KÖŊÜL TÖZİN UKITDAÇI NOM VE SALT-BİLİNÇ ÖĞRETİSİ 9783112402252, 9783879974764

Citation preview

KÖOÜL TÖZiN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ

ÖÖRETiSl

ÖZLEM YiÖiTOÖLU

KÖDÜL T0ZÌN UKITDAQI NOM VE SALT-BÌLÌNQ 0GRETÌSÌ

KLAUS SCHWARZ VERLAG • BERLIN

Bibliographic information published by the Deutsche

Nationalbibliothek.

T h e D e u t s c h e Nationalbibliothek lists this publication in the D e u t s c h e Nationalbibliografie; detailed bibliographic data are available o n the Internet at http://dnb.dnb.de

British Library Cataloguing in Publication

data.

A catalogue r e c o r d for this b o o k is available f r o m the British Library http://www.bl.uk Library of congress c o n t r o l n u m b e r available http://www.loc.gov

All rights reserved. N o part of this publication may be reproduced, s t o r e d in a retrieval system, transmitted o r utilized in any f o r m o r by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording o r o t h e r w i s e , w i t h o u t p e r m i s s i o n in writing f r o m the Publishers. © 2 0 1 8 by Klaus S c h w a r z Verlag G m b H First edition Layout & C o v e r : Joachim Trapp, Berlin Printed in G e r m a n y www.klaus-schwarz-verlag.com ISBN 978-3-87997-476-4

öz Doktora tezi olarak hazirlanan bu gali§mada, Mahäyäna budizmine ili§kin Eski Uygurca bir eser olan Köijül Tözin Ukitdagi Nom incelenmi§tir. Türkgesi "Bilincin Töziinü ögreten Kitap" olan eser, Uygurcanm son dönemlerine ait olup Mogol Döneminde kaleme almmi§tir. Vap§i Bah§i tarafindan yazilip Qisön Tutuq tarafindan istinsah edilen eser, Mahayana Budizmine ait Salt-biling ögretisi hakkinda yazilmi§tir. British Museum'da Or. 8212 (108) numarasiyla kayitli bir mecmuada yer alan eser, Türklerin din ve dü§ünce hayatlannin ula§tigi noktayi göstermesi bakimindan ve igerdigi budistik terimler agisindan son derece önemlidir. Eserin bir diger önemi de §imdiye kadar Qince ya da Sanskrit tercümesinin bulunamami? olmasidir. Orijinal olmasi kuvvetle muhtemel olan eserin, dil malzemesi agismdan Türk dili gali§malarina önemli bir veri saglamadigi söylenebilir. Bu galifma Giri§, Metin, Tercüme, Agiklamalar, Terim ve íbareler, son olarak da Dizinler olmak üzere alti bölümden olu§maktadir. Qali§manin Giri§ bölümünde eser ve igerdigi ögreti hakkinda genel bilgiler verilmi§tir. Metin ve Tercüme bölümlerindeyse 30 yaprak 405 satirdan olu§an metnin yazi gevrimi yapilmi§ ve metin Günümüz Türkgesine gevrilmi§tir. Agiklamalar kismindaysa metin, dilbilgisi ve anlambilimi agisindan incelenmi§tir. Qali§manin Terimler ve íbareler bölümünde budistik terimlere yer verilmi§, diger Eski Uygurca eserlerin söz varliginda bu terimler taniklanmi§tir. Qali§manin son bölümü olan Dizinler bölümünde eserin Uygurca-Türkge dizininde eserde gegen tüm sözcükler ekleri ve gegtikleri satir numaralariyla verilmi§tir. Dizinler bölümünde Sanskrit-Uygurca ve íkilemeler dizinine de yer verilmi§tir.

5

ABSTRACT KOtyUL TOZIN UKITDAQ NOM AND MIND-ONLY THEORY This contribution—originally prepared as a PhD thesis—deals with the Koijul Tdzin Ukitdagi Nom ("The Book of Teaching of the Essence of Mind"), an Old Uighur text from the Mahayana branch of Buddhism which deals with the Mind-only theory. This text belongs to the later period of Uighur from the Mongolian era. It is written by Vapshi Bakhshi and copied by Chison Tutung. It is registered as Or. 8212 (108) in the library of the British Museum. The text shows the whole extend to which Buddhist thought had influenced religious and philosophic thinking of the Uighur. At the same time it provides us with lots of linguistic material which reveals the state of development and refinement of this section of the Uighur lexicon. The text is also of some importance in the framework of Buddhistic studies, since Chinese or Sanskrit versions have not been found yet. Thus, the investigation and discussion of the Uighur terms which are used to express the Buddhistic concepts discussed in the text are of special interest not only for Turkology but also for Buddhistic studies. The work consists of seven chapters. The introduction gives general informations about the text and its content. There follow the transcription of the Uighur text (consisting of 30 folios and 405 lines) and its translation into Turkish. In the fourth part the philosophic and religious content of the text is analyzed and explained. In the following part of the work, Buddhist terms, phraseology etc. are presented and compared with the corresponding lexical inventory in other Uigur texts. The sixth chapter encompasses three glossaries, an analytical glossary of the text, a Sanskrit-Uighur glossary, and a glossary of paired expressions. Finally, the last chapter presents the results of the grammatical, and semantic investigations together with the Buddhological considerations.

6

ÖNSÖZ Köijül Tözin Ukitdagi Nom ve Salt-biling Ögretisi adii bu g allomada Eski Uygurca Budist bir eser olan "Biling Tözünü ögreten Kitap" ele alinmi§tir. Esere ili§kin genel bilgiler ve Mahäyäna Budizminin cittamätra ögretisine ait bilgilerin verildigi giri§ bölümüyle ba§layan gali§ma, metnin geviri yazi ve tercüme bölümleriyle devam eder. Ardindan gelen agiklamalar bölümünde metnin anla§ilmasi güg kisimlari gramatikal ve semantik agidan degerlendirilir. Qali§ma, Sanskrit ve Qince kar§iliklannin eklendigi dizin, Sanskrit-Uygurca dizin ve ikilemeler diziniyle son bulur. öncelikle, gali§ma konumu öneren, gali§mam boyunca beni yönlendiren, kaynaklara ula§mamda akademik hayatim boyunca büyük kolayliklar saglayan degerli hocam ve tez dani§manim Mehmet ölmez'e en igten te§ekkürlerini sunanm. Aynca, bana Georg-August-Universität, Seminar für Türkologie und Zentralasienkunde'nin zengin kütüphanesinde gali§ma firsatini veren ve gallomani boyunca oneri ve düzeltileriyle benden yardimini esirgemeyen hocam Jens Peter Laut'a; özel kitaphgindan yararlanmami saglayan ve degerli vaktini ayiran Klaus Röhrborn'a, gemitìi yardimlarindan dolayi tercüman arkada§im Sinem Kirgeg'e ayri ayri sonsuz te§ekkürlerimi sunarim. Son olarak, gali§mam boyunca gösterdigi sabir ve verdigi her türlü destek igin arkada§im Mustafa Qelik'e te§ekkürü bir borg bilirim. Özlem Yigitoglu,

2018

7

ÌQÌNDEKÌLER OZ ABSTRACT ONSOZ 1. GÌŖ 1.1. Qali§mada ìzlenen Yòntem 1.2. Mahàyàna Budizminde Bazi Onemli Kavramlar 1.3. Madhyamika ve Yogacara Okullarinin Bazi Onemli Gòrii§ Ieri 1.4. Metinde Gegen Onemli Terimler 1.4.1. Biling (~ Skr. citta, vijnàna): 1.4.2. Salt-Bilin? Skr. cittamatra) 1.4.3. Bofluk (sunyatà) 1.4.4. Nom (dharma) 1.5. Eserin Ozeti ve Bòlumleri 1.6. Bòlumlere Yapilan Atiflar ve Onlan Destekleyen Ornek ve Benzetmeler 2. METÌN 3. TERC0ME 4. AQIKLAMALAR 5. TERÌM, ÌBARE VE DEYÌMLER 6. DÌZÌN 6.1. UYGURCA DÌZÌN 6.2. SANKRÌTQE-UYGURCA DÌZÌN 6.3. ÌKÌLEMELER DÌZÌNi KAYNAKQA KISALTMALAR VE DÌÒER ̧ARETLER

5 6 7 9 18 19 23 27 27 29 30 32 33 37 41 77 89 133 163 163 232 242 244 252

1. GÍR¡§ Eski Uygurca metinler arasinda özel bir yere sahip oldugunu özellikle belirtmek istedigim Köijül Tözin Ukitdagi Nom adii eser, Uygurcanin son dönemlerine ait mensur bir eserdir. 20. Yiizyilin ba§larinda Sir Aurel Stein'in Dunhuang'daki Budist manastir kitapligindan getirmif oldugu Uygur elyazmalann arasmda, bugün British Museum'da Or. 8212 (108) numarasiyla kayitli yazma igerisinde kügük bir §iir derlemesi de bulunmaktadir. Köijül Tözin Ukitdagi Nom, bu derlemede bulunan diizyazi bigiminde yazilmif kisa bir felsefì eserdir. Bu metin, kapagin arka yüziinde, yani ilk varakta yer alan birinci §iirin hemen ardindan gelmektedir. Sözü edilen mecmuadaki §iirler ilk olarak Re§it Rahmeti Arat tarafindan gah§ilmi§tir (ETS, 63-171). Köijül Tözin Ukitdagi Nom adii esere ili§kin ilk verileri R. R. Arat'in "Uygurlarda Istilahlara Dair" adii gali§masinda görmekteyiz. Arat, esere ili§kin hig bilgi vermezken (L) kisaltmasiyla esere sikga göndermeler yapar (Makaleler I 364-389). Yogäcära okulunun biling ögretisi ve Madhyamika okulunun sünyatävatä (bo§luk) ögretisi gergevesinde kaleme alinmi§ olan, ancak özellikle Lankävatära-Sütra nm cittamätra ögretisine göndermeler yapan eserin felsefì agiklamalarini Walter Ruben "Bir Uygur Filozofu Hakkinda" adii gah§masinda yapmi§tir. Ruben, Arat'in daha önce okudugu ancak yayinini yapmadigi gali§masinin satir numaralanna göndermeler yaparak bu anla§ilmasi güg metni Mahäyäna Budizmi'nin Biling ögretisi agisindan yorumlami§tir. Ruben, metnin Berlin Bilimler Akademisi'nde bulundugunu ve tenkitli nüshasinin henüz bitmedigini belirterek akillara eserin bafka bir nüshasinin olup olmadigi sorusunu getirmektedir (RUBEN, 341). Bununla birlikte Arat'in "Uygurlarda Istilahlara Dair" adii gali§masinda (L) ile taniklanmi§ bazi bölümler elimizdeki metinde gegmemektedir (iring emgek, sevigsiz emgek age. 366; ayig emgektin ozgurmak, tar siki§ emgektin ozgurmak age. 373; kagiglar age. 383). W. Eberhard da "Bemerkungen zum uigurischen Text des Süramgama-Sütra" adii gali§masinda metni sinoloji agisindan degerlendirmi§tir. ílk olarak bir bölümü Masahiro Shögaito tarafindan incelenen Köijül Tözin Ukitdagi Nom un tamami (Töyö Gakuhö 57, 17-35), daha sonra §inasi Tekin tarafindan gali§ilmi§tir (BuddhUig II). Tekin'in 1980 yilinda yayinlanan ve Transliterasyon, Tercüme, Agiklamalar ve Dizin

9

KÖDÜL TÖZlN UKITDAgi NOM VE SALT-BlLlNC ÖGRETISI

bölümlerinden olu§an aynntih gali§masi, 2008 yüinda Transkripsiyon, Türkfe tercüme ve eklenen bazi agiklamalarla yeniden yaymlanmi§tir. Söz konusu bu mensur eser, toplam 30 yapraktan ve 405 satirdan olu§maktadir. 147 x 193 mm boyutlarindaki kitap Qin usülüne göre ciltlenmi§ olup, kagidi beyaz ve incedir. Kitap iyi durumda kalmi§tir ve pargalanmi§ herhangi bir sayfasi bulunmamaktadir. 405 satirlik eserin her yapragi 13-14 satirdan olu§maktadir (bkz. Sir Gerard Clauson, Some Rough Notes on B.M M.S. Or. 8212 (108) Described as 'Buddhist Doctrinal Work in Uighur'" (Yayinlanmami§ gali§ma); BuddhUig II, 14). Metin son dönem kursiv yaziyla ve ince uglu bir firgayla yazilmi§tir. Yazi bigimi ve yazildigi mecmuanin tarihi, eserin Mogol dönemine ait oldugunu göstermektedir, ayrintili bilgi i?in (BuddhUig II, 17). imlasi düzgün oían eserde t yerine d; d yerine tve z yerine s; s yerine z yazilmasi di§inda herhangi bir imla sapmasi bulunmamaktadir. Bununla birlikte bazi satirlarda n ve q harflerinin yaziminda ayirt edici olmasi igin nokta veya iki nokta kullanilmi§tir: satir 30 twydwrq'ly t'ñwql'dtwrq'lyr; satir 37 q'lyq; satir 39 p'fl'qsyz; satir 44 "dq'ñyp, twrqwrwp, satir 44 "dq'ñyp, s'qyq; satir 126 gynq'rzwn l'r, satir 174 "dq'ñqw, satir 192, 200 "lqw; satir 228 y'nkyrdwq'ñ; satir 276 t'ñwql'qwlwq; satir 277 'wqm'q. Metnimizde, siklik a^isindan körjülba^ta olmak üzere, bazi sözcükler Qince ideogramlarla verilmi§tir. Bu da Mogol dönemi yazi geleneginde görülen bir özelliktir. Eski Uygurca eserlerden TT VII, TT IX ve Abhidharmakosa' da da bu tür ödünglemeler bulunmaktadir. §inasi Tekin'in gali§masinda Uygurca metinlerde bulunan dolayli ya da dogrudan ödünglemeler ve Uygurca eklerin okunu§u hakkinda uzun bir agiklama bulunmaktadir (BuddhUig II, 70-75; ZDMG 134, 254). Metnimizde Tekin'in TÍNG (ding) i^in yanliflikla bigiminde verdigi sözcük, "babamn kügük karde§inin e§i" (G 9852) anlamina geldiginden bigiminde düzeltilmiftir. Tekin'e göre, Dunhuang'daki okur yazarlann Qinceye hakim olu§u, Qin yazisinin kisaligi ve basitligi Uygur müstensihleri Qince ideogramlari daha sik kullanmaya sevk etmi§tir. Bu agiklama, Dunhuang bölgesinde

10

GlRlÇ

çogaltilan bu yazmalarda Turfan bölgesindekilerden farkli olarak ideogram kullanilmasi için geçerlidir, ancak sözcüklere bir de Budizm'deki bazi sembolleri dikkate alarak bakmakta yarar vardir. Açagidaki çizelgede de görülecegi gibi kullanilan içaretlerin neredeyse tamami Budist dûçûnce açisindan önemli kavramlan karçilamaktadir. örnegin A (ru) ile verilen kir- sözcügü (~ Skr. pravesà) "girmek" anlamimn diçinda "uyanmak, anlamaya baçlamak" anlamlarina da gelmektedir. Bunun yaninda Skr. räga anlamma gelen hirs, ihtiras; Skr. prajñá bilgelik bilgisi vb. terimler için çaliçmamn açiklamalar ve terimler ve ibareler bölümlerine bakilabilir.

Çizelge 1.1 Çinœ ideogramlar Çince-Pinyin

Uygurca

Tercüme

Sanskrit

az

"hirs, ihtiras"

~ Skr. raga

wy/e 1 s h i

yertingü, yer suv

"dünya"

~ Skr. jambudvTpa

§zhi

bilge bilig

"bilgelik"

~ Skr. prajñs

ìÈjin

katiglan-

"gayret etmek"

~ Skr. vTrya

i-ñjing

adkangu

"duyu nesnesi"

~ Skr. visaya

íñjing

közüngü

"ayna"

~ Skr. darpana

73 fang

sirjar

"yön, taraf, yan"

fàfo

burkan

"Buddha"

a ai #ci (bkz. yi ci)

~ Skr. buddha

11

KOOUL TOZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlNQ OGRETlSl

/J\ xiao

kigig

"kùguk"

~ Skr. anya (kr§. Skr. anyayàna Skr. hlnayàna > m )

/[> xin

kórjul

"kalp, biling, du§unce"

- Skr. citta

— yi

bir

"bir"

bir tózlug ¡gin kr§. - Skr. samata

—# yi ci

ba§tmki, àrjilki

ilk, en ba§taki

Aren

ki§i, yalrjok

"insan, ki§i"

5P ru

angolayu ymà

"bóylece, ayni §ekilde, yani"

À ru

kir-

"igeri gir-, anlamaya ba§lamak, gergefjin farkina varmak"

~ Skr. pravesa

f\iiu

alti

"alti"

kr§. alti yol Skr. $aL> ny y'nkyls'r ^cRM 'wyz' 7) örtülüp azta ulati nizvanilang kûçlântiiriip ädgüli ayiglita 'wyrdwlwp "z t' 'wl'dy nysv'ny l'ryq kwyçl'ntwrwp 'dkw ly "yyq ly t' 8) ulati kilinçlarig kilip ALTI yolta tägzinip kirlig basutçitin 'wl'dy qylynç l'ryq qylyp 7\ ywl t' t'ksynyp kyrlyk p'swdçy tyn 9) turur tep atamp sansar tep teyürlär bo ok KÖyÜL'ni tuysar töz-twrwr typ "d'nyp s'ns'r typ tyywr l'r pw 'wq 'L> ny twys'r twyz 10) inçâ bolup BiLGÄ BÍLÍG üzä y(a)rutup süzülmäktä ulati ädgü nomlar üzä ynç' pwlwp fa 'wyz' yrwdwp swyzwlm'k t' 'wl'ty 'dkw nwm l'r 'wyz' 11) adroyu banp DYANII BILGÄ BÍLÍGÜ üzä kûçlântûrûp ûç kölüijütäkilär "trwyw p'ryp /Èly ^ ly 'wyz' kwyçl'ndwrwp H kwylwnkw t'ky l'r nynk

41

KÖDÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

012

013

014

12) käzigindä turup arig basutçitin turur tep atanip tuyunup nirvan k'zykynd' twrwp ryq p'swdçy tyn twrwr typ "d'nyp twywnwp nyrv'n 13) ka kirürlär nâçâ yaqilmak üzä partagçan bolup tuymak üzä tözün q' kyrwr l'r n'ç' y'nkylm'q 'wyz' p'rt'kç'n pwlwp twym'q 'wyz' twyzwn 14) bolsar ymä tözki tugmaksiz KÖI^ÜL töziqä kayvilaniftursar yaqilmak pwls'r ym' twyzky twqm'qsyz 'L> twyzynk' q'yvyl'iiyçtwrs'r y'nkylm'q

015

1)

016

2)

017

3)

018

4)

019

5)

