Elogio da Loucura 9789726999737

Uma obra marcante na história do Humanismo e na história do Ocidente, escrita por uma das maiores figuras do Renasciment

228 87 106MB

Portuguese Pages 216 [218] Year 2012

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Recommend Papers

Elogio da Loucura
 9789726999737

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

Outras obras publicadas nesta colecção:

A IDADE DA T'ÁNUTA Thomas Bulfinch

METAMORFOSES (2 Vols.) (Edição bilingue) Oaídio Tradução directa do latim de Domingos Lucas Dias (Prémio de tradução da União Latina - 2008)

PARSIVAL Wolfram von Eschenbach

AGERMÂNM (Edição bilingue) Tácito Tradução directa do latim de Maria Isabel Rebelo Gonçalaes

Se desejar receber informações periodicas ou livros já publicados, consulte o nosso site, adquira o último catálogo ou escreva-nos para:

NOVA VEGA, LDA. Apartado 4352 1503-003 Lisboa [email protected] www.novavega.pt

YÜN)NOT YO OT9OTT

oyoüsJoü s0 orusYüs

ERAS\ÍO Dl

ELOGTO DA LOUCTJRA Título original: Moriae Encomivm

Autor: Erasmo de Roterdão Tradução e notas: Alexandra de Brito Mariano

Prfficio.' Carlos Ascenso André Colecção: Biblioteca Clássica Nova Vega, 1." edição (2012)

@

ELOC LOU(

Direitos reservados em língua portuguesa por: Nova Vega, Lda. Apartado 4352 - 1503-003 Lisboa [email protected] www.novavega.pt

(Moriae

E

Sem autorização expressa do editor não é permitida a reprodução parcial ou total desta obra desde que tal reprodução não decorra das

finalidades específicas da divulgação e da crítica.

TrtulwS: r'

Aleranü--

a

:re

p?"4-

Car,:s r,i

Editor : Assírio Bacelar Capa: Paulo Bacelar Imagem do capa; «Allegory of Folly», de Quentin Matsys P aginação : Martins Abreu /SB1/: 97 8-97 2-699 -97 3 -7 Deposito legal n.' 348155112 Impressão e acabamento: Publidisa

(l

466-1529)

UC

# I B9EEd.il

ilt il|l ]ilt fllt llllt llllll ) tr33l.t1 I -It I t-dn-ll

lll! ilr (

I

Iufr3I tl3ll

hJ

I J0Sü-l I

eEan

I 3ü ' tIhJS (02ç L-99r1 I s i':e1,1 --l*;ri

9rpuv osuâcsv solrBS ap ouBrrBIN

opilarl

ollr8

âp BrpuBxelv

,tod salou a wlwl op opSnpa,tJ :-_- - *-

:1:

j D.l.lO)dp ULIU -.Í-ra,ír-*j qopJnpotdat r :Tr".--

(urnlulocug

eEIroIA[)

YUnlnol

YO OIDO-TS

oYGUf,TOU sC OhTS\ilUII

mit

Retrato de Erasmo de Roterdão (1593)

16l """""' 16l """""'

""""'sarrpul " seJn+er^arqE

aP selsr'I

suloN

"""""'

sag5rpa

68I """""' 99I

gI

""""

6 """""'

""""

atn)no7 up o8o17 I ruotruuu7 aúuow

""""

orJ9Jarcl

fl)rcNI

6 gJa+ opN êeluoru equptuq ap oluaulpuaaldtua aluelp rod rertal ered pl^Erl serilpaho sagSrpuoc an§ 2olesuastn a orJgJatual opa[ord un 'sa1ue 'rol no opepalrnbrp aluarueplrrap onr8ysap tun P soJIJ?qI soaod sop ewrlrJeru eESsIpo e napuodsarro3'srgquedsX a sasan8nilod urer

-ed'qredanbura'selraqorsa"*H:H:i:ff:".1il,;:x3Hrüi,t"o

opnl Bprf,ua^ ap rerral ered erJgssaJau 1o; anb (,,eJmno1,, ap Jazlp a otusaru o) ,,apepleuorJerJr,, ap e8rec atuJoua Ep uluoJ sotuep sou 'sosolpnlsa sop ornde o a eJn+lm ep znl e 'og5rprua ep sa+ual sP tuas '9 olsr 'LuntuoJ oEpEPIJ op Jer{lo o ruoJ solnJ?s sowsaru sassa soruJpglo oe 'opuenb as-Enuale 'urgrod 'ezaquerlsa P Buqsul V 'utn)nol

up oúo17

epe1nlpul erqo etun ap elIJJSa R soEtu Jelrap oprprJaP Pqua+'oluatu -rrseuay op saropesuad (sreuoopJ srptu sop run'o1ue1rod'a) soprcnl srcru sop tun a+uauulsn['ourserg anb 'ossr rod !-as-reque.4sg 'sEJrlslJapPJPJ sEns sep Btun a alueulluoP elou Erun 'ecod9 Essau 'g apepqeuolJeJ e :Elullsrp ? ogu oPsnlf,uoJ e a'sepelnJaxa a+uaruesopeplm a sepesuad aluaruurqes ser8glerlsa e solmgs sou tuereSueJle o^al erJugrpaqo tua a.rdruas asenb 'I^x a ^x -aJ Jorpru anb soluaunJaluoJe sop apeplsorpuer8 e os$ e sorualunf 'soluaqurn§ ap a so+uaJo.4en§ ap edo.rnX Eu alueulruop puoIJeJ zrJletu essa rerrordrrroc ered alue1 -seq erJas 'nado,rna oluaruesuad o Jaaglapur etuJoJ ap 'tuerecretu anb sarlsnlr satuou ap JeqEJe sleru eJunu run tua'slgD ap oPnue6 no rrur^ ep opreuoal'narqall oEa'I no oqtuag oJpad ?lle ozuaro'I no sa1de1X,p aJ^aJa'I 'ourselg no larrernbeltr 'au8rcluol4l no aJol^l seruorlJ oruoJ saurou ap og5uaru saldurs V'apeprleuorcer epunlord ap odural run'ossrp resade 'urero;',,otus11euolJel1, ap ecrrgua8 o95 -eu8rsap e qos reJrrrluapl E ola eIJglsIH e anb odual oe êqes as oruoJ 'tuepuodsaJJo) ogu uJoqrua ollntu'oluaturcseuay op solne?s sO

orf,yf,ilud

sido necessária uma acenfuada dose de "loucura" para acometer tal tarefa? Afinal, a história sofre os seus impulsos mais marcantes e decisivos por iniciativa de visionários, comandados mais por impulso do que por determinações da razáo. Paremos a reflectir um pouco sobre a culfura ou as artes. Maquiavel, na sua profunda racionalidade, não desenhou ele um

projecto que, para o seu tempo, parecia nascido de um desvario?

Rabelais, na sua heterodoxia convicta e militante, não parecia (des) comandado mais pelo desatino do que pela razáo? As pinturas de Arcimboldo não parecem elas saídas de mão dirigida por espírito

delirante? E Pico de la Mirandola ou savonarolla não ioram tidos por loucos? E Galileo Galilei? E, na política, o comportamento de Henrique vrrr não é o de um homem acometido de loucura? E não foi a mãe de Carlos v ]oana a Louca? Não se leia nestas palavras qualquer intenção de enraizar o Erogio

da loucura, de Erasmo, neste contexto e Íazer dessa pequena gra.rãe

obra o fruto de um espírito desatinado, delirante, forá de si. Nada de mais errado. O Elogio da loucura, em todos os seus parad.oxos, é de uma profunda lucidez e os seus desígnios, bem cômo a sua arquitecfura intema, obedecem a um meticuloso espírito de racionalidade. O projecto, porém, da forma como é assumido, é filho do seu tempo espelha o seu tempo e fala para o seu tempo onde tem as suas raízes: uma época em que a grandeza do pensamento üve paredes meias com a loucura, com o desvario. Não é uma obra nova ou, por assim dízer, inédita. O próprio autor o assume, quando a filia nos clássicos, como Luciano, autor de obras como O elogio da mosca ou Diálogos dos mortos, como Apuleio, que escreveu O asno de ouro, como o autor da Batraquiomaquia, que a tradição atribui a Homero. E, já perto de si, como sebastiáo Brándt, que colocou na sua Naae dos loucos todos quantos pretendia que fossem alvo da sua crítica mordaz. E, se Thomas More pôde dar corpo à sua obra de referência, a Utopia, porque não poderia Erasmo fazer sair da sua pena um Elogio da loucura? Uma e outra, a utopia e a loucura, podiammuito bem Àer as duas face+ complementares, da mesma moeda, o ser humano. O método adoptado por Erasmo nem sequer é invulgar. Pensemos, poÍ exemplo, no bobo, essa figura incontomável em todas as cortes e ambientes palacianos, presença indispensável em serões e folguedos da nobreza. O bobo era isso mesmo: bobo, pacóvio, inepto. A sua missão era fazer riq, produzir chalaç4 diveriir, 10

Jespertar o riso e a gargalhada I: ra. ela mesma. Ora, o bottcn i, r- : : ;irote, da cntica morda-, do i-,Êrff Como vinha do bobo... perr&a--H romana, com os cantcs fexer::n:s e do seu humor cáustico. O bobo era, portanto, riry:: :r3 :ntos, nas elites, junto de m --ru:: -cular ou religiosa. Se atenta:-:s ÊÍasmiana que faz o elogo ia ,*t"-,:.-a representa), concluiremcs :,"3-- i ;r:rte. E, lá que de comedia se ::,i. :.o teatro dessa época, do qu:* - -q :rerentante. Abunda no tear: : : "Pan-o [r ::: =são) a figura do :nncar, aquele que trata .la-. ::ct*\: :assassem, aquele que iirua-=-; :os ali mesmo, diante dels 33:r rr -:ucura perfeita e bem dsm:"a:: ire tal função com zelo rne:,---- tÉje corte ou gente do po\-o ! -* :i :alhada espontânea e inintemlt=" -se das cenas, ri-se das afirnna,ç,ir=s :-s€ das situações que ele. ftcn p"a-:' -rde demais, pois o pano ha n;::: :a muito que se foram, é ia tarce j, .s:eve a rir-se de si mesmo, quar; ;ue tantas gaÍgalhadas lhe sl'l§r i -'r ;ue a sua própria caricafura. Talvez não estejamos longe ri,t l,lr Erasmo, neste seu E/opc ff :.-:* i: airmar, digamos, pela via Cc p::a: :es do nosso quotidiano. Drze: +". j,.-r. de uma evidência; mas. ne :af* :io era do que uma fantasia c : -,--. i.':-q€, do sem-sentido. E nele ;J,r : -rá, pois, o desígnio erasrnjô-r,t :": Detenhamo-nos no conteric, :: :m Inglaterta, onde conheceu ll*. I =r profunda admiração. Cor--:i*,, l ,

II a alueru anb assa 'og1ua 'ala.rq or^I^uo3 'ogSerrupe epun;ord rr4 -nu e nossed wanblod'aro141 setuor{I naJaquoJ apuo'ena1e13u1 ura odwal run81e as-eJeJotuap otuseJ1 'olxaluoJ ou sou-otuetluap6 'uffi)nq ap o18op nas alsa utoJ 'ouetulsela oru8rsap o 'srod '9las assg 'otuql+ op4uas nas o BJrpuJ anb alau g 'opquas-ucras op'asuas uou opopsslrr e ras apod essfl 'Juqlo op erseiue; etun anb op eJa ogu sreru'assassrp o w9n31e anb ,ale 'elnqgy eu'sew íenugprzra eun ap 'op -ury ou'essed oeu,,nu IE IaJ o,, anb Jazrq'ouerpuonb ossou op sap -epJa^ saJe+uaruala srctu se 'oxopered op errr elad'soure8rp 'reurrle í,,oplluas-ruas,, oe opquas tep:aln)no1ap o18o17 nas alsau'otuserg rod epeldope zqlelurep'seluor ap urg ou'a8uol soueÍa1sa ogu za lBI 'EJrqEJrJeJ eudgrd ens e anb 'apppJa^ uoq tua 'era oBu sletu nolrJsns aql sepeqpS.re8 seluel anb eJnleJrJe) e anb ap aqacrade as opuenb'oursaur rs ap as-rrJ u a alsa anb ap e+uoJ gp as opuenb srcuap aprel gÍ9'urero; as anb olmru gq sagrJlsrtl a saJo+JE so a nreJ anb olrnu gq oued o srod 'sreruap aprel VI ç g, 'as-IU 'opuEJn+pJIrEJ re^ 'oc1ed ou 'a1a anb sao5enlrs sep as-Ir 'seprnsqe //sasal,, sens sep as-tr 'sagSeruJlJe sep as-IJ 'seual sep as-u 'urg tuas o+uatullJa lp urnu'eldruJa+urur a eaugluodsa epeqp8 -re8 ua'oale4 op ,,saJlo^Jed,, sep as-u (orrod op alua8 no auoJ ap alua8) orllqgd O'erJgrlra BrEr a osolnrqaur olaz tuor opSuny pl ard -tunJ g 'JrJJa rp oEssnu rod tual 'epequasap tuaq a elra;rad eJnJnol pns Eu '1euge 'onle4 O'ilt razel so e.red 'sa1ap a+uulp 'olusaur IP son -I^ snas a opunru op sapuel8 so ezrJelncrpr.r anb alanbe 'tuassessed opu sesoJoÍ ap as oruoJ sprJ?s sEsIoJ sep e+eJl anb alanbe 'recurrq e apepJa e zrp anb alanbe ? o^Jed O ',,o^red,, op ern8g e (ogsn; -ord ere.r ruoJ ouquaJr^ orlual ou a) o.r1ea+ ou Epunqv'a1ue1uasa.rd -aJ orurpll run ? aluaf,I^ IID ossou o pnb op 'erod9 ESSap oJleal ou sa+uelsur sa aJq sou-oruequapp 'ep1 as erp?tuor ap anb gÍ 'g 'auoJ ep soqoq sassap EsJa^rp olmru Jas oPu soruaJlnlJuoc '(eluasardar e1a anb op a eudgrd rs ap 'eÍas no'erncnol ep or8o1a o ze; anb euenuseJa ura8euosrad u) erncno'I eu tuaq sotuJeluale ag 'esor8qar no Jelmas embre.rarq el1e up a so8ppg 'suJJeuotu ap olunf'sa111a seu 'soluq -srp sreru srerJos soraru sou IE4uaJ ern8g 'oluugod 'era oqoq g 'oJqsn9J Jounq nas op a erp?rrroJ ep rrra8rro eu oglsa anb 'souruaJsal solueJ so ruof, 'euetuor apeprnS4ue eu'ulpacns urssv'as-e^eopJad "'oqoq op Equra oruo) 'EJra+JaJ epeqJary ep'olrsor.roJ ouaua op Zep.row PJTUJJ ep 'aloxrp op s?^eJ+B 'sazazr sep s1etrr se 'Ju eve! oqoq o 'eJO 'erusatu e1a 'er -nJnol ep tua3eun e'opury ou'erg'epuqp8re8 e a osr.r o repadsap

'.l4tanlp 'eSeleqt ilznpord ,JLr -rarã-ed 'oqoq :oursaur ossr eJa o*icq . ura Ia^Esuadsrpur eiuasard ,s0uE:€

-

're81n^q ranbas ruau .' --" 9 'ouetrlnq Jas o ,epaour Elusali.j ã I Jas uraq olrnur tuerpo d,etn-rno[ E i í o18op urn euad Ens ep Jres Jazp; ú";;E E 'ErJuaJaJaJ ap eJqo ens p o.i:c,: :ã . -soJ anb erpualard solupnb sory; i_.- a ?puerg ogl+seqas oruor ,ls ap o;u r e anb 'atnbawombauüg ep Jolrlp c, ,- _r 'oralndy ourof, ,so\tot, sop seiso;:-:,; rr_ ap Jolne ,ouErJn-I otuoJ ,so)rsse*: :**, .ellpgur ,Jazrp -ne orrdgrd TuISSE -lr O 'oIJe.\Sap o -," .,,,:,: a^I^ oluatuesuad op pzapuer8 e aural apuo ,odrual nas o ered ppl a :É. op or{llJ g ,oppunsse a oruof erruü,; ã: -otreJ ap ollrrdsa osolmpaur urn ã -, Ens e ouroJ urag ,soru8lsap snõ- :{ 'soxopered snas so sopol ura ,!"t?!_-*--EpEN 'IS ap EJoJ ,aluelllap ,oppuqe;a:

apueJ8 euanbad ESSap DzeI a o;\a: j:o tezreJua ap oe5ualuJ ranL,-u r :.: o18o77

i Er Ji,,i':

Ogu iI eeJn)nOI ap Opqaruof,p UrêLi-,r_.* ap oluauepodurof, o ,etqqod eu I -r, sopll uIeJoJ ogu ellorEuo^es no E'-; :__ olrrydsa rod epr8rrrp oetu ap sEFrrEs § ap sern+qd sV Zogzer elad anb op ,, (sap) erJared oeu ,alue1ryul a E+li-ru; l eorJE^Sap urn ap oprf,seu er:arei ,:ni _ urn ala noquasap ogu ,apeprleuone- ã t, 'Sa+Je Se nO EJn+[m e

aJqG

:,._] L',: -,

op ospdurr rod srcur sopepupurol !:; -rsrJap a salueJJeur sreur soslnduri §:,§

Iel JalauroJe ered ,,EJrlJrloI,, ap asp ãf,

com o autor daUtopia,já que logo partiu rumo altália, onde viria a doutorar-se em Têologa. A Itália desse primeiro quartel do século xvr foi, para ele, um choque: a sumpfuosidade da Ig§a as mordomias e desmandos, o nepotismo e, sobrefudo, a confusão entre o poder espiritual e o poder temporal feriram profundamente a sua sensibilidade e provocaram nele um enorme sentimento de desencanto e frustração. Ver o Papa ]úlio u, como que trajado de generaf à frente de um exército, a partir à conquista de uma cidade cristã, era demais. Dir-se-ia que o herdeiro do trono de Pedro era, antes, herdeiro do trono de Augusto ou ]úlio César. Tudo isso Erasmo contemplou tnagno cum gemitu, "comum profundo queixume". Finda a experiência itálic4 acolhe-se, de novo, a Inglaterra e aí deita mãos a este pouco mais que opúsculo que havia de ser, porventura, a sua obra mais marcante. Tinha já publicado o Enchiridion militis Christiani, é verdade (e o Elogio da loucura, de alguma forma, dá-lhe sequência, como seu contraponto ou reverso da mesma medalha), como tinha publicado os Adagia, entre outras obras. Crê ser tempo desta, digamos, provocação. E um livro de uma profunda ironia, patente, desde logo na carta-dedicatória a Thomas More; ai partindo do trocadilho com o nome do amigo e anfitrião, assume escrever o Morae encomium, ou seja, ao mesmo tempo, o encómio da loucura (Moria) e uma homenagem a ele (More). Se nos lembrarmos de que More escrevia asuaUtopia, o trocadilho e a ironia ganham especial significado. O livro põe em palco a Loucura, aparentemente, segundo diz, com o objectivo de divertir o público, sem mordacidade (posto que a mordacidade seja uma constante em toda a obra), um pouco à maneira do bobo da corte ou do Parvo vicentino. Fará, pois, a Loucura o elogio de si mesma, adoptando, afinal, o comportamento dobobo. Pretende, segundo ahtma, imitar os "retores", o que nos coloca, desde logo, perante uma mudança de cenário: não se trata de uma representação, mas de um discurso, uma prédica, uma oração. Ou seja ao ariepio da sabedoria, a Loucur4 que é a sua negação, ousa penetrar os espaços dessa mesma Sabedoria. Fiel aos preceitos da Retórica, é com base neles que constrói o seu discurso, a começar pela apresentação da sua genealogr+ pela identificação das suas amas, a Embriaguez e a Ignorância, e das suas companheiras: Amor-Próprio; Adulação; Preguiça; Volúpia; Irreflexão; Moleza. E, ainda, das suas divindades protectoras, o Festejo e o Sono Profundo. Parte o discurso do princípio, que tem por irrefutável, de que 12

todo o ser humano possul : ; actos mais singelos do qr --: casar pela segunda vez, o Jl, A vida sem loucura, e -: resse. Daí merecer-lhe rasE.3 sensatê2, e repúdio a r-eb-: \[as essa mesma velhice = simpatia. Repetidamente subl inl:: importância: a loucura e r,,I r-ida em sociedade. O texto, porém, não e --:,,= e únic à, à Loucura, solre i* : gasse múltiplas e diferen:s sem sair do palco; e , à tira;:s providas de sentido (loucas lucidez, como quando se i: política. Mas loucura é, quas€ F-: zeÍ o repositório) de toCâ-i 3:: negatlo, já que as pair.&:s pulsionadora da vida hu::; ser inerente à própria naa:= mens sábios vivem assalle: que os néscios e loucos rà: mais do que isso: são lrar:.c::

A verdade é gue, à s€r3r:

paços acastelados, ou do Fa: pa à ironia, ora htta, ora ce-; desta Loucura erasmiana: cE quentes; os filósofos, €s§.-" pretensamente moralista-. " :,:

pretensamente sábios, pa-:-,

utilidade; os escritores;

GS

I

monges, nos quais abuni:: rainha e a espiritualidade * ou melhor, aos seus agen:tr: cortesãos e os altos dignrta:-" pontífices, em suma toda a : O que vale por dtzer, ::

€I

o u,-;â :mffi.uü,ffi t 1@l[ilirnsm -opJo.-rJ §E T&ãütr tm Mul oin-rà: :il: a-um [Ilwrüleu P eU:'- ãtrr';r- m"rf,Fm[ ü mmu

elrJsns aql ,eÍ 'or.rerrsap aP Ppqauoce as 'acrqla^ etusatu essa sBtrAI 'Epnsrs a eJa^as opurseuap opuenb 'aelq1azr e orpr,rdar a 'zalesuas rrnssod ogu rod'e5ueuc e sorSola sope8ser aql-JaJaJau IEC'assal -alul no olso8 ruas a eprdysur Puas 's9rle 'ernrnol ruas Bpr^ V '(oueasap sreru Bpure EIa ar anb o 'zatepun3as elad rusec no) resec 'oldtuaxa rod 'ourol 'ouetprlonb op sola8urs srclu solre 'elnrnol aP asop uns e rnssod ouurunq Jas o opo+

-Uül -r-]§E"Ji Itffi,[nmrL ry 'Sa;;ã 3-; I/f@Ê ro "lmroüüS" m mu@

oprgrlal BJrapepJa e anb 'arralq ras Bred 'nz1p rod apa anb I '(esóf11ar no relnJas'embreratq e ePol etuns ua'sacgpuod 'sreapler Sodsrq'sadouy.rd) p.ra8 rua sou9llu8lp solp so a sogsa+JoJ so ío.rzrq op seJoprloruap sleru sep ? 'salua8e snas soe 'roqlatu no 'opr8qar ç eJIUTJ e 'sglte iura8errur Etun apeplpnlpldsa e a equreJ sou'sa8uour 9 apeprsor8llal ap eouguede e 'stenlu ruepunqe srenb so íso3o1ga1 so ísollnsuocsr.rnÍ so iselaod so ísarolulsa so íapep11un ropr^ordsap 'soco 'w?qurel 'sosorrrepd 'soIqPS aluaurusuaprd "p so ísopepa;e 'saluepad 'son+9; 'sarqou so ísElsIIEJotu aluatuesualard 'sopnsrs'apepqear ep sopeSSsap'sontlelncadsa'so;osg1g so ísaluanb -asuoJur'soyze t'sosorrreled sarope8a.rd so :eueFuseJa eJrcno'I elsap 'enlsorroJ saza^ sep spur sE setu 'epr.rqesap ero 'euq e.ro 'eruol q ed -ersa ugn8utu'purluaJr Erp?tuoJ Eu o^recl op no 'sopelalsere so5ed no ailor ap sagJas sou oqoq op e5ueqlauas ç 'anb ? apepJa^ V 'olsodo o aluatuelJexa ogs soJlno so anb ossed oe'socquglne'solrapeplan'socuery oPs :ossr anb op sreu oEs soruqp,I salsa sel tr 'sazrlal ardtuas oPs soJnol a sorJs?u so anb ossed ou'saluaueurad serrs4Sue rod sopelpsse tua^r^ sorq9s suaru -or{ so anb osecu rod 9 op11'eusruntl Ezarn+Pu eudgrd R aluaraul ras ,oá rqn* eJncnol e anb ossrlod f 'euewnq Epr^ ep eropeuotqnd -rur plotu ops '(ernrnol e) e1a aurísse 'sagxred se anb gÍ'orrue8au aluatuurrpssaJau ? opu anb 6'sagxred se sepol ap (orrglrsodar o raz -Ip opu ered) eatug8 gru.u e 'opStuuap .rod asenb '9 ernrno1setr41 'ecuylod e 'apeparcos B 'sa+Je sE aJqos ercunuo.rd as opuenb oruo) 'zaprcnl a+ueuorssaJdrur ap soluosse ruapaJns'(secnol) opquas ap seprrrord -sap aluatualuarede a salueJllap asenb sEpEJr+ e'a íolpd op Jres tuas 'oluaruotu upeJ E eco4 anb'seleosgur saluaJarrp a se1dr11ltu asseS -Ja^ua as otuoJ 'sao5elnursueJl se^rssaJns aryos 'elncnol e 'elru4 a IEr1uaJ tua8euosrad e anb er-as-rlq'Jeaurl ? ogu'tuarod'o1xa16 'apeparJos rua PPI^ Ep Ieluatuepunj alualpar8ur o'opun1 ou'a erncnol e :Erf,uglrodur eirdg.rd ens e'oEp.roq tun BroJ as oruo)'equqqns aluatuupqadag erledturs

sou eqsuoruap anb

anb' i:

tãruflLrJ,ãlt[ J@

O 'SE;;;ãI;J,J -@

íer*j.i:,.: *- Eilfrffitd sBF ?Eumrmumfu

i

ü8üI.-

"

f,Wr

ü,* rf,É

PIaü :':errmurr* üm m qr-il o ICL.-..§J:J tmrr ffru m: u 'pljr :i?rm muIffi. f,m'*',ff@ü anL'E::ffif,Wm

":r§üw @ m:Ín -gJ; "iil o ijE--ffi t rrüüwlrMjiii@*frffi -Olai . 3: -nry;ilJJ[: U8eü3ryf* rMllli&m o 'nE-;E ;1l:I*Jrn'rítrr@E çwruu. :

-'ü[üWUmülitpl

q ü,r[:dd -ã '' ggimifi tr :@[& s anbü:*,:d @sem

'zJpCSJ§il'É M

o P

swuffi

'lr;-: * m$ { §&;urfltI§, fllwl U.raiejã-3:n{ muI8m ,}

rmrulsümHilúfir

nü@,,üil âll1_-rü * J;; nÂffif _['m,mmüU, muEro F- :rtrrffir

-guP--

Jil J.l, §E-i$; WIUmm fl0$llü§ m mfi{ÊqrurmJF mM -ALLI E" n§,a..-

:1!

,U

'pi.Ii.i;- ã'-:L-..,Efim ;ttr ?ll!ffi;t[rúüF

lrúlf;:*.'l*J : IffiW,früU, Ül §HU -Jüi ;ei ãr mn@l[, m jwmr,Eu Ip A ã--;f,g";t, ,

g

''1ll"&ry"lllflü!-

ã.lIlmliHiIm

m'

;X

fimilUmü§u[iM

,ml

'g+s:

;tru--rE sJurr

'[Piaieõ t :MlIt ilM iflryro -u;§;I: ft: *]Ul i;tfl[rÍr][lunllllry ;rui&l§ulmu 48lmfi;i; Pn_- E

(sublinhe-se verdadeira) tem forte parentesco com a loucura e escassas relações com a sabedoria. Não cabe aqui, valha a verdade, fazer a síntese do Elogio da loucura. Quase pode dizer-se que, de tão breve que é (trata-se de um livrinho, apenas), quase dispensa a síntese. A leitura global é o percurso único possível e aconselhável. É este livrinho um emblema de irracionalidade? Ou será, antes, no seu paradoxo mais íntimo, um paradigma do racional? Poderá dizer-se, talvez, que é uma e outra coisa. E o irracionalque pretende ser racional e o racional com a aparrência de irracional. E, porvenfur4 a lucidez suprema a operar a sua própria desconstrução. Será, acaso, uma obra pequena, mas não é, por certo, uma obra

insignificante. Huizinga afirma-a, sem ambiguidades, como a única obra de Erasmo destinada à imortalidade. Pode ser excessiva a afirmação. Mas esta é, sem dúvida, uma das suas obras mais representativas. Ao longo do próprio século xvr, muitos acolheram, com entusiasmo, este Elogio da loucura, outros encararam-no com bonomia, poucos com indiferença; e não faltaram os que sobre ele lançaram anátemas de vária ordem. O nosso Aires Barbosa escreveu uma Antimoria e não por acaso. E não foi o único, em meio da Contra-Reforma, a perceber o grande significado do livrinho erasmiano. E essa obra, sem dúvida marcante na história do Humanismo e na história cultural do Ocidente, que nos é trazida, agora, em nova versão portuguesa, a partir do original latino, feita com rigor e elegância por Alexandra de Brito Mariano. Vale a pena lê-la, compulsá-la, confrontá-la com os seus próprios paradoxos. A tradução de Alexandra Mariano respeita, com muita aproximação, o sabor erasmiano original. Quinhentos anos volvidos, a Loucura interroga-se e interroga os contemporâneos de quem, nestas páginas, the deu corpo. Quinhentos anos volvidos, a Loucura continua a interrogar-nos. A nós, que também somos filhos dela. A nós, que dela e com ela vivemos. A nós, instrumentos do seu agir permanente e meticuloso. A nós, filhos, afinal, e personagens dos seus paradoxos. Carlos Ascenso André Universidade de Coimbra

14

ELOGI( (ruoF

.

Ílnr

hi-.d-Êr derrr-L--ürl.Irdeb no#d-EG É6'-t-J-f# çoq--r Euc-ffEr.:!E B-

64--.9-rt -,rfIf

E:=EÉf

r-cár

rrn=H.Ear t}#fr G--ü-

õr---

,

atn)noj

ap

BrquIIoJ ap apPF:f;.'*- - gJpuv osuafsY s'-lr1 o8olg ura (StEt) uaqorg 'Í ap oquasap

': -f,

uuo I s'-r§1lr'-r ;;ffir'I

srrand ponb rnq -r^ ondrcaerd fP

Ii'-ri,üã-.lf,

í\l+r 'seluaplsuo: S[ltlJY Lunf 'rsÚ1r-* ;-*r 'll§'-;r ]e uaPlnboPuenÔ §T-: li;rr iü';' -ul 'xlleJ olflleuac :+"; *-;;urr sBJe]]q se[l sJl] PE : **:qí: i*ir";;;t* JoqsnqoJ ponb 'LI-fr.::{" ffil;-; J LuIJelul 'Jnlanb:o:s:: :- ril;;**Ill* -uI sneul elsl snjr.[]:' ;};m" :-ilri

aià§i:r:;E

rlwlllÃ

-ed [uequattadra ti:..-;* ;ml[m, lnB LunlJJetu[uo] l-}Lg ;,;J;;tuns -and ryO 'urnlgJànú*d

;::r.:w

-and rnJeJ.fexe anb:e :- Ç[ü: ponb 'a1e1ae ]ELu[]: r'] ;Í

cnlsl PãS teuPs oi§f

-

;,rl

riJrli:& ;;*IÀÍ::

-[*r]l]}',i*l

t

srJnJ lurlue sBnllP {;::s'-:P: ''Illm ]^ toJnPord soa - -Ir::-lt* ff,r"fl'xlmlLttnltlo slleunlJoX sitrn-{ã :Í ;üErr

tllePpb p, eu 'lerrr,b+; ;;'rtri- il:m-uoJ eJelladde 5'7}91 lül,d**''iElt' *,: ruelllJand pe 'ta-rll PÍP:-::- :mxu; ruaplll teJeJJn^f f n§ :>':Ç,:j: rüIflr,; -:"- ;;ryÇ; Ip ulnpoutpeullri.b -od

urnsJnJ ISIu 's111qellt':,:

:;r: - ;ül

'€SIIIUI laurlqls uIeItrà i;.T-;: '}sa pl 'srcdbl Í\olt.3'no).

"

JoII 'lnltcnpqns aur E sr.j-';:q = tseltrcele lnsan8uel'-tú*LJ ;r3, -es ruePPlnb

txotu

IS1u

ellrl-\ s"u:lü--rE

troqua1ç

':n]*};;

ri

:

:E

ãi;irr

propius ad pueritiae similitudinem redeunt, donec puerorum ritu citra vitae taedium, citra mortis sensum emigrant e vita.

Xry - Eat nunc qui volet, et hoc meum beneficium cum reliquorum deorum metamorphosi comparet. Qui quid irati faciant, non libet commemorare, sed quibus quammaxime propitii sunt, eos solent in arborem, in auem, in cicadam aut etiam in serpentem transformare, quasi vero non istud ipsum sit perire, aliud fieri. Ego vero hominem eundem optimae ac felicissimae vitae parti restituo.Quod si mortales

prorsus ab omni sapientiae commercio temperarent ac perpetuo mecum aetatem agerent, ne esset quidem vllum senium, verum perpetua iuuenta fruerentur felices. An non üdetis tetricos istos et vel philosophiae studiis vel seriis et arduis addictos negociis, plerunque priusquam plane iuuenes sint, iam

et assidua acrique cogitationum agitatione sensim spiritus et succum illum vitalem exhauriente? Cum contra Moriones mei pinguiculi sint et nitidi et bene curata cute, plane yítpt, quod aiunt,'AxapvovtoL, nunquam profecto senectutis incommodum vllum sensuri, nisi nonnihil, vt fit, sapientum contagio inficerentur. consenuisse, videlicet curis

Adeo nihil patitur hominum vita omni ex parte beatum esse. Accedit ad haec vulgati prouerbii non leue testimonium, quo dictitant Stulticiam vnam esse rem, quae et iuuentam alioqui fugacissimam remoretur et improbam senectam procul arceat. Vt non temere de Brabantis populari sermone iactatum sit, cum caeteris hominibus aetas prudentiam adferre soleat, hos quo propius ad senectam accedunt, hoc magis atque magis stultescere. Atqui hac gente non est alia vel ad communem vitae consuetudinem festiuior vel quae minus sentiat senectutis tristitiam. His quidem vt loco, ita et vitae instituto confines sunt Hollandi mei - cur enim non meos appellem vsqueadeo studiosos mei cultores, vt inde vulgo cognomen emeruerint? Cuius illos adeo non pudet, vt hinc vel praecipue sese iactitent. Eant nunc stultissimi mortales, et Medeas, Circes,Veneres, Auroras, et fontem nescio quem requirant, quo sibi iuuentam restituant, cum id sola praestare et possim et soleam. Apud me succus est ille mirificus, quo Memnonis filiaTithoni aui sui iuuentam prorogauit. Ego sumVenus illa, cuius fauore Phaon ille repubuit, ita vt a Saphone tantopere deamaretur. Meae sunt herbae, si quae sunt, mea precamina, meus ille fons, qui non solum reuocat elapsam adolescentiam, sed, quod est optabilius, perpetuam seruat. Quod si omnes huic sententiae subscribitis, adolescentia nihil esse melius, senectute nihil detestabilius, quantum mihi debeatis videtis opinor, quae tantum bonum retineam, tanto excluso malo.

36

que saem deste mundo temer a morte.

r,

XIV - Iulgue-me, agora" c com as metamorfoses cr actos da sua cólera, falan favoráveis: a transforrne ; garra ou numa serpente * a morrer! Quanto a mirn mais feliz época da sua \r te da sabedoria e vives-: velhice e gozariam felizt: Não vedes aquelas p€:;: fia ou a outras sérias e i: velhecidas ainda antes ;e mental assíduo e penot., meus tolos, pelo conlran -verdadeiros porcos drt -i:": rern jamais o incórnoCq-r ;. fram o contágio dos ser::t os homens não são feL:2": atesta o certeiro pro\-em: serva a fugaz juventuie = Compreende-se, pois, c + tes do Brabante,e3 que a : j,, prudentes, os torna maicre alegre no seu modo de r:--ce. São-lhes próximos, pre"*: ses. E porque não podenel que me seguem com tanü apodo gue, em vez de os e: Ide agora, louquíssirno nus, Auroras, e não sei q. juventude.es Tênho a ceÉe

:

"

:

-

,

Mémnon prolongou a ru-* Vénus, cuia intervençãc r ficou perdidamente apa-\ : se é que existem ainda" r,r fonte, que não só resürue: desejado, a tornam ete::-: mais precioso do que a :; ce, posso concluir que rer: comigo, pois retenho tar .

fc

'lEru oquerllEl olseJe a ruaq oquEurel oqualar srod'oSItuoJ e.red sapual ep1r.lp apue.r8 opnb sracaquora.r anb rlnlJuoJ ossod'ar -lila e anb op Ia glsalap sleru a apn+ua n[ e anb op osorcard qetu eppu gr{ opu anb sla^arDsqns sopol aS 'eura1a tupurol e 'opefasap sreru ? anb o'seu 'eprp.rad apquaanÍ e ruery4sal gs ogu anb laluo; elanbe Bqultu'soluaureluerua salanbe snatu'epure tualsxa anb 9 as 'se^Ja selanbe sequnu oES /6'ala.rod epeuoxrede aluaureprprad nocg o;eg anb eruJo1 Iel ap uog{ na)sauarrnfar og5uarualut u[nr 'snu9n elanbe nos e''ouolll g E nas op apqua n[e no8uolord uouua4 ap eqg e pnb o ruoJ osoqlr^eJeur oJllq o onssod na gS 'DZe! otun+ -soJ a ossod o anb EJIur,'l e nos anb ap eza+ral e oqual nu'apntuaan[ psso^ E Jrn+4sal sorr eJed a+uo, EJ}no anb ras oBu a 'seJolny'snu -9n 'sac.rr3 'serapatr41 ,re,rncord 'srelrotrr soturssynbnol 'e.ro8e ap1 mZIs ap soraqJ Exrap so 'requo8ra ua so ap za^ tuo'anb opode tun rueJaqaJal os$ rod anb a uougSrnp Bluel tuoJ uanSas aur anb sasapuelor{ suoq sa+sa'snaur sofgJaprsuor tarapod ogu anbrod i1 'sas -apuplorl snaru so 'serraluory a saun+soc solad 'soturxgrd saql-ogs 'aJ -FIIa ep EzalsrJ+ R Ia lsuas souaru urau'Ja^t^ ap oporrr nas ou ar8ap sretu ruau'1era.o[sreur onod gq oeN'solol salolelu euJol so 'sa1uaprud suatuoq soJ+no so JeuJo+ etun+soJ anb'apepr e anb s5êueqerg op sal -ua8 se arqos olod op E)oq elad olrp 9 anb o'srod 'as-apuaarduro3

aJlr{la

E E+seJE a

apnlua nÍ2e8ry

e e^Jas

p gS,, :uraladar anb repdod orqrgrrord oJIauaJ o elsa+B -uoJ eJncnol"u,,'eunltodrul oruoJ ppr^ ens up sopadsu so sopol rua sazrlal oPs ogu suatuoq so srod acaluoJe ossr'urgrod'aluauzqa;ul'solqgs sop or8.e1uoJ o tuery -os 'aparns otuoJ 'anb ras ogu e 'acrglazr ep opourgJur o sretueÍ tua,r -quas uras'razrp erun+so) as otuoJ $atugufiov ap socnd soJlapepJa o.'alueqprq alad u 'sorprznl a sopro8 oEs 'ougrluot olad 'solol snaru sO eeprrr pp e^ras e a ordos o selau noJas osouad a onplsse 1eluaru or{leqerl run anbrod 'apnluaanÍ e epezo3 ap salue Epule suplf,aqla -ua selap alred roretu e 'sao5ednJo sraJlJrp a serJ?s seJ+no e no EIr -osollJ ap sopnlsa soe sesard'sepnsrs seossad sepnbe sapa oEN "apn+ua n[eqgdrad erun ap sazIIaJ tuBrrezo8 a aJlqla aluarueual erJa^eq oeu'o8rutoc ardruas ruassa l^ a erJopaqes Bp al -uaulelo+ ruassa qsqe as sreuoul so aS 'ep1,r ens Ep emdg zrlal sreru a Joqlatu R onpwpur orusaw o oznpuoJaJ'urrur e oluen§ iJalJoru e assaprilnba oPu etuJo, ap Jepnur as otuoJ ur'aluad.ras etunu no eilu8 -rJ Erunu 'oressgd urnu 'aro^Jg erunu op5eturo;sueq e :sla gJo^eJ sretu oprs ur9+ anb tua salanbep seuade IaJeleJ 'eraloc ens pp solJe so JepJoJar osoard oEN 'sasnap sor1no sop sasoJJotuelatu se tuoJ orllJauaq natu alsa aredtuor a rasrnb uranb 'etoãe'atu-an8pf -

'oletu osnlfxà c,*Lr: '--3.J;E,;- [J"rX -eP F{I(II urnluEn'L' "o.-orgxsç6'nü f (srllqtl\úr-t mi;;pü&ãxh,§r -seloPe

riiiliiiii!it|iitilrijiiiiiffiliiiliiliii

tii

-:#,

'snlllqeldo 1sa p:nl 'suo3 elll sneul 'ru:::n:#. u;*üil" -Bureap aradoltrg: }J-t-r,-&" r *; { snue^ urns oif t:r"q.=,:J:J: rrsg$üil (snc[]lJltu etll ls+ inr.--rs ;r1r& unrrun (luerLln§l- ;a;ffitlrllr rtim§i PI runc selolnY' saJàuJ-1' *ã;i-r: -'§ffiru*'rilfh

-riiurnrÃil;":r

t

-Jl;ü*i

uou oePP soff snir.:.'

-::s...ãilT;;rxirtrÃ*

sosolPnls OJPPJI-.bs r ;,ãrT;;rrffi0r SeuIJuOf, olnlpsu-- fe--r -i gü ]eqUes SÍI,UII.II àEn-I 3, J-i*'l$§üI§r'dl r:-i,]; :w, um,I]mtrír iií;l,'

'li,--"tntt

Ie^ BIIP ]se

uCru

tlunpaJJp LtreLràus :q iirtrlâ: t{, -ae snqlultuot{ §L-+-;q: ümtr *Jl§ AP AJAtlIe] UOU l-r, :E,ã:-jP ureurISSIJPBnJ

çnh:'-

ji,

1-çnr,Ll..!

;f,rmrffiurfirlt

.,,,!

-pclP onb 'tunlu.-I-:§]l #r-'* rrl.i:m! 'àSSA LI-T':?';n: ;:-m$ [;;

'JnlueJaJUIrt c,de: ú -;-- ;tlul;;n$lm

Il.lnPoluulof uI sü,il:ãJ;!i ::Ll;* t,-.*, t todtoX aueld 'a]["-- eui ;rúeú*ü e4uõc uInJ ieluà-J:sa; ;5;nrm*ii -oltelr8e urnuoüeii':;;: ;ilrItn-JÇ rü

urEI tluls seuJnnt ài.lt-1i

]e StIJeS Ie-\ Slfpnl>

enlad-rad urnJe-\

-*Eullirrsirm;

lqr"r:13-üii;lllllllmlIlL

'o-=*

rrmrtrff,,,

-eur onledrad :e luf-ulfrüFt seleuotu IS ponÔ_c,[i]tí*il. :--Bs

oãJ :;'; Luàluà;]r :r

ruaururoq oJe-\

tãJEurJoJSupJ]

urnJonbrlar urnJ tur.

nllJ rrrllJoJand lêú:{

Llmrr 'iitrJ-g[

*-'-: ;rü;x*

ü,lt,,tü

JüSM

' P] -t ; l-:P

BJJrs

ilri

:mnu'Tl?

ur lualos soe '1rrns I:.:r:J:

]eqll uou 'luenej !iE-: lrrttl

^1y

'alJoru E Jaural ruas a epr^ p refasap uras 'se5uerJf, se otuoJ opunru alsap tuaes anb

',

'iiil]t

lJrmd,$:

i

XV - Sed quid adhuc de mortalibus loquor? Coelum omne lustrate et mihi meum nomen opprobret licebit quicunque volet, si quem omnino deorum reppererit non insuauem et aspernabilem, nisi meo numine commendetur. Etenim cur semper ephebus et comatus Bacchus? Nempe quia vecors ac temulentus, conuiuiis, saltationibus, choreis, lusibus, vitam omnem transigens, ne tantulum quidem habet cum Pallade commercii. Denique tantum abest, vt sapiens haberi postulet, vt ludibriis ac iocis coli gaudeat. Neque prouerbio offenditur, quod illi fatui cognomentum attribuit, id est huiusmodi: MopúXou pürpóT€poç. Porro Morycho nomen verterunt, quod illum pro templi foribus sedentem musto ficisque recentibus agricolarum lasciuia consueuerit oblinere. Tüm autem quid non scommatum in hunc vetus iacit comoediaZ O insulsum, inquiunt, deum et dignum qui ex inguine nasceretur. At quis non malit hic fatuus et insulsus esse, semper festiuus, semper pubescens, semper omnibus lusus ac voluptatem adferens, quam vel opu),óprprg ille Iupiter omnibus formidabilis, vel Pan suis tumultibus omnia senio vitians, vel fauillis oppletusVulcanus ac semper oÍficinae laboribus squalidus, aut Pallas etiam ipsa, sua Gorgone et hasta terribilis xcri àe[ Êvop,õocx ôprpú. Cur sômper puer õupido? Cur? nisi quia nugator est, xoi prq6êv ü1réç, neque facit neque cogitat? Cur aureaeVeneri semper vernat sua forma? Nimirum quia mecum habet aÍfinitatem, vnde et patris mei colorem vultu refert, atque hac de causa est apud Homerum Xpuorl 'Aqpoôírn. Deinde perpetuo ridet, si quid modo poetis credimus aut horum aemulis statuariis. Quod numen vnquam religiosius coluere Romani quam Florae omnium voluptatum parentis? Quanquam si quis etiam tetricorum deorum vitam diligentius requirat ab Homero reliquisque poetis, reperiet stulticiae plena omnia. Quid enim attinet reliquorum facta commemorare, cum Iovis ipsius fulminatoris amores ac lusus probe noritis? Cum seuera illa Diana oblita sexus nihil aliud quam venetur, Endymionem interim deperiens? Verum illi sua facinora a Momo audiantmalim, a quo saepius quondam auüre solebant; sed hunc nuper irati rma cum Ate in terras praecipitem dederunt, quod sapientia sua felicitati deorum importunus obstreperet. Neque mortalium vllus exulem dignatur hospitio, tantum abest vt illi in principum aulis sit locus, in quibus tamen mea Kol"cxrtío primas tenet, cui cum Momo non magis conuenit quarn cum agno lup§. Itaque sublato illo, iam multo licentius ac suauius nugantur dii, vere pclov díTovr€S, vt inquit Homerus, nullo videlicet censore. Quos enim non praebet iocos ficulnus ille Priapus? Quos non ludos efibet furtis ac praestigiis suis Mercurius? Quin et Vulcanus ipse in deorum conuiuiis T€},&Jtronotov 38

KV - Mas, para que havern*] correi todo o firmamento e ; o meu nome, s€ encontrar u: sagradável, por 13o estar sr: é sempre um efebo de b'e.a ciente e ébrio, entre festin-. J qualquer contacto com Pa-,. pois a veneração que the aE: mesmo se ofende com a e\: de néscio, isto é, mais lorr; -' :da estátua colocada a enf:; vindimadores levava Fcr *-': iTescos. Quantos sarcasnnr[§ ziam: "Que deus tão tolo re: \Ías quem não preferiria -: :empre jovial, sempre Flr-:-: o obstinado Jupiter 1or terr:,",'.r-icia com as manias da su 3 ---r cinza e do trabalho da sua i:: .icndorrlo3 terrível com a su a - =criança? Porquê? Porque s*Tr :om juízo.lu Porque e que 3 = za? Porque é da minha far:*-" esse motivo, é chamada i ry"= ela sorri sempre, se acrw,-ia: emulos. Que divindade, eri: que Flora, mãe de todos Lrs :: Se esfudarrnos diligenteÍrltr a vida dos deuses mais s€\-e loucura. Que interessa relem conheceis bem, por exemtrj,t, nanteloT e a casta Diana, gu. caçar, acabando por morrer : Preferia que escutassem a: outrora acontecia com t-*re;; com ele, precipitaram-nc l.i, gu€, inconveniente corn ,l ;. deuses. Nenhum morta" Ionge de ter guarida nos 1,a,,

cordeiro. Desde que o er*-:: modo mais licencioso. Lrc: ninguém os censura Are::-Quanto os divertem os ru-rb



ou /ouEJIn erriolJ[lJJal/{ ap slpJe so a soun, so rua+Ja^Ip so oluPnÕ zrrierran8q ap ollal odeu4 o er8ap so oluen§'uJnsual so urgn8uru g[ a ,rr'orauroH zlp oruoJ 'llJyl arya uwn waoa1,'osolJuaJrl sreru opotu ap a s1etu as-ruaua^rp sasnap so 'tuerepxa o anb apsaq 'oJIapJoJ o ruoJ oqol o oruoJ oruotr I ruoJ as-gp a 'onaurn re8nl luu,a1 ,rrop\al -npv ery4lrr e apuo sadrcr4rd sop sorf,gled sou eppen8 ral ap a8uo1 olrnu elsa íopeçxa o re8raqle eu8rp as Ie+Jotu tunquaN 'sasnap sop apeprJrlal E E^eqJqlad ?1qes anb o tuoJ aluaruarruocur 'anb -rod *r'a1y ruoJ a+uaurelunf e.rra1 e ewd ou-ure.relrdrcard 'a1a uror ocnod gq sope8uez 'sa1a sel I 'elJugnbary uoc prJaluoJe pJoJlno EJoq ep sezaord sens sE urasselrDsa anb er.rayar4 oruo) 'oruo141ap B'rauonulpug rod JaJJoru rod opueqece'Je5er oguas ze, ogu a oxas nas o acanbsa anb 'euurq elsef, e a r,ralueu -Fulry .ra11d4{ ap sosororue soEof so 'oldruaxa .rod 'uraq sracaquoc opuenb 'spuap sop sequeSeJ se JBJqualaJ essaJalur an§'eJn)nol E opEI o opol rod sotuareJluoJua'sora^as sreru sasnap sop Epr^ p selaod sa+uelsal sou a oJaruoH tua aluatualuaS{rp soruJepqsa aS ,or;sarazerd so sopol ap aEtu'uro1g anb op soueruor solad epeJaua^ sretu roJ'tugua'apeputatp an§'so1ntu9 snas 'salollnJsa sou a selaod sou soruJellparJe as 'arduras rJJos EIa 'ossrp trr?lv soiallr,o{V apumop oJatuoH rod epeureqo a'ozrrlotu assa .rod'a rcd nau ap rof, e opor ouzet+a ellltueJ Equltu ep a anbro4 2ez -alaq ens e ardtuas rua+ueru snu? eaJng e anb 9 anbro4 *r'oz1n[ woc apau wa esuad utau'zel opu'o1oay.g opuas'anb.ro4 29nbro4 2eSuerrc arduras 9 oprdn3 2euo8rgg ens p a eSuel ens e ruoJ Ia lrral *r'npaia -arub aruülquas ap'se1etrerrdgld e no 'eÍ.ro; ens ep oqleqerl op a EzurJ ap oÍns'ouerlnn oson+ralap o no'acgqlarr ens Ep serueru se ruoJ prJI^ opnl anb'pcl no'orralur opunur o ered Ia^IJJal.or'ra1rd4{ opow$qo o .ras e 'sopol ered errSap a tazetd ap Jope+Jod aldtuas 'lerrro[ ardtuas 'ozrqsa; ardwas seru'o1o1a oprop assa Jas eur.ra;ard oEu wanb se61 r'ripxoJ erun ap oprJseu Ja+ ap ou81p tuaq'o1o1oEl snap an§,, :tuerz -rq *rle8quv erp?uroJ ep naqaJar oEu sorusecres soluen§ 'soJsary so8rl a olsoru ruof, JEr{JuBru e aunlsoc rod e^e^al saJopeulpuh sop za1e5e;sap e anb 'o1dua1 nas op pperlua R EpeJolor enlg+sa ep rugaord oJTJ9IAI aruou alsg 66'oJttgy,g anb oJnol sruut ? orsl 'otrsau ap ournerggenb o rnqrJlu aq1 anb oBssa.rdxa e tuoJ apuaro as orusatu ruaN 'serJuqriloz a seprged se ogs eper8e aql anb og5erauarr e stod 'olq,es rod ressed eÍasap oonod opl 4sEIBcI ruoJ olJuluor .ranbpnb opupsrDal ru'sopan81o; a solueJ 'seSuep 'su4sa; arlua 'oFqa a alualJ -suoJur arrrrr anb 9 anbro4 eerralaqeJ EIaq ap oqaJa wn a.rdtuas g orug anb g anb.ro.1 'op5calord BWIur E gos relsa oEu.rod'larrgper8es -ap a orrrgdque e[as ogu anb snap gs run JeJluof,ua as 'awou natu o r€llnsur grapod a[asap o anb ranb tuanb a oluarueruJq o opol raJJoJ -rad esruuoru sop srctu ppure JeleJ ap sorua Eq anb e.red'seIAI -

^X

" -n; í\QlOIÍ,OLíDY3l sIIRInuci-- i; sptr: :r;r,x;I*; srás srr8rlsalrd

,,

soool ]eqeeJd uou

o5al,í\olp

tu;ul >-r*o

;*r,.

rtcyilC à1,]-.. ]n = -r-uge orelqn, ,r,úLrl 'ildn1 ou.'z :* ;-uE '1aua1 seuud np(§{o; r;-; ;;;{'rür q rul ]^ ]soqe turuuPl "t l-r,rs;:It JIru 'laradeJlsqo snunucriu :r :-m uralrdrcae-rd serlJr u: ]:i --.r* rlir.'* Jlut ']:= -*;;{,1;úru,& "

tuepuonb snrdaes onb ZsuelJadap tun

Blllqo eUEIC eill Plàr's : - -'n:]Jrr sntsdt s1,rol urru' à-IE- *,r;',*riÀü,.-* 'ptulrro eueld Jpp-rp{r-:s :;,..-.f,.;* snque8lUp urert.\ rur.j :;: :;mr.-i*r tl.lnleldnlor [llllfulr.[,', .]t * - r= r.mm:ilü ueurnu PonÔ sItJe[i:E':; i{r:rr--I"iifr tleprJ onladrad er'L;t?çq I "éumM J,

IS

ap let{ anble '}le{J- t-:T*r. .ãJ;iffi; -eq [unSeul ernb Lul:lli r,* -'l!"[L-ürilrl

jlell8oc anbau IPP-, ::.L'c -.k" 4rn] 4oPldnf rarii -:.:-r;+ -r:: ]e auo8rol EIt-: "sJ" *llm:a"

elseq

-tlJo raduras fP srlLtrE*- Ir.-r. ff-,;l,ifr3"u;, -lnllln] SIftS trPd Ià-o ';:-r-I§"ilrrrrur.:ll Ia^ urenb 'suatagpe ;;IEr.Tur;-.. raduras tsnnqsel lajr:-=o 'il,lr*' :" 'JnleJef,spu aumàrl rl :Ê ;xruurüttu -eotuoJ IIJBI solà-r, l{.^r-; I ;JmBn UJenAnSUOJ etnIlSE{ iJ--ITr-q :,,:,*lfr r't-rr:r -es snqlJoJ Ildtuat c,-lc :"Sodarqdíarí íEXr,dcry-g rr- riüiilllllnt ,

'

UI Po"Ír_'rnlrpuà$cr r-.,J,s,l --.ül'*TI "lür;m '1a1n1sod rraqeq sua;üe§ tr

;rx runJ ]aqeq uraprnb r-:::H'steroqc'snqluot]elfm' ;r:-rur"-: eSnq3JEg Snleruof lf ;;,-.$i; -,,{ -tulnu oeul ISIU 'ua[yE"-J]:sí{ *; -tuuro uranb ts 'làlo r" l: :{J.* rr[T]t] ]e o]?JJsnl suulo lxnl): I i "Hrür.+

agere consueuit, ac modo claudicatione, modo cauilliis, modo ridiculis dictis exhilarare compotationem. Tüm et Silenus ille senex amator, tilv rópôcrxcr saltare solitus, vna cum Polyphemo tigv rpetovel,ó, Nymphis tflv lupvonoôíav saltantibus. Satyri semicapri Atellanas agitant. Pan insulsa quapiam cantiuncula risum omnibus mouet, quem ita malunt quam ipsas audire Musas, praecipue cum iam nectare coeperint madere. Porro quid ego nunc commemorem, quae probe poti dii post conuiuium agitent? Adeo me Hercle stulta, vt ipsa nonnunquam a risu temperare nequeam. At satius est in his Harpocratis meminisse, ne forte nos quoque Corycaeus aliquis deus auscultet ea narrantes, quae ne Momus quidem impune proloquutus est.

XVI - Sed iam tempus est, vt ad Homericum exemplar relictis coelitibus vicissim in terram demigremus, quamque ibi nihil laetum aut felix nisi meo munere dispiciamus. In primis videtis, quanta prouidentia natura parens et humani generis opifex illud cauerit, ne vsquam deesset stulticiae condimentum? Etenim cum Stoicis definitoribus nihil aliud sit sapientia quam duci ratione, contra stulticia affectuum arbitrio moueri, ne plane tristis ac tetrica esset hominum üta, Iupiter quanto plus indidit affectuum quam rationis? Quasi semiunciam compares ad assem.

Praeterea rationem in angustum capitis angulum relegauit, reliquum omne corpus perturbationibus reliquit. Deinde duos quasi tyrannos üolentissimos rmi opposuit: iram quae praecordiorurn arcem obtinet atque adeo ipsum vitae fontem, cor, et concupiscentiam, quae ad imam vsque pubem latissime imperium occupat. Aduersus has geminas copias quantum valeat ratio, communis hominum üta satis declarat, cum illa, quod vnum licet, vel vsque ad rauim reclamat et honesti dictat formulas verum hi laqueum regi suo remittunt multoque odiosius obstrepunt, donec iam ipse quoque fessus vltro cedit ac manus dat.

XVII - Caeterum quoniam viro administrandis rebus nato plusculum de rationis vnciola erat aspergendum, vt huic quoque pro virili consuleret, me hic sicut in caeteris in consilium adhibuit moxque consilium dedi me dignum: nempe vti mulierem adiungeret, animal videlicet stultum quidem illud atque ineptum, verum ridiculum et suaue, quo conuictu domestico virilis ingenii tristiciam sua stulticia condiret atque edulcaret. Nam quod Plato dubitare üdetur, vtro in genere ponat mulierem, rationalium animantium an brutorum, nihil aliud voluit quam insignem eius sexus stulticiam indicare. Quod si qua forte mulier sapiens haberi voluerit, ea nihil aliud agerit quam vt bis stulta sit, 40

banquete dos deuses, ton do, quer lançando dichot, lascivo, dança o córdar':: \ ao som da cítara,716 enquan meio-caprinos repres€nta geral com uma qualquetr . canções das Musas, prin; a subir à cabeça. Corno ; banquete e de terem beb'r; tão idiotas que nem eu : mais vale, quanto a isto gum deus coriceuln oul: não pôde dízer impun€rr:

XVI - Mas já é tempo, di deixar os céus para reEre alegria nem felicidade -: te com que previdênia i nero hurnaflor12l teve o .-da loucura. Segundo a cr em fazer-se guiar pela ra: deixar-se levar pela inc,f,:r

homens não fosse cornp-e: mais paixões do que razã meia-onça com um ási:-- .{ estreito da cabeça, deira:i, Por fim, à ruzáo isolada c: tem a sua cidadela no prer: ração, e â concupiscência" i baixo-ventre. Quanto r-ale o que a vida comum dos h apenas consegue gritar, att um rei que querem condu que por fim, cansado, se ci

XVII

-

De resto, uma \-ez

coisas, deveria receber urr razáo. |úpiter consultou-r imediato the dei um con--.

homem. A mulher é urn a:bém agradável gue, no cr,,: gravidade do temperanne: que quando Platão par€.;E saber, entre os animais ra: pretende do que indicar a

tv opuenó €zr'oxas assap Ia gleursse eJnJnol e JeJIpuI anb op apualard sreur eppu 'sruuone.r.rr so allua no srcuorJeJ sretulue so aqua 'raqes e 'raqlnru p JrnlJur assBIJ anb ura Je+Isaq acared oplelcl opuenb anb oJelJ f, 'eJnJnol Ens e tuoJ 'ourlnrseur oluatueradural op apeprzrerS E erJezr^pns a erJenuale 'oc4sgtuop or^muoJ ou'anb larrgper8e u9q -ruel seur olnJlprJ'aluerou8r a of,nol Iprurue run a JaqlnuV'tuaruoq oE raqlnru e Jrun ap o :ruru ap ou8ry oqlasuoJ run rap aql olerparul ap a '1en1rqer{ ? ouor 'olrsgdo.rd alsa e atu-no+lnsuor ralrdç{ 'ogzet ap eSuo uuanbad eun anb srew Br{urpeu tun JaqaJaJ erJa ap'seqot se reurarroS ered nacseu tuatuor{ o anb za^ elun 'o1sar

ac - II^x

'elorJap B alltupe a EIeJ as 'opesuec 'tug rod anb ?le 'sollnsur urelrr8 uanb e a BJJo, R JrznpuoJ tuaranb anb rar urn a seru írarrap op suapJo se'racanbnoJua gle 're1rl8 an8asuoc seuade ogzetv'saza se+seq E4soru sou suaruoq sop runtuoJ epr^ B anb o g seprun se5.roy senp selsa EJluoJ ogzet u ale^ oluen§'aJlua -oxreq op gle aluarue+se^ apualsa as opgdrur ofnc'urluatsrdncuoc e a'og5ur -oJ o ? anb eprrr ep a+uoJ eudgrd € ruoJ'ollad ou elapeplJ ens e tual anb'err E :sorulssllualom soupJl+ srop sgdo Ep€losr ogzet ç'rug ro4 'sagxred sç an8a.rlua odroc aluppal o opuexrap 'e5aqec ep ollallsa olueJ run ered ogzet e no8alar ossrp ur?lv zzrise urn uroc e5uo-Braur reredruoc oruo) 2sag5.rodo.rd anb tug 'opzeJ anb op sagxrcd sreu saql-nap ra11dç{'eu.rnlos a alsrr+ aluaruelalduoJ assoJ ogu suaruoq sop epm e anb eJed'sagxred sep ErJuglsuoJur elad JE^al as-rpxrap rua alsrsuo) eJmnol p 'ouerluor olad'.ogzw elad rernS as-JazeJ tua alslsuoJ erJopaqes e'socrglsa sop og5rugap e opun8as'EJnJnoI ep oluarurpuoJ o opn+ tua Jexrap ap opeplm o a a+ ,.,'ouetunq oJau -?3 op eJoperJJ a erolruaSotd'ezatryeu e erJugprrra.rd anb tuoJ al -uaruerrarurrd apan'epnfe equpr ruor opuas apuprJllal uau err8ap ruau sorupJluoJua ogu apuo eJJal R ressar8ar ered sngc so Jexlap ap 'orauro11 ap olduaxa o ruoJ opJoJe ap 'odural ? g[sEI I - 171X

'aluaruaundurl razrp apgd ogu oruotr J oFdgrd o anb sesroJ JuJJeu atu-Jl no ,zrnaJlJof, snap run8 {€ g^ oEu urr'sa1engdre11 ap au-JeJqrual'olsr e oluenb 'apzr sretu sEtrAI 'osu o JaluoJ saza sq ossod erusaru na ruau anb selorpr og1 sesroJ ogs'salncraH rod ea+uaruesordoc oprqaq ruaJal ap a apnbueq op srodap sasnap so tuazeJ anb o Jeluof, otuo3 'e5aqec R rrqns e e5auor saql rep?u o opuenb aluaurpdnurrd 'sesn141 sep sag5uec

se ruaJaJaJd sala anb 'o8ser tuas eualquer ranbpnb eurn ruoc pra8 osrJ o ecorrord ed 8rr'sPuElalE sesJeJ su ruEluasa.rdar souude)-oratu soJrlgs ,rr'atpadouwlS z tuelps suJuru se oluunbua nrr'ütaq1J up wos ou equedruore o anb ouraJllod opesad o tuoJ snxflptoJ o e5uep'ournsel oqla assa'oua11g ['osIJ o saql-e+rJxa'saloqcrp opue5uey ranb 'op -ueJrpnEIJ ranb urr:o5r^Jas ap oqoq o as-euJol 'sasnap sop apnbueq

tllt ellnls slq u uier-,Lr - -$',t ;rlturi -nur euoJ enb IS p:,e:, ;-.m:ilEr,,ur ]FIo^ PnllE III{}u 'i-ur..; : -:-&: rm -od eJeue8 arl or]-\ '-L:i:r*r ;-.ml[*J ]aJIPUOJ etJlllnls en,s ffirt:Hfr; 'enens 1a urnlmlp1 i..J-:;, "ttrrffitl -oPp IeuIuP ']a-lai{-r-::q ü; ;;tnrlll'll -ISuoJ anbxour lrxc.;[s :;[rrmrffiuüj; -uof, IIIJI.I ord ar:lb,:,,t--i t'Trrü *-, * .1. IunlnJsnld olPu sr.ú]- íE):s-sTM: il

'lE: ;r- -tr; :tr Jill tlundarsqo sntsú:!": ]r.,rr- J-rrü.u, J ]P]llP tl>'}'ú-'ü :; BLrffi;*

SelnI'uJoJ

tnlll Tl*e lJfir'lrustl §:?§ urnc ']ere1:àD .mlflgil SetdOC Spu*uaf seU irsjlru i? ur?tul pe eenb 'tup:,;a-rffiifftf,ri* . ]AUqqO UIOJJP tUT:-i,:'fJ,:;:'";q n: ;

souuerí] rsenb >,-*Eil' ):r:tr;r urnnbflar ']mei]llj :*,m* '

ulasse Pe saJPdLu,:,,1

"$fi][l :iru[t

:-gl:r,r.Ir[T'ilxãrh

-ur snld otuenb -if ::;:- *cr-" flürmrl tJenour olrllq-rc Llr-il;-m ffiW:r,r

t

us PnIIe IFilu snqu-:*;;t: $"üTffillih* ]essaep tuenbs-t ]u "-;.+rffi rírilipll

-pu plluaprnord et{-rEr*: -;.Eé'ct- :tm xlleJ ]ne run-]eel fF{- r;- ;rrmruEE:llff -pflaoJ SI]JIIAJ JP I {3{.:i}r; ãTÍr}-ürfr "'l*;;;

eu eenb tsaluerteu E"] .-.1lr*rfrillu

.f

(eSSIUI(UeUji tlEjlr-r- ffi* '{í -JOJ eU nsIJ E Irrenbtrnuuou E'-{: -r -T*llTr-.ü} lsod Ip pod aqo:d arr-: ' :;Lr: trr&;; milrm. luuadeoo eJe]f,eu tue: x eJI tuenb tlenotu snq:r:,r,: ;-[r§i;-t8e seuellely ude.frlüs " n-:urq, ml'r 'oYgí\lcl*3dL All r fri-f{lahrr--: ILl toleue xeues eill Ít{.J}ils ; LIImL -mlplJ opoul 'sllilfnE-- -{r-o*

;4'{rn

perinde quasi bouem aliquis ducat ad ceroma, inuita reluctanteque, vt aiunt, Minerua. Conduplicat enim vitium, quisquis contra naturam virtutis fucum inducit atque alio deflectit ingenium. Quemadmodum iuxta Graecorum prouerbium simia sempet est simia, etiam si purpura vestiatur, ita mulier semper mulier est, hoc est stulta, quamcunque personam induerit. Neque vero mulierum genus vsque adeo stultum arbitror, vt eam ob rem mihi succenseant, quod illis, et ipsa mulier et Stulticia,

stulticiam attribuam. Etenim si rem recta reputent via, hoc ipsum stulticiae debent acceptum ferre, quod sint viris multis calculis fortunatiores. Primum formae gratia, quam illae merito rebus omnibus anteponunt cuiusque praesidio in tyrannos etiam ipsos tyrannidem exercent. Alioqui vndenam horror ille formae, hispida cutis et barbae sylua, plane senile quiddam in viro, nisi a prudentiae vicio, cum foeminarum semper laeues malae, vox semper exilis, cutis mollicula quasi perpetuam quandam adolescentiam imitentur? Deinde quid aliud optant in hac vita quam vt viris quammaxime placeant? Nonne huc spectant tot cultus, tot fuci, tot balnea, tot compturae, tot ynguenta, tot odores, tot componendi, pingendi fingendique vultus, oculos, et cutem artes? Iam num alio nomine viris magis commendatae sunt quam stulticiae? Quid enim est, quod illi mulieribus non permittunt? At quo tandem autoramento nisi voluptatis? Delectant autem foeminae non alia re quam stulticia. Id esse verum non ibit inficias, quisquis secum reputarit, quas úr cum muliere dicat ineptias, quas agat nugas, quoties foeminea voluptate decreuerit vti. Habetis igitur primum et praecipuum vitae oblectamentum, quo fonte proficiscatur. XVm - Sed sunt nonnulli, cum primis autem senes, bibaces quidem illi magis quam mulierosi, qui summam voluptatem in compotationibus constituunt. Equidem an sit vllum lautum conuiuium, vbi mulier non

adsit, viderint alii. Illud certe constat, citra stulticiae condimentum nullum omnino suaue esse. Adeo vt si desit, qui seu vera seu similata stulticia risum moueat, T€r\.oToÍotóv quempiam vel mercede conductum accersant aut ridiculum aliquem parasitum adhibeant, qui ridendis, hoc est, stultis dicteriis silentium ac tristiciam compotationis discutiat. Quorsum enim attinebat tot bellariis, tot lauticiis, tot cupediis onerare ventrem, nisi et oculi pariter et aures, nisi totus animus risu, iocis, leporibus pasceretur? At istiusmodi tragematum ego sum architectrix vnica. Quanquam illa ipsa iam in conuiuiis solemnia, regem sortiri talis, lusitare tesseris, philotesiis inuitare, certare ourrÍeprgopcrig, ad

42

mulher que drzer que é duas vezes lou palesttà,7z4 nem Minen'a o c a natureza; duplica o erro c cura forçar o seu talento. o adágio grego "mesrn,J a mulher é sempre rnulhe: uma máscara. Mas, a propósito, esp€rc to de se aborrecerem coIT.: eu também sou, além de r coisas, é este dom da lou; aspectos, mais feltzes do ff; vantagem da bel eza, que :: e que thes serve Para tira-r"': os traços rudes, a pele as:çr velhece, embora signifr quú res estão sempre sua\-s ã -, imitar os atributos du F*T desejam na vida, senão ar. essa'arazáo de tantos cu:i, ticos, perfumes, cremes" ;( olhos, à pêle? Assim, ha Ir't' melhor aos homens do ülr perrnitam às mulheresl E se embelezam por outra ;' negar que isto é verdaie ; o Àomó* conta à muLtuerobter o prazer feminino. {a o principal deleite da r-ida

POr acaso uma

1.

