Islamic Studies 07 [7]

Citation preview

‫د پوهن‪ ３‬وزارت‬

‫اسالمي ＊وونه او روزنه‬ ‫اووم ټول‪／‬ی‬

‫د چاپ کال‪ ١٣٩٨ :‬هـ ‪ .‬ش‪.‬‬

‫ملي سرود‬ ‫دا وطن افغانســـتـــان دى‬

‫دا عــــزت د هـــر افـغـان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ي‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ټولـــو کـور دى‬

‫د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو‬

‫د پ‪＋‬ـــتــون او هـــــزاره وو‬

‫د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو‬

‫ورســـره عرب‪ ،‬گوجــر دي‬

‫پــاميــريـــان‪ ،‬نـورســـتانيــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم ايمـــاق‪ ،‬هم پشـه يان‬

‫دا ه‪５‬ــــــواد به تل ځلي‪８‬ي‬

‫لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان‬

‫په ســـينــه ک‪ ３‬د آســـيـــا به‬

‫لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان‬

‫نوم د حق مـــو دى رهبـــر‬

‫وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر‬

‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‬

‫اسﻼمﻲ ＊ﻮونه او روزنه‬ ‫اووم ！ﻮلگﻰ‬

‫د چاپ کال‪ 1398 :‬هـ‪ .‬ش‪.‬‬ ‫أاﻟف‬

‫د تاب ان ت او‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫مضمون اس مي وونه او روزنه‬

‫مؤلف ن د تعل مي نصاب د اس مي وون او روزن ديپار نت د در‬

‫تابونو مؤلف‬

‫ا يټ وون ي د پ تو ب د اډيټ د پار نت غړي‬ ‫اووم‬

‫ټول‬

‫به پ تو‬

‫دم‬

‫ان شاف ور وون‬

‫خ روون‬

‫د اپ ال‬ ‫د اپ ا‬ ‫اپخونه‬

‫بر نال‬

‫د تعل مي نصاب د پراخت ا او در‬

‫تابونو د تأل ف لو ر است‬

‫د پوهن وزارت د اړ و او عامه پوهاوي ر است‬ ‫هجري شم‬ ‫ابل‬ ‫ته ‪[email protected]‬‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫تابونو د چاپ و ش او پلورلو حق د افغانستان اس مي جمهور ت د پوهن‬ ‫د در‬ ‫پلورل او پ رودل منع دي له غړوون و ه‬ ‫وزارت ه محفوظ د په بازار‬ ‫قانو‬ ‫ب‬

‫چلند‬

‫ي‬

‫د‬

‫ن د ز ر غام‬

‫اقرأ باسم رب‬ ‫مو ته ي وند راب ل او د لوست او لي‬ ‫ش ر ه ا وو‬ ‫د لو او ب ون خدا‬ ‫اله‬ ‫له نعمت خه ي برخمن ي يو او د الله تعال ر وروست غم محمد مصطف‬ ‫لوم ن غام ورته لوستل و درود وايو‬ ‫هجري ريز ال د وهن د ال ه نامه ونومول شو له د امله به‬ ‫ولو ته اره ده‬ ‫رن ه‬ ‫اداره‬ ‫تاب وون‬ ‫زده وون‬ ‫د ران ه واد وونيز نظام د ورو بدلونونو شاهد وي وون‬ ‫د ه واد د وون‬ ‫او د والدينو شورا ان د ه واد د وهنيز نظام ش و بنس يز عنا بلل ي ي‬ ‫او روزن ه راختيا او رمختيا مهم رول لري ه داس مهم وخت د افغانستان د وهن وزارت‬ ‫د م تابه مقام د ه واد ه وونيز نظام د ود او راخت ا ه لور بنس يزو بدلونونو ته من د‬ ‫له همد امله د وونيز نصاب اص ح او راختيا د وهن وزارت له مهمو لوم يتوبونو خه دي همدارن ه‬ ‫وونيزو تأسيساتو د در تابونو محتوا يفيت او‬ ‫ه وون يو مدرسو او ولو دولت او خصو‬ ‫د با يفيته در‬ ‫ا لري مو ه د باور يو‬ ‫توز ع ته املرنه د وهن وزارت د ارو ه‬ ‫تابونو له شتون رته د وون او روزن اسا اهدافو ته رس دل نشو‬ ‫ورتنيو موخو ته د رس دو او د اغ زنا وونيز نظام د رامن ته ولو ل اره د راتلون نسل د روزون و‬ ‫ه تو ه د ه واد له ولو ز ه سواندو وون و استادانو او مسل مديرانو خه ه درناوي هيله وم‬ ‫تابونو ه تدريس او د محتوا ه ل دولو هي ول ه ه او هاند‬ ‫د ه واد ب يانو ته د د در‬ ‫زيار او و‬ ‫ونه س موي او د يوه فعال او ه دين م او انتقادي تف ر سمبال نسل ه روزنه‬ ‫ه ه د نيت لوست ل ي‬ ‫و ي هره ور د من ه نوي ولو او د مسؤوليت ه در‬ ‫ران زده وون به سبا د يوه رمختل افغانستان مع ران او د ولن متمدن او ور‬ ‫د نن ور‬ ‫اوس دون وي‬ ‫د ه واد ارز تنا ه ان ه ده غو تنه لرم و له هر فرصت‬ ‫همدا راز له خو و زده وون و خه‬ ‫و او فعالو ونوالو ه تو ه او وون و ته ه‬ ‫ه روسه د‬ ‫خه ه ورته ي او د زده‬ ‫درناوي ه له تدر س خه ه او اغ زنا ه استفاده و ي‬ ‫د‬ ‫د وون او روزن له ولو وهانو او د وونيز نصاب له مسل هم ارانو خه‬ ‫ه ا‬ ‫دي مننه وم او د لو‬ ‫دون هل ل‬ ‫د تاب ه لي لو او متو ولو ي نه ست‬ ‫بريا غوا م‬ ‫له دربار خه دو ته ه د س ي ل او انسان جو وون ه‬ ‫خدا‬ ‫و ي خ لوا وه او‬ ‫وونيز نظام او د داس ودان افغانستان ه ه له‬ ‫د معياري او رمختل‬ ‫سو اله وي‬ ‫د وهن وزير‬ ‫د تور محمد م ويس بلخ‬ ‫ج‬

‫د لﻮستﻮﻧﻮ شﻤ‪５‬رې‬

‫د‬

‫د درس شﻤ‪５‬ره‬

‫عﻨﻮان‬

‫ﻣخ‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻟﻮست‬

‫د حدﻳث شرﻳﻒ د ﻋﻠﻢ پﻴژﻧدﻧﻪ‬

‫‪١‬‬

‫دوﻳﻢ ﻟﻮست‬

‫د حدﻳث شرﻳﻒ تدوﻳﻦ‬

‫‪٤‬‬

‫درﻳﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻧﻴت او اخﻼص‬

‫‪٦‬‬

‫＇ﻠﻮرم ﻟﻮست‬

‫خﻴر ﻏﻮ＊تﻨﻪ‬

‫‪١٠‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻣسﻠﻤان پﻪ وړاﻧدې د ﻣسﻠﻤان ﻣسئﻮوﻟﻴت‬

‫‪١٢‬‬

‫شپ‪８‬م ﻟﻮست‬

‫ﻧﻴک اخﻼق‬

‫‪١٦‬‬

‫اووم ﻟﻮست‬

‫شﻔﻘت او ﻣﻬرباﻧﻲ‬

‫‪١٨‬‬

‫اتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻃﻬارت (پاکﻮاﻟﻰ)‬

‫‪٢٠‬‬

‫ﻧﻬﻢ ﻟﻮست‬

‫استﻨجا او ﻧجاست‬

‫‪٢٢‬‬

‫ﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫اودس‬

‫‪٢٤‬‬

‫ﻳﻮوﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫تﻴﻤﻢ‬

‫‪٢٧‬‬

‫دوﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫صﻼة (ﻟﻤﻮﻧ‪)＃‬‬

‫‪٣٠‬‬

‫دﻳارﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫أذان او اﻗاﻣت‬

‫‪٣٤‬‬

‫＇ﻮارﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ شرﻃﻮﻧﻪ‬

‫‪٣٨‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻠسﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ واجبات او سﻨتﻮﻧﻪ‬

‫‪٤٠‬‬

‫شپاړسﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د ادا کﻮﻟﻮ ﻃرﻳﻘﻪ‬

‫‪٤٤‬‬

‫اووﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫وتر او سﻨت ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ‬

‫‪٤٨‬‬

‫اتﻠسﻢ ﻟﻮست‬

‫تراوﻳح ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬او ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ‬

‫‪٥٠‬‬

‫ﻧﻮﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻣﻔسدات او ﻣکروﻫات‬

‫‪٥٢‬‬

‫شﻠﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻣتﻔرﻗﻪ ﻣساﻳﻞ‬

‫‪٥٤‬‬

‫ﻳﻮوﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧاروغ او ﻣساﻓر ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬

‫‪٥٨‬‬

‫دوه وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د سﻴرت اﻟﻨبﻲ ارز＊ت‬

‫‪٦٠‬‬

‫دروﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻧبﻮي سﻴرت او تارﻳخ‬

‫‪٦٤‬‬

‫＇ﻠﻮروﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ وړاﻧدې د جزﻳره اﻟﻌرب حاﻟت‬

‫‪٦٨‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻪ وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ د ﻣخﻪ د ﻋربﻮ حاﻟت‬

‫‪٧٢‬‬

‫شپ‪８‬وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د پﻴﻐﻤبر اکرم (صﻠﻰ اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ﻧسب‬

‫‪٧٦‬‬

‫د درس شﻤ‪５‬ره‬

‫عﻨﻮان‬

‫ﻣخ‬

‫اووه وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠﻰ اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ﻣﻴﻼد‬

‫‪٨٢‬‬

‫د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پﻪ درشﻞ ک‪３‬‬

‫‪٨٥‬‬

‫اتﻪ وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻣحﻤد‬

‫ﻧﻬﻪ وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬جﻮړول‬

‫‪٨٩‬‬

‫د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧبﻮت او رساﻟت پﻪ سﻴﻮري ک‪３‬‬

‫‪٩٥‬‬

‫ﻳﻮد‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫د وح‪ ３‬د ﻧزول اداﻣﻪ‬

‫‪١٠١‬‬

‫دوه د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫خدﻳجﻪ (رضﻰ اهلل ﻋﻨﻬا)‬

‫‪١٠٣‬‬

‫دري د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫پ＂ﻪ بﻠﻨﻪ(سري دﻋﻮت)‬

‫‪١٠٥‬‬

‫＇ﻠﻮر د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫داراﻻرﻗﻢ (د رﻫبرۍ ﻣرکز)‬

‫‪١٠٧‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻪ د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫اﻳﻤان او ثبات‬

‫‪١٠٩‬‬

‫شپ‪ ８‬د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻳتﻴﻢ پاﻟﻨﻪ‬

‫‪١١١‬‬

‫اووه د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻣرستﻪ او کﻮﻣک‬

‫‪١١٣‬‬

‫اتﻪ د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻣسﻠﻤان پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ‬

‫‪١١٧‬‬

‫ﻧﻬﻪ د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫د اسﻼم پﻨ‪％‬ﻪ بﻨاوې‬

‫‪١١٩‬‬

‫＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫حﻴاء‬

‫‪١٢٣‬‬

‫ﻳﻮ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻲ‬

‫‪١٢٥‬‬

‫دوه ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د جﻤاﻋت ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬

‫‪١٢٧‬‬

‫دري ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د جﻤﻌ‪ ３‬او اختروﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ‬

‫‪١٢٩‬‬

‫＇ﻠﻮر ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د کسﻮف ‪ ،‬خسﻮف او استسﻘاء ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ‬

‫‪١٣٣‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻪ ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د جﻨازې احکام‬

‫‪١٣٥‬‬

‫شپ‪＇ ８‬ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻣﻴت ﻟﻤبﻮل او ورباﻧدې د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮل‬

‫‪١٣٧‬‬

‫اووه ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫زکات‬

‫‪١٤١‬‬

‫اتﻪ ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د ＇اروﻳﻮ زکات‬

‫‪١٤٥‬‬

‫ﻧﻬﻪ ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻓصﻠﻮﻧﻮ او ﻣ‪５‬ﻮو زکات‬

‫‪١٤٩‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻮسﻢ ﻟﻮست‬

‫حج‬

‫‪١٥٣‬‬

‫ﻳﻮ پﻨ‪％‬ﻮسﻢ ﻟﻮست‬

‫د حج ﻓراﻳض او واجبات‬

‫‪١٥٦‬‬

‫دوه پﻨ‪％‬ﻮسﻢ ﻟﻮست‬

‫د حج ډوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪١٦٠‬‬

‫درې پﻨ‪％‬ﻮسﻢ ﻟﻮست‬

‫د حج ﻣتﻔرﻗﻪ ﻣساﻳﻞ‬

‫‪١٦٢‬‬ ‫ه‬

‫لوم‪７‬ى لوست‬

‫د حدﻳث شرﻳف د علم پﻴژندنه‬ ‫حدﻳث شرﻳﻒ چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت دوﻳﻢ ﻣصدر دى‪ ،‬ﻧﻮ پدې باﻳد وپﻮﻫ‪８５‬و چ‪３‬‬ ‫کﻮم ﻋﻠﻢ د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ سﻨتﻮ ＇خﻪ بحث کﻮي‪ .‬ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ د حدﻳث شرﻳﻒ ﻋﻠﻢ وﻳﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳثو د علم تعرﻳف‪ ،‬موضوع او غرض‬

‫د حدﻳث د علم تعرﻳف‪(:‬حدﻳث) پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬خبرو او ﻫر ﻧﻮي ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻲ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫شﻲ تﻪ واﻳﻲ‪ .‬او پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ ＇خﻪ ﻋبارت دى چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻓﻌﻞ‪ ،‬او تﻘرﻳر د ﻣتﻦ او سﻨد ﻟﻪ ﻟحاﻇﻪ ＇‪７５‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث د علم موضوع‪ :‬د پﻴﻐﻤبر‬

‫وﻳﻨا‪ ،‬ک‪７‬ﻧﻪ او تﻘرﻳر دى‪.‬‬

‫د حدﻳث د علم غرض‪ :‬د پﻴﻐﻤبر رﻳ‪＋‬تﻨ‪ ３‬پﻴروي ده چ‪ ３‬پﻪ دواړو جﻬاﻧﻮﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫د اﻧسان د سﻌادت او ﻧﻴکﻤرﻏ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮگﻪ د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣﻠتﻴا د حدﻳث د ﻋﻠﻢ د ﻣﻮضﻮع او‬ ‫ﻏرض تر ﻣﻨ‪ ＃‬د تﻮپﻴر پﻪ اړه بحث او ﻣباحثﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث د علم له ‪＄‬ﻴنو اصطﻼحاتو سره اشناﻳﻲ‪:‬‬

‫‪1‬‬

‫‪ -١‬تقرﻳر‪ :‬ﻟﻪ تﻘرﻳر ＇خﻪ ﻣطﻠب دا دى چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻳا ＇ﻮ تﻨﻮ اصحابﻮ ﻳﻮکار سرتﻪ رسﻮﻟﻰ‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ باﻧدې ﻟﻪ پﻮﻫﻴدﻟﻮ وروستﻪ د‬ ‫وي او ﻳا ﻳ‪ ３‬کﻮﻣﻪ خبره ک‪７‬ې وي او پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻫﻐﻪ پﻪ باره ک‪ ３‬چﻮپتﻴا اختﻴار ک‪７‬ي وي‪.‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻴدﻟﻰ‪ ،‬اﻳﻤان ﻳ‪ ３‬پرې راوړى او د‬ ‫‪ -٢‬صحابﻲ هغه ＇وک دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫اﻳﻤان پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬وﻓات شﻮی وي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬تابعﻲ هغه ＇وک دى چ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ صحابﻲ سره ﻣﻼﻗات‬ ‫شﻮى وي او پﻪ ﻫﻤدې حاﻟت ک‪ ３‬وﻓات شﻮی وي‪.‬‬ ‫حدﻳث شرﻳف دوه برخ‪ ３‬لري‪:‬‬ ‫ﻟﻪ وﻳﻨاوو‪ ،‬ک‪７‬ﻧﻮ او‬ ‫الف‪ -‬متن‪ :‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اﻟﻔاﻇﻮ ＇خﻪ ﻋبارت دى چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫تﻘرﻳر ＇خﻪ حکاﻳت کﻮي‪.‬‬ ‫ب‪ -‬سند‪ :‬د حدﻳث راوﻳاﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻟ‪７‬ۍ ＇خﻪ ﻋبارت دى‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول د ﻟﻮست د اصطﻼحاتﻮ پﻪ باره ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ ＇خﻪ‬ ‫وپﻮ＊تﻲ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف ډولونه‬

‫حدﻳث د راوﻳاﻧﻮ د شﻤﻴر ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬پﻪ درې ډوﻟﻪ دی‪:‬‬ ‫ﻣتﻮاتر‪ ،‬ﻣشﻬﻮر او أحاد‪.‬‬ ‫‪ -١‬متواتر حدﻳث‬

‫ﻫﻐﻪ حدﻳث تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د راوﻳاﻧﻮ شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬دوﻣره زﻳات وي چ‪ ３‬اتﻔاق کﻮل ﻳ‪３‬‬ ‫پﻪ دروﻏﻮ ﻣحال او ﻏﻴر ﻣﻤکﻦ وي‪.‬‬ ‫د ﻣتﻮاتر حدﻳث شرطﻮﻧﻪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬د راوﻳاﻧﻮ شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬زﻳات وي‪.‬‬ ‫ب‪ :‬د راوﻳاﻧﻮ اتﻔاق کﻮل ﻳ‪ ３‬پﻪ دروﻏﻮ ﻣحال وي‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫ج‪ :‬د راوﻳاﻧﻮ شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ طبﻘﻮ ک‪ ３‬د تﻮاتر ﻟﻪ اﻧدازې کﻢ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪-٢‬مشهور حدﻳث‬

‫ﻫﻐﻪ حدﻳث تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د راوﻳاﻧﻮ شﻤ‪５‬ر کﻢ وي خﻮ‬ ‫د تابﻌﻴﻨﻮ پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬ﻣشﻬﻮر شﻮى وي او د راوﻳاﻧﻮ شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ طبﻘﻮ ک‪ ３‬د تﻮاتر‬ ‫اﻧدازې تﻪ ﻧﻪ وي رسﻴدﻟﻰ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬آحاد‬

‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ حدﻳث ＇خﻪ ﻋبارت دى چ‪ ３‬د راوﻳاﻧﻮ شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬د ﻣشﻬﻮر اﻧدازې تﻪ ﻧﻪ وي‬ ‫رسﻴدﻟی او ﻳا دا چ‪ ３‬د ﻣشﻬﻮر حدﻳث ！ﻮل شرطﻮﻧﻪ پک‪ ３‬پﻮره ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣتﻮاتر حدﻳث ﻓرق ﻟﻪ ﻣشﻬﻮر او أحاد سره پﻪ ډﻟﻴﻴز ډول بﻴان‬ ‫ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د حدﻳث د ﻋﻠﻢ تﻌرﻳﻒ‪ ،‬ﻣﻮضﻮع او ﻏرض بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬ﻣتﻮاتر حدﻳث تﻌرﻳﻒ او شرطﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣشﻬﻮر او أحاد حدﻳث بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧک‪ ３‬دې د حدﻳث ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ تﻌرﻳﻒ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ او‬ ‫تکرار ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي او دا چ‪ ３‬صحابﻲ او تابﻌﻲ ＇ﻮک دي؟‬

‫‪3‬‬

‫دوﻳم لوست‬

‫د حدﻳث شرﻳف تدوﻳن‬ ‫پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ د حدﻳث د ﻋﻠﻢ او د ﻫﻐﻪ د اﻗساﻣﻮ پﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣات ترﻻسﻪ‬ ‫ک‪７‬ل‪ ،‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ د احادﻳثﻮ د را！ﻮﻟﻮﻟﻮ او ﻟﻴکﻠﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ خبرې وک‪７‬و‪.‬‬ ‫أﻳا تاسﻮ پﻮﻫﻴ‪８‬ئ چ‪＇ ３‬رﻧگﻪ احادﻳث را！ﻮل شﻮي او ﻟﻴکﻞ شﻮي دي؟‬ ‫لوم‪７‬ۍ مرحله‬

‫اصحابﻮ کراﻣﻮ بﻪ د پﻴﻐﻤبر پﻪ ژوﻧد کﻰ ﻫﻐﻪ ！ﻮﻟ‪ ３‬خبرې‪ ،‬ک‪７‬ﻧ‪ ３‬او تﻘرﻳروﻧﻪ زده‬ ‫کﻮل‪ ،‬ﻋﻤﻞ او استدﻻل بﻪ ﻳ‪ ３‬ورباﻧدې کاوه او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬اصحابﻮ سربﻴره پر دې ﻟﻴکﻞ‬ ‫ﻫﻢ‪.‬‬ ‫خﻮ د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ رحﻠت ＇خﻪ وروستﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ اصحابﻮ تﻪ دا احساس پﻴدا شﻮ چ‪ ３‬ﻧبﻮي‬ ‫احادﻳث باﻳد وﻟﻴکﻞ شﻲ‪ ،‬تر＇ﻮ د احادﻳثﻮ حﻔاﻇت او ساتﻨﻪ وشﻲ‪ ،‬پﻪ ﻫﻤدې خاطر د‬ ‫احادﻳثﻮ د ﻟﻴکﻠﻮ ﻟ‪７‬ۍ پﻴﻞ شﻮه‪ .‬د احادﻳثﻮ د تدوﻳﻦ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﻣرحﻠﻪ د اصحابﻮ پﻪ دور ک‪ ３‬د‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ وﻓات ＇خﻪ وروستﻪ پﻴﻞ شﻮه او ﻫﻤدا د احادﻳثﻮ د ﻟﻴکﻠﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ی پ‪７‬او و‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د تدوﻳﻦ د ﻣﻌﻨا او د احادﻳثﻮ د تدوﻳﻦ د پﻴﻞ پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬سره‬ ‫بحث وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫په رسمﻲ ډول د احادﻳثو د تدوﻳن دوﻳمه مرحله‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬حضرت ﻋﻤر بﻦ ﻋبداﻟﻌزﻳز د ﻫجرت پﻪ(‪)۹۹‬کال د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خﻠﻴﻔﻪ شﻮ؛‬ ‫تصﻤﻴﻢ ﻳ‪ ３‬وﻧﻴﻮ تر＇ﻮ احادﻳث جﻤﻊ او تدوﻳﻦ ک‪７‬ي او پﻪ دې کار ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دوه ﻫدﻓﻮﻧﻪ پﻪ‬ ‫ﻧﻈر ک‪ ３‬وو چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬دا چ‪ ３‬په نبوي احادﻳثوک‪ ３‬دروغ گ‪ ６‬نه شﻲ‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻓتﻮحات زﻳات شﻮل او د ﻣختﻠﻔﻮ ادﻳاﻧﻮ خﻠک د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻣشرف‬ ‫شﻮل د دې و‪４‬ره پﻴدا شﻮه چ‪ ３‬د اسﻼم د＊ﻤﻨ‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ احادﻳثﻮ ک‪ ３‬ﻻسﻮﻫﻨﻪ‬ ‫‪4‬‬

‫وﻧﻪ ک‪７‬ي او ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ جﻮړ شﻮي احادﻳث د پﻴﻐﻤبر‬

‫پﻪ احادﻳثﻮ ک‪ ３‬ورگ‪ ６‬ﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ .٢‬دا چ‪ ３‬نبوي احادﻳث ضاﻳع نه شﻲ‬

‫د وخت پﻪ تﻴرﻳدو او د اصحابﻮ د شﻬادت او وﻓات ﻟﻪ کبﻠﻪ‪ ،‬د دې وﻳره وه چ‪ ３‬ﻧبﻮي‬ ‫بﻨاء د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خﻠﻴﻔﻪ ﻋﻤر بﻦ ﻋبداﻟﻌزﻳز خپﻠﻮ واﻟﻴاﻧﻮ تﻪ‪،‬‬ ‫احادﻳث بﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ شﻲ ً‬ ‫چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻣحﻤد بﻦ ﻋﻤروبﻦ اﻟحزم تﻪ چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې واﻟﻲ و‪،‬‬ ‫دﻧده ورک‪７‬ه چ‪ ３‬د وخت ﻣشﻬﻮر ﻋاﻟﻢ ﻣحﻤد بﻦ شﻬاب اﻟزﻫرى پﻪ ﻣرستﻪ ﻧبﻮي احادﻳث‬ ‫را！ﻮل او د کتاب پﻪ شکﻞ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪ .‬دﻏﻪ کار ﻳﻮا‪ ３＄‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬ﻧﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ډ‪４‬رو‬ ‫ﻋﻠﻤاوو پﻪ ﻣکﻪ‪ ،‬ﻋراق‪ ،‬بصره او کﻮﻓﻪ ک‪ ３‬د دې کار پﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ک‪ ３‬برخﻪ واخﻴستﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې وروستﻪ د ﻧبﻮي احادﻳثﻮ د را！ﻮﻟﻮﻟﻮ او تدوﻳﻦ کار دوام وﻣﻮﻧد او ！ﻮل احادﻳث پﻪ‬ ‫خﻮرا ﻏ＂ﻮ کتابﻮﻧﻮ ک‪ ３‬تاﻟﻴﻒ شﻮل چ‪ ３‬ﻣشﻬﻮر کتابﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫د کتاب ﻧﻮم‬

‫د ﻟﻴکﻮﻧکﻲ ﻧﻮم او د تﻮﻟد ﻧ‪＂５‬ﻪ‬

‫شﻤ‪５‬ره‬ ‫‪١‬‬

‫صحﻴح اﻟبخاري‬

‫ﻣحﻤدبﻦ اسﻤاﻋﻴﻞ بخاري (رح) ‪١۹٤‬ﻫـ‬

‫د وﻓات ﻧ‪＂５‬ﻪ‬ ‫‪ ٢٥٦‬ﻫـ‬

‫‪٢‬‬

‫صحﻴح ﻣسﻠﻢ‬

‫ﻣسﻠﻢ بﻦ حجاج ﻧﻴشاپﻮري (رح)‬

‫‪ ٢٠٤‬ﻫـ‬

‫‪ ٢٦١‬ﻫـ‬

‫‪٣‬‬

‫جاﻣﻊ ترﻣذي‬

‫ﻣحﻤد بﻦ ﻋﻴسی ترﻣذي (رح)‬

‫‪ ٢٠۹‬ﻫـ‬

‫‪ ٢٧۹‬ﻫـ‬

‫‪٤‬‬

‫سﻨﻦ ﻧساﻳﻲ‬

‫سﻠﻴﻤان بﻦ اشﻌث سجستاﻧﻲ (رح)‬

‫‪ ٢٠٢‬ﻫـ‬

‫‪ ٢٧٥‬ﻫـ‬

‫‪٥‬‬

‫سﻨﻦ ابﻦ ﻣاجﻪ‬

‫ﻣحﻤد بﻦ ﻳزﻳد ﻗزوﻳﻨﻲ (رح)‬

‫‪ ٢٠۹‬ﻫـ‬

‫‪ ٢٧٣‬ﻫـ‬

‫‪٦‬‬

‫سﻨﻦ ابﻮداوود‬

‫احﻤدبﻦ شﻌﻴب ﻧساﻳی (رح)‬

‫‪ ٢١٥‬ﻫـ‬

‫‪ ٣٠٣‬ﻫـ‬

‫*دﻏﻪ ﻓﻘره اضاﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣات دي‪ ،‬د زده کﻮوﻧکﻮ ﻟپاره پﻪ اﻣتحان ک‪ ３‬شاﻣﻞ ﻧﻪ دي‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬ﻣﻮجﻮد و؟‬ ‫‪ -١‬أﻳا د احادﻳثﻮ تدوﻳﻦ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ -٢‬د کﻮم خﻠﻴﻔﻪ پﻪ وخت ک‪ ３‬د احادﻳثﻮ تدوﻳﻦ پﻴﻞ شﻮ؟‬ ‫‪ -٣‬د احادﻳثﻮ د ﻣشﻬﻮرو کتابﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د احادﻳثﻮ د تدوﻳﻦ او د ﻫﻐﻮ د سترو ﻋﻠﻤاوو پﻪ اړه خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪5‬‬

‫درﻳم لوست‬

‫نﻴت او اخﻼص‬

‫د راوي پﻴژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻣبارک ﻳ‪ ３‬ﻋﻤر‪ ،‬د پﻼر ﻧﻮم ﻳ‪( ３‬خطّ اب) کﻨﻴﻪ ﻳ‪( ３‬ابﻮحﻔص) او ﻟﻘب ﻳ‪( ３‬ﻓاروق)‬ ‫دى‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ دوﻳﻢ خﻠﻴﻔﻪ دى‪ .‬ﻟﻪ بﻌثت ＇خﻪ تﻘرﻳبا ً (‪ )٣٠‬کاﻟﻪ د ﻣخﻪ زﻳ‪８‬ﻳدﻟﻰ‪،‬‬ ‫او د ﻧبﻮت پﻪ شپ‪８‬م کال پﻪ اسﻼم ﻣشرف شﻮى او ﻟﻪ برکتﻪ ﻳ‪ ３‬اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻗﻮت‬ ‫وﻣﻮﻧد‪.‬‬ ‫د ده د خﻼﻓت پﻪ دوران ک‪ ３‬شام‪ ،‬ﻣصر‪ ،‬ﻓﻠسطﻴﻦ‪ ،‬بﻴت اﻟﻤﻘدس او ﻋراق ﻓتح شﻮل‪ ،‬د‬ ‫ﻫجرت پﻪ(‪)٢٣‬کال د ﻳﻮه ﻣجﻮسﻲ ﻏﻼم ﻟﻪ خﻮا چ‪ ３‬ابﻮﻟؤﻟؤ ﻧﻮﻣﻴده‪ ،‬پداس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫د سﻬار د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ اﻣاﻣت وﻻړ و‪ ،‬پﻪ خﻨجر ووﻫﻞ شﻮ او د (‪ )٦٣‬کﻠﻨ‪ ９‬پﻪ ﻋﻤر پﻪ شﻬادت‬ ‫ورسﻴد‪ .‬وروستﻪ د پﻴﻐﻤبر‬

‫او ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫تر＇ﻨ‪ ，‬خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې‪ ،‬د راشدو خﻠﻔاوو د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ او پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې تﻮ‪－‬ﻪ د حضرت ﻋﻤر (رضی‬ ‫اهلل ﻋﻨﻪ) پﻪ باره ک‪ ،３‬پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول بحث او ﻣباحثﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪6‬‬

‫د کلمو معنا‬ ‫‪ .١‬اﻟﻨَِّّﻴ ِ‬ ‫ات‪:‬‬ ‫‪ .٢‬ﻧ َ َﻮى‪:‬‬ ‫‪.٣‬‬ ‫‪ْ .٤‬اﻣ ِر ٍئ‪:‬‬ ‫‪ .٥‬ﻳُ ِص ُﻴب َﻬا‪:‬‬ ‫اج َر‪:‬‬ ‫‪َ .٦‬ﻫ َ‬

‫د (ﻧﻴت) جﻤﻊ ده‪ ،‬ﻗصد او ارادې تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻴت ﻳ‪ ３‬وک‪.７‬‬ ‫＊‪％‬ﻪ‪.‬‬ ‫کس (ﻧر وي او کﻪ ＊‪％‬ﻪ)‬ ‫ﻻس تﻪ ﻳ‪ ３‬راوړي‪.‬‬ ‫ﻫجرت ﻳ‪ ３‬وک‪.７‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫＇خﻪ واورﻳدل‬

‫ﻟﻪ حضرت ﻋﻤر ＇خﻪ رواﻳت دى‪ ،‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬ﻣا ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫چ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪！ :‬ﻮل اﻋﻤال ﻳﻮا‪ ３＄‬ﻟﻪ ﻧﻴت سره ت‪７‬او ﻟري او بس‪.‬‬ ‫ﻫر چا تﻪ بﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وي چ‪ ３‬ﻧﻴت ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ى وي‪ .‬کﻪ ﻳﻮ چا د اهلل او د اهلل د رسﻮل د رضا‬ ‫او خﻮ＊‪ ９‬ﻟپاره ﻫجرت وک‪７‬؛ ﻧﻮ ﻫجرت ﻳ‪ ３‬د اهلل تﻌاﻟﻰ او د اهلل د رسﻮل ﻟپاره دی‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨی اهلل تﻌاﻟی بﻪ ورتﻪ پرې اجر او ثﻮاب ورکﻮي‪.‬‬ ‫او کﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫجرت د دﻧﻴا د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ک‪７‬ى وي چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻻس تﻪ راوړي او ﻳا ﻳ‪３‬‬ ‫ﻫجرت ﻟﻪ ＊‪ ３％‬سره د ﻧکاح پﻪ خاطر ک‪７‬ى وي چ‪ ３‬ﻧکاح ورسره وک‪７‬ي ﻧﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫجرت د ﻫﻤاﻏﻪ ＇ﻪ ﻟپاره دى چ‪ ３‬ﻧﻴت ﻳ‪ ３‬ورتﻪ ک‪７‬ى وي‪.‬‬ ‫د نﻴت معنا او هدف‬

‫(ﻧﻴت) پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د زړه ﻗصد او ارادې تﻪ واﻳﻲ‪ .‬پﻪ پﻮرتﻨﻲ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻴت‬ ‫＇خﻪ ﻣﻘصد ﻫﻐﻪ ﻫدف دى چ‪ ３‬ورتﻪ د رس‪５‬دﻟﻮ پﻪ خاطر اﻧسان کار کﻮي او ﻧﻴت‬ ‫ﻋبادت ﻟﻪ ﻋادت ＇خﻪ جﻼ کﻮي‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬

‫پﻪ کﻮﻣﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬وگ‪７‬ي د ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ پﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ک‪ ３‬رﻳاکاري کﻮي او پﻪ‬ ‫باطﻦ ک‪ ３‬د ﻫﻐﻮ خﻼف ﻧﻴت ﻟري‪ ،‬پﻪ دې سره د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬دوکﻪ‪ ،‬چﻞ‪ ،‬دروغ‬ ‫وﻳﻞ‪ ،‬ب‪ ３‬اﻋتﻤادي او ﻧﻔاق پﻴدا کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫خﻮ د دې پر خﻼف پﻪ کﻮﻣﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬وگ‪７‬ي د خداى د رضا پﻪ خاطر‬ ‫ﻧﻴک کاروﻧﻪ سرتﻪ رسﻮي‪ ،‬رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮﻟﻲ‪ ،‬سپ‪（５‬ﻠتﻴا‪ ،‬ﻣﻴﻨﻪ او اﻋتﻤاد راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان د خداى تﻌاﻟﻰ د رضا د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره پﻪ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫د ﻧﻴت پاکﻮاﻟﻲ تﻪ پام وک‪７‬ي او وﻫ（ﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې‪ ،‬پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د رﻳا ضرروﻧﻪ او د اخﻼص‬ ‫گ＂‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪ -١‬د ﻧﻴت اﻫﻤﻴت‪ :‬اهلل تﻌاﻟﻰ تﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬ﻫﻐﻪ ﻋﻤﻞ ﻗبﻮل او د ارز＊ت وړ دى چ‪ ３‬پﻪ ＊ﻪ‬ ‫ﻧﻴت ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻳﻮا‪ ３＄‬د ده د رضا ﻟپاره پﻴﻞ شﻮی وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د رﻳا ضرر‪ :‬ﻫر کار چ‪ ３‬د رﻳا پﻪ خاطر تر سره شﻮی وي ﻧﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬دا چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ‬ ‫تﻪ ﻗبﻮل ﻧﻪ دى‪ ،‬بﻠک‪ ３‬گﻨاه گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪-٣‬ﻫجرت‪ :‬ﻟﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＇ ３‬خﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻫجرت کﻮل ډ‪４‬ر خطرﻧاک او‬ ‫گران کار و او د ﻣتﻌﻬد ﻣسﻠﻤان ﻳﻮه ﻧ‪＋‬ﻪ وه‪ ،‬خﻮ بﻴا ﻫﻢ ثﻮاب او اجر ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴت پﻮرې‬ ‫ت‪７‬ﻟی دی‪ ،‬کﻪ چ‪５‬رې ﻫجرت د اهلل تﻌاﻟﻰ د رضا د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره وي؛ ثﻮاب ﻟري‬ ‫او کﻪ چ‪５‬رې د دﻧﻴﻮي کاروﻧﻮ پﻪ خاطر وي‪ ،‬اجر او ثﻮاب ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫‪8‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د اﻋﻤاﻟﻮ ثﻮاب پﻪ ＇ﻪ پﻮرې اړه ﻟري؟‬ ‫‪ -٢‬د حدﻳث ﻣﻌﻨا بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د رﻳا او ‪＄‬ان ＊ﻮدﻧ‪ ３‬زﻳاﻧﻮﻧﻪ ＇ﻪ دي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪ -١‬د دې ﻟﻮست حدﻳث ﻟﻪ ژباړې سره وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د حدﻳث دﻏﻪ ﻋبارت‬

‫‪9‬‬

‫ﻳاد ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫＇لورم لوست‬

‫خﻴر غو＊تنه‬

‫[ﻣتﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ]‬ ‫د راوي پ‪５‬ژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬اﻧس بﻦ ﻣاﻟک‪ ،‬د اﻧصارو ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮ جﻠﻴﻞ اﻟﻘدر صحابﻲ دى‪ ،‬پﻮره ﻟس‬ ‫کاﻟﻪ ﻳ‪ ３‬د رسﻮل اهلل پﻪ خدﻣت ک‪ ３‬ت‪５‬ر ک‪７‬ي دي او د ﻓﻘﻬاوو صحابﻪ وو ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ دى‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ورتﻪ داس‪ ３‬دﻋا ک‪７‬ې ده چ‪ ３‬ﻋﻤر دې اوږد‪ ،‬پﻪ ﻣال او اوﻻد ک‪ ３‬دې برکت شﻪ او‬ ‫جﻨت دې ﻧصﻴب شﻪ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړى صحابﻲ د ﻫجرت پﻪ(‪ )۹٣‬کال وﻓات شﻮی دی‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫ﻧشﻲ ک‪５‬داى ﻳﻮ ﻟﻪ تاسﻮ پﻮره ﻣؤﻣﻦ‬ ‫تر＇ﻮ خﻮښ ک‪７‬ي د خپﻞ ورور ﻟپاره‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪＄ ３‬ان تﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮي‪.‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﻟﻪ حضرت اﻧس (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻪ) ＇خﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻫﻴ（ﻮک د پﻮره اﻳﻤان خاوﻧد کﻴداى ﻧشﻲ تر＇ﻮ خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور تﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ خﻮښ‬ ‫ک‪７‬ي‪ ،‬کﻮم چ‪＄ ３‬ان تﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬

‫د کﻮﻣ‪！ ３‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي چ‪ ３‬خﻴر ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ او د خﻴر رسﻮﻧ‪ ３‬پﻪ ﻓکر ک‪ ３‬وي او د داس‪３‬‬ ‫ژوﻧد پﻪ ﻫ（ﻪ ک‪ ３‬وي چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ＊ﻴگ‪２‬ﻪ وک‪７‬ي‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴزو گ＂ﻮ تﻪ پک‪ ３‬پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ‬ ‫او ﻫﻴ（کﻠﻪ ！ﻮﻟﻨﻴزې گ＂‪ ３‬د شخصﻲ گ＂ﻮ ﻗرباﻧﻲ ﻧﻪ شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫر اړخﻪ بﻪ ﻳﻮه ﻗﻮي او‬ ‫پﻴاوړې ！ﻮﻟﻨﻪ وي‪.‬‬ ‫خﻮ کﻪ وگ‪７‬ي ﻳ‪＄ ３‬ان ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ وي‪＄ ،‬ان تﻪ د گ＂‪ ３‬او ﻧﻮرو تﻪ د ضرر رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻫ（ﻪ‬ ‫ک‪ ３‬وي‪ ،‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬بﻪ پﻪ دﻏﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د＊ﻤﻨﻲ‪ ،‬کﻴﻨ‪ ３‬او حسد ‪＄‬اى ﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﻧﻮ پﻪ کار ده چ‪ ３‬پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ک‪ ،３‬ﻧﻮرو تﻪ د خﻴر رسﻮﻟﻮ احساس را ژوﻧدى او ！ﻮل‬ ‫د‪４‬تﻪ وﻫ（ﻮل شﻲ‪ .‬ﻟﻪ ﻣﻨﻔﻌت طﻠب‪＄ ،９‬ان ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬او د شخصﻲ گ＂ﻮ ﻟپاره د ﻋاﻣﻪ گ＂ﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻗرباﻧﻲ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻌﻪ ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول د خﻴر ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬گ＂‪ ３‬او د ‪＄‬ان ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬ضرروﻧﻪ‬ ‫بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪ .١‬ﻟﻪ ‪＄‬ان ﻏﻮ＊تﻨ‪＇ ３‬خﻪ ډډه کﻮل‪ :‬ﻫﻐﻪ ‪＄‬ان ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻰ اﻧسان چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬گ＂‪ ３‬د‬ ‫ﻧﻮرو پﻪ ضرر ک‪ ３‬ﻟ＂ﻮي‪ ،‬کاﻣﻞ ﻣسﻠﻤان ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د اﻳﻤان کﻤال‪ :‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان اﻳﻤان ﻫﻐﻪ وخت پﻮره کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻟپاره ﻫﻢ‬ ‫خﻴرﻏﻮ＊تﻮﻧکﻰ وي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣؤﻣﻦ د ﻣؤﻣﻦ ورور دى‪ :‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان اړﻳک‪ ３‬ﻟﻪ بﻞ ﻣسﻠﻤان سره ﻟﻪ ﻧسبﻲ‬ ‫ورورگﻠﻮۍ ＇خﻪ ډ‪４‬رې پﻴاوړې وي‪.‬‬ ‫پﻪ دې حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان‬ ‫‪ .٤‬پﻪ خﻴر ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬باﻧدې ！ﻴﻨگار‪ :‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫خﻴر ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬تﻪ رابﻠﻠﻲ او ﻟﻪ ‪＄‬ان ﻏﻮ＊تﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨﻊ ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د حدﻳث دگ＂ﻮ پﻪ اړه خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻧﻮرو تﻪ ﻟﻪ خﻴر ﻏﻮ＊تﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻣﻘصد ＇ﻪ دى؟ ﻟﻪ ﻣثال سره ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د حدﻳث شرﻳﻒ ﻣﻌﻨا بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫‪ -١‬د خﻴر ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬د اﻫﻤﻴت پﻪ باره ک‪ ،３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻨ‪％‬ﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پﻮرتﻨﻰ حدﻳث شرﻳﻒ حﻔﻆ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪11‬‬

‫پن‪％‬م لوست‬

‫د مسلمان په وړاندې د مسلمان مسؤولﻴت‬

‫د راوي پﻴژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋبداﻟرحﻤﻦ بﻦ صخراﻟدوسﻲ‪ ،‬ﻟﻘب ﻳ‪( ３‬ابﻮﻫرﻳره) او د ﻫجرت پﻪ اووم کال ﻣسﻠﻤان‬ ‫خدﻣت ک‪７‬ى‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫شﻮى دى‪ .‬ډ‪４‬ره ﻣﻮده ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫＇خﻪ گ‪ ０‬شﻤﻴر احادﻳث رواﻳت ک‪７‬ي دي‪ .‬دﻏﻪ جﻠﻴﻞ اﻟﻘدر صحابﻲ پﻪ تﻘﻮى او پرﻫﻴزگارۍ‬ ‫ﻣشﻬﻮر او د ﻟﻮړ ذکاوت خاوﻧد و او د ﻫجرت پﻪ (‪ )٥٨‬کال ک‪ ３‬وﻓات شﻮی دی‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬ ‫‪-1‬‬

‫‪:‬‬

‫پر ﻫﻐﻪ ﻇﻠﻢ ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪:‬‬

‫او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻼت‪ ７‬ﻧﻪ پرﻳ‪８‬دي‪.‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪:‬‬

‫او ﻫﻐﻪ ﻧﻪ سپکﻮي‪.‬‬

‫‪-4‬‬

‫‪:‬‬

‫‪-5‬‬ ‫‪-6‬‬

‫پرﻫﻴزگاري‪.‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪:‬‬

‫بس ده ﻳﻮ اﻧسان تﻪ‪.‬‬ ‫ﻧاﻣﻮس‪ ،‬ﻋزت‪ ،‬آبرو‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫＇خﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻟﻪ ابﻮﻫرﻳره‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان د ﻣسﻠﻤان ورور دى‪ ،‬ﻧﻪ پﻪ خپﻠﻪ ورباﻧدې ﻇﻠﻢ کﻮي او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣﻈﻠﻮﻣﻴت پر ﻣﻬال‬ ‫ب‪ ３‬ﻣﻼت‪７‬ه پر‪８４‬دي او ﻧﻪ ﻫﻐﻪ سپکﻮي‪ .‬د حدﻳث راوي ابﻮﻫرﻳره‬ ‫ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫واﻳﻲ چ‪ ３‬پﻪ دې وخت‬

‫خپﻠ‪ ３‬سﻴﻨ‪ ３‬تﻪ اشاره وک‪７‬ه او درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬تﻘﻮى پﻪ دې ‪＄‬اى‬

‫ک‪ ３‬ده‪ ،‬د ﻳﻮ چا د بدواﻟﻲ ﻟپاره ﻫﻤدا کاﻓﻲ ده چ‪ ３‬خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور سپک ک‪７‬ي او د‬ ‫ﻫر ﻣسﻠﻤان وﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣال او أبرو پر بﻞ ﻣسﻠﻤان باﻧدې حرام دي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د دې حدﻳث شرﻳﻒ پﻪ اړه ﻣباحثﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬

‫ورور گﻠﻮي‪ ،‬ﻣرستﻪ‪ ،‬ﻳﻮ بﻞ تﻪ درﻧاوى د ﻧﻮرو خﻠکﻮ پر ﻧﻔس‪ ،‬ﻣال او أبرو ﻟﻪ ﻇﻠﻢ او تﻴري‬ ‫＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻈﻠﻮم ＇خﻪ دﻓاع او ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ ＇خﻪ و‪４‬ره‪ ،‬د ﻳﻮې ساﻟﻤ‪！ ３‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻼ ﻣﻤکﻦ ﻧﻪ دي‪＄ .‬کﻪ‬ ‫اساساتﻮ ＇خﻪ دي او ﻟﻪ دې پرتﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻧﻈﻢ راوستﻞ اص ً‬ ‫خﻮ پﻴﻐﻤبر‬ ‫بﻴان ک‪７‬ي دي‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫پﻪ خپﻠﻮ (جﻮاﻣﻊ اﻟکﻠﻢ) ﻋبارتﻮﻧﻮ ک‪ ،３‬پﻮرتﻨﻲ پراخﻪ ﻣﻔاﻫﻴﻢ او ﻣطاﻟب‬

‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪ -١‬اسﻼﻣﻲ ورور گﻠﻮي‪ :‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان د بﻞ ﻣسﻠﻤان ورور دى‪ ،‬اﻟبتﻪ ﻧارﻳﻨﻪ د ﻧﻮرو ورو‪１‬ﻪ‬ ‫او＊‪％‬ﻴﻨﻪ د ﻧﻮرو خﻮﻳﻨدې گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬کﻠﻪ چ‪！ ３‬ﻮل سره ورو‪１‬ﻪ او خﻮﻳﻨدې شﻮل؛ ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ‬ ‫ده ﻫﻐﻪ حﻘﻮق او وجاﻳب چ‪ ３‬ورو‪１‬ﻪ او خﻮﻳﻨدې ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ د بﻞ پﻪ وړاﻧدې ﻟري‪ ،‬د خپﻞ تﻮان‬ ‫پﻪ اﻧدازه رﻋاﻳت ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻇﻠﻢ حراﻣﻮاﻟﻰ‪ :‬ﻇﻠﻢ د حﻖ پاﻳﻤاﻟﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ‪ ،‬ﻫر ډول تﻴري او ﻧاحﻘﻪ ﻻس وﻫﻨ‪３‬‬ ‫پﻪ ک‪ ３‬شاﻣﻠﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻇﻠﻢ کﻪ پﻪ ﻫر رﻧگ او ﻫره بﻬاﻧﻪ وي؛ حرام دى‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ ﻣﻈﻠﻮم ＇خﻪ دﻓاع کﻮل‪ :‬ﻣسﻠﻤان تﻪ ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ‪ ３‬خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور د ﻣﻈﻠﻮﻣﻴت‬ ‫پر ﻣﻬال ﻳﻮا‪ ３＄‬پر‪８４‬دي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻣﻼت‪ ７‬ﻳ‪ ３‬ورباﻧدې ﻻزم دى‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻟﻪ سپکاوي ＇خﻪ ﻣﻨﻊ‪ :‬د ﻧﻮرو سپکاوى او ذﻟﻴﻠﻮل حرام دي‪.‬‬ ‫‪-٥‬د ﻧﻮرو درﻧاوى‪ :‬ﻣسﻠﻤان باﻳد د ﻧﻮرو درﻧاوى وک‪７‬ي تر＇ﻮ ﻫﻐﻮى ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ درﻧاوى‬ ‫وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬اصﻠﻲ تﻘﻮا باطﻨﻲ تﻘﻮا ده‪＄ :‬کﻪ چ‪ ３‬کﻪ چ‪５‬رې پﻪ باطﻦ ک‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ ＇خﻪ وﻳره‬ ‫ﻧﻪ وي؛ د اﻧسان ！ﻮل کاروﻧﻪ پﻪ رﻳا او ﻧﻔاق بدﻟ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٧‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮى شر‪ :‬د ﻣسﻠﻤان ورور سپکاوى دى‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د ﻧﻮرو پر ﻧﻔس ت‪５‬رى کﻮل حرام دي‪ :‬پر ﻧﻔس باﻧدې د تجاوز ！ﻮل ډوﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬وژل‪،‬‬ ‫تﻌذﻳبﻮل‪ ،‬وﻫﻞ او ！کﻮل او ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره جﻨگ کﻮل پﻪ اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬حرام دي‪.‬‬ ‫‪ -۹‬د ﻧﻮرو پر ﻣال ت‪５‬رى کﻮل حرام دي‪ :‬د ﻧﻮرو پر ﻣال‪ ،‬حﻘﻮﻧﻮ او گ＂ﻮ باﻧدې ﻫر ډول ت‪５‬رى‬ ‫کﻮل پﻪ اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬حرام دي‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬د ﻧﻮرو خﻠکﻮ پر أبرو او ﻋزت تﻴرى کﻮل حرام دي‪ :‬پﻪ اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ‬ ‫أبرو‪ ،‬ﻋزت او ﻋﻔت خﻮﻧدي وي او ﻫر ډول ت‪５‬رى ورباﻧدې حرام او ﻧاروا دى‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ د بﻞ پر وړاﻧدې ＇ﻪ ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ ﻟري؟‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې ﻋبارتﻮﻧﻪ تکﻤﻴﻞ ک‪７‬ئ‪:‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪ -١‬د دې ﻟﻮست حدﻳث ﻟﻪ ﻣﻌﻨا سره وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې ﻋبارتﻮﻧﻪ پﻪ ﻳادو زده ک‪７‬ئ‪:‬‬

‫‪15‬‬

‫شپ‪８‬م لوست‬

‫نﻴک اخﻼق‬

‫[رواه ﻣسﻠﻢ]‬ ‫د راوي پﻴژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻧﻮاس د سﻤﻌان زوى او ﻟﻪ شاﻣﻲ راوﻳاﻧﻮ ＇خﻪ دى چ‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪３‬‬ ‫اوسﻴده‪ .‬اووه ﻟس (‪ )١٧‬حدﻳثﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ رواﻳت ک‪７‬ي او د ﻫجرت‬ ‫پﻪ(‪ )٥٠‬کال ک‪ ３‬وﻓات شﻮی دی‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬

‫ﻧ‪５‬کﻲ‪.‬‬ ‫ﻧ‪５‬ک اخﻼق‪.‬‬ ‫گﻨاه‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬پﻪ زړه ک‪ ３‬دې شک پﻴدا ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫بد وگ‪.３２‬‬ ‫خبر شﻲ‪.‬‬

‫‪-١‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫‪-٣‬‬ ‫‪-٤‬‬ ‫‪-٥‬‬ ‫‪-٦‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫حضرت ﻧﻮاس بﻦ سﻤﻌان واﻳﻲ چ‪ ３‬ﻣا ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ د ﻧ‪５‬ک ﻋﻤﻞ او گﻨاه پﻪ‬ ‫اړه پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ .‬حضرت ﻣحﻤد وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻧ‪５‬ک ﻋﻤﻞ ＊ﻪ خﻮى دى او گﻨاه ﻫﻐﻪ‬ ‫ده چ‪ ３‬پﻪ زړه ک‪ ３‬دې شک پﻴداک‪７‬ي او دا ﻧﻪ خﻮ＊ﻮې چ‪ ３‬خﻠک پرې خبر شﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻪ پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬

‫ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ،３‬د ﻣسﻠﻤان تربﻴتﻲ سطحﻪ دوﻣره ﻟﻮړوي چ‪３‬‬ ‫د اسﻼم د ستر پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻼ پاک‪８５‬ي د ﻫﻐﻪ د ژوﻧد ﻫر حرکت ﻧ‪５‬ک اخﻼق تﻤثﻴﻠﻮي او ورو ورو پﻪ‬ ‫زړه ﻳ‪ ３‬کاﻣ ً‬ ‫ﻣسﻠﻤان ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻳﻮ ﻗﻮت پﻴدا کﻮي چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ بﻬرﻧﻲ ﻓشار ＇خﻪ پﻪ خپﻠﻪ ﻟﻪ بدو‬ ‫اﻋﻤاﻟﻮ ＇خﻪ ډډه کﻮي او ﻫ‪（５‬کﻠﻪ پدې ﻫ（ﻪ ک‪ ３‬ﻧﻪ وي چ‪＇ ３‬رﻧگﻪ د ﻗاﻧﻮن او ﻧﻈام‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨگﻮﻟﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وژﻏﻮري‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ گ＂‪ ３‬او د بدو اخﻼﻗﻮ د ضرروﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او‬ ‫خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪＊ -١‬ﻪ اخﻼق د ！ﻮﻟﻮ ﻧﻴکﻴﻮ بﻨس＀ دى‪＄ ،‬کﻪ چ‪＊ ３‬ﻪ اخﻼق اﻧسان ﻧﻴک‪ ９‬او دوست‪ ９‬تﻪ‬ ‫رابﻮﻟﻲ او ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨﻊ کﻮي او بد اخﻼق ﻳ‪ ３‬د＊ﻤﻨ‪ ９‬او اختﻼف تﻪ را بﻮﻟﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬گﻨاه ＇ﻪ شﻰ ده؟ ﻫر ﻫﻐﻪ کار چ‪ ３‬پاک ﻧﻔس ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻮﻟﻮ شرﻣ‪８５‬ي او ﻧﻪ ﻏﻮاړي چ‪３‬‬ ‫خﻠک ورباﻧدې خبر شﻲ‪ ،‬گﻨاه بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬گﻨاه ﻓطرتا ً ﻣبﻐﻮض ﻋﻤﻞ دى‪ :‬گﻨاه ﻫﻐﻪ ﻧاوړه ﻋﻤﻞ دى چ‪ ３‬حتﻰ ﻣرتکب ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ‬ ‫ﻧﻪ ﻏﻮاړي چ‪ ３‬خﻠک ورباﻧدې خبر شﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د پﻮرتﻨﻲ حدﻳث شرﻳﻒ ﻣﻌﻨا او د راوي پﻴژﻧدﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې کﻠﻤ‪ ３‬ﻣﻌﻨا ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ -٣‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ اصﻼح کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻧ‪５‬ک اخﻼق ＇ﻪ رول ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د دې ﻟﻮست حدﻳث شرﻳﻒ ﻟﻪ ﻣﻌﻨا سره وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪17‬‬

‫اووم لوست‬

‫شفقت او مهربانﻲ‬ ‫َّهللِ‬

‫ﻗَالَ‪:‬‬

‫[رواه ابﻮداود واﻟترﻣذی]‬ ‫دراوي پﻴژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋبداهلل د پﻼر ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋﻤرو و‪ ،‬زوی او پﻼر دواړه صحابﻪ وو‪ ،‬خﻮرا ﻋاﻟﻢ او ﻓاضﻞ‬ ‫و‪ ،‬د ﻗرأن ﻋﻈﻴﻢ اﻟشان ﻟﻪ ﻣشﻬﻮرو ﻗارﻳاﻧﻮ ＇خﻪ و‪ ،‬ډ‪４‬ر احادﻳث ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر (صﻠی اهلل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ＇خﻪ رواﻳت ک‪７‬ي دي او د ﻫجرت پﻪ (‪ )٦٥‬کال وﻓات شﻮى دى‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬

‫‪-١‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫‪-٣‬‬ ‫‪-٤‬‬ ‫‪-٥‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫رحﻢ کﻮوﻧکﻲ‪.‬‬ ‫رحﻢ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پر تا سﻮ بﻪ رحﻢ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ذات چ‪ ３‬ﻟﻪ تاسﻮ بردى‪.‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬رحﻢ کﻮوﻧکﻮ‬ ‫ﻟﻪ حضرت ﻋبداهلل بﻦ ﻋﻤرو ＇خﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫باﻧدې اهلل تﻌاﻟﻰ رحﻢ کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ تاس‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ژوﻧدﻳﻮ چ‪ ３‬پر ‪＄‬ﻤکﻪ ژوﻧد کﻮي‪،‬‬ ‫رحﻢ وک‪７‬ئ تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ ذات چ‪ ３‬بر دى‪ ،‬پر تاسﻮ رحﻢ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬

‫ﻣﻬرباﻧﻲ او زړه سﻮى چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ﻳﻮه ﻣﻬﻤﻪ ستﻦ ده‪ ،‬ﻳﻮه داس‪ ３‬رس‪ ９‬ده چ‪！ ３‬ﻮل‬ ‫ﻣﻮجﻮدات ﻳ‪ ３‬سره ت‪７‬ﻟﻲ او ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ﻳ‪ ３‬ﻣرست‪ ３‬او ﻏﻤخﻮارۍ تﻪ اړ ک‪７‬ي دي‪ ،‬د‬ ‫زړه ﻟﻪ سخت‪ ،９‬ب‪ ３‬رحﻤ‪ ９‬او د ﻧﻮرو پﻪ حﻖ ک‪ ３‬ﻟﻪ ت‪５‬ري کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟرې ساتﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ بﻞ پﻠﻮه پر ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ باﻧدې پﻪ شﻔﻘت او ترحﻢ سره‪ ،‬بﻨده د اهلل ﻟﻪ ﻗﻬر او ﻏضب‬ ‫＇خﻪ پﻪ اﻣان ک‪ ３‬وي چ‪ ３‬پﻪ ﻧتﻴجﻪ ک‪！ ３‬ﻮل ﻣخﻠﻮﻗات د أراﻣ‪ ９‬او اطﻤﻴﻨان پﻪ ﻓضاء‬ ‫‪18‬‬

‫بﻨاء کﻪ د ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي ﻳﻮ پر بﻞ ﻣﻬرباﻧﻪ وي‪ ،‬کاروﻧﻪ بﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ک‪ ３‬خپﻞ ژوﻧد ت‪５‬روي‪ً ،‬‬ ‫پﻪ أساﻧ‪ ９‬سره ﻣخ پر وړاﻧدې ‪＄‬ﻲ‪ ،‬ستﻮﻧزې بﻪ ﻳ‪ ３‬حﻞ وي او د＊ﻤﻨﻲ‪ ،‬د زړه بدواﻟﻰ او‬ ‫ک‪５‬ﻨ‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣحبت او ﻣﻴﻨﻪ بدﻟ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪ -١‬رحﻤت او ﻣﻬرباﻧﻲ‪ :‬ﻣﻬرباﻧﻲ د اهلل تﻌاﻟﻰ ﻟﻪ خاصﻮ صﻔتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ صﻔت دی‪ .‬ﻫر‬ ‫＇ﻮﻣره چ‪ ３‬دا صﻔت د اﻧسان پﻪ وجﻮد ک‪ ３‬وي؛ پﻪ ﻫﻤﻐﻪ اﻧدازه د اهلل تﻌاﻟﻰ د رحﻤت‬ ‫او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬ﻣستحﻖ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ک‪ ３‬ترحﻢ او زړه سﻮى‬ ‫‪ -٢‬د ترحﻢ د داﻳرې پراخﻮاﻟﻰ‪ :‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫دوﻣره پراخﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻟري چ‪！ ３‬ﻮل ﻣﻮجﻮدات راﻧﻐاړي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬تﻪ ﻫ（ﻮل‪ :‬اهلل تﻌاﻟﻰ خپﻠﻪ ﻣﻬرباﻧﻲ او ترحﻢ‪ ،‬پر ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ باﻧدې‬ ‫د ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬کﻮﻟﻮ پﻮرې ت‪７‬ﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې پرﻣخﻠﻮﻗاتﻮ باﻧدې د ترحﻢ بﻴﻠ‪ ３／‬وواﻳﻲ پﻪ دې اړه دې بحث‬ ‫وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د دې ﻟﻮست حدﻳث شرﻳﻒ ﻣﻌﻨا ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې کﻠﻤ‪ ３‬ﻣﻌﻨا ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٣......:‬‬ ‫‪-٢.......:‬‬ ‫‪-١‬‬

‫‪-٤.....:‬‬

‫‪.....:‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫‪ -١‬د ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ‪６‬ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې ﻋبارات حﻔﻆ ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫»‬ ‫‪19‬‬

‫‪«.‬‬

‫اتم لوست‬

‫طهارت (پاکوالى)‬ ‫ﻧﻦ پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ﻛ‪ ３‬پاﻛﻮاﻟﻲ تﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې پاﻣﻠرﻧﻪ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬پﻮﻫان تﻞ خﻠﻜﻮ تﻪ دا سپار＊تﻨﻪ ﻛﻮي‬ ‫چ‪ ３‬خپﻞ ‪＄‬ان او چاپﻴرﻳال پاك وساتﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮطﻬارت او پاﻛﻲ پﻪ اسﻼم ﻛ‪＇ ３‬ﻨ‪／‬ﻪ ده ؟ او ＇ﻪ اﻫﻤﻴت ﻟري؟‬ ‫‪ .١‬د طهارت تعرﻳف‬

‫(طﻬارت) پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬پاکﻮاﻟﻲ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او د ﻓﻘﻬاوو پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬د ب‪ ３‬اودس‪ ９‬او ﻧجاست ﻟرې کﻮل‪ ،‬طﻬارت بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻳﻮ زده ﻛﻮوﻧﻜﻰ دې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د شرطﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫بﻞ زده ﻛﻮوﻧﻜﻰ دې د دې جﻤﻠ‪ ３‬ﻧﻪ ﻫﻐﻪ شرطﻮﻧﻪ پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ ﻛ‪７‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ طﻬارت‬ ‫سره ارتباط ﻟري‪.‬‬ ‫[ﻣسﻠﻢ]‬ ‫واﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪.٢‬د طهارت مشروعﻴت‪ :‬پﻴﻐﻤبر اﻛرم‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻧﻈاﻓت د اﻳﻤان جز دى‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳﻒ ﻣﻔﻬﻮم دا دى چ‪ ３‬طﻬارت پﻪ اسﻼم ﻛ‪ ３‬دوﻣره اﻫﻤﻴت ﻟري چ‪３‬‬ ‫ﻣستﻘﻴﻤا ﻟﻪ اﻳﻤان سره رابطﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ ﻛﻪ ＇ﻮك ﻏﻮاړي چ‪ ３‬اﻳﻤان ﻳ‪ ３‬ﻛاﻣﻞ شﻲ باﻳد د‬ ‫خپﻞ ‪＄‬ان او چاپﻴرﻳال ﻧﻈاﻓت تﻪ ډ‪４‬ر پام وﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪.٣‬د طهارت ﻳا پاکوالﻲ ډولونه‬

