieke verkiesings maar verloor die beiangrikste stryd .. die kultuurstryd.

Laat ons stilstaan en kyk wat 'n ander volk met hulle politieke sege gedoen het.

Wat kon bns gedoen het? Dis besonder opvallend dat die geskiedenis ons in 1948 vir die hoeveelste keer in dieselfde rol gegiet het as die Joodse volk. Reeds kon ons ons

Groot Trek vergelyk het met hulle uittog uit Egipte. So kon ons ook ons vervo~g en vertrapping deur Brit tanje vergelyk met hulle diaspora (verspreiding) van 2 000 jaar, al het ons verwildering nog net 175 jaar geduur. Dit is meer as treffende toeval dat die Jode op 14 Mei 1948 hul nuwe staat, lsrael, in die

lewe kon roep en dat ons op 26 Mei 1948 'n wonderoorwinning oor die Britse bestel in Suider Afrika kon behaaL Dieseifde maand, dieselfde jaar! Dr. Malan, ons leier, het dit ook so gesien. Dit was nie net 'n politieke oorwinning nie maar 'n volksreddingsaksie uit die hand van die Allerhoogste

self. Op Johannesburg se stasie, op sy deurtog na Pretoria om die premierskap te aanvaar, het hy bewo8 uiilgeroep: 'Niemand salons vaderland weer van ons afvat nie!' Die 'ons' waarna hy verwys het, was die Soere, die Afrikaners. Maar wat het gebeur?

Die Jode het kragtig aan die werk gespring en 'n veiTige volksstaat gebou. Hul!e taal, Hebreeus, wat vir 2 000 jaar dood was, het hulle sonder aarseling die hoo~e funksie toegewys. Hu!ie het Hebreeus die staatstaal gemaak en hul kinders ~

ondem g . D a a rdeur het hulle aan hul taal die

hoogste eer bewys! Hul!e het elke Jood, waar hy. hom ookal in die wereld bevind het,as medeburger beskou en Jode van oralversamel om 'n sterk Joodse staat en volk te vestig. Hulle het gesorg dat hulk die meerderheidsvolk in hrael geword het.

H u lle het hul tradisies en kultuur iaat herleef met die

kragtigste staatshulp en na drie dekades kan huHe spog met 'n sterk Joodse volksstaat. 'n Ware toevlug en tuiste vir alle Jode. 'n Trotse pcestasie as daar ooit een deur enige volk in die wereld se geskiedenis gelewer is! Kn ons? Nie alleen het ons leiers ons taal in gevaar gestel nie maar in der waarheid ook ons hmd. Na driedekades is Afrikaans aan die agteruitboer en ons verheerlik 'n identiteit wat glad nie bestaan nie — Suid-Afrikanerskap! Nie-

mand kan egter 'Suid-Afrikaans' praat nie! Ons staan 'n uitstekende kans om die hele Suider Afrika te verloor deur Swart verswelging en verengelsing en heel moontlik deur Swart-Engelse oorspoeling tesame. Ons Nasionale regerings het nie ons eie volk versterk nie maar inteendeel, die Britse kultuur, ons dodelikste

vyandf In plaasvan om ons uit te bou sodat ons 'n veihge meerderheid binne ons eiestaat kan wees, het die NP-xegerings ons in die posisie van 'n bedreigde minderheidjie in 'n konglomerasiestaat laat verval. Pieks van ons taal die hoogste staatsfunksie en eer toe te deel, het die NP-leiers Afrikaans aan die

retireer, nie alleen binne die RSA nie maar ook buite ons grense in die nuwe state van Transkei, Boputhatswana, Venda, Ovambo, ens., ens. Dia 'n verstommende verloop van sake en die geskiedenis aal hierdie ongelooßike verwikkelinge nie kan verklaar nie. Reeds in 'Die Stryd Duur Voort' het ek gesi dat indien die Nasionale Party aanhou met hul beleid van Britse versterking, sal 'diegeskiedenishull e aanwys as die Iaksmanne en begrafnisondernemers van die Afrikanervoik'. Dit gaan reeds in vervulling! Afrikaanssprekendes regeer 'n land vir meer as drie dekades maar hul taal en hul houvas oor hul land gaan verloren Terwyl die Afrikaanssprekende politieke hoofde van die NP-regering agteroor geleun het om die belange van die RSA met al sy volke te behartig, het huHe die Afrikaanse kultuurterrein sinies oorgelaat aan die kultuurliggame, wel wetende dat hierdie iiggame geen uitvoerende magte het nie. Dia ook opmerklik dat die 'Afrikaanse' NP-mgerings, en ek plaas dit in aardmlingstekens omdat bulle siegs Afrikaanstalig was maar nie meer Afrikaners nie, versuim het om in belang van Afrikaans op te tree soos bulle Britse voorgangers wel opgetree het in belang van Engels. Die regerings van Louis Botha en Field Marshall Smats het glad nie geskroom om biatant die Britse kultuur in Suid-Afrika te versterk en uit te bou nie. Louis Botha en Smats het beide groot getaHe Britse immjgrante die land

ingebring. Daarby het hulle die Afrikaanse skole afgeknou en Afrikaans in die staatsdiens gruwelik laat vertrap. D.w.s., terwyl huHe die mag in die bande gehad het, het huHe dit terdeö gebruik om hul eie Britse oogmerke te bevorder. Die Afrikaanssprekende regerings het anders opgetree en dit wou voorkom asof hulie uit huf pad wou gaan om aan die Engelse seksie te toon hoe regverdjg 'n Afrikaner kon wees. Die eerste twee premiers nl. dr. Malan en adv. Strijdom het nog bewus gewerk aan Afrikanerverst erking maar vanaf dr. Verwoerd seoorname van die bewind, is daar weer doelbewus geywer om die Britse kultuur oppermagtig in Suid-Afrika te maak. Die FAX, die grootste kultuurliggaam en frontorganisasies van die Broederbond (vo@ens eie erkenning) moes die kultuurstryd aanpak sonder enjge werklike mag. Tesame met alle ander kultuurliggame het huHe rol algaande verval m dib van bedelaars wat moes smeek om krummeltjies wat van die pohtieke tafel sou afval. Die koerante in Afrikaans, wat totaal deur die pohtieke mensa beheer was, het hulle baie stiefmoederhk behandel. Jaarliks kon die kultuurmensekongresse hou, bealuite neem en uitsprake maak maar sonder politieke- en perssteun kon hulle die algemenerating van kultuurontwikkeling van die ou Unie en die leere RSA weinig beinvloed. Dit was ook my ervaring in die GHA. Ons kon skryf en vra en verto8 rang, aanbevelings maak en mooipraat en dreig en kongresse hou en maar w4&

besluite neem tot vervelens toe, maar ons kon die wesenlike verengelsing van

die RSA nie beinvloed nie. Ons het geen uitvoerende vuis gehad nie. Die FAK werk op 'n wye verskeidenheid terreine en het bewonderens-

