Manifestations of a Sufi Woman in Central Asia: A Critical Edition of Ḥāfiẓ-I Baṣīr's Maẓhar Al-ʿajāʾib (Islamicate Intellectual History) [Bilingual, Critical ed.] 9004441344, 9789004441347

Citation preview

Manifestations of a Sufi Woman in Central Asia

Islamicate Intellectual History studies and texts in the late medieval and early modern periods

Editorial board Judith Pfeiffer (University of Oxford) Shahzad Bashir (Brown University) Heidrun Eichner (University of Tübingen)

volume 6

The titles published in this series are listed at brill.com/iih

Manifestations of a Sufi Woman in Central Asia A Critical Edition of Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s Maẓhar al-ʿAjāʾib

By

Aziza Shanazarova

leiden | boston

Cover illustration: folio 4v of a copy of Maẓhar al-ʿajāʾib, preserved in the Beruni Institute of Oriental Studies (IVRUz) in Tashkent, Uzbekistan (ms 8716, fol. 4v). The Library of Congress Cataloging-in-Publication Data is available online at http://catalog.loc.gov lc record available at http://lccn.loc.gov/2020045258

Typeface for the Latin, Greek, and Cyrillic scripts: “Brill”. See and download: brill.com/brill‑typeface. issn 2212-8662 isbn 978-90-04-44134-7 (hardback) isbn 978-90-04-44135-4 (e-book) Copyright 2021 by Koninklijke Brill nv, Leiden, The Netherlands. Koninklijke Brill nv incorporates the imprints Brill, Brill Hes & De Graaf, Brill Nijhoff, Brill Rodopi, Brill Sense, Hotei Publishing, mentis Verlag, Verlag Ferdinand Schöningh and Wilhelm Fink Verlag. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, translated, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without prior written permission from the publisher. Requests for re-use and/or translations must be addressed to Koninklijke Brill nv via brill.com or copyright.com. This book is printed on acid-free paper and produced in a sustainable manner.

Contents Foreword

vii

Introduction 1 1 History of Composition 4 2 The Manuscript Copies of the Maẓhar al-ʿAjāʾib 6 3 The Structure of the Maẓhar al-ʿAjāʾib 9 4 The Three Fables in the Maẓhar al-ʿAjāʾib 13 4.1 The Story of the Stone Doll 13 4.2 The Story of Zirak-i Afkār 14 4.3 The Story of the Patience Stone 17 5 Poetry in the Maẓhar al-ʿAjāʾib as a Mirror into the Author’s Worldview 20 6 Pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿAjāʾib as a Model for Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s Maẓhar al-ʿAjāʾib 23 7 The Question of Genre 28 8 Conclusion 31 Note Index

33 35

‫مظهر العجائب‬

39

Foreword The Beruni Institute of Oriental Studies of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan houses the majority of manuscript copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib devoted to the teachings of the female spiritual and religious master known as Aghā-yi Buzurg who was active in the early 16th century Bukhara. The Maẓhar al-ʿajāʾib is an extraordinary source for the study of female religiosity, spirituality, and gender history in Islamic Central Asia and, unfortunately, it is hardly known among scholars. The Maẓhar al-ʿajāʾib is composed in complex Persian filled with allegories and mysterious passages. Having access to the expertly prepared critical edition of the Maẓhar al-ʿajāʾib is essential for scholars and researchers who wish to work with the primary source in its original language. Therefore, the main purpose of the present volume is to make this remarkable work available and accessible to a larger audience. The introduction to the critical edition situates the work in its historical and cultural contexts, demonstrating its importance for the study of the early modern history of Islamic Central Asia. We look forward to reading the editor’s further publications based on the analysis of the Maẓhar al-ʿajāʾib, which will promote a deeper understanding of the religious and gender history of Central Asia, as promised in the introduction. Dr. Prof. Bakhrom Abdukhalimov Director of the Beruni Institute of Oriental Studies Vice President of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan

Introduction The Maẓhar al-ʿajāʾib is, as of today, the only known extensive treatise devoted to a female religious master in Islamic Central Asia. It is a devotional work written to expound upon the teachings of Āghā-yi Buzurg, (“The Great Lady”), who was active in the early 16th century in the vicinity of Bukhara. The work was produced in 16th century Central Asia, when the region underwent major socio-political, religious and economic changes in the aftermath of the downfall of the Timurid dynasty and the establishment of the Shibanid dynasty in Mawarannahr and the Safavid dynasty in Iran.1 Not only does the Maẓhar al-ʿajāʾib provide information for understanding the religious history of 16th century Central Asia, but it also serves as an important source for the study of female religiosity and gender history in early modern Central Asia. Few scholars have yet seriously conducted a careful textual analysis of this remarkable source, the Maẓhar al-ʿajāʾib, a work devoted to Āghā-yi Buzurg by her disciple Ḥāfiẓ-i Baṣīr.2 The Maẓhar al-ʿajāʾib is a pro-ʿAlid work which 1 For a general overview of 16th-century Central Asia, see Robert McChesney, “Central Asia vi. In the 16th–18th Centuries” in Encyclopaedia Iranica, vol. v, 176–193. 2 After the catalogue description in svr (Sobranie vostochnykh rukopisei Akademii nauk Uzbekskoi ssr, ed. A.A. Semenov, vol. v (Tashkent: Izdatel’stvo Akademii nauk Uzbekskoi ssr, 1960): 406–407, no. 4137), the work was next discussed in print in Devin DeWeese, “Walī: in Central Asia” in Encyclopaedia of Islam, Second Edition, hereafter ei2, (2001): 116, noting briefly the Maẓhar al-ʿajāʾib as a potentially valuable source on women’s religiosity through its focus on Āghā-yi Buzurg. DeWeese later discussed the work more in depth in his “Orality and the Master-Disciple Relationship in Medieval Sufi Communities: Iran and Central Asia, 12th–15th Centuries,” in Oralité et lien Social au Moyen Âge, ed. Marie France Auzépy and Guillaume Saint-Guillain (Paris: Collège de France—cnrs/Centre de Recherche d’ Histoire et Civilisation de Byzance, 2008): 300–303; in “The Yasavī Presence in the Dasht-ī Qïpchaq from the 16th to 18th Century,” in Islam, Society and States Across the Qazaq Steppe (18th–Early 20th Centuries), ed. Niccolo Pianciola and Paolo Sartori (Wien: oaw, 2013): 34–36; and in “Mapping Khwārazmian Connections in the History of Sufi Traditions: Local Embeddedness, Regional Networks, and Global Ties of the Sufi Communities of Khwārazm,”Eurasian Studies 14 (2016), 81–83. The first most extensive work done on Āghā-yi Buzurg is Gulnara Aminova’s dissertation, in which her central argument is that Āghā-yi Buzurg and her followers belonged to the Nizārī Ismaʿili branch of Shiʿism. See Gulnora Aminova, “Removing the Veil of Taqiyya: Dimensions of the Biography of Agha-e Buzurg (a sixteenth-century female from Transoxiana),” PhD Dissertation (Harvard University, 2009). My recent dissertation offers a new interpretation of the veneration of the ahl al-bayt (“People of the House”), which is central to the Maẓhar al-ʿajāʾib. The present critical edition was originally prepared as a part of my dissertation which is the most comprehensive treatment of the Maẓhar al-ʿajāʾib, its author Ḥāfiẓ-i Baṣīr and its main subject Āghā-yi Buzurg to date. (A separate monograph and several articles based on the dissertation are being prepared for publication). See Aziza Shanazarova,

© koninklijke brill nv, leiden, 2021 | doi:10.1163/9789004441354_002

2

introduction

was produced in the period when, on the one hand, Shiʿism was on the rise with the support of the Safavid dynasty that had recently taken power in Iran, and, on the other, Central Asia was under the rule of the Sunni Shibanids. The Maẓhar al-ʿajāʾib lays claims to the ahl al-bayt on behalf of the Sunnis in competition with Shiʿism during the early 16th century. The very claim on the ahl al-bayt placed Āghā-yi Buzurg’s group in a strained relationship with the Bukharan religious authorities, and after her death, her followers were expelled from Bukhara for their “heretical” beliefs. Scholarship on the Timurid period has confirmed the veneration of ʿAlī and the ahl al-bayt among the Timurids,3 “A Female Saint in Muslim Polemics: Āghā-yi Buzurg and Her Legacy in Early Modern Central Asia,” PhD Dissertation (Indiana University, 2019). 3 See A.A. Semenov, “Nadpisi na nadgrobiiakh Timura i ego potomkov v Gur-i Emire,”Èpigrafika Vostoka ii (Moskva: Izdatel’stvo Akademii nauk sssr, 1948): 49–63, and its continuation in Èpigrafika Vostoka iii (Moskva: Izdatel’stvo Akademii nauk sssr, 1949): 45–55; John Woods’ study of the Timurid genealogical data shows the dynasty’s claim of being descended from the wondrous union of Alān Quvā and the radiant being who was a descendent of ʿAlī. See John Woods, “Timur’s Genealogy,” Intellectual Studies on Islam: Essays Written in Honor of Martin B. Dickson (Salt Lake City: University of Utah Press, 1990): 85–125. A recent article by Kazuo Morimoto examines an unknown genealogy of the Timurids that represents that they were descended from Muḥammad b. al-Ḥanafiyya, ʿAlī’s son from a woman of the Banū Ḥanīfa. See Kazuo Morimoto, “An Enigmatic Genealogical Chart of the Timurids: A Testimony to the Dynasty’s Claim to Yasavi-ʿAlid Legitimacy?” Oriens 44 (2016): 145–178; (The descendants of ʿAlī through his son Muḥammad b. al-Ḥanafiyya play an important role in the narrative traditions about Central Asia’s Islamization. “Sacred communities,” known as khwāja s that claimed they descended from ʿAlī, have formed in the region over a long period of time. These groups connect their genealogy to ʿAlī through Aḥmad Yasavī, who is said to be the 15th-generation descendant of ʿAlī through the latter’s son Muḥammad b. al-Ḥanafiyya. The Timurid claim of being descended from ʿAlī and their esteem of Aḥmad Yasavī could have been interrelated. For more information on genealogies of khwāja communities see Devin DeWeese and Ashirbek Muminov, eds., Otkrytie puti dlia Islama: Rasskaz ob Iskhak Babe, xiv– xix vv. Vol. 1 of Islamizatsiia i sakral’nye rodoslovnye v Tsentral’noi Azii: Nasledie Iskhak Baba v narrativnoi i genealogicheskoi traditsiiakh. Almaty-Bloomington: Daik Press, 2013; also see the second volume in the same series Genealogicheskie gramoty i sakral’nye semeistva xix– xxi vekov: Nasab-nama i gruppy khodzhei, sviazannykh s sakral’nym skazaniem ob Iskhak Babe. Vol. 2. Almaty-Bern-Tashkent-Bloomington: Daik Press, 2008.) Ibn ʿArabshāh provides interesting information about Amīr Tīmūr’s admiration of ʿAlī and his descendants, who, according to Tīmūr, had the right to the Caliphate. See Ahmed ibn Arabshah, Tamerlane or Timur the Great Amir, trans. J.H. Sanders (London: Luzac & Co, 1936): 129–130 and 147–148. For Khwāja Aḥrār’s role as an intermediator on behalf of the descendants of ʿAlī and the Timurids, see JoAnn Gross and Asom Urunbaev, The Letters of Khwāja ʿUbayd Allāh Aḥrar and his Associates (Leiden, Brill, 2002): 143–144, 182, 184, 341, 349. For discussion on the rediscovery of the ʿAlid shrine in Balkh during the reign of Sulṭān Ḥusayn Bāyqarā, see Robert McChesney, Waqf in Central Asia: Four Hundred Years in the History of a Muslim Shrine, 1480–1889. Princeton: Princeton University Press, 1991, and for his discussion of ahl-al-baytism see pp. 33–35; also see Maria Subtelny, Timurids in Transition:

introduction

3

who promoted such veneration and even attempted to connect their genealogy to ʿAlī. In light of the shifting religio-social environment, which was becoming more hostile to the growing threat posed by the newly-established Shiʿi dynasty, the claim to the ahl al-bayt created a problem for the community of Āghā-yi Buzurg in view of the strict Shiʿi–Sunni persecution. In other words, the religious environment of Central Asia in the early 16th century went through a process of reformulation and reassertion of Sunni religious identity in response to the recognition of Shiʿism as an official religion in the neighboring region of Safavid Iran. This explains why pro-ʿAlid sentiments, which were once supported and propagated by the Timurids, became dangerous in the first half of the 1500s. It is within this religio-social and political environment of the early 16th century that the Maẓhar al-ʿajāʾib should be read. Not only does the Maẓhar al-ʿajāʾib provide information for understanding the religious history of 16th century Central Asia, but it also serves as an important source for the study of female religiosity by giving us a glimpse of the gender specific aspects of perceptions of the 16th-century author. Even though the author of this work, Ḥāfiẓ-i Baṣīr, represents himself as a ‘poor’ follower of his master, he was the one who exercised power and control over how his master, Āghā-yi Buzurg, would be portrayed and remembered. The Maẓhar al-ʿajāʾib stands out from other hagiographies devoted to female saints4 in terms of the lack of interest on its author’s part in legitimizing his master’s public role. This is important, from the perspective of gender history, because women were not ordinarily leaders of religious communities, and there were gendered restrictions on women’s involvement in religious and public activities. The fact that the text neither emphasizes nor denies that Āghā-yi Buzurg is a woman can therefore show us that in this particular context, sanctity was deemed more important than conventional gender roles. From this, in turn, we can deduce Turko-Persian Politics and Acculturation in Medieval Iran (Leiden: Brill, 2007): 208–220. For discussion on Ḥusayn Bāyqarā’s unsuccessful attempt to have the Friday khuṭba read in the name of the Twelve Imams, see Hamid Algar, Jami (Oxford: Oxford University Press, 2013): 41–42 and 119. In his book, Hamid Algar shows how Jāmī struggled to be a Sunni devotee of the ahl al-bayt while being hostile to Shiʿism. See Algar, Jami, 50–51, 58–59, 87, 106, 118–120. 4 Particularly, in comparison to the hagiographies devoted to female saints of the Christian world. For instance, see Alison Weber, Teresa of Avila and the Rhetoric of Femininity (Princeton: Princeton University Press, 1990); John Coakley, Women, Men, and Spiritual Power: Female Saints and Their Collaborators (New York: Columbia University Press, 2006); Jodi Bilinkoff, Related Lives: Confessors and Their Female Penitents, 1450–1750 (Ithaca: Cornell University Press, 2005); Jane Schulenburg, Forgetful of Their Sex: Female Sanctity and Society, ca. 500–1100 (Chicago: The University of Chicago Press, 1998); Barbara Newman, From Virile Woman to WomanChrist: Studies in Medieval Religion and Literature (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1995).

4

introduction

something of the nature of sanctity itself, and also glimpse a wider range of possibilities for women than any previous account of women in Central Asian Islam has acknowledged. In its portrayal of Āghā-yi Buzurg, the Maẓhar alʿajāʾib represents a tradition that maintains an egalitarian conception of gender in the spiritual equality of women and men. The Maẓhar al-ʿajāʾib thus offers evidence of the multiplicity of voices within Muslim discourse and challenges conventional ways of thinking about gender history in Islamic societies.

1

History of Composition

According to Ḥāfiẓ-i Baṣīr, on Thursday night, the 13th of Jumādā al-ūlā in the Hijri year of 973 (December 5, 1565), he received a revelation from the angels instructing him to compose the Maẓhar al-ʿajāʾib. The author describes the revelation as follows: At dawn, the angels recited the triumphant old verse “And they will cry out”5 into my ears. Through the passage of that angel’s crying (khurūsh), the mysterious words and amazing narratives became fixed and embedded (mutamaththil) in our weak memory. And they commanded that I compose and distribute (marqūm va manshūr) the treatise of “The Manifestation of the Wonders and Compilation of the Marvels” (Maẓhar alʿajāʾib va majmaʿ al-gharāʾib) in the exalted name of the son ( farzand) Amīr ʿAlī b. Khwāja Sulṭān ʿAlī Harawī, who is the sincere devotee of God, so that subtle truth becomes distinguished from fragile falsehood, and so that it becomes known that the ṭarīqa-yi nā-maslūk is recognized among the various doctrines (madhāhib) and distinguished from spiritual states according to its principles (uṣūlan) and fundamentals ( furūʿan).6 The Maẓhar al-ʿajāʾib was dedicated to Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s chief successor named Amīr ʿAlī b. Khwāja Sulṭān ʿAlī Harawī. Although Ḥāfiẓ-i Baṣīr does not mention how long it took him to complete the Maẓhar al-ʿajāʾib, his comment indicates that he began it in 973/1565, 42 years after the date of Āghā-yi Buzurg’s death, in 929/1523 (as clarified in one copy of the Maẓhar al-ʿajāʾib on Sunday, the 16th of Ramażān of the Hijri year 929, i.e. July 28, 1523).7 5 Qurʾān 35:37. This verse is about wrongdoers who ultimately will be powerless and seek for help. This verse alludes to Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s enemies who accused him of Shiʿi heresy. 6 ms 8716, Beruni Institute of Oriental Studies, hereafter IVRUz, f. 7a. 7 ms 6168, IVRUz, f. 127b.

introduction

5

The reason why Ḥāfiẓ-i Baṣīr composed his work was to defend the path of Āghā-yi Buzurg’s community, known as the ṭarīqa-yi nā-maslūk, and to show that this path was not different from other “paths and spiritual states” in terms of “its principles and fundamentals.” The following excerpt, which precedes the aforementioned passage, sheds light on the accusations hinted at above, and suggests the continuing antipathy toward the community by the religious and secular authorities of Bukhara and Samarqand: When the time [of passing] of the Lady of rightly guided nature [Āghā-yi Buzurg] arrived, and for that reason we came from Bukhara to Samarqand, because of the inexperience of the companions and friends, things reached the point that a large number of the common people (ʿāmma-yi kubrā; or ʿāmma-yi kubarā, referring to the common people and grandees) of Samarqand became suspicious about us, among the sultans and others. They ascribed the pleasing (marżīya) untraveled path (ṭarīqa-yi nāmaslūk) to the corrupt sect (madhhab-i raddiya) of the [Shiʿi] heretics and renegades (malāḥida va zanādiqa), and they linked me to incarnation (ḥulūl), association (ittiḥād), the ascription of human qualities to God (tashbīh), and the rejection of any attributes to God (taʿṭīl),8 to the point that the hypocrites sought to kill all of my companions.9 Despite the absence of specific terminology linking Ḥāfiẓ-i Baṣīr and his companions to Shiʿism in this passage, in the polemics of the early 16th century in Central Asia, Shiʿism and its followers were included in the terms and phrases (i.e. madhhab-i raddiya and malāḥida va zanādiqa) used here, which also cover other heresies. Other accounts in the Maẓhar al-ʿajāʾib discussing Shiʿi heresy suggest that the community of Āghā-yi Buzurg was accused of being heretical because of its open veneration of ʿAlī and the ahl al-bayt. Although ʿAlī and the ahl al-bayt are esteemed among the Sunnis, the social environment in the first

8 In this passage “ḥulūl” refers to a typical accusation of accepting incarnationism or transmigration (i.e., the descent of spirit into material form), which is used often in the world of accusations of heresy. (See Louis Massignon, “Ḥulūl,” Encyclopaedia of Islam, First Edition, hereafter ei1.) The use of the term “ittiḥād” is less clear in this context; it seems like it is used here in the sense of denying a separate created existence for creation, i.e., claiming that everything is God. (See Nicholson, “Ittiḥād,” ei1.) It seems like the terms “tashbīh” and “taʿṭīl” are used as opposite extremes in this passage. In particular, “tashbīh” refers to anthropomorphism, i.e. comparing God to humans or the ascription of human qualities to God, whereas “taʿṭīl,” by contrast, refers to rejection of any attributes to God. (See R. Strothmann, “Tas̲h̲bīh,” ei1; and J. van Ess, “Tas̲h̲bīh wa-Tanzīh,” ei2.) 9 ms 8716, IVRUz, f. 5b–6a.

6

introduction

half of the 16th century when this group was active was suspicious of ʿAlidism, as it could have been associated with Shiʿism, which was then on the rise with the support of the Safavid dynasty that had recently taken power in Iran. The Maẓhar al-ʿajāʾib should be approached with this background in mind, as Ḥāfiẓi Baṣīr produced his work to resolve the suspicions concerning ʿAlidism, which became problematic in 16th century Central Asia, while at the same time laying claims to ʿAlī and the ahl al-bayt on behalf of the Sunnis in competition with Shiʿism. Thus, the Maẓhar al-ʿajāʾib is a result of the discursive tradition of the early Shibanid period, which witnessed major social, political, religious and economic upheavals as a result of the end of the Timurid dynasty and the challenge posed by the Safavids.

2

The Manuscript Copies of the Maẓhar al-ʿAjāʾib

There are fourteen copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib that are currently available. Among these copies, twelve are housed in the manuscript collections of the Beruni Institute of Oriental Studies (IVRUz) in Tashkent under the inventory numbers ms 8716, ms 83, ms 88, ms 95, ms 2314, ms 4416, ms 4417, ms 4689, ms 6168, ms 7209, ms 10759 and ms 13040. It is worth noting that only ms 8716 was described in the Sobranie vostochnykh rukopisei Akademii nauk Uzbekskoi ssr (svr).10 I was able to locate another copy of the Maẓhar al-ʿajāʾib in a private collection in Bukhara, which is being labeled as the “Bukharan copy” for the sake of convenience. According to the colophon of the “Bukharan copy,” it was copied in 1294/1877 from the copy of the Maẓhar al-ʿajāʾib made in 1168/1755 by Mawlānā Muḥammad Ṭāhir (better known as Ṭāhir Īshān), the author of the 18th-century Naqshbandī hagiographical compendium Tadhkira-yi Ṭāhir Īshān.11 In other words, the “Bukharan copy” is the copy of the Maẓhar al-ʿajāʾib that Ṭāhir Īshān copied in Bukhara in 1755. There is another copy of the Maẓhar al-ʿajāʾib that made its way to Islamabad. This copy is housed in the collections of the Ganj Bakhsh Library under the inventory number ms 1451.12 For the sake of convenience, we are referring to this copy as the “Islamabad copy” of the Maẓhar al-ʿajāʾib even though it was produced in Bukhara. It should be noted 10 11 12

svr, vol. v, 406–407, no. 4137. The “Bukharan copy” is not paginated. The colophon bearing the copy date is located after the main body of the text in the last few folios of the manuscript. I am grateful to Arif Naushahi for his help in getting a copy of the “Islamabad copy” of the Maẓhar al-ʿajāʾib housed at the Ganj Bakhsh Library. For its catalog description see, A Comprehensive Catalogue of Persian Manuscripts in Pakistan, compiled by Ahmad Monzavi, vol. iii (Islamabad: Iran-Pakistan Institute of Persian Studies, 1984): 1938, no. 3533.

introduction

7

that all the manuscript copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib are copied in a Central Asian nastaʿlīq. The stemma of the manuscript copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib is made based on close examination and comparison of the aforementioned fourteen copies of the work. A meticulous textual analysis of the available manuscripts helped us identify the three most important copies (ms 8716, ms 4689 and ms 95), which represent three distinct groups of manuscript copies of the Maẓhar alʿajāʾib. Consequently, these copies, ms 8716, ms 4689 and ms 95, were adopted for the text edition of the Maẓhar al-ʿajāʾib. It is worth mentioning that among these fourteen existing copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib, six of them were produced in the 19th century (ms 4689 copied in 1235/1819, ms 7209 copied in 1285/1868, ms 13040 copied in 1290/1873, the “Bukharan copy” copied in 1294/1877, ms 88 copied in 1312/1894 and ms 95 copied in 1315/1897), and five of them were produced in the early 20th century (ms 4416 copied in 1319/1901, ms 4417 copied in 1319/1901, ms 83 copied in 1324/1906, ms 6168 copied in 1327/1909 and the “Islamabad copy” produced in 1326/1908). There appears to be a correlation between the restoration and development of the shrine of Āghā-yi Buzurg in the 19th century, and a surge of interest in the production of the Maẓhar al-ʿajāʾib between the 19th and 20th centuries.

The stemma of the Maẓhar al-ʿajāʾib

8

introduction

ms inventory no.

Ff. length

Copy date

Copy place

8716

3b–195a

1180/1766

n/a

83

1b–182a

1324/1906

88 95

1b–175a 1b–197a

1312/1894 1315/1897

2314 4416

1b–151a 1b–246b

n/a 1319/1901

4417 4689

1b–131a 1b–147a

1319/1901 1235/1819

6168

1b–132a

1327/1909

7209 10759 13040

1b–202a 1b–185b not paginated; 166ff., including verso and recto 2–247

1285/1868 n/a 1290/1873

1451 “Islamabad copy” “Bukharan copy”

1326/1908

not paginated; 1294/1877 180ff., including verso and recto

Copyist

Muḥammad al-Riżā b. Allāhqulī Khānaqāhī n/a Mīrzā ʿAbd al-Qayyūm Bīrgān n/a n/a n/a Mullā Muḥammad Ṣāliḥ b. Mullā Muḥammad ʿĀlim Ḥiṣārī n/a n/a Jūybār, Mullā Muḥammad Ṣāliḥ Bukhara b. Mullā Muḥammad ʿĀlim Ḥiṣārī n/a n/a n/a Mullā Īsh Muḥammad v. Mullā Dūst Muḥammad Samarqandī Khayrābād, Mullā Sharāf al-Dīn Bukhara Khaṭīb b. Mullā Sayf alDīn Bukhārī n/a n/a n/a n/a Bukhara Mullā Muḥammadjān b. Qāsimjān Khūqandī Khayrābād, Mullā Sharāf al-Dīn Bukhara Khaṭīb b. Mullā Sayf alDīn Bukhārī n-a n-a

Current location

IVRUz IVRUz IVRUz IVRUz

IVRUz IVRUz

IVRUz IVRUz

IVRUz

IVRUz IVRUz IVRUz

Ganj Bakhsh Library Private collection

introduction

3

9

The Structure of the Maẓhar al-ʿAjāʾib

The Maẓhar al-ʿajāʾib contains a preface, introduction (muqaddimat al-khiṭāb), four chapters (maqāla), and a substantial conclusion (khātimat al-kitāb). Although the author did not designate the preface as a separate section, it serves as an introduction to the text, and, is divided into five vāqiʿa (episodes); the fifth vāqiʿa presents the table of contents ( fihrist) of the Maẓhar al-ʿajāʾib. The muqaddimat al-khiṭāb introduces the story of the Stone Doll (luʿbat-i sangīn) and consists of two faṣl s. The four maqāla s deal with key doctrinal issues surrounding the ṭarīqa-yi nā-maslūk: the first maqāla describes the nā-maslūk and its five principles; the second maqāla deals with the branches ( furūʿ) of the nā-maslūk and its five channels (sabīl); the third maqāla is the account of the vajh-i marmūz (hidden aspect) and the vahj-i muṣarraḥ (apparent aspect); and the fourth maqāla, divided into two tasks (vaẓīfa), is a commentary on the rewards and benefits of the nā-maslūk and its particularities. Lastly, the khātimat al-kitāb consists of two faṣl s. The first faṣl is the description of the stories of Zirak-i Afkār, the Patience Stone (sang-i ṣabr), Muḥammad Mahdī and Mahdī ibn Mahdī; the second faṣl recounts the deaths of Amīr Farrukh13 and Āghā-yi Buzurg. It is noteworthy that the khātimat al-kitāb comprises more than half the entire work. The Maẓhar al-ʿajāʾib has a well-defined structure in which each chapter is divided into subchapters and subsections. Its author, Ḥāfiẓ-i Baṣīr, composed his multifaceted text in difficult and complicated Persian using symbolic language adorned with allegories. The occasions where the meaning of a certain term or of a particular passage is obscure are abundant. The complexity of the work is also pertinent to its compositional style as it is not easily classified under a specific literary genre. It contains features of hagiographical, doctrinal/devotional and didactic literature. What follows is the table of contents of the Maẓhar al-ʿajāʾib based on the copy, ms 8716, that serves as a basis for the critical edition of the text. [Structure] [Preface] f. 3b Five vāqiʿa Fihrist f. 7b

13

Later sources identified Amīr Farrukh as a husband of Āghā-yi Buzurg, although their marital bond is not directly indicated in the Maẓhar al-ʿajāʾib.

10

introduction

Muqaddimat al-khiṭāb: The story of the Stone Doll (luʿbat-i sangīn) and its benefits ( fawāʾid) f. 8b First faṣl: The narrative of the story with lamentation and its conclusion f. 9a Second faṣl: The benefits of this story and its expectations (maʾmūl) f. 20a Seven fāʾida First maqāla: The principles (uṣūl) of the nā-maslūk and its realities (ḥaqāʾiq) f. 25b First aṣl: The letters of the alphabet f. 28a Three manifestations (ẓāhir) Second aṣl: The allegories f. 28b Third aṣl: The disjoined letters (muqaṭṭaʿāt) f. 29b Three stages (martaba), seven signs (ishārat) Fourth aṣl: Ignorance ( jahl) f. 32b Three martaba Fifth aṣl: Love f. 34b Seven martaba: two parts (qism) Second maqāla: The furūʿ of the nā-maslūk and its fine points (daqāʾiq) f. 37a Five sabīl s of the nā-maslūk f. 39b Third maqāla: The explanation of the vajh-i marmūz and vahj-i muṣarraḥ, and their subtleties (laṭāʾif ) f. 43a Three arrangements (tamhīd), four vaẓīfa, eighteen questions (masʾala) Fourth maqāla: The rewards and benefits of the nā-maslūk and its characteristics (khaṣāʾiṣ) f. 71a First vaẓīfa: The commentary of the daqāʾiq of this path and the explanation of the ḥaqāʾiq of this group f. 71a Twenty seven daqīqa Second vaẓīfa: The commentary of the advantages (thamarāt) of the nāmaslūk and its properties f. 81b Seventeen fāʾida Khātimat al-kitāb: The detailed commentary of the events of the sardāba f. 86a First faṣl: The commentary regarding some saintly individuals who are in the path of nā-maslūk f. 86a

introduction

11

The story of Zirak-i Afkār f. 88b Eight fāʾida and seven laṭīfa The story of the Patience Stone f. 115a Five laṭīfa The remembrance of Muḥammad Mahdī and Mahdī ibn Mahdī f. 122b Seven sections (abvāb) Second faṣl: The explanation of some mysteries (gharāʾib) of the spiritual states of the nā-maslūk of Her [Āghā-yi Buzurg] blessed soul f. 126a Seven discussions (baḥth) First vaẓīfa: The explanation of the states of the nā-maslūk of Her [Āghā-yi Buzurg] blessed soul f. 137b Second vaẓīfa: The account of the assembly, death, and what followed those events f. 164b First vāqiʿa: The remembrance of the death of Amīr Farrukh f. 164b Second vāqiʿa: The dreadful event of Her Holiness [Āghā-yi Buzurg] and what followed it f. 169b First volume (ṣaḥīfa): eleven vāqiʿa, second ṣaḥīfa: six vāqiʿa The remembrance of the events occurred after the dreadful fatal accident f. 192a Seven vāqiʿa The table of contents shows that the author had a clear agenda for his work. Although the author uses different terms (such as vāqiʿa, fāʾida, masʾala, ṣaḥīfa, baḥth, laṭīfa, daqīqa, taḥqīq, vaẓīfa, abvāb) to designate the subchapters and subsections, they serve the same purpose as dividers within a particular section or chapter. However, it is not always obvious why a particular term is chosen as a divider in a given context over the other options; perhaps the different terms were used merely for rhetorical variation. A calculation of the folios of the chapters and the parts of the substantial conclusion is of interest for showing the author’s attention to various issues, based on the percentage of the total material each section comprises. The calculation of the folios is based on ms 8716, in which the Maẓhar al-ʿajāʾib occupies folios 3b–195a, thus consisting of a total of 192 folios including verso and recto. The following table clearly demonstrates the percentages of each of the sections of the work:

12

Content [The preface] The muqaddimat al-khiṭāb The first maqāla The third maqāla The fourth maqāla The khātimat al-kitāb – [The first faṣl] – [The second faṣl]

introduction

Folio numbers out of 192 Percentage 5 11 11 28 15 109 [39] [70]

3% 9% 6% 15 % 8% 57 % [20 %] [37 %]

As seen from the table, the khātimat al-kitāb, which makes up the largest portion of the text (namely 57%), is divided into two considerable faṣl s that could be treated as two separate chapters. The disproportionate length of the two faṣl s of the khātimat al-kitāb is evident. The first faṣl introduces the fables of Zirak-i Afkār and the Patience Stone in addition to the discussions of the nature of the Mahdī. The second faṣl mainly focuses on the last days of Āghāyi Buzurg and her interactions with her close associates in addition to her dealings with enemies. It should be noted that Ḥāfiẓ-i Baṣīr presents most of these accounts as having been narrated by Āghā-yi Buzurg; they typically start with such phrases as “mīfarmūdand raḥimahā Allāh” (“she said, may Allāh have mercy upon her”) or “khudāvandam farmāyand” (“my master said”). Taking into consideration that Ḥāfiẓ-i Baṣīr also inserts his own discussions on various topics, at times it is not clear who serves as the narrator of certain passages in the absence of introductory phrases such as “mīfarmūdand raḥimahā Allāh.” If thematically divided, the table of contents of the Maẓhar al-ʿajāʾib demonstrates the traits of the three major literary themes, i.e. didactic, doctrinal/devotional and hagiographical. Specifically, one third of the Maẓhar al-ʿajāʾib is dedicated to the discussion of the three major didactic fables that include the stories of the Stone Doll (ff. 8b–26b), Zirak-i Afkār and the Patience Stone (ff. 86a–122b). Another third of the text is dedicated to doctrinal and devotional discourses on the ṭarīqa-yi nā-maslūk, and discussion of the veneration of ʿAlī and the ahl al-bayt. In particular, doctrinal discussion of the ṭarīqa-yi nā-maslūk mostly appears in the first maqāla (ff. 26a–37a), the second maqāla (ff. 37a–43a), and the fourth maqāla (ff. 71a–86a), whereas devotional discussion of the ahl al-bayt is found in the third maqāla (ff. 43a–71a) and partially in the khātimat alkitāb (ff. 122b–137a). Lastly, the final third of the text contains the hagiographical narratives (ff. 137a–195a) concerning the figure of Āghā-yi Buzurg and her group

introduction

13

including the author of the Maẓhar al-ʿajāʾib. The majority of the anecdotes involve contemporaries of Āghā-yi Buzurg such as Mīr-i ʿArab, a prominent public figure in Bukhara, and Āghā-yi Buzurg’s powerful female patron, Moghūl Khānim, who was a wife of ʿUbaydullāh Khān. Accordingly, in terms of a thematical division of the work, the didactic fables appear in the introduction and the khātimat al-kitāb, while doctrinal discussion of the ṭarīqa-yi nā-maslūk and devotional discussion of the ahl al-bayt mostly appear in the first half of the work. Lastly, the hagiographical and biographical accounts are chiefly located in the second half of the Maẓhar al-ʿajāʾib. The division of the textual material of the Maẓhar al-ʿajāʾib suggested here should not be overemphasized or misconstrued; material assigned to each division is in fact complex and interwoven with material assignable to other divisions. All three sections are intertwined and include some discussions that could be labeled as didactic, hagiographical, or doctrinal. In other words, every single folio of one third of the entire text is not solely about the ṭarīqa-yi nāmaslūk or the ahl al-bayt; rather, the majority is arranged around this topic while not excluding didactic or hagiographical accounts. The same could be said about the remaining two thirds of didactic and hagiographical materials. The purpose of dividing the text thematically is an attempt to clarify the internal structure of the work as planned by its author. Given this complex nature of the Maẓhar al-ʿajāʾib, it is not a work which can be read selectively according to its fihrist if one aims to understand the meaning of the work.

4

The Three Fables in the Maẓhar al-ʿAjāʾib

As noted above, one third of the Maẓhar al-ʿajāʾib is dedicated to discussion of the three major didactic fables that include the stories of the Stone Doll, Ziraki Afkār and the Patience Stone. This section aims at summarizing each fable according to its arrangement in the text. Each of the three fables illustrates a particular moral and is narrated by Āghā-yi Buzurg. 4.1 The Story of the Stone Doll14 The story of the Stone Doll appears in the introduction in the Maẓhar alʿajāʾib.15 According to the story, when the only daughter, named Farrukh Nigār, of the Chinese emperor fell ill, the emperor was advised to travel abroad to

14 15

A full translation of this story can be found in Aminova, dissertation, 221–231. ms 8716, IVRUz, ff. 8b–26b.

14

introduction

search for a cure. When the entourage reached the vicinity of Māzandarān, they saw a magnificent building, which appeared to be enchanted. During her tour of this building, the Chinese princess miraculously disappeared. After forty days of searching and waiting for the princess, the Chinese emperor returned to his country with his retinue. Inside of this enchanted building Farrukh Nigār found the corpse (mayyit) of a prince of Māzandarān and she was instructed to take care of him for a period of forty days, after which he would revive and fall in love with her. During these forty days, Farrukh Nigār bought a servant (kanīzak) for herself from a passing caravan. When the prince opened his eyes, he saw Farrukh Nigār’s servant and fell in love with her, as she had appropriated Farrukh Nigār’s identity. Notwithstanding her explanations, no one believed Farrukh Nigār, who eventually became a servant to her own servant. One day the prince wished to travel to China. When asked what to bring from his trip to China, Farrukh Nigār requested the prince bring her a stone doll (luʿbat-i sangīn) from a mine known as Naghz-i Jahān (lit. “beauty of the world”). The prince complied and brought the stone doll from China. The prince then observed Farrukh Nigār telling her sorrows and troubles to this stone doll which, as a result, broke into little pieces. After realizing his mistake, the prince married Farrukh Nigār and put the usurper servant to death. Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s choice to set the fable of the Stone Doll in the beginning of his work hints at the importance of this story for the overall understanding of the Maẓhar al-ʿajāʾib. The major theme in this story is the unfair suffering of the Chinese princess caused by her close trusted associate and the Chinese princess’ eventual triumphing over these difficulties with the help of the stone doll. The imagery of stone is used often by Ḥāfiẓ-i Baṣīr as it appears again in the following story of the Patience Stone (sang-i ṣabr); in both of these accounts the stone imagery helps, directly and indirectly, the main characters to overcome their problems through revealing the truth, even though the stones get destroyed during this process. 4.2 The Story of Zirak-i Afkār16 In the introduction to this fable, Ḥāfiẓ-i Baṣīr notes that Āghā-yi Buzurg used the story of Zirak-i Afkār as an ‘admission test’ to accept new members to the ṭarīqa-yi nā-maslūk. Ḥāfiẓ-i Baṣīr remarks that he also was accepted to the circle of Āghā-yi Buzurg after passing the ‘test,’ which required him to deduce the true meaning of the story.

16

ms 8716, IVRUz, ff. 88b–103a.

introduction

15

The custom (ādāb va qāʿida) of Āghā-yi Buzurg (īshān) was such that she used to retell this story in front of whomever she was going to make a confidant of the sanctuary of the nā-maslūk. If [that person] understood the true nature (ḥaqīqat) of this story, she would make him/her a confidant. If not, with graciousness and elegance she would make excuses [for rejecting the applicant]. When she passed over the faults of this sinner (mujrim), and when her heart (bāṭin) became tranquil in relation to this poor one, she granted me a special meeting. In front of me ( faqīr), she narrated the full account of this story that illustrates the symbols of the nā-maslūk. [Because] I understood its true meaning, she made me a confidant of the sardāba. I will also narrate this story in front of you [the reader] and I will make you a confidant of the ḥujra-yi nisbat (a chamber of the spiritual connection).17 According to the narrative of the story of Zirak-i Afkār, a Yemeni king, Rabīʿ ibn Kalāb, who was known among Persians as Shāh Nigār, had three daughters named Rāżīya, Marżīya and ʿĀlima. One day all three daughters came to their father and asked him to marry them off. The king gave each of his daughters an arrow to shoot. His condition was such that whomever their arrows reached would become their husbands. The daughters accepted the king’s condition. As a result, Rāżīya married a minister’s son and Marżīya married a son of a chieftain. However, because ʿĀlima’s arrow fell at a snake’s hole she was married off to that snake. Her husband was Zirak-i Afkār (lit. “intelligent thoughts”). On the wedding night, the snake mysteriously turned into a handsome young man and they consummated their marriage. Her husband requested ʿĀlima keep this secret concealed. He warned her that if she revealed it, she would be punished by a steel staff and that she would wear iron boots (mūzayi āhanīn). ʿĀlima agreed. After a year, Rāżīya and Marżīya came to visit ʿĀlima in order to learn how she was doing living with a snake. During their conversation, as her sisters were pitying ʿĀlima, she unveiled the secret. Then, Rāżīya and Marżīya taught ʿĀlima a trick, i.e. to burn her husband’s snake “form” (ṣūrat) while he was asleep so that his true nature (sīrat) would remain. This way, assured her sisters, ʿĀlima would be free from people’s criticism that she was living with a snake. ʿĀlima followed her sisters’ instructions. When the husband woke up because of the burning smell of his snake “form,” he turned into a dove and reproached ʿĀlima, addressing her by the nickname Naghzak-i Nādān

17

ms 8716, IVRUz, f. 89a.

16

introduction

(lit. “ignorant little beauty”) for breaking her promise. The dove flew away and Naghzak-i Nādān was punished. When Naghzak-i Nādān realized what harm she had done, she became heartbroken. Because she could not live without Zirak-i Afkār anymore, she decided to find him. Despite her father’s pleas not to go, Naghzak-i Nādān purposely wandered into a desert carrying a steel staff and wearing iron boots. On her way to search for Zirak-i Afkār, Naghzak-i Nādān encountered a team of horses and herds of camels and sheep. At last, Naghzak-i Nādān learned the whereabouts of Zirak-i Afkār, who was living with his infidel (kāfira) giant (bārzangī) mother. At the end of her arduous journey, Naghzak-i Nādān reached the heaven-like Chahār Bāgh (lit. “four gardens”), which was Zirak-i Afkār’s residence. In the meantime, after Zirak-i Afkār was brokenhearted because of the incident with Naghzak-i Nādān, his mother angrily married Zirak-i Afkār to her sister’s daughter and appointed a female servant (kanīzak) to take care of him and to kill Naghzak-i Nādān. When this kanīzak, who was a Muslim (muʾmina), saw Naghzak-i Nādān in Chahār Bāgh, instead of killing her, she helped Naghzak-i Nādān and Zirak-i Afkār to reunite. Zirak-i Afkār informed Naghzak-i Nādān that his mother was the ruler of the hidden kingdom (vālī-yi bilād-i maknūn) where besides him and the kanīzak, no one was a Muslim. The custom of Zirak-i Afkār’s mother was such that she spent most of her time hunting and only visited her son once every forty days. On the thirtyninth day, Zirak-i Afkār, using magic, turned Naghzak-i Nādān into a broom that he put it in the corner of his room. Although his mother smelled the human blood once she entered the room, Zirak-i Afkār was able to distract her until she left for hunting. As time passed, Zirak-i Afkār taught Naghzak-i Nādān until she became the possessor of the concealed secret (sirr-i maknūn) and became perfected and firm in divine knowledge (ʿulūm-i ilāhī). One day, Zirak-i Afkār told his mother about Naghzak-i Nādān on the condition that his mother would not harm her. Naghzak-i Nādān was put through different obstacles and hardships by Zirak-i Afkār’s mother, but Naghzak-i Nādān survived thanks to Zirak-i Afkār’s assistance. At last, Zirak-i Afkār and Naghzak-i Nādān returned to Yemen despite being chased by Zirak-i Afkār’s mother, who eventually died by drowning in the sea. The health of Naghzak-i Nādān’s parents, which had become delicate due to their daughter’s absence, was restored after her return. At last, Rabīʿ ibn Kalāb forgave his other daughters, whom he refused to see during the twelve years of Naghzak-i Nādān’s absence because of their faults. Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s introduction reveals the importance of the story of Ziraki Afkār for Āghā-yi Buzurg in serving as a teaching tool for accepting new disciples into her path of the ṭarīqa-yi nā-maslūk. In this fable one observes Naghzak-i Nādān’s gaining true knowledge with the help of Zirak-i Afkār, des-

introduction

17

pite her initial ignorance. This process was not easy. Naghzak-i Nādān had to go through a series of ordeals in order to reach her final destination and her true love. The story reminds us of a new disciple’s training process by a master. Naghzak-i Nādān represents an ignorant disciple, who reaches the goal with the help of a master, Zirak-i Afkār. Her journey involves faults (i.e. following her sisters’ ill advice), austerities (i.e. traveling while carrying a steel staff and wearing iron boots) and overcoming a number of obstacles (i.e. dealing with Zirak-i Afkār’s infidel giant mother). Naghzak-i Nādān’s (spiritual) travel is directed by Zirak-i Afkār who eventually teaches her the concealed secret (sirr-i maknūn) and divine knowledge (ʿulūm-i ilāhī). Zirak-i Afkār’s residence in Chahār Bāgh reminds us of the description of Āghā-yi Buzurg’s dwelling place in Bāgh-i Ḥaram as depicted in the Maẓhar al-ʿajāʾib. Therefore, Ziraki Afkār could be interpreted as a reference to Āghā-yi Buzurg in the role of a master who possesses the sirr-i maknūn and ʿulūm-i ilāhī, whereas Naghzak-i Nādān could represent her disciple, in this case, Ḥāfiẓ-i Baṣīr. 4.3 The Story of the Patience Stone18 Ḥāfiẓ-i Baṣīr introduces the story of the Patience Stone by recounting his conversation with Āghā-yi Buzurg about her life before he entered her service. Āghā-yi Buzurg explained that she was afflicted by great misery. Because of her meager situation, she had to accept help from Iblīs (Satan), who brought a patience stone (sang-i ṣabr) to her. “I spent my life telling my secrets to it. When you [Ḥāfiẓ-i Baṣīr] came that stone disappeared,” noted Āghā-yi Buzurg, adding, “you are [Ḥāfiẓ-i Baṣīr] my patience stone; I speak to you and listen to you.”19 According to the story, one day a prince of Qanshīrīn decided to set out to find a beautiful wife. When the prince arrived at a hidden realm, he was given three loaves of bread on the condition that he not break them until he reached water. After traveling for some time, because of hunger, the prince broke one loaf of bread from which a beautiful lady appeared. She asked for water and died soon after when water could not be provided. A similar situation happened with the second loaf of bread. When the prince broke the third loaf of bread because of hunger, an even more beautiful lady appeared and asked for water. This lady was able to drink water because a water source was nearby. The prince and the lady reached Chahār Bāgh, where there was a magical pool (ḥawż) that could be opened with the phrase “Bismillāh al-raḥmān al-raḥīm.”20 18 19 20

ms 8716, IVRUz, ff. 115a–119b. ms 8716, IVRUz, f. 115b. In the name of God, the Most Gracious, the Most Merciful.

18

introduction

The prince left the lady on top of a tree while he went to the city. An enchantress kanīzak from Kashmīr lived with her sorceress master in the neighborhood. While the kanīzak was filling the waterpot, she saw the lady’s beautiful reflection in the pool and mistook it for her own image. The lady laughed about the situation, annoying the kanīzak who, using her magic, threw the lady into the pool and took her position by usurping her identity. When the prince came back, he took the kanīzak to the city and married her. In the meantime, while the lady was in the pool, she was assisted by the ghawth-i aʿẓam (the greatest sustenance) who gave her a key that broke the spell and allowed her to escape the pool. The lady was also told that with the help of a pīr (master) of Chahār Bāgh she would achieve her goals. She was also reminded that when she got access to the royal treasury where the sangi ṣabr was situated, she should put the stone in a bowl of milk and tell it her secrets until dirt appeared. She was told that, if she followed the instructions, she would achieve her goals. The lady found the pīr of Chahār Bāgh, accepted him in the role of her father and remained to live with him. As time passed the prince grew more suspicious of the kanīzak. He became ill. He ordered that every household in his kingdom bring him food, although he never touched any of it. The lady sent her food through her adopted father. The prince, who saw a peeled mung bean (mash-i muqashshar), understood the situation and ate all of it. After learning that the food was prepared by the pīr’s daughter, he hastened to the latter’s house. In response to the prince’s request that she remove her veil (niqāb) and reveal her identity, the lady insisted that she would not reveal her identity unless he brought her the patience stone that was brought by Iblīs, who was a friend of the king of Qanshīrīn. The prince did as he was asked. A group of people gathered, including the kanīzak. The lady followed the instructions to put the patience stone in a bowl of milk, and then she asked the stone to retell her story, whereupon the milk turned to blood and the stone broke. A white stone emerged from the patience stone and hit the head of the kanīzak who immediately died. Afterwards, the lady removed her veil and narrated the story of the magical pool and her helper. The entire kingdom became happy, and the king and his retinue converted to Islam. The prince and the lady lived happily ever after. The story of the Patience Stone contains similar imageries used in the previous two fables, among which are the stone, the deceitful kanīzak, and Chahār Bāgh. In the same manner, the theme of hardship inflicted by the wicked kanīzak, and overcoming those difficulties with the help of the patience stone reminds us of the story of the Stone Doll. Furthermore, the story of the Patience Stone introduces a new character, a pīr of Chahār Bāgh, who plays an importanant role in guiding the main character, a beautiful lady, first by saving her

introduction

19

from the enchanted pool, and then by revealing the secret of the patience stone. Only with the help of the pīr of Chahār Bāgh could the lady achieve her goal. It is noteworthy that this story uses Sufi terminology such as ghawth-i aʿẓam (the greatest sustenance) and pīr in reference to the master of Chahār Bāgh, which, as noted, calls one’s attention to Āghā-yi Buzurg’s place of residence known as Bāgh-i Ḥaram, which is described to be adjacent to a ḥawż, another image used in the story of the Patience Stone. The pīr of Chahār Bāgh who is described to be the ghawth-i aʿẓam could be an indirect reference to Āghā-yi Buzurg, through whom a disciple (in this case Ḥāfiẓ-i Baṣīr) can achieve his or her goals just as the main character in the story of the Patience Stone could. Thus Āghā-yi Buzurg’s telling Ḥāfiẓ-i Baṣīr that he replaced her patience stone suggests that the story describes the relationship between Āghā-yi Buzurg and Ḥāfiẓ-i Baṣīr. Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s choice to set the Stone Doll story as an introduction to his work points out its importance in creating the atmosphere for the entire Maẓhar alʿajāʾib. The unfair suffering endured by the Chinese princess from the Stone Doll story is analogous to the adversaries faced by the beautiful lady in the story of the Patience Stone. Both of these female characters suffered in the hands of the kanīzak s who embodied the notions of treachery and deceit. In both stories, the stones serve as listening objects to secrets and sorrows, the severity of which cannot be tolerated by the solid and tough stones. The themes of adversity and betrayal are also central in the story of Zirak-i Afkār, in which the figure of Naghzak-i Nādān symbolizes the concepts of treachery, suffering and love. Naghzak-i Nādān realizes that it is not the outer form that is important, but the true nature of Zirak-i Afkār. Although her journey is difficult, Naghzak-i Nādān reaches her final destination, Chahār Bāgh, which leads to her lover. The adversities in these fables are not simply stock adversities endured in order to reach a goal; rather they include the main characters appearing to be something they are not, i.e., a misapprehension of the real, the underlying reality. The emphasis on disloyalty and suffering that unites all three stories reminds us of the ‘undeserved’ accusations and hardships experienced by Ḥāfiẓ-i Baṣīr. It is as if the Maẓhar al-ʿajāʾib itself serves as a stone doll or patience stone that listens to the pains and miseries of its author, which are alluded to in a verse repeated frequently throughout the text: O, stone doll, I am speaking to you, O, world’s beauty, whether you hear or not.21

21

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم اى نغز جهان مى شنوى يانى‬.

20 5

introduction

Poetry in the Maẓhar al-ʿAjāʾib as a Mirror into the Author’s Worldview

The Maẓhar al-ʿajāʾib includes an abundance of poems, which are used for dividing the paragraphs and sections in addition to serving as an embellishment of the passages or as a means to emphasize a certain point in the text. More than 600 verses are incorporated in the text, out of which 76 verses are repetitions of the aforementioned couplet about the luʿbat-i sangīn and Naghzi Jahān, which Ḥāfiẓ-i Baṣīr used as a divider in the text. Although Ḥāfiẓ-i Baṣīr does not always provide the source, among the attributable verses, the most frequently cited poems are from the pens of Ḥāfiẓ22 and Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī.23 In addition to Ḥāfiẓ and Rūmī, Ḥāfiẓ-i Baṣīr quoted verses of the following poets, authors, prominent public and religious figures, most often without providing references (as he does only in a few instances): ʿUmar Khayyām24 (f. 10a), Zākānī’s25 Akhlāq al-ashrāf (ms 8716, ff. 13a, 33b, 56a, 75b, 144b, 163a, 173b), Ibn Yamīn26 (f. 14b), Sanāʾī27 (f. 17b), Abū Saʿīd[-i] Abī’l-Khayr28 (ff. 22b, 160b, 164a), ʿAbdullāh Anṣārī’s29 Kanz al-sālikīn (f. 23b), Farīd al-Dīn Muḥammad 22 23 24

25

26

27 28

29

ms 8716, IVRUz, ff. 9b, 10b, 11b, 17a–b, 72b, 79a, 88a–b, 92a–b, 93a, 96a, 99b, 102b–103a, 120a, 121b, 126a, 133a, 139b, 142a, 145a–b, 150a, 152a, 162a, 175b, 179b, 194a. ms 8716, IVRUz, ff. 9a, 18a, 23a–b, 59a, 68a, 71b, 85b, 107a, 131a, 142b, 146b, 150a, 152b, 161a, 171a, 181b. ʿUmar Khayyām (d. 1131) was a celebrated Persian polymath and poet, whose collection of poems, Rubāʿiyāt, was translated into many languages. On his life and further references, see “Omar Khayyam” in Encyclopaedia Iranica (August, 2017). ʿUbayd-i Zākānī (d. 1371) was a 14th century Persian poet and satirist who served in the court of the Injuyid Abū Isḥāq in Shiraz. For references, see Daniela Meneghini, “ʿObayd Zākāni,” in Encyclopaedia Iranica (December, 2008). Ibn Yamīn (d. 1368) was a 14th century poet from Khurasan, who for some time served in the court of the Kart ruler Malik Ḥusayn in Herat. For references, see Ahmad KarimiHakkak, “Ebn Yamīn” in Encyclopaedia Iranica viii (December, 1997), 59–60. Sanāʾī (d. 1130) was a Persian poet and mystic from the city of Ghazna where he spent most of his life. For references, see J.T.P. de Bruijn, “Sanāʾī” in Encyclopaedia Iranica (May, 2012). Abū Saʿīd[-i] Abī’l-Khayr (d. 1049) was a prominent Sufi mystic from Khurasan who played an important role in the development of Sufi tradition. For references, see H. Ritter, “Abū Saʿīd Faḍl Allāh b. Abi’l-K̲ h̲ayr” in ei2. ʿAbdullāh Anṣārī (d. 1039) was an eminent scholar who was active in the 11th century in Herat. The verse cited in the Maẓhar al-ʿajāʾib is from the short Sufi treatise, Kanz al-sālikīn, which is also known under the title of Zād al-ʿārifīn. ʿAbdullah-i Anṣāriʾnin Kanz as-Sālikīn veya Zād al-ʿĀrifīnʾi Tahsin Yazici, Şarkiyat Mecmuasɪ iii (İstanbul Üniversitesi: Edebiyat fakültesi basɪmevi, 1959), 39. For references, see S. de Laugier de Beaureceuil, “ʿAbdallāh al-Anṣārī,” in Encyclopaedia Iranica i/2 (December, 1982), 187–190.

introduction

21

ʿAṭṭār’s30 Manṭiq al-ṭayr (ff. 23b–24a, 77b–78a, 83a, 119b, 114a, 152a, 168a) and his Asrār-nāma (f. 98b), Firdawsī31 (f. 25a), Ibrāhim al-Dasūqī32 (ff. 25a, 78b), Saʿdī Shīrāzī’s33 Dīvān (ff. 40b, 80b–81a, 164b, 186a) and his Gulistān (f. 94a, 168b, 178b), Imām Shāfiʿī (f. 76a), Shaykh Bahāʾī34 (f. 81b, 157b), ʿIrāqī35 (ff. 82b, 119a), Niẓāmī Ganjavī’s36 Khamsa (ff. 102b), Amīr Khusraw Dihlavī37 (ff. 117b, 146a), Qāsimi Anvār38 (ff. 132a–b), ʿAbd al-Raḥmān Jāmī’s39 Nafaḥāt al-uns (f. 137b) and his Haft awrang (f. 141b), Aḥmad Ghazālī40 (f. 151a), Ḥusayn Vāʿiẓ Kāshifī’s Rawżat

30 31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

The discussion of Farīd al-Dīn Muḥammad ʿAṭṭār will follow in the next section. Firdawsī (d. 1019 or 1025) was a celebrated Persian poet and author of the epic poem Shāhnāma. For references, see an entry “Abu’l-Qāsem Ferdowsī” in Encyclopaedia Iranica ix (December, 1999), 514–531. Ibrāhim al-Dasūqī was a 13th century Sufi active in Egypt, who is considered to be an eponym of the Dasūqī Sufi tradition. For references, see Hassan Mahdipour, “al-Dasūqī” in Encyclopaedia Islamica, ed. Wilferd Madelung and Farhad Daftary. Saʿdī of Shīrāz was the 13th century prominent figure of the Persian literary tradition. His Bustān and Gulistān are considered to be examples of classical Persian literature. For references, see Paul Losensky, “Saʿdi” in Encyclopaedia Iranica (February, 2012). Bahāʾ al-Dīn ʿĀmilī, better known as Shaykh Bahāʾī (d. 1621), was an Imami scholar who served as a shaykh al-islām replacing his father in the Safavid court in Herat. It is likely that Shaykh Bahāʾī’s works were already in circulation before 1565 when Ḥāfiẓ-i Baṣīr completed the Maẓhar al-ʿajāʾib. For references, see E. Kohlberg, “Bahāʾal-Dīn ʿĀmelī” in Encyclopaedia Iranica iii/4 (December, 1988; updated August, 2011), 429–430. Fakhr al-Dīn ʿIrāqī (d. 1289), a native of Hamadān, was a prolific Sufi poet and author who traveled extensively ending up in Damascus that became his final resting place. For more information, see William Chittick, “ʿErāqī” in Encyclopaedia Iranica viii (December, 1998), 538–540. Niẓāmī Ganjavī (d. 1209) was a celebrated Persian poet and writer. Niẓāmī’s quintet of narrative poems known as Khamsa is considered to be one of the finest examples of Persian classical literature. For references, see Peter Chelkoswki, “Niẓāmī Gandjawī,” in ei2, viii, 1995, 76–81. Amīr Khusraw Dihlavī (d. 1325) was a celebrated poet and writer based in the Indian subcontinent. For more information, see A. Schimmel, “Amīr Ḵosrow Dehlavī,” Encyclopaedia Iranica i/9 (December, 1989; updated August, 2011), 963–965. Qāsim-i Anvār (d. 1433) was a prominent Sufi poet who was active in Herat until his exile from the city. Ḥāfiẓ-i Baṣīr mentioned Qāsim-i Anvār’s name before citing the latter’s couplet. ʿAbd al-Raḥmān Jāmī (d. 1492) was an eminent Sufi writer and scholar of Herat. Ḥāfiẓ-i Baṣīr made direct references to Jāmī’s hagiographic compilation Nafaḥāt al-uns. For more information and references, see “Jāmi” in Encyclopaedia Iranica xiv/5 (December, 2008), 469–482. Aḥmad Ghazālī (d. 1123 or 1126) was a prolific Sufi writer and preacher who was a younger brother of the famous Abū Ḥāmid Muḥammad Ghazālī. For references, see Nasrollah Pourjavady, “Aḥmad Ḡazālī” in Encyclopaedia Iranica x/4 (December, 2000), 377– 380.

22

introduction

al-shuhadāʾ41 (ff. 151b, 185b), Ibn Ḥusām Khūsfī42 (f. 166a), Makhdūm-i Aʿẓam’s43 Tanbīh al-salāṭīn (f. 169b), Awḥadī44 (f. 184a), Kamāl al-Dīn Ismāʿīl Iṣfahānī45 (ff. 187b–188a), Muḥammad Taqī al-Iṣfahānī’s46 Mikyāl al-makārim (f. 190a) and Moghūl Khānim (f. 194b). Except for Moghūl Khānim’s Turkic couplet and a few Arabic verses, the majority of the quoted poetry is in Persian. It is also worth mentioning that Ḥāfiẓ-i Baṣīr cited a verse that he ascribed to his father referring to him simply as “my father” (padaram):47 [Although] I feel thirsty in front of a thousand water springs, I will not drink water from fear of snakes. It is evident that Ḥāfiẓ-i Baṣīr had access to a substantial body of classical Persian literature. A cursory examination of the list of authors whose poetry Ḥāfiẓ-i Baṣīr used indicates that the majority of them were either of Khurasani origin or were based in Khurasan, where a tradition of the veneration of

41

42

43

44

45

46

47

Ḥusayn Vāʿiẓ Kāshifī (d. 1507) was an influential Persian writer and preacher in Herat under the Timurid patronage. Maria Subtelny describes the Rawżat al-shuhadāʾ, which is Kāshifī’s best known work among Shiʿa, as an ʿAlid martyrology. See Maria Subtelny, “Ḥusayn Vāʿiẓ Kāshifī” in Encyclopaedia of Islam, Third Edition, hereafter ei3. Ibn Ḥusām Khūsfī (d. 1470 or 1487) was an Ismaili poet who became known in 15th century Khurasan for his poetry venerating the Prophet and ʿAlī. See Shafique Virani, The Ismailis in the Middle Ages: A History of Survival, a Search for Salvation (Oxford: Oxford University Press, 2007), 118–119. Makhdūm-i Aʿẓam (d. 1542), a contemporary of Āghā-yi Buzurg, was the most prominent Naqshbandī shaykh in the first half of the 16th century in Central Asia. See Makhdūmi Aʿẓam, Tanbīh al-salāṭīn (ms 1443) in Victoria R. Gardner, “The Written Representations of a Central Asian Ṣūfī Shaykh: Aḥmad Ibn Mawlānā Jalāl al-Dīn Khwājagī Kāsānī ‘Makhdūm-i Aʿẓam’ (d. 1542),” PhD Dissertation (The University of Michigan, 2006), 503. See also, Makhdūm-i Aʿẓam, Tanbīh as-salāṭīn, trans. by B.M. Babadzhanov, in Mudrost’ sufiev (St. Petersburg: Azbuka/Peterburgskoe vostokovedenie, 2001), 385–428. Awḥadī Marāghaʾī (d. 1338) was a Persian poet who served in the court of the Ilkhan Abū Saʿīd. For references, see Dj. Khaleghi-Motlagh “Awḥadī Marāḡaʾī” in Encyclopaedia Iranica iii/2 (December, 1987; updated August, 2011), 119. Kamāl al-Dīn Ismāʿīl Iṣfahānī (d. 1237) was a Persian poet who was well-known for his mastery of the panegyric. For more information, see David Durand-Guédy, “Kamāl al-Din Eṣfahāni” in Encyclopaedia Iranica xv/4 (December, 2010), 415–417. Muḥammad Taqī al-Iṣfahānī (d. 1348) was a Persian poet and writer who belonged to the Shiʿi branch of Islam. Among his well-known works is the Mikyāl al-makārim, from which Ḥāfiẓ-i Baṣīr cited two couplets. See Muḥammad Taqī al-Iṣfahānī, Mikyāl al-makārim, vol. 1, 272. ‫من تشنٔە زار پيش جشمٔە هزار* من آب نمى خورم ازان هيبت مار‬ ms 8716, IVRUz, f. 30b.

introduction

23

ʿAlī was widespread. Not only does the extensive use of these authors demonstrate what kinds of literature were in the possession of Ḥāfiẓ-i Baṣīr and, thus, helped shape his worldview, but it also shows Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s close ties with Khurasani intellectual and Sufi circles. However, in addition to the ʿAlid, and even the Shiʿi poets cited, we also find ʿAbd al-Raḥmān Jāmī and Makhdūmi Aʿẓam as well, and others across a spectrum that seems quite broad both in literary and poetic terms. Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s access to and referencing the pro-ʿAlid works of such authors (not all necessarily Shiʿa) as Shāh Ismāʿīl, Bahāʾ al-Dīn ʿĀmilī, Qāsim-i Anvār, Ḥusayn Vāʿiẓ Kāshifī, Ibn Ḥusām Khūsfī and Muḥammad Taqī al-Iṣfahānī serve as a mirror into the worldview of the author, in which the veneration of ʿAlī and the ahl al-bayt hold a prominent position.

6

Pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿAjāʾib as a Model for Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s Maẓhar al-ʿAjāʾib

An interesting comment by Ḥāfiẓ-i Baṣīr in the introductory section of the khātimat al-kitāb sheds light on the centrality of the admiration of the ahl al-bayt (especially ʿAlī) in his work. Ḥāfiẓ-i Baṣīr writes: “[Since] Farīd al-Dīn Muḥammad ʿAṭṭār did not have an intimate friend (ham-rāzī), he composed the Risāla-yi maẓhar. [Because] we also do not have an intimate friend and a confidant (ham-zabānī), we composed the Risāla-yi maẓhar al-ʿajāʾib for you [ʿAlī Harawī].”48 The question of the authorship of a work under the title Maẓhar al-ʿajāʾib, which is ascribed to Farīd al-Dīn ʿAṭṭār, has puzzled many scholars.49 According to Hellmut Ritter, ʿAṭṭār’s works can be divided into three groups, which are in contrast to one another in terms of content and style.50 The first group includes the following works which are believed to belong to the pen of the ‘real’ ʿAṭṭār: Manṭiq al-ṭayr, Ilāhī-nāma, Muṣībat-nāma, Asrārnāma, Khusraw-nāma, Pand-nāma, Tadhkirat al-awliyā, Bulbul-nāma, Miʿrājnāma and Jumjuma-nāma. The second group consists of the Ushtur-nāma, Jawhar al-dhāt, Ḥallāj-nāma, Manṣūr-nāma and Bīsar-nāma. Scholars do not share a definite opinion about this second group, although they tend to doubt

48 49

50

ms 8716, IVRUz, ff. 86b–87a. The completion date of this Maẓhar al-ʿajāʾib is indicated as 584/1188 in the colophon of the text. If we take Farīd al-Dīn ʿAṭṭār’s authorship for granted, he would have written it in his mid-40s. See Farīd al-Dīn ʿAṭṭār, Kitāb-i maẓhar al-ʿajāʾib, ed. Taqī Ḥātamī (Tehran: Islāmiyya, 1316/1898), 303. H. Ritter, “Aṭṭār,” ei2.

24

introduction

that ʿAṭṭār was the author, despite the fact that these works were considered to be genuine during Jāmī’s time.51 Hellmut Ritter and Benedikt Reinert place the Maẓhar al-ʿajāʾib in the third group of works along with the Lisān al-ghayb (supposedly written by the same author) because both compositions differ substantially from ʿAṭṭār’s more acclaimed works in terms of their language, structure and worldview, although they have been ascribed to Farīd al-Dīn ʿAṭṭār’s pen.52 Relying on Saʿīd Nafīsī’s study of ʿAṭṭār’s legacy,53 Ritter and Reinert suggest that both the Maẓhar alʿajāʾib and the Lisān al-ghayb, which they characterized as Shiʿi in orientation, were written by the same author, who usurped the real ʿAṭṭār by expropriating his biography and legacy. In addition to the Maẓhar al-ʿajāʾib and Lisān al-ghayb, Saʿīd Nafīsī also adds the Ushtur-nāma, Mawāʿiẓ, Tarjama-yi aḥādīth, Khayāt-nāma, Kanz al-asrār, and Kanz al-ḥaqāʾiq to a list of the works written by pseudo-ʿAṭṭār, with clear Shiʿi inclinations, who cannot be associated with the famous Farīd al-Dīn ʿAṭṭār.54 Saʿīd Nafīsī suggests that there was another author by the same name, who lived in the 9th/15th century and who was a native of Tūn (a town located in Khurasan), and whose language differs stylistically from that found in the works of the real ʿAṭṭār of Nīshāpūr.55 Although the town of Tūn is specified as the place of origin of this self-proclaimed ʿAṭṭār, Nīshāpūr is mentioned as his place of birth in the Maẓhar al-ʿajāʾib: My town is Tūn and also Nīshāpūr, In the land of Ṭūs I became respectable. My roots originated from Tūn, My birth occurred in the town of Nīshāpūr. My name is Muḥammad, hey joyful! Farīd al-Dīn became [my] laqab (cognomen) from the people of sight. I became ʿAṭṭār and I am its pharmacist, I was the secrets and I am its secrets.56 51 52 53 54 55 56

For a list of the second group of the works, see H. Ritter, “Aṭṭār.” B. Reinert, “Aṭṭār, Farīd al-Dīn,” Encyclopaedia Iranica iii/1 (December, 1987). Saʿīd Nafīsī, Justujū dar aḥvāl va āthār-i Farīd al-Dīn ʿAṭṭār Nīshābūrī (Tehran: Iqbāl, 1360/1941). Saʿīd Nafīsī, Justujū, 126. H. Ritter arranges these works under the fourth group, which were undoubtedly written by a different author. H. Ritter, “Aṭṭār.” Saʿīd Nafīsī, Justujū, 147. See also Muḥammad-Riżā Shafīʿī Kadkanī, Zubūr-i pārsī: Nigāhī be zindagī va ghazal-hā-yi ʿAṭṭār (Tehran: Āgāh, 1378/1999), 101–102. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 154–155. Saʿīd Nafīsī also uses these verses, without providing exact references and disregarding the possibility of Nīshāpūr as a birthplace of the author,

introduction

25

He said: “My name is ʿAṭṭār, Search for the dialogue from me and not me from sunrise.”57 Saʿīd Nafīsī’s challenge to the ‘real’ ʿAṭṭār’s authorship of the Maẓhar al-ʿajāʾib primarily rests on the following evidence: (a) the Shiʿi predisposition of the text; (b) the completion date of the text which is indicated as 584/1188 when the author describes himself as being of an advanced age,58 which contradicts the death date of ʿAṭṭār that is believed to be 618/1221; (c) the allusion to the Mongol conquest in the text, during which ʿAṭṭār is believed to have died; (d) the meetings of ʿAṭṭār with Jalāl al-Dīn Rūmī and Najm al-Dīn Kubrā; (d) and, lastly, the references to the prominent Persian poets Ḥāfiz (d. 791/1390) and Qāsim-i Anvār (d. 837/1433), both of whom lived much later than ʿAṭṭār,59 which is the most compelling evidence challenging the authenticity of the Maẓhar al-ʿajāʾib. Saʿīd Nafīsī’s examination of the Maẓhar al-ʿajāʾib shows the problems associated with its attribution to Farīd al-Dīn ʿAṭṭār, which bring him to the conclusion that this text was written by another person, ʿAṭṭār of Tūn, who must have lived in the 15th century and who tried to have his works accepted as those of the actual Farīd al-Dīn ʿAṭṭār.60 For present purposes, the authorship issue is less significant, inasmuch as Ḥāfiẓ-i Baṣīr clearly assumed that the Maẓhar al-ʿajāʾib he knew was by the celebrated Farīd al-Dīn ʿAṭṭār. What is most important here is that both, the Maẓhar al-ʿajāʾib of pseudo-ʿAṭṭār and the Maẓhar al-ʿajāʾib of Ḥāfiẓ-i Baṣīr, are steeped in the veneration of the ahl al-bayt. Muḥammad Taqī Ḥātamī, in his preface to the lithograph edition of pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib from 1316/1898, indicates that the title “maẓhar al-ʿajāʾib” is an honorary title of ʿAlī,61 which is alluded to in the text. The following excerpts make it clear that pseudoʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib is dedicated to the exaltation of ʿAlī:

57 58

59 60 61

to support his argument regarding the existence of a different ʿAṭṭār from Tūn who lived in the 15th century. See Saʿīd Nafīsī, Justujū, 147–149. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 32. In the year when my nature became a lover, It was the year five hundred eighty four. My age had surpassed a hundred, All of my limbs were embraced in pain. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 303. Nafīsī, Justujū, 147–156. Nafīsī, Justujū, 167. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, ‫ب‬.

26

introduction

The manifestation of all wonders is Ḥaydar (ʿAlī’s epithet). May these books be sealed with his name, All the atoms [of the universe] are stamped with his name.62 His Holiness the King of Sainthood is his name, In the world, the soul of all is his message.63 Despite Saʿīd Nafīsī’s contention that pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib is a product of a Shiʿi author,64 the text does not make reference to the Shiʿi status of its author, who rather prudently exalts the Prophet Muḥammad before glorifying ʿAlī. The pearl in the sea of prophethood is Muṣṭafā (= Muḥammad), The star of the constellation of sainthood is Murtażā (= ʿAlī).65 Murtażā heard the secrets of Aḥmad (= Muḥammad), Who, aside from him, saw the secrets of God?66 Muṣṭafā and Murtażā without form on their own, Were of a single form and essence.67 Muṣṭafā and Murtażā are one light-holder, Know the evil eye to be far from their faces.68 The last verses bring to mind an oft-quoted prophetic tradition (ḥadīth) in Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s Maẓhar al-ʿajāʾib concerning the Prophet’s declaration about his and ʿAlī’s identical origins: “ʿAlī and I are from the same light.”69 In both Maẓhar al-ʿajāʾib s, the Prophet is depicted as a figure who sanctions ʿAlī’s prominence due to his closeness to the Prophet, both physically and spiritually, which is done without lowering the prominence of the Rāshidūn caliphs. According to pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib, He (Muḥammad) said: “Hey, Ṣiddīq (Abū Bakr), you are my intimate friend, In mystical meaning, you are my companion in the cave.”

62 63 64 65 66 67 68 69

ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 25. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 50. Nafīsī, Justujū, 126, 156, 167. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 25. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 195. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 156. ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 232. ms 8716, IVRUz, ff. 50b, 55a, 57a, 67a.

introduction

27

He (Muḥammad) said: “With Fārūq (ʿUmar) who came quickly, Arrived straight to the path of my law.”70 The way pseudo-ʿAṭṭār introduces the Rāshidūn caliphs is analogous to the representation of Abū Bakr and ʿUmar in Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s text. For instance, Ḥāfiẓ-i Baṣīr praises Abū Bakr for his sincerity and proximity to the Prophet based on the prophetic tradition, “What God poured into my chest I poured into the chest of Abū Bakr,”71 and honors ʿUmar for his truthfulness on the foundation of the ḥadīth, “The truth gets uttered by ʿUmar’s mouth.”72 What unites both Maẓhar al-ʿajāʾib s is the centrality of the glorification of ʿAlī, which is done, however, without denunciation of the prominent Sunni figures such as the Rāshidūn. The rhetorical language of both authors, pseudoʿAṭṭār and Ḥāfiẓ-i Baṣīr, balances the authoritative power between the Prophet and ʿAlī, who are presented as masters of two different realms, prophethood and sainthood, while always putting the latter below the former. Although Ḥāfiẓ-i Baṣīr does not provide quotations from pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar alʿajāʾib, it is apparent that Ḥāfiẓ-i Baṣīr had access to that text, which he used as an ideological precursor for his own Maẓhar al-ʿajāʾib. The lack of quotations from pseudo-ʿAṭṭār’s work in our Maẓhar al-ʿajāʾib creates speculation that Ḥāfiẓ-i Baṣīr did not have a copy of pseudo-ʿAṭṭār’s text in hand when composing his work, perhaps because of its rarity in Central Asia.73 The significance of pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib to the current study is that it gives a general insight into Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s work, which is crucial in reading and analyzing his composition. The contextualization of ʿAṭṭār of Tūn within the 15th century Timurid controlled Khurasan, where the veneration of ʿAlī was popular, helps us see possible links between this milieu and Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s environment. It should be noted that the veneration of ʿAlī and observance of the Sunni tradition were not considered incompatible during the Timurid period. The downfall of the Timurid dynasty in the early 16th century brought about political, religious, and socio-economic difficulties in the Persianate world that was torn apart by the Sunni Shibanids and the pro-Shiʿi Safavids. The community of Āghā-yi Buzurg

70 71 72 73

ʿAṭṭār, Maẓhar al-ʿajāʾib, 142. ms 8716, IVRUz, f. 64a. ms 8716, IVRUz, f. 64a. There is not a single manuscript copy of pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib at the Beruni Institute of Oriental Studies, where the majority of manuscripts of Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s Maẓhar al-ʿajāʾib are housed. The lack of any manuscript copies of the text suggests that pseudoʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib was not popular in Central Asia.

28

introduction

and Ḥāfiẓ-i Baṣīr continued the tradition of the veneration of ʿAlī and the ahl al-bayt in the first half of the 16th century, when Shiʿi sympathies came to be associated with Safavid sympathies.

7

The Question of Genre

The Maẓhar al-ʿajāʾib was occasionally referred to as the manāqib or maqāmāt of Āghā-yi Buzurg in the title pages or commentaries by its later copyists and readers, mostly from the 19th and early 20th centuries.74 In addition, the aforementioned author of the 18th century Naqshbandī hagiographic compendium, Ṭāhir Īshān, who himself was well informed about Sufi literature and practice, labeled the Maẓhar al-ʿajāʾib as the maqāmāt of Āghā-yi Buzurg.75 It is a significant indicator of the way in which Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s work was read and understood among the Sufi communities in the 18th century. Moreover, the Maẓhar al-ʿajāʾib was referenced as the Manāqib-i Āghā-yi Buzurg in the early 20th century shrine guide of the city of Bukhara entitled Tuḥfat al-zāʾirīn composed by Nāṣir al-Dīn Tūra.76 The recently erected tombstone of Āghā-yi Buzurg in her shrine in Bukhara also bears an inscription referring to the Manāqib-i maẓhar al-ʿajāʾib. It is noteworthy that the Maẓhar al-ʿajāʾib continued being referenced as manāqib or maqāmāt, dealing with biographies of saintly people, at least, from the 18th century down to present time. In his analysis of the biographical writing in Persian literature, Paul Losensky notes that the manāqib, which is dedicated to virtues and exemplary deeds and sayings of a particular worthy character, can occur in a wide variation of form and content while being blended with other genres.77 Losensky also suggests that “with its strong emphasis on the words of spiritual masters and poets, biographical writing blends with the genres of malfuzât (the record of

74

75 76 77

However, it should be noted that there is no reference to its being a manāqib in the body of the Maẓhar al-ʿajāʾib. See (1) a note on the verso side of the manuscript cover in the Maẓhar al-ʿajāʾib, ms 6168; (2) ms 4417, f. 1a; (3) The work is referred to as manāqib and maqāmāt in a single page in ms 2314, f. 00a; (4) The title on the book spine in ms 95; (5) ms 88, f. 1a. Ṭāhir Īshān, Tadhkira-yi Ṭāhir Īshān (ms 8791, IVRUz), f. 171a. Nāṣir al-Dīn Tūra, Tuḥfat al-zāʾirīn, lithograph edition (Bukhara, 1910), 133. Paul Losensky, “Biographical Writing: Tadhkere and Manâqeb,” to appear in A History of Persian Literature, vol. 5, Persian Prose. Charles Pellat also notes that it is difficult to isolate the manāqib genre as it is interwoven with other generic features. See Charles Pellat, “Manāḳib,” ei2.

introduction

29

oral discourses).”78 This is applicable in the case of the Maẓhar al-ʿajāʾib, as the majority, if not all, of the narratives and accounts in the text start with the aforementioned formula of “mīfarmūdand raḥimahā Allāh.” Although the malfūẓāt genre was more predominant in the context of Islamic South Asia, especially within Chishti communities,79 one cannot ignore the fact that the overall style of the Maẓhar al-ʿajāʾib resembles some traits of the malfūẓāt genre, inasmuch as the majority of the text is a recording of the sayings of Āghā-yi Buzurg concerning various topics. The Maẓhar al-ʿajāʾib essentially focuses on the sayings of Āghā-yi Buzurg rather than her actions; in other words, the focus of the text is much more on the teachings and sayings of Āghā-yi Buzurg, upon which her authority rests, rather than on her personality. According to Carl Ernst, the ultimate goal of the authors of malfūẓāt works was the preservation and conveyance of their masters’ teachings using “the ḥadīth method of oral transmission to embody the teaching process in a written form.”80 Carl Ernst’s division of the malfūẓāt works into two categories: (a) original-authentic and (b) retrospective-inauthentic, and his suggestion that the focus of the former is on the transmission of a master’s teachings and the focus of the latter is on the establishment of a master’s authority, seems inapplicable to the Maẓhar al-ʿajāʾib.81 Although the Maẓhar al-ʿajāʾib emphasizes the teachings and sayings of Āghā-yi Buzurg, it also tries to establish her authority and ‘voice’ in the male-dominant environment of religious authority in Bukhara. The transmission of teachings and sayings of a particular master is integral to the establishment of that master’s charismatic authority and legacy. Even though the Maẓhar al-ʿajāʾib focuses on the teachings of Āghāyi Buzurg,82 the organization of the text does not correspond to the style of the Fawāʾid al-fuʾād—an early example of the malfūẓāt literature composed in the 14th century in India—where the discussion sessions between Niẓām al-

78 79

80 81 82

Paul Losensky, “Biographical Writings.” Paul Losensky, “Biographical Writings.” See also Bruce B. Lawrence, Notes from a Distant Flute: The Extant Literature in Pre-Mughal India (Tehran: Imperial Iranian Academy of Philosophy, 1978); and Amina Steinfels, “His Master’s Voice: The Genre of Malfūẓāt in South Asian Sufism,” History of Religions 44, no. 1 (August 2004): 56–58. Carl Ernst, Eternal Garden: Mysticism, History, and Politics at a South Asian Sufi Center, 2nd edition (Oxford: Oxford University Press, 2004), 82–83. Ernst, Eternal Garden, 82–83. Ḥāfiẓ-i Baṣīr referred to the meetings (majlis) led by Āghā-yi Buzurg throughout the text without providing exact details such as date, time, and location of the meetings aside from a few instances. For Āghā-yi Buzurg’s meetings with her followers including Ḥāfiẓ-i Baṣīr, see ms 8716, IVRUz, ff. 27a, 43a, 57b, 61b, 72b, 86b, 89a, 140a–140b, 141a–141b, 149b, 156b–157a, 165a–165b, 167a, 168b, 169a, 171a–171b, 174a, 176b, 177a–177b, 180b, 181a, 183a, 184a–184b, 185b, 187a.

30

introduction

Dīn Awliyā and his disciples were documented precisely with the exact dates of the meetings recorded and a separate section dedicated to each discussion section.83 However, Ernst’s observation concerning the later malfūẓāt works such as Ḥammād al-Dīn Kāshānī’s Aḥsan al-aqwāl, which was organized systematically according to topics and concentrated on the figure of the master as the embodiment of the teaching,84 shows the complexity of the malfūẓāt genre. Due to the lack of information it is impossible to know whether Ḥāfiẓ-i Baṣīr was familiar with famous examples of the malfūẓāt literature such as the Fawāʾid al-fuʾād or other works which were influenced by it,85 or whether he actually intended his work to have the form of the malfūẓāt literature. What is important is that none of the 14 available copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib refer to the text as the Malfūẓāt-i Āghā-yi Buzurg. Perhaps, this is because the term malfūẓāt itself was not widely used to refer to a literary genre in Central Asia, where all the available copies of the Maẓhar al-ʿajāʾib were produced. As shown above, the Maẓhar al-ʿajāʾib is a complex work that does not fit the mold of a single genre. But the question is how Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s concept of genre is different from the pre-modern understanding of it? Did Ḥāfiẓ-i Baṣīr have a sense of genre at all? The Maẓhar al-ʿajāʾib was not written in a vacuum. Ḥāfiẓ-i Baṣīr completed his work adopting the body of literature available in his time and adapting to generic conventions of his society. The significance of the genre question is also connected with the text’s audience; one has to know what type and kind of work it is in order to interpret it.

83

84 85

The recorded sayings of the Chishti shaykh Muḥammad Niẓām al-Dīn Awliyā (d. 1325) by his disciple Amīr Ḥasan Sijzī, became an exemplar of the malfūẓāt literature. See Bruce Lawrence, trans. and ed. Nizam ad-din Awliya: Morals for the Heart: Conversations of Shaykh Nizam ad-Din Awliya Recorded by Amir Hasan Sijzi (New York: Paulist Press, 1992); also, Ziya ul-Hasan Faruqi, Fawāʾid al-Fuʾād: Spiritual and Literary Discourses of Shaikh Niz̲āmuddīn Awliyā (New Delhi: D.K. Printworld, 1996). For additional discussions on malfūẓāt literature see Carl W. Ernst, “The Textual Formation of Oral Teachings in Early Chishtī Sufism,” Texts in Context: Traditional Hermeneutics in South Asia, ed. Jeffrey R. Timm (Albany: suny Press, 1992), 271–297; and Marcia K. Hermansen, “Religious Literature and the Inscription of Identity: The Sufi Tazkira Tradition in Muslim South Asia,” Muslim World, 87/3–4 (1997), 315–329. Also see Devin DeWeese, “ ‘Stuck in the Throat of Chingīz Khān:’ Envisioning the Mongol Conquests in Some Sufi Accounts from the 14th to 17th Centuries,” in History and Historiography of Post-Mongol Central Asia and the Middle East: Studies in Honor of John E. Woods, ed. Judith Pfeiffer and Sholeh A. Quinn (Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2006), 27–28, footnote 6. Carl Ernst, Eternal Garden, 73–74. For discussion about the influence of the Fawāʾid al-fuʾād on the later malfūẓāt works, see Carl Ernst, Eternal Garden, 65–84.

introduction

31

According to Fredric Jameson, genre is “literary discourse which may be examined either in terms of a fixed form or in terms of mode, but which must be susceptible of study from both these perspectives optionally.”86 In other words, genre can be defined according to content and form. The content and form of the Maẓhar al-ʿajāʾib show that it has the features of the didactic, doctrinal and hagiographical genres; thus it is a good example of the “rhetorical hybrid” that consists of “fusions of generic elements.”87 Why did Ḥāfiẓ-i Baṣīr compose his work as he did? Jameson suggests construing the production of narrative form “as an ideological act in its own right, with the function of inventing imaginary or formal ‘solutions’ to unresolvable social contradictions.”88 Therefore, if we take into account that the Maẓhar al-ʿajāʾib is a problematic source on its own (i.e., because of its being devoted to a female subject who is elevated to the status of a spiritual and religious leader of her community in addition to the centrality of the veneration of the ahl al-bayt for her community), the way it is composed could be construed as Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s solution on how to address the ongoing tensions in the society concerning his master’s reputation. Even though the Maẓhar al-ʿajāʾib is often referred to as the manāqib or maqāmāt of Āghā-yi Buzurg by its readers from the 18th century to the present, we should remain cautious of assigning Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s text to some externally-imposed notion of genre, or some combination of genres.

8

Conclusion

As shown in this introduction, the Maẓhar al-ʿajāʾib contains the features of hagiographical, doctrinal, and didactic literatures. First, we explored the questions concerning the text as an autonomous object removed from its author, Ḥāfiẓ-i Baṣīr. Then, we brought back the author’s agency in our analysis of the main message of the Maẓhar al-ʿajāʾib. As discussed above, the themes of suffering, lamentation, and accusations (of Shiʿi heresy) are important in our understanding of the text. A review of the poetry cited in the text demonstrates Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s attachment to the Khurasani intellectual tradition that played an important role in the development of his pro-ʿAlid worldview. Moreover, the references help set the Maẓhar al-ʿajāʾib in its socio-historical context in addi86 87 88

Fredric Jameson, The Political Unconscious: Narrative as a Socially Symbolic Act (Ithaca: Cornell University Press, 1982), 109. The definition is borrowed from Kathleen Jamieson and Karlyn Campbell, “Rhetorical Hybrids: Fusions of Generic Elements,” Quarterly Journal of Speech 68 (1982): 146–147. Jameson, The Political Unconscious, 79.

32

introduction

tion to exposing aspects of the author’s intellectual formation. Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s attempt to model his work after pseudo-ʿAṭṭār’s Maẓhar al-ʿajāʾib that is devoted to the glorification of ʿAlī affirms the centrality of the veneration of ʿAlī and the ahl al-bayt in the Maẓhar al-ʿajāʾib. Lastly, the fable stories of the Stone Doll, Zirak-i Afkār and the Patience Stone help readers better understand the inner dimension of the Maẓhar al-ʿajāʾib. By dramatizing the roles of treacherous associates and suffering in these fables, Ḥāfiẓ-i Baṣīr tells us his story featured with the ‘undeserved’ accusations of Shiʿi heresy and adversities that he endured in the hands of his intimate friends. In summary, the Maẓhar al-ʿajāʾib is Ḥāfiẓ-i Baṣīr’s stone doll and patience stone: it listens to his lamentations about the hardships he suffered in his life, as is represented by the following verse which repeats itself throughout the text: O, stone doll, I am speaking to you, O, world’s beauty, whether you hear or not. Aziza Shanazarova June 2020 Pittsburgh, pa

Note The textual edition of the Maẓhar al-ʿajāʾib is created based on copies ms 8716, ms 4689 and ms 95, which represent three distinct groups of manuscript copies of the work. All three copies are housed at the Beruni Institute of Oriental Studies in Tashkent. ms 8716 is adopted as the base copy for the text edition, whereas ms 4689 and ms 95 are used to show the variants in readings. The diacritical marks and ‘vowelization’ of certain words and phrases made in ms 8716 are kept in the text edition as they appear in the manuscript, as in the case of “khudāvandam.” The Qurʾānic verses are marked in bold. The following is a list of the marks adopted in the text edition: A ms 8716 B ms 4689 C ms 95 B-C (or C-B) both copies have the same variant margin marginal notes or commentary ⟨…⟩ if appears in the main body it shows a word or a phrase, originally a part of the main text, which appears on the margin if appears in the notes, it denotes added words or phrases miss missing word or phrase ← the following phrase replaces the preceding phrase

© koninklijke brill nv, leiden, 2021 | doi:10.1163/9789004441354_003

Index ʿAbd al-Qādir Gīlī ff. 59b–60a, 64b ʿAbd al-Ghanī ff. 178a, 189b ʿAbd al-Ḥaqq Shaykh ff. 150b, 151b ʿAbd al-Vāḥid Zayd f. 122a Abī al-Riżā Ratan ff. 5a, 135a Abū Alī Daqqāq ff. 49a, 160b Abū ʿAlī Sīnā f. 156a Abū’l-Qāsim Kurragānī f. 35b Abū’l-Qāsim Qushayrī f. 161a Abū’l-Vafāʾ al-Khwārazmī f. 9a Abū Bakr Razzāq Bukhārī ibn Kathīr f. 187a Abū Bakr Ṣiddīq ff. 36a, 57a, 60b, 63b–64a, 65a, 66a, 78a, 110b–111a, 127a, 149b, 154b Abū Dharr ff. 4a, 134b Abū Ḥanīfa ff. 64b, 129b, 181b Abū Hāshim Ṣūfī f. 26b Abū Jaʿfar Majzūm ff. 4b, 161a Abū Muslim ff. 6b, 68b, 186a Abū Turāb Nakhshabī f. 56b Abū Yazīd = Bāyazīd ff. 37b, 39a, 56b, 87a, 113b, 138b, 155a Aflāṭūn f. 61a Āghā Bīka ff. 168b–169a Āghā Malika, see Bībī Malika Āghā-yi Buzurg ff. 72b, 163b; Colophon C ahl al-bayt ff. 5b, 75b, 77a, 105b, 112b–113a, 114b, 122a, 124a, 125b, 126b, 128a, 129a– b, 133b–136b, 164b, 170a, 173a, 174b–175a, 176a, 180a, 181a–b, 184b, 186a, 190a, 192a, 193b, 195a Aḥmad Ghazālī f. 41b Aḥmad (-i Jām) f. 33b ʿĀʾisha ff. 5b, 48b, 59a, 113a, 129b ʿAlāʾ al-Dawla Simnānī f. 36b ʿAlī (Caliph) ff. 4a, 8b, 50b, 51b, 52b, 53a–55b, 56b–59a, 60b–61a, 62b–64a, 65b–67a, 68a, 69b, 75b, 77b–78a, 79b, 104b–105b, 109b, 110b–111a, 114b, 123a, 127a, 130b, 132a, 134a, 149b, 158a, 165a–b, 176b, 180a, 181a ʿAlī Aṣghar ff. 187a, 188b, 189b, 193b ʿAlī ʿImrān ff. 51b, 65b, 66b Amīr Ajall ff. 168a, 178a, 183a, 184a, 185a, 190b, 192b Amīr ʿAlī b. Khwāja Sulṭān ʿAlī Harawī ff. 4b, 5b, 7a, 186a

Amīr ʿAlī Shīr (Nawāʾī) ff. 179b–180a Amīr ʿAlī Sayyid ff. 179b–180a Amīr Dīvāna f. 186a Amīr Farrukh ff. 55b–56a, 61b, 82b–83a, 122a, 128a, 150b–151a, 152a, 164b, 165b, 166b– 168a, 169a–b, 170b, 171a, 172a, 176b, 177b, 190a Amīr Ḥanafī/Khafī ff. 152b, 154a, 174b, 178a–b, 182a–b, 185b Amīr Kulāl ff. 5a, 163b Amīr Naʿīm f. 127b Amīr Qāsim-i Anvār f. 132a Apāq Sulṭān (Abū’l-Khayr’s mother) ff. 49b, 59b Arslān Bāb f. 5a Asmā bint Umaysh f. 52a Astrābād f. 182b Ātā (Aḥmad) Yasavī f. 5a Bābā Bīgim Sarmast f. 51a Bābā Qalandar f. 67b Bābā Shaykh Ilyās f. 72a Bābā Valī Sabz-i Sangī f. 163b Badakhshān f. 17b Baghdād ff. 60a–b Bāgh-i Ḥaram ff. 87b, 152a, 168b, 171a, 172b, 175a–b, 190b–191a, 193b Baḥr al-ʿulūm f. 103a Balkh ff. 124b, 194b Bashīr ff. 67b, 186a Bāyazīd, see Abū Yazīd Bībī Azal Bakht ff. 184b, 185b, 189a Bībī Malika = Āghā Malika ff. 80a, 109b, 183b, 188a Bībī Murād ff. 128a, 168a, 169a, 174b, 176b– 177a, 180b, 182b, 184b, 189b, 191a, 192a, 193a–b Bukhara ff. 5b, 139b, 147b, 149a, 168b, 169b, 176a–176b, 178a–b, 180b, 186a, 192a, 193a Burkh f. 135a burkhiyān f. 35b Chaghāniyān f. 187a Chīn ff. 9a–b, 10b, 12a, 14a, 15a, 21a–b, 24a, 45b, 47a, 62a, 103b, 125b, 132a, 173b

36 Dhū al-Nūn Miṣrī ff. 48b, 122a, 154b, 155a Farīd al-Dīn Muḥammad ʿAṭṭār ff. 27b, 67b, 86b Fārūq, see ʿUmar (Caliph) Fāṭima (the Prophet’s daughter) ff. 5b, 48b, 51b, 53b–54a, 68a, 113a, 124a, 128a– b, 129b, 133b, 136a, 158a, 163b, 164b–165b, 181a Fāṭima (Sulṭān Maḥmūd Khażrūya’s wife) f. 39a Fużūlī ff. 64b, 79b Gadāy Sulṭān f. 186a Gulshakar ff. 87b, 114b, 121b, 169a, 171b, 175b, 188b, 191a Ḥājjī Muḥammad Khabūshānī f. 114b Ḥākim Abū ʿAbdullāh Nishābūrī f. 56b Ḥakīm Atā f. 5a Ḥasan (son of ʿAlī b. Abī Ṭālib) ff. 54a, 66b, 69a, 105b, 134a Ḥasan ʿAskarī f. 124a Ḥasan Baṣrī ff. 49a, 121b, 193b Ḥasan Shaykh f. 151a Ḥasan Ziyād (a disciple of Abū Jaʿfar) f. 161a Hiram ibn Hunyān f. 161a Hindūstān f. 77a Ḥusayn (Khwārazmī) ff. 156b, 164a Ḥusayn (son of ʿAlī b. Abī Ṭālib) ff. 54a, 69a, 105b, 134a, 170a, 175a Ḥusayn Manṣūr (al-Ḥallāj) f. 49a Ibn al-ʿArabī f. 36b Iḥyāʾ al-ʿulūm al-dīn ff. 47a–b ʿImād al-Dīn Fażlullāh f. 115a Imām Ismāʿīl f. 158b Imām Sijāvandī Qārī f. 130b Imām Yāfiʿī f. 13a Imām Zāhidī f. 130b Injīl ff. 29b, 65b, 122b, 127b Īskī Bāgh ff. 72a, 76b–77a, 174b Jaʿfar b. Muḥammad Ṣādiq ff. 37a, 128a, 129a–b, 131b Jānibek Sulṭān f. 179a Junayd ff. 26b, 34a, 75b, 121b Jūybār f. 170a

index Karmīna f. 179a Khān-i Buzurg, see ʿUbaydullāh Khān Khiżr Tūrkmān ff. 158b–159a Khurāsān ff. 88a, 140a, 168b, 175a, 178a–179a, 182b, 184b, 186a, 190b, 192a Khwāja ʿAbd al-Ḥamīd Ḥāfiẓ Makkī ff. 163b, 187a Khwāja ʿAbd al-Khāliq ff. 163b, 186a Khwāja ʿAbd al-Muʾmin ff. 164a, 168a Khwāja ʿAbd al-Raḥmān Gahvāra f. 4b Khwāja Aḥrār ff. 36a, 122b Khwāja ʿAlā al-Dīn ʿAṭṭār ff. 141a, 149b Khwāja Bahāʾ al-Dīn Naqshband = Khwāja Buzurg ff. 5a, 138b, 163b, 181b–182a Khwāja Ibrāhīm Qāżī ff. 176a, 177a Khwāja Mawdūd Chishtī f. 33b Khwāja Mawlānā Iṣfahānī f. 179a Khwāja Muḥammad Nāʾib f. 164a Khwāja Muḥammad Pārsā ff. 74a, 134b, 182a Khwāja Rawshan f. 174b Khwāja Vazīr f. 67b Khwāja Yūnus f. 72a Khwārazm f. 149b Khużār ff. 140b, 182b, 186a Kīsh f. 112a Kitāb-i chahār qawl f. 157b Kitāb-i maknūnāt f. 138b Kitāb-i shawāhid f. 140b Kitāb-i taḥqīqāt f. 128a Kitāb-i ʿuyūn al-Riżā ff. 126b, 135a Kūchkunjī Khān f. 186a Kumayl-i Ziyād ff. 4a–b, 38a, 63a Kūfa ff. 64a, 104b–105a Lamaʿāt f. 25a Laṭīf Shaykh, see Shaykh Laṭīf Madina ff. 50b, 63a, 65a, 124a–b mahdī ff. 59a, 124a, 133b, 137a, 162b Mahdī ibn Mahdī ff. 110a, 122b, 125b, 132a, 133b Mahdī Khwāja (a descendant of Sayyid Atā) f. 76b Makhzūm-i Ḥāfiẓ f. 127b Marv f. 172b Maryam f. 48a Maʿshūq-i Ṭūsī ff. 4b, 49a Mathnawī ff. 9a, 25b, 68a, 83a, 142b, 146b, 152b

37

index Mawlānā ʿAlī Bāvardī ff. 164a, 182a Mawlānā ʿAlī Ghātifurī f. 163b Mawlānā ʿAṣām al-Dīn Ibrāhīm f. 178a Mawlānā Bahāʾ al-Dīn Valad (Mawlānā Rūmī’s father) f. 60b Mawlānā Ḥāfiẓ ff. 164a, 174b Mawlānā Ibrāhīm Shīrvānī f. 178a Mawlānā Khalīl Qarākūlī f. 190a Mawlānā Khūsh Muḥammad Aʿraj f. 164a Mawlānā Pīr ʿAlī f. 164a Mawlānā Qāsim f. 36b Mawlānā Rażī al-Dīn ff. 4b–5a Mawlānā Rūmī ff. 25b, 77a, 80a, 134b, 142b Mawlānā Saʿīd Turkistānī f. 76a Mawlānā Yaʿqūb Charkhī ff. 155a, 161a Māzandarān ff. 9b, 11b, 15b, 16b, 24a Mecca ff. 50b, 124a–b Mīrak Mīr Ghiyāth f. 178b Miʿrāj ff. 37b, 50a–b, 53a, 63b, 104b–105a, 112b, 135a, 141b, 195a Mīr-i ʿArab ff. 148b–149b, 176a–177b, 178b, 179b, 192b–193a Moghūl Khānīm ff. 168b, 169b, 178a–180b, 184b, 190a, 192a–194a Muʿāviya Abī Sufyān ff. 54b, 126a Muḥammad b. al-Ḥanafiyya ff. 158b–159a Muḥammad Mahdī ff. 122b, 123a, 123b, 125a, 127a, 137a Muḥammad Ṣādiq Shaykh f. 164a Mullā Ḥāfiẓ f. 174b Mullā Mīr ʿAlī ff. 174b–175a Muṣḥaf-i Fāṭima f. 126 Musnad-i Aḥmad f. 135a Nafaḥāt al-uns min ḥażarāt al-quds Najm al-Dīn Kubrā f. 67b Niẓām-i Mulk f. 180a Nīshābūr f. 172b Nūr al-Dīn Khalvatī f. 182a Pīr-i Munchāqī ff. 176a–179b Pīr-i Sarakhs f. 67a Qādir Qulī Turkmān f. 181b Qāżī ʿUthmān f. 174b Qutham b. ʿAbbās ff. 67b, 181a–182b Qutham Shaykh f. 5a

f. 4b

Rābiaʿ ff. 39a, 64b, 121b–122a Risala-yi/Kitāb-i ʿAliyya ff. 40a, 182b, 187b Risāla-yi jawhār al-dhāt f. 133a Risāla-yi manẓūriya ff. 86b, 176a, 182b, 184b Risala-yi maẓhar (al-ʿajāʾib) f. 86b Risala-yi maẓhar al-ʿajāʾib va majmaʿ algharāʾib f. 7a Risala-yi sajanjal f. 28b Rūm ff. 12b, 65a, 69a, 171b, 177b Shādī Khwāja, see Shaykh Shādī Ghadīvatī Ṣaḥīḥ-i Abū Dāvud ff. 135a, 174a Ṣaḥīḥ-i Bukhārī f. 12b Ṣaḥīḥ-i Muslim f. 12b Salmān al-Fārsī ff. 4a, 56b, 57b, 65a, 134b Samarqand ff. 5b, 181a, 187a Sayyid Aḥmad Bashīrī f. 51a Sayyid Muḥammad Nūrbakhsh ff. 59b, 137a Shāfiʿī ff. 64b, 76a, 179a Shāh Bīdvāzī ff. 114b, 160a Shāh Ismāʿīl f. 186a Shahribānū ff. 128a, 169a, 172b, 176b–177a, 181a, 192a Shāh Ṣūfī f. 67b Shām ff. 12a, 60a, 69a Shams al-Tabrīzī f. 8a Shāsh f. 156b Shaʿvāna f. 39a Shaykh Shādī Ghadīvatī/Ghadīyutī = Shādī Khwāja ff. 5a, 7b Shaykh Laṭīf = Laṭīf Shaykh ff. 72b, 156b, 164a Shaykh Ṣufī f. 186a Sulaymān b. Kathīr Ṭāʾī f. 6b Sulṭān Sanjar ff. 154a–b Sunan-i Tirmidhī ff. 135a, 174a Suyūnch ff. 72a, 164a Tawrīt ff. 29b, 65b, 104b, 121a, 122b, 127b Tafsīr-i kabir f. 103a Ṭibb al-nabī f. 184b Turākhī ff. 147a–b, 175b, 182b, 186b, 187b, 189b, 192a Turkistān ff. 178b, 193a ʿUbaydullāh Khān = Khān-i Buzurg ff. 186a, 190a, 192b–193b ʿUmar (Caliph) ff. 62b–63a, 64a, 65a, 78a, 111a, 121a, 134b, 149b, 156a

38 ʿUthmān (Caliph) ff. 64a, 78a, 111a, 130b, 149b ʿUthmān b. Māẓʿūn f. 75a Uvays al-Qaranī ff. 35b, 135a uvaysī (uvaysiyān) f. 35b Valī Kharābātī f. 163b Yemen ff. 89a, 101b, 102b, 104a, 105b, 190a Yūsuf b. al-Ḥusayn ff. 48b, 122a

index Zayn al-ʿĀbidīn f. 159a Zayn al-Dīn ʿAlī Kulāʾ f. 76a Zulaykhā ff. 84b, 86b, 87b, 114a, 121b, 138b, 143a, 147b, 157a, 168b–169a, 171b, 174b, 175b, 177a, 182b, 188a–b, 189b, 190b, 191a

‫مظهر العجائب‬

‫∵‬

‫فهرست مندرجات‬ ‫]دیباچه[‬ ‫فهرست‬

‫‪3b‬‬ ‫‪7b‬‬

‫مقدمة الخطاب در تقر ير و تحر ير حكايت مشتمل بر هدايت لعبت سنكين و فوايد آن مشتمل بر‬ ‫‪5‬‬

‫دو فصل‬

‫‪8b‬‬

‫فصل اول در تقر ير اين حكايت با شكايت ‪9a‬‬ ‫الفصل الثانى فى الفوايد و مأمولها و هى سبعة فوايد ‪20a‬‬ ‫مقالٔە اولى در بيان اصول نا مسلوک و حقايق آن ‪25b‬‬ ‫الاصل الاول فى حروف التهجى ‪28a‬‬ ‫‪10‬‬

‫الاصل الثانى فى المتشابهات ‪28b‬‬ ‫الاصل الثالث فى المقطعات ‪29b‬‬ ‫الاصل الرابع فى الجهل و فيه اشارة الى حقيقة الذاتية ‪32b‬‬ ‫الاصل الخامس فى الحب و دقايقه ‪34b‬‬ ‫مقالٔە ثانيه در فروع نا مسلوک و دقايق آن ‪37a‬‬

‫‪15‬‬

‫سبيل نا مسلوک پنج است ‪39b‬‬ ‫مقالٔە ثالثه در بيان وجه مرموز و وجه مصرح و لطايف آن ‪43a‬‬ ‫مقالٔە رابعه در شرح نتايج و ثمرات نا مسلوک و خصايص آن مشتمل بر دو وظيفه ‪71a‬‬ ‫وظيفٔە اولى در شرح دقايق اين طر يق و بيان حقايق اين فر يق ‪71a‬‬ ‫وظيفة الثانية در شرح ثمرات نا مسلوک و خصايص آن ‪81b‬‬

‫‪20‬‬

‫خاتمة الكتاب در شرح وقايع سردابه على طر يق تفصيل مشتمل بر دو فصل ‪86a‬‬ ‫فصل اول در شرح بعضى انفاس قدسئە ايشان كه در طر يق نا سلوک ‪86a‬‬ ‫حكايت ز يرک افكار ‪88b‬‬ ‫واقعٔە سنک صبر‬

‫‪115a‬‬

‫ذكر محمد مهدى و مهدى ابن مهدى ‪122b‬‬ ‫‪25‬‬

‫فصل دوم در بيان بعضى غرايب كه در خلاله احوال نا مسلوک به نسبت ذات با بركات‬ ‫ايشان ميكذشت ‪126a‬‬

‫‪42‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫وظيفٔە اولى در بيان آنجه در خلال احوال نا مسلوک به نسبت ذات با بركات ايشان‬ ‫ميكذشت‬

‫‪137b‬‬

‫وظيفٔە ثانيه در شرح بساط مجلس و وفات و بيان ما يتعلق به و فيها الوقايع ‪164b‬‬ ‫واقعٔە اولى ذكر وفات امير فرخ ‪164b‬‬ ‫‪5‬‬

‫واقعٔە ثانيه حادثٔە هايلٔە آن حضرت و بيان ما يتعلق به ‪169b‬‬ ‫ذكر وقايعى كه بعد از واقعٔە هايله وفات بثبوت پوسته و هى سبعة وقايعة ٌ ‪192a‬‬

‫‪43‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بسم الله الرحمن الرحيم‬ ‫الحمد لله ذى البر و النوال * ذى المن و الافضال * ذى الفضل و الـكمال * ذى الجود و الجلال *‬

‫‪3b‬‬

‫ذى الطول و الاقبال * فسبحان الله الـكبير المتعال * و الصلوة و السلام على صاحب القران * و‬ ‫منتشر الفرقان * محمد حجة الايمان و لجة العرفان * و على آله و صحبه نصرة الاديان و خز ينة البرهان‬ ‫‪5‬‬

‫و سلم تسليما كثيرا كثيرا * اما بعد بر سالكان سلوک شر يعت و طر يقت و بر مالكان ملوک‬ ‫حقيقت و وثيقت پوشيده و پنهان نخواهد بود كه جون حضرت حق و مهيمن مطلق جل وعلا‬ ‫بيان حال متعال مآل سرور انبيا بدر خلافت قطب رسالت صلى الله عليه و سلم ميفرمود در‬ ‫كشود و فرا نمود كه سبحان الذى اسرى بعبده‪ a‬و جون قرب و كمالش ميفرمود كفت ثم دنا‬ ‫فتدلى‪ b‬و جون بيان مقام باحترامش ميكرد و تقر ير نمود كه فكان قاب قوسين او | ادنى‪ c‬و جون‬

‫‪10‬‬

‫بيان سر متعال سر ير و راز با سوز و نيازش ميفرمود كفت فاوحى الى عبده ما اوحى‪ d‬و همجنان‬ ‫مبهم بكذاشت تا هيج متنّفس بران سر حاضر نشود و هر كز متأملى بران راز و نياز مطلع نكرد‬ ‫و الا ما شاء الله تعالى‪ e‬و جون سر هنک م ُذاكره و مناظره و مقاوله در ميدان شجاعت بدان‬

‫هذا الكتاب مظهر العجايب پوشيده نماند كه حضرت مخدوم اعظم حضرت حافظ بصير ‪] C, 1b:‬الرحيم ‪1‬‬

‫خزارى ايسكى باغى درشان اغاى بزرک عليها الرحمة و الرضوان از كلام درد بار حضرت بزركوار اقتباس‬ ‫محرم باركاه * نموده نو يشته اند نام مبارک ايشان محمد است جنانجه فرموده اند نظم نام نيكش محمد است‬ ‫نام مبارک جناب حضرت اغاى بزرک عليها الرحمة را رسول اكرم صلى الله عليه و سلم فرزند*او ادنا‬ ‫خوانده مستوره خانيم نام نهاده اند از روى آداب نام مبارک ايشان را بر ز بان آوردن سؤ ادب است‬ ‫اين كتاب بمظهر ‪] B, 00a:‬الرحيم ‖ بنابر ين جنابشان را حضرت اغاى بزرک ميكو يند رحمة الله عليها لمؤلف‬ ‫العجايب نام نهاده شد كتاب قيز بى بى كتابت كرد اين كتاب را بامر مليكه خاتون هم جهار يک جاى‬ ‫ذى المن و ‪] C miss:‬الافضال ‪2‬‬

‫و يک خامه و يک سله و ده بيک كتابه ملا ايش محمد سمرقندى‬

‫الصلواة ‪] B:‬الصلوة ‪ 3‬ذا ‪] B:‬ذى ‖ ذى المن و الافضال ‪] C:‬الـكمال ‖ و النوال ‪] C:‬الفضل ‖ الافضال‬ ‫على ‪] C:‬مطلق ‖ حق و ‪] C miss:‬و ‪6‬‬

‫اصحابه ‪] C:‬صحبه ‖ القرآن و منتشر ‪] B, 1b: on margin‬منتشر ‪4‬‬

‫]جون ‖ ⟩ليلا⟨ ‪] C:‬بعبده ‪⟩ 8‬مركز⟨ ‪] C:‬قطب ‖ ⟩ميز⟨ ‪] C:‬بدر ‪ 7‬جلاله ‪; C:‬على ‪] B:‬وعلا ‖ الاطلاق‬ ‫‪; C:‬مبارزه ⟩يعنى شجاعت⟨ ‪] B:‬مناظره ‪12‬‬

‫⟩بكرد كه⟨ ‪] C:‬كه ‖ ‪] B miss‬مقام ‪9‬‬

‫⟩بيان⟨ ‪B-C:‬‬

‫‪⟩; C: miss‬يعنى اقوال⟨ ‪] B:‬مقاوله ‖ مبارزت‬ ‫‪e Qurʾān 7:188; 10:49; 87:7‬‬

‫‪d Qurʾān 53:10‬‬

‫‪c Qurʾān 53:9‬‬

‫‪b Qurʾān 53:8‬‬

‫‪a Qurʾān 17:1‬‬

‫‪4a‬‬

‫‪44‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جناب عاجز و عاطل كرد و جاذبان حكم اطوار و حاسبان نعِ م اسرار هر يک بر قدر قابليت و‬ ‫على حسب الاستعداد ازان حضرت افاضتى مى نمودند و اشارتى مى ر بودند تا نو بت دولت و‬ ‫حسبت نسبت بسلطان اوليا و برهان اصفيا على ابن ابى طالب رسيد از بيطاقتى با چاهكفت و هو‬ ‫لا الا بعد ان اذنه صلى الله عليه و سلم آب خون كشت و نى بفر ياد در امد جان سلمان و ابوزر‬ ‫‪5‬‬

‫و كميل ز ياد بران معنى وقوف يافت و امن آنجناب كرفتند و بجد تمام و كمال اهتمام | نمودند تا‬ ‫نو بت كامل و تهنيت شامل يافتند و جون اين مكنونات عوالم غيب و مشحونات معالم لا ر يب‬ ‫مقرون و بهيج اصلى و اصطلاحى نبود آنرا اسرار نا مسلوک و مظهر العجايب نام نهادند له الم َّن‬ ‫و عليه التكلان‬ ‫واقعٔە ثانيه بدان اى حافظ اسرار و قايم انوار خليفة الله الجلى پسرک من امير على هروى كه‬

‫‪10‬‬

‫بعد از ايشان كميل اين راه معشوق طوسى است جنانجه از واقعٔە حسن قصاب در كتاب نفحات‬ ‫الانس من حضرات القدس معلوم و مفهوم ميكردد بعد از وى شيخ ابو جعفر مجزوم كه از‬ ‫روحانيت معشوق طوسى بدين نسبت شر يف فايض كشت و بعد از وى مولانا رضى الدين‬

‫حكم جمع حكمت عبارة از خلاق بسنديده و اوصاف حميدۀ ‪] B, 2a margin:‬حكم ‖ كرديد ‪] B-C:‬كرد ‪1‬‬

‫بشر براى سرور كاسات عليه و على اله افضل الصلوة و اكمل التحيات است كر يمه و انک يعنى خلق‬ ‫عظيم اشارة بدانست و بيان مكارم اخلاق كر يم از ز بان درر بار حضرت صدر بدر كاينات جهان صادر‬ ‫كرديده است كه جبل من قطعکواعط من حرمک و واعف عمن ظلمک و قالت عايشه رضى الله تعلى‬ ‫‪] B, 2a margin:‬اطوار ‖ احكام ‪] C:‬حكم ‖ عنها فى عقيب سوال السايل خلقه القاآن و الله اعلم بالصواب‬ ‫و الاطوار جمع طور مراد انجا و الله اعلم حكمتهاى متنوعه و انواع و اضاف اسرار غامضهكه در ليلة المعراج‬ ‫سى هزار سخنهاى سر بستٔە واجب الـكتمان كنه خواص محرم آنند و نه اخص الخواص الا ما شاء الله تعالى‬ ‫اقاضى ⟩صلى ‪] B:‬افاضتى ‪ 2‬به ‪] C:‬بر ‖ كر يمٔە فاوحى الى عبده ما اوحى اشارة بان است فافهم و الله اعلم‬ ‫⟩كرم الله ‪] B-C:‬طالب ‖ الاصفيا ‪] C:‬اصفيا ‖ الاوليا ‪] C:‬اوليا ‖ ‪] B: miss‬نسبت ‪3‬‬ ‫يعنى اين ‪] B, 2b margin:‬ز ياد ‪5‬‬

‫الله عليه و سلم⟨‬ ‫وجهه⟨‬

‫⟩و جاه⟨ ‪] C:‬كشت ‖ ⟩چاه⟨ ‪] B:‬آب ‖ ⟩يقول⟨ ‪] C:‬لا ‪4‬‬

‫سه نفر سلمان و ابو زر غفارى و كميل ابن ز ياد رضى الله عنهم بشارت نيابت كامل و مرتبه خلافت سال‬ ‫]امير ‪ 9‬از ‪] B:‬آنرا ‪ 7‬عالم ‪] C:‬عوالم ‪ 6‬يافتند ‪] C:‬يافت ‖ از حضرت على كرم وجهه بالله و هو اعلم‬ ‫]ميكردد ‪11‬‬

‫⟩رحمة الله عليه⟨ ‪] C:‬است ‖ اين راه ‪] B miss:‬راه ‖ ⟩ابن ز ياد⟨ ‪] B:‬كميل ‪10‬‬

‫⟩الدين⟨ ‪C:‬‬

‫⟩رحمة الله عليه⟨ ‪] C:‬طوسى ‪12‬‬

‫⟩و⟨ ‪C:‬‬

‫‪4b‬‬

‫‪45‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كه از معاصران خواجه عبد الرحمن كهواره و از صحبت داران جناب ابو العباس خضر بوده‬ ‫خداوندم ميفرمودند رحمها الله اين نسبت از روحانيت ك ُميل ز ياد بمعشوق طوسى | رسيد و از‬

‫‪5a‬‬

‫وى در خذمت مولانا رضى الدين متناهى كشته طرف ثانى از حضرت ارسلان باب نيم خرما‬ ‫امانت حضرت مقدس نبوى بخذمت آتا يسوى رسيد و از بركت آن بر وى اصول نا مسلوک‬ ‫‪5‬‬

‫ن بخذمت قثم شيخ رسيد‬ ‫منكشف شده و از وى بحكيم اتا انتقال كرده و از وى قرنا ً بعد قر ٍ‬ ‫و خذمت خواجٔە بزرک بهاء الملة و الدين محمد ابن محمد البخارى المعروف بنقشبند قدس الله‬ ‫سره و ر َّوحنا الله سره در نهايت حال بعد از اجازت امير كلال از خذمت ايشان بر ين طر يق‬ ‫تر بيت يافته اند از ايشان بخذمت شيخ شادى غديوتى و مستورۀ وى متناهى كشته ميفرمودند‬ ‫رحمها الله قول كسانيكه خذمت ابى الرضا رتن را سند نا مسلوک داشته اند لا يصح و لا يقبل‬

‫‪10‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله طرف ثالث از ين طر يق مايم كه اين نسبت شر يف ابا ًعن جٍد بما رسيده‬ ‫بآن تر بيت يافته ايم و مراسم | آن از خواجٔە خضر در آموخته ايم و طرف رابع تو اقول هى‬ ‫رحمها الله امامة فى عهدنا كعايشة و فاطمة رضى الله بعد رسول الله صلى الله عليه و سلم لان‬ ‫ما لم يسلـک لا ينبغى الا بخوف الامام او الامامة او يسفرهما هذا ما حره عليه ائمة اهل البيت‬ ‫بالاتفاق و سفيرنا فى عهدنا انت يا بنى امير على الذواى و الله العصمة و عليه التكلان واقعٔە ثالثه‬

‫‪15‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک را بى سند قبول مى بايد كرد جنانجه معيت ذاتى را بى دليل‬ ‫صص قبول ميكنند براى سند براى استيناس نفس است و كاهى ميفرمودند براى نفوس لا‬ ‫مخ ّ‬ ‫‪] A:‬خداوندم ‪2‬‬

‫⟩حضرت⟨ ‪] C:‬بوده ‖ ⟩خواجه⟨ ‪] B-C:‬العباس ‖ ‪] B: miss‬جناب ‖ كه ‪] B-C:‬و ‪1‬‬

‫نام اين كتاب ‪] A: 4b margin:‬طوسى ‖ رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‖ يعنى اغاى بزرک رحمها الله ‪4b margin:‬‬

‫⟩صلى الله ‪] C:‬نبوى ‪ 4‬طر يق ‪] C:‬طرف ‪ 3‬مظهر العجايب است و حضرت حافظ بصير جمع كرده اند‬ ‫‪] B: miss; C:‬سره ‪7‬‬ ‫]اند ‪8‬‬

‫⟩و الحق⟨ ‪] C:‬الملة ‪6‬‬

‫⟩كرمينكى⟨ ‪] B:‬شيخ ‖ ⟩قاسم⟨ ‪] B:‬بخذمت ‪5‬‬

‫عليه و سلم⟨‬

‫الكلال ‪] B:‬كلال ‖ ⟩از خذمت⟨ ‪] B-C:‬اجازت ‖ و ر َّوحنا الله سره ‪] C miss:‬سره ‖ ⟩العز يز⟨‬

‫]طرف ‪10‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬يقبل ‖ الرضاى بن ‪] B:‬رتن ‪9‬‬

‫⟩به⟨ ‪] C:‬و ‖ غدوتى ‪] C:‬غديوتى ‖ ⟩و⟨ ‪B-C:‬‬

‫]طرف ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬خضر ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] C:‬از ‖ ‪] C: miss‬آن ‪11‬‬

‫د ‖ طر يق ‪C:‬‬ ‫جدى ‪] B:‬ج ٍ‬

‫‪] C:‬كعايشة ‖ اقول هى رحمها الله← با قوال هر يره رحمة الله ‪] C:‬الله ‪12‬‬

‫‪] C: miss‬تو ‖ طر يق ‪C:‬‬

‫;جرا ‪] B:‬حره ‖ يصفرهما ‪] B:‬يسفرهما ‪13‬‬

‫⟩عنها⟨ ‪] C:‬الله ‖ ;رضى الله← رحمهما الله ‪] B:‬الله ‖ عايشة‬

‫⟩ره⟨ ‪] C:‬الله ‪15‬‬

‫جرى ‪C:‬‬

‫‪; C:‬بيان ‪] B:‬براى ‪16‬‬

‫هروى ‪] B-C:‬الذواى ‖ صفيرنا ‪] B:‬سفيرنا ‪14‬‬

‫نفس ‪] C:‬نفوس ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميفرمودند ‖ ⟩اطمينان⟨ ‪] B:‬استيناس ‖ همان‬

‫‪5b‬‬

‫‪46‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نزكى است و الله الموفق و المعين واقعٔە رابعه در سبب تصنيف اين كتاب متعالى خطاب بعون‬ ‫الله الملـک الوهاب جون نو بت دولت منظورى برشيدۀ ذات الرشاد رسيد و از جهت وى از‬ ‫بخارا بسمرقند آمديم از بى تجر بهكى ياران و دوستان كار بجاى رسيد كه عامٔەكبراى سمرقند در‬ ‫حق ما بدكمان | شدند از سلاطين و غيرهم و طر يقٔە مرضئە نا مسلوک را بمذهب ردّئە ملاحده‬ ‫‪5‬‬

‫‪6a‬‬

‫و زنادقه نسبت كردند و فقير را بحلول و اتحاد و تشبيه و تعطيل مسند و منسوب كردانيدند تا‬ ‫غايتى كه منافقان همه از جملٔە اصحاب اين فقير قاصد قتل و باعث خون ما كشتند ر بنا افتح بيننا‬ ‫و بين قومنا بالحق و انت خير الفاتحـين‪ a‬و جون اين قرعٔە سعادت واقعٔە عنايت بر نام بى سرانجام‬ ‫ما نسخ منسوخ مسماة صاحبه منظور يه خذلها الله و لم يشيفها مقرع و مرقع كرديد و محرم وقت‬ ‫فقير كشت رمزۀ از ين رموز و نبذۀ از ين كنوز به نسبت بى حسبت وى القا كرديم و املا نموديم‬

‫‪10‬‬

‫آن بى بضاعت قدر اين صناعت نا دانسته و حق اين رضاعت نا شناخته ما را ⟩در بادئە⟨ فراق‬ ‫و بيدايى اشتياق سركردان و سراسيمه ساخت و بى جحت قاطع و موجب ساتع نقض عهد نموده‬ ‫پاى در مقام عداوت و دشمنى نهاد و بجد تمام بران امر شنيع | ثبات قدم نمود و بجهت دنياى‬ ‫فانى عذاب آن جهانى اختيار كرد و از جهت رضاى ما در دولت مادر ذات از دست داد و‬ ‫بدان سبب از درجٔە اهل الله بسوى دركه ناسخ منسوخ اقول و خمول نمود سيهزم الجمع و يولون‬

‫‪15‬‬

‫الدبر‪b‬‬

‫وه جه اين كورسيت كه در شاه راه شرع *‬ ‫با صد هزار ره بر بينندۀ رهكم است*‬

‫‪] B:‬الله ‖ ناسخ ‪] B:‬نسخ ‪8‬‬

‫⟩و⟨ ‪] B:‬سعادت ‪7‬‬

‫‪] B-C:‬ساتع ‖ ⟩بى⟨ ‪] C:‬و ‪11‬‬ ‫‪] B-‬ذات ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬جهانى ‪13‬‬