42

(II) Ii tuymakli iki törlüg nomlar birgärü köqülnüq köligäsi ärür inçâ ly twym'q ly 'yky twyrlwk nwm l'r pyrk'rw kwnkwl nwnk kwylyk' sy 'rwr 'ynç' k(a)lti kün tugsar kök kalik y(a)ruk bolup y(a)ruk ärksinip keça bolsar qldy kwyn twqs'r kwyk q'lyq yrwq pwlwp yrwq 'rksynyp kyç' pwls'r karaqgu bolup karaqgu ärksinip y(a)ruk bolmi§ üdtä kök kalik q'r'nkqw pwlwp q'r'nkqw 'rksynyp yrwq pwlmy§ 'wydt' kwyk q'lyq üstälmädin, karaqgu bolmi§ üdtä kök kalik esilmädin öz tôzinçâ 'wyst'lm'dyn q'r'nkqw pwlmy§ 'wydt' kwyk q'lyq 'ysylm'dyn 'wyz twyzynç' ôçiip amrilip turup y(a)ruk karaijgu tözi birgärü nätäg ärmäz bolur 'wyçwp 'mrylyp twrwp yrwq q'r'nkqw twyzy pyrk'rw n't'k 'rm'z pwlwr

METIN

020

6)

021

7)

022

8)

023

9)

024

10)

025

11)

026

12)

027

13)

028

14)

ärsär ançulayu ymä KÖyüL tözin tuysar köqül tuydaçi bolup tuyunmak 'rs'r "nçwl'yw ym' 'Ò twyzyn twys'r kwnkwl twyd'çy pwlwp twywnm'q ärksinip yagilsar köqül tözin biligsiz üzä örtüp biligsiz ärk'rksynyp y'nkyls'r kwnkwl twyzyn pylyksyz 'wyz' 'wyrdwp pylyksyz rk sinip tuymiç üdtä K Ö I J Ü L tözi üstälmädin yaqilmiç üdtä KÖyÜL tözi synyp twymyç 'wydt' 'L> twyzy "wyst'lm'dyn y'nkylmyç 'wydt' 'L> twyzy esilmädin K Ö I J Ü L tôzinçâ ôçûp amrilip täg§ilmäksiz bolup yarjilmak 'ysylm'dyn 'L> twyzynç' 'wyçwp 'mrylyp t'kçylm'ksyz pwlwp y'nkylm'q tözlüg ymä tuymak tözlüg ymä ärmäz bolur bo köqülkä arka twyzlwk ym' twym'q twyzlwk ym' 'rm'z pwlwr pw kwnkwl k' " r q ' bersär partagçan bolur bo KÖtyÜLni tuysar tözün bolur bo KÖtyÜLni yaijilsar pyrs'r p'rd'kç'n pwlwr pw 'L> ny twys'r twyzwn pwlwr pw 'LN ny y'nkyls'r sansar bolur bo Köymni tuysar tözün bolur ûç üdki alku burhanlar s'ns'r pwlwr pw >Ù ny twys'r twyzwn pwlwr H'wydky "lqw pwrq'n l'r ka tanuklaguluk nom ärsär, bo KÖiyÜLni tanuklamak ärür açok kizläglig q' t'nwql'qwlwq nwm 'rs'r pw 'L> ny t'nwql'm'q 'rwr "çwq kysl'klyk nomlarig nomlamaki ärsär bo KÖyÜLni ukitgali nomlamiç ärür BURHAN'lar bo yernwm l'ryq nwml'm'q y 'rs'r pw 'L> ny 'wqydq'ly nwml'myç 'rwr l'r pw yyr

43

KÖDÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

(III)

029

1)

030

2)

031

3)

032

4)

tinçiitâ b(ä)lgürmäki ärsär tuymaduklarmi] KÖI^ÜL tôzinçâ açgali ukit-tynçw t' p'lkwrm'ky 'rs'r twym'dwq l'r nynk >i> twyzyn "çq'ly 'wqyd gali tuydurgali, tanuklatturgalir iiçûn b(ä)lgürmi§ ärür alku üdtä q'ly twydwrq'ly t'ñwql'dtwrq'lyr 'wyçwn p'lkwrmy§ 'rwr "lqw 'wydt' K ö t y ü L birlä yorir ärip KÖI^ÜL tözin tuymadaçilar partagçan ärürlär 'L> pyrl' ywryr 'ryp 'L> twyzyn twym'd'çy l'r 'rs'r p'rt'kç'n 'rwr l'r köqül tözin tuyayrn tep ugrap tûpiikginçâ tuymadaçilar ä r s ä r BODisATAvlar

033

5)

034

6)

035

7)

036

8)

037

9)

44

kwnkwl twzywn twy'yyn typ 'wqr'p twypwkkynç' twym'd'çy l'r 'rs'r ÜPü l'r ärür KÖI^ÜL tözin tuyunup, nâçâkâ tägi KÖIJÜL tözintä särilip turdaçilar ärsär BURHAN 'rwr 'L> twyzyn twywnwp n'ç'k'd'ky 'i,'' twyzynt' s'rylyp twrd'çy l'r 'rs'r lar ärür bo KÖI^ÜL tözi tugdaçi ärmäz ôçdâçi ärmäz bardaçi ärmäz kâldâçi l'r 'rwr pw 'Lx twyzy twqd'çy 'rm'z 'wyçd'çy 'rm'z p'rd'çy 'rm'z k'id'çy ärmäz kurug ötvi uçsuz kidigsiz tüzütä turup ömäksiz ärip 'rm'z qwrwq 'wydvy 'wçswz qydyqsyz twysw t' twrwp 'wym'ksyz 'ryp y(a)ruk yaçuk bildâçi ärür inçâ k(a)lti idi§ yertinçû baçlagsiztin bärü yrwq y'§wq pyld'çy 'rwr 'ynç' qlty 'ydy§ yyrtynçw p'§l'qsyz tynp'rw oot suv yeel adalari üzä buzultukta kök kalik buzulmak'wwt swv yyyl "d' l'r y 'wyz' pwswldwq t' kwyk q'lyq pwswlm'q

METIN

038

039

040

041

042

10) siz bolup tôzinçâ ôçûp amrüip nätäg turur ärsär A N Ç U L A Y U ymä syz pwlwp twyzynç' 'wyçwp 'mrylyp n't'k twrwr 'rs'r JE ym' 11) alku tinl(i)glar baçlagsiztin bärü Az kilinç ämgäklär üzä basa basa "lqw tynlq l'r p'§l'qsyz tynp'rwRqylynç 'mk'k l'r 'wyz' p's' p's' 12) tugsar ölsär ymä KÖTYÜL tözi tôzinçâ tugmaksiz ôçmâksiz tôzinçâ twqs'r 'wyls'r ym' twyzy twyzynç' twqm'qsyz 'wyçm'ksyz twyzynç' 13) ôçiip amrilip turdaçi ärür ilkitin bärü tözi muntag ärip yaqil'wyçwp 'mrylyp twrd'çy 'rwr 'ylky tynp'rw twyzy mwnd'q 'ryp y'nkyl 14) mi§ tinl(i)glar k(ä)ntü öztäki tugmaksiz ôçmâksiz K Ö I J Ü L tôzin my§ tynlq l'r kntw 'wyzt'ky twqm'qsyz 'wyçm'ksyz 'Lx twyzyn

043

1)

044

2)

045

3)

046

4)

(IV) tanumadin tuga turur ôçâ turur atözintä oron uya tutup t'ñwm'dyn twq' twrwr 'wyç' twrwr 't'wyz ynt' 'wrwn 'wy' twdwp m(ä)n körümni turgurup alkuni bar tep adkamp nizvani turgurup mn kwyrwm ny twrqwrwp "lqw ny p'r typ "dq'ñyp nysv' ny twrqwrwp kilinç kilip ämgäk täginip sansarta tägzinip yorirlar muntagin qylynç qylyp 'mk'k t'kyñyp s'ns'r t' t'ksynyp ywryr l'r mwnd'q yn tuydaçilar bolsar ymä azuça siqarsok tuyunup kiçig kölürjü twyd'çy l'r pwls'r ym' "sw ç' synk'rswq twywnwp kyçyk kwylwnkw

45

KOHOL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETISI

047

5)

048

6)

049

7)

050

8)

051

9)

052

10)

053

11)

054

12)

055

13)

056

14)

057

1)

üzä ozarlar azuça b(ä)lgü üzä ta§tin siqar tiläyürlär azuça 'wyz' 'ws'r l'r "sw ç' p'lkw 'wyz' t'çtyn synk'r tyl'ywrl'r "sw ç' yintäm kurug üzä tuyunurlar t(ä)qri burhan §urungame sudurta yynt'm qwrwq 'wyz' twywnwr l'r tnkry pwrq'n §wrwnk'my swdwr t' inçâ tep y(a)rlikami§ ärür: Anant a! çiravast balikta yatñadate 'ynç' typ yrlyq'my§ rwr "n'nt ' §yr'v'st p'lyq t' y'ty'd'ty atl(i)g ki§i tarn üzä közüngü körüp közüngüni kudi tutmak"tlq ky§y t'm 'wyz' kwyswnkw kwyrwp kwyswnkw ny qwdy twdm'q intin öz baçin körmämäk üzä ba§im yok bolmi§ turur tep kal yntyn 'wyz p'çyn kwyrm'm'k 'wyz' p'§ ym ywq pwlmy§ twrwr typ q'l bolup öz baçin tilägäli kayuta kayuta kaçip tiläp yoriyur pwlwp 'wyz p'§ yn tyl'k'ly q'yw t' q'yw t'q'çyp tyl'p ywryywr ärkän bir üdtä kali särilip k(ä)ntü özi inçâ tep sakindi m(ä) niq rk'n pyr 'wydt' q'l y s'rylyp kntw 'wyzy 'ynç' typ s'qyndy mnynk özümnüi] ba§im yok ärmi§ baçimni tilâdâçisi kim ol tep 'wyzwm nwnk p'§ ym ywq rmy§ p'§ ym ny tyl'd'çy sy kym 'wl typ ötrü kali särildi Anant a! bo yatñadate ba§in yoklamiç 'wytrw q'l y s'ryldy "n'nt ' pw y'ty'd'ty p'§ yn ywq l'my§ üdtä 'wydt'

(V) ba§i yok boldi mu ärki Anant inçâ tep kiginç berdi ATI K0TRÜLMͧ ä y o k b o l -

P § Y ywq pwldy mw rky "n'nt 'ynç' typ kykynç pyrdy 'ywq pwl

46

METIN

058

2)

059

3)

060

4)

061

5)

miçi yok ärür tep yana y(a)rlikadi Anant a! bo ki§i baçin tapmif iidmy§ y ywq 'rwr typ y'n' yrlyq'dy "n'nt ' pw ky§y p'§ y t'pmy§ 'wyd tä ba§m tapdi mu ärki tep Anant ötünti täginmäz t(ä)qrim ol ok t' p'§ yn t'pdy mw 'rky typ "n'nt 'wydwnty t'kynm'z tnkrym 'wl 'wq ba§i ärür adintin tapmi§ ärmäz tep yana y(a)rlikadi ugrayu admtin p'§ y 'rwr "dyn tyn t'pmy§ rm'z typ y'n' yrlyq'dy 'wqr'yw "dyn tyn ba§ tapsar aqa ba§ bolur mu ärki tep Anant ötünti täginmäz ATI

062

063

064

065

066

p'§ t'ps'r "nk' p'§ pwlwr mw 'rky typ "n'nt 'wydwnty t'kynm'z tít 6) KOTRÜLMͧ t(ä)qrim adinniq ba§i aqa ba§ bolmaz tep bo nätäg ärsär ANÇULAYU H tnkrym "dyn nynk p'§ y "nk' p's pwlm'z typ pw n't'k 'rs'r hüM. 7) ymä tinl(i)glar KÖyÜL yaqilmakmtm taçtin siqar burhan tiläyürlär kayu ÜDym' tynlq l'r y'nkylm'q yntyn t'çtyn synk'r pwrq'n tyl'ywr l'r q'yw S^F 8) tä yaqilmiç KÖIJÜL amrilsar ol ok KÖIJÜL burhan ärür adintin bulur ärmäz t' y'nkylmy§ 'L> 'mryls'r 'wl 'wq 'L> pwrq'n 'rwr "dyn tyn pwlwr 'rm'z 9) Anant a! ol yaqilmiç tinl(i)glar burhan tilämi§ üdtä KÖIJÜL tegli burhan "n'nt ' 'wl y'nkylmyç tynlq l'r pwrq'n tyl'myç 'wydt' 'l> tykly pwrq'n 10) yok boldi mu ärki täginmäz t(ä)qrim yok bolmi§i yok tep BURHAN bulmiç

ywq pwldy mw 'rky t'kynm'z tnkrym ywq pwlmy§ y ywq typ pwlmyç

47

KÖDÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ OÖRETlSl

067

068

069

070

11)

üdtä kayutin ärsär käldi mü ärki täginmäz t(ä)i]rim kayutin ärsär 'wdyt' q'yw tyn 'rs'r k'ldy mw rky t'kynm'z tnkrym q'yw tyn 'rs'r 12) kälmi§ ärmäz ol ok K Ö y Ü L burhan ärür tep Anant a! ugrayu adintin k'lmy§ 'rm'z 'wl 'wq 'L> pwrq'n 'rwr typ "n'nt ' 'wqr'yw "dyn tyn 13) burhan bulsar ymä aqa burhan bolur mu täginmäz t(ä)qrim özi ök pwrq'n pwls'r ym' "nk' pwrq'n pwlwr mw t'kynm'z tnkrym 'wyzy 'wk 14) burhan ärür adintin burhan bulur ärmäz tep pwrq'n 'rwr "dyn tyn pwrq'n pwlwr 'rm'z typ

(VI) 071

1)

072

2)

073

3)

074

4)

075

5)

076

6)

077

7)

48

bo t(ä)qri y(a)rl(i)kin tutsar öz köqülni tutup burhan yolin tilämi§ pw tnkry yrlq yn twds'r 'wyz kwnkwl ny twdwp pwrq'n ywl yn tyl'myç k(ä)rgäk tuyunmiç tinl(i)glar inçâ tep sözläyürlär: "birök yatñakrk'k twywnmyç tynlq l'r 'ynç' typ swyzl'ywr l'r pyrwk y'dy ' date azk(i)ya kataru yamp közüngüni bakmi§ ärsär, baçm d'ty "zqy ' q'd'rw y'nyp kwyzwnkw ny p'qmy§ 'rs'r p'§ yn ma yoklamaz ärti kal ymä bolmaz ärti" tep munuq abipirayi m' ywql'm'z 'rty q'l ym' pwlm'z 'rty typ mwnwnk "pypyr'y y ärsär muntag tep körkitmäk ärür tuyunmakig tilâdâçi kiçi 'rs'r mwnd'q typ kwyrkydm'k 'rwr twywnm'q yq tyl'd'çy kyçy lär yanturu öz köqülin baksar ol ok köqül ol ok burhan l'r y'ndwrw 'wyz kwnkwl yn p'qs'r 'wl 'wq kwnkwl 'wl 'wq pwrq'n ärür adintin tilägü bolmatin igid sakinçlar ymä tugmagay'rwr "dyn tyn tyl'kw pwlm'tyn 'ykyt s'qynç l'r ym' twqm'q'y

METIN

078

8)

079

9)

080

10)

081

11)

082

12)

083

13)

084

1)

085

2)

086

3)

087

4)

088

5)

089

6)

lar tep inçâ k(a)lti bir ayaktaki süzök suvka çomug l'r typ 'ynç' qlty pyr "y'q t'qy swyzwk swv q' çwmwq kämifip bulgasar, yultuz gr(a)h közünmädin kork tûçmâdâçi Çog k'myçyp pwlq's'r ywldwz krq kwyzwnm'dyn kwyrk twyçm'd'çy çwq suv atanip suv süzülsär ol ok suvta yultuz gr(a)h swv "d'nyp swv swyzwls'r 'wl 'wq swv t' ywldwz krq közünüp kork kôzûndâçi süzök suv nätäg atanur ärsär kwyzwnwp kwyrk kwyzwnd'çy swyzwk swv n'd'k "d'nwr 'rs'r ançulayu ymä arig süzök köqülüg igid sakinç üzä täprät"nçwl'yw ym' "ryq swyzwk kwnkwl wk 'ykyt s'qynç 'wyz' t'pr'tmäsär alku nomlarnii]{ni} alkuni barça tuyunup burhan atanur m's'r "lqw nwm l'r nynk {ny}"lqw ny p'rç' twywnwp pwrq'ri "d'nwr (VII) ani ûçûn burhan kutin tilâdâçi tözünlär inçâ k(a)lti yerkä "ny 'wyçwn pwrq'n qwtyn tyl'd'çy twyzwn l'r 'ynç' qlty yyr k' tü§mi§ ki§i kayu yertä tü§sär ol ok yerkä tayanip twyçmyç kyçy q'yw yyr t' twy§ s'r 'wl 'wq yyr k' t'y'nyp turup adin yerkä tayanip nätäg turur ärmäsär ançulayu twrwp "dyn yyr k' t'y'nyp n't'k' twrwr 'rm's'r "nçwl'yw ymä tml(i)glar ol ok köqülni yaqilip sansarta tâgzinmiç ärür ym' tynlq l'r 'wl 'wq kwnkwl ny y'nkylyp s'ns'r t' t'ksynmyç 'rwr lär ol ok köqülkä tayanip tuymi§ k(ä)rgäk adin nomka tayanip l'r 'wl 'wq kwnkwl k' t'y'nyp twymw§ krk'k "dyn nwm q' t'y'nyp tuyayin tesär ärmäz nomka tayanmiç bolur nätäg tep tesär adin twy'yyn tys'r 'rm'z nwm q' t'y'nmyç pwlwr n'd'k typdys'r "dyn

49

KÖDÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

090

7)

091

8)

092

9)

093

10)

094

11)

095

12)

096

13)

097

14)

098

1)

099

100

101

2)

3)

4)

102

5)

103

6)