waardige werk in belang van Afrikaans gedoen. Veral in die begin-jare van hul bestaan, in die iaat twintiger- en dertigerjare, sowel as in die vroee bewindsjare van die Nasionale Party na 1948. Soos die FAK tereg se, bestryk hulle taalbevordering die ganse gebruiksveld van Afrikaans. S o bevorder hulle die Afrikaanse bock, die Afrikaanse toneel, Afrikaanse debatvoering, Afrikaanse koerante en tydskrifte, vasvrawedstryde, skenking van Afrikaanse naslaanwerke aan skole en universiteite, vertaalwerk in Afrikaans, boekpryse en belonings ten behoewe van Afrikaans,bevordering van Afrikaanse sang en musiek, en so

kan ek nog baie meer noem. Maar met al die goeie werk van die FAK en sy honderde geaffilieerde hggame, moet daar gekonstateer word dat dit nie goed genoeg is nie. Afrikaans sal nie die mas opkom nie, en ek is nie meer die enigste man wat dit se nie, en

thids in my bock, 'Die Stryd Duur Voort', gese het nie. Daar het nou, in die vroee tagtigs baie meer stemme begin opgaan wat dieselfde kianke laat hoor en die afkraking van my bedenkinge oor Afrikaans het merkbaar afgeneem. Ek staan nie meer alleen nie. Die bewyse van die krimping en verswakking van ons taal binne en buite die RSA is nou so onomstootlik duidelik dat dit mode word om daaroor te praat.

Die koue harde feite is dat al word al daardie dinge wat die FAK bepleit met die grootste ywer gedoen, sal die RSA nogtans verengels. Die 'groot'

faktor, soos ek dit uiteengesit het in Hoofstuk 9, sal die nmrlaag of oorwinning van Akikaans bepaal. Die 'groot' faktore bepaal dat die RSA sal verengels al handhaaf eike Afrikaner horn ook blou in die gesig. Die aksies van die kultuur- en taalliggame is sekonder van aard. Dit is noodsaaklk, ja, en ver-

al haie nodig in die toestande van die RSÄ waar die politieke arm van die Afrikaner horn in die steck geiaat het en die staat sy rug op Afrikaans gedraai het. Die NP-regerings, veral sedert dr. Verwoerd, het niks gedoen om Afrikaans te versterk en uit te bou nie. As ons toestand byvoorbeeld met die van Frankryk vergelyk word, dan aal ons besef hoe noodsaaklik dit is dat ons ons moue moet oprol en moet

inseil onder die politieke slappes. Die Franse staat beskerm struktureel die Franse taal en kultuur. Kultuurhggame in Frankryk is gerespekteerde instan-

sies, maar of huiie bestaan of nie, sal nie die oorlewing van Frans raak nie. HuHe werk is aanvullend van aard. Die Franse staat beskeqn Frans, byvoorbeeld, van oorspoeling in die filmwereld deur met kwotawette die persentasie Frans te verskans. Ook sal bulle nooit toelaat dat Engels en Amerikaans hul

land inneem nie. Hul houding teenoor Engels is welbekend en toeriste wat van dieFranse verwag om goedsmoeds te aanvaar dat Engels 'n sogenaamde 'wereld-

taal' is, het al lelik op hul neuse gekyk. Die normale lewe onder die Franse staat skep 'n milieu waarin Frans kan voortleef en gedy.

ln Suid-Afrika is dit nie die geval me. Die Suid-Afrikaanse regering het horn losgemaak van die Afrikaner se taalstryd. Hy beskerm ook nie Afrikaans nie, want hy iaat toe dat die land oorspoel word met Britse en Ameri-

kaanse bocke en tydskrifte, en wend nie die minste poging aan om Afrikaans van verdringing te vrywaar nie. H y i aat maar toe dat Britse immigrante ons oorstroom, Britse handel, reklamewese, films, ens., ens. Daarby beskerm die Suid-Afrikaanse staat ook nie Afrikaans struktureel nie, want in sy struktuuf

is ingebou, die reg van 'gelyke' bestaan van die groot Engelse kultuur. Van die kultuurljggame word daar dau verwag om hierdie magtige faktoxe teen te werk met geen, absoluu t g6N, uitvoerende magte nie!

En intussen gaan die politieke oorwinnings ongebreideld voort, Ons wen ons dood! paradoksale»tuasiebestaan nog boonop dat die Broederbond. kultuurliggame nie die regering oor hul versuim aanval nie Nee hui!e pak d;~ Afrikaners wat daarop durf wys het dat die regenng huiie verraai het het bk terde8 ondervinding! Niemand durf se die konhg dra geen klere nie! En ewe onverklaarbaar, val hierdie Rultuurhggame nie die NP-regering aan wat Afrikaans so gruwelik in die rug steck nie, maar huHe het wo, met die gfootste ywef die ou Sap-regering van Field Marshall Smats oor dieseifde versuim veroordeel. Waarom die een tegering b6 die ander begunstig. Albei begaah eenen dieselfde misstappe teenoor Afrikaans. Dat die FAK, ATKV, AB, ensomeer magteloos is, val nie te betwyfel nie maar dat huße wel kop in een mus met die verloopte NP-regerings is, is ongelukkig die enigste tragiese afleiding wat gemaak kan word. As sulks is huiie dau ook inderdaad: ' 'n Nat sak wat versmorend oor die Afrikaanse kultuurlewe le', soos wyle Daan Goosen, die sekretaris van die SA Akademie, dit so raak beskryf het. Diegene binne hulle geledere wat die toestand nie wou duld nie, is reeds lankal uitgewerk of het self geloop. Dat die Afrikaanse 'Establishment' nl., die kultuurliggame, die Nasionale Party en die koerante in Afrikaans almal kop in een mus is, is so duideiik soos daglig. Qorvloedige bewyse bestaan, maar ek sal volstaan met siegs 'n paar voorbeelde.

Die Maatskappy vir Europese Immigrasie (MEI), 'n Broederbond-frontorganisasie wat gestig was met die gepubliseerde oogmerk om immigrasie vanaf ons Dietse stamlande in Europa te bevorder, het byvoorbeeld glad geen oorsese kantore om immigrante te werf nie. Nogtans mord hierdie organisasie aan die Afrikaanse publiek voorgehou as die 'eweknie' van sy Britse boetie, die 1820

Settlexs Association. Die Settlers Association het in Brittaaje alleen vyf werwingskantoxe! Dis hulle wat so ywerig sorg vir die honderde duisende Britse immigrante wat die land ingebring word op koste van die NP-regering. Die Settlers kxy ook enorme geldsteun van die NP-regering. Aan die Afrikanergubliek word egter wysgemaak dat MEI sorg vir die 'inbuxgering' van die immigrante in die Suid-Afrikaanse samelewing. Dat dit in effek bedoel die Engelse samelewing word soos die graf verswyg. So het die ANA byvoorbeeld, beswaar gemaak teen 'n TV-program waaxin hierdie oeverblindery gepleeg is. Segsmanne van MEI is die geleentheid gegun om te vertel hoedat hulle immigrante met inburgexing behulpsaam is. Daar is klem gele op die bewering dat MEI 'n Afrikaanse 'eweknie' van die 1820 Settlers Association is. Qie woordvoexders het beweer dat hulle die immigrante help om in die 'Suid-Afrikaanse' kultuur in te buxger. Die AHA het daarop gewys dat soiets onmoontlik is want daar bestaan geen 'Suid-Afrikaanse' kultuur nie. Daar

bestaan wel 'n Enge!se- en Afrikaanse kultuur in die RSA, en by watter een buxger bulle Britse immjgrante in wie se taal Brits is, wie se kerk en skole Engels is, wie se werkkring Brits is en wie se sosiale- en sportlewe Engels ist Volslae stilte! Die AlhfA se versoek om in die toekoms in sulke gesprekke oor TV geken te word, is eweneens met vols!ae stilte beantwoord! Die NP se staats-

radio werk dus saam om die oeverblindery te pleeg. Die werklike en praktiese toestand van sake is dat die MEI kantore die

vuilwerk van die Immigrasie Departement en van die 1820 Set tiers Association moet doen. Hulle voer die Britte in en die Boere moet help om huisvesting en selfs werk vir hulie te kry! En die praktiese situasie is dat daar in die MEIkantoxe meer Engels as Afrikaans gehruik word!