X\/I[[ -H;á, porém, rnuita :

amigos do vinho do que ü:

satisfação na bebida. Se F\" sença das mulheres, oufrcrr seria agradável sern o coni.

verdadeira ou simulada . mesa um bobo127 conlratac -ou melhor, parvoíces €\r * -: que valeria encher a barn r, guloseimas, s€ os olhos" urs tos de risos, brincadeira-' ; artífice desses doces. Toc.s sortes para escolher o rE: cfintar à desgarrfrda,l:'= Ca: .j,

.

E

'.re5uep 'opru ap orueJ o ogtu tua oPul ap Jep ,"r'apaua8sap u, fiquu) a nqa[ 'sapuuq tazel'sopep soe reSoÍ r.r'rar o JaqloJsa ured sapos se Jelrap 'sapnbueq sop sapepl^4sal se sePol 'saJoP sassap arlJI+Je ap so1 larrgreduroJul e nos na slocl 2sarfiap solrp'suJlapeJulrq'sosrr ]rIá", lualoJ ogu BJralul ewle e a sopr.rtnoso'soq1o so as /seturasop8 a àare[ueru áol.rnl 'seqpnlp sglue+ tuor e3g:eq ú raqcua etrap,r anb a6 'apnbueq op o1p?r o a orf,ualrs o ogreqndxa saloared 'roqlaur no 'seperd seÍnc elsrun1rodo oprlplJ run no opeleJluoJ ãpqoqtun esaru e rirt as-ze; 'osrr o anborrord anb ernonol Epelnurls no PJrapsPJa

se r^uoJ soe JelleJ as.eJmnol ep oluar4puof, o tuas Ia gperSe euas tunr{uau anb 9 oi.rac ,a anb g'rrrePlrap o sorlno'saraqlntu sep e5uas -ard-e ruas ol^I^uor o+nEI tun ra^er{ apod a5-'Eplqaq eu op5epnes eurardns B tueJ+uoJua anb a salaqlruu àep anb op ot{ur^ op so81ue sreru oBS anb'soqlazr so oPn+alqos 'a+uaB Ellnru'urgrod '9H- II6X 'euetua aluo; anb ap a'epyr Ep alralap pd-nulrd o a o.rratuud o g pnb'oluepod'talalal sorr g['ourunual tazetdo Jalqo aprJap anb a.rduas'zel anb_sar11o1 seu_'.raqlnur R eluof, tuatuot{ o sou asuâd anb raáb uranb aPepra ? o+sl anb re8au ,àL sãlered$p ''Ermnol Ens elad anb EsroJ Br+no rod uezalaqua as grapod opN ôgp 2r"rõià op oprras gnb ãp erorl rua E usaraqlnu sç urelrurrad ogü-sã1a anb 'srod ?q anó eernlnol e anp op suauoq soe rotflatu se anb ãtuou oJlno ernluaarod eq'tulssy 4a1ad e'soq1o "!rrr*or". só 'o1sor o JBpuIp a.relurd ap aue B epol ap 'satuaro'saurnyrad'socr1 -?rusoJ 'sopealuad'soqueq'salra1ua 'sopeprnr soluel ap ogzet E essa ?oEN 21an;ssod sretu o suatuoq soe-reper8e oPuas 'eprur eu ureÍasap üsrõl eúnó anb 'ossr rod 'apquannÍ enlgdrad up solnqlrle so rplrrur

De 1^,

'5tPdoôld3ud-; ;&Lrn;;

*ü'x

-3] IJIIJOS Uaia; -r=;;;rt'il;rÉ #fiIril[ili§Í0 111J]JalnIrJE rrrns -i.- M t stJol t nsu snu- " .JE ,rJ'*1 'üffm. -#l ereJeuo sIIPàcn: : : : " frEr:E[',Er

s,rilllL

' SIUO UE: -.ll--rt -"1 UmilIffi; leIlnJSIP srpuaplJ Inb . .r.rs+; -'r uilmt*;m

.

-JnPUOf, ePelJf i.. :;n 3m{iüiln1[:ãtll[ü[ *trwtill BIBIIIIIIS n3S P-Il t :,;s ]I:Ê [un]ueulPuof lE -]:T3 Uffi *

m['ru] uou Jel[ntLI lq-t 'I::-rTU; snqluopPlodllluu-- ; --,ãrElllt,§ffiniff ,, iu

";;ãlãfii ml uIePPb sàle'\-.;

]a utntutJd t

se8nu re8e

'JTllg5L-uJ :*É ln]- -': i:;r.ffi >-Pnb

rrü;Isilm

;xr.I"Xlfl',1

dl"

-'L-,

';E:,g;r{xr ffimu}

Lii

Ii rr

smbstnb 'ser:tlu: :-;. :I:r[. [@ü--iffi*rr -luIAOJ tu3lnP : Llr-;ãii' : ""!ilmstm zlunllllrlJad uo{-n ;rl'- :;s-TTmwe ]lifl: ]uns e€]ePuetrtlr:,: süru' 'ilJ[,. t solnco' snlln-r ;n:q:ç,aãuul [riluü

-uan8ur ]ol 'ee*l: -=l:-: -t:11.. :ffii 3nq OUUO \ ltrEl-*q'*: ã';-t[:EtP'ut[J'I PnIe PInb rPuIeíJ .:;;;ilrrüuil ürm eltl3qloul Slln-l '>:r1; i.;l:IüJüril t urnf, totJt.r àPnu}!'.ri: ! §§Tr- lt -Jeq ]e SP,IIJ PPiü:- ' iPL[-*' u ;* IIIePlUuPr\l, sostl i;ro; #ilr'ü§üt-l,-[uuro snqeJ o]r-I]{; ;ql IJ$rr$[ SIIIIJI€J SII[IILLI §l-Ii-'- :l:í :r:rffii} l' SOrl 'eL\ tuàlncJ j rtu. rJ,ffi "nllT{ 'ercr11n15 ]a rel[nu: Pr* -l^ torltqre umlp.s :,#:m ,mímr

e 'ErJeur a.rduas alad e 'acop ardruas zo^ e 'sanens arduras oglsa saJ

a

-aqpw sup sa)eJ se oluenbua íeuopaqes anbgpSls eroqtua'acaqlal -ui o o1s, ópn+ a-r.r'eperJa) eqreq errrn'eradsg alad e 'sapru so5e4 so

rual ruauoq g'soueill soudg.rd áo tuaruzltrerp ered aruas saql anb a olsar o opry ap salue ioezeJ luoJ 'uara;ard anb 'ezalaq ep tua8eluea e te8nl órpúrd ura'ru91'suauoq-so anb op sazrlal sretu'sopadsu so+rntu tua 'tualas alrurrad saql anb EJnJnol ep tuop alsa ? 'sesloJ sp ruaq opua 'EJnJnoT eudgrd e 'raqlnur ap tu?le 'nos tuaqruel na anb.rod 'e.rncnoy e Jrnqr4e saql rod o81uoc_ruaJaJaJJoqe as ap o+ -uod e seJnol.uàÍas oBu saJaqlnur se anb oradsa'olrsgdord e'su1uq 'eJeJs9ru etun equod anb epurc'ucno1 ard_uras'? olsl'raqpu arduras I Jar{Intu e trr?qtrrel tulssv n"r,,'etndtryd ap oprrsa^ otusatu/, - o8a'r8 ofgpe o zrp - ,o)eJetu tun ardtuas ? oJPJBtu rua[,, 'o]uapl nas o reSro; erm -óid r'aptlrr^ E tuo) ol-rJqoJ elua+ tuanb oJra o ecgdnp '.ezatryeue 'elrlluasuoJ o e^JaurtrAl uau r.r'e.rlsapd eJluoJ siod um rr8un rezt ú9n8uIN 'e-Jnol-saza senp 9 anb razrp e ered Ioq "o*nparorã'o!51 anb op'trn* ,ny ogu'erqgs jod ressBd ranb raqlntu etun osere rod

*s anbuncuenb 'ellnri r§ ;il'" w, erndrnd ts {uelle '::;' l;; .mriffill I.unPoulPetuenÔ [.;r-=;-nu JfI*:", r.ueJnleu PJluoJ s unbç-:c

"

rtrulrrL3*'

*T3--;;;i.*: 'anbelue]f,nleJ elrnL[

myrtum canere, saltare, gesticulari, non a septem Graeciae sophis, verum a nobis ad humani generis salutem reperta sunt. Atqui omnium huiusmodi rerum ea.ratura est, vt quo plus habeant stulticiae, hoc plus conferant vitae mortalium, quae si tristis sit, ne vita quidem appellanda videatur. tistis autem euadat oportet, nisi cognatum taedium hoc genus oblectamentis absterseris.

XIX - Sed erunt fortassis qui hoc quoque voluptatis genus negligant et in amicorum charitate et consuetudine acquiescant, amicitiam dictitantes vnam rebus omnibus anteponendam, quippe rem vsqueadeo necessariam, vt nec aer nec ignis nec aqua magis. Rursum adeo iucundam, vt qui hanc de medio sustulerit, solem sustulerit, adeo denique honestam, si quid tamen hoc ad rem pertinet, vt nec ipsi philosophi vereantur eam inter praecipua bona commemorare. Sed quid, si doceo

me huius quoque tanti boni et puppim esse et proram? Docebo autem no., crocodilitis aut soritis, ceratinis aut aliis id genus dialecticorum argutiis sed pingui, quod aiunt, Minerua, rem digito propemodum ostendam. Age, conniuere, labi, caecutire, hallucinari in amicorum vitiis, quaedam etiam insignia vitia pro virtutibus amare mirarique, an non stulticiae videtur aÍfine? Quid cum alius exosculatur naeuum in amica, alium delectat polypus Agnae, cum filium strabonem appellat petum pater, quid, inquam, hoc est nisi mera stulticia? Clament terque quaterque stulticiam esse: atqui haec una stulticia et iungit, iunctos et seruat amicos. De mortalibus loquor, quorum nemo sine vitiis nascitur, optimus ille est qui minimis vrgetur: cum interim inter sapientes istos deos aut omnino non coalescit amicitia aut tetrica quaedam et insuauis intercedit, nec ea nisi cum paucissimis (nam cum nullis dicere religio est) propterea quod maxima pars hominum desipit, imo nullus est, qui non multis modis deliret, et non nisi inter similes cohaeret necessitudo. Quod si quando inter saeueros istos coierit mutua beneuolentia, ea certe haudquaquam stabilis est nec admodum duratura, nimirum inter morosos et plus satis oculatos, vt qui in amicorum ütiis tam cernunt acutum quam aut aquila aut serpens Epidaurius; at ipsi in propriis vitiis quam lippiunt et quam'non vident manticam in tergo pendentem! Itaque cum ea sit hominum natura, vt nullum ingenium reperiatur non magnis obnoxium vitiis, adde tantam animorum ac studiorum dissimilitudinem, tot lapsus, tot errata, tot casus vitae mortalis, quo pacto vel horam constabit inter Argos istos amicitiae iucunditas nisi accesserit ea quam mire Graeci eüriüeuav appellant, hanc seu stulticiam seu morum facilitatem vertas licebit. Quid autem? An non Cupido ille omnis necessitudinis autor et parens, Prorsum oculis caPtus est, cui

44

rantominar, não foram

c)s

-:t

:'ras sim €u, para a felicidace

3 natur eza de todo este hpl :\-erem, mais alegram a e\r--i:: :xereceria o nome de vida. E : :rórimo, o tédio, por este g.:

\O(

-

Há também homen-i

;-

:rcando satisfeitos com as ü,l; :izem eles, deve ser anterrurr r:ssária como o aÍ, o fogo e : nomens dela seria como pr---: .lue isto tem algo que ver c*:*r j,--ts:I duvidaram em indu:- i i '.-üs provar que de tal bem €'* i

do crmu--: do rnesmo genero i::,I -nsory e quase o vou trlr,j--Vejamos, pois: ser conil-r=

-m o silogismo "ezas

j* '.icios dos amigos, ao F,on:--,

*andes virtudes, não FE*Fr:r Lm beija a verruga da aITa:: ia sua Ag u, uffi pai diz ü-= :

O que é isto tudo, senão eür? :* loucura, porque so a lü'u"*r

ea

Falo do comum dos n,l;eitos e o melhor é aque"e +

amizade ou se existe e eniaü : iigação só se estabelece en:n nenhum deles. A maior parte ria e não há um que não Ces zade, sabemos, é muitas \-eze simpatia mútua reúne estes nem de modo nenhum úu:: demasiado clarivident*,r-É rnaneira tão penetrante crrl Quanto aos próprios r-ic:'r"ns r ta e não vêem a sacola que r' prio da natureza hurnana ;*É ios, e porque é preciso crlatrj ,{e educação, com tantos n::: da vida hurnana, como 3f;.

esses

Argos"t p".spicaz*

:

euétheifr,"' como the cham 3=

9V

JrznpeJl sotuerJapod anb a'so8ar8 so luetuerp aql oruoJ 6,r'uaql?na p assar^Jalur oEu as 'apuzrure ep o5e1 o 'sazerrds.rad ,rrso8ry sassa aJ+ua aluelsur gs un rod Jr+srsqns euapod otuoJ 'euetunq PpI^ Ep sapn]lssp1,r seluul'solra soluel'so5pcrad soluel ruoo'og5eclpa ap a oIlIaJ ap se5uara;rp sapuer8 se tuoJ JeluoJ osnard 9 anbrod a 'so1 -raJap sapuel8 ap olua$ eÍas tugnBuru anb euetunq pzarnJeu ep orrd -gJd ? anbrod 'rurssy r€r'selsoJ sR ruazer1 anb eloces e tlag ogu a el -sr^ E saql-aJaJnJsqo'ep4rederluoc ura'sortyn soudgrd soe oluen§ ,rr'orneprdg ap aluadJas E no elnSg E otuoJ aluerlauad ogl €xauetu ap so8lle sop solraJap so tuatrJarsrp anb sa+uapr^rJelJ operseurap a sesoroSr.r sBossad se+sa aJ+ua'ernopernp runl{uau opotu ap yau êurg gJas opu e1a 'soralsne soluydsa sa+sa aunãJ un+r,ltu erleduts uuln'ospJe rod'ag'srBn8r aqua elral saza^ selptu 9'souaqes'apez -lue e a'seJrauetu seld4pur ap arJe^sap opu anb trrn ,eq oBu a BrJ -opaqes ep epetseJe Elsa suaruoq sop aped JoIEru V 'salap urnquau arlua Jazlp opu erud 'socnod olrnru aJlua af,alaqelsa as gs og5e8g essa orusaru a'yarrgper8e oonod a Equopelua ? alsya as no apezrue Erunquau a+srxa opu'sorqgs so ogs anb sasnap ap arcgdsa e+sa ar1ua 'se11 'sarouaru so uor ope8arrec 9 anb alanbe ? Joqlaw o a solraJ -ap ruas aJspu srenb sop unquau'srel.rotu sop tunruo) op oIBt 'so8rue so solunÍ e^JasrroJ a elunÍ ernonol e gs anbrod 'errnnol e 9 'sazatorlenb's9D oyouelrday 2ernrnol ernd opuas'opn+ o+q 9 anb 6 s€r'sorflo sopql sun wal oJrqg4sa or{IIJ o anb zrp red tun 'ert3y ens Ep zrJeu op odlgd o tuoJ as-elralap oJ+no 'epetue ep e8nrra.rr e e[raq urn eeJmnol E ruoJ apepruge Jal o+q opnl aeared ogu'sapngvr sapuerS oruoJ sorJl^ sapue,rS.relrurpu a rerralde ap oluod oe 'so3rure sop soDI^ sop olradsar E as-Jrpnlr'o8ar'o1np9.ro'aluazrruoc ras :srod'sorue[an 'opap o ruoJ oprref,ol no o asenb a,€rosuas uroq saydu4s o e1seq íecgp9plp ep seudgrd orau98 otusatu op spzal -Ilens ser1no no s€ropnuJoJ sallJos o no oIpoJoJJ op orusrSops o tuas ol-g4suorxap no ,n ieotde a edod p nos na tuaq Ipl ap anb reaord so,t as sralrp anb setr41 'suaq saJoruru so aJ+ua eflnpuÍ tua ruuJepl^np r€rsoJ -osglg soudgrd so ruau anb - olunsse o ruof, raa anb o8p ual olsr anb ? as - Epauoq og1 g'ruuua í1os op sol,errrrd otuoJ ErJas elap suaruoll so rerrgd anb p1a olueJua nas O 'enBg e a oSoy o'JE o oruoJ erJrgssaJ -au ogl esroJ erun 9 ísesroc se sepol u upodalue Jas a ap 'sa1a urazrp êpezpre V'apeznue Ep solquq a se.rn5op se tuoJ sollaJsqes opueJu 'tazetd ap angdsa epa oprequapsap anb suaruoq rrr?qtuel ,eH - XIX

'soluaurrua rp ap orau98 alsa rod'olp?+ o'otuxgrd aluared nas oe a eza+srJl ç JÉry osrca.rd fl'ep1,r ap aruou o erJaJaJatu ranbas ruau'a1srr1 assoJ epl^ e aS'elJual6rxa e tuer8ap stuttt'utaJazrq EJncnol sreu oluenb anb 9 sesroJ ap odu alsa opol ap ezaJnleu E ezrJapeJeJ anb o g 'ouetunq orau98 op apepIJIIa; e ered'na utts selu 'uruleluaÀur se anb o.rerJ?JD Ep solqgs alas so tueJo, oEu'reutuolued

Inf, ']se snldec srln-\- -rriJr- -ut eilf oprdn3 uou u\-:l;;*:q l*rrr *

tllelSlllftlS nJS f u€U "' rF "*rit"§ -seJJe ISlu selrpurLnn: fp:*;nmJJE -lsslP tunJorPnls lE ri: uou JnlerJada-r [rrxru.;i;;

I,;imr:rE

;;mrrm]ru.

iureluapuad o8-rat u" ::r?r:''rrpu. -t^ slrJdord ur lsCl :E ';r.:*lmrl,uüI ]unuJeJ I.IIB] SIUL.. ,ü:i:;]rüm er

JAIut UInJILUIU 'P-Ift--E-:: ;trfuü:

rU.ü

ee 6elluelonaueq EI-;:"i- --.-.ãl,fli*-* {h -nllssef, AU lJJàP{Cr} >},,-::,$ i;:rüI"&[

1nb ']sa snllnu ourj ':::ri-;{. liJr*ffin or8qar eJaJrp srl1nu i:L ;w{. srnensur ]e urppàenb sln--,;: Jrfitr r solsr saluardes ràru, [:-;]::Jr rJ,m-; tnlrcseu sIpL\ aqs ,- i.L.iru ;trT-li::mn -es le so]f,unl 'llãur; :- T;,:ürr'l:.r§. -enb anbral luer:re1-1 -rr,affi.r* r urnlad lepadde ui]{.i -,:q:$ ufirnirl teJItrtB uI urnneeu -ili:e':'!rir: T-,; uou uE tanbtrpJluÍ f jx:r lirrn;:[tr tstrlr,t urnJoJllup un :-:E*rr-.*rerf, ";* -so unpouradord c,:i: ;;- *m Iunrorlpelerp snuai :,. il:ry Jrm [lle]ne OqeJOC a tltPi.-;: ,; ]l$§; [ oa)op rs ( plnb prS 'eJE :, -,ttlrinrud Fldosop{d lsdl reu t-r ':;uü*;;r; * anbruap oepe ']r:e[n:§"r::r =;nn:,r -uncnt oePP tunSJnU sP- nrmr oepeanbs,r ureJ addrnb " : [;;mu -JIp urerlrJlrup' ][rp--'sr rrjr--q ;*ruuil ..

.§]]l'ir

-,

1ue8r18au snua8 septixr..:

,

;rrr:ü-,fir

runrpoe] urnleuSo: Iilu -1adde uraprnb e]!\ snld f,oq'eerc1}lrus ]ue]Js ir runruruo pbty ']uns p:-]r;* -a^ 'srqdos eerJaBJS ure:;I,ç r

quemadmodum tà pfl xal,à tà xa).à négcrvrcn, itidem inter vos quoque efficit, vt suum cuique pulchrum videatur, vt cascus cascam, perinde vt pupus pupam deamet. Haec passim et fiunt et ridentur, sed tamen haec ridicula iucundam vitae glutinant copulantque societatem.

XX

-

Porro quod de amicitia dictum est, id multo magis de coniugio sentiendum, quod quidem nihil est aliud quam indiuidua vitae coniunctio. Deum immortalemr lluae non diuortia aut etiam diuortiis deteriora passim acciderent, nisi viri foeminaeque domestica consuetudo per adulationem, per iocum, per facilitatem, errorem, dissimulationem, meum utique satellitium, fulciretur alereturque? Papae, quam pauca coirent matrimonia si sponsus prudenter exquireret, quos lusus delicata illa, sicuti videtur, ac pudens virguncula iam multo ante nuptias luserit? Tüm quanto pauciora cohaererent inita, nisi plurima vxorum facta per viri vel negligentiam vel stuporem laterent? Atque haec quidem merito stulticiae tribuuntur, verum ea interim praestãt, vt marito iucunda sit vxor, vxori iucundus maritus, vt tranquilla domus, vt maneat affinitas. Ridetur, cuculus, curruca, et quidnon vocatur, cum moechae lachrymas labellis exorbet. At quanto felicius, sic errare, quam zelotypiae diligentia cum sese conficere, tum omnia miscere tragoediis?

XXI

-

In summa vsqueadeo nulla societas, nulla vitae coniunctio sine me vel iucunda vel stabilis esse potest, vt nec populus principem nec seruum herus nec heram pedisequa nec discipulum praeceptor nec amicus amicum nec maritum vxor nec locator conductorem nec contubernalis contubernalem nec conuictor conuictorem diutius ferat, nisi vicissim inter sese nunc errent, nunc adulentur, nunc prudentes conniueant, nunc aliquo stulticiae melle sese deliniant. Iam haec scio videri maxima, sed audietis maiora.

XXI -

Quaeso num quenquam amabit qui ipse semet oderit? Num cum alio concordabit qui secum ipse dissidet? Num vlli voluptatem adferet qui sibimet ipsi sit grauis ac molestus? Illud opinor nemo dixerit, nisi qui sit ipsa stultior stulticia. Atqui si me excluseris, adeo nemo poterit alterum ferre, vt ipse etiam sibi quisque puteat, sua cuique sordeant, sibi quisque sit inuisus. Quandoquidem id mali natura, non paucis in rebus nouerca magis quam parens, mortalium ingeniis 46

por "loucuta" ou poÍ "factlic. autor e promotor de todas as Da mesma maneira que o ;, consegue ele tambem entre -, tal como o velho gosta da i Todas estas coisas são corre:: tornam a vida alegre e man:i

XX

O que foi dito da axr:

mentou eu€ não é senão

uI::

imortais! Quantos d i vorc'f: vórcio perturbariam a rica a adulação, a brincadeira. a enfim, os meus satelites nãc

.

Quão poucos casamentos te se informasse sobre as :: pudica e delica da, se entre:-. depois, quantos casam€tr1t**-§ theres não escapassern ac ::r negligência ou estupidez E-r dade é ela que faz com üu. z mulher, que a casa fique er i a gente se ri do marido 3a:: assim? Seca com os seus b.: mais feliz e s€: "t Y1s quanto crumes e de tudo fazer uIT.3 I

:

XXI

Em suma, sem rn:m: pode ser agradável ou esiê"* tempo o seu príncipe, nern ü nhora, nem o discípulo o seL nem a mulher o seu rnarido o camarada o seu carnaraia

não se enganassem reciprr.-{j prudentemente conir.entr . o mel da loucura. Se isto \-,8

Pergunto: pode ar: odeia? Pode concordar cü= consigo? Pode ser agraiê---* e pernicioso? Ninguem c :]: louco que a própria Loucnihomem não poderia suF\-r'ai sentiria desgosto e odio. A:; madrasta do que mãe, ir':nl::

XXII

fi opn+arqos 'suauroq sop olpydsa ou nrtuudrur'agru anb 9P elseJperu sáza,r sreur sopadse solrntu lua'ezaln;euV'orpo a olso8sap elJquas orrdgrd rs eJluoJ a alueqlauas nas o repodns euapod opu ruatuotl o 'apuparJos Ep ruasslnlJxa aru as 'erg'Ermno'I egdgrd e anb oJnol sreú úfas anb-.ras oEu e 'rewJqe grapod o urgn8urSl 4osorclurad a opnrrd a rs ered an6 alanbe uiirnáp i: lartgpeiSe rai-apo4 2o8tsuoc o+rguoJ rua ,elsa anb ayanbe ur9n31e tuoJ reproJuoJ aPod eerapo as oudg.rd rs e anb alanbe ru9n31e .retue apod :o1un8ra4 - IIXX 'epu1e sreru JI^no sapr'olrnur aeared so^ ol$ aS'eJmnol ep Iatu o uror rs aJlua ruasseSope as ogu as tuqua 'sa1uaÂtuoJ aluarualuapnrd ruasso; ogu'tuassulnpe as oPu'aluatuecoldrcar tuasseue8ua as ogu as 'opgrlgue nas o opepr^uoJ o tuau 'EpPJEtueJ nas o upeJetueJ o ruau 'oqpnbur nas o orJoquas o tuau 'oprreu nas o Jaqlnu e tuau 'o8nue nas o o8rtue o ruau'roldarard nm o olndlJsrp o tuau'eloqu -as Ens E ere p tuau'roquas nas o o^Jas o ruau'adrcuyld nas o odural olrnu ;od epupodns ogu o,rod g 'la glsa no langperSe ras apod oprun erunquau 'apepaoos etunquau 'tu1ur tuas 'eurns uril - IXX 1erp93e.r1Btun EzeJ opn1 ap a sarullr rua as-Jrtunsuoc anb op opeue8ua tursse Jas ? zrlal sreur oluenb se1Âl 0üÍ'eralll,"rpe raqntu ep seurpSgl se so[raq snas so uroJ eJaS eruls_se ofgtueqJ Jelr^a oruo) íopnuroJ op 'opprl oplreur op IJ as alua8 e EpoI'elsrsrad apepruge e anb a o8assos rua anbg €spJ e anb 'raqlnur R oprreur o 'opyuru oe aper8u raqptu e anb üro) ze! anb e1a ? apep -ra eu íerncnol e oplnqrr1e ? olrr?ru alsg lzaprdnlsa no ercu93118au Ens R opr^ap soprJutu sop oluarulJaquoJ oe uassBdeJsa oEu saJaql -nru sep sagSce selrnru as /tupuurnp soluawesec soluenb 'qodaP sodual g gsendçu sep sa+ue olrntu EJa rlaJ+ua as'epecrlap a eorpnd 'tua8lrrr Buanbad e anb ruoJ seJrapeJt[Jq sE aJqos assetuJoJul as al -uarualuapn.rd osodsa o as'tuegezrleat as so+uarueser sornod opnó 1qy lp8nÍuoJ olnJur^ o tuassaJale+roJ opu sa+Ilgles snatu so 'wqua 'og5e1nu4ssrp e 'ogsng e 'ercugr81npul e 'e.napecuuq e 'op5elnpe e as '.rag1ntu Ep a tuaruor{ op eJ4sgruop epm E uerJeqJn+rad onrgrr -rp o anb op sarord sesroJ seluenb a soIJJo^Ip soluen§ isIEuoIrI oBrun etun oEuas g opu anb'oluatu sasnaq'eprzr e e.red lanyredasur as-ec11de apez1tue pp ollp 1o; anb O - XX -psEJ oe

roqlaru olrnru

'esaoJ apepalJos e tuefluetu a ar8ap ppm e tueuJol 'oPs otuoJ sEIÍDlpIJ setu 'selnctprJ a salualJoJ ogs sesroJ se+sa sepol '€Jauoq uns up u5ueuc e a zrrpqla ens ep elso8 oqla o otuof, Iel €cualrad so,r anb o olaq opue8p['sgrr a.4ua tu?qtuel a1a an8asuor

orusaru o ,rr'acatad aql opq'opq ? opu anb o anb EJrauew etusatu EC orrizogsr^ ep ope,ud 'oprdn3 'sa95e311 se sEpo+ ap ro+otuoJd a rolne

ô

,e1sa

og5129nb'setrAl',,a+ua8ppul apeprllJer,, rod no ,,ermno1,, Jod

strua8ur tunrler

rc) r-r.:'

s:;ie;

xJsrxr

ternleu l[eur pl ur]p::-I.-,,1r-rm[u -lnJ Ens '1ea1nd anLç::-: {;1s rJ oePe tstlesnlJxe f I- i.i flü*** T -lP oureu routdo F,nri: - §il-.:ü*{,-niü.I utaleldnlo.,t ti.rn 1 , -*".*inbr#in I1-\ laI'IIs +.íü: mü r,rJt u

IrtnNI jllJePo

orss 3a3q urPI seluepnrd f,unu '1era3 snrlnlp

],{Çttt "{il;; :rNUTTJ.

-UOJ JeU UIeJODIip, i! -;-*

-r,*

Itrf:u:,$

,,,

Jeu roldacaerd ulnp-:-$; :-dlr, sn[r-j:.j :-tr*-l *,

Jeu uredrcuud OUIS

",r

OIIJUntUOf àEl-'- f,--T"r*

§ilTl.t,'*,

etutuo IIInl 'eJe.f i;u:,: ;§!"+r J&mr* 'sntcrleJ oluenb t\' :.,;;: tr; *'ril-,,,.{ uou Ppb ]e 'Bfnj-ir*- ';;,i[jill[* ellrnbueJ] J-\ 'sntl.t i- ff,:nrtrn*,,'rímll tlelsaerd urr-raluI p] ---ir..-,,i r -m*fiü.I anbly rLJ- -"-*-:* t.;- nü ZluoJelpl i;.;;;sf,n- " ?tulJnld rsru 'Pllu; -;; oJu€ ollnur urel P[ü-;:;-, frir,I,,,{i],r sonb'lararrnbr+ -;:;;.{:ir-rri.i. -n1

IIIenb teede4 , anb-in-;-;,-t -orlelnll.lrssrp' {.uàj[, - -; :

OPtlIAftSUOJ Pf tlslI;':

-

-[T-**-ü

;;m,Jiüfl;:

r':r:-ffi[xfi"l

-orJaleP slluonrP LUE:; ::P T:*.ni -JUnIUOf, eelt.\ enPtrnf.; :müx t,§r) ot8ntuoc ap srãPul c,,t[:.--- ]' -§;

'

ureJelerJos anbtuelr.; : : I .-lri.rtüTr,u

Pes tnluapg ]e ]un5 r; ::+*e; ::*, ture3sef, snf,se3 u 'JI'r,lEllr-,. ;n.-rü ulePlll 'lioltt@:J

so^ Jalur

=il

inseuit, praecipue paulo cordatiorum, vt sui quemque poeniteat, admiretur aliena. Quo fit vt omnes dotes, omnis elegantia decorque vitae vitietur, pereatque. Quid enim proderit forma, praecipuum deorum immortalium munus, si putiditatis vitio contaminetur? Quid iuuenta, si senilis tristiciae fermento corrumpatur? Denique quid in omni vitae munere vel tecum vel apud alios acturus es cum decoro (est enim non artis modo, verumetiam omnis actionis caput, decere quod agas) nisi adsit dextra haec Philautia, quae mihi merito germanae est vice? Adeo strennue meas vbique partes agit. Quid autem aeque stultum atque tibiipsi placere?Têipsum admirari?At rursum quid venustum, quid gratiosum, quid non indecorum erit quod agas ipse tibi displicens? Tolle hoc vitae condimentum et protinus frigebit curn sua actione orator, nulli placebit cum suis numeris musicus, explodetur cum sua gesticulatione histrio, ridebitur vna suis cum musis poeta, sordebit cum arte pictor, esuriet cum pharmacis medicus. Postremo pro NireoThersites, pro Phaone Nestor, pro Minerua sus, pro facundo infans, pro wbano rusticus videberis. In tantum necesse est, vt sibi quoque quisque blandiatur et assentatiuncula quapiam sibi prius commendetur quam aliis possit esse commendatus.

Denique cum praecipua felicitatis pars sit, vt quod sis esse velis, nimirum totum hoc praestat compendio mea Philautia, vt neminem suae formae, neminem sui ingenii, neminem generis, neminem loci, neminem instituti, neminem patriae poeniteat, adeo vt nec Hirlandus cum Italo necThrax cum At}eniensi nec Scyúa cum insulis fortunatis cupiat permutare. Et o singularem naturae sollicitudinem, vt in tanta rerum varietate paria fecit omnia!Vbi dotibus suis nonnihil detraxit, ibi plusculum Philautiae solet addere, quanquam hoc ipsum stulte profecto dixi, cum haec ipsa dos sit vel maxima. Vt ne dicam interim, nullum egregium facinus adiri nisi meo impulsu, nullas egregias artes nisi me autore fuisse repertas.

)OüI -An non omnium laudatorum facinorum

seges ac fons est bellum?

Porro quid stultius quam ob cÍlusas, nescio quas, certamen eiusmodi suscipere, vnde pars vffaque semper plus auferCincommodi quam boni? Nam eorum qui cadunt, veluti MegarensiumoüôeiçlópS.Dein cum iam vtrinque constitere ferratae acies et rauco crepuerunt cornua cantu, quis oro sapientum istorum vsus, qui studiis exhausti vix tenui frigidoque sanguine spiritum ducunt: crassis ac pinguibus opus est, quibus quam plurimum adsit audaciae, mentis quam minimum. Nisi si qús Demosthenem militem malit,

48

nos pouco sensatos, o drur ção do outro. Daí o facto ütr da vida se corromperem e zã, dádiva suprema dos ie vício? De que serve a jur-e".. senil? Nas acções da tua r:; outros, 0 princípio a ob-:-'na verdade o aiUficio e a b,, cedido pelo Amor-propi,l merece o atributo de meu :: go por todo o lado. Que e : tua pessoa? Mas tambem : priedade, se estiveres dru:q e logo o orador arrefece n.l' a sua interpretação, o âct,r-rl Musas são alvo de chacomorre de fome no meio icç

l

:

-se a Tersitesrlaa o joverr'r F3,:

orador eloquente a urna :i co. Tão necessário e que --3: aprecie, para que possa -: Afinal de contas, se a re - * o meu Amor-proprio iac;=

.

esteja descontente com o s a sua classe, a sua educaÇal não quereria trocar corn c ::a

o habitante das Ilhas Arornatureza gu€, entre tanta 'i-âl para alguém foi avara na cür mais amor-próprio; embora, exprimi insensatamente, Fur Passo a acrescentar, entr intentada sem a minha aiu; inspiração.

XXIII-Não éaguerra

a r?" sas? E, no entanto, que ha ;

sei por que motivo, este

Êr: semr:: os qugtombam, como o- T, porém, os exércitos forte::e

bas as pártes retiram

dão sinal as trombetas rc;; bios, exaustos pelo eslucc' mantêm o sopro vitall Sã: que aliem à maior audáca :



anb ras oguV'oluaurpualua oJE{ sreru o erJgpne Joreru ç uraqe anb 'sa1ro; a solsnqoJ suatuoq sorJgssaJau ogs alelr^ o.rdos o rualupur a+uatulrogrp anb'o1.ry a arqod anSues ap'opnlsa olad solsnexa'sorq -gs suauoq sassa rua Jas anb pled.rr'seJnoJ selaquo4 se Ieurs ogp opuenb a ruelualfua as sopeqlalede atuaruago, solrJJ?xa so'rualod 'opuen§ *r'atoaltd ütan ruau'sasuare8aur so otuoJ 'urequrol anb so pJEd ZsorJlJauaq anb op sozpfard sreur ardtuas ruprr+ar saped se seq -uru opuenb aluatulerJadsa'e1n1ap olau98 alsa'ozrrloru anb rod ras

oeu'leronord anb op olesuasur sreur ap gq anb 'o1ue1ua ou'g ises -orrreJ sesardtua se sepol ap plJaletu a zret e euan8 E ? oBN - IIXX

'og5errdsur Er{upu E ruas og5ra;rad ap aile tuau'epnÍe equpu e ruas epelualur roJ aJ+snlr op5ce €urnquau anb 'oluepJ+ua 'ruluaJsaJJe e ossed 'sopo+ ap Joletu o Jeuqe ? ruop alsa anbrod'aluaurelesuasur nur.rdxa aur anb JESsafuoJ ezrap 'relncrlred alsau'eroqrua íorrdord-rourp slBru tuoc esuaduroJal o o3o1'suop ap oPssa)uoJ Bu eJp e ro; uan81e ered opuen§ loFrq;:pnba o Jalueru zal /apepalJe^ Eluel arlua'anb ezaJrqpu Ep E g apntlrllos luln8urs anb g 'sepeun+roJv ser{ll sep aluellquq o tuoJ ElrJ o 'asuarua1e o ruoJ opyq o'oueqelr o uroJ JeJoJl ErJalanb ogu sgpuelJr o anb EJraupru 1el ap'qed nas o'og5ernpa ens e 'assep ens e 'oluaunseu nas o'o1ua1el nas o'opadse nas o tuoJ a+ualuoJsap efa1sa rugn8uru anb ruoc ze! all'aluatueuald o-e1r1rce; oudgrd-rotuv naru o ,rr'? os anb o ras.ra.ranb tua alsrsuoJ apeprJllal e as 'seluoc ap 1euqv 'soJlno solad opeoarde ras essod anb ered,arcarde as a orusaur o8rsuor ezerdruoc às.rn epec enb a orressaJau opl'ol -Hsr,rJ run e ourpelrc o 'aluurcnqleq e5ueuc Erun e aluanbola JopEJo o ,rr'eJtod etun e e^Jaurtr I nrr'ro1sa11 e uog{ urarroÍ o ,r,'sa1rsra1 e as-eqlaruasse naJIN olaqo'sorp?rua'I snas sop oraru ou atuoJ ap aJJor.u oJrp?ru o'age Ens ep equapsap rolurd o'eloreqc ap o^1e oEs spsnni sens se a elaod o'1aded nas ou opere^ ? Jo+Je o'oe5elardJalur ens E ruoJ zpJsqes opu oJrsr)ru o'osJmsrp nas ou aJaJaJJp JopeJo o oSoy a ppm ep Ips alsa aurrrdng ioS4uor alualuoJsap sam^usa as ,apepaud -ord 'e5er8 'erougSala rrroc sg.rr8e oruof, tu?qruet sEtr l eeossad en+ e saJeJrrupe a sareperSe oruoJ oJnol opl ? anÕ 'opEI o opol rod oB -nuo) aluawelra4sa eJoqploJ srod 'oEturl naru ap olnqrJle o aJaJaru anb a Blralrp equFu u opeluas g+sa anb oudo.rd-.roruy opd oprpaJ al-? alsa l(op5oe e epol ap pdrcur.rd aseq e a orrlJqre o apepra pu mlrlsuoJ oJoJap uor rr8e) oJof,ap o a Je^Jasqo e ordrcuud o'sorlno so ruof, ered ouroo o8quoc e.red o1ue1'epra enl ep sag5ce seN Zlruas apeprrrer8 elad eprdruorroJ JoJ as 'apnluarnÍ e aurras anb aq aorJr^ olad epeurrueluoJ JoJ as 'srelJotur sasnap sop eurardns etrpgp ,ez -alaq e aaras anb aC 'epeu E ruaJrznpa.r a uraradtuoJJoJ as Epr^ ep ezalaqa ercug8ala e epol 'suaq so sopol ap opeJ o IeC 'oJlno op og5 -EJnupp e a oudgrd Is ap o+uauelualuoJsap o 'solesuas otnod sou

']qeur,galilru ruauàÇs:';à: §mü ]§pe urnrurrnld urenb srdrÊ rw innr aurn8ues anbopÉry üi{rã- }*r :lnire oJo slnb tnluar en(L[üi-- :-r--ãrrü;d -ul4^ urer rurrc uIàC Sc,Lg'. .igrrul

IrreN ZIuoq urenb ú*=;.*rr ;;,{u -tcSIlS rpoulsnte ueurruf,-- 'ff:E -Er ---rJ. n;8,; Zumfiag ]sa suoJ :e sei+s

'selrada-r

-uII Oeur

};'i,:- ;-*,.. Jr ;rr-Í-;

ISIU IIIPP sn"u:--q:

T:::PIi

-ord elpls urnsdr foq u-rr -,lmü 'l1xe4ap lF{luuou slns irr'-J,-,r- r.r, eluel ur :i x-.r-tyr 'rueqpnrlt:t-' J^ E t*-i :"i"ti[ olDe '-r;* -;;;*i SIJBUÍI}JOJ SIInSUI [Lni--

snPuelJIH Jeu

u

tlcol ureulureu'sr:au+i lJq3r*.-rytr [uaururãu ?:_ - :rut&;; 'erlnellqd ],\ ponb t*,. ":s +-w: :

'sr1en esse sls

sHe urenb Jnlepuãru(r -'1 ;r-r.: u -uelq anbsrnb anbonb ;*:i -r **; ouBqJrr ord 'sue3ur clF!"uruq: --[: 'sa1rs;eqJ oeJr\ o:d c,Lr;i;ii:.* 'Ptà:c ;:tfflr; eue urnS uqePJos -noqse8 ens runf nuàp::à; {il-r,,,r tloleto euol]Je pns turi--, -:r-"r,t;; elloJ 4suacrldrp lqp asi: ;{.}q :rrHl -er8 Ppb 'utnJsnuà.\ Flrri.: ;r:!iJr-q anble runl[n]s anber i;r-*q rrrrrr" oapy lef,m JSe eeueu:ei - -;;$; rl Is1u (se8e ponb errrrF, ':: -: :,ir3 uou urrue ]se) oJo-lJp urr* :,; tr-n eelm ruuro ul plnb anbju,ü ;-n,.: 'eluennl p1nô ZJnleurrur:J:,: - ,*r,[unJoep unndpaerd 'ELJ.-: - -*"{r]

f,Tri. n"r

eelr^ anb;ooep equeSà{r }:rJ- ;;,l -pE 'lealruaod anbuanb :ns -r rx.n

qui Archilochi sequutus consilium üx conspectis hostibus abiecto clypeo fugit, tam ignauus miles quam orator sapiens. Sed consilium, inquiunt, in bellis plurimum habet momenti. Equidem fateor in duce, venün id quidem miütare, non philosophicum; alioqui parasitis, lenonibus, latronibus, sicariis, agricolis, stupidis, obaeratis et huiusmodi mortalium fece res tam praeclara geritur, non philosophis lucernariis.

XXIV

*

Qui quidem quam sint ad omnem vitae vsum inutiles, vel

Socrates ipse, rmus Apollinis oraculo sapiens, sed minime sapienter iudicatus, documento esse potest, qui nescio quid publice conatus agere summo cum omnium risu discessit. Quanquam vir is in hoc non vsque-

quaque desipit, quod sapientis cognomen non agnoscit atque ipsi deo rescribit quodque censet sapienti a Republica tractanda abstinendum esse, nisi quod potius monere debuerat a sapientia temperandum ei, qui velit in hominum haberi numero. Deinde quid eundum accusatum ad cicutam bibendam adegit nisi sapientia? Nam dum nubes et ideas philosophatur, dum pulicis pedes metitur, dum culicum vocem miratur,

quae ad vitam communem attinent non didicit. Sed adest praeceptori de capite periclitanti discipulus Plato, egregius scilicet patronus, qui turbae strepitu offensus vix dimidiatam illam periodum pronunciare potuit. Iam quid dicam deTheophrasto? Qui progressus in concionem protinus obmutuit, perinde quasi repente lupo conspecto, qui militem animasset in bello? Isocrates ob ingenii timiditatem nec hiscere vnquam est ausus. M. Tüllius eloquentiae Romanae parens, semper indecora trepidatione, perinde quasi puer singultiens exordiri consueuit. Idque Fabius interpretatur cordati oratoris et periculum intelligentis argumentum. Verum cum hoc dicit, an non palam fatetur sapientiam obstare ad rem probe gerendam? Quid isti facient, cum res ferro geritur, qui tum metu exanimantur, cum nudis verbis est decertandum? Et post haec celebratur, si diis placet, praeclara illa Platonis sententia, beatas fore respublicas, si aut imperent philosophi aut philosophentur imperatores. Imo si consules historicos, reperies nimirum nullos reipublicae pestilentiores fuisse principes quam si quando in philosophastrum aliquem aut litteris addictum inciderit imperium. Cuius rei satis, opinor, faciunt fidem Catones: quorum alter insanis delationibus Reipublicae tranquillitatem vexauit, alter libertatem P.R. dum nimium sapienter vindicat, funditus subuertit. Adde his Brutos, Cassios, Gracchos, ac Ciceronem etiam ipsum, qui non minus pestilens fuit Romanorum Reipublicae quam Demosthenes Aüeniensium.

50

alguém prefira como soldaü: de Arquíloco, mal avistou o do um militar tão cobard" + Mas a inteligência - dizem ra. Concord.o que assim rela cia militar e não filosofica. D os ladrões, os facínoras, os , = suma, a escória da sociedaüi não os filósofos, apesar das :

XXIV - Os filósofos forarn :er como, por exemPlo, sócrat5 do, embora não tão sal.iars falar em público sobre não se riso de todos. Só manife-.t:*; de sábio, gue reenüou a FFrr: sábios a não interferirern m-rs 3 tivesse ensinado que se de'.-( tado entre o número dos rt--- lE senão a de sabedoria? Enç;rquanto media as patas da ru-: não prestava atenção as cü:*\a: E eis que Platão, s€u di-..cru tor, ficoú perturbado pelo b:ã-*metade de um período! ei.: à tribuna emudeceu de rry* lobo.lss Seria ele capaz de s'r,;',: Isócrates foi tão tímido que r Cícero, pai da eloquência rorr sos com um tremor Pouco cr e que Fábio Quintiliano inten que se aPercebe do Pu.igo. :; i a sabedoria impede o suces:.--, purúro, eles que morrem de r-. Celebrar-se-á depois C:-.: máxima de Platão: "Felizes vernem ou em que os go1-É: os historiadores, vereis ,qrÊ públicas do que os que se -, Os dois Catões Íazem te 3: inoportunas/ perturbou a -r: vindicando com excessir-a iã comPrometeu-a sem r€ffle.j siosr162 os Gracos163 e o pÍu1tr so para a república romar'a

I9 'asuaruale E erPd saualsgluac anb op euPtuoJ eJrlqldal P EJed os ogu anb 'oJaJI) or.rdgrd o a €ersoJeJp so.rr'sots -or)ruJad souaru IoJ-so saqyrelunf orr'orpgrual tuas e-nalatuoJduror -sg3 so rer'solnJg 'oueuroJ orrod op apepJaqll e elJopaqus e^rssaJxa ruoJ oPuPJIpum -rar 'o.r1no o lecrtq4dar ep apep1rnbue.4 u noqrnlad 'seungodour saoSesnrB sens selad 'tun :o8rp anb oe a) üJaze! sag+B) srop sQ 'BrnleJalrl ap no eqosollJ ap ruerednto as anb so anb op suc1lqçd -aJ sB erud sarapl sarord a noq oEu anb srala 'sa.roperrolsRl so sapJEllnsuoJ as 6sr,,'tuaJosoFl saluuuJarroS so anb ua no ruauJa^ -oB soyosglu so anb tua seJrlqlda.r sB sazllad,, :oP+BId ap Etulx9tu EsotueJ e 'sasnap soe .reper8e as 'o1srp srodap e-as-JeJqalaJ eleqJa seuadu ? alequoJ o opuenb 'opau ap tua.IJour anb sala'oqund úa epedsa ap ruasselnl as tuErJEJ an§ 'ossarns o apadun elJopages _e anb ressaluoi 'ossr z1p opuenb 'eqen sre61*,'o8r.rad op aqacrade as anb osolalneJ ropero op ptrls oruor errelardralur ouemlqnÔ olqg{ anb a e5uern ap o5n1os run oruoJ [e] rsrosoJof,ap ocnod JoruaJ+ tun ruoJ sos -Jmsrp snas so.rualord e EturqsoJ 'eueruor epugnbola ep red'orar;3 o11r,t1 oJJ€I I eer'eJoq e rlJqe nosno eJunu anb opruq+ o9l IoJ salengsl ;ur.ran8 ap sodrual rua sopeplos so re[erorua ap zedec ala EIJaS çsr'oqol run asstzr as otuoJ opecadsa noJIJ a aluada.r ap naJapnua'eunql4 R nrqns assfl eolseryoal ap tu?qure+ larp an§ lopo;rad wn aP ape+atu rer5trnuord apgd leur a ogplt1ntu ep oqlrueq olad opeqrr4rad nool; 'ro1 -uaru ar+snlr o auotu ep rer^Il e oluord 'opdpsrp nas 'o-1e14 anb qa g 'runrrroJ EpI^ R olradsa.r uIEIzIp anb sesroc sç opSuale e,relsa.rd opu pJrtupu a eSpd ep seled se elpaur oluenb ,sr'opJeJsoru op opiqurnz o e -úa'serapr seu a sua^nu s€u E EJosolg oluenbuã eelJoPaqes ap u oguas 'qrtrlJ p Jaqaq e no^al o og5esnce an§ 'sozrm sop oJaunu o aJlua opsl -uo) Jas rasmb as as elJopaqes R Jerf,unual a ap as anb opernsua assa B as Joqlau o+IaJ elJal rnr'socr;qr,rd solunsse sou ruaJrJaJJalu oEu e solq,Es so noqlasuoce opuenb a.rr'apepururrp updgrd p nor,rumJ anb'orqgs ap aurou8oc o nosmal opuenb osuas tuoq nolsaJr,tJeur gS 'sopol ap osIJ o alue.rad Jqsrsap ap a al 'olunsse anb ras opu alqos oogqr,rd ura JeleJ opuaran§ ,nr'o1ody ap olmgJo olad'aluaruelqes o9l opu eroqrua'op -euepord úrsse'enuglatxa .rod orqgs

o'salercgg'qdtuaxa rod'oruol - AIXX

'ep1n ep sesror sç opSelar tua soldeur arduas tueroJ soJosglq sO

'segy8rzr sens sep .resade 'so;osg1g so oPu 'arqou op1 o31e tuBzIIeaJ anb salanbe apePaPos ep EIrqJsa e 'etuns rua 'sorraloleJ so 'soprdç1sa so'so8arqel so 'serou;JeJ so 'sagrpel so 'selauaxord so 'seltseled so ops'olsar a6l'eJlrosolg opu a rellTlru erJ -u9311a1u1etun ? Elsa a'leraua8 o ered efas urrsse anb oprocuo)'er -.ran8eu alueuodurr olrntu laded tual- tyazp - eougSylalur e sEtr 'ropeJo onulxa oluenb apJeqoJ oEl Julrlnrr run op -uas onr'nr3ry a opnJsa o no8rul'o8rtutur o nolsr^e leur'ooopnbry^ap oqlaõüor o opurn8as'anb saualsgulaq opeplos oruoJ e.rgard tu9n31e tr

'IIInISUeruAql§ Sàuàq:S- ;ir: ;;W -qsed snulur uou rn b '-Jsl ;*rY'' tsolnrg srq aPP\- '1":-]'r-r*lrs §1";lü 'Uã tualelraQll JlllE 'll:ÍflLlr' iü; sruesur JellP urnJonb i.,:1- lr: 'IrrlltJadurr ]IJePDu- rt-:; rI rr* -

uI oPuenb

IS Luenb >à::--J.J:

urnJturlu selJedel

'S

-;-- *,, :

5;T;

,+ \;,;

-osogqd ]nP lqdosc,lq: :;;;a:rrrur -ues sruolEld elll E-Ell;er: '-,,;. m -l,,. :IIflu; t 4UInPueJJaf,aP ]Sà i:'l:

-eB

orral ser tulLr ':u]üq: ;i§ ;nr u:T?: *l;nr, -ülm

ureTlYardes Jnlà]e_i

snue8ryelul ulnlr,-- ::',: i,> sJrr : r-E'unensuoJ IJIPJOXS §;}:-Àus ** :r:ry;- *-irmtl

-w Jedlues 'suàJei

aJecsIt{ f,eu urà]Ptr:I,:;:: *;;*iliu

-{Iu Inb toPadSLI'-:-- -nT.

;'-rffisrf,

ureuolsuoJ uI snssa:ri.-i: iln* I ererJunuoJd r.unP::j;ri =*:,' LI 1nb 'snuorted tali{} r.j;i; uoldeJeeJd ]sàPE F"+5 -lt*r*E rLr,r trnle;tur ureJo-\ Llilr:::Jir*l I

wePI ]e seqnu rlir"!, T:*

-ü *=l5*Nr

tunlesncJe LunPuna ;:ri ]:r;J;;{ * tla unpueradtual E;:.i;,:,:irs r *, I.IlnPueullsqP ePuPl.--E; ãl,'rlHu..}*' oep lsdt ,r,Ür,

ip.ou:t r:r

ü;,s1

-enbsn uou Jor{ ul s. jrr -lrll*n§Flr*

ara8e snleuof, ef lltlr"c ;,::ü -nt Jeluardes aulIu-Tu :ê "íü.;*r*rm$ t Io^ seplnul urns-\ let *r ;J;riri

-ü;tr;;ç1

:

'srrrelrreJnl srqdosop.ti- r -N* -ruJ.:i -snmr{ }e speJeeqo '-*p-l;:-: frT{J}Jr r:,; -

-ed fnbory Íurncrqdc*-,- r urappbg'querrlotu ]à.H

"--rtür-lu:r

§;{$I

oadí1c opelqe snqpsL',-; ia-;li!n.ü:*,

Porro M. Antonius, vt donemus bonum imperatorem fuisse (nam id ipsum extorquere possim, fuit enim hoc ipso nomine grauis atque inuisus ciuibus, quod tam philosophus esset), sed tamenit donemus fuisse bonum, at certe pestilentior fuit Reipublicae tali relicto filio quam fuerat sua administratione salutaris. Quandoquidem solet hoc hominum genus, qui se sapientiae studio dediderunt, cum caeteris in rebus, tum praecipue in liberis propagandis infelicissimum esse, prouidente, opinor, natura ne malum hoc sapientiae inter mortales latius serpat. Itaque Ciceroni degenerem fuisse filium constat et sapiens ille Socrates liberos habuit matri similioÍes quam patri, vt non omnino pessime scripsit quidam, id est stultos.

IXV - Sed vtcumque ferendum, si tantum ad publica munia forent óvou npôç l,úpav, Àiri ad omnem prorsus vitae iunctionem nihilo es-

sent dexteriores. Ad conuiuium adhibe sapientem: aut tristi silentio aut molestis quaestiunculis obturbabit. Ad chorum aduoca: camelum saltare dices. Ad publicos ludos trúe: ipso vultu populi voluptatibus obstabit et cogetur e theatro migrare sapiens Cato, quandoquidem supercilium non potest ponere. In colloquium inciderit: repente lupus in fabula. Si quid emendum, si contrúendum, breuiter si quid eorum agendum, sine quibus haec quotidiana vita transigi non potest, stipitem dicas sapientem istum, non hominem.Vsqueadeo neque sibi neque patriae neque suis vsquam vsui esse potest, propterea quod communium rerum sit imperitus et a populari opinione vulgaribusque institutis longe lateque discrepet. Qua quidem ex re odium quoque consequatur necessum est, nimirum ob tantam vitae atque animorum dissimilitudinem. Quid enim omnino geritur inter mortales non stulticiae plenum idque a stultis et apud stultos? Quod si quis ynus vniuersis velit obstrepere, huic ego suaserim, vtTimonem imitatus in solitudinem aliquam demigret atque ibi solus sua fruatur sapientia.

- Verum vt ad id quod institueram reuertar, quae vis saxeos, quernos et agrestes illos homines in ciuitatem coegit nisi adulatio? Nihil enim aliud significat illa Amphionis et Orphei ciúara. Quae res plebem Romanam iam exffema molientem, in concordiam ciuitatis reuocauit? Num oratio philosophica? Minime, imo ridiculus ac puerilis apologus de ventre reliquisque corporis membris confictus. Idem valuitThemistoclis apologus consimilis de vulpe et ericio. Quae sapientis oratio tantundem potuisset quantum commenticia illa cerua Sertorii potuit, quantum Laconis illius de duobus canibus deque vellendis equinae caudae pilis ridendum modo dicti Sertorii commentum?Vt ne quid dicam de Minoe XXVI

52

Admitamos que Antoninot que possa negá-Io, pois io; baseando-se no seu tífulo ce

mais pernicioso para a coitinha sido com sua sauda\-Ê homefls, que dedica o s€u É císsimo nas restantes coi-se-. previdente natur eza impv; * mente entre os homens este : o filho de Cícero foi urn ú"-i gu€, segundo diz certo au:,:,: é, uns loucos.166

XXV - Srportar-se-ia que .: blicos como asnos cont 'trni.í . ' se mostrassern capazes. C,_--: furbará a refeição ou com *: venientes questiúnculas. C :, camelo a saltar.168 Levai--{l ã para impedir que o povo - : como o sábio Catão por nã: . Se intervém numa con\-erie de comprat, de vender, ie -er veis à vida quotidiana, dira-. cepo. Desta feita não pode =o pátria, nem para os seus. pr porque desconhece opiniüt: total de vida e de ideias aceir Mais, que coisa se faz entre I cura, que não seja feita por ^*; ir contra esta prática univers exemplo de Tímofl,170 emig-r* sua sabedoria.

l

XXVI - Volto ao meu assun:l tos, selvagens, que força rts Nada mais significa a lira ctr revolt ada, sempre pronta a E concórdia? Foi um discursr : apólogo ridículo e puenl rj,-- , Temístocles obteve resulta; : do ouriço.17'Que discursf ür j imaginada por Sertoris,:-- ç15 curso sobre a rnaneira de cÊr já de Minos,"'nem de \url:

€9

eJnol oppqlntu E rueJptrJa oB anb ,r,'Elun11 ap tuau rr,'sout141 ap g[ ole, ogN erreole^EJ run ap EpneJ e repdap ap eJraueu E aJqos osJnc -srp orm§c o a n roBlrDIT ap saEJ srop so urr'or.rguag rod epeur8eurt e5roc ep otlaJa o opznpord epal olqgs ap osJnJslp an§ rrr'o5uno op a esodBr ep o3o19de o tuoJ o)rlugpl ope+lnsar a alqo salJolslual z^'soJqruaru saluelsar sop a o8euglsa op p.rand a olmlprJ o3o19de o ro{ 'Prunquau eJIauEw ac ioJU9solg osJnJsrp tun rod eeIpJ9JuoJ R axnoJl e uranb 'sercug1or,r sptuaJlxa e eluo.rd a.rduras 'epellozrar eupruoJ aqald V ur'naJrg ap a oErluv ap erll e ecgtu8ts sretu ePBN 2og5e1npe e opuas 'apepp pu nrunal so eSroy anb 'sua8urrlas 'so1 -snqoJ 'soprurapadura suauror{ salsg 'olunsse natu oE otlo - 1nXX 'erJopaqes ens e sgs e alnrysap ye a 'olrasap o e.red a.r8rtua or,'uotuy; ap olduraxa o opurn8as ênb g oqlasuoJ natu o 'leslaltun ec4grd elsa equoJ JI rasrnb urgnSle aS esoJnol ered a so)nol rod elra; eÍas opu anb 'e.rnc -nol ap eraqc e[a1sa oPu anb suaruoq so aJlua zeJ as Bsror anb 's1el/rl 'olpg o ala eJluoJ aluaruerJessaf,au ElaJJeJe serapl ap a epl^ ap Plo+ apeprredsrp E+sA 'saluarroJ sorlqgr{ a sagrutdo aJaquoJsap anbrod a sunruoJ sesroJ se sepol erou8t anbrod'snas so ered tuau 'etqgd e ered tuau'oudgrd rs ered ruau IlI,l ras apod oEu ellal elsaq'odac run seru 'urauroq urn ? opu orqgs o anb sgrrp 'euetpqonb PpI^ e sla^ -gsuadsrpur sao5re sep erun oqEJ E Ju^al ap'lapuarr ap'rerduroc ap eu oqol o otuoJ 9'esra^truoc etunu ur?^Jalul aS ele4 as aS 'er'ElnqgJ Ens E reuopupqe oEu.rod op1e3 orqgs o ol,uo) 'a1ue8one apeprrre.r8 oJleal op JrBs e oprladtuoJ gJas íeprzrrp as orrod o anb.4padu4 ered gJelseq opadse nas o a olnrgpadsa run e o-rc^a'I Ber'Je+les e olarupJ run Er-as-Jrp a reSuep e.red o-rcpmuo) 'selnJur)Esanb saluarua"t -uoJur ruoJ no orJuglrs ropa8ueryuoJ urn tuoJ no opSra;ar e greqJnl -rad a1a a relueÍ ered orqys run repr^uo3 'sazedeJ tuasseJlsolu as

epra up saoSun; salue+sal seu as ,rr'atll arun uoJ sousu ouo) sof,rlq -r,rd soS.rec so ruassa)Jaxa suaruoq sassa anb e1-as-.repodng - AXX eer'soJnol

sun'g

olsr'red oe anb op agtu R sretu tuEJlEs tolne oIaJ zlp opunSas'anb soq1g a al salerJgs olqgs o a 'operaua8ap urn roJ oraJl3 ap or{lq o anb 'ur9qure1 'e1suo3 'elJopaqps ep IEtu alsa suatuot{ so ar1ua aluatu -Bsualxa srcur an8edo.rd as anb unsse apadrur ezaJn+eu aluaprrrard e anb osuad 'sor{lg so ruoJ opn+alqos 'sesloJ sa+ue}sar seu orulss}J -IIaJuI Jas erurqsoc 'er.ropaqes e opnlsa nas o eJrpap anb'suauoq ap olau98 alsa otuo3 'og5e4srururpe Ia gpnes Ens tuoJ oprs et{url anb op *r'noxrap anb oq11; olad ergq4d estoc e ered osorcrurad srBur aluarup+Ja) IoJ 'tuoq roJ as seru íoyosg1g ap o1n+Il nas ou as-opueaseq 'soEpeprc so ered osorpo a ocn,ed4ue to1 srod 'oyg8au essod anb ppure'roperadurr ruog run oprs assa rl rerouluoluy anb soruellrupv

eourw eP I'uPslP PIIxr +_ - í_ *rü1n -lJ sllld aepneJ eeuniL.= ;:,;o[**l urnluenb 'lplod f-J,-:-ii r-,,;,, IllePunluel olleJo s:;+i- i8xrr stlJolsFueql lm[P \ L- -:,:i ff;]üruül ap sn8o pde srJrJâItc --s §-.ril*rinrlrzllnmonoJ sllslrnt-l LIjE:J-,:I;I :-,;

ueqeld sa-r aen§ 'P.-IH-:; ila;-r li+:,: ãmlmr '-IEi-}:;r :-Ji?-;rrrl

IIWN 4oI]€lnPP

ISçu

tsoâxes s1,t aenb

TLIüi'$lü.l

urenblle Lueulpruilce ; :F*Çütiu.J -eJlSqO ]tle.\ SISJànilIr f *r §ínrilI urnueld aerollfLls u,-,i i"-'.I*r;rhLL -IPnUIUIISSIP [unlc,r-§ ;fÊ:m ; Jnlenbesuof, anbc,rib i=,-:r- ;* -uol s[lnlllsul enbsr.c --=:t:-: i*l,I. [unrun[uruoJ Ponb P]-;r:r:JÉ 5*; -ed anbau Iqls anbau -ê,rrrãiruru rueltdlls']selod uüu i ,;-s. tl" urnJoe Plnb IS Jà}ir.l-; '**r*tri:rrx;;üm sndnl aiuadar : ]l:al,--'-; -;:unTü;n,, -ns uappbopuenb '- t?'-, ;;;,,iüill*i' snqpeldnlo.t rlndoi :-J-. :§i:t Il.lnlatuef, : ef,onPP Lur- : Ç: I ,,r OIIUO{IS I]SI4 ]nP :[*;'- J!+,3sç &iüli uISuOILtm: ]L*L if,rb--ü,,, :q ;ruinm. r

:r

l'r

\)

"

-.lJ

-Se O[q!U

]ue-IoJ erunru PJrlqnü

-dtrcs etulssad ourut;: ;-r- -:r , SaleJsos elll suJrde= :; -rlt:-*-,- *.t 'ledras snrlel selelrt -J -;--Í ;ry: taluaprno-rd 'esse uir.:;-;;'*,. :., trü tsnqer uI slJelepf LLln-- '--J-,;,l,nü; -FIoq 3oq ]elos LUJF,;r.*t',-,r-ffi* Iuenb oill olJrleJ I[e: ]e: -.,-n-o,,r., -slnJ snurauoP

u

ue{.uT:

:;§

;;,hi

-1nul enble srner8 euil*. - -§l .nPI UIeu) asslnJ tuJJCr-E-;r:-': ;r

ir

deque Numa, quorum vterque fabulosis inuentis stultam multitudinem rexit. Huiusmodi nugis commouetur ingens ac potens illa belua, populus.

com fabulosas invenções. E c,: monstruosa e tem ível besta.

XXVII

XXVII - Além disso/ que ciCa; tóteles, ou os ensinamentos ct

-At

rursum, quae ciuitas vnquam Platonis autAristotelis leges aut

Socratis dogmata recepit?

