Maleische spraakkunst. Grammaire de la langue malaie

Citation preview

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK GEN

I

900000115441

:: 135

. .

. 1

i

M M

S

G

P

A A

R

Ꭱ

LEI SCHE IS

A

Ꭺ

A

K

Ꮇ

Ꮇ

DE

L

A

N

G

U

K

E

U

A

N

I

S

Ꭱ

T.

E

LA

M

A

L

A

I

E.

A

M

S

P

A

R

L

E

A

ISCH

A

K

DOOR

HR .

IN

W.

1812

M

TE

K

U

N

E

S

DEN

A

R

S

LONDEN

D

E

N ;

GEDRUKT ,

E N

UIT

HET

ENGELSCH

VERTA AL D

DOOR

C.

P.

TE BIJ

JOHANNES

J.

E

HA A

LO

R

L

T.

E M ,

ENSCHEDÉ

1 8 2 4.

U

EN

ZONEN .

T

,

G

R

DE

A

LA

M

M

LANGUE

A

I

RE

MALAIE ,

PAR

MR .

W.

PUBLIÉE

MARS

A

LONDRES

DEN ;

EN

181 2 ,

E T

TRADUITE

DE

L'ANGLAIS

PAR

C.

P.

J.

A

CHE Z

JEAN

E

L

O

H A Ꭱ Ꮮ Ꭼ

Ꮇ ,

U

ENSCHEDÉ

1 8 2 4.

T.

ET

FILS .

E

RR

A

T

A.

Bladzijde.

Regel.

Feilen .

Lees :

Page.

Ligne .

Fautes .

Lisez :

1

IV

26

XIV

3

zintuigen

spraakwerktuigen

benoua

benca

id.

21

Iri Iskander Iha

Sri Iskander Sha

id.

25

Remban

Rembau

. id

30

Het echter

Het is echter

probable

probables

XV

8

id.

17

Iri

Sri

id.

18

Iha

Cha

id .

21

Remban

Rembau

XVII

27

ou

des

XXIV

11

voortbregt

voortbrengt

XXVII

9

uatres

autres

et 21

Bengal

Bengale .

XXXI

17

uniqument

uniquement

XXXII

12

id .

13

XXXIII

2

id.

13

XXXIV

1

XL

XXIX

6

‫ تيدر‬tudor

‫ تيدر‬tador

‫ مفکت‬marakat

‫ مشکت‬martekat

correct

concret

‫ مفکت‬markat

‫ مشکت‬markat

woorden

-nigte woorden

51

afstammen .

afstammen . »

XLVII

31

quand

quant

XLVIII

(+)

is uitgelaten :

Men heeft deze letters in den Neder duitschen tekst moeten weglaten

id.

27

jodjana

jojana

XLIX

(*)

omis ... ont dû être

LI

16

bidjaksana

bidiaksana

LIII

1

langue de

langue des

18

voorzigtigheid bid

voorzigtigheid bi

id.

19

-jaksana ,

-djaksana ,

LXIV

31

hedjal

hedjrah

LX

ont dû être omis

LXVII

E RR AT A.

Bladzijde. | Regel. Page..

Ligne.

Feilen.

Lees :

Fautes.

Lisez :

LXVII

27

epmloi

emploi

LXXV

29

vocabulairec

vocabulaire

LXXVI

17

170

1708 ,

4

15

‫جذع پ ک ن‬ verondersteld met

10

ll

id .

28

‫و‬

14

verondersteld geteekend te zijn met

5 (+)

Malai

‫تولغ‬ Malais

3 (*)

dewijls

dewijl

‫تولغ‬

15

‫جذع ف ک ن‬ T

20

14 .

id .

15

17

‫وف‬

‫ فیکر‬fakier der ö

‫ فیکر‬filter der ( 8 )

‫ بوله‬balih

bõlih

25

9

37

10

40

5

pen -adāp - an

peng - adāp -an

41

8

‫ موحر‬mak ' widjar ‫تک‬

‫ مكوجر‬mak'' oudjar ‫مہن‬

42

5

47

10

id.

16

49

28

djālan , marcher et djälan

diālan , marcher et diālan

55

5

perampaan

perampouan

7

id .

‫ تدیشد‬tesjdid ,,

‫الرحمن‬

‫الرحمن‬

‫ جالن‬djalan ,

‫ جالن‬dialan , ‫كلنگار‬

‫كلعار‬

id, 54

id.

27

61

5

id.

27

‫ تشدید‬tesjdid ,,

id.

dibalik

dibaliek

‫کارت سفنه‬

‫کارت بیفته‬

‫ قنجوري‬pen -touri ,

‫ قنپوري‬pen - tigura , ‫ فناور‬penawar

‫ شتاور‬penawar

63

2

69

27

20

25

71

18

18

12

‫قایك‬

‫تثه ليم قوله‬ ‫فاتك‬

79

21

kita pergi

kita pergui

81

10

‫ياله توهتك‬

‫ياله توهنك‬

‫ مشت‬sangat ,

‫ سشت‬sangat ,

‫دو قوله سانو‬

‫دو قوله ساتو‬

‫اس قوله قوله‬

‫تغه ليم قوله‬

‫کو‬

‫کو اس توجه شوله‬

31 .

‫‪ERRAT A.‬‬ ‫‪Lees :‬‬

‫‪Feilen ..‬‬

‫‪Regel .‬‬

‫‪Bladzijde.‬‬

‫‪Lisez :‬‬

‫‪Fautes .‬‬

‫‪Ligne.‬‬

‫‪Page.‬‬

‫‪sekali - en‬‬

‫‪sekali - en‬‬

‫جامن کامئوغ فرق در سین‬ ‫‪hendak pergui ,‬‬

‫کامئوغ گرت در سین‬ ‫‪hendak pergi ,‬‬

‫‪pinta dia pergui ,‬‬

‫‪pinta dia pergi ,‬‬

‫یع قرتام‬

‫يغ قرتام‬

‫ميبورکین‬

‫میبوکن‬

‫ميلغكن‬

‫ملغكن‬

‫مناسکی‬ ‫‪de la‬‬

‫‪13‬‬

‫‪id.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪85‬‬

‫‪9‬‬

‫‪86‬‬ ‫‪88‬‬

‫‪12‬‬

‫‪93‬‬

‫‪2‬‬

‫‪94‬‬

‫‪22‬‬

‫مناعسکن‬ ‫‪la de‬‬

‫‪95‬‬

‫‪20‬‬

‫‪97‬‬

‫بقرمبیکن‬

‫برسمجهکن‬

‫‪29‬‬

‫‪98‬‬

‫‪employer indifféremment‬‬

‫‪employerin différemment‬‬

‫‪5‬‬

‫‪99‬‬

‫قمبایر هوتغن‬ ‫‪-kan -nia rādia ,‬‬

‫‪26‬‬

‫‪100‬‬

‫قمبایر هونغن‬ ‫‪- kan rādia ,‬‬

‫‪19‬‬

‫‪103‬‬

‫‪dæa bælan‬‬

‫‪dæa bæla‬‬

‫‪21‬‬

‫‪112‬‬

‫‪28‬‬ ‫قمباير هوتغن‬ ‫‪auleh‬‬

‫قمیایر هوتغن‬ ‫‪aulih‬‬

‫‪id .‬‬

‫‪22‬‬

‫‪113‬‬

‫لبت منولغ‬

‫لبت منولث‬

‫‪10‬‬

‫‪114‬‬

‫‪pāgui‬‬

‫‪pāgi‬‬

‫‪27‬‬

‫‪115‬‬

‫کد قرن‬

‫کداغون‬

‫‪27‬‬

‫‪116‬‬

‫نية‬

‫نیه‬

‫‪5‬‬

‫‪145‬‬

‫لبه جاوه‬

‫‪5‬‬ ‫لبه حاوی‬

‫‪157‬‬

‫‪id.‬‬ ‫سودار بات‬

‫سردار باق‬

‫‪id.‬‬

‫‪l‬‬

‫‪158‬‬

‫‪zij wanneer‬‬

‫‪ij wanneer‬‬

‫‪14‬‬

‫‪id.‬‬

‫قد اللع‬

‫‪5‬‬

‫سام تون کام‬

‫قد الله‬ ‫مموج‬ ‫سما نون کام‬

‫‪15‬‬

‫و ‪16‬‬ ‫‪162‬‬

‫علم نحو ‪ nale of‬نحو‬

‫علم نحو ‪ nahue of‬نجو‬

‫‪1‬‬

‫‪174‬‬

‫‪ nahou‬نحو‬

‫علم نجو ‪ nahlou ou‬نجو‬

‫‪de‬‬

‫‪des‬‬

‫دان لا د‬

‫دان لا د‬

‫يڅ هندق‬

‫يڅ هندق‬

‫د مان‬

‫مموج‬

‫علم نحو ‪ou‬‬

‫‪262‬‬

‫‪15‬‬

‫‪85‬‬

‫‪2‬‬

‫سقاي جامن‬

‫جاشمی‬

‫‪12‬‬

‫‪81‬‬

‫دسی‬

‫‪9‬‬

‫‪125‬‬

‫‪15‬‬

‫‪201‬‬

‫‪8‬‬

‫‪235‬‬

‫‪14‬‬

‫ود‬

‫‪R AT A.‬‬

‫‪E R‬‬

‫‪Lees :‬‬

‫‪Feilen ..‬‬

‫‪Regel .‬‬

‫‪Bladzijde.‬‬

‫‪Lisez :‬‬

‫‪Fautes.‬‬

‫‪Ligne.‬‬

‫‪Page .‬‬

‫پاتون‬

‫یانوتکث‬

‫تورنله‬

‫تورنله‬

‫برکاین‬

‫درکاین‬

‫چتردان‬

‫چنردان‬

‫جوک‬

‫جر‬

‫کرج‬

‫كراج‬

‫د لغكشن‬ ‫تاکت‬

‫دلغكغن‬ ‫تاکت‬

‫‪13‬‬

‫‪natal‬‬

‫‪naturel‬‬

‫‪4‬‬

‫‪554‬‬

‫اداله قبلة ایت‬

‫اداله قنلة ایت‬

‫‪1‬‬

‫‪556‬‬

‫‪9‬‬

‫‪267‬‬

‫‪27‬‬

‫‪281‬‬

‫‪29‬‬

‫‪236‬‬

‫‪6‬‬

‫‪291‬‬

‫‪27‬‬

‫‪5‬و ‪2‬‬

‫‪8‬‬

‫‪id .‬‬

‫و‪1‬‬

‫‪299‬‬ ‫و ‪5‬‬

TA

BL

E.

SUROVINNOIOSKOVECHOICI601

Page . INTRODUCTION

GRAMMAIRE Alphabet Malai

7

Des consonnes et des voyelles

27

Signes de l'orthographe

37

Des diverses espèces de mots

47

Parties du discours

49

Noms

51

Adjectifs

65

Degrés de comparaison

67

Noms de nombre

69

Pronoms

75

de la première personne

77

de la seconde personne

81

de la troisième personne

85

Démonstratifs ou Définis

87

Verbes 91 Verbes substantifs

Formes du verbe ,

101

et ses rapports

Conjugaison du verbe actif

103

.

121

du verbe neutre

135

***

Ad

I

N

H

0

V

D. Bladz .

Bijwoorden of wijzigende woorden

143 150

van Tijd ib.

van Plaats van verschillenden

aard

Voorzetsels of Rigting aanduidende woorden .

Voegwoorden

152 * 156

162

Tussshenwerpsels of Uitroepingen

166

Voor- en Aanvoegsels

ib . 168

Voorvoegsels Achtervoegsels

170

Woordvoeging

174

Verschillende tongvallen

190

Maatgronding

200 Klankmaat

202

Versbouw

214

2 28 Rijm VOORBEELDEN

.

235

TAB

L

E.

Page . Adverbes ou Modales

149

de Tems

.

151

de Lieu

.

ib .

de différentes espèces Prépositions ou directives

155

157 163

Conjonctions Interjections ou

Exclamations

167 ib .

Particules préfixes

169

terminales

171

Syntaxe

175

Dialectes

191

Prosodie

201

de la quantité

203

de la

215

versification

de la rime EXERCICES

.

229 255

$

I

N

L

E

I

DIN

G.

1

INTRODUCTIO

7

N.

I

N

L

E

I

D

I

N

G.

De Maleische, of volgens de uitspraak van het landsvolk , de Maleioe-sche taal (van welke onlangs een Woordenboek het licht zag en nu eene Spraakkunst het publiek wordt aangeboden )

is de meest gebruikelijke of heerschende taal

in een zeer uitgestrekt gedeelte van die landen , welke in het algemeen met den naam van Oost - Indië bestempeld worden , onder welken naam begrepen wordt het zuidelijkste gedeelte van het schiereiland aan de andere zijde der Ganges , thans Maleisch Celebes

schiereiland geheeten , de eilanden Sumatra , Java , Borneo ,

en ontelbare andere , die zich uitstrekken ten oosten ' tot en met de

Moluccos of Specerij - eilanden , ten zuiden tot en met het eiland Timor , ten noorden tot en met de Philippijnsche eilanden : welke allen te zamen den Malei schen Archipel uitmaken .

Niet oneigenaardig zou deze aanzienlijke streek van

eilanden , het aan deze zijde liggende Polynezië kunnen genoemd , en onderscheiden

worden

van

het

zijde liggende Polynezië ,

aan gene

alzoo of de

zich zoo wijd uitstrekkende Zuidzee - eilanden , tusschen welke beide Nieuw Guinea de gemeene grensscheiding zou zijn. deze uitgestrektheid toegepast , werd het BROSSES ,

dezen

tevens weten ,

Archipel , en

ook

taal hebben , onderling de

maar het

DE

al of

dat voor het grootste gedeelte de eilanden van

vooral

de

schiereiland

waarvan

binnenlanden

tegen van

eerst gebezigd door den Heer

en is naderhand aangenomen door den Heer A. DALRYMPLE .

Men moet

soort ,

De naam van Polynezië , op

men

nader

niet verschillen , gesproken

algemeen

gebruik

voornaamste

zelve ,

zal

en die

wordt , is

ieder

van

nog

streken ,

grootste

gewone of

zij

alleenlijk door de de

de

hunne

onderzoeken

terwijl

in die

of die

Maleische welke

in den

lands grond

bewoners van taal

langs

daaren

de zeekust

of

1

INTRODUCT

I

0

N.

SERIO

La langue Malaie , ou bien , selon la langue Malaioue (dont il on

offre

la prononciation des naturels du pays ,

a páru

depuis peu

aujourd'hui unė Grammaire

dans la plus grande partie de ce qu'on les , en

comprenant

presqu'île au delà Malaie ,

sous

qui

des Epiceries ,

appelle en

dénomination

Sumatra ,

s'étendent au

au public )

donner

à

l'est

à

cette

qui le

premier

d'iles ; il

a

partie méridionale de la

Jaya , Borneo , Célèbes et

jusqu'aux

grande

breuses îles répandues au Polynésies

l'idiome prédominant

Molnques ,

serait

insulaire le

loin dans la Mer du

la

Nouvelle Guinée. le

nom

été ensuite adopté par

A.

îles

Philippines ,

nom

de

Polynésie

formée par les

Sud .

à

nom

La limite entre

C'est . Nr.

de Polynésie

Mr.

les

On pourrait donc cořivena

la Polynésie ultérieure ,

a ' appliqué

Il est en même tems

région

une infinité

appellées

sud jusqu'à Timor , et au nord jusqu'aux

citérieure , pár opposition à

deux

est

général les Indes Orienta

la

formant ainsi collectivement l’Archipel Malai . blement

Dictionnaire , et dont

du Gange, qui aujourd'hui porte le nom de presqu'île

avec les flog de

d'autres ,

cette

un

ces

DE BROSš es

cette

dernière suite

DALRYMPLE .

à remarquer qu'indépendamment

du Malai , les îles

de cet Archipel, au moins la plupart et particulièrement les plus grandes , ainsi que la presqu'île elle -même, ont aussi chacune leur langue particulière', ( on verra dans la suite si ces langues different , ou non ,

essentiellement entre

elles) que parlent les habitans de l'intérieur du pays , tandis que le Malai est en usage dans les distriets voisins des côtés de la mer , des embouchures et des bords des rivières navigables.

Cette langue sért ainsi d'intermédiaire pour touté

A

2

la

IV

INLEIDING .

of bij

de monden

of langs de oevers van bevaarbare rivieren gelegen

Het is door de Maleische taal

dat de handel gedreven wordt , en zij is het

ware middel van gemeenschap met alle vreemdelingen . natie ook , die eene zaken verrigten

zijn .

Een ieder , van welke

haven aandoet waar handel gedreven wordt , moet zijne

door middel

van die taal, het zij

dat hij

zelf die spreke ,

Van hier dat men dezelve naar den

of wel van eenen tolk gebruik make.

naam van zeker dialect van Italiaansch of Catalonisch , hetwelk in de Midde landsche Zee zeer in zwang is , de lingua franca

van het

heeft .

Oosten genoemd Aan den vasten wal van Indië heeft die taal echter geen veld gewonnen ,

en zij

is

daar slechts bij hen bekend , die iets te doen hebben met den 200

genaamden oosterschen handel. Men kan twee voorname oorzaken opgeven , waarom de Maleische taal tot zulk eene uitgestrektheid van landen is doorgedrongen ; als ten eerste , de geest van

onderneming en handel van het Maleische volk , dat zich met de

wapens of wel door middel van den handel plaatsen van den Archipel heeft king van

deszelfs

eigenschappen van

de taal zelve , welke

duidelijk en natuurlijk .

in

in de

in de uit

schikking van dezelve tot zinsneden

daarbij

dat daarop zoo zeer gewerkt is , dat niet alleen

van afgeleide woorden ,

stellige wijze , veranderd worden , maar dat zelfs in

gemakkelijk

Voornamelijk kan men met betrekking tot de zacht

uitspraak , zeggen ,

het vormen

zacht is en

betrekking tot de verdeeling der woorden , in eenen

spraakkunstigen zin , en

van

nedergezet , welke geschikt waren ter berei

oogmerken ; ten tweede, en welligt in gelijke mate , de

spraak , eenvoudig met

heid

en met handelsinzigten op al die

sommige letters , volgens eene

alleenlijk ter streeling van het gehoor ,

woorden uit de talen van het vaste land ontleend ,

leijers de gewoonte hebben de

leer

harde medeklinkers

te wijzigen naar

de Ma de ge

steldheid van hunne eigene zintuigen . Wanneer men op

welke zij

de Maleische taal beschouwt, met betrekking tot de wijze

geschreven

zorg bewerkt is ; en

wordt , dan moet men zeggen

dat zij

niet zonder

alhoewel eenige tongvallen van dezelve, ten opzigte der

uitspraak van enkele klinkers , onderling verschillen , (waarvan in de spraak

kunst

V

IN T'RODUCTION. la

correspondance

étrangère ,

visitant un port de commerce ,

langue,

moyen d'un interprête.

Aussi

en

côtes

l'Orient.

Elle

de

comparant

la Méditerranée ,

ne

s'est

l'usage

l'Inde , ou elle n'y est

de

pas

y

le soit par

étendu de cette

lan

également très - répandu

l'a - t -on nommée

cependant

doit

la parlant elle -même ,

soit en

gue avec celui du dialecte Italien ou Catalonien , sur les

Toute personne ,

autre .

traiter

quelque nation qu'elle soit ,

ses affaires dans cette

commerciale ou

introduite

la lingua franca

dans

le

de

continent

de

connue que des marchands et des marins qui

font

le commerce de l'Orient.

L'usage

si

étendu

de

premier

lieu ,

peuple ,

qui s'est établi ,

au

caractère

spéculation mercantile , naient à

ou

s'appliquent

les lettres

encore que ,

ils ont

Comme dans

nonciation dans

Malais

la

à

voie des les

peut

être

attribué ,

l'esprit de commerce armes ,

ou

par

parties de l'Archipel encore aux qualités

tellement à

ce

esprit

de

qui

conve

de la

langue

particulièrement douce et facile ,

sont

rendre la

prononciation de leur

que non - seulement dans

mots

les

empruntés

consonnes

trop

des

la Les

langue

la formation des mots

changées systématiquement pour plaire à

dans des

en

de

et la construction très - claire et très – naturelle .

coutume d'adoucir

plus conformes à

que ,

par

dans toutes

aussi douce que possible ,

mais

des

entreprenant et

dont la prononciation est

syntaxe très – simple ,

dérivés

langue

ses vues ; et vraisemblablement

elle-même,

Malais

la

langues

dures ,

afin

du de

l’oreille , continent,

les

rendre

leurs propres organes.

langue écrite , le discours ,

le Malai a été cultivé avec assez de soin ; les

dialectes varient entre eux ,

de certaines voyelles',

la grammaire)

soit par

soit pour

et quoi la pro

( ce qu'on fera connaître particulièrement

l'introduction de quelques termes locaux et de A 3

bar

VI .

I

kunst meer bijzonder woorden

hier en

N

L

DIN

E

zal gesproken worden )

G.

en ook sommige uitheemsche

daar , het zij van de bewoners der binnenlanden , het zij

van Europeänen ontleend , in dezelve zijn aangenomen , zoo bestaat er toch overal

eene volmaakte

eenheid en

gelijkheid

schriften of boeken , 200 wel rijm als onrijm en mijne

eigene ondervinding

brieven te vertalen van

heeft mij

van

stijl,

niet alleen in de

, maar zelfs in de briefwisseling ;

geleerd , dat het niet moeijelijker is

inlandsche Vorsten uit de Moluccos , dan die van de

Vorsten van Kedah of Tranganoe op het schiereiland , of van Menangkabau op Sumatra .

Men zal zich over deze gelijkheid van stijl

ook geenszins ver

wonderen , wanneer men bedenkt , dat geen dier schriften in derzelver tegen woordigen vorm eerder gerekend kan worden te hebben bestaan , dan ten tijde der invoering van den Mahomedaanschen godsdienst in de veertiende of hoog stens in de dertiende eeuw , op welk tijdstip de Arabische schrijfwijze hier is aangenomen ; want , hoezeer ontwijfelbaar de Maleijers , zoo wel als andere bewoners van al deze streken ,

vroeger en voor deze nieuwe invoering van

cenig ander schrijfteeken gebruik maakten , stijl

en schrijſwijze meerendeels

in dit nieuwe gewaad

natuurlijk dat de Arabische vorm , eilanden gegeven is , ons taal ,

eene meer

zoodanig ingehuld ,

Men

kan ten aanzien

200 heeft zich toch

die

daaraan in

duidelijke

de algemeene

gewikkeld , en het is al

die onderscheidene

gelijkenis . doet vinden in de

dan in de bloote uitspraak van elken tongval .

der

oudheid van deze

(dialecten )

tongvallen

met

zekerheid niets zeggen , dewijl de kennis , die de Europeänen omtrent dit ge deelte van het Oosten bezitten , nog zeer onlangs is verkregen . proeve ,

in

dat

vak

geleverd ,

FETTA , den togtgenoot van bezocht .

Uit dit boekje ,

is

uitgegeven ,

blijkt ,

van

PIGA

die in 1521 het eiland Tidori

dat niettegenstaande de onvermijdelijke fouten door

als eenig dat

woordenverzameling

MAGELLAN ,

overschrijving en druk veroorzaakt , Maleisch overeenkomt

eene

De vroegste

er

zoo

werk

gedurende

verandering van eenig belang in

volmaakt met het

door den

hedendaagsche

latere reizigers dienaangaande tijd

van

drie eeuwen

de taal heeft plaats gehad .

1 }

geene

In eene verza

meling van woorden , in 1599 door Hollandsche zeevarenden te Ternate bij

een 1

TRODUCT

IN barbarismes ,

empruntés

VII

n.

io

des habitans du pays ou des Européens , il

existe

cependant une uniformité très – frappante dans le style qu'on emploie ,

non

seulement pour la

mais

composition d'ouvrages

tant en prose qu'en vers ,

aussi pour la correspondance épistolaire ; et l'expérience m'a prouvé qu'il n'y

a pas plus de difficulté à traduire les lettres écrites par des Princes des îles des

celles

que

presqu'ile ,

ou de Menangkabau dans

n'a

l'introduction de

delà de

laquelle révoquer

Arabe doit

l'alphabet

bien

que

général

en

oraux . Pour sances si Lai

ce

qui

que les

récentes , notion

la

regarde

que dans la

l'antiquité

Européens ont est

plus

qui

1521 , et dont

évitables , occasionnées par la

ces

acquises

impossible

ancienne

de

de

de rien

en

voyageur PIG AFETTI , compagnon Tidori en l'année

de ces contrées ,

se

le style toutefois doit s'être

il

îles ,

en résulte

se trouver une ressemblance plus marquée dans le

de cette forme , :.

qu'il

ne puisse

innovation les Malais ,

les différentes

toutes

même dans

naturellement qu'il doit revêtu

qua

époque à

ère ,

quoiqu'on

car

peuplades indigènes

caractères d'écriture ,

au

c'est - à - dire

de notre

au

de la nouvelle forme dont il fut alors revêtu ; et cette la

étant

forme Arabe

langage

adopté ;

été

avoir

toutes les autres

soient servis de quelques ressenti

siècle

treizième

doute qu'antérieurement à cette grande

en

ces com

remonter

ne peut être présumée

la religion Mahomédane , au

Cette uniformité

l'ile de Sumatra.

actuelle ,

plus

au

tout

ou

torzième ,

aussi

forme

dans leur

positions,

la

dans

si l'on considère qu'aucune de

effet rien de surprenant ,

en

Tranganou

de Kedah ou de

Princes '

Moluques ,

dialectes , toutes les cette partie dire

existe ,

de

des dialectes

nudité primitive

de est

de

l'Orient ,

positif celle

connais

à

que

cet

sont égard

fournit

le

MAGELLAN , qui visita l'ile de

le vocabulaire , nonobstant

transcription et l'impression ,

les

fautes

in

s'accorde. néan

moins aussi exactement avec le Malai d'aujourd'hui , que ceux qui ont été ré digés par les voyageurs: modernes , ce qui prouve que , entiers , la langue n’a compilé par

subi aucun changement notable.

les navigateurs Hollandais

à

Ternate ,

pendant trois siècles Dans le vocabulaire ,

en

1599

(« servant de

promp

VIII

1. Ν

1

Ε

Ι

DI

G,

N

eengebragt, ( « servant de promptuaire à ceux qui y désirent naviguer , car la langue Malayte Molucques »)

s'use par

is

eene

toutes

even

les

Indes

merkbare

Orientales , principalement

gelijkenis

met

het

ez

hedendaagsche

Maleisch te vinden . Nadat wij van de taal gezegd hebben , dat dezelve zich , in de landen waar zij

gesproken wordt , voornamelijk

tot de zeekusten bepaalt , en dus de taal

van hen die zich daar nederzetten of de taal der handelaren is , zoo worden wij als van zelve aangespoord ,

om nategaan wat dan eigenlijk het land van

hare geboorte en van haren oorsprong is ,

en van waar zij gekomen is om zich

over dezen geheelen Archipel uit te strekken .

Vele moeijelijkheden doen zich

op bij het oplossen van deze vraag , deels uit · hoofde van de besluiteloosheid tot het aannemen der denkbeelden , gegrond op schijnbaar goede opgaven van velen die over dat stuk geschreven hebben , geen juist onderscheid

deels omdat het blijkt,

heeft gemaakt tusschen het land waar deze taal waar

oorsprong heeft genomen , en dat

schijnlijk haren

dat men

waaruit

dezelve op een

later tijdstip door vele kolonisten , en gelukzoekers in den handel , wijd en zijd verspreid is onder al die eilanden , welke door hunnen rijen ,

goud

en

andere

artikelen ,

dat

rijkdom in

spece Het

is

om deszelfs bloeijenden handel

en

hunne

winzucht

uitlokten .

voornamelijk van

het schiereiland ,

van daar ontstane

en daaraan geëvenredigde bevolking , sedert vele eeuwen

reeds beroemd is , dat deze verhuizingen plaats vonden , en het is natuurlijk dat reizigers , die in de vroegste tijden Malacca en Djohor , en andere be yolkte plaatsen in die streken bezochten , daaraan den naam van het Maleische of

(minder

eigenaardig)

het

Malaksche

schouwden als het moederland van

schiereiland

de Maleijers ,

gaven ,

dit

be

dat het ook inderdaad was

met betrekking tot de koloniën , die in zoo groot getal uit waren .

en

hetzelve ontstaan

Dan bij nader onderzoek is gebleken , dat de Maleijers zelven ор het

schiereiland slechts kolonisten waren , eilanden in het Onder deze

en dat de binnenlanden , gelijk die der

algemeen , bewoond zijn door andere

soorten van menschen .

zijn de Orang Benoea of oorspronkelijke bewoners, waarvan de

Heer RAFFLES melding

maakt in

zijn belangrijk stuk over het Maleische

volk ,

1

ux INTRODUCTION. promptuaire à ceux qui y désirent par

toutes

vons

les

côtes

comme

le

parfaite

représenté la

langue

còtes , il est diquer

une

maritimes

la

des

des

identité

la

où

négocians

pays où elle

nous

est

de ceux qui ont

elle

et

le

ez

de

indigène

opinions

est

Molucques » nous trou

dialecte

en

Malayte s’use

moderne.

bornant ,

vogue ,

et

en général,

conséquemment

ceux qui viennent s'établir

sur

tâchions de remonter à son origine , et

Ce problème offre de

par la diversité des

avec

langue

langue Malaie comme se

pays

naturel que

l'Archipel.

car

Indes Orientales , principalement

également

Après avoir aux

naviguer ,

et d'où

elle

s'est

répandue

ces

d'in

dans

tout

grandes difficultés , occasionnées en partie

reçues ,

fondées

sur

les

assertions

plausibles

écrit sur cette matière , et en partie parce qu'on a confondu

le pays auquel on pourrait celui d'où sont sorties , marchands

de

dont

C'est

très – florissant

il

à

que

et il est

y

villes

presqu'ile

Malaie ,

Malacca ,

et

l'est

en

a

sont

sortis

les

par

du

ou

l’ayent

diverses

( avec

aborigènes , dont sur

la

nation

ķ semble , » dit cet

au

loin

dans

et où

étrangers

la

moins

aux

la

de

nous

le

s'était accrue

donné

nom

de

a

la presqu'ile que

d'hommes .

ceux

De

même , et que des

îles

en

les

parler ; Johor

le nom

de

presqu'ile

de

Malais ,

colonies qu'elle

comme

envoyées

districts de

général ,

sont

sont les Orang Benoua

RAFFLES fait

mention

dans son intéressant

dans

les

Asiat.

Res.

auteur ( sur les talens duquel j'ai eu B

vol.

en

l'in

habités

nombre

inséré

elle

les Malais

ce

Malais ,

îles

attiraient

venons de

ayent

mère - patrie des

nombreuses

les

visitèrent Malacca ,

lui

avec

commerce était

population

dont

justesse)

où le

recherches ultérieures nous ont appris que

Mr.

des

origine ,

de nombreuses colonies

répandirent

cette contrée ,

pour

de même

races

la

voyageurs qui autrefois

prise

Mais des

pays ,

postérieure ,

siécles

les

populeuses de

n'étaient que colons dans térieur

langue doit son

épiceries , en or et autres articles ,

plusieurs

effet par rapport

tous lieux .

qui

la

principalement de la presqu'ile ,

naturel que

et d'autres

époque

productions en

leur cupidité .

proportion ,

à une

d'aventuriers ,

et

les riches

présumer que

ou

article

XII .

Il

occasion d'énoncer , dans

X

IN

LEIDING. De Maleijers » ( zegt

volk , dat gevonden wordt in the Asiat. Res. vol . XII .

zoo belangrijke betrekking ,

dic Heer , wiens jongste benoeming in eene

als

kan worden geplaatst , van het vertrou

waarin ooit iemand door eenig volk

wen getuigt dat in hem gesteld wordt , en het gevoelen billijkt , dat ik , in een de gelegenheid gehad heb nopens

vroeger werk ,

schijnen zich hier in zich te

eene

zijne kundigheden te uiten )

landstreek te hebben nedergezet ,

voren had toegeëigend ; want ,

welke niemand

met uitzondering van een zeer gering

geslacht van Kaffers , die men hier en daar bij de gebergten vindt , en cenige weinige stammen van de Orang Benoea , is er op « geen

spoor te vinden van

« vroeger

dan

de

eenig volk , dat men zou moeten rekenen aldaar

Maleijers geweest

Maleische schiereiland velen aandacht « stammen

gevestigd waren ,

De bergbewoners de bewoners der

die

van

Daar

de

bevolking van

te

onderzoeken

welke

toch

de

worden

het

onderscheidene

gezegd werden over die landstreek verspreid gewoonlijk Samang geheeten en

benoea wordt door

landstreek

het

zijn.

heeft bezig gehouden , heb ik bijzonder mijne

aan

te

duiden ,

Kling : maar in het Maleisch « zijn

te

te

zijn .

zijn wolharig ;

vlakten worden Orang Benoea of inboorlingen genoemd :

« want het woord gestrekte

om

het geheele schiereiland

Arabische

bea

de Maleijers als

benoea

gebruikt

dat

cene

Tjina ( China )

schijnt het woord slechts of beni ,

om

stam

uit

benoea

het meervoud

beduidt.

te

De vroegste

« reizigers , uit Arabië gekomen , maken in hunne schriſten meermalen gewag « van de onderscheidene stammen die zij in de oostersche streken ontmoetten , « en

het is waarschijnlijk van

« benoea ontleend hebben . »

hen

die hier worden

gebragt , dat

sedert

minderd

zijn , het zij

Maleijers

de

door

de

Maleijers

de uitdrukking orang

Wanneer wij het gering getal stammen in aan

merking nemen , zij

dat

opgegeven , worden

overheersching oorlogen

verward werden , of als

der

wij

op de gedachten

Portugezen

ten sterkste ver

of door bekeering ,

zoodat zij

het ware met dezen zijn

met

de

ineengesmolten .

Voorts moet ik nog de vrijheid nemen van hier , met betrekking tot het woord

‫ بنو‬benoea merken ,

(hetwelk in het onderhavig dat

hetzelve

nietş

gemeens

onderzoek van veel gewigt is ) aan te heeft

met

het

Arabische

si

beni , zoons

XI

INTRODUCTION.

dans

un ouvrage précédent , une

tifiée

par

grande

sa ' nomination à

opinion charge

une

confiance qu'une nation

qui

vient

d'être pleinement jus

l'importance

dont

puisse mettre dans un

exige

individu )

Malais se sont ici établis dans un pays qui n'était pas occupé « car , à >> Woordenschat

» Nieuwe

1780 ,

Batavia

Dit

8vo .

in

Maleidsch en Portugeesch.

Nederduitsch ,

werk , door THUNBERG aangehaald ,

on

is mij

bekend . Resa Af

1770 til

1779 .

1789-93 , 8vo. IV vol .

Vol .

uti Europa , Africa , Asia , förrattëd

CARL

THUNBERG . »

PETER

Upsala

ifrån år

II . p . 260-90 .

Eene Woordenverzameling benevens Zamenspraken , Zweedsch

en Maleisch .

De woordenlijst door dezen schranderen natuurkundigen

eengebragt

naauwkeuriger

is

schrijvingen · « A the

niet

in

welke

die ,

men

in

de

meeste

reisbe

aantreft.

short

for

dan

bij

Vocabulary ,

attainment

English

of the

Malayo

de gelegenheid geweest

and

Malayo ,

language. »

with

Grammar

Calcutta

1798.

om de verdiensten

Rules ben

Ik

van dit werk te beoor

deelen . « A Grammar of the lacca ,

script

and printed . »

and Malay ,

mar of that by S.

in the

London

com

1800 , 4to.

and Malay and English .

language .

Rousseau ,

as spoken ,

1801 ,

By JOHN 4to .

Het

voor de letterkunde

niet

zoo wel als voor de

In two parts , Eng

To which is prefixed,

HOWISON , valt

&c .

M. D. »

a Gram

London ,

printed

gemakkelijk zich omtrent

voortbrengsel in genoegzaam gematigde bewoordingen is ,

Peninsula of Ma

BOWREY's Dictionary , and other authentic documents , manu

« A Dictionary of the Malay tongue , lish

as spoken

islands of Sumatra , Java , Borneo , Pulo , Pinang , & c .

the

piled from

Malay tongue ,

uittedrukken ;

dit

doch het

Oostersche leeroefeningen , van

be

LXXXIII

INTRODUCTION .

j'ai pu

comparer

confirmé dans sienne ; m'a

et ,

l'ensemble

mon opinion ,

dans

le cas

mieux

fondé

de

j'ai

avec ses observations, qu'elle

déféré

à

était d'accord

son sentiment ,

avec quand

la il

crains

ceux qui prendront la

de

aux yeux

j'ai été

je ne

cet aveu ,

En faisant

son copiste

Grammaires.

les deux

comparer

de

et

fois

le mien .

que

passer pour

peine d'examiner

toutes les

contraire ,

paru

nullement

de mon travail

Nieuwe Woordenschat in Nederduitsch , Maleidsch en Portugeesch . » Ba tavia pas

1780 ,

8vo .

ouvrage ,

dont THUNBERG

des

liste

THUNBERG »

C'est

260-90 .

La

Europa , Africa , Asia , förrattëd

PETER

Af CARL

mots

« A

short

recueillis par qu'on

Vocabulary , English

d'apprécier

« A

le mérite

dans

and

Calcutta

from

script

and

•

»

London

A Dictionary of

the

and Malay ,

and

English

1800 ,

Grammar of that language. » By ed

by

S.

Rousseau ,

duction en termes assez

as

1801 ,

4to .

spoken

Borneo ,

Grammar Rules for

1798.

Je

n'ai pas

été

in the Peninsula of Ma Pinang ,

Pulo ,

&c.

com

manu

4to .

as

Malay tongue ,

Malay

voyages .

des

and other authentic documents ,

BOWREY's Dictionary , printed . »

beaucoup

est

ouvrage.

de cet

lacca , the islands of Sumatra , Java , piled

plupart

la

Malayo , with

Malay tongue ,

Grammar of the

1779

8vo . IV vol . Vol . II .

naturaliste

ingénieux

the attainment of the Malayo language . » portée

1770 til

år

avec des Dialogues , Suédois et Malai .

cet

trouve

ifrån

1789-93 ,

Upsala

Vocabulaire ,

un

exacte , que ce

plus

à

fait mention , ne m'est

connu .

« Resa uti

p.

Cet

and JOHN Il

spoke n, spoken

English .

To

difficile

mesurés ; mais il importe ,

de

l'étude des langues Orientales , qu'on en fasse connaître la

L 2

parts ,

London ,

parler

pour

two

is prefixed ,

which

HOWISON , M. D. est

In

&c. &c . '

de

cette

a

print pro

les lettres , et pour nature .

Comme ,

de

N

I

LXXXIV

DIN

I

E

L

G.

belang , dat het , in deszelfs wezenlijken aard , worde bekend gemaakt. het Woordenboek van geworden , en

kon

zelve

er

intusschen

vervangen ,

deszelfs

staande

BOWREY

door eenen

zoo werd

eene nieuwe

onvolmaaktheid ,

ware de

zaak

de

werd ,

zoo

als

de taal

met

inlanders

de

vonden , namen zij

niet

die

woorden ,

uitgevoerd

waren

Maar , ongelukkiglijk ,

gen

zij

dan

ook

boekverkooper on

het

plaat

gewone

Euro

dat

zijn ; het gene inder

zoude

geworden , een zeer goede raad aan wie dit werk opgedra

genen ,

de

niettegen

werd

eene

met

het

dat

daarvan ,

geoordeeld ;

eene verbetering

behoorlijk

was ,

werd te kennen gegeven ,

Hem

gedrukt ,

waren

pische letter

was .

nuttig

uitgave

( thans overleden ) braven , maar ongeleerden

sen der Maleische letters nevens

daad ,

voorhanden

beter werk

geen

dernomen of aangemoedigd .

Daar

( ten jare 1701 uitgekomen ) zeer schaarsch

woorden te spellen

de

bekend : in plaats van

dit doen , en zoo als zij in hunne boeken worden ge

daartoe

zoodanige Perzische

karakters , als , naar hunne

gedachte , het naast overeenkwamen met den klank der woorden ; zoodat het enkel

bij toeval

het , in kelijk

plaats van

voor

zij

nu en dan wel getroffen

woorden letters ,

waarvan

juist

die ,

welke

Arabische

Abé

niet

het

ge

gelaten eigen

zijn .

Alhoewel

taal toelegt ,

sommige

bepaaldelijk

gevonden

( bijv.

zal toch iemand ,

hoe

die

tot

worden ,

het moeijelijk

is , regt te doen beseffen ,

heeft begaan ,

hebben .

Meestal zijn

bekend als tot de taal behoorende,

gebezigd ) in geen verband staan

terwijl

in

niet

dat

zamengeraapte

overal bet ;

is ,

is

om

grof de

zich

op

de

zulks ras gevoelen , wanneer hij ziet ,

de

met het

hem ,

Perzische Maleische

hetzelve geheel

P alpha

behooren , en

aan

fout

eigendun

al

maar

achterwe

wien

de

taal

is welke men hierin

Arabische

of

Perzische

dat men , voor Jäs wijs

heid en

‫عمر‬ gemeen in wezen , Hoe van hier

het leven , hier geschreven heeft JSI en joog; de Maleische

en we een

beleedigend ons

een

taal

kasteel of sterkte , werk

van

land onder vreemde

niet aangetoond

voorkomende

te

dien

woorden

vil

terwijl wat ,

uitgedrukt zijn door 941 , aard

voor

den

de si

maar

het

nadeel

al of

och en diz.

letterkundigen

Oostersche taaloefenaars wezen moet ,

worden ;

zoo zijn ,

deswege

roem

behoeft

ondervonden

door

LXXXV

INTRODUCTION.

depuis 1701 ,

l'ouvrage de BOWREY était devenu rare ,

pas de

meilleur

qui

fections

qui

trouvaient,

s'y

pùt

en conséquence ,

Elle fut,

puis , très -honnête

remplacer ,

le

jugea

on

il serait utile

d'en

et qu'il n'y en avait malgré

que ,

faire

imper

les

une nouvelle

édition .

entreprise ou encouragée par un libraire, mort de On lui avait suggéré , comme

homme , mais peu savant.

une amélioration , d'ajouter aux mots Malais , imprimés dans l'édition originale en

lettres Européennes ,

les

mêmes

très – judicieux ,

la

chose

effet

malheureusement

travail

ce

en

caractères

se formaient

l'idée

qu'ils

juste ,

c'est par pur

lettres

qui ne se

dans

‫ اكل‬et ‫; ومور‬

de

en

d'autres

dire

tandis

qui ne

l’Arabe ou

dans

där savoir

les mots

que

verra

combien

parmi

entre

struction ,

pour

les

les mains

est une

HOWISON

ceci doit

littérateurs

les

résulte

que les

termes

fort ou château ,

un

et mes

acquise qui

il

difficile

sont pas Persan

le

de

en

vie sont écrits

et

‫عمر‬

être , tile

quand

ceux

à

en

à

à cet alphabet , et

Quoiqu'il soit

procédé

ce

de

homme ' instruit

tout

langue ,

la

frappé ,

sera

l'absurdité

qu'on

tandis

Malai ;

employé

Persan ,

le « p

Arabe.

langue

la

quand ils ont rencontré

spécialement

appartiennent

dans

pas toute

sentir

faire

versés

ici

trouvent

l'alphabet

avec

avec

combinaisons capricieuses de

des

que

analogues

plus

connus pour appartenir au

mots

de

( comme par exemple

qui

lettres

les

tièrement omis

plupart ,

la

les

de sorte que ,

lieu

Au

rapport

aucun

n'ont

pour )

bien

pour

quelques - unes

dont

Mais

pour rendre

employé,

ont

ont paru

leur

qui

sons ;

des

hasard .

ce ne sont ,

Malai ,

en

confié à des personnes qui ignoraient la lan

fut

persannes

les lettres

mots ,

conseil

été convenablement exécutée .

avait

digènes et tels qu'on les trouve dans leurs écrits , ces

Malais :

au lieu de présenter les mots orthographiés à la manière des in

et qui ,

gue ,

si

mots

passe

employés

considération pour un

l'avant - propos comme

la

Orientaux

cet

d'une

de

Malai

en

écrits , !, sac,

sont

nuire à

desquels

communs

si

réputation

dans la

que

d'autres

Compagnie

ouvrage

peut

notre

pays ; des

Indes

plus grande importance.

homme respectable ,

et

qu'il

patrie s'est

mais

être mis

est

‫اد‬

inu

Il est

töö.

et

quoi ,,

‫ائ‬

pour

le mal et

pour

leur

in

Puisque Mr. désigné

dans

un homme d'esprit et un savant , dont la complaisance L 3

a mis

LXXXVI

I

N

I

. ID ING

E

door de beambten der 0. I. Comp., en anderen , in wier handen hetzelve ter hunner oefening

gesteld

HOWISON als

een

genoemd

wordt

was , is

van

achtenswaardig

als

een geleerd

en

staat

ve aantebieden , zoo heeft men

reden

naam in

om te

te

is ,

man ,

heeft gesteld

de wereld

en

Daar de Heer

in

het

voorberigt

wiens vriendelijke me

om het publiek deze proe

gelooven , dat hij niet het voor overgehaald is geworden

hij

laten verschijnen .

rough Sketch of part of an intended Essay towards ascertaining, de

ducing , elucidating , and correctly wee

bekend

deel aan het werk heeft gehad , hoewel

om het onder zijnen « A

man

verstandig

dehulp den waren uitgever in

naamste

vrij wat meer gewigt .

or Jahwee language ,

AW ) . ( SHAW

establishing the Rudiments of the

vulgarly

Prince of Wales

called

Island ,

the

Malay language .

1807 , 8vo .

Juh ,

Bij J.

s.

Indien de lezer niet reeds

voorloopig de waarde van dit zonderling werk uit den voorafgaanden titel heeft opgemaakt , gen .

mogen

» Men

hunne

letters

de volgende korte uittrekselen zijn oordeel helpen

heeft

algemeen beweerd , zegt de - Arabieren

van

de gronden te hebben om het neigd te gelooven , van

de

Maleijers

de onbetwistbare

van , Zijn

de

hebben oudheid

oud - Perzische

tels van komen ,

dat

hebben overgenomen :

tegendeel

Arabieren

Juh ,

te

en

Perzen

hun

mij , »

weesche taal,

Sanskritische

en

betoogen ;

Het is

ontleend . der

de schrijver ,

afgeleide

dat

de

Maleijers

geloof zeer goe

ik en

ben

daarom ge

tegenwoordig

zegt

vesti

hij

verder ,

in welke men woorden

schrift « uit

de wor voorge

vindt ,

dat de Maleijers waarschijnlijk afkomstig zijn van den stam van

een der

zonen van

Jafet , die

de derde

gevoelen omtrent het laatstgemelde werk

zoon

van

Noach

was. «

blijkt nagenoeg met het mijne

overeentekomen ( want wij allen

kunnen den

broeder zien ) , wanneer hij van

zeker woord spreekt , » dat door

en deszelfs naschrijver ,

Ja

splinter in

het oog

van

onzen

BOWREY

onder den naam van HOWISON , als een voornaam

1 woord

is

opgegeven .

in het bederven van

Het

is

echter

het oorspronkelijke

niet

in het

naschrijven ,

dat het ongelijk bestaat.

maar

wel

Den Heer

SHAW zelven zal niemand zijne aanspraak op oorspronkelijkheid betwisten . A

comparative

Vocabulary of the Barma , Maláyu and Thái

langua ges . »

1

LXXXVII

INTRODUCTION. a

mis

le

véritable Editeur en état

quoiqu'il ait bien voulu laisser n'est

pas lui

« A

qui

y a

la

wee or Jahwee SHAW ) . prononcé

sur

redevables

ouvrage

and

correctly

ce

le

de

of Wales

mérite

de

de

descendent

Island ,

cette

sous son nom , que

dont

ils

racines

singulière

se

et

les

de

le

la

de

Javan ,

l'ouvrage

que

aux

contraire ; qui

Persans l'un cet

mentionné

s.

Si le lecteur n'a pas déjà d'après

Arabes : et

le titre que

ont

emprunté

Plus

et

des

je pense

je crois ,

loin

langue Juh , wee ,

d'anciens dérivés

By J.

l'auteur , que les Malais sont

servent aujourd'hui. »

évidente de

de

suivans pourront aider à guider son

Persans ,

On voit , au reste ,

sujet

ce

of the Juh ,

language. »

production

alphabétiques

assurer

pour

probablement

de Noé. »

the Rudiments

1807 , 810.

les passages

caractères

Arabes

l'antiquité

trouve les

au

leurs

raisons

sont les

caractères

establishing

« On a généralement, prétendu , dit

bonnes

moi

cet

language , vulgarly called the Malay

Prince

jugement.

clus

paraître

il est à présumer ,

principale part,

nous venons de transcrire ,

que

publier cet essai ,

rough Sketch of part of an intended Essay towards ascertaining ,

ducing , elucidating ,

de

de

il

pour

moi ,

des Malais les dit :

« Je

con

dans laquelle on re

Sanscrits , que les

fils

avoir

Malais

de Japhet , troisième fils

auteur pensait à peu près comme en

dernier

lieu " ( car nous

voyons

tous la paille qui est dans l'oeil de notre prochain ), quand il parle d'un mot « désigné comme pronom

par

giaire , qui a pris le nom de

pier ,

mais

SHAW , on

« A

à

Mr. BOWREY hoWison . )

altérer son original , que

Vocabulary

son

copiste ,

Cependant, ce

consiste le démérite.

ne lui disputera certainement pas

comparative

et par

son

of the Barma ,

titre

à

le pla là co pas n'est

Quant à Mr. l'originalité.

Maláyu and

Thái lan gu

I

LXXXVIII ges . »

( Bij

C.

J.

de geleerde

1810 ,,

Serampore

M. D. )

LEYDEN

dit werk was , zoo als

G.

LEIDIN

N

schrijver

zelf

ons

Het

8vo. zegt ,

om

doel

van

ver

eene

gelijkende verzameling van woordenlijsten uit de talen van de Indo - Chinesche volkeren pen

en van de

stammen ,

vervaardigen ; tot

welke

die de einde

Oostersche eilanden bewonen ,

te hel

het noodig geoordeeld werd de Birman

sche en Maleische talen in hare eigene karakters , maar de Siamsche en Thái sche , van welke tot heden toe geene ters te drukken . dat

gedeelte der

strekt van

uitvoering ,

ten bewijze van

zijne

eer aan

hetwelk

zijne

kunde

oorspronkelijke

heden van

tekst

van

is

hen die

Dr.

in

onvermoeide nijverheid. of woordenlijsten

vragen , de

Het plan doet

staven gegoten zijn , in Romeinsche let

eenen

reiziger

eene

wel niet te

verwachten

meer eenvoudige terwijl aan val

zal

den

dag

den

zijn ,

dat

niet

eene

kant

dan

eene

dezelfde

ondervonden mengd , baar

zoodanig

heeft

bezocht.

bij

het

de

om

de

verkrijgen

geleiden .

Zij

alleen

bekwaam

zeer aan

van die ge

schijnen

bij

den

te vooronderstellen , dat

hij deze kennis ,

letteren

dan nog

het doel

zou eene

beantwoorden ;

van

het

land

dat

letter zal aanbieden .

hij

be

Met

op

het buiten twijfel voor den reiziger beter ,

te maken , door hem in staat te stellen om telkens ,

woorden

aanleert,

bladzijde gebruik

te van

in

dezen heb

alle ik

gedrukte

oorden , nog

dezelve

schrijven .

als men , sedert vele

gemaakt

Bij

strekken

de schrijfwijze

en onnutte

is

regt kunnen

boek , wanneer hij, gelijk meestal het ge

in

doode

wel als

woordenlijst worde voorzien , geschikt om hem zijne werk

hij nieuwe

woorden op

is

200

met

tevens

inlichting te

streken

bezat

het

gebruik ,

zaamheden gemakkelijker naarmate

die

is , en al

bedreven

derhalve tot het hij met

naar

kennis van

anderen

men zou

letteren ,

leggen , dan om het ware oogmerk

te

woorden verzameling even

zoekt , hem niet zigt

hen

volkomene

der

opgegeven , niet meer

den opsteller aan

wier bezigheden

vak

en

deel is gevallen ,

ten

zoo uitgewerkten aard , waarin

te bereiken , dat namelijk , van meerdere nen ,

LEYDEN

het

Maar

het beraamd hebben ,

eene

nevens

Ik heb de lijsten

met

de

oorspronkelijke

nuttigheid hiervan witte vakken

jaren , tot dat zelfde

welke

door

korte

lijst

reizigers gevoegd ,

einde kunnen

door

verkrijg worden

inhoudende

om trent

1

LXXXIX

INTRODUCTION.

faciliter

de

but

il

effet

cet

l’Orient ; et qu'à

et

Indo - Chinoises

des

comparés

tribus qui habitent les îles de

des

jugé

été

a

eu pour

a

on

de vocabulaires

série

Le savant

1810 , 8vo .

le composant

qu'en

apprend

compilation d'une

la

nations

des

langues

nous

ouvrage

de cet

auteur

D. ) Serampore ,

M.

LEYDEN

C.

( By J.

guages . »

convenable

d'imprimer et de

pu

blier , dans leurs caractères propres , les vocabulaires des langues Birmane et Malaie , tandis qu'on publierait en caractères Européens le vocabulaire mois ou neur

Thái , dont il n'existait pas alors de matrices .

Le plan fait hon

à ceux qui l'ont formé, et la manière dont a été exécutée la portion

tombée

en partage

au

Dr.

LEYDEN , est une preuve

de

ses talens

me philologue , ainsi que

de de son son infatigable infatigable activité activité ..

Mais ,

il

si

avec tant

est permis

de

douter

des

vocabulaires

qui ne présentent que le texte original paraître l'érudition de

l'éditeur qu'à

venable , le but qu'on s'était gnemens sur les langues au raient

du

dans ces

voyageur

présumer . ple ,

tre

une

en même tems , d'étude ,

seul , ne servent pas plutôt à

et

faire

moyen des

nommément d'acquérir personnes

De pareils vocabulaires

parfaite connaissance de

des

rensei

que leurs affaires amene

semblent exiger de

la part

l'écriture , ce qui n'est guère à

cette connaissance , un vocabulaire

plus sim

rédigé en langue familière , répondrait également au but ; tandis qu'au le

voyageur , comme

littérature du pays qu'il morte et dont il

sage ,

mots qu'il acquiert ,

ginaux :

c'est une

vocabulaires

en sur

mots

les plus

aussi

le la

des

imprimés avec

J'y joignais

livre

ne

qu'une

let

rapport de

l'u

lui présentera

mettant à portée même page

blancs ,

toutes

Sous

le

où

noter

de

se trouvent les termes ori

l'utilité ,

tels

successivement

qu'on

en

en faisant usage de trouve

pour

cela

les parties du globe accessibles aux voy

une petite

usités , pour être

connaît pas

sensible à le munir d'un vocabulaire propre

dont j'ai éprouvé

attention

depuis plusieurs années dans ageurs.

le

plus souvent , ne

tirer aucun parti.

avantage

opérations ,

il arrivera

visite ,

ne pourra

il y a donc un

à faciliter ses les

pays .

rédigés

com

atteindre , de la manière la plus con

proposé ,

Possédât - il même

contraire , si la

Sia

liste ,

contenant une cinquantaine des

remplie par ceux qui n'auraient pas le tems M

ou

1

XC

trent vijftig van

de

DI

Ι

Ε

Ι

Ν

meest bekende

woorden ,

N

G.

om aangewend te worden door

hen die zich , uit gebrek van tijd of lust , met een meer omstandig werk niet konden of wilden aanbelangt,

om

te gelooven ,

eenige

gedeelte

maanden ,

van

sproken worden .

dezen

welke

hij ,

heeft

tot

herstelling zijner gezondheid ,

doorgebragt ,

aan

om

te leeren .

de

Op

gewone

valt

daarentegen

staande men getracht heeft

deze

afwijking

van

niet

schrijven

Barnasche

door

en

kelijke spelling ding

de

volgende

Maleische gevolgd .

tot misvatting

algemeen

telijk

zelfs

in

bestemd voor

kunnen

spelling

van

aantemerken ,

veel

te

de

gewone

billijken :

zich

het

en

« In

geven ,

heeft

gebruik gemaakt ,

( door

beste wijze de

lijst

van

gebrui

de meest

men van

da

niettegen

echter , waar die spelling

aanlei

cene

minder

die veelal , meer dan

na ,

den

voorbeelden

in

sommige

handschriften

het immer opkomen , dus mag men

zal

meest

de pers en

gemeenzamen

om

tot

brief ,

handleiding

veel

van

nen , eene onnaauwkeurige spelling te verdedigen , door het

hij

de

der woorden is ingerigt , doch waarvan men ook ,

Maar bij wien

vragen ,

werk ,

te

uitzonderingen

aantreffen . »

tijd

in

zou die tijd naau

spreekwijzen

van

zinsnede

Op vele plaatsen

scheen

aangenomene

weinige

welken

woorden is , over het algemeen ,

andere , naar de uitspraak op

en

de spelling in Maleische letters

bewerkt )

Heer

gekozen :

te Poelo Pinang woonde , ge

Voor iemand , minder schrander dan hij,

gesprek

oordeel

nutte gemaakt tot het beoefenen der talen , die daar ge

toereikende geweest zijn

gelijksch

met

dat deze hem medegedeeld zijn geworden door

Oost - Indië

buitendien heeft ten

welijks

over het algemeen ,

RAFFLES , met wien de schrijver

durende dat

Wat het Maleisch gedeelte in dat Woordenboek

de woorden zijn er ,

ik heb reden den Heer

belasten .

minder in

anderen

zal

gerus

te

een die

zich

te beroepen op

gezag van sommige ongeletterde of zorgelooze schrijvers ?

Men geeſt lot

reden ling Maar

dat op ,

niet

men , door het inlasschen van letters , welke bij de echte spel

gebruikelijk

voor

1

welke

zijn ,

soort

van

de

uitspraak

menschen

meer zal dit

volledig heeft willen maken . kunnen dienen ?

Deskundige 1

Europeërs

en

inlandsche geleerden moeten

zulks , voor

het minst genomen ,

beuzelachtig vinden ; en zij , die met het schrift geheel en al onbekend zijn ,

ko men

хст

INTRODUCTION . ou la volonté de se livrer à un travail plus partie Malaie général , qu'ils

en

( du

Vocabulaire

de

la

comparé de Mr. LEY DEN ) les termes ,

en

sont judicieusement

lui ont

été communiqués

à Poulo Pinang ,

étendu .

Pour ce

quelque

qui

raison

est

choisis :

j'ai

de

présumer

par Mr.

RAFFLES , avec lequel il

résida

pendant le peu de mois qu'il voyagea dans cette partie des

Indes pour le rétablissement de sa santé , et qu'il employa à étudier sans relâche les langues

qu'on y parle , étude qui , pour

rait sufli tout

( qui n'est pas

de lui ) mérite ,

L'orthographe en

d'un autre

qu'on ait tâché de justifier cette

recte d'écrire, par le

déviation

s'est servi

conforme à nombre Mais

que cela

aurait pu

l'autre ,

je le

près ,

se

demande ,

trouve

mais

l'impression ,

pour

cela

sur

mais même l'autorité

cepen

est plus

quelques manuscrits. » mauvaise

un ouvrage didactique et destiné

dans l'épitre la plus quelques

de

et

qui néanmoins , à un petit

de prendre la défense d'une

orthographe , employée , je ne dis pas dans à

mots Barna

général

qui en

employée dans

s’avisera

des

donner lieu à des équivoques ,

prononciation

d'exceptions

manière la plus cor

Dans beaucoup de cas ,

moins commune ,

que

la

série

d'une orthographe

la

qui ,

de

censurée ,

on a adopté , généralement , l’or

est - il dit ,

thographe la plus usitée chez les indigènes . dant , où il était évident

caractères Malais

côté , d'être vivement

passage suivant : « Dans la

dans celle des mots Malais , y

on

au

au plus à acquérir la connaissance des locutions communes ,

appartenantes au dialecte le plus usité .

quoi

un esprit moins pénétrant ,

écrivains

familière ,

ignorans ou

en peu

se

fondant

soigneux ?

On allègue que c'est dans la vue de rendre la prononciation plus sonore , qu'on a

inséré des

devra - t - il langue ,

servir ?

et pour

au moins tres ,

lettres que la vraie orthographe n'admet pas .

apprennent méthode

les

superflu.

il ne peut

Pour

hommes

en être ici

coutumeraient

en

Européens instruits

Quant à

les premiers

pourrait

les

ceux

quelque

ont fait des progrès dans la

du pays

même ,

qui n'ont aucune

question .

rudimens

qui

de

sorte

Restent la être

ainsi à une manière d'écrire M 2

Mais à qui ceci

donc

langue rendue

cela

doit

paraître

connaissance des let uniquement ceux qui

écrite ,

et

applicable ;

auxquels

cetle

mais ils

s'ac

qu'ils auraient ensuite infiniment de

XCII

IN

men hier natuurlijk in

geene

kunnen

ginnen

gemaakt worden

te oefenen ;

aanleeren , dien zij wennen .

aanmerking .

de genen ,

ор

maar

G.

LEIDIN

op

die

Het zou

zoude zij

naderhand niet dan

alleen

toepasselijk

de geschrevene taal be

zich in

die

wijze

dus

eenen

trant van

spellen

met veel moeite zouden kunnen ont

Men stemt , wel is waar , gereedelijk toe , dat de spelling van

Maleisch

geenszins zoodanig vastgesteld is ,

het

dat men niet te dien opzigte eeni

ge vrijheid zoude mogen gebruiken ; maar evenwel zal de allerminst ervarene djoero - toelies het nimmer wagen om te schrijven blo voor who het 00g , ‫ناما‬ voor ‫ نام‬naam ,, ‫ بانا‬voor ‫ باف‬vader , ‫ منوسيا‬voor ‫ مانشي‬menschdom , ‫أنق داره‬ gemeene

dubbelzinnige

uitdrukking)

voor jl

ül

eene

maagd ,

do?

eerste

en

reken ik

mij

het

de de ,

voor ‫ امین‬dauw ,

‫ مليئي‬voor ‫مائي‬

belangrijke woord

meest

ook verpligt

te

in deze verzameling dat

opmerken ,

doen

aanbad , zijn geloof in

een

God

van

tàāla

allah

Hebreeuwen

zin ( figuurlijke

gebruik

gelijk

God ,

Maleijers meer gebruikelijk is )

en jou hõewa

( een woord van de

in

walls

de Opperheer.

Doch

woogi

with

dikwijls in eenen

is waar ,

spreekwijze ) voor God gebezigd , maar komt

tõehan

zamengestelde

onze

met

overeen

geheel

of in het

geven voor

allerhoogste

bij de

Het woord wagi tõehan wordt , wel

overdragtelijken

werelden ;

als

ontleend ) de ware Mahomedaansche benamingen zijn voor God

of Jehovah .

in deszelfs

de

eenig Opperwezen aan de Arabieren verschul

( zoo

digd is , en dat zij allah of

minus ,

de naam

hetwelk in vroeger tijden zijne wylgd dėwatā godheden of halve go

dit volk ,

sklaj aŭ

voorkomen

Iedereen weet , dat

oneigenaardig is overgebragt door het woord wat toehan .

den

voor

Aangaan

een paleis. ‫ بوهي‬schaim , , ‫اومبون‬

)(eene

uitdrukking

sekali - en

gileo

de

alam

Heer ,

Do

Heer van alle

de magtige

mahā - toehan

dit had men in een woordenboek

de

niet behooren

Heer , opte

de eigenlijke benaming der Godheid .

Wat nu mijne bevoegdheid tot

de

tegenwoordige onderneming aanbelangt

om , namelijk , zelf eene Maleische Spraakkunst en Woordenboek te vervaar digen , die

minder gebrekkig

gers in dit vak aan den dag spreken .

Gedurende

mijn

zijn dan het gene door is gebragt,

verblijf

op

hiervan

Sumatra ,

zal

in

vele

mijner

ik zoo eenen

kort

zeer

voorgan mogelijk

jeugdigen leef

INTRODUCTION .

de peine à

désapprendre.

thographe Malaie cune latitude

à

est

cet

Il est clair ,

loin

XCIII

et généralement reconnu ,

que

l'or

d'être fixée au point qu'on n'osât se permettre au

égard ; cependant

le moins expert des

djouro - toulis

ne

s'avisera pas d'écrire ‫ ماتا‬pour ‫ مات‬l'oil ,, ‫ ناما‬pour ‫ نام‬nom , ‫ باتا‬pour ‫ بات‬-pe

Te ,, ‫منوسيا‬ ‫دار‬

pour

‫ انق‬une vierge ,, ‫بویه‬ un

‫مالكي‬

palais .

genre humain ,, ‫داره‬

le

‫مانشي‬

pour

Je crois

‫ بوهي‬écume,, ‫ اومبون‬pour. ‫ امبن‬la rosee ,

devoir

vocabulaire, et le plus important , du par les

wegje tõūhan .

sigue

dêwāta

On

ou

‫() ابق‬equivoque vulgaire )) pour

sait

aussi

remarquer

que le

‫ مليئي‬pour

premier mot

du

le nom de Dieu , y est improprement ren

que ces peuples ,

demi- dieux ,

sont

qui adoraient anciennement

redevables

aux

Arabes

de

leur

croyance en un scul Être-Suprême , et que as allah ou (plus ordinairement chez les

Malais )

sklaj

aŭ

allah tàāla Dieu très - haut ,

l'Hébreu ) sont les termes du hovah .

alle

notre

pour Dieu ; mais ce terme

expression

weltw

Maître

tõūhan

de

le

Seigneur ,

sekali - en

l'univers ,

substituer au

nom

Quant aux titres Grammaire et un

de

j'en

séjour à

qui

qui

équivaut précisément ,

Mais on

Seigneur Seigneur

le

dans

comme

le

mot

dans

tous tous

de de

composé

n'aurait pas dù ,

appartient essentiellement à

dans l'usage , la

les

wagilo

phrase

woogie

mondes

le

mahā - tõūhan

dans un

vocabulaire ,

la Divinité ,

m'autorisent moi – même à essayer de donner ici une

Dictionnaire de la langue Malaie , moins imparfaits que la

plupart de ce qui a rière ,

( emprunté

consacrés à désigner Dieu ou Je

Dominus ,

ālam

bien

ou

le Seigneur tout - puissant. le

hõua

Il est vrai que souvent on emploie le mot degi tõūhan figurément ( par

métonymie ) à

Mahometan ,

et ‫هو‬

parlerai

Sumatra ,

été

publié par

aussi dans

ceux qui m'ont précédé dans

succinctement un

qu'il

sera

possible .

âge très - jeune encore , je M 3

cette

car

Pendant mon

me suis appliqué à l'étu

!

leeftijd , heb ik mij , gen noodig ding van

is , op het aanleeren der taal toegelegd ,

eenen

ouderen broeder die

maakt had , alhoewel hij

heid

te brengen.

om

met

de

eigen ; doch eerst

eenige

door

inlanders

verkreeg

den dood

ik

omtegaan ,

de beoefening

bij een

bemoeijingen en

te brengen .

ernstige

en

vorderingen

eene

Deze

taal

de ge

mij

gemakkelijk

hunnen

briefstijl

die

derzelver

deelen

der taal ,

( hoe

grootte toegenomen

onvolkomen ook )

geboden , wier pligtsbetrekkingen gewesten

deze mijne elk dezer

hen

lang

roepen ,

van

een

en , wat zaak en vorm

verbeterd geworden , als zij dien genen worden aan

tot de grenzen van het Britsch gebied en

die

het best berekend

werken te beoordeelen en zal ik

voortgang te

en zijn eindelijk ,

voor het publiek verschijnen , maar bijzonder

zoodanig

tegen

hebben , onder eene menigte an

thans

Tot

de

vervaardigen van de beide

betreft ,

nut van

in

genoegzame

maakte

beide

len .

aan mij en aan

der Maleische letterkunde toeteleggen

bezigheden ,

voudige beginselen , zoo verre in

Oostersche

lei

gewonnen door mijne meerdere vorderingen in de

kennis van de meer verhevene

de

zulks onder de

na mijne terugkomst in Engeland , op het einde van 1799 ,

hebben opgehouden , allengs

in

en

de gewoonte niet had om zijne waarnemingen ten

geregelde bouwstoffen voor het

woordige werken dere

( lang

zelf buitengemeene

Daardoor

heb ik begonnen mij op en

G.

N

I

D

I

cenigermate meer dan het doorgaans voor alle vreemdelin

wereld ontnomen (*) ) ,

papiere

E

L

N

I

XCIV

zijn

om het

zelven het onvolledige intevul

met Horatius zeggen :

Si quid novisti rectiùs istis , Candidus imperti ; si non , his utere mecum .

(*) De Heer JOHN MARSDEN stierf te Londen op

den

13

April

1786 ,

naauwelijks

veertig jaren oud zijnde,

1

1

XCV

INTRODUCTION .

l'étude

de

la

langue

solument nécessaire d'un

frère

plus

du

pays

pour

tous

avec les

un

étrangers ;

âgé que moi ( et enlevé

tendresse fraternelle (*) ) ,

peu

plus

de

aidé

en

soin qu'il cela

depuis longtems

qui avait lui -même fait

des

par

n'est

les

ab

conseils

au monde et à la

progrès extraordinai

res dans cette langue, quoiqu'il n'eût pas coutume de mettre par écrit les fruits de ses recherches.

A la faveur de cet avantage , j'appris assez de

langue

la

pour converser facilement avec les indigènes et pour me mettre au fait de correspondance vers la fin de

épistolaire ;

1799 ,

rieuses ,

qui

en

ce

ne fut

qu'à

que je me livrai à l'étude

commençai à rassembler deux ouvrages.

mais

des

A travers ont trop

des progrès à mesure

matériaux

une

de

leur littérature , et que

d'affaires

retardé

et des

l'exécution ,

que j'avançais moi – même

partie supérieure de la

Angleterre , je

réguliers pour la composition de ces

multitude

longtems

mon retour en

leur

occupations

mon

sé

travail a fait

dans la connaissance de

langue ; et , de simple ébauche qu'il était d'abord ,

la cet

ouvrage , progressivement augmenté , et amélioré tant à l'égard du fond que de la forme,

est devenu

( quoique

l'offre

maintenant

au public ,

qu'on appelés

par

devoir

et plus

aux limites orientales

mieux à portée d'apprécier l'utilité lui manque . Horace :

assurément

C'est en

de

m'adressant à

Si

de

mon eux

bien loin d'être parfait ) tel particulièrement à ceux

l'empire Britannique , travail

et

spécialement ,

de

suppléer

que

je

qui ,

sont ce

dirai

le

qui avec

quid novisti rectiùs istis ,

Candidus imperti ; si non , his utere mecum.

(*) Mr. JOHN MARSDEN l'âge de quarante ans.

décéda à Londres le 13 Avril 1786 , ayant à peine

atteint

Ꮩ

0

0

Ꭱ

Ᏼ

V AN

V

Ꮲ

E

Ꭱ

R

Ꭱ

T

E

Ꭺ

Ꭰ

Ꭱ

I

G

T

DEN

A

F

Ꭰ

Ꭲ

Ꭼ

U

L

E

A

R.

C

Ꭼ

U

C

T

E

U

Ꭱ.

V

O

O

R

B

V A N

V

E

R

T

E

R

I

G

T

D EN

A

L

E

R.

-70

Dat het voor allen , die zich , in welke betrekking ook , naar de sche bezittingen in

Oost - Indië willen

begeven ,

vooraf eenige kennis der Maleische taal verkrijgen , van verkeerde gronden

gebruiken

leggen ,

zal

wel

in

het spreken

niemand in

en

van veel belang

Nederland is

dat zij

en bovenal , ter vermijding

schrijven ,

goede theoretische

twijfel trekken , wanneer men in aan

merking neemt , dat zij dadelijk bij hunne komst aldaar die taal zullen noodig hebben , en dat eenmaal del zijn

om

aangenomene vaste grondbeginselen het zekerste mid

in de beoefening van

elke

kunst of wetenschap ,

spoedig en

op

cene geregelde wijze , groote vorderingen te maken .

Ter gemakkelijke bereiking

van dat nuttige doel waren echter , tot nu toe ,

geene genoegzame hulpmiddelen voorhanden , het ontbrak in het bijzonder aan eene geschikte Spraakkunst en

een volledig Woordenboek , ten

gebruike

van

Nederlanders ingerigt. Er zijn , wel is waar , vele verdienstelijke mannen onder onze landgenooten geweest , die in de beoefening

der Maleische letterkunde hebben

uitgemunt ,

en die tevens getracht hebben

de vruchten van hunnen geleerden arbeid ten al

Ꮲ

Ꭱ

E

F

A

C

Ꭼ

DU

T

Ceux des

DUC

rendent dans les colonies

se

Pays - Bas possède aux

tions

qu'ils sont arrivée

leur par

qui

RA

conséquent

avant

leur

tout genre

appelés

dans le

y

cas de

remplir ,

devoir

l'Europe .

de

de science

l'apprentissage

d'une sage

ni

fonc

immédiatement

après

au

moins

les

élémens

d'ailleurs que ,

raisonnée

dès

si

en

des principes est

sûrs et rapides , c'est particulièrement

qu'il importe

de se

prémunir , au moyen

les abus d'une pratique erronnée. nous

par rapport à la langue

une

soyent les

que

de la langue Malaie ; il est

n'ignore

connaissance

les ressources nécessaires

atteindre ce but n'existât

des langues

théorie , contre

Cependant

trouvent

usage

faire

indispensable pour y faire des progrès dans

se

Personne

et d'art une

R.

et les établissemens que le royaume

de leur intérêt d'en apprendre

départ

U

Orientales , quelles

Indes

à

TE

Grammaire convenable ,

manquaient aujourd'hui pour

Malaie ; on regrettait

surtout

qu'il

ni un Dictionnaire assez complet

pour en faciliter l'étude aux sujets du royaume des Pays - Bas. A la

vérité , ce

pays

peut

se glorifier

d'hommes instruits et laborieux , naissance du langage

d'avoir produit un

grand nombre

qui ont particulièrement excellé

et de la littérature * 2

dans la con

du peuple Malai , et qui ont aussi Vou

VOORBERIGT

IV

VAN

DEN

VERTALER .

algemeenen nutte te doen strekken ( * ) ; maar , ongelukkig , heeft een groot aan tal hunner nagelatene werken ongedrukt moeten blijven , terwijl andere als het ware verouderd

en , wat

den

leertrant betreft ,

voor

de

behoefte des

tegen

woordigen tijds minder berekend zijn. Tot de meest nuttige , in het Nederduitsch opgestelde, leerboeken der Ma leische taal behooren in het bijzonder G. het jaar 1736 te Amsterdam gedrukt

H.

WERNDLY's

( + ) , waarvan

Spraakkunst , in

de Heer MARSDEN , in

zijne Inleiding , met welverdienden lof gewag maakt ; en een te Batavia berus tend en

uit

den boedel

landschrift , bevattende hetwelke voorloopig kan

van

wijlen

den Predikant

zoMERDIJK

afkomstig

een Woordenboek , tot geene geringe aanprijzing van gezegd worden ,

dat het nog uitvoeriger is dan het

Maleisch en Engelsch Woordenboek door den Heer MARSDEN vervaardigd. Maar juist

om deze uitvoerigheid , omdat men er de onderscheidene beteeke

nissen van elk woord door aanhalingen

uit

de beste oorkonden

vindt en men niets van zulk een kostbaar werk er nog

een geruime tijd moeten verloopen voor dat het in

schijnen ,

te meer ,

aangezien

niet voor echt wil

het licht kan ver

de daarbij vermelde schrijvers

voorste letters hunner namen zijn

aangewezen

wil laten verloren gaan , zal

alleen

door de

aangeduid , en men echter die aanhalingen

doen gelden , voor

en

aleer men in

hunne oorspronkelijke werken te vergelijken .

staat is dezelve

Tot dat einde heeft dan

met

ook de

Hooge Regering van Indië het voornoemde handschriſt gesteld in handen eener Commissie

( 0 ) , welke met

het onderzoek van

al hetgene

daarop betrekking heeft

( * ) Aangaande eenige der oorspronkelijk in het Nederduitsch geschrevene werken over de Maleische taal , voor zoo verre zij door den druk bekend zijn gemaakt , leze men onder an deren hetgene de Heer MARSDEN daarvan zegt in zijne Inleiding tot deze Spraakkunst , waarin men , voor het overige , zeer belangrijke zaken omtrent het wezen en de geschiedenis dier taal zal aantreffen . ( + ) Van WERNDLY's Spraakkunst is onlangs te Batavia een nieuwe , eenigzins omge werkte , druk vervaardigd geworden , waaraan ik , wat de verdeeling der onderwerpen en de inrigting betreft, eenig deel heb gehad , doch waarvan de voornaamste bearbeider is de Heer CH . VAN ANGELBEEK , iemand , van wien gerustelijk kan gezegd worden , dat hij een der kundigste taaloefenaars is , bij de Hooge Regering onzer Oost - Indische bezittingen bekend. (S ) Als leden dezer Commissie zijn met mij benoemd de H. H. Predikant LENTING , welke de Maleische taal volkomen kent , en A. KOEK , Secunde te Malakka , die welligt in het

PRÉFACE

DU

TRADUCTEUR .

voulu faire servir leurs lumières et le fruit de leurs veilles rale ( * ) ; mais parmi leurs ont dù rester inédites ,

productions

littéraires

V

à l'utilité

géné

il s'en trouve beaucoup qui

tandis que d'autres , devenues pour

ainsi dire

suran

nées , ont cessé de pouvoir être adaptées aux méthodes actuelles d'enseignement. Parmi les ouvrages didactiques sur la langue Malaie , qui sont sortis de la plume d'écrivains Hollandais , se distinguent surtout la Grammaire de WERNDLY M.

( † ) , imprimée

MARSDEN

dans

son

à Amsterdam

Introduction ; et

venant de la succession de M. Batavia .

en

1736 et

H.

citée avec éloge par

un Dictionnaire

ZOMER DIJK ,

G.

manuscrit , pro

ci – devant Ministre du culte à

C'est déjà beaucoup dire à la louange de ce dernier ouvrage , que

d'annoncer qu'il est encore plus complet que le Dictionnaire Malai et Anglais de M.

MARSDEN .

Chaque mot y est présenté

sous toutes

ses

acceptions

connues , justifiées par des exemples que tout fait présumer avoir été emprun tés des meilleurs

écrivains ; mais

comme

on ne veut rien laisser perdre de

cette compilation précieuse , il devra probablement s'écouler considérable

avant de pouvoir la livrer à

l'impression ,

encore

un tems

d'autant plus

qu'il

importe de vérifier sur les originaux les nombreuses citations qu'elle renferme, tandis que les noms des auteurs n'y sont désignés que par leurs lettres initia

les .

Aussi le Gouvernement Général des Indes a - t - il nommé une Commis

sion

( 5) ,

chargée de faire toutes

les recherches relatives

à

cet objet

et de

procéder ensuite à la publication de cet important ouyrage . En

( * ) M. MARSDEN donne dans son Introduction une liste raisonnée de quelques – uns des ouvrages imprimés sur la langue Malaie , dont on est originairement redevable à des écrivains Hollandais. Au reste , cette Introduction mérite d'autant plus d'être lue toute entière , qu'elle contient des observations très - intéressantes sur le génie et l'histoire de cette langue. ( + ) Cette Grammaire vient d'être réimprimée à Batavia sous une forme un peu rajeunie. Je n'ai pris part à cette nouvelle édition que pour ce qui concerne la forme didactique et l'ordre des matières ; à cela prés , tout le mérite de la rédaction est dû à M. CH. VAN ANGELBEEK , qui peut être cité comme un des grammairiens les plus instruits parmi les employés du gouvernement des Indes Orientales. ( S ) J'ai pour collaborateurs dans cette Commission M. M , LENTING , Pasteur, qui con naît à fond le Malai, et A. KOEK , chargé des fonctions de Second à Malacca. * 3

A la vérité , son

4

VOORBERIGT

VI

VAN

DEN

VERTAL ER .

heeft en verder , na volbragten arbeid , met de uitgave van dat werk belast is : Daar het intusschen noodig was in de behoefte van geschikte leerboeken te voorzien , en de Spraakkunst en het Woordenboek door den Heer MARSDEN in het Engelsch uitgegeven met het grootste regt als zoodanig kunnen worden beschouwd , zoo ben ik op het denkbeeld gekomen arbeid der

Commissie en

over te zetten , niet alleen taal ,

tot bijzonder

welke zich nog landstaal

niet

in afwachting van eigene oorspronkelijke werken , in

gemak in

de Nederlandsche , maar ook

van

staat

zoodanige

mijner

in

zuidelijke

hebben kunnen stellen

eene voor hen geheel vreemde spraak te

waarts , die ik ,

om dezelve, staande den

om

de Fransche landgenooten ,

door middel onzer

leeren .

Eene reis her

op het einde van 1821 , tot herstel mijner gezondheid , heb

moeten doen , verschafte mij gelegenheid om met het ten uitvoer brengen van die onderneming dadelijk een begin te maken . Kort voor mijn vertrek van Batavia had de Gouverneur -Generaal van Neêr landsch Indië , Baron

VAN

DER

CAPELLEN ,

die zich , gelijk door ' s Ko

nings Commissarissen - Generaal reeds terstond na de weder in bezit neming onzer kolonien in 1816 begonnen was , steeds beijvert om de beoefening der talen en het onderzoek der zeden , gewoonten en geschiedenis der Oost - Indi sche volken te bevorderen , goedgevonden mij eenen last bij den Minister voor het publiek onderwijs , de nationale nijverheid en de kolonien op te dragen , strekkende ken in het

in het bijzonder om de medewerking Zijner Excellentie te verzoe beramen van

der genoemde talen

de meest geschikte middelen , waardoor de kennis

meer en meer

onder de Nederlanders verspreid

konde

worden , Bij het volbrengen van dien last heb ik dan ook ,

onder vele blijken van des Mi

het vloeijend spreken dier taal zijns gelijken onder de Europeanen niet heeft, doch , uit hoofde van zijne gevorderde jaren en zwakke gezondheid , zich heeft moeten verschoonen van te Batavia dadelijk deel aan dien arbeid te komen nemen. De Heer LENTING en ik hebben hem echter veel te danken , onder andere , voor het bezorgen van een aantal boe ken en geschriften , tot ons gezamenlijk onderzoek betrekkelijk ; terwijl de Heer VAN AN GELBEEK , in hoedanigheid van Secretaris aan de Commissie toegevoegd , ons door zijnen getrouwen bijstand tot wezenlijk nul strekt.

PRÉ FACE

DU

En attendant le résultat du travail

TRA DUCT EUR .

VII

de cette Commission , il était cependant

nécessaire de pourvoir au besoin pressant d'ouvrages didactiques ; et c'est cette considération , jointe au mérite reconnu de la Grammaire et du Dictionnaire de M.

MARSDEN , qui

mes compatriotes ,

m'a fait résoudre à tâcher

de les mettre à la portée de

en traduisant le texte Anglais ,

non - seulement en Hollan

dais , mais aussi en Français , pour la plus grande commodité des habitans de la

partie méridionale du royaume ,

langue nationale

au point

de

qui ne sont pas familiarisés avec notre

pouvoir l’employer

comme intermédiaire dans

l'étude d'un autre idiome qui leur est complétement étranger.

Un voyage aux

Pays - Bas , que j'ai dû faire en 1821 pour le rétablissement de ma santé , m'a fourni l'occasion de commencer l'exécution de ce projet.

A mon départ de Batavia ,

M. le Baron VAN DER

CAPELLEN ,

Gouver

neur -Général des Indes Orientales , qui, à l'instar de ce qui avait déjà tenté

avec

succès par

les

Commissaires - Généraux

après la reprise de possession de nos colonies ,

du

élé

Roi immédiatement

saisit avec empressement toutes

les occasions d'encourager l'étude des langues , des moeurs et de l'histoire des peuples

orientaux ,

voulut bien me charger d'une mission auprès du Ministre

de l'instruction publique , de l'industrie nationale et des colonies , ticulièrement pour but plus propres à

d'inviter S. Exc . à concerter avec lui

répandre la

ayant par

les moyens les

connaissance de ces langues parmi

les sujets du

royaume.

Entre autres marques

du vif désir

qu'il avait de seconder les vues patrioti

ques son âge avancé et la faiblesse de sa santé ne lui ont pas permis de se rendre à Batavia pour prendre en personne part à ce travail; mais en revanche il se plait à procurer aux deux autres membres de la Commission une multitude d'ouvrages et de documens très - propres à seconder leurs perquisitions. Enfin , M. VAN ANGELBEEK , nommé Secrétaire de la même Commission , lui rend des services essentiels par ses connaissances , son exactitude et son assiduité.

VOORBERIGT

VIII

VAN

DEN

VERTALER .

Ministers bereidwilligheid om , tot bereiking van dat vaderlandsche doel , het zijne

toe te brengen ,

de meest

vereerende

aanmoediging

mogen ondervinden , niet alleen om met mijne begonnen maar ook om andere , heden ,

met

waarvan straks

datzelfde

nader

zal

en dadelijke hulp

taak voort te gaan ,

doel in verband staande ,

gesproken worden ,

te

werkzaam

ondernemen en

te

volvoeren . Zoodanig is de oorsprong waarvan het

en de bedoeling

dezer

tweetalige overzetting ,

ik thans mijnen landgenooten het belangrijkste

andere ,

namelijk

deel aanbied , terwijl

de vertaling van het Woordenboek ,

reeds verre ge

vorderd is . Of het mij gelukt zij den schrijver , in overal getrouwelijk na te volgen en

de overzetting

zijner Spraakkunst ,

zijne denkbeelden , zoo veel de aard der

zaak medebrengt, duidelijk voor te dragen , mogen deskundigen beslissen . Aan geleerde taaloefenaars voegt het insgelijks om over de innerlijke waarde van het oorspronkelijke werk in alle deszelfs bijzonderheden uitspraak te doen . Dit alleen meen ik er van te mogen zeggen , dat de loffelijke getuigenis , welke

MARSDEN

van

WERNDLY

( wiens werk

zijnen arbeid heeft leeren kennen )

aflegt,

hij

eerst

na het volbrengen van

in eene zeer ruime maat op hemzel

ven toepasselijk is ; terwijl het hem daarenboven is gelukt de regelen van deze taal , welke zoo zeer van

alle Europische spraken afwijkt, op eene aangename

en bevattelijke wijze voor te dragen .

Tot staying van dit gezegde , zij het mij

vergund slechts het volgende voorbeeld aan te halen : een mijner vrienden , de Heer SALOMON DEDEL ,

die in het najaar van 1823 naar Indië vertrokken

is en te voren getracht had eenige kennis der aldaar te verkrijgen , heeft het door middel van denboek

meest gebruikelijke taal

MARSDEN's Spraakkunst en Woor

alleen , en zonder eenige mondelinge

hulp of andere leiding , in den

tijd van weinige maanden zoo ver gebragt , dat hij , bij zijne komst in Indië , slechts eenige oefening in het

lezen van onderscheidene handschriften zal be

hoeven , om in staat te zijn allerlei Maleische stukken duidelijk te verstaan . De lezers , welke zich de moeite willen geven van de Spraakkunst door den met die van WERNDLY te vergelijken , zullen

aan

1

Heer MARS DEN vervaardigd

DU

PRÉ FACE

ques du Gouverneur - Général,

A DUCT EUR .

T R

le Ministre a

IX

daigné m'encourager d'une ma

nière efficace , non - seulement à poursuivre la tâche que je venais de commen cer , mais encore à réaliser

d'autres projets relatifs à ma mission et dont il

sera parlé ci - après ,

Tels sont le but maintenant

et l'origine de la traduction en deux langues , dont j'offre

la partie essentielle

tenant le Dictionnaire ,

Le lecteur instruit duction de sa

au

public ,

est déjà fort

Grammaire ,

il a

la

Grammaire

su exposer d'une

d'une langue

MON

DEDEL ,

j'ai

manière

s'est

qui

que

intéressante

aussi

connus

pour

son départ

M.

rendre

sa

sienne , et

lecteurs

qui

de mes amis , M.

les Indes vers

SALO

la fin de de

1823 :

la langue

allait visiter , il est parvenu , avec Dictionnaire de

sortes

seront

qu'en outre

même

MÅRSDEN ,

de

sans

de tels progrès dans n'aura besoin

différentes écritures , pour

aisément toutes

dont il

Je peux

l'espace de quelques mois , qu'à son arrivée à Batavia il

lire et de comprendre

mérite

règles

autre guide quelconque , à faire

de se familiariser un peu avec les

Je

qu'intelligible les

quelque connaissance

qu'il

profession

de

MARSDEN

en Europe.

l'exemple d'un

embarqué

' avant

maître et sans aucun

les

la tra

tous ses détails.

dans

achevé la

avoir

seul secours de la Grammaire et du

Ceux d'entre

réussi à

fait de WERNDLY ,

l'éloge qu'il

la plus répandue dans les contrées le

à paraître.

l'auteur dans

grammairiens

aux

de mon côté

qu'après

cette assertion

désireux d'acquérir

point

de l'apprécier

si différente des idiomes

citer à l'appui de

quel

c'est

l'original ,

de

cependant pouvoir affirmer

connu

ne tardera pas

et

con

de clarté dont le sujet est susceptible.

mérite

lui - même en très - grande partie n'a

avancée

et jusqu'à

qu'appartient pareillement le droit crois

que l'autre partie ,

tandis

décidera si j'ai fidélement suivi

pensée avec le degré Quant

au

que

être en état de

pièces rédigées

en Malai.

curieux de comparer l'ouvrage

de

MARSDEN avec celui de WERNDLY , ne tarderont pas à s'appercevoir que ** ces

VOORBERIGT

VAN

DEN

VERTALER .

aanstonds , in de wijze van sommige taalkundige punten te beschouwen en voor te dragen , eenig verschil tusschen de beide schrijvers gewaar worden .

Dan ,

behalve dat zulks zich meestal tot bijzondere onderwerpen bepaalt , maar niet tot het wezenlijke der zaak uitstrekt, zoo geloof ik , dat , gelijk variis modis bene fit , de gronden

der taal even zoo goed van den eenen als van den ande

ren kunnen geleerd worden , en dat juist het onderscheid in de wijze , waarop zij die enkele punten beschouwen en behandelen , zeer geschikt is om veel licht over het onderwerp in het algemeen te verspreiden .

Eene geheele vergelijking van de twee -werken behoort niet tot mijn tegen woordig oogmerk ; tot opheldering , echter , kunnen derheden

de twee volgende bijzon

dienen : het voorvoegsel »

De eerste betreft

di, hetwelk , bij

een werkwoord

plaatst zijnde , door den Heer MARS DEN dan eens ( zie bladz. 118 der Ne derduitsche vertaling ) aangemerkt,

enkel als een teeken van den onvolmaakt verledenen tijd

dan wederom

(bladz.

144 )

als

een

onbepaald voorvoegsel , tot

het uitdrukken van velerlei betrekkingen en omstandigheden , opgegeven wordt ; terwijl WERNDLY ( bladz . 69 zijner Maleische Spraakkunst) hetzelfde voor voegsel

in alle gevallen

lijdenden vorm dig ,

met ji ter

doet voorkomen .

natuurlijk en

gelijk stelt

Deze

en als

een teeken van den

laatste stelling schijnt mij

algemeen toepasselijk

te zijn.

toe eenvou

Nimmer althans ( op ééne

uitzondering na , waarvan straks nader ) is mij eenige zinsnede voorgekomen , waarin een werkwoord , van het voorteeken J di vergezeld , niet gemakkelijk door den lijdenden vorm kon uitgelegd worden .

De zoo even gemelde uitzondering bepaalt zich

tot de

uitdrukking was

jang di per- toean , welke naar WERNDLY's algemeenen regel, het lijden de deelwoord van wang per-tőean , regeren , zoude moeten voorstellen , en echter in eenen der voornaamste Maleische Staten , niet voor dengenen wordt,

maar

voor den

regeerder ,

den vorst ,

die geregeerd

den oppergebieder gebezigd

wordt : eene afwijking dus bijna gelijk aan hetgene met ons zelfstandig naam

woord

PRÉFACE

D U

TRADUCTEUR .

ΧΙ

ces deux grammairiens diffèrent quelquefois l'un de l'autre quant à la et de développer

de présenter

questions

certaines

grammaticales ;

manière mais ils

verront en même tems que cette différence existe uniquement par rapport à quelques points particuliers , et qu'elle ne touche nullement le fond de l'objet . On

sait

qu'il

d'ailleurs

des routes diverses , naître

à

et

est

d'arriver

souvent possible

je pense

même but par

sûrement à

aussi

parviendra

qu'on

au

fond les règles de la langue en prenant pour guide l'un

de ces deux auteurs. considérer et

Je regarde même la différence

con

ou l'autre

leur manière de

dans

de traiter ces points particuliers de la grammaire , comme très

propre à répandre du jour

sur la matière

en général.

Il n'entre pas dans mon plan d'établir ici un parallèle complet entre les deux méthodes dont il

s'agit ; je me bornerai simplement à citer deux exem

ples de la différence dont il vient d'être parlé : Le premier concerne l'usage de la particule s di , que M. sidère , étant suivie d'un verbe , tantôt ( page 119

MARSDEN con

de la traduction Française )

comme une simple marque de l'aoriste , tantôt ( page 144 ) eule indéfinie ,

comme une parti

servant à indiquer diverses espèces de rapports et de circon

stances du discours ; au lieu que suivant WERNDLY cette même particule , ainsi que ni ter , dénote dans tous les cas la voix passive . me paraît simple , naturel et d'une ( à une seule exception près, une phrase

rendu par la

Cette

voix

exception

application générale .

dont il sera

dans laquelle le verbe ,

parlé

Jamais du moins

tout à l'heure )

je n'ai

lu

précédé de s di , ne pût être facilement

passive.

se rapporte à la seule

-touan , qui , suivant la règle générale le participe passif

Ce dernier système

du verbe

worn

expression wits

iang

di per

de WERNDLY , devrait représenter

per - touan ,

gouverner ,

et

qui néanmoins

s'emploie dans une des principales contrées Malaies pour désigner , pon celu qui

est gouverné ,

mais

le

gouvernant même ,

déviation qu'on pourrait comparer à ce ** 2

le prince ,

qui a lieu

le chef suprême :

dans la

langue

Hollan dai

XII

VOORBERIGT

VAN

DEN

VERTALER .

woord bediende plaals heeft, hetwelk , van het lijdende deelwoord bediend afgeleid zijnde , den bediend wordenden persoon zoude moeten beteekenen , en echter ,

volgens het taalgebruik ,

eenen

dienaar of dienstwaarnemenden per

soon te kennen geeft. de , naar mijn inzien ,

De andere hierboven bedoelde bijzonderheid betreft

stelling van den Heer

zeer schoone en op het eigenaardige der taal gegronde MARSDEN

( te vinden op bladz.

52

dezer vertaling ) ,

volgens welke ieder

en op zichzelve genomen ,

zelfstandig naamwoord , in zijnen eenvoudigen staat

Door

eerder een meervoudig dan een enkelvoudig getal schijnt aan te duiden .

het aannemen dezer stelling , welke nogtans door den zedigen schrijver als een louter vermoeden wordt opgegeven , vervalt dan beeld ,

dat de verdubbeling van het woord

ook te eenemaal het

altijd

denk

het teeken eener veelheid

zoude zijn : een indedaad verkeerd denkbeeld , vermits deze verdubbeling niet alleen bij zelfstandige naamwoorden , maar ook dikwijls bij werkwoorden plaats heeft en geheel iets anders dan een bloot meervoudig getal te kennen geeſt.