‫‪] B-C: miss‬الله ‪2‬‬

‫نا داشته ‪] B:‬دانسته ‪10‬‬

‫نزكى است← يزكايت ‪] B:‬است ‪1‬‬

‫زمره ‪] C:‬رمزۀ ‪9‬‬

‫متفرع ‪] C:‬مقرع ‖ ‪miss‬‬

‫بيد يعنى بيابان ‪] A, 6a margin:‬شنيع ‖ براى ‪] B-C:‬بران ‪12‬‬

‫وه جه ‪] C:‬كورسيت ‖ وه جه← و وجه ‪] B:‬جه ‪16‬‬

‫وجه ‪] B:‬درجٔە ‖ بران ‪] B:‬بدان ‪14‬‬

‫ساطع‬ ‫ذاد را ‪C:‬‬

‫بر نكشت ‪; C:‬كم است←نكشت ‪] B:‬است ‪ 17‬اين كورسيت← وه اين جهكورسيت‬ ‫‪b Qurʾān 54:45‬‬

‫‪a Qurʾān 7:89‬‬

‫‪6b‬‬

‫‪47‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫صاحب الدولة و الدعوة ابو مسلم ميكو يد ⟩رحمه الله⟨ و رضى الله عنه بسبب فوت سليمان‬ ‫ابن كثير طايى پشت من خم شد ما نيز همان ميكو يم و ز ياده نيز ميرو يم اللهم اهد قومى فانهم‬ ‫⟩لا⟨ يعلمون و جون سخنان نا مرضى و حكايات نا مناسب وى بحضور دوست و دشمن بسيار شد‬ ‫و امور ديكر از ترک و تاجک بدان مزخرفات ملحق و موصول كشت كمان خلايق در حق ما‬ ‫‪5‬‬

‫متزايد كشت و متضاعف كرديد و شكايت دوست و دشمن از ممر ما و فقراى ما بسيار شد و‬ ‫تهجين و تقبيح اين نسبت شر يف و حسبت لطيف بمرتبٔە بدايت رسيد و بسرحد تواتر انجاميد |‬

‫‪7a‬‬

‫تا در ليله پنج شنبه سيزدهم شهر جمادى الاولى بتاريخ نهصد هفتاد سه وقت سحر س ُر ُوشان ضفر‬ ‫كر يمٔە قديمٔە و هم يصطرخون‪ a‬را در كوش فقير خواندند و از ممر خروش آن سروش كلمات‬ ‫غرايب و حكايات عجايب در خاطر فاتر ما متمكن و متمثل كردانيدند و امر كردند تا رسالٔە‬ ‫‪10‬‬

‫مظهر العجايب و مجمع الغرايب را بر نام متعالى نظام فرزند امير على ابن خواجه سلطان على حروى‬ ‫و هو المؤ يد من الله الولى مرقوم و منشور كردانيم تا دقيقٔە حق از ركيكٔە باطل ممتاز كردد و طر يقٔە‬ ‫نا مسلوک اصولا ًو فروعا اً ز مذاهب مختلفه و احوال متشابه شناخته شود ز بان نيک و بد بسته‬ ‫كرد و محرمانرا سند ⟩سنت⟨ شود و از بلئە نا محرمان حرزى و امانى باشد و فتور يكه از ممر شكايت‬ ‫بى نكايت دوست و دشمن در قلوب صافئە اصحاب اولو ]اولوا[ الالباب راه يافته باشد بحدود‬

‫‪15‬‬

‫ت و تفرقٔە ايشان | على احسن الوجوه بجمعيت‬ ‫مأمونه ارتباط و انجذاب عايد و راجع كردد و برُ فَ ِ‬ ‫و حضور انجامد و بر فاهيت و سرور محو ّل و مبدل شود اميد واثق بكرم خالق آنكه خطيات‬ ‫مصاب و دعوات مستجاب كردد رجاء مأمول به نسبت آن فرزند مقبول آنكه اين كتاب را از‬

‫‪] B-C:‬متزايد ‪5‬‬

‫كر ‪] B:‬كثير ‖ ‪] C: miss‬ابن ‪2‬‬

‫رحمه الله و رضى الله عنه← كه ‪] C:‬عنه ‪1‬‬

‫از ممر ما و فقراى ‪; C miss:‬ما ‪] B miss:‬ما ‖ تضاعف ‪] C:‬متضاعف ‖ ‪] B-C: miss‬كشت ‖ تزايد‬ ‫‪] B-C:‬ضفر ‖ ⟩بود كه⟨ ‪] C:‬سه ‖ سنه ‪] C:‬بتاريخ ‖ شهر←ماه ‪; C:‬سيزدهم شهر ‪] B miss:‬شهر ‪7‬‬ ‫سند سنت ‪] B-C:‬سنت ‪13‬‬ ‫ت ‪15‬‬ ‫;ترقبت ‪] B:‬برُ فَ ِ‬

‫هروى ‪] B-C:‬حروى ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬را ‖ ‪] C: miss‬قديمٔە ‪8‬‬

‫بحده ‪] B:‬بحدود ‖ نيافته ‪] B-C:‬يافته ‪14‬‬

‫ما‬ ‫ظفر‬

‫كه ‪] B miss:‬فتور يكه ‖ ←نسبت‬

‫بر نام متعالى نظام فرزند امير على ابن خواجه سلطان على نوشته شد ‪] A, 7a margin:‬ايشان ‖ فرقت ‪C:‬‬ ‫در ‪] C:‬از ‖ ⟩از⟨ ‪] B-C:‬آن ‖ به نسبت آن ‪] B-C miss:‬آن ‪17‬‬

‫⟩به⟨ ‪] C:‬و ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 35:37‬‬

‫‪7b‬‬

‫‪48‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نظر بى تأثير محرفان و بصر بى بصيرت مخالفان و جدل پر علل معاندان و مجادلان پوشيده محفوظ‬ ‫دارد تا لوث خيانت نا محرمان بدان عصمت اين عروس نرسد و جشم حاسد بى خردان بر جمال‬ ‫اين عفيف و كمال اين حفيف نيفتد و آفت عين الـكمال به پيرامن پيراهن اين حميده خصال نرسد‬ ‫ناموس شر يعت نشكند و ننک طر يقت بباد نرود و سرهنک حقيقت بغضب نيايد و جنک‬ ‫‪5‬‬

‫سنک بآن شادى خواجٔە تفرقٔە و برفت سر منزل خفض جفص اين محجوله منظوره راه نيابند‬ ‫التوفيق من الله و الامداد انه ولى الرشاد و هو بصير بالعباد‪a‬‬ ‫واقعٔە خامسه فهرست اين كتاب | مشتمل است بر مقدمة الخطاب و جهار مقاله و خاتمة‬

‫‪8a‬‬

‫الكتاب مقدمة الخطاب در بيان حكايت لعبت سنكين و فوايد آن مشتمل بر دو فصل فصل اول‬ ‫در تقر ير اين حكايت با شكايت و محصول آن فصل دو يم در بيان فوايد اين حكايت و مأمول آن‬ ‫‪10‬‬

‫مقالٔە اولى در بيان اصول نا مسلوک و حقايق آن مقالٔە ثانيه در بيان فروع نا مسلوک و دقايق‬ ‫آن مقالٔە ثالثه در بيان وجه مرموز و وجه مصرح و لطايف آن مقالٔە رابعه در شرح نتايج و ثمرات‬ ‫نا مسلوک و خصايص آن خاتمة الكتاب در شرح وقايع سردابه على طر يق تفصيل مشتمل بر دو‬ ‫فصل فصل اول در شرح بعض انفاس قدسئە ايشان كه در طر يق نا مسلوک بر ز بان ولايت‬ ‫بيان ايشان ميكذرانيدند و متعطشان بادئە طلب را ازان زلال كمال فايض و متأثر ميكردانيدند‬

‫‪15‬‬

‫فصل دو يم در بيان بعضى غرايب كه در خلال احوال | نا مسلوک به نسبت ذات با بركات‬ ‫ايشان ميكذشت و برأى العين نتايج و ثمرات آن محصوص و مشهور ميكشت ر بنا لا تزغ قلو بنا‬ ‫بعد اذ هديتنا وهب لنا من لدنک رحمة انک أنت الوهاب‪ b‬لا آله الا الله محمد رسول الله و صلى‬ ‫الله على نبينا محمد و آله اجمعين‬

‫]نرسد ‖ ضعيف ‪] B-C:‬حفيف ‪3‬‬ ‫]الامداد ‪6‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬پوشيده ‖ نا محرمان ‪] C:‬محرفان ‪1‬‬

‫بد امن ‪] B-C:‬بدان ‪2‬‬

‫محموله ‪] B:‬محجوله ‖ حفظ ‪; C:‬حفص ‪] B:‬جفص ‖ فرقت ⟩به⟨ ‪] C:‬برفت ‪5‬‬

‫مقدمة ‪; C miss:‬و جهار مقاله و خاتمة الكتاب مقدمة الخطاب ‪] B miss:‬الخطاب ‪8‬‬ ‫]مصرح ‪11‬‬

‫‪] C: miss‬بيان ‖ با شكايت ‪] B-C miss:‬شكايت ‪9‬‬

‫‪] B-C:‬محصوص ‖ تعين ‪] C:‬العين ‪16‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬فصل ‪13‬‬

‫⟩تا⟨ ‪B-C:‬‬ ‫الامتداد ‪B:‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬فصل ‖ الخطاب‬

‫التفصيل ‪] C:‬تفصيل ‪12‬‬

‫مصروح ‪C:‬‬

‫على نبينا محمد و آله اجمعين← عليه و سلم ‪] C:‬اجمعين ‪ 18‬محسوس‬ ‫‪b Qurʾān 3:8‬‬

‫‪a Qurʾān 3:15; 3:20; 40:44‬‬

‫‪8b‬‬

‫‪49‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بسم الله الرحمن الرحيم اعتصام الكلام الى احسن الانام ناد علينا مظهر العجايب تجده عونا ً‬ ‫لـک فى النوايب كل هٍّم و غم* سينجلى بولايتک يا على يا على ياعلى حرز الامان عن عيون اهل‬ ‫الطغيان و ان يكاد الذين كفروا ليز لقونک بابصارهم لم سمعوا الذكر و يقولون انه لمجنون و ما هو الا‬ ‫ذكر للعلمين‪ a‬و الحمد لله رب العالمين و الصلوة و السلام على اكرم الرسل و اقدم السبل محمد و آله‬ ‫‪5‬‬

‫اجمعين مفتح الكلام فى مقدمة المرام قل الله ثم ذرهم فى خوضهم يلعبون‪b‬‬ ‫مقدمة الخطاب در تقر ير و تحر ير حكايت مشتمل بر هدايت | لعبت سنكين و فوايد آن مشتمل‬ ‫بر دو فصل فصل اول در تقر ير اين حكايت با شكايت از ز بان عنايت و بيان هدايت رحمها الله‬ ‫و رضى الله عنها و عن آبائها الـكرام قال ابو الوفآء الخوارزمى رحمه الله ر باعى‬

‫اى آنكه تو يى حيات جانى جانم *‬ ‫‪10‬‬

‫در وصف تو كرجه عاجز و حيرانم*‬ ‫بينائى جشم من توى مى بينم*‬ ‫دانائى عقل من توى ميدانم*‬

‫قال صاحب المثنوى حضرت مولوى قدس سره منسو با ًالى شمس الملة و الدين محمد بن محمد بن‬ ‫التبر يزى رحمة الله و رضى عنه ر باعى‬

‫‪15‬‬

‫كى كفت كه آن دلبر جاو يد بمرد*‬ ‫كى كفت كه آفتاب اميد بمرد*‬ ‫آن دشمن خرشيد بر امد بر بام*‬ ‫دو جشم بو بست كفت خورشيد بمرد*‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬فصل ‪7‬‬ ‫‪] B-C:‬بن ‖ ⟩العز يز⟨ ‪] C:‬سره ‪13‬‬ ‫‪] B:‬بمرد ‪16‬‬

‫بميرد ‪] B-C:‬بمرد ‪15‬‬

‫⟩با شكايت⟨ ‪] C:‬حكايت ‪6‬‬

‫⟩و اصحابه⟨ ‪] C:‬آله ‪4‬‬

‫رحمه الله ‪] C miss:‬الله ‖ الخارزمى ‪] C:‬الخوارزمى ‖ آباء ‪] C:‬آبائها ‪8‬‬ ‫بيت ‪] B:‬ر باعى ‖ رحمة الله و رضى عنه ‪] C miss:‬عنه ‪14‬‬

‫‪miss‬‬

‫بميرد ‪] B:‬بمرد ‪ 18‬بر ايد ‪] C:‬امد ‪ 17‬بميرد‬ ‫‪b Qurʾān 6:91‬‬

‫‪a Qurʾān 68:51–52‬‬

‫‪9a‬‬

‫‪50‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ر بنا لا تجعلنا فتنة‪ a‬للذين آمنوا ر بنا انک رؤف رحيم‪ b‬ميفرمودند رحمها الله ملـک فغفور والى‬ ‫جين را دختر بود مسماة به فرخ نكار وقتى بيمار شد كارش بحد محاق رسيد منجمان و كاهنان‬ ‫فغفور را خبر دادند كه مهم دختر تو از سير بوادى | بنظام رسد و عقدۀ مشكلش از هواى بيابان‬ ‫و فضاى صحرا مفتوح و كشاده شود بيت‬

‫صبا بلصف بكوى آن غزال رعنارا‬

‫‪5‬‬

‫*كه سر بكوه بيابان تو دادۀ ما را *‬

‫فغفور بحكم تنجيم و روش كهانت بهمراهى دختر سفر اختيار كرد و وادى بوادى مى نمود قطعه‬ ‫قطعه مقطعات اراضى صحرا و بيابانرا ز ير قدم مى آورد هيج جا مهم فتح نمى كشت و در هيج‬ ‫منزل كار بانجام نمى رسيد تا در اثناى سير و سلوک در نواحى بلاد مازندران كذرش بخانٔە افتاد‬ ‫‪10‬‬

‫كه جشم مهندس خرد دور بين در عرصٔە مكان و مكين مثل آن كاشانه نديده بود و صورت‬ ‫كرَ ِو َهم بقلم علم و فهم بلطافت آن خانه و ز يبائى آن بهشت زمانه تصو ير نكرده‬ ‫بيت‬

‫صورت كر نقاش جين*‬ ‫رو صورت خو يش بو بين*‬ ‫‪15‬‬

‫يا صورتى كش اينجنان*‬ ‫يا ترک كن صورت كرى*‬

‫‪] C:‬بود ‖ دخترى ‪] B-C:‬دختر ‪2‬‬ ‫اشكالش ‪] B:‬مشكلش ‪3‬‬ ‫‪] C:‬بلصف ‪5‬‬

‫رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‖ ⟩و لا تجعل فى قلو بنا غلا⟨ ‪] C:‬فتنة ‪1‬‬

‫بحد محاق← بجان ‪] B-C:‬محاق ‖ ⟩كه⟨ ‪] B:‬وقتى ‖ ‪] B-C: miss‬به ‖ ‪miss‬‬

‫نظم ‪] C:‬بيت ‖ كردد ‪] C:‬شود ‖ ‪; C: miss‬و فزاى ىدل ‪] A, 9b margin:‬فضاى ‪4‬‬

‫]بوادى ‖ ;بسر بوادى ‪] A, 9b margin:‬بوادى ‖ با همراهى ‪] C:‬بهمراهى ‖ رو يش ‪] C:‬روش ‪ 7‬بلطف‬ ‫كذارش ‪] C:‬كذرش ‪9‬‬

‫نميشد ‪] B-C:‬كشت ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬آورد ‪8‬‬

‫‪] C: the last two lines are reversed‬كرى ‪16‬‬

‫⟩و⟨ ‪] B:‬نمود ‖ ⟩نهاده⟨ ‪C:‬‬

‫به بين ‪] B:‬بين ‪14‬‬ ‫‪b Qurʾān 59:10‬‬

‫نظم ‪] C:‬بيت ‪12‬‬ ‫‪a Qurʾān 60:5‬‬

‫‪9b‬‬

‫‪51‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫حاصل جون دختر شاه را نظر بران خانٔە محيط كشت بوى ازان بمشام | جانش رسيد و‬

‫‪10a‬‬

‫سوداى ازان در دماغ بى فراغش راه يافت از پدر اجازت خواست تا لحظٔە تماشاى آن خانه‬ ‫كند و زمانى بنظارۀ آن مقام آرام كيرد ملـک از التماس دختر سر نه پجيد و بحكم وى ارخاى‬ ‫عنان نموده رخصت داد تا بتماشاى آن خانه مشغول كردد و بهواى آن نزهت سراى الفت پذيرد‬ ‫‪5‬‬

‫همين كه بدرون آنخانه در امد و از نظر پدر مختفى كشت درو ديوار آن خانه معدوم شد جنان از‬ ‫نظر همكنان غايب كشت كه كو يا هر كز موجود نبود بلـكه در عرصٔەكيتى مطلقا مخلوق نكشته‬ ‫بود بيت‬

‫ما لعبتكانيم فلـک لعبت باز*‬ ‫از روى حقيقتى نه از روى مجاز*‬ ‫‪10‬‬

‫باز يݘه همى كنيم در ملـک وجود*‬ ‫رفتيم بصندوق عدم يک يک باز*‬

‫ملـک مدت جهل روز با صد كونه درد و سوز دران مقام اقامت نمود و بقدم استقامت پاى‬ ‫ملامت مى فرسود و سبيل ندامت مى پمود هيج سودى نداشت و به هيج باب بران فايده مترتب‬ ‫نكشت | بعد از كذشتن ايام ار بعين آن ملـک مظفر دين بيخبر و غمكين با ناله و انين جون آه‬ ‫‪15‬‬

‫آتشين با جون نفس حز ين بطرف ملـک جين باز كشت جان دختر را بجهان آفر ين سپرد با دل‬ ‫پر درد و داغ و بديدۀ بى جشم و جراغ بطرف منزل روى نهاد و بجانب دار الفراق باز كشت‬ ‫و لنعم ما قال حيث قال بيت‬

‫اى غايب از نظر بخدا مى سپارمت*‬ ‫جانم بسوختى و بجان دوست دارمت*‬

‫ارضاى او ‪] C:‬ارخاى ‖ اختيار ‪] B-C:‬التماس ‪3‬‬ ‫حقيقى ‪] C:‬حقيقتى ‪9‬‬ ‫‪] C:‬جون ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬بود ‪7‬‬

‫بوئى ‪] C:‬بوى ‖ بان ‪] C:‬بران ‖ ⟩پاد⟨ ‪] C:‬دختر ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪6‬‬

‫متحير ‪] B-C:‬بيخبر ‖ الدين ‪; C:‬در ين ‪] B:‬دين ‪14‬‬

‫كشت ‪] C:‬شد ‖ بديدن ‪] B:‬بدرون ‪5‬‬ ‫نه ‪] B:‬به ‖ از ديده ‪] C:‬ندامت ‪13‬‬

‫نظم ‪] B: miss; C:‬بيت ‪⟩ 17‬و⟨ ‪] C:‬سپرد ‖ خان ‪] B:‬جان ‖ باحون‬

‫‪10b‬‬

‫‪52‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اما از ين جانب جون فر ّخ نكار دران طلسم حيرت در ماند و دران سراجٔە افسوس بيݘاره‬ ‫كشت بهر طرفى ميدو يد و از هر درى راه صفا و كشايش مى جست كما قال حيث قال بيت‬

‫خيز تا از در ميخانهكشادى طلبيم*‬ ‫بر در دوست نشينيم و مرادى طلبيم*‬

‫‪5‬‬

‫آن خانه را مشتمل بر حجرات متعدده يافت و مبتنى بر بيوت متكثره ديد عقلش فرو ماند و نظر‬ ‫خيره | شد و فكرش متحير كشت ناكاه از در خانه نكاهكرد مردۀ ديد افتاده پهلو بر تيغ زمين‬

‫‪11a‬‬

‫نهاده بترسيد خواست كه ازان مقام باز كرد و بسرش الهام دادند بقولى تأريخ آن بر سنک آستانه‬ ‫آن خانه نوشته ديد بروايتى بخوابش نمودند كه ترا مدت جهل روز در ين طلسم معتكف مى بايد‬ ‫شد و در ين مقام ار بعين مى بايد نشست و على الاهتمام حافظ و ملازم اين ميت بايد بود و از ين‬ ‫‪10‬‬

‫جشمٔە سياهكه در پيشان اين خانه است هر روز در حلق وى مى بايد جكانيد و ازان جهل بهى‬ ‫يا سيب يا انار يا جهل پاره صندل سياهكه بر طاق آن خانه نهاده اند هر روز يكى بمشام او مى‬ ‫بايد رسانيد و و يرا از ين پهلو باين پهلو كردانيد تا بعد از جهل روز اين مرده زنده شود و عقد تو‬ ‫با وى منعقد كردد و ترا از ين | ممر علوم عجايب و هموم غرايب روى نمايد بعد ازان دولت مؤ ب ّد‬ ‫⟩بينى⟨ و سعادت ممهّد يابى دختر بحكم ارادت تسليم كشت و بامر قضا ساكن آن قضا شد و‬

‫‪15‬‬

‫بطوع جان و دل ملازمت آن كسل اختيار كرد و بمحافظت آن شمع جهكل اقبال نمود كار مى‬ ‫كشت و روز نامه مى نوشت بيت‬

‫‪] C:‬مبتنى ‖ ‪] B-C: miss‬يافت ‪5‬‬ ‫]نوشته ‖ ‪] B: miss‬آن ‪8‬‬

‫نظم ‪] C:‬بيت ‖ دو يد ‪] B-C:‬ميدو يد ‪2‬‬

‫⟩از ين حال⟨ ‪] C:‬نهاده ‪7‬‬

‫آب ‪] C:‬وى ‖ پيشكاه ‪] B:‬پيشان ‪10‬‬ ‫]كردانيد ‖ ⟩ميبايد⟨ ‪] C:‬پهلو ‪12‬‬ ‫فضا ‪] C:‬قضا ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬ممهّد ‪14‬‬

‫لظع ‪] C:‬تيغ ‪6‬‬

‫ميبايد ‪] B-C:‬بايد ‪9‬‬

‫وى ‪] B-C:‬او ‪11‬‬

‫‪] C: miss‬حيرت ‪1‬‬

‫نظرش ‪] B-C:‬نظر ‖ مبنى‬

‫در ين طلسم ‪] C miss:‬طلسم ‖ نو يشته ‪C:‬‬

‫جكانى ‪] B:‬جكانيد ‖ هر روز در حلق وى ←‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬نمايد ‖ غموم ‪] B-C:‬علوم ‖ و يرا ‪] C:‬ترا ‪13‬‬

‫كردانى ‪B:‬‬

‫⟩كرد⟨ ‪] C:‬نمود ‖ چكل ‪] B-C:‬كل ‖ ⟩دل⟨ ‪] B-C:‬آن ‖ بملازمت ‪] C:‬ملازمت ‖ بسطوح ‪] B:‬بطوع ‪15‬‬ ‫نظم ‪] C:‬بيت ‖ نو يشت ‪] C:‬نوشت ‪16‬‬

‫‪11b‬‬

‫‪53‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سر ارادت ما آستان حضرت دوست *‬ ‫كه هر جه بر سر ما ميرود ارادت اوست*‬

‫كو يند محمد شاه والئ مازندران بسر داشت مهر افروز نام و يرا علت مؤته عارض كشت تا غايتى‬ ‫كه خلايق بر موت او حكم كردند و بر فوت او عازم و جازم كشتند حكيمى بود اندران ديار‬ ‫‪5‬‬

‫شابور نام بطر يق حكمت معروف و بدقيقٔە امانت و ديانت موصوف و يرا بياوردند حكم فرمود‬ ‫كه اين را بطلسم جهان افروز كه درعهد كيكاووس با تمام اولاد بى ناموس بسته اند مى بايد‬ ‫كه برد و دران خانه وديعت مى بايد نهاد | تا دختر والى جين برسد و مهم ⟩از پيش⟨ وى كشاده‬

‫‪12a‬‬

‫شود و عقدۀ كار وى باهتمام آن فرخ نكار سرانجام مفتوح كرد و ملـک بحكم حكيم حاذق‬ ‫عمل نموده وى را بدان طلسم آورد و دران ⟩خانه⟨ وديعت نهاد و جواسيس حواذق تعيين‬ ‫‪10‬‬

‫كرد و منتظر مى بود تا وقت آن سعادت كى در ايد و هنكام آن عنابت كى رسد تا در ين وقت‬ ‫جواسيس آن نواحى بر قضئە فغفور وقوف يافتند و وى را از واقعٔە فرخ نكار مطلع كردانيدند‬ ‫ملـک را ازان واقعه خبر دادند و از ممر تقس ّم و تبسم آن رايحٔە فايحه استبشار نمودند حكيم‬ ‫كفت ساكن باشيد و حركت مكنيد تا كار بنظام رسد و مهم تمام شود و مقاصد بحصول پيوندد‬ ‫و الحمد لله على ذلـک مؤته بوَ َاوِ مسكنه علتى است مانند اغما و جنون و بهمزۀ مضمومه قر ئە‬

‫‪15‬‬

‫سانى‬ ‫است در بلاد سراى شام كه س ُر ئە جناب نبوت بآنجا رسيده و با شرحبيل ابن حسنه غ ّ‬ ‫كه از كماشتكان ه ِرقُ ِل | والى روم بوده قتال كرده و عبد الله رواحه و ز يد ابن حارثه و جعفر‬

‫او است ‪] C:‬اوست ‖ ‪] C: miss‬ما ‪2‬‬

‫]كو يند ‪3‬‬

‫حكيم ‪] C:‬حكم ‪5‬‬

‫‪] C:‬برد ‪7‬‬

‫دو است ‪] C:‬دوست ‖ ⟩براست⟨ ‪] B:‬سر ‪1‬‬

‫شده بود ‪; C:‬شد ‪] B:‬كشت ‖ پسرى ‪] B-C:‬بسر ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫اين را بطلسم جهان افروز كه درعهد كيكاوس با تمام اولاد بى ناموس بسته اند مى بايد كه برد←‬ ‫‪] B-C:‬نكار ‪8‬‬ ‫]قضئە ‪11‬‬

‫اين طلسم در زمان كيكاوس كه با تمام اولاد بى ناموس بسته اند ميبايد برد‬

‫صادق ‪] B-C:‬حواذق ‪9‬‬

‫حاذوق ‪; C:‬حواذق جمع حاذق ‪] A, 12a margin:‬حاذق ‖ ‪miss‬‬

‫استسفار ‪] B:‬استبشار ‖ ⟩جه⟨ ‪] C:‬آن ‖ تنسيم ‪; C:‬منسم ‪] B:‬تبسم ‖ تقسيم ‪] C:‬تقس ّم ‪12‬‬ ‫;مؤته بوَ َاوِ ‪] B miss:‬بوَ َاوِ ‪14‬‬

‫قصيه ‪B:‬‬

‫⟩انجامد و⟨ ‪] B-C:‬بحصول ‖ نكنيد ‪] C:‬مكنيد ‖ تسكين ‪] C:‬ساكن ‪13‬‬

‫سانى ‖ ⟩كه⟨ ‪; C:‬أنجا رسيدند ‪] B:‬رسيده ‖ بانجام ‪] C:‬بآنجا ‖ ‪] B: miss‬سراى ‪15‬‬ ‫عنانى ‪] B:‬غ ّ‬

‫مواد ‪C:‬‬

‫نموده ‪] C:‬كرده ‪16‬‬

‫‪12b‬‬

‫‪54‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫طيار دران سر زمين بدرجٔە شهادت رسيده اند و بنقد آن سعادت فايض و ماهر كرديده اند‬ ‫رضى الله عنه و عن جميع اصحاب رسول الله صلى الله عليه و سلم كذا فى شرح صحيح بخارى‬ ‫و مسلم القصه جون مدت بست روز بران قضيه منقضى شد و ايام عشر ين بران عشرت شير ين‬ ‫بسر آمد بجهت تنهايى ملول و محزون مى بود و از ممر يارى و مددكارى بهر طرفى از اطراف‬ ‫‪5‬‬

‫سس مى نمود كه ناكاه بحكم ⟩حاكم⟨ لا‬ ‫آن طلسم و بهر جانبى از جوانبى آن بقعه تردد و تج ُ ّ‬ ‫آله الا الله كاروانى از طرف خطاى بآن مقام رسيدند و دران پيشه حول پيشه آراميدند و‬ ‫كنيزک خطايى همراه خود داشتند دختر بجهت تنهايى آن كنيزک را بقيمت كامل و بهاى‬ ‫تمام از يشان خر يد و از موى سر خو يش و ابر يشم سفيد رسنى تافت و از روزن طلسم بيرون |‬ ‫فرستاد تا در ميان آن كنيزک بستند و از روزن طلسم بطرف فرخ نكار فرستادند كو يند طلسم‬

‫‪10‬‬

‫جهان افروز بر نهجى واقع شده بود كه درونى برونى را مى ديد ⟩و سوداد معاملت ميكرد و‬ ‫ل و در هر دوازده سال اينجنين حادثه واقع مى شد‬ ‫بيرونى و درونى را نميديد⟨ الا بشبٍح و مثا ٍ‬ ‫و باز مختفى و متحفظ ميكرديد حكمة ٌ بالغة فما تغن النذر‪ a‬كو يند خلايق بسيار در طلسم كرفتار‬ ‫بودند كه بسبب فرخ نكار خلاص يافتند و از جهت آن دختر نام دار به بلاد خود رسيدند‬ ‫مصرع‬

‫اين كار دولت است كنون تا كرا رسد*‬

‫‪15‬‬

‫و ماهر كرديده اند← ‪] C:‬اند ‖ باهر ‪] B:‬ماهر ‖ ⟩بدرجٔە شهادت⟨ ‪] C:‬سعادت ‖ بنقد آن←بدان ‪] B:‬آن ‪1‬‬ ‫و عن جميع اصحاب رسول الله صلى الله ‪] C miss:‬سلم ‖ عنهم ‪] B:‬عنه ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] B:‬الله ‪2‬‬

‫كشته اند‬

‫سس ‪⟩ 5‬تنهاى⟨ ‪] C:‬ممر ‖ سر امد ‪] B:‬آمد ‪ 4‬قصه ‪] B:‬قضيه ‖ ‪] B: miss‬جون ‪ 3‬عليه و سلم‬ ‫‪] C:‬تج ُ ّ‬ ‫]خود ‪7‬‬

‫آرميدند ‪] B-C:‬آراميدند ‖ حول پيشه ‪] B miss:‬پيشه ‖ بران ‪] C:‬دران ‪6‬‬

‫]بطرف ‖ درون ‪] B:‬روزن ‖ بسته ‪] C:‬بستند ‪9‬‬ ‫‪] C:‬مختفى ‪12‬‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثه ‪11‬‬

‫⟩از⟨ ‪] C:‬و ‪8‬‬

‫تجسس و تردد‬

‫⟩از⟨ ‪] C:‬دختر ‖ همراه خود ‪B miss:‬‬

‫مينمود ‪] C:‬ميكرد ‪10‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ بسوى ‪C:‬‬

‫]بلاد ‪ 13‬دران ‪] C:‬در ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ ميكشت ‪] C:‬ميكرديد ‖ متخفيض ‪] C:‬متحفظ ‖ ميشد‬ ‫كه را ‪] C:‬كرا ‖ اكنون ‪] B:‬كنون ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬مصرع ‪14‬‬

‫⟩و ديار⟨ ‪B-C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 54:5‬‬

‫‪13a‬‬

‫‪55‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ذلـک فضل الله يؤتيه من يشآء و الله ذو الفضل العظيم‪ a‬مى فرمودند رحمها الله كه از دوكانٔە‬ ‫خو يش بى بى نجل بخت بروايت امام يافعى شنيده ام كه دران ساعت معهود ملائكهكرام عليهم‬ ‫التحية و السلام حجب آن طلسم را بر داشتند و عقبات آن مقام را كشادهكردانيدند تا دقيقٔە آن‬ ‫مهم تمام شد و قضئە | آن كار به نهايت انجاميد سنتة الله فى الذين خلوا من قبل و كان امر الله‬ ‫‪5‬‬

‫‪13b‬‬

‫قدرا ً مقدورا ً‪ b‬جون جواسيس آن امر غر يب را مشاهدهكردند و آن واقعٔە عجيب را ملاحظ‬ ‫نمودند ملـک را بران حال مطلع كردانيدند حكيم بشكستن طلسم اميد دار شد و به نجات مهر‬ ‫افروز عازم و جازم كرديد ملـک را كفت صبر كن كه هم ديدار پسر بينى و هم بسعادت قبول‬ ‫فرخ نكار برسى مصرع‬

‫بصبر كوش كه در كارها صبورى به*‬

‫‪10‬‬

‫حاصل فرخ نكار بست روز ديكر ملازم آن پسر كشت و بشرايط مأموره عمل نمود و كنيزک‬ ‫خطايى در مدت مذكور جميع آن شرايط را معلوم كرد و بر كماهى احوال فرخ نكار مطلع كرديد‬ ‫تا روز جهلم كه جميع شرايط بجاى آورده بود و هنكام خلاص و نجات نزديک رسيده دختر‬ ‫را بحكم تقدير و حواله عنايت بآب خانه احتياج افتاد كنيزک را كفت | همين جا بنشين و سر‬ ‫اين جوان را بر زانو ن ِه تا من بمهم خو يش پردازم و باز به نزديک تو آيم و اكر ناكاه در ين ميان‬

‫‪15‬‬

‫حالتى دست دهد و عنايتى روى نمايد مرا خبر دهى و ك ِرد خيانت نكردى كنيزک کقبول كرد‬ ‫و دختر بطرف آن خانه متوجه شد رفتن دختر همان بود و بيدار شدن پسر همان و الله يحكم لا َ‬ ‫ب لحكمه و هو سر يع الحساب‪ c‬جون جشم پسر بر جمال آن كنيزک افتاد بالفور عاشق و‬ ‫م ُع َّق ِ َ‬ ‫نكران او شد و على الحال واله و شيفتٔە وى كرديد پرسيد كه تو كيستى كفت من فرخ نكارم‬

‫‪] C:‬كردانيدند ‖ ‪] C: miss‬التحية ‪3‬‬ ‫‪] B:‬مصرع ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬واقعٔە ‪5‬‬

‫⟩رحمة الله عليه⟨ ‪] C:‬يافعى ‖ شافعى ‪] B-C:‬يافعى ‖ ازل ‪] C:‬نجل ‪2‬‬ ‫قصه ‪] B:‬قضئە ‖ شود ‪] B-C:‬شد ‪4‬‬

‫كشادهكردانيدند←كشادند‬

‫]بحكم ‪⟩ 13‬بود⟨ ‪] C:‬رسيده ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬شرايط ‖ ݘهل ‪] B:‬جهلم ‪⟩ 12‬بر⟨ ‪] C:‬كماهى ‪ 11‬فرد ‪; C:‬بيت‬ ‫‪] B:‬آن ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬مرا ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬به ‖ خود ‪] C:‬خو يش ‖ ⟩ى خود ب⟨ ‪] C:‬زانو ‪14‬‬

‫حكم ‪C:‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] B:‬شيفتٔە ‪] B: miss 18‬آن ‪ 17‬آب‬ ‫‪c Qurʾān 13:41‬‬

‫‪b Qurʾān 33:38‬‬

‫‪a Qurʾān 62:4‬‬

‫‪14a‬‬

‫‪56‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫دختر والئ جين كه مدت مشقت تو كشيده ام و از جهت تو جه پائە بلا ومحنت ديده ام تا‬ ‫كار ترا باين مقام برسانيدم و مهم ترا بدين روش بصلاح آوردم و در ين اثنا فرخ نكار برسيد و‬ ‫آن واقعٔە هايله را مشاهده نمود متحير و سراسيمهكشت هر جند كفت فرخ نكار منم | سودى‬

‫‪14b‬‬

‫نداشت جرا كه بسر والٔە آن كنيزک كشته و سخنان نا پسند او را تصديق نموده فى الحال بادى‬ ‫‪5‬‬

‫بر خواست و متشابهات طلسم باطل شد و حدود آن خانه برأى العين محسوس كرديد امُ را و‬ ‫ندماى ملـک حاضر شدند و شهر را جهل روز آيين بستند كنيزک را در نكاح شاه زاده در‬ ‫آوردند هر جند فرخ نكار بحضور ملـک و اركان دولت او فر ياد كرد و استغاثه نمود بجاى نرسيد‬ ‫و فايدۀ حاصل نشد بيت‬

‫جه سود آنكهكه ماهى مرده باشد *‬ ‫كه باز آيد بجو يى رفته آبى *‬

‫‪10‬‬

‫از ين جانب كنيزک خطايى از واقعٔە خو يش هراسان مى بود و از وخامت عاقبت آن كار انديشه‬ ‫ميكرد و ميخواست كه بهر وجهكه داند و بهر حيلهكه تواند فرخ نكار را بكشد تا خديعٔە او مخفى‬ ‫ماند و خفئە او مشهور نشود پيوسته شاه زاده را بران ميداشت و سخنان نا مناسب مى كفت اما‬ ‫حكيم حاذق شاه | زاده را بلطايف الحيل ازان بليه منع ميفرمود و ازان كناه امتناع مى نمود و‬ ‫‪15‬‬

‫بدان كنيزک خطايى ميكفت بيت‬

‫هران كو با تو دارد حق آبى *‬ ‫فراموشش مكن در هيج بابى *‬

‫تا روز يكه ملـک شاه زاده را برسم رسالتى بطرف جين نام زد كرد مهر افروز و هر يک از‬ ‫اركان دولت خو يش را بتحفه از تحف ممالـک جين و عده داد و به هدئە از هداياى آن سر زمين‬

‫‪] B:‬وخامت ‪11‬‬ ‫]و ‪18‬‬

‫نظم ‪] C:‬بيت ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬او ‪7‬‬

‫حيل ‪] B:‬الحيل ‖ ⟩اين⟨ ‪] B:‬بلطايف ‪14‬‬

‫نديم هاى ‪] B:‬ندماى ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬اما ‪13‬‬

‫⟩بود⟨ ‪] C:‬نموده ‪4‬‬

‫اين ‪] B:‬آن ‖ ‪; C: miss‬خيانت‬ ‫از ‪] B:‬آن ‪19‬‬

‫‪B-C: miss‬‬

‫‪15a‬‬

‫‪57‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫استبشار نمود ⟩از⟨ فرخ نكار پرسيد كه در دل تو جيست براى تو جه آرم و خاطر ترا بجه جيز‬ ‫مرفه و مسرور كردانم دختر باشارت حكيم كفت در ولايت جين كانى است كه آنرا كان نغز‬ ‫جهان مى نامند و دران كان سنكى حاصل ميشود كه آنرا لعبت سنكين ميكو يند ازان سنک‬ ‫جيزى براى من بيار شاه زاده قبول كرد و بطرف جين متوجه شد و جون بعد از طى منازل‬ ‫‪5‬‬

‫و قطع مراحل بحدود جين رسيد فغفور را خبر كردند | اعيان دولت و اركان مملـكت خو يش‬

‫‪15b‬‬

‫ک بياوردند‬ ‫را بصنوف عطايا و انواع تحف بخذمت شاه زاده فرستاد تا وى را بصحبت ملـ ِ‬ ‫ملـک را صحبت وى در افتاد تشر يف خلعت فرمود و شاه زاده رسالتى كه داشت بكذرانيد‬ ‫و جواب آن باحسن وجوه استماع نمود و در اسعد ساعات ⟩بشرف⟨ اجازت مشرف كرديد و‬ ‫در وقت ارتحال هر جيزى كه براى هر كسى وعدهكرده بود بخر يد و از سنک لعبت سنكين‬ ‫‪10‬‬

‫قدرى حاصل كرد و بطرف مازندران متوجه شد و جون بعد از قطع بوادى و قطيعٔە وادى‬ ‫بمقر سعادت رسيد ملـک بديدار پسر مسرور كشت جواب رسالت باز آورد و جون بطرف‬ ‫منزل باز كشت و مواعيد بمصارف سپرد و لعبت سنكين را بفرخ نكار تسليم كرد و حكيم شاه‬ ‫زاده را بخلوت خواند و كفت اين كنيزک امشب | باين لعبت راز خواهد كفت تو در كوشٔە‬ ‫مترصد باش و هر جيز يكه بينى و بشنوى دران امر تدبير نمايى و تأمل فرمايى و پسر دران شب‬

‫‪15‬‬

‫موعود ساعت معهود در كوشٔە مترصد شد و در مرصدى مختفى كشت تا از پردۀ غيب جه‬ ‫پيدا آيد و از عالم لار يب جه ظاهر شود فرخ نكار بحكم فرمودۀ ز بان اشارت آغاز كرد و در اول‬ ‫هر فصلى ازان فصول راز و در مبداء هر اصلى ازان اصول نياز خطاب بدان لعبت باز فرمود و‬ ‫ميكفت شعر‬

‫‪; C:‬آور يم ‪] B:‬آرم ‖ ⟩جيز⟨ ‪] B:‬جه ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬جيست ‖ بر ‪] B-C:‬در ‖ استفسار ‪] B:‬استبشار ‪1‬‬ ‫]سنكين ‖ ميكو يند ‪] C:‬نامند ‪3‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ سرور ‪] C:‬مسرور ‪2‬‬

‫بخذمت ‪] C:‬بصحبت ‖ آن داعى ‪] B:‬انواع ‪6‬‬ ‫⟩مشرف ‪] C:‬پسر ‪11‬‬

‫]شعر ‪18‬‬

‫كردانيد ‪] B:‬كردند ‖ ⟩از ين⟨ ‪] C:‬را ‪5‬‬

‫كردانيد ‪] C:‬كرديد ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬آن ‪8‬‬

‫اين شب ‪] C:‬امشب ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬جيز ‖ بيارم‬

‫⟩و⟨ ‪] B-C:‬افتاد ‖ وى در← دلى ‪] C:‬در ‪7‬‬

‫مواعد ‪] C:‬مواعيد ‖ ⟩خود⟨ ‪] C:‬منزل ‪12‬‬

‫ميفرمود ‪] B-C:‬فرمود ‖ ‪] B: miss‬اصول ‪17‬‬

‫سنک ‪B:‬‬

‫كرديد و ‪] C:‬كشت ‖ شده⟨‬

‫بحكيم ‪] B:‬بحكم ‪16‬‬

‫مترصد ‪] B:‬مرصدى ‪15‬‬ ‫بيت ‪B: miss; C:‬‬

‫‪16a‬‬

‫‪58‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم *‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫كو يند هر بارى كه لعبت سنكين مخاطب بدان خطاب شير ين مى شد عرق بروى مى افتاد و‬ ‫جون مشک آب پر ميكشت تا جون قصه باتمام رسيد و سخن بآخر انجاميد لعبت سنكين جهار‬ ‫‪5‬‬

‫پاره شد و ازان درد جون كوه اسراى ازان سنک | پراندوه باقى نماند فلما تجلى ر به للجبل جعله‬

‫‪16b‬‬

‫دكا َوخر موسى صعقا فلما افاق قال سبحانک تبت اليک و انا اول المؤمنين‪ a‬پسر جنان نالٔە شبكير‬ ‫و سخن با تأثير ازان روشن ضمير شنيده و جنان امر خطير ازان حجر مشاهدهكرد در يافت كهكناه‬ ‫عظيم كرده و يار قديم را آزرده خديعٔە مردمان خورده و شيطان رجيم را ملـ ِک كر يم كمان برده‬ ‫و صفرا بسرش بر آمده و از غايت بيهوشى از پاى در آمد ملازمان ازان حال خبر يافته ملـک‬ ‫‪10‬‬

‫مازندران را بران ⟩واقعه⟨ مطلع كردانيدند و ازان حادثٔە حايله خبر دادند ملـک ببالين پسر آمد‬ ‫و يرا بدان طر يق افتاده ديد آتش اندوه از دلش ز بانهكشيد دود سودا بسرش بر آمد براى حكيم‬ ‫كسى فرستاد تا بيامد و در نبض پسر ملاحظ نمود ملـک را كفت و جون اين بند و بلا بر ين‬ ‫مبتلا | از ين كنيزک افتادهكشاد هم از وى حاصل ميشود و يرا طلب بايد كرد و كشاد اين‬ ‫مهم از وى بايد جست فرخ نكار را طلبيدند بيامد و بر بالين بنشست و بلا اختيار آب وفا را‬

‫‪15‬‬

‫از جشم نكار بر خسارۀ يار جون د ُرّ شاهوار متلألى كرديد پسر از بو يى حبيب جان يافت و بر‬ ‫روى ماهش نظر انداخت حيا بروى مستولى شد قطره قطره عرق از رخسارۀ كلنارش در كنار‬ ‫يار جكيدن كرفت از يار دو ياد كار دو يار پيش افتاده شد حكيم كامل ملـک را كفت اى‬ ‫ملـک بتحقيق فرخ اينست كه حور عين در شک جين است شاهد حال وى اين لعبت سنكين‬

‫بجهار ‪] C:‬جهار ‖ ميشد ‪] C:‬ميكشت ‪4‬‬ ‫‪] B: miss‬عظيم ‪8‬‬ ‫⟩و⟨ ‪] C:‬ميشود ‪13‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬كرد ‪7‬‬

‫بر روى ‪] C:‬بروى ‖ ⟩كه⟨ ‪] B: miss; C:‬كو يند ‪3‬‬

‫⟩جون⟨ ‪] B-C:‬پسر ‪6‬‬

‫و حكيم ‪] C:‬تا ‪12‬‬

‫بران ‪] C:‬بدان ‪11‬‬

‫‪] C: miss‬سنک ‖ اثرى ‪] C:‬اسراى ‪5‬‬ ‫⟩و⟨ ‪] C:‬آمد ‪10‬‬

‫افتاد ‪] C:‬آمد ‪9‬‬

‫‪] B:‬را ‖ ⟩اين پسر⟨ ‪⟩; C:‬پسر⟨ ‪] B:‬بالين ‖ ⟩سر⟨ ‪] C:‬بر ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬طلبيدند ‖ ⟩بعد ازان⟨ ‪] C:‬جست ‪14‬‬ ‫‪] C:‬دو ‖ ‪⟩; C: miss‬و⟨ ‪] B:‬كرفت ‪17‬‬

‫بر ‪] B-C:‬در ‪16‬‬

‫در ‪] B-C:‬بر ‖ متلاشى ‪] C:‬متلألى ‪15‬‬

‫⟩نكار⟨ ‪] B-C:‬فرخ ‪18‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] C: miss‬دو ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬كار ‖ ‪miss‬‬ ‫‪a Qurʾān 7:143‬‬

‫‪17a‬‬

‫‪59‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫است كه از درد تأثير وى جهار وى جهار پارهكشته و از نالٔە شبكير وى ذره ذره شده هر كه‬ ‫كارى كند كه نه بايد كرد جيزى بيند كه نبايد ديد بيت‬

‫مزرع سبز فلـک ديدم داس مٔە نو |‬

‫‪17b‬‬

‫يادم از كشته خو يش آمد و هنكام درو*‬

‫‪5‬‬

‫فمن يعمل مثقال ذرة ٍ خيرا يره و من يعمل مثقال ذرة شرا يره‪ a‬ملـک با جميع اركان مملـكت ازان‬ ‫مقال شرمنده شدند و ازان خطئە ناكهان پشيمان بكشتند و دران قيل و قال لال و خاموش‬ ‫ماندند نه مجال آنكه بعذر پيش آيند و نه محل آنكه وسيلٔە تمهيد نمايند قوله تعالى فاعترفنا بذنو بنا‬ ‫فهل الى خروج من سبيل‪ b‬بيت‬

‫آفتاب اندر بدخشان لعل سازد سنک را*‬ ‫‪10‬‬

‫غير خاموشى جهكو يد سنک عذر آفتاب*‬

‫فرح نكار همه را عفو كرد و از خطئە پسر در كذشت و كنيزک خطايى را آزاد كرد تا سر خود‬ ‫كرفته برفت من بعد حال او معلوم نشد و روايتى آنكه موى او را در دم اسب بستند و جندان‬ ‫راندند كه پاره پاره شد و منادى در دادند كه اين | سزاى آن سفيه كه در حق ولى نعمت‬ ‫خود خيانت كند و جزاى آن كر ئەكه به نسبت خداوند خود بمكر و كيد پيش آيد و هو الاصح‬ ‫‪15‬‬

‫و قل جاء الحق وزهق الباطل ان الباطل كان زهوقا‪ c‬ر باعى*‬

‫كشته است ‪] C:‬شده ‖ شبكيرى ‪] C:‬شبكير ‖ شده است ‪] C:‬كشته ‖ درد تأثير← تأثر درد ‪] C:‬تأثير ‪1‬‬ ‫]مملـكت ‖ جمله ‪] B-C:‬جميع ‖ ⟩بعد از ان⟨ ‪] C:‬يره ‪5‬‬ ‫⟩و ‪] C:‬آفتاب ‪10‬‬

‫محال ‪] C:‬محل ‪7‬‬

‫دامن ‪] B:‬داس ‪3‬‬

‫‪] C: miss‬بيت ‪2‬‬

‫كشتند ‪] C:‬بكشتند ‖ مقام ‪] B:‬مقال ‪6‬‬

‫⟩كار⟨ ‪] B-C:‬خداوند ‖ ‪] C: miss‬كه ‪14‬‬

‫شيفته ‪] B:‬سفيه ‪13‬‬

‫‪c Qurʾān 17:81‬‬

‫دولت ‪; C:‬ملـک ‪B:‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬خود ‪11‬‬

‫‪b Qurʾān 40:11‬‬

‫⟩فرد⟨‬

‫آنكاه⟨‬

‫‪a Qurʾān 99:7–8‬‬

‫‪18a‬‬

‫‪60‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫رفتم بكلستان كلى ميچيدم*‬ ‫و ز ديدن باغبان همى ترسيدم*‬ ‫نا كه سخنى ز باغبان بشنيدم*‬ ‫كل را جه محل باغ بتو بخشيدم‬

‫‪5‬‬

‫و ان تعفوا اقرب للتقوى و لا تنسوا الفضل بينكم‪ a‬بيت‬

‫جو نور مطلق عرفان ظهور خواهد كرد*‬ ‫هزار ظلمت اكر هست نور خواهد كرد*‬ ‫ت مذهب*‬ ‫معين كهى كه دهد شرح ام ِ‬ ‫دلم حكايت رب غفور خواهد كرد*‬

‫‪10‬‬

‫بس بمدت شش ماه شهر را آيين بستند و فرخ نكار را بنكاح شاه زاده در آوردند و بخذمت‬ ‫تح ُف و هدايا فرستادند دشمنى و عداوت بدوستى ⟩و حلاوت⟨ تبديل يافت خاطر صاف‬ ‫فغفور َ‬ ‫شد | غبار شقاوت از راه سعادت بر خواست خادم و مخدوم بهم رسيدند محب و محبوب بهم‬ ‫پيوستند و اين حكايت بر صحيفٔە روزكار ازان دو يار منتشر شد و ازان دو شهر يار باقى ماند مثنوى‬

‫شاه جون ديد از جفاى او خلاص*‬ ‫‪15‬‬

‫هر دو خوش رفتند با ايوان خاص*‬ ‫هر جهكو يم بعد از ين نا كفتنى است*‬ ‫د ُر جو در بحراست هم نا سفتنى است*‬ ‫من كيم بارى كه شرح آن دهم*‬ ‫درد هم آن شرح خط بر جان ⟩نهم⟨*‬

‫‪] A: correc‬خاطر ‖ تبدل ‪] B:‬تبديل ‖ هديه ‪] B:‬هدايا ‪11‬‬‫كفتى ‪] C:‬كفتنى ‪16‬‬

‫تا ‪] B-C:‬با ‪15‬‬

‫مدت ‪] B-C:‬بمدت ‪10‬‬

‫⟩كر⟨ ‪] B:‬جون ‪14‬‬

‫قطعه ‪] C:‬بيت ‪5‬‬

‫خاطر ‪; C:‬خواطر ‪; B:‬خواطر ‪ted as‬‬ ‫‪a Qurʾān 2:237‬‬

‫‪18b‬‬

‫‪61‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كر اجازت باشد از يشان مرا*‬ ‫باز فرمايند شرح آن مرا*‬ ‫اين زمان بارى سخن كردم تمام*‬

‫كار بايد جند كو يم و السلام سبحان ر بک رب العزة عما يصفون و سلام على المرسلين و الحمد‬ ‫‪5‬‬

‫لله رب العالمين‪ a‬محصول الكلام با وقع الانام نبيه پوشيده نماند كه اين حكايت بروايات متنوعه‬ ‫و اسانيد متعدده بنظر رسيده اما بدان | طر يق كه از ز بان ولايت بيان حضرت ايشان لفظا ًو‬

‫‪19a‬‬

‫معنى ً بى ز ياده و نقصان مسموع بود در ين كتاب مكتوب و مرقوم كشت و الله الموفق تقر يب‬ ‫القول فى مسئلة القول بعد از انكه اين حكايت را پيش فقير كفته بودند هر كاهكه خلوتى مى شد‬ ‫و دقيقٔە نا مسلوک در ميان مى آمد فقير را باين خطاب مخاطب ميساختند و بدين كلام مرموز‬ ‫‪10‬‬

‫مستطاب مشرف ميكردانيدند كه بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫و اثر اين خطاب را در ذات فقير ظاهرا ً و باطنا ًملاحظه مينمودند ما نيز اين سر متعالى اثر را‬ ‫به نيک و بد امتحان كرديم و به خوب و نا خوب بيازموديم و يرا مناسب اين نام يافتيم و شايستٔە‬ ‫‪15‬‬

‫اين احترام ديديم تا در اول هر فصلى از فصول اين كتاب و مبداء هر اصلى از اصولى اين خطاب‬ ‫كه به نسبت با حسبت | او واقع شود و يرا بر ين خطاب ياد كنيم و بر ين كلام مرموز مستطاب‬ ‫مشرف و معزز كردانيم تا مصاحبان محرم و ملازمان همدم بشناسند و بدانند كه كنوز اين كتاب‬ ‫بنام اوست و رموز اين خطاب مقصد و مرام اوست انه لقول فصل و ما هو بالهزل‪ b‬بايد كه اين‬ ‫تشر يف را از قبيل كلام نسا ندانند و بز بان هزل ياد نكنند و رقم بازى و سخر يت بر ين نكشند‬

‫]كه ‪10‬‬ ‫]شود ‪16‬‬

‫بيان ‪] C:‬ميان ‪9‬‬

‫وسيلة ‪] B-C:‬مسئلة ‪8‬‬

‫فصول ‪] C:‬اصولى ‖ فصلى ‪] C:‬اصلى ‪15‬‬ ‫فسانه ‪] C:‬نسا ‪19‬‬

‫نبية ‪] B-C:‬نبيه ‖ ماوقع ⟩بين⟨ ‪; C:‬ماوقع ‪] B:‬وقع ‪5‬‬ ‫ترا ‪] B:‬و يرا ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬اثر ‪13‬‬

‫‪B-C: miss‬‬

‫⟩اكنون⟨ ‪] C:‬كه ‖ شناسند ‪] B:‬بشناسند ‖ ‪] C: miss‬محرم ‪17‬‬ ‫‪b Qurʾān 86:13–14‬‬

‫شد ‪B:‬‬

‫‪a Qurʾān 37:180–182‬‬

‫‪19b‬‬

‫‪62‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫با س ِر اين نكار در سر انكار نكنند و در مقر سقر با فرعون و هامان مجالس و مصاحب نشوند‬ ‫رجاء واثق بر ين فرزند لايق آنكه جون صاحب منظور يه بحال خود نيک در ماند بدست محرمى‬ ‫رقعٔە بجهت او ارسال كند و دران رقعه نو يسد كه اكر لعبت سنكين دارى عفو و اكر ندارى‬ ‫سراسر بازى و لهو انهم يكيدون كيدا و اكيد كيدا فمهل الكافر ين امهلهم رو يدا‪ | a‬الفصل الثانى‬ ‫‪5‬‬

‫‪20a‬‬

‫فى الفوايد و مأمولها و هى سبعة فوايد منها ما قلت و منها ما قالت رحمها الله بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫بدان و فقک الله تعالى و ايانا الى طر يق المستقيم كه اين حكايت و امثال اين حكايت كه بر ز بان‬ ‫درفشان طوايف اهل الله جارى ميشود نه از قبيل بى نظام حكما و افسانهاى پر افسون طوايف‬ ‫‪10‬‬

‫فلاسفه است تا موجب استيناس نفس شود و يا باعث و سرمائە حديث النفس كرد و بلـكه‬ ‫كلمٔە است از كلمات حكمت و موهبتى است از مشارب كتاب و سنت كه از انوار مصابيح‬ ‫نبوت و اسرار مشكاة ولايت بر قلوب صافئە اين طايفه علي ّه طارى ميشود و ازان جشمه سار‬ ‫بر جوى بار السنٔە ايشانكه ترجمان بيان غيب و سفير عوالم لار يب اند جارى و سارى ميكردد تا‬ ‫متعطشان | باديه طلب از شرار نار ذات لهب بدان سبب بياسايند و متأدبان دار الملـک ادب‬

‫‪15‬‬

‫بدان موجب بجمن سراى وصال و عشرت فزاى اتصال بر سند جنانجه فرمود صلى الله عليه و‬ ‫سلم من اخلص لله ار بعين صباحا ظهرت ]نور الله قلبه و اجرى[ ينابيع الحكمة من قلبه على لسانه‬ ‫و لنعم ما قال الشاعر حيث قال بيت‬

‫;فصل ثانى ‪] B:‬الثانى ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬نيک ‖ بدين ‪] B-C:‬بر ين ‪2‬‬

‫‪] B-C:‬طر يق ‖ اهدنا ‪] C:‬ايانا ‪8‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‖ ⟩فايده اول⟨ ‪] B-C:‬الله ‪5‬‬

‫سائر ‪] C:‬سار ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬ولايت ‪12‬‬ ‫قال ‪] B: miss; C miss:‬بيت ‪17‬‬

‫اينكار ‪] B-C:‬انكار ‖ تا ‪] B-C:‬با ‪1‬‬

‫⟩كلام⟨ ‪] B-C:‬قبيل ‪9‬‬

‫معطشان ‪] C:‬متعطشان ‪14‬‬

‫فصلى الثانى ‪C:‬‬

‫ب ‪] B:‬بر ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ صراط‬ ‫معالم ‪] C:‬عوالم ‖ صفير ‪] B-C:‬سفير ‪13‬‬

‫بيت‬ ‫‪a Qurʾān 86:15–17‬‬

‫‪20b‬‬

‫‪63‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شر بنا و اهرفنا على الارض قسطها*‬ ‫و للارض من كأس الـكرام نصيب*‬

‫ميفرمودند رحمها الله نغز جهانرا دو تحقيق است اول بز بان اهل تواريخ و لسان اصحاب تذكير‬ ‫جنانجه در ضمن اشارت عالى بشارت حضرت خداوندم معلوم ميشود ثانيا بز بان اهل اشارت‬ ‫‪5‬‬

‫و بيان اصحاب صفا جنانجه بخاطر اين بى بضاعت ميرسد التحقيق الاولى ميفرمودند رحمها الله‬ ‫نغز جهان جانور يست بر مثال كبوتر كوهى كه هر شب جمعه و دوشنبه دران سر زمين كه پر‬ ‫سيمرغ آفتاده مى آيد | و ناله ميكند تا طليعٔە صبح صادق و جون طليعٔە صبح صادق بر مثال يار‬

‫‪21a‬‬

‫موافق از افق سما و تتق هوا بر ين عرصٔە غبرا پرتو مى افكند هفت قطره خون سياه بر مثال هفت‬ ‫سنک از حلقٔە حلق او بر زمين مى افتد و بعد ازان جان پاک به مقّدر افلاک مى سپارد و‬ ‫‪10‬‬

‫حكماى جين برص و جزام و خره و امثال آن علل را بكوشت وى علاج ميكنند بس آن هفت‬ ‫سنک بسبب تأثير هوا بصورت لعبتى ميكردد و هر نقش و نكار يكه دران پر سيمرغ بوده در بدن‬ ‫اين لعبتان ظاهر ميشود بس بزمين فرو ميروند و بر بالاى سنک ثرا متمكن ميكردند و طر يق‬ ‫تحصيل ايشان آنست كه بازركانان بر سر آن زمين مى آيند و ختم و دعايى كه مناسب آن وقت‬ ‫است ميكنند آنكاهكسيكه طالب اين لعبت و راغب اين صنعت است بر دِر آن غار مى آيد و‬

‫‪15‬‬

‫سهكرت باين طر يق خطاب ميكند و ميكو يد هاتل هاتل يعنى اى لعبت سنكين بيرون آى و‬ ‫سراجٔە | قلوب مكروب ما را بجمال با كمال خود بياراى اكر در كرت سيوم اجابت نعم و آواز‬ ‫تلبيه شنيد فهو المراد و الا او نيز بزمين فرو ميرود و صورت همان لعبتان ميكردد اما تفاوت آنست‬ ‫كه لعبت اصلى بر مثال خون متلألى ست و برخى بر هيئات خاكستر متلون تبارک اسم ر بک‬

‫فصطها ‪] B:‬قسطها ‖ ⟩الاقصاص و⟨ ‪] C:‬على ‖ احرقنا ‪] C:‬اهرفنا ‪1‬‬

‫قسطها و ‪] C miss:‬للارض ‪2‬‬

‫يعنى خورديم ما و ر يختيم ما بر زمين قسطها؛ يعنى حصٔە زمين را قسط ‪] A, 20b margin:‬نصيب ‖ للارض‬ ‫]حضرت ‪4‬‬ ‫]صادق ‪7‬‬

‫مذكر ‪] B:‬تذكير ‖ ⟩كه⟨ ‪; C:‬رحمها الله ‪] B-C miss:‬الله ‪3‬‬ ‫⟩است⟨ ‪] B:‬كوهى ‪6‬‬

‫‪] C:‬بر ‖ ز ير زمين ‪] C:‬بزمين ‪12‬‬ ‫‪] B:‬با ‪16‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يد ‪15‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‪5‬‬

‫عليل ‪] B:‬علل ‪10‬‬

‫بالسين المهملة لا بالصىاد ص‬

‫اهل اشارت ‪] C miss:‬اشارت ‖ ‪B-C: miss‬‬

‫مار ‪] C:‬يار ‖ و جون طليعٔە صبح صادق ‪C miss:‬‬

‫ميدر ايد ‪] B:‬آيد ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬لعبت ‪14‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] C:‬طر يق ‖ ‪miss‬‬

‫⟩يا⟨ ‪] C:‬ر بک ‖ فرخى ‪] B:‬برخى ‪18‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪21b‬‬

‫‪64‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ذو الجلال و الاكرام‪ a‬و اين نسبت همجنان مى بود تا وقتى كه متاخران خلايق جين حضرت‬ ‫سيمرغ را بخدايى كرفتند بالفور اين كان شر يف مختفى شد و اين امر لطيف معدوم كشت و لنعم‬ ‫ما قال الشاعر حيث قال بيت‬

‫و بلدة ليس لها انيس*‬ ‫الا اليعافير و الا العيس*‬

‫‪5‬‬

‫انتهى كلامها رحمها الله التحقيق الثانى على لسان اهل الاشارة و بيان ار باب تصفيه على دقيقة‬ ‫المرموز بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫‪10‬‬

‫بخاطر اين بى بضاعت جنان ميرسد كه* | جانور نغز جهان كبوتر توفيق است كه هر شام كه‬ ‫جمعٔە جماعت قايم ميشود و يا دوشنبٔە قناعت محيط ميكردد و اين كبوتر توفيق بر اراضى قلوب‬ ‫اهالى تصديق و معالى تحقيق نزول ميكند كه التوفيق شئ ٌ عظيم لا يعطى الا بعبد عز يز و جندان‬ ‫ناله و جزع مينمايد كه طليعٔە صبح عنايت ظهور ميكند و مقدمٔە خورشيد معرفت بدست يارى‬ ‫دست آموز هدايت طالع و لامع ميكردد كه و اشرقت الارض بنور ر بها‪ b‬هفت قطره خون‬

‫‪15‬‬

‫اجابت بر مثال لعبت سنكين و نقطٔە امين از حلقٔە حلق او ظاهر ميشود كه اجيب دعوة الداع‬

‫]قال ‪3‬‬

‫لطف ‪] B:‬لطيف ‖ كار ‪] B-C:‬كان ‖ پرستيدن ‪] C:‬كرفتند ‪2‬‬

‫ذا ‪; C:‬ذى ‪] B:‬ذو ‪1‬‬

‫شعر ‪] B: miss; C:‬بيت ‖ الشاعر حيث قال← حيث قال الشاعر حسب حال ‪] C:‬قال ‖ اقال ‪B:‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‪7‬‬

‫العيش ‪] C:‬العيس ‖ عافير و عيس نام اشتر آهو را كو يند ‪] A, 21b margin:‬العيس ‪5‬‬

‫بعبد العز يز ‪] B:‬عز يز ‖ عز يز ‪] B-C:‬عظيم ‖ متعالى ‪] B-C:‬معالى ‪12‬‬ ‫‪] C: miss‬لامع ‖ ‪] B: miss‬هدايت ‪14‬‬

‫⟩است كه⟨ ‪] C:‬توفيق ‪11‬‬ ‫تا ‪] B:‬كه ‪13‬‬

‫‪miss‬‬

‫العز يز ‪; C:‬بعبد عز يز←‬

‫‪b Qurʾān 39:69‬‬

‫‪a Qurʾān 55:78‬‬

‫‪22a‬‬

‫‪65‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اذا دعان‪ a‬الآيه و به مفازۀ يقين آن نور مبين جون ماء معين فرو ميرود كه لو كشف الغطاء‬ ‫مازددت يقينا و آن كاروان بازركان و المستغفر ين بالاسحار‪ b‬بر مقتضاى نواى طرب فزاى‬ ‫و لا اليل سابق النهار‪ c‬بدان سر منزل ميرسند و دران سر زمين نزول ميكنند كه | الله نور‬

‫‪22b‬‬

‫السموات و الارض‪ d‬بوسيلٔە آمين فاتحه و جميلٔە امين امين اخلاص على حسب الاختصاص‬ ‫‪5‬‬

‫توسل و تقرب ميجو يند و لله الاسماء الحسنى فادعوه بها‪ e‬فان خصت لهم الاجابة ظفروا و ان‬ ‫سبقت بهم الشقاوة هلـكوا كما فى تنز يله عز و جل و ما قدروا الله حق قدره‪ f‬الآيه ناقٔە صالح‬ ‫رحمت بود جون قدر آن ندانستند و بال و خسارت شد يضل به كثيرا و يهدى به كثيرا‪ g‬و‬ ‫آنجه اكابر طر يق فرمودند كه قطب زمان كاهى بخـير مذكور ميشود و كاهى به شر مشهور‬ ‫⟩ميباشد⟨ مبنى بر ين بيان و مبتنى بر ين قاعده است فرق ميان ايمان عطا و معرفت مستعار‬

‫‪10‬‬

‫همين شناختن قدر ايمانست و دانستن حقيقت عرفان و لنعم ما قال و الولافى تا پخشى ندانى‬ ‫ر باعى‬

‫فردا كه جزاى هر صفت خواهد بود*‬ ‫قدر تو بقدر معرفت خواهد بود*‬ ‫در حسن صفت كوش كه در روز جزا*‬ ‫حشر تو بصورت صفت خواهد بود*‬

‫‪15‬‬

‫ملـكى جاكرى را خلعتى بخشيد آن بى بضاعت بآستين خلعت كرَ د ضلالت از رخ جهالت پاک‬ ‫كرد ملـک را ازان خبر شد فرمود تا آن بى بضاعت را بر دار كردند و منادى در دادند كه اين‬

‫]دران ‖ بران ‪] B:‬بدان ‪3‬‬

‫‪] B-C: miss‬آن ‪2‬‬

‫لمعات ‪; C:‬به مفازۀ←فايده ‪] B:‬مفازۀ ‖ ‪] B: miss‬الآيه ‪1‬‬

‫حصلت ‪] B-C:‬خصت ‖ ⟩الاية⟨ ‪] C:‬بها ‖ توصل ‪] B-C:‬توسل ‪5‬‬ ‫]قال ‪10‬‬

‫⟩فاعده و⟨ ‪] C:‬بر ين ‪9‬‬

‫سر ‪] B:‬شر ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬جون ‪7‬‬

‫‪] B-C: miss‬امين ‪4‬‬

‫ازان ‪C:‬‬

‫⟩باقيه⟨ ‪] B:‬و ‖ منهم ‪] C:‬بهم ‪6‬‬

‫بخشى ‪] B-C:‬پخشى ‖ ⟩حيث حسب حال⟨ ‪] C:‬قال ‖ ⟩حيث قال قدر اين مى شناسى نجدا تا بخشى⟨ ‪B:‬‬ ‫در ‪] B:‬بر ‪17‬‬ ‫‪f Qurʾān‬‬

‫‪e Qurʾān 7:180‬‬

‫‪d Qurʾān 24:35‬‬

‫‪c Qurʾān 36:40‬‬

‫غفلت ‪] B-C:‬خلعت ‪16‬‬

‫‪b Qurʾān 3:17‬‬

‫‪a Qurʾān 2:186‬‬

‫‪g Qurʾān 2:26‬‬

‫‪39:67‬‬

‫‪23a‬‬

‫‪66‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سزاى آن خسيس كه با خلعت نفيس روى خبيث پاک كند و با جامٔە شاهكرد تباه از جهرۀ‬ ‫سياه برفشاند كه و الذى خب ُث لا يخرج الا نكدا‪ a‬ر باعى‬

‫تارى پر طاوس بكركس ندهند*‬ ‫انرا كه پالاس ماند اطلس ندهند*‬ ‫‪5‬‬

‫كو يند فلان خواجه جرا خير نكرد*‬ ‫توفيق رفيق است بهر كس ندهند*‬

‫اشارۀ اخرى اكر لعبت سنكين را كو يند جرا به نسبت بعضى تلبيه ميكنى و بعضى را بزمين فرو‬ ‫مى برى كو يد در صورت هر كس كه حقيقت نغز جهان مييابم تلبيه ميكنم كه آولئک يبدل‬ ‫الله سيئاتهم حسنات‪ b‬و در هر كه نمى يابم بزمين فرو مى برمکه آولئک كالانعام بل هم اضل‬ ‫‪10‬‬

‫سبيلا‪ c‬ر باعى‬

‫تا در طلب كوهر كانى كانى*‬ ‫تا زنده به بوى وصل جانى جانى*‬ ‫القصه حديث مختصر را بشنو*‬

‫‪23b‬‬

‫هر جيز كه در جستن آنى آنى*‬

‫‪15‬‬

‫العاقل يكفيه الاشارة و لله المنة و البشارة الفايدة الثالثة ايضا اشارة الى دقيقه المرموز ية آن هفت‬ ‫قطره خون اجابت دقايق اسرار نا مسلوک و غوامض آثار حقيقت است كه از نظر قوافل‬ ‫مكتوم و پوشيدهكشته تلبيه نكند الا كسى را كه هم راز و هم ز بان كبوتر نغز جهان باشد بيت‬

‫]خواجه ‖ ⟩را كه⟨ ‪] B:‬فلان ‪5‬‬

‫بايد ‪] C:‬ماند ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يد ‪8‬‬ ‫‪] A, 23b‬قوافل ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‪16‬‬

‫تاد ‪; C:‬طارى ‪] B:‬تارى ‪3‬‬

‫قطعه ‪] C:‬ر باعى ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬بزمين ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ ‪] B: miss‬اكر ‪7‬‬ ‫بيت ‪] C:‬ر باعى ‪10‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫⟩بزمين⟨ ‪] B:‬برمکه ‖ ‪] B: miss‬بزمين ‪9‬‬

‫⟩تا⟨ ‪] C:‬كشته ‪17‬‬ ‫‪c Qurʾān 25:44‬‬

‫قوافل جمع قافله ‪margin:‬‬

‫‪b Qurʾān 25:70‬‬

‫‪a Qurʾān 7:58‬‬

‫‪67‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫مرغان جمن بهر صباحى*‬ ‫خوانند ترا باصطلاحى*‬

‫و قشر و لحم وى يعنى نغز جهان توفيق كه نسبت هبوط خاصيت در زمين مني ّت و مفازۀ ا ُمنيت‬ ‫فانى و متلاشى كشته حكماى باطن و اطبآء مباطن آنرا شرايط و مسائل اين راه نام كرده ند و‬ ‫‪5‬‬

‫برص نفس و جزام روح و خرۀ دل را بآن امور معالجت ميفرمايند و مداوات مى نمايد كه و‬ ‫ابرئ الاكمه و الابرص و احى الموتى باذن الله‪ a‬بيت‬

‫علم هست آن جايكاه اسرار هست*‬ ‫طاعت | روحانيان بسيار هست*‬

‫‪24a‬‬

‫سوز جان و درد دل مى بر بسى*‬ ‫ز انكه اين آنجا نشان ندهد كسى*‬

‫‪10‬‬

‫الفايدة الرابعة ميفرمودند رحمها الله پادشاه جين بحقيقت روح است قل الروح من امر ر بى‪b‬‬ ‫بر جين اسرار والى كشته و بر نقوش و آثار حاكم شده لم يلد و لم يولد و لم يكن لهكفوا احد‪ c‬و‬ ‫دختر وى سر صافى و سر يرۀ وافى كه الايمان سرّ ٌ فى قلب المؤمن ما جعل الله لرجل من قلبين فى‬ ‫جوفه‪ d‬خانٔە جهان افروز خانٔە عناصر مكنونات كه و فى انفسكم افلا تبصرون‪ e‬ملـک مازندران‬ ‫‪15‬‬

‫جامعٔە انسان و هيكل ايمان و عرفان كه ثم رددناه اسفل سافلين‪ f‬پسرى وى جوهر قابليت و ثابتٔە‬

‫‪] C:‬مفازۀ ‖ منبه موت را كو يند ‪] A, 23b margin:‬مني ّت ‖ سبب ‪] B-C:‬نسبت ‖ تخم ‪] B-C:‬لحم ‪3‬‬ ‫‪] A margin:‬را ‖ ‪] C: miss‬جزام ‖ ‪] C: miss‬نفس ‪5‬‬ ‫نظم ‪] C:‬بيت ‪6‬‬ ‫‪] C:‬صافى ‪13‬‬ ‫]انسان ‪15‬‬

‫الزام ‪] B:‬آنرا ‖ جانى ‪] C:‬فانى ‪4‬‬

‫مفاره‬

‫مداومت ‪] C:‬مداوات ‖ مصالحت ‪] B:‬معالجت ‖ و برص و جزام و خره دل را‬

‫لم يلد اى الروح ‪] A margin:‬احد ‖ و يرا ‪] C:‬بر ‪12‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪11‬‬

‫است ‪] C:‬كه ‖ ⟩او⟨ ‪] B:‬مكنونات ‖ عنصر ‪] B-C:‬عناصر ‪14‬‬

‫دانى ‪] C:‬وافى ‖ جهانى‬ ‫‪] C: miss‬كه ‖ ايشان ‪C:‬‬

‫‪f Qurʾān 95:5‬‬

‫‪e Qurʾān 51:21‬‬

‫‪d Qurʾān 34:4‬‬

‫‪c Qurʾān 17:85‬‬

‫‪b Qurʾān 17:85‬‬

‫‪a Qurʾān 3:49‬‬

‫‪68‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جاهليت كه انا عرضنا الامانة على السموات و الارض‪ a‬بسبب هجوم ظلومى نجوم جهولى بصعقٔە‬ ‫مؤته غفلت و بشهقٔە موتٔە كسالت و غفلت بر بستر او بار افتادهكه المنام غفلة و بر سر ير اعتراف‬ ‫و اقرار رو نهادهكه ر بنا ظلمنا انفسنا‪ b‬حكيم عنايت بدست | بدست يارى هدايت و يرا طلسم‬

‫‪24b‬‬

‫خانٔە عناصر و مكنونات فرستادهكه و اذا مرضت فهو يشفين‪ c‬دختر سر را بسوى وى فرستاده‬ ‫‪5‬‬

‫بآب رحمت و سبب محبت و سندل معرفت و يرا بدولت حيات جاودانى رسانيده و بسعادت دو‬ ‫جهانى مشرف كردانيدهكه فلنحيينه حيواة ً طيبة ً‪ d‬كنيزک واهيه نفس كه نسبت ابر يشم سفيد‬ ‫عقل و از جهت مو يى سياهى و هم محرم و مونس دختر سر كرديده در حق سر خيانت كرده‬ ‫و در بارۀ وى خديعت نمودهكه و لا تكن للخائنين خصيما ًو استغفر الله‪ e‬لعبت سنكين درد و‬ ‫سوز را از خلوت خانٔە قضا و قدر و جين متين قوُ اد قدر بجهت وى فرستادند و بخذمت وى‬

‫‪10‬‬

‫رسانيدند كه ان فى ذلـک لذكرى لمن كان له قلب‪ f‬و كنيزک ساحرۀ نفس را بسبب حرق و‬ ‫خرق او مغلوب و منكوب كردانيدهكه يمحوا الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب‪ g‬و دختر سر‬ ‫را با جوهر قابليت در خلوتخانٔە ناز و دولت خانٔە | نياز بهم نشانيدهكه سلام عليكم طبتم فادخلوها‬ ‫خالدين‪ h‬بيت‬

‫جهانرا بلندى و پستى تو يى*‬ ‫جه دانم جئ هر جه هستى تو يى*‬

‫‪15‬‬

‫]سر ير ‖ فوته ‪] B:‬موتٔە ‖ ‪] C: miss‬مؤته ‪2‬‬ ‫‪] A,‬حيات ‖ صندل ‪; C:‬بسندل ‪] B:‬سندل ‪5‬‬ ‫بسر ‪] B:‬سر ‪7‬‬

‫صعقٔە ‪] C:‬بصعقٔە ‖ ‪] C: miss‬نجوم ‖ است ‪] C:‬كه ‪1‬‬ ‫بطلسم ‪] B-C:‬طلسم ‖ ‪] C: miss‬كه ‪3‬‬

‫شر ير ‪C:‬‬

‫بسبب ‪] C:‬نسبت ‪6‬‬

‫⟩نجاد⟨ ‪] B-C:‬بسعادت ‖ جاذبات ‪; C:‬حايات ‪24b margin:‬‬

‫⟩او القى السمع و هو شهيد⟨ ‪] C:‬قلب ‪10‬‬

‫قضاء ‪; C:‬فراوان ‪] B:‬قوُ اد ‖ جين متين←حبل المتين ‪] C:‬متين ‪9‬‬

‫]جه ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬منكوب ‖ او مغلوب ‪] C miss:‬مغلوب ‖ احراق ‪] B:‬خرق ‪11‬‬ ‫جه ‪] C:‬جئ ‖ ‪C: miss‬‬

‫‪e Qurʾān 4:105–106‬‬

‫‪d Qurʾān 16:97‬‬

‫‪c Qurʾān 26:80‬‬ ‫‪h Qurʾān 39:73‬‬

‫‪b Qurʾān 7:23‬‬ ‫‪g Qurʾān 13:39‬‬

‫‪a Qurʾān 33:72‬‬ ‫‪f Qurʾān 50:37‬‬

‫‪25a‬‬

‫‪69‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اللهم اوصلنا الى مقاصدنا و تب علينا انک انت التواب الرحيم‪ a‬الفايدة الخامسة ميفرمودند‬ ‫رحمها الله كه حكايت لعبت سنكين مفصل مجمل نا مسلوک و محصل حديث البر للصعلوک‬ ‫است تاَ مَ ل نكنند در حركات وى الاصاحب فطانت در صابت و تفكر نكنند در سكنات وى‬ ‫الاواجب منابت و حضانت و الوالدات يرضعن اولادهن حولين كاملين لمن اراد ان يتم الرضاعة‬ ‫‪5‬‬

‫و على المولود له رزقهن و كسوتهن بالمعروف‪ b‬از صورت آن تجر بٔە عوام متجلى كه انما امره‬ ‫اذا اراد شيئا ان يقول لهكن فيكون‪ c‬و در معنى آن تكملٔە خواص انام متجلى كه يثبت الله‬ ‫الذين آمنوا بالقول الثابث فى الحيواة الدنيا و فى الآخرة‪ d‬مرموز آن نقطٔە عوالم غيب و كنوز ‪/X-‬‬ ‫‪ unpaginated/‬آن نقدۀ معالم لار يب كه ما يعلم جنود ر بک الا هو‪ e‬من آمن رآى نجا و من‬ ‫كفر قطعه الرجا ر بنا اننا آمنا فاغفر لنا ذنو بنا‪ f‬و كفر عنا سيآتنا و توفنا مع الابرار‪ g‬الفايدة السادسة‬

‫‪10‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله حكايت لعبت سنكين را سه خاصيت است تزكئە نفس و تصفئە دل و‬ ‫تحلئە روح پيش زنان و كودكان مكو يند و بر اصحاب شباب و ار باب ⟩ر باب⟨ القا مكنند تا‬ ‫بنظر افسانه و افسون دران نه بينند و معيار نا پايدار ايشان بسبب آن هواهيها نشود و از جهت‬ ‫آن خطا هدر نكرد و كه العشق مرض سودائى لا يتعلق الا بقلب الاحمق بسيار س ِرها ديديم كه‬ ‫در سر كار لعبت سنكين بباد رفت و بسيار جانها شنيديم كه بسبب افسانٔە اين دقيقٔە رنكين و‬

‫‪15‬‬

‫لطيفٔە شير ين تباه شد لمعات شيخ فخر الدين عراقى را هر كه بخواند تا تدر يس كند سرش بباد‬ ‫رود و لعبت سنكين ما را هر كه بكو يد تا قصهكند سرش خراب ‪ /Y-unpaginated/‬كرد و‬ ‫كه و قدمنا الى ما عملوا من عمل فجعلناه هباء منثورا‪ h‬اشارة بيت‬

‫‪] C:‬الاصاحب ‪3‬‬ ‫‪] B:‬منابت ‪4‬‬

‫⟩جميع⟨ ‪] B-C:‬الى ‪1‬‬

‫للصعود وى ‪] B:‬للصعلوک ‖ ‪] B: miss‬كه ‪2‬‬

‫فطانت در صابت←متانت و ضيانت ‪] B:‬صابت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬فطانت ‖ ⟩متانب و⟨‬

‫در صابت و تفكر نكنند در سكنات وى الاواجب منابت و ‪; C miss:‬حكايت ‪] B:‬حضانت ‖ مناسب‬ ‫نكنند ‪] B-C:‬مكنند ‖ نكو يند ‪] C:‬مكو يند ‖ تجليه ‪] B-C:‬تحلئە ‪11‬‬ ‫كه خلايق فسون ‪] C:‬سرش ‖ يا ‪] B-C:‬تا ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬نقدۀ ‪8‬‬

‫حضانت‬

‫اين ‪] C:‬آن ‖ فسون ‪] C:‬افسون ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪ 17‬انكارند‬ ‫‪f Qurʾān‬‬

‫‪e Qurʾān 74:31‬‬

‫‪d Qurʾān 14:27‬‬

‫‪c Qurʾān 36:82‬‬

‫‪b Qurʾān 2:233‬‬

‫‪h Qurʾān 25:23‬‬

‫‪a Qurʾān 2:128‬‬

‫‪g Qurʾān 3:193‬‬

‫‪3:16‬‬

‫‪70‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز ميشنوى يانى*‬

‫فقير از سخنان ايشان جنان در يافتم كه حكايت لعبت سنكين اصلا وجود خارجى ندارد بلـكه‬ ‫مكنونٔە از غوامض اسرار آن جناب و مشحونٔە از سراير سر آن حضرت است كه بقلم تمثيل‬ ‫‪5‬‬

‫رقم تصو ير بران كشيده اند و نسبت حال خود را در صورت آن مقال بر اهالى اقبال جلوه‬ ‫فرموده اند كه قوله* تجلى فى المحبوب من كل وجهة* فشاهدته فى كل معنى و صورة ⟩تامل⟨‬ ‫الفايده السابعة ميفرمودند رحمها الله در ضمن حكايت لعبت سنكين تأو يل اسرار متشابهات و‬ ‫تحقيق آثار مقطعات ظاهر و هو يداست را سخنان علم دانند و حاذقان فهم بينند و در اثناى سخن‬ ‫اشارتى بطرف اين فقير ميكردند و دست شفاعت بر زانوى اين بى بضاعت مى نهادند اشارت‬

‫‪10‬‬

‫بيت |‬

‫‪25b‬‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫حضرت مولوى صاحب مثنوى ميفرموده اند كه حقيقت حق شوق و ذوق است و حقيقة‬ ‫آن شوق و ذوق فى الحقيقة منم تأمل و عنده مفاتح الغيب لا يعلمها الا هو‪a‬‬ ‫‪15‬‬

‫بسم الله و بالله ر با ً و على ملة رسول الله و الحمد لله رب العالمين مقالٔە اولى در بيان اصول‬ ‫نا مسلوک و حقايق آن بسم الله الرحمان الرحيم يا الله الصمدى و من عندک مددى و عليک‬ ‫معتمدى يا غياث المستغيثين يا ابا الغيث اغثنى علىّ ادر كنى بحق محمد و آله اجمعين قبل از شروع‬

‫بعلم ‪] B-C:‬بقلم ‖ مكنونات ‪] B:‬مكنونٔە ‪4‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] B:‬بلـكه ‖ ‪] B: miss‬در ‪3‬‬

‫]كل ‖ من ‪] C:‬فى ‖ فشاهدت ‪] B:‬فشاهدته ‖ ‪] B-C: miss‬فى ‪6‬‬ ‫‪] B:‬ميكردند ‪9‬‬

‫كنند ‪] B:‬بينند ‖ فهيم ‪] C:‬فهم ‪8‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] C:‬اهالى ‖ ‪] C: miss‬بران ‪5‬‬

‫رحمه ‪] C:‬رحمها ‪7‬‬

‫⟩تعالى همه⟨ ‪] B:‬حق ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] B:‬حقيقت ‖ ‪] B: miss‬كه ‪13‬‬ ‫⟩و اصحابه⟨ ‪] C:‬آله ‖ عليلى ‪] B:‬علىّ ‪17‬‬

‫⟩جهان⟨ ‪] B-C:‬نغز ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬تامل ‖ ‪C: miss‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪10‬‬

‫كيكرداند‬

‫المددى ‪] C:‬مددى ‖ دقايق ‪] B:‬حقايق ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 6:59‬‬

‫‪71‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در ين كلام مرفوع و پيش از خضوع باين نظام مقطوع مقدمٔە مبين شود و تمهيد معين كردد تا‬ ‫بناى كلام موصل شود و فناى مرام معزز كردد و بالله التوفيق بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫‪5‬‬

‫اصول نا مسلوک پنج است هر جند كه او را باصلى و اصطلاح صاحب نيست اصل اول‬

‫‪26a‬‬

‫حروف تهجى است و فيها اشارة الى ختلاف النفوس و مراتب الوجود مع التركب و التسلسل‬ ‫فى المفردات و المجردات حتى ترقى الى المادّيات و المركبات اصل دو يم متشابهات است و فيها‬ ‫اشارة الى الصفات المتشابهة لله عز و جل لا هو و لا غيره اوالى ما هو مظهر تلـک الصفات كما‬ ‫يسبحئ ان شاء الله اصل سيوم مقطعاتست و فيها اشاره الى غوامض اسرار الحقيقه و كنايز آثار‬ ‫‪10‬‬

‫الوثيقةكما روى عن بعض المشايخ رحمه الله حيث قال لو لا حروف المقطعات فى القرآن لما آمنت‬ ‫به اصل جهارم جهل است و هو مركب و صرفة و لـكم واحد منهما معرفةكما يسبحىء ان شاء‬ ‫الله اصل پنجم در دو محبت است و هو م ُف ِرط و مجرد و علاقة الحبيبية المتوسط بينهما و مطلق و‬ ‫يرادهنا | مطلق بس بناى اين مقاله را بر پنج اصل نهاديم جنانجه بناى مسلمانى را بر پنج اصل‬ ‫موصل كردانيد كه بنُ ِى َ الاسلام على خمس و بيان كنيم در هر اصلى از ين اصول كلمات تامات‬

‫‪15‬‬

‫و نشان دهيم در هر فصلى از ين فصول آيات بينات حتى يتميز ]يميز[ الخبيث من الطيب‪ a‬و يتحقق‬ ‫الحق من الباطل و يكشف عن ساق‪ b‬و هو يهدى السبيل‪ c‬تمهيد الكلام الى اشرف الايام بيت‬

‫]الى ‪6‬‬

‫صاحبت ‪] B:‬صاحب ‖ او را باصلى←اصلى ‪] C:‬باصلى ‖ اصل ‪] C:‬اصول ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪2‬‬

‫التسرقى ‪] B:‬التسلسل ‖ الترتيب ‪; C:‬التركيب ‪] B:‬التركب ‖ مرتب ‪] B:‬مراتب ‖ اشارة الى ‪C miss:‬‬ ‫مراد ‪] A, 26a margin:‬المشايخ ‪10‬‬

‫كباير ‪] B:‬كنايز ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪9‬‬

‫الحادثات ‪] B:‬المادّيات ‪7‬‬

‫از بعض مشايخ حضرت عين القضاة همدانى اند قدس سرهكه در نفحات حضرت مولوى جامى مذكورند‬ ‫واضح باد؛ عين القضاة همدانى همجنين كفته اند كه لو لا حروف المقطعات فى القرآن لما آمنت به در نفحات‬ ‫‪] B:‬از ين ‪14‬‬

‫المطلق ‪] B:‬مطلق ‪13‬‬

‫قالوا ‪] B:‬قال ‖ رحمه الله ‪] B-C miss:‬الله ‖ مذكورند قدس سره‬ ‫الانام ‪] B-C:‬الايام ‪ 16‬از‬ ‫‪c Qurʾān 33:4‬‬

‫‪b Qurʾān 68:42‬‬

‫‪a Qurʾān 3:179‬‬

‫‪26b‬‬

‫‪72‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫اول كسى كه برقص و سماع كوشيد سيد الطائفة جنيد بوده و اول كسى كه بجهت وى خانقاه‬ ‫بناشد ابو هاشم صوفى بوده و اول كسى كه طر يقٔە نا مسلوک را بجولان مذاكر آورده و در‬ ‫‪5‬‬

‫ميدان مقاوله جلوه داده حسن قصاب بوده و هو ليس بصاحب تلـک النسبة و بعد ازان مردم‬ ‫در مفاره ها و سردابها بمذاكرۀ اين نسبت شر يف اقدام مى نمودند و بمقاوله | اين نسبت لطيف‬

‫‪27a‬‬

‫اشتغال و اهتمام ميفرمودند و لذكر الله اكبر لو كانوا يعلمون فجعل كلمة الذين كفروا السفلى و‬ ‫كلمة الله هى العليا‪ a‬نادر ايام و دولت حضرت خداوندم به نسبت اين فقير مجلس سردابه منعقد‬ ‫ميكرديد كاه و بيكاه محرم اين راز ميبودم و همدم اين نياز ميكشتم در هر مجلس ازان مجالس راز‬ ‫‪10‬‬

‫و محافل نياز بحكم كر يمٔە يا ايها الذين آمنوا اذا ناجيتم الرسول فقدموا بين يدى نجو يكم صدقة‪ b‬به‬ ‫نذر و صدقهكه مناسب آن وقت بود اقدام مى نمودم و شكر توفيق آن بجاى مى آوردم تا مجلس‬ ‫آن راز بغايت رسيد و و محفل آن رمز به نهايت انجا⟩ميد⟨ اكنون نو بت دولت تو رسيد و هنكام‬ ‫سعادت تو دخول كرده خاطر بر كار تو كماشته ايم و دست ترحم بر سر تو داشته ايم وقت را‬ ‫غنيمت دار و از شرايط اين راه دقيقٔە فرو مكذار نفس آب و ك ِل را محرم مكن و كوش و‬

‫‪15‬‬

‫جان و دل بطرف ما دار كه حضرت مولوى اين راز را | در مدت سه شبان روز نوشته و بعد‬ ‫ازان در آتش سوخته و كفته از غيب آمده بود بغيب رفت مقصود از ين سخن مايم فر يد الدين‬ ‫محمد عطار كه جبرئيل را بر خوان اين سخن مهمانى ميكرد محرم آن ما بوديم صحيفٔە اين كلام بر ما‬ ‫خوانند طبقٔە مشايخ عظام سبق اين نظام از ما دانند كه و علم آدم الاسمآء كلها‪ c‬قياس حال ما‬

‫حسب ‪] B-C:‬نسبت ‪6‬‬

‫]ميفرمودند ‪7‬‬ ‫‪] C: miss‬نياز ‪10‬‬ ‫]راه ‪14‬‬

‫لصاحب ‪] C:‬بصاحب ‖ ‪] B: miss‬مقاوله ‪5‬‬

‫او ‪] B:‬وى ‪3‬‬

‫به نسبت←بسبب ‪] B-C:‬نسبت ‪8‬‬

‫مينمودند ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬هر ‖ ‪] C: miss‬كاه ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬كار ‪13‬‬

‫⟩فرمودند⟨ ‪] B:‬ميد ‖ ‪] C: miss‬آن ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬آن ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‪11‬‬

‫‪] C:‬نوشته ‖ مولى اى‪/‬مولو يه ⟩اى اغاى بزرک رحمة الله⟨ ‪] C:‬مولوى ‪15‬‬ ‫‪] C:‬كه ‪18‬‬

‫صفت ‪; C:‬وصف ‪] B:‬صحيفٔە ‪17‬‬

‫نقش ‪] B-C:‬نفس ‖ ‪B: miss‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفته ‖ ⟩انداخته⟨ ‪] C:‬آتش ‪16‬‬

‫نو يشته‬ ‫‪miss‬‬

‫‪c Qurʾān 3:31‬‬

‫‪b Qurʾān 58:12‬‬

‫‪a Qurʾān 9:40‬‬

‫‪27b‬‬

‫‪73‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از ديكران ميكر كوش جشم بطرف ما دار و بجان و دل حاضر شو كه درهاى سموات كشاده‬ ‫اند و موايد مكافات بسط كرده خوردى و جوانى را بكذار و بقدم اعتراف و نياز اقبال نماى‬ ‫كه ان رحمة الله قر يب من المحسنين‪ a‬صفوف ملائک حاضرند و جنود ارواح مجتمع اعداى ليئم‬ ‫مسلول شيطان رجيم مغلول وحفظناها من كل شيطان رجيم‪ b‬وحفظا من كل شيطان مارد‪c‬‬ ‫‪5‬‬

‫حسنات منشور و سيئات مغفور كه ان الحسنات يذهبن السيئآت‪ d‬آهيا ًشراهيا اً دولى ]أدوناى[‬ ‫اثباغوث يا حى يا قيوم | يا ذا الجلال و الاكرام برحمتک استغيث و بعصمتک استعين و الحمد لله‬ ‫رب العالمين الاصل الاول فى حروف التهجى بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫‪10‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله بدانكه الف اول حروف تهجى است باطن ندارد و انرا سه ظاهر است‬ ‫ظاهر اول را نفس واحده ميخوانند اى منفيه و ان ظاهر شر يعت است الشر يعة اقوالى شر يعت‬ ‫را عكس كنى عشيرت شود و انذر عشيرتک الاقر بين‪ e‬شرع عرش شود و كان عرشه على‬ ‫الماء‪ f‬ظاهر دو يم را نفس واجده خوانند من الوجدان لا من الوجد و لا من الموجود اى الوارثة‬ ‫و آن ظاهر طر يقت است طر يقت را عكس كنى قيطرت شود من القطر و القطرة لقوله تعالى‬

‫‪15‬‬

‫سلنْ َا له ع َي ْن القطر‪ g‬ظاهر سيوم را نفس واحده خوانند يا ايها الناس انا خلقناكم من ذكر‪ h‬نفس‬ ‫فا َ‬

‫]نياز ‖ جوانى را ←ديو ‪] C:‬را ‖ خردى ‪] B-C:‬خوردى ‪2‬‬ ‫‪; C:‬اصباؤث ⟩غوث⟨ ‪] B:‬اثباغوث ‪6‬‬ ‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‪10‬‬ ‫‪] C:‬عشيرت ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪7‬‬

‫اذونى ‪] B-C:‬أدوناى ‪5‬‬

‫‪] C: miss‬اقبال ‖ ‪B-C: miss‬‬

‫‪] B: miss‬لله ‖ ‪] C: miss‬استعين ‖ ذو ‪] B:‬ذا ‖ اصباغوث‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬است ‖ شر يف ‪] C:‬شر يعت ‖ منقلبه ‪] B:‬منفيه ‖ نقش ‪] C:‬نفس ‪11‬‬

‫]الوارثة ‖ الوجود ‪] B-C:‬الموجود ‖ ⟩الار بک⟨ ‪] B:‬الماء ‪13‬‬ ‫‪] C: miss‬ذكر ‖ ارسنناک ‪] C:‬له ‪15‬‬ ‫‪f Qurʾān 11:7‬‬

‫آسمان ‪] B:‬سموات ‖ ⟩و⟨ ‪] B-C:‬كوش ‪1‬‬

‫‪e Qurʾān 26:214‬‬

‫⟩را عكس كنى⟨ ‪] B-C:‬شرع ‖ عشرت‬

‫⟩من القطر لا⟨ ‪] C:‬شود ‖ اين ‪] B:‬آن ‪14‬‬

‫‪d Qurʾān 11:114‬‬

‫‪c Qurʾān 37:7‬‬

‫الواردة ‪B-C:‬‬

‫‪b Qurʾān 15:17‬‬

‫‪a Qurʾān 7:56‬‬

‫‪h Qurʾān 49:13‬‬

‫‪g Qurʾān 34:12‬‬

‫‪28a‬‬

‫‪74‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫واحدة و آن عالم حقيقت است عكس و قلب | ندارد نبوت ظاهر ولايت است ولايت باطن‬

‫‪28b‬‬

‫نبوت كفتند ظاهر و باطن يكيست باز فرمودند ما الباطن و ما الظاهر حال بر ايشان بكشت و‬ ‫كار بر ايشان متغير شد كفتند از شه خبرى كفتم الف هيج ندار و كفتند از مه نشانى كفتم‬ ‫الظاهر عنوان الباطن بنقطٔە استقامت باز آمدند حروف تهجى تمام شد اقول شيخ سعد الملة و‬ ‫‪5‬‬

‫الدين الحموى در رسالٔە سجنجل خو يش اين اصل را بنوع ديكر تقر ير ميكنند و ليكن دقيقٔە حضرت‬ ‫خداوندم املح و اوضح است و الله المستعان على ما تصفون‪ a‬الاصل الثانى فى المتشابهات بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله متشابهات متشابهاتست جنانجهكو يى آفتاب آفتاب است لا هو و لا غيره‬ ‫‪10‬‬

‫بهمين معنى عايد ميشود التوحيد اسقاط الاضافات جاء ر بک تنزل است | در حضرات رنک‬ ‫تشبيه نه تشبيه است و ما قتلوه و ما صلبوه و لـكن شبه لهم‪ b‬و جه تعطيل نه تعطيل است و اذا‬ ‫العشار عطلت‪ c‬خمرت طينت آدم بيدى ار بعين صباحا بدين محمدين است محمد الخارج ما كان‬ ‫محمدٌ ابا احد من رجالـكم‪ d‬و محمد المعنى و هو من الازل الى الابد كفتند صورت و معنى يكيست‬ ‫دوزخ نعره هل من مز يد‪ e‬زند رجلين بر وى نهد تا ساكن كردد تمكين و تلو ين است متشابهات‬

‫‪15‬‬

‫را تأو يل نيست فاما الذين فى قلو بهم ز يغ فيتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تأو يله‪ f‬را سخان‬ ‫در علم آنرا فهم كنند و بآن ايمان آرند و الراسخون فى العلم يقولون آمنا بهكل من عند ر بنا‪ g‬جون‬

‫شر يعت را عكس كنى عشيرت شود و انذر عشيرتک الاقر بين ‪] A, 28a margin:‬قلب ‖ اين ‪] B:‬آن ‪1‬‬ ‫‪] B:‬كفتند ‪3‬‬ ‫]تصفون ‪6‬‬

‫ولايت است ‪] B miss:‬است ‖ شرعرا عكس كنى عرش شود و كان عرشه على الماء‬ ‫ليكين ‪] B:‬ليكن ‖ نوع ‪] B:‬بنوع ‖ المحمود ‪] C:‬الحموى ‪5‬‬

‫]كو يى ‖ ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪9‬‬ ‫ساكين ‪] C:‬ساكن ‪14‬‬

‫اين ‪] B-C:‬محمدين ‪12‬‬

‫از شه ‪] B miss:‬شه ‖ ⟩بيت⟨‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ الفصل ‪] C:‬الاصل ‖ يصفون ‪B:‬‬ ‫ر بک ‪] B-C:‬رنک ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬ميشود ‪10‬‬ ‫باو ‪] C:‬بآن ‪16‬‬

‫‪f Qurʾān 3:7‬‬

‫‪e Qurʾān 50:30‬‬

‫‪d Qurʾān 33:40‬‬

‫‪c Qurʾān 81:4‬‬

‫⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫⟩الا الله⟨ ‪] C:‬تأو يله ‪15‬‬

‫‪b Qurʾān 4:157‬‬

‫‪a Qurʾān 12:18‬‬ ‫‪g Qurʾān 3:7‬‬

‫‪29a‬‬

‫‪75‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كلمٔە من و عنده بآن منظم شد حكم كل بران جارى كشت عارفان بآن بر سند و ما يذكر الا اولوا‬ ‫الالباب‪ a‬و ليكن نكو يند و نتوانند كفت قل انما العلم عند الله‪ b‬و ما يعلم تأو يله الا الله‪ | c‬الاصل‬

‫‪29b‬‬

‫الثالث فى المقطعات قوله تعالى فقَ ُط ِـَع د َابرِ َ القوم الذين ظلموا و الحمد لله رب العالمين‪ d‬بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫‪5‬‬

‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله تمامت مقطعات در كر يمٔە طه و كر يمٔە يس است غوامض حقيقت از ما‬ ‫ظاهر شود و لوامع وثيقت از طرف ما متبادر كردد ميفرمودند رحمها الله الم الم است و كهيا‬ ‫كهيا است در تور يت و انجيل نيست و ز بور و صحف ازان عار يست فرقان بآن ناطق كروهى‬ ‫كل بشكل جن درس كهى خوانند و سبق كهى دانند كهى على لسانهم عِظَم ُ‬ ‫انداز ملائكه مش ّ‬ ‫‪10‬‬

‫و الذوق ملاء الشوق هر روز كه اين درس ميخوانند و اين سبق ميدانند خود را بر نور تجليات‬ ‫ميزنند جون پر و بال ايشان ميسوزد باز ميكردند ديكر تا صبح قيامت نو بت بايشان نمى رسد اكر‬ ‫الم الم در ميان ايشان بودى كار ايشان بالا كرفتى و مهم ايشان تمام شدى | اقول فقير آن جماعت‬ ‫را در صحبت ايشان ديده ام كه درس كهى ميخواندند ايشان اند كهكتب آلهى را بز بان ملـكى‬ ‫قرأت ميكنند وقتى از فقير پرسيدند كهى چست سورۀ فاتحه بر من ظاهر شد كفت بكو اسرار‬

‫‪15‬‬

‫فاتحه الكتاب جون كفتم كفتند صدقت و حال بر ايشان متغير شد عين ص عاصيست ستون بار‬ ‫كاه است بر وى جهار خط نوشته اند هر خطى از مشرق تا بمغرب جون بخوانى اسرار جهار‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪3‬‬

‫كو يند ‪] B:‬نكو يند ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬بآن ‖ منضم ‪] B:‬منظم ‖ عند ‪] B-C:‬عنده ‪1‬‬

‫]كر يمٔە ‖ ⟩در⟨ ‪] B:‬و ‖ كلمه ‪] B-C:‬كر يمٔە ‖ ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪6‬‬ ‫‪] C:‬تور يت ‖ كهتا كهتا ‪] B:‬كهيا ‪8‬‬ ‫‪] B-C:‬ايشان ‪12‬‬

‫‪] C: miss‬يانى ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬الم ‖ ‪] B: miss‬الله ‖ شد ‪] B:‬شود ‪7‬‬

‫بايشانان نو بت ‪] B:‬بايشان ‖ ‪] B: miss‬ايشان ‪11‬‬

‫در پيش حضرت ‪] A, 30a margin:‬ايشان ‪13‬‬

‫كلمه ‪C:‬‬

‫عظيم ‪] B-C:‬عِظَم ُ ‪9‬‬

‫تورات‬

‫بان ‪] C:‬ايشان ‖ ‪; C: miss‬ايشانان ‪] B:‬ايشان ‖ ايشانان‬

‫بر ‪] B-C:‬بز بان ‖ ايشانان ‪] C:‬ايشان ‖ ميخوانند ‪] B:‬ميخواندند ‖ اغاى بزرک درس كهى مى خواندند‬ ‫⟩نوشته⟨ ‪] B:‬بمغرب ‖ نو يشته ‪] C:‬نوشته ‪ 16‬كفتند ‪] B:‬كفت ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬پرسيدند ‪ 14‬ز بان‬ ‫‪d Qurʾān 6:45‬‬

‫‪c Qurʾān 3:7‬‬

‫‪b Qurʾān 46:23, 67:26‬‬

‫‪a Qurʾān 3:7‬‬

‫‪30a‬‬

‫‪76‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كلمٔە بسم الله الرحمان الرحيم است ص صارمست و ايشان دو سكند بر در كاه هر دو مقرب يكى‬ ‫منظور و ديكر منشور بار غوامض نا مسلوک بر ايشان است ق قنشر است سبق جبرئيل طيس‬ ‫حطمه خداى آن را‬ ‫هسيمٔە است سبق ميكائيل قنشر س ِرّ معامله و هسيمه معنى مكاشفه آتش ُ‬ ‫بخود بر افروخته و مطلع است برد لهاى آن آتش شرار نار هسيمه است باز طيس طسين است و‬ ‫‪5‬‬

‫كل المتشاكل‬ ‫هو حرز الله الاعظم فهى بها تمياز الحضرات و ينقسم | التنز ّلات يكو ّن اله َي َا ك ِل ش ّ‬

‫‪30b‬‬

‫حم مسک اصغر است عسق ثلاثه غساله است سه اشهب نور بما ارزانى داشت تو تاز يانٔە ماليى‬ ‫بر اسب ما سوار شو بخود اسب ما راهى كن هم تاز يانه تو يى و هم سوار جون بطلسم هفت مبين‬ ‫برسى ⟩حرز⟨ طاق طاق بخوان طلسم هفت مبين بشكسته شود بكنج هفت مواثيق برسى طاق‬ ‫طاق سبق حملٔە عرش است كه بآن عرش را بر داشته اند انكشتر ين در دست من انداختند‬ ‫‪10‬‬

‫طاق طاق ظاهر شد خواندم سورۀ تنز يل بود ميفرمودند رحمها الله مقطعات را سه مرتبه است‬ ‫مرتبٔە اول هزار جشمٔە مار آية الـكرسى بران مقر ّر است پدرم ميكفتند بيت‬

‫من تشنٔە زار پيش جشمٔە هزار*‬ ‫من آب نمى خورم ازان هيبت مار*‬

‫جون ترا ديدم مار آية الـكرسى بر خواست* دوم صحراى وادى العروس است مورجٔە سليمان‬ ‫‪15‬‬

‫بران مؤكل حتى اذا اتوا على واد | النمل‪ a‬در شب وصال تو ازان مورجهكذشتيم مرتبٔە ثالث‬

‫صار يست ‪; C:‬صاد نيست ‪] B:‬صارمست ‖ ⟩عين⟨ ‪] B:‬ص ‖ ‪] C: miss‬است ‖ كليمه ‪] B:‬كلمٔە ‪1‬‬ ‫⟩است عليه ‪] C:‬ميكائيل ‪3‬‬

‫⟩عليه سلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‖ مفشر ‪] C:‬قنشر ‖ با ‪; C:‬باز ‪] B:‬بار ‪2‬‬

‫‪] B-‬طسين ‖ سمه ‪] C:‬هسيمه ‖ بر خود ‪] C:‬بخود ‪4‬‬

‫حطمه ‖ قشر ‪] C:‬قنشر ‖ سلام⟨‬ ‫⟩است⟨ ‪ُ ] C:‬‬

‫كل ‖ عليها ‪] C:‬اله َي َا ‖ ‪] C: miss‬بها ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬الله ‪5‬‬ ‫‪] B:‬المتشاكل ‖ بشكل ‪] B-C:‬ش ّ‬ ‫اسب ما ‪] C:‬راهى ‖ شود ‪] C:‬شو ‪7‬‬ ‫جمله ‪] B:‬حملٔە ‪9‬‬

‫طاسين ‪C:‬‬

‫غشاله ‪; C:‬مقاله ‪] B:‬غساله ‖ مشک ‪] B-C:‬مسک ‪6‬‬

‫مواثق ‪] B:‬مواثيق ‖ شكسته ‪] B-C:‬بشكسته ‖ رسى ‪] B-C:‬برسى ‪8‬‬

‫‪] B:‬بيت ‖ مفسر ‪] C:‬مقر ّر ‖ سار ‪] C:‬مار ‖ مار ‪] C:‬اول ‪11‬‬

‫المشاكل‬

‫را هر←راهى‬

‫رحمة ‪] B:‬رحمها ‖ ‪] B: miss‬ظاهر ‪10‬‬

‫العروش ‪] B:‬العروس ‪14‬‬

‫⟩سر⟨ ‪] B:‬پيش ‪12‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪a Qurʾān 27:18‬‬

‫‪31a‬‬

‫‪77‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جشمٔە سياه است كه محل غروب آفتاب و ماه است جون با تو بهم نشستيم دران جشمٔە سياه‬ ‫در آمديم و در ز ير عرش بدولت سجود قلب فايض كشتيم نهايت سورۀ مقطعات اينست سبحان‬ ‫ر بک رب العزة عما يصفون و سلام على المرسلين و الحمد لله رب العالمين‪ a‬تمت و حمت و ملت‬ ‫كفتند و حال بر ايشان متغير شد انكشت دست راست ايشانرا كرفتم بنقطٔە استقامت باز آمدند‬ ‫‪5‬‬

‫و باالله التوفيق اشارت بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو مى كو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫اقول عاص عاص و عص عاص سفرۀ ملائكه اند نكاه بان ستون عاص بايدى سفرة كرام‬ ‫بررة‪ b‬الاشارة الثانية اقول اسرافيل مرا كفت س ّ ِرى از مقطعات بكوى كفتم ث ّق ِل ث ّق ِل جنان‬ ‫‪10‬‬

‫كْن بصورت اصلى‬ ‫بزرک شد كه كل عوالم در جنب او متلاشى و ناجيز كشت | كفتم ا ُْس ِ‬ ‫باز آمد و كفت آنجه تو دانستى ما ندانيم و علم آدم الاسمآء كلها‪ c‬جود كرد و برفت اقول‬ ‫آن س ِر اسرافيل بود ميان وى و خداى وى الاشارة الثالثة ميفرمودند رحمها الله ابليس را‬ ‫ک و للمؤمنين‪e‬‬ ‫فضيلت بمتشابهاتست ابَ اَ وا َْست َْكبرَ َ‪ d‬و محمد را سر يرت بمقطعات و ا َْستغَ ْف ِر ل ِذنب َ‬ ‫اى لابليس حال بر ايشان متغير شد كفتم اللهم اغفر لابليس ديدم كه ابليس بصورت ملـكى‬

‫‪15‬‬

‫باز كشت و باز بهيئات ابليس رفت و كفت مرا همين نسبت بسنده است خواندم كه الرحمن‬ ‫علم القرآن‪ f‬كفتند الرحمن على العرش استوى‪ g‬و بنقطٔە استقامت باز آمدند الاشارة الرابعة‬

‫‪] C: miss‬بر ‪4‬‬ ‫‪] C:‬ناجيز ‪10‬‬

‫همت ‪] B-C:‬حمت ‪3‬‬

‫ان است ‪] B:‬اينست ‪2‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬اسرافيل ‪9‬‬

‫ماهتاب ‪] C:‬ماه ‖ افتاد ‪] C:‬آفتاب ‪1‬‬

‫⟩يا⟨ ‪] B:‬سفرۀ ‖ ‪] C: miss‬عاص ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪5‬‬

‫]محمد ‪⟩ 13‬عليه اللعنة⟨ ‪] C:‬را ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩عز و جل⟨ ‪] C:‬وى ‪ 12‬دانى ‪] C:‬دانستى ‪ 11‬ناجز‬ ‫‪] B-C:‬كفتم ‪14‬‬ ‫‪] C:‬كفتند ‪16‬‬

‫بر متقطعات ‪] C:‬بمقطعات ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬را ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪B:‬‬ ‫‪] B: miss‬كه ‖ بهيئت ‪] B-C:‬بهيئات ‪15‬‬

‫انكه ‪] C:‬كه ‖ ديد ‪] C:‬ديدم ‖ كفتند‬ ‫بكفتند‬

‫‪e Qurʾān 47:19‬‬

‫‪d Qurʾān 2:34‬‬

‫‪c Qurʾān 2:31‬‬

‫‪b Qurʾān 80:15–16‬‬

‫‪a Qurʾān 37:180–182‬‬

‫‪g Qurʾān 20:5‬‬

‫‪f Qurʾān 55:1–2‬‬

‫‪31b‬‬

‫‪78‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ميفرمودند رحمها الله اكر ابليس محرم اسرار مقطعات نبودى عباد مخلصين را جه دانستى الا‬ ‫ن‪ b‬بر قامت همت وى كى راست‬ ‫سل ْطا ٌ‬ ‫س لـ َک ع َليهم ُ‬ ‫عبادک ⟩منهم⟨ المخلصين‪ a‬قباى مجتباى ل َي ْ َ‬ ‫آمدى لولا حروف المقطعات فى القرآن | لما آمنت به و حال بر ايشان متغير شد خواندم كه بسم‬

‫‪32a‬‬

‫الله الرحمن الرحيم بهيأت استقامت باز آمدند الاشارة الخامسة ميفرمودند رحمها الله اكر سر‬ ‫‪5‬‬

‫مقطعات نبودى محمد و امت وى از متشابهات كجا خلاص بودندى و شرايع انبيا كى منسوخ‬ ‫شدى اليوم اكملت لـكم دينكم‪ c‬كفتند لولا حروف المقطعات فى القرآن لما آمنت به و حال بر‬ ‫ايشان بكشت خواندم كه فاستقم كما امرت‪ d‬بصورت استقامت باز آمدند الاشارة السادسة‬ ‫اقول ابليس را دو طايفه اند كه نه از انس اند و نه از جن نه از ملـک و نه از شياطين ايشان را‬ ‫م َلوَ َان و ح َلوَ َان كو يند محرم اسرار مقطعات باشند و ابليس درد خو يش بايشان كو يند هم راز‬

‫‪10‬‬

‫و هم ز بان وى باشند عباد مخلصين را نيک شناسند و ابليس را ازان خبر دهند وقتى فقير را در‬ ‫صحبت ايشان ديدند با هم كفتند اين اوست فقير را در بر كرفتند ببوسيدند | و ببو ييدند و كفتند لا‬ ‫كهانة بعد النبوة بس ازان برفتند الاشارة السابعة ميفرمودند رحمها الله وقتى كه جبرئيل كلمات‬ ‫ت جبرئيل كفت اى‬ ‫ت ع ِلم ُ‬ ‫مقطعات مى آورد و بر آنحضرت ميخواند آن سرور ميفرمودند ع ِلم ُ‬ ‫محمد منكه حامل وحى ام نميدانم تو جه ميدانى آنحضرت ميفرمود اى جبرئيل تو از بيرون پرده‬

‫‪15‬‬

‫خبر مى آرى و ما از درون پرده خبر مى شنو يم فرمودند رحمها الله كاشكى جبرئيل نبودى و خبر‬ ‫نياوردى تا بيرون و درون بيک صورت بودى و حال بر ايشان متغير شد خواندم لى مع الله‬ ‫وقت لا يسعنى فيه ملـک مقرب و لا نبى مرسل كفتند نعم عام را خبر جبرئيل بايد بظاهر عام‬

‫سر← سه حروف ‪] B:‬سر ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩بنقط⟨ ‪] B:‬بهيأت ‪4‬‬ ‫⟩و⟨ ‪] B-C:‬جن ‖ بر ‪] B: miss; C:‬را ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪3‬‬

‫مكمل ‪] B:‬منسوخ ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‪5‬‬

‫⟩عليه ‪] C:‬جبرئيل ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‖ ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪12‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬كرفتند ‪11‬‬

‫⟩صلى الله عليه ‪] C:‬سرور ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬آنحضرت ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬مقطعات ‪13‬‬ ‫⟩صلى الله عليه و ‪] B-C:‬آنحضرت ‪14‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميفرمودند ‖ و السلم⟨‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ ‪] C: miss‬خبر ‖ آوردى ‪] C:‬آرى ‪15‬‬ ‫‪] C: miss‬خبر ‪17‬‬

‫السلام⟨‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميفرمود ‖ سلم⟨‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬خواندم ‖ بک ‪] C:‬بيک ‖ و خبر نياوردى ‪] C miss:‬نياوردى ‪16‬‬ ‫‪d Qurʾān 11:112‬‬

‫‪c Qurʾān 5:3‬‬

‫‪b Qurʾān 17:65‬‬

‫‪a Qurʾān 15:40, 38:83‬‬

‫‪32b‬‬

‫‪79‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و بباطن خاص كفتم ظاهر و باطن يكيست و بصورت استقامت باز آمدند الاصل الرابع فى‬ ‫الجهل و فيه اشارة الى حقيقة الذاتية بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫‪5‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله لاى نافيه را سه مراتب است من حيث النفى مع قطع النظر عن الاثبات‬

‫‪33a‬‬

‫اول آن جهل مركب است و آن اول سلوک ابليس است و كافران و منافقان مؤ يداند در ين‬ ‫مرتبهكه ان المنافقين فى الدرک الاسفل من النار‪ a‬و وسط آن جهل وسط است كه آنرا منتهاى‬ ‫نفى خوانند آخر آن طلسم وجود عدم است فرو رفتكان اين منزل هر كز بحقيقت الا الله نرسند و‬ ‫لذت كلمٔە الا الله در نيابند و تا ابد الآباد سر از هيج منزلى بدر نكنند الا ما شاء الله آنانكهكفته‬ ‫‪10‬‬

‫اند نفى بى اثبات كافى است سخن اين جمع است و ايشان فرو رفتكان اين در يا اند ابليس خداى‬ ‫ايشان باشد و هوا مقتداى ايشان كرد و كوش مرا تافتند و كفتند نام ده مبر افرايت من اتخذ‬ ‫الهه هواه‪ b‬ميفرمودند رحمها الله شخصى در ين مقام كه اعجب طلسمات طور حفى است سى‬ ‫سال شيطان را بخدايى كرفت آخر بنظر همت صاحب دولتى ازان مقام بيرون آمد | آن شخص‬ ‫بنقل صحيح خواجه مودود جشتى است كه بنظر ولايت شيخ الاسلام احمد از تبيعيات وجود‬

‫‪15‬‬

‫براست نفى وجودش ميسر شد و در بذل موجود يعنى ⟩قطيعت⟨ از معلوم اهتمام تمام بجاى‬ ‫آورد ازان درك َه خلاص يافت و بحقيقت منزل الا الله رسيد ذلـک الفور العظيم‪ c‬مصراع‬

‫‪] C:‬لاى ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميفرمودند ‪5‬‬ ‫‪] C:‬اند ‪10‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬الله ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬الله ‖ ‪] B: miss‬لذت ‪9‬‬

‫‪] B-C:‬حفى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪12‬‬ ‫‪] B:‬براست ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬كفتم ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬الا ‪8‬‬

‫لاء‬

‫‪] C: miss‬كفتند ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬تافتند ‪11‬‬

‫⟩كه⟨‬

‫تبعيات ‪] C:‬تبيعيات ‖ ⟩جام⟨ ‪] B:‬احمد ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ ‪] B: miss‬صحيح ‪14‬‬

‫خفى‬

‫‪] B-C: miss‬مصراع ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬آورد ‪ 16‬اهتمام تمام←تمام اهتمام ‪] C:‬تمام ‖ تبدل ‪] C:‬بذل ‖ و راست‬ ‫‪c Qurʾān 4:13; 5:119; 9:89; 9:100; 61:12; 64:9‬‬

‫‪b Qurʾān 45:23‬‬

‫‪a Qurʾān 4:145‬‬

‫‪33b‬‬

‫‪80‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اين كار دولت است كنون تا كرا رسد*‬

‫مرتبٔە سيوم جهل محض است اينجا نه نفى بود نه اثبات نه فنا بود نه بقا نه فرق بود نه جمع نه‬ ‫تشبيه باشد نه تعطيل نه حلول ماند نه اتحاد نه اسما ماند نه صفات نه عدم بود نه وجود نه تجر يد‬ ‫بود نه تفر يد نه اتحاد بود نه توحيد كل من عليها فان و يبقى وجه ر بک ذو الجلال و الاكرام‪a‬‬ ‫‪5‬‬

‫جاسليق ترسا پرسيد كه آن وجهكدام است على عالى دران حوالى آتش بزرک بر افروخت جون‬ ‫ز بانهكشيد كفت اى جاسليق تعيين وجه آتش عنصرى نماى جاسليق فى الحال معترف شد و‬ ‫بحقيقت آية كر يمه اعتراف نمود اينجا نه تجلى است و نه تسلى هو مجهول مطلق لا يتقيد به و لا‬ ‫اطلاف | معه علم بدين مقام عين جهل است و عين بران مرام محض عما لا تدركه الابصار و‬

‫‪34a‬‬

‫هو يدرک الابصار‪ b‬روزى سيد الطائفِ ه جنيد پيش سرى آمد ⟩و كفت⟨ كسى دانى كه جميع‬ ‫‪10‬‬

‫ن وقع وقع نادرا ً فتواعد‬ ‫حقايق را داند كفت لا فيعيد السؤال فيقول لا فاذا اعاد ⟩ثالثا⟨ فقال ايَ ْ َ‬ ‫و قال بالفارسى اين نادر⟩ازان⟨ نادرهاست ميفرمودند رحمها الله اين حال جنيد است نه مقام‬ ‫او و الله بسبحانه تنزه عما يصفون و تقدس عما يشركون در ين راه اولا ً محمد كه وى را از سر‬ ‫جشمٔە محبو بى بدين مسند رسانيدند ديكر ابليس كه وى را بكرشمٔە محبى در ين زندان نشانيدند‬ ‫ن جهنم منک و ممن تبعک منهم اجمعين‪ c‬ابليس خود نفس مشرک ندارد و نفس‬ ‫كه لامَ َلاء َ َ ّ‬

‫‪15‬‬

‫درون از وى منتفى است كناهى خبر اين ندارد كه ميكو يد مضاف را سجده نمى كنم كه سجدۀ‬ ‫عباد شرک است ملايكه ميكو يند كه ما باضافت كار ندار يم همان روز كهكلمٔە انى اعلم ما لا‬ ‫تعلمون‪ a‬شنيده ايم ز بان تعصب در كشيده ايم لا يعصون الله ما امرهم‪ | b‬ابليس ميكو يد شما‬ ‫‪] B:‬باشد ‪3‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬بود ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬بود ‖ ⟩و⟨ ‪] B-C:‬بود ‪2‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬بود ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬بود ‪4‬‬

‫دهند ‪] C:‬رسد ‖ كيرا ‪] C:‬كرا ‪1‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬بود ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬ماند ‖ باشد ⟩و⟨ ‪] C:‬ماند ‖ ⟩و⟨ ‪miss; C:‬‬

‫]اينجا ‖ كلمه ‪] B:‬كر يمه ‖ آن ‪] B:‬آية ‪7‬‬

‫‪] C: miss‬الحال ‖ بتمامى ‪] C:‬نماى ‖ تعين ‪] B-C:‬تعيين ‪6‬‬

‫مقام ⟩حرام⟨ ‪] C:‬مرام ‖ براين ‪] C:‬بران ‖ اطلاق ‪] B-C:‬اطلاف ‪8‬‬ ‫ن ‖ افاد ‪] B:‬اعاد ‪10‬‬ ‫‪] B:‬فتواعد ‖ ان ‪] B:‬ايَ ْ َ‬ ‫⟩صلى الله عليه و سلم است⟨ ‪] B:‬محمد ‪12‬‬ ‫‪] B:‬مشرک ‖ ‪] B: miss‬نفس ‪14‬‬

‫يقيد ‪] C:‬يتقيد ‖ انجا ‪B:‬‬

‫⟩سقطى⟨ ‪] B-C:‬سرى ‖ ⟩حكايت⟨ ‪] C:‬الابصار ‪9‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ نادر است ‪] C:‬نادرهاست ‪11‬‬

‫فتواجد‬

‫سحـبن ‪] B:‬محبى ‖ كه وى را ‪] C miss:‬را ‖ ⟩و⟨ ‪] B:‬رسانيدند ‪13‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يد ‪ 1‬منفى ‪] B:‬منتفى ‪ 15‬شرک‬ ‫‪e Qurʾān 66:6‬‬

‫‪d Qurʾān 2:30‬‬

‫‪c Qurʾān 38:85‬‬

‫‪b Qurʾān 6:103‬‬

‫‪a Qurʾān 55:26–27‬‬

‫‪34b‬‬

‫‪81‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫فر يفتٔە قيل و قال و شيفتٔە پر و باليد طاقت طوق لعنت ندار يد و تاب بار مذلت نمى آر يد هر جه‬ ‫باد اباد سجده نخواهم كرد كه سابقٔە قلم لعنت بر نام منست و واثقٔە رقم قطيعت بكام من است‬ ‫بيت‬