Tüm autem quâe res Deciis persuasit, vt vltro sese diis manibus deuouerent? Quid Q. Curtium in specum traxit nisi inanis gloria, dulcissima quaedam Siren, sed mirum quam a sapientibus istis damnata? Quid enim shrltius, inquiunt, quam supplicem candidatum blandiri populo, congiariis fauorem emere, venari tot shrltorum applausus, acclamationibus sibi placere, in triumpho veluti signum aliquod populo spectandum circumferri, aeneurn in foro stare? Adde his nominum et cognominum adoptiones, adde diuinos honores homuncioni exhibitos, adde publicis ceremoniis in deos relatos etiam sceleratissimos tyrannos. Stultissima sunt haec et ad quae ridenda non vnus suÍficiat Democritus. Quis negat?Atqui hoc fonte natâ sunt fortium heroum facinora, quae tot eloquentium ürorum literis in coelum tolluntur. Haec stulticia parit ciuitates, hac constant imperia, magistratus, religio, consilia, iudicia, nec aliud onmino est vita humana quam stulticiae lusus qüdam.

XXVil -

Iam vero vt de artibus dicam, quid tandem mortalium intot egregias, vt putant, disciplinas excitauit nisi gloriae sitis?Tântis vigiliis, tantis sudoribus, famam nescio iluam, qua nihil esse potest inanius, redimendam putarunt homines vere stultissimi. Sed interim stulticiae tot iam egregia vitae commoda debetis, quodque est longe dulcissimum, aliena

genia ad excogitandas prodendasque posteris

fruimini

insania.

XXIX - Ergo posteaquam mihi fortitudinis et industriae laudem vindicaui, quid si prudentiae quoque vindicem? Sed dixerit aliquis: eadem opera ignem aquae misceas licebit. Verum hoc quoque successu-

rum arbitror, si vos modo, quod antehac fecistis, auribus atque animis fauebitis.

Principio si rerum vsu constat prudentia, in vtrum magis competet eius cognominis honos, in sapientemr qui partim ob pudorem partim ob animi timiditatem nihil aggreditur, an in stultum, quem neque pudor, quo vacat, neque periculum, quod non perpendit, ab vlla re deterret? Sapiens ad libros veterum confugit atque hinc meras vocum argutias ediscit. Stultus adeundis cominusque periclitandis rebus veram, ni fallor, prudentiam colligit. Id quod vidisse videtur Homerus, etiamsi caecus, cum ait pe1üàv ôé te vfntoç Efvr. Sunt enim duo 54

u--

Quem persuadiu os Deics Quem impeliu Quinto Curc,: glória, sereia sedutora que rrs co, dizem eles, do que adutrar : votos com promessas, conq:i ptazer-se com as aclamaçrium símbolo ou ter uma esta: adopção de nomes e sobrerhr'tadas a homens sem reputaÇ*: públicas em que são deificai:. tão loucas que um só DerTlüt o nega? Mas desta fonte t'r,:-: a eloquência dos homen-. ;É ! que cria as cidades, manter -'r os conselhos e os tribunal-. : espécie de divertimento Ce 1,,:,

,

XXVIII - Falemos agora Cas :: homens a inventar e a trans:

tão famosos, assim os con ütr de muitas vigílias, muitos i* loucos julgam obter a far:na ; no entanto, deveis tamtrcrn a o que é mais agradável de r, alheia.

.

XXIX - Agora que conregui re cidade e da capacidade hunna: prudência? Mas, dirá alguerr Pode bem ser. Mas ainda ass. hzestes até agora, ffi€ far-or-;: Em primeiro lugar, s€ z i quem compete mais a honr: ; modéstia, em parte por tim:; louco, a quem a modestia {J entende, pode desencoraiar ;' refugia-se nos livros dos ar:: tilezás discursivas. O loucc = adquire, se não me enganü i viu, apesar de ser cego, qui:.

=

99

,BÍ'uls/n uns p apuatda üfiol O :assrp opuenb 'oBaJ ras ap resade 'nlrr o tuaq oJaruolf 'ercugpnrd eJlapepJa e 'oue8ua aru ogu as 'a4nbpe 'seso8r.rad a srEal sesro) sE r€luaryua oe 'otno1 O'se^rsJrlJsrp sezal4 -qns seratu seuade apuarde salap a so84ue sop soJ^II sou as-er8n;ar olq,es O eo+uaurpuaa.rdtua ranbpnb ap referoruasap apod'apualua oEu anb o8uad o ruau 'aÀ41 ef,unu anb e4sgpour e tuanb e 'ocno1 ou no'ecsure as epuu e'ralcyreo ap zapnxq rod aped tua'eqsgpour .rod alred rua'anb orqgs op :oplp assap eruoq e slptu apduroc ruanb e 'enugrladxa ep apuadap ercugpnrd e as 're8n1 ortaur.rd urg 'op5ua1e esso^ E tuoJ sapJaJalo^eJ atu 'ero8e ilB salsazlJ oruoJ 'as EprpaJns ruaq ras oradsa rursse epqe setrAI 'Jas tuaq apod 'o3oy o a en8,e e JeJn+sltu otuoJ a ossl'uran81e grrp'sery 2elcugprud ep so ur?qtuel JeJrpur^ral IaJr ogu'seueurnq apeprJedec ep a apeplJ -eual ep so+raJa so runu ered .recrpurrrra.r rn8asuoc anb ero8y - X1yX 'EIAqP eJnJnol p tuoJ wÍrzo?at saprapod'opn1 ap la,rrgper8e sleru a anb o a sapeprun+rodo sesorcard se eJmno1 R rrrgqurel sra ap'o1ue1ua ou 'g 'sesrol sp sepo+ ap E^ srelu E g anb 'eutel u Jalqo tue81n[ soJnol aluatueJrapepJa suatuor{ so anb 'saJons solmru'sely8rrr selrntu ap BlsnJ R g ie1tg13 ap apas e_oguas 'rrraqaJuoJ so rursse /sosoueJ ogl

soluatulraquoJ

apeprJa+sod e ered JqrtusueJl E a Jelua ur e suaruoq €8r'saup sep ero8e sorualed - III^XX

sop ercugSllalu1 e aladtur anb

6

'prnf,no'I Ep oluatupra^Ip ap arcgdsa erun oBuas ? oEu EuErunq epl^ e epol 'sreunqul so a sor{lasuor so 'ogr8rlar u 'sern;e.qsr8eru se 'sougdur so tuiluetu'sapupn se euc anb pJrunol qsa g 'soJ+se soe no^ala ser1al ap suatuor{ sop eougnbola e anb srgraq soir sezaold spsorueJ sE rupJelorq aluoJ elsap sEtr l 2u8au o tuan§'selap rr.r as e.red erJe+seq opu o+rJJgtuaq gs tun anb seJnol o9l sesroJ oES'sra gJJaxa sretu soueJq so soppJlJrap ogs anb tua serrlqr,rd serugturJal se'aluaupuq'reluacsa,rre'oB5e1nda.r tuas suauoq e sepel -sard seurnrp seJuoq se rcluaJsaJJv'saruoualqos a saruou ap opSdope E Ie+uaJsaIJV zsrduru9J ou azuoJq ap en+p+sa Etun Ja+ no oloqulls lxn oruoJ oJunul rua JrznpuoJ as-rexrap 'sag5urrrelJe se uroo as-razerd -uror'socnol soluel ap sosnelde so relsrnbuol'sessauro,rd tuoc solo^ .rerd-tuoc 'ernlepgpueJ elun.rod ozrod o Jelnpe anb op 'sa1a ruazrp 'or -nol srcw g anb sro4'rueuapuoJ sorqgs so anb eJolnpas Eralas 'eqgl3 E^ e opuas 'ru9n8u151 eorusrqe o e.red Hrorf,rr,r3 olurnQ ngadrur uan§ so rupensJad ruan$ J sasnap soe as-ruaJp+o^ap € 'sr2satrel ap soluauEursua so no 'sa1a191 esaleJJgs'zrsorJ?C -srrv ap no ogteld ap sral se naqarar opeplr anb 'ossrp ur?lv - il^XX 'onod o 'e1saq Ia ltual a esorulsuotu Essa a^oruoc as anb selale8eq selsa ruoJ g 'sagSuazrul sesolnqeJ tuoJ

onp urrue luns 'rr)íd+ 58, -J-.,,n* i tsnJauroH Jnlepl-\ às§: -,- ;*-*-nJ -e^ SnqeJ SIPUE]IIf uli ;*1 lxrrLürm runJo^ seJeu fuil,j u.L:r * jmuL,nt eJ BII^ qe ']1puad-iai ,-)- ;r:rirnix anbeu tllanb turnlp:= T "-m .Jm*![ -red rueJopnd qo Li-::r- i:rü "nu -aduroc sr8eur tun 1 ,- -; "-r'-lü"4]*ll slurrue anble snqrJlr.E ';:il*;, 1tr,u -nSSeJcnS anbonb --: t ---,1*,,r. -ee :srnbrle llrexrp ;{ _;,,;;rrinilün -uI^ IIIePnel ePrJt§r";f .; §tmÍH.r.T; -trr.,

euelle t uInuIISS I-l trn: }ii ,, *, itp* # -er8a utel ]ol ePr-rr:i:-:i ;*,;;..il.nix -nd luepueutlpàJ ' §r. --TT J',i; ;l,, t snqltoPns sIJuP] 's,:- -l -,r f,l:l ngs' ttuetnd'r^'ser8a-rie .

--:

;:-*;*-.*[

-Ut tlln[ef JOUI tLIf ['U?: :,:-r:

elp ]Se OUIIIIUO Pnff --:à-

[.Ull

111;1l;§qn1l

]uelsuoJ Jeq 'selglrnl- -:-E: T;l:.ll]lrrr -oJr^ runrluanbola :,:: ]ry; ?-r *;r-

pblvile8au s1nô 'Ír-:i,' u;r-

luns etulssllFrs 'sou1.m:' -aJ sIJIIqnd appe

'so]r;.*+;

n- rüJhtr;t ri-r.*;'nüErr

tunuturouSoc ]e uinu::i - L fil; *sr tunpuepads opdoi rr-,r -n--! ;ruo -ruoqeur€lJJe ( sns-nelicr -:JrJ" ,il'lr

'opdod IJIpue[q urn]E:,r.i§l :ü.;i PInÔ ZEleutuPP sPSI :-TlJ*;;r;r§s r

-srolnp'euo13 sFleul irru ::!;- ;ÍrL SnqruPUI SIIP eSeS O-Ii- '- -r. "- lc'sqr

]ne sa8al sqelolslr\-

lftr

:-rr

-

r{,:

;i

'snlndod 'enleq plll su]: -.: --q ;;*i,iln tUeulPnlll|tlul ,Ileflrus § -.;rf -i {:Lir

praecipua ad cognitionem rerum parandam obstacula, pudor qui fumum offundit animo, et metus, qui ostenso periculo dehortatur ab adeundis facinoribus. At his magnifice liberat stulticia. Pauci mortales intelligunt ad quam multas alias quoque commoditates conducat nunquam pudescere et nihil non audere. Quod si prudentiam accipere malunt eam, quae rerum iudicio constat, audite obsecro quam procul absint ab hac, qui hoc nomine sese venditant. Principio constat res omneis humanas, velut Alcibiadis Silenos, binas habere facies nimium inter sese dissimiles. Adeo vt quod prima, vt aiunt, fronte mors est, si interius inspicias, vita sit: contra quod vita, mors: quod formosum, deforme: quod opulentum, id pauperrimum: quod infame, gloriosum: quod doctum, indoctum: quod robustum, imbecille: quod generosum, ignobile: quod laetum, triste: quod prosperum, aduersum: quod amicum, inimicum: quod salutare, noxiuml breuiter omnia repente versa reperies, si Silenum aperueris. Id si cui forte nimis philosophice dictum videtur, age pinguiore, quemadmodum dici solet, Minerua planius faciam. Quis regem non et opulentum et dominum fatetur? Atqui nullis animi bonis instructus est, atqui nihil illi satis est; iam videlicet pauperrimus est.Tüm animum habet plurimis addictum vitiis, iam turpiter seruus est. Ad eundem modum in caeteris quoque philosophari liceret, sed hoc exempli vice posuisse satis sit. At quorsum haec? inquiet aliquis. Audite quo rem deducamus. Si quis histrionibus in scena fabulam agentibus personas detrahere conetur ac spectatoribus veras natiuasque facies ostendere, nonne is fabulam omnem peruerterit dignusque habeatur, quem omnes e theatro velut lymphatum saxis eiiciant? Exorietur autem repente noua rerum species, vt qui modo mulier, nunc vir: qui modo iuuenis, mox senex: qui paulo ante rex, subito Dama: qui modo deus, repente homunculus appareat.Verum eum errorem tollere est fabulam omnem perturbare. Illud ipsum figmentum et fucus est, quod spectatorum oculos detinet. Porro mortalium yita omnis quid aliud est quam fabula quaepiam, in qua alii ahis obtecti personis procedunt aguntque suas quisque partes, donec choragus educat e proscenio? Qui saepe tamen eundem diuerso cultu prodire iubet, vt qui modo regem purpuratum egerat, nunc seruulum pannosum gerat. Adumbrata quidem omnia, sed haec fabula non aliter agitur. Hic si mihi sapiens aliquis coelo delapsus subito exoriatur, clamitetque hunc quem omnes vt deum ac dominum suspiciunt nec hominem esse, quod pecudum ritu ducatur affectibus, seruum esse inÍimae sortis quod tam multis tamque foedis dominis sponte seruiat. Rursum alium, qui parentem extinctum luget, ridere iubeat, quod iam demum ille

56

Existem, pois, dois obstáculos : cimento das coisas: a mods:i medo que mostra o perigo e ; -nos perfeitamente destãs F3:. rmensa vantagem de nunca li=: Se a prudência consiste na r -me por favor e vede quão j,.^,I reclamam. É evidente dr" tru: lenos de Alcibíad€s,ltt têm iui. si. A primetra, segundo dizem o interior, vês a vida. Oculta I fealdade; pela riquez à, à rnise:a ignorância; pelá robus tez. a j, quinh ez; pela alegria, a triste;; pela amizade, a iáim izade . ". ;re suma: se abrirdes o sileno, iirs mostra. Se isto parece demasiado :-:r explicar-vos tudo com maior ; , um homem rico e poderosc' 1.Í rifuais, e nada lhe bastar, ne ;,:" Além disso, se o seu espíntc =s cios, não passará de um iele= e:.; fudo o mais; mas este exemp.,_, r perguntará alguém. Escutai rlr-*' tirar as máscaias aos actores .j"ú espectadores os verdadeiros rüs não merec"Iil que todos o e\Fu a um louco? O Àeu gesto alterou quem era mulher é agora hom que_m antes era rei agora e um § ce de repente como úrn homenz: a obra. A ficção e o disfarce e o üL E o que é toda a vida dos hornerj todos procedem conforme a r:3 senta o seu papel até que o cor: resto, confia ao mesmo actor 3i: qug aquelg que veste a purru:3andrajos do escravo. Assirn " : : nao se representa de outro rnoj : Se nos cai um sábio do céu Ê reverenciam como deus e soLu= que é, como o animal, go\-ern:: mais vil condição, porque ser-r,-É -. nhosos amos. Este ôutrô, gue cl* :: **

u Itr

{l iii

L9

'as-rer8ap erJa ap'rud oprcaleJ o eJoqJ anb'or1no alsll'sotue sosot{u -o8rarr o9l a sotuel aluaruerJplunlo^ aurras anbrod 'oP5rpuoe I^ sletu ep o^eJJsa urn g ísagxred selad opeuraao8 '1eu4ue o otuo) '9 anb -lod 'uratuoq run g.ranbas tuau oupJaqos a snap oruoJ ururJuaJa^aJ sopol anb onpprpul als1,, :EJaJrf,o a n?J op orqgs urn rpJ sou aS 'oporu oJlno ap eluasardal as oeu epr^ Ep Brp?rrrof, e a êcre;srp ? opn+ 'urrssy'o^eJJsa op soÍerpue sop oJ+uap ú.ro8e acaredea.r ral op erndrr,rd E alsa anb alanbe anb oporu Iel ap 'sos.razrrp aluElseq srgded JoIJE orusaru oe BIIuoc 'o1sa: ap 'alsg r'reeual ap aJr+al o er8ar-erluoJ o anb 9le laded nas o Eluas -ardar run epec a ruesn anb urersgru e atuJoluoJ uapaf,ord sopol anb tua'erpgruoe elJal urun oguas suaruor{ sop epm e epo} 9 anb o 1 'saropepadsa sop Jet{lo o apuard anb o ? arreJsrp o a opSlg y'erqo e Jenilr^sap ? oEsnII B Jrn4sa6l'ot{utzuatuoq wn otuoJ aluadar ap a: -arede snap ap erze; uanb rr,íoÂpJJsa tun 9 eroSe ral eJa salue uranb ioqlazr noJrr rua o[ era uranb iuatuoq ero8e g Jaqlntu era tuanb :sercuarede se sepol aluelsur tunu noJalp olsa8 nas O 4of,nol tun e oruoJ or1ual op eperpad E ruasseslndxa o sopol anb erracaraur ogu a e5ad E epo+.rapazrrad gJr ogu 'solsol soJrapepJa so saropepadsa soe Jp'r1soru a 'eual rua uraJa rpa anb saJope soe sEJEJsgru se JeJII re+ual urgnSle ag re8aqr o.ranb apuo plnrsg 'ru9n31e grelun8rad 'Zolslp ogzer e pnb sEtr [ 'alualJlJns ? oydtuaxa a]sa seru ísletu o opnl e rerqde euapod as orusaru O'o^uJJsa salar tun ap g.ressed ogu'soD -!^ sosoJarunu rod opeunuop Ja lJsa oluldsa nas o as 'ossrp tu?lv 'órrrr..roq sop a.rqod sreru o eJas e+JaJ eu telseq ar{l Epeu a-'srerqp -rdsa sapeprTenb rarrq oEu ala as setrAI 2osorapod a oJIJ tuawoq run oruoJ ral o aqa)uoJ oBu uan§ 'ezatep Joletu tuoJ opnl sorr-.rerqdxa no 'ezrraulry ap epn[p E luoJ'oJqgsolq opersptuap acared o+sl aS 'u4sotu a1a anb op orJgJluor olra;rad o JEqJe sapr 'ouaps o sapJIJqE as :etuns rug 'EsJa -af,r^ a íe5uaop e êp4es elad lapezrturul e 'apeznue elad íapeprsrazrpe e 'apeprradsord eyad íeza1st4 e 'eu8ale elad ízaqurnb -saru e ãpeprsoraua8 elad íapepyrqap e'zalsnqor elad leougrou8t e 'raqes olad ler.lg18 e'erurg;ur elad ieuasrur e 'uzanbu elad íapeppay e'ezalaqelad íagoru e glsa'epptr elad ellrDo'Epr^ e sgrr'loualur o ered seqlo as'seru lalrotu ep aJpJ e g'vaaztp opun8as'elaruudy'rs

aill UItltIIOP IIIel Ponb turnqe urnsrnu 'lelnJes

:";*-Jli"

àJ{.1-*ü:

;-,,'rt

']es,:

SIUOS ABIIIIJUI OSSO ulnnls

"

§T"r*

l- *

urautuloq 3eu lunIJIdSnS LüTl -il*Jr'- ul -]elltllelJ tnlBlJoxe ollqn-i ;rs,:v;*:

'€Iutuo urapmb elPJqLunF,\' :ui; LunleJndrnd tua8ar oPoui .r.: ll

.,

uetue] adaes 1nÔ ioluelsc,-l - -{-üsens anblun8e ]unPefoJi :.i:§*r: elnqeJ rüBnb ]sa PnllP PInb

s:-;-: r

LunJolelcads Ponb 'JSà >-r:i-- '; uleuruo l.uelnqeJ ]se eràllrr: ';;*': eluadeJ (snoP oPour Inb :EIJ:. - * tstuennt opout Inb :JI-\ luril- '-]'trreluedal urolne JnlalJoxf ;lrr:: *;; -uro uenb 'Jnleeqeq ant.»l -r-I: -: * - d 'erapuelso setJeJ anbstnlleu fl-]: ssuosred snqpuaSe uPInqE-; ?-;;.nr uroJ onb elpny 'srnbrp :.a:: --; eJr^ Ilduraxe f,ol{ Pes '1eràl:-- *'T;J: ulePune PV ']se snnJàs -"1:.:..:utnurlue IIInl']se sntulrlaci:-?:, : :1

snlsnrlsq sruoq lIrIluP

§-;IF"-: *,i:

1e uou ura8ar slnÔ 'ureirt-- i::- -enb 'a-rorn8uld a8e 'Jruà; *--- lJ* 'srJânJede {'unuells IS 'sà1.*&,;,;- T*-.

tarelnles ponb : [unf,Ilului' [*]J,-jrr :elstJl 'urnleel Ponb :à1trü\-,LI-:: ' --fr: ponb :runlJoPul 'urtu:rc,E, r,- r-l -ned pl 'runluapdo Ponb :i----' : ,;o eJluoJ :]ls e]$ 'serctdsut §Ti*:-i: ponb ]^ oepv'selltulsslp +sas -;: r slPElqlslv ]nle^ 'ssuBumq ,:;'--qP lu.;:" 1loururou Jorl 'r.,{ Inb . II[E} :; 'T"

aJlua splsodo aluaruepldruor saJe, senp tuefl e'r'sapulqlJlv ap soual -rs so oruoJ p1 'seueung sesloJ se sepol anb aluapr^a fl 'tuewelJaJ e rs ered anb salanbu elap oElsa a8uol ognb apa^ a tórel rod au-relmsa'sesroJ sep og5ercarde epexa eu alsrsuoJ ercugpnld e ag 'Jesno opn+ ap a JElIsar{ EJunu ap ura8elue esuaurl

"

UINJEJ EENb OIJTDNI . . .1

-unu ]eJnPuoc selPllPotlit;:,-- +- lr

e uapuaaJduoc suaruoq soJnod 'serad sulsap aluatuelraJrad sou-euaqrl eJmnol y 'sag5ce sE apenssrp a o8r.rad o eJlsoru anb opau o a'oluaurÍpua+ua o aJaJmsqo anb 'eqsgpotu u :sesloJ sep oluatulJ

Sale}Joul t3ned 'elJ[llnls lE-='- qB rnlBuoqeP olnrlred c,S*i-:. :

-nJ Inb roPnd 'elncelsQcr 1r::;--1r'

-aquo.J o ured.ressederlp e sredrcuud solnlglsqo srop 'srod'tualsrxg

viuere coeperit, cum alioqui vita haec nihil aliud sit quam mors quaedam. Porro alium stemmatis gloriantem, ignobilem ac nothum appellet, quod a ürtute longe absit, quae sola nobilitatis sit fons, adque eundem modum de caeteris omnibus loquatur, quaeso quid is aliud egerit nisi vt demens ac furiosus omnibus esse videatur?Vt nihil est stultius PraePostera sapientia, ita peruersa prudentia nihil imprudentius. Siquidem peruerse facit, qui sese non accommodet rebus praesentibus, foroque nolit vti nec saltem legis illius conuiuialis meminerit, ft íirlr, fi &müt, postuletque vt fabula iam non sit fabula. Contra vere prudentis est, cum sis mortalis, nihil vltra sortem sapere velle cumque vniuersa hominum multitudine vel conniuere libenter vel comiter errare. At istud ipsum, inquiunt, stulticiae est. Haud equidem inficias iuerim, modo fateantur illi vicissim hoc esse vitae fabulam agere.

XXX - Caeterum illud, o dii immortales, eloquarne an sileam? Cur autem sileam, cum sit vero verius? Sed praestiterit fortassis in re tanta Musas ex Helicone accerserer {uas poetae saepius ob meras nugas aduocare solent. Adeste igitur paulisper, Iouis filiae, dum ostendo nec ad egregiam illam sapientiam ac felicitatis, vt ipsi vocant, arcem, aditum esse cuiquam nisi stulticia duce. Iam primum illud in confesso est, affectus omnes ad stulticiam pertinere, quandoquidem hac nota a stulto sapientem discernunt, quod illum affectus, hunc ratio temperat; eoque Stoici perturbationes omnes ceu morbos a sapiente semouent.Verum affectus isti non solum paedagogorum vice funguntur ad sapientiae portum properantibus, verumetiam in omni ürtutis functione ceu calcaria stimulique quidam adesse solent, velut ad bene agendum exhortatores. Quanquam hic fortiter reclamat bis Stoicus Seneca, qui prorsum omnem affectum adimit sapienti. Verum cum id facit, iam ne hominem quidem relinquit, sed nouum potius deum quendam ôryuouplet, qui nusquam nec extitit vnquam, nec extabitl imo, lt apertius dicam, marmoreum hominis simulacrum constituit, stupidum et ab omni prorsus humano sensu alienum. Proinde si libet, ipsi suo sapiente fruantur citraque riualem ament licet cumque eo vel in civitate Platonis vel, si malint, in idearum regione vel in Tântaliis iúabitent hortis. Quis enim non istiusmodi hominem ceu portentum ac spectrum fugitet horreatque, qui ad omnes naturae sensus obsurduerit, qui nullis sit affectibus, nec amore nec misericordia magis commoueatlJÍ, quam si dura silex, aut stet MaÍpesia canttes, quem nihil fugiat, qui nihil erret, sed ceu Lynceus quispiam nihil non perspiciat, nihil non ad amussim perpendat, nihil ignoscat, qui solus seipso 58

porque o defunto começou 3 terrestre não é senão uma s; se vangloria da sua linhagebastardo, porque está longe bteza."7'88 Se o sábio falas- a senão ser tomado por torjm há nada mais louco do qu. : bém não há nada mais irn?:* tempo. Está fora do reu te:: presente, que não obedece :1. lei das festas: Bebe oLt 71(tf-ri .: seja comédia. Pelo conlran vez que é apenas um hom=da sua condição, que tran-:? ;,:"

urenb nlJnp eeJnleu e ':E': rx -rlrr'l-

uou xeJlue ]à -rl--rn. -- l,r uq[u 'urafllq3v ceu [uefPr\- ]1,-3"Tr -eurnuodaes trelduràxà

SçrodhçXorí l.px 5+o'{

§:: -

Tt

., r**

i,r *-i**il

urnre8nu tsnJeluoH Jn-=i -,- ;-.:: slJesrur ]ol oill urnJ [rE,i:.: ;_*_"-J:-

Su$rfayou, urenb ]rndes ;: : -JoP lpodalue snql]-rei >::-r

T :Tr*,

nemo illis nocere cupit, vt ferae quoque beluae ab illorum iniuria temperent, sensu quodam innocentiae naturali. Sunt enim vere sacri diis, praecipue mihi; ideoque non iniuria hunc honorem omnes illis habent.

feras evitam fazer-lhes mal, n=" cia. Estão, flâ verdade, soL, F: r minha e, por isso, é justo qutr :

XXXVI - Quid quod summis etiam regibus adeo sunt in delitiis, vt nonnulli sine his neque prandere nec ingredi nec omnino vel horam durare possint. Neque vero paulo interuallo hos bliteos suis illis tetricis sophis anteponunt, {uos tamen ipsos aliquot honoris gratia solent alere. Cur autem anteponant, nec obscurum arbitror nec mirum videri debet, cum sapientes illi nil nisi triste soleant adferre principibus suaque doctrina freti non vereantur aliquoties auriculas teneras mordaci radere verol Moriones autem id praestent quod unum undecunque

XXXVI - Fa zem as delícias ü :§ nenhum pode comer, dar uÍ: : maior estima pelos seus lor.-:l alguns costumam sustentar r:: zão desta preferência seja n::: esses só costumam trazer ass i: seu sabeq, não receiam ofen ; = ouvidos delicados. Os txrbçç 9s príncipes querem por toc:ç lhadas, prazeres. Concedei também aos ita* -,_r prezar: só eles são francos e --".: que a verdade? Se bem que _ ; atribua a verdade ao rinhc' r i especialmente a mim. Eun::::l sobre mim: O louco so rli'- . -- r --t coração, mostra-o no seu rG: bios, pelo contrário, têm aq *,É j rípides recorda: uma que fa-: : oporfuno para a ocasião.r, E :: soprar da mesma boca o lnc e peito um sentimento e fing3r ,:,Os príncipes, no meio de tã,t, licíssimos, porque estão prir-ac bajuladores, em vez de amitc= príncipes têm precisamente Éo: t-ubrgr, pois reôeiam ouvir alg:r: da. Reconheço-o: a verdade nã,: meus loucos conseguem o feit,,: gam mesmo a conseguir que a os injuriam abertamente. A me lhe traria a morte, pronunie;: prazer inacreditável. A verdace não contém nada de ofensir-,: : dem esse dom. É por isto que r às mulheres, uma vez que sãü, : zer e às frivolidades. Tudo qua: mais sério, tomam-no elas com este sexo, sobretudo para €rlcr---,r.

principes modis omnibus aucupantur, iocos, risus, cachinnos, delitias. Iam accipite et hanc non aspernandam stultorum dotem, quod soli simplices ac veridici sunt. Quid autem veritate laudatius? Quanquam enim Alcibiadeum apud Platonem prouerbium veritatem vino pueritiaeque tribuit, tamen omnis ea laus mihi peculiariter debetur, vel Euripide teste, cuius extat illud celebre de nobis dictum: ,rupà Tàp lrupôS l,é1er.. Fatuus quicquid habet in pectore, id et vultu prae se fert et oratione promit.At sapientum sunt duae illae linguae, vtidem meminit Euripides, quarum altera verum dicunt, altera quae pro tempore iudicarint opportuna. Horum est nigrum in candida vertere et eodem ex ore frigidum pariter et calidum efflare longeque aliud conditum habere in pectore, aliud sermone fingere. Porro in tanta felicitate, tamen hoc nomine principes mihi videntur infelicissimi, quod deest, a quo verum audiant, et assentatores pro amicis habere coguntur. Sed abhorrent a vero principum aures, dixerit aliquis, et hac ipsa de causa sapientes istos fugitant, quod vereantur ne quis forte liberior existat, qui vera magis quam iucunda loqui audeat. Ita quidem res habet: inuisa regibus veritas. Sed tamen hoc ipsum mire in fatuis meis vsu venit, vt non vera modo, yerum etiam aperta conuicia cum voluptate audiantur, adeo vt idem dictum, quod si a sapientis ore proficiscatur, capitale fuerat futurum, a morione profectum, incredibilem voluptatem pariat. Habet enim genuinam quandam delectandi vim veritas, si nihil accedat quod offendatl verum id quidem solis fatuis dii dederunt. Iisdem ferme de causis hoc hominum genere mulieres gaudere solent impensius, vÇote ad voluptatem et nugas natura propensiores. Proinde quicquid cum huiusmodi factitarint, etiam si nonnunquam serium nimis, illae tamen iocum ac lusum interpretantur, vt est ingeniosus, praesertim ad praetexenda commissa sua, sexus ille.

"

_-

70

:t*:!:::: i"la}r,,:,iil .-ilÊtil:ir-'

ii.."Jrii,' $.fir:irit; ;r:!.::ll |

íiii;1::t..

:

iii..:,lil

',ll*:,,,

r

iii,ri',-

:!i",.r 1l::.1 '.

i:..

u 'sElleJ sens se JIJqoJua eJEd opnlaJqos /oxas alsa

/eJIapEJuIJq a o3o[oru_oJ sela ou-tueuo+'op9s sreur a osoqua8ua oB] ôp ,Í"t anb orusaur 'tuasno sala oluenb opnl 'sapepllo Ir1 sç a Jaz -úrd oe EzaJnleu rod sesuadord sreur ogs anb za Etun'saraqlnur sq o1ue1 upe.r8e suatuoq ap orau98 alsa anb olsr rod E'urop assa tuap -aJuoJ soJnol soe gs-sa-snap so setu 'ozrtsuaJo ap úpeu tualuoJ ogu as'reper8e ap.rapod oupuá8 o tual apepJa V'I9^gllparreur.razurd urn adrcupd oe rep IE^ of,nol olad epenunuord'altour E eIJeJl aql olq,es op uJoq Bu anb e.rzrepd eursatu V_'a+uatueuaqe ruerJn[ul s9 ofüenb orusatu 'tazetd uroá ruB5no e anb nn8alsuoc e otusaur tue8 -áqc a 'Jr^no tazel e ap osoluedsa o+ral o tuan8asuoJ soJnol snaru so oluelua oN 'slar solad epeure ? oPu aPEPra^ e :o-oSaguoJa5 'EP -BlraIua anb Blarurs srpru esror eurnBIB Jr^no ruEIaJaJ srod 'sorqgs so tuelrrra 'ossr rod 'a apeprazr R roJJot{ a}uarueslJard tu9+ sadrcuFd sop soppno so anb grip ur9n81y'so8rure_ ap za^ ura 'saropeln[eq rr^no e sope5ro; oBS a apepJa Ep sopezrud oglsa anblod'sour1ss;c11 -a1ur aru-úacared 'apeprcrya; ap-ue.r8 opl a_P oratu ou'sadpr4rd s6 'tueÉl opuenb oJlno r€ug a oluaurluas run olrad ou rapuoJsa oruof, rurêse ,r.'aluanb o ? oIry o EJoq elusatu_Ep rerdos .r.'orúelq op.rd_op razey sqap oudgrd -E rez'oElseco e ered ouqrodo óieru ure8pfanb ô u4no e ;apeprart e eiejanb etun :EProf,ar sapldp -ng orusau o oruoJ 'sen8ul spnp sEanbe tug+ 'ogrg4uoc olad'sorq sO'osJrDsrp nas ou o-essa,rdxa a olsoJ nas ou o-er1soru 'oB5eror -,es

ou rua+ oJnol run anb o opnl o&'satn)nol zlp gs únol O:tu1u aJqos olrp arqal?c aianbe.rod o-acaquócar saprdyrng 'ur1tu u aluaupnadsa a^ap as Jo^nol assa opol 'epug;ur R a oqq oe apepra P enqlJl-e *;óg$lõ.tua'sãpeyqrrlv ap orqrg.trord o anb ruaq aS eapepra^ e anb Ia g nol sretu ap gq anb a'sorlapepra^ a so)uuq oEs sala 9s :tezatd -sap ap ? opu anb apepgenb eurn sof,nol soe

tu?qtuelj:ffr,§3r*

-e?;r;? 'sosp 'seJtaperurJq:sopour so sopol rod uaranb sadrcupd so anb o ureuorc.rodord 'ougeuoc olad 'soqoq sO 'sopeJrlap sopr,rno nas snas so upolxg)ur apepJa^ u tuoJ JapuaJo ruEIa)aJ oPu os sassa op sorarp ê sadouyld soe salslq solunsse tazetl tuerunlsoJ"raqes sórqgs sô anb.rod'eque.4sa no esolrals$r e[as errugrayard e+sap oPz

-er ú'anb olaJJ oEN 'seuade apepre^.rod relualsns tuerun+soc sun8p anb 'soralsne sorqgs solad anb op soJnol snas solad PtuEsa JoIBtu tugl'sala tuas eJoq etun relsa'ossud run JPP tatuoJ apod tunquau anb oluod IBI e sosorapod sretu sral sop serJllap se ruaze{ - 6XXX 'o11adsar oquetuel urequat saql sopol anb olsnÍ a 'ossl rod 'a Pqu$r opnlalqos a sasnap sop opScalo.rd qos 'apepraa eu'op1sg 'ep -ugf,our ens pp e^quBsul opSdacrad elad leur saql-razeJ tueltaa seraJ

E qos

-orue8ur ]sa

'elll Snx$ "?*:: T.{li,r' 'tnlupt+- - -- - J l.ü[ {.iie:-; -r--nrll"

]r

-eS tuenbunuuou rs

'serorsuado-rd eJnleu

;rl: - ,,;

-os eJepne8 satarlnui +.+ü;ü ;r'Tl. ']unJePaP IIp stnlPj sl{:t =}t:nr"ttl url^\ Ipuel-ri;:

rs

(selrJe^

-?:h;my:

-e1dn1o,,r urellqlper-rut' rl -;:.i,rr lnlecsr3IJoJd eJo suu+:-\ r ::- l*, aleldnlo^ urnJ elf rr'[u,: -- n-;*m i;ü

nS^ SIeuI S}IIIPJ uI àJIL.J -Jr-;: :* -eq soJ uraPlnb er1 'tE]:,:'? *[r" l ' JOrJeq[ a]roJ srnb àu jr:-I;-;- ;ll ,{.1

esdr JBq ]e 'srnbrle -urr; ,**.-rllr 'Jnlun8of eJà\E; ; * ,--J? .,-l v'1saap ponb 'ltulssr--:lr-; ; ir;,, -el 'eJeJrJrleJ plupl ut : -- : ;-,.;*fii IllnllPuor PnllP anbal'1- :-rr;,; tuaPoa ]e er3]Je-\ epii,-rr": ; ;r arodurel ord epnb p-rr:-? ":;*ri; -ureur trrepl ].\ 'aeniu:{ }E -. rryÊü ueJ es eErd n11n-\ ]a Pi 't-: ;;r: lrr dpf pdrorí :tun]:rp s:;- * .,r i*u** "; {Trir Ie^ tnfaqep JelrJprln-rà: . * -and oul^ tllalpllJ}-r t;:., -,,-,,..i ,.Jr*

"ll

urenbuenÔ 4snrlepnpl

r:":*;

r-i*,.

flos Ponb 'uralop Eit-]--i,::-:] :-ff;

'Seq{ep (souutt{f,Bf 'sns:- "r- -r- r anbunJapun runun pc,,n"b : -;l-;**. -€PJOLU SBJAUa] SBI[L.)l-if-e >. t ,,

-ns snqrdrourJd eJtqpe

..

l;- ll.:

-r-,,-r

r

;

IJOPI^ uInJIuI f,eu loJliljT :J--,\ ]uelos ErleJS srJouoq JCrrl :- i.";:r srns soe}rlq so_,': _ --?-_;;

-lJle] s{ll

[ueJor.{ Ia^ ouruuro ]eu ::=j:,; ]^ 's1p{ep ur }uns oàp€ §: * i";-

_ii

".,,,

']UeqBq SIru SOUIIIO ttIJ-,- ; -ni* -r-rr* 'sgp rJces eJe^ ru1ue tur.S -uIAl el-tntul ulnJolll qP ]E: r: .,,-

r,t,r

Igitur vt ad fatuorum felicitatem redeam, multa cum iucunditate peracta vita, nullo mortis vel metu vel sensu, recta in campos Elysios demigrant, et illic pias atque ociosas animas lusibus suis XXXVII

-

delectaturi. Eamus nunc et quemuis etiam sapientem cum huius morionis sorte conferamus. Finge iam mihi quod huic opponas exemplar sapientiae, hominem qui totam pueritiam atque adolescentiam in perdiscendis disciplinis contriuerit et suauissimam vitae partem perpetuis vigiliis, curis, sudoribus perdiderit, ne in reliqua quidem omni vita vel tantillum voluptatis degustarit, semper parcus, pauper, tristis, tetricus, sibiipsi iniquus ac durus, aliis grauis et inuisus, pallore, macie, valetudine, lippitudine confectus senio canicieque multo ante diem contracta, ante diem fugiens e vita. Quanquam quid refert quando moriatur istiusmodi, qui nunquam vixerit? Habetis egregiam illam sapientis imaginem.

XXXVIII -At hic rursus obganniunt mihi oi Ê" riS oroãS párpcryou. Nihil, inquiunt, miserius insania. Sed insignis Stulticia vel insaniae proxima est vel ipsa potius insania. Quid enim aliud est insanire quam errare animo? Sed isti tota errant via. Age, hunc quoque syllogismum

dissipemus, Musis bene fortunantibus. Argute quidem isti, verum quemadmodum apud Platonem docet Socrates ex vnaVenere secta duas et ex vno Cupidine dissecto duos faciens, itidem et istos dialecticos decebat insaniam ab insania distinguere, si modo ipsi sani videri vellent. Neque enim protinus omnis insania calamitosa est.Alioqui non dixisset Horatius. An me ludit amabilis insania,neque Plato poetarum, yatum et amantium furorem inter praecipua vitae bona collocasset, nec vates ille laborem Aeneae vocasset insanum. Verum est duplex insaniae genusr alterum quod ab inferis dirae vltrices submittunt, -lP]{tuPlla semnlloJ UIIIJOJPqJE\ r*i -nlll tunoJeq runrolePnPl §.f - trr*;iroeeJ3 Ísecr1a; ]uns euoiul;: i;:ln -nt snqPe

uleulou ulellr Lu]-t.], 'lu:i ]-*r; *

a;aua8 ur ureppb onÔ

JnluErPuPIq aurrssrnens lq;s

-

$

esse

existimant. Ex opinionibus ea pendet. Nam rerum humanarum

tanta est obscuritas varietasque, vt nihil dilucide sciri possit, quemadmodum recte dictum est ab Academicis meis, inter philosophos quam

minimum insolentibus. Aut si quid sciri potest, id non raro officit etiam vitae iucunditati. Postremo sic sculptus est hominis animus, vt longe magis fucis quam veris capiatur. Cuius rei si quis experimentum expositum et obuium quaerat, conciones ac templa petat, in quibus si quid serium narratur, dormitant, oscitant, nauseant omnes. Quod si clamator ille - lapsa sum, declamator dicere volebam - ita vt saepe faciunt, anilem aliquam fabellam exordiatur, expergiscuntur, eriguntur, inhiant omnes. Item si quis sit diuus fabulosior et poeticus, quod si exemplum requiris, finge huius generis Georgium aut Christophorum aut Barbaram, videbitis hunc longe religiosius coli quam Petrum aut Paulum aut ipsum etiam Christum. Verum haec non huius sunt loci. Iam quanto minoris constat haec felicitatis accessio? Quandoquidem res ipsas aliquoties magno negocio pares oportet, vel leuissimas, vti grammaticen. At opinio facillime sumitur, quae tamen tantundem aut amplius etiam ad felicitatem conducat. Age si quis putribus vescatur salsamentis, quorum alius nec odorem ferre possit, et tamen huic ambrosiam sapiant, quaeso, quid interest ad felicitatem? Contra si acipenser alicui nauseam sapiat, quid referet ad vitae beatitudinem? Si cui sit vxor egregie deformisr iluae tamen marito vel cum ipsaVenere certare posse videatur, noÍrne perinde fuerit ac si vere formosa foret? Si quis tabulam minio lutoque male oblitam suspectet ac demiretur, persuasum habens Apellis aut Zeusidis esse picturam, nonne felicior etiam fuerit eo, qui eorum artificum manum magno emerit, fortassis minus ex eo spectaculo voluptatis percepturus? Noui ego quendam mei nominis, qui nouae nuptae gemmas aliquot adulterinas dono dedit, persuadens (vt erat facundus nugator) eas non modo veras ac natiuas esse verum etiam singulari atque inaestimabili precio. Quaeso, quid intererat puellae, cum vitro non minus iucunde pasceret et oculos et animum, nugas perinde vt eximium aliquem úesaurum conditas apud sese seruaret? Maritus interim et sumptum effugiebat et vxoris errore fruebatur, nec eam tamen sibi minus habebat deuinctam, quam si magno empta donasset. Num quid interesse censetis inter eos, qui in specu illo Platonico variarum rerum vmbras ac simulacra demirantur, modo nihil desiderent neque minus sibi placeant, et sapientem illum, qui specum egressus veras res aspicit. Quod si Mycillo Lucianico diues illud et aureum somnium perpetuo somniare licuisset, nihil erat cur aliam optaret felicitatem.

86

tenha delas. Há tanta obscui;. que nada pode ser integra^:n= dito pelos meus academlccç i: sofos;"t ou, se há algo que püü: impeça também a alegria ie -,:-, O espírito do homem e ta-:,lhe agrada a mentira do qu. : experiência que vá à igrefa *-,,:r coisa séria, a audiência dorm:-i (desculpai o lapso, queria ;-:É frequente, começa a contar *: todos despertam, levantam 3§ mo modo, se há algum sant*t, l do género de S. |orge, S. Cn-.::i to mais venerado do que S. Fr:: estas coisas não são para aqu: : Quão pouco custa o acesr- z mais básicos, como a grame::: mas a opinião forma-se cor : : tanto ou mais para a feliicaj= anchovado, de que outro rl,e= Í sabe a ambrósia, que e que -s,:: se a outro o estu{ão causa xr.: *_..: Se uma mulher, horrivelrner:= : a própria Vénus, não e o rnffi,ao olhar para uma tela, hor:*;. açafrão, a admira conveni*j,: ; de Zêuxis,286 não será mais fe : r preço, uma obra-prima desses a: talvez menor prazer? Conhr a_ a jovem mulhêr jóias falsas, F''=rs de que eram não só verdadêlras preço incalculável. Pergunto: q; passaria com menos alegria rE i quinquilharias de vidro, nãt-, â_. cioso tesouro? Entretanto o r::: com o engano da mulher, qu€ j-lhe tivesse dado uma prenCa --:: Vedes alguma diferença er:::: as sombras e as imagen-s üa-. l nada mais desejando, e o sab:: como elas são?288 Porque se c ],[ar sempre no sonho dourait .: desejado outra felicidade. t -r+-Não }l.á, pois, diferença d.L---

"

L8

op5rpuor e la^IraJard ? ?q as 'no eun8p eSuara;rp 'srod'9q o95 'apeprrrlal erlno opeÍasap urral eJunu'or1.r eneur8erul as anb ua opeJnop oquos ou arduras re -nupuoJ assapnd .szouerJn'I ap oIDTIN o as anbro4 sezZogs sela otuoJ sesloJ se aur'eulalEJ ep oples 'anb orqgs o a'opuefasap sretu epeu a sela ruoJ as-opuazerdtuor 'sesroJ sep sua8euu se a _seJqruos sP urerrr'og1e1cl ap EuJa ee eu'anb so aJlua e5uarapp eun81e saPa^ 'ErursslJeJ epuard erun oppp assa^q aql ala as oruoJ epoape.r8e ogl e^E+sa aql anb'raqlnu ep oue8ua o tuoJ as-eqJa rp a esadsap E p^Ell^a oprJeur o oltrelalluã eoJnosa+ osorJ -ald'tun óuroc rs e olunÍ errep.ren8 sE ogu 'orpra ap serJuqlrnbulnb sessa rod olyydsa nas o a soqlo snas so err8ap souatu uroc erressed opu EIg itua,r-o[R os$ E essalalur anb :o1un3rad 'la glnJIÉJuI oSard ap a seJeJ urgqtue+ seu'srernleu a seJlapeprc gs ogu rrre.ra anb ap tôpepy tuoq eia anbrod'e-opulpensrad'seqe; serg[ ra_qptu tualoÍ q nap anb rr.êtuou natu o tuoe 'ugn8le IJaquo) inzetdJouatu za Pl op5rqrxaãns Ep gJEJqa.r anb a su+slue sassap eurud-erqo etun'o5a.rd ope ala rod'norduroc tuanb anb op zIIaJ sleru gJas oPu rr.'srxn97 ap no salady ap erqurd Etun ? anb ap oprJua uof, BJrupe e'ogqeSe a orJqgurJ ruo) a+uaruepeprmsap epeJJoq'e1a1 etun ered .req1o oe urgn8fe aS aelaq assoJ EIa as anb op ousaru o ? opu'snu9n elrdg'rd e ras acared oplJplu op sot{lo sou 'eta; a}uatula lJroq'raqlntu etun aS eep1a Ens R ossr zEJ+ eJnlua^ anb'seasngu esnpJ op[rrysa o oJlno e as 'ougrluoc olad eapeplJrla; ens R zE, osq anb 9 anb'elsgrqrue e aqes aq1 anb setu 'orraqr o egodns ranbas ruau onno anb,ap 'opeuroqcue axlad aruoJ ruaruoq run as :soureÍan'apPpDIIaJ eercdsretu no oluel opurnqrJluor 'sapepqrJeJ sep Jolutu P tuoJ as-etuJoJ ogrurdo E setu íoiro;sa apuer8 ruoJ as-ruarrnbpe 'eo4gruer8 P otuoJ 'sollsyq sptu soluaurJaquor sO iapEprJIIaJ essa e ossaJe o ElsnJ oonod ognó 'sppetueqJ rnbe ered ogs opu sesloJ selsa sel [ 'olslr3 oudgrd o no olned 'g 'orpa4'g anb op oPeraua sreru ol -Inrr g anb sra.raa 'uteqtego'S no oE g+slr3'g'a8rof'g ap orau98 op olduaxa rod 'ocqgod a orrgpual sretu olues un8p gq as'opotu otu -saru o(I 'soperselxa tueJIJ a seqlaJo sP tuelue^a1 'tuegadsap soPol 'sarperuãr ap elarJolsrq ranbpnb etun Jeluot u eSaruor 'aluanbar; ? oruor opuaparord '(.rope8ard o.razrp euanb 'osde1 o redpcsap) ropeJJag o as sptrAI 'as-esueJ 'e[atoq'elruuop PrJugrpn-P_ e 'ep9s esror eulnSle 2rp as salau aS 'saotuJas JI^no eÍar8r ç grr anb erouguadxa

e raze! raqnb ur9n31e aS 'apepra e anb op er4uatu e epe,r8e aq1 sl,tu orrntu anb ürraueu ,"r "o '.j'JTI':J#ãH:T:iJ,1l3-t;i"9*, oáp gq âs 'no sezisolos np".i 1e1 anb orer ? oEu 'as-.raqes e re8aqo "rif snatu_ solad olrp -gllJ so sopol ap salue8oJJe souaru so 'socnugpeJe IoJ ruaq ollntu otuoJ 'opucqdxa aluaurpr8alul Jas apod epeu anb seuerunr{ sesroJ seu apeparJE^ a apeplJnJsqo Pluet 9H 'sElap Equal

JnJ JeJe IIq1u 'lassrn:11 à-rE. - -rr-* sanrp oJrueron-I ollrl.\l{ .i :"_--,.1 r urnffl [uã]uerdes 1a ' I [rpà--p. : *i ]s " tnlueJruap EJf,plnLuls -tE srj- *r uJ (

,.{

,

ur rnb tsoe JeJur srlesue-l s.Ç-;:;r ru urenb 'urelcutnep lpqàqpu r -J:; *t]l slJox^ ]a ]eqer8ry3a ur"ldu.--::, *; lr;! sellpuoJ r,unJnese{.p tuarlL,- ãnri.[ solnf,o le ]eJecsed apun-rn: sr r ; rn

'osaen§'orcard lllqerurii+ry -eu Je sEJe^ opotu uou

sE;

sü:nJE

-,"riiílrl_r

-aP ouop seurJe]lnpe rc,r"L,] ]rr:rrrü Luepuanb o8a ;snrr::;:i;r: Ino^\ sISS?uoJ 'llJetua ou8eru t;:x'; ü JorcrleJ euuou 'urernr:ri s:§; ;r,,,:rill tnlarrtuep Je lalradsns u-8.:{r. ;nrÍ ,"

ilafO; ESOIIIJOJ eJJ-\ IS lp i-;x-*_ ilrinrrr eJeua^ esdr runJ IJ.\ orFpri:- -;*r: i

IS aueurPnlrleeq âPlLl Fe :;*:ü;_ x -[Je rs EJ]uo3 i l.uate]L-\ilà-: :q l#;r,; -rue c1nq uerue] Je 'trssoi r- :;j ;;;J, Jnlecse^ snqulnd srnb rs +li §:,,r:rü ]ne tuapunlue] ueurpt aen"L '-:- *;rT:§ p^ 'serürssmel Ie-\ ']e]-icri : i;.ll?: ; uepmbopuen§ i orssàl.re s:r:;,irrL . rrr

Jeeq [unJo^ 'rrrn]slJr{f {..r.:E:; l-ilrt}:." {oc sntsolSrler a8uol_]rrr,q :rr r-,.rdr:;,," lne urnr8roo3 suauai sn:r * ;,i,;. -r1eod 1a JorsolnqeJ snnrr ::; §rrÊ

ttnluncsr8radxa

'rnlerp-i c,r 3 --3**;i

-es ]^ ell - t.lleqelo-\ e-rà.lr: -: tT;m ponô 'seulrro ]upesneu ' iut': *:\i: -l snqpb ul '1e1ad elduat lE ;i;,-,i*u tunluouruedxe srnb Ir ràJ si-.:::', -r-rr ,,

l^ tsnurrue srur[uoy tsa srL]ülr*§ :lli ]lslJJo oJeJ uou pl']salcxj -r":: tntrr urenb sogdosopqd reJursr]il :: ,";; -peruonb 'lrssod rrrJs àpLrn [; - *- *

runJBu?tUnq runJeJ

tUB§il:;=r: r;

.,'i:::,]

.f,li::

ri:ii:;:" i'l*:i:., iÊ:r'"'r

):Iiir,;:'.

: ::

:::ll:r

:

Aut nihil igitur interest aut si quid interest potior etiam stultorum conditio. Primum quod iis sua felicitas minimo constat, id est, sola persuasiuncula. Deinde, quod ea fruuntur cum plurimis communiter.

dos loucos. Primeiro, porque isto e, apenas um pouco de n=: frutá-la em comum com mul-

XLVI * Porro nullius boni iucunda sine socio possessio. Quis enim nescit quanta sapientum paucitas, si modo quisquam inueniatur? Quanquam ex tot seculis Graeci septem omnino numerant, quos me Hercle, si quis accuratius excutiat, dispeream si vel semisapientem inueniet, imo si vel trientem viri sapientis. Proinde cum inter multas Bacchi laudes illud habeatur, vt est, primarium, quod animi curas eluat idque ad exiguum modo tempus nam simulatque villum edormieris, protinus albis (vt aiunt) quadrigis recurrunt animi molestiae - quanto meum beneficium cum plenius,

XLVI - Por outro lado, nerun;l partilhado. Quem não sat'e Ç*r se é que há alguns? Depois ce : sete e, por Flércules, se alguer a metade ou mesmo um terc': i Entre os muitos louvores c:; preocupações do espírito, el:rh: de teres dormido - pois e ess:: gressam, como se diz, a gaiory radouro é o meu benefrciol C,;,,3 a alrna de alegrias, de delrcas esforço! Não afasto homern :ü= quanto os dons das outras i:-- -: seus eleitos. Nem em todos "lr , doce, que afasta as preoflrp.a;Ir Poucos seres recebem a t€"Ê:;. eloquência, dom de lvlercq:r: queza, nem )úpiter homei;,: :' mantém-se inúmeras vezes rÉT desiludidos do tripe de AFr".-mente os seus raios e Febo. p.-r ga mais do que salva. De \ err,--,--: nem falamos, porque não sãc ;t Eu, a Loucura, sou a unica mente a beneficência entre os t:",

tum praesentius, quae perpetua quadam ebrietate mentem gaudiis, de-

litiis, tripudiis, expleo idque nullo negocio? Neque quenquam omnino mortalem mei muneris expertem esse sino, cum reliquae numinum dotes aliae ad alios perueniant. Non vbiuis nascitur generosum et lene merum, quod curas abigat, quod cum spe diuite manet. Paucis contigit formae gratia, Veneris munus; paucioribus eloquentia, Mercurii donum. Non ita multis obtigerunt opes, dextro Hercule. Imperium non cuiuis concedit Iupiter Homericus. Saepenumero Mauors neutris fauet copiis. Complures ab Apollinis tripode tristes discedunt. Saepe fulminat Saturnius. Phoebus aliquando iaculis pestem immittit. Neptunus plures extinguit quam seruat, ut interimVeioves istos, Plutones, Atas, Poenas, Febres, atque id genus, non deos, sed carnifices commemorem. Ego sum vna illa stulticiar Quae omneis ex aequo tam parata beneficentia complector.

XLVII - Nec vota moror nec irascor exposcens piamina, si quid ceremoniarum fuerit praetermissum. Nec coelum terrae misceo, si quis reliquis inuitatis diis me domi relinquat nec admittat ad nidorem illum victimarum. Nam caeterorum deorum tanta in his est morositas, vt prope maius sit operaeprecium atque adeo tutius, illos negligere quam colere. Quemadmodum sunt et homines nonnulii, tam difficiles et ad laedendum irritabiles, vt praestiterit eos prorsum alienissimos habere quam familiares.

At nemo, inquiunt, Stulticiae sacrificat, neque templum statuit. Equidem demiror, vt dixi, nonnihil hanc ingratitudinem. Verum hoc quoque pro mea facilitate boni consulo, quanquam ne haec quidem desiderare possum. Quid enim est cur tusculum aut molam aut hircum aut suem requiram, cum mihi mortales omnes vbique gentium 88

XLVII - Não espero votos, não r qualquer omissão nas minhas ct Ía2e4 se convidarem os oulros ; não me permitem cheirar o rü: tão exigentes nestas questcrs : ignorá-los do que prestar-llie= tão difíceis e tão irritár,eis qur : tê-los por amigos. Mas ninguém, drzem, otrerr: construiu um templo. E verd a: gratidão; mas com a afabiliia;É bom sentido, embora nem Fr-=i serviriam um pouco de incen-i: todo o lado todos os homen-< i:q mente aceite, mesmo pelos tr":.

68

e[arru1ra1 'osece rod 'larazraq 2so3o1ga1 solad otusaru 'altaJe aluaru -lesJa^run g anb ollnJ tun uelsald atu suaruor{ so sopol opel o opol rua as 'ouyns o no apoq o'equr.re1 a osuaJur ap ornod run tuEIrI^Jas atu anb aO'serJeJuor{ srcl refasap essod ruau eJoqtua 'op4uas uoq ou esro) e oruol EzrJa+JeJEJ atu anb apepllqeJp E tuoJ seur íoeprler8 -ul 1el atu-eluedsa'assrp otuoJ 'a apep.rarr g 'o1drua1 tun nrnJlsuoJ aql ruau 'elncno1 R soIJlJrJJus naJaJaJo 'títazrp'rugn8uru seyq 'so8nue rod so1-91 anb op salap a8uol relsa euas Joqlau anb qarrgtlJJr o9l a slaJlJrp oE+ suauoq gq opour orusalu 06l'oUnJ saql-relsard anb op soygrou8r orn8as sreru a osoÍeluerr sreru ? anb saolsanb selsau sa1ua81xa og1 ops sasnap soJlno sO'seruq;^ sep Jopo o JEJIaq) tualrurad atu ogu as no ESeJ rua tuaJexrap aru a sasnap soJ+no so uarEpl^uof, as ,6zeJ -Jal p a nal o o^Io^al oEN'serugturJal sequnu seu oPssnuo.ranbpnb rod ogSerdxa o[rxa ogu 'ozualocua atu opu 'so1o.tr oradsa oEN - II^'IX

'suauoq so aJ+ua eDugJgauaq e aluaru -pluqsrpur reqlp.red e eluord alduras eJrur,l e nos 'erncnol e 'ng 'soJseJJeJ seuade sutu'sasnap ops opu anbrod'sotue1e1 tuau ,u.'salqag'so84se3'sa1y'sag1n14'sarroÍan aC'B^lEs anb op steu eB -o;e ounldap.u.'a1sad e er^ua 'sazalrod'oqag a soreJ snas so aluatu

-aluanbar; e5uel ournles ap oqg O 'o1ody ap ?dlr1 op soplpnlrsap tuussar8ar solmtr tr 'sa+Equof, sou oJ+nau saza seJalurtul as-tualuetu r'zauo^etr I 'orldac o sopol E apaf,uoJ oJlr?ruoq ra1$ç{ urau'ezanb -rJ e solmru e mqrJ+B opu salnJJaH 'oIJr,rJJaIAI ap urop 'ercugnbola e ppure souaru ísnu? ap aluasa.rd 'ezalaq e ruaqaJal saJas soJnod 'eSueradsa esordoc apaJuof, anb a sag5ednroard se else;e anb 'arop a osoraua8 oqu1a o znpord as saspd so sopol rua tuaN 'solrala snas solad seuade soplnqrrlsrp oEs sapepur^rp ser1no sep suop so oluenb -ua'opaJuor anb sarorre; sop unquau uratuor{ opere og11 lo5ro;sa otupllx o aq1-rr8rxa tuas'sa.lazerd ap'senllap ap'seuBap ap Etule e oqJua enlgdrad zan8urlqtua Btunu oruo3 iorf,IJauaq natu o ? ornoper -np steru a oplduoc sletu oluen§ orr'adop8 e'zIp as otuoJ'tuessa.r8 -aJ spla o3o1 - eJrapaqaq E EprzoJ tursse g srod - opnxJop saJal ap srodap anbrod 'odrual ornod rod eroqua'oluydsa op sagSedncoard sE JElsEJelod 9 orrauud o 'oceg E sopep salo^nol solmtu so aqug 'olq,us tuatuoq tun ap oSral un otusatu no apelau e seuade ErJeJluoJua'uraq asseunuexa u9n81e as 'sa1nc.ra11 rod 'a alas rueJeluoJ 9s so8ar8 so /solnJas soluel ap srodaq isunSle 9q anb 9 as 'oprznpar orarunu tua ogs solqgs so anb aqps opu uran§'opeqlqred Jas ruas laagper8e ras apod ruaq runquau 'ope1 oJlno Jod - IATX 'a1ua8 plmru tuoJ lunruoJ tua el-plruJ -sap uapod anbrod'srodap íogsenslad ap ocnod urn seuade ? o+sl 'ocnod elsnr satll salap apepIJIIaJ e anbrod 'ortautu4 'sof,nol sop

[unl]ua8 enbrqr Seuuru il-Tt-rr ,* -JItl 1n3 rueloul ]ne rurrii:-r: _rr* uePrnb JeeL{ eu tuenbuer: . rl:rr Jot{ [unJe^' ureurprur]eri-; :r;F:r 'Unlels unldural anbau 'rr-rrr, eJeqeq SOI.IIISSIUOIIP ILIEL{ - : j - r -.i Pe la sallJIJJIp ue1 'llrr.Lr1i*-n] i;r {rrenb ara8rlSau solll 'sr'tr::,r: :.à:E ]^ tselrsoJour ]se srq ut E:-g. ;[T urnffi {ueroPlu Pe lP}lru:tq :à: smb IS toeJstut JeJJà] tJr-'i-,. (eulurerd S[.rJ,-->:,r]Li IS 1*,,,*

-eJeJ

Ppb

-eq BleJed ure] onbae x] i::*J;rü: "i:.J: -oureururoJ seJUIuJPl PS rselV tseuolnld tsolsl Sà.r,--;.r. r':...*)

snunldeNl 'll]]purur urà:ià: fi:r; -ltulnJ edeeg ']unpàlslp sã.;E r:il ]eneJ srJlneu sJonPI,\ o.[]{._: ;}am uou urnrJed*l 'elmràH . -Liu: " -op IIJnJJaW 'erluanbcria irr-'-u -, rÉlruof, stJned 'taueru eir:; i-,!3 r. auel ]A [UnSOJeueB rruu*stt :Turl*; urnuttunu aenbrla-r u[n^f ',r.--rr ;§.-, ouluruo urenbuanb anba\ : :,*n-,,f; -ep 'srrpne8 uralueur ale]s. -,,; ;]m

'snruald runo runrJgeuàq r;.;'; sr8r-rpenb (lunre 1r) slttp srr, .-rrx sndurel opotu urnnÊrxã :q ;n:ür y' tnleaqpq png; .*j_*

-Ird

'1sa

:*

-i:.i+4t"

[ue]uotdesruras Ie.\ rs urpà-:,.-*r; our sonb tlueraurnu ouruu: ZJnleruenur urenbslnb oF": --- i:i

urlua s1nô 'orssessod ot-lan' i,i}:

1

'Jollunururoc sIurlJnld ur- ;: -rri elos 'Jse pl '1e1suoc ouriu:-; ;E--: runJollnts ruerle rorlod ]srjr: - ;*

eum cultum persoluant, qui vel a theologis maxime probari solet? Nisi forte Dianae debeam inuidere, quod illi humano sanguine litatur. Ego me tum religiosissime coli puto, cum passim (ut faciunt omnes) animo complectuntur, moribus exprimunt, vita rePraesentant. Qui quidem divorum cultus nec apud Christianos admodum frequens est. Quanta turba eorum, qui deiparae virgini cereolum affigunt, idque in meridie, cum nihil est opus? Rursum quam pauci qui eandem vitae castimonia, modestia, coelestium rerum amore studeant aemulari? Nam is demum verus est cultus longeque coelitibus gratissimus. Praeterea cur templum desiderem, cum orbis hic vniuersus templum mihi sit, ni fallor pulcherrimum? Neque vero desunt mystae nisi vbi desunt homines. Nec iam vsqueadeo stulta sum, vt saxeas ac coloribus fucatas imagines requiram, quae cultui nostro nonnunquam officiunt, cum a stupidis et pinguibus istis signa pro divis ipsis adorantur. Nobis interim vsu venit,

de Diana, porque é venerad a -me muitíssimo satisfeita pr=;i a gente, ser tão religiosamen:ú -me nos seus espíritos, expresi tam-me nas suas vidas. Este modo de praticar um a A maioria oferece à Virgem mesmo ao meio-dia, que nãc -: quão poucos se esforçam F\l'r modéstia, o amor das coi-qas .j:--culto, o que mais agrada atrs { que desejaria eu um templc tr mundo é meu? Nem me fal::: tão louca que exija imageru-. ,* servem de obstáculo ao meu rque adoram esses ícones cor:acontecer-me, como sucede r: gário. Creio que há tantas es=:homehs, porque são a rninhÉ : ram. De maneira que não e\:..;: os restantes deuses, se ern ;u=r têm a sua devoçáo; tais com,---I: Juno em Argos,"t Mhen-a ff I Neptuno em Târento,r' Pnap: mundo me oferecem continusr

XLVil -Atque

XLVIII - Se a alguém parece ü-i exactidão, passemos a in-spre,cc que evidente o quanto me ier-e Não vamos exarninar riCa p: mais insignes ser a faciljulgar . comum e da populaça que. se: nhas? São tão abundantes as i,-todos os dias, que nem mil De: las; ainda precisariam de ou:: produ zlt os risos, os divertlrr.ÊÍ diariamente oferecem aos ie;: manhá a atender as disputa: r pois, quando ja estão ebnos :: sunto sério, buscam assento :; se debruçam para obsen-atr 3*i : culo que mais lhes agrade. F,:: que variedade de loucosl Thmbém eü, às vezes, par}* dos deuses poeticos. Este â{u- :r,

quod solet iis, qui a vicariis suis extruduntur. Mihi tot statuas erectas puto quot sunt mortales, viuam mei imaginem prae se ferentes, etiam si nolint. Itaque nihil est quod reliquis diis inuideam, si aliis in angulis terrarum alii colantur, idque statis diebus: quemadmodum Rhodi Phoebus, in Cypro Venus, Argis Iuno, Athenis Minerua, in Olympo Iupiter,Tàrenti Neptunus, Lampsaci Priapus, modo mihi communiter orbis omnis longe potiores victimas assidue praebeat.

si cui videor haec audacius quam verius dicere, agedum paulisper ipsas hominum vitas inspiciamus, quo palam fiat, et quantum mihi debeant et quanti me faciant maximi pariter ac minimi. At non quorumlibet vitam recensebimus, narn id quidem perlongum, verum insignium tantum, vnde reliquos facile sit aestimare. Quid enim attinet de vulgo plebeculaque commemorare, quae citra controuersiam tota mea est? tot enim vndique Stulticiae formis abundat, tot indies nouas comminiscitur, vt nec mille Democriti ad tantos risus

suffecerint; quanquam illis ipsis Democritis rursum alio Democrito foret opus. Quin etiam incredibile sit dictu, quos risus, quos ludos, quas delitias homunculi quotidie praebeant superis. Nam hi quidem horas illas sobrias et antemeridianas iurgiosis consultationibus ac votis audiendis impartiunt. Caeterum vbi iam nectare madent neque Iubet quicquam serium agere, tum qua parte coelum quammaxime prominet, ibi consident ac pronis frontibus, quid agitent homines speculantur. Nec est aliud spectaculum illis suauius. Deum immortalem, quod theatrum est illud, quam varius stultorum tumultus! Nam ipsa