Dat , gelijk reeds vermeld is , vele belangrijke en oorspronkelijk in het Ne derduitsch geschrevene werken over de Maleische taal en letterkunde niet door den druk bekend zijn gemaakt , was voornamelijk

daaraan toe te schrijven ,

dat de Maleische boekdrukkerij , welke te Batavia bestaat , slechts middelmatig ingerigt en van het noodige voorzien was .

Doch eerlang zal dit gebrek wor

den verholpen , daar Zijne Excellentie de Minister heeft om al hetgene tot lettergieterij

FALCK mij nu gemagtigd

eene volledige boekdrukkerij vereischt wordt , bij de

van de Heeren

EnSCHE DÉ te Haarlem

in gereedheid te doen

brengen .

Niet minder aangenaam zal het voor zijn te vernemen , eener drukkerij

de beoefenaars der Oostersche talen

dat ook eerlang ter zelfde lettergieterij met het vervaardigen

in de Javaansche taal

een aanvang zal gemaakt worden .

Ik

had , tot dat einde , een volkomen stel zeer naauwkeurig en fraai geschrevene letters ,

door eenen

allerkundigsten Europeaan

schikt, uit Indië medegebragt , en betreurde

in behoorlijke

slechts

de

orde

gerang

afwezigheid van den uits

DU

PRÉFACE

daise

avec

bediend ,

le

substantif bediende ,

devrait

l'usage général,

signifier

TRADUCTEUR .

qui ,

la personne

s'applique uniquement

étant

servie ,

dérivé et

XIII

du

qui

participe

cependant,

passif suivant

au serviteur , à la personne chargée

de remplir quelque fonction servile. L'autre des

exemple de divergence entre les deux auteurs concerne

substantifs.

Suivant M.

MARSDEN , qui

n'énoncer cette opinion que comme Française ) , le substantif,

cependant

a

le nombre

la modestie de

une hypothèse

( pag . 53 de la traduction

dans son état naturel

et lorsqu'il n'est accom

pagné d'aucune marque d'extension ou de limitation , semble plutôt exprimer un pluriel qu’un singulier.

Cette idée

lumineuse , et qui paraît fondée sur

le génie de la langue , combat victorieusement

le système des grammairiens

qui ont avancé que la répétition du mot marquait toujours une pluralité d'ob jets : systéme évidemment erronné , puisque la langue Malaie , non - seulement

à

cette réduplication a lieu , dans

l'égard des noms , mais aussi des ver

bes , et qu'elle sert dans ce dernier cas à exprimer tout

autre chose que le

nombre pluriel. On a dit ci - dessus que plusieurs bons ouvrages didactiques concernant la langue et la littérature Malaie , rédigés par des Hollandais , ont dû jusqu'à présent rester primerie

Ceci provient en particulier de ce que

en manuscrit.

Malaie

existe à Batavia ,

qui

se

ne

trouvait

que

l'im

médiocrement

montée et pourvue des matériaux nécessaires ; mais on ne tardera plus guère à remédier à cet inconvénient , vient

de

m’autoriser

Harlem tout ce

faire

à

qui est

requis

attendu

que

confectionner pour

former

S. Exc.

le Ministre M.

FALCK

ENSCHEDÉ

chez

M.

une

typographie

à

complète en

cette langue . Je crois aussi faire plaisir aux amateurs de la littérature Orientale , leur

en

annonçant qu'il va être confectionné dans la même fonderie des carac

tères Javanais , d'après un grande exactitude et d'une regrettais seulement

que

d'avoir rangé sur les

assortiment complet de types écrits avec la plus très - belle main , que j'ai rapporté des Indes.

M.

VAN VLISSINGEN ,

lieux ces caractères ** 3

à qui on

dans l'ordre

Je

a l'obligation

qui leur convient ,

ne

VOORBERIGT

XIV

uitvinder

dier

stelselmatige

VAN

DEN

rangschikking ,

VERTAL ER .

zonder wiens

medehulp

ik nog

huiverig was de letters onder mijn opzigt te doen gieten , toen ik van den Minis ter vernam , dat die zoo bijzonder kundige man in de Javaansche taal , name lijk de Heer

VAN VLISSINGEN , niet

meer te

maar thans te Amsterdam woonachtig was .

Samarang , gelijk ik dacht ,

En daar hij zich , op het verzoek

dat ik hem met toestemming en uit naam van den Minister gedaan heb ,

dade

lijk bereid heeft betoond om , ten nutte van zijn land en zijne landgenooten , eene zoo moeijelijke taak op zich te nemen , mogen wij ons vleijen van binnen kort uit de bakermat der drukkunst , en wel uit de beroemde lettergieterij van ENSCHEDÉ , een werk te zullen zien te voorschijn komen , hetwelk men tot nu toe , zelfs in Engeland , niet heeft durven ondernemen en waardoor men in staat zal gesteld worden om , zonder tot

vreemden toevlugt te nemen , hier te

lande in het Javaansch alles te laten drukken , wat in die taal voor belangrijk mag van

worden gehouden , en het

Javaansche

volk ,

ook om , langs hetwelk

dien weg , de

zich reeds ,

door

nadere beschaving

zijne

zachtaardigheid ,

goede zeden , nijverheid en landbouwkunde , zoo zeer van de overige bewoners des Oost - Indischen archipels onderscheidt , werkelijk te bevorderen .

' s Gravenhage ,

1824 .

PRÉ FACE

ne

pùt présider à

prendre

moi - même ,

Européen je

le

il

si instruit

croyais

que je

la gravure

lui ai

a consenti

conséquent

encore ,

lorsque dans

TRADUCTEUR .

DU

des

matrices ;

j'appris

la

de

la

et j'hésitais

encore

à

l'entre

bouche

Ministre

que cet

langue Javanaise ,

et habitait

maintenant

XV

du

avait quitté

Amsterdam .

Samarang

Sur

où

l’invitation

adressée avec le consentement et même de la part du Ministre, par patriotisme

on

verra dans

à

peu

prendre sortir

toute

cette

du berceau

tâche

sur lui ;

de l'art

et nommément des ateliers si justement renommés de M.

et par

typographique,

M.

ENSCHEDE,

le fruit d'un travail qu'aucun peuple de l'Europe , et même les Anglais , n'ont pu exécuter jusqu'à présent . Les Belges pourront dorénavant faire imprimer que la

dans

leur pays , et sans

littérature Javanaise offrira d'intéressant ; outre qu'il en résultera un

très - grand bien pour

qui déjà se distinguent Indien leurs

recourir à l'industrie étrangère , tout ce

par la

l'avancement si

avantageusement

douceur de leur

caractère ,

connaissances en agriculture.

La Haye ,

1824 .

de la

civilisation des

parmi

autres nations

la politesse

de

les

Javanais,

de l'archipel

leurs

moeurs

et

I

N

H

O

UD .

SOYBUTONOIDIDKX0101010/tec

Bladz . INLEIDING.

SPRAAKKUNST . 6

Maleisch Alphabet Over de medeklinkers en klinkers

26 36

Schrijfteekens Onderscheidene soorten van woorden

46

Deelen der rede

48

Naamwoorden

50

Bijvoegelijke naamwoorden

64

66 Trappen van vergelijking Telwoorden

68

Voornaamwoorden

74 van den eersten persoon

76

van den tweeden persoon

80

van den derden persoon

84

Aanwijzende of Bepalende voornaamwoorden

86

Werkwoorden

90 100

Zelfstandige Werkwoorden Soorten van Werkwoorden , en derzelver betrekkingen

102

Vervoeging van bedrijvende Werkwoorden

120

van onzijdige Werkwoorden

134 Bij

S

P

R

A

A

K

D E

M

G

A

L

E

A

N

G

U

E

E

N

S

A

L.

T

R

Ꮇ

D

L

U

CHE

Ꮇ

Ꭺ

Ꭱ

IS

K

TA

Ꭱ

Ꭺ

LA

M

A

L

A

I

E.

E

S

P

R

A

A

K

K

U

N

S

T

D ER

MALEISCHE

TAA

L.

Alvorens tot dezelve over te

Eene spraakkunst heefttot onderwerp de woorden cener taal. gaan , behoort men de

letters of teekens , met welke zij geschreven worden , in derzelver

klank en

gedaante te

doen

Arabieren

overgenomen ,

kennen.

wier

De

Maleijers hebben

letterkunde in alle landen

ten dien einde

gelijkelijk

het

abé

der

met den Mahomedaan

schen godsdienst is ingevoerd , maar dewijl vele bijzondere klanken van hetzelve , vooral de keelletters ,

niet wel

oostersche eilanden ,

overeenkomen met

de zachte ,

bevallige uitspraak

der talen in

deze

zijn zij ook nimmer in oorspronkelijke Maleische woorden te vinden ;

en zelfs die Arabische woorden of uitdrukkingen , welke de Maleijers van hunne leermeesters , de Arabieren ,

hebben ontleend ,

een Arabisch oor letters ,

vooral die uit

door geene was ,

onherkenbaar

letters

konden

uit

worden

den het

worden zijn.

neus

door

Daarentegen

haren

klank

Arabisch abé ,

uitgedrukt;

hen

en

om

zoo

zoo

bestonden

krijgen , als

hierin

zacht uitgesproken , er

en ook

hetzelve

te voorzien

in

deze

dat zij voor

talen

nog eenige

oorspronkelijk

sommige

andere ,

die

zamengesteld

moesten er letters

worden bij

G

R

AM

MAIRE

L A

D E

L

A

N GUE

Avant de traiter des mots , saire de exprime

faire ces

connaître la

mots

en

les lettres

Les

le

veritable son

des

Malais

s'est partout

plusieurs des sons

gutturales , conviennent

dans les îles de

sont le

forme et

écrivant.

Arabes , dont la littérature métane ; mais , comme

qui

MAL

A

I E.

sujet de

la

grammaire , il est néces

caractères

ou

lettres , par

ont

adopté

pour

cet

effet

lesquels on

l'alphabet

des

introduite en même tems que la religion Maho particuliers à cet

peu à la douce

alphabet , et

prononciation

l'Orient , on ne les trouve jamais dans

des

particulièrement

langues qu’on parle

l'orthographe des mots purement

Malais ; et même dans l'emploi des termes que les Malais ont empruntés de leurs maîtres , ils donnent à ces lettres une douceur d'expression qui -les rend presque méconnaissables pour l'oreille

d'un Arabe .

D'ur D'un

autre

côté , il

existait

dans

les

langues

de

ces

insulaires

plusieurs nasales et d'autres sons , pour lesquels l'alphabet Arabe , dans son état primitif , n'avait

point

Malais y sont

de

lettres correspondantes.

parvenus , non

en

Il a donc

inventant de

A2

fallu

nouvelles

remédier

à

formes , mais

ce défaut ; et les au

moyen d'une

mo

SPRAAK KUNST

4

DER MAL EISCHE

TAAL.

bijgevoegd ; niet door het uitvinden van nieuwe gedaanten , maar door eene geringe en toch merkbare wijziging van die teekenen ,

welker klank het naast

met dien van hunne letters

overeenkwam en die tot dezelfde spraakdeelen konden worden teruggebragt. deze vrijheid geregtigd door

het voorbeeld

der Perzen ,

Zij schenen tot

die echter niet in de gelegenheid

waren hunne veranderingen zoo veelvuldig te maken . Het Maleisch wordt,

volgens de bekende Hebreeuwsche , Syrische en Arabische wijze ,

de regler naar de linker hand geschreven , verschillende alzoo van de talen der meeste sche volkeren ,

vooral van

van Indi

die , welke de binnenlanden van Sumatra en Java bewonen , en tot abe , op het

den Mahomedaanschen godsdienst niet zijn overgegaan , en wier schrijfwijze en

Sanskritische of Deva - Nagrische gegrond , even als de Europesche, van de linker naar de regler hand gaal . De letters van het Arabische abé , acht- en - lwintig in getal , zijn de volgende:

8 E ‫د ذ رزس ش ص ض ط ظ‬ ‫ي‬ „ ‫ع غ ف ق ک ل م ن و ه‬

‫اب ت ث‬

ĊTT

hierbij hebben de Maleijers nog zes andere gevoegd , namelijk : ws kundigen zullen bemerken dat allereigenaardigst van derzelver verwante

‫ث‬

welke des

s

ge ‫ ج ذع‬-8c ‫ع ع‬

vormd zijn , door de zeer eenvoudige vermeerdering der zoo oordeelkundig uitgevondene punten . De onderscheidene benaming en klank van al deze letters , volgens de Maleische uitspraak derzelve , wordt in de hier volgende tabel opgegeven , in dewelke het ons is voorgekomen voor het volgend gebruik nuttiger te zijn ,

ieder der

door

de Maleijers gewijzigde letters

dadelijk achter haar oorspronkelijk tecken te stellen , dan dezelve, zoo als de Maleijers plegen te doen , gezamenlijk op het einde van het abe te plaatsen ; deze rangschikking (geregtigd door ор de T enz. deen het voorbeeld der Perzen , die hunne v op de ‫ با‬, en hunne

volgen ) is bijna onvermijdelijk in de zamenstelling en voor het gebruik van een woordenboek , waarbij eene alphabetische

volgorde

letters waarmede ieder woord begint ,

moet worden

in acht genomen ,

zoo wel

omtrent de

als omtrent die welke zich in het midden der woorden

bevinden : want klaarblijkelijk is toch de moeijelijkheid , die ontstaan zou voor hen , welke het woordenboek raadplegen , indien letters en T

T

de

zoo naauw

aan elkander verwantschapt als de

‫ ف‬en -en , ‫ ف‬, ‫نك‬ , en welke de Maleijers nog daarenboven door onoplet

tendheid in het ter nederstellen der punten altijd onderling verwarren , in plaats van digt bij elkander gevoegd te zijn ,

aan de tegenovergestelde uiteinden van het alphabet moesten ge

zocht worden.

MA

GRAMMAIRE

modification

légère , et néanmoins

DE

LA

LANGUE

apparente , des

5

MALAI E.

lettres Arabes qui approchaient le plus

de leurs propres sons , et qui appartenaient aux mêmes mouvemens de l'organe ; en usant de cette liberté , ils n'ont fait que

suivre

l'exemple des Perses , qui cependant n'ont pas

été dans le cas de faire autant de changemens.

Le

Malai

s'écrit , de

gauche ; au que

contraire les

parlent

alphabets , fondés

même que

de la

habitans sur les

l’Hebreu , le Syriaque et l’Arabe , de la droite à la

plupart des

langues de

non convertis principes

de

l'Inde, et particulièrement de celles

l'intérieur de Sumatra

du Sanskrit ou du

et de Java , dont les

Dewa - Nagri, vont , comme celui

des Européens , de la gauche à la droite.

Les lettres de l'alphabet Arabe , au nombre de vingt - huit , sont :

¿ ‫!اب ت ث ج ح‬ bo ‫خ د ذ ر;ز س ش ص ض ط‬ ‫ ق ک ل م ن و ه ي‬j ‫ع غ ف‬E ‫ظ‬ qui , comme on le voil , sont j w su les Malais y en ont ajouté six autres:: ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ T' judicieusement formées des lettres analogues u svi & ‫ د‬T ' en augmentant simplement le nombre manière

des points .

dont

a cru , pour

les

en

Les

Malais

faciliter

différens

les

noms et

valeurs

de

toutes

ces lettres , suivant la

l'on

prononcent, seront indiqués sur la table suivante ,

l'usage , , devoir placer chacun des caractères modifiés

immédiate

ment après l'original auquel il correspond , plutôt que de les réserver , comme les écrivains Malais

ont

( justifiée

coutume

par

de

l'exemple

faire , pour

la

des Perses , qui

fin

de

la

série .

Cette

disposition

des

placent leur « à côté du w , leur

lettres à côté

du et ainsi de suite ) est, d'ailleurs , presque indispensable pour la confection et l'usage .T d'un

dictionnaire , dans

selon l'ordre

lequel

alphabetique ; car

les

lettres , tant

il est

clair que

souvent embarrassés , si , au lieu d'être dans

l'usage

wetu ,

qu'on

en

ss et s * ,

fait ,

ont

entre

mediales

se

qu’initiales , doivent

ceux qui le

consultent ,

se

suivre

trouveraient

rapprochées les unes des autres , des lettres qui , elles

et que les Malais

une

analogie

confondent

auss aussi i

sans cesse

étroite

que o et

par leur négligence

à

marquer les points , se trouvaient placécs aux extrémités opposées de l'alphabet .

A3

AL

‫‪TA A L.‬‬ ‫‪E T.‬‬

‫‪SPRA A K KUNST‬‬

‫‪DER‬‬

‫‪MALEISCHE‬‬ ‫‪ALPHA B‬‬

‫‪5‬‬

‫‪MALEISCH‬‬

‫‪Aangenomene gedaante , naar‬‬ ‫‪gelang van de plaats en de‬‬ ‫‪verbinding der letters.‬‬

‫‪Kracht.‬‬

‫‪Naam .‬‬

‫‪ , 0‬ية‬

‫‪ alief‬ألف‬

‫انا تا ها کا وا‬

‫‪ b7‬با‬

‫‪6‬‬

‫‪ ta‬تا‬

‫‪t‬‬

‫‪ tsā‬تا‬

‫‪ts‬‬

‫ا‬

‫]‬

‫ببب با تبر مب اب‬

‫‪Gedaante .‬‬

‫‪:‬‬

‫تتت تا تمر ي ثت رت‬

‫‪:‬‬

‫ثلث ثا ثل قه ده‬

‫‪dj‬‬

‫‪djim‬‬

‫ججن جي جو نج لج وج‬ ‫كا‬ ‫چه که دچ‬

‫‪tj‬‬

‫‪ tja‬چا‬ ‫‪ ha‬جا‬

‫‪h , hh‬‬

‫‪Écha‬‬

‫‪ch‬‬

‫و نحل لع رح‬ ‫حكم ح‬ ‫حر‬

‫ح‬ ‫خ‬

‫خخخ خي تخربن دخ‬

‫ذیذ هذ كة إذ‬

‫‪ al‬ڈال‬

‫‪dz‬‬

‫‪ ida‬در‬

‫ذ‬

‫‪d‬‬

‫ڈ‬

‫‪P‬‬

‫‪rā‬‬

‫را‬

‫ریر کر گر سر هر رم ار‬ ‫زیز هز مز تز زا‬

‫‪,‬‬ ‫ه‬

‫دند لد جد هد وذ‬

‫‪ lal‬دال‬

‫‪d‬‬

‫نه ‪,‬‬

‫‪whé stá dlád , dlāt , lāt‬‬ ‫‪ta‬‬

‫‪dl‬‬

‫طا‬

‫ط‬

‫‪t‬‬

‫م‬

‫ططط طل بط حط وط‬

‫‪$$‬‬

‫‪S‬‬

‫غغغ غر بغ شغ دغ‬ ‫غغغ غا‬ ‫مغ ثغ وغ‬

‫ففف في فرنف‬

‫لف اف‬

‫‪ ghain , shrim‬غین‬

‫‪gh , ghr‬‬

‫‪ ngā‬ما‬

‫ع‬

‫‪| ng‬‬

‫‪ fa‬فا‬

‫‪f‬‬

‫‪ pa‬فا‬

‫‪p‬‬

‫ثقف في فك لو رف‬ ‫ققققت لق شق وق‬

‫‪۲۴۰‬‬ ‫‪۲‬م‪:‬‬

‫ععع عا طع فع عوع‬

‫‪ ain‬عن‬

‫‪G, e , i, 0 , u‬‬

‫ظ‬

‫‪ງ‬‬ ‫‪ງ‬‬

‫ظظ ظو ظل لظ قظ اظ‬

‫‪ tlā , la‬ظا‬

‫‪3‬‬

‫ضاض ضو هضر عض أض‬

‫شیم‬

‫‪3‬‬

‫صصص صر تص لص وص‬

‫‪,‬‬

‫‪sj‬‬

‫‪3‬‬

‫ششش تو لش اش شد‬

‫‪spin , sjim‬‬

‫شین‬

‫‪2‬‬

‫‪ sin , sim‬سین سیم‬

‫‪3‬‬

‫سس سي مس بسه دس‬

‫‪8‬‬

‫‪ kaf‬قاف‬

‫‪b‬‬

‫‪kk ,‬‬

‫‪MALA I E.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪LANGUE‬‬

‫‪AL AI,‬‬

‫‪Formes , adoptées suivant‬‬ ‫‪la place et la liaison‬‬ ‫‪des lettres .‬‬

‫‪M‬‬

‫‪LA‬‬

‫‪DE‬‬

‫‪GRA MMAIRE‬‬

‫‪ALPHABET‬‬

‫‪Figure.‬‬

‫‪Valeur.‬‬

‫‪Nom .‬‬

‫‪, a‬ة‬

‫‪ alif‬الف‬ ‫انا تا ها کا وا‬

‫‪ ta‬تا‬

‫‪t‬‬

‫‪ tsa‬تا‬

‫‪ts‬‬

‫]‬

‫ببب با تبر مب اب‬

‫‪ ba‬با‬

‫‪B‬‬

‫‪:‬‬

‫ثلث ثا ثل ث دی‬

‫‪:‬‬

‫تتت تا تمرتي ثت رت‬

‫ره‬

‫ججج جي جونج لج وج‬ ‫ما‬ ‫چه که دچ‬

‫‪djim‬‬

‫‪dj‬‬

‫‪tiā‬‬

‫‪tj‬‬

‫‪ ha‬جا‬

‫‪h , hh‬‬

‫‪ kha‬ځا‬

‫‪kh‬‬

‫ج‬

‫‪て‬‬

‫حو‬ ‫و نكل لح رح‬ ‫کے ح‬

‫خ‬ ‫خنغ خي تخربن دخ‬ ‫دند لد جد هد رد‬

‫‪ lal‬دال‬

‫‪d , faible .‬‬

‫ذیذ هذ كذ إذ‬

‫‪ sal‬داں‬

‫‪ :‬وه‬

‫‪r‬‬

‫‪rā‬‬

‫را‬

‫ریر کر ثر سر هر رم ار‬

‫‪s , C faible .‬‬

‫بي سي مس بسه دس‬

‫‪ chin , chim‬شین شیم‬ ‫‪ sad , sat‬صاد صات‬

‫‪ S8 , fort.‬و ‪8‬‬

‫‪ dlad , dlat , kat‬اد ات‬

‫‪dl‬‬

‫ططط طل بط حط وط‬ ‫ظظ ظو ظل لظ قظ اظ‬

‫‪ ta‬ط‪i‬ا‬

‫‪t , faible.‬‬

‫ط‬

‫ا‬

‫‪tl‬‬

‫ظ‬

‫‪la‬‬

‫ععع عا طع فع عوع‬

‫‪ ain‬عین‬

‫غغغ غر بغ شغ دغ‬

‫‪ rhain‬غین‬

‫غغغ غا مع ثغ وث‬ ‫ففف فر فر نف لف اف‬

‫‪ngā‬‬

‫‪d, e , i, 0 , u‬‬

‫‪h‬‬

‫‪P‬‬

‫في فك لغو رف‬ ‫‪ kaf‬قان‬

‫| غ‬

‫‪Ĉng‬‬

‫‪ fa‬فا‬

‫‪ pa‬فا‬ ‫ققق قت لق شق وق‬

‫‪3‬‬

‫سیم‬

‫‪ch , mou .‬‬

‫ررنده‬ ‫[ن‬ ‫ل‬ ‫(‬ ‫‪?.‬‬

‫ضاض ضو هضر عض أض‬

‫ز‬

‫نه ‪ ,‬آن زي ا‬

‫زیز هز مز تز زا‬

‫صصص صر تص لص وص‬

‫‪3‬‬

‫‪d‬‬

‫‪Íd‬‬

‫ششش تشو لش اش شه‬

‫د‬

‫‪Ek , k‬‬

8

SPRAAK KUNST

DER

M A LE ISCHE

TAAL .

Aangenomene gedaante , naar

Gedaante.

Naam .

Kracht.

gelang van de plaats en de

verbinding der letters.

‫كان‬

X

‫کئ‬

kaf

‫كلك كل كا اک کج ا‬ ‫گا‬Ý gū

‫ك ب كو اشك گه‬

60 m

pó lam

m

‫للل لم لمن لمح لا لا ال‬

mim

‫میم‬ n

‫لير‬

‫سم هم دم‬

‫ممم ما مي‬

noen

‫ننی نو نپے فن انا‬ W

ое , о O

1 1

wau

‫ولو تو هر دو وہ‬ ‫ ها‬la

h , zacht.

ols ago

‫بهة بهة اه لة ده‬ ‫هم‬

i, e , ,

‫ یا‬ia , ja

nj

ų nja

‫پيي يا يو نيا کي لي وي‬

‫پین په پر پا أن‬ nog

De Maleijers plegen , in navolging der Arabieren , bij deze letters ten overvloede

te

voegen het zamengestelde teeken sy lam -alief - hamza . Behalve welke

deze

door

hen ,

leerd worden ,

veranderingen van gedaante en zamenvoeging, die eens

wanneer

met

zij eenige

het

gewone alphabet

Maleische

wel

zijn er nog

bekend

zijn ,

geschriften zullen gezien

vele

andere ,

ligt zullen ge

hebben.

Sommige

1

dezer veranderingen zijn afwijkingen van de gewone schrijfwijze , en ontstaan alleenlijk door haast , of door eene willekeurige vrijheid , die zich de pen in het schrijven veroorlooft : zoo is b. v.

het gebruik ontstaan van voor de

co‫س‬ plaatsen :

eene ongetande schuinsche lange streep

van in plaats der twee punten , die boven of onder sommige letters moeten

te

gesteld

1 sluitletter achter de J voorkomende , worden , één dwarsstreepje te bezigen : van de r , als sluitletter aan te duiden door het naar binnen doen loopen van het onderste gedeelte der laatstgenoemde letter , als s .

Deze 8 , als sluitletter achter desj , j en , voorkomende , wordt dikwijls

aan deze letters verbonden , en dit is mede zeer onregelmatig : want een voorname en alge meene regel is , dat alle letters met de voorgaande zich kunnen verbinden , maar dat zeven

Laat ons van dezelve ,

en wel , ; , sju I met de volgende niet kunnen vereenigd worden .

nu den klank van elk dezer letters meer volledig opgeven en aanwijzen. lā , op het einde van eene lettergreep of midden in een woord voorkomende , is altijd lang

en

GRAMMAIRE

DE

LA

MIA LAI E.

LANGUE

9

Formes , adoptées suivant Valeur.

Figure.

Nom .

la place

et la liaison des lettres.

‫یت‬

‫ گان‬kaf

‫كلك كل كا اک کم اك‬ g

‫ گا‬gā

‫فتلك شب كو اشك ئه‬

1

lam

‫م‬ m

‫للل لم لمى له الا ال‬

mīm

‫میم‬

‫ممم ما مي لرسم هم دم‬ noun

‫ننن نو نپے فن انا ون‬

.‫ای‬

n

‫ واو‬wau

ou , o , W 0 & ‫لا‬

h ,‫ و‬mou .

‫وي‬ nj

‫یا یو نوجا کي لي وي‬

‫بيي‬ ‫پین په پو پا أن‬

ļ nia

Arabes , ajoutent

des

lettres , les Malais , à l'exemple

tère composé sy

‫ههه هاد هم بهة بهة اه لة ده‬

‫ یا‬id , ja

i, e,

A ces

‫ولو تو هر دو وہ‬

la ‫ ها‬hā

carac

sans nécessité le

lam -alif -hamza .

Outre les diverses formes et leurs combinaisons qu'on vient de voir , l'usage a encore introduit beaucoup

facilement ,‫ و‬en

dront

hâte , d'autres

ne

lisant

l'écriture Malaie..

sont qu'un

caprice de

et uni pour le ‫ و س‬d'une

dessus ou au - dessous des lettres , ajoutée

à

l'extrémité

figure s'emploie

pour

de

plusieurs

unes

proviennent

tel

cas , pour

opérer

de la

petit demi- cercle au

points , ou une légère courbure

deux

remplacer

uniquement

est l'emploi d'un trait oblique

croissant, ou d'un

remplacer

inférieure du J , pour

aussi , dans

Les

l'écrivain ;

forme

ligne en

connaissent l'alphabet régulier appren

qui

variétés , que ceux

d'autres

le

« ou s final.

la

mais cette manière d’écrire est irrégulière , puisque c'est une

jonction

Cette

de si

dernière et ‫;و‬

‫زر‬

règle générale que toutes les

lettres de l'alphabet sont par elles – mêmes susceptibles de se joindre à celles qui les pré cèdent lient

dans

le même

jamais à une

mot , mais

lettre

suivante.

qu'il y en a sept , savoir , Il nous

reste à donner

, ; , i

jul , qui ne

se

une plus ample description ,

et quelques exemples de la valeur des différens caractères de l'alphabet,

la à la fin d'une syllabe , ou

dans le corps du mot , est toujours long ; et alors il a ,

B

com

SPRAAK KUNST DER

10

MALEISCHE

TA A L.

en heeft dan , als in de woorden Lių būpa vader , who māti dood , w's kāta spreken , den open

klank van de ä in de Italiaansche en meest alle

andere talen op

het vaste land

van Europa , maar over het algemeen niet zoo vol, en welligt meer overeenkomende met de a in onze woorden padde ,

dan ,

mat .

Voor ng echter is derzelver klank iets voller ,

en

in de woorden is būnğæn , rijzen , oprijzen , ili tūngan , de hand , gêlo māņģa , schrik , moet zij worden uitgesproken begin

der woorden is

uitbreiding

zij

beteekent en

als a in de woorden ham , vangen , ban , enz .

kort , ten zij boven dezelve het teeken T medah gesteld de

lengte

der

Wanneer

klinkers verdubbelt.

zoo als zulks genoemd wordt , in hare gedaante van hamza

dan

is

zij

geteckend ,

of

wordt

zij

is , dat

de alif kort , of ,

voorkomt , neemt zij eenen klank

aan naar e zweemende , of liever dien van onzen ouden tweeklank ae , in paerd ,

en

Aan het

verondersteld

met

den

waereld ,

klinker fathah

( ).

Heeft zij , als hamza , het teeken kesrah ( - ) of dammah ( ° ) , dan neemt zij den klank aan van i in vinden , dingen , of van u in dun , gunnen , of ook van ' o in onderscheiden van o fathah zou

in of ,

aanduiden.

orde ,

Dan ,

bol , hoofd ,

tobbe , vol ,

enz. , welker klank een Arabier met de

deze schijnbare moeijelijkheden in de uitspraak zijn ontstaan

uit de regels door taalleeraars ter aanwijzing van dezelve daargesteld , en verdwijnen allengs , naarmate men van

de taal meer kennis krijgt.

Ja , het gansche stelsel der spel- en schrijf

teekens , op welks voltooijing de Arabieren meenen zich te mogen beroemen , komt ons voor de vereischte eenvoudigheid en gelijkvormigheid

te missen , en verraadt zelfs gebrek aan vinding

rijkheid.

Het is niet overbodig den lezer hier te verwittigen , dat hoewel wij hier de korte

klinkers ,

door onze

letterteekens

klanktecken ( ° ) aangeduid ,

voorgesteld ,

ter

onderscheiding

en dus à ě ž ở ŭ geschreven

van

hebben ,

de

lange

met

wij onnoodig

het

geoor

deeld hebben zulks in de geheele spraakkunst en in het woordenboek voort te zetten : zijnde de afwezendheid daarmede

w

van

het

verlengingstecken

niet voorzien , voor kort

in de

voldoende ,

om

te

doen

begrijpen dat de letters ,

moeten gehouden worden .

woorden op bībier , lip ,

lo būbi , varken ,

çay

lāba ,

winst , heeft den

gewonen klank van onze b in boek , rabbijn , babbelen . w in Elgj tælong , helpen , džu tītah , bevelen , w56 tūkoet , bevreesd , heeft dien van onze t in tent , tot , tasten .

w , het

GRAMMAIRE

DE

LANGUE MALAIE.

LA

dans Lilo būpa , père , who māti , mort , wo kāta ,

comme

l'ā en Italien et dans la plupart

dans nos mots

peut- être

son de la même lettre

davantage au

Devant ng cependant, le son

balle , malice .

parler , le son ouvert de

langues du continent de l’Europe , mais gé

des autres

si grave , et correspondant

pas

néralement

en est un peu plus plein ,

les

cement

d'un mot

medah ,

qui

il

est

marque

celle qu'elle aurait

syllabes

extension , et

autrement.

Au commen

finales de trépas , orage , embarras.

bref , à moins qu'il

ne

soit

donne au son

Comme

brève

affecté du

signe orthographique

de la voyelle une

( ou , suivant le

épou

gilo mūnğuu ,

et équivaut, dans le bānğoun , se lever , web tāngan , la main , vante , à notre a dans

11

terme

T

longueur double de technique , dans son

état de hamza ) | prend généralement, mais avec diverses nuances , le son de å , un peu rapproché de ě tel que

nous le

ou censé marqué , de la

voyelle fathah ( ).

de hamza ) il est marqué prend

le

son

de

ỉ,

prononçons dans net , mettre ; et alors Lorsque

il est marqué ,

( dans le même état de brève ou

de la voyelle kesrah ( - ) , ou de la voyelle dammah ( ° ) , il

dans

nos

mots

brique ,

habile ,

docilité ; de

eu ,

mais

encore

plus faible que dans leur., jeune homme ; ou de o , comme dans nos mots obéir , odeur , bloquer.

Au reste , toutes ces différences de prononciation , si compliquées en apparence , ne dis

sont difficiles que par les règles au moyen desquelles les grammairiens ont tâché de les tinguer , et cette difficulté disparaît à mesure qu’on acquiert l'usage de l'idiome.

Tout le sys

tème des accents orthographiques, que les Arabes se vantent d'avoir tant perfectionné, semble l'invention paraît même n'en être pas

en effet manquer de simplicité et d'uniformité ; nieuse sous le rapport de la commodité.

les voyelles

ingé

ici que , quoiqu'en comparant Il sera bon d'observer ici

brèves aux nôtres , nous ayons apposé à celles - ci le signe prosodial ( ° ) , et

écrit à ě ž ở ŭ , pour les distinguer

des

mêmes

il n'a pas

cours de la grammaire et du

nécessaire d'en faire de même dans tout le s'est contenté d'y

voyelles longues ,

été

jugé

dictionnaire ;

indiquer les longues : l'absence du signe prosodial suffira pour faire

on

con

naître que les autres sont brèves . « b dans les mots

de bibir , lèvre , vi bābi , cochon ,

«

lāba , gain , a le même

son qu'en Français. w t dans Elgi toulong , aider , a titah , commander , üsli tūkout , effrayér, a le son du t Français .

Il se prononce à la fin , de même qu'au commencement et au milieu des mots ,

et diffère en cela du t Français

qui

souvent à la fin des mots ne se fait pas entendre.

B

2

‫ رث‬$ .

S PRAAK KUNST

12

DER

MALEISCHE TA A L.

, De ware klank van deze letter in het Arabische alphabet, komt bijna overeen met de th der Engelschen in de woorden this , then , of met de 9 der Grieken ; maar de Maleijers , als ook de Perzen , spreken dezelve uit als s in de Arabische , en in eenige andere door hen overgenomen woorden ; wir senein , Maandag , of selāsa , Dingsdag. て

in de woorden op djādi , worden ,

s rūdja , Koning , siz djandjī, beloven ,

kan niet met ééne letter van ons Nederduitsch abé worden overgebragt , maar de kracht der letter is volmaakt die van onze dj te zamen ( * ) . in de woorden Sjen tjēri, stelen , zu kūtja , glas , ETF tjitjak , cene haagdis , wol tjõtjat , wordt volmaakt overgebragt door onze tj ( + ) .

て

de harde h of hh is eene sterke ademing , die onmiddellijk uit de long voortkomt , en dus

sterker is dan door eenige letter van het Romeinsche abé kan worden aangeduid.

Zij komt al

leen voor in de woorden , welke de Maleijers van de Arabieren hebben overgenomen , als

‫حاجي‬

hődji , een pelgrim naar Mekka, je hæl, staat , gesteldheid , plo haram , verboden , jäs hak , regt,

billijk ; maar zij brengen dezelve met minder kracht voort dan de Arabieren en Per

( * ) Hier hebben wij de Engelschen tekst niet kunnen volgen. meent , dat de

De Heer MARSDEN namelijk

T even zoo wordt uitgesproken als de Engelsche j in jury , judge , joy , of de g

en dg in gentry , giant , badge ; en hij merkt tevens aan , dat het Engelsch misschien de eenige Europische taal is , waarin dezelve met eene enkele letter kan worden voorgesteld.

Vooral wachte

men zich , zegt hij, dezelve met de Hoog- en Nederduitsche j of de Engelsche y te verwarren . Wij gelooven met den schrijver , dat van al de Eugelsche letters de j het naast bij den klank van en de T komt ; doch , daar wij het lispende geluid ( naar dat der 8 of = gelijkende) der Engelsche ; dg nimmer van Maleijers in hunne T gehoord hebben , meenen wij te moeten besluiten , dat onze dj in mandje ,

Obadja , enz. derzelver klank meer volmaakt uitdrukt.

( + ) Ook hier is onze tj in puntje ,

latje ,

DE VERT .

enz. te verkiezen boven de Engelsche ch in

church , enz. waarin mede iets van de s gehoord wordt, welke echter in de uitspraak der Ma DE VERT. leijers door ons nimmer bemerkt is.

1'

GRAMMAIRE

.

DE

LA

LANGUE

13

MALA I E.

Le véritable son de cette lettre , dans l'alphabet Arabe , est à peu près semblable à

celui du th des Anglais , ou du 9 des Grecs ; mais les Malais , de même que les Persans , le prononcent comme s dans les mots Arabes wie senein , Lundi , ali salāsa , Mardi , et dans un petit nombre d'autres , qu'ils ont adoptés. e dj ne saurait être représenté en Français par une seule lettre équivalente ; mais il a exac tement le son de di , comme dans les mots diamant , diable , diurne , dans slo diādi , devenir, ad

rādia , roi, vai diandji promettre. ( * )

etj, dans les mots lézard ,

so tiori , dérober ,

21 kūtia ,

du verre ,

en tietiak ,

un

wol tiātiat , ponctuer , se prononce comme les lettres ti dans les mots tiare ,

tien , tierce . ( + ) h dur ou hh exprime une aspiration qui procède immédiatement des poumons , et qui est ‫و‬ ‫م‬ par conséquent plus forte qu'on ne peut l'indiquer par aucun caractère des alphabets euro péens. tels

On ne trouve cette lettre que dans des mots que les Malais ont empruntés de l'Arabe ,

o que ab hädjī , un pélerin de la Mecque , je hāl , état , condition , pl plja

haram , dé

(*)

Nous avons cru devoir nous écarter ici du texte Anglais.

M. Mars D En prétend que o

se prononce exactement comme , en Anglais , j dans jury , judge , joy , ou get dg , dans gentry , giant , badge ; et il observe , à ce sujet, que l'Anglais est peut - être l'unique langue de l'Europe qui puisse représenter ce caractère Arabe par une seule lettre: il recommande surtout de ne pas en confondre le son avec celui du j des Hollandais et des Allemands, ni avec celui du y des Anglais ..

Nous avouons avec l'auteur qu'il n'y a pas dans tout l'alphabet Anglais de lettres , simples ou com binées , qui approchent plus du e que j , & ou dg ; mais nous pensons que la valeur de cette lettre est encore mieux exprimée par di Français , quand cet i forme une diphtongne avec la voyelle suivante , comme dans les mots que nous avons cités pour exemple : il y a dans le j , g ou dg des Anglais , qu'on prononce en portant la langue contre la partie antérieure du palais , et en la retirant subitement pour laisser échapper le son au travers des dents , une espèce de sifflement tel que l'articulent tous les peuples de l'archipel Maai. que nous n'avons jamais remarqué dans le T NOTE DU TRAD. ( + ) Nous pensons , de même , que la valeur de cette lettre est mieux rendue , en Français , par ti ( en conservant au t le son qui lui est naturel) suivi d'une voyelle avec laquelle i forme une dipl tongue , que , comme le dit l'auteur , par le ch des Anglais : ce ch , comme dans church , se prononce aussi avec une espèce de sifflement , que nous n'avons jamais observé dans la prononcia tion des Malai. NOTE DU TRAD.

B3

SPRAAK KUNST

14

Perzen :

DER

en daarom heeft men dezelve hier

M A LEISCHE

TA AL

enkel met h aangewezen , gevende daaraan

de

zelfde kracht als in onze woorden huis , hoop , hart. kh , eene harde keelletter , zweemende naar de ch der Duitschers, en met welke niet

‫خ‬

eene letter in de Engelsche of Nederduitsche taal in klank overeenkomt , schoon dezelve in de Celtische talen zeer algemeen is. als Joti

overgenomen , Donderdag.

Deze letter is slechts te vinden in woorden van de Arabieren

khabar ,

nieuws ,

Yubs

khatieb , prediker ,

cuisis khamīés ,

(* )

s heeft denzelfden klank als onze d in doen , deed , dood ; b. v. Ils dāda , de borst , used dærī , doorn , Jyo mõda , jong. j wordt

uitgesproken

als

dz ,

in

de

woorden raadzaam ,

wordt alleenlijk in Arabische woorden gevonden ,

Deze

vreedzaam .

letter

wij dzāāt , het wezen ; si dzakar ,

het

geheugen. j wordt altijd gevonden in de letter - tafels , welke de Maleijers voor

het aanvankelijk on

derwijs gebruiken , maar komt zelden of nooit in hunne boeken voor ; om deze

reden hebben

de Nederlandsche taalkundigen dezelve als overtollig beschouwd , en in de door hen

uitgegevene

letter - tafels uitgelaten . deze letter klinkt als onze r van roos , raar , ouder , in de Maleische woorden ræpa ,

,

gedaante ; js lārī , loopen ; x; ls dārah , bloed .

j volmaakt overeenkomende met onze z in zoon , zoel , zacht , wordt slechts in Arabische en Perzische woorden gevonden , als whoj zemān , tijd ; joj zabőr , psalmen ; Sygnoj zeem rood , smaragd . ben ,

Instede van de j te wijzigen , gelijk de Maleijers vrij onnoodig gedaan heb

voegden de Perzen twee punten tot de j , en maakten aldus hunne ,, die den zachten

klank van de Fransche j , of g voor e en i , heeft. ‫ سب‬in

( * ) Onze landgenoot 6. H. WERNDLY , aan welken de Engelsche schrijver in de Inleiding tot deze Spraakkunst hulde doet , drukt deze letter door onze ch uit , zoo als de Arabieren dezelve in der daad uitspreken . Doch dewijls de Maleijers aan denzelven den klank van k geven , in de

woorden polis gula khabar , Juss khamies , hebben wij bij voorkeur den Engelschen schrijver ge volgd ; te meer daar s. DE SE CY , met andere Fransche schrijvers over de Oostersche talen , deze

DE VERT. letter , zelfs in het Arabisch , op dezelfde wijze uitdrukt.

GRAMMAIRE

u

DE

LANGUE

LA

15

M A LA I E.

ent

t

pas avec autant d'effor oi ment s ée ci i simple on l'a désign par ha et les . Persan : c'est pourqu défend

mais ils ne l'aspir

cis hak , juste ;

,

que les Arabes

kh ( * ) guttural dur , tirant sur le ch des Allemands , et auquel ne correspond aucun

‫خ‬

son de la langue Anglaise ni de la langue Française , quoique la prononciation en soit com mune aux dialectes Celtiques. la langue Arabe , comme khamis ,

Joki

On ne

trouve ce caractère que dans des mots adoptés de ateur lle r a b a khalib , un prédic , culas , vil's kh , nouve

Jeudi..

sd a le son ordinaire de notre d dans les mots dedans, donc & c. , dans als dāda , la poitrine ,

ugod doūrī ,

‫هذا‬z‫ ب‬ou dz caractères ,

(que

une épine , sgo müüda , jeune.

les Français

représentent

maintenant

par dh )

est

encore

un de ces

qu'on ne trouve que dans des mots empruntés de l'Arabe , tels que.wis zāt ,

essence , jsi zakar , mémoire. 3 d se trouve toujours dans les alphabets écrits par les Malais pour servir à l'instruc tion élémentaire , mais l'ont, par

cette

rarement

raison , jugé

ou jamais superflu , et

dans

leurs

livres ; les

l'ontomis dans les

grammairiens Hollandais alphabets Malais, publiés

par eux . a le son de notre r dans tous les mots Malais , et se prononce dans , rüüpa , forme ,

us ;& lārī , courir , sis darah , comme dans revoir , mer , rustre & c. oux comme dans horizon , zèbre , ne se trouve que dans des mots Arabes et ; : ddoux

Persans , tels que whoj zemān , tems , jej zaboūr , pseaumes , Nyooj

raude.

Au lieu

de

modifier le j comme

le font

les

Perses ont ajouté deux points au ; , et en ont formé

Malais

leur j ,

zemraud , une

éme

( quoique sans utilité) , les

qui

tient

beaucoup

de la

douce prononciation du j Français ou du g suivi de e ou i. cus

(*)

Notre

compatriote

G.

H.

WERNDLY ,

auteur

d'une

excellente

grammaire ' Malaie

à laquelle M. MARSDEN reconnaît avoir beaucoup d'obligation , rend ce caractère par le ch de la langue Flamande , et c'est en effet ainsi que le prononcent les Arabes. Mais , comme les Ma lais

lui donnent la prononciation du k ,

accompagnée d'une certaine aspiration pour laquelle il

n'y a d'autre représentatif en Français que le h , ce qui ainsi forme kh , comme dans les mots ja khabar , luas khamis , nous avons préféré de suivre exactement l'auteur de cet ouvrage , d'au tant plus que les orientalistes Français caractere , même en Arabe.

(s. DE SACY et autres) expriment ainsi la valeur de ce NOTE DU TRAD.

SPRA A K KUNST

16

ww in de woorden du sālah ,

SCHE

MALEI

DER

TAAL .

verkeerd , cöulo māsak , rijp , cwat ātas , boven , klinkt

De als onze s in sabel , sas , meester ,

lastig ,

en

heeft niets van den klank onzer z.

Arabische naam van deze wwtw słên en die van de volgende letter woli sjữen , worden door de Maleijers van het zuidelijk gedeelte van Sumatra uitgesproken siêm en sjīem . cü voorkomende in de woorden slú sjāh , vorst , cupci sjems , zon , en

andere , die van

het Arabisch , Persisch of Sanskritisch ontleend zijn , klinkt even als men in ons land wel cens de

sj

in

de

woorden

woorden shine , bush ,

sjouwen ,

haasje hoort uitspreken ;

als sh in de Engelsche

fashion ; als ch in de Fransche chercher , charmer ; voorts als de

sch bij de Duitschers , en de x bij de Portugezen.

Maar meer algemeen wordt deze letter uit

gesproken als eene gewone 8 , gelijk in ubů sethān ,

satan ,

ci sahādat , getuigenis ,

cuca saksi , getuige , cucê seksa , straf. komt alleen in Arabische der Duitschers spraakkunst.

uitgesproken ; tho

woorden voor , en wordt als tsabar , geduldig ,

quo

ts in onze taal en als de z

tsah ,

bewezen ,

wo

tsarfe ,

(*)

w dl komt alleen ook voor in woorden van de Arabische taal ontleend, en de spraakkunsten , over

die

taal

geschreven ,

zijn

het niet eens met betrekking tot derzelver

Sommige geven daaraan den klank van eene enkele z uitspreken.

d,

andere

van dz ;

de Perzen dezelve als

De Maleijers spreken deze letter meestal als dl uit in de woorden choy

ridlā , wil , geneigdheid , Lesce dlăzef , zwak , mös hädlier , woordig , bij de hand.

terwijl

ware uitspraak.

( bij de Perzen hūzier) tegen

Somtijds geven de Maleijers daaraan eenen klank , nader bij de enkele

d dan bij dl komende ; zoo als de Engelschen in de woorden faddle ,

middle , de l ook

zeer weinig doen hooren. b al

zoo

iets ,

wel van

in de

de

Maleische als

uitspraak

der

tabieb , geneesheer , üüb talāk ,

w ,

in

de

bijv.

Arabische

uitspraak ,

in de woorden

echtscheiding.

verschilt

wligt tæfan ,

weinig ,

storm ,

zoo

yub

Zij wordt niet gebruikt in eigenlijk Malei

sche woorden , alhoewel ook niet altijd in die welke zuiver Arabisch zijn : want men heeft

op

( * ) Hier waren wij het met den schrijver niet eens , en wij zouden gedacht hebben aan de Nederlanders , voor wie deze vertaling vervaardigd wordt , eenen ondienst te doen met hem let terlijk te volgen .

Hij is van meening dat eene 8 of dubbele 88 voldoende is , om het geluid (de

kracht) van deze letter over te brengen.

DE VERT,

GRAMMAIRE

DE

LA

cus , dans les mots d'lu sūlah , faute ,

LANGUE

cambo māsak , mûr,

a le son de notre s dans soeur , assez , moeurs . le rendre par ç , et écrire en

caractères

MA LA IE .

Placé entre deux

17

cuit ātas ,

au- dessus ,

voyelles, il vaut mieux

Français raçoul , Jow , apôtre, que rasoul, où

s

prend le son de z , ce qui n'a lieu ni en Arabe ni en Malai. cứ ch , comme dans chercher , chien , chou . lemands et le « des Porlugais ; et c'est ainsi

C'est le sh des Anglais , le sch des Al

qu'il se prononce dans les mots sl chāh , roi ,

cuaw chems , soleil , et dans quelques autres tirés de l’Arabe , du Persan ou du Sanscrit. ( * ) Plus souvent cependant les Malais le prononcent comme s , non placé seul entre deux

voyel

les; par exemple dans les mots ullad sēlān , le satan , sulü sahādat, témoignage , curato saksi , un témoin , cucc siksa , punition.

‫ ص‬8

ou ss se trouve seulement dans les mots

Arabes , comme lo sabar , patient ,

quo

sah , prouvé , jo sarfou , grammaire , et il se prononce un peu plus fortement que le dou ble ss dans nos mots assimiler , essence , assertion . w dl ne se trouve aussi

que dans des mots empruntés de l’Arabe ; et les grammaires de

cette langue ne sont pas d'accord sur sa vraie prononciation : les unes l’expriment par d , d’au tres par dz ; tandis que les Persans lui donnent le son d'un simple z.

Les Malais ordinaire

ment le prononcent comme di dans les mots boy ridlā , volonté , inclination , citane mou , faible, pola hādlir

( chez les Persans hāzir), présent , prêt.

dlåif ,

Quelquefois cependant

les Malais lui donnent un son plus voisin de d que de di.

bt ,

tant dans la prononciation Malaie

presque pas du

‫وت‬

ou

dans la

prononciation

Arabe ,

ne

differe

de notre t ordinaire , dans oligb touifān , orage , Yuub tabīb ,

médecin , jixb talāk , divorce. pas

que

On ne s'en sert pas en

borné aux mots purement Arabes ;

Malai , quoique son usage ne soit

car il est à remarquer remarque que les Arabes , lorsqu'ils em

( * ) A la fin d'une syllabe , il conserve le même son , et se prononce , par conséquent , comme NOTE DU TRAD. che à la fin d'un mot , tel que dans tache , coqueluche.

С

S'P RAAK KUNST

18 opgemerkt dat de tot den

den

papier ,

‫طنبور‬

Arabieren in

MALEISCHE

TAAL .

het aannemen van Grieksche of andere uitheensche

klank der 1 liever of ‫طمبور‬

DER

tambar ,,

deze

letter

als in cubos kartas ,

dan de “ , bezigen , ‫طرابلوس‬

trom ,, eene troin cene

woor

tirabeles,,

Tripoli ,,

‫طلق‬

talk ,,

Moskovisch glas . ( * ) bo komt

alleen

in

Arabische woorden voor ,

als in polbo zonneklaar ,

dat de Maleijers

uitspreken tlahier of zoo als wij tl of thl doen hooren in ' t land , Bethlehem .

bieren , blijkens de spraakkunst hunner taal, spreken het uit dāhier , Somtijds komt de klank ,

welken de

Maleijers

De Ara

en de Perzen zāhier .

letter geven deze aan dez e lett er gev en ,

zeer nabij dien der

enkele 1. E deze letter , over welker onbepaalde kracht onder de Hebreeuwsche letterkundigen lang getwist is ,

wordt door de Arabieren met een bijzonder hol geluid , uit het midden der keel

voortkomende , åkal ,

vernuft ,

uitgesproken :

geest , šols ādat, gewoonte, 3;lc ibārat ,

les doā , gebed ,

schreven

dan de Maleijers volgen dit niet na en spreken de woorden läs uitlegging ,

inic isjk , liefde ,

æmper , het leven , zonder eenige sterke poging uit , en als of zij ge

‫عمر‬ waren met eene hamza en de gewone klinkers .

En men

kan inderdaad van de

E zeggen dat van het geluid ' t welk men haar toekent, aan haar slechts dat gedeelte eigen is , wat uit de keel voortkomt,

terwijl het overige gedeelte , dat haar als klinker zou eigen zijn ,

meer moet worden overgelaten aan de teekenen bijzonder daartoe bestemd , zoo als duidelijk be grepen zal worden , wanneer de aard van deze moet men alleen nog opmerken ,

dat men ,

toegevoegde klinkers zal zijn

uitgelegd .

Hier

bij gebrek van eene Europische letter , die daarmede

cenigermate zou overeenkomen , het geschiktst geoordeeld heeft op den klinker, met welken deze

letter ondersteld

wordt te moeten worden uitgesproken ,

een

zwaar toonteeken ( )

te

plaatsen. heeft een meer scherp , maar even zeer uit de keel voortkomend geluid , en zal in onze

‫غ‬ letters ,

naar mate dat zij meer of min scherp moet worden uitgesproken , met ghr ,

of gh , Wor

( * ) Nog beter wordt onzes inziens de klank der b uitgedrukt door de Hoogduits che th in thun , DE VERT .

wohlthätig , enz .

1

GRAMMA I RE

DE

LANGUE

LA

empruntent des termes du Grec ou de quelque autre langue

MALA IE .

étrangère ,

19 emploient cette lettro

de préférence au w pour exprimer le son du t , comme dans cubos kartas , papier , julis ou js.tab tambjūr ,

bo tl.

tambour ,

cuglilyb tirūboulīūs ,

Tripoli,

On le rencontre seulement dans les mots Arabes ,

ülb toulk , du talc .

( * )

tels que volls manifeste,

que les

1 Malais prononcent tlāhir , comme nous prononçons tl dans atlas , Arabes ( selon les grammairiens)

disent dâhir ,

et les Persans zahir .

et thl dans athlète ; les Quelquefois les Malais

prononcent l.

E din .

Cette lettre vague , sur laquelle il a été beaucoup disputé entre les savans en langue

Hébraïque, est prononcée par les Arabes avec une aspiration particulière qui vient de

l'in

térieur du gosier et forme un son creux ; mais les Malais ne les imitent pas en cela : ils pronon

cent sëc akal , esprit , ösks ādat , coutume , usage , 3,lıc ibārat , explication , cäüc isht , amour , les dõā , prière , pas oùmour , la vie , sans faire le moindre effort, et comme si ces mots étaient écrits avec hamzah et les voyelles ordinaires. ne représente que la partie gutturale du son , Ene

voyelles.

en effet , que le

tandis que la partie du même son qui con

stitue la voyelle , est déterminée par un des accents destinés ceci se comprendra mieux ,

On peut dire ,

particulièrement à cet usage :

quand on aura expliqué la nature de ces accenis qui suppléent les

Il est seulement nécessaire d'observer ici que ,

manquant de caractères Européens ,

propres à désigner cette lettre variable , on a jugé convenable de marquer d’un accent grave les diverses voyelles qui les remplacent . ( + )

¿ gh , ghr , gutturale

forte,

particulière aux mots Arabes et Persans ,

tels que Yule

ghab , caché , occulte , Yule ghālib , victorieux , Vuye gherib , étranger , Vigė ghraib ,

obs

(*)

Selon nous , la valeur du b est parfaitement rendue par le th des Allemands dans les mots Ν Ο Τ Ε DU TRAD.

thun , wohlthtig , wc.

( + ) Il est inutile de dire que ce signe représentatif du Ę ne doit pas être confondu avec l'accent NOTE DU TRAD .

grave ordinaire dont on se sert en Français.

C 2

SPR A AK KUNST

20

DER

M A LEISCHE

TA AL. :

worden overgebragt .

Deze letter komt alleen in Arabische of Perzische woorden voor , als

Wule ghaib , verborgen , Vita ghalieb , die overwonnen heeft, Yugi gherüb , uitheemsch , que ghraieb , duisternis . ( * )

1 E klinkt volmaakt als onze ng in de woorden dingen , dringen , drang.

Deze letter

komt veel in oorspronkelijk Maleische woorden voor , als

,81 agõng , de voornaamste , ‫بيغغ‬

biénğong , suf ,

ëtë rağanğa , gapen , unë ngaran ,

ülgi talong , helpen , wel angien , wind ,

ongenoegen , verdriet.

De uitspraak dezer letter aan het begin en zelfs in het midden der

woorden , kan alleen door het gebruik geleerd worden .

Ten einde allen twijfel omtrent de

verdeeling der lettergrepen waarin zij voorkomt weg te nemen , zal het teeken ( ™ ) boven ( ng ) aanwijzen dat beide letters onafscheidbaar zijn , in zulke woorden waaromtrent onzekerheid mogt bestaan .

De letterkundige lezer zal zich herinneren dat dit een der klanken is ,

kend aan de y ain der Hebreeuwsche

taal , waarvan de

toege

of ĉ door middel van het Arabisch

eene wijziging is .

u , in klank met onze f volmaakt overeenkomende in de woorden fakkel , draf, heffen , enz., komt alleenlijk voor in woorden uit het Arabisch ontleend , fiak , zijde, diü

fitnah , laster :

kunnen uitspreken ,

dan de Maleijers , die de

als

tuis fikier , denken , zu

f even min als de Arabieren de P

veranderen dien klank in p , en zeggen dus : pīkier , pīhak , pitnah .

De reden voor de onderlinge verwisseling dezer beide letters ,

tot welker uitspraak verschil

lende spraakwerktuigen

men kan

vereischt worden , is geenszins klaar ;

hier alleen nog als

opmerkelijk bijvoegen , dat de inwoners van een klein eiland ( Poelo Nias ) digt bij de kust van Sumatra gelegen , alle Maleische woorden , waarin de klank p voorkomt, als f uitspre ken , en dus voor pāpan eene plank , főfan , voor pækol slaan , fækol en voor pæloe tien , fæloe zeggen .

V ( * ) Zij , die met onze oude Nederduitsche taal bekend zijn ,

zullen hier welligt denken aan den DE VERT klank , welken onze voorouders aan gh gaven in dagh , magh , ghy , enz.

GRAMMAIRE

obscurité.

LA

DE

LANGUE

21

MALA I E.

Il n'y a dans l'alphabet Français aucune lettre ou combinaison de lettres qui y

réponde. ( * )

È ing , placé au milieu ou à la fin d’un mot , a le son nasal de an , ein , in , on , un à la fin des mots Français , mais plus fortement modifié par le nez . Il appartient principale ment aux mots purement Malais péfait, chagrin.

elig

tolong , assister ,

comme

31 agõng , principal, es būnžong ,

uel anġien , le vent,

Lê nğürğa , bâiller ,

La prononciation de cette lettre ; quand elle est initiale ,

bête , slu

ujë ngaran ,

quoiqu'en effet semblable

à celle de la même lettre placée dans le corps du mot , ne peut s'apprendre que par l'usage. Dans les cas où la position de ce caractère ( représenté par ng)

pourrait occasionner quelque

doute sur la division des syllabes, on indiquera par un accent circonflexe ( nğ ) que ces deux lettres appartiennent à la même syllabe ; on omettra cet accent ,

quand il ne peut y avoir d'incertitude à cet égard ,

pour ne pas multiplier inutilement les signes distinctiſs.

pas à l'attention du philologue ,

Il n'échappera

ain

que le son de ce caractère est un de ceux attribués au

des Hébreux , dont le è ou ĉ est une modification , au moyen de l’Arabe . sif, comme dans fin , faire , bref, tels que vis fikir , penser ,

n'appartient qu'aux mots empruntés de

l'Arabe ,

fiak , côté , xüü fitnah , calomnie ; mais les Malais , qui

n'ont pas coutume d'articuler le f ( de même que les Arabes n'articulent pas le p ) prononcent ordinairement i comme p ,

et disent pīkir , pihak , pitnah .

On ne voit pas ce qui a pu

donner lieu à convertir réciproquement ces deux lettres , dont chacune exige une différente inflexion de l'organe ; mais il est à remarquer que les habitans d'une petite île ( Poulo Nias) près de la côte de Sumatra prononcent tous les mots Malais , dans lesquels le son du p se trouve , comme s'il y avait f , et qu'ils disent fafan au lieu de pāpan , koul au lieu de piukoul,

une planche , fou

frapper , fruloh au lieu de pjūloh , dix .

‫ ث‬p ( * ) Dans la grammaire Arabe ,

ouvrage posthume du

célèbre traducteur du Coran , et dont

M. LANGLÈS est l'éditeur , ce caractère est représenté par rh .

Mais comme les Malais , en le

prononçant , font aussi entendre le son du g conjointement avec celui de rh , et qu'ils suppriment quelquefois le son du r , nous avons cru préférable de conserver gh et ghr , comme dans le texte. M. MARSDEN le compare au gh articulé à la manière des Irlandais dans le mot lough , lac , NOTE DU Ꭲ Ꭱ Ꭺ D. à la manière des habitans du Northumberland.

C5

ou

DER MA LEISCHE

SPRAAK KUNST

229

j wordt als onze p in pen , papier , stap uitgesproken pēpæt,

blazen , ves pīpī , de wangen ,

TAAL .

in de Maleische woorden

In den gewonen schrijf

álö tangkap , vangen ..

en briefstijl is het geenzins ongemeen deze letter met één in plaats van drie punten te teeke nen , waardoor dezelve met de voorgaande is verward geraakt. ü heeft ,

als Arabische letter ,

knakken , bakken enz. ;

in het

eenen

nog

harderen

woord Habakkuk ,

klank

dan

in

komt de kracht der nevens elkander Deze letter ,

gevoegde k vrij goed overeen met het enkele teeken ;.

onze dubbeldekk

in het midden of aan het

begin der woorden voorkomende , toont aan (met zeer weinig uitzonderingen ), dat dezelve van Arabischen oorsprong zijn , als pulës fakkior ,

een bedelmonnik,

Jozi kabõl , aangenaam , aan

nemelijk , ja kadar , waarde ; maar de Maleijers gebruiken deze letter even zeer om eenen harden klank op

het einde hunner woorden

bāliek , terugkeeren , gehoord wordt ,

äls kalák ,

uit te

drukken , als

ümbo māsak , rijp ,

cls

tegenwoordig ; doch , daar deze klank in het spreken niet

schijnt hij geen wezenlijk deel van het woord uit

te maken , en kan als

overtollig beschouwd worden. us wordt als

onze k in koning, kapel ,

jlis kapāla , hoofd, jo

kāla ,

tijd ,

Turken ,

uitgesproken in es liedjie, laag ,

sto pākeī , dragen

( van kleederen ) ,

Syn maka

aangezigt .

iš in de Maleische woorden 50 pāgar , omheining , p31 agama ,

wis gūla , gek , es gânong , berg ,

godsdienst, komt niet volmaakt overeen met onze g in gaan , graag , hoogte ,

maar beter met de g der Fransche als op dezelve eene a , goûter.

o of u volgt gagner , gouverner ,

Deze letter is aan de Arabieren onbekend , maar bij de Perzen en Maleijers zeer gemeen.

J in de woorden de læloh , modder , while lilien ,

was , J * lalo , voorbijgaan , Jiü ban

tal , een kussen , heeft volmaakt den klank van onze 1 , overal waar dezelve voorkomt.

r in gilo mālē , beschaamd , wigo mæloet , mond , pivo mūnæm , den klank van onze m . u in eü nanti , wachten ,

drinken , heeft steeds

tiga banoh , dooden , who māna , waar , wgh tælan , makker ,

komt geheel overeen met onze n . , heeft ,

als

klinker ,

jugs gõsok , wrijven ,

in de Maleische woorden gw.you

is tālong ,

van onze o in hond , long.

sæsē , melk ,

wg kæliet , vel,

helpen , de klank van onze æ in hoek , toen , stoel ,

of

Wanneer Wanneer ,, in in plaats plaats van van de de ,, de korte klinker dammah boven

den medeklinker geplaatst is , als in sy budi , verstand , my hidep , levend ,

in leven , be

DE

GRAMMA I RE

sp se prononce poupout ,

souffler,

LA

LANGUE

MALA I E.

2 3

comme le p de Pan , papauté, peuple , dans les mots Malais 50 sev pipī , la joue ,

nécö tangkap , attraper.

En écrivant à

quel

qu’un , et dans l'usage particulier , on marque souvent cette lettre d'un seul point, au lieu de trois ;

de sorte qu'on ne la distingue pas de la précédente. oc , q , qu , cqu , dans

ü k , comme lettre Arabe , se prononce plus fortement que c ,

raconter , accorder , que , équilibre , acquérir ; on pourrait mieux le comparer à un dou ble k ,

commencement ou au milieu ,

Placé au

ou au q final dans coq , cinq.

( à peu d'exceptions près ) que le mot est d'origine Arabe, comme Jos kabīül ,

il indique

agréable , , L

espèce de religieux mendiant ; mais les Malais s'en ser

kadar , valeur , prix , në fakir ,

vent aussi pour exprimer un son dur à la fin des mots de leur propre langue , comme dans Combo māsak , mûr ,

öll balik ,

tourner ,

äls kalák , présentement.

le fait généralement pas sentir en parlant ,

Comme, cependant, on ne

il semble ne pas faire partie intégrale du mot , et il

peut être considéré comme une superfluité.

U k se prononce comme le c , qu , k , dans les mots as kidii ,

bas ,

de cadre , bec , croquer , kermès ,

jlis kapāla ,

vil ,

ter ( un vêtement ), Syo mjúca ,

face ,

tête ,

jis kāla ,

kirielle ,

tems, warli pāqué ,

por

physionomie .

* g dur , se prononce , à peu près , comme notre g dans vagabond , garant , voguer. Cette lettre , inconnue dans la langue Arabe , est commune au Persan comme au Malai ; c'est une modification de la lettre précédente , gar , palissade , J :3 güila ,

fou ,

et elle se prononce uniformément comme dans „ šlä pā

is geminong , montagne , p31 agama ,

J I se prononce comme i des mots loin , lilin , cire ,

jy lalo ,

religion.

bal , reculer , dans dj līūlouh ,

bourbe , wole

passer , Jüy bantal , coussin .

m dans les mots jólo mālo , boire , a le même son que notre m

honteux, confus,

wilgo mūulout , bouche , pito mīnoum ,

dans mère , humain , moment , femme.

‫ ن‬- dans les mots ‫ ننت‬nanti , attendre , ‫بونه‬

bjuroh ,, tuer,, ‫ مان‬mana , od où ,

‫ تولى‬-told

lan , compagnion , a le son de notre n dans bonne , venir , année. , ou , ā , w , dans les mois Malais

gegro 87883l ,, lait ,, ‫ کولت‬Cotilit , peau ,, ‫گوسق‬I 880c ,, frotter ,

en toulong ,

aider ;

celte lettre a le son de

l'ou Français dans les mots vous ,

est rem doux , fournir , et de l'o dans les mots vos , notre ,

bon , copieux.

Quand le

bozdl placé par la voyelle brève dammah au - dessus d'une consonne , comme dans ‫ بدي‬. sa

SPRAAK KUNST DER MA LEISCHE beteekent zulks dat de klinker slechts de halve lengte van de

TA A L.

heeft.

Als medeklinker , is zij

gelijk aan onze w in winnen , woede , wangunst , gelijk uit de volgende Maleische woorden

warna ,

blijkt roos.

kleur ,

Deze letter komt ,

wani, wandji , welriekend , als klinker ,

kāwan , makker , jebo māwar ,

u

zelden aan het begin der Maleische woorden voor ,

wordende de klank ã of o in dit geval uitgedrukt door g ' of go , als in wgl obat ,

genees

middel , cuisid õnocs , zonder schede.

enz. , b . vv. in de woorden

s heeft somtijds den klank van onze h in hoon , have hārap , hopen ,

who hônia , behalve,

Jolo māhal , duur,

‫سارق‬

digo bõli , kunnen ; maar somtijds

ook eenen veel zachteren en bijna onhoorbaren klank , gelijk de h bij de Franschen in honneur , homme.

Zoo komt zij voor in de Maleische wocrden quolo ābis , dat gedaan , gebruikt is ,

Also ælæ , binnenlanden ,

ülis ilang , verloren .

Tot een blijk hiervan strekt het in bijna alle

Europische talen overgenomen woord õrang- õtan , welk laatste woord eigenlijk met eene h moest geschreven worden , gelijk zulks in ' t Maleisch geschiedt, õrang , mensch , en cuyo hatan ,

bosch , zamengetrokken

komende het woord van Ĉel

bosch -mensch ; maar deze h wordt

hier , even als in de bovenstaande en in vele andere woorden , niet uitgesproken .

Wanneer

de 8 aan het einde eens woords met twee punten voorzien is ( 8 ) , klinkt zij als de t der Ara bieren , dit is bij hen eene spraakkunstige onderscheiding ; maar de Maleijers plaatsen de ( 8 ) oneigenlijk aan het einde van vele hunner oorspronkelijke woorden , in plaats van de wst. heeft in de woorden els bīlang , vertellen , eu tiang , mast , sio mimpi , droomen , den klank van onze ie in tien , dief , vier.

Wat de korte i betreft, als in mai bintji ,

haten , wio minta , hiervoor wordt de klinker kesrah gesteld , het zij dezelve uitgedrukt is of niet.

Als medeklinker komt zij het naast aan onze j in

*kājā , hout ,

jong , jaar , in de woorden ,

bājang , eene schaduw , 2g5 !! jākõt , een edel gesteente.

Doch weinige Ma

GRAMMAIRE

savoir ,

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

25

intelligence , who hūdæp , vivant, en vie , cela indique que le son vocal n'a que la

moitié de la longueur qu'il aurait avec le , par w ,

Employé comme consonne , le

et se prononce à peu près comme les diphtongues

est représenté

des mots huit , ouatte ,

qua

druple , quoi dans les mots Malais wj, warna , couleur , stig wandji , odoriférant, wgls kāwan ,

compagnon ,

camarade , iglo mūīwar ,

employé comme voyelle , au par gl ou go , comme dans

rose .

On ne

trouve

guère

ce caractère ,

commencement des mots Malais ; le son d'ou ou o s'exprime alors ng obat , la médecine , cmigo hounous lh non aspiré) dégainé.

s h s’aspire, à peu près , comme dans ha ! héros, heurter dans les mots

,lo hārap ,

espérer , old hānia , hormis , excepté , Jolo māhal , cher , qui coûte beaucoup , dy bolih , pouvoir , ce qui est possible ; dans d'autres mots , comme qui la hābis , hiülou ,

l'intérieur d'un pays ,

elus hilang , perdu ,

dans nos mots habile , hier , homme. ( * ) sensible , c'est que tous les

l'aspiration est imperceptible ,

comme

Ce qui prouve bien qu'elle n'est du moins pas

voyageurs se sont

accordés à orthographier väger hoūtan

signe d'aspiration dans le mot si connu de orang - mutan . points ( 8 ) ,

terminé , passé , y sus

sans

Lorsque o final est marqué de deux

les Arabes le prononcent ordinairement comme t , et ceci dénote chez eux une

distinction grammaticale ; mais les Malais l'emploient souvent , mal à propos , à la fin de leurs mots radicaux au lieu du

t.

yi , j dans les mots ells le son

de

l’i Français dans

bīlang , raconter , plaisir ,

tiang , mất , vino mimpi , rêver , a

gite , délire , crime , abime.

comme dans quis bintii , hair , wnio minta , demander ( + ) , rement par la voyelle kesrah , exprimée ou sous - entendue.

Quant à l'i bref ,

on y supplée plus

ordinai

Employé comme consonne , il

approche le plus de y , tel qu'il se prononce dans yeuse , yeux , ou du ï de aïeul , païen ,

dans ( * ) M. MARSDEN a préféré , par cette raison , de supprimer h dans ces mots , et d'écrire ābis , qulu , ilan ; mais nous avons cru devoir le conserver là même où l'aspiration se fait le moins sentir , comme on a conservé en Français le h , même muet , dans habile , homme , humble . NOTE DU TRAD .

( + ) Observez que in dans bintii , minta et autres semblables , quoique suivi d'une consonne , n'a pas le son nasal des mêmes lettres dans pinte , guinder , mais qu'il doit se prononcer comme NOTE DU TRAD .

dans inaccessible , innover . D

SPRAAK KUNST

26

DER

M A LEISCHE

TAAL .

Maleische woorden beginnen met deze letter , wordende , in dit geval , de lange klinker uitge drukt door _sl of so , als in på I ipar , schoonzoon , ĉus hūdong , de neus. der woorden en voorafgegaan

van

Aan het einde

de fat - hah , luidt zij als onze tweeklank ai of aai in ai !

haai , of als ei gevolgd van j in vleijen , schalmeijen , wanneer wij gemeend hebben dezelve het best te

kunnen voorstellen door er , als daarmede het meest overeenkomende , als in sy

bāler , stads- halle of markt, so bāgei , lot. en hare klank dus

meer verlengd

Wanneer de

voorafgegaan wordt van ! ,

is , wordt zij uitgedrukt door āi , als in una

lõin , ander

was māin , spelen.

nja , eenen zachten klank , die eenigzins door den neus uitgesproken wordt, en aan de Maleische en Sanskritische alphabeten gemeen is , maar niet in het Arabische voorkomt , treft men aan in de woorden

Jų njāla aanblazen , ju njadar ,

Ja būnjer , sterke watervloed , who hānja ,

vastslapen ,

lo hänjæet ,

dri

uitgezonderd ; en ook zeer dikwijls in den

gewonen vorm van een bezittelijk voornaamwoord , als ulio matā -nja , zijn oog , wl, roepā -nja , zijne gedaante.

Men merke op , dat , hoewel in de benaming van dezen medeklinker

en eenige andere ,

klinker a is bijgevoegd om

de

dezelve

te kunnen

uitspreken ,

al deze

medeklinkers echter ook andere klanken bij zich hebben , gelijk uit de hierboven opgenoemde woorden hänjoet en bänjer blijkt. Van 9 of de letters J en l , met het teeken hamza , is reeds genoeg gezegd , en er schijnt geene reden te bestaan om aan deze letters , bij elkander.gevoegd , cene afzonderlijke plaats in de letterlijst te geven . Uit de voorgaande beschouwing der letters blijkt, dat van de vier -en - dertig die de geheele letterlijst uitmaken , dertien meer bijzonder en schier bij uitsluiting tot de Arabische taal be hooren ; dat er zes zijn ,

die als aan de Maleische taal eigen kunnen worden beschouwd , en

dat de vijftien overige aan de beide talen gemeen zijn : zoo dat de eigenlijk gezegde Maleische woorden alle te zamen door twintig , of , zoo wij er de 3 , die nimmer gebruikt wordt ,

uitla

ten , door negentien letters worden uitgedrukt.

OVER

DE

MEDE KLINKERS EN

De gewone verdeeling der letters

KLIN KE RS.

( zoo in deze als andere talen ) in long- , tand-, lip- en

- keel

GRAMMAIRE

dans les mots :

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

27

kāyou ou kūïoü , bois , &:4 bāyang ou bāïang , une ombre ,

ou žākjut , une pierre précieuse.

es lo yūkjut

Au reste , peu de mots Malais commencent par cette lettre :

on exprime, dans cette position , le son vocal prolongé par si ou st, comme dans vål ipar , gendre , & 1.40 hīdong , le nez.

A la fin des mots , et précédé du fathah , il prend le son de

notre diphtongue aie ou eye dans baie , qu'il asseye , ou de eui, oei , wei dans seuil , oeil, cueillir , qu’on a cru pouvoir ici représenter de la manière la plus convenable et la plus analogue par ei , comme dans sų bālei , la halle , le marché d'une ville , sily bâgei , sort. Lorsque le

est précédé de \ , et que , par conséquent , le son en est plus prolongé, on l'a

représenté par āi , comme dans

unepe lõin , autre , who mäin , jouer.

nia ou gna , son mouillé comme dans nos mots maniaque , signal, agneau , Ce caractère , commun à la langue Malaie et à celle du Sanscrit , mais bet Arabe , se trouve dans les mots Malais jy niāla , étinceler , , meil , exo hūniout , à flot ,

inconnu dans l'alpha niadar , profond som

bānier , débordement , who hānia , à l'exception de ; et

très - souvent dans la forme d'un possessif , comme -nia , sa figure.

peigne.

wli roupā

lio matā -nia , son oeil ,

Il est à observer que , quoiqu'on ait employé a dans la représentation de

cette consonne et d'autres , pour pouvoir les prononcer , cependant elles peuvent toutes égale ment recevoir un autre accent vocal , comme on le voit par hāniout, būnier , cités ci - dessus. í

sy la , composé de J et i , auxquels est joint l'accent orthographique s hamza . été suffisamment parlé de chacune de ces lettres en particulier , et il ne

Il a déjà

semble pas nécessaire

de leur assigner conjointement une place dans l'alphabet. Il résulte de la récapitulation précédente , que des trente - quatre lettres qui composent l’al phabet , il y en a treize qui appartiennent particulièrement et presque exclusivement à l’Arabe ; que six autres peuvent être considérées comme

appartenant particulièrement au Malai , et que

les quinze restantes sont communes aux deux langues ; et , par conséquent , que

tous les mots

Malais proprement dits s'expriment au moyen de vingt caractères , ou même de dix - neuf ,

abstraction faite du 3 , qu'on ne trouve employé nulle part..

DES

CONSONNES

ET

DES

VOY ELLE S.

La classification ordinaire des lettres ( tant en cette langue qu'en toute autre ) en linguales ,

D

2

den

DER

SPRA A K KUNST

28

MALEISCHE

TA A L.

keelletters , schijnt meer vernuftig uitgedacht, dan wel nuttig te zijn , en de onderscheiding in hoe noodig ook in de Arabische en Hebreeuwsche woordgron

wortel- en dienstbare letters , ding ,

Het

heeft geene betrekking tot de gesteldheid of afleiding van de woorden dezer taal.

zal echter noodzakelijk zijn met eenige naauwkeurigheid te verklaren , het gene betrekking heeft lot de onderscheiding der letters in klinkers en medeklinkers ,

en tot den aard der schrijf

teekenen , waarmede derzelver uitspraak wordt aangeduid . Cuv De

Arabieren

noemen de letters

als medeklinkers ,

van

het

abé go hæræf, en beschouwen

dezelve alle

zeggende dat zij bewegelijk worden , of eenen klank verkrijgen door middel

der klinkers , maar dat zij , op zichzelven dat vermogen niet bezitten , noch lettergrepen kun nen

uitmaken .

Zij verdeelen

deze

letters

of medeklinkers

benaming om ze te onderscheiden ) in sterke en zwakke. ters ,

met uitzondering

( want er bestaat geene andere

Tot de

eerste behooren al de let

van drie , Iū , , ĉ en şi , welke de klasse

uitmaken , en geene andere zijn dan die , welke wij bij .

der zwakke letters

uitsluiting klinkers noemen ;

terwijl Uit

de twee laatste , gelijk i en u in de Europische talen , ook voor medeklinkers dienen. deze wijze van

rangschikking

ontstaat veelal

( zoo als men later zien zal ) de moeijelijkheid

der Arabische spelling . Door klinkers verstaan zij zekere bijgevoegde teekenen , die boven en onder de lellers ge steld worden , sproken ten ;

en

moeten

te kennen geven met welke geluidgevende opening van den mond zij uitge

worden.

De

maar deze benaming is

Europeanen

niet wel

noemen

gekozen , om

deze

teekenen

dat het van

dikwijls vokaal – pun

veel belang is dezelve te

onderscheiden van de vaste punten , welke vele van de letters steeds moeten verzellen , en een wezenlijk deel daarvan uitmaken , zijnde tot derzelver vorming als de stip boven onze i , of de streep door onze t. dat noch de teckens die de klinkers punten , noch

andere

teekens

vervangen ,

( welke

bische of Kufische schrijfwijze bekend

even zoo noodzakelijk ,

Men moet hier tevens doen opmerken ,

noch de

zoo even gemelde onderscheidings

hierna aangewezen zullen worden ), bij de oude Ara waren ;

maar dat zij naderhand zijn ingevoerd ,

voorziening in de blijkbare gebreken van het oorspronklijke ruwe stelsel .

ter

Het is ondertus

schen twijfelachtig , of dit niet een zeer onvolkomen hulpmiddel is , minder doelmatig dan de Sanskritische en Ethiopische schrijfwijze , volgens welke de werking van den

klinker door

ecne ligte verandering in de gedaante van den medeklinker wordt aangewezen , en althans

min

GRAMMAIRE

dentales , labiales et gutturales ,

DE

LA

LANGUE

MAL AIE .

29

paraît être plus ingénieuse qu’utile , et leur distinction en

radicales et serviles , toute essentielle qu'elle est dans l’étymologie des mots Arabes et Hébreux , ne concerne aucunement la structure ou la dérivation des mots Malais.

Mais il sera nécessaire

d'entrer dans quelques détails sur ce qui regarde la distinction entre les voyelles et les conson

nes , et sur la nature des accents orthographiques qui opèrent sur leur prononciation.

Les Arabes nomment les lettres de l'alphabet

sjö

hourouf ; ils les considèrent toutes

comme des consonnes , et disent qu'elles sont mobiles ou susceptibles de son au moyen des voyelles , sans le secours desquelles elles ne peuvent être prononcées, ni former des syllabes. Ils divisent ces lettres , ou consonnes ( car elles n'ont point d'appellation qui les distingue ) , en fortes et faibles. sávoir : 1ū , , õu

Au nombre des premières sont toutes les lettres , à l'exception de et si , qui

forment la classe des lettres faibles , et ne sont autre chose

que ce que nous nommons exclusivement voyelles ; même qu'i et u

trois ,

les deux dernières font quelquefois,

dans les langues Européennes , l'office de consonnes .

de

C'est de cet arran

gement ( comme on le verra ci - après ) que provient , en grande partie , la difficulté de

l'or

thographe Arabe. Par voyelles ils entendent certains caractères supplémentaires, placés au – dessus et au - des sous des lettres , et servant à indiquer le son vocal particulier avec lequel elles doivent être prononcées.

Les Européens les nomment quelquefois points voyelles ; mais cette dénomination

ne leur convient pas : car il importe de ne pas les

confondre avec les points véritables qui

accompagnent constamment certaines lettres , qui en sont des parties intégrantes et

qui sont

aussi nécessaires pour compléter leur forme que le point sur notre i et le trait qui traverse notre t.

7

On doit faire remarquer en même tems que ni les voyelles ou caractères supplémentai

ni les points dont nous venons de parler , ni certains autres signes orthographiques ( dont

il sera parlé dans la suite ) , n'étaient connus dans l'ancienne manière d’écrire des Arabes ou Cufics , mais qu'ils ont eté introduits depuis pour suppléer ce système alphabétique dans son état primitif et barbare.

qui manquait évidemment au

Cet expédient doit néanmoins paraîire

irès – imparfait , si on le compare au système adopté dans les langues Sanscrite et Éthiopienue , où l'effet de la voyelle est exprimé par une modification de la consonne , et surtout à celui des langues Grecque et Latine ,

dans

lesquelles

chaque

voyelle occupe sa place dans la série

des lettres .

D 3

Les

30

DER

SPRAAK KUNST

minder verkieslijk dan

M A LEISCHE

TA A L.

die der Grieken en Romeinen , bij welke ieder klinker zijne afzonder

lijke plaats in de reeks der letteren beslaat. Deze klinkers , door de Arabieren 5 , - harakāt in het meervoud genoemd , van so harakat , beweging , omdat zij aan de medeklinkers beweging of uitdrukking geven , worden bij de Maleijers genoemd cw ,! bāries , een gelid

hetwelk beteekent evenwijdige lijnen of strepen , en ook

krijgslieden ; zij geven ook aan dezelve den naam van wiştiw sindjāta , wapens ,

waarschijnlijk om derzelver gelijkheid met gevelde pieken. klinkers niet op ,

De Maleijers schrijven doorgaans de

dan alleen en voornamelijk bij aanhalingen uit den Koran of uit de schriften

van deszelfs uitleggers ; ook bij de namen van plaatsen , personen of dingen die

niet dagelijks

voorkomen ; alsmede om het onderscheid aan te duiden tusschen woorden die met dezelfde let ters geschreven , maar op verschillende wijzen uitgesproken worden , en die men anders met elkander zou kunnen verwarren .

Zij zijn drie in getal , en dragen de Arabische namen van

asü fathah , s,us kesrah en xao dammah , de Maleijers zeggen dlammah . üsuüs fathah () ook cwilso cw,

bāries diātas , bovenstreep genoemd , heeft gemeenlijk

den klank van onze korte a in dag , dak , soms ook dien van e , zoo als wij deze in bed , tel , vel uitspreken ; op eene der sterke letters of , zoo als wij zeggen zouden , op eenen medeklin ker geplaatst zijnde, geeft zij aan denzelven dien klank welken hij op zichzelven niet vooronder steld wordt te bezitten , als in de woorden suy besi , ijzer , puis dendam , begeerte . zwakke letters

die babal, onkundig , we tampat , plaats , De

uitwerking

van de fathah op čene der drie

(of klinkers) zal nader opgegeven worden , wanneer wij meer bijzonder over

dezelve zullen handelen .

Squas kesrah ( - ) , anders genaamd sylw cw, klank die niet veel

bāries di- bāwah , onderstreep , heefteenen

verschilt van i in ons bidden , lip , gebit , doch welke nog nader bij

komt aan de Italiaansche korte i ; bij voorbeeld , in de Maleische woorden Müş bintil , eene puist , een gezwel, čus dinding , een muur , slös tinggi, Lans dammah of dlammah ( ° ) , ook willow cw , noemd , klinkt

ten naastenbij als onze u

hoog.

baries de - adāp -an , de voorstreep ge

in put , 'mudde , kussen ; of als de korte oe in

moet , boeg , genoeg , en als onze o in rot , stok , bol.

De dammah heeft de gedaante

cener kleine ' , en wordt , gelijk derzelver Maleische naam aanduidt , boven , en voorwaarts of naar de linkerzijde van den medeklinker geplaatst.

een weinig

Zoo komt dezelve voor in

c ü tæntvet , vragen , ondervragen ,

üs buenting , zwanger , ka tompat ,

stoppen , ver

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

31

MALA I E.

Arabes who Les voyelles , appellées par les les Arabes esso harakāt harakāt au au pluriel , du mot sya hara kat qui signifie mouvement , parce qu'elles donnent le mouvement , le son aux autres lettres , portent , chez les Malais , le nom de cujų būris , mot qui signifie des lignes , des traits paral lèles entre eux , ou une file de gens de guerre ; armes , probablement à cause de leur ressemblance

ils les nomment aussi lain sin : jāta ou avec des lances mises en arrêt .

L'usage

en est très – peu commun parmi eux : s'ils les emploient, c'est principalement dans les citations du Coran ou des écrits qui lui servent de commentaires ; et d'objets peu

familiers ;

enfin pour distinguer les mots dont l'orthographe est la même ,

mais qui se prononcent différemment . noms Arabes de tsü

dans les noms de lieux , de personnes

Ces voyelles sont au nombre de trois , et portent les

Malais prononcent fat-hah , sus kesrah , et cmc dammah , que les

dlammah . xsü fat-hah ( ) aussi appellé Juiled se place

cu ,

au – dessus de la lettre , sonne , en

bāris di - ūtas ou trait supérieur , parce qu'il général, comme

notre a dans fat ,

faner , quelquefois aussi comme e dans nos mots jet , nette , bec..

battre ,

Placé sur quelques - unes

des lettres fortes , ou consonnes comme nous les nommerions , il leur imprime le son de voyelle qu'elles sont censées ne pas posséder par elles –mêmes, comme dans les mots chu babal , ignorant ,

wéai

tampat,

place ,

besi ,

endroit, ‫بسي‬

du du

fer ,, fer

puis

dendam , désir.

L'effet de son application à quelqu'une des lettres faibles ( qui correspondent à nos voyelles ) sera indiqué lorsque nous parlerons plus particulièrement de celles - ci. Equus kesrah ( - ) ,

qu'on nomme aussi

dela cuių bāris di -bāwah ,

trait inférieur, a

presque le même son que l'i des Français dans brique , facile , esquif , mais un peu rap proché de celui de l’e dans net , sec , bref ; c'est ainsi qu'il se prononce dans les mots Ma lais Müş bintil, une pustule , une ampoule , čus dinding , un mur , shes tinggi , haut . dao dammah ou dlammah

(

) , autrement nommé

willow Cyli

bāris di-adāp -an ,

trait antérieur ou de front, se prononce , tantôt à peu près comme eu dans les mots Français seul , neuf , jeune ; tantôt comme ou dans mou , boule , foule , ou comme o dans mot , polir , froment.

Sa forme est celle d'un petit ’ , et il se place , comme l'indique son nom

Malai , au haut et en avant de la consonne , en tirant sur la gauche. ples dans les mots eü tountout ,

On en trouve des exem

demander , interroger , zü , bounting , enceinte , grosse ,

‫تمشي‬

SPRAAK KUNST DER

32

MALEISCHE

TAAL.

verstoppen , jüs bontar of bentar (want het verschil van klank tusschen o en oe is dikwijls onmerkbaar ) , rond , i bonda of boenda , moeder ;

eene

in qüşen tjetjintong ,

haarlok ,

heeft elk van de drie klinkers zijnen bijzonderen medeklinker. Deze klinkers , bij de onderscheidene letters geplaatst , maken lettergrepen uit , welke men in zuivere en gemengde lettergrepen

onderscheidt.

Eene zuivere lettergreep bestaat uit eenen

medeklinker , vergezeld , dat is , gevolgd (maar nimmer in dezelfde lettergreep voorafgegaan

van

tja , w , ti , u nae ,

eenen klinker , of zoogenaamde rustende letter , of wel van beide , als T

Lomā ,

bай .

Eene gemengde lettergreep bestaat uit twee medeklinkers , waarvan de laatste

stom is , met eenen klinker alleen , of wel met eenen klinker en eene rustende letter tusschen beide >, als

ban , ‫بین‬

lettergrepen eindigen

, , ? baün . , peng , ‫ بن‬bin , ‫ وت‬wat , ‫ بان‬ban , ‫بون‬ met eenen vloeibaren en eenen stommen medeklinker,

Enkele gemengde

als bui

sjart ,

staat , stand ; maar dit vindt men alleen in Arabische woorden,

Uit het voorafgaande zal

gebleken

zijn , dat de wijze om de klinkers bij de zoogenaamde

sterke letters ( bij ons , medeklinkers)

te voegen vrij eenvoudig is ; maar anders is het gelegen

met derzelver plaatsing bij de drie zwakke letters lā , gū en

şi, uit hoofde van haren

tweevoudigen aard , zijnde somtijds bewegelijk , somtijds rustende.

Door bewegelijk wordt hier

verstaan ,

dat

zij ,

even

als

andere

medeklinkers ,

vatbaar zijn om

in

beweging

gebragt

te worden door de bijvoeging van klinkers , en om , met dezelve , lettergrepen uit te maken , als ; wa ,

s ja .

Door rustend wordt verstaan de staat waarin zij ophouden eigenlijke mede

klinkers te zijn , geenen klinker bij zich kunnen aannemen ( hoewel zij den klank kunnen aanne men van den klinker die bij den haar voorgaanden medeklinker behoort) , en den dienst doen van lange klinkers , zoo als wij dit noemen zouden , raū .

‫رو‬

bi , ub tawn ,

bij voorb. in li mã ,

In dezen zoogenaamden rustenden staat , is het , in spijt van alle

uitleggingen dien

aangaande vroeger gegeven , klaarblijkelijk dat zij eigenlijk in niets wezenlijks , dan alleen in de verlenging der uitspraak , verschillen met de drie klinkers , voegde klinkers

( ter onderscheiding

genoemd ; want de fathah vertegenwoordigt Iā , de kesrah

dammah , õe , zijnde maar , met eenige

verandering

in grootte en

alleen ) bijge vi , en de

gedaante , boven en onder

de andere letters geplaatst, in stede van gelijke plaats met dezelve te bekleeden , zoo als het schrijfgebruik van meest alle andere soorten van talen medebrengt. Wanneer de klinkers, gevoegd bij de zwakke letters in haren

bewegelijken stand , of bij

de

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

33

MAL AI E.

Cou La tompat, boucher , engorger , jü bontar ou bountar ( car la différence de son entre tje

o el ou est souvent imperceptible ), rond , wis bonda ou bounda , mère; dans žüş tjintong , une boucle de cheveux , chacune des trois voyelles a sa consonne particulière. Appliquées aux différentes lettres de l'alphabet , distingue

en

consonne ,

simples

et

accompagnée

mixtes. ou

suivie

Une

syllabe

( mais

ces voyelles forment des syllabes qu’on

simple

jamais

est

précédée

celle qui dans

la

est

composée

d'une

même

syllabe )

d'une

voyelle , ou de ce qu'on nomme une lettre en repos , ou bien de l’une et de l'autre , to mã , , bай ..

T tja ,

comme

Une syllabe mixte est composée de deux conson

ti , w nou ,

nes , dont la dernière est muette , au milieu desquelles se trouve une voyelle seule , ou accom compagnée d'une lettre en

comme repos , comme

‫ بن‬ban ,, ‫ ثغ‬peng ,, ‫ بن‬birt ,, ‫ وت‬wat ,

‫ بان‬ban ,

On trouve quelques syllabes syllabes mixtes mixtes qui finissent par deux consonnes , dont l'une qui finissent

w baun .

est liquide , l'autre muette , comme bü siarth ,

condition ; mais ceci n'a lieu que dans des

mots Arabes . On voit par ce qui précède que la manière d'appliquer les voyelles à ce qu'on appelle lettres fortes ( ou

consonnes ) est

faibles lā ,

assez simple ;

mais il n'en est

pas de même

des

trois lettres

õū et vsi, à cause de leur nature ambigue , suivant laquelle elles sont tantôt

mobiles , tantôt en repos.

Par mobiles , on entend qu'elles peuvent , à l'instar des autres

consonnes , être mues par l'application de quelque voyelle , et former avec elle des syllabes , comme ,

wa ,

i ja.

Par repos , on entend l'état dans lequel , cessant d'être réellement

consonnes et ne pouvant recevoir l'application des voyelles supplémentaires , ( quoiqu'elles puis sent être affectées par celle qui appartient à la consonne précédente ) elles font l'office de voyelles longues ,

‫ تان‬tan , bi comme dans to mā , s? bi ,,

‫ رو‬rau .

Or ,

dans cet état de

repos , il est aisé de s'appercevoir , en dépit de toutes les définitions , qu'excepté l’alongement de la prononciation , il n'y a pas de différence remarquable entre elles , et les

trois voyelles

qu’on a nommées supplémentaires uniquement pour les distinguer : car fat -hah , kesrah et dammah ne sont que des signes représentatifs de lā , şi et , où , qu'on écrit, avec quel que changement dans la forme et la grandeur des caractères , au- dessus et au-dessous des autres lettres , au lieu de les ranger dans la même ligne , comme cela se pratique dans l'or thographe de presque toutes les autres langues .