Maar die volk moet glo dat dit 'n 'Afrikaanse eweknie' is! En die GHA, wat hiexdie bedrog van die dakke af ontmasker het, moes gelikwideer word! Daarvoor het die Broeders gesorg! 'n Ander voorbeeld is die stand van Afrikaans oor die eter. D aar is

rads in vorige hoofstukke vermeld wat die persentasies van Afrikaans en Engels oor al die radioprogramme sowel as die TV is. In 1978 en '79 het die MfA die SAUK-bestuur hieroor aangespreek. Briewe is aan die verantwoordelike minister en alle SAUK-hoofde sowel as aan alle departemente van die Uit-

saaiwese gestuur. Terselfdertyd is die hulp van die Broederbond, die PAK, ATKV die ATKB en die SA Akademie gevra om die SAUK tot verantwoording te xoep. 'n Mooi beroep op samewerking. Daar is veral kiem gele op die feit dat die AWA nie die pragwerk van die manne en vxoue wat die Afrikaanse

dienste behartig, wil kritiseer nie. Hulle doen wonderlike werk onder moeilike omstandighede. Dit gaan nie daaroor nie, maar wel oor die afskeping van Afrikaans oor die totale uitsendings van AL die Blanke senders tesame.

Jy kon net sowel met 'n muur gepraat het. Volsiae stilte! Geen erkenningsvan ontvangs van ons briewe nie. Niks! Dis natuurlik nie om dowe neute dat al hierdie liggame se adres Die Eike, Cedarlaan, Auckiandpark, is nie. Die Broederbond se hoofkantoor! Die aßeiding wat gemaak kan word, is dat die Broederbond en al die kulturele, frontorganisasies, die Staats-Uitsaaiwese, sowel as hul hase, die NP-regering, kop in een mus is. Een kolossale blufspel! 'n Anderbewys isdie gedrag van die koerante in Afrikaans. Deur die jare het die GHA en die ANA by herhaling en tot vervelens

engste

toe, die benarde taalstand onder die aandag gebring van wie en wat nou ookal wou luister. Letterlik honderde koerant-onderhoude is gevoer en die feite is verskaf sonder om doekies om te draai. So is dit ook by herhahng op ons kongresse wereldkundig gemaak. Persoonlik het bk ook met elke taalsaak die stand van Afrikaans omvattend aan Afrikaanse versiaggewers verduidelik. Die 'groot' faktore is altyd genoem en ek het nooit versuim om aan hulle die voor te skilder nie. Veral om te so~ dat die taalstand in prentjie in sy g praktiese verband gerapporteer word. Wat ek hierby bedoel, is dat die skuld van taalagteruitgang nie op die skouea van die gewone Afrikaner gepak moet word nie. Ons mense doen, breed gesproke, hulle bes onder bitter onsimpa-

eheul

tieke omstandghede.. Waar bulle wel Afrikaans in die steck mag laat, is dit omdat hulle die produk van die Suid-Afrikaanse milieu is en ook aan die verengelsings-invloede wat deur die NP-regering geskep word, blootgestel is. Maar hoe duidelik en helder jy ookal die toestand in sy hele verband skilder en die NP-leiers se aandeel aan ons agteruitgang verduidelik, haal dit nooit die gepubliseerde nuus nie! Die versuim van Afrikaners om hulle taal

te handhaaf — ja, dit mord wel gepubliseer, want dit is vir die leidende bestel gerießik om al die skuld op die volk af te laai. Maar jy kan op jou kop staan en God save the Queen finit, die koerante sal in der ewigheid nooit publiseer dat die regering ons met Britse immjgrante oorspoel nie; dat bulle aanspreeklik vir die oorwig Engelse films is nie; dat hulle die skuld moet dra van die oorwig ingevoerde Britse bocke nie; en dat huiie verantwoordelik is vir die oorweldigende Brits-Amerikaanse radio- en TVgrogramme, ensomeer nie. En urat jy nooit in der ewigheid sal verneein nie, is dat die Broederbond en sy frontliggame die NP-regerings sal aanval oor hierdie taalmoorde wat

hulle pleeg nie! En dan se die moedswiihge piaaslike Britse koerante nog dat die ganse Broederbond ekstremisties Afrikaans is! Slaat my dood! Die beie sogenaamde leiersbestel tesame met die frontliggame wat op

die kultuurterrein werk, is dus almal kop in een mus TEEN die werklike vordering, vooruitgang en bestaan van ons taal. Dia kras, maar dia waar, want waar

het jy ooit in die wereld gesien dat 'n volk wat sogenaamd drie dekades hul eie land regeer het, se taal aan die verloorkant treu Dis mos totaal onmoontlik. Wir siegen uns tot. Nie alleen is daar vir Afrikaans nie veel hoop onder die NP-regerings nie,maar daar moet op gewys word datdaar ook nie veel van 'n toekoms vir ons taal en kultuur in die RSA-staat is nie. Die bedreiging is tweerlei. Die NP-regering is die een bmn, en die staat, die struktuur waarin ons leef, is die ander een. . In my bock, 'Die Stryd Duur Voort', het ek die stigting van 'n eie Afrikaanse staat bepleit as die enigste waarborg vir ons veilige voortbestaan. Intussen het daar baie water in die see geloop en ook in hierdie pleidooi is ek nie meer alleen nie. Die tye is b om te draai in die guns van die gedagte - 'n eie normale volksstaat. Nie 'n nasie-staat nie, want die begrip nasie, dui op 'n versameling mense wat onder een staatsvorm gegroepeer is, of hulle nou dieselfde kultuur het of nie. Dit is die RSA eintlik in sy wese.' 'n Saamflansing van baie nasies onder een staatsvorm. Maar veral 'n staat sonder 'n eie kultuur en veral REN kultuur en taal. 'n Saie gevaarlike staat. 'n Staat waarin jy jou blou in die gesig kan wen aan pohtieke verkiesings en tog 'n kultuurdood kan sterP. Hierdie feit moet noual, nog voordat daar 'n KP-HNP-regeringaan bewind korn, haie goed onder o8 gesien word. Wat sal dit die Soerevolk en Afrikaans in die toekoms baat as die recks politieke oorwinnings van die Nasionale Party oor die afgelope veertig jaar, vervang mord deur reekse politieke oorwinnings van die KP-HNP vir die volgende veertig jaarv As politiek en kultuur nie saamloop nie, is dit 'n nuttelose vermorsing van voiksenergie. Maar, hieroor meer in die volgende hoofstuk.

