Hagiographica: Osservazioni sulle leggende dei ss. martiri Mena e Trifone-Della leggenda di s. Pancrazio Romano-Intorno ad alcune reminiscenze classiche nelle leggende agiografiche del IV secolo 8821001709, 9788821001703

Citation preview

STUDI

E TESTI . IO .

PIO FRANCHI DE’ CAVALIERI SCRITTORE ONORARIO DELLA BIBLIOTECA VATICANA

I.

Osservazioni sulle leggende dei ss. martiri Mena e Trifone. — 2.

Della leggenda di s. Pancrazio Romano. — 8. Intorno ad alcune

reminiscenze classiche nelle leggende agiograflche del IV secolo.

ROMA TIPOGRAFIA VATICANA

1908

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

S T U D I

E

T E S T I .

10-

PH) FRANCHI DE’ C A V A L IER I S C R I T T O R E ONORARIO DELLA I1IBLIOTECA VATICANA

1.

Osservazioni sulle leggende dei ss. martiri Mena e Trifone. — 2.

Della leggenda di s. Pancrazio Romano. — 3. Intorno ad alcune

reminiscenze classiche nelle leggende agiografiche del IV secolo.

ROMA TIPOGRAFIA

VATICANA

1908

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

ED IZ IO N E ANASTATICA Anno 2 0 1 0

Tip. Cardoni s.a.s. - Roma

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

S T U D I

E

T E S T I ,

io .

PIO FRANCHI DE’ C A V A L IER I S C R I T T O R E ONORARIO DERLA Rl tt U O T E C A VATICANA

1.

Osservazioni sulle leggende dei ss. martiri Mena e Trifone. — 2.

Della leggenda di s. Pancrazio Romano. — 3. Intorno ad alcune

reminiscenze classiche nelle leggende agiografiche del 11' secolo.

ROMA TIPOGRAFIA

VATICANA

1908

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

r io X PONTIFICI MAXIMO ANNUM L A SUSCEPTO SACERDOTIO FELICITER CELEBRANTI VATICANAE BYBLIOTHECAE CURATORES GRATULABUNDI D. D.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

T.

OSSERVAZIONI SULLE LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I.

OSSIDAZIONI SULLE LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE

C. Krumbacher ha testé pubblicato un inno di Romano melodo in onore di s. Mena *, dimostrando com’ esso non si basi nè sul testo della Passione edito negli Analeda Bollandiana 12, nè su quellodivulgato da Theophilos Ioannu 3, ma bensì sopra una recensione più antica, dalla quale ambedue quei testi derivano. Invero l’ inno di Romano presenta particolari, pensieri ed espressioni che ricor­ rono nella sola Passio data in luce dai Bollandisti e particolari, pen­ sieri, espressioni che si riscontrano unicamente in quella di Theo­ philos Ioannu. D’ altra parte (aggiunge il Krumbacher) un accurato confronto con l’ inno esclude in modo assoluto la supposizione - già di per sè inverisimile - che Romano si sia valso contemporanea­ mente dei due testi in prosa. Tutto ciò è innegabile. Ma io non so come all’ editore dot­ tissimo possa essere sfuggito un fatto 4, molto importante, sem­ brami, per determinare la mutua relazione dei vari testi della leg­ genda di s. Mena, importantissimo ad ogni modo per l’origine della leggenda stessa. Questa non è altro che un adattamento della Passione di s. Gordio, quale ci viene descritta a vivi colori da s. Basilio Magno in una delle sue più belle omelie 5. 1 M is c e lle n zu R o m a n o s (estratto dalle ‘ Abhandl d. K. Bayer. Akademle d. W is1 Kl. X X IV Bd. Ili Abt.), Miincheu 1907, p. 44 ss. 2 A n a l. B o lla n d . Ili (1884) p. 258-270. àyio\nyiKοσκυνεΤσθαι Χρι­

11

MENA E TRIFONE. t o Ís

μ η τ oís αν­

τίο ν θεσπίσμασι π ε ι θ ο μ ε ν o í s .

στόν, η θ ά ν α τ ο ν είναι την ζ η μ ί α ν τ oís πρυσκυνοΰσι' καί πρόσταγμα ήν ΰποκΰπτειν tidwXois cínavTas..., η

tovs

μη π e ιθ ο μ ό ­

ν ο ν s 7τασχ€ΐν άνήκεστα.

III ...χρήματα

διηρπ άζετο...

II). ε σ τ ε ν ο χ ω ρ ε ΐ τ ο τ ά δ ε σ μ ω τ ή ρ ι a

è σ Te ν ο ­

χ ω ρ ε Ί τ ο τα δ ε σ μ ω τ ή ρ ι α , έ ρ η μ ο ι

ή-

τώι πΧήθει των καθ εκάστην Θηρενομενων,

σαν οί ε ύ θ η ν ο ύ μ ε ν ο ι τ ω ν ο ί κ ω ν , αί δε

έ ρ η μ ο ι των οίκητόρων ο ί ποτέ τ ω ν ο ί κ ω ν

ερημίαι πΧηρεΐ8 των φυγαδευομενων ...καί

ε ύ θ η νο ν ντ εs

7τατηρ παρεδίδου παίδα καί πατέρα viòs κατ-

πΧήθει των φευγόντων eis π óXets μετεσκευάζοντο... δ ι η ρ π ά ζ ο ν τ ο χ ρ ή μ α τ α . . . φύ-

εμήνυεν...

έδείκνυντο, αί ερημίαι τώι

σεω5 άνετρεποντο νόμοι, π a T p ò s μεν παίδα προδιδόντο8... υίοϋ δε πατέρα.

IV ...δεινή δε

t is

II). καί ν ν ζ βαθεΊα τον παντυε κατεσκε-

ν ύ ζ κατειΧηφει τον βίον... κα­

τήφεια δεινή, ώσπερ

t is

νεφεΧη, τα πάντα

δαστο, των πιστών πανταχόθεν εΧαννομε-

κατείχεν' άπεΧήΧαντο μεν οί τον Θείου θε-

νων... α ί μ α σ ί τε καί κ ν ί σ α ι ε τών θυσιών

ραπενταί... δαίμονεε δε κατεχόρευον, κ ν ί σ -

καί αυτού δή τον άεροΒ μοΧυνομενον.

σ α ι s καί α ί μα σ ι τα παντα καταμιαίνοντεΒ.

V τότε ό γεν\>a7os

ovtos

2. το τών κρατουντών άκονσα5 άσεβεΒ π ρόσ­

προΧαβών την εκ τών

δικαστηρίων ανάγκην, píxfras τ η ν

ζώνην,

ήν... π pos Tas βαθυτάτα5 καί

ταγμα, τ η ν στρατιωτικήν ζ ώ ν η ν άιποβαΧών, ν π ε ρ ό ρ ι ο ν εαυτόν εν ερήμου τόποιε

άνθ ρω π οί άβάτ ovs ερημία5 άπεδραμε, τον μ ετδι τ ώ ν Θ η ρ ί ω ν βίον T rjs π p ò s t o v s

κατέστησε, την μ ε τ ά τ ώ ν θ η ρ ί ω ν δια­ γωγήν μάΧΧον μετδι τών ε ί δ ω Χ ο Χ α ­

είδωΧοΧατροΰντα5

τ μ ώ ν προεΧόμενο8 1.

ύπερό p ío s

κοινωνία5 ήμερώτε-

ρον ήγησάμενοε.

VI ...εκζητών τον Q eóv, ecos είδε τον περιπό-

Ib. ... κ a θ a ρ θ εί s καί τήν φυχήν φωτισθεί5

θητον, ais ίδεΊν άνθρώπωι θεόν δυνατόν.. 3. καθαρευων τά ώ τα, καθαρευων t o v s ό

καί τά t »;s εύσεβείαΒ απόρρητα δι ά π ο κ α Χ ύ φ ε ω 8 μυηθεís...

φθαΧμου8' καί πρό γε πάντων την καρδίαν κε

KaQappóvos...

είδε δ ι ’ά π ο κ α Χ ύ φeων

έδιδάχθη τά μυστήρια...

VII αίσθόμενοε

εαυτού

Ta7s ν η σ τ ε ί α ν ,

ίκανώς γυμνασθεντοΞ.. Tais α γ ρ υ π ν ί α t s ... tíηι

διηνεκεί καί άπαύστωι μ ε Χ ε τ η ι

τών λ ο

Ib. νη σ τ ε ία i s δε καί ά γ ρ υ π v í a i s

καί

τήι τών θείων Χ ο γ ί ω ν επιμεΧεί μ ε Χ ε τ η ι . . . καθαρθείΒ...

ήμέραν

φυΧάξαΒ

καθ ’ ήν

1 Anche nel testo di Theophilos loaniiu c. 7 ήφετισάμην μάΧΧον εν ερημίαιs μετά θηρίων άγριων την διατριβήν εχειν.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

12

OSSEE VA/,ΙΟΝΙ

γ ί (ϋ ν τον Πνεύματο5,

τη

πάσα

ρ η (Τ α 5 την η μ έ ­

η Κοτναέων π ό Χ ι β

δημοτεΧη εορ­

ρ α ν ταύτην, έν ηι πάνδημε) π ά σ α η π ό -

τήν o)s γενέθλιον r¡yf.v Ι π π ι κ ό ν

τε συνε-

X ι 5 . . . κατειΧηφει θέατρον, αγώνα ι π π ι κ ό ν

κροτείτυ θέατρον ’ έπε) π ά ν τ α

τον

θ ε ω μ ε ν η . έπε) ούν π ά ε 6 δ ή μ ο 5 ά ν ω

μ ο ν άνωθεν εΐχε Θ ε ώ μ ε ν ο ν , ,έκ παντδε y é -

σ υ ν ε ί Χ ε κ τ ο , ονκ ’ I ο υ δ α ί ο ε άπην, ούχ όλ/γο ν αυτοίε σννανεφύρετο... και π ά ν τ ε 8

voi>s σ υ ν ει Χεγ μ έ ν ο ν, Ι ο υ δ α ί ω ν τε και *θ λ λ i; ν ω ν , ώσαύτωε δε κα) Χ ρ ι σ τ ί α ν ώ ν , κα) π ά ν r e s η δ η π p o s τ η ν τ ω ν

η δ η π ρ δ ε την θεάν τηε των 'ίπ πω ν α μ IX -

ί π π ω ν ά μ ιΧΧ αν oXois ομμασιν άνητένιζον,

* ( :\ \ η ν ' και Χ ρ ι σ τ ι α ν ώ ν δε πΧηθοε ονκ

δή­

Χ ηε ησαν σνντεταμένοι.

VIII τότε δη ό γενναΊοε ê/ceîvos... έκ τ ω ν à ρ έ ω ν

την έν

έπικαταβάε τώι θεάτριοι...,

κάτεισι 7rpos την πόΧιν, κα) μέσο8 τ ο υ θ ε ά ­

tous το

στάδιο ν

toîs

όρεσι

καταΧιπων διατριβήν , περ) το

περικαθημένουε παραδρομών, eis το μέσον

τ ρ ο υ y ε ν έ) μ ε ν ο s π à vT a s τε

κατέστη... κα) ουτωs άπτόητοε ην... ώστε

στάδιον έχονταε παρεΧθών κα) τόπωι έπι-

έν περιφανεί v o s ...

τον

θεάτρου

έξεβόησε...’

γ εν ά μ ε -

(ζύρέθην

toîs

tovs

18 à s μετεώρωι..., έξεβόησεν ’ θ ύ ρ έ θ η ν

t o îs

έμέ μη

τού­

ζητοϋσιν...

δεικνυ8 δ ιά

έ μ ε μη ζ η τ ο ΰ σ ι ν . . . δηΧών δ ιά τ ο ύ τ ο ) ν

τ ω ν ws ο ν πρ 6 s ά νάι y κ η ν , άΧΧ’ έθεΧον-

ότι ο ν π p o s ά ν ά γ κ η ν ηχ θη... άΧΧ ’ έκου-

Ttjs ηκε π ρ os ά y ώ ν a s chτοδυσάμενοε.

σίω5 έπέδωκεν εαυτόν τώι à y ώ ν ι .

IX 4.

Εύθνε μένουν έ π έ σ τ ρ ε φ ε

βοη5 κα)

θορύβου

Ib. 7ráim*s ονν ό μάμτυε πp ò s την εαυτόν τ« του θεάτρου δέ

το θέατρον

τώι παραδόζωι τηε θέσε*... πάντα

δ ’ ούν

θέαν έ π έ σ τ ρ ε φ ε ,

πεπΧηρωτο ' π α ρ ώ -

παρωράτο,

η τών

ίππων

άμιΧΧα

διε-

φ θ η σ α ν μεν ίππ οι, παρώφθησαν δε ηνίο­

πτύετο, ούδέν ην ούδενί προτιμότερον η το

χοι ' η δε τών αρμάτων έπίδειξιε φ όφ οε μά-

έκεινον μόνον, όράν τοσαύτην τόΧμαν έπιδειζάμενον.

ταιθ5 ην. ούδενο8 yάp έσχόΧαζεν όφθαΧμο8 άΧΧο τι βΧέπειν η Γόρδιον...

τώι

3. Έ π ε ) δ έ η τ ώ ν κ η ρ ύ κ ω ν φωνή σ ι ω ­

δημωι ύπεσημάνθη, έ κ ο ι μ η θ η σ α ν μέν α ύ -

π ή ν πapayyείX aσ a τόν τε τον δήμου θ ό ­

Χ ο ί , κατεσ^άσθησαν δέ ό pyava.... κα) ε ν -

ρ υ β ο ν κα) την τών α ύ Χ ώ ν

έ π ε ) δ έ διά τ ώ ν κ η ρ ύ κ ω ν

θ\>8 αν ά ρ π α σ τ 05

σιωπή

ην π ρ ο ε τ ο ν ά ρ ­

χοντα

αύτον που κ αθ η με ν ο ν κα) τ ο ν

αγώνα

διατιθέντα.

ηχώ κ α τ ε -

ei)0us ά ν ά ρ π α σ τ ο 8 π p òs τον άρχοντα Πύρρον ò Μηνα8 rjyετο, έφ ’ ύφηΧοϋ τότε κ α θ η μ ε ν ο ν κα) τών αγώνων κ ο ί μ η σ ε ν,

θεατήν καθιστάμενον.

XI κα) η μ έ ρ ω ι φ ω ­

Ib. os... π ρ α ε ί α ι . . . φ ω ν η ι κα) η μ έ ρ ω ι

νή ι τ í s κ α ) π ό θ ε ν ε ί η δ ι ε π ν ν θ ά ν ε -

τ í s κ α ) π ό θ ε ν ε ϊ η δ ι ε π ν ν θ ά ν ε τ ο . cos

t Óo) s

μέν ούν π ρ ά ε l a i

τ ο . íós δέ είπε την π α τ ρ ί δ α , το y e v o s ,

δέ π α τ ρ ί δ α

το είδθ8 του άξιώματο5 έν ώι ην, την αιτίαν

τείαν κα) τον

τη s φ υ y ηs ...

ο μάρτυ8...

κα) y έ ν ο s αυτήν τε στραtíjs

φυyηs

τρόπον... είπεν

X II . . . to Ôtois tos

toîs

Xóyois τον θυμόν τον άρχον-

...τ ον τ ο... f i s μανίαν αυτόν έζηπτε.

ios πυρ άναφΧέξαε...

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

13

SÜLLE LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE.

XIII 5.

... δ ω p ε ά s καθυπισχνειτο (ό άρχω ν), T à s 4.

δε εδιδον κα'ι uXXas παρά β a ir i X f o ì s ηξειν διηγγυατο...

rais r j/ie r ep a is

π είσθ ητι

7v ευδαίμονα... ζ ησ ηιε

a v p ß o v X ia is ,

ζω ήν, β α σ ι Χ ι κ ώ ν

Se τιμών χα\ δ ω ρ ε ώ ν επ ιτυ χ ής.

XIV 6. ... άκούσαε... των υποσχέσεων 6 μακάριοε κ α τ ε γ ε Χ α σ ε ν αυτόν Ttjs ά\'oías, fi τι -νομίζοι

β ασιΧε l a s

ουρανών

αντάξιον

Ib. άλλ' ο μάρτυε τvpòs ταΰτα μεγα και ηδυ γ e X à a a s . . . ημείβετο' Ουδόν εστιν... α ν τ ­ άξιόν

δώσειν.

μοι

Ttjs

τών

ουρανών βασ\-

Xf i a s .

XV ... ξίφοε ¿ γ υ μ ν ό ν (ό αρχών) και τ ο ν δ η μ ι ο ν π α ρ F σ τ η ατατο . . .

10. ...και τ ο ν μεν δ ή μ ι ο ν μετά γ ν μ ν ο ΰ π α ρ ί σ τ η του ξ ί φ ο υ Ξ .

XVI ηδη δε όρμώντα προε την διά του θανάτου

την 6αχάτην κατ' αύτοΰ διaμeXFτώvτos ψ ή ­

ζωήν τον μακάριον πFpιστάvτFS οι επιτη-

φον επενε>γκεΐν (τον άρχοντοε), τινέε τών

δFlOι π ε ρ ι ε π τ υ σ σ ο ν τ ο , πoτvιώμFvoι κα'ι

πάΧαι συνήθων... τώι μάρτυρι προσεΧθόν-

τα τεΧευταΊα κaτaσπaζóμFvoι... ι κ ε τ ε υ ο ν . . .

TFS...

μη καταΧιπεΊν τον γΧνκνν τούτον ηΧίον.

Μη... άντι... ζωηε θάνατον προτιμησηι.

π εριεπ τυσσοντο...

ικετευον'

XVII 7. ... icX aóaaTF εττι

tovs

...παύσασθε..., θ FO μ ά χ ο ι . . .

θ Foμάχ oυs...

XV1I1 8. . . . ¿ χ ύ ρ ε ι π p ò s τ η ν π Χ η ^ η ν . . .

...π pòs

την

διά

του

ξίφου5

έχω p e i

πΧηγη ν —

X IX ... διεκειτο... ώε αγγέλων χ€ρσ\ν è αυτόν πα-

...η ψυχή δε π p ò s

ραθησεσθαι, ovs εύθυε αυτοί/ νεοσφαγη πα-

ύπ ' αγγέλων άνεκομίζετο.

p aX aß ov ras π p ò s

την μακαριαν

τ η ν μ α κ α ρ ι α ν Χηξιν

ζωήν

μεταθησειν.

A bella prima potrebbe nascere il sospetto che il Metafraste (nella cui raccolta di Martiri e di Vite figura la Passio s. Menae Bollandiana) 1 abbia cavato egli stesso da s. Basilio tutti questi particolari e tutte queste espressioni per ornarne una storia simi­ lissima, nel fondo, a quella di s. Gordio. Ma tale sospetto non 1 Cf. A. Ehrhard D ie L e g e n d e n s a m m lu n g d e s S g m eo n M e ta p h r a ste s in ‘ Festschrift zum 1100 jährigen Jubiläum d. deutsch. Campo Santo in Rom Freiburg. i. B. 1896, p. 55.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

14

OSSERVAZIONI

regge in alcun modo, atteso che già il testo del Martirio tenuto innanzi da Romano e certamente anteriore a quello metafrastico, offriva i passi che quest’ ultimo ha comuni con P omelia di s. Basilio. Si confronti il η. I con Romano β ' 2 σ τ ρ α τ ο ύ 88 ... κ α τ ά ­ λ ο γ ο ις έ μ π ρ έ π ο ι ν καί ά ν δ ρ ο ί ω ς ούπρόθυμος, | €χων... κρά-

τιστον την -παλάμην. Il poeta si discosta da s. Basilio, meno del redattore della Passio Bollandiana (nota la espressione σ τ ρ α τ ο ύ κ α τ α λ ό γ ο ις έ μ π ρ ε 'π ω ν = Basii, σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ oi s κ α τ ά ­ λ ο γ ο is έ μ π ρ έ π ω ν e l’ avverbio άνδροίως che ha riscontro nelΓ άνδρίαι di Bas.). Il η. II si ponga a riscontro con Rom. 8' 3 τ ovs 88 μη 7Γ e ιθ ο μ έ ν ο υ s . . . τιμωροΐσθαι κολούομον: il n. I l i, con Rom. e' 3 είλκεν γονείδ το τέκνον καί υιός τον πατέρα π α ρ ο δ ί δ ο υ (questo verbo ritorna in s. Basilio; nel testo Bolland. è mutato in προδιδόντος) : il η. IV, con Rom. e' 1 "Απαντα 88 τον αέρα ρύπων καπνόδ έμίανe των θυσιών | καί κ ν ί σ α 88 πλοίστων θυμάτων: il η. Υ, con Rom. e' 4 άλλ’ οοτοδ ò στορρός... \ μάλλον προέκρινον μ ο τ a θ η ρ ί ω ν η μ ο τ’ άθέων οίκοΓν ‘ | έν έ ρ η μ ω ι ά β ά τ ω ι άνοχώροι πάντα ρίφας e con ς ' 3 ... ό μάρτυ5... ύ π e μ ­ ό ρ ι ο s στεγών: il η. VII, con Rom. ς ' 4 ην γυμνάζων έαυτον τ αΐς ά γ ρ ΰ π ν ο ι ς μ ο λ έ τ a ις | τον νοΰν... ν η σ τ e ί a ι s σφ ιγ­ γών e con ζ ' 1 ... ην γαρ ημέρα γονέθλιος... | και πάντος οτροχον οί δήμοι... | ...π ρ ο ς τ η ν θ έ α ν : il η. V ili, con Rom. θ' 1 ό μάρτυς τότε... | έκ των άγρών ά π ο κ α τ έ β η τ ώ ι θ e ά τ ρ ω ι καί πάντas τους όχλους παρέδραμον * | μέσον 88 έγκατέστη... | ... ταΰτα έβόα προς αυτούς · | Φανοροΰμαι... τοις έμ8 μη έρουνώσιν (osserva le coincidenze : ά π ο κ α τ έ β η τ ώ ι θ ο ά τ ρ ω ι = Basii, έπικαταβάς τώί θοάτρωι, π α ρ έ δ ρ α μ ο ν = Basii, παρα­ δρομών, έ γ κ α τ έ σ τ η — Basii, κατέστη. Esse mancano nella Passio Bollandiana). Il η. IX si raffronti con ι' 1 . . . ο ύ θ ύ ς μοτέστροφον 6LS έαυτον | to u s πάντ as έκ της θοωρίας... | ...ηλθον βοη συμμιγής | ...τω ν ογλων... | ια' 1 Ύπορωράθη λοιπόν ό άγων, των τετ ραπόδων ό Spópos οίκηι...: il η. X , con ια' 6 δ ιά 88 τ ω ν κ η ρ ύ κ ω ν πας λαός μόλις έσίγησο | καί a ό λ ω ν σιωπώντων...: il η. X I, con ιβ' 2 Λεγε'τω τ ι 's κ αί π ό θ ο ν οφυ : il η. X III, con io’ 5 ...πλήθος χρημάτων δωροΰμαί σοι. | έκ βασιλέων πλοίω την τιμήν ποριποιησομαι σοι... : il η. X V I, con κ' 2 προσπάσχοντος

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

SOLI.K LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE.

15

οι φίλοι π ο ρ ι π τ ύ σ σ ο σ θ α ι τούτον έσπούδαζον, e con ie' 3 Μη την ζωήν σου λ ίττ η is . Ma il testo versificato da Romano presentava ancora altre coincidenze con l’ omelia di Basilio, che, scomparse dalla recensione pubblicata dai Bollandisti, rimangono in quella di Theophilos Ioannu. Così l’ espressione Basiliana cιβάτουε όρημίαε ritorna in Romano όρημωι άβάτωι (V 6) e in Theoph. lo. τ ottovs ¿ρημουε καί άβάτ ovs (c. 5). Similmente la voce έ'νστaais, che il Krumbacher nota ricorrere in Theoph. Io. (c. 13) e in Romano, deriva evidentemente da Basii. 4 την όνστασιν του àvdpós. E a Basilio risale altresì il par­ ticolare delle sembianze e delle vesti mutate del martire, particolare comune all’ inno di Romano ed al testo di Theophilos, ma di cui non rimane vestigio nella Pass. Bollandiana. Si noti anzi che nella recen­ sione da cui dipendono l’ inno di Romano ed il testo di Theophilos, la descrizione di s. Mena si approssimava a quella di s. Gordio assai più che non facciano le poche parole della Passione Theophiliana c. 6 7ταρηλλαχμόνον καί το σχήμα καί το χρώμα... ojs έξ άσκηaews άκραε καί πλοίστη5 κακοπαθοίαε. L ’ innografo sembra aver avuto sott’occhio addirittura il passo di s. Basilio : άνηρ άπηχριωpévos την oif/ιν δια την χρονιάν èv t o Ì s δροσι δίαιταν, αυχμηρόν όχων την κβφαλην, βαθυε την ύπηνην, την όσθητα ρύπων, κατβσκληκωε άπαν το σώμα... oìs πάσιν ένόπρεπό ris ja p is . Egli dice infatti (i' 3) ην yàp τηι o\J/ei ro re πάνυ ή χ ρ ι ω μ ό ν ο ε , πβπ λησμόνοε δό χ ά ρ ι τ ο s , την κόμην αύ χ μη ρ ό s καί ρ υ π ώ ν τη ν ό σ θ η τ α , \ σ ώ μ α κ α τ e σ κλη κ ώ s καί β α θ υ ε τ η ν ύπηνην' . Un altro particolare che dall’ omelia in Gordium entrò nella Passio s. Menae, fedelmente seguita da Romano e più liberamente dall’autore della recensione Theophiliana, è quello dell’ uscire che fa l’intiera cittadinanza per assistere alla decollazione del martire. Il testo di Theoph. suona παντόε... τ ο ΰ π λ η θ ο υ ε τί/s πολβωδ συνδεδραμηκότοε όπί την θοωρίαν, Romano κ' 1 : Πασα ή πάλιs δό τότ€ όμοΰ συνόδραμβ θβωρησαι αυτόν, Basilio : όκενώθη τών

1 II ritratto di s. Gordio servi anche a Teofane Cerameo per tratteggiale quello di s. Giovanni Battista (h o m . 61 ap. Migne P . G. 132, 161).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

16

OSSERVAZIONI

οίκητόρων η πόλ/s..., τ ον π λ η θ ου s ύθρόωε έπι τον τόπον τούτον perappvévTos. Ma, pur combinando le due recensioni Bollandiana e Theophiliana, non si giunge ad avere un’ idea abbastanza esatta della entità del plagio nel testo usato da Romano : perchè Γ inno di Romano offre particolari ed espressioni in buon numero, che mentre manifestamente derivano dal discorso di s. Basilio, non hanno lasciata la menoma traccia nè nella Passio Bollandiana nè in quella di Theophilos Ioannu. Ecco quanto mi è accaduto di raccogliere in una rapida colla­ zione. Secondo l’inno, s. Mena vien ricevuto nel circo dalle grida ostili dei pagani (/' 6 ) : β οη σ υ μ μ ι ^ η ε . ...των όχλων KeKpayóτων' Alpe τούτον, come presso Basilio s. Gordio : β οη σ υ μ μ ιγ η s . .. ηρθη.,. των ...eìs τον κ α τ’ αύτοΰ φόνον τον δικαστήν παρορμώντων. In Romano il processo di s. Mena non è rimandato al giorno dopo, come nei testi in prosa : esso ha luogo immediatamente nel pretorio, dove gli spettatori del circo si trasferiscono in massa. Così nell’ omelia di s. Basilio vediamo il martire Gordio processato e con­ dannato appunto nel giorno della sua cattura in teatro. È vero che l’ interrogatorio di s. Gordio si fa nel circo e non in tribunale. Ma va notato che s. Basilio, descrivendo poi l’andata del martire al luogo della esecuzione, adopera proprio quelle espressioni (μ€τέβaive §è παν το θόατρον έπί τον τόπον τούτον *) con le quali l’ innografo deve aver trovato descritto nella sua fonte il passaggio del popolo dal teatro al dicasterio : perchè Romano scrive come, recatosi colà il giudice, έπ ορβύβτο oùv καί δθρΰλβι τ ο Θé α τ p ο v καί θάμβοε ην ίδβΐν κατιόνταΞ t o v s όχλουε , καθάπ€ρ ποταμουε... μ ε τ α ρ ρ υ ό ν τ α ε όμοθυμαδόν eìs το πραιτώριον (ιδ' 2 sgg.). Perfino la similitu­ dine dei fiumi ha la sua origine in Basilio : του πλιίθουε άθρόωε μ ο τ α ρ ρ υ ό ν τ ο ε . Così l’altra similitudine degli atleti (ς ' 1-2) πάντ es jà p τούτο οί άγωνιστα/ κρατοΰσι χρήσιμον βθοε àeì ...του aeì γ υμνάζ6ΐν και δαμάζ6ΐν αύτούε προ αύτηε τ ijs άθλησεωε, appare attinta da Basii. 3 oTov άθλητηε, αίσθόμονοε έαυτοΰ ίκανωε Ύυμνασθόντοε καί àXeofrapévov προε τον àySìva. Ancora: la de1 Forse chi adattò a s. Mena l’ omelia di s. Basilio credette che queste parole accennassero al tribunale, come lo credette quell’ interprete latino (ap. Ruinart p. 451 ed. Vermi.) il quale tradusse a d t r i b u n a l o m n is theatri. m u llilu d o c o n v m it.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

SULLE LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE.

17

scrizione dell’ affluenza in teatro di ogni sorta di persone ( ζ ' 2 π ά ν τ ε ε έ τ ρ ε χ ο ν οί δ ή μ ο ι . . . | δ ο ύ λ ο ι εκ των κυρίων, π α ΐ δ ε ε ε κ δ ι δ α σ κ ά λ ω ν π ρ ό ε τ η ν θ έ α ν συνήγοντο ' | o 'Ìko vs δε (ίσφ αλεΐε οί τηρούντεε άφέντεε, | οί δε τ ή ι ά γ ο ρ ά ι τ α ό φ ώ ­ ν ι α λιπ όντεε ώξυδρόμουν... | οί τ ω ν έ μ π ο ρ ω ν νεών (?) μισθω­ το ί, τ α ε ρ γ α σ τ ή ρ ι α \ καί άλλόχω ροε όχλοε επεχύθη θεωρήσαι) consta di due luoghi di s. Basilio in Gordium : 3 i r a s ò δ ή μ ο ε . . . συ νείλεκτο ... καί δ ο ύ λ ο υ ε άνήκαν δεσπ ότα ι καί π α ΐ δ ε ε ε κ δ ι δ α σ κ α λ ε ί ω ν ττ pòs τ η ν θ έ α ν έ τ ρ ε χ ον : 6 έξέλειπ ον τά ε φυλακάε τω ν οίκων οί φ ύλακεε' ά κλε ισ τα μεν ήν τ ω ν ε μ π ό ρ ω ν τα ερ γα σ τή ρ ια ' διέρριπ το δε κα τά τη ν ά γ ο ρ α ν τα ώ ν ι α . La espressione ώε γούν εγνώσθη τίε οΰτοε έστίν (V 6) non è un accorciamento fatto da Romano, come opina il Krumbacher (p. 47), ma un imprestito da Basilio 4 ώε δ ’ ούν εγνώσθη δστιε έστίν. Ιη ια' 1 Ύπερωράθη λοιπόν ό άγων... αρμάτων τόθ ’ ίμαντοδέτων τα ύπότροχα σύρματα είε μ ά τ η ν εγivo ντο * J των ελατήρων πάσα ή εμπειρία τό τε είε ούδεν ελογίζετο, si ravvisa Basii. 4

παρωφθησαν μεν ίπποι, παρώφθησαν δε ηνίοχοι · ή δε των αρμά­ των έπίδειξιε φόφοε μ ά τ α ι ο ε ήν. Nelle parole di s. Mena (ις' 3) πάσι κοινόν τό θνήσκειν μη ούν ά π ρ α γ μ α τ ε ύ τ ω ε ύπεισέλθω τον θάνατον; ! άντάλλαγμα καλόν συμφωνίαε κερδάνω, ζ ωή ν εκ τ ο ύ θ α ν ε ϊ ν , è facile riconoscere quelle di s. Gordio ap. Basii. 8 επεί ούν δει πάντωε άποθανεΐν, την ζ ω ή ν έαυτοΐε δ ιά τ ο ύ θ α ν ά τ ο υ π ρ α γ μ α τ ε υ σ ώ μ ε θ α . Aggiungasi pure ιζ' 2 θ υ μ ό ν εξάφαε ^ Basii. 4 τον θυ μό ν του άρχοντοε ώε πυρ άναφλέξαε. ιζ ' 5 στρεβλόύσθω κρεμασθείε... επί ξύλου = Basii. 4 επί του ξύλου στρεβλούσθω. ιη' 5 εί δε άρα γενέσθαι ήδύνατο, j ού μίαν μόνον ήθελον θανεϊν, άλλα καί δέκατον καί πλειστάκιε σφαγήναι ύπερ Θεού — Basii. 4 οΤα μεν ούν ζημιοΰμαι... μή δυνάμενοε ύπερ Χριστού πολλάκιε άποθανεΐν. Dopo quanto si è detto, giudichi il Krumbacher (che può farlo con piena competenza) se l’ albero genealogico della leggenda non vada per avventura modificato come segue. Un agiografo comincia con l’ adat­ tare la storia di s. Gordio a s. Mena, trasfondendo nella sua narra­ zione quasi per intiero la parte storica dell’ omelia di s. Basilio, 2

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

18

OSSERVAZIONI

naturalmente non senza modificazioni ed aggiunte. Da tale adatta­ mento derivano la recensione alla quale si attenne Romano e quella da cui procedono alla loro volta la Passio Bollandiana e la Theophiliana. Di queste due Passioni la seconda, conservando più scarse vestigia dell’ omelia di Basilio, dovrà stimarsi più lontana dal testo originario. Egualmente, anzi ancor più lontana dal testo stesso, converrà ritenere la Passio che il Krumbacher ha egregiamente pub­ blicato, su nove manoscritti, nelle Miscellen zu Ilomanos p. 31-43 In queste medesime Miscellen il Krumbacher divulga un inno di Romano ili onore del martire frigio Trifone (p. 9-16), del quale inno sospetta che la fonte si conservi in alcuni codici da lui citati a p. 101 nota 1. È possibile che il codice Mosquense 376 ci abbia trasmessa per l’ appunto la recensione posta in versi dall’ innografo (almeno la leggenda di Trifone comincia quivi, come presso Romano, con un giuoco di parole sul nome del santo 12). Certo è però che gli altri manoscritti (lasciando stare l’Ottobon. 92 e il Vindobon. hist. gr. 11, i quali contengono solo la Vita e i m iracoli)3 non contengono la recen­ sione del Martirio adoperata dal poeta, bensì una recensione anteriore, da cui quella dipende. Il lettore potrà, del resto, giudicare da sè per­ correndo la edizione, molto provvisoria forse, che io ne ho curata allo scopo di richiamare 1’ attenzione degli studiosi sopra qualche passo

1 Nel testo del Krumbacher le coincidenze verbali con Γ omelia di s. Basilio sono meno ancora che non nella Passione Theophiliana. Perchè, mentre da una parte esso non ne offre di proprie, dall’ altra ne omette alcune che occorrono nella Pass. Theo­ philiana. E. g. a p. 33, 6 ha του δικαστον... t o 'vs αγώνας θβωρονντος , dove Theoph. (con s. Basii.) τον δικαστον... τον αγώνα δ ι α τ ι θ έ ν τ ο ς : a ρ. 40, 15 ττάσι;s τής ττόλεως σννδραμονσης èir'i την θεωρίαν, dove Theoph, (con Basii.) ιταντδς... τ ο ν T λ η θ ο ν s . . . σιινδεδραμηκότος κτλ. 2 Τρύφων ό θανμάσιος ò τής ακηράτον καί θείας τρνφής έπώννμος (ν. Ehrhard in R um . Q u a r ta ls c h r . 1897 ρ. 113; Vladimir ρ. 561-562). Queste parole ritornano nel testo ap. Migne P . G. 114, 1312 c. Sul momento il codice Mosquense mi è inaccessibile. 3 Che il testo del cod. Vindobonense sia identico a quello del cod. Ottoboniano, lo deduco dall’ identità dell’ in cip it (cf. Lambecius-Kollar V ili 153). E da notare che in ambedue i mss. il testo in parola (βίος καί θαύματα του άγιου καί ένδοξον μάρτνρος τον Χριστού Τρύφωνος) vien preceduto dalla P a s s io edita in Migne P . G . 114. Esso è però più antico, e fu composto a compimento della P a s s io che io divulgo e cui va talvolta unito (per es. nel cod. Gerosolimitano del S. Sepolcro 1; v. Papadopulos Keraineus ΊεροσηΧνμ i t i κη βιβλιοθήκη I, Pietroburgo 1891, p. 2). Nonio pubblico, perchè si riduce a una serie di prodigi inverosimili, l’ ultimo dei quali (guarigione della moglie di Proclo in Roma) è quasi una ripetizione di quello che va in testa al Martirio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

SULLE LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE.