Lorsque

les

voyelles

supplémentaires,

ou

E

petites

voyelles ,

sont

appliquées

aux

let tres

au

SPRAAK KUNST DER

54

M A LEISCHE

TA AL

de sterke letters die dezelve in haren rustenden staat onmiddellijk voorafgaan , op de

volgen

de wijze geplaatst zijn , namelijk de fathah bij de í a , de kesrah bij de ş i en de dam mah bij de z ve , dan worden zij gelijkslachtig genoemd ; zijn zij integendeel door elkander ,

en

niet

ор

de

200

even

genoemde

wijze ,

( b. v.

geplaatst

kesrah

alief ),

bij

dan

Ś

Fathah gevoegd bij l als bewegelijke letler ( in dat geval

noemt men dezelve ongelijkslachtig.

hamzah genoemd), brengt geene merkbare verandering

voort in den klank dezer letter , die ,

hoe zij ook door spraakkundigen moge gerangschikt worden , nimmer voor eenen medeklinker het woord medeklinker opvatten ;

kan gelden , in den zin waarin wij

niette

WI Šabad , leeftijd , Joi adjal , Wanneer , daarentegen , de kesrah of de dammah bij 1 geplaatst wordt, verliest deze

genstaande die bijvoeging , altijd het geluid het lot.

en zij behoudt,

van a , als in

den haar eigen klank van I , en neemt dien van den boven geplaatsten vervullingsklinker aan , als cepūma , Szüwlistri , huisvrouw , echtgenoote , ws ! ibn , zoon , pait cetama , uitmuntend , ‫أقام‬ t Wanneer een der drie vervullingsklinkers gevoegd wordt bij de , of us , mits , in da gelijk . geval , bewegelijk ( of medeklinkers ) zijnde , dan worden er op die wijze regelmatige lettergrepen gevormd ,

op

dezelfde wijze als met andere

letters ,

tijdstip , Jhoy wisül, ontmoeting, verkrijging ,

bij

voorbeeld in ö, waktoe ,

jogja , het is noodig.

len , bijzonder wanneer de fat -hah eener s aan het einde

tijd ,

In enkele geval

van een woord toegevoegd wordt ,

verliest de letter den haren eigen klank , om dien van den vervullingsklinker aan te nemen , als in step tàāla , de Allerhoogste. Wanneer eene der drie zwakke letters , in haren rustenden staat , door een gelijkslachtigen vervullingsklinker ( tot den naasten medeklinker behoorende ) , in eene en dezelfde lettergreep , wordt voorafgegaan , dan smelten zij in een , en de klank aan beiden gemeen wordt daardoor verlengd , als ‫ تو‬te ,

‫سي‬

si , lo mā ; maar wanneer , in dat geval , de rustende letter door

eenen ongelijkslachtigen vervullingsklinker voorafgegaan wordt, dan ontstaat , uit de vermen ging van beider klanken , een twecklank , als ‫ و‬haut , ‫ في‬.pet

Daar echter in het Maleisch

de verlengde klank veel meer dan in het Arabisch voorkomt, worden de tweeklanken meer ge woonlijk gevormd door het zamenvoegen van twee der rustende letters , dan door eene van deze met eenen vervullingsklinker, zoo als in , ! spelen , slow serãi, een paleis .

bau , reuk ,

: Ci nāk , klimmen , unha mãn ,

Men moet tevens opmerken , dat aan het begin der woordeu

die lange klinkers , l en si , in plaats van tweeklanken , de enkele verlengde klanken ō , į voortbrengen ,

als in de woorden

Egl orang , man ,

dougl æsah , oplettend ,

en

imel isap , zui

GRAMMAIRE

tres

faibles

tement

leur

état

de

mobiles ,

LA ou

LANGUE

aux

lettres

35

M A LA IE .

fortes

immédia

précèdent

qui

celles - ci dans leur état de repos , de manière que fat -hah se trouve joint aTa ,

i et dammah à

kesrah à

cet ordre gènes .

dans

DE

est interverti

, ou ,

les appelle

on

( p. e . si kesrah est Ś

joint à

homogènes ; Į

alif ) ,

Fat-hah , appliqué à 1 mobile ( qui prend alors le

pas de changement sensible dans le mairiens , ne

peut

jamais faire

la

Lorsque , au

si , les

fonction

d'une

consonne

au

contraire ,

nomme

hétéro

de hamzah ) , ne produit

son de cette lettre , qui, quoiqu'en

donnons à ce mot ) , et qui conserve alors ceš Jool adjal, sort.

nom

on

et

( selon

disent les

gram

l'acception que nous

le son de a , dans les mots wi abad , un âge ,

contraire , kesrah ou dammah se trouve placé près de l’l , qui lui est ap oš 61 ou outama , excellent ,

le son propre de l’l s'éteint , et il prend celui de la voyelle supplémentaire

pliquée , comme dans szüm istrī , épouse , cur ibn , fils, mail Lorsqu'une des trois voyelles supplémentaires est appliquée au , ou au ış , рата , comme. qui alors doivent être mobiles manière des

autres lettres ,

( ou consonnes ) , il en résulte des syllabes régulières , à la

comme dans

sy ouactou , tems ,

Jhes, ouisāl ,

rencontre ,

acquisition , de joguia , il faut. Quelquefois l'application du fat- hah , particulièrement au final , ôte à la lettre le son qui lui est propre , et lui fait prendre celui de la voyelle qui lui est jointe , comme dans slej tàāla , le Très - Haut.

Lorsqu'une des trois lettres faibles , dans l'état de repos , est précédée , dans la même syllabe , d'une voyelle supplémentaire homogène ( appartenant à la consonne voisine ), leurs sons se mêlent , et l'effet de ce mélange est d’alonger le son commun à toutes deux , comme

‫ تو‬tli , ‫ مي‬sī , lo mā ; mais si c'est une vogelle hétérogène qui précède la lettre en repos , le mélange de leurs sons produit une diphtongue, comme god hau , spei.

Dans la langue

Malaie , cependant , où le son des voyelles longues est plus fréquent que dans la langue Arabe , les diphtongues se forment plus communément par la jonction de deux lettres en repos , que par celle d'une de ces lettres avec

une voyelle supplémentaire , comme dans gų bau , odeur , ali

nõik , monter , wo main , jouer , usluw serãi , un palais .

Il faut en même tems remar

quer qu'au commencement des mots les voyelles longues gl et sl , au lieu de former des diphtongues , ne produisent que les sons simples alongés d'ő , où et i , comme dans les mots Ësh orang , homme , though aisah , attentif , Landl isap , sucer ; et aussi, que s précédé de

E 2

fat

SPRAAK KUNST

36

DER

MALEISCHE

TA A L.

zuigen ; en verder dat s , voorafgegaan door fat-hah , in plaats van den tweeklank er uit te maken , soms den klank van de Nederduitsche lange e aanneemt aanneemt , als in sac marah , rood ,

vý beer , dulden , toelaten , z . tar , het kasteel in het schaakspel , enal balērang, zwavel. Wanneer de vervullingsklinker op of onder de laatste letter van een woord dubbel geschre ven staat , beteekent zulks bij de Arabische spraakkundigen dat dezelve moet worden uitgespro ken als of de lettergreep met eene w næn eindigde , en daarom heeft dit dubbele teeken bij hen den naam gekregen van

‫ تنوین‬of noenvorming , als ‫ت‬

a djon : maar tan tan , ‫ س‬sin ,, ‫ج‬ ,, cu

zulks vindt men nimmer in zuiver Maleische woorden .

VAN

DE

OVERIGE

De overige schrijfteckens welke nog

SCHRIJFT EEK EN S.

moeten verklaard worden ,

noemt men ‫ جزم‬djesm ,

wuchs tesjdied , sjud hamza , dog wesla , sto medda en usši angka. ‫ جرم‬djazam ( zoo als de Maleijers het uitspreken ) beteekent afsnijding, en wordt daarom ook who cw ,! bāris māti , of het doode teeken genoemd. een half of gesloten rondje (

Dit teeken bestaat in

of ° ) , en geeft , boven eene letter geplaatst zijnde, te kennen dat

die letter dood is , dat wil zeggen , stom of beroofd van den vokalen klank , die anders vooron dersteld zou kunnen worden aan dezelve leven of geluid te geven , en dat zij alleenlijk dient tot sluiting van de lettergreep , door de voorgaande letter met derzelver bijklinker voortgebragt , makende alzoo die soort van gemengde lettergreep uit , waarvan hierboven gesproken is , als w bad ,

uni tin , siau sampei , aankomen ,

schansing.

ölü tandok , hoorn ,

zu benting , ver

Dit tecken , hetwelk de niet aanwezigheid van eenen klinker aanduidt , kan ge

plaatst worden op alle letteren , die anders vatbaar zouden zijn om eenen klinker bij zich te nemen ;

maar bij de Maleijers wordt het nooit geplaatst op eene der drie zwakke letters ;

ook is de gelegenheid daarvoor in hunne taal niet zoo menigvuldig als in de Arabische , omdat het niet met haren aard overeenkomt,

dat medeklinkers worden gebruikt, wanneer zij van

geenen klinker vergezeld zijn. ochür tesjdied ( ook chi shaddve genaamd ) beteekent versterking, letter in deze gedaante ( “ ) geplaatst zijnde , om dezelve te

en dient , boven eene

verdubbelen ; in welk geval de

cenc helft der geteekende letter de voorgaande lettergreep sluit ;

terwijl de andere helft , met

den haar eigen klinker , de volgende begint, als in de woorden enstammat , geëindigd , cia

djen

GRAMMAIRE

fat - hah ,

DE

LANGUE

LA

au lieu de former la diphtongue ei ,

çais l'é alongé ;

37

MALA I E.

sonne quelquefois comme ferait en

Fran

exemples : só mērah , rouge , zu bir , souffrir , permettre , jo tir , tour

au jeu des échecs , ere balērang , du soufre. Lorsque le signe vocal est doublé au -dessus ou au - dessous de la dernière lettre d'un mot , les grammairiens Arabes entendent par là qu'on doit prononcer comme si la syllabe se terminail par un .w niin , et en S conséquence ils appellent ce signe redoublé v si ou nounation , comme ‫ ت‬tan , ‫ س‬sin , T dion ; mais on n'en trouve d'exemple dans aucun mot purement Malai.

DES

Les signes de

SIGNES

DE

L'ORTHOGRAPH E.

l'orthographe , dont il reste à donner l'explication , se nomment ‫ جزم‬djesm , » ‫ نت‬,

‫ تدیشد‬tesjdid ,, ‫ همزه‬hamzahu hamzah ,, ‫ وصلا‬wesla ,, ‫ مده‬meddah ,, et ‫امك‬.atska.

‫جز‬ ‫م‬pj

djesm ,, ou piz djazam suivant la prononciation des Malais , signifie coupure ;

pourquoi (

ou ° ) .

on

le

nomme

aussi

who

way ‫!بار‬ ‫س‬

bāris

māti

ou

signe

mort ;

sa

forme

c'est est

Placé sur l'une ou l'autre lettre d'un mot , il indique qu'elle est muette ou morte ,

c'est à dire dépourvue du son vocal qui , sans cela , pourrait être supposé la mouvoir et la rendre capable de prononciation , et qu'elle ne sert qu'à terminer la syllabe produite par la leltre précédente et sa voyelle supplémentaire , formant ainsi ce qui a été désigné plus haut mixte , comme dans u bad , wtin , réaw sampa , arriver , ükü sous le nom de syllabe c tandok , corne , a benting , rempart.

Ce signe peut être mis sur toutes les lettres ca

pables sans cela de recevoir une voyelle

( dont il est la négation ); mais chez les Malais il ne

s'applique jamais aux trois lettres faibles ;

aussi l'occasion de s'en servir se présente - t- elle

moins fréquemment dans leur langue que dans l’Arabe , parce que le génie de la première s'oppose au retour de plusieurs consonnes sans l'intervention d'un son vocal.

liching tesjdid ( aussi appellé chữ chaddou ) signifie renforcement, et se forme ainsi ( “ ) ; son office est de doubler la lettre sur laquelle il se trouve .

Dans ce cas , le premier son s'unit

à la syllabe précédente ; tandis que le second , avec la voyelle qui lui est propre , forme la syllabe suivante , comme dans i tammat , fini , wo djennat, le paradis , so tjerrei , sépa E 3

rer ,

SPRA AKKUNST

38

dljennat , het paradijs ,

MALEIS CII E

so tjerrei , scheiden .

met uitzondering van de &

letters ,

DER

tj,

į rig en

Het

TAAL ,

kan geplaatst worden op alle sterke

u nia , welke letters , reeds van eenen

zamengestelden aard zijnde , niet zonder hardheid van klank verdubbeld insgelijks op de zwakke letters , en ‫ ي‬,, maar niet op de l .

kunnen worden ;

Wanneer het op de , of

en ge

plaatst is , blijft de eene helſt der letter rustend en de andere helft wordt bewegelijk , als in cue Es bawang of bowang , verdrijven , ev tījang , pilaar , wspo mæwat , laden , sui toe wei , oogsten : maar vermits er zoo weinig dubbele letters vereischt worden om den zachten en vloeijenden klank der Maleische woorden uit te drukken , zoo zou het onnoodig zijn de aandacht van den leerling langer te vermocijen met regelen over het gebruik der tesjdied ; want men moet in aanmerking nemen , dat deze fijnere onderscheidingen in de spelkunde soort van

voor eene

talen zijn uitgevonden , met welke de Maleische taal in den grond geene betrekking

en bijna niets gemeens heeft : evenwel worden zij door de inlandsche meesters aan hunne leer lingen

zeer naauwkeurig geleerd ,

en hiertoe wordt aan deze eene groote tabel voorgelegd ,

waarop al die sindjāta ' voorkomen ;

maar dit is dan ook voor jongelingen , die de beoefening

hunner eigen taal aanvangen met eenige kennis van de Arabische . men in het Alphabetum Arabicum ,

Voorbeelden daarvan vindt

in 1592 te Rome gedrukt (met fraaije letters ) , alsmede

in de Persian Moonshee van Gladwin , gedrukt te Calcutta in 1795 . Hamzah ( s ) , bij de Maleijers het meest gebruikt wordende schrijfteeken , is ,

of een aan

hangsel van de bewegelijke I , gewoonlijk derzelver vervullingsklinker vergezellende en dus boven of onder de letter gesteld , of het is anders de plaatsvervanger van deze lettér zelve , en wordt dan ,

in derzelver afwezigheid ,

vóór de

voorgaande

letter gesteld .

Zoo naauw is inder

dat daad , volgens de spraakkundigen , het verband tusschen de bewegelijke I en dit teeken ,

de eerste , wanneer zij er bij uitgedrukt is , den naam van hamzah aanneemt, hare eigene kracht verliest en , als eene blote uitademing , haren klank hecht aan dien van den klinker Š Deze aaneen Waarvan het teeken vergezeld gaat ,, als in ‫ آب‬ab ,, ‫ اب‬ib ,, ‫أب‬ .ub of ob

hechting kan , wel

is waar , plaats hebben al is de hamzah niet uitgedrukt , en het schrijven

derzelve ор of onder de i schijnt geene andere strekking te hebben , dan om de hoedanigheid van deze letter aan te duiden .

Doch in deze taal , waarin weinig gebruik van de klinkers

wordt gemaakt , dient de hamzah voornamelijk, gelijk ons weglatingsteeken , om de uitlating aan te toonen van de bewegelijke alif aan het begin eener lettergreep , volgende , het zij op eene der drie zwakke letters \ , , en

in haren rustenden staat , hij zij ook , maar niet zoo alge

meen ,

rer , se séparer.

GRAMMAIRE

DE

Il peut s'appliquer

à

È îğ etunia , qui forment par séquent

être , redoublés

sans

LA

LANGUE

toutes les lettres

M A LA I E.

fortes ,

59

à l'exception de T dj ,

cur – mêmes des sons composés, et ne pourraient par con Les lettres faibles 9 et ‫ پ‬admettent aussi le

cacophonie

tesidid , mais il ne s'applique pas à l’alif.

Quand il se trouve sur > ou şi la première

partie de la lettre ainsi doublée demeure en repos , et la seconde devient mobile , comine dans È

bouwang ou

o ang , boū cr

expulser ,

e tijang ou

tiang , un pilier , wo mouwat ou

moñat , charger , syö touwe , récolter : mais comme le redoublement des lettres est géné ralement si peu nécessaire pour exprimer le son liquide ou coulant des mots , il serait superflu d'entrer dans un plus grand détail des règles qui concernent l'application du tesjdid ; car il est bon d'observer que ce raffinement de distinctions orthographiques a été inventé pour une

classe de langues avec lesquelles le Malai n'a aucune analogie , ni presque rien de commun : cependant les naturels du pays les enseignent péniblement à tous les jeunes gens qui commen cent l'étude de leur propre langue par prendre quelque teinture de l'Arabe ;

on a rédigé

On peut

pour cet effet un syllabaire très – étendu , où tous ces sindjūta se trouvent réunis . en

voir des exemples dans

l’Alphabetum Arabicum ,

imprimé à Rome en

1592. ( en

très

beaux caractères ), et dans le Persian Moonshee de Gladwin , imprimé à Calcutta en 1795 .

Hamzah ( s ) , le plus usité des signes orthographiques chez

les Malais ,

est ,

ou

un

appendice de l'alif mobile , qui ordinairement accompagne sa voyelle supplémentaire et s'écrit en conséquence au -dessus ou au - dessous de cette lettre , ou bien il en est la marque repré sentative ou le supplément , et , en son absence , il se met en face de la lettre précédente. Telle est en effet l'intime connexion qui , suivant les grammairiens , existe entre l'alif mobile et ce signe, que le premier , lorsqu'il est présent , prend valeur qui lui est propre ,

et se

alors le nom de hamzah , perd la

confond ,S comme une simple aspiration , avec le

voyelle qui accompagne le signe , comme il ab , w !$ ib , Wi ub ou ob .

son de la

Cette adaptation , il

est vrai , peut avoir lieu même en omettant le hamzah ; et son office , quand il est ainsi appli qué , semble être uniquement d'indiquer la qualité de cette lettre. où l'on emploie sobrement les voyelles ,

ferait l'apostrophe en Français ,

Dans cette langue cependant,

le hamza sert principalement à indiquer ,

comae

l'élision de l'alif mobile au commencement d'une syllabe ,

précédée d'une des trois lettres faibles dans leur état de repos , ou bien , mais pas aussi géné ralement , précédée d'une consonne rendue muette par l'application du djesm : ces deux cir con

SPRAAK KUNST

40

DER MAL EISCHE

TA A L.

meen , op eenen stommen , of met de djesm geteekenden medeklinker : welke beide omstan digheden veel voorkomen in zoodanige afgeleide woorden , als door aanhechtsels ( van welke als w'lgdams ka - sempornū -an ,

volmaking ,

hierna zal gesproken worden )

gevormd zijn , luce

w'by pe -kerdjā - an , werk ,

w jüs ka - tanta - an , zekerheid, is ka- nanti- an , ver

wild pen - adāp - an , tegenwoordigheid , zuim peng - ibær , trooster , smyce Het vervangt insgelijks de 1 vóór 9 of y , aan het begin meng -ēsiek , plagen , folteren . wachting ,

van een woord voorafgegaan door het lidwoord cw , zamengetrokken van wlw sātoe , al als

plaats van ‫ سئورغ‬s'arang , een man , in

‫ شاورغ‬sa - irang ;; z00 schrift men

mak' adjar,, voor ‫ من اوجر‬maka adjar , en hi zeide ,,

‫ مرینیت‬marik 'its

één ,

ook ‫مكوجر‬ voor

‫مری‬

Cel marīka itoe , zijlieden ; en in het algemeen komt de hamzah te staan overal waar deze uitlating van de alief plaats grijpt. In plaats van de l

te vervangen , vertegenwoordigt de hamzah somtijds de z of

, welke

zacht uitgeblazen letter aan de I nabij komt, als in vaše meng -ambær , verstrooijen , van

cuiesco meng - ances , ontblooten

( een zwaard uit de schede trek

ken ) , van cmiges hõnces of õnces ; daarom is het ook , dat , wanneer het stamwoord met web hā begint , de l in dat geval eene rustende letter of klinker zijnde, hare plaats in het afge leide woord behoudt , en de a alleen door de hamzah vertegenwoordigd wordt , als in wylä meng - ābies , verteren , van custo hübies of ābies ; leo meng-ālau , uitdrijven , van hālau of ūlau .

Uit het gene tot dus verre van de hamzah gezegd is , zal men ligt opmerken ,

dat dit teeken veel overeenkomst heeft met den spiritus lenis ( ) der Grieken , en , wat des zelfs vorm betreft , niet anders is dan de Arabische = din verkleind. cho, wesl ( ° ) , door de Maleijers do, weslah uitgesproken en ook geschreven wordende , beteekent vereeniging , voegd (Ý );

en wordt alleen der alief ,

aan het begin van

een woord ,

toege

alsdan wordt deze letter geheel stom , en er heeft, tusschen den klank van den

laatsten klinker des voorgaanden woords en den naastvolgenden medeklinker , cene vereeniging plaats , waardoor de twee woorden in elkander smelten.

Het gebruik van dit teeken bepaalt

zich tot Arabische uitdrukkingen , en voornamelijk , zoo niet geheel ( uitgezonderd in aange haalde plaatsen ) , tot de l van het bepalende lidwoord jI al , hetwelk , bij zekere omstandighe den , en naar gelang van den voorafgaanden klinker ,

eenige wijziging in deszelfs uitspraak

ondergaat , als süi vüs kitābi ' Inabi , het boek van den profeet, in den name Gods.

bismi ' llahi ,

Nopens de regelen op het bezigen van dit teeken , en bepaaldelijk omtrent

de

1

GRAMMAIRE

DE

LANGUE

LA

constances se présentent le plus communément dans

MALA IE .

41

les dérivés

formés par l'apposition de ‫ناء‬. certaines particules ( dont il sera parlé ci - après ) , comme lykans ka - sempornā - an , per

fection ,

wil je pe-kerdjā -an , ouvrage ,

-nantī -an , attente ,

w rüüs ka - tantvu -an ,

will peng - adāp -an ,

Sweco meng - īusik , tourmenter.

présence , pun

certitude ,

s ka

peng -ībour ,

consolateur,

Il suppléc aussil'élision de I devant , ou ș , au commen

cement d'un mot.précédéde la particule cu sa ( par contraction pour wlw sūtou , un ) , comme Es s'õrang, un homme , pour Eglw sa - õrang ; de même aussi dans les exemples suivans : joglo mal' oudjar pour jig! So maka oudjar , et il dit , et ego marik ' itou pour go

marika ītou ,

eux ,

ceux – là ;

et généralement partout où l'on rencontre de

pareilles élisions.

Quelquefois le hamzah , au lieu de remplacer l'I , représente le 8 ou x , dont la douce aspiration a presque le même son , comme dans taxão meng - ambour, répandre , écarter , du mot ,.ad hambour'; wczo meng -hūnous , tirer une arme du fourreau , de cuisd hiu

nous .

Il en est de même lorsque le mot primitif commence par lo hā ; l'alif , étant alors en

repos ou voyelle , conserve sa place dans le dérivé, et le s seul est représenté par hamzah , comme dans qui leão meng -ābis , consumer , de quilo hābis ; elleão meng - ālau , expulser , répudier , de glo hālau .

On remarquera sans peine que hamzah , suivant la description qui

vient d'en être donnée , tient beaucoup de la nature du spiritus lenis des Grecs ( ” ) , et que quant à la forme c'est , en petit , le même signe que c din des Arabes .

Joy ouesl ( º ) , que les Malais prononcent et écrivent tho, oueslah , et qui signifie jonction , est particulier à l'I initial , qui pour lors devient absolument muet ,

de manière que , le son de

la dernière voyelle du mot précédent s’unissant avec la consonne suivante , les deux mots se fon dent l'un dans l'autre.

L'usage de ce signe est restreint aux phrases Arabes et principale

ment , pour ne pas dire exclusivement ( excepté toutefois les citations ) , à l ' alif de l'article défini

ji al , dont la prononciation est modifiée en certaines circonstances , comme ‫كتاب النبي‬ wo kitābi 'Inabi , le livre du prophète , di bismi ' llahi , au nom de Dieu . Sur les ‫بسم‬

règles à observer pour l'application de ce signe',

particulièrement lorsqu'il affecte la lettre

J de l'article , qui, d'après ces règles , se retranche alors de la prononciation et est rem placée par le redoublement de la lettre solaire suivante , comme dans la continuation de la

F

phra

SPRAAKKUNST

42

DERM A LEISCHE

TA A L.

de gene die

tot de letter J van het lidwoord Ji betrekking hebben , volgens welke deze letſer

vernietigd ,

en vervangen wordt door het verdubbelen van de daarop

zon – letter ,

als in

het

vervolg

van

de

laatstgemelde

zinsnede,

volgende -curozoogenaamde

med

asyl

Irahmani

"lrahimi , den goedertierenc en barmhartige , behoort de Arabische spraakkunst geraadpleegd te worden.

Ten aanzien der Maleische spraakkunst, kan men deze regels als vreemd be

schouwen.

owo cho medd of scho meddah ( ™ ) beteekent rekking , uitzetting , en kan in dezer voege ge plaatst worden boven de 1 ,

welker geluid daardoor verlengd wordt.

teeken kan aldus beschouwd worden :

Het gebruik van dit

wanneer de uitspraak der lettergreep twee aliſs , de

eene bewegelijk of medeklinker , de andere rustende , vereischt , terwijl de regelen der spelling zoodanige herhaling der letter niet toelaten , wordt dit teeken boven de eene T geplaatst , de uitlating van de tweede en

te

om

gelijk de verlenging van den klank aan te duiden , als in

,, einde. ‫ آخ‬achier jot ūchier , ‫ آر‬ajer , water , ‫ آپ‬api ,, vuur, ‫ر‬

Maar bij de Maleijers wordt de lange

klank der I , wanneer zij , aan het begin van een woord , eene lettergreep zal uitmaken ,

ge

woonlijk uitgedrukt door lo hū , in welk geval de o zeer zacht en slechts als eene ademing ter uiting van den klank der alif uitgesproken wordt, als in cuilo habies of ūbies , eindigen , lo hārī of arī , de dag , pula hajam ofp1ājam , een hoen . In sommige geschrevene stukken zal men echter bij de grootere I eene tweede , maar klei

> geplaatst vinden , welke de taalkundigen als eene andere gedaante der medd willen be schouwd hebben , en die bij hen den naam van Gill do medd' alif draagt.

Deze kleinere I

wordt ook op zichzelve gebruikt , en als zoodanig geplaatst boven de andere letters , welker verbinding voor de groote / geene plaats zou goedertieren ;

overlaten , als in wlas, voor wlas , rahmān ,

dan dit schijnt niets anders dan een willekeurige inval des schrijvers te zijn , en

geenen invloed op de uitspraak te hebben .

aan het einde van een woord ge

Boven de

‫ي‬ plaatst , geeft het te kennen dat deze letter , in Arabische woorden , uitgesproken moet worden als 1 , gelijk in slai

tàāla , de Allerhoogste ;

maar de Maleijers , daarentegen , gebruiken

somtijds deze kleinere 1 , in plaats van de fat - hah op den voorgaanden medeklinker te zetten , om aldus den tweeklank ai of ei uit te drukken , als in sus pakei , dragen , 13,3 gæler , kerrij.

Eindelijk wordt de meddah gebruikt bij zinsverkortingen van eenen heiligen of geheim

zinnigen aard , waarin een , twee of meer woorden door hunne voor- , midden‫مہر‬ worden aangeduid ,

als

of sluitletters

< voor planned tule aleihi ' sselām , vrede zij op hem .

GRAMMAIRE

wo

DE

LA

LANGUE

*3

MA LA IE .

acto

phrase qu'on vient de citer , pabell way ! 'irahmani ’lrahīmi, le miséricordieux et compå Quant à la grammaire Malaie ,

tissant , il est nécessaire de recourir à la grammaire Arabe. ces règles peuvent être considérées comme lui étant étrangères.

cwe Só medd ou sto meddah (

)

signifie

dont il renforce par conséquent le son .

prolongement,

et s'applique

de

même à

1 ,

Son usage peut être considéré de la manière suivante :

quand la prononciation exige deux alifs , l'un mobile ou consonne , l'autre en repos , comme les règles de l'orthographe ne comportent pas cette répétition de la lettre , on n'écrit qu'un seul alif , marqué du meddah ( 1 ) , comme dans » ajer ,

pour indiquer à la fois l'élision , et le prolongement du son ,

eau , 1 āpi , feu ,jät ächir, la fin .

Mais dans les mots

le son de 1 long , lorsqu'il forme une syllabe initiale , s'exprime ordinairement par

Malais

to ha ,

dont l'aspiration douce et presque imperceptible ne fait que soutenir la voyelle supplémentaire , comme dans cuyla hābis ou aiam ,

ābis,

finir ,

szló hārī ou ārī , jour,

pala

hāiam

ou

un poulet .

On trouve néanmoins dans quelques écrits , à côté du grand alif , un autre , plus petit , que les grammairiens ont coutume de considérer comme une autre forme du medd , et auquel ils donnent le nom

de vill sko medd ' alif.

Ce petit alif s'emploie aussi seul; alors il s’écrit

au- dessus des autres lettres , dont la réunion l’empêche d’occuper la place que le grandi tiendrait dans la ligne , comme dans was , pour was , rahmän , miséricordieux ; mais ceci paraît n'être qu'un caprice de l'écrivain , et n’exerce aucune influence sur la prononciation . Placé au - dessus de

final , il indique , dans les mots Arabes , que la lettre doit être pro

noncée comme ! , par exemple Lolañ tàāla , le

Très - Haut ; les Malais , au contraire , insèrent

quelquefois ce petit I , au lieu de placer le fat - hah sur la consonne précédente , pour pro duire

ainsi

gjulei ,

la diphtongue ai ou ei ,

du kerry.

comme

dans so pākei ,

porter ( un

habit ) ,

boss

Enfin le meddah s’emploie dans les abréviations d'un genre sacré ou

mystérieux , dans lesquelles un , deux ou plusieurs mots sont représentés chacun par sa lettre initiale , inédiale ou finale , comme

e pour pow I dulo aleihi ’ sselām , qu'il repose en paix .

DER

SPRAAK KUNST

44

Kel anğkā ( r ) , of de Arabische cijfer

MALEISCHE

2 ,

als

TA A L.

schrijfteeken

gebruikt,

geeft te

ken

uen , dat het woord , waarbij het gevoegd is , ofschoon maar eens geschreven , bij het uitspre ken verdubbeld of herhaald moet worden .

Dit heeft zijnen oorsprong in de zoo dikwijls voor

komende herhaling of verdubbeling van woorden , waardoor een meervoudig getal , of de over treffende trap van bijvoegelijke naamwoorden en bijwoorden , in eenen onbepaalden zin ,

ge

vormd en de voortduring of herhaling van de werking der werkwoorden uitgedrukt wordt , als

۲ ‫رومه‬

râma - rama ,

huizen ,

rut kāta- kūta , woorden ,

* sig pætieh - pätieh ,

aller

witst , si

tinggi- tinggi ,

-māna , werwaarts ook , met spelen

bezig zijn.

zeer

hoog ,

* Joo

mæla -mæla ,

wo djālan -djālan , wandelen , Hier moet echter ,

ten

eerste ,

" who māna

er lo man- mäin , spelen , of

met betrekking tot het werkwoord , aangemerkt

worden , dat , wanneer de verdubbeling dient om eene wederkeerige werking aan te duiden , het woord zelf eene

verandering van gedaante of eene verbuiging ondergaat ( 200 als nader

zal worden uitgelegd ) , en dat alsdan , in plaats van de cijferletter te gebruiken , de woorden voluit geschreven worden , gelijk ügio cgj tælong -menalong , elkander helpen .

Wanneer

de cijferletter bij een afgeleid woord gevoegd is , dan wordt het oorspronkelijke gedeelte alleen , en niet het voorhechtsel herhaald , als rushey ber -mākan - makan , veel of dikwijls eten , police se - lāma - lāma , zoo lang als ,

per - tæræet - tæræt , eene reeks van volgers , een sloet.

Wanneer het , in stede van een voorhechtsel , een

achteraanhechtsel is , dan maakt men ook

van het cijfertecken gebruik en de verdubbeling heeft op dezelfde wijze plaats, als in wristas ka- sæka- soka- an , vreugde , genoegen , um die pilper- b@noh- bænoh- an , herhaalde moorden : dit is echter niet volkomen naauwkeurig volgens de regels der spraakkunst ;

want in deze

woorden heeft , door de verdubbeling , cene verandering in de lengte der lettergrepen plaats , en dezelve moesten , zoo als ook meestal geschiedt , op deze wijze geschreven worden : www.fans ka - suka - scekā -an en enging ka - bænoh -bænôh - an , zonder bijkomend cijferteeken. Wan neer het cijferteeken geplaatst wordt bij woorden , dic de voorhechtsels ĉo meng en ¿ peng bij zich hebben ,

dan vordert het gebruik ,

dat men ,

in de verdubbeling van het woord ,

den klank der ¿ behoudt en doet hooren , als in ruw een onderzoeker , hetwelk gemeenlijk wordt geschreven en uitgesproken lê li peñğāpa -ngāpa ; voor pleo denken , men je bio mengira -ngira ;

neemt

voorry'leo bij aanhoudendheid overloopen , overvloeijen ( van

water ) , we gilio mengalir - ngālir. Zoo veel heeft men noodig geoordeeld te zeggen over de bestanddeelen , waaruit de woorden za

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

esël angka ( - ) , ou le chiffre Arabe 2 , employé comme signe orthographique, dénote que le mot auquel il est appliqué , parlant.

quoiqu'écrit une seule fois, doit ètre doublé ou répété en

Cet usage provient de la fréquence des réduplications employées pour former , soit un

nom pluriel, soit le superlatif d'un adjectif ou d'un adverbe dans un sens indéterminé, et pour

rjumah

exprimer la continuité ou le redoublement d'action dans les verbes , -rjumah , des maisons ,

rws kāta - kāta , des paroles ,

les tinggi-tinggi, très- élevé ,

‫رومة‬

r din pjūtih -pjūtih , très- blanc ,

' Jyo müüda -mñila , d'abord , en premier lieu ,

na - māna , en quelque lieu que ce soit , ullo djūlan - djālan , se promener , -mäin , jouer , ou être occupé à jouer . verbe , que ,

quand le

Il est en même

ruko mā

who māin

tems à remarquer , par rapport au

redoublement doit servir à indiquer réciprocité d'action , on varie la

forme ou l'inflexion ( comme il sera plus particulièrement expliqué ci - après ) , et qu'au lieu d'appliquer le chiffre , les mots s'écrivent alors en toutes lettres , -menjulong , s’entr’aider. seule se

comme ilgio ga tjulong

Lorsque le chiffre est appliqué à un mot dérivé , la partie primitive

répète , et non la particule lorsque celle- ci précède , comme rushed

ber-mākan

à -mākan ,

manger beaucoup,

jamais , rue

fréquemment,

pluw se - lima - lāma ,

per - tjūrout - tīürout , suite , cortège.

aussi

longtems que ,

Si , au lieu de précéder, la par

cams ticule suit , on peut également appliquer le chiffre , et la répétition a lieu , comme une ka - souka - souka - an , joie , um dengan per -bčinoh - biūnoh -an , des assassinats réitérés ; mais ceci n'est pas exactement correct , à cause qu'il se fait un changement prosodique : on doit écrire , et l'on écrit en effet plus souvent luntur ka - souka - soukā - an et -brinoh -bounõh - an , sans l'aide du chiffre.

giving us ka

Lorsque les particules ĉo meng et

peng

sont placées au – devant de mots marques du chiffre , et qu'elles sont suivies d'une voyelle , on retient ordinairement ring mouillé dans la sonne qui

et on

aime

crit ::

‫شاق‬

à s'enquérir ,

répétition ; de sorte qu'au lieu de

o penser ,

songer ,

mylio continuer

de

la une per couler ,

on dit

‫ن‬W ‫ فغا‬pencipa -ngapa ngāpa ,, ‫ مغير غیر‬mergara -ugara -ngira ,, et ‫مشالر شالر‬-mengalir

-ngālir.

Voilà tout ce qu'on a cru devoir dire sur les élémens dont les mots se composent, et sur F

5

les

SPRAAK KUNST

46

DER

-M A LEISCHE

TAAL .

zamengesteld zijn , en over de letters en teekens , waarmede zij in schrift worden uitgedrukt. Thans zal men overgaan tot de woorden zelven , hunne onderscheidene soorten en hoedanighe den , en ( wat het eigenlijke doel der spraakkunst is ) het gebruik ,

dat van die woorden ,

het

zij op zichzelven staande , of in zamenhang met andere beschouwd , gemaakt wordt om onze gedachten op eene verstaanbare en regelmatige wijze aan anderen mede te deelen .

OVER

DE

ONDERSCHEIDENE

SOORTEN

VAN

WOORDEN.

De meest gebruikelijke en in het oog vallende verdeeling der Maleische woorden is in oor spronkelijke en afgeleide.

Door oorspronkelijke of enkele woorden verstaat men alle woorden , tot

welk deel der rede ook behoorende , in

hunnen oorspronkelijken en onveranderden eigen staat

beschouwd , om het even of zij aan de landtaal eigen of van vreemde talen overgenomen zijn , als ‫ ت اور‬rang , mensch ,, ‫ تانه‬tanah , aarde ,

‫ بدي‬beli ,, verstand , ‫ بسر‬besir ,, groot ,, ‫تاکت‬

tākæet, bevreesd , 31 akce , ik , oils djālan , wandelen , jod læar , uit , usi akun , naar , 8 , weh , helaas. grepen ,

Verre de meeste oorspronkelijke Maleische woorden zijn van lwee letter

en worden

zoodanig uitgesproken ,

dat

de

klemtoon

eenigzins merkbaarder op de

eerste lettergreep valt , als wisho mūkan , eten , wys pækol , slaan , ĉuli pādang , een veld , ¿ w pinang ,

djauh , ver , als

de belelnooi;

de eenletiergrepige, daarentegen , als

stš gah , beroemd ;

‫ بنانغ‬binatang , beest ,

‫ ?برت‬brat , zwaar , ogle

en de drie en veellettergrepige ( namelijk niet zamengesteld ),

‫ بتین‬betina ,, wifie wijfje , ,

‫ سراي‬seraia ,, te gelijk ,- ‫ كلغار‬-kalang

gāra , onderzoek , komen zeer zelden voor. De afgeleide woorden zijn

van de oorspronkelijke gevormd door bijvoeging van zekere on

scheidbare en op zichzelven niets beteekenende voor- of achterzetsels , welke hierna ter behoor lijke plaatse zullen worden opgegeven en behandeld , zijnde het hier voldoende slechts aan

te

merken , dat deze bijvoeging dikwijls met veranderingen in den maatklank en de spelling der oorspronkelijke woorden vergezeld gaat, als ulos ka- adā-an , het bestaan , van si ada , zijn , w lils ka - lapār - an , hongersnood , nederlaten , van ujej tãron , dalen ,

van »

lāpar , hongerig , Gigi tærõn - kan , doen dalen ,

zinco mengampong , bijeenvergaderen , van gras kam

pong , een besloten hok , Ngao memækoel, wakker , helder slaan , van Wyj pækol , slaan .

Eigenlijk gezegde zamengestelde woorden , die door de bijvoeging van een of meer , hunne

ei

GRAMMAIRE

LA

DE

LANGUE

MALA I E.

47

Reste maintenant à con

les caractères et les signes par lesquels on les exprime en écrivant.

sidérer les mots en eux-mêmes , leurs diverses sortes , leurs qualités , et la manière de s'en servir pour qu'ils

forment , soit par eux - mêmes ou par leur combinaison , des phrases intel ce qui est proprement l'objet de la grammaire.

ligibles et correctes ,

DES

DIVERSES

ESPÈCES

DE

MOT s .

Les mots Malais sont , ou primitifs ou dérivés ; c'est leur division la plus générale et la

plus sensible.

Par primitifs ou simples,

on doit entendre tous les mots ,

indigènes ou natu

ralisés , et quelle que soit la partie du discours à laquelle ils appartiennent , dans leur état original et non modifié, comme ligence ,

besár , grand ,

goved

Esl orang ,

homme, čili tānah , terre ,

w.sto takout , effrayé,

marcher , jo loñar , dehors, usy

akan ,

vs

1 akou , je , moi ,

vers , x , weh , hélas.

boudi,

intel

ut djālan ,

Les mots primitifs Malais

sont pour la plupart de deux syllabes , qu’on prononce en appuyant un peu sur la première, comme usho mūkan , manger , MSyš pūkol , frapper,

ĉu

pādang , une plaine , čus

pi

nang , le betel ; au lieu que les monosyllabes , comme mod brat, pesant , & glo djauh , loin , s'š gah , renommé;

et les mots de

binūtang , animal, wü; betina ,

trois ou plusieurs syllabes ( non composés ), comme ili femelle ,

slow serāia , à la fois , en même tems , ‫کلعار‬

kalanggāra , enquête , sont très - rares.

Les dérivés se

forment des

mots

certaines particules inséparables , mêmes ,

et

dont

on

trouvera

le

primitifs ,

qui ,

hors

en faisant

de là ,

dénombrement

et

n'ont

précéder aucune

l'explication

ou suivre signification

ci – après .

ceux - ci de par

Qu'il

elles suffise

pour le moment de faire observer que l'application de ces particules est souvent accompagnée de changemens prosodiques ou autres dans l'orthographe des mots primitifs, comme ulas ka -adā - an , existence , de si ada , être , weight tourön -kan , baisser ,

w , läs ka - lapār -an , famine,

de wjgj thron , descendre,

bler , réunir , de glas kampong , une enceinte , kol ,

de jó lāpar , affamé,

Llazo meng - ampong ,

Symo memītkol, battre , de

rassem

JSgie pīū

frapper.

Les mots composés proprement dits , ou formés de deux ou plusieurs termes ayant chacun leur

SPRA A K KUNST

48

cigene beleekenis hebbende ,

MALEISCHE

DER

woorden ontstaan ,

TA A L.

en de

zijn in deze taal niet menigvuldig ,

weinige, die er in voorkomen , bestaan , of uit enkele woorden van bijna eenerlei beteekenis ( dikwijls van onderscheidene talen ontleend ), als akal-bodi ,

verstand ,

hunne beteekenis door laten

van

worden ,

eenen als

menschen ;

đi

x

het

dagelijksch

klinker ,

uglie

waarbij

te

lelah - leteh ,

zamen

din’āri ,

nog

rang - siāpa , een ieder ,

gevoegd al wie ,

kwijnende;

of

anders

uit

gebruik aan elkander gehecht , gevloeid

de kan

waşvu sveka - tjita , vreugde ,

zijn

en

morgenstond , worden

als

een

Kikyo

vil

te

dër

die

in

door het weg

woord uitgesproken

marīk '

ia- itæ ,

of hiyêu sapõ - tāñğan ,

woorden ,

en ,

enkel

şu

itoe ,

zij,

deze

weten ,

een zakdoek.

slunez? ba Er zijn ook eenige

weinige woorden van drie , zoo wel als van twee lettergrepen , waarvan de voorste , bijzonder bij mondelijk gesprek , verzwegen wordt , ‫ تيمن‬timon amārah ,

voor

als

‫ريمو‬

rimau

voor ‫ کریمو‬harīmau , een tijger ,

‫ هنتیمن‬hantimon , zekere soort van komkommer , ‫ ماره‬maarah

gramstoorig ,

we , rūſgan voor

een go aringan , ligt ,

nam pânia , eigendom , quo mās voor cual

wgi pânia voor

voor

amas , goud , pui

DE ELEN

DER

woorden der

twee

en

går

am

zes,

‫ انم‬anam ,

RED E.

In de Oostersche talen worden de deelen der rede gewoonlijk in slechts drie ten onderscheiden , te

voor ‫اماره‬

hoofdsoor

weten : naamwoorden , ( bijvoegelijke zoo wel als zelfstandige ), werk

kleinere rededeelen ,

eerstgenoemde

soorten

bevattende de behooren ;

scheiding , te algemeen schijnt te zijn.

laatste

hetwelk

al de woorden ,

echter ,

Aan den anderen

ten , die op het Grieksch en Latijn toepasselijk gevonden ,

tot

eene

die niet tot eene doelmatige

onder

kant is de verdeeling in acht soor en van daar in de hedendaagsche

talen van Europa overgebragt is , zoo min voor de Maleische als voor de laatstgenoemde talen volkomen geschikt.

Daar het evenwel goed is , dat men zich van reeds bekende en gemeenzaam

gewordene benamingen bedient , zal ik mij grootendeels aan de gronden dezer verdeeling hou den , liever dan eene geheel nieuwe rangschikking der woorden beproeven. Eenige zwarigheid doet zich op ten aanzien van een groot aantal woorden , die in derzelver oorspronkelijken of ruwen staat, niet tot een enkel , maar tot twee of meer taaldeelen behoo ren , als ulls djālan , wandelen en wil djālan , een weg ; alle sālah , verkeerd en alem sālah , eene fout ; ; -hº tīdor , slapen en , du

tīdor , slapend.

Dit intusschen is ook in de Hol

GRA MMAIRE DE

LA

LANGUE

MAL A IE.

49

leur signification particulière , ne sont pas en grand nombre dans cette langue, et le peu qui s'y en trouvent , sont , ou une combinaison de termes qui, souvent empruntés d'idiomes diffé rens, ne présentent à peu près que la répétition de la même idée , comme tjita , joie ,

su dës akal-boudi, intelligence ,

w souka

të til lelah - leteh , languissant;

ou bien

une agrégation de mots que l'usage journalier a réunis comme n’exprimant ensemble qu'une seule pensée ,

et qui , par rapport à leur prononciation , ont été fondus en un seul au moyen

ces d'une élision , comme les din' ārī , le point du jour ,

whogo marīk' itou , eux ,

gens – là ; à quoi l'on peut ajouter was ia - itou , c'est - à - dire , quiconque , ibi gliw sapju - tānğan , un mouchoir.

Il y a aussi

ilcuore ? barang- siāpa ,

un petit nombre de mots,

de trois comme de deux syllabes , dont on retranche quelquefois la première, particulièrement dans la conversation ; ‫هنتيمن‬

hantimon ,,

ramau ‫ ريمو‬rimau tels sont gal, pour way po harimau , un tigre , wau timon pour espece

de concombre ,, ‫ ماره‬marah pour ‫ اماره‬amarah , fiche ,,

ringan pour en harīnğan , léger ,

‫ريغن‬

wygo põunia pour wziel ampjūnia , propre , qui appar

tient , wo mas pour quel amas , de l'or , pi nam pour mil anam , six .

DES

PA RT I ES

DU

DISCOURS.

On ne distingue ordinairement , dans les langues orientales , que trois parties du discours , savoir : le nom

(substantif et

adjectif ), le verbe , et la particule , en comprenant sous cette

dernière dénomination tout ce qui n'est , ni verbe , ni nom substantif ou adjectif:

division qui

semble beaucoup trop générale pour donner une idée claire des différentes espèces de mots . D'un autre côté , la division en huit parties , propre pour le Grec et le Latin , et qu’on a depuis appliquée aux langues modernes de l'Europe , ne convient exactement, ni à celles - ci , ni à la langue Malaie.

Néanmoins , considérant combien il est avantageux d’employer des expres

sions connues , et consacrées par l'usage, je crois devoir me conformer , en grande partie , aux principes de cette classification , plutôt que d'en hasarder une entièrement nouvelle.

Il est un grand nombre de mots qui

présentent à ce sujet quelque

ceux qui , dans leur état primitif ou brut,

difficulté :

n'appartiennent pas exclusivement à telle ou telle

des parties du discours, mais qui sont communs à deux ou plusieurs d'entre elles , djalan ,

marcher et djälan ,

un chemin ,

ce sont

ilus sõlah , G

défectueux

et

salah ,

comme u faute ,

‫نیدر‬ ti

DER

SPRAAK KUNST

50

Hollandsche taal niet vreemd ,

MALEISCHE

waar de woorden leven , dood ,

beurtelings als werkwoorden en naamwoorden ,

TA A L.

bijzonder , en vele andere ,

als zelfstandige en bijvoegelijke naamwoorden ,

en als bijvoegelijke naamwoorden en bijwoorden kunnen gebezigd worden , vordert ;

naar dat de zin zulks

en naardien , in den afgeleiden ( nict ruwen of oorspronkelijken ) vorm ,

de rededeelen ,

waartoe de Maleische woorden van deze soort behooren , kenbaar zijn aan de voor- en aanhecht sels , die deze gemeenlijk , en wel naar mate de stijl meer zuiver en volgens de regelen der taal ingerigt is , vergezellen , zoo zal het niet noodig zijn dezelve te beschouwen als cene afzonder lijke klasse uitmakende, maar als behoorende

tot de onderscheidene taaldeelen ,

naar gelang

van de plaats , welke zij in de rede beslaan , of van de veranderingen , die zij ondergaan.

De rededeelen , waarin de Maleische af te wijken ,

taal , zonder van de gewone onderscheiding

te zeer

kan verdeeld worden , zijn de volgende:

Zelfstandige naamwoorden of de namen der dingen , die waargenoinen of gedacht kunnen worden. Bijvoegelijke naamwoorden ,

aanduidende de hoedanigheid

der

zelfstandige

naam

Woorden . Telwoorden , benaming van getal of hoeveelheid . Voornaamwoorden ,

200 wel

persoonlijke

als

aanwijzende ,

hieronder begrepen de

lidwoorden. Werkwoorden , waardoor een zijn ,

handelen of lijden wordt uitgedrukt .

Bijwoorden of wijzigende woorden . Voorzetsels of eene rigting aanduidende woorden . Voegwoorden of verbindende woorden . Tusschenwerpsels of uitroepingen. Onafscheidbare voor- of aanzetsels of tot vorming dienende woordjes.

OVER

DE

NA AMWOORDEN .

Er bestaat eigenlijk in de naamwoorden dezer taal geen onderscheid van geslachten , len of naamvallen .

Het ongerijmde denkbeeld om

aan

dingen

of aan de namen

getal

van dingen ,

niet

GR A MMAIRE

tidor , dormir et tidor ,

endormi ;

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

51

mais la même chose a lieu en Français ,

où les mots

lever , bien , froid , pendant, pour et contre , et un grand nombre d'autres, sont à la fois verbe et substantif ; préposition ;

substantif et adverbe ; substantif et adjectiſ;

substantiſ, participe et

adverbe , préposition et substantiſ, et s’emploient tantôt dans l'une ,

l'autre de ces différentes acceptions , suivant l'occurrence.

tantôt dans

Quant aux dérivés des mots de

cette espèce , les particules qui les accompagnent alors dans la langue Malaie , et dont l'em ploi est d'autant plus fréquent que le style est plus correct et plus grammatical, déterminent généralement quelles sont les parties du discours auxquelles ils appartiennent;

ainsi , il n'est

pas nécessaire d'en faire une classe séparée , mais il suffit de les considérer simplement com me appartenant à telle , ou telle autre partie du discours , suivant la place qu'ils occupent · dans le corps de la phrase, ou suivant les changemens qu'ils subissent. Voici la division qu'on peut adopter pour les mots de la langue Malaie ,

sans trop s'écarter

des méthodes ordinaires : Noms,

ou dénominations des objets des sens et de la pensée.

Adjectifs , ou qualifications des noms.

Noms de nombre ou termes de quantité. Pronoms , personnels et démonstratifs , y compris l'article.

Verbes , signifiant qu'une chose est , agit , ou est l'objet d'une action. Adverbes ou modificatifs.

Prépositions ou directives. Conjonctions ou connectives. Interjections ou exclamations. Particules inséparables ou formatives.

DES

NOMS.

Les noms dans cette langue n'ont , à proprement parler , ni genres , ni nombres , ni cas distincts,

L'idée absurde d'attribuer différens sexes à des choses ou aux noms de choses que

G 2

la

SPRAAK KUNST

52

DER

MALEISCHE

TAAL .

niet door de natuur tot voortteling van derzelver soorten ingerigt , onderscheidene geslachten toc te schrijven , is den eersten uitvinders of den lateren beschavers der Maleische taal niet voor den geest gekomen. als dat, hetwelk bij

Iict verschil van kunne bij menschen en dieren aanwezig , zoo wel

de gewassen voorondersteld wordt , geven de Maleijers te kennen door

eigenaardige bewoordingen , die het geslacht uitdrukken , lijk , wylos perampãan , het wijſje

vrouw ,

vrouwelijk ,

van dieren in het algemeen ;

als 540 laki - laki , man , manne

vüş djantan , het mannetje en ww betina ,

bij voorbeeld :

540 Ejgl orang laki -laki,

cen man eenc

( manspersoon ,

ter onderscheiding

van eene vrouw ) ,

wykonane Cisl orang perumpôan ,

vrouw ( vrouwspersoon ,

ter onderscheiding van eenen man ),

hengst ,

betina , eene merrie , ‫جنتن‬

‫ كود بتی‬kala

ūijam betina , eene hen , men staande houden ,

‫ ایم‬ajam

vüş oy

kæda djantan , een

djantan , een haan ,,

‫ایم بتين‬

35 % 0 quis gandja laki -laki, de mannetjes hennipplant.

Wil

dat kæda betina , eene merrie , eigenlijk het vrouwelijke is van het

naamwoord kæda djantan ,

een hengst,

dat dochter het vrouwelijke

van zoon ,

en koningin

dat van koning is , dan kunnen wij , zonder deze stellingen tegen te spreken , antwoorden , dat zulk eene onderscheiding niet

tot de spraakkunst behoort, maar dat die woorden , even

als andere namen van dingen , best in een woordenboek kunnen gezocht worden. Het getal wordt niet door eenig verschil in den uitgang of door eene verandering in de ge daante van het naamwoord aangewezen ;

maar zulks geschiedt door middel van afzonderlijke

woorden , het meer- of enkelvoud te kennen gevende, als 3 :

bâniak , vele , ĉu bārang ,

enkele , -of wel door de bijvoeging van bepaalde telwoorden .

Somtijds cchter bedient men

zich van eene bijzondere soort van onbepaald meervoud ,

helwelk in de verdubbeling van het

naamwoord bestaat , en waarvan recds gewag is gemaakt , bij gelegenheid van de cijferletter welke daarloe gebezigd wordt, als ten ,

ro's kūta - kūta ,

stellen ,

woorden.

rols būtu - būtce , steenen , ra Men

dat in deze taal het naamwoord ,

cenig ander woord ,

kan

hieromtrent,

rādja -rādja ,

niet zonder waarschijnlijkheid ,

in zijnen eenvoudigen staat ,

en niet verzeld

strekkende tot beperking of uitbreiding van deszelfs beteekenis ,

voor meer- dan voor enkelvoudig te houden is ;

Vors

van

eerder

of , dat men over het algemeen niet zoo dik

wijls in het geval is van deszelfs meervoud , dan wel van deszelfs enkelvoud door eenig bij voegsel te moeten aanduiden .

In de volgende zinsnede , bij voorbeeld , joo Figl al ada orang

dilæar , er zijn menschen buiten , heeft het woord õrang geen teeken van het meervoud noodig ; in deze daarentegen , jede Eigów wl ada s’õrang dilæar , er is een mensch buiten , is het

lid of

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

53

MALA I E.

la nature n'a point organisées pour produire , n'est point venue à l'esprit des fondateurs ou Quant à la différence qui existe réellement parmi les

des régulateurs de la langue Malaie .

ètres animés , on l'indique , de même que celle qui est présumée exister dans les végétaux , es

par des mots qui expriment le sexe , tels que rampaan ,

femme , femelle ,

espèce d'animaux ;

' laki - laki , homme , mâle ,

müş diantan , le mâle et u

ainsi l'on dit :

betina ,

380 Eisl õrang laki- laki ,

ugene i pe

la femelle de

toute

un homme ( par opposition

, ‫کود جنتی‬ a femme ), ‫ اورش قرقون‬arang perampean ,, une femme (par opposition aà homme(), ( kruda

diantan ,

un

cheval

entier ,

wis wys

kunida betīna ,

jument,

cavale ,

vüş paz!

ājam diantan , un coq , wepaid aiam betīna , une poule, es sic quis gandia laki- lāki, chanvre mâle. Veut - on soutenir que kuuda betina , jument, est réellement le féminin du nom kouda diantan , cheval; que socur est le féminin de frère , et reine le féminin de roi : nous répondrons, sans nier la proposition , qu'une pareille classification n'est pas du ressort de la grammaire , mais que c'est dans le dictionnaire qu'on doit chercher ces mots , comme les autres noms de choses.

Le nombre ne s'indique point par une différence de terminaison ou par un changement dans la forme du nom , mais par des mots distincts , qui expriment pluralité ou cybos bāniak ,

beaucoup ,

ĉu

bārang ,

quelque,

ou

par un

nom de

unité ,

nombre

tels quc

déterminé.

Quelquefois , cependant , on emploie une espèce particulière de pluriel indéfini , qui consiste daus la répétition du nom , ainsi qu'il a déjà été observé en parlant du chiffre en usage pour indiquer cette répétition , comme rouls bātou -bātou , des pierres , Princes, 'n

küta- kāta , des mots .

* es rādia - rādia , des

On peut dire , ce semble , que les noms Malais ,

dans leur état simple , n'étant accompagnés d'aucun terme propre à en restreindre ou étendre la signification , doivent être considérés plutôt comme des pluriels que comme des singuliers ; ou que , pour déterminer le nombre dans lequel un inom doit être entendu , on a plus sou vent besoin d'y joindre un terme qui exprime l'unité , qu'un autre qui exprime une pluralité indéfinie.

Ainsi , par exemple , dans cette phrase you

Ĉigl al ada orang di- līuar , il ya

des personnes dehors , le mot õrang ne demande pas de signe du pluriel , au lieu que dans la phrase jold Eyu

ada s'òrang di- lñar, il y a une

numéral d’unité est indispensable ;

personne dehors , l'article ou le

et de même aussi dans les phrases

G

3

jus di - bālik

6 PRAAK KUNST

of telwoord ,

DER

MALEISCHE

TA A L.

dat de eenheid te kennen geeſt, onmisbaar; en zoo worden dan ook ,

in de zin

sneden 3:33 ülid dibālik g@nong , aan gene zijde der bergen , paid stito men - bilī ūijam , hoenders koopen , de woorden gænong en āijam van zelve begrepen in het meervoudig getal

te staan .

En van hier is welligt de gewoonte ontstaan om , wanneer van zigtbare dingen ,

als ondeclige beschouwd , gesproken wordt, zulks te kennen te geven door aan het telwoord eenig bijzonder woord toe te voegen , dat veeltijds eene bekende hoedanigheid of eigenschap van het voorwerp beteekent , doch ook in andere gevallen bloot willekeurig is.

De aard dezer

spreekwijze laat zich zeer duidelijk verklaren door hetgene wel eens in onze Nederduitsche taal wij zeggen immers ,

plaats heeft:

van

vcc sprekende,

twee ,

drie of meer stuks ; terwijl

de Maleijers ( eenigzins meer eigenaardig ) het vee , de vogelen en de dieren in het algemeen bij de staarten

tellen , als op pad was kāda lima īkor , vijf paarden ( of staarten van paar

den ), ‫ کربو سمبیلن !ایکر‬karbaut sāböng ampat īkor , het geslachtwoord

sanbalan

vier vecht- hanen .

akor ,, negen buffels ,, ‫ايكر‬

‫ایم سابوغ امشت‬

ajam

In de optelling van bijzondere menschen , wordt

éig! orang herhaald , als gw .gl orang söörang , één persoon , 40

‫ قرمشون تي‬perampaan tiga Brang orang , Eigi gw laki - laki dæa õrang , twee mannen , ‫اورش‬ drie vrouwen . Aan de namen van levenlooze dingen worden insgelijks verscheidene bewoor dingen toegevoegd , vrucht ) ,

als so pri ĝus pīsang lima

būwah ,

vijf pisangs ( zekere soort van

saw dog, rāma se - bõwah , een huis , xow syi nagri se - būwah , eene stad , who 1

‫سبيج‬

māta

se- bīdji , een oog , elle celo telor se - būdji , een ei , quos god wų

bidji, iwee steenen , ww ugly daun se - lei , een blad , sköw eto, haar ,

e 23 go wynagi põhon dæwa būtang , twee boomen , illw

timmerhout, gilums

gigi se - būtā ,

:

bātoe d @ wa

rambot se - lei , een

kāice se - būtang , een stuk

één tand , die eine voli pūpan tīgah bilah , drie

planken ,, ‫ قدغ دو بيله‬pedang dawa bilal

of ‫ دو کتغ‬dauva keping ,, twee #Waarden ,

‫کرتس‬

Eštw kartas se - keping of stw se - lei , een vel of blad papier , gozd digiw s8 līda se - paloh bætir , tien grein peper , özgåw ĉuls gāding se - pâtjoek , een olifantstand , özgo su aliw snā pang dæwa põtjük,

twee snaphanen ,

özgün

,you

sârat se - pâtjoek ,

een brief ,

welow Sys pækat se - rāwan , een vischnet , xilâu wis kāta se - pātah , een woord ; andere uitdrukkingen meer , die aan de telwoorden worden toegevoegd , en welker ge bruik niet dan door veel oefening in de taal kan geleerd worden . In woorden van het Arabisch ontleend , wordt het meervoud algemeen zoo gevormd als in de Maleische woorden , zonder achi te geven op de wijze , waarop zulks geschiedt in de taal

tot

GRAMMAIRE

sinong ,

delà les montagnes ,

DE

LANGUE

LA

MALA IE .

pero sitao mem - bili ăiam ,

gjūnong et āiam s'entendent toujours d'un nombre pluriel. d'indiquer, en parlant d'objets sensibles quelconques , joignant au numéral quelque sait appartenir à l'objet,

mot particulier ,

mais

55

acheter des poules ,

les mols

De là peut- être provient l'usage

que c'est d'individus qu'il s'agit , en

ordinairement énonciatif d'un caractère qu'on

quelquefois aussi

purement arbitraire.

On ne peut mieux

comparer ces façons de parler, pour en donner une idée claire , qu'avec les expressions Fran çaises , tant de têtes de bétail , cent pieds d’arbres.

Les Malais comptent , à peu près de

même , le bétail , la volaille , et tous les animaux en général , par queues , comme je po sos korda lima īkor , cinq chevaux ( ou cinq queues de chevaux ), I wolucawes karbau sam bilan ikor , neuf buffles, que el Etolewe paid aiam sābūng ampat īkor , quatre coqs jou teurs.

Dans l'énumération d'individus de l'espèce humaine, on répète le mot générique ‫اورغ‬

orang ,

comme

‫سئورغ‬

‫أورغ‬

‫ة‬rang sarang ,, une personne, ‫در اوث‬

õrang , deux hommes , &gl elu wyłoni perampītian tiga orang ,

termes aux noms de choses

de la même manière divers tima bõah ,

pisangs

cinq

( espèce de

fruits ),

‫ تعلا‬laki-lahi -lāki dala

trois femmes.

inanimées , comme so? pro amics pīsang

une feuille , saw ito, tang , deux arbres ,

rambout

une maison ,

stw deg, rūtimah se - bõah ,

bīdii , deux pierres ,

se - lei , un poil , cheveu ,

ji telor

zul

who māta se - būdji , un oeil , Bytwo gi nagri se - bõah , une ville , all wlo so - bidii , un oeuf , am go wybos bātou doña

On joint

Law Wils dāūn se - lei ,

e to go

wrogie põhn

djúa bū

è low go's kāiou se - bātang, une pièce de bois (de charpente ), seis

giluw guīgui se - bātoī , une dent , klo od ul păpan tiga bilah ,

trois planches, įs

salwy gw pedang djüa bīlah ou os yw doa keping , deux glaives , cilu vms kartas se -keping ou sków se - lei , une feuille de papier , jo dalyku Jº lūda se - pjūloh bjūtir , dix grains de poivre , üzgün senāpang

doua

ĉu 3 gāding se - püütiouk , une dent d’éléphant,

pūutiouk , deux

fusils ,

üzgéu

weluw saj pjūkat se -rāwan , rets à prendre du mot ;

,you

sürat

üzga gw li

se - pšīitiouk ,

un

billet,

poisson , dilim wus kūta se - pātah , un

outre un grand nombre d'autres appendices du nuinéral , qui sont propres à cette lan

gue, et dont le véritable usage ne peut s'apprendre que par une pratique assidue.

Dans les noms substantifs adoptés de l’Arabe , les Malais ferment généralement le pluriel comme dans les mots de leur langue , sans avoir égard à la méthode suivie dans celle d'où

ces

DER

SPRAAK KUNST

56

bot welke zij behooren ;

MALEISCHE

TAAL .

ondertusschen wordt het Arabische woord come malaikat ,

enge

len , onverschillig in het enkel- of meervoud , doch meest in het enkelvoud gebruikt. Naamvallen , als men daardoor verstaat de veranderingen in den uitgang der naamwoorden , waardoor zij van den noemer

of regten naamval

afwijken en

onregte naamvallen worden ,

zijn eigenlijk op de Maleische taal niet toepasselijk , vermits daarin geene zoodanige afwijking of verbuiging plaats heeft.

In deze taal , gelijk ook dikwijls in de Nederduitsche taal

schiedt, worden wijzigingen van dien aard

ge

uitgedrukt door middel van voorzetsels of liever

( daar zij niet noodzakelijk voorafgaan) door eene rigting aanwijzende woorden , terwijl het naam woord zelf onveranderd blijft, als ‫ روعة‬wes ka-pada ramah , naar naar een huis , ; diy

- pada ramah , van een

huis ,

drog,

di - ræmah ,

in een huis ,

dog, jgd di- læar ramah , uit een huis , buiten ’s huis , they ( boven op ) een huis , des,

te huis ,

cuilis di-ātas rãmah , op

solid di - bawah ramah , onder een huis ;

‫ بث‬bagi , of ‫ کفد !الله‬kapada allah ,, aan of tot God ,

zoo ook us akan ,

‫ در قد مودل همب‬deri -- pala madal goe

baginda , door 's Vorsten

hamba , van mijn kapitaal, wit sis byl āwleh karæenja dertierenheid ( gunst ), wobei diesem wyêu dengan tælong nabī , silo

meer eigenlijk ,

>

met de hulp des profeets , wie aan

pada siang hari , in den morgenstond , of met het aanbreken van den dag ;

in eenen verkeerden zin te gebruiken , de

alle welke spreekwijzen men , zonder het woord benaming van naamvallen niet kan geven .

In de betrekking van cenen aanklager ( bij de Hollanders den vierden naamval ) , dat is , wanneer het naamwoord

het voorwerp

der handeling

rigting aanduidend woord niet vereischt ,

is ,

wordt zoodanig een voorzetsel of

als sal enlis pūsang āpi , steek het vuur aan ,

Lepotong kāją , hak het hout , so why glo me- lari- kan kæda , een paard doen rennen . Evenwel wordt soms , voorwerp dien hond.

ten overvloede , het woord

us akan tusschen het werkwoord en het

put ust JS, pækol akan andjieng itæ , sla der handeling gevoegd , als we De bezittende zin , of zoogenaamde

teler ( tweede naamval) van een naamwoord ,

wordt aangeduid door de plaats welke het in de rede beslaat, zoodat het woord , hetwelk het voorwerp der bezitting te kennen geeft, altijd datgene voorafgaat, waardoor de bezitter uitgedrukt rädja ,

’ s Konings schatkamer,

wordt , als es li

benda

de glans der zon ,

as well ka - tinggi - an

koræs- an awā ,

tengerheid van het ligchaam ;

woord in den bezittelijken vorm , als ēly

sliko ili tjāija mata - hārī ,

gēnong , de hoogte der

bergen , lyl congos

anders gebruikt men daartoe

een

voornaam

ugil çad amba põnja wāng , mijn geld ,

ºs

‫وشون‬

GR A MM AIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

57

ces noms tirent leur origine ; cependant ils emploient le mot Arabe Lilo malītikat , anges , indifféremment comme pluriel et comme singulier , quoique plus souvent comme singulier. Les cas , si l'on entend par là les changemens dans la terminaison des noms , par lesquels ils déclinent ou s'éloignent du nominatif et deviennent obliques , langue Malaie , dans laquelle pareille déclinaison n'a pas lieu .

ne conviennent point à la Dans cette langue , comme

en Français , les modifications du sens s'opèrent au moyen de prépositions ( que nous nomme rons plutôt des directives , puisqu'elles ne précèdent pas nécessairement le mot ) ,

tandis que le

nom même ne subit aucun changement , comme deg, mis ka- pada rūmah , vers une maison , tegy ws ;

deri -pada rīümah , d'une maison , dega di - rūūmah , au dedans d'une maison ,

dog , jedo di-līar rīümah , au dehors d'une maison , dog, cuilos di - ūtas roūmah , au som met d'une maison , deg, sgl/J di -bawah rùimah , au - dessous d'une maison ; on dit de même ‫ اکن‬akan , ‫ بك‬bagui on

‫الله‬

‫ كشد‬ka-pada allah ,, aà Dieu ,

‫در قد مودل هم ب‬

leri-pada

mīüdal hamba , de mon capital , sic sis dlg) auleh karounia baginda , par la grâce du Prince ,

se cones dengan tītilong nabi , avec l'aide du prophète , usilo èw cu pada

siang hari , au point du jour.

On ne peut donner à ces façons de parler le nom de cas ,

sans abuser du terme.

Employé comme accusatif , ou lorsqu'il exprime l'objet de l'action , le nom n’a pas besoin

d'être accompagné de la directive , comme il esuli pāsang āpi, potong kāidū , coupe le bois , dos lugdo me - lari - kan Cependant quelquefois on

ajoute

surabondamment

puukol akan andieng itou , frappe ce chien.

allume le feu , ,:

‫ونغ‬

küüda , mettre un cheval au galop .

cul akan ,

comme

Le sens possessif ,

lesuit us

N

ou ce qu'on nomme le

génitif d'un nom , est indiqué par la place qu'il occupe , de manière que le mot qui exprime

l'objet de la possession , précède toujours celui qui exprime le possesseur , comme des sis benda rādia , le trésor du Roi , Žys ka -tinggi - an gīnong , maigreur du

uşlção sko tiñia mata- hārī , l'éclat du soleil , walaus

la hauteur des montagnes,

by

wigs kourīū8 -an awā ,

la

corps ; ou bien l'on emploie un pronom dans sa forme possessive , comme çad

Ely wg .hamba pīūnia ouāng , mon argent , til champ , pant à un Chinois .

went

gård

es

akou ampjūnia tūnah , mon

Eisl orang tiina põunia harta , les effets d'un Chinois , apparte Il est à remarquer que cette dernière manière s'emploie principalement H

( quoi

i SPRAAK KUNST

58

DER MALEISCH E

TA AL 1

xili wako ako ampania tānah , mijn land , wo w or wts Egl orang tjina pônia arta , goederen

laatste wijze

hoofdzakelijk ( alhoewel niet uitsluitend ) gebruikt wordt, wanneer de wezenlijke

bezitting of eigendom van het voorwerp

1

Het dient te worden aangemerkt, dat deze

van of behoorende aan eenen Chinees.

bedoeld wordt,

terwijl de aanwijzing door de schik

king der woorden meer gebruikelijk is , wanneer alleen van betrekking,

niet van eigendom ,

gesproken wordt, gelijk in de vorige voorbeelden . De eenige

veranderingen , waaraan de gedaante der naamwoorden onderhevig is , zijn die ,

welke zij als afgeleide woorden ondergaan , en van het behoorlijk aanwenden dezer wijzigingen hangen de zuiverheid en de kieschheid der taal af , dat is , die hoedanigheden , welke , niet minder dan de keus der woorden , den beschaafden stijl kenschetsen en van eenen gemeenen stijl onderscheiden.

Afgeleide naamwoorden worden door middel van

voor- of achterleekens

gevormd uit oorspronkelijke zelfstandige naamwoorden ( doch zelden ), voorts uit bijvoegelijke naamwoorden , en voornamelijk uit werkwoorden , ook somtijds uit andere taaldeelen ; zoo als in het Latijn altitudo van altus , en permutatio van muto zijn afgeleid . Uit bijvoegelijke naamwoorden ontstaan zij door het bijvoegen van 3 kaw can achter het Dus van sy

oorspronkelijke ,

rendāh , laag ,

laagheid , nederigheid ; māti , dood , ka - salāh - an ,

of wel door middel van deze laatste

komt glais ka - rendah - an of endles;

voor , en van

bijvoeging alleen.

rendah - an , laagte ,

van guy besár , groot, wlus ka - bestir - an , grootheid ;

wüas ka -mati -an , de dood ; schuld , misdaad ;

van who

van tilu sūlah , schuldig , misdadig , was

en van Juilo mānies , zoet , wasio maniès - an ,

nijen , zoete spijze , en waias ka - maniès - an , zoetheid .

lekker

Op dezelfde wijze worden zij ook

van werkwoorden gevormd , als van Kü nanti , wachten , wis ka-nanti- an ,

verwach

ting ;; van ‫لاري‬s lauri lārī , loopen , ‫ کلوین‬kalar --an , vlugt ;; van ‫ ایشن‬angien , verlangen ,, ‫کاینن‬ ka -znižien - an , begeerten , lusten ; van Slus bhāgi , verdeelen , wollen. bhagi -an , deel , ge deelte ; en van Sho mākan , eten , wilio makān- an , mondbehoeften . Maar behalve deze afgeleide

naamwoorden ,

welke

door bijvoeging

van

ka- en up -an gevormd en door

spraakkundigen gemeenlijk afgetrokken naamwoorden geheeten worden , zijn er nog vele andere , die insgelijks vạn werkwoorden worden afgeleid , door bijvoeging van jo per , of open voor het grondwoord ; terwijl ook jó per met Jö pel of

pe , en un pen met pi pem of

peng ,

welluidendheidshalve , ' verwisseld worden , naar mate de klank der letter , waarmede de eersl volgende lettergreep begint , zulks vordert .

Dus van ,cui tidor en gul adæ , slapen , rusten ,

wor

GRAMM AIRE DE

LANGUE MALA I E.

LA

59

( quoique pas exclusivement) lorsqu'il s'agit en effet de possession ou de propriété , tandis que l'indication du génitif par la seule position est plus usitée , quand

il ne s'agit que d'une attri

bution , comme dans les premiers exemples qu’on vient de citer.

Les seuls changemens auxquels la forme des noms substantifs est sujelte , sont ceux qu'ils subissent comme dérivés , et de l'emploi correct de ces modifications dependent la justesse el la délicatesse du langage,

ou ces qualités qui,

tinguent un style poli d'un style vulgaire.

non moins que le choix des termes , dis

Les noms substantiſs dérivés se forment, au moyen

de particules qui précèdent ou suivent, d'autres substantiſs primitifs ( quoique rarement),

d'ad

jectifs , mais principalement de verbes , et , dans un petit nombre de cas , d'autres parties du discours ; comme en Latin altitudo dérive de altus , et permutatio de muto .

Les noms dérivés des adjectifs se forment en faisant précéder la particule

ka- et en

plaçant après l'adjectif la particule w ' -an , ou bien en ajoutant seulement la dernière . de su; humilité ;

rendāh , bas ,

se forme cmimiss ka -rendah- an ou volw ;

de grad besar ,

grand ,

ul

ka- besar -an ,

oras ka -matī - an , la mort ; de ailw sūlah , méchant,

wo

grandeur;

rendāh -an ,

Ainsi

bassesse ,

de who māti , mort ,

mas ka -salāh -an , culpabilité ; et

de muito mānis , doux , wmnio manīs - an , confitures, friandises , et uusias ka -manis -an , Il s'en forme aussi des verbes en la même manière , comme de ü nanti , alten douceur. dre ,

attente ;

wis ka - nantī - an ,

whirl inġin , désirer ,

de usy lārī ,

wizi s ka - inġin - an , désirs,

courir,

wists ka -larī-an ,

convoitises ; de la

fuite ; de

bahāgui ,

parta

ger , les bahagui -an , division ; et de sho mākan , manger , wilco makān - an , vivres. . Mais outre ces dérivés qui prennent les particules ce que les grammairiens appellent noms abstraits ,

ka- et u ? -an ,

il y en a beaucoup d'autres , qui se forment

aussi des verbes , au moyen des préfixes i per , avec ses variétés avec ses variétés p pem ,

¿

et qui sont en général

Ji pel , upe , et open ,

peng ; ces changemens de terminaison servent à les adapter au

son de la lettre initiale de la syllabe suivante.

Ainsi de jau tīdor et gul adoù , dormir ,

reposer , se forment Wjgedung per- tidõr- an et u'super-adju -an , une alcove , réduit pour dresser un lit ;

de

wios per - mandi-an ,

uio mandi, se baigner ,

H

2

un bain ; de weg? boat ,

SPRAAK KUNST

60

worden gevormd Wygulangi

DER

per - tidör -an

voor een bed , bedstede ;

en

MALEISCHE

TA AL.

u'ga je per- adã- an ,

van youio mandī,

baden ,

wie

per -mandi-an , een bad ;

van my bõwat , doen , wild per -bowāt - an , werk , verrigting ; wybos pel - adjār - an , cene school ; een afgezondene, bode ;

en vans

van 3,you særoh ,

eene afgeschotene plaats

van pl adjar , leeren ,

bestellen , zenden , Sjques pe - særoh ,

bili , koopen , this per-bili - an of the pe - bilo - an ,

eene marktplaats , en oras pem - bili- an , de gekochle waar. Zoo ook van Sup tjærī , stelen , wordt gevormd Systü pen - tjärī , een bænoh , dooden , dietai pem-bænoh , een moordenaar ; van jer , betaling ; van özgo tjætjæek , steken , wils dāpat , winst ; van behoort ;

verkrijgen ,

dicſ ;

van dig?

bājer , betalen ,whai pem -bā

üzgata pen -tjætjæk , eene vork , gaffel;

van

Köldü pen -dāpal, aanhaling , en wsi pen -dapāt-an , aan

wil ikæt , volgen ,

peng - ikæt, volger , iemand die

van Sylækier , snijden ,

tot het gevolg

peng -akier , een etser , plaatsnijder ; van sw ) asoh ,

voeden , zogen , duli peng- āsoh , eene minne ; van eene spade ; van wa liat , zien ,

lalo

v , gāli, ‫ گالي‬gala, spitten , ‫ فعالي‬pe/ g -gali ,

peng -liāt- an , gezigt , uitzigt; en van gali tūæ ,

weten , wepeng- a - tac -an , welenschap. Hieromtrent valt aan te merken , dat de afgeleide naamwoorden , per , Jö pel en

door bijvoeging van ‫فر‬

pe , van werkwoorden gevormd , meestal de plaats der door het grond

woord uitgedrukte handeling , of de handeling zelve te kennen geven ; terwijl die , welke door bijvoeging van

uw

pen , pi

pem

en åpeng gevormd zijn , het handelende onderwerp , het

werktuig of vermogen aanduiden ; zoodat de eerstgenoemde meer eene onzijdige of lijdende , laatstgenoemde daarentegen meer eene bedrijvende beteekenis hebben.

ber en

dezelve staan tot de teekens

De betrekking , waarin

men , waarvan het eerste aan niet overgaande , en

umo

‫پر‬

de

het tweede aan overgaande werkwoorden eigen is , zal in de afdeeling over de werkwoorden verklaard worden . In de tot nu toe opgegevene worden ,

voorbeelden

van de wijze , waarop afgeleide woorden gevormd

geschiedde zulks blootelijk door bijvoeging van de

cenige andere verandering dan alleen

voor- of achterteekens, zonder

in de betrekkelijke lengte der klinkers (op gronden die

nader verklaard zullen worden ) ; maar in sommige gevallen heeft eene gansche verandering in de eerste lettergreep plaats , ten einde , zoo het schijnt , de ineensmelting met het voorteeken voor het gehoor aangenamer te maken. pen - ādjam

Zoo vormt men van politūdjam , scherp ,

( in stede van pen -tādjam ), een

polis

slijpsteen , werktuig om te wetten ; van ,go

tii

bõat ,

faire ,

per-boāt - an ,

ouvrage ,

pel-adiār - an , une école ; de 3,yw

wy lo un

will

envoyé , messager ; et de su

LANGUE

LA

GR A MM AIRE DE

exécution ;

bili , acheter ,

payement ;

une brochette ;

de

de özgo tivutiouk ,

wildc pen -dapāt-an ,

dāpat ,

percer ,

obtenir ,

acquisition ;

de

apprendre ,

Susis pen - tiöūrī , un voleur;

de o

bāier , payer , luas pem

özeştia pen - tivutiouk ,

la

pen - dāpat ,

saisie ,

Glikout, suivre ,

sonne de la suite , ou qui fait partie du cortège ; de Syl ukir , un graveur ; de tul asoh ,

adiar ,

achetée.

digtas pem - bjunoh , un assassin ;

óls

joi

per - bilī -an ou de pe - bili - an ,

word

Tout de même on forme aussi de 997 tivuri , dérober,

-bāïer ,

de

8juroh , dépêcher , envoyer , Sjeme pe - sjūroh ,

un marché , et litas pem -bili - an , la chose

de dig? bjunoh , tuer ,

61

MALA I E.

une fourche , arrestation ,

et

peng -īkout , per tailler ,

peng-īukir ,

nourrir , allaiter , sulis peng- ūsol , une nourrice ; de s ' gāli ,

bécher, fouir, sillä peng -gāli , une bêche ; de a lihat , voir , wie dlat peng-lihāt - an , vue , perspective ; et de gol tõhju , savoir , ugküsis peng- a -tahuü -an , connaissance , science. Il est à remarquer que ces dérivés , lorsqu'ils sont formés au moyen de

jó per , Jo pel ,

jpe , signifient pour la plupart le lieu de l'action exprimée par le verbe primitif, ou l'ac

tion elle – même ; et que ceux qui sont composés de un pen , pö pem , l'agent, l'instrument ou la

faculté qui

munément une signification

neutre ou passive , les autres

peng , expriment

produit l'action ; de sorte que les premiers ont com un sens actif ..

On fera voir ci

ber après , en parlant du verbe , comment ces diverses particules correspondent aux signes ? et

men , dont le premier accompagne les verbes non -transitifs , l'autre les verbes transitifs .

Dans les exemples qu'on vient de citer de la manière dont les dérivés se forment , on a vu que

cette formation s'opérait uniquement en faisant précéder ou suivre les particules , sans

autre changement dans les mots ,

que celui de

la longueur

relative des voyelles

( suivant

des règles qu’on expliquera plus bas) ; mais il y a des cas où l'on fait subir un changement total à la première

syllabe , dans la

fusion avec la particule. lien de pen - tādiam ),

vue , ce semble ,

de rendre plus douce à l’oreille sa

Ainsi de pol tādiam , aiguisé, on forme pplü penādiam

( au

instrument propre à aiguiser ; de 9i tāwar , panser , ,l penāwar H

3

( et

SPRA AK KUNST

62

DER

M A LEISCHE

TAAL.

tāwar , genezen , gli penāwar ( en niet pen -tāwar ), een tegengiſt of eene bezweering ; corelo sūmven , rooven , celui peniāmoen , een prikkel ;

peniangat, een zem ;

roover ;

van

van ‫ سخت‬saregat ,, steken , ‫فيشت‬

van guluw sāpē , vegen , reinigen , gilus peniāpā , een veger , be- .

van puli'pādam , blusschen , dempen , pulai pemādam , een domper;

dang , aanschouwen , bezien , Ġuins pemandang , een

uitzigt;

Jiä pengenal, herinnering ; van JLS kāwal , bewaken , wachter of waker ; en van z Vermits deze toepassing van

van įuij pan

van Jis kenal , herinneren ,

beveiligen , jolie peñğāwal, een

pegang , houden , bewaren , vëllai pemegāng - an , pacht. op de eerstvolgende lettergreep insgelijks bij de ver

het teeken

voeging in acht genomen wordt , zal de verklaring der bijzondere regels aangaande dezelve se en er blijft nog alleenlijk

Voegelijker bij het behandelen -der werkwoorden zelve plaats vinden ; aan te merken , dat werkwoordige

naamwoorden

ook nu en dan ,

doch zeer zelden ,

worden

gevormd door bijvoeging van het voortecken ww se , hetwelk anders meer gewoonlijk tot vor ming van

bijwoorden gebezigd

wordt, als släw se - tāve , kennis , voorkennis , in de zinsnede

and släw Led slv tiāda dengan se - tāve amba ,

het is niet met mijne voorkennis.

Naamwoorden kunnen op gelijke wijze van oorspronkelijke naamwoorden , of van eenig ander deel der rede ,

worden

amba , dienaar ;

afgeleid ,

als

Lloj per - tāpa ,

o

een

per - ambū - an , kluizenaar ,

van

dienstbaarheid , tāpa ,

van Quad

afzondering ;. ulgiis

Met meer pel - antarān ,

eene

tusschenruimte ,

doorgang,

van

, lü

antāra ,

tusschen.

naauwkeurigheid echter zou men dezelve kunnen beschouwen als onmiddellijk van de werk woorden Çorada ber -amba ,

dienen ,

vt

-antāra , tusschen liggen , afstammende.

per - tāpa ,

zich

afzonderen ,

en , Lül, ber

De namen van gebroken getallen zijn ook afgeleide

naam woorden ,, als ‫ شرامشت‬per -ampat , cen vierde,,

‫ بشرتي‬sa 8a -per -tga ,, cen derde ,, -

‫تین‬

pour les tīga per - lima , drie vijfden ; maar behalve deze , vindt men ook sommige van telwoor den afgeleide naamwoorden , welke

titels van bevel-

of gezaghebbers aanduiden , als milyen

peng - rātoes , een hoofdman over honderd , van wil, rātos, honderd , en paulis peng- līma of panglima , een

landdrost, van pu lima , vijf: doch welke de oorsprong dezer laatste be

naming zij, is onzeker. Eindelijk kan men van afgeleide woorden zelven nieuwe woorden achter elkander afleiden , op eene wijze, die eerstbeginnenden , of hun , die aan de dagelijksche spraak alleen gewoon zijn , ingewikkeld

zal

voorkomen , en evenwel niet van eene doorgaande regelmatigheid ontbloot is ,

zoo als blijkt uit het woord plw sūma , gelijk , hetwelk , door verdubbeling ,

verandert in het

bij

GRAMMAIRE

(et pas pen - tāwar ), niūmoun , un

DE

antidote , charme ,

LA

LANGUE

talisman ;

voleur ; de wes sangat , piquer ,

MAL À I E.

de celow sāmoun ,

a

de poli pādam ,

un éteignoir ; de Êt pandang , observer ,

ésiasi pemandang ,

rappeller à l'esprit, vis pengenal, reconnaissance ; āwal, un

garde , gardien ; et de Comme cette

pegang ,

dérober , welu

peniañğat , un

sāpņu , balayer, goli peniāpīū , un balai ;

devance .

63

éteindre ,

pe

aiguillon ; de quienes polas

pemādam ,

une vue ; de Jis kenal,

de J15 kūwal , garder, Jole peg

tenir , wëliai pemegāng - an , tenure ,

re

manière d'adapter la particule au mot suivant s'observe également dans

les changemens ou la conjugaison

du

verbe , il sera plus convenable de réserver

l'explication

des règles particulières qu’on suit à cet égard , pour le chapitre où il sera expressément trailé de cette partie du discours.

Seulement

très - rarement , des noms verbaux

on fera encore remarquer ici que quelquefois , mais

se forment aussi au moyen de la préfixe cu se , qui entre

plus ordinairement dans la composition des adverbes ;

tel est le nom verbal s'üw se - tāhou ,

connaissance , participation , confidence , dans cette phrase : Vad släw its slo tiāda dengan se- tāhou hamba , ce n'est pas avec ma participation. On

peut faire dériver ,

primitifs ,

de la même manière ,

des noms substantifs d'autres substantifs

ou de mots appartenant à quelque autre

partie du discours ,

comme de nad re

hamba ,

un serviteur ,

willdy

per -ambā - an ,

Iraite ,

by per -tāpa , hermile , reclus ; ,lü

passage.

Peut - elre ,

servitude;

antāra ,

de Lili tāpa , séclusion ,

entre , whüls pel-antarān , allée ,

cependant, serait- il plus exact de considérer ces mots comme dérivant

immédiatement des verbes Yiado? ber -hamba , servir , les per- tāpa , se retirer du mon Les nombres fractionnaires et ,lüly? ber -antāra , être placé entre deux. de , faire pénitence , et, lüly! ber - antāra

sont aussi des noms dérivés , comme wedly per - ampat, un quart , Ciêu sa - per - tīga , un tiers ,

partner ev tīga per -lima,

encore quelques autres

trois cinquièmes ;

mais outre ceux - ci ,

dérivés de noms de nombre , qui expriment des

militaire ou civil , comme

qualquer peng - rātous , un centurion ,

pelas peng - lima ou pariğlima ,

un gouverneur , préfet ,

de

titres relatifs à l'état

de jui,

pui lima ,

l'on trouve

rātous, cent, cinq :

l'origine

et de

cette dernière dénomination est incertaine. Enfin ,

des dérivés peuvent être formés progressivement d'autres dérivés , d'une manière qui

paraîtra compliquée à ceux qui commencent à étudier la langue , ou qui ne sont accoutumes qu’au langage ordinaire de la conversation , et qui cependant n'est pas sans méthode ni sans règles fixes , comme on peut le remarquer dans le mot plw sūma , semblable , le même ,

qui ,

étant

SPRAAK KUNST DER

64

bijwoord

TA A L.

" plu sūma - sīma , te zamen , waarvan gevormd wordt het werkwoord play ? ber

-sūma - sūma ,

in gemeenschap handelen , en vervolgens , door het bijvoegen van een achter

teeken , het naamwoord

o lamebuy? ber - sāma - samā - an ,

Dit vindt men ook in den pūh- an

M ALEISCHE

volzin

bondgenootschap , gemeen overleg.

E!,55 ? pls clue coläalsz? pls sl tiāda kāmi ber -ka - lim

tiāda kāmi ber - ka -koerāng -an , wij zijn niet in eenen staat van overvloed , ook

zijn wij niet in eenen staat van armoede ,

alwaar de twee woorden , die

trapswijze van de

werkwoorden céal limpah en Eis kærang zijn afgeleid , eerstelijk in werkwoordige naam woorden , en eindelijk wederom

in werkwoorden veranderd zijn.

pinggang, de leest , veranderen in

Op Op gelijke wijze kan ‫قغغ‬

thispáw se- per - pinggūng - an - nia , het gene zij om

Zoo verandert ook gw dæwa , twee , door bijvoeging van 3 ka , eerst

hare leest draagt.

in gus ka- dawa , beide , vervolgens door uw se te laten voorafgaan , in gettw se - ka -dawa , wederkeerig ,

beide kan ,

ten .

en

eindelijk door

het

achteraan

roegen van

het

overgangsteeken us

in een werkwoord Sylfw se -ka -dæwā -kan , iets met onderling goedvinden Men kan

verrig

tevens hier doen opmerken , dat , ofschoon afgeleide woorden , nadat zij als

zoodanig hunnen volledigen vorm verkregen hebben , over het algemeen tot hunne eigene klasse bepaald blijven , dezelve echter , door eene niet zeer te billijken vrijheid , somwijlen van het eene

tot het andere taaldeel worden overgebragt , als in het volgende voorbeeld te zien is :

siltuneo uld Edhew Bal & jang amat sājang dan mengasiān - i, die zeer liefderijk en me dedoogend is ,

alwaar het laatste woord eigenlijk een werkwoord is ,

van het zelfstandige

naamwoord watums kasih - an , medelijden , gevormd , maar hier als een bijvoegelijk naamwoord gebezigd wordt.

leggen , gende ;

Zoo wordt ook het bedrijvend werkwoord qüilio menalantang , op

den rug

gebezigd in den zin van een lijdend of onzijdig deelwoord , op den rug gelegd of lig en op gelijke wijze neemt zyio menādja , dat eigenlijk , naar iets wijzen ,

betee

kent, den zin aan van het voorzetsel of bijwoord naar , naartoe.

OVER

DE

BIJ TOEGELIJKE

NA AMWOORDEN.

Bijvoegelijke naamwoorden , dat is , zulke woorden , welke de hoedanigheid van het zelf standige naamwoord aanduiden , en daarom behoedanigende woorden kunnen genoemd worden , ondergaan , even als de zelfstandige naamwoorden , geene verandering van naamval, geslacht of getal ; hoe zij veranderd worden om daaruit zelfstandige naamwoorden af te leiden , die eene

hoe

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

65

MAL AI E.

étant redoublé , forme l'adverbe r plus sāma - sāma , conjointement, d'où dérivent à leur tour le verbe - piwo ber - säma - sūma , agir de concert , et , moyennant une particule ajoutée à la Il fin , le nom substantif Glamowy? ber -sūma -samā - an , confédération , commun accord .

en est de même dans la phrase

él 6532 PLS slive waliods ? pls slui tiāda kāmi ber -ka - limpah

-an tiāda kāmi ber -ka - kourūng -an , nous ne sommes pas dans un état d'abondance , ni ne sommes dans un état de pauvreté, cù les deux dérivés ,

formés des verbes xên limpah et

Eigs kūrang , deviennent d'abord noms verbaux , et finissent par redevenir verbes.

Pareil

lement įli pinggang, taille , peut se transformer en wielesiyiw se - per - pinīgāng -an -nia , ce qu'on porte autour de la taille ; gw dnia , deux , qui, en y joignant s ka- , devient g

ka -dotia , l'un et l'autre , et en faisant ensuite précéder ww se , devient geliw se- ka

-duña , tous deux réciproquement , tée à la fin ,

peut, au moyen de la particule transitive us kan ,

former le verbe Sylw se -ka -dvūā -kan ,

ajou

faire une chose de concert ,

de

commun accord . C'est aussi le lieu de remarquer que , subir quelque nouveau changement de forme,

quoique les dérivés,

demeurent généralement limités

à moins de à la classe de

mots que cette forme leur assigne , on en trouve cependant quelquefois qui, par une licence dont il serait difficile de rendre compte , sont transférés d'une partie du discours à une autre , comme dans slimão uls erw Crol E. jang amat sārang dan mengasīān -ī , qui est très débonnaire et compâtissant, où le dernier mot , qui est proprement un verbe formé du nom substantif certwes kasih -an , pitié , fait la fonction d'adjectif.

On trouve de même le verbe

actif gülio menalantang , poser sur le dos , employé comme supin , couché sur le dos ; et egio menrudiou , proprement indiquer , converti en un adverbe , qui signifie vers.

ADJECTIF S.

Les adjectifs , ou mots qui élre appelés qualificatifs, mens de cas , de

expriment les qualités des noms et qui par cette raison peuvent

ne sont ( de même que les noms substantifs ) sujets à nuls change

genre ou de nombre.

Celui qu'ils subissent pour devenir des substantiſs

dérivés, ou noms abstraits énonciatifs de qualité , a déjà été expliqué.

I

Leur rapport avec le sub

hoedanigheid , worden.

MAL EISCHE

DER

SPRAAK KUNST

66

TAAL .

in het afgetrokkene beschouwd , aanduiden , is reeds hierboven verklaard ge

Zij worden met het zelfstandige naamwoord alleen door hunne plaatsing vercenigd ,

en in de eenvoudige woordschikking volgen zij altijd op hetzelve , als töjä sy k @ da pâtih , een wit paard , si

usilo hārī rāja ,

schip ; maar wanneer eene toegekend , zinsnede

cen feestdag , slie Jás kapal tinggi, een groot

hoedanigheid aan het zelfstandige naamwoord uitdrukkelijk wordt

of met andere woorden ,

wanneer in de daarmede overeenkomende Hollandsche

het zelfstandige werkwoord

voorkomt ,

dan staat in het Maleisch het bijvoegelijk

voor het zelfstandig naamwoord , hoewel het werkwoord niet noodzakelijk uitgedrukt wordt , als

w ‫ایت‬

‫اورغ‬

‫ بایق‬baak

arang its ,, die man

' s Konings paard is wit ,

is good ,, ‫راج‬

‫کود‬

‫ قوته‬patil

ladla radja ,,

trad.deg, Jşu kitjiel r@mah hamba , mijn huis is klein.