50

nomka tayanmak ärsär kumni sikip yag tilämif tag ärür k(ä) ntii nwm q' t'y'nm'q 'rs'r qwm ny syqyp y'q tyl'my§ t'k 'rwr kntw özindä tiläsär kiinçit kaytsitä ulatilarni sikip yag 'wyzynd' tyl's'r kwynçyt q'ytsy t' 'wl'ty l'r ny syqyp y'q tilämi? täg ärür köqültä alguluk äd yok kämi§gülük äd yok tyl'myç t'k 'rwr kwnkwl t' "lqwlwq 'd ywq k'myçkwlwk 'd ywq ärip yok ärdük bolgay tep sakinguluki ymä yok ärür 'ryp ywq 'rdwk pwlq'y typ s'qynqwlwq y ym' ywq 'rwr äqäyü nirvan bar tep adkanip birök sansartin ünäyin tep "nk'yw nyrv'n p'r typ "dq'riyp pyrwk s'ns'r tyn 'wyn'yyn typ küsäsär inçâ k(a)lti käyik saytaki sakigig edârmiç täg kwys's'r 'ynç' qlty k'yyk s'y t'qy s'qyq yq 'yd'rmy§ t'k ärür inçâ k(a)lti arig süzök ULUG §untse monçuk bolup üksin 'rwr 'ynç' qlty "ryq swyzwk ^ s w ñ t s y mwnçwq pwlwp 'wksyn tä t' (VIII) kök sarigta ulati ädlärig urdukta kök sarig öiy'lär kwyk s'ryq t' 'wl'ty 'd l'ryk 'wrdwq t' kwyk s'ryq fe l'r eyin ol çuntse monçukta közünür ärip §untse monçuk 'yyyn 'wl çwntsy mwnçwq t' kwyzwnwr 'ryp swñtsy mwnçwq öziqä alinmamakintin ol öij'lär monçukka yuklunmadin 'wyzynk' "lynm'm'q yntyn 'wl fe l'r mwnçwq q' ywqlwnm'dyn monçuk arig tôzinçâ turup nätäg täprämädin turur ärsär mwnçwq "ryq twyzynç' twrwp n't'k t'pr'm'dyn twrwr 'rs'r ançulayu ymä öq, ün, yid, tatig büritig nom tegli "nçwl'yw ym' 'wynk 'wyn yyd t'dyq pwyrydyk nwm tykly alti adkangular yügärü bolup KÖyÜL'kä tü§mi§ üdtä öz KÖtyÜL "lty "dq'nqw l'r ywk'rw pwlwp 'L> k' twyçmys 'wydt' 'wyz 'L>

METIN

104

105

106

107

7)

kä alinmasar k ö i ^ ü l tugmaksiz tôzinçâ turur a l t i ADKANGu'lar ymä k' "lynm's'r 'Ù twqm'qsyz twyzynç' twrwr f \ ijt l'r ym' 8) öz tôzinçâ turur k ö i ^ ü l tugmaksiz bolup adkangu amnlsar 'wyz twyzynç' twrwr 'L> twqm'qsyz pwlwp "dq'nqw 'mryls'r 9) k ö i j ü l ' ü adkanguli birgärü tugmaksizta turur, birök muni tag 'L> ly "dq'nqw ly pyrk'rw twqm'qsyzt' twrwr pyrwk mwny t'k 10) bolmadin kôziinmifçâ adkanguni KÖtyÜL'kä alimp köqülkä kavçur-

108

109 110

pwlm'dyn kwyswnmyç ç' "dq'nqw ny 'L> k' "lynyp kwnkwl k' q'vswr 11) sar ol kav§urmaksiz tözindä kûçayli tiltag basutçi kilip s'r 'wl q'vçwrm'qsyz twyzynd' kwyç'yw tyld'q p'swdçy qylyp 12) az övkätä ulati nizvanilarni turgurup kilinç kilip "z 'wyvk' t' 'wl'dy nysv'ny l'r ny twrqwrwp qylynç qylyp 13) sansarta tägzinürlär nä ûçiin tep tesär bolar alku barça s'ns'r t' t'ksynwr l'r n' wyçwn typ tys'r pwl'r "lqw p'rç'

111

1)

112

2)

113

3)

114

4)

115

5)

(IX) köqülli adkangulini öqi körüp özli adinliniq kwnkwl ly "dq'nqw ly ny 'wynky kwyrwp 'wyzly "dyn ly nynk adkagm turgurmakintin ärür Birök bo

köijül'H

ADKANGU'liniq "dq'q yn twrqwrm'q yntyn 'rwr pyrwk pw'L" ly ist ly nynk BÍR tözlüg ärtükin bilip k ö i j ü l töziqä tägäyin tesär munda basa — twyzlwk 'rtwkyn pylyp 'Lx twyzynk' t'k'yyn tys'r mwnd'p's' ki nomta körmi§ k(ä)rgäk inça k(a)lti Ki§i'lär oot tilädükdä qy nwm t' kwyrmyç krk'k 'ynç' qlty À l'r 'wwt tyl'twkd' oot temämäkindin oot tapmadin oot tep sözlämäkintin 'wwt tym'm'kyndyn 'wwt t'pm'dyn 'wwt typ swyzl'm'kyntyn

51

KÖDÜL TOZIN UKITDAÇI NOM V E SALT-BlLlNÇ O Ô R E T l S l

116

6)

117

7)

118

8)

119

9)

120

10)

121

11)

122

12)

123

13)

124

14)

125

1)

126

2)

52

ootm nätäg tapgali bolur ärsär ançulayu ymä KöiyüL tözin 'wwt ny n't'k t'pq'ly pwlwr rs'r " n ç w l ' y w Y m ' 'Ò twyzyn ukdaçi kifilär K Ö Y Ü L tözin temämäk üzä KÖIJÜL tözin ukitgali 'wqd'çy ky§y l'r 'fr twyzyn tym'm'k 'wyz' 'L> twyzyn 'wqydq' ly umadin KÖI^ÜL tözin temäk üzä KÖIJÜL tözin ukitgali bolunn 'wm'dyn 'D twyzyn tym'k 'wyz' 'L> twyzyn 'wqydq'ly pwlwr yn inçâ k(a)lti ootnuq bodi suv nätäg ärmäsär ANÇULAYU ymä KÖyÜL tözi 'ynç' qlty 'wwt nwnk pwdy swv n't'k 'rm's'r Í P ^ ym' 'LN twyzy bitig ujik tözlüg ärmäz ujik ak§ar üzä ukitsar ymä pytyk 'wsyk twyzlwk 'rm'z 'wsyk 'ks'r 'wyz' 'wqyds'r ym' kôrdâçi tözünlär ujik akçarni edärmätin közüngütä yüüzin kwyrd'çy twyzwn l'r 'wsyk 'ks'r ny 'yd'rm'tyn kwyswnkw t' ywwzyn bakmi§ täg muni tutup öz KÖijÜL'ni kormiç k(ä)rgäk burhanlar p'qmyç t'k mwny twdwp 'wyz 'L> ny kwyrmyç krk'k pwrq'n l'r bahçilar tuymaduk tinl(i)glarni bo KÖtyÜL'in tuydurgali ükü§ tälim p'qçy l'r twym'dwq tynlq l'r ny pw >0 yn twydwrq'ly 'wykw§ t'lym nomlar nomlasar ymä tüqlük ütintin kök kalikig körmi§ nwm l'r nwml's'r ym' twynklwk 'wdyn tyn kwyk q'lyq yq kwyrmy§

(X)

täg kavirasinça ûç törlüg kapig üzä ukitu berälim muni t'k q'vyr' synç' jr. twyrlwk q'pyq 'wyz' 'wqydw pyr'lym mwny körüp öz KÖyüL'ni çingarzunlar kayu ärür ûç tep tesär 'ÄtyiLKI kwyrwp 'wyz >i> ny çyriq'rzwn l'r q'yw 'rwr J. typ tys'r —

METlN

127

3)

128

4)

129

5)

130

6)

131

7)

132

8)

133

9)

134

10)

135

11)

136

12)

137

13)

alku nomlar KÓ^ÜL'tin óiji ármáz tep ukitur ikinti ujik "lqw nwm l'r 'Ls tyn 'wynky 'rm'z typ 'wqydwr 'ykynty 'wsyk ak§ar igid saking bodlug b(á)lgülüg nomlar birla katiflig 'k§'r 'ykyt s'qyng pwdlwq p'lkwlwk nwm l'r pyrl' q'ty§ lyq ármáz árdükin ukitur ügüng etmák yaratmak üzá ármádin 'rm'z 'rdwkyn 'wqydwr 'wygwng 'ydm'k y'r'dm'q 'wyz' 'rm'dyn ilki tózlüg táprámáksiz tózin ukitur amti munda aqilki 'ylky twyzlwk t'pr'm'ksyz twyzyn 'wqydwr 'mty mwnd' "nk'ylky alku nomlar KÓyüL'tin óqi ármáz tep ukitmak ársár inga k(a)lti "lqw nwm l'r 'L> tyn 'wynky 'rm'z typ 'wqydm'q 'rs'r 'yng' qlty kók kalik ontun siqarki yertingülárdá tüzütá turup kwyk q'lyq 'wntwn synk'rqy yyrtyngw l'rd' twysw t' twrwp óz tózin bdlmádin árip KóyÜLlüg KÓI^ÜL'SÜZ ádlárdá kayuta kovuk 'wyz twyzyn pwylm'dyn 'ryp 'U1 lwk 'L> swz 'd l'rd' q'yw t' qwvwq bolmi§ oronta ULUG KÍ^ÍG eyin kók kalik anda nátág turur ársár pwlmy§ 'wrwn t' 'yyyn kwyk q'lyq "nd' n't'k twrwr 'rs'r an^ulayu ymá KÓIJÜL tegli kertü tóznüq bólülmáki yok árip KÓtyÜL "ngwl'yw ym' 'L> tykly kyrtw twyznwnk pwylwlm'ky ywq 'ryp 'L> lüg KÓyÜL'süz nomlarda partaggan tozünlárdá ULUG KigiG ádlár eyin lwk 'Ls swz nwm l'rd' p'rt'kf'n twyzwn l'rd' 'd l'r 'yyyn tüzütá turdagi árür inga k(a)lti BÍR KÍ§Í burhan BODÍSATAV piratikabut twysw t' twrd'gy 'rwr 'yng' qlty — A p w r q ' n ^ ® pyr'tyk'pwt

53

KODÜL TOZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlN? ÜÓRETlSl

138

1)

139

2)

140

3)

141

4)

142

5)

(XI) §iravak t(á)i]ri yalqok asure tamu piret yilki tegli on kórk §yr'v'k tnkry y'lnkwq 'swry t'mw pyryt yylqy tykly 'wn kwyrk lárig ulug y(a)ruk kózüngü üksindá urdukta ol tózünlár l'ryk 'wlwq yrwq kwyswnkw 'wyksynd'' wrdwq t' 'wl twyzwn l'r niq partag^anlamiq kórktá§lári oroni yurti birla kóligá nynk p'rt'kg'n l'r nynk kwyrkd'§ l'ry 'wrwn y ywrt y pyrl' kwylyk' lári ol kózüngütá nátág kózünür ársár angulayu ymá alku tózl'ry 'wl kwyswnkw t' n't'k kwyzwnwr 'rs'r "ngwl'yw ym' "lqw twys ünlár alku partagganlar tolp idi§ yertingülár óz KóiyüL'lüg KOZÜNGÜ

143

6)

144

7)

wn l'r "lqw p'rt'kg'n l'r twlp 'ydy§ yyrtyngw l'r 'wyz 'Lx lwk W. tá kózündá?i árür yana ingá k(a)lti kózüngütá tü§mi§gá t' kwyswnd'gy 'rwr y'n' 'yng' qldy kwyswnkw t' twy§my§ q' kórktá§lár nátág bütün kozüngünüq y(a)ruki árür ársár AN^ULAYU

145

146

147

54

kwyrkd'§ l'r n't'k pwydwn kwyswnkw nwnk yrwq y 'rwr rs'r i ü ñ 8) ymá partaggan tózüntá ulati alku nomlar bütün KÓIJÜL tózlüg árür ym' p'rt'kg'n twyzwn t' 'wl'dy " lqw nwm l'r pwydwn 'L> twyzlwk 'rwr 9) bo tiltagintin m(á)n k(á)ntü ozüm alku tinl(i)glar alku burhanlar birlá pw tyld'q yntyn mn kntw 'wyzwm "lqw tynlq l'r "lqw pwrq'n l'r pyrl' 10) bir tózlüg árür (KÓIJÜL li adkanguli) ózli adinli ymá bir tózlüg pyr twyzlwk 'rwr' ('L% ly "dq'nqw ly) 'wyzly "dyn ly ym' pyr twyzlwk

METIN

148

149

150

151

ärür K Ö ^ Ü L ' U adkanguli ymä BÌR tözlüg ärür sansar nirvan BÍR tözlüg ärür 'rwr 'L> ly "dq'nqw ly ym' — twyzlwk 'rwr s'ns'r nyrv'n — twyzlwk 'rwr 12) nizvani bodi tuymak BÌR tözlüg ärür közüngütäki körktä§ täg alku nysv'ny pwdy twym'q — twyzlwk 'rwr kwyswnkw t'ky kwyrkd'ç t'k "lqw 13) alku nomlarm kurug kildaçisi yok ärip özi ok kurug ärür "lqw nwm l'r ny qwrwq qyld'çy sy ywq 'ryp 'wyzy 'wk qwrwq 'rwr 14) ol ok kurugug tanuklasar kertü kurug taplagta turmi§ bolur 'wl 'wq qwrwq wq t'ñwql's'r kyrtw qwrwq t'pl'q t'twrmyç pwlwr 11)

152

1)

153

2)

154

3)

155

4)

156

5)

(XII) kurug kildaçisi yok bolmak ma kurug ärür nomlar özi ök kurug qwrwq qyld'çy sy ywq pwlm'q m' qwrwq 'rwr nwm l'r 'wyzy 'wk qwrwq bolmak nom kurug ärür munda öqi ärjäyü kurug kildaçi köqül pwlm'q nwm qwrwq 'rwr rawnd' 'wynky "nk'yw qwrwq qyld'çy kwnkwl turgurup äqäyü kurug bolgulug nom bolsar ol ok tugdaçi köqül twrqwrwp "nk'yw qwrwq pwlqwlwq nwm pwls'r 'wl 'wq twqd'çy kwnkwl igid sakinç ärür bir KÖIJÜL tözintä iki nomni turgurup igid 'ykyt s'qynç 'rwr pyr 'L> twyzynt' 'yky nwm ny twrqwrwp 'ykyt adkag turgurmiç bolur muni üzä KÖ^ÜL töziqä birikgäli umaz "dq'q twrqwrmyç pwlwr mwny 'wyz' twyzynk' pyrykk'ly W z

55

KÚDÜL TÓZlN UKITDA?! NOM VE SALT-BlLlNg OGRETlSl

157

6)

158

7)

159

8)

160

9)

161

10)

162

11)

163

12)

164

13)

165

1)

166

2)

167

3)

168

4)

56

am ügün kózünmi§gá adkangular ársár KóijÜL'tin ta§ turdagi ármáz "ny 'wygwn kwyzwnmy§ g' "dq'nqw l'r 'rs'r 'L> tyn t'§ twrd'gy 'rm'z lár alku barga kózüngütáki kórkt᧠tág árür ingá k(a)lti kók kalikl'r "lqw p'rg' kwyswnkw t'ky kwyrkd'§ t'k 'rwr 'yng' qlty kwyk q'lyq taki bulit kók kalikta tórüp kók kalikta angak(i)ya t'qy pwlyt kwyk q'lyq t' twyrwp kwyk q'lyq t' "ng' qy' turup ol ok kók kalikta ketip ketmi§ oroni kalmadin twrwp 'wl 'wq kwyk q'lyq t' kydyp kydmy§ 'wrwn y q'lm'dyn yiltizi nátág yok ársár AN^ULAYU ymá KóyÜL'táki igid sakinglar yyltyzy n't'k ywq 'rs'r ÍPTE ym''L> t'ky 'ykyt s'qyng l'r koqültin tugar KÓyÜL'ká tayakligin angak(i)ya turup KÓlJÜL'tá ók kwnkwl tyn twq'r 'Lx k' t'y'q lyq yn "ng' qy ' twrwp 'Lx t' 'wk ógár ogmi§ oroni yok árür yiltizi ymá yok tetir KÓZÜNGÜ' 'wyg'r 'wygmy§ 'wrwn y ywq 'rwr yyltyzy ym' ywq tytyr t i táki kórkt᧠tiltag basutgi kavi§mak üzá kózünüp t'ky kwyrkd'f tyld'q p'swdgy q'vy§m'q 'wyz' kwyzwnwp (XIII) tiltag basutgi ketmi§tá ógüp ketip kózüngünüq tyld'q p'swdgy kydmy§ t' 'wygwp kydyp kwyswnkw riwnk y(a)ruki ok ani tág nátág turur ársár angulayu ymá oz át'óz yrwq y 'wq "ny t'k n't'k twrwr 'rs'r "ngwl'yw ym' 'wyz 't'wyz ulati adkangular tiltag basutgi kavi§mak üzá kóqül tózin 'wl'ty "dq'nqw l'r tyld'q p'swdgy q'vy§m'q 'wyz' kwnkwl twyzyn tá tugup tiltag basutgi ógmák üzá ógsár ymá t' twqwp tyld'q p'swtgy 'wygm'k 'wyz' 'wygs'r ym'

METIN

169

5)

köqiil tözi täprämäksiz turdaçi ärür bulitlar yiltizsiz kwnkwl twyzy t'pr'm'k syz twrd'çy 'rwr pwlyt l'r yyldyzsyz

170

6)

171

7)

172

8)

173

9)

174

10)

175

11)

176

12)

177

13)

178

14)

ärdükintin särilip umatin ötrü törümi§tä ötrü rdwk yntyn s'rylyp 'wm'tyn 'wtrw twyrwmy§ t' 'wtrw ketip kök kalik nätäg arig süzök bolur ärsär ançulayu kydyp kwyk q'lyq n't'k "ryq swyzwk pwlwr rs'r " n ç w l ' y w ymä igid sakinçlar yiltizsiz ärtükintin särilip umatin ym' 'ykyt s'qynç l'r yyldyzsyz 'rtwkyntyn s'rylyp 'wm'tyn ötrü turmiçi ötrü ôçûp köqül tözi arig süzök 'wdrw twrmyç y 'wtrw 'wyçwp kwnkwl twyzy "ryq swyzwk ärür alku adkangularni közüngüdäki körktä? täg ukup 'rwr "lqw "dq'ñqw l'r ny kwyswnkw d'ky kwyrkd'ç t'k 'wqwp alku igid sakinçlarni kök kaliktaki bullt täg bilip "lqw 'ykyt s'qynç l'r ny kwyk q'lyq t'qy pwlyt t'k pylyp aldaçisi y ok alguluk yokni ukup tugmaksiz täprämäk"ld'çy sy ywq "lqw lwq ywq yn 'wqwp twqm'q syz t'pr'm'k siz köqül tôzinçâ tursar adkangu nâçâ tugsar köqülkä yukgali syz kwnkwl twyzynç' twrs'r "dq'nqw n'ç' twqs'r kwnkwl k' ywqq'ly umaz igid sakinç nâçâ tugsar köqülüg täprätgäli umaz bolur 'wm'z 'ykyt s'qynç n'ç' twqs'r kwnkwl wk t'pr'dk'ly 'wm'z pwlwr

179

1)

180

2)

181

3)

(XIV) lar am tuymiç bahçilar inçâ tep sözlämi§ ärür körjül l'r "ny twymyç p'qçy l'r 'ynç' typ swyzl'myç 'rwr kwnkwl tümän törlüg adkangular eyin ävrilsär ymä ävrilmi§ oron twym'n twyrlwk "dq'nqw l'r 'yyyn 'vryls'r ym' 'vrylmyç 'wrwn inta köqül tözintin öqi nom yok ärür âvrilmiç eyin wn t' kwnkwl twyzyntyn 'wynky nwm ywq 'rwr 'vrylmyç 'yyyn