‫طﻬارت ﻳا پاکﻮاﻟﻰ پﻪ دوه ډوﻟﻪ دی‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬حکﻤﻲ پاکﻮاﻟی‪ :‬ﻟﻪ جﻨابت او وړې ب‪ ３‬اودس‪＇ ９‬خﻪ پاکﻮاﻟﻲ تﻪ‪ ،‬حکﻤﻲ پاکﻮاﻟی واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬حﻘﻴﻘﻲ پاکﻮاﻟی‪:‬ﻟﻪ ﻧجاست ＇خﻪ پاکﻮاﻟﻲ تﻪ‪ ،‬حﻘﻴﻘﻲ پاکﻮاﻟی واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪.٤‬د پاكوالﻲ طرﻳقه‪ :‬ﻟﻪ حکﻤﻲ ﻧجاست ＇خﻪ پاکﻮاﻟﻰ پﻪ ﻏسﻞ‪ ،‬اودس او تﻴﻤﻢ سره‬ ‫را‪＄‬ﻲ‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻧجاست ＇خﻪ پاکﻮاﻟﻰ پﻪ پاکﻮ او سﻮچﻪ اوبﻮ د ﻫﻐﻪ ﻧجس ‪＄‬ای‬ ‫پﻪ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ سره را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪20‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ پﻪ سﻮال او ‪＄‬ﻮاب سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪.٥‬بﻴت الخﻼ ته د تللو آداب‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬بﻴت اﻟخﻼ ﻳا ﻗضاى حاجت تﻪ ‪＄‬ﻲ‪،‬‬ ‫باﻳد ﻻﻧدې أداب ﻣراﻋات ک‪７‬ي‪:‬‬ ‫‪ -١‬باﻳد د خﻠکﻮ ﻟﻪ ستر‪－‬ﻮ پﻨاه شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬باﻳد داس‪＄ ３‬اى ﻏﻮره ک‪７‬ي چ‪ ３‬د بﻮﻟﻮ (ﻣتﻴازو) ＇ا＇کﻲ ور واﻧﻪ ﻟﻮزي او ‪＄‬ان او‬ ‫ﻟباس ﻳ‪ ３‬ﻛﻜ‪ ７‬ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬بﻴت اﻟخﻼء تﻪ ﻟﻪ ﻧﻨﻮتﻠﻮ ＇خﻪ د ﻣخﻪ باﻳد »اﻟ ُّﻠﻬ َّﻢ إﻧ ِّﻲ ا َ ُﻋﻮ ُذ ب ِ َ‬ ‫اﻟخ ُب ِث‬ ‫ﻚ ِﻣ َﻦ ُ‬ ‫اﻟخبَائ ِ ِث« وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫َو َ‬ ‫‪ -٤‬د حشراتﻮ پﻪ سﻮړو ک‪ ３‬باﻳد بﻮﻟ‪ ３‬وﻧﻪ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬باﻳد پﻪ ﻻره‪ ،‬ﻫدﻳره‪ ،‬سﻴﻮري او د خﻠکﻮ د ﻧاست‪ ３‬پﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻗضای حاجت وﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬باﻳد د ﻗضای حاجت پﻪ وخت ک‪ ３‬خبرې وﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬باﻳد ﻗضای حاجت د ﻗبﻠ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري وﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٨‬پﻪ وﻻړو اوبﻮ ک‪ ３‬ﻗضای حاجت وﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -۹‬استﻨجاء (اودس وچﻮل) باﻳد پﻪ کﻴ‪ ０‬ﻻس وشﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻫر زده کﻮوﻧکی دې‪ ،‬د ﻳﻮه ادب دحﻜﻤت ﻳا ‪ ３＂－‬پﻪ ﻫﻜﻠﻪ خپﻞ ﻧﻈر وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬طﻬارت تﻌرﻳﻒ ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د طﻬارت د ﻣشروﻋﻴت دﻟﻴﻞ وواﻳئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬طﻬارت پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دى؟‬ ‫‪ .٤‬د بﻴت اﻟخﻼ أداب بﻴان ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪21‬‬

‫نهم لوست‬

‫استنجاء او نجاست‬

‫‪ .١‬د استنجاء تعرﻳف‬ ‫استﻨجاء‪ :‬ﻟﻪ خپﻞ ﻣخصﻮص ‪＄‬اى ＇خﻪ د ﻧجاست پاکﻮل‪ ،‬استﻨجاء بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د استنجاء وساﻳل‬

‫اوبﻪ‪ ،‬ﻟﻮ！ﻪ‪ ،‬تﻴ‪８‬ه‪ ،‬د تشﻨاب کاﻏذ(او ﻫر ﻫﻐﻪ شﻰ چ‪ ３‬د دې ‪＄‬ای ﻧﻴﻮﻟی شﻲ)‪ ،‬د‬ ‫استﻨجاء ﻟﻪ وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ شﻤ‪５‬رل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫استﻨجاء پﻪ ﻫ‪６‬وﻛﻲ‪ ،‬خﻮشاﻳﻲ‪ ،‬طﻌام‪ ،‬سﻜاره‪ ،‬شﻴشﻪ‪ ،‬د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﻛاﻏذ‪ ،‬وﻳ‪＋‬تان‪ ،‬پﻨبﻪ‪،‬‬ ‫！ﻮ！ﻪ او د ＇اروﻳﻮ پﻪ و‪＋４‬تﻮ باﻧدې ﻣﻜروه ده‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د استنجاء حکم‪:‬‬

‫‪ .١‬استﻨجاء پﻪ ﻋادي حاﻻتﻮ ک‪( ３‬ﻫﻐﻪ وخت چ‪ ３‬ﻧجاست ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ＇خﻪ‬ ‫تجاوز ﻧﻪ وي ک‪７‬ی) سﻨت ﻣؤکد ده‪.‬‬ ‫‪ .٢‬خﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧجاست ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ＇خﻪ ﻟ‪ ８‬تجاوز وک‪７‬ي؛ استﻨجاء واجبﻪ ده او‬ ‫کﻪ شا او خﻮا ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ ﻛﻜ‪ ７‬شﻮي وي؛ ﻧﻮ بﻴا ﻳ‪ ３‬وﻳﻨ‪％‬ﻞ ﻓرض دي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د نجاست معنا‬

‫ﻧجاست پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬پﻠﻴت‪ ９‬او ﻧاپاﻛ‪ ９‬تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او د ﻓﻘﻬاوو پﻪ اصطﻼح‪ :‬ﻫر ﻫﻐﻪ شی چ‪ ３‬شرﻳﻌت پﻠﻴت بﻠﻠﻰ وي‪ ،‬ﻧجاست ‪２－‬ﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د نجاست ډولونه‬

‫ﻧجاست پﻪ دوه ډوﻟﻪ دی‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬حﻘﻴﻘﻲ ﻧجاست‪ :‬ﻫﻐﻪ ‪－‬ﻨد‪－‬ﻲ ده چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورسره ﻧﻪ صحﻴح ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬حکﻤﻲ ﻧجاست‪ :‬ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬د ﻧجاست اثر او وجﻮد ＇ر‪－‬ﻨد ﻧﻪ وي‪ ،‬خﻮ پﻪ‬ ‫حکﻤﻲ او اﻋتباري ډول سره شرﻳﻌت ﻧجس ‪２－‬ﻠﻰ وي‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د حکمﻲ نجاست ډولونه‬

‫حکﻤﻲ ﻧجاست پﻪ دوه ډوﻟﻪ دى‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻮﻳﻪ ب‪ ３‬اودسﻲ‪ :‬ﻫﻐﻪ حاﻟت تﻪ واﻳﻲ چ‪ ３‬پﻪ اﻧسان باﻧدې ﻏسﻞ واجب وي او‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورسره ﻧﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻮچﻨ‪ ９‬ب‪ ３‬اودسﻲ‪ :‬ﻫﻐﻪ حاﻟت تﻪ واﻳﻲ چ‪ ３‬پﻪ اﻧسان باﻧدې ﻳﻮا‪ ３＄‬اودس کﻮل ﻻزم وي‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪ -٧‬د حقﻴقﻲ نجاست ډولونه‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻏﻠﻴﻆ ﻧجاست‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻧجاست دی چ‪ ３‬پﻪ ﻗطﻌﻲ دﻟﻴﻞ سره ثابت شﻮی وي‪ ،‬ﻟکﻪ‪:‬‬ ‫وﻳﻨﻪ‪ ،‬خﻨزﻳر‪ ،‬د اﻧسان بﻮﻟ‪ ３‬اوﻏاﻳطﻪ ﻣﻮاد‪ ،‬د ﻣردارشﻮي حﻴﻮان ﻏﻮ＊ﻪ او شراب‪.‬‬ ‫‪ -٢‬سپک (خﻔﻴﻒ) ﻧجاست‪ :‬ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬ﻧجاست ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏﻴر ﻗطﻌﻲ دﻟﻴﻞ سره‬ ‫ثابت شﻮى وي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬د ﻫﻐﻮ حﻴﻮاﻧاتﻮ بﻮﻟ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻏﻮ＊ﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮړل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧک‪ ３‬دې ﻫﻐﻪ شﻴان چ‪ ３‬استﻨجاء کﻮل پرې ﻣکروه دي‪ ،‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د نجاست ب‪＋‬ل شوې اندازه‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻏﻠﻴﻆ ﻳا جاﻣد ﻧجاست د ﻳﻮې شرﻋﻲ روپ‪ ９‬ﻟﻪ ﻣﻘدار ＇خﻪ ﻟ‪８‬ه اﻧدازه‬ ‫(‪－ ٣ ،١٢٥‬راﻣﻪ) جاﻣﻮ تﻪ ورس‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورسره ک‪８５‬ي او کﻪ ﻣاﻳﻊ وي ﻟﻪ ورﻏﻮي‬ ‫＇خﻪ کﻤﻪ اﻧدازه (‪ ٦‬ساﻧتﻲ) ﻣﻌاف ده‪.‬‬ ‫پﻪ خﻔﻴﻒ (سپک) ﻧجاست ک‪ ３‬ب‪＋‬ﻞ شﻮی ﻣﻘدار‪ ،‬پﻪ جاﻣﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ＇ﻠﻮرﻣ‪ ３‬برخ‪３‬‬ ‫ﻧﻪ کﻢ باک ﻧﻪ ﻟري او پﻪ بدن ک‪ ３‬د ﻏ‪７‬ي ﻟﻪ ＇ﻠﻮرﻣ‪ ３‬اﻧدازې ＇خﻪ کﻢ ﻣﻌاف دى‪.‬‬ ‫خﻮﻣسﻠﻤان باﻳد تﻞ ﻛﻮ＊） وﻛ‪７‬ي چ‪＄ ３‬ان او جاﻣ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پاﻛ‪ ３‬وي‪＄ ،‬ﻜﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻧﻈاﻓت د اﻳﻤان جز دى‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ ب‪ ３‬ﻧﻈاﻓتﻲ اﻧسان تﻪ ﻣختﻠﻔ‪ ３‬صحﻲ ستﻮﻧزې پﻴدا‬ ‫ﻛﻮي او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ‪ ３‬خﻠﻚ ور＇خﻪ ﻧﻔرت ﻛﻮي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬ﻻﻧدې اصطﻼحات تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫استﻨجاء‪ ،‬ﻏﻠﻴﻆ ﻧجاست‪ ،‬خﻔﻴﻒ ﻧجاست‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻻﻧدې شﻴاﻧﻮ تﻪ ﻣثال وواﻳاست‪:‬‬ ‫ﻏﻠﻴﻆ ﻧجاست‪ ،‬خﻔﻴﻒ ﻧجاست‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ارزوﻧ‪ ３‬د برخ‪ ３‬پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ ﻛتابچﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻮ سره ﻳﻮ ‪＄‬اي وﻟﻴﻜئ‪.‬‬ ‫‪23‬‬

‫لسم لوست‬

‫اودس‬ ‫‪ -١‬د اوداسه تعرﻳف‬ ‫د ﻣﻌﻴﻨﻮ اﻧداﻣﻮﻧﻮ وﻳﻨ‪％‬ﻠﻮ او ﻣسح ﻛﻮﻟﻮ تﻪ‪ ،‬اودس واﻳﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د اودس د ‪＂－‬ﻮ پﻪ ﻫﻜﻠﻪ پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ بحث وﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اوداسه حکم‬

‫اودس کﻮل د ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ د ادا ﻛﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻓرض دی‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د اوداسه فراﻳض‬

‫د اوداسﻪ ﻓراﻳض ＇ﻠﻮر دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻣخ وﻳﻨ‪％‬ﻞ‪ :‬د سر ﻟﻪ وﻳ‪＋‬تﻮ ﻧﻪ د زﻧ‪ ３‬تر ﻻﻧد‪４‬ﻨ‪ ９‬برخ‪ ３‬پﻮرې او د ﻳﻮ ﻏﻮږ ﻟﻪ‬ ‫ﻧرﻣ‪＇ ９‬خﻪ د بﻞ ﻏﻮږ تر ﻧرﻣ‪ ９‬پﻮرې‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻻسﻮﻧﻮ پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ ﻟﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻠﻮ سره‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د سر د＇ﻠﻮرﻣ‪ ３‬برخ‪ ３‬ﻣسحﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د پ‪＋‬ﻮ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ ﻟﻪ ＊ﻨ‪／‬رو سره‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د اوداسه سنتونه‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻧﻴت کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اوداسﻪ پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬د "بسﻢ اهلل اﻟرحﻤﻦ اﻟرحﻴﻢ" وﻳﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬درې ‪＄‬ﻠﻪ د ﻻسﻮﻧﻮ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ تر ﻣ‪７‬وﻧدوﻧﻮ پﻮرې‪.‬‬ ‫‪ -٤‬درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬د خﻮﻟ‪ ３‬پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ (ﻣضﻤضﻪ)‪.‬‬ ‫‪ -٥‬درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬د پﻮزې پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ(استﻨشاق)‪.‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪ -٦‬ﻣسﻮاک وﻫﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬د ږﻳرې خﻼﻟﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د ‪－‬ﻮتﻮ خﻼﻟﻮل‪.‬‬ ‫‪ -۹‬د ﻣخ‪ ،‬ﻻسﻮﻧﻮ او پ‪＋‬ﻮ درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬پﻪ ！ﻮل سر باﻧدې ﻣسحﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -١١‬د ﻏﻮږوﻧﻮ شا او ﻣخ پﻪ ﻧﻮﻳﻮ اوبﻮ ﻣسحﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪( -١٢‬تـَﻴـ َ ّﻤﻦ) ﻟﻮﻣ‪７‬ى د ＊ﻲ ﻏ‪７‬و ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ‪.‬‬ ‫‪ -١٣‬اوداسﻪ ک‪ ３‬ترتﻴب ﻣراﻋتﻮل‪.‬‬ ‫‪ -١٤‬پرﻟﻪ پس‪ ３‬د اﻧداﻣﻮﻧﻮ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ‪.‬‬ ‫‪ -١٥‬د ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ پﻪ وخت ﻛ‪ ３‬د اﻧداﻣﻮﻧﻮ ﻣ‪＋‬ﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د اوداسه آداب (مستحبات)‬ ‫د اوداسﻪ أداب پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬د اوداسﻪ پﻪ وخت ﻛ‪ ３‬ﻧسبتاً پﻪ ج‪＄ ，‬ای ک‪５‬ﻨاستﻞ چ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬ﻟﻤدې ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د اوداسﻪ پﻪ وخت ﻟﻪ خﻠکﻮ سره خبرې ﻧﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٣‬پﻪ اوداسﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻪ بﻞ چا ﻧﻪ ﻣرستﻪ ﻧﻪ ﻏﻮ＊تﻞ(ﻣ‪／‬ردا چ‪ ３‬ﻋذر وﻟري)‪.‬‬ ‫‪ .٤‬کﻪ ‪－‬ﻮتﻤﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ ک‪７‬ې وي‪ ،‬د ﻫﻐ‪ ３‬خﻮ‪＄‬ﻮل چ‪ ３‬ورﻻﻧدې ‪＄‬اى ﻳ‪＊ ３‬ﻪ پاك‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ ＊ﻲ ﻻس دخﻮﻟ‪ ３‬پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ او پﻪ چپ ﻻس د پﻮزې پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ستاسﻮ ﻟﻪ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ ＇خﻪ دې‪ ،‬درې تﻨﻪ پﻪ خپﻞ وار سره داس‪ ３‬اودس وک‪７‬ي چ‪３‬‬ ‫ﻼ و＊اﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻓرضﻮﻧﻪ‪ ،‬سﻨتﻮﻧﻪ او أداب زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ پک‪ ３‬ﻋﻤ ً‬ ‫‪ -٦‬د اوداسه مکروهات‬ ‫د اوداسﻪ د سﻨتﻮ او ﻳا د أدابﻮ ترك ﻛﻮل‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪ -٧‬د اوداسه ماتوونکﻲ‬ ‫اودس پﻪ ﻻﻧدې شﻴاﻧﻮ ﻣات‪８５‬ي‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻟﻪ بدن ﻧﻪ د بﻮﻟﻮ‪ ،‬باد او ﻏاﻳطﻪ ﻣﻮادو پﻪ خارج‪５‬دﻟﻮ سره‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ بدن ﻧﻪ د وﻳﻨ‪ ３‬او زوې خارج‪５‬دل‪.‬‬ ‫‪ .٣‬پﻪ ډکﻪ خﻮﻟﻪ ﻗی کﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ب‪ ３‬ﻫﻮشﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻟ‪５‬ﻮﻧتﻮب‪.‬‬ ‫‪ .٦‬ﻧﻴشﻪ ﻛ‪５‬دل (د ﻧﻴشﻪ ﻳﻲ ﻣﻮادو استﻌﻤال)‪.‬‬ ‫‪ .٧‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬پﻪ زوره (ﻗﻬﻘﻬﻪ) خﻨدل‪.‬‬ ‫‪ .٨‬پﻪ اړخ او ﻳا ډډه خﻮب کﻮل (ﻫﻐﻪ خﻮب چ‪ ３‬د اودس د ﻣات‪５‬دو اﻣﻜان پﻪ ﻛ‪ ３‬وي)‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫د اوداسﻪ د ﻣاتﻮوﻧﻜﻮ پﻪ ﻫﻜﻠﻪ دې‪ ،‬زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ﻧﻪ پﻪ ‪－‬روپﻲ تﻮ‪－‬ﻪ پﻮ＊تﻨ‪３‬‬ ‫وﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬د اوداسﻪ ﻓراﻳض بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د اوداسﻪ سﻨتﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د اوداسﻪ أداب پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د اوداسﻪ ﻣﻜروﻫات پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د اوداسﻪ ﻣاتﻮوﻧکﻲ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫ﻫر زده کﻮوﻧکی دې د پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ساده ژبﻪ‬ ‫وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫‪26‬‬

‫ﻳوولسم لوست‬

‫تﻴمم‬ ‫‪ -١‬د تﻴمم تعرﻳف‬

‫(تﻴﻤﻢ) پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬ﻗصد‪ ،‬ﻋزم او ارادې تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ﻛ‪:３‬پﻪ ﻣخصﻮصﻪ طرﻳﻘﻪ پﻪ پاکﻮ خاورو باﻧدې (د طﻬارت پﻪ ﻧﻴت) د ﻣخ او‬ ‫ﻻسﻮﻧﻮ ﻣسحﻪ کﻮﻟﻮ تﻪ‪ ،‬تﻴﻤﻢ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د تﻴمم د روا ک‪５‬دو عذرونه‬

‫پﻪ ﻻﻧدې ﻋذروﻧﻮ سره تﻴﻤﻢ روا ک‪８５‬ي‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬د اوبﻮ ﻧشتﻮاﻟی ﻳا ﻛﻢ واﻟی‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬اوبﻪ ﻧﻪ وي او ﻳا دوﻣره ﻛﻤ‪ ３‬وي ﻛﻪ پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬اودس‬ ‫وشﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د ＇ﻜﻠﻮ او پخﻠﻲ ﻟپاره بﻴا ﻛﻔاﻳت ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ داس‪ ３‬حاﻟت ﻛ‪ ３‬تﻴﻤﻢ روا دى‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د اوبﻮ ﻟرې واﻟﻰ‪ :‬د ﻳﻮه ﻣﻴﻞ پﻪ اﻧدازه ﻟرې واﻟﻰ‪＄ ،‬ﻜﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮ ﻣﻴﻞ تگ ﻛ‪ ３‬تﻜﻠﻴﻒ دى‪،‬‬ ‫خﻮ ﻛﻪ د ده ﻫﻤاﻏﻪ ﻻره وي؛ ﻧﻮ بﻴا دې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟ‪ ８‬وروستﻪ ﻛ‪７‬ي او ﻫﻠتﻪ دې اودس وﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬ﻣرﻳضﻲ‪ :‬داس‪ ３‬ﻣرﻳضﻲ چ‪ ３‬اودس ورتﻪ زﻳان رسﻮي‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ډار او خﻮف‪ :‬ﻟﻪ د＊ﻤﻦ او ﻳا ﻟﻪ وحشﻲ حﻴﻮاﻧاتﻮ ＇خﻪ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬بﻨد‪:‬ﻛﻪ ＇ﻮك داس‪＄ ３‬اى ﻛ‪ ３‬بﻨدي وي چ‪ ３‬د اوداسﻪ اجازه ورتﻪ ﻧﻪ ورﻛﻮل ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ط‪ -‬د اوبﻮ د اخﻴستﻠﻮ تﻮان ﻧﻪ درﻟﻮدل‪ :‬ﻛﻪ اوبﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬پﻪ اخﻴستﻠﻮ(پﻴرودﻟﻮ) پﻴدا ﻛ‪５‬دﻟ‪３‬؛ خﻮ‬ ‫ﻟﻪ اﻧسان سره ﻣاﻟﻲ تﻮان ﻣﻮجﻮد ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫ر‪ -‬د جﻨازې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د ادا ﻛﻮﻟﻮ ﻟپاره (د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره چ‪ ３‬ﻧا ＇اپﻪ راپﻴ） شﻲ او جﻨازه تﻴاره وي)‪.‬‬ ‫ز‪ -‬د اوبﻮ داستﻌﻤال تﻮان وﻧﻪ ﻟري‪:‬ﻟﻜﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮك چ‪ ３‬ﻟﻪ ＇اه سره وﻻړ وي؛ خﻮ رس‪ ９‬ﻧﻪ‬ ‫وي چ‪ ３‬اوبﻪ ورباﻧدې راوباسﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د تﻴمم کولو طرﻳقه‬

‫پﻪ پاکﻮ خاورو باﻧدې دوه ‪＄‬ﻠ‪ ３‬د ﻻسﻮﻧﻮ وﻫﻞ چ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی ‪＄‬ﻞ بﻪ وروستﻪ ﻟﻪ ＇ﻨ‪ ６‬وﻫﻠﻮ پﻪ‬ ‫ﻣخ او دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ بﻪ تر ＇ﻨ‪／‬ﻠﻮ پﻮرې پﻪ ﻻسﻮﻧﻮ باﻧدې راکاږي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د تﻴمم شرطونه‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬د تﻴﻤﻢ ﻟپاره ﻧﻴت کﻮل‬ ‫ب ‪ -‬د تﻴﻤﻢ ﻟپاره ﻟﻪ روا کﻮوﻧکﻮ ﻋذروﻧﻮ ＇خﻪ‪ ،‬د ﻳﻮ ﻋذر ﻣﻮجﻮدﻳت‬ ‫ج ‪ -‬تﻴﻤﻢ باﻳد پﻪ پاکﻪ خاوره باﻧدې وشﻲ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬پﻪ ！ﻮل ﻣخ او ﻻسﻮﻧﻮ باﻧدې تر ＇ﻨ‪／‬ﻠﻮ پﻮرې د ﻣسح‪ ３‬ﻻس راکشﻮل‪.‬‬ ‫ه ‪！ -‬ﻮﻟﻪ پﻨجﻪ او ﻳا د پﻨج‪ ３‬اکثره برخﻪ‪ ،‬دوه ‪＄‬ﻠ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ وﻫﻞ‪.‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪ -٥‬د تﻴمم ماتوونکﻲ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻫر شی چ‪ ３‬اودس او ﻏسﻞ ﻣاتﻮي‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻴﻤﻢ ﻫﻢ ﻣاتﻮي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻋذروﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ شﻲ چ‪ ３‬تﻴﻤﻢ ﻳ‪ ３‬روا ک‪７‬ی و‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬د اوبﻮ‬ ‫پﻴدا ک‪５‬دل‪.‬‬ ‫‪ -٦‬په موزو باندې مسحه کول‪:‬‬

‫د ﻣسح‪ ３‬کﻮﻟﻮ ﻣﻌﻨا‪:‬‬ ‫(ﻣسحﻪ) پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬پﻪ ﻳﻮ شﻲ باﻧدې ﻻس راک‪＋‬ﻠﻮ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬پﻪ خاصﻮ ﻣﻮزو پﻪ خاصﻪ تﻮگﻪ د ﻟﻤدو ﻻسﻮﻧﻮ را＊کﻞ ﻣسحﻪ بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٧‬په موزو باندې د مسح‪ ３‬د جواز شرطونه‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬د ﻣﻮزو اﻏﻮستﻞ پﻪ اوداسﻪ سره‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬ﻣﻮزې باﻳد د ‪－‬ر‪＄‬ﻴدﻟﻮ ﻗابﻠﻴت وﻟري‪.‬‬ ‫ج ‪＊ -‬ﻨ‪／‬ري باﻳد پﻪ ﻣﻮزو ک‪ ３‬پ＀ وي‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ﻣﻮزې باﻳد روﻏ‪ ３‬وي او ﻟﻪ درې ‪－‬ﻮتﻮ ﻧﻪ زﻳات‪＇ ３‬ﻴرې ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -٨‬په موزې باندې د مسح‪ ３‬موده‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬د ﻣﻘﻴﻢ ﻟپاره د ﻣسح‪ ３‬کﻮﻟﻮ ﻣﻮده ﻳﻮه شپﻪ او ورځ ده‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د ﻣساﻓر ﻟپاره د ﻣسح‪ ３‬ﻣﻮده درې ور‪ ３＄‬او درې شپ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫‪ -٩‬د موزې د مسح‪ ３‬ماتوونکﻲ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻫر ﻫﻐﻪ شی چ‪ ３‬اودس ﻣاتﻮي؛ ﻫﻐﻪ د ﻣﻮزو ﻣسحﻪ ﻫﻢ ﻣاتﻮي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬جﻨابت‪ ،‬حﻴض او ﻧﻔاس (بﻴا بﻪ پ‪ ３＋‬ﻣﻴﻨ‪％‬ﻲ)‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬د ﻳﻮې او ﻳا دواړو ﻣﻮزو وﻳستﻞ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬د پ‪ ３＋‬اکثره برخﻪ ﻟﻤدﻳدل‪.‬‬ ‫ر ‪ -‬د ﻣسح‪！ ３‬اکﻞ شﻮې ﻣﻮده ت‪５‬رﻳدل‪.‬‬ ‫ز ‪ -‬د درې ‪－‬ﻮتﻮ پﻪ اﻧدازه د ﻣﻮزې شک‪５‬دل‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻳﻮ زده کﻮوﻧکی دې پﻪ ﻋﻤﻠﻲ ډول تﻴﻤﻢ او پﻪ ﻣﻮزو باﻧدې ﻣسحﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪ -١٠‬په پ＂ﻴو باندې مسحه کول‪:‬‬

‫د پ＂‪ ９‬ﻣﻌﻨا‪ :‬ﻫر ﻫﻐﻪ شﻰ چ‪ ３‬پر ﻣات او زخﻤﻲ ﻏ‪７‬ي د رﻏﻮﻟﻮ ﻟپاره اﻳ‪＋‬ﻮدل ک‪８５‬ي؛‬ ‫پ＂‪ ９‬ورتﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١١‬په پ＂‪ ９‬باندې د مسح‪ ３‬حکم‪:‬‬

‫پﻪ پ＂ـ‪ ９‬باﻧدې ﻣسحﻪ کﻮل واجب دي‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬په پ＂ـ‪ ９‬باندې د مسح‪ ３‬شرطونه‬

‫پﻪ پ＂‪ ９‬باﻧدې د ﻣسح‪ ３‬کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻋﻠﻤاوو ﻻﻧدې شرطﻮﻧﻪ اﻳ‪＋‬ﻲ دي‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د زخﻤﻲ او ﻳا ژوبﻞ شﻮي ‪＄‬اى وﻳﻨ‪％‬ﻞ ﻧاشﻮﻧﻰ وي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬ژوبﻞ شﻮي ‪＄‬ای تﻪ بﻪ اوبﻪ رس‪５‬دل او ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ ضرر رسﻮي‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬ﻟﻪ اړتﻴا ﻧﻪ پﻪ زﻳات‪ ３‬اﻧدازې ‪＄‬اى باﻧدې پ＂‪ ９‬ﻧﻪ ﻟگﻮل‪.‬‬ ‫‪ .١٣‬د پ＂‪ ９‬د مسح‪ ３‬ماتوونکﻲ‬ ‫د پ＂‪ ９‬ﻣسحﻪ پﻪ دوو حاﻟتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣات‪８５‬ي‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬د پ＂‪ ９‬ﻏﻮر‪５＄‬دل ﻳا ﻟرې کﻮل‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د اودس ﻣات‪５‬دل (بﻴا بﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای ﻣسح ﻛﻮي)‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د تﻴﻤﻢ ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ ﻣﻌﻨا بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پﻪ ﻣﻮزو باﻧدې ﻣسحﻪ کﻮل تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ او ﻣسحﻪ پﻪ ﻟﻐت ک‪＇ ３‬ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫‪ -٣‬د پ＂ـ‪ ９‬ﻣسحﻪ کﻮﻟﻮ حکﻢ ＇ﻪ دى؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻣﻮزو د ﻣسح‪ ３‬ﻣﻮده‪ ،‬د ﻣﻘﻴﻢ او ﻣساﻓر ﻟپاره ＇ﻮﻣره ده‪ ،‬بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د تﻴﻤﻢ د رواواﻟﻲ سببﻮﻧﻪ کﻮم دي؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د تﻴﻤﻢ د صحت شرطﻮﻧﻪ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫ﻫر زده کﻮوﻧکی دې د پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ساده ژبﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫‪29‬‬

‫دولسم لوست‬

‫صﻼة (لمون‪)＃‬‬ ‫‪ -١‬د صﻼة (لمان‪％‬ه) تعرﻳف‪:‬‬ ‫(صﻼة) پﻪ ﻟﻐت ﻛ‪ :３‬دﻋا تﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ﻛ‪ :３‬ﻟﻪ ﻣخصﻮصﻮ اﻗﻮاﻟﻮ او اﻓﻌاﻟﻮ ﻋبارت دى چ‪ ３‬پﻪ تکبﻴر سره شروع‬ ‫ﻛ‪８５‬ي او پﻪ سﻼم باﻧدې ختﻤ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د لمان‪％‬ه ‪＄‬ﻴن‪＄ ３‬ان‪７／‬تﻴاوي‪:‬‬

‫(‪)١‬‬

‫‪ -١‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پاﻛﻲ ده‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د اﻧسان د دﻋا د ﻗبﻠﻴدﻟﻮ ＊ﻪ وخت دى‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ خدای سره د اﻧسان راز او ﻧﻴاز دى‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻓحشاوو او ﻣﻨﻜراتﻮ ＇خﻪ اﻧسان ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬تﻘﻮا ده‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د ورور‪－‬ﻠﻮۍ ＊ﻪ رابطﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د اﻧسان پﻪ ﻣخ ﻛ‪ ３‬ﻧﻮر او ر‪１‬ا پﻴدا ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٨‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اﻧسان تﻪ تسﻜﻴﻦ او اطﻤﻴﻨان ورﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د اﻧسان صحت ساتﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د اﻧسان ﻣشﻜﻼت أساﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١١‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اﻧسان د ＊ﻪ ﻓاﻣﻴﻞ خاوﻧد ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ خدای سره د اﻧسان وﻋده ده چ‪＊ ３‬ﻪ بﻪ ﻛﻮي او بد بﻪ ﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١٣‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬تﻮاضﻊ ده‪.‬‬ ‫(‪ )١‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴاوې اضاﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣات دي او پﻪ اﻣتحان ﻛ‪ ３‬شاﻣﻞ ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪ -١٤‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اﻧسان تﻪ وﻗار‪ ،‬درﻧ‪＋‬ت او د خﻠﻜﻮ احترام ورپﻪ برخﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١٥‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اﻧسان د وخت ارز＊ت تﻪ ﻣتﻮجﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١٦‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د تﻮب‪ ３‬او خداى تﻪ د ﻣراجﻌ‪＊ ３‬ﻪ وخت دى‪.‬‬ ‫‪ -١٧‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د خدای د ذﻛر ＊ﻪ طرﻳﻘﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ -١٨‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د خدای ﻣرستﻪ اﻧسان تﻪ ورپﻪ برخﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١۹‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣخﻠﻮق او خاﻟﻖ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د اړﻳکﻮ ﻳﻮ ＊ﻜﻠﻰ او پﻪ زړه پﻮرې اﻧ‪％‬ﻮر‬ ‫جﻮړوي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د لمان‪％‬ه د پر‪＋４‬ودو حکم‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ ﻓرضﻴت ﻧﻪ اﻧﻜار ﻛﻔر دى‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د سست‪ ９‬او ﻟ＂‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ کﻮل‪ ،‬ﻓسﻖ دى‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د لمان‪％‬ه وختونه‬

‫پﻪ احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وختﻮﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم او ！اکﻞ شﻮي چ‪ ３‬تﻔصﻴﻞ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول‬ ‫دی‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬د سﻬار د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت‪ :‬د ر＊تﻴﻨﻲ سبا راختﻠﻮ ＇خﻪ پﻴﻞ او پﻪ ﻟﻤر ختﻠﻮ‬ ‫سره پای تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫رﻳ‪＋‬تﻮﻧی سبا‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬سپﻴﻨﻮاﻟی ﻋرضاً د أسﻤان پﻪ کﻨارو ک‪ ３‬خپﻮر شﻲ؛ رﻳ‪＋‬تﻮﻧی‬ ‫سبا بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ وخت‪ :‬پﻴﻞ ﻳ‪ ３‬د ﻟﻤر ﻟﻪ زوال ＇خﻪ او کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻫر شﻲ سﻴﻮری‬ ‫د خپﻠ‪ ３‬اﻧدازې دوه برابره شﻲ (پرتﻪ د زوال ﻟﻪ سﻴﻮري ＇خﻪ)‪ ،‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ وخت‬ ‫پاى تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬د ﻣازﻳ‪／‬ر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت‪ :‬پﻴﻞ ﻳ‪ ３‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ وخت ﻟﻪ پای ＇خﻪ او کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻟﻤر ډوب شﻲ‪ ،‬د ﻣازدﻳ‪／‬ر وخت ختﻤ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪31‬‬

‫د ‪ -‬د ﻣا＊ام د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت‪ :‬کﻠﻪ چی ﻟﻤر ډوب شﻲ د ﻣا＊ام وخت پﻴﻠ‪８５‬ي او چ‪３‬‬ ‫شﻔﻖ (ﻫﻐﻪ سره ر‪１‬ا چ‪ ３‬د ور‪ ３＄‬پﻪ پای ﻛ‪ ３‬پﻪ اﻓﻖ ﻛ‪＊ ３‬ﻜاري) ورک شﻲ د ﻣا＊ام‬ ‫وخت پای تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬د ﻣاسخﻮتﻦ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت‪ :‬د ﻣاسخﻮتﻦ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت د شﻔﻖ ﻟﻪ ډوب‪５‬دو‬ ‫＇خﻪ پﻴﻞ او د سبا پﻪ ختﻠﻮ باﻧدې پای تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬مکروه وختونه‬

‫پﻪ ﻻﻧدې درو وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮل ﻣﻨﻌﻪ شﻮي دي‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬د ﻟﻤر ختﻠﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮل روا ﻧﻪ دي ‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د زوال پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮل روا ﻧﻪ دی‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬د ﻟﻤر ستر‪－‬ﻪ چ‪ ３‬کﻠﻪ ز‪７４‬ه شﻲ‪ ،‬د ﻟﻤر تر ډوبﻴدو پﻮرې‪ ،‬د ﻫﻤﻬﻐ‪ ３‬ور‪ ３＄‬د‬ ‫ﻣازدﻳ‪／‬ر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻧﻪ پرتﻪ بﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬روا ﻧﻪ دی‪.‬‬ ‫مسأله‬

‫د سﻬار ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻧﻪ وروستﻪ تر ﻟﻤر ختﻠﻮ پﻮرې او د ﻣازدﻳ‪／‬ر ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ تر ﻟﻤر‬ ‫پرﻳﻮتﻠﻮ پﻮرې‪ ،‬ﻧﻔﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣکروه دی‪ ،‬خﻮ ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ‪ ،‬د تﻼوت سجده او د‬ ‫جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮل (چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻤدې وخت ﻛ‪ ３‬حاضره شﻲ ) ﻣکروه ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬په ﻻندې وختونو ک‪ ３‬د نفلونو کول مکروه دي‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬د سبا ختﻠﻮ ﻧﻪ وروستﻪ د سﻬار ﻟﻪ سﻨتﻮ پرتﻪ ﻧﻮر ﻧﻔﻠﻮﻧﻪ کﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د ﻣا＊ام ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬د ﻧﻔﻠﻮﻧﻮ کﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬کﻠﻪ چ‪ ３‬خطﻴب د جﻤﻌ‪ ３‬ﻳا اختر خطبﻪ واﻳﻲ‪ ،‬د ﻧﻔﻠﻮﻧﻮ کﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫د ‪ -‬د اختروﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪＇ ＃‬خﻪ وړاﻧدې او وروستﻪ ﻧﻔﻞ کﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د جﻤاﻋت ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وﻻړ وي د ﻧﻔﻠﻮﻧﻮ کﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟس ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴاوې بﻴان ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وختﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻣکروه وختﻮﻧﻪ کﻮم دي؟ پﻪ ﻣختصره تﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پﻪ کﻮﻣﻮ وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻔﻞ کﻮل ﻣکروه دي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻲ سﻮاﻟﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ک‪ ３‬حﻞ او پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫دﻳارلسم لوست‬

‫اذان او اقامت‬ ‫‪ -١‬د اذان تعرﻳف‬

‫(اذان) پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬اﻋﻼن تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او د ﻓﻘﻬاوو پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره پﻪ ﻣخصﻮصﻮ اﻟﻔاﻇﻮ سره اﻋﻼن کﻮل اذان‬ ‫بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اذان حکم‬

‫اذان د پﻨ‪％‬ﻪ وختﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ او د جﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره ﻣؤکد سﻨت دی او د ﻧﻮرو‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬د اختروﻧﻮ‪ ،‬سﻨتﻮ‪ ،‬ﻧﻔﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬استسﻘاء‪ ،‬خسﻮف او کسﻮف ﻟپاره جﻮاز‬ ‫ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٣‬په اذان او اقامت ک‪ ３‬باﻳد ﻻندې شﻴان په نظر ک‪ ３‬ونﻴول شﻲ‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬باﻳد اذان او اﻗاﻣت د وخت ﻟﻪ داخﻠﻴدﻟﻮ ﻧﻪ وروستﻪ وي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬اذان او اﻗاﻣت باﻳد پﻪ ﻋربﻲ ژبﻪ وشﻲ‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬د اذان او اﻗاﻣت اﻟﻔاظ او کﻠﻤات باﻳد پرﻟﻪ پس‪ ３‬او پﻪ ترتﻴب سره ووﻳﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬اذان باﻳد پﻪ ﻟﻮړ أواز سره وشﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬ﻧﻮر خﻠک واوري‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ﻣؤذن باﻳد ﻣسﻠﻤان او ﻋاﻗﻞ وي‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫‪ -٤‬د اذان الفاظ‪:‬‬

‫ﻳادونه‬

‫ﻴر ِﻣ َﻦ‬ ‫تر جﻤﻠ‪ ３‬وروستﻪ د َّ‬ ‫»اﻟص َﻼ ُة َخ ٌ‬

‫د سﻬار د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره د‬ ‫اﻟﻨﻮم« ﻋبارت دوه ‪＄‬ﻠﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫»ح َّﻲ َﻋﻠَﻰ اﻟ َﻔ َﻼ ِح« ﻟﻪ‬ ‫د اﻗاﻣت پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻫﻤدﻏﻪ کﻠﻤات وﻳﻞ ک‪８５‬ي؛ ﻳﻮازې د َ‬ ‫اﻟص َﻼ ُة« وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻠﻤ‪ ３‬ﻧﻪ وروستﻪ دوه ‪＄‬ﻠ‪» ３‬ﻗَد ﻗَ َاﻣ ِت َّ‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻳﻮ زده ﻛﻮوﻧﻜﻰ دې پﻪ ！ﻮﻟ‪ ３／‬ﻛ‪ ３‬اذان او بﻞ زده ﻛﻮوﻧﻜﻰ دې اﻗاﻣت پﻪ داس‪ ３‬أواز‬ ‫سره وواﻳﻲ چ‪ ３‬د ﻧﻮرو ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮ ﻣزاحﻤت پرې وﻧﻪ شﻲ‪ ،‬بﻴا دې ＊ﻮوﻧﻜﻰ او ﻧﻮر زده‬ ‫ﻛﻮوﻧﻜﻲ خپﻠ‪ ３‬ﻣﻼحﻈ‪ ３‬وواﻳﻲ‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫‪ -٥‬د اذان او اقامت سنتونه‬ ‫پﻪ اذان ک‪ ３‬اووه شﻴان سﻨت دي‪:‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣؤذن باﻳد صاﻟح‪ ،‬اﻣﻴﻦ او د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وختﻮﻧﻪ وپ‪５‬ژﻧﻲ‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬ﻣؤذن تﻪ ＊اﻳﻲ د اذان کﻮﻟﻮ پر ﻣﻬال اودس ﻟروﻧکﻰ وي‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬ﻣؤذن بﻪ اذان پﻪ وﻻړه واﻳﻲ‪.‬‬ ‫اﻟص َﻼةِ« وﻳﻠﻮ‬ ‫»ح َّی َﻋﻠَﻰ َّ‬ ‫د ‪ -‬د اذان پﻪ وخت ک‪ ３‬بﻪ د ﻣؤذن ﻣخ ﻗبﻠ‪ ３‬ﻟﻮر تﻪ وي او د َ‬ ‫»ح َّﻲ َﻋﻠَﻰ اﻟ َﻔ َﻼ ِح« وﻳﻠﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬بﻪ کﻴ‪ ０‬ﻟﻮري تﻪ‬ ‫پﻪ وخت ک‪ ３‬بﻪ ＊ﻲ خﻮا تﻪ او د َ‬ ‫ﻣخ اړوي‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬د اذان پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻣؤذن باﻳد خپﻠ‪－ ３‬ﻮت‪ ３‬پﻪ ﻏﻮږوﻧﻮ ک‪ ３‬ک‪８５‬دي‪.‬‬ ‫ط ‪ -‬ﻣؤذن باﻳد د ＊ﻪ أواز ﻟروﻧکﻰ وي‪.‬‬ ‫ر‪ -‬ﻣؤذن باﻳد د اذان او اﻗاﻣت ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻓاصﻠﻪ راوﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اذان ＇خﻪ بﻪ ＇ﻪ وخت‬ ‫وروستﻪ اﻗاﻣت کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د اذان مکروهات‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬پﻪ اذان ک‪ ３‬تﻠحﻴﻦ (د اذان کﻠﻤ‪ ３‬ﻳا حرکات بدﻟﻮل‪ ،‬کﻤﻮل ﻳا زﻳاتﻮل) ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬د جﻨابت پﻪ حال ک‪ ３‬د اذان او اﻗاﻣت کﻮل ﻣکروه تحرﻳﻤﻲ دی‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬د ﻓاسﻖ اذان ﻣﻜروه دى‪.‬‬ ‫د ‪ -‬د ﻏﻴر ﻋاﻗﻞ ﻣاشﻮم ﻟﻪ پاره اذان ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬د ＊‪ ３％‬اذان ﻣکروه دی‪.‬‬ ‫ر ‪ -‬د اذان پﻪ وخت ک‪ ３‬خبرې کﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ز ‪ -‬ﻟﻪ اذان ﻧﻪ وروستﻪ د ﻣؤذن وتﻞ ﻟﻪ جﻮﻣات ﻧﻪ ﻣکروه دي‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫‪ -٧‬د اقامت حکم‬ ‫اﻗاﻣت د ！ﻮﻟﻮ وختﻲ‪ ،‬ﻓرضﻲ او ﻓﻮتﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻟپاره سﻨت دی‪ .‬د اﻗاﻣت اﻟﻔاظ ک＀ ﻣ＀‬ ‫(حﻲ ﻋﻠی اﻟﻔﻼح) ﻟﻪ وﻳﻠﻮ ＇خﻪ بﻪ وروستﻪ (ﻗد ﻗاﻣت اﻟصﻼة)‬ ‫د اذان اﻟﻔاظ دي ﻣ‪／‬ر د ّ‬ ‫زﻳاتﻮي او ﻫﻤدا راز د اذان احکام د اﻗاﻣت ﻟپاره ﻫﻢ دي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫اﻟﻒ ـ اذان او اﻗاﻣت تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب ـ د اذان او اﻗاﻣت حکﻢ بﻴان ک‪７‬ئ او شرطﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮم دي؟‬ ‫ج ـ د اذان او اﻗاﻣت سﻨتﻮﻧﻪ ＇ﻮ دي؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ـ د اذان ﻣکروﻫات کﻮم دي؟ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫＇وارلسم لوست‬

‫د لمان‪％‬ه شرطونه‬ ‫‪ -١‬د لمان‪％‬ه شرطونه په ﻻندې ډول دي‪:‬‬

‫اﻟﻒ ـ ﻟﻪ حﻘﻴﻘﻲ او حکﻤﻲ ﻧجاست ＇خﻪ د ‪＄‬ان پاکﻮاﻟﻰ‪.‬‬ ‫ب ـ ﻟﻪ ﻧجاست ＇خﻪ د جاﻣﻮ پاکﻮاﻟی‪.‬‬ ‫ج ـ پﻪ پاکﻮ جاﻣﻮ باﻧدې د ﻋﻮرت پ＂ﻮل‪.‬‬ ‫د ـ ﻗبﻠ‪ ３‬تﻪ ﻣخ کﻮل‪.‬‬ ‫ه ـ د وخت داخﻠ‪５‬دل‪.‬‬ ‫و ـ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ تﻪ د داخﻠ‪５‬دو ﻧﻴت کﻮل‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬ډول چ‪ ３‬ﻟﻪ تحرﻳﻤ‪ ３‬تکبﻴر سره ﻫ‪ ＆５‬ﻓاصﻠﻪ‬ ‫وﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫ز ـ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د ‪＄‬اى پاکﻮاﻟﻰ‪.‬‬ ‫مسأله‬ ‫د هغه عورت اندازه چ‪ ３‬پ＂ول ﻳ‪ ３‬د لمان‪％‬ه لپاره ضروري دي عبارت دي له‪:‬‬ ‫الف‪ :‬د س‪７‬ي عورت‪ :‬د ﻧاﻣﻪ ﻟﻪ ﻏﻮ！‪＇ ９‬خﻪ تر زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬خﻮ د زﻧگﻨﻮﻧﻮ سترگﻪ‬

‫ﻋﻮرت ده او د ﻧاﻣﻪ ﻏﻮ！‪ ９‬ﻋﻮرت ﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫ب‪ :‬د ＊‪ ３％‬عورت‪ :‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬د ＊‪！ ３％‬ﻮل بدن ﻋﻮرت دی‪ ،‬ﻣ‪／‬ر ﻳﻮازې ﻣخ‪ ،‬پﻨجﻪ‬ ‫او ﻗدﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻋﻮرت ﻧﻪ دي‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ وخت ک‪ ３‬بﻪ ！ﻮل بدن پ＂ﻮي پرتﻪ ﻟﻪ ذکر‬ ‫شﻮﻳﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ＇خﻪ‪.‬‬ ‫مسأله‬ ‫کﻪ چ‪５‬رې ＇ﻮک د ﻗبﻠ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري شکﻤﻦ شﻲ او ﻧﻪ پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬خﻮاتﻪ ده‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫＇ﻮک داس‪ ３‬پﻴدا ک‪７‬ي چ‪ ３‬پﻮ＊تﻨﻪ ورﻧﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬ﻓکر دې وک‪７‬ي‪ ،‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻫر ﻟﻮري ﻳ‪ ３‬ﻏاﻟب ‪－‬ﻮﻣان ک‪ ３‬راﻏی ﻫﻐﻪ ﻟﻮري تﻪ دې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻤدا ﻟﻮری د ده‬ ‫ﻟپاره ﻗبﻠﻪ ده‪.‬‬ ‫‪38‬‬

‫‪ -٢‬د لمان‪％‬ه ارکان او فرضونه‬

‫اﻟﻒ ـ د تکبﻴر تحرﻳﻤﻪ وﻳﻞ‪.‬‬ ‫ب ـ پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬درﻳدل‪.‬‬ ‫ج ـ د ﻗرائت ﻟﻮستﻞ ﻛﻪ ﻳﻮ أﻳت ﻫﻢ وي‪.‬‬ ‫د ـ رکﻮع کﻮل‪.‬‬ ‫ه ـ سجده کﻮل‪.‬‬ ‫ط ـ د تشﻬد پﻪ اﻧدازه وروست‪ ９‬ﻗﻌده‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د لمان‪％‬ه د فرضونو حکم‬

‫د ﻓراﻳضﻮ ادا کﻮل پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬حتﻤﻲ او ضروري دي‪ ،‬کﻪ چ‪５‬رې ﻳ‪＇ ３‬ﻮک ﻗصدا ً ﻳا‬ ‫سﻬﻮا ً پر‪８４‬دي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ صحﻴح ک‪８５‬ي او ب‪５‬رتﻪ بﻪ خپﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬را‪－‬ر‪＄‬ﻮي‪ ،‬ﻫﻤدا راز د‬ ‫ﻓرضﻮ پرﻳ‪＋‬ﻮدل د سﻬﻮې د سجدې پﻪ کﻮﻟﻮ ﻧﻪ جبﻴره ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ شرطﻮﻧﻪ ＇ﻮ دي؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ارکان ＇ﻮ دي؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬کﻪ ＇ﻮک ﻳﻮ ﻓرض ﻟﻪ ﻓرائضﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬پرﻳ‪８‬دي‪ ،‬ﻧﻮ حکﻢ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ دی؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ساده ژبﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫پن‪％‬لسم لوست‬

‫د لمان‪％‬ه واجبات او سنتونه‬ ‫‪ -١‬د لمان‪％‬ه واجبات‪:‬‬

‫‪ .١‬د ﻓاتح‪ ３‬ﻳﻌﻨ‪( ３‬اﻟحﻤد هلل) ﻟﻮستﻞ‪،‬‬ ‫‪ .٢‬پﻪ ډﻛﻮ رکﻌتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻓاتح‪ ３‬ﻟﻪ سﻮرت سره‪ ،‬د ﻳﻮ بﻞ سﻮرت او ﻳا درو أﻳتﻮﻧﻮ ﻳﻮ‬ ‫‪＄‬ای کﻮل‪،‬‬ ‫‪ .٣‬پﻪ جﻬري ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ک‪( ３‬د اﻣام ﻟپاره) پﻪ جﻬر سره ﻗرائت او پﻪ خﻔﻴﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬پﻪ خﻔﻴﻪ ﻗرائت‪،‬‬ ‫‪ .٤‬د (اﻟحﻤد هلل) ﻟﻮستﻞ د سﻮرت ﻟﻪ ﻟﻮستﻠﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪،３‬‬ ‫‪ .٥‬د ﻫر رکﻦ اداء کﻮل پﻪ أرام او اطﻤﻴﻨان سره‪،‬‬ ‫‪ .٦‬ﻟﻪ دوو رکﻌتﻮﻧﻮ ﻧﻪ وروستﻪ ﻛ‪５‬ﻨاستﻞ (ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﻗﻌده)‪،‬‬ ‫‪ .٧‬پﻪ اوﻟﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻗﻌده ک‪ ３‬د تشﻬد ﻟﻮستﻞ‪،‬‬ ‫‪ .٨‬پﻪ ارﻛاﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ترتﻴب ﻣراﻋاتﻮل‪،‬‬ ‫‪ .۹‬پﻪ وتر ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬د ﻗﻨﻮت دﻋاء ﻟﻮستﻞ‪،‬‬ ‫‪ .١٠‬د دوو ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ رﻛﻌتﻮﻧﻮ تﻌﻴﻨﻮل د ﻗرائت ﻟپاره (پﻪ ＇ﻠﻮر رﻛﻌتﻲ اودرې رﻛﻌتﻲ‬ ‫ﻓرضﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪،)３‬‬ ‫‪ .١١‬د اختر پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬د زواﻳدو (اضاﻓﻲ) تکبﻴروﻧﻮ وﻳﻞ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د واجباتو د پر‪＋４‬ودلو حکم‬

‫کﻪ پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ﻳﻮ واجب ﻗصدا ً پرﻳ‪＋‬ﻮدل شﻲ‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬بﻪ ب‪５‬رتﻪ را‪－‬ر‪＄‬ﻮي او کﻪ سﻬﻮا ً‬ ‫ترک شﻲ‪ ،‬سجده سﻬﻮه ﻻزﻣ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪40‬‬

‫د لمان‪％‬ه سنتونه‬

‫پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ﻻﻧدې شﻴان سﻨت دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻧارﻳﻨﻪ ﻟپاره پﻪ تکبﻴر تحرﻳﻤﻪ ک‪ ３‬د ﻏﻮږوﻧﻮ تر برابرۍ او د ＊‪％‬ﻮ ﻟﻪ پاره د اوږو تر‬ ‫برابرۍ‪ ،‬د ﻻسﻮﻧﻮ پﻮرتﻪ کﻮل‪،‬‬ ‫‪ -٢‬ﻟﻪ تکبﻴر تحرﻳﻤﻪ ＇خﻪ وروستﻪ د ثﻨاء وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٣‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي رکﻌت ک‪ ３‬د »اﻋﻮذ باهلل ﻣﻦ اﻟشﻴطان اﻟرجﻴﻢ« وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٤‬د (بسﻢ اهلل اﻟرحﻤﻦ اﻟرحﻴﻢ) وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٥‬ﻟﻪ ﻓاتح‪ ３‬ﻧﻪ وروستﻪ د (أﻣﻴﻦ) وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٦‬ﻟﻪ رکﻮع ﻧﻪ وروستﻪ د (سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده) وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٧‬ﻟﻪ (سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده) ＇خﻪ وروستﻪ د (ربﻨا وﻟک اﻟحﻤد) وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٨‬ﻫر رکﻦ تﻪ د اﻧتﻘاﻟﻴدو ﻟپاره د تکبﻴر (اهلل اکبر) وﻳﻞ‪،‬‬ ‫)‬ ‫‪ -۹‬پﻪ رکﻮع ک‪ ３‬د (سبحان ربﻲ اﻟﻌﻈﻴﻢ) او پﻪ سجده ک‪ ３‬د (‬ ‫وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -١٠‬پﻪ رکﻮع ک‪ ３‬د زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ د ستر‪－‬ﻮ پﻪ سر‪ ،‬د ﻻسﻮﻧﻮ اﻳ‪＋‬ﻮدل چ‪－ ３‬ﻮت‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پراخﻪ‬ ‫ﻧ‪５‬ﻮﻟ‪ ３‬وي‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬پﻪ ﻋادي حاﻟت د ﻻسﻮﻧﻮ ا‪＋４‬ﻮدل‪،‬‬ ‫‪ -١١‬د ＊‪ ９‬پ‪ ３＋‬ودرول او د چپ‪ ３‬پ‪ ３＋‬ﻏﻮړول پﻪ دواړو ﻗﻌدو او د دواړو سجدو پﻪ‬ ‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﻧاستﻪ (جﻠسﻪ) ک‪ ３‬ورباﻧدې ک‪５‬ﻨاستﻞ‪،‬‬ ‫) پﻪ وخت ک‪ ３‬د شﻬادت ‪－‬ﻮتﻪ پﻮرتﻪ کﻮل او د (اﻻ اهلل) پﻪ وﻳﻠﻮ‬ ‫‪ -١٢‬د (‬ ‫سره ＊کتﻪ کﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١٣‬د ک‪５‬ﻨاستﻠﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻻسﻮﻧﻪ پﻪ زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ باﻧدې اﻳ‪＋‬ﻮدل‪،‬‬ ‫‪ -١٤‬د ﻓرضﻮ پﻪ دوو وروستﻴﻮ رکﻌتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د (اﻟحﻤدهلل‪ )...‬ﻟﻮستﻞ سﻨت دي‪.‬‬ ‫‪ -١٥‬د اﻣام ﻟﻪ ﻟﻮري د اﻧتﻘاﻟﻴدو تکبﻴروﻧﻪ‪( ،‬سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده) او سﻼم ﻟﻔﻆ پﻪ ﻟﻮړ‬ ‫أواز سره وﻳﻞ سﻨت دي‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫‪ -١٦‬پﻪ وروست‪ ９‬ﻧاستﻪ (ﻗﻌده) ک‪ ３‬درود وﻳﻞ‪،‬‬ ‫‪ -١٧‬ﻟﻪ درود ﻧﻪ وروستﻪ د ﻣاثﻮرې (ﻗرأﻧﻲ او ﻣسﻨﻮﻧﻪ) دﻋاء ﻟﻮستﻞ‪ ،‬ﻟکﻪ‪( :‬ربﻨا أتﻨا ﻓﻰ‬ ‫اﻟدﻧﻴا حسﻨة و ﻓﻰ اﻷخرة حسﻨة وﻗﻨا ﻋذاب اﻟﻨار)‪،‬‬ ‫‪ -١٨‬د سﻼم ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪＊ ３‬ﻲ او کﻴ‪ ０‬ﻟﻮر تﻪ د ﻣخ ‪－‬ر‪＄‬ﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١۹‬کﻠﻪ چ‪ ３‬اﻣام سﻼم اړوي‪ ،‬باﻳد ﻣﻘتدﻳان پﻪ ﻧﻴت ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ چ‪ ３‬زﻣا سﻼم پﻪ‬ ‫دوی‪ ،‬ساتﻮﻧکﻮ (حﻔﻈﻪ) ﻣﻼﻳکﻮ او د جﻨﻴاتﻮ پﻪ صاﻟحﻮ بﻨد‪－‬اﻧﻮ باﻧدې دى‪.‬‬ ‫‪ -٢٠‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣﻘتدي سﻼم ‪－‬ر‪＄‬ﻮي؛ پﻪ ﻧﻴت ک‪ ３‬بﻪ ﻫﻐﻪ خﻠک ﻧﻴسﻲ چ‪ ３‬کﻮم د‬ ‫سﻼم ﻟﻮر تﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -٢١‬ﻣﻘتدي بﻪ د سﻼم ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ،３‬پﻪ اﻣام باﻧدې چ‪ ３‬کﻮم ﻟﻮر تﻪ واﻗﻊ وي‬ ‫ﻫﻢ د سﻼم اچﻮﻟﻮ ﻧﻴت کﻮي او کﻪ پﻪ اﻣام پس‪ ３‬وﻻړ وي پﻪ دواړو سﻼﻣﻮﻧﻮ ک‪ ３‬بﻪ پﻪ‬ ‫اﻣام د سﻼم اچﻮﻟﻮ ﻧﻴت کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٢٢‬کﻪ چ‪５‬رې ﻳﻮ ＇ﻮک ﻳﻮازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮي؛ د سﻼم اچﻮﻟﻮ پﻪ وخت بﻪ پﻪ ساتﻮﻧکﻮ‬ ‫(حﻔﻈﻪ) ﻣﻼﻳکﻮ د سﻼم اچﻮﻟﻮ ﻧﻴت کﻮي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻳﻮ زده کﻮوﻧکﻰ دې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ واجبات د ﻧﻮرو زده کﻮوﻧکﻮ پﻪ وړاﻧدې بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ واجباتﻮ ＇خﻪ د ﻳﻮ واجب پات‪ ３‬ک‪５‬دل ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫‪ -٢‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ سﻨتﻮﻧﻪ ＇ﻮ دي؟ پﻨ‪％‬ﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ واجبات بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪42‬‬

‫ب‪ :‬د ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮ ﻣخ‪ ３‬تﻪ (ص) او د ﻏﻠطﻮ ﻣخ‪ ３‬تﻪ د (غ) تﻮري‬ ‫وﻟﻴکئ‪:‬‬ ‫‪ -١‬پﻪ وترو ک‪ ３‬د ﻗﻨﻮت دﻋاء ﻟﻮستﻞ ﻓرض ده ( )‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د أﻣﻴﻦ‪ ،‬آﻋﻮذ باهلل‪ ،‬بسﻢ اهلل او سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده وﻳﻞ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ سﻨتﻮﻧﻪ‬ ‫دي‪) ( .‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫ﻫر زده کﻮوﻧکی دې د پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫شپاړسم لوست‬

‫د لمان‪％‬ه د ادا کولو طرﻳقه‬ ‫‪ .١‬د لمان‪％‬ه د ادا کولو طرﻳقه په ﻻندې ډول ده‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکی باﻳد د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د پﻴﻞ پر ﻣﻬال‪ ،‬ﻻسﻮﻧﻪ د ﻏﻮږوﻧﻮ ﻟﻪ ﻻﻧدﻧﻴﻮ ﻧرﻣﻴﻮ‬ ‫سره برابر ک‪７‬ي او ﻫﻢ ﻣﻬاﻟﻪ دې (اهلل اکبر) وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬بﻴا دې خپﻞ ＊ی ﻻس پﻪ چپ ﻻس ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ ﻻﻧدې ک‪８５‬دي‪ ،‬بﻴا دې ثﻨاء‬ ‫وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ثﻨاء وﻳﻠﻮ ﻧﻪ وروستﻪ دې (ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ) وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫(د ثﻨاء‪ ،‬آﻋﻮذ باهلل او بسﻢ اهلل وﻳﻞ پﻪ پ＀ أواز سره دي او ﻣﻘتدي بﻪ اﻋﻮذ باهلل او بسﻢ اهلل‬ ‫ﻧﻪ واﻳﻲ کﻪ چﻴرې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ جﻤاﻋت سره و)‪.‬‬ ‫‪( -٤‬ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ‬ ‫ﭤﭥﭦﭧ ﭨﭩﭪﭫﭬﭭ ﭮﭯﭰ‬ ‫) دې وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬بﻴا دې پﻪ پ＂ﻪ سره (أﻣﻴﻦ) وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬وروستﻪ دې د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻳﻮ سﻮرت او ﻳا درې أﻳتﻮﻧﻪ تﻼوت ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٧‬د سﻮرت تﻼوت کﻮﻟﻮ ﻧﻪ وروستﻪ دې‪ ،‬پﻪ تکبﻴر (اهلل اکبر) وﻳﻠﻮ سره رکﻮع تﻪ ！ﻴ＀‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٨‬پﻪ رکﻮع ک‪ ３‬بﻪ پﻪ پﻨ‪６‬ﻳﻮ باﻧدې‪ ،‬پﻪ وﻻړ حاﻟت ک‪ ３‬ﻻسﻮﻧﻪ د زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ پﻪ ستر‪－‬ﻮ پﻪ‬ ‫داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬ک‪８５‬دي چ‪－ ３‬ﻮتﻮ ﻳ‪－ ３‬ﻮﻧ‪６‬ې ﻣحکﻤ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟ‪ ،３‬شا ﻳ‪ ３‬ﻏﻮړوﻟ‪ ３‬او سر بﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ＊کتﻪ وي ﻧﻪ پﻮرتﻪ‪ ،‬رکﻮع بﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -۹‬پﻪ رکﻮع ک‪ ３‬دې درې ‪＄‬ﻠﻪ تسبﻴح (سبحان ربﻲ اﻟﻌﻈﻴﻢ) وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ رکﻮع ＇خﻪ سر را اوچت ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ى دې (سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده)‬ ‫وواﻳﻲ‪ ،‬او بﻴا دې (ربﻨا وﻟﻚ اﻟحﻤد) وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪44‬‬