Zij

kunnen van zelfstandige naamwoorden gevormd worden door bijvoeging van het voorteeken ‫بر‬ ber ,

als gyisi

ber- bælē , gevederd , van glas bælē , vederen ;

isu ber -bæedi,

wijs , van

su bodi, wijsheid.

TRAPPEN DER

VAN

TERGELIJ KING

BIJ TOE GELIJ K E

NA A MWOORDEN.

De vergelijking der bijvoegelijke naamwoorden of de

aanduiding der betrekkelijke trappen

van hoedanigheid , geschiedt niet door verandering van de uitgangen , maar door middel van woorden en voorteckens. De vergrootende trap wordt gevormd door de woorden « lebeh , meer , ws,a deri-pada ,

dan , of door een van beiden afzonderlijk,

pānas deri daælo ,

warmer dan te

voren ,

‫گول‬

‫درقد‬

‫مانس‬

en ju deri of

als Josed ja cuilis dy lebeh ‫ لبه‬lebeh manies deri -- padat

gæla , zoeter dan suiker , figs , w waho sa tinggi halæwan deri kõrong , de voorsteven is hooger dan de achtersteven ,

um die ui,a pow xlvl ini- lah sõtji deri- pada lūin , deze is

zuiverder dan de andere. De overtreffende trap

wordt door middel van het vergrootingsteeken jj ter gevormd , als

Jun je ter - besár , zeer groot,

culosyü ter -kwāsa , zeer magtig ,

ter - lādā , zeer snel ;

of door een bijwoord , waaraan dit teeken gehecht is , als J9,5 ter - lālo of saj dy jeter - lebe! t @ ah , overoud , mis 9,5 ter - lālo

gepok , buitengemeen vet ;

tot meerderen nadruk , de woorden w. nian , inderdaad ,

somtijds voegt men daarbij , of Jhau sakāli , ten eenemaal ,

‫امت‬

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

67

substantif s'indique par la position seule , et dans la construction simple ils le suivent toujours , comme

sügi wys küuda pjutih , un cheval blanc , ulj uslo hārī rāïa , un jour de fête ,

sli Jis kapal tinggui, un

navire grand , majestueux ; mais lorsqu'une qualité est énoncée

comme prédicat , ou en d'autres termes , lorsque dans la phrase Française correspondante le verbe substantif intervient , le qualificatif en Malai change de place et se met avant le nom , quoique le verbe ne soit pas nécessairement exprimé , comme cet homme est bon , oly sos

«

Egl övrlo baik õrang itou ,

poutih kouda rādia , le cheval du Roi est blanc , clow

‫زومه همب‬, kitiil roumah hamba , ma maison stantifs , en faisant précéder ceux - ci

est petite.

On peut en dériver de noms sub

de la particule ‫ بر‬ber , comme go?;? ber - boulou , em

plumé, de su bjuliū , plumes , says ber - boudī , sage , de csas boudi, savoir , sagesse.

DEGRÉS

DE

COM PA RAISON

DES

ADJECTIFS.

La comparaison des adjectifs ou l'expression des degrés relatifs de qualité s'opère , non par des changemens de terminaison , mais au moyen de mots et de particules qu'on fait précéder.

Le comparatif se forme au moyen des mots « lebeh , plus, et ju deri ou w ;s deri - pada , que , ou de chacun d'eux séparément, comme Jodobju milie X lebeh pānas deri dahoilo , plus chaud qu'auparavant , Jo] was,

cuito dù

le mānis deri -pada göüla , plus doux que

lebeh

la sucre , Ejes ; a weho slov tinggui halouwan deri kiūrong , la proue est plus élevée que dal inī - lah soutji deri - pada läin , celui - ci est plus propre que l'autre . poupe , wewo,w pow dilul inī - lah sīütji deri - pada läin ,

Le superlatif se

forme en faisant précéder la particule d'intensité jú ter , comme quiyü ter

-besar , très - grand , cwly Sjö ter - quāsa , très - puissant, jog ter - lādiju , très - rapide ; ou bien au moyen d'un adverbe affecté de la même particule , comme JYjj ter - lālo ou dogj quos ter - lebeh tuuah ,

extrêmement vieux ,

quelquefois on joint à ces

mais jy ter - lālo guepok ,

excessivement gras ; et

expressions , pour les rendre plus énergiques, les mots un nian ,

I

2

vrai

SPRAAK KUNST

68

daad , JLow pues grootst ;

TA AL.

ter - lālo baik nian , uitstekend , zeer goed inder

malog

Crd amat , boven mate , als u

M A LEISCHE

DER

aller

deju ter - lebeh besar sakāli of jus und Jynj ter - lālo amat besar ,

ook kan het laatste bijwoord zonder het voorgaande gebezigd worden , als lw

pâtih sakāli , volmaakt wit ; en laat men het bepalende lidwoord voorafgaan , dan drukt men daardoor eenen volstrekt overtreffenden trap uit , als jlaw carb E. jang bãik sakāli , de beste , Jikaw ujas

jang bærçek saküli , de slechtste .

Men bedient zich ook , tot hetzelfde einde ,

van het onafscheidbare woordje ko mahā , als letto ko mahā mæliū , allerprachtigst, ko į skoo jang mahā tinggi, de Allerhoogste. bijvoegelijke naamwoord

eene soort van onbepaalden overtreffenden trap gevormd , als

djāüh - djūüh , zeer verre , scherp ,

Eindelijk wordt door de verdubbeling van het

" sol, rāmā - rāmē , zeer bevolkt ,

regla

4 niāring - niāring , zeer

sulle mērah -merah , zeer rood .

In den eigenlijken zin echter , behooren de meeste hierboven aangehaalde voorbeelden eerder voor zinsneden of leden van volzinnen te worden gehouden , dan wel voor eene vergelijking van bijvoegelijke oogmerk

was

naamwoorden , in den zin der Grieksche en Latijnsche spraakkundigen , wier

het

onderscheid aan

te

wijzen

en

reden te geven

van zekere

veranderin

gen , die in den vorm der woorden zelven geschieden en den trap der hoedanigheid voorstellen , maar niet te

toonen op hoedanige wijze eene vergelijking van denkbeelden door eene

om

schrijving kan worden uitgedrukt.

TELWOORDEN.

Men heeft gemeenlijk de telwoorden onder de bijvoegelijke naamwoorden gerangschikt, en zij hebben inderdaad veel overeenkomst met dezelve ; echter bezitten zij bijzondere eigenschappen genoeg om als een afzonderlijk

taaldeel te

mogen · beschouwd

worden.

Men onderscheidt

dezelve in hoofd- of grondgetallen , ranggetallen en gebrokene getallen. De hoofd- of grondgetallen zijn : wlow ‫ سوات‬sowūtoe , cene , ‫دو‬

, , dawa twee , , ‫تينك‬

wsku ‫سات‬

sātoe , cut ‫ اس‬asa ,, ‫ا‬lw ‫ س‬sā , een ,,

,, tiga drie , ‫ امشت‬ampat ,, vier ,, ‫ ليم‬uma ,, vijf , ‫ انم‬anam ,,

zes , to gi tædjoeh , zeven , wo delāpan , og dælāpan en hu salāpan , acht , sambīlan , negen , digaw

sa - pæloh , tien , culto sa - blas , elf , cudigd dæwa - blas ,

com's elu tīga - blas , dertien , digi gw dæwa -pāloh , twintig , slow s @ wūtoe , een - en - twintig , digj

e

twaalf ,

do y gw dawa- pæloh

tīga - päloh , dertig , lyö pi lima - pæloh , vijftig ,

con il com

Sa

GRAMM AIRE

vraiment,

réellement ,

jlaw

DE

LA

sakāli , tout - à - fait , ou

no

vérité , ‫ ترلان بایق‬ter -lalo bcaak naan , extremement bon en vérit

‫نین‬

sakāli ou pus ‫بسر‬

69

LANGUE MAL A IE .

amat , excessivement, comme

‫سکال‬

‫ ترلبه بس‬ter-lebel

besdir

ter - lūlo amat besar , grand outre mesure ; ou bien l'on emploie

red

le dernier de ces adverbes sans le précédent , comme law ting põtih sakāli , parfaitement blanc ; et si l'on fait précéder l'article défini , il en résulte un superlatif absolu , comme ‫بع‬ sakāli , le meilleur , Jhaw Us! È jang bēræk sakāli , le pire.

Law : jang baik

préposition inséparable lo mahā produit le même effet, comme luo luo mahā -mceliā , magnifique ,

jang mahā -tinggui , le plus élevé.

s kat lo

de superlatif indéfini ,

en

doublant

très

Enfin l'on forme une espèce

comme rsgla diāuh - diāūh ,

l'adjectif ,

La

fort éloigné ,

sol, rūmi -rūmi , fort peuplé , " Ë4 niūring - niūring , très -aigu , r so mērah -mērah

très - rouge. . A la rigueur, cependant , la plupart des exemples qui précèdent doivent être plutôt con sidérés comme des phrases ou parties de phrase , que comme les comparatifs des adjectifs dans le sens qu'ont altaché à ce mot les grammairiens Grecs et Latins , dont le but était de marquer la différence et de rendre compte de certains changemens qui s'opèrent dans la forme des mots même et dénotent le degré de leur qualité, mais non de montrer comment une comparaison d'idées pouvait être exprimée par des circonlocutions.

NOMS

DE

NOMBRE.

On a communément rangé les noms de nombre parmi les adjectifs , et ils ont en effet plu sieurs rapports avec eux ; cependant ils sont d'une nature assez particulière pour réclamer une place séparée parmi les parties du discours.

On les divise en nombres cardinaux , ordinaux

et fractionnaires.

Les nombres cardinaux

sont:: ‫سوات‬

‫ دو‬dytta ,, deux ,, ‫ تی‬tiga , trois , , six ,

‫ توجه‬tjudiouh , sept ,,

souatou ,, ‫ سات‬satout , ‫امشت‬

‫ دلاقين‬delapan ,,

‫ س‬sa , un , une ,, sā cu‫ اس‬asa , ‫ا‬

a,mpt quatre ,, ‫ ليم‬lima,, cinq , , ‫ دولاق‬doulapan et

‫ انم‬anam ,,

‫ سلائی‬salapan , huit , ‫سمبیلن‬

sambilan , neuf , dyliu sa - pžūloh , dix , cubwa sa - blas , onze , culgo dia - blas , douze , ‫ تيك بلس‬tiga -blas,, treize ,, ‫ در ثوله‬doua -paulol , vingt ,, ‫ دو ثوله سانو‬douia -puloh suatout ,,

, ‫ثوله‬ vingt ct ul ,

‫ تي‬tiga-pulah lima-- pauloh ,, cinquanle ,, ,, trente , ‫ ليم قوله‬tamna I 3

‫سراتس‬

S -rā

SPRAAK KUNST

70

sa - rātoes , honderd , sa - laksa ,

DER

MALEISCHE

cuil,ga dôwa - rātoes, twee honderd ,

TA A L.

Vigw sa - rībce , duizend ,

‫سلقس‬

tien duizend , quä digiw sa - pæloh laksa , honderd duizend , wystu sa -dj@ ta of

juni mölcu sa - rātos laksa , een millioen.

Bij het overnemen van het Sanskritische woord

ju . laksa , hebben de Maleijers, vrij eigendunkelijk , de beteekenis van hetzelve , zijnde honderd duizend , in tien

duizend veranderd ;

hetgene , bij hunne handelsverrigtingen met kooplieden

van het vaste land van Indië , dikwijls tot misverstand aanleiding geeft.

In sommige Maleische

streken , doch niet in alle , gebruikt men het woord of likor , om de getallen tusschen twin tig en dertig aan te duiden , even als judo blas gebezigd wordt om die tusschen tien en twintig uit te drukken ;

in plaats dus van wlow dry gw dæwa pæloh sẽwātoe ,

een - en - twintig ,

zegt men olul sa - likor , voor twee-en -twintig elu gd dæwa - līkor , voor drie -en - twintig eco of tīga likor ; dien overeenkomstig vindt men de dagteekening eens briefs , door valen TIJ N ( I deel

p.

121 ) in fac simile uitgegeven , aldus aangewezen : usb? silo ocele jes

who dos go milom uls

y

ju roli Jlgü deri - pada sa - līkor hārī bælan sjawāl tāun sa

-rībce dan sa- rātos d @wa - pæloh sātoe , op den een - en - twintigsten dag der maand sjawal van het jaar 1121 ( van de Hedjrah , overeenkomende met 1709 der Christelijke jaartelling ). Het middelgetal tusschen twee op elkander volgende tientallen wordt , vooral in het dage ijksch gesprek , op eene bijzondere wijze uitgedrukt , zoo dat men gemeenlijk zegt , voor vijf en-twintig , die

deur te u tengah tīga põloh , of , letterlijk , half dertig ; voor vijf-en- veer

tig , digje mu töö tengah lima pælohı , half vijftig ;

en , volgens hetzelfde grondbeginsel, voor

honderd en vijftig , cuil, yd di tengah dawa rātos , letterlijk , de helft van twee honderd , dat is , van het tweede honderdtal.

Zoo zeggen zij ook voor twee

en

een half, čo të

tengah tīga , half drie , en voor drie en een half , weol töö tengah ampat , Negen wordt dikwijls uitgedrukt volgende

tienheid ,

door eene omschrijving ,

één moet worden

afgetrokken ; dus

te zegt

kennen gevende , men ,

digö algo cul Eigs kærang asa tõdjoh pâloh , op één na zeventig ;

voor

half vier. dat van de

negen- en-zestig ,

voor negen - en - negentig ,

cuüle cul @gs kærang asa sa- rātos , op één na honderd , of honderd min een. Ten aanzien van het telwoord der eenheid valt op te merken , dat hetzelve , zamengetrok ken , het niet bepalende lidwoord uitmaakt , als wkww.sa-kāta , een of één woord , Egow s'orang ,

een of één mensch ; gelijk in meer andere talen plaats heeft. “

De ranggetallen zijn als volgt : plis pertāma ( in plaats van het Sanskritische pratama ), of

GR AM MAIRE

DE

LA

LA NGUE

MA LA I E. 71

-rātous , cent ,

cuil, ga djüa -rātous ,

-laksa , dix mille , cui

deux cent ,

you ju sa- rībou , mille ,

algéu sa - pūtiloh laksa , cent mille ,

cunë sa- rātous laksa , un million.

wsypu sa - divuta ou cwilson

Les Malais , en empruntant le mot cu laksa de la

langue Sanscrite , dans laquelle il signifie cent mille , en ont arbitrairement fait dix mille ; ce qui donne souvent lieu à des mal - entendus dans leurs transactions avec les marchands qui vien nent du continent de l'Inde.

Dans quelques contrées Malaies , mais pas généralement,

on

emploie le mot old līkor pour compter depuis vingt jusqu'à trente , comme on se sert de culo

blas pour les nombres intermédiaires entre dix et vingt ; doua pūüloh sjúātou , vingt et un , on dit olulu

ainsi au lieu de dire low disse ,

sa - likor ; pour vingt- deux afil gw dna

- līkor , pour vingt- trois ou elu tīga - likor ; et c'est ainsi que dans une lettre , imprimée en fac simile dans l'ouvrage de VALENTIJN ( tom. I. p. 121 ) , la date se trouve exprimée ‫رود سلیکر هاري بولن‬-der ‫د‬ comme suit: ‫شوان تاهین سریب دان سراتس دو قوله سات‬ i -pada sa -likor hārī bjūlan siawāl tāhon sa - rībou dan sa - rātous doua - pſuloh sātou , le vingt et unième jour du mois siawāl en l'année 1121

( de l'Hégire , répondant à 170g de l'ère

Chrétienne ). Le nombre mitoyen entre deux dizaines consécutives s'exprime d'une manière particulière , surtout en conversation : par exemple , au lieu de vingt- cinq , on dit , en parlant familièrement, dij v töö tengah tīga pjūloh , littéralement, moitié- trente ; pour quarante -cing , daje prvi där tengah lima põuloh , moitié -cinquante;

et , d'après le même principe , on exprime cent- cin

quante par cmily go töö tengah düüa rātous , littéralement moitié deux - cent, c'est à dire , moitié de la seconde centaine.

On dit de même, au lieu de deux et demi , Elu töö tengah

tīga , moitié - trois , et pour trois et demi , wréol töö tengah ampat , moitié- quatre .

Neuf

s'exprime souvent par une espèce de circonlocution , dont le sens est qu'il manque l'unité pour compléter le nombre dix suivant. Myś

kuurang

asa

C'est ainsi qu'au lieu de soixante-neuf, en dit argi cul

toüdioh põuloh ,

septante

sauf l'unité ;

pour

,s

quatre - vingt - dix -neuf ,

cunólowe cul Ejus küürang asā sa- rātous , un manquant à cent , ou cent moins un. Il est à observer qu'au moyen d'une de ses contractions , le nom numéral qui sert à expri mer l’unité , devient aussi article

indéfini; ainsi wlaw sa -kāta , un mot ,

Eigaw s’õrang ,

un homme, se disent par opposition à plusieurs mots , plusieurs hommes , ou par opposition à d'autres objets , comme dans beaucoup d'autres langues. Les

nombres ordinaux sont : plig pertāma ( en langue Sanscrite pratama ), ou plus ê

jang

DER MAL EISCHE

SPRAAK KUNST

TAAL .

72 E. jang pertāma , de eerste , de voornaamste , gus ka - d @ wa , de tweede, ens

of

ka - tīga , de derde , meas ka -ampat , de vierde , putus ka - lima , de vijfde,

d'gåus ka

-se - pæloh , de tiende, cudo gus ka -dæwa - blas , de twaalfde , gu d'y eus ka - tīga pūloh d@wa , de twee - en -dertigste , wmil, də gös ka - tædjoh - rātves , de zeven- honderdste. De gebrokene getallen , waarvan reeds bij de behandeling der afgeleide woorden gewag is ge

maakt ,

worden

derde ,

wake på

pa new

sa - per - ampat , een vierde ,

ele jäw

een

sa - per -tiga , een

sa - per - lima , een vijfde ,

tiga per-ampat , drie vierden ,

twee derden , werd

dæwa per - tīga ,

een half ,

täüw sa - tengah ,

aldus uitgedrukt:

poredhenäol

ampat per - lima , vier vijfele , gu töö tengah dæwa , half twee of anderhalf, zoo als hier Als voorbeelden van vermenigvuldigende en deelende getalwoorden strek

boven verklaard is. ken : vond ,

cuore e cü tīga lāpies, driemaal, driedubbeld , triplex , cis elu tīga ganda , drie driedubbeld ,

triplus;

vijſmaal,

lima lāpies ,

curso pai

quintuplex ,

iš ‫لیم‬

lima

ganda , vijfvoud , quintuplex , Judy go ubo wed jo elu tīga kāli ampat djādi dæwa -blas , driemaal vier is twaalf ,, ‫ بنات تيك‬Bhagi tiga , deel door drie ; ۲ ‫جك تثل دو جاهت‬

‫بايق‬

‫اس‬

‫تغثل‬

15‫ج‬

5e se - telah

‫ستاد !برهمقی بوش تی‬

ber -himpan baang tiga -tiga djika -

tinggal asa būik djika tinggal dæa djūhat , na deze (getallen ) te hebben zamengeteld , werp daaruit de drieën (deel door drie) ; wanneer er nu één overblijft, dan is het (een) goed ( tee ken ), en als er twee overblijft , (een ) slecht . De voorgemelde wijze van rekenen , klaarblikelijk gegrond op het rekenkundig stelsel der Hindoes , van welke de Arabieren , en door deze de Europeanen hunne rekenkunst ontleend hebben , moet aan de Maleijers gemeenzaan bekend en in hunne taal ingelijfd zijn geweest lang voor de invoering der Arabische letters ; genomen

om

de

orde der getallen om

honderdheden te laten voorafgaan ,

en dien ten gevolge hebben zij de gewoonte niet aan te keeren ,

gelijk

en

de Arabieren

dagteekening of eenig ander getal voluit schrijven.

de

eenheden

voor de tienheden

plegen te doen ,

wanneer zij eene

De cijferletters , bij meer plegtige of sta

tige schriften gebruikelijk , zijn die van het laatstgenoemde volk , te weten : 11 ,

4 , o en o 5 ,

y

6 , V

7 , ^

8 >

9

9 ,

• 0 ,

en

1

10 ,

11 il ,

12 >

N. 20 ,

' 2 , - 3,

1o . 100 ,

vill alief 1000 ; maar in hunne briefwisseling en dagelijksche verrigtingen bedienen zij zich gewoonlijk van die getalmerken , welke men thans als Europisch beschouwt , hoewel zij van Ilindoeschen oorsprong en niet aanmerkelijk van gedaante veranderd zijn. Daar wij geene Maleische schriften hebben aangetroffen , waarin de gewone letters van het

abé ,

DE

GRAMMAIRE

LA

MALA I E.

LANGUE

75

wea's

jang pertama , le premier, gus ka - djua , le second , Lü ka - tiga , le troisième , ka - ampat , le quatrième, pus ka- lima , le

d'yêuus ka - se - philoh , le dixième ,

cinquième,

cando gus ka -dria - blas, le douzième , gd dig Süs ka - tīga piuloh día , le trente-deux le sept- centième.

ième , cuit, tpgis ka - tjudjoh rītous ,

Les nombres fractionnaires, dont il a déjà été fait mention s'expriment ainsi :

ääw sa - tengah , un

sa -per -ampat , un deux

tiers ,

demi ,

eciju sa - per - tiga , un tiers,

quart , på sa -per -lima , un

whereelu tīga per - ampat ,

en parlant des noms dérivés, onde phone

cinquième , como su dīta per -tiga , pode

viel ampat per - lima ,

quatre cinquièmes , gw dengan tengah dua , moitié du deuxième, ou

un et demi , comme il a

Voici des exemples de nombres multiples et aliquotes : modelu

été expliqué ci - dessus. tiga lāpis,

trois fois autant,

cuis p lima lāpis ,

cinq

triple ,

trois fois quatre font douze ,, ‫ج‬

‫بایق‬

triplex ,

fois autant ,

quintuple , quintuplex , culo gw you

‫تغل دو جاهت‬

trois quarts ,

w Eu tīga ganda , le triple , triplus ,

quintuple ,

quintuplex,

will j5 ec

‫تی‬

wis prie lima ganda ,

le

tīga kāli ampat diñdi dīüa - blas ,

‫ بھا‬bhagai tiga tīga ,, partagez en trois ,, ‫ستله ?برهم شن !بوغ‬

‫تغل اس‬

‫ج ج‬

‫ تین‬setelah ber -himpoun bang tige-tga -

djika tinggal asa būk djika tinggal día djāhat, après avoir additionné ( ces nombres ), éliminez les trois ( divisez par trois ) ;

s'il reste un ,

c'est bon augure , s'il reste deux , c'est

mauvais signe . Cetie manière de compter , évidemment fondée sur le système numérique des Hindous , aux quels les Arabes , et par l'intermédiaire arithmétique, doit avoir été familière

de ceux - ci les Européens sont redevables de leur

aux Malais et avoir fait partie de leur langue, longtems

avant l'introduction des caractères Arabes ; aussi n'ont- ils pas adopté la coutume d'intervertir l'ordre des nombres , en remontant des unités aux dizaines et aux centaines , comme font ordi nairement les Arabes , quand ils expriment une date ou quelque autre nombre en toutes lettres . Dans les écrits qui exigent quelque solennité , Arabes , 1

ir 12 ,

2 , p

. 20 ,

1o .

3 , i 100 ,

4 , O

et o

5 ,

y

les Malais 6 , V

7 >

emploient les

^ 8 , 99 ,

chiffres ou figures

0,

1.

10 ,

1111 ,

il alif 1000 ; mais dans leur correspondance et leurs trans

actions journalières , ils font plus souvent usage des chiffres que nous nommons Européens , quoiqu'ils

nous

viennent

originairement des Hindous ,

sans avoir

essentiellement changé de

forme. N'ayant pas eu sous les yeux d'exemples de l'emploi fait par les Malais des lettres de l'alpha

K

bet ,

AK

SPRA

74

E

ST

KUN

DER

ISCH

MALE

TA AL .

abé , naar eene bijzondere volgorde gerangschikt , als cijferletters voorkwamen , ofschoon deze

1

wijze van tellen zeer wel bij de Arabische letterkundigen , en zelfs bij de Maleijers , onder den

1 naam van ds! abdjed of abdjid bekend is , zoo schijnt het onnoodig daaromtrent in bijzon ‫زوه‬ derheden te treden , en zullen wij ons daarom vergenoegen met te zeggen , dat ! T ‫د‬

1

1 てT ‫ ط‬de cenheden,, ‫ي‬ ‫ح‬

'‫ن م ل ك‬

‫ع س‬

‫ف‬

‫ ص‬de

tienheden , ‫رن‬ ;

‫ ش‬w‫ت‬

‫ث‬

‫ذ‬

‫ ظ ض‬de

honderden , en į duizend beteekenen.

VOORNAAMWOORDEN.

De voornaamwoorden kunnen onderscheiden worden

in persoonlijke,

aanwijzende en be

trekkelijke. Persoonlijke voornaamwoorden zijn die woorden , waardoor de persoon die van zichzelven spreekt, de persoon tot welken gesproken wordt, en de persoon of zaak waarvan men spreekt , worden aangeduid ,

zonder derzelver

namen te herhalen .

Op namen

van onbezielde zaken

toegepast , kunnen zij , ofschoon deze als namen van den derden persoon voorkomen , echter , in de

Maleische

taal ,

meer

gevoegelijk

onder

de

aanwijzende

voornaamwoorden

worden

gerangschikt. Tot de persoonlijke behooren de bezittelijke voornaamwoorden ; deze zijn geene afzonderlijke woorden ,

maar ontstaan ,

even als de

door bijvoeging van woi pænia ,

eigen ,

bezittelijke

vorm

der zelfstandige naamwoorden ,

achter het voornaamwoord ,

of

of , meer gewoonlijk ,

door de schikking der woorden onderling, gelijk zulks bij de behandeling van het zelfstandige naamwoord is verklaard. Onder de persoonlijke

voornaamwoorden zijn sommige meer in zwang in deze , sommige

meer in andere der verschillende landstreken , alwaar de Malcische taal gesproken wordt. welke

meer bijzonder behooren tot

boeken geschreven worden ,

den

beschaafden

stijl,

zijn bestendig en gelijkvormig ;

welke

ook

de stijl

is

terwijl daarentegen die ,

Dic waarin waar

van men zich in de bazars bedient , dikwerf plaatselijk , en daarom buiten hunnen eigen kring weinig bekend

zijn .

De volgende opnoeming behelst al de gene die in de werken der beste

schrijvers voorkomen , of in de tongvallen der onderscheidene eilanden erkend worden.

Voor

T 1

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

75

bet, combinées de certaine manière , pour représenter des quantités numériques ( usage d'ailleurs familier aux lettrés Arabes , et en conséquence connu des Malais , qui le désignent par le nom de uş

abid , abjid ) , il paraît inutile d'entrer ici dans aucun détail à ce sujet , et l'on se bor

nera a à dire que ‫ا‬

‫ب‬

‫ج‬

‫ط ح زوه د‬b representent les unites ,,

dizaines , ‫ق‬ ü‫ر‬ ; cü ‫ ش‬co ‫ت‬

les ‫ي‬

‫ك‬

‫ن م ل‬

‫ع س‬

‫ف‬

‫ص‬

‫ ظ‬les centaines ,, et į mille. ‫ ذ‬wb

‫خ‬

PRONOMS.

Les pronoms peuvent être divisés en personnels , démonstratifs et relatifs.

Les pronoms personnels tiennent la place des substantifs , et servent à désigner la personne qui parle , la personne à qui l'on parle , et la personne ou la chose dont on parle , sans ex primer ou répéter leurs noms.

Appliqués aux choses inanimées , quoiqu'on les considère alors

comme pronoms personnels de la troisième personne , il est plus convenable , dans cette langue , de les ranger parmi les pronoms démonstratifs.

Aux pronoms personnels appartiennent les pronoms possessifs, qui ne sont pas des mots distincts ,

mais produits,

de même que la forme possessive des noms substantifs, soit par

l'addition du mot ungu põhnia , propre , à la suite du pronom , soit , plus communément ,

par

la position respective des mots , comme il a été expliqué en traitant du substantiſ .

Le choix des pronoms personnels n'est pas le même dans les diverses contrées où l'on parle Malai.

Ceux qui appartiennent au style poli , qui est aussi le style des livres , sont fixes et

partout les mêmes , tandis qu'au contraire ceux dont on se sert dans les bazars sont ordinaire ment propres à quelque localité particulière , et par conséquent peu connus ailleurs.

L'énu

mération suivante contient tous les pronoms qui se trouvent dans les meilleurs écrits , ou qui sont reconnus dans les dialectes des différentes iles .

>

K 2

Pra

9 PRA A K K U NST

76

HE

MALEISC

DER

TA AL

Voornaamwoorden van den eersten persoon .

is akce of ( wanneer het met een ander woord verbonden is ) • koe , ik , mij , wij , ons , schijnt de eenvoudigste uitdrukking te zijn om den eersten persoon te kennen te geven ; het wordt algemeen door meerderen ten aanzien van hunne onderhoorigen , somtijds ook tusschen personen van gelijken rang , en in enkele gevallen door minderen gebezigd , als ‫سولا‬ ik beveel ,,

‫ منورت تيتنك‬menaret titall -koe , mijne bevelen

han -koe jang koe - sembah , mijn Heer , welken ik dien. verbindt het zich met en maakt een deel het volgens den

zin

gaande voorbeeld .

betrekking

uit van

heeft, vooral in

‫ اک‬ake s @ roh ,

volgen , ‫كسمبه‬. ‫يغ‬

Aldus tot

‫ توهن‬-ta

zamengetrokken zijnde ,

het werkwoord of naamwoord ,

waartoe

den bezittelijken vorm , zoo als in het voor

Somtijds , maar zelden , wordt het als een meervoud gebruikt, en alleen

dan , wanneer daarbij een ander woord gevoegd

is , dat een meervoud te kennen geeft, als

ges 31 ako ka -dæwa , wij beiden , will taka sakali - en , wij allen .

Wanneer dit

persoonlijk voornaamwoord op eenen klinker of neusklank volgt , wordt het dikwijls, om eene gaping voor te komen ,, in

‫ داك‬veranderd ,,

als

‫داك‬

‫ اكن‬akan dake ,, aan mij,,

‫منغوي‬

Els menonggã -i dākoe , mij wachten , op mij wachten. Cras amba ,

ik , mij.

Dit woord op zich zelf beteekent een dienaar ,

en moest ,

als

voornaamwoord gebezigd zijnde , eigenlijk als van den derden persoon beschouwd worden , maar bet gebruik heeſt het tot den eersten persoon bepaald , als w's Yuas amba kāta , ik zeg , mingi yaad amba tærøet , ik volg.

Naar deszelfs oorspronkelijke beteekenis , zou men eigen

aardig , in den stijl van nederigheid , zeggen :

55 pland hamba -mæ tāu , uw dienaar weet ,

ofptand we dws kāsih pada hamba- mce , geef aan uwen dienaar , welke spreekwijzen niels an ders beteekenen dan ik weet , geef mij ; maar , vermits zij in het dagelijksch gesprek zeer dik wijls te pas komen , en dus aan verkorting onderhevig zijn , is het eene gewoonte geworden om

kasih het bezittelijk voornaamwoord te verzwijgen en , kortheidshalve , pada amba .

te zeggen amba tāu ,

Dus worden hier , gelijk in vele andere gevallen , de onderscheidene laaldeelen

door elkander vervangen , en , terwijl voornaamwoorden gezegd worden de plaatsvervangers der naamwoorden te zijn , zoo gebruikt men wederkeerig dit en andere dergelijke zelfstandige naan woorden in plaats van voornaamwoorden. y bētır.

Hetgene men van Wiad amba gezegd heeft , is ook toepasselijk op dit woord ,

dat

DE

LA

LANGUE

77

GRAMMAIRE

MALA I E.

Pronoms de la première personne .

31 akou ou ( quand il est lié à un autre mot ) * kou , je , me , moi , nous , paraît être le terme le plus simple pour exprimer la première personne ; c'est celui qu’emploient générale On s'en sert aussi quelquefois entre égaux ,

ment les supérieurs en parlant à leurs inférieurs.

el même les inférieurs en font usage dans quelques cas particuliers ,

comme

siyo

utakvu

siuroh , j'ordonne ,

, gio menūtirout tītah - kou , suivre mes instructions , ( ing Réduit ainsi par t.com ‫ يع‬tjuhan - kou jang kou - sembah , mon seigneur , que je sers.

contraction à la syllabe ,

il s'unit avec le verbe ou le substantif auquel il se rapporte dans

la phrase , et en fait partie , surtout dans la forme possessive , comme dans l'exemple précé dent.

On s'en sert quelquefois comme pluriel , mais rarement, et seulement lorsqu'il est joint

à un autre mot qui emporte l'idée de pluralité , comme watu t akou sakali -en , nous tous. une nasale,

gus

i akou ka -dia , nous deux ,

Lorsque ce pronom personnel suit une voyelle ou

on le remplace souvent par to , afin d'éviter l'hiatus, comme dans 10 US!

akan dākou , à moi , to solüs menonggi -ī dākou , m'attendre.

Vad hamba , je , me , moi .

Ce mot signifie proprement un serviteur , et lorsqu'on s'en

sert comme pronom , il devrait à la rigueur être considéré comme

pronom

mais l'usage en a fait un de la première personne , comme dans kāta , je dis ,

sieo Yuan hamba tūrirout ,

je suis , je viens après.

croire que dans l'origine on aura dit , par humilité , teur sait ,

ou pas al twels kāsih

de la troisième per s Vad hamba Il est naturel de

xl5 pad hamba -mou tūhou , ton servi

pada hamba -mou , donne à

ton serviteur ; expressious

dont le sens équivaut à je sais , donne- moi ; mais , comme , à cause de leur fréquent emploi, elles étaient exposées à subir des abréviations , l'usage se sera introduit de retrancher le pro nom possessif et de dire plus succinctement hamba tähou , kāsih pada hamba .

Ainsi , dans

ce cas comme dans beaucoup d'autres , les différentes parties du discours prennent la place les unes des autres ; et tandis qu’on définit les pronoms comme servant à remplacer les noms substantifs , ce substantiſ -ci et d'autres semblables remplacent à leur tour les pronoms.

‫ بیت‬.beta

Ce qui a été dit au sujet de vad hamba est aussi applicable à ce mol- ci, K

3

qui

SPRAAK KUNST

78

DER

MALEISCHE

dat insgelijks een huisbediende beteckent , als Juod

TA AL .

dig? sy

weh banoh

bēta daūlo ,

helaas! beneem mij eerst het leven ! slow sāja , beteekenende een slaaf , geeſt, als voornaamwoord gebezigd , nog meer nede righeid te kennen dan de voorgaande ; doch , vermits de taal waarin men iemand aanspreekt , en Bijzonder de taal der pligtpleging , niet altijd letterlijk moet worden uitgelegd, zoo moet ook het bezigen dezer uitdrukking niet noodwendig

als

slaaf ,

of zelfs

worden opgenomen ,

als

als

of de

onderhoorige beschouwde van

sprekende den

genen

persoon zich

die

aange

sproken wordt, maar alleen in dien zin , dat hij, door eene overdrevene betuiging van moedigheid , zijne belcefdheid wil betoonen ;

oot

zoo zegt , bij voorbeeld , een man van aanzien slow

onder de Maleijers , wanneer hij met Europeanen van de meer verhevene klasse spreekt : E io sāja minta tēlong , ik verzoek om hulp .

3.U pātek schijnt nog meer nederigheid aan te duiden dan slow sāja , maar wordt in de gewone spraak weinig gebruikt, als je wilt all ! Sjes apā - lah khabar -nia pūtek , o , mijnheer , leen

e Silgi bi jā tæān -kæ dengar- kan

het oor , bid ik

u ,

aan

het verhaal

van

uwen slaaf ! 13 gõā komt als een voornaamwoord van den eersten persoon voor in sommige woorden lijsten , te Batavia uitgegeven , en is waarschijnlijk van de Chinezen afkomstig ;

doch

het

behoort tot de gemeene spraak , en wordt in geen goed Maleisch schrift aangetroffen.

kita , wij, ons .

Van dit meervoudige persoonlijke voornaamwoord bedienen zich

koninklijke personen in plaats van het enkelvoud.

Door anderen gebezigd , beteekent het ge

meenlijk den sprekenden met den aangesproken persoon te zamen , en dus kan het geen denk beeld van meerder- of minderheid in zich sluiten , als pluraw i ws kita pergi sama

nże. -sāma , wij gaan te zamen , wo w kīta - pânia , ons , onze.

Wanneer men van meer

dan twee personen wil spreken , dan voegt men gewoonlijk daarbij het woord &gl orang , lieden ,

waaruit ,

met weglating

van een der

klinkers ,

het

zamengestelde woord

&

bus

kit orang ontstaat ; doch dit behoort voornamelijk tot den gemeenzamen stijl, vous kāmī, even

als

wij, kita ,

ons ,

sluit

dikwijls

daarentegen den aangesproken persoon voor

het

enkelvoud gebruikt

in

den

uit ; stijl

doch wordt der

vorsten ,

als gho slun sols kāmi tiāda māū , wij verkiezen niet , sols usluus ka - besār - an kāmī , onze grootheid ;

het wordt echter niet uitsluitend in zulk eenen toon van meerderheid gebruikt ,

en uitdrukkingen als deze :

Qge en rols kāmī pinta tālong , wij smeken om hulp , en zelfs

GR A MMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

79

qui signifie également serviteur , valet , comme Jedd metips og weh bounoh bēta dahīūlo , hélas ! ôte - moi auparavant la vie ! slow sahāia ,

mot qui signifie esclave , exprime ,

employé comme pronom , encore plus

d'humilité que les précédens ; mais , comme dans le langage , et surtout dans le langage de

civilité , on ne doit pas prendre les mots à la lettre , on ne doit pas croire non plus que la personne qui s'exprime ainsi , se regarde précisément comme l'esclave ni même comme l'infé ricur de celle à qui elle s'adresse ; mais on doit seulement entendre par là qu'elle veut , en affectant de l'humilité , donner une preuve de sa politesse ;

aussi trouve - t- on souvent cette

expression employée par des Malais d'un rang distingué , lorsqu'ils s'adressent à la classe su périeure des Européens, comme le Bio isku sahāia minta tožilong , je demande assistance.

250 pātek semble être une expression encore plus humble que slow sahāia , at wala ô ,

Syed Silgs l

ūā tūān - kou

comme

deingar -kan apă - lah khabar - nia pūtek ,

seigneur , daigne , je t'en prie , écouter le récit de ton esclave !

On ne s'en sert guère

en conversation . 18 göā est cité comme pronom de la première personne dans quelques vocabulaires publiés à Batavia , où il a peut- être été apporté par les Chinois ; mais c'est une expression vulgaire , dont on ne trouve d'exemple dans aucun des bons écrits Malais.

w kita , nous .

Les princes , en parlant d'eux - mêmes , emploient ce pronom personnel

pluriel au lieu du singulier.

Dans la bouche de tout autre , il comprend ordinairement, et

la personne qui parle , et celle à qui elle adresse la parole , de sorte qu'il n'implique alors aucune idée de supériorité ni d'infériorité , comme pluran uw kita pergi sama - sāma , nous allons

ensemble ,

we

w

kita pounia , notre ,

nous appartenant .

Lorsqu'on veut

exprimer plus de deux personnes , on ajoute ordinairement à ce pronom le mot čigl orang , personnes , formant ainsi le composé

& guys kit ' õrang , moyennant l’élision d'une des voyel

les ; mais cette expression n'est guère que du style familier. sev kāmī, nous , exclut au contraire la personne à qui on parle ; il s’emploie de même que s kita dans le style des princes , au lieu du singulier , comme gho ulos sols kāmī tiāda māū , nous n'entendons pas que , sous Wilms ka - besār - an kāmī , notre

grandeur ;

son usage n'est cependant pas uniquement borné à ce ton de supériorité , et il n'est pas rare de rencontrer des phrases telles que les suivantes :

ilgis na sos kāmi pinta titilong , nous dre

SPRAAK KUNST

80 zelfs ‫قاق‬

DER

MALEISCHE

TA AL.

‫ کاسي هين‬kāmī hīna pāpa , wij zijn geringe , arme lieden , komen niet zelden voor.

Wanneer men , om eene meerderheid van personen aan te duiden , het woord Eisl orang daar bij

voegt ,

dan wordt de si van st's kāmī niet weggelaten , vooreerst omdat de lettergreep

lang is , en ten tweede om

voor kāmce - ūrang , gij ;

dit zamengestelde woord te onderscheiden van È‫ کامشورش‬kam

dus schrijft men :

dat

jy wil

arang

Ejgl seus kāmī - orang sakali - eir

orang atjih , wij behooren allen tot het land van Atjien .

Voornaamwoorden van den tweeden persoon .

gáil angkau , of , bij zamentrekking , gs kau , gij , u , schijnt in het enkelvoud en in het meervoud , door meerderen zoo wel als door minderen , zonder onderscheid , gebruikt te worden , gelijk in de volgende voorbeelden : pighe dis ocê) dhultas kombali-lah angkau ka - pada tõān -moe , gij , keer terug tot uwen meester , ocê voudig ) bevreesd ? segião e dytël isgu ally

xwli

tākoet - kah angkau , zijt gij ( enkel

-lah tahan - kæ angkau - lah jang meng -o

-tañ - i , o Heere , gij zijt het , die ( alle dingen ) weet , woerüs ocêl theygo willbe uszüo he mantrī sekali -en tæræet - lah angkau katā- ko īni , o leden zaamt deze mijne woorden .

van mijnen raad ,

gehoor

Van het verkorte s kau bedient men zich algemeen in den toon

eener trotsche meerderheid , aan verachting grenzende, als Eig595 Jil apa kau - kõrang , wat vraagt gij ? wat deert u ? Jisos su tiūda kan- kenal , weet gij niet ? kau ,

es dheüo mati - lah

sterf gij !

www dikau , gij, u , schijnt alleen eene wijziging te zijn van cel angkau ,

ten einde het

naar de klinkletter of den neusklank , die onmiddellijk voorafgaat , te schikken , en daardoor cenen hardluidenden overgang te vermijden ,

als old who,a deri- māna dikau , van waar ( zijt)

sij ? 960 LSI digos sişmiw we says 14 djika kau - bõwat bagitoe se - nistjāja loe -bænoh akan dikau , indien gij dus handelt , zal ik u voorwaar ter dood brengen ; in welke voorbeelden de woorden māna añğkau en akan angkau in het oor van eenen inboorling on aangenaam

zouden klinken. Het wordt nimmer , len zij in zeer bijzondere gevallen , gebezigd

als de handelende persoon of als noemer van het werkwoord , maar het komt altijd voor als het voorwerp der handeling , en volgt algemeen op een voorzelsel.

Uit dien hoofde zou men het

welligt voor eenen verbogen naamval van het voornaamwoord ocê) angkau kunnen aanzien , ware er niet eene meer voldoende reden te geven , waarom het in de laatstgenoemde stelling alleen

wordt

GRAMMAIRE Ju )demandons assistance , ‫ت‬ ‫فيا‬ condition.

DE

LANGUE

LA

MALAI E.

81

‫ کامي هین‬kāmī hina pāpa , nous sommes pauvres et de basse

Lorsque , pour exprimer plusieurs personnes , on ajoute à ce pronom le mot Ĉel

orang , il il ne ne se se fait fait pas d'élision , d'abord parce que la voyelle finale est longue , et en second lieu pour le distinguer de eige's kām ’ orang pour kūmou - orang , vous , vous autres ;

me do! Es

com

wurde am Eisl 505 kāmī - orang sekali - en õrang atiih , nous sommes tous d’Atjien.

Pronoms de la seconde personne .

gel angkau ,

tu , te ,

ou par contraction gs kau ,

toi , vous ,

se

trouve indistinctement

employé comme singulier et comme pluriel , par les supérieurs comme par les inférieurs ;

ex

retourne vers ton emple : pilyse des gcél aileluas kombalı - lah angkau ka -pada tūān - mou maitre ,, ‫اشكو‬

‫ تاكتكه‬takout-kah

aukat angkau , as--tu

thuhan - kou angkau - lah jang meng - atauh - i, choses ) ,

wo

estis ocês

peur??

‫ يانه توحتك اشكوله يغ مغتومي‬ijā -lah

ô Seigneur ,

c'est toi qui connais ( toutes

debit, go welu güc so hei mantri sekali -en thürout -lah angkau

katā - kou ini , ô vous , membres de mon conseil , obéissez à ce que je vous dis maintenant. Réduit à la syllabe es kau , il s'emploie d'ordinaire en prenant un ton de hauteur qui appro che du mépris,

comme Ejgbys

ul apa

kau- küürang , qu’as- tu ?

que demandes - tu ?

Jisgs tiäda kau - kenal, ne sais - tu pas bien ? ,5 tluüo matī-lah kau , meurs ,

63 dikau , vous , te ,

sli

toi !

toi , paraît n'être qu'une modification de cel angkau , pour l’as

sortir au son de la voyelle ou nasale précédente et éviter un hiatus , comme grid who ju deri mana dikat , d'od (es( )tu ?? ‫كبونه اکن دیکو‬

‫سنسپاي‬

w ‫بثيت‬

‫کوبوت‬

es‫ج‬

djika kau

bouat

bagitou senestiāia kou- biūnoh akan dikau , si tu en agis de la sorte , certainement je te tuerai : dans ces exemples les mots māna angkau et akan l'oreille d'un indigène.

angkau

seraient désagréables à

Jamais , si ce n'est dans des circonstances très -particulières , on ne

l’emploie comme agent ou comme nominatif du verbe ; mais il est l'objet de l'action , et ordi nairement une préposition le précède

D'après cela , on serait tenté de le prendre pour un

cas du pronom ocel angkau , s'il ne se présentait pas une manière plus vraisemblable d’expli quer pourquoi on le trouve toujours employé comme objet ou régime : c'est que , s'il précé Jait , comme sujet ou nominatif , le verbe et les autres parties de la phrase qui s'y rattachent im L

SPRAAK KUNST

82

wordt aangetroffen , namelijk

DER

M ALEISCHE

TAAL .

deze : dat , indien het , als onderwerp of cerste naamval ,

werkwoord , zoo wel als de andere , onmiddellijk hiermede verbondene ,

het

deelen van den volzin

voorafging , alsdan geene gaping te wachten , en bij gevolg geene aanleidende oorzaak aanwezig zoude zijn om het oorspronkelijke voornaamwoord van gedaante te doen veranderen .

mce , gij , u , worden door meerderen gebezigd , wanneer zij tot hunne min

kāmce ,

deren spreken , als pls we

wtedy? glo sols shu tiāda kāmī mūū

ber - damēı- an dengan

kāmce , wij verkiezen niet vrede met u te maken , www pls so hei kāmæ sekali- en , he , Tot moe zamengetrokken , wordt het , even als het verkorte van 1 akoe

holla gij allen !

en ocêl angkau , voor werkwoorden , of , in den zin van een bezittelijk voornaamwoord , ach ter zelfstandige naamwoorden geplaatst , in de gedaante van een onafscheidbaar bijvoegsel , als Siya point who bãijer auleh -mæ ætang - koe , betaal , gij , mijne schulden , en bapā -kve , mijn vader , pl , www siāpa radjā -mæ , wie is uw Koning ?

In het meervoud geplaatst ,

hetwelk door deszelfs zamensmelting met Egl geschiedt , geeft het nog grooteren afstand tus schen den sprekenden

en de aangesprokene personen te

kennen , als ‫جائن کاشوغ فرق در سین‬

djāngan kām ’ -orang garúk deri - sīni , beweegt ( verroert) u nict van hier.

wgir tæan ,

dat eigenlijk meester

beteekent, wordt door minderen ,

wanneer zij hunne

meerderen aanspreken , en ook , wellevendheidshalve , tusschen lieden van gelijken stand , als voornaamwoord gebezigd.

Uiterlijk schijnt dit woord de plaats des voornaamwoords van den

derden persoon te vervangen ;

werkelijk voor dat van den tweeden persoon ge doch het wordt werkelijk

bruikt , als 33,3 iris wil wlar ka -māna tēan hendak pergi , waar meent gij te gaan ? ‫ تون فون سك‬taan penja mākan , wat verkiest gij

seeka ,, 700 als het uu belieft , te eten ?

‫تون مار ماکن‬

u‫ آف‬apa taan mai

Uit alle welke voorbeelden duidelijk blijkt, dat het be

zittelijk voornaamwoord aanvankelijk voorondersteld werd hei woord tõenn te vergezellen , en dat de zin was Yaad weil tõan hamba of Gilgi tæān -koe , mijn meester of mijn heer. Door eene bijzondere

kieschheid der taal , wordt dit woord , wanneer het op de Godheid toe

om gepast wordt

en

de Heer beteekent ,

altijd

gespeld

worden

tæhan ; met

het

eene d ' ,

daardoor van de meer gemeenzame uitdrukking te onderscheiden , als uw you wagi tahan serwa sakali -en , de

God der heerscharen ,

til ulo

wody uli tiāda tæhan hānia allah ,

er is geene ander Heer dan God . mică pakanira , yo djæ , el læ , gij, u , worden in sommige Europische

woordenverzame

lin

GRAMMAIRE

immédiatement,

DE

LA

LANGUE

83

MAL AIE.

rien n'obligerait à changer la forme primitive du pronom ,

parce qu'alors il

n'y aurait pas d'hiatus à craindre .

ps kämou , r

moll , tu , te ,

toi , vous , dont les supérieurs se servent en parlant à leurs

inférieurs , comme p5 LED wit wegho sob su tiāda kāmī māu ber -damī -an dengan kā

mou , nous ne voulons pas faire la paix avec toi , holà ho , vous

tous !

walaus pls so he kūmou sakali - en , hé ! mou , ce pronom , de même

Réduit par contraction à la syllabe

que les abréviations de 1 akou et de

cel añgkau , se place , soit devant ou après le verbe ,

soit , comme pronom possessif , devant ou après le nom substantif , et 's'y unit en forme de particule inséparable , comme

bājer urileh -mou jūtang - kou , paye mes det

25th yet poig ! v

tes , er bapā - kou , mon père , plan,

uw siāpa radjā - mou , qui est votre Roi ?

Lors

pluriel on joint à ce pronom le mot È.gl orang , qui alors s’unit avec lui au moyen

qu'au

d'une élision , cela marque une distance encore plus grande entre la personne qui parle et celles à qui elle adresse la parole , comme custod ja

üyš Eignas djanğan lãm orang gardik

deri- sini, ne bougez pas , qu'on ne bouge pas d'ici. wgj tjuan , qui proprement signifie maitre , est employé comme pronom personnel par des inférieurs s'adressant à des supérieurs ; on s'en sert aussi , par politesse , entre égaux . semble être mis à la place de conde , comme dans

troisième persomme , mais

il tient en effet lieu

de la se

clis ügi wlas ka -māna tüüan hendak pergi , où avez - vous des

sein

d'aller ?

apa

tūüan māū mūkan ,

‫سك‬

la

II

‫ تون فون‬touan punia

souka , comme il vous plaira ,, ‫ر ماکن‬gho ‫تون ما‬

que désirez -vous

de manger ?

‫اف‬

Il est clair que dans tous ces

exemples le mot wgj tuúan a dû être originairement accompagné du pronom possessif , et qu’on disait alors çuad wgi tuman hamba ou cilji tüüan -kou , mon maître , mon seigneur . une délicatesse d'expression , particulière à cette langue , le même mot , et signifiant alors le Seigneur ,

s’écrit constamment

conseguir tuuhan ,

Par

appliqué à la Divinité

avec

le signe

d'aspira

tion , pour le distinguer de l'expression plus commune ; ainsi l'on dit : will you begin touhan serwa

sakalī- en , le Seigneur de toutes les armées , die wlo gi slutiāda tüühan hānia

allah , il n'y a de Seigneur que Dieu .

Juic pakanīra , jo djjü , y lou , tu , te ,

toi , sont indiqués comme pronoms dans quel

L2

ques

84

SPRAAK KUNST

lingen als voornaamwoorden

DER

M ALEISCHE

TAAL.

aangetroffen ; maar deze woorden , aan bijzondere plaatsen eigen ,

behooren tot den gemeenen stijl, en komen in goede Maleische schriften niet voor .

Voornaamwoorden van den derden persoon.

siia , hij, zij, hem , haar , het , geeft eigenaardig geene meerderheid of minderheid te kennen ; het wordt evenwel (gelijk in andere

talen) voor meer beleefd gehouden , den persoon

van wien , zoo wel als den persoon tot welken gesproken wordt , door deszelfs naam , titel of andere benaming dan door een voornaamwoord aan te duiden ; en in plaats van sli si ia tāu , hij weet , zal een wel opgevoed inlander zeggen : weil tõan of sli su Egl zijn edele weet

Men schrijft ook , maar niet gemeenlijk ,

Ter vermijding van de wanluidendheid , die , gelijk bij

õrang kāia täu ,

sil inia . het voornaamwoord olis dikau is

aangemerkt , uit de stooting van op elkander volgende klinkers ontstaat , wordt sl ia dikwijls

in

‫ دي‬dia veranderd , als

wü pinta dia pergi, vraag hem om te gaan , was

‫ دي مارو برلایر‬ka -mana māna dia maa ber -later ,, waarheen gaat hi zeilen ? ‫ اي کنل اکن دي‬ia kenal akan dia , hij herinnert zich zijner (hij herkent hem).

Hier valt op te merken , met

herinnering aan hetgene van gcd dikau ( bladz . 80 ) gezegd is , dat su dia , ofschoon gemeen lijk , echter niet altijd , als het voorwerp of het doel der handeling voorkomt, gelijk uit het laatst voorgaande voorbeeld

te zien is , alwaar het den noemer van het werkwoord gle māli

uitmaakt, en klaarblijkelijk voor sl ia gesteld is , uit hoofde van den onmiddellijk

voorgaan

den klinker , waarmede het woord o mâna eindigt. Als op levenlooze dingen toegepast , komt het niet dikwijls voor , dewijl het gebruik alsdan

vordert dat men het zelfstandige naamwoord zelf met het bepalende lidwoord herhale ;

het is

ondertusschen geenszins onregelmatig , wanneer men , van voorwerpen van huisraad sprekende , zegt : you figlês meſīğal@ ar - kan dia , dezelve weg nemen , naar buiten brengen . In den bezittelijken vorm van het zelfstandige naamwoord , en ook in de onbepaalde wijze der werkwoorden (voorafgegaan door het woordje s de , zoo als hieronder verklaard zal wor den) , ondergaat dit voornaamwoord , achter elk ander woord geplaatst zijnde, eene geheele verandering van letters , en in plaats van si ia , zegt en schrijft men u nja .

Naar de regelen

der overeenkomst laat het zich vermoeden , dat dit vroeger in plaats van silinja gebezigd is (want dikwijls wordt de wn , welluidendheidsbalve , tusschengevoegd , als èw pontong voor

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

85

MALA I E.

ques vocabulaires Européens ; mais ces mots , particuliers à certaines localités , sont du style vulgaire , et on ne les trouve pas dans les bons ouvrages Malais .

Pronoms de la troisième personne.

mais s! ia , il , elle , le , la , lui , n’indique positivement ni supériorité ni

infériorité;

on regarde comme plus respectueux (de même que dans d'autres langues) de désigner la per sonne dont on parle , aussi bien que celle à qui l'on parle , par son nom ,

son titre ou par il

quelqu'autre dénomination ,

que de se servir du

pronom , et au lieu de sti si ia tāu ,

On écrit sait , un Malai bien élevé dira oli uus

Eisl õrang kāia tāu , sa grandeur sait.

quelquefois sil inia , mais pas communément. Afin de prévenir la rencontre de deux voyelles et celle de sons dont le choc serait désagré able à l’oreille (ainsi qu'il a été observé en parlant du souvent en yu dia , comme d'aller ,

je u

pronom 96.3 dikau ) , si ia se change

Kü pinta dia pergi ,

demandez ,

proposez – lui

glo ou wlas ka - māna dia mau ber - lāir , vers où va - t- il faire voile ? Jis si

su si ia kenal akan dia , il se ressouvient de lui .

Il est bon d'observer , en se rappe

lant ce qui a été dit au sujet de gw dikau (p. 8 1 ) , que vou dia , quoique généralement em ployé comine objet ou régime , n'est cependant pas toujours dans ce cas , comme dans l'avant dernier exemple , où il est le sujet ou nominatif du verbe glo māu , et évidemment mis à la place de slia , à cause de la voyelle finale du mot who mūna , qui le précède immédiatement.

Son usage n'est pas fréquent en parlant de choses inanimées : il est plus ordinaire alors de répéter le nom substantif avec l'article défini; en parlant de meubles :

cependant il n'est nullement incorrect de dire ,

you ouglêo meņgaloñar -kan dia , les emporter , les ôter de là .

Mis à la suite , soit d'un nom en

forme possessive ou exprimant l'objet de la possession ,

soit d'un verbe en forme indéfinie ou au mode infinitif (précédé de la particule s de , comme il sera expliqué

ci– après ), ce pronom

slia on écrit et on prononce w nia.

change entièrement de figure et de son , et au lieu de Il est à présumer , d'après l'analogie , qu'on

d'abord dit sil inia , en intercalant un un (ce pontong pour en potong , afin

aura

qui a fréquemment lieu , comme dans qües

de rendre la prononciation plus coulante) et qu'ensuite on y

L 3

au

DER

SPRAAK KUNST

86

potong ), en dat men het naderhand , letter , waarvan de klank

genoegzaam

MALEISCHE

TA AL.

bij verkorting , heeft aangeduid door eene eenige

overeenkomt met dien

van het voornaamwoord , als in

was kapalā -nja , zijn hoofd , wedo, rambæt -nja , haar haar , sloeg ,

wd yw di pækol -nja , hij

lüod di mintā -nja , hij vroeg .

Ofschoon men

s ia en vou dia somtijds in het meervoud bezigt , wordt echter dit getal

meer gemeenlijk aangeduid door bijvoeging van ‫ اورغ‬arang ,, als ‫ دیورن سك برمایی‬di'arang ‫ه دیورة‬Xwls ‫قول‬de Estad ‫ کاس‬kāsih diorang soeka ber -mãin , zij, of deze lieden , houden van spelen , ‫غ‬el pælang , vergun dat zij terug keeren. By *3!po marik' itoe

of

pohony Gsl LED pinoy

marīka itoe ,

deze menschen ,

zij ,

hun ,

hen ,

als

vélo

po sopāja djāngan marīk’ itæ ber - tjampor dengan orang

islām , opdat zij zich niet vermengen met Mahomedanen , kombāli marik' itoe , gelast hen terug te gaan .

Si yo bas tehog

scrõh - lah

Het heeft genoegzaam dezelfde beteekenis als

‫یورغ‬J ‫ د‬diõrang , maar wordt in het gesprek veel minder algemeen gebezigd. De persoonlijke voornaamwoorden nemen , even als de zelfstandige naamwoorden , met welke zij zoo veel overeenkomst hebben , den bezittenden vorm aan , het zij door bijvoeging van het woord wgi pænja , eigen , toebehoorende aan , als weel akce pānja of wood Vad hamba pænja , mijn , og den

er bēta sendiri pænja , mijn eigen , w ocê

‫ کام قون‬kamoe panja ,, ‫ تون فون‬taan pania , het of de uWe,,

‫ي‬si ‫ ا‬ia of ‫ثون‬

angkau pânja , ‫ دي‬dia panja ,,

de of het zijne , hare , hunne ; het zij (zoo als op bladz. 56 verklaard is) door het woord , waarmede het voorwerp der bezitting aangeduid wordt, vóór het persoonlijke voornaamwoord te plaatsen , als

‫ دي تله برایر‬dia telah ber --lajer ,, hi is onder zeil segaan ,, ‫ کامي سده منغ‬kami ‫ ?بور‬bērong sodah terbang , de vogel sudah menang , wij hebben overwonnen , ei sal ‫ع‬Eg is gevlogen ,,

‫?برکرج‬

‫سکه هابس‬

Engl õrang sædah ābies ber - kredja , de menschen hebben

gedaan met werken , ügw Jy cämbo mu

tība- tība māsok lālo dædoek ,

trad op eens

binnen en zette zich toen neder .

‫تله‬ Door middel van dezelfde woorden worden ook verledene deelwoorden gevormd , als sław this telah sampei, aangekomen , ali telah of who saw soedah māti , gestorven , pākei , gedragen ( van een kleed ), J9 xhi of ,

het jaar dat verloopen is.

woli

Wanneer de zin

som

ali telah

tõun jang telah lūlo , het verleden jaar bepaaldelijk lijdend is ,

wordt het woordje

joj ter tusschen beiden gevoegd , als een schw È poat,w derham jang sơedah ter - bãang , het

ve geld dat verspild was,,

‫ترنتغ‬ ‫ بشي اورغ يغ سده ت‬baigkei

het lijk van iemand die opgehangen was geworden ,

ter -gantong ,,

enlasje thuislo Wl deg, ramah itæ ābies

-lah ter- panggang, het huis was afgebrand , when De onvolmaakt of onbepaald

arang jang seedah

cuilo ābies ter - mākan , opgegeten .

verleden tijd wordt gewoonlijk door middel van het niet be

palende voorzetsel 3 di uitgedrukt , zonder bijwoord , als

wird,sou s di s @ roh - nja , hij beval ,

wilymo s di per - bāwāt- nja , hij volbragt, Sussi la s di tangkap -nja pen - tjäri,

hij

vatte den dief ,

hij

whylins lewe diglice , s di pārang -kan - nja auleh segala pahlawān ,

werd door alle krijgslieden aangevallen , of , al de krijgslieden vielen hem aan , ‫!ه راج‬ ‫ددشر اون‬ di dengar auleh rādja , door den Koning werd vernomen , of , de Koning vernam.

In de

lwee laatste voorbeelden ziet men , dat , ofschoon zij eene handeling voorstellen , het werk woord , door bijvoeging van het voorzetsel dig

aüleh den lijdenden vorm verkrijgt:

het Latijn gezegd wordt FACTUM EST A TE voor TU FECIST I.

leden

De onvolmaakt ver

tijd wordt ook somwijlen aangeduid door eenvoudig het achtervoegsel

werkwoord ' te hechten , als

even als in

lah aan het

sjuč ugd was als alle3,3 35e maka pergă -lah rādja ka - pada

tčan poetrī , en de Koning ging naar de Prinses , quyo wgäl itæ - pæn ber - njanji- lah ; en zong daarop. De middelen , in deze

taal

voorhanden , om eenvoudiglijk aan te duiden dat iets zal ge

schieden , zijn zeer gebrekkig ; want de daartoe gebezigd wordende bijwoorden of hulpwoorden hebben (gelijk de Engelsche

hulpwoorden will en shall, waarvan het eerste het denkbeeld

vvan

GRAMMAIRE

hūbis et j ' lālo ,

DE

LA

LANGUE MA LAIE .

119

qui tous signifient passé , fini , c'en est fait, comme si pals gut al dlg telah il a

ada atau belom ada , a été ou n'est pas encore , s ' ;; thü you dia telah ber - lāier , mis aà la

voile ,, ‫سده منغ‬

‫کامي‬

kamz boudah menang ,, nous avons

vaincu , ‫سده تريث‬

‫!بورغ‬

bjūrong soudah terbang , l'oiseau s’est envolé , com cu.Lo scw Egl õrang soudah hābis ber -kredia , les gens ont fini de travailler , juga je

cäwboru tība - tība māsok lūlo

djdouk , entra inopinément et puis s'assit.

Les mêmes mots sampei, arrivé,

servent encore à former des participes passés , comme siau dilj telah

ili telah ou who schw soudah māti , décédé ,

secili telah pākei , porté

(d'un habit) , JY als en wali tõun jang telah lalo ; l’année passée ou l'année qui s'est écoulée . Lorsque

le

sens

est décidément passif ,

‫ درهم يڅ سده تربوث‬derham schw

jang

on ajoute entre deux la particule jü ter ,

soudah ter -bouang ,

'argent qui aa te dissip

,, ‫اورغ‬

‫بغکي‬

banğkei orang jang soudah ter - gantong , le cadavre d'un homme qui a été

été pendu,

lai i thodlo

v

deg, rüümah itou hābis - lah ter - panggang ,

la maison

réduite en cendres , shoyi cuilo hābis ter- mākan , mangé , entièrement consommé. L'imparfait ou prétérit indéfini s’exprime ordinairement sans le secours d'un adverbe , en faisant précéder la particule indéfinie s di, comme ind yw w di scūroh - nia , il ordonnait ou ordonna , where s di

per-bõat-nia , il exécuta ,

-tiöūrī, il saisit le voleur ,

Sjenica da s di tangkap - nia pen

blant la diglice,lo s di pārang - kan - nia aüleh segala

pahlouwān , il était ou fut assailli par tous les guerriers , ou , tous les guerriers l'assaillirent, als del pes s di dengar auleh rādia , il fut rapporté au Roi , ou , le Roi apprit.

On

observera que dans les derniers exemples le verbe est exprimé sous une forme passive , au moyen de la préposition del auleh , quoique le sens soit actif : comme on dit en Latin FACTUM

le EST

A TE , pour TU FECISTI.

Quelquefois aussi , pour désigner l'imparfait ou

par

fait simple , on se contente d'ajouter la particule d lah , comme sjä wie des as the maka pergi - lah rädia ka - pada

tūüan poutri ,

et le Roi

se rendit vers la Princesse ,

two wgal itou - poün ber - nianii - lah , là - dessus , chanta.

Les moyens dont on se sert dans cette langue pour exprimer un simple futur , sont très défectueux , parce que les adverbes et les verbes auxiliaires employés pour cet effet, ont leur signification propre ,

qui ne cadre pas

toujours avec

l'usage

qu'on fait de ces mots pour

in

SPRAAK KUNST

120

MALEISCHE

DER

TAAL .

van wil , neiging , en het tweede dat van aandrijving in zich sluiten) hunne eigene ,

onafhan

kelijke beteekenis , welke niet altijd stiptelijk beantwoordt aan het gebruik , dat van dezelve gemaakt wordt om eenvoudiglijk te kennen te geven , dat eene zaak toekomend is , op den tijd , waarin men spreekt.

De hulpwoorden , waarvan men zich hoofdzakelijk in het spreken

dient , zijn glo māū , willen , gereed staan ,

voornemens zijn ,

dy boleh , kunnen , mogen ,

be

wi nanti ,

als esglo Yrad amba māú palang , ik sta op mijn vertrek , jace ghost

dia māū tīdor , hij zal of gaat in slaap vallen , so gbo olusu dia tiāda māū tærøet , hij zal (wil ) niet volgen , ils aléw years ago böleh amba singgah kalak , ik zal zoo aanstonds roepen ,, ‫ ننت همب دائغ‬nanti amba datang ,, ik zal komen ,, ‫ستر سمبه‬

‫ ننت‬nanti segri

soemboh , zal terstond genezen zijn ( wederom gezond worden ). In de schriftelijke en ook in regelmatige mondelinge voordragt , bedient men zich van ülis hendak , willen , voornemens zijn ( dat echter meer gewoonlijk het teeken is van eene voor waardelijke of gewijzigde gebiedende wijs ), usi akan , te , en het niet bepalende bijvoegsel » di ,

helwelk den toekomenden , zoo wel als den verledenen tijd op eene onbepaalde wijze

voorstelt , als plaj corpo ecë

döiis hendak - lah angkau menjatā - kan namā - moe , wilt gij,

of , zijt gij voornemens uwen naam bekend te maken ? ☺.cēly? ülid so dia hendak ber St West JLCD apa -kāla

-ānğkat, hij is voornemens te vertrekken , -lājer , wanneer wilt of zult

gij onder zeil gaan ? sä

tæan akan

ber

üld just wgy} garāda akan

dātang menjārang nagri , de griffoen zal komen , of is op het punt van te komen , om het land te verwoesten , grow ust tell ukol s slo tiāda di ampon allah akan dikau , God zal het unitt u niét vergeven ,, ‫قمبوند ایت‬

‫اکن‬

‫راج‬

‫د شکس‬

‫ نسچاي‬nestjaja

di sjelsa radja

akan

pem - bænoh itoe , zekerlijk zal de Koning dien moordenaar straffen .

Vervoeging van bedrijvende Werkwoorden .

wilo djābat , raken , aanraken , behandelen .

Gebiedende Wijs.

o djābat , raak. oces ..lo djābat angkau ,

of ocê! zülm djābat - lah angkau , raak gij.

il salódis hendak - lah di djābat- nja , dat hij rake , of , laat hem raken .

Aan

GRAMMAIRE

DE

LA

indiquer simplement qu'une chose est encore à palement usage en

conversation ,

LANGUE

venir.

sont glo mau ,

121

MALA I E.

Les auxiliaires dont on fait princi

être sur le point ,

se proposer de ,

do?

böleh , pouvoir , devoir ( tels qu’on les emploie en Français pour exprimer un futur probable ou conjectural) , wij nanti , s'attendre , comme la glaçad hamba mau põulang , je vais , il va , ou , il est sur le je suis sur le point de m'en retourner , juleglo yu dia mau tidor ,

glo ali su dia tiāda mau tourout , il ne suivra pas , ad dig?

point de s'endormir , cits dériw

bõleh hamba singgah kalak ,

vais crier ,

je

ils yrat

cü nanti hamba

dātang , je viendrai , Law oliwe i nanti segrá soumboh , va être à l'instant guéri.

Ceux dont on se sert en écrivant et dans le discours soutenu , sont juis hendak , vouloir , avoir l'intention de ( qui cependant désigne plus souvent un impératif , conditionnel ou modifié ), Just akan , pour , à , et la particule indéfinie s di,

qui forme un aoriste du futur , aussi bien

que du prétérit , comme plai uslövo gril albuis hendak- lah angkau meniatā - kan nama

-mou , voulez – vous , ou , êtes – vous disposé à faire connaître votre nom ? dia hendak ber -ānğkat , il se propose de partir , pod ust wg ber - lãier ,

quand comptez - vous mettre à la voile ?

Cel chio ‫دي‬

jlo apa -kālah tõuan akan

Si Ello els ul wg

garuuda akan

‫تیاد‬ ‫د امت‬ ‫ن الل‬ dātang meniārang nagrī , le griffon viendra , va venir ravager la contrée ,, ‫ه‬de viol sules ‫ اکن دیکو‬tiada di ampon allah

‫اکن قمبون‬ ‫ایت‬I ‫ه‬dagtac

akan

dikau ,, Dieu ne te pardonnera pas ,,

‫نسجاي د شکس‬

nestiāia di sieksa rādia akan pem - būunoh itou , certainement le Roi

punira ce meurtrier.

Conjugaison du Verbe actif.

diabat , toucher ou manier.

Impératif.

lo diābat, touche. gran və diābat angkau , ou ocê wilo

alülş diabat- lah angkau , touche , toi .

dlöslio hendak - lah di diābat-nia , qu'il touche.

Q

Inda

SPRAAK KUNST DER

122

M A LEISCHE

TAAL .

Aantoonende Wijs.

Tegenwoordige Tijd .

‫جابت‬

‫ا‬1 akere djabat,,

‫ منجابت‬men -- djabat,, of

‫نجابتك‬

men -djabat -kan , ik raak ،

sto gcél angkau men -djābat, gij raakt.

‫ منجابت‬su ‫ دي‬dia men - djābat , hij raakt. wulsio sols kāmī men -djābat, wij raken . io gêl angkau men -djābat, gij raakt . wilsio mego marīk’ itoe men -djābat , zij raken.

Volmaakt verledene Tijd .

solo dali lakoe telah djābat , ik heb geraakt. lo dili ocel angkau telah djābat , gij hebt geraakt . ils oli su dia telah djābat, hij heeft geraakt . wybos dili gols kāmī telah djābat , wij hebben geraakt , enz. Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd.

le s di djābat-nja , hij raakte. you dig ilo s di djābat auleh dia , door hem werd geraakt, of , hij raakte.

Toekomende Tijd.

‫ اك مار جابت‬akoe mau

djabat ,, ‫منجابت‬

‫هندق‬

‫ اكث‬ake hendak men --djabat ,, ‫بولة‬

ils of böleh akoe djābat , et ilms di djābat akoe , ik zal raken . wyla ülis , cil angkau hendak djābat , enz. gij zult raken. wybos as you dia akan djābat , enz. hij zal raken. wypust sos kāmī akan djābat , enz. wij zullen raken..

Voorwaardelijke of aanvoegende Wijs.

‫ منجابت‬LU Bo djika dia men -djābat , indien , ingevalle dat hij rake. ‫ منجابت‬sols uplów sopāja kāmī men -djābat , dat wij raken. ‫افت‬

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE MALA I E.

125

Indicatif.

Présent.

wybos

1 akou diābat , wylsio men- diābat , ou Gülşvic men -diābat -kan , je touche.

şio cal angkau men -diābat,

‫دي منجابت‬

tu touches.

dia men - diābat , il touche.

wyping cels kāmī men - diābat , wilgio ecël angkau men - diābat ,

nous touchons. vous touchez.

yo marīk’ītou men - diabat , ils touchent.

Kupi

Prétérit parfait ou absolu .

akou telah diābat , j'ai touché.

slm deliš

gral angkau telah diābat , tu as touché. lop dlü su dia telah diabat , il a touché. wybos cilin sols kāmī telah diābat , nous avons touché ,

& c.

Pretérit imparfait ou indéterminé.

würlo J di diābat -nia , il touchait , ou il toucha . su igl milo J di diābat auleh dia , il fut par lui

touché ( impersonnel passif) , c . à

d . , il toucha.

Futur.

‫ماو جابت‬ ‫جابت‬

‫ اكك‬akou

mau diabat,, ‫هندق منجابت‬

‫ اك‬baleh akou diabat ,

‫ا‬1 akou hendak men -diabat ,, ‫بوله‬

‫ابت اكك‬.di ‫د ج‬j diabat akout , je toucherai .

le ülis ecc) angkau hendak diābat, & c . tu toucheras . wybo ust so dia akan diābat , & c. il touchera , ou , va toucher. wulo utsols kāmī akan diābat , & c . nous toucherons , ou , nous allons toucher.

Subjonctif.

Low $

ş diika dia men - diabat , s'il touche , en cas qu'il touche .

wisho sou yolün sopāia kāmi men -diūbat , que nous touchions. Q

2

‫داقت‬

.

SPRAAK KUNST DER

124

wylic

MA LEISCHE

TA A L.

go wols dāpat marīk’ itoe men -djābat , raken zij, of , gebeurt het dat

zij raken .

Onbepaalde Wijs.

wylio men -djābat , of colpio men -djabat - kan , raken.

Deelwoorden .

Tegenwoordige Tijd.

wylio išs lāgi djābat, of wild jy lāgi di djābat,

rakende , nu nog , of bij

voortduring rakende. Jaw sambil ,

w serta , of oshio slow serāja men - djābat , rakende , al rakende ,

onder het raken.

bo slada djābat, is rakende.

Verledene Tijd.

‫ تله جابت‬telah djabat ,

‫ جابت‬.swedah ‫سده د‬ di djabat , geraakt hebbende

Verledene Tijd , lijdende vorm .

Cubogi ter - djūbat , geraakt ,

po 3. jang di djābat, geraakt zijnde.

al È.. jang telah , of uloga odw soedah ter-djābat , geraakt geworden zijnde.

Toekomende Tijd.

è: wilio ‫ع‬ ‫ ی‬jang ka - djabūt - an , of where ? ber - ka - djabāt- an , geraakt zullende worden.

Werkwoordelijke Naamwoorden .

lai pen -djābat , een , die raakt, behandelt , of die een ambt bekleedt. estivog per - djabāt - an en wilis ka -djabāt-an , wordt ; een ambt, eene bediening.

het gene geraakt of behandeld is of

GRAMMAIRE

DE

LANGUE

LA

bio bojo wels dāpat marik 'itou

MALA I E.

men - diābat ,

en cas

125

qu'ils , ou , pourvu

qu'ils touchassent .

Infinitif.

ou Gülşsio men - diabat - kan , toucher.

Culto men - diābat ,

Participes.

Présent.

wybos

u

lāgui diābat , ou wybos įN lāgui di diābat, touchant , ou , continuant

de toucher.

Jaw sambil , muu serta , ou wilsio slow serāia men -diābat , touchant, en touchant.

ils J ada diābat , est touchant, touche .

Prélérit.

Culo di telah diābat , wo

schow soudah di diābat , ayant touché.

Prétérit passif.

Culogu ter - diābat , touché , vos e ili u jang telah ,

ou

wilj ochw

jang di diābat , qui fut touché.

soudah

ter -diābat ,

ayant

été touché ,

qui a

été touché.

Futur.

clipu į

jang ka - diabāt - an , ou wilexuar ber - ka - diabāt - an , devant être touché , qui

sera , ou qui doit être touché.

Noms verbaux.

Kilpi pen -diābat , celui qui touche , manie , ou qui occupe un emploi . wilogia per - diabāt -an

et whiao ka - diabāt -an ,

ce

qui

est

touché

ou manié ;

une

charge , un emploi . Q

3

‫نوع‬

SPRAAK KUNST

126

DER

MALEISCHE

ilgi talong , helpen ,

TA A L.

bijstaan .

Gebiedenile Wys. Egji tælong ,

help

pls Üg talong kāmce , help ,

gij.

wyögj s dlösis hendak - lah di tælong -nja , dat hij helpe , of , laat hem helpen . you can

list s dölis hendak - lah di tælong akan dia ,

hij worde geholpen , of , dat

hem hulp verleend worde.

Aantoonende Wjs.

Tegenwoordige Tijd .

long , ik help . ‫مذ‬ ‫ همب تولغ‬hamba talong ,, of ‫ولغ‬.mena Egio pH kāmæ menælong , sij helpt. Ülio yu dia menælong , of vligio menælong -kan , hij helpt. Egio su kāmī menælong , wij helpen . Egio Elgars kam ' orang menælong , gij helpt. egio Gigas di’ orang menalong , zij helpen. Volmaakt verledene Tijd.

Elgh schwe Yiad hamba scedah tēlong , ik heb geholpen . ülej schu pls kāmce soedah tælong , gij hebt geholpen. ¿

xwe

yo

dia sudah tælong , hij heeft geholpen.

‫ کامي سده تولغ‬kāmi sudah tælong , wij hebben geholpen , enz.

Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd.

who goes di tælong - nja , hij hielp.

Toekomende Tijd.

‫ماو‬

‫ همب‬hamba mai ,

nælong , ik zal helpen .

‫ هندق‬hendak ,, ‫ بوله‬boleh , ‫ ان تولغ‬akan talong ,, of ‫منولع‬

Vad üles eü nanti di tælong hamba , ik zal , of ga helpen .

‫کام‬

GR A MMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

127

Esgje tjūlong , aider. Impératif. E gji toūlong , aide. pls

je toūlong kāmou , aide , toi.

bölges mötis hendak - lah di toulong -nia , qu'il aide.

von

J alisio hendak - lah di tuulong akan dia , qu'il soit aidé , qu’on l'aide .

Indicatif.

Présent.

‫ همب تولغ‬huamba touilong ,, ou

‫لث‬.menulong ‫منو‬ , j'aide

Egio pls kāmou menolong , tu aides. ‫ دي منولث‬dia menjulong ,, ou

‫لکی‬ ‫منو‬ .mensulong -kan , il aide .

Egio sos ‫ کامي منولث‬kūmā meniūlong , nous aidons. Egio Estadus kam’ orang meniūlong , vous aidez . Egio Egis di õrang menjūlong , ils aident.

Prétérit parfait ou absolu .

Els Batu Yad hamba soudah toulong , j'ai aidé. El suo schow pls kāmou soudah toulong , tu as aidé. Egjit Baw sw dia soudah toulong , il a aidé. j schw sols kāmī soudaḥ toulong , nous avons aidé , & c .

Pretérit imparfait ou indéterminé.

comeyou

di tuulong - nia , il aidait , ou , il aida .

Futur.

‫ماو‬

‫ همب‬hamba

men ſūlong ,

j'aiderai .

maut ,

‫ هندی‬hendak , ‫ بوله‬balel ,, ‫تولع‬

‫ اکين‬akan tulong ,, ou

Vad hos Gü nanti di tolong hamba , j'aiderai ,

‫منولث‬

ou ,

je

vais aider.

‫کام‬

K

SPRAA

128

KUNST

DER

MA LEIS CHE

TA A L.

Ülio üsio pH kāmæ hendak menælong , enz. gij zult helpen . su dia akan menælong , ‫اکن منولغ‬

hij zal helpen , of , is gereed om te gaan helpen .

Egio cul so's kāmī akan menalong , wij zullen helpen. kam' orang akan menælong , gij zult helpen. Egio Sl

Eigh

di õrang akan menālong , zij zullen helpen , of , zijn gereed on te helpen.

Voorwaardelijke of aanvoegende Wijs.

Ügio Yrad 3ş djika hamba menælong , indien ik helpe. Egio Low plén sopāja dia menælong , hij moge helpen. ülgio sou els dāpat kāmī menālong , ingevalle dat wij hielpen .

Onbepaalde Wijs.

Ügio menælong , wlögio menælɔng -kan , of siglio menālong - i , helpen. Egio ¿ g tælong - menælong , elkander helpen.

Deelwoorden .

Tegenwoordige Tijd.

‫تولغ‬

i ‫لا‬ di ag talong , helpende ‫ لا‬lagi talong ,, of ‫ د تولغ‬.l

‫ سمبل‬sambil , ‫ سرت‬serta , of Egio slow serāja menælong , al helpende. Elegie si ada tælong , is helpende.

Verledene Tijd.

Elgis schw soedah di tēlong , geholpen hebbende.

Verledene Tijd , lijdende vorm .

egy ter - tālong , geholpen , of , geholpen zijnde. Elena S. & jang soedah ter - tælong , die of dat geholpen is geworden .

Toekomende Tijd .

ugglis 2. jang ka - tælõng -an , of judglüs , ber - ka - tælöng -an , zullende of moetende ge holpen worden . Werk

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

129

Die juis pls kāmɔu hendak menjulong , & c. tu aideras . Elgio cost you dia akan meniūlong , il aidera , ou , va aider. Egio ut sols kāmī akan meniūlong , nous aiderons . Egio USI @gol kam ’ õrang akan menjulong , vous aiderez . egio us! Eigs di'orang akan meniūlong , ils aideront , ou , vont aider.

Subjonctif.

Ejio yao ş diika hamba meniulong , si j'aide , en cas que j'aide . Egio wow släw sopūia dia meniulong , qu'il aide . Ezio suls cols dāpat kāmī meniūlong , si nous aidions , pourvu que nous aidassions.

Infinitif.

Egio meniūlong , wofülgio menšūlong - kan , ou siglio menoulõng -i ,

aider.

Egio Elj tüūlong -meniulong , s’entr’aider.

Participes. Présent.

‫لات تولغ‬ ytgui lāgui toulong , ou ‫ د تولغ‬.Uigui ‫لا‬ di tulong , aidant.

‫سمبل‬ ‫سرت‬ Jiraw sambil, ju serta , ou élio uslyw serāia menītilong , aidant , ou , en aidant. by J ada töūlong , est aidant , est occupé à aider , aide .

Prétérit.

Eg J stw soudah di tutilong , ayant aidé.

Pretérit passif.

ter -toūlong , aidé. Es schu Ejang soudah ter -toulong , ayant été aidé , qui a été aidé.

Futur .

wigdis & jang ka - toulõng -an , of

églüs,

ber - ka - toulõng -an , devant être aidé ,

qui

sera , ou qui doit être aidé. R

Noms

130

SPRAAK KUNST DER

MALEISCHE

TAAL .

Werkwoordelijke Naamwoorden .

Egio penælong , cen die helpt. ufgabing per - toelõng -an en ufglis ka - tuelõng -an ,

hulp.

crobu sāmcen , plunderen , rooven .

Gebiedende Wis. wolw sāmoen , plunder. sliclu sāmcen - kan , plunder gij. view s dlötis hendak - lah di sāmcen - nja , dat hij plundere , of laat hem plunderen.

Aantoonende Wijs .

Tegenwoordige Tijd .

‫سامین‬

en. jame ‫مپا‬ , ik plundler ‫ همب‬hamba samcen ,, of ‫ین‬.men

colo pls kāmæ menjāmcen , gij plundert. colato su dia menjāmoen , hij plundert. cumolio sols kāmī menjāmæn , wij plunderen , enz.

Volmaakt verledene Tijd.

unelowe dli Yuas hamba telah sāmoen , ik heb geplunderd. crolu tlo pls kāmce telah sāmoen , gij hebt geplunderd . crow schw sa dia scedah sāmeen , hij heeft geplunderd ,

enz .

Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd .

Liow J di sāmcen - nja , hij plunderde .

Toekomende Tijd .

glo rad hamba māú ,

üdis hendak , welke cst akan menjāmæn ,

ik zal plunderen.

GRAMMAIRE

LA

DE

LANGUE

MALAI E.

151

Noms verbaux.

Qui peniūlong , aide , celui qui aide. jeg bij per - toulõng - an el jueglis ka - toulöng - an , aide , secours .

rolu sāmoun , piller , dépouiller.

Impératif. crew sāmoun , pille. gridlu sāmoun - kan , pille,

toi .

widow s dlösis hendak - lah di sāmoun - nia , qu'il pille.

Indicatif.

Présent .

‫سامی‬

‫ همب‬hamba samoun , ou

wolno pls kāmou meniāmoun ,

amoun ‫ما‬ ‫می‬.meni , je pille

tu pilles .

crobito vou dia meniāmoun , il pille . A curliwo sols kāmi meniāmoun , nous pillons , & c . Prétérit parfait ou absolu ..

crobu cü Yaad hamba telah sāmoun , j'ai pillé. crow this pls kāmou telah sāmoun ,

tu as pillé.

‫ دي سده بسامن‬dia soudah samoun ,, il a pillé , & c .

Prétérit imparfait ou indéterminé.

violu s di sāmoun -nia , il pillait , ou pilla.

Futur.

‫ هبب ماو‬hamba mau ,

‫ هندق‬hendak ,

‫ميامي‬.akan ‫اکين‬ meniamoun , je pillerai

R 2

‫کام‬

SPRAAK KUNST

152

DER

M

À LEISCHE

TA AL.

cercles üsis pls kamæ hendak menjāmæn , gij zult plunderen. vou dia akan menjāmcen , hij zal plunderen , enz .

urobito u

Voorwaardelijke of aanvoegende Wijs.

brolixo quad 3ş djika hamba menjāmoen , indien ik plundere. celino sols uplêw sopāja kāmī menjāmæn , dat wij mogen plunderen. celino

Esger

wols dāpat kūm' orang menjāmæn , als gy plunderdet. Onbepaalde Wijs.

croito menjāmon , plunderen . Deelwoorden .

Tegenwoordige Tijd.

crew e

lāgi sāmcen , of crowd

‫ سمبل‬sambil ,,

‫ سرت‬serta ,, of

lāgi di sīmoen , plunderende , of blijvende plunderen . ‫میامی‬

‫ سراي‬seraja menjamcen ,,

al

plunderende ,, , of,

onder het plunderen. conclu ul ada sāmæn , is plunderende , of bezig met plunderen.

Verledene Tijd.

crow I ssw soedah di sāmoen , geplunderd hebbende .

Verledene Tijd , lijdende vorm .

crobuwi ter - sāmcen , geplunderd . urologie Schu

Èn jang svdah ter - sāmoen , dat geplunderd is geworden.

Toekomende Tijd.

congaus

jang ka - samõn - an ,

of your ber - ka - san-an ,

zullende

geplunderd

worden . Werkwoordelijke Naamwoorden .

celu penjāmoen , een plunderaar , roover.

‫فرسان‬

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

colo jaio pls kamou hendak meniūmoun , tu

MALA I E.

135

pilleras.

volimo usl you dia akan meniūmoun , il pillera , & c .

Subjonctif.

urolito Yra Bp diika hamba meniūmoun , si , en cas que je pille. wolno sols släw sopāia kūmī meniūmoun , que nous pillions. concello Egols cols dāpat kām ’orang meniāmoun , si , ou , s'il arrive que vous pilliez.

Infinitif.

wolto meniāmoun ,

piller.

Participes.

Présent.

cole est lāgui sūmoun , ou celu s ºs lāgui di sīmoun , pillant , ou continuant à piller. Jaws sambil , ju serta , ou como uslow serāia meniāmoun , pillant , ou , en

pillani.

crow sI ada sāmoun , est pillant , occupé à piller.

Prélérit.

crow

stw soudah di sūmoun , ayant pillé.

Pretérit passif .

wrlwji ter - sāmoun , pillé, dépouillé. crobujú schw

jang soudah ter - sāmoun , ayant été pillé , ou , qui a été pillé . Futur.

cigans &

jang ka - samīūn - an , ou

uigams ? ber - ka - samīūn -an , devant être pillé , qui

sera , ou qui va être pillé. Noms verbaux.

wrolu peniāmoun , voleur , ravisseur. R 5 ‫فرسان‬

SPRAAK KUNST

134

DER

MALEISCHE MAI

TA A L.

orclu o per - sāmcen , iemand die geplunderd is . wigams ka - samēn- an , plundering , roof.

Vervoeging van onzijdige Werkwoorden .

jalu tīdor , slapen.

Gebiedende Wijs.

jej tīdor ,

slaap

‫کا ۔‬ PLS & , u tīdor - lah kāmce , slaap gij , of , ga gij slapen .

whuis xliiis hendak - lah di tīdor -nja , dat hij slape .

Aantoonende Wijs.

Tegenwoordige Tijd.

je su dia tīdor ,

ofjuga ber - tīdor , hij slaapt.

Volmaakt verledene Tijd.

je sa

º

ako scedah tīdor, ik heb geslapen .

se schw golêt angkau scedah tidor , gij hebt geslapen. ja stw sols kāmī sodah tīdor , wij hebben geslapen.

Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd .

wes di tīdor - nja , hij sliep .

Toekomende Tijd.

glo 31 ako māū , of ,dum cuis hendak tīdor , ik zal , of, ik ga slapen. jacüdis ocêl angkau hendak tīdor, gij zult , of , gaat slapen . jhe cost sa dia akan tidor , hij zal , of , gaat slapen . Voor

GRAM M A IRE DE

LA

LANGUE

MALA I E.

155

corelasyonper- sīmoun , celui qui a été dépouillé , volé. Asus ka - samoun - an , pillage , vol.

Conjugaison du Verbe neutre .

jau tidor , dormir.

Impératif.

jau tidor , dors . p5 d', but tidor - lah kāmou , dors , toi , ou , va dormir , toi. wybuci s cöiis hendak - lah di tīdor -nia , qu'il dorme.

Indicatif.

Présent.

jha J dia tīdor ,

ou ;dua ber - tidor , il dort.

Prétérit parfait ou absolu .

the sale 31 akou soudah tidor , j'ai dormi. dhe

ocel angkau soudah tidor , tu as dormi.

jau schw Lu's kāmi soudah tidor , nous avons dormi.

Pretérit imparfait ou indéterminé.

w;

s di tīdor - nia , il dormait , ou il dormit .

Futur.

māū

ou ,

ülis hendak tidor , je dormirai, ou , je m'en vais dormir.

de cuis glai angkau hendak tidor , tu dormiras, ou , tu vas t'endormir. jdes ut sa dia akan tidor , il dormira , ou , va dormir. Sub

DER MAL EISCHE

SPRAAK KUNST

136

TA AL .

Voorwaardelijke of toevoegelijke Wijs.

jehem ya 3ş djika dia ber- tidor , als hij slaapt . jcles cols

of ,wie ber - tīdor , dat wij mogen slapen.

plâm sopāja kāmī tīdor ,

la Ĉiger wols dāpat kām ’ orang tidor , sliept gij, of , ingeval dat gij sliepei.

Onbepaalde Wijs.

jhena ber- tīdor , slapen.

Deelwoorden .

Tegenwoordige Tijd.

‫ل‬ jalca ‫ا‬ lāgi tidor , slapende. Jaw sambil , zw serta , of join de den

us our serāja ber-tīdor , al slapende , of , geduren

slaap

dhe si ada tīdor , is slapende .

Verledene Tijd.

; du schw soedah tīdor,

of ,

tlp telah tīdor , geslapen hebbende .

Verledene Tijd , lijdende vorm .

Dit deelwoord kan eigenlijk niet beschouwd worden hoorende , maar ,

als tot de onzijdige werkwoorden be

vermits de meeste hunner vatbaar zijn om den bedrijvenden vorm aan

nemen , en men van die tīdor , slapen ,

afleiden kan

S,mü ; men - tīdor - kan ,

te

in slaap

brengen , zoo verkrijgt men daardoor de lijdende deelwoorden jegj ter- tidor , in slaap

ge

bragt , en jeje Babu jang saedah ter - tidor , die in slaap gebragt is .

Toekomende Tijd.

Wigulis

E. jang ka - tidőr -an , of Wiguris , ber - ka - tidör - an , zullende slapen .

Werk

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

137

Subjonctif.

cha yu

ş diika dia ber - tidor , s'il dort, en cas qu'il dorme.

julescu plöw sopăia kāmī tidor , ou ;china ber- tīdor , que nous dormions. ‫ ن‬Eigers wils dāpat kām’õrang tīdor , ‫یدر‬ dormiez .

si

vous dormez ,

ou ,

supposé que vous

Infinitif

julieta ber - tidor , dormir.

Participes.

Présent.

jeho 38 līgui tidor , dormant. ,

, ou jehouse slow serāia ber -tīdor , dormant, ou , en dormant.

als ada tidor , est dormant , endormi , Prétérit.

‫ سده تیدر‬soudah tidor , ou ‫تيدر‬.telah ‫تله‬ tidor , ayant dormi

Prélérit passif.

Ce participe ne peut pas être considéré comme appartenant au verbe neutre. comme la plupart de ces verbes se laissent transformer en actif ,

Cependant,

et comme de tu

tidor ,

dormir , on peut former Stüo men - tīdor - kan , endormir , on obtiendra ainsi les participes passifs , saj ter - tidor , endormi , et jahu ju schw ê jang soudah ter - tidor , qui a été endormi.

Futur.

Uygulüs à jang ka - tidör - an , ou

wjschüs,

ber - ka - tidõr - an , qui

va dormir ,

étant sur

le point d'aller dormir,

S

Noms

DER

SPRAAKKUNST

158

MALEISCII E

TAAL.

IVerkwoordelijke Naamwoorden .

düts pen -tidor , een slaper, een luijaard. w;gdje pen - tidör -an , eene slaapplaats , cen bed . n Ojgvis ka - tidor - an , de slaap, het slape .

J'la djālan , gaan , te voet gaan , wandelen .

Gebiedende Wijs.

‫جان‬ .djalan , ga

pas xhit djūlan - lah kāmæ , ga gij.

‫ جالنن‬J alisia hendak - lah di djūlan - nja , dat hij ga.

Aantoonende Wijs.

Tegenwoordige Tijd.

‫جالی‬

ik ga . ‫ همب‬hamba djalan ,, of ‫ برجالي‬ber - dljalan ,

orlag sols kāmī ber -djālan , wij gaan . Volmaakt verledenc Tijd.

who schuw pls kāmce sæedah djālan , gij hebt gegaan , gewandeld. utlog thi Engs di ’ õrang telah ber -djālan , zij hebben gegaan .

Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd .

wills J di djālan - nja , hij ging.

Toekomende Tijd.

sho yaad hamba māu , üdis hendak ,

‫همب‬

‫جالی‬

u bo

us akan ber -djālan ,

ik zal gaan.