57

K Ö D Ü L T Ö Z l N UKITDAÇI NOM V E SALT-BlLlNÇ O ö R E T l S l

182

4)

183

5)

köqül bolsar tözin alguluki yok kämifgülüki yok ärür tep kwnkwl pyls'r twyzyn "lqw lwq y ywq k'my§ kwlwky ywq 'rwr typ padmal(a)qk(a)r sudurta ozmi§ kutrulmif atl(i)g bodis(a)t(a)v ÄDGÜ ÄDGÜ

184

6)

185

7)

186

8)

187

9)

188

10)

189

11)

190

12)

191

13)

192

14)

58

p'dm'lnkkr swdwr t' 'wsmyç qwtrwlmyç "tlq pwdystv tuqzi urika inçâ tep sözlämi§ ärür m(ä)n k(ä)ntü özüm ontin twnkzy 'wry q' 'ynç' typ swyzl'myç 'rwr mn kntw 'wyzwm 'wntyn sirjarki burhanlarni köräyin tesär m(ä)n ol burhanlar maqa kälmäz synk'r qy pwrq'n l'r ny kwyr'yyn tys'r mn 'wl pwrq'n l'r m'nk' k'lm'z m(ä)n ol burhanlarka barmaz ärip bo ok oronta ol burhanlarni mn 'wl pwrq'n l'r q' p'rm'z 'ryp pw 'wq 'wrwn t' wl pwrq'n l'r ñy körür m(ä)n nätägin tep tesär munii] öz köqülüm ärsär suvka kwyrwr mn n't'kyn typ tys'r mwnynk 'wyz kwnkwl wm 'rs'r swv q' ohçati ärür burhanlar ärsär ay t(ä)qrikä ohçati ärür tep bil 'wq§'ty 'rwr pwrq'n l'r 'rs'r "y tnkry k' 'wqç'ty 'rwr typ pyl ir m(ä)n suv süzülmäk üzä ay t(ä)qri nätäg közünür ärsär yr mn swv swyzwlm'k 'wyz' "y tnkry n't'k kwyzwnwr 'rs'r öz köqüllüg suv süzülsär burhanlarnuj köligäsi süzök 'wyz kwnkwl lwk swv swyzwls'r pwrq'n l'r nynk kwylyk' sy swyzwk köqüllüg suvka tü§är tep am ûçûn tözün yolta kwnkwl lwk swv q' twyç'r typ "ny 'wyçwn twyzwn ywl t' turdaçi tözünlär alku nomlar alku barça köqüldäki köligä ärür twrd'çy twyzwn l'r "lq w nwm l'r "lqw p'rç' kwnkwl d'ky kwylyk' 'rwr

METIN

193

1)

194

2)

195

3)

196

4)

197

5)

198

6)

199

7)

200

8)

201

9)

202

10)

203

11)

204

12)

205

13)

(XV) tep ukmiç k(ä)rgäk bo tetir aijilki alku nomlar köqültin öqi typ 'wqmyç krk'k pw tytyr "nk'ylky "lqw nwm l'r kwnkwl tyn 'wynky ärmäz tep ukitmak ikinti ujik akçar igid sakinç bod 'rm'z typ 'wqytm'q 'ykynty 'wzyk 'ks'r 'ykyt s'qynç pwd b(ä)lgülüg nomlar birlä kati§lig ärmäz ärtükin ukitmak ärsär köqül p'lkwlwk nwm l'r pyrl' q'dy§ lyq 'rm'z 'rtwkyn 'wqytm'q 'rs'r kwnkwl tegli nomta bir äd ymä yok ärip kurug tatigsiz ärtükintin tykly nwm t' pyr 'd ym' ywq 'ryp qwrwq t'dyq syz 'rtwkyn tyn sav üzä täggäli bolmaz ärip sakinç üzä täggäli bolmaz inçâ s'v 'wyz' t'kk'ly pwlm'z 'ryp s'qynç 'wyz' t'kk'ly pwlm'z 'ynç' k(a)lti bâdizçilâr kök kalikni nätäg bädizägäli umaz ärsär qlty p'dyzçy l'r kwyk q'lyq ny n't'k p'dyz'k'ly 'wm'z 'rs'r ançulayu ymä alku ujik akçar üzä köijül tözin ukitgali "nçwl'yw ym' "lqw 'wysyk 'ks'r 'wyz' kwnkwl twyzyn 'wqyt q'ly umaz inçâ k(a)lti alku ünlär kök kalikta nätäg birikgäli 'wm'z 'ynç' qldy "lqw 'wyñ l'r kwyk q'lyq t' n't'k pyrykk'ly umasar ançulayu ymä alku savlar üzä köqül töziqä 'wm's'r "nçwl'yw ym' "lqw s'v l'r 'wyz' kwnkwl twyzyn k' täggäli umaz Padmal(a)i]k(a)r sudurta tep y(a)rlikami§ ärür Yertinçû t'kk'ly 'wm'z p'dm'lnkkr swdwr t' typ yrlyq'myç 'rwr yyrdynçw tä kayu barinça savlar ärsär alku barça bôldâçi adirtladaçi t' q'yw p'rynç' s'v l'r 'rs'r "lqw p'rç' pwyld'y "dyrt l'd'çy ärür bolmaz bir ymä nom nom töziqä kirdâçi tep inçâ k(a)lti 'rwr pwlm'z pyr ym' nwm nwm twyzynk' kyrd'y typ 'ynç' qlty y(a)ruk közkä azk(i)ya kum ärsär azk(i)ya altun egiçi ärsär yrwq kwyzk' "zqy ' qwm 'rs'r "zqy ' "ltwn 'yky§ y 'rs'r

59

KÖDÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

206

207 208

209

210

211 212

213 214

215

216

217

60

(XVI) 1) kayusi ärsär közkä kirtükdä közni oyup közi tözki q'yw sy 'rs'r kwyzk' kyrtwkd' kwyzny 'wywp kwyzy twyzky 2) tag nätäg bolmasar ançulayu ymä ädgü ärsär ayig ärsär kayu t'k n't'k pwlm's'r "nçwl'yw ym' 'dkw 'rs'r "yyq 'rs'r q'yw 3) birk(i)yä sakinç köqültä tugsar köqülni täprätip soka täpr(ä) mäkpyr ky ' s'qynç kwnkwl t' twqs'r kwnkwl ny t'pr'dyp swq ' t'prm'k 4) siz köqül tözi ärmäz bolur anin azk(i)ya ymä sakinç bolsar syz kwnkwl twyzy 'rm'z pwlwr "nyn "zqy ' ym' s'qynç pwls'r 5) çin köqül ärmäz tep bilmi§ k(ä)rgäk kurug ôçmiç ärsär köqül çyn kwnkwl 'rm'z typ pylmyç krk'k qwrwq 'wyçmyç 'rs'r kwnkwl 6) nüq tözi ärür bôldâçi adirtladaçi savlar äzüg igid nwnk twyzy 'rwr pwyld'çy "dyrtl'd'çy s'v l'r 'swk 'ykyt 7) ärür ol b(ä)lgülärig adkanmami§ k(ä)rgäk täg§ilmäksiz äzügsüz 'rwr 'wl p'lkw l'ryk "dq'nm'myç krk'k t'kçylm'k syz 'swkswz 8) ärsär köqül ärür igid sakinçig adkanmamiç k(ä)rgäk birök 'rs'r kwnkwl 'rwr 'ykyt s'qynç yq "dq'nm'myç krk'k pyrwk 9) tugar ôçâr tep tuyunup köqülni kôrdâçisi öqi boltwq'r 'wyç'r typ twywnwp kwnkwl ny kwyrd'çy sy 'wynky pwl 10) up körgülük köqül öi]i bolup köqülkä tidig kilsar wp kwyrkwlwk kwnkwl 'wynky pwlwp kwnkwl k' tydyq qyls'r 11) inçâ tep bilmi§ k(ä)rgäk köqültin öqi adrok nom yok ärür 'ynç' typ pylmy§ krk'k kwnkwl tyn 'wynky "drwq nwm ywq 'rwr 12) ikinti yana bir köqül yok ärür birök ketärgülük igid sakinç 'ykynty y'n pyr kwnkwl ywq 'rwr pyrwk kyd'rkwlwk 'ykyt s'qynç

METIN

218

13) bar tep igid sakinç turgursar köqültin ta§ nom körmif bolur p'r typ ykyt s'qynç twrqwrs'r kwnkwl tyn t'§ nwm kwyrmyç pwlwr

219

1)

220

2)

221

3)

222

4)

223

5)

224

6)

225

7)

226

8)

227

9)

(XVII) ol ok ketäräyin tegiiçi köqül igid sakinç ärür birök ol körjül 'wl 'wq kyd'r'yyn tykwçy kwnkwl 'ykyt s'qynç 'rwr pyrwk 'wl kwnkwl ni tutup çin köqül ärür tep taplasar ogrini igitip ogul ny twdwp çyn kwnkwl 'rwr typ t'pl's'r 'wqry ny 'ykydyp 'wqwl kilmiç täg {bolur}ärür ol barça nei] ärür nom ärmäz birök köqültin qylmyç t'k {pwlwr}'rwr 'wl p'rç' nynk 'rwr nwm 'rm'z pyrwk kwnkwl tyn öqi nom yok nomtin öqi köqül yok köqülli nomli alku barça 'wynky nwm y wq nwm tyn 'wynky kwnkwl ywq kwnkwl ly nwm ly "lqw p'rç' kurug tep bäkiz b(ä)lgülüg uksar köqül özi ök kurug tugmakqwrwq typ p'kyz p'lkwlwk 'wqs'r kwnkwl 'wyzy 'wk qwrwq twqm'q siz padmal(a)t]k(a)r sudurta sözläyür nom tözi ilkidin bärü kurug syz p'dm'lnkkr swdwr t' swyzl'ywr nwm twyzy 'ylkydynp'rw qwrwq ôçmiç ärür kôrdâçi yok ärip alguluki ymä yok ärür tözi 'wyçmyç 'rwr kwyrd'çy ywq 'ryp "lqwlwq y ym' ywq 'rwr twyzy kurug bolmaki ol ok burhan ärür bolmaz sakingali ülgü(l) ägäli tep qwrwq pwlm'q y 'wl 'wq pwrq'n 'rwr pwlm'z s'qynq'ly 'wylkw[l]'k'ly typ am ûçûn kayu bannça savlar sözlär kayu barinça sakinçlar "ny 'wyçwn q'yw p'r ynç' s'v l'r swyzl'r q'yw p'r ynç' s'qynç l'r

61

KODLIL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

228

229

230

231

10) alku barça köqül birlä katkaçi yok ärür olar yaqirtukan yok bol"lqw p'rç' kwnkwl pyrl' q'dq'ç y ywq 'rwr 'wl'r y'nkyrdwq'ñ ywq pwl 11) ur ärmäz ögrädin bärü kögül tözindä yok ärür azk(i)ya ärsär wr 'rm'z 'wynkr' dynp'rw kwnkwl twyzynd' ywq 'rwr "zqy ' 'rs'r 12) ymä yaqlok adkamp köqülkä kati§turmami§ k(ä)rgäk bo te tir ikinti ym' y'nklwq "dq'nyp kwnkwl k' q'dyçtwrm'myç krk'k pw tyty'r 'ykynty 13) ujik akçar igid sakinç bod b(ä)lgülüg nomlar birlä katiçhg 'wzyk 'ksr 'ykyt s'qynç pwd p'lkwlwk nwm l'r pyrl' q'dy§ lyq

232

1)

233

2)

234

3)

235

4)

236

5)

237

6)

238

7)

239

8)

62

(XVIII) ärmäz ärtükin ukitmak iiçiinç etmäk y(a)ratmak üzä ärmädin rm'z 'rtwkyn 'wqydm'q 'wyçwnç 'ydm'k yr'dm'q 'wyz' 'rm'dyn ilki tözlüg täprämäksiz tözin ukitmak ärsär alku nomlar 'ylky twyzlwk t'pr'm'k syz twyzyn 'wqydm'q 'rs'r "lqw nwm l'r tugmaz ärkänki köqül kayuka ärsär tuçlug ärmäz öz tözi twqm'z 'rk'n ky kwnkwl q'yw q' 'rs'r tw§ lwq 'rm'z 'wyz twyzy tugmaksiz ärip alku üddä y(a)ruk yaçuk turdaçi ärür inçâ twqm'q syz 'ryp "lqw 'wytd' yrwq y'§wq twrd'çy 'rwr 'ynç' k(a)lti kök kalik etmäk y(a)ratmak üzä ärmäz ärip özi ök qlty kwyk q'lyq 'ydm'k yr'dm'q 'wyz' 'rm'z 'ryp 'wyzy 'wk nätäg kurug ötvi ärsär ançulayu ymä alku nomlar tugmaz n't'k qwrwq 'wydvy 'rs'r "nçwl'yw ym' "lqw nwm l'r twqm'z ärkänki köqül etmäk y(a)ratmak üzä ärmäz ärip özi ök 'rk'nky kwnkwl 'ydm'k yr'dm'q 'wyz' 'rm'z 'ryp 'wyzy 'wk kurug y(a)ruk ärür inçâ k(a)lti tolp nom ugu§ sirjarsok köz qwrwq yrwq 'rwr 'ynç' qlty twlp nwm 'wqw§ synk'rswq kwyz

METIN

240

241

242 243 244 245

9)

bolup körgülük adkangu nätäg kalmasar ançulayu ymä alku nomlar pwlwp kwyrkwlwk "dq'nqw n't'k q'lm's'r "nçwl'yw ym' "lqw nwm l'r 10) tugmaz ärkänki köqül tolp nom uguçta tüzü bolup adin twqm'z rk'nky kwnkwl twlp nwm 'wqw§ t' twyzw pwlwp "dyn 11) nomlar yok ärür inçâ k(a)lti altun tilgänlig çakirav(a)rt han nwm l'r ywq 'rwr 'ynç' qlty "ltwn tylk'n lyk ç'kyr'vrt q'n 12) udip banp tülintä öz ät'özi çiimâli bolup ölüp 'wdyp p'ryp twyl ynt' 'wyz 't'wyzy çwym'ly pwlwp 'wylwp 13) yana yalqok bolup be§ kûsânçiglârig tägindüktä yazokka y'n' y'lnkwq pwlwp py§ kwys'nçyk l'ryk t'kyndwk t' y'zwq q' 14) kirip köqülintä ôkûnç tugup toyin bolup ädgütä yaratinmak kyryp kwnkwl ynt' 'wykwnç twqwp twyyn pwlwp 'dkw t' y'r'dynm'q

(XIX) 246

1)

247

2)

248

3)

249

4)

250

5)

251

6)

ü z ä BURHAN'lar B O D i s ( A ) T ( A ) v ' l a r k ö z ü n d ü k d ä ü z ä ä t ' ö z i

katig kurilamak 'wyz'M l'r H Pü l'r kwyswndwkd' 'wyz' 't'wyzy q'tyq qwryl'm'q intin odunup käldükdä tülintäki yaqilip tugmiçm ölmi§yntyn 'wdwnwp k'ldwkd' twyl ynt'ky y'nkylyp twqmy§ yn 'wylmyçin tuyunup katiglanmiçin birgärü körmädin ol ok tözki çogyn twywnwp q'tyql'nmy§ yn pyrk'rw kwyrm'dyn 'wl 'wq twyzky çwqlug yalinlig altun tilgänlig ç(a)k(i)rav(a)rt han nätäg bolur ärsär lwq y'lyn lyq "ltwn tylk'n lyk çkr'vrt q'n n't'k pwlwr 'rs'r ançulayu ymä tinl(i)glar tözki KÖtyÜLni yaqilip sansarta ölüp "nçwl'yw ym' tynlq l'r twyzky 'L> ny y'nkylyp s'ns'r t' 'wylwp tugup yana tuyunup bodi KÖyüL öritip ädgütä yaratimp twqwp y'n' twywnwp pwdy 'L> 'wyrydyp 'dkw t' y'r'dynyp

63

KÜOÜLTÖZlN UKITDAÇI NOM VE SAIT-BIUNÇ OöRETlSl

252

253

254

255

256 257 258

7)

ädgü nomta katiglandukta öz KÖIJÜL kiiçindâ bäliq tag tuyunup 'dkw nwm t' q'tyql'ndwq t' 'wyz 'Lv kwyçynd' p'lynkd'k twywnwp 8) alku nomlar tugmaz ärkänki töz KöiyüL'kä tägsär ol ok tözki "lqw nwm l'r twqm'z 'rk'nky twyz >L> k' t'ks'r 'wl 'wq twyzky 9) ärksinmäklig KÖI^ÜL BURHAN ärür kayutin ärsär kälir ärmäz anin munda 'rksynm'klyk 'fr 'rwr q'yw tyn 'rs'r k'lyr 'rm'z "nyn mwnd' 10) köqül tözin tuymi§ bahçilar inçâ tep sözläyürlär öz kwnkwl twyzyn twymy§ p'q§y l'r 'ynç' typ swyzl'ywr l'r 'wyz 11) tözi özi ök kurug ötvi ärip tolp nom uguçug twyzy 'wyzy 'wk qwrwq 'wydvy 'ryp twlp nwm 'wqw§ wq 12) yalaquz y(a)rutdaçi ärür tözintä alku nomlar körktä§ tag y'l'nkwz yrwtd'çy 'rwr twyzynt' "lqw nwm l'r kwyrkd'§ t'k 13) közünsär ymä ol nomlar tugmaz ärkänki üdtä tilâmiç kärgäk kwyswns'rym' 'wl nwm l'r twqm'z 'rk'nky 'wydt' tyl'my§ k'rk'k

(XX) 259

1)

260

2)

261

3)

262

4)

263

5)

64

yana inçâ tep sözläyürlär kälmi§ yolça bariqlar tep y'n' 'ynç' typ swyzl'ywr l'r k'lmy§ ywl ç' p'rynkl'r typ bo KÖtyÜL töziqä tägäyin tesär sagú tüpi tü§mi§ täg bir pw 'Ò twyzynk' t'k'yyn tys'r s'qw twypy twy§my§ t'k pyr äd ymä turgurmadin kaya kudi tü§mi§ täg kayu ymä 'd ym' twrqwrm'dyn q'y ' qwdy twy§my§ t'k q'yw ym' tayanmasar ilinmäsär ymä temin täggäli bolur bo KÖIJÜL töziqä t'y'nm's'r 'ylynm's'r ym' tymyn t'kk'ly pwlwr pw 'L> twyzynk' tuymak üzä tägsär ol ok bo kçantaki KÖIJÜL ärür antag ärip twym'q 'wyz' t'ks'r 'wl 'wq pw k§'n t'qy 'L> 'rwr "nd'q 'ryp

METIN

264

6)

265

7)

266

8)