‫مسأله‬ ‫د جﻤاﻋت پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬بﻪ اﻣام (سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده) وواﻳﻲ او ﻣﻘتدي ﻳﻮازې (ربﻨا‬ ‫وﻟﻚ اﻟحﻤد) واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١١‬د (ربﻨا وﻟﻚ اﻟحﻤد) ﻟﻪ وﻳﻠﻮ ﻧﻪ وروستﻪ‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻰ ﻟ‪８‬ه ش‪５‬بﻪ پﻪ ﻣطﻤئﻦ‬ ‫ډول ﻧ‪５‬ﻎ در‪８４‬ي‪ ،‬بﻴا سجدې تﻪ د ！ﻴ＂ﻴدو پرﻣﻬال د تکبﻴر (اهلل اکبر) پﻪ وﻳﻠﻮ سره ！ﻴ＂‪８５‬ي‪،‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى بﻪ زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻪ‪ ،‬بﻴا ﻻسﻮﻧﻪ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪－ ３‬ﻮت‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣخاﻣخ ﻗبﻠ‪ ３‬تﻪ وي‪،‬‬ ‫بﻴا پﻮزه او ورپس‪ ３‬تﻨدى پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪８５‬دي او پﻪ ﻫره سجده ک‪ ３‬بﻪ درې ‪＄‬ﻠﻪ (سبحان‬ ‫ربﻲ اﻻﻋﻠی) وواﻳﻲ‪ .‬د سجدې پر ﻣﻬال باﻳد ＇ﻨ‪／‬ﻠ‪ ３‬ﻟﻪ زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ او ورﻧﻮﻧﻪ ﻟﻪ ‪６５－‬ې ﻧﻪ‬ ‫ﻟرې ک‪７‬ي او د پ‪＋‬ﻮ د ‪－‬ﻮتﻮ سروﻧﻪ بﻪ د ﻗبﻠ‪ ３‬ﻟﻮر تﻪ کﻮي‪ ،‬داس‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻤک‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫بﻪ پﻮرتﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬بﻴا دې پﻪ تکبﻴر وﻳﻠﻮ سره سﻢ‪ ،‬ﻟﻪ سجدې ＇خﻪ سر راپﻮرتﻪ ک‪７‬ي او پﻪ ﻣطﻤئﻦ‬ ‫ډول سره دې ﻻسﻮﻧﻪ د زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ ستر‪－‬ﻮ سره برابر ک‪８５‬دي‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪９＊ ３‬‬ ‫پ‪＋‬ﻪ ﻳ‪ ３‬وﻻړه او کﻴ‪２‬ﻪ پ‪＋‬ﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻤﻠﻮﻟ‪ ３‬وي‪ ،‬ک‪５‬ـﻨﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٣‬د ﻟ‪８‬ې ش‪５‬ب‪ ３‬دﻣ‪ ３‬ﻧﻪ وروستﻪ دې دوﻳﻤ‪ ３‬سجدې تﻪ ﻻړ شﻲ او درې ‪＄‬ﻠﻪ دې‬ ‫تسبﻴح (سبحان ربﻲ اﻻﻋﻠی) وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٤‬ﻟﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬سجدې ﻧﻪ وروستﻪ دې پﻪ تکبﻴر (اهلل اکبر) وﻳﻠﻮ سره پﻪ داس‪ ３‬حال‬ ‫ودر‪８４‬ي چ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى خپﻞ سر‪ ،‬بﻴا ﻻسﻮﻧﻪ ورپس‪ ３‬زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻪ را اوچت ک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬ ‫کﻮﻧکﻰ دې ﻻسﻮﻧﻪ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ﻧﻪ ﻟ‪／‬ﻮي او پﻪ ﻣستﻘﻴﻢ ډول دې دوﻫﻢ رکﻌت تﻪ پﻮرتﻪ‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٥‬دوﻳﻢ رکﻌت دې ﻫﻢ د ﻟﻮﻣ‪７‬ي رکﻌت پﻪ ＇‪５‬ر اداء ک‪７‬ي‪( ،‬ﻻسﻮﻧﻪ دې ﻏﻮږوﻧﻮ تﻪ ﻧﻪ‬ ‫پﻮرتﻪ کﻮي‪ ،‬ثﻨاء او آﻋﻮذ باهلل بﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ واﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻮر پات‪ ３‬رکﻌتﻮﻧﻪ ﻳﻮازې پﻪ بسﻢ اهلل اﻟرحﻤﻦ‬ ‫اﻟرحﻴﻢ سره پﻴﻠ‪８５‬ي)‪.‬‬ ‫‪ -١٦‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮﻧکﻰ د دوﻳﻢ رکﻌت ﻟﻪ سجدې ＇خﻪ خﻼص شﻲ؛ ﻧﻮ بﻴا‬ ‫دې د ﻻسﻮﻧﻮ ‪－‬ﻮت‪ ３‬خپرې د زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ ﻟﻪ ستر‪－‬ﻮ سره برابرې ک‪８５‬دي‪ ،‬داس‪ ３‬چ‪＊ ３‬ی‬ ‫‪45‬‬

‫ﻻس ﻳ‪ ３‬پﻪ ＊ﻲ زﻧ‪／‬ﻮن او کﻴ‪ ０‬ﻻس ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻴ‪ ０‬زﻧ‪／‬ﻮن ک‪＋５‬ﻮدل شﻮى وي‪ ،‬ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا‬ ‫＊‪ ９‬پ‪＋‬ﻪ وﻻړه او کﻴ‪２‬ﻪ پ‪＋‬ﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻤﻠﻮﻟ‪ ３‬وي او پرې ﻧاست وي او بﻴا دې‬

‫وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٧‬کﻪ چ‪５‬رې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دوه رکﻌتﻪ وي بﻴا دې درود شرﻳﻒ (‬

‫) او د ﻣاثﻮرې دﻋا (‬ ‫) تر وﻳﻠﻮ وروستﻪ‪ ،‬سﻼم و‪－‬ر‪＄‬ﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١٨‬کﻪ چ‪５‬رې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬درې رکﻌتﻴزه وي؛ بﻴا د درﻳﻢ رکﻌت ﻟﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬سجدې وروستﻪ‬ ‫تشﻬد‪ ،‬درود او دﻋا وواﻳﻲ او سﻼم دې و‪－‬ر‪＄‬ﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١۹‬کﻪ ＇ﻠﻮر رکﻌتﻴز وي؛ بﻴا دې د ＇ﻠﻮرم رکﻌت ﻟﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬سجدې وروستﻪ ﻫﻤدا‬ ‫پﻮرتﻨی ﻋﻤﻞ ترسره ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د س‪７‬ي او ＊‪ ３％‬د لمان‪％‬ه ترمن‪ ＃‬توپﻴرونه‬ ‫د ＊‪ ３％‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د س‪７‬ي ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻧﻪ پﻪ ﻻﻧدﻧﻴﻮ شﻴاﻧﻮ ک‪ ３‬تﻮپﻴر ﻟري‪:‬‬ ‫‪％＊ _١‬ﻪ بﻪ د تکبﻴر تحرﻳﻤﻪ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻻسﻮﻧﻪ تر اوږو پﻮرتﻪ کﻮي او س‪７‬ى د ﻏﻮږو‬ ‫تر ﻧرﻣﻴﻮ پﻮرې‪.‬‬ ‫‪％＊ _٢‬ﻪ د ﻗﻴام پر ﻣﻬال ﻻسﻮﻧﻪ پر س‪５‬ﻨﻪ او س‪７‬ي ﻳ‪ ３‬تر ﻧاﻣﻪ ﻻﻧدې ږدي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬پﻪ سجده ک‪ ３‬بﻪ ＊‪％‬ﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻠ‪ ３‬ﻟﻪ زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ سره ﻧ‪＋‬ﻠﻮي‪ ،‬ﻧارﻳﻨﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬جﻼ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬پﻪ سجده ک‪ ３‬بﻪ ＊‪％‬ﻪ خ‪＂５‬ﻪ ﻟﻪ ورﻧﻮﻧﻮ سره ﻧ‪＋‬ﻠﻮي او س‪７‬ى ﻳ‪ ３‬جﻼ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻧاستﻮ ک‪％＊ ３‬ﻪ دواړه پ‪＊ ３＋‬ﻲ طرف تﻪ باسﻲ او پر ‪＄‬ﻤکﻪ‬ ‫ک‪５‬ﻨﻲ‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪％＊ -٦‬ﻪ بﻪ د سجدې پﻪ وخت ک‪＇ ３‬ﻨ‪／‬ﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻤک‪ ３‬سره ﻟ‪／‬ﻮي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻼ دوه رکﻌتﻴز ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو پﻪ وړاﻧدې ادا ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻳﻮ زده کﻮوﻧکی دې‪ ،‬ﻋﻤ ً‬ ‫＊ﻮوﻧﻜﻰ او ﻧﻮر زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې خپﻠ‪ ３‬ﻣﻼحﻈ‪ ３‬پﻪ أخر ﻛ‪ ３‬وړاﻧدې ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬د ثﻨا دﻋا کﻮﻣﻪ ده او ﻟﻪ دې ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکی ＇ﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬د ( وﻻ اﻟضأﻟﻴﻦ) ﻧﻪ وروستﻪ کﻮﻣﻪ کﻠﻤﻪ پ＂ﻪ تکرارﻳ‪８‬ي؟‬ ‫‪( .٣‬سﻤﻊ اهلل ﻟﻤﻦ حﻤده) او (ربﻨا وﻟک اﻟحﻤد) پﻪ کﻮم ‪＄‬اى ک‪ ３‬وﻳﻞ ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ .٤‬د ＊‪ ３％‬او س‪７‬ي د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ تر ﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻬﻢ تﻮپﻴروﻧﻪ وواﻳاست‪.‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د ادا کﻮﻟﻮ طرﻳﻘﻪ‪ ،‬پﻪ ﻟﻨده تﻮ‪－‬ﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫اوولسم لوست‬

‫وتر او سنت لمون‪％‬ونه‬ ‫‪ .١‬د وترو د لمان‪％‬ه حکم‬

‫د وترو ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د اﻣام ابﻮحﻨﻴﻔﻪ (رحﻤة اهلل ﻋﻠﻴﻪ) پﻪ ﻧﻈر واجب دى‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬د‬ ‫اختروﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ دي او د ﻳاراﻧﻮ پﻪ ﻧﻈر ﻣؤکد سﻨت دى‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د وترو د لمان‪％‬ه مقدار‬

‫د وترو ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬درې رکﻌتﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د وترو د لمان‪％‬ه وخت‬

‫د وترو ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣاسخﻮتﻦ ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ ادا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د وترو لمون‪ ＃‬ک‪ ３‬قرائت‬

‫د وترو پﻪ ！ﻮﻟﻮ رکﻌتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻗرائت ﻟﻮستﻞ ﻻزم دي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د قنوت وﻳل‬

‫ﻟﻪ رکﻮع ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬د وترو پﻪ درﻳﻢ رکﻌت ک‪ ３‬د ﻗﻨﻮت دﻋا وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪:‬‬ ‫د قنوت دعا‬

‫‪ .٦‬د سنت ډولونه‬

‫سﻨت پﻪ دوه ډوﻟﻪ دي‪ ،‬ﻳﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣؤکد او بﻞ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻴر ﻣؤکد سﻨت ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻣﻨدوب واﻳﻲ‪.‬‬ ‫الف ـ مؤکد سنت‬

‫ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬رسﻮل اهلل پرې ﻫﻤﻴشﻪ واﻟﻰ ک‪７‬ى‪ ،‬خﻮ کﻠﻪ کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د دې ﻟپاره پر‪＋４‬ﻲ‬ ‫چ‪ ３‬د ﻓرضﻮ ‪－‬ﻮﻣان پرې وﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫ب ـ غﻴر مؤکد سنت (مندوب)‬

‫ﻫﻐﻪ سﻨت دي چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫کﻠﻪ ک‪７‬ي او کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پر‪＋４‬ﻲ وي‪.‬‬ ‫‪48‬‬

‫د مؤکدو سنتونو وختونه‬

‫د ﻣؤکدو سﻨتﻮﻧﻮ د وختﻮﻧﻮ ترتﻴب پﻪ ﻻﻧدې ډول دى‪:‬‬ ‫‪-١‬د سﻬار ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬دوه رکﻌتﻪ او پﻪ کﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ر تاکﻴد شﻮى دى‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪＇ ３‬ﻠﻮر رکﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻳﻮ سﻼم سره (او ﻳا‬ ‫ﻫﻢ د جﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ ﻣخک‪.)３‬‬ ‫‪-٣‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ وروستﻪ دوه رکﻌتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د ﻣا＊ام ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ وروستﻪ دوه رکﻌتﻪ‪.‬‬ ‫‪-٥‬د ﻣاخﻮستﻦ ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ وروستﻪ او ﻟﻪ وترو ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬دوه رکﻌتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د جﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ ＇ﻠﻮر رکﻌتﻪ پﻪ ﻳﻮ سﻼم اداء کﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٩‬د غﻴر مؤکدو سنتونو وختونه‬

‫د ﻏﻴر ﻣؤکد سﻨتﻮﻧﻮ وختﻮﻧﻪ پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ﻟﻪ دوه رکﻌتﻪ سﻨتﻮ سره ﻧﻮر دوه رکﻌتﻪ ﻳﻮ ‪＄‬اى کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻣازدﻳگر ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪＇ ３‬ﻠﻮر رکﻌتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻣاخﻮستﻦ ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ وروستﻪ ＇ﻠﻮر رکﻌتﻪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻣؤکدو سﻨتﻮ‬ ‫＇خﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د ﻣا＊ام ﻟﻪ ﻓرضﻮ ＇خﻪ وروستﻪ شپ‪ ８‬رکﻌتﻪ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د وترو د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ حکﻢ ＇ﻪ دى؟‬ ‫‪ -٢‬د وترو ﻟﻤﻮﻧ‪＇ ＃‬ﻪ وخت اداء ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ -٣‬د ﻗﻨﻮت دﻋا وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻏﻴرﻣؤکد سﻨتﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻣؤکدو او ﻏﻴر ﻣؤکدو سﻨتﻮ وختﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫اتلسم لوست‬

‫د تراوﻳح لمون‪ ＃‬او قضاﻳﻲ لمون‪％‬ونه‬ ‫‪ .١‬د تراوﻳح د لمان‪％‬ه حکم‪ :‬د تراوﻳح ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ＊‪％‬ﻮ او س‪７‬و ﻟپاره د روژې پﻪ‬ ‫ﻣﻴاشت ک‪ ３‬ﻣؤکد سﻨت دى‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻧبﻲ اکرم (صﻠﻰ اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) او راشدو‬ ‫خﻠﻔاوو پرې ﻫﻤﻴشﻪ واﻟی ک‪７‬ی‪ .‬پﻪ جﻤاﻋت سره اداء کﻮل ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ سﻨت دي‪.‬‬ ‫بﻨاء کﻠﻪ چ‪ ３‬چا پرې پﻴﻞ وک‪ ７‬او بﻴا ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮد‬ ‫مسأله‪ :‬ﻧﻔﻞ پﻪ پﻴﻞ باﻧدې ﻻزﻣ‪８５‬ي‪ً ،‬‬ ‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻓاسد ﻳ‪ ３‬ک‪ ７‬وروستﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗضاء راوړي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د تراوﻳح د لمان‪％‬ه وخت‪ :‬د تراوﻳح ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻣاخﻮستﻦ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ‬ ‫او ﻟﻪ وترو ＇خﻪ وړاﻧدې اداء ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د تراوﻳحو د رکعتونو شم‪５‬ر‪ :‬تراوﻳح شﻞ رکﻌتﻪ دي‪ ،‬دوه دوه رکﻌتﻪ پﻪ ﻳﻮ ﻧﻴت او‬ ‫سﻼم اداء ک‪８５‬ي او بﻴا د ﻫرو ＇ﻠﻮرو رکﻌتﻮ وروستﻪ ﻳﻮ＇ﻪ ﻧاستﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ پﻪ ﻟسﻮ‬ ‫سﻼﻣﻮ شﻞ رکﻌتﻪ تراوﻳح پﻮره ک‪８５‬ي‪ ،‬بﻴا ﻟﻪ دې ＇خﻪ وروستﻪ د وترو ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻫﻢ پﻪ‬ ‫جﻤاﻋت سره اداء ک‪８５‬ي‪ .‬ﻳاده دې وي چ‪ ３‬د روژې ﻟﻪ ﻣﻴاشت‪＇ ３‬خﻪ پﻪ پرتﻪ ﻧﻮرو ﻣﻴاشتﻮ‬ ‫ک‪ ３‬وتر پﻪ جﻤاﻋت سره ﻧﻪ اداء ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د قضاﻳﻲ لمون‪％‬ونه وختونه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻗضاء شﻲ‪ ،‬ﻫر وخت‬ ‫چ‪ ３‬ﻓرصت وﻣﻮﻣﻲ باﻳد ﻗضاﻳﻲ ﻳ‪ ３‬راوړي ﻣگر پﻪ ﻫﻐﻮ درو وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬دې ﻧﻪ کﻮي‬ ‫پﻪ کﻮﻣﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻌﻪ راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د قضاﻳﻲ لمون‪％‬ونو د ادا کولو کﻴفﻴت‪ :‬پﻪ ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ترتﻴب واجب‬ ‫دى‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ ﻟﻪ شپ‪８‬و ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻟ‪ ８‬ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗضاء شﻮي وي‪ ،‬دا‬ ‫س‪７‬ى د ترتﻴب خاوﻧد دى‪ ،‬ﻓﻘﻬاء کرام واﻳﻲ‪ :‬د ترتﻴب پﻪ خاوﻧد د ترتﻴب ﻣراﻋتﻮل‬ ‫واجب دي‪ ،‬د ترتﻴب ﻣﻌﻨا دا ده چ‪ ３‬ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ حاضر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ﻣخک‪３‬‬ ‫کﻮي او بﻴا بﻪ د ﻗضاﻳﻲ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻫﻢ ترتﻴب ﻣراﻋتﻮي ﻳﻌﻨ‪ ３‬کﻮم ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬چ‪ ３‬ترې ﻣخک‪３‬‬ ‫ﻗضاء شﻮى وي ﻫﻐﻪ بﻪ وړاﻧدې کﻮي‪.‬‬ ‫‪50‬‬

‫‪ .٦‬هغه شﻴان چ‪ ３‬د ترتﻴب وجوب پرې ساقط‪８５‬ي‪:‬‬

‫‪ -١‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ پرتﻪ ﻟﻪ وترو ＇خﻪ شپ‪８‬و تﻪ ورس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ س‪７‬ي ＇خﻪ ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻫ‪５‬ر شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬کﻠﻪ چ‪ ３‬وخت تﻨ‪ ，‬وي او دواړه ( وختﻲ او ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ) ﻧﻪ ادا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫آ‪ .‬د وترو او تراوﻳحﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫ب‪ .‬د وترو او تراوﻳحﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ اداء ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ د (ص) او ﻏﻠطﻮ تﻪ د (غ) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫آ‪ .‬د تراوﻳحﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣاخﻮستﻦ ﻟﻪ وترو ＇خﻪ وروستﻪ اداء ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ چ‪ ３‬د پﻨ‪％‬ﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ＇خﻪ زﻳات ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗضاء شﻲ‪ ،‬د ترتﻴب خاوﻧد‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫دی‪.‬‬ ‫)‬ ‫ج‪.‬د ترتﻴب خاوﻧد بﻪ وختﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬باﻧدې ﻣخک‪ ３‬کﻮي‪( .‬‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫د‪ .‬د وخت پﻪ تﻨ‪／‬ﻮاﻟﻲ سره ترتﻴب ساﻗط‪８５‬ي‪.‬‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫ه‪ .‬شﻞ رکﻌتﻪ تراوﻳح پﻪ ﻟسﻮ سﻼﻣﻮﻧﻮ سره سرتﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪＄ ３‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳاست‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫نولسم لوست‬

‫د لمان‪％‬ه مفسدات او مکروهات‬ ‫‪ .١‬د لمان‪％‬ه مفسدات‬

‫(ﻓساد) پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د صﻼح ضد تﻪ واﻳﻲ او د ﻓﻘﻬاوو پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬پﻪ ﻋبادت ک‪３‬‬ ‫ﻧاسﻢ وصﻒ ﻓساد بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬پﻪ ﻋباداتﻮ ک‪ ３‬د ﻓساد ﻣﻌﻨا بطﻼن دى او پﻪ ﻣﻌاﻣﻼتﻮ‬ ‫ک‪ ３‬ﻓساد ب‪５‬ﻠﻪ ﻣﻌﻨا او بطﻼن بﻴﻠﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري‪ ،‬ﻫدف دا چ‪ ３‬ﻣﻌاﻣﻼت ﻟﻪ ﻓساد ＇خﻪ‬ ‫وروستﻪ صحﻴح کﻴداى ﻫﻢ شﻲ خﻮ ﻋبادات داس‪ ３‬ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د لمان‪％‬ه مفسدات‪:‬‬

‫‪ -١‬خبرې کﻮل‪،‬‬ ‫‪ -٢‬خﻮراک او ＇‪＋‬اک کﻮل کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ ﻫ‪５‬ره وي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬داس‪ ３‬کار کﻮل چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ بﻴرون کس پرې د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻲ گﻮﻣان وﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻟﻪ ﻗبﻠ‪＇ ３‬خﻪ د سﻴﻨ‪－ ３‬ر‪＄‬ﻮل‪،‬‬ ‫‪ -٥‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬درې پرﻟﻪ پس‪ ３‬ﻗدﻣﻮﻧﻪ اخﻴستﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٦‬ﻟﻴﻮﻧتﻮب او ب‪ ３‬ﻫﻮشﻲ‪،‬‬ ‫‪ -٧‬د پﻮره ﻳﻮ رکﻦ اداء کﻮل پﻪ داس‪ ３‬ډول سره چ‪ ３‬ﻋﻮرت ﻳ‪＇ ３‬ر‪－‬ﻨد او ﻳا ورسره‬ ‫دوﻣره ﻧجاست وي چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورسره ﻧﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٨‬داس‪ ３‬خﻨدا چ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻳ‪ ３‬واوري‪.‬‬ ‫‪ -۹‬پﻪ خﻮﻟﻪ د سﻼم اچﻮل ﻳا ‪＄‬ﻮابﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١٠‬د ﻧﻴﻮي اﻣﻮرو ﻟپاره ژړل‪ ،‬خﻮ کﻪ چ‪５‬رې د خدای ﻟﻪ وﻳرې وي بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ﻓاسد‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -١١‬ﻫﻐﻪ اﻟﻔاظ وﻳﻞ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ ﻧﻪ دي ﻟﻜﻪ‪( :‬اﻧا هلل و اﻧا اﻟﻴﻪ راجﻌﻮن) او‬ ‫ﻳا (اﻟحﻤد هلل) وﻳﻞ‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬پﻪ داس‪ ３‬شکﻞ سره ﻗرائت کﻮل چ‪ ３‬د کﻠﻤ‪ ３‬ﻣﻌﻨا ﻏﻠطﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١٣‬ﻟﻪ اﻣام ﻧﻪ پرتﻪ بﻞ چاتﻪ ﻓتحﻪ ورکﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د کراهﻴت معنا‬

‫(کراﻫﻴت) پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د ﻣحبت ضد تﻪ واﻳﻲ او د ﻓﻘﻬاوو پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬ﻫر ﻫﻐﻪ‬ ‫شی چ‪ ３‬پر‪＋４‬ﻮدل ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻏﻮره وي‪ ،‬تﻨزﻳﻬﻲ ﻣکروه بﻠﻞ ک‪８５‬ي او کﻪ‬ ‫چ‪５‬رې ﻣﻨﻌﻪ واﻟﻰ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻇﻨﻲ دﻟﻴﻞ ثابت وي تحرﻳﻤﻲ ﻣکروه بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ تحرﻳﻤﻲ کراﻫﻴت سره اداء شﻲ؛ را‪－‬ر‪＄‬ﻮل ﻳ‪ ３‬واجب دي او کﻪ‬ ‫ﻟﻪ تﻨزﻳﻬﻲ کراﻫﻴت سره شﻮى وي‪ ،‬ب‪５‬رتﻪ ﻳ‪ ３‬را‪－‬ر‪＄‬ﻮل ﻣستحب دي‪.‬‬ ‫‪52‬‬

‫‪ .٤‬د لمان‪％‬ه مکروهات‬

‫ﻻﻧدې شﻴان پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ﻣکروه دي‪:‬‬ ‫‪ _١‬د سﻨتﻮ او واجباتﻮ پر‪＋４‬ﻮدل‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬د اﻣام ﻣتابﻌت چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮدل شﻲ‪.‬‬ ‫‪ _٢‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪ ３‬پﻪ ﻧﻮرو ﻛاروﻧﻮ باﻧدې د ﻻسﻮﻧﻮ ﻣصروﻓﻮل‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮتﻮ ＇خﻪ ！کﻮﻧﻪ وﻳستﻞ‪،‬‬ ‫د ‪－‬ﻮتﻮ ﻗاتﻮل راﻗاتﻮل‪،‬‬ ‫د کا‪１‬ﻮ او ‪＂－‬ﻮ ﻟرې کﻮل‪ ،‬وﻳ‪＋‬تان وﻳستﻞ‪،‬‬ ‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پر ﻣﻬال ！ﻨ‪６‬ه پاکﻮل‪،‬‬ ‫ﻟﻪ خپﻠﻮ جاﻣﻮ او ﻻسﻮ سره ﻟﻮب‪ ３‬کﻮل‪ ،‬پﻪ اشاره باﻧدې د سﻼم ‪＄‬ﻮابﻮل‪.‬‬ ‫‪ _٣‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪ ３‬پﻪ ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ باﻧدې د ستر‪－‬ﻮ ﻣصروﻓﻮل‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬ ‫د أسﻤان ﻟﻮر تﻪ کتﻞ‪ .‬د ستر‪－‬ﻮ پ＂ﻮل‪＊ .‬ﻲ او کﻴ‪ ０‬ﻟﻮر تﻪ کتﻞ‪.‬‬ ‫‪ _٤‬ﻣخصﻮص اذﻛار او دﻋا ‪－‬اﻧ‪ ３‬ﻧﻪ ﻟﻮستﻞ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬د رکﻮع پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻗرائت ﻟﻮستﻞ‪.‬‬ ‫‪ _٥‬پﻪ ﻣسﻨﻮﻧﻪ طرﻳﻘﻪ د ارﻛاﻧﻮ ﻧﻪ ادا ﻛﻮل‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬ ‫ﻧا سﻤﻪ رﻛﻮع‪ .‬ﻧا سﻤﻪ سجده ﻟﻜﻪ د پ‪７／‬ۍ پﻪ ول سجده ﻛﻮل‪.‬‬ ‫ﻏﻴرﻣﻨﻈﻢ درﻳدل‪.‬‬ ‫‪ _٦‬ب‪ ３‬ضرورتﻪ ！ﻮخﻰ او اوسﻴﻠﻰ ﻛﻮل‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې ﻧﻮر ﻫﻐﻪ کاروﻧﻪ چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د روحﻴ‪ ３‬خﻼف دي او بﻌض‪３‬‬ ‫اشخاص ﻫﻐﻪ ﻛﻮي‪ ،‬پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫ا ‪ -‬کراﻫﻴت او ﻓساد ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ ﻣکروﻫاتﻮ ＇خﻪ پﻨ‪％‬ﻪ وواﻳاست‪.‬‬ ‫ج‪ -‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻨ‪％‬ﻪ ﻣﻔسدات بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې صحﻴح جﻤﻠﻮتﻪ (ص) او ﻏﻠطﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ (×) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫(‬ ‫آ‪ -‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ ‪－‬ﻮتﻮ ＇خﻪ ！کﻮﻧﻪ وﻳستﻞ ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫ب‪ -‬د رکﻮع پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬د ﻗرائت ﻟﻮستﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓاسدوي‪( .‬‬ ‫(‬ ‫ج‪ -‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪ ３‬خبرې ﻛﻮل ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ ﻛتابچﻮ ﻛ‪ ３‬وﻟﻴﻜﻲ‪.‬‬ ‫‪53‬‬

‫)‬ ‫)‬ ‫)‬

‫شلم لوست‬

‫د لمان‪％‬ه متفرقه مساﻳل‬ ‫‪ ١‬ـ پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ب‪ ３‬اودسﻪ ک‪５‬دل‬ ‫کﻠﻪ چ‪＇ ３‬ﻮک پرتﻪ ﻟﻪ ارادې‪ ،‬پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ب‪ ３‬اودسﻪ شﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دې پر‪８４‬دي‪ ،‬اودس تﻪ دې ﻻړ شﻲ او پس ﻟﻪ اوداسﻪ دې خپﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫‪＄‬اى ＇خﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ي چ‪ ３‬پﻪ کﻮم ‪＄‬اى ک‪ ３‬ب‪ ３‬اودسﻪ شﻮى دى‪ .‬خﻮ ﻟﻪ سره را‪－‬ر‪＄‬ﻮل‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻏﻮره دي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ چ‪５‬رې ب‪ ３‬اودسﻪ شﻮى شخص اﻣام وي‪ ،‬ﻳﻮ ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻘتدﻳاﻧﻮ ＇خﻪ دې اﻣام‬ ‫ک‪７‬ي او پات‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬بﻪ پﻪ خپﻞ اﻣاﻣت ﻣﻘتدﻳاﻧﻮ تﻪ پﻮره کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬کﻪ چ‪５‬رې ﻳﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮﻧکﻲ تﻪ ﻟﻪ وروست‪ ９‬ﻧاست‪＇ ３‬خﻪ وروستﻪ ب‪ ３‬اودسﻲ پ‪＋５‬ﻪ شﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ دې و‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪ ،‬اودس دې وک‪７‬ي او بﻴا دې سﻼم واړوي‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ درې واړه‬ ‫ﻫﻐﻪ صﻮرتﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬خبرې ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ وي ک‪７‬ې‪ ،‬خﻮ کﻪ خبرې ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې وي‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬ ‫ﻓاسد‪８４‬ي برابره ده ﻗصداً‪ ،‬سﻬﻮا ً او ﻳا خطآ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮﻟ‪ ３‬وتﻠﻲ وي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬کﻪ چ‪５‬رې کﻮم ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻰ ﻟﻪ ب‪ ３‬اودس‪＇ ９‬خﻪ وروستﻪ د اودس ﻟپاره ﻗدﻣﻮﻧﻮ‬ ‫اخﻴستﻠﻮ او ﻳا ﻟﻪ ﻗبﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻣخ ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻮ تﻪ اړ و او دا کار ﻳ‪ ３‬وک‪ ،７‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬ ‫ﻓاسد‪８４‬ي کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ درو ﻗدﻣﻮﻧﻮ ＇خﻪ زﻳات ﻫﻢ تﻠﻠﻰ وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د سهوې سجده‬

‫اﻟﻒ ـ (سﻬﻮه) ﻏﻔﻠت او ب‪ ３‬پرواﻳ‪ ９‬تﻪ واﻳﻲ‪ .‬د سﻬﻮې سجده ﻫﻐﻮ دوو سجدو تﻪ وﻳﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ زﻳادت ﻳا ﻧﻴﻤ‪７／‬تﻴا پﻮره کﻮي‪.‬‬ ‫ب ـ د سهوې د سجدې حکم‪ :‬د سﻬﻮې سجده واجب ده‪.‬‬ ‫ج ـ د سهوې د سجدې سببونه‪ :‬د سﻬﻮې سجده پﻪ ﻻﻧدې شﻴاﻧﻮ واجب‪８５‬ي‪:‬‬ ‫ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ واجباتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬اى ﻧﻪ وړاﻧدې ﻳا وروستﻪ‪ ،‬سﻬﻮا ً زﻳات او‬‫ﻳا پر‪＋４‬ﻮدل شﻲ‪.‬‬ ‫ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻰ ﻓرض ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬اى ＇خﻪ سﻬﻮا ً ﻣخک‪ ３‬ﻳا وروستﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬‫‪54‬‬

‫مسأله‬

‫د سﻨتﻮ پﻪ پر‪＋４‬ﻮدﻟﻮ باﻧدې د سﻬﻮې سجده ﻧﻪ ﻻزﻣ‪８５‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د سﻨتﻮ پﻪ پر‪＋４‬ﻮدﻟﻮ‬ ‫باﻧدې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ﻧﻴﻤ‪７／‬ى ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫مسأله‬

‫د ﻓرضﻮ پر‪＋４‬ﻮدل پﻪ سجده سﻬﻮه باﻧدې ﻧﻪ جبﻴره ک‪８５‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ﻓرضﻮ پر‪＋４‬ﻮدل‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬باطﻠﻮي‪ ،‬خﻮ کﻪ چ‪５‬رې ＇ﻮک د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ کﻮم رکﻦ ک‪ ３‬سﻬﻮه شﻮ ب‪５‬رتﻪ بﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫را‪－‬ر‪＄‬ﻮي او کﻪ چ‪５‬رې ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬اى ＇خﻪ وروستﻪ ک‪ ،７‬بﻴا بﻪ د سﻬﻮې سجده‬ ‫کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د سهوې د سجدې وخت‬

‫د سﻬﻮې د سجدې وخت د اخري ﻗﻌدې ﻟﻪ تشﻬد او ﻳﻮ سﻼم ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د سهوې د سجدې طرﻳقه‬

‫د وروست‪ ９‬ﻗﻌدې ﻟﻪ تشﻬد ＇خﻪ وروستﻪ ﻳﻮ سﻼم اړول ک‪８５‬ي او بﻴا ﻟﻪ دې ＇خﻪ‬ ‫وروستﻪ دوه د سﻬﻮې سجدې ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ دې ＇خﻪ وروستﻪ تشﻬد (اﻟتحﻴات‪ )...‬د دوﻳﻢ‬ ‫‪＄‬ﻞ ﻟپاره پﻪ ﻫﻤدې ﻧاستﻪ ک‪ ３‬بﻴا بﻪ درود (اﻟﻠﻬﻢ صﻞ‪ )...‬او دﻋاء چ‪ ３‬ﻣخک‪ ３‬ﻧدي‬ ‫وﻳﻞ شﻮي‪ ،‬وﻟﻮﻟﻲ او بﻴا بﻪ ＊ﻲ او کﻴ‪ ０‬ﻟﻮر تﻪ سﻼم واړوي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬په لمان‪％‬ه او ﻳا اوداسه ک‪ ３‬شک كول‬

‫‪ -١‬کﻪ چ‪５‬رې ﻳﻮ چاتﻪ دا شک پﻴدا شﻮ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ى او کﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ دى ک‪７‬ى‪ ،‬دې‬ ‫س‪７‬ي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ دى ک‪７‬ى‪＄ ،‬کﻪ ﻧﻪ کﻮل ﻳ‪ ３‬ﻳﻘﻴﻨﻲ او پﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شک دى‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ چ‪５‬رې ﻳﻮ چا تﻪ ﻟﻪ سﻼم ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻮ او ﻳا د أخري ﻗﻌدې ﻟﻪ تشﻬد ﻧﻪ وروستﻪ شک‬ ‫پﻴدا شﻮ‪ ،‬دا شک ﻫﻴ＆ باوري ﻧﻪ دى او اﻋتبار ورتﻪ ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫‪-٣‬کﻪ چ‪５‬رې ＇ﻮک ډ‪４‬ر شکﻲ وي او ﻫر وخت ورتﻪ شک پﻴدا ک‪８５‬ي‪ ،‬دا بﻪ پﻪ ﻏاﻟب‬ ‫‪－‬ﻤان ﻋﻤﻞ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬کﻪ چ‪５‬رې ＇ﻮک پﻪ دې باور وي چ‪ ３‬اودس ﻣ‪ ３‬ﻛ‪７‬ى دى‪ ،‬خﻮ ﻓﻜر ﻛﻮي چ‪３‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ بﻲ اودسﻪ شﻮى وي‪ ،‬د دې س‪７‬ي اودس شتﻪ‪ ،‬ﻣ‪／‬ر کﻪ پﻪ ﻳاد ﻳ‪ ３‬وي چ‪ ３‬دى ب‪３‬‬ ‫اودسﻪ و‪ ،‬خﻮ ﻣﻤﻜﻦ ﻟﻪ ﻋادت سره سﻢ ده اودس ﻛ‪７‬ى وي‪ ،‬ﻧﻮ دا ب‪ ３‬اودسﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د تﻼوت سجده‪:‬‬

‫اﻟﻒ ـ د تﻼوت د سجدې حکﻢ‪:‬د تﻼوت سجده کﻮل واجب دي‪.‬‬ ‫‪55‬‬

‫ب ـ د تﻼوت د سجدې اسباب‬

‫د تﻼوت سجده پﻪ ﻻﻧدې درو سببﻮﻧﻮ باﻧدې واجب‪８５‬ي‪:‬‬ ‫ تﻼوت‪ :‬د تﻼوت سجده پﻪ تﻼوت کﻮوﻧکﻲ باﻧدې واجب‪８５‬ي‪.‬‬‫ اورﻳدل‪:‬د تﻼوت سجده د سجدې د أﻳت پﻪ اورﻳدﻟﻮ پﻪ اورﻳدوﻧﻜﻲ باﻧدې ﻫﻢ‬‫واجب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ اﻗتداء‪ :‬کﻪ اﻣام د تﻼوت د سجدې أﻳت وﻟﻮست پﻪ ﻣﻘتدي باﻧدې ﻫﻢ واجب‪８５‬ي‪ ،‬ﻛﻪ‬‫＇ﻪ ﻫﻢ چ‪ ３‬اورﻳدﻟی ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫ج ـ د تﻼوت سجده ادا کول‬

‫تکبﻴر بﻪ واﻳﻲ (خﻮ ﻻسﻮﻧﻪ بﻪ ﻏﻮږوﻧﻮ تﻪ ﻧﻪ پﻮرتﻪ کﻮي) او سجدې تﻪ بﻪ ＊کتﻪ ک‪８５‬ي‪،‬‬ ‫داس‪ ３‬سجده بﻪ کﻮي ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ سجده کﻮي او بﻴا بﻪ ﻟﻪ سجدې ＇خﻪ‬ ‫د پﻮرتﻪ ک‪５‬دو ﻟپاره تکبﻴر واﻳﻲ‪ ،‬دا دواړه تکبﻴروﻧﻪ وﻳﻞ واجب دي‪ ،‬د تﻼوت سجده‬ ‫ک‪ ３‬تشﻬد او سﻼم ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫(س ْب َحا َن َربِﻰ َاﻻ ْﻋﻠَﻰ) درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬واﻳﻲ‪ ،‬د تﻼوت د سجدې أﻳتﻮﻧﻪ پﻪ‬ ‫پﻪ سجدې ک‪ ３‬بﻪ ُ‬ ‫ﻻﻧدې جدول ک‪ ３‬رو＊اﻧﻪ شﻮي دي او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻪ ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ دﻏﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ پﻪ‬ ‫ﻧ‪＋‬ﻪ شﻮي دي‪.‬‬ ‫د ـ ‪ -‬د تﻼوت د سجدو شم‪５‬ر‬ ‫شﻤ‪５‬ره‬

‫سﻮرت‬

‫أﻳت‬

‫شﻤ‪５‬ره‬

‫سﻮرت‬

‫أﻳت‬

‫‪١‬‬

‫اﻻﻋراف‬

‫‪٢٠٦‬‬

‫‪٨‬‬

‫اﻟﻨﻤﻞ‬

‫‪٢٦‬‬

‫‪٢‬‬

‫اﻟرﻋد‬

‫‪١٥‬‬

‫‪۹‬‬

‫اﻟﻢ اﻟسجدة‬

‫‪١٥‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٧‬‬

‫اﻟﻨحﻞ‬ ‫اﻻسراء‬ ‫ﻣرﻳﻢ‬ ‫اﻟحج‬ ‫اﻟﻔرﻗان‬

‫‪٥٠‬‬ ‫‪١٠۹‬‬ ‫‪٥٨‬‬ ‫‪١٨‬‬ ‫‪٦٠‬‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١٤‬‬

‫حﻢ اﻟسجدة‬ ‫اﻟﻨجﻢ‬ ‫اﻻﻧشﻘاق‬ ‫اﻟﻌﻠﻖ‬

‫‪٢٤‬‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫‪٦٢‬‬ ‫‪٢١‬‬ ‫‪١۹‬‬

‫‪56‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫ﻼ اداء ک‪７‬ي او‬ ‫ﻳﻮ زده کﻮوﻧکی دې د خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو پﻪ وړاﻧدې د تﻼوت سجده ﻋﻤ ً‬ ‫ﻫﻢ دې د وجﻮب اسباب ＇ر‪－‬ﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫اﻟﻒ ـ ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬د سﻬﻮې سجدې حکﻢ ＇ﻪ دى؟ او سببﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د تﻼوت د سجدې اسباب ＇ﻮ او کﻮم دي؟‬ ‫‪ .٣‬د تﻼوت د سجدې د أﻳتﻮﻧﻮ شﻤ‪５‬ر ＇ﻮ دی؟‬ ‫‪ .٤‬کﻪ چ‪５‬رې اﻣام پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ب‪ ３‬اودسﻪ شﻲ‪＇ ،‬ﻪ باﻳد وک‪７‬ي؟‬ ‫ب ـ ﻻﻧدې خاﻟﻲ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻣﻨاسبﻮ کﻠﻤﻮ ډک ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬د سﻨتﻮ پﻪ پر‪＋４‬ﻮدﻟﻮ باﻧدې د سﻬﻮې سجده‪...........‬ﻻزﻣﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻓرضﻮ پر‪＋４‬ﻮدل د سﻬﻮې پﻪ سجدې باﻧدې‪..............‬ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د تﻼوت سجدې پﻪ دې سﻮرتﻮﻧﻮ‪.........................................‬ک‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻲ سﻮاﻟﻮﻧﻪ سره ﻟﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻮ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫ﻳو وﻳشتم لوست‬

‫د ناروغ او مسافر لمون‪＃‬‬ ‫د ناروغ لمون‪＃‬‬ ‫د ﻧاروغ ﻟﻤﻮﻧ‪ ،＃‬ﻧاروﻏ‪ ９‬تﻪ پﻪ کتﻠﻮ پﻪ ﻻﻧدې ډوﻟﻮﻧﻮ دى‪:‬‬ ‫‪ -١‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧاروغ تﻪ ودر‪４‬دل ﻧاشﻮﻧﻲ شﻮل؛ بﻴا بﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻧاستﻪ‪ ،‬رکﻮع او سجدې سره کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ چ‪５‬رې کﻮم ﻧاروغ تﻪ د رکﻮع او سجدې کﻮل ﻧاشﻮﻧﻲ شﻮل؛ بﻴا بﻪ رکﻮع او سجده‬ ‫پﻪ داس‪ ３‬حال پﻪ اشاره کﻮي چ‪ ３‬د سجدې اشاره بﻪ د رکﻮع ﻟﻪ اشارې ＇خﻪ ！ﻴ＂ﻪ وي‪،‬‬ ‫خﻮ د سجدې ﻟپاره دې ＇ﻪ شی ﻧﻪ پﻮرتﻪ کﻮي چ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ ورباﻧدې سجده وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬کﻪ چ‪５‬رې ＇ﻮک پﻪ ﻧاستﻪ ﻫﻢ ﻗادر ﻧﻪ و‪ ،‬دا س‪７‬ی بﻪ ستﻮﻧی ستﻎ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪３‬‬ ‫＇ﻤﻠﻲ چ‪ ３‬پ‪ ３＋‬بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻗبﻠ‪ ３‬ﻟﻮر تﻪ وي‪ ،‬د سر ﻻﻧدې بﻪ ﻳ‪ ３‬د پﻮرتﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ خاطر‪،‬‬ ‫باﻟ‪＋‬ت اﻳ‪＋‬ی وي‪ ،‬ﻣخ پﻪ ﻗبﻠ‪ ３‬بﻪ ﻣﻼست‪ ،‬رکﻮع او سجده بﻪ پﻪ اشاره باﻧدې ترسره‬ ‫کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻮم ﻧاروغ پﻪ دې ﻗادر ﻧﻪ وي چ‪ ３‬د سر پﻪ اشارې باﻧدې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪７‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ده‬ ‫＇خﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وروستﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬د ستر‪－‬ﻮ او ورﻳ‪％‬ﻮ پﻪ اشارې سره ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮل ورتﻪ روا ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د مسافر لمون‪＃‬‬

‫＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬سﻔر ستﻮﻧزې ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ د دې ﻟپاره ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي احکام راﻏﻠﻲ دي چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د روژې پﻪ ﻣبارکﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬ﻣساﻓر تﻪ روژه خﻮړل روا اﻣا ﻧﻴﻮل ﻳ‪ ３‬ﻏﻮره دي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣساﻓر تﻪ د سﻔر پﻪ خاطر‪ ،‬پﻪ اﻏﻮستﻞ شﻮﻳﻮ ﻣﻮزو باﻧدی درې ور‪ ３＄‬او شپ‪ ３‬ﻣسحﻪ کﻮل روا دي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬پﻪ ﻣساﻓر باﻧدې د جﻤﻌ‪ ３‬او اختروﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ او ﻗرباﻧﻲ ﻧﻪ شتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣساﻓر پﻪ سﻔر ک‪＇ ３‬ﻠﻮر رکﻌتﻲ ﻓرض ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻗصر کﻮي‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وروستﻪ کﻮل ﻫﻢ ورتﻪ روا دي پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻏﻠﻮ او‬ ‫شﻮکﻤارو ＇خﻪ و‪４‬ره وﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٣‬قصر‬

‫＇ﻠﻮر رکﻌتﻴز ﻓرض ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻧﻴﻤاﻳﻲ کﻮل او پر ‪＄‬اى ﻳ‪ ３‬دوه رکﻌتﻪ کﻮل‪ ،‬ﻗصر بﻠﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي‪ ،‬بﻨا ًء د سﻬار او ﻣا＊ام ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ﻗصر ﻧﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪58‬‬

‫‪ -٤‬د قصر حکم‪ :‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻗصر پﻪ سﻔر ک‪ ３‬ﻻزم او پﻪ روژه ک‪( ３‬ﻋزﻳﻤت) دى‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د قصر شرطونه‪ :‬ﻓﻘﻬاوو کراﻣﻮ د ﻗصر ﻟپاره ﻻﻧدې شرطﻮﻧﻪ اﻳ‪＋‬ﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫‪ .١‬د سﻔر اﻧدازه او ﻟﻴاره بﻪ پﻪ ﻋادي ت‪ ，‬سره درې ور‪ ３＄‬او شپ‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬سﻔر د ﻣساﻓر ﻟﻪ خپﻞ کﻠﻲ ﻳا ﻗرﻳ‪＇ ３‬خﻪ د وتﻠﻮ ﻧﻪ حساب‪８５‬ي‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣساﻓر‬ ‫ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬ﻋﻼﻗ‪＇ ３‬خﻪ بﻴرون شﻮ‪ ،‬ﻣساﻓر بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د سﻔر ﻧﻴت بﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬باﻳد کﻮم سﻔر چ‪ ３‬ﻧﻴت ﻳ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬ﻟﻪ درﻳﻮ ور‪＄‬ﻮ ＇خﻪ ﻛﻢ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د سفر په هکله مسل‪:３‬‬

‫‪ -١‬ﻳﻮ س‪７‬ى ﻟﻪ خپﻞ اصﻠﻲ ！ا！ﻮبﻲ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬پک‪ ３‬ز‪４８４‬دﻟﻰ او ﻫستﻮگﻨﻪ کﻮﻟﻪ؛ ﻻړ‬ ‫او بﻞ ‪＄‬اى ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫستﻮگﻨﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ ،‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ اړتﻴاوو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ＇ﻪ وخت ﻟپاره خپﻞ‬ ‫！ا！ﻮبﻲ تﻪ راﻏﻰ‪ ،‬دا س‪７‬ى بﻪ پﻪ خپﻞ اصﻠﻲ ！ا！ﻮبﻲ ک‪ ３‬ﻗصر کﻮي‪ ،‬پﻪ دې شرط چ‪ ３‬د‬ ‫دواړو تر ﻣﻨ‪ ＃‬ﻓاصﻠﻪ درې ور‪ ３＄‬او ﻳا ﻟﻪ دې ＇خﻪ زﻳاتﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ چا ＇خﻪ پﻪ سﻔر ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗضاء شﻮل او بﻴا کﻮر تﻪ راستﻮن شﻮ‪ ،‬د‬ ‫سﻔر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻗضاﻳﻲ بﻪ دوه رکﻌتﻪ راوړي او کﻪ چ‪５‬رې پﻪ کﻮر ک‪ ３‬ترې ﻗضاء شﻮي وي‬ ‫او ﻗضاء ﻳ‪ ３‬پﻪ سﻔر ک‪ ３‬راوړي ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ＇ﻠﻮر رکﻌتﻪ بﻪ پﻮره کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳاست‪:‬‬ ‫آ‪ -‬د سﻔر ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي احکام ＇ﻮ دي؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬ﻗصر ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ او حکﻢ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ دی؟‬ ‫ج‪ -‬ﻗصر ＇ﻮ شرطﻮﻧﻪ ﻟري؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮتﻪ (ص) او ﻏﻠطﻮ تﻪ د (غ) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫أ‪ -‬د سﻔر اﻧدازه پﻪ ﻋادي ت‪ ，‬سره درې ور‪ ３＄‬ده‪) ( .‬‬ ‫ب‪ -‬کﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ چا＇خﻪ پﻪ سﻔر ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗضا شﻮل‪ ،‬پﻪ کﻮر ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮره اداءکﻮي‪( .‬‬ ‫ج‪ -‬پﻪ ﻣساﻓر باﻧدې د جﻤﻌ‪ ،３‬اختروﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ او ﻗرباﻧﻲ ﻧشتﻪ‪) ( .‬‬ ‫)‬ ‫د‪ -‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧاروغ تﻪ در‪４‬دل ﻧاشﻮﻧﻲ شﻲ بﻴا بﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻧاستﻪ کﻮي‪( .‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪＄ ３‬ﻮابﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫(‪＄ )١‬ﻴﻨﻮ ﻣﻌاصرو ﻋﻠﻤاوو د شرﻋﻲ سﻔر اﻧدازه تﻘرﻳباً (‪ )٨۹‬کﻴﻠﻮﻣتره تﻌﻴﻴﻦ ک‪７‬ې ده‪.‬‬ ‫‪59‬‬

‫)‬

‫دوه و‪４‬شتم لوست‬

‫د سﻴرت النبﻲ ارز＊ت‬ ‫[اﻷحزاب سﻮرت(‪.])٢١‬‬ ‫اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪( :‬پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬ستاسﻮ ﻟپاره د اهلل پﻪ رسﻮل ک‪ ３‬ﻳﻮه خﻮرا ﻏﻮره ﻧﻤﻮﻧﻪ ده)‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک‪ ،３‬ﻣﻮږ د پﻴﻐﻤبر پﻴروۍ او اطاﻋت تﻪ ﻫ（ﻮﻟﻲ ﻳﻮ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ سﻴرت زده ﻛ‪７‬و تر ＇ﻮ وکﻮﻻى شﻮ ﻫﻐﻪ پس‪３‬‬ ‫اﻗتداء او د ﻫﻐﻪ ﻻره تﻌﻘﻴب ک‪７‬و‪ ،‬د سﻨتﻮ او طرﻳﻘﻮ پﻠ＂ﻨﻪ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬و او پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻋﻤﻞ وک‪７‬و‪ ،‬ﻧﻮ د اسﻼم پﻪ پﻮﻫﻴدو او پﻴژﻧدو ک‪ ３‬د سﻴرت ＇ﻪ اﻫﻤﻴت دی؟ د سﻴرت‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم او ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴاوې کﻮﻣ‪ ３‬دي؟ د سﻴرت د تدرﻳس ﻣﻮخ‪＇ ３‬ﻪ دي؟‬ ‫د سﻴرت تعرﻳف‬

‫پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬د سﻨت‪ ،‬طرﻳﻘ‪ ３‬او ت‪／‬ﻼرې پﻪ ﻣﻌﻨا راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬سﻴرت د ﻳﻮه شخص د ژوﻧد حاﻻتﻮ‪ ،‬تارﻳخ او پﻪ ﻫﻐﻪ پﻮرې اړوﻧدو‬ ‫ﻣﻮضﻮﻋاتﻮ تﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬سﻴرت ﻣطﻠﻖ ذﻛر شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د حضرت ﻣحﻤد سﻴرت ور ＇خﻪ ﻣراد وي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫د سﻴرت ﻋﻠﻢ ﻟﻪ ﻛﻮم ﻋﻠﻢ سره زﻳات ورتﻪ واﻟی ﻟري؟ د حدﻳثﻮ ﻟﻪ ﻋﻠﻢ سره‪ ،‬د‬ ‫تارﻳخ ﻟﻪ ﻋﻠﻢ سره او ﻛﻪ ﻟﻪ ﻛﻮم بﻞ ﻋﻠﻢ سره؟‬ ‫هغه عمده موضوعات چ‪ ３‬په سﻴرت ک‪７５＇ ３‬ل ک‪８５‬ي عبارت دي له‪:‬‬ ‫د ﻣﻴﻼد ﻟﻪ ﻣﻬال ＇خﻪ د ﻧبﻮت ﻣﻘدﻣاتﻲ ﻧ‪ ３＋‬او ﻧ‪＋‬اﻧ‪ ،３‬د حضرت‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻣحﻤد وړوﻛتﻮب‪ ،‬رشد‪＄ ،‬ﻮاﻧﻲ‪ ،‬پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ حاﻻتﻮ ﻛ‪ ３‬د اهلل ساتﻨﻪ ﻟﻪ خپﻞ‬ ‫‪60‬‬

‫پﻴﻐﻤبرﻧﻪ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر باﻧدې د وح‪ ３‬د ﻧازﻟﻴدﻟﻮ وخت‪ ،‬پ＀ او ＊ﻜاره دﻋﻮت‪ ،‬د ﻗرﻳشﻮ‬ ‫ﻟﻪ خﻮا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ډول ډول رب‪７‬وﻧ‪ ،３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻫجرت حبش‪ ３‬تﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻜ‪ ３‬ﻣﻜرﻣ‪３‬‬ ‫＇خﻪ بﻬر د اسﻼم د ﻣﻘدس دﻳﻦ خپر‪４‬دل‪ ،‬د ﻳثرب (ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې) ﻟﻪ خﻠﻜﻮ سره‬ ‫ت‪７‬ون‪ ،‬ﻫﻠتﻪ ﻫجرت‪ ،‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﻛ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬جﻮړول‪ ،‬ﻗبائﻠﻮ او ‪－‬اوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ‬ ‫سره ت‪７‬وﻧﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پر ضد د ﻣشرﻛاﻧﻮ او ﻳﻬﻮدو تﻮطﻴ‪ ３‬او دسﻴس‪ ،３‬د ﻫﻐﻮی پﻪ‬ ‫وړاﻧدې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ دﻓاع او د پﻴﻐﻤبر اﻛرم ﻏزا‪－‬اﻧ‪－ ،３‬اوﻧ‪６‬ﻳﻮ حاﻛﻤاﻧﻮ تﻪ د دﻋﻮت‬ ‫د پﻴﻐاﻣﻮﻧﻮ ﻟ‪８５‬ل‪ ،‬د جزﻳرة اﻟﻌرب ﻣختﻠﻔﻮ سﻴﻤﻮ تﻪ د اسﻼم رسﻴدل‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫سﻔروﻧﻪ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﻼﻧده صﻔات او ﻟﻪ ﻧﻴﻤ‪７／‬ې دﻧﻴا ＇خﻪ د ﻫﻐﻪ رحﻠت‪.‬‬ ‫د سﻴرت النبﻲ ‪＄‬ان‪７／‬تﻴاوې‬

‫ﻧبﻮي سﻴرت ډ‪４‬رې ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴاوې ﻟري چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬ ‫‪ - ١‬د ﻧبﻲ ﻛرﻳﻢ سﻴرت د ﻧﻮرو اﻧبﻴاوو د سﻴرت پﻪ پرتﻠﻪ تر ！ﻮﻟﻮ صحﻴح ترﻳﻦ سﻴرت‬ ‫دى‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ سﻴرت د ﻣتصﻠﻮ رواﻳاتﻮ‪ ،‬پ‪５‬ژﻧدل شﻮو او ﻣﻮثﻘﻮ شخصﻴاتﻮ ﻟﻪ ﻻرې‬ ‫ﻧﻘﻞ شﻮي او د ثبت او تدوﻳﻦ ﻣرحﻠ‪ ３‬تﻪ رسﻴدﻻی دی‪.‬‬ ‫د سﻴرت تدوﻳﻦ پﻪ (‪١٠١‬ﻫجري) ﻛال ک‪ ３‬د ﻋﻤر بﻦ ﻋبد اﻟﻌزﻳز د خﻼﻓت پﻪ دور ﻛ‪３‬‬ ‫پﻴﻞ شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ د سﻴرت ﻋﻠﻤاء پﻪ ډ‪４‬رې أساﻧ‪ ９‬سره ﻛﻮﻻى شﻲ د پﻴﻐﻤبر اﻛرم (صﻠی‬ ‫اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) صحﻴح سﻴرت ﻟﻪ ﻧاسﻤﻮ اﻗﻮاﻟﻮ او ضﻌﻴﻔﻮ کﻴسﻮ ＇خﻪ جﻼ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ – ٢‬د سﻴرت ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬ﻫر اړخ‪５‬زې او د ژوﻧد ！ﻮﻟﻮ حاﻻتﻮ تﻪ شاﻣﻠ‪ ３‬دي چ‪ ３‬د ﻫر‬ ‫چا ﻟپاره پﻪ ﻫر وخت او شﻴبﻪ ﻛ‪ ３‬د ژوﻧد ﻏﻮره ﻧﻤﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪ – ٣‬د پﻴﻐﻤبر سﻴرت رو＊اﻧﻪ سﻴرت دى چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ د ژوﻧد د حاﻻتﻮ پ‪７‬اووﻧﻪ پﻪ‬ ‫＇ر‪－‬ﻨد ډول بﻴاﻧﻮي‪ :‬د پﻴﻐﻤبر د پﻼر ﻋبد اهلل او ﻣﻮر بﻲ بﻲ أﻣﻨﻪ بﻨت وﻫب د واده‬ ‫ﻟﻪ وخت ＇خﻪ پﻴﻞ‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر پﻴداﻳ‪＋‬ت‪ ،‬بﻌثت‪ ،‬د دﻋﻮت پ‪７‬اووﻧﻪ‪ ،‬ﻏزا‪－‬اﻧ‪ ３‬او د‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻓات پﻪ ＇ر‪－‬ﻨد ډول بﻴاﻧﻮي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪61‬‬

‫د سﻴرت النبﻲ د زده ك‪７‬ې ارز＊ت‪:‬‬

‫‪ - ١‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ سپﻴ（ﻠﻰ سﻴرت ﻟﻪ ﻓضاﻳﻠﻮ‪ ،‬ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ‪ ،‬ﻧصﻴحتﻮﻧﻮ او ﻋبرتﻮﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ ډک دى چ‪ ３‬اﻧسان د خﻴر پﻪ ﻟﻮر ﻫ（ﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د پﻴﻐﻤبر د سﻴرت زده ﻛ‪７‬ه دا رو＊اﻧﻪ ﻛﻮي چ‪ ３‬د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻰ دﻳﻦ د صبر‪،‬‬ ‫زﻏﻢ‪ ،‬ﻓﻜر‪ ،‬ﻋﻘﻞ‪ ،‬حﻜﻤت او بشرﻳت تﻪ د ＊ﻴ‪２／‬ﻮ او ‪＂－‬ﻮ رسﻮﻟﻮ دﻳﻦ دى‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د پﻴﻐﻤبر سﻴرت ﻣصﻠحﻴﻨﻮ او داﻋﻴاﻧﻮ تﻪ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اصﻼح بﻠﻨﻪ او ﻻر＊ﻮوﻧﻪ‬ ‫ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د پﻴﻐﻤبر سﻴرت د اسﻼم د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ﻟﻮړ ﻣﻘام او بﻬتري د جاﻫﻠﻴت د زﻣاﻧ‪３‬‬ ‫د ﻧاوړو دودوﻧﻮ‪ ،‬ب‪ ３‬ﻋداﻟتﻴﻮ او ﻇاﻟﻤاﻧﻪ رسﻤﻮﻧﻮ پﻪ پرتﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻮږ تﻪ را پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د ﻧبﻮي سﻴرت ﻟﻮستﻞ‪ ،‬د پپﻐﻤبر او اصحابﻮ ﻛراﻣﻮ ﻟﻪ زﻳاروﻧﻮ او تﻜﻠﻴﻔﻮﻧﻮ (چ‪３‬‬ ‫د اسﻼم د دﻳﻦ ﻟپاره ﻳ‪－ ３‬اﻟﻠﻲ) خبرﻳدل‪ ،‬د اﻧسان صبر‪ ،‬زﻏﻢ او حﻮصﻠﻪ زﻳاتﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د سﻴرت د زده ﻛ‪７‬ې ﻟﻪ برﻛتﻪ کﻮﻻی شﻮ د دﻳﻦ پﻪ ډ‪４‬رو ﻣﻘاصدو پﻮه شﻮ‪ ،‬د ﻗرأن‬ ‫ﻛرﻳﻢ د زﻳاتﻮ أﻳاتﻮﻧﻮ پﻪ تﻔسﻴر او شآن ﻧزول خبر شﻮ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ﻧبﻮي سﻴرت د اسﻼﻣﻲ اﻣت د وحدت ＇ر‪－‬ﻨدوﻧﻪ کﻮي او دا را پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ کﻮي چ‪３‬‬ ‫اسﻼم ＇رﻧ‪／‬ﻪ وکﻮﻻی شﻮ ﻟﻪ ﻣختﻠﻔﻮ‪ ،‬ﻳﻮ بﻞ تﻪ ﻟﻪ د＊ﻤﻨﻮ او خپرو ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻠتﻮﻧﻮ او‬ ‫ﻗبائﻠﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ واحد‪ ،‬ﻗﻮي ﻋزتﻤﻨد او ﻳﻮ ﻣﻮ！ﻰ ﻣﻠت جﻮړ ﻛ‪７‬ي‪ ،‬او ！ﻮل سره ورو‪１‬ﻪ‬ ‫ک‪７‬ي‪ ،‬د دوی ﻣشران چ‪ ３‬ﻟﻪ تﻘﻮى‪ ،‬اخﻼص او اﻟﻬﻲ و‪４‬رې ＇خﻪ برخﻤﻦ وو‪ ،‬د خپﻠﻮ‬ ‫ﻛشراﻧﻮ او اتباﻋﻮ پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ‪－‬ران او ﻋزتﻤﻨد ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د سﻴرت ﻟﻮستﻞ او تدرﻳس ﻣسﻠﻤان تﻪ‪ ،‬د اسﻼﻣﻲ ﻓرﻫﻨ‪ ，‬او پﻮﻫ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻣﻬﻤ‪３‬‬ ‫برخ‪ ３‬د ﻏﻨاﻣﻨدۍ او ب‪６‬اﻳﻨ‪ ３‬ﻻﻣﻞ ‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ - ١‬ﻧبﻮي سﻴرت پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻧبﻮي سﻴرت درې ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴاوې ＇ر‪－‬ﻨدې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻧبﻮي سﻴرت د زده ک‪７‬ې ارز＊ت‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ اړخﻮﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫＇ر‪－‬ﻨد ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د دې ﻟﻮست د ﻣطاﻟبﻮ خﻼصﻪ‪ ،‬د ﻳﻮې ﻟﻨ‪６‬ې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ اﻟﻔاﻇﻮ وﻟﻴﻜئ‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫دروﻳشتم لوست‬