esan g

210

In 1936 het Frankryk 'n kommunistiese legering gehad met Leon Blum as EersteMinister. In vandag se taal sou ons so 'n regering beskryf as uiters' links, selfs gevaarlik pienk. Gedurende die Tweede Wereldoorlog het Slum se mense van die toneel verdwyn want die Duitsers het korte mette gemaak met aHe kommunistiese regerings in die lande wat hulle beset het. Na die oorlog het Frankryk regs geswaai om uiteindelik vir 'n lang tyd deur Charles de Gaulle regeer te word. 'n Uiterse regse bewind. Vandag in die tagtigerdekade het hulle weer 'n linkse regering, nl. die sosiahstiese bewind van Francois Mitterand. En tussenin, d.wo. vanaf 1936 tot vandag, het Frankryk amper elke. moontlike politieke skakering as regering gehad. Maar tydens al hierdie verskiHende bewinde en onder al die uiterstes van regerings het Frankryk steeds Frans gebly. Dia die kenmerk van 'n normale volksstaat. Regering-veranderings bring NIE die volk se bestaan in gedrang nie. En dis beslis ME die kenmerk van die Republiek van Suid-Afrika Ons, die Afrikaners, Ieef in 'n besondere gevaarlike staat; 'n verandering van regering kan ons ganse voortbestaan op die speiplaas. In die verlede het die anti-Afrikaanse bewinde hul uiterste bes probeer om ons as volk dood te maak. So het die Botha- en Smatsbewinde altyd georganiseerdteen Afrikaans opgetree, en deurgaans is daar gewerk om dieBritse kultuur hier ter piaatse oppermagtig te maak. Dit is reeds geskiedenis hoe dat die regerings van die ou Sapgartye gedurende hul bewindsjale van 1910 tot 1924 en van 1933 tot 1948 in werklikheid net plaaslike vertakkings van die Britse regerings van Engeland was. In alle opsigte was Brittanje se belange altyd

bo die van Suid-Afrika gestel, en die Boerevolk is behandel asof dit geen eie kultuur en taal het nie. 'n Sap minister het dau ook in 1943 in die pariement uitgeroep: 'Ons sal jule Afrikaners onderploeg met immigrante'. Daarop het die groot Smats-immigrasie gevolg wat jaarliks sowat 35 000 nuwe Britte die land

laat inkom het. Die Smats-bewind het in 1947 reeds planne gereed gehad om die Indiers van Natal op die gemeenskaplike kieserslys te plaas met die uitsluitlike doel om die Afrikaners terminaal in 'n magtelose minderheidsposisie te plaas. Dit was ook die ou Sap-bewinde wat met die 'South Africanism' gekom het en wel gedurende die twee Nereldoorloe. Die gedagte het eintlik in Brittanje ontstaan as propagandaset teen die Duitsers. Die Britte uit Suid-Afrika

sou aan die oorlog deelneem as 'South Africans'. Die Britte uit Australie as Australians en die uit Kanada as Canadians, ens. Almal steeds nog net Britte,

maar aan die wereld het dit 'n pragtige skyn van multi-nasionale mag gegee. Die Britte is natuurlik meesters met hierdie soort oeverblindery. Dat dit hoof-

saaklik verengelsde Indiers was wat in die 'Indian' leer gedien het, en Afrikanerverraaiers was wat as 'South Africans' oorsee saam met die Kommuniste gaan

baklei het, en Ierse Joiners en Sappe was wat die 'Irish army' beman het, en so op die ry af, is natuurlik soos die graf verswyg. Die propaganda-indruk moes egter geskep word dat Suid-Afrika, Ierland, Kanada en lndie, ens. aimal vir Engeland ondersteun. Dat daar in Indie duisende Indiese Nasionaliste in die tronke gesmyt

was, en dat derduisende Iere in hul eie land in kampe en tronke gegooi was omdat bulle hul vryheid wou terug he, en dat duisende Boere in interneringskampe opgesluit was oor dieselfde rede, is natuurlik nooit wereldkundig ge-

maak nie. Die anti-Afrikaner-regerings het dan ook uit hul pad gegaan om hierdie 'Suid-Afrikaanse' begrip te bevorder. Dit negeer in sy wese die bestaan van die B oer as aparte volk.

D i e Smatsmense was altyd die 'South Africans'. D i e

Malan- en Strijdom-mense was altyd die Afrikaners. Die 'South Africanism' het aan die Britte in Suid-Afrika ook 'n godgegewe sambreel gegee waaronder huQe al hul Britse gebruike en tradisies veilig kon hat voortleef sonder dat bulle 'n jota of tittel van hul Britsheid'moes

prysgee. Hulle kon onbeskaamd Engels bly en tog nog aanspraak maak op 'n 'South African' identiteit. Die 'South Africanism' het aan hulle 'n onaantasbare kultuurfort gegee waaruit hulle kan opereer om Suid-Afrika totaal te verengels. Onaantasbaar in die sin dat jy nie jou mede 'Suid-Afrikaner' sal wil aan-

val of te na korn nie. Hy vemkii mos maar net wat sy taal aanbetreP. Alhoewel hy Engels praat, is hy mos ook 'n 'Suid-Afrikaner'. Ons is mos mede-burgers van dieselfde staat! Te heerlik! Geen Trojaanse perd het in die ganse geskiedenis van die wereld ooit so 'n wonderlikevermomming gehad niet

Die stet van die 'South Africans' word nog voorlopg regeer deur die 'Afrikaanssprekendes' maar dit maak vir eers nie soveel saak nie. Milner het mos gese, uiteindelik sal dit tog na hulle finale val lei. Die Britse kultuur-, taal-, en ekonomiese-brughoof moet net behou word, dan aal die staat mettertyd soos

'n ryp appel in die skoot val. Die kultuur, taal en ekonomiese magte moet net tydelik w egkruip onder die 'South African' sambreel en alles sal mgkom. Inderdaad, 'n baiegevaarlike staatsvorm waaronder ons leef. Nie soos die Franse of Duitmts of Hollanders wat maar enige politieke skakering aan bewind kan kry nie. Nee, 'n Prog-regering mag, bv., uiteindelik die finale Britse

seel op die RSA plaas deur aHe Swartes stemreg te gee. Met behulp van die aanvoorwerk wat mnr. P.S. Botha reedsgedoen het om deur middel van die Swart onderwys die Swart miijoene te verengels, kan die RSA dan oornag 'n volbloed Engelse staat mord, net soos Kanada, Australie en Nieu-Seeland. En die Boexevolk sal in die groot see van 'South Africans' eenvoudig verswelg wees. Die RSA-struktuur is lewensgevaarlik vir ons omdat dit nou, na meer as.

dertig jaar van die NP-bewind, duidelik word dat die Milnerge~terigting die oorhand beginkry. Hoor jy nog van Afrikaners? Van Boere? Selfs die mees konserwatiewe NP-man beskryf hoinself as 'n 'Suid-Afrikaiie'. Nieteenstaande die feit dat daar geen 'Suid-Afrikaanse* kultuur bestaan nie. Ek het al hoeveel mense gedaag om met my 'Suid-Afrikaans' te praat. Daar bestaan nie so 'n taal of kultuur nie! ( N et so min as wat daar 'n 'Suid-Afrikaanse stadsbantoe' bestaan. Ek het ewenmns al hoeveel mense gedaag om enige Swartman in die

straat voor te keer en horn te vra wat hy is. Hy sal antwoord dat hy 'n Swazi, Sotho, Sjangaan, Venda, of soiets is, maar nooit dat hy 'n 'ontstamde stedelike