90

16

Er{urzJaqlnru etun rod saroure ap aJJoL[ rnbu alsg'solrrgod sasnap sop oltrnÍ arrr-opueluas 'opsrarrrp Elsap oqlrued'sazat sç 'na ur?qurel _ isoJnol ap apepalJezr anb 'o5orozrle an§ 1a1sa orleal an§ lsnaq ro4 'aper8e saql srctu anb olnr -,e+cadsá gq opN'suaruoq sop sagSc_e sE Je^Jasqo ered rue5ruqap as apuo ap 'n?J op Epe ala sreur aped eu o+uassu rueJsnq'oIJ q otuni -óe ranblerib ap sázedúrur a rep,au ap solrqg oglsa g[ opuenb 'srod -a6l'srp+Joru sop saca.rd sE re+nJsa e a selndsrP se Japuale e Pqueur ep serJqgs seJoq se uressed sa+s[ 'sasnap soe tuaJaJaJo aluatuelJelp sôgu1züaruoq so anb senrrap su 'soluatulua Ip so 'sosu so rrznpord -aJ Ia lpalf, prras ogN 'o+lJtgtua6l o4no ap tuPrJBsIJard epure lsel -ap úairr as erBd tuslJelseq so+rDorua6l ptu tuau anb'serp so sopol se^ou sepe+ua ur a eJnJnol ap sEtuJoJ su saluepunqe_oP+ o9s zsequ -ru a+uaru€Jlalul ogs'og5elsaluoJ uras 'anb e5elndod Ep a tumuoJ alua8 pp JEIeJ 9nb e.re4 'saluelsal se re81ní ITJ,EJ gras sau8rsul sreur selad loperouap erras anb o 'epra rod eprrr JEuItuExa sotue^ oEN _ isouanbad a sapuer8 ruetuqsa a tua ap atu oluenb o alrapvra anb -g anb ered seuetunr{ sepl^ sE JeuolJJadsur u souassed 'ogpuoexa anb op oluarur^arle sretu uroJ oIeJ anb arared tu9n31e u aS - m,À'IX

'sesorcard sretu setuql^ se aluauenuluo) ruaJalaJo atu opuntu o opol rua 'urtul y .or'otesdtug'I tua odeug ,or'o1uarel rua oun1da51 *r'odu41g aluotu ou ralrd4f *.'suualy tua e JaurtrAI ru.'so8ry rua oun{ ,u/atdttl:\ tua snu? ru.'sapoy tua oqa{ otuoJ srel íop5orrap uns e tug+ ãóogpadsa selp rua a sarelml+Jed sare8nl tua as 'sasnap sa+uelsal so .re[anur na ered ogzetranblenb 'srod êsrxa ogu anb eJlauetu aC'rueJ -ranb o oeu anb orusaru'erurr ura8eur equrtu e ops anbrod'zuaruoq so soluenb aruou natu ura sepr8ua sen+glsa selue+ gq anb oraJ)'orr,e8 -rrr olad epFq$sqns tas 'suatuoq so aJlua aPaJns oluoJ 'aur-JaJaluoJe elpoã lsaénap solrdgrd so tuôssoJ as otuoJ sauoJ; sassa tueJope anb ? soJrtsr,u so a soprdglsa so srod gl1nt natu oe olm,e+sqo_ ap rua Jas isazart rod anb supuolor a seprdpnsa sua8etul eÍrxa anb eJnol o9l nos oEN 'suatuoq rualsrxa apuo 'stgu trrelleJ atu tuaN enatu.a opunru o opofas 'o1aq sieu o qleJ aru ogu as 'o1dtual run na egeÍasap anb ered 'ossrp tu?lv'npJ ou rrrellqpq anb soe eper8e sretu anb o 'o1pr oJrapepJa o alsa a o+uelua ou A iseu^rp sesroJ sep Jotue o'eusgpoul e 'apepuec e 'sapnlrrl sens se Jelnm rod rueSrolsa as soJnod ognb epurede4uoJ ruã 'epuu ered artras aql opu anb 'erp-oratu oe oursatu ile 'EIa Buanbad eurn 'snaq ap aEuI 'tua8rtn R a-f,alaJo euoptu V 'soplsrJJ so aJ+ua aluanbar; ? ogu o+lm tun reeqerd ap oporu a1s1 'sepl^ sEns seu atu-Iuel -uasardar 'sarunlsoc snas sou atu-ruessaJdxa 'so1rlldsa snas sou atu-uelualeJe suauoq so qod 'epelope aluatuesor8llal oE+ .ras 'a1ua8 e epol rod a alred p epol tua'ap ope; olad elraJsqes orurs_slllntu aru-oraprsuoJ e6zzouetunq an8uus tuoJ EpeJaua g anb.rod 'euerq ap

esdr urel\i isn1lntunl Lur"-i- --r-::: :,7 'uralelJoururr ulneg'Srliriur:i :í]-"r ]uell8; ppb '>rr-i:r -ads seururoq

elurxeruurenb tunlaof à]-iE[. Tr] enbeu luapeul eJelJau [,^-r - l*: -o^ Je Snqluollellnsuof §ln;- i;, ureprnb FI urel{ 'suadn-o :;{r;;Ír.'sopn1 sonb 'snsu sonb 'i-::,: -:F OJIJJOIUOCI olp [UnSJru §l-r-l-u :,ii sns[J solue] pe rlrJJor.uào r _ _ I,or tlepunqe sIuJoJ aprJrlfrls r: -L-rüi-uof, EJlrS e€nb 'eJeJou.[f[i:," PInÔ 'eJelrrllsoe lts alpp_; i -.ri,,,1-uopad uraprnb pl urpu '>r.**-,,i;*; 'lrululur Je -ratr-iei .---L? Iunluenb 1e ']elJ ureled onh 'tr ;m; rrrnpo8e'eJaJrp snrJà-\ u.rrr.: ffJ*,*

']eeqàP.-iC .f; rl!1ff

Jelrun[uuloJ lt{lUl oPoLii '§Tr]T*odurí1g ur 'en;aur11 sTu:,:i .*u IPoqU tunPo[uPPtuanb :Si]*-.u* :i*' -n8ue ur sgp rs 'ureaplTiu: í* §mrt tuerle 'saluaJeJ es ae:d ua;jry;.u selJaJe s€nlels ]ol F{l}{ '-r.:J-;nr_: t]1uerr ns^ [urJalur srqo\ jr:-E-,,:ü:r slpldnls e urnc '1unr:r*,: ;rü:iliJ

1e

saur8erur seJef,nJ snqrJo[cr-1 --r

$s;"§:

rolleJ ru ']ls F{lur urnldu:+: §:s*;{rr -ure] Jn3 eeJeleeJd 'snLu:i;:r-f uInuIeP sl IIIEI\I 4tJPInI'uJE :Lrã:ri: 'eruourllsm aeJr^ r.uàpupe :r'-l -:,'-r*. 'arpr-raur q enbpl 'tunÊL$E -; ,-;*, eluen§ ']se suanbar3 runl*- *,q -,,. ']uelueseeji;uraprnb 1nÔ ": o[ulue (sauuo ]unrJpJ ]n i [--i:pr; ISINI

i]elos IJpqoJd aurl\--pü ;i.-,,r, -.

nonnunquam in deorum poeticorum ordinibus considere soleo. Hic deperit in mulierculam et quo minus adamatur, hoc amat impotentius.Ille dotem ducit, non vxorem.Ille sponsam suam prostituit. Alius zelotypus velut Argus obseruat. Hic in luctu, papae quam stulta dicit facitque, conductis etiam velut histrionibus, qui luctus fabulam peragant. Ille Ílet ad nouercae tumulum. Hic quicquid vndecunque potest corradere, id totum ventriculo donat, paulo post fortiter esuriturus. Hic somno et ocio nihil putat felicius. Sunt qui alienis obeundis negociis sedulo tumultuantur, sua negligunt. Est qui versuris atque aere àlieno diuitem se esse putat, mox decocturus. Alius nihil arbitratur felicius, quam si ipse pauper haeredem locupletet. Hic ob exiguum idque incertum lucellum per omnia maria volitat, vndis ac ventis vitam committens nulla pecunia reparabilem. Ille mauult bello diuitias quaerere quam tutum ocium exigere domi. Sunt qui captandis orbis senibus putant quam commodissime ad opes perueniri. Neque desunt qui idem malint deamandis beatis aniculis aucupari. Quorum vtrique tum demum egregiam de se voluptatem diis spectatoribus praebent, cum ab iis ipsis, quos captant, arte deluduntur. Est omnium stultissimum ac sordidissimum negociatorum genus, quippe qui rem omnium sordidissimam tractent, idque sordidissimis rationibus; qui cum passim mentiantur, peierent, furentur, fraudent, imponant, tamen omnium primos sese faciunt, propterea quod digitos habeant auro reuinctos. Nec desunt adulatores fraterculi, qui mirentur istos ac venerabiles palam appellent, nimirum ú ad ipsos aliqua male partorum portiuncula redeat. Alibi videas Pythagoricos quosdam, Quibus vsqueadeo omnia videntur esse communia, vt quicquid vsquam incustoditum nacti fuerint, id, velut haereditate obuenerit, aequo animo tollant. Sunt qui votis tantum diuites sunt et iucunda quaedam sibi fingunt somnia idque ad felicitatem satis esse putant. Nonnulli foris diuites haberi gaudent, domi gnauiter esuriunt. Hic festinat quicquid habet profundere, ille per fas nefasque congerit. Hic candidatus ambit populares honores, ille ad focum semet oblectat. Bona pars lites nunquam finiendas agitat et hinc atque hinc certatim contendunt, vt prorogatorem iudicem et collusorem ditent aduocatum. Hic rebus nouandis studet, ille magnum quiddam molitur. Est qui Hieroso\.rnam, Romam aut diuum Iacobum adeat, vbi nihil est illi negocii, domi relictis cum vxore liberis. In summa si mortalium innumerabiles tumultus e luna, quemadmodum Menippus olim, despicias, putes te muscarum aut culicum videre turbam inter se rixantium, bellantium, insidiantium, rapientium, ludentium, lasciuientium, nascentium, cadentium, morientium. Neque satis credi potest, quos motusr iluas tragoedias ciat tantulum animalculum tamque mox 92

e, quanto menos é amado, rTla:-i

dote, e não com a mulher.

muito ciumentamente,

Ur

corTlc'

,

-i

loucamente se comportal Co:: presentam uma ficfão do F\=a: sogra.3oa Este mete no ventre :pouco tempo depois, tem ur: dade, senão no sono e no (rc, l os negócios alheios e neglis:ü:,: julgam ricos corn dinheiro er: Outro considera-se muito re---. herdeiro. Este, por um lucrc r i res, expondo às ondas e acr '*-Er restifuirá. Aquele prefere prlt-*em segurança em sua ca-sa. t-':: herdeiros é a maneira ma;-. ;'- { a mesma finalidade, fazecn-se : ricas.3o7 Todos eles preparan *: zet aos deuses, até ao dia e:: Jr julgavam iludir.3os Um género muito louco r = porque sórdidas são as cor-ial< : processos. MenteÍr, p€rÍurar : sideram-se pessoas muito lr:lr* têm nos dedos. Não lhes falta : : abertamente lhes chamarn 'r-ffu uma parcela do dinheiro rna" 3. góricos tão convencidos de qu'tr de ânimo leve, recolhem cornü r-r Há os que são ricos so de 6ls5ç*in--n que imaginam para completa ;' por ricos na rua, embora enn caj a esbanjar tudo quanto ganha i Este anseia pelas honras pub-r;=, Um bom número sustenta pr'-'ir das pertinazes com este e curl tório e o advogado desleal. {-': ideias, outro deixa-se prencn lH a |erusalém, Roma ou Santla: -em casa a mulher e os filhu" Em suma, s€ pudesseis \-E: ; inúmeras agitações dos horr cas e de mosquitos envolr-lc,tri brincadeiras, lascívias, nascr= == a crer quantas perturbaccxs € :

,

€,6

rod sepesner oEs selp?8er1 seluenb a sag5eqJqJad seluenb rarc e o+rntu ElsnJ'sa+Jour a sepanb'soluarurJseu'setatlsel'se,rrapecurrq 'soqnol 'serpysur 'seuan8 'sexu tua sophloaua solrnbsour ap a sEJ sag5e1r8e seJatu]ul

-sou ap saJpqlnu rart sray.reSlnf'suatuoq sop

su o,r'odluar^l

elorlno oruor 'en1 ep

-üÊtll3Í#;ffirHr*,

axrap 'tazey anb epeu tual oEu apuo'o8euues no Etuo5'ur9psruaf e rr ered'tuanb gH'apnrp8eru ens elad.rapua.rd as-exrap oJ+no'serapr sep apepl,rou B ruor as-eursersn+ua tun '1ealsap opuSoape o a olJgl -eyp zn[ o tuacanbpua anb ã1anbe luoJ a alsa tuoJ sazeuprad sep -ua+uoJ tua as-a lo^ua 'urq tuas sossaJord elualsns oJalulu tuoq tun 'prrarel ep olunÍ as-apuoJsa alanbe 'sec11qçd seJuoq selad elasue als[ 'soraru so sopol rod e.rnosalua alanbe'egue8 oluenb opn1 JuÍueqsa e as-essarde alsg 'atuoJ ap rueJJoru Esef, rua eJoqrua'eru eu socp rod ressed ap urelso8 sun81y'apeppllal elalduoc ered ueur8eun anb sraagper8e soquos so sar{l-uelseq isoÍasap ap gs soDrr oEs anb so y11 '.re5uecp urapod oluenb opn+ eSueJaq oruoJ tuaqloJaJ'azral oturue ap 'anb ,rapepruntuoJ Bp oEs suaq so anb ap sopnua uoc op1 socug8 -elrd sopac tu?qtu€l apa 'oprrrnbpe pru orraqurp op elacred eun uranqaJal ap e5ue.radsa eu',,sraÂeJaua ,, ruerueqJ saql aluaureuaqp a ruprnupp so anb sapery ap op5eppe e e+leJ saql opN'sopap sou rugl anb orno ap srgue soe se5er8 saluegodrur olrnru seossad as-tueJapls -uoJ a tueue8ua 'urepner;ap 'rueqnor 'ruernÍ.rad 'ura1ua141 'sossaro.rd so ru?qtuel soprprgs a tueleJ+ anb ap sesroJ sE ogs seprprgs anblod 'saluercrauroJ sop o ? oprprgs olrnru a oJnol ollnru orau98 run eoeTIPnII ue.,re81nÍ anb salanbe rod soprpnlrsap opras anb rua prp oE ?lE 'sasnap sou raz -erd aturoua usnpJ anb olnegpadsa urn ueredard sala sopol ro€'seJrJ a sErila^ srBtu saJatllntu ap saluElue as-ruazuJ'apeprleuu etusatu p ruoJ 'sorlno oríracanbrJua ap pporugJ sreru eJraueu e ? soJrapJar{ tuas sotlla so reÍa1roo anb ue31n[ su6y 'esec Ens tua e5uern8as ura Jaf,aueruJad B euanS eu eun+JoJ.re.rncold ara;ard alanby'gJrnlqsaJ aql oJraqurp tunquau anb eprrr E solua soe a sepuo sç opuodxa 'sar -eru so sopo+ rod e[er.À 'ollaJur a o.r8errr oJJnl urn rod'a1sg 'oJlapJar{ nas o raranbr.rua ered arqod a^r^ as 'zqay olrnur as-eJaprsuoJ oJ+nO 'soplleJ oglsa eprn8as ap a'opelsardtua orraqurp ruoJ soJrr ure81n[ as anb trr?qurel so-gH'snas so ruurcua8rlSau a soraqle soog8au so ruor urudncoard as anb seossad gg 'on9 ou a ouos ou oPuas 'apep -IJIIa, E a ogu alsã 'opal ap aruoJ etun rual 'slodap odual ornod 'a no"lelerrer8sa an8asuoc oluenb opn+ aJ+ua ou a+aru alsg ,r'er3os up olnrur+ oe olun[eJorp alanby 'resad op op5ru erun tuE+uasard -ar anb saJope so+n+r1sqns oruoJ e+EJluo) lepoduroc as aluatuef,nol oEnb 'o1n1 ap 'rnbe alsg ir{V *r'o8ry oruoJ 'aluatueluaurnrJ olrntu e-er8rrr oJ+no íraqpur €ns e m+Eso.rd u6'Jaqlntu e tuoJ oPu a'a1op o ruof, eser alanby'op4ed ruoJ etue sretu'opetue a souatu oluenb ã

xoru anbure] run[nJlpr$:LrE --T:J. tlselod tparc srlps anbal -.r-rr.**. -uetnrJSBI' urnrluepnl' Lutr:: .-i*-frr.-tJ eS JAIut uleqJru eJàFt'. --.JirrTIiT 'ut[o snddruery tunpour;:E"r,r-r -?uoru rs eru(uns uJ 'sll{"_ }i_ L tleepe urnqoJpl r.unnra, ::? Iq^ -n*ü'r ueppmb urnu8eur Jll 'tll*:-: rrn _ tuerosnlloJ Ja rueJlpnl rur'- :ei-:-irr -]E rutl{ }e 1e1r8e sepuefu.: i*.r;r.ll"l. -oJ pe eru 'sãrouoq serpp.i:,: *r-nü seg rad eru 'araptrn3ord t+:irL tu,nrilil $rop'luapne8 uaqeq_sàlr.; ;:r: pB anbpr Eruuros lun8uu :ú--i rffi* srJo^ Inb ]uns ']upllot ou.:;r-ia -çr-;m -enJ IPeu omllpolsnJr.n {.-i.ff -§: tr Eluuro oepeanbsr snqmb 'i--:?:§ ,fir elnJunqrod runJolred àfE; rrüil;rry -ed seFqeJeue^ JB solsi :r:;;**; 'so]f,urnoJ oJne lueàqpu ;: : j, ":

.

I

urnruuro uerup] ']ueuoniu -- ":;;,il:mr urrssed runJ Inb Ísnq1uolE- íilrrs: -Jos urnruuro ureJ Inb

IUnUrrssq[n]s urnruruo

*dc:: ;rili ]§f J::rL:r

urnt anbr4^ urnJonÔ 'rltü,rJrr? *;[i 1nb lunsep anbe51 'lJlulru+: !,;*J. -Iues srqro srpuplder 1nb iTrr:§ ;:a -aenb serlmlp oileq tlnneui l: :; IlIeJI^ SI}UA^ f,e slpllr 'lpllic,.*- T-J'-ü urnn8lxe qo rlH ']eteldn--- - ;,*r. rnlerllQ.re |}I.{lu snll\'' sr,"-lr;r-, -,#l ãJae anble srJnsJO.\ rnb tsJ :-r.};lu -au srpunãqo sruerlp Inb tu:§ ffrr 'snJnllJnsã JelIuoJ tsod c,iin:.e"- '-rÍr ]salod anbunrepu\ prnb:1l:,L :,-: -erãd urelnqeJ snlJnl Inb 'si:.; rr. ,-

]lrlp Bllnls urenb aeded 'rü.1:- * snllv '}1n][]sord urens rue]-r.,i *r: r*: .r

-ualodurr ]erup coq 'rn1euz:q §r r

3lH 'oelos eraPlsuof, snqry::- _ ;r

periturum. Nam aliquoties vel leuis belli seu pestilentiae procella multa simul milia rapit ac dissipat. XLIX - Sed ipsa stultissima sim planeque digna, quam multis cachinnis rideat Democritus, si pergam popularium stulticiarum et insaniarum formas enumerare. Ad eos accingaq qui sapientiae speciem inter mortales tenent, et aureum illum ramum, vt aiunt, aucupantur. Inter quos grammatici primas tenent, genus hominum profecto, quo nihil calamitosius, nihil afflictius, nihil aeque diis inuisum foret nisi ego miserrimae professionis incommoda dulci quodam insaniae genere mitigarem. Neque enim révte xaTopcrtç, id est, quinque tantum diris obnoxii sunt isti, quemadmodum indicat epigramma Graecum, verum sexcentis, vt qui semper famelici sordidique in ludis illis suis - in ludis dixi? imo in gpovttotryoíouç, vel pistrinis potius ac carnificinis - inter puerorum greges, consenesc€ult laboribus, obsurdescant clamoribus, foetore paedoreque contabescantl tamen meo beneficio fit, vt sibi primi mortalium esse videantur. Adeo sibi placent, dum pauidam turbam minaci vuliu voceque territant, dum ferulis, virgis, lorisque conscindunt miseros dumque modis omnibus suo arbitratu saeuiunt, asinum illum Cumanum imitantes. Interim sordes illae merae mundiciae videntur, paedor amaricinum olet, miserrima illa seruifus regnum esse putatur, adeo vt tyrannidem suam nolint cum Phalaridis aut Dionysii imperio commutare. Sed longe etiam feliciores sunt, noua quadam doctrinae persuasione. Siquidem cum plerique mera deliramenta pueris inculcent, tamen, dii boni, quem non illi Palaemonem, quem non Donatum prae sese contemnunt? Idque nescio quibus praestigiis mire efficiunt, vt stultis materculis et idiotis patribus tales videantur, quales ipsi se faciunt. Iam adde et hoc voluptatis genus, quoties istorum aliquis Anchisae matrem aut voculam vulgo incognitam in putri quapiam charta deprehenderit, puta bubsequam, bouinatorem aut manticulatorem, aut si quis vetusti saxi fragmentum, mutilis notatum litteris alicubi effoderit: O Iupiter, quae tum exultatio, qui triumphi, quae encomia, perinde quasi vel Africam deuicerint vel Babylonas ceperint! Quid autem cum frigidissimos et insulsissimos versiculos suos passim ostentant neque desunt qui mirentur: iam plane Maronis animam in suum pectus demigrasse credunt. At nihil omnium suauius quam cum ipsi inter sese mutua talione laudant ac mirantur, vicissimque scabunt. Quod si quis alius verbulo lapsus sit idque forte fortuna hic oculatior deprehenderit, r1párl,erç, quae protinus tragoediae, quae digladiationes, quae conuitia, quae inuectiuae! Male propicios habeam omneis grammaticos, si quid mentior.

94

um animalzinho minusculo" ; Quantas vezes uma breve gue: subtrai e arrebata milharesl

XLIX - Mas eu própria seria e = na das muitas gargalhadas ce I todas as formas de loucura Ê Quero chegar aos que entre ,§ : e cobiÇâffi, como dizem, o rar l Na primeira linha estão os = a mais desgraçada, a mais ai:: se eu não mitigasse as dsSr3;l uma espécie de doce insarua r, ções,31'quer dizer, a cinco gra-.-=: grego,313 mas a seiscentos. E=suas escolas; digo escola-. {;, pior, câmaras de torfura. \c ro cem com o trabalho, ensurüL-:" fedor e a porcatia,3l5 toda\ra f, primeiros dos homens. Ahl t :r quando aterroflzam com c --. r.. quando marttrtzam com a p:-: bres crianças e se zangam ie ::n: burro de Cumas!316 No entar:--lhes luxo, o fedor rescen,le a ] ce-lhes realeza, e não trocana: ou de Dionísio.3l7 Mas a sua maior felicidaüe a que têm da sua erudição. Ele= lírios,"t jrlgam-se superiores a I que truques conseguem s€r aül mães tolas e pelos pais idiotas descobrir nos pergaminhos câr( quises,"o quer vocábulos drurfr Ío", " tergiversa dor", "carteir._.: mento de pedra antiga, conn a- a Que exaltação! Que triunrol Q;* ram a Africa ou que tornaraÍ-- i versículos frigidíssimos e ir.s;. radores, de imediato acham Jrq para o peito deles. Nada the= e : entre si louvores e cumprin're:: gum tem um lapso, de que ,if,-I tragédia! Que discussõesl Q;= caiam sobre mim todos os !Ir3=.

96

/soJqgrueJS so sopol tulru alqos rueleJ iolurtu as anÕ ise^rlra^ur anb a sag5errallu anÕ isagssmslP anS ;urp93er1 an6 rrrisapcqll nd 'aqat.rade as orlno anb_ap'osde1 un tual urn8 {e as êetr41 ,.r'sor8o1a ruarecoll a 'soluaruudunr a saJo^nol rs al}ua uarynqflàr;p-anb op Ia gper8e sreur ? saql epeN'salap olrad o ered nor8rursuerl ..rolg8rrn ap eru1e e anb rueqJe o+elpau4 ap 'saropeJ -Fupp tuetleJ oEu otuof, 'a sotulssyslnsul a soursslplSr{ solnJ}sra opel o opol ura rue4sol{'er-ugllqeg B tuereruo+ anb no eJIryY E ruer -úrsinbuôr anb ara.red ?lV isoiSola an§ ioJunrrl an§ iog5elfxa an§ gralrd4f O 'Epelqnur og5pcsur erun8p tuoc 'e8rlue erpad 9P oluaru -8e.ll úí rei.rajuasap lua no ,.r',,e1sura1teJ,, ',,topes.rarrr8ra1,, ',,o! -Ialoq,, oruoJ sp1 'orrod op sopriaquoJsap solnqgJo^ ranb o.r'sasrnb -uV ap aEtu ep aruou o ranb sopluoJJpc soquture8rad sou JIJqoJsap ura lazerd ap aoadsa erun tualuas 'selolpr sred solad a se_Io+ saEru selad - rue8lnt as oruoJ - sopeJnupe ras uran8asuoJ sanbnrl anb tuo) Ias oEN .r€iol€uoq u a uorualed e sa.rouadns as-ule8pÍ 8r€'sopll -ap sornd seSúeuc sR \uel1r»ur anb'sa1g'opSrpma errs Ep ur9} anb ogrurdo epe^oual arduas ep tu? pe apeplJrlal roretu ens e setr I zr€'orsluoro ap no srJelg{ ap orldar olad eruerrl Ens u ruerJeJoJ+ opu a 'ezaleat saql-aJ -ared ogprruas EurJJgsnu e 'aurry.rad e apuaJsar Jopal o'oxnl saq1-urarared arJlpuntur e a zaplpJos e 'o1ue1ua oN er€isetun3 ap oJJnq o opuelrm'srarrgsuad sEruJoJ sE sepol ap ue8uez as a seSueuJ salq -od se Eleql{l e a e1se8la^ e'eugletupd e uor IuEzIJqJetu opuenb íupelsnsse sruJn+ e zol e ruoJ a Jeqlo o ruoJ ruezlJoJJale opuenb soudg.rd o8rsuoc salualuoJ tue)H oruoJ ir{V'sualuoqsop sorraruud so as-tue8ynÍ'ezaplua8 equln ç se5e.r8 er,repol nrr'epelrod e a JopaJ o ruoJ Luequgap 'oq1nleq o ruoJ tuaJapJnsua 'oqpqerl o tuoJ IuaJ -atlla ua'sounle ap oqueqal op olaru oN 'eJn+Jol ap seJerugc 'lord urr',,sottgqasuad,, tazlp ErJa^ap opuenb 'selocsa o8rp iselocsa spns spu sopunru a soJrlgtuey ardruas oglsg 'soluaJslas e seru ,rr'o8al8 euer8rda run aJaJaJ otuoJ 'so8r.rad saaer8 oJurJ e'tazyp tanb erun -lppu o)un e solsodxa gs oplsa opN 'Erugsul af,op ap arcgdsa"rr'saoi ruoJ oBssrJord eurrrrgsltu ens ep seser8sap se asse8l+Ru oEu na as 'sasnap solad epezardsap sretu e'ellge smu B'epeSer8sap slpru e er.ras anb suaruoq ap e5er'soc4guel8 so oglsa equrl EJrarurrd e11 *e'oppJnop otueJ o 'vtaztp oruo,'ureSrqoc a ErJopaqes ep ercug,rede e tug+ sre+Jotu so a4ua anb soe re8aqc oran§ 'sunruoJ seossad sup zalesuasur ap a eJnJnol ap seturoJ se sepol JeJarunua assapuapJd as 'olucgtuag ap sepugleS.re8 selrnu sep Eu -8rp epraçp tuas a Ern+errJ eJnol sretu E epas er.rdgld na sery - XI'IX

isaJer{lru elEqaJJe a reJlqns enugptsad etun ap p^epua o no erran8 a^aJq Btun saza seluen§ 'a+uarua alq ogl JaJJou e oppuqsap 'olnrs4urtu ot{urzletuluu tun

'JOllUfT;- lnlil

-rdord olery ieenr]f,enur rE:: -T;n -ao8er] snupord aenb '§13'rrc,l e}.roJ enbPl ]ls snsdel olraú-l r" irrtl tnlue4ur )e ]uepnpl auc,:.[F r*J:r, urnruruo 11ttlu ]v']unPei:r 5's, i'-l aueld urel :rnluerlru Inb rur-;ã. ;nx sorurssrslnsul la sourrsslPÊ': j -; IUIJeJIneP ruef,r{v le-r rsEr--: }i Íli-ellnxa urn] eenb 'ratrdntr ull *.. * 'urnluaur8eg rxes psruà-t s:l: H -l ' ruenbosqnq etnd' JrrapurL.;. :r,: o8pn [uelnco^ lne tua-Betr :,rr;:r-u -e1dn1o^ ror{ la eppe tuPI :r.;Ei spgrPl la sl[nrre}eril sp[nrs l"-. "":;,r anbpl 4lunutueluoJ eses ]u: --r uou uranb '1uoq IIp 'uàr.r.ir: .:;::T -ua1d urnJ ureplnblS' àurtr -§ETS".-;.. -oplloJ ruer1a e8uol pàS a:E: r: urns ]urlou urens tuePIuLrE -,-- -' EIU BIutJJesIur

tlelo

ulnu;--:J'::JT

eelll sePJos LulJelul'sà1u.8'::-; ;J -BJltqJB ons Snqluuo SIP:'I- ]*riÊ 'sr8rm 'srlnrag Irrnp 'Jusli' -;- iril: urnp '1uece1d IqIS oapy 'rr:-r;*:,' OIJIJeUeq OOUI Uã(IIE] : lUie\+*-mlJ.

]uecsãpJnsqo' snqrJoqel ii-Erç.+;;* -IuJec Je snrlod srur-rtsri ir. '5u" slns s{U slpnl ur anbrprp-,:{ ;r;';' 'urnJoeJ3 etuurer8rda lerrr*r ;rT runluel enbupb ']sa pl 'sTnis:; -aue8 eetuesul rueponb Lap: r:r:rI IS1u ]eroJ_runsrnul sgp anb+e . {-: 'olcagord runuruoq snua! -:-.-;n;;

'Jnluedncne'tr{Jr-= - r, -Joru Jalur [uerJeds aenua:;s :-r: tunJetuesut ]e tunJPllplrif> : *ilP sruutqceo srllntu urenb

-1nur

'etr'; l.;;

ellerord aerluelusad r.s

----.ü,:

il 1l

ii

ii ti

ii ,li

Novi quendam notrurelçvóccrtov, Graecum, Latinum, mathematicum, philosophum, medicum, xcri tcrÚta Fcotl,rxóv, iam sexagena-

rium, qui (caeteris rebus omissis) annis plus üginti se torquet ac discrutiat in grammaticr, prorsus felicem se fore ratus, si tam diu liceat viuere, donec certo statuat, quomodo distinguendae sint octo partes orationis, quod hactenus nemo Graecorum aut Latinorum ad plenum praestare valuit. Perinde quasi res sitbello quoque vindicanda, si quis coniunctionem faciat dictionem ad aduerbiorum ius pertinentem. Et hac gratia, cum totidem sint grammaticae quot grammatici, imo plures, quandoquidem Aldus meus vnus plus quinquies grammaticam dedit, hic nullam omnino quantumuis barbare aut moleste scriptam praetermittit, quam non euoluat, excutiatque nemini non inuidens, si quid quantumlibet inepte moliatur in hoc genere, misere timens, ne quis forte gloriam hanc praeripiat et pereant tot annorum labores. Vtrum insaniam hanc vocare mauultis art stulticiam? Nam mea quidem haud magni refert, modo fateamini meo beneficio fieri, vt animal omnium alioqui longe miserrimum eo felicitatis euehatur, vt sortem suam neque cum Persarum regibus cupiat permutare. L - Minus mihi debent poetae, tametsi ex professo meae sunt factionis, quippe liberum genus, vt habet prouerbium, quorum omne studium non alio pertinet quam ad demulcendas stultorum aures, idque meris nugamentis ac ridiculis fabulis. Et tamen his freti dictu mirum, vt cum sibi polliceantur immortalitatem et diis parem vitam, tum aliis eandem promittant. Huic ordini prae caeteris familiares Oul.rrwío xo;\ KoLsxícnec ab vllo mortalium genere color neque simplicius, neque constantius. Porro rhetores, quanquam nonnihil illi quidem praeuaricantur colluduntque cum philosophis, tamen hos quoque nostrae factionis esse cum alia multa tum illud in primis arguit, quod praeter alias nugas tam accurate, tam multa de iocandi ratione conscripserunt (atque adeo stulticiam ipsam inter facetiarum species numerat quisquis is fuit, qui ad

Herennium dicendi artem conscripsit) quodque apud Quintilianum, huius ordinis longe principem, caput est de risu vel Iliade prolixius: tantum stulticiae tribuunt, ut saepenumero quod nullis argumentis dilui possit, risu tamen eludatur. Nisi si quis hoc arbitretur ad stulticiam non pertinere, ridiculis dictis excitare cachinnos, idque arte. Huius farinae sunt et isti, qui libris edendis famam immortalem aucupantur. Hi cum omnes mihi plurimum debent, tum praecipue qui meras nugas chartis illinunt. Nam qui erudite ad paucorum doctorum iudicium scribunt, quique nec Persium nec Laelium iudicem recusant, mihi quidem miserandi magis quam beati videntur, vt qui sese perpetuo torqueant. Addunt, mutant, adimunt, reponunt, repetunt, 96

Conheci em tempos idos ur cedor do grego, do latim, da r um mestre em todos eles,r:: ia -l via mais de vinte anos para - : -se-ia feliz se pudesre r,ir-er r-, i-,: to as oito partes da oração, ,r ; nem latinos, conseguiu fazer :; guerra alguém assumir que ".l: advérbios! Por isso é que l'ra = ticos, e até mais, visto que :-,r : cinco.327 Não há nenhuma, r:i-: ta que o gramático não con_*::: não ser quem faz uma inern=:l,r semPre que lhe roukm a s:,_-,: tantos anos. Como preferis ci;: indiferente, desde que concp;;r o animal, de longe o mai_§, üê= cidade que não tiocaria a su: i: L

-

Os poetas devem-me me:.-É

fid?, pois, como diz o pror-r-

ninharias e fábulas ridíorla_. E julguem dignos de obter a ir:,,rr ses, e a Prometam a outro§. :r' E*o j"

Amor-proprio e a AdulaÇão,: e âc me venera com maior sincenca,;

Os retóricos tambérn me ren quem, aliando-se aos filosoft rem escrito de forma tão sena e rir. E até aquele, fosse quem ios: considerou a loucura entre as s o príncipe desta classe, tem sr*b longo do que a llíada. Atribue: frequência, o que nenhurn tp-desfeito pelo riso. Não deira 3: Provocar o riso. Da mesma farinha333 são os fr imortal publicando livros. Tru:r aqueles que sujam o papel c',t= que submetem a sua erudiçã,: : sábios, e que não recuffun Lr **: -me mais desgraçados do que :". Acrescentam, emendam, cor**a: tram o trabalho, escondern-r.t, :

L6

tueJrJ eJunu a /soue a ou a+ueJnp ou-uapuoJsa 'oqleqeq o rueJl -sour'uraze;a.r'tualadar'tuagdar'tuelloJ'urepuatua_'tueluacsarly 'tug tuas rueJnuol as anb.rod'sazrla; anb op sope5er8sap sletu aru-tuacared ,rr'o{?'I no orsJad ap ozpfo tuesmal ogu anb a 'sorq.e_s ap plrotrw etun ap oluaruuSln[ oe ogS1prua Ens u tua+atuqns a1b sá1anbç oluen§ 'súrrequru seJatu tuor laded o tueÍns anb_salanbe aluaurpdnuud'olrntu tua ap atu sopol'sor^Il opuurgqnd IEuotuI etue, Ep sgr+e ruarroe anb sarollnsa so ogs o€€equlrEttus?Hítr. ap a+Jp e EJnJno'I ç racuapad ap'srod'extap oEN'osrJ olad olra;sap g 'rcze1sep apod ogseluatun8re ap od4 unquau anb o'eougnbary tuor 'anb EJnf,noT e role oltrel tuanql4v 'apafll e anb op o8Yol slerrr ? anb .rro1n+yder urn osrJ o alqos ua1 'assep epap adnuyrd o 'ouerl4urn§ a ,rr'errgqgd ep sarcgdsa sE aJ+ua eJÍDnoI e _noJaprsuoJ olu?fiH CI wltgpü e na aJf,sa anb 'asso; ruanb assoy 'alanbe g+e g 'JIJ raze! aP a+Je ep EJraJe saza selue+ a erJ9s oEl BtuJoJ ap ollJJsa tuaJ -a1 7'sú4no ar1ua 'uaold Jor{larr V'soJosglg soe as-opuerle 'uranb -ueaard saza rod eroqrua 'tualualrad aur trrgqluel sof,IJg+al sO 'erJuPlsuoJ JorEtu a apeprJaJurs Joretu luoJ eJaua atu 'oueurnq orau,a8 o opo+ ap 'anb elanbe 9 *r'op\a1npy e a oudgtd-nuy e ruularuoJd e a 'sas o salerl1tue; rod ural anb 'aregdsa elsll 'ze'soJlno e ra+qo ap sou8rp tuanSlnÍ -nap sop R IenBI epm erun'apepqeporur as so+rp s1e+ ruor anb laagrrupe ? iI 'selnrlplr selnqgJ a serret{uru seJaru ruoJ sof,nol sop soppno so Jrznpas anb op e.rncord qeu epeu anb 'arrrg e5er etun oPs ,.r'orqlgzrold o ztp oruoJ 's1od 'opp -red naru oe ueSuagad anb tuaq as 'souaur au-tua ap selaod sO - -I 'Ersr?d ep srar sop elad auos ens e erJero4 opu anb aPeprJ -IIa, 1e+ eurn a8uqe 'sopol ap ope5er8sap sretu o a8uol ap'1eu4ue o anb ersapoJ pqunu R opr^ap g anb srapaouoc anb apsap'aluara;1pul atu-A eeJnJnol no eugsur-'o1sr e Jetu€tIJ srrayard otuo)'soue soluul ap óqpqe4 o.raprad rueSe; aq1 a eu918 B uaqnor aq1 anb a.rdtuas opuaúa1'orau,a8 alsau oPsJncur aluauadxaul ptun zuy uranb Jas oBu e u9n8uru efarru1 ogu iaururexa a allnsuoJ ogu otpuurer8 o anb el -rrJsa aluaupplJaJJoqe no eJeqJyq srctu 'etunquau 9q oEN ,.€'oJtrrJ serun nap sou çÍoptV o8pue natu o 9s anb olsra 'qeur a1e a 'soc11 -gure.r8 so soluenb seopgrue.rS seluel rgq anb ? ossr rod isolqJ? pg sop asselJ ç aruapad opSunfuoc eun anb rltunsse rugn8p euan8 ap o^qotu assoJ as otuo) 'og5p;rad eu raz;e! nrn8asuor 's_ou11e1tuau sô8ar8 urau'ugn8uru elo8e a1e anb o'oPSero ep salred olro se ol -JaJ oporu ap.nn8uqslp ered aluulseq o Ja I^ assapnd as z{4, er-as-.re8p{'ee4gtuer8 Jepnlsa E Jern+Jol as Bred soue a+ul^ ap srctu er^ -Eq opn+ eJeuopueqe anb 'or.rgua8exas gÍ ,rr'sa1a sopol ua aqsau lutn 'euruparu ep'eqosollJ ep'ecrlgualetu ep'url+El op'o8ar8 op JopaJ -aquof, *r'sopattao safiqus ap uauoq run sopl sodtual rrra IJat{uoJ

tlunlador tlunuodar'lur..;::q

lri

oses 1nb ]^ 'rnluaplr peà1 Tü -nJeJ LIIãJIPIII ulnllael l+- --.rii:l runJo]f,op urnJoJned pe rrir*,; -r,*i 1nb andrcaerd tunl ']uN,à: -nE IIIOIS}JOIIIUII IIIPTUE_i i--..-,i:; 'elJP anbp; " i-,-s-üiü. uOu tuBIS[]lnlS Pe JILIJI],[Ç-:E -r-r; :']I FIIP squerun8le sIIInu ry,nl :.-]ü : snrxrlord epeql [a-\ nsF ]: i.; 'runue{pupô pnde anb:n:r: ;b pe 1nb 'UnJ sr srnbsrnb JE-]--r, - ;:; -ü:i

-Fls oep? anble) ]urLrsü::§Lr: : luel se8nu serle Jàlàui lr-r:s

-oe

]^ 'urnJltu rurrp :;;

Iqls tunc

SIUOIIJBJ JeISr-,{-I }I l'n. tlr,I

LlIftJ

OSSO

-ngoc JnlueJrJeneprd u:a:r: :- rr ' snIluBJSuoJ anbau' sn.*^ il,ju;, rrrü*r ryxn\o» Ucx })Jl-ftrryl@ >-r'i, T -ord tuepuee sulp trrnl 'rrrpr-r ;;.m fir.*

-e8nu srJer,u anbpr 'seme ü:-: *m,* IIInIPnlS eUtlIO UIILICrr:-b 'T]ir* tstuol]JeJ luns eealu ossllrr,;t a- §

UOU

' oJelnurrad lerdnc snqÉài LJ-J*-..*,,* sllellf,llal oa runrurJJesrur +lü:,1 rnl oeur runueeleJ opotu ']ià-;il riy; uB srllnneul eJeJo-\ IrELi rjjÊ:-_ffi;J ]a lelduaerd Juert urepropt r:r-,- -'i Jnleqour etdeq ]oqrlurruupr i rnilüI tlenlona uou luenb '1ryrtu-l],*-É -uenb ouru[uo urellnu frri ':::*-,: ;-§ snPIY ueppbopuenb 'se-rr-fi: -,-r urappo] runc 'etler8 req f 1 L;;ri;;§l ]elf,EJ luouorlJunruor srnb Li '[ns.rE ']lnp,{ eJe}seerd urnuald p€ -J;r-rr; ponb'sruopeJo sa]rcd o]^]cl tr;.. ;ry. -op 'eJenLr ]eeJII nrp ure] is 's:J?- * ]BIlnJJSrp Je lenbrol es puir';'- :r u- §l -eua8exes urel 't\oxlylollú tri-E-euroqleru ttunuqrl'LLrrLrJt.j r,r.

*,.^a'ffiilrli#a'

recudunt, ostendunt, nonum in annum premunt nec vnquam sibi satisfaciunt ac futile praemium, nempe laudem eamque PerPaucorum, tanti emunt, tot vigiliis, somnique (rerum omnium dulcissimi) tanta iactura, tot sudoiibus, tot crucibus. Adde nunc valetudinis dispendium, formae perniciem, lippitudinem, aut etiam caecitatem, PauPertatem, inuidiam, voluptatum abstinentiam, senectutem PraeProPeram, mortem praematuram, et si qua sunt alia eiusmodi. Tântis malis sapiens ille redimendum existimat, vt ab vno aut altero lippo probetur. At meus ille scriptor quanto delirat felicius, dum nulla lucubratione, verum vtcunque visum est animo, quicquid in calamum incidit, vel somnia sua, statim literis prodit, leui duntaxat chartarum iactura, non ignarus futurum, vt quo nugaciores nugas scripserit, hoc a pluribus, id est, stultis et indoctis omnibus probetur. Quid enim est negocii, treis illos doctos, si tamen ea legerint, contemnere? Aut quid valebit tam paucorum sapientum calculus in tam immensa reclamantium turba? Sed magis etiam sapiunt, qui aliena pro suis edunt, et alieno magnoque partam labore gloriam verbis in se transmouent, hoc videlicet freti, quod arbitrentur futurum, vt etiam si maxime coarguantur plagii, tamen aliquanti temporis vsuram sint interim lucrifacturi. Videre est operaeprecium, quam hi sibi placeant, cum vulgo laudantur, cum digito óstenduntui in turba: o5roç êottv o Seuvôç êréivoç, crrm ipud bibliopolas prostant, cum in omnium paginarum frontibus leguntur tria nomina, praesertim peregrina ac magicis illis similia. Quae, per deum immortalem, quid aliud sunt quam nomina? Deinde quam a paucis cognoscenda, si mundi vastitatem respicias, tum a quanto paucioribus laudanda, vt sunt etiam indoctorum diuersa palata. Quid quod ea ipsa nomina non raro confinguntur aut e priscorum libris adoptantur? Cum alius seseTelemachum, alius Stelenum aut Laertem, hic Polycratem, illeThrasymachum sese nominari gaudet, vt nihil iam referat, etiam si chamaleonti aut cucurbitae siue, quemadmodum solent philosophi loqui, alpha aut beta librum inscribas. Illud autem lepidissimum, cum mutuis epistolis, carminibus, encomiis sese vicissim laudant, stulti stultos, indoctos indocti. Hic illius suffragio disceditAlcaeus, ille huius Callimachus. Ille huic est M.Tullio superioE hic illi Platone doctior. Nonnunquam etiam antagonistam quaerunt, cuius aemulatione famam augeant. }{inc scinditur inceftum studia in contraria vulgus, donec vterque dux re bene gesta victor discedit, vterque triumphum agit. Rident haec sapientes vt (veluti sunt) stultissima. Quis enim negat? Sed interim meo beneficio suauem vitam agunt, ne cum Scipionibus quidem suos triumphos commutaturi. Quanquam docti quoque interim dum haec magnâ cum animi 98

satisfeitos; compram o lou\-c:

recebem, com muitas vigrlias tr : todos os bens, com muitos > * : temos a perda de saúde, o i.:até a cegueira, a pobÍeza, a lr"--i

thice precoc€ , a morte prerna:de tantos malefícios, o sáL.iLr ;i-,: aprovação de um ou outro ser. liz e o delírio do escritor que :i reflexão deixa correr a pena :)l creve de jacto os seus sonhos ;"antemão que, quanto mais tui=: maior a aprovação da maior:: Que lhe importa estes dois ,-n* : De que valerá a opinião de ur r a múltidão imensa dos que ,t, if São ainda mais sábios üs + transferem a glória que ou Í :s : si, pois sabem que, s€ forem : J;j o lucro de que entretanto :e:--; feitos quando são aplaudii,--os 3

multidão:

Este é aquàle

lto'":r -;'

em destaque nas livrarias, üL i'r,r. se lêem oã três nomes,i-t s{,nr:rr nância mágica. Mas que sir::. tais? Poucas pessoas as cortl-,**;r menos ainda as elogiam, poi§ : tes gostos. Esses nomes, na rE a livros dos antigos. LJm gosta ie ou Laertes, este Polícrates, aquediferença se intitulam o lir-ro ú, alfa ou beta, como é cosfume i:o Mas o mais agradár,el de tu; las recíprocas, versos e encoi:-:. idiotas elogiam os idiotas. Es:= o outro, na deste, um Calirnai a Cícero, o outro replica gue ,t : Muitas vezes também procrr:i: a própria fama através da cor:r cinde-se em partidos contran,--É cedores e atribuem a arnllos a - -: ra completa que de facto o e ü o meu benefício torna agraia-,-=os seus triunfos pelos dois C::: I' com grand e pÍazer, troçam j i,-'rjp.uren§ 'eJelrlo^ seJqur\ sàtr'E; :,i; i;; -os as rnb 'lp.rara^r anboi{{p.,: l,--.:lr: "

'seuoddo

uaroluàl{

-i ;-3,:,;

'ãJoJasuo3 lunuBur srnonb :* ;* -sr8ogÍs Ipnrlsur snqpr r.ur-: -; ']ue]]lure tuelelrJe-t, anburuf -.: -|,:* -sloeurl;ed eur-rdec pupl à:, -.- --;.r:E Lunluel rs '1rn1ng uetup] s+.i:;r-Ii-ntu srpeleP srueJr-\ rurLr s=-::tril; eJee smonb snua8 urnurruchÇ ";ci;rü. ']uelrrllsrxa [unJelraerd JJ sr_ -r]r 'rn]?ePI^ esse urnurrlllllt{tr :;-r_:-í:, -nrunc snqruorurdo sauoruri: ?:Ír-* -rad urer pe tuenb lrajer lru-j --::r..l]unnlo^ enPISSe ulnxs ryC-'-' l.. ;

h:

Je

anbau [unJol ]ueorpul\ trirrr.*

-- r],,-

'r{.rrrssper8ur urniu,rr - : -s ]e ]ueqep F{ltu tunped uou '- --i\i:n

LIII - Porro theologos silentio transire fortasse praestiterit, xcri TC[ú[Tlv xcpspívcv pfi xtveiv nec hanc anagyrim tangere, vtpo-

te genus hominum mire superciliosum ataque irritabile, ne forte turmatim sexcentis conclusionibus adoriantur et ad palinodiam adigant, quod si recusem, protinus haereticam clamitent. Nam illico solent hoc terrere fulmine, si cui sunt parum propicii. Sane quanquam non alii sunt, qui minus libenter agnoscant meam in se beneficentiam, tamen hi quoque non mediocribus nominibus obstricti sunt, dum felices sua philautia perinde quasi ipsi tertium incolant coelum, ita reliquos mortaleis omneis, vt humi reptantes pecudes, e sublimi despiciunt ac prope commiseranturl dum tanto magistralium definitionum, conclusionum, corollariorum, propositionum explicitarum et implicitarum agmine septi sunt, tot exuberant xprpguTéTotç, vt necVulcaniis vinculis sic possint irretiri, quin elabantur distinctionibus (quibus nodos omneis adeo facile secant, vt nonTênedia bipennis melius) tot nuper excogitatis vocabulis, ac prodigiosis vocibus scatentl praeterea dum arcana mysteria suo explicant arbitratu: qua ratione conditus ac digestus sit mundus; per quos canales labes illa peccati in posteritatem deriuata sit; quibus modis, qua mensura, quantulo tempore in virginis vtero sit absolutus Christus; quemadmodum in synaxi accidentia subsistant sine domicilio. Sed haec protrita. Illa demum magnis et illuminatis, vt vocant, úeologis digna putant, ad haec si quando incidunt, expergiscuntur: Num quod instans in generatione diuina? Num plures in Christo filiationes? Num possibilis propositio: Pater deus odit filium? Num deus potuerit suppositare mulierem, num diabolum, num asinum, num cucurbitam, num silicem?Tum quemadmodum cucurbita fuerit concionatura, editura miracula, Íigenda cruci. Et quid consecrasset Petrus, si consecrasset eo tempore, quo corpus Christi pendebat in cruce? Et num eodem tempore Christus homo dici potuerit? Et num post resurrectionem edere aut bibere fas sit futurum, iam nunc famem sitimque praecauentes. Sunt innumerabiles l,erruol,eqçícru, his quoque multo subtiliores, de notionibus, relationibus, de instantibus, deformalitatibus, de quidditatibus, ecceitatibus, quas nemo possit oculis assequi, nisi tam Lynceus vt ea quoque per altissimas tenebras videat quae nusquam sunt. Adde nunc his TvÚtrcS illas, adeo nopcxôólouç, vt illa Stoicorum oracula, quae paradoxa vocant, crassissima prae his videantur, et circumforanea, velut leuius esse crimen homines mille iugulare quam semel in die dominico calceum pauperi consuere. Et potius esse committendum, vt

102

Lm

- Talvez fosse melhor

pâ_is

ou t,ru: extremamente supersticiosa c remexer essa Camarina\-

centas conclusões, obrigar-mô- :. declarar-me-iam de irnédiat,:, :* tam instantaneamente todcls ,l§ Não lr.á, seguramente, quer eles, apesar de me deverém = -proprio os faz felizes e os ele-*-: cima os restantes homens, ccr:,_ ra, e têm quase pena deles; ende definições magistrais, cor r,;_ ; citas e proposições implícira: _ a rede de Vulcano3il os p*ie:: cortando facilmente todos (§ :,de Tênedos,3s1 e têm um esl-: : mos prodigiosos. Explicarn 3 i,como foi criado e ordenado ,t pecado passou à posteridacÊ = :n que instante Cristo ester-e rj,t ir nos sacramentos os acidentes s; conhecido. Há outras quest,&nados - como os chamarn -" Jr-r_nelas atentam, interessam-ff geração divina? Existem \-ana==; : posição: Deus Pai odeia o Fl-r*ll de mulher, de diabo, de asno ;€ abóbora teria pregado, feito mr ; consagrado Pedro, s€ consagrasr to pendia da cru z? E nesse momi homem? Depois da ressurreiçãc fome e da sede no mundo, har-e: Inúmeras são as subtis rtini:-;-; as precedentes, sobre as nocerr= : dade+ as essências, âs preser.iÇi_( um Linceu, cujos olhos pocier nem sequer existe. Acrescenta: ::: até os oráculos dos estóicos, cüri xais,,parecem ao pé delas barua;; "E crime mais leve massacra: : go o-sapato de um pobre. E p=: soçobre com fudo quanto con:Ê: mo ligeira." Estas subtilezas trT.;subtis pelas vias dos escolash,i,ti

-*

00r Jres san8asuoJ anb eruJoJ Iel ap 'soctlsglorsa sop serrr selad s4qns sreur Epurp sepetrJol ogs srlqns ollntu suzalqqns selsg ,,'eJIa311 otu -satu 'egur.uluatu os erun tazrp e'ur9+uoc oluenb opn+ uroJ arqo5os orla+q opunu o anb rexrap laapaya.rd ã'arqod tun ap oledes o oB -unuop oE JasoJ anb op suaruoq lnu.re.riesseu a^al sletu atulrJ g,, 'sunruoJ-sale8nl a sapep11eueq selap gd oe uacared"srex -opeled oruoJ aluarureSlnrr soprJaquoJ 'soJrglsa sop solnc,EJo so ile anb ,n stuxopund ogl saiua4uas se eptnp rcluaJsaJJv 'alsrxa ranbas ruau anb o sE aJ+ sesuap ap s,a eJ+E razr urapod soqlo sofne 'nacutT urn oguas raqacrad apod rugn8tmr anb 'sBSuesard se'senugssa su'sapep -rletuJoJ se 'saluelsur so 'sag5e1a.r se 'sagSou sE arqos 'saluaparard su anb op spqns sreru pptrre 'sa1ap zsestitto4utu sqqns sE ogs seJarunul eraqaq a JatuoJ anb grazreq 'opunul ou apas Ep a atuoJ ep oparu o+uel tuoJ soruelsa anb g['oE5ra.rlnssa.r ep srodaq etuatuoq eJa olsrJ) anb olrp ral euapod'oluatuout assau g LZnrJ ep erpuad o1 -sIJ) ap odroc o anb ua odtual ou asser8esuoJ as'orpa4 oper8esuor eual anb fl LBpEJuTJnJJ opls 'sar8epu olra; 'ope8ald erral EJoqgqp e opotu anb aq eoxlas ap /BJoqgqe ap'ouse ap'oqe1p ap ,raqlnru ap EturoJ e operuol ral epapod snaq eoqlrg o erapo red snaC :ogSrsod -o.rd e larryssod g eo+srr) rua sag5equ selrg rua+srxg eeul^Ip og5era8 eu osrcard aludlsut wn nqsrxfl 'sruru as-tuessaJa+ur 'tue1ua1u selau opuenb srod iseu8rp sruru rueJaprsuol '- tueureql so otuoJ - sopeu -$rn[ no'so3o19a1sapuel8 so anb saglsanb ser1no gH 'oprJaquoJ ? olsl opnl'erJ,aleru e ruas rualslsqns sa+uaprJp so soluarueJJEs sou anb a opour anb ap írua8rrn ep olas ou a^a+sa olslr3 aluelsur an! tua a Eprpatu anb tua 'soraru anb .rod íapepualsod q nossed operad op Er1rueru e sreup) anb rod íopuntu o opeuapJo a opeIJJ IoJ otuoJ ísoualsru sop soueJJB so eJrauetu ens ç ureclldxg'sosot8rpord sour -Jal ap a sorusrSoloau ap opu8arrec olEsa tun wgl a ,rr'sopau91 ap opetlJpru o anb op Epure Joqlaur 'sgu so sopol aluaulrJeJ opueuoJ 'seqleur selad ruedecsa srod '.ra1a.r euapod so ,s€oueJln1 ap apal e tuau anb ,orso8r1{taqqns soluel tuesÍl 'selnqdtur sag5rsodo.rd a seln -gdxa sag5rsodord'souglo.roc'sagsnpuor'qerlsr8uru sagStuyap ap olrJJ?xa run ruof, as-ura8alo.rd olueprlua ísa1ap euad asenb u9+ a 'er -ra1 elad elseJJp as anb oqueqal tun otuoJ'suauroq salup+sal so erulJ ap trreqlo sala'n9o oJraf,Jal oe asenb e^ala so a sazIIaJ ruJso orldgrd-Jorue o oluenbug 'sorJlJauaq solrnru tuala ap aru ap .resade 'sa1a anb op oprJaquoJal souaru efas atu ruanb 'aluaue.rn8as ,9q op11 'Jo^eJ nas e oglsa ogu anb so sopol aluarueaue+ue+sul tuel -snsse anb uoc orEJ o alsa ã'eJqgJaq o+erparu ap ruel-atu-JeJplJap 'assesncar na as 'a atu-repeí+ar e tuer-atu-Je8rrqo 'saosnlluol seluaJ -sras ruoJ tupr-aru-JeJrtdar langlrrJr a psorJ4sradns aluatuptuaqxa alua8 orrro3 sü€'elJaJur e^Ja pssau JeJo+ no Lwouttuwu) assa fixawat fi#aa'so8o19a1 solad olJuglls ura ressed roqlatu assoJ za^lel - ilI'I

tlunpue]]ttutuoJ esse sr.-J^ -r- - . alP uI Iauas ruenb a-rerrin: ;-- -eJoJruncJrs ]e 'rnlueepLt i: *'elnceto runJoJlols elll L.r 'yt+. eppv ']uns urenbsnu aenb r?i,rr-: sneou{-I §r*rrr- ; 'rnbass? ISru -rl -lPPpb §r**lt "P'snq1]ellletulrl-i3!' 'saroqpqns olpur anbonb, §:: r enburpls tuerueJ Junu ruE: " --r -oeJJnseJ tsod urnu ]I arl"j],r-. ,i {unu }g zecnJf, ur leqàPu}; -,i;r -osuoJ Is tsn4a4 ]esspl-r};-!: _- trr -lPe'e;nleuorf,uoJ lrJerll e:: r: tsrel[gJnono runu 'runulst ;-* -ns tpenlod snep tun\ ; ü:- * uInN csauorlel[J slsl{q-]-u" iir. r ponb urnl\i :rnluÍDsr3:ai-r; "- -rrr..l stSoloeq]'1ueJo.,r ]-\'snpu:r;:.-PeS 'oIIIstIuoP euIS luPl§::- r:: Y Ísnlstrq) snlnlosqp tls c,-f -r- il-:J" enb 'srpour snqrnb :tls prer.:-;,: ; -eJ sonb rad Ísnpunur ri' ;:-s:i'; ]ueoqdxa ons erJals-iu er.rr:: rl -ord Je's{nqeoo,\ st1elrci,:,r: r = - *n:1 ]^ ']ueoas alloeJ oapp sràur; - i.rl umb 'rlrlarJr ]urssod f rs >t{i-;-;-eqnxe ]o1 '1uns Irdas au:ria ; -,

:t

-tsodord'urnJorJelloJof ' r;: -*.,l olu€] trrnp ÍrnlueJesrurru[r] i,i.;r selueldor 1ulnq ]^ 'sràuu: - i-.ilr, runrue] lsdf rsenb apuura*i r *-ry snqplulou SnqIJsotPJI.u Ur- * âriiir

rueeur ]uersou8e

raruajll *:

I

-*,r,J.,".

ror{ }uelos o3lru ureN '}uàt:i:.3": : 'lue8rpe ruerpourpd pp ]à -r:-- ,-, -Jn] euoJ eu 'elrqelrJJr anbE':r i -odl,r tara8uel uruí8eup luE-- r-.u-

tDx

']1ta1r1saerd assetro_{ r-i:q-

vniuersus orbis pereat vna cum victu et vestitu (quod aiunt) suo, quam rryricum quantumlibet leue mendaciolum dicere. Iam has subtilissimas subtilitates subtiliores etiam reddunt tot scholasticorum viae, vt citius e Labyrinthis temet explices, quam ex inuolucris Realium, Nominalium, Thomistarum, Albertistarum, Occanistarum, Scotistaruml et nondum omneis dixi sectas, sed praecipuas duntaxat. In quibus omnibus tantum est eruditionis, tantum diÍficultatis, vt existimem ipsis apostolis alio spiritu opus fore, si cogantur hisce de rebus cum hoc nouo theologorum genere conserere manus. Paulus fidem praestare potuit, at idem cum ait: Fides est substantia rcrum speranda-

definiuit. Idem vt charitatem optime praetitit, ita parum dialectice vel diuidit vel finit in priore ad Corinthios epistola, capite decimotertio. Ac pie quidem illi consecrabant synaxim, et tamen rogati de termino a quo et termino ad quem, de transsubstantiatione, de modo quo corpus idem sit in diuersis locis, de differentia qua corpus Christi est in coelo, qua fuit in cruce, qua in sacramento s)maxeos, quo puncto fiat transsubstantiatio, cum oratio per quam ea fit, vt quantitas discreta sit in fluxu, non pari (sicut opinor) respondissent acumine, quo Scotidae disserunt haec ac

rum, argumentum non apparentium, parum magistraliter

definiunt. Nouerant illi Iesu matrem, sed quis eorum tam philosophice demonstrauit, quomodo fuerit abAdae macula praeseruata, quam nostri theologi? Petrus accepit claues et accepit ab eo, qui non committat indigno, et tamen an intellexerit, nescio, certe nusquam attigit subtilitatem, quomodo scientiae clauem habeat is quoque, qui scientiam non habeat. Baptizabant illi passim, et tamen nusquam docuerunt, quae sit causa formalis, materialis, efficiens et finalis baptismi, nec characteris delebilis et indelebilis apud hos vlla mentio. Adorabant quidem illi, sed in spiritu, nihil aliud sequentes quam illud euangelicum spiritus est deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et. veÍitate oportet adorare. Verum haud apparet eis tum fuisse reuelatum vna eademque adoratione adorandam imagunculam carbone delineatam in pariete et Christum ipsum, si modo duobus sit porrectis digitis, intonsa coma et in vmbone qui adhaeret occipitio, treis habeat notas. Quis enim haec percipiat nisi triginta sex annos totos in phisicis et vltramundanis Aristotelis et Scotticis contriuerit? Identidem inculcant apostoli gratiam, at iidem nusquam distinguunt, quid intersit inter gratiam gratis datam, gratiam gratificantem. Hortantur ad bona opera, nec discernunt opus operans et opus operatum. Passim inculcant charitatem nec secernunt infusam ab acquisita, nec explicant, accidens ne sit, an substantia, creata res an increata. Detestantur peccatum, at emoriar, si potuerunt scientifice definire, quid sit illud, quod peccatum vocamus, nisi forte

104

mais cedo de um labirinto ir dos realistas, nominalistas,:* :,: cotistas,3uu e de tantas escolas há tanta erudi ção, tanta dihsriarn de receber outro Espln:i, -i com os novos teólogos. S. Paulo sabia o que era a te e co magis tral, quando disse: i" uma certeza a respeito do qú-xrtr : a caridade, mas não a dir-ii:: : na primeira Epístola aos C,r':,:::. gravam piamente a Eucansi: do termo a quo e do termo ;-; ;; como o mesmo corpo pcKie s tempo, das diferenças do cür3,_ cramento, do instante ern qu? palavras necessárias e sufrcÉ:: mos, as respostas dos apos:,t,- tri as dissertações e definiçõ* ; :s de ]esus; mas qual deles re::r mácula de Adão, táo filosc:;=: dro recebeu as chaves, e rtrtrr3um indigflo;3sa mas não -i se =,,, tileza de que aquele que Í'rã,,'r, :r: Eles baptizaram em todos G -:; doutrina sobre quais sejarn â-< final do baptismo; nem Íizeren:'i : lével. Adoravam, é certo, n:ra-< e: gélica: "Deus é espírito e, aque. em espírito e em verdade".r= \i que adoração semelhante e de',-: numa parede, desde que rnostrc vantados, de longos cabelos e :l: à nuca. Para perceber estas coir: trinta e seis anos de estudo c a : de Escoto?