19

degno, a mio avviso, di speciale considerazione e che nella farragine dei luoghi convenzionali facilmente potrebbe passare inosservato. Tale edizione si basa sopra due codici Vaticani (il Vat. gr. 1608 ed il Vat. Palat. 317), uno Milanese (TAmbros. gr. 259 [D. 92 sup.]) due Parigini della Bibl. Nazionale (il 1451 ed il 1460) 2, uno finalmente di Gerusalemme (il cod. 1 del S. Sepolcro) 3. Mi parve di dover dare la preferenza al Palat. 317 (scritto a linee piene nel secolo X I) 4, come a quello che generalmente si mostra più immune da interpolazioni e da correzioni arbitrarie. Esso presenta bensì delle lacune, ma non tanto numerose, come potrebbe indurre a credere un confronto superficiale con gli altri manoscritti. Per es. a principio, dove l’ agiografo narra della figlia di Gor-, diano, che questi volle dimorasse nel palazzo imperiale, il codice Palat., dopo una forte pausa (punto in alto), prosegue: μνηστήρων

ούκ ολίγων αύτηι προσιόντων... μόνηε re ύπαρχονσηε αύτωι rrjs TraiSós, èjévero èvepyetadai αύτην ύπ'ο πνβΰματοε πονηρού. Ognuno vede come dall’ aver avuto la giovane molti pretendenti alla sua mano e dall’ essere stata figlia unica non può l’ autore aver fatto nascere 1’ ossessione diabolica. Verrebbe quindi in mente di inse­ rire dopo 7ΓatSós (sulla fede del codice Vat. 1608 e del Gerosolimi­ tano 1) ούκ έπενενσβν ό πατήρ αύτηΞ. μβτα Sé ταυτα. Ma si può esser certi che così scrivendo accoglieremmo nel testo una interpo­ lazione posteriore cagionata dalla omissione di un semplice Sé dopo èyéveTo (Sé cui ci autorizza a restituire un’ antica versione latina) 5 e dal conseguente turbamento nella punteggiatura. Diceva pertanto il testo originario che Gordiano volle custodire nel suo proprio 1 Del quale ho una fotografia in bianco sii nero, eseguita per me dal sig. Cesare Sartoretti. Il codice è descritto da Martini-Bassi C a la lo g u s c o d d . g r a e c o r u m b ib l. A m b r o s ia n a e I 284-291. 2 Di questi possiedo eccellenti fotografie (in bianco su nero) di P. Sauvanaud. Descrizione dei due codici, in C a ta lo g u s c o d d . h a g i o g r a p h i c o r . g r a e c o r . b ib l. N at. P a r is . edd. hagiographi Bolland. et H. Omont, Paris 1896, pp. 116-117. 134-135. 3 Le cui bellissime fotografie devo al P. Cleofa bibliotecario del Patriarcato greco di Gerusalemme. Cf. Papadopulos Kerameus Ίεροσολυμιτική βιβλιοθήκη I 1-8. 4 0 da un greco o per lo meno di su un codice scritto in Grecia, come sem­ brerebbero indicare le non rare trasposizioni di lettere e gli errori nei nomi propri latini Φόρτωνοε per Φρόντωνοε, Πτερόνιοε per ilerp iiv io s, Φριρίον per Φερρίου. 5 Edita dai Bollandisti in C a ta l. c o d d . h a g io g r a p h ic o r . la t in o r . q u i a s s e r v a n lu r in b ib l. N at. P a ris . I (Bruxellis 1889) 288.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

20

OSSERVAZIONI

palazzo la figlia, perchè ambita da molti e da lui, come unica, grandemente amata. L ’ ossessione che si verificò dipoi, non ha' dunque nulla a vedere con quanto precede nella narrazione. A volte il cod. Palatino non dà senso o riesce duro e dif­ ficile, a differenza di altri mss., in cui tutto sembra piano ed intatto. Ma anche in questi casi bisogna, io credo, andar molto cauti ad abbandonare la lezione di quel codice, se non si voglia rischiare di prendere per roba genuina correzioni più o meno infe­ lici e sempre arbitrarie. P. es. al c. 3 il codice Palatino pretende ucciso Filippo l’Arabo èv τώι πολέμωι των I λουσίων. I Γλούσιοι, per quanto io sappia, non hanno mai esistito. Parrebbe per ciò che la voce Γλουσίων dovesse giudicarsi, senza esitare, una corru­ zione di T ρωγλοδυτων. come leggono i codici di Parigi, di Geru­ salemme e Vaticano 1608. Ma paleograficamente la corruzione di Τρωγλοδυτών in Γλουσίων si spiega male, mentre si comprende benissimo come un / λουσίων, privo di senso qual’ è, abbia fatto pen­ sare a Τρωγλοδυτών. D’altra parte non torna difficile trovare un nome di popolo, da cui possa esser nata la corruzione Γλουσίων. Secondo il Chron. Paschale, Filippo l’Arabo sarebbe caduto in una guerra contro i Γηπαιδβε 1 (ed. Bonn. p. 503, 3), e cioè i Goti, che, appunto durante il regno di lui (2 4 4 ), penetrarono nella Dacia, attraversarono il Danubio ed irruppero nella Mesia. Ora non fa meraviglia che un altro cronista, invece dei Gepidi, nominasse gli Άγάθυρσοι ο Άγαθύρσιοι 12, popolo scitico anch’esso, della Sarmazia europea. Come da ATAQYPCIOJN siasi potuto venire, con la caduta di due lettere e di due brevi tratti, a ..TAOY..CKT)N non

1 Si è confuso Filippo con Decio, suo successore, che realmente mori nella guerra contro i Goti (Lattanzio d e m o r i. 4 nomina invece i C a r p i, popolo della Sarmazia europea). Questa confusione si rivela eziandio (se non sbaglio) in ciò che l’ autore asserisce di Filippo, aver egli sacrificato agli dei e libato «n rnvs /3oi/inìis t o ì s otii/tn. Lasciamo che Filippo, come si dirà appresso, fu per lo meno un p a r c u s d e o r u m c u lt n r ; ma la menzione, per sè superflua, dei non sembra essa una vaga allusione al luogo appellato a r a l ) e c i i presso A b rittu m , dove quest’ imperatore avrebbe estratto un. altare prima della battaglia in cui lasciò la vita? (Iordanes G el. 18, 103 q u i In cu s h o d ie q u c D ec ìi ara. d ic itu r , e o q u oti ib i o n te p u g n a ta m ir o b i l i t e r i d o l i s im m o la s s e l).

2 Secondo Stefano Bizantino (s. v. pag. 12, 7 ed. Meineke, Berolini 1840) Aòyorrm Ktà 'A y r t R v p t r o u K ’ ìjl iK t è s ì/ t-lìv iro ts .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

SUIJ>E LEGGENDE DEI SS. MARTIRI MENA E TRIFONE.

è chi non veda

21

Λ1 c. 5 dove il Palat. legge oi άρχοντες... άσμενως

άπεδεξαντο το πρόσταγμα του βασιλεως προθύμως εκτελεΐν τ'ο προσταχθεν αύτοΐς, gli altri codici hanno ... άποδεξάμενοι ...εξετελουν, che per me è una emendazione ingiustificata. Infatti εκτελεΐν può ben dipendere da πρόσταγμα ed il luogo spiegarsi : i presidi ricevettero di buon animo l’ ordine dell’ imperatore di eseguire alacre­ mente· quanto loro veniva imposto. Certo è una maniera di esprimersi dura e barocca, e di qui appunto la mutazione. Ma se la lezione origina­ ria fosse stata la còsi facile e piana άποδεξάμενοι... εξετελουν, a chi sarebbe potuto saltar in capo di sostituirle άπεδεξαντο... εκτελεΐν...? Più sotto, narrando P arresto di s. Trifone, il Palat. ha σννελήφθη... υπό Φόρτωνος... εξελθόντος δε εις άναζήτησιν αύτοΰ μετά διωγμητών. II δε manca negli altri codici; a torto, perchè esso sta, come io credo, per δη ( = appunto). Al c. 6 le guardie, secondo il cod. Palat., notificano così al giudice l’importante cattura: Συνελήφθη ò Τρύφων, ον εκ πολλής φήμης περιελθούσης εις ήμας άκηκόαμεν. Qui c’ è manifestamente una lacuna dopo ημάς (ce l’insegnano anche le antiche versioni latine), e quel che manca è τον των Χριστιανών θεόν άνακηρύττειν ο qualche cosa di somigliante. Negli altri mano­ scritti ogni indizio della lacuna è scomparso, per effetto di una disgraziatissima racconciatura : τον έκ πολλής φημης περιελθόντα εις αύτόν. Non meno disgraziata è la modificazione introdotta là dove il martire, interrogato se senta dolore ai piedi trafitti da chiodi, risponde, a tenore del cod. Palat., Ήισθόμην γαρ όλως ότι είσ'ιν ήλοι εν τοΐε 7τοσ('ν μου. Parve inesplicabile questa confessione sulle labbra dell’eroe adamantino; al quale per ciò un correttore poco scru­ poloso non si peritò di far dire tutto il contrario: Ο ύ δ ’ όλως ήισθόμην, ότι ήλοι είσιν èv t o l s ποσίν μου, άλλ ’ ώς εν ύποδημασιν. Che il cod. Palat. ci abbia tramandata senza nessun dubbio la lezione primitiva, lo dimostra il Martyrium s. Pionii 2 1 ,4 . donde la risposta di Trifone fu tolta quasi di peso (cf. p. 28 s.). S. l’ionio confessa can­ didamente: Ήισθόμην γαρ ότι ενεισι (se. οί ήλοι ταΐς χερσίν μου). La bontà del cod. Palat. si manifesta anche in certe forme rare o poco greche, le quali in altri mss. appaiono sostituite da voci e da 1 Si potrebbe fors'anche pensare a TP/\YCO)N. sinonimo di Α Γ Α Θ Υ Ρ €(ϋ Ν (v. Steph. By/.ant. p. 632, I .Meineke) e graficamente non troppo lontano da ΓΛΟΥΟΙΜΝ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

22

OSSERVAZIONI

frasi più usitate o di migliore stampo. Così al c. 7 il Palat. legge χειμ iòvos xiovwSous καταρρυΐσκοντοΒ, participio questo (cof. Γ index

graec.), che ritorna nel solo cod. Parig. 1460, corretto altrove in καταφβρομόνου. Al c. 8 ha il verbo κιρκητβύβιν 1* ( = lat. circitare), che si ritrova nel solo codice Gerosolimitano, mentre altrove gli si vede sostituito φο/οολογβtv ο έποπτβνσαι. Appresso viene: Άκυλΐvos όφη κοσμηθηναι gXovs, dove i rimanenti codici, senza nessun motivo sufficiente, mutano όφη in προσέταξβν, eKeXeuaev, o aggiun­ gono dojio βφη (introducendo il discorso diretto) KeAet/opev. Nè κοσμηθηναι va riguardato come una corruzione di κομισθηναι, po­ tendo acconciamente significare metter in ordine, approntare. Lascio altre espressioni e voci del cod. Palat. le quali altrove occorrono alterate (come άμυητον al. άμοιρον, βύαγγβΧιζόμενον διδόναι al. èiταγγελλόμενον διδ., rb ύφηΧότατον kvtos τοΰ ουρα­ νού 2 al. τον ουρανόν etc.) 3, sembrandomi di aver giustificata quanto basta la mia preferenza per quel manoscritto. Dei rimanenti, si avvicinano al Palatino l’Ambrosiano (scritto a due colonne nel sec. X I in Calabria) ed il Parigino 1460 (ver­ gato a linee piene, come il Palat., parimente nel sec. X I). Ad una fami­ glia diversa appartengono il Gerosolimitano (la cui scrittura a doppie colonne si fa risalire al sec. X), il Parigino 1451 ed il Vaticano 1608 (ambedue del sec. X I ed a doppie colonne, ma il secondo dei quali, scritto scorrettissimamente in Italia, presenta notevoli accorciamenti). Passando ora al contenuto del Martirio, la prima cosa che in esso colpisce è il tono spiccatamente leggendario della narrazione, unito ad una conoscenza della storia dell’ impero estremamente con­ fusa e fantastica. Gordiano III si pretende salito sul trono nel 295 dopo Augusto, e gli si attribuisce un regno di ben 25 anni. Si dice padre di un’ unica figlia in età da marito ; ciò che (non occorre rile­ varlo) è falsissimo ; come falso e ridicolo è il titolo ch’esso avrebbe 1 Più spesso si scrive /ce/»cereveiv (v. Du Cange, Sophocles s. v.). * Cf. per questa espressione Theodoret. tìie r a p . 41, 3 τών ουρανών τK1

S S . Μ Λ R I I K 1 ΜΚΝΛ

li

37

Τ Κ Ι Ι Ο Ν Ι ·;.

κα! τά*' Νεμέσεις στεφανωθεί* μη είναι Χριστιανό*. Di qui risulta che il giuramento poteva farsi per qualunque divinità. Generalmente però, compiendosi la cerimonia nel Capitolio dinanzi alla statua di Giove (e non, come a Smirne, dinanzi alle Nemesi), è troppo natu­ rale che i supplicanti giurassero per Giove Capitolino Di una sola cerimonia richiesta dal βασιλικόν πρόσταγμα il frammento non dice verbo, e cioè del gustare le carni degli animali immolati (yeveaO ai των ιερείων). Questo atto era reputato impor­ tantissimo, indispensabile2 : ma lo scrittore, compendiando l’ editto in poche parole, potè, sembrami, omettere di menzionarlo, come l’ omette Eusebio dove riassume il IV πρόσταγμα di Massimiano (identico a quello di Decio): πάνταs πάνδημε!... θύειν τε κα! σπενδειν t o ìs ειδώλου εκελεύετο 3. Che in realtà egli abbia tralasciato di parlare della yευσιs degli ιερεΐα o, come li solevano chiamare i cristiani (con voce adoperata già in IV Macc. 5, 2), degli είδωλόθυτα, non oserei peraltro affermarlo senza qualche timida riserva. Il testo suona εί μη σπενδουσι t o ìs θεοίs καί t o ìs βωμοί* (ο επί t o ìs

βωμοίs). Ora Ρ espressione σπενδειν

t o ìs

θεοίs κα!

t o is

βω ­

μοί* non ha senso; l’ altra, σπενδειν... επ! t o ìs βωμοί*, se può cor­ rere, potrebbe anche essere una correzione della prima, suggerita dal c. 3 σπενδων επ! t o v s βωμού* t o ìs δαίμοσιν, tanto più che Γέπί t o ìs

βωμοί* è un aggiunto superfluo

4

e (per quanto io ricordi)

inusitato. 0 non avrà dunque il passo suonato in origine così : εί μη σπενδουσι t o ìs θεοΐε (questo toìs Θ. abbonda) κα! ^άπογεύονται (ο φα'γοΰσιν) εκ των κρεών των επί)> tcus βω μοί*? Contro dal prefetto ad Apollonio ( A c la 3); si accenna negli Atti dei min. Scillitani 3 etc. Un funzionario di polizia (ληιστοπιαστήε) del tempo di Diocleziano, scrivendo ad un tal Bassiano, preposito d’ un distretto del nomos di Ermopoli, gli accusa l’ arrivo di sei lavoratori destinati alle miniere di Maximianopolis, òpvvs την των των κυρίων ημών αντοκρατύρων καί καισάρων τύχην (Wessely ορ. cìt. ρ. 38). Similmente altri papiri editi da E. J. Goodspeed (M é la n f/es N ic o le , 1905, p. 188) ομνύω την των κυρίων ίψών Διοκλητιανον και Μαξιμιανον σεβαστών κα'ι Κωνσταντίον και Μαξιμιανον των επιφανέστατων καισάρων τύχην (tre volte). 1 Un elenco delle città in cui si sa positivamente che esisteva il Capitolio, si legge in Daremberg-Saglio s. v. p. 905 s. 2 Cf. P. Franchi Ώί un n u o v o l i b e l l o p. 11-13. 3 Μ. P. 3, 1. Cf. Franchi loc. cit. p. 12. * Nel passo del c. 3 esso ha forse una qualche ragione d’ essere (v. sopra p. IH nota 1).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

38

OSSERVAZIONI

Γ espressione των έπι τ oís βωμοΐζ — των έπιβωμίων, sembra che non vi sia nulla da obiettare, tranne forse la mancanza di esempi Delle pene che, a tenore del frammento, sarebbero state com­ minate dall’ editto deciano contro i fedeli, il vivicomburium e le bestiae, poco c’ è da dire. Esse sono quelle che la legge ordinava contro i rei di lesa maestà di condizione umile. Che se ne facesse menzione espressa nell’ editto, non pare cosa incredibile. Si noti, per il rogo, la risposta che danno a s. Pionio, non ancora condannato nè processato, alcuni pagani : Non ci farai no cristiani, essi dicono, chè non vogliamo mica essere bruciati vivi ! (oi/cfèv eyeis τοιοΰτο ποιήσαι iva fwvres καώμεν, Martyr. 7, 4). Donde sapevano costoro che i cristiani erano destinati alle fiamme ? non forse dalla lettura dell’ editto? 2 E la minaccia di Terenzio ad Asclepiade (18, 8) ere

αίτησομαι κατάδικον eis τ hs μονομάχοι φιλοτιμίαε του υίοΰ μου, sembra che ben poca paura avrebbe potuto incutere, ove non avesse trovato appoggio nelle disposizioni superiori. Ma meglio è non insistere troppo su questi testi 3. Onde abbia preso l’ estensore del Martyrium s. Tryphonis i due passi fin qui esaminati, è lecito congetturarlo. Dovrebbero essere state due Passioni di valore probabilmente diseguale, ambedue però meritevoli di esame. Che se potessimo dimostrare attinto alle mede­ sime sorgenti qualche passo dell’ interrogatorio del martire, scompa­ rirebbe fin l’ ombra del dubbio. Alla certezza non può giungersi: tuttavia mi pare ragionevolis­ simo credere desunti da un medesimo testo il secondo dei frammenti sopra studiati ed il passo seguente dell’interrogatorio (c. 9 ) : θΰσον 1 Negli A cta

T a r a c h i si leggono però delle espressioni somiglianti: έκχέατε

av raii οίνον έκ των βωμων καί xpéas βάλατα eis το στόμα - iSe τωι βωμωι άπργθύσω

(c. 8 ap. Ruin. ρ. 387). Quest’ ultima espressione deve correggersi in έκ του βωμοΰ θυμάτων άττεγεύσω (cod. Vat. gr. 797 f. 191’ col. 1) o meglio, come insegna il c. 9, in έκ των βωμων à n e y e w m (Ruin. ρ. 390). Nella prima va mutato l'ordine delle parole (conforme alla versione latina) così: οίνον και κρέας έκ των βωμων (cf. c. 9 ρ. 390 έμβάλατα αύτώι κρέας των βωμων).

2 Gf. le parole del giudice a Trifone eyvois òri ò σεβαστός έκέλανσέν σε ζαιο­ tois θαoís, le quali forse furono lette dall’ agiografo in quel Martirio del tempo di Decio, cui accenniamo più sotto. 3 Altrimenti bisognerebbe ritenere fondata sull'editto anche la minaccia a Sabina (7, 6) Συ uav o ov BòXeis μέλλεις -πιίσχαιν' a'i y àp μη έττιθνουσαι eis π opveìov ΐστανται. Il che non sembra ammissibile. κά varo v yeveaOai ei μη Oiiveis

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

SULLE LEGGENDE DEI SS. M ARTIRI MENA E TRIFONE.

39

τηι eÌKÓvi τού Kaicrapos Αβκίου 1 καί ομοσον Αία τον έν τωι Καπβτωλίωι t í j s Oeias Ρώμιj s μη eivai Χριστιανόε 2. έφη αύτώι ò Τ ρύφ ω ν β ι τον Trjs yrjs βασιλέα παρόντα καί άναγκάζοντα p e ούκ è ντρέπομαι...

πωε τηι eÌKÓvi αύτοΰ έπ ιθ νσα ι3 θέλω, η

χρώμασι ζωγράφων συνβτέθη ; Questo passo (che ha un buon sapore di antichità) richiama infatti con le parole ομοσον Αία τον èv τωι Καπβτωλίωι quelle del frammento òpvóeiv Αία τον èv τωι Καπ. Ad ogni modo esso è un imprestito, anche perchè la risposta del martire 6 t τον Trjs yrjs βασιλέα παρόντα etc. suppone eh’ egli sia, o sia stato prima, interrogato alla presenza dell’ imperatore, ciò che di Trifone non si verifica. Ho detto poi sia o sia stato; perchè se il testo suonò nella Passione originaria in tutto e per tutto come suona oggi, farà mestieri supporre che il martire dirigesse quella risposta ad un personaggio il quale aveva interloquito al cospetto dell’ imperatore 4 : ma se invece il nostro agiografo mutò un tempo passato (èverpaπην od altro) nel presente έντρέπομαι 5, allora è manifesto che nel documento primitivo il martire si richiamava ad un interrogatorio anteriore. Senza dubbio la seconda ipotesi è, per sè, preferibile, mal potendosi immaginare che un magistrato esortasse a incensar l’ immagine dell’Augusto, presente l’Augusto stesso. Il particolare della comparsa dinanzi all’ imperatore ci porte­ rebbe a pensare che il testo usufruito dal nostro agiografo riguar­ dasse un santo processato in Roma. In Roma di fatti Decio interrogò personalmente i cristiani; lo si sa da due testimonianze contempo­

1 Cf. A c ta s. A p o llo n ii 7 θΰσον... τηι eÌKÓvi του αύτοκράτοροο Κομόδον. 2 Cf. M a r ty r . s . P io n ii 18, 14 ωμοσο την τοΰ αύτοκράτορος τύχην καί ras N epéaeis... μη eìvat Χριστιανόν.

3 All’ immagine dell’ imperatore si t u r ific a v a (Plin. e p . X 97), quindi έττιθΰσαι (sul valore di questo verbo ef. Lightfoot A p o s to lic F a t h e r s II 3 p. 376 nota; Franchi D i un n u o v o l i b e l l o p. 10 nota 1). * Nel M a r ty r iu m s. M e n a e ed. Krumbacher p. 35, 14-15 il martire cosi risponde al πρίχκιψ che, in presenza del magistrato, lo esortava a sacrificare: του δικαστοΰ σου καθοζομένου κα'ι προτρβπομένου μοι οΰκ άνίχομαι, κα'ι σο'ι βχω ττοισθηναι ;

5 E si comprenderebbe subito il perchè di questa mutazione: l’agiografo avrebbe adattata la risposta alla scena, sostituendo nel modo più sbrigativo all’ imperatore il prefetto Aquilino. Sicuramente a questo personaggio non si addice il titolo di βασιλβυβ τηs y fjs; ma può supporsi - stiracchiando - che il martire riguardi il prefetto, giudi­ cante a nome dell’Augusto, come l’Augusto medesimo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

40

OSSERVAZIONI SULLE LEGGENDE DEI SS. M ARTIRI MENA E TRIFONE.

ranee: Luciano nell’ epistola a Celerino e s. Cipriano *. Ma le parole ομοσον Δια τον έν τώι Καπετωλιωι τ rjs 6eias ΡώμηΞ suppongono che l’ udienza in cui esse vengono proferite si tenga lungi dall’ TJrls. Dallo stesso testo, o da altro, si direbbe cavata la singolare cita­ zione (έν τώι νόμωι του Κυρίου έστί γεγμαμμένον) : Μη ομνύετε επί τώι

όνόματι

θεών άλλοτρίων, ο'ί ούκ ώφβλ,ησουσιν ù p a s,

άλλ ’ ομνύετε έν όνόματι του Κυρίου λεγοντεδ ' βΐη το

όνομα

του Κυρίου εύλογμμενον μετά άληθβί’as. Certo questa citazione (tratta forse da un apocrifo?) 2 non par farina dell’ agiografo. Per concludere. I due piccoli e malconci frammenti sperduti nella noiosa Passio di s. Trifone sono ben lontani dall’ importanza di altri, similmente incastonati in tarde e povere leggende, come p. es. la iscrizione di Abercio nella sua Y ita e l’ apologià di Aristide nella favola di Barlaam e Giosafat : uno di essi però, descrivendoci, per quanto sommariamente, il primo atto della terribile persecuzione di Decio in Roma, potrebbe degnamente figurare (in una raccolta dei frammenti antichi disseminati per i testi agiografìci posteriori) accanto al brano di processo serbatoci dal Martirio di s. Ariadne 3 o, per lo meno, accanto alla notoria che si legge nel Martirio di s. N estore4.

! Lucian. e p . 2 2 , 1 (p. 533, 11 Hartel) ip su m a n g u em m a io r e m ... d e t e r r u is ti v o c ib u s i l l i s ... d e ific is . Cyprian. e p . 39, 2 (p. 582, 10) h ic ( C e le r in u s )... cu m ip s o in fe ­ sta tio n is p r in c ip e e t a u c t o r e c o n g r e s s u s .

2 Essa consta di frasi e luoghi dello sàcre Scritture cuciti insieme: Μ η ομνύετε (— Ose. 4, 15; lac. 5, 12) έττ'ι τ ώ ι ό ν ό μ α τ ι θεών ά λ λ ο τ ρ ί ω ν (cf. Iosue 23, 7 ; 1er. 5, 7 e, per l'espressione θεοί άλλότμιοι, G en . 35, 2. 4 ; D eu t. 31, 18.20 etc. etc.) ο" ο ύ κ ώ φ ε λ ή (Γοι,'ίπν υ μ ά ς (1er. 7, 4 )' άλλ ομνύετε έν όνόματι τού Κ υ ρ ίο υ {D eu i. 6, 13 επί τ ώ ι ό ν ό μ α τ ι α ύ τ ο ΰ [τού Κ υ ρ ίο υ ) ό μ η ι : cf. 10, 20) λέγοντεβ ' ε ίη τ ο ό ν ο μ α τ ο ΰ Κ υ ρ ίο υ ε υ λ ο γ η μ έ ν ο υ (lob 1, 2 1 ). 3 V. Franchi N o te a g io g r a fic h e , Roma 1902, p. 5 ss. 4 Cf. N u o v o B u lle lt in o X, 1904, p. 10 ss.; P. Allard D ix le ç o n s s u r l e M a r ty r e, Paris 1907, p. 255 s.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

NOTE ADDIZIONALI. 1. - S u lla r e l a z i o n e d e l Martyrium s. Tryphonis, i l cu i testo Si l e g g e n e l l e p a g in e su s se g u en ti, co n i l Martyrium eh' e b b e sott' o c c h io R o m a n o m e l o d e n e l c o m p o r r e l'in n o a p . K r u m b a c h e r Miscellen p . 9-16. (vedi sopra p. 18).

Il testo del M a r ty r iu m s. T ry p h o n is tenuto innanzi da Romano non è per l ’appunto quello che noi pubblichiamo, nè quello ap. Migne P. G. 114, 1311-1328 (come ben vide il Krumbacher). A principio esso dava alcuni cenni sulla vita e sui miracoli del martire (tratti evi- # dentemente dal βίος di cui sopra a p. 18 nota 3), come il testo del M(igne), ma con mag­ gior larghezza. Il redattore giuocava sul nome Τρύφων, come in M. (cf. pag. e nota cit.) ; scusavasi, come in M., di non poter riferire tutti i prodigi; toccava, come in M., della fuga dei demoni e delle, malattie per invocazione del santo (cf. Rom. v. 2 ; e' 1-3; ζ' 5-8; η ’ 3). Narrando l’ ossessione di Gordiana, insisteva sui tormenti fattile soffrire dallo spirito maligno (Rom i ' 6-8), al pari di M. (1313 c), mentre il nostro martirio non ne dice nulla (nè forse ne diceva più di una parola). Aquilino in tribunale appariva cir­ condato dai suoi δορυφόροι (Rom. t e ’ 3), come in M. 1320 a (πόσης δ ο ρ υ φ α ρ ί α ς παραστάσης). Egli prometteva onori a Trifone, se si fosse indotto ad adorare l’ imma­ gine dell’ Augusto (Rom. ις' 6 Iva τ ι μ η θε\ς παρ'ημών κερδάνηις καί τον θάνατον), come in Μ. 1325 C (προσκύνησαν τηι είκόνι Καίσαρος κάγώ μεγίστης τ ι μ ή ς 1 καί δωρεών σε πλείστων άξιώσας εκπέμφω). Egli, infine, diceva al martire che lo farebbe decapi­ tare dopo fattigli subire i tormenti (Rom. ις' 11 μ ε τ ά το τιμωρήσασθαι τώι ξίφει σε παραδίδωμι), al modo stesso che in M. 1328 a ordina: μ ε τ ά πολλήv πείραν βασάνων, το τελευταίου και την κεφαλήν έκκοπητω.

D’ altro canto la recensione usufruita da Romano discorreva (conforme si vide a p. 34) dei sacrifizi ordinati da Decio, del Tevere arrossato dal sangue, ed anche nell’ interrogatorio si avvicinava al nostro M a r ty r iu m notevolmente. Cf. Rom. ie' 2 εστη προ τοΰ θ ρ ό ν ο υ Ακυλίνου con M a rt. ρ. 69, 4 Άκυλίνος έκελευσεν θ ρ ό ν ο ν τεθηναι: Rom. ιε' 2 ήπείλει π υ ρ καί β α σ ά ν ο υ ς con M a r ly r. ρ. 60, 6-7 προ τοΰ μέλλειν σε π υ ρ 1 παραδίδοσθάι e ρ. 64, 10 ... άπειράντοις β α σ ά ν ο ις ύποβαλώ σ ε : Rom. ις' 2 την φρόνησίν σου οΤδα' ο ’ί κ τ ε ιρ ο ν την η λ ι κ ί α ν con M a rt. ρ. 65, 9 Σεαυτον οίκτείρησον... (διά της η λ ι κ ί α ς σου)... έπε'ι όρώ... εν σο! φ ρ ό ν η μ α : Rom. όμοσον μόνον Αία τον τοΰ Κρόνου... προσκΰνησον, σπονδάς προσάγαγε τηι τοΰ βασιλεως είκόνι τηι λαΐνηι con M art. ρ. 70, 2 θΰσον τηι είκόνι τοΰ καίσαροε Αεκίου κα) όμοσον Αία. L ’ epiteto λαΐνηι non è dato alla immagine imperiale nè dal nostro Martirio nè da quello del Migne, i quali parlano anzi di una immagine dipinta. Ma nel nostro c’è almeno un passo che p o t r e b b e aver suggerito quell’ aggettivo. Trifone, negato omaggio all’ immagine dell’ imperatore, prosegue a inveire contro i pagani, terminando (p. 71, 11-12): τηι τέχνηι των λ ι θ ο ­ ξ ό ω ν αγάλματα στήσαντεε, λ ί θ ο ι ς τοΐς όμοίοις υμών προσκυνεΐτε. Da questo passo sembra anche desunto il verbo προσκύνησον (invece di θΰσον), verbo che Romano ha comune con M. 1 M anca Tiprjs n ella stampa del Migne, non però nei codd.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

42

NOTE ADDIZIONALI.

Insomma, se non premio abbaglio, l’ innografo segui un testo intermedio fra il Martirio che io divulgo e il rimaneggiamento metafrastico, un testo che conservava ancora molto del primo, ma aveva già abbastanza del secondo. Come notai a p. 18,' è sperabile che codesto testo sia quello tramandatoci dal cod. Moscovita 376.

2. - iìprfKiìjr rijs A vik 'oi v

ìtu^ kXi’t i ov

(vedi sopra p. 23).

Ho dichiarato falso questo titolo che la leggenda di s. Trifone asserisce portato dal terzo Gordiano. E infatti, anche lasciando stare il ridicolo predicato 'A vlkios, A n ic i u s , non risulta da nessun documento che Gordiano sia stato chiamato p r in c e p s se n a tu s (v. gli accuratissimi articoli di G. Costa in De Ruggiero D iz io n a r io e p ig r a fic o d i a n tic h ità r o m a n e 111 535-559). Non giungo a persuadermi però che il tardo agiografo abbia di proprio cervello attribuito a quell’Augusto un titolo così raro (non dico senza esempio, perchè l’ assunse nel 193 Pertinace. Dio 73, 5, 1 ó /Je/mvaf... irp ó sp iro s... rijs yepovo'las etto)vopdadij. Cf. H. Dessau ln s c r ip t. la t. s e l e c t a e I, Berolini 1892, p. 98 n. 408 im p . C a e f s a r i ] | P. H elv . P e r t [ i n a c i ] p r in c ip i s e n f a t u s ] . A e g y p tis c h e U rk u n d en a u s d . k ö n ig lic h e n M u se en zu B e r l i n II 646, 14-15 f7epnV[a/co]s ... [ ttìioìP oi' t ijs i[e]p[5s] c w k [ \ ] iÌt [ oi / ] . Che sia d a pensare ad una confusione fra p r i n c e p s se n a tu s e p r in c e p s iu v en tu tis, titolo questo portato realmente da Gordiano III cesare (C. 1. L . Vili. 22586. 22601), o fra p r i n c e p s s e n a tu s e p a t e r s e n a tu s , titolo che, se non si trova dato per l’ appunto a Gordiano, si trova però nelle iscrizioni di Balbino e Massimo (cf. PaulyWissova R e a l - E n c y c l o p d d i e s. v. C a e liu s col. 1261)?

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. TRYPHONIS GRAECUM.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

CODICES.

A — H— P — P' — V — V '— 0 —

Ambrosianus 259 (D. 92 sup.) saec. xi. Hierosolymitanus S. Sepulcri 1 saec. x. Parisinus 1451 saec. xi. Parisinus 1460 saec. xi. Vaticanus Palatinus 375 saec. xi. Vaticanus 1608 saec. xi. fragmentum cod. Vaticani Ottoboniani 54 saec. xi.

Codex Vaticanus rescriptus 1876 saec. vm, Martyrii solum initium, ut videtur, continens, adeo evanidus est, ut prorsus illum neglexerim (cf. A n a l . B o l l a n d . 21 p. 11).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Μ Α Ρ Τ Υ Ρ ΙΟ Ν

Τ Ο Υ

Α Γ ΙΟ Υ

Τ ΡΥ Φ Ο ύΝ Ο Ο .

KYPie GYAOrHCON.

1.

wG r o v s

Α ύγουστου Α ν ικ ίο υ

έ β α σ ίλ € υ σ β

π α λ α τίω ι

έ π α ίδ ε υ σ ε δ ιά γ ε ι ν

κάλλοΞ

στά νω ν σθαι

,

μόνηε

αύτην

τε

ύπδ

γράμμασι

έ π ο ίη σ ε ν ,

α ύ τη Ξ , τ ω ν

τε

¿vei'η κ ο σ τ ο ϋ

Γ ο ρ δ ια ν ο Ξ

σ υ γ κ λ ή τ ο υ ό νο μ α ζόμ ενοε.

κ αι τ α ύ τ η ν

το

δ ια κ ο σ ιο σ το ύ

κ α ΐσ α ρ

o St o s

, και

π νεύμ ατοε

μνη στή ρω ν

ού κ

τηε

ο λ ίγ ω ν

συγκ λή του

αύ τώ ι

π ονηρού

έπ ι

ζ α π ό '}

Ρώ μηε,

έ π ο ίη σ ε ν θ υ γ α τ έ ρ α

π ο λ λ α ΪΞ α ρ ε τ α ΐΞ

Α ν ικ ίω ν τ η ε

ύπαρχούσηΞ

π έμ π του

τη ε

κ α ι...

β α σ ι λ ε ια Ξ

π ρ ίγ κ ιχ // τ η Ξ

ομώ νυμον α ύ τώ ι

Γ>

,

κ α τ α κ ο σ μ ή σ α ς , έν τώ ι αύτηι

π ρ ο σ ιό ν τ ω ν

δ ια

κ αι ε τ έ ρ ω ν π λ ε ι ό ν ω ν μ ε γ ι ­

π α ιδ ό ε . τού

τη ε

έγένετο

δ α ίμ ο ν ο Ξ

έπ ι

έ ν ε ρ γ ε ΐ-

έ ν ε ρ γ ε ία Ξ

10

έκ -

1-2 Μαρτύριον τού άγιου τρ. (τρύφονοσ Η). κε. εύ (κνρι εύλόγ V ) HV ; Μαρτύριον τον αγίου τρύφωνοσ. μαρτυρίσαντοσ ev νικαία προ τριών νόννων φευρουαρίου. ke ει) Α ; Μη(ν'ι) φευβρουάρίω eicr τ(ην) α ; μαρτ(ΰριον) του άγ(ιου) κα'ι ένδοξου μεγ(α)Χ(ο)μάρτ(υροσ) τρύφ ονοσ : ev. π ep :

Ρ '; Μη(ν'ι) φε(υρουαρίω) e i a τ(ην) ά μαρτύριον του άγ(ίου) μ(ά)ρ(τυ-

ροσ) τ ρ ύ φ (ω )νο σ . ev. πe ( p } V (m. reo.) | 4 διακοσιοστού (ου in ras. V ) : διακοστοΰ Α | ενενηκοστού Α ; ενενικοστού H P 'V '; ενενικοστώι V | άπδ H P 'V '; omm. A V | 5 έβασίλευσε γορδιανδσ κέσαρ έπ\ τη σ ρώμησ πρίνκιμφ λ ; εβασίλευσεν έπ'ι (άπο Η) τησ ρώμησ (ρώμησ V';

om. έπ'ι τ. ρ. Ρ ') γορδιανδσ καίσαρ (ο κ. Ρ '; om. V') πρίγκιφ (πρίνκηφ Η) ΑΗ Ρ V' | 6 (τυγκλιτόν A H V ' | όνομαί,ώμενοσ V ' | έποίησε Α ; εύτοίχησεν κα'ι έιτοίησεν Η ; εύτυχησ ην έπ. V ' | όμόνυμον P V V ' | αύτώι V ; έαυτώ Α Ρ '; αύτου Η V' | 7 επαίδευσεν ΑΗΡ"; έπεδευσεν V ' | γράμμασιν A H V'; γρ. ούκ όλίγοισ Ρ ' | κατακοσμησασ (κατάκοσμ. V) Η Ρ VV ; κατεκόσμησεν Α | 7-8 ev τώι παλατίωι διάγειν έποίησεν V : εν τώ παΧατίω Α (cett. om.); έποίησεν είσ εν τών παΧατίων εΐναι αυτήν H V '; είσ ev τών αύτου παΧατίων έποίησεν έγκατάκΧειστόν είναι αύτην Ρ' | 8 μνηστήρων (— όρων Α) δε ΑΗ; και μνηστήρων Ρ' | αύτηι: άυτώ H P 'V ' | προσιόντων (προσιόντων ΑΗ) ΑΗΡ'; προιώντων V ; πρδσέΧθόντων V' | 9 a0Ttjs το θανμαζόμενον. και την παιδείαν (ε supra lin. add. Η) αύτησ ( ο m. αύτησ Η) ΑΗΡ' | 9-10 τών τε ανικίων τησ συγκλήτου κα\ ετέρων πλειόνων μεγιστάνων V ; τών τε ανικίων κα'ι τών μεγιστά­ νων Α; έκ τών τ η σ ανικίου συγκλήτου κα'ι ετέρων πλειώνων μεγιστάνων Η; omm. τών τε— μεγιστάνα)ν Ρ 'V' | 10 μόνησ τε ύπαρχούσησ αύτώι τη σ παιδδσ V; μ. τε ύπ. τησ π. αύτώ Α; μ. ουτω ύπ. π. Η (verba μ. δε [sicj ύπ. αύτώ τ. π. leguntur in Ρ ante κα'ι μνηστηρο)ν, ίη

V' desiderantur) | παιδόε (om. V ), ούκ έπένευσεν ό πηρ αύτησ' μετά δε (δε V ) ταύτα HV' | δε inserui | 11 πονηρού ΥΑΡΎ'; ακαθάρτου Η | κα'ι τού (τού δε Η; τοίΐ δε V )

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

46

MARTYRIÜM S. TRYPHONIS.