267 268 269 270

kayu ärsär birlä katiçlig ärmäz üzülüp ymä barmaz birök q'yw 'rs'r pyrl' q'ty§ lyq 'rm'z 'wyswlwp ym' p'rm'z pyrwk simäk üzä tägäyin tesär simâklâmiççâ îrak bolur birök sym'k 'wyz' t'k'yyn tys'r sym'kl'myç ç' 'yr'q pwlwr pyrwk

tuygali umasar enç oronta ädgüli ayigli adkaglang twyq'ly 'wm's'r 'ynç 'wrwn t' 'dkw ly "yyq ly "dq'q l'ryq 9) birgärü kämi§ip amrilmi§ k ö i j ü l üzä tüpgärsär ymä täggäli pyrk'rw k'myçyp 'mrylmyç 'Ls 'wyz' twypk'rs'r ym' t'kk'ly 10) bolur bo tetir iiçûnç etmäk yaratmak üzä ärmätin pwlwr pw tytyr 'wyçwnç 'ydm'k y'r'dm'q 'wyz' 'rm'tyn 11) ilki tözlüg täprämäksiz tözin ukitmak 'ylky twyzlwk t'pr'm'ksyz twyzyn 'wqydm'q 12) bo ûç bölük nomlarda baçtinki bölük ärsär yügärü turdaçi pw H pwylwk nwm l'rd' p'çtynqy pwylwk rs'r ywk'rw twrd'çy

271

1)

272

2)

273

3)

274

4)

275

5)

(XXI) KöiyüL'li adkangulini tûpûkginçâ tüz kurug ärtükin ukitip 'fr ly "dq'nqw ly ny twypwkkynç' twyz qwrwq 'rtwkyn 'wqydyp ol tôzinçâ yaratindurtaçi KötyÜL ärür ikinti bölük ärsär savli 'wl twyzynç' y'r'tyndwrt'çy >Ù 'rwr 'ykynty pwylwk rs'r s'v ly sakinçh ilkitin bärü k ö i \ J ü l birlä yaratilmamiçin ukitip yaqlok s'qynç ly 'ylky tynp'rw >t> pyrl' y'r'tylm'myç yn 'wqydyp y'nklwq adkagta turgurmadaçi ärür ûçûnç bölük ärsär ilkitin bärü "dqaq t'twrqwrm'd'çy 'rwr 'wyçwnç pwylwk 'rs'r 'ylky tynp'rw tolun bütmi§ etmäk üzä bolur ärmäz öztäki çin KÖyÜL'ni simäksiz twlwn pwydmyf 'ydm'k 'wyz ' pwlwr 'rm'z 'wyz t'ky çyn 'L> ny sym'ksyz

65

KÖDÜL TÖZlN UKITDA?! NOM VE SALT-BlLlNQ OÖRETlSl

276

277

278

279

280

281

6)

üzä tuyturdagi ärür bo Üg törlüg nomlar alku barga tanuklagu'wyz ' twytwrd'gy 'rwr pwzr. twyrlwk nwml'r "lqw p'rg' t'nwql'qw 7) lug nom ärsär ymä bo taki ukmak ärür 5111 kertü tuymi§ ärmäz lwq nwm 'rs'r ym' pw t'qy 'wqm'q 'rwr gyn kyrtw twymy§ 'rm'z 8) bolarni ukup adkagi ketip izi urugi kalmadin tözingä pwl'r ny 'wqwp "dq'q y kydyp 'yzy 'wrwq y q'lm'dyn twyz yn?' 9) i§siz täprämäksiz tursar temin tuymi§ bolur KÖyÜLnüi] tözin 'y§ syz t'pr'm'ksyz twrs'r tymyn twymy§ pwlwr 'L> nwnk twyz yn 10) tutsar ol tözintä siqäk adakinga nom yok ärür KÖiyÜL'nüi] twds'r 'wl twyz ynt' synk'k "d'q yng' nwm ywq 'rwr 'L> nwnk 11) i§in tutsar BiR nom ymä ägsüki yok ärür ontun siqar YERTINgÜ'tä 'y§ yn twds'r — nwm ym' 'kswky ywq 'rwr 'wntwn synk'r Ö H

282 283

T'

12) tüzütä bolup alku nomlarni sigurmak ärsär tözki KÖyÜL twysw t' pwlwp "lqw nwm l'r ny syqwrm'q 'rs'r twyz ky 'Lx 13) nüq i§i ärür ON(TUN) si^ARYERTiNgü'lärdä turdagi KÖ^ÜL tözki tägi bolmi§ nwnk 'y§ y 'rwr l'rd' twrd'gy 'Ls twyz ky t'ky pwlmy§

(XXII) 284

1)

285

2)

66

nomlar köligä täg körktä§ tag ärtükin ukmak ärsär KÖyÜL'nüg nwm l'r kwylyk' t'k kwyrkd'§ t'k 'rtwkyn 'wqm'q 'rs'r >i> nwnk kurugin tuydagilarniq KÖIJÜL i§i ärür ontun siqar KÖI^ÜL tözinqwrwq yn twyd'gy l'r nynk 'L> 'y§ y 'rwr 'wntwn synk'r 'fr twyz yn

METIN

286

3)

287

4)

288

5)

289

6)

tuydaçilarnir) KÖI^ÜL i§i ärür ontun siqar yertinçûlârda twyd'çy l'r nynk 'Ù1 'y§ y 'rwr 'wntwn synk'r yyrtynçw l'rd' tâgçilmâksiz turdaçi töz ärsär ilkitin bärü bolmiç KÖI^ÜL tözi t'kçylm'ksyz twrd'çy twyz 'rs'r 'ylky tynp'rw pwlmy§ 'Lx twyzy

290

7)

ärür ontun siqar YERTiNÇÛ'lârdâ

291

292 293

294

tä turdaçi nomlarni tözin b(ä)lgüsin tûpûkginçâ iikup t' twrd'çy nwm l'r ny twyz yn p'ikw syn twypwkkynç' 'wqwp ârkçâ tapça KÖFJÜL'nüq i§in i§lägäli umaz ärsär tiipûkginçâ 'rkç' t'pç''L> nwnk 'y§ yn 'yçl'k'ly 'wm'z 'rs'r twypwkkynç'

KÖIJÜL

tözi täg§ilmäksizin

tuyup 'rwr 'wntwn synk'r tit l'rd' >L> twyzy t'kçylm'ksyz yn twywp 8) köqülni turgurmamak ärsär KÖIJÜL tözin tuydaçilarmq köqül kwnkwl ny twrqwrm'm'q 'rs'r >0 twyz yn twyd'çy l'r nynk kwnkwl 9) tözi ärür ontun siqar yertinçûlârdâ tüzü turdaçi twyz y 'rwr 'wntwn synk'r yyrtynçw l'rd' twysw twrd'çy 10) täg§ilmäksiz tôzinçâ turup apamuka tägi tugmaksiz boldaçi t'kçylm'ksyz twyzynç' twrwp "p'mw q'd'ky twqm'q syz pwld'çy 11) lar ärsär KÖTJÜL tözin tûpûkginçâ tuydaçilarnii] KÖI^ÜL tözi ärür l'r 'rs'r 'L> twyzyn twypwkkynç' twyd'çy l'r nynk 'L> twyzy 'rwr

295

12) bo KÖyÜL'nüi] tözi i§i tiltagta turup y agirti katiglanur

296

pw 'Ò nwnk twyzy 'y§ y tyld'q t' twrwp y'nkyrdy q'tyql'nwr 13) ärkän tidmak kolulamak atanur tidmaki bi§sar dyan atanur 'rk'n tydm'q qwlwl'm'q "d'nwr tydm'q y pyss'r dy'n "d'nwr

297

1)

298

2)

(XXIII) kolulamaki bissar bilgä bilig atanur dyanta turup qwlwl'm'q y pyçs'r pylk' pylyk "d'nwr dy'n t' twrwp yiginça yaraginça amrilsar ôçmâk atanur bilgä biligdä yyqynç' y'r'q ynç 'mryls'r 'wyçm'k "d'nwr pylk' pylykd'

67

KODÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ OÖRETlSl

299

3)

turup bölmätin adirmadin yiginça yaraginça bilsär twrwp pwylm'tyn "tyrm'dyn yyqynç' y'r'q ynç' pyls'r

300

4)

yaltrimak atanur bolar ärsär tiltag orontaki nom ärür y'ltrym'q "d'nwr pwl'r 'rs'r tyld'q 'wrwn t'qy nwm 'rwr

301

5)

302

6)

tü§kä yetsär ôçmâki nirvan atanur yaltnmaki tuymak twy§ k' yyds'r 'wyçm'ky nyrv'n "d'nwr y'ltrym'q y twym'q atanur kavirasinça tutsar tiltagtin tüfkä tägi alku barça "d'nwr q'vyr'synç' twds'r tyld'q tyn twy§ k'd'ky " l q w p'rç'

303

7)

KöyüL'nüq tözi köqülnür) i§i ärür burhanlang tanuk

304

8)

lagulug ärsär tinl(i)glartaki KÖI^ÜL tözin tanuklamak ärür

'L> nwnk twyz y kwnkwl nwnk 'y§ y 'rwr pwrq'n l'ryq t'nwq BURHAN

l'qwlwq 'rs'r tynlq l'r t'qy >i> twyz yn t'nwql'm'q 'rwr 305

9)

lar BURHAN lar ifin i§lämäki ärsär tinl(i)glartaki KÖym'nüi] l'r

306

10)

l'r 'y§ yn 'yfl'm'ky 'rs'r tynlq l'r t'qy 'fr nwnk

i§in i§lämäki ärür bo BÍR töz partagçanlarda tözünlär 'y§ yn 'y§l'm'k 'rwr pw — twyz p'rd'kç'n l'rd' twyz wnl'r

307

11)

tä töz ärür käsgäli bolmaz bölgäli bolmaz kim muni tuysar t' twyz 'rwr k'sk'ly pwlm'z pwylk'ly pwlm'z kym mwny twys'r

308

12)

ol ki§i BURHAN bolur inça k(a)lti közüngütäki y(a)ruk bolmak 'wl ky§y

309

13)

pwlwr 'ynç' qlty k w y s w n k w t'ky y r w q pwlm'q

üzä ârkçâ tapça kork nätäg täg§ürür ärsär ANÇULAYU ymä 'wyz ' 'rkç' t'pç' kwyrk n't'k t'kswrwr 'rs'r

(XXIV) 310

1)

köqül töziqä tâgdâçilâr alku ädgü nomlarig ädgü ädrämlärkwnkwl twyzynk' t'kd'çy l'r " l q w 'dkw nwm l'ryq 'dkw 'dr'm l'r

311

2)

ig ârkçâ tapça bolgali uyur KÖI^ÜL tözin tuymaduklar ät'öz(i?) yk 'rkç' t'pç' pwlq'ly ' w y w r 'L> twyzyn twym'dwq l'r 't'wz(y)

312

3)

adkagi ketmämäkintin üzülüp bargay m(ä)n tep korkup

313

4)

tüp kurugka täggäli umazlar bo KÖyÜL töziniq üzülüp

"dq'q y kydm'kyn tyn

'wyswlwp p'rq'y mn typ qwrqwp

twyp qwrwq q' t'kkly 'wm'z l'r pw'L> twyz y nynk 'wyswlwp

68

METIN

314 315

316 317 318 319

320

321 322

5)

bargulug yeri oroni yok ärür b(ä)lgüg sâvdâçilâr ärsär p'rqwlwq yyr y 'wrwn y ywq 'rwr p'lkwk s'vd'çy l'r 'rs'r 6) KÖyÜL'nüi] kurug ärtükin ukmamakintin b(ä)lgüni taplayurlar 'Lx nwnk qwrwq 'rtwkyn 'wqm'm'q yntyn p'lkw ny t'pl'ywr l'r 7) köqül tözin ukmadin kilmiç i§lär ärsär alku barça tül kwnkwl twyzyn 'wqm'dyn qylmyç 'y§ l'r 'rs'r "lqw p'rç' twyl 8) täki tag i§lär ärür k ö i j ü l tözin ukup kilmiç i§lär ärsär t'ky t'k 'y§ l'r 'rwr >L> twyz yn 'wqwp qylmy§ 'y§ l'r 'rs'r 9) adikinta i§lämi§ i§ tag ärür nätäg tep tesär köqül "dyq yn t' 'yçl'myç 'y§ t'k 'rwr n't'k typdys'r kwnkwl 10) tözin ukmaduklar i§ küsar ilinmäk yapçinmak umçunmak twyzyn'wqm'dwq l'r 'y§ qyls'r 'ylynm'k y'pfynm'q 'wmçwnm'q 11) küsämäk k ö i j ü l üzä kdurlar K Ö y ü L tözin ukmiç kiçilâmii] kwys'm'k '£> 'wyz ' qylwr l'r 'Ls twyz yn 'wqmy§ ky§y l'r nynk 12) i§lämi§ i§i ärsär ilinmäksiz yapçinmaksiz umunçsuz 'y§l'my§ 'y§ y 'rs'r 'ylynm'ksyz y'pçynm'q syz 'wmwnçswz 13) küsü§süz k ö i j ü l üzäki ärür k(a)lti öz k ö i j ü l tözintä bir äd kwysw§ swz 'Ls 'wyz' ky 'rwr qlty 'wyz 'fr twyzynt' pyr 'd

323

1)

324

2)

325

3)

326

4)

(XXV) ymä turgurmaz ärip ät'özin ymä közüngütäki körktä§ täg ym' twrqwrm'z 'ryp 't'wyzyn ym' kwyswnkw t'ky kwyrkd'§ t'k kurug ärür tep bilmiç ûçûn ilinçsiz k ö i ^ ü l üzä bu§i p(a)ramit qwrwq 'rwr typ pylmyç 'wyçwn 'ylynçsyz 'L> 'wyz ' pw§y pr'myt ta yaratinmak k ö i ^ ü l tözin arig süzök kirsiz tapçasiz t' y'r'dynm'q 'Lx twyzyn "ryq swyzwk kyrsyz t'pç' syz ukmi§ ûçûn ilinçsiz k ö i j ü l üzä ç(a)h§ap(a)t p(a)ramitta yaratinmak 'wqmy§ 'wçwn 'ylynçsyz 'LN 'wyz ' çq§'pt pr'myt t' y'r'dynm'q

69

KÖDÜLTÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ OÖRETlSl

327

5)

328

6)

329

7)

330

8)

331

9)

332

10)

333

11)

334

12)

335

13)

336

1)

KÖIJÜL tözi alku nomlarig kalisiz sigurmiçin bilmiç ûçiin 'L> twyz y "lqw nwm l'ryq q'lysyz syqwrmyç yn pylmyç 'wçwn ilinçsiz KÖIJÜL üzä särinmäk p(a)ramitta yaratinmak KÖI^ÜL tözi 'ylynçsyz ' k ' w y z ' s'rynm'k pr'myt t' y'r'tynm'q 'L> twyzy alku üdlärdä üzülmäksiz ärtükin bilmif ûçiin ilinçsiz "lqw 'wyd l'rd' 'wyswlm'ksyz 'rtwkyn pylmyç 'wyçwn 'ylynçsyz köqül üzä katiglanmak p(a)ramitta yaratinmak KÖtyüL tözi kwnkwl 'wyz ' q'tyql'nm'q pr'myt t' y'r'tynm'q 'Lx twyzy ilkitin bärü tugmaksiz täprämäksiz ärtükin bilmif ûçûn 'ylky tynp'rw twqm'q syz t'pr'm'ksyz 'rtwkyn pylmyf 'wçwn ilinçsiz KöiyÜL üzä dyan p(a)ramitta yaratinmak KÖIJÜL tözi 'ylynçsyz 'L> 'wyz' dy'n pr'myt t' y'r'tynm'q 'L> twyzy ilkitin bärü bäkiz b(ä)lgülüg bildâçi ärtükin bilmif ûçûn 'ylky tynp'rw p'kyz p'lkwlwk pyld'çy 'rtwkyn pylmyç 'wçwn ilinçsiz KÖyÜL üzä bilgä bilig p(a)ramitta yaratinmak 'ylynçsyz 'Lx 'wyz ' pylk' pylyk pr'myt t' y'r'tynm'q ärür KÖIJÜL töziniq tugmaksiz ärtükin bilmif ûçûn 'rwr >t> twyzy nynk twqm'qsyz 'rtwkyn pylmy§ 'wçwn

(XXVI)

337

338

339 340

70

2)

3)

4) 5)

aldaçisi yokin ukup az nizvanig bokurup turgurmaz "ld'çy sy ywq yn 'wqwp "z nysv'nyq pwqwrwp twrqwrm'z lar KÖIJÜL töziniq kurug ärtükin bilmif ûçûn özindä yok l'r 'Lx twyzy nynk qwrwq 'rtwkyn pylmyç 'wyçwn 'wyzynd' ywq in ukup övkä nizvanig bokurup turgurmazlar KÖIJÜL tözyn 'wqwp 'wyvk' nysv'nyq pwqwrwp twrqwrm'z l'r 'L> twyzintä igid sakinçnnj yiltizi yokin bilmif ûçûn BÍLÍGSÍZ BÍLÍG ynt' 'ykyt s'kynç nynk yyldyzy ywq yn pylmyç 'wçwn Jtftft ig bokururlar KöyÜL tözintä alku nomlarig sigurmifin yk pwqwrwr l'r 'Ù> twyz ynt' "lqw nwm l'ryq syqwrmyf yn

METIN

341

342 343 344 345 346

347

6)

bilmiç ûçiin nomlug ät'özlüg ärtükin bilgäli uyurlar k ö i ^ ü l tözi pylmyç 'wçwn nwmlwq 't'wyz lwk 'rtwkyn pylk'ly 'wywr l'r 'LN twyzy 7) kayuka ärsär ilinmäksizin bilmiç ûçûn piratña bilgä q'yw q' 'rs'r 'ylynm'ksyz yn pylmyç 'wçwn pyr'ty ' pylk' 8) biligig turgururlar k ö i ^ ü l tözi alku igid nomlartin ozpylykyk twrqwrwr l'r 'L> twyz y "lqw 'ykyt nwm l'rtyn 'wz 9) mi§in kutrulmiçin bilmi§ iiçûn ozmak kutrulmak myç yn qwtrwlmyç yn pylmy§ 'wçwn 'wsm'q qwtrwlm'q 10) k(ä)ntü özintä ärtükin bäkiz b(ä)lgülüg bilgäli uyurlar kntw 'wyz yn t' 'rtwkyn p'kyz p'lkwlwk pylk'ly 'wywr l'r 11) kavirasinça sözläsär k ö i ^ ü l tözin ukup k ö i j ü l tözin tuyunsar q'vyr'synç' swyz l's'r >L> twyz yn 'wqwp 'L> twyzyn twywns'r 12) köqülsüz ärip alku ädgü nomlar alku barça tugar burhan kwnkwl swz 'ryp "lqw 'dkw nwm l'r "lqw p'rç' twq'r pwrq'n

348

1)

349

2)

350

3)

351

4)

352

5)

353

6)

354

7)

355

8)