:

graça dada gratuitamente c 3 I obras, mas não discernern tr: Pregam a caridade, sem sabe: ; explicar se ela é acidente ou s; Detestam o pecado, mas dan: i tificamente o que é o pecaic, 3 espírito dos escotistas. Nerr" P--,r saber podemos julgaÍ os res::::

90r

selsa sepol opeuapuoJ assa^q 'saluelsar so re31nÍ sourapod Jaqes o[nc rod'o1nú4 'g anb ru]IparJe ossod ruaN 'se+suoJsa sop oluldsa olad soperrdsur ureÍas anb ras ogu p 'operad o a anb o aluaruuf,rrll -uarJ rrulJap tuassapnd sala as epm E eIJeP seru'opecad o rue1sa1a6 'eperJJur no EpEIJJ estoc 'e1lug+sqns no aluaprJe ? ela as relldxa ruãs 'eprrrnbpp Bp esryur e reredas Jaqes ruas 'apepr.rec e ure8ar4 'uperado erqo a aluerado EJqo ar1tra uatrJaJsrp oPu setu 'serqo seoq sR rueuoxg 'a+ueJIJBETB e5er8 ep aluatuelrr4e.r8 epep eier8 e uránÊurlsrp eJunu seur'e5e.r8 Bp ureleJ uaqurut so1o1sgde sg eolorsf, ap a salatglslrv aP EJrslJElatu ep a eJrslJ Ep opn+sa aP soura sras a elurJ+ 'souaru olad 'sosnard uetras ogu 'sestoc selsa JaqaJrad ele4 'EJnu e saluaJapu soreJ sgrl tuof, eloaJne urun a solaqeJ so8uo1 ap 'sopeluea -aI sopap slop trrof, o+srr) orrdgld o aJlsoru anb apsap'apa.red Burnu op^ruJ p epuauqap elrzua8etur E Epr^ap ? a+ueqlauas op5erope anb opela aJ IoJ saql opu anb acared setrAI6ss',,apepJa^ ura a olrlldsa rua o'I-gJope ruaaap'tuelope o anb salanbe ã o11.rydsa a sna6,, :ec1193 -ue^a errrepd e opum8as'o1uldsa rua setu'o1JaJ 9'uerreropv'la^?l -apw a Uq?p JapgreJ nas op og5uaur vretazqtuau íotusrldeq op leug a a+uarJlJa 'pualetu '1eu.ro1 sesneJ se rrrufas srenb arqos euJlnop rueJEInruJoJ ogu ruaqurel sptu 'sare8nl so sopol tua rueJezqdeq salg 'elap a eqr ral apod Errugrr e rnssod opu anb alanbe anb ap ezalq -qns E za.,r etunSlE erJapuaarduoc ala as ras o9u seu rrríouSrpu run e erJeguoJ se ogu anb alanbeq se-naqaJal a'sarreqJ se naqaJal oJp -a4 2so3o1ga+ sossou so or.uoJ aluarueJlJosolg o9l 'oppV ap elnJ9tu ep EpE rasa.rd 1oy ela ouoJ norlsuoruap salap pnb seur ísnsaf ap aBI I E rueJaJatfuoJ salfl 'selslloJsa sop sag5rugap a sag5egassrp se anb op spqns souaur ollntu tuurras so1olsgde sop selsodsal se 'sotu -aphnp oEN 'uralerqJaJa e urud saluarJlJns a selJyssaJau serrreled sep 'ogsenuelsqnsuuJl e pn+JaJa as anb tua aluelsul op 'oluaurerc -ps ou a znt) eu 'n9l ou o+sIJ) ap od.roc op se5ua.rallp sep 'odual otusaru oe sare8nl sosJa lp tua Jelsa apod odroJ otusatu o oruoJ opotu op 'op5enuulsqnsueJl ep'wanb pa oluu,l;ll op a onb / oural op eirace oprpuodsal ruelJal anb seur íeqsrrecng e aluatuerd urener8 -esuor sololsgde sO '0I olruyder 'sorqultoS soa ap7s1d7 ertau4rd eu 'ecncgprp e opun8as nlugap e luau nlp1,rlP E ogu seur'apepr.rec e aluaruelraJrad nocqer cL ,,e,igr as opu anb op olradsar e ezauaf, Erun 9 'eSueradsa ep oluaruepury o ? ?J V, :assrp opuenb 'p4sr8eu or -nod euuoy ap E-nrulJap 'o1uelua ou'a,a; e era anb o elqes olned 'S 'so3o19a1so^ou so ruoJ solunsse sassa rualllnJsrp e.red olueg olrrydsg oJ+no raqaJal ap tuerJ -a1so1o1sgde sorrdgrd so anb'apeppcgrp uluel'og5rpma eluet gq sela sepol urg 'srcdnut.rd se oJIlaJ gs seloJsa seluel ap a ,nr'se1q1oc -sa'selsrtueJo nnr'splsrlraqp'selsrurol *r'selsqeuruou'selqpar sop sopalua sop al-salp5erequasap anb op o+IJIJIqEI urn ap opaf, sletu

a}JoJ IS[u tsnureJo-\ uln]E-'rl-r,l lr. -lJS ]unJenlod rs 'JerroLi.rr :? ;J eleeJ3 tetluelsqns r.re ']ts ]u +;r:ú;;. -ut ]unuJeJos Jeu Lualpl,iju: - _nm -rado sndo ]unuJeJsrp -lê,u *2.-.;*lr ruerleJ8 'uelep srter8 rrrp::ej -,;::li uep11 ]E 'uretler8 Ilorscde --§-,rr]e sqelolslJv sruepunrrre-I1t]' .. :; :il;,r letdrcrad Jeeq rurua srn|1 ;F,-,1 euoqu^ q ]e Ptuof, esucitu. " *-;i; -dr urnlsrJr{f, le elerreC ur :rir;n -ope auorleJope anbuàpeà r--: ;J [unJa^ 'atDtoPD pltodv'' ?t:'::.;, ;lsa snr4ds runrrla8uena F,ni: :ffü 't11l ruapmb ]ueqerop\' '{:;},,: sIJe]JeJBqo oeu 'rtusnde,- ):-T;- -o ]ls aenb 'lunJencop upnb"r : ;ã; uou ruerlueros Inb 'anbonb ; ls;r;:ny -il]qns fl8lfle luenbsnu rt-rr : il;:-* ]e]]Frruroo uou Inb 'oà ,qE :::;:::rT -sou urenb 'elenrasae:d pp-re": ; acqdosopqd ure] runroà s:r-i :;+ f,e saet{ }unrass[P eepllr,\ - ,: i ;i{ uBd uou 'nxng ur ]rs elàj-:;* ;e*l t oqelluelsqnssueJl ]eL] o Lr'r-rr : - r- il: ul ]lnJ enb 'o1eoc ur ]sà r]§:j:*_- ffrrr q ]ls *rPI sndroc onb cru- -* ;,: -nuJal 1a onb e oururràr r: :f--* "

ueprnb eld JV 'ollJetour:*r+: ] - r;llutJ Ia^ IIPInIP [a,\ efrpà.rE; :_-m *"PI']InrUIJep JelrlpJtsrr-ET; -JEurnnt Drluzis{n* --; -Fr -opuotads

trrâPIJ snlned 'snuerrr àJàJsii_ - ;_-,} -eJ ep eJsrr.{ rnlueSoJ rs 'e-i[: ir,]* ]^ 'srlellnJlJJlp tunlue] ' s íxJ,: ::::,r-*.; :s13- -.r tunpuou ]a ÍurntelsrloJs 'rriJtí-x ttuntleuruoN'urnrleay sri--ii; ---l snlllJ ]^ toer^ runJoJllspl,t,t-:s _ _ -

o

_

seur[Ss{Fqns sBr{ ursl '3J31;: ll '", urenb 'ons (]unre ponb ) nt.:n; ,. -,1

Scotistarum spiritu fuerunt edocti. Nec enim adduci possum, vt credam Paulum, a cuius vnius eruditione licet omneis aestimare, toties damnaturum fuisse quaestiones, disceptationes, genealogias, et (vt ipse vocat) l,o1opc1Ícç, si eas percalluisset argutias, praesertim cum omnes illius temporis contentiones, pugnaeque rusticanae fuerint et crassae, si cum magistrorum nostrorum plusquam Chrysippeis subtilitatibus conferantur. Quamquam homines modestissimi, si quid forte scriptum sit ab apostolis indolatius parumque magistraliter, non damnant quidem, sed commode interpretantur, hoc videlicet honoris partim antiquitati, partim apostolico nomini deferentes. Et Hercle parum aequum erat res tantas ab illis requirere, de quibus ex praeceptore suo ne verbum quidem vnquam audissent. Idem si eueniat in Chrysostomo, Basilio, Hieronymo, tum sat habent adscribere, non tenetuÍ. Et illi quidem confutarunt ethnicos philosophos ac Iudaeos, suapte natura pertinacissimos, sed vita magis ac miraculis quam syllogismis, tum eos quorum nemo fuerit idoneus vel vnicum Scoti Quodlibetum ingenio consequi. Nunc quis ethnicus, quis haereticus non continuo cedat tot tenuissimis subtilitatibus, nisi tam crassus, vt non assequatur, aut tam impudens vt exibilet, aut iisdem instructus laqueis vt iam par sit pugna, perinde quasi magum cum mago committas, aut si gladio fortunato pugnet aliquis cum eo, cui gladius sit fortunatus: tum enim nihil aliud quam tela Penelopes retexeretur. Ac meo quidem iudicio saperent Christiani, si pro pinguibus istis militum cohortibus, per quas iam olim ancipite Marte belligerantur, clamosissimos Scotistas et pertinacissimos Occanistas et inuictos Albertistas vna cum tota sophistarum manu mitterent inTurcas et Saracenos: spectarent, opinor, et conflictum omnium lepidissimum et victoriam non ante visam. Quis enim vsqueadeo frigidus, quem istorum non inflamment acumina? Quis tam stupidus, vt tales non excitent aculei? Quis tam oculatus, vt haec illi non maximas offundant tenebras? Verum haec omnia videor vobis propemodum ioco dicere. Nec mirum sane, cum sint et inter ipsos theologos melioribus instituti literis, qui ad has friuclas, vt putant,Theologorum argutias nauseent. Sunt qui velut sacrilegii genus execrentur summamque ducant impietatem de rebus tam arcanis et adorandis magis quam explicandis tam illoto ore loqui, tam prophanis Ethnicorum argutiis disputare, tam arroganter definire ac diuinae Theologiae maiestatem tam frigidis, imo sordidis verbis simul et sententiis conspurcare. At interim ipsi felicissime sibi placent, imo plaudunt, adeo vt his suauissimis naeniis nocte dieque occupatis ne tantulum quidem ocii

1.06

questões, discussões, genea

I

os:

compre*ru todavia, todos os debates ê co:: rudes e grosseiros do que os d,-s o próprio Crisipo.361 Estes doutores, no entanto. ie: palaaras,sío se tivesse

que os apóstolos escre\rererrn

"je

_:

interpretam-no comodamenE :. em honrar em parte a anfigru:;r, e, na verdade, não seria justc es: namento, visto que nunca s]-ba= \{as quando a mesma insuflcÉr,, ou Jerónimo, então sublinhar: Foi pela sua vida e pelos *: mos/ que estes Padres da IEr=',: e os hebreus, obstinadíssià,,_n: seria capaz de compreenier : " coto. Mas hoje, que pagão i;É perante tão minuciosas subl-=:, sa que não compreende os n --§ i os troça, ou ainda tão chela :: em igualdade uma luta. São .:: magos, cada um com a sua tr: outra coisa senão desfa zeÍ e r*:, fim. Se os cristãos me escutas-rr que há tanto tempo nada cofi-e, furcos e os sarracenos os baru--:, dos ocamistas, os invencrveis a;: ristas; assistiriam, acho €u, a um, r-itória nunca antes vista. Quen:l i mar com os arremessos deles? e excitar com os seus aguilhõesl eL não se enredar nas súas den_qas :: Ides achar que digo tudo ist,,_tranhar, pois os teólogos insf,: a estas subtilezas teologicas e i,_, consideram execrável, quase sade modo tão irreverente de col_iai para explicar, discuti-las corn a_i : qãos, defini-las com tanta arroaijpensamentos sórdidos a maie=i-:: Apesar desta oposição, os t*:,.: -se, absorvidos dia e noite er: : lhes deixarn qualquer tempo Fa::

_

LOT

M .# tl .',|:

:i!:

ll. "a: :it

ri '.: ,i:.

''l' ü,

splolslda se a oqp&uaof o reaqloJ ered odural ranbpnb uuxrap saql oEu anb srazrgper8e serJugpnultu rua alrou a erp soPr^Josqu 'as-urapneldu a as-ruelnler8uoo so8o19a1 so'ogSrsodo e+sap resady 'er3o1oa1eul^Ip ep apelsaÍeu e soplprgs soluauresuad a sE^ spJ^Epd uoc Jet{Jueru a'enugSorJe eluel ruoJ sel-ruq9p'sogq -ed sop seueyord sen4Sre sutusaru se ruoJ sel-qncsrp 'recqdxa ered anb op JeJope e.red sruur ops anb sesroJ ap aluala aJJI ogl opotrr ap rep;'apupardun euraldns a orEgp.rces asenb'lazrylcaxa tueJaprsuoJ anb so .eH 'selo^rry seu-tueJaprsuoJ a sec13g1oa1 sezaplqns selsa e oJse rugl EJnleralrl Joqlaur eu soplrutsur so3o1ga1 so srod 'requerl -sa ap prras ruaN 'pJrapeJulrq rod olsl oprq o8rp anb retlJe sapl ese all sesuap sens seu JEpaJua as oBu tuan§4sagqpn8e snas so ruof, JElrJxa

,$. i3l

,í, rJi,i ,rãi

lilii 't';l ..i'

IIco tuePmb ulnFl{rEl sq ]À oãpe 'lunpnrld orri, ;

srprpros ourl 'sp131g urpt ;;:r*r§ ralueSoJJe rrre] 'areJndsp s:;;-s ero oloru rrre] srpuefl[dra i:-:r . ap_ ruolelerdrur anbi:?.; ]uef,np --J r,.,i, 1nb ]uns ']ueesneu serrnà-Jp 'sttelrl pnlllsw snqrJorlàur i - õ:,0. *; -I[u 3eI{'eJeJIP OJOI t.UnP{ i-}]r -*r. -;'

e.red aluerlauad opl oEsr^ eual

as oEu e.red pcaqurr opl ErJas ruan§ esalap sossatuaJJe so ruoJ Jeur -egq as ogu ered oprtuoJ oPl plJas uranS 'elsm salue ef,unu EIJ9II^ Erun € a epqra^rp ollntu eqpleq Ptun e 'na oqoe 'ureppsrsse íse1sg -os ap oluarur8ar o opo+ a selsqJaqle sra rJua ur so te1snuef,o sop -Euqsqo olrnru so 'selsrloasa soluaqlnJeq so souaJuJJes so a so)JnJ so er1uoJ ruelJpl^ua 'JaJua tuan8asuoc epeu odual oluel gq anb solrJJ?xa sopesad sassap za^ tua 'tuasselncsa aru soBlsrJJ so aS

'uIg

tuas pral eun'adolguad otuoJ 'tazelat a JazeJsap oeuas eslof, er1no ruarrn8asuoJ ruas 'epeluecua epedsa ens e tuoJ run epec 'so8etu erluoJ tualplnl e so8eur oluof, oplua oES'Blnl erun apeplen8r ua elualsns anb soroy;rue sorusatu sop EraqJ oE+ epule no 'e5o.4 so anb aluaurl.radtur op1 'sarolnop sossou so apuaardruoJ ogu anb es -nlqo oE1a1ua3'o1lac p'alsrxfl esezallqns sesorJnultu oEl alue.rad o+prparul ap erJapar oEu of,r+?Jaq anb 'op8ed anb 'a[oq setr [ 'oloJ

-sA ap zgt pQll?onb gglsanb prurulu e rapuaaldtuor aP zedBc euas salap unquau srod 'ezatnqeu rod sotursslpeullsqo 'snarqar1 so a soJosglg so 'sop8ed so uErelnJar eÍar31ep sarpud salsa anb 'sotu -srSops rod anb op sreru'sar8eltu snas solad a epm ens elad rog ,,'Jalal ap g ogu o+sl, :tuelfulqns oglua 'ourrugraf no olrlseg'ourolsgsu3 rua EIa aJ as eIJugIJgnsuI erusaur e opuenb se14 'aJlsatr tr nas op eraepd tuBJI^no Pl aJqos eJunu anb olsrrr'oluatueu -rsua apueJ8 oE1 sololsgdu sop reladsa olsnÍ eyas opu 'apepra^ eu 'a ío1o1sgde op atuou o auud rua a appplnSrtue u aged tua reruoq rua ruápaiuoc ísug soudgrd snas so erBd a+uaruepouoJ ou-rue+ard.ralut seur Jerlsr8eur ornod ap a ollalJadu4 ap tueJa aJJsa sololsgde so anb o rueuapuoo ogu anb sopapotu ogl oBs 'o1ue1ua ou'sa.rolnop salsg ,rr'odrsr.r3 or.rdord o

i, flr

{i fii ,tr§i

ifii f;!l

&i ts, l§l

ffi

$i ffii !ãi ÍÊl ffit

ffil ffii

,ffii

iffi

iffi

-Ixeul uOu {[ caeq }r 'STUE-IJr_ :'snprdnls ure] s1nô ipurrun--? --il,oepeenbsrr urrue slnô 'r!rBii-.- ;:§ -uro runJcr[JuoJ 1e 'rouldo ':;;ã" nupur runJelsrqdos plol [r[tr-L:, EanL. tr -ISSIJEurlrad ]a splsrlof q sq- iij*r::§h:. u4lo trrel senb red 'snQp-rc,*r,- I :r; luarades orJrpnl tueppb ,:+: r -r: Pnlle III.IIU urrue I'unt : sruP{rr:- I - * oleunuoJ orpe18 rs lnp '>-E:::;-Í., 'eu8nd US ;ed rupl ]-\ sr:nbq- ü-; -ndurr trre] ]ne 'rnlenbasrr r:ü *, -ISSIIIUA] ]O] ]€PAJ OnuBtlrl,_- i:r,' rnbasuoo orua8ul tunlall{:,- :-* :ir. urnronb soe urn] 'srr.uslic,mo, ::m -Issrceuqred eJnleu atdens' i';ry*, -uoJ uroppb rlg lE 'rnteu;; J-,: ';-*" 'oqrseg 'ourolsosírq3 ur je=-,.,; unqJe^ ou ons arotda:ae-rc L; ff

]eJe urnnbae urn-red elual-{ :: i; 'pelrnbque wrlred srJouc,ri :ri--" - .,:ltureprnb ]ueu{uep uou 'J}:r-T -r,;jn ]ls urnldurs auoJ ppb :i "-;r:r qE

-qns sreddrsí-rq3 uenbsnli rr-, ]e ]urJenJ oeueorlsnJ anbaeLLt: : i runJ ruqJesoerd 'serln8re 1r.i:: -T: ]^) ]a ' sersopaua8 ' seuo rte: j; :*,: sello] t eJBurllsee sreuuro I f I :' t, :n -eJc ]^ turnssod rcnppe ruru] r-r *r

anb op srlqns sreur 'sa.rJsaru sossou sop so anb op sorlassor8 a sapru sreur rueJa odural alanbep sersr? oquoJ a sa+pqap so sopol'eraepol 'a ísezal4qns srel aluatueJlalul oplpuaardtuot assa r1 as orr'satoalad ap supuaruoa'noureqc saql oruof, 'a setSoleaua8 'sagssncsrp 'saglsanb

r

supersit, vt euangelium aut Paulinas epistolas vel semel liceat euolvere. Atque interim dum haec nugantur in scholis, existimant sese rmiuersam ecclesiam, alioqui ruituram, non aliter syllogismorum fulcire tibicinibus quam Atlas coelum humeris sustinet apud Poetas. Iam illud quantae felicitatis esse putatis, dum arcanas literas, perinde quasi cereae sint, pro libidine formant ac reformant; dum conclusiones suas, quibus iam aliquot scholastici subscripserunt, plusquam Solonis leges videri postulant et vel pontificiis decretis anteponendas; dumque veluti censores orbis ad palinodiam trahunt, si quid vsquam cum explicitis et implicitis illorum conclusionibus non ad amussim quadrarit ac non secus atque ex oraculo pronunciant: haec propositio scandalosa est, haec parum reverentialis, haec haercsim olet, haec male tinnit, vt iam nec baptismus nec evangelium nec Paulus aut Petrus nec sanctus Hieronvmus aut Augustinus, iíro nec ipse Thomas aprototel,rrútatoç Chlistianum efficiat, nisi baccalauriorum calculus accesseritl tanta est in iudicando subtilitas. Quis enim sensurus erat eum Christianum non esse, qui diceret has duas oration es , matula putes et matula putet, iterr, ollaeJeruere et ollamJeruere, pariter esse congruas, nisi sapientes illi docuissent? Quis tantis errorum tenebris liberasset ecclesiam, quos ne lecturus quidem vnquam quisquam fuerat, nisi magnis sigillis isti prodidissent?Verum an non felicissimi dum haec agunt? Praeterea dum inferorum res omneis sic ex amussim depingunt, tanquam in ea republica complureis annos sint versati? Praeterea dum pro arbitrio nouos orbes fabricantur, addito denique latissimo illo pulcherrimoque, ne scilicet deesset vbi felices animae commode vel spatiari vel conuiuium agitare vel etiam pila ludere possent. His atque id genus bis mille nugis horum capita adeo distenta differtaque sunt, vt arbitrer nec Iouis cerebrum aeque grauidum fuisse, cum ille Palladem parturiensVulcani securim imploraret. Quare nolite mirari, si videtis caput illorum tot fasciis tam diligenter obuinctum in publicis disputationibus, alioquin enim plane dissilirent. Illud ipsa quoque nonnunquam ridere soleo, cum ita demum maxime sibi videntur úeologi, si quammaxime barbare spurceque loquantur, cumque adeo balbutiunt vt a nemine nisi balbo possint intelligi, acumen appellant quod vulgus non assequatur. Negant enim e dignitate sacrarum litterarum esse, si grammaticorum legibus parere cogantur. Mira vero maiestas theologorum, si solis illis fas est mendose loqui, quanquam hoc ipsum habent cum multis cerdonibus commune. Postremo iam diis proximos sese ducunt, quoties quasi religiose mogisfii nostri salutantur, in quo quidem nomine tale quiddam subesse putant, quale est apud Iudaeos T€TpcrTpoppatov. Itaque nefas aiunt esse MAGISTER NOSTER secus quam maiusculis scribere literis.

108

paulinas. E enquanto, nas

sua_< Õ

rias, pensam que a Igreja irl!r::: se desfaria sem eles, tal coffTC Atlas,363 no dizer dos poetas.

Imaginai a felicidade delt= I turas, como se fossem de cera n ja alguns escolásticos subscre*,-€r lon e preferíveis aos decretos ptr mundo e exigem retractaçãc : . às suas próprias conclusões er:_ ciam oráculos: "Esta propí]stÇ:3_ reverente; aquela cheira a }-ro:=s' baptisffio, nem o Evangelho :É: ou S.to Agostinho, nem mesm,l _; um cristão, sem a apro\-a$r-' ;: tão aquele que considera

i5.:r:

tu fedes" e "O penico feCe.

--y-

marmita"'36s não seriam annb.as sinassem? Quem libertaria e l-: ros que até então ninguern

:

-:; editado bem assinalados: Corrrl tal actividade! E então quar,.r: as coisas do inferno, tão entenr;:.1 tos anos nessa repúblical E ÇLrâr-* esferas, somando-lhes uma nna: l,l paço às almas bem-avenfuraüãs e até para jogarem à bolal As car mil outras ninharias do mesnlc ; estaria carregado o cérebro de iul de Vulcano, paÍa parir Palas.:* -.r nas discussões públicas corn e_. barretes, porque de outro mo,Cc * Eu própria não posso, muita_. estabelecem a sua superioriCaütr mais bárbaro e grosseiro ou ü: ãguém os consegue entender, #; riores porque o público não os 3-q_ é digno dai Sagiadas Escritura-. * as leis dos gramáticos. Seria um.ã r a de serem os únicos a falar i_tri;,*-,r com uma quantidade de gente ; : ximos dos deuses, todas ás r-ezes Cação "nosso Mestte".36t O hi.:-: iudeus.368 Por isso exigem que - i

60t seJ+al uroJ ,,a4saIAI Ossou,, P aJf,sa as anb lxaSlxa ossr JocI 8e€'snapnÍ sop uwatSatíaí o otuoJ o+ue+ ale4 olnlp O re€',,aJlsatrAl ossou,, op5ep -nes e og5ozrap ruoJ tuaqaJar anb saza sB sepol Sasnap,soP souflx -9,rd as-úeraplsuoJ 'tugug 'onod op alua8 ap apepquenb eurn urol tuasseqpilEd e oEu as'aluauepaJJoJur JeleJ E soJlul so_tuaJas ap e 'so3o1.oá1sop eaqeSo.rrard eque4sa etun elJas 'soJqguer8 sop slal sP as-;uúroyuoc e sepr8ueqsuoJ tualas sern+rrJsg sepe'r8e5 s_ep quSp 9 opu anb áarsnlcur tue8p{ rrn8as apod so oEu oc11qçd o anb.rod sarolr -Jdns ueraprsuoc as a'oBeB tun opuas 'rapualua an8asuoc so rugn8 -uu anb EuroJ ap rrrelJnqleq opuenb no orrassor8 a oJeqrgq sleru oporu op ureleJ opuenb 'ec€91oa1 apepuouadns ens e tuaJalaqelsa oruoJ rarr ou fir ap Jexrap 'saza sullnlu 'ossod ogu errdgrd nx 'ruerJelelsa oporu oJlno ap anbrod'salaueq snas sou sep€a1ord uraq se5aqeJ se tuoJ sec11q4d sagssnJslp seu sapJr^ so as 's1od'srarrtupe so^ oEN ee€'sEIEd rued erud'ouerlnn ap opeqJeu o noroldurr opuunb ralrdç{ ap orqaJgJ o ope8arruo Errelsa rursse urau anb oIaJJ otuoJ 'orau98 orusaru op surJutlulu ser1no pru ap a setsap seraqJ oglsa salap se5aqec sV ieloq ç tuaruSof ered 91e a uareapn6ueq'tuareassed as ured sepernlua^e-tuaq setule sç o5ed -sa allp; opu anb u.red elaq srcru a Joreru erun saql-opueruos 'sera;sa se^ou âpeluo,r ens ç'utetuqey opuenb g ;ec11qçdal essau soue sol -rnru oppssed urassarrE as otuoJ soprpualua ogl 'oura;ur op sesroJ se sepol aluatupsorJnurtu rua aJJsap opuenb og+ua A iapEPr^EJe Iel ruarraxa opuenb soursslJrlal ogs orrro) isopeleursse tuaq opellpa ruassa r1 so opu sala as 'oprqarrad equrl urgn8uru oElua 9le anb sor -ra sapuer8 o9l ap oSerequra op eÍa.r81E Erreuaqq uanQ iruasseuls -ua o oeu sorqgs salsa as 'otusatu o seqtue tuerJas sos!,,e1[tuJetu /,/apa, ocruadlgu a o,1 "sa_Pal nJ R Ja JaC,, a ,/ellurJeru Eu Ja JA{,, no àcrua4. :sag5rsodo.rd senp selsa srenSr eraprsuor anb alanbe og1 -srJJ ? oEu sala erud anb reur8etur euapod tuan§ 'ogSeroarde ens pu oEs sltqns og1 anb srileqJeq sop oE5e.rorde e tuas 'o91qn urn euel *r'octlVlolstto nruw o 's-eruol 'S otusatu tuau 'ogullso8y *'5_no ourru§ia{'g'orpa4'S no olned'S tuau'oqla8ue,rg o ruêu'otusndeq o ruau 'sa1a e,re4 ,,'lpu eos Blsa íetsaraq P EJraqJ elanbe íaluaralar ocnod ? eJ+no elsa íesoppueJsa a op5rsodord e1sg,, :solnJg_ro uIeIJ -unuord'tugua íselrogdurr no selpldxa sagsnlJuoc serrdgrd sens se aluatue+rarrad aldepe as ogu uranb e oE5eperlar tua8rxa a opunru op salosual as-rueJaprsuot ísrecguuod solalJap soe sla^IJaJard^a uo1 -gS ap slal sR sarorradns otuor ruera aJJsqns soJllselorsa sun8p gÍ anb 'saosnlJuoJ sens se tueluasa.rde íerac ap uasso, as otuof, 'seJnJ

-rlrsfl sepur8es sp ruazeJal a urazpc

,t:Jiffã:r#T3ffiff'.:,;Hlr"

ap soJquo solad opelualsns ? n?J o otuoJ p1_'sala tuas erJeJs-ap as a-sorus!8o1rs snas so algos Eluêsse BJralur e[ar81e anb tuesuad'seu -eqrmJ se+sa ruof, rua+Ja rp as'selocsa sens seu'oluenbua g 'suurped

'sIJAlq arequss srlnJsnlEn- _rÉ ]unIE seJeu enbe11' í\ol-DTfrrc:*,m

esseqns ruepprnb elpl àur,--:-*- ***,,] -Dtn asor8qar rsenb sarlon L "--:rrnü; 'eUIIIIIIIIOJ SnqIuOPJef sp,[r"t- .;r* slf crs :s " :r;: *

esoPueul ]sa seJ slfi

-oc ara;Bd snqr8al urnjcr-lrru;irr,-i.j -p8lp e urrue 1ue8a1 'r.:E::;;+"ir oqpq Irru rrJ---r,Hl

'r8q1e1ur lurssod

-uenbol anbac-rnds eJpq-re*. ; 'c-,f n-§ ;:;:ir]il* ']ueJIIISSiP ]n.E'- : ;]lL

-IXBLI.I [IIn[lteP efl tlln-f

-rrrü

ur urnpumqo ralua8lllp i::E-: ;--;-§rI alrlou aren§ ']eJeJotd*l rr:;,;{ rul 'assmg urnp1ner8 anbae urr*;.;-,,;: €]uelslp oape elrde: [rrn-.rr-{ ;1-;-,: "nn' §,En

-JrHirriil

eJopnl e11d tupr]a Ie-\ alEr-tq -luB sãJrleJ Iq^ ]esseàp tà_rxí*\ f_ ",rqrx ollPPB tnlueJlJqeJ SJQJo >,:"i-r,:'.- .r, -iirr souue sra;nlduroJ plrlqni+": ?; ;r rr

sleuruo sal runJoJeJul ruTt;, E.- --- ;ry.* ue runJo1 eluessppo-rd p., §:-- ::;s srrii UIaP1nb sn-rnlJal eu sonb 'r-ç",i;i,;1-*; s1nÔ 4luessrnrop IIII saru+.,j"§ s;=; le aann{ao11o [ueJr ']ainó;-:r,ü .,; ,;r,:. -lP 1nb tesse uou [unuelisuu-! ã; oPueclpnl ur ]se Eluel :l!-i+ss;:r,*nr _-ilrir urnuepslfi{3 5ornrçnx't.13l,ü r :r=

-sqdeq Jau ut€l J^ 'lruurJ J-:"; ;.rr,t )aDq '$a DSo[DpuD)s or]rsurJ,-'ji -:.F:n; -ni§ uou Je ]rJe,rpenb urrssnu-rc :q -I:r 3:T

srlrcqdxe urno urenbs-r prnb, :s -::rü-ilq -nla^ anburnp :sepueuodatw i :;r;*

sa8el sruolos urenbsnld 'Jur:-;*: i'\ 'sens souorsnlouoJ runp :lue-; ,--,;* -aJ rsenb apurJod 'seratll s:ErLE--r ;r pnru urel 'seleod pnde Jeui:>-:-i í.-,)i -p eJrf,lnJ runJor.usrSoll.is r]-:- r:r;

-JentU^ ASOS ]UetIItlSIXe 'SI1',-,!:" j -I 'eJe^lone ]eef,{ -; : IaIIIes Ie-\ spl,: _i

Quod si quis praepostere Noster magister dixerit, is semel omnem theologici nominis peruerterit maiestatem.

maiúsculas e se alguem o inr-e: comprometer certamente a mae

-Ad horum felicitatem proxime accedunt ii, qui se vulgo religio-

LtV - Logo depois da felicrcai, comummente se chamam re_:= nações duplamente falsas, pr:; ,la religião e também porque :: em todo o lado como eles. Se:r Cos homens se eu não os sffrltr: são desprezados por toda a in com um deles ser consideraü,:, =. tão magnificamente encantai,rs Para come Çàt, considerarr ;* não ter contacto com as letras quando zutram36e nas igreias _-s io, mas não compreendenn" lu-: pessoas celestes. Muitos van g- : : Cade; berra* portas a F€\xl, . ?r que não invadâffi, para grtu-:É Companheiros amáveis que -_:_ : ria e desfa çatez pretendern reO mais divertido e que faze: 1*u espécie de rigor matenna:rl ,lo sem perdão: quantos nos ie'.-= qual a variedade de hábitos, a -s a capacidade do capuz, quanrfts :as horas de sono! Quem não FÊ: ',-ariedade de corpos e de esprn:il estas ninharias não são pará eles ;ausa de rivalidade entre as orüe .:ade apostólica gritam aos altrl : +r um hábito ou por causa de ur :ieis à regra, uns vestem lã da Cl-: soem o linho por cima e a lã 3-:ontacto com dinheiro como - ; scrupulos com o vinho, nenn ü,t,.: :e se singularízar pelo reu rntrj: :om Cristo, mas diferenciarem-:€ Tarnbém nos seus nomes rer: lns alegram-se quando lhes ct.: +em-se os recolectos, menor€§ reneditinos, os bernardos, os br r nistas e os jacobitas; tudo issr ;i.

LIV

sos ac monachos appellant, vtroque falsissimo cognomine, cum et bona pars istorum longissime absit a religione, et nulli magis omnibus locis sint obuii. Iis non video qui possit esse miserius, nisi ego multis modis succurrerem. Etenim cum hoc hominum genus omnes sic execrentur, vt fortuitum etiam occursum ominosum esse persuasum sit, tamen ipsi sibi magnifice blandiuntur. Primum summam existimantpietatem, si vsqueadeo nihil attigerint literarum, vt ne legere quidem possint. Deinde cum psalmos suos, numeratos quidem illos at non intellectos, asininis vocibus in templis derudunt, tum vero se putant diuorum aures multa voluptate demulcere. Et sunt ex his nonnulli, qui sordes ac mendicitatem magno vendunt proque foribus magno mugitu panem efllagitant, imo in nullis diuersoriis, vehiculis, nauibus non obturbant, non mediocri profecto reliquorum mendicorum iactura. Atque ad eum modum homines suauissimi, sordibus, inscitia, rusticitate, impudentia, apostolos, vt aiunt, nobis referunt. Quid autem iucundius quam quod omnia faciunt ex praescripto, quasi mathematicis vtentes rationibus, quas praeterire piaculum sit. Quot nodos habeat calceus, quo colore singula vestis, quot discriminibus varieganda, qua materia quotque culmis latum cingulum, qua specie et quot modiorum capax cuculla, quot digitis latum capillitium, quot dormiendum horas.Atque haec quidem aequalitas in tanta corporum et ingeniorum varietate quam sit inaequalis, quis non perspicit? Et tamen his nugis non alios modo prae se nauci faciunt, verum inuicem alii alios contemnunt atque homines apostolicam charitatem professi ob aliter cinctam vestem, ob colorem paulo fusciorem omnia miris tragoediis miscent. Ex his videas quosdam adeo rigide religiosos, vt summa veste non nisi Cilicina vtantur, intima Milesia, alios contra, qui superne linei sint, intime lanei. Rursum alios aqui pecuniae contactum ceu aconitum horreant, nec a vino interim nec a mulierum contactu temperantes. Denique mirurn omnibus studium, ne quid in ratione vitae conueniat. Nec illud studio est, vt Christo similes sint, sed r.t inter se dissimiles. Porro magna felicitatis pars est in cognomentis, dum hi funigeros appellari se gaudent et inter hos alii Coletas, alii minores, alii minimos. alii bullistas. Rursum hi Benedictinos, illi Bernardinos: hi Brigidenses. illi Augustinenses: hi Guilhelmitas, illi Iacobitas, quasi vero parum sit dici Christianos. Horum magna pars intantum suis nititur ceremoniis et hominum traditiunculis, vt putet vnum coelum parum dignum esse

110

jstãos!

A maioria deles crê tanto nas s*i

III sagsrpeJl seuanbad a serugrulJal sens seu oluel gJJ salap erJoletu

V

isoElsrrf,

as-tuaJerueqJ asse+seq oEu as otuoJ ossr opnl íselrqooeÍ so a selsnu -raqpn8 so 'soqurlso8e so 'sasuapr8uq so'sopleulaq so 'souqlpauaq so ,er{ srodaq 'selsgnq 'soturulu 'saJoualu 'sopaloca,r so as-tuan8 -upslp sassau a u€'soJlaopJoJ ruprueqJ saql opuenb as-urel8ap sun :apeplJlla; Ens ep aped apuerS aprsar satuou snas sou ru?qrueI

as-.raca.redurernro.rd"r*'L'riH;"üffiií'3J:i3á'',,',',H*:âTi",f

':;

esse urnu8Ip urnred tunl;r.,: --..,.r,,*. srruoureJoJ JnJrlru srns urtr:-ff_- : ]ls urnJed oJa^ Isenb ':Pl,;ú:.lq " f

-:

,

'sesuoplSrrg F{ :sourpreuj{ t sourlu1ur HIe t seJoulur I]tre ''e,;il* - sora8runJ Iq urnp 'snuaur,-;j.,:,: ':-i:r r''; 'selrurlsslP ãs reJul }r

Ps

']EIUanUOJ eBll^ aUOTJPJ r.n :*:; ã 'selueradural nJJeluof uir:+- ; [un]ruoJP neJ r.unJf,Bluol fE_ r*-i: Ieu{ auradns rnb 'erluo: s,- T "-rs' else^ Bururns J^ 'sosorSfla: +: -'j'supao8e+ srJrur eruuro rii]- - *§r-Jal{e qo rssa;ord ruats}Li-zu-- -:x:r so{e He ureJlnul urnJà-\ 'luT-*:q: :-1 uo{uP} }:l ( }}srdsrad uou .=-: '}-s1 Jã urnrodroJ eJuP] ul s-Plrpnr;e ;; (urnllllpdeo turupl snj* -!-{,rl lonb ercads enb'urnp8ulf, rrrru,eT ;: --:-FIrulJJSrp tonb 'srJSJ-r epF:; ;-ir '][s tunlnoeld eJrJe]aerd .-rr: ff*, toldtrcsaerd xe lunlJe] Err.Jr-.r - rr.

-oeq] urãutuo Ieues sr ']r:àt::

'ocrSgloal aruou op apelsa[etu e aluarupual Jalauordtuoo e erJelsa',,ossou ar1satrAl, ered assapa ul o uan8p as a selncslretu

'Jutssod uraprnb ara8al eu r"- ";r 'uraleleld ]uerurlsrxe rup(rr{..ür i -ilr, uorue] ']ls runsensrad àssJ r.;::i:*; tnluaJooxe Jrs seuuro snuaf-J* stpotu sqlntu o8a IS1u 'snFx - §3 = sIJol snqruuo sr8eru IIFu iã ":,;"0-j euoq ]e [uno (oururouSo: crrJ-i'§-.jru.-or8qar o8p^ es Inb 'll t*F,+:;--e Í-,,

ofasap o tugl sopol'salaqlntu sp tuoJ uau'oquvr o IuoJ solndprosa rugl ogu setu 'asseleJl as ouaua^ ap as otuoJ oJlaqqp ruoJ o+JPluoJ oe roJJorI tugl anb so gH 'oxrcq.rod q e a etulJ rod oquu o ruagd soJ+no orr'olalll4l ap oqql aJqos elJlll) ep EI uralsa sun'er8ar R slgg aluatuesor8qay'eJmsa sleru JoJ etun ap esneJ rod no ollq,Eq urn rt8 -uIJ ap prrauetu Ep esneJ rod sorraq so+le sop tuelrrS erqglsode apep -IJeJ E urussa;ord anb suatuoH 'suapJo se aJ+ua apeprle^u ap psne) 'oqp8ro ap so^qotu ogs'serrequtu sala ered oEs opu serJequu selsa seIN eapeppn8rsap prunu pllnsar solr.rydsa ap a sodroc ap apeparrp^ eluel rua aluaupn8r epa anb aqarrad ogu rran§ iouos ap sproq sel -uenb 'elnsuol ep ern8rel e sopap soluenb 'zndet op apeprcedec e 'o1u1c op ern8rel e 'erJaleru errrpadsar e 'solrqgq ap apepaFurr. e pnb 'so1un sop JoJ e pnb 'ope51er o ral a ap sgu soluenb :oeprad ruas op -ecad trrn ? elap or^sap orunrnu o a orrlgu4etu ro8u ap arcadsa eurn opuesn 'et8at etun opun8as opru u;eze! anb 9 opr+Ja Ip sptu O lso1o1s9de so - ruazrp oruoJ - JepJoJaJ ruapualard za1e5e;sap a etr -assor8'epuerou8r'zaprp.ros ens ulad anb sraague so.rraqueduro3 'so8rpuaru sa+uelsar sop o4n[ard apuel8 e.red'tueperrur oEu anb orreq'Ernlerl'an8raqp gq opu íopd rrpad e seuod sR urerraq íapep -rJrpuau a zaprpJos Ens Ep as-uer.rol3ue^ sollntrAl 'salsalal seossad sup sopt,rno so r.ueluerua anb rue8pf'urapuaardruoJ ogu seur'oJ -arunu olad rrraeaquoo anb soru1es so se[ar8l seu .estueJJnz opuunb 'ossrp tu?lv'Jal Jaqus ranbas ruau'sellal se tuof, olJsluoJ Jal ogu rua alsrsuoc apepard eura.rdns e anb tueJaprsuoc te5auroc e.re.1 'sotusaru o8rsuoo sopelueJua aluaururgru8eur opl -sa olue+ua ou 'ornoBe netu ap IBuIs opeJaplsuoJ Jas salap tun ruoJ olIruJoJ oJluoJua o ap oluod e alua8 E epol rod sopezardsap ogs apEpra lug 'sewJoJ sElrnru aP assaJJoJos so opu na as suatuoq soP sopu5er8sap sreur so'Ja^ naru e 'urerlag'sala otuoJ opel o opol tua opeluasardar o9l eÍatsa ruanb ,eq opu anbrod tu?qruel a ogr8qal ep a8uol olrnru g+sa salap a1.red eoq anbrod'seqey aluarueldnp sag5eu -8rsap er1no a Erun'sa8uoru a sosor8rlar wetuet1c as aluaruruntuoJ anb salanbep e tua so3o1ga1 sop appplrlla, ep slodap o3o1 - n11

n

'equapndurr 'elelrcllsn.t 'EI, *§u Ç [une pe anb]y'eJn]f,el trln-r -.1 :,-or.nr. tlueqrnlqo uou snqrneu 'srlr'*-,I- r ruaued nlr8nru ou8eur snÇ .. : : ;$rrü ce sapros Inb 'qlnuuou sru 1,; :-n -ne runJonlp ruelnd JS o-rà-t -:: *. 'so1ca[e]q uou ]e solll rr.rJ;:: ;:

-I't

u rf

ii iii,

Ê l{ tli'r

tantis meritis praemium, haud cogitantes futurum, vt Christus contemptis his omnibus suum illud sit exacturus praeceptum, nempe charitatis. Alius ostentabit aqualiculum omni piscium genere distentum. Alius psalmorum centum effundet modios. Alius ieiuniorum myriadas annumerabit et toties vnico prandio pene disruptam imputabit aluum. Alius tantum ceremoniarum aceruum proferet, quantum vix septem onerariis nauibus vehi possit. Alius gloriabitur sexaginta annos nunquam attactam pecuniam, nisi digitis duplici chiroúeca munitis. Alius cucullam ingeret, adeo sordidam et crassam vt nullus nauta suo dignetur corpore. Commemorabit alius se plusquam vndecim lustris spongiae vitam egisse, semper eidem affixum loco. Alius raucam assiduo cantu vocem adducet, alius leúargum solitudine contractum, alius Iinguam iugi silentio torpentem. At Christus, interpellatis nunquam alioqui finiendis gloriis, rmdenam hoc, inquiet, nouum Iudaeorum genus? Vnicam ego legem yere mearn agnosco, de qua sola nihil audio. Et olim palam nulloque parabolarum vtens inuolucro, paternam haereditatem pollicitus sum, non cucullis, preculis aut inediis, sed fidei et charitatis officiis. Nec eos agnosco, qui sua facta nimis agnoscunt; isti qui me quoque sanctiores videri volunt, Abraxasiorum coelos si libet, occupent, aut ab his sibi nouum extrui coelum iubeant, quorum traditiunculas meis praeceptis anteposuerunt. Cum haec audient, et videbunt nautas et aurigas sibi praeferri, quibus putatis vultibus sese mutuo contuebuntur? Sed interim spe sua felices sunt, non absque meo beneficio. Atque hos quidem, quanquam a republica semotos, nemo tamen audet contemnere, praecipue mendicantes, propterea quod omnia omnium arcana teneant ex confessionibus quas vocant. Quae tamen prodere nefas habent, nisi si quando poti fabulis amoenioribus delectare se volunt, sed coniecturis modo rem indicant, tacitis interim nominibus. Quod se quis hos crabrones irritarit, tum in popularibus concionibus probe vlciscuntur sese et obliquis dictis hostem notant, adeo tecte vt nemo non intelligat nisi qui nihil intelligit. Nec prius oblatrandi Íinem faciunt quam in os offam obieceris. Age vero quem tu mihi comoedumr rluem circulatorem spectare malis, quam istos in concionibus suis rhetoricantes, omnino ridicule, sed tamen suauissime imitantes ea quae rhetores de dicendi ratione tradiderunt? Deum immortalem, vt gesticulantur, vt apte commutant vocem, vt cantillant, vt iactant sese, rrt subinde alios atque alios vultus induunt, vt omnia clamoribus miscent. Atque hanc orandi artem ceu rem arcanam fraterculus fraterculo per manus tradit. Eam tametsi mihi non est fas scire, tamen vtcunque coniecturis sequar.

112

.,",".*o*l,arrnnüH!ü

*,

hrrsr,,

rill li: lir l

de homens que acha que o cr: grandes méritos. Esquece ü*É perguntará somente se oh*lje-ie a pobre barriga inchada t;c. 'Ce rá cem alqueires de salrnm. ,-a;' em que a única refeição Cia:, fará das suas práticas urn :a- : de grande calado poderiam T= ca ter tocado em dinheiro i ;:: dedos protegidos por lur-as lnimundo que nem um rnanriü:: que viveu mais de onze lus:r§ uma esponia; outro dirá ry;e :: riamente; outro que ficou e=: perdeu o uso da fala derii c *: Mas Cristo interromperi c§= ções, pata dizer: "De onie i:* nheço um mandamento cr.r,: :to tempo que prometi o relsl :i o véu das parabolas, ma-§ :,ã: : mas às obras de caridarle \sdemasiado os seus meritos -

:

=

novo céu, aqueles que pu--e:a: meus mandamentos!" Aranj Por marinheiros e cocheiru+s ;': uns Para os outros? Entretanto, por meu berue::; bem que estejam apartados ü,--, r especialrnente os mendicantes : dos, graças ao que chamam c*lr' o sigilo, excepto quando b'eLvr. rias mais agradáveis; deirann tr mencionando nomes. Não i=-:= sermões em que designann ,,t, -: se exPorem, mas de manelra ;que entenda. Nunca mais .je-r-: pedaço à boca.373 Vamos, dizet-ffie, que cort': em vez destes pregadores :tr seus sermões, mas, não oL's:::: dos mestres de retórica? Co= : sabem adaptar a voz, cantar,l,-r: expressão do rosto, misturar : :gar é urn segredo que os rff;r

,

€II opur ap 'rs allua tuessud sapery souanbad so anb opar8as run 9 r-e8 -ard ap aue ulsã lso1u8 snas so opn+ e JeJnJsrru'o1soJ op oPssardxa e aluatue^IssaJns JEJa+Ie 'as-lrqrxa '.re1ole1uer 'zor e reldupe uaqes otuo) isreuorul sasnap 'tuelnrqsa8 otuo) eEJrJglaJ ap sa4satu sop solrarald so JElnuI e sraqTgtl olrntu 'a1ue1sqo ogu 'seur 'sagtulas snas sou solnJrprJ aluarueplduoc sarolal 'sarope8ard salsaP za rua anb 'aur-razrp 'souren Ja^ srarJrJaJard alues.re; anb 'aluerpatuoJ €r€'E)oq ç o5epad aJuel saql as anb ?le 'JeJpEI ap ogJexrap sleru eJunN 'epualua anb ornod rod'apualua alua8 e Epol anb erraueru ap setu'uralodxa as ruas 'selJarrpur sagsnle .rod o8rurrur o ueu8rsap anb tua sagtuJas sou ruur-as-re8urrr ísedsarr selsa sIaIIJJI oBN 'satuou opuuuolJuatu opu'sag5rsodns su ered odurer 'op1ua 'tuexrap ísrazreper8e $etu seIJ -grslq ruoJ Jpra^rp tuaranb as a rueJaqaq opuenb oldacxa 'ou8rs o rerqanb arurJJ 9 anb tuaqes'sagssguof, ruetuuq, anb oB se5e.r8'sop -ol ap soparSas so urepren8 anb.rod'saluecrpuatu so aluaruproadsa 'so1-gzardsap esno tugn8uru'opuntu op sopuuede rueÍa1sa anb uraq ag 'eSueradsa Ens e opuezo8 ogzr'orcgauaq naru .rod 'olueprlug ZsoJlno so ered sun oEJEtIIo anb qeur8erur eJeJ anb uror 'sorraqcoc a soJraqurJetu rod sopr.raprd ruaJr^ as a olsl ruaJl^no opuen§ ,/iso+uaruepusur snatu sop a+uar; R ser{urzagSrpe4 suns se werasnd anb salanbe'nal ortou Iun JlnJlsuo, oe nO zl€souelsexeJqe SOp snal so Je+IqetI ogrr anb 'na anb op solues sletu Jaf,aled uraranb as ísolrr9u snas so opelseruap uaJaquo) anb suauroq oSaquorar opN 'apeprJef, ap seJqo sR setu 'serf,uguqsqe 'setryurzezat'sazndec e ogu seur 'seloq,eted sep_ ng^ o tuas a sapuprn8rqrue tuas'rc4 natu ap oural o 4auord anb odual o] -rnru zEC 'lrtztp o5no epeu alap a natu otuoJ o+uatuepueru tun oSaqu -oJaJ gS 2snapn[ ap e5er e ou plsa nIEs apuo ae,, :tazrp ered 'sao5 -ecqr.ro18 ap Ia gulwJa+ul opssarns Blsa yradruorralul olsrr) setr [ 'aluaueturad oougps oE opr^ap e1e, up osn o naprad anb orlno íopptlos e tuoJ oplJalnJqura noJlr anb orlno íaluaueu -Erp JeluuJ rod ecnor zol e tuoJ noJrr anb grrp oJ+no íeÍuodsa etun oruoJ 're8n1 orusaru ou oxIJ ardtuas soJlsnl azuo ap sretu nanrrr anb grEpJoJaJ oJlno íresn euaranb o orraqulretu tun rrrau anb oPunrul

a oprprgs og4 zndet o ererlsoru o4no ísean1 .rod sopr8alo.rd sopap so ruoJ Jas oEu e 'soue pluassas alueJnp oJraqurp lua opef,ol ral e) -unu.rod g-as-ru^nol oJ+no iregodsuerl tueuapod ope1et apuer8 ap sor^eu alas aluaruIIJUIp anb ogluoru 1el tun sur49.rd sens sep greJ or+no íreloueqe e JeJIJ ered eaelseq elrglp op5rayar eJrurl e anb ua sun[aÍ ap saperJnu se gJpJatunua oJ]no ísotups ap salranble tual !,J -ufadsap orlno ísaxrad ap angdsa e epo+ ap ppuqrur e8ureq arqgd g eJeJlsoru urlf 'apeprJec e 'ra1 ens R naJapago as aluatuos grelunS.rad aq1 'ossr opn+ opuezardsap 'o1syr3 anb acanbsg 'so+IJ?tu sapuer8 snas so e.red onugrd aluelseq g ogu n?J o anb eqoe anb suaruoq ap

'renbas

F{ro, ts}etuel tllee 'llPP§ §r":;, 'r -;;i: nao rua1re lpuero f,uer.{ ar.D:i _;; snqn^ sorle anble sorlp JD{-rú.:s -]uelnururoo elde 1r 'rruue[n:,];:i ó euol]?J eP serou* ;ryt lpuacrp talnctprr ouruuro 'salue-lu -:+; §T: arepads ureJolelnJJrf tu:r:-L, - ;rl:,

-:

]untsBJ ruaulJ lpuerlPlqo sT.--rê ru ourau ]^ ape] oapp '1IrEi,; ; -*; i,'. eqord snqruorJuof, snqrlElaü, -r- ; ponÔ 'snqlururou rul:à]rs i:;q. '1un1orr es aJeJJalep snqu,: :;ã:n--lr seJeu eJepord uaurel àenf,r - §:r- : -Je urntuuro eluuro ponb E;*;*l3:-úL -UOJ lOPne UeIue] O{,uàu '}J:: -ü#§ ' enbly'orcrJeuaq oeur anb*;z :]-{;

*,

.

âses snqrlp^ srletnd snqrn b " -rl,;,6r ]a tluetpne Jaeq tunJ 'tr.ru3:s.-*t; tunJonb 'lueagnl r.unlàol :ri :)-; ;m IS SOIOOJ^UInJOISPXEJq\- '1i.il. --- ,

d{

!,,

Íluncsou8e srruru elJe3 p-r*-i :: --:,r -;í;-m IaPIJ Pes 'sttpaul ]ne s{nr+*; -eq tueuJaled 'orcnlonui >Er-' ;rn'olpne 'r-.-\--.;fu IIt{1u elos enb àp -aB runJoeepnl runnou 'l]:rr,, :r-* uenbunu sqelledralur srir.i:-; _-_ -,i Snqe' utnlceJluof, eurpru i{c" :r---:llr -ISSe UreCnsJ Snrlv 'Ofol u:r_\-_lr ;; strlsnl rurJapu^ urenbsnti +; ;r-.-rr elneu Snllnu ]^ [IIPS:-E-L- -; -X 'slJlunur eJeqloJlr{J nrldn;, i:.j"; :

OnS

souue elur8exes Jnlrqer:cr1r---

r-r*.r

-rr

x1,r urnluenb '1ara;ord runr;;:q ; ]lqelnd*l ureldnrslp auei - *,-;:{-rr -etJíur urnJolunrer snll\- '>,.-,rr-n- -! 'trrnluelslp araue8 urnr:s li ::--Er{J adurou 'urnldacaerd sr*r: :q-L; -uoc snlsrJr{J }^ 'urnrn1nl s;--i, .

Primo loco inuocant, id quod a poetis mutuo sumPserunt. Deinde dicturi de charitate, a NiloAegypti Íluuio sumunt exordiuml aut crucis mysterium enarraturi, a Babylonio dracone Bel feliciter auspicanturl aut de ieiunio disputaturi, a duodecim zodiaci signis principium faciunt; aut de fide verba facturi, diu de quadratura circuli praeloquuntur. Audiui ipsa quendam eximie stultum - erraui, doctum volebam dicere - qui in concione celeberrima diuinae triadis mysterium explicaturus, quô et doctrinam suam non mlgarem ostentaret et theologicis satisfaceret auribus, noua prorsus ingressus est via, nimirum a literis, syllabis et oratione, tuÍl a concordia nominis et verbi, adiectiui nominis et substantiui, mirantibus iam plerisque ac nonnullis Horatianum illud apud se mussitantibus: Qrorsum haec tam putida tendunt? Tàndem huc rem deduxit, vt in grammaticorum rudimentis sic expressum ostenderet totius triadis simulacrum, vt nemo mat}ematicorum in puluere posset euidentius depingere. Atque in hac oratione rleol"olÚtotoç ille totos octo menses ita desudarat, vt hodie quoque magis caecutiat quam talpae, nimirum tota luminum acie ad ingenii cuspidem auocata. Verum haud poenitet hominem caecitatis ac paruo quoque Putat emPtam eam gloriam. Auditus est a nobis alius quidam octogenarius, adeo theologus, vt in hoc Scotum ipsum renatum putes. Is explicaturus mysterium nominis Iesu, mira subtilitate demonstrauit in ipsis literis latere quicquid de illo dici possit. Etenim quod tribus duntaxat inflectiur casibus, id manifestum esse simulacrum diuini ternionis. Deinde quod prima vox Iesus desinat in s, secunda Iesum in m, tertia Iesu in u, in hoc dpprpov subesse mysterium, nempe tribus literulis indicantibus eum esse summum, medium et vltimum. Restabat mysterium his quoque retrusius: mathematica ratione Iesus sic in duas aequales diÍfidit portiones, vt scilicet penúemimeres in medio resideret. Deinde docuit eam literam apud Hebraeos esse Ul, quam illi Syn appellent; porro syn, Scotorum (opinor) lingua, peccatum sonat, atque hinc palam declarari Iesum esse qui peccata tolleret mundi. Hoc tam nouum exordium sic inhiantes admirati sunt omnes, praecipue theologi, vt parum abfuerit, quin illis acciderit quod olim Niobae, cum mihi propemodum euenerit quod ficulno illi Priapo, qui magno suo malo Canidiae Saganaeque nocturna sacra spectaúit. Nec iniúria profecto: nam quandó similem égoôov commentus est Demosthenes ille Graius, aut Cicero Latinus? lllis vitiosum habebatur prooemium, quod a re foret alienius, quasi vero non ad istum modum exordiantur et subulci, natura videlicet magistra. At hi docti praeambulum suurn, sic enim vocant, ita demum eximie rhetoricum fore ducunt, si nusquam quicquam habeat cum reliquo argumento

11.4

em mão. Embora não seja uma : ras, vou continuar. Começam por uma inr-ocaÇa: pois, se têm de falar da caica;: do Egipto; se quiserem erpl.-âl naturalidade ao dragão Bei:-- ;. começam pelos doze signo= ; demoram-se a discorrer scrb're : Ouvi um distinto louco - r -: explicar o mistério da Sa:-:-.: memorável. Para mostrar a sui os ouvidos dos teólogos, er3l começou pelas letras, pelas s:i: tratar da concordância do rl'r,Tr substantivo. A rnaioria esta\-a Es tre si o verso de Horácio: ' Â:r,Deduzíu que o símbolo da T::': rudimentos da gramática e .;"-E : tal figura na areia tão clara:Er -' despendeu o ilustre teologr- : j,t tar hoje mais cego do que ur.: : de vista foi desviada para a+ ;=: penaliza este homem; acha ü.;t : Tâmbém ouvi um oufro. i:*=, que o julgariam o proprio L-r:t tério do nome de Jesus, dem.'rr-s que tudo o que se podia drzer r letras do seu nome. Esta palal-ra símbolo evidente da Trindace ; mina em s, ã segunda /es uwl, em ra um inefaaelsTs misterio: estas que |esus é o sumo, o meio e c ; mais profundo, mas este de ra:ã nome de |esus em duas parte> : meio; mostrou que essa letra . 3 \/ra gu€, em escocês - parse-:, indubitavelmente, que lesus r ; Um exórdio tão novo deirou i r,. os teólogos, que estirrerarn ,J-* ?:s a mim, esteve prestes a âcr-rr- tr; figueità,384 que teve o intolt:: Canídia e de Ságana. Havia, de facto, motivo Frera = ou o latino Cícero imaginarer :q não conforme uma introduçã,,: ;

,U 4fl ul

1i

Ír:

il, j;

9II oruo) íolunsse op ppetseJe assoy anb ogSnporlur Etun aIuJoJuoJ oEu tue^eraprsuo) n€Lolptg.ra alueqlaruas ueleut8ptur oJaJI) ouqel o no saua+sgrxa(I o8ar8 o anb 9 opuen§ 'ru ered o,rqou /ope, ap 'eraeg 'uueSgg ap a erplue3 ap souJn+Jou sollJ soe Jqslsse ap oprpJoJur o a^a+ anb *r'elan8g ep odeu4 oe anb orusaru o aru-JaJaluof,e E sapard a a+sa'urrur e oluen§ eee'agolN ap ailos u ral e asenb ruera qsa anb to3o19a1 so aluaupdrcurrd'sopeceqsequa sopot noxrap o^ou opl olpJgxa rull z,€iopunu op sopecad so BJrl tuanb 9 snsa{ anb 'aluatula^elrqnpul 'nrnlluor ,rrí,,opeoad,, eJgru8rs - aru-aJaJed - sgcocsa tua ãnb erzr -e1ed'uts ruerueqJ snaJqaq so anb E ? Er1al essa anb noJlsotu íoraur ou glsa anb erla1 e opuelo$ 'sren8t saged senp ura snsa{ ap aruou o'oE1ua'nlp$lp alã'eorlguralutu oBzer ap alsa seur'opuryord srcur EpuIE opar8as run p^elsa1 oee'ouplIl o a oraru o 'ourns o 9 snsa{ anb 'o11aya ruoc 'tuecrpur ser{urJlal sg4 setsa :orJ?lsFrr ,rrlaay{aw tun eJ -Ja)ua olst'.n vta'nsa1 'elarral e 'ut vna'wnsal epun8as e 's tua eupu -ta1'snsa1'euuo; erratur.rd V'pu1^1p apepulr1 ep aluappa oloqru}s 9 anb o Bz€'soseJ sg4 tua as-EurlJap eraepd Elsf,'atuou nas op seJ+al seudg.rd seu opeJraJua E^elsa aIaC razlp erpod as anb o opnl anb Ia gJIurpE EzalEqns prun ruoJ no4suoruap 'snsa{ ap aluou op oIJ?l -snu o .recrldxa eJEd 'opelrJsnssar oloJsg oudgrd o urel.re8pÍ o anb oSolgal tuoq opl a orrguaSopo assa setu'or1no tun r^no ur?qurel

oluarun8re onbrlal rurLl tEà:?- ;i §-r" -tJolaL{J allulxa utnrueP sl- '-

F{ }V '3;]sI33Iu }erIIepL\

Pe uou oJe^ rsenb

unquau anb

a ec4gue.r8 ep

Er:ry.

'snruelF :i* -,

;-

-otlt^ s{|[ orell-l ::? ffulI ZSnul]e-I r:-a :; eelp,y] -u=,''

í\ogoô2 urelgrls opuenb

-rnlrou

enbaeue8e5

ponb ]lJeuone tunpouej;.,: i:;rirT s{U umb '}1.ren3qe r.unrei *,. ";§,. Seluetqq JIS LunIPJoxà {.i-T-r:-*;- ; esso tunsal rrPrelf,eP LuPli :,*; rIunJolocs 'uds oJJod :lul;r-u= ; IuBrelll ulea llncop rPur]0 - ;;;,rr ]^ 'seuorpod ]1pgrfp saprri;e iw :SntSnJleJ anbonb rf{ urr.--it*:,-" -ulns ãsse run3 snqrlupf [Ir,u: i;-.-*,; í\oi.hddprcq q 'n ul n-i]tr E-;;: xo^ eurud ponb epureq '§.:-i,-,:;;"Pl 'snqrsec rnrlJelJul tExE]!:: ru rr'l

prnbcrnb erelel srratrl si',ü: ; -iru -rurou runrJelsítu snJrllp--\iT t i: *

'er.rg13 ens e e+eJeq norduor anb erpe íuauoq alsa ezrpuad ogu erran8al e setr I 'oquaSua nas o re5n8e ered Eper^sap roJ elsh ap apepmre e epol anbrod rrr'elradnol uurn anb op o8ar sreur a[oq re1 -sa ap oluod e'osrnrslp nas o Jplrlsape ,rroSolgal aqsnf o napuadsap soSro;sa ap soJralur sasatu olro'a+uatueJelJ ogl erale eu ern8g p1

.reSerl errapod oJrlerualeru

]^ 'snSoloeql

oepp 'snr:Eu::'":

;*.

-dura ]elnd anbonb on-iei --s §:E'BJecone ruepldsnc rruaÊul :q i,*:q leqnooeJ sr8eru anbonb à.rfu-rr Sortcrgoloyoa{r ãuope-ro --E = ;*l -anpd ur runroJlleuraqleu; : ;i-uelso runssordxa JIS srtull;::i:3nq IuaPueL uunPuil Df i;:r =- Pnru urnueperoll srllnrruúu _-q "rri ]e srururou mrperPe 'lq:a r :- nr:Í srqEIIís (stlel{ e urnJrurrrrE-r -ii . -eJsrles srJrSoloeq] lã lJrplu]*i: ; 'sn-rnlecqdxe urnuals-iur sipq- - :ry,', eJeJrP tlleqelo^ runJJoP 'mEJ; 'JnJunnbolaeJd [lnJJrJ e-true-:q::,-1 -eJ urnrdtcuud sru8rs rJprp.t-,2 :;-; Írnluecrdsne ralrrrloJ IrB àu -,-- q; srcnJc ]ne ÍulnrpJoxe ]unllini : ::_-.ePuIeQ']unJasdurns onlnli.: § -t+-nl

soluarulpÍu

sou ossardxa aluarueJralu ylsa apepur{ Bp oloqru}s o anb nrznpaq sâ,,LsaJlllsrnbsa suquetuel rue^al apuov, :orJgJoH ap osJa o rs aJl -ua rue^ErJnssns sun81e a epeluedsa E elsa EIJorEru V'o^4uelsqns o tuoJ orrlpaÍpe op 'oq.ral o tuoJ aluou op eIJugpJoJuoJ Ep JeleJl e nossed srodap a'opSero elad'seqelys selad'ser1a1se1ad no5auror :E^ou aluarueJra+ur er^ eun rod noqua 'so8o1ga1 sop sopr,rno so Jazprsnes e.red a EurJ+nop reSlnrrur Bns E JeJlsoru uJEd'la^gJotuatu olrnru oBtuJas tunu apepur{ Erurss}lues Ep orJ?ls}u o .rec11dxa orqgs oluqsrp run .razrp euanb 'olurur - of,nol oluqsrp run l,rno 'oInJJp op eJquJpenb u aJgos JarJoJsrp u as-rueJotuap

-

'a) ep releJ opuaJanb 'a loteypoT op sou8rs azop solad tue5aruoc 'runÍa[op re+pr+ oe^ as íerugpqeg ep rzelag og8erp oe apepqern+pu ruoJ rua'rroJat 'znt) ep orJglslru o recqdxa ruarasrnb as loldr8X op orr 'opp op orprgxa o ueradncar €pepueJ ep JelpJ ap tugl as'srod -aq 'sepod sop Eperuol ElnurrgJ 'op5urorrur eurn rod ue5auro3

-npa[uor ruã au-opueaseq'epercrur erun

'JenurluoJ no^'sPJ

BÍas oEu EJoqruA'opur tua

>

confine, vt auditor interim admirans illud secum murmuret: quo nunc se proripit ille? Tertio loco ceu narrationis vice nonnihil ex euangelio, sed cursim ac velut obiter interpretantur, cum id solum fuerit agendum. Quarto loco iam noua r_r-p.} persona luaestionem mouent theologalem, -aliquoties orÚte 1r1ç oifte oÜpovou oÍrro!,évrp, atque id quoque ad artem arbitrantur pertinere. Hic demum theologicum attollunt supercilium, doctores solemnes, doctores subtiles, doctores subtilissimos, doctores seraphicos, doctores cherubicos, doctores sanctos, doctores irrefragabiles, magniÍica nomina auribus inculcantes. Tum syllogismos, maiores, minores, conclusiones, corollaria, suppositiones frigidissimas, ac plusquam scholasticas nugas apud imperitum *lgu. iactitant. Superest iam quintus actus, in quo summum artificem praestare conuenit. Hic mihi stultam aliquam et indoctam fabulam ex Speculo, opinor, Historiali aut Gestis Romanorum in medium adferunt, et eandem interpretantur allegorice, tropologice et anagogice. Atque ad hunc quidem modum Chimaeram suam absoluunt, qualem nec Horatius vnquam assequi potuit cum scriberet: Humano capiti etc. Sed audierunt a nescio quibus ingressum orationis sedatum minimeque clamosum esse oportere; itaque principio sic exordiuntur, vt nec ipsi vocem propriam exaudiant, quasi referat dici quod nullus intelligat. Audierunt nonnunquam ad concitandos affectus exclamationibus vtendum esse. Proinde presse alioqui loquentes subinde repente vocem tollunt furioso plane clamore, etiam cum nihil opus. Iures elleboro homini opus esse, perinde quasi nihil referat, vbi clames. Praeterea quoniam audierunt oportere sermonem in progressu feruescere, in singulis partibus principiis vtcunque sane recitatis, mox mira vocis contentione vtuntur, etiam si res sit frigidissima, atque ita denique desinunt, vt spiritu defectos credas. Postremo didicerunt apud rhetores de risu fieri mentionem eoque student et ipsi iocos quosdam aspergere, õ gí)tq Agpoôírr1, quam plenos gratiárum quamque in loco, .r,t pla.re óvov npàg rfiv l,úpav esse dicas. Mordent quoque nonnunquam, sed ita, vt titillent magis quam l.ulnerent. Nec vnquam verius adulantur, quam cum maxime napprptá(€oücrt videri student. Denique tota actio est eiusmodi, vt iures eos a fori circulatoribus didicisse, a quibus longe vincuntur. Quanquam vtrique alteris vsqueadeo sunt similes, vt nemo dubitet quin aut hi ab illis, aut illi ab his rhetoricen suam didicerint. Et tamen inueniunt hi quoque mea nimirum opera, qui cum hos audiunt, Demosthenes meros ac Cicerones audire se putant. Quod genus sunt praecipue mercatores ac mulierculae quorum auribus vnice 116

se os porqueiros, sem outra Írffi desse modo os seus discu1546:. ]*,

lo, como lhe chamâffi, eximlare

murmure para consigo: "\Íe_. ;,t, Em terceiro lugar, se citam :: tam-na velozmente, guanCt-, i-lugaq, numa rápida mudanç: :i glca, por vezes tão estrnnl:"i ; :r cidos de que isto tambérn e *: as cristas teológicas e bombr:j, títulos magnificentes corno nj,r*- : tores subtilíssimos, doutores :E irrefutáveis.388 Lançam para ,- : maiores, menores, conclu_vr*s :"" nharias escolásticas. Falta ainda o quinto acto er ;. tria. Eis que trazem uma fa:u =-: do Speculum historiale ou ia ;,r:. forma alegórica, tropolog;rca e rr, a sua quimeÍà,3el um tal mor*l - e. tsarolloJe uI saJolxpl rr.IJeuc,ü -:*-rxt snuo sa;ep8ar ur 'otslrt{l iri-ni-o^ eses 1nb selopJeJps r.un sj: "j ; rsenb trrJreunuoJ lls ouruL; - *rJr 'luecorr soJrJSBrselJJa so nb : -- -- ;-sepotu lqald euuro unrpnls S:r,l+ lue8elap srrrerr^ ru8er lpue::s=:; enbonb IoIBI ureplnblS ']unriE- *r-ir ]unrSrreJ soJerunq souelp u: -t _ _"i-s '1a;ou8r se8el Iql urenbspb rr-i*,

pe

u

'eunur{uoJ srueqdord u-r*-

'

.

r;

't;Li

-,ili,r ilisii,|in,.i'f,t tiêÉi:l'riilrr'r':

omnibus. Etenim si quis beatum existimet principibus placuisse viris et inter aureos illos ac gemmeos deos versari, quid inutilius sapientia, imo quid apud hoc hominum genus damnatius? Si diuitiae parandae sunt, quid tandem lucri facturus est negociator, si sapientiam secutus periurio offendetur, si in mendacio deprehensus erubescet, si anxios illos de furtis atque vsuris sapientum scrupulos vel tantuli faciet? Porro si quis honores atque opes ambiat ecclesiasticas, ad eas vel asinus vel bubalus citius penetrabit quam sapiens. Si voluptate ducaris, puellae, maxima huius fabulae pars, stultis toto pectore sunt addictae, sapientem haud secus ac scorpium horrent fugiuntque. Denique quicunque paulo festiuius ac laetius viuere parant, sapientem in primis excludunt ac quoduis animal potius admittunt. Breuiter quoquo te vertas, apud pontifices, principes, iudices, magistratus, amicos, hostes, maximos, minimos, omnia praesentibus nummis parantur, quos vti contemnit sapiens, ita illum sedulo fugere consueuerunt. Sed cum laudum mearum nullus sit modus neque finis, tamen oratio aliquando finem habeat necesse est. Itaque desinam dicere, sed si prius ostendero paucis non deesse magnos autores, qui me literis suis pariter ac factis illustrarint, ne cui forte stulte mihi soli videar placere neue legulei calumnientur me nihil allegare. Ad ipsorum igitur exemplum allegabimus, hoc est, oÜôêv npôç ênoç.

