Keşfedin Roma İmparatorluğu 9786053604440

Citation preview

KEŞFEDİN ROMA İMPARATORLUGU Philip Steele Ç evirmen: Ali Berktay Danışman: Jenny Hall, Londra Müzesi

TÜRKiYE

$BANKASI

KültürYayınları

KEŞFEDİN ROMA İMPARATORLUGU Tarilıtek,i

en lüyük uygarlıklardan biri oJaıi: ROma

İıiıpanİloduğu çajma geri git GünlUk yaşamın

iÇJne dalıp Romahların neJer glydilderini, en çok hangi yiyecekleri sevdilderini, nasıl etlendilderini giX. Romalılarm �ve l'Qilhendtsllk alanındaki başanlanni, bıeybctli Pam;beon'u bayranhlda izle. KüçOcllk bir ke1ltin nasıl olup da muau.am ve güçltt bir �uğun ıııeiıtezi haBıie �ldilini anla Bir dizi pratik proje geçmişi bıgQııe taşımana yardım edecek bir� maskı yapacak ve Roma bir gi6stat düZenleyecek. hamladıjın RoıDa �yle tiyafet wDoek ve yiizleıce yıl öPce kullam]anlara bemeyen bir: yazılı tablet �yacabua. ...

8-14 yaş Bu kitap İngiltere baskısıyla aynı anda basılmış ve tüm sağlık kontrollerinden geçmiştir. Kullanılan boya ve kağıt Avrupa Birliği standartlarına uygundur.

1 111111 9 786053 604440

KEŞFEDİN ROMA İMPARATORLUGU

Philip Steele Danışman: Jenny Hall Çeviren: Ali Berktay TÜRKiYE

$BANKASI

Kültür Yayınları

Orijinal adı: Step Inıo The Roman Empire This edition is published by Hermes House Hermes House is an imprint of Anness Publishing Ltd, London, England

©

Anness Publishing Limited 1997, 2007

iÇiNDEKiLER .

.

.

Roma'nın Öyküsü

. .. ......... .

... .

Türkiye yayın hakları:

© 201 1, Türk.iye

İş Bankası Kültür Yayınları

Sertifika No: 11213 ISBN: 978-60S-360-444-0 Genel yayın numarası: 2398 Uzakdoğu'da basılmıştır. Çeviren: Ali Berktay Resimleyen: Stuart Carter Fotoğraflar: John Freeman Editör: Nevin Avan Özdeınir

Büyük İmparatorluk Roma Dünyası .

herhangi bir elektronik ya da mekanik yöntem kullanılarak kopyalanamaz veya yayınlanamaz. Türk.iye İş Bankası Kültür Yayınları İstiklal Caddesi,Meşelik Sokak No: 2/4 Beyoğlu 34433 İstanbul Tel: (0212) 2S2 39 91 - Fax: (0212) 2S2 39 9S www.iskultur.com.tr

Lesley and Roy Adkins Picture Library: sayfalar Ser, 13t, 31 bl,3Sb, 381, 39b and SStl; Ancient Art and Architecıure Collection Ltd: sayfalar 8b,81, 9tl,9tc, 1 1 ti,

l 4b, 2 1 tr,21 el,

21 er, 24/2S, 27r, 31bl, 32b, 33tr,

33br, 36, 41 t, 42b, 49tr,SObl, S2tr, S2bl, S4tr, S7tl, 61 bl and front covcr; A-Z Boıanical Collection Ltd: page S3br; The Bridgeman Art Library: page 13b; The BritishMuseum: sayfalar 22r, 23tr,23cr, 23bl, 28c, 28r, 301,42c,48bl, 48br, 49b, S2br, S7b and 63bc; Peter Clayton: sayfalar 181,2Scr, 34tl and 37bc; CM Dixon: sayfalar 101, 12bl, 14t, 1 Sbl, l 7tl,

1 7cr,

20bl, 24bl, 2Str, 2Sbr, 261, 26r, 271, 29tl, 29tc, 29tr,

30r, 32/33, 33bl, 34tr, 34b, 3St, 3Sc, 37tl, 37tr, 38br, 40cl, 40tr, 41 bl, 44t, 4Stl, 4Scl, 4Sbl, 47t, 47c, 48tr, 49tl, SOtl, SObr, S1 ti, S5tr, SSb,561, 57tr,58tr,58bl, S8br,601,60r, 62t, 63c, title page, fronı cover and back cover; Geoscience Features Picture Library: page 61 tr; Sonia Halliday Photographs: sayfalar 1 Stl, 38tr and 631;Michael Holford Photographs: sayfalar 3t,Sır, 12tr, l 2br,16, 221,281,29br, 37bl, 40bl,40br,45br,46bl, S1 tr, 5 lbl, 53bl, 54bl, 61 ti and 62br; Simon James: sayfalar 43tr and 43br; Mary Evans Picture Library: sayfalar 9bl, 9br, IOr, 20tr, 29bl, 44b,54br, S6r and 59t; Planet Earth Pictures Ltd: page Sb; Tony Stone lınages: sayfalar 4/5; Yisual Arts Library: sayfalar 39tr and 46/47; Werner Forman Archive: sayfalar 21 bl aııd S3t; Zefa: sayfalar 8r, 15br and 47b.