‫اى ترا خارى بيا نشكستهكى دانى كه جيست*‬

‫‪5‬‬

‫حال شيرانيکه شمشير بلا بر سر خورند*‬

‫انا خير منه خلقتنى من نار و خلقته من طين‪ c‬آتش عنصرى يک جزو است از هفصد جزو‬ ‫آتش جهنم و آتش جهنم يک جزو است از هفصد جزو آتش محبت و خاک آنست كه تو بصد‬ ‫اعزازش ميطلبيدى و او ا ِباد امتناع مى نمود كه ما للتراب و رب الار باب الاصل الخامس فى‬ ‫‪10‬‬

‫الحب و دقايقه بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله ابتداى مرتبٔە حب حماقت است العشق مرض سودائى لا يتعلق الا بقلب‬ ‫الاحمق و آنرا دو نسبت است مجاز و حقيقت مجاز | صورت حيوانيت است مقاطعت الاحمق‬ ‫‪15‬‬

‫قر بان الى الله اولئک كالانعام بل هم اضل سبيلا‪ d‬حقيقت معنى حيوانيت است خلاصٔە جوهر‬ ‫صدق است همٔە انبيا و اوليا طالب اين مقام باشند و تابع اين نسبت شوند و ميان اين صورت و‬ ‫معنى نسبتى است كهكاهى لطيفهكو يند و كاهى آن نامند و كاهى قنطره خوانند المجاز قنطرة‬ ‫]هفصد ‪8‬‬

‫هفتصد ‪] B-C:‬هفصد ‪7‬‬

‫جفا ‪] B:‬بلا ‪6‬‬

‫‪] B-C: miss‬است ‪3‬‬

‫طاقت ‪] B:‬تاب ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬ا ِباد ‪9‬‬

‫هفتصد ‪B:‬‬

‫‪] C:‬رحمها ‪13‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‖ فى الحب ‪] C miss:‬الحب ‪10‬‬

‫‪] C:‬نسبت ‪14‬‬

‫ميفرمودند رحمة الله ابتداى مرتبٔە حب حماقت است ‪] C, 32a margin:‬است ‖ رحمة‬

‫مجاز صورت ‪] C miss:‬الاحمق ‖ آنرا دو نصبت است مجاز و حقيقت ‪] C, 32a margin:‬حقيقت ‖ نصبت‬ ‫⟩و انرا دو نسبت است مجاز و حقيقت مجاز صورة حيوانى ‪] C:‬است ‪ 15‬حيوانيت است مقاطعت الاحمق‬ ‫است⟨‬ ‫‪b Qurʾān 25:44‬‬

‫‪a Qurʾān 7:12‬‬

‫‪35a‬‬

‫‪82‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫الحقيقة مرتبه دوم بلاهت است و آن بر دو قسم است قسم اول مادّت و مدت است ان اكثر‬ ‫اهل الجنة بل ُهُ ٌ قسم دوم تجرد است اهل الجنة جرد ٌ مرد ٌ مكحل الا موسى ابن عمران قسم سيوم‬ ‫‪5‬‬

‫افراط است و ان مرتبٔە مغلو بانست الم غلبت الروم فى ادنى الارض‪ a‬مرتبٔە جهارم حسب مجرد‬ ‫است و اين مرتبٔە نفوس ملائكه و ارواح است قل الروح من امر ر بى‪ b‬بجميع اشيا معيت دارد و‬ ‫ان من شئ الا يسبح بحمده‪ c‬حكما بسيط باسط كو يند و ما حب | مجردانيم قول ايشان تغير است‬

‫‪35b‬‬

‫و قول ما تحقيق مرتبٔە پنجم علاقٔە حبئە است و آن تجلى مرتبٔە س ِر است بوصف غر يب جرا كه‬ ‫داير است ميان جميع مراتب محبت يعنى ما بين المجرد و المفرط و المطلق ميفرمودند رحمها الله‬ ‫‪10‬‬

‫او يسيان و برخيان صاحب اين نسبت باشند ايشانرا قرب بدن شرط نيست به پير ظاهر احتياج‬ ‫ن شيخ ابو القاسم كركانى در اثناى سلطنت اين نسبت‬ ‫جد ُ نفَ َس الرحمن من قبِ َ َ‬ ‫ندارند انى ل َا ُ ِ‬ ‫ل اليم َ َ ِ‬ ‫ميفرمود او يس او يس و جون اين نسبت در نفس خود متمكن الحال نيست فقهاى صوفيه را‬ ‫خطا افتاده و ميكو يند او يسى مرشد نيست و البلغاء يتبرؤن عن هذا القول لقوله تعالى كل يوم‬ ‫هو فى شأن‪ d‬ميفرمودند اين نسبت مرهم درد نا مسلوک است و محرم وقت جهل محض از ين‬

‫‪15‬‬

‫نسبت دردها دارم با تو حكايتها كو يم جون در مراتب | جلوه كند رابط شود و جون از مراتب‬ ‫خلوت كز يند علاقهكرد و ميانٔە محمد و صديق علاقٔە حبيه است من كل الوجوه افضل اصحاب‬ ‫است ما صب الله فى صدرى الا وصببته فى صدر ابى بكر ابواب حجرات را كه در مسجد بود‬

‫‪] A, 35a mar-‬حب ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬است ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬ملائكه ‖ ان ‪] B-C:‬اين ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬مكحل ‪4‬‬

‫حلوّ ن الا موسى ابن عمران فان له لحية الى سرته و اهل ‪gin:‬‬ ‫قال النبى عليه السلام اهل الجنة ج ُرد ٌ مرد مك ِ‬

‫الجنة يدعون باسمائهم الا آدم فانه يكنى بابى محمد—نصاب الاخبار اى غ ِل ُبت فارسى و البروم فى ادنى‬ ‫الارض اى يحى اقرب ارض العرب لان الارض المعهودة عند العرب ارضهم و المعنى غ ُلبو ُا فى ادنى‬ ‫]يعنى ‪ 9‬تعسر ‪] B-C:‬تغير ‖ مجرد ناميم ‪] B-C:‬مجردانيم ‖ الارض و هى اطراف الشام—تفسير مدارک‬ ‫انى⟨ ‪] C:‬الرحمن ‪11‬‬

‫رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‖ المفرد ‪] B-C:‬المفرط ‖ بين ‪B:‬‬

‫پر ‪] B: miss; C:‬پير ‪10‬‬

‫]نيست ‖ ⟩بود⟨ ‪] B:‬او يس ‖ ⟩او يس يعنى ذكر ايشان⟨ ‪] B:‬ميفرمود ‪12‬‬ ‫يعنى علاقه حبيه ‪] B, 27b margin:‬نسبت ‪14‬‬

‫القاسيم ‪] C:‬القاسم ‖ ⟩وجدت‬

‫او يس ‪] B-C:‬او يسى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يند ‪13‬‬

‫⟩اكبر⟨ ‪⟩; C:‬رضى الله عنه⟨ ‪] B:‬صديق ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‪16‬‬

‫است ‪B:‬‬

‫خلوت ‪] B-C:‬جلوه ‪15‬‬

‫⟩همه⟨ ‪] B-C:‬بكر ‖ حبيب ‪] C:‬صب ‪1‬‬ ‫‪d Qurʾān 55:29‬‬

‫‪c Qurʾān 17:44‬‬

‫‪b Qurʾān 17:85‬‬

‫‪a Qurʾān 30:1–3‬‬

‫‪36a‬‬

‫‪83‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ن ابى بكر را نه بست و هو علاقة الحبي ّة مرتبه ششم محبت ذاتى است و انرا مأخ ُذ و‬ ‫بست و آ ِ‬ ‫منشاء معلوم نيست كشف ذاتى ديكر است عرفناک حق معرفتک محبت ذاتى ديكر است ما‬ ‫عرفناک حق معرفتک آن از اشياى س ِر و اتحاد فطرت خيز و كل مولود ولد على الفطرة فابواه‬ ‫‪5‬‬

‫جسَان ِه ِ اقول از خواجٔە احرار منقولست كه دو كودک در مجلس ما مى‬ ‫يُهوَ ِ ّد َان ِه ِ او ي ُن َص ِّر َان ِه ِ او يمُ َ ّ ِ‬ ‫آمدند هر جند عذر ميخواستيم بجاى نمى رفتند از ايشان پرسيده شد كه سبب اين امر جيست‬ ‫كفتند مى آيم اما نمى دانيم كه ما را كه باين طرف مى آرد و جه جيز باين جانب | مى دواند اقول‬

‫‪36b‬‬

‫ميان حضرت ايشان و مولانا قاسم ايثار محب ّت ذاتى بوده بدان سبب خود را فداى ايشان ساخته‬ ‫جه بارقٔە فنا و فدا از لامعٔە اين نسبت است و الله الهادى و قسم هفتم محبت مطلق است نه شرط‬ ‫‪10‬‬

‫شئ است و نه بشرط شئ بل لا بشرط شئ خط تو هم اينجا مى برافتد هيولا و صورت اينجا بكدور‬ ‫است جز و لا يتجزى خراب شود حظوظ و لذوذ ذايل كرد و يافت و نا يافت باطل شود وجوب‬ ‫برنک امكان برايد امكان در كنار وجوب درايد الرحمن على العرش استوى‪ a‬و عرش را خبر نى‬ ‫و النجم اذا هوى ما ضل صاحبكم و ما غوى‪ b‬و از صاحب اثر نى اينما ]فاينما[ تولوا فثم وجه الله‪c‬‬ ‫قلبهكدام سو تمامت روى زمين مسجد كعبهكدام طرف اين قسم است كه محرم جهل محض‬

‫‪15‬‬

‫است ميفرمودند رحمها الله يک تار موى ابن العر بى و هزار خون علا والدولة سمنانى كه او |‬ ‫عارف فى الله است و اين عالم بالله و الله الموفق و المعين‬ ‫مقالٔە ثانيه در فروغ نا مسلوک و دقايق آن بيت‬

‫]منشاء ‪3‬‬

‫نه نسبت ‪; C:‬به نسبت ‪] B:‬بست ‖ ‪] B: miss‬را ‖ ابو ‪] C:‬ابى ‖ بسبت ‪; C:‬نسبت ‪] B:‬بست ‪2‬‬

‫;اشناى ‪] B:‬اشياى ‖ محبت ذاتى ديكر است ما عرفناک حق معرفتک ‪] C miss:‬معرفتک ‪4‬‬ ‫]ايشان ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬جند ‪6‬‬ ‫بشرط ‪] B-C:‬شرط ‪9‬‬

‫⟩قدس سره⟨ ‪] B:‬احرار ‪5‬‬

‫خير ‪] C:‬خيز ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬اتحاد ‖ اشياء ‪C:‬‬

‫⟩و⟨ ‪] B-C:‬بوده ‖ قاسيم ‪] C:‬قاسم ‪8‬‬

‫با ‪] B-C:‬نا ‖ زايل ‪] B-C:‬ذايل ‪11‬‬ ‫النجم ‪] B-C miss:‬هوى ‪13‬‬

‫منشه ‪B:‬‬

‫طرف ‪] C:‬جانب ‪7‬‬

‫ايشانان ‪B-C:‬‬

‫بكدر ‪] B-C:‬بكدور ‖ ⟩لا⟨ ‪] B:‬بشرط ‖ ⟩لا⟨ ‪] B-C:‬بشرط ‪10‬‬

‫خبرى ‪] B-C:‬خبر ‖ جرب ‪] B:‬وجوب ‖ برايد امكان ‪] B miss:‬امكان ‪12‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬بالله ‪ 16‬رحمه ‪] C:‬رحمها ‪ 15‬محبت ⟩قسمت⟨ ‪] B:‬قسم ‖ قامت ‪] C:‬تمامت ‪ 14‬اذا هوى‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ و دقايق آن ‪] C miss:‬آن ‖ فروع ‪] B-C:‬فروغ ‖ ثالثه ‪] C:‬ثانيه ‪17‬‬ ‫‪c Qurʾān 2:115‬‬

‫‪b Qurʾān 53:1–2‬‬

‫‪a Qurʾān 20:5‬‬

‫‪37a‬‬

‫‪84‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک تعلق بابتدا و وسط و نهايت ندارد ناكاه امرى ظاهر ميشود و‬ ‫راهى پيدا ميشود كه بآن عمل ميبايد كرد اقول وقتى از حضرت ايشان پرسيدم كه اكر كسى‬ ‫‪5‬‬

‫از ما مأخذ نا مسلوک پرسد جهكو ييم كفتند مقطعات و متشابهات آنكاه اين آيت خواندند كه‬ ‫سه‬ ‫ب مبين‪ a‬ميفرمودند رحمها الله مراتب نا مسلوک از هفتاد ُ‬ ‫س الا فى كتا ٍ‬ ‫ب و لا ياب ٍ‬ ‫و لا رط ٍ‬ ‫مذهب مستغنى است قال جعفر ابن محمد صادق رضى الله عنه لو ظهرت الحقايق لبطلت الشرايع‬ ‫ميفرمودند رحمها الله شر يعت هر جيز ظاهر او است جون باطن ظاهر شود ظاهر باطل كردد‬ ‫و باطل ما كانوا يعلمون‪ b‬ميفرمودند رحمها الله دقبقٔە | نا مسلوک براى از الٔە حيل و مداهنت‬

‫‪10‬‬

‫است و جون حيل و مداهنت زايل كردد و مهم مشرب كمال كيرد نا مسلوک نيز تمام شود‬ ‫آنجه سلطان العارفين ابو يز يد قدس سره آن مر يد را كفت هر كناهى كه در دل دارى بكن و‬ ‫بعد ازان پيش ما بيا براى آنست كه سدى در مجارى فيض نماند و خلئە باطن بالكليه خلاص‬ ‫يابد ميفرمودند رحمها الله شاهق جبل ّى ميخواهم تا با وى اسرار نا مسلوک در ميان نهم كه اين‬ ‫ق بلسانهم ميفرمودند رحمها الله در اخبار آحادهست كه حق‬ ‫قوم طاقت ندارند كل قوم ن َط ِ َ‬

‫‪15‬‬

‫عز و علا در ليلة المعراج باجيب متعالى منهاج نود هزار سخن كفت سى هزار را كفت بكو‬ ‫آن شر يعت است الشر يعة اقوالى و سى هزار ديكر را كفت بعضى را بكوى و بعضى را مكوى‬ ‫آن طر يقت است كه الطر يقة افعالى و سى هزار ديكر را كفت مطلقا مكوى و آن حقيقت‬

‫⟩امر نا معين است⟨ ‪] C:‬مسلوک ‖ ;⟩امر نا تعين است⟨ ‪] B:‬مسلوک ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪3‬‬ ‫⟩كه بكوى ‪⟩; C:‬بكوى⟨ ‪] B:‬كفتند ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬مسلوک ‖ موخذ ‪; C:‬اخذ ‪] B:‬مأخذ ‖ ‪] B: miss‬از ‪5‬‬ ‫‪] C:‬او ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪8‬‬ ‫]حيل ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪9‬‬ ‫‪] C:‬ما ‪12‬‬

‫سه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪6‬‬ ‫‪ُ ] B: miss‬‬

‫كه⟨‬

‫⟩شود⟨ ‪] C:‬باطن ‖ ⟩و حقيقت هر جيزى باطن او است⟨ ‪] B:‬است ‖ ‪miss‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬كناهى ‪11‬‬

‫بر ‪] C:‬نيز ‖ جهل ‪] C:‬حيل ‪10‬‬

‫‪] B:‬آحادهست ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ آن ‪] B:‬طاقت ‪14‬‬

‫مذاهب ‪] C:‬مداهنت ‖ جهل ‪C:‬‬

‫رحمه ‪] C:‬رحمها ‪13‬‬

‫آى ‪] B-C:‬بيا ‖ من‬

‫‪] B: miss‬ديكر ‪ 17‬كوى ‪] C:‬بكوى ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬است ‪ 16‬احاديث ‪; C:‬احاديث است‬ ‫‪b Qurʾān 7:139‬‬

‫‪a Qurʾān 6:59‬‬

‫‪37b‬‬

‫‪85‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫است كه الحقيقه احوالى و ذلـک قوله تعالى فاوى الى عبده ما اوحى‪ | a‬كميل بن ز ياد از شاه‬

‫‪38a‬‬

‫ولايت سخنى پرسيد جواب نشنيد متحير و مضطرب شد شاهكفت آنجه از باطن ما ز ياده مى‬ ‫آيد تو محرم آنى و هر جه ز ياده نمى آيد جان محرم آن نيست رضى الله عنه وعن جميع اصحاب‬ ‫رسول الله صلى الله عليه و سلم ميفرمودند رحمها الله كفر بامر مقتدا ايمان است و كناه بفرمان‬ ‫‪5‬‬

‫او عبادت فرض راه شكستن طلسمات مجارى فيض است هر جه ناقض اين طلسم نافذ دقيقٔە‬ ‫روح و جسم ميفرمودند رحمها الله سلام على نوح فى العالمين‪ b‬دافع كزندهكان است وقتى هست‬ ‫كه زهر مار افعى دار و ميشود و بول شتر از نجاسات خفيفه است جون بدوغ يا بشير او جمع‬ ‫ب النب ِى باين ناطق است ميفرمودند رحمها الله ر يش بد را داروى‬ ‫كنند مستسقى را سود دارد طِ ّ‬ ‫بر مثل مشهور است ميفرمودند رحمها الله محلى هست كه لحم خنز ير بر قساوت باطن را سود‬

‫‪10‬‬

‫ميدارد اما نيم طبيب جاهل كار نميتواند | فرمود طبيب حاذق ميبايد تا خاصيت دهد ميفرمودند‬ ‫رحمها الله طحاوى در بعضى مصنفات خو يش كفته است هر جه بتحقيق اهالى تصفيه راست‬ ‫نيايد ⟩بحقيقت⟨ كناه آنست اين را از براى خاطر نا مسلوک كفته است ميفرمودند رحمها الله‬ ‫فواحش موجب غير يت حق است ان الله غيور حرم ]ر بى[ الفواحش من غيرته‪ c‬و آنرا سه‬ ‫مرتبه است منها ما ظهر من جهل المركب و منها ما ظهر من جهل الوسط و منها ما ظهر من‬

‫‪15‬‬

‫ک و نفاق و اما ما‬ ‫محض الجهل اما ما ظهر من المركب فاحشة و اما ⟩ما⟨ ظهر من الوسط اف ٌ‬

‫‪] B-C:‬بن ‖ حالى ‪] B-C:‬احوالى ‖ كفت مطلقا مكوى و آن حقيقت است ‪] B miss:‬است ‪1‬‬ ‫رضى الله عنه وعن جميع اصحاب ‪] C miss:‬سلم ‪4‬‬ ‫‪] B‬نافذ ‖ مجازى ‪] C:‬مجارى ‪5‬‬‫]خفيفه ‖ اشتر ‪] B:‬شتر ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬متحير ‪2‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ رسول الله صلى الله عليه و سلم‬

‫كز يدهكان ‪] C:‬كان ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪6‬‬

‫‪] C:‬باين ‖ نبى ‪] B:‬النب ِى ‖ مستقر ‪] C:‬مستسقى ‪8‬‬

‫]غير يت ‪13‬‬

‫ناقض ‪C:‬‬

‫و بر شير ‪] B:‬بشير ‖ ⟩او⟨ ‪] C:‬بدوغ ‖ حقيقه ‪C:‬‬

‫⟩كه ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ ‪] C: miss‬مشهور ‪9‬‬ ‫‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪11‬‬

‫⟩رحمة الله⟨ ‪] C:‬ز ياد ‖ ‪miss‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩طر يق⟨‬

‫كرد ‪] C:‬فرمود ‖ هم ‪] B-C:‬نيم ‪10‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ‪] B-C: miss‬از ‪12‬‬

‫فساد ‪] B:‬قساوت ‖ محل⟨‬

‫‪⟩; C: miss‬از⟨ ‪] B:‬بعضى ‖ ⟩كه⟨‬

‫⟩ما ظهر ;من غيرته ‪] B miss:‬غيرته ‖ ⟩و من غيرته⟨ ‪] B:‬غيور ‖ حق است ‪] C miss:‬است ‖ غيرت ‪B-C:‬‬ ‫جهل المحض ‪] B-C:‬الجهل ‪15‬‬

‫المتوسط ‪] B-C:‬الوسط ‖ الجهل ‪] B:‬جهل ‪14‬‬ ‫‪c Qurʾān 7:33‬‬

‫‪b Qurʾān 37:79‬‬

‫منها وما بطن⟨‬ ‫‪a Qurʾān 53:10‬‬

‫‪38b‬‬

‫‪86‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ظهر من محض الجهل فهو س ِرّ الله ميفرمودند رحمها الله تحقيق اين سخن بيک كلمه تمام ميشود و‬ ‫آن كلمه آنست شاه ولايت فرموده است القاص مع القاص يعنى هم پيشه با هم پيشه و لنعم‬ ‫ما قال جل جلاله و ما يستوى البحران هذا عذب فرات سائغ شرابه و هذا ملح اجاج‪ a‬و آخرون‬ ‫سيئّ ًا‪ b‬ميفرمودند رحمها الله عروس عمل را كلـكونٔە‬ ‫اعترفوا بذنو بهم خلطوا | عملا صالحا و آخر َ‬ ‫‪5‬‬

‫‪39a‬‬

‫اشک و فروغ دود آه و خط خال مذلت و كناه ز يبا و شير ين مى نمايد ميفرمودند رحمها الله‬ ‫شيخ صنعان را از راه ذلت بردند راه ذلت ديكر است و سبيل نا مسلوک ديكر امير احمد ومهستى‬ ‫پلنكان طر يق نا مسلوکند ميفرمودند رحمها الله هر جه مقتدا انرا نا مسلوک عد نكند نا مسلوک‬ ‫نيست رابعه و شعوانه نا مسلوک نيستند فاطمه زوجٔە سلطان محمود خضرو يه نا مسلوک نيست‬ ‫جرا كه روزى با شيخ ابو يز يد صحبت ميداشت شيخ را نظر بر حناى وى افتاد فى الحال نقاب بر‬

‫‪10‬‬

‫روى كشيد اين طر يق نا مسلوک نباشد اما همٔە اين جماعت منظوران خاص و محبو بان بحق اند‬ ‫رضى الله عنهن و عن جميع نساء العارفات فقير بخذمت ايشان كفتم اين دقيقه از لطافت نسبت‬ ‫منظور يست نه از قبيل تشكيک و تردد تا منافى نا مسلوک باشد كفتند عبارت موهم است‬ ‫كفتم ايهام خو بست تبسم كردند و قبول كردند و مرا دعا كردند | و كفتند بارک الله فيک مرا‬ ‫از ين تردد خلاص كردى و امرى را حال من كردانيدى و الحمد لله على ذلـک‬

‫‪15‬‬

‫اكنون آمديم بر سر مسايل نا مسلوک ميفرمودند رحمها الله سبيل نا مسلوک پنج‬ ‫است اول آنجه ناشى است از حروف تهجى و آن جفور خمسه و علوم منايا و علم رموز‬ ‫و اشارات و علم اشكال و امثال اين علوم است دو يم آنجه ناشى است از متشابهات و‬

‫]القاص ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬است ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬آنست ‪2‬‬ ‫]شير ين ‖ ⟩و⟨ ‪] C:‬فروغ ‪5‬‬

‫رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ جهل المحض ‪] B:‬الجهل ‪1‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‪4‬‬

‫القاص مع القاص←القاض مع القاض ‪B-C:‬‬

‫‪; C:‬بردن ‪] B:‬بردند ‖ بذلت ⟩بيرون⟨ ‪] C:‬ذلت ‪6‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ‪C: miss‬‬

‫]الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ملكان ‪; C:‬مليكان ⟩در⟨ ‪] B:‬پلنكان ‪7‬‬ ‫‪; C:‬احمد ‪] B:‬محمود ‖ هست ‪] B:‬نيست ‪8‬‬

‫دمهتى ‪] B-C:‬ومهستى ‖ ‪miss‬‬

‫بكند ‪] B:‬نكند ‖ مقتديان را ‪] C:‬انرا ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫لطايف ‪] C:‬لطافت ‖ رضى الله عنهن و عن جميع نساء العارفات ←رحمة الله ‪] C:‬العارفات ‪11‬‬ ‫‪] B:‬مسلوک ‖ ‪] B: miss‬آمديم ‪15‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B:‬كفتند ‖ ابهام ‪] B-C:‬ايهام ‪13‬‬ ‫⟩است⟨ ‪] B:‬تهجى ‪16‬‬

‫محمد‬

‫تشكل ‪] B:‬تشكيک ‪12‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩رو يم⟨‬ ‫‪b Qurʾān 9:102‬‬

‫‪a Qurʾān 35:12‬‬

‫‪39b‬‬

‫‪87‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫آن دقايق و ارادات و واقعات و علوم تسخير و هيأت بروج و كواكب و فنون دعوات مأثوره و‬ ‫نظاير اين علوم است سيوم آنجه ناشى ميشود از مقطعات و آن كشف علوم عر بيه و دقايق اسرار‬ ‫و حكم و اقسام تجليات و حضرات و لواحق اين علوم است جهارم آنجه ناشى ميشود از حب‬ ‫و آن طر يق ذوق و شوق و طلب و مطلب و زمان و مكان و اين و آن و لوازم اين علوم است‬ ‫‪5‬‬

‫پنجم انجه ناشى ميشود از محض جهل و هر يک از ين سبيل را تفصيل ديكر و تحقيق علا حده |‬

‫‪40a‬‬

‫در روشى اهالى مقرر و محقق كشته آنها بطرف خواص حواله خواهد بود و برخى از ين رموز‬ ‫در رسالٔە علي ّه مذكور خواهد شد بعون الله و كرمه اما در ين كتاب كه مسمى بمظهر العجايب‬ ‫كشته و َ م ُك َن ّا به بمنبع الغرايب شده احوال جهل محض مذكور و مشروح كردد و باالله التوفيق‬ ‫بيت‬

‫‪10‬‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم *‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله جهل محض بحقيقت روى بآن سر مجهول مطلق آوردن است كه طلب‬ ‫آن عند العقل مستحيل متعذر است و شر يعت و طر يقت و حقيقت را بطرف آن سر جشمه‬ ‫راه نيست و بجانب آن سر منزل كذر كاه فى يا من يرانى و لا اراهكم ذا اراه و لا يرانى حتى اذا‬ ‫‪15‬‬

‫بلغ مغرب الشمس وجدها تغرب فى عين حمئة و وجد عندها قوما‪ a‬و ازان صورت معلوم و تجلى‬ ‫شانكه آنرا كمال ذاتى نامند يايها الذين آم َنوا آم ِنوا‪ b‬اشارت باين معنى است انى و جهت و جهى‬ ‫للذى فطر | السموات و الارض حنيفا و ما انا من المشركين‪ c‬مشير اين الهام و مبي ّ ِن اين كرام‬ ‫است و اين روش را شرايط است بز بان همين قوم كه طرق اهالى استدلال و روش ار باب‬

‫و ‪] C:‬در ‪6‬‬

‫آن ‪] B:‬اين ‖ از ‪] B:‬و ‪4‬‬

‫على ‪] B:‬علا ‪5‬‬

‫از ‪] B:‬و ‪3‬‬

‫غر بيه ‪] B-C:‬عر بيه ‪2‬‬

‫]محض ‖ نام اين كتاب مظهر العجايب است منبع الغرايب ‪] A, 40a margin:‬شده ‖ بسؤ ‪] C:‬بمنبع ‪8‬‬ ‫‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪12‬‬ ‫‪] C:‬باين ‪16‬‬

‫مشروح كردد←در آنجا مبين ميكردد ‪] C:‬كردد ‖ ‪C: miss‬‬

‫از ين ‪] B:‬ازان ‪15‬‬

‫اين ‪] C:‬آن ‪14‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‖ الحقيقت ‪] B:‬بحقيقت ‖ ⟩كه⟨‬

‫رو يش ‪] C:‬روش ‖ طرف ‪] C:‬طرق ‪ 18‬اكرام ‪] B-C:‬كرام ‪ 17‬اين‬ ‫‪c Qurʾān 6:79‬‬

‫‪b Qurʾān 4:136‬‬

‫‪a Qurʾān 18:86‬‬

‫‪40b‬‬

‫‪88‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كشوف و مصاحف كتاب و سنت و مشارب مذاهب و ملت و بحقيقت آن سر منزل راه نمى‬ ‫برد فعليكم بالسواد الاعظم و عليكم بالشر يعة و السنة‬

‫مرا شكيب نميباشد اى مسلمان ز روى خوب‬

‫لـكم دينكم ولى دين‪ a‬هر كه چشيد دلش كشيد مصراع‬

‫ذوق اين مى نشناسى بخدا تا پخشى‬

‫‪5‬‬

‫اكنون اكر از موافقانى بارک الله و اكر از منافقانى تبارک الله محرمى بنشين و بياو يز نا محرمى‬ ‫بر خيز و بكر يز ففروا الى الله انى لـكم منه نذير مبين‪ b‬ر بنا افتح بيننا و بين قومنا بالحق و انت خير‬ ‫الفاتحـين‪ c‬آمين رب العالمين يضل بهكثيرا و يهدى بهكثيرا‪ d‬بسيار كس از دوستى ما به بهشت‬ ‫رود و بسيار كس | از محبت ما بدوزخ خر آمد شخصى نبى را كفت ترا دوست ميدارم كفت‬ ‫‪10‬‬

‫فقر را آماده باش كفت خداى را دوست ميدارم كفت بلا را آماده باش البلاء للولآء ر بنا‬ ‫افتح و انصر و تمم بالخـير‬ ‫آمديم بر سر شرايط جهل محض بز بان همين قوم بر سبيل رموز و اشارات بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫]مصراع ‪4‬‬

‫مسلمانان ‪] C:‬مسلمان ‪3‬‬

‫⟩صلى الله ‪] B:‬كفت ‪9‬‬

‫⟩بيت⟨ ‪] C:‬السنة ‪2‬‬

‫اين ‪; C:‬بحقيقت آن←حقيقت بآن ‪] B:‬آن ‪1‬‬

‫بيا و ⟩اكر⟨ ‪] B-C:‬بياو يز ‖ ⟩اكر⟨ ‪] B:‬الله ‖ ⟩لا⟨ ‪] B:‬منافقانى ‪6‬‬

‫‪] C:‬كفت ‖ فقير ‪] C:‬فقر ‪10‬‬ ‫‪] C:‬همين ‖ ‪] B: miss‬سر ‪12‬‬

‫‪B-C: miss‬‬

‫فرمودند كه ‪] C:‬كفت ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم من⟨ ‪; C:‬عليه و سلم⟨‬ ‫⟩بيننا و بين قومنا بالحق و انت خير الفاتحـين⟨ ‪] C:‬افتح ‪11‬‬

‫فرمودند كه‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ اين‬ ‫‪d Qurʾān 2:26‬‬

‫‪c Qurʾān 7:89‬‬

‫‪b Qurʾān 51:50‬‬

‫‪a Qurʾān 109:6‬‬

‫‪41a‬‬

‫‪89‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ميپرسيدند رحمها الله در جهل محض حق الله هست يانى كفتم لا كفتند و كيف كفتم‬ ‫ضرر خاص كفتند بجهت نفع عام جايز است بلـكه نفع خاص نيز دران ضرر خاص محقق‬ ‫است كفتند بجه دليل كفتم جهل محض را دليل جه در كار و من دخلهكان آم ِنا‪ a‬كفتند‬ ‫ت مى پرسيدند رحمها الله حدود آلهى بر جه جيز عارض ميشود كفتم بر جهل مركب و‬ ‫صدق َ‬ ‫‪5‬‬

‫جهل وسط كفتند صدقت مى پرسيدند رحمها الله نفس بيرون كى رود و به جه جيز رود كفتم‬ ‫ت كفتند نفس درون كى زايل شود كفتم به بزل |‬ ‫بنفى وجود و اثبات معبود كفتند صدق َ‬

‫‪41b‬‬

‫موجود و عنايت مشهود كفتند صدقت كفتند نفس مشرک كى رود كفتم به عمل بى سود‬ ‫كفتند صدقت كفتند رحمها الله و ما نفس المشرک كفتم نفس موحد كفتند صدقت كفتند‬ ‫و ما حقيقة المعذور ين كفتم هم المغلو بون فى جهل المحض كفتند صدقت كفتند و ما حقيقة‬ ‫‪10‬‬

‫المأمور ين كفتم هم ارواح المجرد كفتند صدقت و ما حقيقه الغالبين كفتم هم الجاهلون المجهولون‬ ‫كفتند صدقت پرسيدند رحمها الله و ما حقيقه الكافر ين كفتم اولهم جهل المركب و اوسطهم‬ ‫جهل الوسط و آخرهم جهل المحض كفتند صدقت كفتند ايشان از كدام راه ميروند كفتم در‬ ‫منتهاى نفى دو راه پيدا ميشود يكى با على عليين صفات صعود ميكند آن راه ابليس و محرمان‬ ‫اوست كفتند هان بكوى كفتم آنجه شيخ احمد غزالى محمد را در پردۀ عزت يافته و كفته اى‬

‫‪15‬‬

‫محمد در پردۀ عزت ماندۀ احمد غزالى و محمد غزالى هر دو برادرند يعنى حجة الاسلام ظاهر آن‬ ‫حطان بنفس كلى است و حقيقت آن مقام | خاص ابليس است كه ابليس متصرف آنست و‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‪4‬‬

‫ان ‪] B:‬دران ‖ ‪] C: miss‬كفتند ‪2‬‬

‫بدل ‪; C:‬بذل ‪] B:‬بزل ‖ فرمودند ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪6‬‬ ‫‪] B:‬كفتم ‪9‬‬

‫رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ ميفرمودند ‪] C:‬پرسيدند ‪5‬‬

‫⟩رحمة الله⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪8‬‬

‫]الغالبين ‖ ⟩كفتند⟨ ‪] B-C:‬صدقت ‖ المجردين ‪] B:‬المجرد ‪10‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪11‬‬ ‫⟩صلى الله عليه ‪] B:‬محمد ‪15‬‬ ‫]حطان ‪16‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬نفس ‖ ⟩رحمة الله⟨ ‪] C:‬كفتند ‪7‬‬ ‫صدقت كفتند ‪] B miss:‬كفتند ‖ ‪miss‬‬

‫⟩كفتم هم المغلو بون فى الجهل المحض كفتند و ما حقيقة⟨ ‪C:‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬را ‖ محمد ‪] C:‬احمد ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكند ‪13‬‬

‫احمد غزالى و محمد غزالى هر دو برادرند يعنى حجة الاسلام ‪] B-C miss:‬الاسلام ‖ و سلم⟨‬ ‫بحقيقت ‪] C:‬حقيقت ‖ خطاى ‪; C:‬خطاب ‪B:‬‬ ‫‪a Qurʾān 3:97‬‬

‫‪42a‬‬

‫‪90‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫محمد عالم و مطلع بران و العلم افضل من التصرف كفتند صدقت كفتند راه ديكر كفتم آن برزخى‬ ‫است از نور بى نهايت بكشتى بى روايت تجاوز نموده بدر ياى سياه جهل محض ميرود كفتند‬ ‫صدقت كفتند نام آن دو راه جيست كفتم سبيل اول قطع و سبيل ثانى قطيعت كفتند صدقت‬ ‫كفتند هل راى الـكفار ُ ام لا كفتم جون بر سر آن دو راه رسند رؤ يت اول كشف صفاتى‬ ‫‪5‬‬

‫است حجاب را از پيش چشم ايشان بر دارند هر جه در غيب بر ايشان ظاهر شود تا دانند كه‬ ‫انبيا و اوليا راست كفته اند ر بما يود الذين كفروا لو كانوا مسلمين‪ a‬در ين مقام از جهل مركب و‬ ‫وسط خلاص شوند و از نعم بهشت و درجات نبوت و ولايت بكلى مستغنى كردند و استعداد‬ ‫ايشانرا قوامى حاصل شود كه بآن قابل سبيل قطيعت كردند بس ايشانرا نور بى نهايت بكشتى‬ ‫بى روايت بكذرانند و ان منكم الا | واردها كان على ر بک حتما مقضيا‪ b‬و جون براه قطيعت‬

‫‪10‬‬

‫‪42b‬‬

‫در ايند بسرجشمٔە آب حيات كه در ياى سياه جهل محض برسند با كنه ذات با هم نشيند‬ ‫خسَوا بردهان ايشان نهند تا دم نزنند هر جه نمايند‬ ‫نرد طرب بازند و جشن محبت سازند م ُهر ا ِ ُ‬ ‫ايشان بينند و هر جهكو يند ايشان شنوند كفتند صدقت كفتند پيش آنها كه ايمان بأس جايز‬ ‫نيست جيست كفتم علم ايشان تا سر اين دو راه و لوازم آنست كفتند صدقت كفتند آنانكه پيش‬ ‫ايشان كلمٔە بأس جايز است جيست كفتم در ياى سياه جهل محض و كنه ذات كفتند صدقت‬

‫‪15‬‬

‫ل ظاهر نامع اول و سر‬ ‫ل و مآ ٌ‬ ‫كفتند ما حقيقه الفر يقين كفتم الاول قول و فعل و الثانى حا ٌ‬ ‫نامع الثانى كفتند تو مردى راستى و هر جه ميكو يى راست ميكو يى كفتند ر بنا اخرجنا‪ c‬جه‬ ‫معنى دارد كفتم حيلٔە ميكنند و خدعٔە پيش مى آرند تا ايشانرا بار ديكر بدنيا فرستند تا اين اسرار‬ ‫را على رؤس الاشهاد | جلوه دهند احوال برزخ فاش شود و پردۀ ناموس صديقان در يدهكردد‬ ‫رمز وهم يصطرخون فيها‪ d‬اينست كه زلف سياه و خال غبر ين است كفتند اين را هيج نظيرى‬

‫‪20‬‬

‫دارى كفتم الفقر سواد الوجه فى الدار ين كاد الفقران يكون كفرا كفتند تو مردى راستى و هر‬

‫]روايت ‪2‬‬

‫العلم افضل من التصرف ‪] B, 38b margin:‬التصرف ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‪1‬‬

‫‪] B:‬كه ‪8‬‬

‫رو يت ‪B:‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ⟩است⟨ ‪] B:‬غيب ‖ از ‪] C:‬در ‪5‬‬

‫‪] C: miss‬كفتند ‪4‬‬

‫]با ‖ ⟩است⟨ ‪] B-C:‬محض ‖ سرجشمٔە ‪] C:‬بسرجشمٔە ‖ ‪] B: miss‬ايند ‪10‬‬ ‫نيست ‪] C:‬است ‪14‬‬

‫تا سر←ناشى⟩از⟨ ‪] B:‬سر ‪13‬‬

‫غبر ‪] B:‬غبر ين ‖ آن است ‪] B:‬اينست ‪19‬‬ ‫‪d Qurʾān 35:37‬‬

‫خسَوا ‪11‬‬ ‫احسوا ‪] C:‬ا ِ ُ‬ ‫خدعه ‪] B-C:‬خدعٔە ‪17‬‬

‫‪c Qurʾān 4:75; 23:107; 35:37‬‬

‫⟩از⟨ ‪] B:‬ايشانرا ‖ ‪miss‬‬ ‫نيشينند ‪] C:‬نشيند ‖ تا ‪C:‬‬ ‫⟩تو⟨ ‪] B:‬و ‖ ‪] B: miss‬تو ‪16‬‬

‫‪b Qurʾān 19:71‬‬

‫‪a Qurʾān 15:2‬‬

‫‪43a‬‬

‫‪91‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جه ميكو يى راست ميكو يى تبسم كردند و مجلس تمام شد و مقاله نيز مختوم كشت و الله الهادى‬ ‫مقالٔە ثالثه در بيان وجه مرموز و وجه مصرح و لطايف آن بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫‪5‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله كر يمٔە الرحمن على العرش استوى‪ a‬وجه مصرح است نه وجه مرموز ميدانى‬ ‫يانى كفتم نعم و كفتند و كيف كفتم جون آفتاب بحد نيم روز رسد بر دقيقٔە استواى فلـكى‬ ‫راست باستد حقيقت استواى ذاتى ظاهر شود جه دقيقٔە استواى فلـكى حد و محدود و صورت‬ ‫وصفت نمى پز يرد همٔە دورات فلـكى بر هئيات | استوا مجتمع ميشوند و طبيعت الشمس ايشانرا‬ ‫احاطه ميكند جنانجه بالكليه در جنب او متلاشى و نا جيز ميشوند و همٔە منازل را طبيعت‬

‫‪10‬‬

‫الشمس متصرف ميشود جنانجه هفت فلـک دران دقيقه برنک او مى برايد و همه را جذب‬ ‫سي ِّتها كذلـک الوجه الباقى جون بذات خود بر ظاهر عرش تجلى جسمى‬ ‫ميكند لـكمالها فى انو ِ‬ ‫كند شبحى ظاهر شود بر هيأت رجل مستوى القامت راست بر بالاى عرش كما زعمه المتشبهة‬ ‫ص فقّط و عندنا وجه الباقى مجسم على دقيقة الاستوى‬ ‫المتجسمة و وجه فساد هم انه عندهم شخ ٌ‬ ‫الذاتية باعتبار ادوار الفلـک الصفاتية مستقلا بنفسه فى كليته كما يتجسم روح المجسم مستقلا بنفسه‬

‫]يانى ‪6‬‬

‫⟩متشابه وجه⟨ ‪] B:‬وجه ‖ ⟩الله⟨ ‪] B:‬كر يمٔە ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪5‬‬

‫‪] B-C:‬استواى ‖ استوى ‪] B-C:‬استواى ‪7‬‬

‫بر ‪] B:‬نيز ‪1‬‬

‫استوى ‪] B-C:‬استواى ‖ ‪] B: miss‬كفتند ‖ ‪B: miss‬‬

‫سئل ذو النون عن قوله عز و جل الرحمن ‪] A, 43a margin:‬هئيات ‖ نمى پذيرد ‪] B-C:‬پز يرد ‪ 8‬استوى‬ ‫و ُ‬ ‫سئ ِل‬ ‫على العرش استوى فقال اثبت ذاته نفى مكانه فهه موجود بذاته و الاشياء موجودة بحكمه ما شاء و ُ‬ ‫الشبلى عن قوله الرحمن على العرش استوى فقال الرحمن لم يزل و العرش محدث فالعرش بالرحمى استوى‬ ‫وسئل جعفر ابن نصر عن قوله تعالى الرحمن على العرش استوى فقال استوى عليه بكل شئ و ليس شئ‪ -‬رسالٔە‬ ‫]جذب ‖ در ين ‪] C:‬دران ‪10‬‬

‫استوى ‪] B-C:‬استوا ‖ امام ابو القاسم القشيرى رحمه الله عليه واضح باد‬

‫هيأت رجل ←صورت ‪] B:‬رجل ‖ ميكند ‪] B:‬كند ‪12‬‬

‫سي ِّتها ‪11‬‬ ‫ابوسيقها ‪; C:‬استائها ‪] B:‬انو ِ‬

‫خوب ‪B:‬‬

‫الكليته ‪] B-C:‬كليته ‪14‬‬ ‫‪a Qurʾān 20:5‬‬

‫‪43b‬‬

‫‪92‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫فى كليته و الجسم لا يتصل و لا ينفصل عنه لا داخل به و لا خارج عنهكطرفة العين لا يتصل بها‬ ‫و لا ينفصل عنها و لا داخل بها و لا خارج عنها و قد عب ّر رسول الله صلى الله عليه و سلم عن هذا‬ ‫الوجه اى هذا المتجسم | فقال انكم سترون ر بکم كما ترون ]هذا[ القمر ليلة البدر و المعتزلة و المتشبهة‬

‫‪44a‬‬

‫و المتجسمة قد غفلوا عن هذا الدقيقة و عّد اهل السنة و الجماعة قول الرحمن على العرش استوى‪a‬‬ ‫‪5‬‬

‫كلمة متشابهة او مرموزة لخفأ تجليات الجسمية و دقايقها فاذا تجلى على العرش بهذا الجسم جعل‬ ‫ص عنهكالايمان‬ ‫العرش م َقس ِم الفيوض من الكل على الكل الى الكل لا يز يد جسم العرش و لا ينق ُ‬ ‫ص و كموسى لا يز يد عصاه و لا ينقص و هذا معنى‬ ‫لا يز يد و لا ينقص و كالعمر لا يز يد و لا ينق ُ‬ ‫قوله تعالى انى انست نار ًا‪ b‬و هذا حقيقة قوله تعالى الله نور السموات و الارض‪ c‬الآيه ليس بوجه‬ ‫متشابه لانه يلزم تجليا صور يا و لا بمرموز لانه يقع تجليا معنو يا و الله سبحانه تقدس و تنزه عن‬

‫‪10‬‬

‫هذا المعينين بل يتجلى بجسمه على اسمه و بقرشه على عرشه القرش جميع و منه القر يش و هذا وجه‬ ‫ت هيج كس وجه مصرح را جون تو نكفت و هيج | احدى تجلى‬ ‫المصرح كما ب ُينّ اّ كفتند صدق َ‬ ‫جسمى را جون تو بيان نكرد اين كهنه قصيبان لهو ميبافند و اين طرفه خسيسان هرزه ميكو يند‬ ‫اهم يقسمون رحمة ر بک نحن قسمنا بينهم معيشتهم فى الحيواة الدنيا‪ d‬و فى الآخرة و الله الهادى‬ ‫و حسن مآب اما اللطايف و الاشارات و فيها معدولة عن الوجه المصرح الى الوجه المرموز بيت‬

‫‪15‬‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫بدر ‪] A, 44a margin:‬البدر ‖ الباقى ‪] B:‬هذا ‖ ‪] B: miss‬اى ‪3‬‬

‫خير ‪] C:‬عب ّر ‪2‬‬

‫⟩معه⟨ ‪] B-C:‬يتصل ‪1‬‬

‫قوله ‪] B-C:‬قول ‖ عند ‪] B:‬عّد ‖ من ‪] B:‬عن ‖ المتجسمة و المتشبهة ‪] B:‬المتجسمة ‪ 4‬تار بكى را كو ييند‬ ‫⟩هو⟨ ‪; B:‬م َقس ِم يعنى محل تقسيم و قسمت ‪] A, 44a margin:‬م َقس ِم ‪6‬‬

‫الحسية ‪] C:‬الجسمية ‪5‬‬

‫⟩تعالى⟨‬

‫ص‪7‬‬ ‫ص ‪] C miss:‬ينق ُ‬ ‫]عصاه ‖ الموسى ‪; C:‬كموسى← كعصاى موسى ⟩عليه سلام⟨ ‪] B:‬كموسى ‖ لا ينق ُ‬ ‫‪] B: miss‬الآيه ‪8‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫جميع و منه ‪] C miss:‬القر يش ‪10‬‬

‫منزه ‪] B:‬تنزه ‖ ‪] B: miss‬لا ‪9‬‬

‫‪] B:‬ميبافند ‖ قصيفان ‪; B:‬قصيبان يعنى فى بافان و بدر يا بافان ‪] A, 44b margin:‬قصيبان ‪12‬‬

‫القر يش‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ وجه ‪] B-C:‬الوجه ‖ المآب ‪] B:‬مآب ‪ 14‬حسيسيان ‪] C:‬خسيسان ‖ بافند‬ ‫‪d Qurʾān 43:32‬‬

‫‪c Qurʾān 24:35‬‬

‫‪b Qurʾān 28:29‬‬

‫‪a Qurʾān 20:5‬‬

‫‪44b‬‬

‫‪93‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫آمديم بر سر مسأيل وجه مرموز بسم الله الرحمن الرحيم قبل از انكه در ين مسايل شروع كنيم‬ ‫و بر ين دقايق اقبال نمايم تمهيد بيان كنيم و وظيفه تعيين نماييم تا موضح وجه مرموز باشد و مؤ يد‬ ‫سر مكنون كردد و بالله التوفيق تمهيد بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫‪5‬‬

‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله بر ز بان ولايت بيان اين طايفٔە علي ّه يعنى سفرۀ نا مسلوک و ار باب جهل‬ ‫محض جنان وارد شدهكه | هر امر شر يف كه از راه تنزلات و حضرات ظاهر ميشود جون‬

‫‪45a‬‬

‫تجلى جسمى و غير آن را وجه مصرح كو يند و هر وجه لطيف كه از طر يق نقط و شكل و‬ ‫حضرت مثال بعالم شهادت مى آيد قولا ًو فعلا آً نرا وجه متشابه خوانند و هر جه از راه تجلى سر‬ ‫‪10‬‬

‫بوصف غر يب طلوع نمايد آنرا وجه مرموز نامند و الله الهادى التمهيد الثانى صاحب طالع وجه‬ ‫مرموز طالع بنات النعش است مر بى و مسلـک وى آن كواكب باستند بناله جون ققنوس و‬ ‫بعلم و عقل فيكسوف كه روش موسيقى از آواز ققنوس كيرد و بحيا و روش جون دختران‬ ‫بنات النعش كه از هم كسيخته نشود و فاصله باجنبى در ميان ايشان راه نيابد جامٔە سى و دو‬ ‫حرف در پو شد و در هر پردۀ سى و دو راه ساز كند و بهر سازى از سى و دو مقام و بست و‬

‫‪15‬‬

‫جهار شعبه خبر كو يد مشكلات شر يعت را طى كرده و متشابهات طر يقت را ز ير پى كرده از‬ ‫شعوده هاى مغموض | كذشته بشعبده هاى مرموز رسيده نهكفته و نه نهفته نديده و نشنيده‬ ‫كل مقصود جيده و صبح وصال و ميده و بالله التوفيق التمهيد الثالث ميفرمودند رحمها الله شخصى‬ ‫عاشقى داشت خواست كه لطافت او را بر هم كنان جلوه دهد سنكى بر سنكى بسود بخاطر عاشق‬

‫‪] B:‬بيت ‖ ‪] C: miss‬تمهيد ‪3‬‬ ‫‪] B-C:‬آن ‪8‬‬

‫حظرات ‪] B: miss; C:‬حضرات ‖ ‪] C: miss‬كه ‪7‬‬

‫دختر ‪] B:‬دختران ‪12‬‬ ‫‪] B-C:‬شعوده ‪16‬‬ ‫‪] C:‬رحمها ‪17‬‬

‫موضع ‪⟩; C:‬بر⟨ ‪] B:‬موضح ‖ دقيقه ‪] B:‬وظيفه ‪2‬‬

‫منزل و ⟩كواكب⟨ ‪] B:‬مر بى ‪11‬‬

‫⟩مقام⟨ ‪] C:‬جهار ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬وجه ‪1‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬سر ‪9‬‬

‫‪miss‬‬

‫نفط ‪] B-C:‬نقط ‖ ⟩آن⟨‬

‫در هر ‪] C:‬بهر ‖ حروف ‪] C:‬راه ‖ حروف ‪] C:‬حرف ‪14‬‬

‫نه نهفته نديده ‪] B-C miss:‬نديده ‖ رسند ‪] C:‬رسيده ‖ مموهه ‪] B:‬مغموض ‖ شعوذه‬ ‫⟩را⟨ ‪] C:‬سنكى ‪ 18‬رحمه‬

‫‪45b‬‬

‫‪94‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كمان‬ ‫كمان است و تجنيس وى َ‬ ‫رسيد كه اين روش را در عرف عامه شک ميكو يند و شک ُ‬ ‫كمان بعرف عرب قوس است و قلب قوس سوق و معنى سوق بازار و تجنيس وى نار‬ ‫است َ‬ ‫آر رفت و انار آورد مقصود معشوق همان بود لطافت وى بر هم كنان ظاهر شد و بالله التوفيق‬ ‫وظيفة الكلام ميفرمودند رحمها الله از دوكانٔە خود شنيدم كه يكى از ملوک ولايت جين را‬ ‫‪5‬‬

‫دخترى متولد شد بر هيئات سنک همٔە الآت انسانى جون سر و دهن و جشم و كوش روى‬ ‫و موى درو پيدا حكيم ولايت را خبر كردند كفت شيرش دهيد جون | شيرش دادند دختر‬

‫‪46a‬‬

‫شد و بسخن در آمد و كفت اى عبدۀ يعنى مرا خداى شير داد و بسوى شما فرستاد بصورت‬ ‫لعبت سنكم و بحقيقت دختر آمينم حكيم كفت اين را بكشيد كه دين شما را تباهكند و ضعفا‬ ‫و فقراى شما را كمراهكرداند خواستند كه و يرا بكشند بهيج طر يق ميسر نشد و بهيج كارى بر‬ ‫‪10‬‬

‫نيامد حكيم كفت شيرش مدهيد شيرش ندادند بر هيأت سنكى بر آمد جون قدر وى ندانستند‬ ‫بزمينش فرو برد و بخلوت خاصش رسانيد شير ميداد و پرورش ميكرد تا بالغ شد جبرئيل با او‬ ‫مساس كرد فتمثل لها بشرا سو يا‪ a‬سنكهاى نغز جهان ازو ظاهر شد مردمان ازان خبر يافتند بر‬ ‫سر آن جاه مى آمدند و آواز ميدادند هر كه مسلمان بودى آواز لبيک شنيدى و ازان سنكها يكى‬ ‫با وى همراه شدى تا جون با وى درد كفتى در كاسٔە شير انداختى بر هيئات دخترى بر آمدى‬

‫‪15‬‬

‫و با وى بسخن | در آمدى و جون درد تمام شدى او نيز پاره پاره شدى ميفرمودند رحمها الله‬ ‫دابة الارض آن دختر يست هر كه م ُسلمان است لبيک ميكو يد و هر كهكافر است بزمين فرو‬ ‫ميرود جون در آخر الزمان از محراب بيت المقدس ظاهر كردد خاتم سليمان بر روى آدميان‬

‫‪] B, 34b mar‬سوق ‖ قوس را كو يد ‪; C:‬است و ←تجنيس او ⟩قوس⟨ ‪] B:‬و ‪2‬‬‫لطايف ‪] C:‬لطافت ‖ رفت و انار آورد ‪] C miss:‬آورد ‪3‬‬ ‫]جون ‖ ⟩و⟨ ‪] B-C:‬پيدا ‪6‬‬

‫‪] B:‬ندادند ‖ ‪] B-C: miss‬شيرش ‪10‬‬ ‫‪] B:‬ميدادند ‪13‬‬

‫⟩ميشود⟨ ‪; C:‬و تجنيس شوق سوقست ‪gin:‬‬

‫⟩و⟨ ‪] B-C:‬كوش ‖ ‪] B: miss‬بر ‪5‬‬

‫‪] B:‬آمينم ‖ سنكينم ‪; C:‬سنكين ام ‪] B:‬سنكم ‪8‬‬

‫ازو ‪] B-C:‬ازان ‪12‬‬

‫رو يش ‪] C:‬روش ‪1‬‬

‫دكانه ‪] C:‬دوكانٔە ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪4‬‬

‫⟩و رسوله⟨ ‪] B-C:‬عبدۀ ‪7‬‬

‫وجه ‪] B-C:‬بهيج ‪9‬‬

‫انكاه ‪B: miss; C:‬‬

‫‪] B: miss‬كند ‖ دختر آمينم←دخترم‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‖ ⟩و يرا⟨ ‪] C:‬رسانيد ‪11‬‬

‫‪miss‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩سخن كفتى و⟨ ‪] C:‬وى ‪15‬‬

‫⟩كه⟨‬

‫]كردد ‖ اخير ‪] B:‬آخر ‖ ميبرد ‪] C:‬ميرود ‪17‬‬

‫⟩عليه السلام با وى باشد⟨ ‪] C:‬سليمان ‖ ⟩و⟨ ‪C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 19:17‬‬

‫‪46b‬‬

‫‪95‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫مالد تا بر ّراق و نورانى شود و عصاى موسى بر وجوهكافران زند تا سياه و ظلمانى كرد و اكنون‬ ‫ت مرا بدرون‬ ‫تو بيا و بر كوى كه اين دختر بر كدام طالع است كفتم بر طالع من كفتند صدق َ‬ ‫پرده طلبيدند و شير ولايت دادند دخترى شدم و جون ندادند سنكى كشتم مرا محرم سردابه‬ ‫ساختند و بوجه مرموزم بنداختند بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬

‫‪5‬‬

‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫تو همان صاحب طالعى نور تجلى از ما كرفتى ما مانديم و جهل محض جون بميرم اكر بوجه مصرح‬ ‫برايم مرا در مزار خواجٔە بزرک | دفن كنى و اكر بطر يقٔە مرموز ظاهر شوم هر جا كه خواهى‬

‫‪47a‬‬

‫سپارى كه منه بدا و اليه يعود و على الغايب حكم الحاضر و هو المقدور و القادر الوظيفة الثانية‬ ‫‪10‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله شنيده ام كه آن دختر در آخر الزمان در ولايت جين ظاهر شود يک بار‬ ‫ديكر جبرئيل باو مساس كند كودكى از وى مجسم شود آخر مولوديكه خاتم اوليا باشد و دقيقٔە‬ ‫مرموز بر وى تمام شود و بر دست كفار جين بظلم كشته شود و قيامت بر وى قايم شود آن‬ ‫كودک باشد و الله الهادى الوظيفة الثالثة ميفرمودند رحمها الله صاحب وجه مرموز مى بايد‬ ‫كه در جميع مذاهب مختلفه سير نمايد تا حقيقت كار بر وى كشاده شود و الذين جاهدوا فينا‬

‫‪15‬‬

‫سب ُل َنا‪ a‬و صاحب وجه مصرح جز در جهار مذهب سير نكند بلـكه جز بر مذهب خود‬ ‫لنهدينّهم ُ‬ ‫عروج نكند تا باطنش خراب نشود و استعدادش فاسد نكردد و كذا فى احياء | العلوم عن‬ ‫محمد بن محمد الغزالى رحمه الله قال جل جلاله افمن يمشى مكبا على وجهه اهدى امّن يمشى سو يا‬

‫‪] B:‬بر ‖ بيا و ‪] C miss:‬و ‖ ‪; C: miss‬تا ‪] B:‬تو ‪2‬‬

‫⟩عليه السلام را⟨ ‪] C:‬موسى ‖ براق ‪] B-C:‬بر ّراق ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ مرموز ‪] C:‬مرموزم ‪ 4‬بر درون ‪] B-C:‬بدرون ‖ بطالع ‪] B:‬طالع ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ بيابر‬ ‫‪] C:‬رحمها ‪10‬‬

‫⟩وجه⟨ ‪] C:‬بطر يقٔە ‖ يعنى قبض و بسط ‪] A, 46b margin:‬بزرک ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬طالعى ‪7‬‬

‫كردد ‪] C:‬شود ‖ با او ‪] B:‬باو ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‪] B: miss 11‬دختر ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة‬ ‫]العلوم ‪16‬‬

‫در ‪] B-C:‬بر ‪15‬‬

‫كردد ‪] C:‬شود ‖ ‪] B: miss‬كه ‪14‬‬

‫رحمها الله←عليها ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪13‬‬ ‫غزالى ‪] C:‬الغزالى ‪17‬‬

‫⟩الدين⟨ ‪B:‬‬

‫‪a Qurʾān 29:69‬‬

‫‪47b‬‬

‫‪96‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫على صراط مستقيم‪ a‬اقول فقير بحكم مبارک ايشان در جميع مذاهب مختلفه سير نمودم و بهر يكى‬ ‫جدا كانه عمل كردم و از هر يكى تجر بٔە فرا كرفتم و فايدۀ تمام بحاصل كردم تا مفصل مجمل‬ ‫توحيد آشكارا شد و حقيقت كار بكلى مفتوح كشت و الحمد لله على ذلـک و مفصل اين زمز‬ ‫در خاتمة الكتاب و متممت الخطاب مشروح و مذكور كردد انشاء الله بيت‬

‫نيستم آنكهكسى را بجدال*‬

‫‪5‬‬

‫ره نمايم بخدايى متعال*‬ ‫هر كسى در پى من بشتابد*‬ ‫هر جه من يافتم او هم يابد*‬

‫الوظيفة الرابعة ميفرمودند رحمها الله جندى از نساء عارفاتكه ايشانرا درجٔە اجتهاد ميسر كشته‬ ‫‪10‬‬

‫بعضى بر وجه مرموز و بعضى بر وجه مصرح و اهالى تحقيق ايشانرا امامه خوانند ايشان يكانٔە تاج‬ ‫بحـيراى | راهب و عداس راهب‬ ‫الرجال باشند جنانجه در ميانٔە رجال تبع و ورقه بن نوفل و ُ‬ ‫و ز يد بن عمر بن نفُ يل پدر سعد بن ز يد اين جماعت كرام امت واحده باشند ايشانرا ائمٔە رجال‬ ‫خوانند روز قيامت يک صف تنها باشند و علم شفاعت بر سر ايشان تنها باشد اينان جماعتى اند‬ ‫كه قبل از سنين مبعث بلـكه قبل از واقعٔە ولادت آنحضرت بدان سرور ايمان آوردند كذلـک‬

‫‪15‬‬

‫اين جماعت نساء عارفات نيز ائمٔە نسا باشند ايشان در قيامت يک صف تنها باشند و علم شفاعت‬ ‫بر سر ايشان تنها باشد مقبول طوايف باشند قول و فعل ايشان بين الانام من كل الوجوه پسنديده‬

‫رموز ‪] B-C:‬زمز ‖ تجلى ‪] B:‬بكلى ‪3‬‬ ‫]الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪9‬‬

‫حاصل ‪] B-C:‬بحاصل ‖ ‪] B: miss‬فرا ‖ نمودم ‪] B:‬كردم ‪2‬‬

‫از ‪] C:‬در ‪7‬‬

‫‪] B:‬مصرح ‖ بر وجه← بوجه ‪] C:‬وجه ‪10‬‬ ‫]ز يد ‪12‬‬

‫‪] C: miss‬بيت ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‖ تتمة ‪] B-C:‬متممت ‪4‬‬ ‫مرتبٔە ‪] C:‬درجٔە ‖ جندين ‪] C:‬جندى ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫راينست ‪] C:‬راهب ‖ ر بيع ‪] B:‬تبع ‖ ‪] B: miss‬رجال ‪11‬‬

‫‪] B-C:‬آنحضرت ‖ بعث ‪] B-C:‬مبعث ‪14‬‬ ‫بر سر ‪] B miss:‬ايشان ‪16‬‬

‫ايشانان را ‪] C:‬ايشانرا ‖ ⟩اند⟨‬

‫‪] B: miss‬بن ‖ سعيد ‪] C:‬سعد ‖ فضل ‪] C:‬نفُ يل ‖ ز ين ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬تنها ‖ ‪] B: miss‬ايشان ‪15‬‬

‫بران ‪] C:‬بدان ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨‬

‫⟩باشد⟨ ‪] C:‬پسنديده ‖ ايشان‬ ‫‪a Qurʾān 67:22‬‬

‫‪48a‬‬

‫‪97‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و حجت باشد حجة الله على الناس بغير شبهة و قياس اما در امم سابقه در عهد موسى آيسه بود‬ ‫زوجٔە فرعون و در عهد عيسى مر يم مادر عيسى آيسه صاحب وجه مصرح بود و مر يم صاحب‬ ‫وجه مرموز بعد از عيسى پيره زنى بود كه جون عيسى بآسمان رفت آن پيره زن در جبلٔە لبنان |‬

‫‪48b‬‬

‫قرار كرفت هر شب جمعه و دوشنبه عيسى براى وى نزول ميكرد وى سفير حوار يان بود هم‬ ‫‪5‬‬

‫بوجه مصرح و هم بوجه مرموز و از نسل وى جماعتى بر ين روش مى بودند تا نصارى عيسى‬ ‫را ابن الله كفتند آن سفارت منسوخ كشت و آن طر يقه مدروس شد اما در ين امت بر وجه‬ ‫مصرح عايشه است و بر وجه مرموز فاطمه رضى الله عنهما و عن جميع اصحاب رسول الله صلى‬ ‫الله عليه و سلم و بعد از ايشان پيره زنى كه جون ذو النون مصرى بطلب اسم اعظم شاكرد‬ ‫يوسف ابن الحسين شد در مدت دوازده سال آنرا در آموخت و يوسف در وقت اجازت با‬

‫‪10‬‬

‫وى كفت جون كو يى كسى را در ميان نه بينى ذو النون بدان قاعده عمل مينمود تا روزى‬ ‫بمسجد جامع مصر در آمد تا مجلس كو يد هيج كس را نديد خواست كه باز كردد پره زنى‬ ‫از كوشٔە مسجد آواز داد و كفت اى مدعى نه با يوسف شرط كرده بودى كهكسى را در‬ ‫ميان نه بينى ذو النون از سخن وى | خوشوقت شد و دانست كه وى امامه است بروى وى‬ ‫خوشى بر آمد و در صحبت او مجلس آغاز كرد كو يند رابعه نيز امامه بودند اما بر وجه مرموز‬

‫‪15‬‬

‫بدليل آنكه حسن بصرى بى صحبت او مجلس نكفتى و اين قول صحيح نيست جرا كه وى در‬ ‫اول حال مطر به بوده اينجنين كس امامه نتواند بوده ديكر پره زنيكه وقتى بر ابو على دقاق نذر‬

‫آسيه نيز كفته اند ‪] A, 48a, margins:‬آيسه ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬موسى ‖ فسادين ‪] B:‬قياس ‪1‬‬ ‫]مرموز ‪3‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪⟩; C:‬عليه السلام ابن⟨ ‪] B:‬عيسى ‖ زن ‪] C:‬زوجٔە ‪2‬‬

‫⟩عليه ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩تا⟨ ‪] B:‬كرفت ‪4‬‬

‫⟩سفير⟨ ‪] C:‬جبلٔە ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩بود و⟨ ‪C:‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬عيسى ‖ رو يش ‪] C:‬روش ‖ بدين ‪] B:‬بر ين ‪5‬‬ ‫]از ‪8‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B:‬الله ‪7‬‬

‫⟩مجلس⟨ ‪] B-C:‬جون ‪10‬‬ ‫‪] B-C:‬وى ‪13‬‬ ‫‪] B-C:‬بصرى ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬وى ‖ السلام⟨‬

‫پدروس ‪; C:‬پذرود ‪] B:‬مدروس ‖ مفازت ‪; C:‬سعادت ‪] B:‬سفارت ‪6‬‬ ‫در آموخت←بياموخت ‪] C:‬آموخت ‪9‬‬

‫⟩رحمه الله⟨ ‪] C:‬مصرى ‖ ‪C: miss‬‬

‫نه با ‪] B miss:‬با ‖ ⟩بيا⟨ ‪] B:‬مدعى ‖ ⟩پره زنى⟨ ‪] C:‬مسجد ‪12‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ وى ‪] C:‬او ‪14‬‬

‫پره زنى ‪] C miss:‬زنى ‪11‬‬

‫بر روى ‪] B-C:‬بروى ‖ ⟩بوده⟨ ‪] C:‬امامه ‖ او‬

‫كه ‪] B miss:‬زنيكه ‖ ‪] C: miss‬پره ‖ ‪] B: miss‬ديكر ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬بوده ‪16‬‬

‫⟩رضى الله تعالى عنه⟨‬

‫‪49a‬‬

‫‪98‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫آورد ابو على كفت من با خداى عهد كرده ام از غير خداى جيزى نستانم پره زن كفت اى‬ ‫ابو على زهى احوالـكه تو يى مكر نشنيدۀ كه ولله خزآئن السموات و الارض‪ a‬ابو على از سخن وى‬ ‫خوشوقت شد و با وى خوشى بر آمد و نذر و يرا قبول كرد دانست كه امامه بوده است بر روى‬ ‫وى جرمانٔە بكشيد ديكر پره زنى كه حسين منصور را كفت اين مدعى را بكشيد وى را با سخن‬ ‫‪5‬‬

‫خداى جهكار ديكر پره زنى كه جون معشوق طوسى بعد از واقعٔە تجلى معشوقى تمناى آتش اكرا‬ ‫شد | پيره زنى از كوشٔە مسجد آواز داد كه اى معشوق اينكه خُمرۀ اكرا بكير و بخور معشوق‬ ‫متحير شد و كفت اى پره زن تو جه دانستى كه من معشوقم بخنديد و كفت اى مدعى تا هفتاد‬ ‫بار با من مشاورت نكردند ترا معشوق نكفتند ميفرمودند رحمها الله همٔە اين جماعت ائمه وجه‬ ‫مرموز بوده اند فقيرى را بعون الله و كرمه هر دو طر يق ميسر كشته والليل اذا عسعس و الصبح‬

‫‪10‬‬

‫اذا تنفس‪ b‬و انا اشهد بها مع الشاهدين و ار ُدّها على الجاهدين و اعدها الى يوم الدين خاتمه ُّن و‬ ‫افضله ُّن الا ما قد سلف اقول اپاق سلطان مادر ابو الخـير نيز امامه بوده است اما بر وجه مرموز‬ ‫و الله الهادى‬ ‫اكنون شروع كنيم در مسايل وجه مرموز و لطايف آن مقدمة الكلام بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫‪15‬‬

‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫احولى ‪] B-C:‬احوالـكه ‪2‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬خداى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ام ‖ بخداى ‪] B-C:‬خداى ‖ ‪] B: miss‬من ‪1‬‬

‫‪] B‬معشوق ‖ ⟩كه⟨ ‪] B:‬زنى ‪6‬‬ ‫]تو ‖ كشت ‪] B:‬شد ‪7‬‬

‫‪] C: miss‬جون ‪5‬‬

‫⟩وى⟨ ‪] B-C:‬كه ‪3‬‬

‫از ين ‪] C:‬از ‖ كه‬

‫خمير اوكرا ‪] C:‬اكرا ‖ ;خمرۀ اكرا←خمر او را ‪] B:‬اكرا ‖ كه اى معشوق ‪miss:‬‬

‫‪] B:‬نكفتند ‖ بكردند ‪] B:‬نكردند ‖ مشورت ‪] C:‬مشاورت ‪8‬‬ ‫طرف ‪] B:‬طر يق ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪9‬‬

‫⟩پره زن⟨ ‪] C:‬معشوقم ‖ ‪C: miss‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] C:‬ائمه ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ بكفتند‬

‫و الله الهادى اكنون شروع كنيم در مسايل وجه ‪] B miss:‬مرموز ‪13‬‬

‫⟩الى ارشاد⟨ ‪] C:‬الهادى ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ مرموز‬ ‫‪b Qurʾān 81:17–18‬‬

‫‪a Qurʾān 63:7‬‬

‫‪49b‬‬

‫‪99‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شاه ولايت فرموده است مرا حضرت رسالت در آخر حيات هزار باب از علم لدنى در |‬

‫‪50a‬‬

‫آموخت از هر بابى هزار باب ديكر بر من مفتوح كشت من نيز در آخر حيات هزار باب از علم‬ ‫لدنى ترا در آموزم در ضمن كلمٔە جند از وجوه رمز و ايما بر سبيل نقل و حكايت و بر طر يق قصٔە‬ ‫و روايات تا از هر بابى هزار ديكر بر تو مفتوح كردد بعون الله و كرمه المسئله الاولى بيت‬

‫‪5‬‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫قال رسول الله صلى الله عليه و سلم ايكم مثلى ا ُبيت عند ر بى يعنى كدام يک از شما مثل منيد‬ ‫كه در حضرت خداوند خود شب ميكذرانم و اين بيان حديث معراج است بر وجه مرموز‬ ‫ميفرمودند رحمها الله جون آن سرور لولاک لمعارج افلاک بر آوردند در آسمان جهارم شيرى‬ ‫‪10‬‬

‫ديد متحير شد و آن شير مزاحم آنحضرت كشت جبرئيل كفت خاتم خود بوى ده خاتم بوى‬ ‫داد و در كذشت جون به پردۀ خاص رسيد بعد از تحيت و سلام طبق شير بر ينج آوردند دستى‬ ‫از پرده بيرون آمد | و با وى طعام خوردن آغاز نهاد خاتم خود را دران دست ديد متحير شد‬ ‫جون پرده بر افتاد و با وى جندين كلمات سر بمهر در ميان نهادند شخصى را ديد خاتم نبوت‬ ‫در دست در جانب راست استاده جشم و كوش بر كلام آلهى نهاده جون از پردۀ خاص باز‬

‫‪15‬‬

‫كشت و بخانٔە امها نى آمد على پيش آمد و كفت يا رسول الله بارک الله عليک فى المعراج‬ ‫آنحضرت فرمود تو جه دانستى خاتم نبوت بوى نمود و ازان كلام سر بمهر خبر داد علمأ حقيقت‬

‫‪] C miss:‬باب ‖ ‪] B-C: miss‬باب ‪2‬‬

‫⟩پناهى صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B-C:‬رسالت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‪1‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‖ بر تو ‪] C miss:‬تو ‖ ⟩باب⟨ ‪] C:‬هزار ‪4‬‬ ‫]الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪9‬‬

‫در ‪] B:‬بر ‖ ⟩نيز⟨ ‪] C:‬ترا ‪3‬‬

‫نزد خداى تعالى←حضرت خداوند ‪] C:‬خداوند ‪8‬‬

‫هزار باب‬

‫‪] C: miss‬يک ‪7‬‬

‫‪] B‬لمعارج ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬لولاک ‖ ;⟩صلى الله عليه و آله و آصحبه و سلم را⟨ ‪] B:‬لولاک ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪C:‬‬‫⟩صلى الله عليه و ‪] B:‬آنحضرت ‖ متحير شد ‪] C miss:‬شد ‪10‬‬

‫الافلاک ‪] C:‬افلاک ‖ بمعارج ‪C:‬‬ ‫⟩عليه السلام⟨ ‪] B:‬جبرئيل ‖ سلم⟨‬

‫]نهاد ‖ ⟩در⟨ ‪] B:‬بيرون ‪12‬‬

‫برنج ‪] B-C:‬بر ينج ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬خاص ‪11‬‬

‫⟩صلى ‪] B-C:‬آنحضرت ‪16‬‬

‫⟩و⟨ ‪] B-C:‬استاده ‖ ⟩دست⟨ ‪] C:‬جانب ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬دست ‖ كرد ‪B:‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬علمأ ‖ ⟩على⟨ ‪] C:‬دانستى ‖ كفتند ‪] C:‬فرمود ‖ الله عليه و سلم⟨‬

‫‪50b‬‬

‫‪100‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كفته اند اين واقعه از مسايل وجه مرموز است نه وجه مصرح كما زعمت الشيعة جرا كه قصٔە‬ ‫معراج در مكه واقع شده و آنحضرت خاتم نبوت در ي َدِ فتوت در مدينه انداخت سنه سبت من‬ ‫الهجرة ميفرمودند رحمها الله على بوجه مرموز مونس هم ّٔە انبيا است انا و على ٌ من نوٍر واحٍد و وجه‬ ‫مصرح آخر خلفاء راشدين كما هو الحق القول عليه | السلام الخلافة بعدى ثلاثون سنة الحديث‬ ‫‪5‬‬

‫‪51a‬‬

‫ق ميفرمودند رحمها الله وجود مرموز وجود سر يست نه وجود روحى تا روح مجسم كو يى و‬ ‫تحقي ٌ‬ ‫نه وجود مثال تا صورت متشابه دانى و الله الهادى التحقيق الثانى جون تجلى سرى بر وجودات‬ ‫عدم كه عبارت ازان هفتاد هزار وجود است تجلى كند آنرا بدن مكتب كو يند جه آن صور‬ ‫اعمال و قواى جسمانى است عود آن بوجود بشر بمكتب مكر ائمٔە ابدان كه عود نميكنند و جون‬ ‫بس از وجود فنا بر ظاهر عقل كلى متجلى كردد آنرا نور مجسم و صورت عقل كل خوانند جنانجه‬

‫‪10‬‬

‫بعضى از مشايخ ترک اين نسبت باين طر يق تعبير كرده اند كه ع َْقلغ َه صورت باغلا و اين مشير‬ ‫بنور بى نهايت است شيخ سيد محمد بشيرى و بابا بيكم سرمست رحمهما الله هر دو در ين مقام بوده‬ ‫اند و در درجٔە قطب ابدال محل تمام داشته اند و اكر بر جوهر قابليت بر صفتروح كل ظاهر‬ ‫شود آنرا وجود معنوى يا آدم | معنوى نامند و اكر متجلى شود بنفس خو يش قايم بعقل مجرد آنرا‬ ‫معانى مجرده و تجليات معنوى كو يند اكر متجلى شود بوصف خو يش قايم بنفس خو يش باقى‬

‫‪15‬‬

‫بس ِر ِ خو يش آنرا حقيقت وجه مرموز نامند و الله الهادى المسئله الثانية ميفرمودند رحمها الله على‬ ‫بوجه مصرح بسر ابى طالب است و بوجه مرموز على عمران برادر مر يم يا اخت هارون ما كان‬

‫‪] B: miss‬سبت ‖ مكه ‪] B:‬مدينه ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B-C:‬آنحضرت ‪2‬‬ ‫]خلفاء ‪4‬‬ ‫‪] C:‬رحمها ‪5‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪1‬‬

‫بوجه ‪] B-C:‬وجه ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] B:‬على ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪3‬‬ ‫ثلثون ‪] B-C:‬ثلاثون ‖ لقوله ‪] B-C:‬القول ‖ الراشدين ‪] B:‬راشدين ‖ خلفاى آخر ‪C:‬‬

‫الفرق من الوجود المرموز و وجود الروحى ‪ .......‬و هو الوجود السرتى ‪] B, 38b margin:‬سر يست ‖ رحمه‬ ‫]باغلا ‖ ⟩از⟨ ‪; C:‬بزرک ⟩از⟨ ‪] B:‬ترک ‪10‬‬ ‫قطبيت ‪] C:‬قطب ‪12‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬بمكتب ‪8‬‬

‫احمد ‪] B-C:‬محمد ‪11‬‬

‫بدان ‪] C:‬بدن ‪7‬‬

‫ذاتى ‪] C:‬دانى ‪6‬‬

‫بالغا ‪; B:‬و اين جند كلمه تركيست ‪A, 51a margin:‬‬

‫‪] C:‬صفت ‖ ⟩وجه باقى متجلى شود انرا وجود موهوب حقانى نامند و اكر بر صفت⟨ ‪] B:‬صفت ‖ ⟩و⟨‬ ‫آدم ‪] B, 39a margin:‬آدم ‪13‬‬

‫⟩وجه باقى متجلى شود انرا وجود موهوب صفاتى نامند و اكر بر صفت⟨‬

‫]رحمها ‖ سر ‪] B:‬بس ِر ِ ‪⟩ 15‬و⟨ ‪] B:‬كو يند ‪ 14‬معنى جمال دوست و ان هر جه غير اوست جمله بوى دان‬ ‫ابو ‪] C:‬ابى ‪16‬‬

‫⟩كرم الله وجه⟨ ‪] B:‬على ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪C:‬‬

‫‪51b‬‬

‫‪101‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ابوک امٌر سوء ٍ و ما كانت امک بغيا‪ a‬تحقيق ميفرمودند رحمها الله على بوجه مصرح شخصى است‬ ‫داير و بوجه مرموز نور نور يست ساتر انت منى بمنزلة هارون من موسى الحديث المسئله الثالثه فى‬ ‫تحقيق دلدل على و ذو الفقار التحقيق الاول ميفرمودند رحمها الله فاطمه را دو وجه است وجه‬ ‫مصرح و وجه مرموز حديث الفاطمة بضعة منى متناول هر دو وجه است نكاح آسمان بجهت‬ ‫‪5‬‬

‫وجه مرموز است و نكاح صريح بجهت وجه مصرح آنكه على بعد از وفات و يرا شست و صحابه‬ ‫را نكذاشت | تا بر وى جنازهكذارند وجه مرموز است نه وجه مصرح لـكن اشتبهت على شيعة‬

‫‪52a‬‬

‫واصل اين مسئله آنست كه صاحب وجه مرموز جون روح مجسم صاحب تجديد ميباشد جون‬ ‫خضر و الياس و عيسى عليهم السلام كما سيجئ ذكرهم انشاء الله و فرق بينهما آنست كه تجّدد‬ ‫روح مجسم از مقتضيات جوهر همان معنى است و تجدد وجه مرموز از مكنونات علوم آلهى و‬ ‫‪10‬‬

‫ت عليهم لوليت‬ ‫مغموضات شيونات نا متناهى است و ان اتحد صورتان و تباعد نسبتان لو اطلع َ‬ ‫منهم فرار ًا و لملئت منهم رعبا‪ b‬و آنجه ميكو يند اسمانست عميس و يرا شسته و صحابه بر وى نماز‬ ‫كذارده اند وجه مصرحست بس بوجه مصرح مرده و بوجه مرموز غايب شده لـكن اصطنعت‬ ‫الافهام و اشتبهت الاوهام ⟩فوقع التناقض بين الانام و الحق ان المعنيين صرف كل واحد فى‬ ‫مصرفه غاب⟨ السرور يات السر ير جاد الحروفات الحر ير نعم المولى و نعم النصير التحقيق الثانى‬

‫‪15‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله تناسخ در واقعٔە حشر اجساد از | روح مجسم و وجه مرموز خطا كرده اند‬ ‫ليكن نميدانند كه روح مجسم در برزخ س ِر ِّ اسرافيل متناهى شود فاذا نفخ فى الصور فصعق من‬ ‫فى السموات‪ c‬الآيه و وجود مرموز بخطيرۀ كل يوم هو فى شان‪ d‬متلاشى كردد يمحوا الله ما يشاء‬ ‫و يثبت و عنده ام الكتاب‪ e‬بيت‬

‫‪] C: miss‬الثالثه ‖ ساير ‪] B:‬ساتر ‖ ‪] B-C: miss‬نور ‪2‬‬ ‫‪] C:‬مصرح ‪5‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] B:‬على ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪1‬‬

‫⟩رضى الله عنها⟨ ‪] B:‬را ‖ ⟩عليها⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ‪] B-C: miss‬على ‪3‬‬

‫]بر ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬نكذاشت ‪6‬‬

‫شستن ‪] B, 39a margin:‬شست ‖ اورا ‪] C:‬و يرا ‖ ‪] B: miss‬على ‖ ⟩است⟨‬

‫ن وصلى است ‪] A, 52a margin:‬ان ‪10‬‬ ‫اِ ِ‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬الله ‪8‬‬

‫]السر ير ‖ السرومات ‪] B-C:‬السرور يات ‪14‬‬

‫اصطفت ‪] C:‬اصطنعت ‪12‬‬

‫‪] B:‬بيت ‪18‬‬

‫⟩از⟨ ‪] B:‬برزخ ‖ لـكن ‪] B-C:‬ليكن ‪16‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬وى ‖ ‪B-C: miss‬‬ ‫⟩فاطمه را⟨ ‪] B:‬عميس ‪11‬‬

‫⟩اهل⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪15‬‬

‫السر ‪B:‬‬

‫قطعه ‪; C:‬ر باعى‬ ‫‪e Qurʾān 13:39‬‬

‫‪d Qurʾān 55:29‬‬

‫‪c Qurʾān 39:68‬‬

‫‪b Qurʾān 18:18‬‬

‫‪a Qurʾān 63:7‬‬

‫‪52b‬‬

‫‪102‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در بحر صفات پاک بى جون و جرا*‬ ‫كشتى صفتم فتاده نه دست و نٔە پا*‬ ‫ملاح ارادت است بر من حاكم*‬ ‫كر وقفه و كر سير كنم در در يا*‬

‫‪5‬‬

‫التحقيق الثالث ميفرمودند رحمها الله دلدل بوجه مصرح اشتر سفيد است كه نجاشى بجهت‬ ‫آنحضرت فرستاده و آنحضرت آنرا بعلى بخشيده و بوجه مرموز شتركرۀ صالح است كه از سبيل‬ ‫صفا بعلى رسيده فقال لهم رسول الله ناقة الله و سقياها ميفرمودند رحمها الله جون شتر را پى‬ ‫كردند خواستند كه شتر كر ّه را بكيرند سه بانک كرد و بدان سنک كه مادرش از انجا بيرون‬ ‫شده بود در رفت و از انجا بمسلـک غيب انتقال كرد صالح با قوم خود | كفت نشانٔە آن سه‬

‫‪10‬‬

‫بانک آنست كه بعد از سه روز هلاک شو يد روز اول رو يهاى شما سرخ بر ايد و روز دوم زرد‬ ‫شود و روز سيوم سياهكردد فوقعهكما قال ميفرمودند رحمها الله كارداران وجود مرموز آن شتر‬ ‫را اشتر سفيدى ساختند بدست نجاشى انداختند تا از انجا بدست على رسيد كو يند جون نجاشى‬ ‫پادشاه شد على الصباح اشتر سفيدى ديد بر در كاه وى متوقف كشته آنرا نشانٔە دولت خود‬ ‫ميدانست و به تبرک نكاه ميداشت تا جون ايمان آورد آنرا بجهت آنحضرت فرستاد آنحضرت‬

‫‪15‬‬

‫ت ذا القر بى حقه‪ a‬حكمة بالغة فما تغن النذر‪ b‬ميفرمودند رحمها‬ ‫حق را بمستحق تسليم نمود كه و آ ِ‬

‫‪] B-C:‬اشتر ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪5‬‬

‫بى جون←همجون ‪] B-C:‬جون ‪1‬‬

‫⟩كيتى⟨ ‪] C:‬كشتى ‪2‬‬

‫يعنى خچير سفيدى بود كه بجناب حضرت رسالت پناهى صلى الله ‪] B, 39a margin:‬است ‖ استر‬ ‫⟩صلى الله عليه و ‪] B-C:‬آنحضرت ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ عليه و سلم ىىک نجاشى هديه فرستاده بود‬

‫⟩كرم ‪] B:‬بعلى ‪7‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬است ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬بعلى ‖ ‪] C: miss‬آنحضرت ‖ سلم⟨‬

‫‪] B: miss‬كه ‪8‬‬

‫⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬بعلى ‖ ;الله وجهه⟨‬

‫‪] B-C:‬كردد ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬و ‪11‬‬ ‫]اشتر ‪13‬‬

‫شود ‪] B:‬ايد ‪10‬‬

‫‪] B-C: miss‬خود ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬صالح ‪9‬‬

‫⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ استر ‪] B-C:‬اشتر ‪12‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ شود‬

‫⟩نذر⟨ ‪] C:‬آنحضرت ‖ ;⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬آنحضرت ‪14‬‬

‫موقف ‪] C:‬متوقف ‖ استر ‪B-C:‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ بمن له بحق ‪] C:‬بمستحق ‪15‬‬ ‫‪b Qurʾān 54:5‬‬

‫‪a Qurʾān 13:39‬‬

‫‪53a‬‬

‫‪103‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫الله پنج جانور به بهشت روند ديدار بينند اول كبش ابراهيم دوم كرک يعقوب سيوم ناقٔە صالح‬ ‫جهارم خر عيسى پنجم دلدل على مرتضى ميفرمودند رحمها الله از پدر خود شنيدم كه دلدل بوجه‬ ‫مرموز همان براق ليلة المعراج است كه آنرا بزمين حبشه انداختند | و ازان سر زمين بجناب امير‬

‫‪53b‬‬

‫المؤمنين رسيد كما مر مصراع‬

‫اى شكر نعمتهاى تو جند انكه نعمتهاى تو‬

‫‪5‬‬

‫التحقيق الرابع ميفرمودند رحمها الله جون مسئلٔە تجديد در وجه مرموز جون روح مجسم‬ ‫جار يست نزاع ميان شتر كرُ ه و براق بيكار يست هو بلا هو و لا هو الا هو و الله الموفق التحقيق‬ ‫الخامس ميفرمودند رحمها الله تيغ ذو الفقار را دو س ِر است سر اول جانب ظاهر و جسم است‬ ‫و آن شمشير مبين الحاج است فقيره فقيره بود بذو الفقار موسوم كشت و در حرب بدر به نبى‬ ‫‪10‬‬

‫رسيد و ازان كف مبارک خاصيت يد بيضا اقتباس كرد بس آنرا بوى بخشيد هذا هو الوجه‬ ‫الاول س ِر ديكر نور ٌ على نور است مستور در غلاف سرور محصور بعلى منكور و ولى مشكور‬ ‫و وصى مذكور در ناطق منشور و صحف مذبور و آن جنان بود كه بعد از نكاح فاطمه و على‬ ‫جبرئيل از بهشت بر ين سيبى آورد و به نبى داد و كفت يا رسول الله حق | عز و علا ميفرمايد‬ ‫كه اين سيب را بدو قسم كن نيمٔە را بعلى ده و نيمٔە را بفاطمه تسليم كن و آنجه از ين سيب ظاهر‬

‫‪15‬‬

‫شود آنرا به على سپار قسلم اليهما فاكلا فوقع الحسن و الحسين فما اكل علىّ فوقع الحسن على صورة‬ ‫]يعقوب ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬ابراهيم ‖ يعنى قوشقار ‪] B, 40a margin:‬كبش ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‪1‬‬ ‫⟩كرم ‪] B:‬مرتضى ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬عيسى ‪2‬‬ ‫]اى ‪5‬‬

‫حضرت ‪] C:‬بجناب ‪3‬‬

‫‪] C:‬رحمها ‪8‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬صالح ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪B-C:‬‬

‫رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C: miss,‬مرتضى ‖ ;الله وجهه⟨‬

‫‪] B: miss‬الموفق ‖ هو و ‪] B miss:‬و ‪7‬‬

‫رحمه ‪] C:‬رحمها ‪6‬‬

‫مصراع اى ‪B miss:‬‬

‫]بود ‖ ‪] C: miss‬است ‖ الحاجب ‪ is crossed out; C:‬ر ‪, but‬الحارج ‪] A: written as‬الحاج ‪9‬‬ ‫‪] B: miss‬هذا ‪10‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪⟩; C:‬عليه الصلواة و السلام⟨ ‪] B:‬نبى ‖ موسم ‪] C:‬موسوم ‖ ‪B: miss‬‬

‫⟩رضوان الله تعالى ‪] B:‬فاطمه ‖ ‪] C: miss‬در ‪12‬‬ ‫‪] C:‬قسم ‪14‬‬ ‫⟩كرم ‪] B:‬على ‪15‬‬

‫رحمة‬

‫مشكور ‪; C:‬مسكور ‪] B:‬منكور ‖ نورا ‪] B:‬نور ٌ ‪11‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] B-C:‬نبى ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‪13‬‬

‫⟩و⟨ ‪] C:‬على ‖ عليهم⟨‬

‫ان ‪] C:‬از ين ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] B:‬بفاطمه ‖ ⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬بعلى ‖ تقسيم‬ ‫قسم ‪] C:‬قسلم ‖ الله وجهه⟨‬

‫‪54a‬‬

‫‪104‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫النبى و صفتهكما فى قوله عليه السلام لحمک لحمى و دمک دمى و آنحضرت الامامة اليه دون ذر ية‬ ‫ت فاطمة ُ وقع الحسين على س ِر النبى و سيرتهكما فى قوله عليه السلام الفاطمة بضعة ٌ منى‬ ‫و ما اكل ْ‬ ‫فاشتملت الامامة بينه و بين عصمة اولاده فخرج منه ذو الفقار فسلم الى على فهو نور جسمه سيف‬ ‫منبت متبين الحاج فتجلى ف َل َم ََع فبرق فظهر فصار نورا مجسم ًا كو يند هفت كز بود جون بكشيدى‬ ‫‪5‬‬

‫هفتاد كز بودى ميفرمودند رحمها الله اين بحسب وجود مرموز و طى مواد افضل است بر تاز يانٔە‬ ‫جنيّ انرا عذاب ميكرد و من يزع منهم عن امرنا نذِقه من عذاب السعير‪ a‬جرا كه‬ ‫سليمان كه بآن ِ‬ ‫آن جسم جسيم بود و اين نور نسيم و العلاقة بين الوجهين فى | نور مجسم كالعلاقة بين الوجهين فى‬

‫‪54b‬‬

‫روح مجسم و الله المؤ يد و المجيب التحقيق السادس ميفرمودند رحمها الله هفت كز جسم بود و‬ ‫هفتاد كز نور لا يراه الا منصور استغفر لهم او لا تستغفر لهم ان تستغفر لهم سبعين مرة فلن يغفر‬ ‫‪10‬‬

‫الله لهم‪ b‬التحقيق السابع ميفرمودند رحمها الله على را دو جيز بود كه بآن از صحابه ممتاز كشته‬ ‫بود يكى تيغ ذو الفقار و ديكر جوب دست نوح كه جبرئيل از كوه جودى براى وى آورده بود‬ ‫جون در دست كرفتى عصاى خرما بودى و جون بحرب در آمدى جوب دست بيضا نمودى‬ ‫لا يعرفه الا معاو يه ابن ابى سفيان فانزاع صورة ٌ و صر يحة ٌ و الولاء نكتة ٌ مليحة التحقيق الثامن‬ ‫جفر ا َْحمرَ برَ آمدى و بر طالع س ِر‬ ‫ميفرمودند رحمها الله على روز يكى عمامٔە سرخ ب َستى بر صفت ُ‬

‫‪15‬‬

‫اسد ظاهر شدى كانهم حمر ٌ مستنفرة فرت من قسورة‪c‬‬ ‫المسئله الرابعة ميفرمودند رحمها الله لا آله الا الله محمد رسول الله را على سبيل الاطلاق |‬ ‫بر ظاهر عرش نوشتند تا شمس نبوت لامع شود و ابدية بعلى در باطن عرش مكتوب كشت‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ فشملت ‪] B-C:‬فاشتملت ‪3‬‬

‫زور ية ‪] C:‬ذر ية ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬النبى ‪1‬‬

‫‪ is crossed out; C:‬ر ‪, but‬الحارج ‪] A: written as‬الحاج ‖ متين ‪] C:‬متبين ‖ ‪] B-C: miss‬منبت ‪4‬‬

‫]كه ‪ 6‬نخست ‪] C:‬بحسب ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪⟩ 5‬كه وى⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ الخارح‬ ‫‪] C:‬رحمها ‪10‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬جسيم ‖ ‪] B-C: miss‬آن ‪7‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫]صحابه ‖ ⟩جمله⟨ ‪] C:‬از ‖ ⟩ازلى⟨ ‪] B:‬بآن ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ;⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ رحمه‬ ‫⟩عليه ‪] C:‬جبرئيل ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬نوح ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] C:‬دست ‖ ‪] B: miss‬بود ‪11‬‬ ‫جفر ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪14‬‬ ‫‪⟩; C:‬را⟨ ‪ُ ] B:‬‬

‫اصحاب ‪C:‬‬

‫⟩على رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬و ‖ ⟩جون⟨ ‪] C:‬دست ‪12‬‬

‫السلام⟨‬

‫را ‪] B-C miss:‬را ‖ ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪ 16‬براندى ‪] C:‬آمدى ‖ حفر‬ ‫‪c Qurʾān 74:50–51‬‬

‫‪b Qurʾān 9:80‬‬

‫‪a Qurʾān 34:12‬‬

‫‪55a‬‬

‫‪105‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫تا سر فتوت ثابت كردد كه لا فتى الا على لا سيف الا ذو الفقار و بالنجم هم يهتدون‪ a‬لوح‬ ‫جيست نور نبى نون قلم جيست سر على و القلم و ما يسطرون‪ b‬كاتب لا آله الا الله محمد رسول الله‬ ‫كدام است نور على ولى الله ميفرمودند رحمها الله كاتب نام نبى نشايد جز نور على ابدية بعلى انا‬ ‫و على من نور واحد جز و ايمان نيست كما زعمه الشيعة حقيقت عرفانست اذا صبيحت الطليعة‬ ‫‪5‬‬

‫اذا وقعت الواقعة ليس لوقعتها كاذبة‪ c‬ملـک الموت با من كفت اكر نور على مرا مدد نكند صد‬ ‫غلط در قبيضٔە ارواح بر من واقع شود هذا هو الحق‪ d‬اين جيست قلم دبير بر جيست لوح منير‬ ‫براى كيست بشير و نذير كان الله و لم يكن معه شئ و الآن كما كان ملـک الموت غلط نميكند‬ ‫و بغلط كننده نيست بر وى شانئ ظاهر ميشود سر طلوع ميكند | كلمٔە آدميت كرشمٔە ميكند‬

‫‪55b‬‬

‫المسئله الخامسة ميفرمودند رحمها الله هر طايفٔە را معنى در افتاده و كاهى ميكفتند محمد و على و‬ ‫‪10‬‬

‫جون على تنها ميكفتند بر صفت نور واحد و روح اعظم مى بر آمدند و هيأت ايشان متغير ميشد‬ ‫و شبح ايشان پاره پاره ميكشت و باز درست و متجسم ميشد و همجنين تا هفتاد بار اين عظمت‬ ‫بوقوع مى آمد و در ين حالت مى كفتند نسرنسر و كاهى ميكفتند محمد كجايى على را بينى و كاهى‬ ‫آن شبح را به فقير ميبخشيدند و اشارت ميكردند و در ين محل هيج كس طاقت عظمت ايشان‬ ‫نداشت اقول وقتى امير فرخ از سر غيرت به بعضى از خدام كفتهكه در خلال جنين احوال‬

‫‪15‬‬

‫محرم شرعى بهتر است وى اين احوال را از قبيل جذبه و سلوک پنداشته روزى اين سخن در‬ ‫مجلس خلا مذكور كشت دست بر زانوى فقير نهادند و كفتند هم جنين باش كو قل يتوفيكم‬ ‫ملـک الموت الذى وكل بكم‪ e‬مجازى ميدان | الله يتوفى الانفس‪ f‬بديهى و حقيقى ميخوان ناكاه‬ ‫همان حالت ظاهر شد فقير را از سردابه بيرون فرستادند و امير فرخ را بمجلس خاص طلبيدند و‬

‫با ‪] B:‬مرا ‪5‬‬ ‫‪] C:‬رحمها ‪9‬‬ ‫]حالت ‪12‬‬

‫الطاقة ‪] C:‬الطليعة ‪4‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪3‬‬

‫‪] B: miss‬ميكند ‖ غلط ‪] B-C:‬بغلط ‪8‬‬ ‫عظيمت ‪] B:‬عظمت ‖ شبه ‪] C:‬شبح ‪11‬‬

‫‪] B-C:‬كس ‖ شيخ ‪] C:‬شبح ‖ ‪; C: miss‬اين ‪] B:‬آن ‪13‬‬

‫⟩ن⟨ ‪] B:‬على ‪2‬‬

‫برد ‪] B:‬دبير ‖ قبضه ‪] B-C:‬قبيضٔە ‪6‬‬ ‫مى بر←منير ‪] C:‬بر ‪10‬‬

‫من‬

‫‪] B: miss‬هر ‖ رحمة‬

‫نى ‪] B:‬كجايى ‖ نبى ‪] B:‬نسرنسر ‖ ساعت ‪C:‬‬

‫پوشيده نماند كه امير فرخ شوهر حضرت اغاى ‪] A, 55b margin:‬فرخ ‪14‬‬

‫عظيمت ‪] B:‬عظمت ‖ ⟩را⟨‬

‫⟩حال⟨ ‪] B:‬خلال ‖ در ين ‪] B:‬در ‖ ‪] C: miss‬از ‖ غضب ‪] B:‬غيرت ‖ بزرک اند‬ ‫‪f Qurʾān‬‬

‫‪e Qurʾān 32:11‬‬

‫‪d Qurʾān 8:32‬‬

‫‪c Qurʾān 56:1–2‬‬

‫‪b Qurʾān 68:1‬‬

‫‪a Qurʾān 9:80‬‬ ‫‪39:42‬‬

‫‪56a‬‬

‫‪106‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كفتند شما جنين و جنين كفته ايد كفت نعم انكشت ابهام بر سينٔە وى نهادند سرش بكشت‬ ‫شهقه بر وى افتاد بيهوش بغلطيد و يرا بحيلٔە ازان سردابه بيرون آوردند مدت دوازده روز دران‬ ‫صعقه بماند صدقها داد تا خلاص شد و على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين‪ a‬و بعد از جند‬ ‫روز به نسبت همان بيمارى وفات يافت كفتند انا لله و انا اليه راجعون‪ b‬كور و كفن ساز يد و‬ ‫‪5‬‬

‫دفن كنيد مصراع‬

‫اين كار دولت است كنون تا كرا رسد*‬

‫فايده آن مقامى نيست كهكسى خلاص شود اما حكمت در خلاصى امير فرخ و بقاى وى‬ ‫دران جند روز آن بود كه جون خلاص شد على رؤس الاشهاد بر كما هى حال اعتراف نمود‬ ‫و الا مى كفتند كه و يرا در مجلس خاص زهر دادند و الله الموفق المعين | الفايدة الثانية شيخ‬ ‫‪10‬‬

‫ابو تراب نخشبى را مر يدى بود صاحب كمال دايم در سلطان العارفين طعن ميكرد و ميكفت‬ ‫كسيكه خدايرا بيند جرا ابو يز يد را نتواند ديد هر جند و يرا منع ميكردند و ازان عقيده ممتنع نمى‬ ‫شد تا روزى بهمراه شيخ در صحبت ابو يز يد راه يافت همين كه نظر شيخ بر وى افتاد بيفتاد و‬ ‫بمرد كل من عليها فان و يبقى وجه ر بک ذو الجلال و الاكرام‪ c‬كفته اند وى مردى بود جمالى‬ ‫ت بشكوه و جلال نياورد و التقر يب ظاهر و الله الهادى المسئله السادسة حديث سلمانست‬ ‫طاق ِ‬

‫‪15‬‬

‫كه كفت وجود على هفتصد هزار سال پيش از همٔە انبيا موجود بوده است ميفرمودند رحمها‬ ‫الله حاكم ابى عبد الله نشابورى كفته است اين حديث نزديک من بصحت رسيده ميفرمودند‬ ‫رحمها الله اين سخن را دو تحقيق است تحقيق بوجه مصرح و تحقيق بوجه مرموز التحقيق الاول‬ ‫جون ثابت شد كه وجود على هفتصد هزار سال پيش از همٔە انبيا بوده و باتفاق ذرۀ وى ناشى‬

‫;‪] B: miss‬مصراع ‪5‬‬ ‫⟩كل ‪] C:‬بمرد ‪13‬‬

‫سبب ‪] B-C:‬نسبت ‪4‬‬ ‫نميشود ‪] C:‬شد ‪12‬‬

‫‪] C:‬رحمها ‖ ‪] B: miss‬كه ‪15‬‬ ‫]شد ‪18‬‬

‫⟩زد⟨ ‪] B:‬شهقه ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬را ‪11‬‬

‫جنان ‪] C:‬جنين ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪1‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] C:‬هى ‖ ‪] C: miss‬دران ‪8‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬سلمانست ‪14‬‬

‫‪] C: miss‬بوجه ‖ ‪] C: miss‬است ‪17‬‬

‫نظم ‪C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‖ نفس ذاتية الموت⟨‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬رسيده ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‪16‬‬

‫رحمة‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬بوده ‖ ⟩است⟨ ‪B-C:‬‬ ‫‪c Qurʾān 55:26–27‬‬

‫‪b Qurʾān 2:156‬‬

‫‪a Qurʾān 2:184‬‬

‫‪56b‬‬

‫‪107‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از ذرۀ محمد است | بس وجود وى وجود محمد است لا بنفسهكما زعمه الشيعة و لقوله عليه السلام‬

‫‪57a‬‬

‫انا و على من نور واحد و الله الهادى التحقيق الثانى وجود جهار است وجود خارجى و هو‬ ‫وجود الشخص فى عالم الشهادة هو خاتم خلفاء الراشدين و وجود عينى و هو روح مجسمٌ هفتصد‬ ‫هزار سال پيش از انبيا از ينجا خبر داد كه انا نقطة باى بسم الله الرحمن الرحيم ميفرمودند رحمها‬ ‫‪5‬‬

‫الله با ييكى نقطه بز ير دارد آنرا براندند در خانٔە جهارم افتاد خانٔە جهارم خانٔە علم است و اين‬ ‫مقام وراثت است بس على خاتم خلفا و اول اهل وراثت خواهد بود قرعٔە برأت بنام او و رقعٔە‬ ‫ت ذا القر بى حقه‪ a‬و‬ ‫درايت بكام او ميفرمودند رحمها الله وراثت حق ذوى القر بى است و آ ِ‬ ‫خلافت نيابت امت در مقام نبوت اصحابى كالنجوم بايهم اقتديتم اهتديتم اقتدوا بار بعة اولهم‬ ‫ابو بكر و آخرهم على سلمى وجود ثالث وجود منكور است و هو وجود مجهول لا يعلمه الا هو‬

‫‪10‬‬

‫و عنده | مفاتح الغيب لا يعلمها الا هو‪ b‬على در ين مقام صباحب وجه مغموض است نه وجه‬ ‫مرموز سلمان كفت در دشت ارزنه مرا واقعٔە افتاد شير با من ملاقات كرد در دفع آن متحير‬ ‫شدم سوارى ظاهر شد آن شير را بكشت من دستٔەكلى بوى دادم جون ايمان آوردم على جوان‬ ‫بود روزى دانٔە خرما بطرف من انداخت من با وى كفتم شرم نميدار يكه با پيران طيبت ميكنى‬ ‫و ادب ايشان نكاه نميدارى كفت ياد دارى احوال دشت ارزنه و شير و دستٔەكل را بمن نمود‬

‫‪15‬‬

‫و شمشير ذو الفقار را ظاهر كردانيد و حال آنكه ازان واقعه مدت جهار صد سال كذشته بود‬ ‫جن ّى پيش آنحضرت آمد و انكشت بسته و سل ّى بر قفا ⟩خورده و كفت يا رسول الله من از‬ ‫ِ‬ ‫اولاد كبار ابو الجن ّم نام من⟨ ساموح و لقبم عفر يت و كنهيتم عمباليث ولادتم سه هزار سيصد سى‬

‫⟩جز ايمان نيست كما زعمه ‪] B-C:‬واحد ‪2‬‬ ‫⟩عليهم ‪] C:‬انبيا ‪4‬‬

‫شخص ‪] B:‬الشخص ‪3‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬است ‖ ⟩ثانى⟨ ‪⟩; C:‬مآلى⟨ ‪] B:‬وى ‪1‬‬ ‫⟩على الرشاد⟨ ‪] C:‬الهادى ‖ الشيعة حقيقت عرفان است⟨‬

‫‪] C: miss‬بود ‖ ذرت ‪] B:‬وراثت ‖ ‪] C: miss‬اهل ‖ در اين ‪] B:‬وراثت ‪6‬‬ ‫]وجه ‖ ‪] B: miss‬نه ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬سلمى ‖ ⟩رضى الله تعالى عنهم⟨ ‪] B:‬على ‪9‬‬

‫⟩كرم ‪] B:‬على ‖ جون ايمان آوردم ‪] C miss:‬آوردم ‪12‬‬ ‫⟩را و حال⟨ ‪] C:‬شير ‪14‬‬ ‫‪] B:‬ساموح ‪17‬‬

‫عمل ‪] C:‬علم ‪5‬‬

‫السلام⟨‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] B:‬سلمان ‪11‬‬

‫طيبت←مطابه ‪; C:‬با پيران طيبت←با من مطابه ‪] B:‬طيبت ‪13‬‬

‫سيلى ‪] C:‬سل ّى ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B-C:‬آنحضرت ‪16‬‬

‫بوجه ‪B:‬‬ ‫الله وجهه⟨‬

‫‪] B-C: miss‬مدت ‪15‬‬

‫عماليث ‪] C:‬عمباليث ‖ كنيتم ‪] B-C:‬كنهيتم ‖ سباموح ‪; C:‬سالوح‬ ‫‪b Qurʾān 6:59‬‬

‫‪a Qurʾān 17:26; 30:38‬‬

‫‪57b‬‬

‫‪108‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سال قبل از آدم صفى واقع شده روزى در در ياى محيط بكشتى رسيدم كودكى ديدم بر ظاهر‬ ‫كشتى نشستهكاهى در باطن در يا مى شد و كاهى بر ظاهر آن طلوع ميكرد پنداشتم كه وى ولد‬ ‫در يا است | متعرض وى شدم و سل ّى بر قفايم زد و دو انكشتم را بست بهمٔە انبيا رسيده ام و از‬

‫‪58a‬‬

‫هيج جا كشايشى نديده ام اكنون مرا بتو نشان دادند كارم بكشاى وعنايتى فرماى آنحضرت‬ ‫‪5‬‬

‫كفت آن كودک را مى شناسى جن ّى كفت اين قدر ميدانم كه مرا كفت نام من فاتحة الكتاب‬ ‫است ⟩انحضرت⟨ متبسم شدند و على را طلبيدند كو يند صحابٔەكرام اهتمام تمام نمودند نه آن‬ ‫بند كشاده شد و نه آن سل ّى بهكرديد جون نظر جنى بر على افتاد بر مثال عصفورى در عقب‬ ‫آنحضرت متوارى كرديد على باشارت انحضرت فاتحة الكتاب بر خواند و بران بند دميد بالفور‬ ‫جن ِ ّى ايمان آورد و برفت هذا ما وعد الرحمان و صدق‬ ‫كشاده شد و جراحت وى روى آورد ِ‬

‫‪10‬‬

‫المرسلون‪ a‬و المغموض وجود منكور غير محصور لا يعلمه الا عالم الغيب و الشهادة العز يز الحكيم‪b‬‬ ‫معناه ع ِل ِىّ ٌ و صورته ع َلىَ دقيقته ميفرمودند رحمها الله ع ِل ِىّ بدان معنى است كه وجود مغموض‬ ‫ت | مبداء و منشاء صفت ارادت است و‬ ‫ش َي ّ ْ‬ ‫مبداء و منشاء وجود مرموز است جنانجه صفت م ُ ِ‬ ‫او مبداء ترجيح احد المستو يين است بر ديكرى جون وجود و عدم كه فى نفس الامر متساو يانند‬ ‫متقابلانند وجود بر عدم تفضيل و ترجيح كرده بى علتى و جيز بسيار در وى وديعت نهادهكه‬

‫‪15‬‬

‫الوجود خير المحض و عدم را اختيار كرده بحكمتى و آنرا دقيقٔە وجه مرموز و لطيفٔە سر مغموض‬ ‫كردانيدهكه و ر بک يخلق ما يشاء و يختار‪ c‬مثلا عما وجود ع ِل ِي ّست قد كان فى عماء معنى او‬

‫‪] B-C:‬دو ‖ در ‪] C:‬بر ‖ ‪] C: miss‬سل ّى ‪3‬‬ ‫⟩صلى الله عليه و آله ‪] B:‬آنحضرت ‪4‬‬

‫در ‪] C:‬بر ‖ بكشتى ‪] B-C:‬كشتى ‪2‬‬

‫به بست ‪] B:‬بست ‖ انكشتم را←انكشت مرا ‪] B-C:‬را ‖ ‪miss‬‬

‫⟩كرم ‪] C:‬على ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬انحضرت ‪6‬‬ ‫‪] C:‬جنى ‖ سيلى ‪] C:‬سل ّى ‪7‬‬

‫⟩الله⟨ ‪] C:‬صفى ‪1‬‬

‫⟩ان⟨ ‪] C:‬شناسى ‖ ‪] B: miss‬آن ‪5‬‬

‫و سلم⟨‬

‫كبار ‪] C:‬كرام ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ بطلبيدند ‪] C:‬طلبيدند ‖ الله وجهه⟨‬

‫⟩صلى الله عليه و ‪] B-C:‬آنحضرت ‪ 8‬عقيب ‪] C:‬عقب ‖ بر ‪] C:‬در ‖ ⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ جينى‬ ‫منكون ‪] C:‬منكور ‪10‬‬

‫جن ِ ّى ‖ ⟩بر⟨ ‪] B-C:‬روى ‪9‬‬ ‫جينى ‪ِ ] C:‬‬

‫فى نفس الامر متساو يانند متقابلانند ‪] C miss:‬عدم ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬على ‖ شد ‪] C:‬كرديد ‖ سلم⟨‬

‫از ذات ‪] C:‬ارادت ‖ ‪] C: miss‬صفت ‪12‬‬

‫⟩الله⟨ ‪] B:‬كان ‖ عما ابر تنک را كو يند ‪] A, 58b margin:‬عما ‪ 16‬وجود بر عدم‬ ‫‪c Qurʾān 28:68‬‬

‫‪b Qurʾān 64:18‬‬

‫‪a Qurʾān 36:52‬‬

‫‪58b‬‬

‫‪109‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫عين عليست ابر يكه مولود محمد را بهر طرفى مى برد وجود ع ِل ِي ّست معنى او عين على باد كه تخت‬ ‫سليمان را مى برد وجود ع ِل ِي ّست معنى او عين على است و در ين محل حقيقت وجود على ظاهر‬ ‫ت الابواب‬ ‫شد حال بر ايشان بكشت مرا بخود خواندند وراودته التى هو فى بيتها عن نفسه و غلق ِ‬ ‫و قالت هيَ ت لـک‪ a‬اى يوسف صديق آنجا نفس مصر بود اينجا نادرۀ س ِر آنجا ر ُمزۀ سلامت بود‬ ‫‪5‬‬

‫جب ِل ّى بود اينجا حقيقت وجود عل ّى نفسى نفسى و ما ابرئ نفسى‪b‬‬ ‫اينجا غمزۀ ملامت آنجا | صورت ِ‬ ‫بيت‬

‫آنانكه بمذهب تناسخ فردند *‬ ‫وى بكذشتى درتو نظر ميكردند*‬ ‫پنهان پنهان بز ير لب ميكفتند*‬ ‫‪10‬‬

‫كين يوسف مصرى است كه باز آوردند*‬

‫من الله الى الله بسم الله و بالله و على ملةّ رسول الله الدقيقه الثانية بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫در ين ولا صاحب وجود على هيج كس نيست الا تو بآن دليل كه خود را در مدينة السلام‬ ‫‪15‬‬

‫ديدى و ديديكه جسد نبوت را بحكم از حجرۀ عايشهكه حجرۀ س ِر است بيرون مى آوردند در ميان‬ ‫سادات عظام كه اعيان خواهد غلغلٔە عظيم و ولولٔە جسيم افتاد و جمعى مردم خبيث كه عبارت‬

‫معنى ‪] B-C miss:‬است ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬سليمان ‪2‬‬ ‫زمره ‪] B-C:‬ر ُمزۀ ‖ مصر ‪] C:‬س ِر ‖ اتحاد ‪] C:‬آنجا ‪4‬‬ ‫بكردند ‪] B:‬ميكردند ‖ ميشدى ‪] C:‬بكذشتى ‪8‬‬ ‫]خواهد ‪16‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬على ‖ طر يقى ⟩كه⟨ ‪] B:‬طرفى ‪1‬‬ ‫بخواندند ‪] B:‬خواندند ‪3‬‬

‫فرزند ‪] B:‬فردند ‪7‬‬

‫السر ‪] C:‬س ِر ‖ كه حجرۀ ‪] B miss:‬حجرۀ ‪15‬‬

‫او عين على است‬

‫قطعه ‪] B: miss; C:‬بيت ‪6‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‪11‬‬

‫نهان ‪] C:‬پنهان ‪9‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‖ ⟩بود⟨ ‪C:‬‬ ‫‪b Qurʾān 12:53‬‬

‫‪a Qurʾān 12:23‬‬

‫‪59a‬‬

‫‪110‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از وجود متشابهات اند متعرض آن جسد ميشدند تو ايشانرا دفع كردى ترا كفتند جون جسد‬ ‫را بظلم از ين حجره بيرون برند مهدى ظاهر شود تو متسدى دفع شدى و آن هايله را دفع كردى‬ ‫جه اكر بيرون مى بردند شيخ امامت بر تو مى افتاد و وضايع ميشدى و با مهدى وجود خود مى‬ ‫بودى | و جون امير سيد محمد نور بخش بعز شهادت فايض ميكشتى و ديكر اپاق سلطان مادر ابو‬ ‫‪5‬‬

‫‪59b‬‬

‫الخـير كه يک زوج مار افعى دارد كاهى به درون فرو ميبرد و كاهى از درون بيرون مى آرد‬ ‫مى ترسد كه ناكاه ازان دو مار متضرر نشود ميكو يند اين را نكاه دار يكه فايدۀ ت ُست شاخ وى‬ ‫ظاهر شد ميكو يند بجهت دفع دشمنى خوب است فعندنا علم المنايا ملحمت البلايا ر باعى‬

‫ما طبل علاى بر بلا بر زده ايم*‬ ‫ما خيمه بدشت كر بلا بر زده ايم*‬ ‫‪10‬‬

‫شيران ژ يان از ين بلا بكر بزند*‬ ‫ما دست بدامان بلا بر زده ايم*‬

‫و الله الهادى و المجيب لا حقة المعانى ميفرمودند رحمها الله آن علاقة است ميان وجود مرموز‬ ‫و وجود مغموض و وجود آلهيت كه علاقة الحبية السار ية بين جميع المراتب المحبة كما مر شيخ‬ ‫عبد القادر كيلى صاحب اين مقام بوده است وقتى بازركانى بمجلس او در آمد و در پيش صف‬ ‫‪15‬‬

‫بنشست اتفاقا حاجتى بر وى افتاد و محل بيرون آمدن نيافت نزديک شد كه هلاک شود وى‬ ‫ت شيخ پيدا شد و كذا | جميع الاعضاء تا‬ ‫ميكو يد كه ديدم كه بر منبر شيخ دستى ظاهر دس ِ‬ ‫مرد تمام شد و بجاى شيخ مجلس كفتن آغاز كرد شيخ فرود آمد و جامه بر سر آن مرد كشيد‬

‫‪; C:‬مفسدى ‪] B:‬متسدى ‖ ⟩بظلم⟨ ‪] B:‬حجره ‖ ‪] B: miss‬بظلم ‪2‬‬ ‫امير سيد محمد مر يد خواجه اسحاق ختلانى ‪] A, 59b margin:‬نور بخش ‪4‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬وجود ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬شدى ‖ متصدى‬

‫افاق ‪] C:‬اپاق ‖ فايز ‪] C:‬فايض ‖ است مر يد امير سيد على حمدانى قدس سرهما و عمر او نود سال بود‬ ‫]اين ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يند ‖ ازان←ان ‪] C:‬ازان ‪6‬‬ ‫‪] C:‬ژ يان ‪10‬‬

‫غلامى ‪] B:‬علاى ‪8‬‬

‫مى آرد ‪] B-C:‬آرد ‖ فرو ميبرد ‪] C miss:‬ميبرد ‪5‬‬

‫قطعه ‪] B: miss; C:‬ر باعى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يند ‪7‬‬

‫اين ‪] B: miss; C:‬آن ‖ الله الهادى و المجيب لا حقة المعانى ‪] B miss:‬المعانى ‪12‬‬ ‫سر ‪] B:‬منبر ‪16‬‬

‫اين ‪] B:‬وى ‪15‬‬

‫⟩قدس سره⟨ ‪; C:‬كيلانى ‪] B-C:‬كيلى ‪14‬‬

‫⟩يار⟨ ‪C:‬‬

‫نيرند ‪] C:‬بزند ‖ جهان‬ ‫المجيب ‪] B-C:‬المحبة ‪13‬‬

‫‪60a‬‬

‫‪111‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خود را در صحرايى ديد كشاده و فراخ قضاى حاجت كرد و كليدهاى خزاين را بر درختى‬ ‫نهاد و وضو ساخت و نماز بكذارد باز شيخ ظاهر شد و جامه بر سر وى كشيد خود را در همان‬ ‫مجلس ديد دست در جيب كرد كليدها را نديد جون بعد از مدتى بسفر شام رفت آن صحرا را‬ ‫بشناخت كليدها را از همان ⟩موضع⟨ يافت و جون به بغداد باز كشت اين واقعه را بحضور شيخ‬ ‫‪5‬‬

‫عرض كرد فرمود اى فلان اين راز را با كسى نكو يى اين جيست لامعٔە وجه مرموز شخصى‬ ‫در شيخ عبد القادر طعن كرد و كفت و يرا در هيج مقام نمى بينم شيخ بجهت وى خبر فرستاد‬ ‫كه شخصى كذايى را در فلان مقام ديديكه از فلان د َر ُ بيرون آمد و ترا جنين و جنين خلعت‬ ‫داد فقال نعم كفت آن شخص كذايى من بودم ادخل من باب السر ِّ و اخرج من باب السر ِّ اين‬ ‫جيست دقيقٔە س ِر ِ مغموض و الله الهادى و المجيب دقيقه ميفرمودند رحمها الله | مولانا بها و الدين‬

‫‪10‬‬

‫‪60b‬‬

‫ن الله‬ ‫ولده والد حضرت مولوى جون به بغداد رسيد ازو پرسيدند كه از كجا مى آيى كفت م ِ َ‬ ‫كفتند بكجا ميروى كفت الى الله اين جه وجهست قلم عنايت مسابقت نمود كفتم از ين سخن‬ ‫تا سخن خداوندم تفاوت بسيار است آنجا حقيقت وجود ع ِل ِىّ است و اينجا رفع وجود ظلى باز‬ ‫پرسيدند رحمها الله انتساب وى با َبى بكر صديق جه معنى دارد كفتم لا حقة المعانى كفتند ولدنا‬ ‫الصديق مرتين جه معنى دارد كفتم يكى بوجه مصرح و يكى بوجه مرموز پسنديدند و كفتند تقبل‬

‫‪15‬‬

‫الله عنک وجود رابع وجود آليت است و فوق آن الوهيت است وجود آلهى بر دو قسم است‬ ‫الاول وجود المكنون لمع برهانه من الوجود البحت سبحانه و آن وجوديست فوق حضرت عما‬ ‫بيرون از صفات و اسما لا يتحد حتى يكون الاسماء عينا له و لا ينفصل حتى يكون الاسماء غير امنه‬ ‫و لا يتجلى حتى يكون الاعيان جزأ ً له او لا يتجلى حتى يكون اْلا َشيآ شرطا ًمنه ان كان موجودا‬ ‫فهو معدوم و ان كان | معدوما فهو موجود و ان كان طرفين خارجا كلاهما و الله سبحانه تقدس‬

‫‪20‬‬

‫ل لا ازال معه لا يسبق عنه ازل الآزلين و لا يلحق معه ابد‬ ‫و تنزه عما يصفون ابد ٌ لا ابد له و از ٌ‬ ‫الآبدين تقدم شئ بر نفس مقدم اينجا جايز و تأخير شئ از نفس اينجا غير مستحيل فاذا تقدم الى‬

‫‪] C:‬كفت ‪6‬‬

‫⟩بود⟨ ‪] B:‬مرموز ‖ مكوى ‪] B-C:‬نكو يى ‪5‬‬

‫‪] B:‬كه ‖ ⟩قدس سره⟨ ‪] C:‬مولوى ‖ ولد ‪] B-C:‬ولده ‪10‬‬ ‫]است ‪15‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬صديق ‪13‬‬

‫;⟩شئ⟨ ‪] B:‬لا ‖ ازل ‪] B-C:‬ازال ‪20‬‬

‫نيافت ‪] B:‬نديد ‪3‬‬

‫ديدم كه ‪] C:‬ديديكه ‪7‬‬

‫ظلمى ‪] C:‬ظلى ‖ اينجا ‪] C:‬آنجا ‪12‬‬

‫و ‪] C:‬او ‪18‬‬

‫‪] B-C: miss‬لا ‪17‬‬

‫در ‪] B:‬بر ‪1‬‬

‫اين ‪] B:‬وى ‖ ‪miss‬‬

‫اين ‪] B:‬از ين ‪11‬‬

‫اما ‪] B-C:‬عما ‪16‬‬

‫مشتمل ‪] C:‬مستحيل ‖ ‪] C: miss‬مقدم ‪21‬‬

‫‪miss‬‬ ‫‪B: miss‬‬ ‫⟩بد⟨ ‪C:‬‬

‫‪61a‬‬

‫‪112‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ابد لا ابد له و اذا تأخر الى ازل لا ازل له و لا شأن له و لا كان و لا مكان له و لا امكان له اسماء‬ ‫و صفات لمعٔە از ين وجود است عالم آلهى كو يند حكما اين عالم را بينند اما نرسند افلاطون كفته‬ ‫آلهى شده ايم اما نشده است ما حد ُه ُ آله ٌ منكور ٌ غير محصور مع قطع النظر عن اللام التعر يف‬ ‫فاذا كان الله كان الالوهية محمد و على سر اين وجودند م َا ا ِن ْتَج َي ْت ُه ُه ُ بنفسى و لـكن الله انتجاه احمد‬ ‫‪5‬‬

‫احد است قل هو الله احد‪ a‬على عليست و هو العلى العظيم‪ b‬نكفتهَ مباهله و س ِر ِ تطهير اينجا ظاهر‬ ‫شد فتلقى آدم من ر بهكلمات فتاب عليه‪ c‬كو يندۀ كفت بس جه معنى دارد كه على از ايشان‬ ‫تر بيت يافتهكفتند الله يرب الله همان سخن حسين منصور است كفته است ما دانيم | قدر ما قابل‬

‫‪61b‬‬

‫بحقيقت رمز رسيد فآمن فتبرأ عن الشيعة و الحمد لله على ذلـک سايل خذمت امير فرخ بودند‬ ‫الله نور السموات و الارض‪ d‬نور نبوت و شجرۀ ولايت است زن سرخى بى ادبى كرد و كفت‬ ‫‪10‬‬

‫س ِر افضل است بر نور و ولايت افضل است بر نبوت قالت رحمها الله الله الله م ِْن هؤلآءهم نورا‬ ‫ک انسان العين فى عين الانسان بالعزر عظمت اين سخن شد بيفتاد بمرد انا لله و‬ ‫ک قرة لعيني ِ‬ ‫بسِ ِرّ ِ‬ ‫انا اليه راجعون‪ e‬فى الحال زنده شد قالوا ر بنا امتنا اثنتين و احييتنا اثنتين فاعترفنا بذنو بنا فهل الى‬ ‫خروج من سبيل‪ f‬متبسم شدند و به نقطٔە استقامت باز آمدند آن زن از دولت مجلس شر يف‬ ‫بظاهر محروم كشت اقول ظاهر و باطن يكيست و الله الهادى وجود ثانى وجود ر بانى است‬