LXI - Principio illud omnibus vel notissimo prouerbio persuasum est, vbi res abest, ibi simulationem esse optimam. Eoque recte statim traditur hic versus pueris: Stuhiciam simulare loco sapientia summa esÍ. Vos iam ipsi coniicite, quam ingens sit bonum Stulticia, cuius etiam fallax vmbra et imitatio sola tantum laudis meretur a doctis. Sed multo candidius pinguis ille ac nitidus Epicuri de grege porcus miscere stuhiciam consiliis iubet, tametsi breuem, non admodum scite addidit. Item alibi, Dulce est desipere in loco. Rursum alio in loco mauult deltuus inersque videri quam sapeÍe et ringi. larn apud HomerumTêlemachus, quem modis omnibus laudat poeta, subinde vrinuoç appellatur atque eodem praenomine tanquam felicis ominis libenter pueros et adolescentes vocare solent tragici. Quid autem sacrum Iliadis carmen nisi súulrorum regum et populorum continet aestus? Porro quam absoluta laus illa Ciceronis? Stultorum plena sunt omnia. Quis enim ignorat vnumquodque bonum, quo latius patet, hoc esse praestantius?

dinheiro, tomam o go\rerno c;

sob todos os aspectos. Se a tre;; cipes e em figurar entre estes :

seria mais inútil que a SaM _-: por esse tipo de homens? Se * lucro obterá o negociante - !Õ; rio; corará se é apanhado a m-e:: ainda que minimamente, os e:;

as honras e as riquezas ectres: ao: um burro ou um touro do quÊ _ raparigas - a parte mais in:lp:-a todo o coração aos loucos e ou-;e um escorpião. Quem, enfirn ;; cluir o convívio com o sábio € 3: de qualquer outro ser que :k :: que te vires, papas, prlncipe 1 g9s, grandes e pequenos, td,:ç : sábio despreza o dinheiro, tahü --§ Embora não exista medica rrnecessário de qualquer form: r_ pois, terminat, mas não s€rr. -b":§ não faltam grandes autors ü*€ : .rr,to.r e pelas suas acções; nã.i ** a unica a elogiar-rne, e adr-q*aj :, nho para ale§ar em meu far-õr. minhas provas, ist o é, que tÍ.i;; -;.

LXII - Primeiro, há um pro\-erb:c não tens, o melhor é inventá-lo.

crianças o verso seguinte: "Á m â Já podeis concluir {re grantle 3Ê nadora e simples imitação metrfft maior franqueza se exprime es=* Epicuto,42T quando recomenda : bem que erre ao aconselhá-la b:r-. passar por louco" .424 Noutro Fesi co e ignorante a ser sábio e eni!:. a quem o poeta tece elogios de :,:d o qualificativo de "louCo" , o mesr cosfumam aplicar às crianças e 3,:r 3ugurio.a26 De que trata esse F)ft=. insensatas de reis e povos?"i:- F:: cero, quando diz: "O mundo espois, que o bem mais difundic,: .

130

iy';+,r*ffifiIÍH

I€I eolraJrad slsru o I opIpunJIP slEru ruaq o anb 'slod 'e.rou8r ruan§ 8zül/'so)nol ap orôtlJ ,P+sa oPunu O,,:z\P opuenb 'oral -If, ap o anb olrayrad sruur or8o1a yH &n,,Zsouod a srar ap selesuasul serr sep,, opuas 'apaty e'oper8es euraod assa eleJl anb aq ,";otxt3ne woq ap IeuIS otuoJ 'saluacsalope soe a seSuer.n sç .recqde ruerunJsof, socrâgfu sepod so anb olalyda otusatu o ',,o)nol,, ap o^IleJgryn! o opuenb ura za ap aqaJal'odB o opol ap sorSola acal epod o ruanb e 'oceru91al 'o.ratuog tuã szn,,'as-JaJãJnJua a orqes Jas E a+ueJoy8r a oc -no1rarared lazrpayard 4,, :Bpule ossed oJ+noN rzi',o)nopod ressed aJop ? saza sy. :sarn8ie zteEz;auaJq ufgqlasuoJu oe aJJa anb uraq as 'eriopaqes Q e.rncnol p JeJn+snu ppuaruoJal opuenb ..u'olncrdg ap rar8 ep oorod olprznl a opro8 assa aulrdxa as ezanbuery roreru ruoJ Epurv'sor8o1a solnop og+ tuaJalaur oESelgrr salduns a eJopeu -e8ua eJquos e[nc 'erncnol e g tuaq apuer8 anb JrnpuoJ srapod g{ rzr,,'oJnol larared ? erJopaqes roletu y,, :alutn8as osJa^ o seSueur 'os$ Jod ,,'ol-g+ua uI g Joqlaur o 'sua1 ogu sR eursua as 'eprzrnp ruas

anb

g,, :opqnxpe a+uarulesJa Iun oIqJ? ord urn gq 'o.rraturrd - IIX"I

oz;ofinsso o woi fio anb ruq upau anb '? o+sl 'serrord sequrtu se raJrznpe 'olduraxa nas o opurn8ag roae; natu tua re8ap ercd oqu -al EpEu anb tualuode sosoqueu sopeSozrpe a'atu-ler8o1a e eJrur) p nos'ecnol ogl'anb e8rp as anb oranb ogu ísag5ce sens sulad a solIJJ -sa snas solad aJlsnlr ueJeuJol au anb salolne sapuer8 urelleJ opu anb 'serrreled secnod ua're4sotu so^ tuas oBu seru'reuruual 'srod 'non'urq etlual osJmsrp natu o anb eu.roy ranblenb ap orJgssaJau 9 'salolnol snaru so ered alIuII no eplpatu elsxa ogu eJoqtug 'ertruedruo) ens e tuell^a sopol'orraqurp o ezardsap orqes o oruoJ íalueuos Ielaur o uerncord sopol 'souanbad a sapuur8 'so8 -FuIq'so8nue'sopurlsr8ew'sazynÍ'sadouyrd'seded'saJr^ a1 anb

lanb apuo e.red'eurns urg 'e5arede aq1 anb Jas oJlno ranbpnb ap erqueduroc e'ercugralard ap'rBurpe a orqgs o ruoJ oI^I^uoJ o JrnlJ -xa a ap alualuoJ a z'ila! Ja^r^ Jaslnb 'turJua 'uran§ 'ogrdroosa un ap oruoJ alap tuaSo; a orqgs o tuelaJal a soJnol soe oESeroJ o opol ap as-tue8arlua - prJ.olslq Elsap a+ueuodtur sleru aped e - se8ueder se'tazetd o sre,rncord aS 'orqgs tun anb op oJno+ tun no oJJnq run glm8asuor sp aluawllJeJ slerrr 'secqsgrsapa sezanbu se a seJuoq sE srcuonrqrue aS 'sorqgs sop solndlJJsa so 'aluatuet.u$Itu anb epure ,9ra1 'ernsn R a oqnoJ ou oluenb íJquatu e opequede ? as greroc íotr -+[.rad o erelr^i1 éerJopaqes e ln8as as alueno8au o yJalqo orJnl anb 'apualard as anb o sezanbrr ogs aS esuatuoq ap od4 assa rod opeJaprsuoJsap sreur euas anb 'euopaqeg B anb 1p{ru1 srctu elJas anb 'sergÍ ap souaqoJ sasnap snatu sa+sa aJlua rern8g ure a sadn -upd soe repur8e rua alslsuoJ apeprJllal e ag'sopadse so sopol qos ue.radsord 'errrepd prunu'opelsg op ourarro8 o ruetuol 'onagurp

'urnuoq enbponbunu, trE-i: =t : ZsluoreslS elu snel p1Í1[c,sÇ? ::_rr

wn?at wnrcqn7.§

uJLLr-re--

ISIu =,p"rOJ?JO^ SelueJse[oPe ]3 scr-]r.,r ,rI -aerd tuepoa anblp rrueilài;" i slpotu uronb'snqceuàlàI ri::-ri={ -{^ anbsnut snilpp lpneur

.

ilrrl

'lq[e -e]l

']lp1ppe etlrs L.III-Ir-,;.t

utDorllnTs aJossrr.u sn:_rod

\_

à4 ---+

-uec olIntII Pas e xelleJ ruprla snrnJ 'epltprs :;-r. so^ '1sa Dutwns oryuatdos i-n- - i-l -i.rl." -eJl turlels eJJaJ anbo3 u.rE::r']sa [unsensred orqJenord o*,-;*-s,::*, 'srtf,oP

'sp&-r,iüi

Sfrl

-urexe rnlr8r tun;osdr .--t*,-z p\' erere[d reep$ àifr:s ; -r IIgs Ir{ltu i: -:try; anbr:' _).;

srns srJalrl oru Inb 'sero]ne

IS pes

'eracrp rueursep

-eJo uerue] 'spg anbau snp:;

_:r

+Itf -]-,,',.f

-ES ]rulueluoo r]^ sonb '-mrrtr€j?: +t-; t sourlxetu tsalsotl t soJltup' sr:?:$. pnde 'se1ra,,r e] onbonb Jerlr.r-:: -i ]unpnloxe surrrd ur ure]uàrde; ': -menbuncrnb anbrueC 'anbtunj:* r; -uardes teelcrppe luns aro]'*-+; - -, , 'ae11and 'suecnp aleldnlo-r iS s;.' [o^ snurse Io^ see pe 'sef r]s?ii;-"_:__i orrod alerssJ llnluel [a-r soFir*:r

snln)es urerluardes rs 'rolet-ri::;

-

-::

aepuered oeqmrp IS asnrtpurüE: ff, 'uquardes sn{r}nq p}nb ,rresr.,. i-"+ sIJr^ essrnoeld snqrdrcuud tàt--. ::L

,-"!/4§dttàaLaaal$,iir.t;:

w it .li. ,:i .ii :ti ;i

ii

-

Atqui fortassis apud Christianos horum leuis est auctoritas; proinde sacrarum quoque literarum testimoniis, si videtur, laudes nostras fulciamus siue, vt docti solent, fundemus, principio veniam a theologis praefatae, vt nobis fas esse velint. Deinde quoniam arduam rem aggredimur et fortassis improbum fuerit, denuo Musas ex Helicone ad tantum itineris reuocare, praesertim cum res sit alienior, fortasse magis conueniet optare, vt interim dum theologum ago perque has LXm

spinas ingredior, Scoti anima paulisper ex sua Sorbona in meum pectus

demigret, quouis hystrice atque erinaceo spinosior, moxque remigret quo lubebit vel êç tloryxaç.Vtinam et vultum alium liceat sumere et ornatus adsit úeologicus. Verum illud interim vereor, ne quis me furti ream agat, quasi clanculum magistrorum nostrorum scrinia compilauerim, quae tantum rei theologicae teneam. Sed non adeo mirum videri debet, si tam diutina, quae mihi arctissima est, cum úeologis consuetudine nonnihil arripui, cum ficulnus etiam ille deus Priapus nonnullas Graecas voces legente domino subnotarit tenueritque et Gallus Lucianicus longo hominum conuictu sermonem humanum expedite calluerit. Sed iam ad rem bonis auibus. Scripsit Ecclesiastes capite primo: Stultorum injnitus est numetus. Cum numerum praedicat infinitum, nonne mortaleis vniversos complecti videtur, praeter pauculos aliquot, quos haud scio an cuiquam videre contigerit? Sed magis ingenue conÍitetur hoc Hieremias capite decimo: Stuhus, inquiens,lfrctus est omnis homo a sapientia sua. Soli deo tribuit sapientiam, vniuersis hominibus stulticiam relinquens. Ac rursum paulo superius: Ne glorietur homo in sapientia sua. Cur non vis hominem in sua sapientia gloriari, optime Hieremia? Nimirum, inquiet, ob id, quia non habet sapientiam. Sed ad Ecclesiasten redeo. Hunc, cum exclamat vanitas vanitatum et omnia vanitas, qurd aliud sensisse creditis nisi, quemadmodum diximus, vitam humanam nihil aliud quam stulticiae ludicrum esse? Nimirum Ciceronianae laudi album addit calculum, cuius optimo iure celebratur illud, quod modo retulimus: Stultorum plena sunt omnia. Rursum sapiens ille Ecclesiasticus, qui dixit stultus mutatuÍ vt luna, sapiens permanet vt sol quid aliud innuit nisi mortale genus omne stultum esse, soli deo sapientis nomen competere? Siquidem lunam humanam naturam interpretantur, solem omnis luminis fontem, deum. Huic astipulatur quod ipse Christus in euangelio negat quenquam appellandum bonum nisi deum vnum. Porro si stultus est quisquis sapiens non est et quisquis bonus, idem sapiens (autoribus Stoicis) nimirum mortales omneis stulticia complectatur necessum est. Iterum Salomon capite decimoquinto Stuhicia, inquit, gaudium stulto, videlicet manifeste confitens 132

ii| líi

iti ii

rii .l ;1

LXI[[ - Mas talvez a autoridaütr entre os cristãos. Então, re lu-: fundaremos, como dizem üs sa: testemunhos das Sagradas E_-r" teólogos para nos darem a s,r: e tahez seja inconveniente ;1,=i para tão grande viagem, e=1.'.: tão estranha. Talvez me con\:*i como um teólogo e avanço r.,r: * passasse um pouco da sua S:pinhosa do que um porcre;-:j para onde lhe apetecer, ta-lr-e-z :,; Se eu pudesse tambérn m * :, teólogos! Mas receio que rn. 3 mente pilhado os escnnios i:çtão versada em teologia. \ã..- :e andado tanto na companhre j:s saber que thes é proprio: Pna:r: gumas palavras gregas do qj* : Luciano, depois de ter r-ir-ia,:, - deu a linguagem humana. C _*r sob bons auspícios. O Eclesiastes diz no caprttr- : ,r finito."43l Este número infir::,: z alguns que duvido alguern tm:; cito no capítulo 10: "Todos os i:*:r sabedoria".432 Só a Deus atibul- : loucura. Dizumpouco antes: ü a sua sabedoria! 't433 E porque r-"a: que com a sua sabedoria, erce;er: ponde ele, que nenhum homem : Eclesiastes. Dtzele: "Vaidade Ca_. -, entender por isso senão - connc ;â e mais do que um divertimenf,., : com que ele marca a meu favc: l mundo está cheio de loucos" .ástico quando diz: "O louco r -: como o sol"ra37 senão que o gend: de sábio só corresponde a De'-ro a natureza hurnaflà, pelo sr," :tr nroprio, no Eaangelhõ, âcr*;tr3 nome de bom, senão a Deus..:' o homem bom, segundo os au:i:,= concluir que a Loucura abarca ::r: Salomão dtz ainda no carr:*. :

,

€€r

op orpn98 o zEJ ernrnol v, :9I olnuduJ ou epure zIP oEIuolES 'suatuoq so sopol ef,JpgE eJrrJno.l E Anb JlnlJuof, sorua ap oglua 'olqgs ? /so)rg+sa sa.ro+ne so opun8as 'tuoq ruauroq o opol a olqgs ? ogu ruanb oJnol a aS ser'sna6l e oguas 'uroq ap ayoY iré ,iroá ugn8uru e airb erüácsarcú 'oqla&uaax ou 'or'rdgrd o'opep 'o1éu3 'snaq 'znl e €pol ap aluoy '1os olad 'eueurnq ezarrqeu e a1a úapuaiúa sapich,alur so EnI elad esnaq e ap-uodsa.uor 9s orqgs aP olnqlJ+e o anb a oJnol a ouerunr{ orau98 o anb o9uas r,r',,los o oruoJ araüüturad orqgs o 'ehi e otuoJ epnru oJnol O,, :zIP opuenb oJqsy -rsalf,[ orqgs alanbe apuaprd_an§ rrr',,soJnol ap oraqJ 91sa opunu 6,, i1a-1p ,e['anb oueruoJaJlJ oÉo1a oiorrey naru e EJreur a1a anb uror Ip run anb op sletu ? s€reJueJg erpad urun ã eermnol Pp o+uatupJa oEu Euetunq EpI^ e aríb - sourassrp gÍ ouoJ - oPuas ossr rod rapualua an§ rru,,lapepre^ ? opnf a 'sapeprel sep apepre ,,:alazÍQ'salsasap7_ onãooiJsdn âàr sú4'Erropaqes tua+ tuatuoqrunquau anb'a1a apuod -sat'opzetsalduns elaj;serúara{ alualaJxa'euopaqes ens e urol anb -g1ro13 as ruatuor{ o anb sqrurad oPu anbrod A €€r,,ielJopaqes ens P úôr ãnbgr.ro18 as-ogu ruauoq o an§,, :salus ocnod urn zlq'ernJnol e apeprueunll e EPol e 'euopaqes e mqrJle snag e 95 z€r'ilelropaqes ens ep BsneJ rôd sôcnol tuEJrJ suatuot{ so sopo1, :g1 op4ldec ou ollJ -;1dxi s1eur ? surwara{ 'ia,r oprpod et{ual u9n31e oppnp anb sun8p oldaoxa 'suatuoq so sopo] a8uerqe o+1ugul oJarunu a+s!l r,r,,'ollup -ur ? so)nol ap oJarunu O,, :oJlatul.rd o1nlldeo ou zlp sa$usapX O 'sotJ,tdsne suoq qos

og5eueldxa pssou e 'qod 'soutalauto3 'Eueurnr{ rua8e-n8ug u nap -úarde ;suatuoq so allua odtual olrntu oppr^ Ja+ aP srodap 'ouerenl ap op8 o a íra1e errelsa arlsatu nas o aú op se?ar8-serrrepd sBun8 1e art"p, a nr^no'u.rran8q Pp snap'oder'r4:oudgrd ? saql anb raqes op ocnod tun assurnbpe 'so8o1ga1sop erquedtuoJ Eu oluel opepuP rál rod'anb og5ernupe rusneJ el^ap op11 'er8o1oal rua epesJa oPl ruluasarde aur-as isarolnop sossou sop sorurJJsa so opeqpd aluau -uurlsapuelJ Jal ap no oury ap uasnJe au anb oraJar seyq-1so8o1gal sop alsa B assa^q a opadse ap rspnrrr ru?qurel assapnd na aS oEr'soator sô andzp^Vl Íacalade aUI apuo ered eprn8as ap grl e1a'o5riío tun no oqurdsa-ocrod run a1b op esoqurd -t, trr141 "oliaà na.u o e.red u.rauuoqJos Ens ep ornod tun assessed o+o)sg ap Etule e anb 'soqurdsa salsa rod oSuele a o3o19a1tun oruo) opacord anb g['ppp]p tuas 'sIELu assal^uoJ alY za lEI 'equer+sa o9l ? saql anb err9leú úünu a+uaulerradsa 'ura8errr apuer8 oE1 ered uoJIIgH op sesntr l se o_^ou ap Jeureqf, aluarua uocur e[as za lel a enprg ? era.re+ e anbrod'oPssiturad ens e ruaJep sou ered so8o1oa1 so Jellnsuoc orlautrd sotuaJl 'seJnllJJsll seper8eg sep soqunrualsal sou ruagtuel sorSola sossou so 'sorq9s so tuazrp otuof, 'sotua.repuru no sotuaJerode 'aluarua^uoJ sap.re8pÍ as 'o91ug 'soglslJJ so aJlua osad ornod ap eÍas salo+Irf,sa salsap apeplJolne e zalle+

setr4t

- IIIXI

suellJuoJ elsoJlueru ]ef llf ; _". : -," -orurf,ep elrdec uotuole( {;: ; -. SIOUUIO SAIE}JOLU tIInJILUtU i*r, - r.." -slnb ]e ]se uou suardes sr-,L: -:,t urnuoq unpuelladde urenb,ur:: r Jnlelndqse clnH 'urnep 'r-Jl: J - .- l IueJnlBu uIeIIEuInq ttleuntr L:+_:'Iul oesse urn]1n]s euruo snu+j ],r I[os -ownd suatdos'oun1 iÁ Jnlr)n: .:: urnsJng 'Dt(Juro luns oua§ ;:- --: -r -eJqelãJ ãJnr oturldo Snrr"r,-- '::,-* LunJnurl{ iosse urnJsrpnl ]E*-:*'snurrxrp urnpourpptuanb ';s-- ;-*

-uro p wnlDuuDt sDlruD-r ]puiEI_-r; 'urerluardes ]oqeq uou ernb 'I . ;,, ttJetJol8 erluardes ens ur rÀri-,--,.* tnrattoú ,X :snuadns olnei ---r:*I -ot{ srsJen[u^ 'urerluardes t iT:; .

=

5n1cof 'suernb.rl 'snllnlç oLüi--,i,- : -a8ur sr8eur pes Zrga8lrucr ]-,-W solncned ralae-rd 'Jnrlr *-- ::" 'utnlrulJul ]mrpaerd urn:à{-: - : ourud elrdec selsersalll f ::> - r

.

:

-xe UInUeIIInq UIOUOIIIJàS

I-.1.1

]a enbluenue] ]lJelouqns

ú

"I -r.,

u:

-,

.

,

sr8o1oaql urno '}sa prurssrlr,;r -* IIInJII.II OePe UOU pAS 'I,IreJ{.rf : i.r-

-IIIOJ SIUIJCS IIIDJOJISOU tJ-[n-i - -:::i

eJer.uns ]Bec{ I'unrle I,untlrLr :; ]! tar8ruror anbxoru 'rorsour& :;lp' snped urneur ur euoqJos ens a; --l

àsseuoJ toruarp US seJ rt-trrL1 r --xe sesnw onuJP ' j*--,-:

JUOf,TIAH

LuaJ ruenpJe ur?ruonb epuràC :; -eq] e rueruen ordrcuud 'snrull;= -sou sepnel tnlap$ IS 'suuou:-:i;: :ssJrJolJne lse smel runJor.{ §:,fi

E |,] ,!

i:. ;il .ii ,i, l ,i t',,

sine stulticia nihil in vita suaue esse. Eodem pertinet illud quoque: @i apponit scientiam, apponit dolorem, et in multo sensu muha indignatio. An non idem palam confitetur egregius ille concionator capite septimo? Cor sapientum, vbi tristicia est, et cor stuhorum, vbi laeticia. Eoque non satis habuit sapientiam perdiscere, nisi nostri quoque cognitionem addidisset. Quod si mihi parum habetur fidei, ipsius accipite verba quae scripsit capite primo dedique coÍ meum, vt scirem prudentiam atque doctrinam erÍoÍesque et stulticiam, Qrro quidem loco illud animaduertendum, ad stulticiae laudem pertinere quod eam posteriore posuit loco. Ecclesiastes scripsit, et hunc scitis esse ordinem ecclesiasticum, vt qui dignitate primus sit, is locum obtineat extremum, vel hic certe memor euangelici praecepti. Sed stulticiam praestantiorem esse sapientia et ecclesiasticus ille, quisquis fuit, liquido testatur, capite quadragesimoquarto, cuius me hercle verba non prius proferam quam eiocrytolrpv meam commoda responsione adiuueritis, vt faciunt apud Platonem hi qui cum Socrate disputant. Vtra magis conuenit recondere, quae rara sunt et preciosa an quae vulgaria viliaque? Quid tacetis? Etiam si vos dissimuletis, prouerbium illuã Graecorum pro vobis respondet, tflv êni r)úpcuç úôpíav, quod ne quis impie reiiciat, refert Aristoteles, magistrorum nostrorum deus. An quisquam vestrum tam stultus est vt gemmas et aurum in via relinquat? Non hercle, opinor. In abditissimis penetralibus, nec id satis, in munitissimorum scriniorum secretissimis angulis, ista reponitis, coenum in propatulo relinquitis. Ergo si quod preciosius est reconditur, quod vilius exponitur, nonne palam est sapientiamr lluam vetat abscondi, viliorem esse stulticia quam recondi iubet? Iam ipsius testimonii verba accipite. Melior est homo qui abscondit stuhiciam suam quam homo qui abscondit sapimtiam suam. Quid quod animi quoque candorem diuinae literae stulto tribuunt, cum sapiens interim neminem sui similem putet. Sic enim intelligo id quod scribit Ecclesiastes capite decimo: Sed et in via stultus ambulans, cum ipse insipiens sit, omneis stultos existimat. An non istud eximii cuiusdam candoris est, omnes aequare tibi ipsi cumque nemo non magnifice de se sentiat, omnibus tamen tuas communicare laudes? Proinde nec puduit tantum regem huius cognominis, cum ait capite trigesimo Stultissimus sum virorum. Neque Paulus ille magnus gentium doctor, Corinthiis scribens, stulti cognomen illibenter agnoscit: Vt insipiens,inquit, dico plus ego, perinde quasi turpe sit vinci stulticia. Sed interim obstrepunt mihi Graeculi quidam, qui tot huius temporis theologorum ceu cornicum oculos student configere, dum annotationes suas veluti fumos quosdam aliis offundunt, cuius gregis

134

louco" t43e reconhecendo manl:e não teria encanto. A esse res§ "Quem aumenta o saber aunne:: to aborrecimento".4lo O celeL,rc : mo no capítulo 7: "O coraçãc ;; dos loucos com a alegri a." + F a sabedoria, quis também corÉ tomai as suas próprias palar:a-.

Deve notar-se neste pasrc um: er:

ultimo lugar. O

Eclesiastes Cerr. :r.

dem eclesiástica - que o prrmÊ-: ultimo lugar; lembrai-r'os ta-m*r Mas que a Loucura tenha r: o próprio EclesiAstes, quem .ju,É: U.M4 Por Flércules!, não pÍu-,icrr na minha introduçãou5 corn rt".l: disputavam com Sócrates, S"

aC

zw',etrrJnol E a soJJa so'etJuatJ e a elJopaqps B JaJaquoc e oB5ur -óc naur o ranbgdy, :1 oplydec ou serrtepd seudgrd sens se rcIuol 'rurtu rua selrpalJp oEu aS 'sou-Ja)ar{uoJ tu?qtuel srnb 'er.ropaqes P .repun;orde no+seq aql ogu ossr JocI ,*,,'ert8ale e tuoJ soJnol sop opSeroc o íuzapr.r1 p ruoJ glsa olqgs op oE5eror g,,:7o1ryydeJ ou otu -saru o aluaurEJelJ essaluoJ elsrJoJE aJqalP o 0rr',/oluatulJaJJoqe ol -rnur'oluarurJaquoJ olrnru í,rop e Eluarune raqes o Eluatune tuan§,, :ossed o aluauprad 9 tugqurel olradsar assa V 'olueJua ErJal ogu epm e ernJnol tuas anb aluaruelsalluelu opuaJaquoJal oer',,oonol

si non Alpha, certe Beta meus est Erasmus, quem ego saepius honoris causa nomino. O vere stultam, inquiunt, et ipsa dignam Moria citationem. Longe diuersa mens apostoli quam tu somnias. Nec enim hoc agit

his verbis, vt caeteris stultior haberetur, verum cum dixisset ministri Christi sunt, et €ro, seque veluti iactabundus in hac quoque parte aequasset caeteris, per correctionem adiecit plus ego, sentiens se non modo parem reliquis apostolis in euangelii ministerio verum etiam aliquanto superiorem. Idque cum ita verum videri vellet, ne tamen lt arrogantius dictum offenderet aures, praemuniit stulticiae praetextu. Vt minus sapiens dico,propterea quod sciret esse stultorum priuilegium, vt soli verum citra offensam proloquantur. Verum quid Paulus senserit cum haec scriberet, ipsis disputandum relinquo. Ego magnos, pingues, crassos, et vulgo probatissimos theologos sequor, cum quibus magna pars doctorumêrrare vfl tôv Aícr malit quam cum istis trilinguibus bene sentire. Neque quisquam illorum Graeculos istos pluris facit quam Graculos: praesertim cum quidam gloriosus theologus, cuius ego nomen prudens supprimo, ne graculi nostri continuo Graecum in illum scomma iaciant, õvoç trÚpaS, magistraliter et theologaliter hunc passum enarrans ab hoc loco Vt minus sapiens dico, plus ego, nouum facit caput et (quod absque summa dialectica non poterat) nouam addit sectionem, ad hunc interpretans modum (adducam enim ipsius verba, non solum in forma, verum etiam in materia): Vt minus sapiens dico,id est, si videor vobis insipiens me pseudapostolis adaequando, adhuc videbor vobis minus sapiens me eis praeferendo. Quanquam idem paulo post, velut oblitus sui, alio delabitur.

LXIV - Sed cur anxie me vnius exemplo tueor? - cum hoc publicum ius sit theologorum, coelum, hoc est, diuinam scripturam, ceu pellem extendere: cum apud diuum Paulum pugnent diuinae scripturae verba, quae suo loco non pugnant (si qua fides illi n€vroTl,ÚT&) Hieronymo cum Athenis forte conspectum arae titulum torqueret in argumentum fidei Christianae ac caeteris omissis, quae causae fuerant offectura, duo tantum extrema verba decerpserit, nempe haec, ignoto deo, atque haec quoque nonnihil immutata, siquidem integer titulus sic habebat: Diis Ásiae, Europae et AJricae, diis i7notis et peregrinis. Ad huius, opinor, exemplum passim iam oi tóv üeol,óTov Ícriôeç hinc atque hinc reuulsa quatuor aut quinque verbula, et si quid opus est etiam deprauata, ad suam accommodant vtilitatem, licet ea quae praecedunt et consequuntur aut nihil omnino faciant ad rem aut reclament quoque. Quod quidem faciunt tam felici impudentia, vt saepenumero theologis inuideant iureconsulti.

136

iH lllr

ir i11

l:t' iif ;1, !il

iil'

ti iii

:ii,

'ii i'

suas anotações. Dessa tn-rpre, c : frequência para o honrar, se rr*a:

-: est :

=

citação verdadeiramente louca

O pensarnento do apostolo vras não significam que ele - :3 na realidade depois de ter diro: 5 strltJ", o que o iguala aos aFtsil,:,tl sou ainda mais". Sente, corn e:r: rio do Eaangelho,lhes e porem ;; tal, sem ofender os ouvi-dos üe ::

tomou por pretexto a Louctlrâ ,j--

rogativa dos loucos dizer a r eda: O sentido que o proprio Pa;- : a e.!es para discussão. Pela parTtr ;

teólogos, gordos, corpulentrx r mum, com quem, por lúpitr- -': z cordar a concord at, e que -hr= mais caso destes pequenos }le-rr" mente quando um glorioso F:,_:r

:

,'ii tli.

liii. iiii

llr

,i*

que as nossas pequenas gra}as frsno com a liraas4 comentou Sca. Desta frase: "Falo connrl ,:x;, iaz um capítulo novo €, corn

-

§.

"

§:r

divisão que interpreta desta irã:ü: torma e substância: "Falo corr.rl * por me comparar aos falscrs aslu por rne considerar superior a'e-e próprio, como que esquecido ,je ;

LXIV - Mas por que me hei-ce i exemplo? Todos conhecem o ú::t o céu, ou seja as Santas Escritura_aí contradições com S. Paulo ,qu= em S. ]erónimo, o das cirtco I;,:.-:.; em Atenas, uma inscrição Ci ;: fé cristã. Omitindo as pala\-ra> : sa, transcreveu apenas as dues _ até mesmo estas-foram alterai:,; deuses da Ásia, da Europa e ü: a estrangeiros". Seguindo este ü"! É: cols6 força aqui e ali quatro ou crr. distorce o sentido para o âcoil.-nJ em contradição com o tema. F,;; dente que bastas vezes os tat.,t"i--.

LEL

'sollnsuof,srJnÍ soe e[arru1 vJaze! so3o19a1 so saza selseq anb aluap -ndúr ogl eu8ap Etun uroJ ou-tuaze{'Erual o tuo) og5rpequol ua

orusaru ãqua no'og5e1ar ranblenb e{ual opu srodap no salu' eÍa1sa anb o eJoqwa io,upa[qo nas ou JePotuoJe o ered opllugs o êJJolsIP 'opçssacaú JoJ as 'a sequulepd oculc no orlenb 11e a rnbe e5to1 nn ac -rigiora ar11ruai o - na oqre - oldwaxa alsa-opum8aS ',,sona8uerlsa a soprJar{uoJsap sasnap soe 'ecu;y ep a edornã ep 'BrsV ep sasnap soy, :pr{ur1 elaldruor og5rrcsut e íseperalp rueJoJ-se}sa orusatu ?lE a ',,oproáquoJsap sna6 oy,, :setur}lll senp sE- seuadB nala.lJsue4 'es -nür ens ú rearpnÍard tuerpod anb seraeled se opuqruo'Elslrr ?J ep Jo pJ E noJlJrporu anb 're1p wn _ap oE5r.rcsul etun 'seualv tua 'osuce rod 'o1syr elJal olned '3 n o'san8ull oJuo sap o 'ottttugra{ '5 ua ?I lrlZaIV'rualsrxa oEu apepJa eu anb olned 'S tuoJ sag51per1uoe p áê-*rjn"a1ad eurn assojas otuoJ 'se.rnlulsg selues su e[as no 'n9c o ,rrrlsjãp ü91so3ol9a1so anb olrarrp o tuarat{uo-r sopor loldruaxa gs urn r'uo) JapuaJap aluatue8arJos ap-raq au anb rod sery -

^1y'I

'olunsse o4no e essed'rs ap oprcanbsa anb otuoJ'oudgrd o 'srodap ocnod 'a1uelsqo oPN ,,'sala € jouadns JeJaprsuo, au rod orqgs sreru raracared sorr.ogü;sololsgde soslEJ soe re.reduroc au rod o)nol o5ared so as'? olsl'ocnol tun otuoJ ole{,, :elJuglsqns a euJoJ 'serzrepd seudgrd sens sE o+IJ'unauetu elsap elardralur anb opsrltp E ou etun eluaJsane 'ecqrgprp elra;rad uroJ 'a orrou oplldeJ tun zeJ ,,ur9n8tryr anb op qeur o-ópuás'ocno1otuoJ ole{,, :asery elsaq'el8 -91óal a prlq8etu ururoJ ap ossed alsa noluaruú - rszutll u uoc ousü of o8arÉ anboural o tuaJuEI aql o9lr seqp'r8 seuanbad sessou se anb eied ouoouatu ogu aruou oÍnr - o3o19a1osouo18 tun opuenb aluaru -relncqred ísegler8 ap anb op selsrualaq souanbad salsap osEJ sleru unquaN rno'sen8ul sgr1 se uaqes anb a'rep'rof,-uoJ P reprof zE, salap

-s1p ara;ard solqgs sop alred Joretu e rno'inydyt[_,tod'uranbtuoJ'Lunlu

-oi q.rá8 elad éôperaplsuor ollnw a solualndroo 'sopro8 sapuer8 so irnSas oranb'eeol

'so3o19a1 sala e

au anb alred e1a4'oessnf,slp ered

o-ôxrap 'erarrarcsa anb oe rup euanb olnud oudgrd o anb oppuas O'Japuêro ruas apepJa e É4p soJnol s-op e-rrpeSor -rard era anb urqes anbrôd oJnol as-4p :eJmno'I e olxap.rd rod nouol 'a1ue8oue ollntu errreled urot ul,an8tmr ap sopr no so JapuaJo uas 'pl ouroJ Jaf,at{uoJal nzelxere4 rorradns rug.rod ? sar{l 'oqla8uaaX op oF -ilsr-qur oE sala otuo) opeto 'anb'o1ra;a uroc'a1uag',.sr-eru ePqe nos o 7, t X,, :11311163 ured eluarsane 'so1o1sgde soe epn31 o anb o ',,no's o ía *9qrue1io1spr3 ap so4srnu_o9s,, :o+Ip ral aP srodap apeprlear Pu sreru tod r,,a+ as a1a anb-tuecgru3rs oPu s,r\ íso.qnosô anb op ócnol-op a8uol sretu epa o1o1s9de op oluauresuad g -epd sessa lsequãs anb ieugl^l E1sap eú1p ruaq a - sala tuazrP - e)nol aluatuerrapep.ra,r o95-e1p à"OlúO 'rl"q o aiuaruúuac ?'elle o ? ogu as 'reluoq o ered epugnba4 ,rroã oiaruou anb'ourserg ofirue natu o'adnrl Pssa6'sag5e1oue sens

ti, .ii;

,'!i:

riii ll, ,Ht

.itl ,iti

'anbonb -1nb ponô tuarrrel_-+*- r rm: r;

-unnbesuof, la ]unpJJapld

-r

pe 'elenerdap ruprJe ]sJ sni; -,:l: eslnnal Jurr{ anble ouF{ SsareL Í*n -uroxe tourdo tsnrnq p\- -_.---- ---;;; r

sttg :]eqeqeq f,rs snlntlt :ai;:; ;;{, Joeq anble 'orp otouB(.Jaeq ac=rurnJuaurn8re ur ]aJenb:ot u-rri-:::

tã:l;;liilflffiIftr:.:r::::

uraged neJ 'ure;rydrns tupu:r.:i r,_; runJrlqnd Joq urnJ - aroenr ,:;::*;; 'Jnlrqelap o[e ,lns sn]llqo tn[]," -_:.-*l

-e-rd sre eur suerdes snurru siq,: r j_:*-i -nasd eur suardrsut srqo.\ JoàF,-.. r; r*.

ut uretle {.unJe^,eurro3 uI IrIT.i[:-.{ }-,r;-our sueleJdralur Junr{ pp .r.u}ü _.;*'+ snurut 1Á osol Jot{ qP SuPIIpu} =::: }e -eur 'Spdny Sono- ,luerler prlrjr:,:§

rlnce;8 ," à*,ráhr* suepnjc **r;ri. tueprnb urnc ruruesae-rd ,roJ--s_: runJollr uenbsrnb anbaç .eJt*ü* ii; -eur P)V í\94 lrta areJJa rrIR-IC,rr- -- i*i -oloaq] so_urrssrleqord o81rlr ra . > _§:{p unpuelndsrp srsdl ,]aragl_r:s lrt**

f

I[os yr 'runr8alppd urnro]lrus o*.*.,. snww Ul 'nlxalaerd eerJr]ln]s r,i:T;;r -ueSorJe J^ uarue] eu ,rri1r.,, r-]:,_. ;

oluenb{e urel}e tunJâ orrà}sp.= ---,;{ opo{u uou es suelJues ,o7a _.n:*j :*; _, -senbae aued anbonb ceq ur sn;,;:r_T* ítlsIVtut ]eSSIXtp tllnJ Ulnta-\ .JC-:l_r:,' tr8e f,oq urrue ceN .seruuros ru i'-E: : r, -operyf, erJory rrreu8lp esdr Jà .r.r- :j,stJouoq snrdaes o8a urenb .snuisE-:

!nÉryalrErlp:'

,..,.$ffisry

ff[rill

l[t '

-

n.-....

Quid enim illis iam non succedat, posteaquam magnus ille (paene nomen effutiueram, sed rursus metuo Graecum proverbium) ex Lucae verbis sententiam expresserit, tam consentaneam animo Christi, quam igni cum aqua conuenit. Etenim cum immineret extremum periculum, quo tempore solent boni 4ientes maxime suis adesse patronis et quanta valent ope oulrlroxeuv, Christus hoc agens, vt omnem

huiusmodi praesidiorum fiduciam eximeret ex animis suorum, percontatus est eos, num quid rei defuisset vsquam, cum illos emisisset adeo non instructos viatico, vt nec calceis muniret aduersus spinarum et saxorum iniuriam nec peram adderet aduersus famem. Vbi negassent defuisse quicquam, adiecit: Sed nunc, inquit, qui habet sacculum tollat, similiter et peram; et gui non habet, vendat tunicam suam et emat gladium, Cum tota Christi doctrina nihil aliud inculcet quam mansuetudinem, tolerantiam, vitae contemptum, cui non perspicuum sit, quid hoc loco sentiat? Nempe vt magis etiam exarmet suos legatos, vt non tantum calceos negligant et peram, verum et tunicam insuper abiiciant nudique et prorsus expediti munus euangelicum aggrediantur, nihil sibi parent nisi gladium, non istum quo grassÍrntur latrones et parricidae, sed gladium spiritus in intimos quoque pectoris sinus penetrantem, qui semel affectus omneis sic amputat, vt nihil iam illis cordi sit praeter pietatem. At videte, quaeso, quorsum haec torqueat celebris ille theologus. Gladium interpretatur defensionem aduersus persecutionem, sacculum sufficientem commeatus prouisionem, perinde quasi Christus commutata in diuersum sententia, quod oratores suos parum poorl,txõç instructos emisisse videretur, superioris institutiánis palinodiam canat aut velut oblitus quod dixerat beatos fore cum probris, contumeliis et suppliciis affligerentur, prohibens ne quando resisterent malo, mites enim beatos esse, non feroces, oblitus quod illos ad passerum et liliorum exemplum vocarit, nunc adeo noluerit eos absque gladio proficisci, vt eum vel tunica diuendita iubeat emi malitque nudos ire quam non accinctos ferro. Ad haec, quemadmodum gladii nomine contineri putat quicquid ad depellendam vim pertinet, ita marsupii titulo complectitur quicquid ad vitae pertinet necessitatem. Atque ita diuinae mentis interpres apostolos lanceis, balistis, fundis et bombardis instructos educit ad praedicationem crucifixi. Loculis item, vidulis et sarcinis onerat, ne forte non liceat illis e diuersorio discedere nisi impransis. Nec vel illud commouit hominem quod ensem, Quem tantopere iusserat emi, mox idem obiurgans iubeat recondi quodque nunquam fando sit auditum apostolos ensibus aut clypeis vsos aduersus vim etlnicorum, vtique vsuros, si Christus hoc sensisset, quod hic interpretatur.

138

ffi im iBi

,ilt tii iill ,iil

,iil

ii lil ür

iiii .li'

jii ':il rii: ;ri. iir

ri :l: j, :i

:i: i

..1:l

Em que esperam então nãtr, Sc de ... - lá me ia escapando o r:.r-i grego4s7 - extraiu um sentrcü : tâneo com o espírito de Cns:,: um grande perigo está irnine::: fumam acompanhar os seus :,: quanta força [enhâffi, Crlsto - t fiança em tais auxílios; Fler§.-i: : tado alguma coisa quando-cr= : não tinham viático, nem ca-;;; espinhos e das pedras do cer *fome. Como os-discrpulo: lhÉ r acrescentou: "Pois agora, üli. , la tome-a; e aquele qr. nãc r-n.. para comprar uma!"*- Com,: :: inspira do que a doçura, a 1,1,,€: e que não compreende o _§€ii:: : da mais os seus enviados" üÉ :: calçado e a sacola, mas tam ridespojados de tudo a rnissãc : : uma espada, não a que e u-i = : pada do espírito, aquela qu. l=r amputa de um só golpe to:= z no coração apenas a piedaüÊ Vede agora como e que o fr,_f, pada, para ele, significã defe=e l suficiente provisão de rir-erl*] ;.. parecer e achando ter feito F€::: equipados, procurasse retraca:ria, pois, esquecido o que lhes -í metido a beatitude a tróco de a::_ proibira resistir aos pen'ersos 3: .ãg para violentos;63 teria esr{LrÕ-os lírios e as aves!ffi E agore rã da, recomendando-lhes que \-ff,.j para comprarem tal, porque e:i : nosso teólogo entende pela p"a_-:-um ataque, e pelo termo -co i :da vida. Assim, este interprck " os apóstolos munidos de iog pregarem a doutrina do Cruc:].:: sacolas e bagagens, para qutr :.; comido bem. Nem sequer o ln:,:ry um pouco antes tinha acon_r:;: tom de censura, mande rnett*,.: :;

6€,r

nr^no m'tugrod'ecung ser'Er{tneq pu el-g1atu apuuru'EJnsuaJ ap tuol run ruoJ 'etoBe 'epedsa e rerduroc opeqlasuoJe Er{uE salue ocnod un aluaure tzr ogl anb'o1qr3 anb epotuocur o ranbas waN'ruaqopnuof, ruaJal ruas an8raqlu o tuaxtap eJunu anb ered'sua8e8eq a sEIoJ€s 'seqoq ap tu?qure+ so-e8aue3'opeJgrJru) op Eurrnop e tuare8ard ered seprequoq a sepury 'seprleq'se5ue1 ap soprunru so1o1sgde so sou-eqsoru ou1,rlp oluaruesuad op aprdr,all4 alsa'rutssy'Epl ep sapeprssaJau sR aJaJaJ as anb o oprq EIoJps otrrJal olad a'anbele run rrladar apod anb o oprq epedsa e.r,repd elad apualua o3o1ga1 ossou O'sopeturesap e snu urarr Ia FaJard era anbrod lel ruarerduoc eled 'asso; olJgssaJau as'eoru41 e tuassapua^ anb saqyopuepuauocar'ep -edsa ruas lqred sofgxrap er.ranb opu eroSe g ,eüisa E sE a sorrll so olaporrr rod opep pqurl saql anb opnanbsa erJal rruísolualorzr ered ogu a saJop so erud ? apeprJllal e anbrod 'sos.ralrad soe JIlsIsaJ e.rtqro.rd saql anb.ru'soogdns a saÍe4p'seluorp ap oJoJ+ E apn+peaq E opqatu -ord eraeq saql anb ? orsl o11p equp saql anb o opnanbsa'srod 'eu -a1 lsag5n4sur saJorJalue sens sep as-JppeJ+al assuJmord'sopedrnba ,rra1uawa8atocnod soper^ua snas so rqred ollal Jal opueqJe a.rarared nas o opera+1e opual 'olslrf, as oruoJ 'sa.ra.rryr ap opsraord alualJlJns 'Esloq e a 'op5m8asrad e epol e4uoJ EsaJap eogruSrs êya e.red 'eped -sa y 'ossed alsa Errqrol o3o19a1 aJqalp o anb a oruoJ ero8e apan 'apepard e seuade og5eror ou saql-opuexrap 'spuerunq sagxred se sepol adlo8 gs run ap elndrue anb a errugrJsuoJ op orupu1 ou e.rlauad anb elanbe 'olrrydsa op eped -sa e seru 'sourssessu a sagJpel solad eppsn 9 anb E opu'epedsa etun seuade.re.rnco.rd tua ap loqlaSuaoX op ogssnu R opnl ap sope[odsap a snu urare8a4ua as ered'erru41E ru?qtuel setu'eyoces e a ope5lec o gs ogu r,uasseuopueqe anb E EruJo, ap 'soperzrua snas so sretu ep -ure JeruJesap euan§ 2ossed alsap opquas o apuaaJduoc ogu anb 9 ruanb 'eprrr elad ozardsap o a erJugJalol e 'ernSop e anb op ertdsut sruru epeu o+srJ) ap eurJ+nop E epol otuo) ,erl,ieurn rerdruoc ered eJrur,'q ens e ppua 'epedsa erun Ja^q opu anb alanbe a íe-atuol e1 -oJes no esloq erun rua] anb alanbe anb 'ero8e slocl, :noluaJsalJp 'ere1p; saql epeu anb urassapuodsar aql solndpsrp so oruo3'atuo; e eJluoJ epnauren8 EIo)Bs tuau'ogutttreJ op seJpad sup a soqurdsa sop seprral sep assa8alord so anb ope5pJ tuau'or4gra ruequq ogu 'o1ue1ua ou 'a re8ard opepueru Bqurl so opuenb esroc BurnBIE opul pr{up saql za^ etun8p as saql-no+un3.rad ísolpxne slel rua eSueg 1pJ -uoJ e snas sop ollrydsa op JulseJE srnb o1srr3'tuequal e5.roy eluenb rutroJ *srortn[uoc wa Dwquoc a souo4ed snas so reguedtuocu IuBunJ -soJ saluarlJ sI?U so anb rua EJnlle 'aluauturt -elsa o8r.rad apuer8 urn opuen§ rn4o8o; o ruoJ enãg e otuoJ olslJ) ap oluydsa o tuoJ oaugl -uasuoJ oEl sEJn'I'S ap seJ^Epd sep opquas tun nlerlxa - ,no3at3 orqrgrrord o o^ou ap ora)al seur 'aurou o opuedecsa er atu 9l - "'ap -uer8 assa opuenb 'soprpacns ruaq Jas oBu oglua ueradsa anb rug

cF{ POnb 'laSSrSUeS JOr{

Sr"*s-;-

r

-JenPB sos^ sreddlc ]ne §n\i{;- !r. anbponb lpuocar ]erqnr :r.nE::r- :* urenb turesua ponb ureuru.i,:{ *r* erePârsrP orrosranlP r slli; -rtr- ,r -nP!t rurell sIInJo-I 'lxr{L1n-:: :r, -requoq ]e slpunJ 'srJSIIpq 's:;:ftrrr elr anbrV 'rrralelrssef,Ju ràu:- i1 rtdnsrelu ell tlautlrad tul-r *.-*-r-.i eururou pe13 tunpourpeu:r:: : eJI sopnu onblrleur lura tpac: L; orpe18 enbsqe soe lrrenlou :;:s urnrossed pe soill ponb srLr -t ;,'o1eur ]ueJelsrseJ opuenb fu ;:i-,; -e[un]uof, 'srrqord urn; âJt,: :.: -?i Iuerpourpd s1uoprqllsur rr-r,-, .=.r: -lYl0n§ unred sons sJJote-l l,r.r;" snlsrJrl3 rsenb apur-rad 'r..lrr- rír

-nf,Jes turauollnoasrad sns-r]:

-s

'sn8oloatp eill srrqaler rear.L.-: 'urelpJold JelaeJd rls lpror s,",. -::T lo{ues 1nb 'urelueJ]eued snu:s :-:,-BI3 pos 'aeplcrued ]a sàuo;q- r ]uared lgls Ifqp tntuepa-rrTr i*

.

.

anbrpnu ]uerrllqe radnsur urel - -r :

urnlue] uou ]^ tsole8al

soI.,L
i:,-

snas solad 'eIpIlEp lar ourltlP , .1, : /I 'rrr ::-:

'gg

r

i,i l:', lll

lii..

3,ii::i;

Lilli':

ii''t. i*i+r,

'ô,.i:jt:j: .i1Jrt,.i:

;j;iii:l

ir:ilii: §iil;it:i

iiiiii, itii.ii.:i:,', ;a)i'.tji:a,.

ir.rl i .'ri::; : ::i!::iir:.,: i:;iiii;:;r'

;'lr.:ii,1: i.l;:::,11

tt

il,:illlil t

Ílr.rlll:, :::;':1!,j''

illii! :ii: ,

i

l

rl:irrl

27s

Euclides, grande sábio grego (c. 323-c. 283 a.C.), foi o fundador da

escola matemática de Alexandria. 276

Em grego no texto: dnos prôs lúran. Cf. Adag., r, 4,35. CÍ. n.167.

2n Cf . Jrwenal,

S

at., III, 90-91; Quintiliano, lnst., xr, 3, 51.

2P Erasmo refere a

história contada por Séneca (cf. Epist.,;orvu, 4-6) de Calvísio Sabino, um homem de péssima memória. Provérbio medieval cuja tradução literal seria "os lábios encontram

alfaces do mesmo tipo". Cf. Erasmo, Adag., t, 10,71..

Alusão aos escotistas, discípulos de Duns Escoto (c. 1266-1308).

282

No texto em grego: Kolakía.

Cf. Erasmo, Adag., r, 3, S-

2e5

Deusa de Táurica a quer

Horácio, Epist., t, 18,6.

Trist., rv, 4, 63-64). Febo Apolo, deus do

xlv,

-- r;:

2e8

e3, coaz-sas).

Em Argos encontrava-se

Cólofon (c.352-308 a.C.), contemporâneo deAlexandrg foi considerado como o pintor mais importante da Antiguidade por vários autores. Zêuxis, que nasceu em Heracleia, foi um famoso pintor grego do final do séc. v a.C. (Plínio-o-Velho, NaÍ. hist.,x,nor,10,36,79-97 e10,36,61,-

vrrr, 6,70, c372).

72, rcspectivamente).

7,16).

Provável referência a More (aceite por importantes comentadores

erasmianos).

- ::-

ü; : - i

2ee Minerva ou Palas Atenã .:: i templo, o Pártenon, e onde :< =r,i marfim, da autoria de Fídias ; .

O cume do monte Olirnp,.-' : : grandes deuses, presidida F e"'-' i3oo

3, 30, c353-354).

Resp., vtt,5l4a1,-51,6b7.

2e Micilo é uma personagem pobre que surge em alguns diálogos de

Luciano. 2s Literalmente, "em brancas quadrilhas". Na

literatur4 os cavalos brancos estão, por vezes, associados a uma grande velocidade. Cf. Horácio, Serm., ç 7, 8, Yirgílio, Aen., xn, 84 e Erasmo , Adag., t, 4, 21. Mavorte ou Marte: antiga divindade itálica identificada mais tarde

com o deus grego Ares. Trata-se de Júpiter, deus do céu e dos fenómenos meteorológicos e de Febo (n. 296). Muito possivelmente pretender-se-á aludir aos raios do sol, uma vez que a peste ocorria, geralmente, durante o período quente de Verão. Homero, ll., ç 43-54. 2e2

2e3

:

O; : : 2e7 A ilha de Chipre era ur : :* nominada com frequênia ir::

2e Apeles de

2er

s-

se elevava em sua honra o ce-=rr= :

de Policleto (cf. Horácio

Mito platónico da cavema, cf. Platão,

- :r

por naufrágio nas praias J"r ;.:-: : e os romanos a Diana (cf . He::rr :n

2s Ver Cícero, De or., ut, 18, 67.

288

r

hist,, u, 62, 153. Horácio,

2e Provérbio aplicado aos imbecis que se admiram e louvam entre si. Cf. Erasmo, Adag., r,7,76.

287

ressÍ::

2e4

2e6

281

28 Cf.

i

divinizações romanas. Cf. -\:-:*; at. hist., xvr, 79 , 276; HomÊr l

N

-Velho, Nat. hist., rr, 5,16,

278 Hermógenes: cantor de renome nascido em Sárdis e favorito de Augusto (Horácio, Sat., t,9,25).

2m

r: :

antigo culto itálico. Assimiiai

nos e às manifestações mtrcan:--1i

Vejoves eram primitivas divindades etruscas que pertenciam ao

174

:'

'o' Nuptuno era objecto de *":: t,28,29). Sabe-se que Priapo teria s:: Helesponto, e que aí se tomc: try Georg., IY, 110-111; Plínio-o-\ e-: 302

26). 303

Graças aos seus multipic=

Io, como lhe ordenara Juno. 304

:,:,:

C;

l*,"

Cf. Erasm o, Adng., t, 9, 1 ,-

ll 306 ;. Cf. Horácio, Snt., tr, 5, lll: 3os

Ver Horácio, Episf., r, 11,

9LÍ

'^xxJ e \x) "lus'olugJled lgZ-eZ'g'rt "1üS'ongrog '13 ,0. 'Z€,'gÍ't ''gs1d7'orJgJoH Ja çoe

'0Í'6'r

''&rpv'orusEJg

'IJ

,o€

'LZ7-úZq'r ''law 'olp;^O 'y3 'oun{ Ereuapro aql ouror 'oI aluaualuaueurad rer8rrr erpod oSry'soqlo so1dq14ru snas soe seSerg .0, '(,, ,ot ,r ,.lsltl ,olp;^O a wr 'z€, '^ ''ls!q ?rN 'oqla -o-or-ulld íttt-Ott '1y1 "&naX 'oyy8rrn 'p) er11q4d og5erauaa ap opa[qo nourol as p anb a 'o1uodsa1a11 op sua8reu seu 'oresdug'l ura opEIJJ opls EIJaI oderr4 anb as-aqeg .* '(62'gz'r ^pO'opgtoq ';r) oluarel tua relmqred olpc ap opaÍqo era ounldag ,0,

oe tuelJuauad anb sPfsrij:;

>,:,1

ap aluanb oporrad o aluerri.r op soreJ soe JrpnlE e-as-JaF\'-F;ÍJÉ a sof,rSgloJoalau souauror-iê: i: :

-uJ

'rz'? ''Sry;

i:{

aprPl sletu EpEJrJIluapl PrlF: 'one;o11

',f

-uPJq so[E^PJ

" ap';== 'apepl)o[a.\ 'elryeralll P\ , §?

?

SO

ap soEoryrp sun81e ura at;rs

i-:

'LqgIg-IeiIg 'rr.\ ;:..rj

'(rq€-€g€r'o€'o

'urtr. ''&oag'ogqerlsg 'p) ralrdqrf ourardns olad eprprsard 'sasnap sapuur8 sop ErJugprsal E eJa /pIJilD Ep olle sletu o 'odtu116 aluotu op eurnc O 00e

saJopeluaruoJ salueuodui

'(er'r

'xr ''&oag 'ogqer1sg '.9-g 'L'I ^pO'olJgJoH 'yr) serp;g ep elJolne ep 'rug,retu a oJno ep pnlgtsa esorupl pns e e^pJluoJua as apuo a'uouapgcl o 'o1dua1 nas o eln8ra as apuo 'suualy ep Esnap E eJa Eualv sEIEd no BAJaultrAI 662

'(zttt 'oí'g'rtrl

;.r

:

r

-Lg'g€, '0I a rc-61 'gE'0f '-L§r -:',) op o8ar8 rolurd osourpJ urr. :,-: T; solJe^ Jod apeprn8Uuy ep 3: _--l, IoJ 'arpuexalv ap oauprodu:;: -.rr.

''8oag 'ogqetlsã a VZ'r ''uay'orpBrl6 í6-8 '/'I ''pA'otf,EJoH 'p) olaltllod ap aJlsnlr eJqo 'oun[ ap arqa[?] sleur oldua] o as-e^er]uo)ua soBry urg s6z

'(ess-zseJ 'ts '^Ix ''&oag 'ogqe4sg í1 't'r "pO'ongro11 'p) errdp enugnbar; ruof, ppeultuou -ap'snugn ap ollnc ep slerol qedpupd sop run era ard1q3 ap eHII V zoz '(zsec 's 'z 'rttx ''&oag'oEqeJlsg lI 'l'r ''pO'orJgJoH '€gI 'Zg 'u ''lsxq ';rp'oq1an-o-oplld 'p) sapoy ap ossoloJ arqalgJ o BJuoq Ens tue u e^ala as apuo 'sapoy rue opeJuor{ aluaruJplnf,rlred ro1 'los op snap 'o1ody oQe{ s6z

'Gg-tg'V't,^r ''qstt1

igg-Ig '7'rrr "quo{ rg 'o1ppr6 '.991 'tl.r'olopgra14 ';c) euetq E souPruoJ so e slruauv e ruprerrtrtuapy so8ar8 so anb a spd op seprd seu orSgryneu rod sope5u'e1 sola8ue,rlsa so sopol

e

EJIJI.rleS as uranb p EJIJn9J ap

'IB

't'r ''trpv

psneq

'oruseJã

'J)

'IS aJlua tuB^nol a tupJlurpE

'(goer-ggzt ?)

]:

:;-u

si;a:

Í{i

tuerluof,ua solqgl so,, ap (g-f 'rr^xx ''$!d7.Jt)

s6z

,62

'aluarue p)edsar '91 'g'tt ''4stq '4u1y 'oq1an-o-oplld e 8gg-g0g 'xt ''p!q! ltet-gZt 'xtx ''ll'orauro11 lgIZ'6L'tt\x ''1s!1.1 '4úN 'oq1an-o-oruyld,lzl-g'ZI't "lu'4eo1g 'o9193-olnv 'Jf, 'seuetuor sag5ezrurarp ogs saJqad a seued '60I 'u rarr 'saly ere4 'se)Iug)ln^ saoSelsayperu sR a sou -e1ugd soe oplpperd ra1 tuaoared'og1n14 E sepe11rulssy'or]tpll olpc o8pue

ap olrJo^e} a

slpJ,PS

ura oP:_§3_

'Lg'€,'tx''JSi.- :-T 'lgLu 'Jf 'gt'v I ''8r;; :l Ep ropEpun,

o IoJ ,(.J.e ffiI

30 Ver juvenal, Sat., t,38-39.

324

herákleis, no texto.

3m

Cf. Horácio, Serm., ry 5,55-69.

32s

No origin

3@

Sobre a inexistência de propriedade particular entre os pitagóricos,

326

Em grego: kai taúfr? !.;-:-: lagq ens e /snua^ na^lo-\ua i ã],'vz '-\ 'Jr) sorrxgl olmtu saplglplle ;;.elnsuluacl ep Ins a aJSa ou a -*::; -EpunJ ogSrnqrrlsrp ap '(uull :T-ryrod tua BprJaquoJ 'esoua:;13"- T

rod ''!)',,o8uad urn Jelr-\a., iã:"orSgpe o IeC 'o8rurrul op oEie -, : -uo) osr^E aluElsqo oEu 'opalêi Pp [I}S elsoJ Eu EpBnlrs Pi.u:i: _ü ap ouelued O 'ulaun aw irr:.-Jr*; 'tunurof :_: -:\

e ' ,,erJuargdg ,, fro'rrE5uasari ã ; -so,, e 'aluaurBf,uaua8 'as-urai3*i-

rod epe)rlrJr ElrlsgloJsa q

''17

'otaruoH 'JJ

;

:*i:

,ü-ã-1-.r{.

íggt 'rrr^ ''l!qd 'ilA'oorael gg/-gg1'^

sa,-;rir

'pic;: *:

sopelardralur suos urerznp..i; =Plnssod euopoq 'snaz e oppr:;"?l 'AAg-t69 'o;ar,_,i ''pO 'rx 'ELrrsa: i urn ez\oquls oesnle PlsS aJSa opaq)or eurrl 3: :-_ 'equeluoru JeloJ e opeuapuoJ roJ o^rlorr a:-+i -! anb eur8E uarrof ep red op re'?-,-i* 'o}uuof, ap rar orrgpuai ; : :

oJISIS

a epun8as eu aluauenrlraci-.: ;-íl anb soueruoJ sreJaua8 ,('J'e l.I . -::

ollqld e ('J'e

gg1-g1à

oupl---;

_

,

.i:'

'

' :, ';;i

.,i

As questões de quodlibet - de quid (o quê) e libet (agrada) - eram discussões sobre assuntos propostos pela assistência sem aviso prévio, normalmente disputas públicas de teologi+ filosofia ou retórica. 362

uma das tradições, filho do titã jápeto e de Clímene. Por ter tomado o partido dos gigantes, em detrimento do dos deuses, foi condenado por Zeus a suportar o céu sobre os ombros.

mas cujas desinências ap,ena-i :l:: (Iesus), flo acusativo ( Ies;,,*: É :i:§

e ablativo (Iesu).

36 Atlas é, segundo

3a

No original em grego: aristotelikótaÍos. Referrência irónica a S. Tomás de Aquino que conhecia Aristóteles apenas por traduções latinas. 36 Estas frases que suscitaram, desde a edição da obr4 extensos comentrários (coligidos por C. Miller, por exemplo) aludem muito provavelmente

ao gosto escolástico por minudências gramaticais e jogos de palavras.

36 Palas Atenas (Minerva) nasceu sem mãe da cabeça de Júpiter (cf. Ovídio, Met.,w,800,297; Luciano, Dial. deor.,8) possível alusão irónica ao facto de, em parte por causa do seu nascimento, Atena ter sido alegorizada

como sabedoria. Expressão empregue pelos Padres da Igreia pâra se dirigirem aos apóstolos e a Cristo. 367

36 Em gÍego no original: tetragrámmaton. Provável referência às quatro letras com que, em hebraico, se escreve o nome de Deus, i.e. IHWH. 36e

Exemplo de uma das muitas palavras latinas novas criadas por Erasmo

(cf. R. Hoverç p.102, porexemplo).

A lã da Cilícia era um tecido grosseiro e áspero fabricado com pêlo de cabra; o linho de Mileto, pelo contrário, era célebre pela sua delicadeza e finura. Ver Horácio, Epist., r, 17, 30-31 e Virgílio, Georg., IIr, 306-309. l.e. franciscanos.

32 Os abraxasianos eram os seguidores da seita gnóstica de Alexandria criada por Basilides (séc. r d.C.), cujo nome decorre dapalavraabraxas.Esta representava simbolicamente o número sagrado 365 (i.e. A=l;B=2; R:100; A=1,;X=60;A=1; 5:200) que continha o conjunto das manifestações emanadas pelo deus supremo e er4 portanto, símbolo de todas as perfeições do

universo. 373

Cf. Virgílio, Aen.,vt,419.

374

Bel: divindade cruel da Babilónia citada na Bíblia

375

Horácio, Serm., lI, 7, 2L.

376

Em grego theologótatos.

32 Cf. Erasmo, Adag., 378

árreton, no texto.

380

Quer dizer, o princpr;, -

(Dn.,l4).

r,3,55.

Trata-se da palavra lesus (lesus, -u) que se declina em todos os casos,

-

respeitar o jogo textual.

No texto §in ou "slo t--- ' :r-: na Escócia. Neste caso a e:"- _ _-; Duns Escoto e aos seus sesi:: - -:{ 381

"'

Io.,7,29.

personagem mitoL-rFú. \,n,l era mãe de doze filhos { -:e t,: =*n riando-se desta superioidac. i=(Apolo e Artemis). Por es=::-, filhos. Níobe chorou-os ate - :=s Lídia. Ver Homero, Il.. \rn' -.'l-r-' 383A

i.l.i:

384

Cf. Horácto, Senn., t, S

385

Em grego rphodon. SeF*: :

nuatio, um tipo de introJuçã _ corresponde ao grego prtvn:-nT 386

370

371

37e

387

: -

Virgílio, Ecl., ut, 79.

No texto: oúte

gês

Erasmo, Adag., r, S, M.

lt)t{

--r""-"i-l

388

Os mais distintos e\pG3n:=s cognomes. Por exemplo, Gu;l:=: nerabilis inceptor e doctor !r;:":": ---

S. Boaventura (1227-7271) Fror :,;:.: communis ou doctor angelicrl-i e A"e,' irrefragabilis.

Speculum Historiale: ob'ra ie onde se encontrava resumida : :-; romanorunt: compilação de hist,r : : 38e

e um dos livros mais popula=s : literatura posterior.

Alusão às três formas (e\cer:do no texto) como podiam -*er :-:. 3eo

Média, atendendo, respecLivar =* r: (lição religiosa), tropológrco r rT I rl

180

iillii;:l: §i::illil iíiiit*:j Êiri;;l:iÉi;' ':11' };ir,

,i::rrt

r:lt ,

:]l:i

,ltf,;,:ilr ;i:r';,:ir:

iil.;i:: :ili. ],il,

t8r 'sose) so sopol ura eurllap '(oor1s;ru) or1393eue a

õ ]:i

(prour) oc€g1odor1 '(esor8l1ar og51)

ozrrlern8g no ourgSap opquas nas oE 'aluaruenrpadsar'opuapuale ?ry91lr1 apepl Eu soper8es solxal so sopeprdJalul Jas urerpod ouroc (o1xa1 ou op -IJereJ 9 ogu anb IBrâl11 opquas o opuenldaoxa) setuJo, sgrl sq

o9snlv

06€

'rogalsod Ernlerãlll ap 'epafipul no PpaJIp 'a1uoJ 'ern]1e q sarepdod qeru _sorrrl sop tun a rrrx .Jas op sreur1 sop IBJoIu JalJ,eJEJ ep €lJglslt{ ap og5epdruoJ:runnuawot alsag.odutal nas oE ?lp Iesra run elrglsp{ E BplrunseJ e^eJluoJua as aPuo 'c) qenneag ap lua)ul1 ap erqo :aqln$lH wn1ncadg u*

Ggit ', - 06II

'*pqa&a{atn toqcop rcd'(gVZt - SSII 'r) alBH ap arpu€xalv a snnla8ua nlrop no slunuwo) 'S toqcop rcdournby ap sgtuol lsnnydans npd nd (VlZt-tZZt) Ernlua^eoã lslflqns n4xop rod olocsg svrr1 :sqtqx)ulnm npop a n1datur sqlqanu -ià' rcd opIJaLIuo) Bre urErDIJo ep aluraqllns 'oldruaxa ro.1 'saurouSoc aluaruleruJou ruBIqeJaJ B)rlsgloJsa ep saluaodxa solupslp sleru sO 88€ a Vg ''xa1y

'ouepnl

'!)