‫ د‬di djalan lamba ,, ik zal

‫کانوغ‬

GRAMMAIRE

LA

DE

LANGUE

MALA I E. 159

Noms verbaux.

ylo pen - tīdor , un dormeur ,

un paresseux.

W galing per - tidõr -an , lieu à coucher , alcove , lit. Wyü ka - tidor - an , le dormir , le sommeil .

La ciūlan , marcher , se promener.

Impératif.

urlo diālan , marche. pls wilə diūlan - lah kūmou , marche ,

toi .

cuillo J xhiris hendak - lah di diālan -nia , qu'il marche.

Indicatif.

Présent.

Justbe bad hamba diūlan , ou

o ber - diālan , je marche.

ulog sou kāmī ber -diālan , nous marchons.

Prétérit parfait

ou

absolu.

wilo slus pls krūmou soudah diālan , tu as marché. wilayd tilo

Eigh

di õrang telah ber - diūlan , ils ont marché.

Pretérit imparfait ou indéterminé.

wülp s di diūlan -nia , il marchait, 01 , il marcha.

Futur .

‫ همب ماو‬lamba maa māū ,

‫ هندق‬hendak ,,

‫رجال‬.akan ‫اكن ب‬ ber -dialan , je marcherai .

Yo los di diālan hamba , je marcherai.

S2 ‫کاور‬

140

SPRAAK KUNST

DER

MALEISCHE

TA A L.

CHE COSA Èights kām ’orang akan ber -djalan , gij zult gaan ..

Voorwaardelijke of toevoegelijke Wijs.

ofband pls 83 djika kāmæ ber -djālan , indien gij gaat. odloga od släw sopāja dia ber -djälan , dat hij ga , of , moge gaan . w by

@igbo

ilo dāpat kām ’ orang ber -djūlan , bijaldien gij gingt.

Onbepaalde Wijs.

boy ber -djālan , gaan . doen gaan .

( In eenen volstrekt bedrijvenden zin) sikşio men - djalān - i ,

Deelwoorden .

Tegenwoordige Tijd .

w les et lāgi djālan , gaande. ubo draw sambil ber - djālan , al gaande, of , onder het gaan . w ba al ada djälan , is gaande.

Verledene Tijd .

ullo stw sądah djalan , of ubong? ali telah ber -djālan , gegaan hebbende.

Toekomende Tijd .

wisu į jang ka - djalān - an, of wild te ber - ka -djalān - an , zullende gaan .

Werkwoordelijke Naamwoorden .

wilsis pen - djūlan , ganger , voetganger. wilongo per - djalān -an , eene reis , een togt. vilgus ka - djalān- an , de gang , het gaan.

In

GR A M M AIRE

J'y w

DE

LA

LANGUE

MAL A I E.

141

gar5 kām ’ orang akan ber - diālan , vous marcherez.

Subjonctif.

Ulang PBS 3ş diika kūmou ber - diūlan , si , en cas que tu marches. ulaz uw lew sopāia dia ber - diālan , w by Ego

qu'il marche .

wild dāpat kām ’ orang ber - diālan , si vous marchicz , ou , supposé que

vous marchassiez.

Infinitif.

wilay ,ber - diālan , marcher.

(Dans un sens transitif) spio men -diatān-i', faire mar

cher , conduire , promener.

Participes.

Présent.

wils i līgui diālan , marchant. by Juan sambil ber- diālan , marchant , ou , en marchant.

1 iba al ada diālan , est marchant, marche actuellement , est à la promenade. Pretérit.

wil schw soudah diūlan , ou la thi telah ber - diālan , ayant marché.

Futur.

wilsor & marcher.

jang ka - dialān - an , ou wisdi ber - ka - dialan - an , devant marcher , qui va

Noms verbaux .

şi pen -diūlan , marcheur, piéton . willon per - dialūn - an , un voyage ou une marche. wild ka - dialūn - an , marche , allure , action de marcher.

S 3

Dans

112

SPRAAK KUNST DER

MALEIS CII E

TAAL .

In de boven gegevene voorbeelden van vervoeging , heeft men , in navolging der Europische spraakkunsten ,

de wijzen en tijden der werkwoorden gedeeltelijk gevormd door middel van

zekere woorden , die eene bepaling van tijd , voorwaarde , wil of voornemen , en andere om standigheden van de werking en lijding uitdrukken . zeer met het werkwoord zamengezet wordende ,

Doch ,

vermits deze hulpwoorden , hoe

nimmer een deel daarvan uitmaken , of op

deszelfs vorm eenigen invloed hebben , moeten zij veeleer als afzonderlijke leden van den vol zin ,

dan als verbuigingen van het woord zelf beschouwd worden .

Eigenlijke verbuigingen

zijn alleen die veranderingen , welke door het aanhechten van onscheidbare voorvoegsels ( den oorsprong ,

misschien ,

der wijzen ,

en achter

tijden en personen van de Grieksche en

Latijnsche werkwoorden) te weeg gebragt worden . Eenige nadere opheldering omtrent het gebruik dezer onscheidbare bijvoegsels ( met uitzon dering van die , welke ter aanduiding van den bedrijvenden of onzijdigen zin strekken , en reeds boven verklaard zijn ) zal voor den leerling dienstig kunnen wezen . ter , vóór het werkwoord geplaatst, geeft aan hetzelve de beteekenis van een lijdend deelwoord , als 15,5J ter - pēkol, geslagen ,

tj),

ter -ūlah , overwonnen , judgini ter -tēlies ,

geschreven , en heeft dus dezelfde uitwerking als de Latijnsche uitgang -Tus in ama - tus , doc - tus , lec - tus (in plaats van leg- tus ), fac - tus , audi - tus.

Alhoewel het gewoonlijk aan

het werkwoord in deszelfs eenvoudige gedaante gehecht wordt , vindt men het ook somtijds , in de zamenstelling van afgeleide woorden , met wi per (waarvan straks nader zal gesproken worden ) en het nadruksteeken & lah vereenigd.

Wanneer het vóór veper komt , dan wordt

de r van ju ter , om de welluidendheid , achterwege gelaten , als ewji te -per - sājang , beklaagd , met medelijden beschouwd , vi möjle who

cubo ali pada māsa jang māna

te - per - anak - lah ia , toen hij geboren werd. Wanneer het voorzetsel dig atleh , van of door , op het lijdend deelwoord volgt, dan wordt de zin , ten aanzien van den persoon ,

bedrijvende,

als

wengi wamekimo

30 maka ter- tiat

auleh - nja , nu werd door hem gezien , of , zag hij. per wordt vóór bedrijvende werkwoorden geplaatst, en geeft aan werkwoordelijke naam woorden ,

die met hetzelve zamengesteld zijn ,

eene

bedrijvende

beteekenis.

In het eerste

geval schijnt het eene voortdurende handeling aan te duiden , somtijds ook tot versterking van den zin te dienen ; doch wat de eigenlijke strekking van dit voorvoegsel zij, blijkt niet zeer duidelijk , en het schijnt minder tot de wezenlijke beteekenis der woorden , dan tot de sierlijk

heid

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE MAL A IE .

143

Dans les paradigmes qui précèdent, on a formé en partic , comme dans les langues Euro péennes , les modes et les tems du verbe au moyen de certains mots qui expriment un tems , une condition , la volonté , et d'autres circonstances de l'action et de la passion , quoiqu'à la rigueur ces mots doivent plutôt être considérés comme autant d'élémens qui entrent dans la composition de la phrase , que comme des inflexions du verbe même ;

car , s'ils sont joints à

celui - ci dans l'ordre de la construction , ils n'en font cependant point partie ni n'en altèrent la forme : il n'y a , proprement parlant, d'autres inflexions , que les changemens qui résul tent de l'application des particules inséparables , l'origine peut - être des modes , des tems et des personnes dans la conjugaison des verbes Grecs et Latins.

Il ne sera pas inutile d'entrer ici dans quelques détails ultérieurs sur la manière d'employer ces particules verbales , sans néanmoins revenir sur ce qui concerne les transitives et les in transitives , dont il a déjà été suffisamment parlé. gi ter , placé devant un verbe , frappé ,

désigne le participe passiſ ,

dilje ter -ūlah , conquis , cuyau ter - toülis , écrit;

comme une ter -pīúkol,

de sorte qu'il produit le même

effet que la terminaison Latine -T US , comme dans ama- tus , doc- tus , lec- tus ( pour

tus ), factus , audi - tus.

leg

Quoique l'usage de cette particule se borne communément aux ver

bes primitifs , elle entre aussi quelquefois dans la composition des dérivés, mi per ( dont il sera parlé tout à l'heure ) et l'intensitive di lah .

conjointement avec

Lorsque j per suit , on

retranche le ; r de la première particule , pour rendre la prononciation plus coulante , ‫ تفرسایغ‬te -per -saiang , plaint ,, dont on aa pitié pitif ,, ‫مان تهرانقله اي‬

‫يغ‬

‫ قد ماس‬pada msd

iang māna te - per - anak -lah ia , au tems où il naquit.

Lorsque le participe passif est suivi de la directive del auleh , de ou par , le sens devient

actif par rapport à la personne , comme ceny og ! mere so maka ter - liat āuleh - nia , alors fut vu par lui , ou ,

il vit.

per se met devant les verbes transitifs , et lorsqu'il entre dans la composition de noms verbaux , il indique un sens actif.

Dans le premier cas il semble exprimer une continuité

d'action , et quelquefois une intensité ;

cependant son usage propre n'est pas bien évident , et

il semble plutôt contribuer à l'élégance , qu’influer sur la signification du mot auquel il est joint , comme dans les exemples suivans :

wyaştalone se walcow

usjäio mantrī sekali - an di pera

SPRAAK KUNST DER

144

MALEISCHE

TA AL.

heid van den stijl toe te brengen , als in de volgende voorbeelden : mantri

sekali - en

di per- djāmce -djamã -nja ,

hij

onthaalde

wgaşuloyed claw isäis al

de

staatsdienaren ;

s

con una cues welow w ja süčišj di per- ganti -ganti - nja deri - pada sewātoe ka - pada lõin , overreikten het van hand tot hand ;

usi sales wis ilaw siāpa dāpat per- būūk -ī na

grī , wie kan de gesteldheid van het land verbeteren ? jang pūtøt ,

аartoonen wat regt is ;

äv

u

we couldgi joe per - tændjoek - kan

uslijmie s juis hendak di pe - sertā - kan

dengan niat , (de daad , het doen) moest met den wil gepaard gaan ;

lo själ s ulo

dan di per-sāngat-nja moedāh -nja , en hij drijft zijne milddadigheid te verre ; Losque cal fS di per - auleh -nja ītoe dengan būnjak sæsah , moeite ; wüs csl plaats aanstellen ;

colegios

hij verkreeg dat met vele

Cisowe wychologie per- wakiel- kan s’õrang akan ganti-nja , iemand in zijne süsle of yelyel Elis sics w ; S karana kakenda hendak be -per -istri- kan

anakda , want het is mijn verlangen om mijnen zoon eene vrouw te geven .

Jdi.

Dit onbepaalde voorvoegsel dient om velerlei betrekkingen en omstandigheden van

het werkwoord eenigermate

aan

te duiden ,

overeenkomt,

welke ,

ook door de

behalve

door het Hollandsche te ,

hulpwoorden

zullen ,

mogen ,

en

waarmede het

op meer andere

wijzen , uitgedrukt of omschreven kunnen worden ; terwijl hetzelfde voorvoegsel , met betrek king zoo wel tot het verledene als tot het toekomende , omtrent even als het Grieksche aoris tus , eenen onbepaalden tijd voorstelt .

Tot nadere aanwijzing van dit eene en andere , mogen

de volgende voorbeelden strekken : lago J xöriis so maka hendak - lah di bãang - kan , hij dient te verwerpen ; Êxy

So maka di rendang'; gij zult het moeten braden , of ,

het moet gebraden worden ; Êis osho sala e jang tiāda di mākan orang , dat voor den mensch niet te eten , of , dat niet eetbaar is ;

who we Woli w wiel uls dan djāngan di

palö - nja pada mớekā - nja , en hij moet haar niet in het aangezigt slaan ;

oslobos wu ,lo

jang hāroes di tertawā-kan , dat om te lagchen is ; orfang dels swe jang tiāda dāpat di öbah - kan , dat met geene mogelijkheid te veranderen is ; wis i u

roleas a wilę

djāngan di bantieng amat kain itoe , gij moet , zult , dat kleed niet te hard slaan ; Elounge s slui

tiāda

di

ter -bīlang

bānjak -nja ,

hunne

s di per - lambat -nja , hij draalt, of , hij draalde; õrang , hij vatte den man ; indien men hem

dwingt ;

yu

u

Egl 1343

‫دان د قندغ استري كشدان‬

Êis

menigte is

niet te tellen ;

welcome y di tangkap - nja

3ş djika di gāgah orang akan dia , ‫ قد استرین‬į ‫ اقبیل اورغ لملاك ممند‬apa -bala

ärang laki - laki memandang pada istri -nja dan di pandang istri ka-pada-nja , als een

man

GRAMM AIRE

DE

LA

LANGUE MALA I E.

per - diāmou - diamīū - nia , il donna une fête à tous les ministres d'état ;

145

wa uüičaj3,j

world wis wylew di per - ganti - gantī- nia deri - pada souātou ka - pada lūn , se le transmet taient de main en main ;

se

colocarold vilow siāpa dāpat per - būūk -i nagrī , qui peut

améliorer l'état du pays ? wil e o regime per -tundiouk - kan jang pātout , indiquer ce

l'intention qui est

juste ; que les crimes sütis hendak di pe - sertā- kan dengan niat ,

doit accompagner l'action ;

widto wël

suls dan di per - sūngat-nia moudāh -nia ,

et il

porte la libéralité à l'excès ; cuyu care ces reconeguts di per - auleh - nia itoe dengan bū niak süūsah , il obtint cela avec beaucoup de peine; üs USI Êigaw coches , per -wakil - kan s’õrang akan ganti - nia , commettre quelqu'un pour agir en son nom ; üsis wiss M,L väl och

wolgens kārana kakenda hendak be - per - istri- kan anakda , car mon désir est de

procurer une épouse à mon fils.

» di, particule indéfinie , qui sert à exprimer divers rapports et circonstances du verbe , et dont les principales significations peuvent se rendre en Français par à , de , avec un infini tif , par un verbe employé auxiliairement , comme puisse , s'il arrive que , & c.; appliquée soit au prétérit , soit au

futur , elle indique , ainsi que l'aoriste des Grecs , un tems indéter

miné , comme on le verra par les exemples suivans : lego J alösis to maka hendak - lah di būüang - kan , il fera bien de rejeter; Èu ; Jeso maka di rendang , vous aurez soin de le frire , ou , il doit être frit ;

ĉiel who s slus 2. jang tiāda di mãīkan orang , qui n'est pas

à manger , ou , qui ne peut servir à la nourriture de l'homme ;

ko aj wyglis Jelp us dan

diānğan di palô - nia pada moukā - nia , et qu'il se garde de la frapper au visage ;

cuilo

‫ د ترتواكن‬iang harous di tertawa-kan ,, qui est de nature a faire rire ;; ‫يغ تياد داقت د اوبهکن‬ iang tiāda dāpat di öbah - kan , qu'il est impossible de changer ; ws and qüs suelo w wäre

diāngan di banting amat kain itou , ayez soin de ne pas trop frapper cette étoffe ; elevene s slui

tiāda di ter - bilang bāniak -nia ,

leur multitude est innombrable ;

s

wiedi per - lambat-nia , il tarde , ne fait, ou ne faisait que tarder ; Ēis! Gece s di tangkap - nia õrang , il saisit l'homme ; you just Egl 1513 3 :53p diika di gāgah orang akan dia , si on le -contraint ;; ‫ استري کشدان‬.‫ممندغ قد استرین دان د شندغ‬

‫ اقبیل اورغ لملاك‬apabila

õrang laki - laki memandang pada istri - nia dan di pandang istri ka - padā -nia ,

s'il

árrive qu’un homme regarde sa femme , et que sa femme le regarde ; sed wiw ws syriad cio, syuan hamba di pūkol- nia dan harta hamba di rampas -nia , il me maltraita ,

T

et

SPRA A KKUNST

146

DER

MA LEIS C I E

TAAL .

man zijne vrouw aanschouwt, en als zijne vrouw hem ook aanschouwt; ulo gunen, syna

sad

s as hamba di pakol-nja dan arta hamba di rampas -nja , mij sloeg hij ,

en mijne goederen plunderde hij ;

vow us las

-nja akan dia , indien zijn paard

hem

cos 3,5 s ºsą djika di gāgor- kan kodā

afwerpt ;

els die destylew sopāja ia di bữnoh

rādja , dat de Koning hem ter dood moge brengen ; eg sto maka di per - auleh - nja , dat hij moge verkrijgen ; aankome ;

you

SI &

zekerlijk straffen ;

del lor care

au

cucu s uslęww

of

us di wedl

bārang di sampei - kan allah ,

God geve dat het

nestjāja , di sjeksa allah akan dia , oli tiāda di ampon

God zal hem

rādja akan dikau , de Koning

zal het u niet vergeven. Wanneer het werkwoord , waarbij dit voorzetsel gevoegd is , als in tegenstelling staat tot heizelfde werkwoord ,

met

een bedrijvend of onzijdig voorvoegsel voorzien ,

eerstgenoemde eene lijdende beteekenis aan , als class ‫دان بعد تيلق‬ jang di tīliek ,

dan

neemt het

‫ يغ منيلة‬jang mentiel dan

hij die begunstigt, en hij die begunstigd wordt ;

E.ulo modo? ¿

jang ber - böwat dan jang di per -bòwat , hij die handelt , en hij op wien gehandeld wordt , dee bedrijver cn de lijler ;

‫مات يغ ممري اتو بعد بري‬

‫جك‬

djika mati jang memri atau

jang di brī , indien of de gever , of hij aan wien gegeven is , dood zij. Wanneer op van , volgi,

het werkwoord , waaraan

het gehecht is , het voorzetsel

dig auleh , door ,

dan neemt het insgelijks den lijdenden vorm aan , ofschoon de zin , ten aanzien van

het onderwerp der rede , bedrijvend is , als als dig! És a zeliw se - telah di dengar arileh rādja , zoodra door den Koning vernomen was , of , zoodra de Koning vernomen had ; ‫مریکیت‬

‫خليفه اكن‬

‫ څارغ اوله‬a‫ هندقله د‬matka hendak - lah

so

di parang aulehi kalifah akan

marīk’ītoe , oorlog diende door den Kalief hun aangedaan te worden , of , de Kalief diende hun den oorlog aan te doen. Het voorzetsel is echter tot dezen lijdenden zegt , in de gebiedende wijze , ptg so

vorm niet volstrekt noodzakelijk ,

want men

bòwat auleh kāmce , het worde door u gedaan ,

in plaats van , doe gij het.

Wanneer het van wê

dengan , met , 13,3 deri- pada ,

van , en eenige andere voorzet

sels voorafgegaan wordt , dan neemt het werkwoord , waarbij het gevoegd is , den aard van een als zelfstandig naamwoord gebezigd deelwoord , als www s I wo

& 4 bārang jang

djādi dengan di diris , iets ( eenig gewas) dat door begieten is voortgebragt; dengan di sahadjā - nja , opzettelijk ; ubilas

ulow.de

is dins w fu dengan di kesad -kan -nja kom bia

et pilla mes effets ;

LA

DE

GR A M MA IR E

LANGUE

su cul las 5,3,3 0

MALAI E.

147

diika di giugɔur - kan koudā - nia akan dia ,

le si son cheval vient à le renverser ; y tig?

usläw sopāia

ia di bjūnoh rādia , que

Roi puisse le mettre à mort ; wala u Bw maka di per - auleh -nia , puisse - t - il obtenir ; ‫ باغ د سمثیکن الله‬barang di sampei - kan allall ,, Dieu veuille qu'il arrive ; ‫ الله اكن دي‬nestigia give us

a

di sieksa

‫سپاي د شکس‬

lia , Dieu le punira certainement ; ‫تیاد د امن‬ akar dia akan

allah

tiāda di ampon rādia akan dikau , le Roi n’a garde de te pardonner.

Lorsque celle particule , placée devant un verbe , est mise en opposition ou en contraste avec le même verbe accompagné d'une particule

transitive ou intransitive, elle indique que

celui - là doit être pris dans un sens passif , comme celui de ul ülelo iang di tīlik , celui qui

favorise , et celui qui est

favorisé ;

iang menilik dan

mogudase old man guy

È iang

ber- bòwat dan iang di per- bòwat , celui qui agit , et celui sur qui il est agi , l'agent et le patient;;

‫اتو يڅ د بري‬

‫مات يڅ ممري‬

3‫جك‬

ditka mati iang memra atau

iang

di bra brī ,,

si le donateur ou le donataire est décédé. Si le verbe auquel elle est jointe , est suivi de la directive del auleh , par ou de , il prend de même la forme d'un verbe passif,

quoique le sens soit actif par rapport à la personne ,

comme dy d'y! Jês a dh'w se - telah di dengar arileh rādia , aussitôt qu'il fut ouï du Roi , ; ou , , que le Roi cut our

‫هندقله د قان اوله خليفه اكن مریکیت‬

‫ م‬mala

lah di hendak- tah hendlak

pāráng auleh kalifah akan marik ' itou , la guerre devrait être faite par le Calife , ou ,

le

Calife devrait faire la guerre à cette nation.

La particule n'est cependant pas absolument nécessaire pour exprimer cette espèce de pas siſ ;

car on dit , à l'impératif, pls del

mes

bōwat auleh kāmou , que cela soit fait par

vous , au lieu de , faites - le , vous. Précédée de vis dengan , avec ,

ug,

deri-pada , de , pour , à cause de , elle fait pren

dre au verbe le caractère d'un participe employé substantivement , comme s JEU ska È &,l? www bärang iang diādi dengan di diris ,

un peu (de grain) produit par arrosement ;

‫ دشمن د سهجان‬deitgan di sahadia -nia ,, aà dessein , de propos delibert ;;

‫د قصد كنن كمبال‬

dengan di kesad - kan - nia kombāli, dans le dessein de revenir ; no È Egl T 2

‫دشمن‬

J so, ‫ر‬

‫کن‬

SPRA A K KUNST DER MALEIS CII E

148

bāli , met voornemen om terug te komen ;

you

TAAL .

us who e Eglo s ses deri- pada di

liat orang jang halat akan dia , om dat zij gezien werd door mannen , die haar niet be stonden ;

‫د‬ Joz dw,G kārana di djæwal, met oogmerk om te verkoopen.

Bij het bezigen van dit voorzetsel , ondergaat de gewone woordschikking eene bijzondere verandering , hierin bestaande, dat het onderwerp der rede , het zij dan een persoonlijk voor naamwoord , het zij een ander woord , altijd achter het werkwoord gevoegd wordt , terwijl het voorwerp

gemeenlijk het werkwoord en

15‫ج‬ het voorzetsel voorafgaat , als 8 ;gu dyras ‫ک همب‬

‫ راج‬djika lamba di saroh radja , indien de Koning mi gelastle : ; ‫د ماكن بسي‬ kæliet - nja tidak di mākan besī, het ijzer zou niet door zijne huid heen dringen .

‫کولتن تيدق‬

De volgende volzin , bevattende voorbeelden van verschillende vormen of verbuigingen

van

het werkwoord , moge strekken om den leerling behulpzaam te zijn in het toepassen van eenige der opgegevene regels : ‫بغ اد ددالم‬

‫سيغ‬

‫هندقله د !بوشکنن بارع‬

‫ترقون مکانن ایت کمدین درقد‬a ‫جامن‬

maka hendak - lah di bãang -kan - nja

‫ماكن مث‬

‫ مولتن سشاي‬djikalau bārang jang ada

‫فجر تتكال اي‬

‫جلو تربت‬

terbit fedjir tatkala ia ka makan

di - dālam mælot-nja sopāja

djūngan ter - parlan makān - an itoe komedien deri - pada siang ,

indien

de dauw mogt

opkomen terwijl hij aan het eten is , dan moet hij wegwerpen wat hij in den mond heeft,

op

dat er geen eten worde ingeslokt na daglicht ( in het begin der vasten ).

BIJWOORDEN

OF

WIJZIGENDE

WOORDEN.

Bijwoorden zijn zulke woorden , welke bij de werkwoorden en bijvoegelijke naamwoorden gevoegd worden , om cene omstandigheid der werking,

als tijd ,

plaats ,

voorwaarde, enz.

of de grootheid der hoedanigheid uit te drukken. Dat alle bijwoorden en andere zoogenaamde onveranderlijke woorden trapswijze uit andere taaldcelen ontstaan zijn , heeft een schrander taalkenner onzer eeuw oordeelkundig aangetoond , en indien zijn stelsel nog nadere bevestiging vereischte , zou eene ontleding der Maleische bij woorden voor de waarheid van hetzelve overvloedige bewijzen kunnen opleveren ; want er zijn weinig gevallen , waarin hunne afstamming van werkwoorden , van bijvoegelijke of zelfstandige naamwoorden , maar vooral van de

twee eerstgenoemde , niet meer of min zigtbaar is.

On

dertusschen kan men hierbij voegen , dat derzelver aard , wat zij ook aanvankelijk mogen ge weest zijn , eene geheele verandering ondergaan heeft; en , daar zij thans eene andere , nut

tige

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE MALA I E.

149

you usi deri - pada di liat orang iang halat akan dia , pour avoir été , ou parce qu'elle était vue d'hommes qui n'étaient pas de sa parenté; Jyos WLs kārana di diduwal, dans la vue de vendre. L'emploi de cette particule est accompagné d'un changement particulier dans la construc tion , lequel consiste en ce que le pronom personnel ou autre agent suit constamment le verbe , tandis que l'objet le précède ordinairement, ainsi que la particule , comme 8,gw syrad uso als diika hamba di sūūroh rādia , si le Roi m'ordonnait ; vous ushow üles wülgs köülit -nia tidak di mākan besī , le fer ne lui percerait pas la peau .

La phrase suivante , contenant des exemples de diverses formes ou inflexions du verbe , peut servir à exercer le lecteur dans l'application de quelques – unes des règles qui précèdent : ghio

‫أ‬ ! so ‫ي ماكن‬ ‫مك هندقله د بوعكنن بارت يڅ اد دیالم مولتن سفاي جاشن تقرئن مکانن‬ w widlas Et ‫د سي‬so ‫ق‬,‫در‬ ‫غ‬

!

‫تربت فجر تتكال‬

diikalaw terbit fediir tatkāla ia mākan maka hendak - lah di

bang -kan - nia bārang iang ada di- dālam muulout- nia

sopāia diāngan ter - parlan

makān -an itou komedien deri - pada siang , si le serein commence à paraître tandis qu'il mange , il doit rejeter tout ce qu'il a à la bouche , afin que les alimens ne soyent pas avalés après le coucher du soleil ( au commencement du jeûne ).

ADVERBES

OU

MODALES.

Les adverbes sont des mots qu’on joint aux verbes et aux adjectifs , pour indiquer quelque circonstance de

tems, de lieu , de condition , & c. ou le degré de qualité.

Que tous les adverbes , et autres mots réputés indéclinables , ont été successivement formés d'autres parties du discours , c'est ce qui a été habilement démontré par un profond gram mairien de nos jours ;

et si son

systême avait besoin de nouvelles preuves ,

l'analyse des

adverbes Malais en fournirait abondamment : car il en est peu , auxquels on ne reconnaisse plus ou moins évidemment qu'ils sont dérivés de verbes , d'adjectifs ou de substantifs , et par ticulièrement des deux premiers.

Cependant, quel qu'ait été leur état primitif , on doit en

même tems convenir qu'ils ont subi depuis des métamorphoses , qui en ont entièrement changé la nature ; et comme ils servent à de nouvelles fonctions, d'un usage très - étendu , ou aurait

T 3

tort

5

S P R A AKKUNST DER

150

TAAL

MALEIS CII E

tige bestemming hebben verkregen , zoo kan men redelijker wijze onder de deelen der rede, aan

niet nalaten hun eene plaats

te wijzen , onmiddellijk na die meer belangrijke

soorten

van

woorden , welker oorsprong zich niet zoo duidelijk laat beschrijven. Het is de gewoonte geworden om

in de spraakkunst eener taal al de bijwoorden en andere

onveranderlijke woorden , daarin voorhanden , op te noemen .

Maar , behalve dat zulks wel

ligt onnoodig is en meer tot het veld van een woordenboek behoort,

kan het ook niet ,

ten

opzigte van de Maleische taal , met eenige naauwkeurigheid geschieden , omdat het getal dier woorden , uit hoofde van de gemakkelijke wijze , waarop zij zich laten afleiden , schier onbe grensd is .

Wij zullen echter de meest gebruikelijke derzelve opgeven , en wel onder de drie

volgende algemeene benamingen , als : aard ,

bijwoorden van tijd , van plaats , en van verschillenden

in plaats van dezelve in meer bijzondere soorten te verdeclen.

Bijwoorden

‫ سکارع‬saharang , ‫كئين‬

' ani,, nu ,, ‫ تهادي‬tadli ,, z00

sodah , voorbij, Jedd daūlo , dadelijk ,

sedang , ¿ lu selang ,

nah , ti penah , ooit , altijd , somtids ,, ‫فائ‬

even ,, zeer onlangs,, ‫ تله‬telah ,, ‫سده‬

‫لان‬ ‫ كل‬kalák , es ‫ سنتر‬sebentar lāgi, terstond , te voren , ‫ق‬ cits jüm

3gp djæga , jo djæa , nog ,

hand , ĉuw

van tijd .

ali belom , nog niet ,

terwijl ,

uidas komedien , nader

slow serāja , te gelijker tijd , dan , tij

per

o maka , vóór dat , ĉus kādang , jke,ų bārang - kali ,

,pagi, morgen , ‫ افکاں‬apa -kala , ‫ أقبيل‬apa -bala , ‫ قبيل‬pabila ,, ‫ بلمان‬-bila

-māna , wanneer , op welken tijd , Jlü tatkala ,

Smälu se - katīka , toen , ten tijde dat ,

IKAS kala -kian , zoo dikwijls als .

Bijwoorden van plaats.

‫سین‬

s,ani hier , ‫ سیت‬site , ‫سان‬

sana , daar , ‫مان‬ sāna

sa dekat , péad hampier , digt bij, bijna , -mūrī , hier , hier boven , s,

naar toe ,

būwah , beneden ,

,, waar mana , ‫ ة جاوة‬jauh ,, verre ,,

, arah , omtrent ,

Szko mārī , uslas ka

ju lūlo , voorbij, eştiêu

se -pandjang , langs , wit

onder , igd

plis dālam , in ,

læar ,

bezijden , ērtw sabrang , over , aan gene zijde.

buiten ,

atas ,

diha sa - bláh ,

De zes laatste worden ook als voorzetsels,

of eene rigting aanduidende woorden , gebruikt.

Bij

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

M A LA I E.

151

tort de ne pas leur assigner une place à côté d'autres parties plus importantes du discours, dont il n'est pas possible d'assigner aussi clairement l'origine.

Les grammairiens ont coutume de faire l'énumération de tous les adverbes , aussi bien que des autres mots indéclinables , qui se trouvent dans la langue qu'ils traitent; cette énumération est plutôt du ressort des dictionnaires que laie offre

tant de facilité pour la dérivation

dire , illimité.

mais , outre qne

de la grammaire , la langue Ma

des adverbes , que le nombre

en

est , pour ainsi

Cependant nous allons indiquer les plus usités , en les rangeant simplement

sous trois classes ,

savoir :

adverbes de tems ,

adverbes de lieu , et adverbes de différen

tes espèces .

Adverbes de tems.

Eilaw sakārang ,

uy k ini, maintenant,

instant, di telah , dow lák ,

vului tādi, tout- à - l'heure ,

il n'y a qu'un

soudah , au -delà , Jydd daūls , autrefois , anciennement, ils ka

‫ سبنتر‬sebentar lāgui , actuellement, so dinuga , jo dijua , jusqu'à présent ,

toujours, paly belom ,

pas encore , widas komedien , ensuite ,

selang , tandis , en même tems que ,

ci – après , Esew sedang , üdv.

plus serāia , tout d'un tems , alors ,

xü penah , toujours , jamais , à jamais ,

so maka , avant que , plutôt que ,

tij pernah , ĉu

kādang ,

‫ بارشكال‬barang-kali , quelquefois ,, ‫ قات‬pagui , demain ,, ‫ اشكال‬apa -kala , , ‫ إقبیل‬apa-bila , Juo pabila , wlalu

bila -māna , quand , en quel tems , jlaj tatkāla , vrül se - katīka ,

alors , au tems que , wis kala - kien , toutes les fois que .

Adverbes de lieu .

‫ سین‬sant sīni,, , ici ,

‫سیت‬

sitou ,,

‫ سان‬sana ,, la ,,

‫ مان‬mana ,, od ,

‫جاوه‬

‫ دکت‬dlekat , ‫ همشر‬hampir ,, aupres , tout contre , ‫ اره‬aral , environ ,, ka -mārī , ici , de çà , ju lālo , au - delà , atas , en haut, gli

e şviäu

diauth ,, au

loin ,,

‫ ماري‬mara ,,

‫كماري‬

se-pandiang , au long , le long ,

būwah , en bas , id loñar , dehors , pils dālam , dedans ,

-bláh , d'un côté , értw sabrang , au - delà.

klaw

wait sa

Les six derniers s’employent aussi comme pré

positions ou directives.

Ad

SPRAAK KUNST DER MALEISCHE

152

TA AL.

Bijwoorden van verschillenden aard .

wa bagini, uthe

demilien , dus , op deze wijs ,

wc

ga , ‫جو‬ ‫ جوگ‬djaga

‫ بتمان‬bagi-mana ,, , hoe , op wat wijs ,, ‫ ساج‬of ‫ سهاج‬sadja ,, weilu sūrğat,

zeer ,

JYy5 ter - lālo ,

ongemeen ,

bagītæ , zoo , op die wijs ,

uitermate ,

zeer ,

djaa ,, alleen ,

üd amat ,

te ,

te

jā , ja , ümumi tīdak , neen ,

veel, sho mākien , te meer , gel angar , eerder , liever ,

W

‫ بوكن‬bakan , niet ,, het is niet, ‫ جان‬djangan ,, laat af , bahowa , vermits , daar. ter - rtama , bijzonder , go bahowa

‫ نسپاي‬nestjaja ,, zekerlijk , ‫توانم‬

Eene meer nuttige verdeeling der bijwoorden is die , welke gegrond is op de wijs waarop zij gevormd zijn , en in dit opzigt kunnen zij , met uitzondering van die , welker oorsprong nu niet kan worden nagegaan , tot de volgende soorten gebragt worden , namelijk : Woorden , die tot andere deelen der rede behooren , vorm

te ondergaan , als bijwoorden

en , zonder eenige verandering van

gebezigd worden , als : baik , wel ( eigenlijk , goed) ,

cu bānjak , zeer ( eigenlijk , veel) , « lebeh , meer , yle? bhāro , onlangs , Juil apa - bila ,

Jlöl apa - kāla , wanneer (eigenlijk, welke tijd ). Woorden , die den aard der bijwoorden verkrijgen door verdubbeling , als ru -tiba , bij

toeval (van Vui tība , aankomen , gebeuren) ,

ter sluip (van Sio tjērī , stelen ), wis ganti, verwisselen) ,

jo tjērī- tjæri , steelswijze ,

reis ganti- ganti, beurtelings, bij afwisseling ( van

Jyo mæla - mæla , eerstelijk ( van Jeo mæla , het begin ),

dawa - dawa , twee aan twee ,

tība

ugu

' ¿ ubo māsing -mūsing , afzonderlijk , hoofd voor hoofd ( van

įulasing , afgezonderd ), - & US gārang - gārang , luidruchtig ( van els gārang , luid ).

Op

deze wijze wordt het bijwoord meer gemeenlijk van werkwoorden dan van bijvoegelijke naam woorden gevormd, omdat de verdubbeling dezer laatste somtijds gebezigd wordt om eene groote

als r verheffing der hoedanigheid of eene soort van overtreffenden trap uit te drukken , als ‫بسر‬ besár - besár , zeer groot . Bijwoorden van andere taaldeelen , en bijzonder van bijvoegelijke naamwoorden , afgeleid , met voorvoeging van iw se , v ber , of met achtervoeging van u ' -an.

Door het aanhechten

van het eerste dezer voorvoegsels, zijnde de meest regelmatige wijs om bijwoorden

van bijvoe

gelijke naamwoorden af te leiden , geschiedt hetzelfde als in de Hollandsche taal door de bij voe

GRA M MAIRE DE

LA

LA NGUE

MALA I E.

155

Adverbes de différentes espèces.

wlos baguini , wlew demikien , ainsi , de cette manière- ci , wulo baguītou , ainsi , de cette manière - là , wlać bagui- māna , comment , de quelle manière , elw ou Un diſuga ,‫ جر و‬diña , sculement, wilw sūngat, fort, très , -lālo , extrêmement ,

no

houwa , comme ,

tout - à - fait, jjj

ter

amat , trop , uslo mūkin , d'autant plus, jel añgar , plutôt,

Wiâ , oui , üde tīdak , non , Sy gardez - vous de , islami

elow sūdia ,

biūkan , non pas , cela n'est pas , vila diāngan , ne ,

nestiñia , certainement , pil, ter - outama , spécialement , mba

d'autant que.

Une distinction plus utile dont ils se forment.

entre les adverbes

Considérés sous

est celle qui résulte des diverses manières,

ce point de vue , à l'exception de ceux dont l'origine

n'est pas maintenant connue , on peut les diviser comme suit : Mots appartenant à d'autres parties du discours , aucun changement de forme;

tels sont morbi

et employés adverbialement sans subir

bük , bien , soit (proprement , bon) , cu bū

niak , très ( proprement, beaucoup), « lebeh , plus , ye bhāro , récemment , -bila ,

tība , arriver) ,

dérober ),

rusijoz

comme rys tība - tiba ,

tijüri- tigūrī ,

accidentellement (de

furtivement, à la dérobée (de sjon tivūrī,

reis ganti- ganti , alternativement,

Joo mīila -mjula , deux ,

apa

JLGI apa - kāla , lorsque , quand (proprement, quel tems).

Mots rendus adverbes par réduplication ; yuu

Juil

tour à

tour (de

d'abord (de Joo mīla , commencement) ,

rįwho mūsing-mūsing , séparément, individuellement (de

wis ganti ,

changer ),

rgd drüa -doña ,

deux à

ewi asing , séparé , dis

tinct) , - & 13 gārang -gārang , hautement , à haute voix (de & 3 gārang , haut , sonore). Pour former l'adverbe de cette manière , on emploie plus communément les verbes que les ad jectifs , parce que la réduplication de ces derniers sert quelquefois à marquer un plus haut degré de la qualité ou une espèce de superlatif,

comme

mjeres

besár - besár ,

extrêmement

grand . Adverbes produits par l'application de certaines particules à d'autres parties du discours , et spécialement à des adjectifs.

Les particules qu'on emploic ainsi , sont ‫ س‬se et

ber ,

qui s'unissent avec la syllabe initiale de l'autre mot , et us -an , qui se lie à la finale. première ,

La

qui est le signe adverbial le plus régulier , produit le même effet que la syllabe V

ment ,

SPRAAK KUNST

154

DER

M A LEISCHE

TAAL .

voeging van den uitgang lijk , als iw se - benar , waarlijk , van wis benar , waar , -betæl ,

opregtelijk,

behoorlijk ,

cić se genap , volkomenlijk ,

my low se - būnjak , zoo veel als , poliw se - lāma , zoo lang als ,

Jün se

with se -lmn ,

anders ,

Luw se - bārang , hoegenaamd.

Hetzelfde voorvoegsel wordt ook aan zelfstandige naamwoorden en werkwoorden gehecht, als : Kücw se - katīka , terwijl, van süs katika , tijdstip ;

Jüziew se - peninggal, sedert , ver

volgens , van Mcü tinggal, aflaten , ophouden ; r & gw se - bõleh - boleh , op alle mogelijke wijze , van digu boleh , kan ; Eglw se -kõrang - kärang , ten minste , van Eigs kærang , ontbreken ; culuw se - rāsa , als of , gelijk als, van cul, van 5

rūsa , "het gevoel ; gw se - lākā , dus , zoo ,

lūkæ , wijze , levenswijze ; ten zij men eerder aanneme, dat de twee laatste voorbeel

den moeten zijn sa- rāsa en sa - lākæ , en dat alsdan sa bij zamentrekking gezegd wordt voor plw sūma , te gelijk , te zamen , of voor ww sütve , één , gelijk meer blijkbaar is in het woord gw sa -rapa , gelijk , gelijkende , van eene en dezelfde gedaante.

Bijwoorden , door middel van dit voorvoegsel cu se afgeleid , worden niet zelden in den be zittelijken yorm gesteld , door achtervoeging van het persoonlijk voornaamwoord u -nja ( bladz. 84 ) , als wigiliw se- patât - nja , naar behooren ,

walimw se - songgôh - nja , waarlijk;

en

door de buigzaamheid dezer taal veranderen zij in eene soort van bijwoordelijke naamwoorden , als ‫سشاتوتن‬ ‫ دش‬degan se -patat -nja ,, op eene cene betamelijke wijze ;; ‫ دشن سنغتوهن‬dergar Men zal hierna voorbeelden van deze veran se - songoh - nja , in waarheid , in goeden ernst. dering van het eene taaldeel in het andere aantreffen.

‫ بر‬ber , waardoor gemeenlijk de onzijdige vorm der werkwoorden bepaald wordt , bezigt men ook tot het maken van biwoorden , als

‫ ?برمول‬ber --mala (doch meer gebruikelijk is

-ber-mæla ), ten eerste , roya ber - torvet -tærøet ,

achtervolgens , reisa

se ‫ سبرول‬-Se ber -ganti

-ganti , bij afwisseling. us -an , hetwelk dient om werkwoordelijke naamwoorden te vormen (zie bladz . 58 ) , wordt somtijds ook achter verschillende soorten van woorden gevoegd , om dezelve in bijwoorden te veranderen ,

als

wolne tembāh - an ,

daarbij ,

daarenboven ,

van tyü tembah ,

bijvoegen ;

ur ago moedah - moedah -an , mogelijk , misschien , van selo mudah , gemakkelijk ; wi cui ? ber -pantas- pantas-an , behendiglijk, met bedrevenheid , van wuiis pantas , behendig , dreven ;

ulawelwy? ber - sāma - sama - an ,

gezamenlijk, gemeenschappelijk , van

be

plus sūma , te

GRAMMAIRE

ment ,

ajoutée aux adjectiſs Français,

Jüw se - betoul,

honnêtement,

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

comme iww se - benar , vraiment,

convenablement,

whilw

se - guenap ,

155

de ji benar ,

vrai ,

complétement ,

or the

se-būniak , autant que , plin se - lāma , aussi longtems que ,

se - lüün , différemment , cum

Elle s'applique aussi à des substantifs et à des verbes ,

ÉLow se - bārang , quelconque.

com

me ; uitw se -katīka , tandis que , de Sus katika , point, moment ; Müziew se - pening gal ,

depuis ,

postérieurement,

de la tinggal,

cesser ,

-boleh , de toutes les manières possibles , de diga boleh , peut;

discontinuer;

nière,

de 50

sentiment,

se -boleh

r Eglw se - küūrang -kuūrang ,

au moins , pour le moins , de ĉis küürang , manquer, avoir besoin ; me si , de même que , de cul, rāsa ,

- agw

culow se - rāsa ,

com

tact ; gw se - lākm , ainsi , de cette ma

lākuu , manière , conduite ; à moins qu'on ne suppose que les deux derniers

exemples devraient être sa - rūsa et sa -lākm , et que cette particule est une contraction de plus sīma , ensemble , égal à ,

ou de usw sūtou , un , comme il parait plus évidemment

dans le mot gw sa - rjipa , semblable , ou ayant la même apparence.

Il n'est pas rare de voir des adverbes , formés au moyen de la particule cu se , prendre la forme possessive en y'annexant le pronom personnel wnia ( voyez pag. 85 ) , comme wigilim se - patcut- nia , convenablement, waalimuw se -soñjgöh - nia ,

vraiment; et telle est la flexi

bilité de la langue Malaie , qu’un pareil mot composé devient une espèce de substantif adver bial , comme

un golü

ved deíngan se - patuit -nia , d'une manière convenable ,

dengan se - songgoh - nia , en vérité , ou , tout de bon.

youlên

ÊS

On trouvera ci- après des exemples

de cette transformation d'une partie du discours en une autre. ber , qui est ordinairement la marque du verbe neutre , s'emploie aussi adverbialement, comme Joey? ber -mīla (mais plus communément Joeytw se- ber -mõtla ), d'abord , ۲- ‫?برتورت‬ ber - tjūrout - tīūrout , consécutivement, rôle.

ber- ganti-ganti , tour à tour , à tour de

us -an , qu’on emploie dans la formation de noms verbaux (voyez pag .

59 ) , s’unit aussi

quelquefois à divers mots pour en former des adverbes , comme volgu tembāh -an , de plus , en outre ,

de dyj

moudah ,

facile ;

tembah , wa mujer,

ajouter ;

wrido moudah -moudāh -an ,

ber - pantas - pantas-an ,

adroitement ,

peut - être ,

de relo

habilement , de cui

pantas , adroit , agile ; ulamolusy? ber - sāma - samā - an , de compagnie , de concert , de plus sāma , ensemble , semblable .

Mais ce dernier dérivé prend aussi (en omettant la répétition ) la V 2.

SPRAAK KUNST

DER

MA LEISCII E

TAAL .

156 te zamen ,

Maar dit laatste afgeleide woord neemt ook ( zonder verdubbeling) den

te gelijk.

aard van cen zelfstandig naamwoord aan , als

wlows , lül w lawy? si

s

djika ada

-samā - an antāra ka -dveā -nja , indien er gelijkheid tusschen hen beiden bestaat ,

ber

w lawy?

Chow old slus ber - samā - an bahāja dan selāmat , eene gelijkheid van gevaar en veiligheid . Vele bijwoorden zijn , even als de bijvoegelijke naamwoorden , voor vergrooting vatbaar , als ‫ لبه جاود‬lebel djaul ,, verder af , ‫سردار ایبو‬

‫قرمشون درقد‬

-kan ‫ د دهلوكن سردار باق‬di daula -kara

sædāra būpa perampõan deri - pada sõdāra ibæ , de broeder van den vader der vrouw (mag haar zien , bezoeken ) eerder dan de broeder van hare moeder.

VOOR ZET SELS

OF

RIGTING

AANDUIDENDE

WOORDEN .

De voorzetsels , dus genoemd omdat zij gemeenlijk vóór de woorden gevoegd worden ,

tot

welke zij in de rede behooren , dienen om de rigting der beweging van het eene voorwerp naar of van het andere , of hun te gelijk bestaan op dezelfde plaats , aan te duiden . Daar zij niet , gelijk de bijwoorden , van andere deelen der rede willekeurig afgeleid kunnen

1

worden , is hun getal meer beperkt , en het zal niet moeijelijk zijn cene omstandige lijst daar van op te geven ,

met uitzondering echter van sommige derzelve, welke zoo veel van de be

teekenis van bijwoorden hebben , dat het onzeker wordt of zij onder deze , of onder de voor zetsels , gerangschikt moeten worden. Wij meenen in de eerste plaats eenige zeer dikwijls gebruikt wordende voorzetsels te moe ten opnoemen , welke gemeenlijk neffens bijwoorden , woordleedjes of andere voorzetsels plaatst , of met dezelve zamengesteld worden. di ,

te ,

in ,

op ,

aan ;

js3 855

ge

Deze zijn : di kūkā gēnong ,

aan den voet der bergen ;

So üç s di bāliek bēkiet , aan den rug van het gebergte ; sed süs di pantei laut ,

aan of ор het strand . Door zamenstelling van dit voorzetsel met andere wordt de beteekenis dezer laatste gewij zigd , en daaruit , gelijk ook uit deszelfs verbinding met bijwoorden en eenige andere woorden , ontstaan nieuwe voorzetsels,

wilsos di-adāp -an ,

voor ,

als sl? s di- bāwah ,

aan

het

hoofd van ,

-dālam , in , binnen , igles di- l @ ar , buiten , aan de andere zijde

van (cenc rivier ).

boven , onder ,

cmölsa di- ātas ,

istod di - blākang ,

aan de buitenzijde van ,

op ,

achter ,

piss di

Erwd di- sabrang ,

Maar wanneer het met bijwoorden verbonden is , dan heeft

GR A M M A IRE

LA

DE

la nature d'un substantif , comme wow

LANGUE

157

MA LA IE .

,lül w lawy? of Bş diika ada ber - samā - an an

tāra ka - doua -nia , s'il y a égalité entre eux ,

Crow old shoes w law ? ber- samā- an bhūia

dan slāmat , égalité de danger et de sureté.

Beaucoup d'adverbes sont , de même que les adjectiſs, susceptibles de degrés de comparai son , comme ‫ لبه جاوه‬lebeh

dicuth , plus loin , ‫قرمشون درقد سردار ایبو‬

‫ دهلوكن سردار باق‬s ‫ د‬di

daulö - kan sjudāra būpa perampīruan deri - pada sjudara ibuu , le frère du père , l'oncle paternel de la femme (peut la voir) de préférence à son oncle maternel .

PRÉPOSITIONS OU

DIRECTIVE S.

Les prépositions , ainsi nommées parce qu'elles précèdent ordinairement les mots auxquels elles se rapportent dans le discours , servent à indiquer la tendance à s'approcher ou à

s'éloi

gner d'un objet , ou l'existence simultanée de deux objets dans le même lieu . Comme elles ne se laissent pas arbitrairement former d'autres parties du discours , ainsi que l'adverbe , le nombre en est plus limité , et il est possible d'en faire l'énumération ; en excep tant néanmoins

quelques – unes d'entre elles , dont la signification tient de la nature de celle

des adverbes , au point qu'il est difficile de décider à quelle classe elles appartiennent.

Il convient en premier lieu d'entrer dans quelques détails sur certaines prépositions d'un usage très -général , qui ordinairement accompagnent d'autres prépositions , des adverbes , particules, ou forment avec eux des mots composés.

des

Ces prépositions sont :

s di , à , en , sur ; i si s di kaki güūnong , au pied des

monts; sed clos

di būlik bjukit, sur le revers des collines ; mogu süs di pantei lūūt, au rivage , sur le rivage de la mer. Jointe à d'autres prépositions , elle en modifie la signification et sert à former de nouvelles prépositions , ce qui a aussi lieu moyennant sa jonction avec des adverbes et quelques autres mots , comme syd di-būwah , en bas ,

cuales di -ātas , en haut , sur , illos di-hadāp

-an , devant , en face de , ¿ SWJ di - blākang , derrière, piss di-dālam , dans , jew -loar , hors , en dehors de , Enwww di- sabrang , de l'autre côté (d’une rivière ).

di

Cepen

dant, lorsqu'elle est jointe avec un adverbe , le sens du mot composé qui résulte de cette

V

3

com

SPRAAK KUNST

158

DER

MALEISCHE

TA A L.

di mīn - inūna a , waar ,

heeſt het zamengestelde dikwijls de beteekenis van een bijwoord , als , , sāna , daar. ‫ دسین‬dli- sani, hier , ‫ دسان‬discina en ‫ دسیت‬di-satoe ,

Het voorzetsel s ka , hetwelk eene beweging naar cene plaats te kennen geeſt,

verbindt

zich met het woord , waarvan het de betrekking aanduidt, als julis ka -pāsar , naar de ba zaar (markt), jaus ka - tīmor ,

naar het oosten ,

wordt, even als het voorgaande ,

wolis ka - tāman ,

voor andere voorzetsels

naar

en voor bijwoorden gevoegd ,

volgt dezelfde regels , als quilos ka- ātas , naar boven , op , solis ka - bāwah , naar naar beneden ( te

Het

den tuin.

en

onder ,

kennen gevende de beweging of rigting op- en nederwaarts ) , wilala ka

-adāp - an , vlak over , in de tegenwoordigheid van.

Eindelijk , wanneer dit voorzetsel aan

een bijwoord gehecht is , heeft ook het daaruit zamengestelde woord gemeenlijk de beicekenis vau een bijwoord , als wlas ka - māna , werwaarts , wlus ka - sāna , derwaarts , enz. ja deri , van , als in

morjo deri laut , van de zee ,

Jos jo deri æloe , van

of uit het

binnenste des lands , wordt niet aan de woorden gehecht , waartoe het onmiddellijk behoort , ten ij wanneer het vóór een bijwoord van plaats gevoegd is , om met hetzelve een nieuw bijwoord

van of voorzetsel uit te maken , als

wiju deri- ātas ,

van boven af , s ,! ; J deri - būwah ,

beneden , van onder , jo ja deri -l @ ar , van buiten , whoja deri -māna , van waar , wlw.jo deri - sāna ,

van

daar ;

welke

bewoordingen ,

naar

de

uitspraak ,

zame mengestelde woorden

schijnen te wezen , hoewel hierbij opgemerkt moet worden , dat , vermits de , r op zich zelve eene dier letteren is , welke zich niet met de volgende verbinden , men niet met zekerheid bepalen kan , of eene daarmede eindigende lettergreep al , dan niet, in het schrijven aan de volgende gehecht is.

Dezelfde aanmerking geldt ten aanzien van het voorzetsel s di, hetwelk

ook eene ongebondene letter is ;

doch , dewijl men in het schrijven somtijds (hoewel zulks niet

regelmatig is) het zamengestelde vuilis die - ātas zoo wel als cual's di- ūtas gebruikt, kan men hieruit opmaken , dat u di , als lettergreep , zich aan de volgende hecht. De twee laatstgenoemde voorzetsels • ka , naar ,

en ,w deri , van , voor zelfstandige naam

woorden en werkwoorden geplaatst , gaan gemeenlijk verzeld van een ander bijzonder voorzetsel, u pada , dat echter schijnt een vulwoord hebben , als ‫رومة‬ naar den oever , sebab itve ,

dis ka - pada

te wezen en geenen invloed op de beteekenis te

rõmah , naar het huis , va

pass ka - pada tepī ājer ,

we w ,w deri-pada langiet , uit de lucht,

van daar ,

om die reden ,

Vitu wa deri- pada

blind was to do,w deri -pada meng -hābies -kan

artā -nja , van daar, uit hoofde dat hij zijn vermogen heeft doorgebragt.

Het wordt meer

lj

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALAIE .

159

combinaison , a souvent une signification adverbiale , comme wlod di- māna , où , wlwd di -sini , ici , ulud di -sõna et

is ka , à ,

du

di - sitou , là .

vers , préposition de lieu et de mouvement , s'unit avec le mot suivant , comme

pulis ka - pāsar , au bazar ( marché ), jauüs ka -tīmor , vers l’est , celü ka - tāman , au jardin. De même que la précédente elle se joint avec d'autres prépositions et des adverbes , et suit les mêmes règles, comme cuits ka - ātas , en haut , vers le haut de , slus ka - bāwah , vers le fond (ce qui indique à la fois le mouvement de bas en haut et de haut en bas) , -adāp - an , vis - à - vis , en présence de.

wilut

ka

Cette préposition a encore ceci de commun avec la

précédente , que , lorsqu'elle est jointe à un adverbe , le mot composé a communément une signification adverbiale ,

comme las ka -māna , où , wlows ka - sāna , là , & c.

‫ در‬deri , de , préposition de lieu , ne s’unit pas avec le mot auquel elle se rapporte immé

diatement, comme

ugdy ju deri laut , de la mer , Joo ja deri hřilou , de l'intérieur du

pays , à moins qu'on ne l'applique à des adverbes de lieu , pour former avec ceux - ci de nou velles modales ou directives , comme cuir ju deri -ātas, d’enhaut , de dessus, 8,130 deri -bawah , d'en bas , jo ja deri- lovar , de dehors , who ; J deri -māna , d’où , wlujo deri -sūna , de là ;

à entendre prononcer ces expressions , on les prendrait pour des mots com

posés ; mais il est à remarquer que , j r étant un des caractères qui ne se lient point avec d'autres , on ne saurait guère affirmer si , dans la langue écrite , la syllabe dont il est la lettre terminale s’unit ou ne s’unit pas avec la suivante.

La même observation s'applique à la

préposition w di, qui est aussi une lettre solitaire ; mais comme syllabe on peut supposer qu'elle s'unit avec le mot suivant,

puisqu'on écrit quelquefois ( quoique incorrectement) cuilig

die - ūtas aussi bien que cuitsu di -ūtas.

Les deux prépositions précédentes, s ka , vers , et ; J deri , de , lorsqu'elles se vent placées devant des substantifs ou des verbes ,

trou

sont ordinairement accompagnées d'une

autre préposition particulière , wi pada , qui semble néanmoins n'être là qu'une particule ex plétive qui ne change

rien à la signification , comme tog, wis ka - pada rūūmah ,

maison , a csés és ka - pada tepī āier , vers le rivage , du

ciel ,

‫ایت‬

‫سبب‬

‫ درقد‬deri -pada

we

sebab atou ,, par cette

w.,

raison ,,

deri -pada meng -hābis -kan hartā - nia , pour avoir dépensé sa fortune .

vers la

deri - pada lünguit, ‫هرتان‬

‫درقد مشابسکن‬

On l'emploie plus

par

SPRAAK KUNST

160

MALEISCHE

DER

TA A L.

bijzonder gebezigd in het vormen van den vergrootenden trap der bijvoegelijke naamwoorden en with so,sos dul ini - lah tinggi deri- pada lmin , deze is hooger dan de

bijwoorden , als andere ;

whej as Jesu daūlo deri - pada cemāūn itæ , vroeger dan op dat tijdstip ;

w

:

baik mūti deri - pada hidup s’õrang diri, liever sterven

dan een eenzaam leven te leiden .

Als afgescheiden voorzetsel gebezigd , beteekent het naar ,

Sud Eig. Jy ug,s who

culo bi pada mūsa itve , te dier tijd ;

te , om te , voor (maar nimmer van ), als ‫جباننن‬

‫ ثد‬laik

ambt geschikt ;;

‫قد مثالیکن نثري‬

‫ کواس‬kutsa

in staat , bekwaam om dat land te overwinnen ;

law is ain's

pada djabat-are ,, tot zijn -an-nja -

pada meng -ūlah -kan nagrī ,

sile usilo belendja pada segala ārī hadji , geld voor de verteering van elken dag bede

vaarts .

Het wordt ook dikwijls aan het voornaamwoord of zelfstandige naamwoord gevoegd ,

dat ор het werkwoord in de betrekking van eenen derden en zelfs van eenen vierden naamval volgt ,, als ‫ تولع فدك‬talong pada -koe , help mi ;

‫ امشنيله قد مرینیت‬ampouna--lah pada

marīk'itve , schenk dit volk , dezen lieden vergiffenis ;

quo did I sui memõdji pada allah ,

God loven,

uw sa , dat eene zamentrekking , het zij van plu sūma , te zamen , of van www sūtæ , één , schijnt te zijn , wordt alleen

in zamenstelling gebezigd en geeft dan eene vereeniging of

eenheid te kennen , als pliwe sa - nāma , naamgenoot , wylaw gezamenlijk met , ülisku

in gezelschap van ,

sa -ka -hendak , van één gevoelen , jlaw sa -kāli , op eens , que

sa - ræpa , eenvormig , van eenerlei gedaante . woorden gebezigd ,

sa- kāwan ,

De woorden aldus zamengesteld worden als bij- .

en het is in sommige gevallen moeijelijk deze zamentrekking te onderschei

den van het voorvoegsel cu se ,

waardoor , gelijk boven vermeld is , andere woorden , en

bijzonder bijvoegelijke naamwoorden , in bijwoorden veranderd worden . dlg) auleh , door , per ( Lat . ) gebruikt men bijzonder , wanneer men den bedrijvenden vorm eens werkwoords in den lijdenden vorm verandert , als

paell

you būwat auleh -mæ , het worde

door u gedaan , in plaats van , doe gij, was digl Juel J di ambel auleh

rādja

ilce ,

door den Koning werd genomen , in plaats van , de Koning nam , De overige meest gebruikelijke voorzetsels zijn : 1 akan , naar , om , voor , e bagi, a,n tot ,

‫ دالم‬dalam ,

in ,, ‫اتس‬

atas,, op ,

‫اره‬

rah ,,, naar , arah

lampoh , cuné lepas, voorbij, elus kolilieng , rondom , doorheen ,

pead

odio

hampier ,

hingga ,

wisu

els

dekat,

dātang ,

bijna ,

omtrent,

ju

lālo ,

cwyil træes , cuüi lintas ,

têm door ,

verre als , siau

nabij ,

sampei,

Exlu

tot ,

sebrang ,

omtrent ,

over ,

zoo

aan

gene

zijde ,

‫دشمن‬

ORAMMAIRE

DE

LA

MA LAIE .

LANGUE

161

particulièrement pour former le comparatif des adjectifs et des adverbes , comme we;s Camil cura

ini - lah tinggui deri - pada lmin , celui – ci est plus haut que l'autre ; whe; we;

‫ ایت‬daalo

deri-padda

aeman itou alou , antérieurement accute

poque ;

joats

‫بایق مات درشد هیدث‬

Stud Eige, bñīk māti deri- pada hīdoup s’orang dirī , plutôt mourir que mener une vie solitaire.

Employée séparément,

cette préposition signifie vers , à , pour (mais jamais de ,

pour marquer le rapport d’éloignement) , comme il culo poque ; ‫جباتنن‬

‫شد‬

‫ لایق‬lak pada

u pada māsa itou , à celle

diabat- an -nia ,, propre aà son

emploi ; ‫ مقالهکن‬w ‫شد‬

‫کواس‬

‫بل‬ så kwūsa pada meng -iūlah - kan nagri, capable , en état de conquérir le pays ; uve‫ن‬ails

‫ هاري‬lê belandia pada segala hārī hādii , de l'argent pour la dépense de chaque wilo silo jour de pélérinage.

Souvent aussi elle est placée entre le verbe et son régime indirect , et

même devant le régime direct , qui en Français n’exigerait pas de préposition , comme ‫س‬E‫تو‬ su toulong pada - kou , assistez - moi ;

w

kogo si

el amponi - lah pada marīk’ilou ,

pardonnez– leur ; ‫ قد الله‬Tras memudii pada allah , louer Dieu .

cu sa , qui paraît être une contraction de plu suma , ensemble , de même , ou de los sūtou , un , ne s’emploie que dans la formation des composés , et emporte alors l'idée d'union ou d'unité , comme pliw sa - nāma , qui porte le même nom qu’un

autre , wyliw sa - kāwan ,

de compagnie , conjointement , ülieku sa - ka -hendak , d’un même avis , la fois , tout d'un tems , gu sa -rjupa , d'une même apparence.

Jhau

sa -kāli , à

Les mots ainsi composés

deviennent adverbes , et il est quelquefois difficile de distinguer cette contraction de la par ticule adverbiale cu se , dont il a été parlé plus haut.

d'g)

auleh ,

de , par

( en Lat. per , a ) ,

s’emploie particulièrement lorsqu'on change le

verbe d’actif en passif , comme paille oss? bõat quleh -mou ,

que cela soit fait par vous , au

‫ایت‬ lieu de ,

faites – le vous;

els del Juel J di ambel diileh rādia itou ,

fut pris par le

Roi , pour , le Roi prit. Les autres prépositions les plus usitées sont : ulakan , à , pour ,

e o brigui , à , vers ,

‫ دالم‬dalam , dans ,, ‫ اتس‬atas , sur , ‫اره‬I aral ,, vers ,, environ , ‫ لال‬lalo , , ‫ ليشه‬lampol , ‫لقس‬ lepas , au- delà , après , elus kolīling , autour , cui trous , quü lintas, par , à travers , Bis hingga , ¿ jis dātang,

show sampei , jusque , aussi loin que, jład hampir , eso

dekat , presque, près de , ērt

sabrang , outre , delà , vës dengan , avec , ;6 X

antāra , en

SPRAAK KUNST

162

vis dengan , met , plaats van ,

ylü

lāwan

DER

antāra , tusschen ,

M A LEISCH E

TAAL.

pa demi, door , bij, “

iš ganti , voor , i

in tegenoverstelling van , öll bāliek , ginds , achter , aan de overzijde

van ,jókedar , omtrent , nagenoeg , low semā of pu sema , naar , te.

Eenige onzekerheid heeft

plaats omtrent de strekking van dit laatste voorzetsel, hetwelk op Sumatra ( * ) veel gebruikt wordt voor naamwoorden in de betrekking van eenen derden naamval , als pu wari law glo bāwa semā tæan kāmve , breng aan , of naar uwen meester ; maar het komt in geschriften weinig voor , en alsdan schijnt het dezelfde beteekenis

te hebben als plu sāma ,

te gelijk , te zamen

of om met , als in uls tij plus cl gliks djikalaw pada sāma tengah djälan , indien ор streeks het midden van den weg . De woorden xel bāwahı , onder , aan

jo

lvar , uit ,

sutew sīsī , bezijden ,

tih.sw

sa -blih ,

eene zijde , en cenige andere , ontvangen niet de kracht van voorzetsels, ten zij dezelve

met s di di-laar ,

ka of ju deri zamengesteld zijn , als solis di -bāwah , beneden , onder, jau zonder,

Stig

di - blākang ,

achter ,

X.w

di-sa -bláh ,

aan

eene

zijde van ,

cuils ka - ūtas , naar boven , naar den top van , jo ,u deri - læar , van uit.

TOEGWOORDEN .

De voegwoorden dienen

om

de onderlinge zinsbeirekking tusschen enkele woorden ,

die ,

naar derzelver orde en schikking , niet onmiddellijk op elkander slaan , gelijk ook tusschen de onderscheidene leden eener rede , aan te duiden . In plaats van de gewone , maar tot het oogmerk eener spraakkunst, naar het schijnt, nut tclooze onderscheiding

van de voegwoorden in verbindende , scheidende , tegenstelling aanwij

zende , redengevende, uitsluitende en meer andere soorten ,

bijna zoo talrijk als de enkele

woorden , welke daaronder gerangschikt worden , kan men dezelve in twee hoofdsoorten ver deelen , te weten : regtstreeks , en

zijdelings verbindende voegwoorden , naar gelang van

hunne bijzondere eigenschappen. De regtstreeksche voegwoorden zijn uls dan , en , en gul atau , of ; dienende om twee of meer woorden , die in eene gelijke betrekking staan , of leden cener rede , welke geene spraak kundige betrekking op elkander hebben , aan een te knoopen , als we wld uslão mata- hārī dan

DE VERT. ( * ) Dit is ook het geval op vele plaatsen van het eiland Java.

GR A M M A IRE

DE

LA

LANGUE MALA I E.

163

entre , pu demi, par , wis ganti , au lieu de , wys lāwan , par opposition à , mau balik , derrière ,, ju kedar , environ , à peu près , low semā ou pau sema , à (prépo au revers , derrière

sition de mouvement ou de repos ).

Il existe quelque doute à l'égard de cette dernière , dont

on se sert familièrement à Sumatra ( * ) devant le régime indirect , comme pls wail Law g4 būwa semā tūüan kāmou , porte à ton maître ; mais on ne l'emploie guère en écrivant , et lorsque cela arrive , elle paraît signifier la même chose que pluw sūma , ensemble , avec , comme dans wils des plus

gollo diikalau pada süīma tengah diūlan , si au milieu , vers le milieu de

la route .

Les mots xyly

bāwah , dessous , jos ljuar , dehors , custom sīsī , à côté , de côté , som

sa - bláh , d'un côté , et quelques autres , liés à s di ,

n'ont le sens de prépositions, que lorsqu'ils sont

ka ou ja deri , comme solid dj -bāwah , sous , jew di-ljuar ljuar , , hors

di - blakang , derrière , dhwww di- sa -bláh , à côté de , jil's ka- ūtas , sur , vers le

som

met de , je ,u deri - ljuar , de dehors.

CONJONCTIONS.

Les conjonctions servent à lier , dans le sens d'une phrase , des mots qui, dans l'ordre de la construction , n'ont point entre eux de rapport immédiat, ainsi qu'à joindre plusieurs mem bres d'une même période . Au lieu de la distribution ordinaire en copulatives , disjonctives , adversatives , causatives , exclusives et autres espèces presque aussi nombreuses que les simples mots qu'elles renferment , distribution qui n'a aucune utilité apparente sous le rapport de la grammaire , on peut se con tenter de les diviser en deux classes générales , savoir :

conjonctions directes et conjonctious

indirectes , suivant leurs propriétés respectives.

Les conjonctions directes sont uls dan , et , et gut atau , ou ;

elles servent à unir deux

ou plusieurs mots qui ont entre eux un même rapport , ou des parties d'une phrase qui sont grammaticalement indépendantes l'une de l'autre ,

comme udga old

us lão mata - hāri dan

buua ( * ) On s'en sert de même en plusieurs endroits de l'ile de Java .

TRAD

2

1

X

Ν Ο Τ Ε DU

SPRAAKKUNST

16+

dan bælan , zon en maan ;

DER

MALEISCHE

TAAL .

en god mol amas atau pērak , goud of zilver ; patho gut Este

siang atau mālam , dag of nacht ;

a low clic parang wla Bio Bio minta būnjak dan

terima sedikiet sūdja , veel vragen en slechts weinig ontvangen.

Hier valt aan te merken ,

dat het voorzetsel Les dengan , met , dikwijls en zonder onderscheid voor uld dan gebezigd wordt ,

als

,głël añğgör dengan ajer , wijn met water , voor , wijn en water.

Alle andere voegwoorden kan men als zijdelingsche beschouwen ; zij dienen om enkele woor den in eene ongelijke betrekking, of leden eener rede, tusschen welke eene toevallige overeen komst voorgesteld wordt , aan elkander te verbinden , als caros gus ütlus sedang kalau baik , genoeg ,, indien het goed is ;; y ‫راغ همب‬

‫چوکف‬

‫كلو‬

‫بایر هونغ كام‬

‫همب‬

‫ ننت‬nanti hamba

bājer ætang kämve kalau tjækæp wāng hamba , ik zal uwe schuld betalen , indien (of mits lat)min geld toercikende zij ; ‫کاون سئورغ‬ )

‫دشن‬

‫کام برانکت ملینکن‬

‫ائن‬-djangan ‫ج‬ kane ber

-angkat melainkan dengan kāwan s’õrang , begeef u niet op weg , ten zij met eenen reisgezel. Tot de zijdelingsche voegwoorden behooren : kūlau , indien ,

yläw sopāja , w31 agar ,

dat ,

djika , gliş djikalaw , gus kalau en ‫کالو‬ opdat, om ,

fillo malainkan , ten zij ,

slü tetāpī, wly welakien , maar , evenwel , nogtans , who hūnja , maar , behalve , maar S alleen , 4 % , djæga , g . dj @ a , insgelijks , nog , steeds , hädja , alleenlijk , Joj pæla , even eens ,

alleen , zlu sūdja of a low

333 lāgi , nog , alsnog ,

Joogle se-ber -mæla , ar

vooreerst , ‫ بیو‬bahewa ,, daar ,, vermits ,, ‫ ا ثول‬lagi -pala , ‫ شهدان‬sahadat ,, ‫ارکین‬ kien , olyu tambūh - an , voorts , daarenboven , sie īànī , dat is te zeggen ,

usgeüs

ka

-tāu - i , te weten , namelijk , wis kalakien , zoo dikwijls als , claw sambil , elu selang , terwijl, slow serāja , dan , hoedanig ,

wël,

garāíngan ,

te gelijker tijd , glo mau , of , het zij, culo māsa , wat ook , xül antah ,

waarlijk ? is het zoo ? niet waar ?

Jiu

tāgal,

b. ‫ کارن‬karana ,, ‫سبب‬ .seb , ondlat

Wat ook de oorsprong der twee regtstreeksche voegwoorden moge wezen , die , aangezien zij zoo dikwijls te pas komen , al zeer vroeg en bij den eersten voortgang der taal in dezelve voorhanden moeten geweest zijn , vrij zeker is het , dat de overige (zoo wel als de bijwoorden en voorzetsels) den hunnen onileenen van naam- of werkwoorden , of van bewoordingen , welke uit meer woorden bestonden

en kortheidshalve in het uitspreken zamengetrokken zijn ;

ook reeds in de afdeling over de bijwoorden gewaagd is .

waarvan

Zoo is het woord cislo melainkan ,

ten

GRAMMAIRE

bjūlan , le soleil et la lune ;

DE

LA

LANGUE

165

MAL A I E.

üstes gut? quod amas atau pērak , de l'or ou de l'argent;

et

. slang atate malam ,, le jour ou la nuit ;; ‫ منت باپق دان تریم سدیکت سهاج‬minta ‫ اتو مانم‬sīang bâniak dan terima sedikit sāhadia , demander beaucoup et ne recevoir que peu. Il est à remarquer que souvent on emploie indifféremment la preposition is dengan , avec , uls dan , comme ! LED

pour

jg al anggör dengan aier , du vin avec de l'eau , pour , du vin

et de l'eau . Toutes les autres conjonctions peuvent être considérées comme indirectes , servant à joindre des mots qui n'ont pas entre eux le même rapport, et des parties de phrases entre lesquelles on établit une connexion accidentelle , comme i gus stw sedang kalau bāīk , assez , s'il est

bon ; ‫واع همب‬

‫ ننت همب‬nanti lamba baier Hattang kamou kalau

‫بایر هونغ كام كلو چوکش‬

tijükoup wang hamba , je payerai vos dettes , si j'ai (ou pourvu que j'aye) assez d'argent ;

kāmou ber --arakat melaankan dengana diyan kamzou de voyage. kūwan s'õrang , ne vous mettez pas en route , si ce n'est avec un compagnon ‫سئورغ‬

‫کام ?براڅکت‬

‫ملینکن دشمن‬

‫کاون‬

‫جائن‬

Au nombre des conjonctions indirectes sont :

3ş diika , glio diikalau , gus kalau et

gtis kūlau , si , spláw sopāia , , 31 agar , que , afin que , pour , Cislo melainkan , à moins que , si ce n'est que , süü tetāpī , urly welakin , mais , néanmoins , cependant , nia , mais ,

excepté ,

mais seulement ,

*)so divuga ,

lo hū

divua , ainsi , toujours , scule

ment , el sūdia ou cbw sahādia , seulement, Jos pūüla , de même , 28 līgui , encore , toujours , Jouw se - ber -mõula , en premier lieu , ga lāgui -pšila ,

ulepü sahadān ,

jies īànī , c'est à dire ,

wilarkien ,

usysis ka - tāu -i ,

bahouwa , or , attendu que , jos

wobei tambāh - an ,

savoir , à

e

d'ailleurs ,

en outre ,

savoir , CIS kalalien ,

tant que ,

toutes les fois que , Jaw sambil , üdw selang , en attendant que , tandis que , slow serāia , alors , en même tems , simultanément, rūngan ,

zül antah ,

glo ma ,

vraiment ? n'est ce

pas ?

soit ,

culo māsa , quoique ,

Je tāgal,

w

kūrana , Vitu

3

ga

sebab ,

parce que , à cause que.

Quelle qu’ait été l'origine des deux conjonctions directes , dont l'existence , à en juger par leur fréquent emploi , doit avoir accompagné les premiers progrès de la langue , on ne peut guère révoquer en doute que

les autres ,

aussi bien que

les adverbes et les prépositions ,

n'ayent été primitivement des substantifs ou des verbes , ou bien des expressions composées de plusieurs mots qu'on aura réunis pour en abréger la prononciation , ainsi qu'on l'a déjà fait remarquer en parlant de l'adverbe .

Ain exempl Ains elo melainkan , à moins sii, par exe mplee , le mot cist

X

3

que ,

SPRAAK KUNST

166

DER

MÀ LEISCHE TA A L ,

ten zij , eigenlijk een werkwoord , dat veranderen beteekent , terwijl dit werkwoord afgeleid is

van continua lain , een bijvoegelijk naamwoord , beteekenende ander , onderscheiden. Niet zelden worden twee voegwoorden van dezelfde beteekenis te gelijker tijd gebezigd , der dat het iets tot bevordering van den zin schijnt toe te brengen .

zon

Dit heeft in het bijzonder

plaats , wanneer een der twee in beteekenis gelijke voegwoorden van het Arabisch ontleend is ,, als

‫ اگر سشاي‬agar sopaja , opdat ,,

‫کارن سبب‬

reden ,,

karana sebab ,, om

‫سیدان‬

‫قول‬

sahadān pæla , verder , voorts .

TUSSCHEN WERPSELS OF

Tusschenwerpsels

zijn plotselinge,

zekere gewaarwordingen der ziel.

UITROEPINGEN,

gemeenlijk op zichzelven

staande ,

Niet zelden echter hebben zij dezelfde betrekking op zelf

standige naamwoorden en persoonlijke voornaamwoorden ,

als in andere talen , waarin zij als

het teeken van den roeper voorkomen , gelijk telt li iā illahi , o God ! -kve , o mijn

Vorst !

In

uitdrukkingen van

sommige gevallen ,

Sigi l iā tēan

zoo als bij de volgende optelling te zien is ,

bestaat de uitroeping zelve uit meer dan één woord . aiæ , o !

\ iā of īū , o ! ai ! ( uitdrukkingen van aanroeping en smeeking ); , genheid , liefde);

xul adoh , ogul adöh - i , och ! ( van pijn , smarl) ;

wee ! ( van droefheid , als us so hei pada - kæ , wee mij ! ) ; of slo ha , gol ahæ of ahau , he ! holla ! hem ! (van geroep ); weg ! ( van verachting); «» tjih of tjeh , fi ! foci! wee u !

(van bedreiging);

thig wallahi ,

zijn van de Arabieren ontleend ).

bij God !

gene

( van

so hei , ach !

s , weh , helaas !

helaas !

hei

‫هی‬

do njah , mi intjiet ,

sly wūt , pls kāram of pos karam , (Deze

en

meer

andere

aanroepingen

carbon baik , cubww sabās , wel ! goed zoo ! ww.sdó palias,

ciclo djānğan -kan , dat zij verre ! Erlus sõjang , walas kasian , het is jammer ! helaas ! al 31 apă -lah , wls kirā- nja ,

wls al apă - lah kirā - nja , il, garāng -an , ei ! ei lieve !

( van smeeking).

VOOR

EN

AANVOEGSELS .

Hoe de meeste onscheidbare voor- en aanvoegsels

tot vorming van afgeleide woorden gebe

zigd worden , is reeds , bij het verhandelen der woorden , met welke zij , ieder afzonderlijk , Ver

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

167

MAL AJE .

que , est proprement un verbe , qui signiſie changer , et ce verbe lui -même est un dérivé de l'adjectif est de lain , autre , différent. Il n'est pas rare d'employer à la fois deux conjonctions qui ont la même signification , sans qu'il paraisse en résulter aucun avantage pour le sens.

Dans ce cas , l'un des synonimes est

ordinairement un mot emprunté de l'Arabe , comme çliw , 31 agar sopāia , afin que , ‫ارن‬LS ‫ک‬ Yetu kārana sebab , parce que ,

se oliw sahadan pula , de plus.

INTERJECTIONS

OU

EXCLA M

A TIONS.

Les interjections sont des expressions subites des mouvemens de l'ame.

Quoiqu'ordinaire

ment isolées dans le discours , il n'est cependant pas rare de les trouver jointes à des substan tifs et à des pronoms personnels, ainsi que dans d'autres langues , où elles sont considérées comme signes ô Seigneur !

du vocatiſ,

exemple :

cell

li iã illahi,

Ô Dieu !

Sig ll

iā touan - kou ,

Quelquefois aussi, comme on le verra dans l'énumération suivante ,

l’exclama

tion elle-même est composée de plusieurs mots . \ iã ou iâ , ô ! ( invocation et supplication ); laicu , oh ! (affection ); adôh - , oh !

hélas! (douleur , chagrin) ;

pada - kou , hélas ! malheur à moi !) ;

xul adoh ,

so hei , ah ! hélas ! (chagrin , comme si

, weh , hélas !

hé ! holà ! (dont on se sert pour appeler ) ;

‫ هي‬lei ou

‫دوهي‬ hei ‫هي‬

‫ هاي‬hat ,, ‫ اهو‬all ou allait ahau

« niah , Cui intiit ,

hors d'ici ! retirez - vous !

aş tiih ou tieh , fi! sly wūt , m,v kāram ou rys karam , malheur à toi ! ( en menaçant ); thg wallahi , par Dieu !

(Cette imprécation et beaucoup d'autres sont empruntées des Ara

. bes (.

sabas ,, bien ! bon !!

‫بايق‬

bazik ,

‫سباس‬

‫ليس‬

palaias ,

‫جاشنكن‬

diāngan dianegan -kan ,, loin

moi ! à Dieu ne plaise ! plaise ! Żukow sūiang , urtees kasīan , quel dommage ! hélas ! wls

kirā- nia ,

uls d'Ull apă -lah

kirā - nia ,

wil ,

garāng- an ,

je

de

eti apā -lah ,

te prie !

ô non !

(sollicitation).

PARTICULE S.

Ce qui concerne l'application de la plupart des particules inséparables , employées dans la formation des mots dérivés, a déjà été exposé en traitant des divers mots avec lesquels elles s'unis

SPRAAK KUNST

168

verbonden worden , aangetoond. zamenstelling der taal ,

DER

MALEISCHE

TA AL .

Daar echter nog eenige onverklaard gebleven , en zij, in de

van belang genoeg

zijn om als een deel der rede beschouwd te mogen

worden , zullen wij dezelve hier onder één gezigtspunt vereenigen , en alleenlijk in voor- en achtervoegsels onderscheiden .

Ten einde onnoodige herhalingen te voorkomen , zal het, bij

de opnoeming der reeds verklaarde ,

genoeg zijn den lezer naar de hier voren opgegevene voor

beelden te verwijzen .

Voorvoegsels.

vy? ber dient als toeken van het onzijdige werkwoord (bladz. 96 ) , alsmede om zelfstandige tot bijvoegelijke naamwoorden te maken ( bladz.

66 ) , en ook tot het vormen van bijwoorden

(bladz. 154 ). men , ど meng ,

me , ( zijnde verschillende wijzigingen van hetzelfde voorvoegsel )

worden als teekens van het bedrijvende werkwoord gebezigd ( bladz . 92 ).

pe , (zijnde insgelijks verschillende wijzigingen van één

peng , poi pem ,

open ,

en hetzelfde voorvoegsel) worden gebruikt tot het vormen van afgeleide zelfstandige naamwoor den ,

die gemeenlijk

den

handelenden

persoon

of

het werktuig

der

handeling uitdrukken

( bladz. 58 ) . jper , Ji pel worden insgelijks gebezigd tot het vormen van afgeleide zelfstandige naam woorden , die gemeenlijk de werking of de plaats uitdrukken , met dit onderscheid , dat zij het afgeleide woord tot eenen onzijdigen of lijdenden , de laatstgenoemde voorvoegsels daarentegen , hetzelve tot eenen bedrijvenden zin bepalen (bladz . 58 ). jj ter is in werkwoorden het teeken van het lijdend deelwoord (bladz. 104 ) , en in bijvoege lijke naamwoorden het tecken van den overtreffenden trap ( bladz. 66 ) . J di geeſt bij werkwoorden den onbepaalden tijd

te kennen (bladz . 118 ) , en is ook een

voorzetsel ( bladz . 156 ). ka wordt gebezigd tot het vormen van werkwoordelijke en andere afgeleide zelfstandige naamwoorden , welke tevens het achtervoegsel us an tot zich nemen (bladz. 58 ) . woorden geplaatst,

geeft het een

ranggetal te kennen (bladz. 72 ) ;

Voor tel

het dient ook tot een

onscheidbaar voorzetsel (bladz. 158 ). a lah

schijnt, als voorvoegsel, niet anders te zijn , dan eene zamentrekking van het bij

woord

GRAMMAIRE

s'unissent.

DE

LA

LANGUE

Cependant, comme il y en a d'autres

MAL AIE.

169

encore dont on n'a pas expliqué l'usage ,

et que leur importance dans le systême de la langue mérite qu'on les considère comme une des parties d'oraison , nous les rassemblerons ici sous un seul point de vue , et sans autre distinction que celle de particules préfixes et particules terminales ; et afin d'éviter des répétitions inuti les , en revenant sur celles dont il a déjà été traité , nous nous contenterons de renvoyer le lecteur aux exemples cités plus haut.

Particules préfixes.

‫ بر‬ber s’emploie comme signe du verbe intransitif (p . 97 ) , dans la

formation d'adjectifs

dérivés de substantifs (p. 67 ) , ainsi que dans la formation d’adverbes (p . 155 ).

com men , ĉo meng ,

те , ( toutes modifications d'une seule et même particule )

s’em

ploient comme signes du verbe transitif ( p. 93 ) . peng , pi pem , jpe , (qui sont aussi des modifications d'une même par

pen ,

ticule) servent à la formation de substantifs dérivés , qui ordinairement expriment l'agent ou l'instrument (p. 59 ) .

giper,

Jö pel s’emploient de même dans la formation de substantifs dérivés , qui , pour la

plupart, signifient l'action ou le lieu ;

ces particules tiennent de la nature des verbes neutres

et passifs , comme les précédentes tiennent de celle des verbes actifs ( p. 59 ) .

gü ter est le signe du participe passif dans les verbes (p. 105 ) , et du degré superlatif dans les adjectifs (p . 67 ). J di, devant un verbe, désigne un tems indéterminé (p. 119 ) ; il est aussi une préposi tion (p. 157 ). i ka sert à la formation de substantifs verbaux et autres noms dérivés , suivis en même tems de la particule us an (p.

59 ).

Devant les noms de nombre , il désigne le nombre

ordinal ( p. 73 ) ; et il est aussi préposition inséparable (p . 159 ).

a lah , comme préfixe , semble n’être qu'une contraction de l'adverbe ali telah , passé , Y

fini ;

SPRAAK KUNST

170

DER

MALEISCHE

TA A L '

woord x telah , voorbij, en dient om den verledenen tijd van werkwoorden en deelwoorden aan te duiden , als cu W lah - ābies, verbruikt, verteerd , zij heeft eene miskraam gehad.

61, 3,3

lah g @ gær anak -nja ,

Deze spraakvorm behoort echter tot het gemeenzaam gesprek,

en komt zelden of nooit in regelmatig geschrevene stukken voor. ww se wordt gebezigd om de beteekenis van bijwoorden te geven aan woorden , het zij oor spronkelijke of afgeleide , die tot eenig ander deel der rede behooren , als www se - benar -nja ,, waarlijk ,

van ji benar , waar ;

ww ,'ww se -hārces -nja , eigenlijk , op eene betamelijke wijze >

van wylo hāræs , eigen , betamelijk ; van who māna , waar ; beginnen .

Joost

wlaws se -māna -māna , overal , waar het ook zij,

se- ber-mæla , eerstelijk , vooreerst , van Joos!

ber -mæla ,

Er is ook een voorvoegsel dat cu sa en lw sā geschreven wordt, en eene zamen

trekking is van wlu sātoe , één één ,, en en van van pluw sāma , gelijk , als Juow sa -lāpies, enkel , cenvoudig , van jury lāpies , vouw , maal , reis , werf ;

van ju kūla , tijd ;

kaw

sa - kāli , op eens , te gelijk ,

si lw sa -ātī , eenpariglijk , van who hāti , hart , gevoelen .

Hier valt aan te merken , dat in deze voorvoegsels de klinker of het bijgevoegde teeken ast fat- hah als eene korte e ,

en niet als a , uitgesproken wordt , behalve in de woorden

met

U ka en – lah zamengesteld , en in eenige andere , welke titels of benamingen van ambten beteekenen , en waarin

wordt uitgesproken pang , als

Joan

pang -aloe , een hoofd -opzig

ter , en niet zoo als in uw peng - ībær , cen trooster.

Achtervoegsels.

es kan is een kenmerk van den bedrijvenden vorm , en volgt gemeenlijk op zulke werk woorden , welke van

men of ão.meng voorafgegaan zijn of kunnen worden (bladz. 92 ).

ī wordt ор dezelfde wijze gebezigd , en heeft dezelfde bedrijvende kracht als het

voor

gaande (bladz. 92 ). w an dient tot het vormen van werkwoordelijke en andere afgeleide zelfstandige naamwoor den , welke gemeenlijk het teeken

ka of ji per voor zich nemen ( bladz. 58 ) .

di lah , wanneer het niet een bloot vulwoordje is , kan als eene nadere bepaling van den zin des voorgaanden woords beschouwd , en een nadrukgevend aanvoegsel genoemd worden , als alul ini -lah ,

deze ,

dit (op het voorwerp wijzende ),

xl,yoo mari - lah ,

kom !

kom toch !

akių baik - lah , het is wel ! xlosh scdah - lah , houd op ! het is genoeg . ‫كه‬

GRAMMAIRE

DE

LA

M A LA IE .

LANGUE

171

fini ; il sert à exprimer le prétérit dans les verbes et les participes , comme cuid lah - ābis , dépensé , LC1,3,3 dj lah gīügour anak-nia , elle a fait une fausse couche.

Au

reste ,

cette expression est du style de la conversation , et l'on n'en trouve presque point d'exemples dans des pièces écrites correctement.

‫ س‬se sert à donner une signification adverbiale à des mots primitifs ou dérivés , qui ap partiennent à une autre partie du discours , comme www se - benar - nia , vraiment, de ji? benar ,

vrai;

ww ,how

se -hārous -nia ,

whaw se -māna - māna , partout , en

convenablement ,

de

hārous ,

cuylo

convenable ;

quelque lieu que ce soit , de who māna , où ; Jordan

se - ber -mtula , en premier lieu , de Joego ber -mjula , commencer.

Il y a encore une par

ticule , qu'on écrit indifféremment uw sa et lw sā , et qui est une contraction de la sātou , un , et de plu sāma , semblable , comme

cu

w sa -lāpis , simple , non composé , de cuis

lāpis , pli , fois; Jhau sa - kāli , en une fois ,

tout d’un tems , de jo kūla , tems ;

sa -ātī , unanimement , de concert , de wlo hāti , le coeur. Il est bon d'observer que dans ces préfixes la voyelle supplémentaire derij fat - hal n'a pas le son de a , mais d'un e bref , hormis dans Ů ka et

lah , ainsi que dans un petit nombre

de mots exprimant quelque qualification , dans lesquels ia le son de pang - üūlou , un surintendant, et non de

pang , comme Jeans

peng , comme dans un peng- ībour, un con

solateur.

Particules terminales.

us kan est une marque du verbe actif , et se place ordinairement après les mots qui sont ou peuvent être précédés de la particule wo men ou ĉo meng (p . 93 ). vi s’emploie de la même manière et a la même signification active que la particule

pré

cédente (p. 93 ). w an sert à la formation de noms verbaux et autres dérivés , qui , ordinairement, sont précédés de la particule

ka ou jo per (p . 59).

ď lah , quand il n'est pas simplement explétif , sert à déterminer plus précisément le sens du mot auquel il est joint , et pourrait être appelé , dans ce cas , particule d'intensité , me dans dihil ini -lah , ce ,

celui– ci, celle - ci (en montrant

com

l'objet), the yo marã- lah , viens !

til kill bäik - lah , voilà qui est bien ! dlochu soudah - lah , finissez ! voilà qui est assez.

Y

2

‫گل‬

SPRAAK KUNST

DER

MALEISCHE

TAAL.

172 as kah duidt eene vraag aan , en kan achter elk deel der rede , dat vragender wijze gebe zigd wordt, gevoegd worden , als aslo, radjā - kah , is het de Koning ? xker is het wit ? day! itoe - kah , is het die ,

pætih - kah ,

dat ? & cing gl . atau lan - kah , of een

ander ? tül

31 as lustiges süvis antah hendak di bởnoh -njā -kah akce , ik weet niet of hij voornemens is mij te dooden. di tah is mede een vragend achtervoegsel , en schijnt, in deszelfs gebruik , niet van het voor gaande te verschillen , ais dilcão mengapā - tah , waartoe ? alias ka -manā - tah , werwaarts ? u nja , o kee ,

mo , os kau , ofschoon reeds als zamengetrokken persoonlijke

voor

naamwoorden opgegeven , behooren echter ook tot het getal der onscheidbare teekens , omdat zij , even als deze , aan andere woorden gehecht worden , en op de klankmaat der lettergrepen eenen invloed hebben , welken wij hierna zullen verklaren . wgi pãn wordt achter allerlei soorten van woorden ,

zonder onderscheid , gevoegd ;

het

schijnt in het algemeen een vulwoord te zijn en alleen te dienen om rondheid en vloeibaarheid aan den zin te geven , als üles were pollo siang pæn

Sw wyévols kāmī - pæn soka , ons welbehagen is ; tidak mālam pãn tīdak ,

licht en donker ; who wgülg 30 sli En

wg

si ia pæn jang tūu ,

hij is het die weet .

achervoegsel gebruikt tot het maken van lāgi -pân , voorts , verder.

tusschen

het was dag noch nacht ,

sewātoe - pæn

maka

just wohl

bijwoorden , als

tiāda ,

maar

er

was niet een ;

In sommige gevallen

wordt dit

‫ ایتشون‬ite itoe-- pan , daarop ; ; ‫لاكشون‬

Het schijnt op de klankmaat der lettergrepen geenen invloed te

hebben , en daarom , hoezeer in het schrijven dikwijls met het voorgaande woord verbonden , is het onzeker of het wel, eigenlijk gesproken , als een onscheidbaar achtervoegsel zij aan te merken. nda wordt , in den hofstijl, als uitgang gevoegd bij woorden , die bloedverwantschap beteekenen , ten einde dezelve van de benamingen des gewonen stijls te onderscheiden , en is in eenen spraakkunstigen zin overbodig , als sie

ājanda voor du ājah , vader ; icl anakanda ,

en soms ag ] anakda , voor wil anak , kind ; diss kakenda voor uw kūka , ouder broe der ; wel adenda voor audi adek , jonger broeder of zuster , of , in cene overdragtelijke be teekenis , minnaar en minnares , gelijk in het Hooglied , mijne zuster , mijne geliefde ! Omtrent de veranderingen , welke de medeklinkers der grondwoorden bij het aanhechten van voorvoegsels ondergaan en waarvan het hoofddoel schijnt te wezen om eene harde stooting van klanken te voorkomen , is reeds bij het handelen over de werkwoorden en daarvan afgeleide zelfstandige naamwoorden het ncodige gezegd ;

terwijl die , welke bij het aanvoegen van achter

tee

GRAMMAIRE

* kah ,

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

175

particule interrogative , peut se mettre à la suite de toute espèce de mot , formant

le sujet d'une question ou d'un doute ,

comme oslo ,

radiā -kah ,

est - ce le Roi ?

diye

pūutih -kah , est - il blanc ? xülitou - kah , est - ce cela ? acid gut atau lwn - kah , ou bien un autre ? 31 Sligo süsis tül antah hendak di bjūnoh -niā -kah akou , je ne sais pas s'il a dessein de m'ôter la vie. ü tah est également une particule interrogative , et semble servir au même usage que la pré cédente , comme tiläeo mengapā - tah , pourquoi ?.xilias ka -manā -tah , où , vers quel endroit ? w nia , º kou , r mou , gs kau , quoique abrégés de pronoms personnels , ainsi qu'on l'a indiqué plus haut , sont mis ici au nombre des particules

inséparables, parce que , comme

elles , ils s'unissent avec le mot précédent et lui font subir le

changement de quantité dont

il sera traité ci - après. ugo pjun se joint avec toutes sortes de mots indifféremment;

il semble en général n’ètre

qu’un explétif , et servir uniquement à donner du nombre à la phrase , comme ' Sw ugeres kāmi- puun souka , notre volonté , notre bon plaisir est ;

üles were pollo co wy

siang

pīün tidak mālam pjün tīdak , il ne faisait ni jour ni nuit , il était entre chien et loup ; sluitwglow so maka souätou-püün tiāda , mais il n'y avait pas un seul ; she went ia pūün iang tāu , c'est lui qui connaît .