‫‪15‬‬

‫ايشان از نفى محض بجهل محض رسند و از آلهِ منكور بالله مذكور پيوندند لمعٔە پرتوى از ين نسبت‬ ‫است و لمحه طرفٔە از ين حسبت | نه جذب باشد نه سلوک نهكشف باشد نه شهود نه عقل باشد‬ ‫نه نقل نه حجت باشد نه دليل نه جهل باشد نه علم نه شكر باشد نه صحو نه سبب باشد نه مسب ّب نه‬

‫‪] A, 61a mar-‬ا ِن ْتَج َي ْت ُه ُه ُ ‪4‬‬

‫⟩كه⟨ ‪⟩; C:‬است⟨ ‪] B-C:‬كفته ‪2‬‬

‫عده ‪] C:‬حد ُه ُ ‪3‬‬

‫⟩له⟨ ‪] B-C:‬كان ‪1‬‬

‫انتجى از نجوى است م يعنى راز نكفتم من با على ليكن الله تعالى راز كفت على را رضى الله عنه ‪gin:‬‬ ‫‪] C:‬ما ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬است ‪7‬‬

‫⟩از⟨ ‪] C:‬و ‖ ⟩است⟨ ‪; B-C:‬متشابه ‪] B:‬مباهله ‖ مكفته ‪] B:‬نكفتهَ ‪5‬‬

‫‪; B:‬اى اتق الله اتق الله من هؤلاء ‪] A:‬الله ‪10‬‬

‫⟩رحمها الله⟨ ‪] B:‬بودند ‖ قابل ‪] C:‬فآمن ‪8‬‬

‫ک ‪11‬‬ ‫]عظمت ‖ بالفور ‪] C:‬بالعزر ‖ العين كه ‪] B-C:‬لعيني ِ‬ ‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬طرفٔە ‪16‬‬

‫‪] C: miss‬آن ‪13‬‬

‫‪miss‬‬

‫منها اولادهم ‪] B-C:‬هؤلآءهم ‖ ⟩الله⟨‬

‫بيفتاد بمرد از ثره شد ‪] A, 61b margin:‬بمرد ‖ عظيمت ‪B:‬‬ ‫سحو ‪] B:‬صحو ‪17‬‬

‫‪e Qurʾān 2:156‬‬

‫‪d Qurʾān 24:35‬‬

‫‪c Qurʾān 2:37‬‬

‫‪b Qurʾān 2:255; 42:4‬‬

‫‪a Qurʾān 112:1‬‬ ‫‪f Qurʾān 40:11‬‬

‫‪62a‬‬

‫‪113‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نور بود نه ظلمت نه ع ِل ِىّ باشد نه ظلى نه مدح باشد نه ذم نهكيف باشد نهكم نه قرب باشد نه بع ُد‬ ‫نه قبل باشد نه بعَ د لمعٔە على سبيل التمثيل نادران امت اند مثل نورهكمشكواة ٍ فيها مصباح‪ a‬الآيه‬ ‫سمنون محب مر يدى داشت مدتى خذمت وى كرده بود هيج رشدى نمى ديد مادرش كفت‬ ‫و يرا برنجان جنان كرد فى الحال بكمال رسيد لمعٔە على سبيل الاشارت اين طايفه را ر باني ّين كو يند‬ ‫‪5‬‬

‫و اشتقاق اسم ايشان از ر بان است و ر بان سنكيست در ولايت جين كه جون دشنام دهند‬ ‫جون كل بخندد و جون نوازش كنند جون ابر بكر يد لمعٔە بر سبيل ايما شبى جبرئيل در سدرة‬ ‫المنتهى كلمٔە لبيک شنيد سايل را نداشت بكراّ ت كرد جهان بكشت خبر نيافت از غيب پرسيد‬ ‫بطرف رومش نشان دادند جون آنجا برسيد كافرى را ديد | بظاهر به پرستيدن ب ُت مشغول و‬ ‫سرش بنداى لبيک موصول جبرئيل بخروشيد و كفت آلهى كافرى بت را خواند و تو جوابش‬

‫‪10‬‬

‫دهى كفت اى جبرئيل او غلط كار است من راست ك ِردام هم از ينجا بخود را هش دهم از‬ ‫منزل صنم رهانم بمحفل صمد نشانم بيت‬

‫اين بكفت و مغز جانش بر كشاد*‬ ‫در خدا كفتن ز يانش بر كشاد*‬ ‫تا يقين دانى كه اين آن ملت است*‬ ‫كانجه آنجا ميرود بى علت است*‬

‫‪15‬‬

‫لمعٔە على سبيل التقديس اين طايفه را ر بانين خوانند و فرق ميان اينان و علماى ر بانى آنست كه‬ ‫ب است و اسم اين جماعت مأخوذ از ر بان كما مر وسيلٔە آنها كتاب و‬ ‫اسم اين جماعت مشتق از ر ّ‬

‫‪] C:‬ر بان ‪5‬‬

‫بارانين ‪] C:‬ر باني ّين ‪4‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] C:‬به ‪8‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬جهان ‪7‬‬

‫]رهانم ‪11‬‬

‫ذنب ‪] B-C:‬ذم ‖ موج ‪] C:‬مدح ‖ باشد ‪] B-C:‬بود ‪1‬‬ ‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‪6‬‬

‫دفنام ‪] B:‬دشنام ‖ ز بان‬

‫از آنجا ‪; C:‬اينجا ‪] B:‬از ينجا ‖ اى جبرئيل ‪] C miss:‬جبرئيل ‪10‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‪9‬‬

‫در خدا كفتن ‪] C miss:‬كشاد ‪13‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‖ بنشانم ‪] C:‬نشانم ‖ بمحل ‪] C:‬بمحفل ‖ برهانم ‪C:‬‬

‫وصيله ‪] B:‬وسيلٔە ‖ آن ‪] B-C:‬اين ‪ 17‬كو يند ‪] C:‬خوانند ‖ ‪] B: miss‬على ‪ 16‬ز يانش بر كشاد‬ ‫‪a Qurʾān 24:35‬‬

‫‪62b‬‬

‫‪114‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سنت است و حيلٔە اينها نفى مظنت و على را در ين مقام شهرستانيست جنانجه در ضمن دو لمعه‬ ‫مذكور كردد ان شاء الله تعالى و الله الهادى لمعٔە على سبيل الترشيح ميفرمودند رحمها الله فاروق‬ ‫خليفٔە ر بانين بوده است روزى در عهد خلافت خو يش وقت نماز بامداد بمسجد آمد على را‬ ‫ديد بطرفى ميرود عبد الله پسر خود را | نايب خود كردانيد و خود متعاقب على روان شد جون‬ ‫‪5‬‬

‫‪63a‬‬

‫قدمى جند رفتند بشهرى رسيدند از بلاد عوالم غيب على اعظم بمسجد در رفت و آن قوم را‬ ‫امامت كرد و جون از نماز فارغ شد فاروق على را نديد متحير شد قوم كفتند تو كيستى فقال‬ ‫انا عبد الله من اهل لا آله الا الله محمد رسول الله قوم كفتند جرا با على نرفتى كفت على را‬ ‫نديدم كفتند تأسف خلفاى ما تقدم نكنى بمنزل خود نرسى و على را نه بينى كفت جرا كفتند‬ ‫خاصيت ان سر زمين همجنين است حيات ما سب است و بركات ما از سب است و زاد ما‬

‫‪10‬‬

‫ازان است و لباس ما بران است غلٔە ما ازان پرورده و ذلٔە ما دران نهاده آب ما ازان جارى و‬ ‫نان بدان سارى فاروق بالفور بحقيقت رمز رسيد و بكلمٔە مأموره اشتغال نمود روز ديكر على آمد‬ ‫و امامت كرد و جون از نماز فارغ شد فاروق على را ديد با هم بمدينه آمدند و اين لطيفه در ميان‬ ‫ايشان بماند تا بعد از وفات عمر علم كميل ز ياد و ر ب ّان اين شيب ظاهر شد و الله الهادى لطيفه‬ ‫ميفرمودند رحمها الله متأخران شيعه مسئلٔە ركيكٔە | سبب از ين نسبت كرفته اند خطا كرده اند‬

‫‪15‬‬

‫جنانجه متقدمان معتزلى در مسئله رؤ يت خطا كرده اند متأخران از پى ايشان رفته نميدانند كه‬ ‫اين وجود مكنون است و خلافت امر كن فيكون ميان محمد و على وعدۀ خلافت بود خواست‬ ‫كه در ليلة المعراج التماس كند جبرئيل كفت اى محمد نشنيدۀ كه و ما تشأون الا ان يشاء الله‬

‫‪] B:‬تعالى ‖ ‪] B: miss‬مذكور ‪2‬‬ ‫‪] B‬بمسجد ‪5‬‬‫]تأسف ‪8‬‬

‫او ‪] C:‬دو ‖ ‪; C: miss‬وصيله ‪; B:‬وسيلٔە ‪] A, 62b margin:‬حيلٔە ‪1‬‬

‫‪] C: miss‬خود ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬وقت ‪3‬‬

‫⟩اعظم رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬فاروق ‖ ‪miss‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬فاروق ‪6‬‬

‫فرو ‪] C:‬در ‖ بمسجد اعظم ‪C:‬‬

‫⟩و مراد ‪] C:‬است ‖ سبب ‪] C:‬سب ‖ اينجنين ‪] C:‬همجنين ‖ اين ‪] B-C:‬ان ‪9‬‬ ‫زاد ما ازان ‪] C miss:‬است ‖ ‪] B: miss‬ازان ‪10‬‬ ‫⟩اعظم ‪] C:‬فاروق ‖ ⟩ما⟨ ‪] B-C:‬نان ‪11‬‬ ‫‪] B:‬شيب ‖ ⟩ترد⟨ ‪] C:‬و ‪13‬‬

‫تا كسب ‪; C:‬تاسب ‪B:‬‬

‫سبب ‪] C:‬سب ‖ ‪] B-C: miss‬از ‖ ما سبب است⟨‬

‫‪] B: miss‬ما ‖ دله ‪] C:‬ذلٔە ‖ سبب ‪; C:‬سب ‪] B:‬بران ‖ است‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ روز ديكر←روزى ‪] C:‬ديكر ‖ رضى الله عنه⟨‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‪] C: miss 17‬بود ‪ 16‬معتزله ‪] B:‬معتزلى ‪⟩ 15‬فاما⟨ ‪] C:‬اند ‪ 14‬سب‬

‫‪63b‬‬

‫‪115‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫رب العالمين‪ a‬امر خلافت م َْر ا َبى بكر راست هم در ليلة المعراج محمد پرسيد كه اللهم و كيف‬ ‫انت بعِ لى فقال و كيف انت بابى بكرى سلمى آن جيست س ِر مكنون اين جيست رمز بو قلمون‬ ‫و الله الهادى و اليه انُيب مقدمه ميفرمودند رحمها الله ما صب الله فى صدرى الا وصببته فى‬ ‫صدر ابى بكر اصول علوم و محال كليه است كه طى تفاصيل و طى جواهر بدان منوط است و‬ ‫‪5‬‬

‫استنباط جزو يات تفاصيل و كليات جواهر ميتوان نمود جرا كهكلمٔە صدر ايراد كرده و صدر‬ ‫فى الحقيقه موضع اين علوم است الم نشرح لـک صدرک‪ b‬الذى يوسوس فى صدور الناس‪ c‬افمن‬ ‫شرح الله صدره للاسلام‪ d‬قل هو الله احد‪ e‬قيل ضمير الشأن و قيل ضمير | النفس و الثانى هو‬

‫‪64a‬‬

‫الحق كو يند وقتى جناب اسد الله بر منبر كوفه مسئله تقر ير كرد سهل اين سهيل صاعديكه از‬ ‫ت رسول نه جنين كفته بود على كفت‬ ‫نبى صاعده بود بر خواست و كفت يا ابا الحسن اخط ْأ َ‬ ‫‪10‬‬

‫اكر تو بهتر ميدانى بكوى سهل مسئله را جنانجه شنيده بود تقر ير كرد على از وى قبول كرد و‬ ‫بكر يست المتقدمة الثانية ميفرمودند رحمها الله محال علوم پنج است علم مشروح آن در سينٔە ابى‬ ‫بكر است ما صب الله فى صدرى و علم مستور و آن بر ز بان عمر است الحق ينطق على لسان عمر‬ ‫جنانجه سليمانرا بود يا ايها الناس ع ُل ّمنا منطق الطير‪ f‬ففهمناها سليمان‪ g‬وعلم مرموز و آن بر ز بان‬ ‫عثمان است فسيكفيكهم الله و هو السميع العليم صبغة الله‪ h‬قوم آنرا ندانستند الا ما شاء الله منهم‬

‫‪15‬‬

‫و بدان سبب مقتول كشت و علم مكنون و آن در سينٔە على است يا على انت منى و انا منک‬ ‫انت منى بمنزلة هارون من موسى و علم متشابه و آنرا محو ّل بعلم قديم كردانيدهكه و ما يعلم تأو يله‬ ‫الا الله‪ i‬و راسخان طوايف امت را الى يوم القيمة ازان مقام | نصيبٔە بخشيد و جرعٔە حوالهكرده‬ ‫و الراسخون فى العلم يقولون آمنا بهكل من عند ر بنا و ما يذكر الا الو الالباب‪ j‬و الله الهادى التقدمة‬

‫⟩عليه الصلوة و السلام⟨ ‪] C:‬محمد ‖ ⟩ليلة⟨ ‪] B:‬هم ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬راست ‪1‬‬

‫]بكرى ‪2‬‬ ‫در ‪] B:‬و ‪4‬‬

‫⟩عليها⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمه ‪] C:‬رحمها ‖ المقدمة الاولى ‪] C:‬مقدمه ‪3‬‬

‫وقتى ‪] C:‬جناب ‪8‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬صدر ‖ كليمٔە ‪] C:‬كلمٔە ‖ تفضيل ‪] B:‬تفاصيل ‖ جزئيات ‪] B:‬جزو يات ‪5‬‬

‫]بكوى ‖ ‪] C: miss‬تو ‪10‬‬ ‫]ز بان ‪13‬‬

‫اينجنين ‪] C:‬جنين ‖ ⟩الله⟨ ‪] C:‬رسول ‪9‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬مشروح ‖ المقدمة ‪] C:‬المتقدمة ‪11‬‬

‫‪e Qurʾān 112:1‬‬

‫‪d Qurʾān 39:22‬‬ ‫‪j Qurʾān 3:7‬‬

‫سهيل ‪] B:‬سهل ‖ جناب←وقع‬

‫‪] C: miss‬را ‖ سهيل ‪] B-C:‬سهل ‖ ‪B: miss‬‬

‫⟩الى الرشاد على العبا⟨ ‪] C:‬الهادى ‪18‬‬ ‫‪f Qurʾān 27:16‬‬

‫بكر ‪B-C:‬‬

‫‪c Qurʾān 114:5‬‬

‫‪i Qurʾān 3:7‬‬

‫‪] B: miss‬مقام ‪17‬‬

‫بز بان ‪B-C:‬‬

‫‪b Qurʾān 94:1‬‬

‫‪a Qurʾān 7:89‬‬

‫‪h Qurʾān 2:137–138‬‬

‫‪g Qurʾān 21:79‬‬

‫‪64b‬‬

‫‪116‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫الثالثة ميفرمودند رحمها الله نظر ر بانين در مفصل مجمل توحيد و مراتب كمال ايمان و تفاصيل‬ ‫اجمال معرفت است انا مؤمن انشاء الله و عليه الشافعى و نظر ار باب وجود مكنون در مجرد ايمان‬ ‫و حقيقت تصديق است و عليه الحنفى رحمه الله فضولى ميكفت‬

‫شافعى جشم جب منست و ابو حنيفه جشم راست منست‬

‫‪5‬‬

‫اين سخن بعز يزى رسيد كفت جشم جبش كور باد تا هر دو را راست بيند ميفرمودند رحمها الله‬ ‫درعهد شيخ عبد القادر كيلى در همٔە روى زمين يک حنفى مذهب بوده است از مردان غيب‬ ‫وى ميكفته است حنيفا مسلما و ما انا ]كان[ من المشركين‪ a‬غالبا باين كلمه شافعيانرا ميخواسته‬ ‫⟩اى اتق الله⟨ الله الله مشركى وه جه مشركى و در ين محل حال بر ايشان بكشت كفتند جون‬ ‫شافعى مشرک باشد مشركان هم مغفوراند رابعه را بعد از وفات در واقعٔە ديدند كفتند خداى‬

‫‪10‬‬

‫ک كفتم مرا بكذار يد و‬ ‫با تو جهكرد كفت جون آن | دو مقرب بيامدند و مرا كفتند من ر ب ِ‬ ‫ازو به پرسيد كه من و يرا كه ميشوم مرا رها كردند و برفتند و الله الهادى‬ ‫⟩اكنون آمديم بر سر لمعٔە ثانيه و مسايل آن على سبيل التنز يه⟨ ميفرمودند رحمها الله در ايام‬ ‫خلافت ابى بكر صديق جاسليق ترسا از روم بمدينه آمد تا سه مسئلٔە از علوم مكنون يا از وصاياى‬ ‫محمد را سوال كند و حقيقت دين محمدى را بشناسد انروز اعيان مهاجر و اشراف انصار در مسجد‬

‫‪15‬‬

‫ى خليفٔە محمد كيست تا جيزى جند‬ ‫نبوى حاضر بودند پير ترسا بمسجد در آمد و سلام كرد وص ّ‬

‫‪] C:‬ميكفت ‖ رحمه الله ‪] B-C miss:‬الله ‪3‬‬ ‫⟩قدس ‪; C:‬كلانى ‪] B-C:‬كيلى ‪6‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ‪] C: miss‬تا ‪5‬‬

‫]خداى ‪9‬‬

‫پر يشان ‪] B:‬ايشان ‪8‬‬

‫]رحمها ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬به ‖ از او ‪] C:‬ازو ‪11‬‬

‫محمدى ‪] B-C:‬محمد ‪14‬‬

‫معرفت است←مقبر نيست ‪] B:‬است ‪2‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪1‬‬

‫است ‪] C miss:‬منست ‪4‬‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‪7‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬غيب ‖ سره⟨‬

‫‪] C: miss‬دو ‖ ‪] C: miss‬جون ‖ بر ‪] C:‬با ‪10‬‬

‫تا ‪] B-C:‬يا ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] B-C:‬صديق ‪13‬‬

‫⟩كه⟨‬

‫⟩تعالى⟨ ‪C:‬‬

‫⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪C:‬‬

‫]مهاجر ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمدى ‖ ;محمد ‪] B-C:‬محمدى ‖ ‪] B-C: miss‬را ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨‬ ‫]در ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬نبوى ‖ ;⟩عليه السلام⟨ ‪] B:‬نبوى ‪15‬‬

‫انصارى ‪] B:‬انصار ‖ مهاجر ين ‪B:‬‬

‫محمدى ‪] C:‬محمد ‖ ⟩و كفت⟨ ‪] B-C:‬كرد ‖ اندر ‪C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 3:67‬‬

‫‪65a‬‬

‫‪117‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ازو به پرسم فاروق بصديق اشارت كرد پير بطرف صديق متوجه شد و كفت اى مرد اعرابى‬ ‫بيا و بر كوى كه تو مؤمنى يا كافرى جون نظر صديق بر مفصل مجمل توحيد بود و از جملٔە خلفاى‬ ‫ر بانى بود كفت جون خداى خواهد مؤمنم و جون نخواهد كافرم پير كفت مرا بكسى نشان‬ ‫دادند كه نميداند كه مؤمن است يا كافر اتفاقا سلمان دران مجلس حاضر بود دانست كه پير‬ ‫‪5‬‬

‫ترسا صاحب عهد عيسى است و سرامد نصاراى روم و مسايل علوم مكنون | با خود همراه‬

‫‪65b‬‬

‫دارد كفت بيا تا ترا پيش كسى برم كه مفتئ اين مسايل و قاضئ اين فضايل وجود با وجود‬ ‫اوست بس او را بمنزل على آورد ماجراى مسجد و كيفيت واقعه جنانجه بود تقر ير كرد على‬ ‫پر را نزديک خود بنشاند و كفت بكو يى جه خواهى كفت پر كفت تو مؤمنى يا كافرى على‬ ‫دانست كه او صاحب مسايل مكنون است كفت من مؤمنم بحق و تو كافرى مطلق باز كفت‬ ‫‪10‬‬

‫وجه باقى كدام است على آتشى بر افروخت و كفت حد اين آتش را كهكورۀ عنصر يست تعيين‬ ‫نماى پر در تعيين او متحير شد شاه كفت حقيقت وجه باقى را همجنين شناس پر كفت قيامت‬ ‫كى خواهد شد كفت آن علم خداى است محمد دانست و نهكفت اكاد اخفيها‪ a‬و لـكن روزى‬ ‫كه حجر ر ب ّان شكافته شود و طفلى ازان حجر بيرون آيد و بحقيقت عيسى كواهى دهد و يهود آن‬ ‫طفل بكشند آخر ين امارت قيامت باشد و هو نص الع َال ِم حزز الاعظم پر كفت تو كيستى على‬

‫‪15‬‬

‫عمران پسر ابى طالب كه نام مرا در تور يت خواندۀ وصفت مرا در انجيل ديدۀ اى جاسليق |‬

‫]صديق ‖ ‪] C: miss‬پير ‖ ⟩اكبر⟨ ‪] C:‬بصديق ‖ ;⟩رضى الله تعالى عنه⟨ ‪] B:‬بصديق ‖ ⟩اعظم⟨ ‪] C:‬فاروق ‪1‬‬ ‫]خداى ‪3‬‬ ‫]عيسى ‪5‬‬

‫در ‪] B:‬بر ‖ ⟩اكبر⟨ ‪⟩; C:‬رضى الله عنه⟨ ‪] B:‬صديق ‖ ‪] B: miss‬نظر ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬پير ‖ دران مجلس←در انجا ‪] C:‬مجلس ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] B-C:‬سلمان ‪4‬‬

‫]على ‖ ;⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‪7‬‬ ‫]پر ‖ ‪] C: miss‬كفت ‪8‬‬ ‫]او ‪11‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬بر ‪10‬‬

‫⟩عليه ‪] C:‬محمد ‪12‬‬

‫آن ‪] B:‬اين ‖ آن ‪] B:‬اين ‪6‬‬

‫خدا ‪B:‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬روم ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪C:‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ;⟩كرم الله وجهه را⟨ ‪] B:‬على ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪C:‬‬ ‫پر را نزديک خود بنشاند و كفت بكو يى جه خواهى كفت پر ‪B miss:‬‬

‫بشناس ‪] C:‬شناس ‖ ‪] B: miss‬را ‖ ⟩ولايت كرم الله وجهه⟨ ‪] C:‬شاه ‖ آن ‪B-C:‬‬

‫يهودان ‪] C:‬يهود ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ز بان ‪] C:‬ر ب ّان ‪13‬‬

‫ليكن ‪] C:‬لـكن ‖ الصلوة و السلام⟨‬

‫⟩كفت⟨ ‪] B-C:‬كيستى ‖ ‪] B: miss‬پر ‖ جزء ‪; C:‬حرز ‪] B:‬حزز ‖ ‪] C: miss‬هو ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬طفل ‪14‬‬ ‫‪] C: miss‬نام ‪15‬‬ ‫‪a Qurʾān 20:15‬‬

‫‪66a‬‬

‫‪118‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اين قيامت مرغيست سفيد سر سياه منقار او خرما كون پايهاى او سبز يا پاى او زرد پر كفت‬ ‫در كتاب خو يش اين را نظيرى دارى على كفت و الصافات صفا‪ a‬و الطير صافات‪ b‬اولم يروا‬ ‫الى الطير فوقهم صافات و يقبضن‪ c‬پر كفت خداى خود را ديدۀ كفت جكونه پرستم خدايرا‬ ‫كه نه بينم پر كفت اين را هيج مثال هست على دو درم بر جشمش نهاد و كفت آفتابرا مى بينى‬ ‫‪5‬‬

‫كفت لا على كفت تا ترک اين نكنى آن را نه بينى پر كفت اشهد ان لا آله الا الله و ان محمدا‬ ‫رسول الله و انت ولى الله و وصى رسوله حقا حقا آنكاهكفت يا امير المؤمنين ما را دستورى‬ ‫ده تا باين قوم حرب كنيم على كفت ايها الشيب الم تزق ر بانين فذكر عهد عيسى فوضع الا نجيل‬ ‫فوجد كذلـک فسلم فبايع الى ابى بكر فذهب فقضا على طر يقه الر بانية و خلا على دقيقه المكنونية‬ ‫كما عِهد َ عيسى فى كتابهم صحابه با جمعهم اعتراف نمودند صديق بكر يست و فرمود صدق رسول‬

‫‪10‬‬

‫الله | اقضاكم على اقول اين حكايت بطر يق متعدده بنظر رسيده و لـكن آنجه بر ز بان ولايت بيان‬ ‫خداوندم ميكو يند مرقوم كشت و الله الهادى‬ ‫المسئله الثانية ميفرمودند رحمها الله على بوجه مصرح شهادت يافتهكما هو المشهور و بوجه مرموز‬ ‫غايب كشته و ما قتلوه و ما صلبوه و لـكن شبه لهم‪ d‬كو يند جون على شهادت يافت قبل از وفات‬ ‫خو يش بسه ساعت مر حسن را كفت جون بميرم مرا بشو ييد و جنازهكذار يد و در تابوت كنيد‬

‫‪15‬‬

‫و بصاحب جمل احمر بسپار يد هيج نكو ييد و باز كرديد بس جون وفات يافت سبطين بوصيت‬ ‫پدر عمل كردند و يرا غسل دادند و نماز كذاردند و در تابوت كردند و بصاحب جمل احمر تسليم‬ ‫كردند جون خواست كه برود و سبطين بى طاقت شدند و كفتند از بهر خداى خود را بر ما‬ ‫ظاهر كردان جون نقاب بر داشت على عمران بود ميفرمودند رحمها الله آن جبرئيل بود كه بر‬ ‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ;⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ خود ‪] C:‬خو يش ‪2‬‬ ‫⟩كرم ‪] B:‬على ‪5‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ⟩نظيرى⟨ ‪] C:‬مثال ‪4‬‬

‫⟩على رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬ديدۀ ‪3‬‬

‫‪] C:‬عيسى ‖ ⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ محار به ‪] C:‬حرب ‖ بآن ‪] B:‬باين ‪7‬‬ ‫‪] C:‬عيسى ‪9‬‬ ‫]خداوندم ‪11‬‬

‫المكنون ‪] C:‬المكنونية ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬بكر ‪8‬‬ ‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬الله ‪10‬‬

‫‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪12‬‬ ‫‪] B‬كه ‪18‬‬

‫‪] C: miss‬قيامت ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬را ‖ الله وجهه⟨‬

‫فوصل ‪] B-C:‬فوضع ‖ ⟩عليه السلام⟨‬

‫⟩اكبر⟨ ‪⟩; C:‬رضى الله عنه⟨ ‪] B:‬صديق ‖ ⟩عليه السلام⟨‬

‫بارشاد ‪] C:‬الهادى ‖ ميكذرانيدند ‪] B-C:‬ميكو يند ‖ ⟩ذات شر يف⟨ ‪C:‬‬

‫مكو ييد ‪] B-C:‬نكو ييد ‪15‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬را ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪13‬‬

‫⟩عليها كه⟨‬

‫در ‪] B:‬بر ‖ بود كه ‪miss:‬‬ ‫‪d Qurʾān 4:157‬‬

‫‪c Qurʾān 67:19‬‬

‫‪b Qurʾān 24:41‬‬

‫‪a Qurʾān 37:1‬‬

‫‪66b‬‬

‫‪119‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫صورت | على متجسم شده بود آن تابوت را به برد تا بآنجايى كه خداى فرموده بود فى مقعد‬

‫‪67a‬‬

‫صدق عند مليک مقتدر‪ a‬بس جون باز كشتند جسد على را در خانٔە يافتند و آن جسد مجسم‬ ‫را دفن كردند و مرقد او را نا معين ساختند تا كسى بر حقيقت آن اطلاع نيابد محمد و خداى‬ ‫پاينده بآن رسيد و الى يوم القيامة در هر شهرى و بلدۀ ظهور ميكند بحقيقت آن جسد مجسم است‬ ‫‪5‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله جسد مجسم ديكر است و روح مجسم ديكر است جسد مجسم وجه بروز كم ّل‬ ‫است انا و على من نور واحد و روح مجسم سر و معانى آن انا مدينة العلم و على بابها ميفرمودند‬ ‫رحمها الله احمد زمجى على است كوش كن دم مزن پير سرخسى عليست كوش كن دم مزن‬ ‫احمد زمجى روح مجسم است و پير سرخسى وجه مرموز و الله الهادى لا حقة المعانى ميفرمودند‬ ‫رحمها الله ايشان جماعتى اند كه متصرف ميشوند بر اجساد خو يش بصورت بر شكلٔە جسد مجسم‬

‫‪10‬‬

‫و يا بر نقطٔە روح مجسم باشند محققان اين را از | طر يقٔە نسبت بشناسند و از ين اقسام فرق كنند‬ ‫ايشان را مرک نباشد ليكن از سراى بسراى روند پرَ وازكاه ايشان تا منتهاى روح اعظم باشد‬ ‫و ازان فراتر نروند قثم ابن عباس و فر يد الدين محمد عطار و نجم الـكبرى از ين جماعت بوده‬ ‫اند بعضى از ملاحده را نيز اين نسيت دست ميدهد و ليكن ايشان اجسام لطيفه اند كالجن و‬ ‫الشياطين نه صاحب روح اعظم و عروج ايشان تا فلـک قمر بود و ازان فراتر نروند و الله الهادى‬

‫‪15‬‬

‫اقول بابا قلندر ز بردزّهكى و حسامى ملحد از ين جماعت بودند خواجه وز ير و شاه صوفى از ين‬ ‫جماعتند اما از ينها بهتراند جرا كه هر دو بمنتهاى ولايت عام رسيده اند زنى بود در بشير اپاق نام‬ ‫حلوا ميكرد و‬ ‫از زمرۀ همين جماعت بود فقير و يرا نديده ام اما اهل بشير ميكفتند كه وى از هوا ِ‬

‫‪] B: miss‬بود ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬خداى ‖ ‪] C: miss‬تا ‖ مجسم ‪] C:‬متجسم ‖ بصورت ‪] C:‬صورت ‪1‬‬ ‫پاينده بآن← بنده بآن ‪] C:‬بآن ‖ ;پاينده بآن←بنده بآن بنده ‪] B:‬بآن ‪4‬‬ ‫‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬سر ‖ كم ّل است ‪] B-C miss:‬است ‪6‬‬

‫‪] B,‬پرَ وازكاه ‖ مركب ‪] C:‬مرک ‪11‬‬ ‫‪] C:‬عباس ‖ قسم ‪] C:‬قثم ‪12‬‬ ‫غير ‪] B:‬نيز ‪13‬‬

‫⟩سلطان⟨ ‪] C:‬نيابد ‖ او ‪] B:‬آن ‪3‬‬

‫بشكله ‪] C:‬شكلٔە ‪9‬‬

‫مرموز ‪] B-C:‬بروز ‪5‬‬

‫لا حقة المعانى ‪] C miss:‬المعانى ‪8‬‬

‫⟩عليها⟨‬

‫پروازكاه مرغ دلم شاخ سدره بود از شوق دانه تو در ين و ؟؟؟ ‪52a margin:‬‬

‫كبرا ‪] B-C:‬الـكبرى ‖ ⟩الدين⟨ ‪] B-C:‬نجم ‖ محمد عطار ‪] C miss:‬عطار ‖ ⟩رضى الله عنه⟨‬

‫‪] C:‬قمر ‖ كو يند مقام روح اعظم اسمان جهارم است ‪] B, 52a margin:‬اعظم ‖ ‪] B-C: miss‬صاحب ‪14‬‬

‫افاق ‪] B-C:‬اپاق ‪ 16‬ز ير درهكى ‪] B-C:‬كى ‪ 15‬فرار ‪] C:‬فراتر ‖ فلـک قمر←بروج قمرى‬ ‫‪a Qurʾān 54:55‬‬

‫‪67b‬‬

‫‪120‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بمردم خود ميدهد اينان بر جسد خود متصرف نيستند اما لطافت جسم مقتضى اينست الشيطان‬ ‫يجرى فى | عروق ابن آدم مجرى الدم مثنوى‬

‫‪68a‬‬

‫جون بسى ابليس آدم روى هست*‬ ‫بس بهر دستى نشايد داد دست*‬

‫‪5‬‬

‫و الله الهادى المسئله الثامنة ميفرمودند رحمها الله اما وجه مرموز نور خداست بسر خداى باز‬ ‫كردد منه البدا و اليه يعود بنور بى نهايت فرو رود بس بوجه باقى ظاهر كردد كل شئ هالـک الا‬ ‫وجهه‪ a‬بس به پردۀ غيب مكنون فرو رود قد كان فى لا تدركه الابصار و هو يدرک الابصار‪b‬‬ ‫جام ما لا مال بسير آشامد و الله الهادى و اليه انيب المسئله التاسعة ميفرمودند رحمها الله فاطمٔە‬ ‫زهرا رضى الله عنها روح مجسم بود در ما متناهى كشته جنانجه امامت بر تو تمام شده المسئله‬

‫‪10‬‬

‫العاشره ميفرمودند رحمها الله دلدل على و اسب ذو الجناح حسين هر دو بحسب وجه مرموز‬ ‫جسد مجسم اند غايب شده اند در وقت صاحب زمان ظاهر كردند بوجه مصرح مرده اند و در‬ ‫قيامت محشور كردند و از اهل بهشت باشند | كما مر المسئلة الحادى عشر ميفرمودند رحمها الله‬ ‫ابو مسلم بوجه مرموز جسد محمد است روح او عليست تبر او آهن ذو الفقار است المسئلة الثانية‬ ‫عشرة ميفرمودند رحمها الله حكايت نقل روح حكايت من است و در ين محل حال بر ايشان‬

‫‪15‬‬

‫متغير شد اسم نقل روح را خواندند و در من دميدند بيفتادم روح من در ايشان رفت و روح‬ ‫ايشان درمن آمد من بديشان زنده شدم و ايشان بمن باقى كشتند متعجب شدم و كفتم اين همان‬ ‫حكايت احمد جكندر است كهكفته است بيت‬

‫]بسير ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬غيب ‪7‬‬

‫⟩رضى الله ‪] C:‬على ‪10‬‬

‫رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ‪] B-C: miss‬الثامنة ‪5‬‬

‫‪; C: miss‬نا ‪] B:‬ما ‪9‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‖ جسم ‪] C:‬جسد ‪11‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬مثنوى ‪2‬‬

‫⟩دلدل على رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬الله ‖ بشير ‪B-C:‬‬

‫⟩رضى الله تعالى عنهما⟨ ‪] B:‬حسين ‖ داشت ‪] B:‬اسب ‖ عنه⟨‬

‫‪; C:‬پر يشان ‪] B:‬ايشان ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬است ‖ محمدى ‪] C:‬محمد ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ جنكدر ‪] C:‬جكندر ‪17‬‬ ‫‪b Qurʾān 6:103‬‬

‫⟩بكشت⟨‬

‫‪a Qurʾān 28:88‬‬

‫‪68b‬‬

‫‪121‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كر من منمى كد وجه در كرد نمى*‬ ‫جون من تو شدم تو من شدى بس من كو*‬

‫متبسم شدند و آن اسم را خواندند روح هر يک بمحل خود باز رفت بس آن اسم را بمن در‬ ‫آموختند و كفتند اين از خداى بمن رسيده بود من بتو بخشيدم و الله الهادى اقول آن اسم در‬ ‫‪5‬‬

‫صورت مار سفيد است در جسد من غذاى او غوامض نا مسلوک است ⟩وجود غوامض‬ ‫نا مسلوک⟨ بى اين نشانه روا نباشد و بعد از من بكسى انتقال | ميكند كه نام او در ين‬ ‫ر باعيست‬

‫خداوندم باين فقير رسيده‬ ‫از قول ِ‬

‫بيت‬

‫نام بت من دو ج يک ب دو ل *‬

‫‪10‬‬

‫بر پنج حروف مختلف كشت تمام*‬ ‫ق روم تا خطٔە شام*‬ ‫از حد عرا ُ‬ ‫كس هيج ندانست كه اين نام جه نام‬

‫و الله الهادى على ما يشاء قدير المسئله الثالثة عشر ميفرمودند رحمها الله امير المؤمنين حسن‬ ‫‪15‬‬

‫رمزى فهم كرده بود كه يكى از سبطين را زنى باشد جون نساء بهشت هميشه دختر باشد‬ ‫بدين سبب در عمر خود زن و كنيزک بسيار خواست آخر حسين كفت اى برادر آنجه تو‬ ‫ميطلبى در خانٔە من است آن شهر بانو است بوجه مصرّح دختر يزدجرد و بوجه مرموز از‬

‫‪] C:‬من ‖ ازان ‪] C:‬از ‪6‬‬ ‫‪] B:‬الهادى ‪14‬‬ ‫‪] C:‬آخر ‪16‬‬

‫بر من ‪] B:‬بمن ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪4‬‬

‫لام ‪] B-C:‬ل ‖ بى ‪] C:‬ب ‖ جم ‪] C:‬ج ‪10‬‬

‫هر يک ‪] C miss:‬يک ‪3‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫‪miss‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬حسن ‖ ;⟩رضى الله تعالى عنه⟨ ‪] B:‬حسن ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ‪miss‬‬ ‫⟩بود⟨ ‪] C:‬يزدجرد ‪17‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬حسين ‖ ⟩امير المؤمنين⟨‬

‫‪69a‬‬

‫‪122‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كرده نبات الله يز يد اين معنى را شنيده بود جون شهر بانو را پيش وى بردند خواست كه‬ ‫و يرا در نكاح آرد و اين معنى را امتحان كند شهر بانو در يافت كه مقصود وى جيست كفت‬ ‫اى پسر معاو يه آنجه بتور ساينده اند بر اسب ذو الجناح سوار شد و برفت يز يد ساكت شد‬ ‫و ازان داعيه | در كذشت و الله الهادى المسئله الخامس عشر ميفرمودند رحمها الله وقتى‬ ‫‪5‬‬

‫‪69b‬‬

‫از ين فقير پرسيدند كه نو بتى آفتاب بجهت على رجوع كرده و نو بتى و يرا ثنا كفته ماذا هما‬ ‫كفتم الرجوع وجه مصرح و الثناء سر مرموز پسنديدند و قبول كردند المسئله السادسة عشر‬ ‫ميفرمودند رحمها الله دنيا بوجه مصرح نجس است الدنيا جيفة و طالبها كلاب حب الدنيا راس‬ ‫كل خطيئة و بوجه مرموز وجه الله الاعظم است املح خزائين حق است در دولت است و‬ ‫در حكمت است الدنيا ساعة فجعلها طاعة الدنيا مزرعة الآخرة هر كه اين س ِر يست در دوزخ‬

‫‪10‬‬

‫نقد است و هر كه ⟩آن⟨ س ِر يست در بهشت نقد است ⟩جعل بصم جسم است⟨ ميفرمودند‬ ‫رحمها الله در كناه سر يست كه آنرا اهالى تحقيق دانند و اصحاب رموز و اشارات آنرا شناسند‬ ‫نا مسلوک حقيقت آن سر است و آخرون اعترفوا بذنو بهم خلطوا عملا صالحا و آخر سيئا‪ ًa‬هر‬ ‫كه بحقيقت آن رسيد كناه بر وى حسنه است و هر كه بحقيقت آن نرسيد | طاعت بر وى‬ ‫سيئه است و الله الهادى المسئله الثامنة عشرة و هى آخر المرموز وقتى از ين فقير پرسيدند كه‬

‫‪15‬‬

‫اشاعره بر نبوت ن ِسا قايل شده اند و ماتر يديه بر خلاف آنند ماذلـک جاذبٔە عنايت مرا در‬ ‫يافت دانستم كه مقصود ايشان جيست كفتم بر آنكه اشاعره رفته اند كفتند بجه دليل كفتم آنجه‬ ‫خت َم َن ِى َ النبّ ُي ّون را جه‬ ‫رجال به جهل سال يابند نسا به جهل روز رسند متبسم شدند و كفتند َ‬

‫‪] C:‬از ين ‪5‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬وقتى ‖ الرابع ‪] C:‬الخامس ‪4‬‬

‫خزائين حق ‪] C:‬است ‪8‬‬

‫الخامس ‪] C:‬السادسة ‪6‬‬

‫هر كه ⟩آن⟨ سر يست ‪] C miss:‬است ‪10‬‬

‫السادس ‪; C:‬السابعة ‪] B:‬الثامنة ‪14‬‬

‫]روز ‖ ⟩رسند⟨ ‪] C:‬سال ‪17‬‬

‫كوى ‪] C:‬نو بتى ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ از‬

‫⟩در⟨ ‪] C:‬كه ‖ ‪] B-C: miss‬در ‪9‬‬

‫‪] B:‬شناسند ‖ ⟩عليها⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪11‬‬ ‫]آنكه ‪16‬‬

‫⟩در⟨ ‪] C:‬نكاح ‪2‬‬

‫⟩مردود⟨ ‪] B:‬يز يد ‪1‬‬

‫است←خبر حقيقت‬

‫در بهشت نقد است ⟩جعل بصم جسم است⟨‬ ‫اين ‪] C:‬آن ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬مسلوک ‪12‬‬

‫بشناسند‬

‫بر انكه اشاعره رفته اند ‪] C:‬آنجه ‖ ;‪] B: miss‬آنجه ‖ بر آنكه←نزديک ‪C:‬‬ ‫⟩ميكو يم⟨ ‪C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 9:102‬‬

‫‪70a‬‬

‫‪123‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ميكو يى كفتم و براست كفته است من نيز راست ميكو يم خواستم كه اشارت بحقيقت جامعه‬ ‫شود و حجب مرتفع شد ايشانرا بى تأو يل در مقام نبوت يافتم و اشارت بشخص مبارک ايشان‬ ‫كردم بكر يستند و مرا دعا كردند اقول اين سخن را نه بتأو يل ميكو يم و نه از روى جهل محض مى‬ ‫سرايم رسالت وصف نبوت است و نبوت جوهر رسالت و ولايت نبوت بحر عمان و با صدف‬ ‫‪5‬‬

‫آن درخشان رسالت را نسخ باشد ولايت نبوت ر ُمزى و اشارتى بود كامثال اللؤلؤ المكنون‪| a‬‬

‫‪70b‬‬

‫نبوت را نسخ و عزل نباشد هى رسول الله حقا حقا و الله الموفق و المعين ساصليه سقر و ما‬ ‫ادر يک ما سقر لا تبقى ولا تذر لواحة للبشر عليها تسعة عشر‪ b‬ز بانئە دوزخ نوزده است بسم الله‬ ‫الرحمن الرحيم نوزدهكلمه است مسايل مرموز نوزده مسئله است ه ِف َم من ف ِه َم ُ سفره ُ ملايكه را‬ ‫مهمات المسلمين و حملٔە عرش را مقدمة الصلوات و كرو بيان عوالم غيب را بيان اعتقاد دعوايهم‬ ‫‪10‬‬

‫خر دعوايهم ان الحمد لله رب‬ ‫فيها سبحانک اللهم و تحيتهم فيها سلام و آ ِ‬ ‫العالمين‪ c‬مخلصين له الدين و الصلوة و السلام على خير البر ية محمد و آله و صحبه و عترته اجمعين و‬ ‫سلم تسليما كثيرا كثيرا مدرسان اين وسيله و قار يان اين جميله جون مسئلٔە آخر را تمام كنند هفت‬ ‫تكبير اجمعين كو يند و به شش جانب كه جهات سته است بدمند و يكبار آية الـكرسى خوانند و‬ ‫ثمرۀ مجموع را بر جال اخيار سبعه حوالت كنند كل مقاصد حاصل شود و همٔە مرادات ميسر‬

‫‪15‬‬

‫كردد شجر سبز شد ميوه بر داد جبرئيل افشاند محمد | خورد نياز فر يضهكشت اسرافيل صور دميد‬ ‫ميكائيل قسمت كرد ملـک الموت قبضه نمود و الله الهادى و اليه انيب‬

‫خت َم َن ِى َ النبّ ُي ّون را جه ميكو يى كفتم و براست كفته ‪] B-C miss:‬ميكو يم ‪1‬‬ ‫رسند متبسم شدند و كفتند َ‬ ‫‪] C miss:‬نبوت ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬نه ‖ ‪] B: miss‬نه ‪3‬‬

‫‪] A, 70b mar-‬نباشد ‖ ‪] C: miss‬را ‪6‬‬

‫⟩كنم⟨ ‪] C:‬اشارت ‖ است من نيز راست ميكو يم‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬نبوت ‖ ⟩در⟨ ‪] B-C:‬آن ‪5‬‬

‫تا ‪] C:‬با ‖ است و نبوت‬

‫رسالت را نسخ باشد نبوت را نى و قال فى شرح فصوص الحكم آن الرسالة و النبوة ينقطعان و قال مولانا ‪gin:‬‬

‫عبد الرحمن جامى فى شرحه لفصوص الحكم هما ينقطعان و اما الولاية باقية ازلا ًو ابدا ًكما قال الله تعالى الله‬ ‫نوزدهكلمه است ‪] C miss:‬است ‪8‬‬

‫]‪ [Qurʾān 2:257‬ولى الذين آمنوا الآيهكما قال فى شرحه قدس سره‬

‫]عترته ‖ ‪] C: miss‬محمد ‖ ⟩خير خلقه⟨ ‪] C:‬على ‪11‬‬ ‫]جبرئيل ‖ اورد ‪] C:‬داد ‪15‬‬

‫عالم ‪] B:‬عوالم ‖ ‪] C: miss‬را ‖ جمله ‪] B-C:‬حملٔە ‪9‬‬

‫مقصود ‪] B:‬مقاصد ‖ حواله ‪] C:‬حوالت ‖ ‪] C: miss‬را ‪14‬‬

‫اليه انيب ‪] B miss:‬انيب ‪16‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫نماز ‪] C:‬نياز ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‖ ⟩بر⟨ ‪C:‬‬ ‫‪c Qurʾān 10:10‬‬

‫‪b Qurʾān 74:26–30‬‬

‫‪a Qurʾān 56:23‬‬

‫‪71a‬‬

‫‪124‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫مقالٔە رابعه در شرح نتايج و ثمرات نا مسلوک و خصايص آن مشتمل بر دو وظيفه وظيفٔە‬ ‫اولى در شرح دقايق اين طر يق و بيان حقايق اين فر يق عصمهم الله و نصرهم الى يوم الدين و آن‬ ‫بست و هفت دقيقه است الدقيقه الاولى بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫‪5‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله درجات ديكر است و دقايق ديكر هر جه از ثمرۀ علم حاصل شود آنرا وجه‬ ‫معلوم خوانند و هر جه از ثمرۀ كشف و شهود حاصل شود آنرا درجات نامند و هر جه از ثمرۀ‬ ‫عين حاصل شود آنرا حق كو يند و هر جه از ثمرۀ عيان متحصل كرد و آنرا حقيقت خوانند و هر‬ ‫جه از ظاهر پرتو ذاتى حاصل شود آنرا شعشعهكو يند و هر جه از باطن آن در يافته شود آنرا لمعه‬ ‫‪10‬‬

‫خوانند و علوم و جدانى ذوق كو يند و ثمرات خلاصٔە عقل كلى را ⟩دقيقه نامند و مثمورات‬ ‫ظاهر آنرا برهان و حجت كو يند و هيج شک نيست كه خلاصٔە عقل كلى⟨ | جهل محض است‬ ‫خلاصٔە جهل محض غوامض نا مسلوک و الله الموفق الدقيقه الثانية ميفرمودند رحمها الله نا‬ ‫و ِ‬ ‫مسلوک را جهل محض ميبايد همه را قضا هست و وقت را قضا نيست جنانجه جنازه و عيد لا‬ ‫الى خلف است الوقت سيف قاطع جاييكه قدرت نباشد تيمم رواست هر جند كه جنب باشد‬

‫‪15‬‬

‫ولا جنبا الا عابرى سبيل‪ a‬و ان كنتم جنبا فاّطهروا‪b‬‬ ‫بيت‬

‫ز در يايى شهادت جون نهنک لا بر آرد سر*‬ ‫تيمم فرض كردد نوح را در وقت طوفانش*‬ ‫آنرا درجات نامند و هر جه از ‪] C miss:‬شود ‪8‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‪3‬‬

‫اين طر يق ‪] C miss:‬طر يق ‪2‬‬

‫متحصل كرد و آنرا حقيقت خوانند و هر جه از ظاهر پرتو ذاتى ‪] C miss:‬ذاتى ‪ 9‬ثمرۀ عين حاصل شود‬ ‫‪] B:‬برهان ‪11‬‬ ‫]جون ‪17‬‬

‫كو يند ‪] B:‬نامند ‖ خاصله ‪] B:‬خلاصٔە ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬جدانى ‖ كو يند ‪] C:‬خوانند ‪10‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪16‬‬

‫⟩اب⟨ ‪] C:‬قدرت ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B:‬الله ‖ الهادى ‪] B:‬الموفق ‪12‬‬

‫بز بان‬ ‫كر ‪B:‬‬

‫‪b Qurʾān 5:6‬‬

‫‪a Qurʾān 4:43‬‬

‫‪71b‬‬

‫‪125‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫الدقيقه الثالثه ميفرمودند رحمها الله سبيل نا مسلوک سبيل حوالت است و روش آن طر يق‬ ‫اشارت و راه نا مسلوک راه د ُزديده راه د ُزديده را محمود و اياز دانند و راه عقبات را دختر‬ ‫ترسا و شيخ صنعان شناسند انتهى كلامها رحمها الله اقول فقير هفت ساله بودم كه مرا بمكتبى‬ ‫دادند از مكتب ميكر يختم و از قرأت قرآن و استماع فقه و تفسير و حديث متنفر مى بودم و‬ ‫‪5‬‬

‫بشنيدن افسانه و لهو ميل تمام داشتم و اثر آن بهر طر يق ظاهر مى شد قبض و كدورت | از من‬

‫‪72a‬‬

‫ميرفت و با كرام ارواح و سفرۀ ملائكٔە ملاقات مى افتاد و جواهر طايفٔە جنانجه بود محقق و‬ ‫معلوم ميشد مادرم ازان معنى خبر يافت مرا خفته كرد و لت بسيار زد و اذاء بسيار نمود پدر‬ ‫مرا از دست وى خلاص داد و تو بيخ كرد و كفت ديكر جنين ها مكن ديديكه اين ظالم زن ترا‬ ‫كشته بود كفتم بابا از ينها بسيار پيش مى آيد بخنديد و بشاشت نمود اين سخن در دئە ايسكى باغ‬ ‫‪10‬‬

‫مشهور شد و جون بر سر نسبت صلاح مى آمدم غم و اندوه عظيم طارى مى شد و خود را ازان‬ ‫احوال خالى مى يافتم و ازان متعجب ميبودم شبى در واقعه ديدم كه جماعت عز يزان استاده‬ ‫اند و خواجه يونس كناه مرا از ايشان مى طلبند آن جماعت ميكو يند كناه او را آسمان و زمين نمى‬ ‫تواند بر داشت ما جكونه بخشيم اين و امثال اين بسيار است جون بخواجٔە خضر ملاقات كردم و‬ ‫آن اول ملاقات فقير بود بخذمت ايشانكه در قر ئە سيونج در حظيرۀ حضرت بابا ⟩شيخ⟨ الياس‬

‫‪15‬‬

‫واقع شد | دران ملاقات اين احوال را بر ايشان عرض كردم كفتند اين سر بيان نا مسلوک‬ ‫است مرا دران تصرف نيست اغاى بزرک ترا تر بيت كند كفتم اغاى بزرک كيست ساكت‬ ‫شدند و هيج نكفتند بس جون بمجلس شر يف رسيدم و رفت آنجه رفت ثمرۀ آن نفَ َس ظاهر شد‬

‫رو يش ‪] C:‬روش ‖ حواله ‪] B-C:‬حوالت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪1‬‬

‫راه د ُزديده←را ‪] B:‬د ُزديده ‪2‬‬

‫‪] B-C:‬د ُزديده ‖ ;راه د ُزديده ‪] B-C miss:‬د ُزديده ‖ راه د ُزديده←را در ديده ‪] C:‬د ُزديده ‖ ;درز يده‬ ‫]كرد ‖ خفه ‪] C:‬خفته ‪7‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] B:‬جواهر ‪6‬‬

‫‪] C:‬و ‖ پدر مرا←پدرم ‪] C:‬مرا ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬استماع ‖ ⟩و من⟨ ‪] C:‬دادند ‪4‬‬

‫⟩آن⟨‬

‫آزار ‪] B:‬اذاء ‖ ميكرد ‪] C:‬زد ‖ لغت ‪] B:‬لت ‖ ⟩و ضرب⟨ ‪C:‬‬

‫]كفتم ‪ 9‬ظالم زن←زن ظالم ‪] C:‬زن ‖ ⟩پدر كفت⟨ ‪] B-C:‬مكن ‖ اما ‪] B:‬ها ‖ ‪] C: miss‬كفت ‖ كه‬ ‫‪; C:‬دهه ‪] B:‬دئە ‖ ‪] B: miss‬اين ‖ بشارت ‪] B:‬بشاشت ‖ ‪] B: miss‬بسيار ‖ ⟩مرا⟨ ‪] B:‬بابا ‖ ⟩اى⟨ ‪C:‬‬

‫مخفى نماند كه ايسكى باغ در ولايت خزارست واضح باد فقير ديده ام ‪] A, 72a margin:‬باغ ‖ ديهيه‬ ‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬خضر ‪13‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬ميكو يند ‪12‬‬

‫در ‪] B:‬و ‖ ‪] C: miss‬جون ‪17‬‬

‫جمع ‪] C:‬جماعت ‖ مينمودم ‪] C:‬ميبودم ‪11‬‬

‫پر يشان ‪] B:‬ايشان ‖ ‪] B-C: miss‬را ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬فقير ‪14‬‬

‫‪72b‬‬

‫‪126‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و نتيجٔە آن اشارت معلوم كشت دانستم كه جر يان آن حوادث نسبت حواله سر نا مسلوک‬ ‫بوده است و سكوت خواجٔە خضر بسبب خفاى دقيقه واقع شده است بيت‬

‫جز آستان توام در جهان پناهى نيست*‬ ‫سر مرا بجز اين در حوالهكاهى نيست*‬

‫‪5‬‬

‫جستى‬ ‫اكر كو يند خوف خاتمت جيست جواب بكو كه خفاى دقيقه جون از خفاى دقيقه َ‬ ‫از خوف خاتمت ر ُستى انبيا را خوف خاتمت ازان نيست كه خفاى دقيقه ندارند شيخ لطيف‬ ‫خوف خاتمت را ازان منكر بود كه از خفاى دقيقه خبر نداشت جون واقف شد بالفور ازان‬ ‫داعيه در كذشت بعد از وفات و يرا در واقعه ديدم كفتم شيخا ايمان | بسلامت بر وى و قال‬ ‫نعم و الحمد لله على ذلـک الدقيقه الرابعة ميفرمودند رحمها الله درجات امارات راه و علامت‬

‫‪10‬‬

‫منازل است و دقيقه در يافتن مزاج دوست جون مزاج دوست را دانستى لا شک مدقق شدى‬ ‫كفته اند دو شب بر اهل آن بغايت صعب است يكى ليلة العروس تا بر شاهدين جكونهكذرد و‬ ‫ديكر ليلة القبر تا حال مقبور جكونه شوند پدر بلقيس آدمى بود و مادر او پرى شرط مزاوجت‬ ‫بينهما آن بود كه هر جه مخطو بهكند خاطب بر وى اعتراض نكند روزى ملـک نزديک وى در‬ ‫آمد ديد كه ؟؟؟ خود را بجهت آتش بر يان ميكند متعجب شد و كفت اين جيست كه ميكنى‬

‫‪15‬‬

‫بالفور پرى پرواز كرد برفت آوه آوه آن ؟؟؟ نبود نيه بود اغتنموا الفرص فان فى فوتها الغصص‬ ‫بيت‬

‫هر كه را در آشيانه دانه نيست*‬ ‫شايدش سيمرغ اكر ديوانه نيست*‬

‫جواب ‪] B:‬بكو ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪5‬‬ ‫⟩بارى ايمان⟨ ‪] C:‬ايمان ‪8‬‬ ‫‪] B: miss‬ملـک ‪13‬‬

‫نسبت ‪] C:‬بسبب ‖ سكون ‪] B:‬سكوت ‪2‬‬

‫فى الفور ‪] C:‬بالفور ‪7‬‬

‫بالقيس ‪] B:‬بلقيس ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬حواله ‪1‬‬

‫⟩ازانكه⟨ ‪] B-C: miss; C:‬كه ‪6‬‬

‫براى ‪] C:‬بر ‪11‬‬

‫بكو←جوابكو‬

‫براه ‪; C:‬بمراة ‪] B:‬راه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪9‬‬

‫فرُ َص جمع فرصت غصص جمع ‪] A, 73a margin:‬الغصص ‖ طيه ‪] B-C:‬نيه ‪15‬‬

‫بآتش ‪] C:‬آتش ‪14‬‬

‫استانه ‪] B:‬آشيانه ‪ 17‬ر باعى ‪] B:‬بيت ‪ 16‬غصه هد را كو يند‬

‫‪73a‬‬

‫‪127‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جون ندارى دانٔە را حوصله*‬ ‫جون تو با سيمرغ باشى هم چله*‬ ‫جون تهى كردى بيک مى پهلوان*‬ ‫ت مى جون | خورى با پهلوان*‬ ‫دوس ِ‬

‫‪5‬‬

‫‪73b‬‬

‫خداى را مكر نيست و مكر از وى على كل الوجوه روا نباشد و كذا الاضلال لا شک سر‬ ‫مكنون و دقيقٔە روز افزون است و لا يأَ من مكر الله الا القوم الفاسقون‪ a‬و الله الهادى الدقيقه‬ ‫الخامسة وقتى از ين مجرم پرسيدند كه حال حسن قصاب جيست و قصٔە او جكونه است كفتم‬ ‫آن هيج نيست و يرا در بيابان سراب نداختند اولها سراب و اوسطها تراب و آخرها خراب دقيقٔە‬ ‫صفوت نداشت لا جرم پادشاه بشكار رفت و الى يوم القيامة انتظارى ميكشد بيت‬

‫‪10‬‬

‫هر كسى از سوى كو يت ره كجا داند كه هست*‬ ‫راه تو خم و در خم صد اژدها در هر خمى*‬

‫الدقيقه السادسة ميفرمودند رحمها الله عاشق كه در محبت معشوق بخواب رود و يرا شتالنک و‬ ‫جوز ميبايد باخت يا مقنعٔە زنان ميبايد پوشيد كه مرد اين راه نيست و الله المجيب الدقيقه السابعة‬ ‫ميفرمودند رحمها الله هر كه را دوست كارى فرمايد و از دست وى آن كار نيايد حي ّز و مخن ّث‬ ‫‪15‬‬

‫از وى بهتر كه فر ّ قابليت | و جاذبٔە همت باو همراه نيست آخر كم از سنک پشتى نتواند بود كه‬ ‫بتصرف نظر از بيضٔە خود جوجه بيرون مى آرد بيت‬

‫‪] C:‬سراب ‪8‬‬

‫الخاسرون ‪] C:‬الفاسقون ‪6‬‬

‫‪] C: miss‬را ‪5‬‬

‫]كه ‖ سر ‪] C:‬سوى ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ميكشيد ‪] C:‬ميكشد ‪9‬‬

‫]كار ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪12‬‬

‫الهادى ‪] B:‬المجيب ‪13‬‬

‫فر قابليت←فرقاى بليت ‪] C:‬قابليت ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬بهتر ‪15‬‬

‫ت‪4‬‬ ‫⟩كا⟨ ‪⟩; C:‬كافر⟨ ‪] B:‬دوس ِ‬

‫انداختند ‪] C:‬نداختند ‖ سراى‬ ‫⟩است⟨ ‪] C:‬خمى ‪11‬‬

‫‪C: miss‬‬

‫هيز ‪] C:‬حي ّز ‖ بنيايد ‪] C:‬نيايد ‖ ⟩بر⟨ ‪B:‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ جوژه ‪] C:‬جوجه ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 7:99‬‬

‫‪74a‬‬

‫‪128‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اكر كو ييكه بتوانم قدم درنهكه بتوانى*‬ ‫و كر كو يى كه نتوانم بود بنشين كه نتوانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله مرغى بر مرغى عاشق بود روزى معشوق خود را كفت جرا در من خطر‬ ‫كن َم اين سخن باو بزور و باز وى وى‬ ‫ميكنى كه اكر بفرمايى اين كوه را كه مى بينى از جاى بر َ‬ ‫‪5‬‬

‫نبود از فر ّ قابليت و جاذبٔە همت وى بود هر جه كو يى از همت مى آيد همت از نفوس شر يرۀ ما‬ ‫پر است نه بينى تا كه خميدۀ عنكبوت ازان سفيه است كه بر كرد خود مى تند و خفاش ازان‬ ‫ذليل است كه تاب آفتاب ندارد و عظيمت و بزركى ذره راست كه بشهود آفتاب رقصان و‬ ‫بوجود با وجود او تابان و شتابان است و ترى الجبال تحسبها جامدة ٌ و هى تمر مر السحاب‪ a‬دو‬ ‫درم سكه د ُر ُست دارد مادر پارسا عزم صحيح مور جه جون سليمان را بيند و هديه از على است‬

‫‪10‬‬

‫و الله الهادى | الدقيقه الثامنة ميفرمودند رحمها الله تا آب نه بينى موزه نكشى يعنى تا اخلاص نه‬ ‫بينى نسبت نه نهى بزركى پسرى داشت و يرا عاشقان بسيار بودند نزديک پدر آمد و كفت ندانم‬ ‫تا از ينها كدام يک را بدوستى كيرم پدر كفت يا بنُ َّى از ين جماعت به پرس بر جه جيز عاشق‬ ‫شده اند و كدام طور ترا دوست ميدارند جون به پرسيد يكى كفت خال ترا و ديكرى كفت‬ ‫زلف ترا و هل ُم جرّ ًا فقير يكى از همه ز بون تر بود كفت ترا دوست ميدارم و سبب دوستى را‬

‫‪15‬‬

‫نميدانم پدر كفت همين را دوست كير كه صحبت او شراب طهور و وصلت او عسل مصفاست‬ ‫بيت‬

‫]در ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفت ‖ ⟩حكايت⟨ ‪; C:‬ميفرمودند رحمها الله ‪] B-C miss:‬الله ‪3‬‬ ‫زور ‪] B-C:‬بزور ‖ از ما ⟩برود⟨ ‪] C:‬باو ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬بفرمايى ‪4‬‬ ‫قال ‪] B, 57a margin:‬عنكبوت ‖ هرتر ‪] C:‬پر ‪6‬‬

‫برو ‪] B-C:‬بود ‪2‬‬

‫خطير ‪; C:‬تقصير ‪] B:‬خطر ‖ بر ‪C:‬‬

‫كه ‪] C:‬جه ‖ فر ّ قابليت←فرقأ بليت ‪] C:‬قابليت ‪5‬‬

‫عليه الصلوة و السلام ان الله تعالى يحب معالى الاهم و حضرت خواجه احرار در مسموعات فرموده اند‬ ‫]ذليل ‪ 7‬و خفاش بضم خااست صيديه ‪] A, 74a margin:‬خفاش ‖ همت خلاق است قال ابو بكر ؟؟؟‬ ‫‪] B‬على ‖ ⟩ديد⟨ ‪] B-C:‬هديه ‪9‬‬‫‪] C:‬پرس ‖ ‪] B: miss‬به ‪12‬‬

‫و ‪] C:‬دو ‖ جود ‪] B-C:‬وجود ‪8‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ندانم ‖ بينى ‪] B:‬نهى ‪11‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪16‬‬

‫ذرره است ‪] B:‬راست ‖ دليل ‪C:‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪10‬‬

‫عالى ⟩همتى⟨ ‪C:‬‬

‫دوستى را←آنرا ‪; C:‬را←من ‪] B:‬را ‪14‬‬

‫⟩كه⟨‬

‫‪a Qurʾān 27:88‬‬

‫‪74b‬‬

‫‪129‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫هر جه بديدم همه هيج است و هيج*‬ ‫بندۀ آنم كه نمى بينمش*‬

‫در جهان خوشتر جيست حلقٔە دو چشم بقَ َه مكان كر يم كدام است آنجا كه دلفروز آيد مشرب‬ ‫عزت جيست آنكه دِلى آب خورد جون در چشم معشوق كل بينى جشمت كنده باد و جون‬ ‫‪5‬‬

‫سروى كل خوانى سرت پر يده باد و الله الهادى الدقيقه التاسعة ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک‬ ‫بانابت | محتاج نيست ارادت د ُر ُست مى بايد كردن انابت قول ظاهر است و ارادت فعل باطن‬

‫‪75a‬‬

‫ايمانرا خاصيتست كه ناكاه در افتد بى هيج دليل و حجتى بمذهب استدلال كارى ندار يم منقول‬ ‫است از عثمان ابن ماظعون رضى الله عنهكه كفته است ايمان آورده بودم و هنوز دلم بران قرار‬ ‫نكرفته بود روزى آنحضرت در فناى خانٔەكعبه نشسته بود من نيز بيامدم و در پيش آنحضرت‬ ‫‪10‬‬

‫نشستم ناكاه در ميان مكالمه روى از من بكردانيد كو ييا با كسى سخن ميكند من هر كز از وى‬ ‫آنجنان فعل نديده بودم جون ازان حال افاقت يافت كفتم يا رسول الله اين جه بود كفت يا بن‬ ‫ماظعون تو ديدى كفتم نعم يا رسول الله كفت بدرستى كه فرشتٔە آمد و اين آيت آورد كه ا ِن‬ ‫الله يأمر بالعدل و الاحسان و إ يتاء ذى القر بى و ينهى عن الفحشاء و المنكر و البغى يعظكم لعلـكم‬ ‫تذكرون‪ a‬ابن ماظعون ميكو يد بالفور ايمان در دلم قرار يافت ميفرمودند رحمها الله آوه آوه اين كار‬

‫‪15‬‬

‫بدليل و حجت جهكار جاذبٔە عنايت ميبايد مصراع |‬ ‫‪] B-‬عزت ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ كفته اند ‪] C:‬بقَ َه ‪3‬‬

‫كنده ‪] A, 74b margin:‬بانابت ‪6‬‬ ‫َ‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪5‬‬

‫‪75b‬‬ ‫⟩هيج⟨ ‪] C:‬بينمش ‪2‬‬

‫ديدم ‪] B:‬بديدم ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬معشوق ‖ ‪] C: miss‬در ‖ عذب ‪C:‬‬

‫ت من مخدومى حضرت مولانا امان ترمذى رحمة الله عليه؛ ملا سيد‬ ‫بكاف عر بى خوانده شود كما سمع ُ‬ ‫البخارى ميفرمايد بيت به پيش ز يب رو يت اى م َه َم كلدسته آوردم* بخو بى لاف مى زد به پشت بسته‬ ‫‪] B:‬ماظعون ‖ ;مظعون ‪] A, 75a margin:‬ماظعون ‪8‬‬

‫كه ‪] C:‬انابت ‖ ⟩بدان⟨ ‪] B-C:‬كردن ‖ آوردم‬

‫⟩صلى الله عليه و ‪] B:‬آنحضرت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬بود ‪⟩ 9‬كه⟨ ‪] C:‬است ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ مطعون ‪; C:‬مذعون‬ ‫كيز ‪] C:‬كز ‪10‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬آنحضرت ‖ در پيش←درش ‪] C:‬پيش ‖ سلم را⟨‬

‫]بودم ‪11‬‬

‫‪; C:‬مذعون ‪] B:‬ماظعون ‪12‬‬

‫اقامت ‪] C:‬افاقت ‖ ازان حال←انحال ‪] C:‬حال ‖ نديده بودم ←نديدم ‪B:‬‬

‫]مصراع ‪15‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬كار ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يد ‖ مطعون ‪] C:‬ماظعون ‪14‬‬

‫مطعون‬ ‫‪B-C: miss‬‬

‫‪a Qurʾān 16:90‬‬

‫‪130‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اين كار دولت است كنون تا كرا رسد*‬

‫و الله الهادى ميفرمودند رحمها الله روزى پدرم با من كفت اتفاق ائمٔە اهل بيت است كه آن‬ ‫وقت كه على كامل مكمل بود ايشان يعنى خلفاء ما تقدم تصفئە وجه استعداد مى نمودند كفتم‬ ‫بابا تصفئە وجه استعداد نه بر وجه مصطلح است مراد نفى مطلق و فناى دايميست جنيد كفته‬ ‫‪5‬‬

‫است شصت سال است كه در ايمان آوردنم باز كفتند حديث فضل على على جميع الصحابة‬ ‫بسبعين الف درجة پيش جميع حفاظ حديث بصحت رسيده و هيج احدى را در ين حديث‬ ‫خلاف نيست كفتم درجة ً و لم يقل دقيقة ً فاين الدرجة و الدقيقة شما از وجه دقيقه سخن كو يد‬ ‫ک الله مرا از محبت رفض خلاص كردى‬ ‫متأثر شدند و مرا در بر كرفتند و كفتند فرزند و فق ِ‬ ‫و بحقيقت مذهب اهل بيت راه نمودى و بعد از هژده روز ديكر وفات يافتند فى جنة ٍ عالية ٍ لا‬

‫‪10‬‬

‫تسمع فيها لاغية‪ a‬ميفرمودند رحمها الله | رفض بكشوف و عروج دفع ميشود اما تجلئە حب آن‬ ‫بى وجه دقيقه ميسر نيست جذب و تصرف اينجا كار نمى تواند كرد مجاز بتصرف دور ميشود و‬ ‫جون حقيقت شد وجه دقيقه ميبايد و دقيقه دانستن روشهاى كار عاه هاست تا هر كارى جه‬ ‫تقاضا ميكند و هر لمعٔە جه اشارت مى فرمايد حوالٔە هر كارى از كجاست و نوالٔە هر بارى تا جه‬ ‫جاست شيخ ز ين الدين على كلاء صاحب وجه مرموز بوده است سيد شر يف را از محبت رفض‬

‫‪15‬‬

‫خلاص ساخته است رحمت خداى بر وى باد و الله الهادى اقول اين سخن سر رشتٔە بعضى از‬ ‫كلماتست كه در ضمن وقايع سردابه مذكور خواهد شد ان شاء الله تعالى الدقيقه الحادى عشرة‬ ‫ميفرمودند رحمها الله رفض ديكر است علاقٔە حب ديكر حب رفض مذموم است و علاقٔە حب‬ ‫محمود حب على حسنة ً لم يكتب خطيئة ً مادام حيواته شافعى كفته است بيت‬

‫‪] C:‬است ‪5‬‬

‫⟩قدس سره⟨ ‪] C:‬جنيد ‖ يعنى در نفى و اثباتم تكمله ملا عبد الغفور ‪] A, 75b margin:‬نفى ‪4‬‬

‫كفته ‪] B, 58b margin:‬درجة ً ‪7‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬رسيده ‖ ⟩اين⟨ ‪] B:‬حفاظ ‖ پس ‪] C:‬پيش ‪6‬‬

‫⟩كه⟨‬

‫]روشهاى ‖ ميبايد و دقيقه ‪] C miss:‬دقيقه ‪ 12‬آنجا ‪] C:‬اينجا ‪ 11‬مكشوف ‪] B-C:‬بكشوف ‪ 10‬است‬ ‫‪] C:‬خداى ‪15‬‬

‫⟩مير⟨ ‪] B:‬است ‖ ‪] B: miss‬بوده ‖ كلال ‪; C:‬كلاه ‪] B:‬كلاء ‪14‬‬

‫]حسنة ً ‖ ‪] B: miss‬حب ‪18‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬ديكر ‖ ⟩رفض⟨ ‪] C:‬حب ‪17‬‬

‫روشنهاى ‪B:‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‪16‬‬

‫⟩تعالى⟨‬

‫كه ‪] C:‬بيت ‖ حياته ‪] B-C:‬حيواته ‖ حبيه ‪B:‬‬ ‫‪a Qurʾān 88:10–11‬‬

‫‪76a‬‬

‫‪131‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫لو كان رفض حب آل محمد*‬ ‫فليشهد الثقلان انى برافضى*‬

‫اقول در ايسكى باغ دو طالب علم بودند يكى باباى كاو پسر تيمور نامى و ديكرى مولانا حيدر پسر‬

‫‪76b‬‬

‫خواجه جلال الدين محمد ار باب روزى اين مجرم در جايى نشسته بود اين هر دو بيامدند و در‬ ‫‪5‬‬

‫پيش اين مجرم بنشستند مولانا حيدر مرا كفت حافظ مدحى خوان تا بشنو يم باباى كاو مرا منع‬ ‫كرد و كفت مخوان او ميكفت خوان و اين مى كفت مخوان تا كار ايشان بنزاع كشيد دانستم‬ ‫كه باباى كاو آنجه ميكند از تعصب مذهب ميكند يعنى منع مدح شعار رافضيان است و هر جه‬ ‫شعار مبتدعه شود آن ممنوعست مثلا سنتى كه شعار مبتدعه شود بشر يعت آنرا ترک ميبايد كرد‬ ‫بلـكه آن شعار را الا انها مؤكدة على الاصح و مولانا حيدر مرد مؤمن است كهكوشٔە علاقٔە حبية‬

‫‪10‬‬

‫دارد تعصب مذهب خو بست اما نه جندانكهكر يه و قاسى القلب شود فو يل للقاسية قلو بهم من‬ ‫ذكر الله‪ a‬وقتى مهدى خواجه نام از سادات خذمت سيد اتا | بهندوستان ميرفت شبى بايسكى باغ‬ ‫آمد و در منزل قاضى خزار نزول كرد اهل قر يه در خذمت وى مجتمع شدند مجرم نيز آنجا حاضر‬ ‫بود از من پرسيد كه تو كيستى بر ز بانم كذرانيدم كه دوستدار اهل بيت رسول جون سفره‬ ‫حاضر شد هر كسيرا نوالٔە رسيد كفت و يرا ازان شكنبه و روده دهيد كه دوستدار خاندان‬

‫‪] C:‬كاو ‖ شنو يم ‪; C:‬بشنونم ‪] B:‬بشنو يم ‪5‬‬

‫باين ‪] B:‬اين ‪4‬‬

‫كاد ‪] C:‬كاو ‪3‬‬

‫الرفض ‪] B-C:‬رفض ‪1‬‬

‫⟩اهل ‪] B:‬مدح ‖ ‪] B: miss‬منع ‖ كاد ‪] C:‬كاو ‪7‬‬

‫و اين مى كفت مخوان ‪] C miss:‬مخوان ‪6‬‬

‫آن ممنوعست مثلا سنتى كه شعار ‪] C miss:‬شود ‪8‬‬

‫را فضل ‪] C:‬رافضيان ‖ اشعار ‪] C:‬شعار ‖ بيت⟨‬

‫الا انها مؤكدة على الاصح ‪] B, 59a margin:‬الاصح ‖ بلـكه آن شعار را ‪] B-C miss:‬را ‪9‬‬

‫كاد‬

‫مبتدعه شود‬

‫يعنى نسترى مؤكده باشد هر جند شعار رافضيان شده باشد بر قول اصح ترک نبايد كردن خونهاى نحوفت‬ ‫]بهندوستان ‪ 11‬نماز مثلا ز يراكه در تركان و عيد شديد وارد شده است بخلاف سنت زوايد و الله اعلم‬ ‫‪] C:‬شدند ‖ جمع ‪] C:‬مجتمع ‖ سيد ‪] B:‬وى ‖ كذر ‪] B:‬نزول ‪12‬‬

‫شامى ‪] B-C:‬شبى ‖ بهندستان ‪C:‬‬

‫⟩صلواه الله تعالى عنهم ‪] B:‬رسول ‖ كذرانيدند ‪] B-C:‬كذرانيدم ‖ بودم ‪] C:‬بود ‪13‬‬ ‫شكنبه و روده←شكسته در ‪] B:‬روده ‖ از ين ‪] C:‬ازان ‪14‬‬

‫آمدند ⟩اين⟨‬

‫⟩الله⟨ ‪] C:‬رسول ‖ جميعا⟨‬ ‫‪a Qurʾān 39:22‬‬

‫‪77a‬‬

‫‪132‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫است حقا كه حلاوت آن طعام و لذت آن كلام تا با كنون از جانم نرفته و هر نسيم عنايت كه‬ ‫رسيد ازان مقام وز يده بيت‬

‫هر آنكسى را كه ما در يا رسانيست*‬ ‫دلش با مهر حيدر آشنا نيست*‬ ‫‪5‬‬

‫هميشه شمس مسكين شاد ميباش*‬ ‫غلام جاكرُ ِ اولاد ميباش*‬

‫و الله الهادى و حسن مآب روزى مولانا سعيد تركستانى از مولانا مصطفاى رومى نقل كرد‬ ‫كه بسيار از اوليا تفضيلى بوده اند اين جكونه تواند بود كفتم آن تفضيل نيست علاقٔە حبيّ ة است‬ ‫جون از وجه نسبت خبرى داشت پسنديد و قبول كرد بيت‬

‫‪10‬‬

‫دست در دامن حيدر زن و انديشه مكن*‬ ‫هر كه با نوح نشيند | جه غم از طوفانش*‬

‫‪77b‬‬

‫و الله الموفق الدقيقه الثانية عشرة ميفرمودند رحمها الله مر يدى ميبايد كه بسخن شيخ در آتش‬ ‫رود شيخ او را بسلامت ازان آتش بيرون آرد قلنا يا نار كونى برد ًا و سلاما على ابراهيم‪ a‬بصحت‬ ‫رسيدهكه محب ّى بدوستى على در ولايت بصره خود را در داش خشت انداخت و على او را بعد‬ ‫‪15‬‬

‫از سه روز ازان داش بسلامت بيرون آورد جنانكه يک موى بر اندام نسوخته بود زهى عشق و‬ ‫‪] B miss:‬الموفق ‪12‬‬ ‫‪] B:‬محب ّى ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬نيست ‖ خواهد ‪] C:‬تواند ‪8‬‬

‫المآب ‪] B:‬مآب ‪7‬‬

‫⟩بسلامت⟨ ‪] C:‬آتش ‖ بسلامت ازان←از ‪] C:‬ازان ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪2‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ و الله الموفق‬

‫در داش ‪] B-C:‬خشت ‖ ⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ ⟩الدين يعنى سيد عبد القادر جيلانى قدس سره⟨‬ ‫على او ‪] C:‬روز ‖ على او را بعد از سه روز←بعد از سه روز على او را ‪] B:‬روز ‪15‬‬

‫خشت←در آتش‬

‫‪] B‬بسلامت ‖ آتش ‪] B-C:‬داش ‖ از ‪] C:‬ازان ‖ را بعد از سه روز←بعد از سه روز حب على او را‬‫‪] B‬اندام ‖ ⟩او⟨ ‪] B:‬موى ‖ ز ‪] C:‬يک ‖ جنانجه ⟩تا⟨ ‪] B-C:‬جنانكه ‖ ⟩بسلامت⟨ ‪] C:‬آورد ‖ ‪C: miss‬‬ ‫⟩او⟨ ‪; C:‬بر اندام ‪miss:‬‬ ‫‪a Qurʾān 21:69‬‬

‫‪133‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ملامت زهى حسن و كرامت و الله الهادى الدقيقه الثالثه عشر ميفرمودند رحمها الله ايمان در‬ ‫دنيا ميبايد آورد بلـكه بحس بصر قايل مى بايد شد تا نفس و شيطان در وجه تعيين راه نيابد موسى‬ ‫ازان نديد تجلى جبل را طاقت نداشت محمد و محمديان ديكر اند صد جنان تجلى بينند و رنک و‬ ‫رخسارۀ ايشان متغير نشود سمندر كه زادۀ آتش باشد و ماهى كه پروردۀ آب بود ايشانرا از آب‬ ‫‪5‬‬

‫و اتش جه غم بيت‬

‫جون شود | سيمرغ جانش آشكار*‬

‫‪78a‬‬

‫موسى از هيبت شود موسچه دار*‬

‫جاكر انرا بجشم خدا و ندان نكرند و عبيدان در جوار و نسبت خواجكان زندكانى كنند قوله‬ ‫تعالى لو انزلنا هذا القرآن على جبل لرأيته خاشعا متصدعا من خشية الله‪ a‬الايه بيت‬

‫ما نه امروز است كز عشق و ولا دم ميزنيم*‬

‫‪10‬‬

‫سالها شد كين منادى را بعالم ميزنيم*‬

‫و الله الهادى الدقيقه الرابعة عشر ميفرمودند رحمها الله آن خطاست كه ميكو يند ابراهيم در‬ ‫صفت خل ّت ماند و موسى در صفت كلام متوفق كشته و كذا الباقون من الانبياء عليهم السلام‬ ‫بلـكه آن علم و نشانٔە ايشانست جنانجه محمد حبيب است و ابو بكر صديق و عمر عادل و عثمان ذى‬

‫⟩كه⟨ ‪] B:‬نديد ‪3‬‬ ‫]تعالى ‪9‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬شود ‪7‬‬

‫⟩كه⟨ ‪; C:‬ميفرمودند رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪1‬‬

‫را ‪] B miss:‬ايشانرا ‖ پروردۀ←در پرده ‪] B:‬پروردۀ ‖ ثمندر ‪] C:‬سمندر ‪4‬‬

‫‪] C:‬ابراهيم ‖ اين ‪] B:‬آن ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪12‬‬ ‫‪] C‬است ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬محمد ‪14‬‬

‫كر ‪] B:‬ما ‪10‬‬

‫‪] C: miss‬الايه ‖ قوله تعالى ‪B miss:‬‬

‫⟩ماند⟨ ‪] B:‬كلام ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‪13‬‬

‫⟩عليه السلام⟨‬

‫]ذى ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬عمر ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬صديق ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬بكر ‖ حبيب است ‪miss:‬‬ ‫ذو ‪B:‬‬ ‫‪a Qurʾān 59:21‬‬

‫‪134‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫النور ين و على شجاع و سخنى اينها از قبيل علامات و امارات است مقام نبوت فوق اينهاست و‬ ‫الله الموفق الدقيقه الخامسة عشر ميفرمودند رحمها الله همٔە انبيا فانى فى الله و باقى بالله اند و همه را‬ ‫⟩لقاء الله ميسر است لا نفرق بين احد من رسله‪ a‬اما انكشاف⟨ مفصل مجمل توحيد و سلوک بعد‬ ‫الجذبة حق محمد و محمديانست لا اكراه فى الدين قد تبين الرشد من الغى‪ b‬اليوم اكملت | لـكم دينكم‬ ‫‪5‬‬

‫ت لـكم الاسلام دنيا‪ ًc‬و الله الهادى الدقيقه السادسة عشر ميفرمودند‬ ‫و اتممت عليكم نعمتى و رضي ُ‬ ‫رحمها الله ادب آنست كه بظاهر كار كو ييم معرفت و رؤ يت خاصٔە اكمل انبياست بنابر تكملٔە‬ ‫بروز كمل در ذات وى و غير او را اين مقام ميسر نيست اما بدل مخالف اين معتقد باشم جرا كه‬ ‫ص خواص را از ين امت نيز اين مقام ميسر انست اما لمحٔە و رود محجوب شود او م ِن ورائ‬ ‫اخ ّ‬ ‫حجاب‪ d‬ظاهر و باطن يكيست نسبت درست ميبايد كرد سال ِف روايت ديكر است و مكاشف‬

‫‪10‬‬

‫ولايت ديكر هنوز سخن را بصرفه ميكو يم بيت‬

‫كورى آنكهكو يدت بنده بحق كجا رسد*‬ ‫بر كف هر يكى نبه شمع صفا كه همجنين*‬

‫او من ورائ حجاب‪ e‬تفن ّن عبارتست قل انما انا بشر مثلـكم‪ f‬تغمض بشارت بيت‬

‫تجلى لى المحبوب من كل وجهته*‬ ‫فشاهدته فى كل معنى ً و صورة ً*‬

‫‪15‬‬

‫علامات و امارات←امارت ‪] C:‬امارات ‖ انبيا ‪] B:‬اينها ‖ ‪] C: miss‬سخنى ‖ ⟩رضى الله عنهما⟨ ‪] C:‬شجاع ‪1‬‬ ‫⟩عليهم السلام⟨ ‪] C:‬انبيا ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪2‬‬ ‫]آنست ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪6‬‬ ‫‪] C:‬رود ‖ هست ‪; C:‬انست←است ‪] B:‬انست ‪8‬‬ ‫]تفن ّن ‪13‬‬

‫حق ‪] C:‬بحق ‖ ⟩از⟨ ‪] B-C:‬كورى ‪11‬‬

‫عن ‪] C:‬لى ‪14‬‬ ‫‪f Qurʾān 41:6‬‬

‫‪] C: miss‬است ‖ و علامات‬

‫‪] B: miss‬دينكم ‖ التجز يد ‪] C:‬الجذبة ‪4‬‬ ‫⟩عليهم السلام⟨ ‪] C:‬انبياست ‖ اينست ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬ديكر ‪10‬‬

‫⟩است تا⟨ ‪] C:‬محجوب ‖ درو‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‖ بغمض ‪] B-C:‬تغمض ‖ ⟩قوله تعالى⟨ ‪] C:‬عبارتست ‖ كفتن ‪C:‬‬

‫‪e Qurʾān 42:51‬‬

‫‪d Qurʾān 42:51‬‬

‫‪c Qurʾān 5:3‬‬

‫‪b Qurʾān 2:256‬‬

‫‪a Qurʾān 2:285‬‬

‫‪78b‬‬

‫‪135‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫مقصود تجرد است از كيف و كم جون حاصل شود جه قيامت جه دنيا تفاوت آن خواهد‬ ‫بود | آنجا بموت حاصل ميشود و اينجا بتصفئە وجه استعداد و اشرقت الارض بنور ر بها‪ a‬على‬

‫‪79a‬‬

‫وجه الاتم و الاكمل حاصلست فاتحه و اخلاص خوانيم تا غرض حسود و آفت عين الـكمال راه‬ ‫نيابد بيت‬

‫بس که ما فاتحٔە حرز يمانى خوانديم*‬

‫‪5‬‬

‫وز پى سورۀ اخلاص دميديم برفت*‬

‫و الله الهادى الدقيقة السابعة عشر ميفرمودند رحمها الله حوالٔە نا مسلوک حاجت اين نسبت را‬ ‫مى بود نه غير وى را و ارواح بد و نيک جان او اكر نكند ميسوزد و اكر بكند فروزد من مس‬ ‫دمه دمى اشارتى باين نسبت دارد و بشارتى از ين معنى مى آرد در ين محل حال بر ايشان متغير‬ ‫‪10‬‬

‫شد العلم اولها معرفة الجبار و آخرها تفو يض الامر اليه بيت‬

‫سر ارادت ما آستان حضرت دوست*‬ ‫كه هر جه بر سر ما ميرود ارادت اوست*‬

‫و ما ابرئ نفسى ان النفس لامّارة بالسؤ الا ما رحم ر بى ان ر بى غفور رحيم‪ b‬و االله الهادى‬ ‫الدقيقه الثامنة عشر ميفرمودند رحمها الله اكر تو نمى بودى من دركنه ذات متوارى | شده بودم‬ ‫‪15‬‬

‫اكر از براى رعايت اينجنين معنى ترک شود جه شود خداى مكافات كناد و الله الهادى الدقيقه‬ ‫التاسعة عشر ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک س ِرى است از اسرار خداى و مغموضيست از‬

‫⟩با⟨ ‪] C:‬ما ‖ در بس ‪] B:‬که ‪5‬‬

‫نظم ‪] C:‬بيت ‪4‬‬

‫الوجه ‪] C:‬وجه ‪3‬‬

‫صاحب ‪] C:‬حاجت ‖ ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪7‬‬

‫صوره ‪] B:‬سورۀ ‖ پيش ‪] B-C:‬پى ‪6‬‬

‫بر ايشان←پر يشان ‪] B:‬ايشان ‖ ‪] C: miss‬حال ‖ بشارتى ‪] C:‬اشارتى ‪9‬‬ ‫]شود ‪15‬‬

‫بلغ ‪] A, 79a margin:‬متوارى ‪14‬‬

‫نخواهد ‪] B:‬خواهد ‪1‬‬

‫كر ‪] B-C:‬اكر ‖ او ‪] C:‬وى ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ الى الله ‪] B-C:‬اليه ‖ الامور ‪] C:‬الامر ‪10‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪; C:‬خدا ‪] B:‬خداى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ‪] B: miss‬عشر ‪16‬‬ ‫‪b Qurʾān 12:53‬‬

‫⟩حكا⟨ ‪C:‬‬

‫‪a Qurʾān 39:69‬‬

‫‪79b‬‬

‫‪136‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫غوامض جهل محض نا مسلوک نشناسند مكر بنا مسلوک جنانجه آفتابرا نشناسند مكر بآفتاب على‬ ‫داند كه بجاه راز ميكو يد آب داند كه خون ميشود نى داند كه پرده پرده است رمزى است‬ ‫ميان محب و محبوب سرى است ميان عاشق و معشوق و الله الهادى الدقيقه العشرون فضولى در‬ ‫محل دقيق از ايشان پرسيد كه حديث من احدث فى دِيننِ ا ليس مناّ جه معنى دارد متغير شدند‬ ‫‪5‬‬

‫و فرمودند كه نا مسلوک س ّ ِر ناطق است نه فعل حادث بيت‬

‫تا در نه زنى در مكر مردان دست*‬ ‫او را بنكر كه مرد همتاى تو هست*‬ ‫غره نشوى بزور سر پنجٔە خو يش*‬ ‫آنجا كه زِرِهكر است بيكان كر هست*‬

‫‪10‬‬

‫فى الحال ز بانش لال شد و بعد از كذشتن سه روز بيفتاد | بمرد آن بى بى ملـ ِكه بود زوجٔە خضر‬ ‫شاه انبار دار ايشان دختر د ُر خاتون نامى از نسل عباسئە مروز يه اقول نا مسلوک سر ناطق‬ ‫است يعنى خود حال خود را ميكو يد و نسبت خود را خود بيان ميكند حاجت به برهان و‬ ‫دليل نيست مصراع‬

‫او خود بز بان حال كو يد كه جهكن*‬

‫‪15‬‬

‫كمتر ين نطقش اينست كه فضولانرا ميكشد و منكران را سر از تنه مى بر دارد و بالله التوفيق‬ ‫الدقيقه الحادى وعشرون ميفرمودند رحمها الله از حضرت مولوى پرسيدند كه شراب حرام‬ ‫است يا حلال فرمود تا كه خورد همان كناهكه خواجه امام را بدوزخ مى برد استاد همام را‬

‫‪] B:‬نشوى ‪8‬‬

‫پرده است ‪] C miss:‬است ‪2‬‬

‫بآفتاب← با آفتاب ‪] C:‬بآفتاب ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬مسلوک ‪1‬‬

‫غره نشوى بزور سر پنجٔە خو يش* آنجا كه زِرِهكر است بيكان كر هست ‪] C miss:‬هست ‪9‬‬ ‫‪] B:‬مصراع ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬را ‖ ;و نسبت خود را ‪] B miss:‬را ‖ ‪] C: miss‬را ‪12‬‬

‫⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪16‬‬

‫مشوى‬

‫مليكه ‪] C:‬ملـ ِكه ‪10‬‬

‫بالله التوفيق←الله الموفق ‪] C:‬التوفيق ‖ ‪] B: miss‬را ‪15‬‬

‫‪miss‬‬

‫حرام است يا حلال←حلال است يا حرام ‪] C:‬حلال ‪17‬‬

‫‪80a‬‬

‫‪137‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫به بهشت مى در آرد و الله الهادى الدقيقه الثانية عشرون ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک محل‬ ‫خلافست حق الله را دران سر ايت نيست اكر فردا مرا كو يند حق را جرا ترک كردى كو يم‬ ‫يک را ترک كردم و صد را بتو رسانيدم اين صد بعوض آن يک باشى و الله الهادى الدقيقه‬ ‫الثالثه عشرون ميفرمودند رحمها الله | دوزخ تاب جهل محض ندارد جزنا مؤمن فان نورى ا ِطفأ‬ ‫‪5‬‬

‫‪80b‬‬

‫نارى مرا مى بايد كه بدوزخ برند تا سلاسل اغلالش را فرو ر يزم اين سخن را از هيج مقامى‬ ‫نميكو يم راهيست ديدنى و راز يست شنيدنى و لو لا نى تا نه چشى جه دانى و الله الهادى الدقيقه‬ ‫الرابعه و العشرون ميفرمودند رحمها الله آنانكهكفته اند دوزخ را از ما پر كردان خطا كرده اند‬ ‫كدام جايست كه از ما پر نيست و كدام كار است كه بى رخصت ما مى توانند كرد اكر‬ ‫خواهم م ُبرمات را تغيير ميدهيم تا بمعل ّق جه رسد و الله الهادى الدقيقه الخامسة و العشرون‬

‫‪10‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله عز يمت و سنت در وجه مصرح خوب است و نا مسلوک بجهت وجه‬ ‫مرموز محبوب و مطلوب است و الله الهادى الدقيقه السادسة و العشرون ميفرمودند رحمها الله‬ ‫راه نا مسلوک نمى بايد رفت و بعد از رفتن حقيقت آنرا مى بايد يافت و الا همان مثلى است كه‬ ‫كفته اند بيت‬

‫هر كه را در كوى غر بت پاى در ك ِل ماند ماند*‬ ‫او مكر در | خواب خوش بيند ديار خو يش را*‬

‫‪15‬‬

‫‪81a‬‬

‫عكه خواست كه بر قطار طاوس رود روش خود را نيز فراموش كرد و الذين كفروا اعمالهم‬ ‫كسراب بقيعة يحسبه الظمآن ماء ً‪ a‬و الله الهادى الدقيقه السابعه و العشرون ميفرمودند رحمها‬

‫‪] C:‬الله ‪4‬‬ ‫]نى ‪6‬‬

‫باشد ‪] B-C:‬باشى ‪3‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ نيست ‪] B:‬خلافست ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬را ‖ در دوزخ ‪] B:‬بدوزخ ‪5‬‬

‫نورک ‪] B-C:‬نورى ‖ جز يا ‪] B-C:‬جزنا ‖ ⟩كه⟨‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ;ميفرمودند رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪10‬‬ ‫‪] B:‬خواب ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪13‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪1‬‬

‫با ‪] B:‬بى ‪8‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪7‬‬

‫‪] C: miss‬همان ‖ مى بايد ‪] B miss:‬بايد ‪12‬‬

‫‪] C: miss‬نيز ‖ رو يش ‪; C:‬رفتار ‪] B:‬روش ‪16‬‬

‫لولآلى ‪C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬بيند ‖ ⟩بيند⟨‬ ‫‪a Qurʾān 24:39‬‬

‫‪138‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫الله نا مسلوک بعضى آنست كه عقبات قاسي ًا سّد مجارى فيض كشته و بعضى را در راه او‬ ‫نهاده شده و بعضى در تكملٔە فطرت سخت او چزى مانده شده بشرايط هر يک عمل ميبايد كرد‬ ‫تا بمراد رسد و مهم بحصول پيوند دو مسلوب القابليت را دعا ميكنم و بجذب و تصرف پيش مى‬ ‫آيم جون نشد بشرايط عمل ميكنم نا مسلوک را دو جيزى مى بايد امر صريح و خاطر رحمانى امر‬ ‫‪5‬‬

‫صريح تا هفتاد نو بت از خداى موجود رسد خاطر رحمانى هر نوع كه بر آيد متقدمان بخود نمى‬ ‫كرده اند و رخصت ميداده اند متاخران جون ديدند كه در اهل زمان خاصيت نماند بارها بر‬ ‫خود كرفتند و دردها را بر دل خود نهادند و هى التى يختم بها الدقايقة و يتم | بها الحقايقة خداوندا‬ ‫تو كواهى از ما الاشياء كما هى و الله الموفق المعين‬ ‫وظيفة الثانية در شرح ثمرات نا مسلوک و خصايص آن و اين هفده فايده است الفايده الاولى‬

‫‪10‬‬

‫بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫ميفرمودند رحمها الله جون حضرت نبوت بيان مراتب احكام مى نمود هفتاد و سه خط كشيد‬ ‫و در ميان آنها ⟩خط⟨ بزرک پديد كرد و فرمود عليكم بالسواد الاعظم اى بملة العوراء و شر يعة‬ ‫‪15‬‬

‫الغراء تا عامهكمراه نشوند و جون تحقيق را معانى مى فرمود كفت خمروا آنيتكم تا هر كسى را از‬ ‫اصحاب ظاهر و ار باب باطن جيزى فرا كرفتند و معنى فهم كردند مصراع‬

‫از كوزه همان برون تراود كه دروست*‬

‫‪] B-C:‬بعضى ‪2‬‬ ‫‪] B:‬بارها ‪6‬‬

‫مجازى ‪] B:‬مجارى ‖ قاسيات ‪] C:‬قاسي ًا ‖ ⟩بر⟨ ‪] C:‬بعضى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪1‬‬ ‫‪] B-C: miss‬تا ‪5‬‬

‫‪] C:‬فرمود ‖ اينها ‪] B-C:‬آنها ‪14‬‬ ‫‪] B: miss‬مصراع ‪16‬‬

‫ميآر يم ‪] C:‬آيم ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬چزى ‖ ‪] B-C: miss‬سخت ‖ ⟩را⟨‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‪10‬‬

‫⟩را⟨‬

‫الوظيفة ‪] C:‬وظيفة ‪9‬‬

‫‪] B-C: miss‬را ‖ راه ‪] B-C:‬را ‪15‬‬

‫لها ‪] B:‬بها ‪7‬‬

‫المعوراء ‪; C:‬بيضاء ‪] B:‬العوراء ‖ ⟩كه⟨‬

‫‪81b‬‬

‫‪139‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اكابر طر يقت كفته اند ما فى الملـک صورة ً ما فى الملـكوت ما فى الملـكوت صورة ما فى‬ ‫الجـبروت ما فى الجـبروت صورة ما فى اللاهوت و ليست اللاهوت صورة اصلا و الله الهادى‬ ‫الفايده الثانية ميفرمودند رحمها الله | در ين راه پير هر جه باشد پر ماست هر جه ميكند ميكنيم‬

‫‪82a‬‬

‫و هر جا برد ميرو يم و الله الهادى الفايدة الثالثه ميفرمودند رحمها الله پر ما خس است ما را‬ ‫‪5‬‬

‫بس است مردى خسى را پر خود ديد و ملازم او شد ناكاه باد خس را بدر يا انداخت مرد‬ ‫متعاقب خود را در بحر زد الياس منتظر بود مرد را در يافت و كارش تمام شد نابينايى خضر‬ ‫ميطلبيد تا چشمش بينا شود پرى بدو رسيد و كفت خواجٔە خضر منم دامنش را محكم كرفت‬ ‫در حال جشمش كشاده شد پر كفت من ابليسم آمده بودم تا ترا بازى و هم كفت تو هر جه‬ ‫باشى باش من از تو بمراد رسيدم و از صدق خود يافتم صديقى به ⟩تل ّى⟨ رسيد اتفاقا روز باران‬

‫‪10‬‬

‫ل نشسته باران بدو نميرسد جزم كرد كه او وليست كفت بار خدايا بحرمت‬ ‫بود پر يرا ديد بر سر ت َ ْ‬ ‫اين پر بر تو كه جوهر ايمان مرا بمن باز نما فى الحال واصل شد خواست كه مرشد را طواف‬ ‫كند پر از وى بكر يخت مرد متحير شد كفتند او شيطان بود باران رحمت بدو نميرسد تو از س ِرّ‬ ‫خود | يافتى و الله الهادى الفايدة الرابعة ميفرمودند رحمها الله ميكند اين كار و رحمت ميكند‬ ‫بچٔە سيمرغ را مرغ خانكى جندانى تر بيت كند كه بكمال ذاتى رسد آنكاه به بانک سيمرغ بمادر‬

‫‪15‬‬

‫پيوندد بيت‬

‫اى دوست بيا كه ما تراييم*‬ ‫بيكانه مشوكه آشناييم*‬

‫‪] B:‬اللاهوت ‖ جبروت ‪] C:‬الجـبروت ‪2‬‬

‫جبروت ‪] C:‬صورة ‖ ⟩كه⟨ ‪] B:‬اند ‖ طر يق ‪] C:‬طر يقت ‪1‬‬

‫⟩عليها ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‖ ⟩بالرشاد⟨ ‪] C:‬الهادى ‖ ميرود ‪] B-C:‬برد ‪4‬‬ ‫]بحر ‖ ⟩آنخس⟨ ‪] C:‬متعاقب ‪6‬‬ ‫‪] C:‬ابليسم ‪8‬‬ ‫]مرد ‪12‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] C:‬انداخت ‖ دانست ‪] B:‬ديد ‪5‬‬

‫در ‪] B:‬بدو ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميطلبيد ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪10‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪3‬‬

‫ما را←بر ما ‪] C:‬را ‖ كه⟨‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬الياس ‖ در بحر←بدر يا ‪C:‬‬

‫بيكى ‪] B:‬تل ّى ‖ ‪] B: miss‬به ‖ ‪] B: miss‬باش ‪9‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‖ آنجه ‪] B:‬بچٔە ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪13‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] C: miss‬تو ‖ ⟩كه⟨‬

‫‪] C: miss‬س ِر ّ ‖ بر وى ‪] B:‬بدو ‖ ‪B: miss‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ پيوندت ‪] B:‬پيوندد ‪15‬‬

‫‪82b‬‬

‫‪140‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و الله الهادى الفايدة الخامسة ميفرمودند رحمها الله شر يعت ظاهر است و نا مسلوک باطن‬ ‫ظاهر و باطن يكيست تفاوت همين عنوانست الظاهر عنوان الباطن و الله الهادى الفايدة السادسة‬ ‫ميفرمودند رحمها الله بكتاب و سنت تا پنج طور كار مى توان كرد و دو طور ديكر بى رمز و دقيقه‬ ‫نميشود و بى پر و بى راه بر ميسر نميكرد و در ين وقت امير فرخ كفتند عز يمت و سنت در كل‬ ‫‪5‬‬

‫احوال خوب است متغير شدند هيج نكفتند احترام شر يعت را بر خواستند و به سراى حرم در‬ ‫آمدند و فقير را كفتند و النجم اذا هوى‪ a‬كفتم ما ضل صاحبكم و ما غوى‪ b‬و هيج بر ين س ِر و‬ ‫دقيقه مطلع نشد آنكاه امير فرخ را بخلوت خاص | طلبيدند ميان ايشان صحبت افتاد امير فرخ در‬ ‫ميان راز نعره زد و بيهوش شد و يرا به هزار حيله از سراى حرم بيرون كرفتند جون بهوش آمد‬ ‫ميكفت سوختم وجودم را كرمان سياه خوردند جيزى از ميان دوشانه ام بر مثال مار فش فش‬

‫‪10‬‬

‫ميكند جهار ده روز بران بماند حكماى بخارى عاجز شدند امير فرخ در خذمت ايشان به تضرع‬ ‫و زارى افتاد متبسم شدند و كفتند اى امير فرخ عز يمت و سنت در كل احوال خو بست پاى‬ ‫مبارک ايشانرا بوسه داد و كفت بد كردم و تو بهكردم كفتند از ينها فايده نيست و ر يش بد را‬ ‫دار وى بد نا مسلوک ميبايد كرد و الاِ ّ ضحاک را بزحمت ماران كذاشتيم بيجاره هر جند زارى‬ ‫كرد سودى نداشت آخر قبول كرد و زر بسيارش صرف شد تا خلاص يافت مثنوى‬

‫هر كه را با اژدهايى هفت سر*‬

‫‪15‬‬

‫در تموز افتاد دايم خواب خور*‬ ‫اينجنين بار يش بسيار اوفتد*‬ ‫كمتر ين جيزش سر دار اوفتد*‬

‫‪] B-C:‬بى ‪4‬‬

‫الفايدة السادسة ‪] B miss:‬السادسة ‪2‬‬

‫‪] B-C:‬هيج ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪6‬‬ ‫وجودم ‪] B-C:‬را ‪9‬‬ ‫]تموز ‪16‬‬

‫⟩بس⟨ ‪] B-C:‬را ‪5‬‬

‫⟩امد⟨ ‪] C:‬بيرون ‪8‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬مثنوى ‪14‬‬

‫⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمت ‪] C:‬رحمها ‪1‬‬ ‫نميشود ‪] B-C:‬نميكرد ‖ برو ‪] C:‬بر ‖ ‪miss‬‬

‫بطلبيدند ‪] C:‬طلبيدند ‪7‬‬ ‫‪] B-C: miss‬الاِ ّ ‪13‬‬

‫⟩بران⟨ ‪] C:‬بر ين ‖ ⟩كس⟨‬

‫⟩ايشان⟨ ‪] C:‬افتاد ‪11‬‬

‫را←وجود مرا‬

‫سزاوار ‪] B-C:‬دار ‪18‬‬ ‫‪b Qurʾān 53:2‬‬

‫نمود ‪B:‬‬

‫‪a Qurʾān 53:1‬‬

‫‪83a‬‬

‫‪141‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و الله الهادى الفايده السابعة | ميفرمودند رحمها الله نفس مطمئنه آن تسو يل ميكند جنانجه‬

‫‪83b‬‬

‫فلان بزرک را كرد و قصه جنان بود كه بزركى كفت وقتى نفسم طالب جهاد شد هر جند‬ ‫مأخذى طلبيدم نيافتم آخر بخداى بناليدم نفس را مطيع من كردانيد اقرار كرد و كفت آرى از‬ ‫بسيارى ر ياضت و مجاهده به تنک آمدم خواستم كه در جهاد شهيد شوم و يكبار كى خلاص‬ ‫‪5‬‬

‫يابم ميفرمودند رحمها الله كار جنان مى نمايد كه آن مرد طالب شهادت بوده است نفسش از ين‬ ‫ممر راه يافته باطن صاف آنست كه عملش را مأخذى نباشد نه معلوم و نه غير معلوم فاما نفس‬ ‫مطيع تسو يل نميكند ثمرۀ خاطر رحمانى است يوم لا ينفع مال ولا بنون الا من أتى الله بقلب‬ ‫سليم‪ a‬مراد نفس مطيع است وقايع نا مسلوک از خواص نتايج ان خاطر است و الله الهادى‬ ‫الفايده الثامنة ميفرمودند رحمها الله اكر جاذب يار نا مسلوک باشد وى نكند و بميرد بمذهب‬

‫‪10‬‬

‫ما ميتٔە جاهلية است كناه فعل نفس و شيطانست و ذلت مقتضى | عتاب و بر نا مسلوک هيج‬ ‫نيست و الله الهادى الفايده التاسعة ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک بغير مجذوب خود كارى‬ ‫ندارد و نسبت او جنان كاه ر ياست با كاه و جون سنک مقناطيس با آهن اما تفاوت آنست‬ ‫كه آنها رمنده نيستند و اين رمنده است زود مى بر دارد و زود مى اندازد آنكاه بكر يستند و‬ ‫كفتند آه آه از رجعتهاى نا مسلوک يضل بهكثيرا و يهدى بهكثيرا‪ b‬ما را جه كناه كناه در نا‬

‫‪15‬‬

‫مسلوک راست رجع القهقرى اعاد ميشوما الى طبيعته نكر تا با نا مسلوک جكونٔە در ين وقت‬ ‫كفتم التفات خاص ميبايد مرا بآستين مبارک ادب كردند و كفتند ترا از كجا پيدا كنيم و‬ ‫الله الهادى الفايدة العاشر ميفرمودند رحمها الله شرارۀ ز بانيه و فناء سركين و عود را متضمن‬ ‫است و لمعٔە آن جز بر عود قمارى نخورد بارِقة الفناء يلوح و الله الهادى الفايدة الحادى عشر‬

‫⟩و انكاه وى⟨ ‪] C:‬كردانيد ‖ آنجه ‪] B-C:‬آخر ‪3‬‬ ‫]الله ‪5‬‬

‫⟩وى⟨ ‪] C:‬قصه ‪2‬‬

‫مطمئن ‪] B:‬مطمئنه ‪1‬‬

‫بيكبار ‪] C:‬يكبار ‖ ر ياضت و مجاهده ←مجاهدت و ر ياضت ‪] C:‬مجاهده ‖ ‪] C: miss‬بسيارى ‪4‬‬

‫مطيع تسو يل←توسيل ‪] C:‬تسو يل ‪7‬‬ ‫‪] B-C:‬جنان ‪12‬‬ ‫‪] B:‬در ‪14‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬يافته ‪6‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪11‬‬

‫اينها ‪] C:‬آنها ‪13‬‬

‫]ز بانيه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪17‬‬

‫كرد ‪] C:‬كه ‖ ميبايد ‪] B-C:‬نمايد ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫⟩بالرشاد⟨ ‪] C:‬الهادى ‖ دقايق ‪] B-C:‬وقايع ‪8‬‬

‫مطيع‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬مقناطيس ‖ ‪] C: miss‬سنک ‖ ناكاه ‪] B:‬كاه ‖ جون‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪16‬‬

‫مكر ‪] B:‬نكر ‖ مشو با ‪] C:‬ميشوما ‪15‬‬

‫تلوح ‪] C:‬يلوح ‖ ثمارى ‪] B:‬قمارى ‪18‬‬

‫‪; C: miss‬بر‬

‫مشركين ‪] C:‬سركين ‖ ر بانيه ‪C:‬‬

‫‪b Qurʾān 2:26‬‬

‫‪a Qurʾān 26:88–89‬‬

‫‪84a‬‬

‫‪142‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ميفرمودند رحمها الله هر مسايليكه علما و فقها در تحقيق ايمان فرموده اند صورت ايمانست |‬

‫‪84b‬‬

‫حقيقت ايمان جزاى حقيقى و وجود بحت است يا ايها الذين آم َنوا آم ِنوا‪ a‬اشارت باين است‬ ‫اصحاب صورت بسيار باشند اما صاحب حقيقت نادر است و قليل من عبادى الشكور‪ b‬و الله‬ ‫الهادى الفايدة الثانية عشر ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک غذأ الله است كسى ميبايد كه تا‬ ‫‪5‬‬

‫ت عند ر بى و نفس و شيطان را بدان جهكار زليخا كفت‬ ‫باكرۀ سر حلواى با قو ّت خورد ابي ُ‬ ‫وقتى در كار ايشان در مانده شدم جوانى را در لباس ن ِس َأ به نظر ايشان در آوردم تا مكر مهمى‬ ‫كشاده شود و عقبٔە بر يدهكرد و همين كه بران حال مطلع شدند كفتند لا و الله مجذوب م ِن‬ ‫مارِ سفيد است ما را با آن و اين جه كار من دختر كعب نيستم از ممر غلام دفع حال كنم‬ ‫آستين مبارک بطرف او افشاندند فى الحال بيفتاد و بمرد هنوز پدر و مادر وى با من بكينه‬

‫‪10‬‬

‫اند و الله الهادى الفايدة الثالثه عشر ميفرمودند رحمها الله نان و ايمان بى حقيقى نيست هر‬ ‫كرا كفر نيست ايمان نيست نان از براى بقاى نفس است و ايمان سبب | بقاى دل هر كرا‬ ‫حسن يوسف غذا شود احتياج بطعام و شراب ندارد و اين نا كسان جه دانند ايشانرا نان ده‬ ‫تا ايمانشان باقى ماند متوكل نه آنست كه طعام غيبى خورد ⟩ميبايد كه همان نسبت غذاى او‬ ‫باشد تا محتاج بغيب نشود و مر يم در ابتدا متوكل نبود كه طعام غيبى ميخورد⟨ كلما دخل عليهما‬

‫‪15‬‬

‫زكر يا المحراب وجد عندها رزقا‪ c‬و در انتها متوكل شد كه درخت خشكش رطب بار آورد و‬ ‫جن ِيا‪ d‬و الله الهادى اقول وقتى بخذمت والده در‬ ‫ک رطبا ً َ‬ ‫ک بجذع النخلة تساقط علي ِ‬ ‫ى الي ِ‬ ‫ه ُزِ ّ‬ ‫تحقيق مسئلٔە نان و ايمان سخنى ميرفت كفت شنيده باشى آن مرد را كه ايمان را بر نان تقديم‬ ‫ميكرد و يرا در خانٔە حبس كردند و مصحف و كتب بسيار پيش او نهادند و تاى نانى از روزنٔە‬

‫‪] C:‬حقيقت ‪3‬‬ ‫با ‪] B-C:‬آن ‪8‬‬

‫هايل ‪] C:‬باين ‖ ⟩بالله⟨ ‪] C:‬آم ِنوا ‖ جز ‪; C:‬جزى ‪] B:‬جزاى ‪2‬‬ ‫نا ‪] C:‬تا ‪6‬‬

‫‪] C: miss‬را ‪5‬‬

‫با من ‪] B:‬من ‖ بطرف او ‪] B-C miss:‬او ‪9‬‬ ‫]ايمان ‖ ‪] B-C: miss‬است ‖ ‪] C: miss‬از ‪11‬‬ ‫]ابتدا ‪14‬‬

‫ميماند ‪] B:‬ماند ‪13‬‬

‫‪] C:‬و ‖ ⟩در⟨ ‪] B:‬بسيار ‪18‬‬

‫با ‪] C:‬تا ‪4‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪1‬‬

‫نادر است ‪] C miss:‬است ‖ الحقيقت‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬نيستم ‖ كب ‪; C:‬كفت ‪] B:‬كعب ‖ آن← بآن‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪10‬‬

‫با من←باين ⟩محقر⟨ ‪] C:‬من ‖ ;←بمن‬

‫بطعام و شراب←بشراب و طعام ‪] C:‬شراب ‪12‬‬

‫مردک ‪] C:‬مرد ‪17‬‬

‫‪] B: miss‬زكر يا ‪15‬‬

‫بقاى نفس ‪C:‬‬

‫‪] B-C: miss‬كه ‖ آينده ‪B:‬‬

‫روزن ‪] C:‬روزنٔە ‖ نان ‪] B-C:‬نانى ‖ دو‬ ‫‪d Qurʾān 19:26‬‬

‫‪c Qurʾān 3:37‬‬

‫‪b Qurʾān 34:13‬‬

‫‪a Qurʾān 4:136‬‬

‫‪85a‬‬

‫‪143‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خانه در آو يختند جون مدت سه روز منقضى شد از غايت كر سنكى پاى بر مصحف و كتب‬ ‫نهاد و تاى نانرا از روزن درر بود كفتم آنهم از لطافت ايمان بود كه دران وقت حرام بر وى‬ ‫جهّال انام بحقيقت آن نرسيده اند مادر ازان خطره‬ ‫حلال بود و نا مشروع بر وى مشروع لـكن ُ‬ ‫بكرديد و ازان داعيه در كذشت و الله الهادى | الفايده الرابعة عشر ميفرمودند رحمها الله هر‬ ‫‪5‬‬

‫‪85b‬‬

‫جه سبب بقاى ايمان است بحقيقت سفرۀ نانست توكل جيست ݘاه پر غله جمعيت در تفرقٔە‬ ‫اسباب است نه در جمع آن اقول اين كلمات از قبيل جوامع الكلم است كه جميع مسايل نا‬ ‫مسلوک در ين كلمات مندرج است و الله الهادى الفايده الخامسه عشر ميفرمودند رحمها الله‬ ‫ادب نا مسلوک دو است اول يار دانا دوم جشم بينا ⟩يار دانا سر الله است جشم بينا⟨ دل آكاه‬ ‫مصراع‬

‫جهان پر شمس تبر يز است كو مرد جو مولانا*‬

‫‪10‬‬

‫و الله الهادى الفايدة السادسة عشر ميفرمودند رحمها الله شر يعت را ظاهر يست و باطن ظاهر او‬ ‫را عالمان دانند و باطن او را صديقان بينند شر يعت خو بست اما نه در مقام حاليكه بر خلاف‬ ‫شر يعت باشد بدر خواست و دعا آنرا دفع كنيم اما مقام و نسبت را جهكنيم در شر يعت علمى‬ ‫است كه صالحان دانند و در طر يقت علميست كه مخلصان شناسند و در حقيقت علميست كه‬ ‫‪15‬‬

‫صديقان بينند و الله الهادى الفايدة السابعة عشر ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک و نسبت | او‬ ‫را مدعيان جه دانند كه ما جه ميكنم و مقلدان جه بينند كه ما كجا ميرو يم اينجا ثواب و ثمره‬ ‫در كار نيست دل دردناک ميبايد و نسبت پاک فضيلت نا مسلوک همين بس است كهكرام‬ ‫الكاتبين را از حالت ما خبر نيست و كار ما را بر دل ايشان فراموش كردانيده اند ما اشهدتهم‬

‫]است ‪5‬‬

‫بكردند ‪] C:‬بكرديد ‪4‬‬

‫از روزن ‪] B miss:‬روزن ‖ ⟩آن دو⟨ ‪] C:‬و ‪2‬‬

‫مكو اسباب عيش رفته است شهر عشق ‪] B:‬مصراع ‪9‬‬ ‫‪] C:‬نه ‪12‬‬

‫آن ‪] C:‬او ‪11‬‬

‫]و ‖ ⟩آن را⟨ ‪] C:‬كه ‪14‬‬ ‫]رحمها ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪7‬‬

‫مقتضى ‪] B:‬منقضى ‪1‬‬ ‫⟩بر⟨ ‪] C:‬غله ‖ بود ‪C:‬‬

‫⟩مكو اسباب عيشم رفت شهر عشق شد خالى⟨ ‪] C:‬مصراع ‖ شد خالى‬ ‫ما ‪] C:‬اما ‖ ⟩با⟨ ‪] B:‬و ‖ جايست ‪] B:‬خواست ‖ نه در ‪] B:‬بدر ‪13‬‬

‫‪miss‬‬

‫⟩آن را⟨ ‪] C:‬كه ‖ كه مخلصان شناسند و در حقيقت علميست ‪] C miss:‬علميست ‖ ⟩جه⟨ ‪C:‬‬ ‫‪] C: miss‬كه ‖ دانند ‪] B:‬بينند ‪16‬‬

‫⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪C:‬‬

‫‪86a‬‬

‫‪144‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ت متخذ المضلين عضدا‪ a‬رحمان حر يف پيالٔە‬ ‫خلق السموات و الارض و لا خلق انفسهم و ما كن ُ‬ ‫ما عيسى در آسمان كواه ما خضر و الياس هوا خواه ما رب لا تذرنى فردا و انت خير الوارثين‪b‬‬ ‫آمين رب العالمين‬ ‫خاتمة الكتاب در شرح وقايع سردابه على طر يق تفصيل مشتمل بر دو فصل فصل اول در‬ ‫‪5‬‬

‫شرح بعضى انفاس قدسئە ايشان كه در طر يق نا مسلوک بر ز بان ولايت بيان ايشان ميكذرانيدند‬ ‫و متعطشان بادئە طلب را ازان زلال كمال فايض و متأثر كردانيدند بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو مى كو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫خداوندم و بجانُ دل پيوندم به نسبت اين‬ ‫مؤلف كتاب كو يد تجاوز | الله عن سيئآته حضرت ِ‬ ‫‪10‬‬

‫مجرم سه مجلس خاص داشتند و هيج كسى ديكر را اين نسبت حاصل نبود اّولا ًدر ظاهر حرم‬ ‫و آن درس فقه و تفسير و حديث بود ثانيا خانٔە زليخا و در انجا بسعات سر رشته نسبت فايض‬ ‫و دولت مندى بودم ثالثا ً وقايع سردابه است كه در انجا باسرار وقايع نا مسلوک متلطف و‬ ‫متعطف مى كشتم جنانجه مفصلا در رسالٔە منظور يه مذكور كشته رضى الله عنها و عن آبائها‬ ‫الـكرام و سلم تسليما كثيرا كثيرا و در ين كتاب مراد مفصل وقايع سردابه است هر جه در ين‬

‫‪15‬‬

‫مدت با تو كفتيم و شنيديم در ين صحيفه نوشتيم براى خاطر همين خاتمه است يسقون من رحيق‬ ‫مختوم ختامه مسک و فى ذلـک فليتنافس المتنافسون‪ c‬بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ميكردانيدند ‪] B:‬كردانيدند ‪6‬‬ ‫آبا ‪; C:‬ابادها ‪] B:‬آبائها ‖ ‪] B: miss‬مذكور ‪13‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬فصل ‪4‬‬ ‫⟩در⟨ ‪] C:‬و ‪11‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬دل ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يد ‪9‬‬

‫⟩در ين ‪] C:‬است ‖ خاتر ‪] B-C:‬خاطر ‖ در ين صحيفه نوشتيم ‪] C miss:‬نوشتيم ‪15‬‬

‫‪c Qurʾān 83:25–26‬‬

‫‪] B: miss‬كتاب ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪16‬‬

‫صحيفه نوشتم⟨‬

‫‪b Qurʾān 21:89‬‬

‫‪a Qurʾān 18:51‬‬

‫‪86b‬‬

‫‪145‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫فر يد الدين محمد عطار هم رازى نيافت رسالٔە مظهر را كتابت فرمود ما نيز هم رازى و هم‬ ‫ز بانى نيافتيم رسالٔە مظهر العجايب | را براى تو نوشتيم نكر تا بكدام كوش ميشنوى و بكدام نفس‬

‫‪87a‬‬

‫طالب اين نفس مى باشى و بكدام حسبت جاذب اين نسبت ميشوى كه جبرئيل اين رمز را‬ ‫ت اين مسئله حيران شد و ميكائيل كيل قضا از كف بنهاد و ملـک‬ ‫نشناخت و اسرافيل در حقيق ِ‬ ‫‪5‬‬

‫الموت روزنامٔە اجل بكردانيد بايز يد كفته است تقليد به بدايت احوال ما صدقست و تقليد به‬ ‫نهايت احوال ما زندقه خوش رمز يست همان مثل است كهكفته اند قال اند را اكر ترابى تو‬ ‫بيرون آورده اند ترس و اكر تو بخود بيرون آمدۀ بترس و الله الهادى جون كاتب وحى مباش كه‬ ‫كفت هر جه محمد ميداند من نيز ميدانم و هر جه برو نازل ميشود بر من نيز نازل ميشود و مرتد شد‬ ‫جنانجه فرمود جل جلاله و لـكن من شرح بالـكفر صد را تقليد صحيح اقتداست اولئک الذين‬

‫‪10‬‬

‫هدى الله فبهديهم اقتده‪ a‬نه شايبٔە رسم و تقليد كه وظيفٔە عام كالانعام است اولئک كالانعام‬ ‫بل هم اضل سبيلا‪ b‬تجلى اسماى آدم را بوده و علم آدم الاسمآء | كلها‪ c‬و تجلى اخلاق مر محمد‬ ‫را مى فرموده و انک لعلى خلق عظيم‪ d‬تخلقوا باخلاق الله و تجلى افعال مر خاتم اوليا را خواهد‬ ‫بود كما هو المشهور اين وقايع مباركات متضمن مجموع اين تجليات و متناول تمامت اين حضرات‬ ‫ثابت كشتى و الله الهادى‬

‫‪15‬‬

‫اكنون آمديم بر سر وقايع سردابه ايشانرا دو سردابه بود يكى سردابٔە باغ حرم آنرا در ز ير‬ ‫حوض بطلسم بنا كرده اند حاليا جسد مبارک ايشان آنجا مدفون است نا معين است همجون‬ ‫مغارۀ س ُر من رآى ظاهر نشود الا بر كسيكه خدايش روزى كند و كذا مقابر اوليا الغيبي ّة فى‬

‫‪] B:‬ميشوى ‖ نسبت ‪] B:‬حسبت ‪3‬‬

‫بيافتم ‪] B:‬نيافتيم ‪2‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬زندقه ‖ ‪] C: miss‬احوال ‪6‬‬ ‫]محمد ‪8‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‪5‬‬

‫⟩نيافتيم⟨ ‪] C:‬رازى ‖ كتابيت ‪] C:‬كتابت ‪1‬‬ ‫كيل قضا←رفيقا ‪] B:‬قضا ‪4‬‬

‫ميشنوى‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ مترس ‪] C:‬بترس ‖ ‪] B: miss‬بيرون ‖ ⟩آورده⟨ ‪] C:‬بخود ‖ مترس ‪] C:‬ترس ‪7‬‬

‫عوام ‪] C:‬عام ‖ تشابه ‪] B:‬شايبٔە ‪10‬‬

‫‪] C: miss‬نازل ‖ ‪] C: miss‬ميدانم ‖ ⟩عليه الصلواة و السلام⟨ ‪B:‬‬

‫اين كلمٔە مبارک در نسخه ‪] A, 87b margin:‬س ُر ‪17‬‬

‫مرا ‪] C:‬مر ‪12‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‪11‬‬

‫أصل مكرر واقع شده اين سک دركاه موافق اصل نوشت و قال ابو الفتح رحمة الله يقال س ُرّ من رآى بضم‬ ‫السين و فتحها للمدينة المشهور بالعراق كذا نقل الامام النوادى كما فى فصل الخطاب لحضرت خواجه محمد‬ ‫الغيبة ‪; C:‬المغيبة ‪] B:‬الغيبي ّة ‖ پارسا قدس سره فى ذكر امام تقى رضى الله عنه‬ ‫‪d Qurʾān 68:4‬‬