β οώ ντος

κ α ί έ τ τ ικ α λ ο υ μ έ ν ο υ

c im r o p o O v T o s ζη τ η σ ιν

τον

κ αι

κ α θ ' όλης

Τ ρ ύ φ ω να . τω ν δ ιη λ θ ε ν τ ο μ α ίω ν

ούν

τοΰ

ττόλεω ς.

κ αί

κ ε φ α λ ικ η ν

ά να ζη τή σ ο νσ ι

ο ικ ο υ μ έ ν η ς ,

δ ια τ α γ μ ά τ ω ν

ούν

χηνοβοσκόν,

-κ ά σ α ν

οί τ ιν α

τ ο ΰ ο ύ ν β α σ ιλ έ ω ς

λ ύ τ τ η ι κ αι ό λ ιί ο

αυτόν

ώ στε

δ ό γ μ α κ α ί εις τ α

οι

φ ίλ ο ι

ζη τ ε ΐσ θ α ι τ τ ό λ ιν

τον

ir e p i τ η ν έκ ττέμψ α ι

ο ν ο μ α ζό μ ενο υ

φ ο ιτ η σ ά ν τ ω ν , τ α χ έ ω ς

μ έρη τ η ς Φ ρ υ γ ία ς

έκ ά στης

vtos

α ύτοΰ

ττόλεω ς

καί τ η ς

ά να ζη το ύ ντω ν

Ά ιτ α δ ιά

το

άφ

τω ν

έκ ά στης

χηνοβοσκ όν,

ύ ττά τω ν έ τ τ α ρ χ ία ς

καί

ό ρ ισ ά ν τ ω ν

και

καί τ ο ύ τ ω ν

ττόλεω ς

τ ιμ ω ρ ία ν

στρα τηγοί

ού τω ς γ ενομ ένω ν

καί

δαίμονοσ β7π èv ep y elas (èv τη ύνεργεία A om. τοΰ δαίμ.; èie 7τολλου Η; OKI. èiri èv. V') ύκβοώντοσ και ύπικαλονμενου τρνφωνά τινα (τρύφονα τινα Η ; omm. τινα AV') χινοβοσκόν (χεινοβοσκόν Α ; χινοβόσκον V') VAHV'; τον ττνσ επιβοώντο(σ) τε κα\ Επικαλούμενου τρν­ φωνά τινα χινοβοσκόν Ρ'. Ante του Salpovos alqd excidisse vid. vel ut σφοδρά ταράττεσθαι . 1 τοΰ ούν VAV'; κα\ τοΰ Η; τοΰτον Se Ρ ' (om. βασιλεωσ) | 2 διαποροΰντοσ V A ; διαπορονμενου Εμπροσθεν αύτησ Η; om. Ρ' | 2 -3 καί διασκεπτομενου èv τοσαύτη λύπη . κα\ αλύοντοσ περί την ζητησιν τοΰ όνομαζομενου V ; κα\ èv τοσαύτη λύπη οντοσ και όλλοιοΰντοσ το πρόσωπον αύτοΰ περ\ την ζητησιν τοΰ όνομαζομενου A ; και év λύπη πολλή νπάρχοντοσ περι_ την ζητησιν τοΰ όνομαζομενον Η ; οντοσ èv τοσαύτη λύπη, και τοΰ βασιλεωσ δια­ ποροΰντοσ, και άλνοΰντοσ περί την ζητησιν τοΰ όνομαζομενου τρύφωνοσ Ρ ; om. τοΰ οΰν — οι φίλοι αύτοΰ V' | 8 προετρεψαντο αύτόν οι φίλοι (σύμβουλοι ΑΗΡ, rectius fortasse) αύτοΰ VA HP; 6Κ7Γ.

5

α ρ χ ό ν τ ω ν Φ ε ρ ρ ίο υ Π ε τ ρ ω ν ίο υ Π ο μ ττια ν ο ΰ Β ο λ -

Π ρετεβ τά του

τ ά χ ιο ν

Τ ρνφ ω νά

κ α τά

σ τ ρ α τ ιω τ ώ ν

v irò τ ω ν

Α ίμ ιλ ια ν ο ΰ εί μ η

ττροβ τρέφ αντο

T Íjs

β α σ ιλ έ ω ς τω ν

ττροσ τα χ θ εν α ντοΊς κ α κ ίου

τιν α

δ ι α σ κ ΐ ί τ τ ο μ έ ν ο υ έν τ ο σ α ό τ η ι

ό ν ο μ α ζ ο ρ β ’ν ο υ ,

δ ια τά γ μ α τα

Τρύφ ω νά

σύνεβουλεύσαντω ò βασιλεΰσ τη συνκλίτω V' | ύκπεμφαι VAP' ; ώστε

HV' i 4 όλη τη οικουμένη V' | 4-5 ώστε ζητ. τον όνομ. τρύφ. V ; ζητεΤσθαι αύτόν HV';

τοΰ ζητ. αύτόν Ρ'; om. ώ σ τ ε —τρύφ. A | 5-11 των ούν διαταγμάτων κατά πάσαν πόλιν φοιτησάντων, ταχεωσ διηλθεν το τοΰ βασιλεωσ δόγμα καί εισ τά μέρη τ η σ φρυγίασ' καί τ η σ άπαμαίων π όλεω σ’ των ούν στρατιωτών (scribendum f. στρατηγών) εκάστησ πόλεωσ άναζητούντων διά το προσταχθεν αύτοΊσ ύπο τών αρχόντων' φ ριρίου' πετρωνίου' πομπιανοΰ (i. e. Πομπηϊανοΰ, ut legitur ap. Migne P . G. 114, 1313, 3 ab imo)* κολκακίον

(corrigebam)* κα\ αίμιλιανοΰ πρετεζτάτου (του supra add.; rectius scribend. Πραιτεζτάτ ου) τών υπάτων’ καί ώρισάντων τιμωρίαν κεφαλικην: εί μη τάχιον οι άφεκάστησ èπ apχ ίaσ κα'ι πόλεωσ στρατηγοί άναζητησουσι τρύφωνά τινα χινοβωσκον V; κατά πάσαν ούν πόλιν ύφώτησεν τά διατάγματα ώστε ζητείσθαι τον όνομαζομενον τρύφωνα * οι ούν στρατιώται εζητουν κατα πάσαν πόλιν το προσταχθεν αύτοΐσ υπό τών ύπαρχων' φερρίου τνετρονίου και ποπιανοΰ καί πλακηδίου προτοστατοΰντων τών υπάτων τησ οίκουμενησ καί ώρισάντοιν τιμωρίαν κεφαλικην εί μη τάχιον ύφεκάστησ κα\ πόλεωσ οί στρατηγό ί άναζητησονσιν τινά τρνφωνά χινοβοσκόν A ; ό ούν βασιλεΰσ εζεπεμφεν συντόμωσ διατάγματα κατα πάσαν πόλιν’ ώστε τον (τον supra add.) όνομαζομενον τρύφωνα άναζητεΤσθαι' τών δε διαταγμάτων κατα

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

47

MARTYRIUM .S. TRYPHONIS. σχεδόν

δλης

καί τ ω ν

τής

ο ικ ο υ μ έ ν η ς

έπ αρχω ν,

πολλοί

όνόμ ατι

καλούμενοι

π α ΐδ α ,

ο ύ δ ε ίς α ύ τ ώ ν

α λ ή θ ε ια ς

oís

ε ίπ ε ιν

συνελήφ θησαν. ήδυνήθη

Sia

το

■π ρόστα γμ α

καί ά ν α ρ ί θ μ η τ ο ι καί

ιά σ α σ θ α ι

iïv S p e s

προσαχομένω ν

α υτήν

'

ον

τοϋ

yàp

οί

β α σ ίλ έ ω ς τοντω ι

τώ ι

α υ τ ώ ν ■π ρ ο ς ήν

εν

α ύ τ ο Fs

την

ό εξ

ζη τού μ ενος.

2.

Τ ούτω ν

τή σα ντες

πάσας

Τρύφ ω να

έγγυς

χήνας

κ ιν η θ ε ίσ η ς

έν τώ ι

έλει

ονν

τάς

ού τω ς γενομ ένω ν,

χώ ρας

Σαμφ άδου τώ ν

τω ν

κώμης

ύδά τω ν,

οί

ε π α ρ χ ιώ ν , προς

τω ν

Ρ ω μ α ίω ν

ευρον

τον

π α ρ α κ ε ιμ έ ν η ι

κ αί ε π η ρ ι ί ι τ η σ α ν

α ύτον

μ α κ ά ρ ιο ν

λ ίμ ν η ι εί

σ τ ρ α τ ιώ τ α ι

π α ΐδ α

νέμ οντα

α υτός

ά να ζη -

ήι ό

τούς Τρύ-

πόΧιν διεΧθόντων. ηΧθεν ταχέω ν του βασιΧέων δόγμα είν τα μέρη τ η ν φρυγίαν και τ η ν άπαμέων 7τόΧεωσ' τών he ντρατιωτώ(ν) άναζητηνάντοχν καθεκάστ(ην) πόΧιν δια το 7τρονταχθέν αύτοΐν im o τών έπάρχω(ν) βηρου. κα'ι πετρονιού. πομπιανού. κα'ι βοΧκακίου ’ ημιΧίου καί προτεντάτον τών ύπάτων τησ οικουμένην. κα\ τιμωρίαν κεφαΧικην άπ είΧικότων τ ο ΐν μη έπιμεΧώσ άναζητούσιν αυτόν, τάχειον έΧθόντεσ έφ ’ έκάστην έπ ’άρχίαν ’ ντρατιγοΐ τε κα\ ταξιάρχαι άνεζητουν τρυφονα τινα χινοβοσκόν Η; ò oiìv βασιΧεύσ έξέπεμφε ταχέω ν διά­ ταγμα κατά 7νάναν πόΧιν' ώστε άναζητησαι τον όνομαζόμενον τρύφωνα' τών δέ γραμμά­ τ ω ν ) έπιφοιτώντων καθ' δΧησ τ η ν οικουμένην. διηΧθε ταχέων το του βανιΧέων διάταγμα, κα'ι είν τά μέρη τ η ν φρυγίαν άπαμέων πόΧεωσ' τών στρατιωτών άναζητούντων έφ *έκάστην

7τόλεωσ. διά το προσταχθέν αύτοΐσ υπό τών υπάρχων κα\ τών υπάτων τ η ν οικουμένην και ώρινάντων τιμωρίαν κεφαΧηκην, el μη τάχειον οι άπό έκάστην έπαρχίαν στρατηγοί άναζητηvavTev εύρωσι τον έπιζητουμενον τρύφωνα ΡΓ I 11 κα\ τούτων V; τούτων ούν Α; τούτων

Η; τούτων δέ Ρ* [ οντο) Ρ'’ | γινομένων HV ; γενοπένων Ρ*; έχόντων κα'ι γενομένων Α. 1 κινηθησην AH; κηνηθηνην Ρ* | 2 έπαρχών Α | οί τούτω τώι (τώ Η,) όνόματι καΧούμενοι συνεΧηφθησαν HV ; συνεΧηφθησαν τούτω το όνόματι καλούμενοι Α; νυνεΧηφθηναν έπ'ι τούτο το όνόματι έγκαΧοϋμενοι Ρ' | 3“4 κα'ι προναγομένων (προναγωμένων Ρ ) αύτών είν (π ρον Ρ*) την παΐδα A P V ; προνέρχόμενοι π ρον την παΐδα άπετύγχανον Η

(verbo άπετύγχ. inc. Ρ ; sed eorum quae sequuntur usque ad ν. άΧΧά μην κα'ι [ρ. 51, 3], lacerata membrana, non nisi pauca superant) | 4 ούδε\ν VP'; ουδέ eîv A ; κα'ι ούδεΐν Η | om. αύτών P' I είάσασθαιν V (ex ύάν. () | 4-5 om. ού γάρ — εξ άΧηθείαν (εν άΧηθεία Ρ ) ζητούμενοε Η | 6 τούτων ούν ούτων γινομένων V ; κα'ι τούτων ουτωσ γενομένων Α ; κα'ι τούτων γινομένων HP' (ni Ρ superest tantum ούτω ν γινομέν/) \ τών ρωμαίων VA; τ η ν ρώμην HP (ubi exstat sola VOX ρώμην) P' | 6-7 άναζητοϋντεν ((ά )να ζ ητού ντεν· Ρ) HP |

7 τών επαρχιών omm. AH; ras επαρχίαν P (om. χώ ραν τών) | ευρών Ρ' ¡ omm. παΐδα (παΐδα Ρ ) ΑΗΡ (ubi superest tantum μακάριον τ) V' | 8 έγγυΞ AHPV; έγγιστα Ρ' | ναμφάδον P V ; ναμφάδο Α; ναμφά.. Ρ ; ναφάδου Η; καμφάδου Ρ' | π ρ ον τη Ρ | παρα­ κείμενη Χίμνη ΗV ; παρακειμένην Χίμνην (Χίμνηε ex

C O rr.)

Α; παρακειμενηε Χίμνη Ρ |

8-9 νέμοντα τού ν (τησ Η) χίναΞ VH; έχοντα (ex

CO IT.)

toxis

χείναν Α : νέμων τού ν

χίνασ Ρ' (in Ρ exstat νέμ/) \ βάσκον τα ν χήναν V' (ubi quae praecedunt ita contracta

sunt τών δέ στρατιωτών διέρχωμένων. έν κόμη τπΊ. ευρον) | 9 εν τώι (εν τώ Ρ ; εντινι HP

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

48

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

φ ω ι> .

καί

ταχέω ς

όμολογήσανto

ίπ π ω ι

σ υ ν ο δ ία ς

κ α θ ίσ α ν τ ε ς

συνέπ εμφ αν

π αραγενομένου γησαντος φ οράς

την

ε ξ ο υ σ ία ν

κ ράξαν σ ίλ ε ύ ς τού

π νεύμ α

έτι γ ά ρ

τό

τό

τ ρ ε ΐς

π νεύμ α

έξή λθ εν

καί

την

els τ η ν

τοis

Ού

ή μ ετέρα ν φ ύ σ ιν

από

ημέραν

π αραγεναμένου

της έν

κόρης' ήι

τού

υ γ ιή ς ά γ ιο υ

'Ρ ώ μ η ι τε

τ τ ο λ λ fjs

άρχοντες, καί

όμολο-

α υ τ ό ν ) μετά

αύτοϋ

δύναμαι

τη ι

τόπ ον

έ π ά μ χ ο ις

έ γ γ ΐζο ν τ ο ς

λέγον'

ζη το ύ μ ενο υ ,

κ αί μ ε τ ά

τον

ζη το ύ μ ενο υ , τ α χ έ ω ς κ αί

τον

τ τ ό λ ιν ,

οι κ α τά

καί ε φ ίσ τ α τ α ι

την

Τρύφ ω να

ε ’ι σ α χ θ έ ν τ ο ς

τον

ακ ά θ α ρτον ήμέραι

ε ίν α ι

έ π ά μ χ ο ις

α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ι.

καί ά π ά λ λ ω ν

ε σ η μ ε ιώ σ α το

δ α ίμ ο ν α ς ,

π α ιδ ό ς καί

τώ ι

αυτόν

φ ήγαγον

τ ο ΐς

ε ΐν α ι Τ ρ ύ φ ω ν α

άνέπ εμφ αν

εκ ρα ζεν τ ό τ α ύ τ η ι.

αυτόν

α υτόν

δε τ ο υ

αύτόν

αύτον

s

έν τ η ι

ο ίκ ε ΐ ν ό

κ αί γ έ ν ε σ ι ν . υ γ ιή ς ,

έγένετο

π α ΐς

Τρύφ ω νος

έν

κόρηι

καθ

ημώ ν

καί π ο λ λ ά

καί e y e ν έ τ ο ή

Γ>

π ό λ ε ι,

έν τ η ι

λαβώ ν

άνα-

ό

δε β α -

10

ό ν ε θ ε ΐσ α

τήι

' Ρώμηι

[ubi ev τι..]) εΧει (eX ei V : εΧη Η) των ύδάτων (in Ρ superest των) H P P V ; oram. AV’

|

επηρώτησαν (έπερώτ. V ) H PVV'; επερωτησάντων Λ | e i (eiirep Ρ ) αύτοσ η ( e l V ; εΐ Η ; εΐη ΑΡ') ο τρυφών ΑΗΡ (ubi et' α... φων) P’V ; τ η σ άκούειν (sed ν punctis delet.) V'. 1

και όμολογησαντοσ αυτόν eTvai τρύφωνα τον ζητούμβνον. ταχεω8 V ; του Se όμο-

Χογησαντοσ αυτόν eTvai τον ζητούμβνον’ ταχβωσ (εύθύσ Ρ*) ΑΡ ; του Se ταχεω8 όμοΧογησαντοσ αυτόν eTvai τον ζητούμβνον τταρ ’ αυτών (om. τταρ ’αύτ. Η) ταχβωσ HP (ubi r... / μοΧογησ... / τώι/) P V ' | 2 ιττπω καθησαντεσ αυτόν Η ; αυτόν ίππο καθ ίσαντβσ V ; αυτόν ϊππο) καθίσαντεσ ΑΡ"; ΐππω επιβιβάσαντεσ V' qui sequentia omittens pergit ηγγισαν ev τη ρώμη j tjy a y o ν Η*, απήγανον Ρ"; εφερον Α | ποΧΧησ τ η σ Ρ' | Β συνεπεμφαν Η; επεμφαν Α ; ..πεμ.. Ρ *, άνεπεμφαν Ρ j omrri. αύτον AP(?)P' j επάρχοισ AH; ύ π α ρ χ ο ί Ρ' j om. τον A |

4 Se του 7ra iS o a και εισαχθεντοσ τ οΐσ επάρχοισ Η; ου ν τού αγίου τρύφω νοσ και εισάχθεντοσ επι τών επαρχών Α ; και παραγενομένου τού αγίου, και eiσSeχθ evτoσ τ οΐσ ύπάιρχ ο ισ Ρ

(in Ρ superat παραγε... / ου κα... / επα...) | 5 αυτοί/ HP'; αύτοΐσ αύτον Α | τρύ-

φονα τον ζητούμ. Η: τον ζητούμ. τρύφωνα Ρ'; τον ζητούμ. om τρύφ. Α | ταχβωσ αύτον Η;

αυτοί Se εύθέωε Α; ταχεωε αύτον έφίππω καθησαντεσ Ρ | 2-5 ηγαγον— ταχβωσ αυτόν om. V (homoiotel.) | 5-6 μετά άν. αυτόν άνέπεμφαν Α | 6 κοσμοίκράτωρι Α | 6-7 κα\ έγγιοντοσ αύτον εν τηι πόΧει ’ εκραζεν το πνα το ακάθαρτον Χέγον \ ; έγγίζωντοσ ουν αυτού τη πόΧει εκραζεν ο ύαίμων Α ; έγγ. Se αυτού τη πόΧει ρώμη, εκραζεν το πνα το πονηρήν Χέγων Η ; και έγγίσαντοσ αύτού τη πόΧει έκραξε το πονηρόν πνα Χέγων Ρ'; ηγγισαν εν τη ρώμη’ το Se πονηρώ πνα εκραζεν Χεγω(ν) V' | 7 κόρηι (κόρη ΑΡ') VAP'; πόΧη HV' |

8 εφίσταται VHP"; έπίσταται V': έρχεται Α \ τηι ρώμηι V : είσ την ρώμην Α; τη πόΧει Ρ"; om. HV' I 8-9 ό Χαβών (ύ Χαβών Η add. in rnarg.) καθ' ημών την εξουσίαν VHPV : ό καθ’ ημών X. Α \ και άπόΧΧιον την ημετεραν φύσιν τε και γένεσιν V ; όιαΧύειν τά σ ημετερασ πράξεισ Α ; φυγαύεύειν την ημετεραν εξουσίαν κα\ φύσιν Η; τού καταΧύειν την ημετεραν φύσιν τε κα\ γένεσιν Ρ ; om. \

| 10 από V; εκ AHV'; om. Ρ | κό',ρης'/ Ρ ; κώμησ Η |

11 εσημειώσατω Ρ" | ύγιησ έγένετο VH; ύγιώσ έσχεν Ρ'; νγίανεν Α \ η παΐσ VHP ; η κόρη Α | άνεθησα ΑΡ

| 12 κα\ παραγεναμένοιι (παραγενομ. Η) του έιγίου τρύφωνοσ (τρύ-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

49

MARTYRIUM S. TRYPHONIS. καί

π ρ ο σ κ ο μ ισ θ ε ίσ η ς

καί

Π ρετεξτά του,

Sia

τ ο μ ε τ ά τ p e ls η μ έ ρ α ς ι r a p e lv a i α ύ τ ο ν έν τ η ι

ir a is τ ο ϋ ό

μ α κ ά ρ ιο ς

την

π ροσευχόμενου τού

ά γ ιο υ

θ ε ρ α π ε ύ ε ιν

αύτοϋ

Π νεύ μ α τος

έξ,

κ α τά

άναψ α pa s τω ν αύτον

ε ίν α ι

ή μ ίν τ ο ν

π ο ν η ρ ο ύ ά π ε ίρ γ ε ιν α π ό

τον

τηι το

ήμέραι τη ι ε ίω θ ό ε ,

Τρύφ ω να,

καί

π ά σ α ν

τ ή ς ά ν θ ρ ω π ιν η ς

(iis δ ε

έβδόμηι

έδόθη

Π ο μ π ια ν ο ν μ ά λ ισ τ α

Ρ ώ μ η ι ή νίκ α ά π η λ λ ά γ η

δ α ίμ ο ν α ,

έ χ ε ιν τ η ν ε ξ ο υ σ ία ν κ α τά ν ό σ ο ν

έπ αρχω ν

π α ρεκ ά λεσεν α ύτον λ έ γ ω ν '

δει ξ ο ν

ήμερω ν

π ά σ α ν

ß a a iX e v s

κ αί π ο λ λ ά

π a l δα,

Τρύφ ω ν

β α σ ί λ β ΐ τ ής

ό

έγνοί

δ α ίμ ο ν α ς '

Ια σ ά μ ε ν ο ε

τώ ι

(Ε ’ί π ε ρ ν η σ τ ε ία ν

π ερί

το

α ύ τώ ι ή χ ά ρ ις

αύ τός

φ ύ σ ε ως.

τη ι έξη ς

εΐ

ε ΐχ ε ν

ό

5

μ ε σ ο ν ύ κ τ ιο ν και

ή

δω ρεά

τ ω ν α κ α θ ά ρ τ ω ν δ α ιμ ό ν ω ν

μ α λ α κ ίαν,

ή

κ αί ε ν έ ρ γ ε ι α ν

καί τού

ούν π α ρα κ α λοΰ ν-

10

8 cf. M atth. 10, 1; M arc. 6, 7 — 9 M atth. 4, 2 3 ; 9 , 3 5 ; 10, 1.

φονοσ H) èv τηι (τή H) ρώμη VH; παραχενομένου Sè (ovv A) τοΰ à y . r p . èv τη ρώμη (ehr ρώμην A) AP ; παράχενομένον αύτον δέ èv τη ρώμη V , om. quae praecedunt o δε βασί­ λευε etc. pariter et quae sequuntur usque ad v. πολλά παρεκάλεσεν (p. 49, 4).

1 καί προσκομισθείσησ τώι βασιλεΐ τήσ άναφοράσ των έπαρχων (accent, pr. del.) πομπιανον (μ supra add.) καί πρεξτάτου (sic) V ; καί προσκομισθείσησ τησ άναφοράσ τώ βασιλεΐ (re ll. Om.) A ; προκομησθήσησ τησ άναφοράσ τώ βασιλεΐ παρα των έπαρχων πομπιανον κα'ι πρετεστάτον Η ; και προσκομησθησησ τ. β . τ. αν. των υπάρχων (cett. Om.) P |

2 τον τρνφωνα (τρΰφονα Η) VAH; τρέφω να Ρ' | 2-3 μάλιστα 8ιά το μ. τ. ήμ. π. αυτόν έν τηι ρώμηι (εισ την ρώμην A) VA; τον ζητούμενου ’ μάλιστα έν τω Sia τριών .ήμερων έλθεΐν αύτον έν τή ρώμη Η ; μάλιστα Sè, Sia το τρεΐσ ήμέρασ παραχενέσθαι έν τή ρώμη Ρ' |

3 ήνήκα κα'ι Ρ' | 3-4 ή παΐσ άπηλλάχη Ρ'; Om. ή irais V | 4 καί πολλά παρεκάλεσεν αύτον λέχων V; πολλά ονν (π. Se Η; αλλά Ρ') παρεκάλει αύτον ò βασιλευσ ΑΗΡ'; carer αυτό ό βασιλευσ V' | earep αύτοσ ε ΐ (exc. ε ΐ in Ρ ) ό ίασάμενοσ (ε’ι ασάμενοσ V) την π a io a (τ. π. μου AP') AP'V ; είπε μοι εί σίι εΐ ό Ιασ. τ. π. μου Η; ei συ ε'ι ό τρυφών ό εκβαλόν τον δαίμονα έκ τ (ή σ ) θυχατρόσ μου V' | 5 τον δαίμονα VAHP'; αύτον V' | νηστείαν εΐχεν VAH; νήστησ ήν διατελών Ρ'; ή'ν νηστεύον V | 6 ημερών εξ V ; ήμέρασ εξ ΑΡ ; έπι ήμέρασ εξ (έξ V') δεόμενου τοΰ θν περ'ι τοΰτου HV' | τηι ήμέραι τηι έβδόμηι V ; τή έβδομη ήμερα

AP'V'; κα'ι τή ήμ. τή έβδ. Η | 6-10 περ'ι το μεσονύκτιον προσευχόμενου αύτοϋ κατά το είωθοσ. έδόθη αύτώι ή χάρισ κα'ι ή δωρεά τοΰ a y ίου πνσ έχειν την έξουσίαν κατά των ακαθάρτων δαιμόνων κα'ι θεραπεύειν πάσα (sic) νοσον κα'ι πάσαν μαλακείαν. κα'ι ένέρχειαν του πονηρού άπείρχειν άπο τ ή σ όνινήσ φύσεωε V ; προσευχ. αύτοϋ περ'ι το μεσ. κατά το είωθ. αύτοϋ έδώθη ή χ. κα'ι ή δ. τοΰ à y . πνσ έχ. τ. έξ. κατά τών δαιμ. (om. άκαθ.) κα'ι έθεράπευεν πάσαν ν. κα'ι π. μαλακ ίαν κα'ι έν. τοΰ πον. (om. άπείρχειν— φύσιν ) Α; προσευχ. αύτον έδόθη αύτώ ή χάρισ περί το μεσ. κατά το ε ’ιωθώσ. κα'ι η δ. τοΰ à y . πνσ ε'ι καί πάλαι δοθησα (η co rr. supra lin. eî) αύτώ τοΰ έχειν αύτον την έξ. κατά τών άκαθ. δαιμώνων, καί θεραπ. πάσαν ν. κα'ι πάσαν μαλακ. καί πάσαν èvèpy. τοΰ πον. (om. άπείρχ. — φύσιν) Η; περ'ι το μ. ευχόμενου αύτον κατά το είοθώσ , έδόθη αντώ η χ. κα'ι ή δ. τοΰ à y . π νσ τοΰ έχ. τ. έξ. κατά τ. άκαθ. πνων' κα'ι θεραπ. πάσαν ν. κα'ι π. μαλακ. κα'ι π. èvèpy. τον πον.

4

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

30

MARTYRIUM S. TRYPHONIS. τού

tos

Ιη σ ο ύ

β α σ ιλ έ ω ς Χ ρ ισ τ ο ύ

έ μ φ α ν ίσ θ η τ ι θέω ς η λ θ ε ν μούς Σοι

και τ η ν

λέγω,

φ θ ε ίρ α ι

θ ες

ε ξ ο υ σ ία ν

δ α ίμ ο ν α ,

πνεύμα

ά ν θ ρ ώ π ο ις ,

τώ ι μ έσω ι

και ό

έτά χθ ης ό

αύτήν. α υτής,

λέγει ώ στε

τι

Vos

δ α ίμ ω ν

ό

ό

πονηρόν,

μηδένα

χ ά ρ ιν εφ η'

ά ν α ζη τ ε ΐν

Τρύφ ω ν.

έφ η

Τρύφ ω ν'

οπ ουπ ερ

ά δ ικ ή σ α ς

τω ν

Έν

β α σ α ν ίσ α ι

Ο

ούν

ε π ε ισ η λ θ ε ς

π α τή ρ

α ύ τήν

κ αί

ό

ή ις ,

όνόμ ατι ε ισ ε λ θ ω ν και

εχω ν τού ς

ευ ­

οφ θαλ­

' 5

Τρύφ ω ν π pos αυτόν κόρην

ον

σύ

φ ύ σ ιν

Ιη σ ο ύ

τώ ι

π α ρεστω τω ν.

εις τ η ν

πώς

ή μ ετέρα ν

όνόμ ατι

δ α ίμ ω ν '

έφ η

θ α υ μ ά ζω

την

τώ ι

γην.

€ν

αν

κ ύω ν μ ε λ ά v o s μ έ γ a s , π ύ ρ ι ν ο υ ς

κ ε φ α λ ή ν σ ύ ρ ω ν εις τ η ν

αύτήν;

α υτόν εις

λέγω,

ε π ικ α τ ά ρ α τ ε ,

έ π τ α κ α ίδ ε κ α προς

σοι

τ ο ΐε εν

κληθήναι τ ο ν

τε

Χ ρ ισ τ ο ύ

ά π έ σ τ ε ίλ έ ν

τα ύτην

π λέον

ών

κ αι γ έ ν ε σ ι ν . ε ίπ ε με,

κ α τ α φ θ ε ΐρ α ι.

πώς δούς

λέγει

τού ετώ ν

λέγει

ε ίσ η λ μοι

τη ν

αύτώ ι

ό

άπαίρειν τ η σ όνθρωπώτητοσ Ρ ; εδόθη αυτόν η χάρισ. περ\ το μεσονύκτιον (sic) κα\ η δώ­ ρα κί τον à y io v π νσ κατά το είωθόσ' του θεραπεύειν πάσαν νόσον καί πάσαν μαλακίαν V' |

10 την ούν εζησ Ρ ; τη δε έξησ Υ'. 1 βασιλεωε -j~ τον μακάριον Α | δαίμονα -j- καί φανερωθηναι ενώπιον πάντων Η ; φ α ­ νερωθηναι τον δαίμονα ενώποιον πάντων Y' (cm. κληθηναι) \ ò τρυφών AP V ; ό αγιοσ τρ.

HV I 2 σοι VA; σύ ΗΡΎ' J πονηρόν -\- καί ακάθαρτον AH ; -|- πνα άκ. V" | όπου περ αν ησ είσελθών V : οίοσ τ ίσ εΐ A ; omm. HP'V' | είσελθών consulto in είσελθόν non immutavi |

B έμφανίσθητι VP’ : εμφάνηθι AHV' | άδικησασ (— κησεισ Η ; άδικων Ρ ) των παρεστωτων (— ώτων HP ) VHP ; αδίκησαν των παρεστηκότων Α; άδικων (om. τ. 7Γ.) V' | 4 κήον P' J μελανόσ με^ασ V: με^ασ (om. μελανόσ) Α; μελασ (om. με'γασ) HPV'; in Ρ, ubi exstat με tantum, scriptum fuisse aut με/λαε aut με/y a s ex deperditorum elementorum numero

erui posse videtur | 5 κα'ιφαλην V' | σύρων VAH ; σύρον Y'\ εχων P' | είσ την yfjv VP"; επι {επι HP) τησ "/ησ Α ΗΡ \ j εφη ονν ό τρύφων π ρόσ αύτόν V; εφη δε π ρόσ αυτόν ò τρυφών AH', εφη δε π ρόσ αυτόν ό αγιοσ τρύφων Ρ (ubi superesl ε/... αύτόν ό αγιοσ τρ ύ /)

V ; κα\ φησίν π ρόσ αύτόν ό τρ. Ρ | 6 σοι λέγω επικατάρατε V; σύ (σοι Α ) λέγω κατηραμενε δαίμων α ΗΡ ( ..εγω κατηραμε/...ν) Ρ' (qui Olli, δαίμ.) V | χάριν V; ενεκεν AHPPV | επισηλθεσ Η; επησηλθεσ Ρ' | είσ την κόρην ταύτην V; τη κόρη ταιση (ταντη ΗΡΎ'; ταυ/ Ρ)

ΑΗΡΡ V' I 6 -7 τού φθεΊραι VP': καταφθείρε Α ; φθηραι Η; ...a i Ρ ; διαφθείραι V' | 7 ύφη Y AH; είπεν Ρ (...#?ν) Ρ V | 7 -8 π ώ σ σοι ον πλέον ών ετών επτά ετάχθησ V; ότι

σοι ετη εχων επτά καίδεκα ετάχθεισ Α : πώσ σύ ον πλεΊον (— είον V') εχων ετη δεκαεπτά (των ¿7Γτσ καίδεκα ετι V'). ετάχθεισ (— ησ V') HV': ...πλεΪον εχων/... κα. ετά/ Ρ ; πώσ ούπο) εχων ετοσ επτακδι δεκατον, ετάχθησ Ρ' |

8

την ημετεραν φύσιν τε (omm. τε HV) καί

ytvftn v ("/εννησιν Η: την η/... κα\ ηενεσιν Ρ) VHPP'V'; τα ημετερα έργα Α | 9 ό τρύφων

VAP': ό αγιοσ τρ. HP ("..γιοσ τρύ/ ) V' | ίν χν είπε V P ; oui. Α; τού κυ ημών tv χ ν επιττάιττω σοι' είπε HV'; τού/... τάιττω Ρ

I 9-10 πώσ είσηλθεσ είσ αυτήν (...ηλθεσ... Ρ)

VHPP': I- είπε μοι καί μη πολλά φρνάρει Α | 10 λεηει VHP; κα\ λ. α?’»τώ A; exc. in Ρ; κα) V j τιηρ μου ΑΗΡ V' | όδούο il

| 11 αντησ V; ταύτην A; omm. HP'; om δη vs —

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

51

MARTYRIUM S. TRYPHONIS. Τρύφ ω ν' αύ τώ ι

ό

T is

έ σ τ ιν

Τρύφ ω ν'

vä s.

X eyei

και

ό

ό

T is

β α σ ίλ ε υ ε

τ ίε

θεόν

τα ύτψ

π ο ιω ν

άνθρώ π ουε

έ σ τ ιν εύσεβή κ αί

Π έτροε

σ π ο ν ο α ί ε μ α τ α ία ιε είε

Και

κ αι τ ο ν

π όΧ ει

y e iv

π α τή ρ έ σ τ ιν

Τρύφ ω ν'

οirros ό α ί ρ ω ν top ras ά ια ν ο ία ε α ύ τ ω ν σ ιά ρ χ η ν

ό

π υθμένα

ό

ό

σ α τα να ε;

α ύτοΰ

π ρ ο σ κ υ ν ε ΐν

ό

δ α ίμ ω ν '

δ α ίμ ω ν '

'0

Ο

τον

δν

α π ά ντω ν εκ ή ρ υ ζα ν

αυτού

κ αί π ρ ο σ έ χ ε ι ν

τ ο ΐε

e p y o is

τ ο ν τ ο ιε

μήν

έ σ τ ιν eis

5

γενεέν τ ή ι

άπ εθανον,

κ ν ίσ σ α ιε

είε ά π ώ Χ ε ια ν τ ά ε ε α υ τ ώ ν φ ν χ ά ε

[κ α τ α δ ι ώ κ ο ν τ α ε

σα τα -

ε ίσ ε ρ χ ό μ ε ν ο ε

τω ν

όνόμ α τοε

X eyet

άΧΧά

σα τα να ε

κ αι

Χ ρ ίσ τ ο ν

τον

S ia ß o X o s .