Suid-Afrikaanse Bantoe' is nie.) Daar w ord t6 lekker deur die propagandiste van integrasie en ontbinding

met begrippe gesmous wat glad nie bestaan nie. Kn die NP-bewind is besig om die Suid-Afrikanisme na sy logiese uiteinde te voer. Kk se logiese uiteinde omdht dit onlogies is om te verwag dat

daar nie volle pohtieke regte aan alle mense binne die RSA se grense gegee moet word nie. As ons 'n staat soos die RSA aanvaar, dan volg dit logies dat ALLE mense binne daardie grense 'Suid-Afrikaners' is en dat ahnal volle politieke regte moet kiy of buße nou Wit, Swart of Bruin is. A lle grondwetlike slim

piannetjies om hierdie onvermydelikheid te omseil, sal in mislukking eindig. Dit sal ook niks meer en niks minder as slim piannetjies wees nie. Totaal futiel en immoiueL Jy kan nie 'n man die status van 'n 'Suid-Ahikaner' gee en

terself dertyd weier om aan horn sy volle burgerregte as 'Suid-Afrikaner' toe te ken nie. Kortom gestel; solank ons die RSA bly aanvaar as een staat, is die

Nasionale Party met sy nuwe konstitusie sowel as die Progressiewe Party op die regte paß, nl. om voorsiening te begin maak vir politieke regte vir die swart en bruin Suid-Afrikaners. Die Progs staan net op 'n veel sterker morele basis met hul argument dat die Swartmense buite die Nasionale State en onafhanklike state ook politieke regte moet kry. Dit is totaal immoxml om regte, wat

jy aan bruin Suid-Afrikaners en wit Suid-Afrikaners toeken, vir Swartes te weier. Die Progs steck ook nie die feit weg dat die Swartes uiteindehk die RSA sal regeer nie> Al wat hul wel verswyg, is dat bulle daardeur hul ou jingoideaal van l805 en 1902 in vervulling sien gaan, nl. die finde onderploeging van die Äfxikanervolk. Sonder verposing het al die jingo~artye in ons geskiedenis hierdie ideaal nougeset nagestiuef. Die ou Kaapse goewemeurs, daarna die

Sap-leiers van na 1902, by name Louis Botha en Smats, daarna die Britsdeursuurde leiers van die Pro~iewe Party. Die ou Kaapse goewerneurs het sommer met metodes van direkte dwang teen Afrikaansopgetree. Die na-oorlogse jingoes het Afrikaner oorlopers soos Smats en Botha teen die Boere gebruik. Toe hierdie Sappe te min geword het, het bulle die Kleurlinge teen ons opgesweep met die 'grief' van onderdmkkexs en ontnemers van Kleurhngregte. Toe dit ook nie meer wou

werk nie, het hulle met groot sukses die Swart massas verengels en teen ons opgemaak. Deurgaanswas en is die grondmotief nog maar steeds net Boerehaat. Algemene stemreg aan alle South Africans aal die dood en totale ont-

seteling van ons Afrikaners beteken. Ons aal nooit verby hierdie onvermydelike logiese ontwikkeling in die RSA korn nie. Nie solank ons die konkoksiestaat wat Milner vir ons geskep het as staatsvorm bly aanvaar nie. En om tereken dat ons die saak gaan beredder deur net wahr 'n meer 'konserwatiewe' regering aan bewind te stel, is ook wensdenkery. Selfs die mees konserwatiewe nuwe HNP- of AWB- of KP-regering wat die RSA as staatsvorm bly behou, aal gedwing word om met wette te diskrimineer teen die meer-

derheid van die 'Suid-Afrikaners' ter behoud van die voorregte van die 'wit' Suid-Afrikaners. 'n Onhoudbare posisie wht mwr as dertig jaar van die NPbewind reeds aan ons bewys het. Geen volk kan homself stande hou in 'n see van vreemdes bloot met diskriminerende wette nie. Dit aal mettertyd van elke Afrikaner 'n polisieman en soldaat maak. 'n Heetsersvolkpar excellence

en 'n herrenvoik in die superklas. Dankie,ons het reeds dixie eksperiment beproef en moes magteloos toesienhoe daar oral deur die hnie gebreek word omdat daar net nie meer ge-

noeg amptenare is om oral te keer nie, nie genoeg verpleegsters om alle hospitale te beman nie, nie genoeg pohsie om al die poste te vul nie, nie genoeg aanklaers om die howe te beman nie, net eenvoudig nie genoeg van alle 'Blankes' om alles te behartig vir die totale 31 miljoen 'South Africans' nie. En dit sal nie vir die Progs nodig wees om oor te neem om die finale

seel van verswelging op ons te plaas nie. Soos ek si, die NP-regering is reeds op pad daarheen. Di e staatsstruktuur sleur huiie meedoünloos op die volle integrasiepad mee. H u l l e het ook r eeds ten volle daarmee gefdentifiseer. Hulle bestempel hulself as 'Suid-Afrikaners en het die Boer in sy taal- en kultuurstryd totaal verlaat. Om hul bevoorregte posisies as regerende 'SuidAfrikaners te regverdig, smous hulle met weldoenersyfers die wereld deur om die gebrek aan politieke regte van die swart en bruin Suid-Afrikaners te regver-

dig. Net soos die Britse regerings na 1902 die wereld deur gespog het met 'n paar miljoen rand wat hulle aan Boere-verraaiers uitbetaal het as 'skadevergoeding' en toe selfs 'selfregering' aan ons geskenk het. Dit het nooit die feit

versteck dat huße ons land verwoes en gesteel het nie! So veroorsaak die hele regverdigingsoperasie vir die RSA-staatsvorm net dat ons, die Boere, meer en meer deur die wereld gehaat word. Al die gesmous met Swart huisbouery en hospitaaldienste en hoer lewensstandaarde last ons net meer handewringend en kruiperig vertoon. Waar ons as Boere, in ons eie staat, die heide van die werehi was, is ons vandag as regerende klas 'SuidAfrikaners' die onbetwiste muishonde van die aardbol. Dis 'n baie, haie gevaar-

like toestand vir ons volk want daar gaan 'n tyd korn wanneer ons die simpatie van die buitewereld bitter nodig gaan kry. Daar moet in gedagte gehou word dat ons Boere nooit beoog het om die hele Suider Afrika te oorheers nie. Die Voortrekkers se hoofdoel was om 'n veilige volksstaat, net vir ons te vestig. Nie om veertien ander volke te oorheers nie! Ons is in die heersersrol gegiet deur die Rhodes'e, Milners, Jamesons,