‫‪c Qurʾān 2:31‬‬

‫‪b Qurʾān 25:44‬‬

‫‪a Qurʾān 6:90‬‬

‫‪87b‬‬

‫‪146‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ارض الله كلهم لا يظهر الا ما شاء الله و رفع اليه اجرا ً دوم سردابٔەكه در خانٔە حرم ساخته‬ ‫بودند دوازده ز ينه بود بجز زليخا و كلشكر كسى بران خانه اطلاع نداشت آنرا بيت الرحمة و‬ ‫بيت الوفا و بيت الس ِرّ ميخواندند خضر و الياس آنجا مى آمدند و عيسى آنجا نزول ميكرد و خواتين‬ ‫عصمت دران مقام صحبت ميداشتند فقير مجرم آنجا مى بودم سه ز ينه أول را به همراهى كلشكر‬ ‫‪5‬‬

‫نزول ميكردم سه ز ينٔە وسط را به همراهى زليخا فرود مى آمدم و در | ستٔە آخر ين بخود دست‬

‫‪88a‬‬

‫فقير را ميكرفتند و به سردابٔە درون ميبردند و من بعد هجكس محرم راز ما نبود مصراع‬

‫كس را وقوف نيست كه ما را جه حالت است‬

‫و الله الهادى تنبيه طلسم كهكفتم اسامى بسليمانيست نه تخيلات و توهمات حكماى يونانى و‬ ‫الله الموفق اكابر بخارى اشتباهى در احوال ايشان داشتند و اكابر خراسان بكل ّيتهم مّقر حال و‬ ‫‪10‬‬

‫مصّدق احوال كمال ايشان مى بودند و لو شاء الله لهديهم اجمعين‪ a‬و سبب مجادلٔە اين مجرم در اّول‬ ‫ملاقات بخذمت ايشان فى نفس امر همين اشتباه بود جون محرم سردابه شدم مرا معلوم شد كه‬ ‫ک و افترى بوده است كلام ايشان خلوص صدق و روش ايشان محض ⟩صواب⟨ تواب‬ ‫آن اف ِ‬ ‫و مقام ايشان حوالٔە نا مسلوک بوده است هر جه بر ايشان ميكذرانيدند كار ديكر بوده و آنجه‬ ‫مر ايشانرا منقلب ميكردانيده اثر ديكر مى داشته اقول مدعيانرا پس و پشت كردم و روى تو جه‬

‫‪15‬‬

‫بمذهب حقئە حضرت خداوندم آوردم آمنت بالله كما هو باسمائه و صفاته و قبلت جميع احكامه‬ ‫بيت |‬

‫‪88b‬‬

‫‪] B-C:‬اطلاع ‖ ‪] C: miss‬خانه ‪2‬‬ ‫‪] C:‬مجرم ‪4‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] C:‬ميخواندند ‪3‬‬

‫‪] C:‬هجكس ‪6‬‬

‫]بوده ‪13‬‬

‫نبود ‪] C:‬نداشت ‖ مطلع‬

‫⟩ز ينه⟨ ‪; B-C:‬نه ‪] B:‬ستٔە ‖ با ‪] C:‬به ‖ اوسط ‪] B:‬وسط ‪5‬‬

‫]نه ‖ ⟩از قبل⟨ ‪] B:‬كفتم ‪8‬‬ ‫‪] B-C:‬امر ‪11‬‬

‫آخيرا ‪] C:‬اجرا ً ‖ الله ‪] B-C:‬اليه ‖ يظهرون ‪] B-C:‬يظهر ‪1‬‬

‫با ‪] C:‬به ‖ محرم‬

‫‪] B: miss‬مصراع ‖ من ‪] B-C:‬ما ‖ ⟩هيجكس از⟨ ‪] C:‬راز ‖ ‪miss‬‬

‫حال ‪] C:‬احوال ‖ الهادى ‪] C:‬الموفق ‪9‬‬

‫⟩ديكر است⟨ ‪] C:‬تخيلات ‖ ‪B: miss‬‬

‫‪] B-C: miss‬تواب ‖ ثواب ‪] C:‬صواب ‖ رو يش ‪] C:‬روش ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ الامر‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪16‬‬

‫⟩است⟨ ‪C:‬‬

‫‪a Qurʾān 16:9‬‬

‫‪147‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خنده ُكر ئە عشاق ز جاى دكر است*‬ ‫تو توقع ز ك ِل كوزه كران ميدارى*‬

‫نا مسلوک جاذب و محرک باطن باشد و طبيبى ميبايد كه مواد فاسده را در يابد و مزاج سقيم‬ ‫را علاج كند ديكر هر جه فرمايد بندۀ فرمانيم و بهر جه اشارت كند سر افكندۀ در مانيم اما‬ ‫‪5‬‬

‫ب نبوت محاذى رحمان نا مسلوک ناشى از كلمٔە نبوت است‬ ‫ب حكما مجارى شيطانست و ط ّ‬ ‫طِ ّ‬ ‫نه از مخـترعات عقل عقلا متأثر است و نه از موهومات علوم حكما متوهم تا تهمت جهل برَ ُو‬ ‫ل‬ ‫ب تا ٍ‬ ‫نهى مكن مكن كه حديث صحيح بر ين ناطق كشته و خبر صريح بر ين جارى شده ر ُ ّ‬ ‫س الا فى كتاب مبين‪ a‬ر بما يود الذين كفروا لو كانوا‬ ‫يقراء القرآن و القرآن يلعنه و لا رطب ولا ياب ٍ‬ ‫مسلمين‪ b‬و الله الهادى‬

‫‪10‬‬

‫فمن تلـک الكلمات القدسية حكايت ز يرک افكار است مشتمل بر لطايف دقيقه و مبتنى بر‬ ‫فوايد كثيره و جون اين حكايت بغايت طو يل الز يل بود در ضمن دو مرقوم تقر ير يافت و الله‬ ‫الهادى المرقوم الاول فى تلـک الحكايت و وقايع | و آداب و قاعدۀ ايشان جنان بوده است كه هر‬ ‫كرا محرم حرم نا مسلوک ميكردانيده اند اين حكايت را پيش او تقر ير ميكرده اند اكر بحقيقت‬ ‫اين حكايت ميرسيده و يرا محرم ميساخته اند و الا بلطف و نيكو يى عذر ميخواسته اند جون‬

‫‪15‬‬

‫از سر تقصيرات اين مجرم در كذشتند و باطن ايشان به نسبت اين فقير صاف شد مرا بمجلس‬ ‫خاص اختصاص دادند و مفصل اين حكايت را كه مثال رموز نا مسلوک است پيش فقير‬ ‫تقر ير كردند همانا بحقيقت آن رسيده باشم كه مرا محرم سردابه ساختند من نيز پيش تو تقر ير‬ ‫ميكنم و ترا محرم حجرۀ نسبت ميكردانم لعل الله يحدث بعد ذلـک امرا‪ c‬و الله الهادى بيت‬

‫متحرک ‪] B-C:‬محرک ‪3‬‬

‫كوره ‪] C:‬كوزه ‪2‬‬

‫ب ‪5‬‬ ‫‪] B:‬طِ ّ‬

‫همانم ‪] C:‬مانيم ‖ فرمايد ‪] C:‬كند ‪4‬‬

‫‪] B:‬بر ين ‪7‬‬

‫ب ‖ حجت‬ ‫كليمه ‪] C:‬كلمٔە ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬رحمان ‖ مجارى ‪] B-C:‬محاذى ‖ لهب ‪] B:‬ط ّ‬

‫ل ‖ چزى ‪] B:‬خبر ‖ برو‬ ‫]وقايع ‪ 12‬تحر ير ‪] C:‬تقر ير ‖ ان ‪] C:‬اين ‪ 11‬ان ‪] C:‬فمن ‪⟩ 10‬القرآن⟨ ‪] B:‬تا ٍ‬ ‫]صاف ‪15‬‬ ‫‪] B:‬ميكنم ‪18‬‬

‫محـترم ‪] C:‬محرم ‪14‬‬

‫حكايت ‪] C:‬تقر ير ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬را ‖ كه ‪] C:‬كرا ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬مرا ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬همانا ‪17‬‬

‫بتفصيل ‪] B:‬مفصل ‪16‬‬

‫واقع ‪C:‬‬ ‫صادق ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ترا محرم حجرهء نسبت ميكردانم ‪] B miss:‬ميكردانم ‖ ميكردانم‬ ‫‪c Qurʾān 65:1‬‬

‫‪b Qurʾān 15:2‬‬

‫‪a Qurʾān 6:59‬‬

‫‪89a‬‬

‫‪148‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫نغزک نادان دختر ر بيع ابن كلابست از ملوک يمن فارس او را شاخ نكار كو يند ميفرمودند‬ ‫رحمها الله ز يرک افكار نه از انس است و نه از جن و نه از شياطين و نه از ملـک | نه از قوم بحر‬ ‫‪5‬‬

‫‪89b‬‬

‫و نه از خلق بر شبحى است از خلايق مكنون در نواحى شهر مدينة الاوليا اهل صريح او را كليه‬ ‫عمر خوانند و اهل اشارت او را مار افسار كو يند و اهل لسان او را ز يرک افكار كو يند هذا هو‬ ‫المشهور قصٔە جنان بودهكه ر بيع ابن كلاب را سه دختر بوده راضيه و مرضيه و عالمهكه شاخ‬ ‫نكار و نغزک نادان مكن ّات و ملّقب كشته روزى اين هر سه دختر پيش پدر آمدند و التماس‬ ‫تأهل كردند بشرط آنكه هر كه خوش آيد باَ و ُ رسند پدر كفت شما هر سه تيرى بيفكنيد تير هر‬

‫‪10‬‬

‫كدام كه بر نشانٔە تقدير راست رود آن شخص شوهر او باشد ايشان بران قضيه راضى كشتند‬ ‫روز ديكر انجمنى ساختند و هر كدام تيرى انداختند راضيه را پسر وز ير خواست و مرضيه را‬ ‫پسر امير نكاح كرد فاما تير عالمه در سوراخ مارى افتاد كبراى اشارت موافق كشتند و عالمه را‬ ‫بدان مار عقد بستند و لنعم ما قال حيث قال نظم‬

‫جون مور مى بندم مكر جون مار مى بو يم بسر*‬ ‫‪15‬‬

‫در غار غم دارم مقراى يار غار از عشق تو*‬

‫بالجمله بجهت وى خانٔە معين ساختند و اسباب و جهاز وى را آنجا نهادند عالمه دران خانه رفت‬ ‫و بر سر تخت قرار كرفت و مار نزديک تخت وى حلقه زد همٔە روز تا شب ميكر يست جون‬

‫يعنى حضرت امير على عز يزان ‪] A, 89a margin:‬ملـک ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪4‬‬ ‫كلته ‪] B-C:‬كليه ‖ شخصى ‪] B-C:‬شبحى ‪5‬‬

‫سمرقندى كه پير حضرت حسن قلى عز يزان خيوقى اند‬

‫]شاخ ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬قصٔە ‪7‬‬

‫او را←اوز ‪] C:‬را ‖ افسانه ‪] B-C:‬افسار ‖ ‪] C: miss‬مار ‪6‬‬

‫‪] C:‬كدام ‪10‬‬

‫بشرط آنكه ‪] C miss:‬آنكه ‪9‬‬

‫امير نكاح ‪] C:‬كرد ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬هر ‖ مكنيات ‪] B:‬مكن ّات ‪8‬‬

‫وز ير خواست←امير نكاح كرد ‪] C:‬خواست ‪11‬‬

‫بشاخ ‪B-C:‬‬

‫شدند ‪] B:‬كشتند ‖ ⟩شما⟨‬

‫⟩از⟨ ‪] B:‬عشق ‪ 15‬يابم ‪] B:‬بو يم ‪ 14‬بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‪ 13‬و اما ‪] C:‬فاما ‖ كرد←وز ير خواست‬

‫‪90a‬‬

‫‪149‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شب شد مردم بياراميدند حركتى دران مار پيدا شد و غلطى جند زد جوانى بيرون آمد جون‬ ‫صد هزار نكار كال ُد ّر فى صدف كالبدر فى شرف و با عالمه زفاف كرد بس كفت اى دختر اكر‬ ‫اين س ِر ظاهر شود عصاى فولاد تو سوزن كرد و موزۀ آهنينت برک سير شود مرا نيابى فعليک‬ ‫بالـكتمان اياک و كيد الاقران دختر قبول كرد و بر ين نسق با هم عمر ميكذرانيدند تا به سالى‬ ‫‪5‬‬

‫بر ين قضيه منقضى شد پدر و مادر ترک وى كرفتند و احباب و اقار يب قطع مصاحبت وى‬ ‫نمودند خواهران ز بان طعن و ملامت بر وى كشادند خدم و حشم از خذمت وى م ُت َنفَ ّر و‬ ‫متأذى كرديدند جنانجه بمرک وى راضى كشتند وى با اين همه صبر ميكرد و با مار افسار عمر‬ ‫ميكذرانيد و ميكفت مصراع‬

‫تو دوست باش كه از دشمنى خلق جه باک‬

‫‪10‬‬

‫روزى اختين با هم سكاليدند و كفتند يكى برو يم و بنكر يم كه عالمه در جهكار است و روز‬ ‫كارش با مار در جكونه است و جكونه ميكذرد بس بخانٔە عالمه ر ُخ نهادند عالمه را خبر شد‬ ‫مستقبل ايشان شد و ايشانرا بخانه در آورد و در خانه جاى نيكو بنشاند و شر يطٔە مردمى بجاى‬ ‫آورد ايشان ملتفت سفرۀ او نشدند و از كردۀ او ننک داشتند بس كفتند بيا و بر كوى كه كار‬ ‫تو باين مار جكونه است و صحبت تو با اين خار جكونه ميكذرد دختر اّول ا ِبا و امتناع مى نمود و‬

‫‪15‬‬

‫آخر از انجا كه عصيبت زنان ميباشد س ِر بر ايشان پيدا كرد و عهد قديم را بيک سو نهاد ايشان با‬ ‫هم تغام ُضى كردند و با هم كفتند اين امر غر يب و دقيقٔە عجيب است عنقر يب كار او بالا كيرد‬ ‫آنكاه با همه مغلوب و منكوب او باشيم احوط آن مى نمايد كه سخنى كو ييم و و يرا از ين سابقه‬

‫]شرف ‖ و البدر ‪] C:‬كالبدر ‖ الصدف ‪] C:‬صدف ‖ الدر ‪] C:‬كال ُد ّر ‪2‬‬ ‫‪] B-C:‬نيابى ‖ كردد ‪] B-C:‬شود ‖ آهنين ‪] B-C:‬آهنينت ‪3‬‬ ‫‪] C:‬نمودند ‪6‬‬ ‫‪] C‬ميكذرد ‪11‬‬

‫ع ‪] B: miss; C:‬مصراع ‪8‬‬

‫;شرايط ‪] B:‬شر يطٔە ‖ بجاى ‪] C:‬جاى ‪12‬‬ ‫]عصيبت ‪15‬‬

‫نزديک ‪] B-C:‬زفاف ‖ الشرف ‪C:‬‬

‫اقارب ‪] C:‬اقار يب ‖ ترک وى←وى ترک ‪] C:‬وى ‪5‬‬ ‫افسانه ‪] B-C:‬افسار ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬به ‪4‬‬

‫بيابى‬

‫كشودند ⟩و⟨ ‪] C:‬كشادند ‖ ‪miss‬‬

‫و روز كارش با مار در جكونه است و جكونه ميكذرد ‪miss:‬‬

‫مار ‪] B-C:‬خار ‖ با اين←باين ‪] C:‬اين ‪14‬‬ ‫‪] B: miss‬كه ‪17‬‬

‫‪] C: miss‬جند ‪1‬‬

‫⟩بارى⟨ ‪] C:‬كه ‖ وى ‪] B-C:‬او ‪13‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ تغامض ‪] B-C:‬تغام ُضى ‪16‬‬

‫شرط ‪C:‬‬

‫عصبت ‪; C:‬غفلت ‪B:‬‬

‫‪90b‬‬

‫‪150‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫محروم كردانيم تا پوسته ز بون و مطعون ما باشد و ما غالب و مرفة الحال زندكانى كنيم و بالجمله با‬ ‫عالمه كفتند امشب جون وى | در خواب شود تو صورت مار را بسوز تا بى صورت بماند و تو‬

‫‪91a‬‬

‫از سيرت وى متمت ّع و بر خوردار باشى و ايضا اً ز طعن و ملامت مردمان خلاص شوى دختر‬ ‫را اين سخن معقول نمود و اين روش دلپذير افتاد و قاسمهما انى لـكما لمن الناصحـين فدليهما بغروٍر‪a‬‬ ‫‪5‬‬

‫كسَيل كرد و خود منتظر كار بنشست بس جون شب در آمد جوان بيرون آمد و با‬ ‫اختين را ُ‬ ‫هم بخفتند دختر جوانرا غافل ساخت و صورت مار را بسوخت يخادعون الله و هو خادعهم‪b‬‬ ‫جون دور آتش بمشام جوان رسيد از خواب در جست و بطرف صورت نكاهكرده جون كار‬ ‫را تباه ديد بر هيأت كبوتر پرواز كرد و بر قبٔە روزن بنشست و خاتم خود بطرف دختر انداخت‬ ‫و كفت اى نغزک نادان اين جه بود كه كردى بسخن دشمنان از راه رفتى و عهد مرا فراموش‬

‫‪10‬‬

‫كردى و صورت مرا سوختى و دل مرا افكار كردى مرا صورت كم نيايد اما ترا وفاى عهد‬ ‫مى بايست اكنون عصاى فولاد را سوزن كن | و موزۀ آهنين را برک سير كردان شايد كه مرا‬ ‫بيابى اين بكفت و برفت هر جه بود اصلا نبود جنان روز كار با حلاوت در يک لحظه بيک‬ ‫سخن به حزن و كدورت تبديل يافت از ينجاست كه بزركان كفته اند خس را خار مى بينى در‬ ‫جشم ز يان دارد بيت‬

‫‪15‬‬

‫ز دوست هر كه نصيحت نكيرد اندر كوش*‬ ‫بكام دشمن اكر بينيش ز غم مخروش*‬ ‫نكفتمت كه جو پروانه دور باش از شمع*‬ ‫ولى جو آمد اكنون بر وغن خود جوش*‬ ‫قوله تعالى عذاب يوم عصيب اى يوم شديد تفسير ‪] A, 90b margin:‬وى ‖ با عالمه←عالمه را ‪] B:‬عالمه ‪2‬‬ ‫ولايت ‪] C:‬ملامت ‖ ممتع ‪] C:‬متمت ّع ‖ سرت ‪] C:‬سيرت ‪3‬‬ ‫⟩بعد ‪] C:‬بر ‖ ‪] B: miss‬را ‪8‬‬

‫بر ‪] C:‬در ‪7‬‬

‫سخنان ‪] B:‬بسخن ‖ ‪] B: miss‬كه ‪9‬‬

‫⟩او⟨ ‪] C:‬تا ‖ امام برهان الدين نسفى‬

‫بخفتيدند ‪] C:‬بخفتند ‪6‬‬

‫رو يش ‪] C:‬روش ‪4‬‬

‫⟩ و⟨‬

‫در ‪] C:‬بر ‖ ⟩شد و⟨ ‪] C:‬كبوتر ‖ هيئت ‪] B-C:‬هيأت ‖ ازان⟨‬

‫]كردان ‖ ‪] B: miss‬را ‖ ⟩خود⟨ ‪] C:‬آهنين ‖ فلاد ⟩خود⟨ ‪] C:‬فولاد ‪11‬‬ ‫قطعه ‪] B: miss; C:‬بيت ‖ است ‪] B-C:‬دارد ‪14‬‬

‫بصورت ‪] C:‬صورت ‪10‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬بينى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪13‬‬ ‫بكفتمت ‪] C:‬نكفتمت ‪17‬‬ ‫‪b Qurʾān 4:142‬‬

‫كن ‪B-C:‬‬

‫⟩نه⟨ ‪] C:‬اكر ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 7:21–22‬‬

‫‪91b‬‬

‫‪151‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اين رمز را با صاحب منظور يهكفته بودم نسنجيد و مرا بياد داد جون وقت آيد يادش دهى‬ ‫و الله الهادى رجعنا الى الحديث جون عالمه دانست كهكارش تباه شد و قاعدۀ بختش روى در‬ ‫ز بونى و سر نكونى نهاد قضا كار كرد و خصمان دست يافتند پيش پدر آمد و در زمين افتاد‬ ‫و بسيار بكر يست و واقعٔە ز يرک افكار و خديعٔە خواهران فجار را من اّوله و آخره تقر ير كرد و‬ ‫‪5‬‬

‫كفت اكنونكه مرا كار افتاد بى صحبت وى نتوانم بود و در فرقت وى زندكانى نتوانم كرد | هر‬ ‫جند نصيحتش كردند هيج سود نداشت آخر بجهت وى عصاى از فولاد و موزۀ از آهن ترتيب‬ ‫نمودند دختر عصا بر داشت و موزه در پوشيد دل در خداى بست بطلب ز يرک افكار سر در‬ ‫صحرا و بيابان نهاد و بز بان نو يد اين نشيد بر كشيد ميكر يست و ميكفت بيت‬

‫صبا بلطف بكو آن غزال رعنا را*‬ ‫كه سر بكوه بيابان تو دادۀ ما را*‬

‫‪10‬‬

‫و بالجمله مدتى طى بوادى ميكرد و سبيل كوه وادى مى بر يد تا بكلٔە اسبان رسيد كله بانرا ديد‬ ‫كه در نواحى اسبان سير ميكرد و اسب كله بهر طرفى ميجرانيد كفت ايها الرجل اين اسب كله‬ ‫ازان كيست جواب داد كه ازان ز يرک افكار دختر بو يى از مقصود باز يافت و نشانى از مراد‬ ‫باز دانست باطنش در اهتزاز و انجذاب در آمد و در ظاهرش اثر قلق و اضطراب ظاهر كرديد‬ ‫‪15‬‬

‫اما بلطيفٔە دانش خود را نكاه داشت و البته خود را بران نياورد و كفت نظم‬

‫بز بونى ‪] C:‬ز بونى ‪3‬‬

‫‪] B: miss‬روى ‖ كار ‪] C:‬كارش ‪2‬‬

‫آمد ⟩مرا⟨ ‪] C:‬آيد ‖ بسنجيد ‪] C:‬نسنجيد ‪1‬‬

‫‪] B:‬جند ‪6‬‬

‫‪] C: miss‬كرد ‖ الى ‪] B-C:‬و ‖ مكار ‪] C:‬فجار ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬خواهران ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬افكار ‪4‬‬

‫]داشت ‪7‬‬

‫از آهن ‪] B miss:‬آهن ‖ ‪] C: miss‬هيج ‖ نصيحت ‪] B-C:‬نصيحتش ‖ ⟩كه پدر⟨ ‪⟩; C:‬كه⟨‬

‫]نشيد ‖ ⟩بيت⟨ ‪] B:‬اين ‪8‬‬

‫⟩به⟨ ‪] C:‬خداى ‖ بر پاى ‪] C:‬در ‖ ⟩آهنين⟨ ‪] C:‬موزه ‖ دست كرفت ‪C:‬‬

‫‪] B:‬تا ‖ پوئيد ‪] C:‬بر يد ‖ بوادى ‪] B:‬وادى ‪11‬‬ ‫⟩است⟨ ‪] B:‬افكار ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ‪] C: miss‬ميكر يست ‖ بنشيد ‪B:‬‬

‫كله اسب← اسب كله ‪] B-C:‬كله ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬كله ‪12‬‬ ‫‪] B-C: miss‬نظم ‪15‬‬

‫⟩بان⟨ ‪] C:‬بكلٔە ‖ ‪miss‬‬ ‫انحراف ‪] B-C:‬انجذاب ‪14‬‬

‫‪92a‬‬

‫‪152‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كنون كار افتاده است سخت باش*‬ ‫بهر كار پيرائە بخت باش* |‬

‫‪92b‬‬

‫مصراع‬

‫مرغ ز يرک جون بدام افتد تحمل بايدش*‬

‫‪5‬‬

‫و بالجمله از كله بان پرسيد كه ز يرک را كه افكار كرده جواب داد كه نغزک نادان كفت اكر‬ ‫و يرا بينى جهكنى در حال اسبى را بسمل كرد و از پوست بر آورد و پاره و پارهكرد و كفت‬ ‫همجنين كنم آن شب انجا بود على الصباح ازانجا در كذشت مدت ديكر راه مى پيمود تا با شتر كله‬ ‫رسيد آنجا نيز همين كفت شنيد واقع شد بس از انجا در كذشت و با استر بان و پاده بان همين‬ ‫معاملهكرد و همان جواب شنيد بس راه مقصد پيش كرفت تا برمٔەكوسفندان رسيد با شبان نيز‬

‫‪10‬‬

‫همين معاملهكرد و همان جواب شنيد اما شبان را مرد كر يم يافت آن شب آنجا مقام كرد و خود‬ ‫را به نزديک او ظاهر كرد و از وى مقام ز يرک افكار و روش و مزاج اهالى و يرا استفسار نمود‬ ‫شبان هر جه ديده و دانسته بود بحضور وى تقر ير كرد و كفت بعد از سه روز ديكر بمقام وى‬ ‫خواهى رسيد فاما مادر بارِ زنكى دارد با تو عداوت مفرط دارد و ندانم تا كار تو جكونه شود‬ ‫و مهم تو | بكجا رسد و ديد كه عصاى فولاد سوزن كشته و موزۀ آهنين م ُْفر َط برک سير شده‬

‫‪15‬‬

‫و رخسارۀ ارغوانى زعفران كشته و يرا توشه و آب داد و دلش بر وى بسوخت و براه راست‬ ‫در آورد و سبيل مقام معهود بوى نمود و دقيقٔە بسيارش تعليم كرد و بطرف منزل باز كشت‬ ‫دختر اعتماد بر كرم على الاطلاق نموده سه روز ديكر دران كوه و بيابان سركردانى كشيد تا روز‬ ‫جهارم سواد منزلى ظاهر شد و لمعٔە مقصود هو يدا كشت و لنعم ما قال حيث قال بيت‬

‫مى ‪] C:‬پيمود ‖ ازان ‪] C:‬ازانجا ‪7‬‬ ‫مقصود ‪] B-C:‬مقصد ‪9‬‬ ‫]بارِ ‪13‬‬

‫تحت ‪] B:‬بخت ‖ بهر كار پيرائە←بهر كارى را به ‪] B:‬پيرائە ‪2‬‬

‫پاده بان ‪] C miss:‬بان ‪8‬‬

‫شتران ‪] C:‬شتر ‖ ‪] C: miss‬تا ‖ پيمود←برفت‬

‫‪] C: miss‬مزاج ‖ رو يش ‪] C:‬روش ‖ در ‪] C:‬به ‪11‬‬

‫‪] B-C: miss‬م ُْفر َط ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬آهنين ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬فولاد ‪14‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪18‬‬

‫⟩در⟨ ‪] C:‬شب ‖ ‪] C: miss‬را ‪10‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ندانم ‖ ‪; C: miss‬بر ‪B:‬‬

‫كشته ‪] C:‬كشيد ‪17‬‬

‫⟩وى⟨ ‪] C:‬ارغوانى ‪15‬‬

‫‪93a‬‬

‫‪153‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ت مقصد نا پديد*‬ ‫كر جه منزل بس خطر ناكس ُ‬ ‫هيج راهى نيست كورا نيست پايان غم مخور*‬

‫فان مع العسر يسرا ان مع العسر يسرا فاذا فرغت فانصب والى ر بک فارغب‪ a‬و بالجمله جهار باغ‬ ‫ديد كه بهشت از رفعت وى نشانٔە بود بلـكه از حشمت وى ترابٔە مى نمود حوضى ديد صد كز‬ ‫‪5‬‬

‫در صد كز آبش جون زلال كوثر و سنک ر يزه ها جون لآلئ و د ُر و ايوانى مملو از طيب عنبر و‬ ‫محلو بمشک اطفر جهار صفٔە ⟩روى در روى يكديكر باز كشيده و بر هر صفٔە مسندى⟨ انداخته‬ ‫نغزک بيامد و بر روى مسند بنشست و شكر | حق جل و علا بتقديم رسانيد كه بعد از كشيدن‬ ‫جندين رنج و تعب بمنزل مقصود باز رسيد و بمقام محمود باز پيوست بيت‬

‫منت ايزد را كه در در ياى نار *‬ ‫‪10‬‬

‫كرد راهى همجو خورشيد آشكار*‬ ‫آنكه بايد كرد رو يش را سياه*‬ ‫تو به بايد داد با جندين كناه*‬

‫فاما مى انديشيد كه مزاج ز يرک افكار با وى جكونه باشد و مى ترسيد كه با جندين خصم كه‬ ‫در ين مقام حاضر و ناظرند جه معاملهكند اما جاذبٔە هدايت متلاطم كشته بود و از سروش‬ ‫‪15‬‬

‫عنايت در كوش جانش نشيد وفا و نو يد صفا ميرسيد و لنعم ما قال حيث قال بيت‬

‫‪] B-C:‬اطفر ‖ مملو ‪] B-C:‬محلو ‪6‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‖ ‪] C: miss‬باز ‪8‬‬

‫لؤلؤ ‪] B:‬لآلئ ‖ اندر ‪] C:‬در ‪5‬‬

‫تقديم ‪] B:‬بتقديم ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬با ‖ باينها ‪; C:‬بابا ‪] B:‬فاما ‪13‬‬

‫ترانه ‪] B:‬ترابٔە ‖ ‪] B: miss‬كه ‪4‬‬

‫بر هر←بهر ‪] B:‬هر ‖ در روى ‪] C miss:‬روى ‖ اذفر‬

‫روشن ‪] B:‬رو يش ‪11‬‬

‫يار ‪] C:‬نار ‖ ديار ‪] C:‬در ياى ‪9‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪15‬‬ ‫‪a Qurʾān 94:5–8‬‬

‫‪93b‬‬

‫‪154‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫آنجا كه عنايت تو باشد باشد*‬ ‫نا كرده جو كردهكرده جون نا كرده *‬

‫اما ازان جانب ديكر جون ز يرک را آن حادثه پيش آمد و از نغزک نادان برنجيد و بمقام خو يش‬ ‫باز رسيد از غايت غم و اندوه بيمار شد و مادرش خواهرزادۀ خود را براى وى نسبت كرد و با‬ ‫‪5‬‬

‫نغزک نادان طر يق عداوت پيش كرفت و با صنم اعظم عهد بست كه اكر و يرا بيند از | سايه‬

‫‪94a‬‬

‫باَ آفتاب ان ندهد و ز يرک را خود هر كز در خاطر نمى كذشت كه نغزک نادان هر كز ياد او‬ ‫كند و اكر هم بكند نتواند كه بمقام او آيد اين كار نزديک او محال مى نمود و اين معنى را هر كز‬ ‫در خاطر خود راه نميداد و باز وجٔەكهتر ين دل نداشت و باين نسبت راضى نبود جرا كهكافره‬ ‫و از دين بيكانه بود دايم نغزک خود را ياد ميكرد و على الدوام با غم او عمر ميكذرانيد و ميكفت‬ ‫‪10‬‬

‫بيت‬

‫هزار خو يش كه بيكانه از خدا باشد*‬ ‫فداى يک تن بيكانهكاشنا باشد*‬

‫تا امروز كه نغزک بمقام او رسيد و بر روى آن مسند قرار كرفت قضا را كنيزک خاص ز يرک‬ ‫افكار آفتابه در دست به لب حوض آمد زنى را ديد بر روى آن مسند قرار كرفته و عصاى‬ ‫‪15‬‬

‫فولاد سوزن كشته و موزۀ آهنين برک سير شده كو يند آن كنيزک مؤمنه بوده و با ز يرک‬ ‫افكار محرمى داشت و تمامت احوال را از وى شنيده بود و در علوم مكنون رسوخ تمام داشت‬ ‫به فراست معلوم كرد كه و اين نغزک نادانست | كه خود را در كام نهنک انداخته و بطلب‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثه ‖ را آن←ازان ‪] B:‬آن ‪3‬‬ ‫هر كز ياد او كند←او را ‪] C:‬كند ‪7‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬خود ‪9‬‬

‫جون نا كرده←باشد ‪] C:‬كرده ‪2‬‬

‫‪] B-C: miss‬باشد ‪1‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‖ ‪] C: miss‬خود ‖ امان ‪] B-C:‬ان ‖ تا ‪] C:‬باَ ‪6‬‬ ‫‪] C: miss‬نسبت ‖ بآن ‪] B-C:‬باين ‪8‬‬

‫بر روى←بروى ‪] C:‬روى ‖ آب ‪] C:‬حوض ‪14‬‬

‫آمد ‪] B:‬آيد ‖ ياد كند‬

‫بر روى←بروى ‪] C:‬روى ‖ ‪] B-C: miss‬تا ‪13‬‬

‫‪miss‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ كشته ‪] C:‬شده ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬آهنين ‖ فلاد ⟩وى⟨ ‪] C:‬فولاد ‪15‬‬

‫‪94b‬‬

‫‪155‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ز يرک افكار بدين مقام رسيده بغايت متأثر شد و از غايت تعجب انكشت بد ندان كرفت اما‬ ‫خود را بدان نياورد و بانک با هيبت بر وى زد و كفت اى زن تو كيستى كه بجنين مقام با‬ ‫هول و فزع آمدى و بر جنان محل خطير نشستٔە نغزک از هيبت آواز وى بيهوش شد و ساعتى‬ ‫نيک دران بيهوشى بماند جون بهوش خود باز آمد كفت مهلا يا امت الله آهسته باش كه جان‬ ‫‪5‬‬

‫مرا بكداختى و دل مرا خراب كردانيدى از بهر خداى را كه مرا بكوى كه اين جه مقام است‬ ‫ف لـ ِک در ديار مكنون خداى را جه‬ ‫و اين مسند ازان كيست كنيزک متبسم شد و كفت ا ُ ّ‬ ‫دانند اين مقام ز يرک افكار است و اين مسند خاص اوست نغزک شادمان شد و كفت اى‬ ‫كنيزک ز يرک را كه افكار كرده كفت نغزک نادان كه خاک سياه بر سرش باد كفت اكر‬ ‫و يرا بينى جهكنى آفتابه را بر زمين زد و روى مالى كه در دست داشت پاره پارهكرد و كفت‬

‫‪10‬‬

‫بسان آفتابه | بر زمينش زنم و بسان روى مال پاره پارهكردانم نغزک جون اهل اشارت بود در‬

‫‪95a‬‬

‫آفتابه ماه جمال ديد و از رو يمال نو يد كمال يافت متبسم شد و كفت اى كنيزک بحق دينى كه‬ ‫دارى مرا نيازارى كه غر يبم و از راه دور بحاجت آمده ام آفتابٔە آب بمن دهكه از تشنكى جانم‬ ‫به لب رسيده و از غايت عطش جكرم كباب كشته جار يهكفت آفتابه ازان ز يرک افكار است‬ ‫با كسى نتوانم داد و لـكن جون سوكند عظيم دادى آفتابه را بتو دهم تا در دين خود حانث‬ ‫‪15‬‬

‫نشوم و در پيشٔە خود خائن نباشم و در عهد خود سست و ذليل نكردم اين بكفت و آفتابه را‬ ‫بعزت پيش داشت نغزک آفتابه را كرفت و جندانكه توانست آب خورد تا سيراب شد و به‬ ‫حالاكى خاتم معهود را در آفتابه زد و بدست كنيزک داد و كفت اى جار يه ظاهر آن است‬ ‫كه خواجٔە تو بدين آب دست خواهد شست اندک اندک در دست او آب مير يز تا با تو در‬ ‫خشم شود انكاه تمامت آب را بر يز كنيزک حاضر بود دانست كه مقصود | وى جيست اما‬

‫‪20‬‬

‫ندانست كه در آب جه نهاد متبسم شد و تاى نانى كه داشت بوى داد و بطرف حرم باز كشت‬

‫‪] B:‬خطير ‪3‬‬

‫برانجنين ‪; C:‬همجنين⟩در ين⟨ ‪] B:‬بجنين ‪2‬‬

‫در ياى ‪] B:‬ديار ‪6‬‬ ‫]زمينش ‪10‬‬

‫كردى ‪] B:‬كردانيدى ‪5‬‬

‫كز يد ‪] B:‬كرفت ‖ ‪] B: miss‬تعجب ‪1‬‬

‫⟩عبد الله⟨ ‪] B:‬الله ‖ سهلا ‪] C:‬مهلا ‪4‬‬

‫در ‪] B:‬بر ‖ و يرا←او را ⟩به⟨ ‪] C:‬و يرا ‖ ;و يرا←او را ‪] B:‬و يرا ‪9‬‬

‫‪] C:‬عظيم ‖ ليكن ‪] C:‬لـكن ‪14‬‬

‫بيافت ‪] C:‬يافت ‖ ‪] C: miss‬ديد ‪11‬‬

‫دست ‪] C:‬خواهد ‖ آفتابه ‪] B-C:‬آب ‪18‬‬

‫خطر‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬كرده ‪8‬‬

‫كنم ‪] C:‬كردانم ‖ زمين ‪C:‬‬

‫اين ‪] C:‬آن ‖ بر دست ‪] B:‬بدست ‪17‬‬

‫‪] C: miss‬تا ‖ ‪miss‬‬

‫⟩خود⟨ ‪] C:‬و ‖ بنهاد ‪] C:‬نهاد ‪ 20‬او ‪] B:‬وى ‪ 19‬خواهد←خواهد دست‬

‫‪95b‬‬

‫‪156‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جون بنزديک ز يرک رسيد بفرموده عمل نمود اندک اندک ازان آب در دست او مير يخت تا‬ ‫ز يرک با جار يه در خشم شد و كفت وى حک ترا جه بوده است جنين عمل ميكنى و بدين‬ ‫نسق آب در دست من مير يزى كنيزک تمامت آب را بر يخت خاتم معهود بر زمين افتاد و ز يرک‬ ‫خاتم خود را بشناخت كه در وقت ارتحال بطرف نغزک انداخته بود متعجب شد كنيزک را‬ ‫‪5‬‬

‫پيش طلبيد و سوكندش داد و كفت اى جار يه بحق سرى كه مرا بآنست راست كو يى كه‬ ‫بر لب آن حوض كيست و تو اين صنعت از بهر جهكار پيش آوردى جار يه كفت جانم فداى‬ ‫تو باد نغزک نادانست بطلب تو اينجا آمده بر سر فلان مسند نشسته و خود را بهواى تو در كام‬ ‫نهنک انداخته عصاى فولاد سوزن كشته و موزۀ اهنين برک سير شده و لنعم ما قال حيث‬ ‫قال بيت |‬

‫‪10‬‬

‫‪96a‬‬

‫همتم بدرقٔە راه كن اى طاير قدس*‬ ‫كه دراز است ره مقصد و من نوسفرم*‬

‫جون ز يرک ازان جار يه اين سخن بشنيد از شادى آن خبر بيهوش شد و جون بهوش خود باز آمد‬ ‫كنيزک را آزاد كرد مشروط بآنكه اين راز را از مادر او نهان دارد و بر آشنا و بيكانه پديد نكند‬ ‫بس بر خواست و بطرف حوض متوجه شد و جون به نغزک رسيد وى را در بدتر ين حال‬ ‫‪15‬‬

‫ى را در كنار‬ ‫يافت و جون جشم نغزک بر ز يرک افتاد شهقٔە بزد و از هوش برفت ز يرک س ِر و َ ْ‬ ‫كرفته و اشک از ديده روان ساخت و فرمود تا كلاب برو يش زدند تا بهوش آمد جون انجا‬ ‫مجال سخن نبود دستش بكرفت و از راه نقب حجرۀ خاص آورد و در فرو بست تا آشنا و بيكانه‬ ‫ندانند و فرمان داد كه غير از همان جار يهكسى بحجرۀ او در نيايد آنكاه يكديكر را در كنار كرفتند‬

‫آب در دست من←در دست من ‪] C:‬من ‪3‬‬ ‫‪] B-‬نادانست ‪7‬‬

‫‪] C: miss‬جار يه ‪6‬‬

‫‪] B:‬كن ‖ آه ‪] C:‬راه ‪10‬‬ ‫افكار ‪] B:‬ز يرک ‪15‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ بر ‪] B:‬با ‪2‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] B:‬راست ‖ ‪] B: miss‬اى ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫ز يرک ‪] C:‬بس ‪14‬‬

‫⟩وى⟨ ‪] C:‬فولاد ‪8‬‬ ‫نه ‪] B:‬و ‪13‬‬

‫⟩وى⟨ ‪] B:‬بفرموده ‪1‬‬

‫⟩آنكاه⟨ ‪] C:‬مير يزى ‖ آب‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬آمده ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫‪] B-C: miss‬باز ‖ ‪] C: miss‬خود ‪12‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬در ‖ بحجره ‪] C:‬حجرۀ ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬دستش ‪17‬‬

‫كر‬

‫⟩باز⟨ ‪] C:‬بهوش ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬فرمود ‪16‬‬

‫‪157‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و بسيار ميكر يستند و شكر حق جل و علا بتقديم رسانيدند كه از درد فراق و محنت مهاجرت‬ ‫خلاص يافتند آنكاه نغزک هر جه در ين سفر از نفع و ضرر بوى رسيده بود | مفصلا بحضور‬

‫‪96b‬‬

‫ز يرک تقر ير ميكرد ز يرک تبسم ميكرد و بشاشت مى نمود بس كفت اى يار مهر بان و اى سرمائە‬ ‫روح و روان مادر بارزنكى دارم كافره و از دين بيكانه است و در همٔە اين بلاد غير از من و‬ ‫‪5‬‬

‫اين جار يهكسى ديكر مسلمان نيست و مادر من والى بلاد مكنونست با تو طر يق عداوت پيش‬ ‫كرفته و خواهر زادۀ خود را با من نكاح كرده نكر تا با اين قوم جه ميكنى و با اين همه دشمن قوى‬ ‫جه معاملت ميسازى نغزک كفت اين همان مثل است كه بزركان كفته اند تا از جان نكذرى‬ ‫بجانان نرسى يفعل الله ما يشاء و يحكم ما ير يد و لنعم ما قال حيث قال بيت‬

‫جون شانه بز ير پاى تا سر نه نهى*‬ ‫‪10‬‬

‫هر كز بسر زلف نكارى نرسى*‬

‫ز يرک كفت جون كار جنين شد ترا تسليم حكم ما ميبايد بود هر جه ما اختيار كنيم ترا بران مى‬ ‫بايد رفت نغزک كفت بسبب يک نا فرمانى كهكردم كارم بدنجا رسيد اكر نا فرمانى ديكر كنم‬ ‫كارم بكجا رسد بيت‬

‫بخذمت ز بى جان سپردن آمده ام*‬ ‫‪15‬‬

‫تو زنده باش كه من بهر مردن آمده ام*‬

‫بس با هم عهد بستند | و پيمان نهادند و منتظر بنشستند تا بارزنكى كى در رسد و با وى جه معامله‬ ‫كنند كو يند مادر ز يرک هميشه در شكار بود آدم ميخورد و در هر جهل روز يک نو بت بديدن‬

‫‪] B:‬بشاشت ‖ تبسم ميكرد ‪] B-C miss:‬ميكرد ‪3‬‬ ‫‪] B-C:‬همه ‖ به ‪] C:‬با ‪6‬‬ ‫بخذمتت ‪] C:‬بخذمت ‪14‬‬

‫واليه ‪] C:‬والى ‪5‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بود ‪2‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬علا ‖ عز ‪] C:‬جل ‪1‬‬

‫از ين ‪] B:‬از ‖ برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‪4‬‬ ‫بدينجا ‪; C:‬بدانجا ‪] B:‬بدنجا ‪12‬‬

‫با شادى‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪8‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] B-C: miss‬در ‖ برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‖ ⟩آن⟨ ‪] B: miss; C:‬تا ‖ نشسته بودند ⟩كه⟨ ‪] C:‬بنشستند ‪16‬‬ ‫‪] B-C: miss‬هر ‖ ⟩برزنكى⟨ ‪] C:‬مادر ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪17‬‬

‫‪97a‬‬

‫‪158‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫پسر مى آمد و بجهت وى كوشت صيد مى آورد قضا را امروز روز سى و نهم بود جون امشب‬ ‫بكذشت و صباح جهلم در آمد ز يرک نغزک را بعلم مكنون جارو بى ساخت و در يک كوشٔە‬ ‫حجره پنهان كرد ناكاه زن بارزنكى در رسيد و بجهت پسر كوشت صيد آورد جون بخانه در آمد‬ ‫بوى آدمى بيكانه يافت كفت نخ نخ بوى ادمى بيكانه مى شنوم ز يرک كفت آدمى منم و اين‬ ‫‪5‬‬

‫كنيزک يكى را بخور تا سير شوى كفت يا بنى كوشت تو هم جون كوشت پستان من است‬ ‫يعنى خوردن كوشت فرزندان در دين ما حرام است آن روز و آن شب در انجا بود على الصباح‬ ‫فرزند را وداع كرد و بعزم شكار جهل روز بيرون رفت و نغزک نادان ازان مهلـكه خلاص‬ ‫يافت كو يند ز يرک مى توانست كه با مادر جهاد كند و اهل كفر را مقهور و مخذول كرداند‬ ‫اما هنوز فرمان آلهى نداشت و نيز نغزک را بطر يق مكنون تر بيت | ميكرد لا بد بهر صورتى و‬

‫‪10‬‬

‫صفتى ظاهر مى شد تا نغزک صاحب س ِر مكنون شود و در علوم آلهى كامل و راسخ كردد ولله‬ ‫الاسماء الحسنى فادعوه بها‪ a‬كو يند پنج نو بت نغزک را با زن بارزنکى ملاقات افتاد اّول وى را‬ ‫جاروب ساخت كما مّر و كرت دوم عصا و كرت سيوم سوزن و كرت جهارم سيب و كرت‬ ‫پنجم آبى و فى كل واحد منها حكمة ٌ بالغة لا يطلع عليها الا البالغون له خاتم اعظم و علم مكنون‬ ‫لا سحر و لا شعوزة كما زعمه و اكاذب الملاحدة و اكاهن الجبابرة و بالله التوفيق جون كار بد ُور‬

‫‪15‬‬

‫دراز كشيد ز يرک كفت هر جه باد اباد اين راز را بروى ظاهر مى بايد كرد و ترا به نسبت وى‬ ‫آشنا مى بايد ساخت نغزک كفت انا لله و انا اليه راجعون‪ b‬هر جه خواهى ميكن ترا بر جان من‬ ‫حكم است ما سر تسليم به نهاديم تا تقدير جيست جون كرت ششم بارزنكى بيامد و يرا در سردابه‬ ‫ز ير تخت خود پنهان كرد و آن روز و آن شب با مادر خوشى بر آمد على الصباح كه وقت رفتن‬

‫‪] B-C:‬بارزنكى ‖ زنان ‪] C:‬زن ‪3‬‬

‫‪] C: miss‬يک ‪2‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬بود ‖ ‪] C: miss‬روز ‖ ‪] B: miss‬مى ‪1‬‬

‫‪] B:‬بطر يق ‪⟩ 9‬كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪⟩ 8‬از ما⟨ ‪] C:‬يكى ‪ 5‬شنيدم ‪] C:‬شنوم ‖ بخ بخ ‪] B-C:‬نخ ‪ 4‬برزنكى‬ ‫‪] C miss:‬را ‖ شد ‪] B-C:‬افتاد ‖ برزنكى ‪] C:‬بارزنکى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪ 11‬شد ‪] B:‬شود ‪ 10‬بطرف‬ ‫]سحر ‪14‬‬ ‫‪] B:‬به ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬كرت ‖ ‪] B: miss‬كرت ‖ ‪] B-C: miss‬كرت ‖ ‪] B-C: miss‬كرت ‪12‬‬

‫وى را‬

‫كاهل ‪; C:‬اهل ‪] B:‬اكاهن ‖ ‪; C: miss‬الكاذب ‪] B:‬اكاذب ‖ شعور ‪] C:‬شعوزة ‖ شجرة ‪B:‬‬

‫‪] B-C:‬بارزنكى ‖ ‪] C: miss‬به ‪17‬‬

‫‪] C: miss‬من ‖ بكن ‪] C:‬ميكن ‖ ⟩كفت⟨ ‪] C:‬راجعون ‪16‬‬

‫‪miss‬‬

‫بخوشى ‪] B-C:‬خوشى ‖ ‪] B-C: miss‬آن ‪ 18‬برزنكى‬ ‫‪b Qurʾān 2:156‬‬

‫‪a Qurʾān 7:180‬‬

‫‪97b‬‬

‫‪159‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫وى بود كفت اى مادر جر يمٔە ظاهر شده است و من آن مجرم را در جوار و ز ينهار خود | كرفته‬

‫‪98a‬‬

‫ام و بكلمٔە امانش ايمن كردانيده ام اكر با من عهد كنى و سوكند خورى كه جوار مرا رد نكنى‬ ‫ق نيازارى و انكشتر ين ز ينهار بمن تسليم كنى من س ِرّ با تو بكو يم و آن مجرم‬ ‫و آن مجرم را بهيج طر ي ِ‬ ‫را پيش تو حاضر كردانم د َْمد َم َه پسر را بغايت دوست ميداشت كفت اى جان مادر جنين‬ ‫‪5‬‬

‫كنم كه تو ميفرمايى و با وى عهد كرد و با صنم اعظم سوكند خورد كه و يرا نكشد و نفرمايد‬ ‫و بهيج طر يق نيازارد اكر بمثل نغزک نادان باشد و انكشتر ين ز ينهار بدو تسليم نمود آنكاه ز يرک‬ ‫بسردابه در آمد و نغزک را كفت بسم الله و على عظمة الله بر خيز و بيرون آى جون بيرون آيى‬ ‫بر وى سلام كن كه اين قوم حق سلام را عز يز ميدارند و مترس كه خداى غالب كردانندۀ‬ ‫دوستان و مغلوب سازندۀ دشمنان است و الله غالب على امره و لـكن اكثر الناس لا يعلمون‪a‬‬

‫‪10‬‬

‫نغزک بحكم ز يرک از سردابه بيرون آمد فى الحال بر دمدمه سلام كرد جون جشم دمدمه بر وى‬ ‫افتاد متغير شد اما هيج نتوانست كفتن كه ز ينهار داده بود حق جل و علا | خوفى و رعبى از‬ ‫نغزک در دل وى پديد آورد آنكاه از ز يرک پرسيد كه اين آدمى كيست و از كجا آمده است‬ ‫ز يرک كفت يا ا ُمّاه اين نغزک نادانست كه س ِر مرا بر دشمنان ظاهر كردانيده و تن مرا در آتش‬ ‫سوخته و مرا ز يرک افكار ساخته اما بحق شير سفيد تو كه از وى خوشنود كشته ام و با وى‬

‫‪15‬‬

‫دل صاف كرده ام شرط مرا بجاى آورده عصاى فولاد سوزن كشته موزۀ آهنين برک سير‬ ‫كشته آنكاه همه را پيش آورد و با مادر نمود و كفت اى مادر آدميان تقصير جنان كنند و عذر‬ ‫جنين خواهند اى مادر آنجه بر وى كذرانيدند اّول شبهٔە شيطان بود و دوم كيد دشمنان بيت‬

‫]ايمن ‖ بكليمه ‪] C:‬بكلمٔە ‪2‬‬

‫در جوار و ز ينهار←خوار زار ‪] B-C:‬ز ينهار ‖ اين ‪] B:‬آن ‖ ‪] C: miss‬شده ‪1‬‬ ‫⟩و اين⟨ ‪] C:‬كردانم ‖ ظاهر ‪] B:‬حاضر ‪4‬‬

‫‪] B-‬الله ‪7‬‬

‫⟩جه⟨ ‪] C:‬اكر ‪6‬‬

‫‪] C:‬در ‪12‬‬

‫عز ‪] C:‬جل ‖ ‪] B-C: miss‬اما ‪11‬‬

‫با ‪] B:‬بحكم ‪10‬‬

‫‪] B:‬تن ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬و ‖ بر دشمنان← بدشمنان ‪] B:‬دشمنان ‪13‬‬ ‫]شرط ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬ام ‪15‬‬

‫جواب ‪] B:‬جوار ‖ ايمين ‪C:‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬خداى ‪8‬‬

‫⟩دمدمه⟨ ‪] B:‬آنكاه ‖ كرد ‪] C:‬آورد ‖ بر‬

‫با وى ‪] C miss:‬وى ‖ خشنود ‪] B:‬خوشنود ‪14‬‬

‫اى مادر←آينى ‪] B:‬مادر ‖ شده ‪] B:‬كشته ‪16‬‬

‫⟩و بالله⟨ ‪C:‬‬

‫جلد ‪; C:‬صورت‬

‫⟩وى⟨ ‪] C:‬آهنين ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬فولاد ‖ شروط ‪B:‬‬ ‫نظم ‪] C:‬بيت ‖ ⟩بود⟨ ‪] B:‬دشمنان ‪17‬‬ ‫‪a Qurʾān 12:21‬‬

‫‪98b‬‬

‫‪160‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫با كنهكاران بكو يم تا نيندازند دل*‬ ‫من وفاى دوست را در بيوفاى يافتم*‬

‫اى مادر بحق س ِر من بر تو سوكند كه دل مرا نكاه دارى و اين غر يبه را نيازارى كه بجهت‬ ‫من بسى رنج و ايذا ديده و زخم حوادث ايام كشيده و لنعم ما قال حيث قال بيت‬

‫‪5‬‬

‫هر انكو با تو دارد حق آبى*‬ ‫فراموشش مكن در هيج بابى*‬

‫بارزنكى از ين روش متحير شد و بايشان هيج نتوانست كفت اما قدرى ارزن با كنجيد جمع‬ ‫كرده و با خاک زمين بياميخت و با نغزک كفت اين را بى مادّتى و مدتى بروش علم مكنون‬ ‫از هم جدا ميبايد كرد اين بكفت و بعزم شكار بيرون رفت نغزک بيكبارهكى متحير شد و دران‬ ‫‪10‬‬

‫امر خطير در ماندهكشت ز يرک بيامد و كفت جرا نمى كو يى كهكلتٔە عمر بمرد و بروايت ديكر‬ ‫اسمى بر خواند و برانها بدميد فى الحال از هم جدا كرديدند جنانجهكو يى هر كز آميخته نبودند و‬ ‫نغزک و ز يرک بعيش و عشرت قرار كرفتند و به فراغ بال بطرب و كام رانى مشغول كشتند‬ ‫بارزنكى بر خلاف عادت معهوده بعد از سه روز ازان شكار باز آمد و جون بر كيفيت واقعه‬ ‫مطلع كرديد كفت اين كار تو نيست كار ز يرک افكار منست آنكاه قطعٔە از نمد سياه پيش او‬

‫‪15‬‬

‫نهاد و كفت اين را جندان بشو يكه سفيد كردد و بشكار رفت كو يند از ين همه مقصود وى آن‬

‫كه ‪] B miss:‬دل ‪3‬‬ ‫]بارزنكى ‪7‬‬

‫از ‪] C:‬در ‖ ‪] B: miss‬را ‖ دوستان ‪] B:‬دوست ‪2‬‬

‫⟩القصه كه اين⟨ ‪] C:‬بابى ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ابرام ‪; C:‬اندام ‪] B:‬ايذا ‪4‬‬

‫مادّتى و مدتى ←مدتى و بى ‪] C:‬مدتى ‖ بخاک ‪] B:‬خاک ‪8‬‬ ‫‪] C:‬بدميد ‖ بر اينها ‪] C:‬برانها ‖ ‪] B: miss‬بر ‪11‬‬

‫شد ‪] C:‬كرديد ‪14‬‬

‫دل‬

‫رو يش ‪] C:‬روش ‖ برزنكى ‪B-C:‬‬

‫‪] B: miss‬شد ‪9‬‬

‫]كشتند ‖ ‪] B: miss‬بطرب ‖ فارغ ‪] B:‬فراغ ‖ ⟩نشاط و⟨ ‪] C:‬و ‪12‬‬ ‫‪] B-C:‬كردد ‖ ⟩نمد⟨ ‪] C:‬اين ‪15‬‬

‫نيازارند ‪] B:‬نيندازند ‪1‬‬

‫برو يش ‪] C:‬بروش ‖ مادتى‬ ‫كو ييا ‪; C:‬كيا ‪] B:‬كو يى ‖ دميد‬

‫برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‪13‬‬

‫⟩و اين⟨ ‪C:‬‬

‫اين ‪] C:‬از ين ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ شود‬

‫‪99a‬‬

‫‪161‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بود كه نغزک را بحجت هلاک كند تا در | دين خود حانث نشود اما حق عز و علا و يرا نكاه‬

‫‪99b‬‬

‫ميداشت و در كنف حمايت خود محافظت مى نمود و حب ّذا ما قال حيث قال بيث‬

‫هر انكه جانب اهل وفانكه دارد*‬ ‫خداش در همه حال از بلانكه دارد*‬

‫‪5‬‬

‫و بالجمله ز يرک بروش همان علم نمد سياه را نيز سفيد كردانيد جون بارزنكى از شكار بيامد و‬ ‫بران دقيقه اطلاع يافت كفت اين كار تو نيست كار ز يرک افكار منست آنكاهكفت در خانٔە‬ ‫خواهرم جامه دانيست كذا و كذا آنرا براى من بيار و مقصودش آن بود كه خواهرش نغزک‬ ‫را هلاک كند و نغزک از ين حديث غافل بطرف مقام آن بارزنكى ديكر متوجه شد و ميكفت‬ ‫نظم‬

‫‪10‬‬

‫همه مرک را بو بينم پرُ جوان*‬ ‫بهكيتى نماند كسى جاودان*‬

‫ناكاه ز يرک برو باز رسيد و كفت بكجا ميروى نغزک كيفيت واقعه را تقر ير كرد و ز يرک‬ ‫سست و هم در دين خود نا درست‬ ‫بهم باز بر آمد و كفت اين ملعونه را نكر كه هم در دين ما ُ‬ ‫مذبذبين بين ذلـک لا الى هؤلآء و لا الى هؤلآء و من يضلل الله | فلن تجد له سبيلا‪ a‬آنكاهكفت‬

‫]بيث ‖ محفوظ ‪] B:‬محافظت ‪2‬‬

‫حق عز و علا←حضرت جلال حدايت ‪] C:‬علا ‖ ‪] C: miss‬كه ‪1‬‬

‫‪] C:‬نيز ‖ مكنون ‪] C:‬علم ‖ ‪] C: miss‬همان ‖ برو يش ‪] C:‬بروش ‖ ‪] C: miss‬ز يرک ‪5‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫‪; C: miss‬آنها را ‪] B:‬آنرا ‖ ‪] B: miss‬دانيست ‪7‬‬

‫برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‖ ⟩آن⟨ ‪] C:‬جون ‖ ‪miss‬‬

‫‪] C: miss‬بو ‪10‬‬

‫برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‪8‬‬

‫‪] C:‬برو ‖ ‪] C: miss‬ز يرک ‪12‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‪9‬‬

‫سست ‖ ‪] B: miss‬بر ‪ 13‬بدو‬ ‫⟩است⟨ ‪ُ ] C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 4:143‬‬

‫‪100a‬‬

‫‪162‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در ين راهكه ميروى منزل اّول خارستانست جون آنجا رسى بكوى بخ بخ جهكلستانيست منزل‬ ‫دوم كلستانيست بكوى جه خارستانيست منزل سيوم پل و يرانى است بكوى جه ابدانيست‬ ‫منزل جهارم ابدانست بكوى جه پل و يرانيست منزل پنجم آب شور است بكوى جه آب شير ين‬ ‫است منزل ششم آب شير ين است بكوى جه آب تلخ است منزل هفتم ديوار كجيست بكوى‬ ‫‪5‬‬

‫جه ديوار راستى است منزل هشتم ديوار راست است بكوى جه ديوار كجيست منزل نهم در‬ ‫مفتوحست آنرا بو پوش منزل دهم باب مسدود است آنرا بكشاى منزل يازدهم در پيش اشتر‬ ‫استخوان انداخته و در پيش سک كاه پراكنده كاه را پيش اشتر افكن و استخوانرا ⟩طعمٔە⟨‬ ‫پيش سک كردان آنكاه افسونى بوى تعليم كرد و كفت منزل دوازدهم بارزنكيست جون در‬ ‫ايى نخت بر وى سلام كن ميكو يد مرحبا لـ ِک بيا سر مرا شبش جوى در سر وى همه ماران و‬

‫‪10‬‬

‫كثر دمان اند آنها را بر ين افسون | هلاک كردان و يرا خواب خواهد برد مو يش فرق كن و بر‬ ‫ستون خانه محكم بند و جامه دانرا بكير و زود از خانه بيرون آى بهيج جانب التفات مكن تا بما‬ ‫رسى اين بكفت و برفت نغزک بهر جه مأمور شده بود بآن عمل كرد و جامه دانرا بر كرفت و‬ ‫زود از خانه بيرون آمد قضا را آن روز د ُختر بارزنكى حاضر نبود و اكر حاضر بودى هم كارى‬ ‫نتوانستى كردن جرا كه ز يرک تمامت طر يق سحر و كهانت را بر ايشان بسته بود جون بارزنكى‬

‫‪15‬‬

‫بران حادثه وقوف يافت آواز بر داشت و يا كلب خذ بها كفت جكونهكيرم كه در پيش من‬ ‫استخوان انداخته فقالت يا بعير خذ بها شتر كفت جكونهكيرم كه مرا سيركاهكردانيده و كذا‬

‫بخ بخ اين دو كلمٔە ايست كه عر بان در وقت شادى ميكو يند اين ‪] A, 100a margin:‬بخ ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬اّول ‪1‬‬

‫]جهارم ‪ 3‬آبادان است ‪] C:‬ابدانيست ‪⟩ 2‬اين⟨ ‪] C:‬بخ ‖ دو عبارت در حديث آمده است واضح باد‬ ‫‪] C:‬پوش ‪6‬‬ ‫]سک ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬جه ‪5‬‬

‫شور ‪] B:‬تلخ ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬پل ‖ ابادان است ‪] C:‬ابدانست ‖ ⟩پل⟨ ‪B:‬‬

‫‪; C: miss‬در ‪] B:‬طعمٔە ‖ ‪] B-C: miss‬پراكنده ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬است ‖ در ‪] B:‬باب ‖ بپوش‬

‫]جون ‖ برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكيست ‖ ⟩منزل⟨ ‪] C:‬دوازدهم ‖ بمنزل ‪] C:‬منزل ‖ ⟩انداز طعمه سک⟨ ‪C:‬‬ ‫‪] C:‬اند ‪10‬‬ ‫]بكير ‪11‬‬

‫شبوش ‪] B:‬شبش ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬ميكو يد ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬كن ‪9‬‬

‫⟩دران منزل⟨ ‪C:‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬مو يش ‖ ⟩و انكاه⟨ ‪] C:‬برد ‖ ‪] C: miss‬خواب ‖ ⟩بعد ازان⟨ ‪] C:‬كردان ‖ ⟩كه⟨‬

‫اين ‪] C:‬هم ‖ برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‪13‬‬

‫بر كرفت←بكرفت ‪] C:‬كرفت ‖ ‪] C: miss‬بر ‪12‬‬

‫كرفت ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ كه ‪] C:‬و ‪ 15‬برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‖ ‪] B: miss‬را ‖ تمت ‪; C:‬تمام ‪] B:‬تمامت ‪ 14‬همه‬ ‫⟩وى⟨ ‪] B: miss; C:‬كه ‖ ⟩من⟨ ‪] C:‬كفت ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬انداخته ‪16‬‬

‫‪100b‬‬

‫‪163‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫المنازل الباقية و تلـک اثنا عشرة مسايل من زخرف العلم و فيها تأو يل المتشابهات تأمل بس جون‬ ‫از همه خلاص يافت و جامه دانرا بياورد دمدمهكفت اين كار تو نيست كار ز يرک افكار منست‬ ‫بس خواهرزاده را بوى عروس كرد و بخانه آورد و در | ليلة الزفاف برد َه ُ انكشت نغزک را‬

‫‪101a‬‬

‫فتيله پيچيد و جراغ بر افروخت و در بيت الزفاف باز داشت و حكم كرد كه تا وقت فجر همجنين‬ ‫‪5‬‬

‫بر سر پاى باستد و داماد و عروس را خذمت كند نغزک جارۀ نداشت بر سر قدم ستاده بود‬ ‫فتيله بر سر انكشتانش ميسوخت و آتش لفظ قر يب بانكشتانش رسيده بود ناكاه قدرى ازان‬ ‫روغن بر جامٔە او بجكيد و ز يرک آن همه را ميديد و اغماض ميكرد تا نغزک جهكند جون و يرا‬ ‫بآن صفت بديد و عجز و بيجارهكى او را مشاهدهكرد و صبر و استقامت وى را در يافت و صدق‬ ‫و اخلاص او را دانست دلش بر وى بسوخت و بر غر يبى و بيجارهكى وى به بخشود و خاطر‬

‫‪10‬‬

‫بدو صاف كرد و از كردۀ او بكلى در كذشت و تو بوا الى الله جميعا ايها ]ايه[ المؤمنون لعلـكم‬ ‫تفلحون‪ a‬محل اجابت دعاست يک بار فاتحه و دوازده بار سورۀ اخلاص و سه بار آية الـكرسى‬ ‫و يكبار آمن الرسول خوانند سه بار لا حول كنند و پنج كرت درود فرستد و هر جه | توانند‬ ‫صدقهكنند شير ينى بهتر است آنكاه دعا كنند كارها بر آيد و عقبات مفتوح كردد و بالله التوفيق‬ ‫كو يند مقارن آن حال جهاد دارد شد جكيدن روغن را تقر يب ساخت و كفت اى نغزک‬

‫‪15‬‬

‫جامٔە تو سوخت نغزک از ين ⟩سخن⟨ متأثر شد و كفت اى مرد جانم سوخت اكر جامه سوزد‬ ‫جه شود مصراع‬

‫هر جه آيد بر سر فرزند آدم بكذرد*‬

‫همجنان ‪] B-C:‬همجنين ‪4‬‬ ‫‪] B:‬او ‪8‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكرد ‪7‬‬

‫‪] B:‬خوانند ‪12‬‬ ‫‪] C:‬جامه ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬را ‖ بر ‪] C:‬در ‪3‬‬

‫وى ‪] C:‬او ‪10‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪14‬‬

‫⟩اينها⟨ ‪] C:‬همه ‪2‬‬

‫انكشتش ‪; C:‬انكشت ‪] B:‬انكشتانش ‪6‬‬ ‫بخشيد ‪] C:‬بخشود ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬غر يبى ‪9‬‬ ‫شر بتى ‪] B:‬شير ينى ‪13‬‬

‫او ‪] C:‬جون ‪1‬‬

‫استاده ‪] B-C:‬ستاده ‪5‬‬

‫⟩نيک⟨ ‪] C:‬را ‖ آن‬

‫بار ‪] B:‬كرت ‖ ‪] B: miss‬كنند ‖ ‪miss‬‬

‫‪] B-C: miss‬مصراع ‪ 16‬بسوزد ‪] C:‬سوزد ‖ جانم‬ ‫‪a Qurʾān 24:31‬‬

‫‪101b‬‬

‫‪164‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ز يرک از ين سخن در هيج تاب در آمد و غيرت مردى در كار شد بر خواست و فتيله را‬ ‫از دستش فرا كرفت و بر ناصئە و بر ميان دو بستانش بوسه داد و فتح لها مفاتح الكل و سخر‬ ‫لها جنود الغيب و حفظناها ]حفظا[ من كل شيطان مارد‪ a‬و ما يعلم جنود ر بک الا هو و‬ ‫ما هى الا ذكرى للبشر‪ b‬بس كفت بسم الله و على مله محمد رسول الله دختر خاله را بكشت‬ ‫‪5‬‬

‫و پنج جيز ازان خانه بر كرفت جاروب و استره و سنک و سنت و شانٔە سر و آينيه آنكاه‬ ‫با نغزک بهم روى براه نهادند و بر صوب يمن متوجه كشتند و دل بر كرم آلهى نهادند اما |‬

‫‪102a‬‬

‫ازان جانب ديكر على الصباح دمدمه بيامد تا كيلين و پسر را بو بيند دختر را ديد كشته افتاده‬ ‫و پسر با نغزک بهم غايب شده در عقب ايشان افتاد و پى ايشانرا يافت جون نزديک بايشان‬ ‫رسيد جاروب را انداختند جنكل عظيم شد تا وى از انجا در كذشت ايشان مسافت را قطع‬ ‫‪10‬‬

‫كرده بودند جون باز بهم رسيدند سنک دست را انداختند كوه عظيم شد كرت ثالث شانٔە‬ ‫سر را انداختند خارستانى كشت كرت رابع استره را انداخت خار خسک كستر ده شد‬ ‫كرت خامس آينيه را انداختند نمودار دل بود بحر عظيم متموج شد ازان جهار منزل بروش‬ ‫مكنون در كذشت و در منزل دل فرو ماند و علم آنرا ندانست پسر را كفت از ينجا جكونه‬ ‫كذشتى كفت لا آله الا الله محمد رسول الله بارزنكى از ين سخن در خشم شد و پسر را دشنام‬

‫‪15‬‬

‫دادن كرفت ز يرک كفت ايزار خود را بر سنک و ر يک كن و در كردن خود بياو يز و‬ ‫از ين ⟩در يا⟨ در كذر دمدمه جنان كرد و در بحر قهر غرق شد و ايشان بسلامت | به يمن‬ ‫الغيث ‪] C:‬الغيب ‪3‬‬

‫دوستانش ‪] B-C:‬بستانش ‖ دشتش ‪] B:‬دستش ‪2‬‬

‫]آينيه ‖ ‪] B-C: miss‬سر ‖ ‪; C: miss‬دست ‪] B:‬سنت ‪5‬‬ ‫⟩از ‪] C:‬ازان ‪7‬‬

‫⟩متأثر شد و⟨ ‪] C:‬سخن ‪1‬‬

‫⟩خود⟨ ‪] C:‬خاله ‖ ‪] B-C: miss‬محمد ‪4‬‬

‫بنهادند ‪] C:‬نهادند ‖ ⟩بر بستند و⟨ ‪] C:‬آلهى ‖ طرب ‪] B:‬صوب ‪6‬‬

‫بيامد تا كيلين و ‪] B-C miss:‬بهم ‪8‬‬

‫آينه ‪B-C:‬‬

‫‪] C: miss‬دمدمه ‖ على الصباح ‪] B-C miss:‬الصباح ‖ اين⟨‬

‫]انجا ‪9‬‬

‫عقيب ‪] B-C:‬عقب ‖ پسر را بو بيند دختر را ديد كشته افتاده و پسر با نغزک بهم‬

‫]سر ‪11‬‬

‫راه ‪] C:‬را ‖ انجانب ‪C:‬‬

‫دفعه ‪] B:‬كرت ‖ ⟩آنكاه⟨ ‪] C:‬رسيدند ‖ ‪] C: miss‬باز ‪10‬‬

‫كستر ‪] B-C:‬كستر ‖ خشک ‪] B-C:‬خسک ‖ دفعه ‪] B:‬كرت ‖ ⟩پديد⟨ ‪] B:‬خارستانى ‖ ‪B: miss‬‬ ‫برو يش ‪] C:‬بروش ‖ نمود دار ‪] C:‬نمودار ‖ آينه ‪] B-C:‬آينيه ‖ پنجم ‪] B:‬خامس ‖ دفعه ‪] B:‬كرت ‪12‬‬ ‫‪] B:‬بر ‖ ⟩اى اماه⟨ ‪] C:‬كفت ‪15‬‬

‫برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‪14‬‬

‫جون ‪] C:‬جكونه ‖ پنجم ‪] C:‬دل ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬قهر ‪ 16‬از‬ ‫‪b Qurʾān 74:31‬‬

‫‪a Qurʾān 37:7‬‬

‫‪102b‬‬

‫‪165‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫رسيدند و تلـک الخمسه متسايلة من مكنون العلم فيها غوامض المقطعات تأمل و بالله التوفيق‬ ‫كو يند ر بيع ابن كلاب از غم دختر نا بينا كشته بود و مادر نغزک زار و نحيف شده بود‬ ‫جون بسلامت به يمن رسيدند ر بيع ابن كلاب بينا شد و مادر دختر تازه و جوان كشت‬ ‫نظم‬

‫ديده ام روشن شود آندم كه بينم روى دوست*‬

‫‪5‬‬

‫بوى يوسف سود دارد ديدۀ يعقوب را*‬

‫كو يند از حادثٔە ايشان دوازده سال كذشته بود و در ين مدت ر بيع ابن كلاب دختران و‬ ‫دامادان يک ديكر را نديده بود جون نغزک به پدر ملحق كشت جر يمٔە ايشانرا عفو كرد و با‬ ‫ايشان خوشى بر آمد ان رحمة الله قر يب من المحسنين‪ a‬نظم‬

‫بهشت اكر جه نه جاى كناهكارانست*‬

‫‪10‬‬

‫بيار بادهكه مستظهرم بر حمت او*‬

‫و اين حكايت بر مرقومات ديار و صحايف روزكار ازان دو يار بيادكار بماند بيت‬

‫زنده است كسى كه در ديارش*‬ ‫ماند خلفى بيادكارش*‬

‫مادر نغزک زار و نحيف ‪] C miss:‬بود ‖ كرديده ‪] B:‬شده ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪2‬‬ ‫]حادثٔە ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪7‬‬ ‫‪] B:‬نظم ‪9‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‪4‬‬

‫ابن كلاب ‪] C miss:‬كلاب ‪3‬‬

‫نمود ‪] C:‬كرد ‖ شد ‪] C:‬كشت ‖ ‪] C: miss‬يک ‪8‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪12‬‬

‫المسئلة ‪] C:‬متسايلة ‪1‬‬

‫شده بود‬

‫⟩با زن⟨ ‪] C:‬كلاب ‖ حاديثه ‪C:‬‬

‫تو ‪] B:‬او ‖ مستغرقم ‪] C:‬مستظهرم ‪11‬‬

‫بيت ‪miss; C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 7:56‬‬

‫‪166‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫لمؤلفه سلمه الله اين حكايت | بروايات متنوعه و اسانيد متعدده بنظر رسيده لـكن آنجه از ز بان‬

‫‪103a‬‬

‫خداوندم مسموع كشته بود حق صدق و محض صواب بود مرقوم كشت‬ ‫ولايت بيان حضرت ِ‬ ‫و بالله التوفيق بيت‬

‫تو كر مكارم اخلاق عالم دكرى*‬ ‫وفاى عهد من از خاطرت بدر نرود*‬

‫‪5‬‬

‫ر بنا آتنا فى الدنيا حسنة و فى الآخرة حسنة وقنا عذاب النار‪ a‬توفنا مع الابرار‪ b‬آمين رب العالمين‬ ‫المرقوم الثانى فى فوايد هذه القصة و لطايفها وهى ثمانية الفايدة الاولى ميفرمودند رحمها الله‬ ‫خلايق مكنون در بطون عالم غيب اند و در عالم خارج در سه موضع ظاهر ميشوند اول ماوراى‬ ‫جبل قاف و آن زمينى است بيضا جون نقرۀ خام در صحاح احاديث وارد كشتهكه حق عز و‬ ‫‪10‬‬

‫علا دران زمين جمعى از ملايكه آفر يده و كار ايشان آنست كه تا قيامت بر تارک جماعت لعنت‬ ‫ميكنند و در تفسير كبير و بحر العلوم مذكور است روز قيامت اين زمين بآن زمين محو ّل شود و‬ ‫ساهره ناِم آن زمين است قوله تعالى فاذا هم بالساهرة‪ c‬دوم ماوراى | جبل جين است دران سر‬ ‫زمين با قوم موسى مجتمع ميشوند و اين در مواسم حج خانه باشد سيوم در ميان جابلقا و جابلسا‬ ‫است و ان صحراى مدينة الاوليا است و بروايتى اين قصه دران صحرا واقع شده و اين روايت اهل‬

‫‪15‬‬

‫صريح است و بقولى از بطون عالم غيب لامع كشته و اين دقيقٔە اهل اشارت است اين را تحقيق‬ ‫لطيف است عنقر يب بيايد انشاء الله القصه آن جماعت همهكافرند و در ميان ايشان عقد و نكاح‬

‫خداوندم ‪2‬‬ ‫مذكور ‪] C:‬مسموع ‖ يعنى حضرت اغاى بزرک ‪ِ ] A, 103a margin:‬‬

‫بر ‪] B-C:‬از ‪1‬‬

‫]الثانى ‪7‬‬

‫بيت تو كر مكارم اخلاق عالم دكرى* وفاى عهد من از خاطرت بدر نرود* ‪] B-C miss:‬نرود ‪5‬‬

‫]است ‪11‬‬

‫المرقوم الثانى ‪B miss:‬‬

‫⟩روز⟨ ‪] C:‬تا ‖ اين است ‪] C:‬آنست ‪10‬‬

‫الاحاديث ‪] C:‬احاديث ‪9‬‬

‫زمينها ‪] B:‬زمين ‖ زمينها ‪] B-C:‬زمين ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫ساهره نام زمين است ‪] B, 80a margin:‬است ‪12‬‬

‫]است ‪ 14‬مراسم ‪] C:‬مواسم ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‪ 13‬درس كن قاف قيامت در ان قايم شود‬ ‫‪] C:‬لطيف ‪16‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ ‪] C: miss‬اهل ‪15‬‬

‫قضية ‪] C:‬قصه ‖ ‪] C: miss‬است ‖ ‪C: miss‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‖ تطبيق‬ ‫‪c Qurʾān 79:14‬‬

‫‪b Qurʾān 3:193‬‬

‫‪a Qurʾān 2:201‬‬

‫‪103b‬‬

‫‪167‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و توالد و تناسل باشد اما سفاح ⟩يعنى زنا⟨ نباشد نادرى از ايشان بجاذبٔە عنايت مخصوص كردد‬ ‫و بى هيج رنجى بكنج رسد اين طايفه اند كه در آخر الزمان بيرون آيند و با يأجوج و مأجوج‬ ‫حرب كنند و اكثر ايشانرا بكشند و هر جه از ايشان باقى ماند بادى ظاهر شود همه را در دوزخ‬ ‫اندازد تا خوراک مار قر يش شوند و اين مار قر يش آنست كه قبل از انكه دوزخ را بموضع او‬ ‫‪5‬‬

‫باز برند در دهان آن مار نهاده بودند و بالله التوفيق الفايدة الثانية ميفرمودند | رحمها الله دران‬

‫‪104a‬‬

‫زمين جشمٔە است كه آنرا عين الرحمه خوانند و قيل عين الرحمان جون مكنونى را بجاذبٔە عنايت‬ ‫بر كز ينند جبرئيل و اسرافيل را مر بى او كردانند تا و يرا بر سر آن جشمه برند تا غسل كنند جون‬ ‫بيرون آيد ميكائيل س ِرّى درد هانش دمد فى الحال صاحب سرّ مكنون شود فالمفتون صورت‬ ‫الابليسية و المشحون هيأت المحمدية من الاوليائية سبحانه ما و تو از مشحونانيم نه از مفتونان و‬ ‫‪10‬‬

‫بالله التوفيق الفايدة الثالثه ميفرمودند رحمها الله هاروت و ماروت بر علم مفتون مطلعند و بر طالع‬ ‫زهره اند فاما بر سر مشحون مطلع نيستند ما و تو هم سر مشحون دانيم و هم علم مفتون و بالله‬ ‫التوفيق الفايدة الرابعة ميفرمودند رحمها الله اين فوايد بر ز بان اهل صريح بود اهل اشارت كفته‬ ‫اند جون نغزک از بحر دل كذشت خود را بسلامت در يمن ديد همجنان نكر كه اّول بود بر‬ ‫وى تخت نشسته نه از مار نشان ديد و نه از مار افسار و خاتم اعظم بر دست او باقى دانست‬

‫‪15‬‬

‫كه آن همه هيج بوده طى بر وى واقع شده بس ِرّ خداى رسيده ايمان آورد | پنهان از پدر و مادر‬ ‫و هو على ما يشاء قدير و قصٔە وى جون قصٔە بلقياى اعظم است كه آيت مكنون از تور يت‬ ‫خواند حقيقت محمدى را در يافت بطلب محمد بر خواست طى برو واقع شد تمامت ديار مكنون‬ ‫سير كرد و بسرّ خداى رسيد بس بديار خو يش آمد نه از عفان نشان ديد و نه از بحور سليمان و‬ ‫هكذا حقيقة المعراجية و بالله التوفيق الفايدة الخامس ميفرمودند رحمها الله روزى على در ايام‬ ‫كه در ‪] C miss:‬در ‖ برسد ‪] C:‬رسد ‪2‬‬

‫‪] B-‬دوزخ ‪3‬‬

‫يعنى زنا ‪] C miss:‬زنا ‖ ‪] C: miss‬توالد ‪1‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ⟩الله الهادى⟨ ‪] C:‬و ‖ ‪] C: miss‬مار ‖ بردند ‪] B:‬برند ‖ ‪] B: miss‬باز ‪5‬‬ ‫‪] C: miss‬علم ‖ ‪] B: miss‬هم ‪11‬‬

‫در ‪] B:‬بر ‪10‬‬

‫صورت ‪] C:‬هيأت ‪9‬‬

‫‪] B-C:‬نكر ‖ بكذشت ‪] C:‬كذشت ‖ ⟩نادان⟨ ‪] B:‬نغزک ‪13‬‬ ‫]آورد ‪15‬‬

‫صورى ‪] B-C:‬س ِر ّى ‪8‬‬

‫⟩عليها⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪12‬‬

‫افسانه ‪] B-C:‬افسار ‖ مارى ‪] C:‬مار ‖ ⟩بودند⟨ ‪] B-C:‬نشسته ‪14‬‬

‫‪] B-C:‬بلقياى ‪16‬‬

‫بدوزخ ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬بود ‖ ‪miss‬‬

‫مادر و پدر ‪; C:‬دمدمه ‪] B:‬مادر ‖ ‪] B: miss‬پدر ‖ يعنى فايده را ‪A, 104a margin:‬‬

‫‪] C:‬على ‖ ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‖ الواجبية ‪] B-C:‬المعراجية ‪19‬‬

‫⟩از⟨ ‪] B:‬آيت ‖ بلوقياى‬ ‫⟩كرم الله وجهه⟨‬

‫‪104b‬‬

‫‪168‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خلافت خو يش بر منبر كوفه قصٔە معراج ميكفت يهودى آنرا منكر شد و بر لب آب رفت تا‬ ‫بخانٔە خود آبى برد غسل بخاطرش رسيد جون كرت اول غوطه زد خود را در ديار مكنون يافت‬ ‫و حق تعالى او را زنى كردانيد تا شبانى او را نكاح كرد هفت بجه آورد روزى بر لب آب آمد‬ ‫تا غسل كند جون كرت اول غوطه زد خود را در شهر كوفه يافت جامه در پوشيد و كوزۀ‬ ‫‪5‬‬

‫آب بر داشت تا بخانه برد جون بخانٔە رسيد زن خود را ديد كه هنوز آرد مى پزد تا خمير كند‬ ‫بمسجد آمد على را ديد كه هنوز بر سر منبر همان حديث | مى سر آيد بالفور معترف شد و ايمان‬

‫‪105a‬‬

‫آورد على كفت اى جاهل تا هفت بجه نياوردى بحديث معراج ايمان نياوردى در حديث ابو‬ ‫موسى اشعرى هست كه فرزندان وى بعد از جندكاه بكوفه آمدند و در كوفه ازان جماعت قبيلٔە‬ ‫سون ازان جماعت اند ميفرمودند رحمها‬ ‫ج ُّ‬ ‫ئيست اما از نظر خلايق مستور بهتانيه و بهسَانيه و ر َ‬ ‫‪10‬‬

‫الله مرا معلوم كشتهكه وى نمرده است و بر لب آب فرات زندكانى ميكند و تا قيامت حال او بر‬ ‫همين منوالست ميفرمودند رحمها الله شمر اكر جه بروايت اهل صريح مرده اما بعلم مكنون سک‬ ‫سياهيست بر لب آب فرات مى آيد تا آب خورد فرشتكان و يرا منع ميكنند جون باز ميكردد و‬ ‫آتش در تنش مى افتد و عطش در جانش كار ميكند و تا قيامت حال وى بر همين منوالست‬ ‫و بالله التوفيق ميفرمودند رحمها الله نا مسلوک نيز همجنين است جون به نهايت رسد بيند كه‬

‫‪15‬‬

‫كردى ازان بر دامن مقتدا نه نشسته و شناسد كه سفندانٔە از | حقوق شر يعت و طر يقت در‬ ‫ظاهر و باطن از ين متروک نكشته آن جيست و باعث و بادى اين جيست حقيقت وادى رحمتى‬ ‫وسعت كل شىء‪ a‬و الله الهادى و اليه انيب الفايدة السادسةكو يند آن دختر را ر بيع ابن كلاب‬ ‫به يكى از ملوک يمن نسبت كرد نعمان ابن منذر از نسل آن دختر است ميفرمودند رحمها الله‬

‫‪] B-‬بخانٔە ‪5‬‬

‫آورد ‪] C:‬زد ‪4‬‬

‫⟩كرم الله ‪] B:‬على ‪7‬‬

‫‪] B-C: miss‬هنوز ‖ ‪] C: miss‬كه ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬ديد ‪6‬‬

‫]فرات ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪10‬‬ ‫]فرات ‪12‬‬

‫⟩در ين ميان باز⟨ ‪] C:‬آورد ‪3‬‬

‫آمد ‪] B:‬رسيد ‖ ‪] C: miss‬خود ‪2‬‬

‫‪] B-C: miss‬بهسَانيه ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬تا ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ;وجهه⟨‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬مرده ‖ ‪] C: miss‬اهل ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪11‬‬

‫‪] B:‬كه ‖ بشناسد ‪] C:‬شناسد ‖ ‪] B: miss‬نه ‖ ‪] C: miss‬ازان ‪15‬‬ ‫‪] C:‬وادى ‖ ماوى ‪; C:‬وى ‪] B:‬بادى ‪16‬‬

‫⟩خود⟨ ‪C:‬‬

‫⟩روز⟨ ‪] C:‬تا ‖ فراط ‪B-C:‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪14‬‬

‫فراط ‪B-C:‬‬

‫‪] B: miss‬در ‖ سند دانه ‪; C:‬سندانه ‪] B:‬سفندانٔە ‖ ‪miss‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ ‪] B: miss‬آن ‖ ⟩وى از⟨ ‪] B:‬از ‖ ⟩بس⟨ ‪] B:‬منذر ‪18‬‬

‫⟩ايت و⟨‬

‫‪a Qurʾān 7:156; 40:7‬‬

‫‪105b‬‬

‫‪169‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بما رسيدهكه خاتم اعظم در خز ينٔە نعمان ابن منذر بوده بس از وى به بازان والى يمن انتقال‬ ‫كرده و جون بازان در سنٔە سبع من الهجرة بحضرت رسالت ايمان آورد آن خاتم را بجند جيز‬ ‫ديكر برسم هديه براى وى فرستاد نبى آنرا بوى سپرد از على بحسن انتقال كرد تبركا ًلا ارثا ًو از‬ ‫حسن بحسين رسيد و همجنين در ميان ائمه اهل بيت متداول ميبود تا بحسن عسكرى رسيد و‬ ‫‪5‬‬

‫اكنون با غرايب ديكر در غار س ُرّ من رآى پنهان است و جون وقت آيد ظاهر شود و بالله التوفيق‬ ‫الفايدة السابعة ميفرمودند رحمها الله سبب آن خاتم بود كه نغزک بمقام ز يرک راه برد و آن همه‬ ‫علامات و اسباب در راه ديد از اشتر و اسب و غير | ذلـک آن همه را ز يرک در راه وى نهاده‬ ‫بود تا نشان مقصد كم نكند و در راه دستى غلط نرود كذلـک تا خاتم ولايت پر در دست مر يد‬ ‫نباشد و در هر منزلى جذبٔە و احوالى از وى در باطن مر يد تصرفى نكند راه مراد كجا تواند بر يد‬

‫‪10‬‬

‫ن وداد كجا تواند رسيد نظم‬ ‫و به نشا ِ‬

‫كج مج مرد بحالت رندى كه در طر يق*‬ ‫ما را نشانهاست ازان شاه بى نشان*‬

‫و بالله التوفيق الفايدة الثامنة و هى التى نختم بها الفوايد و نتُ م بها المرقوم و فيها اللطايف و الاشارات‬ ‫اللطيفة الاولى ارزن و كنجيد و خاک زمين س ِرّ مواليد است كه ز يرک بروش آيت مكنون‬ ‫‪15‬‬

‫نغزک را ازان پاک ساخت تا از خبث مواليد پاک شود و از پليدى درون خلاص يافت‬ ‫‪] C:‬آن ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬رسالت ‖ ;⟩پناه صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬رسالت ‖ نموده ‪] B:‬كرده ‪2‬‬ ‫⟩رضى ‪; C:‬بعلى ‪] B-C:‬بوى ‖ انحضرت ‪] C:‬نبى ‖ ان ⟩حضرت صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬وى ‪3‬‬ ‫بحسن انتقال كرد تبركا ًلا ‪] C miss:‬حسن ‪4‬‬

‫‪miss‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] C:‬از ‖ الله عنه⟨‬

‫س ُ َرّ من رآى بضم ‪] A, 105b margin:‬س ُرّ ‪] C: miss 5‬ائمه ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬بحسين ‖ ارثا ًو از حسن‬ ‫]اشتر ‪ 7‬يافت ‪] B: miss; C:‬برد ‖ اين ‪] C:‬آن ‖ ⟩عليها⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪ 6‬السين و فتحها ط‬ ‫‪] B‬ولايت ‖ بزد ‪; C:‬نبود ‪] B:‬نرود ‖ دوستى ‪] B-C:‬دستى ‪8‬‬‫وداد يعنى ‪] A, 106a margin:‬وداد ‪10‬‬

‫شتر ‪] C:‬اسب ‖ ⟩از⟨ ‪] B:‬و ‖ اسب ‪C:‬‬

‫⟩او⟨ ‪] C:‬مراد ‖ كند ‪] B:‬نكند ‖ باشد ‪] B:‬نباشد ‪9‬‬

‫‪C: miss‬‬

‫]نتُ م ‖ هى التى ‪] C miss:‬التى ‪ 13‬راه ‪] B:‬شاه ‪ 12‬در حالت ‪] B:‬بحالت ‪] B: miss 11‬نظم ‖ دوست‬ ‫‪] C:‬بروش ‪14‬‬

‫نختم بها الفوايد و نتم بها المرقوم←يختم بها المرقوم و يختم بها الفوايد ‪] C:‬المرقوم ‖ نختم ‪B:‬‬

‫برو يش‬

‫‪106a‬‬

‫‪170‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫همجنين اندر همٔە قرآن در يازده موضع آيت مكنونست هفت مبين در سورۀ ياسين و سورۀ كوثر‬ ‫و سورۀ اخلاص و آية الـكرسى و آمن الرسول اقول ايشانرا مسخر بود مرا نيز مسخر است بتو‬ ‫بخشيدم و بالله التوفيق اللطيفه الثانية ميفرمودند رحمها الله | نغزک سهكار كرده بود كه در حق‬

‫‪106b‬‬

‫ز يرک خيانت بود اول عهد و يرا فراموش كرد آن كنجيد بود دوم سرّ وى را بر دشمنان ظاهر‬ ‫‪5‬‬

‫كردانيد آن ارزن بود سيوم صورت وى را بسوخت آن خاک بود بارزنكى آن همه را با هم‬ ‫بياميخت يعنى با اينها جهكنى ز يرک كفت كلتٔە عمر م ُرد آن همه از هم جدا شدند و هر يک به‬ ‫ى‬ ‫برزخ خود عايد كشتند يعنى آن از كوتاهى من بود كه بدان صورت بيرون آمدم م َن تزَ ِ يا يزَ ِ َ‬ ‫غيره ُ فان قيل لا قدرة عليه آن صورت بمرد و هر يک به برزخ خود روند لكل عمل رجال نمد‬ ‫سياه را سفيد كردانيد يعنى خاطر بدو صاف كردم نجت وى سفيد شد و شقاوت وى سعادت‬

‫‪10‬‬

‫كشت اولئک يبدل الله سيئآتهم حسنات‪ a‬اللطيفة الثالثة ميفرمودند رحمها الله كلتٔە ⟩عمر⟨ مظهر‬ ‫و مؤكل علم مفتون است و يرا مرک نيست كه ⟩مهلت⟨ يافته است لـكن جان وى در خصوص‬ ‫اين تعبيه است نه در كلمٔە ابليسيت | جرا كه آن علم مسنونست و اين اسم مفتون بس هر بار كه‬ ‫كو يى كلتٔە عمر مرد مفتون بمرد و طلسم بشكند باز زنده شود و خود را بيفشاند و بر خود لعنت‬ ‫كند هزار كلتٔە عمر ديكر پيدا شود تا بعقد طلسم و عمل مفتون مشغول كردند اما آن شكسته را‬

‫‪15‬‬

‫ت رحمتى غضبى و الله الهادى اللطيفة الرابعة ميفرمودند رحمها‬ ‫قطعا راست نتوانند كرد و سبق ُ‬ ‫الله در دوزخ جاهيست كه آنرا برء العمران كو يند ابن عمران از انجا پيدا شوند و بشهر مفتون‬ ‫در ايند باز دران جاه شوند و فرداى قيامت حشوى جهنم باشند همجنين يافته ايم در در ياى‬ ‫مكنون بيت‬

‫]بود ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة ‪] C:‬رحمها ‪3‬‬

‫‪] C:‬آن ‪7‬‬

‫بر ‪] C:‬به ‖ اين ‪] C:‬آن ‖ بيافت ‪] C:‬بياميخت ‪6‬‬

‫به برزخ←بر ‪] C:‬برزخ ‖ قدوه ‪; C:‬مده ‪] B:‬قدرة ‪8‬‬ ‫‪] C:‬بار ‖ ⟩كلمه⟨ ‪] B-C:‬اين ‪12‬‬ ‫نيز ‪] C:‬هزار ‪14‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‪18‬‬

‫آمن الرسول ‪] C miss:‬الرسول ‪2‬‬

‫برزنكى ‪] B-C:‬بارزنكى ‪5‬‬

‫ى ‖ همز بان ‪; C:‬بز بان ‪] B:‬تزَ ِ يا ‖ ‪miss‬‬ ‫⟩مدى⟨ ‪] B:‬يزَ ِ َ‬

‫ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪10‬‬

‫حال ‪] B:‬رجال ‖ برزخ‬

‫مفتونان ‪] C:‬مفتون ‖ بمرد ‪] C:‬مرد ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يى ‪13‬‬

‫خشب ‪] B:‬حشوى ‪17‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪16‬‬

‫⟩على⟨ ‪] C:‬رحمتى ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‖ كاه‬ ‫خود را ‪] C:‬تا ‖ در‬ ‫‪miss‬‬ ‫‪a Qurʾān 25:70‬‬

‫‪107a‬‬

‫‪171‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ب آفتابم آفتابا تو برو*‬ ‫آفتا ِ‬ ‫درچ َه ِ مشرق شو آنكه و َاد َر َا زندان من*‬

‫و الله الهادى اللطيفة الخامسة ميفرمودند رحمها الله در ابطال سحر و جادو يى هيج جيز بهتر ازان‬ ‫نيست كه نا مسحور كو يى كه هاروت و ماروت بمرده اند فى الحال سحر باطل شود جرا كه‬ ‫‪ 5‬كلمات ايشان كلام مفتونست انما نحن قتنة فلا تكفر‪ | a‬نا چار باين كلمه از هم فرو ر يزد و مسحور‬

‫‪107b‬‬

‫ازان بليه خلاص يابد ما تحـير به كرده ايم مراد حاصل شده و الله الهادى اللطيفة السادسة‬ ‫ميفرمودند رحمها الله ابليس وقتى در سجدهكاه خود يافت كه لعن الله على ابليس هزار سال بر‬ ‫خود لعنت ميكرد و نمى دانست كه جه ميكو يد انى اعلم ما لا تعلمون‪ b‬برء العمران ازان كلمه پديد‬ ‫آمد و اسامى مفتونه ازان اسم ظاهر شد و الله الهادى اللطيفة السابعة و هى التى نختم بها اللطيف‬ ‫‪10‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله ا ُنظر هذا عمُ رُ و ذلـک عمُ رُ عمُ رَ لا ينصرف بعلمية و عجمية فهو اسم المفتون و‬ ‫عمر لا ينصرف بعلمية و تقدير عدل فيه عن العام فهو علم المشحون ميفرمودند رحمها الله عمر سه‬ ‫كسونيت است يكى عدم انصراف بعلميت و عجميت و آن اسم مفتونست و دوم عدم انصراف‬ ‫است بعلميت و تقدير عدل از عامر و سيوم عدل تحقيقى و آنرا معدول بنفسهكو يند در حديث‬ ‫عبد الله ابن عمرو عبد الله ابن عمرو بن العاص | مذكور است كه آنحضرت در حق عمر فرمود يا‬

‫‪15‬‬

‫عمرو اسمک اسم الله الاعظم و مقرر است كه اسماى حسنى عام است و اسماى عظمى خاص‬ ‫فعدل بعينه عن حضرت الخصوص الى كلمة العموم فسمى عمر فوقع معدد لا بنفسه تحقيقا‬ ‫‪] B:‬كه ‖ با ‪] C:‬نا ‪4‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ و الله الهادى ‪] C miss:‬الهادى ‪3‬‬

‫شو آنكه←شوابكه ‪] B:‬آنكه ‪2‬‬

‫قوله تعالى حتى اذا بلغ مغرب الشمس وجدها تغرب ]‪] A, 107a margin: [Qurʾān 18:86‬تكفر ‪5‬‬ ‫]ميكرد ‪8‬‬

‫ميفرمودند رحمها الله ‪] C miss:‬الله ‪7‬‬

‫‪] C:‬رحمها ‪10‬‬

‫‪; C: miss‬مفتون ‪] B:‬ظاهر ‪9‬‬

‫‪] C:‬الله ‖ من ‪] B:‬عن ‖ عمرو ‪] C:‬عمر ‪11‬‬

‫فى عين حمئة اشعارى وارد ط‬

‫كليمه ⟩هر⟨ ‪] C:‬كلمه ‖ ⟩و نميدانست كه جه ميكرد⟨ ‪B:‬‬

‫عمُ رَ عمُ رُ ← عمرو عمرو ‪] C:‬عمُ رَ ‖ ⟩عليها كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة‬

‫]آنحضرت ‖ عبد الله ابن عمرو ‪] C miss:‬عمرو ‪14‬‬ ‫‪] A, 108a margin:‬فعدل ‪16‬‬

‫از ين ‪] C:‬ازان ‪6‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] B: miss‬در ‪13‬‬

‫اعظم ‪] B:‬عظمى ‪15‬‬

‫كونه ‪] B-C:‬كسونيت ‪12‬‬

‫⟩كه⟨‬

‫‪] B: miss‬حق ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪B-C:‬‬

‫]فسمى ‖ ‪] C: miss‬كلمة ‖ المخصوص ‪] B:‬الخصوص ‖ تعبيه ‪] B:‬بعينه ‖ بعدل ‪] B-C:‬فعدل ‖ ;يعدل‬ ‫عمرو ‪] C:‬عمر ‖ ⟩فمى⟨ ‪C:‬‬ ‫‪b Qurʾān 2:30‬‬

‫‪a Qurʾān 2:102‬‬

‫‪108a‬‬

‫‪172‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫فعدل عمُ رَ عن عمر بنفسه تحقيقا على قول المبرد و الزجاج و ان لم يكن على اوزان العدل و هو اسم‬ ‫الله سبحانه على الاكثر فعدل عن تعينّ ه حضرت الخصوص الى كلمة العلوم فسمى رمضان بقوله‬ ‫تعالى هر رمضان الذى انزل فيه القرآن‪ a‬لو كان نبّى ٌ بعدى لكان عمر محمد اسم خاص است و‬ ‫خلَ ّة ٍ ّ فذ و العرش محمود و هذا محمد و عمر اسم خاص است يا عمر اسمک اسم‬ ‫ش له من اسمه لت ِ‬ ‫ع َرَ ٌ‬ ‫‪5‬‬

‫الله اعظم فهو وجه الله الباقى الحق ينطق على لسان عمر و يحذركم الله نفسه و الله رءوف بالعباد‪b‬‬ ‫ميفرمودند رحمها الله دوكانٔە داشتم وى اين كلمه را مشير به سبب عمر ميداشت ما معنى اين را‬ ‫كفتيم و حقيقت آنرا باز نموديم ازان مذهب | پشيمان شد و ازان داعيه در كذشت نا مسلوک‬ ‫همجنين عنايتها دارد و الله الهادى و حسن مآب تنبيه بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو مى كو يم*‬ ‫‪10‬‬

‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫اين مختوم را هفت بار سبق خوانده ام و اجازت يافته ام اشارتها ديده ام بشارتها شنيده ام و‬ ‫خضر و الياس سلام ميكنند و عيسى ابن مر يم پيام ميرسانيد و امتازوا اليوم ايها المجرمون‪ c‬اليوم‬ ‫نختم على افواههم و تكلمنا ايديهم و تشهد ارجلهم بما كانوا يكسبون‪ d‬نياز فر يضه شد صدقه واجب‬ ‫كشت اسقاط مفقود شد تا ز يانهكردان آمد بلا بكردانيد سبحان ر بک رب العزة عما يصفون و‬ ‫‪15‬‬

‫سلام على المرسلين و الحمد لله رب العالمين‪ e‬اعوذ بالله من الشيطان الرجيم‬

‫خلَ ّة ٍ ّ ‪4‬‬ ‫متخلة ‪] C:‬لت ِ‬

‫‪] C: miss‬تعالى ‪3‬‬

‫مخفى ‪] A, 108a margin:‬مذهب ‪7‬‬

‫نفسه ‪] C:‬تعينّ ه ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪2‬‬

‫⟩كلمه⟨ ‪] B:‬اين ‖ تا ‪] C:‬ما ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‪6‬‬

‫المبنى ‪] C:‬المبرد ‪1‬‬ ‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪5‬‬

‫نماند كه در حديث آمده است كه آمد رمضان و رفت رمضان نكو ييد و كو ييد آمد شهر رمضان و رفت‬ ‫‪] B:‬پشيمان ‖ شهر رمضان كما فى تفسير كشف الحقايق امام برهان الدين نسفى يعنى قرشيكى رحمة الله ط‬ ‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬مر يم ‪ 12‬مرتبه ‪] C:‬بار ‪] B: miss 11‬بيت ‖ ‪; C: miss‬است ‪] B:‬تنبيه ‪ 8‬پشيمايان‬ ‫اعوذ بالله من الشيطان الرجيم ‪] B-C miss:‬الرجيم ‪15‬‬ ‫‪e Qurʾān 37:180–182‬‬

‫‪d Qurʾān 36:65‬‬

‫كشت ‪] B:‬شد ‪14‬‬

‫نماز ‪] C:‬نياز ‪13‬‬

‫‪b Qurʾān 3:30‬‬

‫‪a Qurʾān 2:185‬‬

‫‪c Qurʾān 36:59‬‬

‫‪108b‬‬

‫‪173‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بسم الله الرحمان الرحيم لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫خداوندم داير دواير عظمى و ناطق كلام تامة الـكبرى و وارث كلمة الله هى العليا‪ | a‬بودند و‬ ‫‪5‬‬

‫جعل كلمة الذين كفروا السفلى و كلمة الله هى العليا‪ b‬كلام ايشان از جنس كلام مجاز يب و‬ ‫مجانين نبود با شطح و تامات نمى مانست با زرق وكيد مطردّ نبود و با هزل و خرافات اشناى‬ ‫نداشت همه لطف و رحمت و علم و حكمت بود از در ياى ولايت ظاهر شده ايشان ناطق كلام‬ ‫مجرد بودند با مادّت و مدت كارى نداشتند پيوسته سباحت ايشان در عوالم مجردات بودى و‬ ‫هميشه ايابت در معدوم كلى واقع شد و على الدوام سباحت در در ياى مرج البحر ين يلتقيان‬

‫‪10‬‬

‫بينهما برزخ لا يبغيان‪ c‬ثابت بود بيت‬

‫اتهجر ليلى بالفراق حبيبها*‬ ‫و ما كاد نفس بالفراق تطيب*‬

‫و بالله التوفيق و منها مرا از قصٔە حمزه همان در افتاد كه عمر معدى كرب بر بوط ايشانرا نواخته‬ ‫اى در يغا اينجا كس نيست كه آش را نوشد و تا بر بوط را نواز و من دانستم كه مقصود ايشان‬

‫جعل كلمة الذين كفروا السفلى و ‪] C miss:‬العليا ‪5‬‬

‫داير و داير ‪] B-C:‬دواير ‪4‬‬

‫با ‪] B:‬زرق ‖ هست ‪] B:‬مانست ‖ طامات ‪] C:‬تامات ‪6‬‬ ‫;يعنى رجوع بعدم ‪] A, 109a margin:‬ايابت ‪9‬‬

‫با ‪] C:‬در ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪1‬‬

‫مجاز يت ‪] C:‬مجاز يب ‖ كلمة الله هى العليا‬ ‫خزافات ‪] C:‬خرافات ‖ زرق←ما رزون‬

‫سباحت باليا بنقطء واحده يعنى شناورى در آب ‪] A, 109a margin:‬سباحت ‖ امامت ‪; C:‬اقامت ‪B:‬‬ ‫]آش ‪14‬‬

‫انداخته ‪] B:‬نواخته ‖ بوت ‪] B-C:‬بوط ‖ سعد ‪] C:‬معدى ‪13‬‬

‫نظم ‪] B: miss; C:‬بيت ‪10‬‬ ‫بوت ‪] B:‬بوط ‖ آتش ‪B-C:‬‬

‫‪c Qurʾān 55:19–20‬‬

‫‪b Qurʾān 9:40‬‬

‫‪a Qurʾān 9:40‬‬

‫‪109a‬‬

‫‪174‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جيست و اين ديكران جرا نميدانند جاذبٔە عنايت در كار شد علاقٔە حب ّى در حركت آمد | كفتم‬

‫‪109b‬‬

‫سمعنا و اطعنا‪ a‬بيت‬

‫از قاف تا بقاف پرى آيدم به پيش*‬ ‫باشد دلم جو حمزه بمهر نكار خو يش*‬

‫‪5‬‬

‫بس سه روز آش بس خوردۀ خود را دادند و سه روز ديكر اتالٔە ارزن فرستادند سر معكوس‬ ‫تمام شد و اصول مذاهب معلوم كشت آش آن بوده است و بر بوط اين اكنون آمديم بر سر‬ ‫مسايل آش و بر بوط مجمل آن ايمان مجمل است و مفصل آن ايمان مفصل مؤمنم نه منافق معتقدم‬ ‫نه ناقل مخلصم نه مدعى مستدلم نه معتلل صديقم نه زنديق و هو اعلم بالمهتدين‪ b‬كلام ايشان سه‬ ‫وجه بود وجه مسنون و آن ولايت ازليست و وجه مشحون و آن حكايت لم يزليست وجه مفتون‬

‫‪10‬‬

‫و ان س ِر محمد و على است فيقول و بالله التوفيق و منها اى بسر ابجد ما ترا پسر ابجد مى شناسيم و‬ ‫از خاندان ابا جده ميدانيم و اكر نه جنانستى با بسر هند و كى مصاحبت مى كرديم و با علقٔە اغا‬ ‫ملـکه كجا مجالست مى نموديم و بالله التوفيق | و منها اى بسر ابجد بندۀ را بخصوص بر كز ينند و‬ ‫بر عباد رخصت دهند تا هر جه خواهد كند سلطان حوالٔە جنين كارها دارد در ين اثنا بخاطر‬ ‫مجرم رسيد كه اين را در قرآن و حديث هيج نظيرى باشد فى الحال خواندند كه و ر بک يخلق‬

‫مخفى نماند كه نام شر يف حضرت حافظ ‪] A, 109a margin:‬آمد ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬حركت ‖ آن ‪] B:‬اين ‪1‬‬

‫بصير قدس سره محمد بن خواجه هندو بن خواجهكلان بن محمد الحزارى المعروف بحافظ بصير الواعظ‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪ 2‬است قدس الله ارواحهم ايشان اغا ملـک نام داشته اند كما قال هذا الكتاب واضح باد‬ ‫]اين ‖ ;ان ‪] B:‬اين ‖ بوت ‪] B:‬بوط ‖ آتش ‪] B:‬آش ‪6‬‬ ‫]زنديق ‖ متعلل ‪; C:‬متقلل ‪] B:‬معتلل ‪8‬‬

‫پيش ‪] C:‬بمهر ‪4‬‬

‫بوت ‪] B:‬بوط ‪7‬‬

‫‪; C: miss‬آمدم ‪] B:‬آيدم ‪3‬‬

‫آش آن بوده است و بر بوط اين ‪C miss:‬‬

‫‪] B: miss‬ما ‖ اى بسر ‪⟩; C miss:‬ما⟨ ‪] B:‬بسر ‖ فنقول ‪] B-C:‬فيقول ‪10‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬ايشان ‖ زنديقم ‪B:‬‬

‫اغا ملـكه نام مبارک مادر حضرت حافظ ‪] A, 109b margin:‬ملـکه ‪12‬‬

‫عله ‪] C:‬علقٔە ‖ تا ‪] B-C:‬با ‪11‬‬

‫]عباد ‪ 13‬بصير است و نام پدر ايشان هندو خواجٔە حضارى است از توابع بخارا و قرشى است واضح باد‬ ‫عبادت ‪C:‬‬ ‫‪b Qurʾān 6:117; 16:125; 28:56; 68:7‬‬

‫‪a Qurʾān 2:285; 4:26; 5:7; 24:51‬‬

‫‪110a‬‬

‫‪175‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ما يشاء و يختار‪ a‬و علمناه من لدنا علما‪ b‬و من دخلهكان آمنا‪ c‬و انه لذو علم لما علمناه‪ d‬و فى الحديث‬ ‫ث آغبرَ لو اقسم على الله لابر ّه آنكاهكفتند اى بسر ابجد آيت مسنون ديكر است و كلام‬ ‫ب اشع ٍ‬ ‫رُ ّ‬ ‫مكنون ديكر ما اين سخن را از ز ُبرُ مكنون يافته ايم و آن س ِرّ حقيقت كنه داديست و لقد كتبنا‬ ‫فى الز بور من بعد الذكر ان الارض بعد يرثها عبادى الصالحون‪ e‬آنكاه متغير شدند و بكر يستند بنده‬ ‫‪5‬‬

‫ازان ركيكه پشيمان شد و بحقيقت كار ايمان آورد و نسبت در افتاد و ديكر امرى هر كز در‬ ‫خاطر خطور نكرد كفتند در امت سابقه حبيب نجار بود و در ين امت من و در آخر الزمان تو‬ ‫و فرزند تو مهدى ابن مهدى يا ليت | قومى يعلمون بما غفر لى ر بى و جعلنى من المكرمين‪ f‬و بالله‬

‫‪110b‬‬

‫التوفيق و منها اى پسر ابجد از جبرئيل پرسيدم كه بعد از رسول خليفهكيست فقال ابو بكر و از‬ ‫اسرافيل پرسيدم كه بعد از محمد خليفهكيست كدام است فقال هو العلى الاعلى دانستم كه ابو‬ ‫‪10‬‬

‫بكر خلافت نبوت مى داشته و هو اعم من الوراثة و على امام وراثت مى بوده و هو اخص من‬ ‫النبوة و بالله التوفيق و منها اى پسر ابجد عيسى ابن الله و عز يز ابن الله دقيقٔە مفتونست و روح‬ ‫الله و عبد الله وظيفٔە مسنون و كلمة الله كلام مشحون و كل واحد منها آية م ُنزلة ٌ آمنا بهكل من‬ ‫عند ر بنا‪ g‬و منها اى پسر ابجد كلام مفتون برد و كونه است اول آنجه از ابليس آموخته اند و‬ ‫وى از برء العمران فرا كرفته و هو محض الـكفر و ديكر آنجه از بر هاروت و ماروت نازل شده‬

‫‪15‬‬

‫و كما هو المشهور و هو الـكبيرة السحر خلافا للمعتزلة و بالله التوفيق و منها اى | پسر ابجد ابو بكر‬ ‫ضاه ُ ‪] A, 110a margin:‬لابر ّه ‪2‬‬ ‫بسيار ژوليده موى غبار آسود اكر قسم خورد بر الله تعالى اى لاب َرَ ّه لا َم َ ْ‬

‫لتصور البر ِّ يعنى سخن آن بنده ژوليده موى را خداى تعالى رد نميكند يعنى آن بنده مستحاب الدعوه است‬ ‫ترجمة الحديث بسيار موى پر يشانى است كه غبار اسود كرداند كرفتم خورد ‪] B, 110b margin:‬لابر ّه ‖ ط‬ ‫ز ُبرُ يعنى كتب سماوى زِ بر ‪] A, 110a margin:‬ز ُبرُ ‪ 3‬بر الله تعالى هر آينه اوا ميكرداند حاجت او را ؟ سره‬ ‫]جبرئيل ‪8‬‬

‫آوردم ‪] C:‬آورد ‖ پشيمان شد←پشيمان ام ‪] C:‬شد ‪5‬‬

‫⟩عليه ‪] C:‬محمد ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬اسرافيل ‪9‬‬ ‫‪] C:‬اعم ‖ نداشته ‪] B:‬داشته ‪10‬‬

‫ز ير ‪] C:‬ز ُبرُ ‖ هم احتمال دارد‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬رسول ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪C:‬‬

‫كدام است ‪] B miss:‬است ‖ ‪] C: miss‬كيست ‖ الصلوة و السلام⟨‬

‫]الله ‖ ⟩عليه السلام را⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ‪] C: miss‬پسر ‪ 11‬وارث ‪] C:‬وراثت ‖ الوارثة ‪] B:‬الوراثة ‖ الاعم‬ ‫]مسنون ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬الله ‪12‬‬

‫⟩كفتند⟨ ‪] C:‬الله ‖ ⟩عليه السلام را نيز⟨ ‪] C:‬عز يز ‖ ⟩كفتند⟨ ‪C:‬‬

‫‪] B-C: miss‬از ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬وى ‪14‬‬ ‫‪f Qurʾān‬‬

‫‪e Qurʾān 21:105‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬مفتون ‪13‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬الله ‖ ⟩است⟨ ‪C:‬‬

‫‪c Qurʾān 3:97‬‬

‫‪a Qurʾān 28:68‬‬

‫‪d Qurʾān 12:68‬‬

‫‪b Qurʾān 18:65‬‬

‫‪g Qurʾān 3:7‬‬

‫‪36:26–27‬‬

‫‪111a‬‬

‫‪176‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫پسر ابى قحافه است از بنى تميم و عمر پسر خطاب از بنى عدى و عثمان پسر عفان است از بنى‬ ‫ا ُمي ّه و على پسر ابى طالب مرا معلوم شد كه اين درجه فراست فى جنب الله است سخن ايشان‬ ‫كشتى نوح است و اصنع الفلـک باعيننا ووحينا‪ a‬و مقام ايشان جوديست مداد نصبين و معزولى‬ ‫ايشان از ين درجه ممتنع و بالله التوفيق و منها كفته اند مواثيق هفت است ما ميكو ييم نهُ است‬ ‫‪5‬‬

‫هذا هو الحق آن درتٔە اسم اوايل نود ُ نه نام است يتجلى للخلايق عامة و يتجلى لاِ َب ِى بكر خاصة و منها‬ ‫نا مسلوک از جهت ازالٔە مخـترعات عقلى و نفسى است نه از جهت محظورات شرعى و دينى‬ ‫عقلى و نفسى در شر يعت تصرف كرد و مذاهب اختلال يافت غوامض نا مسلوک مى بود‬ ‫عمر دانست و هيج نكفت ا ِتقوا فراسة المؤمن فانه ينظر بنور الله و منها مجذوب نا مسلوک اكر‬ ‫بدرجات نرسد بهشت خود ازان اوست هذا هو البلاغ ]البلؤا[ المبين‪ b‬و منها حقوق عباد باشد‬

‫‪10‬‬

‫بحج خاطر به ساقط شود و شايد كه نشود | لـكن لا محالة بتاز يانٔە ما ساقط شود اين از عنايتهاى‬ ‫ب غفور و منها سحرۀ فرعون كافر بود‬ ‫نا مسلوک است ان الله يغفر الذنوب جميعا‪ c‬امة ٌ مذنبة و ر ٌ‬ ‫و در كفر بمرده است من كل وجوه تقليد موسى ميكرد و صورت مثالى و يرا در بهشت اكر نا‬ ‫مسلوک به بهشت رسد جه شود و منها اى بسر ابجد كن لله فى الله و لا تكن عن الله على الله‬ ‫و فى حديث الدعاء اللهم كن لنا و لا تكن علينا و منها نا مسلوک ديكر است و نا مشروع ديكر‬

‫‪15‬‬

‫شش و منها نا مسلوک از حق فرا كرفتن است نه از‬ ‫نا مشروع كوشش است و نا مسلوک ك ِ‬ ‫خود و بخود كار بستن قياس مع الفارق است مستقيم نيست دليل مجزوم به مى بايد ميان عاشق‬ ‫و معشوق رمز يست كسى داند كه اشتر ميجراند بالله التوفيق اشتر ديدى نى و منها روزى جند‬

‫جودى كوهى است در ‪] A, 111a margin:‬جوديست ‪3‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬طالب ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪1‬‬

‫]مداد ‖ ]‪ [Qurʾān 11:44‬شام كشتى نوح در وى فرار كرفتهكما قال الله تعالى و استوت على الجودى ط‬ ‫نود ُ نه ‪] B-C miss:‬مخـترعات ‪6‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو ييم ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪4‬‬

‫نصيبين ‪] C:‬نصبين ‖ بداد ‪B:‬‬

‫‪] C:‬عمر ‪ 8‬نام است يتجلى للخلايق عامة و يتجلى لاِ َب ِى بكر خاصة و منها نا مسلوک از جهت ازالٔە مخـترعات‬ ‫]بتاز يانٔە ‖ ليكن ‪] C:‬لـكن ‪10‬‬ ‫فى الله ‪] C miss:‬الله ‪13‬‬ ‫]روزى ‪17‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬باشد ‖ برسد ‪] C:‬نرسد ‪9‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‖ ⟩رضى الله عنه⟨‬

‫⟩بردند⟨ ‪] B-C:‬بهشت ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‪12‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B:‬بايد ‖ ⟩است اينجا⟨ ‪] C:‬بستن ‖ خود ‪] B-C:‬بخود ‪16‬‬

‫نا ‪] B:‬ما ‖ تاز يانٔە ‪B:‬‬ ‫شش ‪15‬‬ ‫كشيش ‪] C:‬ك ِ‬ ‫‪B: miss‬‬

‫‪c Qurʾān 39:53‬‬

‫‪b Qurʾān 37:106‬‬

‫‪a Qurʾān 11:37; 23:27‬‬

‫‪111b‬‬

‫‪177‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫تن بسردابه در آمدند كه نه از انس بودند و نه از جن و نه از شياطين و نه از م َلـک آنكهكسى‬ ‫ايشانرا دستورى دهد و يا ايشان از كسى دستورى خواهند ايشان متغير شدند و كفتند اى و‬ ‫الله | خوش سخنى است آنكه خال ِد وليد با عز يزى كفته است كفر انک لا سبحانک انى رايت‬

‫‪112a‬‬

‫الله قداهانک ايشان متفرق شدند و بيرون رفتند و هيج احدى ايشانانرا نديد آن جماعت بعضى‬ ‫‪5‬‬

‫مرد بودند و بعضى زن پرسيدم اينها كيان بودند كفتند تاغوت كه شنيده عبارت از ين جماعت‬ ‫است آمده بودند تا جيزى پرسند جواب خود را شنيدند و رفتند آنكاهكفتند ترا نيز مثل اين‬ ‫واقعه خواهد بود و آنجنان بود كه در قر ئە بسمک از قراى بلدۀ كيش جنان ديدم كه نماز‬ ‫س پيش با من در آو يختند تا شايد كه نماز مرا و يران كنند اصلا و‬ ‫ميكذارم و جماعت زنان از پ ُ‬ ‫البة نتوانستند همه متفرق شدند و رفتندن نماز را تمام كردم دانستم كه اين اثمر همان واقعه است‬

‫‪10‬‬

‫و بالله التوفيق و منها اى بسر ابجد قرآن سى سپاره اند آيات مكنونه است اندر كتاب مكنون‬ ‫انه لقرآن كر يم فى كتاب مكنون لا يمسه الا المطهرون‪ a‬همٔەكتاب انبيا اندر لوح محف ُوظ نوشته‬ ‫شده است و قرآن كر يم اندر كتاب مكنون مرقوم كشته | اندر كتب آلهى خبر ازان آيت مرقوم‬ ‫است همٔە از پيغمبران دانند و مقر بان و صديقان شناسند ⟩آنجه⟨ آن بزرک دين كفته است در‬ ‫آسمان جهارم ديدم كه فرشتكان فلان آيت را به فلان ز بان ميخوانند آيت مكنونرا كفته است‬

‫‪15‬‬

‫قل هو الله احد‪ b‬و آية الـكرسى و آمن الرسول خز ينٔە آن فراتر از جملٔە عرش باشند بزرک ايشان‬ ‫روح الله است يعنى جبرئيل الله كه بوجه مكنون عطسٔە آدم را در مر يم وديعت نهاد و تا عيسى‬ ‫‪] A,‬الله ‪3‬‬

‫ايشانان ‪] B-C:‬ايشان ‖ ⟩كسى⟨ ‪] B:‬ايشانرا ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬كسى ‖ ⟩بى⟨ ‪⟩; C:‬نى⟨ ‪] B:‬م َلـک ‪1‬‬

‫يعنى نقش حدى ميكو يد شيخ سعدى عليه الرحمه ميفرمايد بيت نه بينى شتر بر حدى عرب ‪111b margin:‬‬

‫]خال ِد ‖ كه جونش برقص اندر آرد طرب شتر را جو شور ُ طرب در سر است اكر آدمى را نباشد خراست‬ ‫‪] B-C:‬ايشان ‪4‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ يعنى بت عزة ‪] B, 86b margin:‬عز يزى ‖ ولد ‪] C:‬وليد ‖ خاليد ‪B:‬‬

‫]تاغوت ‖ ;طاغوت ‪] A, 112a margin:‬تاغوت ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬پرسيدم ‪ 5‬ايشانرا ‪] C:‬ايشانانرا ‖ ايشانان‬ ‫بسمک ديه ‪] A, 112a margin:‬بسمک ‪7‬‬ ‫;‪] B: miss‬اثمر ‖ ⟩من⟨ ‪] B-C:‬رفتندن ‪9‬‬ ‫‪] B-C:‬محف ُوظ ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬انبيا ‪11‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ از ⟩ما⟨ ‪] B:‬تا ‪6‬‬ ‫آميختند ‪] B-C:‬آو يختند ‪8‬‬

‫طاعوت ‪; C:‬باغوت ‪B:‬‬

‫است در شهرسبز بخارا واضح باد‬

‫است ⟩اندر سپاره⟨ ‪] B-C:‬اند ‖ ⟩آيت⟨ ‪] B:‬سى ‪10‬‬

‫‪⟩; C: miss‬را⟨ ‪] B:‬ايشان ‖ بزركان ‪] B-C:‬بزرک ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪14‬‬

‫⟩آنرا⟨ ‪] B-C:‬از ‪13‬‬

‫اثر ‪C:‬‬

‫المحفوظ‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] C:‬مر يم ‪16‬‬ ‫‪b Qurʾān 112:1‬‬

‫‪a Qurʾān 56:77–79‬‬

‫‪112b‬‬

‫‪178‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از وى متولد شد و فى العطسة س ِر الله فهو عبد الله و روح الله كماهى و نايب وى روح اعظم‬ ‫است اسرافيل الله جبرئيل نايب اوست روح الامين است و روح القدس است اسرافيل خادم‬ ‫اوست روح الخفى است ميكائيل صاحب اوست نور النور است ملـک الموت قابض اوست‬ ‫كه مادة الحيواة است بعد از ليلة المعراج آن كتاب مكنونرا بدست جبرئيل فرستادند خاص‬ ‫‪5‬‬

‫براى وى و اهل | بيت وى جملة ً واحدة ً و آن اندر غار س ِرّ من رآى مدفونست و انجه قرامط‬

‫‪113a‬‬

‫ميكو يند كه محمد آيتى جند را از قرآن كرفته و بمصلحتى پنهان كرده تا بين الانام فتنه نشود از ينجا‬ ‫كرفته اند و اين قياس باطل است مستقيم نيست كو يند جون كر يمه و تخفى فى نفسک ما الله‬ ‫مبديه‪ a‬منزلى شد عايشه و فاطمه با هم كفتند اكر محمد جيزى از قرآن پنهان كرده بودى اين آيت‬ ‫بودى آنانكهكفته اند قرآن دوست هم از انجا كرفته اند اين نيز باطل است آن ز ُبرُ غيبى است‬ ‫‪10‬‬