‫نبوي سﻴرت او تارﻳخ‬ ‫د تارﻳخ تعرﻳف‬

‫تارﻳخ پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د ﻳﻮې پﻴ‪ ３＋‬د وخت او زﻣان تﻌﻴﻴﻦ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬د تﻴرو وختﻮﻧﻮ د ﻣﻬﻤﻮ پﻴ‪＋‬ﻮ او واﻗﻌاتﻮ د وخت او زﻣاﻧ‪！ ３‬اﻛﻞ دي‪،‬‬ ‫ﻟﻜﻪ‪ :‬د ﻣﻬﻤﻮ شخصﻴتﻮﻧﻮ‪ ،‬ډﻟﻮ‪ ،‬د ﻫﻐﻮى د ژوﻧد او ﻣرګ ﻟﻪ حاﻻتﻮ‪ ،‬ﻟﻪ تﻤدﻧﻮﻧﻮ‪،‬‬ ‫＊اروﻧﻮ‪ ،‬دودوﻧﻮ‪ ،‬رواجﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻋاداتﻮ‪ ،‬ک‪７‬ﻧﻮ‪ ،‬صﻨﻌتﻮﻧﻮ او اﻧسابﻮ ＇خﻪ بحث ﻛﻮي‪.‬‬ ‫سﻴرت د تارﻳخ اساس او بنس＀ دى‬

‫د پﻴﻐﻤبر سﻴرت د تارﻳخ اساس او ب‪２‬س＀ دى چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان پرې وﻳاړي‪＄ ،‬ﻜﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬تارﻳخﻲ پﻴ‪ ３＋‬چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻴﻜﻠ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻫﻐﻪ د سﻴرت پﻴ‪ ３＋‬وې‪ ،‬بﻴا د‬ ‫وروستﻨﻴﻮ حﻮادثﻮ تدوﻳﻦ تر ﻧﻦ ور‪ ３＄‬پﻮرې د ﻫﻤاﻏﻪ سﻴرت ﻟ‪７‬ۍ ده‪.‬‬ ‫د سﻴرت او تارﻳخ د سند د نقلولوطرﻳقه‪:‬‬

‫د رواﻳت پﻪ سﻠسﻠﻪ د تارﻳخﻲ پﻴ‪＋‬ﻮ ﻧﻘﻠﻮل او صحﻴح رواﻳتﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻏﻠطﻮ رواﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ جﻼ‬ ‫ﻛﻮل دا ﻳﻮازې د ﻋربﻮ او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴا وه چ‪ ３‬ﻧﻮر ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬ب‪ ３‬برخ‪ ３‬وو‪＄ ،‬ﻜﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د سﻴرت ﻟﻴﻜﻨﻪ خپﻠﻪ دﻳﻨﻲ وجﻴبﻪ ‪２－‬ﻠﻪ‪ ،‬دوى زﻳار باسﻪ تر ＇ﻮ پﻪ رواﻳاتﻮ ﻛ‪３‬‬ ‫ﻛﻮم شﻚ او شبﻬﻪ پات‪ ３‬ﻧشﻲ او سﻴرت ﻟﻪ ﻫر ډول دروﻏﻮ ＇خﻪ پاك وي‪ .‬دﻏﻪ ت‪／‬ﻼره‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ د حدﻳثﻮ او سﻴرت پﻪ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛ‪ ３‬راﻣﻨ‪％‬تﻪ شﻮه‪ ،‬بﻴا د تارﻳخ پﻪ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛ‪ ３‬ور＇خﻪ‬ ‫ﻛار واخﻴستﻞ شﻮ او تارﻳخ پﻮرې اړوﻧدوحﻘاﻳﻘﻮ د تﻤﻴﻴز ﻟپاره ﻣﻌﻴار و！اکﻞ شﻮ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫د سﻴرت او د تارﻳخ د ﻋﻠﻢ ترﻣﻨ‪ ＃‬تﻔاوت واضح ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪64‬‬

‫د نبوي سﻴرت مصادر‬

‫ﻣﻮﻧ‪ ８‬کﻮﻻى شﻮ د ﻧبﻮي سﻴرت ﻣصادر پﻪ ﻻﻧدې ډول خﻼصﻪ ک‪７‬و‪:‬‬ ‫‪ - ١‬ﻗرأن کرﻳﻢ‪ :‬د ﻧبﻮي سﻴرت ﻳﻮه پراخﻪ برخﻪ پﻪ ﻗراﻧکرﻳﻢ ک‪ ３‬پﻪ اجﻤاﻟﻲ تﻮ‪－‬ﻪ ذکر‬ ‫شﻮې ده‪.‬‬ ‫‪ - ٢‬ﻧبﻮي سﻨت‪ :‬دﻧبﻮي سﻴرت زﻳاتﻪ برخﻪ د احادﻳثﻮ پﻪ ﻛتابﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ذکر شﻮې ده‪ ،‬د‬ ‫احادﻳثﻮ ﻛتابﻮﻧﻪ ﻋبارت دي ﻟﻪ‪ :‬ﻛتب اﻟصحاح‪ ،‬سﻨﻦ‪ ،‬ﻣساﻧﻴد‪ ،‬ﻣستدرﻛات او ﻣﻌاجﻢ‬ ‫او د سﻨﻨﻮ د ﻛتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻗاﻣﻮسﻮﻧﻮ ＇خﻪ‪.‬‬ ‫‪ - ٣‬د ﻣحﻤدي صﻔاتﻮ (شﻤاﻳﻠﻮ ) کتابﻮﻧﻪ‪:‬د ﻣحﻤدي شﻤاﻳﻠﻮ کتابﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ کتابﻮﻧﻪ دي‬ ‫چ‪ ３‬ﻣؤﻟﻔﻴﻨﻮ ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ اخﻼﻗﻮ‪ ،‬ﻋاداتﻮ‪ ،‬ﻓضاﻳﻠﻮ اوسﻠﻮکﻮ تﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې تﻮجﻪ‬ ‫ﻛ‪７‬ې وي‪.‬‬ ‫‪ - ٤‬د ﻧبﻮي دﻻﻳﻠﻮ کتابﻮﻧﻪ (ﻣحﻤدي ﻣﻌجزې)‪ :‬پﻪ دﻏﻮ ﻛتابﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻣﻌجزې او د ﻧبﻮت دﻻئﻞ ذکر شﻮي دي‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬د ﻣحﻤدي خصائصﻮ کتابﻮﻧﻪ‪ :‬دﻏﻪ ﻛتابﻮﻧﻪ د پﻴﻐﻤبر او د ﻫﻐﻪ د اﻣت د خصائصﻮ‬ ‫او ‪＄‬اﻧ‪７／‬تﻴاوو پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ - ٦‬د ﻏزاگاﻧﻮ کتابﻮﻧﻪ‪:‬‬ ‫دﻏﻪ ﻛتابﻮﻧﻪ د اسﻼم پﻪ اول ﻛ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻟﻪ سازشﻮﻧﻮ‪ ،‬دسﻴسﻮ‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫ﻟﻪ دﻓاع او د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻏزواتﻮ ＇خﻪ بحث ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪_٧‬د سﻴرت ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي ﻛتابﻮﻧﻪ‪ :‬دﻏﻪ ﻛتابﻮﻧﻪ د سﻴرت ﻟﻪ ﻋﻠﻢ پﻮرې ﻟﻪ اړوﻧدو ﻣﻮضﻮﻋاتﻮ‬ ‫＇خﻪ بحث ﻛﻮي‪.‬‬ ‫د سﻴرت د ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬پﻴﻞ او د سﻴرت ﻣشﻬﻮر ﻛتابﻮﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬د صحابه وو دوره‪ :‬د سﻴرت تدوﻳﻦ پﻪ ابتداﻳﻲ ب‪２‬ﻪ ﻟﻪ (‪ )٦٠-٥٠‬ﻫجري‬ ‫بﻪ خپﻠﻮ شا‪－‬رداﻧﻮ تﻪ د‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻴﻞ شﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬حضرت ﻋبد اهلل بﻦ ﻋباس‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻧسب او د ﻫﻐﻪ د ﻏزا‪－‬اﻧﻮ پﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ورکﻮل او ﻫﻐﻮی بﻪ ﻟﻴﻜﻞ‪،‬‬ ‫بﻪ ﻫﻢ خپﻠﻮ شا‪－‬رداﻧﻮ تﻪ‬ ‫ﻫﻤداراز ﻋبداهلل بﻦ ﻋﻤرو بﻦ اﻟﻌاص او براء بﻦ ﻋازب‬ ‫دسﻴرت د ﻋﻠﻢ تدرﻳس ﻛاوه‪.‬‬ ‫‪65‬‬

‫‪ -٢‬د تابعﻴنو دوره‪ :‬د سﻴرت تاﻟﻴﻒ د تابﻌﻴﻨﻮ پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ‪ ３‬پﻴﻞ شﻮ‪ ،‬ﻋروه بﻦ زبﻴر‬ ‫د ﻏزا ‪－‬اﻧﻮ ﻛتاب وﻟﻴﻜﻪ‪.‬‬ ‫بﻦ ﻋﻮام د رسﻮل اهلل‬ ‫پﻪ سﻴرت او ﻏزواتﻮ ﻛ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ﻛتاب چ‪ ３‬د تابﻌﻴﻨﻮ پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪３‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬ ‫وﻟﻴﻜﻞ شﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ د أبان بﻦ ﻋثﻤان (رحﻤﻪ اهلل) کتاب و چ‪ ３‬ﻟﻴکﻞ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ (‪ )٨٣‬ﻫجري‬ ‫＇خﻪ دﻣخﻪ بشپ‪ ７‬شﻮ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ وروستﻪ پﻪ دوﻳﻤﻪ درجﻪ ک‪ ３‬د وﻫب بﻦ ﻣﻨبﻪ چ‪ ３‬پﻪ (‪ )١١٠‬ﻫجري ک‪３‬‬ ‫وﻓات شﻮى او د ﻣﻮسﻰ بﻦ ﻋﻘبﻪ چ‪ ３‬پﻪ (‪ )١٤١‬ﻫجري ک‪ ３‬وﻓات شﻮى‪ ،‬د سﻴرت‬ ‫ﻛتابﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫دﻏﻮ ﻛساﻧﻮ د صحابﻪ وو ﻛراﻣﻮ پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬ژوﻧد ﻛاوه او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬زده ﻛ‪７‬ه ﻛ‪７‬ې‬ ‫وه‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د اتباع تابعﻴنو دوره‪:‬پﻪ دﻏﻪ دوره ﻛ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻛﻮم ﻛتابﻮﻧﻪ ﻟﻴﻜﻞ شﻮي دي‪ ،‬پﻪ‬ ‫ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫»اﻟسﻴر واﻟﻤﻐازي« د ﻣحﻤد بﻦ اسحاق (اﻟﻤتﻮﻓﻰ ‪١٥١‬ﻫـ) ﻟﻴﻜﻨﻪ‪» ،‬اﻟسﻴرة اﻟﻨبﻮﻳة«‬ ‫د ابﻦ ﻫشام (اﻟﻤتﻮﻓﻰ ‪ ٢١٣‬ﻫـ) ﻟﻴﻜﻨﻪ‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ دواړو ﻣؤﻟﻔاﻧﻮ ﻟﻪ تابﻌﻴﻨﻮ ＇خﻪ‬ ‫زده ک‪７‬ې ﻛ‪７‬ې وې‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ (اﻟﻤﻮطآ) د اﻣام ﻣاﻟﻚ (رحﻤﻪ اهلل) (اﻟﻤتﻮﻓﻰ ‪ ١٧۹‬ﻫـ) ﻟﻴﻜﻨﻪ‪ ،‬دا د احادﻳثﻮ‬ ‫پﻪ سﻴرت او اوصاﻓﻮ پﻮرې اړه‬ ‫ﻛتاب دى‪ ،‬خﻮ زﻳاتﻪ برخﻪ احادﻳث ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻟري‪( .‬صحﻴح اﻟبخاري) د ﻣحﻤد بﻦ اسﻤاﻋﻴﻞ اﻟبخاري (رحﻤﻪ اهلل) (اﻟﻤتﻮﻓﻰ‪ ٢٥٦‬ﻫـ)‬ ‫ﻟﻴﻜﻨﻪ‪ ،‬او (صحﻴح ﻣسﻠﻢ) د اﻣام ﻣسﻠﻢ (رحﻤﻪ اهلل) (اﻟﻤتﻮﻓﻰ ‪٢٦١‬ﻫـ) ﻟﻴﻜﻨﻪ‪ ،‬پﻪ دﻏﻮ‬ ‫ﻛتابﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د احادﻳثﻮ ډ‪４‬ره برخﻪ‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻧبﻮت ＇خﻪ ﻣخﻜ‪ ３‬او وروستﻪ‪ ،‬د ژوﻧد‬ ‫حاﻻت‪ ،‬د ﻫﻐﻪ خصائص‪ ،‬ﻓضائﻞ‪ ،‬ﻏزوات او د ﻳاراﻧﻮ ﻣﻨاﻗب او ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي‪.‬‬ ‫وروستﻪ بﻴا ﻧﻮر ﻛتابﻮﻧﻪ ﻫﻢ وﻟﻴﻜﻞ شﻮل چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻋبد اﻟﻤﻠﻚ بﻦ ﻫشام د ﻣحﻤد بﻦ اسحاق ﻛتاب (اﻟسﻴر واﻟﻤﻐازي) ﻣختصر ﻛ‪،７‬‬ ‫بﻴا د دﻏﻪ (ﻣختصر) ﻟپاره‪ ،‬اﻣام ابﻮ اﻟﻘاسﻢ ﻋبد اﻟرحﻤان اﻧدﻟسﻲ د (اﻟروض اﻻﻧﻒ) پﻪ‬ ‫ﻧﻮم شرحﻪ وﻟﻴﻜﻠﻪ‪.‬‬ ‫‪66‬‬

‫‪ -٢‬ﻣحﻤد بﻦ سﻌد چ‪ ３‬د واﻗدي شا‪－‬رد و‪ ،‬د( اﻟطبﻘات اﻟﻜبرى) ﻛتاب پﻪ اتﻮ‬ ‫د سﻴرت او‬ ‫جﻠدوﻧﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴﻜﻪ چ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی او دوﻳﻢ جﻠد ﻳ‪ ３‬ﻳﻮا‪ ３＄‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻏزواتﻮ د بحث ﻟپاره ‪＄‬ا ﻧ‪７／‬ی شﻮی دی‪.‬‬ ‫پﻪ اوسﻨﻲ ﻋصر ﻛ‪ ３‬د سﻴرت پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ اړخﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ډ‪４‬ر ﻛتابﻮﻧﻪ تآﻟﻴﻒ او تدﻗﻴﻖ شﻮي‬ ‫دي چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻻﻧدې ذکرشﻮي دي‪:‬‬ ‫ سﻴرة اﻟﻨبﻲ‪ :‬د اﻣام ابﻦ ﻛثﻴر ﻟﻴﻜﻨﻪ‪.‬‬‫ سﻴرة اﻟﻨبﻲ‪ :‬د ﻋﻼﻣﻪ شبﻠﻲ ﻧﻌﻤاﻧﻲ ﻟﻴﻜﻨﻪ‪.‬‬‫ اﻟرحﻴﻖ اﻟﻤختﻮم‪ :‬د ﻣبارﻛپﻮري ﻟﻴﻜﻨﻪ‪.‬‬‫ ﻓﻘﻪ اﻟسﻴرة‪ :‬د ﻣحﻤد اﻟﻐزاﻟﻲ ﻟﻴﻜﻨﻪ‪.‬‬‫ ﻧبﻲ اﻟرحﻤة‪ :‬د ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻌد ﻳاﻗﻮت ﻟﻴﻜﻨﻪ‪.‬‬‫(‪)١‬‬ ‫_تﻬذﻳب سﻴرة اﻟﻨبﻲ ابﻦ ﻫشام د ﻋبد اﻟسﻼم ﻫارون ﻟﻴﻜﻨﻪ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬د ﻧبﻮي سﻴرت تاثﻴر د تارﻳخ پﻪ تدوﻳﻦ ک‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫تدوﻳﻦ پﻪ ﻣستﻘﻠﻪ تﻮگﻪ ＇ﻪ وخت پﻴﻞ شﻮ؟ او د دوو کتابﻮﻧﻮ‬ ‫‪.٢‬د سﻴرت اﻟﻨبﻲ‬ ‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ چ‪ ３‬پﻪ ﻣستﻘﻴﻤﻪ تﻮگﻪ د ﻧبﻮي سﻴرت پﻪ ﻫکﻠﻪ تاﻟﻴﻒ شﻮي وي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ﻣطاﻟب پﻪ ﻣختصر ډول پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪７‬ک‪ ３‬وﻟﻴﻜئ‪.‬‬ ‫(‪ )١‬د (سﻴرت د ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬پﻴﻞ او د سﻴرت د ﻣشﻬﻮرو ﻛتابﻮﻧﻮ) بحث‪ ،‬اضاﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣات دي‪ ،‬پﻪ اﻣتحان ﻛ‪ ３‬شاﻣﻞ ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪67‬‬

‫＇لور و‪４‬شتم لوست‬

‫له اسﻼم ＇خه وړاندې د جزﻳرة العرب حالت‬ ‫الف ‪( -‬د بتانو د عبادت پﻴل)‬

‫د شپ‪８‬ﻣ‪ ３‬پﻴ‪７‬ۍ پﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬ﻧﻤاﻳﻲ ک‪ ３‬د جزﻳرة اﻟﻌرب حاﻟت‬

‫پﻪ ﻋربﻲ جزﻳره ک‪ ３‬حاکﻢ دﻳﻦ کﻮم و؟‬ ‫د بتاﻧﻮ ﻋبادت ＇رﻧگﻪ شروع شﻮ؟‬ ‫بتان ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ‪＄‬اﻳﻪ ﻋربﻲ جزﻳرې تﻪ راوړل شﻮل؟‬ ‫د دﻳن تعرﻳف‬

‫دﻳﻦ پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬د شرﻳﻌت‪ ،‬ﻗاﻧﻮن‪ ،‬ﻣذﻫب‪ ،‬ﻣﻠت‪ ،‬ﻻرې‪ ،‬جزا او حساب پﻪ ﻣﻌﻨا راﻏﻠﻰ‬ ‫دى‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ د ژوﻧد ﻫﻐﻪ ﻧﻈام دى چ‪ ３‬اﻋتﻘادي‪ ،‬ﻓکري‪ ،‬اخﻼﻗﻲ او ﻋﻤﻠﻲ‬ ‫اړخﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ بر ک‪ ３‬ﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫‪68‬‬

‫له اسﻼم ＇خه دمخه د عربانو دﻳن‬

‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وختﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬د ابراﻫﻴﻢ ‪＄‬ﻮ‪＄‬ات (ﻧسﻞ) ﻣﻴشت شﻮل او بﻴا د‬ ‫ﻋربﻲ جزﻳرې پﻪ ﻧﻮرو سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬خپاره شﻮل‪ ،‬ﻋربان د ابراﻫﻴﻤﻲ دﻳﻦ پﻴروان وو‪ .‬د ﻳﻮ اهلل‬ ‫بﻨده گﻲ ﻳ‪ ３‬کﻮﻟﻪ‪ ،‬خﻮ د ﻳﻮې اوږدې ﻣﻮدې ﻟﻪ تﻴرﻳدو وروستﻪ ﻫﻐﻮی ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬زده‬ ‫ک‪７‬ي وو‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻴر ک‪７‬ل او پرتﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ دﻳﻨﻲ شﻌائرو ＇خﻪ ﻧﻮر ﻫﻴ＆ شﻰ ﻫﻢ پﻪ ﻫﻐﻮی‬ ‫ک‪ ３‬پات‪ ３‬ﻧﻪ وو‪.‬‬ ‫د بتانو د عبادت پﻴل‬

‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ ﻟپاره د ﻧﻮح پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬د بتاﻧﻮ ﻋبادت پﻴﻞ شﻮ‪ .‬د ﻧﻮح ﻟﻪ ﻗﻮم ＇خﻪ‬ ‫پﻨ‪％‬ﻪ تﻨﻪ د (ود‪ ،‬سﻮاع‪ ،‬ﻳﻐﻮث‪ ،‬ﻳﻌﻮق او ﻧسر) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻧﻴک‪＊ ،‬ﻪ او ﻋبادت کﻮوﻧکﻲ خﻠک‬ ‫وو‪ ،‬د ﻫﻐﻮی ﻣرگ د خﻠکﻮ د و‪４‬رې‪ ،‬ﻏﻢ او خپگان ﻻﻣﻞ وگر‪＄‬ﻴد‪ ،‬ﻳﻮه س‪７‬ي ورتﻪ ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫أﻳا د دوى ＇ﻴرې ستاسﻮ ﻟپاره ﻟﻪ ﻟرگﻲ ＇خﻪ جﻮړې ک‪７‬م چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻟﻴدو سره تاسﻮ تﻪ‬ ‫أراﻣﻲ حاصﻠﻪ شﻲ؟ دوى ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻮ! کﻪ کﻮﻻى ش‪ ３‬دا کار وﻛ‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ＇ﻴرې ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻮى د ژوﻧداﻧﻪ د حاﻟت پﻪ شان د خﻠکﻮ ﻟپاره جﻮړې ک‪７‬ې‪ ،‬د ﻫرې کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫چ‪ ３‬بﻪ کﻮﻣﻪ ＇ﻴره خﻮ＊ﻴده‪ ،‬ﻫﻤاﻏﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬وړه او پﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮده‪ ،‬ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ‬ ‫بﻪ ﻳ‪ ３‬کتﻞ او ＇ﻪ اﻧدازه ﻏﻤﻮﻧﻪ او اﻧدﻳ‪＋‬ﻨ‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬کﻤﻴدﻟ‪ ،３‬وخت پﻪ ﻫﻤدې تﻮگﻪ تﻴرﻳده‪،‬‬ ‫دوﻳﻤﻪ او درﻳﻤﻪ پﻴ‪７‬ۍ ﻳﻮ پﻪ بﻞ پس‪ ３‬تﻴرې شﻮې‪ ،‬خﻮ ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ بﻪ د ﻫﻐﻮ ＇ﻴرو سره د‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬پﻴ‪７‬ۍ پﻪ شان ک‪７‬ﻧﻪ کﻮﻟﻪ تر＇ﻮ ＇ﻠﻮرﻣﻪ پﻴ‪７‬ۍ را ورسﻴده‪ ،‬خﻠکﻮ ووﻳﻞ‪ :‬کﻪ چ‪５‬رې‬ ‫ﻣﻮږ د دﻏﻮ ﻧﻴکﻮ او صاﻟحﻮ اشخاصﻮ د ＇ﻴرو ﻋبادت وک‪７‬و‪ ،‬ﻧﻮ دا بﻪ اهلل تﻪ زﻣﻮږ د‬ ‫ﻧ‪８‬د‪４‬ﻮاﻟﻲ ﻻﻣﻞ و گر‪＄‬ﻲ او دوى بﻪ د اهلل پﻪ وړاﻧدې زﻣﻮږ شﻔاﻋت وک‪７‬ي‪ ،‬بﻨاء د دﻏﻮ‬ ‫ﻣجسﻤﻮ او شﻜﻠﻮﻧﻮ ﻋبادت ﻳ‪ ３‬پﻴﻞ ک‪ ７‬او راتﻠﻮﻧﻜﻮ ﻧسﻠﻮﻧﻮ ﻫﻢ دې کار تﻪ دوام ورﻛ‪.７‬‬

‫‪69‬‬

‫د عربو پر ‪＄‬مكه دبتانو د عبادت پﻴل‬

‫پﻴﻐﻤبر د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري د اس‪ ３‬خﻠﻜﻮ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ل شﻮ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی د جاﻫﻠﻴت پﻪ تﻮرو‬ ‫تﻴارو ﻛ‪ ３‬ژوﻧد تﻴراوه او دﻏﻪ تﻴاره د ﻫﻐﻮی د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ﻫره برخﻪ حاکﻤﻪ وه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣخﻜ‪！ ３‬ﻮل ﻋرب د ابراﻫﻴﻢ د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ پﻴروان وو‪.‬‬ ‫ﻳﻮ کس چ‪ ３‬ﻋﻤرو بﻦ ﻟحی ﻧﻮﻣﻴده او د بﻨﻲ خزاﻋﻪ د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬ﻣشر و‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳﻮه ورځ شام‬ ‫تﻪ سﻔر وﻛ‪－ ،７‬ﻮري چ‪ ３‬د شام خﻠﻚ د بتاﻧﻮ ﻋبادت ﻛﻮي‪ ،‬دا ﻛار ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ر خﻮښ شﻮ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ شام ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ بت چ‪( ３‬ﻫبﻞ) ﻧﻮﻣﻴده‪ ،‬ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره ﻣﻜ‪ ３‬تﻪ راوړ او د ﻛﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮد‪ .‬د ﻣک‪ ３‬خﻠﻚ ﻳ‪ ３‬د دﻏﻪ بت بﻨد‪ ９－‬تﻪ راوبﻠﻞ‪ ،‬د ﻣﻜ‪ ３‬خﻠﻜﻮ‬ ‫د ده بﻠﻨﻪ وﻣﻨﻠﻪ او د بتاﻧﻮ ﻋبادت ﻳ‪ ３‬پﻴﻞ ﻛ‪ ،７‬ﻟ‪８‬ه ﻣﻮده وروستﻪ د ！ﻮل حجاز اوسﻴدوﻧﻜﻮ د‬ ‫ﻣﻜ‪ ３‬د خﻠﻜﻮ ﻻره وﻧﻴﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫د حجاز د خﻠﻜﻮ د پخﻮاﻧﻴﻮ بتاﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ (ﻻت‪ ،‬ﻣﻨات او ﻋزا) وو چ‪ ３‬پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ‬ ‫سﻴﻤﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شتﻮن درﻟﻮد‪ .‬ﻟﻪ دې وروستﻪ ﻟﻪ اهلل سره شرﻳک ﻧﻴﻮل او بت پرستﻲ پﻪ‬ ‫！ﻮل حجاز ک‪ ３‬خپره شﻮ‪ ،‬پﻪ ﻫر کﻠﻲ او بﻴا پﻪ ﻫر کﻮر ک‪ ３‬د بتاﻧﻮ ﻋبادت پﻴﻞ شﻮ‪ ،‬ﻣسجد‬ ‫اﻟحرام ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ بتاﻧﻮ ＇خﻪ ډک ک‪ ،７‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ بت پرستﻲ د جاﻫﻠﻴت د دﻳﻦ ﻳﻮ ﻣﻈﻬر‬ ‫و‪－‬ر‪＄‬ﻴده‪.‬‬ ‫د بت پرست‪ ９‬مراسم‬

‫د بت پرست‪ ９‬ﻣراسﻢ دا رﻧگﻪ وو‪:‬‬ ‫خﻠکﻮ بﻪ د بتاﻧﻮ ﻋبادت کاوه‪ ،‬ﻫﻐﻮى تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻨاه وړه‪ ،‬پﻪ ستﻮﻧزو ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬بتاﻧﻮ تﻪ ﻓرﻳاد او‬ ‫زارۍ کﻮﻟ‪ ،３‬خپﻞ ضرورتﻮﻧﻪ او اړتﻴاوې بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ بتاﻧﻮ ﻏﻮ＊تﻠ‪ ،３‬داس‪ ３‬ﻋﻘﻴده ﻳ‪ ３‬درﻟﻮده‬ ‫چ‪ ３‬بتان د اهلل پﻪ وړاﻧدې زﻣﻮږ سپار＊تﻨﻪ کﻮي‪ ،‬د ﻫﻐﻮ پﻪ شا اوخﻮا بﻪ ﻳ‪ ３‬طﻮاﻓﻮﻧﻪ کﻮل‪،‬‬ ‫ﻫﻐﻮ تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬سجدې کﻮﻟ‪ ３‬او د بتاﻧﻮ ﻟپاره او د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻧاﻣﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗرباﻧ‪ ９‬کﻮﻟ‪.３‬‬ ‫خپﻞ ﻫر شﻰ (خﻴر او شر) بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏشﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻮل‪ ،‬د کاﻫﻨاﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻨجﻤاﻧﻮ او ﻏﻴب وﻳﻮﻧکﻮ‬ ‫پﻪ خبرو ﻳ‪ ３‬باور درﻟﻮد‪ ،‬ﻓال اچﻮﻧﻪ پﻪ ﻫﻐﻮ ک‪ ３‬ﻣروجﻪ وه‪.‬‬ ‫‪70‬‬

‫دا دﻳﻦ چ‪ ３‬پر شرک‪ ،‬بت پرست‪ ،９‬وﻫﻤﻴاتﻮ او خراﻓاتﻮ وﻻړ و‪ ،‬د ډﻳرو ﻋرباﻧﻮ دﻳﻦ و‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬دﻳﻦ پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪＇ ３‬ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ تﻌرﻳﻒ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬پﻪ چاپﻴرﻳال ک‪ ３‬خﻠکﻮ ＇ﻪ وخت د بتاﻧﻮ ﻋبادت پﻴﻞ ک‪７‬؟‬ ‫‪ .٣‬ﻣشرکان پﻪ بت پرست‪ ９‬ک‪ ３‬د ﻳﻮ شﻤﻴر ﻣراسﻤﻮ پابﻨد وو‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ شرحﻪ‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣطاﻟب پﻪ ﻣختصر ډول د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ترڅ ک‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫پن‪％‬ه و‪４‬شتم لوست‬

‫له اسﻼم ＇خه د مخه د عربو حالت‬ ‫(دﻳنﻲ‪ ،‬اخﻼقﻲ‪！ ،‬ولنﻴز ‪ ،‬سﻴاسﻲ او اقتصادي حالت)‬ ‫د اسﻼم د ‪＄‬ﻼﻧده ﻟﻤر ﻟﻪ ＇رک وﻫﻠﻮ ﻧﻪ وړاﻧدې ﻋربﻮ ＇رﻧ‪／‬ﻪ اخﻼق درﻟﻮدل؟ د‬ ‫ﻫﻐﻮی ！ﻮﻟﻨﻴز او سﻴاسﻲ حاﻟت ＇رﻧگﻪ و؟‬ ‫دﻳنﻲ حالت‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د اسﻼم سپﻴ（ﻠی دﻳﻦ ＇رگﻨد شﻮ‪ ،‬ﻋرباﻧﻮ چ‪ ３‬د ابراﻫﻴﻢ د دﻳﻦ د پﻴروۍ‬ ‫دﻋﻮا ﻳ‪ ３‬درﻟﻮده‪ ،‬د ﻫﻐﻪ د شرﻳﻌت ﻟﻪ اواﻣرو او ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ډ‪４‬ر ﻟرې پات‪ ３‬وو‪ ،‬د گ‪０‬‬ ‫شﻤﻴر بتاﻧﻮ ﻋبادت ﻳ‪ ３‬کاوه او د ابراﻫﻴﻤﻲ دﻳﻦ ！ﻮل اخﻼﻗﻲ ﻣکارم ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪ ３＋‬وو‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ د وخت پﻪ ت‪５‬رﻳدو سره پﻪ دوی ک‪ ３‬ﻧاوړو تﻘﻠﻴدوﻧﻮ او دودوﻧﻮ وده وﻛ‪７‬ه‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬بت پرستﻲ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ‪ ،‬دﻏﻮ ﻛاروﻧﻮ د دوی پﻪ دﻳﻨﻲ‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴز او سﻴاسﻲ‬ ‫ژوﻧد باﻧدې د پام وړ اﻏﻴزې وﻛ‪７‬ې‪.‬‬ ‫اخﻼقﻲ او ！ولنﻴزحالت‬

‫پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ د ﻋربﻮ د جاﻫﻠﻴت پﻪ دور ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧاوړو‪！ ،‬ﻴ＂ﻮ او ﻧاکارو اخﻼﻗﻮ شتﻮن‬ ‫درﻟﻮد چ‪ ３‬سﻠﻴﻢ ﻋﻘﻞ ﻧشﻮ ﻣﻨﻠﻰ او بﻴداره وجدان ﻧشﻮ ﻗبﻠﻮﻟﻰ‪ ،‬خﻮ د دې تر＇ﻨگ د‬ ‫دوى پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ستاﻳﻞ شﻮي اخﻼق او ﻏﻮره ﻋادتﻮﻧﻪ ﻫﻢ وو چ‪ ３‬د ﻋربﻮ ﻣشراﻧﻮ‬ ‫او شاﻋراﻧﻮ بﻪ پرې وﻳاړ ﻛاوه‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬سخاوت‪＄ ،‬ﻮاﻧﻤردي‪ ،‬پﻪ وﻋدو وﻓا‪ ،‬ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ‪ ،‬ﻋزت‬ ‫اﻟﻨﻔس او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫ﻋربﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ پﻪ ب‪５‬ﻼ ب‪５‬ﻠﻮ طبﻘﻮ وﻳشﻞ شﻮې وه چ‪ ３‬د ﻫرې طبﻘ‪ ３‬ژوﻧد بﻪ د بﻠ‪ ３‬طبﻘ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ژوﻧد سره تﻮپﻴر درﻟﻮد‪.‬‬ ‫ﻧارﻳﻨﻪ بﻪ د ﻛﻮرﻧ‪ ９‬ﻣشر او د پﻮره واك خاوﻧد و‪ ،‬د س‪７‬ي او ＊‪ ３％‬اړﻳکﻪ د واده د ﻣراسﻤﻮ‬ ‫پﻪ ترڅ ک‪ ３‬د ＊‪ ３％‬د اوﻟﻴاوو د ﻧﻈر ﻻﻧدې سرتﻪ رسﻴده‪ ،‬خﻮ پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ طبﻘاتﻮ ک‪ ３‬بﻪ د‬ ‫س‪７‬و او ＊‪％‬ﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ډول‪ ،‬ډول ﻧاروا اړﻳکﻮ شتﻮن درﻟﻮد چ‪ ３‬ﻣﻮږ ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ ﻟﻪ بدﻛارۍ‪،‬‬ ‫ﻓساد او ب‪ ３‬پت‪ ９‬پرتﻪ بﻞ تﻌبﻴر ﻧﻪ شﻮ ورکﻮﻻی‪ .‬د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬بﻪ د ډ‪４‬رو ＊‪％‬ﻮ‬ ‫ﻟرل‪ ،‬د ﻳﻮه کس ﻟپاره پﻪ ﻣﻴ‪７‬اﻧ‪ ،３‬وﻳاړ او ﻧﻴﻜ‪ ９‬دﻻﻟت کاوه‪ ،‬د پﻠروﻧﻮ ＊‪( ３％‬ﻣﻴرې) بﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ طﻼﻗﻴدو ﻳا د پﻼر ﻟﻪ ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ وروستﻪ‪ ،‬زاﻣﻨﻮ پﻪ ﻧکاح کﻮﻟ‪.３‬‬ ‫پﻠروﻧﻮ بﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ اوﻻدوﻧﻮ سره جﻼ‪ ،‬جﻼ چﻠﻨد درﻟﻮد‪＄ ،‬ﻴﻨﻮ بﻪ وﻳﻞ‪ :‬زاﻣﻦ زﻣﻮږ د‬ ‫‪＄‬ﻴگر ！ﻮ！‪ ３‬دي چ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پﻪ سر گر‪＄‬ﻲ او ‪＄‬ﻴﻨﻮ بﻪ خپﻠ‪ ３‬ﻟﻮرگاﻧ‪ ３‬د ﻧﻨگ‪ ،‬ﻋار‪،‬‬ ‫ﻓﻘر او ﻟﻮږې ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ژوﻧدۍ خ‪＋‬ﻮﻟ‪ ،３‬د زوى پﻪ زﻳ‪８‬ﻳدﻟﻮ بﻪ خﻮشحاﻟﻪ ﻛﻴدل‪ ،‬د ﻟﻮ‪１‬ﻮ‬ ‫پﻪ زﻳ‪８‬ﻳدﻧﻪ بﻪ خﻮرا زﻳات خپﻪ کﻴدل او د ډ‪４‬ر ﻏﻢ او ﻗﻬر ﻟﻪ ﻛبﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣخﻮﻧﻮ رﻧ‪／‬ﻮﻧﻪ‬ ‫تﻮرﻳدل‪ ،‬ﻟﻪ خﻠﻜﻮ ＇خﻪ بﻪ پ＂ﻴدل‪－ ،‬ﻮاک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ ﻛﻮر ک‪ ３‬ورتﻪ کﻮم ﻟﻮى ﻏﻢ پﻴ）‬ ‫شﻮى دى‪ .‬خراﻓات د دوی ترﻣﻨ‪ ＃‬دوﻣره اوج تﻪ رسﻴدﻟﻲ وو چ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﻧاﻛﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬خپﻞ‬ ‫ﻣﻘصد تﻪ د رسﻴدو پﻪ ﻣﻮخﻪ زاﻣﻦ ﻧذر او ﻗرباﻧﻲ ﻛﻮل اوخﻠکﻮ بﻪ د ＇اروﻳﻮ پﻪ ＇ﻴر ژوﻧد‬ ‫ﻛاوه‪.‬‬ ‫＊‪ ３％‬بﻪ ﻳ‪ ３‬د خر＇ﻼو ﻟپاره بازار تﻪ وړاﻧدې کﻮﻟ‪ ３‬او کﻠﻪ بﻪ ﻫﻢ ورسره د کا‪１‬ﻮ‪ ،‬ﻟرگﻴﻮ‬ ‫او ﻧﻮرو جﻤاداتﻮ پﻪ ＇ﻴر ﻣﻌاﻣﻠﻪ کﻴده‪.‬‬ ‫سﻴاسﻲ حالت‬

‫د اسﻼم د ﻇﻬﻮر پﻪ وخت ک‪ ３‬د ﻋربﻲ جزﻳرې حاکﻤان پﻪ دوه ډوﻟﻪ وو‪:‬‬ ‫‪ – ١‬تاجداره پاچاﻫان‪ :‬چ‪ ３‬دا ډول حاکﻤان پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮاک‪ ９‬او بشپ‪７‬ې‬ ‫أزادۍ ＇خﻪ برخﻤﻦ وو‪.‬‬ ‫‪73‬‬

‫‪ – ٢‬د ﻗباﻳﻠﻮ او پرگﻨﻮ ﻣشران‪ :‬ددﻏﻮ ﻣشراﻧﻮ حاکﻤﻴت او اﻣتﻴاز د تاجدارو پاچاﻫاﻧﻮ پﻪ‬ ‫＇‪５‬ر و‪ ،‬ډ‪４‬رو ﻳ‪ ３‬بشپ‪７‬ه أزادي درﻟﻮده‪ ،‬خﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﻳ‪ ３‬د تاجدارو پاچاﻫاﻧﻮ پﻴروي‬ ‫کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ بﻪ د ﻗبﻴﻠﻮ ﻣشري پﻪ ﻏاړه اخﻴستﻪ چ‪ ３‬دﻧﻮرو پﻪ پرتﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ره پاﻧ‪／‬ﻪ او‬ ‫طاﻗت درﻟﻮد‪.‬‬ ‫ﻗبﻴﻠﻪ د ﻳﻮه واړه حکﻮﻣت پﻪ ＇ﻴر وه چ‪ ３‬د ﻗﻮﻣﻲ ﻳﻮواﻟﻲ‪ ،‬ﻣتﻘابﻠ‪ ３‬گ＂‪ ،３‬د خپﻠ‪３‬‬ ‫خاورې د ساتﻨ‪ ３‬او د د＊ﻤﻦ د ‪＄‬پﻠﻮ پر بﻨس＀ تشکﻴﻠﻴده‪.‬‬ ‫د حجاز حکﻮﻣت د ！ﻮﻟﻮ ﻋرباﻧﻮ ﻟپاره د احترام وړ و‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د دﻳﻨﻲ ﻣرکز ﻻر＊ﻮد‪،‬‬ ‫ساتﻮﻧکﻰ او خادم گ‪２‬ﻠﻮ‪ ،‬د اوسﻨﻲ پارﻟﻤان پﻪ ＇ﻴرد ادارو او تشکﻴﻼتﻮ خاوﻧد و‪ ،‬خﻮ دا‬ ‫حکﻮﻣت ډ‪４‬ر کﻤزوری او ﻧاتﻮاﻧﻪ و‪.‬‬ ‫اقتصادي حالت‬

‫اﻗتصادي حاﻟت د ！ﻮﻟﻨﻴز او اﻣﻨﻴتﻲ حاﻟت تابﻊ وي‪ ،‬دا ﻗضﻴﻪ ﻫﻐﻪ وخت پﻪ سﻤﻪ تﻮ‪－‬ﻪ‬ ‫رو＊اﻧﻪ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د ﻋربﻮ د ژوﻧداﻧﻪ ب‪ ３２‬اوحاﻟت تﻪ ﻧﻈر وک‪７‬و‪ ،‬تجارت چ‪ ３‬د ژوﻧداﻧﻪ‬ ‫د اړتﻴاوو د پﻮره کﻮﻟﻮ تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ وسﻴﻠﻪ ده‪ ،‬ﻳﻮازې د سﻮﻟ‪ ３‬او اﻣﻦ پﻪ سﻴﻮري ک‪ ３‬وده‬ ‫کﻮﻻی شﻲ سﻮﻟﻪ او اﻣﻦ پﻪ جزﻳرة اﻟﻌرب ک‪ ３‬ﻳﻮازې پﻪ حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ (اشﻬر اﻟحرم)‬ ‫ک‪ ３‬شتﻮن درﻟﻮد او د ﻋربﻮ ﻣشﻬﻮر بازاروﻧﻪ بﻪ پﻪ ﻫﻤدې ﻣﻴاشتﻮ ک‪ ３‬گرﻣﻴدل‪.‬‬ ‫د ＇اروﻳﻮ ساتﻨ‪ ３‬پﻪ جزﻳرة اﻟﻌرب ک‪ ３‬رواج درﻟﻮد‪ ،‬پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬بﻪ کرﻧﻪ او زراﻋت‬ ‫ﻫﻢ ترستر‪－‬ﻮ ﻛﻴده‪ ،‬د ﻋربﻮ ډ‪４‬رې ＊‪ ３％‬بﻪ پﻪ وړﻳﻮ ورﻳشﻠﻮ اختﻪ وې خﻮ دا ！ﻮل شﻴان‬ ‫بﻪ پﻪ جگ‪７‬ه ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻞ‪ ،‬ب‪ ３‬وزﻟﻲ‪ ،‬ﻟﻮږه او بربﻨ‪６‬تﻮب د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ برخﻮ ک‪３‬‬ ‫＇ر‪－‬ﻨد وو‪.‬‬ ‫د＊ﻤﻨﻲ‪ ،‬د ﻗﻮم او ﻗبﻴﻠ‪ ３‬پﻠﻮي کﻮل د دوى پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻋاﻣﻪ وه‪،‬خﻠک پﻪ ډﻟﻮ او ‪－‬روپﻮﻧﻮ‬ ‫وﻳشﻞ شﻮي وو او ﻫرې ډﻟ‪ ３‬بﻪ ﻳﻮازې د خپﻠ‪ ３‬ﻗبﻴﻠ‪ ３‬او خپﻞ ！ﻮﻟﻲ ﻟپاره کار کاوه‪.‬‬ ‫‪74‬‬

‫د شخ‪７‬ې او ج‪７／‬ې پر ﻣﻬال بﻪ ﻫﻴچا ﻫﻢ دا ﻟ＂ﻪ ﻧﻪ ﻛﻮﻟﻪ چ‪ ３‬حﻖ ﻟﻪ ﻛﻮﻣ‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬سره‬ ‫دی‪ ،‬بﻠﻜ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی ﻛﻮ＊） بﻪ دا و چ‪＇ ３‬رﻧ‪／‬ﻪ بﻞ ﻟﻮرى زﻳاﻧﻤﻦ‪ ،‬ﻧاتﻮاﻧﻪ او کﻤزوری‬ ‫ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې‪ ،‬پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘﻪ‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬د ﻋربﻮ دﻳﻨﻲ او اخﻼﻗﻲ حاﻟت بﻴان ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻋربﻮ سﻴاسﻲ او اﻗتصادي حاﻟت بﻴان ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ﻣطاﻟب پﻪ ﻣختصر ډول پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬وﻟﻴﻜئ‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫شپ‪ ８‬و‪４‬شتم لوست‬

‫د پﻴغمبر اكرم ( صلى اهلل علﻴه وسلم) نسب‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫د پﻴغمبر اكرم‬

‫د ﻧسب سﻠسﻠﻪ چ‪５‬رتﻪ رس‪８５‬ي؟ ﻧبﻮي کﻮرﻧ‪ ９‬کﻮﻣﻪ ده؟‬ ‫نسب‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻣحﻤد بﻦ ﻋبد اهلل بﻦ ﻋبداﻟﻤطﻠب بﻦ ﻫاشﻢ ﻗرﻳشﻲ دی‪ ،‬د ﻧسب سﻠسﻠﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻋدﻧان او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ پﻮرتﻪ اسﻤاﻋﻴﻞ بﻦ ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟصﻼة واﻟسﻼم) تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫نبوي کورن‪:９‬‬ ‫ﻧﻴکﻪ ﻫاشﻢ‬ ‫ﻧبﻮي کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ ﻫاشﻤﻲ کﻮرﻧ‪ ９‬ﻣشﻬﻮره ده چ‪ ３‬ﻧسبت ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻲ اﻛرم‬ ‫بﻦ ﻋبد ﻣﻨاف تﻪ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻟدې اﻣﻠﻪ باﻳد د ﻫاشﻢ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ وروستﻪ اﻣﻮرو او حاﻻتﻮ‬ ‫تﻪ ﻳﻮه کتﻨﻪ وک‪７‬و‪.‬‬ ‫هاشم‪:‬‬

‫ﻫاشﻢ چ‪ ３‬ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋﻤرو و‪ ،‬د بﻨﻲ ﻋبد ﻣﻨاف د ‪＄‬ﻮ‪＄‬ات ﻧﻪ ﻳﻮازﻧﻰ کس و چ‪ ３‬د اهلل د‬ ‫کﻮر زاﻳرﻳﻨﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬اوبﻪ ورکﻮﻟ‪ ３‬او د ﻫﻐﻮی خدﻣت ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏاړه درﻟﻮد‪ ،‬ب‪６‬اى شخص و‬ ‫او د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻟﻪ زﻳات شراﻓت او ﻋزت ＇خﻪ برخﻤﻦ و‪.‬‬ ‫عبدالمطلب‪:‬‬

‫ﻋبد اﻟﻤطﻠب بﻪ د ﻫاشﻢ پﻪ ＇ﻴر د اهلل د ﻛﻮر ﻣﻴﻠﻤﻨﻮ تﻪ اوبﻪ ورﻛﻮﻟ‪ ،３‬د ﻫﻐﻮی‬ ‫خدﻣت بﻪ ﻳ‪ ３‬کاوه او د خپﻞ ﻗﻮم پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬داس‪ ３‬شرف‪ ،‬ﻋزت او ﻣرتب‪ ３‬تﻪ ورسﻴد‬ ‫چ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ﻳﻮ ﻟﻪ ﻧﻴکﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬دې ﻣﻘام تﻪ ﻧﻪ و رسﻴدﻟﻰ‪.‬‬ ‫د ﻋبداﻟﻤطﻠب پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ دوه ﻣﻬﻤ‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬واﻗﻊ شﻮې‪:‬‬ ‫‪ –١‬د زﻣزم د ＇اه کﻴﻨدل‪.‬‬ ‫‪ –٢‬د ﻓﻴﻞ پ‪＋５‬ﻪ‪.‬‬ ‫‪76‬‬

‫‪ -١‬د زمزم د ＇اه د کﻴندلو لن‪６‬ه کﻴسه‬

‫د زﻣزم د کﻮﻫﻲ داخﻠﻲ ﻧﻘطﻪ‬

‫ﻋبداﻟﻤطﻠب تﻪ پﻪ خﻮب ک‪ ３‬د زﻣزم د ＇اه ‪＄‬اى ور پﻪ گﻮتﻪ شﻮ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د ＇اه پﻪ کﻴﻨدﻟﻮ‬ ‫پﻴﻞ وک‪ ،７‬پﻪ ＇اه ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗﻴﻤتﻲ شﻴان‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬تﻮرې‪ ،‬زﻏرې او دوه د سرو زرو ﻫﻮس‪ ９‬و‬ ‫ﻣﻮﻧدﻟ‪ ３‬چ‪( ３‬جرﻫﻤﻴاﻧﻮ) د خپﻠﻮ وتﻠﻮ پﻪ وخت ﻫﻠتﻪ خ‪ ３＋‬ک‪７‬ې وې‪ .‬ﻟﻪ تﻮرو ＇خﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬کﻌب‪ ３‬تﻪ دروازه جﻮړه ک‪７‬ه او دواړه د سرو زرو ﻫﻮس‪ ９‬ﻳ‪ ３‬پﻪ دروازه ک‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮدﻟ‪ ３‬او‬ ‫حاجﻴاﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬د زم زم د اوبﻮ ورکﻮل پﻴﻞ ک‪.７‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د زﻣزم ＇اه ＊کاره شﻮه‪ ،‬ﻧﻮ ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ﻋبداﻟﻤطﻠب سره جﻨجال او ﻣﻨازﻋﻪ پﻴﻞ‬ ‫ک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮﻧ‪ ８‬تﻪ ﻫﻢ پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬برخﻪ راک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻋبداﻟﻤطﻠب ووﻳﻞ‪ :‬زه داس‪ ３‬کار ﻧﻪ کﻮم‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ سره د ﻫﻤدې ﻣﻨازﻋ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻋبداﻟﻤطﻠب پر خپﻞ ‪＄‬ان ﻧذر کﻴ‪＋‬ﻮد چ‪３‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رې اهلل ده تﻪ ﻟس زاﻣﻦ ورک‪７‬ل او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬برﻳا تﻪ ورس‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ‬ ‫سره پﻪ ک‪＊ ３‬ﻜﻴﻞ دی‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ ＇خﻪ بﻪ ﻳﻮ تﻦ پﻪ کﻌبﻪ ک‪ ３‬ﻗرباﻧﻲ ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫‪ - ٢‬د فﻴل د پ‪ ３＋５‬لن‪６‬ﻳز‬

‫ﻛﻠﻪ چ‪( ３‬حبشﻲ ابرﻫﻪ) چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻤﻦ ک‪ ３‬د حبش‪ ３‬د پاچا واﻟﻲ و‪ ،‬پﻪ کﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ ک‪ ３‬د‬ ‫ﻋربﻮ د زﻳارت کﻮل او را！ﻮﻟﻴدل وﻟﻴدل‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻮى ﻣﻌبد ﻳ‪ ３‬د (صﻨﻌا) پﻪ ＊ار ک‪ ３‬جﻮړ ک‪،７‬‬ ‫او ﻏﻮ＊تﻞ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬خﻠﻚ د ﻣﻜ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ای ﻫﻠتﻪ ﻻړ شﻲ‪ ،‬ﻟﻪ شپﻴتﻪ زرﻳز ﻟ‪＋‬کر سره د‬ ‫ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري روان شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ کﻌبﻪ وراﻧﻪ ک‪７‬ي او د ‪＄‬ان ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ﻟﻮى ﻓﻴﻞ ﻏﻮره ﻛ‪،７‬‬ ‫خپﻞ حرﻛت تﻪ ﻳ‪ ３‬دوام ورﻛ‪ ،７‬ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻮى ﻓﻴﻞ د (ﻣحسر) وادي تﻪ (چ‪ ３‬د ﻣﻨﻰ او‬ ‫ﻣزدﻟﻔ‪ ３‬تر ﻣﻨ‪ ＃‬پرتﻪ ده) ورسﻴد‪ ،‬ﻓﻴﻞ ﻳ‪ ３‬خپﻠﻪ سﻴﻨﻪ پر ‪＄‬ﻤکﻪ کﻴ‪＋‬ﻮده او جگ ﻧشﻮ‪،‬‬ ‫د کﻌب‪ ３‬پﻪ ﻟﻮرې ﻟﻪ ورتگ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ډډه وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫عبدالمطلب د ابرهه په وړاندې‬

‫ﻋبداﻟﻤطﻠب ﻟﻪ ＇ﻮ زاﻣﻨﻮ سره د ابرﻫﻪ د پﻮ‪＄‬ﻴاﻧﻮ د ﻣرکز پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪ ،７‬کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫د ابرﻫﻪ دروازې تﻪ ورسﻴدل‪ ،‬ابرﻫﻪ تﻪ ووﻳﻞ شﻮه‪ ،‬ﻋبداﻟﻤطﻠب ستا د دروازې ﻣخ‪ ３‬تﻪ‬ ‫راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻋبداﻟﻤطﻠب ＇ﻮک دى؟‬ ‫‪78‬‬

‫ﻫﻐﻪ تﻪ ووﻳﻞ شﻮه‪ :‬ﻫﻐﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻣشر او د ﻣک‪ ３‬د کاروان ＇‪＋‬تﻦ دى‪ ،‬ﻫﻐﻪ خﻠکﻮ تﻪ پﻪ‬ ‫ﻫﻮاره ‪＄‬ﻤکﻪ او ﻫﻮاﻳﻲ ﻣرﻏاﻧﻮ تﻪ د ﻏروﻧﻮ پﻪ ﻟﻮړو ＇ﻮکﻮ ک‪ ３‬خﻮاړه ورکﻮي‪.‬‬ ‫ابرﻫﻪ ورتﻪ د داخﻠﻴدو اجازه ورک‪７‬ه‪.‬‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻞ ژباړوﻧکﻲ تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه چ‪＇ ３‬ﻪ اړتﻴا ﻟري؟‬ ‫ژباړوﻧکﻲ د حاجت پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ووﻳﻞ‪ :‬حاجت ﻣ‪ ３‬دا دى چ‪ ３‬دوه سﻮه او＊ان ﻣﻮ زﻣا ﻧﻴﻮﻟﻲ دي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣاتﻪ بﻴرتﻪ‬ ‫راک‪７‬ه‪ .‬ابرﻫﻪ خپﻞ ژباړوﻧکﻲ تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬کﻠﻪ ﻣ‪ ３‬چ‪ ３‬تﻪ وﻟﻴدې پﻪ حﻴرت ک‪ ３‬شﻮم‪ ،‬خﻮ‬ ‫کﻠﻪ ﻣ‪ ３‬چ‪ ３‬ستا خبرې واور‪４‬دې‪ ،‬ﻧﻮ ډ‪４‬ر ب‪ ３‬اﻋتﻨا او ب‪ ３‬پروا شﻮم‪ .‬زه راﻏﻠﻰ ﻳﻢ ＇ﻮ‬ ‫کﻌبﻪ وﻧ‪７‬وم‪ ،‬ﻫﻐﻪ کﻌبﻪ چ‪ ３‬ستا دﻳﻦ او ستا د پﻠروﻧﻮ دﻳﻦ دى‪ ،‬تﻪ د دوو سﻮو او＊اﻧﻮ پﻪ‬ ‫ﻫکﻠﻪ زﻣا سره خبرې کﻮې؟ او د کﻌب‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻫﻴ＆ ﻧﻪ واﻳ‪３‬؟‬ ‫زه د او＊اﻧﻮ ＇‪＋‬تﻦ ﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﻋبداﻟﻤطﻠب ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫کﻌبﻪ خپﻞ ＇‪＋‬تﻦ ﻟري‪ ،‬ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ساتﻲ‪.‬‬ ‫ابرﻫﻪ د ﻋبداﻟﻤطﻠب د خبرو پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻴ（ﻮک ﻧشﻲ کﻮﻻى چ‪ ３‬زﻣا د‬ ‫پرﻣختگ خﻨ‪ ６‬شﻲ‪.‬‬ ‫ﻋبداﻟﻤطﻠب ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻧﻮر دا ستا کار دى‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دوه سﻮه او＊ان ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟ‪ ３‬وو‪ ،‬ﻋبداﻟﻤطﻠب تﻪ واپس ک‪７‬ل‪ .‬ﻋبداﻟﻤطﻠب‬ ‫راستﻮن شﻮ او ﻗرﻳش ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ کﻴس‪＇ ３‬خﻪ خبر ک‪７‬ل‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د کﻌب‪ ３‬د دروازې پﻪ ک‪７‬ۍ‬ ‫او پردو پﻮرې خپﻞ ‪＄‬ان پﻪ ډﻳر ﻋجز‪ ،‬وﻳرې او زارۍ و ‪７＄‬اوه‪ ،‬ﻋبداﻟﻤطﻠب او ﻗرﻳشﻮ‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ تﻪ پﻨاه ﻳﻮړه او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ د ﻣرست‪ ３‬او ساتﻨ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻮل‪ .‬بﻴا ﻟﻪ ﻣک‪３‬‬ ‫＇خﻪ ووتﻞ ＇ﻮ پﻪ درو‪ ،‬ﻏاروﻧﻮ او د ﻏروﻧﻮ پﻪ ＇ﻮکﻮ ک‪ ３‬پﻨاه واخﻠﻲ او پﻪ دې اﻧتﻈار وو‬ ‫چ‪ ３‬ﻗادر او تﻮاﻧا خداى ＇ﻪ وخت د ﻇاﻟﻤﻮ سرک‪＋‬اﻧﻮ ！ﻐر ！ﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬د ابرﻫﻪ ﻟ‪＋‬کر د سﻬﻴﻞ‪ ،‬شﻤال ﻳا ختﻴ‪ ＃‬پﻪ ﻟﻮرې رواﻧﻴده‪ ،‬ﻧﻮ ﻓﻴﻞ بﻪ پﻪ‬ ‫چابک‪ ９‬سره ﻣخک‪ ３‬کﻴده او کﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د کﻌب‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري ﻣخ کاوه ﻓﻴﻞ بﻪ پﻪ گﻮﻧ‪６‬و‬ ‫کﻴده او خپﻠﻪ سﻴﻨﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ک‪＋５‬ﻮده‪ ،‬پﻪ ﻫﻤدې حاﻟت ک‪ ３‬وو چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ‬ ‫‪79‬‬

‫پر ﻫﻐﻮى باﻧدې د وادي ﻣحسر پﻪ سﻴﻤﻪ ﻛ‪ ３‬ډﻟ‪ ،３‬ډﻟ‪ ３‬ﻣرﻏان را وﻟ‪８５‬ل او ﻫﻐﻮی ﻳ‪３‬‬ ‫د سجﻴﻞ پﻪ کا‪１‬ﻮ ووﻳشتﻞ‪ ،‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻫﻐﻮى د خﻮړل شﻮو و＊ﻮ پﻪ ＇ﻴر و گر‪＄‬ﻴدل‪،‬‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ ابرﻫﻪ پﻪ داس‪ ３‬رﻧ‪ ＃‬اختﻪ ک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻏ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬بﻨد‪ ،‬بﻨد جدا ک‪５‬دل‪ ،‬صﻨﻌا تﻪ پﻪ‬ ‫ﻻر ک‪ ３‬و چ‪ ３‬زړه ﻳ‪ ３‬وچاودﻳد‪ ،‬سﻴﻨﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻴرې شﻮه او ﻫﻼک شﻮ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫دا واﻗﻌﻪ د ﻣحرم پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ پﻨ‪％‬ﻮس ور‪ ３＄‬ﻣخک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫زﻳ‪８‬ﻳدﻧ‪＇ ３‬خﻪ‪ ،‬ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫＇ﻮ تﻨﻪ زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د پﻮرتﻨﻲ ﻟﻮست ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬برخ‪３‬‬ ‫د ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮاﻟﻮ پﻪ وړاﻧدې بﻴان ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫عبداهلل د پﻴغمبر‬

‫پﻼر‬

‫د پﻼر ﻧﻮم ﻋبداهلل و‪ ،‬ﻋبداهلل د ﻋبداﻟﻤطﻠب تر ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ زوى او دى‬

‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ﻫﻤاﻏﻪ ذبﻴح دى‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻋبداﻟﻤطﻠب زاﻣﻦ ﻟسﻮ تﻨﻮ تﻪ ورسﻴدل او پﻮه شﻮ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی کﻮﻻى شﻲ د‬ ‫ﻗرﻳشﻮ ﻣخﻪ وﻧﻴسﻲ‪ ،‬ﻧﻮ زاﻣﻨﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬د خپﻞ ﻧذر خبره وک‪７‬ه او دوی ﻓرﻣاﻧبرداري ＊کاره‬ ‫ک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏشﻮ وﻟﻴکﻞ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د (ﻫبﻞ) ساتﻮﻧکﻲ تﻪ ورک‪７‬ل ＇ﻮ پﻪ ﻏشﻮ‬ ‫ﻓال وﻧﻴسﻲ‪ ،‬ﻏشی د ﻋبداهلل پﻪ ﻧاﻣﻪ راووت‪ .‬ﻋبداﻟﻤطﻠب ﻋبداهلل او چاړه ﻟﻪ ‪＄‬ان سره‬ ‫واخﻴستﻞ او د کﻌب‪ ３‬پﻪ ﻟﻮر ﻳ‪ ３‬ﻣﻨ‪６‬ه ک‪７‬ه تر ＇ﻮ ﻋبداهلل حﻼ ل ک‪７‬ي‪ ،‬ﻗرﻳشﻮ او پﻪ‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ې تﻮگﻪ ابﻮ طاﻟب او ﻣاﻣاگاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬د ﻋبداهلل د حﻼﻟﻮﻟﻮ ﻣخ ﻧﻴﻮى کاوه‪.‬‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻏشﻰ د ﻋبداهلل او سﻠﻮ او＊اﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬واچﻮه‪ ،‬ﻏشی د او＊اﻧﻮ پﻪ ﻧاﻣﻪ راووت‪،‬‬ ‫ﻋبداﻟﻤطﻠب سﻞ او＊ان د ﻋبداهلل پﻪ ‪＄‬اى حﻼل ک‪７‬ل‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫د پﻴغمبر مور آمنه‬ ‫ﻋبداﻟﻤطﻠب د خپﻞ زوى ﻋبداهلل ﻟپاره ﻳﻮه ﻧجﻠ‪ ９‬د أﻣﻨ‪ ３‬بﻨت وﻫب بﻦ ﻋبد ﻣﻨاف پﻪ‬ ‫ﻧاﻣﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻐﻪ پﻪ خپﻞ وخت ک‪ ３‬د ﻣرتب‪ ３‬او ﻧسب ﻟﻪ حﻴثﻪ د ﻗرﻳشﻮ بﻬترﻳﻨﻪ ﻧجﻠ‪９‬‬ ‫وه‪ ،‬پﻼر ﻳ‪ ３‬د بﻨﻲ زﻫره د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سردار و‪ ،‬ﻋبداهلل پﻪ ﻣک‪ ３‬ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬سره واده وک‪.７‬‬ ‫بﻴا وروستﻪ د تجارت پﻪ ﻣﻘصد شام تﻪ وﻻړ‪ ،‬پﻪ ﻻره ک‪ ３‬ﻧاروغ شﻮ‪ ،‬د ﻧاروﻏتﻴا پﻪ حاﻟت‬ ‫ک‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ ورسﻴد او ﻫﻠتﻪ د (‪ )٢٥‬کﻠﻨ‪ ９‬پﻪ ﻋﻤر وﻓات شﻮ‪.‬‬ ‫د لوست ‪＄‬ﻴن‪ ３‬مهم ！کﻲ‬ ‫‪ – ١‬د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬ﻋﻈﻤت او ﻟﻮﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪– ٢‬د بﻴت اهلل او ﻗرﻳشﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ابر ﻫﻪ ﻛﻴﻨﻪ او حسد‪.‬‬ ‫‪ – ٤‬پدې اړوﻧد کﻠک او راسخ اﻳﻤان درﻟﻮدل‪ ،‬چ‪ ３‬پاک اهلل د خپﻞ کﻮر دﻓاع او‬ ‫ساتﻨﻪ پﻪ خپﻠﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬ﻧبﻮي کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ ﻫاشﻤﻲ کﻮرﻧ‪ ９‬ﻣشﻬﻮره ده‪ ،‬ﻫاشﻢ ＇ﻮک دى؟‬ ‫‪ .٢‬د اهلل د کﻮر پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻋبداﻟﻤطﻠب تﻪ دوه ﻣﻬﻤ‪ ３‬واﻗﻌ‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬شﻮې‪ ،‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وې؟‬ ‫＇رگﻨدې ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پﻼر ＇ﻪ وخت وﻓات شﻮ؟‬ ‫‪ .٣‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ﻣطاﻟب پﻪ ﻣختصر ډول پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬وﻟﻴﻜئ‪.‬‬ ‫‪81‬‬

‫اووه و‪４‬شتم لوست‬

‫د نبﻲ کرﻳم‬

‫پﻴداﻳ‪＋‬ت‬

‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻣﻴﻼد پﻪ ！ﻮل اﻧساﻧﻲ تارﻳخ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ پﻴ‪＋‬ﻪ وه چ‪ ３‬د تارﻳخ او بشري‬ ‫ژوﻧد ﻣجرا تﻪ ﻳ‪ ３‬بدﻟﻮن ورک‪.７‬‬ ‫ﻧﻮ د ﻣﻴﻼد پﻴ‪＋‬ﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻨگﻪ وه؟ د ﻣاشﻮﻣتﻮب دوره ﻳ‪＇ ３‬ﻨگﻪ ت‪５‬ره شﻮه؟‬ ‫مولد النبﻲ‬ ‫پﻴﻐﻤبراﻛرم د دوشﻨب‪ ３‬پﻪ سﻬار چ‪ ３‬د ربﻴﻊ اﻻول دوﻟسﻤﻪ وه‪ ،‬د ابﻮ طاﻟب پﻪ کﻮر‬ ‫ک‪ ３‬د بﻨﻲ ﻫاشﻢ ﻟﻪ ‪＄‬ﻮ‪＄‬اتﻪ دﻧﻴا تﻪ تشرﻳﻒ راوړ‪ .‬دا ﻣﻴﻼد د ﻋام اﻟﻔﻴﻞ چ‪ ３‬د (‪)٥٧١‬م‬ ‫کال د اپرﻳﻞ د ﻣﻴاشت‪ ３‬ﻟﻪ شﻠﻤ‪ ３‬ﻳا دوه وﻳشتﻤ‪ ３‬ﻧﻴ＂‪ ３‬سره برابره ده‪ ،‬ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏی‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣحﻤد دﻧﻴا تﻪ راﻏﻰ‪ ،‬ﻣﻮر ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ خپﻞ ﻧﻴکﻪ ﻋبد اﻟﻤطﻠب تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه‬ ‫او ﻫﻤداراز ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬د خپﻞ ﻟﻤسﻲ د زﻳ‪４８‬دﻧ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ زﻳرى ورک‪ ،７‬ﻋبداﻟﻤطﻠب‬ ‫خﻮشحاﻟﻪ شﻮ او ﻟﻤسﻰ ﻳ‪ ３‬د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬داخﻞ تﻪ ﻳﻮوړ‪ ،‬د اهلل تﻌاﻟﻰ شکر ﻳ‪ ３‬اداء‬ ‫ک‪ ７‬او ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬د (ﻣحﻤد) ﻧﻮم ﻏﻮره ک‪ ７‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬دا س‪ ３‬ﻧﻮم پﻪ ﻋربﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻧا اشﻨا و او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ اووﻣﻪ ورځ سﻨت ﻛ‪.７‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ３％＊ ９‬چ‪ ３‬ﻣحﻤد تﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮر ＇خﻪ وروستﻪ شﻴدې ورک‪７‬ې‪ ،‬ثﻮﻳبﻪ د ابﻮﻟﻬب وﻳﻨ‪％‬ﻪ وه‪.‬‬ ‫د بنﻲ سعد په قبﻴله ک‪３‬‬ ‫د ﻋربﻮ ＊ارﻳاﻧﻮ ﻋادت درﻟﻮد چ‪ ３‬د خپﻠﻮ ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ ﻟپاره بﻪ ﻳ‪ ３‬شﻴدې ورکﻮوﻧک‪３‬‬ ‫＊‪( ３％‬ﻣرضﻌ‪ )３‬کتﻠ‪ ３‬تر ＇ﻮ د ﻫﻐﻮی ﻣاشﻮم د ＊ار ﻟﻪ ﻧاروﻏﻴﻮ ＇خﻪ ﻟرې خپﻞ ژوﻧد‬ ‫ت‪５‬رک‪７‬ي‪ ،‬ﻗﻮي جسﻤﻮﻧﻪ او اﻋصاب وﻟري او د ﻋربﻲ ﻓصﻴحﻪ ژبﻪ پﻪ اصﻠﻲ ！ا！ﻮبﻲ ک‪３‬‬ ‫پﻪ سﻤﻪ تﻮگﻪ زده ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪82‬‬

‫ﻋبداﻟﻤطﻠب ﻫﻢ د بﻨﻲ سﻌد بﻦ بکر ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮه ＊‪％‬ﻪ د (حﻠﻴﻤﻪ سﻌدﻳﻪ) پﻪ ﻧاﻣﻪ‪،‬‬ ‫د خپﻞ ﻣاشﻮم د شدو ورکﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻏﻮره ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر رضاﻋﻲ ورو‪１‬ﻪ ‪( -‬حﻤزه بﻦ ﻋبد اﻟﻤطﻠب‪ ،‬ﻋبد اهلل بﻦ حارث‪ ،‬ابﻮ سﻔﻴان‬ ‫بﻦ حارث) او رضاﻋﻲ خﻮﻳﻨدې ﻳ‪( ３‬اﻧﻴسﻪ بﻨت اﻟحارث او شﻴﻤا بﻨت اﻟحارث) دي‪.‬‬ ‫د مهربان‪ ３‬مور په غﻴ‪ ８‬ک‪３‬‬ ‫حﻠﻴﻤ‪ ３‬سﻌدﻳ‪ ３‬د شﻴدو د ﻣﻮدې ﻟﻪ پﻮره ﻛﻴدو ＇خﻪ وروستﻪ ﻣحﻤد خپﻠ‪ ３‬ﻣﻮر تﻪ‬ ‫وسپاره‪ ،‬تر شپ‪ ８‬کﻠﻨ‪ ９‬پﻮرې ﻳ‪ ３‬د خپﻠ‪ ３‬ﻣﻮر پﻪ ＇ﻨگ ک‪ ３‬ژوﻧد کاوه‪ ،‬أﻣﻨ‪ ３‬بﻲ بﻲ ﻫﻮډ‬ ‫وک‪ ７‬چ‪ ３‬د خپﻞ ﻣﻴ‪７‬ه پﻪ ﻳاد پﻪ ﻳثرب ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ د ﻗبر زﻳارت وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫أﻣﻨﻪ ﻟﻪ خپﻞ ﻳتﻴﻢ زوى ﻣحﻤد ‪ ،‬خادﻣ‪ ３‬ام اﻳﻤﻦ او پاﻟﻮﻧکﻲ ﻋبداﻟﻤطﻠب سره‬ ‫ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ رواﻧﻪ شﻮه او د پﻨ‪％‬ﻮ سﻮو کﻴﻠﻮ ﻣترو ﻓاصﻠ‪ ３‬ﻟﻪ وﻫﻠﻮ وروستﻪ ﻳثرب تﻪ‬ ‫ورسﻴده‪ .‬ﻳﻮه ﻣﻴاشت ﻳ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ ت‪５‬ره ک‪７‬ه‪ ،‬د ب‪５‬رتﻪ را ستﻨﻴدو پر ﻣﻬال أﻣﻨﻪ ﻧاروﻏﻪ شﻮه او د‬ ‫ﻻرې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧاروﻏﻲ سختﻴده چ‪ ３‬باﻷخره د (ابﻮاء) پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻣک‪３‬‬ ‫او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تر ﻣﻨ‪ ＃‬پرتﻪ وه‪ ،‬وﻓات شﻮه او ﻫﻢ ﻫﻐﻠتﻪ دﻓﻦ شﻮه‪.‬‬ ‫له زړه سواندي او خواخوږي نﻴکه سره‬ ‫ﻋبداﻟﻤطﻠب ﻟﻪ ﻣحﻤد سره ﻳﻮ ‪＄‬اى ﻣک‪ ３‬تﻪ راستﻮن شﻮ‪ ،‬د ﻋبد اﻟﻤطﻠب‬ ‫زړه سﻮی‪ ،‬ﻣﻬرباﻧﻲ او شﻔﻘت پر خپﻞ ﻳتﻴﻢ ﻟﻤسﻲ باﻧدې ورځ پﻪ ورځ زﻳات‪５‬ده‪＄ ،‬ﻜﻪ‬ ‫پﻪ داس‪ ３‬ازﻣﻴ‪＋‬ت ک‪ ３‬وﻟﻮﻳد چ‪ ３‬د ده ت‪５‬ر پرﻫروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴا را تازه ﻛ‪７‬ل‪ ،‬پﻪ ﻣحﻤد‬ ‫ﻳ‪ ３‬زړه سﻮی او ﻧرﻣﻲ دوﻣره زﻳاتﻪ شﻮه چ‪ ３‬پﻪ ﻫ‪ ＆５‬ﻳﻮ زوی ﻳ‪ ３‬دوﻣره ﻧﻪ وه زﻳاتﻪ شﻮې‪،‬‬ ‫ﻫﻐﻪ بﻪ وﻳﻞ‪» :‬پﻪ اهلل ﻗسﻢ چ‪ ３‬د ده پﻪ وجﻮد ک‪ ３‬ﻟﻮﻳﻲ او دبدبﻪ ﻧﻐ‪＋‬ت‪ ３‬ده«‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫سره بﻪ پﻪ ﻳﻮه ﻓرش کﻴﻨاستﻪ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ پﻪ سر بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻻس را کاږه او د ﻫﻐﻪ ﻫر کار د ﻋبد‬ ‫اﻟﻤطﻠب د خﻮشحاﻟ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻴده‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ه دا چ‪ ３‬اتﻪ کاﻟﻪ ﻳ‪ ３‬د خپﻞ ارز＊تﻨاک ﻋﻤر ت‪５‬ر ک‪７‬ل چ‪ ３‬ﻧﻴکﻪ ﻳ‪( ３‬ﻋبداﻟﻤطﻠب) پﻪ‬ ‫ﻣکﻪ ک‪ ３‬وﻓات شﻮ او ﻟﻪ وﻓات ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ابﻮ طاﻟب چ‪ ３‬د ﻣحﻤد تره و‪ ،‬د‬ ‫خپﻞ ﻟﻤسﻲ د سرپرست‪ ９‬او پاﻟﻨ‪ ３‬ﻟپاره وگﻤاره‪.‬‬ ‫د خپل تره د سﻴوري ﻻندې‬ ‫ابﻮ طاﻟب د خپﻞ وراره ﻣحﻤد حﻖ ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬ﻻزم و‪ ،‬اداء ک‪ .７‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ زوی سره ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻛ‪ ７‬ﻫﻐﻪ تﻪ بﻪ ﻳ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ى درﻧاوى او ﻋزت ورکاوه او د‬ ‫تﻞ ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ﻣﻼت‪ ７‬و‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه ！ﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬پﻴﻐﻤبر ＇ﻪ وخت پﻴدا شﻮ؟‬ ‫‪ .٢‬د ﻣحﻤد د ﻣﻮر د وﻓات پ‪＋５‬ﻪ شرحﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د رسﻮل اهلل د ﻣﻮر ﻟﻪ ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬وروستﻪ د ﻫﻐﻪ ﻧﻴکﻪ ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫ک‪７‬ﻧﻪ کﻮﻟﻪ؟‬

‫سره ＇رﻧگﻪ‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ﻣطاﻟب پﻪ ﻣختصر ډول پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬وﻟﻴﻜئ‪.‬‬ ‫‪84‬‬

‫اته و‪４‬شتم لوست‬

‫محمد‬

‫د ‪＄‬وان‪ ９‬په درشل ک‪３‬‬

‫ﻣحﻤد د وړوکتﻮب دوران تﻴر ک‪＇ ７‬ﻮ د بﻠﻮغ ﻣرحﻠ‪ ３‬تﻪ ورسﻴد پﻪ ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ‪ ،‬اﻣاﻧت‪،‬‬ ‫صبر او استﻘاﻣت ک‪ ３‬ب‪ ３‬سارى و‪ ،‬ﻫﻤﻴشﻪ ﻳ‪ ３‬ر＊تﻴا وﻳﻞ او ﻟﻪ ﻧاوړو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫‪＄‬ان ژﻏﻮره تر دې چ‪ ３‬د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬پﻪ (اﻣﻴﻦ) ﻣشﻬﻮر شﻮ‪.‬‬ ‫واﻳﻲ‪:‬پﻴﻐﻤبر د ＊ﻪ خﻮى‪ ،‬ﻧرم ﻣزاج او ورﻳﻦ تﻨدي خاوﻧد‬ ‫ﻋﻠﻲ بﻦ ابﻲ طاﻟب‬ ‫و‪ ،‬ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻫﻢ بدخﻮﻳﻪ‪ ،‬زړه سختﻰ‪ ،‬بد وﻳﻮﻧکﻰ او ﻋﻴب پﻠ＂ﻮﻧکﻰ ﻧﻪ و‪ ...‬ﻧﻮ د ده‬ ‫د وړوﻛتﻮب او د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پر ﻣﻬال ＇ﻪ ﻧ‪＊ ３＋‬کاره شﻮې چ‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ ﻳ‪ ３‬د ده پر ﻧبﻮت‬ ‫گﻮاﻫﻲ ورکﻮﻟﻪ‪ ،‬دﻏﻪ پ‪ ３＋５‬چ‪ ３‬را ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮې‪ ،‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟‬ ‫بحﻴر ا راهب‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر دوﻟس کﻠﻨ‪ ９‬تﻪ ورسﻴد‪ ،‬کاکا ﻳ‪ ３‬ابﻮ طاﻟب ﻫﻐﻪ د تجارت پﻪ ﻧﻴت ﻟﻪ‬ ‫‪＄‬ان سره شام تﻪ بﻮتﻠﻮ‪ ،‬تردې چ‪ ３‬بصرې تﻪ چ‪ ３‬پﻪ شام ک‪ ３‬د ﻋربﻮ ﻳﻮه سﻴﻤﻪ گ‪２‬ﻞ کﻴده‬ ‫او د ﻳﻮﻧاﻧﻴاﻧﻮ ﻟﻪ سﻠط‪ ３‬ﻻﻧدې وه؛ ورسﻴدل‪ .‬پﻪ دې ＊ار ک‪ ３‬ﻳﻮ راﻫب د (جرجﻴس) پﻪ ﻧاﻣﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ (بحﻴرا) ﻣشﻬﻮر و‪ ،‬ژوﻧد کاوه‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻗاﻓﻠﻪ ورسﻴده؛ بحﻴرا د دې ﻗاﻓﻠ‪ ３‬خﻮاتﻪ‬ ‫ورﻏﻰ او پﻪ پﻮ＊تﻨﻮ او پﻠ＂ﻨﻮ ﻳ‪ ３‬پﻴﻞ وک‪ ７‬تر＇ﻮ د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ ورﻏﻰ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﻻسﻪ وﻧﻴﻮه او وه ﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬دا (کس) د ﻋاﻟﻤﻴاﻧﻮ سردار او د پروردگار راﻟﻴ‪８‬ل شﻮى پﻴﻐﻤبر‬ ‫دى‪ ،‬دا ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چ‪ ３‬پاک اهلل بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻋاﻟﻤﻴاﻧﻮ د رحﻤت ﻟپاره ﻏﻮره کﻮي‪.‬‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬دوی تﻪ ډ‪４‬ره درﻧﻪ ﻣﻴﻠﻤستﻴا وک‪７‬ه‪ ،‬د دوی اکرام او ﻋزت ﻳ‪ ３‬وک‪ ،７‬ﻟﻪ ابﻮطاﻟب‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ بﻴرتﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ بﻮ‪＄‬ﻲ او پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د شام ﻟﻪ‬ ‫رات‪＇ ，‬خﻪ وساتﻲ‪ ،‬ﻫس‪ ３‬ﻧﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮﻧاﻧﻴان او ﻳﻬﻮدﻳان ده تﻪ تاوان ورسﻮي‪ .‬ابﻮطاﻟب د‬ ‫راﻫب خبره وﻣﻨﻠﻪ او دى ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ سره ﻣک‪ ３‬تﻪ وﻟ‪８５‬ه‪.‬‬ ‫د فجار جگ‪７‬ه‬

‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ شﻞ کﻠﻦ و چ‪ ３‬د ﻋکاظ پﻪ بازار ک‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ چ‪ ３‬بﻨﻲ ﻛﻨاﻧﻪ ﻫﻢ ورسره ﻣﻠ‪／‬رې‬ ‫وو‪ ،‬او د ﻗﻴس ﻏﻴﻼن د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬تر ﻣﻨ‪ ＃‬جگ‪７‬ه پﻴ‪＋‬ﻪ شﻮه‪ ،‬دا جگ‪７‬ه د (ﻓجار) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻣشﻬﻮره ده‪.‬‬ ‫ددې ج‪７／‬ې ﻻﻣﻞ دا و چ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻛﻨاﻧﻪ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د ﻗﻴس ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪＇ ３‬خﻪ درې س‪７‬ي‬ ‫ووژل‪ ،‬سﻤدستﻲ داخبره د ﻋﻜاظ پﻪ بازار ﻛ‪ ３‬خپره شﻮه‪ ،‬دواړه خﻮاوې د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره‬ ‫‪85‬‬

‫راوﻻړې شﻮې او ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د دﻳت ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻛﻮﻟﻪ‪ ،‬پﻪ دې جﻨ‪ ，‬ﻛ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ او‬ ‫بﻨﻲ ﻛﻨاﻧﻪ سرﻣشري د حرب بﻦ اﻣﻴﻪ پﻪ ﻏاړه وه‪ ،‬د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ورځ د ﻗﻴس ﻗبﻴﻠﻪ‬ ‫پر بﻨﻲ ﻛﻨاﻧﻪ بر ﻻس‪ ３‬وه‪ ،‬خﻮ د ور‪ ３＄‬پﻪ پای ﻛ‪ ３‬ج‪７／‬ه دﻗرﻳشﻮ پﻪ ‪＂－‬ﻪ تﻤاﻣﻪ شﻮه‪.‬‬ ‫د جگ‪７‬ې پر ﻣﻬال د ﻗرﻳشﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻮ وگ‪７‬و دواړه خﻮاوې سﻮﻟ‪ ３‬تﻪ را وبﻠﻠ‪ ،３‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ‬ ‫چ‪ ３‬دواړه خﻮاوې دې خپﻞ ﻣ‪７‬ي وشﻤﻴري ﻫر ﻟﻮري چ‪ ３‬ډ‪４‬ر ﻣ‪７‬ي درﻟﻮدل‪ ،‬د ﻫﻐﻮ‬ ‫دﻳت دې واخﻠﻲ‪ ،‬سﻮﻟﻪ پﻪ ﻫﻤدې تﻮگﻪ تر سره شﻮه‪ ،‬کﻮﻣﻪ د＊ﻤﻨﻲ او کرکﻪ چ‪ ３‬د دوی‬ ‫تر ﻣﻨ‪ ＃‬وه‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړه او دا جگ‪７‬ه د (ﻓجار) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻟﻪ دې کبﻠﻪ وﻧﻮﻣﻮل شﻮه چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫دې جگ‪７‬ه ک‪ ３‬د حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ حرﻣت او ﻋزت ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻠﻰ و‪.‬‬ ‫د فضول ت‪７‬ون (حلف الفضول)‬

‫د ﻓضﻮل ت‪７‬ون ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻋزتﻤﻦ ت‪７‬ون ＇خﻪ ﻋبارت و چ‪ ３‬د بﻴﻮزﻟﻮ او ﻏرﻳباﻧﻮ د حﻘﻮﻗﻮ‬ ‫د دﻓاع او ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره تر سره شﻮی و‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻗرﻳش د ﻓجار ﻟﻪ جگ‪７‬ې ＇خﻪ راستاﻧﻪ‬ ‫شﻮل‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻮی دا ت‪７‬ون پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬د ﻋبداهلل بﻦ جدﻋان پﻪ کﻮر ک‪ ３‬وک‪.７‬‬ ‫پﻪ دې ت‪７‬ون ک‪！ ３‬ﻮﻟﻮ ژﻣﻨﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ،３‬کﻪ د ﻣک‪ ３‬اوسﻴدوﻧکی وي ﻳا‬ ‫د کﻮم بﻞ ‪＄‬اى‪ ،‬پﻪ ﻫر چا چ‪ ３‬تﻴرى او ﻇﻠﻢ وشﻮ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻣﻈﻠﻮم پﻪ ＇ﻨگ ک‪ ３‬بﻪ ودر‪８４‬و‬ ‫او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ بﻪ ﻣﻼت‪ ７‬کﻮو تر ＇ﻮ ﻣﻈﻠﻮم تﻪ د ﻫﻐﻪ حﻖ ورک‪７‬ل شﻲ‪ .‬ﻗرﻳشﻮ دا ت‪７‬ون‬ ‫د (حﻠﻒ اﻟﻔضﻮل) پﻪ ﻧاﻣﻪ وﻧﻮﻣاوه‪.‬‬ ‫دې ت‪７‬ون د ﻗرﻳشﻮ ﻣرتبﻪ د ﻧﻮرو ﻗباﻳﻠﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻟﻮړه ﻛ‪７‬ه‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر پﻪ دې‬ ‫ت‪７‬ون ک‪ ３‬برخﻪ واخﻴستﻪ‪ ،‬پﻪ دﻏﻪ وخت ک‪ ３‬شﻞ کﻠﻦ و‪.‬‬ ‫دات‪７‬ون د (حﻠﻒ اﻟﻔضﻮل) پﻪ ﻧاﻣﻪ ‪＄‬ﻜﻪ وﻧﻮﻣﻮل شﻮ چ‪ ３‬دې ت‪７‬ون د (جرﻫﻢ) د ﻗبﻴﻠ‪３‬‬ ‫(حﻠﻒ اﻟﻔضﻮل) ﻟﻪ ت‪７‬ون سره ورتﻪ واﻟﻰ اوﻣشابﻬت درﻟﻮد ﻛﻮﻣﻪ چ‪ ３‬پخﻮا پﻪ ﻣﻜﻪ ﻣﻜرﻣﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ﻣﻴشتﻪ وه‪ .‬ﻫﻐﻪ ت‪７‬ون د داس‪ ３‬ﻛساﻧﻮ پﻪ زﻳار شﻮى و چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ پﻴﻞ د‬ ‫(ﻓضﻞ) پﻪ ﻟﻔﻆ سره‪ ،‬شﻮى و‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪( :‬ﻓضﻞ بﻦ حارث‪ ،‬ﻓضﻞ بﻦ وداﻋﻪ‪ ،‬ﻓضﻞ بﻦ ﻓضاﻟﻪ)‪،‬‬ ‫ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ پﻪ (حﻠﻒ اﻟﻔضﻮل) ﻣشﻬﻮر شﻮ‪ .‬د دې دواړو ت‪７‬وﻧﻮﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ بﻞ ورتﻪ واﻟﻰ پﻪ‬ ‫دې ﻛ‪ ３‬و چ‪ ３‬ددواړو ت‪７‬وﻧﻮﻧﻮ اساس اوبﻨس＀ ﻳﻮ شان و‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬د دوو ج‪７／‬ه ﻣارو ډﻟﻮ ترﻣﻨ‪＃‬‬ ‫ﻋداﻟت او اﻧصاف تاﻣﻴﻨﻮل‪ ،‬د ﻣﻈﻠﻮم حﻖ ﻟﻪ ﻇاﻟﻢ ＇خﻪ اخﻴستﻞ‪ ،‬دﻻروﻳﻮ او ﻣساﻓرو حﻖ‬ ‫ﻟﻪ استﻮ‪－‬ﻨﻮ ＇خﻪ اخﻴستﻞ‪.‬دﻏﻪ ﻟﻮى اﻧساﻧﻲ ت‪７‬ون پر ﻣحﻤد باﻧدې ډ‪４‬ره ژوره اﻏﻴزه‬ ‫وک‪７‬ه ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ ت‪７‬ون خﻠک د خﻴر او ＊ﻴگ‪ ３２‬ﻟﻮري تﻪ را وبﻠﻞ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ دې‬ ‫ت‪７‬ون ک‪ ３‬تشرﻳﻒ درﻟﻮد‪ ،‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬پﻪ پﻴﻐﻤبرۍ ﻋزتﻤﻦ شﻮ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د ﻋبد‬ ‫اهلل بﻦ جدﻋان پﻪ کﻮر ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ کﻮم ت‪７‬ون ک‪ ３‬حاضر وم‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣاتﻪ ﻟﻪ سرو او＊اﻧﻮ ＇خﻪ‬ ‫زﻳات ارز＊تﻨاک و‪ ،‬کﻪ پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬ﻫﻢ ﻳﻮه داس‪ ３‬کار تﻪ وبﻠﻞ شﻢ‪ ،‬ﻧﻮ وبﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨﻢ‪.‬‬ ‫‪86‬‬

‫ستونزمن او له ه（و ډک ژوند‬

‫پﻴﻐﻤبر د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬د بﻨﻲ سﻌد پﻪ ﻗبﻴﻠﻪ ک‪ ３‬ﻣ‪８５‬ې ＇روﻟ‪ ،３‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬د ＇ﻮ (ﻗﻴراطﻮﻧﻮ) پﻪ بدل ک‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬د خﻠکﻮ ﻣ‪８５‬ې ＇روﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پﻪ درشﻞ پ‪＋‬ﻪ ﻛﻴ‪＋‬ﻮده‪ ،‬ﻧﻮ تجارت تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣخﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ﻟﻪ سائب ﻣخزوﻣﻲ سره ‪ ６－‬تجارت ﻛاوه چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ب‪ ３‬سارى شرﻳﻚ و‪ ،‬ﻛﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻣﻜﻪ ﻓتحﻪ شﻮه‪ ،‬سائب ﻣخزوﻣﻲ پﻴﻐﻤبر اﻛرم تﻪ ﻫر ﻛﻠﻰ ووﻳﻠﻮ او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫زﻣا ‪－‬راﻧﻪ وروره او د تجارت ﻣﻠ‪／‬رﻳﻪ پﻪ خﻴر راﻏﻠ‪.３‬‬ ‫پﻪ پﻨ‪％‬ﻪ وﻳشت کﻠﻨ‪ ９‬ک‪ ３‬د خدﻳجﻪ اﻟکبرى د ﻣال پﻪ اړوﻧد‪ ،‬شام تﻪ د تجارت ﻟپاره ﻻړ‪،‬‬ ‫خدﻳجﻪ بﻨت خﻮﻳﻠد ﻳﻮه شرﻳﻔﻪ‪ ،‬ب‪６‬اﻳﻪ او تاجره ＊‪％‬ﻪ وه پﻪ خپﻞ ﻣال ک‪ ３‬د تجارت ﻟپاره‬ ‫بﻪ ﻳ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧارﻳﻨﻪ استخداﻣﻮل او ﻫﻐﻪ تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮه ！اکﻠ‪ ３‬برخﻪ ورکﻮﻟﻪ‪ .‬ﻗرﻳشﻮ د تجارت‬ ‫دﻧده درﻟﻮده‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬خدﻳجﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ‪ ،９‬اخﻼص‪ ،‬اﻣاﻧت دارۍ‪،‬‬ ‫‪＄‬ﻮاﻧﻤردۍ او ﻧﻮرو ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ خبره شﻮه‪ ،‬ﻧﻮ ﻳﻮ س‪７‬ى ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه او ﻟﻪ‬ ‫اﻧحضرت ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬د دې پاﻧگﻪ د تجارت ﻟپاره د دې د ﻣرﻳﻲ ﻣﻴسره پﻪ‬ ‫ﻣﻠتﻴا شام تﻪ ﻳﻮسﻲ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر د ﻫﻐ‪ ３‬وړاﻧدﻳز وﻣاﻧﻪ او ﻟﻪ ﻣﻴسره سره شام تﻪ روان شﻮ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه ！ﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫له خدﻳج‪( ３‬‬

‫) سره واده‬

‫پﻪ خپﻞ ﻣال‬ ‫ﻟﻪ شام ＇خﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ را ستﻮن شﻮ؛ خدﻳج‪３‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ک‪ ３‬داس‪ ３‬اﻣاﻧت او برکت وﻟﻴد چ‪ ３‬ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻧﻪ و ﻟﻴدﻟﻰ‪ ،‬ﻫﻤدا رﻧگﻪ کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫صﻔتﻮﻧﻪ‪ ،‬روغ ﻓکر او رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮﻟﻰ)‬ ‫ﻣﻴسره خپﻞ د سترگﻮ ﻟﻴدﻟﻰ حال (د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫خدﻳج‪ ３‬تﻪ بﻴان ک‪７‬ه‪ ،‬خدﻳج‪ ３‬خپﻞ ورک شﻮى ‪－‬ﻮﻫر بﻴاﻣﻮﻧد‪.‬‬ ‫د ﻗرﻳشﻮ ﻣشراﻧﻮ او ﻣخﻮرو خﻠﻜﻮ ﻟﻪ خدﻳج‪ ３‬سره ﻧﻜاح ﻛﻮل ﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬خﻮ خدﻳج‪３‬‬ ‫دې ﻛار تﻪ ﻏاړه ﻧﻪ اﻳ‪＋‬ﻮده‪.‬خدﻳج‪ ３‬خپﻠﻪ د زړه خبره خپﻠ‪ ３‬د راز ﻣﻠ‪／‬رې ﻧﻔﻴس‪ ３‬بﻨت ﻣﻨبﻪ‬ ‫سره شرﻳکﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ ﻧﻔﻴسﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮر تﻪ ورﻏﻠﻪ او د خدﻳج‪ ３‬د ﻧکاح خبره ﻳ‪３‬‬ ‫ورسره وک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ کاکا سره ﻣجﻠس وک‪ ،７‬ﻫﻐﻮی د خدﻳج‪ ３‬کا کا‬ ‫تﻪ ورﻏﻠﻞ او خدﻳجﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟپاره وﻏﻮ＊تﻪ‪.‬د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ رضا وروستﻪ ﻧکاح وت‪７‬ل‬ ‫شﻮه‪ ،‬د ﻧﻜاح پﻪ ﻣراسﻤﻮ ﻛ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻫاشﻢ اوبﻨﻲ ﻣضرد ﻗبﻴﻠﻮ ﻣشران حاضر وو‪ ،‬د ﻧﻜاح ﻣﻬر‬ ‫‪87‬‬

‫شﻞ او＊‪ ３‬و！اکﻞ شﻮې دا ﻧکاح د شام ﻟﻪ سﻔر ＇خﻪ دوه ﻣﻴاشت‪ ３‬وروستﻪ ترسره شﻮه‪.‬‬ ‫پندونه او نصﻴحتونه‪:‬‬

‫‪-١‬ﻋداﻟت پﻪ ﻫر وخت او د ﻫر چا ﻟﻪ خﻮا چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وړاﻧدﻳز وشﻲ‪ ،‬د ستاﻳﻨ‪ ３‬او ﻣﻨﻠﻮ وړ دى‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻓضﻮل ت‪７‬ون د جاﻫﻠﻴت د تﻴارو پﻪ وړاﻧدې د ﻳﻮ رو＊ان ＇راغ پﻪ ＇ﻴر و‪ ،‬دا خبره پﻪ دې دﻻﻟت‬ ‫کﻮي چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ！ﻮﻟﻨﻪ ﻳا ﻳﻮ ﻧﻈام ک‪ ３‬د ﻓساد خپرﻳدل د ！ﻮﻟﻮ ﻓضﻠﻴتﻮﻧﻮ د ﻣﻨتﻔﻲ ک‪５‬دو پﻪ ﻣﻌﻨا ﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻇﻠﻢ پﻪ ﻫره ب‪２‬ﻪ چ‪ ３‬وي ﻣردود دی‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ ډ‪４‬ر ﻟ‪ ８‬شﻤﻴر خﻠکﻮباﻧدې واﻗﻊ‬ ‫شﻲ‪ ،‬اسﻼم ﻟﻪ ﻇﻠﻢ سره پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬دى او د ﻣﻈﻠﻮم پﻪ ＇ﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ رﻧ‪ ،，‬دﻳﻦ‪،‬‬ ‫وطﻦ او جﻨس ＇خﻪ وﻻړ دى‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د خﻴر او ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ﻟپاره د ت‪７‬ون جﻮاز‪ ،‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ جائز دى چ‪ ３‬د حﻠﻒ‬ ‫اﻟﻔضﻮل پﻪ شان ت‪７‬وﻧﻮﻧﻪ ﻟﻪ کﻔارو سره ﻻسﻠﻴک ک‪７‬ي‪ ،‬پﻪ دې شرط چ‪ ３‬د اسﻼم ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻘاصدو سره ﻣطابﻘت وﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣسﻠﻤان باﻳد پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻫﻤﻴشﻪ ﻓﻌاﻟﻪ وﻧ‪６‬ه واخﻠﻲ او د چاپﻴرﻳال پﻪ حﻮادثﻮ ک‪ ３‬باﻳد‬ ‫ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻫﻢ ب‪ ３‬پروا پات‪ ３‬ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬اهلل تﻌاﻟﻰ خپﻞ پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻣﻨاسبﻪ ﻣﻴرﻣﻨﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ ،‬تر＇ﻮ د ﻫﻐﻪ ﻣرستﻪ وک‪７‬ي‬ ‫ﻏﻤﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻢ کاﻧدي او د رساﻟت د ک‪７‬اووﻧﻮ پﻪ زﻏﻤﻠﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣرستﻴاﻟﻪ وي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه ！ﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د پﻴﻐﻤبر اخﻼق د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پر ﻣﻬال او ﻟﻪ پﻴﻐﻤبرۍ ＇خﻪ د ﻣخﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ وو؟‬ ‫‪ِ-٢‬أﻳا ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پرﻣﻬال کﻮم ！اکﻠﻰ کسب او کار درﻟﻮد؟ ＇رگﻨد ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ حﻠﻒ اﻟﻔضﻮل ＇خﻪ ＇ﻪ پﻨدوﻧﻪ او ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ اخﻴستﻼى شﻮ؟ ＇رگﻨد ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬بحﻴرا راﻫب پﻴﻐﻤبر ＇رﻧگﻪ وپﻴژﻧده؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ﻣطاﻟب پﻪ ﻣختصر ډول پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪７‬ک‪ ３‬وﻟﻴﻜئ‪.‬‬ ‫‪88‬‬

‫نهه و‪４‬شتم لوست‬

‫د کعب‪ ３‬شرﻳف‪ ３‬جوړول‬

‫د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬پخﻮاﻧﻰ اﻧ‪％‬ﻮر‬

‫د کﻌبی شرﻳﻔ‪ ３‬وداﻧﻮل‪:‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د (‪ )٣٥‬کﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻋﻤر ک‪ ３‬و چ‪ ３‬ﻗرﻳش د کﻌب‪ ３‬جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره راﻏﻮﻧ‪ ６‬شﻮل‪ ،‬د‬ ‫کﻌب‪ ３‬د چت جﻮړول ﻫﻐﻮی تﻪ زﻳات ارز＊ت درﻟﻮد‪ ،‬خﻮ د کﻌب‪ ３‬ﻟﻪ ړﻧگﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬و‪４‬ره درﻟﻮده‪.‬‬ ‫ﻗرﻳشﻮ د کﻌب‪ ３‬د چت د جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ﻣﻨاسب ﻟر‪－‬ﻲ برابر ک‪７‬ل‪ ،‬د کﻌب‪ ３‬کﻮ！ﻪ د‬ ‫اسﻤاﻋﻴﻞ ﻟﻪ وختﻪ تر دﻏﻪ دﻣﻪ چت ﻧﻪ درﻟﻮد او د تﻴ‪８‬و ﻳﻮ دﻳﻮال و‪ ،‬پﻪ ﻫﻤدې ﻛال‬ ‫ﻛ‪ ３‬پر ﻣسجد اﻟحرام باﻧدې سﻴﻼب راﻏﻰ‪ ،‬ﻧ‪８‬دې وه چ‪ ３‬کﻌبﻪ وراﻧﻪ او وﻳجاړه شﻲ‪،‬‬ ‫ﻗرﻳش دې تﻪ اړشﻮل چ‪ ３‬ﻛﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ ﻟﻪ سره جﻮړه ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻗرﻳشﻮ پر‪４‬ک‪７‬ه وک‪７‬ه چ‪ ３‬د کﻌبﻲ پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ حﻼل او پاکﻴزه ﻣال ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ‬ ‫ﻣال ﻣصرف ﻧﻪ ک‪７‬ي او ﻫﻐﻪ پﻴس‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧاروا ﻻرو‪ ،‬ﻟﻜﻪ سﻮد او ﻗﻤار ＇خﻪ پﻪ ﻻس‬ ‫راﻏﻠ‪ ３‬وي د ﻛﻌب‪ ３‬پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ور＇خﻪ استﻔاده وﻧﻪ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪89‬‬

‫وﻟﻴد بﻦ ﻣﻐﻴره ﻣخزوﻣﻲ د کﻌب‪ ３‬پﻪ وراﻧﻮﻟﻮ پﻴﻞ وک‪،７‬ﻛﻮﻟﻨ‪ ，‬ﻳ‪ ３‬را واخﻴست او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪( :‬اې‬ ‫پرورد‪－‬اره !ﻟﻪ ﻧﻴﻜ‪ ９‬ﻧﻪ پرتﻪ بﻠﻪ ﻫﻴ＆ اراده ﻧﻪ ﻟرم) د رکـﻨﻴﻨﻮ برخﻪ ﻳ‪ ３‬وراﻧﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تﻪ پﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ورځ کﻮﻣﻪ ستﻮﻧزه پﻴ‪＋‬ﻪ ﻧﻪ شﻮه؛ ﻧﻮ پﻪ دوﻳﻤﻪ ورځ ﻳ‪ ３‬خﻠکﻮ پﻪ وراﻧﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻣﻼت‪ ７‬او پﻴروي‬ ‫وک‪７‬ه او ﻫﻐﻮ بﻨس＂ﻮﻧﻮ تﻪ ورسﻴدل چ‪ ３‬د ابراﻫﻴﻢ پﻪ ﻻس جﻮړ شﻮي وو‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د کﻌب‪ ３‬پﻪ جﻮړوﻟﻮ پﻴﻞ وک‪ ،７‬داس‪ ３‬چ‪ ３‬کﻌبﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ＇ﻮ برخﻮ ووﻳشﻠﻪ‬ ‫او د ﻫرې برخ‪ ３‬جﻮړول ﻳ‪ ３‬ﻳﻮې ﻗبﻴﻠ‪ ３‬تﻪ وسپارل‪ .‬ﻫرې ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د ﻛا‪１‬ﻮ پﻪ راوړﻟﻮ او پﻪ‬ ‫جﻮړوﻟﻮ پﻴﻞ وﻛ‪ ،７‬د ﻛﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬د جﻮړوﻟﻮ دﻧده د ﻳﻮ روﻣﻲ ﻣﻌﻤار پﻪ ﻏاړه وه‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬دﻳﻮال د حجراﻻسﻮد د اﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻮ تر ‪＄‬اﻳﻪ پﻮرتﻪ شﻮ؛ ﻧﻮ دا چ‪ ３‬د حجر اﻻسﻮد‬ ‫د ﻛا‪１‬ﻲ دﻛﻴ‪＋‬ﻮدﻟﻮ وﻳاړ بﻪ د چا پﻪ برخﻪ شﻲ‪ ،‬د دوى تر ﻣﻨ‪ ＃‬اختﻼف پﻴدا شﻮ او تر‬ ‫＇ﻠﻮرو ﻳا پﻨ‪％‬ﻮ ور‪＄‬ﻮ پﻮرې ﻳ‪ ３‬دوام وک‪ ،７‬ﻧ‪８‬دې و چ‪ ３‬دا اختﻼف د حرم شرﻳﻒ پﻪ‬ ‫ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬پﻪ ﻳﻮې خﻮﻧ‪７‬ۍ جگ‪７‬ې بدل شﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫په حجر اسود ك‪ ３‬د تحکﻴم وا قعه‬

‫حجر اسﻮد د سپﻴﻨﻮ زرو ﻟﻪ ﻏﻼف سره‬

‫حجر اسﻮد پرتﻪ ﻟﻪ ﻏﻼف ＇خﻪ‬ ‫‪90‬‬

‫ابﻮ اﻣﻴﻪ بﻦ ﻣﻐﻴره وړاﻧد‪４‬ز وک‪ :７‬د دې جﻨجال د اواروﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بﻪ ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ س‪７‬ى‬ ‫چ‪ ３‬سﻬار ﻣﻬال د جﻮﻣات پﻪ دروازه راﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ؛ َحکﻢ ！اکﻮ‪！ ،‬ﻮﻟﻮ وﻣﻨﻠﻪ‪ .‬اهلل ﻏﻮ＊تﻞ‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ س‪７‬ى کﻮم چ‪ ３‬د جﻮﻣات پﻪ دروازه را ﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ؛ ﻫﻐﻪ بﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫وي کﻠﻪ چ‪ ３‬خﻠکﻮ ﻫﻐﻪ وﻟﻴد؛ ﻧﻮ د خﻮ＊‪ ９‬ﻏ‪８‬وﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮرتﻪ شﻮل او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬دا‬ ‫دى؛ ﻣﻮږ د ده پرﻳک‪７‬ه ﻣﻨﻮ ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬د شخ‪７‬ې پﻪ‬ ‫ﻫﻤاﻏﻪ اﻣﻴﻦ دى‪ ،‬دا ﻣحﻤد‬ ‫ﻫکﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ورک‪７‬ل‪ .‬ﻣحﻤد ﻳﻮ ＇ادر راوﻏﻮ＊ت‪ ،‬حجراﻻسﻮد ﻳ‪ ３‬پﻪ ＇ادر ک‪３‬‬ ‫کﻴ‪＋‬ﻮد‪ ،‬د جﻨجال کﻮوﻧکﻮ ﻗاﻣﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣشراﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی ！ﻮل د ＇ادر‬ ‫پﻴ（ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ او ﻫﻐﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ي او ‪＄‬اى تﻪ ﻳ‪ ３‬ورسﻮي‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ د حجراﻻسﻮد‬ ‫تﻴ‪８‬ه راواخﻴستﻪ او پﻪ خپﻞ ﻣبارک ﻻس ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮده‪ .‬دا د جﻨجال د‬ ‫اواروﻟﻮ ﻳﻮه ﻣﻨاسبﻪ طرﻳﻘﻪ وه چ‪！ ３‬ﻮل خﻠک پرې راضﻲ شﻮل‪.‬‬ ‫د کﻌب‪ ３‬د جﻮړوﻟﻮ پر ﻣﻬال د ﻗرﻳشﻮ ﻣال کﻢ شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ سﻬﻴﻠﻲ برخﻪ ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮده چ‪ ３‬تر‬ ‫اوسﻪ پات‪ ３‬ده او د حجر ﻳا (حطﻴﻢ) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ‪８‬ي ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د کﻌب‪ ３‬دروازه ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﻪ‬ ‫‪＄‬ﻤک‪＇ ３‬خﻪ ﻟﻮړه ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د ﻛﻌب‪ ３‬د جﻮړوﻟﻮ پر ﻣﻬال پﻴﻐﻤبر تﻪ دوه ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي وﻳاړوﻧﻪ ور پﻪ برخﻪ شﻮل‪:‬‬ ‫ﻳﻮ د ﻣﻜ‪ ３‬د ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د احتﻤاﻟﻲ جﻨ‪ ，‬ﻣخﻨﻴﻮى و او بﻞ پﻪ خپﻠﻮ ﻣبارکﻮ ﻻسﻮﻧﻮ‬ ‫د حجر اﻻسﻮد اﻳ‪＋‬ﻮدل پﻪ ！اکﻠﻲ ‪＄‬اى ﻛ‪ ３‬و‪.‬‬ ‫له بعثت ＇خه وړاندې د نبوي سﻴرت لن‪６‬ه پﻴژندنه‬

‫پﻴﻐﻤبر د ډ‪４‬رو ﻧﻴکﻮ صﻔاتﻮ خاوﻧد و‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ＊ﻴگ‪２‬ﻪ‪ ،‬تﻮاضﻊ او ﻋاجزي‪،‬‬ ‫ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ‪ ،‬رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻤﻪ پاﻟﻨﻪ‪ ،‬اﻣاﻧتداري‪ ،‬سخاوت‪ ،‬پﻪ وﻋده وﻓا‪ ،‬اﻧصاف‪،‬شﻔﻘت‬ ‫پاک ﻧﻔسﻲ‪ ،‬کﻠکﻪ او ﻣﻈبﻮطﻪ اراده او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ شراب ﻧﻪ ＇‪＋‬ﻞ‪ ،‬د بتاﻧﻮ ﻧذراﻧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ خﻮړﻟ‪ ،３‬پﻪ ﻫﻐﻮ ﻣرا سﻤﻮک‪ ３‬چ‪ ３‬د بتاﻧﻮ‬ ‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻨ‪ ３‬ﻟپاره بﻪ تﻴارﻳدل؛ ‪６－‬ون ﻧﻪ ﻛاوه‪ ،‬د ژوﻧد ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ شﻴبﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ بتاﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ ﻛرﻛﻪ درﻟﻮده‪ ،‬بﻠﻜ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﻜ‪ ３‬پﻪ سر ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻮجﻮداتﻮ بد ‪－‬ا‪１‬ﻪ او ﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫‪91‬‬

‫پر بتاﻧﻮ ﻗسﻢ زﻏﻤﻼى شﻮ‪.‬‬ ‫ﻣحﻤد د خﻠﻜﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬پﻪ ＊ﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ او ﻏﻮره خصﻠتﻮﻧﻮ شﻬرت درﻟﻮد‪ .‬ﻫﻐﻪ تر‬ ‫！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ ‪－‬اوﻧ‪６‬ى‪ ،‬تر ﻫر چا د اوچتﻮ اخﻼﻗﻮ ＇‪＋‬تﻦ‪ ،‬د ډ‪４‬ر ﻟﻮى زﻏﻢ خاوﻧد‪ ،‬پﻪ خبرو‬ ‫ﻛ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻰ‪ ،‬زﻳات ﻣﻬربان‪ ،‬ﻧرم خﻮﻳﻪ او پﻪ وﻋدو وﻻړ شخص و‪ .‬ﻟﻨ‪６‬ه دا چ‪３‬‬ ‫د اﻧساﻧﻴت او د ﻛﻤال ！ﻮل صﻔتﻮﻧﻪ پر ﻫﻐﻪ تﻤام شﻮي وو‪.‬‬ ‫د كعب‪ ３‬شرﻳف‪ ３‬د جوړولو تارﻳخ‪:‬‬

‫‪ -١‬د ﻛﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬د جﻮړوﻟﻮ پﻪ اړوﻧد ډول‪ ،‬ډول رواﻳتﻮﻧﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬ ‫‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣؤرخﻴﻨﻮ د ﻛﻌب‪ ３‬تارﻳخ حتﻰ د أدم ﻟﻪ زﻣاﻧ‪＇ ３‬خﻪ ډ‪４‬ر ﻣخک‪ ３‬پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ ﻛ‪７‬ى‬ ‫او واﻳﻲ‪ :‬د أدم ﻟﻪ زﻳ‪８‬ﻳدﻧ‪＇ ３‬خﻪ ﻻ ډ‪４‬ر ﻣخﻜ‪ ３‬ﻣﻼئﻜﻮ ﻛﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ جﻮړه ﻛ‪７‬ى وه‪.‬‬ ‫خﻮ بﻠﻪ ډﻟﻪ پﻪ دې ﻧﻈر ده چ‪ :３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ ﻫﻐﻪ کس چ‪ ３‬ﻛﻌبﻪ ﻳ‪ ３‬جﻮړه ﻛ‪７‬ه أدم و او‬ ‫ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻛﻌب‪ ３‬وداﻧ‪ ９‬سرتﻪ ورسﻮﻟﻪ اهلل ورتﻪ وح‪ ３‬وﻛ‪７‬ه چ‪ ３‬ﻟﻪ کﻌب‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫طﻮاف وﻛ‪７‬ي او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪( :‬تﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ اﻧسان او دا ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ ﻛﻮر او وداﻧ‪ ９‬ده)‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ وروستﻪ ډ‪４‬رې پﻴ‪７‬ۍ ت‪５‬رې شﻮې او د ﻧﻮح زﻣاﻧﻪ راورسﻴده‪ ،‬ﻧﻮح د‬ ‫کﻌب‪ ３‬د حج ﻣراسﻢ اداء ﻛ‪７‬ل‪ .‬د ＇ﻮ پﻴ‪７‬ﻳﻮ پﻪ تﻴرﻳدو سره د ابراﻫﻴﻢ زﻣاﻧﻪ راﻏﻠﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻫﻢ د کﻌب‪ ３‬بﻨﻴادوﻧﻪ اوچت ﻛ‪７‬ل‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫر حال ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ پﻪ ﻗطﻌﻲ دﻟﻴﻞ ثابت دي ﻫﻐﻪ دادي‪ :‬ﻳﻮازﻳﻨﻲ ﻫﻐﻪ‬ ‫دوه س‪７‬ي چ‪ ３‬د بﻴت اﻟحرام بﻨﻴادوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ودرول ﻫﻐﻪ ابراﻫﻴﻢ او د ﻫﻐﻪ زوى اسﻤاﻋﻴﻞ‬ ‫(علیهما السالم) و‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻛﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ ＇ﻠﻮر ‪＄‬ﻠﻪ جﻮړه شﻮې او ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ پﻪ پاخﻪ شان ترﻣﻴﻢ او رﻏﻮل شﻮې ده‪:‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ‪＄‬ﻞ‪ :‬د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ ﻟپاره ﻛﻌبﻪ ابرا ﻫﻴﻢ جﻮړه او اسﻤاﻋﻴﻞ بﻪ ورسره ﻣرستﻪ‬ ‫ﻛﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ بﻌثت ＇خﻪ دﻣخﻪ ﻗرﻳشﻮ ﻛﻌبﻪ ﻟﻪ سره جﻮړه ﻛ‪７‬ه چ‪３‬‬ ‫دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ‪ :‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻫﻢ پﻪ ﻛ‪ ３‬شرﻳﻚ و‪.‬‬

‫‪92‬‬

‫د ﻣحاصرې‬ ‫درﻳﻢ ‪＄‬ﻞ‪ :‬د ﻳزﻳد بﻦ ﻣﻌاوﻳﻪ پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ‪ ،３‬ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻋبد اهلل بﻦ زبﻴر‬ ‫پر وخت ﻳزﻳدﻳاﻧﻮ ﻛﻌبﻪ پﻪ ﻣﻨجﻨﻴﻘﻮ ووﻳشتﻠﻪ او اور ﻳ‪ ３‬واخﻴست‪ ،‬ﻋبداهلل بﻦ زبﻴر‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻟﻪ سره أباده ﻛ‪７‬ه‪.‬‬ ‫＇ﻠﻮرم ‪＄‬ﻞ‪ :‬د ﻋبد اﻟﻤﻠﻚ بﻦ ﻣروان پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ‪ ،３‬ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬ﻋبد اهلل بﻦ زبﻴر‬ ‫ووژل شﻮ ﻋبد اﻟﻤﻠﻚ بﻦ ﻣروان ﻛﻌبﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻘشﻪ جﻮړه ﻛ‪７‬ه ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ‪ ３‬وه‪.‬‬ ‫پﻨ‪％‬ﻢ ‪＄‬ﻞ‪ :‬د کﻌب‪ ３‬ترﻣﻴﻢ او رﻏﻮﻧﻪ‪:‬‬ ‫د سﻌﻮدي پاچا خادم اﻟحرﻣﻴﻦ اﻟشرﻳﻔﻴﻦ ﻣﻠﻚ ﻓﻬد بﻦ ﻋبد اﻟﻌزﻳز أل سﻌﻮد ﻛﻌبﻪ د‬ ‫ﻣسجد اﻟحرام پﻪ شﻤﻮل دﻧﻨﻪ او بﻬر ！ﻮﻟﻪ پﻪ اساسﻲ تﻮ‪－‬ﻪ ترﻣﻴﻢ او ورﻏﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫‪93‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻟﻮست ﻣطﻠبﻮﻧﻪ پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د پﻮ＊تﻨ‪ ３‬او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تکرار ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬د ﻫﻐ‪ ３‬شخ‪７‬ې ﻻﻣﻞ چ‪ ３‬د حجراﻻسﻮد د ک‪＋５‬ﻮدﻟﻮ پر ﻣﻬال د ﻗباﻳﻠﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬پﻴ‪＋‬ﻪ‬ ‫شﻮه‪＇ ،‬ﻪ و؟‬ ‫د تحکﻴﻢ ﻗضﻴﻪ ＇ﻨگﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ؟ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬شرحﻪ‬ ‫‪ -٢‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ک‪ ３‬را ﻏﻮﻧ‪ ６‬شﻮي‬ ‫‪ -٣‬ﻫﻐﻪ ﻧﻴک صﻔتﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ بﻌثت ＇خﻪ وړاﻧدې پﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫وو؛ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻏﻮره اخﻼق چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ﻳ‪ ３‬کﻮل‬ ‫‪ -٤‬ﻟﻪ بﻌثت ＇خﻪ د ﻣخﻪ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫وارزوئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣطاﻟب پﻪ خپﻞ تﻌبﻴر سره وﻟﻴکئ او ﻫﻢ ورتﻪ ﻣﻨاسب ﻋﻨﻮان ﻏﻮره ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫د‪４‬رشم لوست‬

‫د نبوت او رسالت په سﻴوري ک‪３‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ پﻴﻐﻤبر تﻪ د ﻧبﻮت او رساﻟت ﻋزت ور پﻪ برخﻪ ک‪７‬؛ ﻧﻮ‬ ‫ژوﻧد ﻳ‪ ３‬پﻪ دوو برخﻮ وﻳشﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻫره ﻳﻮه برخﻪ ﻳ‪ ３‬خپﻠ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې ﻟري‪ .‬دا‬ ‫دوه برخ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣکﻲ او ﻣدﻧﻲ دورو ＇خﻪ ﻋبارت دي‪ ،‬ﻧﻮ دا دوه دورې ＇ﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې‬ ‫ﻟري؟ کﻮﻣﻮ ﻣرحﻠﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴدای شﻲ؟‬ ‫ﻣکﻲ دور‬

‫دواړو دورو گ‪ ３２‬ﻣرحﻠ‪ ３‬تﻴرې ک‪７‬ې دي او ﻫره ﻣرحﻠﻪ ﻳ‪ ３‬خپﻠ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې ﻟري‪.‬‬ ‫ﻛﻪ چﻴرې ﻫﻐﻮ حاﻻتﻮ تﻪ ＊ﻪ ‪＄‬ﻴر شﻮ چ‪ ３‬ﻟﻪ دﻏﻮ پ‪７‬اووﻧﻮ تﻴر شﻮي دي؛ ﻣﻮږ کﻮﻻی‬ ‫شﻮ ﻣکﻲ دوران چ‪ ３‬تﻘرﻳبا ً (دﻳارﻟس کاﻟﻪ) و پﻪ درﻳﻮ برخﻮ ووﻳشﻮ‪:‬‬ ‫‪ -١‬د پ＂‪ ３‬بﻠﻨ‪ ３‬ﻣرحﻠﻪ چ‪ ３‬درې کﻠﻮﻧﻪ وه‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣک‪ ３‬واﻟﻮ تﻪ ډاگﻴزه او ＊کاره بﻠﻨﻪ چ‪ ３‬د بﻌثت ﻟﻪ ＇ﻠﻮرم کال ＇خﻪ پﻴﻞ او د بﻌثت‬ ‫د ﻟسﻢ کال تر أخره پﻮرې ﻳ‪ ３‬دوام وک‪.７‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ بﻬر د دﻋﻮت د خپرﻳدو ﻣرحﻠﻪ چ‪ ３‬د بﻌثت ﻟسﻢ کال ﻟﻪ وروستﻴﻮ‬ ‫＇خﻪ پﻴﻞ او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ تر ﻫجرت پﻮرې دوام وک‪.７‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫د حراء ﻏار ﻗبﻠ‪ ３‬تﻪ ﻣخاﻣخ‬

‫د حرا غار(جبل النور)‬

‫ﻋﻤر ＇ﻠﻮﻳـ‪＋‬تﻮ کﻠﻮﻧﻮ تﻪ ﻧ‪８‬دې شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ گﻮ＊ﻪ واﻟﻰ او خﻠﻮت‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ﻳ‪ ３‬اختﻴار ک‪ ،７‬اوبﻪ او خﻮاړه بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ان سره واخﻴستﻞ او د حراء د ﻏار پﻪ ﻟﻮر چ‪３‬‬ ‫پﻪ (جبﻞ اﻟﻨﻮر) ک‪ ３‬ﻣﻮﻗﻌﻴت ﻟري؛ روان شﻮ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رې تاس‪ ３‬ﻟﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫د سﻬﻴﻞ پﻪ ﻟﻮر د ﻳﻮه ساﻋت پﻪ وا！ﻦ ﻻر ووﻫئ؛ ﻧﻮ ﻫﻠتﻪ بﻪ تاس‪ ３‬ﻳﻮ ﻏر ووﻳﻨئ دا ﻏر‬ ‫ﻫﻤﻐﻪ د جبﻞ اﻟﻨﻮر ﻏر دی چ‪ ３‬د حراء ﻏار پک‪ ３‬شتﻮن ﻟري او ﻧبﻲ کرﻳﻢ بﻪ د‬ ‫روژې (رﻣضان) ﻣﻴاشت پﻪ دﻏﻪ ﻏار ک‪ ３‬تﻴروﻟﻪ‪ ،‬خپﻞ وخت بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻋبادت‪ ،‬د کاﻳﻨاتﻮ‬ ‫پﻪ ﻧﻨداره او د ﻫﻐﻪ ﻗدرت پﻪ سﻮچ او ﻓکر ک‪ ３‬ت‪５‬راوه چ‪ ３‬د کاﻳﻨاتﻮ تر شا وجﻮد ﻟري‪،‬‬ ‫ﻫﻐﻪ شرکﻲ ﻋﻘاﻳد چ‪ ３‬د ده ﻗﻮم پرې اختﻪ و‪ ،‬ده تﻪ د ﻣﻨﻠﻮ وړﻧﻪ وو او د رو＊ﻨاﻳ‪ ９‬ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻻر چ‪ ３‬د ده اﻋتﻤاد او رضا پرې حاصﻠﻴداى شﻮه ﻟﻪ ده ＇خﻪ ورکﻪ وه‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ دې‬ ‫اﻣﻠﻪ بﻪ ﻫر وخت پرﻳشاﻧﻪ و‪.‬‬ ‫دﻏﻪ خﻠﻮت اوﻋزﻟت د دې ﻟپاره و؛ تر＇ﻮ دی د ﻫﻐﻪ ﻟﻮى ﻣسئﻮوﻟﻴت او اﻣاﻧت ﻟپاره‬ ‫چ‪ ３‬د ده پﻪ اﻧتﻈار ک‪ ３‬و‪ ،‬تﻴار شﻲ‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫جبرائﻴل علﻴه السﻼم له وح‪ ３‬سره‬

‫د حراء ﻏار‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻋﻤر پﻮره ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت کاﻟﻪ شﻮ؛ ﻧﻮ د ﻧبﻮت وړاﻧگﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻠﻴدو‬ ‫پﻴﻞ وک‪ ،７‬داس‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻣﻜ‪ ３‬ﻫر ﻳﻮه ﻛا‪１‬ﻲ بﻪ ورتﻪ سﻼﻣﻮﻧﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﻫر خﻮب بﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫ﻟﻴده حﻘﻴﻘت بﻪ ﻳ‪ ３‬د روڼ سﻬار پﻪ ＇‪５‬ر ＇ر‪－‬ﻨدﻳده پﻪ ﻫﻤدې تﻮ‪－‬ﻪ شپ‪ ８‬ﻣﻴاشت‪ ３‬تﻴرې‬ ‫شﻮې‪.‬‬ ‫د رﻣضان ﻣﻴاشت پﻪ داس‪ ３‬وخت ﻛ‪ ３‬را ورسﻴده چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د درﻳﻢ کال پﻪ‬ ‫رﻣضان ک‪ ３‬د حراء پﻪ ﻏار ک‪ ３‬گﻮ＊ﻪ ﻧاست و‪ ،‬اهلل تﻌاﻟﻰ وﻏﻮ＊تﻞ تر ＇ﻮ د ‪＄‬ﻤک‪３‬‬ ‫خﻠک ﻟﻪ خپﻞ رحﻤت ＇خﻪ برخﻤﻦ ک‪７‬ي؛ ﻧﻮ ﻣحﻤد ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧبﻮت ﻋزتﻤﻦ ک‪ ７‬او‬ ‫جبرائﻴﻞ(ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ﻳ‪ ３‬د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ﻟﻪ ＇ﻮ أﻳتﻮﻧﻮ سره د ده حضﻮر تﻪ وروﻟ‪８５‬ه‪.‬‬ ‫‪97‬‬

‫وح‪＇ ３‬ه وخت نازله شوه؟‬ ‫د دوشﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ د رﻣضان اﻟﻤبارك ﻳﻮوﻳشتﻤﻪ چ‪ ３‬د (‪ )٦١٠‬ﻣﻴﻼدي کال د اگست‬ ‫د ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت کﻠﻨ‪ ９‬پﻪ ﻋﻤر ک‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﻟسﻤ‪ ３‬ﻧﻴ＂‪ ３‬سره سﻤﻮن خﻮري‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫و؛ وح‪ ３‬پرې ﻧازﻟﻪ شﻮه‪.‬‬ ‫د‬ ‫ﻋائشﻪ صدﻳﻘﻪ (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬا) پدې ﻫکﻠﻪ داس‪ ３‬رواﻳت کﻮي‪ :‬د رسﻮل اهلل‬ ‫وح‪ ３‬پﻴﻞ ﻟﻪ ﻧﻴکﻮ او ＊ﻮ خﻮبﻮﻧﻮ ＇خﻪ شﻮى و‪ ،‬د حرا پﻪ ﻏار ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ گﻮ＊ﻪ‬ ‫ژوﻧد کاوه‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬کﻮرتﻪ وﻻړ شﻲ‪＇ ،‬ﻮ ﻣسﻠسﻠ‪ ３‬شپ‪ ３‬بﻪ پﻪ ﻋبادت ﻣشﻐﻮل و‬ ‫او د ﻫﻐﻮ شپﻮ ﻟپاره بﻪ ﻳ‪ ３‬تﻮ＊ﻪ ورسره وړﻟﻪ‪ ،‬بﻴا بﻪ خدﻳج‪ ３‬تﻪ راستﻮن شﻮ او ﻫﻤﻐﻮﻣره‬ ‫ﻧﻮره تﻮ＊ﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ان سره واخﻴستﻠﻪ‪.‬‬ ‫د حرا پﻪ ﻏارک‪ ３‬و چ‪ ３‬وح‪ ３‬پرې ﻧازﻟﻪ شﻮه‪ .‬ﻣﻼئکﻪ ورتﻪ راﻏﻠﻪ او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫»وﻟﻮﻟﻪ«‪ ،‬ده ووﻳﻞ‪» :‬زه ﻟﻮستﻞ ﻧشﻢ کﻮﻻى«‪ ،‬رسﻮل اهلل ووﻳﻞ‪» :‬بﻴا ﻣﻼئک‪ ３‬زه‬ ‫！ﻴﻨگ وﻧﻴﻮﻟﻢ او زور ﻳ‪ ３‬ک‪７‬م‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮدم«‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪» :‬وﻟﻮﻟﻪ«‪ ،‬ﻣا ووﻳﻞ‪» :‬زه‬ ‫ﻟﻮستﻮﻧکﻰ ﻧﻪ ﻳﻢ«‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬دوﻳﻢ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬وﻧﻴﻮﻟﻢ او ډ‪４‬ر زﻳات ﻳ‪ ３‬زور ک‪７‬م او ډ‪４‬ر پﻪ تکﻠﻴﻒ‬ ‫شﻮم‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮدم او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬وﻟﻮﻟﻪ ! ﻣا ووﻳﻞ‪» :‬زه ﻟﻮستﻮﻧکﻰ ﻧﻪ ﻳﻢ«‪ ،‬درﻳﻢ ‪＄‬ﻠ‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬وﻧﻴﻮﻟﻢ او را ！ﻴﻨگ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬م او بﻴا ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮدم او راتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﭽﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ‬

‫ﮁﮂﮃﮄ‬

‫ﮆﮇ ﮈ‬

‫ﮊﮋﮌ‬

‫ﭼ(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬وﻟﻮﻟﻪ (اى پﻴﻐﻤبره)! د خپﻞ رب پﻪ ﻧﻮم چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ پﻴدا ک‪７‬ل‪ ،‬پﻴدا ﻳ‪ ３‬ک‪ ７‬اﻧسان‬ ‫د کﻠک‪ ３‬شﻮې وﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮ！‪＇ ３‬خﻪ‪ ،‬وﻟﻮﻟﻪ او ستا رب ډ‪４‬ر ﻣﻬربان دى چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ د ﻗﻠﻢ پﻪ‬ ‫ﻣرستﻪ ﻋﻠﻢ و＊ﻮده‪ ،‬اﻧسان تﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻋﻠﻢ ورک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ پرې ﻧﻪ پﻮﻫ‪５‬ده‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د حرا ﻟﻪ ﻏاره راستﻮن شﻮ‪ ،‬زړه ﻳ‪ ３‬درزﻳده او خدﻳج‪ ３‬رضی اهلل ﻋﻨﻬا تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪» :‬ﻣا‬ ‫رضی اهلل ﻋﻨﻬا‬ ‫وﻧﻐاړه‪ ،‬ﻣا وﻧﻐاړه«‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ＇ادر ک‪ ３‬و ﻧﻐاړه تر＇ﻮ ﻳ‪ ３‬و‪４‬ره ورکﻪ شﻮه ‪ ،‬خدﻳج‪３‬‬ ‫(‪ )١‬اﻟﻌﻠﻖ‪.٥ - ١ :‬‬ ‫‪98‬‬

‫تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪» :‬پﻪ ﻣا ＇ﻪ شﻮي دي؟« خدﻳجﻪ (رضی اهلل ﻋﻨﻬا) ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬پﻴ‪＇ ３＋‬خﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ده تﻴره شﻮې وه‪ ،‬خبره ک‪７‬ه‪ .‬خدﻳج‪( ３‬رضی اهلل ﻋﻨﻬا) ووﻳﻞ‪» :‬ﻫﻴ（کﻠﻪ داس‪３‬‬ ‫ﻧده‪ ،‬پﻪ اهلل ﻗسﻢ دى چ‪ ３‬پاک اهلل بﻪ تا ﻧﻪ رسﻮا کﻮي ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬تﻪ خپﻠﻮي پاﻟ‪ ،３‬د‬ ‫بﻴﻮزﻻﻧﻮ ﻣرستﻪ کﻮې‪ ،‬پرﻳﻮتﻲ خﻠک تر ﻣﻨزﻟﻪ رسﻮې‪ ،‬د ﻣﻴﻠﻤﻪ ﻋزت او پاﻟﻨﻪ کﻮې او د‬ ‫حﻖ پﻪ ﻻره ک‪ ３‬د ستﻮﻧزو د ﻟرې کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻣﻼ ت‪７‬ې«‪.‬‬ ‫خدﻳجﻪ (رضی اهلل ﻋﻨﻬا) ﻟﻪ رسﻮل اهلل سره‪ ،‬خپﻞ د تره زوى ورﻗة بﻦ ﻧﻮﻓﻞ تﻪ‬ ‫ورﻏﻠﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ پﻪ جاﻫﻠﻴت ک‪ ３‬د ﻧصراﻧﻴت دﻳﻦ ﻗبﻮل ک‪７‬ى و او ﻳﻮ سپﻴﻦ ږﻳرى بﻮډا س‪７‬ى‬ ‫و چ‪ ３‬سترگﻮ ﻳ‪ ３‬ﻟﻴد ﻧشﻮ کﻮﻟﻰ‪.‬‬ ‫خدﻳج‪( ３‬رضی اهلل ﻋﻨﻬا) ورتﻪ ووﻳﻞ‪» :‬اې د تره زوﻳﻪ! د خپﻞ وراره خبرې دې‬ ‫واوره«‪ ،‬ورﻗﻪ ورتﻪ ووﻳﻞ‪» :‬اې وراره! ＇ﻪ شﻮي دي«؟ پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻪ تﻪ ！ﻮﻟﻪ کﻴسﻪ‬ ‫بﻴان ک‪７‬ه‪» .‬ورﻗﻪ ووﻳﻞ دا ﻫﻤاﻏﻪ ﻣﻼئکﻪ ده چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ ﻣﻮسﻰ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) تﻪ ﻫﻢ‬ ‫را ﻟﻴ‪８‬ﻟ‪ ３‬وه‪ ،‬اې کاشک‪ ３‬زه ‪＄‬ﻮان او ﻏ‪＋‬تﻠﻰ واى (تر ＇ﻮ ستا ﻣرستﻪ ﻣ‪ ３‬ک‪７‬ې واى) او‬ ‫کاشک‪ ３‬چ‪ ３‬زه ﻫﻐﻪ وخت ژوﻧدى واى ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬تا خپﻞ ﻗﻮم ﻟﻪ ﻛﻮر او وطﻨﻪ وباسﻲ«‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ووﻳﻞ‪» :‬أﻳا ﻫﻐﻮى بﻪ ﻣا ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ وباسﻲ« ؟ ده ووﻳﻞ‪» :‬ﻫﻮ! ﻫر چا‬ ‫چ‪ ３‬ستا پﻪ ＇ﻴر پﻴﻐام راوړى دى‪ ،‬د＊ﻤﻨﻲ ورسره شﻮې ده‪ ،‬ﻧﻮ کﻪ زه چ‪５‬رتﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫وخت ژوﻧدى وم؛ پﻪ ！ﻮل تﻮان او طاﻗت سره بﻪ ستا ﻣﻼت‪ ７‬وک‪７‬م«‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې پﻴ‪ ３＋‬وروستﻪ ورﻗﻪ ډ‪４‬ر ژر وﻓات شﻮ او وح‪ ３‬ﻫﻢ بﻨده شﻮه‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬ﻣکﻲ دور پﻪ دوو پ‪７‬اووﻧﻮ وﻳشﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخﻠئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬وﻟ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبرۍ ﻣخک‪ ３‬د حرا ﻏار تﻪ تشرﻳﻒ وړﻟﻮ؟‬ ‫‪ .٣‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ورﻗﻪ بﻦ ﻧﻮﻓﻞ د وح‪ ３‬ﻟﻪ ﻧازﻟﻴدو خبرک‪７‬؛ د ﻫﻐﻪ ﻋکس اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫＇ﻪ و؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣطاﻟب پﻪ خپﻞ تﻌبﻴر سره وﻟﻴکئ او ﻫﻢ ورتﻪ ﻣﻨاسب ﻋﻨﻮان ﻏﻮره ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪100‬‬

‫ﻳو د‪４‬رشم لوست‬

‫د وح‪ ３‬د نزول ادامه‬ ‫د وح‪ ３‬ډولونه‬

‫د وح‪ ３‬ډوﻟﻮﻧﻪ او ﻣرتب‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ - ١‬ر＊تﻴﻨﻲ خﻮبﻮﻧﻪ‪ :‬دا خﻮبﻮﻧﻪ د پﻴﻐﻤبر ﻟپاره د وح‪ ３‬پﻴﻞ و‪.‬‬ ‫‪ - ٢‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻣﻼﻳک‪ ３‬د ده پﻪ ذﻫﻦ او زړه ک‪ ３‬تﻠﻘﻴﻨﻮل‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻣﻼﻳکﻪ ووﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫‪ - ٣‬کﻠﻪ بﻪ ﻣﻼﻳکﻪ د ﻳﻮه س‪７‬ي پﻪ ＇ﻴره ک‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ راتﻠﻪ تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪３‬‬ ‫ورتﻪ واﻳﻲ‪＊ ،‬ﻪ پرې پﻮه شﻲ‪ ،‬پﻪ دﻏسﻰ حاﻟت ﻛ‪ ３‬بﻪ صحابﻪ وو ﻫﻢ جبرائﻴﻞ ﻟﻴده‪.‬‬ ‫‪ - ٤‬پر＊تﻪ بﻪ د زﻧ‪ ，‬د ک‪７‬ﻧ‪／‬ار پﻪ ＇ﻴر ورتﻪ راتﻠﻪ او د دې ډول وح‪ ３‬زﻏﻤﻞ بﻪ ورتﻪ سخت‬ ‫تﻤاﻣﻴدل‪ ،‬حتﻰ پﻪ سختﻪ ﻳخﻨ‪ ９‬ک‪ ３‬بﻪ د ده پﻪ ﻣبارک‪！ ３‬ﻨ‪６‬ې د خﻮﻟﻮ ＇ا＇کﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴدل‪،‬‬ ‫او ﻛﻪ پﻪ دﻏﻪ حاﻟت ﻛ‪ ３‬پر سپرﻟ‪ ９‬سپﻮر و ﻧﻮسپرﻟ‪ ９‬بﻪ پر ‪＄‬ﻤﻜﻪ ‪－‬ﻮﻧ‪６‬ې ﻟ‪／‬ﻮﻟ‪.３‬‬ ‫بﻪ ﻛﻠﻪ ﻣﻼئﻜﻪ پﻪ خپﻞ اصﻠﻲ شﻜﻞ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴدﻟﻪ او د اهلل ﻟﻪ‬ ‫‪ -٥‬پﻴﻐﻤبر اﻛرم‬ ‫خﻮا راﻟﻴ‪８‬ل شﻮى ﻓرﻣان بﻪ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ سپارﻟﻮ‪ .‬دا ډول وح‪ ３‬دوه ‪＄‬ﻠﻪ پ‪＋５‬ﻪ شﻮې ده چ‪３‬‬ ‫د (اﻟﻨجﻢ) پﻪ سﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بﻴان راﻏﻠﻰ دی‪.‬‬ ‫‪ – ٦‬أسﻤان تﻪ د تﻠﻠﻮ پر وخت ﻫﻢ اهلل پر ﻫﻐﻪ وح‪ ３‬ﻧازﻟﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻟﻜﻪ د ﻣﻌراج‬ ‫وح‪ ３‬ﻧازﻟﻪ شﻮه‪.‬‬ ‫پﻪ شپﻪ چ‪ ３‬پﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ – ٧‬د اهلل تﻌاﻟﻰ کﻼم بﻪ د پر＊ت‪ ３‬ﻟﻪ واسط‪ ３‬پرتﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ وح‪ ３‬کﻴده‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪３‬‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ د ﻣﻮسﻰ بﻦ ﻋﻤران (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) سره خبرې ک‪７‬ې وې چ‪ ３‬دﻏﻪ وح‪ ３‬د ﻣﻮسی‬ ‫ﻟپاره د ﻗرأن پﻪ ﻧص او د پﻴﻐﻤبر ﻟپاره د اسراء او ﻣﻌراج پﻪ حدﻳث ﻛ‪ ３‬ثابتﻪ ده‪.‬‬ ‫جبرائﻴل عﻠﻴﻪ السﻼم دوﻳﻢ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬وح‪ ３‬راوړي‬

‫د وح‪ ３‬د ﻧازﻟﻴدو پﻪ اﻧتﻈار ک‪ ３‬و چ‪３‬‬ ‫وح‪＇ ３‬ﻮ ور‪＄ ３＄‬ﻨ‪ ６‬شﻮه‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ دوﻳﻢ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬پﻪ وح‪ ３‬ﻣشرف ک‪ ،７‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬ﻳﻮه ﻣﻴاشت د حرا پﻪ ﻏار‬ ‫ک‪ ３‬ﻣﻌتکﻒ شﻮم‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬زﻣا اﻋتکاف پاى تﻪ ورسﻴد؛ د حرا ﻟﻪ ﻏاره راکﻮز شﻮم‪،‬‬ ‫ﻳﻮ أواز ﻣ‪ ３‬واورﻳد‪ ،‬ﻧﻮ ＊ﻲ‪ ،‬کﻴ‪ ،０‬ﻣخ‪ ３‬او شاتﻪ ﻣ‪ ３‬وکتﻞ‪＇ ،‬ﻪ ﻣ‪ ３‬وﻧﻪ ﻟﻴدل‪ ،‬کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻣ‪ ３‬پﻮرتﻪ خﻮاتﻪ وکتﻞ؛ ﻫﻤﻐﻪ ﻣﻼﻳکﻪ ﻣ‪ ３‬وﻟﻴده چ‪ ３‬د حراء پﻪ ﻏار ک‪ ３‬ﻣاتﻪ راﻏﻠ‪ ３‬وه‪،‬‬ ‫‪101‬‬

‫پر ﻫﻐﻪ کرس‪ ９‬چ‪ ３‬د أسﻤان او ‪＄‬ﻤک‪ ３‬تر ﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬شتﻮن درﻟﻮد؛ ﻧاستﻪ وه‪ ،‬ﻧﻮ ډ‪４‬ر زﻳات‬ ‫ووﻳرﻳدم او د ﻫﻐ‪ ３‬د ﻟﻴدو ﻟﻪ وﻳرې پر ‪＄‬ﻤکﻪ پرﻳﻮتﻢ‪.‬‬ ‫خدﻳج‪ ３‬تﻪ راﻏﻠﻢ او وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻣا وﻧﻐاړه! ﻣا وﻧﻐاړه! ﻫﻐ‪ ３‬زه وﻧﻐاړﻟﻢ‪ ،‬بﻴا دا أﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل شﻮل‪:‬‬ ‫ﭼ‬ ‫ﭽ ﮬ ﮭ ﮯ ﮰ ﯓﯔ ﯖ‬ ‫ژباړه‪ :‬اې ‪＄‬ان ﻧﻐ‪＋‬تﻮﻧک ﻪ ＇ﻤﻼستﻮﻧکﻴﻪ! پا＇‪８５‬ه او خبرداري ورک‪７‬ه او د خپﻞ رب‬ ‫ﻟﻮﻳﻲ اﻋﻼن ک‪７‬ه او خپﻠ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬پاک‪ ３‬وساتﻪ او ﻟﻪ چ＂ﻠ‪＇ ９‬خﻪ پﻪ ＇ﻨگ اوسﻪ‪.‬‬ ‫د دې ＇خﻪ وروستﻪ پﻴﻐﻤبر شﻞ ﻛاﻟﻪ د اراﻣ‪ ９‬خﻮب اوراحت پر ‪＄‬ان او پر خپﻠﻪ‬ ‫ﻛﻮرﻧ‪ ９‬بﻨد ﻛ‪ ７‬او د اهلل دﻳﻦ تﻪ د بﻠﻨ‪ ３‬ﻟپاره ﻳ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻣﻼ وت‪７‬ﻟﻪ‪ ،‬د اﻟﻬﻲ رساﻟت د تبﻠﻴﻎ‬ ‫دروﻧد پﻴ＂ﻰ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏاړه واخﻴست‪ ،‬د ﻇﻠﻢ‪ ،‬تﻴري او ﻟﻪ جﻬاﻟت سره د ﻛﻠﻜ‪ ３‬ﻣبارزې‬ ‫دروﻧد بار ﻳ‪ ３‬پﻪ اوږو ﻛﻴ‪＋‬ﻮد‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ﻳ‪ ３‬د شﻠﻮ ﻛﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ زﻳاتﻪ ﻣﻮده پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ برخﻮ‬ ‫ﻛ‪ ３‬ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬او ﻛﻮ＊‪＋‬ﻮﻧﻪ ﻛﻮل او پﻪ دې ﻻره ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ب‪ ３‬ساري زحﻤتﻮﻧﻪ و‪－‬اﻟﻞ‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬أسﻤاﻧﻲ أواز تر ﻏﻮږو شﻮ او د دﻋﻮت پﻪ رسﻮﻟﻮ ﻣاﻣﻮر شﻮ؛ ﻧﻮ د دﻧﻴا ﻫﻴ＆‬ ‫ډول خﻨ‪６‬وﻧﻮ او ستﻮﻧزو وﻧشﻮاى ک‪７‬اى د ده د ﻟﻮړې ﻣﻮخ‪ ３‬د ﻻرې خﻨ‪ ６‬واﻗﻊ شﻲ‪.‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬د وح‪ ３‬ډوﻟﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ بﻴان ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬جبرائﻴﻞ اﻣﻴﻦ د دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﻟپاره د ＇رﻧگﻪ وح‪ ３‬سره راﻏﻰ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻋﻤده ﻣطاﻟب پﻪ خپﻞ تﻌبﻴر سره وﻟﻴﻜئ او ﻳﻮ ﻣﻨاسب ﻋﻨﻮان ورتﻪ و！اﻛئ‪.‬‬ ‫(‪ )١‬اﻟﻤدثر‪.٥ – ١ :‬‬ ‫‪102‬‬

‫دوه د‪４‬رشم لوست‬

‫خدﻳجه‬ ‫＇ﻮک ده؟ ＇رﻧ‪／‬ﻪ ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻣﻼت‪ ７‬وک‪７‬؟ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫خدﻳجﻪ‬ ‫ﻫﻐ‪ ３‬ﻧکاح د دﻋﻮت پﻪ ﻧشراوخپروﻟﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ اﻏﻴزه درﻟﻮده؟‬ ‫خدﻳجه‬

‫سره د‬

‫＇وک ده؟‬

‫خدﻳجﻪ بﻨت خﻮﻳﻠد بﻦ اسد ده چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر اﻛرم سره پﻪ درﻳﻢ ﻧﻴﻜﻪ ﻛ‪ ３‬شرﻳﻜﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د (طاﻫرې) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻫﻢ ﻳادﻳدﻟﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻋام اﻟﻔﻴﻞ ＇خﻪ پﻨ‪％‬ﻠس کاﻟﻪ د ﻣخﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ‬ ‫زﻳ‪８‬ﻳدﻟﻰ وه‪ .‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ ＊‪％‬ﻮ ک‪ ３‬د حسب او ﻧسب ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬کاﻣﻠﻪ او د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ ＇‪＋‬تﻨﻪ‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪(:‬د جﻨت پﻪ ＊‪％‬ﻮ ﻛ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره خدﻳجﻪ بﻨت خﻮﻳﻠد‪،‬‬ ‫وه‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻓاطﻤﻪ بﻨت ﻣحﻤد‪ ،‬ﻣرﻳﻢ بﻨت ﻋﻤران او أسﻴﻪ بﻨت ﻣزاحﻢ د ﻓرﻋﻮن ＊‪％‬ﻪ ده)‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪％＊ ９‬ﻪ ده چ‪ ３‬پﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳ‪ ３‬اﻳﻤان راوړى دى‪.‬‬ ‫خدﻳجﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪％＊ ９‬ﻪ وه چ‪ ３‬کﻮﻧ‪６‬ه وه او د رسﻮل اهلل‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫خدﻳجﻪ‬ ‫(‪ )٢٥‬ﻛﻠﻦ و چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫سره د واده پر ﻣﻬال ﻳ‪ ３‬ﻋﻤر (‪ )٤٠‬ﻛاﻟﻪ و‪ ،‬پﻴﻐﻤبر اﻛرم‬ ‫سره ﻳ‪ ３‬واده وﻛ‪ .７‬دوی وروستﻪ ﻟﻪ واده (‪ )٢٥‬کاﻟﻪ گ‪ ６‬ژوﻧد درﻟﻮد‪.‬‬ ‫خدﻳج‪３‬‬ ‫خدﻳجه د رسول اكرم‬

‫مﻼت‪７‬ې‬

‫کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ وړاﻧدې ستﻮﻧزې راتﻠﻠ‪３‬؛ ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ خدﻳجﻪ بﻪ د ﻫﻐﻪ تر‬ ‫＇ﻨگ وﻻړه وه‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ک‪７‬اووﻧﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬کﻤﻮل‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ارز＊تﻨاک‪ ３‬ﻣشﻮرې ورکﻮﻟ‪،３‬‬ ‫پﻪ خپﻠﻪ پاﻧگﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻫﻤدردي کﻮﻟﻪ او پﻪ خبرو سره ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تﻪ تسﻠﻲ ورکﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫د پﻴغمبر‬

‫ماشومان‬

‫＇خﻪ وو‪ ،‬ﻳﻮازې ابراﻫﻴﻢ ﻟﻪ ﻣارﻳ‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫！ﻮل ﻣاشﻮﻣان ﻟﻪ خدﻳج‪３‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬ ‫＇خﻪ وو ﻋبارت دي ﻟﻪ‪ :‬ﻗاسﻢ‪ ،‬ﻋبداهلل او‬ ‫و‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣاشﻮﻣان چ‪ ３‬ﻟﻪ خدﻳج‪３‬‬ ‫＇ﻠﻮر ﻟﻮرگاﻧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫره ﻳﻮه زﻳﻨب‪ ،‬رﻗﻴﻪ‪ ،‬ام کﻠثﻮم او ﻓاطﻤﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻗاسﻢ او ﻋبداهلل پﻪ وړکتﻮب ک‪ ３‬وﻓات شﻮي دي‪.‬‬ ‫د خدﻳج‪３‬‬

‫م‪７‬ﻳنه‬

‫د پاک اهلل د‬ ‫ﻟﻪ بﻨدﻳز او ﻣحاصرې ＇خﻪ ډ‪４‬ر وخت ﻧﻪ و ت‪５‬ر شﻮى چ‪ ３‬خدﻳج‪３‬‬ ‫ﻟﻮري اجﻞ بﻠﻮﻧکﻲ تﻪ ﻟبﻴک ووﻳﻞ او ﻟﻪ ﻫجرت ＇خﻪ درې کاﻟﻪ دﻣخﻪ وﻓات شﻮه‪،‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻫﻐ‪ ３‬پﻪ ﻣ‪７‬ﻳﻨﻪ ډ‪４‬ر سخت ﻏﻤجﻦ شﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬ﻗبر تﻪ ＊کتﻪ‬ ‫‪103‬‬

‫د روژې پﻪ ﻟسﻤﻪ د‬

‫شﻮ او پﻪ خپﻠﻮ ﻣبارکﻮ ﻻسﻮﻧﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻗبر ک‪ ３‬ک‪＋５‬ﻮده‪ .‬خدﻳجﻪ‬ ‫(‪ )٦٥‬کﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻋﻤر ﻟﻪ ﻓاﻧﻲ دﻧﻴا سترگ‪ ３‬پ＂‪ ３‬ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫دا کال پﻪ " ﻋام اﻟحزن " ﻳﻌﻨ‪ ３‬د ﻏﻢ پﻪ کال وﻧﻮﻣﻮل شﻮ‪＄ ،‬کﻪ پﻪ دې کال ک‪ ３‬ﻧبﻲ‬ ‫کرﻳﻢ دوه ﻣﻬﻢ شخصﻴتﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ل چ‪ ３‬خدﻳجﻪ او ابﻮ طاﻟب وو‪＄ .‬ﻜﻪ چ‪３‬‬ ‫دا دوه شخصﻴتﻮﻧﻪ د ﻫﻤﻴش ﻟپاره د پﻴﻐﻤبر ﻣﻼت‪７‬ي وو‪ ،‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻳ‪ ３‬ب‪３‬‬ ‫کچ‪ ３‬ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮده او پر ﻫﻐﻪ زﻳات ﻣﻬرباﻧﻪ وو‪ .‬د دوی پﻪ ﻣرگ پﻴﻐﻤبر ﻳﻮازې پات‪ ３‬شﻮ‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫او پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بﻞ ﻣرستﻨدوى او ﻣﻼت‪７‬ی ﻧﻪ درﻟﻮد‪ .‬پﻴﻐﻤبر د خدﻳج‪３‬‬ ‫ﻣﻴﻨﻪ د پﻴﻐﻤبر پﻪ زړه ﻛ‪ ３‬د‬ ‫وﻓات ＇خﻪ وروستﻪ واده وﻛ‪ ،７‬ﻣ‪／‬ر د خدﻳج‪３‬‬ ‫ژوﻧد تر اخرﻧﻴﻮ شﻴبﻮ پﻮرې ‪＄‬اى ﻧﻴﻮﻻى و او تﻞ بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﻳادوﻧﻪ کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫امهات المؤمنﻴن‬

‫ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐ‪３‬‬

‫(اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ) ﻫﻐﻪ کُﻨﻴﻪ ده چ‪ ３‬ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ﻓرﻣاﻳ‪ {:３‬وازواجﻪ آﻣﻬاتﻬﻢ } [ اﻷحزاب‪.] ٦ :‬‬ ‫ﻋزتﻤﻨ‪ ３‬ک‪７‬ي دي‪ ،‬اهلل‬ ‫د دې کُﻨﻴ‪ ３‬ﻟﻪ اطﻼق ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ رحﻠت وروستﻪ‪ ،‬د دﻏﻮ بﻴبﻴاﻧﻮ سره د‬ ‫ﻧکاح د حرﻣت اﻋﻼن و‪ .‬دا کُﻨﻴﻪ د ﻫﻐ‪ ３‬وﻳاړﻣﻨ‪ ３‬اﻣتﻴازي ﻧ‪ ３＋‬پﻪ ＇ﻴر وه چ‪ ３‬دوی تﻪ د‬ ‫احترام‪ ،‬درﻧاوي او د دﻋﻮت پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د ﻧﻪ ست‪７‬ې ک‪５‬دوﻧکﻮ ﻫﻠﻮ ‪＄‬ﻠﻮ ﻟپاره ورک‪７‬ل شﻮه‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫＇ﻮک وه؟‬ ‫‪ .١‬خدﻳجﻪ‬ ‫د واده د ترﻏﻴب باﻋث شﻮی؛‬ ‫‪ .٢‬ﻫﻐﻪ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره د خدﻳج‪３‬‬ ‫＇ﻪ و؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫بﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ سره ﻫﻤدردي کﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬تسﻠﻲ ورکﻮﻟﻪ‪،‬‬ ‫‪ .٣‬خدﻳج‪３‬‬ ‫دا ﻣﻮضﻮع شرحﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻟﻪ اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دى؟ او دا ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ ﻫﻐﻮی تﻪ ورپﻪ‬ ‫برخﻪ ک‪７‬ه‪＇ ،‬ﻪ ﻣطﻠب اﻓاده کﻮي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻋﻤده ﻣطاﻟب پﻪ خپﻞ تﻌبﻴر سره وﻟﻴﻜئ او ﻳﻮ ﻣﻨاسب ﻋﻨﻮان ورتﻪ و！اﻛئ‪.‬‬ ‫‪104‬‬

‫دري د‪４‬رشم لوست‬

‫پ＂ه بلنه (س ِّري دعوت)‬ ‫پﻴﻐﻤبر د رساﻟت پﻪ رسﻮﻟﻮ‪ ،‬د تﻮحﻴد او د ﻳﻮ اهلل د ﻋبادت پﻪ ﻟﻮر د خﻠکﻮ پﻪ‬ ‫رابﻠﻠﻮ ﻣاﻣﻮر شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ رسﻮل اهلل د خپﻞ رساﻟت تبﻠﻴﻎ ＇رﻧگﻪ او ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ‪＄‬اﻳﻪ پﻴﻞ‬ ‫ک‪７‬؟ د خﻠکﻮ ﻏبرگﻮن د دې ﻧﻮې بﻠﻨ‪ ３‬پﻪ وړاﻧدې ＇رﻧگﻪ و؟‬ ‫د پ＂‪ ３‬بلن‪ ３‬پﻴل‪ :‬د ﻣدثر سﻮرت د ＇ﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧازﻟﻴدو وروستﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ خپﻞ‬ ‫دﻋﻮت او بﻠﻨﻪ د ﻳﻮ اهلل پﻪ ﻟﻮري پﻴﻞ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ول‪ ３‬د دعوت پﻴل په پ＂ه وشو؟‬

‫پﻪ داس‪ ３‬ﻗﻮم ک‪ ３‬ژوﻧد کاوه چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ بت پرست‪ ９‬ﻳ‪ ３‬بﻞ کﻮم دﻳﻦ ﻧﻪ‬ ‫رسﻮل اهلل‬ ‫درﻟﻮد‪ ،‬د دوی دﻟﻴﻞ د بتاﻧﻮ پﻪ ﻋبادت ک‪ ３‬دا و چ‪ ３‬د دوی پﻠروﻧﻮ د بتاﻧﻮ ﻋبادت کاوه‪.‬‬ ‫د ستﻮﻧزو او شخ‪７‬و پﻪ حﻞ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ تﻮرې بﻠﻪ ﻻره ﻧﻪ پﻴژﻧدﻟﻪ‪ .‬ﻟﻪ دې سره‪ ،‬سره ﻳ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻋربﻲ جزﻳره ک‪ ３‬دﻳﻨﻲ زﻋاﻣت او ﻣشري درﻟﻮده‪.‬‬ ‫پﻪ داس‪ ３‬شراﻳطﻮ ک‪ ３‬د حکﻤت ﻏﻮ＊تﻨﻪ دا وه چ‪ ３‬بﻠﻨﻪ باﻳد پﻪ پ＂ﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻻړه شﻲ‪،‬‬ ‫＇ﻮ د ﻣک‪ ３‬خﻠک پﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﻠﻲ او ﻧا＇اپﻲ تﻮگﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ پارووﻧکﻲ کار سره ﻣخاﻣخ ﻧشﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﻮ ﻟدې اﻣﻠﻪ بﻪ پﻴﻐﻤبر خﻠک پﻪ پ＂ﻪ او سري تﻮگﻪ اسﻼم تﻪ رابﻠﻞ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫بلنه له كوم ‪＄‬اﻳه شروع شوه؟‬

‫رسﻮل اهلل بﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻫﻐﻪ چاتﻪ دﻋﻮت وړاﻧدې کﻮﻟﻮ چ‪ ３‬ﻟﻪ ده سره ډ‪４‬ر ﻧژدې او د کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫ﻏ‪７‬ي او دوستان بﻪ ﻳ‪ ３‬وو‪ .‬رسﻮل اهلل ﻫﻐﻪ کسان اسﻼم تﻪ رابﻠﻞ چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴﻜﻮ صﻔاتﻮ پﻴژﻧدل‬ ‫شﻮي وو‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬د حﻖ طرﻓداران‪ ،‬د خﻴر او اصﻼح خاوﻧدان‪ ،‬رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻲ او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫داس‪ ３‬خﻠﻜﻮ بﻪ ضرور د پﻴﻐﻤبر بﻠﻨﻪ ﻣﻨﻠﻪ او د پﻴﻐﻤبر پﻪ خبرو بﻪ ﻳ‪ ３‬باور ﻛاوه‪،‬‬ ‫‪105‬‬

‫دوی اسﻼم او د اسﻼم پﻴﻐﻤبر تﻪ پﻮره اخﻼص درﻟﻮد او د ژوﻧد تر أخري سﻠ‪ ９／‬پﻮرې‬ ‫ﻟﻪ ب‪ ３‬سارې ﻗرباﻧ‪ ９‬او سر＊ﻨدﻧ‪ ３‬سره د اسﻼم پﻪ خدﻣت ﻛ‪ ３‬وو‪.‬‬ ‫دوی د اسﻼم پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬د اسﻼم پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ ﻣخک‪＋‬اﻧﻮ (اﻟسابﻘﻮن اﻻوﻟﻮن) وپﻴژﻧدل شﻮل‪.‬‬ ‫د دې ډﻟ‪ ３‬پﻪ سر ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر بﻲ بﻲ ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ حضرت خدﻳجﻪ بﻨت خﻮﻳﻠد‪،‬‬ ‫ابﻮ بﻜر صدﻳﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ بﻦ ابﻲ طاﻟب او زﻳد بﻦ حارثﻪ (رضی اهلل ﻋﻨﻬﻢ) وو‪ .‬دا ډﻟﻪ د دﻋﻮت پﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ورځ پﻪ اسﻼم ﻣشرﻓﻪ شﻮه‪ .‬حضرت ابﻮ بکر صدﻳﻖ د دﻋﻮت پﻪ کار ک‪ ３‬ﻓﻌاﻟﻪ وﻧ‪６‬ه‬ ‫واخﻴستﻪ او د خپﻞ ﻗﻮم پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دﻋﻮت پﻴﻞ ک‪ ،７‬خپﻞ ډ‪４‬ر ﻧ‪８‬دې او د باور وړ کسان‬ ‫ﻳ‪ ３‬اسﻼم تﻪ را وبﻠﻞ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻋثﻤان بﻦ ﻋﻔان‪ ،‬زبﻴر بﻦ ﻋﻮام‪ ،‬ﻋبداﻟرحﻤﻦ بﻦ ﻋﻮف‪ ،‬سﻌد‬ ‫بﻦ ابﻲ وﻗاص او طﻠحﻪ بﻦ ﻋبﻴد اهلل (رضی اهلل ﻋﻨﻬﻢ)‪ ،‬د ابﻮ بکر صدﻳﻖ پﻪ بﻠﻨﻪ پﻪ اسﻼم ﻣشرف‬ ‫شﻮل چ‪ ３‬دوی ﻫﻢ د اسﻼم ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ ﻣخک‪＋‬اﻧﻮ ＇خﻪ شﻤ‪５‬رل کﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ابﻮ‬ ‫ﻋبﻴده‪ ،‬ﻋاﻣر بﻦ جراح‪ ،‬ابﻮ سﻠﻤﻪ بﻦ ﻋبداﻻسد‪ ،‬ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ ام سﻠﻤﻪ‪ ،‬ارﻗﻢ بﻦ ابﻲ ارﻗﻢ‪،‬‬ ‫ﻋثﻤان بﻦ ﻣﻈﻌﻮن‪ ،‬ﻋبداهلل بﻦ جحش او ډ‪４‬ر ﻧﻮر پﻪ اسﻼم سر ﻟﻮړي شﻮل او دا ！ﻮل د‬ ‫ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪＇ ３‬خﻪ وو‪ .‬ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ پرتﻪ د اسﻼم پﻪ ﻣخک‪＋‬اﻧﻮ ک‪ ３‬دا کسان وو‪ :‬ﻋبداهلل بﻦ‬ ‫ﻣسﻌﻮد‪ ،‬ﻣسﻌﻮد بﻦ ربﻴﻌﻪ‪ ،‬بﻼل بﻦ رباح حبشﻲ‪ ،‬صﻬﻴب بﻦ سﻨان روﻣﻲ‪ ،‬ﻋﻤار بﻦ ﻳاسر‬ ‫او د ﻫﻐﻪ پﻼر ﻳاسر‪ ،‬ﻣﻮر ﻳ‪ ３‬سﻤﻴﻪ او ﻋاﻣر بﻦ ﻓﻬﻴره (رضی اهلل ﻋﻨﻬﻢ)‪ .‬ﻟﻪ ﻳادو شﻮو ＊‪％‬ﻮ ＇خﻪ پرتﻪ‬ ‫د اسﻼم پﻪ ﻣخک‪＋‬ﻮ ＊‪％‬ﻮ ک‪ ３‬ام اﻳﻤﻦ‪ ،‬ام اﻟﻔضﻞ ﻟبابﻪ بﻨت حارث او اسﻤاء بﻨت ابﻲ‬ ‫بکر صدﻳﻖ (رضی اهلل ﻋﻨﻬﻦ) وې‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره‬ ‫تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫پ＀ دﻋﻮت ＇رﻧگﻪ پﻴﻞ ک‪ ７‬او ＇ﻮﻣره ﻣﻮده ﻳ‪ ３‬دوام وک‪７‬؟‬ ‫‪ -١‬رسﻮل اهلل‬ ‫‪ -٢‬داسﻼم ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ او ﻣخک‪＋‬ﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ د پﻨ‪％‬ﻮ ﻛساﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻋﻤده ﻣطاﻟب پﻪ خپﻞ تﻌبﻴر سره وﻟﻴﻜئ او ﻳﻮ ﻣﻨاسب ﻋﻨﻮان ورتﻪ و！اﻛئ‪.‬‬ ‫‪106‬‬

‫＇لور د‪４‬رشم لوست‬

‫دار اﻻرقم (د رهبرۍ مرکز)‬ ‫د پ＂‪ ３‬بلن‪ ３‬مرکز‪ :‬د ارﻗﻢ (رضی اهلل ﻋﻨﻪ) کﻮر د پ＂‪ ３‬بﻠﻨ‪ ３‬ﻣرکز و چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان بﻪ ﻫﻠتﻪ‬ ‫را ！ﻮﻟﻴدل‪ .‬ﻫره ﻧﻮې وح‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ اورﻳدﻟﻪ‪ ،‬رسﻮل اهلل بﻪ ﻫﻐﻮ ى تﻪ د‬ ‫ﻗرأن کرﻳﻢ تﻼوت کاوه او د اهلل صﻔات بﻪ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ بﻴاﻧﻮل‪ .‬احکام‪ ،‬اخﻼق او د اسﻼم د‬ ‫ﻣﻘدس دﻳﻦ أداب ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻮى تﻪ ＊ﻮدل‪ .‬د ﻫﻐﻮى پﻮ＊تﻨ‪ ３‬بﻪ ﻳ‪＄ ３‬ﻮابﻮﻟ‪ ３‬او د خپﻞ ﻧﻈر ﻻﻧدې‬ ‫ﻳ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ سره سﻢ تربﻴﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫تﻘﻮى‪ ،‬صبر‪ ،‬زﻏﻢ‪،‬‬ ‫پﻪ دار اﻻرﻗﻢ ک‪ ３‬بﻪ اصحابﻮ د اسﻼم د اساسﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬تﻮحﻴد‪ٰ ،‬‬ ‫ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ،３‬تحﻤﻞ‪ ،‬ثبات‪ ،‬ورورگﻠﻮۍ‪ ،‬صدق‪ ،‬وﻓاء‪ ،‬اﻣاﻧت‪ ،‬اﻳثار‪ ،‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ﻣرست‪ ３‬او‬ ‫ﻳﻮواﻟﻲ پﻪ اړه درسﻮﻧﻪ زده کﻮل‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز تﻮ‪－‬ﻪ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ طرﻳﻘ‪ ３‬سره تﻜرار‬ ‫ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ول‪ ３‬د ارقم کور؟‬ ‫د ﻣشرتابﻪ د ﻣرکز ﻟپاره د ارﻗﻢ د کﻮر پﻪ ﻏﻮره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬گ‪ ０‬ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ وو چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬د ارﻗﻢ د ﻣسﻠﻤاﻧﻴدو پﻪ ﻫکﻠﻪ خﻠکﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻧﻪ درﻟﻮد‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د ﻫﻴچا پﻪ خﻴال ک‪３‬‬ ‫دا خبره ﻧﻪ تﻴرﻳده چ‪ ３‬ﻣحﻤد د خپﻠﻮ ﻳاراﻧﻮ سره د ارﻗﻢ پﻪ کﻮر ک‪ ３‬ﻏﻮﻧ‪６‬ې جﻮړوي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ارﻗﻢ بﻦ ابﻲ اﻻرﻗﻢ د ﻣخزوم ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪＇ ３‬خﻪ و او ﻫﻐﻪ داس‪ ３‬ﻗبﻴﻠﻪ وه چ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻫاشﻤﻮ‬ ‫پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬د جگ‪７‬ې او سﻴاﻟ‪ ９‬بﻴرغ پﻮرتﻪ ک‪７‬ى و‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ارﻗﻢ بﻦ ابﻲ اﻻرﻗﻢ ﻳﻮ شپاړس کﻠﻦ ‪＄‬ﻮان و چ‪ ３‬پﻪ اسﻼم ﻣشرف شﻮ او د ﻋربﻮ ﻋادت دا‬ ‫و چ‪ ３‬دوی بﻪ ﻋﻤﻮﻣا خپﻠ‪ ３‬ﻏﻮﻧ‪６‬ې د ﻣشراﻧﻮ پﻪ ﻛﻮروﻧﻮﻛ‪ ３‬ﻛﻮﻟ‪ ،３‬ﻟﻪ ﻫﻤدې ﻛبﻠﻪ ﻫﻴ（کﻠﻪ‬ ‫‪107‬‬

‫بﻪ داس‪ ３‬ﻏﻮﻧ‪６‬ې د ﻳﻮ ‪＄‬ﻮان پﻪ کﻮر ک‪ ３‬و ک‪ ７‬ي‪.‬‬

‫دا تصﻮر او ‪－‬ﻤان ﻧﻪ ﻛﻴده چ‪ ３‬ﻣحﻤد‬ ‫پ＂‪ ３‬بلن‪＇ ３‬و كاله دوام وك‪７‬؟‬ ‫درې کاﻟﻪ پﻪ ﻫﻤدې تﻮگﻪ تﻴر شﻮل‪ ،‬دﻋﻮت پﻪ پ＂ﻪ چﻠﻴده او دﻋﻮت پﻪ اﻓرادو پﻮرې ﻣﻨحصر‬ ‫و‪ ،‬د دې ﻣﻮدې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣؤﻣﻨﻪ ډﻟﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ بﻞ تﻪ ﻳ‪ ３‬د ورورۍ ﻻسﻮﻧﻪ‬ ‫ورک‪７‬ل‪ ،‬ﻳﻮ د بﻞ ﻣﻼت‪ ７‬او ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻮﻟ‪ ３‬چ‪ ３‬د اسﻼم پﻴﻐام خﻠکﻮ تﻪ ورسﻮي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر خپﻞ دﻋﻮت د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬پﻪ ＊کاره ډول اﻋﻼن ﻧﻪ ک‪ ،７‬خﻮ پﻪ ﻗرﻳشﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻣشﻬﻮر شﻮى و او د اسﻼم پاک ﻧﻮم د ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬پﻪ گﻮډ گﻮډ ک‪ ３‬خپﻮر شﻮى و‪ .‬خﻠکﻮ‬ ‫ﻫر ‪＄‬اى د دې دﻋﻮت پﻪ ﻫکﻠﻪ خبرې کﻮﻟ‪＄ ،３‬ﻴﻨﻮ خﻠکﻮ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ابﻮجﻬﻞ او ابﻮ ﻟﻬب پﻪ ﻳﻮ‬ ‫شﻤﻴر ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻇﻠﻢ کاوه‪ ،‬خﻮ سره ﻟﻪ دې ﻫﻢ ﻣشرﻛاﻧﻮ دې کار تﻪ ډ‪４‬ره پاﻣﻠرﻧﻪ ﻧﻪ کﻮﻟﻪ‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻻ تردې دﻣﻪ د اسﻼم دﻋﻮت ﻧﻪ و ＊کاره ﻛ‪７‬ى‪ ،‬تر ＇ﻮ وح‪ ３‬ﻧازﻟﻪ شﻮه او‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ باطﻠﻮ ﻋﻘﻴدو سره د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬او د بتاﻧﻮ پﻪ ړﻧگﻮﻟﻮ ﻣکﻠﻒ ک‪.７‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ .١‬ارﻗﻢ بﻦ ابﻲ ارﻗﻢ ＇ﻮک و؟‬ ‫‪ .٢‬اصحابﻮ پﻪ دار اﻻرﻗﻢ ک‪＇ ３‬ﻪ زده کﻮل؟‬ ‫‪ .٣‬وﻟ‪ ３‬داراﻻرﻗﻢ د ﻏﻮﻧ‪６‬و ﻟپاره ﻣرﻛز و！اﻛﻞ شﻮ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ！کﻲ پﻪ خپﻞ تﻌبﻴر سره وﻟﻴﻜئ او ﻳﻮ ﻣﻨاسب ﻋﻨﻮان ورتﻪ و！اﻛئ‪.‬‬

‫‪108‬‬

‫پن‪％‬ه د‪４‬رشم لوست‬

‫اﻳمان او ثبات‬ ‫[رواه ﻣسﻠﻢ]‬ ‫د راوي پﻴژندنه‬ ‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬سﻔﻴان د پﻼر ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋبداهلل د طائﻒ اوسﻴدوﻧکﻰ و‪ ،‬د حضرت ﻋﻤر د‬ ‫خﻼﻓت پﻪ ﻣﻮده ک‪ ３‬د طائﻒ واﻟﻲ و‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬ ‫پﻮ＊تﻨﻪ وﻧﻪ ک‪７‬م‪.‬‬ ‫‪-١‬‬ ‫خبره‬ ‫‪-٢‬‬ ‫وواﻳﻪ‬ ‫‪-٣‬‬ ‫بﻴا پﻪ ﻫﻤدﻏﻪ ﻣستﻘﻴﻤﻪ ﻻره ！ﻴﻨگ اوسﻪ‪.‬‬ ‫‪-٤‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬ ‫ﻟﻪ حضرت سﻔﻴان بﻦ ﻋبداهلل ＇خﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻣ‪ ３‬ﻋرض وک‪:７‬‬ ‫اى د اهلل پﻴﻐﻤبره! د اسﻼم پﻪ باره ک‪ ３‬راتﻪ ﻳﻮه داس‪ ３‬خبره وک‪７‬ه چ‪ ３‬پﻪ دې اړه ﻟﻪ تا‬ ‫＇خﻪ وروستﻪ ﻟﻪ بﻞ چا ＇خﻪ د پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ضرورت پات‪ ３‬ﻧشﻲ‪ .‬ﻧﻮ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬وواﻳﻪ پﻪ‬ ‫اهلل اﻳﻤان ﻟرم او بﻴا پرې ！ﻴﻨگ اوسﻪ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬ ‫ﻣؤﻣﻦ د اﻳﻤان ﻟﻪ برکتﻪ ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ﻧﻪ پر‪４‬شاﻧﻪ ک‪８５‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دى پر ﻫﻐﻪ پروردگار اﻳﻤان‬ ‫او ﻋﻘﻴده ﻟري چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ کاﻳﻨاتﻮ ﻣاﻟک او ﻣتصرف دى‪ ،‬ﻫر ＇ﻪ د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻻس ک‪３‬‬ ‫دي‪ ،‬ﻣؤﻣﻦ پﻪ دې ﻫﻢ پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻳﻮازې ﻣادﻳات د اﻧسان ！ﻮل ﻣشکﻼت ﻧشﻲ حﻞ‬ ‫کﻮﻻى او د ده اړتﻴاوې ﻧﻪ پﻮره کﻮي‪ ،‬پﻪ ﻫﻤدې اساس د خپﻞ پروردگار پﻪ بﻨده گ‪ ９‬او‬ ‫اطاﻋت کﻠک وﻻړ وي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧتﻴجﻪ ک‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻣؤﻣﻦ چ‪ ３‬د اﻳﻤان پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ثابت وﻻړ وي؛ د ده د ذﻫﻦ او ﻓکر ＇خﻪ‬ ‫ﻫر ډول تشﻮﻳشﻮﻧﻪ او ﻏﻤﻮﻧﻪ ﻟرې کﻮي‪ .‬صبر‪ ،‬حﻮصﻠﻪ او زﻏﻢ ورپﻪ برخﻪ کﻮي‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د برﻳاﻟﻴتﻮب راز ﻳﻮازې پﻪ استﻘاﻣت ک‪ ３‬ﻧﻐ‪＋‬تی دی‪.‬‬ ‫‪109‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې پﻪ ！ﻮﻟﻨﻴز‪ ،‬اﻗتصادي او اﻣﻨﻴتﻲ اړخﻮﻧﻮ ک‪ ３‬پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ د اﻳﻤان ﻣثبت‪３‬‬ ‫اﻏﻴزې ﻟﻪ ﻏﻴر اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻮ سره پﻪ ﻣﻘاﻳسﻪ کﻮﻟﻮ بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫له استقامت ＇خه هدف‪ :‬ﻟﻪ استﻘاﻣت ＇خﻪ ﻫدف ب‪ ３‬ﻟﻪ کﻤﻲ او زﻳاتﻲ ＇خﻪ د‬ ‫اسﻼم پر سﻤ‪ ３‬ﻻرې تﻠﻞ‪ ،‬پﻪ پﻮره ډول د اهلل ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ اواﻣرو ＇خﻪ پﻴروي کﻮل او ﻟﻪ‬ ‫ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ﻳ‪＄ ３‬ان ساتﻞ دي‪.‬‬ ‫د استﻘاﻣت گ＂ﻪ‪ :‬استﻘاﻣت ﻟﻪ ﻣسﻠﻤان سره د اهلل تﻌاﻟﻰ پﻪ بﻨده گ‪ ９‬ک‪ ３‬کﻮﻣک کﻮي‪ ،‬د‬ ‫شﻴطاﻧﻲ وسﻮسﻮ او ﻧﻔسﻲ خﻮاﻫشاتﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬سر ﻟﻮړى کﻮي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ د سﻌﻴ‪３‬‬ ‫او کﻮ＊） د ضاﻳﻊ ک‪５‬دﻟﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴسﻲ‪ ،‬د دﻧﻴا او أخرت د ﻧ‪５‬کﻤرﻏ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬ ‫‪ .١‬پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ باﻧدې د اﻳﻤان ارز＊ت‪ :‬پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ اﻳﻤان درﻟﻮدل دوﻣره ﻣﻬﻢ او ارز＊تﻨاک‬ ‫کار دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د سﻮال پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬ﻟﻮى ﻋﻨﻮان و！اکﻪ‪.‬‬ ‫‪.٢‬د استﻘاﻣت ﻟزوم‪ :‬اﻧسان د خپﻞ برﻳاﻟﻴتﻮب ﻟپاره دوو ارز＊تﻨاکﻮ ﻗﻮي ﻗﻮو تﻪ اړتﻴا ﻟري‬ ‫چ‪ ３‬ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬باطﻨﻲ او بﻠﻪ ﻳ‪ ３‬خارجﻲ ده‪ ،‬باطﻨﻲ ﻗﻮه ﻳ‪ ３‬پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ باﻧدې کاﻣﻞ اﻳﻤان‬ ‫دى او خارجﻲ ﻗﻮه ﻳ‪ ３‬پﻪ اﻳﻤان باﻧدې استﻘاﻣت دى‪.‬‬ ‫‪.٣‬د دﻳﻦ زده ک‪７‬ه‪ :‬د دﻏﻪ صحابﻲ ﻟﻪ پﻮ＊تﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻫر ﻣسﻠﻤان باﻳد د دﻳﻦ‬ ‫د زده ک‪７‬ې ﻟپاره د ﻋﻠﻢ او پﻮﻫ‪ ３‬ﻟﻪ خاوﻧداﻧﻮ ＇خﻪ پﻮ＊تﻨ‪ ３‬وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻟﻪ ثبات او استﻘاﻣت ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دى؟‬ ‫‪ -٢‬د استﻘاﻣت گ＂‪＇ ３‬ﻪ دي؟‬ ‫‪ -٣‬ﻻﻧدې کﻠﻤ‪ ３‬ﻣﻌﻨا ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د اﻳﻤان د اﻫﻤﻴت او پر ﻫﻐﻪ د استﻘاﻣت د حتﻤﻴﻮاﻟﻲ پﻪ باره ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪110‬‬

‫شپ‪ ８‬د‪４‬رشم لوست‬

‫د ﻳتﻴم پالنه‬ ‫[رواه ابﻮ داود]‬ ‫د راوي پ‪５‬ژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬سﻬﻞ د پﻼر ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬سﻌد اﻟساﻋدي دی‪ ،‬د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻮم حزن‬ ‫پﻪ سﻬﻞ (اﻳﻤاﻧﻲ) باﻧدې وﻧﻮﻣاوه پﻪ ډ‪４‬رو ﻏزاگاﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬گ‪６‬ون‬ ‫(ﻏﻢ) و‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ک‪７‬ى و او د ﻫجرت پﻪ (‪ )٨٨‬کال د (‪ )۹٤‬کﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻋﻤر وﻓات شﻮی دی‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬ ‫پاﻟﻮﻧکﻰ‪.‬‬ ‫‪-١‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻣاشﻮم چ‪ ３‬پﻼر ﻳا ﻣﻮر او پﻼر دواړه ﻳ‪ ３‬ﻣ‪７‬ه وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ا ْﻟﻴَتِﻴ ِﻢ‪:‬‬ ‫ﻟکﻪ دﻏﻪ دوه (گﻮت‪.)３‬‬ ‫‪-٣‬‬ ‫دواړه گﻮت‪ ３‬ﻳ‪ ３‬سره ﻳﻮ ‪＄‬اى ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫‪-٤‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف معنا‪:‬‬

‫ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬زه او د ﻳتﻴﻢ‬ ‫حضرت سﻬﻞ‬ ‫پاﻟﻮﻧکﻰ بﻪ پﻪ جﻨت ک‪ ３‬ﻳﻮ د بﻞ تر ＇ﻨگ داس‪ ３‬ﻧ‪８５‬دې ﻳﻮ ﻟکﻪ د ﻳﻮ ﻻس دا دوه گﻮت‪.３‬‬ ‫راوي واﻳﻲ چ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪ ９‬او د شﻬادت گﻮتﻪ ﻳ‪ ３‬سره ﻧﻴ‪８‬دې ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې ﻳتﻴﻢ تﻪ د ﻧﻪ پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬زﻳاﻧﻮﻧﻪ پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬ ‫پﻪ ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پاﻧگﻮال او سرﻣاﻳﻪ دار ژوﻧد کﻮي‪ ،‬ﻓﻘﻴران‪ ،‬ب‪ ３‬وزﻟﻪ‬ ‫او ب‪ ３‬کسﻪ ﻳتﻴﻤان ﻫﻢ ژوﻧد کﻮي‪ .‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻣﻮږ دې تﻪ ﻫ（ﻮي چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮى‬ ‫‪111‬‬

‫سرپرستﻲ وک‪７‬و او دوى پرې ﻧ‪８‬دو چ‪ ３‬پﻪ دﻏﻪ حاﻟت ک‪ ３‬د ﻳﻮازې واﻟﻲ احساس وک‪７‬ي‪،‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رې د دوى اړتﻴاوې او ضرورتﻮﻧﻪ پﻮره ﻧﻪ ک‪７‬ل شﻲ؛ ﻧﻮ تجرب‪ ３‬دا ثابتﻪ ک‪７‬ې ده‬ ‫چ‪ ３‬دﻏس‪ ３‬خﻠک ﻟﻮی شﻲ‪ ،‬زړوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬سخت وي‪ ،‬کﻴﻨﻪ او خطرﻧاک ﻓکروﻧﻪ ﻟري‬ ‫او بﻴا د اسﻼم د＊ﻤﻨان ور＇خﻪ د خپﻠﻮ سترو اﻫداﻓﻮ تﻪ د رس‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره کار اخﻠﻲ او پﻪ‬ ‫وراﻧکارۍ پﻴﻞ کﻮي‪ ،‬د راحت ﻓضا خ‪７‬ه پ‪７‬ه او ژوﻧدون پﻪ ﻳﻮ ترﻳخ حﻘﻴﻘت بدﻟﻮي‪،‬‬ ‫ﻧﻮ پﻪ ﻫﻤدې اساس د شتﻤﻨﻮ او ب‪６‬اﻳﻮ خﻠکﻮ دا وﻇﻴﻔﻪ ده چ‪ ３‬د دوى تﻌﻠﻴﻢ او ساﻟﻢ‬ ‫تربﻴت پﻪ خپﻠﻪ ﻏاړه واخﻠﻲ او خپﻠﻪ دﻳﻨﻲ وجﻴبﻪ ترسره ک‪７‬ي او ﻫﻢ د ﻟﻮى اجر او ثﻮاب‬ ‫خاوﻧدان شﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫＇ﻨگﻪ کﻮﻻى شﻮ ﻟﻪ ﻳتﻴﻤاﻧﻮ سره ﻣرستﻪ وک‪７‬و؟ پﻪ دې اړه خپﻞ ﻧﻈرﻳات پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز‬ ‫ډول ＇رگﻨد ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪ -١‬د ﻳتﻴﻢ د پاﻟﻮﻧکﻲ ﻣﻘام‪ :‬پﻴﻐﻤبر د ﻳتﻴﻢ پاﻟﻮﻧکﻲ تﻪ دا ز‪４‬رى ورک‪７‬ى دى چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ‬ ‫بﻪ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د پﻴﻐﻤبر تر＇ﻨگ وﻻړ وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ تﻌﻠﻴﻤﻲ وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ استﻔاده‪ :‬د دې ﻟپاره چ‪ ３‬ﻣطﻠب د ﻣخاطب‬ ‫د خپﻠﻮ ﻣبارکﻮ گﻮتﻮ ﻟﻪ اشارو ＇خﻪ کار‬ ‫پﻪ ذﻫﻦ ک‪＊ ３‬ﻪ ‪＄‬اى وﻧﻴسﻲ پﻴﻐﻤبر‬ ‫واخﻴست‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻳتﻴﻢ چا تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي او د ﻫﻐﻪ پاﻟﻨﻪ د چا پﻪ ﻏاړه ده؟‬ ‫‪ -٢‬د ﻳتﻴﻢ د پاﻟﻮﻧکﻲ ﻣﻘام ＇ﻪ دى؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د پﻮرتﻨﻲ حدﻳث شرﻳﻒ گ＂‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻪ دې اړوﻧد چ‪ ３‬ﻳتﻴﻢ دې ﻟﻪ کﻮﻣﻪ حﻴثﻪ د پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬وړ وگر‪＄‬ﻲ ﻳﻮه ﻟﻨ‪６‬ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪112‬‬

‫اووه د‪４‬رشم لوست‬

‫مرسته او کومک‬

‫دراوي پﻴژندنه‬ ‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋبداهلل‪ ،‬د پﻼر ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋﻤر او پﻪ ﻗﻮم ﻗرﻳشﻲ دى‪ ،‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬پﻪ اسﻼم‬ ‫ﻣشرف او بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻫجرت وک‪ .７‬پﻪ صحابﻪ کراﻣﻮ ک‪ ３‬د ﻓﻘﻬاوو ﻟﻪ جﻤﻠ‪３‬‬ ‫＇خﻪ و‪ ،‬ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬زﻳات شﻤﻴر احادﻳث رواﻳت ک‪７‬ي دي او د ﻫجرت‬ ‫پﻪ (‪ )٧٣‬کال وﻓات شﻮی دی‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬ ‫‪-١‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫‪-٣‬‬

‫ک‪７‬او اوستﻮﻧزه‪.‬‬ ‫ﻟﻴرې ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻋﻴب ﻳ‪ ３‬پ＀ ک‪.７‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬ ‫＇خﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣسﻠﻤان د ﻣسﻠﻤان‬ ‫ﻟﻪ ﻋبداهلل بﻦ ﻋﻤر‬ ‫ورور دى‪ ،‬ﻧﻪ تﻴرى ورباﻧدې کﻮي او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬تﻴري کﻮوﻧکﻮ تﻪ سپاري‪ .‬ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬د‬ ‫خپﻞ ورور اړتﻴا پﻮره ک‪７‬ي اهلل تﻌاﻟﻰ بﻪ د ده اړتﻴا پﻮره ک‪７‬ي‪ .‬ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان‬ ‫‪113‬‬

‫ﻣشکﻞ حﻞ ک‪７‬ي‪ ،‬اهلل تﻌاﻟﻰ بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ﻣشکﻼت اساﻧﻪ ک‪７‬ي‪ .‬ﻫر چا چ‪３‬‬ ‫پر ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان پرده واچﻮﻟﻪ‪ ،‬اهلل تﻌاﻟﻰ بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ پرده وساتﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫پﻪ پﻮرتﻨﻲ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ،３‬د ﻣرست‪ ３‬او کﻮﻣک ＊‪ ３‬اﻏ‪５‬زې پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول بﻴان‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ دوه ورو‪１‬ﻪ ﻳا خﻮﻳﻨدې اوﻳا د ﻳﻮې کﻮرﻧ‪ ９‬ﻏ‪７‬ي ﻓطرتاً داس‪ ３‬پﻴداک‪７‬ي دي چ‪３‬‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ې ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت ﻳ‪ ３‬تر ﻣﻨ‪ ＃‬وي او د تﻞ ﻟپاره د ﻳﻮ بﻞ د سﻌادت او ﻫﻮساﻳﻨ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻓکر ک‪ ３‬وي‪ ،‬کﻪ اړتﻴا ورپﻴ‪＋‬ﻪ شﻲ او ﻳا ﻟﻪ کﻮﻣ‪ ３‬ستﻮﻧزې سره ﻣخاﻣخ شﻲ د حﻞ ﻟپاره‬ ‫ﻳ‪ ３‬د خپﻞ تﻮان ﻣطابﻖ ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬کﻮي‪ ،‬ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ﻫﻢ پر ﻳﻮ بﻞ تﻴرى ﻧﻪ کﻮي او ﻧﻪ ﻳﻮ بﻞ‬ ‫پﻪ دې حدﻳث شرﻳﻒ ک‪！ ３‬ﻮل ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻳﻮې‬ ‫ﻏﻠﻴﻢ تﻪ سپاري‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬د ﻏ‪７‬و او پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬د خﻮﻳﻨدو او ورو‪１‬ﻮ پﻪ ＇ﻴر بﻠﻠﻲ دي او ﻟﻪ داس‪ ３‬اﻋﻤاﻟﻮ‬ ‫＇خﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ اړﻳک‪ ３‬پرې کﻮي او ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳ‪ ３‬وړي‪ ،‬ﻣﻨﻊ ک‪７‬ي دي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬ﻇﻠﻢ‪ ،‬ت‪５‬رى‬ ‫او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫د ﻳﻮې دﻳﻨﻲ دﻧدې پﻪ تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻳﻮ بﻞ د ﻏﻢ خﻮړﻟﻮ‪ ،‬د ستﻮﻧزو د حﻞ کﻮﻟﻮ او د ﻧﻮرو ﻟﻪ‬ ‫ﻋﻴبﻮﻧﻮ ＇خﻪ سترگﻮ پ＂ﻮﻟﻮ تﻪ خپﻞ پﻴروان را دﻋﻮت ک‪７‬ي دي‪.‬‬