Chamberlains en diesulkes. Ons is in daardie rol bestendig en grootgemaak deur Afrikaanssprekende leiers wat die Britse empaaiermantel as ons eie aanvaar het,

en van ons'South Africans' gemaak het. By name, die Sarry Hertzogs, Smatse, Bothas (Louis, PW, Pik, MC, ens.), Vorsters en Verwoerds. Die manne wat die vreemde mantel doelgerig probeer afwerp het, was die Krugers, Steyns, Malans, Strijdoms, De Wets, De la Reys, Maritze, Conroys, Wesselse, Albert Hertzogs, ensomeer. Kk stel dit in die meervoud want daarby word hul volgelinge en enersdenkendes ingesluit. Die laaste poging wat ons aasgewend het om totaal los te korn uit die Afrikaner-versmorende Suid-Afrikaansestaatsvorm, was na die mißukking van die Volksopstand in 1914 toe ons in 1919 'n Vryheidsdeputasie na die Vredeskonferensie van Versaiiies gestuur het om te vra vir die herstel van ons BoemRepublieke. LET WEL, nie vir die een of ander vorm van konstitusionele vryheid onder Brittanje nie, maar vir die herstel van ons Republieke! Die destydse president van Amerika, Woodrow Wilson, 'n huigelagtjge afstammehng van 'n Britse predikant, het in sy befaamde 14 punte, vryheid aan aße volke in die wereld beloof. Veral aan alle klein volkies, en genl. Hertzog het die gaping gevat en gaan vra vir die herstel van ons Boerevryheid. Op aandrang van Lloyd George, die Britse eerste minister, het Wilson geweier om ons deputasie te sien want 'ons het mos vryheid onder die konstitusie van die Unie van Suid-Afrika!' Dit het, terloops, nie baie oorreding gekos om Wilson te beweeg om nie

die Boere te woord te staan nie. Kornende uit 'n Enge!se kerkfamilie, het hy die regte agtegrond gehad. Die Kngelse kerke was, en is steeds die kern van die Boerehaters. Bismarck het die Britse kerke in sy tyd al as pnlitieke agentskappe eerder as'kerke' bestempel. Bis hierdie 'kerke' wat dwarsdeur ons geskiedenis

die bolwerk van Boerevyandigheid gevorm het. HuHe het die Phillipse, Reads, Van der Kemps,die Reeves'e, Huddlestons, French-ßeytags, Joost de Blanks, Bavins en Tutus opgelewer, en tesame met die groot mynbelange, handelswese

en nywerhede asook die Britse pers in die RSA, vorm huiie die binnekern van die Britse bestel in Suid-Afrika. Onder die dekmantel van godsdiens, menswaard!gheid, moralitiet, mensexegte en nog 'n tiental mooMnkende huigelarye, otganiseer en besiel en rig bulle die groot en suksesvolle verengelsing van die RSA. Veral is die RSA vir ons 'n gevaarlike staatsvorm omdat dit strukturele bestaansreg gun aan hierdie Britse establishment, taal, kultuur, kerke, ekonomiese magsbasis, die pers, ens. U aal oplet dat dit veral bulle is wat sonder ophou pleit vir die behoud van die RSA ss unitere staat en vir voQe integrasie. Wel wetende dat as jy 'n stuk of vyftien volke in een staatsvorm saambind, dan moet daar 'n taal wees waarmee al hierdie volke met mekaar kan kommunikeer. Hulle het teeds geslaag om daanlie bevoonegte taalposisie aan Engels te laat toekom. Die lingua franca van die RSA is Engels. Terwyl ons Afrikaners die land 'regeer' en in die proses sommer die skuld vir al die foute kry, werk hulle ongestoord voort om die land te verbrits. Belangrik is dit dat huiie die bewuste of onbewuste samewerking van die NP-leiers gehad het sedert 19$8, met die bewindsaanvaarding van dr. Verwoerd. Hy het die klem baie hard laat val op Blanke Suid-Afrikanerskap en apartheid op 'n kleurbasis het voonang in sy beleidsrigting geniet. Maar dis veral opvallend dat terwyl die 'Blankisme' en die 'Wittisme' voortdurend voor die Afrikaner-kieser gehou was om sy stern te behou, die land aan die Engelse uitgelewer is. Onder die dekmantel van die NP se 'B!anke Suid-Afrikanerskap' is daar al 'n halfmiljoen nuwe Britte die land ingebring! Die Britse establishment het nog nooit voorheen in ons geskiedenis so 'n politieke geskenk op 'n skinkbord gekry nie. Nie Somepet of Milner of Smats was so gelukkig om die geregimenteerde Afrikanersteun vir bulle angliseringsprogramme te kry nie! Hierdie Britse establishment, wat grondwetlike beskerming in ons land geniet, mors ook nie hulle tyd met beuselagtighede nie. Treffend was dit gedurende die Soweto-'onluste' van l976, toe die liggewig NP-ministertjies hul

melk weggeskrik het en koorsagtig vinnig Afrikaans in die Swart skole afgeskaf het en ylend beloof het om nog derduisende huise vir die RSA se Swart South

Africans te bou, 'n Britse hggaam 'n paar honderd duisend Rand geskenk het om die Kngelse taal in Soweto te bevorder. Slim! Hulle weet wat beiangrik is! Ni e huise en strate en elektrisiteit nie,

maar taal! So bok die 'Teach' program wat die plaaslike Britse establishment so wakker otganiseer vir Soweto en ander gebiede. Hierdie veldtog samel fondse in vir klaskamers vir die Swartes. Klaskamers waar alle onde~ natuurlik deur

die medium van Engels is. Nie huise en riool en telefone nie, maar klaskamers waarin hul taal bevorder word. 216

Die taal is gans die volk. As die RSA mettertyd gaan verengels en verswart, sal die jaar 1979 as 'n groot jaar van oorwinning deur die nuwe Azania of die Swart RSA herdenk word. Dit was die jaar van die grootste taaloorwinning vir Engels, in die geskiedenis van Suidelike Afrika. Diö jaar toe die Britse bestel, met behulp van hul koerante (hulle het toevallig die anti-Afrikaanse plakkate wat wereldwyd op TV vertoon is, gemaak} en ekonomiese bestel, Afrikaans skoon uit die Swart onderwys uitgedryf het en sodoende 'n potensiöle 20 miljoen nuwe Engelssprekendes in die RSA gewen het. Vanselfsprekend het Afrikaans nie 'n kat se kans teen so 'n taaiiawine binne ons eie grense nie. Die direkte gevoQ van die 'Sowetownluste' was die berugte Ret nr. 90 van 1979 van die P.' lV. Botha-regering. Die Swart ouers kon as gevolg van hierdie wet die medium van ondemg van hul kinders bepaal. Of die skole binne

oorwegend Afrikaanse gebiede geval het, het geen saak gemaak nie. Die Botharegering het toegeiaat dat Afrikaans skoon uit die Swart onderwys verjaag is, want soos reeds aangetoon is, het daar net een skool uit 'n totaai van meer as