‫در غيب جيزها بسيار باشد و كل شئ فعلوه فى الز بر‪ b‬تنز يل صحف شهادت است و اين يكى باشد‬ ‫و بالله التوفيق و منها اى بسر ابجد نا مسلوک دور از دين نيست در ظلمت خفى نور مبين است‬ ‫راز دار سلالٔە ماء وطين است فردا كه دين و شر يعت تمام بر ُو َد بنا مسلوک تر بيهكنند شمع و‬ ‫جراغ در شب سود كند ماه و كواكب در شب نور دهد صبح كاذب را صبح صادق غلبهكند‬ ‫آفتاب در روز مى باشد لا الشمس ينبغى لها ان تدرک القمر‪ c‬كلاه نوروزى | در نوروز بكار‬

‫‪15‬‬

‫آيد ر يش بد را داروى بد كفته اند آنرا قيامت خواهد كرد بايز يد آن مر يد را براى اين رخصت‬ ‫داد ما فى الضمير در طب النبى يافته ايم كه آنحضرت بول و دوغ شتر آميخته بمستسقى داده آن‬ ‫جيست ر يش بدو اين جيست دار وى بد لحم خنز ير را بسخن پر مغان خور يم و ثواب ميدانيم‬ ‫و شر بت تاريخ و آب ليمو را بسخن حكيم نميخور يم و كفر ميشناسيم و بالله التوفيق و منها دوزخ‬ ‫تاب جهل ما ندارد جزنا مؤمن فان نورک اطفاء نارى و منها معدۀ ما صفت معدۀ دوزخ كرفته‬

‫‪] B-‬اوست ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬اوست ‪3‬‬

‫القدوس ‪] B:‬القدس ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬اوست ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬الله ‪2‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‪7‬‬

‫⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫‪] C:‬منزلى ‪8‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‖ ‪] B: miss‬است ‪4‬‬

‫]غيبى ‖ رمز ‪] C:‬ز ُبرُ ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪⟩ 9‬عليه السلام⟨ ‪] C:‬محمد ‖ ⟩رضى الله عنهما⟨ ‪] C:‬فاطمه ‖ نازل‬ ‫⟩و لا اليل سابق النهار⟨ ‪] C:‬القمر ‪14‬‬

‫⟩لا بد⟨ ‪] B-C:‬بر ُو َد ‪12‬‬

‫⟩صلى الله عليه ‪] B-C:‬آنحضرت ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬النبى ‪16‬‬

‫يعنى كتاب غيبى ‪A, 113a margin:‬‬ ‫مرد ‪] C:‬مر يد ‖ ⟩اينجا⟨ ‪] B-C:‬آنرا ‪15‬‬

‫⟩جر يا⟨ ‪] B-C:‬جزنا ‖ ⟩نور⟨ ‪] C:‬جهل ‪19‬‬ ‫‪c Qurʾān 36:40‬‬

‫بد ‪] B-C:‬بدو ‪17‬‬

‫‪b Qurʾān 54:52‬‬

‫و سلم⟨‬

‫‪a Qurʾān 33:37‬‬

‫‪113b‬‬

‫‪179‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫است هل من مز يد‪ a‬تا قدم مصاحبت بر سر ما ننهد سير نشو يم مقصود وصول مجرم بود و منها‬ ‫دوزخ حرارت معنى جلالت جون آن معنى در وى كمال يابد سير شود و منها از سد يأجوج و‬ ‫مأجوج ·‪ -·-‬و سد اصطفا فيل بى نا مسلوک نميتوان كذشت سد يأجوج و مأجوج ظلمانى است‬ ‫آن مجاهده است | و سد اصطفا فيل نورانى است آن مشاهده است نا مسلوک بحر عميق است‬ ‫‪5‬‬

‫‪114a‬‬

‫بلعم باعور و بر صهيصاى زاهد مشتبه بودند بيفتادند فمثلهكمثل الكلب‪ b‬حسن قصاب متصوف‬ ‫بود نه در يافت هنوز در انتظار آنست كه شاه از شكار باز آيد نا مسلوک كار مخلصان نيست و‬ ‫المخلصون على خطر عظيم مار عقش كه جكر محمد را كز يده باشد محمود جه داند بيت‬

‫قد لدغت حي ّة الهوى كبدى*‬ ‫لا طبيب لها ولا راقى*‬

‫‪10‬‬

‫و لقد صرفنا فى هذا القرآن للناس من كل مثل و كان الانسان اكثر شئ جدلا‪ c‬بيت‬

‫تو جدل ميكنى اما جهكنى كر نكنى*‬ ‫كفت حق در حق تو اكثر شئ جدلا*‬

‫آنكاهكفتند و رب الـكعبة زهى زشت و ظلوم كه منم اين همه براى آن ميكو يم و اين همه بهانه‬ ‫ازان ميكنم تا بر مقتضاى نفس اماره عمل كنم و هيج كس مرا سخن نكو يد و ما ابرئ نفسى‬ ‫‪15‬‬

‫ان النفس لامارة بالسوء الا ما رحم ر بى ان ر بى غفور رحيم‪ d‬اى زليخا | و كلشكر من خود در‬

‫نشود ‪] B:‬شود ‖ سر ‪] B:‬سير ‖ ‪] C: miss‬يابد ‖ يعنى ‪] B:‬معنى ‖ جاذب ‪] B-C:‬حرارت ‪2‬‬ ‫‪] B:‬آن ‪4‬‬

‫در ‪] C:‬بر ‪1‬‬

‫و سد اصطفا فيل بى نا مسلوک نميتوان كذشت سد يأجوج و مأجوج ‪] C miss:‬مأجوج ‪3‬‬

‫سيسا ‪] B-C:‬صهيصاى ‪5‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪10‬‬

‫و سد اصطفا فيل نورانى است آن مشاهده است ‪] C miss:‬است ‖ ‪miss‬‬

‫‪] B-C: miss‬قد ‪8‬‬

‫بكز ير ‪] A, 114a margin:‬زليخا ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬بيت ‖ ⟩تا⟨ ‪⟩; C:‬با⟨ ‪] B:‬باشد ‖ عشق ‪] C:‬عقش ‪7‬‬

‫علوم ‪] B-C:‬ظلوم ‖ رشد ‪] C:‬زشت ‪13‬‬

‫و ‪] B:‬در ‪12‬‬

‫ايا ‪] C:‬اما ‪11‬‬

‫مار عشقت جكرى كباب ما را ميشناسد نه طبيب نه فسو نكر اين دوا را‬ ‫‪d Qurʾān 12:53‬‬

‫‪c Qurʾān 18:54‬‬

‫‪b Qurʾān 7:176‬‬

‫‪a Qurʾān 50:30‬‬

‫‪114b‬‬

‫‪180‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كرداب سياه افتاده ام و در ين جمجمٔە عر يض متحير مانده ام شما بارى بر كرانه باشيد تا هلاک‬ ‫نشو يد ايشانان كفتند ما بى تو عالم خشكى را جكنيم هر جه باد اباد خود را دران غرقاب سياه‬ ‫در افكندند و امان يافتند و من دخلهكان آمنا‪ a‬و منها حاجى محمد خبوشانى را بجهت سخنى در‬ ‫باب على و اهل بيت وى متهم ساختند و آن سخن در كتاب بزرک و نا مسلوک بود خواستند‬ ‫‪5‬‬

‫كه و يرا بسر منبر برند و ازان سخن بر كردانند من با خالوى خود كفتم وى شاكرد شما است و‬ ‫اكنون مقتداى خلق است اكر جنين كنيد وى تا به بند اصطفا فيل بخواهد كر يخت كفتند بس‬ ‫اين سخن را جكنيم من حقيقت آنرا باز نمودم معترف شدند و قبول كردند و آن بيجاره خلاص‬ ‫يافت اين ازان كردم كه خرقٔە شيخ شاه بيدوازى در ميان ايشانست و آن حق تست و خبر آن‬ ‫خرقه بصحبت نه پوسته و آن خرقٔە موسى است كه در حين وفات آنرا در تابوت سكينه وديعت‬

‫‪10‬‬

‫نهاده و بخت نصر آن تابوترا | بدر يا انداخته خضر آن خرقه را پيدا كرد و در وى پوشانيد كه‬ ‫ميدانست كه ازان محل بتو خواهد رسيد اكنون اكر ايشانرا در يابى با ايشان مؤدت ورزى حتى‬ ‫بانابت و ارادت پيش آيى تا در وقت امانت بتو رسد فهم من فهم بيت‬

‫راه صد دشمنى از بهر تو مى بايد داد*‬ ‫تا يكى دوست به بينم كه به پرسم خبرت*‬

‫‪15‬‬

‫و بالله التوفيق بيت‬

‫‪] B-‬بزرک ‖ ‪] B: miss‬وى ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬در ‪3‬‬

‫باد ⟩بعد ازان⟨ ‪] C:‬اباد ‪2‬‬

‫⟩عظيم⟨ ‪] B:‬جمجمٔە ‪1‬‬

‫]خود ‖ خال وى ‪; C:‬خاتوى ‪] B:‬خالوى ‖ ‪] C: miss‬بر ‖ بر سر ‪] C:‬بسر ‖ ‪] B: miss‬كه ‪5‬‬ ‫]بند ‖ ;تا به بند←باشد ‪] B:‬بند ‖ كنند ‪] C:‬كنيد ‖ ‪] C: miss‬اكنون ‪6‬‬

‫⟩بود⟨ ‪C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتم ‖ ‪C: miss‬‬

‫]بصحبت ‪9‬‬

‫بيدادوق ‪; C:‬بيداذوق ‪] B:‬بيدوازى ‪8‬‬

‫‪] C:‬نصر ‪10‬‬

‫در ين ‪] C:‬در ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‖ اين ‪] B:‬آن ‖ حجت ‪B:‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ انابت ‪] B-C:‬امانت ‪12‬‬

‫نخواهد ‪] B-C:‬بخواهد ‖ تا به بند←تا بند ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬حتى ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ‪] C: miss‬را ‖ النصر‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬به ‖ بو ‪] B:‬به ‪14‬‬ ‫‪a Qurʾān 3:97‬‬

‫‪115a‬‬

‫‪181‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫تو به نسبت منظورى تر بيت يافتى و محرم ولايت سردابه شدى و الا ادناى فقراى خانوادۀ مادر‬ ‫سابقٔە خذمت اعلا مى تواند بايد كه اين دقيقه را بدانى و شكر حق جل و علا بتقديم رسانى و‬ ‫‪5‬‬

‫به نسبت منظورى عّزه فر يقة نشوى و جون عماد الدين فضل الله نباشى جون و يرا ابرام كردند‬ ‫كفت كهكهنهكاغذ خود را كيرند قل بفضل الله و برحمته فبذلـک فليفرحوا‪ a‬المؤمنون و الله‬ ‫الهادى و اليه انيب‬ ‫ذكر نسبت س ِر روح و واقعٔە سنک صبر و مسايل ثلاثٔە غساله و لواحق آن از حضرت خداوندم‬ ‫پرسيدم كه قبل از | وصول مجرم حال و مأل حضرت خداوندم بر جه منوال بوده و پيش از‬

‫‪10‬‬

‫‪115b‬‬

‫ملاقات عنيف باين نسبت شر يف جكونه عمر ميكذرانيدند كفتند اى پسر ابجد اين درد عجايب‬ ‫جه َا افتاد و پرامن من جها رسيده‬ ‫است نغز پرسيدى تا با تو بكو يم و ترا آكاهكردانم بر سر من ِ‬ ‫آتش و آب نه بر داشت كوه و سنک تاب نياورده دارد درخت از هم فرو ر يخت مجذوب هم‬ ‫ز بان نيافتم آخر بيجاره شدم و با ابليس لعين س ِرّى در ميان نهادم آن لعين يارى مددكارى كرد و‬ ‫به دردمندى پيش آمد و براى من سنک صبر آورد تا اكنون بران سنک عمر ميكذرانيدم و با‬

‫‪15‬‬

‫وى راز و نياز مى كردم جون تو آمدى آن سنک غايب شد و بغيب المعانى انتقال نمود قد كان‬ ‫فى عماء ٍ اكنون تو سنک صبر منى با تو ميكو يم و از تو مى شنوم و هو العلى العظيم‪ b‬قالت رحمها‬ ‫الله سنک صبر سنكى است ابليس بران مطلع است و خز ينٔە آنرا بوى نموده اند تا هر كاهكه بى‬ ‫طاقت ميشود يكى از انها را در كاسٔە شير مى اندازد و بآن | راز ميكو يد تا شير خون ميشود و‬ ‫آن سنک شكاف شكاف ميشود و از درون وى سنک پارۀ سفيد بيرون مى آيد بر مثال ققنوس‬

‫]شكر ‪4‬‬

‫الا ادناى←اولاد الاولادى ‪] C:‬ادناى ‖ ;الا ادناى←الادنى ‪] B:‬ادناى ‖ ⟩اولاد⟨ ‪] B-C:‬و ‪3‬‬

‫و از ‪] B:‬دارد ‖ ‪] B: miss‬نه ‪12‬‬

‫اليه انيب ‪] C miss:‬انيب ‪7‬‬

‫‪] C:‬عماء ٍ ‖ عما اىر ننک كو يند ‪] A, 115b margin:‬عماء ٍ ‪16‬‬ ‫‪] C:‬سفيد ‪19‬‬

‫بكر يد ‪] B:‬كيرند ‪6‬‬

‫بدان ‪] B-C:‬بران ‪14‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪17‬‬

‫⟩حضرت⟨ ‪B:‬‬

‫‪] B: miss‬ز بان ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬تو ‖ عمد‬

‫⟩كه سفيد⟨ ‪] C:‬آيد ‖ ‪miss‬‬ ‫‪b Qurʾān 2:255; 42:4‬‬

‫‪a Qurʾān 10:58‬‬

‫‪116a‬‬

‫‪182‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كه جون ميسوزد ققنوس ديكر سر بر ميكند زهى درد ابليس زهى درد ابليس تا قيامت كار او‬ ‫همين است و اين جون مثل ما رافعى است جون كور ميشود بكياه با ديانش راه مينمايند بينا‬ ‫ميكردد كواشى كفته است فسبحان من ا َل ْه َم َه َما يتِ َذر الر بايح و بالله التوفيق‬ ‫واقعٔە سنک صبر قالت رحمها الله ملـک زادۀ قنشر ين را اتفاق سفرى افتاد و بطلب زن‬ ‫‪5‬‬

‫صاحب جمال از شهر خود بيرون آمد دولت يارى كرد و خدايش دست كرفت طى برو واقع‬ ‫شد بديار مكنون افتاد مكنونى بوى رسيد و اين حال بدانست سه تاى نان بوى داد مشروط‬ ‫بآنكه تا بآب نرسد هيج كدام را پاره نكند پسر قبول كرد و از وى در كذشت جون پارۀ برفت‬ ‫تشنه شد يكى را پارهكرد دخترى ازان بيرون آمد جون صد هزار نكار و آب طلبيد جون آب‬ ‫حاضر نبود فى الحال جان بداد پسر | از فعل خود پشيمان شد اما سود نداشت جون پارۀ ديكر‬

‫‪10‬‬

‫‪116b‬‬

‫برفت هوا تاختن آورد و حمي ّت جوانى در شود آمد شهوتش زور كرد ديكرى را پارهكرد دختر‬ ‫ديكر بيرون آمد بهتر ازانكه اّول بود و آب طلبيد جون آب حاضر نبود وى نيز جان بداد پسر لا‬ ‫حول كرد و در يغ بسيار خورد جون پارۀ ديكر برفت باز شهوتش غلبهكرد ثالث را پارهكرد دختر‬ ‫ديكر بيرون آمد كامل الجسد سليم الاعضا صالح الحواس حنيف النفس لطيف تراز و اوليَ ْن و‬ ‫آب طلبيد جون آب حاضر نبود دختر متحير فرو ماند اما آب نزديک بود دختر را بر دوش‬

‫‪15‬‬

‫كرفت و جون مرغ مى پر يد تا بصد حليه بآب رسيدند دختر آب خورد و طعام نوشيد و شكر‬ ‫حق جل و علا بتقديم رسانيد آن روز آنجا بودند و روز ديكر در راه در آمدند و شتاب ميكردند تا‬ ‫جوان به جهار باغ پدر خود رسيد دقيقه قالت رحمها الله الشهوة تميت القلب و الس ِرّ عطشان عن‬ ‫ماء المؤدة و صحبة الرجال كهذه القصه | فاياک و الاسد و اياک و ان تحذف و الله الهادى اما‬ ‫با كياه ‪; C:‬تا كياه ‪] B:‬بكياه ‖ ‪] B-C: miss‬مثل ‪2‬‬ ‫‪] B miss:‬الله ‪4‬‬

‫ققنوس كه جون ميسوزد ‪] B-C miss:‬ميسوزد ‪1‬‬

‫فسبحان من الهمهما يتذر الر بايح← فسبحان ما الهم بالعذر الراريح ‪] C:‬الر بايح ‪3‬‬

‫طى برو←برو طى ‪] B-C:‬برو ‖ رفت ‪] B:‬آمد ‪5‬‬

‫اتفاقا ‪] B-C:‬اتفاق ‖ قشر ين ‪] C:‬قنشر ين ‖ رحمها الله‬

‫⟩راه⟨ ‪] C:‬پارۀ ‪7‬‬

‫بر وى ‪] C:‬بوى ‖ بر وى ‪] C:‬بوى ‖ ببلاد ‪] B:‬بديار ‪6‬‬

‫]صد ‖ ‪] B: miss‬جون ‪8‬‬ ‫‪] C:‬تاختن ‪10‬‬

‫⟩راه⟨ ‪] C:‬ديكر ‖ سودى ‪] B-C:‬سود ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬آب ‖ ‪] C: miss‬جون ‖ بصد ‪B:‬‬

‫‪] C:‬ديكر ‪ 12‬از آنجه ‪] B:‬ازانكه ‖ ‪] C: miss‬ديكر ‪ 11‬سر ‪] B:‬شود ‖ بر ‪] B:‬در ‖ ⟩صفت⟨ ‪] B:‬و ‖ تافتن‬ ‫‪] C: miss‬مرغ ‪15‬‬

‫وى ‪] C:‬و ‖ اول ‪] B:‬اوليَ ْن ‖ ⟩روى⟨ ‪] B-C:‬و ‪13‬‬

‫شهوت ‪] B-C:‬شهوتش ‖ ⟩راه⟨‬

‫‪] C:‬عن ‖ يميت ‪] C:‬تميت ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ واقعه ثالث ‪] C:‬دقيقه ‪17‬‬

‫‪] C: miss‬حق ‪16‬‬

‫القضياة ‪] B-C:‬القصه ‪ 18‬طعن‬

‫‪117a‬‬

‫‪183‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از ين جانب جون به جار باغ رسيدند آنجا حوض طلسم بود كه ق ُد َما ساخته بودند و كليد آنرا‬ ‫در كّفٔە كلمٔە بسم الله الرحمن الرحيم نهاده بودند حاصل دختر را بر سر درختى بنشاند و خود‬ ‫بشهر رفت تا مردم را خبر كند تا دختر را بتجمل بشهر برند و بر دلش فراموش كشت كه پر‬ ‫جهار باغبانرا خبر كند قضا را كنيزک جادو از بلاد كشمير دران همسايكى مقام داشت بى بى‬ ‫‪5‬‬

‫وى نيز جادو يى بود قضا را آنروز آن كنيزک آفتابه در دست بلب حوض براى آب آمد ناكاه‬ ‫عكس دختر را در آب ديد پنداشت كه حسن اوست آفتابه را بر زمين زد و بطرف خانه باز‬ ‫كشت جون پارۀ برفت از بى بى خود بترسيد بيامد تا آب برد باز عكس دختر را در آب ديد ⟩و‬ ‫ازان⟨ خود پنداشت آفتابه را بر زمين زد و كذلـک الغرور و لا يغرنكم بالله الغرور‪ a‬جون كرت‬ ‫ثالث آفتابه را بر زمين زد دختر آن همه را ميديد بر حماقت او بخنديد جنانكهكنيزک و يرا بديد‬

‫‪10‬‬

‫در جمال وى | متحير شد به فراست بدانست كه اينجا س ِرّى هست و معلوم كرد كه حر يفى و يرا‬ ‫اينجا نشانيده است و بجهت كارى رفته كفت از بهر خداى را فرود آى تا سرت بشو يم دختر‬ ‫سليمه بود فرود آمد كنيزک شاد شد و او را در حوض طلسم انداخت و به جادو يى خود را‬ ‫بر هيأت او بيار است در موضع او قرار كرفت قال الله تعالى فليضحكوا قليلا وليبكوا كثيرا‪b‬‬ ‫عرفاى حقيقت كفته اند بيت‬

‫خندۀ بى وقت نكشايد كره*‬

‫‪15‬‬

‫كر يه ازان خندۀ بى وقت به*‬

‫ساخته بودند←ساخته اند ‪] B:‬بودند ‖ اينجا ‪] B:‬آنجا ‖ جهار باغ ‪] B:‬جار باغ ‖ ‪] C: miss‬جون ‪1‬‬ ‫تا دختر ‪] C miss:‬كند ‪4‬‬ ‫امروز ‪] B-C:‬آنروز ‪5‬‬ ‫و ‪] B miss:‬ازان ‪8‬‬ ‫‪] B:‬بدانست ‪10‬‬ ‫‪] B:‬بود ‪12‬‬

‫بنشايند ‪] C:‬بنشاند ‖ ⟩انكه⟨ ‪⟩; C:‬كلام⟨ ‪] B:‬حاصل ‖ كف ‪] C:‬كّفٔە ‪2‬‬

‫را بتجمل بشهر برند و بر دلش فراموش كشت كه پر جهار باغبانرا خبر كند‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬بيامد ‖ ⟩و باز⟨ ‪] C:‬بترسيد ‖ ⟩راه⟨ ‪] C:‬پارۀ ‪7‬‬

‫او را ‪] C:‬و يرا ‖ بر زمين←بزمين ‪] B:‬زمين ‪9‬‬

‫⟩افتاده⟨ ‪] C:‬آب ‪6‬‬

‫مرتبه ‪] B: miss; C:‬كرت ‖ ازان‬

‫فروز ‪] B:‬فرود ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬را ‖ ⟩است⟨ ‪] B:‬رفته ‖ ‪] B-C: miss‬است ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪14‬‬

‫⟩او⟨ ‪] B:‬است ‖ و ‪] C:‬بر ‪13‬‬

‫پنداشت‬

‫⟩بصورت⟨ ‪] C:‬را ‖ فروز ‪] B:‬فرود ‖ ‪miss‬‬ ‫‪b Qurʾān 9:82‬‬

‫‪a Qurʾān 35:5‬‬

‫‪117b‬‬

‫‪184‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جون ملـک زاده بيامد تا دختر را بشهر برد جون پيش دختر بنشست دختر را بحال خود‬ ‫نيافت و بر صرافت خود نديد كفت آه اين جه بود كه من كردم و كار خود را بز يان آوردم‬ ‫بيت‬

‫كلرنک نكار ما ندارد*‬ ‫بوى خوش يار ما ندارد*‬

‫‪5‬‬

‫آنكاه از دختر پرسيد كه ترا جه افتاد كه باين حال شدى كفت آفتاب مرا در يافت بادى بمن‬ ‫رسيد همجنين شدم ملـک زاده پنداشت كه از اثر حوض طلسم است هيج نكفت و دختر را‬ ‫نكاح كرد و بشهر آورد | و فى الحديث الفقراء الصبر هم جلسآء الله تعالى عرفاى حقيقت كفته‬ ‫اند بيت‬

‫‪10‬‬

‫بصبر كوش كه در كارها صبورى به*‬ ‫بصبر هر جه شود بسته زود بكشايد*‬

‫اما از ين جانب جون دختر در حوض طلسم افتاد غوث اعظم برو رسيد و او را كليد طلسم‬ ‫بياموخت تا طلسم را بشكند و ازان حوض بيرون آمد آنكاهكفت اى دختر از ممر پر جهار باغ‬ ‫بان بمراد رسى روزى كه در صدر ملـک نشستى در خزانٔە ملـک سنک صبر است آنرا طلب‬ ‫‪15‬‬

‫كنى و در كاسٔە شير در افكنى و بدو راز كو يى تا كره كشاده شود و تو بمراد برسى اين بكفت‬ ‫و برفت دختر بخانٔە پر باغبان رفت پر وى را بديد مهرى ازو در دلش در آمد دختر پر را پدر‬ ‫خواند و صورت حال با وى بكفت و در خانٔە وى متوطن شد اما از ين جانب ديكر پسر از كار‬

‫‪] B: miss‬كه ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪3‬‬

‫‪] B-C:‬بشكند ‪13‬‬

‫الاعظم ‪] C:‬اعظم ‪12‬‬

‫‪] B-C:‬پر ‪16‬‬

‫من كردم ‪] C miss:‬كردم ‖ او ‪] B:‬آه ‪2‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫⟩تو⟨ ‪] C:‬كره ‖ ‪] C: miss‬در ‪15‬‬

‫‪; C: miss‬او ‪] B:‬از ‖ ‪] C: miss‬كه ‪7‬‬

‫خز ينه ‪] B-C:‬خزانٔە ‪14‬‬

‫در ‪] B-C:‬از ‖ ⟩پادشاه⟨ ‪] C:‬پسر ‖ ‪] C: miss‬اما ‪17‬‬

‫‪] B: miss‬را ‪1‬‬

‫جار ‪] C:‬جهار ‖ بشكست‬

‫پديد ‪] C:‬در ‖ ‪⟩; C: miss‬بر⟨ ‪] B:‬در ‖ ⟩جهار⟨‬

‫‪118a‬‬

‫‪185‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كنيزک بد كمان شد و بر وى ظاهر نميكرد تا غايتى كه از غم بيمار شد و بر بستر بخفتيد خواست‬ ‫كه اين س ِر را پيدا كند از هر خانٔە آش ميطلبيد و هر آشكه مى آوردند نمى خورد تا دختر خبر‬ ‫يافت | آش پخت و بدست پر باغبان داد تا پيش پسر آورد پسر در آش ماش مقشر يافت دانست‬

‫‪118b‬‬

‫جيست آش را تمام خورد بس بر خواست و بنشست و كفت اى پر اين آشرا كه پخته است‬ ‫‪5‬‬

‫كفت دختر من كفت دختر خود را بيار تا بو بينم كفت ترا آنجا مى بايد رفت جوان در تخت‬ ‫روان بنشست و به باغ رفت جون بسراى پر در آمد و دختر را ديد جيزى بدلش در آمد كفت‬ ‫نقاب بر دار و حال خود بكوى كفت نكو يم تا باَ نوُ را حاضر نكنى و سنک صبر يارى كو يند‬ ‫ملـک قنشر ين با ابليس آشنا بود و ابليس براى وى سنک صبر آورده بود فى الحال مجمع ساختند‬ ‫و كنيزک را حاضر كردند و سنک صبر آوردند دختر فرمود تا كاسٔە شير حاضر كردند آن‬

‫‪10‬‬

‫سنک را در كاسٔە شير بينداخت و سخن آغاز كرد و كفت سنک صبر من اى سنک صبر من‬ ‫همه حالها را بكفت جون سخن تمام كرد شير خون كشت و آن سنک بشكافت و از درون آن‬ ‫سنک سنک سفيدى | بيرون آمد و بر سر كنيزک زد تا هلاک شد جوان جون آن حال بديد‬ ‫كفت از بهر خداى را نقاب بر دار تا ترا به بينم جون نقاب بر داشت و كشف ذاتى در آمد‬ ‫جوان و يرا بشناخت يوم يكشف عن ساق‪ a‬بيفتاد و بيهوش شد و اشرقت الارض بنور ر بها‪b‬‬

‫‪15‬‬

‫جون بهوش خود باز آمد و يرا در كنار كرفت و نيک در آغوش كشيد وصل الحبيب الى الحبيب‬ ‫بس در مناجات آمد و كفت نظم‬

‫آمد بدرت اميد وارى*‬ ‫كورا بخـير از تو نيست يارى*‬ ‫]ترا ‖ ⟩شاه زاده⟨ ‪] C:‬من ‪5‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬دانست ‖ ⟩آش را⟨ ‪] B:‬تا ‪3‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬صبر ‖ كفت نكو يم←كم ‪] B:‬نكو يم ‪7‬‬ ‫سنک ‪] C miss:‬كردند ‪9‬‬

‫⟩جون ان⟨ ‪] C:‬رفت ‖ تو ‪C:‬‬

‫مجتمع ‪] B-C:‬مجمع ‖ ‪; C: miss‬پشر ين ‪] B:‬قنشر ين ‖ ⟩زاده⟨ ‪] C:‬ملـک ‪8‬‬

‫سنک صبر من ‪] C miss:‬من ‖ بر ‪] B-C:‬در ‪10‬‬ ‫‪] C:‬را ‪13‬‬

‫اظهار ‪] C:‬ظاهر ‪1‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬حال ‖ ‪] C: miss‬تا ‪12‬‬

‫]نظم ‖ ⟩در⟨ ‪] B-C:‬مناجات ‪16‬‬

‫صبر آوردند دختر فرمود تا كاسٔە شير حاضر كردند‬

‫شد ‪] C:‬كرد ‖ ⟩بكوى بوى⟨ ‪] C:‬را ‖ حال ‪] B:‬حالها ‪11‬‬

‫بيهوش شد ‪] B miss:‬شد ‖ جون ‪] C:‬جوان ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬تا ‖ ‪miss‬‬ ‫بيت ‪B: miss; C:‬‬

‫‪b Qurʾān 39:69‬‬

‫‪a Qurʾān 68:42‬‬

‫‪119a‬‬

‫‪186‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خجلت زدۀ نيازمندى*‬ ‫محنت زدۀ كناه كارى*‬ ‫از دوست جدا فتاده عمرى*‬ ‫و ز دست بداده روز كارى*‬ ‫‪5‬‬

‫از كردۀ خود سياه رو يى*‬ ‫و ز كفتٔە خو يش شرمسارى*‬ ‫حاشا ز دِر تو باز كردد*‬ ‫نوميد جنين اميد دارى*‬

‫ملـک دار كان دولت وى همه شاد شدند ملـک زاده از دختر س ِر كار پرسيد دختر قصٔە غوث‬ ‫‪10‬‬

‫اعظم تقر ير كرد و كفت من لا شيخ له لا دين له و الد ّين واحدٌ وقصٔە حوض طلسم ظاهر شد‬ ‫ان هؤلاء | م ُت َب ّر ٌ ما هم فيه و باطل ما كانوا يعلمون‪ a‬ملـک و اركان دولت وى همه مسلمان شدند‬ ‫و انا اول المؤمنين‪ b‬بس عقد وصال كردند نور ٌ على نور‪ c‬و بايوان خاص رفتند و با هم خوشى بر‬ ‫آمدند و بر خوشى و خرمى عمر ميكذرانيدند لا يمسنا فيها نصب و لا يمسنا فيها لغوب‪ d‬بيت‬

‫بعد از ين كس واقف اسرار نيست*‬ ‫‪15‬‬

‫ز انكه آنجا موضع اغيار نيست*‬ ‫هر جه آن بكفت اين ديكر شنيد*‬ ‫كور ديد آنرا و كوش كر شنيد*‬ ‫اين زمان بارى سخن كردم تمام*‬ ‫كار بايد جند كو يم و السلام*‬

‫قضيه ‪] C:‬قصٔە ‖ شادمان ‪] B:‬شاد ‖ ‪] B: miss‬وى ‪9‬‬

‫كنه ‪] C:‬كناه ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ‪] C: miss‬عمر ‖ در ‪] B-C:‬بر ‖ ⟩عمر را⟨ ‪] C:‬و ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬بر ‪12‬‬

‫الاعظم ⟩را⟨ ‪] C:‬اعظم ‪10‬‬ ‫⟩ز⟨ ‪] B:‬جه ‪16‬‬

‫⟩هم⟨ ‪] B: miss; C:‬كوش ‖ كر ‪] B:‬كور ‪17‬‬ ‫‪d Qurʾān 35:35‬‬

‫‪c Qurʾān 24:35‬‬

‫‪b Qurʾān 7:143‬‬

‫‪a Qurʾān 7:139‬‬

‫‪119b‬‬

‫‪187‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ما اللطايف و الاشارات و النكات فى هذه الواقعة اللطيفه الاولى قالت رحمها الله سنک صبر‬ ‫با ابليس جه جو يد و ابليس معدن آنرا جه داند يضل بهكثيرا و يهدى بهكثيرا‪ a‬اللطايف الثانية‬ ‫قالت رحمها الله ابليس شهادت شاكرد ابليس غيبى است علم ازو در مى آموزد و بكفتٔە او كار‬ ‫ميكند و آن تجليات مكر وشنآنى است اعوذ بک منک اللطيفه الثالثه قالت رحمها الله مثل آن‬ ‫‪5‬‬

‫سه تاى نان نسبت سه روح است روح اعظم | و روح الخفى و روح الله و مثل آن سه دختر مثل‬

‫‪120a‬‬

‫ثلاثٔە غساله است شر يعت و طر يقت و حقيقت و مثل ظهور آب حيات ابد و وجه باقيست‬ ‫روح اعظم و روح خفى برود و روح الله بماند كل من عليها فان و يبقى وجه ر بک‪ b‬شر يعت و‬ ‫طر يقت برود لمن الملـک اليوم‪ c‬و حقيقت بماند لله الواحد القهار‪ d‬مرک كشته شود فذبحوها و‬ ‫ما كادوا يفعلون‪ e‬حيات ابد ظاهر كردد و جعلنا من الماء كل شئ حى‪ f‬بيت‬

‫‪10‬‬

‫ساقى حديث سرو ك ُل لاله ميرود*‬ ‫اين بحت بر ثلاثٔە غساله ميرود*‬

‫اللطيفه الرابعة قالت رحمها الله ولى را سه نفس است نفس مسنوع و آن در دنياست ما اتخذ‬ ‫الله وليا ًجاهلا ًو نفس مقدس و آن در كوراست البلاء ل ِلولآء و نفس مؤ بد و آن در قيامت‬ ‫است سلام قولا من رب الرحيم‪ g‬نفس مسنوع نفس حيوانى است و قوام انسانى آن بمرک‬ ‫‪15‬‬

‫منقطع شود كل نفس ذائقة الموت‪ h‬و آن دوى ديكر كلمٔە عرفاست منقطع نشود و لا يموتون |‬

‫‪] B‬الله ‖ ‪] C: miss‬قالت ‪3‬‬‫‪] A, 119b margin:‬اعظم ‪5‬‬

‫اللطيفة ‪] B-C:‬اللطايف ‖ او را ‪] C:‬آنرا ‪2‬‬ ‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪4‬‬

‫‪] B miss:‬بماند ‖ ‪] C: miss‬برود ‪7‬‬ ‫رحمها ‪] B miss:‬الله ‪12‬‬

‫در مى←وحى ‪] C:‬مى ‖ رحمها الله ‪C miss:‬‬

‫]‪ [Qurʾān: 5:8‬كقوله تعالى و لا يجرمن ّكم شنآنُ قوم يعنى دشمنى قوم‬

‫با ‪] B-C:‬بر ‪11‬‬

‫]است ‖ مصنوع ‪] B-C:‬مسنوع ‪14‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫⟩روح الله نماند⟨ ‪] B:‬فان ‖ روح الله بماند‬

‫و آن←وى ‪] C:‬آن ‪13‬‬

‫اين ‪] B:‬آن ‖ مصنوع ‪] B-C:‬مسنوع ‖ الله‬

‫‪] A, 120a margin:‬يموتون ‖ عظم ات ‪] B-C:‬عرفاست ‖ كليمه ‪] C:‬كلمٔە ‪15‬‬

‫قوم ‪] C:‬قوام ‖ ‪C: miss‬‬

‫]‪ [Qurʾān: 87:13‬يعنى اهل بهشت سلامت انداز مرک خلاص كما قال الله تعالى لا يموت فيها و لا يحى‬ ‫‪e Qurʾān 2:71‬‬

‫‪d Qurʾān 14:48; 40:16‬‬

‫‪c Qurʾān 40:16‬‬

‫‪b Qurʾān 55:26–27‬‬

‫‪a Qurʾān 2:26‬‬

‫‪g Qurʾān 36:58‬‬

‫‪f Qurʾān 21:30‬‬

‫‪h Qurʾān 3:185; 21:35; 29:57‬‬

‫‪120b‬‬

‫‪188‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و لـكن ينقلون من دار الى دار امتنا اثنتين‪ a‬فنا وفداست و فديناه بذبح عظيم‪ b‬احييتنا اثنتين‪c‬‬ ‫رضا و لقاست من الملـک الـكر يم الى الملـک الـكر يم و الله الهادى اللطيفة الخامسة مثل روح‬ ‫الله با نفس دنى و دنياى منى و شيطان غيبى همجون مثل آن دختر است با كنيزک جادو و‬ ‫كلمات مكنونات جون سنک صبر اصلها ثابت و فرعها فى السماء‪ d‬جون بيايد سحر و جادو يى‬ ‫‪5‬‬

‫س دمه دمى‬ ‫باطل شود و مكر و خديعت كشتهكردد و شير ولايت باقى ماند اما خون شود من م ّ‬ ‫لم تمسهم نار موافقان بنوشند يسقون من رحيق مختوم ختامه مسک‪ e‬و منافقان بجوشند اخسئوا‬ ‫فيها و لا تكلمون‪ f‬غوامض الانفاس منها شما كه سنک صبر ندار يد ملازم سورۀ و العصر باشيد‬ ‫كه اندر وى سنک صبر پنهانست و در ين محل كاهى كرم ميشدند و نقش شاكرد خليل را بسيار‬ ‫مى كفتند و ميفرمودند و در وقت نزول آن نوروزى پوش نوروزى من كلى شباروزى | من و‬

‫‪10‬‬

‫ميفرمودند بعد از سر ما براى شادى روان ما اين نقش را بسيار كو ييد و فرماييد تا پيش شما‬ ‫بكو يند نوروزى پوش ما ازان شما باشد و منها سنكى كه قاتل لشكر جالوت و قوم او بود ازان‬ ‫سنكهاى صبر بود و حجر طير ابابيل‪ g‬در قصٔە اصحاب فيل ازان سنكهاى صبر بود كين و كان‬ ‫يكى است الم تر كيف‪ h‬و لايلاف‪ i‬را عمر يک سورهكفته است و در يک ركعت نماز خوانده‬ ‫است و منها حجر الاسود سنک صبر است و يرا سلام كنيد يمين الله است در بيت المعمور بوده‬

‫‪15‬‬

‫است اينجا كه آورده اند بسبب مساس كفار سياه پوش شد صحبت جانب همجنين است فاصله‬ ‫يا جنبى بد است كفش بيكانه صحبت را خراب ميكند نامهاى شما درانست و دست و پاى دارد‬ ‫اژدهاى هفت سر است هيج جيز بر وى فراموش نيست و بر شما كواهى ميدهد كاهكاه پيش ما‬ ‫مى آيد فقير ميديدم كه پيش ايشان مى آمد و آن حالت بغايت صعب بود بهمين تقر يب ميكفتند‬

‫⟩فى ‪] B:‬ثابت ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬صبر ‪4‬‬ ‫‪] B:‬پوش ‪9‬‬

‫غنى ‪] B-C:‬غيبى ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬دنى ‪3‬‬

‫ينتقلون ‪] C:‬ينقلون ‪1‬‬

‫‪] C: miss‬را ‖ ميشوند ‪] B-C:‬ميشدند ‖ از ين ‪] C:‬در ين ‖ در ‪] B:‬اندر ‪8‬‬

‫الارض⟨‬

‫]عمر ‪ 13‬لـكن ‪] C:‬كين ‪ 12‬نوش ‪] B:‬پوش ‪ 11‬نفس ‪] C:‬نقش ‪ 10‬و روزى ‪] B:‬نوروزى ‖ نوش‬ ‫در ‪] B:‬بر ‖ ‪] B: miss‬هفت ‪17‬‬

‫اجابت ‪] B-C:‬جانب ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬است ‪14‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪B:‬‬ ‫‪] B: miss‬كه ‪18‬‬

‫‪e Qurʾān 83:25–26‬‬

‫‪d Qurʾān 14:24‬‬ ‫‪i Qurʾān 106:1‬‬

‫‪c Qurʾān 40:11‬‬

‫‪h Qurʾān 14:24; 89:6; 105:1‬‬

‫‪b Qurʾān 37:107‬‬ ‫‪g Qurʾān 105:3‬‬

‫‪a Qurʾān 40:11‬‬ ‫‪f Qurʾān 23:108‬‬

‫‪121a‬‬

‫‪189‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫⟩اهرمن⟨ كه خاتم سليمانى در دست كند جون تور يت بيايد باطل شود | و بدر ياى قهر فرو‬

‫‪121b‬‬

‫رود و القينا على كرسي ّه جسدا ًثم اناب‪ a‬بيت‬

‫اسم اعظم بكند كار خود اى دل خوش باش*‬ ‫كه به تلبيس حيل ديو مسلمان نشود*‬

‫‪5‬‬

‫نه هر كداى ابراهيم او هم شود و نه هر دزد و راه زن فضيل عياض باشد اى ترا ميكو يم دختر‬ ‫كعب خوب كفته است آن جه كفته است بيت‬

‫كنم نمى كنم ميكو يند*‬ ‫كر مى ُ‬ ‫بارى ⟩بكسى كنم كه⟨ لايق باشد*‬

‫اى ترا ميكو يم حذف منادا براى اتصال نداشت و منها قصٔە رابعه در ميان افتاد آنجهكفته است‬ ‫‪10‬‬

‫مرا از خود خبر نيست از ياران رسول جه خبر ميدارم در سجدهكاه در جشم خارى شكست از‬ ‫خون خود خبر نميداشتم تا به خبر مردم جه رسد كفتند اينجنين سخنان در سلوک خوب است‬ ‫مقرب باين سخنان كار نيست هر كه مقرب باشد رسول و يارانش را بشناسد حسن بصرى عالم‬ ‫بالله است و حبيب عجمى عارف فى الله جنيد عالم بالله است و نورى و شبلى عارف فى الله اكر‬ ‫رابعه در عهد ما بودى نادرۀ مى بود زليخا و كلشكر بمراتب از رابعه | بهتر اند شيرک ما جيزها مى‬

‫]عياض ‖ ‪] B: miss‬نه ‪5‬‬ ‫‪] C:‬كر ‪7‬‬

‫نظم ‪] B: miss; C:‬بيت ‪2‬‬

‫نشود ‪] B:‬شود ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬سليمانى ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩خوب⟨ ‪] B-C:‬جه ‖ ‪] C: miss‬آن ‖ كفت ‪] B:‬كعب ‪6‬‬

‫‪] C:‬ميدارم ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬رسول ‪10‬‬

‫‪] C: miss‬منها ‪9‬‬

‫عفياض ‪B:‬‬

‫⟩و منها⟨ ‪] C:‬باشد ‪8‬‬

‫كه‬

‫]است ‖ ⟩است⟨ ‪] B:‬الله ‪ 13‬در ين ‪] C:‬باين ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬مقرب ‪ 12‬سلوب ‪] B:‬سلوک ‪ 11‬ميدانم‬ ‫]رابعه ‪14‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬الله ‖ عالم ‪] C:‬عارف ‖ ب عجمى عارف فى الله جنيد عالم بالله است ‪C miss:‬‬ ‫تا ‪] C:‬ما ‖ شير ين ‪] B-C:‬شيرک ‖ بمراتب از رابعه←از رابعه بمرتبه ‪C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 38:34‬‬

‫‪122a‬‬

‫‪190‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بيند كه رابعه نديده بود كاش عبد الواحد ز يد را ميخواست و بكوزۀ عسل بازى نميخورد و امير‬ ‫فرخ ما را از خيلى جايها كذرانيد آنكاه عاجز شد براى آن جيز نمى تواند كفت هر جند كه تحقق‬ ‫درجات عند الله است در نسبت علم مكنون مندرجست آن علم را باهل بيت ارزانى داشته اند‬ ‫ابو عبد الله حفيف مرد تمام بوده است پائە نا مسلوک بلند داشته است او را شيخ الموحدين‬ ‫‪5‬‬

‫ميكفته اند يوسف ابن الحسين و ذو النون مصرى و سمنون محب بهتر ازو بوده اند اما پشتر اهل‬ ‫زمان ما باطني ّه اند نه صاحب باطن و الله الهادى و منها اتقيا از اكثر مناجات اجتناب كنند‬ ‫كه ترک آن اولى است بكله از اكثر حلال موجود نيز احتر از نمايند المتقى من يتقى عن الحلال‬ ‫الموجود و آن تا منتهاى تكملٔە حيوانيت است و جون از انجا در كذشت سعى و كوشش تمام شد‬ ‫انجذاب و كشش آمد وجود ظلى بر خواست نفس و شيطان منهزم شدند | حكاية المشايخ جند‬

‫‪10‬‬

‫من جنود الله تعالى كار بحقيقت توحيد افتاد حلول و اتحاد و تشبيه و تعطيل نماند و ما رميت اذ‬ ‫رميت و لـكن الله رمى‪ a‬حظ استوى بر خواست ليس كمثله شئ و هو السميع البصير‪ b‬آنكاهكار‬ ‫عارف بحواله ميرود التوكل عدم السعى فيما لا يسعه قوت البشر پدرم از خواجه عبيد الله نقل‬ ‫ميكرد كهكفته اند بسيار عارف را ديدم كه در آخر عمر خبر مقدمٔە صلواة و بيان اعتقاد جيزى‬ ‫نماند خوش سخنى است اين سخن ما نيز مخلص همين حلقٔە ايم جاذبٔە عنايت مى بايد استوى الماء و‬

‫‪15‬‬

‫الخشبة جاء البرد و الطيالسة و بالله التوفيق‬ ‫ذكر محمد مهدى و مهدى ابن مهدى و شرخ مسائيل رموز ابجديه و هى التى يختم بها الكلام فى‬ ‫انفاسها المقدس و كلماتها لاهل محمد رضى الله تعالى عنها و عن آبائها الـكرام و سلم تسليما كثيرا‬ ‫كثيرا ابجد هوز حطى كلمن سعفص قرشت ثخذ ضظغلا قالت رحمها الله آيت مكنونست اندر‬

‫]تحقق ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ نمى كذرانيد ‪] B:‬كذرانيد ‪2‬‬ ‫⟩فقيف⟨ ‪] C:‬تمام ‖ ‪] C: miss‬حفيف ‖ ‪] C: miss‬ابو ‪4‬‬ ‫]الله ‖ عارفان ‪] B:‬عارف ‪12‬‬

‫نامتناهی ‪] C:‬منتهاى ‪8‬‬

‫غسلى ‪; C:‬على ‪] B:‬عسل ‖ الرحمن ‪] C:‬الواحد ‪1‬‬ ‫⟩الله⟨ ‪] C:‬بيت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬را ‪3‬‬ ‫من ‪] B:‬عن ‪7‬‬

‫تحقيق ‪C:‬‬

‫مباحات ‪] B-C:‬مناجات ‪6‬‬

‫مراد از خواجه عبيد الله حضرت قطب العالم خواجٔە احرار ند قدس سره واضح باد ‪A, 122b margin:‬‬ ‫انفاسها ‪] B-C:‬المقدس ‪17‬‬

‫تختم ‪] B:‬يختم ‖ ‪] B-C: miss‬رموز ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪13‬‬

‫]آبائها ‖ عنه ‪] C:‬عنها ‖ اهل ‪] B-C:‬لاهل ‖ كلمات ‪; C:‬الكلمات ‪] B:‬كلماتها ‖ المقدس←انفاس بالمقدس‬ ‫در ‪] B:‬اندر ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪18‬‬ ‫‪b Qurʾān 42:11‬‬

‫اباء ‪C:‬‬

‫‪a Qurʾān 8:17‬‬

‫‪122b‬‬

‫‪191‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫تور يت و انجيل بز بان عبرى و در ز بور به لسان | سر يانى مراد قصٔە محمد مهدى و فرزند اوست‬

‫‪123a‬‬

‫ابجد هر وصفى است كه در ازل داشته كان الله و لم يكن معه شئ هنوز هر وصفى است كه‬ ‫مرقوم برقم ام الكتاب كشته و آن اصول ثمانئە اماميه است كه بناى هشت كنج برو نهاده اند‬ ‫و عنده ام الكتاب لها سبعه ابواب اول محمد و على از يک نور اند و هو اصل ذر ية دوم ابو طالب‬ ‫‪5‬‬

‫ت‪ a‬از براى تصرف فضولست‬ ‫مسلمان رفته و هو اصل امينة سيوم آيت انک لا تهدى من احبب ُ‬ ‫نه تألف عدول ابو طالب را در س ِر مسلمان ساختند و محمد را در ظاهر عتاب كردند آن خطاب‬ ‫جيست مؤدت و اين عتاب جيست مسرّت جهارم مادر و پسر محمد قر ين وى جون وى امت‬ ‫طلبيد و همه را فداى امت كرد مادر و پدر را بدو بخشيدند تشر يفا لً ه دون غيره ميان حبيب و‬ ‫محبوب راز بسيار است عروس و داماد يكديكر را نيک شناسند پنجم تفضيل حب ّى از سادات‬

‫‪10‬‬

‫بنى هاشم جايز است بى تعيين مراتب و لا فى غيرهم ششم اجتهاد | امامه حق است و حكم وى‬ ‫جارى و نافذات در مسايل دين و غوامض شرع مبين از نا مسلوک و غيره الى الماء و الطين فى‬ ‫سين يسين و طاء طاسين و هذا هو الحق المبين‪ b‬اندر قرآن آيت مشحون يكيست دوازدۀ جمله‬ ‫دارد اين شش مسئله در انجا نهاده و براى محمد فرستاده اهل مكنون دانند و اصحاب ظاهر نمايند‬ ‫و هو الغفور الرحيم حطى احاطٔە نور واحد است ازل و ما زول را كلمن افاضٔە نقل وارد است‬

‫‪15‬‬

‫عقل و معقول را سعفص عين ثابتٔە اوست بعد از افاضٔە نقل دارد انهكان ظلوما جهولا‪ c‬قرشت‬ ‫اراقٔە نور با سرور اوست در صلب راشد و يطهركم تطهيرا‪ d‬ثخذ قطع و جزم اوست بحقيقت‬ ‫ل ختاّ ٍر كفور‪ e‬ضظغلا انتشار دين مبين اوست بعلامت مارد و‬ ‫جاحد و ما يجحد بآياتنا الا ك ُ ّ‬

‫‪; C:‬باشد ‪] B:‬داشته ‖ ‪] C: miss‬است ‪2‬‬

‫ز بان ‪] B:‬لسان ‖ ‪] B: miss‬در ‖ تورات ‪] B:‬تور يت ‪1‬‬

‫‪] B:‬ابواب ‖ سته ‪] A, 123a margin:‬سبعه ‪4‬‬ ‫‪] C:‬را ‖ تأليف ‪] C:‬تألف ‪6‬‬ ‫‪] C:‬حب ّى ‪9‬‬ ‫]محمد ‪13‬‬

‫‪] B-C: miss‬بناى ‪3‬‬

‫⟩كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬على ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‖ ⟩اصول⟨‬

‫‪] B: miss‬امت ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‪7‬‬ ‫‪] B: miss‬اندر ‪12‬‬

‫نافذ ‪] B-C:‬نافذات ‪11‬‬

‫]زول ‖ ;ما زول←بازل ‪] B:‬زول ‖ ⟩او⟨ ‪] C:‬واحد ‪14‬‬ ‫‪] B:‬را ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬است ‖ ⟩باشد⟨‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬را ‖ ‪miss‬‬

‫يقين ‪] C:‬تعيين ‖ هاشيم ‪] C:‬هاشم ‪10‬‬

‫حطى‬

‫نميدانند ‪] B:‬نمايند ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪B:‬‬

‫⟩او⟨ ‪] C: miss; B-C:‬وارد ‖ افاده ‪] B-C:‬افاضٔە ‖ در ‪] B:‬را ‖ ما زول←ما لا يزال ‪C:‬‬

‫ضظغ لا ‪] C:‬ضظغلا ‪17‬‬ ‫‪e Qurʾān 31:32‬‬

‫حرم ‪] B-C:‬جزم ‖ طلب ‪] C:‬صلب ‪16‬‬ ‫‪d Qurʾān 33:33‬‬

‫‪c Qurʾān 33:72‬‬

‫افاده ‪] B-C:‬افاضٔە ‖ ‪miss‬‬

‫‪b Qurʾān 24:25‬‬

‫‪a Qurʾān 28:56‬‬

‫‪123b‬‬

‫‪192‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ل شيطان مارد‪ a‬و الله الهادى و اليه البارد وجه الفروع محمد مهدى امام آخر است از‬ ‫حفظا من ك ّ ِ‬ ‫ائمٔە اثنا عشر پسر حسن عسكرى است | مبطون در غيب اند من رآى س ُرّ او روح مجسم است و‬

‫‪124a‬‬

‫صاحب تجديد جون خضر و الياس عليهم السلام اما ايشان از ركنى بر كنى تجديد كنند و امام‬ ‫از صلبى بصلبى تجديد كند نه جنانست كه قرامط ميكو يند وى زندۀ جاو يد است دو مدت‬ ‫‪5‬‬

‫دارد قصرا ً و طولا ً جون مدت قصر بسر آمد سفيرانش متناهى كشتند و نه جنان است كه‬ ‫اهل سنت و جماعت ميكو يند يكى از اولاد فاطمه است و يا ذو جهتين نام پدرش عبد الله و‬ ‫نام مادرش آمنه متولد شود و خروج كند از مكه و هجرت كند بمدينه و بكيرد تا شهر اصفهان‬ ‫آنكاه دجال ظاهر شود و عيسى و يرا بكشد بس مهدى خليفٔە عالم شود و همٔە عالم مطيع او شوند‬ ‫و در كل بلاد امام و خليفه او باشد و عيسى جون يكى از علماى امت وى بود اما مذهب اهل‬

‫‪10‬‬

‫بيت آنست كه وى پسر حسن عسكرى نيست و روح مجسم است و بذاته صاحب تجديد كماهى‬ ‫هفتصد و هفتاد يک تجديد دارد و در هر تجديدى پدر و مادر ديكر ظاهر ميشود و از عين ديكر |‬ ‫ظهور ميكند لانه ابجدية ٌ احدية ٌ لا شخصية ٌ ولدية ٌ و اينجا سيادت صورى لازم نيست كذا ورد فى‬ ‫المكنون بيت‬

‫همجو سبزه بارها رو ييده ام*‬ ‫هفصد و هفتاد قالب ديده ام*‬

‫‪15‬‬

‫‪] B, 96a‬رآى ‖ غير ‪] B:‬غيب ‖ منظون ‪; C:‬سقطون ‪] B:‬مبطون ‖ بوده ‪] C:‬است ‖ حسين ‪] B:‬حسن ‪2‬‬ ‫‪] B-‬و ‪3‬‬

‫س ُر ّ او ‪; C miss:‬مراد ‪] B:‬او ‖ اند من رآى ‪] B miss:‬رآى ‖ در غار سر من رائى ‪margin:‬‬

‫]قصر ‖ طو يلا ‪] B:‬طولا ً ‖ قصيرا ‪] B-C:‬قصرا ً ‪5‬‬ ‫]نام ‪7‬‬

‫⟩و⟨ ‪] B-C:‬زندۀ ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬امام ‖ ⟩عيسى و⟨ ‪C:‬‬

‫الجهتين ⟩است⟨ ‪] C:‬جهتين ‖ ‪] B: miss‬است ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكو يند ‪6‬‬

‫ابجدية ‪] C:‬احدية ٌ ‪12‬‬

‫است ‪] B-C:‬نيست ‖ حسين ‪] B:‬حسن ‪10‬‬

‫قصور ‪; C:‬قصير ‪B:‬‬

‫او ‪] B-C:‬وى ‪9‬‬

‫‪C: miss‬‬

‫هفتصد ‪] B:‬هفصد ‪ 15‬بارها← بار ⟩زمين⟨ ‪] B:‬بارها ‪ 14‬شعر ‪] B:‬بيت ‪ 13‬احدية←احدية ابجدية‬ ‫‪a Qurʾān 15:17‬‬

‫‪124b‬‬

‫‪193‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و مناسب هر تجديدى سفيرى باشد تا داعى و معاون او كردد و در تجديد هفتصد و شصت‬ ‫نهم مردى باشد نا بينا و فقير و تمامت صورت را كفتند و احوال مجرم را باز نمودند و كفتند‬ ‫ترا در ديار بلخ فتح باشد بمكه روى و در مدينه بينا شوى و تجديد هفتصد و هفتادم يا بموت‬ ‫باشد يا بشهادت بعد ازان از صلب عبد الله و از رحم آمنه ظهور كنى و حجر الاسود بر تو كواهى‬ ‫‪5‬‬

‫دهد بس بغار در ايى و مختفيانرا بيرون آرى و ترا در تجديد هفصد و شصت و نهم خلافت‬ ‫صغرا و س ِرّ نا مسلوک باشد و در تجديد هفتصد و هفتادم نسبت دجال را خلع كنى تا بر دست‬ ‫عيسى كشته شود و عيسى مطيع تو شود و ترا دو سفير باشد مكنون و مشحون مشحون صورت‬ ‫لعبت سنكين است و مكنون در پس پردۀ آمين است | آمين آمين اقول غير مخلوقيست از كلمٔە‬

‫‪125a‬‬

‫آمين ناشى بلا جسم و جواشى و بالله التوفيق اقول اين حقيقت در صورت بى سيرت فيضى اين‬ ‫‪10‬‬

‫تيمر تاشى امين است از انجا بيرون آيد آمين امين همين زمان معلوم شد لعبت سنكين سيد علوى‬ ‫است و همين زمان ظاهر شد كه سلطان حسين روح مجسم است آمين آمين محمد مهدى نه از‬ ‫افراد است و نه از اقطاب يتشابه على المكاشفين و لـكن نقطٔە نبو ّت و شكلٔە فتوت است بيرون‬ ‫آيد بخـبر رسول و خطاياى مجتهدين را باطل كند و س ِرّ نا مسلوک را آشكارا كند و عيسى بران‬ ‫حكم كند اهل ظاهر و يرا نشناسند و با وى خلاف كنند و با عيسى نيز مقاتله نمايند و بسيار خون‬

‫‪15‬‬

‫از طرفين ر يخته شود تا عدلٔە مدينة الاوليا و برَ َد َۀ قوم موسى و سفرۀ ديار مكنون نزديک حجر‬ ‫مجتمع شوند و امام را بشناسند بدان نشانه كه هيج امامى دران روز امامت نتواند كرد الا كه‬ ‫از بينى او خون آيد وطهارتش هدر كردد | مكر وى كه امامت كند بى هيج بأس و خطرى‬ ‫خاتم نبوت را از چاه از بس پيدا كند و بدست او راست آيد آنكاه همٔە خلايق مطيع او شوند و‬

‫مجرم ‪] B-C:‬را ‖ صور ‪] C:‬صورت ‖ ⟩به⟨ ‪] C:‬و ‪2‬‬ ‫هفصد ‪] C:‬هفتصد ‪6‬‬

‫‪] B-C: miss‬هفصد ‪5‬‬

‫]جواشى ‖ باشى ‪] B:‬ناشى ‪9‬‬

‫امينه ‪] B:‬آمنه ‪4‬‬

‫يأس ‪] C:‬تاشى ‪10‬‬

‫]كند ‖ ‪] B: miss‬را ‖ مجتهد الدين ‪] C:‬مجتهدين ‪13‬‬

‫اين ‪] B:‬در ‖ ‪] B: miss‬اين ‖ حواشى ‪B-C:‬‬

‫ليكن ‪] C:‬لـكن ‖ تشابه ‪] B-C:‬يتشابه ‪12‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ بشناسند ‪] B-C:‬نشناسند ‪14‬‬

‫‪] C‬كند ‖ بدر ‪] C:‬هدر ‪17‬‬

‫هفصد ‪] C:‬هفتصد ‪3‬‬

‫را←تحر ير‬

‫سفر ‪] B-C:‬سفير ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‪7‬‬

‫⟩همين ‪] B:‬آمين ‖ ‪] B: miss‬حسين ‪11‬‬

‫]برَ َد َۀ ‪15‬‬

‫هفصد ‪] C:‬هفتصد ‖ سفرى ‪] B-C:‬سفيرى ‪1‬‬

‫تشابه ‪] B:‬نشانه ‪16‬‬

‫زمان⟨‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ سازد ‪C:‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‖ پره زنى ⟩از⟨ ‪; C:‬پره زنى ‪B:‬‬

‫بر دست ‪] B-C:‬بدست ‖ شود ‪] B:‬كند ‪18‬‬

‫مكر وى كه امامت كند ‪miss:‬‬

‫‪125b‬‬

‫‪194‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بمذهب اهل بيت دعوت كند و شعيب اين صالح از اهل نجد پيش رو لشكر او باشد و مدت‬ ‫تجديد آخر ين دوازده سال بود جهل سال خلافت كند آنكاه بميرد با عيسى بهم و هر دو در يک‬ ‫قبر مدفون كردند يا او راز هر دهند ياخود بميرد بس مهدى ابن مهدى بجاى او نشيند خليفه بود‬ ‫اما امام نباشد و مادر وى اولاد شيطان است اكر در ميان اصحاب تو قرار نكيرد و ايشان قدر‬ ‫‪5‬‬

‫اين نعمت ندانند از دختران زن شامى كه بوجه مصرح كاهنه است و بوجه مرموز امامه ترا‬ ‫ميداند و براى تو سلام ميفرستد اين دختر در شام به نكاح تو در آيد و خليفٔە آخر ين مهدى ابن‬ ‫مهدى ازان دختر متولد شود خاتم ولايت باشد خاتم اوليا را در بلاد جين تر بيهكند آنكاه باتفاق‬ ‫هم در بلاد جين بدست كفار لعين شهيد كردند بس عالم خراب شود | و آن يک ساعت باشد‬ ‫هيج كس نماند الا كه همهكافر شوند اسرافيل صور در دمد و مآثر قيامت طلوع كند اكاد‬

‫‪10‬‬

‫اخفيها لتجزى كل نفس بما تسعى‪ a‬بيت‬

‫شهر يست پر ظر يفا و ز هر طرف نكارى*‬ ‫ياران صلاى عشق است كر ميكنند كارى*‬

‫للهم اجعلنا من الواصلين الى دار السرور و الذائقين شرابا طهورا و لا تجعلنا من المتحير ين فى تيِهِ‬ ‫حبيبک يوم النشور و سلم تسليما كثيرا كثيرا آمين رب العالمين قضا و‬ ‫الغرور و احشرنا تحت لوِ آء ِ‬ ‫‪15‬‬

‫قدر فاتحه خواندند حكم نافذ شد اجل م ُب ْرم كرديد متشابهات به برزخ جاو يد رفت زمان صحيح‬ ‫كشت و بالله التوفيق‬ ‫فصل دوم در بيان بعضى غرايب كه در خلاله احوال نا مسلوک به نسبت ذات با بركات‬ ‫ايشان ميكذشت و برأى العين نتايج و ثمرات آن محسوس و مشهود ميكشت بيت‬

‫‪] C‬مهدى ‖ با عيسى بهم و هر دو در يک قبر مدفون كردند يا او راز هر دهند ياخود بميرد ‪] C miss:‬بميرد ‪3‬‬ ‫]بيت ‪10‬‬ ‫]احشرنا ‪14‬‬

‫‪] C: miss‬كند ‪9‬‬

‫اتفاق ‪] C:‬باتفاق ‖ ‪] C: miss‬را ‪7‬‬

‫ميكنيد ‪] B:‬ميكنند ‪12‬‬

‫بنشيند ‪] C:‬نشيند ‖ ابن مهدى ‪miss:‬‬

‫در ‪] B:‬ز ‖ حر يفان ‪; C:‬ظر يفان ‪] B:‬ظر يفا ‪11‬‬

‫‪] C:‬مسلوک ‖ اين ‪] C:‬خلاله ‖ ‪] B: miss‬دوم ‪17‬‬

‫‪] B-C: miss‬به ‖ ‪] B: miss‬شد ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ‪] B: miss‬آن ‖ يقين ‪] B:‬العين ‖ بران ‪] B:‬برأى ‪18‬‬

‫‪B: miss‬‬ ‫حشرنا ‪C:‬‬ ‫⟩است⟨‬

‫‪a Qurʾān 20:15‬‬

‫‪126a‬‬

‫‪195‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى لعبت سنكين بتو مى كو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫اول البحث بدان ارشدک الله كه تقّى در ين | مذهب فرضيه است و آن پوشيدن مذهب اهل‬

‫‪126b‬‬

‫بيت است تا هنكام ظهور تامة الـكبرى ما دام كه ممكن باشد استر ذهبک و ذهابک و مذهبک‬ ‫‪5‬‬

‫و جون زمان موت يا قتل در آيد جزم شود اقرار دين و افشاى مذهب ميبايد كرد سلامة لا‬ ‫ن اولياء الله لا خوف‬ ‫خوف يثبت الله الذين آمنوا بالقول الثابت فى الحيوة الدنيا و فى الآخرة‪ a‬الا ا ّ‬ ‫عليهم و لا هم يحزنون‪ b‬مثال خفاى امام و مذهب تقى همجون خفاى ليلٔە قدر و روز قيامت و‬ ‫علم ارحام و ساعت موت است هر جه آنجا ملحوظ است اينجا ملحوظ است بعينه او بمثله و ما‬ ‫تدرى نفس ماذا تكسب غدا و ما تدرى نفس بأى أرض تموت‪ c‬در كتاب عيون الرضا مذكور‬

‫‪10‬‬

‫است كه جون مصحف فاطمه نازل شد و مذهب اهل بيت ظاهر كشت آنحضرت خواست‬ ‫كه آن طر يقه را بر صحابه ظاهر كند و در ضمن مراسم ظاهر شر يعت عّد فرمايد جبرئيل كفت‬ ‫يا محمد حاليا فرمان نيست صبر فرماى و اين | مذهب را همجنان پوشيده دار تا محمد مهدى ظهور‬ ‫كند و عيسى نازل شود و دجال كشته شود آنكاه حقيقت اين مذهب ظاهر شود و هم روى‬ ‫زمين را بكيرد و جهان از عدل امام پر شود همجنانكه اين ساعت را از ظلم پر كشته است همجنين‬

‫‪15‬‬

‫مذكور است در فقهى كه جناب امير المؤمنين در ايام خلافت خو يش براى محمد ابن ابى بكر‬ ‫الصديق نوشته است كو يند بعد از واقعٔە حرب صفين يا پس از وفات امير المؤمنين محمد ابن ابى‬ ‫بكر بدست طايفٔە عثمانين شهادت يافت عثمانين آن فقه را براى معاو يه فرستادند معاو يه آن‬

‫قال النبى عليه السلام استر ‪] A, 126b margin:‬مذهبک ‪4‬‬

‫تّقه ‪] C:‬تقّى ‖ اسعدک ‪] C:‬ارشدک ‪3‬‬

‫]قدر ‪ 7‬ذهابک و مذهبک اين حديث در كتاب مناقب حضرت مولوى رومى مكتوب است واضح باد‬ ‫]آنحضرت ‪10‬‬

‫آنجا ‪] B:‬اينجا ‖ آنجا ملحوظ است ‪] C miss:‬است ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬علم ‪8‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬جبرئيل ‖ اصحاب ‪] B-C:‬صحابه ‖ ‪] B: miss‬را ‪11‬‬ ‫]را ‪14‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪B-C:‬‬

‫كردد ‪] C:‬شود ‖ ظاهر ‪] C:‬نازل ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‪13‬‬

‫⟩رضى الله ‪] C:‬الصديق ‪16‬‬

‫القدر ‪B-C:‬‬

‫همجنين ‪] C:‬همجنان ‪12‬‬

‫⟩على رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬المؤمنين ‖ ;⟩على⟨ ‪] B:‬المؤمنين ‪15‬‬ ‫قصه ‪] B:‬فقه ‖ ‪] B: miss‬عثمانين ‪17‬‬ ‫‪c Qurʾān 31:34‬‬

‫‪C: miss‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يند ‖ عنه⟨‬

‫‪b Qurʾān 10:62‬‬

‫‪a Qurʾān 14:27‬‬

‫‪127a‬‬

‫‪196‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫مرقوم معصوم را بغايت عز يز ميداشت جمعى كفتند اين فقه على است جرا نسخ نميكنى كفت‬ ‫جرا كنم كه اصل دين و نور مبين است بلـكه فقه پدر اوست كه براى وى نوشته بدين بهانه آن‬ ‫فقه را نكاه داشت و نسخ نكرد هو الذى ارسل رسوله بالهدى و دين الحق ليظهره على الدين كله‬ ‫وكفى بالله شهيدا‪ | a‬مرو يست كه آن فقه بعد از مرور ايام بدست شيعٔە اماميه افتاد در اصول‬ ‫‪5‬‬

‫‪127b‬‬

‫آن خوض كردند و در فروع آن شرافه نمودند از اصول آن جيزها كاستند و بر فروع آن جيزها‬ ‫ز يادهكردند و بدان سبب از دايرۀ اعتماد بيرون رفت همجنانكه نصارى و يهودى در تور يت و‬ ‫انجيل تحر يفات كردند و تنظيفات نمودند اعاذنا الله منها جنانجه فرمود جل و علا و منهم من‬ ‫]لفر يقا[ يلون السنتهم بالكتاب لتحسبوه من الكتاب و ما هو من الكتاب و يقولون هو من عند الله‬ ‫و ما هو من عند الله و يقولون على الله الـكذب و هم يعلمون‪ b‬اقول مصحح آن فقه را دو كس‬

‫‪10‬‬

‫داشتند اول يكى خذمت امير نعيم بعد از ايشان در حضرت مخزومى حافظ بود فقير آنرا ديده‬ ‫خداوندم فقير آنرا ديده بودم و اصول و فروع‬ ‫بودم و من بعد حال معلوم نشد ثانى در حضرت ِ‬ ‫آنرا در ملازمت ايشان خوانده بودم و جهار صد حديث اصولرا نيز در ملازمت ايشان | خوانده‬ ‫بودم و اجازه يافته بودم كتاب و كاغذ كه در ملازمت ايشان ديده بودم همين ده ج ُز بود باقى از‬ ‫خداوندم كسان امير فر ّخ باشارت‬ ‫راه باطن و علوم لدنى حاصل ميشد بعد از وفات حضرت ِ‬

‫‪15‬‬

‫خذمت عمه و بى بى مراد آن فقه را پنهان ساختند فقير هر جند طلبيدم آنرا نيافتم آخر شهر بانو‬ ‫سخنى كفت فقير ساكت شدم و بالله التوفيق حديث خواجه محمد پارسا قدس سره در كتاب‬ ‫تحقيقات و غيره طر يقٔە اهل بيت را لنفاستها و شائنها سلسلة الذهب كفته اند و در ين سخن هيج‬ ‫كس را خلاف نيست و الله الهادى‬

‫‪] B-C:‬آن ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬نوشته ‖ ‪] B: miss‬است ‖ و نور مبين ‪] C miss:‬مبين ‪2‬‬ ‫كما ‪] A, 127b margin:‬علا ‖ ⟩حق⟨ ‪] C:‬فرمود ‪7‬‬

‫و بر←وى را ‪] B:‬بر ‪5‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪1‬‬

‫فقيه ⟩را⟨ ‪] B:‬فقه ‪4‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] B: miss‬را ‖ اين ‪] B: miss; C:‬آن ‪ [Qurʾān 5:13] 9‬قال الله تعالى يحرفون الكلم عن مواصنعه و الله اعلم‬ ‫من ‪] C miss:‬و ‪11‬‬ ‫‪] C:‬لدنى ‪14‬‬

‫مخدوم ‪] C:‬مخزومى ‖ ⟩خذمت⟨ ‪] C:‬حضرت ‖ ⟩الله⟨ ‪] C:‬نعيم ‖ سيد ‪] C:‬امير ‪10‬‬

‫دو ‪] B-C:‬ده ‪13‬‬

‫بعد حال معلوم نشد ثانى در حضرت خداوندم فقير آنرا ديده بودم و‬ ‫‪] B-C: check‬لنفاستها ‪] C: miss 17‬كسان ‖ لدونى‬ ‫‪b Qurʾān 3:78‬‬

‫‪a Qurʾān 48:28‬‬

‫‪128a‬‬

‫‪197‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫البحث الثانى فى نوافل كل مذهب اهل بيت است قالت رحمها الله ذكر ايشان ذكر لسانست‬ ‫جهار ضرب دارد كما هو المشهور و نماز تهجد دوازده ركعت است بلا تحقيق تنها كذارد و قصار‬ ‫صل خواند طوال مستحب است بر مذهب فاطمه و بمذهب جعفر صادق مكروه تحر يمى است‬ ‫مف ّ‬ ‫استخاره دو ركعت در سحر نه بعد از | اشراق استغفار صد بار احوط است و هفتاد جايز و بر‬ ‫‪5‬‬

‫‪128b‬‬

‫مذهب فاطمه خصوص اين عدد جايز نيست كم مى بايد با ز ياده صلوات و درود در كل احوال‬ ‫فر يضه است خلافا لفاطمة رضى الله عنها كه نزد وى در نماز فرضيه است جون نيت و قيام و‬ ‫در خارج نماز سنت و مستحب است و باتفاق در همه عمر يكبار فرضيه است اوراد همان است‬ ‫كه فقير در حصر يه نوشته ام اشراق جهار ركعت بلا تحقيق و دعوات عند الطلوع و الغروب‬ ‫شعار شيعه اماميه است در ين مذهب داخل نيست ضحى دوازده ركعت است به شش سلام و‬

‫‪10‬‬

‫هشت جايز است خلافا لفاطمة رضى الله عنها كه نزد وى جز دوازده جايز نيست سنت زوال‬ ‫جهار ركعت است بيک سلام پنج سوره بعد از نماز در ين مذهب واجب است خلافا لفاطمة‬ ‫رضى الله عنها كه پيش وى مستحب است و تحيت المقام و تحيه المسجد باتفاق واجب است و‬ ‫استغفر الله العظيم بعد از هر نماز | فر يضه بلند كفتن پيش فاطمه لا بأس است و پيش صادق‬ ‫مكروه تحر يمى است نماز تطوع بعد از نماز شام دو ركعت است و اّوابين از شش ركعت تا بست‬

‫‪15‬‬

‫ركعت جايز است خلافا لفاطمة رضى الله عنها كه پيش وى شش ركعت جايز نيست قصر بر‬ ‫مسافر باتفاق مستحب است و همجنين است در حج خانه الا فاطمة رضى الله عنها كه سه قول‬ ‫‪] B:‬دارد ‪2‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬لسانست ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ نوافل كل←النوافل الكل ‪] B:‬كل ‪1‬‬

‫⟩رضى الله ‪] C:‬صادق ‖ ⟩امام⟨ ‪] C:‬بمذهب ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] C:‬فاطمه ‪3‬‬ ‫⟩تعالى⟨ ‪] B:‬الله ‪6‬‬

‫⟩حال⟨ ‪] C:‬احوال ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] C:‬فاطمه ‪5‬‬

‫‪] A, 128b margin:‬حصر يه ‖ ⟩معهود است⟨ ‪] C:‬كه ‪8‬‬ ‫‪] B:‬الله ‖ ‪] B: miss‬است ‖ ⟩نيز⟨ ‪] B-C:‬هشت ‪10‬‬ ‫‪] C:‬كه ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] B:‬الله ‪12‬‬

‫‪] B-C: miss‬است ‖ ‪miss‬‬ ‫⟩چهار⟨ ‪] C:‬هفتاد ‪4‬‬

‫در همه←همه در ‪] B:‬همه ‖ ‪] B: miss‬نماز ‪7‬‬

‫حضر يه ‪] B:‬حصر يه ‖ حصر يه نام كتابى است‬

‫‪] B: miss‬است ‖ ⟩پنج⟨ ‪] B-C:‬از ‖ ‪] B-C: miss‬است ‪11‬‬

‫‪] A,‬نماز ‖ ⟩الى آخره⟨ ‪] B-C:‬العظيم ‪13‬‬

‫عنه⟨‬

‫⟩تعالى⟨‬

‫‪] B: miss‬است ‖ تحقية ‪] B:‬تحيت ‖ نزد ‪] B:‬پيش ‖ ‪miss‬‬

‫‪] B:‬است ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] C:‬فاطمه ‖ ⟩است⟨ ‪] B-C:‬فر يضه ‖ حصر يه نام كتابى است ‪128b margin:‬‬ ‫]نماز ‖ ‪] B-C: miss‬است ‪14‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬صادق ‖ نزد ⟩امام جعفر⟨ ‪; C:‬نزد ‪] B:‬پيش ‖ ‪miss‬‬

‫نزد ‪] B-C:‬پيش ‖ ‪] C: miss‬كه ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] B:‬الله ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬ركعت ‖ ‪] B: miss‬است ‖ ‪B: miss‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B:‬الله ‖ ‪] B: miss‬خانه ‖ ‪] B: miss‬است ‪16‬‬

‫‪129a‬‬

‫‪198‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫دارد الفرض و الواجب و المستحبات و الاول الا صح عنها و صلواة تسبيحات و نماز چاشت‬ ‫سنت مشايخ است از جنس مذهب اهل بيت نيست امام معصوم در مذهب ايشان شرط نيست‬ ‫همجون مذهب اهل سنت و جماعت ثم العلو ية ثم الهاشمية ثم الصالحون ثم عامة المؤمنين لقوله عليه‬ ‫السلام صلوا خلف كل برِ ٍّ و فاجر آية الـكرسى و آمن الرسول بعد از هر نماز پيش فاطمه فر يضه‬ ‫‪5‬‬

‫است پيش صادق مستحب و الله الهادى لحم اسب و شير آن باتفاق حرام است قيل از فاطمه‬ ‫هست كه | مكروه تحر يمى است عايشه امامه است در مذهب اهل سنت و جماعت و فاطمه‬

‫‪129b‬‬

‫امامه است در مذهب اهل بيت و بعد از وى امّ سلمه نيز امامه بوده است خلع بمذهب ايشان‬ ‫س‬ ‫فرقت است نه طلاق و نكاح مجرد بمذهب ايشان در مطلقٔە ثلاثهكافى است و الله الهادى م َ ّ‬ ‫نا محرم باتفاق ناقض وضو است و در مس محرم خلاف است پيش فاطمه ناقض است و پيش‬ ‫‪10‬‬

‫جعفر نى‬ ‫و الله الهادى‬ ‫البحث الثالث قالت رحمها الله علم بر دو كونه است علم قضا و علم ديانت فقها علم قضا اختيار‬ ‫كرده اند مشايخ علم ديانت را بر كز يده اند در س ِر عدو ميكوشند و س ِر مر يد را مى پوشند محاسبٔە‬ ‫مر يد فرض راه است مناسب هر تقصيرى از كباير و صغاير و خطا و نسيان و كفر و عصيان‬

‫‪15‬‬

‫ادبى مى فرمايند و عنايتى مى نمايند يقال الحدود تندرى بالشبهات و حيلهاى شرعى پيش ايشان‬ ‫و پيش اهل بيت جايز نيست الا مسئله سر ي ّٔە پسر پدر را | كه عند الحاجة جايز داشته اند مذهب‬ ‫تعلق بظاهر دارد و سلوک تعلق به باطن دارد در وى جيزهاست كه س ِر ميداند و خامه مى‬ ‫‪] C:‬جماعت ‪3‬‬

‫⟩رحمهم الله⟨ ‪] C:‬است ‪2‬‬

‫الاستخارة ‪] C:‬تسبيحات ‖ ⟩هو⟨ ‪] B-C:‬الاول ‪1‬‬

‫فرض ‪] B:‬فر يضه ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] C:‬فاطمه ‖ ⟩كل⟨ ‪] C:‬صلوا ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬عامة ‖ ⟩است⟨‬

‫]مستحب ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬صادق ‖ ⟩امام جعفر⟨ ‪; C:‬نزد ⟩جعفر⟨ ‪] B:‬پيش ‖ ‪] B: miss‬است ‪5‬‬ ‫]فرقت ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬اهل ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] C:‬عايشه ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬است ‖ او ‪] C:‬آن ‖ ⟩است⟨ ‪C:‬‬

‫;نزد ‪] B:‬پيش ‖ ‪] B: miss‬است ‖ ⟩وضو⟨ ‪] C:‬ناقض ‖ نزد ‪] B:‬پيش ‖ ‪] B: miss‬است ‪9‬‬ ‫الله الهادى ‪] C miss:‬الهادى ‪11‬‬

‫⟩صادق رضى الله عنه ناقض وضو⟨ ‪] C:‬جعفر ‪10‬‬

‫‪] B-‬عدو ‖ ⟩رحمهم الله⟨ ‪] C:‬مشايخ ‪13‬‬

‫فرق ‪B:‬‬ ‫⟩امام⟨ ‪C:‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ البحث الثالث ‪] B miss:‬الثالث ‪12‬‬

‫‪] A, 129b margin:‬سر ي ّٔە ‖ پيش اهل ‪] B miss:‬اهل ‪16‬‬

‫بالشهادت ‪] B:‬بالشبهات ‪15‬‬

‫عدوت ‪C:‬‬

‫‪] B:‬پسر ‖ س ُر ُي ّه يعنى جورى پسر عند الحاجة جايز داشته اند قال النبى عليه السلام انت و مالـک لا بيک‬ ‫سر يه پسر پدر←ماتر يدى ‪] C:‬پدر ‖ ‪miss‬‬

‫‪130a‬‬

‫‪199‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شنود راه نجات است و تلـک حدود الله يبينّ ها لقوم يعلمون‪ a‬سلوک سبيل درجات است و‬ ‫الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا‪ b‬نجات بعفو كناه حاصل شود و درجات بى تبديل اخلاق‬ ‫وجود نكيرد و تبتل اليه تبتيلا‪ c‬باتفاق نفس و نظر ايشان مورث تبديل اخلاقست بس بحدود‬ ‫جه حاجت فقها حد ميزنند و ما دعا ميكنيم سنيفٔە عام ِدي ّه با رسول كفت من زنا كرده ام مرا‬ ‫‪5‬‬

‫حد فرماى آن حضرت فرمود برو تو بهكن و بخدا باز كرد كفت ميخواهى كه مرا باز كردانى‬ ‫جنانجه فلان را باز كردانيدى و حال آنكه من نشينم از زنا آنكاه حد فرمود بعد ما دعى شرايط‬ ‫اين سخن و اين كار بى س ِرّى و كرشمٔە نيست يكى از روافض پيش بزركى از رجبي ّون در آمد شيخ‬ ‫كفت ترا در صورت آدميان نمى بينم فى الحال در باطن | باز كشت و تو بهكرد و كفت اكنون‬

‫‪130b‬‬

‫آدمى شدى اين بى سرّى و نسبتى نيست مواد فاسده بد است جون در بدن حال شد و در دل‬ ‫‪10‬‬

‫وجود كرفت دعا و استغفار بكار نمى آيد و جذب و تصرف فايده نميدهد لا بّد بشرايط عمل‬ ‫مى بايد كرد و به فعل مى بايد آورد كه آن عجز است نه عناد كهول است نه جهول و بهمين‬ ‫ب جنين حكايتى ميرفت قالت رحمها الله ذ َكرَ َ ائمة الحلوايى هو فسق و‬ ‫س ْ‬ ‫تقر يب روزى در معنى َ‬ ‫ب جميع الصحابة رضوان الله تعالى‬ ‫س ّ‬ ‫هو قول ابى حنيفة رحمه الله و عند صاحبين كفر سبّها و َ‬ ‫عليهم اجمعين و باين تقر يب ميفرمودند بيعت ع َلِى با خلفا از ممر نظام دين است لا من كل وجوه و‬

‫‪15‬‬

‫از جهت نظام ملـک كما زعمه الشيعة و عثمان من كل وجوه افضل است بر على و هو الصحيح‬ ‫ب قطعا ًحكم ناطق‬ ‫س ْ‬ ‫قالت رحمها الله امام سجاوندى قارى و امام زاهدى كفته اند ما در معنى َ‬ ‫و روايت | صريح نيافتيم و در موجب آن بهيج جيز قاطع نشنيديم علما بعضى فسق كفته اند و‬ ‫بعضى كفر و الـكفر اقرب الى القول اما در انكه فعل و قول مسنوم و كلام فحش و حديث لهو‬

‫⟩صلى الله عليه و ‪] C:‬رسول ‖ ;⟩عليه سلام⟨ ‪] B:‬رسول ‖ غامديه ‪] B-C:‬عام ِدي ّه ‪4‬‬ ‫‪] C miss:‬و ‪6‬‬ ‫⟩بى⟨ ‪] C:‬و ‪9‬‬ ‫‪] B-‬الله ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪1‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬بخدا ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬برو ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬حضرت ‪5‬‬ ‫مكر ‪] B:‬يكى ‪7‬‬

‫بستنم ‪] C:‬نشينم ‖ اينكه ‪] C:‬آنكه ‖ جنانجه فلان را باز كردانيدى و‬

‫⟩رحمه الله⟨ ‪] C:‬الحلوايى ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪12‬‬

‫⟩كرم ‪] B:‬ع َلِى ‖ رضوان الله تعالى عليهم ‪] C miss:‬عليهم ‪14‬‬ ‫‪] C:‬على ‖ ‪] B: miss‬است ‪15‬‬

‫سلم⟨‬

‫‪] B: miss‬عمل ‖ كار ‪] C:‬بكار ‪10‬‬

‫⟩رضى الله عنهم⟨ ‪] C:‬الصحابة ‖ رحمه الله ‪C:‬‬

‫و باين تقر يب ميفرمودند بيعت على با خلفا ‪] C miss:‬خلفا ‖ الله وجهه⟨‬

‫‪] C: miss‬بعضى ‖ ⟩بعضى از⟨ ‪] C:‬نشنيديم ‪17‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪16‬‬

‫⟩رضى الله عنه⟨‬

‫‪b Qurʾān 29:69‬‬

‫‪a Qurʾān 2:230‬‬

‫‪c Qurʾān 73:8‬‬

‫‪131a‬‬

‫‪200‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ت قلب و محل بعُ د و‬ ‫ث قساو ِ‬ ‫و سخن مستدرک لغود امر شنيع و ما لا يعنى باعث حجاب و مور ِ‬ ‫دورى از حضرت خداوند است هيج برَ و خلاف نيست قالت رحمها الله كفر ز بان جاحدين‬ ‫است و شطح لسان صديقين است و شيطان ما بينهما جون مر يد را عقبٔە پيش آيد كه شكستن‬ ‫آن سد جز بامر كذايى نباشد و جز بفعل هذا نشود جكند و الله عفور رحيم نظم‬

‫‪5‬‬

‫نه ترا جشم است نه رهكونه است*‬ ‫پير در راهست ق ُلا و زره است*‬ ‫جون تو هر كز راه نشناسى ز چاه*‬ ‫بى عصا كش كى توانى رفت راه*‬ ‫من نجو يم بعد از ين پرى اثير*‬

‫‪10‬‬

‫پر جو يم پر جو يم پر پر*‬

‫لهو فعل شيطان و جهل نفس است و من الناس من يشترى | لهو الحديث ليضل عن سبيل الله‪a‬‬ ‫الآيه و لهو درد عشق و كار س ِر است اين همان مثل است كه نا بينايى در چاه عميق افتاده ن ِدا‬ ‫ميكند كه يار جآء و بيدى هر كه دست و يرا كرفت و ازان جاه عميق بيرون آورد ضرورى وى‬ ‫همانست اطلبوا العلم و لو بالصين بزركى كفته است من آن محمد بودمى نظم‬

‫‪15‬‬

‫آهكاندر زمانه محرم نيست*‬ ‫هيجكس را ز حال من غم نيست*‬ ‫بايدم ساخت با جراحت دل*‬

‫;‪] B: miss‬نظم ‪4‬‬

‫‪] B-C: miss‬است ‪3‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ ⟩هيج⟨ ‪] C:‬برَ و ‖ ‪] C: miss‬هيج ‪2‬‬

‫من نجو يم بعد از ين پرى اثير* پر جو يم ‪] C miss:‬پر ‪10‬‬ ‫]و ‖ خذ بيدى ‪] B-C:‬بيدى ‖ جل ‪] B-C:‬جآء ‪13‬‬

‫دور ‪] C:‬زره ‪6‬‬

‫كوته ‪] C:‬كونه ‪5‬‬

‫افكار ‪] B:‬كار ‖ سهو ‪] B-C:‬لهو ‪12‬‬

‫⟩صلى ‪] C:‬محمد ‖ ⟩صحو⟨ ‪⟩; C:‬سهو⟨ ‪] B:‬آن ‖ ⟩كه⟨ ‪⟩; C:‬كاشكى⟨ ‪] B:‬است ‪14‬‬

‫مثنوى ‪C:‬‬

‫پر جو يم پر پر‬

‫‪] C: miss‬عميق ‖ وى ‪C:‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‖ الله عليه و سلم⟨‬ ‫‪a Qurʾān 31:6‬‬

‫‪131b‬‬

‫‪201‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از كسم اميد مرهم نيست*‬ ‫دم نيارم زدن ز سوز درون*‬ ‫كهكسم غمكسار همدم نيست*‬

‫و الله الهادى و حسن مآب بزركى كفته است و خوب كفته است زماننا زمان السكوت و‬ ‫‪5‬‬

‫ملازمت البيوت و تسبيح الحى الذى لا يموت‪ a‬جعفر ابن محمد صادق وقتى عزلت اختيار كرد‬ ‫محبان بآستانه ولايت جمع آمدند و فر ياد بر آوردند اى يا بن رسول الله طال الفراق و بعَ ُد الاشتياق‬ ‫جيست كه از خانه بيرون نيايى | تا بندهكان و دوستان از نفَ َس مشكبار تو بياسايند و از وجود‬ ‫با جود تو مستفيد كردند فرموده اند رحمه الله جون در اهل عصر ما مروت نماند ما نيز عزلت‬ ‫ن الى الله نظم‬ ‫اختيار كرديم مقاطعة الاحمق ق ِر با ٌ‬

‫عزلتى جو يم كه د َور جرخ‬

‫‪10‬‬

‫اكر جون تند باد*‬ ‫خاكدان دهر را بيز دنيا بد كرد من*‬

‫و الله الهادى البحث الرابع قالت رحمها الله مذهب رجعت قابل شده و الا هر كز با كاذب‬ ‫اين ضيا قابل نشدى و بحقيقت آن ايمان نياوردى جرا كه نفس ناطق است الا مْن اكر ِه و قلبه‬ ‫‪15‬‬

‫مطمئن بالايمان‪ b‬و فضيلت عمار با س ِر ثابت شده و حذاقت او مصرح كشته و اين آنست كه‬ ‫آنحضرت هم روح مجسم است هم جسد مجسم در محمد مهدى ابن مهدى متناهى شود و تمام كردد‬

‫‪] B-C:‬اى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬آوردند ‪6‬‬ ‫ن‪9‬‬ ‫]ق ِر با ٌ‬

‫‪] B-C: miss‬محمد ‖ ⟩امام⟨ ‪] C:‬يموت ‪5‬‬

‫با ‪] B:‬ما ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمها ‪] C:‬رحمه ‖ وجود ‪] B:‬جود ‪8‬‬

‫رحمها ‪] B miss:‬الله ‪13‬‬

‫كرد ‪] C:‬تند ‪11‬‬

‫‪] C: miss‬جرخ ‪10‬‬

‫⟩جون⟨ ‪] B-C:‬كسم ‪1‬‬ ‫ابن ‪] C:‬بن ‖ ‪miss‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‖ قر باء ‪C:‬‬

‫‪] C:‬نفس ‖ حقيقت ‪] B:‬بحقيقت ‖ قايل ‪] B-C:‬قابل ‖ صبا ‪] B-C:‬ضيا ‪14‬‬

‫قايل ‪] B-C:‬قابل ‖ الله‬

‫ان ‪] C:‬او ‪15‬‬

‫قاطع ‪] C:‬ناطق ‖ نص‬

‫هم ‪] B miss:‬است ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬آنحضرت ‪16‬‬

‫روح مجسم است‬ ‫‪b Qurʾān 16:106‬‬

‫‪a Qurʾān 25:58‬‬

‫‪132a‬‬

‫‪202‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫لا محالة جنانكه شكلٔە على در نقطٔە نبى ظاهر و در خاتم اوليا متناهى كردد و در جين تمام شود‬ ‫كماهى امير قاسم انوار از ين معنى كفته است بيت‬

‫با همٔە انبيا آمدۀ در خفا* |‬

‫‪132b‬‬

‫ظاهر با مصطفى شاه سلام عليک*‬

‫‪5‬‬

‫استدلال مى كند تا برفض و زندقه تا در نمانند و الله الهادى البحث الخامس قالت رحمها الله‬ ‫شير ولايت خون حيض نيست جنانجه ساير اطفالرا مى باشد جشمٔە از جوى شير و عين سلسبيل‬ ‫در بستان مادر آدمى كشايند تا از انجا شير ميخورند جون امّ موسى و مادر عيسى و ولدۀ ابراهيم‬ ‫و مرضعات رسول ما صلى الله عليه و سلم جون سو يبه ]ثو يبة[ و آمنه و حليمه سعديه و از مشايخ‬ ‫جون مادر رابعه و والدۀ شيخ ابو يز يد و زوجٔە مولانا بهاء الدين ولد و والدۀ حضرت مولوى و‬

‫‪10‬‬

‫غيرهّن الى عصرنا هذا اينها ازان جماعت اند كه جشمٔە از جوى شير و عين سلسبيل در مجارى‬ ‫س مشر بهم‪ a‬و اكر جه خون حيض نيز‬ ‫ستانهاى ايشانان جارى كردانيده اند قد علم كل ا ُنا ٍ‬ ‫بسبب طى موادات شير خالص و محل تجليات خاص ميكردد اما خالى از دهن و جرمى نيست |‬ ‫بدان سبب شير ولايت بدان قايم نيست اما كسانيرا كه اين جماعت كرام شير ولايت ميدهند از‬ ‫راه نسبت است نه از راه وجود و نطفه و با جمعهم در نهايت كار بشرف پستان غيب مشرف‬

‫‪15‬‬

‫ميشوند بسعادت بلوغ ابدى مستعد ميكردند شعر‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬همٔە ‪3‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪2‬‬

‫در نقطٔە←لا ‪] C:‬نقطٔە ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬على ‪1‬‬

‫]امّ ‖ بكشايند ‪] B:‬كشايند ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬ساير ‪6‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ ‪] C: miss‬در ‖ ‪C: miss‬‬

‫‪] B-‬تا ‪5‬‬

‫‪] C:‬ابراهيم ‖ مادر ‪; C:‬والده ‪] B:‬ولدۀ ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‖ مادر ‪B-C:‬‬ ‫]يز يد ‖ ‪] C: miss‬جون ‪9‬‬

‫صلى الله عليه و سلم ←عليه السلام ‪] C:‬سلم ‖ ‪] C: miss‬ما ‪8‬‬

‫⟩ازان لبن عظيم هر آن فرزندان ‪] B:‬اند ‖ جازى ‪] C:‬جارى ‖ ايشان ‪] C:‬ايشانان ‪11‬‬ ‫‪] B:‬شعر ‪15‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬سبب ‪13‬‬

‫⟩ميشود⟨ ‪] B-C:‬خالص ‪12‬‬

‫⟩عليه السلام⟨‬

‫ابو يز يد←بايز يد ‪C:‬‬

‫كر يم را شير جسيم آشامانيده اند⟨‬ ‫بيت ‪miss; C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 2:60‬‬

‫‪133a‬‬

‫‪203‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫عشقى تو در درونم مهرى تو در دل من*‬ ‫تا شير اندرون شد تا جان بدر برون شد*‬

‫و الله الهادى قالت رحمها الله رشتٔە نسبت از دست خواجٔە خضر كرفته ايم و بدست تو داده ايم‬ ‫آن رشته جان ت ُست و روح تو بآن تعبيه است جنانجه روح آن دختر دران شيشه نهاده بودند و‬ ‫‪5‬‬

‫بدان شجرۀ صندل تعبيهكرده بودند حاضر باش تا غايب نكنى كه ترا طاقت مردن و زنده شدن‬ ‫نيست و حكايت اين قصه تبقر يب ديكر در رسالٔە جوهر الذات مذكور كردد ان شاء الله تعالى‬ ‫و الله الهادى البحث السادس قالت رحمها الله آن سرور را دو نسبت ثابت است | جسد مجسم بر‬

‫‪133b‬‬

‫شاكل آن مهدى ابن مهدى است و عليه بناء الرجعة كماهى و روح مجسم و خاِتم آن عيسى ابن مر يم‬ ‫است على نبينا و عليه التحية و السلام و فيه ايضا ًكلمة من الرجعة و كلمتان طيبتان مشهودتان‬ ‫‪10‬‬

‫⟩كلاهما نازلتان⟨ مرموزتان و هذا تاو يل قوله تعالى ان الذى فرض عليک القرآن لرِ ادّک الى‬ ‫معاد‪ a‬خلافا لظاهر المعنى و هو فتح مكة و آن كسانيكهكفته اند مهدى عبارت از عيسى است‬ ‫و بدان استدلال كرده اند از ينجا كرفته اند و خطا كرده اند جرا كه اين نسبت شر يف خارج‬ ‫حلول و اتحاد است و الله الهادى البحث السابع قالت رحمها الله صحبت سنت مؤكده است و‬ ‫لزوم نماز جماعت براى همين معنى است و جاء من اصحاب رسول الله اذا نرى انا رجلان منهم‬

‫‪15‬‬

‫ت اهل بيت پيش فاطمه فرض عين است و به نزد‬ ‫ل نؤمن ساعة ً اى نصاحب و نكلم و صحب ِ‬ ‫يقا ِ‬ ‫حوا و هابيل و شيث‬ ‫جعفر فرض | كفايه همٔە انبيا بر ين طر يق صحبت داشته اند مثلا آً دم صفى با ّ‬

‫رحمها ‪] B miss:‬الله ‪3‬‬ ‫رحمها ‪] B miss:‬الله ‪7‬‬

‫برون شد←شود ‪] B:‬شد ‖ با ‪] B-C:‬تا ‖ با ‪] B-C:‬تا ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬من ‪1‬‬

‫مكن ‪] B-C:‬نكنى ‖ كرده بودند←كردند ‪] B-C:‬بودند ‖ بآن ‪] C:‬بدان ‪5‬‬

‫الله‬

‫]اند ‪⟩ 12‬كه⟨ ‪] C:‬اند ‪⟩ 11‬محسورتان⟨ ‪] B-C:‬طيبتان ‪ 9‬الراجعة ‪] C:‬الرجعة ‪ 8‬برو ‪] B-C:‬بر ‖ الله‬ ‫‪] B:‬است ‖ ‪] B: miss‬سنت ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪13‬‬ ‫‪] C:‬فاطمه ‖ يكلم ‪] C:‬نكلم ‖ يصاحب ‪] C:‬نصاحب ‪15‬‬ ‫]كفايه ‖ ⟩صادق رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬جعفر ‪16‬‬

‫از ينجا كرفته اند و خطا كرده اند ‪C miss:‬‬ ‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬الله ‪14‬‬

‫‪miss‬‬

‫⟩امام⟨ ‪] C:‬نزد ‖ ‪] B: miss‬است ‖ ⟩رضى الله عنها⟨‬

‫شيس ‪] B:‬شيث ‖ ⟩الله⟨ ‪] C:‬صفى ‖ ⟩بوده اند و⟨ ‪] C:‬طر يق ‖ ⟩عليهم السلام⟨ ‪] C:‬انبيا ‖ ⟩است⟨ ‪C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 28:85‬‬

‫‪134a‬‬

‫‪204‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نبى با جبرئيل و ميكائيل و نوح نجى باسام و اسرافيل و ادر يس با جبرئيل و عزرائيل و يعقوب‬ ‫با يوسف و ابن يامين و دنبه و يوسف با زليخا و ابراهيم و ميشا و موسى كليم با هارون و يوشع بن‬ ‫نون و كالوت بلقيا پدر اشمو يل على نبينا و عليه التحية و السلام عيسى ابن مر يم با مادر خو يش‬ ‫و صاحب صباع و سعيد حبشى رضوان الله تعالى عليهم اجمعين و رسول ما صلى الله عليه و سلم‬ ‫‪5‬‬

‫با على و فاطمه و حسن و حسين رضوان الله تعالى عليهم اجمعين اين پنج كس آل عباء اند و‬ ‫ششم ايشان جبرئيل است على نبينا و عليه التحية و السلام و مذهب اهل بيت در ايشانست آية‬ ‫تطهير بخصوص در حق ايشانست و بحسب عموم بقئە ازواج طاهرات و بعضى ديكر از صحابه از‬ ‫حكم | و خاصيت اين آيت نصيب يافته اند چو سلمان و ابو ذر و عمار و بلال حبشى و ص ُهيب‬

‫‪134b‬‬

‫رومى و س ُهيل ابن سهل ابن ساعدى رضوان الله تعالى عليهم اجمعين و خذمت خواجه محمد پارسا‬ ‫‪10‬‬

‫قدس سره در بعضى از مرقومات خو يشى مر ين خمسه مبارک را خارج تنز يل داشته اند جرا‬ ‫كه حكم تنز يل عام است و حكم اين جماعت خاص جرا كه رسول در آخر هر صحبتى از صحبت‬ ‫اهل بيت دعا ميكرده است و ميفرموده است هؤلاء اهل بيتى و لم تصل من اهل بيتى كلمات‬ ‫تامات بمذهب اهل بيت ايشانند فتلقى آدم من ر بهكلمات فتاب عليه‪ a‬صاحب مباهله ايشانند‬ ‫سورۀ برات صاحبٔە ايشان است معاشر ذوى القر بى ايشانند مودت و محبت ايشان و زر ئە ايشان‬

‫‪15‬‬

‫بر كافٔە ناس فرض عين و ادب لازم است عليه و عليهم السلام و رحمة الله و بركاته | واصل‬ ‫اين صحبت از اخوان صفا است كه مقيمان كنبذ دوارند آنحضرت در ليلة المعراج ايشانرا ديده‬

‫‪] C: miss‬اسرافيل ‪1‬‬

‫مخفى نماند كه حضرت يوسف عليه ‪] A, 134a margin:‬زليخا ‖ ودنيا ‪] C:‬دنبه ‪2‬‬

‫]ابراهيم ‖ السلام زليخا را نكاح كردهكرفت دو پسر بوجود آمد ميشا و افراهم و هر دو برا ىدانند واضح باد‬ ‫عليهم ‪] C miss:‬اجمعين ‪5‬‬ ‫‪] C:‬ذر ‪8‬‬

‫⟩عليهم⟨ ‪] C:‬و ‖ به لو فيا ‪] C:‬بلقيا ‪3‬‬

‫‪] C: miss‬كليم ‖ افراهيم ‪C:‬‬

‫ابا ‪] C:‬عباء ‖ اجمعين‬

‫⟩كرام رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬صحابه ‖ مخصوص ‪] B-C:‬بخصوص ‪7‬‬

‫‪] C‬اجمعين ‖ ⟩رضى الله عنهم⟨ ‪; C:‬صاعدى ‪] B:‬ساعدى ‖ سهل ابن ‪] C miss:‬ابن ‪9‬‬ ‫]رسول ‪11‬‬

‫مز ين ‪] C:‬مر ين ‖ ‪] C: miss‬از ‪10‬‬

‫⟩رضى الله عنهما⟨‬

‫‪] B: miss‬محمد ‖ رضوان الله تعالى عليهم اجمعين ‪miss:‬‬

‫]تصل ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ ⟩ايشان را⟨ ‪] B-C:‬بيت ‪12‬‬ ‫زر ئە ايشان ‪] C miss:‬ايشان ‖ خاصه ‪] B:‬صاحبٔە ‪14‬‬

‫نصيب ‪] B:‬صحبت ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪B-C:‬‬ ‫‪] C: miss‬صاحب ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬من ‖ تضل ‪B:‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B-C:‬آنحضرت ‪16‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬عين ‪15‬‬ ‫‪a Qurʾān 2:37‬‬

‫‪135a‬‬

‫‪205‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ايشان جهل تن اند يكى ايشان جهل و جهل ايشان يكى است با ايشان بدين طر يق صحبت داشته‬ ‫اند و جبرئيل تا مصاحب و ملازم ايشان بوده و ايشان بدان حضرت ايمان آورده اند اين صحبت‬ ‫را از ايشان ديده اند و براى اهل بيت بهديه آورده الفقرأ كنفس واحدة ٍ‪ a‬خبر ايشانست الدين‬ ‫واحد اثر آن پاكيزهكى ايشانست رضوان الله تعالى عليهم اجمعين ا ُو يس و برُ خ و ابو الرضا رتن‬ ‫‪5‬‬

‫از زمرۀ ايشانند ا ُو يس القرنى خير التاّ بعين باحسان و قصٔەكنبذ دوار بخـبر واحد ثابت شده در‬ ‫كتاب عيون الرضا و صحيح ابو داود و سنن ترمذى و مسند احمد و غير ذلـک مشهور و معروفست‬ ‫و ائمه اهل بيت با جمعهم بر صحت اين حديث متفق اند | و كنبذ دوار بقول عام اهل ظاهر در‬

‫‪135b‬‬

‫مسكونات سماوات متمكن است و نزديک بعضى از ايشان بر پائە عرش مجيد محاذى بهشت‬ ‫متقوم و نزديک كبراى محققين و ائمه اهل توجه عوالم غيب و مركز معالم لا ر يب است عرش‬ ‫‪10‬‬

‫و كرسى بهشت و دوزخ را دايره شده افق الافلاک فرو كرفته و آسمان و زمين را احاط نموده‬ ‫و هو قايم بذاته على عرشه صفاته فيقال الرحمان على العرش استوى‪ b‬و قولهم اقرب الى الصواب‬ ‫و نسبت الى الخطاب و بالله التوفيق و صحبت اهل بيت فرض كفايه است و به نزديک ام سلمه‬ ‫واجب است پنج كس مى بايد ششم ايشان جبرئيل ميشود و سه لا بأس است و دو جايز نيست‬ ‫الا بضرورت و تيمم روانيست مكر در جهاد كليم يا تنزل منزلهكليم در سر مى بايد كشيد و جشم‬

‫‪15‬‬

‫بر | صاحب صحبت مى بايد داشت صاحب صحبت امام مى بايد يا سفير امام و يا صاحب الدعوه‬ ‫و كبراى اهل بيت در اول صحبت فاتحه خواند و دعا كند و درود فرستد و ديكران آمين كو يند‬ ‫شش در سر كشند‬ ‫آنكاه دستارها بر زمين نهند و مقابل هم بنشينند و دلها بهم راست كنند و پو ِ‬ ‫و صحبت دارند همجون صحبت نماز يعنى ساكت باشند و هيج حركت نكند و بهيج طرف نكاه‬

‫]آورده ‖ ‪] B: miss‬را ‪3‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬حضرت ‖ بر آن ‪] C:‬بدان ‖ ‪] B-C: miss‬تا ‪2‬‬ ‫الذى ‪] B:‬الدين ‖ ‪C: miss‬‬

‫رضوان الله تعالى ‪] C miss:‬اجمعين ‖ ⟩رضى الله عنه⟨ ‪] C:‬ايشانست ‪4‬‬

‫ارتن ‪; C:‬از تن ⟩و⟨ ‪] B:‬رتن ‖ ⟩رضى الله تعالى عنهم⟨ ‪] B:‬الرضا ‖ ⟩قرنى⟨ ‪] C:‬ا ُو يس ‖ عليهم اجمعين‬ ‫⟩بيت ‪] C:‬اهل ‖ ‪] C: miss‬كبراى ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬ظاهر ‖ صحبت ‪] C:‬صحت ‖ باجمعين ‪] B:‬جمعهم ‪7‬‬

‫‪] B miss:‬به ‪12‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬الافلاک ‖ ⟩را محيط كشته⟨ ‪] B-C:‬كرسى ‪10‬‬

‫‪] C: miss‬يا ‪14‬‬

‫‪] C-B: miss‬است ‖ ⟩هر⟨ ‪] C:‬و ‖ ميباشد ‪] C:‬بايد ‖ ‪] B: miss‬است ‪13‬‬ ‫⟩در⟨ ‪] B:‬سر ‪17‬‬

‫عالم ‪] C:‬معالم ‖ با جمعهم⟨‬

‫است و به‬

‫⟩الـكبرى از⟨ ‪] B-C:‬الدعوه ‪15‬‬ ‫‪b Qurʾān 20:5‬‬

‫‪a Qurʾān 31:28‬‬

‫‪136a‬‬

‫‪206‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نكنند الا با بروى امام و در آخر صحبت امام قوم را سلام دهد و دعا كند و درود فرستد و فاتحه‬ ‫خواند و قوم آمين كو يند و سلام كنند و هر كه پوشش را از سر ايشان بر ⟩مى⟨ دارد دعاى‬ ‫او مستجابست نياز برو فر يضه ميشود و به نزديک فاطمه مستحب است روى بقبله نشينند و‬ ‫صحبت را تمام كنند و بالله التوفيق بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬

‫‪5‬‬

‫اى نغز جهان مى شنوى يانى* |‬

‫‪136b‬‬

‫قالت رحمها الله اين هفت مجلس مسند كاه هفت بساط است لها سبعة ابواب هفده درجٔە اهل‬ ‫بيت بنام اوست هفت در دوزخ بسته شد و هفت فرجٔە سماوات مفتوح كشت هفت بار آية‬ ‫الـكرسى خواند و يكبار آمن الرسول برأت امان رسيد ان الله و ملائكته يصلون على النبى يا ايها‬ ‫‪10‬‬

‫الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليما‪ a‬و الحمد الله رب العالمين لا حقة المعنى قالت رحمها الله مادر‬ ‫مجلس از ين مجالس بحضرت اسمآئى و بشاطر شطرنجى باخته ايم و ما برده ايم اقول مجرم را نيز‬ ‫همين واقعه بوده است اذا وقعت الواقعة ليس لوقعتها كاذبة‪ b‬بر تو نيز واقع شود روزى و الله‬ ‫الهادى قالت رحمها الله قيامت قايم نشود تا سى كاذب بدروغ دعوى نبوت نكنند و نود نه و |‬ ‫كذاب بخديعت و مكر دعوى امامت و مهدى كرى نكنند جهار تن آخر از اصحاب تو باشند و‬

‫‪15‬‬

‫نامهاى ايشانرا كفتند جزى الله و من معهم الى يوم الدين خداى داد قلندر كذاب است سلسلٔە‬ ‫وى همهكذا بانند ايشانند كه بموت عيسى كواهى دهند و دعوى امامت بدروغى كنند لعنهم‬ ‫الله و من معهم الى يوم الدين آمين رب العالمين اين مدعيان كاذب كه دعوى نبوت يا امامت‬

‫]برو ‪3‬‬ ‫]بيت ‪4‬‬

‫بر ⟩مى⟨ دارد←مى برد ‪] B-C:‬دارد ‪2‬‬

‫كند ‪] B:‬دهد ‖ و در آخر صحبت امام ‪] C miss:‬امام ‪1‬‬

‫مستحب است ‪] C miss:‬است ‖ ⟩رضى الله عنها⟨ ‪] B-C:‬فاطمه ‖ ‪] B: miss‬به ‖ بروى ‪B-C:‬‬

‫‪] B miss:‬الله ‖ المعانى ‪] B-C:‬المعنى ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬كاه ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪7‬‬

‫⟩اين⟨ ‪] C:‬اقول ‖ اما ‪] C:‬ما ‖ بساط ‪] B-C:‬بشاطر ‖ ازان ‪] C:‬از ين ‪11‬‬ ‫]داد ‪15‬‬

‫و مكر←ديكر ‪] B:‬مكر ‪14‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪13‬‬

‫‪] C: miss‬اين ‪17‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫⟩هر⟨ ‪] B-C:‬مادر ‖ رحمها الله‬

‫روزى←شد و تو برى ‪] B-C:‬روزى ‪12‬‬

‫بر دروغ ‪] C:‬بدروغى ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬عيسى ‪16‬‬ ‫‪b Qurʾān 56:1–2‬‬

‫او ‪C:‬‬

‫‪a Qurʾān 33:56‬‬

‫‪137a‬‬

‫‪207‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كنند اكثر مرد باشند و اندک زن و الله الهادى قالت رحمها الله آنجه بر امير سيد محمد نور بخشى‬ ‫تجلى كرده است اونه مهدى بوده است و مى ندانسته خطا كرده ليكن بران معنى است كه محمد‬ ‫مهدى از جملٔە فرزندان اوست بصورته لا بذاته و در ين سخن اشارتى به بشارت اين مجرم است و‬ ‫الله الهادى‬ ‫‪5‬‬

‫اكنون آمديم بر سر مقام معهود و كلام مقصود نظم‬

‫اى لعبت | سنكين بتو ميكو يم*‬

‫‪137b‬‬

‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫اقول ⟩اين فصل⟨ نيز مشتمل است بر دو وظيفه وظيفٔە اولى در بيان آنجه در خلال احوال نا‬ ‫مسلوک به نسبت ذات با بركات ايشان ميكذشت و برأى العين نتايج و ثمرات آن محسوس و‬ ‫‪10‬‬

‫مشهود مى كشت و قل جاء الحق وزهق الباطل ان الباطل كان زهوقا‪ a‬نظم‬

‫جون بعض ظهورات حق آمد باطل*‬ ‫بس منكر باطل نشود جز جاهل*‬ ‫در كل وجود هر كه جز حق بيند*‬ ‫باشد ز حقيقة الحقايق غافل*‬

‫‪15‬‬

‫فمنها ماه رمضان بود كه ما را محرم سردابه ساختند روز اول كه ما را طلبيدند جهارم ماه رمضان‬ ‫بود همانا ايشانرا كار عظيم افتاده بوده و حادثٔە چشم پيش آمده بود كفتند روزه ميخورى كفتم‬ ‫اى والله كفتند حيله جه ميكنى تا كفارت مرتفع شود كفتم حاش لله كفتند جرا كفتم صحبت‬ ‫خداوندم | لا الى خلف است الوقت سيف قاطع كفتند شيخ مرتعش مرد نغزى بوده است‬ ‫ِ‬

‫‪] B:‬نظم ‪5‬‬

‫با ‪] C:‬به ‖ اين ‪; C:‬از ين ‪] B:‬در ين ‪3‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬كرده ‪2‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪1‬‬

‫⟩اين⟨ ‪] C:‬خلال ‖ در بيان ‪] C miss:‬بيان ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬وظيفه ‖ ‪] B-C: miss‬است ‪8‬‬ ‫خلاف ‪] B:‬خلف ‪18‬‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثٔە ‪16‬‬

‫جه ‪] B:‬كه ‪13‬‬

‫بيت ‪miss; C:‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‪10‬‬ ‫‪a Qurʾān 17:81‬‬

‫‪138a‬‬

‫‪208‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫براى تو حجتهاى نغز پيدا كرده است آنكاهكفتند هلا بخور تا بو بينم فى الحال يكدم آب سير خوردم‬ ‫متبسم شدند و كفتند ترا خود همين بايسته است آن مجادله ها كجا رفت كفتم بجهنم جاو يد آنكاه‬ ‫چست و شير ين بخوردم كفتند بارک الله شير ين محب ّى بودۀ‬ ‫مرا يک كرج خر بزۀ تلخ دادند ُ‬ ‫كامت شير ين شد سه شبان روز از سردابٔە بيرون نيامدند تا حادثٔە كذشت و واقعه تمام شد روز‬ ‫‪5‬‬

‫جهارم از سردابه بيرون آمدند ديدم حجب مرتفع شد و بسرّم ندا كردند كه انا اعطيناک الـكوثر‪a‬‬ ‫فى الحال بران دقيقه مشرف شدند و سر دست مرا كرفتند و كفتند هان ديدى و شنيدى شاه‬ ‫ولايت مر هبُ َيرۀ عد وى را و اهل و يرا براى همين خصوصيت در ماه رمضان رخصت داد |‬

‫‪138b‬‬

‫تا افطار كند و غير او را اين معنى جايز نبود اقول مثل اين واقعه از حضرت رسالت در كتاب‬ ‫مكنونات نيز آمده و بالله التوفيق و هو الصحيح از ينجا بود كه بايز يد آن مر يد صادق را بدزدى‬ ‫‪10‬‬

‫رخصت داد و از خواجٔە بزرک نيز آمده است كه بعضى مر يدانرا بعشق مجازى تر بيت ميكرده‬ ‫اند بر مفصل آن وقوف ندار يم و الله الهادى و منها روزى زليخا ترک زنكى را از اهل ر باط‬ ‫خداوندم در خير‬ ‫جان قيلج بخذمت ايشان آورد و پائە تخت ايشانرا بوسه داد و كفت زندكانى ِ‬ ‫و خو بى در از باد اين زن ميكو يد كه جهار سال است كه رنجورم و ابتداء آن در حمام شاديم‬ ‫اتاليق بود كو ييا هزار مار است كه در درونم م ِير َو َد و دل جكرم را ميخورد اطِباّ در تدارک آن‬

‫‪15‬‬

‫خداوندم اميد ميدارد كوسفندى نيز براى مطبخ آورده است‬ ‫عاجز شده است و از مرحمت ِ‬ ‫ايشان متبسم شدند و كاوى بدو بخشيدند و كفتند اكر اين سخن را قبول | كند ما علاجى كنيم‬

‫‪] C:‬الله ‪3‬‬

‫مى بايسته ‪] B-C:‬بايسته ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪2‬‬

‫]حجب ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬ديدم ‪5‬‬ ‫‪] C:‬حضرت ‖ ⟩آن⟨ ‪] C:‬از ‪8‬‬ ‫]بزرک ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] C:‬از ‪10‬‬ ‫اين ⟩كسل⟨ ‪] C:‬آن ‪13‬‬

‫تا بو←تابه ‪] B-C:‬بو ‖ هالا ‪] C:‬هلا ‪1‬‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثٔە ‖ شبانه ‪] B:‬شبان ‖ ‪] B-C: miss‬شد ‪4‬‬ ‫‪] B: miss‬عد ‪7‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪6‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬آمده ‪9‬‬

‫⟩نام⟨ ‪] B:‬قيلج ‪12‬‬

‫⟩كفتند⟨‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ حجت ‪B-C:‬‬

‫‪] C: miss‬رسالت ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨‬

‫‪] C: miss‬منها ‖ اين ‪] B:‬آن ‪11‬‬

‫⟩رحمه الله⟨ ‪C:‬‬

‫⟩و حكما در معالجه آن متحير ماندند اكنون بخذمت خداوندم آمده ‪] B-C:‬است ‖ ;آمده اند ‪] B:‬است ‪15‬‬ ‫‪] C:‬است ‖ ذبح ‪] B-C:‬مطبخ ‖ ⟩تا⟨ ‪] C:‬براى ‖ ⟩اورده است كه⟨ ‪] C:‬نيز ‖ ⟩كه⟨ ‪] B:‬ميدارد ‖ است⟨‬

‫آورده است←كند‬ ‫‪a Qurʾān 108:1‬‬

‫‪139a‬‬

‫‪209‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شايد كه شفا يابد و به طبيب حاجت نيفتد و آن به تركى كفت هر نى سيز ديسنكيز كوزوم‬ ‫اوستوده و دست بر جشم نهاد و اتفاقا آن روز وقت لطفى داشتند كاسٔە آش بشير در پيش‬ ‫ن آن زن دادند و فرمودند تمام بخورد و لحظٔە صبر كردند تا آش‬ ‫ايشان بود پارۀ خوردند و بخورد ِ‬ ‫درون وى غ ِذا شد آنكاه دست مبارک بميان هر دو پستانش در آوردند و معو ّذتين خواندند و‬ ‫‪5‬‬

‫درد هانش دميدند و صفرا بر وى افتاد و ك ِرمان سياه و زرد و سبز از دهان و بينى وى افتاد و‬ ‫روان شد نمدها بر داشتند و زمين را خالى كردند آن زن بيهوش شد و بيفتاد بعد از نماز بامداد‬ ‫بود آن حال تا قر يب به نماز پشين بر داشت آنكاه تمام شد زن بهوش خود باز آمد و يرا بآب خانه‬ ‫بردند تا غسل كردند و جامه شست و پيش ايشان آمد و پائە تخت ايشانرا بوسه داد آنكاه | كفتند‬ ‫خداوندم فرمايند كفتند شايد كه‬ ‫اى زن س ِر كاى كهنه شده يى تو ميكو يى يا من بكو يم كفت ِ‬

‫‪10‬‬

‫خداوندم هيج‬ ‫از جر يمٔە زنا مادر بست فرزند شده باشى و بكور پسر ده باشى كفت اى والله از ِ‬ ‫جيز پوشيده نيست اينها كه حاضر اند نيز ولد الزنا اند ايشان متبسم شدند و كفتند غرجنک‬ ‫نيک بوده جهل روز ديكر بحجرۀ وى مى بايد آمد تا بكلى خلاص شوى آن زن قبول كرد و‬ ‫جهل روز هر روز بحجرۀ فقير مى آمد بعد از كذشتن جهل روز ازان رنج صحت يافت تر و تازه‬ ‫كشت آنكاه انابت كرد و از جملٔە نساى عارفات شد و بعد از ايشان وفات يافت قبر وى در‬

‫‪15‬‬

‫پايان پاى ايشان است ديكر هيج زن آنجا راه ندارد نظم‬

‫طبيب عشق مسيحادمست و مشفق ليک*‬ ‫ݘو در تو درد نه بيند كرا دوا كند*‬

‫لطيفى ‪; C:‬بطبخ ‪] B:‬لطفى ‖ اوستيكا ‪] B:‬اوستوده ‪2‬‬ ‫‪] C:‬هر ‖ در ميان ‪] C:‬بميان ‪4‬‬ ‫]كفتند ‪11‬‬

‫‪] C: miss‬سيز ‖ نه ‪] B-C:‬نى ‖ ⟩زن⟨ ‪] C:‬آن ‪1‬‬

‫ن ‖ ⟩نيم⟨ ‪] C:‬و ‪3‬‬ ‫⟩كه تا⟨ ‪⟩; C:‬تا⟨ ‪] B:‬فرمودند ‖ ⟩خود را به⟨ ‪] C:‬بخورد ِ‬

‫كو يم ‪] B-C:‬بكو يم ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬بود ‪7‬‬

‫كرفتن ‪] B:‬كردند ‪6‬‬

‫‪] A, 139b margin:‬تازه ‖ خلاص ‪] C:‬صحت ‖ هر روز ‪] B miss:‬روز ‪13‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬معو ّذتين ‖ ‪miss‬‬

‫اين ‪] C:‬آن ‪12‬‬

‫⟩عجب⟨ ‪B-C:‬‬

‫]نظم ‖ ميباشد ‪] C:‬است ‪] C: miss 15‬آنكاه ‖ شد ‪] C:‬كشت ‪َ 14‬طر تُ ازه با طقى مناسب تر مينمايد‬ ‫در تو درد←درد در تو ‪] C:‬درد ‪17‬‬

‫بيت ‪B: miss; C:‬‬

‫‪139b‬‬

‫‪210‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و الله الهادى و منها در شهر بخارا حيز كى بود خالى از قبول نبود فقير كاهكاهكه بشهر مى آمدم‬ ‫و يرا ميديدم بتدريج مرا به نسبت او ميل خاطرى پديد آمد | جون بخذمت ايشان مفتخر شدم‬

‫‪140a‬‬

‫مجلس عالى منعقد شده بود و خواتين خراسان در ملازمت ايشان مجتمع كشته بود فى الحال سر‬ ‫دست مرا كرفتند و كفتند با دو كارى دارم و به سردابه درون بردند و كفتند شرم ندارى كه‬ ‫‪5‬‬

‫لواط ميكنى نا مسلوک ديكر است و نا مشروع ديكر موحد ديكر است ملحد ديكر زنا ديكر است‬ ‫و فنا ديكر آخر نه تو امام زمانى و صاحب قرانى مقبول پيغمبر صاحب برهانى نا مشروع آنست‬ ‫كه رسول آن جوانرا بزنا رخصت نداد و دست مبارک خود بر سينٔە او ماليد تا ديو خناس از‬ ‫سينٔە او بيرون رفت و قصٔە او در صحيحين مشهور است و جبرئيل پرى بر سينٔە يوسف صديق زد‬ ‫تا آب شهوت و آتش ذلت از ميان انكشتان دست و پاى او بيرون رفت و بدان سبب از ميكدۀ‬

‫‪10‬‬

‫زنا خلاص يافت لولا ان رآى برهان ر به‪ a‬نا مسلوک آنست كه آنحضرت نانيكه در دهان خود‬ ‫داشت بآن زن فاحشه داد تا از جملٔە نساء عارفات كشت و اين قصه | نيز در كتاب شواهد و‬ ‫غيره مشهور و معروف است و نا مسلوک آنست كه بيان امير احمد و مهستى كذشت تا در آخر‬ ‫كار بر خطيب كنجه ز ياده آمدند و همٔە عرفا ايشانرا قبول كردند نا مسلوک آنست كه ميان‬ ‫شيخ امين الدين و جعدهكذشت و بنظر شيخ خم ِر َوى عصيده كشت كما هو المشهور اينها كه تو‬

‫‪15‬‬

‫ميكنى نا مشروعست نا مسلوک نيست و جون نا مشروع باشد حور بهشتى مباح نيست و الحق‬ ‫همجنان شد ميفرمودند در خضار كار باينها افتاد و كذشت القصه اين كفتند و دست مبارک‬ ‫بر سينٔە فقير نهادند و معو ّذتين خواندند و در من دميدند ديدم كه ديو خناس جون دورى و‬ ‫بخارى از دماغ من بيرون رفت و در همان مجلس نفس من مسلمان شد و از نفس درون و‬