. ..8

.. ..

.

............ 1 O

Roma Toplumu ......................... 12

. ...

Kırsal Yaşam .. .. ... Kent ve Site ...

.

.

........ .

.

.

. .

.. 14

...

.. .. . . ....... .

. ..

..

.. .

16

Ev ve Bahçe .............................. 18 Evde Konfor ..

... ........ .... . ....20

.

.

...... .

.....

b=alııa,t=üstte, c=ortada, !=solda, r=sağda

.

Roma'mn Yöneticileri .

Mutfakta ..

FOTOGRAFLAR

......... .......6

. ..........

.

.4

. . .

... ... .

..

B u kitabın hiçbir bölümü, yayıncının yazılı izni alınmaksızın

.

.

.

. ...

. ...... ... ................22

.. .... ..

.

.

Yiyecek ve İçecek ............ ............... .. ...24 .

.

.

Roma'da Giyinmek .................................26 Moda ve Güzellik ...................................28 Eğitim ve Dersler .................................... 30 Forumda

.....

..

. ......

.. ..

.....

....... ............. .... .

.

.

32

Alışveriş-Roma Stili

..........................................

36

......................... ..................

38

Ticaret ve Zanaat. Resim ve Heykel

34

.....................................

Doktorlar ve Tıp ........................................... .40 Temizlik

.........................................................

Spor ve Dövüş

44

.............................. .................

Müzik ve Tiyatro

.46

...................... ...................

Eğlence ve Oyunlar Dinler ve Şenlikler Aile Yaşamı

42

..................

:.............................................48

.

.... .......... ....... . . . .........................................

50 52

.............................................................................

Lejyon Askerleri

............. ............. ...........................................

Silahlar ve Zırhlar

.

.............. .......................................... ..........

Gemiler ve Gemiciler

..............................................

56 58

.........

60

......... .........

62

İmparatorluğu İmar Edenler Sözlük

54

Dizin

..........

64

Roma' nın Oykü sü

B

�

ugünün Roma kenti trafiği her n sıkışan, çok kalabalık ve gürültülü bir yerdir. Ama zamanda geriye gidip

M.O. 800'lere uzanma şansın olsaydı, Tiber Nehri

sahillerindeki sakin, ağaçlık yamaçlarda sıralanan birkaç küçük köyden başka bir şey göremezdin. Efsaneye göre, Roma

M.Ö. 753'te burada kurulmuştu. Sonraki

yüzyıllarda Romalılar İtalya ve Akdeniz'e hakim olmayı başardılar. Bir yandan tarım ve ticaretle uğraşıp, diğer yandan da yeni topraklar ele geçirmek için savaştılar. Roma büyüdü ve Avrupa'dan Afrika ve Asya'ya uzanan çok geniş bir imparatorluğun merkezi oldu. İmparatorluk yüzyıllar boyunca yaşadı ve gelişkin bir hayat tarzını birçok halka taşıdı. Roma yapılarının ve sanat eserlerinin birçoğu bugün de ayaktadır ve Roma İmparatorluğu' nda nasıl bir

ANTİK VE MODERN

yaşam sürüldüğünü bize

Güniimüz Roması'nda, irısanlar geçmişin tapınakları, pazar yerleri ve kamu binaları arasında yaşamaktadır. Bu resimde çok büyük bir amfiteatr olan Colosseum görülüyor. Oyunların ve dövüşlerin sergilendiği bu arena ilk kez M.S. 80 yılında kapılarını seyircilere açmıştı.

göstermektedirler.

ROMA İTALYASI Roma kenti zenginleştikçe, Romalılar komşu kabilelerin topraklarını adım adım fethettiler. M.Ö. 250 civarında İtalya'nın çoğuna hakim olmuşlardı. Yandaki harita, o dönemin bazı önemli kentlerini ve sitelerini gösteriyor.

•

ZAMAN ÇİZELGESİ M.p. 753-M.Ö. 276

Roma kralı

görkemli bir biçimde gerçekleşti.

�

1

M.Ö. 673-641: Roma'run üçüncü krah Thllus

Olaylarla dolu rarihinde kanlı savaşlar, tuhaf imparatorlar, büyüleyici icatlar ve çarpıcı

Hostilius �bir yerleşimi fethederek kent

mühendislik başarıları yer

üzerinde kurulan ilk köprü olan Pons Sublicius inşa edildi.

M.Ö. 600: Latin dili bugün de tıaıa

kullanılan bir alfabeyle ilk kez yımya geçirildi.

liber'in ağzİnda, liman kenti Ostia kuruldu.

Taşa oyulmuş

Latince

topraklannı genŞetti

alıyordu. Roma İmparatorluğu. yaklaşık

M.Ö. 641-616: liber Nehri

Romulus, ilk

Rotna'nın yükselişi ani ve

yazıt

Bunun sonucunda Roma nüfusu iki ka1ına çıktı.

500 yıl boyunca refah

içinde yaşadı ve etkileri bugünkü yaşam biçimimiz üzerinde hala sürmektedir.

Efsaneye göre, Roma kenti yaklaşık M.Ô. 7S3'te Romulus tanıfuıdan kuruldu. M.Ö.

4

750

M.Ö.

700

M.Ö.

650

M.Ö.

600

GEÇMİŞ . HAKKINDA iPUÇLARI Bu kolyedeki sikke İmparator Domitianus'un hüküm sürdüğü _ ----döneme, yani M.S. 81-96 arasına aittir. Albnın özelliği, ahşap ve diğer malzemeler gibi zamanla çürümemesidir; bu nedenle bu tarz mücevherler bize Roma zanaat yöntemleri, değişen modalar, ticaret, hatta savaş usulleri hakkında ipuçları verebilir.

ARKEOLOGLAR İŞ BAŞINDA

DENİZİN ALTINDAKİ SIRLAR

Bu arkeologlar, Britanya'daki bir Roma evinin duvar sıvasından parçalan topraktan çıkarıyorlar. Roma yapılarının ve el yapımı eserlerin birçok kalıntısı, aynca kitaplar ve belgeler o zamandan günümüze kalmıştır. Bunların hepsi bir araya gelince Roma İmparatorluğu'ndaki yaşamın neye benzediğini gözümüzde canlandırma olanağı vermektedir.

Dalgıçlar Akdeniz sularının derinliklerinde Roma gemilerinin enkazlarını bulmuşlardır. Bunların çoğunun yükü hiç bozulmamış durumdadır. Resimde gördüğünüz küpler 2.000 yıl önce taşınıyorlardı. Arkeologlar gemi enkazlarını inceleyerek Roma gemilerinin nasıl yapıldıkları, neler taşıdıkları ve nerelerle ticaret yaptıkları hakkında bilgi edinebilirler.

Servi us

En önemli Roma

M.Ö. 312: Roma'nın ilk

Duvan'na adını

tanrılarından

büyük yolu olan Vıa Appia'nın yapımına

veren kral,

Iupiter

Servius Tullius.

başlandı.

M.Ö. 493 Sıradan halkı

oluşturan pleblerin haklanru korumak üzere tribunusluk görevi oluşturuldu.

M.Ö. 509 Roma'daki lupiter tapınağı tamamlandı. Son kralı tahttan indiren Roma bir cumhuriyet oldu.

M.Ö. 500

Roma'nın ilk sukemeri olan Aqua Appia ilŞl edildi.

savaşçıları Roma'yı yağmaladılar.

M.Ö. 380: Roma'yı gelecekteki olası saldınlardan korumak için Servius Duvarı inşa edildi.

M.Ö.450

M.Ö.400 -

M.Ö. 350

BiE stıkemeri

J

�00 5

Büyük İmparatorluk

M

.S. 117'de Roma İmparatorluğu e n parlak devrindeydi. Doğudan batıya doğru 4.000 km seyahat edip hala Roma lejyonlarının

borazanlarını duymak mümkündü. Bir Roma askeri olsaydın, Kuzey Britanya'nın karlı kışlarında soğuktan titreyebilir veya Mısır çöllerinin sıcağında kan ter içinde didinebilirdin. İmparatorlukta çok çeşitli halklar yaşıyordu. Yunanlar, Mısırlılar, Suriyeliler, Yahudiler, Afrikalılar, Germenler ve Keltler vardı. Roma henüz birkaç köyden ibaret iken, bu halkların pek çoğu zamanlarının eski uygarlıklarının parçasıydılar. Birçoğu Roma hakimiyetine karşı ayaklandı, ama isyanlar hızla bastırıldı. Toprakları fethedilen halklar imparatorluğun parçası olmayı yavaş yavaş kabullendiler. M.S. 212'den itibaren Roma hakimiyeti altında yaşayan her özgür insan "Ben bir Roma yurttaşıyım" deme hakkını kazandı. Yine de kölelerin pek az hakları vardı. M.S. 284'te, bir dizi kanlı iç savaşın ardından, geniş imparatorluk '"-

birçok parçaya bölündü. M.S. 324'te İmparator Constantinus tarafından birleştirilse bile, imparatorluğun yazgısı belli olmuştu artık. Yüz yıl sonra, kuzeyden gelen amansız savaşçılar imparatorluğun batı bölümünü istila ettiler ve bu olayın sonucu bir felaket oldu. Batı Roma İmparatorluğu M.S. 476'da sona erdi, ama Doğu Roma İmparatorluğu 1453'e dek yaşadı. Roma Katolik Kilisesi ve tüm Avrupa'daki alimler ve eğitim camiası tarafından kullanılan Latince hayatta kaldı. Bu dil bugün bile öğretilmektedir ve İtalyanca, İspanyolca, Fransızca ve Rumence gibi birçok dilin temelidir. ;:.

ZAMAN çiiELGESİ l\f'. Ö. 2�5-M.Ö. 1 �Ö.. 264: Bir gladyatör

j

dövüşüyle ilgili_ilk kayıt

M.Ö. 264-241: Roma ileKartaca ara