6 000 Afrikaansnog asmedium behou! Hierdie stap van die P.W. Botha-regering het, meer as enjge ander wetgewende stap deur hulle, glashelder aan die ganse Suid-Afrika getoon dat hulle net maar nog 'n nuwe anti-Afrikaanse Sap-regering geword het. Tesame met dr, Verwoerd watdie Nasionale Party van sy Afrikanerbasis verwyder heten mnr. J. Vorster wat die South Africanism met geesdrif bevorder het, sal die geskiedenis ook vir mnr. P.N'. Botha in die kader van lord Charles Somerset, Alfred Milner, Cecil. Rhodes', Louis Botha en genl Smats plaas as vyand en benideler van Afrikaans. DIE RKGSE PKNARK Ongölukkig het die anti-Afrikaanse rekord van dr. Verwoerd en mnre. Vorster en P.%. Botha ook afgekaats op die ongelukkige regse Afrikanerleiers. Deur tö lank in die regeringskussings saam met hierdie NP-leiers in die Nasionale Party te sit, het bulle onwillekeurig medepligtiges geword aan die anti-Afrikaanse misdrywe van die NP-bewinde. Vanaf 1961 tot 1969, het die leiers van die HNP, dr. Hertzog en mnre. Jaap Marais, '1Villie Marais en Louis Stoffberg, bv., deurgaans vir die Britse immjpasie gestern in die parlement. Teen die Afrikaans-knellende stappe van die NP-regering, soos in die vorige hoofstukke verhaal is, het hulle ook geen teenstand gebied nie. Vir die manne van die Konserwatiewe Studiegroep, die GHA en die Gesuiwerde Nasionaliste was die HNP-voormanne se houding net so 'n groot teleurstelling as wat dr. A.P. Treurnicht en sy volgehnge se houding weer vir die HNP was, toe hulle op hul beurt vanaf 1969 tot 1981, aan al die misdrywe van die NP onder

mnre. Vorsteren Botha meegedoen het' . So is daar vandag groot getane HNPmanne wat nie makhk vir dr. Treurnicht en sy LV's soos mnre. Hans Schoeman, W illie van der Merwe, Koos van der Merwe, Jan Hoon, Bessie Scholtz, ens. kan

aanvaar nie. Die tyd wat huiie aan al die liberale en anti-Afrikaanse stappe van die Nasionale Party deelgeneem het, het diep seergemaak, maar dit moet nie vergeet word nie, dat daar in 1969 'n soortgelyke gevoel bestaan het van die kant van die eerste patriotte teenoor die HNP-leiers, wat eers toe met die

Vorster-regering gebreek het. Dan was daar ook baie seer gevoelens omdat bulle gans te lank deel gehad het aan die mmirywe van die Verwoerd- en Vorster-be winde. Die les wat te leer is uit hierdie ongelukkige toestand, is dat daar besef moet word dat die RSA, net soos die ou Unie vsn Suid-Afrika voor horn, die omklemming van die dood is, vir die Boer en Afrikaner. Om binne sy politieke bestel aan te hou werk, is om besoedel te raak met die.anti-Boerse politieke k was. Verder is die RSA 'n onveiljge staat vir ons omdat ons ons as volk glad nie kanversterk nie. Ons kan ons nie verweer teen die aanwas oormag wat teen ons opbou, deur ons eie getalle te versterk nie. In dielewe van alle volke korn daar krisistye wanneer versterking van lewensnoodsaak is. Sb 'n tyd gaan die Afrikaner tans weer binne. Om te kan oorleef, sal ons onmelf geweldig moet versterk. Ons getalle is tb gering vir ons volk sgesondheid. Maar binne die RSA kan ons niks aan die saak doen nie. SABRA het bv., 'n paarjaar gelede reeds die regering genader oor die kwessie van die versteßcing van die 'Blanke' getaiie deur gesinstoelaes, huistoelaes en kindertoeiaes, in te stel. Die regering, alhoewel meestal Afrik~ rek e nd, het die versoek geweier. Nie omdat huBe nie ~ d i e 'Blankes' wou help nie, want huRe onderskxyf ook die beginsel van 'Biankisme', in stede van Afrikaners of Boere, maar eenvoudjg omdat hulle nie KAN nie. Die moment as die Afrikaner of die 'Blankes' gesteun word, dan sal die Kieurbnge, lndi8rs en Swartes, onmid-

dellik aandring op soortgelyke begunstiging, want bulle is mos ook South Africans. V(es-ßuitsland, die staat van die Duitsers, het tans 'n groot gesinshulpproyam aan die werk. D i e Duitse geboortesyfer het ontsteiiend gedaal

en die staat het dadehk bgegryp om die toestand te beredder. Hoe groter die Duitm gesin, hoe meer finansüle hulp kry hulk, en hul bevolkingskurwe is reeds besig-om meer te styg. Die Duitse staat is dus nie te vinde vir die versw'akking van die volk van Duitshnd nie. Dia 'n volksstaat in die ware sin. 'n

Veilige tuiste vir die Duitsers. In hierdie lig gesien, is die RSA nie die staat van die Afrikaner nie. Struktuurlik is dit die tuiste van 'n samefiansing van volke en aan die Boer bied

dit geen sekuriteit of veiligheid nie. Ons sal nog sterf aan hierdie Republiek.

Dis 'n konkoksie van 'n staat wat met diaboliese oogmerke deur Milner geskep is om ons te vernietig. Dis 'n ding wat nooit moes bestaan het nie. Dit het 'n geskonde vlag waarin die embleem van die Britse politieke rampokkers en boewe 'n sentrale piek het K k se dit nie om die vtag deur die modder tesleep

nie om sodoende die nuwe wet te oortree wat sulke bergag+e boetes beloof aan mense wat die vlag te na korn nie, maar konstateer net dat die konkoksiestaat sevlag geen Boer se hart kan warm maak nie. Kn so in die verbygaan, die koorsagtige haas waarmee groot boetes vir vlagminagting op die wetboek

geplaas is, het weereens die verlooptheid van die Afrikaanssprekende NPleiers onderstreep. Huiie voorgangers, van die jare 1948 tot 1958, wou steeds ontslae raak van die Unievlag, veral omdat die enigste tradisie wat die vlag het, die skandehke veldtogte van die South African Army aan die kant van die

Kommuniste in die Tweede Wereldoorlog is! Die RSÄ-staat is verder ook nog 'n gevaarlike staat vir die Afrikaner omdat ons nie binne sy jurisdiksie en grense kan veg vir die oorwinning van ons taal nie. Daarom die baie gepraat van 'handha~ '

. Di s m inder aanstootlik

vir die ander volke binne die RSAgrense. Deur luidkeels en onbeskaamd te veg vir die oorwinning van Afrikaans korn jy outomaties die ander volke te na. Dit mag nie! Deur bloot jou taal te 'handhaaf' inso 'n konglomerasiestaat waar Engels ook 'n bestaansmg het, is

om die taalstryd te verloor. Die erkenning en kastige waarboxg van 'gelyke regte en voorregte' in die RSAgrondwet, plaas ons aiiermins in 'n 50-50 taalposisie, maar inderwaarheid in 'n een haas, een olifant situasie. Ons kleine drie mßjoen Boere moet bockeskryf, films maak, musiek komponeer, besighede oprig in kompetisie met 400 miljoen Kngelssprekendes, want die skeppinge en kapitaal en breinkng van 400 miljoen Britte, Amerikaners, Kanadese, Nieu-Seelanders en. Australiers is tot die beskikking van die English Speaking South Africans. Taalhandhawing is ons gewisse dood, maar vir taaloorwinning mag jy nie veg nie. Wat 'n gemors van 'n staatsbestel! Toe ek na die likwidering van die GHA deur die Broeders, die Afrikaanse Wen-Aksie(AW'A) op die been bring, was daar baie stemme van verontwaardiging. Hoekom moet Afrikaans wen? As Afrikaans wen, dan moet Engels sterf! Die geskoktheid onder die petietserige akademiese papbroeke was iets om te aanskou. Wel, natuurlik moet Afrikaans wen, want as hy nie wen nie, gaan hy verloor! Die 50-50 situasie is intrinsiek bog. Geen atieet sak in die blokke om gelyk te hardloop nie. Kn wie gaan die 50-50 lyn bepaal? En hob gaan dit bepaal word? In 'n tadstryd en 'n volksstryd is daar geen gelykopbeshmings nie. Ons moet WEN om te oorleef en as ons nie kan wen binne in die RSA Ons kan die Kaap nie weggee nie! Dit is altyd

soos 'n refrein. Die Kaap, die Kaap! Die waarheid is dat ons in elk geval nie kan weggee wat nooit aan ons behoort het nie. Mense moet hul denke en geskiedenis in orde rangskik. Ek praat as Boer want ek is geen 'Suid-Afrikaner' nie. Ek kan nie iets wees wat nie bestaan nie. Die Boere en die ou Boere Republieke het nooit die Kaap besit of oorheers nie. H ulle was ook nie staatkundig aan die Kaap verbind nie. Dis