(XXVII) lar nomlap kodmiç bahçilarnii) ulamiç y ai] lar l'r nwml'p qwtmyç p'qçy l'r nynk 'wl'myç y'nk l'r täg ukmak üzä sakinmak üzä täggülük ärmäz olarni t'k 'wqm'q 'wyz ' s'qynm'q 'wyz' t'kkwlwk 'rm'z 'wl'r ny tag içlâsâr temin ök ol ädgülärkä täggäli bolur inçâ t'k 'y§ l's'r tymyn 'wyk 'wl 'dkw l'r k' t'kk'ly pwlwr 'ynç' k(a)lti bír bölük kâyikçilârdâ oza bardaçilar ok birlä qlty—pwylwk k'yykçy l'rt' 'wz ' p'rd'çy l'r 'wq pyrl' käyik atip ol atmiç käyikin alip barip atmiç ok k'yyk "dyp 'wl "dmy§ k'yykyn "lyp p'ryp "tmy§ 'wq in yasin ol oronta kodup kenki kiçilârkâ inçâ yn y ' syn 'wl 'wrwn t' qwdwp kynky ky§y l'rç' 'ynç' tep bitip kodsar bo ärsär käyik atmi§ ok ya ol t'p pytyp qwds'r pw 'rs'r k'yyk "tmy§ 'wq y ' 'wl tep kenki kigilär kälip ol bitigig körtükdä ol bitig t'p kynky ky§y l'r k'lyp 'wl pytykyk kwyrtwkd' 'wl pytyk

71

KÖDÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

356 357 358 359 360 361

362 363

364 365 366

367

368 369 370

72

ig ok ya birlä kötürüp körüp sakmip özirjä yk 'wq y ' pyrl' kwytwrwp kwyrwp s'qynyp 'wyzynk' käyik yok ärip kiçiniq okin yasin kötürüp k'yyk ywq ryp ky§y nynk 'wq yn y ' syn kwydwrwp yorip nätäg sävinip yorir ärsär ançulayu ymä K A T I G L A N ywryp n't'k s'vynyp ywryr 'rs'r "nçwl'yw ym' ÌÉ taçilar BURHAN'larniq bah§ilarniij ozläriniq tanuklami§ t'çy l'r M l'r nynk p'qçy l'r nynk 'wyzl'ry nynk t'nwql'myç in bitip kodmak üzä ulamak üzä kenki Ki§i'lär ol bitig yn pytyp qwdm'q 'wyz ' 'wl'm'q 'wyz' kynky À l'r 'wl pytyk kodmiçin ulami§in buldukta ol ulamiç nomlarin eligindä qwtmy§ yn 'wl'my§ yn pwldwq t' 'wl 'wl'my§ nwm l'ryn 'ylykynd' (XXVIII) kötürüp KöijüL'intä sakinip yorip katiglanmamak üzä kwytwrwp *t> ynt' s'qynyp ywryp q'tyql'nm'm'q 'wyz' ol tözünlär tag ädgükä tägmädin kurug küsänip yoriyur 'wl twyz wn l'r t'k 'dkwk' t'km'dyn qwrwq kwys'nyp ywryywr lar ani ûçûn azk(i)ya ärsär ymä soka kärgäklig nomta l'r "ny 'wyçwn "z qy ' 'rs'r ym' swq' k'rk'klyk nwm t' ukup katiglanmi§ kärgäk nomlang ukmak ukmamak yintäm 'wqwp q'tyql'nmyf k'rk'k nwm l'ryq 'wqm'm'q yynd'm tâgindâçitin ärmäz bahçilartin ymä bolur inçâ k(a)lti yol bilmiç t'kynd'çy tyn 'rm'z p'q§y l'r tyn ym' pwlwr 'ynç' qlty ywl pylmyç ki§i tägmi§ yerig körmäk üzä säziksiz KÖIJÜL birlä kenki ki§i ky§y t'kmy§ yyr yk kwyrm'k 'wyz ' s'syksyz 'Lv pyrl' kynky ky§y lärig yaqilmaksiz ba§lap banp edärip barmi§ Ki§i'lär ymä l'ryk y'nkylm'q syz p'fl'p p'ryp 'yd'ryp p'rmy§ A l'r ym' ämgäksiz täggülük yerkä nätäg tägir ärsär ANÇULAYU ymä 'mk'k syz t'kkwlwk yyr k' n't'k t'kyr 'rs'r ym' KÖyÜL tözin ukmi§ Ki§i yaqdmaksizin ögrätindägilärkä 'LN twyzyn 'wqmy§ À y'nkylm'q syzyn 'wykr'tynd'çy l'rk'

METIN

371

372 373

10) körkitgäli op ol ôgrâtindâçilâr ymä KÖI^ÜL tözin ukgali kwyrkydk'ly 'wp 'wl 'wykr'tynd'çy l'r ym' 'Lx twyz yn 'wqq'ly 11) tuygali uyur yana inçâ k(a)lti yol bilmäz ärip bargulug twyq'ly 'wywr y'n' 'ynç' qlty ywl pylm'z 'ryp p'rqwlwq 12) yerkä barmiçi yok ärip yernii] çizigin körmäk yyr k' p'rmyç y ywq 'ryp yyr nynk çysyq yn kwyrm'k

374

13) üzä ayitip ä§itmäk üzä kenki Ki§i'lärig baçlap barduk

375

'wyz ' "yydyp 'çydm'k 'wyz ' kynky À l'ryk p'§l'p p'rdwq 14) ta azuça yol yaqilur azuça tägir tägmäz nätäg bolur t' "sw ç' ywl y'nkylwr "sw ç' t'kyr t'km'z n't'k pwlwr

376

1)

377

2)

378

3)

379 380 381 382 383 384 385 386

(XXIX) ärsär ANÇULAYU ymä k(ä)ntü özi KÖI^ÜL tözin ukmamiç ärip t(ä)qri BURHAN 'rs'r ym' kntw 'wyz y 'Ls twyz yn 'wqm'my§ 'ryp tnkry M nomlap kodmi§ nomin bahçilar kodmiç nom kapiglarin nwml'p qwtmy§ nwm yn p'qçyl'r qwtmyç nwm q'pyq l'ryn tutup ujik ak§ar tözlüg üzä adinka ögrätsär KÖyÜL

twdwp 'wysyk 'k§'r twyz lwk 'wyz ' "dyn q' 'wykr'ds'r 'L> tözin tuymakta tuymamakta odguraksiz ärür amn bodi twyzyn twym'q t' twym'm'q t' 'wtqwr'q syz 'rwr "nyn pwdy 5) KÖiyÜL ukittaçi nomta inçâ tep y(a)rlikami§ ärür: bütmädük 'Ù1 'wqydt'çy nwm t' 'ynç' typ yrlyq'myç 'rwr pwydm'dwk 6) bah§ilarnii] yörügi ärsär kurgurmakliglarnii] nomi p'qçy l'r nynk ywyrwky qwrqwrm'q lyq l'r nynk nwm y 7) ärür tayangulug yolni yaijilturur igid sakinç üzä 'rwr t'y'nqwlwq ywl ny y'nkyldwrwr 'ykyt s'qynç 'wyz' 8) biltürür altun bi§urdaçi simik ot täg bahçilarka pyldwrwr "ltwn py§wrd'çy symyq 'wt t'k p'q§y l'rq' 9) ükü§ ärdinilär üzä tapmmi§ udunmiç k(ä)rgäk tep 'wykw§ 'rdyny l'r 'wyz ' t'pynmyç 'wdwnmy§ krk'k typ 10) padmalaqk(a)r sudurta inçâ tep y(a)rlikami§ ärür ükü§ k(a)lp p'dm'l'nkkr swdwr t' 'ynç' typ yrlyq'myç 'rwr 'wykw§ k'lp 11) larda katiglanip tavranip bo sakingali sözlägäli bolmagul'rd' q'tyql'nyp t'vr'nyp pw s'qynq'ly swyzl'k'ly pwlm'qw4)

73

KÖHÜL TÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

387

388

389 390

12) lug k ö i j ü l tegli nom kapigig ä§itmäsär çin k(e)rtü bodìsatav atanmaz lwq >L> tykly nwm q'pyq yq '§ydm's'r çyn krtw W M "d'nm'z 13) burhan nominda ymä tuggali bolmaz tep k ö i j ü l ukittaçi töz pwrq'n nwm ynd' ym' twqq'ly pwlm'z typ 'L> 'wqydt'çy twyz 14) nom ärsär toornui] öq yipläri ärür adin nom kapignwm 'rs'r twwr nwnk 'wynk yyp l'ry 'rwr "dyn nwm PI (15) lari ärsär toornui] küsnäkin täg ärür l'ry 'rs'r twwr nwnk kwysri'k yn t'k 'rwr

(XXX) 391 392 393 394 395

396

397 398 399

400

74

1)

toornui] öi] yipi bolmamak üzä küsnäkläri twwr nwnk 'wynk yyp y pwlm'm'q 'wyz ' kwysñ'k l'ry 2) yumki tonup toornui] öq yipin kärmäk üzä ywmqy twñwp twwr nwnk 'wynk yyp yn k'rm'k 'wyz' 3) alku küsnäklär nätäg açilur ärsär ançulayu ymä alku nom "lqw kwysn'k l'ry n't'k "çylwr 'rs'r "nçwl'yw ym' "lqw nwm 4) kapiglar(i) bolup k ö i j ü l töziqä tayanmasar ol nom kapiglari q'pyq l'r pwlup 'L> twyz ynk' t'y'nm's'r 'wl nwm q'pyq l'ry 5) barça açok ärmäz bolur k ö i j ü l töziqä tayansar alku nom kapig p'rç' "çwq 'rm'z pwlwr 'L> twyzynk' t'y'ns'r "lqw nwm q'pyq 6) lari alku barça açilur am ûçûn ötünür m(ä)n alku tözünlär l'ry "lqw p'rç' "çylwr 'ny 'wyçwn 'wydwnwrmn "lqw twyzwn l'r 7) KÖiyÜL töziqä tayanzunlar inçâ k(a)lti bädiztäki a§ açka 'L> twyz ynk' t'y'ñzwn l'r 'ynç' qlty p'dyzt'ky "§ "ç q' 8) nätäg tusu bolmasar ügüztäki suv temäk üzä usmak n't'k twsw pwlm's'r 'wykwzt'ky swv tym'k 'wyz ' 'wsm'q 9) nätäg kanmasar adinlarnii] ärdinisin sanamak üzä öziqä n't'k q'nm's'r "dyn l'r nynk 'rdyny syn s'ñ'm'q 'wyz' 'wyzynk' 10) nätäg yukmasar ançulayu ymä nom tep körmäk üzä ädgükä n't'k ywqm's'r "nçwl'yw ym' nwm typ kwyrm'k 'wyz ' 'dkw k'

METIN

401

402

403 404

405

tägmäz nom tep SÖZLÄMÄK üzä tözün yolka KÍR(-Ü) umaz nom tep t'km'z nwm typ W 'wyz ' twyzwn ywl q' À 'wm'z nwm typ 12) sanamak üzä tü§in tanuklagali umazlar am ûçûn ötünür m(ä)n s'ñ'm'q 'wyz ' twy§ yn t'nwql'q'ly 'wm'zl'r "ny 'wyçwn 'wydwnwrmn 13) biçrunzunlar katiglanzunlar bi§runzunlar katiglanzunlar pyçrwnzwn l'r q'tyql'nzwnl'r pyçrwnzwn Fr q'tyql'nzwnl'r 14) Vap§i Bah§i yaratmiç KÖI^ÜL Tözin Ukittaçi Nom bitiyü tükädi v'psy p'qçy y'r'dmyç 'LN twyzyn 'wqydt'çy nwm pytyyw twyk'dy ( 1 5 ) ÄDGÜ ÄDGÜ sadu bolzun Çisôn bitidim ÜJ s'dw pwlzwn çyswyn pytydym 11)

75

3. TERCÜME (I) 001) Üg mücevherin (triratna) soyluluguna saygiyla egilirim. 002) Bagda§tiracak olursam, ben kendim, bütün siradan insanlar (prthagjana), asiller (ärya), bilingli 003) ve bilingsiz olan bütün fenomenler tamamen bilingten (citta) dogar (ve) yine 004) bilince dayanarak varligini sürdürür; tipki sudaki kabarcigin 005) sudan olu§up yine suyla var olmasi gibi. 006) Bu biling tüm fenomenlere töz oldugundan (biri) bu bilincin farkina varmazsa (üzeri) bilgisizlikle (avidyä) 007) örtülür, hirs (räga) ve benzeri lekeleri (klesa) güglendirip sevap (punya), günah (duskrta) ve bunun gibi 008) davrani§larda bulunur (samskära). 6 yolda (sadgati) dolanir. "Günahkär yardimcilardan (hetu) 009) olu§mu§tur" diye adlandirilir. (Buna) samsärä derler. (insanlar) bu bilincin farkina vanrsa 010) onun tözü gibi olup bilgiyle (prajfiä) parlayip, arinmakla ilgili iyi davrani§larla (dharma) 011) ilerlerler. Meditasyon (dhyäna) ve bilgelikle ( p r a j f i ä ) güglenip Üg Aragtakilerin (Triyäna) 012) ardinda dururlar. "Kirsiz yardimcidan (hetu) olu§mu§" diye adlandinlirlar. Farkina varip nirvänaya 013) girerler. Her ne kadar farkina varmamakla siradan (prthagjana), sezmekle asil (ärya) 014) olmu§ olsa da biri, degi§memi§ (atyanta-prakriti-parisuddhi), dogmami§ (anutpanna) bilinq tözüyle (citta-svabhäva) bir araya gelirse yanilgi (II) 015) ve sezgi igeren bu her iki fenomen de bilincin (ancak) gölgesi olur. 016) §öyle ki güne§ dogdugunda gökyüzü parlayip aydinlik güglenir; gece oldugunda 017) hava kararir, karanlik güglenir. Hava aydinlandiginda gökyüzü 018) gogalmadan, karardiginda gökyüzü azalmadan kendi dogasma uygun bigimde, 019) durgun bigimde (sänta) kalir. Aydinlikla karanligin dogasi nasil yan yana olamazsa, 020) ayni bigimde (biri) biling tözünü (citta-svabhäva) sezdiginde bilincin farkina varir, farkindalik 021) güglenir; yine biri (bilincin) farkina varmadiginda biling tözünü bilgisizlikle örter, bilgisizlik güg- 022) lenir. Farkina vardiginda biling tözü (citta-svabhäva) gogalmadan, farkina varmadiginda biling tözü 023) azalmadan biling tözüne uygun bigimde durgun bir bigimde (sänta) degi§meden kalir. Bilgisiz (avidyä) 024) tözlü de aydinlanmi§ (vidya) tözlü de olmaz. Bu bilince arkasini 025) dönerse siradan (prthagjana) olur, bu bilingin farkina varirsa asil olur. Bilinqin farkina varmazsa 026) samsärä (ya ait) olur, bilingin farkina varirsa asil olur. Üg zamandaki Buddhalar 027) tarafindan taniklanma ögretisi (dharma) ise bu bilingi taniklamaktir. Agik ve kapali 028) ögretileri (dharma) agiklamak ise bu bilingi anlamayi

77

KODÙL TÓZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlN? OÓRETlSI

agiklamaktir. Buddhalarin bu [III] 029) yeryùzùnde (Jambudvipa) belirmesi ise farkina varmayanlarm biling tòzù hakkinda aydinlatilip, ògretil- 030) ip (bilince) §ahitlik ettirilmesi igindir. Tum zamanlarda 031) bilingle ya§ayip biling tòziinun (citta-svabhàva) farkina varmayanlar siradan insan (prthagjana) olurlar. 032) Biling tòzùnùn farkina varayim diye niyetlenip tam olarak farkina varmayanlar bodhisattva 033) olur. Biling tòziinun farkina varip olabildigi kadar biling tòzùnde sakince duranlar Buddha- 034) lardir. Bu biling tòzù (citta-svabhàva) dogmaz, sònmez, gitmez, gel- 035) mez. Ozsùz (sunya), saydam, ugsuz bucaksiz, pùrùzsuz ve tam bir bigimde durur (ve) tasarlanamazdir. 036) Parlaktir ve (her §eyi) bilir. Nasil ki cansiz dùnya (bhàjanaloka) ezelden beri 037) ate§, su ve riizgàrin zararlariyla bozuldugunda gòkyùzu bozulma- 038) dan kendi dogasina gòre durgun bir bigimde (santa) kaliyorsa, ayni fekilde 039) tum canlilar ezelden beri hirs ve ìzdiraplarla tekrar tekrar 040) dogup òlse de biling tòzù (cittasvabhàva) kendi dogasina uygun bigimde dogmami§ (anutpanna), yok olmamif (aniruddha) dogasinca 041) sakince (sànta) durmaktadir. Ba§langigtan beri tòzù bòyledir ve farkina varmami? 042) canlilar kendilerinde bulunan (bu) dogmami§ (anutpanna), yok olmamif (anirudddha) biling tòzùnùn [IV] 043) farkina varmadan (sùrekli) dogup òlùr. Vucutlarini kendilerine yuva edip, 044) "benlik" (àtman) dùfùncesini (drsti) ortaya gikarip, "her §ey vardir!" diye (bunlari) algilayip lekelenip 045) davrani§larda bulunarak ìzdirap ?ekerler (duhkhasamudaya) ve samsara'da dolanirlar. Bòylelikle 046) farkina varsalar belki de bir yònùyle sezip kù^ùk arag (hinayàna) 047) ile kurtulurlar. Veya i§aretlerle (laksana) di§arida (kurtulu§u) ararlar. 048) Veya yalniz bo§lukla aydinlanirlar. Tann Buddha, Sùramgama-Sutra'da 049) §òyle buyurmu§tur: "Ey Ànanda, sràvasti §ehrinde Yajhadatta 050) adii biri duvardaki aynayi gòrùp, aynayi a§agi dogru tut- 051) tugu igin bacini gòrmediginden "ba§im yok olmu§" deyip gilgina 052) dònmu§. Her yerde bafini aramak igin dola§ir- 053) ken bir anda durup sakinle§erek iginden: "Benim 054) kendi ba§im yok olduysa, (òyleyse) ba§imi arayan kim?" diye gegirip 055) ondan sonra sakinle§mi§. Ey Ànanda, bu Yajnadatta ba§ini kaybet- 056) tiginde (V) 057) ba§i yok olmu§ muydu? Ànanda §òyle cevap verdi: "Ey bhagavat yok ol- 058) mami§ti", demi§. Tekrar buyurdu: Ey Ànanda, bu ki§i ba§ini bui- 059) dugunda bacini (gergekten) bulmu§ mudur? Ànanda saygiyla yanitladi: (Hayir) olmaz Tanrim, o (kendi) 060) ba§idir, ba§kasindan bulmami§tir, demi§. (Buddha) Tekrar buyurdu: Ozellikle ba§kasindan 061) ba§ bulsa, ona