'Vú'g'r''&apv'otuseJg alfo :olxal oN ze€

'uau?utoldar1 youatno a1ryo sg8

'61 'rrr ''7c7 'o11'1346 '

'Gt ''ue) ellqlg Pu ã: =*

op sao5rapad sE sepol ap olcç ---i -Buerua sao5elsa;rueru spp olu:*i_

--

í00I=U !Z:9, íI:y 'a'!) 99€ ope=* elsã 'süxatqa etueled Ep arlo--raF i-r

erJpuexalv ap Ef,rlsgu8

EJras

e: §?-

'60t-909'rrr''8na2'o1i:-;;:_,a ezapeJrlap Bns elad arqala_r E;r : ap otgd uroc opp)rr qe! oradse 3 :;;l

r*

(wruwaotdo8ar8 oe aPuodsarroo

anb 'utntdpuud as-eururouap odrl orlno o) og5nporlur ap odrl vrn 'o4ünu lr;ut ep as-Elerl '(L-g 'i 't) 'n11 '1aqü e opunBag 'uopor4d9 o8ar8 urg ,r,

'Oq-W'8'r ''uttas'oP9ro11 '13

*t

'90€-20€ 't^ ''law'olp1^O 'lO9-209 '^rx)( "ll 'oJaurol{ Ja 'e1p}'l eu'opdyg aluoru ou erpad Etunu JBluroJSuEJl as 9lB so-noJotlJ aqolN 'sot{llJ so ar{l-tueJ€ulss€sse sltuailV a olody'o^Eour assa Jod'(snuapy a olody)

soqllJ srop equll gs anb olal Esnap R etuarJ apepl.rorradns elsaf as-opuelr -o18uerr'(saluegerr serunSle opun8as'stas no alas) soqp azop ap agru EJa 'oglJuv ap reqlnu a oplugl aP Eqlg 'aqolN ecr891o1rur ura8euos'rad y r*

'62'r ''ol ,* 'sElsrlo)sa so 'saroprnSas snas soe a olof,sg suncl e rlpn1e çrapod an&uq "' unnp)S ap EqIoJsa E osEJ alsaN 'PrJ9rsfl Eu ranb 'eua1e13u1 tua ranb aluauoJ eJa (,,uls,, no) ,,uds,, no utç olxal oN 18€ 'Ien1xa1 o3o[ o relpdsar ernrord IEJaI{ og5nperl V 'ulg o a oraru o 'ordpuud o 'taz1p ran$ o*

'olxal ou 'uolatla

6fi

otuseJg rod sBpBrJ) sp^ou sEuLã.

§2.

'HMHI'a'? 'sna6 ap aLr.:;,"- : o4enb se enueraJal la^p.\ord ;-":r,,. soe urarr8lrlp as ercd e[arÉl epezrto8ap opls ra] eualy

ã; ,.*

'olua;;\

oe P)rugJr ogsnlp Ia^rssod (E ..:;;: "r 'rr) ralrdn{ ap e5aqeo ep agl.; --j+*

'ser^eled ap soSo[ a srpfr]erã; aluatula^E^ord olrnu tuapnp ; .: ogilts = i -uaruof, sosualxa 'erqo ep

'seurlel sao5nppJl

-rüÉ, §

ap sEruol 's e Ef,ruoJr er)uerajaH i-'* 'SOJqUIO Stl

ô;i:§

rol 'sasnap sop op otuatuutap ;; 'auaurllf, ap a oladyÍyltt op oLi:;

:

ü

'(nsal) o,rqelqe a

o^uep 'orr11pa8 'o^lleJo^ 'a'l 'sã1ue1sal sou a (wnsafi o^PPsnlE ou '(snsa1) o^Ileurtuou ou:se4 ura ogSeuen tueluasarde sBuadu sPIJuguIsaP sefm setu

::,.i1.il

í:.r1j,, ilj: rt:i'

i;ii:il,l:t:

+rii;:::iir'j 1it

i.liir,ii.i:

i:lir,r:ij,

íài,'.:I' :L'

um leão, o corpo de cabra e a cauda de serpente, e cuspia fogo. Ver Homero, Il., vr, 180-182iLucrécio, De rer. nat., v 905 e Ovídio, Met., vt,339; rry «2. 3e1

3e2

Monstro fabuloso que tinha

a cabeça de

Cf. Horácio, Ars, t.

3e3Em grego: ô phíle Aphrodíte. 3q

No original: ónon pràs tàn lyran. Cf. ns.167

À letra "falar com aberfura".

3es

parresiázesthai no texto.

3%

S. Paulo

3e7

Cf. Erasmo, Adag., t,5,6.

3e8

Cf. Horácio, Od.,t,9,9.

e S.'"António

e 276.

(i.e. o apóstolo de Pádua).

3e Os feaces eram conhecidos pela Penélope pela sua indolência.

vida luxuosa; os pretendentes de

am

Ninfa punida por Hera pelo seu envolvimento com Zeuse condenada a repetir as últimas palavras do que é dito (cf. Ovídio, Met., ttr,359-401). No texto: megalorroünÍas. Composto possivelmente criado por Erasmo. Este passo suscitou inúmeros comentários (cf. Miller, por exemplo). 401

aw

oud' alaoskapié. Cf. Homero, 11.,515; xtIr, 10; Od.,vttt,285.

4o3

Mt.,5,13.

Termo novo cunhado por Erasmo, composto de uma palavra latina mulus (mttla) e de uma grega tribé (esfregar, prática) que significa, literalmente, o indivíduo que cuida de mulas. a@

aÉ Rm,, rc, 18. affi

Lista de penas incluídas no direito canónico./zlmen... tenificumpode

referir-se à excomunhão (reiterando o terÍno " aÍlrátema" , por exemplo). av Tártaro, na mitologia clássica, é simultaneamente uma divindade e uma região do mundo inferior, situada mais profundamente que o Hades, onde as almas recebiam castigo pelas faltas cometidas.

n* Mt.,\9,27. a@

Sáfiapaera o nome atribuído aos govemadores das províncias, denominadas "satrapias" na antiga Pérsia.

e heúdontos kurtos hrti,i : : r: dendos sem ter necessidade ür :q 412

413

terto .{

glaàx híptatai, no

-

:,.

da vigilância, da sabedoria e j: ._sucessos imerecidos dos atÊ:.:::.r Erasm o, Adag., r, l, 76. 414

Em gtego: en tetrttei i,arir

bio (cf. Erasmo, Adag., r de dificuldades.

i

-,,:,-.

::

Alusão a Lucio Elio Se"a:-,: l comandante da guarda Fr€:- :-:j-" 415

para os sucessivos donos t, 70, 97. 416

C: :_

_.

:

:

Refer,ência ao ouro p:]: 3:

romano Quinto Sen-ílio Ce::ã: ; =

em quem lhe tocasse. Cf. -{:..:*_10,99. 417

NJo

418

Referência à edição alC::-.:

41e

Em grego: pâs erríp!r;I;,' i;;7 *

420

No origin

421

Cf. Dionísio Cato, Di_.i" [*-.-

422

Filósofo grego combatidc

a23

Ver Horácio, Od., r\',

424

cf. ibid.

425

Cf .

origin

al:

pnrointi;:rr:r; ;-

al: oudàr

r;;

prrr:rr,_\

1l

:

-r:ç lS

Horácio, Epist., IÍ, ?, 1:?-:

:

n'6 nepios, no texto. Explora-re : j _ (acepção aplicada a Têlemaco Ér ::

tx, 44). 427

Hotácio, Epist., r, Z, 8.

428

Cícero, Epist.

fo*.,

rX, ?f-, 4

Ramnúsia (i.e. a deusa de Ramnunte, na Ática) era o epíteto de Némesis, a personificação da justiça vingadora, da retribuição divina para os que sucumbiam àhubris (arrogância).

O colégio de Sorbonne, .-ir r,l Robert de Sorbon, foi fundadc :.: : no ensino da teologia.

all Timóteo: alusão ao general e político ateniense (séc. rv a.C.) castigado por negar que as vitórias conseguidas tinham tido o patrocínio da Fortuna.

430 Em grego no original' ss l----;r à sua cor negra, uma ave de m: _

a10

182

42e

€8r e EJqrual an8ardura ogssardxa y'orno8e netu ap a^E Etun'er8au roJ Pns R op1lrap a og5rperl e opun8as 'a o^ro) O'sa4úqlsa :pu18go ou o8ar8 uil mr 'e13o1oaq Ep oulsue ou epBprJolnP Erun'eJnJIp E 'EJe e rrrx'f,gs ou opEpunJ IoI'uoqJos ap ileqou o[nr 'auuoqrog ap or391o) O ozt o3o19a1 o

tolueru nas oE o^Isnp

? aruou

'l

Lzí

g'7't''4s1d7'opgtog

,.u

'ZZ'xr ^wn{ 'ls1dl'orail3 '

'eunuoc ep orurJo4Bd o rrp; J.-T. asuarc;a :

ope8rlseJ

(')'e

^r

'f,as)

ered Eurlrp oe5rnqFlar ep E-: ;,; ap olalyda o Era (etpy pu r- * -ouap 'ser)urnord spp saJopã.--.i

,_,-

'(w'xt

''ptE) ,,otnol,, a (6ll-gii'rx "pO 'oraurog tua oJeru?Ial e epecllde opSdare) ,,eltJel;iJ,,:eraepd elsap opergruSls oldnp o as-eroldxg 'o1xal ou'sotdgu ,ru

'gZI-9Zl'Z'Il "lsld1'olrgroH'J) ez, 'PIL!'l) nt 'BZ'ZT'nt ''pO'olJgJoH JaÀ szr 'so3o1ga1 sop aged

roreu

eyad e sof,loJsa solad opneqtuor o8ar8 olosgpg

'Z'gÍ'tr'' 4ü)' lsle'ole) olsluolO.'l) 'gú 'g'r "&opv'ouserg 't)'sodg sqtd uqpno:pu18rro oN 'ZE'i \''&opv'orusprg leç'soqfl oqgr4fitta sgd :o8at8 ufl

'

ag

'6'lII^p

'sepqalui,_- §a 'sape11 o anb aluatuppuruüii ;;:' -

a apPpul^Ip Prun aluaurEauE.:-

-r

'(olduraxa rod ',,eura1puE :,-;.; apod wnc{ttfil "' uawpy 'o-'rr*,rrjãI

* wv

-leralrl 'Ef,glr8lr anb (e_:qe:c ;z=

PurlEI eJ^pled etun ap olsru,

--

ozr

ow

'(ggg1 'ezauan) solSypy pulple og5rpa q Bpugrrãre5 s, ruqlsazqtrurctad :leur3uo oN z, '96'0I

\ ''&apy'oruseJg a 7'6'ur ''lú 'looN /oII?D-oInV 'JJ 'essetol aq1 uanb tua ãuoru E e^esneJ'og51per1 e opun8as'anb a ogrdaf, olll^res olup§ ouetuoJ InsugJ olad ?salne8 apepn ?so1o1 rua opeqpd orno op erJueüa1ag eÍr ''&apv'oruserg

'16'0r 'r 'qco61'oll9D-olnv 'JJ 'souop so^IssaJns so ered

'ggz 'rrr^

'(olduraxa rod

'ourseJE

::

''pO:L'- --

r;

'rallll\ : i:r-

"rod opErJJ aluarula_\§r§:É

'ÍOV-egg'rrr,' :; law,olp1-rç .*l r,

_

BpEUApUOf, A SftAZ tUO) O}UAr..rl,-',

ap saluapualard so íesonrr.: r:

olseunJ oppJaplsuoJ 'ole^eJ nas oe a 'euelrolard epren8 Ep aluepueruo) a orrgqrl ep orlaqlasuor '('J'p Ig-'f,'p 97) oue[ag o{g olrÍI'l e ogsnlv sÍ,

'(enppd

'sapepInJIJIP ap

epe8arrer epr^ Eurn urgl anb soe as-er11de (LL'l't ''8apy'ouserg 'JJ) olq -rg,rord O'salnJJgH 9 olduaxa lutn'sa4u?qyauua? ryy4aq ua:o8at8 ull rrr

eI

_

-r,,-

-:'

,teln+laqP'i.U,:,: '9LZ a i::

'gl'I'r''tapv'oruserg

§-

'Esnap Ep elJugnlrul elad soperonord'sesueluele sop soplJalerul sosseJns

soe as-rer11de grapod orqrgrrord 6'enp8re ep a prropaqes ep'enugg8ra ep oloqtrrls 'pualv ep solnqlJle sop tun €Ínror V 'olxal ou'ru4aqd14 n,ta18 ,r, 'Zg'g'r ''&apv'ol,usEJA ';3 're5roysa as ap apeplssa)eu Jel ruas sopuap -nrp aqloJ anb urgn8p € as-erare5 'olxel ou lafiaq soçqtl soluopfaq a .Lr

ag'ottaJf,n-I :Zgt-Ogf ,tzr,.U ,ú;a -- _ erqe) ap odror o ,oga1 urn a: -;

Ea

portuguesa

"ir para o diabo". CÍ. Sud.,8,3154; Aristófanes, Ran.,189,607

e Erasmo, Adag., tt,'1.,96. 431

Ecl.,1., L5.

432

Jr.,10,15.

aB

Jr.,9,23.

aY Ecl.,

ts7

1,2;12,8.

r,5,53.

n.428.

15,21.

aN

Ecl.,

aa1

Ecl., 7, 5.

aa2

1,,

4

Mt., 19,30;20,1-6; Lc., L3,20; Mc.,10, 31.

Possível engano. O passo a que a Loucura se refere é 8c1.,41., 18. Ver também EcL.,20,33. us eisagogén, no texto. Cf.

Quintiliarto, (nst.,v,1L,3.

M tàn epi thúraishydrían, no texto; à letra: a ânfora fica à porta. Aristóteles, Rhet.,l363a37.

as Ecl., 41, 18. aa8

Ecl., 10,3.

ue

Pr.,30,2.

ail

2Cor.,ll,23.

a51

Cf. Erasmo, Adaç.,r,3,75.

a52A

S

r-

l

Ver ns. 169,276, 391e

4a

458

Cf. Erasm o, AdnE., n-

l +

n" ty*makheín, no terto. nuo

Lc.,22,35-36.

461

No origin al: basilik,ls fi1ls.

C: I:::';

, S, 70-17 .

+ez

fu15.,5,39-42 e 4.

+e+

lyf1., 6,26-30; 10, 29-3i

465

Mt., 26, 32; lo., 19,

18.

Ecl., 1, 17.

48 Ct.

penfcgltrf::

457

+ez

Mt.,19,\7.

*'Pr.,

al:

logos" , Yer Luciano, Dir.s.

Ecl.,27,12.

88

origin

Em grego no oripnai: .-: :. *

456

as Cf. Erasmo, Adag., as Ver

45sNo

braico, o dalmácio e o caide';

11

.

466

Hflb ., 3,

nu,

Tt.,3, 70.

468

No latim há um jogo ce l.:,,:

7

.

" evita" e de aita " da r.ida " 46e

.

No original: teneditrs -:'--.'i'-

8,96. n'o

EN.,22, 18.

471

Etasmo/ Adag., rr, 7 , 12"

472

meka§efim, em hebraico nua

r.\

Crisipo: cf. n. 367. Didirn,-.: i * da escola de Alexandria, prc;es-Aquileia e que terá escrito mal-. j= 473

imprecação surge, esta única vez, em grego no texto: nà tàn Día.

as As três

línguas são o hebraico, grego e latim, através das quais todo o conhecimento, sagrado e profano, chegou até nós. ail ónos lyras, no texto. Cf. ns. 167,276 e 394. Trata-se neste caso de uma provável alusão velada ao teólogo Nicolau de Lira (c.L270-1349) que privilegiou a interpretação literal dos textos sagrados e foi o autor das célebres Postillae.

184

'

;i,i -J,',. l:

,

Él;liaf:,,:,r

f$..,.:,., iir:ili:,:,, $::l!:t;:,

L;ii;1'':1 : i:li:r:tr;it.

iil:il!:li;,, Xi:;;::1,1.: r'

Er;i1;,. 1i:::i:i :::rrl ,":j:li.lr, r,.,, ii;,1r,;,r,.1,

;iit::.:1:r,,: iiijrli:, !' ;' ilr,tl;,lll, ,.

+iii,',''

a7a

sukínei theológoi, no terto: a l=:: Adag., y 7, 85. 475

2cof ., 17, 19.

476

2cor.,

477

lCor., 4,7A,

478

7Cor., 3, 18.

7'1.,

76 e 2Cor, 77, 1.-

n" Lc.,24,25.

r

98I

en

'gr'E ''to)L

uv

'gz'iz'')7 '01 '?

ÁÍ'ÍÍ'to)Z

'ourserg 'y3 ',,erran8u ap €Jlapsru ep,,

e

gI'II

'6Í'll

''to)f ut ''to)Z

''to)z

sn sn

'gg'L'r ''&rpv :er1a1 e

íolxaqou'rc&opalfi lauplns

salqal?) sep rolnB o IoJ ê sc-- I ã;:\ -r^rrd anb (1W-1LT,L 'l) prrl =t Etun ap OSEJ alsau aS-BlPrI ma i 'SC,- i-ã

o opol srenb sep sa^eJlP

'alcl

uQl

'Lu:?

:

-u.

:

?u:olxal ou o8a;: --,;

vw

'spJqo 0009 ep sletu olrJJsa eral anb a erapnby ap oulJn5 a olpglecl 'oturugra{ 'S ap rossa}ord 'eppuexalv ep EIoJsa Pp rolrarlp 1o1anb (gOg'r-SfS'r) oglsuc rolne :orulpl6l'I9g'u'1c :od1qr3 ,r, 'olxal ou oJlerqaq vta'w{açaqaw ,r,

'ZÍ' L'rr''&tpv'olusetg,r, 'gl'zz''x1. on

't

''&apy'ourspJã a 60t 'L "pns

1)

'sotoSVuÂs

"'

sotp?u4 :pu18go

'gg'g oN os,

',,Bpl^ ep,, a#a ap a ,,e+rÀa,,

'ü+!nap arlua 'esooo[ og5ualur tuof, 'seJ^EIed ap o3oÍ

tun gq u4lel oN

'0r't, '

ll'gÍ''

ol

-9+slrv 'PUod

R erlJ PToJLIE E

JaA

8e,

'8I 'lú

gx

'L'€,''4üH

E ã;;*

,L\ .\

.:L

'',1J7 A aJAJaJ a5 E.ir*- rr_

.I;

''11 0r

çs,

lzg'gz''1w

!b

'l€-62'0r !0t-92'9 ''4w ,r,

zst

''4W

esu

1 a zú-6€,'9 ^lw

'II-0I'9

9g '8 'rr ''&opv'owserg 'I)'sg4tpsaq:pur81.ro op '9t-9t'Zz'')7

,ru ost

'olxal ou 'ugaq4awwfrs u*

'16'€'

^r''8apv'ourserg'y3,ru i6E'9LZ'69I'su ra rs,

'úgV a

-gal sop soqlrJ so,, Br1aI

R

'g ''sd!e 'ouerJnl lan ',,so3o1 isapyd uo&gloaql ugy to :leur8uo ou oSar8 tufl sçr

'napleJ o a orJgtulep o'ocprq -aq o /tup€l o 'o8ar8 o'p^€urtuop orulugra{ 'g'roggfiayuad :put8uo o51rru

- ;-Srgçt

"-

il7 25m.,24, L0.

Alexandria (c.

185 -254)

foi um teólogo e filósofo neopla-

de extensa obra.

uor

Lc.,24, 34.

soe

1Tm.,7, 73.

t o sl",24,7. stt nrS., 2, 73.

no texto.

stz

27.

1r5.,26,24.

srz \in leontén,

no terto. C;

21.

514

Cf. Platão, Phaed,

79.

515

Ver Platão, Apol., 39C

no texto, nepíois e sophois,

516

lCor.,7,29-30.

11, 42-43.

517

Ver Aristóteles, Hí-.:

:

1:

il A ::-;

;":;*

Provável alusão a S. Be-,=:: : em vez de vinho, segsrnCc : .,'i,:-' gráhcas (c. 7260) reunida-. r=,,: - ., s18

25,32-33.

no texto. Cf. Aristóteles, Hist. anim., IX, 3, r, 610b e 95.

51e

Cf. Platão , Phnedr., '14 .1-:4

szo

lCor.,2,9;

s21

Ver Lc.,1,0, 42.

522

Cf. Virgílio, Aert., x,

523

2cor., 12, 2.

524

Em grego: hupàr fn esk;'*:a.-:;

=

ls., 61, 1.

ú:

i:i:;íi at., rr,6,9 e Erasffio, AdttS., r | : 18, 17; Mc., 10, 15; liliorum: 79; Lc., 13, 19; Lc.,

\7,

Mt., 6, 28; Lc., 12,

6; Mc., 4,3'1,; passerculo-

1,0,29.

ver Mt.,'I-,0,18-79; Mc.,73, 11; Lc.,72, 17-12; tempo e o momento, cf . Act., 1,7.

52s

polláki toi kai moràs wri,

s26

Cf. juvenal, Sat., r, 86.

s2z

X1o texto, respectir-amentÊ

akroatén. Para Adag., t,7, 1,.

n

o primeiro prc-.'Éa

Para aiuere (viver) na ace:\-:" vida", ver Marcial, Epig., r, Ll - - Serm., rr,5,770; Epist., r, 6,6;. 528

-

g

termo mystae (cf. majs : -. xrvnr) tem dois significados: ,r -r, j rios e aquele que já foi iniiai,: *.* iniciatóÍio",a interpelação da I . dida nesta última acepção. s2e

:Êil

LgI 'oBidare Erullll Etsau eplp

-ualua Jas a^ap salopln8as snas soE EJn)no'l ep oB5€ladJalur e /,,ou9l€lJlul osrnJJad,, o opurJ g[ ? elr4 Bns Ep IEuIJ oN 'opErJlur ro, gí enb alanbe a soF -,e+sgr sou opprlrul Jas E glse anb onpyrrpul o :soppJgtu8rs srop rual (ItIrrrx

a rr,r solnlydE) 'olxal ou selJuerJof,o sPnp sreu ';r) aa4sfrw oruJal O 6zs 'lg'g'r ''4s1dX !911 'g'l: ''tutag 'opgro11 !1 'g^ruta1 'oln1ef, lZÍ'Ê0í'r'.2Í-LÍ'g1'r''31d7 'lercJetr lJa ',,EPI^ eoq Erun n1 '211a1 ras 'tuaq Ja^I^,, ap ogSdate uu (raurrl) aanla ereã sze .1,1,t ,.gapy l'IZ \ ''81d7'IEIJJBII{ 'rJ olqJa^ord orlaurrd o BJBd 'u?4aotyt) gqu a uarydwfrs uuouyuu osrr# :aluatuerrpradsar 'olxal oN 'oruserg a

üuowyuw

rzs

'98 '7co1y

t

''les leuarrnf';3 r.,

:ZI-;I

'ZL

'L'r ''pv'rf 'olua;:,'')j lTI '€,T '' )I\ :ó : j :

-olncfissad

!It,'i

''cW lg

'

lT r-

":

'ZI ''Jj lgz'9 ^4W :utnlatli: .: . :

"

'1 'g't ''ttpy'oruseJg a 6'9'tt ''4a 'o1193-olnv 'J) 'olxal ou 'uadla uoula4u4wl t?uü sQtow lul 1o7 1t1y11od nn 'g "uwos 'ouer)n1

'I)

'gpad au?wuaysa pq qdruq:o8ar8 tu1l rzs

'0rg'x "uay '? '?g

zzç

'olly8tl\'l)

ezs

'z'zÍ "to)z

'Zú'0Í "Jj taL rzs ''sl ;6'7 ,to11 ,n

fl qiz-Y llz tpaulld'ogleld'I) orr'@eU-qZZt) azzelr-çap o8erl ouerlulruop olad seprunat(OgZÍ 'r) serggr8 -or8eq se^qeJJeu ap Eauepãlo) aatna upua&al e opun8as'oqu1,r ap ze rua elrazp oprqeq g.ra1 'raqa»ade as uras 'anb opJeurag'S e ogsnle Ia g^oJcl 8re 'ls!H'salalolslJv Jo zrE t'

'

a q0I9 'r

't

'xÍ. ''uttut)

'Zq6Z?-0Ta6ZV 'V 'ru ''ttttuti

'08-62'/ ''to)f

g$

'f6g "lodv'oBlBlcI roÀ ErE '09 ''p?q?:y V9 ''paaqd'oElPIcI

'l)

vs

'gf 'u 'JJ 'olxal ou 'r?luoq u?l ern 'vz'92 ''7)v us .EL,Z,'7)V '

L 'üZ ''lS

WE

orn

.ET ,T ,.LUJL ooE

'VE'VZ

'')7 eoE

"0I '?z ''utsz

-eldoau oJosgllJ a oEolgal u;:.

.--

,oç

530

Em grego: télos. Fórmula de fecho de edição semelhante à latina

finis.

ED Erasmus, Desiderius

- i-.;;-: a:: -*" i-..

de Gourmont, 1511. IE'/:::--

[Ed. electrónica - Bihli,.,li:. --; http :l lwww.hs-augsbur: : Erasmus/era_enco

Erasmus In

.

h

tm I

Praise 1-r* ;.-".; 'E::):i:

Designed, Drawn, nnd

:

Turnet,1876. [The Project Gutenberg EB;*-- rhttp I lwww. gutenberg. or !l Ê::-, :

Érasme Eloge de la.rcr:i -i; traduction Pierre de Nolha;

Garnier,7936. [Ed. electrónica

- Itinerd E..--:-.-

http :l I agoraclass.fltr.ucl.ac.L*e :

Étasme La philosaphie (i:,:::. libre arbitre; Le ciceronieni --i traduction et notes par Pierre ],

!

Erasmus

-

"Moriae encomiur

Desiderii Erasmi Roterodnrnr. fr Oxford: North Flolland Pub'":s:

Apresenta-se a listagem das edlç,i* I. n: Miller que respeita a disposiçãc .,r.:: * também a divisão em capítulos, intr:": * :. de leitura. Seguiu-se, para a grai:e : § _

Helena Prieto, João Prieto e Abel lre: = -.; INICT, 1995 e Francisco Rebelo Gt-: Ç. '. =* Editora, 1966. Recorreu-re, para o> : r', ,i. latine de la renaissance.Leiden: \er,, I -:. .

188

$iiÍi,E:t::i.,

Éi§tiir;:, 1." " -;i:1

I

:

sj{::i;irri.l Ír-s:ti!:.::..

iiüi,ii:il' iiiiÍ.i,,:,..,,-,

iil::li:.'j,.

iiiia,l].; ' . iiltlli;i rr r:: iit.'r::rl.: r,t:iir:::: l

1t;i::

i:i'1r,,11;','' il]:.:: :t:. ,

:1uir,'rrl:

iiii::.;,:r: ii;:::,.:.,:,::

,

liitl::tl.:'

'

!!:,i!i:::;:l

i:li'r,,::,:

i 1'l;',1

,

ln',.i1-: 1:,la::... ,1;i,::;

i:: I.

i::,.t',

,

l;:::.i:. ;i:i.ijt'::;.1

.

,

.l

68Í asotd

q

ap

'€66I 'lllrfl :u19.) í)Íroà 1úaN :uaPlel 'iluoss!úuil al ap aullal anblxall've^oH ?uax :p 'soullEl sotural so^ou so EJed ês-nerroJau '996I 'EJolIpA

erqrr4oJ :€rqurlo) 'úsangn4nd an8uil ap ottyfiqrro 'sa^I€5uoD olaqeu orspuErc a 966I 'If,INÍ ,euaã Iaqv a olalrd opoÍ 'olãud eualaH /D){ :eoqsl'l 'souqq a so&at8 soudgtd sauou sop »tpul elJ€r\i :sergo sE 'sourlel a so8a.rB soudg.rd saurou 6op egvt? e e.red 'as-np8ag 'ernllel ap ap€prporuoJ romu ered 'rrr^x 'r9s op sag5lpa seu pplznpoJlul 'so1ru;der rua ogsr^rp B ur?qluel sougldope spru 'oueluseJa 1eu181.ro olxal op pnulluor og5podsrp e eltadsar anb IãIITI I 'H 'f, ep E IoJ Ep€zryln EupBI opsra V'sspqlnsuor sag5rpa sep uaBelsgl e as-eluesardy .

6Á6I, Âvedrrro] Surqs{qncl puEIIoH r{uoN :proJxo 'tutupoDlostrusütx nnprcal ry uepralsuv'raIIIht'H'f, ap'pa í€ aerJotrAl, - sntuseJg atuuo afrdo lsa pI 'urnruroJua ^I ",srle1ael+Fln+s '016Í'l'ltL'{ :sue4 'preusatr I aJJarcI red salou +a uorpnper} 'uoqcnpo4u! :aaolq)q) ap uoqaln{r, ,l luaruontc aj laqtqfi atqtl al ms russa,l :a1o{ q a? a&op,-l lauuaq?tq) atqdosopqd rT - arusErg .

[/a8o1a-aursera/sarupproruor/aq'rE'lrn'

r+U'sselreroge//: d4q

:(ure^no.I ap anbllgqre3 '^run) wruo4)all üDutll - errug+rala 'pfl '9€6I larureD :srJed '+eu aJrJneI ap suo4e+ourrB íJBt{loN aP alJard uoq)npeJl :snútoq a awsatl,p aqp7 al ap ntns 'ano{ q ap a8ot7 - aruserã

h 020 gÁxa+a/8.ro'SraquatnS' rvtmrvr//: dt+q

:6002 alep asealar toogfl Sraqualng +raÍord aqJl '9791 'rauln1 ry sa aay :uopuo'I 'ulaqpH suaH frq parylg pua 'umuq 'pau8tsaq 'En) snoun) fruaw \ilm pawqsn1l fr11o1 lo aqatl uI - snluserg

Fulr{'oJua-eJa/snruseJã /9 11sods1/e13o1ouonI)/rlrsrEq-7ap'SrnqsBne-sq' ^rú..u.rrt.//: df f q iuuu$ngnv waqloqqtfl - errug4rala 'pal lsdacwtd IHWXI '1191 tuorurnoD ap salllD :srJed 'untwo)ua auuow 'aaq4ln$ snaT - snlJaPlsac 'sntuserg

,.sfg5rcil

eurlel R alueqlauras og5rpa

a:

_

Erasmuq Desiderius - The praise of folly and other writings: a neTo translation with critical commentary; selected, translated, and edited by Robert M. Adams. New York: W. W. Norton, 1989.

-

Étoge de la folie; Adages; Coloques; Réflexions sur l'art, l'education, la religion, la guerre,la philosophie; Conespondance; edition

Érasme

établi par Claude Blum, André Godirç Jean-Claude Margolin et Daniel Ménager. Paris: Robert LaÍfont,1992.

LISTA DE A

Erasmo de Roterdão - O elogio da loucura; trad. de Berta Mendes; pref. e notas de Manuel Mendes. Lisboa: Cosmos,2.a ed.,2000. Erasmo de Roterdão-Elogio daloucura;trad. e notas de Maria Isabel Gonçalves Tomás. Mem-Martins: Europa-América, 3.4 ed., 2002.

1.

Autores clássicos,

Gg-qf.'-'q

Erasmo de Rotterdam - Elogio de la estupidez; ed. de Tomás Fanego Pérez. Madrid: Akal, 2004.

Erasmo de Roterdão - Elogio da loucura; trad. de Álvaro Ribeiro. Lisboa: Guimarães Editores, L4.a ed.,2005.

Fat:::::-

R,hef. l-I'=-

Sutl.

Apuleio

Asirt. .ii*ItIt.t.

Aristófanes

lr-u b.

PIut. Ran.

Aristóteles

Rhet.

Hist.

Aulo-Gélio

lJocf.

Ausónio

Epig.

Catão

Dist. C't:

Catulo

Carm.

Cícero

De amit. De.fin. De nnt. iÍia' De or. De sen.

Episf. Áft Epist. .for,:

Pro Ro-.t. Tusc.

190

"

L6L .selou seu a og5npeJl ep olxa] ou selJualroJo e)uala Blsll elsil

sauotlu4ndsry auut4n)sn;

outfitttv onso>l'xas otd saffiquuaí Pa au7n7xd7 wrcqtv pa aurulsld7

wnnput

+a

a|npauas ao afilan ao wnnap affi+au a0

,)SNT

'rsou otd

'Luu{'$?dJ

'41V'$IdT 'uas

'n

ao aQ

'nap '|uu aQ

'u{ ao

'wuü'|s!H

wrurtLtt?uu uttotrstH

'4ü'.poN

awqla salpoN

'&dt

a4ututttaBú7

'tru)'trslo

sruoru) aq)qsta

'rufi)

aunufi)

2nila aQ

utntouoq snqtuu{ aq aqnruta ap snqaaT

wuopt4>l auua>l

'p14>l

'pns

UPNS

.pw 'tna'ulsv

snatnu snwsv

'qn^I

sntrnld saqnN sasoqdtoutu+aW



oJaf,IJ

olnleJ OElEJ

olu9snv oII?D-olnv salalolslrv

,UUÜ

,lnld

'taH'pt4>I

nuopqÜ

tuntuuafiH

utntouautot a4sa)

sauPJolslrv

oralndy

': -il-; 'oJraqru oJe^lv ap 'Per+ r- 1j'

o8aue{ s,eurol ap 'pa :=}!-:;--:'

'lll0l'.15A9

'2002

src^alpaur a soJrlsuled 'so)tssep saJolnv

'I

Iaqeq

''pa

EITEtrAI

u'e 'EJ

lJ?urY-r'j-;

ap selou a 'p€;

.v-

'0002 ''pa ;Z'sotusol :'-É ísapua14 epag ap 'PErl :r.r--4.

-SVUNIVIAIIUBV T(I VIS IT

'Lct: :' la urlo8rel4 apnel3-uea1 -;: uolllp a lacuapuodsailo) :a::,;§'Ua,l ffis suomadru !sanr'--'.^

'696I'uopo\

,*,-

pallpa pye 'palelsuerl 'pa*-ê-

mau a :s8u4txn

nqlo puL' 1. -:

Har,r

l

e§riFü['ÇI

Dionísio Cato

Dist. Cat.

Distichia Catonis

Diógenes Laércio

Vit. phil.

Vitae philosophorum

Esopo

Fab.

F

Estrabão

Geagr.

Geographia

Eurípides

Bac.

Rhes.

Bqcchae Rhesus

Fedro

Fab.

Fabulae

Floro

Epit.

Epitome bellorum omnium annorum

DCC

} íc:

Helânico

Schol,

Scholia in lliadem

Irís j

Heródoto

Hist.

Historiae

Pacúvio

Il',i'.-.

Hesíodo

Op. Theog.

Opera et dies Theogonia

Páladas

I Attt lÍt.

IBatr"]

IBatrachomyomachiq]

Pausânias

Prri.'ç "::

Pérsio

Srif

Petrónio

Snt.

Platão

Apol

Homero

il. od.

abulae

llias

Odyssea

Som,'t,.

7in!

Lucrécio

De rr-. o:;:

Macróbio

5Cr'l

Marcial

Epis

Ovídio

,{

rj

''

,i',.'*;:

E.r P:,:: F,zs i.

Ht".

\

iix

É'-" i .&-

.

Ars

Ars poetica

Epist.

Epistulae

Epod.

Epodi

od.

Odae siue Carmina

Sat"

Satirae

Serm.

Serrnones

Bus.

Busiris

Svntp',.

Pan.

Panathenaica

Tim.

Ierónimo

In lesq.

In lesaiam commentarius

Plauto

Merc.

Iuvenal

Sat.

Satirae

Plínio-o-Velho

Nnf.

Luciano

Alex. Asin.

Alexander

Plutarco

Lltr.

De par. De salt.

De parasito De snltatione

Dial. mort.

Dialogi mortuorum

Herm.

Hermotimus

Propércio

Eleg.

Icarom.

Musc. enc.

Icaromenippus Muscae encomium

Prudêncio

Peristl",

Phal.

Phalaris

Salústio

Iug.

Pseud.

Pseudologista

Satur.

Saturnalia

Séneca-o-]ovem

ATtoco!.

Horácio

Isócrates

192

Asinus

-

Gorg. Phne,i. Phoe

tl,

Phit. Resp.

Ili-.1

Qunesf.

a--,:

Sert.

Thnn.

:: :

t6L

'waql

sapotrslwaql

.&rru

aa8a17

oI)u9pnrd

'qda4*n4

uouu4dastficl

orlsI,lIES

8rl

wnuu4qm8ry wnlpg

'pco.dy

stsotrufrcopcody

sntnuas

urano[-o-eJaugs

onrgdoJcI

.uas

'wI

snauwu

2fiW

n4aJfiw

oqla^-o-oruIId

'|s!q'traN

auo$u.l str)ffi|aN

orrBlnld

cfrT

sn&mcfrT

'ztouoJ'1sa1n§

sqwnmuo) o4saanfi

wrusodwfrS acqqndsaU snqapqd

uotpaaqd uopaqd

'tpH'8aua4

sopalpH stsa&atncl

'|as

aaffiws

,WS

aafitras

'8n2 'pdv

sa8ng aSopdy

olnEId

-

"ír

;5 a-;:J l'-':

fa tq)

a

ut

o

4 -'i

--

:I',

i t,;

-

;--: *1,, i

Wapütll 't i I-,-

'nH

'|AWU

aQ

utn|uu wnfit ao

T

snlfi luawulú 3,.4J:-ç;. .,.I+

:;;--"-..-*,.'t

'-Í"f*

o9lBIcI

oruoJlad

f-;::,',J,

orsJad

seruesnecl sPpEI9d

or^nf,ed

,ISUT

xnN '4AW

1"-

_- _-l_

-\; J

tuntouua utntutuo wnnuaq

_

.ISUJ

StV

stv

uuolaruu

ü)iL*"rI-:j--J.

'dutfrg

'dsay 'lltúd

'nut?'ruV

a8opqtruv

acautS

?+suJ

'truod x7

'8út

alruapads arywwat8dT sruotdt)S runtuutos

i: *-',UUlUllü) r":, i iBT,

'ry4üqd 'paaad

'8at1

aaryao&atl A!+SUT

uúa1a xnN saso4dtowaqlaW sap!oDH oyuocl xa auln$?d1

'uruos

stl.tofiJ!) u! sntfi|uawwo)

'|au 'fit

'tltu

uoruu ruannT a*A anrc wntuuos,

oIpI^o IerrreIAI

orq9rrBl

I

aae,

.rt,

ri

orJ9Jf,n-l

wnnqdosotr;;,;

'uwos

sluola)

L': -,

:

i-: -

-

"- i -

.:,"''*&ffi;5_-..

2.Bíblia

De brea. De ira Epist.

De breuitate aitae De ira Epistulae

Séneca-o-Velho

Suas.

Suasoriae

Sérvio

Comrn.

Commentarius in

Sinésio de Cirene

Enc. cqla.

Encomium caluitii

Sófocles

Ai.

Aias

Gn. Hab,

Suetónio

De gramm,

De grammaticis

lr.

Tácito

Ann.

Annales

Teócrito

Idyl.

Idyllia

Têógnis

Frag.

Fragmenta

Terêncio

Adelph.

Adelphoe

Heaut.

Heautontimorumenos

2.2 Novo Testamento

Lrg.

Legenda aurea

Act. Ap.

Tito-Lívio

Hist. rom.

Historia romsna

Valério-Máximo

F act.

Facta et dicta memorsbilia libri

LCor. 2Cor.

Tiago de

2.1

Dn.

Dt.

Ver gilium

Ecl.

Ex.

Is.

Nm.

Pr.

lSm. 2Sm.

sl.

Yarazze

Vincent de

Spec. hist.

Speculum histariale

Virgílio

Aen.

Aeneis

Xenofonte

Cul.

Culex Eclogae

Mor.

Moretum

Memor.

Memorabilia

IX

Fl. Hb.

lo.

Beauvais

Ecl. Georg.

Antigo Testamentc

Lc.

Mc.

Mt, Rm. 1Tm.

Georgica

Tt.

194

",'l'*w!!!!!!t

96L

otlt a ap$,d1 oapwtl a t)p4sld7 uf souaruot soti a7o7s1d7 snaryW 'S opunSas oqla8uao7 opunSas oq1a8uaoT oqla8uuo1. soJfiW'S

swnl' 5, opun&as

oyol'5, opun&as oq1a?uuo7

.lt 'wLf 'w>I

'|W

,JW

17 'oI

'to)z 'to)f

sou ap+td7 aZ ap$!d1 rf

,qH

aplsú1

snatqaH soü

sasuadtfJ soa ap4s1d7

solqulto) so!+ulto)

soa

asdt1acodV

solotsgda sop

sopv

'lJ

üattff

r?-:t - -

souarunnui:;Lt{- t

ap

ontT

pnruas, ap omtT

az aL

opoxT

.":.*-',1'

ApUOlSlh i*n ' -:,-ri

xI uqll alurytouDtu a]);{ :; :*-'r,i

.dy

'tr)V

oluatuelsal o^oN z'z sotulus,

pnwas

sotqfiaotd

sofiwnN swwanI strytlsI

)nJUqaH

stsau?) salsa$apT onu9uofi4naQ

pruaQ

,IS

'wsz

*JbrJ'

- -J:,,' -.

-

IfJ

:. -

-iôF

SnqAUtir-l-'

,\

'';w-

'u) .10

'.-r

U;:{;"i

'rusL

'td 'wN

'lI ,SI

'qúH

'x7 'p1

lttrlnpJ Uttii;----.;. wrup&laA u!

'uQ

srufiy,r-*;ál'L-:1""

oluatuelsal o8quy 1'7

e\lqrg'z

aL"':j *, l"-: -; aatrn alu+!t:]*; t*

L6T.

'PlJeJIp

Erruo, eu tuapJo ep er^eled e^Ipadsal elad splsodruoJ selruerlaJeJ

sE

IezlueSlo'7

'elJue[uof,o Bssa

'seuolne aluarupnS! as-nolslSal 'og5npe4 ep olxal ou aJJoJo Prqo EP olnlll o opuen§ .à,rurü."r"q 1an;ssod anb aia,.uaé 'so-opueulproqns sprqo sep seuou so rlrasul'€ 'eu$nlueJ BtuJoJ eu sPIJueüJoJo s€ eullnJsetu PpeJlua ç JexauY'z 'e,rp5adsar eurro; elad as-no1do'se1ap urun eluarue)lun 'I arroJo opupn§ p.rn1d op a relnBuls op eruroJ e 'eperlua eruseru Eu'rrnIJuI :es-nouolrua uo3'(sa1uo; ap seJnlel^arqe a soln1;l ,salolne ,og5nper1 eu oplrroJo .rratse,,.i1 9Í osel sor'rdgrd seruou sopelduraluoc tueroJ seuede ,se1ou sep) og5npe,r1 eP olxal ou selJualroJo EJuaIe aJIpuI elsa *

(sa)re1p IgI,gVT, LtI........................ g9I ,L?T,6VT

,LVL,gTI ,ETT ,LZI ,92Í ,TZI ,60T '96 '6g '\g

IgI, 6Z

66,

'tL '69 '€i 'Lz 'EZ (s)eulP

.........,..................... (s)e5ueHe Elle

It ....................... "" .. """

'gL'Lg 'rv '6t,

'LB

""""""""" equeulalv ..................."""""""""""' sa9lllale

98

L€,L,

LZÍ

Lil,

'gE

Lgl'}tr'68

'€z'Ll (s)eu8aP

.................... (opluentr) oplv ................................ SapElqlJIV

L6

IL, Lg

66

.................."""""""""""""" naf,lv

Lü rg0I ............................ SelSIUaqlE . Ott,III...... ............ an8laqle 6Tt 'rv 'tE '62 "' eP4E """"..""""""""""""' *ely 'LL '€,L 'Lg '6ú

69"

""'

. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . e]JtíIEVT, gV,. rgg rgú........................,.. e.ít&^g 6ET

....................................

OJnoBg i i f àZ "' 1IT" " " " " """ "'o" " " " "" sot{urlso8e ,

""""""""""""""'ot{urlso8y

60I

gv ,...... ................................. euSy fiÍ, 6t .................. ............... allpoJrv ................. . .......... Ltl, 96 .............. ......... " " " "' E)II}V (s)apnprarfuâ tg, L?, gV

Sfl)IONI

alUnOS

e

..........o..'.oc.............

c.'o.

.95

amantes ...... í o.. o......,.... . 73, 93, 757 ambrósia .....â....... ...... .. 28, 29, 87 o



*ig"(s\

17,35, 43, 45, 47, 61,, 69,71,75, 81, 85, 89, 97, 1», 137, 137, 147, 149

amizade .o................. ...35, 45, 47, 57 amor(es) 29, 38, 59, 63,73, 84, 85, 123,

1,27 ,

-1,49,

91.,

151

-própno79, 29, 49, 83, 85, '1.07,103

97,

......

Anfião

....... 53 anfitrião .......... ........... o... e..... ... 47, 61 animal(is) 4'1., 57, 67, 65, 67, 69,75,

77, 85,95,97, 743

ânimo(s) .r...................... r........ 85, 93 Anquises .. r..................c ê........... .. 95 antiguidade .......................... 85, 1107 Antonino (Marco) ....................... 53 o.

António.. antro

......o................179r743

...,...... o......................... .. 23, 747 apar,ência(s) ............ 57,95, \2'1,, 147 Apeles ... ...r......o....r.........o.... ,...87 Apocalipse . o.,... o........,............. ... 143

Apolo .................................... .. 51,, 89 apóstolo(s) 105, 107, 170, '1.7'1,, 723, 737, L39,

aprovação

Apuleio

1,4',1,,

743,147

....... r...............

1

7, 99, 109

Asin. aur. ..... o. o.. c....... o..........,.. 79 ................176 Mgt. ...... e

Aquiles areia

...e........r.,...'......

r.

r..... ., 35, 69

.... r........e... o..................

Argo,.,..

o...o.. .... D...

.. 67, 115

D............. i....... . ".. 93

Argos .......,....................o..... .. 43, 91 o.

argúcia(s) o..... e....................... 83, 1,A7 argumento(s),.".......o.......... l-01, 745

Aristófanes .......................... 63, 156 Nub. .......

'1,57,'/-,6'L,'1,63, L66, 176

P\ut.,.................... .,,,, 59 rL59, 170 1621 779, L84 Ran. Aristóteles ................. 105, 735, 143

............

Hist, anim. ..................... l-86,

1,87

o................... 1 66, 779 r'1,84 armas, ........................ .,.. 69, 125, 127 Arquíloco ..................................... 51 arte(s) 29, 43, 49,55, 67,n,85,97,7L3,

Rhet.

...

777,727

artifício(s)

.".. 27, 49, 67,107,145

artista(s) ........................." 83, 87, 198

1,17

árvorg .............

da ciên.;;'.

r... '. '. o...... '....... e... o. .., 37 ::: :::. : : : : : :............. .... 74s

oo................................ .... 47 asfódelos ............. ,...,...,...........29 Ásia .................... r.....................,... L37 asneiras ...... o... o... o..................... 3l-, 35 asno(s) ...27 , 53, 67,83, 103 , 1,17, 137 aspecto .......o....... ...,23r 33, 49r 53, 63 aSSgntO .......................... r......,. 97, 145 assunto(s) 1Z 19, 29, 45, 57, 53, 59, áS .........

67, 77,

9',1,,

1A1, LA','.1.75, L17, 723,

729, 131, 137, 741

astro(s) .......... ..... 55, 65,1,01,,719 Atg .............'.......r.. .................. .. 39 Atenas ..................... o......... r.,.. 97, 737 atenção,.................... .... 31, 51, 55, 79 ateniense .........................,.... ..., 49, 5L

Ático ....c. ...o..3...................r.... ....73 4t1as,o.............,,.................... L08, 109

Bgl ..oo....................

beleza... 35, 39, 43,49, 5:,

::{

:.i *l:'L

bem(ns) 27, 45, 49,55, 59. cô 93, 99, 723, 725,

1{;

bênçãos .............

15

i

a

.

-i=

r

:- : 1I" ::: :

benefício(s) 79, 32,34, 3:. 4ú

94,96,98,99,103, 119,125

-

-;

Bernardo bernardos beta ......

-

Bíblia

lCor. 1Sm.

2Sm.

.

769, 171,, 175, 176, 183, 187

............,,.,37

Ausónío, Epig. ............o....... 173, 177 autor(es) 19, 47, 53, 65, 119, 731,, 133, L35,141, 145 auxílio(s) ..........o..........ô...c..... . 27 , 139

...... .... 631 739 aves ...... azeite . . . . .. . . .. .. . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . .. .. 25, 149

Babilónia ,.................... ...

.................. báculo .....c Baco

e

..... ..

95, 1 15

o...o....... 29r 39r 89

...........oc..... 123

... .. 17, 79, 25,55, 59 baixo-vgntrg .................. ....41

bagatelas

...e

balistas . ..,. .. ....................... o........ ..'/-"39 banalidades ................................. 1 03 banquete(s) ........................ 29, 47, 43

baptismo ......................

105 r'1,09, 129

barba ........... ............ ..... ..,. 31, 43, 1,41, Bárbat a ............ ..... e...,.. ..... .. ...,. 79, 87

barrgtes...o.......... ...............,.... 109 barrigâ .....................o.. o........,. 43, 113 Bartolomeu .. o........................... ... L47 barulho .....o.......r.......... r........ .,, 51, 95 Basílio

......

.. f- 06, 7A7 batalha ... .... 67,79,8'I.,,10'1,, 107,127 bebedeira(s) i..............,.,... o.. .... 79, 87 .. o.....

.......

c.. ".

Nm. Pr.,.,.,.. ........... Rm

sl, ...... Tim.

15c tr

la

Tt....... bispo(s) ........ 723, 1.27,128, 13ô

blasfémias bobo(s) .......... .23,41,43, , 1 boca(s) 25, 35, 37 , 39, 57 , 77, S 1 143,769 bode(s) .... ... 31, n,l

boi bola

............

bolsa(s) ........ bombardas

:.

e* -

atrevimento o.. ......... o.......... ..... 19, 97 atributo(s) ...... .... 43, 49,79, 127,133 Aulo-Gélio, Nocf. at. . 756, 166, '1.67,

Aurorâ .........

:

.. 1rF

"

66L

,LZI

6ZL ,TZT ,9IT ,CII ,TTT ,9OI ,T6 APEPIJE) ..................................... sO8rgr

IgI, tg

tzl "" "" " " " "' "' """ "" ""' sIeapJef, I8r 'g9r '991'9oI '99 LI " " JalJere) .... eJeJ tII ,It,................... ..... ......,... ..... ....... ''

''

'

(sa)zr,,del tI I, ITI " Lgr ' lgr 'g€;1 '€Er'90I 'L6 olnltder t1I.................................... " "" " " EdeJ . SOEJ ,69L,LZ' ZLI rLT' LgÍ'gg' gL' 89 " " """"""' (sa)ogf, ..

/1,

Eg, Ig......................... (sa)roluB)

""""" SOJIlugl IgI "".."""""o..""' .............. SEJTASUE) Lfl ,EL,Ig gII """ """""" """"" elplue]

ú

9L....................t..................ElauBf, €,L

..... t.....

úr

t........................... SOISIIE

6z'Tz(s)oduec sgt' LZT' Err'€/'1Á' ..... ...... ...... ...... ,

,

OL{LIIIUE)

ÍVT 6tT 6IL gZI TZZI, €g ........ ............... ..... OIatIIBf, g/T rg0I ............................. ELIIJBUIPJ

"""""""""""" ""

66'

ogalawa)

ggr'Eg'gz'6T """""""" ...

...........

al)I^1e)

OJeUIllEf L/L 66 "................. gg .................... o............. r.......' snaplef, ,

........... ............. . Ope5lef

..... 6ET, III """""""""""" Eg ' ,LL. ...... c. .

SEIApP)

....

B5eJ LZ\ r0gI r09T ,6Z.......e ............... EJqef, ZgI ggl LL rEg ,6\'........................... oqE)

'rgÍ

ttl

,9LT ,1LT

LgT,O8I '99T 'ggr ' 'lü'íroN

'rzr'6/'6ú 'EV '

,

"""""' (s)olaqe) LLÍ'ZgL 'g0r 'tg'9€, ,ELT ,TLT,€VL ,6TT ,LÍT ZIL,O8[

'60r'66'g/'gg 'tg 'lv 'lE'Ll $)eSaqel gL ........................ r................... e5eqer ggI,9gI,gZ, 6I...................... SIJlSng gLT,89I

'Lgr 't?r 'ru '96 'g/ LZ '61(s)onnq III """""""i """""" """"""' sElsllllq €,Ll'69r 'ggr 'Lgr 'Evr '88 'Tg 'Tg " "' (s)olnrg g/r'zgL 'r0T '6L'99 """"""" aZUOJq L1T' E6' tL' TL' Lú' w' Ll(s)elaperurrq sastrapr8rrq II I """"""""""""""""" .. . ...... .. sreJ g Ll ...................... o..... ô. '

.........

t,

.I......

.................

.

IL, t9 ú fi ...................... . alUBqEJg ZgI LE..e gzl ............ o... o............... â..... " ogploq rgg rgt ........................... apEpUOq 6LI ,

OJLIEJq

,

e

carneiros .,.............................. cartomantgs

".,....

cartuxos

....

c

... 75

.. L47.

,o3.......e ......e ...!....rco.

......o....e .....o

..129

casa ............ . 29, 47, 63,8L, 83, 89, 93 casamento(s) .......... ... 29, 33, 47, 170

Cássio(s) ....... ... 57,

castigos...

61,,

143,'/-,66,769

e......r......c................. 89

Catão(ões) ...... ....51,53, 6'1.,166, 169 categoria ..,. o....... o...... ..,,. 75, 123, 125 Catulo, Cqrm. .............. 155, 165, 1,87 cauda .................. ... 53, L23, 167, 182 cavalo(s) 77, 53, 65, 67, 79, 8L, 121.,

CgbOlaS ....................................... .... 29

cego(s) ...........o.... ..29, 45, 55,77, 175

censores

o

c,,

.....c.......

o........... . " 99,

1

15

r..... 1-9, 108 r',1,09 censura ................ ...,. 39, 63, 739, 743 ceptro .......o.......... ...o.. .89r 95r 727 cérebro ........................... .. 28, 29, 109

cerimónia(s) 55,

..........

...... ...... ...... Cita ....... i.............................. Clarezâ ....... r...... ................. ..

1

01, l- 15

.. ...

r.,.. 81

o.... o....

.. 49

.... 57 , 59 classe 25,27, 44, 49,97,127,166, 167 ..

Cláudio.......................... ..19r157 o.r.

o....... 1 13

colégio . "......................o.t ... 77, 81, 1 83 combate(s) ........ 51, 87, 87, L56,765 comédia(s) L7, 39, 57, 59, 155, 756, 1.59,163

Antiga ........................

. L7, 39 r'1,56 comediante ....................... .... 37, 1 13 o

comerciantes ."...,....r...o......,... 93, 163

Cómodo (Lucio)

....

o,..,,.............. . 766

105,

conclusão(ões) .... 103, L09, 717,153 concupiscência .,................r....... ... 4'1, condiçáo57, 59, 63, 65, 67, 75, 87,

,... charlatães ............ 23,717 ....................,. 95 chibata ,........ chicote ......... r .....

r ....... r . o.. o... ,... 67 r...... o.......§........,. r..o..... 91, 175 o

Cícero

..... 51, 53,73, 99, 715, 179, L31, 763, 1,64, ',l-,66, 768, 17',1,, 773, 774, 777, 183 ............ ...764 Dg amic. ... 164, 168, 177 De fin. ô..... De nat. deor. .....o..........,. ., 1,64, L73 Dg or....... ............,,... L66, L74, L77 .,.......... ......,,171 De Epist. Att. .... .. .. .................... ..., 171, . 183 Epist. fo*....... Pro Rosc. ........................ ......,., 166 Tusc. ....., ..................., r...,. L63, 168 cidadão(s) ................ 53, 67, L21,768

......

sen

......

cidade(s) 53, 55, 67, 83, 725,

1,62,

L65, L67, 778, 183

ciência(s) 65, 67, 69,73, 83,105, 135, 743,145, 779 2AA

círios

COffiPaSSO ............................ c.......... 83

109, 1L3, 1L7, 137, 145, 1.5'1., 159, 763, 169, 777,772,774,776, 180 ........................ . 49r 127 chacota

.

círculo(s) ..............................

..........'....... , L43

céu 41, 57, 65, 79, 89, 97, 103,

.

o

companheiro(s) 6L, Ll'L., 1.47, 157, 163 companhia(s) .... 17, 31., 35, 1.31,, 133

............

Chipre

cintos ..e... .............o..o...rr.......,r. 111 Cipiões ................. o............. o. r. o..,... 99 Circe ........... o.................. ... 36, 37, 757

77, 89, 771, 1t9,

125, 127, 151 CefVOS

"

COcheirOS .........................

125, 129, 1,67, 173, L74, 183

caverna(s) ............ ....29, 87, 147, 174 cegueira ......... o... c.

cigarrâ .. o..... ........ o............... ".. 37 , 767 Cilícia .... o.............................. 11 1, 180 cinábrio .............. ..........r..o.... ,...87

179,757

condimgnto

............ .....33, 41, 43,85 confiança ....... e........ ............ ... 85, 139 confissões .......... c......................... 1 13 conhecimento(s) 47, 55, 57, 65, 83, 85, 87, L23,135, 147, 770 consciência .......c.,o,......,... 69, 73, 739 55, 69, 167 constância ... ... ...,.,...... ............ . 85, 97 contági.o ........ .., 36, 37, 722, 123, 146

conselho(s) 29, 3L,

41., 5'1,, 53,

contendas ................. o......... ... 93, 147

contra-regra

........ r........ ... c... ,,., 57

controvérsia(s) ..............o.... . 107, 141 conversa(s) .. .... ........ ..,. .... . f- 7 , 35, 53

convidado .. ,. .... .... .... .... .... . 47 , 6L

conviva(s) ........,o.............. 43,

convívio

........

61,,

153

............ . 47, 43r 131

COpiStaS ......................... o.......... .., L25 o

cor(es) .........c...... 23, 39, 40, 177, L84 coração(ões) 27, 47,7L, 77, 1L7, 779, 131, 735,139,153 coragem ....... .................... 81, 727

" . ll

COfça......o.....

o..... cordeiro(s)

córdax

....

.

cordoeiros

.

coríntios....... cornudo ... corolários

"

{:

a;

i-: .. {: i -i

corpo(s) 31, 35, 41, 103, 1{-}5 : -: 147, 749, 757, 153, 76{.

1ó: : :"-

cortesão(s)

coruja

......

i

l;

COTVOS

costume(s) 79, 31, 37, 39, Jú :J 83, 91, 99, 723, 7?7. t{: 764,177 cotovelos . .. ". " -::

. :'; .... E5 i {: criança(s) 31, 33, 35, 3;, i9 {-

coxa ...... ...... criador(es) Creso

'1.61,193

crime(s) .. 73, 103,713, 125 Crisipo ............... .. 707 , 141 727, 733, 147 , 756,

1

il-;

:

:r-

-:

n

-

E5

123, 725, 727 , 729, 133. 147, 143, 145,151, 1gC

1

Cristóvão ...........79,E;, i:l crocodilo Crónida ... crucificado ...... cruz1,03, 105, 115, 123, 115

:"i

cuidado(s) 33, 41, 43, 73, ;5

::

-

.

743, 145

123,735,145,749

-

culpa.................. ...trr] -. culto 17, 89, 97, 99, 779, lli -: 127, L6g, 175

tÜz

"""'soprep ZBI'LEI'6ZI'lZÍ'6L""""(s)oltartp L7L""""""" "'csndg 99l,6g se5uep l9Í""""""" ""'sopep ossPr.rr€JlleH ap olsluolC TZI'69'LL'€l p^p,ep €8I'9LÍ'€9Í'29Í'€lÍ'96 " orsJuolC €,L'tg'6ú 'tru)'|s!O €8I """"""" 08Í'9tt'69t"""""""""''trud'4!A 6ZÍ'8Ít'ee"""""""""""""""'sernr oprdn3 olrrgp'l sauaSgrq ggt 'El ll 'úú '6t '88 ....... sBtunJ ................ 96 6il,l9l,6zÍ ,89T ,LZT '

,EZT ,6TT ,T,LT ,TTT ,86 ,I8 OTIAqqP

9/T

€gI'g0I '12"""""""""" apepln)glp 'gzí 'rzr '6Tr '66'Í6 '68 '71 011nt """"""""" edpr 6lÍ'gOI'6'Lg'gl'g? 'Eg (s)e5uarayp glÍ'6Í ggr't r orulplcl 6?r'9lr'9tr'ÊzÍ gll'tgr'69Í'Í6'68"""""""" pue1c 'lzr 'gl 'tL 'e, 'Í? '€€ (s)opeprnc """""""".."""""' (s)o)Ilf,glelp ?Vr'gvr t,L' gg

" oqelp 'Ívr 'gz,Í '€zÍ 'gÍT tg}l '€}lznp vgÍ'gzr'E0l'gl operglrru) €ZÍ'60I'Í6"""""""' og5o,rap 6€I """".'.'" ,6LI ,8/I ,9/Í,i/T,TLT I8I ,O8I "'olrpororr '0Lí'g9Í'Lgl'wr'egr'69l'ggl 9t""""".'"" ,zll ,6/................. og^glslJf ,99L ,T9T ,6ÚL ,?VT ,T?' ,TVI ,L€Í Lg t,fi 'gtr'Etr 'L|l'6zr'lzl'Êzr'6Ír 08I 'IgI 'glr'Êvr'rrr '6€Í'LEr'e€Í'6zr'Lzr'gzr'tzr 'Elr'60r 'g0I €0r'Í01'6'L6'96 '€6'L6'69'98€8'r8'€l'Íl'69'19 'tlr'lll 'g0I'€0r'L8'6L '61 o1s1't3 g8Í'ggÍ'LtÍ'tEÍ'lzl '69'lg'gg'Tg'61'Li'g?'rl'01'6€ ,lt,gt,E€,Í€,62'lZ'gZ't7(sa)snap 'llÍ '60Í 'lOÍ 'Í6 'gg 'Ig (s)oglsut "" orre^sap L0Í""""""" oruols_9srr) 9€...".""""" """"'ozardsap ggL'6ll'WI'l0l odrsrl3 6Et'gZÍ ' (s)esadsap ÍlÍ'lZI'gZI'tlÍ'C0Í'€,L " (s)au,c Lg'LL """"" ,tg (s)e5er8sap €gI 'I9I 6ÍÍ,96,S9 "" ol.so.8sap '6tI '1Vl 'eúI 'ltl '96 '98 '19 ll'1t """"" tlL'86'El'tg'Íg'69 """"' (s)oÍasap '6? 'Lú '68 'LÊ'gg 'g€ '19 (s)eSuerrr ggl'gzl'W """"""" Elorrap 69I'gi1 'gB """"""""""'(sa)ropeur osar] saluap Zll'ql €,LÍ'6L't9"""""""' """""""""'Pxor saualsgtua6l Z9I'6t, 99Í'6II'9II'Í9 ,

t0r'€,6

""""'s?:,-InrJ

gúr'tzl'zzl'lt'gt"""""'.j=.=-r.

ô""""""o"""'... . pln.-ãl§,_r 16'gg ' 69'gg'€g'Lg'L?'lt' ff.{ s L'{arr o..'... . . Lgf

6EL,

E

l,

69

.

........ ....

p

La,_*3lsi

\LT'l?f 'gtÍ'tzL'_I i:

'98 '99 'lg 'gg '/i $)oluax;::,-a--. .............................. Sâ:§§[_J"

tII

""""" s-i---?-iJ: 'gg gg'Ei'ri €€ """"......'..olu+;rrr:

6€I

i:I :-. 'lg'gl'Lg'gg'Eg ,69,,/! Ja;,-r' É-ou-a--=j-_-_n, I7........'......' ,LII ,601 ,t}l....(sag*r,.5-::r EgI

tg """"""'..'............'...:....1 ü==:-. ttÍ'I€,I'gt,,It,21 ...' (s;eri;;-.:;,: tgl,LgÍ,wt;itl,tg (s)oni+.=:_;r:

..'....atuE::ã-r

ell'lt

jor:n1r c;r-,:n:

gg1"""""t"'"

"-"-';'..:

tg1'€,6"...................'...

saluE:;rr:.

9gl'6t'lÍ"""""""""......'E;;:ir

""""" sola^oloilggT'ggÍ'69'Lg,6€,,lL €lÍ'61'99""""""""""" (s)oruguap €Zl'Í€, ggl'96'Í6'gg'LI"""""" ollrrgulac ggl'ggl'1g,Ig,Ig........ LLI'lgl aluauep 't9Í 'M '/ZÍ 'gzl '66'16'€8 """"" Blrugtuap 'U'gg'69'6€'L€'ÍE '61 (s)aurnlsot

LII'qL €gl'tL 69l,6z

€91 §(s ã:r*rr (s,ê:a_-

-.:

......'so^rof,

soleC €€I..............

"""'(s)orr;1ap €gl'6ZI eÍnroc 66'96'gl (s)ogsagoc tgÍ 'Í6'69 '61'l/,'tg '62'gl senllep L1L """"""" g0I'€0 I' €/,' W " " " " " (sag)ogStugap ZBÍ' @T' lgÍ'Wl'€gl'Ígl' 6iI' LVI esa;aP 'rz1''l'rl'Eor'sgr 'rl'g€ '19 (s)odror 6Er'LÍ """'solrgloror ggÍ'lúI'gi """-"""""""'(s)olrayap LII't1I "" opnuror 144'6lr'trr'lÍr'90r'€6§7 (s)opap ll'gú """"" """"'sollurro) """'oJoJap g€I'g0I """ og5eurepap III """".'"" sorlaoprof, """" (s)ortaproc """' sorrgq wI'6t """" ãpEpIIIqap €9T'lú xEpr9f, """"""""" e5ror

6l'Í2""""" 8gI'€Z gg """""""" t0t'L9

gtl """""""

"""" pl^E6l lgl'€S

discípulo(s) 47, 5L, 139, 141, 1,56, 166,174,779 discurso(s) 23, 25, 27, 49, 51., 53, 77, 115, 117, 1.3'1., 153,156 discussão(ões) 95, 101, 104, 107,1.,49,

\37,747,180

disfarce ... ...c..cc.... ....27, 37, 57, 85 disparates ...,o. !............ 35, 43, 63 disputas . r................. o... r. .. 65, 91,, 180 dissertações .................,...... ... L9, 105

distinção ................... ... L47, \49, distracção(ões) .............

o.

o....

771,

.. 19, L01

ditado o,..,. o.......... ... 25, 1,09, 153, 767 divgrsão ....... ...... ...... ...... .... 35, 69 , 97 divertimento(s)77, 45, 55, 9L, 72'1., .

133,757

divindade(s) 25, 29, 35, 39, 57, 89, 158, 759, 763, 174,180, 782 dízimos

.........

..c...c...ó.......

.727

.. 45, 63,739 Dodona .. "........,..... r.............. f- AL L78

doçura(s)

..............ú.......e

doença(s)

......

.

.29, 57,59, 6L,75, L47

doido(s) .................. o.................. .... 39 dom(ns) ..........o...,..... .., 43, 49r 77, 89 domingo . ...............,........o...o.. 103 domínio(s) .................. .,,., 3L, 67, 75'1,. Donato ..........., r..... o.. o.o.... o.... .. 95, 17 6 dor(es) ................,........... 79, 735, 173 dote(s) ................ ... 48, 63,83,88, 93

doutor(es) 107, L17, 133, 135, 147, 743,155, 158

doutrina

, 775, 123, L39, 147, 779

105

......

dragão

Eclesiastes

. o.

o

r.........

o..

o.

...... c...

....25

o.......... ... 87, 89

729, 737,733,135, L47,155, 156,

eloquência .........o.. .5L,55, 83, 85, 89 embri agrJez . . .. . . . . .. . . . . . . . . ..., 29, 89, 741 empresa(s) ......................... 49, 73, 77 202

Epicuro .............................r........,. 131Epidauro ...............o o......,.. o.,. .. 45, 165

essência(s)

quinta

aos Coríntios ...... o..... o. o............ l-05 pAUlinAS ... o..... r..r.. r............ o.e.... 109

epíteto 27, 69,13L, L60,1,62,770, L82 Erasmo79, L29, L37, 155, 156, 157, L58, 159, L60, 16'1.,',1,62, L63, erro(s)29, 43, 45, 59, 63, 75, 79, 85, "1.09, 135, 147, 163 erudição .. o... o.. o............ o. .. 95, 97, 105 erva(s) .........o.o.......... 37, 65, 103, 156 o

escocês(es) ............................. 83, 1 15 escola(s) 95, 105, 't09, L57, 160,'I-.6L,

174,776

escolásticos

.... 103, 109,125, 164

escorpião ..................................... 131 escotistas ...... 1-05, 107, 174, 779, 181 Escoto 105, 107, 115, 733, 774, 179, 181

escravo(s) .................. . 57,75, 63, L68 escrita ............ .. 651 97, 157, 170, L77 escritor(es) ...... . 97,99, 725, 133, L56 Escrituras

747,143 Santas

.....,

gscudeiros

..... o ......

..

o. o.

esferas ........c..............c... .101,r 109 esforço(s) 77, 87, 89, 99, 775, 747, 160 Esopo, Fab. .....o........o...o \65, 171,, 176 espada(s) 51,, L07, L25, 127, 139, 141

espanhóis ....... ...o.o.........o......... 85 espectáculo ............ 53, 77, 8'I-,, 97, 93 espectadores ....................... . ...... ... 57 eSpelh0 ......... o.........' r............ .... 27, 63

esperança 61, 69,77, 89,93, 105 ,113 espinhos . o... e.. r.. . . . . .. .. . .. . . . .. .. . .'1133, 1,39 espírito(s) Santo ...,...o.......... 105, 143

espiritual(is)

.. 57, 123, 757, 753, 777

-

"

...

estátua(s) 39, 55, 79, 83, 97 " 1:

Estgntor......o......

estilo

o...o.............

estoicismo

.

i'l:

.....27, 10i. Xl-

......

...

epístola(s)

,....,.o......,.i.. .137 .........,.. ..... 125 escud,o(s) ................ !........... o, . 57, L47

,

Elmo .............r.... ......o........... ...173 elogio(s)17, 79, 23, 25, 33, 95, 99, 757,158

Eneias ............ ...73, 83, 171, 773, 776 energia ..,.............. o.......... o.. .. L47, 749 enfgites ....................... r... o,.... ..., 43, 67 engano ,,....... ... 77, 55r 75r 77, 87, 184 engenho .............o..,.. 69, 83, 715, 147 entendimento ... .....33, 49,57, 67,75 gntimgmas ...o..c..... ............ .69

'/-135

c... o.... " 1-33

......... r................................ 1 15 o...........

33, 45, 135 ...,. 39, 763

Sagradas 1"09, 125, L33, 135, 137,

e

Egipto

....... ............ ...... ... ... :..... -...............

Endímion

.." 175,173

eclesiástico(s) ...".o.e.........o.... 129, 133 eclipses ............... o........,............. o. 101 Eco ...... .c.c..,.... ..,.121 educação ...... ..3L,33, 45, 49, 6'1,,767 elefante .. eleitos .........

encanto

.

-

L60, 779,183

Estrabáo, Geogr.

estrelas... ...... estudo (s) 77 , 33, 37 ,

19, 53 701,105, 125 estupi de2....... .. 47 , 69, 7i7 I t

estúpidos

......

ff:H'ã:à;:::::: Eucaristia

:

a.

Ex#Flt ::::: :: " .... Rhes. .... Europa............... ;Ij-_ Eaangelho 707, 109, 777, 125 .

739,743

exactidão.

excomunhão exército(s)

1li .ll

-

EOZ

ggl'69I 'LgÍ'gÍI'6L""" (s)eprur.oy '6€Í Ig

19l'6lr'llÍ

62"""""""" wr1l

'Ltl ,Il 'tzr.............................. 'gL'Eg'll tge5rol €w""""""" e)roJ lgl ,L6 ,69 ,ll

,tg ,Íg

"""""

sp^EJ sEsrPJ

""'snãsrreJ

... equIrBJ

túr '6tr 98r 'I8I '08Í '8lr 'UL 'lLr '\lL '6gt'lgÍ'ggl'ggr'egl'zgl'lgÍ'LtÍ'E€r'gzl'Llr'60r'L0Ío41a&uaag

'wr'6gr'tor'€6'6g'lg'€9'91

(s)oug zgÍ'lgr

1LI'SÍI'I6I """""""""""'(s)ern8g

ÍL1"""""""

edornx ""''saqú

""'og{rn1sa sapepr^qsal L8"""""""" tt"""""""" ,Ig .......... .. .......' ,68 ......'... supseJ soprd4lsa 16 lg """"o[a1say zapldnlsa Íf,Í'ggl'tgl'69'Lt""""' I€"""""""" """"""""' splsal gzr 'g0l 'r0Í /.Íl '69 """""""""'orral 'gg 'tL'Eg '6V 'Lt 'tE 11(s)opnlsa LZI'61 """ orlarral ZLI'L|L selarlsa 62"""""""" 't&oaX 'ogqerlsg sepueJ ZLÍ'67I 6tÍ'lg LZT,41,IL..'...........................'...seral €gl ,6Ll ,09Í 'Etr'€0r'69'69'Ív't€ '19 (s)oclgtsa ÍLr'04'Egr'ÍgÍ'Lrr'gir """"'orusrf,rolsa '6EI'I€,Í'IL|'60Í'L6'96'à6'69 \gÍ'tl ggr'TZr 't1T 'rz " '"""""""""" olllsa 'Lg 'gB 'rg '6L 'Ll 't,L 'r/ '99 'Í9 rolualsg '69 '61 'gú 'w '69 'gE'€€ appprrllal glÍ'10Í " sorlarlllal LLI'66 oual?lsg Íil""""""" qlr'zlr'Í6'88'61'gg'69(s)eq.e1sa 99I"""""""'qa7'otpag gLI elurnb (s)enugssa ZLI'IL sarrllsrnbsa 'ggl'6g'gg'I8'0g'gZ'úZ'61(s)arqay 9II """"""" """ opnbsa ""'oqec 98 """""""" gLl'?Ll'r6'68 oluarupanbsa sa)Bad g€'t;'62 Z7I'ÍZÍ .'""'osodsa """"""""" e) fi"""""""" eÍuodsa ouFo^PC €ÍL'Lg 99Í'61

'ã Lg " (sl r- - ir '90I "..""""""" olues 's a'l---,ru

rLÍ 't'91 'rsr 'Ezr EVI

'

' -'-'i-r' 6EÍ'E€T """o"""""' tII '90I '86'68 '//'69'19 r:'*;;*t

IS .;'-i-J 89r'Eg'9/'/9""'o"""' ,6LT,VLT,ETT,}LT, /OL'9I - :ii:;

I8I

I8I'6/I'?/Í'l0l'90I LEL

sr:::,-

L=---

tgl ,LlI,g€ I :'gg'6L'gL'€9'69'9, '€Í'Éa ;r: 'tgr 'z9r 'r9T '09L'6ç I iç .-Ésa ': ::ã-

'lgÍ 'ggÍ'ggl'Ltl

/6ZI 'L

Z8Í'0tt'Z9L'091'ltT'69

60I """"""" g0I ..............

-

s-rr:-:rri

sottttia-^

;l

s ;-,-"1j

g9l'9t

o.ir-E!r,

6Ll'Ltr '9rI'90I'Ig

fornicação .....................,..............

141t

forninho ...... e.............................. ..., 77 fortunâ .... o......... ... o... 77, 93, 129, 1 83 frades .................. ...93, \\3, 123, 129 franceses ...... ....... , c. . ..... o.. e.. c.......... 83 franqu

frase

o

o

eza

c..........

............ ..

.29,31,737

e.,........ ô.,., 137, 143, 180

frio ...o....o........................... .. 49, 65, 71' frivolidade(s) ...... c..........,.. ..., 65, 71 fumo ...r,. .....................o... 129r 135 o o

fundas "...........,.............. c........... ... 139 Fúrias .................. ..... 73, 77, 127, 171, furto(s) .................................. . 39, 133

'1,64,

165, 166, 168,769, \70, L7',1., 4, 175, 17 6, 777, 778, 180 Grilo ... c........................ r. ... L9, 69, 157 gritos, r. o..,................o..........,. 713, 177 Gúnio Corocotta ..........,... o.... ...... 19 gfUpO . .. . . . . . . . . .. . . ' ' . . . . .. . . . . .. . . . , .. 29 , 99 guerra(s) 19, 29, 49, 51,, 69, 73, 93, 172,

ú

o o

o

95, 97, 123, L27, 149, 166, 170, 17L, 178

guilhermistas

...,..... ....,

Habactlc ......................

o.... . .... o......l- L

1-

.,...... o...... .. 141,

futilidadgs futuro ............ . 79,101, 125, 1,47,155

Flarpócrates ........................ .. 41, 764 hebreus ...........o......... ... 107, 1L5, L41

galo ........'..............o...... ..... 67, 83, 1-33 gargalhadas ................. c...... ..... 7'L, 95

heléboro ......................... 75, 717, 171 hglenistas ............................. 135, 137

gaffAfa ...........o.o.

o....

..............o... .,..75

genealogia(s) .............c........ ... 27, 1,07 general "......... ... 510 61, 766, L67,183 gente( s) 17,37, 43,

47,75,n ,83,89,91.,

101, 103, 107, 109, 11'1., 773, 119, 123,727, \37,149, 75L,760, L67 ............,.....c.o... ...23r 95 gentile za . gentios,.......................,................ 135 Gesta romanorum . .. o.... o. o...... 1- L7 , 'I-,8'l' gesto(s) ,......................... ..... 29, 57 ,75 ............ 69,17'],, L80 gigantes gimnopedia ... o.....,.,...,..... o... .. 41, 164 ginástica ........................................ 65 Gláucon ..... ..... ........ !.......... . r ., 79, 156 glória ...... 55, 57, 85,97,99, 715, 129 golpe(s) ..,....................... 67 , 139, 176

.......

Górgonas o. t......... o. r... o.... o. o.........,'1162 gosto(s) .................... 17, 99, 749, 180 gota ...... ............,........o....,... ."....77 r

governante(s) .....c.......e.ooo,..r ., 51, L19 graça( s\ L7 , 35, 49, 63, 67 , 81, 83, 93, 95, 105 , 773, 1,77, 125,745, 775 Gracos .....r......... r...........o.......... 5L gralha(s) .................... .,... 25, 1,35, 137 gramático(s) ............ 95, 97, lA9, L76 grão(s) ....o.......,.....,............... .. 61, 143 gravidade ... o........... o........ .. 41, 49, 53 Grécia ............ . 45, L58, 759, L62, 175 grego(s) 27,29, 43, 45, 63, 65, ffi, 89,95, 97, 775, 735, 137, 139, 143, 153, 155,

756, 158, 159, 760, L67, 162,763,

204

77

, 79, 93, 1l-i S5

4rs..o......... Epist. '1,57 , 1.67, 769 ,

175,180, 183

1:j

1l'l

Epod.............

769, 170, 777, 175, 1l : i: -

od.158, 759, 767, 16i :fr_ Sat. 760, 763, 765, 16E"

Serm. L72, 774, 776,

horror......

.

1-i-'--4

1!- -: -

.....4i,:L --:

hábito(s) ......................... .. 45, 53, 71',1,

. 99

. o......... o......... r. r.......

honra(s) 55,

17

Hglânico, Schol. ........................,. 76L

ícongs ......

idade(s) . 33, 35, 37 ,63, tr{r l: do Ouro . ideias ...... 57, 53,59, 79. 9i : - :

Hélicon ..................... .,... 59, 733, 168

Hércules 25, 27, 29, 47, 79, 89, 95, 129,135, 1.56, 159,169,173, 183

herdeiro(s)

93 heresi à ...e......!........................o..... 109 ..... r......... !......... t,...o "..,..

herético(s) ............ o............... l- 07 , 'L4'/., Hermógenes ...,.... i.......,..,.. "... 83, L7 4

Heródoto, Hist................... . 172, 178

herói( s) 25, 55, 69, 85, 156 , L57,

1.67,

L70,77L, L72

Hgsíodo .....................................,... 29

Op . . .., . . . .. .. . . .. . .. .... .. ... 1,6A, 162, 168 Theog. ............ .. 159,'1,62, 1,63, 168

Hipólito

. 79, 773 69, 77, 79, 173, L31., 155,

...........................

o....

história(s) \74,181 histriões .................. ........... holandeses

homem(ns)

.

o..

o...,. 179

o.................. e...... ...... 37 19, 31, 33, 35, 41., 43, 47,

...

o

53,57, 59, 67, 63, 65, 67,73,75, 79, 83, 85, 87, 89, 97, 99, 1"03,

115, 117, 729, 133, L35,'j,4',1,, 143, 149, 15'1.,153, 155, ',1.61, L64, 167, 169, 174, 177, 179

Homero 19, 23, 29, 35, 39, 4L, 55, 69, 131 Il. L60, 761, 1,62, ',1,63, ',1.65, 1.68, 169, 170, 174, 175, 777, L78, 181, 182

od.155, 759, 760, 76',1,, 762, \70, 172, 178,183

729,190

]; :: Afortunadas Ilíada...... .9.,:i: ilusão ............ ..., 47,57, 63, : . ;: imagem(ns) imbecis.. .69,99 :{i imortalidade .... .. 67 , 9: : r -império(s) ..29. {i r: Ilhas

-

-

"

"

incesto ......

inconsciência

indivíduo(s) 19, 37, 57, ;5. 757, 158, 782, 188

ineptos......... infância..o...........

.

:i"'- :

....". 35,61,

--

..

l:

ingleses .............

ingratidão

iniquidade............ 1ll ..il: injúrias... ......

"

-

-

'1.67,

Batracomiomaquia .................. .. 19

.. :l ... insulto(s)............. .-11.t]:

instinto

902

ZgI, g /I, 6ZT, IZL

............

..

.

.... e5t1Sn[

...................... sollnsuo)sun[ LETTI0I 08I '9/r'V/r

,TLT ,6gL ,/9T ,EgT,O9T ,69T,99I

'rzÍ '6ar '96 'T6 '68 '69'rg'69'rú'68'Et'rE'6zra1rd4{

'LEr 'EZr

gLI, Cgl, 69I, 16

........ ...... .......... OUnf

Ot{Un[ Lil rggl, IZ ....................... wT """.J """""""""" " """" soluaurn[ g%,EVT .................... JBSaJ OIIr,1í ..

.....

tgl ' L6 'gL'€L'68 'gt, ' """ "' ozrrt[ g8r' LúT'gvr'rt;-' t6' 6L""" (sa)zrn[ Ei

f

,

60Irgg

............................. SÍlApn[ ,qLT ,89T ,T9T,Z9T

'L8 'tg 'rg 'L9 '6? 'rt,'92 (su)ulano[ ................ .. ............ aBfO[ t, LT, Lg, 6L. gtI ,TtI ,fzl , Lg......................... Selg[ .

.

,T8T,O8I ,ZLT

98t 'Lgr 'r8 'LL 'LL '69 '6g '€t (s)o80[ o" """"'ô" """""'e""'!""""' soqlaof

gL"

""" """""""'

6Lr'€?l,g0I ...... ................. Snsaf TVÍrgII t6" """""""" """.."' """"" lII?PSnfa{ 'asal ul 98I """""""""""""""..""' ..... ..... ............ Ol.IIfUgf a{ , , LtÍ 60I L01' 6út' /úÍ'gzr'9rr'trr'rB (su)urn[a[ o90í

0gr' 69' 62 """" (su)rulpJe[ 69r'Egr' ,69I , ".. ........ c.......... Olade{ , LZ

0g I 6gL

..................................... OlUffeI

09I, 6Z

r......... r .... .......... .. felUeI

LZ\, tg

....

ô.

o...

o

III """"""'"c"""""""""'""

......

sellqorg[

tnL'Eg 'IV

"""

gg ..............

..

" (s)ollnsur

..................... OIUQSUI

Lg, ...... .. oe5uJSuI Lil r96............. ........ .. ... .......... .....

BIUBSLII L?L, T0I, L6 .......................... eSqsnfut EgI, ggT, 6T .. ........

Lfl

,

gE ............. . ... . .......

SeIJn[ut

gW,IZl ..................... Apepr"ni"i ggI ,99,L2...... ...... ... sopeplul ........ OEpllef8Ur 6g,92.................. sasalSur tg """..""""""""""""""""" ....................... rggI, IgI

eJJA1e18U1

LL

€,/' Eg' 9t, (s)oruapt TLÍ' 691' 60r' LL' ......... .. ...... .... ...

EL,

I/, Ig, gt

eIJUgrUt

gzl'9g '€9 'Ig 'Lg """"""' (s)etug,ul ................""" sgldaul tW ...... gzt '69 'Lv '/I" """"' (s)eDug8lnpul 88I '28Í'89I '/9r

6I '

""""""""

"'' amballl0li*.1-'r*-lri

g8I 'llL 'Z!l ',ta-: lgL'29Í'ÍgI'09Í'691.'§: :

rt -

z8I ',I! : ,gLT ,L/I ,9II ,?LT ,O/L 'Oi] ,89T ,99T ,EgT ,ZgL ,I9T 'tç. IgI' 69'gg'rv' 6€,'ff,' 6z' z,' 6"..ã--r-L ,LIL

,T

6LT '/9I '?gr 'IgI'ggl '€,9Í'I:-"t

,TVL ,T?T ,9€T,€,ET ,6ZL

'!ÍÍ

_

_t

-

.J,

'gar '66 'L6 '69 '/g 'gg 'f§ 'gL'g,L'19 '99 't9 '\9 '69, '_: --j 'Í€,'6I (sl.: -.Ft;I[-lh

'/ú 'Ev '\i

'EE 'gt,

'ggl 'gg 'gL 'L9 'LE '6I (s)onpmlpul g?Í, 69 ......................... eIf,UaIJSUOf,UI : .. . .'.. . ..

olsalui t, L ................ SOlSOdrur ,gZI L%, LZI """" (s)olrgdun V6'gg'TV '62 """ ..

....

..

....

69T'EgT' V

,

LL

..

....

..,

..

....

.

.

,

. . . .".

L6'I9 " """"" apepllepotul

........ ......... .... SIJAqUI

66 69 túI........................... ,

(su)ula8gufi

6?I,T6

ogsnll LL'gL'EL'€9 'L9'L? """"" ...... ApUill ,Iu, L6................... 9LI ""' sepeunlJolv sPt{ll 6ú'gE'62"

O8I

,6ZT

,LZT ,gZT ,íTT ,60T ,LOI ,L8 EIAT8T gVI'IIT'gg 'tg 'Íg 'Lg'62 $)elrugrou8r ziÍ'66'96'69 '89'TV """f ""' sPloIpI " "" selapl "

..... soueHell

tg,6v ,.............................. ellgll rggI L1 e,/L ' 'uad ,

.......c...........I......' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '

99Í

........... . ....... .. .. . ........... SAIBD9SI , 6Í ...................... OEXAUaIJI Lg, gA, €€, T€

Tg

6Lr 'r0r 't6'6L'69'€,9'r9

99'aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.."'oJIlOOp

'TgÍ'9úT'€g '/t,'gt,'EE ' (s)apepl rgl....................... t............ """

16

"' sauo)I

ggl'g9I'lzL'6?'ogturl 09I'€€I'lzl""""""""epeplueurnq " rorrotl ""' sgpuelrl LiÍ'lll'Ll'Zl 6n """""""" gLÍ'}Lr'ggr'6tl'lcr'Íi """' (s)el Lgr'Í8r'o8r'9ll't/Í'zl|ufis gll' EgI' Ígl' 611 """" (sra)laalsrrrur 1Lt'lLT'Oll'891'99I' Úl'Úl' lus

t2"""""""" OLI'gg'gg'Ll l1Í'ggl'g11'gll

""'oura ul E8l'ZgI'lLÍ'9ll'lLÍ'0LÍ'691 (sag)ogSuarru't'L9l'tr44't9Í'Í9Í'69T'89Í'pO """""'pod] 98I'08I'9LÍ

áiíi*'ào-'t6'6g""""""""" e[arru1 0ll'69Í

ogSnporlur

,eet ,lZÍ................' (s)á1ardr91ur ,úLl,ZLT ,0ll'69T'Í9Í'Lgí'$!dx Oít (sag)og5elardralut Z8Í'LLI'81T """""""""""""' stv Sgl' LZI'6ú """' gI, 6VI........ o... .. ...... " etIIAJdttS LW'glr'98'9L't/' """' oIJeJOH gõí'gvt' 99' 69,99'rg 11 ercug8qa1ul gll' Í€Í' 9zl' €6' 6L' LL'99 (s)eruoq r.

t

..

L?T,69

,67

,8/T,LIL

,9LT ,9/T

,I/L

'L-. O8I ,TLT,OLT,69T ,89T ,99T ,99T'r9:

............. o... r......... r....... o.. .,.., 2l Sat. 155, 159, 163, L64, 165, \68,

|uvenal

177, L72, 173, 174, 176, \77,

778, 187

juventude 29, 33, 37, 43, 49, 61, 73,

81, 83, 89, 91, 93, 97, 99, L15,

133, 735, 737 , 1.4'.1,, 743, '1.47, 153, 162, 183 louctrra(s) 77, 19, 2L, 23, 25, 27, 3L, 33, 729,

37,39, 41, 43, 45, 47,53, 55, 57,59, 63, 65, 67 ,77, 73, 75,81, 83, 89, 9',1,,

1,45,756, 159,162,765



95,97,99, 127, 13',1,, 733, 735,

........ ..!..r............

labirinto

".... 111r 129 .. o...... c. o......... r. ....... " f-01, 105

lágrimas

....... ....

labregos .ro6.. â......................... o........ 5fladrões ............ o.............. .. 51, 8'1,, 139 Laertes ...........................,. e... .. 99, 177 47, 8L, L25, L47, 162 Lâmpsaco i......,.........,.r.......... 9L, L75 lana caprina ....o.......... ...o.. L9r107

lança(s) ....... lascívias .

...... ...... ... 31, 39, 89, 139 ...o........ ....93 ..r...,.o.oo.................. . 97, 784, 185 .

latim latinos

.,.o.............. ..,.. 27 r 97, 759, 168 leão(õ es) 27, 85, 93, 743,'1.47, 77 6, 182 lei(s) 29, 55, 65, 67, 69,'1,01.,'1.09,773, 119, 12',1,,127, 741, 143,767 leigos ............... o................... r..o...,. 129 leitão ............ .....,..,.,......o...,., .... 19 lgitor ....,......o......o ....19r 21r 27

...... Lélio ...... lémures ........

............ .....97 ..172

......oo..........

leopardos .r o................................... 85 .....................,... .79, 173 letra(s) bglas ..............,...................83 liberdade(s) ...... 19, 51", 121, 129, 147

Lerna

Licurgo ................... o............. . 53, 767

Lídia

.................. .75, 1721 181 limite(s) ... ...25, 66, 67, 123, L3'/-.,153 Lincgu ............... o........ .... 59, lAL 103

língua (s) 27, 64, 65, 66, 77, 87, L37, 747, 747, 187, 184

linha(s) ..........,.. c,.. c........... 83, 95, 1A1, linhagem .... r.. o..... r. o......,... o.. .,. 31,, 59 e

linho

lira

......

c...

ô. c.

o... o c. c......

" L LL,

'1,57,

163, 174,

181

livro(s) ........ 55, 97,99, 145,777,181 lobo ...c........ .................. .39r 51r 53 lótus o... c............................. .... 29, 760 .

']-,4']-,,'1,43,

',].,6'1,,

157,

o

louco(s) 23, 25, 27, 39, 4'1, 47, 49, 53, 55, 57, 59, 63, 69, 71, 73, 75, 79,

745,',1,47, 15'1,, 153, 155, 164, 171, 184, 188

louvor(es) . 25,71,, 85, 89, 95, 99, 13L louquíssimo(s) ............. ..... 27, 37, 69

lua .o.......... ...,.93, 1,0'1,r 133, 163, 172 Lucas .................................... 139, 141

Luciano

ASin. .......................

......

Alex.

o.. '

o........

..

r... L9

.......... l-81 De salt .............o......o............. .. L64 Dial, dgor. ........ !..... o............. o.. 1-80 Dial. mort, ....,....... ...1621 765, 169 DipS. .. r.......o......o......o '........ t.... 185 lcarom. .. ...... r........ ...,'/.,63, 168, 77 6 lm. ...... '.................. '................ . 177 Pseud......ro..... ...............o..,."L62 Sqturn ................... r..............,.'L61 Somn .....e.... ...... ..1701 787 Sy*p,............ ........'..........,'1,64 o

o

Tim.............

..t.o..oi..r.r.rrl79

LúcifgÍ .........

Lucrécio

r.....o...........,.'1,45

................,...

... 33 De rer. nat. r. o.. o........................ 182 lucro o.... o...... .. .. . r .. ........ .. ... 93, 99, L3'L lunáticos ............ .................. ,... 69 lúpulos ............... .................,. ...29

luta

.'

..

..

....

.. . ... ..

....

..

....

.. . ... ..

....

.. 49 r'1107

lutO .................................... .. 60, 81, 93 luvas ........................ o........... . 113, 123 luxo ........ o.................... ". 95, 119, 725 luxúria .............................o o.. e.. r.. .. 149 luz(es) .... o........... .... 29, 125, 133, 762 c

macaco(s)

.o..o..........e

: rrlljijxsr'{sr"

'

o.o.oo..

,..27, 43, 83

machado .o,........,o.o...,... 103, 109, 778 Macrób io, 9omn.,.c................. .....'/-,6'l-

madgira

Madiall

o................. . 163, 185 . ............ ............ .............,.'l'41 ....

r

o

o......

mãe(s) 29, 39, 47, 53, 87,91, 95, 105, 180, 181

......

magia

.........,......... 85, 101 mágicos .....................,.........,.. 79, 141

2A6

-*

'1,37,

123, 1 80

.".. 53, 83, L17,137, 1"58, 1,67,185 lírios ............ . o.... r.....,.. o.... 35r'1,39, 743

literafura 5L, 1A7, 1,47,

13',1.,

-' I

I

magistrado(s).. ..61 i:; l: magistraturas...

magos ,...........

maiori a 61, 67, 83,97,99, 71tr : : l

majestade

... 1C: r - -

mal(es) 23, 29, 33, 37, 51" 1,1 : 69,77,75,87,93, 109 i tr;

Málea

......

malhas ... malvas ......... mamas........r mandamentos

Manes

-

::

-; ...

::

manias .........

manto

......

115, 117 , 123, 729, 161 i:n : ........ ... 29,: ;: Marcial, Epig. 158, 765,1f1' ::

mar(es)

marido(s) . 47, 67, 75" S - :marinheiro(s).. -::

marmita . mármore ............

máscara(s)

2;,

=;

4l r-

matemático .. 1 1 7, 11 5, 1 13 matéria ........ ... 49, 103, 111, Mavorte .. Medardo . Medeia ......... 67,

médico(s)

......

*;

35

;-

i-i-

medo

............ .. 19, 57, 57, megarenses ......

............ ...... Mémnon.

mel

:-

.. 49, 65, 67 , Sa S -

meditação ......

membros

-

: -:-:

69,,

. 35,

l

{]. l ..

". r

3memória 35, 745, 149, 153, 1-1 1i mendicantes ...... mendicidade

mendigos ...... Menipo ......,.. ...... menores

........

Mercúrio. mérito(s) .

.

.

y:

. 45,111 , 71;, 7i'-

.39,i;

..... 25,30, 4;, 1i i mesa .......,..o....... . 43r 77, E3, 1: -

i

"""""" Bsatu 0gr 'rzr '€g 'L/'€ü ' gtl 'trÍ 'Lv '0€, 'gz' ""' (s)ollr?ur E9Í '69 '6t, """""" """" oIJrlJJaIAtr ............. (S)eflluatll ,92....... Lg Ll 'gl ' " sarouaur 9gI 'TgT'LTl'III fi C6,........... ............ .......... odrualAl ITI"""""""""""" """'so8rpuaur """'ApEpIf,IpUAtU III """""" 6ZI'tIÍ """ """ saluef,Ipuau ,

,

g

bLT

,ALT,T,9T ,6VT ,9?Í ,9T, PIJOUIAUI ............. ... ........... .....

UOUTIIAIN Z9T, lE .... SOJq*r* LLr8g........................ ............. ,Ig ,9e...... Lú IauI rlú .............................. B5Lro_BIaur

gg

,

VgL

"""""" "" SAS,,rrnÉr* 6?' ' opaur 'L9 'L9 '6T ' tgl 't,L '69 ............................

tg

I, L?I

ogiellpatll

' L/T" 'Ig '09 'Lg'gg'6v' (s)oup?ur g9L' /6'gg' L9 " """"""""" Eulf,Ipaur """""' elapal^I /t " """""' " opJPpa,\I """ tll ?fi r69......................... .. aUO^eIN "" EIr?leur 09I 'tu'ÍrL't\T'6ú' 691 '09L'89I '9rr'rlr " o)l]gtualetu ""' (s)erersgru E9I'lg't?'LZ' 'aJourJeur 69I'69"""""""""'

"""""" "'Bllturá* 60I ElI 'tLI """ """"" (s)oJraqurJeur 6rr 'Lg 'rg 'gL'rg 'Lu " ""' (s)opueur Lgr'zlr'1Lr'ggÍ'ggl'8!d1'prcre14 "" (sa)reur 69T '€6 'LL'62 ' ,99T ,Z9T ,6ZT ,EZÍ ,lTT ,9TÍ LgT ,ELI ,88 ,Eg ,TÚ ,EE ,TE ,62

I0I

68 " """r""

0%, 6Z

I

"""

@)Ogtu

""""""

' oluPtu SeIUEUT

.. ....................... ... euornáarn* ......... SaUetrAI

g9T ,gg ,...... ......... ., .......

gI

E9 "

"""""' ""' """

6(," g0I ,6L....... Zfi """""..

""'

.

..

soluatuBpueur

"""""" SeUrBUr """ 'se^Ietll

...................... Set{lglll

"""'

EalrEIAtr

rzr' 6Ír' 60r't6'r8'9/'T/' 69 'tg'Tg'Eg'Tg' lE'€,8' 62'€z(sa)1eur

IZ\' TIÍ' L1I "" " "' "o "" " "' opgJsa[gur 6Vr '9rr 'Tl1' ' 66 ' L6 '€8 ' L9 '19 ettopur L1T

"""'o""

IZI 'gg """' IgI '6trT'Íg'

"""""o""..' so8gul

""' seJnJBJlsIEeur "' (s)ope4sr8eur

703, 711, 125, 143, 745, 153, 763, 764, 172, 181 multidão 33, 5'1., 53, 59, 77, 85, 99, 125

mundo(s) 25, 37, 39, 63, 69, 9"1., 99,

100, 101,103,709, 1.13,775, 125, 729, L29, 1,3',1,,',1,33, \43, 1,45, 147,

\59,163,782

Musas 27, 47, 49, 59,73, 733, 755, 168 múSiCO

.. ...... "

.. . . . . . . . . o c . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

.,

.

49

nação ....... o.. o. r....... .... o. o.. 83, 72'lr, 179 ÍJarlz c..........o.....r....c.rcr..e .,..... ." 45, 172 nascimento(s) 49, 61,93, L59, L68,180 naturezaz3,33, 41, 43, 45, 47, 49,53, 65, 67, 69, 71, 77, 83, 10',1,, 707, c

117, 133, 143, 145,178

néctar ...o.......,.e ...o ..,.23r 29, 4'1,r 9'1, negociante .................. .....79r 131 negócios ......................... .. 67, 93, 119 negfO o.........o............................... .... 25 neologismos ................................ l-03 .................. ...29 Ngótgtes ....... nepente ...o.... ............ ...23r 29r 760 Nleptuno .,. ................... c.. . 89, 97, 17 5

Nero ....,......... c... o..... c................. .. " 743 néscios .............. r............ o..... . L43, 158 Nestor ......... 35, 49, 63, \6'1,,765, L7A oee...,... l-15

Nilo.ce......c.r

ninfa( s) 29, 47, 123, 762, 163, 167, 182 ninhari as 97, 103, lW, 711, 117, 119, 179 Níobe ... r....... o....................... 1L5, 181 Nirgu .............................. .. 49, 83, 765 nobre ...................... r..... r. 51, l2l, 723

nobreza ............. .... 29, 59, 83, 85, 777

nominalistas ........................ 105, 779 notários . ,........,......., ...125

nUCa............

................ 105 Numa ..,........... r......e........ . 53, 54, 767 número(s) 35, 57, 89, 133,'1,45, \60,

767,770

nUVenS

...

..........r'..o.r....o...... 31, 51'

obra(s)z1, 57, 67, 83, 99, 105, 1L3, 155, 756,157, L67, L75, L77,180, 181, 185, L86 .i....... c............... o' c'..... o,... 87 ocamistas ..........o..eo...... 105, 107, 779 CICeano ... o..... .... r'...'........ . t....... 9'lt, 125 pfima

óculos

e

....ir...!.................... " 77 r 172 8'1,, 119

ódio(s) ...................... .. 47, 53, 208

ofgnsa(s) .................................. 6l-, 85

olfacto .......::.::::::.:::::::::...... .... ze, t4s olhar ............ ... 27, 3'1,, 57, 87 r 95, 162 olhos 23, 27, 29, 31, 43, 45,73, 87, 701,

103, 119,135, 1,49,753,'165, L75 ... ....31,33,97, L63,777, L75 ombros ...........o... .. L09, 119,729,180

Olimpo

Onça .... o......t. t........... o.........r......

..

65, 67, 69, 85, 87, 95, 99, 701., 135, 141, 151

..79r 97, \15, 125 oráculo(s) ...... .5\,1"03, 709,158, 178 ......e .....

orador(es) 23, 25, 49, 51, 83, '165,166

1.56,

Orco .............................. o..... r... 27, 159 orelhas ......... . 27, 3'1,, 79, 87, 1,58, 776

Orfeu ................................

o.....

53, 167

órgãos ...o........................r..... 147, 151

Orígenes

..

o.

r.. o....... o.r... o o..

..,..

L4nL,

L86

ouriço ..... r.........,..... or...... 53, 133, 767 ouro 63, 65, 73, 93, 127, \29, 135, 157, 158, L62, 172, 775,183

ouvidos 19, 23, 43, 71, 97, 1.'1.1., 115, L17, Llg, L25, 137,153 ouvinte(s) ..........,................. 77, 753 1-

ovglha(s) ................... ... 723, 729, 143

Ovídio

Ars amnt. ................................ 165 Ex Pont. ... ...... . 175

Fast. ........................ ...160r 163

............ ...............o. 181 ..............o... 156 Noz Nux..............r......... . 19 Trist, ...... ...... .......o.... .... L75

Her,

Pacúvio, Tr ag. ........... o. o... r... o...... .. L7 6 padres .......................... ., 79, 125, 129 da Igrgja ........o........o.o..... 707, 180 pagão(s) ............. .... 107, 1,41,, 173 pai(s) 27, 29, 37, 39, 45, 5L, 53, 57, 69, 83, 103, 773, 725, 143, L45, 749, 759, 163, 167, 771, 173, L76, 777, 178 paixão(ões) 41, 57, 59, 93, 123, 127,

139,149, L57,764, rcz

Páladas, Ant.

palafreneiros

graec .., .,.,..,.

..r...

27 ,

35,

19

,

83, 85, 99, 105, 1ü;, i

_a;

1

183, 185

r... 4L

opinião(ões)l7, 33, 53, 59, oração(ões)

ci -: -l 725, 1.37, 133, 135, 13; 143, 745, 147, 151, 15_r : :L64, 172, 778, 779, !l i ::

palavr a(s) 77,

.....776

o............... .... 125

Palas 17, 29, 31, 39, 69, 109, L55,'l-.60, 175,180

f:

-l§'

602

solrglusuad oplnld 96"""""""" 9lÍ,691 gil'úLÍ'ÍlI'0LÍ'ggÍ 6tÍ'LÊT'LOÍ"""""" (s)oluauresuad """' oopad '»I'úT'6gI'$ú7r1y'oq1an-o-or1ry14 60I """"""" ""'rDW Zgl'9ll'€01'66'92""""""" (s)euad I9I """"""" olnEIcI gll'L?T'ltl'LtI'€i'l€'Ít'LZ ep4 en,Ogt 'sorru91e1d (s)axrad LVL""""""" ........-....utú 6Zl'tIL'18'Lg €tI,g6,€l,lL,lf ,Í€...""""""'oIad àfi,OSt Ílí,19Í,6gI"""""""""""'dwfrg 9ZT'60Í'90I'€0I'1,9""""""" orpad ÍgI'LgI'6El llÍ,ggl'gg1'?gt'9g1""""'dsa6 oat'grt'0fi'eil""""""""''Utú 'ttÍ'lzl'IZl'I0I'96'Eg '69 (s)erpad 9lÍ'€lr L8I'lll'0Lr"""" """""'ryaütld ""paüqd 'gIÍ'lll 'g0I'€0I '18'6l(s)operad LgT""""""" ""'8ÁA (s)e5ad Íg1'€,t'tg"""""""' 1gt""""""" """"""""""'zed """"""pdv LZI'62 Lgt'ggÍ '

IgI 'tií'gtl '66 Lg't/'T/'99' 69'gg'Tg'rú og]elcl

LgI

'ggl

' 'tPH '8a1nr1 'setuesned Z8Í

,LVT,?VL ,T?T

"""" or8g1d 'Ílr'Ltr'gÊÍ'9zÍ'60r'g0l '43 ope4 66"""""""" """' """" sorr.rg8elrd €gÍ'g?l orupo4ed 9Ll'86 nt tg4 seroSg4.I lgÍ'6úl'€9 """""""' 0gÍ'Lg 'I€ """""""' """"" seled """ soqlord 99'I9 """"" Lg"""""""" """"(sa)rolsed itt'SZt'Lg'6L'tg"""""'(s)erqurd €iÍ'tZÍ ""' ,lrg.{lld g}l 'tgl 'Zgl 'llT 'ELÍ '€rI '6tl L6 """""""" 'L€r 'gcr 'Íer'l;l '14'6tr(s)ossed 6?l'Ltr "(s)oressgd '6tl'62Í'lzl'6II'ÍII'1gapepard Lg'Lt""""" " satyorrred (s)eperd 0,"""""""" LlI,tí 'rrs 'olrrg4ecl zgÍ'6L'g€ """"""""""""""""' olred gn """"""" """"" orpppred (s)a1sad 6Il'gL tlÍ'6úl'68'gz sasualqred (s)eossad €8 """""""" l0l'6t'LZ'LI

'ggL 'gg1 'ggl 'gZ'17 rua8euosrad

ÍEt'6Zl'LZT'9Zl'61""""""

08i

-

:

'O9I'99Í'60Í'69'6€,'Íe '62 -: ;"sor*i'rà--?'? 9zI """""""

Z9l'09t'l9L'6ll 3'-

'lzl '€ZÍ '€6'69 'L9 'W (s4- t'1r:;: i-: 'UI'9ll'tll'lLÍ'19Í'€9Í ,;.-. '6ll'?il'gll'92Í '€II'€01 ai 69'L9'89'lg'9?'6€'Lt '62'-: .1

t|l'lúT'L}t""""""" """"' !: .É=

08Í'L0l 911"""""""

"" P[er'!i ã:

6ZI'gZl'6L"""""""""""""" 9LT

-re

'3u.i-1 '"-:'----

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaoaaaaaaa d

--

6T

I8I

EVL,6ZT,€ZI

g9I ,ITT

,9II

,TTT

T8I

,

(s

e:-:

,LL ,gV ,EZ ,6L i.' ],.,--

L6 ,9/T ,ZLL ,Z9T

'g?r '6zr

,89I ; . 'rzr 't6 't,/ 'gg ;! :**

(s)eded

""""""""""'o9d gll'zLÍ'8gÍ'9gÍ"""""""""' 'ws ÍÍÍ'6r """" olsr?d 09I'62 elaceued elsr?d €9Í'89r'L€l'Í?'68'62'€2"""""'9cr """""""" errgleupd

L6"""""""" zgr'L6 6€l'LL

""" og5p8asrad

96

ttI'6ÍT'6L""""""""""" (s)orrr,r{rad Vgt'E?

erlsapd

qLT,TVT,6EÍ

..........ocpd ,6ll,96,69,.,g,Lg,gg,lg,tt(s)o8uad tL................ ggl €gI soqupuu8rad 091'€gI'96'tl 'Í€ """"' (s)aunFad 'ZgÍ'ÍgT'Ogl'6LI '8ll 'ZLI'lgÍ

lZÍ,g6,L2...................

gtl' ÍIl' 6L " " " " " " "" "' (sag)ogp.rad'ÍgI' Lgl' €gI' Ígl' lvl' 9rÍ'túÍ ""'eprad'Íll'6€r'LtÍ'gtL'E€r'rEÍ'gzl lzÍ'66'9g'92 IZÍ"""""""""""" o5otup-ouanbad 'IZÍ 'gÍÍ 'lOT '9OI '66 '98 '88 tü

""""""""

'

sopealuad '6L'LL'tg '61 'g€ 'lZ'41 (s)errrupd

Plutarco

.

,.....

..... ............ ....... .... 19

Ly c r r.....'' - .... .....

.

.. .. ..'...

............ r, 767

Mor....... .................., L69, \78, 179

Quaest. conT)ia. ........ ..............., 764 Sgrt. . ô................ .................. r...,'L67 Thgm. ..............'.. "..... ..........., r r'L67 vit. ..o............... .'L66, 169, 178, 180 Pluto . .,........... e......... r..... ... 27, 29, 159 pobrezâ ... .... 61, 77, 99, 123, 125, 729 poeira . ..........., ........ .... .,... , 27 , 67 , LAL poema ...... .75, 131, 1,56, 1,6L, 177 poesia .,,.,...o..................... . 33, 85, 1"55 poeta( s) 25, 49, 13'1,, 156, 1,61, 165, 177

polegaÍ

"..c......e......o...................a.. 10L Polícratgs ....o...o.,.,o.... 19, 99, 156, 777

Polifemo .. .. .. .. 41 , 79 , '1,63, 164, 173 Pólux ......,.......... ú...........,...... .. 75, 171 ..

.

pomba,...,..................................... 743 pompa(s) ........................ .. 79, 87, 125

pontífices ...... porco(s)

...,.. ........o...... .,.,.

..,..33, 123r 727

37, 63, 13L, L57

-espinho ....................o............ 133 porqueiros ..........,................... ..... 717 porta(s) ......................... L35, 777, 784 posteridade .. o........ !.... r.... o..,.. 55, 1 03 povo(s) 33, 37, 47, 51, 53, 55, 95, 99, 7A9, 117, 725, 727, L37, L43, 167 prazer(es) 27, 33, 35, 39, 43, 45, 55, 61,, 69, 71, 73, 75, 77 , 79, 85, 87 ,

89,93, 95,99,119,12',1, L25, L31,

747, 149, 753, 160

preceito(s)

.i............7L3,127,135 pfeces ......r.'.r....... ...... ...79r 81,r 91 pfeÇO ....!rc.r........o.co............... ..... 63, 87 pregador(es) ...,............... . 79, 87, 173

preguiça ......................................... 3f, prejuízo(s) .. ..,... ..... ...... ....,.,.. 49, 117 prelados ..........,... r. r.,........... r.. ... ., 727 .

.

preocupações

prerrogativa

...... ... 89 , L\9 , L25, 157 ........ .......... ... o.. 709, 137

01, 1-03 presos ....,............................... . 67, 147

presenças ...,.........................

1

pfetO ..................................o....... ..... 71 Priapo ...... ..39,97, LL5, 133 , L63, L75

primavera ......o.o.,c......,... 23, 160, 163 príncipe(s) 19, 39, 47, 71, 85, 97, 119, 723, L25, 129,137,143 princípio(s) 31,, 49, 69, 101, 'I-.6'1., 18'/-. prisão . ...,.. ...... ...... .. .... ..... . 61, 81, 147

problemas

.......o....o...o....... .. L9, 61', 69

pr oezas . .. . ... .. ..'. :::. . . .. . 39, 55 profano .. .. .. .. .. . 10'l', 184 profeta ...,......................... o... . 143, 153 profissão

....

....

...

.....

....

...

.

....

....

.

.

...

r.............. .... 65, 67, 95 .............. ... 29, 47, 773 promessa(s) ............,.......,.,.... 55, 153 promotor(es) .............. o.............. ... 47 Propércio, Eleg. .o................ . 163, 172 .. o... r..

progenitor(es)

o

proposição(ões) .................. 103, 109 protecção .............................. ... 39, 71 prova(s) .........o......... .., 23, 65, 97, 177

proveito

...

..

.. .. ,.. e ..

..

.. .. ..

3,

... 79 , 81,, L27

provérbio(s) 37, 7L, 97, 129, L3L, 735, 739,743, 753,158, 16',1.,762,

174,183, 187 PfoxenetaS ..................................... 51

prudência

55, 57, 59, 69, L43, 145, 1,65

...,....

,... 173 pulga(s) ................................. ... 57, 67 pUnhal ........................................ ... 75 plJreza . . . ... . . . . .. . . . . .. . . . . .. .. . . .. . r . ... 65, L23

Prudêncio, Peristeph.

Purgatório

púrpura

......... ....... r,.. . o...........,. . 79 .27,33, 43, 57,727, 123 o

.......

quadrado(s) ........................ ... 77, 1 01 quantidade(s) .. 29, 6'1,, 109,127,164 questão(ões) '1.07,

19, 33, 89, 101,

LA3,

117, 119,180

Quintiliano c....,.. e.. o..o....... o..,.... 51,, 97 lnst. ..164, 166,167,174, 177,784 QUintinO .............................. .. L73 Quinto Cúrcio ......................,...... 168 Quíroll .......... r.. r... r.. .......... r...'. .. .. 169 .

raça

......

raciocínio

. 65,95,97,

10',j.,,

L1,3,158

..e..................... . 35, 75,

16-1,

,703,105, 725,174 Ramnúsia ........ ............ .... .... 129 r'1182 ramo .................... o......... ... 43, 95, 17 6 raio(s) 29,37,89,

raparigas fap0sa

101

......... o..,.................ô..... 131 o

'........... 53, L67 rãs .............,.........o.c e... ....73, 756, 162 razáo 37, 33, 4'1., 43, 57 , 59, 69,71,,97, 115, '1,33,743, 745, L47, L51,153, ..

o........rro..........

757, 779

realistas . o.....,.... o....r.............. 1-05, 179

rebanho "........ ..79,95 , '1,03, 123, 143 recolgctos .... o...... . r................. l- L 1 c

recompensa

.........,.. ... 49,99, LSL

religiosos

......

república(s)

. :ü

.. 51, 59,

6-

6i,

67

reputação resposta(s) ............ ressurreição Retórica ... a Herénio

79, .

retórico(s)

...25,97,

retrato(s) ....... reverendíssimo

tezazinhas

717

...

, ,l-

lü -

......

ricos ..........,r............

riquez a(s) 29, 57, 79, 81 . §-ü : 723, 725, 727, 737, 149, 1 riso(s) 23,37, 41, 43,51, 69 e- :

i;

727,779

rixas ......

Rodgs

.....,...,........

....-;

.......9:

romanos ...39,85, 158, 1;5,

n:

rosto(s) 23, 27, 39, 43, 57, 63, 77. 1 i -1

Roterdão

roubo(s)

rua(s)

....... .......

i: 9i

.." ..

"

.................. 23,93,1ir

rugas

rústico(s)

.

............

......o............

... {ú

{:

sabedona 27, 37, 33, 35, 37,41, 51,53,59,61,,69,73,91, 93, 95

-

145,149,155, 761, 769,1E0. i:-105, 17L, 127,733, 135, 1{1 :

sábio( s) 25, 27, 33, 35, 37 , 39, 4-i 51, 53 ,55,57,59, 67, 61. aü

2\0

,riil!

TÍZ

L?T'61Í'99'lg 'gr """""""""' osuas 'rL'69 '99 'rg '69'lg tg ' 0g 'Ig gt' glr' LZ'97 (s)otqgs Ll' L2 "" (sa)roguas'

Êt' rzr' Ll' lg' 9,' 6€' Lt' ""''sÜns 6i' 99I""""""" t'l'IlÍ'9ÊÍ'€EI'ÍZT'III'90Í oqla -o-erau?S 'lOÍ 'IL'99 'Lg 'ÍV '98'67 (sa)raqes ""' 'süns ggÍ """"""" €gI'0gr '69r'rgl'99l'6úr'9vr """""''pldl 'ül'Íll'gtl't€í'lEÍ'6zr'%Í ílÍ'8gl " 'Ün aQ 99I """"""" 1,zlç6't818tí6919'69't919 'aatq aQ 'gl 'ü 'rv 'lE 'g€'€E'r€'Lz elropaqEs ELÍ"""""""' "y0codv 191""""""" "' (s)oct1s4: uarrof-o-ecaugg Í6'6r """"" """"'se8m oupÍas g0"""""""" Egt'6ZI "'(s)eru """"""olas g0I """"""" 69I'gtl'86'€Z (s)oqnor ZII't6'g8 """"""""""""' e5uern8as lEÍ'Ê6 "'ogpralo5 seropp8as EZ'LI""""" €€,62'...'..... glr'€rr'lol' lg'gg """" (s)opar8as €9I'€rI'Íl'ú'Lg'ü'6e'77'91(s)o1sot (s)eso't €0Í'EL'99"""""""""""""""""ePas 0gÍ'Ít,'62"""""""' "'sarBlnJas 8Ll'LLl'qll'89Í'98'6€"'souEtuor 621""""""" solrgprras gLI,ÍLI,ggl,LgÍ,ggÍ,E6,ggeurou 92I............'. sepou Puetuou ?s 9ll't6 9Zí""""""" """""'sBxlr """""'InPS €,6'6L""""" 97I """"""" IúÍ,Í2I,66,6Á,Lg,Ll aprlPs 621,91I,6L.................................so1lr ourrqus

6gl'0gl'69Í'68'Lz""""""'

'

lÍr'

€vl'tzT 'tgl ' 96 '6L' 6Ll'90I

"

" c-* Jr-J" \r-É."'--+r \ 5..-'. -

-

-i

qLT'ÍZI (s)oslJ L6'69'Lg'Eú'Lv'T€,'tz ,6?T ,ITJ ,lZÍ ,9ZT ,EZT 69T

'souaJerres 'lzl '68 '18 '61 'Lg '62(s)ezanbrr L1I""""""" """""'so)lr "".'""'odes Ê6'6L""""" Lg"""""""" ser{urzezar oledes €II """"""" ÍtÍ,t01 ,EVI ,9ZI "' ollrlsslpuaJa^aJ 82L """"""""" T,LT,6?I """'(s)o1e4ar 'LíÍ'€lr'g0Í'LB'Íg'61'gg(s)o1ues E8'€,L'69 "" oSequug lLÍ'LgI'Lll'L6'92""""'(s)ocu91ar €6 """""""" otu?fiHa se8nssan8ues LLI'L6"""""""' lZ"-""""""' ' an8ues LÍÍ't;t 'lg '99 '61 """""""' nYgPü IZI'€ZI'16'6, """"" op5errps qII'LZ serolar 1LI'€VI '8n['or1s41es egl ogSrarrnssar B9I """"""" """ (s)elsodsar """"" optuoles 9€I'S0I 9€I'€gI """"" og5u1ndar tLl'gVL'tll'€Il'IÍÍ'6L""'sorules Íúl'gS """"""" IEs ggl'60Í'Lg'69 'Ig """" (s)erqqpdar 6i"""""""" """ eue8gg Íg'g;'lg'6i """""""" "" (s)orpguar SII """"""" """".'""""" o,€s lrl'99'6L"""""""" """"'sosol8qar zgr'L€, """"" ogr8gar or391uces 9lÍ'LZI'III'98'6L'g9"""" Lyl'tL """' (s)otrgures 8Lí'llÍ'tll'ZLI IqI '69

6VÍ' €ZI'g6t'ggt """ (s)oluaurerces' 1LI' L9I'l9l'29Í' lgÍ'89Í'9€Í 6EI' gzl' g? " " " " " " "" """"' (s)elooes' Í€I' gzl'ÍZl' 6ll' L6' 6L' ll' gl ""' (s)alopracus' TL' L9' 99' íg' Lg'tl' W' gt'19 (s)tar 6Zl'.......... LZI' ............ ÍZl' 18'€€ ................

L7,

,89I,

so)nol_

vll'0/L'vgT

I?T,9ÚT,TVT,TÚÍ,âET,EET ,6IT ,LTT,9TÍ ,60Í

,L€,T ,6ZT ,LZL

'I0I '66 'L6 '68 'L8 'r8 '9/

'tL

.,o... ..,77 , L03, 141 27, 67, 75, 119, 749 sentidos sentimento(s) ........... .. 59, 71, 81, 153 Sefeia .....o........................................ 55 sermão(ões) 23, 85,87,'1,13, 715, 125 serpente(s) 37, 45, 73, '1.61, 762, 765,

sentença(s) ...,.,.....e .......o....o .

171,,182

Sertório

...... r ......................... .. 53, 767

SgrvidãO ...oo..........................,... 67, 95

Sérvio, Comm .................. 76'1,r 762 servo(s) .............. ".. 47, 6'1,r 83r 745

4\, 71

SeXO ............... o'...........o....'.., 39,

Sibila ............

,,, r...

i......

..

e

.

.... 73

silêncio 43,53,ru, ffi, 101 \73,127,7& sileno(s) ................... . 41, 57, 763, 168

silogismo(s) 45, 73, 101, 107, LAg, 117, 1,64

símbolo 55,

1'1,5, 121,,

123, L55, L65,

172, 176,779,180, 183

simpatia

§in ................o.o.....e.........oo.... 11-5, 181 59, L11., 725,'I-.3'I-., 135, L51, 177, 179 .................. 85r 97 sincgridadg 5'1,,

......

Sinésio................ ..............19rL56 Sísifo ............. o.................... . 10'/-,, L7 8 o

o

SiSO .........'..............

....o!..".r.t..t. .63

sobgrano(s) .................. .. 57, 721, 723 ............ .749 sobgrba ...

sobrolho

...,, 23, 29, 37, 141 sociedadg .. .........,.........,....... ... 47, 5L .... ............

o

Sócrates 51, 53, 55, 73, 135,

lffi , 7ffi , 176

sofista(s) ................... 23, 25, 101, 7A7

Ai.......

............. L6L, 162 ............ 23, 45,1"01, 133, 174, 175 soldado(s) ...,......... r........ o.... ... .. 57, 79

Sófocles,

sol

solicitude

......

.

Sud. ...... .. 1,6L, L62, L64,'1.69, 184, 185

Sugtónio, De grfimm. ................ ..176

suíno

...... ............ ......... . o. ............ .... 89 SUOfeS .................................... ... 55, 99 superstição(ões) ..o,..o............ ... 87, 65

suplício(s) .. ... o. .............................. 65 .

suposições ...........................

49,123

Sólon ........ o... o.... o......,.... . 25, 109, 764 som(ns) 41,, 75, 77, 1,41, 153,'1,64, 178 o

sombra(s) 63, 87, 701, 137, 747, 15'1., 153 sonho(s) ............. ... 77, 87, 93, 99, 753 sono 25,93, 99, 777, 779, '1.49, 763, 165 profund.o ..........r.. ............... 31 SOpfO ....................r. r............. .... 37, 49 Sorbonne ...........,......... o....... 133, 183 .......o.o........ .. 95, 111 sordid ez . SOfiteS ... o..... o..........'..3.... c. o........... ... 45 o

sorte(s) 43, 6L, 73, 87, 97, 701,, 115, 127, 129,764

.*

-

117

164,

..... r..... o................,

o.

35, 101

talento ......:::::::::::..:::.::. zs, 4s, 4s, Bs

Tales

.................. 27 r'1,581 760,764 o,.. ............ ... 59,'1,69, 18L

Tântalo

tirania

Tito-Lívio, Hist. rom. ... Titono ...... título(s) 19, 27, 53, 55, 7\7,725,155, 757, tolices ... .. .. . . . .. tolo(s) 79,33,37 , 39,

67, 69 ,

745, 153 Tolosa .....,

Tomás ...... tomistas .......

. 109,

-

1:c

tonsura...

173

tagarelicg

........

Tarento..................... ........97r175 Tártaro .. .., .. ... ..... 125, 1,69, 182 tgatro .................... 53, 57 r 73, 91, 168 tédio ....... ......,...o. ...23, 43, 45r 121 ....

...

...

Telémaco,.......o... .... 99 r'1,37, 777, 183 Temístoclgs ,..... ................ 53, 167 templo(s) .................. .. 39, 89, 9'1,, 175 Ténedos .............................. r. 103, 778 Tgócri to, Idyl. .,..................... o....... 1 65 Teofrasto ".................... o..... . r.,. 5't, L66 Têógnis, Frag.,..........,,...,.... r......,. 172 teologia 1A7, 733,155, 764, 180, 784 teólogo(s) 17, 67, L75, 1,33, 137, 139, 741, \83,185, 786 Terrêncio ,. L57 Adelph. ................ ...... ...... ......,. L69 Heaut. termo(s) 103, 105, 139, L5'1,, 158, 171, 178, 179,1.82, 187 terra(s) 23, 39, 41, 77, 103, 1.17, 725, 141, 159,763, 168, 77'1.,172 Tersites ..........,.....o.... 19, 49, 156, 165

testamgnto

..............o...

tetragrama ...............,.........

o..

o...... 1-09

texto 127,1,41,, 155, L56, L57,15& L59, 760, L61, 162, 763, 764, 765, 7ffi, 168, L69, L70, t71, 172, 17 4, 77 G180 ..... ...... ...... ..... 85 . ......

tigres . ..,. .. o..

.

Tímon,...........

.o.................53r166

Timóteo ................... ..... 129, 145, 1 83

-,*

h*

tortura(s) ...... ..61.f-i

toupeira ....... touro(s) .. ... ó: trabalho(s) 33, 37,39, 81, 9J 725,729,773,779 trácio ...... traficâncias ......

tragédia(s)

47, 67 ,93 nr

traições......o........ ..6: -: tranquilidade

...

r-

transformação . 37, 751" -rtransubstanciação tremoço ............. trevas ......

1

,l

triângulos

tribunais.......

trigo ....... ..... Trindade .

.....

."."

i l;

.

Santíssima Trindade

.

tristez a 37 , 45, 57 , 69, 85, 123, 1 ir triunfo(s) ....... . 55, 95, 99

única

.,..""

.19

Antigo I N oao ........... ............ . ... L23 testemunho(s) 33, 133, 735,743, 178

212

br-*^-

f-'I.,3,

Tácito, Ann.

.

.. 45, 129

.... o..............,...........

sinal(is) 31, 49,

Speculum historiale. ............. L L7, L81

substância ............ L05, L37,772, 179 subtileza(s) .................. 1"05, 7L5, 180

Ulisse s

1.9

,

;l

69, L57 , 163, 770 , 1 .. 61

..................... universais ultrajes

usura ..................

1C

i

vaidade(s) ............ .... 63,77, 733

Valério-Máximo, Fact. 766, 16: valor ... 83, o-

'

.

T,TZ

/8r'08I 'lll-Elr 'r/l'\Lr'69L'89r'99r'Í9r'uav ,LII-T,LT ,

L/T- LgT,

LgI,T9L,O8I

ggl,ZgÍ, Tg]r,ggl, 6T OTIfr.IIA " ""' "' uta8rtn

t,il'eor'16'Tg 'Lv 62"""""""""' .."""".. ' elalol^ """""" "" (s)elJualol^ gZI'LL'eg

'6vr

IgI

L9I

,VgT ,LgT

'lir 'rrf '68 'T/ '€v 'Ig oqul^ 'lsycadg'sre^neag ap lua)ul1

g€ ...............................................

JOBI^

,8L,99 ,Lg "" SEII}8I^ Lil,gZT,T8 "' (s)olrgSrn

6Zr'gzr'€zÍ'T6"

""'

...... r.............................. ... oJpI^ L8 LgL,98I

,T8I,Z8T,

69T-L9T,Z9Í,€,9T,L?T

6?Í' L?Í'wr'TVr' 6Er'qtr' €,€Í ,6ZT ,IZÍ ,9ZT ,€ZT ,TZT ,6TT ,TÍT 'L\l 'g0I '66 'L6't6'16'L8't8 'rg '6L 'LL 'gL 't,L '69 '99 't9 'r9 '69'Lg'gg 'tg 'Íg'6ú 'r? 'gv 'gv 'rú '6t,'L€, 'gt, 'EE'TE '6r 'Lr (s)eprn Lgl' 6LL' Lg' 6V'gV'rZ' 6Í "" (s)OpI^ ".." OJIIeI^ """""""""""" 6tI ""' alsa^ glr'EEL'eZI'/9 " ""' '

tII """""" """'r""""" sgdsan 9 LL, 6gL, 69I, TET,TZT, 9TT,66 (S)OSJA^ """"" soln)rsJa^ €,fi 96' 6L """"'"""..".."""""'gBnJJa^ gú" """""' ' el{uo8ran gZI '6/'€g """ 96' """"""""""""""""" else8rarr ,L?Í '

,gil

,LT,I ,LZT ,LTT

,TOT ,68 ,L8 ,98

I9I ,TÍI ,LOI,9OI

,LL,9L,EL,TL,69

'6ú 'L? 'E? '€t, 'gz'6r 'lL $)apepJa^ qLT,1LT ,T/T ,99T,Z9I

'r9r 'Í6 '69 'LB 't,L '69 'Lt,'gg snual """"""""" aJlua^ €fi'€6' I0I ,t6.

........,......... ...... SOIUA^ ""' SOUeIZaUA^

98 """"""'

?VI'9ZI'VZL'TII'IB

'

""'

Otraua^

T9T,Z9T, Í9T, T9T, qVL,I?T, LZT

't6'gg' u'tg' Lg' Lv'Ev'w'Eg (s)oqla^

}fi'697

'66 '6L 'E/ 'Í9 '6t, 'L€ 'gt, '62 a)n{ra^ "' (s)e1an """ I6'6L ,6g...,......... ................ Sa^O[a6

úLL

III

'16'Lg'6? " """"'â"""o apepalJeÂ

gZT 'Lç '€?

"""""""""

(su)ula8eluen

09L

,

L6,C9..................

... JOIB^

89I '/9L '99Í 'pu{ 'orurxPntr-olrPle^

güÍ'ttr'u'€,9 """""""" (s)apeprc^ """""""""" eJIlSn I0I """ """"" sresJa^run 6/I 'T0I """ """"1' sa[gr]1n 6tI'Íg" ""' Lfi ,ZLT, OlI,T9I, /9Í, 69, 6Í SASSIIí] """" etuJnl 96' .. ... ... ......... ............ ..

L1L, gg, 6I t€, '62

.

""""""""""""

6tI """"""

SOJJhI

"""""' eqJnl """ ' eorufil

Lil,€2................... .. orugjorr gfi'66'96'99 """"""'' (s)opnlJl 89I' g1r't7r'98' 69' Lg'9V' lg ezalslrl

9II """"""' apepulJl eurrssrluEs """" ApBpulJI 9II ....................... o8rr1 It ................... gg, 6Z ....... ..... ........... ........... SIeUnqIJl """ """ soln8uglJl I0I """ se^all LU'g1I

>}:li.* 99r'ggT'6ú'6r Z,Lr 'r/r 'ggr '€,gl'6! [ .r: ,IIT ,T,OI ,L/,TI ,6Ç,

,9ZT

'rlr 697

.

.

9: l .'.!.?.!.

/8T

,Z?L

.'.?.?.!.. .:g

L: ,6:: ;

I-

r -

/97

.

""' oSouaJl L9 " """""' .............................. Of,etUISEJI LLt, 66

98L

,98I

Lí^t-r

VgT

lttr-r1,O8I lr rr,t laat ,?9T ,99I lnat ,E€,I ',

i rlt-i/.ltr-

,ES:

'6tr'lEr 'e€J 'grr '/9 '!1, :!

r,

,1t

'ü I

"" og5elJuelsqnsueJl g0I """""" Zil' LgI'IgI' lE' oe5euuoJsueq

6II' Ig" " " "" " "' " " " " " apBpllrnbuerl """ ""'sag5rer] 6IT'61'Lg (s)elpp8eq 'lv "" SPIJUE)IIBJI

ggl '96'€,6'Lg 97,L """'"..' 08I 'l;l """

"""

6? " ""'

8/I

sag5rperl

"'

OI)BJJ

,€,LI ,6ZT,9ZT

'Ezr ' L6 '96 'Tg ' 6t, ' rE '€,8 (s)oqleqeJl

""' (s)ornol Ttl'gl'gg """ "'eJladnol gII """""" ' (s)ern1ro] 6e,I'96'gg 'Íg " """""' "' EJnsuol /ZI'TÍI """ """ " sElsrulo] 6/I '90I """'sgruor IgI'0gI'6Lr'60t tgI, 6ZÍ

'wr

'tg

,

6L EV

'

...

................................... ESOIOI

Ll'69 ...

'Lg '6E ' LE

O9I

,9?T

'tt,'6r

t r---:: lxg !

'?9r

fiI

'L ,T,LT

(s)o1o1

........... .......... Sa)IIOl

,LgT,99I ,9ZT ,LTT

89I '60r '98 'tg 'gg 'tg '/z '6I (s)olnl}l "" ouolll

zgT'IgÍ'Lt,'

89I 'Lgl'V9I "' 'ruot 'ls?H'ol^IT-olll """ sotrerp

'

€úT'99'Eú 'IV

6Íl'96'

"""

eIueJIl

voz

/

..c....... 35, 43, 67, 81,, 95, 1,L3, 117

Vulcano

..c.......... ..... 39, L09, 159,

xalLCxpLvc[v xc[Ttpouv ......

178

xo.to,pc[rs KoÀcrxíg......

xadrez . . . .. .. . . .. . . . .,. . . .. ., ., ". 19, 127, 157 Xgnócratgs ........................ ...., 61, 169 Xenofonte/ Memor. ............. l-65, 769 o

xopaxuç xopfuxo ,(prpgulérorç

..,.......o......o.o.o.. ...25r 727 r L47 zelo Zeus 159, L60, L62, 167, 169, 770,

Kpovíovr

xúh

L78,180, 182 Zêuxis .................................... . 87, 77 4 ...o........... 115 Zodíaco .............

xúptoç xggouç

......

Kopov ,1

rcrTpoç

)reupr"óeoocrv ^/

^€ovTn Àeovtrjv

ÀentoÀeoyiu

Aúün ...... Aqür§

ÀolopaXíoS ÀófoS

Àúpov

......

Iúpcrç

paôõvrcrsj pelaÀoppourcrç Muoonovíg

pválrovo MopúXou

poXüIpoúç

puícç pupà

/ lruprc[v

pupk

l.rupooogolls

popótcrror

porpótepoç

veovít€rv vegeÀr11epÉtou

vr;níorç vrinuoç...... vtoôouç

oppr.ponátpqç

xgtrà * Este índice contempla substantivos

e

'Oôuoo€uç

óroç

adjectivos tal como ocorrem no texto latino.

óvor"

Além de nomes gregos, ocorrem também dois hebraísmos no texto, que surgem

óvov

no fim. 2L4

,

,,,,,.r0fü,§{ffilü

ii

-lt

ura8rns anb 'o1xa1 ou scr--: i-, 'OUqel OlXa] OU UIaIIOfLr J'- - :

'

1)1,rr) 4,

SloVrnh rodroX

5: l-

5odrpt \(

9II """"""

:,

úLT'/g" ""' z8l'[§ '0LÍ '69Í '/9T 'Z9r '091 :i

lVT

69I

,LZT

.

,92'

'99I

' 'tolual\ r- -u "" §;:

69r'r9"""""""""'

/9T,TZT,6T'

8/r'69r'6Ar'6t,'

ilI'tLr'96'r8'lg

nonrcdno ^r(

-,

'tú '! [