‫⟩بحذمت⟨ ‪] C:‬ايشان ‪3‬‬

‫بنيست ‪] C:‬نسبت ‪2‬‬

‫]رفت ‖ لذت ‪] B-C:‬ذلت ‪9‬‬ ‫‪] B:‬بيان ‪12‬‬

‫در شهر ‪] C:‬بشهر ‖ كاهكاهكه←كاهيكه ‪] B:‬كه ‪1‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬رسول ‪7‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬ديكر ‪5‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B-C:‬آنحضرت ‖ زنى ‪] B:‬زنا ‪10‬‬

‫باو ‪] C:‬دو ‪4‬‬

‫مكيده ‪] B-C:‬ميكدۀ ‖ آمد ‪C:‬‬

‫شيخ امين الدين پر شيخ ‪] A, 140b margin:‬الدين ‪ 14‬اخير ‪] B:‬آخر ‖ مهدى ‪] B-C:‬مهستى ‖ ميان ‪; C:‬عيان‬ ‫⟩مسلوک⟨ ‪] B:‬نا ‖ ⟩سراب و⟨ ‪] C:‬ميكنى ‪15‬‬

‫عقيده ‪] B-C:‬عصيده ‖ محمود جيسترى است واضح باد‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬معو ّذتين ‪17‬‬

‫‪] C: miss‬ميفرمودند ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬شد ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 12:24‬‬

‫‪140b‬‬

‫‪211‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نفس مشرک نيز خلاص يافتم و ديكر بشهر نيامدم آن حيز بعد از جند روز ديكر بر باط آمد و‬ ‫در مجلس اول توفيق يافت و انابت كرد و از جملٔە نيک مردان شد ميفرمودند رحمها الله حيز‬ ‫و مخنث بدرجٔە رجال ميرسند اكر بديار مكنون افتند | نفس ممسوخ را بعون الله تر بيت ميكنيم‬ ‫جه جاى مسلوب القابلية آخر نه سک اصحاب كهف در زمرۀ صديقان است و نهكرُ بٔە محمد‬ ‫‪5‬‬

‫رسول الله مقتداى محققان است مصراع‬

‫سک كه شد منظور نجم الدين سكانرا سرور است*‬

‫آخر كم از سنک پشتى نيستم كه بتصرفات نظر از بيضٔە خود جوجه بيرون مى آرد خواجه علا و‬ ‫الدين عطار عطر الله تر بة خوب كفته است بيت‬

‫كر نشكستى دل در بان راز*‬ ‫‪10‬‬

‫قفل جهانرا همه بكشاد مى*‬

‫نصوح از جملٔە مخنثان است و تو بٔە وى در كتاب كر يم مث َل و مث َل است كه تو بوا الى الله تو بة‬ ‫نصوحا‪ a‬آنكاه اين دو بيت امير قاسم را خواندند و بكر يستند بيت‬

‫روضة المذنبين احمد جام*‬ ‫آن نهنک محيط بحر آشام*‬ ‫‪15‬‬

‫آسمانيست برمه ُ پرَ دين*‬ ‫بوستانيست بر كل نسر ين*‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪3‬‬

‫هيز ‪] C:‬حيز ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪2‬‬

‫مصرع ‪] B: miss; C:‬مصراع ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬الله ‪5‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ عطر الله تر بة ←قدس سره ⟩جه⟨ ‪] C:‬تر بة ‪8‬‬

‫از جند ‪] C miss:‬جند ‖ هيز ‪] C:‬حيز ‪1‬‬ ‫‪] C: miss‬محمد ‖ كر يه ‪] C:‬كرُ بٔە ‪4‬‬ ‫⟩الحق⟨ ‪] B:‬علا ‖ حوژه ‪] C:‬جوجه ‪7‬‬ ‫پر ‪] C:‬بر ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪12‬‬ ‫‪a Qurʾān 66:8‬‬

‫‪141a‬‬

‫‪212‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و بالله العظمة و عليه التوفيق و منها روزى در اثناى مجلس شر يف ميكذشت مر يد كه مردود‬ ‫باطن پرى شد تخم پلغده ميشود هيج كس آنرا علاج نميتواند كرد مكر كه بهمان پر رجوع كند‬ ‫فرمودند كه | تخم پلغده را آن هم علاج نميتواند كرد مقارن اين مقال حالت در ايشان ظاهر‬

‫‪141b‬‬

‫شد متغير شدند و كفتند بسم الله الرحمن الرحيم تخم پلغده را نيز علاج ميكنيم اتفاقا همان روز بى‬ ‫‪5‬‬

‫بى حبيبه جند تخم خام بمجلس شر يف آورده بود جندى از ينها بجزم پلغده بود دست مبارک‬ ‫بران نهادند و جيزى در وى دميدند بيضٔە تمام شد و پختيم و خورديم لطيف تر ازان بيضها بود‬ ‫نظم‬

‫ک ملـ َک ملتجى*‬ ‫اى بدرت م َلـ ُ‬ ‫ت الينا و لنعم المجُى*‬ ‫جئ َ‬ ‫‪10‬‬

‫ى آمدنت بس خوش است*‬ ‫آمد ُ‬ ‫ديدن روى تو عجب دلـكش است*‬ ‫خاک درت بر سر ما تاج باد*‬ ‫هر شب قدرت شب معراج بادى*‬

‫و الله الهادى و حسن مآب و منها روزى بر مقتضا عوالم منظورى و بر فحواى مراسم انبساط‬ ‫‪15‬‬

‫فقير را بخذمت ايشان خاطرى افتاد هنوز خاطرم تمام نشده بود كه سر دست مرا كرفتند و‬ ‫به سردابٔە | بيرون بردند جون مساس تمام شد ديدم كه با جنى مساس ميكنم و ايشان دران‬ ‫كوشٔە خانه پنهان شده اند كرت ثانيه ديدم كه با حورى مساس ميكنم و ايشان دران كوشٔە‬ ‫ديكر نشسته اند دانستم كهكار ايشان از جاى ديكر است و خاطر را بهيج وجه در وجود مبارک‬ ‫ايشان تصرف نيست و به نسبت ايشان هيج احدى از جواهر و قوالب ايشان ايقاع لوث حدثان‬

‫مكر كه بهمان پر رجوع كند فرمودند كه ‪] C miss:‬كرد ‖ ⟩پير⟨ ‪] B:‬آن ‪3‬‬ ‫]بيضها ‖ بر ‪] B:‬در ‪6‬‬ ‫⟩ديدم⟨ ‪] B:‬و ‪16‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B:‬كفتند ‪4‬‬ ‫خاطر ‪] B-C:‬خاطرم ‪15‬‬

‫العصمة ‪] B-C:‬العظمة ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬اين ‖ تخم پلغده را آن هم علاج نميتواند كرد‬ ‫در ‪] C:‬بر ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬نظم ‪7‬‬

‫⟩ديكر⟨ ‪B-C:‬‬

‫خانه پنهان شده اند كرت ثانيه ديدم كه با حورى مساس ميكنم و ايشان دران ‪] B-C miss:‬كوشٔە ‪17‬‬

‫لون ‪] B:‬لوث ‖ قالب ‪] C:‬قوالب ‖ ‪] B-C: miss‬ايشان ‪] C: miss 19‬مبارک ‪ 18‬كوشٔە‬

‫‪142a‬‬

‫‪213‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ممكن نيست خاطر بكل صاف شد و باطن از دغدغه خالى كشت و از كشش نفسانى و روحانى‬ ‫خلاص يافتم كفتند ديدى كار ولايت ديكر است و شرۀ طبيعت ديكر نظم‬

‫ِسحر با معجزه پهلو نزند ايمن باش*‬ ‫سامرى كيست كه دست از يد بيضا ببرد*‬

‫‪5‬‬

‫بئس العبد عبد الهواى يضله ايضا لً ه بيت‬

‫هشدار كهكروسوسٔە نفس كنى كوش*‬ ‫آدم صفت از روضٔە رضوان بدر آيى*‬

‫ميفرمودند تكملٔە حيوانيست وقتى مسل ّم است كه خاطر از كشش نفسانى و روحانى بالكليه‬ ‫خلاص شود | ميفرمودند آنكه كفته اند با حور بهشتى در دنيا مساس نيست حور عين است‬ ‫‪10‬‬

‫كه داخل عرايض است و ديكر س ُر َي ّات و كنايزاند هر وقت كه باشد ازان خواجه اند آنجه ابرار‬ ‫و اصحاب يمين را به نسيه مقر ّر است عارف را نقد ميسراست اين قدر هست كه عارف را بدان‬ ‫التفات نيست ميفرمودند رحمها الله بر حور ي ّه نا مسلوک ميرود و نا مشروع نميرود و بر جني ّه‬ ‫سفاح و نا مشروع ميرود اين همه ترا از خاطر پيش آيد مثنوى‬

‫دل نكهدار يد اى بيحاصلان*‬ ‫‪15‬‬

‫در حضور حضرت صاحب دلان*‬

‫‪] B: miss‬نظم ‖ شيره ‪] C:‬شرۀ ‖ ‪] B: miss‬است ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ديدى ‪2‬‬ ‫كوشش ‪] B:‬كشش ‖ ⟩رحمها الله⟨ ‪] C:‬ميفرمودند ‪8‬‬ ‫‪] C:‬عرايض ‪10‬‬ ‫‪] C:‬رحمها ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬روحانى ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ‪] C: miss‬الهواى ‪5‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‖ بدانكه ‪] B-C:‬آنكه ‖ ⟩رحمها الله كه⟨ ‪] C:‬ميفرمودند ‪9‬‬ ‫بنقد ‪] B:‬نقد ‖ ‪] B: miss‬است ‪11‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B:‬اند ‖ ‪] B: miss‬است ‖ عرايس‬

‫]مثنوى ‪ 13‬بنا ‪] C:‬نا ‖ بنا ‪] C:‬نا ‖ جور ‪] C:‬حور ي ّه ‖ رحمها الله بر ‪] B miss:‬بر ‖ ⟩عليها⟨ ‪] C:‬الله ‖ رحمة‬ ‫‪B: miss‬‬

‫‪142b‬‬

‫‪214‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ما زاع البصر و ما طغى‪ a‬قال صاحب المثنوى‬

‫از فراز عرش تا هفتم طبق*‬ ‫عرضهكرده بود پيش شيخ حق*‬ ‫شيخ كفتا خالقا من عاشقم*‬ ‫‪5‬‬

‫كر بجو يم غير تو من فاسقم*‬

‫اقول اين همه خود بود ليكن بخاطر عيان ميرسد كه آن حور ي ّه و جني ّه مخلوقات دفعى بودند‬ ‫كه پديد آوردند و مرا بدان طر يق از دغدغه خلاص | ساختند و بالله التوفيق اقول اين سخنها‬

‫‪143a‬‬

‫را در بارۀ ايشان عجب مدار وجود زليخا را جنئە بى حجاب شد با يوسف صديق رسيد جون‬ ‫لوث حدثان نماند باين كرامتها مشرف ميشوند زليخا كفته اند كه انبيا را زن كافره بشايد اما‬ ‫‪10‬‬

‫زانيه نشايد و كذلـک ائمه المعصومين و اجلة المحفوظين نا مسلوک براى دفع لوث حدثان‬ ‫موضوع است و بالله التوفيق اقول تسو يلات و تخيلات حكما ديكر است و تحصيلات تخيلات‬ ‫اوليا ديكرند در لوث حدثان متلاشى است و اين از لطيفٔە رحمانيت متجلى و ناشى و شيطان‬ ‫ما بينهما و بالله التوفيق و منها و بعضى از معاندان ميكفتند كه ايشان علم سيميا ميدانند براى‬ ‫اينجنين تسو يلات و دروغ ميكفتند ثم تبتهل فنجعل لعنت الله على الكاذبين‪ b‬اين خبر مكذوب‬

‫‪15‬‬

‫و سخن موضوع مسموع ملازمان ايشان كشت فقير را مخاطب ساختهكفتند ترا نيز مثل اين‬ ‫واقعه | خواهد بود و آنجنان بود كه اهل سمک در حق فقير طعن كردند و كفتند وى تسخير‬ ‫ز ُح َل ميداند دروغ كفتند الا لعنت الله على الظالمين‪ c‬اين همه شامن عادت و رسومت كه‬ ‫مردم باينجنين عقبات و بليات مبتلا ميشوند كسى كه حوالٔە نا مسلوک دارد اكر در دنيا نكند‬

‫بدان ‪] C miss:‬طر يق ‪7‬‬ ‫‪; C: miss‬و ‪] B:‬در ‪12‬‬ ‫‪] B-C:‬شامن ‪17‬‬

‫جنين ‪] B:‬جني ّه ‖ از ‪] C:‬آن ‖ جنان ‪] B-C:‬عيان ‪6‬‬ ‫‪] B: miss‬كه ‖ ‪] C: miss‬زليخا ‪9‬‬

‫⟩نظم⟨ ‪] C:‬المثنوى ‪1‬‬

‫تا ‪] B:‬با ‖ و خود ‪] C:‬وجود ‪8‬‬

‫سمک دهى است در شهرسبز بخارا ‪] A, 143b margin:‬سمک ‪16‬‬

‫طر يق‬

‫‪] B: miss‬براى ‪13‬‬

‫بكند ‪] B:‬نكند ‖ عقو بات ‪] B:‬عقبات ‪ 18‬رسوم ⟩است⟨ ‪] C:‬رسومت ‖ شامت‬ ‫‪c Qurʾān 11:18‬‬

‫‪b Qurʾān 3:61‬‬

‫‪a Qurʾān 53:17‬‬

‫‪143b‬‬

‫‪215‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در كور و قيامت خواهد كرد عباسئە مروزى مر يدى داشت بغايت زاهد و پارسا حوالٔە نا‬ ‫مسلوک را منكر بود و بران عمل نميكرد و سخن عباس را بجاى نمى آورد جون بمرد و يرا در‬ ‫كور نهادند نباشى را بر كماشتند تا بكفن دزدى در كور او در آمد و جمال او را ديد و بر‬ ‫ل خود نهاد آنرا به بر يد‬ ‫وى فتنه شد خواست كه با وى وقاحت كند دست راست بر ق ُب ْ ُ‬ ‫‪5‬‬

‫بس بدست جب صيانت كرد آنرا نيز به بر يد و با وى وقاحت كرد زن متكلم شد كفت‬ ‫صدق الله و صدق الرسول بارى مرا بشوى كه در ميان لشكر مردهكان جنب كذاشتى نباشى‬ ‫ضي ْل عياض رفت و از جملٔە صديقان شد‬ ‫و يرا | شست و در همان شب توفيق يافت و پيش ف ُ َ‬ ‫نظم‬

‫حكمتى او بين كه حكمت ميكند*‬ ‫ميكند انكار رحمت ميكند*‬

‫‪10‬‬

‫يفعل الله ما يشاء و يحكم ما ير يد قالت رحمها الله بسيار كسانرا از دقيقٔە نا مسلوک خطا افتاده‬ ‫است خود را بر صورت مشايخ ميدارند و اهل آن و امارات آن نيستند پشتر مذهب جبر ي ّه و‬ ‫باطني ّه و مباحي ّه و ملاحده و زنادقه از ينجا بر خواسته است در ياى قلُزم و محيط عمان سراسر‬ ‫شور است رک رک آب شير ين دارد يافتن و جدا كردن آن وظيفٔە ملا ّحان حاذق است و‬ ‫‪15‬‬

‫اصنع الفلـک باعيننا و وحينا‪ a‬آب حيوان در ظلمات است يافتن آن وظيفٔە خضر و الياس است‬ ‫وقتى كه اسب ماديان باشد آب حيات را مى يابد و باز براى كرُ ۀ خود مى آيد كذلـک النشور‪b‬‬

‫‪] C: miss‬بر ‪3‬‬ ‫‪] B-C:‬شست ‪7‬‬ ‫]الله ‪11‬‬

‫عباسيه ‪] B-C:‬عباس ‖ بدان ‪] B-C:‬بران ‪2‬‬ ‫مردكان ‪] B-C:‬كان ‪6‬‬

‫اينكار ‪] B:‬انكار ‪10‬‬

‫قلزوم ‪] C:‬قلُزم ‪13‬‬

‫جه ‪] C:‬كه ‪9‬‬

‫پارسايه ‪] C:‬پارسا ‖ زاهده ‪] C:‬زاهد ‪1‬‬

‫وقاعت ‪] B:‬وقاحت ‪5‬‬ ‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‪8‬‬

‫وقاعت ‪] B-C:‬وقاحت ‪4‬‬

‫امد ‪] C:‬رفت ‖ بشست‬

‫مذاهب ‪] B-C:‬مذهب ‖ بر صورت←بصورت ‪] C:‬صورت ‪12‬‬

‫حيوان ‪] B-C:‬حيات ‪16‬‬

‫رحمها الله ‪B miss:‬‬

‫ملاحان حاذق است ‪] A, 144a margin:‬ملا ّحان ‖ اين ‪] B:‬آن ‪14‬‬ ‫‪b Qurʾān 35:9‬‬

‫‪a Qurʾān 11:37‬‬

‫‪144a‬‬

‫‪216‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ستفترق امتى على ثلاث و سبعين فرقة ًكلهم فى النار الا واحد منهم و هو اهل السنة و الجماعة | و‬

‫‪144b‬‬

‫بالله التوفيق قالت رحمها الله ما اتخذ الله وليا ًجاهلا هر عملى را طورى ثابت است و عورتى لازم‬ ‫كنيزک باَ يرَ ْ حمار آموخته بود و علم كدو را ميدانست با كرُ ّه ميرفت بانو كه بدو تقليد كرد و علم‬ ‫كدو را ندانست خود را هلاک ساخت خجالت را بباد داد اين كار دولت است كنون تا كرا‬ ‫‪5‬‬

‫رسد* و الله الهادى و اليه انيب و منها اكر نه جنانستى كه نطفه از آثار تجليات ذاتست و تحقق‬ ‫معي ّت ذاتى حق است هر كز نا مسلوک را وجودى نبودى فاما تا اهل آنكه باشد طى جوار مى‬ ‫بايد تا ظاهر شود و سلوک كرديم همجنان بود كه فرموده بودند و منها همجنانكه احكام شر يعت‬ ‫را مراتب است اسرار طر يقت را مآرب است اين دقيقه ميبايد دانست مثلا ًدر شر يعت حّدِ‬ ‫يک زنا و صد زنا يكيست بحسب نسبت مراتب دارد طى تفاصيل ميبايد تا معلوم شود عبور‬

‫‪10‬‬

‫كرديم همجنان بود كه نموده بودند بيت‬

‫كج مج مرد بحالت مستى كه در طر يق |‬

‫‪145a‬‬

‫ما را نشانها است ازان شاه بى نشان*‬

‫جه خوب كفته است آن بزرک كج دار مز ي ّن ابليس پيش فرعون آمد بعد ازانكه و يرا در كار‬ ‫وى محكم كرده بود انارى دو پارهكرد و باز د ُرست كرد باز دو پارهكرد و كفت اين را درست‬ ‫‪15‬‬

‫سل ِ ّى بر كرد نش زد و كفت منكه اين را ميتوانم كرد انا ر بكم الاعلى‪a‬‬ ‫كن فرعون كفت من نتوانم ِ‬

‫⟩هفتاد سه خط بر كرد خود كشيد و اشارت بخط ‪] B:‬الجماعة ‖ ‪] C: miss‬منهم ‖ ‪] B-C: miss‬على ‪1‬‬ ‫⟩هفتاد ‪] C:‬الجماعة ‖ وسط فرمود و كفت عليكم بالسواد الا عظيم بالسواد الا عظيم اى اهل سنة و جماعة⟨‬

‫سه خط بكرد خود كشيد و اشارت بخط وسط فرمود و كفت عليكم بالسواد الا عظيم اى اهل السنة و‬ ‫‪⟩; C:‬سر⟨ ‪] B:‬ساخت ‪4‬‬ ‫‪] B:‬مآرب ‪8‬‬

‫كزه ‪] C:‬كرُ ّه ‖ تا ‪] B:‬با ‖ تا بر ‪] B:‬باَ يرَ ْ ‪3‬‬

‫جواهر ‪] B-C:‬جوار ‪6‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪2‬‬

‫تحقيق ‪] C:‬تحقق ‖ ‪] B: miss‬از ‪5‬‬

‫الجماعة⟨‬

‫‪] C: miss‬تا ‖ كرد ⟩سر⟨‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‪⟩ 10‬سر⟨ ‪] B-C:‬بحسب ‖ تا ‪] C:‬و ‖ ‪] B: miss‬يک ‪⟩ 9‬را⟨ ‪] B-C:‬دقيقه ‖ امارت‬ ‫⟩را⟨ ‪] C:‬مز ي ّن ‖ ;دار مز ين←داد مراين ‪] B:‬مز ي ّن ‖ آن بزرک ‪] C miss:‬بزرک ‪13‬‬ ‫‪] B-C: miss‬الاعلى ‖ ‪] B: miss‬من ‪15‬‬

‫رندى ‪] C:‬مستى ‪11‬‬

‫كرده بود ‪] B-C:‬كرد ‖ ⟩را⟨ ‪; C:‬اما بز يرا ‪] B:‬انارى ‪14‬‬ ‫‪a Qurʾān 79:24‬‬

‫‪217‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫نميكو يم تو از كجا پيدا شدى كه انا ر بكم الاعلى‪ a‬ميكو يى بدين سخن و يرا حجت كرفت تا دعوى‬ ‫بى معنى نكند و نشان بى نشان نكو يد بيت‬

‫حافظا كر معنئ دارى بيار*‬ ‫ور نه دعوى نيست غير از قبل قال*‬

‫‪5‬‬

‫و بالله التوفيق و منها من لم يعرف امام زمانه فمات مينة ً جاهلي ّة ًكار متقدمانرا ميبايد دانست و به‬ ‫فعل و قول ايشان ايمان ميبايد آورد و اكر جه خاصٔە ايشان است كه روزى بكار خواهد آمدن‬ ‫اولئک الذين هدى الله فبهديهم اقتده‪ b‬و فى تفسير قوله عليه السلام و على عباد و الله الصالحـين‬ ‫لولا الصالحون لهلـک الطالحون | و فى قوله عليه السلام عند ذكر الصالحـين تنزل الرحمة حكمة ٌ بالغة‬ ‫فما تغن النذر‪ c‬و الله الهادى تجر بهكرديم همجنان آمد كه شنيده بوديم‬

‫‪10‬‬

‫بيت‬

‫شباّ ن وادى ايمن كهى رسد بمراد*‬ ‫ُ‬ ‫كه جند سال بجان خذمت شعيب كند*‬

‫بيت‬

‫سعى نا برُ ده در ين راه بجايى نرسى*‬ ‫‪15‬‬

‫فردا كه اكر ميطلبى طاعت اوستاديها*‬

‫]متقدمانرا ‖ كارهاى ‪] B-C:‬كار ‪5‬‬ ‫‪] C:‬برُ ده ‪14‬‬

‫معنى ‪] B:‬دعوى ‪4‬‬

‫وله ‪] B: miss; C:‬بيت ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪10‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كرفت ‪1‬‬

‫⟩ان⟨ ‪] B:‬ايشان ‪6‬‬

‫مقتديانرا ‪C:‬‬

‫اوستاد ‪; C:‬اوستاد براى ‪] B:‬اوستاديها ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‖ مزد ‪] B-C:‬فردا ‪ 15‬بر ين ‪] B:‬در ين ‖ كرده‬ ‫بو بر‬ ‫‪c Qurʾān 54:5‬‬

‫‪b Qurʾān 6:90‬‬

‫‪a Qurʾān 79:24‬‬

‫‪145b‬‬

‫‪218‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و منها حاصل با پنج طور به طور خود ميتواند رفت بعد ازان مدد پر ظاهر لازم است فاما‬ ‫اشراف شرط شيخى نيست انجذاب نسبت ميبايد تا در وجود حال شود و باطن از تصرف‬ ‫نفسى و شيطان خلاص يابد لقوله عليه السلام الشيطان يجرى فى عروق ابن آدم كمجرى الدم‬ ‫بسيار مكاشفان باشد كه از اثر تصرفات نفس و يا از ممر القايات اباليس و يا از جهت لقمٔە‬ ‫‪5‬‬

‫حرام باشد مردم اينها را بر جذبه و سلوک حمل كنند و يا طر يقٔە نا مسلوک دانند هيج كدام‬ ‫ت يكبار و جهل يک بار لا حول كند لا‬ ‫از ينها نيست بر رفت و تفرقه است كلمٔە بر رفت بس ُ‬ ‫محالة خلاص يابد | كفته اند ابقاى حال با وجود معاصى از قبيل استد راج است و ا ِفناى‬ ‫ث ا ِفنا و هو س ِر الله‬ ‫آن از قبيل كرامت است بس استد راج مفتح ا ِبقا باشد و نا مسلوک مور ِ‬ ‫الاعلى از ينجا است كه جذبات و تجليات كه به نفس ميخورد بمعاصى ز ياده ميشود فزادهم‬

‫‪10‬‬

‫الله مرضا‪ a‬و بنا مسلوک فتور ميكردد فزادهم ايمانا‪ b‬آينه راست ميبايد تا راست كو يند الا من‬ ‫اتى الله بقلب سليم‪ c‬هندو كه در آينه صورت خود را بيند و نفورِ كند آينه را جهكناه المؤمن‬ ‫مرآت المؤمن حب ّذا ما قال حيث قال بيت‬

‫نه تنها جامٔە ز يبا بيايد جست يوسف را*‬ ‫تو هم بشناس خود را و يكى سر در كر يبان كن*‬

‫‪15‬‬

‫اياز خاص در شب تار يک در دل كوهى شب جراغ ك ِرم سياه را مى بيند و حسَن ميمندى‬ ‫در روز روشن جمال اياز را نمى بيند حسن كه نه بيند ما جهكنيم و تر يهم ينظرون اليک و هم‬ ‫لا يبصرون‪ d‬و الله الهادى مراد باياز خاص مجرم بود و مراد بحسن امير ا ُو يس قلى كه از اجلٔە‬

‫‪] C:‬نيست ‪6‬‬

‫مكاشفات ‪] B-C:‬مكاشفان ‪4‬‬

‫بنى ‪] C:‬ابن ‪3‬‬

‫بنور ‪; C:‬تور ‪] B:‬طور ‖ تا ‪] B:‬با ‪1‬‬

‫‪] C:‬اند ‖ ⟩بر⟨ ‪] B:‬خلاص ‪⟩ 7‬خوانند⟨ ‪] B-C:‬يكبار ‖ پر ‪] C:‬بر ‖ كليمه ‪] C:‬كلمٔە ‖ پر ‪] C:‬بر ‖ بنسبت‬ ‫]راست ‖ فطور ‪] C:‬فتور ‪10‬‬ ‫‪] C:‬اياز ‪16‬‬

‫‪] C: miss‬است ‪9‬‬

‫‪] C: miss‬را ‖ اياض ‪] C:‬اياز ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬است ‪8‬‬

‫القاى ‪] C:‬ابقاى ‖ ⟩كه⟨‬

‫‪] B-C: miss‬را ‖ ⟩بر⟨ ‪] B-C:‬جست ‪13‬‬

‫⟩بين⟨ ‪B-C:‬‬

‫اياض ‪] C:‬باياز ‪ 17‬حسن كه نه بيند ‪] C miss:‬بيند ‖ اياض‬ ‫‪d Qurʾān 7:198‬‬

‫‪c Qurʾān 26:89‬‬

‫‪b Qurʾān 3:173‬‬

‫‪a Qurʾān 2:10‬‬

‫‪146a‬‬

‫‪219‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫علماء ظاهر بود از قرُ ناى ملا مرة امير مير يار | و سر امد شاكردان خذمت شيخ الاسلام بود از‬ ‫خداوندم مقيم كشته بود و برادر رضاعى ايشان بود ايشانرا اغاى‬ ‫هفت سالـكى باز در ملازمت ِ‬ ‫دانشمند ميكفت و از دقيقٔە باطن ايشان هيج خبر نداشت منازع فقير بود و پوسته در خذمت‬ ‫ايشان فقير را بد ميكفت و تأثير نميكرد آخر مرد و نغز نكشت بيت‬

‫‪5‬‬

‫در دل تعلبه جو خطى بود*‬ ‫صحبت مصطفى نكردش سود*‬

‫كاهى و يرا ياد ميكردند ميكفتند وى بسيار قابل بود اما معيار نداشت دليل و حجت و يرا خراب‬ ‫كرد مثنوى‬

‫پاى استد لاليان جو بين بود*‬ ‫‪10‬‬

‫پاى جو بين سخت بى تمكين بود*‬

‫آنكاه ميكر يستند و اين دو بيت ميخواندند بيت‬

‫نيستم آنكهكسى را بجدال*‬ ‫ره نمايم بخداى متعال*‬ ‫هر كسى در پى من بشتابد*‬ ‫‪15‬‬

‫هر جه من يافتم او هم يابد*‬

‫]ملازمت ‪2‬‬

‫ملا مرة←تلامذه ‪] C:‬مرة ‖ ;ملا مرة←بلامرة ‪] B:‬مرة ‖ اقر باى ‪; C:‬فرماى ‪] B:‬قرُ ناى ‪1‬‬

‫سعلبه ‪; C:‬سلعبه ‪] B:‬تعلبه ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬ايشان ‪3‬‬

‫‪] C:‬بيت ‖ ‪] C: miss‬دو ‖ بكر يستند ‪] C:‬ميكر يستند ‪11‬‬

‫وى ‪] B-C:‬و ‖ ⟩حضرت⟨ ‪C:‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬مثنوى ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬وى ‪7‬‬

‫نظم ‪] B: miss; C:‬بيت ‖ ⟩را⟨‬

‫‪146b‬‬

‫‪220‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شبى و يرا بخواب ديدم كفتم با تو جهكردند كفت مرا باغا بخشيدند از بند زندان خلاص‬ ‫يافتم* بيت‬

‫آنكه بر بى رحمتان رحمت كند*‬ ‫اهل رحمت را ولى نعمت كند*‬

‫‪5‬‬

‫خداوندا اغابيک عرب را بياموز و | از در كه ناسخ و منسوخ خلاص كردان و بالله التوفيق‬

‫‪147a‬‬

‫و منها فقير را به نسبت عمر عاص عداوتى بود جرا كه از مّداحان سخن بسيار شنيده بودم و در‬ ‫باطن خود سرِّى يافتم و تعجب ميكردم روزى سد در فقير نكاهكردند كفتند غالبا ترا به نسبت‬ ‫يكى از صحابه عداوتى است كفتم اى والله واقعه را عرض كردم كفتند تو بهكن و بخداى باز‬ ‫كرد كفتم بر ز بان تو به ميكنم و نفس مساعده نميكند شما مدد فرماييد لحظٔە مراقب شدند و‬ ‫‪10‬‬

‫كفتند غالبا كار از مدد ما نميكشايد جندان توانى دشنام كن جنان كردم ديدم كه نهُ تن كرُ يه‬ ‫از دهان من بيرون آمد و درون مرا شستند نفس موحد شد و باطن ازان دغدغه خلاص يافت‬

‫مرا امام جنين بايد و خليفه جنين‬ ‫نه آنكه باشد عاجز خراب ابتر‬

‫س‬ ‫ذكر واقعٔە برهان الاكبر و منها زن بخارى از جملٔە نبات صالحات در خذمت ايشان بود در در ِ‬ ‫‪15‬‬

‫ن والدين به تراخى رفته بودم وى واقعٔە‬ ‫مشكواة مقيد بود و طر يقه هم داشت روزى فقير بديد ِ‬ ‫آورده است ايشان متبسم شدند | و هيج نكفته اند وى هر جند الحال كرده جواب نيافته همجنان‬ ‫خداوندم واقعٔە مرا تعبير نكردند‬ ‫متعجب از خذمت ايشان بيرون رفته و با زليخا ك ِلهكردهكه ِ‬

‫]مّداحان ‪6‬‬

‫بيک ‪] B-C:‬اغابيک ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪2‬‬

‫در خواب ‪] B:‬بخواب ‖ ‪] C: miss‬و يرا ‪1‬‬

‫به ‪] C:‬نسبت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ ‪] B-C: miss‬سد ‖ خود سرى←حسودى ‪] B:‬سر ِّى ‪7‬‬

‫مدحان ‪C:‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬بخداى ‪8‬‬

‫نسبت←با‬

‫⟩نظم⟨ ‪] C:‬يافت ‖ از ‪] C:‬ازان ‪11‬‬ ‫‪] B-C:‬مشكواة ‪15‬‬

‫بر ز بان←بز بان ‪] C:‬ز بان ‪9‬‬

‫و ‪] B:‬در ‖ ‪] C: miss‬جملٔە ‪14‬‬

‫⟩بس⟨ ‪] B-C:‬خراب ‪13‬‬

‫باشد ‪] C:‬بايد ‪12‬‬

‫⟩بوده⟨ ‪] B:‬آورده ‪ 16‬بر ‪] B: miss; C:‬به ‖ ⟩را⟨ ‪; B:‬مشكات‬

‫‪147b‬‬

‫‪221‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫زليخا نيز ابرام كرده و جواب نيافته آخر كفته است صبر كنم تا وى از تراخى بيايد به بينم كه‬ ‫جه ميشود و جون من آمدم قبل ازانكه بخ ِداوندم ملاقات كنم زليخا خلوت ساخته و بحضور‬ ‫خداوندم واقعٔە و يرا تعبير نكردند و سبب ظاهر‬ ‫آن صالحه صورت واقعه را تقر ير كرد و كفت ِ‬ ‫نيست من دانستم كه جه افتاده است هيج نكفتم و بخذمت ايشان در آمدم اتفاقا ايشان در‬ ‫‪5‬‬

‫ب‬ ‫سردابه بودند آنجا رفتم كفتند بيا كه موقوف اغا ماه اغا واقعٔە ديده است كه تعبير آن س ِّ‬ ‫صحابٔە است فاما زن مكلف و پر كار است اكر كو ييم قبول نميكند و ت َس َاه ُل مى ورزد و نيز‬ ‫اين سخن ما است فساد و بدنامى ميشود و ما در فاخرۀ بخارا بدنام ميشو يم و اكر نكو ييم موهم‬ ‫خيانت است امرى در وجود وى حال شده و بميكده رو جذب و تصرف را مجال نمانده و‬ ‫كار از دعا و استغفار كذشته تو مردى ماوراء النهرى و ز بان بخار يان را | ميدانى اين را هيج‬

‫‪10‬‬

‫‪148a‬‬

‫علاجى ميتوانى كرد تا وى هم از ين عقبهكذرد و هم ما بدنام نشو يم كفتم وى با من سر تمام‬ ‫دارد و بحكم خداوندم با وى خلوت كنم و از ين راه درايم شايد كه قبول كند كفتند جنين‬ ‫كن بس بحجرۀ خود رفتم و خود را از ين دغدغه خالى دهن ساختم بعد از لحظٔە صالحه فرصت‬ ‫يافت و پيش من آمد و كفت جه ديدى و جه شنيدى كفتم همجنانكه با شما نكفتند با من نيز‬ ‫نكفتند كفت تو بارى پرَ واى من ندارى دلم را سوختى و جكرم را كباب كردى و هنوز بطرف‬

‫‪15‬‬

‫من التفات نميكنى به عتاب و ناز پيش مى آيى حقا كه از مجاز كذشته ام و با تو دم حقيقت‬ ‫دارم كفتم دم دروغ مى د َِمى و بافسون و مكر پيش مى آيى سوكند خوردن كرفت و كر يستن‬ ‫خداوندم آواز ترا نشنوند و حاضر شوند كه ميان‬ ‫آغاز كرد آنكاهكفتم حجرۀ حرم نزديک است ِ‬ ‫من و ميان تو جه افتاده است آنكاهكفتم در حقيقت كارهاست من يک مذهب دارم كه از‬ ‫فلان سيدزادهكرفته ام اكر با من موافقت كنى و دران مذهب | در ايى تو نيز هر جه فرمايى من‬

‫‪20‬‬

‫ب صحابه‬ ‫قبول كنم وى آن سيدزاده را ميدانست كفت و يحک نبايد كه امامي ّه شده باشى و س ّ‬

‫‪] C:‬و يرا ‖ ⟩جناب حضرت⟨ ‪] C:‬كفت ‖ ‪] B: miss‬كرد ‖ تحر ير ‪] B:‬تقر ير ‪3‬‬ ‫‪] C: miss‬نكو ييم ‖ ⟩شر يف⟨ ‪] C:‬بخارا ‖ ما است←باعث ‪] B-C:‬است ‪7‬‬ ‫]از ين ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كرد ‖ معالجه ‪] B-C:‬علاجى ‪10‬‬ ‫]نكفتند ‪14‬‬

‫بكفتن ‪] B:‬نكفتند ‪13‬‬

‫‪; C miss:‬نشوند ‪] B:‬شوند ‪17‬‬

‫متكلف ‪] B:‬مكلف ‪6‬‬

‫⟩نيكو⟨ ‪] C:‬را ‖ ‪] B: miss‬از ‪9‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] C:‬لحظٔە ‖ الذهن ‪] B-C:‬دهن ‪12‬‬

‫و مكر←ديكر ‪] C:‬مكر ‪16‬‬

‫⟩با من⟨ ‪] B-C:‬زليخا ‪2‬‬

‫را‬

‫او ‪] B-C:‬رو ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬ما ‖ ‪C: miss‬‬

‫بجانب ‪] B:‬بطرف ‖ ‪] C: miss‬تو ‖ بكفتن ‪B:‬‬

‫‪] C: miss‬من ‖ يک ‪] C:‬فلان ‪] C: miss 19‬كه ‖ ‪] B: miss‬ميان ‖ ما ‪] B:‬من ‪ 18‬حاضر شوند‬

‫‪148b‬‬

‫‪222‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خداوندم ميدانند كفتم ايشانرا بمشرب كار است بمذهب جكار‬ ‫كرده باشى كفتم اى والله كفت ِ‬ ‫دارند كفت اى و رب الـكعبة راست ميكو يى كه اين جماعت عجب خوارج صلب مى نمايند‬ ‫بضرورت آشنايى ميبايد كرد آنكاهكفت تو راست ميكو يى يا مرا امتحان ميكنى كفتم لا والله‬ ‫راست ميكو يم كفت بكو تا بشنوم كفتم و شنيد كفت بس ما و تو يک پره باشيم من نيز اين‬ ‫‪5‬‬

‫صد َ دآنند كه اغا‬ ‫ن وى در خانٔە منند و هميشه در َ‬ ‫مذهب دارم و امامي ّه هميشه اين سيدزاده و ز ِ‬ ‫و ملازمان وى را بقتل آرند فرصت ميطلبند و بعضى از ملازمان امير عرب با ما در ين معامله‬ ‫متفقند من بضرورت آمده ام و مشكات ميخوانم تا مكر شبى فرصت يابم و آن جماعت را بر سر‬ ‫حسَن ترُكمان بوده است از اهل هجو ي ّه و مادر من از كيلان‬ ‫كار آرم پدر من از ملازمان | قرا َ‬

‫‪149a‬‬

‫است از اهل لاهيجان و خود در بخارا متولد شده ام اكنون نيک شد كه تو با ما رسيدى كفتم‬ ‫‪10‬‬

‫من كفتم تو شنيدى تو نيز بكو يى تا من بشنوم اما اول مرا بكوى كه اين خصومت بهمين اغا‬ ‫است يا بهمٔە علماى بخارا و لـكين از ينجا آغاز ميكنم امير عرب جنين فرموده است كفتم امير‬ ‫ب كند‬ ‫سن ّى است يا امامي ّهكفت سنى است فاما از حال ما خبر ندارد و خواست كه س ّ‬ ‫عرب ُ‬ ‫خداوندم را اشتر‬ ‫كفتم از مطبخ ايشان آش خاص مى آرند آش خور يم و بطر يقه مشغول شو يم ِ‬ ‫ب‬ ‫با نان شده است و آش خاص خود را فرستاده اند و هر دو با هم آش خورديم آنكاه به س ّ‬

‫‪15‬‬

‫صحابه مشغول شد هنوز دو كلمه نكفته بود كه متغير شد و كفت آه در درون من سک بچه‬ ‫كان بوده اند باضطراب در آمدند بيهوش شد و بيفتاد و بعد از لحظٔە جشم باز كرد و كفت آدمى‬ ‫شدند و بآسمان در آمدند | آنكاه كفت آن نه است آشكارا كشته ابو بكر و عمر و عثمان و على‬ ‫خداوندم در صدر مجلس نشسته‬ ‫بر خوان طعام ميخورند و فرشتكان ايشانرا باد ميكنند انيک ِ‬ ‫اند و سخن مرا ميكو يند و عذر مرا ميخواهند اشهد ان لا اله الا الله محمد رسول الله بالصديق و‬ ‫امامي ّه ام ‪] B-C:‬امامي ّه ‪5‬‬

‫‪] C:‬را ‪7‬‬ ‫‪] B:‬كفتم ‪10‬‬ ‫]آش ‪13‬‬ ‫]كلمه ‪15‬‬

‫من نيز ‪] B miss:‬نيز ‖ راست ميكو يم ‪] C miss:‬ميكو يم ‪4‬‬ ‫پنج ديه ⟩است⟨ ‪; C:‬پنج ديه ‪] B:‬هجو ي ّه ‪8‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] C: miss‬كفتم ‖ مايان ‪] B-C:‬ما ‪9‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬ميكنم ‖ ⟩كفت بهمه غلماى بخارا⟨ ‪] C:‬بخارا ‖ ;⟩كفت⟨ ‪] B:‬بخارا ‪11‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] C: miss‬آنكاه ‖ ‪] B: miss‬خاص ‖ با نان←مايان ‪] B:‬نان ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬اشتر ‖ ‪C; miss‬‬

‫⟩آنكاهكفت مرغ ‪] C:‬و ‖ ⟩آنكاهكفت مرغ شدند آنكاهكفت فرشتكان شدند⟨ ‪] B:‬و ‪17‬‬

‫كليمه ‪C:‬‬

‫]كشته ‖ ‪] C: miss‬است ‖ ⟩سب⟨ ‪; C:‬سب ‪] B:‬آن ‖ ‪] B-C: miss‬آنكاه ‖ شدند آنكاه فرشتكان شدند⟨‬ ‫‪] B:‬ميخواهند ‪19‬‬

‫‪] C: miss‬صدر ‖ ميخوردند ‪] B:‬ميخورند ‪18‬‬

‫⟩رضى الله عنهم⟨ ‪] B:‬على ‖ شده ‪C:‬‬

‫⟩كفت⟨ ‪; C:‬ميخواستند‬

‫‪149b‬‬

‫‪223‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫الفاروق و ذى النور ين و المرتضى ائمة رضوان الله تعالى عليهم اجمعين و اين تمام به قصٔە خواجه‬ ‫طر الله مرقده و التحية مشهده ميماند كه منكران رؤ يت روايت در شهر خوارزم‬ ‫علا و الدين ع ّ‬ ‫كرده بودند اصول و فروع مذاهب بر وى كشف شد و آن آش خاص در ذات وى اثر تمام‬ ‫خداوندم آوردم ايشان متبسم شدند و كفتند بيا و بر كوى كه‬ ‫كرد دستش را كرفتم و بخذمت ِ‬ ‫‪5‬‬

‫كسان امير عرب را كدام شب بر سر ما مى آرى تا ما نيز استعداد راست كنيم وى پائە تخت‬ ‫ايشانرا بوسه داد و فقير نيز شفاعت كردم تا و يرا قبول كردند | ايمان آورد و تجديد تو به كرد‬ ‫و بظاهر و باطن باز كشت و از جملٔە مخلصان و صديقان شد كفتند اين روش بمذهب مالـک‬ ‫اقرب است در مذاهب ديكر ترا مى بايست كشت پر عال ِم بر خلاف ميبايد تا نماز او تمام و عمل‬ ‫او رسيده باشد وى بخانه رفت و معاندان را عذر خواست و ديكر تا دم مرک بصحبت ايشان‬

‫‪10‬‬

‫نرفت و از جملٔە معتمدان خاص شد ميكر يست و مرا دعا ميكرد و اين بيت ميخواند بيت‬

‫شمشير عمرَ بر كف بر قصد رسول آيد *‬ ‫در دام خدا افتد و ز بخت نظر يابد*‬

‫كفتند در عالم اين واقعه را حجة الله و برهان الاكبر نام كرده اند بيت‬

‫نام من رفته است روزى بر لب جانان بسهر*‬ ‫اهل دلرا بوى جان مى آيد از نامم هنوز‬

‫‪15‬‬

‫محل اجابت دعا نظم‬ ‫‪; C:‬ميبايد ‪] B:‬ميماند ‖ مشهوده ‪] B:‬مشهده ‪2‬‬ ‫]كردند ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪4‬‬

‫تمام به قصه←قصه تمام بقصه ‪] C:‬قصٔە ‖ ان ‪] B:‬اين ‪1‬‬

‫مشكوف ‪] C:‬كشف ‪3‬‬

‫آود ‪; C:‬در ايت ‪] B:‬رؤ يت ‖ مينمايند‬

‫‪] C:‬بمذهب ‖ رو يش ‪] C:‬روش ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ ‪] B: miss‬شد ‪7‬‬ ‫‪] C:‬باشد ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬تو به ‖ ⟩وى⟨ ‪C:‬‬

‫⟩محل⟨ ‪] B:‬بر ‖ سر ‪; C:‬هر ‪] B:‬پر ‖ ⟩كه جمله مخلصان و و صديقان⟨ ‪] C:‬كشت ‪8‬‬

‫ظفر ‪] C:‬نظر ‪12‬‬

‫آمد ‪] B-C:‬آيد ‖ با ‪] C:‬بر ‪11‬‬

‫‪] B: miss; C:‬نظم ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬دعا ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬روزى ‪14‬‬

‫⟩امام⟨‬

‫ايشانان ‪] B-C:‬ايشان ‖ ⟩و آنكاه⟨‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩غيب⟨ ‪] B-C:‬عالم ‪13‬‬

‫بيت‬

‫‪150a‬‬

‫‪224‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در بكشا محمد آمد* بكذشت بلا و رحمت آمد*‬

‫فاتحه يكبار و سورۀ اخلاص سه بار و آمن الرسول پنج بار و آية الـكرسى هفت بار لا حول جهار‬ ‫بار صلوات ده بار تكبير اجمعين | سه بار نياز واجب حاجات مستجاب سئآت مدفوع حسنات‬

‫‪150b‬‬

‫مرفوع و الحمد لله على ذلـک و‬ ‫‪5‬‬

‫منها نا مسلوک ما كاسٔە شير عفر يت است حمزه صفتى م َْى باين جام نوش كند اما آن حمزه‬ ‫موهوم بود و حمزۀ زمان ما موجود است آنكاه اين بيت را خواندند كو يا از ز بان مجرم بود بيت‬

‫از قاف تا بقاف پرَ ى آيدم به پيش*‬ ‫باشد دلم جو حمزه بمهر نكار خو يش*‬

‫و منها امير فرخ را دوستى از مر يدان عبد الحق شيخ روزى در خذمت ايشان ك ِلهكرده است‬ ‫‪10‬‬

‫كه از شيخ خود هيج رشدى نمى بينم در خذمت وى هيج فايده بمن نميرسد هم خذمتهاى و‬ ‫شوار را بمن ميفرمايد و من در باطن خود هيج جيزى نمى بينم و سبب و مأخذ آنرا نمى يابم شما‬ ‫دوست منيد سخن مرا در خذمت اغا عرض فرماييد باشد كه فرجى و مخرجى پيدا شود و يا‬ ‫سببى و مأخذى ظاهر شود ايشان روان شده اند و كفته اند خوش باشد | روز ديكر سخن و يرا در‬ ‫خداوندم عرض كردند و شفاعت كردند تا در حق وى عنايتى فرمايند و درد دل وى‬ ‫خذمت ِ‬

‫‪15‬‬

‫به بخشايند و در كار وى مددى فرمايند ايشان متبسم شدند و كفته اند امير فرخ بچهكن دهد‬ ‫حسن ⟩شيخ⟨ چكند وى را بسر رشتٔە ارادت ميبايد رفت و كسوت حمي ّت ميبايد پوشيد امير‬ ‫فرخ متحير شد ميدانست كه وى پ ُشت انداز بود و دران مهم س ِركاى كهنه شده بود تبسم بسيار‬

‫ى ‖ سر ‪] B-C:‬شير ‪5‬‬ ‫]باين ‖ مى بايد ⟩كه⟨ ‪; C:‬مى بايد ‪] B:‬م َ ْ‬ ‫‪] B-‬دوستى ‪9‬‬

‫به پيش ‪] C:‬بمهر ‪8‬‬

‫آمدم ‪] B:‬آيدم ‪7‬‬

‫حاجت ‪] C:‬حاجات ‪3‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪6‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬در ‪1‬‬

‫‪] B-C: miss‬آن ‖ تا ‪B-C:‬‬

‫عبد الحق بن خادم شيخ جهر يه مر يد مودود شيخ است در رشحات ‪] A, 150b margin:‬شيخ ‖ ⟩بود⟨ ‪C:‬‬ ‫‪] B-‬شود ‪13‬‬

‫فرحى ‪; C:‬حرجى ‪] B:‬فرجى ‪12‬‬

‫⟩نيز⟨ ‪] B-C:‬آنرا ‖ ‪] C: miss‬هيج ‪11‬‬

‫و درد دل وى به بخشايند و در كار وى مددى فرمايند ‪] C miss:‬فرمايند ‪15‬‬

‫مذكور واضح باد‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‖ كردد ‪C:‬‬

‫حجيت ‪] B:‬حمي ّت ‖ ‪] B: miss‬را ‖ ‪] B-C: miss‬شيخ ‪16‬‬

‫‪151a‬‬

‫‪225‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كرد و پائە تخت ايشانرا بوسه داد و بجهت وى از خذمت ايشان خاطرى طلبيد ايشان كفتند‬ ‫ت نكنيد و سخن مرا بى ز ياده و نقصان با وى بكو ييد م ِقر آيد خدا منكر شود خدا‬ ‫شما هيج م ُد َاهن َ ْ‬ ‫بيت‬

‫با يار نوَ زغم كهن بايد كفت*‬ ‫با او بز بان او سخن بايد كفت*‬

‫‪5‬‬

‫نظم‬

‫ل افُ عل نكند جندين سود*‬ ‫لا تفُ ع ِ ُ‬ ‫كن مكن بايد كفت*‬ ‫جون با عجمى ُ‬

‫امير فرخ روان شد و اين سخن را بى ز ياد و نقصان با وى بكفت متحير شد و كفت و او يلا‬ ‫‪10‬‬

‫ن خدا را | جنين تصرفها مى بوده است و جنين پوشيده ها را ميدانسته اند سر بر آستانٔە‬ ‫بندهكا ِ‬ ‫ولايت نهاد و دست در زنجـير در بندهكى بزد و كفت از ينجا سر بر ندارم تا مرادم حاصل نشود‬ ‫بسر آيد سال پيش عبد الحق شيخ بودم س ِرّ مرا نيافت ايشانكه يافتند صلاح هم در قدم ايشان‬ ‫است نظم‬

‫كر سنک آيد بمن جو باران اى دل*‬ ‫ت من آستين جانان اى دل*‬ ‫دس ِ‬

‫‪15‬‬

‫يا كوى بد َر برَ َم ز ميدان اى دل*‬ ‫يا در سر كار دل كنم جان اى دل*‬

‫]بيت ‪3‬‬

‫‪] B-C: miss‬خدا ‖ نشود ‪] B-C:‬شود ‖ خدايرا ‪] B: miss; C:‬خدا ‖ مكنيد ‪] B-C:‬نكنيد ‪2‬‬

‫‪] C:‬اند ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] C:‬خدا ‪10‬‬ ‫آمد ‪; C:‬آمد ‪] B:‬آيد ‪12‬‬

‫او يلاه ‪] B-C:‬او يلا ‪9‬‬

‫بندهكى بزد←بند زد ‪] B-C:‬بزد ‪11‬‬

‫بيت ‪; C:‬است نظم ‪] B miss:‬نظم ‪13‬‬

‫‪] B-C: miss‬نظم ‪6‬‬

‫ر باعى ‪B: miss; C:‬‬

‫بر آستانه←بآستانه ‪] C:‬آستانٔە ‖ ⟩و آنكاه⟨‬

‫علاج ‪] B-C:‬صلاح ‖ ‪] C: miss‬شيخ ‖ ⟩جندين⟨‬

‫‪151b‬‬

‫‪226‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ايشان جون صدق و صداقت و يرا ديدند متأثر شدند و كياهى مثل شاخ ر يواج از كيسٔە‬ ‫مبارک بيرون آوردند و بدست امير فر ّخ دادند اين را بوى دهيد تا بخورد و هيج جيز از ين ضايع‬ ‫نكند همه دانستيم كه آن كياه از بهشت بود كه براى وى آوردند و فضيلت بهشت را ظاهر‬ ‫كردانيدند آنكاهكفتند جون اين كياه را بخورد و بيک كاسه نمک آب استنجا كند امير فرخ‬ ‫‪5‬‬

‫كياه را بوى دادند و كفتنى را كفتند بالفور | بفرموده عمل نمود و على الحال از خود غايب شد‬ ‫و مدتى دران غيبت بماند و جون ازان حال افاقت يافت كفت در واقعه ديدم مرا سک ديوانٔە‬ ‫خداوندم مرا دارو دادند تا خوردم و كوچک‬ ‫كز يده بوده است و جهل روز بران كذشته ِ‬ ‫كردم و ازان جنون خلاص يافتم سر بر آستانٔە ولايت نهاد و انابت كرد و ديكر پيش عبد الحق‬ ‫نرفت عبد الحق شيخ اين معنى را شنود و حيلها انكيخت هيج سود نداشت الله لطيف بعباده‪a‬‬

‫‪10‬‬

‫يفعل الله ما يشاء‪ b‬و يخلق بيت‬

‫بلطف توان كرد صيد اهل نظر*‬ ‫به بند دام بكيرند مرغ دانا را*‬

‫آن پر از جملٔە مقر بان و صديقان شد و روز وفات ايشان يک پايه صندوق ايشان بر دوش وى‬ ‫بود و جان بحق تسليم كرد بيت‬

‫‪15‬‬

‫جون وصال دلبرش معلوم شد*‬ ‫فانئ مطلق شد و معدوم شد*‬

‫⟩اين⟨ ‪] B:‬نكند ‪3‬‬ ‫⟩شيخ⟨ ‪] B:‬الحق ‪8‬‬ ‫مردانه ‪] B:‬پر ‪13‬‬

‫⟩كفتند⟨ ‪] B-C:‬دادند ‪2‬‬ ‫‪] C: miss‬است ‪7‬‬ ‫نكيرند ‪] C:‬بكيرند ‪12‬‬

‫رواج ‪] C:‬ر يواج ‖ ايشان جون←جون ايشان ‪] C:‬جون ‪1‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ديدم ‪6‬‬

‫⟩سه بار⟨ ‪] C:‬آب ‖ ‪] B: miss‬جون ‪4‬‬

‫⟩خلق⟨ ‪] B-C:‬بلطف ‪11‬‬

‫عبد الحق ‪] C miss:‬الحق ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ وى بود←خود برداشته ‪] C:‬بود ‪14‬‬ ‫‪b Qurʾān 14:27‬‬

‫‪a Qurʾān 42:19‬‬

‫‪152a‬‬

‫‪227‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اكنون قبر وى در باغ حرم است بر لب حوض سردابه و هيج كس را غير از وى دران‬ ‫ن | پاى اوست و دختر وى كه بر بالاى سر اوست‬ ‫ن وى كه در پايا ِ‬ ‫مقام راه نداده اند الا ز ِ‬

‫‪152b‬‬

‫يزُ ار و يتبرک به مثنوى‬

‫ت مردانت از مردان كند*‬ ‫صحب ِ‬ ‫‪5‬‬

‫ابر نيسان باغ را خندان كند*‬

‫خداوندم بخذمت ايشان در‬ ‫و الله الهادى و حسن مآب و منها روزى امير حنفى برادر رضاعى ِ‬ ‫خداوندم دست مرا كرفته بودند تا بخانٔە سردابه روند جون و يرا ديدند‬ ‫آمد و اين وقتى بود كه ِ‬ ‫ى پيدا شده‬ ‫باستادند پرسيدند كه در كجا بودى كفت جند روز يست كه در باطن من سد ِّ‬ ‫است و جميع مجارى فيض بستهكرديده و از درونم آواز در م ُق َّفل مى آيد ايشان متغير شدند و اين‬ ‫‪10‬‬

‫آيت كر يمه را بر ز بان كذرانيدند كه و قالوا قلو بنا غلف بل لعنهم الله بكفرهم فقليلا ما يؤمنون‪a‬‬ ‫نفس ممسوخ و قلب متردد آنكاهكفتند بخدا باز كرد و تو بهكن و بدعا و استغفار مشغول شو تا‬ ‫جه روى نمايد و تو بوا الى الله جميعا اي ّه ُ المؤُ منون لعلـكم تفلحون‪ b‬كفت ميكنم و نميشود و بهيج‬ ‫حال و بهيج وجه اين سد كشاده نميشود بلـكه با شما | راست ميكو يم دعا و استغفار هم نميتوانم‬ ‫كرد و جيزهاى ديكر در درونم موجه ميزنم بس بيک دست راست مرا كرفتند و بيک دست‬

‫‪15‬‬

‫و يرا بسردابٔە درون بردند و جون بجاى خود بنشستند دست در كيسٔە مبارک كردند دو پاره‬ ‫سنک سفيدى بيرون آوردند و روى بقبله نهادند و آن هر سنک بصورت آدمى شد كفتند اى‬ ‫ن بها را منكر شود اين زنار را بر بند و اين دو بت را سجدهكن‬ ‫برادر از دين باز كرد و احكام مؤم ٌ‬

‫و الله ‪] C miss:‬مآب ‪6‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬مثنوى ‪3‬‬

‫برادر ‪] B-C:‬در ‖ ⟩اى⟨ ‪] C:‬كه ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬كه ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪1‬‬

‫⟩در⟨ ‪] B-C:‬اين ‪7‬‬

‫خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ الهادى و حسن مآب‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ راندند ‪; C:‬كردانيدند ‪] B:‬كذرانيدند ‪10‬‬

‫‪] B-C: miss‬در ‖ شده است ‪] C:‬كرديده ‪9‬‬

‫‪] C:‬مبارک ‖ نشستند ‪] B:‬بنشستند ‖ ⟩كرفتن⟨ ‪] B:‬و يرا ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬راست ‖ ‪] C: miss‬بس ‪14‬‬

‫مؤمن بها را←مؤمنهارا ‪] C:‬را ‪17‬‬

‫⟩دو⟨ ‪] B-C:‬هر ‪16‬‬

‫‪b Qurʾān 24:31‬‬

‫⟩خود⟨‬

‫‪a Qurʾān 2:88‬‬

‫‪153a‬‬

‫‪228‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كه قباى بهمان مناسب قامت تو نيست على الحال جنان كرد كردنى را كرد صورتش بكرديد‬ ‫و بيفتاد بمرد كفتند خوب شد انا لله و انا اليه راجعون‪ a‬و اين حال تا نماز پشين بداشت كفتند‬ ‫دوزخ و بهشت را ديد شک بر خواست و يقين نشست ايمانش درست كرد علمش عين كشت‬ ‫و عينش شهادت شد الحمد لله رب العالمين‬ ‫‪5‬‬

‫آنكاه دامن مصلا بر دوش زدند و كفتند بسم الله الرحمان الرحيم | قم باذن الله بر خواست‬

‫‪153b‬‬

‫و بنشست و كفت الحمد لله لا آله الا الله محمد رسول الله در درونم ك ِر مكان سياه و سكان زرد‬ ‫بودند همه فرشتكان شدند بآسمان در رفتند و دوزخ و بهشت را ديدم و عرش ابليس را از عرش‬ ‫ى حضرت كردم و از نقطٔە عمَ َا كذشتم با خداى موجود راز كفتم ايمان‬ ‫خداى فرق كردم ط ّ‬ ‫در افتاد و نفسم مطيع كشت دلم قرار كرفت پائە تخت ايشانرا بوسه داد و جهار برده داشت در‬ ‫‪10‬‬

‫قدم ايشان آزاد كرد از مال و منال در كذشت و همه را وقف مطبخ فرمود و كفت تا اكنون‬ ‫برادر شما بودم اكنون بندۀ شما شدم اقول اين ايمان بأس نيست بأس نما است غايت كار آنست‬ ‫كه از تقليد بتحقيق رسيده و از نفى محض بمقصود پوسته و از صورت تضليل بمعنى هدايت راه‬ ‫برُ د باطن ممسوخ جز باين طر يق تر بيت نميتوان كرد و اعمال فاسده را كهك ِر مكان سياه و سكان‬ ‫زردند خبر | باين طر يق بصلاح نميتوان آورد و الذى خبث لا يخرج الا نكدا ً‪ b‬ظاهر اندر ين سبب‬

‫‪15‬‬

‫ايمان امير حنفى را ايمان بأس كفتند و در ايمان فرعون و ايمان عبد الله و ايمان ابى طالب نيز‬ ‫همين تأو يل است و هيج كدام ايمان بأس نيست غايت ما فى الباب كفر ايشان نفى محض و‬ ‫صورت تضليل باشد رفعت الصورت و انجلت المعنى و كذلـک ورد فى التصو يب و جاء كما‬ ‫كتب و اين تمام بواقعٔە سنجر ميماند كهكافرى پيش وى آمد و كفت الدنيا سجن المؤمن و جنة‬ ‫الكافر از پيغمبر شما بصحت رسيده است فقال نعم كفت بس جه معنى دارد كه من كافرم و‬ ‫‪] C:‬نشست ‪3‬‬ ‫بر ‪] C:‬بنشست ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬كرد ‖ جنين ‪] C:‬جنان ‖ است ‪] B:‬نيست ‖ بهمين ‪] B:‬بهمان ‪1‬‬ ‫⟩وى⟨ ‪] C:‬الله ‖ و يش ‪] C:‬دوش ‪5‬‬

‫قلمش ‪] B:‬علمش ‖ بنشست‬

‫]منال ‪⟩ 10‬در⟨ ‪] C:‬عمَ َا ‖ عما ابر تنک را كو يند ‪] A, 153b margin:‬عمَ َا ‪] C: miss 8‬سكان ‖ نشست‬ ‫‪] B-C:‬ممسوخ ‪13‬‬

‫ايشان است ‪] B:‬آنست ‖ ⟩و ليكن⟨ ‪] C:‬نيست ‖ يأس ‪] C:‬بأس ‪11‬‬

‫]بأس ‖ خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ ‪] C: miss‬امير ‪15‬‬ ‫يعنى سلطان سنجر ‪] A, 154a margin:‬سنجر ‪18‬‬

‫كرد ‪] B:‬آورد ‪14‬‬

‫منازل ‪C:‬‬

‫كر مكان ‪] C:‬سكان ‖ ⟩را⟨‬

‫يأس ‪] C:‬بأس ‖ ⟩اما⟨ ‪] C:‬و ‪16‬‬

‫يأس ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬كفت ‪ 19‬مينماند ‪] C:‬ميماند ‖ ⟩ماضى⟨ ‪] B:‬سنجر ‖ ماضى‬ ‫‪b Qurʾān 7:58‬‬

‫‪a Qurʾān 2:156‬‬

‫‪154a‬‬

‫‪229‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در محنت و تو مؤمنى و اندر راحت سنجر پسر دستش بكرفت و و يرا بر سر قدم نكاه داشت كافر‬ ‫را غيبتى دست داد و دران غيبت دقيقٔە مكنون در حركت آمد روحش از بدن مفارقت كرد‬ ‫و دوزخ و بهشت بوى نمودند جان خود را در دوزخ يافت و جان سنجر در بهشت | ديد فى‬

‫‪154b‬‬

‫الحال بدست سنجر ايمان آورد على الحال خود را همسائە سنجر ديد آنكاه زنده شد سنجر و يرا‬ ‫‪5‬‬

‫رها كرد و سراسيمه و از بهر طرف نكاه ميكرد سنجر كفت هل وجدتم ما وعد ر بكم حقا‪ a‬فانى‬ ‫ت ما و عدنى ر بى حقا كافر مسلمان شد و كفت اشهد ان لا آله الا الله و ان محمد رسول‬ ‫قد وجد ُ‬ ‫الله الدنيا سجن المؤمن و جنة الكافر قيل ايمان فرعون درست است جون بود كه از غرق اب‬ ‫خلاص نيافت قلنا موتش مقارن فنا بوده است و سخن سنجر ابو بكر واسطى در موتاى يهود با‬ ‫قاضى واسط همين معنى دارد و اما ايشان معذور اند و فرعون ظاهر و التقر يب ظاهر ٌ كما كتب‬

‫‪10‬‬

‫نظم‬

‫كر نظر در س ِرّ بى نوران كنى*‬ ‫جمله را از خيل معذوران كنى*‬

‫و بالله التوفيق سمنون محب را مر يدى بود كه مدتى خذمت وى كرده بوده رشدى نمى يافت‬ ‫آخر ما در سمنون كفت و يرا بر بخان جون بر بخانيد در افتاد ذو النون | مصرى را مر يدى بود‬ ‫‪15‬‬

‫كه هيج رشدى نميديد ذو النون را آكاهكرد كفت بعد از ين نوميد شد و در بستر راحت در‬ ‫مقام استراحت پاى دراز كن و خوش نجيب كه ترا از ين هيج كار نيست جون جنان كرد‬ ‫بسرش ندا كردند كه آن دزد را بكوى كه جرا بندۀ ما را از راه مى برد نسبت در افتاد و راه بر‬ ‫سل و ظنوا انهم قد ك ُذِبوا جاء هم نصرنا فن ُجى ما من نشاء‪b‬‬ ‫وى كشاده شد حتى اذا استيأس الر ُ‬

‫‪] B-‬بهشت ‪3‬‬

‫⟩ناكاه⟨ ‪] B-C:‬داشت ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬دستش ‖ ‪] B-C: miss‬پسر ‖ ⟩بعد ازان⟨ ‪] C:‬راحت ‪1‬‬

‫ت ما و ‪] C:‬حقا ‪6‬‬ ‫فانى قد وجد ُ‬ ‫‪] B:‬نظم ‪10‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬سنجر ‖ ‪] C: miss‬جان ‖ ⟩عيان⟨ ‪] C:‬دوزخ ‖ ⟩را⟨ ‪C:‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B: miss; C:‬سنجر ‪8‬‬

‫⟩كفت⟨ ‪] C:‬و ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪7‬‬

‫‪] C: miss‬ان ‖ عدنى ر بى حقا←آن‬

‫⟩نسبت⟨ ‪] B-C:‬بخانيد ‖ ‪] B-C: miss‬آخر ‪14‬‬

‫محيب ‪] C:‬محب ‪13‬‬

‫بيت ‪miss; C:‬‬

‫‪b Qurʾān 12:110‬‬

‫‪a Qurʾān 7:44‬‬

‫‪155a‬‬

‫‪230‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫راه اينها نفى محض است از ين طر يق بمراد ميرسند بايز يد هر لحظه زنارى مى بست و زنارى مى‬ ‫برُ يد جنيد كفته است شصت سال است كه در ايمان آوردنم مولانا يعقوب چرخى در ين مقام‬ ‫افتاد و نزديک بآن رسيد كهكارش تباه شود بر در مسجدى رسيد بر حلقٔە در نوشته ديد كفت‬ ‫همين حسب حال من باشد جون مطالعهكرد مرقوم اين بيت بود بيت‬

‫اى دوست بيا كه ما تراييم*‬

‫‪5‬‬

‫بيكانه مشو كه آشناييم*‬

‫و قتش خوش شد و نسبت در افتاد راه روشن شد | بز بان نا مسلوک اين طر يق را فطرت‬ ‫صغرى كو يند و الله الهادى و اليه انيب قالت‬ ‫كبرى كو يند و سبيل قبض و بسط را فطرت ُ‬ ‫ُ‬ ‫رحمها الله ه ُت و م ُت و ت ُد و تزد اين جهار كلمه اند حكما و انبيا يک ز بان شده اند هر طايفٔە‬ ‫‪10‬‬

‫از طايفتين از ين جهار كلمه معنى خواستند طايفٔە اولى هت كو سالٔە سامر يست و م ُت خاک‬ ‫قدم جبرئيل و ت ُد صنعت سامرى و تزد بانک آن که كو ساله و اولاد قوم موسى قال فا ِنا قد‬ ‫فتناّ قومک من بعدک فاضلهم السامرى‪ a‬هر جه هست خاک قدم جبرئيل است سامرى جه‬ ‫كند و سحر و شعبده جه جو يد ان هى الا فتنتک‪ b‬جبرئيل هم در ميان نيست كارها خود ميكند‬ ‫و تارها بر سر تو ميدرّاند اسباب و اغراض مادّت و مدت است جبرئيل ازان خبر نه التوحيد‬

‫‪15‬‬

‫اسقاط الاضافات نظم‬

‫‪] B-C:‬است ‪2‬‬ ‫]انيب ‪8‬‬

‫يعنى در نفى و اثباتم تكملٔە مولانا عبد الغفار محمد ط ‪] A, 155a margin:‬نفى ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩دو⟨ ‪] B-C:‬اين ‖ ‪] B: miss‬همين ‪4‬‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمه ‪10‬‬

‫كليمه اند ‪] C:‬اند ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪9‬‬

‫]جبرئيل ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬شعبده ‪13‬‬

‫و اليه انيب ‪C miss:‬‬

‫⟩عليه السلام⟨ ‪] C:‬موسى ‖ ‪] B-C: miss‬که ‖ صفت ‪] B:‬صنعت ‪11‬‬

‫و ‪] C:‬مادّت ‖ اعراض ‪] C:‬اغراض ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬تارها ‪14‬‬ ‫;‪] B: miss‬نظم ‪15‬‬

‫درو ‪] C:‬در ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ ⟩كه⟨‬

‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬كارها ‖ ⟩عليه السلام⟨ ‪C:‬‬

‫نيست ‪] C:‬نه ‖ ⟩عليه السلام را⟨ ‪⟩; C:‬را⟨ ‪] B:‬جبرئيل ‖ موت ‪] B-C:‬مدت ‖ مات‬ ‫ر باعى ‪C:‬‬ ‫‪b Qurʾān 7:155‬‬

‫‪a Qurʾān 20:85‬‬

‫‪155b‬‬

‫‪231‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫فتنه انكيزى و دامن در كشى*‬ ‫تير اندازى كمان پنهان كنى*‬ ‫كسى نتاند كفت اين كن آن مكن*‬ ‫پادشاهى هر جه خواهى آن كنى‬

‫‪5‬‬

‫‪156a‬‬

‫طائفٔە ثانيه هت داروى ابو على سينا است م ُت شيشٔەكه ظرف آن داروست اما علت قائلى شرط‬ ‫نيست و تد شاكرد وى است كه داير صنعت سيميا در آموخته تا جون بميرد و يرا زندهكند تزد‬ ‫بو على ميكو يد ر يز ر يز جون خداى نخواهد جه را ر يزد بر دستش ميزنند و دارو را مير يزند و هو‬ ‫على كل شىء قدير‪ a‬نسبت خارج استعداد ميبايد تا كار تمام شود انبيا را اين نسبت نيست لعموم‬ ‫دعوتهم و علوّ رفعتهم و اوليا را هست تكر يما ًلهم و تعظيما لسكونتهم تحقيقا لً سعومتهم كفته اند‬

‫‪10‬‬

‫خفِّى ما ترا نسبت خارج استعداد داديم و بغير كلمٔە م ُبرم‬ ‫اكمل انبيا را ميباشد و هو الصحيح اى َ‬ ‫صداقٔە‬ ‫ت‪ُ b‬‬ ‫كرديم و الا كار تو تباه شده بود اين به علاقٔە حب ّى نميشود انک لا تهدى من احبب َ‬ ‫ر بى ميبايد و ر بک يخلق ما يشاء و يختار‪ c‬حمزه را كه در قلعٔە عک بند كنند و بشامّت اين جهار‬ ‫كلمه كرفتار شود خبر شش كلمٔە عمر اميهكه رها تواند كرد | فتلقى آدم ُ من ر بهكلمات فتاب‬ ‫عليه‪ d‬و الله الهادى اقول اين شش كلمه همانست كه ما دار يم و پس از وفات ايشان حضرت‬

‫‪15‬‬

‫نبوت در حوضه دست ما انداخته اند و در خواب تعليم دادند و در بيدارى كفتند كير دست‬ ‫دراز كردم هيج نبود و اين در باغ لطيف شيخ بود و اثر آن در ديار شاش ظاهر شد اوليا را‬ ‫جنين اشرافها ميباشد و جنين سخنها ميكو يند و بالله التوفيق فى ستة ايام بر عدد اين شش كلمه‬

‫وى را ‪] B-C:‬داير ‪6‬‬ ‫]لسعومتهم ‪9‬‬ ‫‪] C:‬الا ‪11‬‬

‫قابلى ‪] B-C:‬قائلى ‖ ⟩كو يند كه⟨ ‪] C:‬ثانيه ‪5‬‬

‫تا كار←ناكاه ‪] B:‬كار ‪8‬‬

‫آن ‪] B:‬اين ‖ نيارد ‪] B-C:‬نتاند ‪3‬‬

‫ميرزند ‪] C:‬مير يزند ‖ داروها ‪] C:‬دارو ‖ بر يزد ‪] C:‬ر يزد ‪7‬‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمٔە ‖ تغير ‪] B:‬بغير ‖ آن جمله ‪] B:‬اكمل ‪10‬‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمٔە ‖ بشش ‪] B-C:‬شش ‖ كليمه ‪] C:‬كلمه ‪13‬‬ ‫خدمت ‪] B:‬حوضه ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬نبوت ‪15‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‖ لشغومتهم ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬به ‖ ⟩اكر⟨ ‪] B:‬بود ‖ ‪miss‬‬

‫⟩حضرت⟨ ‪] C:‬وفات ‖ كليمه ‪] C:‬كلمه ‪14‬‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمه ‖ در ‪] B:‬بر ‪ 17‬ولايت ‪] B:‬ديار ‪ 16‬خواجه‬ ‫‪d Qurʾān‬‬

‫‪c Qurʾān 28:68‬‬

‫‪b Qurʾān 28:56‬‬

‫‪a Qurʾān 5:120; 6:17; 11:4; 30:50; 42:9; 57:2; 64:1; 67:1‬‬ ‫‪2:37‬‬

‫‪156b‬‬

‫‪232‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫حسين بدعاى ارقاش رخصت داشتيم و آن دار وى امير همدان است روزى در‬ ‫است از شيخ ُ‬ ‫واقعه ديدم كه جن بر من مستولى شد هر جند ارقاش خواندم فايده نداد ناكاه تو جه برو حاني ّت‬ ‫محمدى افتاد على الحال خلاصى يافتم جون حاضر شدم دانستم كه تعبير آن همين اشارت شش‬ ‫كلمه است ناسخ منس ُوخ در كار آمده داروى امير منسوخ كشته تعالى عما يصفون‪ a‬و الله الهادى‬ ‫‪5‬‬

‫و منها در مجلس شراب حاضر كردند و كفتند من شراب | خال ِص ميخورم پياله پر كردند و بمن‬

‫‪157a‬‬

‫دادند خوردم شير ين بود كار ديكر داشت احمد را كفتند بچشان جون بجشانيد شر بت بود و‬ ‫سقيهم ر بهم شرابا طهورا‪ b‬كاهى شراب مى آوردند ميخورديم كار ديكر داشته مدتى ميكفتم كه‬ ‫اين همان كار احمد است روزى شراب تمام شد كفتند زليخا شراب بيار زليخا كفت خادمان‬ ‫رفته اند و درها بسته است كفتند درها بسته نيست ما خادمانرا آواز دهيم ابجد هوز حطى كلمن‬ ‫‪10‬‬

‫سعفص قرشت ثخذ ضظغلا نً اكاه جماعتى حاضر شدند و صراحى ظاهر شد نقل و كرک حاضر‬ ‫كشت اهل مجلس همه ديكر شدند من نيز ديكر شدم پياله بمن دادند مكنون شدم ز بان ايشانرا‬ ‫دانستم و با ايشان در آميختم دانستم كه اين كار احمد نيست كار محمود است ايشان مكنوناتند و‬ ‫اين شراب از ديار ايشان است كامثال اللؤلؤ المكنون | جزاء ً بما كانوا يعملون‪ c‬بيت‬

‫‪157b‬‬

‫ن هر كسى ازانجا كه وى است*‬ ‫جنبيد ِ‬ ‫ُ‬ ‫‪15‬‬

‫از كوزه همان برُ ون طرود كه درو است*‬

‫حب ّى بمن دادند قفل ز بانم بار شده عقدۀ سياه منقطع كشت اجازۀ‬ ‫و بالله التوفيق و منها شبى َ‬ ‫سخن يافتم طر يقٔە مكنونين در افتاد و آن كتاب جهار ق ُل است كفتند اين را در باطن قل اعوذ‬ ‫برب الناس‪ d‬يافتم و الله الهادى و منها آدم و حواهر جه در بهشت ميخوردند و هر جه از ايشان‬

‫⟩صلى الله عليه ‪] C:‬محمدى ‪3‬‬ ‫مى كنم ‪] B-C:‬ميكفتم ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬بود ‖ ⟩بچش و⟨ ‪] B-C:‬كفتند ‪6‬‬

‫]شدند ‖ ظاهر ‪] C:‬حاضر ‪10‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‖ ان ‪] C:‬اين ‪13‬‬

‫حسين ‪1‬‬ ‫يعنى شيخ حسين خوارزمى ‪ُ ] A, 156b margin:‬‬ ‫كليمه ‪] C:‬كلمه ‪4‬‬

‫و سلم⟨‬

‫⟩اى⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ ‪] C: miss‬شراب ‖ همان كار←كار همان ‪] B:‬كار ‪8‬‬

‫ان ‪] C:‬اين ‪12‬‬

‫كزک ‪] B-C:‬كرک ‖ سراحى ‪] C:‬صراحى ‖ ⟩خم⟨ ‪B-C:‬‬

‫‪] C: miss‬كتاب ‖ اين ‪] B:‬آن ‪17‬‬ ‫‪d Qurʾān 114:1‬‬

‫‪c Qurʾān 56:23–24‬‬

‫بر ايد ‪; C:‬تراود ‪] B:‬طرود ‪15‬‬ ‫‪b Qurʾān 76:21‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪a Qurʾān 6:100‬‬

‫‪233‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جون كندم خوردند غ ِذا شد و بول و‬ ‫كسَفرة الملائكه حوران و غلمان ميخوردند ُ‬ ‫ظاهر ميشد َ‬ ‫غايط كشت جن و شياطين ازان فايده ميبردند مكنونان ازان فرزندانند و ما و تو ازان جكر‬ ‫بندانيم تجر يبهكرديم كان كما حكمت و منها وقتى در خاطر كذشت كه جه بودى اكر ايشان مرد‬ ‫بودندى تا رجال از ايشان فايده ميكرفتند و فحول انسان نفع مى ر بودند ناكاه انكشت | مسب ّحه‬ ‫‪5‬‬

‫‪158a‬‬

‫بر چشمان من نهادند ديدم كه ع َل ِىّ م ُع َلُ ّى بودند قالت رحمها الله هى فاطمة و هو على هر جه ما‬ ‫را از راهكرامت دادند ترا از طر يق نسبت كرامت كردند‬

‫و آى آن س َر كه ترا نشناسد‬ ‫و آى آن س ِر که بس ِرّ تو پى نه برد‬

‫من لم يعرف امام زمانه ِ مات ميتة ً جاهلي ّة ً قالت رحمها الله اكر فرعون بود سبب موسى بود و اكر‬ ‫‪10‬‬

‫عبد الله و آمنه و ابو طالب بودند سبب همين محمد و على بودند الَله َالَله َتا غلط نكنى ولى واليست‬ ‫مأمور ين و معذور ين والى نميتوانند بود اقول مصطفاى رومى با من كفت شنيده ام كه شما علم‬ ‫ت الذى كفر و الله لا يهدى القوم الظالمين‪a‬‬ ‫اولين و آخر ين ميدانيد كفتم آن علوم كليه است فب ُه ِ َ‬ ‫و الله الهادى و منها شب سر دست مرا كرفتند و حال آنكه از خود غايت بودند كفتند هر دو‬ ‫ب سماوى بر من ظاهر شد و‬ ‫كت ُ ُ‬ ‫اغا اغا ميكو ييم بينييم تو ز ياده ميكو يى يا من من ز ياده | ميكفتم ُ‬

‫‪15‬‬

‫اصول و فروع آن مكشوف كشت قالت رحمها الله كلام منسوخ است آن كلام شيطان است‬ ‫و كلام مفتون است و آن كلام شت َطَان است و شت َطَان نام كاو زمين است بول و غايط انبيا‬ ‫‪] B-C:‬انسان ‪4‬‬ ‫]آن ‪8‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬بودى ‪3‬‬

‫كسَفرة ‪1‬‬ ‫سفرة ‪َ ] B:‬‬ ‫جون ‖ غلمانان ‪] C:‬غلمان ‖ َ‬ ‫‪ُ ] B: miss‬‬

‫⟩بيت⟨ ‪] C:‬كردند ‖ راه ‪] C:‬طر يق ‪6‬‬

‫‪] B:‬على ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬محمد ‪10‬‬ ‫]مصطفاى ‖ ⟩مولانا⟨ ‪] B:‬اقول ‪11‬‬ ‫اين ‪] C:‬آن ‖ ‪] C: miss‬كفتم ‪12‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪5‬‬

‫فايده ‪] B-C:‬نفع ‖ ايشان‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ ‪] C: miss‬مات ‪9‬‬

‫‪C: miss‬‬

‫جكنى ‪] B:‬نكنى ‖ بودند الَله َالَله َ‪] B miss:‬الَله َ ‖ ⟩كرم الله وجهه⟨‬ ‫كه شما ‪] C miss:‬شما ‖ زورى ‪] B-C:‬رومى ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬است ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬من ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬بينييم ‪14‬‬

‫حالا ‪] B:‬حال ‪13‬‬

‫‪] C:‬غايط ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬است ‖ شيطان ‪] B-C:‬شت َطَان ‖ ⟩كر⟨ ‪] B:‬است ‖ شيطان ‪] B-C:‬شت َطَان ‪16‬‬ ‫‪miss‬‬ ‫‪a Qurʾān 2:258‬‬

‫‪158b‬‬

‫‪234‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و اوليا را ميخورد و كلام مفتون متكلم ميكردد و اين مكنون سورۀ بقره است و كلام مكنون‬ ‫كلام رحمان است الرحمان على العرش استوى‪ a‬و الله الهادى قالت رحمها الله ولايت مفتوح‬ ‫ديكر است و ولايت مكسور ديكر هنالـک الولاية لله الحق هو خير ثوابا و خير عقبا‪ ًb‬قالت رحمها‬ ‫الله محمد حنفي ّه و امام اسماعيل و ز يد شهيد از جملٔە مكنون اند اما معصوم و امام نيستند مقل ّدۀ‬ ‫‪5‬‬

‫ايشان ملاحده و زنادقه اند مكر فالوس راهب و خضر توركمان س ِرّ ايشانرا ميداند و مرا ازان‬ ‫خبر كرده اند هر دو نايبانند خضر و امام مكنونين اند و درجٔە اغوث | الغوث دارند خضر كاه‬

‫‪159a‬‬

‫كاه محسوس ميشود و ايشان محسوس نشود مكر به مكنون خضر تركمان ديكر است دست وى‬ ‫استخوان دارد و قطب شير ين است اندر ديار مكنون و ظلمت خفى و خضر ترجمان ديكر است‬ ‫دست وى استخوان ندارد وقتى بر محمد حنفيه س ِرّى مشتبه شد ز ين العابدين كفت اى عم بيا‬ ‫‪10‬‬

‫كه پيش حجر الاسود رو يم جون بيامدند حجر بر امام محمد حنفيه و ز ين العابدين تسليم شد كواهى‬ ‫داد كذلـک النشور‪ c‬و منها شبى با من كفتند در افواه منتشر است كه حسين منصور اّولا نً ظر‬ ‫قبول از خواهر خود دارد و خواهر وى مكنون بوده است سه شب و يرا كم كرد و در حق‬ ‫وى بد كمان شد شب جهارم مكين كرد و يرا يافت در مغارۀ كه با مكنونان شراب ميخورد و‬ ‫جون در آمد كفتند مرحبا ًو اهلا ًو سهلا ًآنجه در پيالٔە خواهر باقى بود قطرۀ بود به برادر داد‬

‫‪15‬‬

‫و اين | همه حال ازان يکقطره است و الامر الى الله‪ d‬لاجرم ازان شراب معهود جرعٔە در كام‬ ‫مولوى ر يخته اند اين همه حال وى ازان يکجرعه است معاندان پرسيدند كه شراب حرام است‬ ‫يا حلال ميفرموده تا كه خورد اكنون تو بآن مغاره ميروى كفتم بالسمع و الطاعة بالرأس و‬

‫‪] B:‬است ‪3‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ ظاهر ‪] B:‬كلام ‪2‬‬

‫‪; C:‬فانوس ‪] B:‬فالوس ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬متكلم ‖ بكلام ‪] C:‬كلام ‪1‬‬

‫امام ‪] B:‬اما ‖ مكنونان ‪] C:‬مكنون ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪4‬‬

‫‪miss‬‬

‫الولاية و الولاية ‪] A, 158b margin:‬اغوث ‖ ناينانند ‪] B:‬نايبانند ‪ 6‬تركمان ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬توركمان ‖ قابوس‬ ‫النصرة و قال سيبو يه الولاية بالفتح المصدر و الولاية بالـكسر الاسم مثل الامارة و النقابة و الوزارة لانه‬ ‫اسم ما توليته و قمت به فاذا ارادوا المصدر فتحوا كذلـک فى الصحاح و قيل فى المغرب و الى البلاد اى‬ ‫مالـک امرها و صدرها الولاية بالـكسر و الولاية بالفتح النصرة المحبة و كذا الولاء الا انه اختص فى الشرع‬ ‫‪] B-C: miss‬كه ‪13‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬كرد ‖ ‪] C: miss‬قبول ‪12‬‬

‫‪d Qurʾān 2:210‬‬

‫‪] C: miss‬محمد ‪10‬‬

‫بولاء العتق فافهم‬

‫ما ‪] B-C:‬تا ‪17‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪15‬‬

‫‪c Qurʾān 35:9‬‬

‫‪b Qurʾān 18:44‬‬

‫‪a Qurʾān 20:5‬‬

‫‪159b‬‬

‫‪235‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫العين بس سر دست مرا كرفتند و روان شدند خود را در مغارۀ و حدت ديدم همه مكنونان‬ ‫مجتمع بودند و شراب ميخوردند قطرۀ بمن دادند هر جه بود ازان يکقطره بود محمد بعرش رسيد‬ ‫قطرۀ درو چكانيدند علوم نبوت برو ظاهر شد و الله الهادى قالت رحمها الله حديث المجاز قنطرة‬ ‫الحقيقة نه بر عشق مجازى محمولست چه منتهاى آن افراط است و آنرا اصلى نيست اهل ظاهر‬ ‫‪5‬‬

‫خطا كرده اند كالراقم فى الماء و الناصب على الريح همٔە اعمال ظاهرى و باطنى مجاز است ثمره‬ ‫و خاصيت آن حقيقت است | قالت رحمها الله حديث باين در باب فضيلت شاه ولايت ثابت‬

‫‪160a‬‬

‫كشته از جملٔە مكنونان است نه از قبيل م ُصرّحات و بالله التوفيق و منها بعد ازانكه اين جند نور‬ ‫ى تفاصيل واقع شد و آن مادر‬ ‫خداوندم برائ العين مشهود كشته بود شبى ط ّ‬ ‫ساطع از حضرت ِ‬ ‫صد َق حديث درود كيراند جنانجه در واقعٔە مذكور كشته از خواص مكنونين‬ ‫و پسر را كه ما َ‬ ‫‪10‬‬

‫يافتم با خود كفتم ظاهر كار ايشان ذل ّت مى نمايد اين مقام جكونه باشد على الصباح در من نكاه‬ ‫كردند و كفتند اى والله آن زن از نساء عارفات است و آن پسر از جملٔە صّديقانست و آن عمل‬ ‫ايشان دقيقٔە مكنون و وجه نا مسلوک است از سه برُ ون نيست يا بر صحت حديث جازم نبوده‬ ‫خواستهكه به نزديک وى ثابت كردد در ين جهان يا دران جهان مسخ رجل كه مذهب شيعٔە‬ ‫اماميه است شيخ شاه بيدوازى استخارهكرده ديده است كه | جمعى از ارواح در كسوت نور‬

‫‪15‬‬

‫ظاهر شدند و كفتند اين مرد نماز بى طهارت كذارده است سبب آن بود كه وى بآن وضو دو‬ ‫ركعت تطوع كذارده بود تا كار معلوم شود و حق ثابت كردد با يقين تمام داشته از كمال يقين‬ ‫و جمال انبساط اين كار كرده و مقرر است كهكمال تجاوز و جمال انبساط سالـک را بى ادب‬ ‫كند و اين مرتبٔە مشاهده است نه مكاشفه مشاهده برو زن مفاعله است هم از علم بهره دارد و‬ ‫هم از عين هم از صفات بهره دارد و هم از ذات جنانجه كلام دار السلام شيخ المشايخ ابو على‬

‫‪20‬‬

‫دقاق بر ين معنى ناطق است بيت‬

‫‪] B miss:‬الله ‪6‬‬

‫‪] C: miss‬حديث ‖ رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ ‪] B: miss‬برو ‪3‬‬

‫⟩و من⟨ ‪] C:‬شدند ‪1‬‬

‫]كيراند ‖ با ‪] C:‬ما ‪ 9‬بر ‪] B:‬برائ ‖ نور ساطع←نو ساقطع ‪] C:‬ساطع ‪] C: miss 8‬اين ‪ 7‬رحمها الله‬ ‫‪] B,‬اماميه ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ‪] B: miss‬به ‪13‬‬

‫⟩او⟨ ‪] B:‬است ‪12‬‬

‫دالت ‪] C:‬ذل ّت ‪10‬‬

‫كبيرند ‪C:‬‬

‫‪; C:‬ىىداز ين ‪] B:‬بيدوازى ‖ ظاهر شدن مذهب شيعه اماميه و ؟؟؟ شيخ رجل در عالم غيب ‪122b margin:‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‪⟩ 20‬در⟨ ‪] C:‬جنانجه ‪ 19‬تا ‪] B-C:‬با ‪⟩ 16‬را⟨ ‪] C:‬نماز ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪ 15‬پد‬

‫‪160b‬‬

‫‪236‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫دِى بر سر كور ذلهّ غارت كردم*‬ ‫الى آخره لفظ وى اشارت*‬

‫بتحقيق اين مقام است به شهود ذاتى از ين بر تراست اما آن نيز مرتبٔە تجليات است و سالـک دران‬ ‫مقام واصل ممكن جون خّط تو همى برود و دايرۀ | استوائ بر خيزد بنده بوصول حقيقى رسد لا‬ ‫‪5‬‬

‫‪161a‬‬

‫تدرکه الابصار ُ و هو يدرک الابصار‪ a‬آنكاه صاحب س ِرّ حق كردد ايمان مجمل ايمان مفصل شود‬ ‫نف َس او در ميان صديقان و مقر بان اين باشد خذمت مولانا يعقوب ميفرمايند بيت‬

‫نه شبم نه شب پرستم كه حديث خواب كو يم*‬ ‫جو غلام آفتابم همه ز افتاب كو يم*‬ ‫جو رسول آفتابم بطر يق ترجمانى*‬ ‫‪10‬‬

‫به نهان از وجه پرستم بشما جواب كو يم*‬

‫اين جاى است كه دل مؤمن كواهى راست ميدهد ر َايَ ْت قلبى ر بى حّدثنى قلبى عن ر بى تا‬ ‫بدانسته س ِرّ وى خبر باين طر يق بصلاح نمى آيد و بى اين وسيله مخلص و صديق نميكردد نعم اجر‬ ‫العاملين‪ b‬قالت رحمها الله از اوستاد ابو القاسم ق ُشيرى باستاد صحيح بما رسيدهكه آن پسر بعد‬ ‫ازان واقعه از جملٔە ⟩مخلصان⟨ و صديقان كشت شاك ِرد ه ِر َم ابن هنيان است با ابو القاسم مكنون‬ ‫‪15‬‬

‫و ابو جعفر مجزوم نيز صحبت داشته حسَن ز ياد مر يد اوست و الله الهادى | قالت رحمها الله اكر‬ ‫هم عشق باشد اول شهوت بود آخر حقيقت شد ذِكر كه از حرف و صوت مجرد شود بر صورت‬ ‫شجر كى تجلى كند عشق قايم بذات خود است شهوت پيش او جه تاب دارد بيت‬

‫‪] B-‬باشد ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬ايمان ‖ السر ‪] C:‬س ِر ّ ‪5‬‬

‫‪] B-C:‬وجه ‖ به نهان←پنهان ‪] B-C:‬نهان ‪10‬‬ ‫‪] B:‬صديقان ‪14‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‪13‬‬

‫‪] A,‬الهادى ‖ مجذوب ‪] C:‬مجزوم ‪15‬‬

‫‪] B-C: miss‬به ‪3‬‬

‫كه ‪] B-C:‬جو ‪8‬‬

‫كور ذله←كوز نوله ‪] C:‬ذلهّ ‪1‬‬

‫نظم ‪; C:‬قطعه ‪] B:‬بيت ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬بدانسته ‪12‬‬

‫يا ‪] B:‬تا ‪11‬‬

‫از وجه←ازو‬

‫حيان ‪] B-C:‬هنيان ‖ مخلصان و صديقان← صديقان و مخلصان‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪17‬‬

‫رحمها الله ‪] B miss:‬الله ‖ مجاور را كو يند ‪161a margin:‬‬ ‫‪b Qurʾān 3:136; 29:58; 39:74‬‬

‫‪a Qurʾān 6:103‬‬

‫‪161b‬‬

‫‪237‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫عشقى بچ ّهكى و آتش برنايى*‬ ‫جندانكه فراموش كنم ياد آيى*‬

‫ت‬ ‫ن عشق حكمت است فخلق ُ‬ ‫ن‪ b‬اى ليعرفو ِ‬ ‫اليس منكم رجل رشيد‪ a‬شهوت علت است الا ليعبدو ِ‬ ‫ف حكمت علت غلبهكند غلبت الروم فى ادنى الارض و هم من بعد غلبهم سيغلبون‬ ‫الخلق لا ُْعرَ َ‬ ‫‪5‬‬

‫فى بضع سنين‪ c‬مل ّت ذل ّت متلاشى كرداند لا تقنطوا من رحمة الله‪ d‬بيت‬

‫تو بر عاشق اكر رحمى نمايى*‬ ‫ازان باشد كه معشوقى ندارى*‬ ‫بكوى عشق اكر پايى كذارى*‬ ‫ز معشوق آيدت هر دم نثارى*‬ ‫جو در عشق خودت يک رنک بيند*‬

‫‪10‬‬

‫به باز وى خودت هم ننک بيند*‬ ‫جنان با تو بياميزد بيارى*‬ ‫كه بستاند ز تو نقدى كه دارى*‬

‫آب حيات محبت را | در ظلمات شهوت نهاده اند تناكحوا توالدوا وحقٔە سر بستٔە مودت را به‬ ‫‪15‬‬

‫بناى اين زندان متصل كردانيده اند ز ي ّن للناس حب الشهوات‪ e‬خضر ميبايد تا راه نمايد اسب‬ ‫ماديان ميشايد تا طر يق كشايد بيت‬

‫ت خضر راهى كو*‬ ‫كذار بر ظلمت اس ُ‬ ‫مباد كاتش محروم آب ما به برَ َد*‬

‫]بيت ‖ قلب ‪] B:‬مل ّت ‪5‬‬ ‫]بيت ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬كند ‖ ‪] B: miss‬علت ‖ ⟩لـكن⟨ ‪] C:‬الخلق ‪4‬‬

‫اى اقرب ارض العرب و هى الشام ‪] A, 161b margin:‬را ‪14‬‬

‫‪e Qurʾān 3:14‬‬

‫‪d Qurʾān 39:53‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬رجل ‪3‬‬

‫سنک ‪] B:‬ننک ‪11‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫بو ‪] C:‬به ‖ مباش ‪] B:‬مباد ‪18‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫‪c Qurʾān 30:2–4‬‬

‫‪b Qurʾān 51:56‬‬

‫‪a Qurʾān 11:78‬‬

‫‪162a‬‬

‫‪238‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ل و لـكن‬ ‫ل و ان حرم ذ ّ‬ ‫لح ّ‬ ‫شهوت مبارز نطفه است و نطفه از آثار تجليات ذاتى فان ح ّ‬ ‫ل و الله الهادى و اليه انيب و القليل يدل على الـكثير بيت‬ ‫ح ّ‬

‫خار را با كلى اعتبار است*‬ ‫نور را با انار استظهار است*‬

‫‪5‬‬

‫يكاد ز يتها يضئ و لو لم تمسسه نار‪ a‬و الله الهادى و لا اليل سابق النهار‪ b‬نور در ظلمت است فمحونا‬ ‫صور و صر ير يست قول مذكور نيست قول در ميان نبود هر جه بود‬ ‫آية الليل و جعلناها آية النهار‪ُ c‬‬ ‫فعل بود و شاهدٌ و مشهود‪ d‬و الله الهادى و اليه انيب و منها مرا بغار س ِر | بردند و ازان جوى‬

‫‪162b‬‬

‫معهود كذرانيدند و مقام امامت را بمن سپردند و موضع خاتم نبوت را در چاه از بس بمن‬ ‫نمودند عصفورى از دهان ايشان بيرون آمد و بدرو من رفت كفتند معنى امامت اينست قبول‬ ‫‪10‬‬

‫كردى كفتم قبول كردم كفتند در ما براى تو بود و در تو براى خدا شد ما را تجديد كردند امامه‬ ‫شديم ترا تجديد كنند امام شوى و منها نزديک حجر الاسود بعيسى ابن مر يم ملاقات كردند و‬ ‫كفتند يا روح الله تو مهدى كفت لا والله ِ مهدى اين مكنون است كه در پيش شست كفتند‬ ‫خت َم َ فعادت الى‬ ‫ت الى حجر فكتب ا ِ ْ‬ ‫ت و فسل ّم ُ‬ ‫ب و ختم بختام ِه فاخذ ُ‬ ‫كت َ َ‬ ‫بس خط خود بنو يس ف َ‬ ‫ن ا ُو يس قلى كفت وى شاهد باز است كفتند ما نيز شاهد‬ ‫ما يعود اليه و بالله التوفيق و منها ز ِ‬

‫‪15‬‬

‫باز يم بهمين مقدار از نظر افتاد و ابله شد و علاج نيافت و بعد از جهار | ماه بمرد اعاذنا الله منها‬ ‫تاج كه افُ ک و افترا كرد بحناق احمر مبتلا شد شوهر و يرا طلاق داد وى بآن مرض در بستر‬ ‫ن وى‬ ‫بيمارى افتاد و براى ما بيطاقت شد كر يمه ما را شفاعت كرد ما را بر وى رحم آمد بديد ِ‬ ‫خداوندم نيز آمدند كفت حسبة ً لله دست بكشاى تا با تو بيعت كنم بارى از ين عالم بى‬ ‫آمديم ِ‬

‫صور ‪6‬‬ ‫]صر ير يست ‖ سور ‪ُ ] B-C:‬‬ ‫‪] B:‬بمن ‖ ⟩در⟨ ‪] B-C:‬معهود ‪8‬‬

‫نار ‪; C:‬مار ‪] B:‬انار ‪4‬‬

‫خانه ‪] B:‬خار ‪3‬‬

‫‪] B-C: miss‬بيت ‪2‬‬

‫⟩من راى⟨ ‪] B:‬س ِر ‖ اليه انيب ‪] B miss:‬انيب ‪7‬‬

‫‪] B-C:‬خط ‪13‬‬

‫افتاد ‪] B:‬كردند ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬ما ‪17‬‬

‫كرد ‪] B:‬داد ‪16‬‬

‫باشد ‪] B-C:‬شد ‪10‬‬ ‫⟩چه⟨ ‪] B-C:‬وى ‪14‬‬

‫‪d Qurʾān 85:3‬‬

‫صبرست ‪B:‬‬

‫بدرو من←بدرون من ‪] B-C:‬من ‪9‬‬

‫‪miss‬‬

‫الحجر ‪] B-C:‬حجر ‖ بخاتمه ‪] C:‬بختام ِه ‖ ⟩بمهر⟨‬

‫‪c Qurʾān 17:12‬‬

‫‪b Qurʾān 36:40‬‬

‫‪a Qurʾān 24:35‬‬

‫‪163a‬‬

‫‪239‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خداوندم بكر يستند و كفتند عقل امسال پار‬ ‫بيعت امام نروم دست دراز كردم تاج بيعت كرد ِ‬ ‫بايستى و مرا دعا كردند دست بر زانوى من نهادند و از سر بالين بر خواستند جنان تسكين يافت‬ ‫و بانجذاب محو ّل كشت و در همان روز بمرد‬

‫اين كار دولتست كنون تا كرا رسد‬

‫‪5‬‬

‫و بالله التوفيق تنبيه‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫نا مسلوک امر خطر ناکاست جون مرا وفات باشد اين جند كلمه را بنو يس و با من در قبر ن ِه تا‬ ‫حجت باشد اى | دوستان سلام خداى بر شما باد هر كجا كه مرا وفات باشد و هر كدام از شما‬ ‫‪10‬‬

‫كه پيش من باشيد اين جند كلمه را بنو يسيد و با من در قبر نهيد تا حجت باشد پيغمبر را بكرات‬ ‫در خواب ديده ام خواجٔە بزرک را در واقعه ديده ام شيخ كلال را ديده ام خواجه عبد الخالق‬ ‫را ديده ام خواجه عبد الحميد حافظ را ديده ام و حرز كرفته ام صديقه را ديده ام با فاطمه عهد‬ ‫كرده ام اين كار از طفلى حوالٔە اوست اغاى بزرک شاهد عدل است باباى ولى سبز سنكى را‬ ‫ديده است شب رمضان بود خواسته تا و يرا بخانه برُ د و او قطب عزلتيان است كفته است هر‬

‫‪15‬‬

‫جه تو خواهى ما از خدا در خواهم ما را بخانٔە خود م َبرَ وى قبول كرده است و ترک آن كرفته‬ ‫است تا با زمان شده است مولانا على غاتفرى را ديده است و يرا قبل سلطان سخن دران كفته‬

‫⟩ع⟨ ‪] C:‬بمرد ‪3‬‬

‫⟩سال⟨ ‪] C:‬پار ‖ امثال ‪] B:‬امسال ‖ ⟩كه كاش⟨ ‪] C:‬كفتند ‖ ‪] C: miss‬امام ‪1‬‬

‫مرا ‪] B:‬وفات ‖ ياد ‪] B:‬باد ‖ با ‪] B:‬بر ‪9‬‬ ‫⟩بكرات⟨ ‪] C:‬خواب ‪11‬‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمه ‖ ‪] C: miss‬جند ‪8‬‬

‫‪] C: miss‬بكرات ‖ كليمه ‪] C:‬كلمه ‖ ما ‪] B:‬من ‪10‬‬

‫‪] B-‬است ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬خواسته ‪14‬‬

‫سر ‪] C:‬سبز ‖ ⟩او⟨ ‪] B:‬شاهد ‪13‬‬

‫بيت ‪] C:‬تنبيه ‪5‬‬

‫‪; C: miss‬وفات←مراد‬

‫عبد الحميد←حميد ‪] B:‬الحميد ‪12‬‬

‫و يرا←و ‪] B:‬و يرا ‖ بر يرا ‪] C:‬را ‖ غارت ‪] C:‬غاتفرى ‖ تا با←با ما ‪; C:‬تا با←با باى ‪] B:‬با ‪16‬‬

‫⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫وران ‪] C:‬دران ‖ اصل ‪] B:‬قبل ‖ بر‬

‫‪163b‬‬

‫‪240‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫است امام ابى كنهَ را ديده است و يرا ولى خراباتى كفته است ديوانٔە رقي ّه را | در سيونج ديده‬

‫‪164a‬‬

‫است مولانا خوش محمد اعرج را ديده است و يک سر نبات كرفته است محمد صادق شيخ را‬ ‫حسين و خليفٔە وى خواجه محمد نايب وى ملا خواجه و شيخ لطيف را ديده‬ ‫ديده است شيخ ُ‬ ‫است خواجه عبد المؤمن و يرا ترخان ساخته است مولانا حافظ و مولانا پر على را ديده است‬ ‫‪5‬‬

‫س ِر مولانا على باوردى دارد و بخداى حسن ظن دارد تا و يرا بيامرزد الشيب نورى س ِر دروغ‬ ‫كمانرا مى آمرزد بفراست كمانرا جرا نيامرزد تحي ّة الله ِ و بركاته ثم سلامه و صلواته على النبى و آله‬ ‫و صحبه و عترته و احبائه اجمعين و سلم تسليما كثيرا كثيرا بيت‬

‫عودم جو نبود جوب بيد آوردم*‬ ‫نامه سيه ُ موى سفيد آوردم*‬ ‫‪10‬‬

‫خود كفته بودى كه نا اميدى كفر است*‬ ‫فرمان تو برُ دم ُ اميد آوردم*‬

‫ف عنا اللهم ارزقنا رضائک فى الدنيا و لقائک فى الآخره امين‬ ‫اللهم انک عفو ٌ تحب العفو َ فاع ِ‬ ‫رب العالمين | بيت‬

‫‪164b‬‬

‫غرض نقشى است كز ما باز ماند*‬ ‫‪15‬‬

‫كه هستى را نمى بينم بقائى*‬ ‫مكر صاحب دلى روزى برحمت*‬ ‫كند در حق درو يشان نشانى دعايئ*‬

‫حسين ‪3‬‬ ‫⟩را ‪] C:‬نايب ‖ جنين ⟩را⟨ ‪ُ ] C:‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‖ عطرته ‪] B-C:‬عترته ‪7‬‬ ‫عرت ‪] A, 164a margin:‬العالمين ‪13‬‬

‫سر بنات←سبزنعات ‪] B:‬نبات ‪2‬‬

‫ديده ‪] B:‬دارد ‖ ‪] B: miss‬س ِر ‪5‬‬ ‫عفونا ‪] C:‬عفو ٌ ‪12‬‬

‫اين ‪; C:‬ابن ‪] B:‬ابى ‪1‬‬

‫⟩لطيف⟨ ‪] C:‬ملا ‖ ديده است⟨‬

‫كفته بودى←ميكفته ‪] B:‬بودى ‪10‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪] B-C: miss‬نشانى ‪ 17‬نظم ‪] B: miss; C:‬بيت ‖ زر يات‬

‫‪241‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ق مختوٍم‬ ‫تعالى الله عما يصفون و سلام على المرسلين و الحمد لله رب العالمين‪ a‬ي ُسقون من رحي ٍ‬ ‫ختامه مسک و فى ذلـک فليتنافس المتناف ِسون‪ b‬محل اجابت دعا است يكبار فاتحه و سه بار‬ ‫ِ‬ ‫اخلاص و يكبار آية الـكرسى و يكبار آمن الرسول خوانند و بر مهر بدمند خطاب خاتمة المعاشر‬ ‫است دعا كنند كار تمام شود و الله الهادى و حسن مآب‬ ‫‪5‬‬

‫وظيفٔە ثانيه در شرح بساط مجلس و وفات و بيان ما يتعلق به و فيها الوقايع واقعٔە اولى ذكر‬ ‫وفات امير فرخ قدس الله س ِرّه و قدسنا الله بسِ ِرّه بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫امير فرخ اّولا ًدر مذهب شيعٔە اماميه بودند و در آخر عمر از جملٔەكاملان طر يقٔە اهل بيت و‬ ‫‪10‬‬

‫خفئە خفض‬ ‫خداوندم از بلئە رفض و ِ‬ ‫پيشواى محققان | اهل سنت و جماعت شد و بمدد باطن ِ‬

‫‪165a‬‬

‫خلاص يافت طر يقٔە مكنونان و يرا در افتاد و مذهب نا مسلوک حال كشت و از علما و اجلٔە‬ ‫صديقان شد اولئک ]مع[ الذين انعم الله عليهم من النبيين و الصديقين و الشهداء و الصالحـين و‬ ‫حس ُن اولئک رفيقا‪ c‬بر سبب وفات وى معنى ً در ين كتاب اشارتى رفته اما صورت واقعٔە وى‬ ‫َ‬ ‫جنان بود كه شب سه شنبه بست هفتم ماه مبارک رمضان كه ليلٔە مبارک قدر همان شب بود‬ ‫‪15‬‬

‫در خواب ديد كه رسول خداى و يرا بخود ميخواند و فاطمه و على براى وى منتظر اند اين واقعه‬ ‫ن امير‬ ‫خداوندم با من كفتند امروز بديد ِ‬ ‫را مخفى داشت و در همان شب بيمار شد على الصباح ِ‬ ‫فرخ ميرو يم اهل مجلس متحير شدند كه عادت ايشان جنين نبود بر خواستند و بسر بالين وى‬ ‫آمدند و اهل مجلس نيز آمدند مجرم نيز دران مجلس حاضر شد جون بنشستند كفتند | اى والله‬ ‫دعوت رسول را اجابت كردى و فاطمه و على را خوشنود كردانيدى از ما قطع ميكنى و بدان‬

‫]بيت ‖ ‪] B: miss‬الله ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬بيان ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬است ‪2‬‬

‫كار تمام شود ‪] B miss:‬شود ‪4‬‬

‫خفئە ‪10‬‬ ‫حفض ‪] B-C:‬خفض ‖ جعبه ‪ِ ] C:‬‬

‫جمله ‪] B:‬اجلٔە ‖ بمذهب ‪] C:‬مذهب ‪11‬‬

‫القدر ‪] B-C:‬قدر ‖ ‪] B-C: miss‬مبارک ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‖ ‪] B-C: miss‬مبارک ‪14‬‬ ‫‪] B: miss‬را ‖ ⟩الله⟨ ‪] B:‬رسول ‪19‬‬

‫بر سر ‪] B-C:‬بسر ‪17‬‬

‫‪c Qurʾān 4:69‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫در ‪] C:‬در ين ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬اين ‖ ‪] C: miss‬بخود ‪15‬‬

‫‪b Qurʾān 83:25–26‬‬

‫‪a Qurʾān 37:180–182‬‬

‫‪165b‬‬

‫‪242‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫عالم واصل مى شوى عهد خود جنين نبود و بكر يستند اهل مجلس نيز بكر يستند و ازان اشراف‬ ‫متحير شدند امير فرخ بكر يست و در دست و پاى ايشان افتاد ايشانرا پد رود كرد و وداع نمود‬ ‫و خوشنودى خواست و بطرف حجرۀ همايون فرستاد ايشان بحجره آمدند و از براى وى دعاى‬ ‫حسبة ً لله خواندند و كفتند حرز قلندر شود كلام بشمخ و حزب البحر و حرز ابو دجانٔە فارسى‬ ‫‪5‬‬

‫و هفت هيكل اسماعيل اينها مورث امت شد ملائكٔە مقر بين و ارواح طيبين اند و سبع و فر ّسيا‬ ‫و امثال اينها باعث مجاورت جن و شياطين اند و شتان ما بين النسبتين و دعاى حسبة ً لله مورث‬ ‫نزول آن نوروزى بعرش و باعث وصول عروس غيب است لهم فيها فاكهة و لهم ما يدعون‪a‬‬ ‫و كفتند دعا | اكر جه هيج فايده ندهد در نفس خود عبادت است همين عنايت بسنده است‬ ‫بيت‬

‫‪10‬‬

‫شديم پير ز عصيان و جشم آن دار يم*‬ ‫كه جرم ما بجوانان پارسا بخشند*‬

‫و كفتند ذِكر بهتر است كه رجعت ندارد و دعا رجعت دارد مكر فاتحة الكتاب و سورۀ اخلاص‬ ‫و آية الـكرسى و آمن الرسول و كلمٔە سبحان الله و كلمٔە ردّ كفر و كلمٔەكه رجعت ندارد و نيز‬ ‫كفتند هر جه به نيت عبادت خوانى رجعت ندارد و در جيزهاى ديكر رجعت دارد و بر هر‬ ‫‪15‬‬

‫تقدير ذكر بهتر است افضل الذكر لا آله الا الله آنها خاصيت دارند و ذكر نسبت دارد آنجا كه‬ ‫علم لدنى بود خذمت بنقل زحمت بود و كفتند دعاى حسبة ً الله را در جاى منو يسيد و با كس‬ ‫مكو ييد كه مصلحت نيست دوكان شيطان تخته مى افتد و او مهلت يافته است كفتم مرا اجازت‬

‫‪] B:‬خواندند ‪4‬‬

‫‪] B: miss‬از ‖ همان ‪] C:‬همايون ‪3‬‬

‫]سبع ‖ آمد ‪] B:‬امت ‪5‬‬

‫انصارى ‪] B:‬فارسى ‖ اى خالصا لً له بشمخ ‪] A, 165b margin:‬بشمخ ‖ ‪miss‬‬

‫‪] C:‬جه ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪8‬‬ ‫‪] C:‬كلمٔە ‖ كليمه ‪] C:‬كلمٔە ‪13‬‬ ‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬الله ‪15‬‬

‫⟩هم⟨ ‪] C:‬فرخ ‪2‬‬

‫دران ‪] C:‬ازان ‪1‬‬

‫اصول ‪] C:‬وصول ‖ پوش ‪] C:‬بعرش ‪7‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫بر هر←بهر ‪] B-C:‬هر ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪14‬‬

‫از ‪] B:‬او ‖ نميكو يند ‪] B:‬مكو ييد ‪17‬‬

‫قر ينا ‪] C:‬فر ّسيا ‖ سيفى ‪B:‬‬ ‫‪] B: miss‬هيج ‖ ‪miss‬‬

‫كلمٔەكه ‪] B-C miss:‬كه ‖ كليمه‬

‫با كس←يأس ‪] C:‬كس ‖ نمى نو يسند ‪] B:‬منو يسيد ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 36:57‬‬

‫‪166a‬‬

‫‪243‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫دهيد كفتند الا در آخر عمر نيازمند يک هر جه دارد از ظاهر و باطن فداى تو كند و همٔە نشانها‬ ‫كفتند و كفتند بى امتحان نباشى فامتحنوهّن‪ | a‬هر كرا باين نشانها يابى كلمه را با او بسپارى‬ ‫ُ‬

‫‪166b‬‬

‫فاحلّن كان امتحلّن فقير دست بر سينه نهادم و قبول كردم روز ديكر بيمارى امير فرخ ز يادت‬ ‫خداوندم خلوت ساخت و كفت در واقعه ديدم كه خاتم لعل در دست‬ ‫شد و دران روز با ِ‬ ‫‪5‬‬

‫خداوندم بعد از من كرا باشند و فرداى قيامت كرا‬ ‫داشتم وى از من كرفت اكنون دانم كه ِ‬ ‫خواهند كفتند امير فرخ وقت تكلف نيست زمان تعطف است همان كه خاتم را از دست تو‬ ‫كرفته است امير فرخ در قدم ايشان افتاد و تسليم شد و كفت رضا بقضآء الله آنكاه مرا طلبيد‬ ‫و آستين ايشانرا بمن سپرد و كفت تو امينى و خليفٔە خدايى از ما رفت بتو ماند مردانه باش‬ ‫و دل قوى دار و در ملازمت خداوندم تقصير مكن ايشانرا ضايع مساز و از ايشان جدا مشو‬

‫‪10‬‬

‫فسيكفيكهم الله و هو السميع العليم‪ b‬من دست بر سينه نهادم و قبول كردم كفت اصالة ًمن هيج‬ ‫خداوندم كفتند اصالة ً كفت اكنون | كارم تمام شد دلم جمع كشت آنكاهكسان خود‬ ‫نكفتم ِ‬ ‫را نيز بمن سپرد و از ايشان براى من بيعت كرفت و مرا در كل امور وكيل مطلق عام ساخت‬ ‫و حكم مرا من كل وجوه نافذ داشت و خود نيز بيعت كرد و هم دران مجلس نام حضرت‬ ‫خداوندم در جر يدۀ اهل بيعت مكتوب و مرقوم كشت و اين مجلس بيعت عام بود و قبل از ين‬ ‫ِ‬

‫‪15‬‬

‫به يک ماه بيعت خاص واقع شده بود و الحمد لله على ذلـک بعد ازان امير فرخ بكار خود مشغول‬ ‫شد و بيمارى وى روز بروز ز يادت مى شد تا دوازدهم شهر شوال در سنٔە هصد و بست هفت‬ ‫بجوار رحمت آلهى انتقال كرد انا لله و انا اليه راجعون‪ c‬فقير دران روز بر سر بالين وى حاضر‬ ‫نبودم خداوندم مرا بمهمى نصب كرده بودند ميكفتند امير فرخ تجلى ذات ديد و قلب سليم‬ ‫حاصل كرد و بطمانئە تمام بيرون رفت ميكفتند در حين غرغره دست بجانب ما دراز كرد تا‬

‫كليمه ‪] C:‬كلمه ‖ كه را ‪] C:‬كرا ‖ يقين ‪] B:‬كفتند ‪2‬‬

‫ايشانها ‪] C:‬نشانها ‖ ‪] B-C: miss‬الا ‪1‬‬

‫تو ‪] C:‬را ‖ بزمان ‪] B:‬وقت ‪6‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B-C:‬وى ‪5‬‬

‫]و ‖ امنى ‪; C:‬امير ‪] B:‬امينى ‪8‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] B-C:‬الله ‖ رضينا ‪] B-C:‬رضا ‖ ⟩وى ميداند⟨ ‪] B-C:‬است ‪7‬‬

‫‪] B-C:‬كارم ‖ ⟩كو⟨ ‪] C:‬اصالة ً ‪11‬‬ ‫‪] B-C:‬تا ‖ ميكشت ‪] C:‬شد ‪16‬‬

‫ن‪3‬‬ ‫امتحن ‪] B-C:‬امتحلّن ‖ ما خلق ‪] B-C:‬فاحل ّ‬

‫‪] B-C: miss‬من ‖ ⟩كو⟨ ‪] C:‬كردم ‪10‬‬ ‫‪] B: miss‬در ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬به ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬تا ‖ بطومانيه ‪] C:‬بطمانئە ‪19‬‬

‫‪] B: miss‬حضرت ‪13‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬ميكفتند ‪18‬‬

‫‪c Qurʾān 2:156‬‬

‫‪] B: miss‬باش ‖ در ‪B:‬‬

‫كار‬

‫⟩‪] C: ⟨۹۲۷‬سنٔە ‖ ⟩در⟨‬

‫‪b Qurʾān 2:137‬‬

‫‪a Qurʾān 60:10‬‬

‫‪167a‬‬

‫‪244‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سر دستش را كرفتيم و بطر يقٔە مكنونان اقرار كرد و بر غوامض نا مسلوک معترف شد | و از‬

‫‪167b‬‬

‫س ِرّ وثوق و شعور طر يقٔە جهل محض كفت و نفى كل كرد آنكاه دستش را از دست ما جدا‬ ‫كرد و بر سينه نهاد آنكاه بر سر و روى خود ماليد و كفت الحمد لله خداى موجود را ديدم و هر‬ ‫جه مى طلبيدم يافتم وقت منتظر است اغا خوش باشيد مقارن ⟩همان⟨ سخن نف َس از وى منقطع‬ ‫‪5‬‬

‫شد دستش بيفتاد و چشمش پوشيده شد و بجوار رحمت آلهى انتقال كرد اول مرض وى درد‬ ‫سر بود و در اوسط تب محرق داشت و در آخر اسهال كبد شد و بهمان وفات يافت قالت رحمها‬ ‫الله امير فرخ كفت سه طلاق دادم پرسيدم چه را كفت كنشت و بهشت ظاهر شدند معنى‬ ‫دنيا و آخرت و براى من مناقشه ميكردند هر دو را سه طلاق دادم شما مانده بوديد نمانديد خدا‬ ‫ماند كان الله و لم يكن معه شئ الآن كما كان بيت‬

‫جون تو نبودى كه بود جمله خدا بود ُ بس*‬

‫‪10‬‬

‫جون تو نمانديكه ماند جمله خدا اى كدا*‬

‫آنكاه ساكت شد و روح مفارقت نمود انا لله و انا اليه راجعون‪ a‬بيت‬

‫‪168a‬‬

‫مرک بنكر تا جه راهى مشكلست*‬ ‫كندر ين رهكورش اول منزلست*‬ ‫مرک اكر جه بس درشت ظالم است*‬

‫‪15‬‬

‫ن او نرم كردن لازم است*‬ ‫كرد ِ‬

‫]الله ‪7‬‬

‫درد ‪] C:‬در ‖ وسط ‪] C:‬اوسط ‖ درد ‪] C:‬در ‖ ‪] C: miss‬بود ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬دادم ‪8‬‬

‫هر جه ‪] B-C miss:‬جه ‪4‬‬

‫يعنى ‪] B-C:‬معنى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬پرسيدم ‖ رحمها الله ‪B miss:‬‬

‫دشت ‪] B:‬درشت ‖ ‪] B: miss‬بس ‪15‬‬

‫كاندر ين ‪] B-C:‬كندر ين ‪14‬‬

‫نظم ‪] B: miss; C:‬بيت ‪12‬‬ ‫‪a Qurʾān 2:156‬‬

‫‪245‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫خداوندم بحجرۀ همايون تشر يف آوردند و تكفين‬ ‫آنكاه فر ياد و فغان بر خواست فقير آمدم و ِ‬ ‫و تجهيز و يرا بنفس خود متصدى شدند و مراسم پادشاهانه بتقديم رسانيدند وثيقٔەكابين را پاره‬ ‫كردند حاصل از مال وى هيج تصرفى نكردند و همه را بخذمت بى بى مراد و بقئە ورثٔە امير فرخ‬ ‫باز كذاشتند و اسقاط كردند و كفتند در بلاد حنفيانيم اجراى حكم حنفيان ميبايد كرد و در‬ ‫‪5‬‬

‫پيش تابوت وى دف زدند آن دفرا كه بسنح نداشت و زجر كفتند و كفتند ديار عبد المؤمن‬ ‫و قوم موسى باين طر يقه اند و معاندان اينها را بر معانى ديكر حمل ميكردند و دروغ ميكفتند‬ ‫اعاذنا الله منها بس نماز كذاردند و امام خذمت امير اجل بودند | آنكاه در سردابٔە باغ حرم دفن‬

‫‪168b‬‬

‫كردند و درِ سردابه را استوار كردند مغول خانيم همان روز از شهر بخارا آمدند اكابر خراسان‬ ‫تشر يف آوردند و اكابر بخارا نيز آمدند و آن مجلس يک هفته داشت و در همان يک هفته مراسم‬ ‫‪10‬‬

‫پادشاهانه بتقديم رسانيدند اهل مصيبت را راضى و خوشنود ساختند و به نسبت اكابر مجلس‬ ‫تشر يف و انعام فرمودند و همه را خوشوقت و مرف ّه الحال كردانيدند و لـكن از حجرۀ همايون‬ ‫بيرون نيامدند و دران يک هفتهكسى ايشانرا نديد مكر مغول خانيم يكبارهكان رعاية ً لمرضات الله‬ ‫و مرضات رسوله و معاندان اين طر يق را بر معنى ديكر حمل كردند و دروغ كفتند اعاذنا الله‬ ‫منها روز سيم فقير بى طاقت شدم زليخا ايشانرا خبر كرد مرا طلبيدند و كفتند الحمد لله آنكاه اين‬

‫‪15‬‬

‫بيت خواندند بيت‬

‫هزار خو يش كه بيكانه از خدا باشد*‬ ‫فداى يک تن بيكانهكاشنا باشد*‬

‫اتقوا من مواضع التهم اغا بيکه همراه بود | و زليخا و كلشكر حاضر بودند مرا باين طر يق جمع‬ ‫ساختند و خاطر مرا بتمام از تفرقه بيرون آوردند و به سر رشتٔە حضور و جمعيت رسانيدند آنكاه‬

‫]كفتند ‖ شنح ‪; C:‬سنح ‪] B:‬بسنح ‖ نز يند ‪] B:‬زدند ‪5‬‬ ‫‪] B-C: miss‬يک ‖ ‪] B: miss‬در ‪9‬‬ ‫‪] B‬لـكن ‖ شر يف ‪] C:‬تشر يف ‪11‬‬‫]بيت ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬بيت ‪15‬‬

‫‪] C: miss‬باز ‪4‬‬

‫نمودند ‪] C:‬كردند ‪8‬‬

‫او را ‪] C:‬و يرا ‪2‬‬

‫اين ‪] B:‬اينها ‪6‬‬

‫⟩كه⟨ ‪C:‬‬

‫خشنود ‪] C:‬خوشنود ‖ بيت ‪] B:‬مصيبت ‖ بقديم ‪] B:‬بتقديم ‪10‬‬

‫آن ⟩دو⟨ ‪] B:‬اين ‪14‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪12‬‬

‫همان ‪] C:‬همايون ‖ ليكن ‪C:‬‬

‫اغا بيکه←اغا ملـكه ‪] B-C:‬بيکه ‖ فى ‪] B-C:‬من ‪18‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫‪169a‬‬

‫‪246‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫تشر يف اجازت فرمودند و بعد از يک هفته مجلس ختم شد خذمت بى بى مراد فقير را طلبيدند‬ ‫و تشر يف دادند و عذر خواستند و كفتند اكر امير فرخ رفت امام مسلمانان در خير و خو بى‬ ‫خداوندم جون بخت جاو يد بر سر فقيران باقى و پاينده باد آنكاه مجلس‬ ‫باقى باد و سائە دولت ِ‬ ‫خاص ساختند و مفصلى كه در انجا نام دشمنان و معاندان بود به فقير دادند و نصيحت كردند‬ ‫‪5‬‬

‫و هر جه مصلحت بود كفتند حاصل عنايت دوستى و كمال دولت خواهى بتقديم رسانيدند و‬ ‫اغا بيکه را در همان مجلس بحكم فقير ساختند و شهر بانو و اغا ظر يف در همان مجلس در حبالٔە‬ ‫خداوندم ثواب ديدند و خذمت ايشانرا دعا كردند و كفتند بار خدايا هميشه بر‬ ‫فقير در آمدند ِ‬ ‫خل ّاء ُ | يومئٍذ بعضهم لبعض عدو‬ ‫سر ما باقى و پاينده باد هر كجا كه باشد مظفر و منصور باد الَ ْا َ ِ‬ ‫الا المتقين‪ a‬بيت‬

‫‪10‬‬

‫آسمان سجده برد پيش زمينى كه درو*‬ ‫يک دو كس يک دو نفس بهر خدا بنشيند*‬

‫و كفتند من نيز بحكم تو مى شدم اما حاليا مصلحت نيست لعل الساعة قر يب‪ b‬و آن بعد تجديد‬ ‫كبرا باشد رمزة ً و در قيامت واقع شود نشاءة ً مغول خانيم عذر خواست و به بخارا رفت و كسان‬ ‫خداوندم دو‬ ‫امير فرخ منقاد و تسليم كشتند ميان وفات امير فرخ و ميان واقعٔە هايلٔە حضرت ِ‬ ‫‪15‬‬

‫سال تمام بود نه پيش و نهكم و بالله التوفيق‬ ‫واقعٔە ثانيه حادثٔە هايلٔە آن حضرت و بيان ما يتعلق به بيت‬

‫خداوندم ‪7‬‬ ‫‪ِ ] B-C:‬‬ ‫‪] B: miss; C:‬بيت ‪9‬‬

‫مشفقى ‪] B:‬دوستى ‖ غاية ‪] B-C:‬عنايت ‪5‬‬ ‫⟩كه⟨ ‪] B:‬باشد ‖ ‪] B: miss‬كه ‪8‬‬

‫‪] B: miss‬در ‖ بتفصيلى ‪] B:‬مفصلى ‪4‬‬

‫اى ‪] B:‬بار ‖ صواب ‪] B-C:‬ثواب ‖ ⟩همه را⟨‬

‫‪] B: miss‬هايلٔە ‪] B-C: miss 14‬به ‖ خوانيم ‪] B:‬خانيم ‖ رمزه ‪] B-C:‬رمزة ً ‪] C: miss 13‬دو ‪ 11‬نظم‬ ‫‪] B:‬بيت ‖ وفات حضرت اغاى بزرک قدس سرها ‪] A, 169b margin:‬حضرت ‖ حاديثه ‪] B:‬حادثٔە ‪16‬‬ ‫‪miss‬‬ ‫‪b Qurʾān 42:17‬‬

‫‪a Qurʾān 43:67‬‬

‫‪169b‬‬

‫‪247‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كر بقدر سوزشى من جشم من بكر يستى*‬ ‫مرغ ماهى نوحه كردى تن به تن بكر يستى*‬ ‫آنجه از من ك ُم شدهكر از سليمان ك ُم شدى*‬ ‫بر سليمان هم پرى هم اهرمن بكر يستى*‬

‫‪5‬‬

‫بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو ميكو يم*‬ ‫اى نغز جهان ميشنوى يانى*‬

‫وفات حضرت خداوندم دلسوز و حكايت جان كداز است بعد از | شهادت حسين على و اهل‬ ‫بيت وى جانسوز تراز ين عزاى در خاندان نبوت واقع نشده و جان كداز تراز ين مصيبتى در‬ ‫‪10‬‬

‫دو د َمان طيبين و طاهر ين طالع نكشته بيت‬

‫ز برج قلعٔە دين كشت نا كه رخنٔە پيدا*‬ ‫قيامترا اثر اينست آمنا و صّدقنا*‬

‫پشت محبانرا خم كرد و جكر غر يبانرا سوخت پشت و فناه بى دلان از ت ُند باد حادثٔە دوران‬ ‫خراب شد و كلبن جو يبار امانى بجهت خار خار باد خزانى از هم فرو ر يخت بيت‬

‫]هم ‪4‬‬

‫هر جه ‪] C:‬آنجه ‪3‬‬

‫نوجه ‪] B:‬نوحه ‖ مرغ ماهى←مرغهاى ⟩همه⟨ ‪] B:‬ماهى ‪2‬‬

‫بيت اى لعبت سنكين بتو ميكو يم* اى نغز جهان ميشنوى ‪] C miss:‬يانى ‪7‬‬ ‫]از ‖ پناه ‪] B-C:‬فناه ‪13‬‬

‫ز برج ←بز ير ‪] B:‬برج ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬امانى ‖ كرد ‪] B:‬شد ‪14‬‬

‫هر ‪] B:‬من ‪1‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪5‬‬ ‫‪] B: miss‬حكايت ‪8‬‬

‫‪C: miss‬‬ ‫يانى*‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثٔە ‖ بتند ‪] B:‬ت ُند ‖ را ‪B:‬‬

‫‪170a‬‬

‫‪248‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫و ز يدى اى صبا برهم زدى كلهاى رعنا را *‬ ‫شكستى زان ميان شاخ كلى نور ستٔە ما را*‬

‫حقا كه اكر با سنک كو يم آب شود و اكر با خاک در ميان نهم بكدازد و اكر باد را محرم‬ ‫سازم به باد رود و اكر بر آتش دهم فسردهكردد بيت‬

‫بروزى بيكسى جز سائە من نيست يارم*‬

‫‪5‬‬

‫ولى او هم ندارد طاقت شبهاى تار من*‬

‫لو انزلنا هذا القرآن على جبل لرايته خاشعا متصدعا من خشية الله و تلـک الامثال نضر بها للناس‬ ‫لعلهم يتفكرون‪ a‬و جون بيان اين واقعٔە | هايله بغايت طو يل الز يل بود و داستان حادثٔە قاتله به‬ ‫نهايت بديع المثال مى نمود در سه صحيفه مسطور كشت و در ذيل سه لطيفه مذبور شد و بالله‬ ‫‪10‬‬

‫التوفيق كل نفس ذائقة الموت و انما توفون اجوركم يوم القيامة فمن زحزح عن النار و ادخل الجنة‬ ‫فقد فاز و ما الحيواة الدنيا الا متاع الغرور‪ b‬بيت‬

‫هر كه آمد بجهان ز اهل فنا خواهد بود*‬ ‫آنكه پاينده و باقيست خدا خواهد بود*‬

‫صحيفٔە اولى در ذكر وقايع سال جهارم از ملاقات فقير و بيان آنجه قبل از مجلس محل ممات واقع‬ ‫‪15‬‬

‫ت ثبوت رسيده بيت‬ ‫ت ظهور پوسته و بو سَم َ ِ‬ ‫شده و پيش از محفل محل وفات بس َم َ ِ‬

‫‪] B:‬هايله ‪8‬‬ ‫]بيت ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ با ‪] B-C:‬بر ‖ كرد ‪] C:‬رود ‖ ياد ⟩او در دام⟨ ‪] C:‬باد ‪4‬‬ ‫مرموز ‪] B-C:‬مذبور ‪9‬‬

‫‪] C:‬شده ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬را ‪1‬‬

‫حاديثه ‪⟩; C:‬را⟨ ‪] B:‬حادثٔە ‖ دوستان ⟩اين⟨ ‪] B-C:‬داستان ‖ باهل‬

‫مجلس محل ‪] C miss:‬محل ‖ ‪] B: miss‬آنجه ‪14‬‬

‫يافت ‪] C:‬باقيست ‪13‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫ت ‖ ⟩بود⟨‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ ثبور ‪] C:‬ثبوت ‖ بسمط ‪] B:‬بس َم َ ِ‬ ‫‪b Qurʾān 3:185‬‬

‫‪a Qurʾān 59:21‬‬

‫‪170b‬‬

‫‪249‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى فلـک آهنک جان پاک دنيان كردۀ*‬ ‫مؤمنانرا در درون خاک پنهان كردۀ*‬ ‫آنكه مورى مى نيازردى بز ير پاى او*‬ ‫ذات پاكش را جرا بامور ماران كردۀ*‬

‫‪5‬‬

‫ياليتنى كنت ترابا‪ a‬و فيه الوقايع واقعة الاولى قبل از وفات امير فرخ و بعد از وفات وى عادت‬ ‫ايشان آن بود كه | هر سحر به باغ حرم ميرفتند و فقير را همراه خود مى بردند و سير جمن و كلزار‬

‫‪171a‬‬

‫ميكردند تا وقت نماز فجر در سردابٔە باغ حرم صحبت ميداشتند و نماز فجر را همانجا ميكذاردند و‬ ‫بعد ازان بمنزل همايون تشر يف مى آوردند و جون امير فرخ در سردابٔە باغ مدفون كشت و د َرِ‬ ‫آن بصد سديدانٔە على ما يشاء قدير مسدود شد بر لب حوض باغ صحبت مى داشتند و طبخهاى‬ ‫‪10‬‬

‫متعدد ميكردند و درس حديث و تفسير همانجا مى كفتند و بمنزل همايون تشر يف مى آوردند و‬ ‫اين از براى ز يارت امير فرخ و نكاه داشت حقيقت قديمٔە او بود و اوفوا بالعهد ان العهد كان‬ ‫مسؤلا‪ b‬بيت‬

‫از عهدۀ عهد اكر برون آيد مرد*‬ ‫از هر جهكمان برى فزون آيد مرد*‬ ‫منكر تو بآنكه ذو فنون آيد مرد*‬

‫‪15‬‬

‫در عهد وفا نكر كه جون آيد مرد*‬

‫واقعٔە ثانيه بر لب حوض باغ مجلس خاص ساختند و با من كفتند هر سال يكبار عرض منايا‬ ‫واقع مى شد امسال دو | نو بت واقع شد خالى از حكمتى نمى نمايد بر حضرت رسالت هر سال‬

‫]برون ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪12‬‬

‫⟩بعد ازان⟨ ‪] C:‬و ‖ ⟩درس⟨ ‪] C:‬و ‪10‬‬

‫⟩پناه ‪] B:‬رسالت ‖ يعنى موت ‪] A, 171a margin:‬دو ‪18‬‬

‫‪] C: miss‬باغ ‖ سد ‪] C:‬بصد ‪9‬‬

‫غرض ‪] C:‬عرض ‖ در ‪] B:‬بر ‪17‬‬

‫بيرون ‪C:‬‬

‫صلى الله عليه و سلم⟨‬ ‫‪b Qurʾān 17:34‬‬

‫‪a Qurʾān 78:40‬‬

‫‪171b‬‬

‫‪250‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫يكبار عرض قرآن ميكردند ساليكه دو نو بت واقع شد وفات آنحضرت بود فقير بكر يستم و در‬ ‫قدمهاى ايشان افتادم ايشان سر مرا در كنار كرفتند و اين قطعٔە مشهور خواندند بيت‬

‫روزى وداع يار بحالم جو بنكر يست*‬ ‫ت ميكر يست*‬ ‫ت مى ستاد و همى كف ُ‬ ‫ميرف ُ‬ ‫‪5‬‬

‫كاى عاشقى غر يب بد روم صبور باش*‬ ‫احوال روز كار جنين است چاره چيست*‬

‫واقعٔە ثالثه شبى بر لب حوض باغ در اثناى مجلس خطاب بزليخا و كلشكر كردند و كفتند امشب‬ ‫بندۀ را مخـير كردانيده اند ميان دنيا و آخرت وى آخرت اختيار كرد و همٔە صديقين را اين درجه‬ ‫ميباشد كلشكر كفت من نيز كفتند تو نيز و الآخرة خير و ابقى‪ a‬آنكاه بكر يستند واقعٔە رابعه على‬ ‫‪10‬‬

‫اصغر كه برادرزادۀ امير فرخ بود كفت در واقعه ديدم كه عمم از سردابه | بيرون آمدند و شما‬ ‫را خواندند شما اجابت كرديد و بسردابٔە درون رفتيد و ديكر از سردابه بيرون نيامديد ⟩كفتند⟨‬ ‫حقا ًحقا ًفاذا جآء اجلهم لا يستاخرون ساعة و لا يستقدمون‪ b‬در ين اثنا فقير را بخاطر كذشت‬ ‫كه بس رمز اصالة ً جه معنى دارد در من نكاهكردند و كفتند آن صورت تنبيهى و مثاليست نه‬ ‫جسد خارجى و حقيقى امير فرخ ترقى بعد الموت نداشت ترقى بعد الموت بواسطٔە وجود ماست‬

‫‪15‬‬

‫اين ذمّه بر كردن ماست برو يم و رقبٔە خود را از ين ذمّه بيرون آر يم اهل مجلس متاثر شدند و‬ ‫بكر يستند ايشان نيز متاثر شدند و بكر يستند و در مخاطبٔە فقير اين بيت خواندند بيت‬

‫ما كر يه را بابر بهاران كذاشتيم*‬ ‫صحراى دل به لاله عذاران كذاشتيم*‬

‫]بيت ‖ منشور ‪] B-C:‬مشهور ‖ ⟩در⟨ ‪] B:‬و ‖ ‪] B: miss‬سر ‪2‬‬ ‫امشب بنده را←بنده را امشب ‪] C:‬را ‪8‬‬ ‫⟩خود ‪] C:‬و ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬ذمّه ‪15‬‬

‫كى ‪] B-C:‬كاى ‪5‬‬ ‫حد ‪] C:‬جسد ‪14‬‬

‫⟩سال⟨ ‪] B-C:‬شد ‖ ‪] C: miss‬يكبار ‪1‬‬ ‫ميكر يست ‪] B:‬بنكر يست ‪3‬‬

‫‪] C: miss‬كفت ‪10‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫⟩بكو⟨ ‪] B-C:‬نيز ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩را⟨ ‪] B:‬بيت ‖ نيز⟨‬ ‫‪b Qurʾān 7:34‬‬

‫‪a Qurʾān 87:17‬‬

‫‪172a‬‬

‫‪251‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫داديم جاى خود بسكان تو روز مرک*‬ ‫سر منزل شر يف به ياران كذاشتيم*‬

‫آنكاه مجلس خاص ساختند و رمزى با من در ميان نهادند و بصريح با من كفتند من كان ل ِل ِهكان‬ ‫الله له آنكاه سر اصالت معلوم كشت تو هم امانت بر خواست و بالله التوفيق | واقعٔە خامسه و‬ ‫‪5‬‬

‫‪172b‬‬

‫هم در ين سال فقير را به جز يرۀ نارون بردند و شهر بانو و اسب ذو الجناح را بمن نمودند در پيش‬ ‫وى دخترى نشسته ديدم فرزندان وى ك ِرد و يرا كرفته و صدف پر جواهر در پيش خو يش‬ ‫نهاده پرسيدم كه اين كيست كفتند اين ملـكٔە مروز يه است از خاندان حكم ابن عمرَ غِفارِى‬ ‫كه و قاضى شهر مرو بود و برُ يده بنت الحصيب اسلمى در جوار او است با پدر خود سفر محيط‬ ‫كرد كشتى ايشان غرق شد وى در تختٔە پارۀ بماند و باين جز يره افتاد يكى از صلحاى نيشابور على‬

‫‪10‬‬

‫كو بسح نام هم بدين جز يره افتاد و و اين دختر را نكاح كرد اين فرزندان از وى بوجود آمدند‬ ‫آخر عمر وى بدر يا رفت اين دختر با فرزندان در ين جز يره بماند و حق عز و علا و يرا بخذمت‬ ‫ام المؤمنين رسانيد تا بعد از ظهور عيسى بيرون آيد و حرم محـترم امام زمان باشد و الحمد لله على‬ ‫ذلـک واقعٔە سادسه و هم در ين سال براى ياران دعاى استفتاح خواندند و بجهت استسقا به‬ ‫باغ حرم | بيرون آمدند پنج شبان روز باران بار يد كفتند مؤمنانرا سنت استسقا بسنده است‬

‫‪15‬‬

‫سحر و جاو يى حاجت نيست ان الله سيبطله ان الله لا يصلح عمل المفسدين‪ a‬واقعٔە سابعه و هم‬ ‫در ين سال شب با هم در سردابٔە خاص نشسته بوديم ناكاه جهل دختر ظاهر شدند بى آنكه از‬ ‫در در آيند و يا از جايى فروز آيند پرسيدم كه اينها كيان ⟩باشند⟨ كفتند جهل دختران از فر يقٔە‬ ‫مغرب از خاندان حورا دخت صاحبٔە عيسى مقيمٔە جبل لبنان كه بس از عروج عيسى سفير و‬

‫]مروز يه ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬خو يش ‪6‬‬

‫يكى از صلحاى نيشابور على ‪] C:‬و ‪10‬‬ ‫]علا ‖ ⟩بديار مكنون⟨ ‪] C:‬وى ‪11‬‬ ‫‪] C:‬ياران ‪13‬‬ ‫]فروز ‪17‬‬

‫بالله التوفيق←الله الهادى ‪] B:‬التوفيق ‪4‬‬ ‫صلى ابن ‪] B:‬صلحاى ‪9‬‬

‫تصريح ‪] B:‬بصريح ‪3‬‬

‫او ‪] B-C:‬و ‪8‬‬

‫مرو يه ‪; C:‬مرو ‪B:‬‬

‫از وى ‪] B miss:‬وى ‖ كو بسح نام هم بدين جز يره افتاد←نماند‬

‫‪] C: miss‬آيد ‖ ‪] B: miss‬بيرون ‖ امام ‪] C:‬ام ‪12‬‬

‫او را ‪] B-C:‬و يرا ‖ جل ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬سنت ‪14‬‬

‫استسقا ‪] B:‬استفتاح ‖ باران‬

‫جادوى ‪; C:‬جادو ‪] B:‬جاو يى ‪15‬‬

‫صفير ‪] B:‬سفير ‖ حنورا ‪] C:‬حورا ‪18‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ فرود ‪C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 10:81‬‬

‫‪173a‬‬

‫‪252‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ترجمان وى بوده است و در عهد خود امامه بوده است و تقدير الكلام فى هذا الكتاب و جون‬ ‫سفارت عيسى از وى و خاندان وى منقطع شد اينها با فر يقٔە مغرب رفتند و در جاه برء العلَ َم‬ ‫غايب شدند و با جنيان حرب ميكردند امير دران جاه رفته و همٔە آن جنيان را مسلمان ساخته‬ ‫و با اين جماعت صحبت داشته ائمٔە اهل بيت را ازان خبر داده زمين بر ايشان مطو يل است هر‬ ‫‪5‬‬

‫جا كه قدم ايشان | ميرسد و مكاشفان ايشانرا دران موضع مى بينند آن موضع را جهل دختران‬

‫‪173b‬‬

‫ميكو يند از قبيل مكنونان و در جميع بلاد اسلام و بساط ر بع مسكون قدم ايشان سارى و فيض‬ ‫ايشان جارى است بعد از ظهور عيسى بيرون آيند و هر كدام مسلمانى را قبول كنند جهل محمد‬ ‫نام از رحم ايشان متجسم شوند جهل يك ُم محمد عر بى است بل محمد بنام ايشان است كه خداى‬ ‫بر بنده مستور ساخته جون اسرافيل صور قيامت در دمد ايشان به آن حضرت بهم از روضٔە‬ ‫‪10‬‬

‫مقدسه بيرون آيند و بصحراى قيامت آيند ايشان ا ُم َن َاء ُ الله اند ز ياده از ين رخصت كفتار نيست‬ ‫فهَ َم َ من فه ِم شهادت ايشان در ملـک جين است و باتفاق خاتم اوليا است و فرداى قيامت‬ ‫از روضٔە مقدسه بيرون آيند اين كار دولت است كنون تاكرا رسد تا اينجا نفس مبارک ايشان‬ ‫است و هو الصحيح روايت ضعيفى هست كه ايشان در جاه برء العلم كد خدا مى شدند | و در‬ ‫شب ولادت آنحضرت آن جهل محمدى متجسم كشتند قول ابن الـكرخى و ابن الاشعب است‬

‫‪15‬‬

‫صحيح و درست نيست و اسناد نفس مبارک ايشان بصحيح ابو داود و سنن ترمذى درست‬ ‫ميشود لا مرسلة ٌ و لا معذلة ٌ حديث صحيح رواه الترمذى و ابو داود و ان كان خبرا ً واحدا ً‬ ‫قالت رحمها الله اين هر جهل نكار نام دارند مادران آن جهل محمدى اند و هم روح مجسم اند‬ ‫تا درست باشد واقعٔە ثامنه هم در ين سال دست بر سر من ماليدند جنانجه بر سر يتيمان مى مالند‬ ‫و بسى نوازش كردند جنانجه در بارۀ غر يبان بتقديم رسانيدند كفتند آنكاه اى يتيم مادر و اى‬

‫آن ‪] B miss:‬جنيان ‖ ‪] C: miss‬آن ‖ ⟩المؤمنين على كرم الله وجهه⟨ ‪] B:‬امير ‪3‬‬

‫صفاره ‪] B:‬سفارت ‪2‬‬

‫‪] B miss:‬بل ‖ ‪] B: miss‬جهل ‪] B: miss 8‬است ‪⟩ 7‬در⟨ ‪] B:‬و ‪ 6‬مطول ‪] C:‬مطو يل ‪ 4‬جنيان‬ ‫‪] C:‬بنده ‖ ‪] B: miss‬بر ‪9‬‬ ‫‪] B:‬است ‪13‬‬ ‫]الله ‪17‬‬

‫⟩تعالى⟨ ‪] C:‬خداى ‖ ‪] B: miss‬است ‖ جهل ‪; C:‬يكم محمد عر بى است بل‬

‫آنجا ‪] C:‬اينجا ‖ ⟩ع⟨ ‪] C:‬آيند ‪12‬‬

‫معدلة ‪] B-C:‬معذلة ٌ ‪16‬‬

‫‪] C:‬آنكاه ‪19‬‬

‫‪] B-C: miss‬آن ‖ ايشانان ‪] B-C:‬ايشان ‖ ⟩مشكوک⟨‬

‫‪] B: miss‬است ‪14‬‬

‫مى مالند←مينمالند ‪] C:‬مالند ‪18‬‬

‫‪] C: miss‬ايشان ‖ است ‪] C:‬هست ‖ ‪miss‬‬

‫‪] C: miss‬آن ‖ ‪] B-C: miss‬هر ‖ رحمها الله ‪B miss:‬‬

‫‪] B: miss‬اى ‖ كفتند آنكاه←آنكاهكفتند‬

‫‪174a‬‬

‫‪253‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫غر يب مادر و اى مظلوم مادر و اى شهيد مادر ندانم كه بعد از من بحال تو كه پرَ دازد و تفقد‬ ‫حال حنيف مآل تو كهكند پدر و مادر مهر بان ندارى از زن و فرزند روزى ندارى از اصحاب و‬ ‫احباب با نصيب نيستى و منكم من يرد الى ارذل العمر‪ a‬آنكاه دست بر داشتند و مرا دعا كردند و‬ ‫جنان بكر يستند كه اهل مجلس همه متاثر شدند يكدست فقير را بعمه سپردند و يكدست | فقير را‬ ‫‪5‬‬

‫‪174b‬‬

‫بخذمت بى بى مراد تسليم كردند مير اجل و امير حنفى حاضر بودند خواندند كه قل لا اسئلـكم‬ ‫عليه اجرا الا المودّة فى القر بى‪ b‬و در باب محافظت فقير را وصيتها كردند و نصيحتها كفتند و در‬ ‫مخاطبٔە فقير كفتند جون به خزار روى خود را از نظر دشمنان پوشيده دارى و ملا و طالب علم‬ ‫نكو يى بملا پير على صحبت دارى و شاكرد خذمت ملا حافظ شوى خود را كودک و عامى فرا‬ ‫نمايى كه ايسكى باغ جاى بداست و بر پدر و مادر تو جندان اعتمادى نيست با ايشان مدارا كنى‬

‫‪10‬‬

‫و ليكن طعام ايشان نخورى و در خانٔە ايشان نباشى و در راه بكرا كشى راست آيى و در قرشى‬ ‫در همسايهكى استاد خواجٔە روشن كر فروز آيى كه مخلص فقير و دوستدار اهل بيت است و‬ ‫بخذمت قاضى عثمان اختلاط كنى و از ما سلام به رسانى آنكاه مادر فقير را طلبيدند و مرا‬ ‫ک بى دولت حاضر باشى تا خطايى واقع نشود و تو فرداى قيامت خار‬ ‫بوى سپردند و كفتند ز َن ِ َ‬ ‫و خجل نشوى بس بزليخا وصيتها كردند و نصيحتها كفتند فر ياد | و فغان بر خواست كو ييا ماتم‬

‫‪15‬‬

‫ن شامة ٌ و‬ ‫ت كان الناس صن ِفا ِ‬ ‫حسين تازهكشت و حب ّذا ما قال امير المؤمنين فى كلامه اذا م ُ ّ‬ ‫ت اصنع آنكاه به باغ حرم رفتند و شب همانجا بودند واقعٔە تاسعه و‬ ‫اخرى حسنا ًمثنى ً بالذى كن ُ‬ ‫هم دران شب سه نو بت بر خواستند و وضو تازهكردند و بجهت شهداى اهل بيت دعاى حسبة ً‬ ‫لله خواندند و استرجاع و استغفار كردند و فتح خراسان خواستند آنكاهكفتند مستجاب شد اما‬

‫ديكر ‪] C:‬فقير ‖ بعم ‪] B-C:‬بعمه ‖ ‪] B: miss‬كه ‪4‬‬ ‫;حصار ‪] B:‬خزار ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كفتند ‪7‬‬ ‫جامه ‪] B:‬خانٔە ‪10‬‬ ‫]كفتند ‪13‬‬

‫⟩از خو يش و پيوند طالع ندارى⟨ ‪] B-C:‬ندارى ‪2‬‬

‫‪] B-C: miss‬را ‪6‬‬

‫خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ امير ‪] B:‬مير ‪5‬‬

‫حده ‪] B:‬على ‖ علم نكوى←بكوى ‪] C:‬نكو يى ‪8‬‬

‫‪] B-C: miss‬به ‪12‬‬

‫بملا ‪] C:‬ملا ‖ خضار ‪C:‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ فرود ‪] C:‬فروز ‖ اوستاى ‪; C:‬اوستاد ‪] B:‬استاد ‪11‬‬

‫شد ‪] B:‬كشت ‖ ‪] C: miss‬حسين ‪15‬‬

‫⟩امام⟨ ‪] B:‬ماتم ‪14‬‬

‫⟩او⟨ ‪] B:‬شهداى ‖ ‪] B: miss‬بر ‪17‬‬

‫تا ‪] B:‬تو ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬باشى ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬ ‫مثل ‪] C:‬مثنى ً ‖ ‪] B-C: miss‬حسنا ً ‪16‬‬ ‫‪b Qurʾān 42:23‬‬

‫‪a Qurʾān 16:70‬‬

‫‪175a‬‬

‫‪254‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫بر دست تو با امير على سياه جردۀ از متابعان وى و نام وى نه بردند اين قدر كفتند سراسيمه لا‬ ‫سكت پرسيدم كه امير على كيست صورت و سيرت و يرا باز نمودند مطابق همين امير على بود و‬ ‫در همان شب درد سر عظيم شد و صداع قوى طارى كشت على الصباح نماز فجر كذاردند و‬ ‫درسى نه كفتند پيشانى خود را بستند و به حجرۀ همايون تشر يف آوردند واقعٔە عاشره فقيرهمان‬ ‫‪5‬‬

‫روز در واقعه ديدم كه خاتم كه در دست داشتم پاره پاره شد و مصحفى كه در پيش داشتم‬ ‫پوشيدهكشت دانستم كهكار ديكر كون شد | و مهم تباهكشت اين راز را با زليخا كفتم و دست‬ ‫بكر يبان بردم تا پارهكنم كفت خاموش باش روز كر يه در پيش است شماتت دشمنان از ين بد‬ ‫تراست و سفاهت سفيهان از ين مهيب تر تا سر تسليم بنهاديم تا تقدير جيست دانستم كه مصلحت‬ ‫همانست وى ميكو يد دست در كردن ⟩هم⟨ انداختيم و بسيار بكر يستيم تير خورديم بيكان بر وى‬

‫‪10‬‬

‫نياورديم بيت‬

‫تا دلى خونين لب خندان بياور همجو جام*‬ ‫سه كرت زخمى رسد آيى جوناى اندر خروش*‬

‫واقعٔە حادى عشرهكلشكر در واقعه ديد كه زلزلٔە عظيم پيدا شد و بادى ت ُند بر خواست و درختى‬ ‫كه ايشان به دست خود در باغ حرم نشانده بود و اكثر پشت مبارک خود را دران مى نهادند‬ ‫‪15‬‬

‫بيفتاد و خراب شد جون اين واقعه را به زليخا كفت زليخا فرمود اين بعينه همان واقعه است‬ ‫كه وى ديده است بسيار بكر يستند و از ترس شماتت دشمنان بروى نياوردند آن روز والدۀ فقير‬

‫امير على ‪] B miss:‬على ‖ ‪] B: miss‬كه ‪2‬‬

‫سكوت ‪] C:‬على ‖ با ‪] B-C:‬على ‖ يا ‪] B-C:‬با ‖ در ‪] C:‬بر ‪1‬‬

‫⟩كار ‪] C:‬و ‖ ‪] B: miss‬كه ‖ ‪] B: miss‬در ‪5‬‬ ‫‪] B-C:‬همانست ‪9‬‬ ‫]سه ‪12‬‬

‫ما ‪] B-C:‬تا ‪8‬‬

‫‪] B-C: miss‬نه ‪4‬‬

‫⟩را⟨ ‪] C:‬فجر ‖ تارى ‪] B:‬طارى ‪3‬‬

‫⟩كفت⟨ ‪] B:‬باش ‖ ‪] B: miss‬كفت ‪7‬‬

‫بيايد ‪; C:‬بيارد ‪] B:‬بياور ‖ با ‪] B-C:‬تا ‪11‬‬

‫ايشان به دست ‪] C miss:‬خود ‖ در ‪] B:‬به ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪10‬‬ ‫ديدم ‪] B:‬ديد ‪13‬‬

‫ديكر كون شد و مهم و⟨‬ ‫بيكانه ‪] C:‬بيكان ‖ ⟩كه⟨‬

‫جونى ‪] B:‬جوناى ‖ نى ‪B:‬‬

‫⟩درخت⟨ ‪] C:‬دران ‖ خود را ‪] C miss:‬را ‖ نشانيده ‪] B:‬نشانده ‖ ⟩ايشان بدست خود⟨ ‪] C:‬حرم ‖ خود‬ ‫بر ‪] B-C:‬بروى ‖ ‪] B: miss‬بسيار ‖ ‪] C: miss‬وى ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬است ‖ ‪] B: miss‬اين ‖ بر ‪] C:‬به ‪15‬‬

‫روى‬

‫‪175b‬‬

‫‪255‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫به ترُ اخى ميرفت | كفتم همينجا باشى كه رفتن تو مصلحت نيست والده سخن فقير را قبول كرد‬

‫‪176a‬‬

‫ب روز ملازم فراش مبارک ايشان مى بود و در طعام يارى و مدد كارى‬ ‫و در ر باط باشيد ش ُ‬ ‫ميكرد تا قضا جارى شد و امر تمام كشت بيت‬

‫با ما فلـک از جفا نكردى جه شدى*‬ ‫‪5‬‬

‫و ز يار خودم جدا نكردى جه شدى*‬ ‫جون آخر كار بى تو بايستى بود*‬ ‫اّول بتو آشنا نكردى جه شدى*‬

‫و بالله العصمة و عليه التوفيق صحيفٔە ثانيه در ذكر مرض وفات و بيان ما يتعلق به و فيها الوقايع‬ ‫واقعٔە اولى روز دّوم از ايام مرض ايشان خبر آوردند كه پير منجاقى را در شهر بخارا به تهمت‬ ‫‪10‬‬

‫رفض كرفتند و در پيش خواجه ابراهيم قاضى بردند جهار كواهكذرانيدند و فردا روز جمع‬ ‫است بدار الامارت خواهند بر دو اين پير منجاقى از محرمان عم و مخلصان خذمت ايشان و‬ ‫اكابر مذهب اهل بيت است و قصٔە وى در رسالٔە منظور ي ّه بتفصيل مذكور است و سبب اين‬ ‫واقعه آن بود كه امير عرب بماء الله شيفته و خذل ضيعته اغا | حبيبه را كه خواهر خورد‬ ‫شهر بانو است از ملازمان عمه براى خود خواستكارى كرد ايشان راضى نشدند و جواب قاطع‬

‫‪15‬‬

‫هم نكفتند و خذمت بى بى مراد در ين ميان آمد شد داشتند و از براى مصلحت روزكار سخنى‬ ‫خداوندم عرض كردم‬ ‫ميكفتند آخر همه اتفاق كردند و اين واقعه را به فقير كفتند تا در خذمت ِ‬ ‫و صورت اين واقعه بست روز قبل از وفات امير فرخ بود و در همان روز كسان امير عرب‬ ‫بر باط آمدند و نامٔە امير عرب را بمجلس همايون فرستادند خداوندم در جواب نوشتند كه وى‬

‫]يارى ‖ ‪] B: miss‬در ‖ باستاد ‪; C:‬بوده ‪] B:‬باشيد ‪2‬‬ ‫‪] B:‬مرض ‖ بالله ‪] B:‬عليه ‪8‬‬ ‫عمه ‪] B: miss; C:‬عم ‪11‬‬ ‫عم ‪] B:‬عمه ‪14‬‬

‫با تو ‪] B:‬بتو ‪7‬‬

‫جمعه ‪] B-C:‬جمع ‪10‬‬

‫‪] C: miss‬تو ‖ همين ‪] C:‬همينجا ‖ ‪] B: miss‬به ‪1‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ ما ‪] B:‬تا ‪3‬‬

‫دادند ‪] B:‬آوردند ‖ مر يض ‪] B:‬مرض ‪9‬‬

‫‪] B: miss‬ضيعته ‖ جدل ‪] B-C:‬خذل ‖ نماء ‪] C:‬بماء ‪13‬‬

‫بارى ‪C:‬‬ ‫‪miss‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬منظور ي ّه ‪12‬‬

‫نو يشتند ‪] C:‬نوشتند ‖ ⟩وى⟨ ‪] C:‬جواب ‖ ‪] C: miss‬همايون ‪18‬‬

‫‪176b‬‬

‫‪256‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سفيه نميدهيم كسان وى متغير شدند و خائب‬ ‫مشكوک النسب است و ظالم طبع ما دختر بجنين َ‬ ‫و خاسر بطرف شهر بخارا باز كشتند و امير عرب اين را هيج تدارک نيافت و بهيج وجه‬ ‫بملازمان ايشان قادر نشد تا جون امير فرخ وفات يافتند مكر پير منجاقى در مجلس آش هفت‬ ‫اين بيت را خوانده است كه بيت‬

‫ز مشرق تا بمغرب كر امام است*‬

‫‪5‬‬

‫على ُ آل او | ما را تمام است*‬

‫‪177a‬‬

‫آنجا جمعى از معاندان حاضر بوده اند فى الحال اين سخن را بسمع امير عرب رسانيده ند امير‬ ‫عرب فرصت را غنيمت شمرده و زمان را بكام خود يافته در ين اثنا پير منجاقى را در شهر يافته‬ ‫اند و پيش قاضى برده اند و به تهمت همان سخن بر وى دعوى رفض كرده اند جهار كواه نيز‬ ‫‪10‬‬

‫كذرانيده اند خواجه ابراهيم دران باب تأملى كرده و كماهى آن كار را بدار الامارت انداخته‬ ‫و بدست خود كتابتى بخذمت بى بى مراد فرستاده و در ين روز شهر بانو آن كتابت را در مجلس‬ ‫شر يف خوانده و صورت واقعه را جنانجه بود بسمع مبارک ايشان رسانيد ايشان متاثر شدند و‬ ‫كفتند اينها را از وفات امير فرخ مى بايد ديد بس قصب بر پشانى مبارک بستند و يک دست بر‬ ‫دوش زليخا و دست ديكر بر دوش والدۀ فقير نهادند و از حجرۀ خاص بسراى عام بيرون آمدند‬

‫‪15‬‬

‫خواص آلهى مجتمع شدند ايشان دست مبارک بر داشتند وى ستار بآواز بلند كفتند | كيست‬ ‫كه بشهر رود و اين كار تمام كند و پير منجاقى را از دست آن جماعت خلاص كرداند اى‬ ‫در يغا اكر من صحت ميداشتم خود بشهر ميرفتم و سزاى امير عرب را در كنار او مى نهادم مردم‬

‫‪] C:‬مجلس ‪3‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬عرب ‖ ‪] B-C: miss‬شهر ‪2‬‬

‫سفيه ‪1‬‬ ‫سفيهكم عقل را كو يند ‪َ ] A, 176b margin:‬‬

‫]را ‪⟩ 4‬كرت⟨ ‪] B-C:‬هفت ‖ مجلس آش←مجلسش ‪; C:‬مجلس آش←مجلسش ⟩پت را⟨ ‪] B:‬آش ‖ بمجلس‬ ‫]يافته ‖ ‪] C: miss‬را ‪8‬‬ ‫‪] B:‬بس ‪13‬‬

‫آن ‪] C:‬اين ‪7‬‬

‫⟩با⟨ ‪; C:‬كه بيت ‪] B miss:‬بيت ‖ اين بيت را ‪B miss:‬‬

‫⟩از ين واقعه⟨ ‪] C:‬ايشان ‖ ‪] B: miss‬را ‪12‬‬

‫‪] C: miss‬نيز ‪9‬‬

‫‪] C:‬بيرون ‖ ‪] B: miss‬عام ‖ بر دوش←بدوش ‪] B:‬دوش ‖ ⟩يک⟨ ‪] C:‬و ‪14‬‬ ‫‪] C:‬كار ‪16‬‬

‫وى ستار ‪] B miss:‬ستار ‖ واى ‪] C:‬وى ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬را ‖ ⟩تا⟨ ‪C:‬‬

‫⟩خود⟨ ‪] C:‬مبارک ‖ بر‬

‫بسراى عام بيرون←بيرون بسراى عام ⟩بر⟨‬ ‫سر ‪] B-C:‬سزاى ‪17‬‬

‫اين ‪] C:‬آن ‖ ⟩را⟨‬

‫‪177b‬‬

‫‪257‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫همه بترسيدند هيج كس دران كار اقبال نكرد و كفتند اينجنين كارها را خذمت امير فرخ مى‬ ‫توانستند كرد خواجه مولانا را نيز از دست امير عرب ايشان خلاص كرده بودند جون ايشان‬ ‫رفتند ديكر اين كار را كه ميتواند كرد اين كفتند و ساكت شدند جون من به دانستم كه هيج‬ ‫كس بشهر نخواهد رفت و نف َس مبارک ايشان ضايع خواهد شد و بر سر پا خواستم و كفتم اكر‬ ‫‪5‬‬

‫اجازت شر يف باشد من خود بشهر روم و بمدد باطن خداوندم اين كار تمام كنم و پير منجاقى‬ ‫را بحضور مجلس شر يف معزز كردانم ايشان كفتند تو ميروى و لا محالة ميروى كفتم اى و الله‬ ‫بكر يستند و فاتحه خواندند و مرا دعا كردند و رخصت دادند و َال ِد َي ْن بترسيدند و بسى ا ِبا كردند و‬ ‫امتناع نمودند من سخن ايشانرا نشنيدم و در مخاطبٔە ايشان سخنان درشت | كفتم و ايشانرا رنجانيدم‬ ‫ايشان نامه براى موالى خراسان نوشتند و نامه بنام مغول خانيم كتابت كردند و هر دو را بدست‬

‫‪10‬‬

‫فقير سپردند آنكاه خذمت استاد سلطان و امير حنفى و امير اجل و عبد الغنى در مصاحبت فقير‬ ‫روان شدند امير حنفى كفت نظم‬

‫هر جا رو يم از پى دوران بهم رو يم*‬ ‫هر جا كشيم ساغر عشرت بهم كشيم*‬

‫و جون بشهر بخارا در آمديم در منزل عمه نزول كرديم عبد الغنى از در زندان خبر كرفت و پير‬ ‫‪15‬‬

‫منجاقى را دل داد و سلام و تحيت خداوندم برو رسانيد و در همان روز نامه مغول خانيم بوى‬ ‫رسيد فاما احباب ميخواستند كه نامه موالى خراسان را بخذمت مولانا عصام الدين ابراهيم يا‬ ‫بخذمت مولانا حنفى دهند من كفتم بخذمت مولانا ابراهيم شيروانى ميبايد داد همه را مقبول‬ ‫افتاد نامه را بخذمت ايشان دادند ايشان دست بر سينه نهادند و قبول كردند على الفور سوار‬

‫‪] B:‬كرده ‪2‬‬

‫‪] C: miss‬را ‖ ⟩اراى آن نداشتند كه بيرون روند از براى اين مهم بعد ازان⟨ ‪] C:‬و ‪1‬‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬كار ‖ ‪] B: miss‬خود ‪5‬‬ ‫]حنفى ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬به ‪3‬‬

‫ماند ‪] B:‬شد ‪4‬‬

‫خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ اوستاد ‪] B-C:‬استاد ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬جون ‖ ‪miss‬‬

‫نو يشتند ‪] C:‬نوشتند ‖ والى ‪] C:‬موالى ‪9‬‬

‫‪] B-C:‬خداوندم ‖ ⟩حضرت⟨ ‪] C:‬تحيت ‖ دلدارى ‪] C:‬دل ‪15‬‬

‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‖ خفى ‪B-C:‬‬

‫مولا ‪] C:‬مولانا ‪16‬‬

‫‪] B: miss‬در ‖ ‪] B: miss‬برو ‖ ⟩را⟨‬

‫‪] B‬كردند ‪18‬‬

‫شيرانى ‪] B:‬شيروانى ‪17‬‬

‫⟩قبول كردند⟨ ‪] B:‬الفور ‖ قبول كردند ‪miss:‬‬

‫‪178a‬‬

‫‪258‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شدند و بخانه خذمت مولانا عصام الدين ابراهيم رفتند | بس علماى خراسان مجتمع شدند و بر‬

‫‪178b‬‬

‫دفع آن مهم پيمان نهادند و از علماى بخارا نيز جماعتى اتفاق كردند و آن بيت را تأو يل كردند‬ ‫و فتوى نوشتند باين هيج نميشود و مغول خانيم كس فرستادند و بضرب راست پير منجاقى را‬ ‫از خانٔە زندان بيرون آورد و بمنزل خود برد و براى امير عرب سخنان درشت فرستاد روز جمعه‬ ‫‪5‬‬

‫علما مجتمع شدند و بدار الامارت رفتند و روايتها بخوان مرحوم نمودند وى نيز به طرف ايشان‬ ‫ى منقلب‬ ‫خداوندم غلبهكرد و امير عرب ساكت شد و سيعلم الذين ظلموا ا ّ‬ ‫افتاد سلطان ولايت ِ‬ ‫ينقلبون‪ a‬خانرا نيز اين رمز خوش نيامد آنكاهكار او در حرج و فرج افتاد ميرک مير غياث آن‬ ‫روز به مددكار يهاى بسيار كردند امير عرب بهمان سبب بتركستان رفت و ديكر آن م َنصب و‬ ‫اعتبارش نماند بيت‬

‫هر كه با پولاد بازو پنجهكرد*‬

‫‪10‬‬

‫ساعد سمين خود را رنجهكرد*‬

‫امير حنفى همان مجلس در مشافهٔە خان بزرک بامير عرب كفتند تو جه خيال كردۀ وى پرِ‬ ‫پرِ مردى | جون خواجه مولاناى اصفهانى را بى جنايتى به تهمت رفض متهم ساختى و يک‬ ‫كشتى و او را بولايت كرمينهكسيل كردى جان بيک سلطان و يرا حمايت كرد‬ ‫س او را ُ‬ ‫ك ِ‬ ‫‪15‬‬

‫امروز دست در مازدۀ اكر مقصود تو اينست كه ما نيز از ين ولايت بيرون رو يم حب العلماء‬

‫]خانٔە ‪4‬‬

‫بمغول ‪] B:‬مغول ‖ نو يشتند ⟩كه⟨ ‪] C:‬نوشتند ‪3‬‬

‫‪] C: miss‬ابراهيم ‖ ‪] B-C: miss‬خذمت ‪1‬‬

‫يعنى عبد الله خانكه مر يد مختوم اعظم دهبيدى ‪] A, 178b margin:‬بخوان ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬روايتها ‪5‬‬ ‫‪⟩; C:‬را⟨ ‪] B:‬سلطان ‪6‬‬

‫‪] B-C: miss‬به ‖ ⟩باز⟨ ‪] C:‬مرحوم ‖ بخان ‪] B-C:‬بخوان ‖ است واضح باد‬

‫⟩سبحان ر بک رب العزت عما يصفون و سلام على المرسلين و الحمد لله رب ‪] C:‬ينقلبون ‪7‬‬ ‫]روز ‪8‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫سلطانان ⟩را⟨‬

‫مرج ‪] B: miss; C:‬فرج ‖ نيز اين رمز←اين رمز نيز ‪] C:‬رمز ‖ ]‪ [Qurʾān 37:180–182‬العلمين⟨‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪9‬‬

‫خفى ‪] B-C:‬حنفى ‪12‬‬

‫فلاد ‪] C:‬پولاد ‪10‬‬

‫⟩تا⟨ ‪] B-C:‬كردى ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬جون ‖ ‪] C: miss‬پرِ ‪13‬‬

‫‪] B-C: miss‬به ‖ آن روز ‪B miss:‬‬

‫خوان ‪] B:‬خان ‖ ‪] C: miss‬در ‖ ⟩در⟨‬

‫‪] B: miss‬تو ‖ در مازده←بمازده ‪] B:‬مازدۀ ‪15‬‬ ‫‪a Qurʾān 26:227‬‬

‫‪179a‬‬

‫‪259‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫حسنة ً لم يكتب خطيئة ما دام حياته تو جه مردى باشى كه علاقٔە حبي ّه را از نسبت رفض نمى‬ ‫شناسى اين بيت امام شافعى را خواندند بيت‬

‫لو كان الرفض حب آل محمد*‬ ‫ى ٌ*‬ ‫فليشهد الثقلان ا ِنى براف ِض ّ‬

‫‪5‬‬

‫ن مرحوم دران مجلس بر پاى خواست‬ ‫علما بكر يستند و امراى بزرک ايشان را تسكين دادند و خا ِ‬ ‫ف بخشيد و پير منجاقى را خلعت داد و‬ ‫و سادات و علماى خراسان را عذر خواست و هدايا و تح ُ‬ ‫خداوندم‬ ‫بخوشنودى كسيل كرد و مغول خانيم همان روز بعيادت ايشان آمد و پير منجاقى را آورد ِ‬ ‫آن روز تب محرق داشتند و آن روز شنبه بود پنجم مرض ايشان بود جون حاضر شدند فقير را‬ ‫طلبيدند و نوازش كردند و دعا كردند و خواندند كه و بالنجم هم يهتدون‪ | a‬و پير منجاقى را‬

‫‪10‬‬

‫بنواختند و خلعت دادند بعد ازان مغول خانيم در آمد و در قدم مبارک ايشان افتاد و عذر بسيار‬ ‫ك الله و‬ ‫كفت كه ندانستم و معلوم نكرديم و مرا كسى خبر نكرده بود كفتند تو معذورى تقبل ِ‬ ‫ک آنكاهكفتند امير ⟩عرب⟨ با ما كارى نتوانست پيش برُ د پير منجاقى را در كار كشيد بيت‬ ‫نصر ِ‬

‫هلا كر يمانيم زنده بر دوز يم*‬ ‫دامن كز فراق جاک شده*‬ ‫‪15‬‬

‫در بمرديم عذر ما بو پذير*‬ ‫اى بسا آرزو كه خاک شده*‬

‫ىٌ ‪4‬‬ ‫⟩و ‪] C:‬براف ِض ّ‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩بس⟨ ‪] B-C:‬شناسى ‪2‬‬

‫⟩خود⟨ ‪] C:‬تو ‖ تكتب ‪] C:‬يكتب ‪1‬‬

‫يعنى عبيد الله خان كهكذشتن ايشانرا دوست سى ُ ‪] A, 179a margin:‬مرحوم ‖ ‪] B: miss‬را ‪5‬‬ ‫‪] B-C:‬بخوشنودى ‪7‬‬

‫ف ‖ هديه ‪] B:‬هدايا ‪6‬‬ ‫⟩ارزانى⟨ ‪; C:‬تحفها ‪] B:‬تح ُ‬

‫‪] C:‬بسيار ‖ ‪] B: miss‬در ‪10‬‬

‫‪] B: miss‬كردند ‪9‬‬

‫‪] B:‬بيت ‖ ⟩حالا⟨ ‪] C:‬كشيد ‖ كرفت ‪] B:‬برُ د ‪12‬‬ ‫آزرد ‪] B:‬آرزو ‖ بس ‪] B:‬بسا ‪16‬‬

‫پنج سال شده تا باين وقت‬

‫⟩اينها⟨ ‪] C:‬جون ‖ ⟩روز⟨ ‪] C:‬پنجم ‪8‬‬ ‫ك ‖ ‪] B: miss‬بود ‪11‬‬ ‫تقبل ‪] C:‬تقبل ِ‬

‫بپذير ‪] C:‬پذير ‖ ‪] C: miss‬بو ‪15‬‬

‫آنكاه⟨‬

‫بخشنودى‬ ‫⟩پيش برد و⟨‬

‫‪] C: miss‬هلا ‪13‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪a Qurʾān 16:16‬‬

‫‪179b‬‬

‫‪260‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ق‬ ‫امير عرب بهمان از نظر ولايت افتاد و باندک فرصت وفات يافت اين همهكير ُ دار ُ طا ُ‬ ‫تورِم وى فجعلناه هبآء ً منثورا‪ ًa‬كشت بزركان دين كفته اند خوب كفته اند بيت‬ ‫كر جان بدهد سنک سيه لعل نكردد*‬ ‫با طينت اصلى جهكند بدكهر افتد*‬ ‫بس تجر بهكرديم در ين دير مكافات*‬

‫‪5‬‬

‫با د ُرد كشان هر كه در افتاد بر افتاد*‬

‫و بالله العصمة و عليه التوفيق تنبيه امير على شير و امير عرب امير على سيد اين هر سه در يک‬ ‫درجه اند نسبت | مكنونى دارند مكاشفان آنجنان كشوف را از اثر لقمٔە حرام يا از جهت‬ ‫دعوات مأثوره پيدا مى شود كفته اند اما امير على شير در آخر عمر بمقام علماى ر بانى رسيده‬ ‫‪10‬‬

‫و اين ديكران نرسيده اند نظام ملـک بر سر على سيد است جون وى كشته شود ملـک جنكيز‬ ‫خراب كردد لعل الساعة قر يب‪ b‬جون خلفاى عباسي ّه در خواب نميرود نسنوس متغلبه معدوم‬ ‫ميشوند و بالله التوفيق واقعٔە ثانيه روز ششم مرض ايشان اضطراب يافتند فقير را طلبيدند و‬ ‫كفتند جه بلا بى پروايى بيت‬

‫اينک رفتم كدام سالم بينى*‬ ‫روزى به غلط شبى بخوابم بينى*‬

‫‪15‬‬

‫⟩در يک لحظه هباء منثور كشت و قدمنا الى ما عملوا ‪] B:‬وى ‪2‬‬

‫ق ‖ كرد ‪] B:‬يافت ‪1‬‬ ‫خلايق ‪] B:‬طا ُ‬

‫]كشت ‖ ⟩در يک لحظه هباء منثور كشت كه و قدمنا الى ما عملوا من عمل⟨ ‪] C:‬وى ‖ من عمل⟨‬ ‫‪] B:‬شير ‪7‬‬

‫بيفتاد ‪] C:‬افتاد ‪6‬‬

‫افتاد ‪] C:‬افتد ‪4‬‬

‫‪] B-C miss:‬اند ‖ ماثره ‪] B:‬مأثوره ‪9‬‬ ‫‪] B:‬كردد ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ ⟩چه⟨ ‪] C:‬اند ‖ ‪B-C: miss‬‬

‫‪] B-C: miss‬را ‖ آنجنا ‪] C:‬آنجنان ‪8‬‬

‫شير ‪] B:‬سيد ‖ ‪miss‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬رسيده ‖ ز بانى ‪] C:‬ر بانى ‖ ‪] B: miss‬در ‖ ‪] B: miss‬امير ‖ كفته اند‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪ 13‬معلوم ‪] C:‬معدوم ‖ تسنوس ‪; C:‬تشو يس ‪] B:‬نسنوس ‖ شود‬ ‫‪b Qurʾān 42:17‬‬

‫‪a Qurʾān 25:23‬‬

‫‪180a‬‬

‫‪261‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كر بر سر خاک ما كياهى بينى*‬ ‫در هر بركى نوشته آهى بينى*‬

‫ميان من و ميان تو دو سه روز پيش نمانده است من كر يان شدم و اهل مجلس نيز بكر يستند‬ ‫كو يا كه ماتم رسول و على تازهكشت بيت‬

‫‪5‬‬

‫بكذار تا بر يزم خوناب دل ز ديده*‬ ‫آن ديدۀ كه هر كز اين واقعه نديده*‬

‫روز هفتم مغول خانيم را طر يقٔە اهل بيت كفتند و بيعت دادند | و بطرف بخارا كسيل كردند‬

‫‪180b‬‬

‫وى دو روز در بخارا بود روز دهم باز بر باط آمد و كفت پيغمبر را در واقعه ديدم كه مرا‬ ‫كفت رو و در ياب فرزندم مستوره خاتون در سكرات موت است و اين مجلس صحبت آخر ين‬ ‫‪10‬‬

‫خداوندم محروم نمانم اهل مجلس همه‬ ‫اوست بى طاقت شدم و بيامدم تا از ديدار پسين حضرت ِ‬ ‫بكر يستند و ازان واقعه بغايت غايت متاثر شدند مغول خانيم در مخاطبٔە عمه و بى بى مراد كفت‬ ‫خداوندم‬ ‫اكر مصلحت باشد كس به بخارا فرستيم تا اطِباّ بيايند و مرض ايشانرا علاج كنند ِ‬ ‫ک حيات منقطع شده و شارب خورش برُ يده‬ ‫حاضر شدند و كفتند ياران باينها نمى شود ر ِ‬ ‫كشته مرا از ين عالم ميبايد رفت هيج پيغمبرى در ميان امت مانده است و هيج عارف در‬

‫‪15‬‬

‫ت و انهم‬ ‫ميان اصحاب جاو يد بوده است من در ميان شما باشم آخر بحبيب خود كفت انک مي ِّ ٌ‬ ‫ت فهم الخالدون‪ b‬بتحقيق بدانيد كه مرا آن‬ ‫ميتّ ون‪ a‬و ما جعلنا لبشرٍ من قبلـک | الخلد افَ َائ ِن م َ ّ‬ ‫ن شما را ميساز يم شما‬ ‫عالم از ين عالم بهتر است اينجا كار اين جهانى شما مى ساختى آنجا كارِ آن جها ِ‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬بكر يستند ‖ ‪] B: miss‬ميان ‪3‬‬

‫]بيت ‖ ‪] B-C: miss‬كه ‪4‬‬

‫‪] C: miss‬صحبت ‖ ⟩كه⟨ ‪] B-C:‬ياب ‪9‬‬ ‫]شود ‖ ⟩اى⟨ ‪] C:‬كفتند ‪13‬‬

‫نو يشته ‪] C:‬نوشته ‖ و ز ‪] C:‬در ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ ⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] C:‬را ‪8‬‬

‫⟩در ين هنكام⟨ ‪] C:‬كنند ‪12‬‬

‫‪] B-C: miss‬را ‪17‬‬

‫‪] B-C: miss‬غايت ‪11‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] B-C:‬است ‪15‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫⟩باز⟨ ‪] C:‬ديدار ‪10‬‬

‫⟩آب⟨ ‪] B-C:‬شارب ‖ ⟩كه⟨ ‪C:‬‬ ‫‪b Qurʾān 21:34‬‬

‫‪a Qurʾān 39:30‬‬

‫‪181a‬‬

‫‪262‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫از منيد من از شمايم هر جا كه باشيم بى شما نخواهيم بودن وفات من جون وفات فاطمه و على‬ ‫است مرموزا ً و جون فاطمه و على است م ُصرحا ًاينک قثم ابن عباس آمده مرا بطرف سمرقند‬ ‫ميخواهد دعوت و يرا اجابت كردم و بار سمرقند بستم شهر بانو تو برو كه من مى آيم امام زمان‬ ‫باقى و پاينده باد اكنون وصيتى جند با شما خواهم كرد بشنو يد و نكاه دار يد تا كمراه نشو يد و بالله‬ ‫‪5‬‬

‫التوفيق‬ ‫واقعٔە ثالثه در ذكر شفقت آنحضرت در مجلس عام و بيان ما يتعلق به تلـک الكلمات قدسي ّه‬ ‫سلام خداى و سلام من بر شما باد ا َو َد َع َكم الله و هاتين و اشارت با مهامين و وسطى كردند‬ ‫من يدها اليمنى يعنى مذهب اهل بيت و بيعت امام زمان و ادب هر مذهبى لازم دار يد خاص‬ ‫مذهب سنت و جماعتكه اّول آن ابو | ابو حنيفه است سراج امت و آخر آن خواجه بهاء الدين‬

‫‪10‬‬

‫است منهاج ملت و اكر نه جنين بودى من كى قبول كردمى مكنونان كجا پذيرفتندى آنكاه جوب‬ ‫پارۀ از زمين بر داشتند و كفتند ميان طر يق خواجكان و طر يقٔە اهل بيت همين قدر فرق نيست‬ ‫دران ولايت عرشى دار يم يعنى وقت مستمر و نظارهكنان هميشه خانٔە رخصت و بدعت نيست‬ ‫بلـكه عز يمت و سنت است آنجا رقص و سماع نيست جهر و خلوت نيست رجال لا تلهيهم تجارة‬ ‫و لا بيع عن ذكر الله‪ a‬تا حقى و قادر قلى تركمانرا كو يى بسيار مذمت اين طر يق نكند كه تراشٔە‬

‫‪15‬‬

‫وجود وى از عجب جوب خشک ناشى شده است براى آن قدر اين طر يق را نميداند بس اين‬ ‫بيت مشهور خواندند بيت‬

‫شمرقند ‪] C:‬سمرقند ‖ ‪] B: miss‬است ‪2‬‬ ‫سلام ‪] B-C:‬خداى ‪7‬‬ ‫‪] B:‬بيت ‪8‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬فاطمه ‖ ‪] B-C: miss‬وفات ‖ ‪] B: miss‬جون ‪1‬‬

‫‪] C: miss‬تو ‖ شمرقند ‪] C:‬سمرقند ‖ ميخوانند ‪; C:‬ميخواند ‪] B:‬ميخواهد ‪3‬‬

‫با مهامين←بابهامين ‪] B-C:‬مهامين ‖ بر شما←بشما ‪] C:‬شما ‖ خداى←اى بنده خداى‬

‫يعنى ‪] A, 181b margin:‬سراج ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ ⟩اهل⟨ ‪] B-C:‬مذهب ‪9‬‬ ‫‪] A,‬منهاج ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‪10‬‬ ‫]طر يق ‪11‬‬

‫⟩بيت⟨ و ‪] C:‬و ‖ ⟩را⟨‬

‫‪] C: miss‬خواجه ‖ ⟩است⟨ ‪; C:‬سراج امت ‪] B miss:‬امت ‖ جراغ‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬ملت ‖ منهاج طر يق واضح يعنى روشن تفسير كشف الحقايق ‪181b margin:‬‬

‫كيان ‪] C:‬كنان ‖ دايم ⟩است⟨ ‪] B-C:‬دار يم ‖ غرسى ‪] B-C:‬عرشى ‪12‬‬ ‫‪] B: miss‬است ‪15‬‬

‫مقدار ‪] B:‬قدر ‖ طر يقه ‪B-C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كو يى ‖ خفى ‪] B:‬حقى ‖ نا ‪; C:‬يا ‪] B:‬تا ‪14‬‬

‫عصمت ‪] B:‬سنت ‪13‬‬

‫شعر ‪] B:‬بيت ‖ ⟩را⟨ ‪] B-C:‬مشهور ‪16‬‬ ‫‪a Qurʾān 24:37‬‬

‫‪181b‬‬

‫‪263‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫تو نقشى نقشبندانرا جه دانى*‬ ‫تو شكل پيكر جانرا جه دانى*‬ ‫درخت سبز داند قدر باران*‬ ‫تو خشكى قدر بارانرا جه دانى*‬

‫‪5‬‬

‫و اين قادر قلى از جملٔە اصحاب | شيخ نور الدين خلوتى بود دايم نفى طر يقٔە خواجكان كردى‬

‫‪182a‬‬

‫حتى بمرتبٔە دران جند روز ملازم امير حنفى شده بود و خذمت امير در ياب و ورز يدند جون‬ ‫آن نور ولايت ديدند فى الحال و يرا از منزل عذر خواستند و بطر يقٔە خواجكان مراجعت نمودند‬ ‫خداوندم بدين طر يق در حق آن بى سعادت جارى شده بود كه تراشٔە‬ ‫و جون نف َس مبارک ِ‬ ‫وجود و يرا جوب خشک كفته بودند و در همان جند روز آبلٔە شد و بكداخت جنانجه خشک‬ ‫‪10‬‬

‫شد و علاج نيافت و بهمان بيمارى وفات يافت اعاذنا الله منها و منها در فقير نكر يستند و كفتند‬ ‫از تو بوى نسبت مولانا على باوردى مى آيد من واقعٔە طفولي ّت را جنانجه در رسالٔە منظور يه‬ ‫مذكور كشته معروض داشتم كفتند وى بمنزل آخر ين نرسيده است ابر يشمكى مانده است اما‬ ‫تو از روحانيت خواجه بها و الدين و خواجه محمد پارسا بجايى ميرسى اينک | تاز يانٔە هم بتو دادند‬ ‫صلا ًوظيفٔەكتاب علي ّه و لطيفٔە رسالٔە منظور يه است بدين كتاب مدخلى‬ ‫و شرح اين واقعه ع َلىَ مف ّ‬

‫‪15‬‬

‫شو يد و امير حنفى نماز كذارد و اسقاط كنيد‬ ‫ندارد و بالله التوفيق و منها جون من بميرم زليخا َ‬ ‫بى بى مراد مرا تكفين كند و به به شب در سردابه دفن كنيد و سر آنرا مخفى ساز يد تا دشمنان‬ ‫پى نه برند بعد از جهل روزى دعاى حسبة ً لله خواند و مهر قل هو الله‪ a‬زند تا غايب كردد و بعد‬ ‫⟩اين طر يق ‪] C:‬و ‖ خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬بمرتبٔە ‪6‬‬

‫طر يق ‪] C:‬طر يقٔە ‖ ⟩تركمان⟨ ‪] B-C:‬قلى ‪5‬‬

‫فى الحال و يرا از منزل عذر ‪] B miss:‬نمودند ‖ از ‪] B:‬آن ‪7‬‬

‫‪] B: miss‬ورز يدند ‖ او را ترغيب مى⟨‬

‫در ‪] B:‬فقير ‖ ‪] B: miss‬منها ‖ ⟩تعالى⟨ ‪] C:‬الله ‪10‬‬ ‫اما تو←از ما ‪] C:‬تو ‪13‬‬

‫رسيده ‪] B:‬نرسيده ‖ ⟩بود⟨ ‪] C:‬كشته ‪12‬‬

‫بمردم ‪⟩; C:‬مرا⟨ ‪] B:‬بميرم ‪15‬‬ ‫]مراد ‪16‬‬

‫خواستند و بطر يقٔە خواجكان مراجعت نمودند‬ ‫‪] B: miss‬على ‪11‬‬

‫قدير←بقدير‬

‫بدخلى ‪] B:‬مدخلى ‖ كتاب ‪] C:‬رسالٔە ‖ ‪; C: miss‬عليه ‪] B:‬ع َلىَ ‪14‬‬

‫⟩ و⟨‬

‫يعنى نماز جنازۀ ما را خالصا لً له ‪] A, 182b margin:‬كذارد ‖ خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ ⟩مرا⟨‬

‫⟩مذهب حنفى نماز جنازه ‪] C:‬به ‖ ⟩مذهب حنفى جنازهكذار يد و⟨ ‪] B:‬به ‖ ‪] B: miss‬مرا ‖ ‪C: miss‬‬ ‫⟩احد⟨ ‪] C:‬الله ‖ روز وى ‪] B-C:‬روزى ‪17‬‬

‫‪] B: miss‬تا ‖ در سردابه←بسردابه ‪] B:‬سردابه ‖ كذار يد و⟨‬ ‫‪a Qurʾān 112:1‬‬

‫‪182b‬‬

‫‪264‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كبرى بدست خود بكشايد قثم ابن عباس روح مجسم است من جسد مجسم خاک‬ ‫از خلافت ُ‬ ‫مرا هر كه بيند كور شود الا ما شاء الله‪ a‬خضر و عيسى و الياس هم صحبتان مايند شما نيز آنجا‬ ‫ميباشيد و بطرف خراسان رو يد و در كوه پاره هاى استراباد منتظر باشيد الا وى كه بخضار‬ ‫رود مرا ميبايست وى كه بر من نماز كذارد اما حاليا اينجا بودن وى مصلحت نيست حاليا و يرا‬ ‫‪5‬‬

‫به ترُ اخى ميبايد رفت | قرآنرا غنيمت دار يد و بآن عمل كنيد وصلٔە ارحام و خذمت آينده و‬

‫‪183a‬‬

‫مجاور قبر مايند نصب مجاور حاجت نيست كه دام كدايى و محل‬ ‫رونده بتقديم رسانيد ملائكٔە ُ‬ ‫نظر ميشود از انبيا ميراث نمانده است مرا نيز ميراث نيست هر جه هست بر فقرا و مساكين‬ ‫وقف كردم و خدم و حش َم را آزاد كردانيدم و در همان مجلس خذمت امير اجل را وكيل و‬ ‫متولى كردانيدند و مه ّ ِم عتق و وقف را در ذمٔە وى كردانيدند امير اجل بعد از مجلس هفت‬ ‫‪10‬‬

‫خطوط وقف نوشت اما بندهكان آزاد نشدند و خط نخواستند و باندک فرصتى با جمعهم بر سر‬ ‫قبر ايشان بوسيلٔە مرض طاعون وفات يافتند بيت‬

‫اى جان صد هزار جو ما وقف جان تو*‬ ‫هر دم هزار تحفه ز ما بر روان تو*‬

‫و بالله العصمة و عليه التوفيق روز يازدهم والده فقير را طلبيدند و كفتند آنروز كه و يرا كار‬ ‫‪15‬‬

‫دزدند من ترال َت كرده بودم از سر قهر بود اكنون مرا بحل كن يا قصاص | بز ير پايها ب ِِستان‬ ‫كفت بحل كردم بشرط آنكه يكبار روى خود را در ميان هر دو سينٔە شما مالم و از سينٔە راست‬ ‫شما شير خورم قبول كردند و تكمهاى مبارک را بكشادند من در والده نكر يستم و كفتم اين جه‬ ‫بى شرمى است كه ميكنى از كر يبان ايشان باد در مى آيد و وجود مبارک ايشان متضرر ميشود‬

‫خضر ‪] C:‬الياس ‖ خضر و عيسى و الياس ←شما كه ‪] B:‬الياس ‪2‬‬

‫مجسم ام ‪] C:‬مجسم ‖ ‪] B: miss‬است ‪1‬‬

‫]وى ‪ 4‬بحصار ‪] B:‬بخضار ‖ پاره هاى ‪] B-C miss:‬هاى ‪ 3‬اينجا ‪] B:‬آنجا ‖ و عيسى و الياس←حصار‬ ‫‪] B:‬رونده ‪6‬‬

‫وصيله ‪] B:‬وصلٔە ‖ دانيد ‪] C:‬دار يد ‖ به تراخى←نير آخسر ‪] B:‬ترُ اخى ‪5‬‬

‫العصمة و ‪] C miss:‬عليه ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪11‬‬

‫نو يشت ‪] C:‬نوشت ‪10‬‬

‫‪B-C: miss‬‬

‫بقديم ‪] B:‬بتقديم ‖ ‪miss‬‬

‫‪] B: miss‬بى ‪ 18‬يابها ‪] B-C:‬پايها ‖ ‪] B: miss‬سر ‪] C: miss 15‬را ‖ عليه‬ ‫‪a Qurʾān 6:128; 7:188; 10:49; 87:7‬‬

‫‪183b‬‬

‫‪265‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫ايشان دست بر روى من ميماليدند و كفتند هلا جيز مكو كه دل آزرده است و هم حاجتمند‬ ‫ن دوستان مبارک‬ ‫ظلم‪ a‬وى روى در ميا ِ‬ ‫و خواندند كه لا يحب الله الجه َر بالسوء ]القول[ الا من ُ‬ ‫ايشان ماليد و از جانب راست شير خوردن آغاز كرد ايشان متبسم شدند و كفتند ياران س َر ِ سرها‬ ‫داغ ميرها اغا ملـ ِكه طفل شده است و از س َر ِ نو شير ميخورد و آن آخر ين تبسم ايشان بود غر يو‬ ‫‪5‬‬

‫و فغان بر خواست مردم كر يبانها پارهكردند فقير بيهوش شدم والده نيز بيهوش شد بيت‬

‫رفتى بسير نديده رخ تو ديده هنوز*‬ ‫كوش يک نكته ز لبهاى تو نشنيده هنوز* |‬

‫‪184a‬‬

‫و همان روز نماز ايشان فوت شد اول آن نماز ديكر بود كه وضو ساختند اما نماز ميسر نشد روز‬ ‫دوازدهم دهاقين چركى و ر باط بعيادت ايشان آمدند هر كسى از مال حلال خود صدقٔە آوردند‬ ‫‪10‬‬

‫جون در مجلس شر يف معروض كشت كفتند مرا كفن ميبايد صدقه جهكند فاذا جآء اجلهم‬ ‫لا يستاخرون ساعة ًو لا يستقدمون‪ b‬امير اجل را كو يند تا خذمت ايشانرا قبول كند و براى ايشان‬ ‫آش كنيد و آوردۀ ايشانرا بر فقرا و مساكين قسمت كند امير اجل متصدى آن خذمت شد‬ ‫آنروز فقير بى اختيار شدم هفت نو بت بر كرد سر مبارک ايشان كشتم هيجكس مرا ازان منع‬ ‫نتوانست كرد اميدوارى كه دارم همان است بيت‬

‫روز يكه بران شمع جو پروانه بسوزم*‬

‫‪15‬‬

‫ش مردانه بسوزم*‬ ‫بر خو يش زنم آت ُ‬ ‫ياران همه بر كلشن وصلند بشادى*‬ ‫من جند در ين كلخن و يرانه بسوزم*‬

‫‪] C:‬كه ‪2‬‬ ‫‪] C:‬بسير ‪6‬‬

‫⟩است⟨ ‪] C:‬حاجتمند ‖ حالا ‪] C:‬هلا ‖ ‪] B: miss‬كفتند ‖ بر روى←بروى ‪] B:‬روى ‪1‬‬ ‫⟩اين⟨ ‪] C:‬ايشان ‖ ‪] B-C: miss‬آن ‪4‬‬

‫‪] C:‬آمدند ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬و ‖ خركى ‪] B-C:‬چركى ‪9‬‬

‫⟩اى⟨ ‪] B-C:‬كفتند ‖ ⟩مى⟨ ‪] C:‬ايشان ‪3‬‬

‫‪miss‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] C:‬اما ‖ ‪] C: miss‬نماز ‖ ⟩در⟨ ‪] C:‬و ‪8‬‬

‫سير‬

‫⟩را⟨ ‪] B:‬ايشان ‖ ‪] C: miss‬مبارک ‖ ‪] B: miss‬بر ‪13‬‬

‫كنند ‪; C:‬كشيدند ‪] B:‬كنيد ‪12‬‬ ‫‪b Qurʾān 7:34‬‬

‫‪miss‬‬

‫‪a Qurʾān 4:148‬‬

‫‪266‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كر بر كذرم دام نهد اوحدى آن بار*‬ ‫هم دام بر اندازم ُ هم دانه بسوزم*‬

‫خداوندم | در مدت حيات با بركات خود نذر و هدئەكسى قبول نميكردند اين‬ ‫پوشيده نماند كه ِ‬

‫‪184b‬‬

‫سلمْ َا‬ ‫تخصيص براى وداع و خوشنودى ساكنان ديار و رعايت احسان حق جوار بود الا منازل َ‬ ‫‪5‬‬

‫فاين سلماک و بالله العصمة و عليه التوفيق واقعٔە رابعه بى بى ازل بخت كه مصاحب و دوكانٔە‬ ‫ايشان بود و مدت هژده سال سبب حادثٔە از خذمت ايشان جدا افتاده بود و بعد از هژده سال‬ ‫فقير حادثٔە او را علاج كرده بودم و قصٔە وى در رسالٔە منظور يه بتفصيل مذكور است وى‬ ‫در ين وِلا َدر خذمت ايشان بود همٔە اطباّ ى خراسان را ديده بود و شاك ِرد پدر خو يش بود و‬ ‫ب النبى را خوب ميشناخت‬ ‫تجر بٔە بسيارى داشت در علم و عملى مهارت تمام داشت و دقايق ط ِّ‬

‫‪10‬‬

‫آنروز مجلس خاص بود همٔە خواتين اهل بيت حاضر بودند مغول خانيم هم نشسته بود وى‬ ‫باشارت خذمت بى بى مراد دست بر نبض مبارک ايشان نهاد و چشمهاى خود را پوشيد و‬ ‫ساعتى نيک منابضه | كرد بس جشمهاى خود را بكشاد و كفت واغوثا اين از قوانين امراض‬ ‫طبيعى نيست بلـكه از آثار تجليات ذاتيست و من در خورد احوال ايشان را مى شناختم جكر‬ ‫ايشان سوخته و دل ايشان از كار رفته و علاج و تعليج را جاى نمانده در يغا توامينى در يغ جونتو‬

‫‪15‬‬

‫پاک دينى در يغ جونتو پشوايى در يغ جونتو مقتداى در يغا يار ناز يننى در يغا با نوى روى زمينى‬ ‫خداوندم دستش را كرفتند و‬ ‫در يغا زان فرد سيماى تو و دست بطرف كر يبان بزد و تا پارهكند ِ‬ ‫نكذاشتند و كفتند دوكانه صبر كن و جزع مكن اكر دران هژده سال ميرفتم جه ميكردى همه‬ ‫را از بهر مردن آفر يده اند الحمد لله كه موت جيفه نيست الجزع عند البلاء تمام المحنة بيت‬

‫‪] B-C:‬سبب ‪6‬‬

‫خشنودى ‪] B-C:‬خوشنودى ‪4‬‬

‫بر نمى بردند ‪] B:‬نميكردند ‖ ⟩را⟨ ‪] C:‬كسى ‪3‬‬

‫]اين ‖ واغوثاه ‪] B-C:‬واغوثا ‪] B: miss 12‬بود ‪ 8‬حاديثه ‪] C:‬حادثٔە ‪ 7‬حاديثه ‪] C:‬حادثٔە ‖ بسبب‬ ‫]در يغا ‖ تعلج ‪] C:‬تعليج ‖ ⟩است⟨ ‪] C:‬رفته ‪14‬‬

‫ايشان را ‪] B miss:‬را ‖ ذهى ‪] B:‬من ‪13‬‬

‫برد ‪] B-C:‬بزد ‖ تو و←بود ‪] B:‬و ‖ زان فرد←فروزان ‪] B-C:‬فرد ‪16‬‬

‫‪B: miss‬‬

‫توامنى ‪] C:‬توامينى ‖ ⟩جون⟨ ‪B-C:‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪18‬‬

‫‪185a‬‬

‫‪267‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫در بيت جزع مكن كه جزع*‬ ‫بتمام دلت كند رنجور*‬ ‫هيج رنج تمام تر زان نيست*‬ ‫كز ثواب خداى ماند دور*‬

‫‪5‬‬

‫اهل مجلس متاثر شدند و كر يبانها پارهكردند و بعضى بيهوش شدند جنانجه مردمان بيرون در‬ ‫كمان افتادند امير اجل كر يبان پاره | و امير حنفى دستار بر زمين زد فقير بيرون آمدم و سوكند‬

‫‪185b‬‬

‫خداوندم زنده اند و هيج كونه تفرقه واقع نيست و قصٔە بى بى ازل بخت را كفتم‬ ‫خوردم كه ِ‬ ‫و موجب غوغا را تقر ير كردم حاصل بصد هزار تشو يش آن فتنه فرو نشست و آن حادثه تسكين‬ ‫ن زلزلة الساعة شئ عظيم‪a‬‬ ‫يافت و كفت شنود مردم آرام كرفت ا ِ ّ‬ ‫‪10‬‬

‫واقعٔە خامسه ذكر وصاياى آنحضرت در مجلس خاص روز سيزدهم همه را اجازه دادند و‬ ‫فقير را مجلس خاص طلبيدند و كفتند امروز روز وداع است همٔە شما را خير بادى كنيم بيت‬

‫وداع يار ديارم جو بكذرد بخيال*‬ ‫شود منازلم از آب ديده ما لا مال*‬

‫امروز روز يست كه جان از جان جدا ميشود و دوستان از هم دور مى افتد اما صورة ً لا معنى ً‬ ‫‪15‬‬

‫ت فيه ترابا و َج َْدت رايحة َ الو ُدّ م ِن رميم‬ ‫ت بقبرى و كن ُ‬ ‫ل اذا مرر َ‬ ‫ج و متص ٌ‬ ‫روحى بروحک ممزو ٌ‬ ‫عِظامى آن ترا ميكو يم آن شيخ از مكنونان است با تو اسب تاخت و در ميدان اّول هلاک | شد‬ ‫عبيد الله خان مستجاب الدعوه است كوج كنجى خان از مكنونانست فرزند مكنون در صلب‬

‫‪] B-C:‬پاره ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬افتادند ‪6‬‬

‫⟩در⟨ ‪] B:‬مردمان ‪5‬‬

‫مجلس ‪] B miss:‬خاص ‖ بمجلس ‪] C:‬مجلس ‪11‬‬

‫مانى ‪] B-C:‬ماند ‪4‬‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثه ‪8‬‬

‫شب ‪] B:‬بيت ‪1‬‬

‫خفى ‪] B-C:‬حنفى ‖ ⟩كرد⟨‬

‫‪] B-C: miss‬اّول ‪ 16‬جانان ‪] C:‬جان ‪] B: miss 14‬بيت ‖ ‪; C: miss‬هم ‪] B:‬همٔە ‖ خاص‬ ‫‪a Qurʾān 22:1‬‬

‫‪186a‬‬

‫‪268‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫دارد و صورت و سيرت او را كفتند همان كداى سلطان بود شيخ صفى از مكنونان نبود شاه‬ ‫اسماعيل از مكنونان است قطب بشير است سک بچٔە بدى است اهل بيت بدو خوش دارند‬ ‫مظهر را خوب ميداند و عجايب مكنونرا خوب ميشناسد مرا بوى ندادند و الا خراسان هر كز‬ ‫ت فاصح بعد از ين جماعت عالم خراب شود و كار ملـک در حرج و مرج‬ ‫فتح نمى شد فاذا ملـك َ‬ ‫‪5‬‬

‫افتد اى امير على ت َبر ابو مسلمى را كير و سرهاى بقئە خوارج را بر دار فقير جون كرت ⟩ثانيه⟨‬ ‫به بخارا آمدم و واقعٔە بى بى اتفاقا مسموع كشت معلوم شد كه مراد ازان سخن همين امير على‬ ‫است بافندهاى خواجه عبد الخالق نوع ديكرند نظم‬

‫در جشم اكر حقير بود صورت فقير*‬ ‫كوته نظر مباش كه در سنک كوهر است*‬

‫‪10‬‬

‫آنكاه حقه بمن سپردند كه آنجا جيزهاى بسيار بود از مكنون امانت و غيره و كفتند وقتى كه‬ ‫بخضار روى در لنكر امير ديوانه | زنى بتو خواهد رسيد كه از دير باز براى همين حقه نشسته است‬ ‫اينرا با وى سپارى و سلام ما باو رسانى وى در وقت اين نشانى باز بتو خواهد سپرد فقير آن زن‬ ‫را ديدم مرا سلام كرد و كفت سر در حقه است آنرا بوى سپردم و سلام رسانيدم خواست‬ ‫برود كفتم بخداى بر تو سوكند كه جشم بند بو بر دار تا ترا بينم همين كه جشم بند بر داشت جمال‬

‫‪15‬‬

‫خداوندم بود دست مرا كندند و ميعاد نهادند و رفتند بيت‬ ‫مبارک ِ‬

‫اكر خوارج ملعون نميكند باور*‬ ‫موالين على را بدين بود اقرار*‬

‫‪] C:‬شود ‖ ازان ‪] B:‬از ين ‪4‬‬ ‫]است ‪7‬‬ ‫‪] B:‬بخضار ‪11‬‬

‫تبر يز ‪; C:‬شير ⟩بر⟨ ‪] B:‬بشير ‪2‬‬

‫كرد ‪] B:‬كير ‖ ⟩بر⟨ ‪] B-C:‬را ‪5‬‬ ‫امامت ‪] B-C:‬امانت ‪10‬‬

‫‪] B-C:‬بو ‖ كه ‪] C:‬برود ‪14‬‬

‫نيست ‪] C:‬نبود ‖ همين ‪] C:‬همان ‪1‬‬

‫حرج و مرج←مرج و هرج ‪] C:‬مرج ‖ مى شود‬ ‫بيت ‪] B: miss; C:‬نظم ‖ ‪] B: miss‬نوع ‖ هست ‪B:‬‬

‫با او ‪] B:‬باو ‖ با وى←باو ‪; C:‬او ‪] B:‬وى ‪12‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪15‬‬

‫اين ‪] C:‬همين ‖ بحصار‬ ‫⟩به⟨ ‪] C:‬ترا ‖ ‪miss‬‬

‫‪186b‬‬

‫‪269‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اى ترا ميكو يم اينجا مباش و به ترُ اخى رو تا سه روز به غزاى ما ميا ناكاه آفتى نرسد زمان من‬ ‫ديكر بود و زمان اينها ديكر است من از تو نمى رنجم هر جا باشى بياد من باشى و كفتند مقصود من‬ ‫تو بودى الحمد لله كه ترا ديدم آنكاه مرا بخداى سپردند و تشر يف اجازت فرمودند هر جند زارى‬ ‫كردم فايده نكرد و احباب را وداع كردم و بصد هزار در دو اندوه بطرف تراخى روان شدم |‬ ‫‪5‬‬

‫‪187a‬‬

‫و در وقت روان شدن على اصغر را فرستادند و فقير را باز طلبيدند جنانجه فقير را كمان افتاد كه‬ ‫مكر رأى شر يف ايشان منقلب شد و مرا در ين محل رخصت نخواهند داد بغايت مستبشر شدم‬ ‫جون بيامدم همجنان مجلس خاص بود مرا پيش خود بنشاندند و كفتند ترا بعد از من به سه تن‬ ‫از نساء عارفات ملاقات واقع شود يكى مكنون و دو مجذوب مكنون زنى باشد در لب آب سك ّه‬ ‫كذا و كذا از ولايت چغانيان و مجذوب اول دخترى باشد در نفس چغانيان كذا و كذا دوم‬

‫‪10‬‬

‫زنى باشد از دهئە رايق يعنى قر ئە ز بردزهّ از تومان شادور از بلدۀ محفوظٔە سمرقند معناها كذا و‬ ‫صفتها كذا و كذا آنجا مزار يست منسوب بخواجه عبد الحميد حافظ‬ ‫كذا و صورتها كذا و كذا و ِ‬ ‫مكىّ حافظ حديث است از شاكردان ابو بكر رزاق بخارى ابن كثير است از كبار رجبيون است‬ ‫ايشان سيصد شصت تن ميباشند و اقدام ايشان در اطراف بلاد در ر بع مسكون | منتشر اند‬ ‫حاليا آن مزار مجمع ايشان است آن زن آنجا پيدا شود و از رجبي ّون نظر يابد اما نتواند كه نكاه‬

‫‪15‬‬

‫دارد كهنجى بوى اما نتواند كه طلسم بشكند با وى كر باس است از بهشت و بازو بندى ازان‬ ‫خواجٔە خضر نامهاى مبين حق جل و علا دران مكتوب ن است كر باس خود كفن اوست‬ ‫آن بازو بند حق ت ُست آنرا از وى بكير با وى اختلاط مكن كه شيطان است بيان اين حكايت و‬

‫بنشانيدند ‪] B:‬بنشاندند ‪7‬‬

‫برسد ‪] B:‬نرسد ‖ مياه ‪] B:‬ميا ‖ بعزاى ‪] B-C:‬غزاى ‖ ‪] C: miss‬اى ‪1‬‬

‫]دهئە ‖ دهئە يعنى حضار ‪] A, 187a margin:‬دهئە ‪10‬‬ ‫‪] B:‬بكر ‪12‬‬

‫ثمرقند ‪] C:‬سمرقند ‖ شادو ‪; C:‬شادوار ‪] B:‬شادور ‖ ز بردره ‪] C:‬ز بردزه ّ ‖ ديه ‪C:‬‬

‫‪] C:‬اند ‖ و ‪] B-C:‬در ‪13‬‬

‫كبار رجبيون←كبا جبيونست ‪] C:‬رجبيون ‖ وراق ‪] C:‬رزاق ‖ ‪miss‬‬

‫‪] B:‬بهشت ‖ ⟩نمايند⟨ ‪] B-C:‬بوى ‪15‬‬ ‫]بكير ‪17‬‬

‫⟩آن⟨ ‪] C:‬مجذوب ‖ ‪] B: miss‬ملاقات ‪8‬‬

‫رجيون ‪] B-C:‬رجبي ّون ‖ زنان ‪] C:‬زن ‪14‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ ‪] B-C: miss‬ن ‖ عز ‪] C:‬جل ‪16‬‬

‫منتشيرند‬

‫⟩است⟨ ‪] B-C:‬بازو بندى ‖ ‪miss‬‬ ‫⟩جون كرفتى ديكر⟨ ‪B-C:‬‬

‫‪187b‬‬

‫‪270‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫شرح واقعٔە بازو بند در كتاب عليه مذكور است بس ديكر بار وداع كردند و كفتند اين ديدار باز‬ ‫پسين بود ديكر ترا نخواهم ديد خوش باش و خوش رو و با خداى باش و بطرف تراخى اجازت‬ ‫فرمودند نفس مبارک ايشان واجب شده بود بضرورت روان شدم والدين در ر باط ماندند و‬ ‫فقير بتراخى رفتم و بز بان حال ميكفتم ر باعى‬

‫دل خوش شد و شرط جان كدازى اينست*‬

‫‪5‬‬

‫در مذهب او كمينه بازى اينست*‬ ‫من با همه اين هيج نمى يارم كفت*‬ ‫كو يا مكر اين بنده نوازى اينست‬

‫‪188a‬‬

‫مصراع‬

‫خونابه همى خورد دهن باز مكن‬

‫‪10‬‬

‫واقعٔە سادسه بعد از رفتن فقير بعضى از معاندان والدۀ فقير را در صحبت ايشان رخصت نداده‬ ‫اند و غرض همين عنادى و عداوتى بوده است همين كه جشمان مبارک را كشاده اند پرسيدند‬ ‫كه اغا ملـكهكو زليخا قصه را عرض كرده كفته اند الله الله هنوز اين مردم مرا ايذا ميكنند هى‬ ‫كنيد وى دل كرم دارد و بيطاقت ميشود نه بادا اين زن را سوكند و هند اين نيز سوكند دروغ‬ ‫‪15‬‬

‫خورد و در وى خود حانث شود همين كه والدۀ فقير در آمده دستش را كرفته اند و كفته اند‬ ‫اغا ملـ ِكه همين جا بنشين و بهيج جانب ديكر مرو كه امروز هنكام وداع و نفس آخر ين ماست‬

‫]اين ‪7‬‬

‫خون ‪] C:‬خوش ‪5‬‬

‫]غرض ‪12‬‬

‫والده ‪] C:‬والدين ‪3‬‬

‫رود ‪] C:‬خورد ‪10‬‬

‫‪] C: miss‬خوش ‪2‬‬

‫ع ‪] B: miss; C:‬مصراع ‪9‬‬

‫نكر ‪] C:‬مكر ‪8‬‬

‫‪] C:‬هى ‖ ⟩هنوز⟨ ‪] B:‬مردم ‖ ‪] B: miss‬هنوز ‖ ⟩است⟨ ‪] B:‬كرده ‪13‬‬ ‫‪] B:‬فقير ‖ ‪] B: miss‬شود ‖ دين ‪] C:‬وى ‪15‬‬

‫باز ‪] B:‬بار ‖ ⟩اين⟨ ‪] B:‬شرح ‪1‬‬ ‫همه اين←اين همه ‪C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬است ‖ عرض ‪B:‬‬

‫نه بادا←مبادا ‪] B-C:‬بادا ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬كنيد ‪14‬‬

‫است ‪] C:‬ماست ‪16‬‬

‫⟩خبر⟨‬

‫در آمده←خوانده ⟩و⟨ ‪] B:‬آمده ‖ ⟩را⟨‬

‫‪271‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫آنكاه جشمان مبارک بر هم نهاده اند جبرئيل السلام عليک اى ملـک الموت بكار خود مشغول‬ ‫شوى محمد را طلبيد آن خود ذهولى بوده است يا خود | دران كلمه ابهامى بوده است مردم نوع‬

‫‪188b‬‬

‫ديكر فرا كرفته اند و على اصغر را براى فقير روانه ساخته اند باز جشم كشاده اند پرسيده اند كه‬ ‫على اصغر كو مسواک من بدست كلشكر قصه را عرض كردهكفته اند آه جه در مانده شده‬ ‫‪5‬‬

‫ام هى كس فرستيد كه بيايد عبد الغنى را فرستادند آنكاه جشم پوشيده اند با ديرى سخن نكفته‬ ‫اند آنكاه دست بر داشته و هفت بار بطرف آسمان اشارت كرده اند و باز بطرف زمين رسانيده‬ ‫اند بار هشتم دستهاى مبارک ايشان افتاده و در ين محل جشمهاى مبارک بطرف زليخا راست‬ ‫كرده اند زليخا مقصود ايشانرا در يافته و على بسنت مسواک عمل نموده آنكاه جان شر ين ازان‬ ‫جسد نازنين بطرف اعلى عليين طاير و ساير كشته انا لله و انا اليه راجعون‪ a‬بيت‬

‫‪10‬‬

‫ستيز كر فلكا كج روا جفا كارا*‬ ‫نكو يمت كه مرا تاج تخت شاهى ده*‬ ‫تو يى ُ كهنه ر باطى فتاده بر سر راه*‬ ‫ز هر كه خواه ستانُ بهر كه خواهى ده*‬

‫والدۀ فقير ميفرمودند جون كلشكر آن حالرا | ديد و هم بر سر بالين ايشان جان بحق تسليم كرد‬ ‫‪15‬‬

‫سمندر بى آتش نز يد و ماهى بى آب زندكانى نيابد و حسن اولئک رفيقا‪ b‬ايشان بمقعد صدق‬ ‫رسيدند و ما بيچارهكان را در بيداى محنت و بلا و در صحراى آفت و داد بلا بصد زارى و‬ ‫خوارى و خاكسارى فرو كذاشتند تا ديديم و كشيديم آنجهكشيديم جف القلم بما هو كاين نظم‬

‫]ذهولى ‖ ⟩ولى⟨ ‪] C:‬خود ‪2‬‬

‫⟩و كفتند كه يا⟨ ‪] C:‬اند ‖ ;⟩و كفتند يا⟨ ‪] B:‬اند ‖ ‪] C: miss‬مبارک ‪1‬‬

‫روانه ‪] C:‬اند ‖ ⟩مردم⟨ ‪] B:‬ديكر ‪3‬‬ ‫‪] B:‬با ‖ نيايد ‪] B:‬بيايد ‪5‬‬ ‫‪] C:‬تو يى ُ ‪12‬‬

‫‪] B: miss‬مردم ‖ ‪] C: miss‬است ‖ كليمه ‪] C:‬كلمه ‖ ولى ‪B:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪4‬‬

‫بخش ‪] C:‬تخت ‪11‬‬

‫پرسيده اند كه ‪] B miss:‬كه ‖ ساخته اند←فرستاده اند‬

‫السنت ‪; C:‬سبب ‪] B:‬بسنت ‪8‬‬

‫مقصد ‪] C:‬بمقعد ‖ زندوكانى ‪] C:‬زندكانى ‪15‬‬

‫هفت بار ‪] B:‬باز ‪6‬‬

‫و هم←و يهم ‪] C:‬هم ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬ميفرمودند ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬نظم ‖ ما ‪] B:‬تا ‖ ⟩و بهزار مذلت⟨ ‪] B-C:‬خوارى ‪17‬‬

‫باز ‪; C:‬تا‬ ‫⟩كه⟨‬

‫‪] B: miss‬را ‖ ‪] B: miss‬ما ‪16‬‬ ‫‪b Qurʾān 4:69‬‬

‫‪a Qurʾān 2:156‬‬

‫‪189a‬‬

‫‪272‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫مرا درديست بيدرمان ميان خاک خون غلطان*‬ ‫بنالم از دل بر يان بكر ييد اى مسلمانان*‬ ‫در يغا مذهب و دينت در يغا رسم آينيت*‬ ‫در يغا عُّز تمكينت بكر ييد اى مسلمانان*‬ ‫‪5‬‬

‫بى بى ازل بخت كه دوكانٔە ايشان بود و قصٔە وى عنقر يب در ين كتاب مذكور كشت جون‬ ‫حال را بدان طر يق ديد هر دو جشم مبارک خود ⟩را⟨ كنده و بر سر بالين ايشان جان بحق تسليم‬ ‫كرد و رفقائ و فى الذى صدقائى يغفر الله لـكم و هو ارحم الراحمين‪ a‬بيت‬

‫شهيد عشق را جز من كسى ماتم نميدارد*‬ ‫كه خواهد ماتم من داشتن روز يكه من ميرم*‬

‫‪10‬‬

‫بعد از شنيدن اين وقايع فقير را معلوم شد كه در فرستادن به تراخى حكمت جه بوده است و‬

‫‪189b‬‬

‫مرا بتراخى از جه سبب فرستاده بودند و علمناه من لدنا علما‪ b‬حاصل اولا ًعلى اصغر بمن رسيد‬ ‫و مژدۀ مطالبت ايشان به فقير رسانيد روان شده بودم كه عبد الغنى رسيد و نسخ خبر ا ِذن‬ ‫آورد خاطر نشان ساخت كه آن فرمان بجهت ضعف و انجذاب بوده و كفت البته مصلحت‬ ‫رفتن نيست و على الفور باز كشت بعد از لحظٔەكاكا حاجت بايست كس از متابعان ايشان همه‬ ‫‪15‬‬

‫مسلح و مكم ّل بتراخى آمدند جمله سياه پوش و خبر جانسوز ارتحال باين فقير رسانيدند و بحفظ و‬ ‫حراست فقير مشغول شدند آن امر باشارت زليخا و بحكم خذمت بى بى مراد بوده است و الله‬ ‫الموفق و المعين بعد ازان خذمت عمه و بى بى مراد متصدى آن تعز يت شدند و جملٔە متابعان |‬

‫‪] B: miss‬جه ‖ ‪] B: miss‬به ‪10‬‬

‫بيايد ‪] B: miss; C:‬بيت ‖ الذين ‪] B:‬الذى ‪7‬‬

‫بدين ‪] B:‬بدان ‪6‬‬

‫‪] B: miss‬كه ‖ مطالب ‪] B:‬مطالبت ‪12‬‬

‫‪] C: miss‬بودند ‪11‬‬

‫⟩است⟨ ‪] B:‬بوده ‖ پر يشان ‪] B:‬نشان ‪13‬‬

‫بايشارت ‪] C:‬باشارت ‖ خواست ‪] B:‬حراست ‪16‬‬

‫حاجب ‪] C:‬حاجت ‖ كاهكاه ‪] B-C:‬كاكا ‪14‬‬ ‫تعذيب ‪] B:‬تعز يت ‖ ‪] C: miss‬عمه ‪17‬‬ ‫‪b Qurʾān 18:65‬‬

‫‪a Qurʾān 12:92‬‬

‫‪190a‬‬

‫‪273‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫سياه پوشيده اند مغول خانيم نيز سياه پوشيده اند و از جانب خان بزرک هيج انديشه نكرده و‬ ‫خواستهكه مهم تكفين و تجهيز را از پيش خود كيرد اكابر اهل بيت بران رضا نداده اند و در نهُ‬ ‫جامهكفن ساخته اند دو از پ ُنبه سحول و صحارى كه ميراث والد بزركوار ايشان بوده و سحول و‬ ‫صحار دو قر به اند از قراى يمن كما هو المشهور و يكتاه صوف سبز كه مولانا خليل قراكولى براى‬ ‫‪5‬‬

‫ايشان برسم هديه فرستاده بودند و رقعٔە نيز نوشته بودند كه اول آن اين دو بيت است كه در ين‬ ‫كتاب مرقوم ميكردد بيت‬

‫ب من الفراق لحمى ودمى*‬ ‫قد ذا َ‬ ‫و زوادى من الشوق اليكم المى*‬ ‫صت ِى اليكم بدمى*‬ ‫ب قِ ّ‬ ‫كم اكت ُ‬ ‫كم اصبر يا ليت وجودى عدمى*‬

‫‪10‬‬

‫و يكتاه برُ د يمانى كهكسان امير فرخ از جانب ه ُرمز آورده بودند وى بخذمت ايشان بطر يق هديه‬ ‫فرستاده بود قبول كرده بودند باقى از هر جنس قماش | بوده است و الله الهادى بعد ازان جنانجه‬ ‫وصيت كرده بودند زليخا بامر غسل قيام نموده و كنيزک شير ين دختر نيک شاد آب ر يخته‬ ‫و بعد از تمام غسل زهره اش عيب يافته و هم بر سر تخته جان بحق تسليم كرده انا لله و انا اليه‬ ‫‪15‬‬

‫راجعون‪ a‬بيت‬

‫يعنى عبيد الله خان ‪] A, 190a magin:‬بزرک ‖ ‪] C: miss‬خان ‖ پوشيده اند←پوش شده اند ⟩و⟨ ‪] C:‬اند ‪1‬‬ ‫از پيش←پيش ‪] C:‬پيش ‪2‬‬

‫‪] B: miss‬بزرک ‖ قديمى كه پيش از عبد الله خان كذشته اند در بخارا‬

‫]قراكولى ‖ يكتا ‪] C:‬يكتاه ‖ مشهور ‪] B:‬المشهور ‖ قراين ‪] B:‬قراى ‪ 4‬و ‪] C:‬دو ‪ 3‬بر اين ‪] C:‬بران ‖ از‬ ‫‪] B-C:‬يكتاه ‪11‬‬ ‫‪] B:‬هم ‪14‬‬

‫‪] B: miss‬من ‪7‬‬ ‫شر ين ‪] C:‬شير ين ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪6‬‬

‫نو يشته ‪] C:‬نوشته ‖ ‪] C: miss‬برسم ‪5‬‬

‫⟩از⟨ ‪C:‬‬

‫⟩بخذمت ايشان⟨ ‪] B:‬هديه ‖ بخذمت ايشان ‪] B miss:‬ايشان ‖ يكتا‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‪15‬‬

‫و يهم ‪miss; C:‬‬ ‫‪a Qurʾān 2:156‬‬

‫‪190b‬‬

‫‪274‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫رفت از عالم ر ياضى برُ د داغ مهر او*‬ ‫شكر لله كز جهان مقصود حاصل كرد ُ رفت*‬

‫القصه براى فقير خبر فرستادند كه امام جنازهك ِرا اختيار ميكنند فقير امير اجل را اختيار‬ ‫كردم و همان روز علماى خراسان با جمعهم تشر يف آوردند قر يب دو هزار كس بر ايشان نماز‬ ‫‪5‬‬

‫كذارده اند وشب در سردابٔە حرم همجون كنج ارم دفن كرده اند بيت‬

‫كشت پنهان آفتابش ز ير ميغ*‬ ‫زو جدا شد جان شير ين اى در يغ*‬

‫پير ما كوک قصٔە وى عنقر يب در ين كتاب كذشته مكر يک پائە تابوت بر دوش وى بوده جون‬ ‫بدر باغ حرم رسيده | امر و يرا در يافته و بدان سبب بى طاقت و بى آرام شده هم در باغ حرم‬ ‫‪10‬‬

‫اغا كفته جان سپرده بيت‬

‫جون وصاله دلبرش معلوم شد*‬ ‫فانئ مطلق شد ُ معدوم شد*‬

‫وى در سردابٔە باغ حرم مدفونست و كنيزک شير ين و كلشكر در پايان پاى ايشان مدفونند‬ ‫كانهن الياقوت و المرجان‪ a‬القصه فقير دو روز تحمل كردم روز سيوم بيطاقت شدم و كفتم هر‬

‫‪] C:‬ما ‪8‬‬

‫حرام ‪] C:‬حرم ‖ ⟩باغ⟨ ‪] B-C:‬سردابٔە ‪5‬‬

‫بحق تسليم ‪] B-C:‬سپرده ‪10‬‬

‫همين ‪] B:‬همان ‪4‬‬

‫⟩بر⟨ ‪] B-C:‬هم ‖ امير ‪] C:‬امر ‪9‬‬

‫‪] B:‬سيوم ‖ ‪] B: miss‬القصه ‪14‬‬

‫خفى ‪] B-C:‬اجل ‪3‬‬

‫كوكه ‪] C:‬كوک ‖ پير ما←سرها‬

‫شر ين ‪] C:‬شير ين ‖ ‪] C: miss‬وى ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‖ كرده‬ ‫⟩القصه⟨‬ ‫‪a Qurʾān 55:58‬‬

‫‪191a‬‬

‫‪275‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جه باد اباد بى تعلل بطرف ر باط متوجهكشتم و از سر قدم ساخته به پا بوس اهل عزى رسيدم‬ ‫حارسان نيز بيچارهكشته بودند به همراهى فقير بر باط آمدند زليخا مرا ديد و آهكرد و بيهوش شد‬ ‫خذمت عمه فناى محض بودند بى بى مراد جون معدوم كلى شده بودند جون ازان حال افاقت‬ ‫يافتند به بوسيدند و مرا در بر كرفتند و جنان بيفشردند كه معدوم كشتم و خود نيز معدوم‬ ‫‪5‬‬

‫كشت جون فى الجمله افاقتى حاصل شد كفت فرزندم بى محل آمدى كفتم محل همين است‬ ‫خداوندم | در سردابه مدفون ملازمان و روز افزون من زندهكانى را چكنم و‬ ‫هر جه باد اباد ِ‬ ‫حبذا ما قال حيث قال روحى بروحک الفزا و نفسى لنفسک الوفا و عليک سلام الله غير مودعا ً‬ ‫بيت‬

‫بخذمتت ز پى جان سپردن آمده ام*‬ ‫‪10‬‬

‫تو زنده باش كه من بهر مردن آمده ام*‬

‫فر ياد و فغان بر خواست و ماتم ز َهرا آثار شد آفتاب ولايت متوارى كرديد قمر عنايت محجوب‬ ‫شد كنج رحمت مدفون كشت قصر سعادت از هم فرو ر يخت بناى السلام خراب كشت شهر‬ ‫ت وجوه ُه ُم ق ِطعا ًمن اليل م ُظلمِ ا‪ ًa‬رحمة الله عليها و على تابعيها و على‬ ‫مسلمانى تباه شد كانما ا ُغِشي َ ْ‬ ‫محبيّها و على من جلس معها و على ذاكر يها مآئلين اليها الى يوم الدين آمين رب العالمين چكو يم كه‬ ‫‪15‬‬

‫در سردابٔە باغ حرم جوامع شد جه خوانم كه مرقد محـترم جه ظاهر كرديد بيت‬

‫⟩جون نو بت بزليخا رسيد ‪] B:‬كرفتند ‪4‬‬ ‫‪] B:‬افاقتى ‪5‬‬

‫‪] B: miss‬شده ‖ ‪] C: miss‬عمه ‪3‬‬

‫با ‪] B:‬به ‖ اند ‪] B:‬بودند ‪2‬‬

‫⟩جون نو بت بزليخا رسيد مرا اينک در بر كرفت⟨ ‪] C:‬كرفتند ‖ مرا اينک در كرفت⟨‬

‫زندهكى ‪] C:‬كانى ‖ ‪] C: miss‬من ‖ درد ‪] B:‬روز ‖ ⟩زنده⟨ ‪] B-C:‬ملازمان ‖ بر ‪] C:‬در ‪6‬‬ ‫تازه ‪] C:‬آثار ‪11‬‬

‫بخذمت ‪] C:‬بخذمتت ‪9‬‬

‫⟩بر ‪] B-C:‬كه ‖ ‪] C: miss‬باغ ‪15‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪8‬‬

‫افاضى‬

‫الوقا ‪] B-C:‬الوفا ‖ الفداء ‪] C:‬الفزا ‪7‬‬

‫⟩القيامة⟨ ‪] B:‬يوم ‖ محبها ‪] B-C:‬محبيّها ‪14‬‬

‫تابعها ‪] B-C:‬تابعيها ‪13‬‬ ‫‪] B: miss‬بيت ‖ سر⟨‬ ‫‪a Qurʾān 10:27‬‬

‫‪191b‬‬

‫‪276‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫كر بود در ماِتم صد نوحهكر*‬ ‫آه صاحب درد آيد كار كر*‬

‫فوقع الحق و بطل ما | كانوا يعملون‪ a‬بس روز هفتم ختم عظيم كردند و مجلس پادشاهانه‬

‫‪192a‬‬

‫منقضى شد مغول خانيم اكابر اهل بيت را از سياهى بيرون آورد و اهل بيت موالى خراسان‬ ‫‪5‬‬

‫كسيل فرمودند بى بى مراد فقير را بنواختند و عمه تشر يف دادند والدين‬ ‫را بطرف بخارا ُ‬ ‫را خلعتهاى پسنديده فرمودند و از پسر نو بتجديد بيعت اقدام نمودند و دلدارى بسيار كردند‬ ‫والدين بطرف تراخى رفتند و فقير بر سر مرقد همايون مجاور شدم و حبذا ما قال حيث قال‬ ‫بيت‬

‫بر خاک در حلال مكن خون عاشقان*‬ ‫صيد كبوتران حرم جون حرام شد*‬

‫‪10‬‬

‫ن مآب‬ ‫س َ‬ ‫ح ْ‬ ‫و الله الهادى و ُ‬ ‫ذكر وقايعى كه بعد از واقعٔە هايله وفات بثبوت پوسته و هى سبعة وقايعة ٌ واقعٔە اولى در روز‬ ‫سو َر و آيات برهان دران مود َع بود بدست عمه افتاده فقير‬ ‫خداوندم خر يطٔە ُ‬ ‫وفات حضرت ِ‬ ‫سس آن شوم شهر بانو در كوش من جيزى كفت مرا معقول افتاد و هيج نكفتم‬ ‫خواستم كه بتج ُ ّ‬ ‫‪15‬‬

‫اين قدر | ميدانم كه اينها بعد از وفات عمه بخذمت امير اجل رسيده و من بعد حال معلوم نيست‬ ‫مصراع‬

‫]بتجديد ‖ سر ‪] C:‬پسر ‪6‬‬

‫والده ‪] C:‬والدين ‖ اوردند ‪] C:‬دادند ‪5‬‬

‫‪] C:‬و ‖ ⟩كه خز ينه⟨ ‪] C:‬خر يطٔە ‪13‬‬ ‫ع ‪] C:‬مصراع ‪16‬‬

‫⟩در⟨ ‪] B-C:‬بس ‖ ‪] B: miss‬ما ‪3‬‬

‫‪] C: miss‬ما ‖ همان ‪] C:‬همايون ‖ والده ‪] C:‬والدين ‪7‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬كفت ‖ ‪] C: miss‬كه ‪14‬‬

‫⟩به⟨ ‪C:‬‬

‫⟩كه⟨ ‪] C:‬برهان ‖ ⟩وار يات از⟨‬ ‫‪a Qurʾān 7:118‬‬

‫‪192b‬‬

‫‪277‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫جو آفتاب بر آيد ستاره ها عدم است*‬

‫ل الصبح الكاذب شاء ثمار ٌ و الله الموفق واقعٔە ثانيه در روز‬ ‫طالع الصبح الصادق جاء نهار ٌ و آف َ َ‬ ‫خداوندم قاصدان امير عرب بر باط آمدند تا مرقد منور ايشان را خراب‬ ‫دهم از وفات حضرت ِ‬ ‫كنند و كسان ايشانرا اخراج فرمايند و سبب اين واقعه آن بود كه جمعى از معاندان باشارت‬ ‫‪5‬‬

‫ن بزرک رسانيده اند كه مغول خانيم در عزاى خذمت ايشان سياه پوشيده‬ ‫امير عرب بسمع خا ِ‬ ‫اند و از ين طرف هيج انديشه نكرده اين كار بخاطر خان كران آمده امير عرب را فرمان داده تا‬ ‫مرقد ايشانرا خراب كند و كسان ايشانرا اخراج فرمايد اتفاقا همان شب در واقعه ديد كه عقابى‬ ‫ظاهر شده خاتم دولت و يرا از دست وى در ر بود و خواست كه برود ناكاه | سوارى پديد آمد‬

‫‪193a‬‬

‫و تير بران عقاب زد جنانجه بيفتاد و بمرد و خاتيم دولت او را باز بدست او داد جون بنظر امعان‬ ‫‪10‬‬

‫خداوندم بوده اند فى الحال تائب شد و ازان داعيه در كذشته و مغول خانيم‬ ‫نظر كرده آنحضرت ِ‬ ‫را تعز يت رسانيده و عذر بسيار خواسته و نسخ حكم اّول كرده و متعاقب هم قاصدان بطرف‬ ‫كسيل كرده هنوز قاصدان امير عرب ساكن نشده بودند كه قاصدان خان بزرک و‬ ‫⟩ر باط⟨ ُ‬ ‫ازان مغول خانيم رسيدند و نشان نسخ رسانيده اند و آن همه باد ُ برودت امير عرب را در لحظه‬ ‫فرو نشانيدند ديكر حادثها افتاد كه امير عرب در بخارا نتوانست بود و بتركستان رفت و كارش‬

‫‪15‬‬

‫شفتند و قاصدى براى‬ ‫در حرج و مرج افتاد تا وفات يافت خذمت بى بى مراد دران واقعه بر آ ُ‬ ‫امير عرب فرستادند و كفتند تو نردبان بديوار عظيم نهادۀ واقف باش كه پايهاى نردبان خراب‬ ‫نشود و جند جيز ديكر نيز خاطر | نشان وى ساختند كه افشاى آن در ين كتاب مصلحت نيست‬ ‫پشيمان شد اما هيج سودى نكرد ديكر هر جند از خذمت ايشان التماسى مصاحبت كرد قبول‬ ‫نكردند و در مدت حيات با بركات روى و يرا نديدند اعاذنا الله منها مغول خانيم از وى برنجيد‬

‫‪20‬‬

‫و بمرور ايام آن عقيدۀ كه خان بزرک داشت آن نيز نماند فخر الدنيا و ظلل الآخره فقير دران‬

‫‪] B: miss‬و يرا ‪8‬‬

‫⟩و المعين⟨ ‪] B:‬الموفق ‖ ‪] C: miss‬الله ‖ صبح ‪] B-C:‬الصبح ‪2‬‬

‫‪] B‬برودت ‖ ⟩كه⟨ ‪] C:‬اند ‪13‬‬‫]هيج ‪18‬‬

‫هرج ‪] C:‬حرج ‪15‬‬

‫ساخته ‪] B:‬كرده ‖ تعذيب ‪] B:‬تعز يت ‪11‬‬ ‫حاديثها ‪] C:‬حادثها ‪14‬‬

‫‪] B:‬نماند ‖ ‪] B: miss‬آن ‖ عقده ‪] B:‬عقيدۀ ‪20‬‬

‫‪] B: miss‬ها ‪1‬‬

‫جنانكه ‪] B:‬جنانجه ‪9‬‬

‫در لحظه ‪] B miss:‬لحظه ‖ بروت ‪C:‬‬

‫‪] C: miss‬كرد ‖ شود ‪] B:‬سودى ‖ ‪B: miss‬‬

‫ذليل ‪] C:‬ظلل ‖ ماند‬

‫‪193b‬‬

‫‪278‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫حادثه داعئە محار به داشتم بى بى مراد مصلحت نديدند و الله الموفق و المعين واقعٔە ثالثه تعز ئە‬ ‫رجال الغيب و تصلئە ملائكه و ظهور بردۀ حسن بود در ليلٔە سيزدهم از ليالى وفات واقع شد‬ ‫و همٔە اكابر اهل بيت آن صفوف را بحسن بصر مشاهده نمودند واقعٔە رابعه وفات على اصغر‬ ‫بود كه در روز يازدهم از ايام وفات هم بر درِ سردابٔە باغ حرم واقع شد كفت خذمت ايشان‬ ‫‪5‬‬

‫دست دراز كردند و مرا آواز ميدهند و على الحال | وفات يافت و در پايان پاى ايشان مدفون‬

‫‪194a‬‬

‫كشت ماتم ديكر تازه شد و محنت ديكر مجّدد كشت و حب ّذا ما قال حيث قال ر باعى‬

‫هر روز دلم بز ير بار دكر است*‬ ‫بر سينٔە من ز هجر خارى دكر است*‬ ‫من جهد همى كنم قضا ميكو يد*‬ ‫بيرون ز كفايت تو كارى دكر است*‬

‫‪10‬‬

‫واقعٔە خامسه آوازى شنيدند كه مات اللين و فار الفتن و اين در شب هفتم وفات ايشان بود‬ ‫واقعٔە سادسه از اول وفات ايشان تا هفده شب بر سر مرقد ايشان قنديل نور معلق ميديدند و‬ ‫در شب هژدهم نظر يكى از حايضان بران افتاد ديكر محسوس نكشت واقعٔە سابعه هر كسى در‬ ‫حادثٔە وفات ايشان مرثئەكفته اند اما قابل ذكر نيست مكر قطعٔە مغول خانيم بلفظ ترُكى در ين‬ ‫‪15‬‬

‫كتاب نوشته ميشود بغايت خوب است اما نميدانيم كه ازان اوست يا كلام تقر ير يست قطعٔە‬ ‫ترُكى اينست |‬

‫‪194b‬‬

‫ل كلزارلر *‬ ‫آه و او يلا بزُ ُلدى بو ك ُ ُ‬ ‫خرمن كل كوجتى و قالدى جفايى خارلر *‬

‫⟩خذمت⟨ ‪] B-C:‬داشتم ‖ وافيه ‪] C:‬داعئە ‖ حاديثه ‪] C:‬حادثه ‪1‬‬

‫‪] B:‬هم ‪4‬‬

‫پرده ‪] C:‬بردۀ ‪2‬‬

‫]بيرون ‪10‬‬

‫ديكر ‪] B:‬دكر ‖ من ز ‪] B miss:‬ز ‪8‬‬

‫ديكر ‪] B:‬دكر ‪7‬‬

‫بود واقعٔە سادسه از اول وفات ايشان ‪] C miss:‬ايشان ‪12‬‬ ‫‪] C:‬بزُ ُلدى ‪17‬‬

‫‪] B: miss‬ر باعى ‪6‬‬

‫⟩از⟨ ‪] B-C:‬هفتم ‪11‬‬

‫كلام ازكان ‪] C:‬ازان ‖ نو يشته ‪] C:‬نوشته ‪15‬‬

‫‪miss‬‬

‫ديكر ‪] B:‬دكر ‖ بردن ‪B:‬‬

‫حاديثه ‪] C:‬حادثٔە ‪14‬‬

‫از ‪] B:‬در ‪13‬‬

‫خارلار ‪] B-C:‬خارلر ‪ 18‬كلزارلار ‪] B-C:‬كلزارلر ‖ بوزلدى‬

‫‪279‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫اوتى كل نينک موسمى و بيلماديم قدر ين انينک*‬ ‫خوش غنيمت لار ايكاندور بيش كون ديدارلار*‬

‫اسناد دعاى حسبة ً لله و لواحق آن بيت‬

‫اى لعبت سنكين بتو مى كو يم*‬ ‫اى نغز جهان مى شنوى يانى*‬

‫‪5‬‬

‫نميخواستم كه حسبة ً لله را در ين كتاب نو يسيم براى آنكه خاطرم از تو در ين وقت غبار كرفته‬ ‫بود جيزها از تو در خاطر داشتم اما جون عزم بلخ كردى آن همه برفت و دل با تو صاف شد‬ ‫يا بنُ َّى صحيب اين طايفه غنيمت است آنرا بغر يب و باز يچٔە دنيا از دست مده و نفس و هوا را‬ ‫بران مز يد مكن زر سفيد براى روز سياه خو بست لشكر فرمان بر دار آسايش جان پادشاه است‬ ‫‪10‬‬

‫افمن يمشى مكبا على وجهه اهدى امّن يمشى سو يا ًعلى صراط مستقيم‪ a‬يا بنُ َّى بار ما ميكشيم و تو‬ ‫در امان زندكانى ميكنى جون ما برو يم و شتر پر بار بر سر تو افتد | آنكاه قدر ما ظاهر شود و ما‬ ‫قدروا الله حق قدره‪ b‬همٔە دنيا معطوف و ما ثابت اين باک نيست و همٔە دنيا ثابت و ما متلوف‬ ‫ف لـک و لا تصنع بيت‬ ‫اُ ّ‬

‫دنيا جو كرفتٔە مكن دعوئ دين*‬ ‫كاندر يكدل دو دوستى نيست روا*‬

‫‪15‬‬

‫‪] C:‬در ين ‖ ‪] B: miss‬را ‪6‬‬ ‫]روز ‖ مر ين ‪] B:‬مز يد ‪9‬‬ ‫]جو ‪14‬‬

‫لما ‪] C:‬لا ‪13‬‬

‫‪] B: miss‬بيت ‪3‬‬

‫بيلمديم ‪] B:‬بيلماديم ‖ موسومى ‪] C:‬موسمى ‪1‬‬

‫ده ‪] C:‬مده ‖ صحبت ‪] B-C:‬صحيب ‪8‬‬

‫معطوف ‪] B-C:‬متلوف ‪12‬‬

‫جند روز ‪] B:‬وقت ‖ ⟩جند⟨‬

‫ميشود ‪] B:‬شود ‖ ⟩ما⟨ ‪] B-C:‬امان ‪11‬‬

‫‪] B: miss‬دو ‖ يكدن ‪] B:‬يكدل ‖ كاذر ‪] B:‬كاندر ‪15‬‬ ‫‪b Qurʾān 22:74‬‬

‫روى ‪C:‬‬ ‫جه ‪C:‬‬

‫‪a Qurʾān 67:22‬‬

‫‪195a‬‬

‫‪280‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫حسبة ً لله كلام بزرک است در شب معراج بيواسطه تلقين آنحضرت شده و همٔە اهل بيت‬ ‫بر صحت آن متفق اند بهتر ين دعوات مأثوره قال ابن شيب و ابن حبان و فضيل و الله اعلم تمت‬ ‫الكتاب بعون الملـک الوهاب‬ ‫‪Colophon A‬‬ ‫‪5‬‬

‫الـكر يم الرحيم الغافر العافى الرؤف على يد عبد الضعيف النحيف الراجى الى رحمة الله و كرمه‬ ‫محمد الرضا ابن الله قلى خانقاهى اللهم اغفر ذنولها و استر عبو بهما تم تم تم‬

‫نوشتم خط ندانم تا كه خواند‬ ‫هر ان عارف كه اين خطر بخواند‬ ‫يقين است من بميرم خط بماند‬ ‫‪10‬‬

‫دعاى بر من مسكين رساند‬

‫الله اعلم ‪] C miss:‬اعلم ‖ ابن حبان←اين جهان ‪] B:‬حبان ‪2‬‬

‫⟩صلى الله عليه و سلم⟨ ‪] B:‬آنحضرت ‪1‬‬

‫تمت الكتاب بعون الملـک الوهاب←بالصواب و صلى الله على خير خلفه محمد و آله و اصحابه و ‪] B:‬الوهاب ‪3‬‬

‫اتباعه الطين الطاهر ين رضون الله عليهم اجمعين اللهم صلى على محمد و على آل محمد فى الاولين و الآخر ين و فى‬ ‫الملأ الاعلى الى يوم الدين تمت الرساله اعلم ان هذه الكلمات اللطيفه و الالفاظ الظر يفه قايمة فى لسانها نور‬ ‫الله مرقدها الى ان جاء حافظ بصير قدس سره لعدم المخاطب لان الفاظها رموز و اشارت ثم جاء حافظ‬ ‫بصير قدس الله سره روحه الى عطبتها لكلمها بالفاظ الظر يفه فصنف هذه الكلمات و العبارات و الف هذه‬ ‫الرموز و الاشارات من اول المحفل الى اخره و وصى الى حفظ هذه الرساله المحبين و المخلصين محفظكم فى‬ ‫دار الامان لئلا يتوصل الى يد المعاندين و المكابر ين بعد وصولهم الى حقيقه المعنى حملوا على خلافه فترقى‬ ‫⟩اعلم ان هذه الكلمات اللطيفه و الالفاظ الظر يفه قائمة فى لسانها نور ‪] C:‬الوهاب ‖ الى تفضح هولاء تمت‬ ‫الله مرقدها الى ان جاء حافظ بصير قدس سره لعدم المخاطب لان الفاظها رموز و اشارت ثما جاء حافظ‬ ‫بصير قدس الله روحه الى عتبتها كلامها بالالفاظ الظر يفه فصنف هذه الكلمات و العبارات و الف هذه‬ ‫الرموز و الاشارات من اول المحفل الى اخره و وصى الى حفظ هذه الرسالة المحبين و المخلصيين محفظكم فى‬ ‫دار الامان لئلا يتوصل الى يد المعاندين و المكابر ين بعد وصولهم الى حقيقه المعنى حملوا على خلافه فترقى الى‬ ‫ان يفصح هولاء تمام شد⟨‬

‫مظهر العجائب‬

‫‪281‬‬

‫در سنٔە هزار صد هشتاد نوشته شد‬ ‫اين كتابت روز آدينه تمام شد بتوفيق خداى لا ينام‬ ‫هر كه خواند دعا طمع دارم ز انكه من بندۀ كنهكارم‬ ‫‪Colophon B‬‬ ‫‪5‬‬

‫قد وقع الفراغ من تسو يد هذه الرسالة الشر يفة المسماة بمظهر العجايب فى سنه الف مئتان خمسه و‬ ‫ثلثين يد الفقير الحقير عبد الضعيف الراجر الى حمة البارى قليل الاحسان و كثير العصيان المتاوكل‬ ‫على ملـک المنان ملا ايش محمد ولد ملا دوست محمد سمرقندى غفر الله ذنو بهما و ستر عيو بهما و‬ ‫لجميع المؤمنين و المؤمنات و المسلمين و المسلمات تمت الكتاب بعون الملـک الوهاب هر كه خواند‬ ‫دعا طمع دارم ز انكه من بندهكنهكارم‬

‫‪10‬‬

‫شد بتوفيق خداى لا ينام‬ ‫اين كتابت در شب جمعه تمام‬ ‫يا رب نكاه دار تو ايمان آن كسى‬ ‫كين خط من بخواند بر من دعا كند‬ ‫من نوشتم صرف كردم روزكار‬

‫‪15‬‬

‫من بميرم اين بماند ياد كار‬

‫‪Colophon C‬‬ ‫هذه الرسالة الشر يفة حضرت اغاى بزرک بفرمايش جناب مير توقسابه مير ا ‪ ٢۶۲۴۶‬بيک دام‬ ‫عزه بدستيارى قلم شكسته سر مير احمد ابن مير محمد باى بخارى سلخ شهر رمضان المبارک‬ ‫سنه ‪ ۱۲۸۱‬اللهم اغفر لى و لامره و لناظره و لقار يه و لجميع المؤمنين و المؤمنات و المسلمين و‬ ‫‪20‬‬

‫المسلمات الاحياء منهم و الاموات انک محب الدعوات و رافع الدرجات و منزل البركات و‬ ‫قاصى الحاجات برحمتک ياراهم الراحمين آمين و رب الو و رب العالمين تمام يافت اين نسخه‬ ‫شر يفه در تأريخ بست پنجم شهر محرم الحرام در سنه ‪ ۱۳۱۵‬يكهزار سه صد پانزده سال از هجرة‬ ‫نبوى صلى الله عليه و على آله و سلم از يد فقير حقير كمينه ملا محمد صالح بن ملا محمد عالم حصارى‬

‫‪282‬‬

‫مظهر العجائب‬

‫غفر الله ذنو بهما و ستر عيو بهما آمين پوشيده نماند كه تأريخ اّول تأريخ نسخه اين نسخه و اينجا معتبر‬ ‫اين تأريخ ثانى است و الله الهادى و صلى الله على خير خلفه محمد و آله و اصحابه اجمعين تمت تمت‬ ‫تمت‬