78

TERCÜME

ba§ olur mu? Ànanda cevap verdi: (Hayir) olmaz, 062) Ey bhagavat, baçkasinin baçi ona ba§ olmaz. Bu nasil ise ayni 063) §ekilde canillar bilinç'lerinin farkina varmadiklarindan diçarida Buddha'yi ararlar. Her devir- 064) de farkina varilmami§ bilinç duruldugunda (sànta) içte o bilinç Buddha olur, baçkasindan (Buddha) bulunmaz. 065) Ey Ánanda, o farkina varmamiç canillar Buddha'yi aradiklannda bilinç adli Buddha 066) yok olmu§ mudur? Hayir tanrim, yok olmamiçtir, demi§. Buddha'yi buldugunda 067) (Buddha) herhangi bir yerden mi gelmiçtir? Hayir tanrim, hiçbir yerden 068) gelmemiçtir, o bilinç (kendisi) Buddha'dir, demi§. Ey Ànanda, ôzellikle baçkasindan 069) Buddha bulsa, ona Buddha olur mu? Hayir tanrim, o kendisi 070) Buddha'dir, ba§kasindan Buddha bulamaz, demi§. (VI) 071) Bu Tann buyrugunu yerine getirirse, kendi bilincinin farkina vanp Buddha yolunu ara- 072) malidir. Farkinda (oían) ki§iler çôyle sôylerler: "Eger Yajña- 073) datta biraz daha arkaya donüp aynaya bakmiç olsaydi baçini 074) da kaybetmezdi çilgina da dônmezdi." Bunun anlami 075) ise §óyle sóylenip betimlenir: Farkina varmayi isteyen ki§i- 076) 1er tekrar kendi bilinçlerini gôrseler i§te o bilinç Buddha- 077) dir. (Bilinç) ba§ka yerde aranmazsa yanliç dü§ünceler de dogmayacak- 078) tir, demif. Nasil bir çanaktaki temiz suya pislik 079) atip kançtirildiginda yildiz (ve) gezegen (çanakta) gorünmeden "gorüntü yansimayan parlak 080) su" (diye) adlandirilir; su süzülüp yine o suda yildiz (ve) gezegen gorünüp 081) de "gorüntü yansiyan temiz su" (diye) nasil adlandirilirsa 082) ayni çekilde (biri) ari temiz bilinci yanliç dûçûnceyle harekete 083) geçirmezse tüm fenomenleri bütünüyle sezip Buddha (diye) adlandinhr. (VII) 084) Onun için Buddha mutlulugunu isteyen asiller! Nasil ki yere 085) dü§en kifi nereye dü§erse i§te, tam o yere yaslanir 086) baçka yere yaslanamazsa aym 087) çekilde insanlar da içte o bilincin farkina varmayip samsârà'da dolanmiç- 088) lardir. (Ki§i) yine o bilince dayanarak sezmelidir. Ba§ka ôgretiye (dharma) dayanip 089) sezeyim derse yanliç ógretiye dayanmiç olur. Niçin diye sorarsa: Baçka 090) ôgretiye (dharma) dayanmak kumu sikip yag beklemek gibidir. Ken- 091) dinde arasa susam, akasya gibi §eyleri sikip yag 092) beklemiç gibi olur. Bilince alinacak (upâdâna) §ey (vastu/ dravya) yoktur; (bilinçten) atilacak §ey (vastu/dravya) yok- 093) tur. "Yok edilmi§ olacak" deyip dü§ünülebilirligi de yoktur. 094) Sadece Nirvana var diye yanh§ biçimde dü§ünüp (grh-) samsârâdan çikayim, diye 095) isterse bu, sanki (bir) geyigin çoldeki serabi takip etmesi gibi 096) olur. Nasil ki temiz saf büyük bir elmas olup da üstü- 097) ne (VIII) 098) mavi, san ve

79

KODÜL TOZIN ÜKITDA5I NOM VE SALT-BlLlNQ OlSRETlSl

bundan ba§ka (renklerdeki) nesneleri degdirdiginde mavi (ve) san gibi renkler 099) yüzünden o elmasta (renkler) górünür. Elmas(in) 100) igine alinmadigindan o renkler elmasa bula§madan 101) elmas nasil temiz dogasinca kalip kipirdamadan duruyorsa 102) ayni §ekilde renk (rüpa), ses (sabda), koku (gandha), tat (rasa), dokunma (sparsa), dü§ünme (dharma) adii 103) alti duyu nesnesi (sad visayáh) yükselip bilinge dü§tügünde kendi bilin- 104) fine alinmazsa biling dogmami§ (anutpanna) dogasinca kalir. Alti duyu nesnesi (sad visayáh) de 105) kendi dogasinca kalir. Biling dogmami§tir (anutpanna). Duyu nesnesi (visaya) sakinle§irse (santa) 106) biling (vijñána) ve duyu nesnesi (visaya) birlikte dogmami§likta (anutpanna) kalir. Eger bunun gibi 107) olmadan górünmüf gibi oían duyu nesnesini (visaya) bilince alip bilingle bir araya getirir- 108) se o, birle§mesiz dogasinda zorlanarak neden oían yardimci (hetu-pratyaya) ortaya gikarip 109) hirs (ràga), ófke ve bunun gibi lekeleri (klesa) gergekle§tirip davrani§ta bulunarak (samskará) 110) samsaráda dola§irlar. Ne igin diye sorarsa: bunlar tamamiyla (IX) 111) biling (vijñána) ve duyu nesnesini (visaya) farkli gorüp kendisinin ve ba§kasinin 112) yanli§ ayrimini (gràha) ortaya koymasindandir. Eger bu biling (vijñána) ve biling nesnesinin (visaya) 113) bir tozlü oldugunu bilip biling tozüne (citta-svabhava) ula§ayim derse bundan sonra- 114) ki metni (de) gormelidir. Nasil ki fc/j/ler ate§ istediklerinde 115) ate§ (sózcügünü) sòylememekle ate§i bulamayip; ate§ (sozcügiinü) sóylemekle 116) ate§i bulurlarsa ayni §ekilde biling tozünü (citta-svabhàva) 117) anlayacak ki§iler biling tozü (sózcügünü) sòylememekle biling tozünü ògrenemez- 118) 1er; biling tozü (sózcügünü) sóylemekle biling tozünü ógrenirler. 119) §oyle ki ate§in góvdesi nasil su degilse; aym §ekilde biling tozü 120) de yazi/harf tozlü degildir. Harf/ heceyle ógretilse de 121) (bunu) anlayan (darsàvin) asiller harf/heceyi takip etmeden aynada yüzünü 122) górmü§ gibi(dirler). Bunu temei alip kendi bilinglenni górmelidirler. Buddhalar, 123) üstadlar farkina varmami§ oían canillan bu bilingin farkina vardirmak i g i n gok fazla 124) vaazlar verse de (ógretiyi) bacadan gókyüzüne bakar X 125) gibi kisaltilmi§ bigimde üg bigimde anlativerelim: Bunu 126) gorüp kendi bilinglerini ortaya gikarsinlar. (Bu) ügü hangileridir derse, birincisi: 127) tüm fenomenler bilingten ba§ka bir §ey degildir, diye ógretir. íkincisi sesle/he- 128) ceyle, hatali dü§ünce ve somut fenomenlerle (rupalaksanadharma) kan§-129) mami§ oldugunu ógretir. Ügüncüsü yaratilmayip 130) en ba§taki kipirtisiz tozlü oldugunu ógretir. §imdi bunlardan birincisi: 131) fenomenlerin Biling'ten ba§ka bir

80

TERCÜME

§ey olmadigini sòyleyip anlatmak ise òrnegin: 132) gokyüzü, on taraftaki dünyalarda tam bir §ekilde durup 133) kendi tozünü bòlmeden bilinghbilingsiz §eylerde (vastu/dravya), kovuk olmu§ 134) herhangi bir yerde, büyük-kügük (oían §eyler)e gòre orada nasil durursa 135) ayni ¡¿ekilde biling denen gergek tozün bolünebilirligi yoktur. Biling- 136) li (ve) bilingsiz fenomenlerde siradan (prthagjana) (ve) asil canlilarda büyük-kügük §eylere (vastu/dravya) gòre 137) tam bir bigimde duracaktir, òrnegin: bir ki§i Buddha, bodhisattva, pratyekabuddha, (XI) 138) ògrenci, tanri, insan, asura, cehennemlik, aglik ruhu ve hay van adii on gorü- 139) nü§ (dasadharma-dhatu), büyük, parlak ayna üstüne dü§tügünde o asille- 140) rin, siradan insanlarin (prthagjana) gòlgeleri, yeri-yurdu ve gòlge- 141) Ieri o aynada nasil gorünürse ayni §ekilde tüm a-142) siller, tüm siradan canillar, bütün dünyalar kendi bilingi oían ayna- 143) da gorünecektir. Yine ayni §ekilde aynaya (gorüntüsü) dü§mü§ gibi oían 144) gòlge òzleri nasil aynanin parlakligi ise aym 145) §ekilde siradan, asil ve bunun gibi oían tüm fenomenler tamamen biling tozlüdür. 146) Bu nedenden ben kendim (ve) tüm canillar, bütün Buddhalarla 147) ayni tòzdendir. Biling (vijñána) ve duyu nesnesi (visaya), kendi ve ba§kasi da aym tòz- 148) dendir. Biling ve duyu nesnesi (visaya) de bir tozlüdür. Samsára ve Nirvana bir tozlüdür. 149) Leke (ve) aydinlanma bir tozlüdür. Aynadaki gòlge ozü gibi tüm 150) fenomenlerin igini bo§altacak (bir) §ey yoktur, zaten kendisi bo§tur. 151) Yine (biri) o bo§lugu ifade ederse gergekten bo§ bir inanca baglanmi§ olur. (XII) 152) (Dharma'yi) bo§altacak bir §eyin olmamasi da bo§tur. Fenomenlerin kendisinin bo§ 153) olmasi ògretisi (dharma) de bo§tur. Bundan ba§ka, òzellikle bo§lugu yaratacak biling 154) olu§turup òzellikle (iginde) bo§ bir fenomen bulunsa yine o dogacak oían biling 155) hatali dü§üncedir. Bir biling tozünde (citta-svabhàva) iki fenomeni olu§turup hatali 156) biling objesi (graha) olu§turmu§ olur. Bununla birlikte biling tozünde (bir §ey) birikemez. 157) Bunun igin gorünmü§ gibi oían duyu nesneleri (visaya) ise bilingue di§inda bulunmaz-158) lar. Tamami aynadaki gòlge òzleri gibidir. Nasil ki gokyüzün -159) deki bulut gokyüzünde olu§up òylece gokyüzünde 160) durup yine o gokyüzünde gidebilecegi yer kalmazsa, 161) (bulutun) kokü nasil yoksa aym §ekilde bìlingtekì hatali dü§ünceler 162) bilingten dogar, bilinge dayanarak òylece durur ve yine bilingte 163) sòner. Sondügü bir yer yoktur. Kokü de yoktur. Ayna 164) daki gòlge ozü (ile) neden oían yardimci (hetu-pratyaya) bir araya gelerek gorünür, (XIII) 165) neden oían yardimci (hetu-pratyaya) gittiginde ise

81

KODÜL TÓZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlNQ OÓRETlSl

sónüp gider. Aynanin 166) i§igi da onun gibi nasil durursa ayni §ekilde kendi vücudu 167) bütün duyu nesneleri(nin) (visaya) neden oían yardimci(yla) (hetu-pratyaya) bir araya gelmesiyle biling tózün- 168) de dogup neden oían yardimcinin (hetu-pratyaya) sónmesiyle yok olsa da 169) biling tózü (citta-svabhava) kipirdamadan durur. Bulutlar koksüz 170) olduklarindan (gokyüzünde) kalamadiklarindan yaratilmi§ olduklarindan 171) (bulutlar) gittiginde gókyüzü nasil tertemiz olursa 172) ayni §ekilde hatali dü§ünceler de koksüz olduklarindan (bilingte) 173) kalamayacagindan biling tózü tertemiz 174) kalir. (Biri) bütün duyu nesnelerini (visaya) aynadaki gólge ozü gibi anlayip 175) bütün hatali düfünceleri gókyüzündeki bulut gibi gorüp 176) (igine bir §ey) alinamayacagini (upadána), alinabilirliginin olmadigini anlayip, dogmami§ (anutpanna), kipirti- 177) siz biling tózü gibi durursa, duyu nesnesi (visaya) nasil dogarsa dogsun bilincin igine gire- 178) mez. Hatali dü§ünce nasil dogarsa dogsun bilinci kipirdatamaz. (XIV) 179) Bunu bilen ógretmenler §óyle sóylemi§lerdir: Biling 180) on bin ge§it duyu nesneleri (visaya) yüzünden dónü§se de dónü§tügü yer-181) de biling tózünden ba§ka fenomen yoktur. Dónü§mü§ olsa da 182) biling tózüne alinacak (upadána) (ondan) atilacak bir §ey yoktur, demi§. 183) Padmálañkára-Sütra'da Kurtulmu§ adli Buddha (iyi iyi!) 184) geng birine §óyle sóylemi§: "Ben kendim, on 185) taraftaki Buddhalan góreyim desem, o Buddhalar baña gelmez; 186) ben o Buddhalara gitmem. Yine bu yerden o Buddhalan 187) górürüm. Nasil dersen: kendi bilincime bakarsak (o) suya 188) benzer; Buddhalar ise ay tanrisina benzer; 189) bilirim ki, su temiz oldugunda ay tanrisi nasil górünürse 190) kendi bilinci oían su temizlendiginde Buddhalarin gólgesi temiz 191) bilinci oían suya dü§er. Bundan dolayi asil yolda (aryámarga) 192) ilerleyen asiller, tüm fenomenler, bütünüyle bilingteki gólgedirler." (XV) 193) diye anlamalidir. Bu birincisi ise tüm fenomenlerin bilingten farkli 194) (bir §ey) olmadigmi anlatmak(tir). íkincisi, harf ve sózcüklerle, hatali dü§ünce, 195) somut ve górünen fenomenlerle (rupalaksanadharma) kan§mayacagini ógretmek ise (§oyle anlatilir): 196) Biling denen §ey(in iginde) higbir §ey (vastu/dravya) olmayip (biling) bo§ ve tatsiz (arasa) oldugundan 197) (ona) sóz ile ula§ilamaz, dü§ünce ile ula§ilamaz. 198) Ornegin ressamlar gókyüzünü nasil boyayamazlarsa 199) ayni §ekilde higbir harf ve sózcükle biling tózü ógretilemez. 200) Ornegin: Sesler gokyüzünde nasil birikemezse 201) aym §ekilde sózlerle biling tózüne 202) ula§ilamaz. Padmálañkára-Sütra'da (§óyle) buyurmuftur: Yeryüzünde 203)

82

TERCÜME

ne kadar söz varsa hepsi bölücü ve ayincidir. 204) Biling tözüne girebilecek bir fenomen yoktur. örnegin: 205) "Parlak göze azicik kum ya da azicik altin tozu (girse) (XVI) 206) hangisi olursa olsun girdiginde gözü oyar. (Bunlar) gözün tözü 207) gibi nasil olamazlarsa ayni fekilde iyi ya da kötü dü§üncelerin hangisi 208) azicik da olsa bilingte olu§ursa bilinci harekete gegirir (ve) orada kipirtisiz 209) biling tözü olu§maz. Azicik da olsa (iginde) dü§ünce bulunursa 210) gergek biling olmaz" deyip (bunu) bilmelidir. Bo§ ve sönmü§ ise biling 211) tözü olur. Bolen ve ayiran (vikalpa) sözler hatalidir. 212) O, igaretleri (laksana) algilamami§ (grh-) olmalidir. (Durumunu) degi§tirmez ve hatasizsa, 213) bu bilingtir. Hatali dü§ünceleri algilamami§ (grh-) olmalidir. 214) (Biling) dogar ve söner diye inanirsa bilinci gören (ki§iler) farkli olur; 215) görülmesi gereken biling farkli olur (diye) biling igin engel koyarsa 216) §öyle bilmelidir: Bilingten ba§kadaha iyi bir dharma yoktur. 217) Yine ikinci bir biling yoktur. Eger, yok edilecek hatali dü§ünce 218) vardir, deyip hatali dü§ünceleri olu§turursa, (o zaman) bilincin di§inda (bir) fenomen görmü§ olur. (XVII) 219) Yine o "yok edeyim" diyen fikir, hatali (bir) dü§üncedir. (Ki§i) eger o bilin- 220) ein farkina varip "(bu) gergek bilingtir" deyip (buna) inanirsa hirsizi yeti§tirip (kendine) ogul 221) etmi§ gibi olur. O tamamen "§ey"dir; (fenomen) degildir. Eger bilingten 222) ba§ka fenomen (dharma), fenomenden (dharma) ba§ka biling yok(tur), biling ve fenomen tamamen 223) bo§tur (sünya) diye agik bir bigimde anlarsa (da) bilincin kendisi zaten bo§ (ve) dog- 224) mami§(tir) (anutpanna). Padmälankära-Sütra'da (§öyle) söylenirr: dharma tözü ezelden beri bo§ (ve) 225) sönmü§tür. (Onu) gören olmadigi gibi (onun) alinabilirligi (upädäna) de yoktur. Tözünün 226) bo§ olmasi: ifte o Buddha'dir. Dü§ünülemez ve ölgülemez(dir). 227) Onun igin ne kadar söz (ve) ne kadar dü§ünce varsa 228) higbiri bilingle kari§maz. Onlar fimdiki zamanda yok 229) olmaz. Önceden beri (zaten) biling tözünde yoktur. (Onlar) azicik da olsa 230) yanlif bigimde algilamp (grh-) bilince kariftirmamalidir. Bu ikincisi 231) ses/hece, hatali dü§ünce, somut ve belirmi? fenomenlerle (rupalaksanadharma) kari§- (XVIII) 232) mayacagini anlatmak(ti). Ügüncüsü (olan) yaratilmami§ oldugunu 233) ve en ba§taki kipirtisiz tözünü anlatmak ise (§öyledir): Bütün fenomenler(in) 234) dogmami§ oldugu zamandaki biling hangisi olursa olsun zaman(la sinirlanmi§) degildir. Kendi tözü 235) dogmami§tir (anutpanna), bütün zamanlarda parlak bir bigimde durur. Örnegin: 236) Gökyüzü yaratilmami§ olup kendi özü 237) nasil bo§ ise aym §ekilde fenomenler(in) dogmadigi