Quelquefois cette particule entre dans la compo

sition d'adverbes , comme wül itou - poun , là - dessus ; wgefy lāgui - poun , en outre.

Elle

ne paraît pas influer sur la quantité prosodique , et par conséquent , quoique en écrivant on l’unisse souvent avec le mot qui précède , il y a lieu de douter si elle doit être considérée à la rigueur comme particule inséparable.

dinda se joint aux termes

de parenté et d’affinité, dans le style de cour , pour les dis

tinguer des expressions ordinaires ; sous le rapport de la grammaire , c'est une surabondance , comme siel āianda pour dil üia , père ; il anakanda , et quelquefois ucl anakda , pour ‫انق‬

anak , enfant ; ‫ ككند‬kalenda

adėk , frère cadet , soeur cadette ,

pour

‫ کاک‬kaka ,, frere aine ;

ou , figurément,

‫ أدند‬adendlat pour

amant , amante ,

‫ادیق‬

comme dans le Can

ique des Cantiques , ma soeur , ma bien - aimée : Nous avons déjà rendu compte , en parlant du verbe et des noms qui en sont dérivés , des changemens que subissent les consonnes des mots primitifs , lorsque ceux - ci sont précédés d'une particule , et dont le principal but semble être de prévenir la rencontre de sons discor dans ; Y 3

SPRAAK KUNST

174

DER MAL EISCHE TA A L.

teckens , de plaats en lengte der klinkers betreffen , als meer eigenlijk tot de klankmaat be hoorende , in de hoofdafdeeling tot dit onderwerp betrekkelijk , verklaard zullen worden .

Aan

de behoorlijke inachtneming derzelve , beter dan aan eenig ander kenmerk , kan de trap van regelmatigheid in het schrijven dezer taal worden getoetst .

OVER

DE WOORDVOEGING.

Na de woorden , op zichzelven staande , en hunne onderscheidene soorten te hebben be schouwd , zullen wij thans spreken van de wijze , waarop zij tot eene verstaanbare rede met elkander verbonden worden , of van dat gedeelte der spraakkunst , hetwelk wij woordvoeging , en de Arabieren en Maleijers you nahce of you pla ilmæ nahæi noemen. De Maleische woordschikking onderscheidt zich bijzonder door hare eenvoudigheid , vermits de woorden gemeenlijk dien stand in de rede verkrijgen ,

welken de natuurlijke loop der denk

beelden en gewaarwordingen denzelven schijnt aan te wijzen.

De regelen der woordvoeging

moeten dus weinig in getal zijn , en daar geene verbuigingen , geene veranderingen van uit gang , ter aanwijzing van naamval , geslacht of getal , bestaan , kunnen ook geene overeen komsien , in den zin welken de Latijnsche taalkenners aan dit woord hechten , plaats hebben. De betrekking der woorden op elkander wordt, deels door hunnen eigen aard , deels door hunne onderlinge plaatsing , bepaald ; dit beantwoordt aan het oogmerk der beheersching en kan , bij gevolg , geene aanleiding geven om het vernuft in het opzamelen van de verspreide leden eener rede te oefenen. Ook vervalt grootelijks de noodzakelijkheid om hier ter plaatse in vele bijzonderheden te treden , doordien de meeste regels der woordvoeging reeds

bij het behandelen der afzonderlijke

woorden ,

geworden .

waartoe zij betrekking

hebben ,

vermeld

zijn

Om

dezelve ,

echter ,

onder één gezigtpunt te verzamelen , zullen zij hier , zoo kort mogelijk , worden herhaald.

Bij de gemeene woordschikking wordt de eerste naamval , dat is , het naamwoord of het voornaamwoord , hetwelk eenen persoon of eene zaak als werkende voorstelt , vóór het werk woord geplaatst , terwijl het voorwerp , waartoe zich de werking , het zij onmiddellijk , het zij door eenen omweg , uitstrekt,

meest altijd op

het werkwoord volgt ,

als wie, usho dos

kāda mākan ræmpoet , een paard eet gras , ullo sli si dia tāu djūlan , hij weet den weg ,

siis .Celo

z

rādja ber - añğkat ka - nagri,

de

Koning begeeft zich naar de stad ,

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA IE .

175

dans ; les changemens qu'éprouve la quantité des voyelles lorsqu'on joint une particule avec la syllabe finale , sont particulièrement du ressort de la prosodie et seront expliqués ci - après , en C'est à la manière régulière de les appliquer , plutôt

traitant de cette partie de la grammaire.

qu'à toute autre marque , qu'on peut distinguer le degré de pureté du style dans la langue

DE

LA

écrite.

SYNT A X E.

Après avoir traité des mots individuellement et des classes auxquelles ils peuvent être rap portés ,

nous allons parler de la manière d'en former des phrases , ou de cette partie de

la grammaire que

nous

nommons syntaxe ,

et que les Arabes et les Malais désignent par

t nahulau les mots jau nahou ou ‫علم نجو‬.llmno La construction dans mots y occupent idées .

la langue Malaie

presque

Par conséquent,

toujours

se distingue

la place que semble

les règles

surtout par sa simplicité ;

car les

leur assigner le cours naturel des

de la syntaxe doivent être peu

nombreuses ,

et là où

il n'existe ni inflexions , ni changemens de désinence qui indiquent le cas , le genre ou le nombre , il ne saurait y avoir de concordance , dans l'acception que les grammairiens Latins donnent à ce mot. et en partie

Le rapport des mots entre eux est déterminé, en partie par leur nature ,

par leur

position

respective ,

qui tient lieu

de

régime ;

ainsi il ne peut y

avoir lieu à des dislocations arbitraires , pour exercer l'esprit en réunissant les membres épars d'une phrase .

Ce qui dispense ,

d'ailleurs ,

d'entrer ici dans de longs détails ,

c'est qu'il a déjà été

fait mention de la plupart de ces règles en traitant des différentes parties d'oraison auxquel les elles sont applicables.

Cependant,

afin de les réunir en un seul point de vue , nous

allons les répéter aussi succinctement qu'il sera possible. Le nominatif ou sujet, c'est à dire , le nom ou pronom qui exprime l'agent, précède le verbe dans la construction ordinaire , et l'objet , direct ou indirect , de l'action le suit géné ralement, comme ring osho wa kuuda mākan roumpout , un cheval mange de l'herbe , catals sl you dia tāu diālan ,

il sait le chemin ,

ka - nagrī, le Roi se rend à la ville , pluie descend du ciel .

siis ancêly? z's rādia ber -angkat

ja wigo wa gd hüüdian touroun deri lānquit , la

Mais

SPRAAK KUNST

176

stad ,

way,w

Wigs

wigs

õdjan

DER

tērēên

M A LEISCHE

deri

lānġiet ,

de

TA A L.

regen

valt

uit

de

lucht.

In sommige gevallen nogtans , bij voorbeeld , wanneer het niet bepalende aanvoegsel u di het werkwoord voorafgaat, wordt de eerste naamval achter , en het bewerkte voorwerp vóór het aanvoegsel en het werkwoord geplaatst, als pls cing, stead wees bebūn hamba di rosak

gādjah , mijnen akker hebben de olifanten verwoest ,

il

cucc sylw

dosā -nja di

sjeksa allah , God strafte zijne misdaden. In den vragenden vorm der aantoonende wijs kan het handelende wezen onverschillig voor of van achter het werkwoord geplaatst worden , als pls Es whow deri-māna datang kāmæ , waar komt gij ? je uga whar ka -māna t @ an pergi , werwaarts gaat gij ?

In de aanvoe

gende of voorwaardelijke wijs, gaat gemeenlijk, even als in den stelligen vorm der aantoonende wijs,

de eerste naamval vooraf , als els glo wat op djika tæan mau dātang , indien

gij verkiest te komen ;

evenwel wordt dezelve somtijds , door eene geoorloofde omzetting ,

ter het werkwoord geplaatst ,

als Lugo god

plâm sopāja

ach

ber - tjerrei mēsch , dat de

vijand zich moge verspreiden. In de gebiedende wijs volgt het handelende wezen meest altijd op het werkwoord , als alicly ocês bangæn -lah angkau , ontwaak gij, ini, luistert gij naar deze mijne woorden .

will estis Eigel jês dengar kām ’ õrang katā - koe Niet zelden ook wordt, in eene ernstige rede , het

persoonlijk voornaamwoord , door tusschenvoeging van het voorzetsel dlg) auleh , van , door , van het onmiddellijk voorgaande werkwoord afgescheiden , als poll wus kūta auleh -moe , het zij door u gezegd , voor , zeg gij.

In sommige gevallen , echter , gaat het voornaamwoord

vooraf , bijzonder wanneer het bevel omschreven is , als plüd who was usd usy Ellos us dan kau - pandang akan dia dengan māta atī - mce , en gij, zie naar hem ( beschouw hem ) met de oogen uwes harten .

De gebiedende wijs kan ook gebezigd worden , zonder dat

eenig

voornaamwoord of andere werkende persoon of zaak daarbij uitgedrukt is , als u jüme palang se - bantar īni, keer oogenblikkelijk terug ; usho jugo dõdok mākan , zit neder , eet.

In den lijdenden vorm , zijnde ( even als in de Nederduitsche taal ) niet anders dan een van het deelwoord ontleende vorm ,

gaat gemeenlijk de lijder

het deelwoord vooraf,

en schijnt

eigenlijk te dienen tot eersten naamval van het daarbij verzwegen hulpwoord zijn of worden , als 35,5 dlg)

Vad hamba ter -ūdjar añileh goræ- kæ , ik word door mijnen gods

dienstigen leermeester onderwezen , in plaats van jou si Yad hamba ada ter - ūdjar , dat meer regelmatig zijn zou , doch minder gebruikelijk is .

In den zoo even genoemden vorm is de

GRAMMAIRE

DE

LANGUE

LA

MALAIE.

177

Mais en certaines circonstances , et quand le verbe est précédé de la particule indéfinie s di , on fait suivre l'agent , ' et l'objet se place avant la particule et le verbe , comme words dols Long, Juad kebüün hamba di rūūsak gādiah , les éléphants ont dévasté mon champ , el cuca swWw

dosā - nia di siiksa allah , Dieu a puni ses forfaits.

A l'indicatif ,

lorsqu’on interroge ,

l'agent peut ,

indifféremment,

précéder ou suivre le

verbe , comme pls Els who,o deri -māna dātang kāmou , d’où venez-vous ? jeugi wlas ka -māna touan pergi, où allez vous ?

Dans le mode subjonctif ou conditionnel, de même

qu'à l'indicatif simple , l'agent précède ordinairement , comme eils glo web So diika tian mūöū dātang , si vous préférez de venir ; il est cependant quelquefois permis d'user d'inver sion , et de le mettre après le verbe , comme duge sig slim sopūia ber - tierrei mõusouh , puisse l'ennemi se disperser.

A l'impératif ,

l'agent

suit presque

toujours

le verbe ,

comme ocê

dlicly bāñğoun - lah

écou angkau , réveille- toi, tez mes paroles !

l estis Eisals jês deſgar kām ’ orang katā - kou ini , vous ,

Souvent aussi , dans le discours soutenu , on sépare le verbe et le pronom

personnel, en interposant la preposition de atleh , de , par , comme pidi ws kāta auleh -mou , que ce soit dit par vous , pour , dites- le , vous .

On trouve cependant quelques ex

emples dans lesquels la personne précède le verbe à l'impératif, particulièrement lorsque le commandement

est circonstancif ,, comme ‫هتيم‬

‫مات‬

‫دشمن‬

‫دان کوفندغ اكن دي‬ -dan kau -pan

dang akan dia dengan māta hati -mou , et contemple- le sans cesse des yeux de ton coeur . On peut aussi employer l'impératif sans pronom , ou autre mot qui exprime l'agent , comme com jäiw ali pjūlang se - bantar īni , assieds - toi, mange .

reviens à l'instant ;

who üd dñidouk mākan ,

Dans la voix passive , qui (de même qu'en Français) est proprement une forme empruntée du participe , celui- ci suit ordinairement le nom de la personne , lequel semble à la rigueur être le nominatif du verbe substantif sous- entendu , comme

tera ‫همب تراجر اوله گرو‬-lamb -ūdiar auleh gouroù - kou , mon instituteur religieux m'enseigne ; dans ce cas , il serait plus

‫اد‬ régulier de dire olisi Yad hamba ada ter -ādiar , mais cette dernière manière de s'expri Dans la forme dont il est question , le nom de l'agent est séparé du mer est moins usitée .

z

ver

ST

SPRA AKKUN

173

SCHE

MALEI

DER

TAAL

de naam des handelenden onderwerps door de voorzetsels alg) auleh of us deri -pada , van of door , van het werkwoord afgescheiden , als in het Latijn per magistrum meum , of , a ma gistro meo.

Echter kan ook de lijder op het deelwoord volgen , terwijl de handelende

soon , met zijue voorzetsels , voorafgaat,

als Çoad jo kje ses de

per

aŭleh gærő - kæ ter

-ūdjar hamba. Het zelfstandige naamwoord gaat , in de eenvoudige woordschikking , zijn bijvoegelijke of behoedanigende woord vóór , en wordt door hetzelve onmiddellijk gevolgd , als ou Epl orang babal , een onwetend mensch , cugi ENG pādang lowas , cene uitgestrekte vlakte ; maar zij kunnen ook van elkander afgescheiden worden door het bepalend lidwoord of voornaamwoord ‫ يڅ‬jang ,, als ‫ اورغ يغ ببل‬arang jang babal,, iemand die onwetend is ,,

‫یڅ تغکس‬

‫كیلت‬

Kalat

jang tangkas , schitterend weerlicht, of , weerlicht dat schitterend of scherp is , w È djūlan jang lebar , een breede weg ; waardoor het aanwezen der hoedanigheid meer stellig , dan bij uitlating van het voornaamwoord , uitgedrukt wordt .

In sommige gevallen kan het bij

Voegelijke naamwoord vóór

het zelfstandige geplaatst worden ,

vooral wanneer het eerstge

noemde het hoofddenkbeeld

der rede of het voorwerp der bevestiging is , als ‫راج‬

besár māligei rūdja , groot is het paleis des Konings , yras pli goed

is mijne

faam ;

onder welke

uitdrukkingen

het hulpwoord

öz

‫? مالشي‬ ‫بسر‬

baik nāma hamba ,

al ada begrepen is en ,

zonder de omzetting , den bijvoegelijken naam van zijnen zelfstandigen scheiden zoude.

Doch ,

als men de zinsnede ontleedt, zal men zien dat zij gemakkelijk tot den algemeenen regel her leid kan worden ; want men zoude , met al de woorden uit te drukken , zeggen :

el Yad pli

cul plināma hamba ada nāma būk , mijne faam is eene goede faam . Het bijvoegelijk naamwoord ,

waardoor de behoedanigdheid van een uitgelaten zelfstandig

naamwoord aangewezen wordt, kan insgelijks den uitgedrukten zelfstandigen naam voorafgaan , als who sw sākiet hūti , ziek ( van ) hart ; sākiet

waarbij de persoon , op welken het woord

toegepast wordt, het verzwegene zelfstandige naamwoord is ;

māta se - bláh , blind (aan) een oog ; het) komen ;

vê bi

low uslo ‫برت‬ ? bæta

cu lambat ka - datāng - an , langzaam ( in

you wito hina bodi, arm ( van) geest ; of met een voorzetsel tusschen beiden ,

als suilo cul esti tūkæet akan māncesija , schuw voor menschen (de naam van het kruidje roer mij niet of de mimosa) ; wrogio uew cho mābok deñğan min @ m -an , dronken van geest rijk vocht; wilias so,wesww seka deri - pada ka -menāng - an , verheugd om de overwinning. De telwoorden (welke wij geoordeeld hebben van de bij voegelijke of behoedanigende naam

woor

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

verbe par l'interposition des prépositions d'g) aŭleh ou sg dit en Latin per magistrum

meum , ou , a magistro meo.

MA LAIE .

179

deri - pada , de , par , comme on

Il arrive cependant quelquefois que

le nom de la personne qui souffre l'action , suit le participe , tandis que l'agent et ses prépo sitions le précèdent , comme Yad golj 3,3 mg) auileh gouriū - kou ter- ādiar hamba .

Le nom , dans la construction simple , précède son adjectif , et celui - ci le suit immédiaie ment , comme des Egl orang babal, une personne ignorante , cused ÊJG pādang louwas, une vaste plaine ; mais ils peuvent aussi être séparés par l'article défini ou par le pronom ‫يغ‬ iang , comme

‫ ة اورغ يغ ببل‬rang iang babal ,, une personne qui est ignorante ,, ‫کیلت يغ‬

cmco kilat iang tanīkas , de vifs éclairs, ou , des éclairs qui sont viſs , ju e un diàlan iang lebar , un chemin large ;

de cette manière on exprime plus positivement l'existence de la

qualité , que lorsqu'on omet le pronom .

Quelquefois on peut faire précéder l'adjectif,

tout lorsqu'il est le mot emphatique de la phrase ou l'objet de l'affirmation , comme besar māligei rādia , il est vaste , le palais du Roi , çras pli cau

sur

‫پسر مالكي‬

būik nāma ham

ba , elle est bonne , ma renommée ; dans ces expressions le verbe substantif ul ada est sous entendu , et servirait , si l'inversion n'avait pas lieu , à détacher l'adjectif d'avec son substantiſ . Cependant , si on analyse la phrase , on verra qu'il est aisé de la ramener à la règle commune ; car on aurait , sans ellipse , z pli ol çuas pli nõma hamba ada nāma baik , ma renom mée est une bonne renommée .

L'adjectif d'un nom sous - entendu peut également précéder le nom qui est exprimé , comme dans lo show sākit hāti , malade (de) coeur , où la personne à laquelle se rapporte le mot sākit , est le nom oeil , borgne ;

sous - entendu ; xw.who wis bouta māta sa - bláh , privé ( d')un

Card lambat ka - datāng - an , lent (à) venir ; you would hina boudi ,

pauvre (d'esprit ; ou bien en employant une préposition, comme süilo ust w sti takout akan mānousia , qui a peur de l'homme ( le nom de la sensitive ou mimosa ); void milo crogio mābok dengan minūūm - an , ivre de liqueur ; iliar wi,w sw souka deri- pada ka -menang - an , joyeux d'avoir vaincu .

Les noms de nombre (qu’on a cru convenable de distinguer des adjectifs de qualité ) précèdent

Z 2

or

SPRAAK KUNST

130

DER

MALEISCHE

TAAL .

woorden te moeten onderscheiden ) staan doorgaans voor het zelfstandige naamwoord , als ‫انم‬ uts? anam bælan , zes maanden ,

45,6 col

600 dogj tõdjuh pangkat ūpi närka , de

zeven trappen of graden van het helsche vuur.

Niet zelden volgen zij op het zelfstandige

naamwoord , als wiel Essi bôrong ampat , vier vogelen , milan yon lemboe se - rātves ,

,

)

ramah dæa ,

twee huizen ;

maar

bij deze schikking worden de

woorden velikor , xyz bõah of soortgelijke voorondersteld op de telwoorden te volgen en met dezelve verbonden te zijn , overeenkomstig eene

bijzondere taaleigenschap , reeds bij het ver

handelen van die soort van woorden omschreven .

In navolging van de telwoorden , aan welke

zij zoo naauw verwant zijn , gaan de bijvoegelijke naamwoorden , die eene onbepaalde menigte aanduiden , meestal het zelfstandige naamwoord alle timmerhout-boomen , schen ;

wê w

Egl

voor , als us wagi lcw segala põhn kāją ,

bānjak orang ka -datāng - an , er komen vele men

worden .. maar zij kunnen ook onverschillig erschillig achteraan geplaatst worden

De ranggetallen moelen

altijd op den zelfstandigen naam volgen , als us uszla hāri ka - tiga , of , nog beler met het lidwoord , füs e uglo hārī jang ka - tīga ,

de derde dag , go usilo hārī ka - d @ a ,

de tweede dag ; want indien de woordschikking anders was , als us;lo eus ka - tiga hārī, zou men daardoor verstaan de drie dagen , en door ulogus ka - dæa hārī , de beide dagen . Wanneer twee zelfstandige naamwoorden , zonder tusschenvoeging van een werkwoord , op elkander volgen , moet men gemeenlijk door het eerste het voorwerp der bezitting , en door het tweede den persoon of de zaak verstaan , die als bezitter in de rede voorkomt en in het Latijn door den genitivus zou aangeduid worden , als es wis benda rādja , de schatten des Konings , Case vaccs ka - tinggi - an līnģiet, de hoogte des hemels , ubio slo tjāja mata -hārī, de glans der zon . In bewoordingen als deze , curel wybos tjāwan amas , een beker van

goud , wo ways kõta bātoe , eene vesting van steenen , smo ¿ Sjö tækang besī , een ijzer smid , mood world

ikan laut, een zeevisch ,

wiej rādja djin , een Koning der geesten

( spoken ), up gir benæa tjīna , het land van China , glo dil tānah djāwa , het land van Java , hoewel , eigenlijk , geen denkbeeld van bezitting voorstellende , zou insgelijks elk laat Som ste woord als tweede naamval voorkomen in talen , die voor verbuiging vaļbaar zijn. zonder mige zelfstandige naamwoorden kunnen met eigene namen , en titels in verband staan ,

dat hierbij aan eenige bezitting gedacht wordt , dassa vu nabi mohammed , Alexander.

als, ugjewgj tæan poétră , de vrouwe Prinses ,

de profeet Mahomed , stilul as

Dezelfde uitzondering geldt ook , in het algemeen ,

rūdja iskander , Koning

ten aanzien van

verscheidene, naast

DE

GRA MM AIRE

ordinairement le substantif ,, comme

‫ انم بول‬anam

181

MALA I E.

LANGUE

LA

būlan biular , six mois ,, 5 ‫ نار‬G ‫توجه تغکت اق‬ Souvent aussi on les met

tuudiouh pangkat ūpi nārka , les sept degrés du feu infernal.

après le substantif, comme cel Ex: biurong ampat , quatre oiseaux , cmilyen yd lem- · bou sa - rātous , cent boeufs , gd teg,

rūümah doua , deux maisons ; mais alors les mots

olulikour , so bjah ou autres termes équivalens sont supposés suivre le nom de nombre et s'unir avec lui , suivant une manière particulière de s'exprimer , dont il a été rendu compte en De même que les noms de nombre , avec lesquels ils ont en

parlant de cette espèce de mots. effet beaucoup d'affinité ,

les adjectifs

de multitude

précèdent ordinairement le substantif ,

comme nous coge la segala põhon kõioü , tous les arbres propres à la construction , ‫باپق‬ walis Egl bāniak orang ka -datāng -an , beaucoup de monde arrive ; cependant on peut indifféremment les placer après. après le substantif,

Quant aux nombres ordinaux , ils doivent toujours être mis

comme eüs silo

Güs į uglo hārī iang ka -tīga , jour ; car ,

s'ils étaient placés

hārī ka - tīga ,

ou ,

le troisième jour , gas

autrement ,

usilo Blüs

encore mieux avec l'article , ylo hārī ka -dua, le second

ka -tīga hārī signifierait les trois

jours , et slogas ka - dnia hārī , les deux jours.

Lorsque deux substantifs se suivent, sans être séparés par un verbe , on doit généralement entendre par le premier l'objet de la possession , et par le dernier le possesseur , qu'en Latin on exprimerait par le génitif , comme als sie benda rādia , le trésor du Roi , ka - tinggui -an lãnguit , la hauteur des cieux , ução soleil.

els

slip tiñia mata -hārī , l'éclat du

Dans les combinaisons de mots telles que les suivantes ,

quo ugls tiāwan amas ,

un vase d’or , els seus kota bātou , un rempart de pierres , you ? Esgi tužikang besi , un ouvrier en fer , forgeron ,

gde

su

ikan lājut, poisson de mer , was

rādia diin , un

Prince des démons , with gir benoüa tiina , le pays de la Chine , glo xil tānah djāwa , le pays de Java , quoique , proprement parlant , il ne s'agisse pas de possession , le second mot s'exprimerait de même par le génitif dans les langues où les noms se déclinent.

Il y a cepen

dant des substantifs qu’accompagnent des noms propres ou des noms de titre , sans aucune idée de possession , comme ugü web tuuan poutrī , la Princesse , hammed , synonimes, lily Yra,

le

prophète

dans

le

hüütan

Mahomet ,

même rimba

cas ,

juicul as sont

rādia iskander ,

généralement

belantāra ,

ce

qui

Z3

exceptés

signiſic

une

de

daswo su nabi mou le Roi Alexandre. la

vaste

règle , étendue

comme de

Les vois

terrain ,

COU

182

SPRAAK KUNST

naast elkander geplaatste ,

DER

MALEISCHE

TA A L.

benamingen van eene en dezelfde zaak , als , lil yung con

rimba belantāra , hetwelk eene woeste streek , vol bosschen , beteekent;

gads

hætan

sitīrei

kalambæ , de gordijnen (van een slaapvertrek) . Een werkwoord

in de onbepaalde wijs ,

onmiddellijk

achter

een

zelfstandig naamwoord

staande , neemt den aard aan van een zelfstandig naamwoord in den bezittelijken vorm , en volgt alsdan dezelfde regelen , als oly. cü tenda berāhī , een teeķen van liefde, wher! Hoeg, rēmah ber -mäin , een huis om in te spelen , een speelhuis of schouwburg. Een persoonlijk voornaamwoord onmiddellijk op het zelfstandige naamwoord volgende , het zij beiden al , dan niet , aan elkander gehecht zijn , geeft,

eenvoudig , bezitting te kennen , zijnde

dit de gewone wijze om zulks uit te drukken , als ad ili tangan hamba , mijne hand , ‫ رومی کام‬rõēmah kūmæ , of bij zamentrekking , peeg,

ramah - mce , uw huis ,

wlis hartā

-nja , zijne goederen , 05 Jill būpa kāmi , onze vader. Wanneer een der drie verkorte persoonlijke voornaamwoorden U koe ,

mce ,

w nja

achter aan een werkwoord gehecht is , verandert dat werkwoord daardoor in een zelfstandig naamwoord , als wol pláw

zå

deling bõat - lah seperti sanğkā -moe ini , handel overeenkomstig

dit uw gevoelen wyjmie ; su tiāda lõik rūpa pākei -nja , zijne wijze van zich te kleeden betaamt niet ;

ut

gelijk eene bloote schaduw ;

ego culo grew seperti bājang dj @ ga adā -nja , zijn bestaan is w

Eisl jails old

oʻzüüs slv tiāda ka- tantô- an

per

gē -nja dan dātang - nja õrang ito , men wect omtrent het ginds en weer loopen van dien man , niets zekers. Naardien deze taal zoo weinig verandering in de natuurlijke orde der woorden duldt, bestaat er naauwelijks eenig teeken van de overeenkomst tusschen het betrekkelijke voornaamwoord en het voorgaande woord ,

waarop hetzelve slaat ; deze overeenkomst , gelijk die , welke reeds

vermeld zijn , is alleen aan de plaatsing der woorden kenbaar. als betrekkelijk gaande

voornaamwoord

Het voornaamwoord &

jang ,

gebezigd , heeft in het algemeen betrekking op het laatst voor

zelrstandige naamwoord ,, als

‫لایق قربواتنن‬

‫اتو ?برملم اتو بدیمان يغ تياد‬

‫ة اورغ كاي‬rang

kāja atau ber - ilmæ atau boedimāān jang tiāda läik per - bõāt- an - nja , lieden , ( het zij) rijke , geleerde of wijze , wier daden niet te zamen overeenkomen. Hier is Egl orang , lieden , het zelfstandige naamwoord , waarop het voornaamwoord betrekking heeft, ofschoon zij door de tusschenkomende bijvoegelijke naamwoorden gescheiden zijn ; maar gemeenlijk volgen zij onmid delijk

op

elkander ,, als ‫سده مات‬

o ‫یڅ امشون لاك‬

‫ منولث ثرمشون‬menBlong

perampaan jang am

GRAMMAIRE

couverte

de

bois ;

ytais si

LA

DE

183

LANGUE MALA I E.

tīrei kalambju ,

les rideaux

( d'une chambre à coucher ) .

Un verbe à l'infinitif , immédiatement précédé d'un substantif , partage la nature du nom possessif et devient soumis aux mêmes règles , comme soly wü tanda bèrāhī,

un signe

d'aimer ( une marque d'amour ), who decy, rüūmah ber -mäin , une maison à jouer , maison de jeu , salle de spectacle.

Lorsqu’un pronom

personnel, isolé ou non , suit immédiatement le substantif, cela indique

tangan simplement possession , et c'est la manière ordinaire de l'exprimer , comme Yad rjum ah - mou , hamba , ma main , pl deg, rūümah kāmou , ou par contraction , poeg,

votre maison ,

olipa hartā-nia , ses effets , tools as būpa kāmī , notre père.

Lorsqu'un des trois pronoms personnels

kou , p mou , w nia , s’unit avec le verbe

qui le précède , ce verbe prend la nature d'un substantif, comme udplaców

zpew thing buat

-lah seperti saņģkā -mou ini , agissez conformément à l'opinion que vous venez d'émettre ; wij ble ;

slu tiāda läik rüüpa pākei -nia , sa manière de se vêtir n'est pas

convena

wel es grib yêu seperti bāiang diõuga adā - nia , son existence n'est que comme

une ombre; dātang - nia

‫داتغن اورغ !ایت‬ orang itou ,

‫دان‬

‫فرگین‬

‫کتنتون‬

on ne sait rien

‫تياد‬

tiada ka - tantold -an pergaz-nia dan

de positif sur

les allées et les venues de cet

homme . Les transpositions de mots étant très -rares dans cette langue , à peine y apperçoit - on quelque signe de concordance entre le pronom relatif et son antécédent; le rapport entre ces deux mots , de même que ceux dont nous avons déjà parlé , se reconnaît uniquement à leur position .

Le pronom è

iang , lorsqu'il est employé comme relatif , est généralement censé se rapporter

au substantif précédent qui en est le plus proche, comme si

clavel gut ples? gal su Eig

upületmeorang kāia atau ber - ilmou atau boudimān iang tiāda lõik per -būvāt- an -nia , des hommes riches , ou instruits , ou sages , dont les actions ne correspondent pas. Dans cette phrase le pronom a pour antécédent le substantif Egl orang , hommes, dont il est séparé par les adjectifs intermédiaires ; mais presque toujours il le suit immédiatement, me dans ‫ منولث قرمشون یڅ امشون لاكك سده مات‬mensualong perampyuan

com

tang ampyuania laki iang

soudah māti , secourir une femme dont le mari est mort.

Les

DER MALEISC IIETA A L.

SPRAAK KUNST

184

ampanja

lūki

scedah

māti ,

hulpverleenen

aan

eene vrouw ,

wier man gestorven is .

De vragende voornaamwoorden gaan natuurlijker wijze het woord , dat het onderwerp der vraag uitmaakt, vooraf , als pbi Gil apa namā-mce , wat ( is ) uw naam ? waarbij het hulp werkwoord si ada onder verstaan wordt ; siāpa muu pergi , wie verkiest te gaan ?

u

blow siāpa īni , wie is deze ?

jesho willen

Maar het vragend voornaamwoord zelf kan voor

afgegaan worden van woorden , die met hetzelve in beteekenis verbonden zijn , als uw sc wel nagrī siāpa itoe , wiens stad is dat ? jeds wat rumoer hoor ik ?

vil våaš gampar apa jang koe -dengar,

Of , met een daaraan gehecht vraagwoordje , als .! till oli palo

apā - tah itoe , wat voor eiland is dat ?

wala slags üil anak siapā - kah ini , wiens kind is dit ?

De bijwoorden of wijzigende woorden , wanneer zij strekken om de werking van een werk woord nader te bepalen , worden gemeenlijk achter hetzelve geplaatst , als

wel gewas kūta

per - lāhán - per - lāhán , spreek zacht ; jü cü nanti sebantar , wacht een weinig ;

si

M C. lino olj ia tāu mem - bātja baik -baik , hij verstaat de kunst van wel te lezen ; schu J Kau juriloo scedah hābies sekāli , geheel voltooid .

Doch zij kunnen ook vóór het werk

woord en deszelfs eersten naamval staan , als glas uild si culü sentīāsa ia dātang ka -mārī , gedurig komt hij hier ; véaw

E law gye? bhārā sakārang bēta sampei, zoo

even ben ik eerst aangekomen. Op

bijvoegelijke

naamwoorden

toegepast ,

staan zij,

in de regelmatige woordschikking ,

meest altijd vóór dezelve , als custos JJJ ter - lālo bāgoes , bij uitstek schoon ,

woli wilu

sūngat pūit , zeer bitter , who péad ampier māti , bijna dood ; maar somtijds laat men het bijwoord op het bijvoegelijke naamwoord volgen , om den trap

van hoedanigheid nadruk bij te

zetten ,, als ‫تولال ساشت‬i ‫ بسر‬besár ter - lālo sāngat , allergrootst, groot boven alle beschrij ving ;

‫گونه نین‬

‫ کاین‬Kaan patih nian ,, stoffe

volkomen wit ; ‫امت‬

‫ واغ باپق‬tang wāng banjak

amat , geld te veel . Naardien er allerhande soorten van bijwoorden zijn en de taal daarenboven vele afwijkingen van den algemeenen regel toelaat, zijn ook de wijzen , waarop zij aan de twee voornoemde zoo wel als aan andere deelen der rede kunnen gevoegd worden , zeer menigvuldig en moeten door het gebruik geleerd worden , als bij voorbeeld wly plw sāma rāta , op eenen gelijken voet, süilo plw sāma mānæsia , evenmensch , medemensch ,

wel, who e jang māna garāng

-an , welke toch , bid ik u ? Üdu cílio menšūpa tidak , waarom niet ? 39 jew serta pergi , te zamen gaan .

Het woord 60 mahā , bij uitstek of uitnemend ( van het Sanskritisch

ont

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MAL AI E.

185

Les pronoms interrogatifs précèdent naturellement le mot qui forme l'objet de la demande , comme ploi il apa namā - mou ,

quel ( est) ton nom ? où l'on a sous – entendu le verbe

sub

stantif ji ada ; una millow siāpa ini, qui est celui-ci? 3,8 ghow siāpa māru pergui , qui est - ce qui veut aller ?

Néanmoins, le pronom interrogatif peut être précédé de mots

dont le sens s'y rattache , comme elle ? JENS tends ?

le low se nagrī siūpa ilou , cette ville , à qui est

Liaš gampar apa iang kou - deņģar , quelles sont les clameurs que j'en

Ou l'on y joint une particule interrogative , comme

il 3 pjūlau apā - tah

itou , quelle île est- ce là ? url aslem ülanak siapā -kah ini , à qui est cet enfant ? Les modales ou adverbes , lorsqu'on s'en sert pour modifier l'action du verbe , le suivent ordinairement, comme raj w's kāta per -lāhán - per -lāhán, parlez à voix basse ;

w ..

a bat ‫لي‬ ‫ تاه ممباي بايق‬-i tou mem - batia

Jänisu nanti sabantar , attendez un moment ;

-bak , il s'entend à bien lire ; JLaw Juilo Balw soudah habis sakāli , entièrement achevé. On peut cependant aussi les placer avant le verbe et son nominatif , comme Üys ‫کماري‬

santiqsa ia

datang kamari ,, il vient continuellement ici ; :

‫سمتي‬

‫بیت‬

culüiu ‫بهارو سكارغ‬

bhārjū sakārang bêta sampei , j'arrive seulement à l'instant.

Appliqués aux adjectifs , ils les précèdent presque toujours dans la construction régulière , comme cmišlo Jiji ter - lālo

bāgous ,

extrêmement joli,

‫ پارت‬pând ampir māti , presque mort ;

wyle ilu sāngat păit ,

très

quelquefois , cependant , on fait suivre

l'ad

verbe , pour donner plus d'énergie au degré de la qualité exprimée par l'adjectif , comme ‫بسر‬ wow Joi besar ter -lālo sāngat , excessivement grand ; we do de l’étoffe certes bien blanche;

Cerdd

us kūn pjūtih nian ,

yby Ely wāng bāniak amat , trop d'argent.

Les adverbes variant à volonté , peuvent , sans compter encore un grand nombre lies , s'adapter tant à ces deux espèces de mots ,

d'anoma

qu'à d'autres parties du discours , de plu

sieurs manières que l'usage doit apprendre à connaître ; telles sont , par exemple , les expres sions wyl, pluw sāma rāta , sur un pied d'égalité , cüilo plow sāma mānousia , associé , uts who È iang māna garūng - an , lequel , je vous prie ? pourquoi

pas?

33.jw serta pergui , aller ensemble.

vilão meñğāpa tīdak ,

Le mot lo mahā , éminent ou

éminemment (emprunté du Sanscrit) , ne s’emploie jamais isolément , il entre seulement dans la

Aa

com

SPRAAK KUNST

186

A LEISCHI E

DER M

TAAL.

ontleend ), wordt nimmer afzonderlijk , maar alleen in zamenstelling met een ander woord

ge

bezigd , als justo mahā - besár, bij uitstek groot, Wholeo mahā -mæliā , of , meer gemeen lijk , waço mahamælīā , allerroemrijkst.

Dus is het ook meer gebruikelijk , ofschoon minder

regelmatig , also maharādja dan also mahā - rādja te schrijven. Voorzetsels of rigting aanduidende

staan ,

woorden

in

de meest regelmatige en gewone

woordschikking , achter het werkwoord en vóór het zelfstandig naamwoord , gevende de wijze te kennen , waarop zich de werking naar , van , door , of in welke andere rigting hoegenaamd , ten aanzien van het voorwerp , uitstrekt , als naar de stad gaan ; aan

by you s di særoh -nja akan ætēs- an itoe , hij gaf last

er wowgid cut

den afgezant;; ‫أنه فدات‬

sie was wel ber -djālan ka -pada nagri ,

ada pada -ka ,, mij is ,, of ik heb ;

‫اد قد راج ایت سبوه نگري‬

ada pada rūdja itoe seboah nagri , aan dien Koning is , of behoort eene stad ; ägs Stad ‫الله‬i ‫ بك‬mem -brz -brī hormat bagi allah ,, cer geven dagāng - an deri-pada gedõng,

goederen uit

men ' rīma deri - pada tāšīğan laki-nja ,

wlosy diel

het

‫ کلور دگان درقد‬ka--laar

pakhuis nemen ;

uit de handen

‫ د مسوکن کدالم !استان‬di masak -nja ka-dalam -

‫ نگري‬Elulosy? di

aan God ;; ‫دوغ‬

w Jello

so,w poprio

van haren echtgenoot

ontvangen ;

astana , hij trad bimen het paleis ;; ‫د قراركن‬

per -arak -nja ber -koeliling nagri , hij trok in zegepraal op door de stad ;

meu aj s di per- bòwat auleh wakiel -nja , handelde door middel van zijnen

ver

terbang arah ka - selātan , zuidwaarts vliegen.

tegenwoordiger ; uithans sjl

Op zoodanige wijze worden de voorzetsels , in hume eenvoudige beteekenis en als betrek kelijk tot stoffelijke of zinnelijke voorwerpen , gebezigd ; 'maar bij den verderen voortgang der taal schijnen zij van daar overgebragt en , bij wijze van vergelijking, toegepast te zijn op werk woorden en andere voorwerpen des verstands , aan welke daarbij eene denkbeeldige plaats in de ruimte toegekend wordt ; onder zeil te gaan ;

als u

ust üsis si ia hendak akan ber - lājer , hij is voornemens

suis est un jet

di tæroen - nja akan mandi , zij gingen naar beneden

om te baden ; 'love cost cislo ber - tjākap akan per- kerdjā -an , lust tot den arbeid betoonen ; till

I jo sis esi tākæt deri - pada morka allah , bevreesd voor Gods toor ;

‫درقد بفارغ‬

‫ برهنتي‬ber-henta deri-pada ber --parang , ophouden met strijden ;; ‫ترچغلغ درقد‬ ‫اد‬ matto ter - tjāngang deri - pada me - liat , verwonderd te zien ; slowly of ylül antāra ada dan tiāda , tusschen bestaan en niet bestaan ;

wel electio pias ampier meng - ilang njawa

-nja , op het punt van het leven te verliezen . De

twee regtstreeksche voegwoorden ula

dan , en , en 95] atau , of , moeten , overeen

kom

GR AMMAIRE DE

LA

LANGUE

MALAIE .

187

composition d'autres mols , comme gmail.com mahā -besár , éminemment grand , -mouliā ,

plus communément ,

ou ,

Waso mahamouliā ,

très – glorieux.

Woko mahā Il est également

plus ordinaire , quoique moins correct , d'écrire also maharādia , que eslo mahā - rādia .

Les prépositions ou directives , dans leur application la plus régulière et la plus ordinaire , se placent après le verbe et avant le substantif , servant à marquer , entre l'action et l'objet , un rapport de rapprochement , d'éloignement , de cause et d'effet, on autre tendance ou direc tion

quelconque, comme si més colaz! ber- diālan ka - pada nagri , aller à la ville ; wwgit us

D, gw

di süūroh - nia akan outūus - an itou ,

il donna des ordres à l'envoyé ;

‫ اد فداك‬ada pada -kou ,, à amoi est ,, ou j'ai ; ‫ إد قد راج ایت سبوه نگري‬ada itou sebõah nagrī , à ce Roi appartient une cité ;

d'I

pada radia

e C des Glas mem - brī hormat

bagui allah , rendre honneur à Dieu ; ¿ gu3 wi,w wëlio jods ka - ljüar dagāng - an deri - pada guedõng ,

tirer des marchandises

-pada tāngan laki - nia , -nia ka - dālam

du magasin ;

le cul sg, a ponadto men ’ rīma deri

recevoir des mains de son époux ;

wling pallas Sguro s di masok

astāna , il entra dans le palais ;

-

ber - kouliling nagrī, il parcourut la ville en triomphe ; tog dig wakīl- nia ,

agit par son représentant;

Willems od

dit s di per -biat auleh

endie terbang arah ka - selātan ,

voler

vers le sud.

Telle est la manière d'employer les prépositions dans la signification qui leur est propre , c'est à dire , comme indiquant quelque rapport avec des objets sensibles ; mais il paraît que , dans la marche progressive du langage , on leur a donné plus d'extension et qu'on les a ap pliquées , par analogie , à des verbes et à d'autres objets intellectuels , auxquels on a ainsi attribué une existence idéale dans l'espace ; comme on -lāier , il se propose de mettre à la voile ;

suis ut ejede s di toūroun - nia akan mandi ,

ils , ou elles descendirent pour se baigner ; ular use diā - an , montrer de l'ardeur pour le travail; allah , craignant l'ire de Dieu ; de combattre ; ‫تیاد‬

& G ? LO,

us ülis isi ia hendak akan ber

is logo ber - tiākap akan

all Szo w ,

per -ker

so tūkout deri-pada morka

süz, ber -henti deri- pada ber- pärang , cesser

pelo seu clieji ter - tiūngang deri- pada me- tiat, surpris de voir ; ,l1

‫ اد دان‬antara adla ada dan tiada ,, entre exister et ne pas exister ;

‫همشر مثيلغ پوان‬

ampir

meng - ilang niawā - nia , près de perdre la vic. Les deux conjonctions directes ,

ulu dan , et , Aa 2

et gut atau , ou ,

doivent être placées , com

SPN A AK KUNST

188

DER

M A LEIS CII E

TAAL.

komstig hunne bestemming , plaats nemen tusschen de woorden of leden der rede , welker ver binding of scheiding door dezelve wordt aangeduid , als weg ulo, pass bæmi dan lānigiet , aarde en hemel ; o'lkubwo? wlo piso wlo sho mākan dan mincem dan ber - ovka - sækā- an , eten , en drinken , en vrolijk zijn ;

haya git ,

? ber - tidor atau ber -djāga , slapen of

waken ; dily jizz göt Lungo ulio meng -ālah -kan mæsoh atau ber - toendoek ter - ālah , den vijand overwinnen , of , overwonnen zijnde , voor hem onderdoen. opmerken , dat, vermits het voegwoord wlw ,

Wij moeten hier doen

schoon met eenen langen klinker geschreven ,

altijd kort uitgesproken wordt , men het overal in deze spraakkunst en woordenboek door dan in plaats van dān heeft uitgedrukt. Van de zijdelingsche voegwoorden gaan de gene , welke op een werkwoord in de aanvoe gende wijs betrekking hebben , altijd hetzelve vooraf , als culo sob slew sopāja kāmi me rūsa , opdat wij

gevoelen ;

wyd

s into melainkan di lārī - nja ,

ten zij hij wegloope ;

um beyo gho wsi glo djikalau tæan mau ber -miin sädja , indien het alleen uw oogmerk ‫ا‬ ‫ج‬ is te schertsen.

Vele derzelve dienen voornamelijk om het begin van een nieuw lid der rede

se aan te duiden , en worden dikwijls met inkt van eene andere kleur geschreven , als Joeyle -ber -māla , vooreerst ,

weil ada - pæn , sa

bahowa , nademaal ,

wgify lūgi -pân , color

Joë tembah - an pæla , ulah sahadān , voorts , daarenboven , Syrës ka- taū - ī , men wete , w

wie widas komedien deri -pada itæ ,

voorts , vervolgens ; ook bij den overgang tot een

ander gedeelte des onderwerps , als wʻlis ja dünyal So maka ter-sebæt -lah per- katā- an , nu wordt in de geschiedenis verhaald .

Andere duiden het begin eener zinsnede , of het verband

tusschen onderscheidene leden van dezelve , aan , en van deze is so maka verre weg het meest gebruikelijke ; want het komt, het zij als bijwoord , of als voegwoord , bijna in elken regel voor , maar is naauwelijks voor overzetting vatbaar.

In het midden van eenen zin , heeft

het dikwerf de kracht

van het Nederduitsche als , of , wanneer ; bij

Els Ēigl workso

s’õrang belom ada pālang maka lan orang dātang , de cene is

voorbeeld :

al pobles

ter naauwernood vertrokken , of er komt een ander ; aan het begin eener zinsnede , kan men het veelal overbrengen door nu , maar , en , of eenig ander vulwoord.

Voor het overige , dienen

de meeste dezer overtollige uitdrukkingen enkel en alloen om de zinscheidingen aan te wijzen , in Andere voeg eene taal , waarin onze wijze van afstipping door schrijfteckens , onbekend is .

woorden , als *

djæga of djæa , slechts , alleenlijk , wlal ego djēga adā -nja , zoo

is het maar , dus verre maar , dienen voornamelijk als sluittcekens van perioden en zijn , gelijk de

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MAL AIE .

189

comme l'indique leur fonction , entre les mots , ou les parties de la phrase , qu'elles servent à lier ou à disjoindre , comme way old pa? bjimi bjumi dan lānġuit lānguit ,, terre et ciel ; piso uls sho

lambwa ? uls mākan dan minoum dan ber - souka - soukā -an , divertir ;;

manger ,

‫ اتو برجا‬. ‫ ?برتید‬ber - tadlor atau ber -diaga , , dormir ou

et boire , et se

veiller ;; ‫ موسه اتو‬u‫مغانکن‬

tilyol üsüz? meng-ūlah- kan mūüsoh atau ber - toundouk ter - ūlah , vaincre l'ennemi , ou , vaincu , se soumettre à lui .

Il est bon de faire observer que , la conjonction uls étant tou

jours brève dans la prononciation , quoiqu'elle s'écrive avec une voyelle longue, on a , dans le cours de cette grammaire et du dictionnaire , partout écrit dan au lieu de dān .

Parmi les conjonctions indirectes il y en a qui ont rapport à un mode conditionnel , et cel les - là précèdent toujours le verbe , que nous sentions ;

comme culo solo ylew sopăia kāmi me- rūsa , afin

;8 s Cislo melainkan

di lārī - nia , à moins qu'il ne s'enfuye; glo

alw w Lord glo wgi diikalau t man muu ber - müin sādia , si votre intention n'est que de plai

santer .

D'autres , en grand nombre , servent principalement, ou à marquer le commencement

d'un paragraphe ( et alors elles sont souvent écrites en encre d'une couleur différente ), comme Jeglu se - ber- müla ,

en premier

que ,

weiss lāgui- pūün ,

plus,

szuüs ka - taū - i , qu’on sache ,

après cela ;

lieu ,

weilul ada - pjün ,

Jose wolno tembah - an piūla ,

y

bahoua ,

comme , attendu

watçü sahadān ,

en outre ,

I wo,w widlas komedien deri -pada itou ,

de

ensuite ,

ou bien elles servent de passage à une digression , comme 965,3 tünegi

maka ter- sebout - lah per - katā - an ,

or l'histoire rapporte.

D'autres encore indiquent le

commencement d'une phrase ou la liaison entre ses diverses parties ;

la plus usitée , puisqu'elle

revient en effet presque à chaque ligne , est le mot So maka , pour lequel il est difficile de trouver un équivalent dans les langues Européennes.

Dans le corps de la phrase on pourrait sou

vent le rendre en Français par que , que déjà , avant que ; par exemple: Eu

So e

sl pots

sew

Eig ' word og s’õrang belóm ada pjulang maka lãn õrang dātang , l’un est à peine parti ,

qu'il en

vient un autre ; au commencement d'une phrase il répond souvent à or , mais , et ,

ou autres particules explétives .

Au reste , la plupart de ces mots surabondans s’emploient

simplement pour distinguer entre elles les phrases et parties de phrases , dans une langue où notre système de ponctuation est inconnu. dijuga ou divia , sculement,

Enfin ,

les se dijtiga

il y a des conjonctions , comme ‫جو‬ adā -nia , voilà

tout , dont la principale

fonction est de marquer la fin des périodes , et qui , de même que les précédentes , n'ajoutent

Aa 3

rien

SPRAAK KUNST

DER

MALEISCHE

TA A L.

190

de voorgaande , meestal enkel vulwoorden . stig de aangenomene spreekwijzen ,

De wijze om dezelve behoorlijk , of overeenkom

te bezigen ,

kan beter door eene matige beoefening der

taal , dan door middel van vele regels , geleerd worden . Tusschenwerpsels, of uitdrukkingen van gemoedsbewegingen , worden in geene taal als een onderwerp van spraakkundige regels aangemerkt.

In geschriften evenwel , die niet altijd de

taal der natuur voorstellen , worden dezelve zoodanig ingelascht (gelijk hun naain te kennen geeft), dat zij , zoo niet den zin verbeteren , althans den zamenhang der rede niet hinderlijk zijn.

De meest gebruikelijke worden , doorgaans zonder eenig verband met een werkwoord of

andere woorden ,

vóór zelfstandige naamwoorden of persoonlijke

voornaamwoorden gevoegd ,

die in de betrekking van eenen vocativus voorkomen , als erros o hei bapā - kæ , o mijn va der !

Kööl s, weh ontong - kæ , helaas , mijn noodlot ! walce Eiswas su niah kamõrang

sakali- en , weg , gj allen ! püsies apa

Sommige volgen op

vragende voornaamwoorden , als

garāng -an ka - hendak - mce , wat , cilieve , is uw verlangen ?

3

Menige derzelve

zijn aanroepingen van zegening of vervloeking , en worden , in navolging des Arabischen stijl, met den naam der Godheid verbonden. De voorgaande

aanmerkingen betreffen hoofdzakelijk de verbinding der woorden tot eene

zamenhangende rede of hetgene de spraakkunstenaars als het eerste deel der woordvoeging be schouwen , gelijk zij door het tweede deel de beheersching verstaan , of dat vermogen , waar door sommige woorden andere dwingen om hen persoon , getal en geslacht ,

te volgen.

in

zekere bijzondere betrekkingen , als van

In de Grieksche en Latijnsche talen is de daaruit

ontspruitende overeenkomst gemeenlijk aan den uitgang van het beheerschte woord kenbaar ; maar in eene taal , waar geen dusdanige invloed der woorden op elkander plaats heeft en de betrekking van het werkwoord op het onderwerp der rede , of van een bijvoegelijk op zijn zelf standig naamwoord , geene verandering in hunnen vorm te weeg brengt , kan men , althans met opzigt tot het beoefenende gedeelte dier taal, niet zeggen , dat het eene woord het andere be heerscht of door hetzelve beheerscht wordt.

Bij gevolg , is het tweede deel der woordvoeging

op den aard en de zamenstelling der Maleische taal niet toepasselijk.

OVER

DE

VERSCHILLENDE

TONGVALLEN,

Van de eenparigheid der Maleische schrijftaal is reeds op eene andere plaats melding ge

maakt ;

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE MALA I E. 191

rien au sens .

Quant à la manière de les employer à propos ,

ou conformément aux idiomes

reçus , un peu de pratique du langage en apprendra plus à ce sujet , que ne ferait une mul tilude de règles. Les interjections ou exclamations passionnées ne sont considérées dans aucune langue comme soumises à des règles grammaticales.

Néanmoins dans la composition , qui ne représente pas

toujours le langage de la nature , on a soin de les intercaler (comme l'indique leur nom ) de manière , sinon à rendre la construction meilleure , du moins à ne pas la rendre mauvaise. Les plus usitées d'entre elles précèdent des noms ou des pronoms personnels dans ce qu'on nommerait le vocatil , si ces mots étaient susceptibles de déclinaison , et souvent elles ne sont liées ni avec un verbe ni avec quelque autre mot , comme Orlés so hei bapā - kou , père ! Sals, weh ontong- kou ,

sakali - en , hors d'ici , vous tous ! comme pics sires ?

hélas hélas,,

mon

sort!! sort

Eiswas sų welcome w

Ô mon

niah kam’õrang

Quelques- unes se mettent après les pronoms interrogatifs ,

of 1,3 l apa garāng - an ka -hendak -mou , qu'est-ce , de grace , que tu dé

Il y en a beaucoup , par lesquelles on appelle sur quelqu'un la bénédiction ou la

malédiction , et auxquelles on joint , comme dans le style Arabe , le nom de la Divinité.

Les observations qui précèdent , s'appliquent principalement à ce que les grammairiens re gardent comme la première partie de la syntaxe , ou celle

qui a pour objet l'arrangement des

is mots , tand que la seconde partie concerne leur régime.

On entend par régime l'influence

qu'un mot a le pouvoir d'exercer sur un autre , en obligeant celui - ci à se conformer à lui à certains égards, comme en genre , en nombre , en personne : conformité qu'on exprime ordi nairement, dans les langues Latine et Grecque , au moyen de la syllabe terminale.

Mais dans

une fangne où pareille influence n'a pas lieu , et où le verbe ni l'adjectif ne subissent aucun changement par l'effet de leur rapport avec un nommatif ou un nom substantif précédent, on ne peut pas dire , dans un sens pratique , que tel mot en régit un autre ou est régi par lui .

La

seconde partie de la syntaxe n'est donc pas applicable à la nature et à la constructi on de la langue Malaie .

DES

DIALECT

S.

On a déjà remarqué ailleurs que les Malais écritent , en général, leur langue d'une ma nie

SPRAAK KUNST

DER

MALEISCHE

TAAL.

192 maakt ; maar ten aanzien van de gesprokene taal heeft in de onderscheidene streken der Oost indische eilanden , zoo met opzigt tot de uitspraak , als tot het bezigen van

bijzondere per

soonlijke voornaamwoorden en andere uitdrukkingen , een aanmerkelijk verschil plaats. den tongval aanbelangt , ziet dus meer bijzonder op den spraakvorm ,

Hetgene

alhoewel de schrijſtaal

niet geheel vrij is van verschil in de spelling. Het meest in het oog vallend verschil in tongval is dat van de wijze , waarop men den korten klinker , die de sluitletter is van een groot aantal voorden , en gemeenlijk door fat -hah wordt aangeduid , in onderscheidene gewesten uitspreekt . noe , en in het algemeen langs de kusten aa , als in

de woorden

‫ همب‬amba ,,

van het

Te Malacca , Kedah , Trangga

schiereiland , heeft die letter den klank van

‫ کوت‬kota ,, w ‫ رات‬rata ,

‫ کال‬kapala ,,

3‫ جوگ‬djaga ,,

terwijl in het voormalige koningrijk Menangkābau op Sumatra , zoo wel als in de Maleische volkplantingen , langs de kusten eiland gevestigd ,

welke

van dat eiland en zelfs in de binnenlanden

( naar de belangrijke aanteekening van

zijne verhandeling over de Maleische natie , nanğkābau

als

het

moederland

erkennen ,

gaan en uitgesproken worden ambo ,

te vinden deze

en

koto , rāto ,

in de meer

den Heer

van

het schier

RAFFLES

Asiatic Researches )

dergelijke

kapālo , dj@ go.

woorden Welke nu

in

Me

opo nit van deze

twee tongvallen het meeste regt moge hebben om voor oorspronkelijk te worden gehouden , zoo moet althans aan dien van Malacca , uit hoofde van den meer uitgebreiden omgang der inwoners van die plaats met de overige wereld , en van de daaruit ontstane beschaving en verfijning , een hooger trap van gezag toegekend worden ; der Europeërs aanbelangt ,

terwijl dezelve daarenboven , wat de taalkennis

grootendeels vastgesteld is geworden door menige verdienstelijke

werken , uitgegeven met goedkeuring van de voormalige Hollandsche Oostindische Maatschappij , welker bedienden in de gelegenheid zijn geweest om hunne bedrevenheid in de Maleische taal te volmaken op die plaatsen , waar men oordeelt dat zij het meest regelmatig gesproken wordt.

Andere verschillen des tongvals kunnen waargenomen worden in de volgende verscheidenhe“ . den van spelling en uitspraak .

s cu s in ettj, De verandering van ‫س‬ j , al ‫چوچ‬ voor jou sīpak , achteruit

tjatji voor ‫ سوچ‬sõtji , zuiver , ägs tjipak

slaan ; van ,, als て dj in E tj

gebeuren , overkomen , LABS kitjap

‫ جوقل‬djapol ,,

voor vass kidjap, eene vonk , een oogwenk , wings

kartjøet voor mogs kardjoet , eene waterplant; &

‫ چوقل‬tjapol voor

van « b in , w , als ĉelo tjāwang voor

tjābang, een tak , wglo djāwat voor Culo djābat , behandelen ,

ryj lāwa - lāwa

voor

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE MAL A I E.

193

nière uniforme; mais il n'en est pas de même du langage oral , qui , dans les diverses parties de l'archipel Indien , diffère considérablement ,

qu'à

tant par rapport à la prononciation ,

l'emploi de certains pronoms personnels et autres mots particuliers .

Ce qui concerne le dia

lecte , s'applique donc principalement au langage de la conversation , quoique la langue écrite

ne soit pas tout - à - fait exempte de variétés quant à l'orthographe . La différence de dialecte la plus sensible consiste dans la manière dont on prononce en diverses contrées la voyelle brève (ordinairement exprimée par fat -hah) qui nombre de mots.

A Malacca , Kedah ,

termine un grand

Tranggānou , et généralement sur les côtes de la

péninsule , elle a le son de a , comme dans les mots çuad hamba , w kõta , w , rāta , jlis kapāla , uso dimga ; au lieu qu’à Sumatra , tant dans l'ancien royaume de

Me

nangkūbau , que dans les établissemens formés par les Malais le long des côtes de cette île , et même dans ceux de l'intérieur

de la presqu'ile

qui

( suivant

l'importante

remarque de

M. RAFFLES , dans sa dissertation sur la nation Malažou , insérée dans les Asiatic Re searches) reconnaissent Menangkabau pour leur mère - patrie ,

ces mots et plusieurs autres

semblables se terminent en o , de sorte qu’on prononce ambo , kõto , rāto , kapālo , diğūgo. Quel que soit , de ces deux dialectes , celui auquel appartient le droit d'ancienneté , toujours est- il certain que , si l'on considère combien des relations plus étendues avec le reste du globe ont dû contribuer à améliorer et polir le langage , le dialecte de Malacca doit faire autorité de préférence à l'autre ; et quant à la philologie Européenne, ce même dialecte est en quelque sorte fixé par un grand nombre d'ouvrages estimables , publiés avec la sanction de la ci – devant Compagnie Hollandaise des Indes Orientales ,

dont les employés ont été à portée de bien

étudier la langue dans les lieux dont l'idiome est regardé comme le plus correct,

Les exemples suivans offrent d'autres variétés de dialecte , dans l'orthographe et la pronon ciation . Tel est le changement de cus en

ti , comme

‫ چیفق‬ticpak au lieu de ‫ سیشن‬stpak ,, ruer ;; de て Jogo dioupoul,

arriver ,

‫چرچ‬ di en

tiuutii au lieu de

ti , comme Joso tivupoul au lien de

Lisu ditiap au lieu de gas kidiap ,

d'oeil , wags kartiout au lieu de

scutii , pur ,

une étincelle ,

un clin

wos kardiout , une plante aquatique ; de ~

6 en

w , comme Eelp tiāwang au lieu de gik tiābang , une branche , wyls diāwat au lieu de

Bb

‫جابت‬

.

SPRAAK KUNST

DER

D ALEISCUE

TAAL .

194 voor ry laba -laba , eene spinnekop ; schuim , en

os mambæ

‫ میشس‬mipies voor

kol , slaan ;; van

‫ت‬

voor

als van ~ b in in pm ,

s bambą , riet ;

‫ تيشس‬tipies ,, dun ;; van

‫ موهي‬malti voor ‫ ?بوهي‬baha,,

van st in un en ‫ م‬m , als ‫ ث‬p in

‫ت‬

‫ نية س‬nipies

t,, als ‫ توکل‬takol voor ' ‫ فوكل‬-pe

t (aan het cinde val van cen een woord ) in

‫ ق‬p , als

‫ كيلف‬kalap ' voor

kilat , weerlicht , als djāwap voor glo djāwat , in de lianden ontvangen ; iştis in s a t (of omgekeerd ), , als ‫غ‬ ‫ كني‬koenijang voor iştis as getta voor ws keltà , eene legerstede ,

‫کیلت‬

‫ثم‬ van

g

gænijang , bewegen , schudden ,

‫ گندي‬gændi voor şiis ‫ كندي‬koendi, eene water Luis

m

kan , 6 baki voor & bagi , aan ; de inlassching van

of un aan het einde van de

r

eerste lettergreep , als jb.co.3 gombāla voor J43 gobāla , cen veehoeder , ulini tampājan 35 kætoem , een knop , spruit

voor uwlis tapājan , cené groole kruik , püis koentum voor

sel , jü læntar voor jy lætar , werpen , men lampies voor Juay lāpies , maal , reis , werf , ‫ سمثي‬samp; voor

‫ کمبيري‬kambiz voor

‫ سافي‬scapz sūpī.,, Ossen ,

‫ كبيري‬Kabiri ,, gclubd ,, ‫منتر‬

gomintar voor püaš gomitar , beven , cüio mentah voor diyo mætah , braken , işvis tæn djor voor jys kædjor, eene speer ,

dio mensič voor 2 w o mesiē , buskruid , eşviş

djuendjong voor zor djædjong , ondersteunen , lepel.

üdins soendoek voor ügw

sædoek , een

Omtrent deze laatste soort van woorden valt aan te merken , dai zij gemeenlijker met ,

dan zonder de ingelaschte ' letter geschreven worden .

Tot de woorden , welker uitspraak verschilt , terwijl zij op eene eenparige wijze geschreven worden , behooren de volgende :

cü lanias en lintas , voorbij , door ;

e W

lambing en

limbing , eene speer , ex lambong en limbong , de zijde , sio lambei en limbei, wenken , įtas kambang en kombang , ontloken als eene bloem , Cişmis kantjap en kontjap , eene niet ontloken bloem , gap tjamar en tjomar , onwijs, Müs kantal en

lambot en lombot , zacht ,

kontal , slijmige stoffe , S kena en kennei , slag , stoot , we

( bij eene gemeene omzetting ) rāna , kleur , ägs hormat

warna

en romat , eer , eerbewijs ,

en

s;

arti en rerti , meening , zin , nyl arta en retta , goederen . Er hebben ook in de Maleische taal

eenige bijzonderheden plaats , welke hier , als eeniger

mate met de verscheidenheid der longvallen in betrekking staande, niet te onpasse vermeld kunnen worden , ofschoon het moeijelijk is voldoende inlichtingen omtrent dezelve Onder deze bijzonderheden, komt voornamelijk in aanmerking,

te geven .

dat vele Məleische woorden in

de

GRAMMA IRE

wylio diabai , 6 en en ‫ا ب‬

m

toucher ,

, comme

DE

LA

‫ بمب‬bambji, jonc ; de " t en un et ‫و‬dla ‫ ث‬p cn

de o t (à la fin d'un mot) ‫جاوف‬

MALA I E.

g3 lā :va - lāwa au lieu de rų

syv mjuhi au lieu de

‫ تیشس‬tapis ,, mince ; de

LANGUE

‫ت‬

‫وهي‬:!

195

laba - laba ,

une araignée;

de

boihi , écume ‫و‬, ‫ر‬ kao ‫ ممب‬mambou au lieu de

comme

‫ نيس‬napis et

t ,, comme ‫ توکل‬tukol au lieu de

‫ میشس‬mapis au lieu de ‫ ثوکل‬poukol, frapper ;

en op, comme cális kīlap au lieu de les kilat , éclair ,

diauvap au lieu -diawat g en de ‫جاوت‬ x ( ou l'inver , recevoir en mains ; de

se) , comme Exis korintiang au lieu de įşvis gountiang , mouvoir , secouer , ‫ گیت‬guetta au lieu de

cá ketta , une alcove de lit , vous goundi au lieu de suis koundi , une

cruche à eau , fin

15 baki au lieu de coa bagui , à ; l'interposition de

de la première

m ou de un à la

syllabe , comme Juos gombāla au lieu de j45 gobāla ,

un

pâtre ,

wldai tampāian au lieu de we tapăian , une grande cruche , päiš kountoum au lieu de pings kjūtoum , un bouton , rejeton , jü lountar au licu de joi lmlar , jeter , lancer , quis lampie au lieu de

‫ لاس‬lapis ,, fois ,,

kambīrī au lieu de Sus kabīrī ,

‫ مد مقي‬sampa au

lieu

de

‫ ساقي‬sūpī sapa,, boeufs ,, ‫کمبيري‬

châtré , jüaš gomintar au lieu de jüaš gomitar , trem

bler ,, ‫ منته‬mountah au lieu de ‫ موتة‬mutah , vomir ,, ‫ کنجر‬boundiour au lieu de ‫ & كوجر‬-li mesiivu , diour , une lance , mio mensiioù au lieu de two mesiivu , poudre poudre à canon ,, eşviz dioun à canon diong au lieu de dijo divudiong , soutenir, une cuiller.

soundouk au lieu de ügun sīūdouk ,

Il est à remarquer que , dans beaucoup d'exemples analogues à ceux qu’on a

l'omettre. cités en dernier lieu , il est plus ordinaire d'insérer la lettre que de Au nombre des mots dont la prononciation varie , quoiqu'on les écrive constamment de la même manière , nous pouvons citer quüi lantas et lintas , à travers , e lambing et lim bing , une lance , ew lambong et limbong , le flanc , situ lambei et limbei , faire signe , atas

kambang'et koumbang , éclos comme une fleur , câşir kantiap et kountiap , une

fleur qui doit éclore , jas tiamar et tioumar , fou ,

my

lambout et loumbout , doux ,

Jüs kantal et kountal, mucilage , cas kena et kennei , coup , wj, warna et ( par une trans position assez commune) rūūna , couleur , rertī , sens , signification ,

dvs hormat et romat . honneur , şijl artī et

y,i arta et retta , effets.

Il n'est pas hors de propos de faire ici mention , comme ayant quelque rapport avec la différence des dialectes , de certaines particularités de la langue , dont il sera néanmoins diffi cile de rendre compte d'une manière satisfaisante.

La plus remarquable consiste dans l'usage

fréquent, et cependant inutile , ce semble , d'ajouter en écrivant la dure gutturale Arabe ü å

Bb 2

la

T

SPRA AKKUNS

196

CH

DER MALEIS

E

TA A L.

de schrijftaal de harde Arabische letter j achter zich nemen , niettegenstaande zij,

uitgenomen

bij plegtige voorlezing, gewoonlijk uitgesproken worden als of zij met eenen zachten klinker eindigden : zoo schrijſt men onder andere üzü tonduek , bukken , gen ,

üsy! bædak , een jongeling , üzlo mūbok ,

dronken ,

zu tābek ,

pligtplegin

cubo māsok , intreden , ümbo

māsak , rijp , en wil anak , kind , terwijl men toendoe , tābé , bada , mābo , māso , mūsa en ana zonder ö uitspreekt, en wel overeenkomstig den algemeen zachten aard dezer taal ; want men zal vinden , dat er , deze onregelmatige letter uitgezonderd , van de twintig woorden ne gentien zijn , die , het zij met eenen klinker , een uitademings- teeken , eenen neusklank of eenen vloeibaren medeklinker eindigen ,

en dat , zelfs wanneer een stomme medeklinker als sluitletter

voorkomt, dezelve , in gemeenzaam gesprek , verzacht en in eenen klinker of een uitademings tecken veranderd wordt , als ameh voor qual amas , goud , dāreh voor my,ls dūrat , land , kælih voor strand , kreh voor cuys kras , hard , kælah voor ens kælat , eene maat ,

Crys kāliet , vel , of bast , sūkih voor westw sākiet , ziek .

Is dit slechts een spraak

vorm aan enkele gewesten eigen , dan moet men bekennen , dat in die gewesten de tongval zachter is , dan in andere , waar men , het zij den stommen medeklinker , of de harde

keel

letter , in het spreken doet hooren . Het gebruik der

ö , hoewel niet anders dan als sluitletter in echte Maleische woorden voor

komende , schijut , naar deszelfs algemeenheid geoordeeld , zoo oud te zijn als de invoering van het Arabische letterschrift; maar wij hebben geen regtstreeksch bewijs dat zij , vóór het genoem de tijdstip , bij het spreken der Maleische taal gehoord werd.

Het ontbreekt ondertusschen niet

aan eenige wenken , waaruit men zou kunnen afleiden , dat zij, zoo niet tot de laatstgenoem de , althans tot somınige van de daarmede verwante talen oorspronkelijk behoort. tasche , Redjangsche , Niasche of Lampongsche

In de Bat

talen van Sumatra , en deszelfs naburige

landen , komit zij, wel is waar , niet dikwijls voor , maar wel in de tongvallen der Philippijn sche eilanden , bijzonder in het Pampangasch , waarvan ik , zoo wel als van het Tagalasch , het Bisayasch en Ylocosch ,

talrijke , zoo gedrukte als geschrevene woordenlijsten bezit . . En ,

wat niet weinig aanmerkelijk is , men vindt er ook voorbeelden van in de taal van den grooten Oostindischen Archipel of , gelijk wij dezelve genoemd hebben , de Polynezische taal , zoo als zij op het eiland Madagascar gesproken wordt :

immers zegt men daar , bij voorbeeld , voor

ül anak , kind , zanach , volgens FLACOURT , en annach , volgens de zeer 'naauwkeu rige woordenlijst van

D RURY ;

voor uwle mõisak , zoo wel in de beteekenis van zieden als

van

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE MALA I E.

197

la fin de mots d'origine Malaie , qu’on 'prononce néanmoins ordinairement (hormis dans la dé clamation) comme s'ils se terminaient

toundou pour övü toundouk ,

par

baisser ,

une voyelle douce.

pencher ,

bjuda pour own bjudak , un jeune homme ,

tābé

pour

C'est ainsi qu'on prononce üli tābek ,

complimens ,

mābo pour milo mābok , ivre ,

ümbo mūsok , entrer , māsa pour cäwlo māsak , mûr , ana pour mil anak , nonciation en effet conforme à la douceur générale de cette langue ;

māso pour enfant :

pro

car , à l'exception de cette

lettre irrégulière , on verra que sur vingt mots , il y en a dix - neuf qui finissent par une voyelle , une aspirée , une nasale ou une liquide , et que lors même qu’une muette forme la désinence du mot , on la change , dans la conversation , en une voyelle ou une aspirée , com me ameh pour quel amas , de l'or , direh pour la dārat , le bord , la côte , kreh pour mes kras , dur , kiūlah pour vos kuulat , une mesure , kūülih pour .gs kulit , peau ou écorce , sūkih pour show sūkit , malade.

Si c'est là un usage particulier à cer

tiines localités , il faut convenir que le dialecte qu'on y parle , est plus doux

que celui des

contrées où l'on fait entendre soit la lettre muette , soit la gutturale dure , qui

termine le

mot écrit.

Quoique le ö n’entre pas comme lettre initiale ou médiale dans la formation des mots pure ment Malais , son emploi comme lettre terminale est si universel , qu'il y a lieu de présumer que son origine remonte à l'introduction de l'alphabet Arabe ; mais rien ne prouve directement qu'il ait existé dans le langage oral antérieurement à cette époque.

Quelques indices portent

cependant à croire qu'il a de tout tems appartenu , sinon au Malai même , du moins à quel ques autres langues avec lesquelles il a de l'affinité.

S'il ne se rencontre pas fréquemment

dans les dialectes de Sumatra et des environs , tels que le Batta , le Reïang , le Nias , ou le Lampoung , je trouve en revanche qu'il abonde dans ceux des Philippines ,

particulière

ment dans le Pampanga (dont je possède , ainsi que du Tagala , du Bisaia , et de l’Yloco , de nombreux vocabulaires tant imprimés que manuscrits) ;

et , ce qui n'est pas peu digne de

remarque , on le retrouve aussi dans la langue générale de l'Archipel Indien , ou , comme nous l'avons nommée , la langue Polynésienne, telle qu'on la parle à Madagascar , où l'on dit , par exemple , sanach suivant FLACOURT , et annach suivant le vocabulaire exact de DRURY , pour wil anak , enfant; de bouillir , ou de mûrir ;

toak pour

très

massac pour cambo māsak , soit dans le sens

ögj tmak , le suc qui découle de certains

Bb.3

palmiers ; tsat

ST

SPRA AKKUN

198

DER

SCHE

MALEI

TA A L.

van rijp worden , massach ; voor ügi tõak , het zoete sap van zekere palmboomen , toak ; voor um tjitjak , de

huis – haagdis , tsatsac , en voor üliw sondok , een lepel , sonræk.

De getuigenis dezer beide schrijvers ( die wij bij verkiezing aanhalen , liever dan ons te beroe pen op het gezag van latere woordenlijsten , veryaardigd door lieden , welke onder de Maleijers verkeerd hebben) kan men als een voldoend bewijs aannemen , dat het gebruik van deze sluit letter zeer oud is en althans heeft moeten plaats hebben vóór de verhuizing van dien stam , welke zich op een eiland , aan het westelijk einde der Oostersche zee gelegen , is komen ves tigen.

Van derzelver algemeen gebruik in latéren tijd kan ik zelf met kennis van zaken spre

ken ., dewijl ik bezitter ben van eene uitgebreide briefwisseling, door twee voorname kooplieden ( kapt.. FRANCIS Light en kapt. JAMES SCOTT) gehouden met de Vorsien en Hoof den ( die ook allen , gelijk men weet , koophandelaars zijn) van schier al de landen , waar de Maleische taal gesproken wordt. Eene andere opmerkenswaardige bijzonderheid is eene zigtbare neiging , aan deze taal eigen , om denkbeelden , die naast aan elkander grenzen , uit te drukken door woorden , die , hoezeer in klank verschillende , bijna van eenerlei gedaante zijn en echter geene spraakkundige betrek king , als afgeleide of anderszins , op elkander hebben .

Het zal wel geen betoog noodig heb

ben , dat dit onafhankelijk is van de gelijkheid , welke men in de gewone spelling dikwijls aantreft tusschen woorden van zeer verschillende beteekenissen , welke men eigenlijk , bij het schrijven , door bijvoeging

van klinkers en andere teekens , van elkander dient te onderschei

den , gelijk dan ook somtijds gedaan wordt, als sus besi , ijzer , en ‫ بي‬bis , , fraai ; ‫بنتغ‬ bintang , eene ster , zü, bentang , spreiden , gün binting , zwanger ; ä bantæn , uitrooijen , tam genoemd , en

en ‫غ‬dü, ‫ بنت‬bænting ,,

bantan , de naam van eene stad , gewoonlijk Ban

bintan , de naam van een eiland , Bintang gehceten ;

eten , en lo mākien , te meer ; bõlih , kan , mas ,

wü

een wal,

a

usko mākan ,

wa bõat of bowat , doen , en ‫ بوت‬bæta , blind ;

bõlah , het geheel ,

en do bæloeh , de

bamboes - rotting.

dig!

Immers

strekt deze gelijkheid van spelling alleen iot bewijs , dat de Arabische letters niet geschikt zijn om de klanken eener vreemde taal voor te stellen : want daaruit alleen kan eenige twijfel omtrent den zin der woorden ontstaan , vermits zij , voor het overige , aan de uitspraak duidelijk genoeg van elkander onderscheiden worden .

In de volgende lijst, daarentegen , zal men woorden aan

treffen , die beide in klank en beteekenis zoo zeer op elkander gelijken , dat men , het zij zij met Arabische of met Europische letters geschreven worden , ligtelijk het eene voor het andere zoude

ne

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALAI E.

199

tsatsac pour öp? tiitiak , le lézard domestique ; sonrouc pour üsin soundouk , une cuil ler.

D'après ces deux autorités (que nous citons de préférence à celle de vocabulaires plus

modernes , rédigés par des personnes qui ont vécu parmi les Malais) , on peut conclure avec assez de certitude que l'usage de cette désinence remonte à une très - haute antiquité , puisqu'il doit avoir existé dès avant l'émigration de la tribu qui est venue s'établir dans une île située à l'extrémité occidentale des mers de l'Inde.

Quant à son usage général dans l'écriture mo

derne , je puis en parler avec connaissance de cause , puisque je possède une nombreuse col lection de lettres ,

faisant

partie de

la correspondance

de deux

négocians

( le

distingués

capitaine franCIS LIGHT et le capitaine JAMES SCOTT ) avec les Princes et Chefs ( qui , comme on le sail , exercent tous le commerce ) de presque

toutes les contrées où l'on

parle Malai.

Une autre particularité digne de remarque dans cette langue , est une disposition apparente à employer , pour exprimer des idées qui ont beaucoup d'affinité entre elles, des mots ayant

à peu près la même forme , quoique différant de prononciation , ei qui cependant ne sont pas dérivés les uns des autres , ni n'ont entre eux aucun autre rapport grammatical.

Il est pres

que inutile d'observer que ceci n'a rien de commun avec la conformité , qu'on apperçoit sou vent dans l'orthographe vulgaire, entre des mots qui n'ont rien de commun quant à leur sig nification ,

et qu'on devrait

toujours distinguer

en écrivant ,

comme on le fait réellement

quelquefois, par l'application de voyelles auxiliaires ou d'autres signes orthographiques ;

: me par exemple: tang , toun ,

étendre , extirper ,

, , et ‫ بي‬bisī , joli; įüş bintang , une ‫ بسي‬best , fer , ¿ c

étoile , żü ben

binting , un rempart, et är bounting , enceinte , grosse ; Mü,

vü bantan ,

le nom d'une ville appelée

faire ,

ban

Bantam , et jü bintan ,

nom d'une île appelée Bintang; usko mākan , manger , et who mākin , d'autant plus ; bõat ou bowat ,

com

le

eng

et mes būuta , aveugle ;

lité , et du bjulouh , le bambou.

do bõlih , peut , aby bõlah , la tota Ces mots ne prouvent , en effet, que le peu d'aptitude de

l'alphabet Arabe à représenter les sons d'une langue étrangère ; car c'est de là seulement que peut naître quelque doute sur le sens des mots , leur prononciation étant d'ailleurs suffisam Dans l'énumération qui va suivre , au contraire , on remarquera , soit qu'on ment distincte . écrive les mots en caractères Arabes , ou Européens , des rapprochemens de sons et d'idées tels qu'ils en deviennent presque équivoques.

Ceci doit nécessairement embarrasser 'ceux qui ap

pren

SPRAAK KUNST DER

200

nemen .

Dit moet noodwendig

MALEISCHE

den leerling moeijelijk

TÅ AL.

toeschijnen ; doch deze mocijelijkheid

doet zich minder op bij den aanvang der leeroefeningen , dan wel na dat men reeds eenige vor dering in de taal gemaakt en zich in staat gesteld heeft om met zwarigheden te kampen. Onder een aantal voorbeelden dezer gelijkheid , in het woordenboek te vinden , zullen wij eenige der meest in het oog vallende aanhalen , als zengen , bederven ;

lājā , verwelken , en y lājær, ver

23 gælong , oprollen, ily3 gēlieng , in elkander rollen ; wel añğkat,

optillen , well añğkât, op den rug dragen ; gelo djāmē , onthalen , gas djomā ,

verza

digd ; duelo bāsoh , wasschen , tulo bāsah , nat ; cüils tāpak , de palm van de hand , ‫تفق‬ tapoek , slaan ;

üsis kandak , cene minnares , hoer ,

üsis gændik ,

een wettig bijwijf;

qis kontji , een slot, ez is kantjieng, een knoop , haak ; wis kābæt , een nevel , j's kāboer en ‫ كابس‬kabes,, duisterheid ; ‫ لوله‬laleh ,, slijk , ‫ لولت‬lalet,, besmeren ;; ‫ اولر‬alar ,, cene slang , wigo hælat , cen worm ; ĉu,

rindang , beschaduwd , įsi lindong , scherm ,

schuilplaats ; wels dāæn , een blad , woln dahan , een tak met bladen ; dĉ tagoh of tæg goh , sterk , vast ,

vaid tagap ,

sterk gespierd ;

wus kait,

visschen met den angel, Jols who māta kail, een vischhaak ;

een haak ,

mis käil , het

ülo bāliek , draaijen , wen

den , en wil bālas , teruggeven , vergelden.

Lieden , welke met de taal oppervlakkig bekend zijn , zullen de zwarigheid , om van deze bijna gelijknamige uitdrukkingen

reden te geven , kortelijk oplossen door te vooronderstellen ,

dat het eene woord eene aan deze of gene landstreek eigene verbastering van het andere is ; maar ik weet dat zij , met hare onderscheide beteekenissen , niet alleen

in eenen en denzelfd en

gesproken tongval , maar ook in geschriften voorkomen , welke met zoodanigen tongval bijna niets gemeen hebben , en waarin het eene woord niet voor het andere gebezigd kan worden , zonder de plaatsen , waarin zij gevonden worden , van alle beteekenis te ontblooten.

OVER

De maatgronding is dat gedeelte

DE

MAATGRONDING .

der spraakkunst ,

hetwelk over de klankmaat,

of den

klemtoon en de betrekkelijke lengte der lettergrepen handelt, mitsgaders over den versbouw , of de kunst om die lettergrepen tot het zamenstellen van dichtregels en dichtstukken , in tegen stelling van onrijm , behoorlijk te schikken .

Van

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MAL A IE .

201

prennent la langue ; mais ces obstacles se rencontrent moins au commencement de la carrière , qu'après qu’on a fait quelques progrès dans la langue et qu'on s'est mis en état de lutter con tre les difficultés. Parmi un grand nombre d'exemples que contient le dictionnaire , nous nous bornerons à citer

quelques – uns de ceux qui offrent la ressemblance la plus frappante , comme ,

faner , et mis lõiour , ruiner , ling ,

détruire ; 3 golong , rouler, plier en roulant , et is gõz

rouler , mouvoir en roulant ;

porter à dos ;

cal angkat,

lever ,

enlever ,

golo diāmoù , régaler , et gas dioumol , rassasié ;

cuilo būsah , humide ;

lūiou ,

et

cel angkout ,

dwibo būsoh , laver , et

vt tāpak , la paume , et mai tapouk , frapper du plat de la main ;

la üsis kandak , une maîtresse , fille de joie , et jis goundik , une concubine permise par loi ; qiš kontii , une serrure , .et isvis kantiing , un bouton, une agrale ; un brouillard ,, et mis ‫ کابر‬kūbour ou curls kūbous , la brune ;

dig lõūlouh , vase , fange , et

‫ لوت‬loulout, barbouiller ,, enduire ; ‫ )اولر‬suitar , un serpent , ct rindang , touffu , ombragé , et ċi lindong , abri ; han , un rameau ;

c's kābout ,

‫ هولت‬oulat ,, un ver ;; ; ‫رندث‬

ugls dītün , une feuille , et mold dā

x tagoh ou touggoh , fort, en parlant des choses , et vho

robuste ;

s kāīt , un crochet, JL kāl, pêche à la ligne , et Jul wlo māta kail,

un hameçon ;

ül bālik , tourner , et cu bālas , réciproquer.

Ceux qui n'ont qu'une connaissance superficielle de la langue , croiront résoudre en peu de mots la difficulté qu'il y a à rendre raison de ces analogies , en supposant que l'un des mots n'est qu'une corruption de l'autre , particulière à certaines

localités ; mais j'ai la preuve qu'ils

existent dans leurs différentes acceptions non - sculement dans le même dialecte tel qu'on le parle , mais encore dans des écrits qui n'ont aucune affinité avec ce dialecte , et dans les quels l’un ne pourrait être substitué à l'autre sans détruire le sens des passages où ils se trouvent.

DE

La prosodie

est cette partie de

LA

PROSODI E.

la grammaire

qui traite

de l'accent

et de la quantité

des syllabes , ainsi que de la versification ou de la manière d'arranger convenablement ces syllabes pour composer en

style métrique , ou en vers par opposition à la

Сс

prose,

De

SPRA A K KUNST DER

2 02

M A LEISCHE

TA A L.

Van de klankmaat.

Het zal niet noodig zijn te onderzoeken , of de klemtoon en de klankmaat al , dan niet , ecne en dezelfde zaak zijn , eene vraag omtrent welker beslissing de geleerden het niet eens zijn.

Met opzigt tot de Maleische taal zij het genoeg aan te merken , dat lange lettergrepen ,

of lettergrepen die eenen langen klinker bevatten , over het algemeen , schoon niet altijd , den nadruk der uitspraak ontvangen , bijzonder wanneer het woord met zoodanige lettergreep ein digt ;

dat , wanneer de eerste lettergreep van een tweelettergrepig of de voorlaatste van een

drielettergrepig woord ·lang is , de klemtoon altijd op dezelve valt , als tig? bænoh , dooden , Csü tākot , bevreesd , jlés kapāla , het hoofd ;

dat wanneer de twee lettergrepen lang

zijn , de eerste alleen met eenen hoorbaren nadruk uitgesproken wordt, als in glo malæ , schaamd , uszko mārī , kom , sy tēli , doof ; dat wanneer de twee lettergrepen

be

kort zijn ,

de eerste gewoonlijk eenigen nadruk ontvangt , of met andere woorden , dat in alle twijfelach tige gevallen de toon meer tot de voorste dan tot de volgende lettergreep overhelt , als lambat , langzaam , woorden

echter ,

wis

ganti , veranderen ,

als juns besar , groot ,

dis kenal ,

dşur kitjiel, klein ,

bepaaldelijk op de laatste lettergreep gedrukt.

zich herinneren . pls belém ,

In sommige

nog niet , wordt

Tevens valt hier aan te merken , dat in de

meeste Maleische woorden de klemtoon veel minder hoorbaar is dan in de Europische talen . Wij hebben reeds gezegd , dat , wanneer afgeleide woorden door middel van achtervoegsels gevormd worden , het grondwoord alsdan eené verandering van klankmaat ondergaat , waarbij de lange klinker ,

in de lettergreep die denzelven bevat ,

gewoonlijk

verzwegen of

verkort

wordt , terwijl men den korten klinker der andere lettergreep naar evenredigheid verlengt.

De

regels , volgens welke deze veranderingen geschieden , zijn van belang voor degenen , die het fijnste en meest ingewikkelde deel der taal behoorlijk willen leeren kennen , en vereischen daar om hier eene breedvoerige

ontwikkeling ,

welke

hare verschooning

alleen in het nut

dier

regels zal vinden . Door lange klinkers verstaan wij de rustende letters 1ā , , ữe , en

i,

en door de verkor

ting derzelve - bedoelen wij, dat zij door hare verwante korte klinkers of schriftteekens fat -hah , dammah en kesrah vervangen worden , gelijk uit eenige van de hierna opgegevene voorbeelden zal blijken.

Maar vermits de Maleijers (200 wel als de Perzen , de Turken en zelfs

GRAMM AIRE DE

LA

LANGUE

MALAIE .

203

De la quantité.

Il ne sera pas ici nécessaire d'examiner s'il y a identité ou une différence entre l'accent prosodique et la quantité , question qui a divisé le monde savant.

Par rapport au Malai il

suffit d'observer que les syllabes longues, ou qui contiennent une voyelle longue , sont , à quelques exceptions près , finale ;

toujours accentuées , particulièrement lorsqu'il s'agit d'une syllabe

que la première syllabe d'un dissyllabe ou la pénultième d'un trisyllabe , si elle est

longue , prend toujours l'accent , comme dig? bounoh , tuer , kapāla , la tête ;

sti tākout , craintif , jis

que quand les deux syllabes sont longues , on n'appuie sensiblement que sur

la première , comme ello mālou , honteux , confus , uzlo māri , viens , stoj toulī , sourd ; que si les deux syllabes sont brèves , la première prend en général l'accent ; enfin , l'on peut dire

que , dans tous les cas douteux , l'accent se porte plutôt sur la première syllabe que sur

la dernière , comme dans

lambat , lent ,

wis ganti , changer , Jis kenal , se res

souvenir , hormis dans certains mots , comme jus besár , grand , Jşu kitiil, petit , pls be Il faut observer en même tems , lóm , pas encore , où l'on appuie fortement sur la finale. que dans les mots Malais l'accent prosodique est beaucoup moins prononcé que dans les lan gues de l'Europe.

Il a déjà été dit que , lorsqu'on ajoute quelque particule à la fin d'un mot primitif pour en former des dérivés , il s'opère un changement prosodique, lequel consiste ordinairement à retrancher la voyelle longue dans la syllabe du mot primitif à laquelle elle appartient , ou à la faire brève , en même tems qu’on allonge à proportion la brève de l'autre syllabe.

Les

règles suivant lesquelles ces changemens s'effectuent étant d'une grande importance pour bien connaitre la partie la plus compliquée et la plus délicate de la langue , il est nécessaire que

excuser. nous entrions à ce sujet dans des détails minutieux , que leur utilité seule peut faire

Les voyelles que nous nommerons longues , suivant le sens dans lequel nous prenons les mots , sont les lettres en repos là , , u , et

şi, et par leur changement en brèves nous

voulons dire qu'elles sont remplacées par leurs voyelles brèves ou supplémentaires correspon dantes , qui sont fat-hah , dammah et kesrah , comme on le verra dans quelques -uns des

Сс

2

ex

SPRAAK KUNST DER

204

M A LEISCHE

TAAL .

zelfs de Arabieren ) de genoemde teckens gewoonlijk bij het schrijven verwaarloozen , zoo wordt indedaad de klinker

geheel weggelaten ,

en de klank moet alleen ondersteld worden

uitspraak van den naastvoorgaanden medeklinker te blijven .

in de

Deze voorschriften , uit zoodanige

boeken afgeleid en bijeengebragt, als waarin de meeste kunde en naauwkeurigheid doorstraalt, zouden vollediger zijn , indien er meer eenparigheid van spelling onder de inlandsche schrijvers zelven plaats had . De meest algemeene regel , die echter , zoo als nader zal aangetoond worden , voor uitzon deringen vatbaar is , bestaat hierin , dat , bij het aanhechten van een achtervoegsel, de lange klinker in de eerste lettergreep van het stamwoord , wanneer het een tweelettergrepig woord is , of , zoo het een drielettergrepig woord is , in de voorlaatste lettergreep ( zijnde deze de plaatsen , waarin zij meestal voorkomen ), kort wordt ,

terwijl men den , al of niet uitgedruk

ten , korten klinker van de tweede of laatste lettergreep verlengt; als , woord ses kæda , een paard , wanneer men , zamengetrokkene voornaamwoorden

u nja ,

om

bij voorbeeld , in het

den bezittelijken vorm uit te drukken ,

de

koe , of r moe daarop laat volgen , wordt de

met haren verwanten korten klinker dammah , de fat -hah met haren verwanten langen

2 klinker 1 ,

verwisseld , en alzoo ontstaat ulaš kædā -nja ,

zijn paard ,

iš koedā - koe ,

mijn paard , of plaš kædā -mæ , uw paard ; van slo djādi , zijn , wezen , gevolgd van kan

of či lah , komt cao djādi- kan , doen ontstaan of gebeuren , of tha djadi- lah ,

wees gij!

achtervoeging van u kan , komt wä njatā - kan , sy njāta , blijkbaar, met achtervoeging

var

openbaren ;

van

zijne vrouw ;

bini, vrouw , met het voornaamwoord u nja , komt de bini -nja , ‫بین‬ terwijl weto menj@ sve , zuigen (dat uit dric lettergrepen bestaat ), bij het ach

tervoegen van

si , de

der voorlaatste lettergreep

van het stamwoord met dammah , de

dammah der laatste lettergreep met ‫ و‬verwisselt , en daaruit ontstaat Sgmito menjæsã -i, zogen ; gelijk van jltaś kombali - kan ,

kombāli, wederom , gevolgd van os kan , gevormd wordt Cubias

terug geven.

Bij afgeleide woorden ,

welke met verscheidene , op elkander

volgende achtervoegsels zamengesteld zijn , volgen deze achtervoegsels denzelfden regel , en on dergaan zij dezelfde verandering van maatklank als men op het werkwoord us

het stamwoord .

Bij voorbeeld , wanneer

bæka , openen , voorafgegaan van het niet bepalende aanvoegsel

a di, het teeken van den bedrijvenden vorm u kan , het voornaamwoord

nja en het na

druksteeken « lah laat volgen , bekomt men daardoor de zamengestelde uitdrukking duco a‫د‬ di bækā - kan -njā - lah , bij opende het ; waarbij w; of (als tusschenletter) ý , gevolgd van een

an

GRAMMA IRE DE

LA

LANGUE

MALA I E.

205

cxemples que nous citerons ci - après ; mais comme les Malais ont (de même que les Persans ,

les Turcs , et même les Arabes ) l’habitude de négliger ces caractères supplémentaires dans leurs écrits , la voyelle se trouve en effet totalement supprimée , et le son seul en doit être censé conservé dans la prononciation de la consonne qui précède immédiatement.

C'est dans

des ouvrages qui paraissent rédigés avec le plus de savoir et d'exactitude , que nous avons puisé ces règles ; elles seraient plus parfaites , s'il régnait plus d'uniformité entre le écrivains du pays, La règle la plus générale , quoique sujette à des exceptions , comme on le verra dans la suite , est que , lorsqu'on joint une particule à la fin d'un mot , la voyelle longue,

ordinaire

ment comprise dans la première syllabe du mot, s'il n'en contient que deux , et dans la pé nultième, s'il en contient trois ,

devient brève ,

tandis

que la voyelle brève (exprimée ou

sous -entendue) dans la seconde ou dernière syllabe , devient longue.

Ainsi dans le mot sys

kuda , un cheval , lorsqu'on y ajoute , pour former le possessif ,

les pronoms abrégés u

nia , o kou ou

mou ,

le , est remplacé par sa voyelle brève correspondante dammah , le

fat - hah par sa voyelle longue correspondante 1 , et de là se forment les composés laš kou dā - nia , son cheval , istaš koudā -kou , mon cheval , ou plus koudā -mou , votre cheval ; pareillement sky diädi ,

être, joint avec u kan ou si lah ,

devient uluş diadī-kan , faire

qu'une chose chose soit ou arrive , ou dlu diadi- lah , que tu sois !

ly niāla , évident ,

avec uS kan , devient släp niatā - kan , manifester ;

nia ,, devient avec unia

watu bīni , femme ,

is bini- nia , son épouse ; et de même, quant aux trisyllabes , lorsqu'au mot cuoto me nijūsou , sucer , on ajoute la particule s i , le ,

dans la pénultième du mot primitif se

change en dammah , le dammah de la dernière syllabe en niousj- i ,

et de là se forme Symto me

allaiter ; comme de Jaś kombāli , de retour , on fait, en annexant la particule Dans les dérivés complexes , formés au moyen de

us kan , Juliaś kombali- kan , restituer .. plusieurs particules jointes à la suite du mot ,

ces particules suivent la même règle que le pri

mitif , et subissent un changement de prosodie analogue.

Ainsi, lorsqu'au verbe

: bouka ,

ouvrir , précédé de la particule indéfinie s di , on ajoute la particule transitive us kan , le pronom u nia et la particule d'intensité à lah , cette combinaison forme disk s di boukā -kan -niā - lah , il l'ouvrit ; où l'on voit que dans

( ou sous la forme de médiale)

suivi

d'une autre particule , la voyelle brève est remplacée par la lettre en repos ! , tout comme dans le mot primitif.

Il en est de même dans la combinaison moins compliquée ailelis s di kenal

-niã - lah , il se souvint , formée du verbe is kenal , se souvenir. Cc 3

S'il

SPRAAK KUNST DER

206

MALEISCHE

ander aanvoegsel , even als het stamwoord , haren korlen selt ;

TA AL.

klinker tegen de rustende i verwis

en zoo verandert ook , in een minder zamengesteld voorbeeld , dis kenal , zich herin

neren , in dlelis s di kenal- njā - lah , hij herinnerde zich .

;

De voorlaatste lettergreep van een stamwoord , het zij dit uit twee of uit drie lettergrepen bestaat , kort zijnde , ondergaat in dit geval geene verandering ; maar de laatste, al is zij ook kort , wordt alsdan verlengd , en zoo vormt men van u pada , naar ,

wlais ka - padā - nja ,

sempornā --an naar hem toe ; van wpiau semporna , volmaakt, wljdams ka ka - semporna an ,, volmaaktheid ;

van üü tantæ , zeker , ufzü tantã - kan , verzekeren.

Wanneer de laatste lettergreep , in plaats van zuiver te zijn , of , gelijk in de voorgaande voor beelden , enkel uit eenen medeklinker en eenen klinker te bestaan , onzuiver of gemengd is , bevattende eenen korten klinker tusschen twee medeklinkers , waarvan de laatste stom is ( of , eenvoudiger en naar de Europische wijze van spreken , wanneer het woord met eenen mede klinker eindigt ), wordt die klinker , onverschillig of de voorgaande lettergreep lang of kort is , niet verlengd omdat er een wordt,

achtervoegsel bijkomt, met uitzondering van u an ensi.

van de babal, onwetend ,

benar , waar ,

wzi

gevormd woli babal -nja , zijne onwetendheid ;

benar -nja , de waarheid daarvan ;

Dus

van vi

van Glow sūrong , scheede ,

per la

sārong - mæ , uwe scheede; van dö tengah , half , ipäw sa - tengah -nja , de helft daarvan ; en van ge træræt, volg ,

using târæt - kan ,

volgen .

Doch

in dit geval , ofschoon de

laatste lettergreep niet voor eene lange mag gelden , kan echter de voorlaatste., indien zij lang is , verkort worden : 200 verandert

dlg )aüleh , door, van , in padi auleh -mæ ,

tahan , de Heer , in pis tohan -mce , di dakap -i-nja , hij omhelsde.

‫نوشین‬

en väls dūkap , omhels , in these s

Hierin echter is de spelling

eenparig, en het schijnt dat zij tusschen s! xülw sākiet- lah ia en

uw Heer ;

door u ;

bij de inlandsche schrijvers niet

tid,gw sõroh - lah en dh @gu sverõh - lah , geef bevel ,

si täytw saküèt - lah ia , hij was ziek , geen onderscheid maken ;

ofschoon de laatste schrijfwijze niet voor regelmatig te houden is , Bij het aanhechten van de achtervoegsels w an en us i wordt de laatste lettergreep van het woord verlengd , zonder onderscheid of zij gemengd of zuiver is , dat is , of zij met eenen stommeu medeklinker , dan wel met eenen klinker, eindigt ; waardoor , in het eerste geval , verstaan wordt, dat de sluitletter zich van de gemengde lettergreep scheidt , dezelve dus zuiver latende , en zich met het achtervoegsel verbindt ;

dus wisło ūdap , vóór , met toevoeging van

GRAMMA IRE

DE

LA

LANGUE MA LAIE.

207

S'il arrive que la première syllabe du primitif, quand il est de deux syllabes , ou la pé nultième , quand il est de trois syllabes , ne contienne pas de voyelle longue , cette syllabe demeure invariable ; mais si la dernière syllabe est aussi brève , celle- ci devient néanmoins longue.

Ainsi , de

lui;

wpław . semporna ,

de

us pada , å , vers , parfait,

se forme lás ka - padā - nia , O

vers ; ou envers

se forme uljeans ka - sempornā -an ,

perfection ; de

üü tantou , certain , Saló tantou -kan , assurer , vérifier. Lorsqu'au lieu d'être pure , ou simplement formée d'une consonne et d'une voyelle , comme dans les exemples précédens , la dernière syllabe est impure ou mixte , composée d'une voyelle brève entre deux consonnes dont la dernière est muette (ou , plus simplement , à la manière des Européens , lorsque le mot finit par une consonne) , cette voyelle , sans distinction si la syllabe précédente

est longne ou brève ,

particule , à moins que ce ne soit

woh babal - nia , son ignorance ; zw.sārong ,

fourreau d'épée ,

ne devient pas longue parce qu'on y ajoute quelque

7.

an ou ‫ي‬

de ji benar ,

Ainsi de ce babal , ignorant, se forme

vrai , fidèle,

wis benar - nia , sa vérité ; de

pê,bu sārong -mou , ton fourreau ; c

sa -tengah -nia , une moitié de ;

et de

vigil töūrout , suis ,

xö teñğah , demi , wpaw

wijgi tõūrout -kan , suivre;

mais dans ce cas , quoiqu'on ne doive pas appuyer sur la dernière syllabe , la précédente , si elle est longue , peut néanmoins devenir brève , comme dy maître ,

Casis dūkap ,

embrasse ,

d'où se forme

auleh , par ,

og toūhan , le

pell auleh -mou , par toi ,

-mou , ton maître , wieso s di dakap -i-nid , il embrassa.

Au reste,

pici touhan

les écrivains du pays

ne sont pas entre eux d'accord sur ce point , et ils semblent écrire indifféremment cho,gw sūū roh - lah et dlogu sourõh - lah , sakit - lah ia , il était malade ;

donnez des ordres , isi düstu sākit - lah ia' et

si düstus

quoique la dernière orthographe ne doive pas étre considérée

comme régulière. Lorsque les particules w an ou vs i suivent le mot , la dernière syllabe devient longue , sans distinction si elle est pure ou mixte , c'est à dire , si elle se termine par une voyelle ou

bien par une consonne muette : comme si , dans le dernier

cas , la consonne finale se déta

chait de la syllabe mixte , qui ainsi devient syllabe pure , pour s'unir avec la particule ;

de

sorte que Laulo ādar , devant, si l'on y joint w an , devient les adāp - an , la présence ,

au

SPRAAK KUNST DER MALEISCI E

208

w an , wordt wolas adāp - an , de

TA AL .

tegenwoordigheid (hoewel indien u kan het achtervoegsel

ware , de klankmaat niet veranderen , en het zamengestelde woord zijn zoude

Oslo ‫ گی‬ādap

-kan , verschijnen voor ); umuli pānas , heet , wordt juliás ka - panās- an , hitte ; ji ator , schikken , wordt wigs per - atõr - an , schikking ; voeging van vs i ,

en saw sambæt, ontvang , met achter

wordt sigaw sambæt - i , ontvangen ,

gelijk Jis kenal, herkennen ,

wis J di kenāl -i -nja , hij herkende hem , veranderd wordt, van u kan , het woord zijn zou iklis s di kenal - kan -nja .

in

terwijl, met achtervoeging

Hierbij dient te worden op

gemerkt , dat , wanneer de lettergreep , waarop een dezer twee aanvoegsels volgt, met de rus tende letters ,

of s eindigt , men achter zoodanige letter , vooral de I , het teeken ( 5 )

hamzah , dat met eene korte a overeenkomt, schrijven moet, als wüs katā -an , spraak ,

van van

‫ كات‬kata kāta ,, sprehen ;; ‫ تنتوني‬tanta--ī, , verzekeren ,,

van ‫ تنت‬tantar ,, zeker ;; ‫فيجيئ‬

poedji- an , godsdienstige vereering , en minimum pædji-i , vereeren , aanbidden , van myi ‫فوج‬

dji , lof.

pē

Men zet ook wel , in plaats van de ( 5 ) hamzah , eene ( W ) tesjdied boven de , of

s , als een tecken dat zij in de uitspraak herhaald moeten worden , en men schrijft dus szü tantã -wi en Lenos poedji- ji; doch de laatste spelling is

zeer weinig in gebruik , en dient

hier alleen als een voorbeeld van deze werkelijke onderscheiding. Wanneer de beide lettergrepen lange klinkers bevatten , wordt de eerste verkort ,

terwijl de

laatste onveranderd blijft; zoo vormt men , van g'lo mālā , beschaamd , wʻgias ka - malo - an , schaamte ; van SJ diri, zelf , pd diri- mæ , gij zelf ; van usko mūrī ,, herwaarts , the gut mari - lah , kom ! van si pākei , dragen , aanhebben , wla pakei - an , kleederdragt. Wanneer de laatste lettergreep vatten , blijven de beide lettergrepen

eenen

langen , en de voorgaande eenen korten klinker be

onveranderd , als zijnde reeds in den vereischten toestand

om het achtervoegsel te kunnen aannemen , als ufukaw sampei - kan , doen viow

aankomen , van

sampei, aankomen ; wüöw saktī- an , magt , van väw saktī , magtig (door

natuurlijke middelen) ;

wrisy u w di serba -kan -nja ,

boven

hij rukte aan , van go w serbč , .voort

snellen ; wlinio mentjerrei -kan , scheiden (bedrijv.), van uj ; tjerrei, scheiden (onz. ). Eenlettergrepige woorden van twee medeklinkers , met eenen korten klinker in het midden , moeten denzelfden regel volgen als andere lettergrepen van die gedaante , wanneer zij aan het einde van een veellettergrepig woord voorkomen : zij moeten dus alleen verlengd worden wan neer u of us daarmede verbonden wordt , en onveranderd blijven als de middelklinker op zich aelven lang is ; maar de Maleische taal heeft weinig woorden van dien aard , en afstammelingen van

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALAIE .

209

au lieu que , si la particule annexée était uS kan , le mot primitif n'éprouverait aucun chan gement de quantité, ct le composé serait so hädap - kan , paraître en présence.

De même

cuits pānas, chaud , se change en culias ka - panās - an , chaleur ; ji ator , arranger , se change en winter

per - atõr -an , arrangement ; et isaw sambout , reçois , avec şi , de

vient sertaw sambjūt - i , recevoir , comme Jis kenal , se ressouvenir , devient sellis s di kenāl -i - nia , il se ressouvint , au lieu qu'avec vos kan ou aurait illis s di kenal - kan - nia. Il est à remarquer que ,

quand la syllabe qui précède l’une ou l'autre de ces deux particules

se termine par une des lettres en repos I , 9 , ou ș , on doit mettre à la suite de cette lettre , particulièrement si c'est un 1 , le signe orthographique ( s ) hamzah , équivalant à un a bref , formant ainsi , de úsls kāta , parler , usus katā- an , discours ; de wü tantoù , certain , ş'zü tanttu - i , certifier ; de que pudii , louange , comme poudiī- an , adoration , et Saison poudii-i, adorer. On peut aussi mettre un ( “ ) teshdid au- dessus du 9 ou US , се qui indique qu'on les réitère dans la prononciation , et écrire en conséquence Syüü tantouwi , vasto poudiii ; mais cette dernière orthographe est très- peu usitée , et nous ne la citons que pour donner un exemple de ces raffinemens étudiés.

Lorsque les deux syllabes contiennent des voyelles longues , on fait la première brève , et l'autre conserve sa quantité,

comme de glo mūlo , confus,

se forme oʻshas ka - malo -an ,

honte ; de Sud diri , même , pod diri -mou , toi -même'; de usiko mārī , ici (adverbe de mouvement ) , t .yo marī - lah , viens ! de su pākei , porter sur soi , LG pakei- an , vêtement. Lorsque des deux syllabes la première est brève , et la dernière longue , il ne se fait pas de changement prosodique , parce qu'alors elles sont déjà dans l'état convenable pour recevoir la particule ,

comme

u luciow

sakti -an ,

pouvoir ,

sampei-kan ,

faire arriver ,

de sław sampei ,

arriver ;

de süäw saktī , puissant (par des moyens surnaturels);

serbīū - kan - nia , il se jeta sur , de gyw serbūü , s'élancer; parer , mettre à part , de uz tierrei , se quitter .

wüäu

wriSalju s di

linio mentierrei - kan , se

Les simples monosyllabes , formés de deux consonnes avec une voyelle brève intermédiaire , suivent naturellement la même règle que les syllabes finales composées de la même manière : par conséquent , ils ne deviennent longs que devant les particules w ou s ; et si la voyelle intermédiaire est longue par elle-même , ils ne subissent aucun

changement: mais les mots de

cette espèce sont rares en Malai , et si l'on en trouve des dérivés , ce n'est qu'en très – petit Da

nom

SPR A AK KUNST

210

DER

van dezelve onlmoet men zelden of nooit..

MALEISCHE

TAAL.

Ondertusschen moet men in het oog houden , dat

vele woorden , die , naar onze schrijfwijze, het voorkomen van eenlettergrepige woorden heb ben , en ons toeschijnen met cenc enkele opening of sluiting van den mond te worden uitge sproken , nogtans bij de Malcijers als tweelettergrepige beschouwd worden .

Hiertoe behooren

inzonderheid woorden beginnende met twee medeklinkers , waarvan de eerste stom en de andere vlocibaar is ,, als

‫ بري‬bra , gecef ,,

‫ ثري‬pra,, wijze ,,

‫' برت‬brat , Zwaar ,

‫?برس‬- bras ,, rijst ,,

Es kring , droog , wuls blas , tien (in de zamengestelde telwoorden tusschen tien en twintig ), as blah , spleet , waarvoor men niet ongevoeglijk běrī , běrás , kering , běláh zoude kunnen schrijven ; zoo dat zij dezelfde regels als andere tweeiettergrepige woorden volgen.

Op gelijke

wijze worden glo mau , willen ( waarvoor men somtijds edlo māhồ schrijft), si tāu , weten (anders you tūhā ), slö pāu , de dije (anders zgli pāwah ) , niet voor eenlettergrepige woorden gehouden .

Hier valt tevens aan te merken , dat van sl en sli , wanneer zij , bij het aanhech

ten van het bezittelijk voornaamwoord ,

de verandering van klankmaat ondergaan ,

wordt je ( somtijds ook wool ) zijne kennis ,

en

zijne dije ;

waaruit blijkt,

gemaakt dat de

laatste lettergreep der stamwoorden met fat- hah , en niet , zoo als men anders denken zoude , met dammah geschreven moet worden . Wanneer een achtervoegsel aan een woord gehecht wordt , dat op 8 h eindigt , wordt deze somtijds achterwege gelaten , als colono mem - bidū - kan , onderscheiden , van sy bīdah , verschillen ; doch meer gewoonlijk wordt het teeken

van uitblazing behouden , als in Alam

svedāh -an , voleinding , van satu sodah , gedaan ; beli pilīh - an , keuze , van clus pīlih , kiezen. In het woord sloyil anogrāh - i, hij schonk , staat het teeken van uitblazing vóór , daar het in de andere voorbeelden achter de verlengde klinkers staat. Ofschoon het in de uitspraak niet hoorbaar is , schijnt het echter

in de toepassing dezer regels als eene we

zenlijke letter beschouwd te worden . Nu moet nog melding gemaakt worden van de veranderingen , klinker ondergaat ,

wanneer ( gelijk in deze taal dikwijls gebeurt ) het woord , zoo wel met

als zonder toevoeging van eenig achterteeken , verdubbeld wordt. men daaromtrent dezelfde regels als ten aanzien der enkele wordt , van

my?

In het eerste geval volgt

woorden , en dienovereenkomstig

bænji , klank , gevormd worden was būnji - bonjī-an , speeltuigen ; van pline

se - lāma , zoo lang als , lãn ,

welke de lengte van den

verschillend ,

wir

wlaſciw se - lāma- lamā -nja , van de vroegste tijden af ; workto

ber - lāin - lain - an ,

velerlei . velerlei.

Met opzigt tot

van

woning

de herhaling

der

GRAMMAIRE

nombre.

DE

LA

LANGUE MAL AIE .

911

Il est cependant nécessaire d'observer qu’un grand nombre de mots , qui dans notre

orthographe ont l'apparence de monosyllabes et qui semblent à notre organe se prononcer par une seule émission de voix , sont considérés par les natifs du pays comme mots de deux sylla bes .

De ce nombre sont principalement les mots qui commencent

liquide, comme

‫ بري‬bri, donne , so prī , manière , we

par une muette et une

brat , violent , cus?

bras , du

riz , ÈS kring , sec , culs blas , dix (dans les noms de nombre composés entre dix et vingt), dls blah , fente , qu'on pourrait sans inconvénient exprimer par beri , běrás , kering , běláh , et qui par conséquent suivent les règles des autres dissyllabes.

On ne regarde pas non plus

comme simples monosyllabes glo mau , vouloir , šli tāu , savoir , oli põõu , la lesquels on écrit souvent golo māhou , gali tāhīū , sgli pāwah .

cuisse , pour

Il est aussi à remarquer que

de älj et sli , lorsqu'ils subissent le changement prosodique en conséquence de leur jonction avec le pronom possessif , se forment whes ( quelquefois worlo) son savoir , et L

sa cuisse

ce qui démontre que la dernière syllabe des primitifs doit être écrite avec un fat- hah , et non avec un dammah , comme on pourrait autrement le présumer.

Lorsqu'une particule est jointe à la fin d'un mot qui se termine par l'aspirée : 1 , on re tranche quelquefois le signe d'aspiration ,

comme launo mem - bīdā - kan , distinguer , de

si būdah , différer ; mais il est plus ordinaire de le conserver , comme dans colcw soudāh -an , accomplissement , de schw soudah , fait ; wouli pilih -an , choix , de dl Dans le mot sloyd.1 anougrāh -i ,

il donna , l'aspiration prend

sa place devant la voyelle

devenue longue , au lieu que dans les autres exemples elle la précède. à l'oreille , il semble qu'on la considère réellement comme une

pīlih , choisir.

Quoique imperceptible

lettre dans

l'application de

ces règles.

Il nous reste maintenant à parler des changemens de quantité qui accompagnent la répé tition du mot (laquelle a fréquemment lieu dans cette langue ) , tant lorsqu'il suit une particule , que lorsqu'il n'en suit point.

Dans le premier cas , les règles qu’on vient d’exposer s’appli

‫ بون‬būūnii , son , quent aux mots redoublés comme aux mots simples, et par conséquent , de ws? ‫ بو‬būūnii - bounii - an , instrumens de musique ; de plus se- lāma , aussi se forme de ‫ن‬ god long tems que , whaładow se- lāma - lamā - nia , depuis les tems les plus reculés ; férent, www contatta ber - lain - lain - an , divers , diversifié.

Dd 2

de cuidar lain , dif

Pour se rendre compte du retour de

SPRAAK KUNST

212

DER

M

A LEISCHE

TA A L.

der letter us in het tweede gedeelte van het woord , dient te worden opgemerkt , dat de eerste us tot het woord in deszelfs oorspronkelijken staat behoort , en dat de laatste de lange klinker is , welken de laatste lettergreep bij het aannemen van het achterteeken wan vereischt , ter wijl de I tevens in de eerste verzwegen of met fat - hah verwisseld wordt; en zoo is het ook gelegen met het woord sêggio me- nawong- i , beschaduwen , van egli nāwong , schaduw , waarin de laatste , de lange klinker is , die ingevolge de achtervoeging van

si vereischt wordt.

Maar het is op verre na niet zoo gemakkelijk te verklaren hoe de verandering in de klin kers geschiedt , wanneer het woord , zonder bijvoeging dubbeld wordt.

In such,

ber -bagi -bāgi,

van eenig achterteeken , slechts ver

verspreid ,

van

so būgi, onderscheiding ;

essó laki- lāki , dat van het mannelijk geslacht is , van sy lāki, man , echtgenoot ; cöläis kanak - kūnak , jonge kinderen , van öl anak , kind , ziet men , dat de eerste lettergreep van het stamwoord , wanneer zij op zichzelve lang is , in het eerste lid der verdubbeling verkort wordt ,

terwijl in het tweede lid het woord , zonder onderscheid of de laatste lettergreep lang

of kort is , zijnen oorspronkelijken vorm behoudt ;

en dit komt eenigzins met den eersten alge

meenen regel , aangaande de verandering der klankmaat in enkele woorden , overeen : want , gelijk de eerste lettergreep in deze verkort wordt wanneer een achtervoegsel daarbij komt , 200 ondergaat zij ook dezelfde verkorting wanneer het woord zelf herhaald wordt.

Waarschijnlijk

heeft deze metrische afwisseling van de lange en korte klanken iets streelends in het oor der Maleijers,

al kunnen

wij het aangename

daarvan

niet

schrijftrant wordt echter de verdubbeling meestal door de zen , als r

*

, rüb , 4331 ,

ofschoon men ,

gewaar

worden .

In den gewonen

Sêl anğka of cijferletter aangewe

in het uitspreken , de beide woorden af

zonderlijk laat hooren . Zoodanig zijn de ingewikkelde regels , of liever uit het gebruik van goede schrijvers afge leide voorschriften , volgens welke de maat der lettergrepen gezegd kan worden te veranderen bij het aanhechten van achtervoegsels.

De

leerling moge ,

wel is waar ,

bij den aanvang

moeite hebben om dezelve regt te verstaan ; maar hij moet daarom den moed niet verliezen : want men kan al vrij groote vorderingen in de kennis der taal gemaakt hebben , zonder nog die regels meester te wezen , en de verpligting om dezelve stiptelijk in acht te nemen rust meer op den schrijver, dan op den lezer of den overzetter.

Ik zelf had reeds vele boeken gelezen ,

voor dat ik er aan dacht om mijne waarnemingen op dit stuk stelselmatig te verzamelen ; en waarschijnlijk zoude ik mij nog lang vergenoegd hebben met de voornoemde regels tę nemen 200

als

DE

GRAMM AIRE

LA

LANGUE

213

MALA I E.

dans la seconde partie du mot , il faut faire attention que la première appartien t

de la lettre

‫ي‬ au mot dans son état primitif , et que l'autre est la voyelle longue qu’exige la dernière syllabe terminale w an , en même tems qu'on retranche I de la première ou

à cause de la particule

qu'on le remplace par fat-hah ; il en est de même du mot sigio me -nawõng - i , abriter , de Egli nāwong , ombre , où le second

est la voyelle longue ,

requise en conséquence de la

particule ‫ ي‬i qui termine le mot composé. Mais il n'est pas , à beaucoup près , si aisé d'expliquer ce qui a rapport au changement de

Dans ces

voyelles , lorsqu'on ne fait que réitérer le mot , sans lier une particule à sa suite .

composes ,, ‫ برباگي‬ber -bagaibagui , , pars , de ‫ بائي‬bagui , distinction ;; ‫ تلا‬-taki -laki , mâle, de

es

lāki, mari ; üläis kanak -kūnak, des enfans en bas âge, de vil

anak , enfant , on remarquera que , si la première syllabe du primitif est longue par elle

même , elle devient brève dans la première partie du réduplicatif , tandis que dans la seconde le mot conserve sa propre forme , sans distinction si la dernière syllabe est longue ou brève. On voit que ceci a quelque analogie avec la première règle générale concernant le changement de quantité dans les mots simples ; brève quand

car , si dans ce dernier cas la première syllabe devient

il suit une particule qui se lie avec le mot , elle le devient pareillement dans

l'autre cas , lorsque , par la

réduplication , le mot se trouve lié avec lui-même.

Il est à

présumer que cette combinaison métrique de sons prolongés et raccourcis a quelque chose de flatteur pour l'oreille des indigènes , quoique l'organe des Européens n'y soit pas également sensible.

Dans l'écriture commune , on se contente ordinairement d'écrire le mot une seule

fois ; mais on y ajoute un

el angka ou cliiffre , pour marquer qu'il doit être doublé dans

la prononciation ,, comme r 8‫ الاك‬, ۲

‫ کانق‬, 3 ‫بائي‬.

Telles sont les règles compliquées , suivant lesquelles on peut dire que s'opère le chan gement de quantité dans les mots lorsqu'on y ajoute de nouvelles syllabes ; elles - mêmes

règles

ne

par de bons écrivains.

sont

que

des

inductions

Si elles paraissent

fondées

d'abord

sur

ce

qu'on

au

reste ,

trouve

ces

pratiqué

obscures à celui qui étudie le Malai ,

il ne doit pas se laisser décourager par là : on peut assez bien avoir appris la langue sans être

encore

regarde

parvenu à les posséder à fond ,

plutôt

l'écrivain ,

que

ceux qui

et l'obligation

se bornent

à lire

de

s'y

conformer

ou à traduire.

exactement

J'avais moi

même beaucoup lu avant que je pensasse à les rassembler sous une forme systématique ; et probablement je me serais contenté de les prendre telles que je les trouvais , si je n'avais Dd 3

pas

SPRAAK KUNST

214

als ik die vond , ware ik niet op

DER

MALEISCHE

het denkbeeld gekomen

TAAL .

om mijne ondervinding tot leering

van anderen te doen strekken . Men kan niet ontkennen , dat door de verschikking der lange klinkers , vele woorden , ten aanzien van hunnen oorspronkelijken vorm , groote veranderingen

hebben ondergaan ; en dit zal

misschien , even zeer als onkunde , de reden zijn , dat menig een schrijver , niet bijzonder aan regelmatigheid van spelling gehecht , zich niet ontziet van lange klinkers te bezigen op plaat sen , waar anders hulpklinkers alleen uitgedrukt of onder verstaan moesten worden , en dat men

Voorja ssw ‫ س‬sceka , blijde ,, wit pātoet , behoorde , ‫ بین‬bini , ‫ تیکر‬tīdor , slaap ,, ‫ك‬ ‫ تيدوز‬tidir ,

‫ سوك‬saka , ‫ قانوت‬patat en

huisvrouw ,

‫ بيني‬bana schrift ;; ja zelfs in vele gevallen is het

moeijelijk te beslissen aan welke zijde het gezag der schrijvers, overhelt , als bij .voorbeeld ten aanzien der woorden

‫م‬pis ‫ بك‬belam en ‫ بلوم‬belam ,, nog niet , ‫ دیر‬diri dard en

sīgo en Slw sāgo , de zelfstandigheid sago genaamd.

‫ ديري‬dara ,,zelf,,. ‫سات‬

Maar dit gebrek aan volstrekte een

parigheid zal te minder vreemd voorkomen , als men in aanmerking neemt , dat het Arabische schrift, hetwelk nog niet zeer lang door de Maleijers aangenomen is geworden , in den grond niets met hunne taal gemeen had ; dat de drukkunst voor alsnog , ter daarstelling van eenpa righeid in de spelling , niets wezenlijks heeft voortgebragt, en dat de Maleijers zelven , althans naar mijn gering onderzoek te oordeelen , nimmer beproefd hebben om een spraakkunst hunner moedertaal te vervaardigen .

Van den Versbouw .

Omtrent het tweede deel der maatgronding , hetwelk

over de dichtkunde , jei pale ilmce

sjàr genoemd , handelt , valt , als eene eigenlijke kunst beschouwd , weinig te zeggen , om dat , niettegenstaande de Maleijers groote beminnaars van de poëzij zijn en er ook vele dichter lijke werken in hunne taal bestaan , hun dichtkundig stelsel echter nog zeer onvolmaakt ge bleven is.

Door de inlanders zelven denk ik niet dat eenig leerboek daarover geschreven is ;

en al vond men iets van dien aard , men zoude ras ontdekken , dat het , oorspronkelijk , niet anders is , dan een voortbrengsel der Arabische letterkunde , de algemeene bron hunner weten schappelijke kennis in latere tijden.

Dit blijkt immers duidelijk

uit eené ( door WERNDLY

aangehaalde) zinsnede van het beroemd Maleische werk , in het Arabisch blandt bi tādjoe asselātīên of rely law wisho mākota

segala

rādja -rādja , de kroon aller Koningen ge noemd ,

GR A M MAIRE

pas conçu l'idée de

DE

LA

LANGUE

MALAI E.

215

faire servir les résultats de mon expérience à l'instruction des autres.

On doit convenir qu'il y a beaucoup de mots , dont la forme primitive a été considérable ment altérée par suite du déplacement des voyelles

longues ;

et peut -être

est- ce par cette

raison , autant que par ignorance , qu’un grand nombre d'écrivains , peu scrupuleusement at tachés aux règles de l'orthographe , se permettent une certaine latitude à cet égard , et ne font pas difficulté d’employer des voyelles longues , là où il ne devrait y en avoir que de supplé

mentaires , exprimées ou sous - entendues , écrivant par exemple you tīdôr pour ju tīdor , sommeil ,

‫ سوك‬SOuka pour

eu ‫ س‬souka ,, joyeux ,

vient, ‫ي‬ si ‫ بين‬bīnī pour ‫ بین‬bīni , femme.

‫ فاتوت‬patput pour

‫انت‬-patout ‫ف‬ , con

Quelquefois même il est difficile de dire de quel

côté les autorités l'emportent , comme au sujet des mois pts belóm ou pols belēm , pas encore , diri ou ‫ دیر‬dari ou

w sago ‫ ديري‬dara ,, meme, ‫سات‬

on ‫ائو‬.saga ‫ س‬sāgo , du sago.

On sera cependant

moins surpris de ce manque d'uniformité, si l'on considère que l'époque où l'alphabet Arabe fut adapté à la langue Malaie , n'est pas très - reculée ;

qu'il n'avait dans l'originc aucune

analogie avec elle ; que l'art de l'imprimerie n’a encore que peu contribué à fixer l'orthogra phe ,

et que ,

s'il m'est permis d'en juger

d'après les recherches bornées que

j'ai été à

même de faire , les Malais n'ont jamais essayé de composer une grammaire de leur propre langue.

De la Versification .

Quant à la seconde partie de la prosodie , ou celle qui traite de la composition métrique , nommée vec plc ilmou sièr , quoique les Malais soyent passionnés pour la poésie et que les ouvrages en vers abondent dans leur langue , leur poétique est encore si imparfaite , que tout ce qu'on peut en dire comme art , se réduit à peu de chose..

Je ne crois pas qu'aucun écri

vain national ait traité cette matière sous une forme didactique ; et si l'on venait même à découvrir quelque production de ce genre , on verrait que ce n'est encore qu'une copie pruntée de la littérature Arabe , la source de toutes leurs connaissances modernes.

em

C'est ce

que démontre évidemment un passage ( cité par WERND LY ) du fameux ouvrage Malai nom mé en Arabe blend El tādiou asselātin ou rady a wisho mākota segala rādia - rūdia , la couronne de tous les Souverains , où l'auteur dit : ' M'

w pewie ple law uşção vsi dlösis ‫عروض‬

4

SPR A AK KUNST DER

216

noemd , waarin de schrijver eluso

zest : ‫دان‬

MALEISCHE

‫دان قافية‬

‫عروض‬

TAAL .

‫علم شعر سهرت‬

‫هندقله اي مشتري سهل‬

went on hendak -lah ia meng - a - taū -i segala ilmce sjàr seperti droel dan kāfiat

dan lain deri - pada itæ , « hij (de geletterde) moet kennis hebben van de gansche dichtkunst ,

Deze bewoordingen

als de versmaat, de rijmvoeging of rijmschikking , en wat dies meer is. »

behooren tot het stelsel der Arabische prosodie , waarover het niet noodig is te dezer plaatse uit te wijden .

De genen , welke hetzelve grondig willen leeren kennen , verwijzen wij naar

het Tractatus de Prosodia Arabica van den geleerden CLARKE , de Grammatica Tur cica van den beroemden MENINSKI , en de Dissertations on the Rhetoric , Prosody and Rhyme of the Persians , door GLADWIN , alle welke nuttige werken bijzonder veel hebben toegebragt om de beoefening der Oostersche talen te beyorderen .

Bij de volgende aan

merkingen zullen wij ons , zoo veel mogelijk , bepalen tot eigenlijk gezegde Maleische poëzij , welke , doorvlochten als zij is met voorstellingen van inlandsche zeden en gewoonten , blijken draagt , dat dit volk zich reeds lang voor de

invoering der Arabische letteren op de dicht

kunde heeft toegelegd. De woorden eru sedjà en www sõjak zijn de meest gebruikelijke benamingen voor dicht stukken , namelijk in rijm ; want het rijm behoort noodzakelijk tot alle soorten van dichterlijke voordragt , en rijmlooze verzen zijn bij de Maleijers niet bekend.

Hunne dichtstukken kan men in tweederlei soorten onderscheiden , namelijk : de reü sjàr of shiàr ( dikwijls sõjer uitgesproken ) , nadlam of nazam , selõka , rustgedicht .

schikking ; en de

ook bij hen genoemd zito madah , lofrede, en polis panton , of , naar een Sanskritisch woord , Sylw

Die der eerste soort mogen met regt den naam van gedichten dragen ,

vermits zij gewoonlijk vrij lang en in eenen deftigen stijl opgesteld zijn . somtijds geschiedkundig (zoo bezit ik , bij voorbeeld ,

een gedicht over den oorlog tusschen den

Koning van Mangkāsar , en de Hollanders onder den beroemden MAN ) ;

maar

het

CORNELIS

bestaat meestal uit een of ander verdichtsel,

wezens eene voorname rol spelen.

Het onderwerp is

waarin

SPEEL

bovennatuurlijke

Sommige dier stukken zijn lofdichten ; andere bestaan uit

cene mengeling van zedelijke overdenkingen , waarvan het gewoon

onderwerp is des dichters

beklag over de wispelturigheid en onverbiddelijkheid van het lot , de ongemakken welke de armoede vergezellen ,

de

onheusche

verwaarloozing van magen

moeijelijkheid om beschermers onder de grooten te vinden.

en vrienden ,

en vooral de

Zij worden als rijmende koppel

dichten geschreven , doch zoo , dat de twee verzen van ieder koppeldicht niet , gelijk bij ons , on

GRAMMAIRE

Cu uw

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

217

wensenuls äule uld vöga hendak - lah ia meng - a - taū -i segala ilmou sidr seperti

à rouldan kūfiiat dan lāîn deri - pada itou , « il ( le lettré ) doit connaître tout ce qui a rap port à l'art de la poésie, comme la mesure , la rime , et autres objets de cette nature. » Ces expressions appartiennent au systême prosodique des Arabes , qu'il serait superflu d'exposer ici en détail. tatus

Ceux qui voudront le connaître à fond , pourront consulter là - dessus le

Trac

de Prosodia Arabica du savant CLARKE , la Grammatica Turcica du célèbre

MENINSKI , et les Dissertations on the Rhetoric , Prosody and Rhyme of the Per sians , par GLADWIN , autant d'ouvrages qui ont éminemment contribué à faciliter l'étude de la littérature Orientale.

Dans les observations qui suivent , nous nous bornerons , autant

qu'il est possible , à la poésie purement Malaic ,

parsemée de traits relatifs aux anciennes

moeurs du pays , lesquels semblent prouver que la nation Malaie a eu

ses poëtes longtems

avant qu'elle connût la littérature Arabe .

Les dénominations les plus usitées pour les vers , y compris la rime (car celle - ci forme chez les Malais une partie

essentielle de toute espèce de composition métrique , et les vers

non rimés leur sont inconnus) , sont eşu sedià et lw sūiak . Leurs poésies peuvent être divisées en deux sortes : l'une comprend le ja siàr ou shidr (on prononce souvent sāier ), qu'on nomme aussi qdo madah , panegyrique , et pli nadlam ou nazam , arrangement ; l'autre comprend le vür panton , auquel on donne aussi le nom de Sghouw selõka , mot emprunté du Sanscrit et qui veut dire stance.

Les pièces de la première

sorte méritent à juste titre le nom de poëmes ; elles sont ordinairement d'une certaine étendue , et écrites en style sérieux.

Le sujet en est quelquefois pris dans l'histoire ( tel est ,

par

exemple , un poëme dont je suis en possession , sur la guerre entre le Roi de Maſĝkūsar et les Hollandais , sous le fameux CORNELIS SPEELMAN ) ; mais plus souvent c'est quel que récit romanesque , dans lequel des agens surnaturels jouent un rôle distingué.

Il y en a

qui contiennent des louanges ; d'autres sont composés de réflexions morales détachées , dans lesquelles le poëte s’exhale en plaintes sur les caprices de la fortune et l'inflexibilité du destin , sur les inconvéniens qui accompagnent la pauvreté , sur la dureté des parens et des amis qui le négligent , et principalement sur la difficulté de trouver des protecteurs généreux parmi les grands. Ils sont écrits en distiques rimés , dont les deux vers , au lieu d'être posés l'un sous l'autre

Еe

com

SPRAAKKUNST

218

DER

MALEISCHE

TA A L.

onder , maar nevens elkander , met eene stip , een rondje of een ander scheidingteeken tus schen beide , geplaatst zijn , en de bladzijde dus eene dubbele rij vertoont. De panton of selõka , in verzen van vier korte regels met overspringende rijmen afgedeeld , is krachtspreukig en tevens puntig ; maar de voornaamste hoedanigheid van dat gedicht,

en

die van welke het zijnen naam ontleent, is eene geestige zinspeling, ten doel hebbende

om

meer te kennen te geven dan door de woorden zelven wordt uitgedrukt.

De twee eerste regels

zijn zinnebeeldig , stellende soms een , maar meer gewoonlijk twee afzonderlijke beelden , voor , terwijl de twee laatste regels van eenen zedelijken , hartroerenden of liefde ademenden inhoud zijn , en , naar het schijnt , ter verklaring en toepassing van het zinnebeeldige gedeelte zouden moeten strekken .

Dit doen zij ook werkelijk in sommige gevallen ; maar over het algemeen is

de gedachte met.zoodanige duisterheid omgeven , dat niet de minste overeenkomst tusschen het begin en het slot van het versje te bespeuren is , en men haast twijfelen zou , of daarbij wel Ondertusschen beweren eenige zamenhang bedoeld zij en anders dan bij toeval plaats hebbe. de Maleijers ( zoo als Dr. LEYD En heeft aangemerkt) , « dat de toepassing van het beeld , de spreuk of de gelijkenis ,

altijd naauwkeurig is ; »

en dit blijkt ook eenigermate uit de

groote , zekerlijk niet door blooten onzin te verwekkene aandacht, waarmede de dichterlijke wedstrijden , welke tot deze , dikwijls zonder voorbereiding uitgebragte , versjes aanleiding ge ven , aangehoord worden , zoo wel als uit de wijze , waarop men die gene toejuicht, welke , naar den smaak

der toehoorders ,

de geestigste

en treffendste zinspelingen bevatten :

want

(( zoodanige wedstrijd ( vervolgt dezelfde schrijver ), waarin elk voorafgaande panton het ver bandwoord voor het naast volgende oplevert, duurt

som tijds uren achtereen , tot dat een der

strijders overwonnen of tot zwijgen gebragt wordt. » Wat de maatverdeeling in de Maleische verssneden betreft, deze schijnt meer van het ge hoor des dichters dan van eenige vooraf bepaalde regels af te hangen , en is derhalve , omtrent de schikking der lange en korte , of liever , van de met en zonder nadruk uitgesproken dende lettergrepen , aan veel willekeur onderhevig .

wor

Nogtans bespeurt men in alle gedichten van

eenerlei soort eene doorloopende gelijkluidendheid , welke doet vooronderstellen , dat niet alle onderzoek naar de gronden van den Maleischen versbouw als hopeloos moet worden opgegeven . Of de regelmatige

gedichten , je sjår genoemd , geene verscheidenheid van maat dulden ,

kan ik niet met zekerheid zeggen . behooren , in dat opzigt eenvormig ;

Ondertusschen zijn al de gene welke tot mijne verzameling en daar zij ook met de door WERNDLY en LEYD EN aan

GR A MM AIRE DE

LANGUE

LA

MAL A I E.

219

comme dans nos poésies, se suivent sur la même ligne , avec un point , un petit cercle ou quel que autre signe pour marquer la séparation , de sorte que la page représente une double colonne . Le panton , selõka , ou la stance , composé de quatre vers en rimes croisées , est senten tieux et épigrammatique ; mais sa qualité essentielle , et celle d'où dérive son nom , est une allusion spirituelle , par laquelle il affecte de faire entendre plus qu'il ne dit expressément. Les deux premiers vers du quatrain sont symboliques et contiennent quelquefois une , mais plus souvent deux images détachées , tandis que les deux derniers sentimental ou érotique , symbolique.

et paraissent devoir servir d'exemple

renferment un sens moral , et d'application à la partie

Ils le font en effet quelquefois ; mais en général la pensée se trouve enveloppée

dans une telle obscurité , qu'on n'apperçoit pas la moindre analogie entre les deux parties de la stance , et qu'on serait même tenté de révoquer en doute si l'intention est d'établir entre elles un rapport quelconque , et si celui qui existe quelquefois n'est pas plutôt l'effet du ha sard.

Cependant, ainsi que l'observe le Dr. LEY DEN , les Malais prétendent que l'appli

cation de l'image , de la maximc ou similitude , est toujours juste ;

et c'est ce que prouvent

en quelque sorte le singulier degré d'attention ( que n’exciteraient certainement pas des paroles

absolument dépourvues de sens ) , avec lequel on écoute les combats de poésie qui donnent lieu à ces productions, souvent improvisées ,

et les applaudissemens dont on couvre celles qui , au

goût des auditeurs , renferment les pensées les plus spirituelles et les allusions les plus fines ; « car ( ajoute le même auteur ) ces disputes en pantons alternatifs , dont le précédent fournit toujours la réplique à celui qui doit suivre , durent souvent plusieurs heures de suite , jusqu'à ce que l'un des combattans s'avoue vaincu ou soit réduit au silence. »

Quant à la mesure du vers Malai, elle semble plutôt dépendre de l'oreille du poëte , que de règles précédemment établies pour lui servir de guide ; aussi use- t- on d'une grande latitude dans la combinaison des longues et des brèves , ou , pour mieux dire , des syllabes accentuées et non accentuées.

Néanmoins on apperçoit dans toutes les poésies du même genre une res

semblance générale de cadence ,

qui fait présumer

qu'on pourrait parvenir à découvrir les

principes qui servent de base à la versification . Si les geü siār ou poëmes réguliers sont astreints à une seule espèce de mesure , c'est ce que je ne suis pas en état d'affirmer ; mais , comme tous ceux que je possède se ressemblent à cet égard , et sont d'ailleurs conformes aux exemples cités par WERNDLY

Ee

2

Ct LEYDEN ,

on

220

SPRAAK KUNST

DER MALEISC II E

TA AL.

aangehaalde voorbeelden overeenkomen , zoo mag men daaruit besluiten , dat andere soorten van De koppeldichten bestaan uit verssneden van

maalverdeelingen volstrekt niet in zwang zijn. ten minste acht lettergrepen ,

de volmaaktste zijn die van negen en tien .

Regels

van elf ,

twaalf en meer lettergrepen treft mer ook aan ; maar zij zijn onaangenaam voor het gehoor, schijnen meer aan dwang dan aan eigene keuze te moeten toegeschreven worden. grepen te zamen maken vier voeten uit ,

en

Deze letter

met eene rust of hoofdsnede achter den tweeden.

Over de hoedanigheid en lengte dezer voelen is niet zoo gemakkelijk te oordeelen als over der zelver getal , en ik voorzie dat de verklaring , die ik er van geef , anderen weinig voldoen zal . Ten einde de zaak in het meest geschikt daglicht voor ons onderzoek voor te stellen , zullen wij eenige , zonder keus uit een

gedicht genomen , versregels opgeven en daarop eene ontleding

derzelve laten volgen , met de gewone teekens ter aanduiding van de lange en korte lettergre pen , dat is , van de zoodanige , welke den nadruk der uitspraak al ,

‫کشد استري يڅ دماون‬

of niet , ontvangen .

‫ج بغساون‬ ‫لال برکات را‬ y *

‫شرکت منجاري هربرون‬

‫!ایست کند بر ماین کهوتن‬

‫سرت بیک‬ ‫لال سپاهت‬

‫فتري بثسو منتر کات‬

‫انق قلندق باركن ساي‬

‫بایكله كکند فرك ستر‬

Lālo ber - kāta rādja bangsīwan Ka - pada istri jang dermawan Escek kakenda ber -mõin ka - õetan Pergi men - tjārī per- boerő- an Poetrī bongső menengar kāta Lālo menjāhot serta soka Baik - lah kakenda pergi segra Anak palandok bāwa’kan saja Toen zeide de doorluchtige Vorst tot zijne edele gemalin : wij zullen ons morgen in het bosch met de jagt gaan vermaken .

Waarop de oudste Vorstin ( hij had de zeven dochters van

zijnen voorzaat in huwelijk ) blijmoedig antwoordde : ga zonder uitstel mijn broeder, en breng mij een jong hertje mede. »

De lettergrepen , waaruit deze regels bestaan ,

kunnen , naar de gewone uitspraak der woor

den en derzelver schikking in Europische letters , op de volgende wijze worden aangewezen :

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MALA I E.

on peut en conclure que , s'il existe quelque autre mesure , elle n'est du moins pas

usitée.

221

très

Les vers dont les distiques sont composés , contiennent au moins huit syllabes ; les

plus complets sont ceux qui en contiennent neuf ou dix . syllabes , et même davantage ;

On en trouve aussi de onze , douze

mais ces vers sont désagréables à l'oreille , et semblent être

plutôt l'ouvrage de la nécessité que l'effet du choix . pieds , avec une césure après le second.

Ces syllabes forment ensemble quatre

Il n'est pas aussi facile de juger de la longueur et

de la qualité de ces pieds que de leur nombre , et je doute si d'autres seront satisfaits de l'analyse que j'en donne.

Afin de placer la chose sous le point de vue le plus convenable

pour la bien examiner , nous allons extraire d'un poëme quelques vers pris au hasard , et nous y joindrons la dissection

de chacun

d'eux suivant

bien entendu que

et brèves

on comprend

par longues

la ici

manière

ordinaire de scander ,

les syllabes accentuées

et non

accentuées. *

‫قد استري يغ درماون‬

‫لال برکات راج بغساون‬

* ‫ایسق ککند بر این کهوتن‬

‫فرك منچاري هربرون‬ ‫بیک‬ ‫لال ماهت سرت‬

‫فتري بثسو منشر كات‬

‫انت قلندن باوکين ساي‬

‫بایكله ككند ثر سر‬

Lālo ber - kāta rādia bangsāwan Ka - pada istri iang dermāwan Esouk kakenda ber -main ka - jutan Pergi men - tiāri per - bourou - an Poutri bongsod meneñğar kāta Lālo meniāhout serta souka Baik - lah kakenda pergui segra Anak palandok bāwa’kan saia « Alors l'illustre Monarque dit à sa gracieuse épouse : nous comptons aller demain nous divertir dans la forêt , à la poursuite du gibier.

A l'ouie de ces mots , l'aînée des Prin

cesses ( il avait épousé les sept filles de son prédécesseur ) dit avec joie : va sans tarder , mon frère , et amène - moi un jeune faon . »

Ces vers , suivant la manière ordinaire de prononcer les mots , et dans l'ordre où ils sont ici disposés en caractères Européens , peuvent être scandés comme suit :

Ee

3

1.

C

C с

с

C

C с C

с

с с с

6.

с

с

C

с

C

с с

5.

с

C с

C

с

C

e

4.

1

5.

TA A L.

MALEISCHE

. 2

1.

с

SPRAAK KUNST DER

222

C

C

с

7.

C

8.

Uit deze ontleding blijkt, dat het Malcische vers uit de volgende voeten bestaan kan : den dactylus (bevattende eene lange en twee korte lettergrepen ), korte ) , en den amphibrachys ( eene lange tusschen

den trochæus (eene lange en eene

twee korte) ,

ten zij men dezen laatsten

voet , welke zelden in de Latijnsche verzen voorkomt , beschouwen wil als eenen trochæus , van eenen jambischen voorslag voorafgegaan.

De

schikking dezer voeten in den regel schijnt

van de willekeur des dichters af te hangen , met deze bepaling alleen , dat de nadruk der uit spraak niet vallen moet op de lettergreep , welke de hoofdsnede voorafgaat.

Laat ons nu de

voorgaande versregels aan het hier opgegevene toetsen . De eerste bevat eenen dactylus, eenen

trochæus , de ryst , cenen dactylus en eenen tro

chæus ; de tweede , eenen amphibrachys (of eenen trochæus , van eenen korten voorslag voor afgegaan ) , eenen trochæus ,

de rust , eenen dactylus en eenen

trochæus ;

de derde , eenen

daciylus , cenen trochæus , de rust , eenen amphibrachys en eenen tweeden amphibrachys ; de vierde , eenen dactylus , eenen trochæus , de rust en twee trocheën ; de vijfde,

twee trochëen ,

de rust , eenen amphibrachys en cenen trochæus; de zesde , eenen dactylus , cenen trochæus , de rust en trocheën ; trochæus.

twee trocheën ;

de zevende , eenen dactylus , eenen trochæus , de rust en twee

de achtste , cenen dactylus,

cenen

trochæus ,

de rust , eenen dactylus en eenen

Hieromtrent valt aan te merken , dat WERNDLY niet meer dan twee

van voeten , namelijk trocheën en jamben ,

soorten

aanneemt; maar hij bewijst hunne geschiktheid door

geene voorbeelden van maatontleding , en ik heb te vergeefs getracht zijn stelsel overeen te brengen met den zang of toonval der Maleische verzen , die nogtans , op zichzelven , steld , en niet van welluidendheid ontbloot is ( * ).

vastge

Deszelfs hoofdgebrek schijnt hierin gelegen

te

( * ) Tot regt verstand van de wijze , waarop WERNDLY zich het onderscheid tusschen lange en korte lettergrepen , met opzigt tot den versbouw , heeft voorgesteld , zal het niet ondienstig zijn de volgende plaats uit zijne Maleische Spraakkunst aan te halen : » Alle woorden ( zegt liij, bladz . uit eene lettergreep bestaande, 't zij uit zichzelven , 't zij door zamentrekking , zijn beide dan eene In alle de woorden , uit meer o lang , of kort , naar zulks in het rijmen te pas komt. »> let

» 198)

C

6.

с

C

C

с

4.

с

C с

с

C

с с

8.

с

с

C C

2.

2 25

M A LA IE .

3

7:

LANGUE

3

C

LA

es

5.

DE

-

3.

3

1.

C

GRAMMAIRE

Il paraît d'après cette analyse que les pieds suivans peuvent entrer dans la mesure du vers : le dactyle (comprenant une syllabe longue avec deux

brèves), le trochée (une longue et une

brève) , et l'amphibrache (une longue entre deux brèves ), ou , comme ce pied n'est pas fami

lier dans la poésie Latine , on peut le considérer comme un trochée , précédé d'une syllabe brève surnuméraire.

La manière de disposer ces pieds semble dépendre du choix du versifi

cateur , avec cette seule restriction , que la syllabe qui précède immédiatement la cesure , ne doit pas être une syllabe accentuée.

Comparons maintenant les vers qui précèdent , avec les

règles que nous venons de supposer. Le premier contient un dactyle , un trochée , la césure , un dactyle et un trochée ; le se cond , un amphibrache (ou un trochée précédé d'une voyelle brève) , un

trochée , la césure ,

un dactyle et un trochée ; le troisième , un dactyle , un trochée , la cesure , un amphibrache et un second amphibrache ; le quatrième , un dactyle ,

un trochée , la cesure et deux tro

chées ; le cinquième , deux trochées , la cesure , un amphibrache et un trochée ; le sixième , un dactyle , un trochée , la césure et deux trochées ; le septième, un dactyle , on trochée , la cesure et deux trochées ; et un trochée.

le huitième, huitième ,

un dactyle , un trochée , la césure , un dactyle , un

Il est à remarquer que WERNDLY divise sommairement toute la mesure du

vers en pieds composés de deux syllabes , une longue avec une brève , et une brève suivie d'une longue , c'est à dire , en trochées et en ïambes ; mais il ne justifie cette manière de scander par aucun exemple , dence des vers ,

et j'ai vainement tâché de la concilier avec le rhythme ou la ca

qui cependant est fixe et ne manque pas d'harmonie

( * ).

Le

défaut qu'on peut lui reprocher , semble provenir de ce que le mot et le pied , qui

principal communé ment

( * ) Pour donner une idée précise de ce que WERNDLY entend par longues et brèves dans la versification , nous croyons devoir extraire le passage suivant de la grammaire qu'il a publiée sous le titre de Maleische Spraakkunst: » Tous les monosyllabes (dit - il , page 198) , même ceux qui ne » sonil tels que par contraction , sont indifféremment longs ou brefs , selon que l'exige la mesure du vers . >> Dans tous les mots composés de plusieurs syllabes ,

celle sur laquelle tombe l'accent prosodique est tou

» jours

SPRAAK KUNST

224

DER

MALEISCHE

TA AL.

te zijn , dat vermits de woorden , zoo wel als de voeten , gemeenlijk uit trocheën bestaan , de laatste grepen van deze te dikwijls tevens laatste sijllaben der andere zijn ;

terwijl, daaren

tegen , in andere talen , die ook vele trochaïsche woorden hebben , het onderscheid tusschen een rhytmisch en een prozaisch vers grootelijks daarvan afhangt, dat , in het eerste ,

de

lettergrepen zoodanig verdeeld zijn , dat zij jambische voeten , voor het heldendicht bijzonder geschikt , voorstellen . Bij de pantons , hoewel bij wijze van vierregelige verzen met overspringende rijmen rigt ,

inge

is de maat gewoonlijk dezelfde als in de regelmatige gedichten of sjår ( met dit

derscheid ,

dat

de

dubbele

rijmen

meestal

in

de

eerstgenoemde voorkomen ),

on

als in de

volgende voorbeelden :

‫اکن کود سلطان اسكندر‬

‫کود قوته هيتم ككون‬

* ‫كات يغ بنر‬s ‫تيدق !بوله‬

‫ادند هیتم باپق چمبون‬

Kæda pâtih itam kvkæ -nja Akan kada sultān iskander Adenda itam būnjak tjombē - nja

Tidak bölih kāta jang benar « Een wit paard , met zwarte hoeven , is een paard voor Sultan Iskander.

Mijne ge

liefde is zwart , veelvuldig zijn hare bekoorlijkheden , maar zij is niet in staat om de waarheid te spreken . ”

* ‫چریکن ساي داون کمبوج‬

‫کالو تون جالی دھول‬

‫ننتیکن ساي دشنتو سرت‬

‫کالو تون مات ددول‬

Kālau tæan djalan daūlo T'jari - kan saja dāoen

kambodja

Kālau tãan māti daūlo

Nanti - kan sāja di pintæ sorga lettergreep bestaande , is de lettergreep , op welke de toon valt , altijdt lang , en de

volgende ,

>> gelijk ook de voorgaande , altijdt kort , wier voorgaande wederom lang gerekend wordt , en zo tot » de eerste lettergreep voortgaande , zonder acht te geven ) anders kort of lang. zouden zijn . D)

of de zelve volgens den aardt der spelling VERTALER .

GRAMMAIRE

DE

LA

LANGUE

MAL AIE.

225

ment consistent l'un et l'autre en un trochée , coïncident trop fréquemment ;

plusieurs

des

langues Européennes ,

grande partie un vers

qui abondent

aussi en trochées,

au lieu que dans

ce qui distingue en

rhytmique d’avec un vers prosaïque , c'est que , dans le premier ,

les

syllabes sont combinées de manière qu'elles forment des ïambes , particulièrement propres à la poésie héroïque.

Dans le panton , quoique les quatre vers dont il se compose soyent disposés de manière que les rimes se croisent , la mesure est presque toujours la même que dans le sièr ; mais on у fait plus souvent usage de rimes doubles .

Exemples :

* ‫اکن کود سلطان اسكندر‬

‫کود قوته هیتم ککون‬

‫تيدق بوئه کات یغ بنر‬

‫ادند هیتم باپق چمبون‬

Kouda poūtih itam koukou - nia Akan kouda sultan iskander Adenda ilam būniak tioumbou - nia Tidak boleh kāta iang benar « Un cheval blanc , dont les pieds sont noirs , est un cheval pour le Sultan Iskander. Ma bien - aimée est brune , elle a de nombreux attraits , mais elle est incapable de dire la vérité. »

‫چریکن ساي داون کمبوج‬

‫کالو تون جالی دھول‬

‫ننتیکن ساي د ثنتو سرگ‬

‫کالو تون مات دهول‬

Kālau

tuuan diālan daūlo

Tiari - kan sāia dãoun kambodia

Kalau touan māti daulo

Nanti - kan sāia di pintou sourga

1207 ( 1792 ). »

« Au surplus , nous vous informons que , durant le séjour du Roi de Siam à Sanggora , il fit soinmer le Roi de Kedah , le Roi de Patānī et le Roi de Tranggānou (de lui rendre hommage ).

La réponse du Roi de Patānī étant conçue en termes peu concilians , les Siamois

cnvahirent son pays , le conquirent et le dévastèrent.

Quant à la lettre qui nous avait été

adressée , nous alléguâmes , dans la réponse que nous y fîmes , que de tems immémorial ce n'avait jamais été la coutume de comparaître en personne devant le Roi de Siam , mais seule ment de lui envoyer une fleur (de filigrane) d'or , et une autre d'argent. envoyé de sa part , sujets Siamois , cieux .

Peu après vint un

qui exigea qu'on lui livrât cent pièces de canon , et en même tems tous les

établis à Tranggūnou .

Il demandait en outre une quantité de meubles pré

Ses demandes envers nous étaient exorbitantes et oppressives.

Notre alarme fut très

grande dans cette conjoncture , et nous ordonnâmes une levée générale pour être en état de faire tête au Roi de Siam ; mais avec l'aide de Dieu et de son Prophèle , il retourna dans ses états , emmenant avec lui un grand nombre de Patanois , qu'il avait enlevés.

( Le pays de

Patānö est situé entre le territoire de Siam et celui de Tranggānou ).

Nous allons mainte >>> nant mettre sous les yeux de notre fils la généalogie des Rois de Diohor jusqu'à nos jours. (C'est sur cette extraction , qu'il fonde son refus de rendre personnellement hommage au Roi de Siam ).

(( Écrit le quinzième jour du mois de Shaban , en l'an 1201 (1787).»

« Le Roi de Siam persiste à exiger que le Roi notre gracieux père , ou bien l'héritier pré somptif , paraisse devant lui; mais depuis le commencement des siècles , à travers toutes les générations , les Rois de Diohor n'ont jamais rendu hommage en personne aux Rois de Siam , mais ils ont seulement député vers eux des ambassades d'étiquette.

Quant à ce voyage pour

se rendre auprès du Roi , le Roi mon père ne s'est pas encore décidé ; mais d'un autre côté le Roi a déclaré que , s'il n'est pas obéi, il a résolu d'envahir notre pays dans le cinquième mois

( 259 ) mois à dater de ce jour.

Or , si notre fils prend quelque part à notre situation , il voudra

bien donner ordre à deux guarda- costas de se rendre ici dans l'intervalle de quatre mois ,

•

Il n'est rien que nous puissions envoyer comme

munis du pavillon Anglais.

marque de notre affection , si ce n'est deux pièces d'étoffe ; elles ne sont pas un présent con venable , et doivent être simplement considérées comme si nous lui présentions une fleur.

Cette

lettre a été écrite le sixième jour du mois de Safar , qui est Vendredi, à neuf heures , en l'an

1202 ( 1787 ). »

« Le motif de cette demande est , que nous sommes toujours en contestation avec le Roi de Siam , sans pouvoir nous assurer de ses bonnes ou de ses mauvaises intentions.

Nous lui

avons envoyé la fleur d'or et la fleur d'argent , ainsi que le présent accoutumé (en espèces monnayées) , mais nous n'avons pas encore reçu de réponse de sa part.

Il est venu (au com

mencement de) cette année à Patānī et l'a frappé , ruinant et détastant le pays , et mettant à mort les principaux habitans .

C'est pour cela que nous appréhendons qu'il ne vienne la S'il était en quelque manière possible de mettre

saison prochaine et n'envahisse Tranggānou .

un vaisseau à notre disposition , il nous aiderait à repousser les forces de Siam . ..... En outre , quant aux objets qui nous ont été envoyés par notre fils , ils sont arrivés ; mais nous n'en avons pris que ceux qui nous convenaient , savoir , une horloge , deux paires de miroirs , une pièce de velours vert et une de velours pourpre , deux pièces de tissu d'or , et un paquet de dentelle ; le tout montant au prix de mille cinq cents quatre - vingt douze piastres. Écrit le troisième jour du mois de Safar',

la nuit de Mercredi , en l'an 1207 ( 1792 ) . ”

moro

30000

Uittreksels eener verdichte Geschiedenis ,

bevattende de lotgevallen van

Indra Laksāna ,> Indra Mahadewa , en Dēwa Indra . Passages extraits d'un Roman , qui contient les aventures d’Indra Laksāna , d’Indra Mahadewa ,

et de Dēwa Indra .

‫قرت ممبوجق استرین ایت کتان ادة ادند تغتاله تون پاو دان بدن کنند‬je ‫م بند فون ترسنیم سراي‬ ‫جکلو ککند مات كلق من تون کنهكنله کاسه سایغ ککند یڅ سدیکت ایت دان تون سلیموتيله ککند‬ ‫يغ‬i‫ایر مات تون يغ سفرت أمبي‬I ‫دشمن کاین یغ دفعئغ تون ایت دان تون منديكنله ميت ككند دشمن‬

Kk 2 ‫دهوجع‬

( 26

)

‫دهوجغ رمشت جو ادان دان تابريله ميت ككند دشن بوث يڅ دالم سغثل تون ايت م تون ثتري‬ ‫ایتقون مکین سافتله اي مناعس سراي مملق لیبر اندر لقسان ادقون تاشن تون فتري مملق ایت بشرت‬ ‫رقان مت سقراله دسشون اوله اندر لقسان ایر‬

‫دوغ كستوري يغ مليلت ثوھن اغسو ایت دمکينله‬ ‫متان تون ثتري ایت‬

( ( Toen begaf zich de Vorst (op het ontvangen van 's vijands uitdaging) met een minzaam gelaat tot zijne vrouw om

hare droefheid te lenigen , eň sprak haar dus aan : 0 mijne gelief

de , gij , die voor mij zijt wat de ziel voor het ligchaam is , vaarwel !

Indien welligt uw

echtgenoot voorbestemd is om (in den aanstaanden strijd ) te sneuvelen , zult gij dan zijne ge dachtenis met eenige maat van liefderijke belangstelling in waarde houden ? den sluijer omwinden , dien gij om uwe leest draagt ?

Zult gij zijn lijk besproeijen met uwe

tranen zuiver als de dauw , die aan den top der grasscheuten hangt ? met de bloemen , welke thans uwe lokken versieren ?

Zult gij hem met

Zult gij het bestrooijen

Toen de Vorstin dit hoorde ,

vermeer

derden hare tranen ; zij sloeg haren arm om den hals van Indra Laksāna , en omvatte denzel ven gelijk het muskus - epidendrum zich om den anğsāka - boom ( pavetta indica ) slingert .

Zoo

danig was het tafereel dat zij vertoonde , terwijl Indra de tranen van hare oogen afwischte . »

*

Alors le Prince , souriant ( du défi envoyé par l'ennemi), se tourna vers son épouse pour

calmer sa douleur , et lui parla en ces termes : O ma bien - aimée ,‫ و‬toi qui es pour moi l'ame de mon corps , adieu !

Si telle est la destinée de ton époux, qu'il doive succomber (dans le

combat qui va se livrer) , te rappelleras - tu son souvenir avec quelque intérêt ? tu dans l’écharpe qui te ceint les reins ?

L'enseveliras

Arroseras - tu son corps de tes larmes , pures comme

la rosée qui pend à l'extrémité des plantes ?

Le parsemeras -tu des fleurs qui maintenant or

nent les boucles de ta chevelure ?

A ces mots les larmes de la Princesse redoublèrent ; et elle passa le bras autour du cou d’Indra Laksāna , comme l'epidendrum musqué s'entortille

autour de l'angsūūka (pavetta indica ).

Tel était le tableau qu'elle offrait , tandis qu'Indra

essuyait les larmes des yeux de son épouse. ”

‫دكت تون فتري سراي ترسنیم‬

‫دودة‬

‫ادفون اندر مہدیو ستله اي دات كمالئي ايت م ال اي‬

‫کتان یا ادند تون پاو ککند اثاته بچار تون سكارغ این کار کنند این اکن فر منياري سودار ککند‬

۳ ۳ ‫ سکارش این جو‬۲ ‫ دشن کنند می بایكله تون مپورهين اورغ بسمشن‬۳ ‫دان جکلو تون اکن فر برسام‬ ‫کند‬

(

261

)

‫تن منتر کات اندر مهدیو ایت مک تون فتري ايتون‬

‫اكن برجائن ستله تون فتري سند‬

‫ سراي برکات یا‬۲ ‫سهرت سروج بیرو یڅ دد الم لاوت مدر قان مانس بوکن باغ‬

‫کنند این‬

‫تندق من ايكر متان‬

‫کنند افاته بچار کشد انت ثرمشون ملینکن لبه بچار کنند جو کارن ثرمشون ایت دیالم معلم لعين من‬ ‫اندر مهدیو ثون ترسنیم منغر كات تون ثتري ايت م لال دقلق دان دچیمن سلوره توبین سراي كتان‬ ‫ دان تونله اكن ثمادم هات كکند یڅ مشغل دان يغ منجان‬۳ ‫قندين اورغ يغ بای فارس این برکات‬ ‫فعلیفر لار هات دان تن ككند‬

Bij de komst van Indra Mahadewa aan het paleis , zette hij zich aan de zijde van de Vorstin (zijne jonge gemalin ), en hij zeide tot haar , ziel , hoe zijt gij voornemens over u te beschikken , te gaan opzoeken ?

grimlagchende : Mijne geliefde , mijne

terwijl ik genoodzaakt ben mijnen broeder

Indien gij mij vergezellen wilt , wacht niet met bevel tot de noodige toe

bereidselen te geven , want ik moet terstond vertrekken.

De Vorstin Seganda Ratna , deze

woorden gehoord hebbende , sloeg haar hoofd neder , en antwoordde, met blikken zoo liefelijk als de blaauwe lotosbloem in de zee van honing : Jong als ik ben , wat andere plans kan ik volgen , dan die van mijnen heer alleen ? haren man onderworpen ?

Want , is niet eene vrouw aan de leiding van

Indra Mahadēwa gaf zijne tevredenheid over deze uitdrukkingen

van de Vorstin te kennen ; hij omhelsde en kuste haar , zeggende: Uw gezond verstand zet uwe liefelijke gelaatstrekken nieuwe bevalligheid bij, gij zult de lenigster mijner zorgen , mijne )) troosteres , mijne gezellin zijn. ”

« En arrivant au palais , Indra Mahadewa se plaça à côté de la Princesse (son épouse) et lui dit en souriant : Ma bien – aimée , mon ame , en quelle manière as – tu dessein de dispo ser de ta personne , tandis que je suis obligé d'aller à la recherche de mon frère ?

Si tu as

envie de m'accompagner , ne tarde pas à donner des ordres pour les préparatifs nécessaires , car mon départ doit avoir incessamment lieu .

Lorsque la Princesse Seganda Ratna entendit

ces mots , elle baissa la tête , et avec des regards aussi doux que la fleur bleue du lotos dans ‫و‬ la mer de miel , elle répondit: Mon bien - aimé , jeune comme je suis , quels autres plans

pourrais - je avoir que ceux de mon maître ? son mari ?

Indra Mahadēwa

Une femme n'est – elle pas sous la conduite de

témoigna sa satisfaction d'entendre la Princesse s'exprimer

ainsi ; il l'embrassa , en disant : Ton bon sens ajoute des graces à ta beauté , tu seras ma consolation , mon appui , ma compagne.

‫مستله‬

Kl 5

(

262 )

‫ستلة سده اي برکات دمکین ایت مک اندر مهدیو ایتقون برجالنله دشن سمباو ککین دشمن راون هتين‬ ۳ ۲ ۲ ‫دش لاقر دهگان ماسق هوتن رمب يغ بسر دان مللوي گونغ يغ تغني " دان ماسق قادث يڅ لوس‬ ‫اندر مندیو ایت چیان فون ترلالو‬

‫م متهاري قون ماسقله مت بول فون تربتله سشرت اورغ مپو لیکن‬

‫ترش تارم مک بند فون لال منوج گونغ اندر کيل دشن للبن من سئل قوچق کایو یڅ ملات دتین‬ ‫ به‬۳ ‫اشمن ملمبي فان سهرت هندق مغيکوت اورغ بايق فارس لكون من فجر فون مپغسغله برفکت‬ ‫رقان اديش سهرت قوهن کایو دان اد يغ سفرت بنانغ فان من سل‬

‫اون دتقي لاشت ایت بريائي‬

" ‫قوهن رسب ايتقون تیداله كلیهاتن کارن کابت اوله امبن مكث چهاي متباري ثون تربتله ممنير درچله‬ ‫روف سینون يغ ممنچر کاتس سفرت تغثل دان می‬

‫گونغ سفرت موك انت دار یغ ایلق روان دان‬ ‫پهدافی لاون اک فارغ‬

Dus gesproken hebbende , trad Indra Mahadewa voort , onzeker waar hem zijne voet stappen leidden .

Hij drong diep in de bosschen , beklom hooge bergen en doorkruiste wijd

uitgestrektę vlakten , met een beklemd bart en gekweld door honger en dorst.

De zon was

reeds onder , en de maan stond met vollen glans op ‫و‬, als om hem tot eene fakkel te strekken , De Vorst , hoezeer vermoeid , naderde de heuvelen

van Indra Kila , en als hij voorbij ging ,

golſden de teedere takken der klimplanten met den wind ,‫ و‬schijnende den schoonen jongeling te willen volgen.

Toen de dageraad zich trapswijze begon te verheffen , namen de wolken

aan den gezigteinder allerlei gedaanten aan , sommige naar boomen , andere naar dieren ge lijkende; maar de boomen des wouds bleven nog voor het oog onzigtbaar , uit hoofde van den zwaren damp , die van den dauw oprees .

Nu begon het licht der zon te schijnen ,

glinste

rende tusschen de toppen der bergen als eene liefelijke maagd , terwijl de stralen , welke zij opschoot ,

zich als vanen vertoonden ,

die aan het hoofd van een ten strijde snellend leger

wapperen . »

« Ayant dit ces mots , Indra Mahadewa se mit

en

route ,

marchant à pas incertains.

Le coeur gros , et tourmenté par la faim et la soif , il pénétra dans d’immenses forêts , chit de hautes montagnes et traversa de vastes plaines .

fran

Le soleil venait de se coucher , et la

lune se levait dans tout son éclat , comme pour lui servir de flambeau .

Le Prince , tout fa

tigué qu'il était , s'avança vers les collines d'Indra Kila ‫و‬, et comme il passait, les tendres rameaux des plantes rampantes ,‫ و‬agités par le vent ,

se mouvaient en ondes , et semblaient vou

‫) ‪263‬‬

‫(‬

‫‪Lorsque insensiblement l'aube du jour parut , les‬‬

‫‪vouloir suivre cet aimable jeune homme.‬‬

‫‪nuages à l’horison prirent diverses formes , les uns représentant des arbres , d'autres ayant la‬‬ ‫‪figure d'animaux ; cependant les arbres de la forêt demeuraient encore cachés à la vue par la‬‬ ‫‪Enfin , la lumière du soleil commença à se montrer ,‬‬

‫‪vapeur épaisse qui s'élevait de la rosée .‬‬

‫‪luisant à travers les intervalles des montagnes comme la figure d'une vierge charmante , tandis‬‬ ‫‪flottant à la tête‬‬

‫‪que ses rayons s'élançant, offraient le spectacle de banières et de drapeaux‬‬ ‫» ‪d'une armée qui marche au combat.‬‬

‫م بند قون ترلال ساشت برکني مليت لكون‬ ‫رقان‬

‫دان فكرتين ديو اندر ایت تباه قول دغن بایک‬

‫دشن عارف بجقسنان سراي كتان ماكنله سیره یا انقد م دیو اندر ايتقون لال ماکن سیره سکاثر‬

‫مک دترسمیهکنن فول فون ایت کشد بند مک بند فون برتيته كشد دیو اندر كتان هي انقد ادفون‬ ‫ایبند مپوره ممثل تون کماری این کارن اینند‬

‫این سده برتيته دهول شهدان باغ سیاف داقت ممبیلغ‬

‫بيج لغيڅ سهوله کوین دان فاسیر سهوله کوین جو مکث دچمشرکین انتار كدوان ایت کمدین مکت‬ ‫دقيلين فاسیر دان بیم لغایت شهدان مک هابسله دشمن ستاري‬

‫ایت جو اتو كشد مالم ملت ایله‬

‫اکن سواسي تون ثتري من دیو اندر کیاشن ايتقون ترسنیم دان تجوله اي اکين تيشو ایت درقد أنق راج ‪۳‬‬ ‫ایت جو مث دیو اندر ایتشون مپمبه سراي كتان مان تيته در باره دلي تونك فانك جنب مكك‬ ‫اسیر دان بيبلغ ايتقون سده سدياله دچمرکن اورغ دغه میدان ایت دبالي روغ ایت مکث دیو اندر‬ ‫ايتتو مپمبه لال تورن بردیر همشولڅ دان اسیر ایت من دچتان زاج سمت مك دشن سکتی ایت‬ ‫جو راج سمت ايتقون دانغ دشن سئل به تنتران يغ سمبیلن تبونی ایت من دسورهن أوله دیو‬ ‫اندر مميله فاسیر دان بيج لغ ایت م اوله سگل تنترا سمت ایت لال دئینت پایه سئورغ سات بیج‬

‫لغايتفون داينکنن من دشن سکتیك ایت جوك فاسير ذان بیم لغ ايتقون ماست و دشمن تبوننن‬ ‫مت باغ سبیج جو فون‬

‫تیداله كون م‬

‫راج سمت دان سئل بلاتنتران‬

‫ایتتون غايبله كمبال‬

‫كتمشتن فن دیو اندر ایتتون نایكله كاتس بالي روغ ایت لال دردت مپمبه بند سراي كتان سده‬ ‫‪۳‬‬ ‫تون ترشيله بيب لغ دان ثانیز ایت اوله قاتك يڅ هین های این مت بند قون حيران دان ترجثث ‪3‬‬ ‫تراشو دشمن سئل قرمنتري هلبالغ فهلوان دان رعیت سکلین ایتشون حيرانله اي مليهت کسقتین ایت‬ ‫م اكن انت راج " ایت اديش مغرقكن كفلان دان اد يغ تندق دان ان يغ برقالغ تيان ماو مليت‬ ‫مو دیو اندر کیاشن‬

‫‪De Koning was over de handelwijze en de geaardheid van Dewa Indra , zoo wel als‬‬ ‫‪Hij zeide tot hem :‬‬ ‫‪gaf de‬‬ ‫‪schaal‬‬

‫‪over zijne schoone gestalte en zijn uitmuntend verstand , zeer voldaan.‬‬

‫‪daarvan genomen hebbende ,‬‬

‫‪Dēwa Indra ,‬‬

‫» ‪« Neem van den betel , mijn zoon .‬‬

(

261 )

schaal met betel terug aan den Koning , en deze sprak hem dus aan :

« Ik heb u ontboden ,

mijn zoon , opdat gij weten zoudet , dat ik sinds eenigen tijd besloten heb om den genen , die , nadat er tien groote maten Oostindische gierst (sesamum Indicum ) en tien gelijke maten zand geteld en door elkander gemengd zullen zijn , in staat zal wezen om de eene soort van korrels van de andere te scheiden , en deze taak binnen éénen dag te volbrengen , aan dezen alleen mijne dochter in huwelijk te geven . ”

Dēwa Indra grimlachte op het hooren van ' s Konings

woorden , wetende dat zij uit de listige ingeving van de Vorsten ( zijne medeminnaars) voort sproten , en hij antwoordde , met eene buiging : « hoedanig ook de bevelen uwer Majesteit mogen zijn , uw dienaar is gereed om dezelve

ten uitvoer te brengen . »

Het zand en het zaad

werden dan op het voorhof van het paleis gebragt en door elkander gemengd , waarop Dēwa Indra zich nederboog , de trappen van het paleis afklom , en , zich naast den hoop geplaatst hebbende , stilzwijgend den Koning der mieren om hulp bad.

Terstond verscheen de Monarch ,

vergezeld van zijn gansche leger , dat uit de bevolking van negen heuveltjes bestond.

Op het

bevel van Dēwa Indra om de korrels van elkander te scheiden , vatte ieder mier een zaadje op ; op deze wijze werd de scheiding oogenblikkelijk volbragt, en de korrels in onderscheidene hoopen gelegd , zonder dat er één aan ontbrak.

Dit gedaan zijnde, verdwenen de Koning der

mieren en zijn gansch gevolg , zich terug begevende naar de plaats , van waar zij gekomen waren .

Dēwa Indra klom de trappen van het paleis weder op , hernam zijne plaats en

zeide , met eene buiging : « Aan Uwer Majesteits bevel , om het zand en het zaad van el kander te scheiden , is door uwen geringen en onderdanigen slaaf gehoorzaamd. "

De Koning

betuigde zijne verwondering , en al de staatsdienaren , de krijgslieden en al de omstanders in het algemeen stonden verbaasd over dit blijk der bovennatuurlijke magt van Dēwa Indra ; maar wat de Vorsten betreft , sommige van hen schudden het hoofd , andere lieten het hangen , » en wederom andere wendden het af , niet in staat zijnde om zijn aanzien te verdragen . (*) « Le

( * ) Dit voorval heeft bijzonder veel overeenkomst met hetgene door APULEIUS , in zijne zin nebeeldige geschiedenis van CUPIDO en PSYCHE , verhaald wordt.

» VENUS , zegt hij , op de

schoone maar ongelukkige psyche vergrand , legde haar , na dat zij reeds vele mishandelingen In de eerste plaats verzamelde zij eenen buitenge are taken op : had ondergaan , verscheidene zw zwar meen grooten hoop zaad , bestaande uit tarwe , garst, heulzaad , gierst , wikken , linzen en boonen door elkander gemengd , en zeide : Verdeel dezen hoop korrels , maak dat iedere soort afzonderlijk gelegd worde en dat het geheele werk vóór zonsondergang voltooid zij. Ontsteld bij het aanschou wen

(

265 )

« Le Roi fut charmé des manières et du caractère de Dēwa Indra , ainsi que des grâces de sa personne et de son intelligence.

Il lui dit :

« Prends du betel avec moi , mon fils. »

Dēwa Indra , en ayant pris en conséquence , présenta de nouveau le betel au Roi , qui lui parla en ces termes : « Je t'ai fait

quérir , mon fils , pour te faire part d'une résolution que

j'ai prise il y a quelque tems : c'est qu'à celui qui , après avoir compté dix grandes mesures de sésame et autant de mesures de sable , mêlées ensemble , serait capable de séparer les grains de l'un des grains de l'autre , et d'achever cette tâche dans l'espace d'un jour , à celui- là seul je donnerai ma fille en mariage. "

Dzwa Indra sourit au discours du Roi , sachant qu'il

provenait de la suggestion artificieuse des.Princes ( ses rivaux ), et il répondit en s'inclinant :

Quels que soyent les ordres de ta Majesté , ton serviteur est prêt à les exécuter. »

Le sable

et le sésame ayant été apportés et mêlés dans la cour en face du palais , Dēwa Indra se prosterna , descendit à l'endroit où était le tas et , se tenant à côté , invoqua en silence l'aide du Roi des fourmis.

Aussitôt le Monarque apparut , et à sa suite toute son armée , composée

des habitans de neuf tertres.

Dēwa Indra leur ayant dit de séparer les grains,

chaque

fourmi prit un grain à la bouche , et de cette manière la séparation s'effectua en un instant , et les grains se trouvèrent disposés en tas distincts , sans qu'il en manquât un seul.

Cela

fait , le Roi des fourmis et tout son cortège disparurent, et s'en retournèrent aux lieux d'où ils étaient venus.

Dēwa Indra remonta les degrés du palais , et ayant repris sa place et

fait le salut , dit :

« Les ordres de ta Majesté pour la séparation des grains de sable et de

sésame ont été exécutés nement ,

par ton chétif et humble esclave . ”

et tous les ministres d'état ,

Roi témoigna son

Le

les guerriers et le peuple

éton

en général furent surpris

mais quant aux

à la vue de cette preuve du pouvoir surnaturel de Dēwa Indra ;

Prin ces ,

wen eener zoo buitengemeen moeijelijke en binnen het bepaalde tijdvak niet te volbrengene taak , bleef PSYCHE sprakeloos en onbewegelijk ; toen eene mier , welke haren toestand bemerkte, en met hare verlegenheid en droefheid medelijden kreeg , terstond de talrijke zwermen van het zesvoetig dierengeslacht uit de naburige velden opriep.

Deze , aan de oproeping gehoorzamende , kwamen .

haar spoedig te hulp , zochten de zaadkorrels een voor een uit, legden de verschillende soorten in afzonderlijke hoopen , en verdwenen daarop oogenblikkelijk uit haar gezigt.») DE SCHRIJ V IR ,

LI

(

ces , les uns secouaient la tête ,

266 )

d'autres baissaient le front ou détournaient les yeux ,

pouvant supporter ses regards. » ( * )

coCC (

Uittreksels uit de Maleische

0000

vrije vertaling der Ramajana ,

een beroemd Hindoesch dichtstuk.

Passages extraits de la version ou paraphrase Malaie de la Ramaïana , fameux poëme Hindou .

‫حتي براق لان مكث تون فتري مندو دري شون حامليه ستله دانغله کمد دیواس اکن برانق مکث تون‬ ‫فتري فون برانقله سئورغ قرمشون ترلان بایق قارسن دان ورن توبين سقرت امس سقوله متر باغ سیاف‬ ‫ارکین مکث دسوره مهراج راون فغثل سدران مهراج بیب سنم‬

‫ ایت سکلینن حیران‬۳ ‫مليهت كانت‬

‫ ایت‬۳ ‫دان سئل اهلنجوم دان سستراون مک دسوره مهراج راون دلیهت قد نجومن بتاف بھئي كانت‬ ‫ جان دلندشکن کشد همب حتي مكه مهراج‬۳ ‫اتو چلاكان ليهت اقاله اوله تون همب سکلین بایق‬ ‫بیب سنم دان سئل اهلنجوم ثون مليهت نجومن سقله سده دليهتن من سکلینن فون مفترقن كفلان‬ ‫من مهراج راون شون برتان مثال تون * سکلین معرقکن کفال تون مك كات مهراج بیب سنم دان‬ ‫سئل اهلنجوم ياتونکت شاہ عالم ثات سکلین این هندق بردات سمبه تاکت ژات اکن دملي شاه عالم‬

‫دان بوکی کات این دشن حوانفسر ثاتك سکلین سفرت مان دالم نجوم ثاتك سکلین تیاد براني فاتكن‬

‫سکلین‬ ( * ) Cette anecdote offre une ressemblance si frappante avec ce qu'on lit dans l'allégorie de d'APULEIU 3.

CUPIDON et PSYCHÉ , qu'on me permettra , j'espère , de rapporter ici le passage

» VÉNUS , y est- il dit , irritée contre la belle mais infortunée PSYCHÉ , après un grand nombre de mauvais traitemens exercés sur sa personne , lui imposa plusieurs tâches pénibles. Ayant, en premier lieu , rassemblé confusément en un grand tas une immense quantité de graines , consistant en froment , orge , millet , semence de pavot , vesces , lentilles et fèves , » Divise , lui dit -elle ,, ce monceau de graines ; que chaque espèce soit placée séparément , et fais ensorte que tout ce tra vail soit achevé avant le coucher du soleil. » PSYCHÉ , accablée à la vue d'une tâche si excessive en comparaison du tems qui lui était accordé pour s'en acquitter , demeurait stupéfaite et immobile , lorsqu'une fourmi, témoin de sa situation ,‫ و‬et ayant pitié de son embarras et de sa douleur , convoqua aussitôt les nombreuses troupes d'animaux à six pieds , qui habitaient le champ voisin .

Ceux - ci ,

obéissant à sa voix , accoururent au secours de PSYCHÉ , partagèrent le monceau confus grain par grain ‫و‬, et , après avoir assemblé chaque espèce séparément, disparurent à ses yeux. L'AUTEUR .

‫ا‬

(

2 67 )

‫سکلین بپیکن شهدان مکت تیته مهراج راون جائن کام تاکت دان کام بپیكن كشدك سفرت مان شغلیت‬ ‫کام این کام کتاكی كقدت حتي مكن سمبه مهراج بيب سنم دان سئل اهلنجوم یا تونک شاه عالم‬ ‫شات سکلین ممهنکن امشن دباوه چرثو دلي حضرة ادفون اكن شدت انقد این تلاں سکال بهنیان دان اکن‬ ‫سوام قد انقد ایتوله كلق منجاد راج سثل عالم دنیا این دان سئورغ ثون يڅ دجدیكن ديوات دالم دنیا‬ ‫این تیاد لبه گانه فرکاس درقدان مهراج راون شون برکات جکلو دمکین این اف گنان يڅ چلات دهیدرقي‬ ‫بایکله دهمشسکی کند باتو سقاي سعر اي مات مكث كات تون فتري مندودري هي مهراج راون دانغ‬ ‫ این جکلو کیت هندق ممونهدي باپق بچار یڅ لاين لاك‬۳ ‫هات شاه عالم مليتكن بقنچارن اوتقن كانت‬ ‫اکی ممونهدي مك كات مهراج راون کلد استرين هي تون فتري مان بهرام اكن ممونهدي م کات‬ ‫تون ثتري يانوتكت ماري كيت سوره قربوت ل م لغ ایت کیت بوشکی کلاوت ارکین مک کات‬

‫بسي قد سئل قندي‬

‫مهراج راون بایكله من دشن سکتیت ایت جو اي مپوهکن اورغ بربوت لغ‬

‫ستله سده لغایت مکث دقرسم بهكنن كشد مهراج راون حتي لو بسي ايتقون دسوره تون ثتري الس دشن‬ ‫چندي يغ كاماسن مث دامبل تون فتري بودن ايت لال دسسون سرت دغن تاغسن سده ایت‬ ‫من دبریکنن كشد اینقد دان غاسقكندي كدالم لغ بسي ایت دسوره تون قتري بار كشد مهراج راون‬ ‫أي شرگیله ممبرشکن لغ كلاوت کلکین دشن تقدیر دیوات‬

‫من دسورهن بوشکن کشد بیب سنم ملك‬ ‫من له ايتقون هاپت کلاوت‬

« Het

duurde

niet

lang of de jonge Koningin

Mandæ

Derrei werd

zwanger ;

en ,

nadat het gewone tijdvak afgeloopen was , beviel zij van eene dochter , wier gelaat uitnemend schoon was , en eenen glans had gelijk aan dien van het zuiverste goud. was in verwondering opgetogen.

Al wie het kind zag ,

Toen gelastte Maharadja Rawana dat zijn broeder Maha

radja Bibisanam ( Visvishana) zoude worden opgeroepen , en met hem al de sterrenkracht kenners en waarzeggers , opdat zij de geboortester onderzoeken en zeggen zouden , of het toe komstige lot van het kind gelukkig , of rampspoedig zoude zijn. hij), dat dit zorgvuldig geschiede , en dat Bibisanam

« Ziet toe , mijne heeren ( zeide Maharadja

niets voor mij verzwegen worde . »

(die zelf in de verborgene wetenschappen zeer

bedreven was) ,

en

de overige

sterrekenners met hem , raadpleegden hunne boeken , en , dit gedaan hebbende ,‫ و‬begonnen zij allen het hoofd te schudden .

« Waarom , vroeg de Monarch , schudden mijne heeren het

hoofd ? » O Koning der wereld ! ( antwoordden de wijzen) uwe dienaars stonden gereed hun verslag te doen , hoewel met groote vrees dat zij uweMajesteit zouden beleedigen ; en zij bidden dat uwe Majesteit zich overtuigd houde , dat hetgene zij openbaren zullen , niet het werk hun ner inbeelding is , maar dat zij het aan den stand der sterren ontdekt hebben , en dat uwe

L

2

die

( 268 ) dienaren het niet mogen verzwijgen. »

Toen zeide Maharadja Rawana : « Zijt niet be

vreesd , en verbergt mij niets , maar openbaart mij den uitslag uwer beschouwing. »

« Vergun

dan , o Koning der wereld ! ( antwoordden de waarzeggers) dat wij ons voor de voeten uwer Majesteit werpen , en eerbiediglijk om vergiffenis smeeken , wanneer wij voorspellen , dat het lot van dit vorstelijk kind hoogst gelukkig zijn zal ; dat de gene , welke haar ten huwelijk ont vangen zal , weldra de Opperbeheerscher van al de koningrijken op aarde zal worden , en dat niemand op deze wereld , overtreffen . »

welke

Als dit het geval

de goden geschapen hebben ,

hem

is (zeide Maharadja Rawana) ,

dulden dat eene kleine ellendige als zij in het leven

bleef ?

in dapperheid zal

tot wat einde zou ik

Het beste is , dat zij tegen de

steenen verbrijzeld , en dus op de spoedigste wijze van het leven beroofd worde. » ningin , dit hoorende , riep uit : «

0 Maharadja

De Ko

Rawana ! zou de Koning der wereld het

hart hebben de hersenen van dit kind over den grond te zien strooijen ?

Moet haar het leven

ontnomen worden , er zijn vele andere (minder wreede) middelen om dat ten uitvoer te brengen . « Op welke wijs dan (zeide Rawana tot zijne koninklijke gemalin) zoudt gij verkiezen dat zij om gebragt wierd ? »

« Wij kunnen (antwoordde de Koningin) tot dat einde eene kist laten maken ,

>> en dezelve vervolgens in de zee doen werpen.

De Koning gaf zijne toestemming te kennen ,

en gelastte terstond bekwame kunstenaren om eene ijzeren kist te vervaardigen.

Toen deze

voltooid en Maharadja Rawana aangeboden was , liet de Koningin dezelve met zamen ge vouwen goudneteldoek van binnen bekleeden.

Zij nam toen het kind aan hare borst en zoogde

het ; en nadat zij dit gedaan had , gaf zij het , met vele tranen , aan de minnen en volgjuffers over , om in de ijzeren kist te worden gelegd ; in zee te werpen .

en de Koning gelastte zijnen broeder om deze

Dit bevel werd ten uitvoer gebragt ; maar de kist bleef , door den bijstand

der goden , op het water drijven. »

« La jeune Reine Mandou Derrei ne tarda pas à se trouver enceinte , ct au bout du terme ordinaire elle accoucha d'un enfant du sexe féminin , dont les traits étaient d'une beauté ravis sante , et le teint brillant comme l'or le plus pur. d'admiration .

Quiconque voyait cet enfant était rempli

Maharadia Rawana fit en conséquence appeler son frère Maharadia

Bibi

sanam ( Vivishana) , et avec lui tous les astrologues et les devins , pour qu'ils examinassent l'horoscope de l'enfant et certifiassent si ses destinées futures devaient être heureuses ou mal heureuses.

>> vervangen . De Koningin , evenwel , door zijne tranen bewogen , stemde toe dat hij zijnen broeder gezelschap zoude houden ; « Want, zeide zij, hij zou toch (na zijns vaders dood) den troon des koningrijks niet beklimmen ” (bij voorkeur boven eenen der zonen van eene andere

vrouw , welken hij tot zijnen opvolger bestemd had) .

Dien ten gevolge begaf zich Laksa

māna met zijnen broeder Sri Rāma op reis. »

« Les officiers de Dasarata lui annoncèrent que Mahārishi Kala était arrivé du pays de Deròut - perwa , pour obtenir audience de sa Majesté le Roi du monde.

Aussitôt que Da

sarata eut reçu cet avis , il s'avança pour recevoir l'étranger , et le rencontra à la porte du château.

Après qu'ils se furent embrassés et baisés , Mahārishi fut conduit dans l'intérieur

du palais , où ils s'assirent à côté l'un de l'autre .

Dasarata s'informa alors du dessein qui

avait engagé Mahārishi à entreprendre un si long voyage ; et lorsque celui - ci l'eut compléte ment instruit de toutes les particularités , il fit venir en sa présence deux de ses fils , nommés Baradan ( Bharata ), et Tiatradan (Satroughna ). « Allez ,

mes enfans ,

accompagnez Mahārishi ,

Quand ils se furent présentés, il leur dit : >>> et faites tout ce qu'il vous prescrira . ”

Mahārishi , après les civilités d'usage , descendit du palais et se mit en route , accompagné des deux frères.

Lorsqu'ils furent sortis de la porte , Mahārishi leur adressa la parole en

ces termes : « Mes enfans, il y a , pour se rendre d'ici dans mes états , quatre chemins dif férens. Le premier ne demandera que dix - sept jours , le second en demandera vingt , le troi

( 297 ) troisième vingt- cinq , et le quatrième exige quarante jours.

Sur la route qui demande dix

sept jours , habite une rakshāsa , nommée Tiakin , d’une taille si énorme , qu'elle se sert d'une colline pour son oreiller.

Pendant le règne de Brahma Radia , il enyoya à diverses

reprises des armées de plusieurs centaines de milliers de combattans , avec ordre de la mettre à mort , mais ils ne purent en venir à bout.

De nos jours aussi Maharadia Rawana a en

voyé ses guerriers pour la sommer de comparaître en sa présence , et sur son refus il a em ployé des moyens pour la faire périr ; mais le résultat en a été qu'elle a saisi et dévoré ses soldats

par milliers.

Sur la route qui demande vingt jours , se tient un rhinocéros nommé

Agni Ganda , dont la taille est semblable à une montagne et dont la peau est rude comme l'écorce du nangka ( artocarpus integrifolia ).

La route qui demande vingt- cinq jours, est infes

tée par un serpent monstrueux , nommé Soula Nakin ; sa longueur est de mille trois cents coudées , et lorsqu'il exhale son haleine , tous les arbres et les plantes se flétrissent comme s'ils étaient consumés par le feu .

Quant à la dernière route , qui demande quarante jours ,

elle n'offre nulle espèce de danger.

Hé bien , mes jeunes amis , lequel de ces chemins croyez

vous que nous ferons mieux de prendre ? »

Les frères répondirent : « Il nous semble que le

meilleur sera de prendre le chemin de quarante jours , puisqu'il est à l'abri de toute espèce de danger. »

A l'ouie de cette réponse , Mahārishi se dit en lui -même : « Il est évident que

ces jeunes gens ne conviennent pas à mon dessein , et ce que je puis faire de mieux est de les >> ramener à leur père. » En conséquence il retourna sur ses pas et les présenta à Dasarata , lequel demanda pourquoi il le revoyait ( si tôt):

« J'ai eu sujet , répondit Mahārishi , de

penser que ces deux Princes ne seraient pas propres à s'acquitter de ce que j'exigerais d'eux . Si votre Majesté est portée à m'obliger , vous me ferez plaisir de permettre à votre fils Srī Rāma de m'accompagner,

C'est en vain que je prendrais avec moi quelque autre de vos fils :

ils ne sont pas capables de soutenir la haute renommée de votre Majesté.