οί π α ρ ε σ τ ω τ ε ε ,

α ύ τ ο ίιε

κ ε ν ο ΐε

Ο ό

άνθρώ π ω ν

Ίη σοΰν υπέρ

ε ίϋ ώ λ ο ιε

κ αί π α ρ ά γ ε ι ν Ά ιδ ο υ

και

δ α ίμ ω ν '

οΰ τοι

εφ η

τω ν

Χ η σ μ ο ν ε ϊν

ΠαΰΧοε

ό

ά π ε κ ρ ίν α τ ο

ΐσ α σ ιν

λ ο γ ισ μ ό ν

π α ίδ α

Xeyet

ö u iß o X o s ;

π όθεν

π ο ιω ν

κ αι

σου;

τον

κ αί

καί κ α τ ά -

10

άρχοντα

αυτησ V' | αυτήν βα σ. (βασανησαι Ρ ) ΑΗΡ'; om. βασ. συτ. κα\ V' | καταφθηραι Η: κ. αυτήν V' \ Xeyet αύτώ ό τρ. VP'; κα'ι λ. ττροσ αυτόν δ τρ. A; λ. ττροσ αυτόν ο αγιοσ τρ. Η; ...e'yet ττροσ... Ρ ; κα'ι δ αγιοσ V'.

1 Xeyet ο δαίμων’ ό διάβολοσ V : άττεκρίθη αύτώ ο δαίμων’ ό ττηρ μου έστιν ό διάβ ολ οσ Α; άττβκρίθη ό δ. κα'ι eh rev ’ ό διάβολοσ Η ; ... εκρί... P'*, Xeyet ό δαίμων’ ό αρχών τησ άττωλείασ δ διάβολοσ (om. quae sequuntur usque ad ν. έστιν

ootos

[1. 4 -5 ] in clu s.) P ';

κα'ι ό δαίμο(ν)’ ό διάβολοσ V ' | 1-2 Xeyet αύτώι (om. αύτώι Η) ο τρύφω ν’ τ ίσ έστιν ό δ ιά βολ οσ’ άττεκρίνατο (Xeyet Η) 6 δαίμων’ ό σατανάσ (— ά σ Η) V H ; omm. AP*; ...et o αγιοσ' / ...Xeyet '... ~σ P ; κα'ι δ αγιοσ τίσ έστιν ο δια βολ ο(σ)’ κα'ι δ δαίμων’ ό σατανάσ V ' | 3 Xeyet ó (-|- ay ιοσ Η) τρύφων VA Η; Xe'... P ; om . Ρ '; κα'ι δ αγιοσ V ' | κα'ι ττόθεν VHP (...t ττό...) V '; ττόθβν A I 3 - 4 ούτοι οι τταρεστώτεσ’ άλλαμην κα'ι δ βασιλευσ V : ot τταρεστηκότεσ ά. μ. κ. δ. β. A ; ούτοι ττάντεσ’ άλλαμην κ. δ. β. Η ; ...τ ε σ ’ f à. μ. κ. δ. β . Ρ ; om. Ρ '; ούτοι ττάντεσ κα'ι V ' | 4 ο σατανάσ V (— ά σ Η ; — ά σ Ρ ) H P V '; ό διάβολ οσ Α; om. Ρ ' I έφη δ δαίμων V H P ; άττβκρίθη δ δ. Α ; κα'ι δ δαίμων V '; om. Ρ ' | ό an te σατανάσ om. V ' I 5 ούτωσ V ' | ό αίρω ν: δ σ αίρει Ρ ' | omm. εύσεβη (εύσεβεΐ Ρ ') H P V ' | των V A ; άττδ ( — ο Η) τών H P P 'V ' I omm. κα'ι H P P 'V ' I 6 ττοιών λησμονεΊν (έλισμονεΐν Η ; λισμοveîv Ρ ; λισμωνβ'ιν V ') αύτουσ V H P V '; ττοιηται έττιλανθάνβσθαι αυτοί/s P ' | 6-7 γενεσιάρχην θν V H PP'V '*, γενεσιουργόν θν A qui rell. om. usque ad ν. κόλασιν [ρ. 52, IJ | 7 τον παίδα αύτοΰ V H P '; τον μονογη αύτοΰ υν P V ' | 7 -8 δν (-f- και V ') èv τη ττόλει τ. ττέτρ. κα'ι τταΰλ. έκηρ. H P V ' | 8 κα'ι V H P V '; οί κα'ι Ρ ' | 9 ποιων V ; κα'ι ποιών του σ K P V '; κα'ι τουσ om. π. Ρ ' | είδόλοισ Η | καινοΊσ HV' qui o m ittit sqq. usque ad ν. ματ αία ισ

11. 10] I ττροσεχην Η | κνησσαισ V ; κνησαισ Η ; κνίσαισ P P ' | 10 τταράγειν V ; κατάγειν ( - γην Ρ) H P P 'V ' I 10-11 είσ απώλειαν τάσ εαυτών ψυχάς κα'ι κατάγειν e la πυθμένα (ποιθμένα V) άδου V P '; e i a dir. τ. ¿αυτών φ νχ α σ (αύτών ψ υ χ ά σ Ρ) κα'ι είσ του άδην H P ; είσ άπόλειαν τά σ ψυχασ αύτών (rell. Om. usque ad ν. καί είσ την [ρ. 5 2 , 1J) V ' | 11 καταδιώκοντα V ; μιμούνται y à p HP | τούτοισ V ; αυτόΤσ HP | τόν άρχοντα τησ άνομίασ V ; τον ήχεμώνα (— όνα Ρ) τήσ άδικίασ HP ; om. Ρ ' καταδιώκοντα —άνομίασ (ρ. 52, 1), re c te , opiuor.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

52

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

r f js civofiías α ύτον

ό

]

και κ λ η μ υ ν ο μ ε ΐ ν μ e r ' α υ τ ο ύ

Τρύφ ω ν'

ανθρώ που

σώ μα

Π ο ια ν

ε ίσ ε λ θ ε ΐν ,

κ α 'ι

έ ν ε φ ύ σ η σ ε ν

υύκ

εχομεν

ε is

ε ξ ο υ σ ία ν

ά π ο φ ε ύ -γ ο μ ε ν

τ ο os

π ρα ττόντω ν. τού

μ α κ ε ϊα ι, φ θ ό ν ο ι, 4

εφ η

π α τ μ 'ο ς

ο

τω ν

ό

-π α τ ή ρ

a

ά χρα ντοι

π ν ε ύ μ α ε ϊο ό τ ω ν

πολλής

ίσ χ ύ ο μ ε ν

ί 'χ ω ν

έ π λ α σ α ν

α ύ τ ο ν

κ α τά

μετά

βούμενους, τ ο σ ο ΰ τ ο ν

τα

ε ξ ο υ σ ία ν

τ η ν α ιώ ν ιο ν κ ό λ α σ ι ν .

τον

σου

Θ εόν

ε ύ σ ε β ε ι a s κ αι

εν

π ο ρ ν ε ία ι,

μ ο ιχ ε ΐα ι, ε π ιθ υ μ ία ι, φ υ σ ιώ σ ε ΐ5 ,

κ α τ α λ α λ ια ί,

ΰ π ε ρ η φ α ν ία ι,

ό

σε

τού

δ α ίμ ω ν '

eis

θεού Ή μ €ÎS

' άλλ ’ ό σ ο ν 5 τον θεόν φ ο ­

ε ύ σ ε β ε ία ι

κα'ι ε ξ ο υ σ ι ά ζ ο μ ε ν τ ω ν τ α

7T p b s α ύ τ ο ν ό Τ ρ ύ φ ω ν ' Τ ί ν α έ σ τ 'ι ν λεγεί ό δ α ί μ ω ν ' Έ σ τ ι τ α ΰ τ α '

έ’μ εις, μ ά χ α ι ,

χ εϊ ρ εs

δ ικ α ιο σ ύ ν η ς

υμώ ν;

ούν π p os

έκ ελευσέν

λεγεί

ζωμέ ;

λεγεί

ή μ ετερα

τα

ύμέτερα

epya έργα

δ ια και

ε ίδ ω λ ο λ α τ ρ ε ία ι, φ α ρ -

λ ο ιδ ο ρ ια ι,

π λ ε ο ν ε ξ ία ι,

β λ α σ φ η μ ία ι,

ά ρ π α η α ί,

κλο-

cf. Gen. 2, 7 ; Sap. 15, 11 — 9 ss. cf. M atth. 15, 19; M arc. 7, 2 1 -2 2 ; Gal. 5, 19; R o . 1, 29-30.

1 κληρονομεΐν VP'; κληρονομοΰσιν ( — σι P) HP | μετ'αύτοΰ V

μεθ' ημών HP; με-

θ è αυτών Ρ | αίωνίαν ΡΡ | 1-2 Xeyei ούν (om. ούν Α) π ροσ αύτον ο τρ. VA; λ. (-|- ούν

I où»/ V'] P V ) ττροσ αύτον ό αγιοσ τρ, HPV7; κα'ι τρ. ττροσ αύτον Xeyei Ρ' | 2 ποιαν εξ. εχ. VHPV7; ποιαν εχ. εξ. ΑΡ7 | σοι Ρ7 | εκεΚλευσεν Η | Β σώμα άνσυ AHPP'V7 ‘| δπερ

ΑΗΡΡΎ' I άνεπλάσαντο Ρ ; άν€7τλασαι/ V' | oram, αχραντοι AV7 | χεΐραισ P V7 | αι αχ. τον θυ χεΊρεσ Η; αι χ. του θυ αι αχ. Ρ | 4 επεφύσησεν Η | εισ αύτον VP'; ύπ' αύτον Η; αύτώ Ρ ; om. κα'ι ενεφ.— ζωησ V' | Xeyei

αύτο V' | 5 εχωμεν V' | κατά των είδότων

(ιδ. V ) τον θεόν 6V εύσεβείαι (— eía A; αλήθεια PV7) VAPV ; κατά των eiS. τον θν εύσεβεΐν P' (εύ supra lin. add.); om. κατά — άτTO Ποιας τύχης τυγχάνεις; Τρύφων είπ εν ’ 5 Τύχη παρά Χριστιανούς ούκ εστιν ούτε έγένετο άπ'ο της τοΰ θεοΰ δη­ μιουργίας ' τέχνηι δε τινι των άνθρώπων καί καθευρέσει ονομάζεται, εί δε βούλει μαθεΐν, ελεύθερος μέν είμι διαγωγής' το δε μέγιστον ύττερ όλα τοΰ κατ ' èμε φρονήματος μάνθανε ότι Χριστιανός είμι. Πομπύνος πριιιισκρίνιος έβόησεν λίγων ' Τρύφων ώμολόγησεν εαυτόν Χριστιανόν είναι. 10 A/o/AiVòs έπαρχος είπεν ’ "(ζγνως ότι ό Σεβαστός εκέλευσέν σε ζωόκαυστον γενεσθαι, εί μή θύσεις τοΐς θεοϊς; εφη ό Τρύφων' 6

άξιός είμι

1-3 παρεστηκεν (παρεστησεν ego) ό τησ ατταμαίων ενορίασ είρηναρχοσ τον άττο σαμφάδου κώμησ ώρμώμεν(ον) τρύφωνα τώι μεγίστωι καί ύπερΧάμπρωι βηματι τ η σ εξουσίασ σου δ σ παρεστησεν (παρεστηκεν co rrexi) V ; παρεστηκεν τρυφών ò τ (η σ ) άτταμαιών èvop. είρην., άττο σαμφ. κώμ. δρμώμενοσ τώ μεγίστω καί ύπερΧ. θρόνω σου Α ; παρεστι (παρεστη Ρ Ρ 7) σοι τρ. ό τησ άττ. (άπαμεων P P 7) èvop. δ σ ην (ην Ρ ) άπαρχησ (om. δ σ ην άττ. Ρ ) άττδ σαμφ. (καμφάδου Ρ ) κώμ. όρμόμενοσ (όρμώμ. Ρ Ρ 7) ' τώ βηματι σου ( ß w σου post ύπερΧ. Ρ Ρ 7 qui o m ittit 7-8 μεγίστω καϊ) τώ μεριστώ κα'ι ύπερΧ. τ η σ εξουσίασ (τη ση εξουσία Ρ ) Η Ρ Ρ 7 | 3-4 τιβεριοσ' γράγ χοσ’ κα\ κΧαύδιοσ καί (omm. καί HP) άκυΧΊνοσ (-(- ό ύπερΧαμπροσ HP) V H P ; ό επαρχοσ A ; άκυΧίνο(σ) επαρχοσ Ρ '; om. V ' | 4 εφη V A H P P '; επερώτα μετά ττοΧΧοϋ θυμοΰ τον μακάριον V ' | τί το δνομα τοΰ παρεστώτοσ V A P '; τί το δνομά σου H P V 7 | ò δε V A H P V 7; καί ό άγιοσ Ρ 7 | 5 τρυφών καΧοΰμαι Ρ 7 | ò (ό δε Α) ετταρχοσ εΐττεν A P V '; omm. ΥΗ ; ò τύραννοσ Χεγει Ρ7 | τυγχάνεισ V ; ε ΐ (e? V') H P P 'V '; om. A I τρύφ. εΐττεν V A H P ; τρ. εφη Ρ '; ο άγιοσ τρ. εΐττεν V ' | 6 τύχη V ; τύχει (— η Ρ ') μεν Α Ρ7; τοίχη V7 | ούκ εστιν : ούχ' ύττάρχει ’ ουδέ -γράφεται Ρ 7 | 6-7 άττο τησ τοΰ θυ δημηουργίασ V*, τα ΐσ τοΰ θυ δημιουργίαισ Ρ 7; θυ (θυ δε V 7) ττρονοία (προνοΐα Η) H P V 7; om. A | 7 καί καθευρεσει (ante άνθρώττων Ρ 7, om. τών) V P 7; omm. A H P V 7 | η δε V7 I 8 βουΧη Η | μαθεΐν -f- τα κατ'εμε (κατεμε HV') H P V 7 | om. μεν Ρ" | διαγωγησ V ; άγωγησ H P P 7V 7; φύσεω σ κα\ άγ. A | μεγίστον ύττερ δΧα V ; μεγ. κα'ι ύπερογκον (ύπερονκον Η) Α Η Ρ7; μέγιστον P V 7 ] 9 omm. δτι A H PP7V 7 J χριστιανόν είναι με Ρ 7 j 9-10 ττομττιϊνοσ ττριμισκρίνιοσ V ; πομπιανδσ σκρινιάριοΞ (Kpiviapios A ) σκρηνιάριοΞ Ρ 7) A H P P 'V 7 |

10 εβόησεν VA PPA εξεβόησεν (εξεβώησεν V 7) H V ' | ώμοΧόγησεν (όμοΧ. Ρ 7) ¿αυτοί/ χρι­ στιανόν εΐναι V P 7; όμοΧόγησεν χριστιανδσ είναι A PV ; αρνησαι τον χν σ ο υ ’ ό δε τρύφων εξεβοησεν Χεγων’ χριστιανδσ είμ'ι Η I 11 ò εττ. Ρ I 11-12 δ σεβα σ τδσ εκεΧευσεν σε ζωόκαυστον (εκεΧ. ζωόκαυστόν σε Α) γενεσθαι V A ; ό σ εβα σ τδσ σε εκεΧΧευσεν (εκεΧευσεν Ρ) ζώντα καηναι (— ηναι Ρ) H P ; έκεΧευσε ν ό σεβαστδσ καίσαρ πυρίκαυστο ν σε γεν. Ρ 7; ό σεβαστοσ

εκεΧευσεν ζώντα

σε κατάκαείναι V' | 12 εί μη (είμ'ι V ) θύσεισ (θύσισ Η ;

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

60

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

ύπερ τού ονόματος τού Χριστού μου ττυρ'ι δοθήναι, καί δη ποιεί το πμυσταχθέν σοι. Ακυλΐνος έπαρχος εφη' θύσου, Τρύφων, τοΐς θεοΐς, επειδή σε όρώ ακμήν έννομον μή άγοντα την ηλικίαν καί τέλειον έχοντα τό φρό­ νημα. έφη ό Τρύφων* Τέλειον έχω τό φρόνημα έάν τελείαν μου ομο­ λογήσω την εις θεόν μου ομολογίαν καί άνεζάρνητον αυτού την γενα- 5 μένην εις έμέ πίστιν φυλάξω. Ακυλΐνος έπαρχος έφη' Προ τού μέλλειν σε τώι πυρί παραδίδοσθαι πείσθητι τώι αύτοκράτορι. Τρύφων έφη" Πϋρ μοι απειλείς

o p t iv o s

το

τέλος έστί τέφρα * πιστεύω δέ τώι θεώι τούς

κακοτέχνους υμών θυμούς καί τάς φυχάς υμών καί τού βασιλέως τού έκπέμφαντος ΰμΐν τάς διατάξεις ταύτας ομοίως γενέσθαι τήι τού 7εύρος 10 έξερχομένηι τέφραι. άκούσας δέ ό έπαρχος Ακυλΐνος έκέλευσεν αυτόν,

θύσηε PV') τ οΐσ Θ. VAHPV'; εί μη τ ο ίσ θ. θύσιασ Ρ' | έφη ό r p . VP'; τρ. εΐπεν AH; ό (ο V') αγιοσ τρ. εΐπεν PV' | ei άξιόσ (άξιοσ V) AV; άξιοσ (— όσ Ρ Ρ ) HPP'V'.

1 χυ μου V P ; χυ AP'V'; θν Η | πυρ'ι δοθηναι V ; παραβληθηναι τώ ττυρ'ι Α ; ττυρ'ι 7ταραδωθηναι (— δοθ. Ρ) H P; ττ. υποβληθηναι (— ηναι V') P'V' | και δη VAP'; omm. HPV' | 1-2 τό προσταχθέν σοι VAHPV'; ο Θέλησ Ρ' | 2 ό έπ. Ρ ; om. Ρ

| έφη VH; enrev

APP V' I 2 -3 έττ€ΐδη σ6 όρώ άγμην (i. Θ. adverb, ακμήν) έννομον μη αγοντα την ηλικίαν' και τέλειον άγοντα το φρόνημα V ; έττ€ΐδη όρώ σε veav (-f- μεν PV') την (τη V ) ηλικίαν a y o v r a . και (om. PV') τελείαν a y o v r a φρόνησιν (τέλειον έχοντα φρόνημα Η; τέλ. δέ τό φρόνημα έχοντα Ρ ; τέλ. δέ τό φρονηματι V') κα'ι φείδομαι σου (om. και φείδ. [φεΐδ. Η] σου A) AHPV'; επεί όρώ σε έννομον άγωντα ηλικίαν, και τέλειον έχοντα φρόνημα Ρ' | 4 έφη ό τρ. V ; τρυφών έφη HP'; τρ. enrev Α ; ό αγιοσ τρ. enrev PV" | τό φρόνημα VP"; φρόνημα (φρώνημα V') AHPV' | μου omm. AHPP'V' | 5 θν VHPP'; τον Θν AV' I om. μου Ρ' | ομο­ λογίαν VAP'; εύσε'βειαν (ex εύσέβιαν Η supra lin.) HPV' | 5-6 την γεναμένην (omm. yevaμ.

AHPV' ) είσ έμέ πίστιν (πίστην V') φυλάξω (διαφυλάξω PV') VAHPV'; την e i a έμέ yevoμένην πίστην φυλάξω Ρ* | 6 έφη VP'; enrev AHPV' | μέλλην V' | 7 τώι: τό Η | πίσθητι

AHV' I αύτοκράτωρι VH; αύτωκράτωρι V' | τρυφών έφη VHP ; ό αγιοσ τρυφών έφη PV'; τρυφών enrev A | 8 άττείλεΤσ VHP; άπειλησ AP'; άπηλησ V' | ουτινοσ (ούτ. V') VHPV'; ου AP' I om. τό Ρ' | έστ'ι V PP'V'; εστιν A; om. Η | Θω μου ΑΗΡ' (qui omittit δέ post πιστεύω) | 8 -9 τουσ κακοτέχνουσ υμών θυμουσ κα'ι τά σ φ υχά σ ημών V ; ότι τουσ ζέοντασ υμών Θυμουσ κα'ι τά σ φ υχά σ υμών Α; τώ σώσαντί (διασώσαντί PV') μ€' υμών μάλλον τουσ Θυμουσ HPV'; τώ σβ€ννύοντι ύμώ(ν) τουσ θυμουσ κα'ι τ ά σ φ υ χ ά σ υμών Ρ' | 9 του βασιλέωσ V; του βα σ. υμών AHPV'; τουσ βασιλεΐσ υμών Ρ' | 9-10 του έκπέμφαντοσ υμΐ (sic) V;

του έκπέμφαντοσ ύμάσ κα'ι Α; τουσ έκπέμφαντασ Ρ'; omm. HPV' | 10 ταύτασ omm. HPV' I όμοίω σ γενέσθαι VHP; γεν. όμοίουσ (όμοίουσ γεν. Ρ') ΑΡ'; όμοίω γενεσθαι V' | 10 -11 τηι (τη ΑΗΡ ) του (έκ του Η) πυρόσ έξερχομένη τέφρα VAHP'; τησ έκ του πνρόσ έξερχομένησ τέφρασ PV' | 11 άκούσασ δέ V ; ταΰτα άκούσασ AHPP’ V' | άκυλίνοσ ό έπαρχοσ Ρ' \ έκέλευσεν αυτόν VP'V'; προσέταξεν Α ; έκέλλευσεν Η; έκέλευσεν Ρ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

61

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

ei μ η π ε ίθ ε τ α ι τ η ι δ ια τ ά ξ ε ι α υ τ ο ύ , κ ρ ε μ α σ θ έ ν τ α θύμω ε

άπ οδυσάμενοβ

καταμαθω ν

το

αγνόν

και

ε δ ίδ ο υ ε α υ τ ό ν ά ν α ρ τ η θ η ν α ι

pevos. ε φ η

ό

αυτού, ή γ ά ρ

έπαρχο s

σ π α θ ίζ ,ε σ θ α ι. ό δ ε π ρ υ -

iμ ά τ ια α υ τ ο ύ κ α ι τ ο ν τ ρ ίβ ω ν α

τα

εύσχημον έπ ι τού

eis γ η ν piifras,

τ ο ύ σ ώ μ α τ ο ς α υ τ ο ύ , μ ε τ ά π ρ ο θ υ μ ία ς

ξύλου, τ τ ρ ό τ ε ρ ο ν Tas χ ε ΐ ρ α ς ε ξ η ρ τ η -

το Ts κ υ ε σ τ ιο ν α ρ ίο ις '

Π ροσαγάγετε

και

δ ιά σ τ η μ α νόησον, ελ θ ώ ν

της

5

ά ν ο ια τ η ς ά φ ρ ο σ ΰ ν η ς α υ τ ο ύ ε ν ε ρ γ ε ί α ύ τ ώ ι. σ ιτ α θ ιζ ο μ ε ν ο υ δε

α υ τ ο ύ ισ χ ν ρ ώ ς , ο ύ δ ε μ ία φ ω ν ή έ ξ ή ιει άττ ’ α υ τ ο ύ , ά μ ε τ ά θ ε τ ο ν γ ά ρ λ ο γ ισ μ ό ν

άψ ασθε

ε ιχ ε ν τ ο ν

eis Χ ρ ι σ τ ό ν ό μ ο λ ο γ ias κ α ι π ίσ τ ε ω ς . τ ο ύ δ ε σ π α θ ι ζ ο μ ε ν ο ύ

εγενετό Τρύφ ω ν,

ώς

ω ρ ώ ν τ ρ ιώ ν , και

Ttjs ά π ο ν ο ία ς

Ttjs β α σ ιλ ικ ή ς

ϋ ια τ ά ξ ε ω ε

σου

ό έπ αρχ ος

Ά κ υ λ ΐν ο ε

τ α ύ τ η ς , ού δ ε ιε

ηδυνήθη

ζ η σ α ι.

εφ η

γάρ ό

εφ η ' Μ ετά-

ττοτε

ά ν τ ικ ρ υ ε

Τ ρύφ ω ν'

10

Κάγώ

1 πείθετai VHP'; πισθη Α; 7τείθοιτο Ρ ; πισθίει V' | αύτοϋ: του αύτοκράτοροσ Ρ' | κρεμασθέντα σπαθίζεσθαι Ρ Ύ '; κρεμασθέντα αυτόν σπαθίζεσθαι ΑΗΡ; κρεμασθίζεσθαι αυτόν V I 1-2 ό §6 προθύμωσ άποδυσάμενοσ V; προθ. δε άποδυσάμ. Α; του δε προθύμωσ

(ex ττροθύμοσ V' supra lin.) άποδυσαμένου ΗΡΡΎ' | 2 το ιμάτιον Ρ' | omm. αύτοϋ AHPP'V' I τον τρίβωνα V ; το τριβολάριον Α; το (τώ V') τριβώνιον (τριβόνιον H P) Hpp'V' I e i a γην ρίφ α σ V ; ρ ίφ α σ επι την γην Α; ρίφ αντοσ (ρίφασ PV ) είσ την γην HPV'; ρίφαντοσ εν τη γη Ρ' | 3 καταμαθων τδ άγιον και εύσχημον αύτοϋ τοϋ σώ ματοσ V ; κατα­ μαθων δε τδ αγνόν και εύσχημον τοϋ σώματοσ αύτοϋ Α; καταμαθων ό έπαρχοσ τδ εύσχ. τοϋ σώμ. αύτοϋ HPV'; κατάμαθδν τδ πάναγνον κα\ τδ εύσχ. τοϋ σώμ. αύτοϋ, εθαύμαζεν P' |

3-5 μετά (ό δε μετά Ρ') ττροθυμίασ εδίδου (έπεδίδου Ρ') εαυτδν (έ supra add. Ρ ; έαυτ. έξεδίδου Α) άναρτηθηναι επι τοϋ ξύλου πρότερον T as χείρασ έξηρτημένοσ VAP'; κα\ ώσ μετά προθυμίασ εδίδου εαυτδν άναρτηθ. (άναρτιθ . Ρ) έπ\ τοϋ ξύλου προτείνων (— τεΤνων Η ;

— τηνον V') τ ά σ χ. HPV' | 5 κα\ έφη Α | ό ύπαρχοσ Ρ*, oram. HPV' | κυεστιοναρίοισ (ex κυστιοναριοιε V' supra lin.) VAHPV' (rectius scribas κυαιστιοναρίοισ) ; δημίοισ Ρ' | 5-6 προσαγάγετε και άφασθε αύτοϋ V ; πρδσελθόντεσ άφασθαι αύτοϋ Α ; προσάγάγεται (— αγάγετε Ρ) αύτδν τώ (τδ Ρ) ξύλω (τοϋ ξύλου V') και άφ. αύτοϋ των μελλών (om. των μ. HV') HPV'; προσεγγίσατε αύτώ Ρ' | 6 η γάρ άνοια (άνία Α; άγνοια Ρ') τησ άφροσύνησ αύτοϋ (om. αύτοϋ Ρ') ενεργεί αύτώι (¿ν αύτώ Ρ'; om. A) VAP'; η γάρ των μελών (omm. των μελών PV') άνοια κα\ η αφροσύνη (ex άφοσύνη V') τη σ νεότητοσ συνεργεί αύτώ (συνέχει αύτών θχ σ. αύτώ V') HPV' | 7 om. ίσχυρώσ (ίσχυρδσ V') Ρ' | εξίει απ' αύτοϋ (παρ' αύτοϋ HPV') VHPV'; εξίει εκ τοϋ στόματοσ αύτοϋ Ρ'; om. άπ ’ αύτοϋ

A I άμετάθετον VHPP'V'; άμετανόητον Α | είχε Ρ'; ηχε V' | 8 τον χν Ρ' | ομολογίασ κα'ι πίστεωσ V ; πίστεω σ AHPP'V | om. τοϋ δε σπαθιζομένου (σπαθ. δε αύτοϋ Ρ') HPV' |

9 διάστημα έγένετο ώ σ (ώσει Α) ωρών VAP'; έγένετο δε διάστημα, ώ σ (όσ V') ωρών (ορών Ρ ; ώρόν V') HPV' | άγκυλιανδσ Η I είπεν Α I 10 άπδ ΑΡ'; έκ HPV'; om. V | άνοίασ A | om. τα ύ τησΡ ' | 10-11 άντικρυσ (άντικροισ Η; — υ Ρ ) ελθών VHPP'; ελθών άντίκρυσ Α | 11 βασιλίκιησ VP' ; (τοϋ βασιλέωσ AHPV') | διατάξεωσ VAHPV'; προστάξεωσ

P' I έφη ό τρύφων VA; τρύφ. έφη Η; ό (om. ό Ρ') άγιοσ τρύφ. έφη PP'V'.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

62

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

έπιαταμαι 6tí oùSeìs άντιτασιτυμενυς τηι κεΧεύσει τυύ έπυνρανίον ßcunXeios ηδυνηθη ζησαι ούτε ώδε οντε έν τώι μέΧΧοντι αίώνι. έφη ό A kuXÏvos * Ό oùpâvios ßaaiXeus Zeus έστιν καί ΚρονίδηΞ, βασιΧεύει yàp έν τώι ούρανώι πάντων των θεών. είτα φάσκει ημίν τον άντιτασσόμβνον τηι κεΧεύσει αυτού μη δύνασθαι ζησαι. πείσθητι ούν και θϋσον ro is 9eoîs, τούτο yàp Γ> αύτοΐε άρεστόν έστιν. Τρύφων έφη * Αρεστόν έστι τώι πατρί σου τώι διαβόΧωι έΧκειν iravras eis ειδωΧοΧατρείαν, προσκυνεΐν δαίμοσιν él nyeíois καί μυσαροΪ5’ δθεν και upas

tous

άρχοντα5 τού aiävos τούτου έποίησεν

iτράττεσθαι τα άρεστά αύτού καί μεταφέρειν eis απώΧειαν Tas x/ruxàs των ανθρώπων, έφη A kuXÏvos* Gis άπώΧειάν σε ού πείθω, άλλ ’ eis ζωήν, 10 έάν θύσηιε

to Îs

1 έπ ίσταμαι

9eoîs. ei δε ού βούΧει, θηρίου σε ποιήσω άναΧωθηναι, ei

c o ït ,

supra lin. ex — μβ V' | άντιτασσόμβνοσ τηι (τη P') κβΧβύσβι τον

έποννiov (ovviov P ) βασίΧέωσ VP *, άποταξάμβνοσ τη ovvia) βασίΧβία A ; άποταζάμβνοσ (άντιτάζ. και άποτάζ. Η) τον ούνιον (ονρανίον Ρ) βασίΧέωσ HPV' | 2 οirre ώδβ, οντβ èv τώι (τώ APP'V') μέΧΧοντι αίώνι VAPP'V'; τρύφων έφη (haec verba lineolis supra scriptis

del.) oure ev τώ vvv αίώνι, οντβ èv τώ μέΧΧοντι Η j άκνΧίνοσ έφη Ρ* | 2-4 ό οννιοσ β α σ ιΧβνσ. ζβνσ έστι κα'ι (f. ό κα'ι) κρονίδησ' βασιΧβύονσι y à p èv τώι ούνώι πάντων τών θ(βώ)ν V ;

ό οννιοσ έστιν βασιΧβνσ ζ β ν σ ’ κρονβίδησ βασιΧβύβι y à p èv τώ οννίω πάντων τών Θβών A; ό (cm . Ρ) οννιοσ βασιΧβνσ έστιν ζβνσ (βασιΧβύσ έστιν ό ζβνσ Ρ) κρονίδησ (κρονβίδησ Ρ’) ' βασιΧβύβι y à p èv τώ οννω. πάντων τών θεών (έθνών Η) ΗΡΡ"; οννιοσ έστιν ζβνσ ό βα σ ιΧβνσ. κρονίδησ βασιΧβύβι y à p èv τώ οννω πάντων τών Θβών V' | 4-5 βίτα φάσκβισ ημίν (φάσκβι Ρ\ Om. ημ7ν) τον άντιτασσόμβνον τηι (τη Ρ") κβΧβύσβι αυτών (— ον Ρ") μη δύνασθαι ζησαι VP'; βίτα φάσκβισ μη δννασθαι ζησαι τον άντιτασσόμ. τη κβΧ. αντον A ; ώσ μη δύνασθαι τ iva (δννάμβνον τινά P V ) ζησαι τών άντιτασσομβνων (τον άντιτασσόμβνον P ‘, τών άντιτασσόμβνον V') τη κβΧ. αντον HPV' | 5 πίσθητι VAH j om. toTs Θβοίε A j 6 αντοίσ V ; αύτώ HPP'; αντον A j τρύφων έφη VAH; ό a y i o a τρ. βΐπβν PV*; καί ο τρ. en rev P j άρβστόν μβν έστιν (μβν έστι P V ) HP | 6-7 τώ σατανά Ρ | 7 έΧθβίν A | άπαντασ PV | βίσ βίδωΧοΧατρβίαν (— τρίαν V ) VAHPV'; βίσ άπόΧβιαν * κα\ βίσ βίδωΧοΧατρβίασ Ρ | και προσκννβίν (προσκννην PV') ΑΗΡΡ' | 7-8 δαίμοσιν έπ ηβ ίοισ κα'ι μνσβροίσ (μνσαροίσ Α)

VA; δαίμωσιν (— μοσιν PV') άκαθάρτοισ κα'ι μνσαροίσ HPV'; δαίμοσιν νποχθονίοισ κα'ι μνσ. Ρ' I 8 τον αίώνοσ τούτον VAPP'V'; αντον Η | 8-9 έποίησβν πράττβσθαι V ; παρόρμησβν (παρώρμ. Ρ ; — σβ Ρ") διαπράττβσθαι (διάπράττ. AV') AHPP'V' | 9 τα άρβστά αντον V ; τοιαύτα A ; τα άρέσκοντα αι)τώ HPP/V' | μβταφέρβιν (μβτάφέρ. HP) βίσ άπώΧβιαν (άπόΧ. Η) VA H P; μβταφέρβιν , ΟΠί. βίσ άπώΧ., V"; καταφβρβιν βίσ ιίδην Ρ | 10 τών χριστιανών A | έφη άκνΧίνοσ (ό άκνΧίνοσ A) VA; άκνΧίνοσ (— Χίνοσ Ρ) έφη HPV'; haec

et quae sequuntur om. P' usque ad v. Ταντα άκούσαε (p. 6 3 ,6 ) | σβ ού πβίθω έΧθβίν Η; ον πβίθω σβ (rre ον π. V') μβτβΧθβίν (— θβ'ιν V') PV' | 11 θύσησ V ; θύσβισ A ; άκούσησ μον κα'ι θύσοκΓ (θύσησ PV', οπι. κα'ι) HPV' | βί ρι\: η V' | βούΧβι VAP; βούΧη HV' | ποιήσω AH; πβίσω Ρ ; πβίθο) V ; παραδίδο) V', οηΐ. άναΧωθηναι — κατβφρόνησας (ρ. 63, 1)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

63

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

τον trapos κατίφρόνησαε. λέγει ό Τρύφων' Πυρ μοι άιreiXeîs το irpos ολίγον καιόμενον και μετά τούτο σβεννύμενον, η και θηρίων άγριων θυpolis tous

άοράτωι δυνάμει ύττό τού θεού μου καταργουμένουε ' αγνοείs δε το

Ttjs μελλούσηε (αιωνίου) κολάσευκ ετοιμαζόμενου ύμίν ττϋρ

to Îs

ιταραβαί-

νουσΊ την εντολήν τού θεού. 7.

Ταϋτα άκούσαε

5

ό ετταρχοε A kiA Î vos έκέλευσεν, é^ióvTos αυτού

ειε το κυνήγιον, (h riro is ) ττροσδεθέντα τον Τρύφωνα έλκεσθαι eis τ às νaíras, Kpvovs Óvtos άνηκέστου και χειμώνοε χιονοιδουε κατμρρνΐσκοντοε. tbs

δε το

ττροσταχθέν εζετελείτο, διερράγησαν αυτού ai βάσειε των

ir οδών, και διττό τού καταττατείσθαι αυτόν ύττό των ίττττων, έιri Trjs γΓ/s ]() κατεσινείροντο ai σάρκεε αύτού, και έβόησεν ' Κ ύ ρ ι ε

Ιησού

Χριστέ,

μ η σ τ ή σ η ΐ Β α ύ τ ο ί ε τ η ν ά μ α ρ τ ί α ν τ α ύ τ η ν . tbs δε αϊτό Trjs Sppas 11 Act. Ap. 7, βο.

1 κατεφρόνησασ V ; καταφρονεΐσ (κατάφρον. Ρ) ΑΗΡ | \eyei ό τρυφών VA; τρ. εφη Η; ό άγιοσ τρ. είπεν PV' | 2 μετά τούτο V ; μετ’ ολίγον Η; om. και—σβεννύμενον Ρ ; ΟΠΩ. Πυρ μοι— σβεννύμενον A | η VHP; εί A | θηρίων άγριων VA; άγρ. θηρίων (Θηρών Ρ) HP

I θυμοΰσ ε?ταγάγεισ A | 3 τουσ VHP; τη A | om. μου A | καταργουμένουσ VHP;

καταργοΰνται A | 1-3 πυρ και θηρίοισ p e άπιΧεΐσ. τοΰσ τη δυνάμη του θυ μου καταργου­ μένουσ V' | 3 άγνοεΊσ δδ: άγνωδν τώ V' | 4 μελΧούσησ (om. αιωνίου) V ; μεΧΧούσησ αίωviacr Α; αιωνίου (om. μελλ.) HPV' j ετυμαζόμενον (τ ηρούμενον HP f. rectius, cf. ρ. 27 s.) ύμίν πυρ VHP; πυρ τ ηρουμβνον ημιν Α ; πυρ V" | παραβέννουσι Η | 5 την έντοΧην VA;

τάσ έντοΧάσ (εντωλασ Η) HP | 4-5 τοίσ— του θεοί/: άλλ’ ού φοβούμαι τά σ άπιΧάσ σου V' I 6-7 εκελευσεν έξιόντοσ αυτόν e i a τδ κυνήγιον (κοινηγιον Α ; κυνηγέσιον Ρ

om.

το) VAP ; έξιών e i a το κυνήγιον, έκεΧευσεν Η; ε|μών (— όν V ) e i a τδ κυνηγέσιον. έκέ-

λευσεν PV') | 7 ίππois προσδεθέντα τδν Τ . scripsi; προσδβθ. τον τρύφ. V ; παραδωθέντα αύτδν 'ίπποιε Α ; ίπποισ (ιππουσ Η) παραδεθέντα (κατάδίσε V') τον άγιον (om. άγ. Η) τρύφωνα HPV"; δεθέντα τδν τρύφωνα Ρ" | 8 κρυουσ Ρ | οντοσ άνηκέστου (άνικ. Η; άνίκάστου V') VH\ '; οντοσ, om. άνηκ., Α; οντοσ άνηκεστάτου (δντωα άνικ. (χβιμ.

Ρ') PP' | χιμώνοα

Ρ ) χιονώδουσ καταρρυΐακοντοσ (χιωνόδ. καταρυίσκοντοα Ρ') VP'; χειμώνοσ άνι-

κάστου χιωνώδουα Α; χειμώνοσ’ χιόνων τδ σφοδρών καταφερομένων Η; κα\ χιώνων (χιώνοσ

V') αφοδρώ α καταφερομένων (κατάφερομένου V') PV' | 9 προσταχθδν ε^ετελεΤτο VAHPV'; πρόσταγμα έτεΧείτο Ρ" | 9-10 αύτού αι βάσεισ των (τον Ρ) ποδων αύτοΰ V, sed αύτοΰ

pr. eras. | 10 και άπδ HP; άπδ V A P V | καταπατεΐσθαι (κατάπατ. Η; καταπατησθαι V '): συμπατιθηναι Ρ" | om. αύτδν A ; syll. τ(δν) add. in mai*g. V' | ύπδ VAPP'V'; άπο Η |

ίππων supra lin. corr. ex ίππον V' | 11 κατεσπείροντο (κατεσπεΐρ. H) HP P ; κατέπιπτον \Γ; καταπατουμόνου δδ αύτοΰ κατεσπείροντο V; om. A | om. αι σάρκεσ (αι δδ σ.

Ρ', ante επί τ η σ ’·, σάρκαισ V ) αύτοΰ Α | κα\ έβόησεν V ; άναβοώντοσ (άναβωόντοσ V'; (tv. αύτοΰ Ρ ) κα\ Χέγοντοσ (Χέγωντοσ A) AHPP'V' | om. Ιη σ ο ύ Χριστέ V'.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

64

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

Trapeyévero ό έπαρχος έν τώι παλατίωι, έκέλευσεν τον Τρΰφωνα παρβίναι πλησίον αυτού, και φησι' Δύνασαι λοιπόν σεσωφρονηκέναι; έφη προς αυτόν ό Τρύφων' Άνόσιβ και κακών άρχηχέ, δύνασαι λοιπόν σβσωφρονηκέναι άπό της μέθης του πατρός σου του διαβόλου; έχω yáp áei σωφρόνως τον έαυτοϋ βίον έκτελών εύχομαι τον Χριστόν έχειν βοηθόν της έλπίδος μου. Τιβέριος Γράγχος καί Κλαύδιος Άκυλΐνος έφη’ Άναληφθήτω έν τώι δεσμώτηρίωι, όπως έν διωρΐαι ύπαρχων νουθετήσηι εαυτόν όπαλλαγηναι της άνοιας αυτού καί προθύμως έζακολουθήσηι τoís προστάγμασι τού βασιλέως. μά τούς θεούς (yap') άπαντας, εάν μη θύσηις, άνηκεστοις συμφοραις και άπειράντοις βασάνοις ύποβαλώ σε. 8.

Τού δε έπαρχου έζορμήσαντος εις έτέρας πόλεις κιρκητεύειν τάς

επαρχίας, μετά ημέρας τινάς παρεχένετο έν τηι Νικααίων πόλει, και πάλιν

1 παρεγένετο ο επαρχοσ VAHPV'; παρεγένοντο Ρ' | παλατίωι : πραιτωρίω A; om. ev τώι

7Γ.

Ρ' | έκέλευσεν τον (των άγιων V') τρύφωνα παρεΐναι (παρηναι V ; παραστηναι HPV')

VAHPV'; καθησασ ο επαρχοσ ev τώ καπετωλίω, έκέλ. τον τρ. παρεΊναι ev τώ πάλατίω Ρ' | 2 κα) φησι (— \ν Ρ') V P ; καί φησιν αύτώ A ; κα\ φησιν ό επαρχοσ Η; και φ ησι (— ιν V ) π ροσ αυτόν PV' | δύνασαι (— σε V ) VAHPV'; βούλευε Ρ" | λυπδν Η | σεσωφρονηκέναι VA; σωφρονίσαι (— νησαι P'V') HPP'V' | Β ο άγιοσ τρυφών ΡΡ' (q«i om.rp.) V' | 3-4 ανόσιε και/ και κακών αρχηγέ, δύνασαι λοιπόν σεσωφρονηκέναι άπό τησ μέθησ τού π ρσ σου τού διαβόλου

V ; ανόσιε, συ μάλλον πρέπει σωφρονησαι άπό τ η σ μεθοδίασ τού π ρσ σου τού διαβόλου Ρ"; omm. AHPV' | 4-5 εγώ γάρ άε\ σω φρόνω σ (σωφρονώ. και σω φρόνω σ Ρ ) VP'; έγώ άε\ σω φρόνωσ (σω φ ρόνοσ αεί V ) P V '; άε\ σω φρ. ΑΗ | 5 εαυτού VHP; έμαυτού ΑΡ'; έμόν V' |

5-0 έκτελών. εύχομαι τον χν εχειν βοηθόν τησ έλπίδοσ μου V ; εζησα (εκτελώ ΑΡ/) μετά τησ (την Α) είσ τον χν μου (χν Η; χν μου PV'; τον Θν μου Ρ ) έλπίδοσ AHPP'V' | 6 τιβέρ ιοσ γράγχοσ (γράχχοσ Η ; γράχοσ V7) και κλαύδιοσ άκυλΐνοσ (— ίνοσ HV') ο ύπέρλαμπ ροσ (om. ό ύπερλ. V) έφη VHPV'; άκυλΐνοσ επαρχοσ εΐπεν (έφη Ρ") ΑΡ' | 6-7 dvaXeiφθητω V | 7 διωρΐαι (διωρεία Α ): μονιά Ρ' | νουθετήσει AHPP'V' | αυτόν V cum έ supra

add. I 8 άπαλαγηναι Ρ cum alt. λ supra add. | τ η σ VAHPV'; άπό τ η σ Ρ' | άννοίασ αυτού V; άπονοίασ, om. αυτού, Α ; τιμωρίασ Η ; μωρίασ PV'; άπονο ία σ αύτού καί τ η σ μωρίασ η σ έκτησατο Ρ’ | έξακολουθησει AHPP'V' | 8-9 προστάγμασιν Η | 9 τού βασιλέω σ AHPV'; των βασιλέων P'V | μ ά : εί Η | γάρ άπαντασ (άπασ Η) AHPP'V'; άπαντασ, om. γάρ , V | έάν (εί Ρ') μ η θύσησ

(— σεισ Α; — ση Ρ) VAPP'; μη θύσει Η | 9-10 άνεικάστοισ (άνικ. Ρ') ΑΡ'; άνι-

κεστάτοισ Η | 10 και άπειράντοισ βασάνοισ ύποβαλώ σε V; ύποβληθησει ΑΡ'; ιταραδοθησεται HP | om. μά τοi/s— ύποβαλώ σε V' I 11 του fie έπάρχου (ύπαρχον ΑΗ) έζορμήσαντοσ

VHPV'; ο Be επαρχοσ έξορμήσασ Α; έξορμήσαντοσ Be τον έπάρχου Ρ' | είσ V ; έπ\ AHPP'V' | πόλεις: πολιτείασ Ρ’ | 11-12 κιρκητεύειν (κιρκιτ. Η) τάσ έπαρχίασ (— χείασ Η) VH; φορολ ογεΐν r a s έπ. PV'; π ροσ το έποπτεύσαι αύτάσ Ρ'; om. κιρκ. τ ά σ έπαρχίασ Α | post έπαρχίασ add. HPV' ό αγιοσ τρυφών ην (ην V') βκ τη φυλακή (— κη V ) άΒιαλείπτωσ

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

65

7i-ροσηνέχθη αύτώι ό μ α κ ά ρ ι Τρύφων, καί φησιν προς αυτόν ό ύπαρχος' Θνουθέτησέν σε το διάστημα του χρόνου και ai παμποίκιλοι βάσανοι πεισθηναι τηι κελεύσει τού βασίλέως και θΰσαι τοΐς θεοΐς; εφη ό Τρύ­ φων' Έσωφρόνησεν με ό κτίστης των απάντων και γενεσιάρχης των όλων Θεός αύτώι μόνωι προσκυνεΐν και πείθεσθαι ταΐς διατάιξεσι του νόμον 5 αυτού' (,βμαθον yap λεγοντοϊ αύτοΰ} εν τηι αιωνίαι και καινηι διαθήκηι ότι Ό ς δ ά ν με

άρνήσηται

έμπροσθεν

των άνθ ρω πω ν ά ρ ν ή -

σ ο μ αι α ύ τ ο ν κ άχ ω έ μ π ρ ο σ θ ε ν τ ο ύ Π α τ ρ os μ ο υ τ ο ύ εν τ ο ΐ ς ο ύ ρ α ν ο ΐ ς και των a y ίων α γ γ έ λ ων , εφη ΑκυλΊνος' ¿εαυτόν ο’ικτείρησον και θΰσον τοΐς θεοΐς, μάλιστα έπει όρώ και παιδείαν ε’ν σοι και 10 φρόνημα εντελούς άνδρός. εφη ό Τρύφων' Έμαντόν οίκτείρω φειδόμενος 7 M atth. 10,

cf. Lite. 12, 9.

(— άΧ ηπ τω ν Η; — λ νιττ ον V') π ρ ο ν εν χ όμ ε νο ν (·π ρ όσεύχ όμ . V') και πινών (βνών V ) τον θν | 12 μετά ημ έρα ν τ ιν ά ν παρεγένετο VA; κα) μεθ' ημ έρα ν τ ιν ά ν έπανεΧ θόντον Ρ*, μεθ' ημέ­ ρ α ν δέ τ ιν α ν (Se τ ιν ά ν Η) ο έπ α ρ χ ο ν παρεγένετο HPV' | έν τη (τι V') νικαέων (νικααίων V) 7τόΧει VHPP'V'; ¿π) την νικααίων πόΧιν Α. 1 προνηνέχθη VP'; προνηχθη (προνηχθη Α ; προνηχθη V') AHPV' | κα) φηνιν ο έπαρχον π ρ όν αυτόν HP; om. ό έπαρχον V' | 2 έ παμποίκιΧοι Ρ ; αι διάφοροι Α | Ένουθέτηνέν (— νέ Ρ') v e — βά να νοι: ένουθέτηναν νεαύτώ V' | 8 πινθηναι VAH; πηνθεΐναι V' | βανιΧέων V P'; ν εβα ντοΰ AHPV' | 7τεινθηναι— θ εοΊν : π ηνθ. τ ο ΐν ΘεοΊν και τη κβΧ. τον v e ß . V\ om. και θΰναι | 8-4 έφη ό (ο άγ ιον P V ) τρυφών VAHPV'; κα) 6 τρ. έφη Ρ" | 4 ένω φρόνηνέ pe Ρ' | ό κτίντην των απάντων VAP'; ό των άπ. κτηντην Η; ό πάντων κτίστην Ρ Ψ I γενενιάρχην των όλων VP ; δημιουργόν των όλων A; omm. HPV" | 5 7τείθε,νθαι ταΊν διατάξενι (— νιν AP; τ ά ν διατάξειν cum ei

VAHPV';

t

«? s

c o it ,

ex i supra lit). V') του νόμου αυτόν

αντον διατάιξενι 7τείθενθαι Ρ" | 6 om. V έμαθον (έμαθων A [corr.], Η) γάρ

Χέγοντον (Χέγωντον Α) αυτόν (αύτοΰ Χέγ. Η), homoiotel. | ΟΠ). έν τηι αιωνίαι (— νίω HP; παΧαιά Ρ ; Om. Α) κα\ (omm. και ΑΡ) καινηι διαθηκηι (διαθίκηι V ; διαθίκη Η)

| 7 ον

δάν pe αρνηνηται V ; ο ν τ ιν (δ ν HP) δ ’ άν (om. δ ' αν V ) άρνηνηταί (— νηνεταί HP) pe (μαι V ) AHPV'; δ ν άρνηνει τέ pe Ρ' |

7-8 άρνηνωμαι αυτόν καγώ V ; άρνηνομαι καγώ {καγώ

V') αυτόν AHPV ; κάιγώ άρν. αύτ. Ρ' | 8-9 om. του έν τ ο ΐν (om. τοΊν Η) ούρανοΐν Α | 9 αγίων άγγέΧων VP ; έιγίων αντον άγγέΧων Α; άγγέΧων των αγίων Η; αγίων άγγ. αύτοΰ PV | έφη

άκυΧΐνον (ό άκυΧίνον [— ΐνον Ρ| ΑΗΡ) VAHPV"; και ό άκυΧινο(ν) έφη Ρ" | έαυτόν HPV' | 9-10 οίκτηρινον Η; οικτείρινον V* | 10 μάΧηντα V'; μάΧιντα Se Ρ' | 10-11 eπe\ {επειδή Ρ")

όρώ και παιδείαν έν σο) (νοΊ Ρ ) και φρόνημα έντεΧουν (τέλειον Ρ ) άνδρόν (om. Ρ ) VP'; έπειδη όρώ νε νεώτερον έτι όντα, κα) έν φρονηματι τεΧείου άνδρόν A ; Sic) τον νέον την ηΧικίαν νου (σοι/ την ηΧ. Ρ) * έπειδη όρώ νε (όρώ ναι Η) κα) παίδα όντα, κα) φρόνημα έντεΧοΰν (εύτεΧοΰν Η) άινδρόε έχοντα HP; διά το νέον την ηΧ. νου V", rei 1. om. | 11 έφη ό τρύφων VAH; έ. ό άγιον τρ. PV'; κα) 6 άγ ιον έφη Ρ | ¿αυτόν HPV' | οίκτειρώ ΑΗ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

66

MARTYRIUM S TRYPHONIS.

τ fjs εαυτού ψυχή s μη καταλιπεϊν τον θεόν τ ον ποιητήν ούρανον καί γής καί πόσης ίινθρωπότητος, μέλλοντα έρχεσθαι έκόστης πράζ&ας. κριτήν. Ακυλΐνος έφη κοσμηθήναι ήλο v s καί καταπαρήναι

ποσίν αύτοΰ και

ro ts

οντα) oui μέσης τής πόλεως εις τους -παγετούς τον χειμώνας μετά πληγών ίιπάγεσθαι αυτόν, καί τούτων γενομένων, ούκ ίσχυσε κατ αυτόν ό

S ia -

5

βολo s ‘ έθεώρει γάρ τοΐς τής καρδιάς όφθαλμοΐς περιμένοντα αυτόν τον Κύριον εύαγγελι ζόμ ενον διδόναι αύτώι τάς υποσχέσεις τών ι'ιγαθών, ων ο ύ τ ε ο φ θ α λ μ ό ς ε ί § εν, ο ύ τ ε ού s ή κου σ εν, ο ύ τ ε ε π ί κ a ρ δ ιαν ε ι ν θρ ώπο υ έι νέβη ή νους καταλαβεΐν δύναται. Ακυλΐνος έφη ' Ούδέπω ήισθου τών βασάνων ; Τρύφων έφη'

Ηισθόμην γέιρ ολως ότι είσίν ήλοι 10

έν τοΐς ποσΐν μου. θαυμάσαντος δε τού έπαρχου την αυτού καρτερίαν 7 cf. I Co. 2, 9.

1 ¿μαντού A P V ' | καταΧιπρίν V ; καταΧρ.ιπρΐν A; py καταΧρ.ιπρΐν ΗV'; py καταΧρ.ιπρΐν Ρ ; καταΧηφην μρ. Ρ | ΟΙΏ. τον ρΐ*. Ρ ; οηι. τον ποιητην Ρ" | τρ. και y tja Ρ" | 2 άνθροπώτητοσ V' | τον μρΧΧοντα Ρ | ρκάστησ (— στον Α) πράξρωσ V A P ; των πάντων PV

| Οΐϊΐ. καί π ά σησ —

πράξρωσ Η | 3 άκυΧίνοσ ρφη V ; άκυΧίνοσ ρπαρχοσ ρΐπρν A ; τιβρριοσ ypά χ χ oσ και κΧαΰδιοσ άκυΧίνοσ 6 ύπρρΧαμπροσ ρφη ' κρΧρύομρν Η ; τιβρριοσ y p ά y χ oσ (τιβ. ρπαρχοσ V ) και κΧαύδιοσ άκυΧίνοσ (κΧαΰδ. άκυΧίνοσ V') * ρκρΧευσεν P V '; ô δρ ρπαρχοσ άκυΧίνοσ' προσεταξρν Ρ" | κοσμηθηναι V ; κομισθηναι (κομησθηναι V’) AHPP'V* | ηΧουσ όξρΐσ Ρ | καταπαρηναι (— péîvai A) VA*, καταπαρηναι (— ρηναι Η) ρν H P V '; ρμπαρεΐναι Ρ ' | ποσΐν αύτοΰ VA H P V ; του ayi\ου ποσΐν Ρ ' | 4 ούτω δια μρσησ V A P ; ουτωσ δια μρ.σου H P ; ούτωσ δια μρσω V' | om. του σ Ρ ' | του χειμόνοσ V ; καί χριμωνασ (ω COIT, ex ο Η) A H P P 'V ' I 5 άπάypσθaι V ; pπάypσθaι Ρ ; a y ρσθαι A H P V ' | καί τούτων ypvoμρvωv (yivop. Ρ ) V A P '; καί ποΧΧών πόνων (om. πόνων Η) yivopévων {ρ/ρναμρνων Η) H P V ' J ίσχυσε V ; — ei/ A H P P 'V ' I 6 y a p ό μακάριοσ τρύφων A | τ ο ΐσ : τ η σ A | τοΐσ τησ (supra lin. er τησ) όφθαΧμοΐσ τ η σ καρδίασ V' j 6 -7 πρριμρνοντα (— νοντοσ Α) αύτδν τον κν V A P '; τον κν Η; ό a y ιοσ μάρτυσ τον κν P V ' ] 7 pôayypX ^ôppvov διδόναι αύτώι V ; ρίrayypXX.

pπayypXXόμpvov (και

Ρ '; pπάyypXόμ. Η) καί διδόναι (διδώναι A, om. καί: — ώναι V') αύτώ (omm. αύτώ

Α Η Ρ ) A H P P 'V ' j om. τά σ Η | ύποσχρσησ V', co rr. ei supra lin. | ών V P '; α A H P V' |

8 ριδρν V P ; ούκ ρίδρν Α: ”δρν HV'; οίδρν Ρ ' | 8-9 ρπΐ καρδίαν άνου άνρβη (ούκ άν. V) η νοΰσ καταΧαβρΐν δύναται (om. η νοΰσ κατ. δύναται Ρ ) V P '; νοΰσ άνου καταΧαβρ.σθαι δύν. A H P V ' I 9 άκυΧίνοσ ρφη V P ; άκυΧίνοσ ρπαρχοσ ρφη ΑΡ'; τιβρριοσ y p ά y χ oσ και κΧαύδιοσ άκυΧίνοσ ό ύπρρΧαμπροσ (ό ύπρρΧ. άκυΧίνοσ Ρ) ρφη H PV' | 10 ησθου H P P V'; ησθω Α ; ησθησ V | τρύφων ρφη V A H ; τρύφω ν; ό ά y ιoσ τρ. ρφη Ρ ; καί ό a y ιοσ ρίπρν Ρ'; τρύφων; ό δρ a y ιοσ ρίπρν V' | 10-11 ησθόμην y a p οΧωσ οτι ρίσΐν ηΧοι èv τ οΐσ ποσΐν μου V ; ησθώμην οτι ρίσΐν ηΧοι ρν τ οΐσ ποσΐν μου' άΧΧ' ώ σ ρν ύποδημασιν Α; ο ύ κ ’ ησθόμην οΧωσ (— ωμήν όΧοσ Η) ρ.ί ηΧοι ρίσΐν (ησΐν V') er rots π οσί (— σίν Η) μου. άΧΧ' ρίσ τα υποδήματά μου

(omm. άΧΧ ρίσ τά ύπ. μου PV ) H P V '; ούδ'δΧ ω σ ησθόμην ’ άτι ρίσΐν οΐ ηΧοι er τοΐσ π οσί μου, άΧΧ ρίσ τα υποδήματα Ρ' | θανμάσαντοσ δρ του υπάρχου την (την τοιαύτην Ρ )

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

67

και τον λογισμόν και άλλο« λογιασμένου μή τι apa καταφρονήι των βασά­ νων, έκέ.λευσεν περιαγκωνισθέντα αύτον τύπτεσθαι ράβδοις. tbs δε οί κυεστιονάριοι τνπτοντες έκαμνον μηδέν άνύονres μηδ'ε δυνάμενοι ττεΐσαι τον δίκλινη αύτον λογισμόν, έκέλευσε λαμπάδας ττυρόε προσκομισθηναι αύτον Tais irXevpals. των δε κοιεστιοναρίων ταχέως έκτελούντων τα προστετα- 5

γμένα και προσφερόντων αύτωι ra s λαμπάδας τον ττυρόε, εΐδον ύπέρ την λαμπρότητα τον ήλιου φως περιαστράψαν αύτωι και στέφανον ποικι Xois λίθο is ήμφιεσμένον περί την κεφαλήν αύτον, εύμορφίαι δέ και κάλλει άννπερβλήτωι κατακεκοσμημένον, και ύπο τού φόβου κατηνέχθησαν είε την γην. έκτείνοντοε δέ τού μακαρίου Τρύφωνοε e¡s τον ούρανον T a s χεΐραε 10 και λέγοντοε' Κύριε, μή ίσχυσάτω κατ ’ εμού ύ διάβολος μηδέ άμύητόν

VP'; θαυμάσασ ονν (fie P V ) 6 έπαρχοσ την τοσαντην (τοιαντην Ρ ; τιαντην V ) APV ; θανμάσαντοσ fie τον ηγρμώνοσ την τοιαντην Η.

1 οΐϊΐιη. κα\ τον λογισμόν AHPP'V' | αλλωσ λογιασμένου VP'; και αλλο)σ λογισάμρ.νοσ (λογησάμ. AP) APV'; «λλώσ ττώα λογισάμρνοσ Η | 1-2 μη τι a p a (a p a Η) καταφρονη (καταφροve? VH; κα\ κ aτ aφ poveΐ

Ρ ) των βασάνων VHPP'V'; om. A | 2 π€ρ'ιαγκωνισθέντα

αύτον V ; αύτον π€ριαγκονισθέντα (πρρ'ιάγκ. Λ) Α Ρ '; 7ταλιν αύτον π epiaKOVTiaOévTa Η; αύτον π«λίΐ/ πρριαγκωνισθέντα Ρ ; αύτον (om. πρριαγκων.) V* | τύπταισθαι ράβόοισ ύπο των KOieaTü)vapíü)v 8ημίων

Ρ' | 2-Β οι KveaTtovápioi τύπτοντβσ έκαμνον V*, τνπτοντρ.σ

(τύπτ . αύτον HPV') έκαμνον (έκαμνων Η) οί κνρστιονάριοι (oí fitjμιοι \βίμιοι V'] A V ; om. Ρ )

AHPP'V' I Β άννοντρ.σ APV'; áv oíovT ea HP'; avóeivT ea V | μητρ APV' | 4 άκλιν€Ϊ A | αυτόν τον άκΧινη λογισμόν H J B-4 μη8ρ·—λογισμόν: π ρόσ το πρΐσαι τον άκλην\ λογισμόν αύτον Ρ' I έκέλρ.νσρ V; έκέλρ.νσρν ο ρ'παρχοσ AHPP'V' | λαμπα8ακτ Η | 4-5 πνρόσ προσκομισθηναι αύτον ταΐσ π λevpaΐσ (ταΐσ πλ. αύτον Ρ') VP ; προσκομισθηναι e i a τά σ πλρ.νράσ αύτον Α; τα ΐσ πλ. αύτον προσκομισθ. (προκομ. Η; προσκομησθ. V ) HPV' | 5 - 6 των fie κοιοστιοναριων (κνέστιοναρίων Η [cum ι pr. supra add.] PV') ταχέωσ (το τάχοσ HPV') έκτρλρνντων

tci

πpoστeτaγμέva (προσταττόμρνα |— a a ó p e v a P V 'j αύτοΐσ HPV) κα\ π ροσ-

φef)óvτωv \ HPV'; οί fie fit]μιοι το τάχοσ έξρ.τέλονν τα πρόστασσόμρνα’ κα\ προσφέροντοσ Α; των fie κοιρ.στιωναρίων 8ημίων τα πρόστασσόμρνα αύτοΐσ έκτρλονντων ' κα) προσφρρόντιον Ρ I 6 αύτών Η; om. Ρ' | τον πνρόσ omm. AHPP'V' | eifiov VAHP'; ρζαίφνησ (έζέφν. Η) ώράθη (ωρ. Η) HPV' | 7 πρρ'ιάστράφαν αύτωι V; πρριλάμφαν αύτον AHPV'; λάμφαν πep\ αύτον Ρ' | 7-8 στέφανον ποικίλοισ λίθοισ ημφσσμέτον V ; στ. ποικίλοισ λίθοισ και όιαφόροισ

πρρ)ηνθισμένον Α ; στέφανοσ ποικίλοσ όιηνθκτμένοσ (rV ηνθ. Η ;

οιηνθ. V') HPV'; στέφανον έκ λίθων ποικίλθ)ν. πρ.ριηνθκτμένον Ρ' ¡ 8 πapt: έ.π\ Ρ | α ύ τον: αύτον πρριέκριτο (πρρ'ιέκ. V') HPV' | fie V ;

τρ

( τρ Ρ) ΑΗΡΡ' ’ κάλλη Η ¡ 9 κατάκρ-

κοσμημένην V; κατρκρκοσμημένον Α; κρκοσμημένοσ ΗΡ'; κατ I 10-11 έκτοίνοντοσ fit τον μακάριον τρνφοινοσ r ía τον ούνον τέατ χρΐρασ

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

68

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

με ποιήσηις των ουρανίων σου άγαθών, άλλα καταρίθμησαν pe τηι ποίμνηι των εκλεκτών σου χαρισάμενός μοι τον της αφθαρσίας στέφανον ον έπηγγείλω τ oîs 7τατράσιν ημών

to Îs

Ακυλΐνος έφη ' .61 μη πείθεται

ηγαπηκόσι το όνομά σου, πάλιν ό έπαρχος to Îs

προστάγμασι τον βασιλέιas, σπαθί-

ζεσθε αύτόν. τον δε σπαθιζομένου, ούδεμία ύπόσχεσις έγένετο παρ ’ αντώι 5 τον θϋσαι τ oîs θεοίs , άλλ ουδέ ηισθετο των άλγηδόνων, δίποδημοννέτοε αύτου} των του σώματος αίκισμών. έφη ό έπαρχος ' Τρύφων, μετανόησον της τοιαύτης σου άπονοίας και σεαυτον κατοικτειρήσας έΧέησον την σεαυτοϋ ηλικίαν, έφη ό Τρύφων '

Αδύνατον, άπαξ ηκουσας, θϋσαι δαίμοσιν, διότι

τον ζώντα θεόν εγώ φοβούμαι τον ποιήσαντα τον ουρανόν και την γην, 2-3 cf. II Timoth. 4, S. και Χεγοντοσ V ; εκτείνασ (εκτείναντοσ P ) δε (om. δε P ) ô μακάριοσ (τού μακαρίου μάρτυροσ A ; του αγίου Ρ ) τάσ χείρασ είσ τον αύνον εΐπεν (εΧεγεν P V '; και Χεγοντοσ

I — γωντοσ A] Α Ρ ) AH PPV' | 11 κε κε HPV' | ίσχυσάτο HP | μηδε: μήτε Ρ' | άμοίητον V ; αμοιρόν (αμυρόν Η; αμηρόν V') AHPV'; άμοιροσ Ρ\

1 με π οιησησ (— σεισ Α): γενοίμην Ρ | επουνίων HPV' | καταρίθμησον (συγκατ. Ρ ) με τηι ττοίμνηι (τη ποίμνη Ρ') VP'; καταρίθμησον με μετά A ; κατάριθμηθηναί (καταριθμηθηναί HV') με ποΐησον (εύδόκησον [— κισον V'J PV') τη ποίμνη HPV' | 2 χαριζόμενοσ A |

2-3 επηγγείΧω PV'; επιγγείΧω Α; επηγγηΧω HP"; επηγγείΧο V ¡ 3 τ οίσ ηγαπηκόσι (άγαπώσιν I — πώσιν Η — πόσι V'] HPV') το δνομά σου (om. HP roís πατρ. ημών [an ex π άσι'ί J)

VH PP'; om. A ¡ πάΧιν ουv AP; om. Ρ' | 4 άκυΧίνοσ επαρχοσ P' | εφη : είπεν Α | μη πείθητε A ; μι πίθεται Η; μεν ου πείθεται Ρ' | τοΊσ (τοίσ θείοισ Ρ) προστάγμασι (— σιν HP) του βασιΧεωσ (του σεβαστού ΗΡΡ') VHPP'; τόϊσ δόγμασιν του σεβαστού Α; τοΐσ θεοΐσ (supra

lin. add. κα\ τησ) προστάγμασι του σεβ. V' | 4-5 σπαθίζεσθαι (σπαθηζ. Α) αυτόν (αυτόν προστάττω [— τάσσω V'] HPV') VAHP: σπαθιζεσθω Ρ | 5 σπαθιζομένου (σπαθηζομενου

Α; — θιζωμενου V') δε αύτου HPV' | ύπόσχεσισ ούδεμία ΑΗΡΡΎ' ¡ παυρ αύτώι V; εξ αυτού HPV'; omin. AP' | 6 τού θύσαι (θύειν Α ; θύειν αυτόν Ρ') τ οίσ θεοίσ VAP'; ηκειν τοίσ θ. Η; omm. PV' I αλλ’ ουδέ V; ουδέ (ου Η; ούτε Ρ ) γάρ AHPP'V' | άΧγιδόνων Ρ ; βασάνων HPV' | άποδημούντων (επιδεμούντων Ρ'; correxi, cf. ρ. 2b) τώί> τού σώ ματοσ αίκισμών (αικ. P V)

omm. AV' I 7 εφη (e. οΰν PV ) δ επαρχοσ VAHPV'; κα\ ο επ. εφη Ρ' | μετανόησον τρύφιον HPV'; omm. τρυφών ΑΡ' | 8 τ οιαύτησ (τοσαύτησ PV') σου (om. σου Ρ ) άπονοίασ VAPP'V'; τ οσαύτησ όνοίασ Η | και σεαυτον κατοικτειρησασ V ; και οίκτείρησον (οικτείρισο ν V ) σε αυ­ τόν (σεαύτ. οίκτ. PV') HPV'; omm. ΑΡ' | 8-9 εΧεησον την σεαυτοΰ (σεαύτοΰ Α ; σην Ρ ) })Χικίαν VAP'; και την σεαυτού (σεαύτ. Η; σεαύτ. V') ηΧικ. HPV' | 9 εφη ο τρύφων VAH; εφη ό μακάριοσ τρ. PV '; κα\ ο τρ. εφη Ρ' | αδύνατον άπαζ ηκουσαε θνσαι δαίμοσιν. διότι (δτι A, om. θύσ. δαίμ.) VA; αδύνατόν εστιν (— νατον εστιν HV') μεταπ-ισθηναί με (μετάπισθ. Η ; μεταπεισθηναί V ')' απαζ γάρ (om. γάρ Η) ηκουσασ δτι dPV'; αδύνατον εστι μοι τούτο * απαξ γδιρ ηκουσάσ μου και ποΧΧάκισ είρηκότοσ δτι Ρ' | 10 omm. εγώ ΗΡ V' | τον ποιήσαντα τον ούρανδν κα) την γην V ; τον ποιητην ούνού τε κα\ γ ησ Ρ'; omm. AHPV'.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

69

MARTYRIUM S. TRYPHONIS. υύ

7ί ν ο η

ή

τ ά γ μ α ιπ ν ο ύ τε

π άντω ν

δ έ δ ο ικ α

9. αύτώ ι

τάς

ά ν θ /κ ό π ο υ ς ύ π ' αύτώ ν

Τ α ϋτα εν

κ α θ ίσ α ς

φ ω ν,

τ α ΐς

έπ ι

τού

ήδη

π λ ε ισ τ ά κ ις

έχω

σέβομαι

τού

τής

ε ίρ η κ ό το ς

κ αι

π ε ίθ ο μ ε νους

ού

ό

αύτού

¿ σ τι,

φ οβούμαι

υύδε

έπ αρχος

¿ ijo p a s ,

β ήμ α τος

β α σ ιλ έ ω ς

εν χ ε ρ σ ι ν Se

πρυσφ ερομένας

άκυύσας

τ ή ι β α σ ίλ ικ ή ι

έξη ς

τούς

ανθρώ π ω ν

α ύτού'

ό

όπω ς

μου

ότι

κ α θ ίσ α ς

ό

ζώ ντα

τ ο ϊς

π ροσ-

α π ε ιλ α ς

αύτώ ν,

έκ έλευσεν κολάσηι

Α κ υ λ ιν ό ς

εφ η

τον

τ cis

τ ιμ ω ρ ία ς .

Α κ υ λ ΐν ο ς

έπαρχος

δ ια τ ά ξ ε σ ιν .

μοι

και ε ικ ω

έφ η'

α ύτόν.

και

Π ε ίσ θ η τ ι,

Τρύφ ω ν'

Α π α ξ

θεόν

εν

τον

θρόνον

τή ι

Τρύ­

ήκουσας

τ ο ις

τεθ ήνα ι

και

ο ύ ρ α ν ο ΐς

π ρ ο σ κ υ ν ώ , ά ν θ ρ ώ π ω ι δ ε ού κ ε ’ί κω τ ώ ι εις α π ώ λ ε ι α ν ε λ κ υ ν τ ι α ύ τ ώ ι.

Α κ υ λ ΐν ο ς

εφ η’

ό π ω ς δ ια φ ό ρ υ ις α ίκ ισ μ υ ϊς ά ν α λ ω θ ή σ ε τ α ι

ή

Τ ύπ τετε

ά π ό ν ο ια τή ς

1 ον η πνοή πάντων άνων (των ζωντων Α) ένχερσ'ιν VA; ού ή ζωή πάντων των άνων.

αύτόν

π λ ο υ μ β ά τ ο ις ,

π ρ ο α ιρ έ σ ε ω ς

αύτόν

αύτού.

ύστ'ι (οιτι. αύτοΰ έστ ΐΑ)

έν χερσ'ιν αύτοΰ έστ'ιν Η; ου έν χερσιν έαττ'ιν ή πνοή

πάντων των άνων Ρ’; om. PV’ j ήκω Α ; ήκω HP | 2 άνονσ οέ ού φοβούμαι (πτοοΰμαι PV') υύόύ (ούτε HPV') τά σ άπείΚάσ αύτών (αύτών δέδοικα V'; om. τασ άπ. αύτ. Ρ') VHPP V'; άνου δέ ού φ ο β . τασ άττ6ί\(\σ A | Β ούτε δέδοικα (δέδ. ούτε HP) τασ (την ΑΗ) ύ π ’ αυτών (αύτών μοι HP; αύτοΰ Α) προσφερομένασ μοι τιμωρίασ (οm. μοι Ρ ; προσφερομένην τιμω­ ρίαν AH) VAHP; ούδέ δέδϋκα τασ ύπό σου προσφερομένασ μοι τιμωρίασ Ρ ’, om. V ’ |

4 ύπαρχοσ Ρ | oriim. Ακυλίνοσ AHPV'; om. Ρ' Ταΰτα άκούσασ et quae seqiuinlur usque ad λ'. ΆκυλΊνοε έ φ η ’ Τύπτετε (I. 10) | 4-5 Θρόνον τεθήναι αύτώι έν τήι βασίλικήι τήσ άγοράσ V ; προ του βήματοσ στρωθήναι αύτώ έν τη βασιλεική τή σ άγοράσ Α ; έν (om. έν Η) τη βασιλική (βασιληκή Η; βασιληκε'ι V') ττρο τήσ άγορασ τεθήναι (τεθεΐι'αι V'; στρωθήναι Η) αύτοΰ τον θρόνον HPV7 | 5 δττωσ καθίσασ (ττροκαθίσασ προτουβήματοσ Ρ *, καθήσασ ττρο του βήματοσ V") κόλαση αύτόν (-— άσει τον άγιον P V ) VAPV'; om. Η |

5-6 τήι (τή ΑΡ) έξήσ (έξήσ ήμ έρα σΡ ) VAPV'; om. Η | 6 καθίσασ (καθήσασ Η) έπι του βήματοσ VH; καθίσασ προ βήματοσ Α ; προκαθίσασ (προκαθήσασ V'), om. έπ\ τοΰ β ., PV' | ό έπαρχοσ άκυλίνοσ (— λίνοσ Α) έ'φη VA; έφη HPV^ | πείσθητι (πείσθειτι Υ') PV'; πίσθητι HV; έπίσθησ Α | 7 ταίσ του βασιλέω σ διατάξεσιν V ; τοΤσ τ. β. διατάγμασιν

Α; τοΐσ τ. β. δό^μασιν Η; τοΤσ τ.β. προστά^μασιν έφη ό ά ^ιοσ Η; ό α ^ιοσ τρύφων

PV' |εφη 6 τρύφων V ; τρ. έ'φη Α;

εΤπεν PV' | 7-8 άπαξ ήκουσασ και ήδη (om. ήδη

Α)

πλειστάκισ είρηκότοσ μου VA; άπαξ κα\ δισ και πληστάκισ (πολλάκισ PV*) είρηκότοσ μου ήκουσασ HPV" j 8 omm. τον pr. PV' | om. τον sec. A; omm. τον ev τ οΐσ ούρανοίσ HP I 9 έ'γω σέβομαι κα\ προσκυνώ (φοβούμαι A) VA; φοβούμαι, cett. om., HPV' |

9-10 άνω δέ ούκ εϊκω (ού πίθωμαι Η; ου πείθομαι PV') τώι (omm. τώι HPV') είσ απώ­ λειαν (άπόλ. HV ) έλκοντι τοΰσ πειθομένουσ αύτώι ( — τώ HPV') VHPV'; άνου δέ ού πείθομαι Α | 10 άκυλΙνοσ (— λίνοσ Α) έφη VA; άκυλίνοσ ό (omm. ό ΗΡΎ') έπαρχοσ ειπεν (έφη Ρ') ΗΡΡΎ' | τύπτετε (τύπτεται Λ) αύτόν πλουμβάτοισ (πλομβάτοισ A; om. Ρ')

VAP"; κελενο) αύτόν τύπτεσθαι FTPV', om. πλουμβάτοισ \ 11 όπωσ διαφ όροισ αίκισμοίσ

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. TRYLMIONIS.

70

τού de τυφθεντος πλυνμβάτοις άνηκεστοις, υύκ ϊσχυσαν αύτ'ον αί τταμτνοίκίλοι βάσανοι eis άμνησιν μεταστρεφαι. Άκυλίυυς εφ η' Θΰσυν τηι ε ’ικόνι τυύ καίσapos Δεκίου καί όμοσον Δία τον eV τώι Καττετωλίωι τής θείας Ρώμης μη εΐναι Χριστιανός, εφη αύτώι ό Τρύφων' € ί τον της γης βασιλέα -παρ­ όντα καί άναγκάζοντά με ούκ εντρέπομαι άντικρυς της αλήθειας εθελοντα 5 ττραττειν, πώς τηι είκόνι αύτοΰ εττιθΰσαι θελήσω, η χρώμασι ζωγρά­ φων συνετεθη; -περί δε τοϋ όμόσαι εν τώι νόμωι Κυρίου εστί γεγραμ­ μένου ούτως' Μ η

ομνύετε

έττί

τ ώι

όνόματι

θε ών

άλλοτρίων

8 SS. cf. ρ. 40 not. 2.

άναλωθήσεται (άναλωθηναι A) VAHPV'; διαφύροισ αίκίαισ Ρ', tell. om. | ή άπόνοια τησ προαιρ. αύτοΰ (αύτοΰ προαιρ. Ρ ) om. A.

1 τοΰ δε τυφθέντοσ πλουμβάτοισ άνηκέστοισ V ; τού δε τνπτηθέντοσ Α; τούτου (τούτου HV ) δε τυπτηθέντοσ (τυτττοθέντοσ V') 7τλουμβάτοισ άνικεστάτοισ (άνηκέστοισ Ρ) HPV'; τοΰ δε τυπτόμενου τοΊσ άνικέστοισ τοΰτοισ Ρ' | ίσχνσεν A | 1-2 ποικίλοι Ρ ; 7τολλα1 V I 2 είσ την A qui om. a i παμποίκιλοι βάσανοι | άκυλίνοσ έπαρχοσ AP' | 2-3 τοΰ καίσαρος (κέσαροσ Η): καίσαροσ (κέσαροσ Ρ ) Ρ Ρ Ύ ' | 3 κα\ όμοσον V ; ώμοσον ΗΡΡ' | δία τ ο ν : διι τώ Ρ' | καπετολίωι (— ολίω Ρ) VP | θείασ V P'; θέασ τ η σ Η; om. τησ θ. Ρώμης Ρ I 4 μη εΐναι Χριστιανοσ V ; είπε μη εΐναι χριστιανοσ και άπαλλά-γηθι των βα σά ­ νων Η ; εί ce μηδέν τούτων θι'λειιτ ποίησαι. είπε μόνον λέγω μη εΐναι χριστιανοσ και «7ταλλ. των βασ. Ρ ; μη εΐναι σε χριστιανόν Ρ '; εί ήπε μόνον λόγω (ex λόχον supra lin.)' ούκ ιμε'ι χριστιανοσ. κα'ι άπαλλάχιθη των βασάνων V', om και όμοσον etc. | 3-4 om. και ομοσον— χριστιανοσ A | 4 εφη αύτώι ό τρύφων V ; εφη ό τρ. A ; έ’φη ό ά'γιοσ τ ρ. Η ; εφη ό ά'γιοσ μάρτυσ τοΰ χυ τρ. (τοΰ ~χϋ μάρτυσ V', om. Τρ.) PV'; και ό τρ. εφη Ρ' | Εί

omm. AHPV' | χησ έχω Ρ' | 4-3 παρόντα κα'ι άναχκάζοντά με (— ζωντά με HV') VAHPV'; παρ ου κα'ι αναγκάζομαι Ρ' | 3-β ούκ ¿ντρέπομαι (om. ούκ έντρεπ. Ρ') άντικρυσ (εναντία Ρ') τησ άληθείασ (άλ. τοΰ θυ Η) εθελοντα (θέλοντα HP ) πράττειν ( ; - ούκ ανέχομαι Ρ )

VHP'; ούκ εντρεπομαι A, cett. ora.; ού δεδοικα (δεδυκα V') αντίκρυ (— υσ V') τ η σ άληΘείασ του Θυ σπουδάζοντα πράσσειν PV* | 6 π ώ σ VP'; κα\ AHPV' | 67τιθϋσαι θελησω V ; επιθύσαι εχω Α ; Χεγεισ μοι εττιθΰσαι (θΰσαι Ρ ; θύσαι V') HPV'; εχω Θύσαι P' | 6-7 ηι χρώμασι ζωγράφων συνετεθη V ; ητισ (εΐτισ Ρ*) τέχνη άνων και χρώμασιν (— σι ΗΡΎ') ζωγράφων διετεθη (ζωγρ. \ζογρ. Ρ] συνετεθη ΡΡ ; συνετεθην V'). άλλ’ ούκ άνεζομαι σου τα άττηγορευμενα (άπειγορεύματα Η) συμβουΧεύοντοσ (— τ ό σ μοι Η; omm. άλλ’ ούκ— συμβουΧεύοντοσ P A cjui omittit et sqq. usque ad p. 7J, 14) AHPP/V/ | 7 όμόσαι (ώμόσαι

P') V F ; ώμώσαι (ώμ. V') δίαν HV'; όμόσαι δία τον έν τώ καπετολίω Ρ | 7-8 εν τώι νόμωι κυ (τώ όνόματι τοΰ θυ Ρ') έστι ( — tv Ρ ) γεγραμμένον (γε /ραμένον Ρ') οϋτω σ

VP'; εστι (— IV Η) γεγραμμενον εν τώ νόμω (νόμο V ) τοϋ θυ ημών HPV' | 8 ώμνύετε Η; όμνύεται V', con*. 6 supra lin. | επ' όνόματι (επον. V') HPV'; om. Ρ' | θεουσ άλλοτριουσ Ρ'-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

71

MARTYRIUM S. TRYPHONIS. oí

ο ι 'j κ

ώφ ελή σ υ ν σ ιν ν μ as, ά λ λ ο μ ν ύ ε τ ε

λ έ γ υ ν τ ε ς ’ ε'ίη

το

όν ο μ α

Κυρίου

è

ν ον ό μ α τ ι Κ ύ ρ ι ο ν

εύλογη μένον

μετά

άλη-

θ e ία s. εί δε θέλεις γνώναι, άκουσον' Ζευς ούτε εγενετό ούτε άνθρωπος ην, ούτε Αθήνα γυνή ( η ) έν είκόνι άνθρωπον περιεπάτηιτεν, ούτε "Αρτεμις η τα λοιπά βδελύγματα έδημιονργήθη νπο τού θεόν τον αοράτου, τον ουρανίου 5 βασιλέως, η εις άνθρωπίνην φύσιν * έκάλεσεν * ' άλλα τηι σοφίαι, μάλλον δε τδμ μωρίαι των άνθρώπων ώνομάσθησαν. καί τον μεν άέρα, ον κοινωνοΰμεν διά της δόσεως καί λήφεως τον πνεύματος, έκάλεσαν Ήραν, τον δε Ζενν το ζην των άνθρώπων, νουν ’Αθήναν, Άρτεμιν δε ην καλοΰσιν Ειμαρμένην ήτοι Νέμεσιν. καί τούτων οΰν έκτυπώσαντες εικόνας καί τηι 10 τέχνηι των λιθοξόων αγάλματα

στήσαντες, λίθοις τoís

όμοίοις υμών

προσκυνείτε και νομίζετε νηφειν. ό γάρ τούτοις έπισπένδων η προσκυνών,, μετ ’ αυτών νπο του πυράς της αιωνίου κολάσεως δαπανηθήσεται.

10.

Τ ότε

ό

έπ αρχος

άκούσας

τα ΰτα

κ αί ώ σ π ε ρ

εμμανης γ ενόμ ενος,

1 omm. οι ούκ ώφελησουσιν ύμάσ HPV' | ώμνύετε Η; ωμνύεται V' coit, ε supra lin. | e’v. V ; €7Γ ’ HPP'V' I 2 λεγοντέσ. εΐη το ο. του Κ. εύλογημένον: Ευλογημένου HPV', rell. om. I 3 ei: ϊ V' | θέλησ P V ' | άκουσον V ; ôn P ; om. HP'V' | εγε'νετω PV'; θσ èy éveto

P' I ην κατά τούσ (κατά τινασ Η) συγγραφεΊσ υμών HPV' | 4 άθινα V' | γυνή V ; γυνή.

οΰτΕ HPV'; γυνή η Ρ' | περιέπάτησαν PV' | άρτΕμησ Ρ' | 5 βδελλύγματα VV' | έδημιουργηθη (εδημηουργ. V) V P ; έδημιουργηθησαν (εδιμηουργησαν V' cum θη supra lin.) HPVV' |

5-6 omm. του ούνίου βασ. PV' | 6 η eiV άνθρωπίνην φύσιν έκάλΕσΕν V (an έκληθη ?) ; είσ άνην φύσιν Η ; είσ άνου φύσιν PV'*, είσ άνην φύσιν καλοΰμΕνα Ρ' | 6-7 άλλα τηι (τη Ρ ) σοφ ία μάλλον (μάλλον iterat V) δε τηι (τη Ρ') μωρία VP'; άλλα τη μωρία HPV' | 7 των

iterat V' | ώνομάσθησαν (όνομ. Η; όνομάστησαν V' cum στ supra lin. iter.)’ τούτο (τοΰτω V') οι καθ ’ υμασ (ημασ Ρ) σοφο\ λέγουσιν HPV' | καί τον μεν V ; τον μεν y a p

HPV'; oí τον μΕν Ρ' | ο υ : ώ Ρ' | 8 δύσΕωσ V ; δώσΕωσ V' | λίφεω σ Η | έκάλΕσαν PP'V'j εκάλεσεν HV I ήραν: άρεα HV' | 8-9 τον δε ζεϋν. το ζην των άνων V ; το δε ζην των όνων έκάλεσαν ζείαν (ex ζίαν Η ; ζΕύσ V') HV'; την δε ζωήν των άνθρωττων. έκάλΕσαν δία Ρ ; τον δε δίαν, την ζωήν των άνων Ρ' | 9 νουν, άθηναν V ; την δε φρόνησιν των άνων (omm. των άνων PV') άθηναν (άθιναν V') HPV'; τον δέ φρόνημον νουν, άθηναν Ρ' | άρτΕμην HP' I

10 ημαρμένην (ημ. V) HP'VV' | ήτοι: την Ρ' | τούτον V' | omm. ούν HPP'V' | omm. κα\ ante τηι τέχνηι PV | 11 omm. στησαντεσ P'V' | λίθινα (ex ληθηνα) Ρ' | 12 προσκυνηται Ρ' | νομίζεται Ρ'; νομηζετε V' | νηφειν: νίφειν Η; ταυτα ποιούντεσ νηφειν PV' | τού τ οισ : τοιούτ οισ Ρ I έπισπένδων η προσκυνών (προσ///μυών Η) VH; προσκυνών (— eîv Ρ) η έπισπένδων

PV'; επισπένδον και προσκυνών Ρ' | 13 αιωνίου VHP'; ατελεύτητου PV' | 14 ταυτα à έπαρχοσ άκούσασ A | καί ώσπερ (omm. κα\ HP'; omm. κα\ ώσπερ PV') έμμανησ (— ησ Η;

— είσ [— είσ V ] VV'; έκμανεΐσ Ρ') y ενόμενοσ om. A.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. TRYPHONIS.

72 έκ έλαυσεν

συμθήναι

ήνεγκ βν τ υ ια ύ τ η ν , Φ ρ υ χ ία ε

ή τοι

ληφ θέντα

τυγχά νοντα τα ζά μ ενο ν

μή

fi ή λ ο ν

Κ ΐλ ΐύ ιτ α ς

ά ττυ

éirì

το

το

τijs

Τρύφ ω υοκ

δα ύτόν}

eis

τό

και

τή ι

το

μου,

τού

r o is deoîs,

έ ζ ε ν ε χ θ ε ί σ η κ , οι

kutos

τού

Κ ύ ρ ιε

Τ /> ν φ ω ν α

τον

άλλα

δε

την

συλ-

χ ρ ισ τ ια ν ό ν β α σ ιλ ικ ή ν ζίφ ε ι

τήκ

δέ

ά ν τι-

5

άπ υτμ η-

τε τα γ μ ε ν ο ι σ τ ρ α τ ιώ τ α ι

ras

ουρανού

διττό

χηνοβοσκόν

δ ι κ α σ τ ή [ι ι ο ν

eis τ ο ύ τ ο

eif-

ά τ τ ό φ α σ ιν

α ύ τοκ ρά τοροε,

υπ έρλαμπ ρου

Ι η σ ο ϋ ν Χ ρ ί σ τ ο ν κ αί είt t o v t o s α ύ τ ο ΰ ' ττ ν ε ύ μ α

ά ν α γ ν ω σ θ ί /ν α ι '

εττι τ ο ν τ ό π ο υ . έ π ά ρ α υ τ ο ε υ ψ ηλότα του

ττ ο ιή σ α ε ,

κώμη s ό ρ μ ώ μ ΐν ο ν

κ ΐλ τ ύ σ τ ι

θϋσαι

έκ έλευσεν

συμβούλω ν

δέλτω ν

Σαμψ άδου

ΐϊζα ι

θ ή ν α ι. τη Ξ ο ύ ν ά π ο φ ά σ ε ω ε άττήγαγον

ca ro

τ τ ε ισ θ έ ν τ α

φ ω νήν

,

χ ε ίpas

ir p ò s

Ι η σ ο ύ

θ είε τ ο π ρ ο σ ώ π ο υ εττι τ ή ν ~/ήν, ο ύ τ ω ε

τ ο ύ μ α κ α ρ ίο υ

τον

Χ ρ ι σ τ έ ,

κ ύ ρ ιο ν

ημώ ν

δ έ ζ α ι

το

άττέδω κ εν τ ή ν ψ υ χ ή ν

10 Act. Αρ. 7, 59.

1 εκέλευσε Ρ* | συρθηναι V ; σνρηναι AH PPY' | τον βήλον A ; τό βίλον ΡΥ', το βηλον Ρ' I 1-2 t^ìjveyKtv άπ όφ. τοιαύτ. Ρ* | 2 κελεύσασ άττυ δέλτων (δέλταν Ρ, ί. recti iis;

cf. lat. e x t a b e l l a r e c i t a r e ) άναγνωσθήναι (-{- ταϋτα HP; τα υπομνήματα είπών A) VAHP; ην κα\ έκέλευσεν άναγνωσθηναι ò έπαρχοσ καί οΐ συναντώ Ρ" | 1-2 άπόφασιν — άνα^νωσθηναι: άπεφηνατο καταντοΰ Xéyœv Y' | 2-7 τρύφωνα τον από τ η σ φρυγίασ ήτοι άπό τησ σαμφαδου κώμησ όρμώμενον. τον χινοβωσκόν συλληφθέντα επεΐ το ηξαι τηι κελεύσει του αύτοκράτοροσ' χριστιανόν δε τυγχάνοντα, μη πισθέντα θϋσαι τοΐσ θεοίσ. άλλα την β α σι­ λικήν άντιταξαμενον φωνήν, έκέλευσεν το ύπέρλαμπρον δικαστηριον ξίφει άποτμηθηναι V ; τρύφωνα τον άπο του έθνουσ τησ φ ρυ^ίασ όρμώμενον συλληφθέντα έπ\ το ε'ίξαι τη κελεύσει του αύτοκράτοροσ χριστιανόν δε τώ δό'γμάτι, και μη πισθέντα αλλ’ άντιταξάμενον τη βασιΧεικη κελεύσει* προστάσσει το ύπέρλαμπρον δικαστηριον ξίφει άπαχθηναι Α ; τρύφωνα τον άπο τησ φρνγίασ ώρμημενον άπο καμφάδου κώμησ συΧΧηφθέντα. επί το ε'ίξαι τη κελεύσει των a ύτοκρατόμων, χριστιανόν δε υπάρχοντα, καί τη βασιλική φωνή άντιταξάμενον. το ύπέρλαμπρον αύτοϋ δικαστηριον κελεύει, ύπαχθηναι τώ ξίφει Ρ ; τρύφωνα (τον τρύφονα Η) τον άπο (άπο τησ Η) φρυ^ίασ όρμώμενον (όρμ. Η) μη είξαντα (είσ μαρτύριαν συλιθέντα κα\ μη ηξαντα Η) τη κελεύσει του αύτοκράτοροσ' χριστιανόν δε εαυτόν (δε αυτοί/ Η) αποκαλοϋντα κα'ι μη πεισθέντα (πισθεντα Η) ημΐν' άλλα καί (om. κα\ Η) τη βασιλική (βασιλεικίί Η) εξουσία άντιταξάμενον (άντιταξ. φωνή Η), έκέλευσεν το ύπερλαμπρον δικαστηριον ξίφει άπαχθηναι και άιπαλλαγηναι τ η σ ηδίστησ ταύτησ (η δη σ τ η σ Ρ; Om. ταύτησ Η) ζωησ HP; τρύφωνα τα)ν άπο φ p υ y ίaσ υρμώμενον. κα\ μη ηξαντα τη κελεύσει του αύτοκράτοροσ. κελεύει το δικαστηριον ξίφει την κεφαλήν άποτμηθηναι V' | 7 έξενεχθησησ Ρ V' | τετακμένοι V | στρατειώται V' I 8 άπη'γα'γων V' | om. αύτόν V | e i s : επ\ AP' | τον τόπον τον συνηθη (— ίθη Η)

HV'; τον συνηθη τόπον ΑΡ | έπάραντοσ (επάροντοσ V) P’V ; επάρασ AHPV’ | om. δε Ρ* | 8-9 ό μακάριοσ τρύφων AHPV' (post oùi/ov) | τού μακαρίου τρ. τα σ χεΊρασ Ρ* | 9 είσ (επί Υ) το ύφηλότατον κύτοσ του ούνοϋ V P ’, είσ τον οι)νον ΑΗΡV' | 9-10 πρυσ τον κν ημών ίν ^ι/ omm. Η ΡΡΡΎ ' | 10 καί είπόντοσ αύτοϋ (om. αύτοϋ Ρ ) VP'; καί είπών Α; ηρξατο Xéyeiv Η; ηύξατο ούτωσ ΡΥ | 10-11 μου το πνά ΑΡ | 11 s. καί θε\σ τό πρόσωπον επί την

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

73

MARTYRIUM H. TRYPHONIS. τώ ι

(>v t insula Cam iniana 2 non è12 1 La copia delle immagini dei ss. Abdon e Sennen pubblicata da Mons. W ilpert ( L e p ittu r e d e l l e c a t a c o m b e r o m a n e tav. 25S) mostra quanto inesatti fossero i disegni

che prima se ne avevano. I due martiri vestono in realtà (come i Magi, i Fanciulli di Babilonia, Daniele) tuniche dentate ed àva^vpiS es a liste, non già delle semplici pelli, che lascerebbero vedere le cosce nude (cf. Allard ap. Cabrol D ic tio n n a ir e d e s an tiq u ités c h r c t ie iw e s s. v. ‘Abdon’ col. 44). E da notare che il busto di un orientale laico, col berretto puntuto sul capo e col pavS vas affibbiato dinanzi al petto, differisce appena (se ne togli i colori) da quello di un monaco in pavdvas e koukovW iov. 2 D'accordo con la versione greca i codd. leggono generalmente C a m in ia n a e non C u n m ia n a come, sull’ autorità della edizione Bollandiana, ripetè lo Jordan T o p o g r a p h ie V. 120·, III (Berlin 1907) 253.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

DELLA LEGGENDA DI S. PANGRAZ10 ROMANO.

99

menzionata in alcun altro documento antico. E quel che il testo greco aggiunge, ένθα ττοτε των στρατιωτών των èv τήι πόλει

ευρισκομένων κατασκηνώσει έτάγχανον, non sparge molta più luce sulla questione. Tutto il Celio era gremito di accampamenti, di xenodochia e di ospizi ‘. Avevo pensato all’ oratorio ed al mona­ stero di s. Pancrazio al Laterano, perchè esso sorgeva non lungi dai castra equitum singularium 2, vicino al patriarchio Lateranense 1234 (la Passio dice che s. Cornelio in vicinio Dionysii et Pancratii latitabat A) e alle mura della città (particolare questo che avrebbe potuto sug­ gerire all’agiografo l’idea del suburbano, dei praedia di Pancrazio). Ma sono il primo io a riconoscere la debolezza di tali indizi, atteso anzi tutto che il testo sembra qui interpolato. Ovunque stessero V insula Caminiana e l’ oratorio di s. Pan­ crazio, certo nulla permette di pensare ad un edilìzio consacrato dalla reale dimora del santo. Com’è notissimo, le memorie dei martiri, tranne rarissime eccezioni, si trovavano, a Roma, unicamente sul luogo della loro sepoltura fuori di città, luogo che tante volte venne poi identi­ ficato con quello del martirio. Al tempo della pace, cominciarono a moltiplicarsi gli oratori e le chiese anche nell’interno della città. Chi volle allora edificare un oratorio od una chiesa in qualche edi1 Vedi G. Tomassetti U ss se rv a z io n i e s c o p e r t e in R o m a e d in to r n i in B u l l , a r c h e o l . con i. 1906 p. 67. Cf. J. ZeiIlei· in M è la n g e s d ' a r c h é o l. et d'hist. 1904 p. 27.

2 Alcune iscrizioni dedicatorie di eq u ite s s in g u lä r e s , rinvenute sotto la cappella Corsini negli anni 1733. 1734, indussero il Lanciaci a localizzare colà i c a s t r a di quel, corpo. Ma lo Hülsen osserva (ap. Jordan T o p o g r a p h ie 1 3 p. 246 nota 66) che quelle iscrizioni potrebbero essere state trasportate dalla prossima via Tasso, dove fu poi ritro­ vata una parte almeno dei c a s tr a eq q . sin g u la r iu m . Ed egli ha ragione; ma al Lanciani non si può oggi muover rimprovero di tenere per i c a s tr a r e t e r à quelli sotto la cappella Corsini. Nella F o r m a V rb is li chiama c a s tr a senza nè c e t e r a nè n o v a e nel libro R u in s a. e x c a v a tio n s pp. 338. 342 indica presso la cappella Corsini appunto i i c a s tr a n o v a . 3 Che s. Cornelio stesse nascosto nel patriarchio Laterauense (non ancor tale in quel tempo) non dovette parere troppo strano, tanto più che l’agiografo parlava dell’ o s t ì a r i o o ir totiu s sa n clita tis. Alcuni codici menzionano perfino la r e g i a guardata da quell'ostiario. Ora è cosa notissima che appunto la porta principale delle basiliche e dei palazzi si chiamava r e g i a o r e g in e (come ha p. es. il cod. Vallicelliano I f. 174 corretto di 1 mano da regia[m~\). V. L ih . p on i. ed. Mommsen pp. 170, 4 ; 207, 8 ; 214, 15; Agnell. L ib . p o n i. ed. W aitz pp. 289, 30; 306, 27; 337, 18; C a la i. R e g . L o n g o b . ed. cit. pp. 374, 28; 500, 20; 543, 4 etc. 4 La lezione in v ic o P a n c r a t ii et D ion ysii (Sur., Tamayo, Anal. Holland. II) non ha troppo appoggio nei codici.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

100

DELLA LEGGENDA DI S. PANCRAZIO ROMANO.

tìzio abbandonato, o nella propria casa, lo dedicò a quel martire, o a quei martiri, per cui sentiva maggior devozione. Più tardi, ma non molto più tardi, s’immaginò che le origini di tutte queste chiese, di tutti questi oratori si collegassero a qualche memoria storica di coloro ai quali erano dedicati. Tale è per me il caso del titulus Pammachii, che da quello che fu realmente, la casa cioè di Bizante e di Pammachio ', divenne la supposta abitazione dei misteriosi martiri Giovanni e Paolo. Miste­ riosi martiri, dico, perchè disgraziatamente se ne ignora la storia e l’origine. A una trasformazione degli apostoli Giovanni e Paolo 12, per dir la verità, non oso credere; dacché le pitture della casa Gelimontana, rappresentanti scene di martirio, risalgono senza dubbio, per giudizio degli archeologi più competenti, al secolo IV , dunque ai tempi stessi di Pammachio. Ma molto meno posso credere a dei martiri romani uccisi e sepolti in quella casa, conforme narra la tarda leg­ genda, semplice adattamento (a quanto sembra) della passione dei martiri antiocheni Gioventino e Massimino 3. Io congetturo che nel secolo IV Pammachio, essendosi procurate alcune reliquie dalTOriente (dove già era invalso l’uso di vendere e comprare i corpi, veri o falsi, dei santi 4) le deponesse nel suo palazzo, in un oratorio privato che fece decorare con scene di martirio, come già costumava in Oriente, ma non ancora, forse, in Roma. Dopo la morte di Pammachio e la devastazione di Roma per le armi di Alarico (4 1 0 ), i pii visitatori della casa convertita in basilica, al veder rappresentata in quel luogo, certo non ordinario, la gloriosa fine di alcuni martiri, immaginarono 1 Anche Γ Eminentissimo Rampolla del Tindaro dichiara eretto il titolo dei ss. Gio­ vanni e Paolo ‘ nell'avita casa di Pammachio’ (S. M e la n ia g i u n i o r e , Roma 1905, p. 141;. 2 Delehaye L e s lè g e n d e s h a g io g r a p h iq u e s p. 255-256,. 3 V. S tu d i e tes ti 9, Roma 1902, p. 55-65. * Tanto che ima legge di Graziano, Valentiniano e Teodosio, dell’ anno 386 (C od . 'l'h eod os. IX 17, 7 ; cf. il commentario del Godefroy), vieta il commercio dei corpi dei martiri. Di reliquie di martiri orientali portate in Roma nel IV secolo non sarebbero sole, del resto, quelle del titu lu s P a m m a c h ii. Asterio, nella nota omelia in onore del martire Foca, riferisce che il capo di questo santo era, ai tempi suoi, vene­ rato in Roma (Aligne P G. 4(1, 309 a ciò καί, a)s X òyos διδάσκει, τηv κεφαΧην τον IlàpTvpos εσπονδασμένως έκτήσαντο [οϊ Ρ ω μ α ίοι])· 11 desiderio dei Romani di procu­ rarsi reliquie e x o s sih u s dall'Oriente, quando la chiesa Romana non aveva ancora adot­ tato l'uso di dividere le spoglie dei propri martiri, ci è attestato, per i tempi poste­ riori, dalla Passione di s. Bonifazio, secondo la quale Aglae avrebbe inviato il suo

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

DELLA LEGGENDA DI S. PANCRAZIO ROMANO.

101

(com’era ovvio) ch’essi appunto colà avessero versato il sangue per la fede. Si dirà che questa è una ipotesi. Ipotesi, senza dubbio, ma elio sfugge, se non m’ inganno, alle obiezioni più gravi, e che trova qualche appoggio nei monumenti Perchè le guardie che in uno dei notissimi affreschi celimontani accompagnano tre martiri (i supposti Crispino, Crispiniano e Benedetta) al tribunale od al supplizio, por­ tano sul capo quei berretti rotondi, i quali in tutti i monumenti antichi cristiani caratterizzano gli Ebrei 2. Possibile che soltanto nella nostra pittura essi abbiano un significato diverso o non ne abbiano alcuno? Dunque è per lo meno ragionevolissimo credere che il pittore abbia voluto ritrarre un martirio consumato in Palestina o in altra pro­ vincia d’ Oriente 3. Lasciando vari altri esempi, corno quello dell’oratorio di s. Agnese al circo agonale, che si credette dedicato nel fornice dove la vergimaggiordomo da Roma a Tarso per far acquisto di corpi santi. La leggenda di s. Boni­ fazio fu redatta nella forma attuale per accreditare le reliquie del martire e molto probabilmente lo fu dal latore stesso delle reliquie a Roma. Con queste venne portata, a mio avviso, anche una immagine; poiché il ritratto del santo inserito nella leggenda c. 14 (avi)p re rp a y a iv a io s, ttciyvs, £nv0ós, ρόύσιον άρμελαΐκηην φορών, Ruin. p. 253) non sembra avere altro scopo che autenticare una icone. Grandi commercianti di reliquie erano quei monaci girovaghi e poco dabbene, di cui parla già s. Agostino d e o p e r ib u s m o n a c h o r u m 28 [36] : a lt i m e m b r a rn arty ru m , s i ta m en rn arty ru m , v en d ila n t (Migne P. L . 40, 575; Zycha p. 585, 17). " 1 Di qui il P. Germano di S. Stanislao potrà vedere quanto sia inesatta la dichia­ razione ch’egli pretende fatta da me di ‘ non curarmi dei monumenti, dai quali non sento bisogno di cercar luce ’ (P. Germano L a m e m o r ia d e i ss. G iov . e P a o lo r iv e n ­ d ic a la a lla , sto r ia , Roma 1907, p. 16). No, mio venerando collega, io sono tutt’altro che dispregiatore od incurante dei monumenti: solo non cerco da essi quella luce che non possono darmi. 2 Vedi gli esempi raccolti da A. Monaci L a P a le s tin a e d i l l a b a r o in N u o v o B u ll, ili a r c h e o l . c ris i. XIII, 1907, p. 55-57. 3 Fra i martiri della Palestina al tempo della grande persecuzione troviamo un Paolo ed un Giovanni (Eus. Μ. P. 8, 9: 13, 6). Ma mi guarderò bene dall’identificarli senz'altro con i nostri. - Quanto alla scena dei tre personaggi condotti prigioni dalle due guardie, un particolare da notarsi è t'animale a sinistra. Fu creduto un cervo: ma un cervo, e di dimensioni cosi piccole, in un quadro realistico non pare probabile. Se è un cane, come inclina a credere Mous. Wilpert, il pensiero correrebbe alle stragi di Cesarea di Palestina in quei terribilissimi giorni, in cui le spoglie insepolte dei cri­ stiani venivano divorate e disperse appunto dai cani e dalle fiere ( Μ . P. 9, 91. E verrebbe fatto di congetturare che i nostri tre sieno stati colti dai ruiKovot των φόνων nell'atto di raccogliere o di onorare i resti di qualche loro fratello nella fede, come Eusebio riferisce di Giuliano (Μ . P. I l, 25-26; cf. ed. Schwartz II 944i.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

102

DELLA LEGGENDA DI S. PANCRAZIO ROMANO.

nella cristiana sarebbe stata esposta (martirio questo di cui gli autori più antichi tacciono e che la leggenda abbastanza tarda non loca­ lizza ancora), mi limiterò ad aggiungerne uno rimasto finora inav­ vertito. La Passione di s. Lorenzo racconta che i cadaveri di Abdon e Sennen giacquero sui gradini del simulacrum Solis presso l’ anfi­ teatro, fino a tanto che un suddiacono di nome Quirino, qui manebat iuxta amphitheatrum, riesci nottetempo a trafugarli ed a seppellirli in

domo sua (Sur. Y I 510). Data la pace alla Chiesa, i cristiani tolsero di là i corpi e li trasportarono solennemente in un cimitero della via Portuense. I critici notarono la poca verisimiglianza di questo tra­ sporto, al tempo di Costantino, dall’interno di Roma ad un cimitero che non è il più prossimo all’anfiteatro ( Anal. Bolland. X V I 246). Ma come mai l’agiografo pensò a far esporre i due cadaveri presso la statua del Sole e, sopra tutto, a farli seppellire, contro la legge, entro Roma, in un luogo così lontano da quello in cui al tempo suo erano venerati ? Mi pare che la risposta non sia difficile, ove ammettasi che, quando l’autore compose la leggenda, esistesse presso l’anfiteatro ed il colosso del Sole un oratorio dedicato ai ss. Abdon e Sennen, come poco lontano ne esisteva uno in onore di s. Felicita. Di esso si sarebbero volute più tardi nobilitare le umili e forse già ignote origini, immaginandovi la primitiva sepoltura dei due eroi. D’altronde resistenza di un antico oratorio dei ss. Abdon e Sennen presso l’ an­ fiteatro Flavio non è una pura ipotesi. Di esso (o di un suo succe­ daneo) si fa menzione non pure nel noto catalogo di chiese del tempo di s. Pio V, ma già in quello di Torino. Anzi i resti di un antico cimitero cristiano si rinvennero anni addietro non lungi L I pie­ distallo della statua del Sole nelle sostruzioni del tempio di .Venere e Roma '. E sepolcri cristiani del sec. V-VI, VI-V1I tornarono in luce nel 1895 dinanzi alle arcate 2 7 -2 8 , 33 del Colosseo 2, presso i ruderi di antichi oratori cristiani. Ilo ricordato l’oratorio di s. Felicita alle terme di Tito. Nessun accenno si fa ad esso nella leggenda, forse perchè questa è anteriore alla sua erezione :i. Ma ciò che gli antichi non poterono o non vollero1 1 Armellini C h ie s e p. 523-524. * V. N o t iz ie d e g l i sc a v i 1895 pp. 203. 226-228. Cf. pp. 246. 317. a L’ oratorio è forse del secolo VI; cf. Jordan-Hulsen T o p o y r a p h ie 111 311 nota 68.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

DELLA LEGGENDA DI S. PANCRAZIO ROMANO.

103

fare, lo tentò ai giorni nostri, con la solita sua dottrina e col suo meraviglioso acume, il de Rossi Egli si sforzò di dimostrare che l’oratorio sorse probabilmente nella casa del marito di s. Felicita, là. dove ella sarebbe stata tenuta qualche tempo sub custodia privata. È interessante esaminare davvicino il laborioso castello di congetture. Sull’altare è rappresentata s. Felicita con la schiera dei suoi figli: alle estremità, due figurine piccole in semplice tunica succinta, l’una con un bastone in mano, l’altra con una chiave. Qui, pensava il de Rossi, abbiamo dinanzi un clavicularius rarceris ed un aguzzino. Ma quando mai nelle rappresentazioni dei martiri in gloria, al posto dei' devoti autori della chiesa o del musaico o della pittura, si ritrassero le odiose figure dei carcerieri ? E poi nulla hanno che fare rJavicularii ed aguzzini con la custodia privata. Dunque i due piccoli personaggi, qualificati dalla chiave e dal bastone come ostiarii, sono, fino a prova contraria, da riguardarsi per gli autori della pittura. Di ambedue, forse, parlava la iscrizione che fu letta in alto Victor votum solvit et p rò votu solvit, non del tutto esattamente, come io sospetto 12. Ma, aggiungeva il de Rossi, fra i numerosi graffiti dell’ oratorio ve n’ò uno il quale dice IV STIN V S D O M O , significando (coin’è natu­ rale) che l’ autore del proscinema scrisse e pregò (in) domo..., ed un altro, ΑΑ6ΞΑΝΔΡ0Ι0 /7 0 7 6 ΔΟ/WOC 0 Δ 6 (ovvero 6HN) ΤΟ Δ 6ΜΠΑΑΙΝ HN ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ, dal quale risulta che la casa appartenne ad un Alessandro. Ora è assai possibile (continuava l’illustre archeo­ logo) che questo sia stato il nome del marito di Felicita, poiché uno dei figli di lei si chiamò Alessandro. Ma del padre dei sette fratelli la leggenda non dice nulla; la relazione v e r a dei sette martiri fra loro e segnatamente con Felicita è cosa incertissima 3 ; e quan­ d’anche tra i graffiti se ne trovasse uno che suonasse precisamente domus Felicitatis, o Justinus (in) domo Felicitatis oravit 4, non se 1 B u l l , d i a r c h e o l. cris i. 1884-1885 p. 157-106. 2 La inusitata espressione et p r ò votu s o lv it , la forma votu invece di v oto, giu­ stificano, panni, il dubbio. L 'et p r ò non celerà un nome proprio, corrispondente a V ic t o r ? K v otu non sarà stato v o t u , v otu m ? V. Dufouj'cq E lu d e su r le s g e s t a m a r ty r u m r o m a in s I 228-224. 4 II graffito mutilo iv s t i n v s domo... non deve di necessità esser supplito, come congettura il de Rossi, (in) d o m o .... 0 perchè non potrebbe l’ ignoto Ju stin u s aver notata p. es. la sua patria? Ju stin u s d o m o N u c er ia , d o m o A r r e t io , o che so io?

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

104

DEI,LA LEGGENDA DI S. PANCRAZIO ROMANO.

ne potrebbe mai cavar nulla in appoggio dell’opinione del de Rossi, perchè ogni oratorio dedicato a s. Felicita poteva chiamarsi (secondo l’uso antico) domus s. Felicitatis. Il de Rossi in tal caso sarebbe caduto proprio nell’errore che altrove rimprovera giustamente ad un antico topografo *, il quale, frantendendo il verso dello ps. Damaso

et renovata domus martyris Hippolyti (Ihm 82 p. 85), dove si parla della basilica di s. Ippolito sul suo cimitero, pose in questo cimitero il carcere di s. Lorenzo. Invero, secondo gli Atti, il protodiacono di s. Sisto II sarebbe stato tenuto prigione nella casa d’ Ippolito, in domo Ilippoìyti. Quanto al graffito greco, il de Rossi si limitò a constatare ch’esso attribuisce la proprietà della casa ad un Alessandro. Ma non sarebbe stato forse inopportuno esaminarlo un poco più dappresso. Dalla forma Άλβξάνδροιο si vede subito che l’autore intese, o pre­ tese, di scrivere in versi. E in realtà la linea inferiore: rò 8’ βμπαλιν ην το δίκαιον, consta della seconda metà di un esametro. Ma, unite insieme, le due linee non formano un verso; perchè se la seconda è metricamente giusta (e lo è perchè presa d’ altronde: v. Anth. Palat. V II 861) 2, l’ altra pecca così gravemente, da non potersi ridurre ai primi due piedi e mezzo di un esametro, quanti se ne richiedono. È naturale pensare che l’autore del graffito abbia adattato alla casa di Alessandro un epigramma fatto per la casa (o per il monumento?) di altro personaggio. Ma quale ne sarà il senso? Alla lettera il preteso verso significa : questa casa era di Alessandro, ma giustizia avrebbe voluto tutto l’opposto. L ’opposto è (se ben vedo) che Alessandro avrebbe dovuto essere della casa. L ’arguzia conte­ nuta in questa asserzione o riesciva del tutto chiara a chi aveva cono­ sciuto la persona, ovvero doveva essere spiegata in un secondo verso, che o non fu scritto mai o andò perduto con l’intonaco. Indovinarla è oggi impossibile. Si può soltanto osservare che simili arguzie s’incon­ trano non di rado negli antichi epigrammi, come quello ( Anthoì. Palat. VII 4 6 ) : ov eròe μνήμα τόυ ' etrr (Ευριπίδη, άλλα αν τοΰδβ’ τΐμ σηι yap δόζηι μνήμα τόδ ’ άμπβχ€ται. Ad ogni modo è assurdo che lo scherzo, composto molto tempo dopo il martirio di Felicita, riguardi il supposto marito di lei e la sua supposta casa. 1 B u ll, rrist. 1XX'Ò j». (}Γ>. > Cf. A nth. P a l a i . V 297, 3.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

DELLA LEGGENDA DI S. PANCRAZIO ROMANO.

105

E torno alla domus di s. Pancrazio sul Celio per terminare con una osservazioncella critica sul testo che ce la ricorda. Esso dice che, giunti a Roma, Pancrazio e Dionisio coeperunt ibi abitare in insula Caminiana in monte Caelio cum omni fam ilia sua in p raediis suis. Ora è chiaro che i due Frigi o abitarono nell’ insula al Celio, o in p r a ed iis; un luogo esclude l’ altro Per togliere la contraddi­ zione sembra pertanto necessario supporre che il testo originariamente suonasse coeperunt ibi habitare, cum omni fam ilia sua, in praediis suis. La dimora in praediis spiega la vicinanza al luogo in cui latitabat s. Cornelias, luogo che l’ agiografo dovette immaginarsi, con il monaco Panfilo, in qualche sotterraneo fuor di città. Così la leg­ genda di s. Cecilia narra del papa Urbano che inter sepulcra m artyrum latitabat presso l’Appia (p. 5 ed. Bosio); così il L ib er pontif. riferisce del papa Gaio: Me fugiens persecutionem Diocletiani in criptis habitans confessor quievit (p. 39, 16 Mommsen). Volendosi poi introdurre un’ allusione all’ oratorio del Celio, ne sarebbe nata quella contraddizione. Riassumiamo. La leggenda primitiva di s. Pancrazio, redatta probabilmente nel secolo V I, è quella conservata dal maggior numero dei codici e al tempo stesso più spropositata e povera. La povertà sua, mal rispondente alla grandissima devozione per il santo di cui celebrava il martirio, spinse gli studiosi a introdurvi alcune migliorie, finché due più abili ed audaci la rimaneggiarono, indipendentemente l’ uno dall’ altro, il primo per renderla più bella ed attraente, il secondo principalmente per purgarla degli errori o di quelli che a lui sembravano tali. Il contenuto di essa non merita alcuna fede ; vi ha però una probabile allusione ad una chiesa od oratorio del santo sul monte Celio. La quale allusione, sebbene antichissima, mostra di essere stata introdotta nel testo posteriormente.1 1 Quindi in alcuni codici le parole in p r a e d i i s su is furono soppresse (v. B ib lio t h . C as. Ili, Fiorii, p. 349) e nella parafrasi greca si distinsero due dimore successive,

l’ una (prima) sul Celio, l’ altra (dopo) nel suburbano.

8

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

1.

P ASSIONIS S. P ANCRATII YERSIO GRAECA EX

COD. VAT. 8 6 6 .

2.

S. SOTBRIDIS ENCOMIUM AUCTORE PAMPHILO MONACHO EX

COD. LAOR. G R.

26

P I.U T .

7.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

1.

F. 377’

Μ αρτύρω ν το ν άγιου Παγκρατίου, ευλόγησαν ττάτερ. 1

€ν έκείνοις τοΐς χρόνυις χαλεπός γέγυνεν τοΐς Χριστιανούς διωγμός

ίνα θνμιάσωσιν, βασιλευόντων Διοκλιτιανοϋ και Μαξιμιανού των εναγέστα­ των. έγένετο δέ έν μιίιι των Φμυγών πόλει μετά τον θάνατον Κλέωνος και 5 τής αύτοΰ συζύγου Κυριάδος οΰτω προσαναγορευομένης εύγενών άναφυέντων -προγόνων' ών υιός έτύγχανεν Πανκράτιος ουτω καλούμενος, και ώς είρηται, επειδή μονογενής ούτος ήν, παρέθετα αυτόν ό πατήρ αύτοΰ μετά τήν τελευτήν τής αύτοΰ μητρός Διονυσίωι τούνομά τινι, γνησίου αύτοΰ προς μητρός έιδελφώι τυγχάνυντι, κατορκίζων αυτόν τον παντοκράτορα 10 θεόν και τήν μεγάλην αύτοΰ δύναμιν απαντάς τε τούς θεούς, ίνα πάσαν αύτοΰ τήν ουσίαν τήν τε αυτόθι ούσαν τήν τε ζέν} άστέωι Ρώμηι υπάρ­ χονταν... ίνα εί τι δάν έκ τής λαμπρός υπάρξεως αύτοΰ κεκτήσθαι γένοιτο, προς ούδεμίαν άπευκτυν επιθυμίαν καταπλεονεκτήσηι τον εαυτού ανεψιόν, άλλ ός άξιος τοΰ πατρός αδελφός έν άπασιν αύτώι άπεδείκνυτο και ώς 15 άγαπητικώτατος αδελφός, οΰτω τον Πανκράτιον ήγάπα τε και έφίλει. 2.

' (άτυχε ν τοίνυν μετά τριετή χρόνον τού έπισπεύδειν αυτούς εις

τήν τών Ρωμαίων πόλιν παραγενέσθαι. καί τούτων έν αύτήι διατριβόντων, ήρξαντο κάτοικείν έν τήι έπιλεγομένηι Καμινιανήι νήσωι (τουτέστιν ένθα ποτέ των στρατιωτών τών έν τήι πόλει ευρισκομένων κατασκηνώσεις έτύγχανον), 20 1 Πανκρατίου sic ubique codex | B εκοίνοισ 1 χρόνοισ ex χρονοΤε | 4 βασιΧέυόντων,

sed accent. pr. delet.

| ΔιοκΧιτιανοϋ

consulto in ΔιοκΧητ . non immutavi

|

5 ey ev ero

(sic) etc., cf. lat. F a c tu m est a u tem etc. | ττόΧη j κΧεώνοσ | 6 σνζηγου, η puncto not. | (ΐττ' om. | 7 post Μ ηχ α νεν suppleas povoyevtjs, sed et in codd. lat. u n icu s saepe desi­

deratur | 10 κατορκίζον (de forma κατορκίζειν cf. K. Dieterich U n tersu ch u n g en z. G esch . d . g r ie c h is c h . S p r a c h e p. 279; Crönert M e m o r ia g r a e c a h e r c u l. p. 153) | rb v supra add. |

11 pejaX iv | 12 αυτόθι ex αύτόθη | ev om. | άστέω, cf.

p.

111, 11 | 12-13 post inτάρχονσαν

lacunam signavi, exc. tale alqd em peXws αύτώι φυΧάξηι i 13 η τι Sav | 14 κατάπΧεονεκτησι I Εαυτόν, αυτών cod. cum e supra add. | 15 o s : ώ σ cod. et ita scripsisse interpretem

negare non audeam (cf. lat.) | άπβΰβίκνυτω | 16 αγαπητη κώτατοσ | ecpeiXei, ei puncto not. | 18 τούτον, o

co it,

ω | 19 ηρξατο | 20 έτύγχανβν | 19-20 τουτέστιν — έτύγχανον glossa vid.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

110

PASSIONIS

s.

PANCRATII VERSIO ORAECA EX COD. VAT. 8 6 6 .

ήτis ήν τrpbs το λόφυκ το άναγορευόμενον έπιχωρίωε Καιλιομόντε, μετά ττάσηβ αυτών τ rjs o¡'xejeias έν το Ts oixeíois προαστείοιε. επειδή Se σφοορώϊ F,

3 7 7 ',

2 έπεκειτο ó των Χρισ\τιανών Sior/pós, ην τ is τηνικαύτα Ttjs Ρωμαίων π όλεids

iráiras τούνομα Kopvr¡\ios κμυτττόμβνος év το Fs γειτνιάΐρυσι Toirois Διονυ­ σίου τβ καί Πανκρατϊου. ws Se άκήκοεν o Te Αιονΰσιοε και ύ Πανκράτιοε 5 των καθ' έκάστην ύττ' αυτού τελουμένων θαυμάτων και irws άπαντα τον λαόν έκ Ttjs των ειδώλων λατpeías άφώριζεν και irpbs την α’ιωνίαν όδον άττέφερεν, ετυχεν δε Διονύσιον άμα Πανκρατίωι τώι αυτού άνεφιώι eis την τού άγιωτάτον πάπα διάγνωσιν καταμεμαθηκότα$ ελθεΐν. otrtves eXOóvres irpbs τον ■ πυλώνα τού άγιωτάτου ττάττα Κορνηλίου, τταρέστη aihois Ebae’ßlSs τ is 10 ττρλω/jo's, άνήρ ττασι/s όσιότητο5 διαπρεπών, και τούτον ικέτευαν τού άξιωθηναι τηι πείραι τού άγιωτάτου ávSpos ώφελεθήναι. Saris Ευσέβιος είσελθών π pos τον άγιον Κορνήλιον επίσκοπον, έλιπάρει αύτον λέγων ’ Δέσποτα, rives προ τών θυρών έστήκασιν, ούκ οίδα μεν rives, λαμπρότατοι δε άνδρε5, καί παρακαλοΰσιν δεόμενοι προ5 την σην μακαριότητα άζιωθηναι aírrobs

15

είσελθεΐν. ÓKoáaas δε ταύτα ό μακάρ/os Κορνηλ/os ό επίσκοπος ήρξατο μεγάλης πληροΰσθαι yapas και καταστρώσαι εαυτόν eis ευχήν, (κ α ι) εΐπεν’ Ευχαριστώ σ ο ι, κύριε Ιησού Χριστέ, β α σ ι λ ε ύ τών β α σ ι λ ε υ ό ν τ ω ν και κ ύ ρ ι ε τών κ υ ρ ι ε υ ό ν τ ω ν , os με τον σον έλάχιστον δούλον διά τού

■

άγιου σου Πνεύματος ήξίωσas άποκαλύφαι. και σπουδαίοι αύτους έκέλευσεν 20 π pos εαυτόν εισαχθήναι. και ε’ισελθόντες ο τε [ój Διονύσιος και ό Πανκράτios ερριφαν εα υ τοί π pbs robs π óSas τού άγιωτάτου πάπα Κορνηλίου ίκετεύοντες τού á^íoos γενέσθαι αύτους παρά τού ύπο Κορνηλίου λατρευομένου δεσπότου θεού φωταγωγηθήναι. και avaaras ό ayios άνήρ περιεπλέκετο airrots, άναφαίνων και μυσταγωγών αύτους πάσαν την έπουράνιον θεότητα. 25 F.

378

μετά λ' τοιγαρούν ήμέρα5 βαπτίσα5 αύτούς, Xpiariavobs ¡ άπετέλεσεν. και eis τοσούτον πυροΰσθαι ήρζαντο έν τώι τού θεού φόβωι, ώστε αύθαιρέτως 18 I Timoth. 6, 15. 1 κελιομόνται, αι puncto not. | 2 οικετίαε (de exitu cf. Crönert M em . q r . h e r c u l .

p. 2 8 8 nota

7) | o'ucíois, sed / corr. e i | προάοτήοις | 3 τινικαύτα | 4 πάπα | KopviXios |

γιτνιάζουσι | 5 r e pr.: ται | άκίκωέν | όυάνύσιοσ | 6 καθέκασταν τών | 7 \ aT pias \ άφώ ρηζeV I legend, vid. την αϊωνίαν ( ζωήν και την ευθείαν) όδον, cf. paraphr. Paris, p. 17, 10 την αληθή όδον και αιώνιον ζωήν | 8 dreifrio) | 9 καταμεμαθηκώτασ, κ init, ex μ |

11 όσιώ-

τ ητοσ I 13 εληπάρει | 14 λαμπρότατοι | 15 μακαριότητα | 17 καταστρόσε | καί dubitanter

supplevi, malim καταστρόσας... επτεν (cf. paraphr. Paris p. 17, 20-21 καί στήa a s εαυτόν eis ευχήν εΐπεν | 19 κσ τών κυριεΰώντων | 21 ό pr. expunxi | 26 ημέραν \ 2 7 αϋβερε'τωβ,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

111

PASSIONIS S. PANCRATII VERSIO GRAECA EX COD. VAT. 8Ö6.

το is

δ ιώ κ τ α ις

π ροσεχώ ρουν.

Κ ύ ρ ιο ν ύ Α ιο ν ύ σ ιο ς

μετά

Ε ν τώ ι

στα τοι

ούν

δ ιω γ μ ό ν , μ ε γ ίσ τ η ι

β α σ ιλ ε ίς ,

Χ ρ ισ τια ν ο ύ ς ,

Iv a

άρα τε

δι ’ ώ ν

όσοι

κ υ λ α σ θ ώ σ ιν .

έν

έκ τ ή ς

όλος

ό

άστεω ς

κόσμος

ε ύ ρ ε θ ε ϊε ν τ ή σ δ ε ο ΐς

κ α τεσχέθ η

γ ε ιλ α ν

καί ό τ ι

τώ ι

πασης

σπουδής

μ α κ α ρ ίο υ

ών κ αί

εις τ ο

πρόσω πον

αύτοΰ

ή ρξα το

του

π ερί

άχθήναι

έν

καί π α ν

μέν σ ο ι

π α ρ α ιν ώ τ ο ύ

υπ άρχει

μ ε ϊ 'ζ ο ν

άνεβ λάστησας, μοι

ήν.

τής

τώ ν

νε ία ς

F . 378, 2.

δι ’ ό

σου

π ρ ο α ιρ ο ύ μ α ι

iv a

τή ς

Χ ρ ισ το ύ

κ α τακ α υθ ή ναι

καί α υ τ ο ί σ ε κ ρ ά τ ιο ς λεύ,

την

δν

π α λ ά τιο ν .

’

μά ρτυς

ά στεον καί

\σε ]

Ρώ μην,

μή

σε

ό

όράν

μετά

το

τού

Α ιο κ λ η τ ια ν ό ς ,

άπό

φ ίλ τ α το ς ίν α

την

δρ φ ά σ κ ο υ σ ι ν

15

Π α ι δ ίο ν , έ γ ώ

έλθόντες

ε ύ γ ε ν ο ΰ ς ρ ίζη ς κ αί ή γ α π η μ έ ν ο ς

ά π ο σ τ ή ις

’ ής ώς τέκ νο υ

ά ν α ιρ ε θ ή ν α ί σ ε

σε

τή ς

εύγεκαι

ei δ ε

άπ ο-

το

σώμά

κ αί

20

τα ντη ς

π ο ιή σ ω

μου.

κελεύω

προς

έκ

αυτόν

οί Χ ρ ισ τ ια ν ο ί

κ α τα σ τή σ ω σ ιν .

ε ύ ρ ω σ ίν

25

σε

ό ν ό μ α κ ά ρ ιο ς Π α ν ­

Μ ή ε'ικήι π λ α ν η θ ή ις , δ έ σ π ο τ α β α σ ι ­

ώς δ ή θ εν π α ΐ δ α έώ ρα κ ας έ τώ ν ι δ ' νοΰ τ ε Χ ρ ισ τ ό ς

κ αί ό τ ι

και π λ ο υ σ ι ώ τ ε ρ ό ν

|ά λ λ

πως

εις μ ά ρ τ υ ρ α έ α υ τ ο ΐ ς

ό

10

ανήγ­

π ροσέτα ξεν

καί ά π ο κ α τ α σ τ ή σ η ι ς

ά ν α χ ω ρ ή σ η ις ,

π ρ ο σ τά ζω ,

έτώ ν,

έ κ β ιά σ α σ θ α ί σ ε

ε ύ σ ε β ε ια ς ρ ή μ α τ α ,

Ιη σ ο ύ ς

Π α ν κ ρ ά τ ιο ς .

κ αί έν τ ώ

συνέχεσθαι

ου τος γ ά ρ

θ α ρ σ α λ έ ω ς ά π ο κ ρ ιν ά μ ε ν ο ς έ φ η '

κ ύ ρ ιο ς η μ ώ ν

β α σ ιλ ε ία ν ,

ό σ α τ ε εκ γ έ ν ο υ ς λ α μ π ρ ο ύ

κ α τά

τ ρ ι ς π ε ν τ ά κ ις Κ λέω νος'

μ εγα λοπ ρεπ έστερου

έμής

5

δ ε ιλ α ίο υ ς

άνεπ ερω τή τω ς

Π α ν κ ρ ά τ ιο ν ό Α ιο κ λ ιτ ια ν ό ς έ φ η '

παραφ ροσύνης

μου μή

Ε λλήνω ν

κακώι σ ε θ α ν ά τ ω ι τ ε θ ν ά ν α ι , ε π ε ιδ ή κ α ί ή η λ ικ ία σ ο υ

ή έλα ττον

π λευράς

βάληι τα

μη

έκ π α τ ρ ό ς

Χ ρ ισ τια ν ώ ν

σου,

έκ τ ή ς

τ ο ν μ α κ ά ρ ιο ν

τω ν

καί

τ ο σ α ύ τ η ν υ π ο μ ο ν ή ν ο ρ ώ ν τ ο ύ ά π ο θ α ν ε ί ν έ θ έ λ ε ιν υ π έ ρ Χ ρ ι σ τ ο ύ κ ύ ρ ιο ν , κ α ί π ρ ο ς

ά ξ ιο ς .

τ ο ι ο ΰ τ ο ν έ ξ έ θ ε τ ο -π ρ ό σ ­

α υτού,

έκ στάσει

τον

καί ε υ σ ε β έ ­

υμών τ ο

τυγχά νοντες

"Ε λ λ η ν ε ς

έτύγχα νεν

Α ιο κ λ η τ ι α ν ώ ι

τους μά γους

α ίρ έσ εω ς ό

θεού

Α ξ ιώ τ α τ ο ι

ό Α ιο κ λ ιτ ια ν ό ς

τής

(κ α ί )

εύ ττορώ τα τος

β α σ ιλ ε ΐ

ταύτη ς

7Γp o s

άπ εδήμησεν

γ ίν ε σ θ α ι δ τ ο ν )

έκ ρα ζα ν '

άπ α τά τα ι

ώς δε δ ιέ γ ν ω σ α ν ο ί τ ο ύ τ ο ν κ ρ α τ ή σ α ν τ ε ς κ ατη γετο

ημέρας

σφ οδρότερου

τ ή ι μ α ν ία ι

τ ό τ ε θ υ μ ω θ ε ις και έ μ μ α ν ή ς γ ε ν ά μ ε ν ο ς ταγμα ,

ό λ ίγ α ς

σ υ ν ο ύ ρ α ν ίο ι ς χ α ρ ί σ μ α σ ι ν , α γ α π η τ ό ς

3. Χ ρ ισ τια ν ο ύ ς

δέ

τ ο ια ύ τ η ν

ή γ ν ώ σ ε ω ς ά μ ο ιρ ο ύ ν τ α ’

ή μ ίν

σ ύ ν ε σ ιν

ή ξίω σ ε ν

ό

γάρ

δ ω ρ ε θ ή ν α ι,

2 υΰνίαισ | ών. ον | 3 σφοδρώτερον ] τον supplevi | 4 έκραζων | 5 αραται | της άστεως ταύτης consulto non immutavi in τού αστ. τούτου, cf. 6

post βασίλειον nihil desiderari puto |

H ox τ I /coi om. I

10

7

1. 11

et ρ. 84 not.

|

δηλαίουσ

|

έμμανεΐσ | 8 άνέπαιρωτήτοσ | 9 κατεσχέθη cum

έλληναισ, αι puncto not.

| li

κα\ ηχετο \ 18 υπάρχει restitui ex metaphr.

Paris.; ύπερό cod. | τρεΤσ | ρήζησ | 19 οί’ι τωσ \ φύλτατοσ | 20 μοι: μη puncto not. | σε pr. delevi I 21 άποκαταστήσεισ \ αυτόν ¡ 21-22 ενχενίασ ¡ 23 ης ώς: είσ ό σ { 23-24 άποβά\ει ¡ 27 θαρσαλαίωσ, at puncto not. | πλανηφί/θεΐσ, scripserat πλανητ | 29 ήμ7ν: νμ'ιν.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

tt p

òs

τους

112 iv a

PASSIONIS S. PANCRATII VERSIO GRAECA EX COD. VAT. 8 6 6 . 7Γa v

δέος

τοσούτον

τω ν

παρ

π ρ ο σ β λ έ π ε ιν .

α ρχόντω ν

ή μ ΐν έπ εί

ίσ χ ύ ε ιν υί

δ α ίμ ο ν ε ς , ύ χ ά ρ χ ο υ σ ι ν τους

λους

έγνω ς,

ού

τώ ι

σώι

τ

οfs

δικ αίω ι Τ ότε

χ μ ώ μ α σ ιν

τυ ρος

εί γ α ρ

Π α ν κ ρ α τ ίο υ Χ ρ ισ τ ό ν

την τόν

τ ιμ ία ν θεόν

τώ ν

λ ο γ ισ ώ μ ε θ α , ά λ λ α

μάλλον

η

συ

λ α τ ρ ε ύ ε ιν

δ α ίμ ο σ ιν

τ ο ιο ύ τ ο υ ς

τή μερον

π ροσέτα ξα ς

αυτόν

ό

κάραν

έ σ τ ε ίλ ε ν γ υ ν ή τ ις θ ε ο φ ιλ ή ς τ ο ύ ν ο μ α

άπ οτμ η θ έντος τό

τ ίμ ω ι, κ αί έ θ ε τ ο

F . 378ν

ήμών

τ ο ΐς

έν

τώ ι

Χ ρ ισ το ύ ,

ν ο σ ή μ α σ ιν

ε ϊλ ικ ρ ιν ή ι

έν

Ο κ τ α β ίλ λ α , νυ κ τός

ίδίω ι α υ τ ή ς τ ά φ ω ι κ α ινώ ι

ώ ι τ ό \ π ω ι κ αί

υπ ά ρχοντα ς

π ίσ τ ε ι

σ ο ίις

δού­

ά π υ κ τα ν θ ή ν α ι αν.

τη ς

άπ αχθήναι

τ ιμ ω ρ ία ν ,

10

μάρ-

ε ’ις τ ό ν κ ύ ρ ιο ν

αυτού έλθούσα

σώμα λάθρα

συνκαί

τ ε α υ τό όθόνηι π ο λ ύ ύπ ά ρχοντι

τη ι

Ιδ

προ

μ ε γ ά λ ο υ θ ε ο ύ κ α ί κ υ ρ ίο υ

'ιά σ ε ις έ π ι τ ε λ ο ΰ ν τ α ι

κ αί π ο λ λ α ί ε ύ ε ρ γ ε σ ί α ι δ ιά

π ρ ο σ ε ρ χ ο μ έ ν ο ις

τους

δ

β α σ ιλ ε ύ ,

ο ύ ν μ α κ α ρ ίο υ

υπέρ

Ε ι δ ώ ν Μ α ΐ ω ν , εις έ π α ι ν ο ν κ α ί δ ό ξ α ν τ ο ύ

Ιη σ ο ύ

φ ό ρ ο ις

α υτό

φ ο ν ικ ή ι α υ τ ώ ν

ύπ υστηναι

τ ίμ ιο ν

τ ο ύ τ ο σ μ υ ρ ν ίσ α σ α ά ρ ώ μ α σ ιν ε ύ ω δ ε σ τ ά τ υ ις έ ν ε ίλ ή σ α σ ά

τεσσάρω ν

έ φ ε ίσ α ν τ ο , μη

κ α ϊ σ α ρ Α ιο κ λ η τ ια ν υ ς

τ η ν κ ε φ α λ ικ η ν

ο μ ο λ ο γ ία ς ,

τη ι

τα ύ τα

π ρ ο τ ρ έ π ε ις ,

έ ξ ίσ τ α μ α ι,

π α ιδ ιο ύ ή τ τ η θ ή ν α ι. τ ο ύ

ημών

ένα ργώ ς

ιδ ίω ν γ ο ν έ ω ν

άρα

ά β α σ α ν ίσ τω ς

ύπό

με

υμών μ η

εα υτώ ν α δ ελ φ ό ς

τ η λ ικ ο ύ το ις

οΰν έκ έλευσεν

α ισ χ ρ ό ν αύτώ ι έφ ά νη

Ίη σοΰν

o îs

ο ί μηδέ

τ η ν έ π ώ ν υ μ ο ν Α ύ ρ η λ ία ν ο δ ό ν καί α υ τό θ ι έ π ε ιδ η

κ ρ ιτ ώ ν

ή ξ ί ω σ α ν καί τ α ς

κ α τα ισ χ ύ ν η ν

4.

eV

όσον

απ α τεώ νες,

ο ικ ε ίο υ ς α δ ε λ φ ο ύ ς

λ α τ ρ ε ύ ε ιν

και τ ω ν

θ ε ο ί κ α ί α ί θ ε α ί,

ά σ ε λ γ ε ί α ι μ ε μ ω μ ή κ α σ ιν . πώς

τε

εις τ ο υ ς έ ν δ ι α -

τώ ν α ύτού

ιά σ ε ω ν

¿0

π α ρ έ χ ο ν τα ι.

Εν αύτώι δέ τώι καιρώι... τόν τού μαρτυρίου άγώνα καλώς άθλήσασα, καί ή ΐερωτάτη τε καί εύαγεστάτη μάρτυς καί παρθένος τού Χριστού τού­ νομα Σωτερίς, ήτις άπό γένους λαμπρού βλαστήσασα άνεφύετο, βασι­ λεύοντος μ ε ν Διοκλητιανοΰ ύπατείαι θ' καί Μαξιμιανοΰ < η ')>, ήμών δέ βασι­ λεύοντος τού κυρίου ήμών

Ιησού Χριστού ’ ώι ή δόξα καί

τό

κράτος εις

τους αιώνας τών αιώνων, άμήν. 1 δέωσ | άρχώντων { Χο'γησόμβθα | Β αί: e | 4 άπαταίωνβσ | γωναιων έφησαντο | δ οίκίονσ | άδεΧφου | δ -6 τ η σ φω νησ αυτών aaeX y eia | 6 τιΧικούτοισ ex τιΧικούσιν | δαίμωσιν | 9 δ(ιοκΧη)τιανοσ in rasura | 10 αύριΧίαν | αντόθη | τημωρίαν | 11 έσχρυν |

1Β-14 συνβστηΧβν | 14 όκταβίΧΧα cum spir. asp. | 15 τοντω σμηρνησασα, η pr. puncto not. | ένηΧίσασα | αύτώ, sic et lin. 16 αύτώ | όθώνη | 16 κβνώ j 18 ίάσηε j 19 νοσίμα&ιν | 21 post καιρώι lacunam significavi, supplend. έτβΧΕίώθη (cf. paraphr. Paris, p. 20, 17) | 2B (τωτΈρήσ (scripseris Σωτήριε, sed cf. p. 113, 3. 18 et passim) | 24 υπατία | η ’ restitui (cf. paraphr. Paris, p. 20, 22 oySop), Ειδών cod. | 2δ δώξα.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

°2δ

κ α τά

2.

Παμφίλου πτωχού μονάχον, πρεσβυτέρου 'Αχιοπόλεωε τεταy pévoυ, δούλου τηε á y ía s Χρίστου τοΰ θεού ημών Αναστάσεωε èy κώμων eis την ciyiav Σωτερίδα. 1. Φαιδρά μοι τήμερον πρόκειται τής áyías υπόθεσή, μία yàp προ­ θυμία έν έκατέροιε toîs μέρεσιν r o ìs τηε αύτηε ύπάρχουσι φύσεωε. ούκ 5

200ν άνδρεε υύν καί μόνον ανδρείαν έκέκτηντο, αλλά καί yvvaÎKes | ταύτην όμοίωε ίκτήσαντυ, το ye δη θαυμαστόν ότι τοΰ άσθει>οϋε μύρουs ύπάρχυυσαι, υπέρ πολλουε tous εν τώι δυνατώι μύρει άθλήσανταε ήγωνίσαντο. υύ yàp την TÍjs Evas απάτην έζήλωσαν, άλλα την TÍjs Mapías νπακοην έμιμήσαντο, ότι ού τον όφιν έχειν κατεδέζαντο σύμβουλον (όστιε èyévero μάλλον έπί- 10 βουλυε), άλλα τον υιόν τού Θεού νυμφίον αύταίε άθάνατον έμνηστεύσαντο. καί ai μεν τοΐε toVois τηε όσίαε αυτών άσκησεωε, ai δε τοΐε πόνοι s τηε

áyías αυτών άθλησειοε τώι Χριστώι ύνυμφεύοντο, ai μεν την πιμελην έκτήκυυσαι δάκρυσιν, ai δε το αίμα ύπερ τοΰ νυμφίου έκχύουσαι, άμφω δε τηε αύτηε ούσαι πίστεωε καί τηε άγαπήσεωε, ελπίδι yàp έκάτεραι τά μη 15 βλεπόμενα έβλεπαν καί θεωρίαι εώρων τά μήπω όρώμενα. εΐδησαν ούν όντα τά

βλ επόμενα

πρόσκαιρα,

τà

δε

μη

βλεπόμενα

αι ώνι α ,

καθώε καί ό θεΐοε Παύλοε έδίδασκεν, όν Σωτερίε καί αύτη τών προ αύτηε τηι μψήσει ζηλώσασα, τον χριστιανισμόν ύπερ πάντα κόσμον τόν εκ χρυσού καί àpyôpov τώι Χριστώι ώραΐζετο ' χριστιανισμόε δε έστιν όσον 20 ενδέχεται κατά Χριστόν πολιτεύεσθαι, χρίεσθαι δε κατά χάριν τηι χρίσει τού π ανay ίου αύτού Πνεύματοε, ώε αύτόε ενώσει τηι καθ ύπόστασιν τηι θεότητι κέχρηστο, θεόε yàp ήν εί καί την άνθρωπότητα αύτού τηι θεότητι

17 II Co.

4,

lg.

2 δουλου sine accentu | δ ένεκατέροισ | νπαρχονσι | 6 γυι’αίκεσ | 7 άσθενουσ | νπάρχουσαι | 8 νπερ

j

tjyaινήσειντο j 9 ενασ { ϋττακοήν ¡ JO òv cum rasura supra litt, v J

κατ εδέξαντο | 11 εμνηστεύσαντ(αι) | 13-14 πιμελην (cum i supra ij) έκτϊκονσαι | 14 αίμα ύπερ I 16 βλεπώμενα (sic et lin. Π) | 18 δν ■ ών \ προ αυτησ | 19 ύπερ \ τον ', τών | 20 ώραΐζετο I 21 τη sine acc. I 22 ενώσει | καθύπόστασιν | 23 κέχρησ τω, sed ω COI']·, supra lin o.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

116

S. SOTERiniS ENCOMIUM AUCTORE PAMPHILO MONACHO.

έτύγχάνον δέ οΰτοι Διονύσιος και Παγκράτιος έιδεΧφιδούς έκ μητρός Διο­ νύσιον γ evó/ttvos, όντινα ό πατήρ αύτον μέΧΧων τεΧευτάν Διονυσίωι,

ms

θείωι αύτοΰ opti, έιτιμεΧώς καί γνησίως συν ττάσηι σπονδηι παρατίθησιν

7τpus τι» κονματορεύσαι αυτού πάσαν κινητην καί ακίνητον ουσίαν, άλλα καί αυτόν τον Παγκράτιυν, όρκοις μεσιτεύουσιν τούτον πιστούμενον eis

δ

μηδέν πΧεονεκτεΐν μετά θάνατον αυτού τον υιόν αύτοΰ, υύττω yà/i ην ακμήν φθάσας είναι έτών πεντεκαίδεκα ό Παγκράιτιος. εΐτα έΧθόντες eis την Ρώμην, κατέμενον περί αύτην εν το is tStóis των προαστίων οικήμασιν, ένθα ό μακάριος πάπας ΚορνηΧιος ην συναγόμενος μετά των Χριστιανών, εν \fraXμοΐς καί νμνοις και ιοιδαΐς πνενματικαϊς δοξάζ,ιον τον Κύριον, ήκούετο yàp 10 εκεί τα θαυμάσια όσα ύ Κύριος δι αύτοΰ έποίει εν τοίς τούτωι πρυσφεύγονσιν, υύ μην άλλο καί ή κατά θεόν αύτοΰ ποΧιτεία καί ή άΧηθης άρετη αύτοΰ. εν μιάι δέ, ώς νπό θεού καταννγέντες, Διονύσιος καί Παγκράτιος προς τον μακάριον ΚορνήΧιον ¿πορεύθησαν. μηνύεται δε τούτωι ή τούτων άφιζις, ότι τινές των εμφανών όμιΧεΐν αύτώι βούΧονται. γνούς δε εκείνος

1δ .