‫‪114‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکــﻲ دې پــﻪ خپﻞ گروپ ک‪ ３‬د دې ﻟﻮســت حدﻳث شــرﻳﻒ پﻪ صحﻴحﻮ‬ ‫اﻟﻔاﻇﻮ سره وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬خﻮﻳﻨدې او ورو‪１‬ﻪ دي‪ .‬باﻳد چ‪ ３‬د ﻳﻮې کﻮرﻧ‪ ９‬د ﻏ‪７‬و پﻪ‬ ‫＇ﻴر سره ژوﻧد وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻠﻤان پر ﻣسﻠﻤان ﻇﻠﻢ ﻧﻪ کﻮي او ﻇﻠﻢ کﻮل پﻪ ﻫﻴچا ﻫﻢ روا ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣسﻠﻤان خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور د＊ﻤﻦ تﻪ ﻧﻪ سپاري‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣسﻠﻤان د خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور د اړتﻴاوو د پﻮره کﻮﻟﻮ پﻪ ﻓکرک‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان د بﻞ ﻣسﻠﻤان ﻋﻴب پ＂ﻮي‪ .‬ب‪ ３‬ﻋﻴبﻪ اﻧسان ﻧشتﻪ رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻰ ﻣسﻠﻤان د‬ ‫خﻠکﻮ ＊ﻪ صﻔتﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي او بدۍ ﻳ‪ ３‬پ＂ﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د دې ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ پﻪ بدﻟﻪ ک‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ ﻟﻪ خپﻞ بﻨده سره ﻫﻤدﻏﻪ شان ﻣرستﻪ او‬ ‫کﻮﻣک کﻮي‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان د بﻞ ﻣسﻠﻤان پﻪ باره ک‪ ３‬باﻳد ＇رﻧگﻪ احساس وﻟري؟‬ ‫‪ -٢‬د ＇ﻪ ﻟپاره د ﻧﻮرو پﻪ ﻋﻴبﻮﻧﻮ پرده اچﻮو؟‬ ‫‪ -٣‬د ﻻﻧدې کﻠﻤﻮ ﻣﻌﻨا ＇ﻪ ده؟‬

‫‪115‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫＇رﻧگﻪ کﻮﻻى شﻮ د خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ او گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ سره ﻣرستﻪ وک‪７‬و؟ تر دې ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻻﻧدې ﻳﻮه ﻟﻨ‪６‬ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪116‬‬

‫اته د‪４‬رشم لوست‬

‫د مسلمان پ‪５‬ژندنه‬

‫د راوي پﻴژندنه‬ ‫دﻏﻪ راوي پﻪ اووه دﻳرشﻢ ﻟﻮست ک‪ ３‬پ‪５‬ژﻧدل شﻮى دى‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬ ‫‪.١‬‬

‫د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ژب‪.３‬‬

‫‪.٢‬‬

‫د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ‪.‬‬

‫‪.٣‬‬

‫پرﻳ‪＋‬ﻮدوﻧکﻰ‪.‬‬

‫‪.٤‬‬

‫چا چ‪ ３‬پرې ا‪＋４‬ﻰ وي‪.‬‬

‫‪.٥‬‬

‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ ﻣﻨﻊ ک‪７‬ي دي‪.‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬ ‫ﻟﻪ حضرت ﻋبداهلل ＇خﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣسﻠﻤان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک‬ ‫دى چ‪ ３‬ﻧﻮر ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳ‪ ３‬د ژب‪ ３‬او ﻻس ﻟﻪ ضرر ＇خﻪ پﻪ اﻣﻦ وي او ﻣﻬاجر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک‬ ‫دى چ‪ ３‬ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴزه تﻮگﻪ د ژب‪ ３‬او ﻻس د ضرروﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات وړاﻧدې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪117‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬ ‫اﻧسان تﻪ ﻟﻪ دوو ﻟﻮرﻳﻮ ضرر رسﻴدﻻى شﻲ‪ ،‬ﻳﻮ جسﻤﻲ او ﻓزﻳکﻲ او بﻞ ﻣﻌﻨﻮي او روحﻲ‪.‬‬ ‫بﻨاء پﻪ دې حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻧﻮرو تﻪ د ژب‪ ３‬او ﻻس ﻟﻪ ﻫر ډول ضرر رسﻮﻟﻮ‬ ‫ً‬ ‫＇خﻪ ﻣﻨﻊ شﻮي دي‪ ،‬تر＇ﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳﻮ بﻞ تﻪ د ﻣتﻘابﻞ احترام پﻪ ﻓضا ک‪ ３‬د ﻋزت ژوﻧد‬ ‫وک‪７‬ي او ﻟﻪ ﻫر ډول تﻴري‪ ،‬بﻬتان‪ ،‬تﻤسخر او ازار ＇خﻪ خﻮﻧدي وي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬ ‫‪ -١‬د ژب‪ ３‬سپ‪（５‬ﻠتﻴا‪ :‬ﻣسﻠﻤان پﻪ ﻏﻮر او سﻮچ سره خبرې کﻮي او ﻟﻪ بدو اﻟﻔاﻇﻮ او کﻨ‪％‬ﻠﻮ‬ ‫＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ ﻻسﻪ ﻫ‪５‬چا تﻪ ضرر ﻧﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د گﻨاه ﻟﻪ ﻣجﻠسﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻟرې واﻟﻰ‪ :‬ﻣسﻠﻤان باﻳد د گﻨاﻫﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣجﻠسﻮﻧﻮ ＇خﻪ خپﻞ‬ ‫‪＄‬ان ﻟرې وساتﻲ او پﻪ پاک چاپﻴرﻳال ک‪ ３‬ژوﻧد وک‪７‬ي‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬پدې حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻬاجر ＇خﻪ ＇ﻮک ﻣراد دى؟‬ ‫‪ -٢‬وﻟ‪ ３‬ﻳﻮازې د ﻻس او ژب‪ ３‬پﻪ ساتﻨﻪ ！ﻴﻨگار شﻮى دى؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻰ حدﻳث شرﻳﻒ ﻟﻪ ﻣﻌﻨا سره پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫نهه د‪４‬رشم لوست‬

‫د اسﻼم پن‪％‬ه بناوې‬

‫د راوي پﻴژندنه‬

‫دا راوي پﻪ اوه د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻌرﻓﻲ شﻮى دى‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬

‫‪_١‬‬ ‫‪_٢‬‬ ‫‪_٣‬‬ ‫‪-٤‬‬

‫بﻨا شﻮى دى‪.‬‬ ‫پﻨ‪％‬ﻪ‪.‬‬ ‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اداء کﻮل‪.‬‬ ‫زکات ورکﻮل‪.‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫واﻳﻲ‪ :‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫حضرت ﻋبداهلل بﻦ ﻋﻤر‬ ‫وﻻړ دى‪:‬‬ ‫‪ _١‬پﻪ دې ‪－‬ﻮاﻫﻲ ورکﻮل چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ بﻞ ﻣﻌبﻮد ﻧشتﻪ (ﻫﻴ（ﻮک د ﻋبادت‬ ‫د اهلل رسﻮل دى‪.‬‬ ‫او بﻨد‪ ９－‬وړ ﻧﻪ دى) او حضرت ﻣحﻤد‬ ‫‪ _٢‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اداء کﻮل‪.‬‬ ‫‪ _٣‬د زکات ورکﻮل‪.‬‬ ‫‪ _٤‬د حج د ﻓرﻳض‪ ３‬اداء کﻮل‬ ‫‪ _ ٥‬د رﻣضان د ﻣبارک‪ ３‬ﻣﻴاشت‪ ３‬روژه ﻧﻴﻮل‪.‬‬ ‫‪119‬‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اسﻼم پر پﻨ‪％‬ﻮ ستﻨﻮ‬

‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬ ‫اسﻼم د سﻠﻢ (صﻠح) او سﻼﻣت‪ ９‬ﻟﻪ ﻣادې ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮى او اهلل تﻌا ٰﻟﻰ تﻪ د ﻏاړې‬ ‫ا‪＋４‬ﻮدﻟﻮ پﻪ ﻣﻌﻨا دى چ‪ ３‬بﻨده بﻪ د اهلل تﻌاﻟﻰ ！ﻮل اﻣروﻧﻪ ﻣﻨﻲ او ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ بﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫‪＄‬ان ژﻏﻮري‪ .‬پﻪ دې حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻟﻪ داس‪ ３‬تﻌﻤﻴر سره تشبﻴﻪ‬ ‫شﻮى دى چ‪ ３‬پﻪ پﻨ‪％‬ﻮ ﻣحکﻤﻮ ستﻨﻮ وﻻړ دى‪.‬‬ ‫دﻏﻪ پﻨ‪％‬ﻪ ستﻨ‪ ３‬دا دي‪:‬‬ ‫د شهادت د کلم‪ ３‬لوستل‪ :‬د اسﻼم بﻨس＀ د اهلل تﻌا ٰﻟﻰ پﻪ ﻳﻮواﻟﻲ اﻳﻤان ﻟرل دي چ‪３‬‬ ‫ﻳﻮا‪ ３＄‬ﻫﻤدﻏﻪ ذات د کاﻳﻨاتﻮ پﻴدا کﻮوﻧکﻰ او د ﻋبادت او بﻨدگ‪ ９‬وړ دى او حضرت‬ ‫ﻣحﻤد ﻳ‪ ３‬بﻨده او پﻴﻐﻤبر دى او د ﻫﻐﻪ پ‪５‬ﻐاﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ رسﻮﻟﻲ او د ژوﻧد‬ ‫کﻮﻟﻮ او بﻨد‪ ９－‬ﻻرې ﻳ‪ ３‬ورتﻪ ＊ﻮدﻟ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫لمون‪ :＃‬ﻟﻪ کﻠﻤ‪ ３‬وروستﻪ د اسﻼم ﻣﻬﻢ رکﻦ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى چ‪ ３‬د ور‪ ３＄‬پﻨ‪％‬ﻪ وختﻪ پر‬ ‫ﻫر ﻧارﻳﻨﻪ او ＊‪％‬ﻪ ﻓرض دى‪ .‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣؤﻣﻦ تﻪ ﻗﻮت ورکﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻗرأن‬ ‫) ژباره‪(( :‬اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!‬ ‫ﻋﻈﻴﻢ اﻟشان ک‪ ３‬وﻳﻞ شﻮي دي‪( :‬‬ ‫پﻪ صبر او ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ سره ﻣرستﻪ وﻏﻮاړئ)) (‪ )١‬د اهلل تﻌا ٰﻟﻰ د ﻳاد تر ！ﻮﻟﻮ ستره وسﻴﻠﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬ ‫) (‪ )٢‬ژباړه‪(( :‬زﻣا‬ ‫دى پﻪ دې باره ک‪ ３‬ﻗرأن ﻋﻈﻴﻢ اﻟشان ﻓرﻣاﻳﻲ‪( :‬‬ ‫د ﻳاد ﻟپاره ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪７‬ه))‪ .‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣؤﻣﻦ ژوﻧد ﻣﻨﻈﻤﻮي‪ ،‬ﻟﻪ ﻓحشا او ﻣﻨکراتﻮ ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻨﻊ کﻮي او زړه تﻪ ډاډ ورکﻮي‪.‬‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳﻮ ！ﻮﻟﻨﻴز ﻋبادت دى خﻠکﻮ تﻪ د اهلل تﻌا ٰﻟﻰ د احکاﻣﻮ پﻪ وړاﻧدې د ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ‬ ‫د برابرۍ پ‪５‬ﻐام ورکﻮي‪.‬‬ ‫زکات‪ :‬زکات بﻠﻪ ﻫﻐﻪ ستﻨﻪ ده چ‪ ３‬اسﻼم ورباﻧدې وﻻړ او د پاک‪ ９‬او ودې پﻪ ﻣﻌﻨا دى‪.‬‬ ‫زکات ﻳﻮا‪ ３＄‬ﻣاﻟﻲ ﻣرستﻪ ﻧﻪ ده‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ‪ ،‬روژې او حج پﻪ ＇‪５‬ر ﻳﻮ ﻋبادت‬ ‫دى‪ .‬د زکات پﻪ ورکﻮﻟﻮ ﻣؤﻣﻦ د خپﻞ رب اﻣر پر ‪＄‬اى کﻮي او پﻪ پاى ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ثﻮاب‬ ‫(‪ )١‬د اﻟبﻘره سﻮرت‪ ١٥٣ ،‬أﻳت‪.‬‬ ‫(‪ )٢‬طﻪ سﻮرت‪ ١٤ ،‬أﻳت‪.‬‬ ‫‪120‬‬

‫ﻣستحﻖ ‪－‬ر‪＄‬ﻲ او ﻫﻤدﻏﻪ ثﻮاب دى چ‪ ３‬د اﻧسان اخروي ژوﻧد جﻮړوي او کﻪ پﻪ ＊ﻪ‬ ‫طرﻳﻘﻪ ورک‪７‬ل شﻲ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ اﻓرادو د ژوﻧد سطحﻪ ﻟﻮړوي‪.‬‬ ‫روژه‪ :‬روژه ﻫﻢ د اسﻼم د بﻨا پﻪ حﻴث اﻧساﻧان ﻟﻪ ‪－‬ﻨاه ＇خﻪ ژﻏﻮري‪ ،‬اﻧسان تﻪ د صبر‪،‬‬ ‫شکر او ﻧﻈﻢ درس ورکﻮي‪ ،‬د ﻓﻘﻴراﻧﻮ ﻟﻪ حال ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬خبروي او د جسﻢ د أراﻣ‪ ９‬ﻻﻣﻞ‬ ‫‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫حج‪ :‬ډ‪４‬ر ﻓردي او ！ﻮﻟﻨﻴز حکﻤتﻮﻧﻪ ﻟري‪ ،‬د حج پﻪ کﻮﻟﻮ سره د اﻧسان ‪－‬ﻨاه ب‪＋‬ﻞ ک‪８５‬ي او‬ ‫زړه ﻳ‪ ３‬پاک‪８５‬ي‪ ،‬اﻧسان ﻋبادت او بﻨد‪ ９－‬تﻪ ﻫ（ﻮي‪ ،‬اﻳﻤان ﻗﻮي کﻮي‪ ،‬د اسﻼم ت‪５‬ر برم را‬ ‫ﻳادوي او د اسﻼم پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د رسﻮل اهلل او ﻳاراﻧﻮ سر＊ﻨدﻧ‪ ３‬او ﻗﻬرﻣاﻧ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬را ژوﻧدۍ‬ ‫کﻮي‪.‬‬ ‫حج پﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻮﻧﻮ اﻧساﻧان ب‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د رﻧ‪ ،，‬ژب‪ ،３‬ﻗﻮﻣﻴت‪ ،‬دوﻟت‪ ،‬ﻓرﻫﻨ‪ ،，‬ﻣﻘام او‬ ‫ﻣﻨصب تﻮپﻴر ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧﻈر ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ؛ د ﻳﻮ گ‪ ６‬ﻫدف او ﻣﻮخ‪ ３‬ﻟپاره پﻪ ﻳﻮ ‪＄‬اى را ！ﻮﻟﻮي‬ ‫او دا ＇ر‪－‬ﻨدوي چ‪ ３‬پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ک‪ ３‬د ورور ‪－‬ﻠﻮۍ او برابرۍ اړﻳک‪＇ ３‬ﻮﻣره کﻠک‪ ３‬او‬ ‫ﻏ‪＋‬تﻠ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻧﻮ دﻏﻪ دﻳﻦ ﻳﻮا‪＄‬ﻴﻨﻰ دﻳﻦ دى چ‪！ ３‬ﻮل خﻠک پﻪ ﻳﻮه ﻣحﻮر را！ﻮﻟﻮي او د دﻧﻴا‬ ‫او أخرت د ﻧ‪５‬کبخت‪ ９‬پﻪ ﻟﻮر ﻳ‪ ３‬بﻴاﻳﻲ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪ _١‬اسﻼم پر پﻨ‪％‬ﻮ بﻨاوو وﻻړ دى‪.‬‬ ‫‪ _٢‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓرض دى‪.‬‬ ‫‪ _٣‬روژه ﻓرض ده‪.‬‬ ‫‪ _٤‬زکات پﻪ ب‪６‬اﻳﻪ او شتﻤﻨﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻧصاب خاوﻧدان وي؛ ﻓرض دى‪.‬‬ ‫‪ _٥‬حج ﻓرض دى‪.‬‬

‫‪121‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ډول د اسﻼم د ارکاﻧﻮ پﻪ باره ک‪ ３‬سره خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬اسﻼم ＇ﻮ بﻨاوې ﻟري؟‬ ‫‪ _٢‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د اﻫﻤﻴت او ارز＊ت پﻪ باره ک‪ ３‬ﻣﻮ ＇ﻪ زده دي؟‬ ‫‪ _٣‬د حج ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬حکﻤتﻮﻧﻪ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د دې ﻟﻮست حدﻳث شرﻳﻒ حﻔﻆ ک‪７‬ئ او ﻟﻪ ﻣﻌﻨا سره ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪122‬‬

‫＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫حياء‬ ‫د راوي پ‪５‬ژندنه‬ ‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﻋﻘبﻪ‪ ،‬کﻨﻴﻪ ﻳ‪ ３‬ابﻮ ﻣسﻌﻮد او پﻪ کﻮﻓﻪ ک‪ ３‬ز‪４８４‬دﻟﻰ دى‪ .‬د ﻫجرت پﻪ (‪ )٤٠‬کال د‬ ‫حضرت ﻋﻠﻲ د خﻼﻓت پﻪ دور ک‪ ３‬وﻓات شﻮى دى‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬ ‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻣخکﻴﻨﻴﻮ ＇خﻪ زده ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫‪-١‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ اﻧبﻴاوو (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم)‬ ‫‪-٢‬‬ ‫شرﻳﻌتﻮﻧﻮ ورباﻧدې اتﻔاق ک‪７‬ى دى‪.‬‬ ‫کﻠﻪ دې چ‪ ３‬حﻴا ﻧﻪ ﻟرﻟﻪ‪.‬‬ ‫‪-٣‬‬ ‫ﻧﻮ کﻮه‪.‬‬ ‫‪-٤‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د ت‪５‬رو شﻮو پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ابﻮ ﻣسﻌﻮد ＇خﻪ رواﻳت دى‪ ،‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫وﻳﻨاوو ＇خﻪ چ‪ ３‬خﻠکﻮ زده ک‪７‬ې‪ ،‬ﻳﻮه دا خبره ﻣﻬﻤﻪ ده چ‪ ３‬کﻠﻪ دې حﻴاء ﻧﻪ ﻟرﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻮ ＇ﻪ‬ ‫چ‪ ３‬دې خﻮښ وي؛ کﻮه ﻳ‪.３‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫أﻳا پﻪ زده ک‪７‬ه او ＊ﻮوﻧﻪ ک‪ ３‬حﻴا کﻮل ＊ﻪ دي؟‬ ‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‪ :‬حﻴا د ﻫﻐﻪ اﻧساﻧﻲ کﻴﻔﻴت ﻧﻮم دى چ‪ ３‬س‪７‬ى ﻟﻪ ﻫرې‬ ‫ﻏﻴر ﻣﻨاسب‪ ３‬خبرې او ﻧاوړه کار ＇خﻪ کرکجﻦ کﻮي‪ ،‬اﻧسان باﻳد د ﻫر چا ＇خﻪ زﻳات ﻟﻪ‬ ‫‪123‬‬

‫اهلل تﻌاﻟﻰ ＇خﻪ حﻴاء وﻟري‪ .‬کﻮم شﻰ چ‪！ ３‬ﻮﻟﻨﻪ ﻓاسدوي‪ ،‬اخﻼﻗﻲ ﻓساد دى او حﻴا داس‪３‬‬ ‫ﻳﻮ ﻧ‪５‬ک صﻔت دى چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ بدﻳﻮ او ﻧاوړو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي‪＄ ،‬کﻪ خﻮ‬ ‫اسﻼم حﻴا د اﻳﻤان ارز＊تﻨاکﻪ ＇اﻧگﻪ بﻠﻠ‪ ３‬ده او سپار＊تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې ده چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان دې‬ ‫دﻏﻪ خﻮى پﻪ ‪＄‬ان ک‪ ３‬پﻴدا ک‪７‬ي‪ ،‬خپﻠﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ دې ﻟﻪ بربﻨ‪６‬تﻮب او ب‪ ３‬حﻴاﻳ‪＇ ９‬خﻪ چ‪ ３‬د‬ ‫ډول ډول ﻧاروﻏﻴﻮ ﻻﻣﻞ ک‪８５‬ي؛ وساتﻲ او د خﻠکﻮ د تشﻮﻳش ﻣخﻨﻴﻮى دې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حﻴا ثمره‬ ‫د حﻴا پاﻳﻠ‪ ３‬ﻫﻤﻴشﻪ ‪＂－‬ﻮرې وي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‬ ‫حﻴا ﻳﻮا‪ ３＄‬خﻴر او ＊‪２／５‬ﻪ ز‪８４‬وي‪ .‬پﻪ بﻞ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫((حﻴا او اﻳﻤان تﻞ ﻣﻠ‪／‬ري وي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ دوى دواړو ＇خﻪ ﻧﻪ وي؛ بﻞ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻧﻪ وي))‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د حﻴا پﻪ باره ک‪ ３‬سره خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف ‪:３＂－‬‬ ‫‪ -١‬حﻴا د ！ﻮﻟﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ＇خﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د حﻴا اﻫﻤﻴت‪ :‬حﻴا اﻧسان ﻟﻪ ﻓحشا‪ ،‬ﻣﻨکراتﻮ او خپﻞ سرﻳﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬حﻴا اﻧسان تﻪ ﻗدر ارز＊ت او ﻋزت ور پﻪ برخﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬حﻴا تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د حﻴا حکﻤت بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻧسان تر ！ﻮﻟﻮ زﻳات باﻳد ﻟﻪ چا ＇خﻪ حﻴا وﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د حﻴا د ارز＊ت او ‪＂－‬ﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ‪６‬ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫ﻳو ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫ن‪５‬شه ﻳﻲ توکﻲ‬

‫[رواه ابﻮ داود]‬ ‫د راوي پ‪５‬ژندنه‬

‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬حضرت ام سﻠﻤة د بﻨﻮ ﻣﻐﻴره ﻗبﻴﻠ‪ ３‬تﻪ ﻣﻨسﻮبﻪ ده‪ .‬ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ ده‪ ،‬ام سﻠﻤة د ﻫﻐﻮ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ده چ‪ ３‬حبش‪ ３‬او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻫجرت ک‪７‬ى دى‪ .‬ﻫﻐﻪ د خپﻞ ﻣﻴ‪７‬ه ابﻮ سﻠﻤة ﻟﻪ وﻓات ＇خﻪ وروستﻪ د ﻫجرت‬ ‫پﻪ ﻧکاح ک‪ ３‬راﻏﻠﻪ او د اﻣﻬات‬ ‫پﻪ ＇ﻠﻮرم کال د شﻮال پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ پﻪ صﻒ ک‪ ３‬داخﻠﻪ شﻮه ﻟﻪ (‪＇ )٣٠٠‬خﻪ زﻳات احادﻳث ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫＇خﻪ رواﻳت ک‪７‬ي دي او باﻷخره د ﻫجرت پﻪ دﻳارﻟسﻢ کال د (‪ )٨٤‬کاﻟﻮ پﻪ ﻋﻤر وﻓات‬ ‫شﻮه‪.‬‬ ‫د کلمو معنا‬

‫‪-١‬‬ ‫‪-٢‬‬

‫ﻧ‪５‬شﻪ کﻮوﻧکﻰ‪ ،‬د ﻋﻘﻞ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړوﻧکﻰ‪.‬‬ ‫سستﻮوﻧکﻰ‪.‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف معنا‬

‫حضرت ام سﻠﻤة رواﻳت ک‪７‬ى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻟﻪ استﻌﻤال ＇خﻪ ﻣﻨﻊ‬ ‫ک‪７‬ې ده چ‪ ３‬ﻧ‪５‬شﻪ راوﻟﻲ او ﻋﻘﻞ خرابﻮي او ﻳا ﻋﻘﻞ کﻤزورى کﻮي‪.‬‬ ‫‪125‬‬

‫د حدﻳث شرﻳف حکمت‬

‫د اسﻼم ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ﻫدﻓﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻫﻢ د ﻋﻘﻞ‪＄ ،‬ان او ﻣال ساتﻨﻪ او د اهلل تﻌا ٰﻟﻰ ﻟﻪ‬ ‫ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇ﻪ د ‪ ３＂－‬اخﻴستﻠﻮ د ＊ﻮ ﻻرو ＊ﻮدﻧﻪ ده‪ ،‬اهلل تﻌا ٰﻟﻰ اﻧسان تﻪ د ﻋﻘﻞ پﻪ واسطﻪ‬ ‫ﻟﻪ ح‪５‬ﻮاﻧاتﻮ ＇خﻪ ﻏﻮره واﻟﻰ ورک‪７‬ى دى‪＇ ،‬رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬اﻧسان د خپﻞ ﻋﻘﻞ پﻪ وسﻴﻠﻪ ＊ﻪ‬ ‫ﻟﻪ بدو او ‪＂－‬ﻪ ﻟﻪ زﻳان ＇خﻪ تﻮپﻴر کﻮﻻى شﻲ او د خپﻞ ﻋﻘﻞ پﻪ پراختﻴا کﻮﻻى شﻲ‪ ،‬د‬ ‫ترﻗ‪ ９‬او پرﻣخت‪ ，‬ﻻرې ﻫﻮارې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟدې کبﻠﻪ د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ‪ ،‬د ﻋﻘﻞ د ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره ！ﻮل ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻲ چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي سر ک‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬شراب ‪＄‬اى ﻟري‪ ،‬حرام ک‪７‬ي دي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د دﻏﻮ تﻮکﻮ استﻌﻤال د ﻣختﻠﻔﻮ جرﻣﻮﻧﻮ‪،‬‬ ‫ﻟکﻪ‪＄ :‬ان وژﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻼ‪ ،‬ت‪５‬ري‪ ،‬بد اﻣﻨ‪ ９‬د صحت خرابﻮاﻟﻲ او داس‪ ３‬ﻧﻮرو ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د حدﻳث شرﻳف گ＂‪:３‬‬

‫‪！ -١‬ﻮل ﻣستﻲ راوستﻮﻧکﻲ او سستﻮوﻧکﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ شراب او د ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻮ ﻣختﻠﻒ‬ ‫ډوﻟﻮﻧﻪ حرام دي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻧ‪５‬شﻪ کﻮوﻧکﻲ تﻮکﻲ کﻪ ﻟ‪ ８‬وي او کﻪ ډ‪４‬ر وي؛ حرام دي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻮ ＇خﻪ ﻫر ډول گ＂ﻪ اخﻴستﻞ حرام دي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ‪ ،‬اﻧسان د ‪＄‬ان او ﻋﻘﻞ د ساتﻨ‪ ３‬ﻣسؤول ‪２－‬ﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻮ حکﻢ ＇ﻪ دى؟‬ ‫‪ -٢‬د شرابﻮ او ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻮ زﻳاﻧﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د درس ﻣﻔﻬﻮم پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻧ‪５‬شﻪ ﻳﻲ تﻮکﻮ د زﻳاﻧﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪126‬‬

‫دوه ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د جماعت لمون‪＃‬‬ ‫‪ .١‬د جماعت د لمان‪％‬ه حکم‬

‫د جﻤاﻋت ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣؤکد سﻨت دى‪.‬‬ ‫‪＇ .٢‬وک د امامت حق لري؟‬

‫پﻪ اﻣاﻣت ک‪ ３‬د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب حﻖ پﻪ ترتﻴب سره ﻻﻧدې کسان ﻟري‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د اﻣاﻣت حﻘدار ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چ‪ ３‬ﻋاﻟﻢ وي‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬پﻪ شرﻋﻲ ﻣساﻳﻠﻮ او‬ ‫خاصتاً د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ احکاﻣﻮ پﻮﻫ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ چ‪５‬رې داس‪＇ ３‬ﻮک ﻧﻪ وي بﻴا ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چ‪ ３‬د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻗاري او ﻳا چ‪３‬‬ ‫ﻗرأن ＊ﻪ تﻼوت وک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬کﻪ ﻋاﻟﻢ او ﻗاري ﻫﻢ پﻴدا ﻧﻪ شﻲ بﻴا بﻪ ﻣتﻘﻲ او پرﻫ‪５‬ز‪－‬ار س‪７‬ى ﻣخک‪ ３‬ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬او کﻪ پﻪ تﻘﻮى ک‪！ ３‬ﻮل سره ﻳﻮشان وي بﻴا بﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک ﻣخک‪ ３‬ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻪ ﻋﻤر‬ ‫ک‪ ３‬تر ﻧﻮرو ﻣشر وي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د اقتداء احکام‬

‫‪ .١‬د ﻓرض کﻮوﻧکﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻓرض کﻮوﻧکﻲ پس‪ ３‬پﻪ داس‪ ３‬حاﻟت ﻛ‪ ３‬روا دى چ‪３‬‬ ‫دواړه ﻳﻮ ﻓرض ﻟﻪ ﻏاړې ＇خﻪ ساﻗطﻮي‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬دواړه د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ﻓرض کﻮي‪ ،‬خﻮ کﻪ ﻳﻮ د‬ ‫ﻣازدﻳ‪／‬ر او بﻞ د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮي‪ ،‬بﻴا ﻳﻮ بﻞ پس‪ ３‬ﻧﻴت کﻮل صحﻴح ﻧﻪ دی‪.‬‬ ‫‪ .٢‬تﻴﻤﻢ کﻮوﻧکﻰ د اودس کﻮوﻧکﻲ اﻣام ک‪５‬دى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬پ‪ ３＋‬وﻳﻨ‪％‬ﻮﻧکﻰ د ﻣسح‪ ３‬کﻮوﻧکﻲ ﻣﻘتدي ک‪５‬دى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬پﻪ ﻧاست پس‪ ３‬وﻻړ درﻳدى شﻲ‪.‬‬ ‫‪＇ .٥‬ﻮک چ‪ ３‬رکﻮع او سجده کﻮي پﻪ اشاره کﻮوﻧکﻲ پس‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اﻗتداء صحﻴح ﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د ﻧﻔﻞ کﻮوﻧکﻲ اﻗتداء پﻪ ﻓرض کﻮوﻧکﻲ پس‪ ３‬صحﻴح ده‪.‬‬ ‫‪127‬‬

‫‪ .٧‬د ﻏﻴر ﻣﻌذور ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻣﻌذور پس‪ ３‬روا ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ .٨‬پﻪ جاﻣﻪ پ＀ س‪７‬ى د ﻟﻮڅ س‪７‬ي ﻣﻘتدي ک‪５‬داى ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ . ۹‬ﻗاری دې پﻪ اﻣﻲ پس‪ ３‬اﻗتدا ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬په جماعت سره د فرض لمون‪ ＃‬موندل‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ چا پر سﻨتﻮ‪ ،‬ﻓرضﻮ ﻳا ﻗضاﻳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪＄ ＃‬اﻧتﻪ پﻴﻞ وک‪ ،７‬بﻴا جﻤاﻋت ودرﻳد‪ ،‬خپﻞ‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دې پﻪ وﻻړه باﻧدې پﻪ سﻼم ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻮ پر‪８４‬دي او پﻪ جﻤاﻋت ک‪ ３‬دې شرﻳک شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬په ﻳو جومات ک‪ ３‬د جماعت د تکرار حکم‬

‫د کﻠﻲ پﻪ جﻮﻣات ک‪ ３‬پﻪ ﻳﻮ أذان او اﻗاﻣت د جﻤاﻋت تکرار ﻣکروه دى‪ .‬ﻣخصﻮصا‬ ‫چ‪ ３‬دﻏﻪ ﻛار د ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮا ﻫﻤﻴشﻪ تﻜرار شﻲ‪＄ ،‬ﻜﻪ دا د تﻔرﻗ‪ ３‬ﻻﻣﻞ ‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د کﻠﻲ جﻮﻣات‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣسجد دى چ‪ ３‬اﻣام او ﻣﻘتدﻳان ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮم وي‪.‬‬ ‫‪ .٦‬په ﻻندې ‪＄‬اﻳونو ک‪ ３‬د جماعت تکرارول روا دي‬

‫‪ .١‬د ﻻرې پﻪ جﻮﻣات ک‪.３‬‬ ‫‪ .٢‬پﻪ ﻫﻐﻪ جﻮﻣات ک‪ ３‬چ‪！ ３‬اکﻠﻰ اﻣام او ﻣؤذن وﻧﻪ ﻟري او ﻫر وخت ب‪５‬ﻞ ب‪５‬ﻞ خﻠک‬ ‫را‪＄‬ﻲ او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پک‪ ３‬کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ا‪ -‬د جﻤاﻋت ﻟﻤﻮﻧ‪＇ ＃‬ﻪ حکﻢ ﻟري او پﻪ اﻣاﻣت ک‪ ３‬د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب حﻖ پﻪ ترتﻴب‬ ‫سره بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬د اﻗتداء ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬احکام پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ج‪-‬پﻪ کﻮﻣﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د جﻤاﻋت تکرارول روا دي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪128‬‬

‫درې ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د ُجمع‪ ３‬او د اخترونو لمون‪％‬و نه‬ ‫د جمع‪ ３‬لمون‪:＃‬‬ ‫‪ .١‬د ُجمع‪ ３‬د لمان‪％‬ه حکم‬

‫د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓرض ﻋﻴﻦ دى‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ُجمع‪ ３‬لمان‪％‬ه د وجوب شرطونه‬

‫د جﻤﻌ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د وجﻮب شرطﻮﻧﻪ دا دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻧارﻳﻨتﻮب‪ :‬پﻪ ＊‪％‬ﻮ باﻧدې د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓرض ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻣﻘﻴﻢ تﻮب‪ :‬پﻪ ﻣساﻓر باﻧدې د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓرض ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ .٣‬اﻣﻨﻴت‪ :‬پﻪ ﻫﻐﻪ چا باﻧدې چ‪ ３‬اﻣﻨﻴت ﻳ‪ ３‬تر گﻮاښ ﻻﻧدې وي‪ ،‬د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬ ‫ﻓرض ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ستر‪－‬ﻮ روﻏﻮاﻟﻰ‪ :‬پﻪ ‪＄‬اى ﻧاست ړوﻧد باﻧدې د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓرض ﻧﻪ دی‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د جمع‪ ３‬د لمان‪％‬ه د صحت شرطونه‬

‫‪ .١‬د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ＊ار ﻳا پﻪ ﻫر ﻫﻐﻪ ‪＄‬اى ک‪ ３‬چ‪ ３‬اﻣﻴر او ﻗاضﻲ وﻟري صحﻴح دى‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اﻣام باﻳد خپﻠﻪ د سﻴﻤ‪ ３‬واﻛﻤﻦ وي او ﻳا خﻮ د ﻫﻐﻪ استازى وي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬بﻪ د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ پﻪ وخت ک‪ ３‬اداء ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ＇خﻪ‬ ‫ﻣخک‪ ３‬او وروستﻪ د جﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ صحﻴح ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬جﻮﻣات تﻪ بﻪ ﻫر ＇ﻮک ﻧﻨﻮتﻼى شﻲ او ﻫ‪（５‬ﻮک بﻪ ترې ﻧﻪ ﻣﻨﻊ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ جﻤاﻋت بﻪ ادا ک‪８５‬ي او پرتﻪ ﻟﻪ جﻤاﻋت ＇خﻪ ﻳﻮازې ﻧﻪ ک‪８５‬ي او د جﻤاﻋت کﻤﻪ‬ ‫اﻧدازه درې تﻨﻪ دي او د دوى ﻟپاره خطب‪ ３‬تﻪ حاضرﻳدل شرط ﻧﻪ دي‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬واﻳﻲ کﻪ‬ ‫درې تﻨﻪ د اﻣام پﻪ شﻤﻮل حاضر شﻲ د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورسره ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ُ .٦‬خطبﻪ ﻟﻪ ﻋرب‪＇ ９‬خﻪ پرتﻪ پﻪ بﻠﻪ ژبﻪ ﻫﻢ جﻮاز ﻟري‪.‬‬ ‫‪ .٧‬باﻳد خطبﻪ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪129‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫ﻼ د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو پﻪ وړاﻧدې پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه‬ ‫ﻳﻮ زده کﻮوﻧکی دې‪ ،‬ﻋﻤ ً‬ ‫تﻮ‪－‬ﻪ تﻤثﻴﻞ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫د اخترونو لمون‪％‬ونه‬ ‫د اخترونو د لمان‪％‬ه حکم‬

‫پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ چ‪ ３‬د ُجﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پرې ﻓرض دى‪ ،‬د اختر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورباﻧدې واجب‬ ‫دى‪.‬‬ ‫د اخترونو د لمان‪％‬ه د وجوب شرطونه‬

‫د اختروﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د وجﻮب شرطﻮﻧﻪ‪ ،‬ک＀ ﻣ＀ د ُجﻤﻌ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د وجﻮب شرطﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫د اخترونو د لمان‪％‬ه د صحت شرطونه‬

‫د اختروﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د صحت شرطﻮﻧﻪ‪ ،‬ک＀ ﻣ＀ د ُجﻤﻌ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د صحت شرطﻮﻧﻪ‬ ‫دي‪ ،‬خﻮ د ُجﻤﻌ‪ ３‬پﻪ خﻼف د اختروﻧﻮ پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬خطبﻪ ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ‬ ‫سﻨت ده‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د اخترونو د لمان‪％‬ه لپاره سنتونه‬

‫‪ .١‬پﻪ ا ختروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻏسﻞ سﻨت دی د ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره کﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ تﻪ ‪＄‬ﻲ او ﻳا ﻧﻪ ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬خﻮشبﻮﻳﻲ ﻟ‪／‬ﻮل‪ ،‬ﻏﻮره او پاک‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬اﻏﻮستﻞ‪،‬‬ ‫‪ .٣‬ﻟﻪ چا سره د ﻣبارک‪ ９‬پﻪ وخت ک‪＄ ３‬ان خﻮشحاﻟﻪ ＊ﻮدل‪،‬‬ ‫‪ .٤‬د اختروﻧﻮ پﻪ ورځ زﻳات خﻴرات او صدﻗﻪ کﻮل‪ ،‬ﻫﻤدا راز د سرساﻳ‪ ３‬ورکﻮل پر چا‬ ‫چ‪ ３‬واجب وي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د ﻻرې بدﻟﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬ت‪ ，‬پﻪ ﻳﻮه ﻻر او رات‪ ，‬پﻪ بﻠﻪ ﻻر‪،‬‬ ‫‪ .٦‬د اختروﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬او وروستﻪ ﻧﻔﻞ ﻧﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د اخترونو د لمان‪％‬ه ادا کولو کﻴفﻴت‬

‫‪ .١‬اﻣام او ﻣﻘتدي بﻪ پﻪ شرﻳکﻪ د اختر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻧﻴت پﻪ ژبﻪ باﻧدې پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪３‬‬ ‫کﻮي چ‪ ３‬اﻣام بﻪ د اﻣاﻣت او ﻣﻘتدي بﻪ د اﻗتداء ﻟﻔﻆ ورسره زﻳاتﻮي‪.‬‬

‫‪130‬‬

‫‪ .٢‬اﻣام او ﻣﻘتدي دواړه بﻪ ثﻨاء (سبحاﻧک اﻟﻠﻬﻢ‪ )....‬پﻪ پ＂ﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻟﻪ ثﻨاء ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ اﻣام او ﻣﻘتدي درې تکبﻴره پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬واﻳﻲ چ‪３‬‬ ‫ﻻسﻮﻧﻪ بﻪ تر ﻏﻮږو پﻮرې پﻮرتﻪ کﻮي او ترﻣﻨ‪ ＃‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟ‪ ８‬چﻮپ پات‪ ３‬ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬بﻴا بﻪ اﻣام (اﻋﻮذ باهلل او بسﻢ اهلل) پﻪ پ＂ﻪ او ورپس‪ ３‬ﻓاتحﻪ د سﻮرت پﻪ ﻣﻠتﻴا پﻪ جﻬر‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬بﻴا بﻪ رکﻮع تﻪ د ＊کتﻪ کﻴدو تکبﻴر واﻳﻲ او رکﻮع بﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٦‬ﻟﻪ ﻗﻮﻣ‪ ３‬او سجدو ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ دوﻫﻢ رکﻌت تﻪ د پﻮرتﻪ کﻴدو ﻟپاره تکبﻴر‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دوﻫﻢ رکﻌت تﻪ پﻮرتﻪ شﻮ (بسﻢ اهلل اﻟرحﻤﻦ اﻟرحﻴﻢ) بﻪ پﻪ پ＂ﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٨‬ﻟﻪ (بسﻢ اهلل) ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ ﻓاتحﻪ ﻟﻪ سﻮرت سره ﻳﻮ‪＄‬اى واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ .۹‬ﻟﻪ سﻮرت ＇خﻪ وروستﻪ او ﻟﻪ رکﻮع ＇خﻪ وړاﻧدې بﻪ بﻴا درې تکبﻴره پﻪ داس‪ ３‬حال‬ ‫ک‪ ３‬واﻳﻲ چ‪ ３‬ﻻسﻮﻧﻪ بﻪ ﻏﻮږوﻧﻮ تﻪ پﻮرتﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .١٠‬بﻴا بﻪ وروستﻪ پﻪ ＇ﻠﻮرم تکبﻴر رکﻮع تﻪ ＊کتﻪ ک‪８５‬ي‪ .‬رکﻮع او سجده بﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .١١‬ﻟﻪ تشﻬد‪ ،‬درود او دﻋاء ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ سﻼم اړوي‪.‬‬ ‫‪ .١٢‬ﻟﻪ سﻼم ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ اﻣام پﻮرتﻪ ک‪８５‬ي او دوه خطب‪ ３‬بﻪ واﻳﻲ‪ ،‬کﻪ چ‪５‬رې‬ ‫کﻮچﻨﻰ اختر وي پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ خطبﻪ ک‪ ３‬بﻪ د سرساﻳ‪ ３‬او کﻪ ﻟﻮى اختر وي د ﻗرباﻧ‪ ９‬او د‬ ‫تشرﻳﻖ د تکبﻴراتﻮ احکام بﻴاﻧﻮي‪.‬‬ ‫‪ .١٣‬د دواړو خطبﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬بﻪ ﻟ‪ ８‬ساﻋت ک‪５＋‬ﻨﻲ او بﻴا بﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬خطب‪ ３‬تﻪ پﻮرتﻪ‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د تشرﻳق تکبﻴرونه‬ ‫‪ .٧‬د تشرﻳق د تکبﻴرونو حکم‬

‫د تشرﻳﻖ تکبﻴروﻧﻪ پﻪ ﻫر باﻟﻎ ﻣسﻠﻤان واجب دي‪.‬‬ ‫‪ .٨‬د تشرﻳق د تکبﻴرونو وخت‬

‫د ﻋرﻓ‪ ３‬د سﻬار ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ پﻴﻞ او د تشرﻳﻖ د ور‪＄‬ﻮ پﻪ اخري ﻣازدﻳ‪／‬ر‬ ‫پاى تﻪ رس‪８５‬ي (د اختر پﻪ ＇ﻠﻮرﻣﻪ ورځ د ﻣازدﻳگر ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وروستﻪ د تکبﻴروﻧﻮ پﻪ‬ ‫‪131‬‬

‫وﻳﻠﻮ سره پاى ﻣﻮﻣﻲ)‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻟﻪ شا‪－‬رداﻧﻮ ＇خﻪ دې ﻳﻮ کس د اختر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻋﻤﻠﻲ ب‪２‬ﻪ تﻤثﻴﻞ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳئ‪:‬‬ ‫آ‪ -‬د تشرﻳﻖ ور‪＇ ３＄‬ﻮ دي پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ؟‬ ‫ب‪ -‬د جﻤﻌ‪ ３‬او اختروﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫ج‪ -‬د جﻤﻌ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د صحت او و جﻮب شرطﻮﻧﻪ ＇ﻮ او کﻮم دي؟‬ ‫د‪ -‬د اختر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ پاره د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻲ سﻨتﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴان ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ (ص) او ﻏﻠطﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ (غ) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫آ‪ -‬د تشرﻳﻖ تکبﻴروﻧﻪ پﻪ ﻫر باﻟﻎ او ﻧاباﻟﻎ ﻣسﻠﻤان واجب دي‪) ( .‬‬ ‫ب‪ -‬د اختر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د صحت شرطﻮﻧﻪ ک＀ ﻣ＀ د جﻤﻌ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د صحت‬ ‫)‬ ‫شرطﻮﻧﻪ دي‪( .‬‬ ‫ج‪ -‬د تشرﻳﻖ تکبﻴروﻧﻪ د ﻋرﻓ‪ ３‬د سﻬار ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ پﻴﻞ او د ذی‬ ‫)‬ ‫اﻟحج‪ ３‬پﻪ دﻳارﻟسﻢ پای ﻣﻮﻣﻲ‪( .‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د اختر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د اداء کﻮﻟﻮ طرﻳﻘﻪ پﻪ ترتﻴب سره پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪３‬‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪132‬‬

‫＇لور ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د کسوف‪ ،‬خسوف او استسقا لمون‪％‬ونه‬ ‫ځﻤﮑﻪ‬

‫ﺳﭙﻮږﻣۍ‬

‫د کسوف لمون‪＃‬‬ ‫‪ .١‬د کسوف معنا‬

‫ﳌﺮ‬

‫ﮐﺴﻮف )د ﳌﺮ ﺗﻴﺎره ﮐﻴﺪل(‬

‫(کسﻮف) د ﻟﻤر تﻮرواﻟﻲ او ﻳا ﻳ‪ ３‬د رو＊ﻨاﻳ‪ ９‬کﻤﻮاﻟﻲ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬سپﻮږﻣ‪ ９‬د ‪＄‬ﻤﻜ‪ ３‬او ﻟﻤر ترﻣﻨ‪ ＃‬واﻗﻊ شﻲ او د ﻟﻤر د وړاﻧ‪／‬ﻮ ﻣخﻪ وﻧﻴسﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﻮ ﻛسﻮف (ﻳا د ﻟﻤر تﻴاره ﻛﻴدل) ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د کسوف د لمان‪％‬ه حکم‬

‫د کسﻮف ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣؤکد سﻨت دى‪.‬‬ ‫د کسوف د لمان‪％‬ه کﻴفﻴت‬

‫د کسﻮف ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دوه رکﻌتﻪ دى‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬شکﻞ بﻪ ک‪８５‬ي ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬ﻧﻮر ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬خطبﻪ‪ ،‬اذان او اﻗاﻣت ﻧﻪ ﻟري‪ .‬اﻣام بﻪ پک‪ ３‬پﻪ پ＂ﻪ ﻗرائت ﻟﻮﻟﻲ او د ﻫﻐﻪ چا پﻪ‬ ‫اﻣاﻣت بﻪ ادا ک‪８５‬ي چ‪ ３‬کﻮم د ُجﻤﻌ‪ ３‬اﻣاﻣت کﻮي‪ ،‬خﻮ کﻪ چ‪５‬رې ＇ﻮک اﻣاﻣت تﻪ‬ ‫حاضر ﻧﻪ شﻮ؛ بﻴا بﻪ ﻫر س‪７‬ى پﻪ خپﻞ کﻮر ک‪＄ ３‬اﻧتﻪ دوه ﻳا ＇ﻠﻮر رکﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮي‪.‬‬ ‫د خسوف لمون‪＃‬‬

‫د خسﻮف ﻣﻌﻨا‪ :‬د سپﻮږﻣ‪ ９‬د سترگ‪ ３‬تﻮرواﻟﻲ او ﻳا ﻳ‪ ３‬د رو＊ﻨاﻳ‪ ９‬کﻤﻮاﻟﻲ تﻪ خسﻮف‬ ‫واﻳﻲ‪ .‬کﻠﻪ چ‪＄ ３‬ﻤﻜﻪ د سپﻮږﻣ‪ ９‬او ﻟﻤر ترﻣﻨ‪ ＃‬راشﻲ او د ‪＄‬ﻤﻜ‪ ３‬سﻴﻮرى د سپﻮږﻣ‪９‬‬ ‫پر ﻣخ وﻟﻮﻳ‪８‬ي او د ﻟﻤر د ﻫﻐﻮ وړاﻧ‪／‬ﻮ چ‪ ３‬پﻪ سپﻮږﻣ‪ ９‬بﻪ ﻟﻮﻳدﻟ‪ ３‬ﻣﻤاﻧﻌت وشﻲ ﻧﻮ‬ ‫خسﻮف (ﻳا د سپﻮږﻣ‪ ９‬تﻴاره ﻛﻴدل) ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د خسوف د لمان‪％‬ه کﻴفﻴت‬

‫د خسﻮف ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د تﻞ ﻟپاره کﻮر ک‪ ３‬ک‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻤدا راز ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ د زﻟزﻟﻮ او د ساري‬ ‫ﻧاروﻏﻴﻮ ＇خﻪ د خﻼصﻮن پﻪ ﻣﻮخﻪ ﻫﻢ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪133‬‬

‫‪ .٦‬د استسقا لمون‪＃‬‬

‫استسﻘاء باران ﻏﻮ＊تﻠﻮ تﻪ واﻳﻲ‪ .‬پﻪ استسﻘاء ﻛ‪ ３‬دوه رﻛﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬بﻴا اﻣام خطبﻪ‬ ‫واﻳﻲ او دﻋا ﻛﻮي‪.‬‬ ‫مساﻳل‪:‬‬

‫‪ .١‬د استسﻘاء پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪ ３‬ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ تﻪ د خشﻮع‪ ،‬ﻋذر او زارﻳﻮ‬ ‫اﻇﻬار وشﻲ او حتﻰ ＇اروي ﻫﻢ ﻟﻪ ‪＄‬ان سره صحرا تﻪ ﻳﻮړل شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ او سپﻴﻦ ږﻳرو وﻳستﻞ د استسﻘاء د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره ﻫﻢ پﻪ کار دي‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د اهلل رحﻤت پﻪ داس‪ ３‬ضﻌﻴﻔﻮ راﻧازﻟ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د استسﻘاء پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬بﻪ اﻣام ډ‪４‬ر استﻐﻔار واﻳﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪:‬‬ ‫آ‪ -‬خسﻮف او کسﻮف ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ تﻌرﻳﻒ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬د خسﻮف ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ کﻮم ‪＄‬ای ک‪ ３‬ک‪８５‬ي؟ او پرتﻪ ﻟﻪ خسﻮﻓﻪ دا ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻧﻮرو‬ ‫کﻮﻣﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ک‪８５‬ي رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ؟‬ ‫ج‪ -‬استسﻘاء ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ تﻌرﻳﻒ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ئ؟‬ ‫د‪ -‬د استسﻘاء د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ حکﻢ وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪-٢‬ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮتﻪ (ص) او ﻏﻠطﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ (غ) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫)‬ ‫آ‪ -‬د کسﻮف او استسﻘاء ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻣؤکد سﻨت دي‪( .‬‬ ‫)‬ ‫ب‪-‬د کسﻮف د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اﻣام بﻪ د جﻤﻌ‪ ３‬اﻣام وي‪(.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ساده ژبﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪134‬‬

‫پن‪％‬ه ＇لو‪＋４‬م لوست‬

‫د جنازې احکام‬ ‫د جنازې تعرﻳف‬

‫ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣ‪７‬ى ＊خﻮﻟﻮ تﻪ برابر شﻲ او د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ او دﻓﻦ ﻟپاره وړل ﻛ‪８５‬ي؛ ﻧﻮ دې تﻪ جﻨازه‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د ‪＄‬نکدن د وخت آداب او سنتونه‬

‫د ‪＄‬ﻨکدن پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬ﻻﻧدې شﻴان سﻨت دي‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د ‪＄‬ﻨکدن پﻪ وخت ک‪ ３‬د شﻬادت کﻠﻤﻪ وﻳﻞ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د ﻧاروغ د ＇ﻮ تﻨﻮخپﻠﻮاﻧﻮ اوﻳا دوستاﻧﻮ حاضرﻳدل د ﻧاروغ د ‪＄‬ﻨکدن پﻪ وخت‬ ‫ﻛ‪ ３‬ﻣستحب دي‪ ،‬پﻪ دې خاطر چ‪ ３‬ﻛﻪ ＇ﻪ وصﻴت ﻛﻮي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻮى دې واوري او د‬ ‫شﻬادت کﻠﻤﻪ ورتﻪ ورﻳاده او تﻠﻘﻴﻦ ک‪７‬ي (اﻟبتﻪ ﻧاروغ باﻧدې باﻳد اﻣر وﻧﻪ شﻲ چ‪ ３‬ﻛﻠﻤﻪ‬ ‫وواﻳﻪ ‪＄‬ﻜﻪ چ‪ ３‬ﻧاروغ پﻪ ‪＄‬ان ﻧﻪ پﻮﻫﻴ‪８‬ي اوﻛﻴداى شﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻋﻜس اﻟﻌﻤﻞ و＊ﻴﻲ)‬ ‫‪ 3‬ـ ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬روح ﻟﻪ بدن ＇خﻪ جدا شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬د ﻣ‪７‬ي بدن پﻪ داسﻲ تﻮ‪－‬ﻪ‬ ‫ﻟﻜﻪ چ‪ ３‬وﻳده وي‪ ،‬پﻪ ＊ﻜﻠﻲ ﻫﻴئت سره برابر شﻲ‪ ،‬ستر‪ ３－‬ﻳ‪ ３‬پ＂‪ ،３‬زﻧﻪ ﻳﻲ را！ﻮﻟﻪ‪،‬‬ ‫پ‪ ３＋‬او دواړه ﻻسﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬اوار ﻛ‪７‬ل شﻲ او ﻛﻪ ﻛﻮم ＇ادر وي؛ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دې پرې واچﻮل‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د مﻴت حقوق‬

‫ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻗرضﻮﻧﻪ چ‪ ３‬پر ﻣﻴت باﻧدې دي‪ ،‬د ﻫﻐﻮ خﻼصﻮل او ﻳا ﻳ‪ ３‬پر ﻏاړه اخﻴستﻞ‪،‬‬ ‫‪١‬ـ ﻏسﻞ ورکﻮل‪،‬‬ ‫‪٢‬ـ د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورباﻧدې اداء کﻮل‪،‬‬ ‫‪٣‬ـ پﻪ ﻫدﻳره ک‪＊ ３‬خﻮل‪.‬‬ ‫د حقﻴقﻲ شهﻴد احکام‬

‫‪١‬ـ خپﻠ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻔﻦ دى او بﻞ ﻧﻮى کﻔﻦ ورتﻪ ﻧﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻫر ﻫﻐﻪ شﻰ بﻪ ترې ﻟرې کﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ کﻔﻦ ＇خﻪ زﻳات وي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬چپﻦ‪ ،‬ساﻋت‬ ‫او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪...‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻏسﻞ ورتﻪ ﻧﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ـ د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬بﻪ ورباﻧدې کﻮي‪.‬‬ ‫‪135‬‬

‫متوفی ماشوم حق‬ ‫د‬ ‫ٰ‬ ‫‪١‬ـ د ﻧﻮم اﻳ‪＋‬ﻮدل‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻏسﻞ ورکﻮل‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورباﻧدې کﻮل‪.‬‬ ‫ـ پﻪ ﻫدﻳره ک‪ ３‬خ‪＋‬ﻮل‪.‬‬ ‫د مﻴت د تکفﻴن او تجهﻴز مصارف‬ ‫د ﻣﻴت د تجﻬﻴز‪ ،‬تکﻔﻴﻦ او ＊خﻮﻟﻮ ﻣصارف بﻪ د ﻣﻴت ﻟﻪ خپﻞ ﻣال ＇خﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رې کﻮم ﻣﻴت خپﻞ ﻣال وﻧﻪ ﻟري بﻴا بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ خپﻠﻮان ﻣصارف گاﻟﻲ چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫کﻮﻣﻮ باﻧدې ﻳ‪ ３‬ﻧﻔﻘﻪ واجبﻪ ده او ﻳا د ده ﻧﻪ ﻣﻴراث وړي‪ .‬خﻮ کﻪ ＇ﻮک داس‪ ３‬خپﻠﻮان‬ ‫ﻫﻢ وﻧﻪ ﻟري بﻴا بﻪ ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤال ＇خﻪ دا ﻣصارف ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬اﻟبتﻪ ﻻزﻣﻪ ده ﻟﻪ ﻫﻐﻮ‬ ‫اضاﻓﻲ او ﻣﻼﻣاتﻮوﻧﻜﻮ ﻣصارﻓﻮ＇خﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮا‪ ３＄‬د تﻈاﻫر‪ ،‬رﻳا او د سﻴاﻟ‪ ９‬ﻟپاره ﻛ‪８５‬ي‬ ‫ډډه وشﻲ‪＄ ،‬ﻜﻪ ډ‪４‬ر ﻛﻠﻪ داس‪ ３‬ﻛ‪８５‬ي چ‪ ３‬د ﻣتﻮﻓﻰ د ﻛﻮرﻧ‪ ９‬د دوه چﻨده اذﻳت او‬ ‫(‪)١‬‬ ‫تﻜﻠﻴﻒ ﻻﻣﻞ ‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬جﻨازه ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬د ‪＄‬ﻨکدن أداب او سﻨتﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫‪ .٣‬د ﻣﻴت حﻘﻮﻧﻪ کﻮم دي؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د حﻘﻴﻘﻲ شﻬﻴد احکام پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د ﻣﻴت د تجﻬﻴز او تﻜﻔﻴﻦ ﻣصارف ﻟﻪ کﻮم ‪＄‬اى ＇خﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ سﻮاﻟﻮﻧﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫(‪ )١‬پﻮرتﻨﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣات اضاﻓﻲ دي او پﻪ اﻣتحان ﻛﻲ شاﻣﻞ ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪136‬‬

‫شپ‪＇ ８‬لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د مﻴت لمبول او ورباندې د جنازې لمون‪ ＃‬کول‬ ‫لوم‪７‬ی‪ :‬د م‪７‬ي د لمبولو طرﻳقه‪:‬‬ ‫‪ .١‬پﻪ ﻳﻮ ﻣﻨاسب او ﻣستﻮر‪＄‬ای ﻛ‪ ３‬بﻪ جاﻣ‪ ３‬ترې ﻧﻪ وکاږي او ﻋﻮرت بﻪ ﻳ‪ ３‬پ＀‬ ‫ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻣ‪７‬ي حرﻣت دې وساتﻞ شﻲ او د ﻋﻮرت ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ دې پﻪ داس‪ ３‬شکﻞ پرﻳﻤﻨ‪％‬ﻞ‬ ‫شﻲ چ‪ ３‬ﻏسﻞ ورکﻮوﻧکﻰ دې پﻪ خپﻠﻮ ﻻسﻮﻧﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ وﻧﻴسﻲ تر ＇ﻮ ﻻسﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د‬ ‫ﻣ‪７‬ي پر بدن وﻧﻪ ﻟ‪／‬ﻴ‪８‬ي او ﻧﻪ وﻟﻴدل شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬اودس دې ورﻛ‪７‬ل شﻲ‪ ،‬خﻮ خﻮﻟﻪ او پﻮزه دې ورتﻪ ﻧﻪ پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬خﻮﻟﻪ او‬ ‫پﻮزه بﻪ ﻳﻲ پﻪ ﻳﻮه ﻟﻤده ！ﻮ！ﻪ ﻣسح ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬بﻴا دې سر ورتﻪ پرﻳﻤﻨ‪％‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬بﻴا دې پﻪ ！ﻮل بدن باﻧدې اوبﻪ ورواچﻮي‪ ،‬ﻛﻪ صابﻮن پرې ووﻫﻞ شﻲ بﻬتره ده‪.‬‬ ‫‪ .٦‬بﻴا دې ＊ﻲ اړخ ورتﻪ پرﻳﻤﻨ‪％‬ﻲ او بﻴا دې چپ اړخ ورتﻪ پرﻳﻤﻨ‪％‬ﻲ تر＇ﻮ چ‪！ ３‬ﻮل‬ ‫بدن ﻳ‪ ３‬وﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫＇وک د مﻴت د لمبولو لپاره مناسب او غوره دي؟‬ ‫دا بﻬتره ده چ‪ ３‬ﻣﻴت د ده ﻧ‪８‬دې خپﻠﻮان کﻮم چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻤبﻮﻟﻮ پﻮﻫ‪８５‬ي وﻟﻤبﻮي‪ ،‬خﻮ‬ ‫کﻪ داس‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا دې داس‪ ３‬پرﻫﻴزگاره س‪７‬ى ورتﻪ ﻏسﻞ ورﻛ‪７‬ي چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻤبﻮﻟﻮ‬ ‫پﻮﻫ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫اﻟبتﻪ ﻣ‪７‬ه ＊‪％‬ﻪ بﻪ ＊‪％‬ﻪ ﻟﻤبﻮي‪ ،‬خﻮ ＊‪％‬ﻪ ﻛﻮﻻی شﻲ خپﻞ ﻣﻴ‪７‬ه وﻣﻴﻨ‪％‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ مﻴت ته کفن ورکول‬ ‫* د کفن ورکولو حکم‪ :‬ﻣ‪７‬ي تﻪ کﻔﻦ ورکﻮل ﻓرض کﻔاﻳﻲ دي‪.‬‬ ‫‪137‬‬

‫* د کفن ډولونه‪:‬‬ ‫کﻔﻦ پﻪ درى ډوﻟﻪ دى‪:‬ﻣسﻨﻮﻧﻪ کﻔﻦ‪ ،‬کﻔاﻳی او د ضرورت کﻔﻦ‪.‬‬ ‫مسنونه کفن‪ :‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دى‪:‬‬ ‫ﻗﻤﻴص‪ :‬ﻟﻪ ورﻣﻴ‪＇ ８‬خﻪ ترﻗدﻣﻮﻧﻮ پﻮرې دﻣ‪７‬ي ！ﻮل ‪＄‬ان ورباﻧدې پ＂‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ازار‪ :‬د ﻣ‪７‬ي سر او ！ﻮل بدن پ＂ﻮي د ﻗﻤﻴص ﻟﻪ پاسﻪ وراﻏﻮستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻔاﻓﻪ‪ :‬دا ﻫﻢ ﻟﻪ سر ＇خﻪ تر ﻗدﻣﻮﻧﻮ پﻮرې ده‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ازار ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧدازه زﻳاتﻪ ده او ﻟﻪ‬ ‫سر او پ‪＋‬ﻮ سره ت‪７‬ل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫اﻟبتﻪ د ＊‪ ３％‬پﻪ ﻛﻔﻦ ﻛ‪ ３‬دوه ！ﻮت‪ ３‬ﻧﻮرې ﻫﻢ اضاﻓﻪ ﻛ‪８５‬ي‪( :‬خﻤار او خرﻗﻪ)‬ ‫خﻤار‪！ :‬ﻜرى د سر او د ﻣخ ﻟپاره‬ ‫خرﻗﻪ‪ :‬ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ د صدر (سﻴﻨ‪ )３‬ﻧﻪ تر زﻧ‪／‬ﻮﻧﻮﻧﻮ پﻮرې‬ ‫خﻤار او خرﻗﻪ ﻟﻪ ﻟﻔاﻓ‪ ３‬ﻧﻪ ﻣخﻜ‪ ３‬وراﻏﻮستﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کفن الکفاﻳة‪ :‬ﻋبارت ﻟﻪ ازار او ﻟﻔاﻓ‪＇ ３‬خﻪ دى او ﻗﻤﻴص پک‪ ３‬ﻧشتﻪ‪ ،‬خﻮ ＊‪３％‬‬ ‫ﻟپاره بﻪ ﻳﻮ ＇ادر (！ﻴکرى) زﻳات‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کفن الضرورة‪ :‬ﻫﻐﻪ ！ﻮ！ﻪ چ‪ ３‬د ﻛﻔﻦ د کﻔاﻳت ﻟﻪ اﻧدازې ＇خﻪ ﻛﻤﻪ وي او ﻣﻴت د‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ضرورت ﻟپاره پﻜ‪ ３‬تﻜﻔﻴﻦ شﻲ‪.‬‬ ‫په م‪７‬ي باندې د جنازې لمون‪＃‬‬ ‫‪١‬ـ د جنازې د لمان‪％‬ه حکم‪ :‬دجﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ،＃‬ﻟﻜﻪ‪ :‬د ﻣ‪７‬ي تجﻬﻴز‪ ،‬تکﻔﻴﻦ‬ ‫اوخ‪＋‬ﻮل پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې ﻓرض کﻔاﻳﻲ دى‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د جنازې د لمان‪％‬ه ارکان‪ :‬د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دوه رکﻨﻪ ﻟري‪:‬‬ ‫‪＇ .١‬ﻠﻮر تکبﻴره‪،‬‬ ‫‪ .٢‬ودرﻳدل‪.‬‬ ‫ﻧﻴت ﻳﻌﻨﻲ ﻗصد او اراده د جﻨازې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره شرط دى‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ＇ﻠﻮرم تکبﻴر ＇خﻪ وروستﻪ دواړو ﻟﻮروتﻪ سﻼم گر‪＄‬ﻮل واجب دي‪.‬‬ ‫(‪ )١‬د دې درس پﻮرتﻨ‪ ９‬برخﻪ اضاﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣات دي او پﻪ اﻣتحان ﻛﻲ شاﻣﻞ ﻧﻪ دي‬ ‫‪138‬‬

‫د جنازې د لمان‪％‬ه سنتونه‬ ‫‪١‬ـ ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي تکبﻴر ﻧﻪ وروستﻪ د حﻤد او ثﻨا وﻳﻞ‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻟﻪ دوﻳﻢ تکبﻴر ﻧﻪ وروستﻪ د درود وﻳﻞ‪:‬‬

‫‪٣‬ـ ﻟﻪ درﻳﻢ تکبﻴر ＇خﻪ وروستﻪ‪ ،‬ﻣ‪７‬ي تﻪ دﻋا کﻮل او ﻫﻐﻪ تﻪ ﻣﻐﻔرت ﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬پﻪ ﻫر‬ ‫ﻋبارت چ‪ ３‬وي‪ ،‬خﻮ بﻬتره دا ده چ‪ ３‬پﻪ ﻣآثﻮره اﻟﻔاﻇﻮ باﻧدې دﻋا وشﻲ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬ ‫د باﻟﻎ ﻣ‪７‬ي ﻟپاره ﻧارﻳﻨﻪ وي او کﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ‪:‬‬

‫او کﻪ ﻣ‪７‬ی ﻣاشﻮم وي؛ ﻧﻮ دا دﻋا بﻪ ﻟﻮﻟﻲ‪:‬‬ ‫او کﻪ ﻣ‪７‬ی ﻣاشﻮﻣﻪ وي؛ ﻧﻮ دا دﻋا بﻪ ﻟﻮﻟﻲ‪:‬‬ ‫د جنازې د لمان‪％‬ه ادا کولو طرﻳقه‬ ‫پس ﻟﻪ دې چ‪ ３‬جﻨازه د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره ﻛﻴ‪＋‬ﻮدل شﻮه‪ ،‬اﻣام د ﻣ‪７‬ي د سﻴﻨ‪ ３‬پﻪ ﻣﻘابﻞ ﻛ‪３‬‬ ‫در‪８４‬ي او د صﻔﻮﻧﻮ ﻟﻪ ترتﻴبﻮﻟﻮ او د ﻣﻴت ﻟﻪ تﻌﻴﻴﻨﻮﻟﻮ (چ‪ ３‬ﻣاشﻮم دى او کﻪ ﻟﻮى) وروستﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى تﻜبﻴر واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي تکبﻴر سره د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻲ ﻻسﻮﻧﻪ تر ﻏﻮږو پﻮرتﻪ کﻮي‪ ،‬تکبﻴر‬ ‫بحاﻧ َ َ‬ ‫ﻠﻬ َّﻢ‪ )....‬واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻚ اَﻟَّ ُ‬ ‫(س َ‬ ‫واﻳﻲ او بﻴا ُ‬ ‫ﻠﻬ َّﻢ َص ِّﻞ‪ )...‬واﻳﻲ‪.‬‬ ‫بﻴا اﻣام دوﻳﻢ تکبﻴر واﻳﻲ او ورپس‪( ３‬اﻟَّ ُ‬

‫‪139‬‬

‫بﻴا درﻳﻢ تکبﻴر واﻳﻲ او ورپس‪ ３‬دﻋا کﻮي‪＇ ،‬ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ﻣخﻜ‪ ３‬پﻪ تﻔصﻴﻞ سره بﻴان‬ ‫ﻠﻬ َّﻢ اﻏ ِﻔر ﻟ ِ َحﻴِّﻨَا َو َﻣﻴِّتِﻨَا‪)...‬‬ ‫شﻮې‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪( :‬اَﻟَّ ُ‬ ‫ﻟﻪ دﻋا ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ ＇ﻠﻮرم تکبﻴر واﻳﻲ او ورپس‪ ３‬بﻪ سﻢ د ﻻس ＊ﻲ او کﻴ‪ ０‬ﻟﻮرتﻪ‬ ‫سﻼم اړوي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫ﻼ د ﻟﻮﻳاﻧﻮ د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬ ‫ﻳﻮ زده کﻮوﻧکی دې د خپﻠﻮ ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮاﻟﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻋﻤ ً‬ ‫پﻪ جﻬر سره تﻤثﻴﻞ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫بﻞ زده کﻮوﻧکی دې د ﻣاشﻮم د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ جﻬر سره تﻤثﻴﻞ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫او بﻞ زده کﻮوﻧکی دې د ﻣاشﻮﻣ‪ ３‬د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ جﻬر سره تﻤثﻴﻞ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳاست‪:‬‬ ‫‪ .١‬د جﻨازې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ دﻋا‪－‬اﻧ‪ ３‬وواﻳئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬کﻔﻦ پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دى؟‬ ‫‪ .٣‬د ﻧارﻳﻨﻪ او ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻛﻔﻦ ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻳادو زده ک‪７‬ي او د جﻨازې کﻴﻔﻴت دې پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫‪140‬‬

‫اووه ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫زکات‬ ‫د زکات تعرﻳف‬ ‫زکات پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬پاکﻮاﻟﻲ‪ ،‬زﻳاتﻮاﻟﻲ او برکت تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ﻛ‪ :３‬ﻣستحﻘﻴﻨﻮ تﻪ د ﻫﻐﻪ ﻣال د ！اکﻠ‪ ３‬برخ‪ ３‬ورﻛﻮل دي چ‪ ３‬ﻧصاب تﻪ‬ ‫رسﻴدﻟﻰ وي‪.‬‬ ‫د زکات حکم‬ ‫زکات د اسﻼم ﻟﻪ ارکاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ رکﻦ دى او ورکﻮل ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ چا ﻓرض دى چ‪ ３‬د‬ ‫ورکﻮﻟﻮ شرطﻮﻧﻪ پﻪ ﻛ‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫د زکات د فرضﻴت دﻻﻳل‬ ‫زکات پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ‪ ،‬احادﻳثﻮ او اجﻤاع باﻧدې ثابت دى‪:‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ .١‬ﻗرأن کرﻳﻢ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬تاس‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗاﻳﻢ ﻛ‪７‬ئ او زکات ورک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬حدﻳث‪ :‬رسﻮل اکرم ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬اسﻼم پﻨ‪％‬ﻪ بﻨاوې ﻟري ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ بﻨا ﻳ‪ ３‬د شﻬادت‬ ‫کﻠﻤﻪ‪ ،‬دوﻳﻤﻪ بﻨا ﻳ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ،＃‬درﻳﻤﻪ بﻨا ﻳ‪ ３‬زکات ورکﻮل‪＇ ،‬ﻠﻮرﻣﻪ بﻨا ﻳ‪ ３‬د روژې ﻧﻴﻮل‬ ‫او پﻨ‪％‬ﻤﻪ بﻨا ﻳ‪ ３‬د حج کﻮل دي‪.‬‬ ‫‪.٣‬اجﻤاع‪ :‬د ！ﻮل اﻣت ﻋﻠﻤاوو اجﻤاع ک‪７‬ې چ‪ ３‬زکات د اسﻼم ﻟﻪ ارکاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ رکﻦ‬ ‫دى‪.‬‬ ‫د زکات د ﻓرضﻴت کال‪ :‬زکات د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال د روژې ﻟﻪ ﻓرضﻴت ＇خﻪ‬ ‫ﻣخک‪ ３‬ﻓرض شﻮى دى‪.‬‬ ‫‪( 1‬د اﻟبﻘرې سﻮرت‪ ٤٣،‬أﻳت)‬ ‫‪141‬‬

‫د زکات د وجوب شرطونه‬ ‫زکات ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي شرطﻮﻧﻪ ﻟري چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬پﻪ ﻣاﻟک او ﻧﻮر ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣال پﻮرې اړه ﻟري‪:‬‬ ‫لوم‪７‬ى د مکلف ﻳا مالک شرطونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬اسﻼم‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻋﻘﻞ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬بﻠﻮغ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬اصﻴﻠﻮاﻟﻰ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ (ﻣرﻳﻲ) ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د ﻧصاب ﻣاﻟک کﻴدل چ‪ ３‬د کال پﻪ پﻴﻞ او پاى ک‪ ３‬د ﻧصاب خاوﻧد وي‪.‬‬ ‫د زکات ﻧصاب پﻪ ﻧﻘدﻳﻨﻮ ﻛ‪ ３‬دوه سﻮه درﻫﻤﻪ سپﻴﻦ زر او ﻳا شﻞ ﻣثﻘاﻟﻪ سره زر دي‪.‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ اوسﻨﻴﻮ ‪－‬راﻣﻮﻧﻮ باﻧدې د سرو زرو ﻧصاب ‪－ ٨٥‬راﻣﻪ او د سپﻴﻨﻮ زرو ﻧصاب‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫‪－ ٥۹٥‬راﻣﻪ ﻛ‪８５‬ي‬ ‫دوﻳم‪ :‬په مال پورې ت‪７‬لﻲ شرطونه‬ ‫‪ .١‬ﻣال باﻳد د ﻣاﻟک پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ورک شﻮي ﻣال باﻧدې زکات ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻣال پﻪ خاوﻧد باﻧدې داس‪ ３‬پﻮر ﻧﻪ وي چ‪！ ３‬ﻮل ﻣال ورﻻﻧدې شﻲ او ﻳا دوﻣره‬ ‫ترې پات‪ ３‬شﻲ چ‪ ３‬ﻧصاب ﻧﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻧصاب باﻳد د اصﻠﻲ حاجتﻮﻧﻮ ＇خﻪ اضاﻓﻪ وي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬کﻮر‪ ،‬دﻛﻮر اسباب او‬ ‫داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻧصاب باﻳد ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻮره شﻮى وي چ‪ ３‬شرﻋا د زﻛات ﻗابﻠﻴت‬ ‫ﻟري‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻳﻮ کال باﻳد پرې تﻴر شﻮى وي‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬پس ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻧصاب تﻪ رسﻴدﻻى وي ﻟﻪ‬ ‫ﻣاﻟﻚ سره ﻳﻮ ﻛال پرې تﻴر شﻮى وى‪.‬‬ ‫(خﻮ د ﻓصﻠﻮﻧﻮ او ﻣ‪５‬ﻮو پﻪ زکات ک‪ ３‬د کال ت‪５‬ر‪４‬دل شرط ﻧﻪ دى‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ﻓصﻞ او ﻣ‪５‬ﻮې‬ ‫د را！ﻮﻟ‪５‬دو سره سﻢ پک‪ ３‬زکات واجب‪８５‬ي)‪.‬‬ ‫ﻓتاوى اﻻزﻫراﻟشرﻳﻒ ‪٢٠٢/١‬‬ ‫(‪ )٢‬اﻟﻤﻜﻴال و اﻟﻤﻴزان ٰ‬ ‫‪142‬‬

‫‪ .٥‬د زکات د صحت شرطونه‬ ‫ﻓﻘﻬاوو کراﻣﻮ د زکات د صحت ﻟپاره ﻻﻧدې شرطﻮﻧﻪ ＊ﻮدﻟﻲ دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻧﻴت‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬زکات ورکﻮل ﻋبادت دى او پرتﻪ ﻟﻪ ﻧﻴت ＇خﻪ ﻋبادت ﻧﻪ‬ ‫صحﻴح ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬اسﻼم‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ کاﻓر ＇خﻪ د ﻧﻴت تصﻮر ﻧﻪ شﻮ کﻮﻟﻰ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬زکات بﻪ ﻣستحﻖ کس تﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي‪ ،‬د ﻣستحﻘﻴﻨﻮ بﻴان وروستﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ﻣستحﻖ ﻟﻪ ﻟﻮري د زکات ﻗبضﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٥‬زکات ﻟﻪ حﻼل ﻣال ＇خﻪ ورکﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٦‬هغه مالونه چ‪ ３‬زکات ورکول پک‪ ３‬واجب‪８５‬ي‬ ‫‪＇ .١‬اروي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬تجارتﻲ تﻮکﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣ‪５‬ﻮې او ﻓصﻠﻮﻧﻪ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬سره او سپﻴﻦ زر‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻣﻌدﻧﻮﻧﻪ او ＊خ شﻮي ﻣاﻟﻮﻧﻪ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪:‬‬ ‫‪ .١‬زکات پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تﻌرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د زکات د ﻓرضﻴت دﻟﻴﻞ ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪143‬‬

‫‪ .٣‬د زکات د صحت شرطﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ﻣال د خاوﻧد شرطﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫ﻻﻧدې خاﻟﻲ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻣﻨاسبﻮ کﻠﻤﻮ ډک ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻫﻐﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻪ چ‪ ３‬زکات پک‪ ３‬واجب‪８５‬ي ﻋبارت دي ﻟﻪ‪...........................‬‬ ‫‪ .٢‬پﻪ د ﻣال پﻮرې ت‪７‬ﻟﻲ شرطﻮﻧﻪ ﻋبارت دى ﻟﻪ‪....................................‬‬ ‫ﻻﻧدې صحﻴح جﻤﻠﻮ تﻪ (ص) او ﻏﻠطﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ (غ) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫آ‪ -‬د زکات د وجﻮب شرطﻮﻧﻪ اسﻼم‪ ،‬ﻋﻘﻞ او بﻠﻮغ دي‪) ( .‬‬ ‫)‬ ‫ب‪ -‬د ﻓصﻠﻮﻧﻮ او ﻣ‪５‬ﻮو پﻪ زکات ک‪ ３‬ﻫﻢ د کال ت‪５‬ر‪４‬دل شرط دى‪( .‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻟﻮست ﻣﻬﻢ ﻣطاﻟب پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪144‬‬

‫اته ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د ＇اروﻳو زکات‬ ‫ﻟﻪ ＇اروﻳﻮ ＇خﻪ زﻣﻮږ ﻣطﻠب او＊ﻪ‪ ،‬اوښ‪ ،‬ﻏﻮا‪ ،‬ﻏﻮاﻳان‪ ،‬ﻣﻴ‪ ،３＋‬سﻨ‪６‬اگان‪ ،‬پسﻮﻧﻪ‪،‬‬ ‫بﻨاء پﻪ وحشﻲ ＇اروﻳﻮ ک‪ ３‬زکات ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴ‪８‬ې‪ ،‬وز او وزې دي‪ً ،‬‬ ‫‪ .١‬د او＊انو زکات‬ ‫د او＊اﻧﻮ د زکات ترتﻴب پﻪ ﻻﻧدې ډول دى‪:‬‬ ‫ـ پﻪ پﻨ‪％‬ﻮ او＊اﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ پسﻪ دى‪.‬‬ ‫ـ پﻪ ﻟسﻮ او＊اﻧﻮ ک‪ ３‬دوه پسﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ـ پﻪ پﻨ‪％‬ﻠس او＊اﻧﻮ ک‪ ３‬درى پسﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ شﻠﻮ او＊اﻧﻮ ＇خﻪ تر ＇ﻠﻮر وﻳشتﻮ پﻮرې‪ ،‬پک‪＇ ３‬ﻠﻮر پسﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ ‪ ٢٥‬او＊اﻧﻮ ＇خﻪ تر ‪ ٣٥‬او＊اﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬ﻳﻮه کﻠﻨﻪ جﻮﻧگ‪ ９‬ده‪ ،‬ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬پﻪ دوﻳﻢ کال‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ وي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ ‪＇ ٣٦‬خﻪ تر ‪ ٤٥‬او＊اﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬پک‪ ３‬ﻳﻮه دوه کﻠﻨﻪ جﻮﻧگ‪ ９‬چ‪ ３‬درﻳﻢ کال ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ وي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ ‪＇ ٤٦‬خﻪ تر ‪ ٦٠‬او＊اﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬پک‪ ３‬ﻳﻮه حﻘﻪ ده ﻳﻌﻨی درى کﻠﻨﻪ جﻮﻧگ‪ ９‬چ‪３‬‬ ‫＇ﻠﻮرم کال ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ وي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ ‪＇ ٦١‬خﻪ تر ‪ ٧٥‬او＊اﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬جذﻋﻪ ده ＇ﻠﻮر کﻠﻨﻪ جﻮﻧگ‪ ９‬چ‪ ３‬پﻪ پﻨ‪％‬ﻢ کال‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ وي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ ‪＇ ٧٦‬خﻪ تر ‪ ۹٠‬او＊اﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬دوه ﻳﻮ کﻠﻨ‪ ３‬جﻮﻧگ‪ ９‬چ‪ ３‬دوﻳﻢ کال ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم‬ ‫اﻳ‪＋‬ﻰ وي واجب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ـ ﻟﻪ ‪＇ ۹١‬خﻪ تر ‪ ١٢٠‬او＊اﻧﻮ پﻮرې‪ ،‬دوه درى کﻠﻨ‪ ３‬جﻮﻧگ‪ ９‬چ‪＇ ３‬ﻠﻮرم کال ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ وي واجب‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪145‬‬

‫د او＊اﻧﻮ تﻌداد‬

‫د زﻛات ﻣﻘدار‬

‫د او＊اﻧﻮ تﻌداد‬

‫د زﻛات ﻣﻘدار‬

‫‪ ٥‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۱‬پسﻪ‬

‫‪ ٣٦‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۱‬دوه ﻛﻠﻨﻪ جﻮﻧ‪９／‬‬

‫‪ ١٠‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۲‬پسﻮﻧﻪ‬

‫‪ ٤٦‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۱‬درى ﻛﻠﻨﻪ جﻮﻧ‪９／‬‬

‫‪ ١٥‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۳‬پسﻮﻧﻪ‬

‫‪ ٦١‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪＇ ۱‬ﻠﻮرﻛﻠﻨﻪ او＊ﻪ چ‪ ３‬پﻪ پﻨ‪％‬ﻢ‬ ‫کال ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ی وي‬

‫‪ ٢٠‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ 4‬پسﻮﻧﻪ‬

‫‪ ٧٦‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۲‬ﻳﻮ ﻛﻠﻨ‪ ３‬جﻮﻧ‪９／‬‬

‫‪ ٢٥‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۱‬ﻳﻮه ﻛﻠﻨﻪ‬ ‫جﻮﻧ‪９／‬‬

‫‪ ۹١‬او＊اﻧﻮ ک‪３‬‬

‫‪ ۲‬درى ﻛﻠﻨ‪ ３‬جﻮﻧ‪９／‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د غواگانو او غواﻳانو زکات‬ ‫د ﻏﻮاگاﻧﻮ او ﻏﻮاﻳاﻧﻮ ﻧصاب د‪４‬رش ﻏﻮاگاﻧ‪ ３‬او ﻏﻮاﻳان دي‪.‬‬ ‫د ﻏﻮاﻳاﻧﻮ او ﻏﻮاگاﻧﻮ د زکات اﻧدازه‪:‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻏﻮاگاﻧﻮ ﻳا ﻏﻮاﻳاﻧﻮ شﻤ‪５‬ر د‪４‬رشﻮ تﻪ ورس‪８５‬ي پﻪ ﻫﻐﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮه کﻠﻨﻪ خﻮس‪９‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ دوﻳﻢ کال ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻲ وي واجبﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شﻤ‪５‬ر ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬تﻮ تﻪ ورس‪８５‬ي بﻴا پک‪ ３‬ﻳﻮه دوه کﻠﻨﻪ خﻮس‪ ９‬چ‪ ３‬درﻳﻢ کال‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ وي‪ ،‬واجب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻏﻮاگاﻧﻮ او ﻳا ﻏﻮاﻳاﻧﻮ شﻤ‪５‬ر شپﻴتﻮ تﻪ ورس‪８５‬ي بﻴا پک‪ ３‬دوه ﻳﻮ کﻠﻨ‪３‬‬ ‫خﻮسک‪ ９‬چ‪ ３‬پﻪ دوﻳﻢ کال ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پ‪＋‬ﻪ اﻳ‪＋‬ﻰ وي‪ ،‬واجب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻲ شﻤ‪５‬ر اوﻳاوو تﻪ ورسﻴ‪８‬ي بﻴا پﻪ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻳﻮکﻠﻨﻪ او بﻠﻪ دوه کﻠﻨﻪ خﻮس‪９‬‬ ‫ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻏﻮاﻳاﻧﻮ او ﻏﻮاگاﻧﻮ شﻤ‪５‬ر اتﻴاوتﻪ ورسﻴ‪８‬ي بﻴا پﻪ ک‪ ３‬دوه دوه کﻠﻨﻲ خﻮسک‪９‬‬ ‫ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪146‬‬

‫د ﻣﻴ‪＋‬ﻮ او سﻨ‪６‬اگاﻧﻮ زکات د ﻏﻮاگاﻧﻮ او ﻏﻮاﻳاﻧﻮ د زکات پﻪ شان دى‪.‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫د ﻏﻮا‪－‬اﻧﻮ د زﻛات د اﻧدازې ﻟپاره ﻳﻮ جدول جﻮړ ﻛ‪７‬ئ ﻟﻜﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬او＊اﻧﻮ تﻪ‬ ‫جﻮړ شﻮى دى‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د مﻴ‪８‬و او وزو زکات‬ ‫د ﻣﻴ‪８‬و او وزو د زکات ﻧصاب‪ :‬د ﻣﻴ‪８‬و‪ ،‬پسﻮﻧﻮ او وزو د زکات ﻧصاب ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت ﻣ‪８５‬ې‬ ‫بﻨاء پﻪ ﻧﻬﻪ د‪４‬رشﻮ پسﻮﻧﻮ او وزو ک‪ ３‬زکات ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫ﻳا وزې دي ً‬ ‫د ﻣﻴ‪８‬و او وزو د زکات اﻧدازه‪:‬‬ ‫‪١‬ـ کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻣﻴ‪８‬و ﻳا وزو شﻤ‪５‬ر ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬تﻮ تﻪ ورس‪８５‬ي ﻳﻮ پسﻪ بﻪ پﻪ زکات ک‪３‬‬ ‫ورکﻮي‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻣﻴ‪８‬و ﻳا وزو شﻤ‪５‬ر ‪ ١٢١‬تﻪ ورس‪８５‬ي بﻴا بﻪ دوه پسﻮﻧﻪ پﻪ زکات ک‪３‬‬ ‫ورکﻮي‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شﻤ‪５‬ر ‪ ٢٠١‬تﻪ ورس‪８５‬ي درى پسﻮﻧﻪ بﻪ زکات ک‪ ３‬ورکﻮي‪.‬‬ ‫ـ کﻠﻪ چ‪＇ ３‬ﻠﻮرسﻮو تﻪ ورسﻴ‪８‬ي ＇ﻠﻮر پسﻮﻧﻪ بﻪ زکات ک‪ ３‬ورکﻮي کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫＇ﻠﻮروسﻮو ＇خﻪ د ﻣﻴ‪８‬و او وزو شﻤ‪５‬ر زﻳات شﻲ بﻴا پﻪ ﻫرو سﻠﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ پسﻪ ﻳا وزه د‬ ‫زکات ﻟپاره وباسﻲ‪.‬‬ ‫مسأله‪ :‬د ﻣﻴ‪８‬و او وزو پﻪ زکات ک‪ ３‬بﻪ ﻳﻮ کﻠﻦ ﻣال چ‪ ３‬پﻪ دوﻳﻢ کال ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗدم اﻳ‪＋‬ﻰ‬ ‫وي ورکﻮي ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻟﻪ کال ﻧﻪ د ﻟ‪ ８‬ﻋﻤر ﻣال پﻪ زکات ک‪ ３‬ﻧﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪147‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدې صحﻴح جﻤﻠﻮ تﻪ ( ) او ﻏﻠطﻮ تﻪ د (×) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫)‬ ‫‪ .١‬پﻪ ﻫرو پﻨ‪％‬ﻮ او＊اﻧﻮ ک‪＇ ３‬ﻠﻮر پسﻮﻧﻪ ﻻزﻣ‪８５‬ي‪( .‬‬ ‫‪ .٢‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻏﻮاگاﻧﻮ شﻤ‪５‬ر شپ‪５‬تﻮ تﻪ ورس‪８５‬ي دوه ﻳﻮ کﻠﻨ‪ ３‬خﻮس‪ ９‬بﻪ زکات ک‪３‬‬ ‫)‬ ‫ورکﻮي‪( .‬‬ ‫‪ .٣‬د ﻣﻴ‪８‬و ﻧصاب ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت ﻣﻴ‪８‬ې دي او ﻟﻪ دې ＇خﻪ پﻪ کﻤﻮ ک‪ ３‬زکات ﻧشتﻪ‪) ( .‬‬ ‫)‬ ‫‪ .٤‬د ﻏﻮاگاﻧﻮ ﻧصاب ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت ﻏﻮاگاﻧ‪ ３‬دي‪( .‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د زکات د ‪ ３＂－‬پﻪ اړه ﻳﻮ ﻣطﻠب چ‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ کر＊‪ ３‬وې وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪148‬‬

‫نهه ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د فصلونو او م‪５‬وو زکات‬ ‫د ﻣﻴﻮو او ﻓصﻠﻮﻧﻮ زکات تﻪ (ﻋشر) وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د مﻴوو او فصلونو د زکات د وجوب دﻻﻳل‬

‫د ﻣ‪５‬ﻮو او ﻓصﻠﻮﻧﻮ زکات پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ‪ ،‬احادﻳثﻮ او اجﻤاع ثابت دى‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻗرأن کرﻳﻢ‪ :‬اهلل پﻪ خپﻞ ﻣبارک کتاب ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬تاس‪ ３‬د ﻓصﻠﻮﻧﻮ زکات د ﻟﻮ پﻪ ورځ ورک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ ﻣبارک حدﻳث ک‪ ３‬د ﻋبداهلل بﻦ ﻋﻤر رضی‬ ‫‪ -٢‬حدﻳث‪ :‬ﻧبﻲ اکرم‬ ‫اهلل ﻋﻨﻬﻤا پﻪ رواﻳت ﻓرﻣاﻳﻲ‪(( :‬ﻫره ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ چ‪ ３‬د باران او سﻴﻼب پﻪ اوبﻮ‬ ‫خ‪７‬وب‪８５‬ي‪ ،‬ﻟسﻢ ﻣﻦ بﻪ پﻪ زکات ک‪ ３‬ورکﻮي او ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬پﻪ تکﻠﻴﻒ او ﻣشﻘت سره‬ ‫خ‪７‬وب‪８５‬ي شﻠﻢ ﻣﻦ بﻪ ترې پﻪ زکات ک‪ ３‬اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي))‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اجﻤاع‪！ :‬ﻮل اﻣت پﻪ دې اجﻤاع ک‪７‬ې چ‪ ３‬پﻪ ﻣﻴﻮو او ﻓصﻠﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻋشر واجب‬ ‫دى‪.‬‬ ‫د عشر د وجوب شرطونه‪:‬‬

‫‪＄ -١‬ﻤکﻪ بﻪ خراجﻲ ﻧﻪ وي‪＄ ،‬کﻪ ﻋشر او خراج پﻪ ﻳﻮه ‪＄‬ﻤکﻪ باﻧدې ﻳﻮ ‪＄‬اى‬ ‫ک‪５‬داى ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫بﻨاء پﻪ ﻟر‪－‬ﻴﻮ ک‪３‬‬ ‫‪ -٢‬د حاصﻼتﻮ ﻟﻪ اخﻴستﻠﻮ ＇خﻪ بﻪ ﻣﻮخﻪ د ‪＂－‬ﻮ ترﻻسﻪ کﻮل وي‪ً ،‬‬ ‫زکات ﻧشتﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻨا دا چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬درﻣﻮ او د ﻟر‪－‬ﻴﻮ پﻪ ډډوﻧﻮ ک‪ ３‬زکات ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫‪＄ -٣‬ﻤکﻪ بﻪ د باران‪ ،‬وﻳاﻟ‪ ３‬او سﻴﻨد پﻪ اوبﻮ خ‪７‬وب‪８５‬ي‪ ،‬خﻮ کﻪ چ‪５‬رې پﻪ تکﻠﻴﻒ‬ ‫او ﻣشﻘت سره خ‪７‬وب‪５‬ده‪ ،‬بﻴا پک‪ ３‬ﻋشر ﻧشتﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬شﻠﻢ ﻣﻦ زکات دى‪.‬‬ ‫‪( -١‬اﻻﻧﻌام‪)١٤١/‬‬ ‫‪149‬‬

‫هغه ＇ه چ‪ ３‬د مﻴوو او فصلونو په زکات ک‪ ３‬شرط نه دي‬

‫‪ -١‬د کال ت‪５‬ر‪４‬دل ورتﻪ شرط ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪！ -٢‬اکﻠﻰ ﻧصاب ﻧﻪ ﻟري ＇ﻮﻣره ﻣﻴﻮه او حاصﻼت چ‪ ３‬وﻧﻪ او ‪＄‬ﻤکﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬ﻟسﻤﻪ‬ ‫برخﻪ بﻪ پک‪ ３‬ورکﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻋﻘﻞ او بﻠﻮغ ورتﻪ شرط ﻧﻪ دى‪ ،‬د ﻟ‪５‬ﻮﻧﻲ او ﻣاشﻮم پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬ﻫﻢ ﻋشر واجب‬ ‫دى‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ﻣﻠکﻴت ﻫﻢ ورتﻪ شرط ﻧﻪ دى‪ ،‬پﻪ دﻫﻘان او اجاره دار باﻧدې ﻫﻢ ﻋشر‬ ‫شتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د ﻗرض (دﻳﻦ) او پﻮر ورکﻮل ﻫﻢ ورتﻪ شرط ﻧﻪ دى‪.‬‬ ‫‪ -٦‬پات‪ ３‬کﻴدل او ﻧﻪ خرابﻴدل ﻫﻢ ورتﻪ شرط ﻧﻪ دى‪ ،‬بﻠک‪ ３‬پﻪ سبزﻳجاتﻮ او ﻣ‪５‬ﻮو ک‪３‬‬ ‫ﻫﻢ ﻋشر واجب دی‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫د خپﻞ چاپ‪５‬رﻳال ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻓصﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻨ‪％‬ﻪ پﻨ‪％‬ﻪ ﻣثاﻟﻪ ورک‪７‬ئ چ‪ ３‬ﻋشر پﻪ ک‪３‬‬ ‫واجب‪８５‬ي او دوه ﻫﻐﻮ تﻪ ورک‪７‬ئ چ‪ ３‬شﻠﻢ ﻣﻦ پﻪ ک‪ ３‬واجب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د سرو او سپﻴنو نصاب‬

‫د سرو زرو ﻧصاب شﻞ ﻣثﻘاﻟﻪ دى ﻳﻌﻨﻲ ‪－ ٨٥‬راﻣﻪ او د سپﻴﻨﻮ زرو ﻧصاب دوه سﻮه‬ ‫درﻫﻤﻪ چ‪ ３‬د ‪－ ٥۹٥‬راﻣﻮ سره ﻣساوي ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫په سرو اوسپﻴنو ک‪ ３‬د زکات اندازه‬

‫پﻪ سرو او سپﻴﻨﻮ زرو ک‪ ３‬دوه ﻧﻴﻢ ﻓﻴصده ﻫﻐﻪ وخت پﻪ زکات ک‪ ３‬ورکﻮل ک‪８５‬ي چ‪３‬‬ ‫کﻠﻪ ﻧصاب تﻪ ورس‪８５‬ي او کال ورباﻧدې ت‪５‬ر شﻲ‪ ،‬ﻫﻤدا راز ＇ﻮﻣره چ‪ ３‬زﻳات‪８５‬ي بﻴا پﻪ‬ ‫ﻫرو ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻮ روپﻮک‪ ３‬ﻳﻮه روپ‪ ９‬زکات دى‪.‬‬

‫‪150‬‬

‫د بانک نو！ونو زکات‬

‫پﻪ اوسﻨﻴﻮ ﻣروجﻮ باﻧکﻲ ﻧﻮ！ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬زکات ورکﻮل ﻫﻐﻪ وخت واجب دى چ‪ ３‬ﻧصاب‬ ‫تﻪ ورس‪８５‬ي او ددې د ارز＊ت ！اکﻞ د سپﻴﻨﻮ او سرو زرو ﻟﻪ ﻻرې ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻣﻌﻨا دا چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫＇ﻮﻣره باﻧکﻲ ﻧﻮ！ﻮﻧﻮ باﻧدې ‪－ ٥۹٥‬راﻣﻪ سپﻴﻦ زر او ﻳا ‪－ ٨٥‬راﻣﻪ سره زر ترﻻسﻪ ک‪８５‬ي‬ ‫ﻫﻤدوﻣره اﻧدازه ﻳ‪ ３‬ﻧصاب دى او دوه ﻧﻴﻢ ﻓﻴصده بﻪ پﻪ زکات ک‪ ３‬ورکﻮي‪ .‬بﻴا کﻪ چ‪５‬رې‬ ‫ﻟﻪ دې ＇خﻪ ډ‪４‬ر‪４‬دل‪ ،‬پﻪ ﻫرو ＇ﻠﻮ‪＋４‬تﻮ روپﻮ ک‪ ３‬بﻪ ﻳﻮه روپ‪ ９‬ورکﻮي‪＄ ،‬کﻪ اوسﻨﻴﻮ‬ ‫ﻣروجﻮ باﻧکﻲ ﻧﻮ！ﻮﻧﻮ د سرو او سپﻴﻨﻮ زرو ‪＄‬اى ﻧﻴﻮﻟﻰ او ﻫﻤدې باﻧکﻲ ﻧﻮ！ﻮﻧﻮ دا دواړه‬ ‫ﻟﻪ چﻠﻨد ＇خﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫چاته به زکات ورکول ک‪８５‬ي؟‬

‫ﻫﻐﻪ اﻓراد چ‪ ３‬زکات ورکﻮل ک‪８５‬ي‪ ،‬اتﻪ ډﻟ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻣاﻟک کﻮﻻى شﻲ چ‪！ ３‬ﻮﻟﻮ ډﻟﻮ تﻪ‬ ‫د خپﻞ زکات برخ‪ ３‬ورک‪７‬ي او دا ﻫﻢ واک ﻟري چ‪！ ３‬ﻮل زکات ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬ﻳا ﻳﻮ تﻦ تﻪ‬ ‫ورک‪７‬ي‪ ،‬دده ﻏاړه خﻼص‪８５‬ي‪ .‬ﻋﻠﻤاوو ﻟﻪ اتﻮ ډﻟﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬صحابﻪ کراﻣﻮ (رضﻮان اهلل‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اجﻤﻌﻴﻦ) پرې اجﻤاع ک‪７‬ې وه ﻳﻮه ډﻟﻪ چ‪( ３‬ﻣﻮﻟﻔة اﻟﻘﻠﻮب) ورتﻪ واﻳﻲ د زکات‬ ‫د ورک‪７‬ې ＇خﻪ وﻳستﻠ‪ ３‬ده‪ ،‬اوس دوى تﻪ زکات ورکﻮل روا ﻧﻪ دي پات‪ ３‬ﻻﻧدې اوو ډﻟﻮ‬ ‫تﻪ زکات ورکﻮل ک‪８５‬ي‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻴر‪ :‬ﻫﻐﻪ چاتﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻟ‪ ８‬ﻣال ﻟري خﻮ ﻧﻪ د ده بسﻴا پرې ک‪８５‬ي او ﻧﻪ‬ ‫ﻧصاب تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣسکﻴﻦ‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك چ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ﻧﻪ ﻟري او ﻳا ﻟﻪ ﻓﻘﻴر ＇خﻪ کﻢ ﻣال وﻟري‪ ،‬ﻣسکﻴﻦ‬ ‫دى‬ ‫‪ -٣‬ﻫﻐﻪ ﻣاﻣﻮرﻳﻦ چ‪ ３‬د بﻴت اﻟﻤال ﻟﻪ ﻟﻮري د زکات ！ﻮﻟﻮﻟﻮ ﻟپاره ！اکﻞ شﻮي وي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻏﻼﻣان‪ :‬ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬ﻣاﻟک ورتﻪ ！اکﻠی ﻣال ＊ﻮدﻟﻰ او ﻟﻪ ورکﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ‬ ‫أزاد‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻓﻲ سبﻴﻞ اهلل‪ :‬ﻫﻐﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻣجاﻫدﻳﻦ چ‪ ３‬د جﻬاد اراده ﻟري‪ ،‬خﻮد جﻬاد‬ ‫اﻣکاﻧات و ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫‪151‬‬

‫‪ -٦‬ﻗرضداران‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻗرضدار چ‪ ３‬د خپﻞ پﻮر خﻼصﻮﻟﻮ تﻮان ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ﻣساﻓر‪ :‬ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬د خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬او ﻣال ＇خﻪ ﻟرې وي‪ .‬ﻟﻪ زکات ＇خﻪ بﻪ ده‬ ‫تﻪ دوﻣره ＇ﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي چ‪ ３‬خپﻞ کﻮر تﻪ پرې ورس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫مسأله‪ :‬د جﻮﻣات او ﻻرې جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره د زکات ورکﻮل روا ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدﻧﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻣ‪５‬ﻮو او ﻓصﻠﻮﻧﻮ زکات تﻪ ﻓﻘﻬاء کﻮم ﻧﻮم اخﻠﻲ؟ د وجﻮب د دﻻﻳﻠﻮ بﻴان ﻳ‪ ３‬و ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د سرو او سپﻴﻨﻮ زرو د زکات ﻧصاب ＇ﻮﻣره دی او ＇ﻮﻣره زکات پک‪３‬‬ ‫واجب‪８５‬ي؟‬ ‫‪＇ -٣‬ﻮ ډﻟﻮ تﻪ زکات ورکﻮل ک‪８５‬ي پﻪ تﻔصﻴﻞ سره ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ؟‬ ‫ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ ( ) او ﻏﻠطﻮتﻪ د (×) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪:‬‬ ‫‪ -١‬د سرو زرو ﻧصاب شﻞ درﻫﻤﻪ دى او د سپﻴﻨﻮ زرو ﻧصاب دوه سﻮه ﻣثﻘاﻟﻪ دى‪) ( .‬‬ ‫‪ -٢‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك چ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ﻧﻪ ﻟري او ﻳا د ﻓﻘﻴر ＇خﻪ کﻢ ﻣال وﻟري‪ ،‬ﻣسکﻴﻦ دى‪) ( .‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫پن‪％‬وسم لوست‬

‫حج‬ ‫د حج تعرﻳف‬ ‫حج پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬ﻗصد تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬د ﻳﻮ خاص ‪＄‬اى زﻳارت کﻮل‪ ،‬پﻪ خاص وخت او خاصﻮ ک‪７‬ﻧﻮ‬ ‫سره‪ ،‬حج بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د حج حکم‬ ‫د اسﻼم ﻣبارک دﻳﻦ پﻨ‪％‬ﻢ رکﻦ حج دى‪ ،‬پﻪ ﻫﻐﻪ چا باﻧدې چ‪ ３‬استطاﻋت او ﻗدرت‬ ‫د حج وﻟري ﻓرض ﻋﻴﻦ دى‪.‬‬ ‫د حج د فرضﻴت دﻻئل‬ ‫د حج ﻓرضﻴت پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ‪ ،‬احادﻳثﻮ او داﻣت پﻪ اجﻤاع ثابت دى‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻗرأن کرﻳﻢ‪ :‬اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪( :‬‬

‫)‬

‫(‪)١‬‬

‫د اهلل د رضا پخاطر پﻪ ﻫﻐﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې د حج کﻮل ﻓرض دي چ‪ ３‬د‬ ‫ﻻرې تﻮ＊ﻪ وﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٢‬حدﻳث‪ :‬پﻪ احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د اسﻼم ﻣبارک دﻳﻦ پﻨ‪％‬ﻢ رکﻦ حج ＊ﻮدل شﻮى‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اجﻤاع‪ :‬د اسﻼﻣﻲ اﻣت ！ﻮل ﻣجتﻬدﻳﻦ د حج پﻪ ﻓرضﻴت ﻣتﻔﻖ دي‪.‬‬

‫‪( -1‬ال ﻋﻤران‪)۹٧/‬‬ ‫‪153‬‬

‫د حج د وجوب شرطونه‬ ‫ﻓﻘﻬاء کراﻣﻮ رحﻤﻬﻢ اهلل تﻌاﻟﻰ د حج د وجﻮب ﻟپاره‪ ،‬ﻻﻧدې شرطﻮﻧﻪ ＊ﻮدﻟﻲ‬ ‫دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬اسﻼم‪ :‬پﻪ کاﻓر باﻧدې حج ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻋﻘﻞ او بﻠﻮغ‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ﻟ‪５‬ﻮﻧﻲ او ﻣاشﻮم حج ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻗدرت او استطاﻋت‪ ،‬ﻗدرت او استطاﻋت پﻪ ﻻﻧدې شﻴاﻧﻮ تحﻘﻖ ﻣﻮﻣﻲ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬د بدن روﻏﻮاﻟﻰ (صحت)‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧاروﻏتﻴا وﻧﻪ ﻟري چ‪ ３‬د سﻔر ﻣاﻧﻊ‬ ‫‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬د ﻻرې د ت‪ ，‬رات‪ ，‬او خﻮراک ﻣصارف باﻳد وﻟري‪.‬‬ ‫ج‪ :‬د کﻮر ﻧﻪ تر حج پﻮرې ﻻره بﻪ پﻪ اﻣﻦ وي (اﻣﻨﻴت)‪.‬‬ ‫د‪ :‬کﻪ چ‪５‬رې کﻮﻣ‪ ３％＊ ３‬د حج ﻧﻴت ک‪７‬ى وي باﻳد ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻣحرم ورسره وي‪.‬‬ ‫ﻫـ‪ :‬د حج کﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد د حج ﻣصارف پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وﻟري‪.‬‬ ‫د حج د صحت شرطونه‬ ‫‪ .١‬اسﻼم‪.‬‬ ‫‪ .٢‬تﻤﻴﻴز او ﻋﻘﻞ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬احرام‪.‬‬ ‫‪ .٤‬پﻪ ﻣخصﻮصﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ＊ﻮدل شﻮﻳﻮ ﻋبادتﻮﻧﻮ ادا کﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬پﻪ ﻋرﻓات ک‪ ３‬د‬ ‫ﻋرﻓ‪ ３‬پﻪ ورځ در‪４‬دل او د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬ﻧﻪ د زﻳارت طﻮاف کﻮل‪ ،‬داس‪ ３‬ﻧﻪ چ‪ ３‬د ﻳﻮ پر‬ ‫‪＄‬اى بﻞ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ خپﻞ وخت ک‪ ３‬د ＊ﻮدل شﻮﻳﻮ ﻋبادتﻮﻧﻮ کﻮل‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪154‬‬

‫ارزونه‬ ‫ا ـ ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪:‬‬ ‫‪ .١‬د حج د وجﻮب شرطﻮﻧﻪ ＇ﻮ دي؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬استطاﻋت پﻪ ＇ﻪ شﻲ تحﻘﻖ ﻣﻮﻣﻲ؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬حج ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟ دﻟﻴﻞ سره ﻳ‪ ３‬وواﻳاست‪.‬‬ ‫ب ـ ﻻﻧدې خاﻟﻲ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻣﻨاسبﻮ کﻠﻤﻮ ډک ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬حج پﻪ ﻟﻐت ک‪ .......３‬او د ﻓﻘﻬاوو پﻪ اصطﻼح ک‪.................３‬‬ ‫‪ .٢‬د حج د صحت شرطﻮﻧﻪ ﻋبارت دي ﻟﻪ‪............،..............،..............‬‬ ‫‪ .٣‬د حج د ﻓرضﻴت دﻟﻴﻞ ﻋبارت دى ﻟﻪ‪......................‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪＄ ３‬ﻮابﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪155‬‬

‫ﻳو پن‪％‬وسم لوست‬

‫د حج فراﻳض او واجبات‬

‫بﻴت اهلل اﻟحرام‬

‫د ﻋرﻓات ﻣﻴدان (جبﻞ اﻟرحﻤة)‬

‫د حج فراﻳض درې دي‪:‬‬

‫‪ -١‬احرام‪،‬‬ ‫‪ -٢‬د زﻳارت طﻮاف‪،‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻋرﻓ‪ ３‬پﻪ ورځ ﻋرﻓات ک‪ ３‬درﻳدل‪.‬‬ ‫د حج واجبات‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻟﻪ ﻣﻴﻘات ﻧﻪ د احرام ت‪７‬ل‪،‬‬ ‫‪ -٢‬پﻪ ﻋرﻓات ﻛ‪ ３‬د ﻟﻤر تر پرﻳﻮتﻠﻮ پﻮرې تﻢ ﻛﻴدل‪،‬‬ ‫‪ -٣‬پﻪ ﻣزدﻟﻔﻪ ﻛ‪ ３‬د ر＊تﻴﻨﻲ سبا ﻟﻪ راختﻠﻮ د ﻟﻤر تر راختﻠﻮ پﻮرې تﻢ ﻛﻴدل‪،‬‬ ‫‪ -٤‬دجﻤراتﻮ وﻳشتﻞ‪،‬‬ ‫‪ -٥‬ذبح ( د ﻗارن او ﻣتﻤتﻊ حاجﻲ ﻟپاره)‪،‬‬ ‫‪ -٦‬د سر د وﻳ‪＋‬تاﻧﻮ حﻠﻖ او ﻳا تﻘصﻴر پﻪ خپﻞ وخت ﻛ‪،３‬‬ ‫‪ -٧‬د جﻤراتﻮ د وﻳشتﻠﻮ تﻘدﻳﻢ پﻪ حﻠﻖ باﻧدې‪،‬‬ ‫‪ -٨‬د اختر د ور‪＄‬ﻮ ﻧﻪ د ﻓرضﻲ طﻮاف ﻧﻪ تاخﻴرول‪،‬‬ ‫‪ -۹‬د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ‪ ＃‬سﻌ‪ ３‬ﻛﻮل‪،‬‬ ‫‪156‬‬

‫‪ -١٠‬د سﻌ‪ ３‬شروع ﻟﻪ صﻔا ﻧﻪ‪،‬‬ ‫‪ -١١‬طﻮاف وداع ﻛﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١٢‬د حجر اسﻮد ﻧﻪ د طﻮاف شروع ﻛﻮل‪،‬‬ ‫‪＊ -١٣‬ﻲ خﻮا تﻪ طﻮاف ﻛﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١٤‬پﻪ اوداسﻪ طﻮاف ﻛﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١٥‬د ﻋﻮرت پ＂ﻮل‪،‬‬ ‫‪ -١٦‬پﻪ احرام ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ کاروﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‪ :‬د ‪６２－‬ل شﻮﻳﻮ جاﻣﻮ‬ ‫اﻏﻮستﻞ‪ ،‬د سر پ＂ﻮل (د ﻧارﻳﻨﻪ ﻟپاره)‪ ،‬د ﻧﻮﻛاﻧﻮ ﻏﻮ＇ﻮل او د وﻳ‪＋‬تاﻧﻮ تراشﻞ او‬ ‫ﻛﻤﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٣‬په سعﻲ ك‪ ３‬باﻳد ﻻندې کارونه مراعات شﻲ‬

‫‪ -١‬سﻌ‪( ３‬ت‪ )，‬بﻪ ﻟﻪ صﻔا ＇خﻪ پﻴﻠﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬صﻔا او ﻣروه تﻪ بﻪ پﻮرتﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻫرې سﻌ‪ ３‬پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬بﻪ ﻻسﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ کﻮي ﻣخ بﻪ ﻗبﻠ‪ ３‬تﻪ کﻮي اوتکبﻴر بﻪ‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د سﻌ‪ ３‬پر ﻣﻬال بﻪ دﻋا ‪－‬اﻧ‪ ،３‬تکبﻴرات‪ ،‬تسبﻴحات او تﻬﻠﻴﻼت واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬سﻌ‪ ３‬بﻪ ﻟﻪ طﻮاف ＇خﻪ وروستﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬پﻪ اوداسﻪ سره سﻌ‪ ３‬کﻮل سﻨت دي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬په مزدلف‪ ３‬ك‪ ３‬باﻳد ﻻندې کارونه په پام ك‪ ３‬ونﻴول شﻲ‪:‬‬

‫‪ -١‬د اختر شپﻪ ت‪５‬رول پﻪ ﻣزدﻟﻔﻪ ک‪ ３‬سﻨت دي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻣا＊ام او ﻣاخﻮستﻦ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻳﻮ‪＄‬اى کﻮل پﻪ ﻳﻮ أذان او اﻗاﻣت سره پﻪ ﻣزدﻟﻔﻪ‬ ‫ک‪ ３‬سﻨت دي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ ﻣزدﻟﻔ‪＇ ３‬خﻪ د ﻟﻮبﻴا پﻪ اﻧدازه کا‪１‬ﻲ او گ＂‪ ３‬را！ﻮﻟﻮل‪ ،‬سﻨت دي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬زﻳات تکبﻴر‪ ،‬تسبﻴح‪ ،‬تﻬﻠﻴﻞ‪ ،‬استﻐﻔار او پﻪ ﻧبﻲ اکرم صﻠﻰ اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ درود‬ ‫وﻳﻞ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﻰ تﻪ تﻠﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پﻪ أرام سره د ﻣزدﻟﻔ‪ ３‬ﻧﻪ ٰ‬ ‫‪157‬‬

‫د جمرو وﻳشتل‬

‫！ﻮﻟ‪ ３‬جﻤرې درى دي‪:‬‬ ‫ﻛبرى ﻳا د ﻋﻘب‪ ３‬جﻤره‪،‬‬ ‫‪ٰ -١‬‬ ‫وسطﻰ جﻤره‪،‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫ٰ‬ ‫صﻐرى جﻤره‪.‬‬ ‫‪-٣‬‬ ‫ٰ‬ ‫د عقب‪ ３‬جمره وﻳشتل‬

‫ﻣﻨﻰ ＇خﻪ ﻣک‪ ３‬ﻟﻮر تﻪ درﻳﻤﻪ جﻤره ده‪،‬‬ ‫د عقب‪ ３‬د جمرې موقعﻴت‪ :‬د ﻋﻘبﻰ جﻤره ﻟﻪ ٰ‬ ‫اوجﻤرة اﻟکبرى ﻫﻢ بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د عقب‪ ３‬جمرې د وﻳشتلو وخت‪ :‬د ﻋﻘب‪ ３‬جﻤرې د وﻳشتﻠﻮ وخت د ﻟﻮى اختر ور‪３＄‬‬ ‫د سﻬار راختﻠﻮ ＇خﻪ پﻴﻞ او د ﻳﻮوﻟسﻤ‪ ３‬ور‪ ３＄‬د سپﻴده داﻏﻪ پﻮرې دوام ﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪５‬رې کﻮم حاجﻲ ﻟﻪ دې وخت ＇خﻪ تاخﻴر وک‪ ７‬دم؛ ورباﻧدې ﻻزﻣ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻏﻮره وخت ﻳ‪ ３‬د ﻟﻤر ختﻠﻮ ﻧﻪ تر زواﻟﻪ پﻮرې دى‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د درې واړو جﻤرو وﻳشتﻞ د ذي اﻟحج‪ ３‬پﻪ ‪١٣-١٢-١١‬ور‪＄‬ﻮ ک‪:３‬‬ ‫د وﻳشتلو وخت‪ :‬پﻪ ﻳﻮوﻟسﻤﻪ او دوﻟسﻤﻪ ورځ باﻧدې د ﻟﻤر ﻟﻪ زوال ＇خﻪ تر ﻏروبﻪ‬ ‫پﻮرې ﻳ‪ ３‬وﻳشتﻞ سﻨت دي او ﻟﻪ ﻏروب ＇خﻪ تر سﻬار ختﻠﻮ پﻮرې ﻫﻢ جﻮاز ﻟري‬ ‫ﻣ‪／‬رد ﻛراﻫﻴت سره‪.‬‬ ‫د اختر پﻪ ＇ﻠﻮرﻣﻪ ورځ دجﻤراتﻮ وﻳشتﻞ اختﻴاري دي او وخت ﻳ‪ ３‬د سبا ﻟﻪ ختﻠﻮ‬ ‫＇خﻪ تر ﻟﻤر پرﻳﻮتﻠﻮ پﻮرې خﻮ د زوال ﻧﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻳشتﻞ ﻣکروه دي‪.‬‬ ‫مسأله‪ :‬پﻪ ﻫر حاجﻲ ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬د اختر پﻪ دوﻳﻤﻪ او درﻳﻤﻪ‪ ،‬درى واړه جﻤرات‪:‬‬ ‫ﻛبرى ) ووﻟﻲ‪.‬‬ ‫(صﻐرى‪،‬‬ ‫وسطﻰ او ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫د جمرو وﻳشتلو د صحت شرطونه‪:‬‬

‫‪ -١‬جﻤرې بﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ شﻲ باﻧدې وﻟﻲ چ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ﻟﻪ جﻨس ＇خﻪ وي ﻟکﻪ کا‪１‬ﻰ‪ ،‬ﻟﻮ！ﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻫره جﻤره بﻪ پﻪ بﻴﻠﻮ بﻴﻠﻮ اوو ﻛا‪１‬ﻮ وﻟﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬درى واړه جﻤرې وﻟﻲ؛ ﻧﻮ باﻳد پﻪ وﻳشتﻠﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ترتﻴب ﻣراﻋت ﻛ‪７‬ي‪،‬‬ ‫کبرى جﻤره وﻟﻲ‪.‬‬ ‫صﻐرى بﻴا بﻪ‬ ‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى بﻪ‬ ‫وسطﻰ او پﻪ پاى ک‪ ３‬بﻪ ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬

‫‪158‬‬

‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب‬ ‫پﻪ ﻣﻴتﻮد سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪.‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬د حج واجبات ＇ﻮ دى؟ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬پﻪ سﻌ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻛﻮم اﻣﻮر باﻳد ﻣراﻋات شﻲ؟‬ ‫ج‪ :‬پﻪ ﻣزدﻟﻔ‪ ３‬باﻧدې د درﻳدﻟﻮ سﻨتﻮﻧﻪ بﻴان ﻛ‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د‪ :‬د جﻤرو وﻳشتﻞ ＇ﻪ وخت پﻴﻠ‪８５‬ي؟ او ＇ﻪ وخت پاى ﻣﻮﻣﻲ؟ ﻟﻨ‪６‬ه اشاره ورتﻪ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻫـ‪ :‬د ﻳﻮ پر‪＄‬اى د بﻠ‪ ３‬جﻤرې وﻳشتﻞ ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫‪ -٢‬ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ (ص) او ﻏﻠطﻮ تﻪ د (×) ﻋﻼﻣﻪ ک‪８５‬دئ‪.‬‬ ‫)‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬حاجﻰ بﻪ د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ‪ ＃‬سﻌ‪ ３‬د طﻮاف ＇خﻪ وړاﻧدې ﻛﻮي‪(.‬‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫ب‪！ :‬ﻮﻟ‪ ３‬جﻤرې درې دي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪＄ ３‬ﻮابﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪159‬‬

‫دووه پن‪％‬وسم لوست‬

‫د حج ډولونه‬ ‫‪ -١‬حج په درى ډوله دى‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻗــِــران‪.‬‬ ‫‪ -٢‬تﻤتﻊ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻓراد‪.‬‬ ‫کﻮم ﻳﻮ پدې ک‪ ３‬ﻏﻮره دى؟‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره ِﻗـران‪ ،‬ورپس‪ ３‬تﻤتﻊ او بﻴا اﻓراد دى‪.‬‬ ‫لوم‪７‬ى‪ :‬د ِقــران حج‬

‫د ﻗران ﻣﻌﻨا‪ :‬ﻗران پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬د دوه شﻴاﻧﻮ ﻧ‪８‬دې کﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪( :３‬د حج او ﻋﻤرې ﻳﻮ ‪＄‬اى ﻧﻴت کﻮل او ادا ﻛﻮﻟﻮ تﻪ) د ﻗـِـران حج‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د قـِران حج طرﻳقه‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻗارن ﻣک‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬تﻪ ﻧﻨﻮت‪ ،‬خپﻠﻪ ﻋﻤره سرتﻪ رسﻮي‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ احرام ＇خﻪ‬ ‫‪＄‬ان ﻧﻪ اوباسﻲ بﻠک‪ ３‬پﻪ احرام ﻛ‪ ３‬پات‪ ３‬ﻛﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬د حج ﻣراسﻢ د ذي اﻟحج‪３‬‬ ‫ﻣﻨﻰ تﻪ روان شﻲ او د ﻓرضﻲ حج‬ ‫پﻪ اتﻤﻪ شروع شﻲ؛ ﻧﻮ بﻴا بﻪ پﻪ ﻫﻤدې احرام ﻛ‪ٰ ３‬‬ ‫ﻣﻨاسﻚ بﻪ شروع ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ﻗارن تﻜﻠﻴﻒ ﻧسبتا ً ﻣتﻤتﻊ او ﻣﻔرد تﻪ زﻳات وي‪＄ ،‬ﻜﻪ ﻟﻪ ﻛﻮﻣ‪ ３‬ور‪ ３＄‬ﻧﻪ چ‪ ３‬ﻋﻤره‬ ‫ﻳﻲ ﻛ‪７‬ې ده تر اختر پﻮرې باﻳد پﻪ احرام ﻛ‪ ３‬پات‪ ３‬شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻗارن باﻧدې د شکر دم واجب دى‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻗارن بﻪ د اهلل د شکر پﻪ خاطر ﻳﻮ ＇اروى حﻼﻟﻮي‪.‬‬ ‫دوﻳم‪ -‬د تمتع حج‬

‫دحج پﻪ سﻔر ک‪ ３‬د حج او ﻋﻤرې ادا کﻮﻟﻮ تﻪ چ‪ ３‬پﻪ بﻴﻼ بﻴﻠﻮ احراﻣﻮﻧﻮ باﻧدې وي د‬ ‫تﻤتﻊ حج واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د قران او تمتع حج فرق‬

‫ﻣتﻤتﻊ ﻟﻮﻣ‪７‬ى احرام صرف د ﻋﻤرې ﻟپاره ت‪７‬ي‪ ،‬ﻛﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻋﻤره خﻼصﻪ ﻛ‪７‬ه ﻧﻮ‬ ‫‪160‬‬

‫خپﻞ احرام ﻟرې ﻛﻮي او پﻪ ﻋادي تﻮ‪－‬ﻪ خپﻞ وخت تﻴروي‪ ،‬ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬د حج وخت‬ ‫ورسﻴ‪８‬ي بﻴا د دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﻟپاره خپﻞ احرام ت‪７‬ي‪.‬‬ ‫خﻮ ﻗارن د ﻋﻤرې او حج ﻟپاره ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ احرام ت‪７‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬حج خﻼص ﻛ‪７‬ى ﻧﻪ‬ ‫وي تر ﻫﻐﻪ وختﻪ پﻮرې پﻪ احرام ﻛ‪ ３‬پات‪ ３‬وي ﻛﻪ ﻣﻜ‪ ３‬تﻪ د حج د وخت ﻧﻪ ﻳﻮه ﻣﻴاشت‬ ‫ﻣخﻜ‪ ３‬ﻫﻢ داخﻞ شﻮى وي بﻴا ﻫﻢ د حج تر وختﻪ پﻮرې باﻳد پﻪ احرام ﻛ‪ ３‬پات‪ ３‬شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻣتﻤتﻊ باﻧدې ﻫﻢ د شکر دم ﻻزﻣ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫درﻳﻴم‪:‬د افراد حج‬

‫اﻓراد پﻪ ﻟﻐت ﻛ‪ :３‬ﻳﻮا‪ ３＄‬کﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ﻛ‪ :３‬ﻫﻐﻪ حج دى چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮا‪ ３＄‬دحج ﻛﻮﻟﻮ احرام وت‪７‬ل شﻲ‬ ‫او ﻋﻤره وﻧﻪ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻣﻔرد باﻧدې د شکر دم ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې دحج د اﻗساﻣﻮ تﻔاوتﻮﻧﻪ پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ تﻮ‪－‬ﻪ بﻴان ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫اﻟﻒ ـ ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪ -١‬حج پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دى؟‬ ‫‪ِ -٢‬ﻗران ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ طرﻳﻘﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬تﻤتﻊ ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ طرﻳﻘﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ب ـ ﻻﻧدې صحﻴحﻮ جﻤﻠﻮ تﻪ د (ص) او ﻏﻠطﻮ تﻪ د (غ) ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪.‬‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫‪ -١‬د شکر دم ﻳﻮا‪ ３＄‬پﻪ ﻣتﻤتﻊ حاجﻲ واجب دى‪.‬‬ ‫)‬ ‫‪ -٢‬ﻗارن د ﻋﻤرې او حج ﻟپاره ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ احرام ت‪７‬ي (‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ساده ژبﻪ وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪161‬‬

‫درې پن‪％‬وسم لوست‬

‫د حج متفرقه مساﻳل‬ ‫د حلق معنا‬ ‫د وﻳ‪＋‬تاﻧﻮ خرﻳﻞ ﻳا کﻠﻮل (حﻠﻖ) بﻠﻞ ک‪８５‬ي ( ﻳﻮا‪ ３＄‬د ﻧارﻳﻨﻪ ﻟپاره)‬ ‫د تقصﻴر معنا‬ ‫د سرﻧﻪ د وﻳ‪＋‬تاﻧﻮ ﻛﻤﻮل (تﻘصﻴر) بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫طواف الوداع‬ ‫دا ﻫﻐﻪ طﻮاف دى چ‪ ３‬حاجﻴان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻜ‪ ３‬ﻧﻪ د وتﻠﻮ پﻪ وخت ﻛ‪ ３‬د وداع (رخصت‪ )９‬پﻪ‬ ‫ﻧﻴت سره ﻛﻮي‪.‬‬ ‫دې تﻪ طﻮاف (صدر) ﻫﻢ واﻳﻲ‪ ،‬دا طﻮاف پﻪ ﻫﻐﻪ حاجﻲ واجب دى چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻴﻘاتﻮ ＇خﻪ‬ ‫بﻬر اوسﻴ‪８‬ي او د ﻣک‪ ３‬پﻪ اوسﻴدوﻧکﻲ باﻧدې ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫د طواف الوداع سقوط‬ ‫طﻮاف اﻟﻮداع ﻟﻪ ﻣﻌذورو ＊‪％‬ﻮ ＇خﻪ ساﻗط‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فعالﻴت‬ ‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ دې پﻮرتﻨﻲ ﻣطاﻟب پﻪ اﻧﻔرادي او ﻳا ‪－‬روپﻲ شﻜﻞ د سﻮال او ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻣﻴتﻮد‬ ‫سره تﻜرار ﻛ‪７‬ي‪.‬‬

‫‪162‬‬

‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳئ‪:‬‬ ‫‪ .١‬حﻠﻖ او تﻘصﻴر ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ تﻌرﻳﻒ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د طﻮاف اﻟﻮداع بﻞ ﻧﻮم ＇ﻪ دی‪ ،‬پﻪ چا واجب او کﻠﻪ ساﻗط‪８５‬ي؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪＄ ３‬ﻮابﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪163‬‬