Votre fils Sri

Rama , au contraire , remplira mon attente et saura illustrer le nom de son père. >>

Sri

Rāma fut donc appelé , et lorsqu'il parut , Dasarata lui dit : « Va , mon fils , accompagne Mahārishi , et ce qu'il te prescrira , fais - le. »

Si tel est l'ordre de votre Majesté , ré

pondit Rāma , je suis prêt à obéir ; mais ( quand l'objet de mon voyage sera accompli) je reviendrai aussitôt en la présence de votre illustre Majesté. »

Ayant dit ces mots , il se pros

terna aux pieds du Roi son père , et prit congé de lui ainsi que de sa mère..

Laksamana ,

son frère , témoigna le désir de l'accompagner ; mais Dasarata et la Reine ne voulaient pas

Mm 3

con

( 228 ) consentir à se séparer de lui .

Là -dessus Laksamāna versa des larmes ,

qu’on le laissât partir avec son frère.

et insista pour

« Ne t'opiniâtre pas , lui dit son père , à vouloir nous

quitter ; mais considère qu'en l'absence de ton frère aîné , c'est à toi de le remplacer aux yeux de ta mère. »

La Reine ,

cependant , touchée de ses larmes , consentit qu'il accompagnât

son frère ; « Car , dit - elle , quand même il resterait , il ne montera cependant pas ( après la mort de son père) sur le trône de ce royaume » - (de préférence à l'un des fils d'une autre femme, auquel Dasarata le destinait).

En conséquence , Laksamāna partit avec son frère

Sri Rāma . »

‫ستله سري رام دانغش کفد تیشت رقشاش ایت م‬ ‫مککث ددفتین چکین ان تيدر اداله بسرن سفرت مان‬ ‫گونغ مك سري رام شون شيکر دالم هتين ادقون بنانغ این قرمشون جك كبونه وقتون تیدر ان كلق کات‬ ‫اورغ اكندا مکن چکین ایتقون دباغنکن سري رام حتي من ايتقون ترکمت لال باغن مک دلیتن‬ ‫سري رام برديري دتهقونن من كات چکين هي اورغ مرد هندق كمان اشكو دات كماری این جک اشكو‬ ‫هندق لال للوله اشكو مك كات سري رام ادقون كدائغ این هندق ممونه اشكو هندق كبونه كتیك اشكو تيدر‬ ۴ ‫ سبب‬۲ ‫تهادي تتاف اف كلق کات اور قد سئل عالم این لاقون اشكو قرمشون مکث چکین شون ترتاو گلق‬

‫منثر کات سري رام ایت من کات چکين هي اورغ مرد سیاف نام من کات سري رام اک سري‬ ‫رام انق دست مهراج مكث كات چکین ترسایغ سكال اك اكن اشكر سبب کارن مدام دان ایلت روف‬ ‫لا بقساون برتبه قول درمان کمان اشكو هندق شرکت فریله اشكو‬ ‫فارسم شهد ان لا اشكو انق راج بسر‬ ‫ارکین مکئ کات سري رام اک تیان ماو برجالى درسین جکلو بلملاك انت ممونه اشکو دشمن تاغن این‬

‫من كات چکیں هي أنق دسرت مهراج تیداکه اشكو منغر ورتات براف گانه کشد زمان برم راج يغ‬ ‫دھول کال دان قد زمان مهراج راون سكارغ اي مپورهکن بلاتنتران براق ثوله لقس مندتان ا سکلین‬ ‫ ان اشكو این کشدت سهشك مان کائهم من كات سري‬۴: ‫رعيتن گاوسر باغ يغ داقت كماكن براتس‬ ‫رام هي چکین برديريله اشكو‬

Toen Sri Rāma ter plaatse kwam , waar de rakshāsa of reuzin ,

Tjakiên genaamd ,

wier gestalte gelijk aan die van eenen berg was , zich ophield , vond hij haar nog slapende. Hij zeide in zichzelven :

« Daar dit gedrogt eene vrouw is , wat zou de wereld van mij zeg

gen , als ik haar het leven benam ‫و‬, terwijl zij slaapt ? ” ontwaken.

Hij trad dus voort om haar te doen

Zij schrikte , ontwaakte , en , Rāma aan den voet van haar bed gewaar wor

dende , riep zij uit : « He ! jongeling , waar gaat gij heen ; en wat is de reden dat gij hier komt ? Als het uw oogmerk is verder te gaan , vervolg uwen weg. Rāma antwoordde : . De

( 279 )

« De reden , waarom ik gekomen ben , is om u het leven te benemen.

Ik was op het punt

van u gedurende uwen slaap te dooden , hadde ik niet gedacht aan hetgene de menschen van zulk eene (roemlooze) daad zouden zeggen ; daarbij ook in aanmerking genomen dat gij eene vrouw zijt. »

De reuzin begon , op het hooren van deze woorden , hartelijk te lagchen , en

zeide : « Hoe is uw naam , jongeling ? » van Dasarata Maharādja . »

« Ik ben Sri Rāma., antwoordde hij, de zoon

« Ik heb groot medelijden met u ,

zeide zij ,

zoo wel

uit

hoofde van uwe jeugd en van uw bevallig voorkomen , als omdat gij de zoon zijt eens magtigen Konings , doorluchtig wegens zijne afkomst , en om zijne deugden geëerbiedigd . Waar gij >> ook mogt wenschen te gaan , vervolg uwen weg . « Van de plaats waarop ik sta , ant woordde Rāma , zal ik mij niet begeven , voor dat ik u met deze hand gedood heb. » zoon van Dasarata Maharādja , zeide zij,

« O

hebt gij niet den roem mijner heldendaden ver

nomen , niet alleen in de vroege dagen van Brahma Rādja , maar ook nu in de dagen van Maharādja Rawana , hoe ik de ontelbare legerbenden , door hem gezonden om mij te be strijden , op de vlugt gejaagd , en de genen van zijne manschappen , die onder mijn bereik kwamen , bij honderden verslonden heb ?

Wat kunt gij dus , in vergelijking van mij, wezen ,

en op wat grond zoudt gj u grootere dapperheid aanmatigen ? » antwoord , maar eischte dat zij zou

Sri Rama gaf hierop geen

opstaan en zich verdedigen. ”

(De omstandigheden van

den strijd , waarin , gelijk het van zelf spreekt , de rakshāsa het leven verloor, zijn gelijk aan die , welke men in de Arabische vertellingen gelezen heeft).

« Sri Rāma , en arrivant à l'habitation de la rakshāsa ou géante , nommée Tiakin , dont la taille égalait celle d'une montagne , la trouva encore endormie.

Il se dit en lui- même :

« Ce monstre étant une femme , que dirait -on de moi , si je la tuais tandis qu'elle dort ? » Il s'avança donc pour la réveiller.

sa couche , elle ici ?

Elle tressaillit , se leva , et appercevant Rāma au pied de

s'écria : « Hé ! jeune homme , où vas - tu ;

et quel est le sujet qui t'amène

Si ton intention est d'aller plus loin , passe ton chemin . I

dessein , en venant ici , est de te mettre à mort.

Rāma répondit:

« Mon

J'allais te tuer durant ton sommeil , si je

n'avais réfléchi à ce que le monde penserait d'une telle action (si peu glorieuse) , considérant d'ailleurs que tu es femme. » et dit :

Entendant Rāma parler de la sorte , la géante éclata de rire

« Quel est ton nom , jeune homme ? »

Dasarata Maharādia . >>

« Je suis , répondit - il, Sri Rāma , fils de

« J'ai grande compassion de toi, dit - elle , tant à cause de la jeu

‫)‬

‫‪( 28‬‬

‫‪jeunesse et de ta bonne mine , que parce que tu es fils d'un Roi puissant , illustre par son‬‬

‫‪extraction , et respecté pour ses grandes qualités.‬‬

‫‪Quel que soit le but de ton voyage, passe‬‬

‫‪« Je ne bougerai pas de l'endroit où je suis , répondit Rāma , que de cette‬‬

‫‪« O fils de Dasarata Maharādia , reprit - elle , n'as – tu‬‬

‫)) ‪ton chemin.‬‬

‫» ‪main je ne t’aye mise à mort.‬‬

‫‪pas entendu le bruit de mes exploits, non- seulement jadis au tems de Brahma Rādia , mais‬‬ ‫‪plus récemment encore du tems de Maharādia Rawana , dont j'ai fait fuir les armées in‬‬ ‫‪nombrables qu'il avait envoyées pour m'attaquer , dévorant par centaines ceux de ses soldats‬‬ ‫‪Que peux- tu donc être pour moi , et quelle est ta prétention‬‬

‫? ‪qui tombaient entre mes mains‬‬

‫‪Sri Rāma ne répondit à ceci: qu'en la sommant de se lever et‬‬

‫» ? ‪à une plus grande valeur‬‬

‫‪( Les détails du combat,‬‬

‫» ‪de se mettre en défense.‬‬

‫‪dans lequel la rakshāsa succombe ,‬‬

‫‪comme de raison , ressemblent à ceux qu’on a lus dans les contes Arabes).‬‬

‫دم مهراج راون منثر کات سد ران قرمشون دمکین ایت مک ایشون اماره ترلال ساعت سقرت‬

‫في‬

‫برپال‬

‫من كات مهراج راون هي سدراك ادفون اكن لقسمان مننجقكن لكلاکين دان گاگهن قد ثرمشون جکلو‬ ‫سخته اي گائه کند سام كلاك يع گانه دان یش براني دسنانه دتنجقکنن من سمورناله نهان للاك‬

‫ادشون اي تيان مناره سدران قرمشون تتات سري‬

‫رام اد براستري دان کبالس اماره هتيك كشد استرین‬

‫سبب سدران مرمتشکن هیدغم دشن سکتی جو دسورهن قفل رقساش در اون کدوان سفرت روف‬ ‫انجغ من دسورهن امبل رات کنایکنن ستله سده اي نایک کاتس رات لان اي ميبرغ در لغكشوري‬ ‫كتانه‬ ‫بسر مکت مهراج راون شون ممبري تيته كقد سئورغ وقشاش اشكو منجان‬ ‫براق لان مكن سمعي‬ ‫کیج امس دان کشد سئورغ اشكو منجاد کیج ثيرت دان قرئيله‬ ‫برمایین ترلیشت ‪ ۳‬مناري دهدائن‬

‫رومين ستله‬

‫اشکو کهدائن رومه سري رام کدو کام‬

‫قشاش ایت منشركات مهراج‬

‫راون مك كدوان قون‬

‫برجائنله منوج رومه سري رام شهدان من مهراج راون شون دودقله دیانس رتان میکت دربلاكغ کیجۓ‬ ‫در ایکر آیت ستله دان كهدافی رومه منك‬

‫اي کدو قون ترلشت ‪ ۳‬دان ترتاري ‪ ۳‬مک دلیت اوله‬

‫سيت ديري مک کات سیت دیوي کشد سري رام یا تون تغكفکن افاله‬ ‫ایت مک کات سري رام همب تعكف هیدث تيان بوله‬

‫اکن قاتل کیج در ایكر‬

‫ج همب قانه دانتله م کات سیت‬

‫دیوی تیاد ماو فانك اكن اي مات هندق فرمایں مک سري رام مثمبل قانون لان تورن " در رومین‬ ‫ارکین مک دفعلن اكن لقسمان من كات سري رام تون تعتلله تغگوي ككند سیت دیوي همب‬ ‫هندق فر مثيکت کیج دو ایکر ایت من کات لقسمان بایكله تونک من سري‬

‫رام قرئيله‬

‫میکت کیجۓ ایت حتی مت کیجع ايتقون لاري مت دشریکت اوله سري رام اثبیل جاوهله سري‬ ‫رام درقد رومهن من مهراج‬

‫راون برسمبونی دبال هوتن لالو اي برسروله منت تولغ سقرت بون سوار‬

‫سري رام ارکین مکن سوار ايتقون تردغرله کشد سیت دیوي من كات سیت دیوي اكن لقسمان هي‬

‫ادند‬

‫) ‪( 281‬‬

‫ادند دغرله بون سوار كکند منت تولع ايت ملك كات لقسمان ياتونک جائن تون دغر دغارن اکن‬ ‫بون يغ دمکین ایت ‪ .‬من برسروله ثول سشرت سوار ایت جو منت تولغ من کات سیت دیوي‬ ‫هي ادند لقسمان پتاله سکال بون سوار کند منت تولع ايت م كات لقسمان جاغنله تون دغر‬ ‫‪۳‬‬ ‫اورغ دجدیكن ديوات دالم دنیا این‬ ‫دارن اکن بون سوار ایت کارن ککند سري رام ایت بوکن باغ‬ ‫تتعال لي بفارغ دغن اورغ يث كائه س‬

‫ك‬

‫براني دشن بسرن‬

‫تولغ کشد سئوغ ثون کارن در ایکر کیب انيكه سري‬

‫سشرت گونغ ايت تياد لا اي منت‬

‫رام منت تولع شهدان من كات سيت ديري‬

‫هي سودار همب لقسمان بایق جون سفر تون همب ثر منولع كکند کارن ای کسکارن م كات‬ ‫لقسمان یاتونت تون فتري کارن همب دتغگلکن ککند منگوي تونك اكن سکارغ دافتیکه ثان برگرق‬ ‫مک‬ ‫درسین جن اف ‪ ۳‬حال تونك دبلاک قاتكك این ترللوله جاهت قاتك ثد قدركت كنند حتي‬ ‫کدارن‬

‫شون بون سوار اورغ منت تولغ مكك كات سيت ديري هي ادند هندق دبونهكه اكن ككند‬

‫سري رام ایت ثد بچار کنند بایق جو ادند ثرت سفر مندافتكن ككند ایت ارکین مكك كات‬ ‫القسمان بهو کند‬ ‫سري رام تیاد داشت دفغان اورغ دان سئل بنانغ يغ دالم دنیا این تندق اكن كنند‬ ‫ایت ال بھیان من ثانك منولغ اک تتائ هان يغ قات تاکت این شد منغلکن تونن این جو‬ ‫يث ‪ .‬فاتك ثرچنتاكن حتي من كات سيت ديري تهوله همب اکن بدي تون همب اثبیل سري رام‬ ‫مات استرین تون همب امبل ستله لقسمان منثر کات سیت دیري دمکین ایت شهدان من ایشون‬ ‫برکات دشن تاشسى بهو سكارغ نداشت تیاد همب فرت جو کارن شركتان تونك ترلال ساله شد ‪ .‬فاتك‬ ‫تیاد سدف ثاتك منثرکن دي ادقون ثاتك مناعس این بوکن اکي تون يڅ ثاتك مناعس این اوله‬ ‫سبب کارن هارف ککند سري‬

‫رام بتارهکن تورنت ثد ثات مث لقسمان شون مثلليثي رومه دان‬

‫مشكورس تانه دشمن جرين سراي برکات هي بوم ثتارهکوله سیت دیروي‬

‫اين كشدم باغ سیاف ملكه‬

‫کورس این نشکن اولهم سده ایت من لقسمان شون برجالنله دشن همبان امشت اوغ سقله جاوهله اي‬ ‫درند سیت دیوي دان تیاد کدغارن بپین لات ارکین م مهراج‬

‫راون شون داتثله مروفاکن دیرین‬

‫سفرت روف برهمان مک لال اي برديري دهلامن رومه سيت ديري مك كات مهراج راون هي مننتر‬ ‫دست مهراج بريله اك انثرهم من كات سيت ديري هي برهمان سوات فون تیاد اد ثدا هان‬ ‫بوغ شد تاغنك انيله ي آد م کات برهمان ايت هي تون شتري سيت ديري بارع يغ انثرهم كامبل‬ ‫دم أي منثر کات برهمان ایت دمکین حتي من سیت دیوي ثون منجقکن بوش قد برهمان مك‬ ‫کات برهمان هي سيت ديري تياد داشت همب ملغكه كورس لقسمان این جن ان کاسه دان کرني‬ ‫تون همب انجقكنله كنديري تون همب كشد تاشین همب شهدان مکث سيت ديوي قرن تورنله در‬ ‫رومهن کتانه من دانجقکنپاله بوغ ایت كند برهمان من کات برهمان یاتون تون شتري جکلو اد سفقة‬ ‫تونك اكن ثات انجقكنله کلور کورس کارن تیاد داشت ثانك ملكه كورس این جکلو تونك كرنياي‬ ‫لهسکن درقد کورس این تراں سکال بسر شهلان تونك مك سيت ديري شون بردیر ددالم کورس ایت دان‬ ‫ناشنن کلور مثنجقكن بوغ ایت كشد برهمان من دشنتن تائی سمیت دیوي اوله برهمان دریشکنن کادر‬ ‫‪Nn‬‬ ‫‪« Toen‬‬

(

282 )

« Toen Maharādja Rawana de klagt zijner zuster hoorde (omdat men haar aangezigt gc schonden had) , ontbrandde zijn toorn gelijk een blakend vuur , en hij riep uit :

« O mijne

zusler , is het op die wijze , dat Laksamūna zijne manhaſtigheid en dapperheid tegen eene Wil hij indedaad bewijzen van zijnen moed geven , laat hem dan

vrouw aan den dag legt ?

denzelven beproeven tegen mannen , die hem met gelijke kracht en stoutmoedigheid zullen we derstaan .

Dan , waarlijk , (en niet eerder) zal hij op mannelijke deugden mogen roemen .

heeft geene zuster , maar Sri Rāma

Hij

heeft eene vrouw , en op haar zal ik mij wreken voor de

heleediging u door zijnen broeder aangedaan. ”

( Hij had liaar bij toeval den neus afgesneden ).

« Rawana beval terstond , dat men twee van zijne rakshāsas , die beide de gedaante van honden hadden , zoude roepen , en gelastte hen zijnen wagen te brengen.

In denzelven ge

klommen zijnde , stak hij over naar de andere zijde van Langka - pærī , en binnen weinig tijds bereikte hij het vaste land .

Hij deed den eenen van de rakshāsas de gedaante van eene gou

den hinde , en den anderen die van eene zilveren hinde

aannemen .

« Begeeft u beiden , zeide

hij, naar het plein tegen over de woning van Sri Rāma , en gaat daar spelen en huppelen .” De hinden trokken derwaarts , overeenkomstig het bevel van haren meester , terwijl Rawana haar met zijnen wagen volgde. zij te

Op de vlakte tegen over het huis gekomen zijnde , begonnen

appelen en rond te springen , tot dat zij de aandacht van Sita Dewi tot zich trokken .

Zij zeide tot Rāma : « Ik bid u , mijn heer , vang mij deze twee ( fraaije) hinden . »

« Haar

levend te vangen , antwoordde Rāma , is niet in mijne magt, maar als gij het begeert , zal ik dezelve met mijnen boog schieten. »

« Vooral niet , hernam Sita ; het is mịn oogmerk niet om

haar dood te bezitten , want ik verlang dezelve tot mijn vermaak. »

Rāma nam zijnen boog ,

verliet het huis , en , Laksamāna geroepen hebbende , zeide hij tot hem : « Blijf te huis , mijn broeder , ter bescherming van uwe zuster Sita Dewi , terwijl ik op de jagt van die twee hinden zal gaan . >> Laksamāna beloofde het , en Rāma vervolgde de hinden . Naar mate hij nader

de , sprongen zij voor hem weg ; en toen zij hem tot op eenen vrij grooten afstand van zijne woning gelokt hadden , begon Maharādja Rawana , die zich achter eenige boomen verborgen hield , om hulp te roepen , de stem van Rāma nabootsende.

Sita , dit geraas hoorende ,

zeide tot Laksamāna : « Luister , mijn broeder , naar de stem van uwen ouderen broeder , die om hulp roept. >>

« O mevrouw , zeide

Laksamāna , let niet op soortgelijk geraas.

Op de herhaling van het geroep om hulp , zeide Sita' op nieuw : stem uws broeders , die uwe hulp noodig heeft. »

« Het is buiten twijfel de

« Ik bid u , hernam Laksamāna , leen het

.

( het oor niet aan dat geschreeuw.

283 )

Mijn broeder Sri Rāma is , van alle menschen welke de

goden in deze wereld geschapen hebben , het minst in staat om op die wijze te roepen .

Zelfs

wameer hij in den strijd handgemeen was met magtige krijgshelden , wier gestalte de hoogte der bergen evenaarde , weet men dat hij nimmer eenigen sterveling te hulp geroepen heeſt, en kan men nu vooronderstellen dat hij zulks om een paar hinden zoude doen ? »

« Desniettegen

staande , hervatte Sita , ik bid er u ernstiglijk om , ga ten eerste hulp brengen aau uwen ouderen broeder ,

die zich zekerlijk

1

in verlegenheid

bevindt. »

« 0

Vorslin ,

antwoordde

Laksamāna , mijn broeder heeft mij stellig hier gelaten , opdat ik uwe Hoogheid beschermen zoude , en kan uw dienaar met mogelijkheid deze plaats verlaten ?

Indien er , gedurende mijne

afwezigheid , eenig ongeluk aan uwe Hoogheid gebeurde , zou uw dienaar in het oog van zij nen geliefden broeder ten uiterste schuldig zijn. » hooren .

Het roepen om hulp liet zich ор nieuw

« Verlange mijn broeder , riep

Sita uit , dat zijn broeder Rāma omkome ? Mij >> dunkt dat gij oogenblikkelijk moest gaan en hem opzoeken. « Mijn broeder Sri Rāma antwoordde hij, is niet alleen veilig voor alle nadeel dat hem door menschen zou kunnen toe gebragt worden , maar zelfs de beesten der aarde buigen zich voor hem neder.

Aan welke

soort van gevaar kan hij dan blootgesteld zijn , zoodat de hulp uwes dienaars voor hem nood zakelijk zoude zijn , terwijl deze de hevigste vrees en angst zou ondervinden , bijaldien hij uwe Hoogheid onbeschermd moest laten ? » is.

Gij wacht den dood van

maken. »

« Nu , riep de Vorstin , ik begrijp wat uw oogmerk

Sri Rāma , om u alsdan meester van zijne vrouw te kunnen

Op dit gezegde van Sita Dewi antwoordde Laksamāna met tranen :

« Nu inde

daad kan ik mij niet wederhouden van te gaan , om daardoor eene beschuldiging te wederleg gen , die van allen grond ontbloot en voor mijn hart zoo grievend is.

Dat ik tranen stort , is

evenwel niet uit hoofde van deze beleediging , maar omdat ik genoodzaakt ben het vertrouwen te verijdelen , hetwelk Sri Rāma in mij gesteld heeft , toen hij uwe Hoogheid aan mijne zorg

" opdroeg.

Hij beschreef toen eenen cirkel om het huis , teekenende den grond met zijnen

vinger , terwijl hij deze woorden uitsprak: Dēwi, als een heilig pand.

« 0 aarde ! ontvang van mij (mijne zuster) Sita

Al wie deze lijn overschrijden zal, verzwelg hem . ”

Na deze

voorzorg genomen te hebben , begaf Laksamāna zich op weg met vier bedienden .

Toen hij

zoo verre van Sita Dēwi was , dat hij niet meer kon hooren , naderde Maharādja Rawana in de gedaante van eenen Brahman ,

tot in de laan voor het huis , en zeide hij met luide

stem : « O schoondochter van Dasarata Maharadja , schenk mij cene aalmoes. " Nn 2

Waarop zij

( 234 )

zij antwoordde : « Ik heb niets , mijn goede Brahman , dat ik u kan aanbieden , dan alleen deze bloem , die ik in mijne hand houde , en welke tot uwen dienst is . »

« O Prinses Sita

Dewi , zeide hij, wat gj ook de goedheid moogt hebben mij te schenken , zal ik aannemen. » Op dit gezegde van den heiligen man , stak zij de bloem naar hem toe ; maar hij zeide : « Q Sita Dewi ,

het staat niet in mijne magt deze (toover) lijn van Laksamāna te overschrijden.

Zoo gij genegen zijt om mij met goedertierendheid te behandelen , zult gij zelve uwe gift in mijne hand reiken. ”

Hierop kwam Sita de trappen van het huis af , naderde tot op het plein voor

hetzelve , en stak de bloem naar den Brahman , welke toen op nieuw zeide : « Hebt de goed heid van die aan uwen dienaar te reiken tot buiten den omtrek van den cirkel ; want het is voor uwen dienaar niet mogelijk die grenzen te overschrijden , en door mij daarvan te bevrijden , zult gij eene zeer verdienstelijke daad verrigten. ”

Sita Dewi , binnen den omtrek van den

cirkel staande , maar haren arm buiten denzelven uitstekende , bood toen de bloem aan den (vermeenden) Brahman , die haar terstond bij de hand greep en met zich in de lucht voerde. »

Lorsque Maharādia Rawana eut entendu les plaintes de sa soeur ( qui avait été déf gurée ), sa colère s'alluma comme une flamme de feu , et il s'écria : « O ma soeur ! est - ce ainsi que Laksamāna déploie son courage et sa valeur contre une femme ?

S'il désire réel

lement donner des preuves de sa bravoure , qu'il l'éprouve contre des hommes , qui sauront lui résister à forces égales et avec la même fermeté. pourra se vanter de posséder les qualités d'un homme.

Alors , certes

(et seulement alors), il

Il n'a pas de soeur, mais Srā Rāma

a une épouse , et c'est sur elle que je vengerai l'injure que tu as reçue de son frère. »

( II

lui avait coupé le nez par accident. ) « Rawana fit appeler aussitôt deux des rakshūsas de sa suite , qui avaient tous deux la forme de chiens , et il leur ordonna d'amener son char.

Y étant monté , il quitta l'ile de

Langka - pourī , et arriva en peu de tems sur le continent.

Il fit prendre à l'un des raks

hāsas la figure d'une biche d'or , et à l'autre celle d'une biche d'argent.

« Rendez - vous ,

leur dit-il , sur le terrain en face de la demeure de Sri Rāma , et là mettez - vous à jouer et à sauter . »

Obéissant au commandement de leur maître , les deux biches s'avancèrent vers la

demeure , tandis que Rawana les

la

suivait dans son char.

Arrivées sur le terrain en face de

maison , elles se mirent à sauter et à bondir , tant qu'elles attirèrent l'attention de Sita

Dewi, laquelle dit à Rāma: « Je t'en prie, mon seigneur , prends pour moi ces deux (bel les)

(

les) biches . »

285 )

« Pour ce qui est de les prendre en vie , répondit Rāma , cela n'est pas en

mon pouvoir , mais si tu le veux , je les tuerai à coups de flèches. »

« Non , non , reprit

Sita ; mon dessein n'est pas de les avoir mortes , puisque c'est pour m'amuser que je les dé

sire . »

Rūma , prenant avec lui

māna , il lui dit :

son arc , descendit de la maison , et ayant appelé Laksa

Reste au logis , mon frère , afin de protéger ta soeur Sita Dewi,

dis que je vais à la poursuite de ces deux biches. » Rāma suivit les biches .

tan

Laksamāna promit de le faire , et

A mesure qu'il approchait , elles s'éloignaient de lui en courant ,

et lorsqu'elles l'eurent attiré à une distance considérable de la maison , Maharādia Rawana se cacha derrière quelques arbres , et contrefaisant la voix de Rāma , se mit à crier au se cours .

Sita entendant ces cris , dit à Laksamāna : « Écoute , mon frère , le son de la voix O madame , dit Laksamāna , ne faites pas

de ton frère aîné qui appelle à son secours . » attention à de pareils cris. »

Entendant de nouveau crier au secours , « Assurément , reprit

Sita , c'est la voix de ton frère ;. il a besoin de ton assistance. »

>

A quoi elle répondit : « Je n'ai rien à t'offrir , mon bon Brahman ,

si ce n'est cette fleur que je 'tiens à la main et dont tu peux disposer. » Dēwi , j'accepterai tout ce que

tu daigneras me donner. »

homme, elle tendit la fleur vers lui ; mais il reprit: «

O Princesse Sita

Entendant ainsi parler le saint

O Sita Dewi ! il n'est pas en mon

pouvoir de franchir cette ligne (magique) de Laksamāna ‫ ;و‬si tu es disposée à me traiter avec Là - des indulgence et bonté , tu voudras bien remettre toi- même la fleur entre mes mains. » sus Sita descendit les degrés jusque 'sur l'esplanade au - devant de l'habitation , et tendit la feur vers le Brahman , qui reprit : « Si ton Allesse peut condescendre jusque là , oblige , ô Princesse , ton serviteur en étendant la main jusqu'au- delà de la trace de ce cerne ; car il est impossible à ton serviteur de franchir cette limite , et tu feras une action très - méritoire en )) Alors Sita Dēwi , se tenant en dedans m'affranchissant de la restriction qu'elle impose . » du cerne , mais étendant le bras au - delà , présenta la fleur au ( prétendu) Brahman , qui la saisit tout à coup par la main et l'enleva dans les airs. »

‫مکث بند شون برتو دشن بورغ باغو مينم ایر شد سبوس دانو م سري رام شون برتان قد باغو ایت هي‬ ‫باشو اداكه اشكو مليهت استری سیت دیوي دلریکن اورغ من ساهت باغو ایت یاتون اور مود‬ ‫همبام تیاد تاه اكن استري تون دان مغنل سیت دیوي تتاف تتكان همبام مینم ایر شد دانو این مث‬ ‫همبام ملیهت کلاغت من ترفندغ كقد مهراج راون ممبار سئورغ قرمشون ترلال ایلق قلرسن دتربکنن اوله‬

‫ تیاد همبام تاه اكن قرمشون ایت برکاین ورن کسب امس اماسی‬۲ ‫رات ايتوله یڅ همبام ليهت سیاق‬ ‫دان اد قرچ کاین این دو تین كثغ دبوکنن ددالم دانو این مت کات سري رام هي باغو كندموله‬ ‫بهار‬

(

297

)

‫بهار کدغر خبر استريت اكن سكارغ این هي باغو اث كبندقم كشدا سشاي كوهنکی کشد دیوات من‬ ‫کات باغو یانون ثان موهنکی کشد دلي تون جک همبام برديري كقد سبوه دانو مك ليهر همبام‬

‫امشت بوه دانو سفاي مود همبام منهاري مكانين مك كات سري رام هي باغو جکلو‬ ‫اشكو کمدین من کات‬

‫لقسمان‬

‫کشد‬

‫سمتي‬

‫کشوهنكن اشكو ثروله سفرت کهندق هتيم ايت بنات تاکت مپسل كلق‬

‫پاتون جك ليهر بار این قنجغ نسچاي ستر د داقت اورغ جرت اكن دي مک کات سري رام‬ ‫ادند بارغ کهندتن بوکن ساله درقد همب شهدان من سري رام شون منت دعا ارکین مک دشمن‬ ‫راج کدو ایت سده برجالن م‬

‫هي‬

‫سکتی ایت لیبر باغو ایشون قنجغله ادفون اکن باغو ایت سفنغتل‬

‫دانش سئورغ بودق كشد دانو ایت هندق مقمبل ایکن مکث دلينتن ليهر بانو ایت ترلال قنجغ سكان رفان‬ ‫دجرت اوله بودن دان ددانتپاله باغو ایت لال دبوان کشکی هندق دجولن‬

‫سفرت روف اولر مکث‬

« De Koning ( terwijl hij op reis was om Sita op te zoeken) ontmoette eenen ooijevaar, die aan den rand van een meer dronk , en vroeg dien vogel of hij iets vernomen had omtrent zijne vrouw ,

Sita

Dewi ,

die hem ontvoerd was geworden .

Hierop antwoordde de ooijevaar :

« Wat uwe vrouw betreft , mijn jonge meester , van die weet uw dienaar niets , noch is bij met den naam van Sita Dewi bekend ; maar terwijl uw dienaar bezig was met eene teug wa ter uit dit meer te drinken , zag hij toevallig naar den hemel, en daar bespeurde hij Maha rādja Rawana , voerde.

die eene schoone jonge vrouw door de lucht in zijnen vliegenden wagen

Dit is al wat uw dienaar gezien heeft , maar wie de jonge persoon was , weet hij in

het geheel niet.

Zij droeg een karmozijn kleed , met goud gestikt , en twee of drie stukken ,

die er van afgescheurd waren , heeft zij in het meer laten vallen ( terwijl zij over hetzelve been zweefde ). »

« 0 , riep Rāma uit , gij, ooijevaar , zijt de eerste , van wien ik iets aangaan

de mijne vrouw verneem .

Zeg mij nu welke belooning gij van mij begeert , opdat ik de goden

moge bidden dat zij u die gunst verleenen ? »

« Uw slaaf , antwoordde de ooijevaar , neemt

de vrijheid om van uwe Hoogheid te verzoeken , dat , wanneer hij zich aan een meer zal ne dergezet hebben , zijn hals tot de lengte van vier andere moge worden uitgerekt , opdat hij in staat zij zich des te gemakkelijker voedsel te verschaffen . »

« Mijn goede ooijevaar , zeide

Rāma , indien ik door mijne bede verkrijg dat aan uw verlangen voldaan worde , dan vrees ik dat gij weldra reden zult hebben om de gevolgen daarvan te betreuren . »

« Mijnheer, zeide

Laksamāna , als de hals van den ooijevaar op die wijze verlengd wordt , zal hij zekerlijk in cenen strik gevangen worden . »

« Broeder ,

dezelve ook zij , moet ik voor hem erlangen.

antwoordde Rāma ,

zijnen wensch , hoedanig

De schuld ligt niet op mij .

Rāma decd toen cen

( 288 )

ccn gebed , en oogenblikkelijk verkreeg de hals des ooijevaars de begeerde lengte.

Naauwelijks

hadden de twee Vorsien zich van daar verwijderd , of er kwam een jongen aan het meer om te visschen ; en deze , eenen vogel ziende , welks hals zoo buitengemeen lang was , dat hij op eene groote slang geleek , wierp eenen strik over denzelven , en , den ooijevaar dus gevangen hebbende , leidde hij hem naar de markt , om te verkoopen.

« Le Roi (dans le cours de ses voyages pour apprendre des nouvelles de Sita ) rencontra une cigogne qui buvait au bord d'un lac , et demanda à cet oiseau s'il savait quelque chose au sujet de sa femme,

Sita Dēwi , qui lui avait été ravie.

femme , mon jeune seigneur ,

La cigogne

répondit : « Quant à ta

ton serviteur n'en sait rien , et le nom de Sita Dewi lui est

inconnu ; mais tandis que ton serviteur s'abreuvait dans ce lac , ayant par hasard porté ses regards vers le ciel , il a apperçu Maharādia Rawana conduisant une femme jeune et belle à travers les airs , dans son char volant.

Voilà ce que ton serviteur a vu ; mais qui était la

jeune personne , il l'ignore entièrement.

Elle portait un vêtement cramoisi , broché en or ;

elle en a détaché deux ou trois pièces , qu'elle a laissé tomber dans le lac (en planant par des

sus). »

O cigogne , s’écria Rāma , c'est toi qui m'apprends les premières nouvelles de ma

femme.

Dis-moi maintenant quelle récompense tu exiges de moi , afin que je prie les dieux

de t'accorder cette faveur. >>

« Ton esclave , répondit la cigogne , ose demander à ton Altesse

que , lorsqu'elle se sera abattue dans un lac , son cou s'étende assez pour atteindre la longueur de quatre autres , afin qu'elle puisse d'autant plus aisément se procurer de la nourriture. ” Bonne cigogne , dit Rāma , si j'intercède pour te faire obtenir ce que tu désires , tu ne tarderas pas , je crains , à en déplorer les suites. »

Seigneur , dit Laksamāna , si le cou

de cet oiseau s'allonge de cette manière , il sera certainement pris dans un filet. »

« Mon

frère , répondit Rāma , quel que soit son désir , il faut que j'en obtienne pour lui l'accom plissement.

La faute n'en est pas à moi. »

cou de la cigogne atteignit

Rāma récita alors une prière , et à l'instant le

la longueur désirée.

éloignés , un jeune garçon vint au lac pour

Aussitôt que

les deux Princes se furent

pêcher ; et voyant un oiseau dont l'énorme cou

ressemblait par sa longueur à un immense serpent, il jeta un filet par dessus , s'empara ainsi de la cicogne , et l'emmena au marché pour la vendre. ”

‫دم سري رام منثر کات پليا راج دمکین من سري رام ثون فندق مثمبل انق ثانه درد تائن بلیا راج‬ ‫تیاب‬

)

‫ايتقون تربغ لال تورن منیکم داد بلیا راج‬

28 ‫( و‬

‫کفد‬

‫سري رام لال دگوتركنن كبوم من أنق فانه‬

‫ممثغ تاغن سري رام دبوبین کشد ددان دان متان م بليا راج فون برئاسن هي‬

‫تیاد دبرین‬

‫من ايفون‬

‫حتي‬

‫ همت ایت جاشی تون همب‬. ‫سري رام اند دو بائي ثنت همب كشد تون همب ادفون اكن استري‬ ‫لا ثنت همب أن أنق همب در اورغ جائن تیاد دکاسه اوله تون همب‬

‫بریکن اکن سوگریو سوات‬

‫ادشون اکی سوریو ایت تیاد اكن جاد اي مهرجاکن کرجائن تون همب کارن اي اورغ دست ادفون‬ ‫ستله سده اي برئاسن‬

‫سودار همب هنومان نهان‬

‫يث داقت مهرجاكن ثکرجائن تون همب هان انق‬

‫ایت شهدان مکن تاشمن سري رام شون دلشکنن مك ايقون متیله اداله تتكال فوتس پوان من كلورله‬ ‫بانغ پیر ترس کلاغت من سري رام شون مپوره سوگریو مپندري بليا راج دان‬

‫بائي‬

‫چهاي درکشان‬

‫لقسمان مشتوست تویهن دان سري رام مپرچرکن ایر سندرین سده ایت م سري رام ثون مپوره مثمبل‬ ‫کلمبت دان گهرو چندان دان کائور دان كمكما عنبر دان ناروستو مث بليا راج شون ذباکر اوله سري رام‬ ‫راج‬

‫دان لقسمان سقله سده دباکر م سري رام دان لقسمان شون برجالنله دشن سرگريو كاستان بلیا‬

‫رام‬

‫من تتكال ایت بارغ اد کر کچل دان بسر بایق جاهت توه دان مرد سکلینن دودق مثادق سري‬

‫باق مود شد بليا راج ادفون جغتنن سمشي‬

‫اد سئیکر کر توه فاته جمبون نهان‬

‫من دالم انتار ایت‬

‫کشوستن من أي ددودقكن سري رام دانس سوئریر شهدان سوگرير ددودقكن داتس أنق بليا راج انق‬ ‫بليا راج ددودنکن داتس کر یڅ باپق ایت‬

« Toen Sri Rāmà deze (bevredigende) woorden van Balia - rādja hoorde , poogde hij den pijl (welken hij op hem geschoten had) uit zijne hand te rukken . los laten , maar wierp hem vervolgens op den grond.

De laatste wilde hem niet

Daarop vloog het ( betooverde en onfeil

bare) wapen omhoog , en doorstak , nedervallende , de borst van dezen Koning ( van het apen geslacht).

Hij greep Rāmas hand , legde die op zijne gewonde borst ,

volgens aan zijne oogen . ken.

en bragt dezelve ver

« Rāma , zeide hij, eer ik sterf, zal ik u om twee dingen verzoe

Het eerste is , dat gij mijn wijf niet aan (mijnen broeder) Sægrīva geeft, en het tweede,

dat gij mijne kinderen onder uwe bescherming nemet.

Wat Soegrīva betreft, gij zult vinden

dat zijne hoedanigheden u tot geen nut kunnen strekken , want zijn woord is niet te vertrou wen ; maar de persoon , van wien gij wezenlijke diensten kunt verwachten , is de zoon van eenen anderen mijner broeders , Hanomān genaamd. »

Deze woorden gesproken hebbende ,

liet hij Rāmas hand los , en terstond daarop stierf hij.

Op het oogenblik dat de geest hem

verliet , zag men een schitterend licht , in de gedaante van eenen palmboom , uit zijn hoofd ontspringen en zich hemelwaarts verheffen . tillen ,

en

aan. Laksamāna om het

Rāma gaf aan Soegrīva last om het lijk op te

te wasschen ,

Oo

terwijl hij zelf tot dat einde het water

pleng

(

plengde.

290 )

Toen dit gedaan was , beval hij hun aloëshout , en sandelhout , en kamfer , en saf

fraan , en amber , en lavendel te brengen ; en met hulp van Laksamāna verbrandde hij het lijk van Balia - rādja (op de houtmijt).

Na dat deze plegtigheid afgeloopen was , begaf hij

zich met Laksamāna en Sægriva naar het paleis des overledenen. teden al de apen , kleine

en groote , goede en kwade , oude en jonge , zich in de tegenwoor

digheid van Sri Rāma neder.

Pātah Djamban ,

Bij deze gelegenheid zet

Onder hen bevond zich een hoog bejaarde aap , met name

de jongste broeder van Balia - rādja's vader , wiens eerwaardige baard

hem tot aan het middellijf nederhing.

Dezen liet Sri Rāma (welke nu de bestuurder van het

overwonnen land en de oppermagtige uitdeeler der eereteekens geworden was) boven Scgrīva zitten ,

plaatsende Soegrīva boven de zonen van Balia - rādja ,

en deze laatsten boven de

overige apen , die zich in de vergadering bevonden . »

« Lorsque Sri Rāma entendit ces paroles (de paix) de la bouche de Balia -rādia , il es saya de lui arracher de la main la flèche ( qu'il avait lancée contre lui). la lâcher , mais ensuite il la jeta contre terre.

L'autre ne voulut pas

Alors l'arme (enchantée et infaillible) s'élança

dans l'air , et en retombant elle perça la poitrine de ce Roi (des peuplades de singes). la main de Rāma , la plaça sur sa blessure et l'éleva ensuite jusqu'à ses yeux. dit -il , j'ai deux prières à te faire en mourant. femme à (mon frère) Sougrīva , et la seconde

Il prit

« Rāma ,

La première est que tu ne donnes pas ma que tu prennes mes enfans sous ta protection.

Quant à Sougrīva , tu ne trouveras pas ses qualités avantageuses pour toi, car on ne peut se fier à

sa parole ;

autre de mes

mais celui dont

tu peux attendre des

frères , ayant nom Hanūūmān. "

Rāma , et expira aussitôt.

services réels ,

c'est le fils d'un

Ayant dit ces mots , il lâcha la main de

Au moment du départ de son esprit, une vive lumière , en forme

de palmier , sortit du sommet de sa tête et s'éleva vers le ciel .

Rāma ordonna à Sougrīva

de soulever le corps , et à Laksamūna de le laver , tandis que lui -même versait l'eau pour cet objet.

Cela étant fait , il leur commanda d'apporter du bois d'aloès , et du bois de san

dal , et du camphre , et du safran , et de l'ambre , et du nard ; et avec l'aide de Laksamāna il brûla le corps de Balia - rādia (sur le bucher ).

Quand cette cérémonie fut accomplie , il se rendit avec Laksamāna et Sougrīva au palais du défunt. En cette occasion tous les in

dividus du peuple singe , petits et grands , innocens et malfaisans , en présence de Sri Rāma.

vieux et jeunes , s'assirent

Parmi eux se trouvait un singe avancé en âge , nommé Pātah

Diam

‫)‬

‫‪( 291‬‬

‫‪Diambon et frère puîné du père de Batia -rādia , dont la barbe vénérable descendait jus‬‬

‫‪(devenu le régulateur du pays conquis et le suprême dispensa‬‬

‫‪Sri Rāma‬‬

‫‪qu'à sa ceinture.‬‬

‫‪teur des honneurs) le fit asseoir au -dessus de Sougrīva , plaçant Sougrīva au -dessus des fils‬‬ ‫» ‪de Balia - rādia , et ceux- ci au -dessus des autres singes assemblés.‬‬

‫من سري رام فون ممبار سودران کدالم کوت لال کاستان من سري رام شون دودقله دشن بردان دان‬ ‫چتردان دان لقسمان ارکین صك‬ ‫سراي برسم بیکن‬

‫بردان دان چندان شون بردات سمبه سراي سجود قد کاکي سري رام‬

‫نثري دان ميورهکن سري‬

‫رام كمبال منجاد‬

‫تونت دان ممباکر میت قاد ایهند مک کات سري‬

‫راج سشاي فانك سکلین منجنجع دلي‬

‫رام‪ .‬مغاف من‬

‫ادند برکات دمکین کارن‬

‫تغري ایت تله انتره ایهند اكن ادند شد بهار همب باغ سیات یڅ سده انگره ایبند ایله کرجائن جکلو‬ ‫کیت مللوي تيته ايهند نساي تيداله كيت بروله کېجیکن کارن دنیا این تیاد اكن ككل كشد سئورغ‬ ‫جو فون ملینکن نام بغ‬

‫بایق جون تغثل دان بربوت عادل شهدان ممبپراکن بایق دان جاهت ادفون‬

‫ادند دودق دالم نثري ایت جاغن لون دان لالي داتس تخت کرجان دان جاغن تیاد ماسه سیل‬ ‫رعیت دان جاغن مثنياي سكالقون مخلوق دان جاشین لالي درقد بربوت کوت دان مناره سنجات دان‬ ‫جامن تیاد ادند بربهار دشن سئل منتري دان هلبالغ شد بارع سوات فکرجائن مان بهار یغ بایق تون‬ ‫تورت دان یغ جاهت تارة قد هات کارن اثبیل منتري جاهت رجان‬ ‫دحکمكن ادند هرکس دشن سينرن دان‬

‫ایثت‬

‫دکات اورغ دان بارع يغ‬

‫اکن دیوات دان لهراکن چندي ايهند دان اکن بند‬

‫همب ایت فرتاره همب له كشد ادند کدو قرمليا بایق ‪ ۳‬دهول قون دانگره ایهند نثري اكن ادند جو‬ ‫اکن سكارغ ثون الهنداله امشون دي ادفون کات همب این هندقله‬

‫ادند تورت سشاي ككل نثري ایت‬

‫دان سنتوس سردار همب دان سقاي جائن بناس نام اورغ تود ‪ ۲‬کیت بایق مات دشن نام یڅ بایق‬ ‫جاغن هیدث دشن نام یغ جاهت‬

‫‪« Sri Rāma geleidde zijne twee jongere broeders., Bardān ( Bharata) en Tjetradān (Sa‬‬ ‫‪troeghna) in de vesting , en vervolgens naar het paleis, waar hij zich met hen en Laksamāna‬‬ ‫‪Na dat zij Rāma gegroet en zich voor hem nedergebogen hadden , boden zij‬‬

‫‪nederzettede.‬‬

‫‪hem het rijk aan (hetwelk hun vader hun nagelaten had ), en drongen sterk bij hem aan om het‬‬ ‫‪overige onderdanen de gelegenheid‬‬

‫‪aanvaarden ; « opdat, zeiden zijn wij en uwe‬‬

‫‪bestuur te‬‬

‫‪mogen hebben om aan uwe Hoogheid hulde te doen , en dat wij te zamen het lijk onzes gelief‬‬

‫‪Hierop antwoordde Rāma in de volgende bewoor‬‬

‫» ‪den vaders plegtiglijk kunnen branden.‬‬

‫‪spreekt'gij mij dus aan , daar onze vader reeds de op‬‬ ‫‪Naar mijn gevoelen , komt de erfenis‬‬ ‫‪aan‬‬

‫‪dingen : « Waarom , mijne broeders ,‬‬

‫? ‪perheerschappij van het land aan u heeft opgedragen‬‬

‫‪2‬‬

‫و‪0‬‬

(

aan hem

292

toe , wien de vader dezelve bespreekt ;

)

en als wij zijnen wil niet gehoorzamen , dan

verliezen wij voorzeker alle aanspraak op de deugd en hare belooning. wij denken ,

is niet bestemd om eeuwig te duren ,

mensch te worden ,

Deze wereld , moeten

noch om het eigendom van

een

eenig

en onze bedoeling moet zijn om , door regtvaardig te handelen en door een

betamelijk onderscheid tusschen goed en kwaad te maken , eenen goeden naam na te laten.

Aan

vaardt gj , mijne broeders , het rijksbestuur, en zoo lang gij op den troon zult zitten , weest niet onachtzaam en onverschillig omtrent uwe pligten.

Toont u vooral genegen jegens het

krijgsvolk , en duldt geenerlei verdrukking van het volk in het algemeen. tingen te bouwen en tuighuizen

aan te leggen .

Laat ,

mijne broeders ,

Verzuimt niet ves geene gelegenheid

voorbijgaan om met uwe staatsdienaren en de bevelhebbers uwer krijgsbenden over allerlei zaken en verrigtingen te raadplegen. harten verborgen houden ;

Heilzamen raad zult gij volgen , slechten raad zult gij in uwe

want

als 's Vorsten dienaars boos zijn ,

worden hunne snoode

daden hem door zijn volk toegeschreven .

Spreekt nimmer eenig vonnis uit , dan na de waar

heid naauwkeurig te hebben onderzocht.

Gedenkt (dat gij in de tegenwoordigheid zijt van) de

goden.

Bewaart zorgvuldig de overblijfsels van onzen vader , en wat mijne moeder aangaat,

ik laat haar als een heilig pand in uwe handen.

Behandelt haar met behoorlijken eerbied .

Dat koningrijk , hetwelk uw vader voor u bestemd heeft, is nu , mijne broeders, uw eigen

dom.

Luistert naar de waarschuwingen die ik u geef, opdat het duurzaam moge zijn , dat gij

rust genietet , en dat de nagedachtenis onzer eerbiedwaardige voorouders niet onteerd worde. Beter is het met eenen goeden naam te sterven , dan met schande te leven. »

« Sri Rāma conduisit ses deux frères puînés, Bardān ( Bharata) et Tietradān (Satrough na) dans la forteresse , et de là au palais, où il s'assit avec eux et Laksamāna .

Ayant salué

Rāma et s'étant prosternés à ses pieds , ils lui offrirent le royaume (qui leur avait été légué par leur père) , et le pressèrent de s'en retourner et de prendre en mains les rênes du gouver nement ; « afin , dirent- ils , que nous et tous vos autres sujets ayons l'occasion de faire hom mage à votre Altesse , et que nous puissions vaquer ensemble à la cérémonie de brûler le corps de notre père chéri. »

Rāma répondit à cela dans les termes suivans :

« Pourquoi , mes

frères , me parlez -vous ainsi , tandis que notre père a déjà disposé de la souveraineté et du royaume en votre faveur ? le père en dispose ;

Mon avis est que la succession appartient à celui au profit duquel

et que si nous désobéissons à sa volonté , nous renonçons à toutes préten

ti

) ‫ردود‬

tions à la vertu et à ses récompenses.

Ce monde , souvenons - nous en , n'est pas destiné à

durer éternellement ni à devenir le partage d'un seul individu ; et nous devons tendre à laisser après nous une bonne renommée en agissant justement , et en faisant une distinction convenable entre le bien et le mal.

Placez-vous , mes frères , à la tête du gouvernement , et tandis que

vous occuperez le trône , n'en

négligez pas les devoirs.

Ne manquez pas de montrer de la

bienveillance envers l'armée , et ne tolérez aucune espèce de vexation envers le peuple en gé néral.

N'oubliez pas de construire des fortifications et de vous approvisionner d'armes.

N'évi

tez pas , mes frères , les occasions de consulter vos ministres et les chefs de l'armée sur toute espèce d'affaire ou d'opération.

Vous suivrez les avis salutaires , et les mauvais conseils ,

vous les tiendrez enfermés dans vos coeurs ; car lorsque les ministres sont pervers , le public impute leurs actions au Souverain. une entière recherche de la vérité.

Quand vous prononcerez un jugement , que ce soit après Souvenez - vous (que vous êtes en la présence) des dieux .

Ayez soin de conserver les restes de notre père , et quant à ma mère , je la laisse comme un dépôt sacré entre vos mains.

Témoignez - lui le respect qui lui est dû .

votre père vous a destiné , est maintenant à vous , mes frères.

Ce royaume,‫ و‬que

Ecoutez les avis que je vous

donne , afin qu'il subsiste longtems, que vous jouissiez de la tranquillité et que la mémoire de nos respectables ancêtres ne soit pas ternie .

Il vaut mieux mourir avec une bonne renommée

que vivre dans l'opprobre. »

‫راون هي سدراك اث داي کيت اكن ممبونه کر کچل این کارن سئل سنجات‬

‫مک کات مهراج‬

‫سوات فون تیاد داشت منيکم دي من هنومان سپاهت ياتون جکلو دلي يڅ دثرتون هندق ممبونه‬ ‫م دتوائي‬

‫ توبه قات این دین کاین سده بالت‬. ‫وات دان هندق سفر فات مات بالت سئل‬

‫شد کاین ایت در کفال دانغ‬

‫دشن میپق اقبیل سده ایت من دباکر توبه ثان این دشن أفي بوبهکن‬

‫ثات شهدان ستله ددغر مهراج راون دمکین مک دسورهن بالت توبهن دشین کاین مک دبائت‬ ‫من دبسرکنن دیرین مث ببرائ راتس هلي کاین تیاد قاد اكن‬ ‫راون شون مپوره ممبر دوغ کاین سکلینن کاین یڅ دائم‬

‫ککاکي‬

‫اورغله سرت اي مراس بالت ایت‬

‫بالتن ماکی دہالت ماکن بسر م ميراج‬

‫گدوغ ایت د کلورکن اورغ دپالتن کشد توبه هنومان ايتقون تیاد فان جو مكث ببراق اد کاین یغ‬ ‫دسورهن ثنت کاین کشد سیت دیوي ستله ددغر اوله‬ ‫ایشون مماسقکن ایکرن م كات‬

‫دالم استان مهراج راون ايتقون تياد قاد من‬

‫هنومان مهراج راون مپوره ثنت کاین کشد سیت دیري ايت م‬

‫هنومان داله تیاد کواس همب مندريت ساکت این بیکله ستر همب دبواشي میپق من كات‬ ‫ایت من‬

‫دسوره‬

‫ارکین م دتوائي اورغله دشمن میپق براتس ؟ تقاین سده‬

0‫ و‬3

‫مهراج راون تواشيله میپق ایت‬

‫) ‪294‬‬

‫(‬

‫دسوره باكر قد سئل توبين ستله پلاله کاین شد توبه هنومان سواتشون تياد هانس اقبيل تغل سدیکت کاین‬ ‫ایت د‬

‫ایکون مت هتومان قون ملمشت كاتس ببوشن استان مهراج راون من استان ایتقون هاغسله‬

‫شهدان من ایشون ملمشت کشد سئل روم چتري منتري‬

‫هلبالغ دان سل رومه او دالم نکري‬

‫العكشوري ايت سموان هابس هاغس دباکر اوله هنومان ملینكن يغ تغگل رومه سیت دیوي جو یغ‬ ‫تیاد دباکرن ستله ايت م هنومان قون ترجن كدالم لاوت ستله قادمله اني‬

‫ایت من هنومان قون‬

‫دانع کشد سیت دیري من كتان ياتون تون شتري ماريله تون وانت بار كشد قادك كنند سري‬

‫رام م كات سيت ديوي هي هنومان ادون اكن هم این تله برسمشه تیان داقت لكلاك يث لابی‬ ‫ممثغ توبه همب ملينکن سري رام جو ادفون اكن سري رام ایت اورغ كائه لال تیاد براون دالم‬ ‫دنیا این مشهور فرکسان کقد سئل عالم این کارن استرین دلریکن اورغ تیاد کواس دامبلن مک داوشين‬ ‫اک اور دین مک داقت استرین کمبال کفدان‬

‫تاكت غایب نام تون سري رام دکات اورغ هي‬

‫هنومان يڅ کهندق هات همب این دبونهن مهراج راون مک‬

‫دامبلیانه اکي همب دفن گاتهن من‬

‫سستگیپاله اي پهلوان تیاد بركون هي هنومان هباي " كتاكن سمبهك كباوه كاك سري رام جان تیاد د‬ ‫سمفیکی سمبه همب این شهدان مك كات تون ثتري قرئيله اشكو نای کاتس گونغ سرندیب دسناله‬ ‫اد سوات بات هيتم تشت ادم تورن دردالم سرک من تون همب سجود دان قلق چیم اوله تون‬ ‫همب بات ایت دھول مک دسناله تهشت تون همب برتشو ململت كمبال كشد سري رام ستله اي‬ ‫منثر کات تون فتري دمکین ایت م هنومان شون سجود قد کاکي ستي دیوي لال اي تورن برجالن‬ ‫نايك كائنس تونغ سرندیب ایت‬

‫لال‬

‫اي فركك كقد بات هيتم تشت نبي ادم تورن ایت سرت‬

‫دانغ لال أي سجود منهارت مپمبه بات ایت دان دقلق دچیمن ستله‬ ‫دیرین جان سجثكل جوك تغنين من‬

‫ایت مک‬

‫ایشون معرقکن‬

‫اي نايت كاتس بات ایت ال اي برتيفو قد بات سرت‬

‫ملمقت منوج تغري لكر كتكين مكث دشن سکتی‬

‫ایت جو سمثيله من ایشون دانغ مغادق‬

‫سري رام شهدان من تيته سري رام هي هنومان منکال اشكو دات مک سمبه هنومان ياتون ببارو‬ ‫فان دانغ ساعت این جوت من هنومان فون سجود قد کاکي سري رام من سئل يڅ دليهتن‬ ‫دان ددغرن دان يڅ دفربوتن درمان دانغ كشد کسداهنن سکلینن دفرمیهکنن كشد سري رام مك ايقون‬ ‫ترلال سکچت منهرکن ورت سیت دیوي لات هیدن ایت شهدان من كات سري رام هي هنومان‬ ‫سکلینن کرج یڅ اشكو كرجان ايت سموان بایق شکوجانم هان‬

‫اكن ممباكر لغكشوري ايت جر بوکن‬

‫كراج لكلا دمکین کارن نثري لغكشوري ترلال سایغ اك اكن اف گذان اغكو بنساكن من هنومان قون‬ ‫تندت بردیم دیرین کلکین م سري رام شون برتيته هي هنومان‬ ‫رعیت کیت یڅ‬

‫براتس ‪۳‬‬

‫لقس‬

‫اكن سكاش این‬

‫این کنگري لغكشوري کارن تثري‬

‫اث برام أكن ممبار‬

‫ايت قولو دغه لاوت مكث سمبه‬

‫هنومان ياتون قد بچار قانک ملینکی کیت ایكت لاوت ایت مک کیت تبق أكن تتین ممباو‬ ‫رعیت برجالى كل كشوري‬

‫‪« Broe‬‬

( 295 ) Broeder , zeide Maharādja Rawana , wat middel kunnen wij uitdenken om dat ellen dige aapje (dat zulke snoode trekken gespeeld heeſt) te doen sterven , daar wij zien dat geen van de wapenen , die wij gebruikt hebben , in staat is geweest om hem te kwetsen ? »

nomān (deze

vraag toevallig hoorende)

antwoordde : «

Ha

O mijn heer , indien uwe Keizerlijke

Majesteit begeert uwen dienaar te doen omkomen en dat hij oogenblikkelijk sterve , laat zijn geheel ligchaam met doek omwinden ; als hij dus omwonden zal zijn , laat hem met olie be gieten , en dit gedaan zijnde, laat het doek , van het hoofd van uwen dienaar tot aan zijne voeten , in brand steken , zoodat het ligchaam van uwen dienaar door de vlammen verteerd worde. >>

Dit gehoord hebbende , gaf Maharādja Rawana terstond bevel dat men zijn lig

chaam in doek zoude winden , hetgene zijne bedienden dan ook begonnen te volvoeren ; maar naauwelijks werd Hancemān zulks gewaar , of hij begon zijne gestalte uit te zetten , en of schoon men reeds eenige honderd stukken doek gebruikt had , waren zij nog niet toereikende om hem in te winden ; want hoe meer moeite men deed om hem in te winden , des te meer nam zijne gestalte toe .

De Koning gaf toen bevel om de pakhuizen open te zetten , en al de

lijnwaten , welke daarin voorhanden waren , werden voor den dag gebragt en gebruikt om het ligchaam van Hanomān in te winden , maar zulks was nog niet toereikende.

Al het doek ,

dat in het paleis van den Koning te vinden was , werd ook tot dat einde besteed , maar met geen beter gevolg.

Toen beval hij dat men Sita Dewi zoude gaan verzoeken om zoo veel

doek te bezorgen als zij mogt bezitten .

Naauwelijks hoorde Hanomān dat Sita Dēwi aan

gemaand stond te worden om het hare bij te brengen , of hij sloeg (denkende dat het nu tijd was om op te houden ) den staart tusschen zijne beenen , en schreeuwde : V Het is genoeg ; ik kan deze filtering niet langer uitstaan ; begint nu olie over mij te storten . ”

Maharādja gaf

toen bevel om olie over hem te storten , en nadat zijne bedienden eenige honderd kruiken had den uitgestort , liet hij zijn ligchaam aan alle kanten in brand zetten.

Het doek , waarmede

Hancemār omwonden was , geraakte terstond in vlam , maar zijn ligchaam onderging hoege naamd gcen leed.

Toen er nog maar een klein gedeelte van het doek aan het einde van zijnen

staart onverbrand gebleven was , begon hij over den vloer van het koninklijke paleis rond te springen , en hij stak dien in brand ; van daar sprong hij op de huizen van den adel , van de staatsdienaren en van de voornaamste beambten , en eindelijk op die van al de inwoners der stad Langka -pôri, en allen werden door het vuur verteerd ; het huis alleen , waarin Sita Déwi haar verblijf hield , werd door de vlam gespaard.

Na dit volbragt te hebben , wierp hij

zich

-

1

(

296

)

zich in zee , en zoodra het vuur van zijnen staart gebluscht was , begaf hij zich naar zijne koninklijke meesteres , welke hij dus aansprak :

« O Vorstin , kom nu met mij , en duld dat >> (( Gij weet , o Hancemān , uwen geliefden heer , geleide.

uw slaaf u bij Sri Rāma ,

antwoordde de Vorstin , dat ik mij bij eene plegtige gelofte verbonden heb om nimmer te dul den dat eenig mannelijk wezen zijne armen om mijn ligchaam sloeg , uitgezonderd mijn geëerde heer alleen (en bij gevolg kan ik u op uwe vlugt niet vergezellen).

Maar is niet deze Sri Rāma

een dapper held , die geenen mededinger op deze wereld heeft, en wiens roem zich door het gansche heelal uitbreidt ?

Wanneer nu de vrouw van zulk eenen man hem ontroofd is , is hij

niet in staat om zelf te maken dat hij haar terug bekome , dat hij aan eenen anderen den last zoude moeten opdragen om zijne echtgenoot aan zijnen boezem terug te brengen ? daardoor zijn

roem in het oog der menschen bezoedeld worden ?

Zoude niet

Ik zal u zeggen , Hance

mān , wat mijn hart verlangt: dat hij zelf Maharādja Rawana het leven beneme , en dat hij mij met eenen magtigen arm en door eene daad zijns hoogen roems waardig kome bevrijden. Leg deze mijne gevoelens , o Hanomān , aan de voeten van mijnen heer neder , en verzuim niet hem mijn besluit mede te deelen. » weg , dien ik u zal aanwijzen.

De Vorstin voegde hierbij : « Keer terug langs den

Beklim den berg Sarandieb ; daar zult gij eene zwarte rots

ontwaren , zijnde de plaats waarop

ADAM landde toen hij uit den hemel nederdaalde.

Groet

die rots , omhels en kus dezelve ; en als gij dit gedaan hebt , zal zij u dienen tot eenen stand , van waar gj zult moeten afspringen om naar uwen meester terug te huppelen . »

Deze woor

den gehoord hebbende , wierp hij zich aan de voeten der Vorstin , en toen verliet hij haar om de reis aan te nemen.

Hij beklom den berg Sarandieb , en naderde de zwarte rots , die ge

heiligde plaats , waar de Profeet ADAM voor de eerste maal de aarde raakte; hij wierp zich voor de rots neder , omvattede dezelve met zijne armen en kuste ze.

Hij schudde zich vervol

gens en werd zoo klein , dat hij niet meer dan eene span hoog was ; waarop hij van de rots afsprong , naar de stad Lakar - katakian voorthuppelde ,

en oogenblikkelijk daar aankwam

Toen hij voor Sri Rāma verscheen , werd hem gevraagd , wanneer hij terug gekomen was ? Hj antwoordde : « Zoo op

het oogenblik ; » en zich voor de voeten van Rāma werpende ,

deed hij hem naauwkeurig verslag van al wat hij gezien , van al wat hij gehoord en van al wat hij gedaan had , van den aanvang van zijn gezantschap af , tot aan het einde van hetzelve. Al de

bijzonderheden werden

getrouwelijk

overgebragt.

Sri Rāma ,

na zijne vreugde te

hebben betuigd op het vernemen dat Șita Dewi nog in leven was , sprak Hanomān in de

vol

( volgende woorden aan : «

297

)

0 Hancemān , al wat gij gedaan en verrigt hebt , is , als goede

dienst, mijne goedkeuring waardig , uitgenomen alleen wat gij van den brand der stad Langka

-pēri verhaalt.

(de ongelukkige inwoners van ken ? »

Ik heb groot medelijden met

Dit was geene daad van mannelijken moed . die stad .

En tot wat nuttig einde kon hare vernieling strek

Hancemān liet het hoofd hangen , en zweeg.

Na een oogenblik vertoevens , zeide

Rāma tot hem : « Nu , Hancemān , wat zou , dunkt u , het geschiktste middel zijn om ons leger , uit vele honderd duizenden krijgsknechten bestaande ,

naar Langka - pãri te voeren ,

hetwelk ( gelijk gij weet) een eiland is , aan alle kanten door de zee omringd ? »

« Het eenige ,

dat wij met een goed gevolg kunnen beproeven , antwoordde Hancemān , is , dat wij eenen dijk in de zee opwerpen , welke het leger tot eene brug zal dienen om in Langka - pærī te rukken . »

« Mon frère , dit Maharādia Rawana , quels moyens pourrons-nous imaginer pour faire périr cet avorton de singe (qui a joué de si mauvais tours ); car de toutes les armes que nous avons employées , aucune n'a pu venir à bout de le blesser ? » cette question en passant) répondit:

Hanoumān (qui entendit

« O seigneur , si votre Majesté impériale veut se défaire

de son serviteur , et désire qu'il meure à l'instant,

faites envelopper tout son corps de toile ;

quand il sera ainsi enveloppé , faites verser de l'huile sur lui , et cela achevé, faites consumer le corps de votre serviteur en mettant le feu à la toile , depuis la tête de votre serviteur jusqu'à ses pieds. "

Ayant entendu ceci , Maharādia Rawana ordonna aussitôt de l'entortiller de

toile , ce que ses gens se mirent en devoir d'exécuter.

Mais à peine Hanoumān eut- il senti

l'enveloppe , qu'il commença à exhausser sa taille , et quoiqu'on eût déjà employé plusieurs centaines de pièces de toile , elles ne suffisaient pas encore pour l'envelopper , parce que plus faisait d'efforts pour en venir à bout, plus il augmentait de volume. Le Roi ordonna

on

alors d'ouvrir les magasins ; toute la toile qui s'y trouvait , lopper le corps de Hanoumān , mais elle ne suffit pas encore .

en fut tirée et employée à enve Toute la toile qui se trouvait

dans le palais du Roi fut employée pour la même fin , mais avec aussi peu de succès.

Alors il

fit prier Sita Dēwi de procurer tout ce qu'elle pouvait avoir de toile en sa possession.

Dès que

Hanoumān entendit que Sita Dēwi allait être invitée à fournir sa part , (croyant qu'il était tems de cesser er) , il se serra la queue entre les jambes et se mit à crier : « C'est

saurais plus longtems

assez ; je ne

endurer ce tourment ; commencez maintenant à verser ' l'huile sur moi. ”

Maharādia Rawana ordonna donc qu'on répandît de l'huile sur lui , et lorsque ses gens en eurent PP

ré

( 298 )

répandu plusieurs centaines de jarres , il commanda de mettre le feu à toutes les parties du corps. embrasée En un instant toute l'enveloppe se trouva embras ée , mais le corps de Hanoumān n'en éprou va pas le moindre mal.

Il ne restait plus , à l'extrémité de la queue , qu'une petite partie de

la toile qui ne fût pas consumée , lorsqu'il se mit à sauter sur le parquet du palais du Roi et y mit le feu ; de- là , il sauta sur les maisons des nobles , des ministres et des principaux offi ciers , et finalement sur celles de tous les habitans de la ville de Langka - pōuri, qui furent toutes réduites en cendre : les flammes n'épargnèrent que la maison dans laquelle Sita Dewi faisait sa résidence.

Quand ceci fut fini, il se plongea dans la mer , et aussitôt que le feu de

sa queue fut éteint , il se rendit auprès de sa royale maîtresse , et lui dit : « O Princesse , suis -moi maintenant, et souffre que ton esclave te ramène à Sri Rāma , ton seigneur chéri. » Tu sais , ô Hanoumān , répondit la Princesse , que je me suis engagée par un voeu solen nel à ne jamais permettre qu'un être mâle passat les bras autour de mon corps , si ce n'est mon honoré maître seul (et par conséquent je ne puis l'accompagner dans ta fuite ).

Mais

Sri Rāma n’est- il pas un vaillant personnage , sans égal dans ce monde, et dont la renom mée s'étend jusqu'aux extrémités de l'univers ? : Hé bien , lorsque l'épouse d'un tel homme lui a été ravie , ne peut- il pas la recouvrer par lui -même ; sans qu'il lui faille se décharger

1 sur une autre personne du soin de ramener sa femme dans son sein ? serait- elle pas nécessairement ternie aux yeux des hommes ?

Sa haute réputation n'en

Je te dirai , Hanoumān , ce

que mon coeur désire : c'est qu'il ôte lui- même la vie à Maharādia Rawana ,

et qu'il me

délivre avec le secours de son bras vigoureux et une valeur digne de sa célébrité.

Porte ,

ô Hanoumān , ces sentimens aux pieds de mon seigneur , et ne manque pas de lui faire part de ma résolution. »

La Princesse ajouta : « Prends le chemin que je vais t'indiquer pour ton

retour. Rends- toi au haut de la montagne de

Sarandib , où tu verras un rocher noir , l'en

droit où ADAM mit pied à terre quand il fut descendu du ciel. embrasse -le et baise - le ;

Incline -toi devant le rocher ,

après quoi il te servira de point de départ pour t'élancer lorsque tu

retourneras vers ton maître. »

Ayant ouï ces mots , il se jeta aux pieds de la Princesse , et

puis la quitta pour se mettre en route.

Parvenu au haut du mont Sarandib , et s'étant ap

proché du rocher noir , ce lieu saint où le Prophète ADAM toucha pour ' la première fois la et terre , il se prosterna , serra le rocher dans

ses bras et le baisa.

Ensuite il se secoua ,

réduisit sa taille à la longueur d'un empan seulement; puis s'étant jeté d'un saut à bas du roc , il s'achemina en gambadant vers la ville de Lakar - kalakian , où il arriva en un moment.

Lors

( 299

)

Lorsqu'il se présenta à Sri Rāma , on lui demanda quand il était arrivé ? répondit- il;

« A l'instant même , »

et puis se prosternant aux pieds de Rāma , il lui rendit exactement compte de tout

ce qu'il avait vú , de tout ce qu'il avait ouï et de tout ce qu'il avait fait , depuis le commence ment de son ambassade jusqu'à son entier accomplissement. rapportée.

Chaque circonstance fut fidélement

Sri Rāma , après avoir exprimé sa joie d'apprendre que Sita Dewi vivait encore ,

adressa la parole à Hanoumān en ces termes : 0 Hanoumān , tous tes procédés , toutes les actions que tu as faites , méritent mon approbation comme autant de bons services , excepté seulement ce que tu racontes de l'incendie de la ville de Langka - põūrī. une action courageuse . cette ville.

Je me sens vivement ému de compassion pour les pauvres habitans de)

Et quel avantage pouvait résulter de sa destruction ? »

tête et garda le silence.

Ce n'était pas là

Hanoumān baissa la

Après une courle pause , Rāma lui dit: « Maintenant,

Hanou

mān , quel est ton avis sur le moyen le plus praticable pour transporter notre armée , composée de plusieurs centaines de milliers de combattans , dans le pays de Langka - poūrī, qui (comme tu sais) est une ile partout entourée de la mer ? »

« Mon avis est , répondit Hanoumān ,

que tout ce que nous pourrons entreprendre avec succès , sera de combler la mer au moyen d'une digue , qui servira de pont à l'armée pour entrer en Langka - pöūrī . "

‫اركين من هنومان قون دسورهن ماسق اوله مهراج راون کدالم ثائر من تتكال هنومان مشادث ایت‬ ‫ دان چتري منتري‬۲ ‫داد اوله سئل راج‬ ‫اي‬

‫سراتس دف قنجغ من دلغکشن لال‬

‫اي دودق من سئل‬

‫من دلينتن مهراج راون دودق قد سوات تخت يڅ تغني‬ ‫هلبالغ سکلین شهدان من هنومان قون منجولرکن ایکرن‬

‫هنومان دان مهراج راون شون سام تغگين ستله سده‬

‫دردت داتس ایکون مكث‬

‫کارت‬ ‫سري رام دان سورت ايتقون د انجقکنن كشد معراج راون‬

« Maharādja Rawana gaf daarop bevel om Hanomān (als afgezant van Srī Rāma) tot het gehoor toe te laten .

Toen hij binnen geleid was , zag hij den Monarch gezeten op eenen

verheven troon , van al de leenpligtige Vorsten , edellieden , staatsdienaren en krijgsoversten omringd ; waarop hij, niet willende dat het aanzien van zijnen meester door eenige vernedering van zijnen eigen persoon zoude lijden, zijnen staart tot eene lengte van honderd vademen uit strekte , denzelven schroefswijze in elkander rolde , en daarop ging zitten , zoo dat hij en Ma harādja Rawana zich op

eene gelijke hoogte bevonden .

Zich aldus geplaatst hebbende ,

maakte hij de voorstellen van Sri Rāma bekend , en gaf hij den Maharādja zijnen brief over . »

« Alors Pp

1

2

‫) ‪( 500‬‬

‫‪Alors des ordres furent donnés par Maharādia Rawana pour admettre Hanoumān å‬‬

‫‪Lorsqu'il eut été introduit , il apperçut‬‬

‫‪l'audience (en qualité d'ambassadeur de Sri Rama ).‬‬

‫‪le Monarque assis sur un trône élevé , entouré de tous les Princes ses vassaux , des nobles ,‬‬ ‫‪des ministres et des guerriers , et voulant que l'honneur de son maître ne souffrît d'aucune hu‬‬ ‫‪miliation de sa part , il étendit sa queue à la longueur de cent brasses , et l'ayant roulée en‬‬ ‫‪spirale , il s'assit dessus ; de cette manière lui et Maharādia Rawana se trouvèrent placés‬‬ ‫‪Ayant ainsi pris place , il communiqua les propositions de Sri‬‬

‫‪au même degré d'élévation .‬‬

‫» ‪Rāma , et remit sa lettre au Maharādia .‬‬

‫من ترسبتله شركتان استرین یڅ برنام تون‬ ‫تیشك اندر اجت من‬

‫ثتري كمال اندر دیوي تتكال أي فحسن ستله اي منشر بون‬

‫ایشون ترکجت بامن درقد لفان دلیتن سوامین تیاد دان دخبرکن اورغ سده‬

‫مات ایت حتي من تون ثتري كمال قون منائس لال ثثسن تیاد خبر اكن دیرین مت بندان ثون‬ ‫داتش دشمن راتقن تاغسن لال سيرمن دشن ایر مادر من تون قتریفون ایغتله اكن دیرین لال دقلقى ليهر‬ ‫انقن كل اي مراتف دمکین بو پین‬

‫واهي تون جمال ادق واهي پاو ماکت ادق هيلع دمان ‪ -‬ادق چہاري‬

‫لنپف دمان ادق چهاري مان ان سكارغ تون سشاي ادق دافتکن تون دقادغ مان گران تون دگونغ مان‬ ‫گراشن تون درمب مان گران تون دمیدان ابشکه کونن‬

‫شاي‬

‫ادق داشتن مقاله تون منشگلكن ادق‬

‫چلات این تلخه تون مريب أدق تون لنپف دمان تشت تون هيلغ دفندغ ‪.‬‬

‫مالغ‬

‫ادق مالغ تغگل سئورغ‬

‫ابتك بايق بدي ابنك تيدق كتراكي ابغت تيدق كبندشکن راهي سهله قوس هات ستوا چاك بنر‬ ‫دجدیکن بادق ماكن انقى واهي تون انقد تشمل دشن يتيمن‬ ‫قهوتن انقد جدیكن توانی‬

‫انقد تغثل دشن ثيانون جدیكن شوشت‬

‫اور جدیگن گامتكمیتی اورغ حتي من تون فتري شون برموهنله كشد‬

‫بندان‬

‫هندق ثر بيلا م بندان شون تولال ساعت منافس من دقلق دان دچیمن اكن انقى من‬ ‫دبوجقن دشمن کات یڅ مانس ‪ ۲‬تیاد‬ ‫لا کچل‬ ‫دربت‬

‫دبري بندان بيلا مك كات بندان جاغنله تون بیلا کارن انق تون‬

‫ج سده بسر مان بهار تون من‬

‫تون‬

‫فتري مشمبل کوس‬

‫هندق منیکم دیرین لال‬

‫اوله بندان‬

‫‪« Er is reeds gemeld dat de vrouw (van Indra Adjit ), de Prinses Komāla Indra Dēwi ,‬‬ ‫; ) ‪in onmagt gevallen lag ( toen hij naar het slagveld onder de muren van Langka - pærī vertrok‬‬ ‫‪maar op het krijgsgeroep van zijn leger , opende zij ijlings de oogen en bekwam zij van haren‬‬ ‫‪Hem niet meer bij haar ziende , en tijding ontvangende dat hij ge‬‬

‫‪Hare moeder kwam ,‬‬

‫صم‬

‫‪ker‬‬

‫‪staat van gevoelloosheid.‬‬

‫‪sneuveld was , stortte zij tranen , en zij viel wederom van haarzelve.‬‬

( 301

)

kermende en weenende, en besproeide haar met rozenwater .

Zich hersteld hebbende , sloeg

zij hare armen om den hals van haar dochtertje , en toen boezemde zij hare smert in deze woorden uit :

« Helaas , mijn geëerbiedigde meester ! o gij , die het sieraad van mijn leven

waart , gij zijt verloren , en waar zal ik naar u vernemen ? gij zijt verdwenen , en waar zal ik u zoeken ?

Waar is nu mijn heer , dat zijne zuster (echtgenoote) hem kunne vinden ?

In de

vlakte , o zeg mij, waar is mijn heer ? in het gebergte , waar is mijn heer ? in de wouden , Hebt gġ misschien op het slagveld mijnen broeder gezien , opdat zijne

waar is mijn heer ?

zuster hem daar kunne opzoeken ? gezellin verlaten ?

Waarom heeft mijn heer deze zijne arme , ongelukkige

Op hetzelfde oogenblik , dat hij haar aan zijnen boezem drukte , is hij uit

haar gezigt verdwenen. zuster gaan verbergen ?

Waar is hij zich voor de oogen van zijne troostelooze , ongelukkige Mijn broeder was met eene bovengemeene wijsheid begaafd.

kon hem evenaren , niemand kon met hem vergeleken worden.

Niemand

Helaas , die wilde dieren heb

ben zich (met zijn vleesch) verzadigd , woest als de rinoceros , die zijne eigene jongen slindt !

ver

Helaas , mijn heer , uw kind is als eene weeze verlaten , hulpeloos en van alles ont

bloot ; zij is vervallen tot den staat van iemand die liefdadige ondersteuning behoeft; tot den toestand eener gevangene slavin , vatbaar om door de aanraking van onedele handen ontheiligd te worden . >>

De Vorstin nam toen afscheid van hare moeder , met voornemen om den lijk

stapel van haren man te beklimmen ; maar de moeder , met eenen vloed van tranen , omhelsde en kuste hare dochter , trachtende haar door liefderijke woorden te troosten en van haar besluit van zich te verbranden af te brengen .

« Laat , mijne dochter , zeide zij , de gedachte varen

om u op te offeren , terwijl uw dochtertje nog zoo jong is.

Wanneer zij uwe zorg minder

noodig zal hebben , handel dan zoo als gij zult oordeelen te behooren . »>> toen eenen dolk en

wilde zich doorsteken ,

maar

hare moeder

De Vorstin vatte

rukte haar het wapen uit

de hand. »

« On a déjà dit que l'épouse (d’Indra Adiit ), la Princesse Komāla Indra Dewi , était évanouie (au moment où il partit pour le champ de bataille , sous les murs de Langka -põūrī); mais entendant le cri de guerre gue de son armée , elle ouvrit tout à coup les yeux et sortit de son état d'insensibilité.

S'appercevant qu'il n'etait plus auprès d'elle , et quelqu'un ayant apporté

la nouvelle de sa mort , elle pleura et s'évanouit de nouveau .

Sa mère se rendit auprès d'elle ,

se lamentant et pleurant, et répandit sur elle de l'eau rose.

En revenant à elle , elle jeta les

Pp 3

bras

( 302 ) bras autour du cou de la jeune Princesse sa fille , et exhala sa douleur en ces termes :

Hélas !

mon respectable maître , toi qui étais l'ornement de ma vie , tu es perdu , et où m'enquerrai je

après toi ? tu as disparu , et où te chercherai- je ?

sa soeur (son épouse) puisse le trouver ?

Où est maintenant mon seigneur , que

Dans la plaine , dis-moi , je t'en prie , où est mon

seigneur ? sur les montagnes , où est mon seigneur ? dans les forêts , où est mon seigneur ? Au champ de bataille avez - vous peut- être vu mon frère, que sa soeur puisse l’aller trouver ? Pourquoi mon seigneur m'a - t-il abandonnée , moi sa pauvre et malheureuse compagne ? l'instant même où il la pressait contre son sein , il a disparu à ses yeux. tient- il caché à la vue de son inconsolable , de son infortunée soeur ? d'une sagesse supérieure. lui .

Hélas ! ces bêtes

qui dévore ses petits !

A

En quel lieu se

Mon frère était doué

Nul ne pouvait l'égaler , nul ne pouvait entrer en comparaison avec féroces se sont assouvies (de sa chair ), sauvages comme le rhinocéros

Hélas ! mon seigneur , ta fille est délaissée , orpheline pauvre et sans

appui ; elle est réduite à l'état de celles qui ont besoin de protection charitable ; à l'état d'une esclave captive , exposée à être profanée par l'attouchement de mains vulgaires . »

La Prin

cesse prit alors congé de sa mère , dans le dessein de monter sur le bucher funèbre de son époux ; mais la mère , avec un torrent de larmes, embrassa sa fille et la couvrit de baisers , s'efforçant par de douces et tendres paroles de l'appaiser et de la détourner du dessein de se brûler.

« Ne songe pas , ma fille , dit-elle , à t’immoler tandis

dans un âge si tendre .

que ton enfant est encore

Quand tes soins lui seront devenus moins nécessaires , agis comme tu

le trouveras convenable. »

La Princesse saisit alors un poignard et voulut s'en frapper , mais

sa mère lui arracha l'arme de la main. »

vocou

Uittreksels van het Gedicht getiteld Radin Mantri en Kani Tambahan .

Fragmens du Poëme de Radin Mantri et Kani Tambouhan . *

‫يهروله هات بگند نن س‬

‫سرت ترفندغ تامن اغسوك‬

‫سرنديت شون دات برتتون‬

‫حيران مليهت کنتم دتامن‬

‫میمنت بورغ يغ كليهتن‬

‫ردین شون سفر مشمبل سمعیتی‬ ‫هف سمنش قوهن رمبوتن‬

‫ترین دات برلیغاتی‬in *

‫تربغلة أي فر ماري‬

‫سلاکو‬

‫ستڅه دپوهن نائساري‬

‫) ‪305‬‬

‫(‬

‫*‬ ‫سلاكو منغرکن ردیں منتري‬

‫ایتقو برجالى مشمشيري‬

‫*‬ ‫اولین ردیں لالو دسمثیت‬

‫كنا سیکر بوغ سرندیت‬

‫جاته کشوه چمشاكك برافت‬

‫کدالم ثائر كوت يغ بریکت‬ ‫هعكف دتني کن تبرهن‬

‫بورغ ثون جانه دشن فرهن‬ ‫*‬ ‫بردات‬

‫سمبه کن تداهن‬

‫تون چرب تثکث فرهن‬

‫سهرت دسوره اورغ كماري‬

‫سرندیت نن دانش مپراكن ديري‬

‫*‬ ‫کن تبرهن بشکت سراي برديري‬

‫هند د تشکل بورشقون لاري‬

‫ردین برتيته كشد ویر دنداني‬ ‫هندقله تشكف باو كماري‬

‫ككق‬

‫وي كمان بورغ نن تادي‬

‫*‬ ‫ویر دنداني مپمبه لالو شرت‬

‫جکلو كدالم کوت يغ تغني‬ ‫برجالنله‬

‫اي قرت‬

‫بتقاله تیهو بچار لات‬

‫سئورغ‬

‫لنتس كشنتو برکروبغ‬ ‫*‬

‫دشنتشن در چله لوبغ‬

‫دلیپتن بورغ اداله تربغ‬

‫ردین شون سر پر کسیت‬

‫منیشق کشد کوت بانو‬

‫كتان ککند سیقاکه‬

‫ایت‬ ‫لكون سشرت انق قرراتو‬

‫سرت ترفندغ هتين بردبر‬

‫الكون تيدق لا ترصبر‬

‫حیران ترجثث تياد ترکات‬

‫اليله دغی منداثمن مات‬ ‫*‬

‫ویر دنداني تسنیم مانس ثمر رسان‬

‫تهوله اکي هات تولنن‬ ‫*‬

‫دليهتن‬

‫رادن حیران ترجثث‬

‫بردان سمبه در بلاكغ‬ ‫*‬

‫تثيران وي‬

‫بایک براشكت قولغ‬

‫جاغنله ممندڅ کشد انق‬

‫اور‬

‫قات نی سده مندغر درت‬

‫فتري تواني کونن سمات‬

‫جاغنله كيران تون همگيري‬

‫کارن دکاول ثادك سوري‬

‫جکلو سده تونک براستري‬

‫مساكن تيدق بتند‪ .‬بري‬

‫ردین برتيته درج برسري‬

‫تیدقله‬

‫ثنغو ثنتو سوره كماري‬

‫اک نن هندق برتان سنديري‬

‫ویر دنداني مپمبه‬

‫لال قرئ‬

‫ا ماهو كمبالي‬

‫كتان ثامن سثرله ماري‬

‫تيته دوغثل ردیں منتري‬

‫اي فون تاکت دانش برلاري‬

‫سرت داتش دردت مپمبه‬

‫منندقكن كفلان‬

‫ردین ترسنیم سراي‬

‫برتيته‬

‫قامی ري‬

‫لال كتانه‬

‫بو ثنتو کوت‬

‫بردات سمبه ثنغتو ثنتو‬

‫قاتك نین تاکت‬

‫دسوره کوالي کوت بانو‬

‫سئورغشون جائن دبري کسيت‬

‫ردین برتيته دشن مركك‬

‫میره قدم ورنان مو‬

‫دلارشکن راتو‬

‫هند قله‬

‫) ‪( 504‬‬

‫هندقله ستر اشكو بوك‬

‫ا نن ماست سون جو‬

‫جلو تاماهو اشكو سعته‬

‫سكارغ کچنيغ كلام لوله‬ ‫*‬

‫فنغتو ثنتو ترلال تاکت‬

‫توبه کمتر تولغ ثمرتق‬

‫*‬ ‫سفانهشون تيدق دي ماهت‬

‫كني فنتو سنگر دفاهت‬

‫دبوکان ثنتر اوله سهامین‬

‫بهروله هات بند پامی‬ ‫*‬

‫ملکه ماسق کدالم تامن‬ ‫تتكال ماست‬

‫دلور فنتو دتغلكن تن‬

‫ردین منتري‬

‫دلیت‬

‫اوله سکلین شتري‬

‫*‬ ‫سکینن ایت هابسله لاري‬

‫تعلله‬

‫کن تبرهن سئورغ دیري‬

‫*‬ ‫ردین شون دات دربلاك‬

‫دچافین تورق تاتن د ثلث‬

‫کی تبرهن ترجت سرت ممندغ‬

‫ددالم هتين سيشاله اورغ‬

‫هندقله لاري كبالق کت‬ ‫اده امسكت‬

‫بدیادري‬

‫ردین ترسنیم مانس برکات‬

‫*‬ ‫کمان تون هندق لاري‬

‫*‬ ‫چهاي مات‬

‫وجه برسري‬

‫جیواك جاغن تاكت دان غري‬ ‫هندق برتان تون سنديري‬

‫سبب شون ککند دانغ كماري‬ ‫*‬ ‫دمناکه تفت دیس نثري‬ ‫یا وي‬

‫بتان حال تون کماري‬

‫*‬

‫ای نام تون‬

‫کاین نی ان نام تنونی‬

‫هتين گنده تیدق برکتهون‬

‫مناعس تندق کن تبوهی‬ ‫*‬

‫بردات‬

‫سمبه دشن فرلاهی‬

‫سوران مانس ممبري‬

‫نان فاتک کن تبوهن‬ ‫لا‬

‫دتیتھکن اوله قادث سوري‬

‫راون‬

‫کرغسيغ وای نام تنونی‬ ‫‪۴‬‬ ‫سکلین برتني سهاري‬ ‫کبنجر کولن ممينغ ثتري‬

‫اکن ثاني نن تونك براستري‬ ‫*‬

‫کبنجر کول تيذقله سهاي‬

‫ردین ماهت سمبل ترتاوا‬ ‫*‬

‫دقلقن ليهر سراي دبوجق‬

‫تونله پار درج يغ‬

‫ایلق‬

‫*‬

‫تونك‬

‫سهرت بدیادري‬

‫دچیم اوله‬

‫هيلع دمان ککند چهاري‬

‫ردین منتري‬

‫اي فون منافس مشمسکن دیري‬ ‫*‬

‫شد پیکر سئل فقتري‬

‫قد‬

‫رسان ترلال شري‬

‫*‬

‫سبب قربوتین ردیں منتري‬

‫مركاله كلق فرمیسوري‬

‫‪« Toen de Vorst in het gezigt van den schoonen lusthof kwam ,‬‬ ‫‪Ondervond zijn hart eene nieuwe verrukking.‬‬

‫‪De‬‬

( 305 )

De bloemen wekten zijne verwondering , En het gevogelte naderde , als om hem te verwelkomen . Radin greep terstond zijne pijlspat, Omn de vogels , die in het gezigt waren , te schieten . Zij zetteden zich op al de ramboetan – boomen , En vlogen en huppelden rondom dezelve ; Sommige kwamen op de bloeijende nagasūri , En zwierden ginds en weder in alle rigtingen . Alle schenen zij Radin Mantri tot zich te roepen , Toen hij , steeds naderende , Eenen schicht door zijne spat blies

En eenen serendit trof. De vogel daalde naast eene bloeijende tjampaka neder , Binnen den omtrek van den besloten hof , En allengs lager zakkende , Geraakte hij op het getouw , waaraan Keni Tambahan arbeidde. Eene harer gezellinnen kwam schielijk aanloopen , en zeide : « Wil niet uwe Hoogheid behendig hem trachten te vangen ? « Als of hij hier gezonden ware ,

« Komt hij zich zelf gevangen geven . Keni Tambwehan stond oogenblikkelijk op , En wilde den vogel grijpen , toen hij haar ontsnaple . Radin ( te gelijker tijde) sprak Wira

Dendāni dus aan :

« Waar heen , mijn broeder , is de vogel gevlogen , dien wij zoo even zagen ? Ik wensch dat gij hem vanget en bij mij brenget.

Wira Dendāni boog zich voor hem , en ging. « Indien de vogel , zeide hij , binnen de muren van die boomrijke plaats is gevallen , « Op wat wijze zal ik hem

kunnen

vinden ? »

Hij vervolgde zijnen weg , alleen , Tot dat hij voor de deur van den tuin kwam .

Hier Qq

( 306 , Hier loerde hij door cene splect ,

En zag den vogel , die ginds en weer huppelde. Radin volgde hem terstond op dezelfde plaats , Keek door eene opening van den muur , En zeide :

« Wie kan die vrouw zijn , mijn broeder ,

« Wier uiterlijke de dochter van eenen Vorst aanduidt ? » Terwijl hij bleef staroogen , begon zijn hart te kloppen , En hij kon zijn ongeduld niet langer bedwingen. Verwondering benam hem de spraak , Zoo zeer was hij ingenomen met hetgene zijne oogen aanschouwden . Wira Dendžīni grimlachte ,

hoewel hij angst gevoelde ,

Beseffende den toestand van het hart zijns makkers ; En bemerkende , dat hij in verwondering was opgetogen ,

Sprak hij aldus , terwijl hij achter hem

stond :

{ Het is , dunkt mij , raadzaam dat wij terug keeren , « En niet langer op de dochters van anderen staan gluren. Uw dienaar heeft hooren verhalen , « Dat de persoon , die gij ziet , niet anders is dan eene gevangene Vorstin . Blijf, ik bid er uwe Hoogheid om , niet zoo nabij, « Want zij wordt op bevel van uwe koninklijke moeder bewaakt. ( Zoodra gj ( overeenkomstig uwen stand ) gehuwd zult zijn , « Wat zwarigheid zal uw vader kunnen maken om haar aan u te geven ? » Radin antwoordde, met een gramstorig gelaat :

« Ik wil niet terug gaan . Gelast den deurwachter hier te komen , Opdat ik hem zelf ondervrage. Wira Dendāni boog zich , en verliet hem. Hij zeide tot den deurwachter :

« Volg mij terstond ,

« Het is Radin Mantri , die u laat roepen . Hij ontstelde op dat bevel en kwam spoedig aanloopen. Na

( 507

)

Nabij gekomen zijnde , groelte hij , Zich ter aarde toe nederbuigende. Radin , grimlagchende , zeide tot hem :

« Open deze deur , mijn oude vriend. » De deurwachter , voorwaarts tredende , zeide met eerbied : « Uw slaaf durft niet doen wat zijne meesteres verboden heeft . « Mij heeft zij bevolen bij deze steenen muren de wacht te houden ,

>

Radin zeide hem toornig En terwijl zijn aangezigt van drift gloeide : Gij moet terstond openen , « En niemand dan ik zal binnen treden ; « Als gij weigert , wees verzekerd Dat ik oogenblikkelijk uw hoofd tot stof zal

verbrijzelen .

De deurwachter werd ten uiterste bevreesd ;

Zijn ligchaam beefde en zijne beenen kraakten. Zonder een enkel woord te kunnen spreken , Ontgrendelde hij de deur. Toen de oude man den toegang dus geopend had , Bedaarde 's Vorsten gramschap. Hij trad voorwaarts en begaf zich in den hof , Zijne metgezellen buiten de deur latende. Bij het binnentreden van Radin Mantri , Werden al de jonge dienstmaagden hem gewaar , Elk eene nam de vlugt , Latende Keni Tambohan geheel aan zichzelve. Radin naderende , terwijl zij met den rug naar hem toe gekeerd was , Greep onverwacht hare spoel en vattede haar bij de hand . Keni Tambohan zag , verschrikt , op , Zeggende in haar zelve :

« Wie kan dit zijn ? »

Qq 2

Zij

( 508 )

Zij trachtte achter de tuinbank te vlugten , Toen Radin , met eenen vriendelijken grimlach , tot haar zeide : « O

liefelijke hemelsche nimf ! « Waar wilt gij henen vlugten ?

Uwe oogen glinsteren , uw aangezigt gloeit ; « Wees , mijne ziel , niet angstig of vergramd : « Het oogmerk , waarmede uw broeder hier komt ,

Is alleen om van u te mogen vernemen « In wat land gij geboren zijt , « En welk toeval u naar dit oord geleid heeft.