Milner wat sewe dekades gelede (in 19101 die Kaap saam met al die ander volke en kolonies in een konkoksie ingegooi het. Nie ons Boere nie. Ons het 30 000 dierbares verloor in 'n verbete stryd om NIE deel van 'n Britse staat saam met die Kaap te word nie!

Die Kaap se geskiedenis het ook totaal ander draaie geloop as di6 van die Boere. Die Boere-heldedade is nie deur die Kolonianers beleef nie en dis juis die dilemma van die Boer, nl. dat die mense wat horn vandag regeer mense is wat geen deel aan sy geskiedenis gehad het nie en wat dit ook glad nie ver-

staan nie. Die meerderheid van die leiers van die Nasionale Party is Kaapse Kolonianers wat maar net gelees het van die Boeregeskiedenis. Hulle voorsate

het nie Bloedrivier, Majuba, Laingsnek, Colenso, Magersfontein, Ysterspruit, Moedwil, Sannaspos, Bakenlaagte, Dalmanutha, ens., ens., beleef nie. H u lle het nie die kampe van Bethulie, Klerksdorp, Turffontein, Kroonstad, Irene, Potchefstroom, ens.,ens., ervaar nie. lAt weet hulle van Paul Kruger, behalwe

wat huHe so skraps in onsimpatieke geskiedenisboeke gelees het? Die Trekkersgeskiedenis is nie in hul moedersmelk oorgelewer nie. Om die Kaap in die eerste piek saam met ons Boere in een staatsvorm te gegooi het, was foutief en kon net deur 'n gewetenlose diaboliese knoeier soos MBner gedoen gewees het. Om die Kapenaars te sienas 'Afrikaners' wat op die basis van taalverwantheid ageen saam met ons in een staat ingeboender

is, is ook nie te regverdignie. Die Kaap is in sy wese en in kultuuragtergrond Brits, al is die oorheersende taal Afrikaans. Daar is nognet 500 000 Afrikaanssprekende 'Kitmense' oor teenoor meer as tweeden-'n-half miijoen Kleurlinge en om die Boerevolk se hele bestaan in gevaar te stel net om 'n staatsverband

met hierdie 500 000 te behou, is ook nie logies nie. Om die saak op 'n kultuurbasiste benader is veelgesonder en soort saldan weer soort soek. Om die Soere mheilige dae as vakansiedae op die Kaapse Kolonianers af te dwing, is ook nie regverdig nie. Waarom moet 'n Kaapse Kleurling Paul Kruger se vejaardag gedenk? Waarom moet Blanke Afrikaanssprekende Solanders die heilige Dingaansdag gedenk? Dit het met bulle baie min uit te waai algooi die Broederbondsprekers ook wat se retoriese draaie om ons heßjge dae vir alle 'Suid-Afrikaners' aanneemlik te maak. Ek kan omtrent dink hoe ekaalvoel as die ou liberale Oase Jan Hofmeyer sevegaardag aan my opgedis moet word as 'n vakansiedag! Hoe moet die Swartes nie voel nie? Die Xhosas van die Kaap? En bulle moet ook my mense se groot oorwinnings oor ulie kieurgenote gedenk! Qat se bog Wat wel belangrik is, is dat daar ook vir die Kaapse Afrikaner veiligheid gewaarbocg word met die herstel van ons Boere Republieke. Saar hulle, net soos ons Soere, gaan verswelg en ontsetel word in die nuwe swart Sritse South

Africa, sal hulle 'n veilige toevlug en groot broer in die herstelde Soerestaat he. In baie opiate sal hul posisie veq,elyk kan word met dib van die Jode buite Israel. Voor die stigting van Israel was alle Jode in gevaar. Na die herstel van die Joodse staat het almal 'n toevlug gehad, en nie aQeen dit nie, maar die staat Israel,was 'n beskermende sambreel oor Jode die ganse wereld deur. 1Vaar Joodse regtena wßlekeur vertrap was deur baie state voor die bestaan van Israel, is daar vandag 'n totaal ander houding teenoor Jode buite Israel. Hfat ook nie vergeet moet word nie, is dat daar 'n groot segment van

A frikaanssprekende South Africans onder die Kaapse Afrikaanssprekendes is. Hulle aal een honderd persent gelukkiger wees in die nuwe Hexania wat afgeskei sal wees van sy Afrikaner-Soemverbintenis. Hulle vind eerder aansluiting by die Sritse konneksie en voel hul meer tuis in die Britse kultuursfeer as in die Afrikanerkriny.. Tesame met die Kolonie se Kngelssprekendes, sal huRe 'n veel gelu~er gemeenskap in 'n nuwe Kleurli~republiek, Hexania, vorm as in die huidige bedeling waar huHe met ons Boeresevoortbestaansprobleme opgeskeep sit. Dit kan bes moontlik gebeur dat hierdie Kieurlingstaat weer by die Britse Statebond aal aansluit, te oordeel na die liefde en ywer waarmm die Kaapse koerante in Afrikaans die Sritse koningshuis se verjaardae en troudae gedenk! (So het dit nie ongemerk verbygegaan nie dat die enigste hoe kokkedoor wat 'n verlepte Sritse prinses by geleentheid op die lughawe gaan groet het, 'n Kaap~ebore hoogwaardigheidsbekleer was! Die geleentheid was haar deurtog deurdie RSA na koning Sobhuza vin Swazßand se vegaardag. Die Sritse koningshuis bly maar deel van die Kolonianers se tradisie! Selfs die Sritse koerante in Suid-Afrika het kwalik belang gestel in die deurtoggie!) Maar, dis totaal hulle saak. 'n Kaapsesaak waarmee die Boerestaat horn

nie wil bemoei nie. Net so wat Natal betref. Hulle moet hulle eie heil uitwerk en dit sal heel moonthk 'n volbloed Zoeloestaat word. Kn waarom niev Daar is

maar 140 000 Boere in Natal waarvan 'n gmot persentasie gelukkig in die Boeregedeelte van Vryheid gesetel is. D.wo. in die ou Boere Republiek, Vryheid,van Lukas Meyer wat Kosibaai en Sordwanabaai en Richardsbaai ingesluit het. Di e NP-Milnenegering van mnr. P.%. Botha se weggee-pianne met

Kosibaai en die oml~ende gebiede moet ons ook nie nodeloos ontstel nie.