εκ Πνεύματος άγιον την τούτων εΧενσιν εκ θείας εΐναι κεΧεύσεως, μετά πείσης σπονδής καί καΧΧίεττης προθέσεως τούτυις άνοιγνύναι προσέταζεν. έν $€ τώι τούτους προς τούτον είσέρχεσθαι, επί πρόσωπον eis πρυσκύνησιν τούτον πρυσπίπτονσιν, καί άναστάντες γνησίως ήσπάζοντο ίκεF . 208ν τένοντες | αυτόν άξιωθηναι πα/> αύτοΰ τνχειν τού άγιου βαπτίσματος. αυτός 20

δε ευθέως .κατηχουμένους τούτους έποίησεν καί είσω ημερών όΧων τριάκοντα eis όνομα Πατρός καί Υιού καί αγίου Πνεύματος βαπτίσας έφιίιτισεν. αύτοί δε έν πάσηι συναναστροφηι εύσεβείας άπ ’ εκείνης διηγον σχοΧάζοντες, καί έμφανώς ησαν τους είδωΧομανοϋντας έΧέγχοντες ' ποΧΧάς δέ έΧεημυσύνας καί ενποϊίας καί κειΧΧιεργίας έν καΧοκαγαθίαι eis τούς δεομένους πραττό- 25 μενοι, διγάιπην δέ την eis θεόν υπέρ άπαντα προτιμώμενοι, μετά ταύτην δέ καί την eis τόν πέΧας έν πάσηι προθυμίαι έκέκτηντο, ποθοΰντες άΧΧήΧυνς εύσεβώς καί άντιποθούμενοι, ώς άλλο is περί τούτου τού έρωτος έν τοΐς αυτών συγγράμμασιν εΐρηται' έ ρ ωτ ε ς ,

Ο ι μεν γ ά ρ ,

φησίν, τώ ν

έ πε ι δ η ρ ε ό ν τ ω ν ε ί σί ν καί ρ έ ο ν σ ι ν ί σ α

σ ωμ ά τ ων

καί ή ρ ι ν ο ι ς 50

2 9 ss. G reg. Naz. or. 43 in laud. B asil. Μ ., 10 (Migne 36, 520).

1 άδεΧφιδουσ | it συν | 4 κονρατορενσαι j 5 δρκοισ | 6 μηδέν | υ’ιδν | 8 κατέμενον 7τερι | ϊδίοισ | προαστίων sic | 10 υμνοισ I 11 δί αυτού | 12 άλιθησ άρε:τη | 114 iί/πο | κατάvvyévτεσ | 15 άφηξισ I 16 θειασ | 17 πάσηε | καλίστ(ηιτ) j 18 τώι: το | τούτον | επιπρύσω πονεΐ |

18-19 πρδσκύνησιν \ 19 πρυσπίπτονσιν | 2 2 εφώτησεν | 2Β πάση | άπεκείνησ | 2 ο εύποιείασ | καλιεργίασ | 26 ύπερ άπαντα | 27-28 άλληλονσ | 28 αισάλλοισ περί | 80 ίσα | ηρινοίσ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

s. soTERiDis E ncomium auctore (ι ν θ ε σ ι ν ' π ό θ ο ς

ούδε

ά ν ά ρ σ ι ο ς

κa τ

«

καί

81 a ι μ

θ ε ό ν

π ά ντα άγαπης

ού τος

ό

πόθος

ό

ψ υχή

κ αι

π άντα

yàp

ηδονής

πόθον

και

προς

έ ν δ ια β ά λ λ ο υ σ ιν . αύτόν τά ς

τον

εν

θ ε ία ν

ε

ίσ

ιν

,

οι

8 ε

τούτο

διά

κ αί μ έ ν ο ν σ α ν ,

σ ώ μ α σ ιν .

δια

ύ π ε ρ ε ν ίκ η σ ε ν ,

ώ σημεραι

θ ω π ε ία ις

ς

ά ν τιτα λ α ν τε ύ ο υ σ α

ό μ ο λ ο γ ία ι κ α τά

δε

και

α ύτόν

π α ρα στά ντος

ε ρ ω τ ή σ ε ις

και συν

άλλον

συνεσχεθη

τοΐς ποιήμασιν

εν

όντω ς

Δ ιο κ λ η τια ν ό ν

ε ΐτ α

ον δ è

ύ π εκκαύ μ α τ ο s .

έ σ τ ώ τ ό

ηδονήν

εν κ α λ ή ι

δ ιω γ μ ό ς

ύ π ερ ή κ μ α ζεν.

ιί λ η ς ,

μ α ρ α ι ν ό μ ε ν η ς

τ ο ν

117

εις τ ο ν θ ε ά ν π ό θ ο ν τ ρ ω θ ε ΐ σ α , ι ’π τ ω θ ε Ί τ α ι

ληγούσης

α υ τώ ν,

δε

ϊ σ τ α τ a ι

π ρ à y μ α τ ο s

εν α ν τιο ύ μ ε ν ο ν ,

λυόμενης

άπ εδήμ ησεν.

λόγου

ξ

μ α ρ α ι ν ό μ ε ν ο υ

V ι ζ ο ν σ ι'

υπ α ρχόντω ν

τότε

λò

ά ν τ ισ τ α θ μ ίζο υ σ α , τ η ν

κ αι

β ούντω ν

Ι1'. 209

φ

επ ειδ ή

τούτου

μένης

τ ε ια ι

y à p

monacho.

jpam philo

ό

α υτού

προς

ευσεβώ ν

υπό

τον

Κ ύ ρ ιο ν

ως Χ ρ ισ τ ια ν ό ν

π ρ ο ε τ ε ιν ε ν , ώς π ά λ ιν Γ ο η γ ο ρ ίω ι τώ ι

θεο­

φ η σ 'ι ν γ ά ρ

ο ύ τω ς

10

τώ ν

προς

*

ό

δυσσεύπό

τύρα ννος

ε σ χ ε δ ία σ τα ι

ά λ ά σ τ ο ρ ι,

ο ίο -

π ο λ ι-

τώ ν

5

το ν τ ο ις

γάρ

Π α γ κ ρ ά τ ιο ς

π ροσ\λαβόμενοι τώ ι

κάν

εν τ ο ια ύ τ η ι

μ α κ ά ρ ιο ς

οι

άντί τη ς

τοϋτο

Δ ιο ν ύ σ ιο ς

τω ν

κ αί α γ ά π η ν

15

'

σαίνει μεν γΧνκεροισι καί όλΧνσι κευθομένοισιν, OTref)

έ σ τ ίν

ώ σπ ερ

ό

’

κολακ βύβί μ β ν r o Ì s

Α ιο κ λ η τ ια ν ό ς

π ρομ εμ ελέτη κ εν.

ώς

Π α γ κ ρ ά τ ιο ς

ά λ ιτ ή ρ ιο ν

κ εφ αλήν

ά π οτεμ νεσθαι

π ρόστα γμ α δόξα ν

τού

σ ε κ ό μ ισ ε

τόν

δε

ελήλυθ εν π άντω ν

jX v K e p o T s

π ε ιρ ά σ θ α ι προς

πάσαν

τώ ν

παρά eis

π ο ιε ίν

εις

π ε ΰ σ ιν

μ ε θ ο δ ιώ ν τού

καί ά ττόλλβ ι

δ ε σ π ό ζο ν τ ο ς ’ όν

τή ι τ ις

τά ς

αυτού

τυρά ννου

ά π ό β α σ ιν

προ

τόν

èv r o ì s

μ α κ ά ρ ιο ν

ά π ο κ ρ ίσ ε ις

ά ν δ ρ ε ίω ς

κ ε λ ε ύ ε τ α ι,

π ο ιο ύ μ ε ν ο ς

κ α τ ή ισ χ υ ν ε ν ,

καί π α ρ α χ ρ ή μ α

τεσσά ρω ν

Ό κ τα β ιλ λ α

ά φ α ν έ σ ιν ,

Π α γ κ ρ ά τ ιο ν

εν

Ε ιδ ώ ν Ιδίωι

Μ α ιώ ν

κ α ινώ ι

ό

την

20

τό eis

π ρο-

μ ν ή μ α τ ι.

16 carni. I 2, 2, 116 (Migne 37, 587).

1 ΐσταται | ΰ\ησ | 3 έστώ τόσ είσιν | δι « | 1-4 edd. habent ούτε γάρ φ \ όξ μένει της ύλης δαπανηθείσης) αλλά τώι άνάπτοντι σι ιναπέρχεται, ο ντε πόθος ύφίσταται μαραι­ νόμενου του νπ(εκκαύματος, οι δε: κατά θ εόν τε κα'ι σώφρονες , επειδή πράγματος εστώτός ε'κτι, διά τούτο και μονιμώτεροι κτλ. | 4 θν (correctum in θυ) ποθεν | αποθεΊται | 5 άντιταλαντενουσαν (at ν ult. rasura deletum) | 6 θεΐαν | 7 συνσώμασιν \ δ7α | /c’ «i/ | 8 ϋπερένίκησεν | τοιαυτη | 9 υπαρχόντων | καλή | 10 διωγμός sine acc. | ευσεβών sine spir. |

10-11 δυών ϊδών | 23 ϊδίω | 23-24 προσεκόμησε.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

118

S. SOTERIDIS ENCOMIÜM AUCTORE ΡΑΜΡΗΙΙ,Ο MONACHO.

3.

T o τε

σ υ λ λ α μ β ά ν ε τ α ι, λήρω ν

καί

κ αί Ζ ω τ ε ρ ί ς ,

κ αι έ ν

π ο λ λ α ΐς

κ α τα φ ρονήσα σα ,

Ζ ω τ ε ρ ίς

π αρθένος

ms

ra îs

κ ατ ' αυ τήν,

α σθ ενέστα του

γ ύ ν α ιο υ

ίπ τ ώς

α ύ τ ίο ι κ αι

αυτή,

ώς π ά λ ιν

αυ τώ ν

τό

'

ύπό

έ π ε ρ α π ή σ ε σ ιν ,

μ ε ιρ ά κ ιο υ

έκ νενίκ η κ εν

μ ε γ έ θ ε ι σ ώ μ α τ ο ς , έ ιλ λ ’ έινδ ρ εία ι ψ υ χ ή ς y íip

χ ρ ισ τ ια ν ικ ω τ ά τ η ,

τούτω ν

ρώ μηι

δ η μ ίω ν ώs

τούτους

Π α γ κ ρ ά τ ιο ς ,

ού y à p

τω ν

φ ύ σ ε ω ς ουδέ

τ ο ν Δ ιο κ λ η τ ια ν ό ν έ τ ρ ο τ τ ώ σ α τ ο , έ λ ε γ ε ν

θεολόγω ι

π ε π ο ίη τ α ι

5

'

ούδ *ei μοι χρνσοΊο και ηλόκτροιο τάλαντα και πeSía χλοάοντα κα'ι evpéa πωβα δοίηε κα'ι δόμον αιπηεντα και ’Αλκίνοοιο τράπεζαν,

10

ούδ et μοι βίον άλλον άγηραον άντι παρόντοε, ουδό κεν cos λιπόχριστον εγώ βίον αισχρόν ελοίμην. V.

209'

το υ τέ σ τιν ’ γήν

ούδε έαν

καί τ ρ ά π ε ζ α ν

ατελεύτητοV

αντί

λ ιπ ό χ ρ ισ τ ο ν

τή ς

τού

ζωή

ο ύ τ ε

ούτε

το ύ

έ ρ ιιη ο ς

ού

ύ ψ ω μ α

καί

λόγον

άρνήσεω ς είς

τον κ αί

rots

έν τ ο ύ τ ο ις

δ ε ιλ ο ίς

άποδράν

μ ετά μ ελον,

λ ιμ ό ς

β ίο ν

έχω

προ

ο ύ τ ε

ο ύ τε

β ά θ ο ς

ήμών,

άλλα

ούτε

30

ά γ ά π η ς ου

τού

ά π η ρ ίθ μ η τα ι

τώ ν

π ρ ο τ ε ιν ό μ ε ν ο ν , χ ε ιρ ώ ν

ύπ εμ νήσκ ετο Μ ή

ά νέτρεπ εν '

α ύτοΰ,

τα

φ ο β ε ΐ σ θ ε

έν

προς

ε ίπ ε ίν μετά

δε προς

τα ύτα

θ ύ α γ γ ε λ ίο ις

τών

έ ιπ ό

τον

έκ δ ι α ­

τό

παρόν

δε μ ε τ α ν ο ία ι

έμφ ερόμενα

ώς

έ ιπ ο κ τ ε ν ό ν τ ω ν

7 loc. oil. 129-133 (Migue 37, 589J — 17 R o . 8, 38-39 — 2 2 cf. R o . 8, 35 — 2 8 Mattli. Ill, 28.

1 χ/αστιανικητάτη | ϊητο | 2 συλλαμβάννεται | ϋπ αν των έρωτήσβσιν (cum πβ supra èp add.) I 3 καταφρονήσασα | καταυτήν (scribend. καθ αυτήν) | μηράκιον \ 5 μεγέθη | φυχψτ I 7 ούδ ’ e | ϊλέκτροιο | 8 m fiia | eiip ea | fintear \ 9 αΐπήεντα'. edd. αίγλήι ντα | 1 0 α ν τ ιπ α ρ ό ν τ ο σ | ά ιδ.

supra lin. |

τούτον

I 18

ζω ή

11

è iïv

I 19

ού δβ Kev |

12 eav (sic

et

lin. 14) | ϊλ ό κ τ ρ ο ν | 14

| 15 «τίτλβύτιτοί' | «μτι | π α ρ α σ χ ο ίσ | v\J/o)pu

1Γ>

δυνάμεις

τής

κυρίωι

τον

τούτου

θ ά ν α τ ο ς

ά π ό

καί ό σ α

άν

άλλον

γ ο ύ ν Ζ ω τ ε ρ ίς π ρ ο ς τ ο ν τ ύ ρ α ν ν ο ν ά ν τ α π ε κ ρ ίν α τ ο

έ κ είνο υ

δ ιδ ά σ κ ο ν τ ο ς '

τώι

καί ο ίκ η μ α

ώς

ο ύ τε

χ ω ρ ί σ αι

σ τ ε ν ο χ ώ ρ ια

λ ο γ ισ μ ό ν

ού

ο ύ τε

ημάς

ού

τ ο ια ύ τ α

ό τι

έ ζ ου σ ίαι

μ έ λ λ ο ν τ α

δε

ο ύ δ ’ ού τω ς

ο ύ τε

θ λ ί ψ ις ,

βόλου

Κ υ ρ ίο υ

ά ρ χ α ί

π ε δ ιά σ ιμ ο ν

έαν

κ α τ α δ έ ζο ιμ ι '

Π έ π ε ισ μα ι y à p

Ι η σ ο ύ

λ ο χ ο λ ε σ χ ία ς

μ ο ι,

β ίο ν

Χ ρ ι σ τ ώ ι

δ ε δ ύ ν η τ α ι.

ά ν α λ α β ε ΐν

π α ρ ά σ χ ο ις

έν

καί

έτι

έ δ έ σ μ α σ ι ν , ά λ λ 'ο ύ δ ε

α ισ χ ρ ό ν

δ ν νή σ ε τ αι

\ καί

τάλα ντα

π ο ίμ ν ια δ ώ σ ε ις ,

τής

χ ω ρ ίσ α ι τά ς

ο ύ τε

ο ύ τ ε

έ τ έ ρ α

θ ε ο ύ

καί

έφ ασκ εν '

έ ν ε σ τ ώ τ α

κ τ ί σ ι ς

ήλέκ τρου

πάμπολλα

π αρόντος

â y y ε λ o ι

και

π λ ο ν σ ία ν

άρνήσεω ς

ό θ ε ίο ς α π ό σ τ ο λ ο ς

τού

χρυσού

χ λ ο ά ζ ο υ σ α ν καί π λ α τ έ α

υψ ηλότατου

τις

έμοί

I 19-20

οντό

tut

| 20

χω ρψ ται

οντ οχ τ

| 22

εδόιτμ ασιν

| 1ft

c o it,

κ α τ ά δ ό ξ ο ιμ ι

σ τ ι ν ο χ ο ρ ία

| 29

in

| προ

χω ρησαι

26 άποδράν | peTUTUVTa | 28 φοβίάσθαι | άπυκτενόντων.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

|

35

S. SOTERIDIS ENCOMIUM AUCTORE PAMPHILO MONACHO.

rò

σ ώ μ α ,

θητ ε

δè

την

δε

μ ά λ λ ο ν

ψ υ χ ή ν τ ο ν

π ρ ο σ θ ε ν

τ ών

το ϋ

άρν ή σ η τ α ί α υ τ ό ν πώς

210

δ λοίχ

λόγω ι

ύπερ

τούτου

ζ ε τ ο , ούκ τής

πάσαν

ίσ ο ν

άθλήσεω ς

πάσαν

έργω ι

γάρ

ήιδει γ ά ρ

κ αι

’ι δ ία ν

άλλην

σ π ε ΐσ α ι

δ ιά

ή π ίσ τ α τ ο

μου

\ τής

τής

όπ ερ

ώ

κάγ

τ ο ύ

π ίσ τ ε ω ς

κ αί

τ o ís

ω νπ ερ

έ τ έ τ porro

το

δ

άν

5

κά γω

π p o s καν εί

π ρ ο η τ ο ιμ ά -

το

γάρ

)0

α ίμ α

π ρ ο σ φ έ ρ ε ιν αύ τώ ι ά γ ε ιν έ σ π ο ύ δ α ζ ε ν

Π νεύ μ α τι τώ ι

μ ε τέ π ε ιτα

έ μ ­

ούδε γ ά ρ

π ρ ά ζα ι

εχουσα, τούτον

α ύτώ ι

è μ oí

ού ρ αν οι s .

δ ια π ρ ά ζα σ θ α ι;

τ ή ι μ ε τ α ν ο ία ι

ού τος

σ ώ μ α

év

ά ρ ν ή σ ο μ α ι

έν

μ ικ ρ ό τα τ ο υ ύ π ε ρ

εν τ ώ ι

τ ο

è ν αύτώι

ζη μ ία ς κ ε ρ δ α ίν ε ιν ή δ ύ ν α τ ο '

γοΰν

φ ο βή -

ο ύ ρ α ν ο ΐ s . 6 σ τ is

σ υ ν ε ίδ η σ ιν έ ξ

θ α νάτου

ού τω ς

ψ υ χ ή ν

ό μ ο λ ο γ ή σ η ι

ά ν θ ρ ώ π ω ν,

εύπ ροσδεκ τότερον

π ροήμελλεν.

τ o ís

ά γ α θ ο ε ρ γ ία ν

ούδε τ ό τ ε

ά λ λ η ν θ υ σ ία ν

λεχθήνα ι

τώ ν

τ ά ν α ν τ ία

τ η ν

δ ’αν

εν

Π α τ ρ ό ς

την

ά π ο κ τ ε ΐ ν α ι '

ο μ ο λ ο γ ή σ ω

τ ο υ

έ μ π ρ ο σ θ ε ν

π α τήσα ι

ή

μου

τ ο ϋ

καί

" Ο σ τ is

άνθ ρ ώ π ω ν ,

έ μ π ρ ο σ θ ε ν

καί ε ΐχ ε ν

καί

Π a τ p o s

με

δυν α μ ένω ν

δ υ ν ά μ ενο ν

ά π ο λ έ σ α t è ν γ ε έν νηι, e μιτ ρ ο σ θ € ν

μη

119

αύτώ ι

εψ ησεν

'

θεολόγω ι

'

15

κρεΐσσον βαιά φέροντα θεωι κραδίην ιερενειν, η iräcriv Θνεσσι, νόωι ρνττόωντι, yepaípeiv. όπ ερ

ε σ τ ίν '

τούτω ι

β ε λ τ ιό ν

θ ύ ε ιν ,

Σ ω τ ε ρ ίς

ύπερ

καθαράι

το

τομ η θ ή να ι

ή τ a is

τ ιν α

π ά σ α ις

π ά ντα άλλα

ίδ ιο ν α ί μ α κ αί σ υ ν

ο λ ίγ α

θ υ σ ία ις ρ υ π ο ϋ ν τ ι

τούτου

π ρ ο θ υ μ ία ι

δ έ χ ε τ α ι ' μ α ρ τ υ ρ ε ί γ ά ρ καί α υ τ ή άγώ να Σ ω τή ρι

συν

π ά ντω ν

μ α ρ τυ ρ ικ ώ ς

άσκ ήσεω ς

ζεω ς

θ ε ω ρ ία ι τ ή ς

καί τ ή ι έν

τούτο

νο μίμως

τ ο ύ το ις

ήκ ολούθησεν

κ αί τ ώ ι

έα υτήν

λόγω ι

π ίσ τ ε ω ς ' τώ ι

θεώ ι

την

νώ ι τ ι μ ά ν

κ α ρ δ ία ν αυτόν,

τής

ύπερ

δ ιά

τούτο

τοϋ

20

καί α ύ τη κ α ρ α -

Κ υ ρ ίο υ

π α θ ε ΐν

άπο­

ά θ λ ή σ α σ a , κ αί τ ο ν έ ν Χ ρ ι σ τ ώ ι

'

ώς Σ ω τ ε ρ ίς

π ε ρ ιο ύ σ ιο ς

ό ν ο μ α ζο μ ένη ,

γάρ

ήν

Σ ω τ ε ρ ίς

τή ι

σ ο φ ία ι

τώ ι

εκ α τέρω θ εν

ά θ λή σεω ς, τώ ι τ ρ ό π ω ι

άρετην γ ά ρ

Σω τήρι

μάλλον

π ρ ο σ η γ ί ω χ ε ν , κ αί έν κ α ρ δ ία ι

έ ξ έ χ ε ε ν . κ ελεύετα ι γ ά ρ

τή ι κ αλήι π ρ ο θ έ σ ε ι έ ξ ή ν υ σ ε ν , καί

τ ώ ι β ίω ι τ ή ς

ο ύ τω ς

τώ ι

έα υ τή ν τώ ι Χ ρ ισ τ ώ ι

ύπερ

πάσηι

φ έροντα

25

τή ς π ρ ά -

σ υ ν ή ρ μ ο σ ε ν κ αί

π ροσεκόσμησεν,

κ αι

τον

3 M atth. 10, 32-33 — 16 carni. I I 2, 3, 251-252 (Migne 37, 1498) — 2 3 cf. I I Tim. 2 , 5.

1 άποκτίναι \ 2 σώμα | 5 Sàv 1 6 άρνήσειταί με | 8 πατήσαι | καν | 9 ή | τάναντία \ διάπράξασθαι \ ούδε | 10 ύπερ | àyaO oepyeiav | πράζαι I 11 ούκ ΐσον j 12 επτίσαι | υττep I 15 λεχθηναι ττρόημελλεν | o v r o s : ούτωσ | 16 βαΐα | Xepeveiv | 18 ολίγα | 19 η ταΐσ ττασαισ | διατοϋτο | 20 ύττερ (sic et lin.21) | 21 ίδιον | 21-22 καρατομηθηναι | 22 συιητάση |

24 συν τη καλή | 25 σωτήρι compendio seribitur σρι | εκατέρωθεν J 27 σννηρμωσεν J 28 σωτήρι.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

120

S. SOTERIDIS ENCOMIUM AUCTORE PAMPHILO MONACHO.

Π α γ κ ρ ά τ ιο ν το

Ρ. 210ν

τον

δ ιά

σύ νολον μηδέπω

τον

έ γ ν ώ ρ ιζ,ε ν ,

ού

τη ς ) τό τ ε

τ ο ι ν ά μ φ ο ΐν

τ io s

κ α τά

-π α ρ θ έ ν ο ς

σ υ ν ά φ ε ια ν

έν

άνεδή σα το

τώ ι

μ ε λ ω ιδ ο ΰ ν τ ι

σ ο ν τ α ί σει,

ο μ ο ίω ς

α υ τ ώ ν à y a -π ή σ α σ α ι

μ η τ ρ 'ο ς

νεηλυδα

άλλα

κ α τά

μ ά ρτυρα ,

άθλησεω ς.

ό γ ώ σ ιν

ο μ ό ν ο ια ν

ώς y à p

ένήθ λη σεν,

ό

ού τω ς

κ αί π α ρ θ ε ν ε ία ι β ι ο τ ε ύ σ α σ α , Ιδ ο ύ

νυ ν χ ο ρ ε ύ ε ι

π ρ ο ε ίρ η τ α Γ

γ υ ν α ικ ί

εις

al

ναόν

ε ιλ κ υ σ ά ν

καί

τον

á y ía s

θυγα τέρες ό π ί σ ω

ώ ιτ ιν ι

Ιε ρ ο υ σ α λ ή μ σου,

καί

ώς

ά π ε ν ε χ θ ή ά γ α λ λ ι ά -

τ o îs σε

κ υρίω ι

ημώ ν,

ώι π ρ έ π ε ι

πάσα

δόξα ,

μ ε γ α λ ο π ρ έ π ε ι α ν ΰ ν κ α ί ά ε ί κ α ί εις τ ο ύ ς

τ ιμ ή ,

τον

ε' ι ς ό σ μ η ν

ν υ μ φ ίο ν μύρων

θ εότητα ς,

Σ ω τ ε ρ 'ι ς έν έ ξ α ι ρ έ τ ο ι ς

κ ρά τος

10

ά ισ μ ά τω ν

έκ

κεκ λη-

ρ ω τ α ι , ώ ς κ αί ή τ ο ύ τ η ς π α ρ θ ε ν ε ί α κ α ί μ α ρ τ υ ρ ί α γ ν ω ρ ί ζ ο υ σ ι ν έ ν Χ ρ ι σ τ ώ ι Ι η σ ο ύ τώ ι

5

β α σ ι λ ε ΐ

ώς μύρου ττρόσθ εν σ ο υ

δν κ αι

ή

μ α ρ τυ ρ ίο υ

α ιώ ν ω ν γ ε γ έ ν ν η σ α ι , εί κ αί έ π ’ ε σ χ ά τ ω ν

π α ρ θ έ ν ο υ τ ε χ θ η ν α ι σ ε σ ά ρ κ ω σ α ι.

καί

Σ ω τ ε ρ ίς

Θ εοτόκ ου,

καί έν

ή

του

τώι

α ύ τη ς

ε ύ φ ρ ο σ ύ ν η ι

β α σ ι λ έ ω ς .

σε,

προ

τη ς

-π λ η σ ίο ν έν

σ α ρ κ ό ς σ ο υ καί τ η ς

έκ Π α τ ρ ο ς

μετά

π ίσ τ ε ω ς

μ ά ρ τ υ ς Γ ία γ κ ρ ά -

Α π ε ν ε χ θ ή σ ο ν τ α ι

α ύ τ η ς ,

π ροσηγόρευται ’

έ δ ρ α μ ο ν τ η ς τ ε ό τ τ ίσ ω καθ ’ ην ά νά ρ χ ω ς

τούτου

ά π ε ν ε χ θ η σ ο ν τ α ι

ά χ θ η σ ο ν τ α ι

ά ισ μ α σ ιν

κ αι

( ό π ί σ ω ' β

σ ο ι ’

υ π ά ρχοντα

σώ μ α τος,

τ o îs

ά γ ν ε ια ι

στέφ α νον

■παρθένοι

ύπερ

καί à y v o s

-π α μ μ α κ ά ρ ι σ τ ο ς

Δ α υ ίδ

Χ ρ ισ τ ό ν

π ρ ο σ ο μ ίλ η σ α ν τ α , èv τώ ι τ ο υ Χ ρ ίσ τ ο υ π α νά γ νω ι θαλάμω ι

π ροσκύνησές

τε

καί

ά γ η ρ ά τ ο υ ς α ιώ ν α ς τ ώ ν α ιώ ν ω ν , à μ η ν .

8 P s. 44 (45), 15-16 — 13 cf. Cant. 1, 4.

1 τον scripsi, cod. or | υπάρχοντα | νεήλνδον | 2 μηδέπω | 3 συνάφιαν \ 4 ύπep | 6 a y v eia | παρθενεία, sic etiam 1. 17 | βιωτεύσασα (de errore in codd. frequentissimo cf. Crônert op. cit. p. 287, 5) | 7 ιδού | χωρενει | 9 om. όττίσω | 10 ένενφροσύνη | 11 post άσματων (sic) rasura; videtur fuisse άσμασιν, quod restitui | 12 ante θιτγατέρεε sup-

plend. f. al I Ιερουσαλήμ compendio scripsit ϊηλμ (debuit ϊλ η μ ) \ 12-15 desumpta vid. ex aliquo commentario in Cantic. canticor. | 13 όπίσω (sic et lin. 14) | είσοσμην | 14 μύρον corr. ex — or | 15 έπεσχάτον, o corr. ω supra lin. | 16 τεχθηναι | ôr scripsi, .

In realtà non sarebbe difficile dimostrare essere il testo latino divul­ gato dal Ruinart un rimaneggiamento (puramente letterario) di una traduzione, non sempre esattissima, dal greco *, ed io non dubito I Alcuni minuti indizi di versione dal greco furono rilevati dal Mazzocchi ( K a le n d . N e a p o lit . p. 216 not. 81). Ma già il Tillemont (M. E . V 706) aveva richia­ mata l’attenzione degli studiosi sul passo q u id a m c ir c a b ea tu m P h ilip p u m in f o r o s e d e ­ b an t (c. ò), che è manifestamente il greco oi περί Φίλητπυν ( = Φίλιπποί) tradotto male. Di qualche ulteriore indizio parlo nel testo. Qui mi occuperò di due luoghi i quali tradiscono forse anch’ essi la versione dal greco, ma che ad ogni modo abbisognano di correzione. II c. 9 (Ruin.) nel cod. Parig. 5643 del sec. X comincia così : S e d p a l a p o s t a d m o d u m s e r a t)a r e n tiu m c o n jc o n tu le ru n t: g r a n d i p r a e t e r e a in q u is itio n e et m a g n is a g e b a t u r e x c u b iis , ut S e u e r u s p r e sb ite)· in u e n ir e tu r . II Parig. 12612 legge S e d p a u lo p o s t a d m o d u m f e r a r u m g a r r ie n t iu m : G r a n d i p r a e t e r e a (questo avverbio fu cancellato e poi

restituito) in q u is itio n e etc. II Bruxellense 206 P a u lo n e r o p o s tm o d u m s e s a g a r e n s iu m d u it a t i c o n tu le ru n t. G r a n d i p r a e t e r e a etc. II Brux. 9289 S e d p a l a m p o s t a d m o d u m s e u a m a c g r a u e m s e n te n tia m tu le ru n t. G r a n d i p r a e t e r e a etc. Il Bodecense S e d et ip s i f r a t r e s p o s t e x h ib it a m

s ib i h u m a n ita te m

a d o p p id u m s a g a r e n s iu m

la tita n d i c a u s a s e co n tu ­

etc. Le edizioni seguono l’ una o l’ altra di tali lezioni. Ora è indiscutibile (o almeno cosi mi sembra) che i manoscritti ci danno altrettanti disgraziati tentativi di emendamento di un testo errato, il quale suonava: S e d p a u lo p o s t a d m o d u m s a r a g a r e n liu m c o n t u le r u n t , g r a n d i p r a e t e r e a etc. Questo testo, onde dipendono tutti i codici arrivati sino a noi, era alla sua volta (così io penso) una cor­ rezione arbitraria di altro più antico, che diceva p a u l o p o s t a d m o d u m s e r a g a r e n t iu m (o s a g a r e n liu m ) g r a n d i in q u is itio n e etc., e dove la sola parola sbagliata era l’inesplica­ bile s a g a r e n liu m . S a g a r e n liu m proviene, a mio giudizio, da un originario sa g e n a n liu m , versione del greco trayijrevòvTtov. I latini usarono il vocabolo s a g e n a , non però il verbo s a g e n a r e ; quindi (sempre a mio modesto avviso) l’errore. Posto ciò, cadrebbe ogni diffi­ coltà sul senso genuino del luogo; perchè non si tratterebbe più di un viaggio o di una fuga non si sa di chi, non si sa a quale scopo nè in qual luogo (cf. A c la S S . B o l la n d . IX octob. 549 nota ccc). L'agiogiafo narrerebbe invece come, poco dopo i fatti dianzi riferiti, la polizia, per arrivar finalmente ad impadronirsi del prete Severo latitante (cf. c. 3), si appigliasse a quell’ operazione che si diceva a a y ijv tieiv e cioè propriamente pescare con la σαγήνη o s a g e n a . Come si facesse a irayijvtùtnv gli nomini lo spiega già Ero­ doto V I 3 1 : tirayiivevov r o ù s άνΟρώπnvs. irayijvtvovin riè τ unoe τον τρόπον' rii>ήρ àvìì/iòs i'n//ri/lf i'i;s t ìj s χι-ipòs ι'κ Ηαλιirn rijs rijs βυρηίης ¿π'ι την νοτίην όιήκηυιπ καί επειτα όιό πόσης tìjs νήσον διέρχονται, έκθηρεύοντες tovs ανθρώπους. Ci. Philostr. v ita A p o llo n . 1 23. Si noti che la ipotesi proposta (a d m o d u m sa g e n a n liu m , τον των ira-/ηνενύντων τρόπον) sembra confermata dalle parole susseguenti : g r a n d i in q u is itio n e et m a g n is a g e ­ b a tu r e x c u b iis , richiedendosi in vero per l’ operazione del σαγήνευαν un numero di agenti non piccolo. L'altro luogo che merita un accurato esame è dove si racconta (c. 15) il ricu­ pero delle spoglie di s. Filippo e di s. Ermete gettate a perdersi nell’ libro. Alcuni fedeli, le r u n t.

G ran di p r a e te r e a

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

126

INTORNO AD AI,CUNE REMINISCENZE CI.ASSICHE

che l’ originale, se non è perito e se un giorno tornerà a vedere la luce, farà su di noi una impressione molto migliore, l’impressione cioè di un testo non indegno di figurare accanto al Martyrium, così prezioso, di s. Pionio provvedutisi di reti, montano subito in barca e riescono e strappare al fiume la sua preda che depongono in una villa: T u n c g r a t a v en a tio (le reliquie).·, d u o d e c im o a b u r b e l a p id e p e r t r e s d ie s c e la b a t u r in v i l l a q u a e s e r m o n e p a t r io O g etisty ro n , ìn te rp r e t a t io n e v e r o lin g u a e la t in a e lo c u s p o s s e s s o r u m v o c a lu r . Non sembra che il testo originale potesse dire quel che dice qui la versione e cioè che i due corpi furono ten u ti n a s c o s ti nella villa p e r i r e g i o r n i , apparendo chiarissimo da! tutto insieme che Γ agiografo accennava invece alla s e p o lt u r a data ai martiri nella villa di cui il periodo susseguente ci offre una breve descrizione ( E a p o s s e s s io fo n tib u s a b u n d a b a t et n e m o r e o r n a ta e t m e s s ib u s et v in e is ). Tale descrizione invero non avrebbe alcun luogo, se la villa fosse servita di nascondiglio alle reliquie per cosi poco tempo. Nel qual caso inoltre l’ autore non avrebbe omesso di accennare la sorte toccata alle reliquie stesse dopo i tre giorni. Stando cosi le cose, è mestieri supporre che il p e r t r e s d i e s sia o corruzione di p o s t t r e s d i e s ovvero una inesatlezza dell’ interprete, il quale trovò nel greco la espressione τριήμερον ·.· το τριήμερον col valore (ch’ egli non avvertì) di te r tia d ie , come e. g. ap. Gyrill. Hierosol. C a te ch es . IV 12. I corpi adunque sarebbero stati ripescati i n la e s a (anche questo aggettivo fa ritenere trascorso un certo tempo dal getto in acqua) e sepolti a dodici miglia dalla città (notevole altresì questa distanza) il terzo giorno dopo eseguito l’ ordine inumano del giudice. Quanto al nome della villa, si noti anzi tutto che i codici non leggono o g e tis ty r o n , ma g e tis ty r o n (il Bruxell. 9289 g es tis ty ro n ). Quindi la congettura del Cotelier, che la denominazione greca fosse ò TOTros των κτητόρων e quella del Mazzocchi òy p o s τών κτητόρων non paiono soddi­ sfacenti, allontanandosi troppo dalla parola g etisty r o n . lo inclino piuttosto a cre­ dere che il testo originale suonasse a un dipresso cosi: άπεκρύπτοντο έν κτήματι (ο èv χωρΐωι) τωι λε-^ομενωι των κτκττόρων ovvero κτιστήρων. Simili denominazioni locali non mancano, e d’ altra parte non so se sia facile trovare una forma che si avvicini a g e t is t y r o n quanto gtistoron ο g t i s t i k o n . Avevo pensato anche a κτιστήριον (attesa l’ incertezza di κτιστήρ ammesso nello Stefano sull’ unica autorità dello Sehneidewin), ma quella forma sembra poco adatta ad indicare una campagna, uno κτήμα. Comunque però voglia restituirsi l’antico nome, ο κτιστήριον ο τών κτιστήρων ο τών κτιστόρων (di qui non s’esce), certo il latino lo c u s p o s s e s s o r u m non ne rende il senso precisamente. Che l'interprete, o il rimaneggiatore, abbia confuso le voci κτιστωρ, κτιστήρ con κτήτωρ (per iotacismo κτίτωρ), non può, ciedo, sorprendere alcuno. Del resto pare che nei bassi tempi i greci stessi usassero in qualche caso κτήτωρ come sinonimo di κτΐστωρ (W . M. Ramsay T h e c itie s a . b ish o p r ic s o f P h r y g ia II, Oxford 1897, p. 552). 1 Molto probabilmente questo testo non fu ignoto all’autore del M a r ty r . s. P h il i p p i , come all’autore del M a r ty r . s. P io n ii non fu sconosciuto il M a r ty r . s. P o ly c a r p i (cf. Gregg T h e D ecia n p e r s e c u t io n p. 264-266). I riscontri seguenti paiono abbastanza significarvi. P a s s . s. P h ilip p i 4 Quis e x v o b is C h r istia n ò ru m m a g i s t e r au t est d o c t o r e c c l e s i a e ì M a rty r. s. P io n ii 19, 6 Συ ει ό