83

KÖOÜLTÖZlN UKITDAÇI NOM VE SALT-BlLlNÇ ÖÖRETlSl

238) zamandaki bilinç (de) yaratilmamiçtir, (bilinç) kendisi de 239) bo§ (ve) parlaktir. Örnegin: bütün ögreti anlayi§i (dharmadhätu) bir yönüyle göz 240) olur (ve) görülen duyu nesneleri (visaya) nasil kalmazsa, ayni çekilde hiçbir fenomenin 241) dogmadigi zamandaki bilinç tamamen ögreti alaninda (dharmadhätu) dümdüz olur. Diger 242) ögretiler yok olur. örnegin: Altin tekerlekli cakravartin han 243) uyumuf, rüyasinda vücudu karinca olmu§. Ölüp 244) tekrar insan olmu§. Be§ arzuya (pañca-bhojaníya) ulaçtiginda günah 245) içlemiç. Îçinde piçmanlik duyup rahip (bhiksu) olmuç. îyilikle (kusala) donanip (XIX) 246) Buddhalarin, Bodhisattvalarin görünmesiyle vücudu dayanilmaz sikintidan 247) uyanip (kendine) geldiginde rüyasinda hata yaparak, dogup 248) öldügünü; farkina varipzorlanmi§ oldugunu bir arada görmeden, içte o dogaya (sahip) i§ik- 249) h (ve) parlak al tin tekerlekli cakravartin han nasil olduysa 250) aym çekilde canillar, tözlerindeki bilinçin farkina varmayip samsäräda ölüp 251) dogup aydinlamp, (bir) bodhi bilinç. oluçturarak iyilikle donanarak 252) iyi ögreti (dharma) (için) çabaladiginda kendi bilinçinin gücüne §a§irip aydinlanarak 253) hiçbir fenomenin dogmadigi zamandaki töz bilinçe ulaçirsa içte o (kendi) dogasindaki 254) gûçlenmiç bilinç, Buddha 'dir. (Bu bilinç) hiçbir yerden gelmez. Bunun için 255) bilinç tözünün farkina varmiç ögretmenler §öyle söylerler: Bilincin 256) tözü (ve) bilinç tarn olarak boçtur. Bütün ögreti anlayiçim (dharmadhätu) 257) sadece (bilinç) parlatir. (Onun) tözünde bütün fenomenler gölge özü gibi 258) görünse de (insanlar) o fenomenlerin dogmadigi zamanda(ki bilinci) aramalidir. (XX) 259) Yine §öyle söylüyorlar: "Geldikleri yol kadar gitsinler!" 260) "(Biri) bu bilinç tözüne ulaçayim." derse sagunun alti çikmi§ da (içinde) bir 261) §ey (vastu/ dravya) kalmaksizin (her §ey) kayadan açagi dü§mü§ gibi olur. (Ki§i) ne zaman ki 262) (bir §eye) dayanmaz (ve) baglanmazsa derhal bilinç tözüne ulaçir. 263) Sezme yoluyla ulaçirsa tarn bu andaki (§ey) bilinçtir. (Bilinç tözü) böyle olup 264) hiçbir §eyle kari§maz, kesilmez ve (hiçbir yere) gitmez. Eger 265) (bilinç tözüne) hazirlanmakla ula§ayim derse, hazirlandigi kadar uzaklaçir. Eger 266) (biri bilinç tözünü) sezemezse huzur yerinde (dhyana) iyi ve kötü bilinç nesnelerini (gräha) 267) beraberce atip, sakinle§mi§ (sânta) bir bilinçle derinlemesine anlarsa (bilinç tözüne) ula268) §ir. Bu ûçiincû (bölüm, bilinçin) yaratilmakla ortaya çikmadigim, 269) en ba§taki kipirtisiz tözüne sahip oldugunu anlatmak(ti). 270) Bu iiç türlü ögretilerden en baçtaki ise yükselen (XXI) 271) bilinç ve bilinç nesnesinin tamamen ayni (ve) bo§ oldugunu anlatir. 272) O (kendi) tözünce

84

TERCÜME

olu§mu§ oían bilingtir. íkinci bolüm ise sòz ve 273) düfüncenin en ba§indan beri bilingie yaratilmadigini anlatir. (O), yanli§ 274) biling nesnesini (gràha) olu§turmayandir. Ügüncü bolüm ise (bilincin) en ba§indan beri 275) mükemmel (bigimde) tamamlanmif (oldugunu), yaratilmami? (oldugunu) kendindeki gergek bilinci hazirliksiz 276) bigimde sezdirecegini (anlatir). Bu üg türlü ògreti (dharma) tamamen tanik olunacak 277) ògreti (dharma) olsa da bu, anlamaktir; (tanik olunarak) gergekten sezmi§ olunmaz. 278) Bunlari anlayip, (iginde) biling nesnesi (graha) yok olup, (onun) izi, tohumu kalmaksizin tozüne uygun bigimde 279) hareketsiz kalirsa, (ki§i) derhal sezmi§ olur. Bilingin tozünü 280) temei alirsa tozünde sinek ayagi kadar fenomen olmaz. Bilingin 281) i§ini temei alirsa t i r ògreti (dharma) dahi eksigi olmaz. On taraftaki yeryüzünde 282) pürüzsüz olup bütün ògretileri (dharma) (igine) sigdirmak ise biling tozünün 283) i§idir. On taraftaki yeryüzülerde duran, biling tozüne ait gibi oían (XXII) 284) fenomenlerin gòlge gibi, golge ozü gibi oldugunu anlamaksa bilingin 285) bo§ oldugunu sezenlerin biling i§idir. On taraftaki biling tozün- 286) de duran fenomenleri, (onlann) tozünü, i§aretini derinlemesine anlayip 287) istedigi gibi2 bilingin i§ini yapmazsa, (bu) derinlemesine 288) sezenlerin biling i§idir. On taraftaki yeryüzülerde 289) degi§meden duran tòz ise en ba§indan beri olmu§ oían biling tozü- 290) dür. On taraftaki yeryüzülerde, biling tozü degi§meksizin, sezerek 291) bilinci hareketlendirmemek ise biling tozünün farkina varanlarin biling 292) tozüdür. On taraftaki yeryüzülerde pürüzsüz duran 293) degi§meyen tozüne uygun bigimde kalip, sonsuza (apamu) kadar dogmami? (anutpanna) oían- 294) lar ise biling tozünü derinlemesine sezenlerin biling tozüdür. 295) Bu bilingin tozünün i§i: nedende kalarak ilk olarak gilè geker- 296) ken engel olmak, "derin dü§ünmek" diye adlandirilir. Engel olu§u olgunla§irsa "dhyàna" (diye) adlandirilir. (XXIII) 297) Dü§ünme olgunla§irsa bilgelik (prajña) (diye) adlandirilir. Dyan'da kalip 298) tam ve uygun bigimde durulursa (santa) "sònmek" (nirvana) (diye) adlandinlir. Bilgi'yi (prajña) 299) temei alip bòlmeden, ayirmadan (vikalpa) uygun bir bigimde bilirse 300) parlamak (prabhakarí) (diye) adlandirilir. Bunlar, sebep yerindeki fenomenlerdir. 301) Ba§ariya ula§irsa, sònmesi nirvana (diye) adlandirilir. Parlamasi sezmek 302) (diye) adlandinlir. Kisaca, (eger) temei alirsa sebepten ba§ariya kadar (bunlarin) tamami 303) biling'in tozü, bilincin i§idir. Buddhalara tanik 304) olmak ise canlilardaki biling tozüne tanik olmaktir. Buddha- 305) lar(in) Buddhalar i§ini yapmasi ise canlilardaki

85

KÖDÜLTÖZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlN? ÖÖRETlSl

bilingin 306) i§ini yapmaktir. Bu bir töz, siradan insanlarda, asiller- 307) de(ki) tözdür. Kesilemez, bölünemez. Kim bunu sezerse 308) o ki§i Buddha olur. Örnegin aynaya i§igin vurmasiy- 309) la gökyüzü istedigi gibi 2 nasil degì§iyorsa aym §ekilde (XXIV) 310) biling tözüne ula§anlarin hepsi iyi ögretilere (dharma), erde- 311) me istedigi gibi2 ula§abilirler. Biling tözünün farkina varamayanlann vücutlari (ve) 312) biling nesneleri (gräha) yok olmadigindan, (onlar) "Yok olup gidecegim." diye korkarlar; 313) tamamen bojluga ula§amazlar. Bu biling tözünün yok olup 314) gidecegi (bir) yeri yoktur. ̧aretlere baglananlarsa 315) bilingin bo§ oldugunu anlamadiklarindan i§aretlere inaniyorlar. 316) Biling tözünü anlamadan yapilan i§lerse tamamen düfte (yapilan) 317) i§ler gibidir. Biling tözünü anlayarak yapilmi§ i§lerse 318) uyanikken yapilmi§ i§ler gibidir. -Nasilderseniz: Biling 319) tözünü anlamayanlar i§ yaparlarsa (bunu) baglanma, (§eylere) yapi§ma, (§eyleri) urnma (ve) 320) arzulama bìlingìyle yaparlar. Biling tözünü anlayan ki§ilerin 321) yaptiklari i§ler ise, baglanmadan, yapi§madan, beklentisiz (ve) 322) arzusuz biling ile ilgili (i§ler)dir. Kendi biling tözünde higbir §ey (vastu/dravya) (XXV) 323) olu§turmayip vücudunun da aynadaki gölge özü gibi 324) bo§ oldugunu bilenler igin bu, baglanmami§ bilingle sadaka verme mükemmelligi (däna- päramitä) 325) ile yaratilmak(tir). Biling tözünü temiz ve ari (bigimde) 326) anlayan igin baglanmami§ bilingle erme (uyma) mükemmelliginde (sila- päramitä) yaratilmaktir. 327) Biling tözünün bütün ögretileri (dharma) tamamen iginde bulundurdugunu bilen igin 328) baglanmami§ bilingle sabretme mükemmelliginde (ksänti-päramitä) yaratilmak(tir). Biling tözü(nün) 329) bütün zamanlarda pargalanmami§ oldugunu bilen igin baglan- 330) mami§ bilingle eziyet gekme mükemmelliginde (virya-päramitä) yaratilmak(tir). 331) Ezelden beri dogmami§ (anutpanna) (ve) kipirtisiz oldugunu bilen igin 332) baglanmami§ bilingle dyan mükemmelliginde (dhyäna-päramitä) yaratilmak(tir). Biling tözü(nün) 333) en ba§indan beri (her §eyi) agik segik bilen oldugunu bilen (ki§i) igin 334) baglanmami§ bilingle bilgelik mükemmelliginde (prajna- päramitä) yaratilmak(tir). 335) Biling tözünün dogmami§ (anutpanna) oldugunu bildikleri igin (XXVI) 336) (onun) alinabilirliginin (upädäna) olmadigini anlayip aggözlülük ve lekeyi yok ederler, (onlari) olu§turmaz- 337) lar. Biling tözünün bo§ oldugunu bildikleri igin kendisinde bir §ey 338) olmadigini anlayip öfke lekesini yok edip (onlari) olu§turmazlar. Biling tö- 339) zünde hatali dü§üncenin kökünün olmadigini bildikleri igin bilgisizligi (avidyä) 340) yok ederler. Biling

86

TERCÜME

tözünün bütün ögretileri (dharma) kapsadigini 341) bildikleri igin (onun) dharma-kaya oldugunu ögrenirler. Biling tözünün 342) higbir zaman baglanmami§ oldugunu bilen igin bilgelik bilgisini (prajña) 343) olu§tururlar. Biling tözünün bütün hatali ögretilerden kur- 344) tuldugunu bildigi igin kurtulu§un 345) kendilerinde oldugunu agik segik bilebilirler. 346) Kisaca anlatilirsa: Biling tözünü anlayip Biling tözünün farkina vanrsa 347) hafiza yok olur. Bütün iyi ögretiler (dharma) tamamen dogar, Buddhalarin (XXVII) 348) vaaz edip biraktigi, ögretmenlerin ekledigi yöntemleri 349) anlamakla veya dü§ünmekle (Biling tözüne) ula§ilamaz. O n l a n n yaptigi 350) gibi yaparsa derhal o iyi (§ey)lere ula§ir. ö r n e g i n 351) bazi avcilardan önden gidenleri, okla 352) geyik avlayip avladiklari geyigi alarak, attiklari o- 353) ku ve yayí orada birakip sonradan gelen ki§ilere §öyle 354) yazip biraksa: "Bu, geyik vurmu§ ok-yaydir." 355) Sonra gelen ki§iler gelip de o yaziyi gördüklerinde o yazi- 356) yi ok ve yayla götürüp, (onlara) bakip dü§ünerek kendisi igin 357) geyik bulunmasa (da) o ki§inin ok ve yayini götürüp 358) nasil sevinirse ayni §ekilde eziyetgeken- 359) 1er, Buddhalarin, ögretmenlerin kendilerinin tanik oldugu 360) (§eyleri) yazip birakmalariyla, eklemeleriyle ardindan gelen ki§iler o birakilan yaziyi 361) bulduklarinda, eklenmi§ ögretileri ellerinde (XXVIII) 362) götürüp ¡f'lerinde dü§ünürler. Eziyet gekmeyerek 363) o asiller gibi iyiye ula§madan bo§ (§eyleri) arzuluyor- 364) lar. Bunun igin, azicik da olsa hemen orada, gerekli ögretiyi (dharma) 365) anlayip eziyet gekmelidir. ögretileri anlamak (veya) anlamamak yalnizca 366) ula§an (ki§i ile ilgili) degildir. Ögretmenlerden de ögrenilir. Örnegin yolu bilen 367) ki§i ulaftigi yeri görmekle ve §üphesiz bir bilingie sonradan gelen- 368) lere hata etmeden rehberlik eder (ve onu) takip eden fcijiler de 369) sikinti gekmeden ula§ilacak yere nasil ula§irlarsa ayni §ekilde 370) biling tözünü anlami§ ki$i yanilmaksizm ögrenenlere 371) (yol) gösterdiginde i§te o ögrenenler de biling tözünü anlayip 372) sezebilirler. Yine örnegin: Yol bilmez biri olup da gidilecek 373) yere (daha önce) hig gitmeyip, yerin gizgisini görmekle, 374) söyleyip duymakla sonraki ki§ilere rehberlik ederek gittik- 375) lerinde veya (onlar) yanlif yola giderek oraya nasil ula§ilamazsa (XXIX) 376) ayni §ekilde kendisi de biling tözünü anlamami§ olup tanri Buddha(nin) 377) vaaz ettigi ögretiyi, ögretmenlerin koydugu ögreti kapilarini 378) temei alip, harf-heceyi temei alarak ba§kasina ögretirse biling 379) tözünü sezip sezmemesi kesin degildir. Onun Bodhi 380) Biling'i ö g r e t e n Kitap'inda §öyle buyurmu§tur: "01gunla§mami§ 381) ögretmenlerin yorumlariysa kibirli olanlarin ögretisi-

87

KODÜL TOZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlNQ OóRETlSl

382) dir. Yaslanilacak yolu yaniltir. (Ogretiyi) hatali dü§üncelerle 383) aktanr. Altin eriten simik ate§ gibi oían ógretmenlere 384) pek gok mücevherlerle saygi gosterilmelidir." 385) Padmalankára-Sütrada §óyle buyurmu§tur: "(Biri) pek gok dónem (kalpa) 386) de eziyet gekip, davrani§ta bulunup, bu düfünülebilirligi, anlatilabilirligi olma- 387) yan biling denen ógreti kapisini duymazsa, gergek bodhisattva diye adlandinlmaz. 388) Buddha ogretisinde de dogamaz." Biling i ógreten toz 389) ógretisiyse aglarin on ipleridir. Ba§ka ogreti kapi- 390) lan ise aglarin büzülmü§ yerleri gibidir. (XXX) 391) Agin on ipinin olmamasiyla büzülmü§ yerleri 392) topak olup, agin ón ipinin gerilmesiyle 393) bütün büzülmü§ yerler nasil agilirsa ayni §ekilde bütün ogreti 394) kapilari olup da biling tózüne dayanmazsa, o ogreti kapilari 395) tamamen agilmaz. Biling tózüne dayanirsa bütün ogreti kapi- 396) lari tamamiyla agilir. Bunun igin rica ediyorum: bütün asiller 397) biling tózüne dayansinlar. Ornegin: Resimdeki yemek a? olana 398) nasil fayda saglamazsa nehirdeki su demekle susuzluk 399) nasil giderilmezse, ba§kalarmin mücevherini saymakla (mücevherler) kendisine 400) nasil gegmezse, ayni §ekilde ógreti deyip górmekle iyilige 401) ula§amaz. Ogreti deyip sóylemekle asil yola gíremez. Ogreti deyip 402) saymakla ba§ariya tanik olamazlar. Bunun i?in rica ediyorum: 403) Qali§sinlar, gayret etsinler. Qaligsinlar, gayret etsinler. 404) Vap§i Bah§i'nin olu§turdugu Biling Tózünü Ogreten Kitap yazilip tamamlandi. 405) íyi iyi. íyi olsun. (Ben) Qisón (bunu) yazdim.

88

4. AQIKLAMALAR

001 ayayu agirlayu yükünür m(ä)n (triratna) soyluluguna saygiyla egilirim"

ÄRDiNilär

kutiqa "Üg degerin

aya- agirla-: "saygi göstermek, tapmak" (bkz. UW 2010, 110-113; UW 2010, 22-23). yükün-: "tapinmak, saygi göstermek, ba§ egmek". Sözcügün kökünü ükmäk-yükmäk "yigmak" eylemine baglayan Bang ve Gabain'in aksine Erdal, sözcügü yügärü "kar§i"; yülüg "kar§i, kar§i kar§iya" ve yüz "yüz, sima" sözcüklerinin de kökü oldugunu düfündügü bir *yü- "belli bir yöne bakmak" eylemine dayandirmaktadir (OTWF, 220; 326). Erdal sözcügün yapisini *yü-k-ün- bigiminde tasarlami§tir (OTWF, 631). ARDÍNÍ: (ärdini < Sogd. 'rtny ~ Skr. ratna ) M e t i n d e H j f (san bao) bigiminde yazilmi§ olan sözcük Eski Uygurca metinlerde üg ärdini ~ Skr. tri ratna "üg mücevher'e kargdik gelir. Üg mücevherden kastedilen Buddha, Ögreti ve Dini topluluktur (bkz. ConzeKBT, 28-38). Uygurca metinlerde genel olarak namo buddhäya namo dharmäya namah samghäya "Buddhaya saygi, ögretiye saygi, rahip topluluguna saygi" bigiminde görülen bu giri§ sözü, bu metinde "üg deger'e saygi bigiminde özetlenmi§tir. Bununla birlikte, metnin iginde bulundugu mecmuanin kapaginda bulunan ayayu agirlayu yükünür m(ä)n üg ratnalar kutlaritja cümlesinin altina Uygur harfleriyle namo yazilmi§ ve üg ratna sözcügü r ^ H ideogramlariyla degil; Brähmi harfleriyle gösterilmi§tir. §inasi Tekin'e göre bu okuyucu kaydi namo bud namo darm namo sang geleneginin hala sürdügünün ve bu özet durumdaki giri§ cümlesine henüz ali§ilmadiginin bir göstergesidir (BuddhUig II, 69 notlar; JTS 32/11, 168-169). Aynca Uygurlarin Budizm ve Maniheizm'i Sogdlardan ögrenmesi dolayisiyla, Uygurlarin dini kelime hazinesinin yazili dönemde Sogdlarin formülleriyle kullanildigini belirtmi§tir. Tekin'e göre namo sözcügünün hala gegerli olmasinin nedeni de budur (JTS 32/11, 168-169). Metinde gegen Qince ideogramlar igin bkz. Qince tdeogramlar.

89

KODULTOZlN UKITDAQI NOM VE SALT-BlLlNQ OGRETlSl

002 tuzgàr-: