E-learning w edukacji. Jak stworzyć multimedialną i w pełni interaktywną treść dydaktyczną 9788328311381, 9788324634088, 8324634088, 8328311380

Citation preview

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Recenzent naukowy: prof. Tadeusz Grabiński Redaktor prowadzący: Joanna Łotocka Projekt okładki: Urszula Buczkowska Skład: Ewa Galczak Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: [email protected] WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek) Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://helion.pl/user/opinie?nasyed_ebook Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

ISBN: 978-83-283-1138-1 Copyright © Helion 2012   

Poleć książkę na Facebook.com Kup w wersji papierowej Oceń książkę

 

Księgarnia internetowa Lubię to! » Nasza społeczność

3

Spis treści

Rozdział 1. Wprowadzenie do e-learningu . . . . . . . . . . . Modele kształcenia z wykorzystaniem e-learningu . . . . . . Nauczanie komplementarne — blended learning . . . . . . . Formy e-learningu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Technologie Web 2.0 a e-learning . . . . . . . . . . . . . . . . Klasy systemów e-learningowych . . . . . . . . . . . . . . . . . Struktura platform e-learningowych . . . . . . . . . . . . . . . Architektura systemów e-learningowych . . . . . . . . . . . . Wady i zalety e-learningu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e-learningowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Web 2.0 narzędziem edukacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . Webcasty, podcasty, screencasty . . . . . . . . . . . . . . . . . Społeczności i ich zastosowanie w e-learningu . . . . . . . . Aplikacje Google wspomagające proces dydaktyczny . . . . E-portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mind mapping — mapy myśli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 3. Treść szkoleniowa — narzędzia e-learningu . . Przegląd narzędzi open source służących do tworzenia treści e-kursów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narzędzia do edycji multimediów na potrzeby e-kursu . . . Interaktywne materiały dydaktyczne . . . . . . . . . . . . . . Przegląd wybranych platform e-learningowych . . . . . . . . Porównanie wybranych platform e-learningowych . . . . . . Rozdział 4. Moodle — platforma e-learningowa . . . . . . . Instalacja systemu Moodle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozpoczynanie pracy z systemem . . . . . . . . . . . . . . . . Zarządzanie użytkownikami serwisu przez administratora Projektowanie e-kursu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

.5 10 12 14 15 17 21 23 24

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

26 28 34 36 45 59 60 66

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. 68 . 86 . 95 108 111 112 112 121 125 139

4

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle Zarządzanie użytkownikami systemu . . . . . . . . . . Oceny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokalizacja serwera Moodle . . . . . . . . . . . . . . . . Ustawienia językowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moduły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochrona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wygląd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strona główna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Serwer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Networking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Raporty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowe tematy graficzne w systemie . . . . . . . . . . . . Nowe bloki i moduły w systemie Moodle . . . . . . . . Rozdział 6. Efektywność e-learningu . . . . . . . . . . . Pozafinansowa efektywność kształcenia . . . . . . . . Ekonomiczny aspekt wdrożenia e-learningu . . . . . . Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zasoby e-learningowe w internecie . . . . . . . . . . . . Słownik terminów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Netografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

221 221 228 229 230 232 236 240 244 245 249 249 252 252 255 288 288 292 297 298 299 301 303 304

5

Rozdział 1. Wprowadzenie do e-learningu

Rozwój edukacji oraz wykorzystywanie nowych technologii w nauczaniu przyczyniły się do powstania e-learningu. Technologie internetowe, sieci, komputery, a także nośniki wymiany danych pozwalają na urozmaicenie przekazu wiedzy pod względem zarówno treści, jak i formy. Uczenie się może być ciekawsze dzięki zobrazowaniu animacją doświadczenia fizycznego, które uczeń może kontrolować, modyfikując niektóre parametry. Interesujący może być też udział w wideokonferencji z lektorem podczas nauki języka obcego. E-learning jest złożoną formą kształcenia, na którą składają się działania dydaktyczne prowadzone z użyciem nowoczesnych technologii i urządzeń teleinformatycznych. Przekaz treści dydaktycznych odbywa się za pomocą elektronicznych mediów (internet, intranet, ekstranet, telewizja, radio, przekaz satelitarny) z wykorzystaniem sprzętu komputerowego (w tym urządzeń mobilnych) i oprogramowania. Zastosowana technologia i narzędzia informatyczne pozwalają na tworzenie, dystrybucję oraz zarządzanie wiedzą i szkoleniami, które mogą się odbywać w dowolnym miejscu i czasie (rysunek 1.1). Źródeł kształcenia na odległość należy szukać w pierwszych metodach zdalnego nauczania, których historia sięga 1700 roku. Wówczas pojawiło się ogłoszenie w prasie dotyczące pierwszego kursu korespondencyjnego mającego się odbyć w Stanach Zjednoczonych. W Polsce kształcenie na odległość ma ponad 200-letnią tradycję. W 1776 roku Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (wtedy: Akademia Krakowska) uruchomił kursy zawodowe dla rzemieślników, stosując metody nauczania korespondencyjnego. Kolejne odkrycia i pojawianie się nowych mediów komunikacyjnych (radio, film, telewizja, telefon, komputery, sieci teleinformatyczne) zaowocowały rozwojem form kształcenia na odległość, na potrzeby których wykorzystywano nowe technologie. Tak więc wynalezienie filmu spowodowało, iż zaczęły powstawać filmy instruktażowe, po upowszechnieniu się radia zaczęto tworzyć radiowe audycje edukacyjne, zaś w telewizji tworzono kursy edukacyjne, dzięki którym student mógł zobaczyć na żywo na ekranie telewizora swojego nauczyciela . Wydarzeniem przełomowym w rozwoju edukacji na odległość 1 Zob. M.J. Kubiak, Internet dla nauczycieli — nauczanie na odległość, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 1997. 2 Zob. S. Szabłowski, E-learning dla nauczycieli, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 2009.

6

Rysunek 1.1. Rozwój kształcenia na odległość

stało się zastosowanie komputerów, a później sieci komputerowych i internetu. Rozwój sprzętu komputerowego (a co za tym idzie: wzrost ilości przetwarzanych danych, zwiększanie pojemności pamięci, szybkości) zaowocował zmianą metod wykorzystania komputera w nauczaniu, polegającą na zastosowaniu aplikacji multimedialnych (równoczesny przekaz audio i wideo, możliwość interakcji, płaszczyzny komunikacji użytkownika z komputerem). Zastosowanie sieci teleinformatycznych i powstanie Internetu spowodowały przekroczenie granic komunikacyjnych, a także umożliwiły natychmiastowy przekaz i udostępnianie informacji na odległość. Można powiedzieć, iż w nauczaniu na odległość korzystano z dobrodziejstw techniki, począwszy od poprawy jakości usług pocztowych, co doprowadziło do oferowania zajęć w postaci kursów korespondencyjnych. Audycje radiowe czy telewizyjne zostały wsparte przez urządzenia rejestrujące (magnetofon, odtwarzacz wideo) umożliwiające odtworzenie wykładu czy zajęć w dowolnym czasie, samo zaś oprogramowanie edukacyjne (uruchomione na lokalnym komputerze) zostało wzbogacone o przekaz i transmisję danych przez sieci komputerowe (lokalne, a później internet), co przyczyniło się w późniejszym czasie do tworzenia wirtualnych klas i wirtualnego środowiska edukacyjnego. 3 Zob. J. Bednarek, Multimedia w kształceniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

E-learning wyrobił już sobie pozycję w powszechnej edukacji jako formalny i nieformalny sposób kształcenia i stale ją umacnia, zmieniając dotychczasowe podejście do sposobu nauczania. Oficjalne dokumenty Komisji Europejskiej uznają przekaz wiedzy za pomocą internetu jako fakt i bardzo dobry sposób nauczania i uczenia się. Jak każda innowacja w branży technologicznej, e-learning był na początku postrzegany jako doskonały sposób nauczania, który zrewolucjonizuje funkcjonowanie szkół i wyeliminuje nauczycieli (rysunek 1.2). Te futurystyczne wizje zostały jednak zweryfikowane przez edukacyjną rzeczywistość i obecnie żaden nauczyciel nie musi się obawiać tego, iż zostanie zastąpiony nawet przez najinteligentniejsze oprogramowanie.

7

Rysunek 1.2. Cykl rozdmuchiwania Gartnera ukazujący postrzeganie idei e-learningu

Otwarty dostęp do edukacji oraz ograniczenie bezpośrednich kontaktów prowadzącego szkolenie ze słuchaczami stały się wyznacznikami zdalnego nauczania. W przypadku edukacji na odległość komunikacja i kontakt 4 Raport Learning 2.0: The Impact of Web 2.0 z nauczycielem może odbywać się w sposób synchro- Innovations on Education and Training in Europe, Institute for Prospective Technoniczny i asynchroniczny. W przypadku rozwiązania synchronicznego domi- logical Studies, http://ftp.jrc.es/EURdoc/ JRC55629.pdf, [8.01.2011] nującą rolę odgrywają narzędzia służące do dwustronnej 5 M. Zając, Warunki dla rozwoju e-learningu w Polsce, „Biuletyn Programu Leonardo da Vinci” 1/2009. 6 Gartner’s 2009 Hype Cycle. Specials Report Evaluates Maturity of 1650 Technologies, http://www.gartner.com/it/ page.jsp?id=1124212, [8.01.2011]

8

komunikacji w czasie rzeczywistym takie jak czat i komunikatory, wideokonferencja czy wirtualne tablice graficzne. Asynchroniczność przekazu (czyli obecność pewnego interwału czasowego) w przypadku odpowiedzi nauczyciela na zadane pytanie zapewniają takie usługi, jak poczta elektroniczna i forum dyskusyjne. Dzięki tym narzędziom w zależności od rodzaju szkolenia rola nauczyciela w organizowaniu i kontroli procesu dydaktycznego może być różna. W szkoleniu asynchronicznym nauczyciel jest moderatorem; może wyznaczać terminy konsultacji, w czasie których będzie odpowiadać na pytania studentów w czasie rzeczywistym. Szkolenie synchroniczne wymusza już inną formę procesu dydaktycznego, w której to charakter przekazu wiedzy jest bardziej sformalizowany, a osoba prowadząca wykład online (w formie wideokonferencji) komunikuje się ze studentami w czasie rzeczywistym, zadając pytania, prezentując materiał na tablicy online i rozmawiając za pomocą czatu czy komunikatora głosowego (rysunek 1.3).

Rysunek 1.3. Elementy e-learningu

Z chwilą upowszechnienia się internetu z jego usługami sieciowymi (strony WWW, e-mail, fora dyskusyjne, Usenet, FTP) został on wykorzystany jako kolejny element

7 Por. Z. Lis, Z. Zieliński, Wspomaganie procesu edukacji z wykorzystaniem e-learning — CAEC, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość 1/2006, Kielce 2006.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

e-edukacji, która stała się nowoczesną odmianą kształcenia na odległość. Użycie nowoczesnych technologii zwiększyło potencjalne obszary zastosowania kształcenia na odległość (a także zwielokrotniło przekaz wiedzy i dało możliwość obsługi większej liczby osób uczących się), przygotowania ucznia, nauczyciela i pomocy dydaktycznych (rysunek 1.4). Obszary wykorzystania technologii informatycznej w edukacji można podzielić na:

9

Rysunek 1.4. Formy dystrybucji treści w edukacji na odległość

t 4GFSlj CF[QPǥSFEOJFHP XTQPNBHBOJB QS[ZTXBKBOJB XJFE[Z X LUØSFK [CJFSBOJF J PCróbka informacji, jej digitalizacja, przedstawianie danych w postaci obrazów, animacji, filmów, dźwięków czy symulacji i modelowanie procesów ułatwiają proces uczenia się. t ,PNVOJLBDKlj NJljE[Z OBVD[ZDJFMFN J TUVEFOUFN [ XZLPS[ZTUBOJFN OBS[ljE[J TZOchronicznych i asynchronicznych. t 8TQPNBHBOJF PSHBOJ[BDKJ PSB[ [BS[ƼE[BOJF QSPDFTFN EZEBLUZD[OZN QPQS[F[ TZTUFN e-learningowy, w którym następuje samokontrola i kontrola postępów kształcenia. t %PTUBSD[BOJF TUVEFOUPXJ SP[T[FS[POZDI JOGPSNBDKJ FEVLBDZKOZDI [B QPǥSFEOJDUXFN mediów internetowych takich jak: wiki, blogi, social software.

8 J. Mischke, E-learning w technicznej szkole wyższej, e-learning akademicki, http://home. agh.edu.pl/~mischke, [7.01.2011]

10

Niezależnie od formy realizowania kształcenia na odległość (korespondencyjne, za pomocą telewizji czy internetu) ma ono wiele podobieństw z kształceniem tradycyjnym: t UF TBNF DFMF J QSPHSBNZ FEVLBDZKOF t [EBXBOJF FH[BNJOØX LPǛDPXZDI X GPSNJF USBEZDZKOFK X TJFE[JCJF VD[FMOJ t V[ZTLBOJF JEFOUZD[OZDI DFSUZmLBUØX EZQMPNØX KBL X QS[ZQBELV LT[UB’DFOJB TUBcjonarnego. Trzeba jednak pamiętać, że proces nauczania i uczenia się powinien być interesujący dla osób uczących się i przystawać do otaczającej je rzeczywistości. W nowoczesnej edukacji należy wykorzystywać nie tylko elementy tradycyjne (drukowane podręczniki, wykład prowadzony przy użyciu tablicy i kredy), ale także nowoczesne narzędzia informatyczne wzbogacające przekaz wiedzy o multimedia czy interakcję, które zaangażują uczących się i pomogą im lepiej zrozumieć materiał.

Modele kształcenia z wykorzystaniem e-learningu Edukacja na odległość jest ściśle związana z dwoma czynnikami, miejscem i czasem, w wyniku czego występują następujące sytuacje: t 5FO TBN D[BT J UP TBNP NJFKTDF ‰ KFTU UP NPEFM USBEZDZKOFHP OBVD[BOJB X LUØSZN nauczyciele i uczniowie znajdują się w tym samym miejscu i czasie (w klasie). t 5FO TBN D[BT J SØǹOF NJFKTDB ‰ NPEFM UFO PQJTVKF QSPDFT QS[FLB[ZXBOJB XJFdzy odbywający się w tym samym czasie, gdy nauczyciel i uczniowie znajdują się w odległych miejscach. Przykładem takiej formy nauczania może być audio- lub wideokonferencja, w przypadku której są wykorzystywane nowoczesne media transmisyjne. Tę formę nazywa się nauczaniem synchronicznym. t 3ØǹOF D[BTZ UP TBNP NJFKTDF ‰ X NPEFMV UZN SØXOJFǹ NPǹF CZƾ XZLPS[ZTUZXBna technologia informatyczna (np. sieci LAN, systemy e-learningowe), dzięki której następuje przekaz wiedzy. Nauczanie odbywa się w jednostce edukacyjnej (szkole, uczelni) z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi informatycznych, ale nie jest wymagana równoczesna obecność nauczyciela i ucznia. t 3ØǹOF D[BTZ J SØǹOF NJFKTDB ‰ KFTU UP NPEFM BTZODISPOJD[OFHP LT[UB’DFOJB OB PEległość, w którym uczący się i nauczyciel nie muszą znajdować się w tym samym miejscu i czasie podczas procesu edukacyjnego. To najpopularniejsza forma kształcenia sieciowego, pozwalająca rozwiązać takie problemy, jak odległość:, ograniczenie czasowe czy liczba Zob. G. Penkowska, Meandry e-learningu, uczących się (rysunek 1.5).

9 Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010. 10 Zob. M. Zając, op.cit. 11 Zob. M.J. Kubiak, Wirtualna edukacja, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2000. 12 Zob. J. Bednarek, E. Lubina, Kształcenie na odległość. Podstawy dydaktyki, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2008.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

11

Rysunek 1.5. Rodzaje nauczania na odległość i organizacja pracy w zależności od miejsca i czasu Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M.J. Kubiak, Wirtualna edukacja, op.cit.

W przypadku modelu asynchronicznego pojawia się zagadnienie samokształcenia charakteryzującego się brakiem kontaktu bezpośredniego pomiędzy uczestnikami procesu dydaktycznego. W takiej formie kształcenia istotne jest opracowanie materiałów dydaktycznych, które są przyjazne dla uczącego się i mają rozwinięty element multimedialny oraz wbudowaną interakcję (testy, quizy, zadania). Duży nacisk w samokształceniu jest położony na kontakt pośredni między nauczycielem i osobami uczącymi się; głównie korzysta się tutaj z rozwiązań sieciowych, takich jak: e-mail, forum dyskusyjne, czat, poczta głosowa. Samokształcenie wymaga także dużych umiejętności samodzielnego uczenia się i silnej motywacji. Współczesny model e-learningu skupia się na działaniach wspierających proces szkolenia (często za pomocą technologii teleinformatycznych), do których należą:

13 Zob. S. Szabłowski, E-learning dla nauczycieli, op.cit. 14 A. Stecyk, Abc eLearningu. System LAMS, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008.

12

t LVSTZ T[LPMFOJPXF EZTUSZCVPXBOF [ XZLPS[ZTUBOJFN OPǥOJLØX $%%7% CƼEǸ przez sieć komputerową; t XZL’BEZ OB ǹZXP X USZCJF TZODISPOJD[OZN QSPXBE[POF [ XZLPS[ZTUBOJFN TJFDJ komputerowych oraz wideokonferencje realizowane za pomocą internetu, telewizji, telefonii GSM; t T[LPMFOJB BTZODISPOJD[OF PQBSUF OB TUSPOBDI 888 PSB[ OBS[ljE[JB TJFDJPXF takie jak: e-mail, listy i fora dyskusyjne, FTP; t T[LPMFOJB TZODISPOJD[OF XZLPS[ZTUVKƼDF D[BU LPNVOJLBUPSZ BVEJPLPOGFSFODKF telefon; t OBS[ljE[JB TDBMBKƼDF QPXZǹT[F UFDIOPMPHJF J TUBOPXJƼDF QMBUGPSNlj FEVLBDZKOƼ X LUØrej możliwe jest zarządzanie i administrowanie treścią szkoleniową i uczestnikami szkolenia. Platforma edukacyjna jest oparta na rozwiązaniach bazodanowych i zawiera usługi internetowe służące do transferu danych. Internet umożliwia proste dostarczanie materiałów, które mogą być rozsyłane pocztą elektroniczną. Ważne informacje mogą być umieszczone na stronie WWW, a dyskusja między uczestnikami szkolenia może odbywać się poprzez forum dyskusyjne (rysunek 1.6). Jednak kiedy nauczyciel chce zarządzać uczestnikami szkolenia (śledzić i oceniać postępy w nauce, przypisywać ich do grup) czy wprowadzać materiały interaktywne i multimedialne, musi wykorzystać do tego odpowiednią aplikację do zdalnego nauczania.

Rysunek 1.6. Modele nauczania w zależności od stosowanej technologii

Nauczanie komplementarne — blended learning E-learning służy jako uzupełnienie tradycyjnego nauczania — wprowadzenie tej technologii nie wyklucza prowadzenia zajęć tradycyjnych. Rozwiązaniem, które łączy co

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

najmniej dwie metody nauczania (np. tradycyjną i e-learning), jest blended learning. Wykorzystuje on środki, które wzajemnie się wspomagają i usprawniają proces szkoleniowy. Blended learning (zwany także nauczaniem hybrydowym, mieszanym lub komplementarnym) jest kombinacją wszelkich dostępnych metod nauczania: t ǥSPELØX USBEZDZKOZDI EZEBLUZD[OZDI  » szkoleń tradycyjnych, » wykładów, ćwiczeń, prezentacji, » miniprojektów, analiz przypadków, » symulacji i gier strategicznych, » warsztatów stacjonarnych; t ǥSPELØX UFDIOJD[OZDI FMFBSOJOHV  » prezentacji multimedialnych, » wideokonferencji, » forów dyskusyjnych, poczty elektronicznej, » czatów, komunikatorów, » wiki. Blended learning korzysta z wszelkich możliwych trybów komunikacji: t 8 USZCJF TZODISPOJD[OZN OBVD[ZDJFM NPǹF LPNVOJLPXBƾ TJlj [F T[LPMƼDZNJ TJlj osobami podczas wideokonferencji prowadzonej na odległość przy wykorzystaniu technologii informatycznych (w tym przypadku systemu e-learningowego z modułem wideokonferencyjnym bądź typowego narzędzia do komunikacji, jakim jest komunikator Skype). t 1PED[BT TUBDKPOBSOZDI XZL’BEØX ƾXJD[FǛ D[Z [BMJD[FOJB QS[FENJPUV OBVD[ZDJFM KFTU w kontakcie werbalnym i niewerbalnym z uczniem, może kontrolować jego postępy i sprawdza jego wiedzę. Prowadzący ma bezpośredni wpływ na uczących się. t 8 USBLDJF [BKljƾ SFBMJ[PXBOZDI X USZCJF BTZODISPOJD[OZN OBVD[ZDJFM XZLPS[ZTUVKF narzędzia kontaktu pośredniego, takie jak: czat, komunikator, forum dyskusyjne czy e-mail. Zajęcia prowadzone w ten sposób charakteryzują się częściowym brakiem bezpośredniego kontaktu z prowadzącym — łączność jest ograniczona do rozmów na forum lub czacie. Za to czas przeznaczony na wykonanie zadań oraz rozwiązanie testów czy quizów może być indywidualnie dostosowywany do ucznia. t 8 QS[ZQBELV TBNPLT[UB’DFOJB LUØSF DIBSBLUFSZ[VKF TJlj DB’LPXJUZN CSBLJFN LPOtaktu pomiędzy uczestnikami szkolenia, prowadzący jedynie udostępnia materiały na platformie e-learningowej. Uczestnik szkolenia uczy się z nich i sam decyduje o czasie i natężeniu nauki.

13

15 M. Plebańska, Internet w modelu zdalnych szkoleń. Budowanie potrzeb e-learningowych dla potrzeb własnej organizacji (firmy) [w:] Uwarunkowania prawne i technologiczne e-learningu i web-seminariów, III seminarium z cyklu „Informatyka w dydaktyce”, Warszawa 2011.

14

Szkolenie komplementarne często jest wykorzystywane w szkołach wyższych i ośrodkach szkoleniowych, gdyż pozwala na prowadzenie nauczania tradycyjnego w sali z prowadzącym. Poszerzenie go o szkolenie e-learningowe daje możliwość uatrakcyjnienia przekazywanych treści dzięki narzędziom internetowym. Idea takiego szkolenia polega na współistnieniu dostępnych metod nauczania w jednym programie szkoleniowym przy jednoczesnym wykorzystaniu ich wszystkich zalet i niwelowaniu wad. Takie działania pozwalają zwiększyć skuteczność i zmniejszyć koszty szkolenia.

Formy e-learningu E-learning pojawia się w kontekście wykorzystania multimedialnych i pełnych interakcji materiałów edukacyjnych, w których nauka może odbywać się w dowolnym czasie, miejscu oraz tempie. Ze względu na wymienione czynniki zarysowuje się podział e-learningu na następujące formy oraz tryby: t formy: CBL i WBL; t tryby: asynchroniczny i synchroniczny (rysunek 1.7).

Rysunek 1.7. Podział e-learningu

Podział e-learningu ze względu na wykorzystywane technologie prezentuje się następująco: t $#- (ang. Computer Based Learning) jest trybem szkolenia, w którym uczący się korzysta z komputera, z programów dostarczonych na typowych nośnikach informaDKJ EZTLJFULJ $%%7% QFOESJWFZ  .BUFSJB’Z NBKƼ [ HØSZ PLSFǥMPOƼ QPTUBƾ LUØSB 16 Zob. U. Cimoch, Jak zaprojektować efektywne szkolenie blended learning?, biuletyn EBIB 4/2009, http://www.ebib. info/2009/104/a.php?cimoch, [1.02.2011].

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

uniemożliwia ich modyfikację czy konwersację z prowadzącym proces dydaktyczny. Treści dydaktyczne przesyłane osobie uczącej się charakteryzują się dużą multimedialnością (ze względu na zastosowane media — grafika, animacje, film, dźwięk, symulacje) i interaktywnością (testy, pytania, zadania mające sprawdzić poziom wiedzy). Jedyną formą kształcenia możliwą w CBL jest samokształcenie, w którym nie istnieje komunikacja na poziomie nauczyciel – uczeń (jak i między uczącymi się osobami). W tej formie konieczna jest duża doza samodyscypliny i motywacji u osoby uczącej się. t 8#- (ang. Web Based Learning) to rodzaj szkolenia, w którym materiał edukacyjny jest dostarczany za pomocą internetu bądź lokalnych i wewnętrznych sieci komputerowych (intranet, ekstranet). Materiały przekazywane online mogą być w dowolnej chwili modyfikowane i uzupełniane o nowe treści. Każdy z uczestników szkolenia ma możliwość komunikowania się z prowadzącym (jak i z innymi uczącymi się) w trybie synchronicznym lub asynchronicznym przy wykorzystaniu ogólnodostępnych narzędzi internetowych. Materiały w WBL charakteryzują się dużą multimedialnością (zależną od przepustowości łącza) i zawierają elementy interakcji. W tej formie nauczania możliwy jest zarówno tryb samokształcenia, jak i współpracy (pracy grupowej). Powyższe formy kształcenia pozwalają na korzystanie z zasobów edukacyjnych w dowolnym czasie i miejscu. Używając WBL, trzeba mieć dostęp do sieci, CBL zaś wymaga nośników danych.

15

Technologie Web 2.0 a e-learning W e-learningu znalazły zastosowanie takie usługi, jak: poczta elektroniczna, telekonferencje, MOO (ang. MUD Object Oriented — gry RPG oparte na tekście, z którymi łączy się wielu graczy w tym samym czasie), BBS (ang. Bulletin Board System — komputer wyposażony w modem podłączony do linii telefonicznej i spełniający rolę tablicy ogłoszeniowej, poczty elektronicznej oraz prostego serwera plików), Gopher (integrujący FTP, Telnet i WAIS), FTP czy WWW. Wiele z wymienionych usług istnieje nadal i jest wykorzystywanych w e-edukacji, część natomiast została zastąpiona nowocześniejszymi narzędziami umożliwiającymi aktywne realizowanie zajęć online. W e-learningu powszechnie korzysta się z komunikatorów (tekstowych, głosowych i wideo), narzędzi do konferencji i wirtualnych zajęć oraz aplikacji Web 2.0. Zastosowanie elementów Web 2.0 w istniejących systemach e-learningowych wzbogaca paradygmat zdalnego nauczania o nowe techniki interakcji między podmiotem edukacyjnym a uczącym się (oddając przy tym możliwość tworzenia treści w ręce

17 Zob. M.J. Kubiak, Internet dla nauczycieli — nauczanie na odległość, op.cit.

16

użytkowników). Dzięki składnikom Web 2.0 serwis e-learningowy może stać się otwartym, interaktywnym społecznościowym portalem, będącym skutecznym narzędziem w edukacji. Integracja w e-learningu takich elementów, jak systemy pracy grupowej czy zarządzanie treścią (blogi, RSS, wiki, bazy danych) pozwala na rozszerzenie zasobów edukacyjnych. Technologia Web 2.0 umożliwia dynamiczne wykorzystanie istniejących zasobów sieciowych, kładąc nacisk na tworzenie treści przez użytkowników internetu, którzy dotychczas biernie korzystali z bogactwa sieci (akcent ten jest położony nie tylko na generowanie treści, ale również na współpracę przy jej tworzeniu oraz współdzielenie się zasobami). Web 2.0 ze swoją specyfiką znajduje zastosowanie w e-edukacji jako integracja następujących gotowych i działających rozwiązań wykorzystywanych w systemach e-learningowych (rysunek 1.8): t .FEJB8JLJ ‰ PQSPHSBNPXBOJF umożliwiające współpracę przy two- Rysunek 1.8. Implementacja cech Web 2.0 w systemie e-learningowym rzeniu treści wielu użytkowników, którzy piszą, redagują i poprawiają zawarte na stronie internetowej informacje. t 344 BOH Really Simple Syndication) — format danych używany do dostarczania użytkownikom często aktualizowanych informacji, który zawiera nagłówek z częścią wiadomości i jest umieszczany na blogach czy w serwisach informacyjnych. t #MPH XFCMPH ‰ SPE[BK TUSPOZ JOUFSOFUPXFK OB LUØSFK BVUPS VNJFT[D[B EBUPXBOF wpisy wyświetlane kolejno od najnowszego. t 4FSXJTZ TQP’FD[OPǥDJPXF OQ 'BDFCPPL ‰ EZOBNJD[OF TUSPOZ VNPǹMJXJBKƼDF JOterakcję, budowanie sieci kontaktów i grup zainteresowań, wysyłanie zaproszeń do osób mających podobne hobby czy tworzenie tzw. sieci osób dyskutujących, co może sprzyjać rozwojowi danej dziedziny wiedzy lub pogłębianiu własnych zainteresowań. t 4ZTUFNZ QSBDZ HSVQPXFK OQ ES 1SPKFDU (PPHMF %PDT ‰ TƼ PQBSUF OB TUSPOBDI WWW i służą do pracy nad wspólnymi dokumentami, projektami, zadaniami oraz do zarządzania użytkownikami (a także modułami takimi jak: firma, zadania, kalendarz, pliki, kontakty, fo18 Z. Zieliński, Implementacja cech Web 2.0 w systemach e-learning, Świętokrzyskie Cenrum, zasoby). Systemy te umożliwiają koordynowanie trum Edukacji na Odległość 7/2008, Kielistotnych zadań, np. pisania pracy dyplomowej. Tego

ce 2008. 19 Zob. M. Dąbrowski, e-learning 2.0 — przegląd technologii i praktycznych wdrożeń, „e-mentor” 1/2008. 20 Zob. Z. Zieliński, Implementacja cech Web 2.0 w systemach e-learning.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

rodzaju praca jest odpowiednia dla małych grup osób uczących się i wymaga od wszystkich uczestników umiejętności korzystania ze współużytkowanego narzędzia oraz systemu komunikacji. t 1PEDBTUZ TDSFFODBTUZ XFCDBTUZ ‰ UFDIOJLJ NVMUJNFEJBMOF J GPSNZ JOUFSOFUPXFK publikacji strumieniowej, dzięki którym można przeprowadzić prezentację z danej dziedziny wiedzy. Podcasty mają najczęściej charakter regularnych odcinków i znajdują zastosowanie np. w wykładach online. t 8JSUVBMOF ǥXJBUZ OQ 4FDPOE -JGF

X LUØSZDI TƼ QSPXBE[POF XBST[UBUZ EZTLVTKF a szkoły wyższe mają swoje przedstawicielstwa i prowadzą regularne zajęcia dla osób (awatarów) korzystających z tego środowiska. Zastosowanie i implementacja fenomenu Web 2.0 w e-learningu ma swoje zalety i wady. Obecne technologie sieciowe dają dostęp do łatwo edytowalnych materiałów edukacyjnych, jednocześnie przenosząc na użytkowników publikowanie treści zawierających informacje czy wiedzę. Powoduje to zmianę paradygmatów nabywania wiedzy i otwarcie nowych możliwości uczenia się poprzez współpracę. Integracja Web 2.0 z systemem e-learningowym (i tworzenie tzw. mashupów z wykorzystaniem różnych technologii i usług sieciowych) wydaje się jedynym rozwiązaniem w obliczu teorii uczenia się poprzez działanie, współtworzenie i dzielenie się zasobami. Możliwości te wydobywają olbrzymi potencjał edukacyjny tkwiący w ludziach. Działania takie kształtują również umiejętność wyszukiwania informacji, co jest jednym z wyznaczników istnienia społeczeństwa opartego na wiedzy. Podstawową wadą e-learningu opierającego się na rozwiązaniach Web 2.0 jest weryfikacja i jakość treści edukacyjnych. W przypadku tzw. e-learningu 2.0 problemem jest jakość definicji, które mogą być wpisywane i edytowane przez wielu autorów, ale także zagadnienie kontroli procesu „tworzenia” wszystkich treści przez użytkowników. Mimo tych wątpliwości systemy e-learningowe zawierają obecnie wiele dowiązań do zasobów Web 2.0, a także same korzystają z wtyczek (plugin) łączących je z serwisami społecznościowymi czy modułami umożliwiającymi współdzielenie i edycję zasobów edukacyjnych.

Klasy systemów e-learningowych E-learning w działalności podmiotów edukacyjnych czy przedsiębiorstw oznacza proces uczenia się z wykorzystaniem dedykowanej temu procesowi platformy e-edukacyjnej. Samo opublikowanie materiałów elektronicznych na stronie internetowej nie oznacza, iż są one e-learningiem. Tymczasem autorzy publikujący własne artykuły (jako pliki pdf, doc czy odt), wykłady, slajdy (ppt) oraz proste testy elektroniczne często uważają je za e-learning. Zasoby te nie zostały odpowiednio zorganizowane, a jedynie

17

18

opublikowane. Nie można też zarządzać osobami z nich korzystającymi ani zorganizować wirtualnego spotkania czy przeprowadzić dyskusji na forum. Projektowanie odpowiednich działań czy strategii wymaga zaistnienia w organizacji edukacyjnej platformy e-learningowej, która umożliwi uczniowi samodzielne uczenie się na podstawie dostępnych materiałów elektronicznych oraz stanie się substytutem kontaktu bezpośredniego z nauczycielem i pozwoli na automatyczną ocenę nabytych umiejętności. Platforma e-learningowa to w ogólnym rozumieniu środowisko informatyczne, które daje możliwość zarządzania pełnym procesem zdalnego kształcenia. Jej funkcje ogniskują się na zarządzaniu wiedzą, uczestnikami szkoleń oraz komunikacją pomiędzy nimi. System powinien realizować następujące cele i elementy kształcenia: t FMBTUZD[OF [BS[ƼE[BOJF T[LPMFOJBNJ J LVSTBNJ t EZTUSZCVDKB NBUFSJB’ØX T[LPMFOJPXZDI XDIPE[ƼDZDI X TL’BE LVSTØX X UZN BLtywności, zasobów i składowych), zarządzanie nimi, a także możliwość ich wielokrotnego wykorzystywania; t ǥMFE[FOJF QSPDFTV FEVLBDZKOFHP SBQPSUPXBOJF UFTUPXBOJF XJFE[Z J QVCMJLPXBOJF wyników; t EPEBXBOJF J VTVXBOJF OPXZDI VǹZULPXOJLØX EP QMBUGPSNZ FEVLBDZKOFK PSB[ JDI profilowanie; t VNPǹMJXJBOJF [EBMOFK LPNVOJLBDKJ J XTQؒQSBDZ QPNJljE[Z VD[FTUOJLBNJ T[LPMFOJB t VEPTUljQOJBOJF USFǥDJ T[LPMFOJPXFK POMJOF PSB[ VNPǹMJXJBOJF JNQPSUV PCJFLUØX [ [Fwnętrznych źródeł). Rozwój systemów przeznaczonych na potrzeby wirtualnej edukacji obejmuje trzy klasy platform: t -.4 (ang. Learning Management System) — System Zarządzania Szkoleniami; t -$.4 (ang. Learning Content Management System) — System Zarządzania Zawartością Szkoleniową; t -$4 (ang. Life Communication System) — System Zarządzania Komunikacją Synchroniczną. Patrząc na ten podział, można zauważyć pewną klasyfikację systemów e-learningowych obejmującą trzy elementy: t [PSJFOUPXBOJF OB LPNVOJLBDKlj -$4 ‰ TZTUFNZ EP QSPXBE[FOJB QSF[FOUBDKJ OB PEległość oraz zdalnej komunikacji i współpracy); t [PSJFOUPXBOJF OB XJFE[lj -$.4 ‰ TZTUFNZ EP [BS[ƼE[BOJB USFǥDJƼ T[LPMFOJPXƼ i narzędzia autorskie);

21 D. Lennox, Managing Knowledge with Learning Objects. The Role of a Learning Content Management System in Speeding Time to Performance, WBT Systems White Paper, 2001.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

t [PSJFOUPXBOJF OB MVE[J -.4 ‰ TZTUFNZ EP [BS[ƼE[BOJB T[LPMFOJBNJ PSB[ MVEǸNJ X QSPcesie nauczania i narzędzia do zarządzania kompetencjami i umiejętnościami). Platforma edukacyjna LMS umożliwia zarządzanie procesem nauczania za pośrednictwem internetu, skupiając się jednocześnie na publikacji treści dydaktycznych i adaptacji metod nauczania do wymogów narzędzi sieciowych. System ten zapewnia wzajemne komunikowanie się uczestników procesu kształcenia, nauczycieli i administratorów w czasie rzeczywistym. Szkolenie w tym środowisku jest spersonalizowane i pozwala na organizowanie procesu dydaktycznego, kontrolowanie postępów osoby uczącej się, zapisywanie kursów i zarządzanie dostępami do nich (rysunek 1.9).

19

Rysunek 1.9. Moduły w systemach e-learningowych

LCMS jest systemem służącym do zarządzania treścią szkoleniową. Ma postać obiektów szkoleniowych, które mogą być wykorzystywane również w szkoleniach nieelektronicznych. Istotną cechą tej platformy jest możliwość stosowania nauczania komplementarnego. LCMS wspiera pracę zespołową nad tworzeniem treści szkoleniowej, a także obiektowe projektowanie i gromadzenie materiału dydaktycznego zakończone dynamicznym generowaniem i dystrybucją kursu e-learningowego (w różnych kanałach dystrybucji — począwszy od tradycyjnych wydruków, poprzez nośniki danych, aż do publikacji w sieci na stronach WWW). W przypadku rozwiązań LCS dominującymi cechami są: efektywna komunikacja oraz prowadzenie zajęć w trybie synchronicznym przez udostępnianie 22 Z. Zieliński, Systemy informatyczne narzędzi współpracy, komunikacji i dystrybucji wiedzy w zarządzaniu e-learning, http://www. z natychmiastową możliwością uzyskania informacji elearningonline.pl/wp-content/upload/ konf_kielce06.pdf, [4.02.2011]. zwrotnych. LCS wspiera nie tylko obszar komuni23 Por. J. Bednarek, E. Lubina, Kształcenie kacji, ale także działania niezbędne do jej właściwego na odległość. Podstawy dydaktyki, op.cit. 24 Zob. M. Hyla, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 25 Zob. J. Papińska-Kacperek, Społeczeństwo informacyjne, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2008.

20

zorganizowania (harmonogram, prawa dostępu, statystyki, raporty) oraz umożliwia odpowiedni dobór tych działań. Platforma ta ma zastosowanie także w szkoleniach mieszanych (rysunek 1.10).

Rysunek 1.10. Funkcje systemów e-learningowych

Platformy e-learningowe można podzielić ze względu na koszty na dwa typy: t ,PNFSDZKOF Q’BUOF ‰ PGFSPXBOF QS[F[ mSNZ [BKNVKƼDF TJlj UXPS[FOJFN J TQS[FEBżą systemów e-learningowych. Z reguły są to dedykowane rozwiązania zawierające także gotowe szkolenia e-learningowe, które można wykorzystać w przedsiębiorstwie czy w jednostce edukacyjnej. Przykładem takiego systemu jest WBTExpress firmy 4system. t 0QFO TPVSDF CF[Q’BUOF ‰ XZLPS[ZTUVKƼDF D[ljTUP MJDFODKlj (/6 J CljEƼDF QBLJFUBNJ oprogramowania służącymi do tworzenia własnych kursów internetowych z możliwością kopiowania, udostępniania i modyfikacji źródeł oraz wykorzystania spektrum dodatkowych funkcjonalności rozszerzających pierwotne możliwości systemu. Przykładem takiego rozwiązania jest system Moodle czy Dokeos. Należy podkreślić, iż platforma e-learningowa sama w sobie nie jest środowiskiem uczenia się, a jedynie specjalistycznym oprogramowaniem, które pozwala na jego stworzenie. Powstanie takiego środowiska zależy od przygotowania materiałów dydaktycznych, od osób uczących się i korzystających z tych repozytoriów, a także od zawiązania się interakcji pomiędzy nauczycielem a uczniem w systemie e-learningowym, w którym się oni ze sobą komunikują.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

Struktura platform e-learningowych Ważną cechą platform e-learningowych jest ich wieloplatformowość (działanie w różnych środowiskach informatycznych, począwszy od Linuksa, poprzez Mac OS, aż po MS Windows) oraz wykorzystanie istniejących rozwiązań i protokołów komunikacji internetowej zintegrowanych w jednym pakiecie. Z reguły systemy e-learningowe muszą spełniać następujące wymagania dotyczące ich budowy i funkcjonalności (rysunek 1.11):

Rysunek 1.11. Składowe i struktura platform e-learningowych

t .PEFM CB[PEBOPXZ D[ZMJ QPTJBEBOJF CB[Z EBOZDI X LUØSFK TƼ [BXBSUF J PQJTBOF kursy, materiały, a także informacje o użytkownikach. t #VEPXB NPEV’PXB QP[XBMBKƼDB OB NPEZmLBDKlj J SP[CVEPXlj PSB[ EPTUPTPXBOJF platformy do indywidualnych potrzeb i charakteru kursu. t .PǹMJXPǥƾ VEPTUljQOJBOJB [BTPCØX FEVLBDZKOZDI X QPTUBDJ NBUFSJB’ØX DZGSPXZDI o dowolnym formacie elektronicznym oraz dostęp do konfigurowalnych narzędzi pozwalających edytować, tworzyć i publikować ten materiał dydaktyczny. t %PTUljQ EP NBUFSJB’ØX [FXOljUS[OZDI PSB[ NPǹMJXPǥƾ XLPNQPOPXBOJB JDI X JTUniejące zasoby edukacyjne.

21

t 8TQBSDJF UZQPXZDI VT’VH JOUFSOFUPXZDI UBLJDI KBL QPD[UB FMFLUSPOJD[OB '51 D[BU forum dyskusyjne. t $[ZUFMOB OBXJHBDKB QP QMBUGPSNJF B UBLǹF VEPTUljQOJFOJF VǹZULPXOJLPN [JOEZXJdualizowanych przestrzeni, w których mogą oni edytować swoje dane osobowe. t .PǹMJXPǥƾ SBQPSUPXBOJB [CJFSBOJB TUBUZTUZL PSB[ LPOUSPMPXBOJB J PDFOJBOJB QPTUljpów w nauce każdego z użytkowników. t .PǹMJXPǥƾ TUXPS[FOJB ǥSPEPXJTLB FEVLBDZKOFHP PQBSUFHP OB JOUFSBLDKJ QPNJljE[Z uczestnikami szkolenia, budowanego dzięki komunikacji synchronicznej i asynchronicznej. t %PTUljQ EP QBOFMV BENJOJTUSBUPSB OBVD[ZDJFMB PSB[ EP GVOLDKJ [BS[ƼED[ZDI X TZTUFmie, umożliwiający organizowanie i definiowanie procesu edukacyjnego. t 1PTJBEBOJF BSDIJXVN J PQDKJ UXPS[FOJB LPQJJ [BQBTPXZDI PGFSPXBOJF EPTUljQV EP logów, możliwość użycia programu antywirusowego. Przygotowanie systemu e-learningowego jest przedsięwzięciem złożonym, wiążącym się z jednej strony z kosztami (które determinują rozwój wirtualnej edukacji uczelni czy przedsiębiorstwa), ale także z samym środowiskiem informatycznym, którego zadaniem jest zarządzanie i administrowanie wszelkimi działaniami dotyczącymi szkoleń realizowanych w organizacji (zarówno w formie tradycyjnej, jak i online). Systemy e-learningowe w gruncie rzeczy są dynamicznymi, złożonymi stronami WWW, posiadającymi interakcyjne funkcjonalności i dodatkowo umożliwiającymi synchroniczną i asynchroniczną komunikację pomiędzy użytkownikami. Z jednej strony platformy e-learningowe czerpią z typowych rozwiązań spotykanych w internecie (fora dyskusyjne, czat, poczta elektroniczna, linki do zasobów, wiki, tagi, wyświetlanie materiałów multimedialnych, takich jak filmy, animacje), z drugiej zaś mogą być wyposażone w narzędzia rzadziej używane, na przykład w moduły do przeprowadzania wirtualnych lekcji, wideokonferencji i pracy grupowej (wirtualna tablica, lekcja, zadanie, dziennik, głosowanie). Istnieją rozwiązania pozwalające tworzyć własne ścieżki dydaktyczne, które działają na zasadzie: temat – materiał do przyswojenia – test sprawdzający wiedzę. Tak skonstruowany moduł kursu może wspierać przekazywanie wiedzy i kłaść większy nacisk na jej pogłębianie, a mniejszy na kontakt z nauczycielem. Zmiana intensywności w stosowaniu poszczególnych narzędzi platformy e-learningowej może skutkować zmianą sfery oddziaływania na ucznia, na przykład gdy wykorzystywane są w większym stopniu funkcjonalności służące kontaktowaniu się z nauczycielem, wzajemnej komunikacji czy zadaniowemu uczeniu się. Takie działanie wprowadza osobę uczącą się w klimat pracy grupowej i zmienia zindywiduali26 Zob. J. Bednarek, E. Lubina, Kształcenie zowaną ścieżkę nauczania w bardziej zespołową, kłana odległość. Podstawy dydaktyki, op.cit. dącą nacisk na aktywność i kooperację.

22

27 Z. Zieliński, Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość 3/2006, Kielce 2006.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

Architektura systemów e-learningowych

23

Modułowość systemów e-learningowych pozwala na integrację platform LMS, LCMS i LCS w jedno działające rozwiązanie nazywane systemem zintegrowanym (e-learning suite). Takie narzędzie informatyczne udostępnia katalog kursów i szkoleń, daje możliwość projektowania treści szkoleniowej i zarządzania nią (LCMS) oraz posiada składowe do komunikacji synchronicznej i asynchronicznej (LCS). Połączenie cech trzech systemów wspomaga realizację kształcenia na odległość i umożliwia wprowadzanie oraz edycję treści dydaktycznych w sposób dynamiczny i prosty. Patrząc na platformę e-nauczania jako na system informatyczny działający w środowisku sieci Internet, można dostrzec następujące części jej architektury: t 4FSXFS TZTUFNV BQMJLBDKJ E[JB’BKƼDZ X ǥSPEPXJTLV CB[PEBOPXZN J PQBSUZ OB Klj[ZLBDI XZLPS[ZTUVKƼDZDI TUBOEBSEZ )5.- 9.- 1)1 +BWB4DSJQU +BWB 1FSM "41 Mechanizmy działania warstwy aplikacji systemu e-learningowego są skoncentrowane na: » generowaniu strony startowej systemu i strony umożliwiającej logowanie użytkownika (wraz z wyborem opcji logowania lub rejestracji); » interpretacji żądań zalogowanych użytkowników i wyświetleniu strony startowej kursu bądź strony zawierającej zasoby edukacyjne. t 4FSXFS CB[Z EBOZDI .Z42-1PTUHSFT.4 42- PSB[ TFSXFS 888 "QBDIF**4 gdzie jest wykorzystywana klasyczna komunikacja webowa typowa dla bazodanowych serwisów internetowych (zapytania klient-serwer i komunikacja z bazą danych oraz serwerem plików). t .PEV’Z QP[XBMBKƼDF ’BUXP PET[VLBƾ LPE QSPHSBNV PEQPXJFE[JBMOFHP [B E[JB’BOJF konkretnej części systemu (a także zmodyfikować go czy też dodać nową funkcjonalność). Z reguły istniejące rozwiązania e-learningowe mają następujące moduły: » moduł zadań, lekcji; » moduł komunikacji — forum, czat, e-mail; » moduł zasobów — wyświetlanie treści elektronicznych, multimedialnych; » moduł interakcji — głosowania, quizy, testy, ankiety; » moduł raportowania, statystyk, dzienników zdarzeń; » moduł zarządzania kursami i ich edycji; » moduł zarządzania użytkownikami i ich danymi (blog, dane osobiste, zapisy na kursy). t 4$03. (ang. Sharable Content Object Reference Model) — standard i specyfikacja definiująca sposoby oraz formy opisu, przechowywania i dostarczania użytkownikowi treści edukacyjnych stworzona przez "%-* (ang. Advanced Distributed

28 Zob. M. Hyla, Przewodnik po e-learningu, op.cit.

24

Learning Initiative). Zaletą tego standardu jest to, że daje możliwość tworzenia treści, które mogą być ponownie wykorzystane w innych kursach. Realizowane jest to za pomocą tzw. obiektów wiedzy wielokrotnego użytku (ang. reusable learning objects). Obiekty te w systemach e-learningowych mogą być później zapisywane w tzw. repozytoriach obiektów (ang. object repositories). Przygotowanie kursu w tym standardzie umożliwia: » import (i eksport) kursu oraz implementowanie go w innym systemie e-learningowym obsługującym standard SCORM (a także łatwe przenoszenie go w ramach własnego systemu e-nauczania); » osadzanie dowolnych składowych kursu w różnych kontekstach szkoleniowych w ramach systemu e-learningowego. t 1S[FHMƼEBSLB 888 QP TUSPOJF VǹZULPXOJLB BENJOJTUSBUPSB OBVD[ZDJFMB VD[OJB

dzięki której nawiązywane jest połączenie z systemem e-learningowym. Architektura systemu e-learningowego cechuje się przejrzystością i modułowością stwarzającą możliwość rozbudowy o nowe rozwiązania zwiększające funkcjonalność i przekaz wiedzy na odległość.

Wady i zalety e-learningu Istnieje wiele opinii dotyczących szkoleń i technologii e-learningowej. Najistotniejszą zaletą jest tu elastyczność procesu nauczania wynikająca z jego składowych — czasu, miejsca i tempa nauczania. Osoba ucząca się może korzystać z rozwiązań systemu e-learningowego w dowolnym miejscu oraz samodzielnie nadzorować czas i szybkość nabywania wiedzy (jedyne ograniczenie, jakie się pojawia, to ustalony przez prowadzącego zajęcia termin oddania zadania czy wirtualnego spotkania na czacie lub w formie wideokonferencji). Nauczanie z wykorzystaniem e-learningu zwiększa też umiejętności informatyczne zarówno kadry nauczającej, jak i osób uczących się. Ponadto wprowadzenie tej technologii w jednostce edukacyjnej pozwala na znaczne oszczędności czasu i pieniędzy (dojazdy studentów i prowadzących, problemy z zajęciami stacjonarnymi, np. koszty wynajmu sali). Negatywne strony e-learningu sprowadzają się w dużej mierze do tego, iż nie każda osoba potrafi i jest w stanie uczyć się w trybie samokształcenia — może pojawić się w takiej sytuacji poczucie wyobcowania i braku kontaktu, więzi z innymi osobami uczącymi się (tabela 1.1). Z drugiej strony nie wszystkie przedmioty można przedstawić w postaci elektronicznej i w ten sposób ich nauczać. Problemem może też być aspekt czysto technologiczny (brak infrastruktury i wysokie koszty przygotowania oraz uruchomienia atrakcyjnych kursów online).

29 Z. Zieliński, Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, op.cit.

Rozdział 1. Wprowadzenie do e learningu

Tabela 1.1. Zalety i wady e-learningu

25

Zalety e-learningu

Wady e-learningu

Elastyczność nauczania — dowolność czasu, miejsca i tempa

Koszt wdrożenia platformy i przygotowania materiałów (kursów) e-learningowych

Zarządzanie procesem nauczania

Brak bezpośredniego kontaktu z prowadzącym i innymi uczącymi się osobami

Szybkość przekazu wiedzy i umiejętności

Konieczność posiadania silnej motywacji i bycia zdyscyplinowanym w samokształceniu

Multimedialne i atrakcyjne formy przekazu

Problem technologiczny (dostęp do internetu, posiadanie komputera)

Indywidualizacja procesu nauczania

Opór środowiska szkoleniowego, edukacyjnego, negatywne postrzeganie e-nauczania wynikające z małej wiedzy o nim

Rozwój umiejętności informatycznych

Brak możliwości nauczania niektórych przedmiotów za pomocą technologii

Otwarcie się podmiotu edukacyjnego na nowy rynek uczących się

Brak umiejętności oraz kadry mającej przygotować e-kursy

Kontrola i monitorowanie procesu dydaktycznego

Brak jednoznacznych regulacji prawnych opisujących funkcjonowanie e-learningu w jednostkach edukacyjnych

Wzrost prestiżu jednostki edukacyjnej Oszczędność czasu i środków finansowych Różnorodność treści szkoleniowych (szkolenia specjalistyczne, miękkie)

Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy e-learning jest do tego stopnia istotnym rozwiązaniem, że jego wdrożenie powinna rozważyć każda jednostka edukacyjna. Jedno jest pewne — e-nauczanie oparte na nowoczesnych technologiach informatycznych przyczynia się do wzrostu prestiżu i poprawy wizerunku wprowadzającej je jednostki, otwiera ją na nowe grupy społeczne (rozszerzenie oferty na osoby spoza miejsca funkcjonowania podmiotu) i wprowadza nowe możliwości w zakresie kontaktowania się czy publikacji nowych form szkoleniowych.

26

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e-learningowe

Utworzenie specyfikacji języka HTML przez Tima Bernersa-Lee i udostępnienie pierwszych stron WWW przyczyniło się do zmiany roli internetu, który z medium komunikacyjnego stał się także narzędziem do publikowania informacji. Dynamiczny rozwój technologii webowych spowodował, iż obecnie nie jest problemem publikowanie własnych treści w postaci bloga albo złożonego serwisu WWW czy dokonywanie płatności online. Kolejnym krokiem w rozwoju technologii umożliwiających łatwe publikowanie treści w internecie jest tzw. Web 2.0. Pojęciem tym przyjęło się określać serwisy internetowe, w których funkcjonowaniu główną rolę odgrywają czynni użytkownicy. Użytkownicy ci rejestrują się w serwisie, generują treść w postaci wypowiedzi na forum czy wpisów w blogach tematycznych, dzielą się zdjęciami czy materiałami filmowymi, a także publikują własne poradniki czy encyklopedie sieciowe z informacjami. To od tworzącej się społeczności użytkowników zależy, czy serwis będzie dalej funkcjonował, rozwijał się oraz czy będzie postrzegany jako wartościowe miejsce w sieci. Oczywiście sami twórcy portalu muszą dbać o jego zawartość i dodawać własne treści, a także funkcjonalności ułatwiające interakcję i generowanie nowych materiałów oraz mechanizmy pozwalające na rozwój społeczności budującej się wokół przedsięwzięcia internetowego. Oto rozwiązania ilustrujące możliwości technologii Web 2.0, które można uznać za wiodące: t 'MJDLS (http://www.flickr.com) — serwis służący do gromadzenia oraz publikowania online zdjęć, które dodatkowo mogą być komentowane przez innych użytkowników serwisu czy opisywane słowami kluczowymi (tagami). t 8JLJQFEJB (http://www.wikipedia.org) — internetowa encyklopedia, której wpisy mogą edytować praktycznie wszyscy użytkownicy. Obecnie projekt ten jest jedną z najczęściej odwiedzanych stron w internecie i jednym z najpopularniejszych źródeł informacji. t :PV5VCF (http://www.youtube.com) — portal, w którym użytkownicy mogą w prosty sposób zamieszczać i oglądać swoje filmy wideo. W serwisie powstały kanały tematyczne mające wiernych obserwatorów, którzy mogą komentować i oceniać filmy, a także linkować (i wklejać) je do swoich prywatnych serwisów internetowych.

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

t

t

t

t

t

Coraz więcej firm, instytucji i szkół ma konta na YouTube i przesyła tu filmy z wykładów, zajęć, konferencji czy seminariów. #MPHHFS (http://www.blogger.com) — pierwszy darmowy system pozwalający na blogowanie, czyli pisanie własnego dziennika sieciowego (pamiętnika). Dzięki blogom setki tysięcy internautów mają okazję tworzyć w prosty sposób strony internetowe z wpisami dotyczącymi własnych przeżyć i przemyśleń, ale także i o innej tematyce, np. naukowej. Często blogi stają się narzędziem marketingowym i są pisane przez pracowników firmy w celu poprawienia jej komunikacji z klientami czy jej wizerunku. Blogger jest obecnie jednym z narzędzi sieciowych firmy Google. %FMJDJPVT (http://www.delicious.com) — serwis pozwalający użytkownikom gromadzić i katalogować ulubione linki do często odwiedzanych stron WWW. Umożliwia wyszukiwanie adresów po wpisanych słowach kluczowych, a także przeglądanie odnośników dodanych przez użytkowników o podobnych zainteresowaniach. "QMJLBDKF TJFDJPXF (PPHMF (http://www.google.com), takie jak: » bezpłatny serwis poczty elektronicznej Gmail (http://mail.google.com); » interaktywne Mapy Google (http://maps.google.com); » Google Dokumenty (http://docs.google.com) — edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, prezentacje multimedialne, program graficzny i formularz; » Google Kalendarz (http://www.google.com/calendar/); » Google Książki (http://books.google.com); » Google Grupy dyskusyjne (http://groups.google.pl); » Google Picasa (http://picasa.google.com) — aplikacja umożliwiająca organizowanie własnej kolekcji zdjęć i udostępnianie jej w internecie; » Google Tłumacz (http://translate.google.pl) — jeden z najpopularniejszych tłumaczy online; » Google Witryny (http://www.google.com/sites/) — aplikacja pozwalająca utworzyć własną witrynę internetową. %JHH (http://digg.com) — serwis tworzony przez użytkowników, którzy gromadzą w nim linki do interesujących treści pojawiających się w internecie. Każdy z linków może zostać oceniony, skomentowany, a dodatkowo użytkownicy mogą głosować na interesujący ich zasób. Dzięki temu jest tworzony dynamicznie ranking linków wyświetlanych na stronie głównej serwisu. -JOLFE*O (http://www.linkedin.com) oraz 'BDFCPPL (http://www.facebook.com) — serwisy społecznościowe dające swoim użytkownikom możliwość gromadzenia się w społeczności (ogólne bądź skierowane do konkretnych grup społecznych). Portale te oferują użytkownikowi wiele metod swobodnej komunikacji (fora dyskusyjne,

27

28

blogi, czaty), tworzenia list i grup znajomych (kontaktów), informowania o różnych osobistych wydarzeniach, a także korzystania z systemowych widżetów (aplikacji rozszerzających funkcjonalność portalu o tworzenie własnych reklam, gier, wtyczek do smartfonów, rozszerzeń dla serwisów WWW). t 5XJUUFS (http://www.twitter.com) — mikroblogowy serwis społecznościowy, w którym zarejestrowani użytkownicy wysyłają krótkie wiadomości tekstowe (do 140 znaków). Informacja taka wyświetlana jest na stronie użytkownika i dociera do osób, które obserwują dany profil. t -BTUGN (http://www.lastfm.pl) — portal pełniący funkcję spersonalizowanego radia internetowego połączonego z systemem rekomendacji użytkowników. Serwis na podstawie zgromadzonych danych o ulubionych zespołach i wokalistach tworzy profile gustu użytkownika, sugerując mu podobną zawartość zgodną z jego upodobaniami. t 4MJEFTIBSF (http://www.slideshare.net) — serwis zawierający prezentacje online wgrywane przez użytkowników. Wszystkie mogą być oglądane, oceniane, komentowane, zaś sami użytkownicy mogą tworzyć grupy zainteresowań dla danego zagadnienia czy tematyki. Dostęp do prezentacji jest możliwy po podaniu adresu URL i można je osadzać w innych serwisach internetowych. Serwisy Web 2.0 cechują się dużą dynamiką, wysokim poziomem interakcji oraz możliwością łączenia informacji publikowanych w różnych formach (np. tekstu bloga z osadzonym filmem z kanału YouTube, który dodatkowo można ocenić we wpisie na forum; notka jest opisywana słowami kluczowymi pobieranymi przez czytelników bloga dzięki kanałowi RSS).

Web 2.0 narzędziem edukacyjnym Współpraca oraz interakcja pomiędzy użytkownikami posługującymi się narzędziami Web 2.0 istotnie zmienia podejście do zdalnego kształcenia. Pojawił się nowy termin learning 2.0, który oznacza uczestnictwo, współpracę oraz tworzenie treści edukacyjnej przez ucznia wykorzystującego narzędzia Web 2.0. Rozwiązania techniczne ograniczają wyobcowanie osoby uczącej się, gdyż nowe formy dynamicznej komunikacji i współpracy w ramach tworzących się społeczności sieciowych dają poczucie budowania w sposób interaktywny więzi pomiędzy osobami (grupami). Poniżej wymieniono zjawiska w dziedzinie działań edukacyjnych, do których warunki zapewnia technologia Web 2.0: t 8TQؒVD[FTUOJDUXP, które opiera się na narzędziach i portalach społecznościowych. Dzięki tym rozwiązaniom może być budowana e-społeczność uczniowska

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

w podmiocie edukacyjnym. Bazuje ona na zaadaptowanych odpowiednich rozwiązaniach informatycznych, takich jak system Elgg (http://www.elgg.org) umożliwiający utworzenie własnego serwisu społecznościowego czy WiZiQ (http://www.wiziq. com) będący systemem nauczania online z wieloma dostępnymi kursami e-learningowymi (rysunek 2.1). Zastosowanie w edukacji mogą też znaleźć serwisy polecające książki (http://www.biblionetka.pl) lub skupiające entuzjastów czytania (http:// www.shelfari.com). Te nowoczesne serwisy internetowe mają ogromny potencjał edukacyjny zapewniający przede wszystkim dostęp do wiedzy.

Rysunek 2.1. Strona serwisu WiZiQ z przykładowymi kursami e-learningowymi

Innymi rozwiązaniami, które odpowiadają za rozpropagowywanie istniejącego zaplecza edukacyjnego poprzez sieć Web 2.0, są kanały RSS (ang. Really Simple Syndication) przesyłające nagłówki interesujących odbiorcę wiadomości, ale także tzw. social news — serwisy służące do wzajemnego polecania sobie informacji (wspomniany wcześniej Digg i jego polska odmiana Wykop.pl). Współuczestnictwo to także społeczne tagowanie — ang. folksonomy — i kategoryzacja treści. Nazwa pochodzi od połączenia angielskich słów folk (ludzie) oraz taxonomy (zarządzanie klasyfikacją). W przypadku togowania użytkownik serwisu Web 2.0 opisuje dane zasoby słowami,

29

30

które uważa za najbardziej adekwatne (częstym zjawiskiem jest tzw. chmura tagów — tag cloud). W celach edukacyjnych można też wykorzystywać serwis Delicious, w którym użytkownicy gromadzą najciekawsze źródła internetowe. t 8TQؒQSBDB z wykorzystaniem aplikacji wspomagających działania grupowe, czego najlepszym przykładem może być Wikipedia i wszelkie narzędzia internetowe umożliwiające tworzenie własnej encyklopedii wiedzy i pozwalające na zdalną pracę. Z jednej strony należy zauważyć, iż sama sieć jest medium zapewniającym łatwą komunikację dzięki takim usługom jak poczta elektroniczna, czat, forum dyskusyjne, telekonferencja i wideokonferencja (Skype). Z drugiej strony, wykorzystując narzędzia systemów wspomagających pracę grupową, należy posiłkować się rozwiązaniami, które funkcjonują na podstawie strony WWW. Takie zintegrowane aplikacje są proste w obsłudze oraz usprawniają zarządzanie projektami, zadaniami i użytkownikami (a także są wyposażone w moduły specjalistyczne, takie jak: firma/szkoła, zadania, kalendarz, pliki, kontakty, forum, zasoby). Zastosowanie takiego systemu wydaje się dobre dla wszystkich potrzebujących ekonomicznego narzędzia do prostego koordynowania zadań niezależnie od miejsca, w którym się znajdują. Rozwiązanie tego typu pozwala podmiotowi edukacyjnemu lepiej funkcjonować, umożliwiając mu lepszą współpracę ze studentami podczas realizacji istotnych zadań, np. pisania pracy dyplomowej. Grupa może wspólnie zajmować się projektem, analizować koncepcję lub wykonywać inne zadanie. Tego rodzaju praca jest odpowiednia tylko dla małych zespołów (od 4 do 6 studentów) i wymaga od wszystkich uczestników umiejętności korzystania ze współużytkowanego programu oraz systemu komunikacji. Przykładem takiego narzędzia jest program dr Project (rysunek 2.2), obecnie rozwijany przez programistów jako Pinax (http://pinaxproject.com).

Rysunek 2.2. Przykład zastosowania programu dr Project. Źródło: https://projects.zpt.tele.pw.edu.pl

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

t 5XPS[FOJF USFǥDJ, wzajemne inspirowanie się w myśl teorii konstruktywizmu (mówi ona o tym, iż wiedza — indywidualny i subiektywny konstrukt — powstaje, gdy jednostka przyjmuje i przetwarza informacje w perspektywie własnych doświadczeń i w wyniku interakcji międzyludzkich). W ramach tego elementu uczniowie mogą udostępniać własne zdjęcia (w portalu Flickr), nagrania filmowe (w serwisie YouTube), pisać blogi czy publikować prezentacje multimedialne (w portalu Slideshare). W zakresie publikowania treści ciekawą opcją jest Prezi (http://prezi.com), aplikacja umożliwiająca tworzenie niebanalnych prezentacji innych niż te, do których przyzwyczaiły nas programy typu Office. Prezentacje utworzone w Prezi nie są oparte na typowych slajdach (jak w programie PowerPoint), lecz są generowane na wielkim interaktywnym obszarze, po którym prowadzi nas program. Po szybkiej rejestracji można rozpocząć pracę nad prezentacją (opcja New prezi), wykorzystując do tego panel nawigacyjny, który wyświetla się w lewym górnym rogu ekranu. Za jego pomocą użytkownik może: wstawiać filmy z YouTube, wstawiać własne grafiki, wykresy i zdjęcia (zapisane na lokalnym komputerze), dodawać kształty, linie, ramki oraz ustawiać predefiniowane motywy prezentacji i numerować slajdy (rysunek 2.3). Przygotowana prezentacja może zostać zapisana i udostępniona innym użytkownikom (po podaniu im adresu URL). Prezi Rysunek 2.3. Fragment strony Prezi z paneto innowacyjny system do tworzenia pre- lem nawigacyjnym zentacji niewymagający instalacji na dysku twardym. Ma duże możliwości i zupełnie inną formę prezentowania treści (dynamicznej) w porównaniu chociażby z PowerPointem. Wadą tego rozwiązania może być jednak brak opcji dodawania tła muzycznego do slajdów i niemożność automatycznego odtwarzania przygotowanych pokazów (rysunek 2.4). Warto dodać, iż Prezi posiada wersję Desktop do instalowania na komputerze PC (a także MAC) z możliwością pracy offline. Instalacja oprogramowania wymaga założenia konta w serwisie (http://prezi.com/profile/signup/edu/) oraz zainstalowania programu Adobe Air (ang. Adobe Integrated Runtime). t 8ZLPS[ZTUBOJF EBSNPXZDI BQMJLBDKJ, oprogramowania open source i edukacyjnych zasobów otwartych (ang. open e-learning). Internet pełen jest darmowych programów,

31

32

Rysunek 2.4. Przykładowa prezentacja w programie Prezi

które dorównują funkcjonalnością oprogramowaniu komercyjnemu. Nikogo nie dziwi powszechność przeglądarki Firefox, pakietu biurowego OpenOffice lub LibreOffice, programu Audacity, Skype’a czy systemu operacyjnego Linux. Dostęp do darmowych aplikacji webowych sprawia coraz częściej, że użytkownicy mogą przetwarzać swoje dane w tzw. chmurze obliczeniowej (której dobrym przykładem są aplikacje i witryny Google pozwalające przenieść dokumenty, kontakty, pocztę i wiadomości do sieci). Ważnym czynnikiem decydującym o skali wykorzystania Web 2.0 w edukacji jest także udostępnianie przez szkoły wyższe i uniwersytety za darmo materiałów i kursów e-learningowych w internecie. Każda taka inicjatywa pokazuje, iż rozwój otwartych baz wiedzy obejmuje również zasoby i technologie e-learningu. Takie działania zwiększają dynamikę jego rozwoju, a także dostęp do otwartych: » źródeł zasobów, repozytoriów, metadanych; » e-contentu — materiałów, treści, zasobów edukacyjnych; » narzędzi, usług i systemów e-learningowych. W ramach ruchu otwartych zasobów edukacyjnych wiele instytucji edukacyjnych oraz uczelni udostępniło swoje repozytoria szkoleniowe w internecie, pokazując w ten sposób, iż nauczanie to coś więcej niż dostarczanie treści. Poniżej zostały podane najlepsze przykłady zastosowania idei open e-learningu, w której zasadniczym czynnikiem sukcesu jest współudział w przekazie wiedzy. » OpenLearn — The Open University, http://openlearn.open.ac.uk — zawiera wiele darmowych e-kursów (od historii, przez prawo, aż po informatykę i matema-

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

»

»

»

» »

» » » » » »

»

tykę) prezentowanych na platformie Moodle. Projekt realizowany przez otwarty uniwersytet w Wielkiej Brytanii. UC Berkeley Webcast, http://webcast.berkeley.edu/ oraz http://video.google. com/ucberkeley.html — materiały audio i wideo Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Open Learning Initiative, http://oli.web.cmu.edu/openlearning/ — szkolenia z inżynierii, reguł wnioskowania, chemii i innych dziedzin opracowane przez Carnegie Mellon University. MIT OpenCourseWare, http://ocw.mit.edu/OcwWeb/web/home/home/index. htm — darmowe szkolenia z MIT-u tematycznie ukierunkowane na nauki ścisłe (choć są też kursy z historii czy nauk społecznych). BBC Learning, http://www.bbc.co.uk/learning/ — szkolenia zawierające wiele multimediów, materiałów wideo. Open Yale, http://oyc.yale.edu/courselist/ — serwis Uniwersytetu Yale jest przykładem tego, że uczelnie mogą wykorzystać nowe technologie w profesjonalnym przekazywaniu wiedzy oraz budowaniu swojej marki. MIT World, http://mitworld.mit.edu/browse/ — ma w swoich zasobach wykłady online naukowców prowadzących niegdyś zajęcia dla MIT-u. Project Gutenberg, http://www.gutenberg.org/wiki/Main_Page/ — serwis z darmowymi książkami do pobrania w wersji elektronicznej. Utah State University OpenCourseWare, http://ocw.usu.edu/front-page/ — szkolenia udostępnione przez uniwersytet w Utah zawierające multimedialne wykłady. Wikibooks, http://wikibooks.org — projekt biblioteki wolnych podręczników w różnych językach. Polska część projektu ma ponad 4000 modułów. W3Schools, http://w3schools.com — serwis zawiera darmowe szkolenia dla webdeveloperów. Khan Academy, http://www.khanacademy.org — jest to doskonały przykład wykorzystania prostych i funkcjonalnych narzędzi internetowych, które wspierają edukację. Serwis powstał w 2004 roku, kiedy jego twórca Salman Khan zamieścił w serwisie YouTube kilka filmów edukacyjnych z matematyki (10 – 15-minutowych, opatrzonych komentarzem) adresowanych do kuzynów. Popularność tych filmów oraz duże zainteresowanie nimi zainspirowały Khana do utworzenia serwisu edukacyjnego, który obecnie zawiera ponad 1800 filmów z różnych dziedzin udostępnianych bezpłatnie. OAZE, http://oaze.edu.pl — Otwarte Akademickie Zasoby Edukacyjne — internetowa baza linków do otwartych zasobów edukacyjnych tworzona przez polską społeczność użytkowników internetu.

33

34

Idea otwartego oprogramowania, a także materiałów dostępnych za darmo ma coraz większe znaczenie, zachęcając do dalszego dzielenia się wiedzą i współużytkowania treści edukacyjnych.  Większa NPCJMOPǥƾ w dostępie do informacji, danych i wiedzy (niezależność od miejsca i czasu). Serwisy e-learningowe coraz częściej dostosowywane są pod kątem przesyłania i publikowania treści w urządzeniach mobilnych, takich jak telefon GSM, smartfon, tablet. Taka forma nauczania jest nazywana m-learningiem (ang. mobile learning) i stosuje się ją głównie jako komponent wspierający kształcenie (np. aplikacje wspomagające uczenie się języków obcych) bądź popularyzujący wiedzę (programy umożliwiające przeszukiwanie katalogów w bibliotece sieciowej). Zastosowanie elementów Web 2.0 w istniejących systemach e-learningowych wspiera proces wymiany materiałów i przekazywania wiedzy, a także ułatwia budowanie społeczności edukacyjnej.

Webcasty, podcasty, screencasty Dzięki modelom kształcenia nieformalnego — nie poprzez studia czy zorganizowane szkolenia — pracownicy (jak i studenci) wykorzystują w podnoszeniu swoich kwalifikacji sieci społeczne, a także webinaria czy podcasting. Technologie te stymulują kreatywność, współpracę, współuczestniczenie i współdzielenie zasobów przez użytkowników portali internetowych. W nieformalnym kształceniu członkowie grupy sami budują własną społeczność zgromadzoną wokół wspólnych zainteresowań, niejednokrotnie ukierunkowując pogłębianie swojej wiedzy i starając się, by istniała formuła wielokierunkowej komunikacji (na poziomie użytkownik – użytkownik) na przykład w ramach portalu wiedzy. Często uczestnicy takich systemów zostawiają w nich swoje dane, tworzą profile, uruchamiają blogi technologiczne, biorą udział w badaniach ankietowych, wspierają sieciowe inicjatywy oraz tworzą grupy zainteresowań i wsparcia dotyczące wspólnych pasji i pojawiających się problemów. Coraz bardziej rozbudowane profesjonalne sieci społeczne (w tym i serwisy społecznościowe) pozwalają nie tylko na podanie podstawowych danych (jeżeli taka jest wola członka tego typu grupy), ale także na przykład na określenie gustów czytelniczych, opisanie odwiedzonych w podróży miejsc czy doświadczeń zawodowych itp. Te i podobne informacje pozwalają na coraz lepsze opisanie swojej osoby — wręcz zdefiniowanie się w sieci — a przez to na przykład na uzyskanie większych szans rekrutacyjnych na rynku pracy lub sprawniejsze znajdowanie osób o podobnych zainteresowaniach zawodowych czy pozazawodowych. Jest to korzystne zarówno bezpośrednio dla osoby używającej takiego systemu, jak i dla innych użytkowników — dzięki temu w ramach kursu e-learningowego można choćby budować markę edukacyjną lub two-

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

rzyć profil czy grupy zainteresowań. Działania takie wiążą się z zawodowym wykorzystaniem internetu, a także z prywatnym korzystaniem z sieci — wiele wyszukiwanych informacji przydaje się użytkownikowi w pogłębianiu wiedzy. Najprostszym rozwiązaniem promującym zdobywanie wiedzy przez internet i wykorzystującym technologię RSS (ang. Really Simple Syndication) jest podcast, czyli forma dźwiękowej lub filmowej publikacji internetowej w postaci regularnych odcinków. Podcast i jego pochodne (XFCDBTU — transmisja i prezentacja wideo; TDSFFODBTU — film instruktażowy ze zdarzenia prezentowanego na ekranie komputera; WPEDBTU — publikacja filmowa) mogą być zamieszczane i prezentowane jako nieformalny blog technologiczny, kurs językowy czy profesjonalna audycja radiowa. Dzięki zastosowaniu tych technologii użytkownicy serwisu mogą subskrybować audycje i być automatycznie powiadamiani o nowych odcinkach. Uczelnia w Berkeley i Uniwersytet Stanforda udostępniają w formie podcastów wybrane wykłady, muzykę i audycje radia studenckiego. Jednym z wartościowszych podcastów jest TED Talks (http://www. ted.com, Technology, Entertainment and Design), czyli zapisy wystąpień konferencyjnych największych myślicieli, naukowców, biznesmenów czy ikon popkultury, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami, wiedzą i prognozami (rysunek 2.5).

Rysunek 2.5. Strona serwisu TED

35

36

W przeciwieństwie do webinariów podcasty czy screencasty nie wymagają od subskrybentów aktywności (poza kliknięciem i obejrzeniem lub wysłuchaniem audycji). Webinarium, będące swego rodzaju internetowym seminarium — konferencją online — zakłada i umożliwia obustronną interakcję między prowadzącymi a uczestnikami z wykorzystaniem wirtualnych narzędzi. Webinaria w porównaniu z konferencjami czy seminariami mają zazwyczaj szczegółowo określoną tematykę. Osoba prowadząca jest praktykiem, co gwarantuje odpowiedzi nawet na najbardziej oryginalne pytania. Dużym plusem jest również to, że prezentacje z webinariów są zazwyczaj dostępne po ich zakończeniu, co pozwala wrócić do omawianych zagadnień (rysunek 2.6).

Rysunek 2.6. Przykład zapisanej prezentacji z webinarium

Ważnym czynnikiem w przypadku wszystkich powyższych elementów Web 2.0 stosowanych w e-learningu jest sposób ich działania. Aby móc być uczestnikiem tych aktywności, nie trzeba instalować jakiegokolwiek oprogramowania na komputerze, gdyż wszystko odbywa się za pośrednictwem przeglądarki internetowej.

Społeczności i ich rola w e-learningu Kształcenie społecznościowe opiera się w swym założeniu na użyciu serwisów społecznościowych, czyli grupy aplikacji sieciowych służących głównie do komunikowania się, informowania o swoich zainteresowaniach czy o wydarzeniach związanych z naszym życiem. Serwisy te mogą być wykorzystywane także jako narzędzia wspierające proces e-nauczania, pomagając nauczycielowi motywować uczestników szkolenia online. Problemem e-learningu jest współpraca uczestników szkolenia, a także

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

sposób motywowania studentów do dalszego uczenia się w duchu systematyczności i ciągłego zaangażowania. Rozwiązaniem może być wykorzystanie portali społecznościowych, takich jak Facebook (http://www.facebook.com), serwisów YouTube (http:// www.youtube.com), Slideshare (http://www.slideshare.net), Ututi (http://www.ututi. com) czy wirtualnego świata Second Life (http://www.secondlife.com). Facebook (http://www.facebook.com) Facebook jest aplikacją sieciową, która zarejestrowanemu użytkownikowi umożliwia poznanie nowych osób oraz — co ważne — ułatwia publikowanie i udostępnianie treści całej sieci kontaktów, jakie ma dana osoba. Serwis pozwala opisać siebie, swoje zainteresowania, a także generuje powiązania, w ramach których możemy się komunikować i tworzyć grupy osób zorientowane wokół konkretnych wydarzeń. Narzędzia Facebooka można zaadaptować na potrzeby własnej instytucji edukacyjnej, gdyż strona firmowa może mieć dowiązanie do profilu w serwisie społecznościowym, który jest prowadzony wspólnie ze studentami. Aplikacja Tablica może stać się odpowiednikiem tablicy z ogłoszeniami, na której uczniowie wpisują własne informacje lub omawiają przeprowadzone wcześniej przez nauczyciela zajęcia (rysunek 2.7). Taka forma komunikacji i interakcji staje się naturalną promocją portalu e-learningowego i pozwala utrzymać częstsze relacje między nauczycielem a studentami (nauczyciel staje się mentorem moderującym pracę grupy uczestników szkolenia za pomocą narzędzia społecznościowego).

Rysunek 2.7. Aplikacja Tablica serwisu Facebook

37

38

Rysunek 2.8. Fragment ekranu serwisu Moodle z zaimplementowanym przyciskiem Facebooka Lubię to!

Po przygotowaniu profilu w serwisie Facebook należy wygenerować kod, który po dodaniu go do promowanego serwisu e-learningowego (czy firmowej strony podmiotu edukacyjnego) wyświetli przycisk Lubię to! (rysunek 2.8). W tym celu w profilu w Facebooku klikamy opcję Zacznij, a następnie przycisk Dodaj pole „Lubię to” (rysunek 2.9).

Rysunek 2.9. Rozpoczęcie procedury dodawania przycisku Lubię to!

Zostajemy przełączeni na stronę Facebook developers, gdzie można wygenerować kod przycisku (Like Box, Like Button, Live Stream, Login Button, Recommendation — w zależności od wymagań), który należy zamieścić na stronie (rysunek 2.10).

Rysunek 2.10. Ustalanie wyglądu przycisku Lubię to!

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

Kliknięcie w przycisk Get Code powoduje wyświetlenie w oknie skryptu, który należy skopiować i wkleić w kod własnej strony internetowej bądź serwisu e-learningowego. W przypadku Moodle należy skopiować kod z sekcji iframe (rysunek 2.11).

Rysunek 2.11. Wygenerowany kod gotowy do wklejenia na docelową stronę serwisu e-learningowego

Następnie w systemie e-learningowym Moodle, logując się jako administrator, włączamy tryb edycji (przycisk w prawym górnym rogu Włącz tryb edycji) i dodajemy nowy blok HTML. Wpisujemy nazwę bloku i przełączamy edytor w tryb kodu HTML (rysu- Rysunek 2.12. Fragment ekranu edytora HTML systemu Moodle nek 2.12). W trybie HTML wklejamy skrypt skopiowany ze strony Facebooka. Po zapisaniu zmian blok jest odpowiednio skonfigurowany. Teraz należy jedynie poinformować użytkowników serwisu o nowym profilu w serwisie społecznościowym i rozpocząć kampanię marketingową w społeczności edukacyjnej (rysunek 2.13).

39

40

Rysunek 2.13. Kod z serwisu Facebook wklejony do strony HTML Moodle

Warto dodać, iż Facebook uruchomił własną platformę e-learningową $PVSTF'FFE (http://coursefeed.com), która zawiera darmowe kursy online. CourseFeed ma w swojej bazie wiele bezpłatnych szkoleń i jest dostępna dla zarejestrowanych użytkowników (rysunek 2.14).

Rysunek 2.14. Coursefeed — ekran jednego z dostępnych kursów e-learningowych

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

YouTube (http://www.youtube.com) Wiele szkół wyższych uznało serwisy Web 2.0 za doskonałe medium służące reklamowaniu ich instytucji edukacyjnej. YouTube stał się miejscem w internecie, gdzie wiele osób zamieszcza swoje filmy, które są oceniane przez innych użytkowników. Serwis dostrzegły także uczelnie, które zaczęły wykorzystywać YouTube jako bezpłatny kanał telewizyjny służący do transmisji treści edukacyjnych. Dobrym przykładem jest Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, który jako pierwszy zaczął prowadzić własny kanał w YouTube (rysunek 2.15). Są w nim dostępne bezpłatne nagrania z wydarzeń, konferencji i wykładów akademickich, a długość zgromadzonego materiału przekroczyła już 300 godzin (ponad 1100 filmów i prezentacji multimedialnych).

Rysunek 2.15. Kanał Uniwersytetu Kalifornijskiego w serwisie YouTube

Narzędzia takie jak YouTube czy Slideshare ułatwiają współpracę i wymianę doświadczeń między jednostkami edukacyjnymi, ale także pozwalają przygotować szkolenie w ramach systemu e-learningowego (konkretne wykłady, animacje z doświadczeń czy prezentacje można zawrzeć w przygotowanym multimedialnym materiale dydaktycznym).

41

42

Slideshare (http://www.slideshare.net) Slideshare służy do publikowania prezentacji multimedialnych przez zarejestrowanych użytkowników, każdy zaś internauta ma do nich wgląd (zasada działania jest identyczna jak w przypadku serwisu YouTube). Wgrywana do serwisu prezentacja może mieć atrybut udostępniania ustawiony na prywatny bądź publiczny (rysunek 2.16).

Rysunek 2.16. Ekran serwisu Slideshare

Dodatkową zaletą serwisu Slideshare jest możliwość zorganizowania bądź uczestnictwa w wideokonferencji z wykorzystaniem funkcjonalności ;JQDBTU która nie wymaga instalacji żadnego dodatkowego oprogramowania na komputerze (rysunek 2.17). Uruchamiając Zipcast, użytkownik zostaje poproszony o podanie prezentacji, która będzie wykorzystywana podczas wideokonferencji, oraz określenie formy jej udostępnienia (tego, czy ma być prywatna, czy publiczna, ogólnodostępna).

Rysunek 2.17. Konfigurowanie wideokonferencji w serwisie Slideshare z wykorzystaniem aplikacji Zipcast

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

43

Kolejną opcją jest możliwość wysłania krótkiej informacji do serwisu Twitter z linkiem do utworzonego kanału wideokonferencyjnego. Posiadając kamerę internetową oraz mikrofon, można prowadzić w pełni multimedialną prezentację w czasie rzeczywistym (zezwalając aplikacji Adobe Flash Player na dostęp do urządzeń podczas uruchamiania kanału Zipcast — rysunek 2.18 i 2.19). Rysunek 2.18. Uruchomienie kamery internetowej z wykorzystaniem technologii Adobe Flash Player

Rysunek 2.19. Uruchomiona wideokonferencja w Zipcast

Ututi (http://www.ututi.com) Ututi (uniwersytecka sieć społeczna) jest serwisem, w którym każda uczelnia czy szkoła może założyć własny akademicki portal społecznościowy. Wykładowcy tworzą grupy uczących się osób oraz przedmioty i zamieszczają w serwisie materiały dydaktyczne.

44

Ututi służy także jako narzędzie do komunikacji między studentami a prowadzącymi zajęcia. Aby zostać członkami sieci, użytkownicy muszą mieć uczelniany adres e-mail założony w domenie .edu. Portal ma rozbudowany moduł służący do powiadamiania konkretnej grupy użytkowników (np. studentów pierwszego roku studiów niestacjonarnych uczestniczących w zajęciach z przedmiotu technologie informacyjne), nauczyciele zaś mogą publikować i udostępniać w ramach danej grupy pliki w wersji elektronicznej (rysunek 2.20).

Rysunek 2.20. Widok strony przedmiotu i jej struktury w ramach serwisu Ututi

Second Life (http://www.secondlife.com) Wirtualne światy, takie jak Second Life firmy Linden Lab, po których użytkownicy poruszają się zaprojektowanymi przez siebie postaciami (awatarami), są w dużej mierze symulacją życia i interakcji międzyludzkich. Mimo iż Second Life jest grą ..031( (ang. Massively Multiplayer Online Role Playing Game), wielu użytkowników postrzega ją wręcz jako równoległy świat. Warto odnotować, iż liczba zarejestrowanych użytkowników Second Life wyniosła w 2010 roku około 15 milionów, aktywnych rezydentów zaś jest 1,3 miliona. Taka forma internetowej rozrywki daje nowe możliwości tworzenia wirtualnej przestrzeni do nauki online, w tym wykorzystywania istniejących aplikacji e-learningowych (np. Moodle, Sloodle). W świecie 3D Second Life można przygotować wirtualne środowisko nauczania, w którym uczniowie reprezentowani przez awatary będą uczestniczyć w zajęciach odbywających się w uczelni odwzorowującej rzeczywisty kampus (rysunek 2.21).

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

45

Rysunek 2.21. Strona serwisu Second Life

Powyższe nowe rozwiązania wprowadzone do e-learningu zwiększają stopień komunikacji nauczyciela i ucznia, pozwalając na dynamiczną zamianę ról pomiędzy nimi. Są to nowe możliwości komunikowania się ze sobą czy nawiązywania znajomości ze specjalistami, z którymi kontakt w innym modelu nauczania byłby trudny bądź wręcz niemożliwy.

Aplikacje Google wspomagające proces dydaktyczny W skład pakietu Google Aplikacje, który został udostępniony publicznie w sierpniu 2006 roku, wchodzą następujące usługi: t poczta elektroniczna Gmail; t iGoogle — strona startowa, centralny punkt umożliwiający użytkownikowi sprawdzenie zawartości skrzynki pocztowej, kalendarza, dokumentów i zdjęć oraz uzyskanie dostępu do wyszukiwarki i najważniejszych materiałów w internecie; t Google Picasa — album internetowy i program do edycji grafiki; t Google Dokumenty (edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, prezentacje multimedialne, program graficzny oraz formularz); t Google Witryny; t Google Grupy dyskusyjne;

46

t t t t t

Google Kalendarz; Google Książki; Google Tłumacz; Blogger; YouTube. Powyższe aplikacje oraz ich funkcje są dostępne w języku polskim i mogą być stosowane w e-learningu jako narzędzia wspierające naukę i komunikację między uczestnikami szkolenia. Google Gmail Google Gmail jest systemem poczty elektronicznej dostępnym za pośrednictwem klienta poczty (np. MS Outlook, Thunderbird, The Bat) oraz strony WWW. Cechami wyróżniającymi Gmail są: duża pojemność skrzynki odbiorczej, zaawansowane technologie wyszukiwania, a także funkcje dzielenia wiadomości e-mail i komunikacji internetowej (dzięki wbudowanemu w aplikację komunikatorowi internetowemu). Dostęp do Gmaila następuje przez zarejestrowanie się na stronie: http://www.gmail.com Formularz rejestracyjny jest krótki i zawiera tylko najbardziej potrzebne informacje (imię i nazwisko, login, hasło). Po założeniu konta użytkownik ma od razu dostęp do zasobów skrzynek odbiorczej, nadawczej itp. Wysyłanie wiadomości Aby wysłać nową wiadomość, należy kliknąć opcję Utwórz wiadomość i wypełnić odpowiednie pola (rysunek 2.22):

Rysunek 2.22. Widok ekranu aplikacji Gmail

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

t Do: — tutaj znajduje się adres e-mail odbiorcy; może być kilka adresów wpisanych i rozdzielonych przecinkiem. t Temat wiadomości. t Treść — można ją odpowiednio sformatować, korzystając z typowych opcji znajdujących się na górze okna. t Do wiadomości można dołączyć plik, używając linku Załącz plik. iGoogle Mając konto e-mail w serwisie Gmail, użytkownik może spersonalizować własną wyszukiwarkę Google. W tym celu należy uruchomić stronę: http://www.igoogle.com a następnie zalogować się na swoje konto Gmail. Od tej chwili można konfigurować własne bloki z wiadomościami, tło strony czy też dodawać elementy społecznościowe (konfigurowalne bloki dające dostęp do innych popularnych serwisów czy narzędzi internetowych — rysunek 2.23).

Rysunek 2.23. Ekran główny serwisu iGoogle

Personalizując stronę iGoogle, warto zainstalować gadżety wspierające e-learning: t Moodle Announcements — najważniejsze informacje z serwisu moodle.org; t Moodle Tutorials — najnowsze wiadomości z bloga Moodle Tutorials; t Moodle Access — dostęp do własnego portalu e-learningowego pod warunkiem wcześniejszego skonfigurowania adresu serwera oraz podania nazwy konta i hasła użytkownika.

47

48

Rysunek 2.24. Lista opcji dostępnych w serwisie iGoogle

Google Picasa 1JDBTB 8FC "MCVNT jest typowym albumem internetowym służącym do przechowywania i udostępniania innym fotografii cyfrowych. Aby go uruchomić, należy w przeglądarce wpisać adres: http://picasa.google.com/intl/pl/ bądź na stronie iGoogle wybrać odpowiednią opcję (rysunek 2.24), a następnie kliknąć odnośnik Picasa (rysunek 2.25).

Rysunek 2.25. Wybór edytora Picasa

Po wybraniu opcji Picasa wczytuje się strona, na której należy kliknąć pole …i przejdź do usługi Picasa Web Albums (rysunek 2.26).

Rysunek 2.26. Włączenie usługi Picasa Web Albums

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

Tworzenie nowego albumu należy rozpocząć od kliknięcia przycisku Prześlij zdjęcia. Następnie trzeba podać tytuł albumu, datę jego utworzenia oraz opcjonalny opis (rysunek 2.27).

Rysunek 2.27. Fragment strony Picasa wyświetlającej albumy użytkownika

W kolejnym kroku można zadeklarować poziom dostępności albumu — czy ma być dostępny dla wszystkich (publiczny), czy tylko dla wybranych osób (rysunek 2.28).

Rysunek 2.28. Założenie nowego albumu

Kolejny etap to wybór zdjęć, które mają zostać przesłane do Picasy. Za pomocą przycisku Przeglądaj należy wybrać pliki z dysku twardego komputera, a następnie kliknąć opcję Rozpocznij przesyłanie. Do utworzonego wcześniej i nazwanego albumu także można dodawać zdjęcia znajdujące się w lokalnym komputerze. Każdy album ma swoje właściwości, które można edytować. I tak można wybrać dla niego okładkę, zmienić jego nazwę, dodać opis lub zaktualizować mapę miejsc, gdzie były tworzone zdjęcia danego albumu.

49

50

Google Dokumenty Jest to serwis umożliwiający tworzenie dokumentów, formularzy, arkuszy kalkulacyjnych i prezentacji online. Stronę Google Dokumenty można wczytać, korzystając z iGoogle (i mając założone konto w usłudze Gmail) bądź bezpośrednio w przeglądarce, wpisując adres: http://docs.google.com

Rysunek 2.29. Wybór nowego dokumentu

Google Docs — tworzenie dokumentu tekstowego Pierwszą czynnością jest wybranie opcji Utwórz nowy, a następnie Dokument. Pojawia się nowe okno (rysunek 2.29), w którym użytkownik ma do wyboru typ dokumentu do utworzenia i edycji (tekstowy, prezentacja, arkusz kalkulacyjny, rysunek). Edycja dokumentu (jak i skoroszytu arkusza kalkulacyjnego czy prezentacji multimedialnej) jest podobna jak w aplikacjach typu Office (działają te same skróty klawiaturowe, obsługiwane są formaty plików doc, xls, ppt).

Google Rysunek Używając Google Rysunek, nauczyciel ma do dyspozycji narzędzie pozwalające tworzyć proste rysunki oparte na grafice wektorowej i rastrowej (rysunek 2.30).

Rysunek 2.30. Przykładowa grafika utworzona za pomocą Google Rysunek

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

Kreator formularzy Serwis Google Dokumenty jest aplikacją webową mającą zaawansowane funkcje — jedną z nich jest kreator formularzy, dzięki któremu można przygotować ankietę internetową. Ankietę można zamieścić na dowolnej stronie WWW, a po zebraniu odpowiedzi istnieje możliwość przedstawienia wyników w formie graficznej na wygenerowanym wykresie. Pierwszą czynnością jest uruchomienie Google Docs, a następnie wybranie kolejno opcji Utwórz nowy i Formularz. Na nowej stronie należy przygotować formularz. Potem należy dodać tytuł i dokładny opis formularza (ankiety). W końcu zamieszczamy treść pytań, które zadamy internautom, a następnie tekst pomocniczy, który powinien wytłumaczyć internaucie zasadę działania formularza i pomóc mu podjąć decyzję (rysunek 2.31).

Rysunek 2.31. Tworzenie ankiety online z wykorzystaniem formularza Google

t t t t t t t

Do wyboru są różne typy pytań: tekst, tekst akapitu, pola opcji, pola wyboru, wybierz z listy, skala, siatka.

51

52

Po kliknięciu przycisku Gotowe proces przygotowywania ankiety zostaje zakończony. Następnie, Rysunek 2.32. Wybór opcji Umieść w oknie edycyjnym klikając w przycisk Zapisz, użytformularza kownik zapisuje ankietę. Kolejną czynnością może być umieszczenie formularza na stronie WWW bądź w serwisie e-learningowym. W tym celu trzeba kliknąć w przycisk Więcej czynności i wybrać opcję Umieść (rysunek 2.32). Pojawia się okno, z którego kopiujemy kod, aby wkleić go na swoją stronę WWW (rysunek 2.33). Jeśli chcemy wkleić kod ankiety do serwisu Moodle, musimy zalogować się jako administrator. Kolejną czynRysunek 2.33. Wygenerowany kod formularza nością jest dodanie zasobu — strony HTML. W tym celu wpisujemy nazwę zasobu, jego streszczenie (opis), a w edytorze włączamy opcję (Przełącz na kod HTML). W trybie HTML wklejamy kod do edytora (rysunek 2.34).

Rysunek 2.34. Wklejony kod formularza w zasobie HTML serwisu Moodle

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

Od tego momentu użytkownicy serwisu e-learningowego będą mieli dostęp do osadzonej ankiety online realizowanej przez aplikację Google Formularze. Aby zobaczyć wyniki głosowania, należy wybrać opcję Zobacz odpowiedzi, a następnie Podsumowanie (ewentualnie można w edytowanym wcześniej formularzu wybrać opcję Pokaż podsumowanie odpowiedzi — rysunek 2.35). Po wybraniu tej opcji wyświetla się strona, na której widać wyniki ankiety w formie graficznej (rysunek 2.36).

53

Rysunek 2.35. Opcja włączająca podsumowanie odpowiedzi

Rysunek 2.36. Wyniki ankiety w formie graficznej

54

Google Witryny Wybierając opcję Więcej/Witryny z iGoogle albo z konta Gmail, dostajemy się do narzędzia umożliwiającego utworzenie własnej strony WWW. Można też wpisać poniższy adres w przeglądarce internetowej. https://sites.google.com Po wybraniu opcji Utwórz nową witrynę (rysunek 2.37) użytkownik ma do dyspozycji opcje, dzięki którym może zdefiniować Rysunek 2.37. Opcja nazwę serwisu, wybrać jego motyw graficzny, a także formę jego Utwórz nową witrynę udostępniania (dostęp ograniczony bądź otwarty dla wszystkich internautów) — rysunek 2.38.

Rysunek 2.38. Definiowanie nowej strony w usłudze Google Witryny

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

55

Google Witryny to dobre rozwiązanie w sytuacji, kiedy nauczyciel chce szybko opublikować gdzieś treści edukacyjne, a nie musi to być strona instytucji, w której pracuje (ani nie jest istotny czynnik pozycjonowania czy promowania serwisu w sieci). Google Grupy dyskusyjne Aby założyć własną grupę dyskusyjną, należy wybrać z menu iGoogle opcję Więcej/Grupy dyskusyjne (rysunek 2.39) lub wprowadzić w przeglądarce adres: http://groups.google.com Kolejną czynnością jest wybranie opcji Utwórz… (rysunek 2.40), a następnie: t określenie nazwy grupy; t ustalenie jej adresu; t przygotowanie opisu grupy dyskusyjnej; t wprowadzenie poziomu dostępu dla przyszłych użytkowników grupy według klasyfikacji: » grupa publiczna, » grupa dostępna za powiadomieniem, » grupa zamknięta.

Rysunek 2.40. Google Grupy dyskusyjne

Rysunek 2.39. Włączenie opcji Grupy dyskusyjne z poziomu serwisu iGoogle

56

Ostatnim krokiem jest potwierdzenie założenia grupy i wpisanie adresów e-mail użytkowników, których administrator zaprasza do korzystania z nowego narzędzia służącego do komunikacji w obrębie tworzonej społeczności edukacyjnej (rysunek 2.41).

Rysunek 2.41. Założona grupa dyskusyjna w serwisie Google Grupy dyskusyjne

Google Kalendarz Wybierając opcję Kalendarz (w iGoogle czy w Google Docs), otrzymujemy dostęp do aplikacji, w której można zapisywać wydarzenia, spotkania czy plan zajęć online. W polu adresu przeglądarki należy wpisać: https://www.google.com/calendar/ Narzędzie to jest często wykorzystywane w sytuacji, kiedy udostępnia się agendę wydarzenia naukowego (np. konferencji) zaproszonym osobom (rysunek 2.42).

Rysunek 2.42. Google Kalendarz

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

Google Książki Serwis Google Książki (rysunek 2.43) umożliwia użytkownikom przeglądanie książek wydanych w formie tradycyjnej, ale w części opracowanych w wersji elektronicznej przez Google. Wyszukiwanie odbywa się po wpisaniu odpowiednich słów kluczowych, po czym jest możliwe przeczytanie fragmentu (rozdziału) wyszukanej pozycji bądź przejście do sklepu internetowego, w którym użytkownik może ją kupić. Dostęp do serwisu uzyskuje się po wpisaniu w polu adresu przeglądarki internetowej: http://books.google.pl/books/

Rysunek 2.43. Google Książki

57

58

Google Tłumacz Google Tłumacz pozwala natychmiastowo przetłumaczyć dowolny tekst i strony internetowe (translator posiada ponad 60 bibliotek obsługiwanych języków). Serwis znajduje się pod adresem: http://translate.google.pl/ Oczywiście nie należy bezkrytycznie ufać przekładom aplikacji i używać jej jako podstawowego narzędzia do tłumaczenia tekstu z języka obcego. Mimo zaawansowanych algorytmów i dość dużej precyzji w automatycznym tłumaczeniu projektanci Google Tłumacza mają jeszcze wiele pracy przed sobą (rysunek 2.44).

Rysunek 2.44. Ekran serwisu Google Tłumacz

Google Blogger Google Blogger jest narzędziem przeznaczonym do szybkiego tworzenia blogów i publikowania na nich wiadomości. Aby wejść na stronę Bloggera (rysunek 2.45), należy w pasku adresu przeglądarki wpisać: http://www.blogger.com Blogger może służyć jako serwis do komunikacji z uczniami, w którym nauczyciel wpisuje swoje spostrzeżenia czy uwagi dotyczące prowadzenia zajęć online, pracy na odległość i form edukacji opartej na technologii e-learningowej.

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

59

Rysunek 2.45. Ekran serwisu Google Blogger

E-portfolio Rozwiązaniem wspomagającym proces edukacyjny, które umożliwia prowadzącemu zajęcia zaprezentowanie siebie i uzyskanie dostępu do pełnego obrazu udokumentowanych cyfrowo postępów i osiągnięć studenta (bądź innego prowadzącego), jest e-portfolio. Innymi słowy: służy ono do przedstawienia w różnych postaciach (animacje, filmy, zdjęcia, tekst, notki bloga) całego zbioru zasobów elektronicznych, które są zebrane i zaprezentowane w jednym miejscu (np. w systemie e-learningowym). Taką możliwość daje .BIBSB (http://www.mahara.org), narzędzie integrujące się z systemem e-learningowym i służące do tworzenia elektronicznego portfolio. Serwis pozwala także internautom założyć i prowadzić blog oraz — jako oprogramowanie społecznościowe — kontaktować się ze sobą i tworzyć nowe społeczności. Zaletą środowiska Mahara jest jego dość dobra integracja z Moodle na poziomie kont użytkowników oraz transferu ich wyników i ocen (rysunek 2.46).

60

Rysunek 2.46. Ekran serwisu Mahara

Mahara umożliwia kreowanie własnego internetowego wizerunku, który zawiera m.in.: t informacje o profilu użytkownika, jego dane kontaktowe, t CV użytkownika, t pliki, dokumenty, t blog użytkownika. W ramach tego systemu użytkownicy mogą komunikować się ze sobą, a także tworzyć nowe społeczności. Istotą Mahary jest także wyznaczanie celów, co gwarantuje większe zaangażowanie oraz wzrost motywacji w trakcie pracy z systemem e-learningowym.

Mind mapping — mapy myśli Mapy myśli polegają na wizualizacji pomysłów poprzez tworzenie diagramów, notatek i schematów pozwalających łatwiej i efektywniej pracować, a także zdobywać wiedzę. Mapy myśli w e-learningu mogą być pomocne także na etapie projektowania i organizowania kursu. Programem, który może okazać się użyteczny przy tworzeniu tego rodzaju notatek, jest .JOE (http://mind42.com/). Program nie wymaga instalacji, jest aplikacją działającą w przeglądarce internetowej — użytkownik musi się jedynie zarejestrować (rysunek 2.47).

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

61

Rysunek 2.47. Przykład mapy myśli przygotowanej w serwisie Mind42

Agregacja rozwiązań Web 2.0 w obrębie systemu e-learningowego Moodle Wykorzystując aplikacje zewnętrzne, twórcy e-kursów mogą połączyć treści i możliwości wielu serwisów w ramach portalu e-learningowego. W ten sposób można agregować treści, które znajdują się na różnych stronach WWW, a autor kursu korzysta jedynie z potrzebnych mu bibliotek graficznych, filmowych czy tekstowych. W wyniku tego powstaje tzw. mashup, w którym zostają wykorzystane rozmaite aplikacje online z różnych źródeł (serwisów internetowych). Rozwiązania hybrydowe są coraz popularniejsze i pozwalają prezentować dane w zupełnie nowy sposób. Dobrym przykładem są usługi serwisu Xat czy Flagcounter. Serwisy te udostępniają na swoich stronach widżety czatu, głosowania lub quizu czy licznik odwiedzin, który w prosty sposób można zamieścić w swojej witrynie. Xat (http://xat.com) Xat (rysunek 2.48) jest serwisem udostępniającym darmowe aplikacje webowe takie jak czat, głosowanie, quiz, pokaz slajdów, które administrator witryny internetowej może zamieścić na jednej z jej stron. Po wejściu na stronę serwisu Xat należy kliknąć zakładkę Widgets, a następnie wybrać z dostępnych aplikacji np. quiz (przycisk Get a free quiz now!).

62

Rysunek 2.48. Ekran serwisu Xat

Po wybraniu quizu załadowana zostaje strona, na której należy zdefiniować liczbę pytań (wpisując je w formularz wraz z odpowiedziami) oraz ustalić wygląd i kolorystykę menu testu, a także tło graficzne (rysunek 2.49).

Rysunek 2.49. Edycja quizu na stronie Xat

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

Po wprowadzeniu pytań z odpowiedziami należy kliknąć w przycisk Update & Get Code, po czym w oknie poniżej przycisku wyświetli się kod, który należy skopiować i wkleić do Rysunek 2.50. Wygenerowany kod quizu swojej witryny (rysunek 2.50). w serwisie Xat Gdy witryną tą jest Moodle, włączamy tryb edycji i dodajemy zasób — stronę HTML (dobrym rozwiązaniem może być też dodanie quizu jako nowego wpisu do forum aktualności), dla której należy włączyć tryb kodu HTML (rysunek 2.51).

Rysunek 2.51. Kod z serwisu Xat wklejony do zasobu HTML systemu Moodle

Po wstawieniu kodu i zapisaniu zmian quiz z portalu Xat prezentuje się w Moodle jak na (rysunek 2.52): Zaletą tego rozwiązania jest szybkość przygotowania quizu oraz to, że użytkownicy mogą przystąpić do testu bez konieczności logowania się (co oczywiście ogranicza sposób wykorzystania tego narzę- Rysunek 2.52. Quiz uruchomiony na stronie serwisu Moodle dzia, ale doskonale nadaje się do przypomnienia sobie wiedzy czy do przygotowania się przed przystąpieniem do głównego testu).

63

64

Flagcounter Flagcounter jest darmowym licznikiem odwiedzin stron mającym dodatkowo rozwiązania geolokalizacyjne. Pozwalają one na przykład wyróżnić (poprzez wyświetlenie flagi państwowej) użytkowników z krajów innych niż ten, w którym znajduje się serwer z portalem. Zdefiniowanie własnego licznika ogranicza się do zaznaczenia w formularzu opcji określających liczbę i sposób wyświetlania flag, kolorystykę oraz liczbę odsłon strony, na której licznik będzie zainstalowany (rysunek 2.53).

Rysunek 2.53. Strona serwisu Flagcounter z opcjami definiującymi licznik

Po wybraniu odpowiednich opcji należy kliknąć przycisk Get your flag counter, a następnie podać swój adres e-mail, na który zostanie wysłany kod dostępu. W dalszej kolejności trzeba skopiować wygenerowany na stronie kod (rysunek 2.54).

Rozdział 2. Technologie Web 2.0 wspierające systemy e learningowe

65

Rysunek 2.54. Kod licznika wygenerowany w serwisie Flagcounter

Licznik powinien zostać wstawiony na stronie głównej. Jeśli będzie wklejany do systemu Moodle, należy włączyć tryb edycji, a następnie wstawić nowy blok HTML. Kolejną czynnością jest włączenie trybu HTML w edytorze graficznym i przekopiowanie linku ze strony Flagcounter (rysunek 2.55).

Rysunek 2.55. Kod licznika wklejony do zasobu HTML systemu Moodle

Po zapisaniu zmian licznik powinien się poprawnie wyświetlić na stronie głównej serwisu Moodle (rysunek 2.56).

Rysunek 2.56. Poprawnie wyświetlony licznik w serwisie Moodle

66

Rozdział 3. Treść szkoleniowa — narzędzia e-learningu

Treść szkoleniowa jest pojęciem dosyć pojemnym. Model e-learningu przewiduje dostarczanie treści szkoleniowej w różnych formach — począwszy od tekstu, przez proste elementy graficzne i multimedialne (zdjęcia, grafiki, animacje), aż po zaawansowane formy, takie jak filmy, media strumieniowe (wykłady online), narracja audio czy symulacje. Inne zasoby treści wykorzystywane w e-learningu to prezentacje PowerPoint, dokumenty w postaci plików pdf (specyfikacje, e-booki), leksykony, bazy wiedzy (wiki), fora dyskusyjne, pliki pomocy, gry interaktywne. Kurs e-learningowy to podporządkowany określonemu celowi szkoleniowemu elektroniczny zasób treści przeznaczony do samodzielnego wykorzystania i wyposażony w elementy nawigacyjne. Istnieją różne modele uzyskiwania materiałów e-learningowych. Pierwszy to zdobywanie kursów elektronicznych od niezależnych instytucji i firm wydawniczych, które są odpowiedzialne za przygotowanie i dystrybucję e-materiałów — model kosztowny i o małej elastyczności (z ograniczoną możliwością dostosowania i zmian). Model akademicki pozwala z kolei na przygotowanie materiałów odpowiadających potrzebom lub w miarę do nich dostosowanych, jednakże wymaga to zmian systemowych w podejściu do projektowania zajęć, sylabusów (akceptacji przez środowisko takiej formy uzupełniania przekazu wiedzy). Ostatni model wykorzystywany w uzyskiwaniu materiałów e-learningowych opiera się na kooperacji wielu osób, które przygotowują materiały multimedialne na własne potrzeby. Materiały publikowane w serwisach e-learningowych można podzielić ze względu na ich charakter i zastosowanie na następujące grupy: t Informacyjne — są w nich podane cele e-kursu, wstępne wymagania, spis treści, syntetyczne wprowadzenie oraz zasady oceniania studentów. W ramach tej kategorii wykorzystuje się głównie narzędzia natywne dla danego systemu e-learningowego (w przypadku Moodle np. etykiety, strony tekstowe, HTML). t Dydaktyczne — zawierają treści dydaktyczne (skrypt wraz ze spisem użytego w jego tekście piśmiennictwa lub zalecanej literatury), symulacje, animacje, filmy, słownik pojęć. W przypadku tej grupy można skorzystać z modułów systemu e-learningowego (Moodle — słownik pojęć, wiki, wstawienie zewnętrznych ma-

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

teriałów multimedialnych) bądź użyć narzędzi niezwiązanych z systemem, takich jak eXe, Course Lab, WBTExpress Free Moodle, Xerte czy MS Office Add-in for Moodle. Z innych narzędzi warte polecenia są: CamStudio, iSpring, MS Producer, Audacity oraz Author Point Lite. t Aktywizujące — ćwiczenia dla studentów wykorzystywane do samooceny (testy, quizy, zadania). Na potrzeby tej części posłużyć się można specjalnymi narzędziami systemu e-learningowego (w przypadku Moodle takie składowe to quizy, zadania) bądź skorzystać z aplikacji wspomagającej przygotowanie materiałów interaktywnych sprawdzających wiedzę, np. Hot Potatoes czy EclipseCrossword. t Sprawdzające — tematy do dyskusji, testy wyboru, projekty, studia przypadku, zadania indywidualne i grupowe. Często wykorzystywanymi narzędziami są tu moduły serwisów e-learningowych (takie jak fora dyskusyjne, czaty), których zawartość jest uzupełniana przez studentów i oceniana przez nauczyciela prowadzącego kurs. Systemy e-learningowe umożliwiają bezproblemową publikację treści — tekstu, animacji, grafiki, zdjęć czy filmów (mpg, avi, Flash) — oraz elementów wprowadzających interakcję: testów, quizów, zadań. Kurs e-learningowy musi być podzielony na części pozwalające wyświetlić dane na jednym ekranie. Aby zaprojektować taki kurs poprawnie, należy znać jego przyszły zarys — wiedzieć, czy będą to wykłady przełożone na formę elektroniczną (pdf, ppt), pełna transmisja strumieniowa (wykład online), czy też wykorzystanie multimediów w próbie naśladowania rzeczywistości (laboratoria, próby eksperymentów). Wszystkie te działania można zrealizować na dedykowanej platformie edukacyjnej, jednakże problemem, przed jakim staje osoba tworząca kurs, jest dobór i wykorzystanie odpowiednich narzędzi pozwalających na przetworzenie źródłowych danych i przygotowanie ich na potrzeby e-learningu. Najczęściej wykorzystywanym przez dydaktyków i wykładowców narzędziem do wizualizacji danych podczas wykładu jest program PowerPoint. Gdy nauczyciel chce zaadaptować materiał w formie prezentacji na potrzeby strony internetowej, korzysta z możliwości jej zapisu do języka HTML (Plik/Zapisz jako stronę sieci Web/Jednoplikowa strona sieci Web bądź Strona sieci Web). Rozwiązanie to jest proste, jednakże prowadzi do powstania dużego pliku wynikowego (kiedy prezentacja zawiera grafiki, zdjęcia czy oprawę dźwiękową, jej rozmiar wzrasta do kilku megabajtów), a także do utworzenia dodatkowego pliku z rozszerzeniem mht, który zawiera znaczniki nie zawsze zgodne ze standardami W3C. Częstym problemem jest też komentarz — najistotniejsza część wykładu, bez której oglądanie slajdów traci sens (np. objaśnienia wzorów czy rysunków w wykładzie

67

68

matematycznym). W programie PowerPoint istnieje możliwość nagrania narracji do slajdów (Pokaz slajdów/Nagraj narrację) oraz jednoczesnego wybrania parametrów nagrania (jakość CD, radiowa, telefoniczna) i próbkowania (od 8 kHz, 8 bitów do 48 000 kHz, 16 bitów; mono lub stereo). Użycie tej opcji pomaga przygotować w pełni profesjonalny przekaz (obraz, grafika i tekst z komentarzem lektora). Jednakże przeszkodą może być sposób eksportu tak przygotowanego wykładu do formy e-kursu. Standardowe opcje zapisu materiału do plików mht i html ograniczają możliwości multimedialnego przekazu, a także mogą stwarzać problemy w przypadku zaimplementowania materiału w systemie e-learningowym (chodzi o import danych zapisanych jako plik z rozszerzeniem mht). Dlatego pewnym wyjściem jest skorzystanie z zewnętrznego rozwiązania wspierającego sposób prezentacji multimedialnych danych, filmów czy animacji — użycie formatu SWF (formatu grafiki wektorowej stworzonego dla animacji Flash i transmitowanego w sieci strumieniowo). Projektowanie zasobów e-learningowych jest procesem twórczym wymagającym zaangażowania, ale także znajomości narzędzi informatycznych i umiejętności posługiwania się nimi. Poniższy przegląd aplikacji ukazuje najpopularniejsze darmowe rozwiązania wspomagające przygotowywanie treści dydaktycznych i multimedialnych na potrzeby kursu e-learningowego.

Przegląd narzędzi open source służących do tworzenia treści e-kursów eXe — eLearning XHTML editor eXe (eLearning XHTML editor — http://exelearning.org) to program służący do tworzenia kursów, lekcji czy testów, który wspiera nauczycieli w procesie projektowania i publikacji materiałów do nauczania w sieci i nie wymaga znajomości języka HTML. Aplikacja ta jest intuicyjnym, łatwym w użyciu narzędziem, za pomocą którego prowadzący e-kurs mogą przygotowywać i publikować profesjonalnie wyglądające strony internetowe usprawniające proces e-learningu. eXe udostępnia prosty sposób eksportu danych do modułów e-learningowych akceptowanych przez systemy klasy LMS (SCORM 1.2, IMS). eXe integruje się z przeglądarką Firefox i z tego powodu w procesie przygotowywania kursu jest wymagane zainstalowanie tego programu (rysunek 3.1). Ekran programu jest podzielony na trzy części: t Okno Struktura — znajduje się w nim zestaw narzędzi pozwalających na zbudowanie struktury drzewiastej kursu złożonej z wielu elementów. Autor kursu może je dodawać za pomocą opcji Dodaj pozycję (Usuń usuwa zbędny element, Zmień nazwę po-

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

69

Rysunek 3.1. Ekran programu eXe

zwala na zmodyfikowanie nazwy menu). Pod oknem znajduje się pasek narzędziowy z czterema przyciskami służącymi do podwyższenia lub obniżenia poziomu wstawianej strony oraz do przesunięcia przygotowanej strony do góry lub w dół. t Okno iDevices — obiekty programu zawierające domyślne zasoby, których można użyć w tworzonym projekcie kursu. Do obiektów programu eXe zaliczają się następujące komponenty: » Aktywność — umożliwia wpisanie za pomocą edytora dowolnie formatowanego tekstu. Projektant kursu ma możliwość dodania grafik, elementów multimedialnych, tabel, hiperłączy oraz wzorów matematycznych LaTeX (rysunek 3.2).

Rysunek 3.2. Ekran edycji opcji Aktywność

70

» Analiza tekstu — obiekt podobny do powyższego z tą różnicą, iż w tym komponencie istnieje zależność pomiędzy treścią, aktywnością a opinią zwrotną (rysunek 3.3).

Rysunek 3.3. Ekran edycji opcji Analiza tekstu

Autor kursu może przygotować w treści pewne materiały, które opisują istniejącą rzeczywistość. W aktywności zostaje zadane pytanie odnoszące się do opisu, w opinii zwrotnej zaś mieści się odpowiedź rozwiewająca wątpliwości, jakie mogły się pojawić w trakcie czytania tekstu. Podobną funkcjonalność ma obiekt Materiały do czytania, jednak nie ma w nim możliwości dodania kolejnych aktywności (rysunek 3.4).

Rysunek 3.4. Wynik działania opcji Analiza tekstu

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

» Aplet Java — do tego obiektu można wstawić aplet w języku Java oraz skrypty JavaScript. » Artykuł z Wikipedii — komponent daje możliwość wstawienia artykułu z Wikipedii (bez potrzeby kopiowania źródła — rysunek 3.5). Autor przygotowujący kurs musi jedynie wybrać stronę z pola kombi i wersję językową encyklopedii, a następnie wpisać hasło, które chce znaleźć i zamieścić w kursie, i kliknąć przycisk Wczytaj.

Rysunek 3.5. Definiowanie artykułu z Wikipedii

» Cele lekcji oraz Co powinieneś już wiedzieć? — zawierają edytor HTML, w którym należy wpisać odpowiednie instrukcje dla osób korzystających z kursu. » Galeria obrazów — pozwala przygotować galerię zdjęć czy grafik, które zostaną wyświetlone w sposób usystematyzowany (rysunek 3.6).

Rysunek 3.6. Galeria wygenerowana w eXe

71

72

» Obraz z powiększeniem — wczytane zdjęcie zostaje tu powiększone za pomocą szkła powiększającego (rysunek 3.7). » Quiz SCORM — służy do tworzenia testu jednokrotnego wyboru z dowolną liczbą pytań. » RSS (Really Simple Syndication) — pozwala na wczytanie i pobranie do treści kursu nagłówków wiaRysunek 3.7. Przykład użycia opcji Obraz z powiękdomości z zadeklarowanej strony szeniem serwisu informacyjnego. Proces importowania subskrybowanego kanału RSS przebiega podobnie jak w obiekcie Artykuł z Wikipedii (rysunek 3.8).

Rysunek 3.8. Dodawanie kanału RSS w eXe

» Tekst sformatowany — służy do wprowadzania tekstu bez ramki (funkcjonalność podobna do Aktywności). » Zadania jednokrotnego wyboru — test jednokrotnego wyboru z możliwością dodania podpowiedzi oraz opinii zwrotnej (rysunek 3.9).

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

73

Rysunek 3.9. Przykładowe Zadanie jednokrotnego wyboru

» Zadania na wypełnianie luk — w obiekcie tym wpisujemy tekst wymagający wprowadzenia brakujących słów, definicji czy jednoznacznych formuł. W sekcji Polecenia autor pytania wprowadza treść zadania, zaś w polu Tekst z lukami zdania, w których są zaznaczane wyrazy do uzupełnienia przez studenta (po ich zaznaczeniu klikamy w przycisk Pokaż/Ukryj Słowo — rysunek 3.10).

Rysunek 3.10. Przygotowanie Zadania na wypełnianie luk

Po wybraniu opcji Restrykcyjne sprawdzanie system będzie kontrolował, czy słowa są identyczne jak we wzorcu (rysunek 3.11). Zaznaczona opcja Sprawdzać wielkość liter? będzie wymuszała także wpisywanie słów dużą lub małą literą (np. słowa na początku zdania pisane dużą literą).

74

Rysunek 3.11. Przykładowe Zadania na wypełnianie luk

Klikając w przycisk Wyślij, student otrzymuje odpowiedź dotyczącą poprawności wykonania ćwiczenia. » Zadania prawda/fałsz — obiekt ten pozwala na przygotowanie pytania z odpowiedzią typu prawda/fałsz i z możliwością dodania podpowiedzi oraz opinii zwrotnej (przygotowanie pytania jest podobne w realizacji jak w przypadku pytania jednokrotnego wyboru — rysunek 3.12).

Rysunek 3.12. Przykładowe Zadania prawda/fałsz

» Zadania wielokrotnego wyboru — komponent podobny do zadania jednokrotnego wyboru z tą różnicą, iż można wprowadzić więcej niż jedną odpowiedź (rysunek 3.13).

Rysunek 3.13. Przygotowane Zadania wielokrotnego wyboru

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

» Zastanów się — pytanie otwarte z możliwością dodania przez autora kursu informacji zwrotnej (rysunek 3.14).

Rysunek 3.14. Przygotowane zadanie Zastanów się

» Zewnętrzna strona WWW — ten element pozwala zamieścić link do zewnętrznego zasobu w postaci strony internetowej, która jest wyświetlana w ramce treści kursu (rysunek 3.15). Autor kursu ma do dyspozycji pole, w którym podaje adres strony WWW, oraz listę rozwijaną, gdzie jest definiowana wielkość ramki wyświetlającej zewnętrzny serwis (rysunek 3.16).

Rysunek 3.15. Generowanie odnośnika do zewnętrznej strony WWW w programie eXe

Rysunek 3.16. Wyświetlona w programie eXe zewnętrzna strona WWW

t Okno Tworzenia treści kursu — jest największą częścią, w której można wstawiać i edytować obiekty programu eXe. Korzystając z menu górnego Style, autor może ustalić jeden z kilku stylów graficznych (głównie opartych na zmianie kolorystyki) tworzonego kursu (rysunek 3.17).

75

76

Opcja Plik/Eksportuj pozwala na wybór formy eksportu przygotowanego kursu jako modułu zgodnego ze standardem SCORM/IMS (bądź jako strony HTML). eXe jest ciekawym środowiskiem służącym do przygotowywania i publikacji materiałów edukacyjnych, które później można zaimportować do systemu e-learningowego (np. Moodle). Course Lab Course Lab (http://www.courselab.com) jest darmowym narzędziem służącym do tworzenia interaktywnych kursów e-learninRysunek 3.17. Wybór stylu graficznego gowych zgodnych ze standardami AICC, SCORM 1.2 i SCORM w programie eXe 1.3 (2004). Umożliwia również wyeksportowanie gotowego kursu do HTML-a czy zapisanie go na nośniku CD-ROM. Course Lab wymaga zainstalowanej przeglądarki Internet Explorer. Przy pierwszym uruchomieniu programu Course Lab po jego instalacji rozpoczyna się rejestracja (proces ten polega na podaniu swoich danych i adresu e-mail, na który wysyłany jest kod aktywujący aplikację). Przygotowanie nowego kursu warto zacząć od wybrania opcji New/ Course, w której należy podać nazwę tworzonego szkolenia oraz jego folder docelowy (rysunek 3.18). Nowy kurs jest tworzony na podstawie ekranów danych (slajdy), których wygląd możemy wybrać z bazy dostępnych szablonów graficznych (rysunek 3.19).

Rysunek 3.18. Okno tworzonego kursu w programie Course Lab

Rysunek 3.19. Wybór szablonu graficznego

Po ustaleniu wyglądu, nazwy oraz katalogu docelowego można zacząć wprowadzanie poszczególnych ekranów kursu oraz obiektów danych (rysunek 3.20).

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

77

Rysunek 3.20. Wygląd ekranu projektowego w programie Course Lab

Do każdego ekranu kursu można dodać obiekty z bogatej biblioteki predefiniowanych elementów (znajdują się w kolumnie po prawej stronie), takich jak: t BOJNPXBOF QPTUBDJF wspierające związek pomiędzy przekazywaną treścią a wirtualną rolą prowadzącego zajęcia; t LT[UB’UZ — objaśnienia, gradienty (tła); t [FXOljUS[OF QMJLJ z popularnych programów typu Office, a także PDF, ZIP; t GPSNVMBS[F, listy numerowane; t NVMUJNFEJB — Flash, Shockwave, filmy w formatach Windows Media Player, QuickTime, RealPlayer; t FMFNFOUZ OBXJHBDZKOF X LVSTJF; t OBS[ljE[JB EP UXPS[FOJB UFTUØX QZUBǛ FMFNFOUØX TQSBXE[BKƼDZDI XJFE[lj. Course Lab jest rozbudowaną aplikacją czyniącą prostym przygotowanie w pełni interaktywnego i multimedialnego kursu. WBTExpress Free Moodle Program WBTExpress Free Moodle jest dostępny pod adresem http://pl.wbtexpress.com/ wbte-moodle.html i służy do tworzenia kursów e-learningowych, które w prosty sposób mogą zostać wyeksportowane do formatu zgodnego z systemem Moodle bądź też opublikowane jako niezależny moduł na serwerze WWW. Opisywany program jest bezpłatną wersją komercyjnego rozwiązania WBTExpress PRO i Enterprise. Zaletą aplikacji jest łatwość tworzenia modułu e-kursu zawierającego grafiki, animacje Flash, interakcję

78

w postaci ćwiczeń i testy wielokrotnego wyboru. Tworzenie i korzystanie z gotowych schematów pozwala na szybkie budowanie kolejnych stron wykorzystujących powtarzające się elementy. Program ma bibliotekę projektową kursów ze zdefiniowanymi elementami nawigacyjnymi i grafikami oraz z menu, w którym po zaprojektowaniu struktury szkolenia następuje edycja kolejnych ekranów e-kursu (rysunek 3.21).

Rysunek 3.21. Ekran programu WBTExpress Free Moodle

Przygotowany materiał można wyeksportować do systemu Moodle, na strony HTML (rysunek 3.22) bądź do pakietu SCORM 2004 i 1.2.

Rysunek 3.22. Ekran przykładowego kursu wygenerowanego w WBTExpress Free Moodle

Xerte Xerte (http://www.nottingham. ac.uk/xerte/) jest darmowym programem pozwalającym utworzyć kurs e-learningowy z grafikami, wideo, audio, a także z elementami interaktywnymi (np. testami). Aplikacja nie wymaga od twórcy

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

kursu umiejętności programistycznych, a jej obsługa jest intuicyjna i opiera się na strukturze drzewiastej zawierającej obiekty kursu e-learningowego. Zakończony kurs można wyeksportować do formatu SCORM 1.2. Przed uruchomieniem programu warto założyć na dysku lokalnym katalog, w którym zostanie zapisany projekt kursu (rysunek 3.23). Do utworzonego katalogu należy skopiować plik Page Templates.xtp znajdujący się domyślnie w katalogu aplikacji Xerte c:\Program Files\Xerte\wizards\.

Rysunek 3.23. Proces kopiowania pliku Page Templates

Kolejną czynnością jest uruchomienie Xerte. Należy kliknąć dwukrotnie na pliku Page Templates.xtp, po której to czynności aplikacja spyta nas o miejsce, gdzie mamy zamiar zapisać projekt kursu (wskazujemy katalog, w którym znajduje się plik Page Templates.xtp — rysunek 3.24). Po potwierdzeniu chęci zapisu kursu w katalogu i otwarcia nowego projektu (komunikat Do you want a new project?) uruchamia się właściwe okno, w którym można przystąpić do projektowania kursu (rysunek 3.25).

Rysunek 3.24. Wybieranie katalogu, w którym zostanie zapisany projekt kursu

79

80

Rysunek 3.25. Okno programu Xerte

Lewa część okna zawiera drzewo obiektów, które znajdują się w strukturze kursu (przycisk Insert umożliwia wstawienie elementu tekstowego, graficznego lub narzędzi interakcji). Prawa część okna służy do wprowadzania i edycji treści edukacyjnej, takiej jak materiały tekstowe, grafika czy animacje. Pierwszymi czynnościami są: nazwanie tworzonego modułu (sekcja Page Title i Title Text) oraz dodanie tła (Background Image), narracji (Optional Properties/Narration) w postaci pliku dźwiękowego lub animacji Flash czy wideo (opcja jest dostępna dla każdego ekranu kursu — rysunek 3.26).

Rysunek 3.26. Główne opcje edycyjne tworzonego kursu

Następnie, posługując się opcją Insert, dodajemy kolejne części (slajdy) kursu (jeżeli autor chce skasować wybrany element, używa przycisku Delete, jeśli skopiować — Copy). Menu składa się z następujących części:

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

t 5FYU (rysunek 3.27) — część, w której istnieje możliwość dodania strony tytułowej działu kursu (Title Page), wstawienia tekstu wyświetlanego linia po linii (Bullets), dodania wstępnej informacji o kursie (Orientation) i bloku tekstu (Plain Text) czy też podsumowania części kursu (Summary). Strona wstępnych informa- Rysunek 3.27. Opcje cji o kursie (Orientation) pozwala podać główne dane na jego menu Text temat oraz napisać, do kogo jest on skierowany oraz jakie podstawowe umiejętności powinna posiadać korzystająca z niego osoba (rysunek 3.28).

Rysunek 3.28. Wprowadzanie danych tekstowych

t .FEJB — podmenu pozwalające autorowi wstawić do kursu treści multimedialne wzbogacające przekaz edukacyjny (takie jak grafiki, dźwięki, wideo, animacje Flash) przygotowane w samej aplikacji Xerte bądź w innych programach do edycji takich plików źródłowych (rysunek 3.29). Poniższy rysunek przedstawia treść wzbogaconą o przykładową grafikę (rysunek 3.30).

Rysunek 3.29. Wybór dostępnych w aplikacji Xerte elementów multimedialnych

81

82

Rysunek 3.30. Materiał tekstowy wraz z grafiką w kursie

Rysunek 3.31. Wybór opcji pozwalających na definiowanie formy wyświetlanego tekstu

t /BWJHBUPST — dzięki tej sekcji autor kursu może wprowadzić dane w sposób nieco inny niż w przypadku sekcji Text (rysunek 3.31). Tutaj treść może być dzielona na części w ramach jednego ekranu i wyświetlana z dodatkowym menu (w formie zakładek, przycisków), a po kliknięciu w nie prezentowana jest definicja czy opis (rysunek 3.32).

Rysunek 3.32. Tekst i definicje w Xerte

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

t $IBSUT — umożliwia wstawienie do kursu prostego wykresu (można ustalić jego typ oraz wprowadzić przykładowe dane i zdefiniować ich kolor — rysunek 3.33).

Rysunek 3.33. Przykładowy wykres z danymi przygotowany w programie Xerte

t *OUFSBDUJWJUZ — pozwala dodać do przygotowanego materiału testy (jednokrotnego i wielokrotnego wyboru), pytania typu prawda/fałsz, układanki, quizy itp. (rysunek 3.34 i 3.35).

Rysunek 3.34. Opcje służące do definiowania pytań, testów i quizów w Xerte

Rysunek 3.35. Pytanie przygotowane w programie Xerte

83

t

84

Rysunek 3.36. Składowe źródeł zewnętrznych w Xerte

.JTD — dostępne w tej części elementy pozwalają autorowi kursu dodać takie składowe jak mapy Google, zdjęcia z serwisu Flickr, subskrybowane kanały RSS z serwisów internetowych, artykuły z Wikipedii, linki z Delicious czy filmy z YouTube (rysunek 3.36). Edytowany w Xerte projekt w każdej chwili można zapisać, klikając przycisk Save, gotowy kurs można zaś opublikować, korzystając z opcji Publish/Package (po jej wybraniu następuje wyeksportowanie plików kursu do pakietu SCORM 1.2 i zapisanie całości w archiwum zip). Tak przygotowany materiał można zaimportować do dowolnego systemu e-learningowego (rysunek 3.37).

MS Office Add-in for Moodle Na stronie Microsoft Education Labs (http://www. Rysunek 3.37. Kurs poprawnie educationlabs.com) dostępne jest narzędzie Office Addzapisany w formacie SCORM in for Moodle (OAM) służące do przesyłania plików do systemu Moodle. OAM jest dodatkiem do programu MS Office (działa w wersjach 2003, 2007 i 2010) i pozwala nauczycielowi otwierać i zapisywać pliki aplikacji Word, Excel oraz PowerPoint bezpośrednio w systemie e-learningowym (rysunek 3.38). OAM nie wymaga żadnych zmian w Moodle. Po instalacji dodatku pojawiają się dwa nowe elementy w menu Plik pakietu MS Office (Open from Moodle oraz Save to Moodle). Po wybraniu opcji zapisania edytowanego dokumentu do Moodle pojawia się okno, w którym nauczyciel powinien wprowadzić adres serwera z zainstalowanym serwisem e-leRysunek 3.38. Nowe opcje programu OAM dostęp- arningowym (rysunek 3.39). ne w programie MS Word

Rysunek 3.39. Okno adresu serwera Moodle

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

Po kliknięciu w przycisk Go pojawia się okno logowania, w którym należy wpisać nazwę użytkownika oraz jego hasło (rysunek 3.40).

Rysunek 3.40. Logowanie do podanego serwisu Moodle

Następną czynnością jest wybranie z drzewa kursów tego, w którym edytowany plik zostanie zapisany (kiedy kursy nie są automatycznie wyświetlone, należy je przeszukać poleceniem Course search — rysunek 3.41).

Rysunek 3.41. Wybór kursu w dostępnej strukturze

85

86

Kliknięcie przycisku Save powoduje zapisanie zasobu w serwisie e-learningowym. Moduł działa z wersjami 1.x systemu Moodle. MS Live Services Plug-in for Moodle Innym narzędziem dostępnym na stronie MS Education Labs jest MS Live Services Plug-in for Moodle integrujący system Moodle z aplikacjami webowymi MS Live Services. Po wgraniu modułu MS4M.zip do katalogów auth, blocks, lang systemu Moodle i uruchomieniu aktualizacji tabel — opcja Powiadomienia w Administracji serwisu — są tworzone nowe tabele obsługujące dodatek MS4M. Po instalacji bloku administrator ma do Rysunek 3.42. Wybór opcji MS dyspozycji nową pozycję w menu, w której musi skonfiLive Services w bloku Moodle gurować jego ustawienia (rysunek 3.42). Od tej chwili administrator może dodać nowy blok o nazwie Microsoft Live Services, który korzysta z aplikacji sieciowych firmy Microsoft — takich jak e-mail, komunikator czy kalendarz — dostępnych w Moodle.

Narzędzia do edycji multimediów na potrzeby e-kursu CamStudio CamStudio (http://camstudio.org) to program służący do przygotowywania i nagrywania filmów instruktażowych (screencastów) ze zdarzeń prezentowanych na ekranie komputera — wszelkich czynności, jakie można wykonywać na pulpicie komputera, dodatkowo okraszonych komentarzem lektora. Screencasty nie wymagają od uczących się osób aktywności poza kliknięciem i obejrzeniem czy wysłuchaniem nagranej audycji (rysunek 3.43). Rysunek 3.43. Widok programu Po uruchomieniu CamStudio wita użytkownika miCamStudio nimalistycznym interfejsem składającym się z następujących przycisków: t 3FDPSE — rejestrowanie przez program sekwencji czynności wykonywanych przez użytkownika. Po jego użyciu pojawia się prostokąt, w którym należy zaznaczyć nagrywany obszar pulpitu. t 1BVTF — wstrzymywanie nagrywania.

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

t 4UPQ — zatrzymanie nagrywania. Po użyciu go program prosi o podanie nazwy pliku i miejsca, w którym plik zostanie zapisany. t 5PHHMF WJFX — ustawia wygląd aplikacji (same ikony, ikony z paskiem menu, ikony z paskiem menu i podglądem opcji). t 4DSFFO "OOPUBUJPOT — wyświetla obiekty z tekstem (strzałki, opisy, dymki, tła), które można wykorzystać w czasie rejestrowania wszystkich operacji wykonywanych przez użytkownika (rysunek 3.44). Rysunek 3.44. Przykładowe t 3FDPSE UP 'MBTI"WJ — ustala format zapisu filmu na obiekty dostępne w programie plik Flash (SWF) bądź AVI. CamStudio Przed przystąpieniem do tworzenia filmu warto ustalić obszar nagrywania (zakładka Region), mając do wyboru opcje: t 3FHJPO, umożliwiającą zdefiniowanie obszaru nagrywanego ekranu przed samym nagraniem metodą zaznaczenia lewym przyciskiem myszy; t 'JYFE SFHJPO, w której ustalimy na stałe obszar do nagrania, podając jego rozmiary w pikselach; t 'VMM TDSFFO, po wybraniu której nagrywany będzie cały ekran. Za pomocą opcji Options/Video options jest możliwe wybranie parametrów nagrywania wideo — kodeka, jakości filmu, jego rozmiaru. Gadwin PrintScreen Gadwin PrintScreen (http://www.gadwin.com/printscreen/) to program do wykonywania zrzutów ekranowych. Grafiki tego typu służą do wizualizacji i stosuje się je w różnego rodzaju instrukcjach, przewodnikach czy opisach aplikacji. Samo wykonanie zrzutu ekranowego nie jest rzeczą trudną — wystarczy nacisnąć klawisz Print Screen, który skopiuje zawartość wyświetlanego ekranu (bądź okna). Jednak przy dużej liczbie wykonywanych zrzutów, które dodatkowo mają zostać zapisane do pliku (a nie tylko skopiowane do pamięci operacyjnej komputera), bądź kiedy trzeba zrzuty odpowiednio wykadrować (przyciąć), należy już skorzystać z bardziej zaawansowanego narzędzia, jakim jest program Gadwin PrintScreen. Po instalacji jest on uruchamiany domyślnie wraz ze startem systemu operacyjnego i jest dostępny w zasobniku systemowym. Narzędzie umożliwia przechwytywanie całego pulpitu wraz z otwartymi oknami, jak i zaznaczonego obszaru, przy czym zrzuty ekranowe są dodatkowo zapisywane do plików graficznych o wybranym formacie (TIFF, JPG, PNG, GIF, BMP). Aplikacja pozwala też na bezpośrednie wysłanie skopiowanego ekranu na drukarkę bądź wysłanie go jako załącznika poczty elektronicznej (rysunek 3.45).

87

88

Rysunek 3.45. Opcje konfiguracyjne programu Gadwin PrintScreen

iSpring Free iSpring Free (http://free.ispringsolutions.com/) jest programem umożliwiającym konwersję prezentacji aplikacji PowerPoint 2007 lub 2010 (PPT) na format Flash (SWF). Instalacja i uruchomienie aplikacji powoduje dodanie nowej wstążki o nazwie iSpringFree do programu PowerPoint (rysunek 3.46). iSpringFree pozwala wstawić do prezenRysunek 3.46. Wstążka programu iSpring Free tacji obiekty Flash (Insert/Flash) oraz filmy z serwisu YouTube (Insert/YouTube). Polega to na wybraniu pliku i wklejeniu go do prezentacji (w przypadku animacji Flash) bądź na skopiowaniu odnośnika do filmu z YouTube. Samo opublikowanie przygotowanej prezentacji PPT w postaci animacji Flash wymaga jedynie kliknięcia w przycisk Publish, a następnie ustalenia katalogu, w którym zostaną zapisane pliki wynikowe (są to z reguły trzy pliki: HTML, JS — JavaScript, SWF — Flash). W kreatorze publikacji dodatkowo można ustalić zapętlenie w wyświetlaniu prezentacji oraz automatyczną zmianę slajdów z ustaleniem czasu wyświetlania poszczególnych ekranów (rysunek 3.47). Jedną z opcji jest także możliwość zapisania prezentacji w formacie zgodnym ze standardem SCORM 2004.

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

89

Rysunek 3.47. Publikowanie prezentacji w programie iSpring Free

Rysunek 3.48. Wygląd prezentacji opublikowanej za pomocą programu iSpring Free

90

authorPOINT Lite Rozwiązaniem podobnym do iSpring Free jest program o nazwie authorPOINT Lite (http://www.authorgen.com/authorpoint-lite-free/powerpoint-to-flash-converter. aspx). Działa on na zasadzie wtyczki zintegrowanej (po instalacji) z programem Power Point, która zostaje wyświetlona w formie dodatkowej wstążki (rysunek 3.49). authorPOINT Lite pozwala na:

Rysunek 3.49. Wygląd wstążki programu authorPOINT Lite w aplikacji PowerPoint

t przekonwertowanie prezentacji PPT lub PPS na Flash; t obsługę animacji, dźwięków, narracji w pokazie slajdów oraz użycie animowanych GIF-ów; t ustalenie cech prezentacji — jej wyglądu, koloru, umiejscowienia opcji, jakości prezentowanej grafiki, dźwięku, a także zdjęcia prowadzącego, jego danych czy logo instytucji edukacyjnej; t prosty eksport — zamieszczenie prezentacji w serwisie e-learningowym WiZiQ bądź w dedykowanym rozwiązaniu authorSTREAM. Całość opiera się na funkcjonalnym i czytelnym menu, a także na kreatorze pozwalającym dokonać konwersji materiału edukacyjnego na multimedialną stronę HTML (opcja Open aP Lite). W tej części programu jest możliwe ustalenie jakości generowanych z ekranów prezentacji obrazów graficznych, jakości dźwięku, szablonu graficznego (oraz jego koloru), deseniu (oraz jego koloru), a także umieszczenie informacji o autorze, opisu strony oraz słów kluczowych odzwierciedlających tematykę prezentacji (rysunek 3.50).

Rysunek 3.50. Ekran konfiguracyjny publikowanej prezentacji w programie authorPOINT Lite

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

Kliknięcie w opcję Convert to Flash uruchamia proces eksportu prezentacji do postaci animacji Flash (rysunek 3.51).

Rysunek 3.51. Eksportowanie prezentacji do Flasha

MS Producer Kolejnym narzędziem umożliwiającym przetworzenie zwykłej prezentacji do postaci multimedialnego, strumieniowo przesyłanego materiału edukacyjnego jest MS Producer for PowerPoint (http://www.microsoft.com/downloads/en/details.aspx?familyid=1b3c76d5fc75-4f99-94bc-784919468e73&displaylang=en) dla wersji 2003, 2007 oraz 2010 (rysunek 3.52). Program pozwala przygotować interaktywne strony internetowe, na których wyświetlana jest prezentacja. Taka witryna najczęściej zawiera spis treści, film z nagranym wykładem oraz zsynchronizowaną z nim dowolną liczbę slajdów. MS Producer operuje na tzw. osi czasu (Timeline), która umożliwia synchronizację różnych plików zaimportowanych do programu (takich jak grafiki, animacje, filmy, dźwięki, podkład muzyczny).

Rysunek 3.52. Ekran programu MS Producer

91

92

Czynnością rozpoczynającą tworzenie prezentacji multimedialnej jest zaimportowanie pliku programu PowerPoint (File/Import). Do projektu można dodać pliki wideo (avi, mpg, mpeg, asf), dźwięki (wav, mp3), zdjęcia czy grafiki (jpg, gif, png, tiff), a także HTML (rysunek 3.53).

Rysunek 3.53. Importowanie grafik w programie MS Producer

Następnie należy wybrać szablon (Presentation Templates), który będzie odpowiedni dla tworzonej prezentacji multimedialnej (rysunek 3.54).

Rysunek 3.54. Wybór szablonów graficznych dla tworzonej prezentacji

Wybrany szablon należy zaznaczyć i przeciągnąć na pole szablonów (Template) osi czasu (Timeline). Podobnie postępujemy z pozostałymi plikami tworzonej prezentacji, czyli z filmami, animacjami, dźwiękiem i prezentacją PowerPoint. Na osi czasu można także umieścić przejścia wideo dodatkowo uatrakcyjniające zmiany między wyświetlanymi filmami, animacjami czy prezentacjami (rysunek 3.55).

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

93

Rysunek 3.55. Oś czasu programu MS Producer

Oś czasu pozwala elastycznie zmieniać kolejność i czas wstawionych materiałów. Gdy prezentacja jest gotowa, można ją obejrzeć przed opublikowaniem (zakładka Preview Presentation — rysunek 3.56).

Rysunek 3.56. Podgląd prezentacji opracowywanej w programie MS Producer

Kliknięcie w przycisk Publish uruchamia kreator eksportu, w którym można zdefiniować miejsce docelowe dla prezentacji (lokalny dysk, sieć lokalna, serwer internetowy) i ustalić nazwę jej pliku wynikowego.

94

Całość jest generowana w postaci pliku htm wraz z katalogiem o takiej samej nazwie (rysunek 3.57).

Rysunek 3.57. Gotowa prezentacja przygotowana w aplikacji MS Producer

Audacity Audacity (http://audacity.sourceforge.net/) jest darmowym programem służącym do nagrywania i edytowania dźwięków, a także plików w formatach Ogg Vorbis, MP3 i WAV. Aplikacja doskonale nadaje się do przygotowywania materiału dźwiękowego na potrzeby prezentacji czy materiałów multimedialnych publikowanych na stronach kursów e-learningowych. W Audacity można edytować własną ścieżkę dźwiękową z lektorem, na przykład gdy nie był on nagrywany razem z tworzonym screencastem (rysunek 3.58).

Rysunek 3.58. Okno programu Audacity

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

Program ten jest doskonałym narzędziem pozwalającym dodać własny podkład muzyczny czy komentarz do filmu instruktażowego. Windows Movie Maker Windows Movie Maker jest programem dołączanym do systemu operacyjnego Windows XP/Vista/7. Umożliwia edycję i tworzenie filmów, do których dodatkowo można zaimportować zdjęcia, muzykę, nagrania z kamery internetowej oraz własne napisy i tytuły. Movie Maker jest wyposażony w bazę animacji i efektów wizualnych, które można zastosować do edytowanych materiałów (rysunek 3.59).

Rysunek 3.59. Okno programu Windows Movie Maker

Dużą zaletą programu jest jego integracja z serwisami YouTube, Flickr i Facebook, dzięki czemu opublikowanie opracowanego materiału wideo jest bardzo proste. Możliwości aplikacji Movie Maker doskonale uzupełniają się z funkcjonalnością programów Audacity i MS Producer — dzięki nim przygotowanie multimedialnego materiału dydaktycznego jest niezwykle proste.

Interaktywne materiały dydaktyczne Hot Potatoes Hot Potatoes (http://hotpot.uvic.ca/) składa się z sześciu aplikacji pozwalających na tworzenie interaktywnych ćwiczeń generowanych w postaci stron WWW opartych na mechanizmach JavaScript (rysunek 3.60). Ćwiczenia z każdego modułu mogą zostać później zaimportowane do systemu e-learningowego Moodle. Hot Potatoes umożliwia

95

96

także eksport z poszczególnych modułów pakietów zgodnych ze SCORM 1.2 i WebCT. Program jest dostępny w polskiej wersji językowej — pliki polonizacyjne znajdują się w serwisie pod adresem: http://www.enauczanie.com/authoring/hotpotatoes/instalacja-konfiguracja-i-spolszczenie-hotpotatoes/hotpotatoes-v-6-xx-po-polsku-dla-win2k-xp-vista Należy stamtąd pobrać plik hp6pol.v03.exe. Po rozpakowaniu go do katalogu, w którym jest zainstalowana aplikacja, należy uruchomić program Hot Potatoes, a następnie wybrać z menu opcję Option/Interface i plik polski.hif (spowoduje to spolszczenie interfejsu programu). Hot Potatoes to różnorodne moduły pozwalające na przygotowanie: t zadania z krótką odpowiedzią Rysunek 3.60. Okno programu Hot Potatoes (JQuiz); t krzyżówki (JCross); t zadania z luką (JCloze); t dopasowywania pojęć do ich opisu (JMatch); t składania zdań z wyrazów lub mniejszych fragmentów (JMix). Dodatkowym modułem jest The Masher służący do scalania zadań w jedną całość. JQuiz JQuiz służy do przygotowywania testów z pytaniami jednokrotnego Rysunek 3.61. Przygotowywanie pytania w JQuiz i wielokrotnego wyboru, pytaniami wymagającymi krótkiej odpowiedzi oraz pytaniami hybrydowymi. Projektując pytanie, można dodać do niego grafikę, hiperłącze, tabelę czy plik multimedialny z filmem. Pytania mogą zostać zapisane jako strona WWW, a także wyeksportowane do druku (rysunek 3.61).

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

JCross JCross jest modułem umożliwiającym tworzenie krzyżówek online. W programie definiowane są hasła i dodawane są do nich opisy. Po włączeniu narzędzia w polu Tytuł wpisujemy nazwę łamigłówki, a następnie, klikając w ikonę , uruchamiamy moduł, w którym wpisujemy słowa — hasła w krzyżówce (rysu- Rysunek 3.62. Definiowanie słów w krzyżówce (JCross) nek 3.62). Po wstawieniu haseł krzyżówka zostaje automatycznie ułożona przez program (rysunek 3.63).

Rysunek 3.63. Wygląd krzyżówki w JCross

97

98

Kolejną czynnością jest zdefiniowanie opisów do haseł. W tym celu wybieramy przycisk Dodaj opisy (rysunek 3.64).

Rysunek 3.64. Definiowanie opisów do haseł

Ostatnią czynnością może być zapisanie projektu w postaci strony WWW (Plik/Utwórz stronę WWW) bądź utworzenie pakietu SCORM 1.2 (Plik/SCORM 1.2 Package). JCloze Moduł ten służy do przygotowywania zadań testowych z luką. Każda luka może mieć przypisanych kilka poprawnych odpowiedzi, jakie może podać osoba rozwiązująca zadanie. Dodatkowo na etapie projektowym istnieje możliwość ustalenia podpowiedzi sugerujących poprawną odpowiedź (rysunek 3.65). Po wpisaniu tytułu i tekstu ćwiczenia należy utworzyć luki, czyli miejsca, w które student będzie wpisywał brakujące wyrazy, pojęcia czy definicje. W tym celu zaznaczamy wybrany wyraz, a następnie klikamy w przycisk Luka (przycisk Usuń lukę usuwa wcześniej zdefiniowane puste miejsce).

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

99

Rysunek 3.65. Tworzenie zadania z luką

W oknie Alternatywne wyrazy do luk należy wprowadzić inne wyrazy, które mogą zostać wpisane przez osobę rozwiązującą ćwiczenie (i które zostaną uznane za poprawne), oraz ewentualne wskazówki (rysunek 3.67). Zadanie można zapisać do pliku HTML i sprawdzić wynik pracy na stronie WWW (Plik/ Utwórz stronę WWW) (rysunek 3.66). Rysunek 3.66. Definiowanie luk w zdaniu oraz wskazówek

Rysunek 3.67. Wynik działania programu JCloze

100

JMatch Jest to aplikacja, dzięki której w prosty sposób można przygotować ćwiczenie polegające na dopasowaniu dwóch zgodnych ze sobą elementów (np. definicji z jej opisem). Lista zdefiniowanych pojęć znajduje się po lewej stronie (VQPS[ƼELPXBOF PCJFLUZ), natomiast po prawej (przetasowane obiekty) są poprzestawiane opisy, które wymagają poprawnego ułożenia (rysunek 3.68). Obiektami mogą być tekst, grafika oraz filmy (animacje).

Rysunek 3.68. Generowanie pojęć w programie JMatch

Przygotowane ćwiczenie można wyeksportować do strony WWW (rysunek 3.69 — wizualnie zadanie najlepiej prezentuje się po wybraniu opcji eksportu Drag/drop).

Rysunek 3.69. Wynik działania programu JMatch

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

JMix JMix jest programem pozwalającym przygotować ćwiczenie polegające na składaniu zdań z rozsypanych wyrazów poprzez układanie ich w odpowiedniej kolejności (rysunek 3.70). Zdanie do ułożenia należy wpisać w części Główne zdanie (w odpowiedniej kolejności, wiersz po wierszu).

Rysunek 3.70. Wprowadzanie zdania do rozsypanki

Wyeksportowanie zadania do strony WWW (z wybraną opcją Drag/drop) uruchamia rozsypankę wyrazową (rysunek 3.71).

Rysunek 3.71. Wynik działania JMix

101

102

The Masher Aplikacja ta pozwala ułożyć utworzone wcześniej w modułach Hot Potatoes zadania w zestaw ćwiczeń dydaktycznych związanych z określonym zagadnieniem i wyświetlanych na stronie WWW (rysunek 3.72). Po uruchomieniu programu należy dodać przygotowane projekty (przycisk Dodaj pliki) i ustalić wygląd strony (jej tło, kolorystykę tekstu — zakładka 8ZHMƼE, czy formę nawigacji — zakładka Przyciski).

Rysunek 3.72. Okno programu Masher z dodanymi modułami Hot Potatoes

Jeżeli projekt jest gotowy, kolejną czynnością jest wyeksportowanie zestawu ćwiczeń do pliku HTML. W tym celu należy wybrać opcję Utwórz zadanie, która spowoduje uruchomienie skryptu tworzącego interaktywną stronę z zadaniami. Masher umożliwia także wyeksportowanie projektu do standardu SCORM 1.2 i w takiej formie należy zamieszczać jego pliki w systemie Moodle (rysunek 3.73). Hot Potatoes to darmowe, bardzo proste w użyciu oprogramowanie, które pozwala w szybki sposób przygotować atrakcyjne wizualnie i oryginalne w formie ćwiczenia o dużej wartości edukacyjnej.

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

103

Rysunek 3.73. Przygotowane zadania w postaci wygenerowanej strony WWW

EclipseCrossword EclipseCrossword (http://www.eclipsecrossword.com/) to darmowy program do tworzenia krzyżówek. Po jego uruchomieniu należy wybrać opcję I would like to start a new crossword, aby utworzyć nową krzyżówkę (rysunek 3.74).

Rysunek 3.74. Pierwszy ekran konfiguratora krzyżówek

104

Następnie wybieramy opcję Let me create a word list from scratch now, dzięki której w kolejnym kroku będziemy mogli zdefiniować własne hasła wraz z ich objaśnieniami (rysunek 3.75).

Rysunek 3.75. Wybór opcji pozwalającej na zdefiniowanie własnej krzyżówki

Definiowanie haseł polega na wpisaniu ich w pole Word, wyjaśnienia pojęć należy zaś wpisać w pole Clue for this word (rysunek 3.76). Po utworzeniu wszystkich haseł do krzyżówki należy kliknąć w przycisk Next i zapisać je do pliku z rozszerzeniem ewl (aby utworzyć bank słów do późniejszego wykorzystania). W kolejnym kroku kreatora wpisujemy nazwę krzyżówki (można też podać imię i nazwisko autora oraz zamieścić znak ochrony praw autorskich — rysunek 3.77).

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

105

Rysunek 3.76. Dodawanie do krzyżówki haseł wraz z objaśnieniami

Rysunek 3.77. Definiowanie nazwy krzyżówki oraz jej autora

106

Następnie program sugeruje rozmiar krzyżówki w pionie i w poziomie, podając informację o najdłuższym słowie i liczbie jego liter (rysunek 3.78).

Rysunek 3.78. Ustalanie wielkości krzyżówki

Aplikacja sama ustala wygląd i układ krzyżówki, lecz klikając opcję Make another puzzle like this one, możemy wymusić ponowne rozmieszczenie słów (rysunek 3.79).

Rysunek 3.79. Okno z możliwością ponownego rozmieszczenia słów

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

W ostatnim kroku można zapisać krzyżówkę do pliku (Save crossword), wydrukować (Print crossword), zapisać jako stronę internetową (Save as a web page — Interactive with JavaScript) oraz zapisać ją do pliku RTF, WMF lub EPS (rysunek 3.80).

Rysunek 3.80. Opcje wyboru formy zapisu krzyżówki

Zapisanie krzyżówki jako strony internetowej automatycznie włącza przeglądarkę internetową, która wyświetla wynik pracy, czyli gotowe ćwiczenie (plik html — rysunek 3.81).

Rysunek 3.81. Podgląd wykonanej krzyżówki w przeglądarce internetowej

107

108

Przegląd wybranych platform e-learningowych Platformy e-learningowe stają się obecnie pewnym standardem obowiązującym w nauczaniu i przekazywaniu wiedzy na poziomie szkół wyższych. Oferują one rozwiązania o różnym stopniu zaawansowania z zestawem funkcji dosyć do siebie zbliżonych, różnice zaś tkwią w szczegółach bądź w zaawansowanych funkcjach. Obowiązujące standardy pokazują główne cechy platform e-learningowych, których funkcjonalności muszą być ukierunkowane na: t zarządzanie procesem szkoleniowym, planowanie i organizację; t zarządzanie treścią szkoleniową wraz z możliwością jej projektowania, tworzenia, modyfikowania czy przechowywania (archiwizowania); t śledzenie i raportowanie aktywności szkoleniowej osób uczących się oraz zarządzanie nią; t wspomaganie interaktywnej komunikacji pomiędzy uczącymi się a prowadzącymi zajęcia. Decydując się na wdrożenie systemu e-learningowego, instytucja szkoleniowa staje przed wyborem optymalnej platformy, która powinna być dopasowana zarówno do potrzeb, jak i do charakteru czy specyfiki konkretnego podmiotu edukacyjnego. Zastosowanie platformy e-learningowej funkcjonującej na podstawie wolnego oprogramowanie pozwoli przeznaczyć fundusze jednostki edukacyjnej na innowacje, a nie na zakup komercyjnych programów. Poniżej przedstawiono krótki opis rozwiązań darmowych, na licencji open source. .LRN (dot learn) .LRN ( http://openacs.org/projects/dotlrn/) jest funkcjonalnym systemem e-learningowym wspierającym społeczności naukowe, gdzie każda grupa uczących się osób jest wyposażona w portfolio oraz w narzędzia służące do komunikacji, pracy grupowej i tworzenia elektronicznych materiałów dydaktycznych. ATutor ATutor (http://atutor.ca/) to rozbudowany system do prowadzenia kursów i szkoleń online z możliwością przeprowadzania w sieci testów i wykładów. Elementem, który wyróżnia ten system, jest tworzenie kursów na podstawie obiektów wiedzy. Claroline Claroline (http://www.claroline.net/) to platforma pozwalająca zarządzać nauczaniem i aktywnościami społecznymi wbudowanymi w system e-learningowy. Służy do tworzenia portali edukacyjnych i kursów online. Umożliwia także przydzielanie studen-

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

tom dostępu do zasobów, udostępnianie materiałów dydaktycznych (dokumentów, plików dźwiękowych, wideo, programów) oraz tworzenie testów i ćwiczeń. System pozwala też nadzorować przebieg nauki poszczególnych osób. Didactor Didactor (http://sourceforge.net/projects/didactor/) jest platformą opartą na metodologii obiektów wiedzy (learning objects) uważanej za coraz istotniejszą w e-edukacji. System umożliwia zdefiniowanie i wykreowanie komponentów wiedzy, a następnie grupowanie ich w obiekty wiedzy. Didactor składa się z ponad 20 elementów dydaktycznych, takich jak e-portfolio, system oceniania, zarządzanie kompetencjami, dyskusje grupowe oraz czat. Docebo Docebo (http://www.docebo.com) oferuje szeroki zakres funkcji służących do komunikacji między użytkownikami i do prowadzenia zajęć online, a także narzędzia społecznościowe. Wspiera m-learning, wideokonferencje oraz certyfikację kursów e-learningowych. Dokeos Dokeos (http://www.dokeos.com/) jest prostym, estetycznym oraz popularnym rozwiązaniem e-learningowym dostępnym w wielu wersjach językowych. System pozwala wykładowcom tworzyć zawartość merytoryczną i strukturę kursów, utrzymywać interakcję ze studentami i śledzić ich postępy przez zastosowanie systemu raportowania. Dokeos wspiera funkcje społecznościowe i umożliwia tworzenie map myśli, podcastów oraz wideokonferencji. eFront eFront (http://www.efrontlearning.net/) to łatwy w użyciu i atrakcyjny wizualnie system e-learningowy wspierający zarządzanie użytkownikami, organizowanie lekcji i komunikację społecznościową. Dodatkowym atutem aplikacji jest szereg funkcjonalności — umożliwiających tworzenie treści i testów, badanie postępów w nauczaniu i wystawianie certyfikatów poprawnego ukończenia kursu — oraz dodatkowo instalowanych modułów rozszerzających możliwości systemu. Kolejną zaletą eFront jest posiadanie certyfikatu zgodności ze standardem SCORM. ILIAS (Integriertes Lern-, Informations- und Arbeitskooperations-System) ILIAS (http://www.ilias.de/docu/) to nowoczesny system umożliwiający tworzenie kursów i materiałów szkoleniowych wraz z rozbudowanym środowiskiem testowym.

109

110

System oferuje możliwość zaawansowanego zarządzania użytkownikami, integruje się z Google Maps i wspiera narzędzia społecznościowe. Interact Interact (http://sourceforge.net/projects/cce-interact/) skupia się na społecznych aspektach uczenia się, wspierając funkcje komunikacyjne i zwiększając zaangażowanie wykładowcy w relację ze studentem. System jest stosowany w środowisku internetowym przede wszystkim jako narzędzie do tworzenia społeczności edukacyjnych. LAMS (Learning Activity Management System) LAMS (http://www.lamsinternational.com/) to aplikacja służąca do tworzenia ścieżki dydaktycznej. Może funkcjonować zarówno jako komponent importowany do Moodle, jak i jako niezależny system e-learningowy. LAMS umożliwia projektowanie treści dydaktycznych, monitorowanie i weryfikowanie pracy studenta, a także prowadzenie szkolenia. OLAT (Online Learning And Training) OLAT (http://www.olat.org) jest systemem zarządzania nauczaniem zawierającym elastyczne narzędzia do tworzenia kursów i zarządzania nimi. Elementy składowe tej platformy opierają się na modelu społecznościowym; charakterystyczna dla tej aplikacji jest możliwość korzystania z otwartych repozytoriów, którymi mogą zarządzać uczestnicy e-kursów. Sakai Sakai (http://sakaiproject.org/) pozwala utworzyć środowisko edukacyjne z zapleczem społecznościowym. Jego twórcy postawili na wsparcie procesów nauczania, budowania e-portfolio oraz tworzenia szkoleń e-learningowych. WordCircle WordCircle (http://sourceforge.net/projects/wordcircle/) wyróżnia się wspólną przestrzenią roboczą dla wykładowcy i studentów uczestniczących w kursie e-learningowym. Portal posiada własny system newsów i dyskusji, kalendarz, grupy dyskusyjne oraz moduł kursów online.

Rozdział 3. Treść szkoleniowa

narzędzia e learningu

111

Porównanie wybranych platform e-learningowych Wersja systemu

Oprogramowanie

Licencja

Język polski

Moodle

1.9.12/2.0.3

PHP 4.3.0, MySQL 4.1.16/ PHP 5.2.8, MySQL 5.0.25

GNU GPL

Tak

.LRN

2.5

Postgres 8.2, OpenACS

GNU GPL

Nie

ATutor

2.0.2

PHP 5.0.2, MySQL 4.1.10

GNU GPL

Nie

Claroline

1.10

PHP 5.1.6, MySQL 4.23

GNU GPL

Tak

Didactor

2.1

Java, MMBase

MPL 1.1

Nie

Docebo

4.04

PHP 5.2.x, MySQL 4.1

GNU GPL

Tak

Dokeos

2.0

PHP 5.3, MySQL 5.1

GNU GPL

Tak

eFront

3.6.9

PHP 5.1, MySQL 5

CPAL 1.0

Tak

ILIAS

4.0.11

PHP 5.0, MySQL 5.0

GNU GPL

Tak

Interact

2.4.1

PHP 5.0, MySQL 5.0

GNU GPL

Nie

LAMS

2.3.5

Java SE Development Kit, MySQL 5.0

GNU GPL

Tak

OLAT

7.2

Java 1.6, MySQL 5.0, Tomcat

Apache 2.0 Open Source License

Tak

Sakai

2.7.1

Java 2 Standard Edition Runtime Environment, MySQL, Tomcat

Educational Community License, Version 2.0

Nie

WordCircle

2.17

PHP, MySQL

GNU GPL

Nie

112

Rozdział 4. Moodle — platforma e-learningowa

System Moodle jest najczęściej wykorzystywaną platformą e-learningową w Polsce. Głównym czynnikiem decydującym o wyborze tego pakietu oprogramowania przez szkoły i uczelnie jest GNU Public Licence, licencja, na której jest on rozprowadzany — jest to oprogramowanie open source, czyli dostępne za darmo. Wiele instytucji edukacyjnych decyduje się na takie rozwiązanie z powodów finansowych, ale także ze względu na popularność systemu LMS (co pokazują statystyki dostępne na stronie projektu http://moodle.org/stats/). Słowo Moodle jest skrótem od Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment (modularne, zorientowane obiektowo, dynamiczne środowisko nauczania). Autorem platformy jest Martin Dougiamas, który postrzega nauczanie jako proces dzielenia się wiedzą na zasadzie współpracy, wykonywania ćwiczeń i podejmowania przez uczestników szkolenia krytycznych rozważań, co jest zgodne z ideą konstruktywizmu społecznego.

Instalacja systemu Moodle Moodle można zainstalować na większości platform systemowych (Windows, Linux, OS X) obsługujących język PHP oraz bazy danych (takie jak MySQL, PostgreSQL, Oracle, MS SQL). Omawiany poniżej proces instalacji obejmuje wersję systemu 1.9.11 pobraną ze strony projektu http://download.moodle.org/ oraz środowisko WAMP (Apache, PHP, MySQL dla systemu Windows) ze strony http://www.wampserver.com/en/ dla Windowsa x64. Przed instalacją należy zwrócić uwagę na minimalne wymagania systemu dla sprzętu, na którym będzie on instalowany — PHP 4.3.0, MySQL 4.1.16 (bądź Postgres 8.0, MS SQL 8.0, Oracle 9.0). Warto także zwrócić uwagę na to, czy w komputerze jest biblioteka GD (php_gd2 — jej brak jest częstym problemem przy wyświetlaniu grafik w kursach). Należy również sprawdzić, czy jest wyłączona dyrektywa register_globals. WAMP — tworzenie bazy danych i jej użytkownika Instalacja serwisu bazodanowego wymaga uzyskania dostępu do bazy danych oraz utworzenia użytkownika tej bazy wraz z wygenerowanym hasłem. W tym celu należy uruchomić przeglądarkę internetową i wpisać w polu adresu localhost

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Zostanie wyświetlona strona konfiguracyjna serwera WAMP z informacją o uruchomionych rozszerzeniach, usługach oraz serwisach dostępnych w ramach tej aplikacji (rysunek 4.1).

Rysunek 4.1. Wygląd działu Server Configuration

Z dostępnych opcji wybieramy Tools/phpmyadmin (jest to program do administrowania bazą danych z poziomu przeglądarki). Nową bazę tworzymy, wpisując Rysunek 4.2. Ustalanie nazwy bazy danych w pole Utwórz nową bazę danych nazwę bazamoodle (niech tak nazywa się baza danych systemu e-learningowego — rysunek 4.2). Po utworzeniu bazy pojawia się komunikat Baza danych bazamoodle została utworzona (rysunek 4.3). Następną czynnością jest dodanie jej użytkownika oraz zdefiniowanie hasła dostępowego. W tym celu klikamy w opcję Uprawnienia i tworzymy nowego użytkownika (rysunek 4.4).

Rysunek 4.3. Komunikat informujący o założeniu bazy danych

113

114 Rysunek 4.4. Fragment strony phpmyadmin z opcją dodawania nowego użytkownika

Dodając nowego użytkownika, należy zdefiniować: t KFHP OB[Xlj OQ moodleuser; t IPTU IPTU MPLBMOZ ‰ localhost; t IBT’P TL’BEBKƼDF TJlj [ EVǹZDI J NB’ZDI MJUFS DZGS PSB[ [OBku specjalnego — razem minimum osiem znaków.

Nowemu użytkownikowi należy przyznać wszystkie uprawnienia do założonej wcześniej bazy danych o nazwie bazamoodle (rysunek 4.5). Ostatnią czynnością jest zatwierdzenie wprowadzonych danych i kliknięcie w przycisk Wykonaj (rysunek 4.6).

Rysunek 4.6. Przycisk Wykonaj uruchamia proces tworzenia użytkownika

Rysunek 4.5. Dodawanie nowego użytkownika w phpmyadmin

Mając założoną bazę danych oraz dodanego użytkownika ze zdefiniowanym hasłem, można przystąpić do właściwej części instalacji serwisu Moodle. Instalacja Moodle Pierwszą czynnością jest skopiowanie plików systemu Moodle na serwer z wykorzystaniem menadżera plików (Total Commander bądź Free Commander — w przypadku systemu Windows) lub klienta FTP (Total Commander czy WinSCP — w przypadku środowiska Linux, a także wtedy, gdy system Moodle jest instalowany na zewnętrznym serwerze — hoście). Kiedy instalacja odbywa się z wykorzystaniem lokalnego serwera WAMP, pliki należy skopiować do katalogu C:\wamp\www\moodle (przy czym katalog moodle zakładamy samodzielnie). Podobnie postępujemy przy instalacji Moodle w systemie Linux, kopiując pliki instalacyjne do katalogu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

głównego public_html\moodle. Wtedy dostęp do systemu umożliwi wpisanie w przeglądarce internetowej adresu http://domena/moodle Po skopiowaniu do katalogu moodle systemu LMS uruchamiamy przeglądarkę internetową i w polu adresu wpisujemy localhost/moodle Pierwszym etapem w procesie instalacji jest wybór języka, w jakim będzie się komunikował z użytkownikiem skrypt instalacyjny (rysunek 4.7).

Rysunek 4.7. Wybór języka instalacji systemu Moodle

Następną czynnością jest sprawdzenie ustawień i rozszerzeń języka PHP, które są wymagane do tego, by Moodle był kompatybilny z serwerem (rysunek 4.8).

Rysunek 4.8. Sprawdzanie ustawień PHP podczas instalacji Moodle

Następny krok dotyczy ścieżki instalacji i lokalizacji sieciowej systemu Moodle. Kiedy instalujemy Moodle lokalnie, nie wprowadzamy żadnych zmian. Instalacja sieciowa wymaga natomiast wpisania odpowiednich danych w pole adresu w sieci (adres internetowy — domena, pod którą serwis będzie widoczny w internecie) oraz w pole katalogu z danymi (moodledata), który będzie zawierał dane kursów

115

116

i pliki użytkowników. Katalog ten powinien się znajdować poza głównym katalogiem moodle (rysunek 4.9).

Rysunek 4.9. Definicje katalogów instalacyjnych systemu Moodle

Po zatwierdzeniu powyższych pól przechodzimy do części instalacji, w której należy wprowadzić dane wcześniej zdefiniowane w phpmyadmin (serwer bazy danych, baza danych, użytkownik bazy oraz hasło użytkownika). Serwer bazy danych (localhost) to adres serwera, na którym istnieje baza danych Moodle. Sam system może być instalowany na zupełnie innym serwerze. Pozostałe dane należy wprowadzić zgodnie z wcześniejszym zdefiniowaniem pól w środowisku phpmyadmin (rysunek 4.10).

Rysunek 4.10. Wprowadzanie wcześniej zdefiniowanych danych, tj. serwera, nazwy bazy danych, użytkownika i hasła

W następnym ekranie (rysunek 4.11) program instalacyjny sprawdza, czy wszystkie komponenty serwera spełniają wymagania Moodle (zaleca się uruchomienie wszystkich wymaganych rozszerzeń PHP).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

W przypadku instalacji lokalnej (WAMP) brakujące komponenty uruchamiamy z menu: PHP/Rozszerzenia PHP.

Rysunek 4.11. Sprawdzanie poprawności dostępnych komponentów systemu Moodle

Po sprawdzeniu środowiska serwera program instalacyjny umożliwia pobranie i zainstalowanie języka instalacji (przycisk Pobierz „Polski (pl)” pakiet językowy — rysunek 4.12).

Rysunek 4.12. Pobranie języka instalacji systemu Moodle

Następną czynnością, jaką wykonuje instalator, jest zapisanie do pliku config.php znajdującego się w katalogu moodle danych konfiguracyjnych — m.in. dotychczasowego przebiegu instalacji, nazwy bazy danych i użytkownika, hasła oraz katalogów, w których znajduje się system (rysunek 4.13).

117

118

Rysunek 4.13. Informacja o zapisaniu danych konfiguracyjnych do pliku config.php

Zaakceptowanie warunków licencji GPL uruchamia proces instalacji (rysunek 4.14).

Rysunek 4.14. Informacja dotycząca licencji GPL

W kolejnym kroku użytkownik jest informowany o instalowanej wersji systemu Moodle (rysunek 4.15).

Rysunek 4.15. Ekran z informacją o instalowanej wersji systemu Moodle

Rysunek 4.16. Informacje o zmianach wprowadzonych w bazie danych w procesie instalacji systemu Moodle

Kliknięcie przycisku Kontynuuj uruchamia ostatnią część instalacji, jaką jest założenie tabel oraz ich aktualizacja i wczytanie danych do bazy. W tej części instalacji należy jedynie zatwierdzać wprowadzane zmiany (rysunek 4.16).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Przed uruchomieniem platformy e-learningowej należy już tylko założyć konto administratora (rysunek 4.17), wpisując takie informacje, jak: t OB[XB VǹZULPXOJLB EPNZǥMOJF admin); t IBT’P t JNJlj J OB[XJTLP PSB[ BESFT FNBJM BENJOJTUSBUPSB t OB[XB NJBTUB PSB[ LSBKV

X LUØSZN NJFT[LB BENJOJTUSBUPS

Rysunek 4.17. Wprowadzanie danych administratora

Opcjonalne jest dodanie opisu oraz zdjęcia lub awatara, wypisanie w formie listy zainteresowań, a także podanie adresu domowej strony WWW, numeru komunikatora czy dokładniejszych danych kontaktowych (telefon, instytucja, adres). Kliknięcie w przycisk Zmień profil powoduje zapisanie zmian i wczytanie strony (rysunek 4.18), na której należy uzupełnić: t QF’OƼ OB[Xlj TFSXJTV t TLSØDPOƼ OB[Xlj TFSXJTV t PQJT TUSPOZ H’ØXOFK [BXJFSBKƼDZ LJMLB [EBǛ DIBSBLUFSZ[VKƼDZDI QPSUBM KFHP [BXBStość i np. możliwości korzystania z systemu.

119

120

Rysunek 4.18. Ekran z ustawieniami strony głównej

W tej części instalacji można również zdefiniować formę uwierzytelniania nowych użytkowników rejestrujących się w serwisie. W tym celu należy z listy rozwijanej Self registration wybrać na przykład opcję Uwierzytelnienie z wykorzystaniem poczty elektronicznej, co spowoduje wysłanie wiadomości e-mail po wypełnieniu formularza rejestracyjnego przez nowego użytkownika w serwisie. Zapisanie zmian kończy proces instalacji i uruchamia serwis Moodle (rysunek 4.19).

Rysunek 4.19. Wygląd serwisu Moodle po pierwszym uruchomieniu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Rozpoczynanie pracy z systemem Po instalacji Moodle wymaga zmian domyślnej konfiguracji w obszarach: t VTUBXJFǛ XZHMƼEV TUSPOZ t SFKFTUSBDKJ VǹZULPXOJLØX X TZTUFNJF PSB[ EFmOJDKJ JDI QSBX EPTUljQV EP [BTPCØX t QSPKFLUPXBOJB J FEZDKJ LVSTØX FMFBSOJOHPXZDI Pierwszą czynnością jest zalogowanie się do systemu. W tym celu należy wybrać łącze Zaloguj się (domyślnie prawy górny róg lub dół ekranu): Dalsze postępowanie zależy od tego, czy mamy już konto w systemie, czy też logujemy się po raz pierwszy (rysunek 4.20).

Rysunek 4.20. Okno logowania w systemie Moodle

Jeśli mamy konto w tym serwisie, wpisujemy w odpowiednie pola nazwę użytkownika oraz hasło. Jeżeli natomiast korzystamy z niego po raz pierwszy i nie mamy jeszcze konta, powinniśmy się zarejestrować (przycisk Zacznij teraz od utworzenia nowego konta!) — rysunek 4.21.

Rysunek 4.21. Formularz rejestracji nowego użytkownika

121

122 t t t

t

Formularz rejestracyjny wymaga podania typowych danych, takich jak: OB[XB VǹZULPXOJLB IBT’P P E’VHPǥDJ PǥNJV [OBLØX [ NJOJNVN KFEOƼ %6ƸŻ MJUFSƼ KFEOƼ DZGSƼ PSB[ [F znakiem specjalnym (np.: !@#$%^&*()); BESFT FNBJM OB LUØSZ KFTU XZTZ’BOF QPUXJFSE[FOJF [ CF[QPǥSFEOJN PEOPǥOJLJFN do strony, gdzie użytkownik może zatwierdzić zarejestrowanie swojego konta (rysunek 4.22); NJBTUP J LSBK

Rysunek 4.22. Przykładowy e-mail wysyłany przez system Moodle do nowego użytkownika celem potwierdzenia procesu rejestracji

Po wprowadzeniu danych należy zatwierdzić je przyciskiem Utwórz moje nowe konto. Rysunek 4.23. Informacja o użytkowniku Od tej chwili użytkownik jest zarejestrowany, zalogowanym w systemie Moodle a po zalogowaniu w prawym górnym rogu pojawia się informacja o tym, że został rozpoznany w serwisie (rysunek 4.23). Odtąd użytkownik może korzystać z dostępnych w Moodle kursów i materiałów. Zmiana profilu użytkownika Po kliknięciu w nazwę zalogowanego użytkownika otwiera się panel (rysunek 4.24), w którym można: t [NJFOJƾ IBT’P t [NPEZGJLPXBƾ QSPGJM QPQS[F[ zmianę wprowadzonych wcześniej danych oraz rozszerzenie ich o dodatkowe informacje, takie jak: Rysunek 4.24. Panel użytkownika systemu Moodle

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

» awatar i jego opis, » lista zainteresowań, » dokładniejsze dane związane z używanymi komunikatorami (GG, Skype), a także numer telefonu czy adres; t EPEBXBƾ XQJTZ EP X’BTOFHP CMPHB t TQSBXE[Bƾ TXPKF BLUZXOPǥDJ w serwisie i przypisane role w obrębie kursów, w których się uczestniczy. Prowadzenie własnego bloga sprowadza się do kliknięcia w zakładkę Blog, a następnie w opcję Dodanie nowego wpisu (rysunek 4.25). Kolejną czynnością jest wprowadzenie tytułu wpisu, jego treści oraz ewentualne dodanie załącznika i otago- Rysunek 4.25. Dodanie nowego wpisu do bloga wanie notatki (czyli wprowadzenie kilku słów kluczowych charakteryzujących treść wpisu do dziennika). Opcje wpisu pozwalają także na zdefiniowanie dostępności wiadomości, która może mieć charakter prywatny bądź publiczny — będąc widoczną dla wszystkich użytkowników Moodle. Kliknięcie przycisku Zapisz zmiany powoduje ich zapisanie oraz wyświetlenie wpisu na stronie bloga (rysunek 4.26).

Rysunek 4.26. Zapisany wpis na blogu użytkownika

123

124

W menu bloga istnieje jeszcze możliwość zdefiniowania liczby wpisów wyświetlanych na stronie (domyślnie 10). Notatnik Moodle umożliwia pisanie notatek — dotyczy to jedynie kont administratora, autora i prowadzącego kurs. Notatnik może służyć jako narzędzie do Rysunek zapisywania istotnych informacji czy ważnych wydarzeń. Dostęp do nie4.27. Profil go uzyskuje się po kliknięciu w profil użytkownika (będąc zalogowanym jako administrator i w trybie edycji dowolnego kursu) — rysunek 4.27. Można też kliknąć w nazwę zalogowaneRysunek 4.28. Informacja o zalogowanym go użytkownika (dostępną na każdej stronie użytkowniku systemu Moodle) — rysunek 4.28. Czynność ta powoduje wczytanie profilu administratora wraz z dostępnymi zakładkami: Profil, Modyfikuj profil, Posty forum, Blog, Notatnik, Raporty aktywności (rysunek 4.29).

Rysunek 4.29. Zakładki administratora, autora i prowadzącego kurs

W profilu użytkownika należy wybrać zakładkę Notatnik (rysunek 4.30).

Rysunek 4.30. Ekran notatek użytkownika

Dostępne są trzy kategorie notatek: notatka strony głównej, notatka kursu oraz notatka osobista. Wybranie w danej kategorii opcji Dodaj nową notatkę powoduje wczytanie formularza, w którym można wpisać tekst wiadomości (rysunek 4.31).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

125

Rysunek 4.31. Dodawanie notatki w profilu użytkownika

Zapisanie zmian kończy przygotowywanie notatki, która zostaje wyświetlona w panelu użytkownika. Można ją w dowolnym czasie edytować lub skasować (rysunek 4.32).

Rysunek 4.32. Podgląd dodanej notatki

Zarządzanie użytkownikami serwisu przez administratora W ramach serwisu Moodle administrator może nadawać użytkownikom uprawnienia charakterystyczne dla uprzywilejowanych grup na następujących zasadach: t "ENJOJTUSBUPSB — kiedy jest potrzeba, by serwisem zarządzała jeszcze druga osoba mająca możliwość zmiany każdego zasobu, modułu czy elementu i wyglądu systemu. t "VUPSB LVSTV — osoba taka może tworzyć nowe kursy oraz być w nich nauczycielem.

126

t 1SPXBE[ƼDFHP LVST — może on modyfikować i prowadzić przypisany sobie kurs oraz oceniać studentów. t /BVD[ZDJFMB CF[ QSBX FEZDKJ — osoba ta ma możliwość prowadzenia i oceniania szkolących się w ramach kursu, ale nie może wprowadzać zmian edycyjnych w kursie. t 4UVEFOUB — rzeczywistego użytkownika kursu uczącego się w systemie. Ma on dostęp do zasobów oraz możliwość wykonywania zadań, quizów. t (PǥDJB — z reguły osoba taka będzie miała dostęp do niewielkiej części serwisu, np. do strony głównej z możliwością przejrzenia listy kursów, aktualności bądź — w szczególnych przypadkach — pojedynczych, przykładowych kursów e-learningowych (często dostęp do takich kursów jest ograniczany dodatkowo wymaganiem podania jednorazowego hasła). Role są zdefiniowane hierarchicznie, tak więc administrator ma większe prawa od auUPSB LVSTV D[Z QSPXBE[ƼDFHP LVST 6ǹZULPXOJL [ OBEBOZNJ QSBXBNJ X EBOZN [BTPCJF (kursie) może modyfikować tylko te dane, które znajdują się w danym kontekście. Fakt bycia użytkownikiem Moodle (konto studenta) nie uprawnia do uczestnictwa w założonym kursie, gdyż administrator (bądź autor kursu) może ustawić klucz dostępu (hasło), o który zostanie poproszony użytkownik przy próbie pierwszego zalogowania się do danego kursu. Jeśli chodzi o konto gościa, można się na nie zalogować, klikając w opcji logowania przycisk Zaloguj się jako gość (opcję tę administrator może Rysunek 4.33. Przycisk logowania dla użytkownika wyłączyć, uniemożliwiając korzygościa TUBOJF [ UFHP LPOUB  6ǹZULPXOJDZ goście nie mają uprawnień do wysyłania wiadomości czy wykonywania jakichkolwiek czynności, które wymagałyby zapisu do bazy danych (rysunek 4.33). Zmiany dotychczasowych ról w obrębie serwisu administrator może dokonać, korzystając z narzędzi Administracji serwisu (rysunek 4.34). Po wybraniu opcji Użytkownicy/Zezwolenia/Przypisz role w obrębie całego serwisu administrator ma możliwość zmodyfikowania ról poszczególnych użytkowników (w obrębie całego serwisu, przyporządkowując wybraną rolę poszczególnym osoRysunek 4.34. Opcje bom czy grupom osób) — rysunek 4.35. Administracji serwisu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

127

Rysunek 4.35. Przypisywanie użytkownikom ról w obrębie serwisu

Rozwiązanie to należy stosować głównie w przypadku nadawania praw nauczycielom lub autorom kursu. 6ǹZULPXOJL LUØSZ PUS[ZNB’ QSBXB OBVD[ZDJFMB QSPXBE[ƼDFHP LVST

NB NPǹMJXPǥƾ t VNJFT[D[BOJB X SBNBDI UXPS[POFHP LVSTV NBUFSJB’ØX EZEBLUZD[OZDI X GPSNJF QMJków, linków, stron HTML, lekcji, zadań, słowników pojęć, wiki, materiałów multimedialnych (filmów, animacji); t PSHBOJ[PXBOJB D[BUØX t QSPXBE[FOJB GPSØX EZTLVTZKOZDI t LPOUSPMPXBOJB XJFE[Z VǹZULPXOJLØX [B QPNPDƼ RVJ[ØX J UFTUØX t XZTZ’BOJB JOGPSNBDKJ P QPTUljQBDI X OBVDF t HFOFSPXBOJB SBQPSUØX EPUZD[ƼDZDI OQ BLUZXOPǥDJ PTØC T[LPMƼDZDI TJlj t UXPS[FOJB QVCMJLPXBOJB J BVUPNBUZ[BDKJ BOLJFU Autor kursu ma dodatkowo możliwość edycji kursów istniejących w drzewie i dodawania nowych. Uwierzytelnianie z użyciem poczty elektronicznej Najczęściej wykorzystywanym rozwiązaniem w przypadku uwierzytelniania nowych użytkowników w Moodle jest poczta elektroniczna. Nowy użytkownik po wypełnieniu formularza rejestracyjnego otrzymuje na podany adres e-mail wiadomość z odnośnikiem służącym do potwierdzenia procesu rejestracji. Korzystając z opcji Użytkownicy/Uwierzytelnianie/Zarządzaj uwierzytelnianiem (rysunek 4.36), można zdefiniować inne formy uwierzytelniania w serwisie

128

Rysunek 4.36. Opcja Zarządzaj uwierzytelnianiem

OQ TFSXFS -%"1 1". 3"%*64

XZ’ƼD[Zƾ NPǹMJXPǥƾ MPHPwania się do systemu jako gość (Przycisk logowania jako gość Pokaż/Ukryj), a także ustawić opis instrukcji, zgodnie z którą musi postępować nowy użytkownik, by móc się zarejestrować w portalu (pole Instrukcje — rysunek 4.37). Pola Dozwolone domeny poczty elektronicznej i Niedozwolone domeny poczty elektronicznej dają możliwość zastrzeżenia lub zablokowania domen i poddomen, z których użytkownicy mogą się rejestrować (pozwala to na rejestrację jedynie użytkowników korzystających z adresów w domenie .edu.pl).

Rysunek 4.37. Ustawienia podstawowe uwierzytelniania użytkowników w systemie

Jeśli korzystamy z rejestracji z użyciem uwierzytelnienia przez pocztę elektroniczną, warto włączyć opcję reCAPTCHA generującą w formularzu rejestracyjnym obrazek, którego treść użytkownik musi wpisać, aby zakończyć rejestrację. Technika ta

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

chroni przed zakładaniem kont przez boty i późniejszymi ewentualnymi działaniami spamerskimi (rysunek 4.38).

Rysunek 4.38. Ekran definiowania reCAPTCHA

Aby włączyć to zabezpieczenie, należy zalogować się na stronie http://www.google.com/recaptcha i wybrać opcję GET reCAPTCHA, a następnie Sign up NOW! Następnie trzeba wpisać w polu Domain nazwę domeny, dla której zostanie wygenerowany klucz (rysunek 4.39). Warto dodać, iż system reCAPTCHA jest usługą udostępnianą przez Google, dlatego przed wygenerowaniem klucza użytkownik zostanie poproszony o zalogowanie się do systemu darmowej poczty elektronicznej Gmail.com Rysunek 4.39. Generowanie klucza reCAPTCHA (lub o założenie konta).

129

130

Wygenerowane klucze (publiczny i prywatny) należy przekopiować do odpowiednich pól, a następnie zapisać zmiany (rysunek 4.40).

Rysunek 4.40. Wklejanie wygenerowanych kluczy do odpowiednich pól w Moodle

Ostatnią czynnością jest włączenie pola reCAPTCHA, tak by pojawiało się ono w formularzu rejestracyjnym. W tym celu administrator powinien z menu Administracja serwisu wybrać opcję Użytkownicy/Uwierzytelnianie/Uwierzytelnianie z wykorzystaniem poczty elektronicznej i część Settings (ustawienia) oraz włączyć element Enable reCAPTCHA element (rysunek 4.41), a następnie zapisać zmiany.

Rysunek 4.41. Włączanie modułu reCAPTCHA w Moodle

Od tej chwili użytkownicy będą korzystali z rozszerzonego formularza rejestracyjnego, który będzie wyświetlał także pola reCAPTCHA (rysunek 4.42).

Rysunek 4.42. Działanie systemu reCAPTCHA w formularzu rejestracyjnym w Moodle

Rozdział 4. Moodle

Zarządzanie kontami użytkowników Administrator ma wgląd w konta zarejestrowanych użytkowników. Pozwala na to drzewo opcji Użytkownicy/Konta (rysunek 4.43). Opcja Przeglądaj listę użytkowników wyświetla listę użytkowników zarejestrowanych w systemie (w tym i tych, którzy jeszcze nie potwierdzili procesu rejestracji, klikając w link przesłany przez serwis na ich skrzynkę pocztową). Administrator ma możliwość modyfikowania i usuwania profili osób korzystających z zasobów portalu, ale może także dodać użytkownika (opcja Dodaj nowego użytkownika). Za pomocą opcji Wielokrotne akcje na użytkownikach administrator może wykonać daną czynność jednocześnie dla pewnej grupy użytkowników wybranych według określonych kryteriów (potwierdzenie rejestracji, wysłanie wiadomości, usunięcie konta, wymuszenie zmiany hasła — rysunek 4.44).

Rysunek 4.44. Wielokrotne akcje na użytkownikach

platforma e learningowa

131

Rysunek 4.43. Drzewo opcji Użytkownicy/Konta

132

Częstym sposobem dodawania większej liczby użytkowników jest korzystanie z opcji Prześlij użytkowników. Polega to na zaimportowaniu kont z pliku tekstowego, którego struktura jest następująca (pola oddzielone przecinkami): nazwa użytkownika, hasło, imię, nazwisko, adres e-mail Plik tekstowy najlepiej przygotować w programie MS Excel, gdzie pierwszy wiersz będzie nagłówkiem z nazwami pól (username, password, firstname, lastname, email), kolejne zaś będą zawierały wprowadzone rzeczywiste dane importowanych użytkowników (rysunek 4.45).

Rysunek 4.45. Przygotowany arkusz z użytkownikami

Tak przygotowany plik zapisujemy jako CSV (rozdzielany przecinkami) — rysunek 4.46.

Rysunek 4.46. Zapisywanie arkusza do pliku CSV

Następnie importujemy plik csv do Moodle, podając ścieżkę dostępu do niego (rysunek 4.47).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

133

Rysunek 4.47. Importowanie użytkowników do Moodle

W kolejnym kroku importowania danych zostanie wyświetlony podgląd użytkowników. Jeśli wystąpią błędy zapisu polskich znaków, a wcześniej było domyślnie wybrane LPEPXBOJF 65' PQDKB QPTJBEB FUZLJFUlj vT[ZGSPXBOJFw DIPƾ X S[FD[ZXJTUPǥDJ PEOPTJ się do sposobu kodowania znaków), należy wrócić do opcji importu (Prześlij użytkowników) i zmienić kodowanie znaków na Windows-1250 (albo inne zgodne z użytym przy zapisie pliku CSV). Jeżeli podgląd użytkowników pokazuje poprawne dane, pozostaje jedynie zatwierdzenie importu przyciskiem Prześlij użytkowników (rysunek 4.48).

Rysunek 4.48. Formularz importu użytkowników do systemu Moodle

134

Więcej informacji dotyczących możliwości przygotowania pliku oraz importowania kont do systemu znajduje się pod adresem http://docs.moodle.org/en/Upload_users/. Dodawanie nowego pola w formularzu rejestracyjnym Podczas rejestracji wypełniane są standardowe pola formularza takie jak nazwa użytkownika, hasło czy adres e-mail i adres zamieszkania. Częstym problemem wynikającym ze specyfiki wykorzystania Moodle (np. w szkolnictwie wyższym) jest konieczność dodania istotnego pola, które dodatkowo będzie charakteryzowało rejestrowanego użytkownika systemu i potwierdzało jego tożsamość. TaRysunek 4.49. Dodawanie nowego pola w profilu użytkim polem może być numer albukownika mu (legitymacji). Należy wówczas skorzystać z opcji Pola w profilu użytkownika, a następnie wybrać odpowiednie pole dla profilu (rysunek 4.49). Do wyboru są następujące pola: t $IFDLCPY — dwustanowy przycisk mający postać kwadracika z symbolem zaznaczenia; t .FOV XZCPSV — tzw. pole kombi będące wielokolumnowym polem tekstowym zakończonym strzałką z rozwijaną listą opcji do wyboru; t 0CT[BS UFLTUPXZ — obszar, w którym użytkownik może wpisać dowolną treść (określony przez liczbę kolumn i wierszy); t 1PMF UFLTUPXF — umożliwia wpisanie przez osobę rejestrującą się pewnej liczby znaków. Pierwszą czynnością jest zdefiniowanie nazwy sekcji, w której będzie znajdowało się pole (domyślnie nazywa się ona Inne pola). Następnie należy wybrać rodzaj nowego pola profilu użytkownika (w przypadku numeru legitymacji będzie to Pole tekstowe). Dla wybranego typu ustawiamy (rysunek 4.50): t OB[Xlj QPMB QF’OƼ J TLSØDPOƼ  t PQJT QPMB ‰ OJF[CljEOF JOGPSNBDKF EPUZD[ƼDF [BXBSUPǥDJ LUØSƼ NB XQSPXBE[Jƾ użytkownik; t XZNVT[FOJF XQSPXBE[FOJB EBOZDI EP QPMB PSB[ VOJLBUPXPǥDJ EBOZDI t XZǥXJFUMBOJF QPMB OB TUSPOJF [BQJTØX t [EFmOJPXBOƼ XD[FǥOJFK LBUFHPSJlj QPMB t NBLTZNBMOƼ XJFMLPǥƾ J E’VHPǥƾ QPMB X [OBLBDI Tak zdefiniowane pole pojawi się na dole formularza rejestracyjnego (rysunek 4.51).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

135

Rysunek 4.50. Podgląd wartości definiowanego nowego pola w formularzu

Rysunek 4.51. Nowe pole w formularzu rejestracyjnym

136

Grupy Kiedy z danego kursu korzysta wielu użytkowników (np. studentów z różnych specjalności czy wydziałów, ale w ramach jednego roku), warto wprowadzić podział na grupy. Grupy umożliwiają prowadzącemu zajęcia określenie, w jaki sposób ich członkowie będą współpracować ze sobą na różnych etapach nauki. Podział uczestników kursu następuje po wybraniu opcji Grupy z menu administratora (rysunek 4.52). Rysunek Wyświetla się wówczas informacja o dostępnych grupach i ich uczest4.52. Grupy nikach (rysunek 4.53).

Rysunek 4.53. Podgląd grup dostępnych w systemie

Aby dodać nową grupę, należy wybrać przycisk Utwórz grupę — zostanie wyświetlony formularz, w którym będzie można ją zdefiniować (rysunek 4.54), wpisując jej nazwę, dodając jej opis oraz określając klucz dostępu dla studentów (opcjonalnie). Student, który poda klucz przy zapisie na kurs, może zostać automatycznie przypisany do danej grupy. Po dodaniu nowej grupy trzeba przypisać do niej studentów. W tym celu należy kliknąć przycisk Dodaj/Usuń użytkowników.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

137

Rysunek 4.54. Tworzenie nowej grupy

Pojawia się wtedy okno, w którym można zaznaczać pojedynczych użytkowników zarejestrowanych w systemie (bądź dodawać naraz kilkunastu, naciskając lewy przycisk myszy przy wciśniętym klawiszu Shift lub Ctrl). Przyporządkowanie studentów do grupy następuje po wybraniu przycisku Dodaj (rysunek 4.55).

Rysunek 4.55. Dodawanie użytkowników do grupy

W ten sposób można podzielić studentów zgodnie z ich rzeczywistym przyporządkowaniem, tak jak zostali podzieleni na grupy szkoleniowe w dziekanacie. Może to pomóc w imporcie studentów z bazy danych systemu dziekanatu i w operowaniu grupami na poziomie systemu Moodle (rysunek 4.56).

138

Rysunek 4.56. Utworzona grupa i jej użytkownicy

Automatyczne tworzenie grup W Moodle istnieje mechanizm, który pozwala automatycznie przyporządkowywać użytkowników systemu do grup (rysunek 4.57). Przycisk Automatyczne tworzenie grup uruchamia narzędzie, w którym prowadzący musi:

Rysunek 4.57. Automatyczne tworzenie grup

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

t XZCSBƾ SPMlj XFE’VH LUØSFK QS[ZQJT[F VǹZULPXOJLØX EP UXPS[POZDI HSVQ PQDKB Przypisuj do grupy na podstawie roli); t VTUBMJƾ MJD[Clj HSVQ t PLSFǥMJƾ TQPTØC E[JFMFOJB TUVEFOUØX OB HSVQZ BMGBCFUZD[OJF MPTPXP  t [EFmOJPXBƾ TDIFNBU OB[X UXPS[POZDI HSVQ HE[JF @ zastępuje kolejne litery alfabetu, a # — kolejne liczby). Ostatnią czynnością jest włączenie podglądu tworzonych automatycznie grup i zdecydowanie, czy zastosowany podział odpowiada prowadzącemu kurs. Kliknięcie w przycisk Prześlij kończy proces automatycznego tworzenia grup.

Projektowanie e-kursu Założyć i projektować kurs w systemie Moodle może administrator bądź autor kursu. Po zalogowaniu się do serwisu użytkownik z odpowiednimi uprawnieniami do edycji kursu widzi stronę główną wraz z opcjami administratora oraz przyciskami Dodaj nowy kurs i Włącz tryb edycji (rysunek 4.58).

Rysunek 4.58. Widok opcji Administracji serwisu

Dodanie nowego kursu może odbywać się przez użycie przycisku Dodaj nowy kurs bądź skorzystanie z menu Kursy/Dodaj/edytuj kursy (rysunek 4.59). Drzewo kursów może składać się z kategorii, podkategorii oraz przypisanych do nich szkoleń. Przed przystąpieniem do tworzenia go warto zastanowić się, jaki będzie podział tematyczny oraz jaką treść i kursy będzie zawierała dana kategoria. Domyślnie po zainstalowaniu Moodle jest wyświetlana kategoria Inne (rysunek 4.60).

139

140

Rysunek 4.60. Kategorie kursów Rysunek 4.59. Administracja serwisu — kursy

W celu dodania nowej kategorii należy kliknąć w przycisk Dodaj nową kategorię. Następnie trzeba określić, czy nowo definiowana kategoria będzie nadrzędna (menu Góra), czy też będzie przyporządkowana w drzewie kategorii (Inne). W kolejnym polu wpisujemy nazwę kategorii, np. Informatyka, po czym wprowadzamy jej opis (rysunek 4.61).

Rysunek 4.61. Dodawanie nowej kategorii kursów

Ostatnią czynnością jest kliknięcie w przycisk Utwórz kategorię. Teraz należy dodać kurs do nowo powstałej kategorii Informatyka. W tym celu wybieramy przycisk Dodaj nowy kurs (rysunek 4.62) i wypełniamy formularz ustawień kursu (rysunek 4.63).

Rysunek 4.62. Dodanie nowego kursu do nowo powstałej kategorii

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

141

Rysunek 4.63. Formularz ustawień nowego kursu

Podajemy w nim: t QF’OƼ OB[Xlj LVSTV LUØSB CljE[JF XZǥXJFUMBOB V HØSZ FLSBOV PSB[ OB MJTUBDI LVSsów; t TLSØDPOƼ OB[Xlj ‰ KFK TLSØU LUØSZ CljE[JF TJlj QPKBXJB’ [BSØXOP X TBNZN LVSTJF KBL i w niektórych systemowych e-mailach; t TUSFT[D[FOJF LVSTV [BXJFSBKƼDF QPETUBXPXF JOGPSNBDKF OB KFHP UFNBU PSB[ KFHP DIBrakterystykę. Kolejną czynnością jest zdefiniowanie formatu kursu (rysunek 4.64), który decyduje o jego układzie i jest szablonem dla całości prezentowanych zasobów. Do wyboru są następujące formaty kursu:

Rysunek 4.64. Definiowanie formatu i liczby modułów kursu

142

t 'PSNBU LVSTV -".4 spełniający standardy systemu e-learningowego -".4 (Learning Activity Management System). t 'PSNBU SCORM (ang. Sharable Content Object Reference Model) zgodny ze standardem oraz zbiorem zasad konstruowania kursów i szkoleń przeznaczonych dla platform e-learningowych. t 'PSNBU UPXBS[ZTLJ zbliżony do forum dyskusyjnego, w którym prowadzone rozmowy mają luźny charakter tzw. tablicy ogłoszeń. Po wybraniu formatu towarzyskiego nie będzie możliwe dodanie do kursu dodatkowych zasobów czy aktywności. t 6L’BE UFNBUZD[OZ podzielony na części zwane tematami dowolnie konfigurowane przez autora kursu, który może sam ustalać czas trwania jednego działu bądź całkowicie zrezygnować z podawania czasu trwania danego zagadnienia. t 6L’BE UZHPEOJPXZ (CSS bez tablic) jest podobny w wyglądzie do tematycznego, jednak w jego skład wchodzi tzw. cykl tygodniowego dostępu do materiałów dydaktycznych z podaną określoną datą rozpoczęcia oraz zakończenia danego modułu edukacyjnego. Pewne zasoby mogą mieć ograniczenie czasowe i po upływie terminu podanego w konfiguracji kursu mogą nie być dostępne dla osób szkolących się. Po ustaleniu formatu kursu (w opisywanym przypadku niech będzie to format tematyczny) należy wybrać liczbę tygodni i tematów, jaką ma zawierać przygotowywany moduł edukacyjny (Liczba tygodni/tematów). Następnie trzeba ustalić Datę rozpoczęcia kursu określającą termin rozpoczęcia zajęć i udostępnienia materiałów na platformie edukacyjnej. W przypadku formatu tygodniowego kurs zacznie się dokładnie w dniu, który zostanie zdefiniowany w tym polu i rozpocznie pierwszy tydzień zajęć. Kolejne opcje w tej części pozwalają ustalić liczbę aktualności wyświetlanych na stronie kursu (domyślnie pięć — opcja Wiadomości do pokazania), określić skalę ocen i ich wyświetlanie osobom uczącym się (Pokaż oceny) oraz ustawić wyświetlanie raportów aktywności, czyli informacji o korzystaniu z zasobów kursu, logowaniach i innych aktywnościach studenta. W tej części ustawień kursu warto także sprecyzować domyślny rozmiar plików (opcja Maksymalny rozmiar pliku) przesyłanych na platformę przez nauczyciela i studentów. Aby zmienić domyślny rozmiar 2 MB na większy, administrator musi zmodyfikować plik php.ini w sekcji:  .BYJNVN BMMPXFE TJ[F GPS VQMPBEFE mMFT  IUUQQIQOFUVQMPBENBYmMFTJ[F VQMPBE@NBY@mMFTJ[F   . zmieniając parametr VQMPBE@NBY@mMFTJ[F. Konfigurując sekcję Zapisy, warto się zastanowić, czy kurs będzie miał ramy czasowe określające dostępność zasobów (Data początkowa – Data końcowa) oraz czy

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Okres uczestnictwa studentów będzie nieograniczony, czy też po upływie np. 90 dni wygaśnie możliwość korzystania z materiałów dydaktycznych. W przypadku ustalenia określonej liczby dni korzystania z kursu, po której użytkownik zostanie automatycznie wypisany, można dodatkowo ustawić w sekcji Zgłoszenie o wygaśnięciu powiadomienia powiadamianie nauczyciela oraz studentów o zbliżającym się terminie wygaśnięcia dostępu do materiałów (rysunek 4.65).

Rysunek 4.65. Ustalanie formy zapisów w kursie

Następna część ustawień dotyczy tego, czy osoby uczestniczące w kursie zostaną przypisane do różnych grup. Jeżeli nie będzie takiego podziału, należy pozostawić opcje bez zmian. Jeżeli natomiast z kursu będą korzystały różne grupy studentów (np. osoby ze studiów stacjonarnych i niestacjonarnych), istnieje możliwość wyboru następujących form pracy: t #SBL HSVQ — wszyscy szkolący się pracują jako jedna grupa (bez względu na to, czy są studentami dziennymi, czy zaocznymi), mając dostęp do wszystkich zasobów i aktywności (forum dyskusyjnego, zadań, wyników prac). t 0EE[JFMOF HSVQZ — tylko studenci z tej samej grupy mogą przeglądać pracę wykonaną w ramach grupy. t 8JEPD[OF HSVQZ — studenci różnych grup mają dostęp do wyników prac i dyskusji w ramach kursu. W części o nazwie Dostępność administrator ma możliwość natychmiastowego włączenia kursu (Ten kurs jest dostępny dla studentów) bądź jego czasowego wyłączenia (Ten kurs nie jest dostępny dla studentów) na przykład w celu wcześniejszego przygotowania materiałów (rysunek 4.66). Kurs będzie wtedy widoczny tylko dla nauczycieli z prawami edycji lub dla autora kursu.

143

144

Rysunek 4.66. Ustalanie rodzaju grup w kursie oraz jego dostępności dla użytkowników systemu e-learningowego

Bardzo przydatną opcją jest włączenie klucza dostępu (Klucz dostępu do kursu), który będzie jednorazowo podawany przy pierwszej próbie zalogowania się studenta do kursu. Kolejne logowania nie będą już potwierdzane poprzez podanie klucza (rysunek 4.67).

Rysunek 4.67. Ekran jednorazowego wprowadzania klucza dostępu przez użytkownika

Takie rozwiązanie jest często stosowane w przypadku, kiedy prowadzący kurs chce ograniczyć jego dostępność tylko do grupy osób, które uczy (np. metodą blended learning), i na pierwszych stacjonarnych (organizacyjnych) zajęciach podaje hasło dostępu do zasobów elektronicznych. Wybranie opcji Dostęp jako gość/Zezwól gościom posiadającym klucz umożliwi użytkownikom niemającym konta w systemie, ale logującym się jako goście (i znającym hasło dostępu), wejście do kursu po podaniu klucza (rysunek 4.68). Istnieje jeszcze możliwość udostępnienia kursu gościom bez znajomości klucza — Wejście dla gości bez klucza jest dozwolone — oraz domyślnie włączona opcja Wejście dla gości nie jest dozwolone.

Rysunek 4.68. Definiowanie hasła dostępu do kursu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Kolejnym krokiem w konfiguracji kursu jest zdefiniowanie jego języka (domyślnie jest stosowany język witryny) bądź wymuszenie innego (np. angielskiego). Przed zapisaniem zmian (przycisk Zapisz zmiany) administrator ma jeszcze możliwość predefiniowania innych nazw dla autora kursu, prowadzącego, studenta i innych ról w systemie. Opcja ta ma charakter czysto kosmetyczny — to, jak ma się nazywać na przykład prowadzący kurs, zależy od administratora, który w tej części konfiguracji może zmienić nazwę z prowadzącego na przykład na tutora, nauczyciela czy mentora (rysunek 4.69).

Rysunek 4.69. Zmiana ogólnych nazw użytkowników w systemie

Czynnością kończącą definiowanie kursu jest przypisanie ról osobom odpowiedzialnym za materiały dydaktyczne, ocenianie i motywowanie studentów do pracy — praw autora kursu bądź prowadzącego. Na późniejszym etapie można przypisać kolejne role, np. nauczyciela bez prawa edycji osobie, która będzie nadzorowała proces nauczania, ale bez możliwości ingerencji w zasoby elektroniczne kursu. Osoby szkolące się, logując się do kursu, będą nabywać automatycznie prawa Rysunek 4.70. Przypisywanie ról w kursie studenta (rysunek 4.70). Aby wybrać konkretną osobę i nadać jej określone prawa, należy kliknąć w rolę, jaką chce się jej przydzielić, np. Prowadzący, a następnie wybrać tę osobę z listy osób zarejestrowanych w systemie Moodle i nacisnąć przycisk Dodaj (rysunek 4.71).

145

146

Rysunek 4.71. Dodawanie użytkowników do wybranej roli

Poprawnie zdefiniowany kurs wymaga teraz wprowadzenia materiałów w wersji elektronicznej. Wcześniej warto się jednak zastanowić nad scenariuszem i zawartością e-kursu. Scenariusz e-kursu Moodle umożliwia przygotowanie materiałów szkoleniowych, które mogą być w pełni dynamiczne i interaktywne. Student ma możliwość swobodnego wyboru różnych opcji dalszej prezentacji danych zmieniających się w zależności od dotychczasowego przebiegu kursu. Dodatkowe wzbogacenie treści o materiały multimedialne oraz elementy sprawdzające wiedzę uczniów pozwala zastosować w systemie e-learningowym kilka metod prezentacji treści dydaktycznej: t .FUPEB PQBSUB OB IJQFSUFLǥDJF, która pozwala uczestnikowi kursu swobodnie poruszać się po materiale dydaktycznym z wykorzystaniem hiperłączy. t .FUPEB QSF[FOUBDZKOB będąca sekwencją ekranów graficznych z materiałem edukacyjnym na wzór prezentacji programu PowerPoint. t .FUPEB [ QS[FXPEOJLJFN mająca na celu systematyczne prezentowanie studentowi poszczególnych obszarów wiedzy i sugerowanie kolejnych kroków postępowania, które ogranicza się do odczytania sugestii i wykonania danych działań.  Zob. W. Przyłuski, Inteligentne szkolenia i testy w środowisku e-learningowym TeleEdu, Instytut Maszyn Matematycznych, Warszawa 2008.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

t .FUPEB JOUFSBLDZKOB nastawiona na dialog z uczącym się, gdzie zagadnienia są prezentowane w formie zadań do rozwiązania wraz z ewentualnymi wskazówkami. Student wpisuje swoje odpowiedzi i na tej podstawie określa się jego rozwój i przebieg dalszej nauki w ramach kursu. Powyższe metody mogą wykorzystywać w przekazie zarówno tekst, jak i obraz, a także narzędzia interaktywne, np. zadania. Scenariusz kursu to precyzyjny zapis planowanego przebiegu nauczania uwzględniający przeprowadzenie testu i ocenę wiedzy uczących się. Przystępując do tworzenia zawartości e-kursu, autor powinien przemyśleć i zaplanować jego tematykę, zakres i podział materiału czy ćwiczeń dla studentów. Kurs powinien zawierać jednoznaczną informację dla osób rozpoczynających naukę dotyczącą tego, co będzie wynikiem jego ukończenia, ile czasu będzie trwał, jakie są wymagania przed przystąpieniem do niego i jaka będzie forma jego zakończenia. Także wykorzystanie ustawień kursu, jego aktywności i składowych powinno być zgodne ze scenariuszem. Dobrze opracowany scenariusz powinien uwzględniać następujące cechy e-kursu: t D[ZUFMOƼ TUSVLUVSlj J XZHPEOƼ OBXJHBDKlj t QS[FKS[ZǥDJF [SFEBHPXBOƼ USFǥƾ NBUFSJB’ØX FEVLBDZKOZDI t X’BǥDJXJF QS[ZHPUPXBOF NBUFSJB’Z NVMUJNFEJBMOF JMVTUSVKƼDF QSF[FOUPXBOƼ USFǥƾ t PEQPXJFEOJP EPCSBOF ƾXJD[FOJB [BEBOJB J RVJ[Z VUSXBMBKƼDF PSB[ TQSBXE[BKƼDF OBbytą wiedzę; t NPǹMJXPǥƾ SFBMJ[PXBOJB EZOBNJD[OZDI ǥDJFǹFL FEVLBDZKOZDI EPQBTPXVKƼDZDI QSF[FOtację wiedzy do potrzeb, preferencji czy stanu wiedzy i postępów osoby szkolącej się. Przygotowanie dobrego scenariusza e-kursu nie jest łatwe, gdyż jest wypadkową działania wielu osób (metodyka, dydaktyka, grafika, informatyka) oraz możliwości środowiska informatycznego (platformy i narzędzi e-learningowych). Poniżej zaprezentowano przykładowy scenariusz e-kursu dla platformy Moodle zatytułowanego v5FDIOPMPHJF JOGPSNBDZKOF ‰ XQSPXBE[FOJF EP JOGPSNBUZLJw Przykładowy scenariusz zajęć e-kursu „Technologie informacyjne — wprowadzenie do informatyki” ;BL’BEBOF DFMF EZEBLUZD[OF Technologie informacyjne — wprowadzenie do informatyki, omówienie zasad działania hardware’u i software’u. Omówienie sieci komputerowych oraz zasad funkcjonowania internetu. Zastosowanie informatyki w życiu codziennym, gospodarce i edukacji. Publikowanie informacji i ich rola w społeczeństwie opartym na wiedzy. 8ZNJBS HPE[JOPXZ Wykład 15 godz.; ćwiczenia/laboratoria 10 godz. Do odbycia online: wykład 3 godz.; ćwiczenia/laboratoria 4 godz.

 Tamże.

147

148

4QPTØC [BMJD[FOJB Część stacjonarna wykładu: 80 pkt — maks. ocena 4 Część online wykładu: 20 pkt, +1 ocena (punkty są przyznawane za wykonane zadania, quizy, testy) Część wykładowa ogółem: 100 pkt Część stacjonarna ćwiczeń: 80 pkt — maks. ocena 4 Część online ćwiczeń: 20 pkt, +1 ocena 4QPTØC SFBMJ[BDKJ ‰ MJD[CB J XJFMLPǥƾ NPEV’ØX 8 modułów po 2 godz., moduł 9. — test końcowy 4[D[FHؒPXZ PQJT NPEV’ØX XZL’BEPXZDI .PEV’  8QSPXBE[FOJF EPUZD[ƼDF [BTBE J PSHBOJ[BDKJ [BKljƾ QSPXBE[POZDI USZCFN blended learning 1. Powitanie studentów. 2. Ankieta dotycząca posługiwania się komputerem i znajomości technologii komputerowych. 3. Wpis — okólnik — na forum dyskusyjnym. 4. Głosowanie dotyczące opinii nt. istoty i formy samego szkolenia w formie blended. 5. Rejestracja studentów i wypełnienie profilu. 6UXPS[FOJF QSPmMV QPEQPXJFEǸ QSPXBE[ƼDFHP EPUZD[ƼDB UFHP KBLJF JOGPSNBDKF będą przydatne (np. zainteresowania); poznanie się online — wypowiedź na forum; ćwiczenie, które pozwoli na lepsze poznanie się; przygotowanie ankiety — ułożenie LJMLV  o  QZUBǛ [BNLOJljUZDI LUØSF QPLBǹƼ LJN KFTU TUVEFOU OQ v$[Z XZPCSBǹBT[ TJFCJF ǹZDJF CF[ LPS[ZTUBOJB [ JOUFSOFUV w .PEV’ * 8QSPXBE[FOJF EP UFDIOPMPHJJ JOGPSNBDZKOZDI J JOGPSNBUZLJ QPETUBXPXF QPKljDJB $[ZN TƼ JOGPSNBUZLB FEVLBDKB LPNQVUFSPXB FMFNFOUZ JOGPSNBUZLJ J EZTDZQMJOZ QPLSFXOF EBOF JOGPSNBDKB XJFE[B IBSEXBSF J TPGUXBSF ‰ FMFNFOUZ UXBSEFK J NJljLLJFK *5 TZTUFNZ EXØKLPXZ T[FTOBTULPXZ LPEZ "4$** Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym. 2. Test samosprawdzający z treści wykładu — 1 pkt. .PEV’ ** 1PKljDJB [XJƼ[BOF [ IBSEXBSFFN X *5 ‰ CVEPXB LPNQVUFSB IJTUPSJB IBSEXBSFV J SP[XPKV UFMFJOGPSNBUZLJ DFDIZ J VS[ƼE[FOJB LPNQVUFSB

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym. 2. Linki do zewnętrznych dodatkowych źródeł (portali) zawierających ciekawe materiały związane z hardware’em. 3. Linki do archiwalnych materiałów filmowych pokazujących np. prezentację myszy przez Douglasa Engelbarta. 4. Test samosprawdzający z treści wykładu — 1 pkt. .PEV’ *** "MHPSZUNZ J PQSPHSBNPXBOJF DFDIZ J SPE[BKF BMHPSZUNØX TDIFNBUZ CMPLPXF TPGUXBSF XBSTUXZ PQSPHSBNPXBOJB TZTUFN PQFSBDZKOZ (6* SPE[BKF BQMJLBDKJ J JDI [BTUPTPXBOJF Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym. 2. Ankieta dotycząca zastosowań bazy danych. 3. Zadanie: przykłady systemów operacyjnych, użycie systemu operacyjnego Linux (w wersji Live), uruchomienie systemu, wykonanie zrzutu ekranu i przesłanie go do systemu Moodle. 4. Opisanie trzech, czterech zalet i wad systemu operacyjnego Windows. 5. Test samosprawdzający z treści wykładu. .PEV’ *7 8QSPXBE[FOJF EP TJFDJ LPNQVUFSPXZDI J JOUFSOFUV IJTUPSJB UFMFLPNVOJLBDKJ QPETUBXPXF QPKljDJB EPUZD[ƼDF TJFDJ LPNQVUFSPXZDI UPQPMPHJF m[ZD[OF J MPHJD[OF ##4 TJFƾ 'JEP QPXTUBOJF J SP[XØK JOUFSOFUV VS[ƼE[FOJB TJFDJPXF NPEFM 04**40 Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym (przykłady zasobów sieciowych, sieci bibliotecznych, sieci plików, np. Aminet). 2. Materiał filmowy prezentujący zasadę funkcjonowania sieci komputerowych. 3. Wypisanie przez studentów na forum (w ramach dyskusji i pytań dotyczących wykładu) przykładów zastosowań sieci komputerowych w przedsiębiorstwach, w których pracują. Ocena treści zamieszczonych na forum: stopniowanie wypowiedzi, głosowanie na wypowiedzi studentów. 4. Test samosprawdzający z treści wykładu — 1 pkt.

149

150

.PEV’ 7 6T’VHJ X TJFDJ *OUFSOFU CF[QJFD[FǛTUXP X TJFDJBDI LPNQVUFSPXZDI QSPUPLP’Z TJFDJPXF *1 LMBTZ TJFDJ OB[XZ EPNFOPXF VT’VHJ *OUFSOFUV Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym.  1SBDB QJTFNOB QS[ZL’BEPXF [BEBOJF  v+BL TJFƾ *OUFSOFU J KFK VT’VHJ XQ’ZXBKƼ OB funkcjonowanie społeczeństwa — wykorzystanie usług sieciowych w życiu coE[JFOOZNw 3. W głosowaniu wybrać trzy przykłady wpływu internetu na rozwój społeczeństwa, a następnie poprowadzić dyskusję na forum (wybór najlepiej uzasadnionej odpowiedzi). 4. Punktowany quiz oparty na trudnych pytaniach, słowach. 5. Krzyżówka: dopasowywanie pytań do znajdujących się w krzyżówce odpowiedzi. 6. Test samosprawdzający z treści wykładu — 1 pkt. .PEV’ 7* ;BTUPTPXBOJF JOGPSNBUZLJ X EPCJF OPXFK HPTQPEBSLJ TQP’FD[FǛTUXP XJFE[Z OPXF UFDIOPMPHJF X QS[FETJljCJPSTUXBDI J [NJBOB JDI GVOLDKPOPXBOJB FCJ[OFT FMFBSOJOH FNBSLFUJOH FQSBDB Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym (materiały w formacie PDF dotyczące e-marketingu, e-reklamy, a także pojęć omawianych na wykładzie). 2. Quiz w formie krzyżówki dotyczący pojęć z wykładu. 3. Test samosprawdzający z treści wykładu — 1 pkt. .PEV’ 7** 1VCMJLPXBOJF JOGPSNBDKJ J JDI SPMB X JOUFSOFDJF JEFB IJQFSUFLTUV XZT[VLJXBOJF JOGPSNBDKJ X TJFDJ XFSZmLBDKB EBOZDI TQPTPCZ QS[FUXBS[BOJB J QVCMJLBDKJ XJFE[Z X JOUFSOFDJF Proponowane aktywności: 1. Treści z wykładu stacjonarnego + nowe treści dostępne tylko w systemie e-learningowym. 2. Zadanie konkursowe dla studentów: przygotowanie propozycji trzech pytań do egzaminu wraz z odpowiedziami. 3. Zadanie: dopasowanie terminów do odpowiednich objaśnień. 4. Test samosprawdzający z treści wykładu.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

.PEV’ 7*** 1PETVNPXBOJF NBUFSJB’V [BXBSUFHP X XZL’BE[JF Proponowane aktywności: 1. Test kończący — 13 pkt. 2. Komunikacja online: konsultacje w czasie rzeczywistym z wykorzystaniem programu WiZiQ. 4[D[FHؒPXZ PQJT NPEV’ØX ƾXJD[FOJPXZDIMBCPSBUPSZKOZDI [BJNQMFNFOUPXBOZDI SØXOPMFHMF [ XZL’BEBNJ ‰ NBUFSJB’Z EMB .4 8JOEPXT PSB[ .4 0ĊDF  MVC  .PEV’  Obsługa podstawowych urządzeń komputera i systemu operacyjnego Windows. Aktywności: t .BUFSJB’Z EMB TUVEFOUØX EPUZD[ƼDF XX [BHBEOJFOJB t 5FTU [ OB[FXOJDUXB TQS[ljUV VǹZDJF +.BUDI [ )PU 1PUBUPFT  .PEV’  Obsługa internetu, stron WWW, e-maila, klienta FTP. Aktywności: t ,S[ZǹØXLB [ QPKljƾ JOUFSOFUPXZDI VǹZDJF +$SPTT [ )PU 1PUBUPFT  t ;BEBOJF XZT’BOJF FNBJMB [ [B’ƼD[OJLJFN OB BESFT QSPXBE[ƼDFHP t ;BEBOJF [BNJFT[D[FOJF QMJLV [ SP[T[FS[FOJFN UYU z imieniem i nazwiskiem studenta na wskazanym przez prowadzącego serwerze FTP. .PEV’  MS Word: omówienie programu, interfejsu, menu, podstawowa edycja tekstu, formaty plików. Aktywności: t ;BEBOJF GPSNBUPXBOJF QS[ZHPUPXBOFHP UFLTUV D[DJPOFL  t ;BEBOJF GPSNBUPXBOJF QS[ZHPUPXBOFHP UFLTUV BLBQJUV  .PEV’  MS Word — edycja tekstu cz. 1: punktowanie, numerowanie, akapity, wcięcia, tabele i tabulatory. Aktywności: t ;BEBOJF FEZDKB QS[ZHPUPXBOFHP EPLVNFOUV UFLTUPXFHP [ XX FMFNFOUBNJ .PEV’  MS Word — edycja tekstu cz. 2: automatyczne spisy, sprawdzanie pisowni, malarz formatów, numery stron, przypisy, drukowanie.

151

152

Aktywności: t ;BEBOJF ESVLPXBOJF EPLVNFOUØX EP QMJLV t ;BEBOJF QS[ZHPUPXBOJF BVUPNBUZD[OZDI TQJTØX X EPLVNFODJF t ;BEBOJF GPSNBUPXBOJF EPLVNFOUV [HPEOJF [ XZUZD[OZNJ J HFOFSPXBOJF QMJLV 1%' (w module będą zawarte programy do generowania plików PDF wraz z instrukcją). .PEV’  Aktywności: t 5FTU TQSBXE[BKƼDZ XJFE[lj UFPSFUZD[OƼ [ [BLSFTV ƾXJD[FǛ RVJ[ t 5FTU QSBLUZD[OZ [BEBOJF QPETVNPXVKƼDF XZNBHBKƼDF [OBKPNPǥDJ QSPHSBNV .4 Word. t ,PNVOJLBDKB POMJOF LPOTVMUBDKF X QSPHSBNJF 8J;J2 6XBHJ Opracował zespół w składzie (…). Praca z kursem — zasoby Kiedy kurs jest zaplanowany, ma precyzyjny opis planowanego przebiegu nauczania i oceniania, można zacząć wprowadzać dane oraz dopasowywać aktywności czy zasoby. Zdefiniowany wcześniej kurs ma opisaną niżej postać (dostępną po zalogowaniu — rysunek 4.72).

Zawartość kursu, aktywności, zasoby Dostęp do aktywności i narzędzi administracyjnych

Wiadomości, bloki kursu

Rysunek 4.72. Ekran kursu dostępny po zalogowaniu

Okno kursu podzielone jest na trzy części (panele): t QBOFM ǥSPELPXZ X LUØSZN XZǥXJFUMPOF TƼ NBUFSJB’Z EZEBLUZD[OF t MFXƼ J QSBXƼ D[ljǥƾ X LUØSZDI [OBKEVKƼ TJlj CMPLJ [BXJFSBKƼDF JOGPSNBDKF OB UFNBU osób uczestniczących w kursie, lista zasobów, forum dyskusyjne, najnowsze wia-

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

domości (terminy) dotyczące zasobów i zmian w kursie czy raporty ostatniej aktywności uczestników kursu. Dodatkowo administrator oraz autor kursu mają w lewym panelu wyświetlony moduł administracyjny służący do zarządzania zasobami kursu i użytkownikami. Panel administracyjny udostępnia administratorowi kursu następujące opcje (rysunek 4.73): t 8’ƼD[ USZC FEZDKJ — włączenie trybu edycji zasobów i składowych kursu. t 6TUBXJFOJB — przejście na stronę ustawień parametrów kursu. Rysunek 4.73. Nat 1S[ZQJT[ SPMF — przejście do panelu, w którym można mody- rzędzia administracyjfikować prawa udziału w kursie. ne w kursie t 0DFOZ — przejście na stronę ocen studentów uczących się w ramach kursu. Nauczyciel ma wgląd w oceny, które otrzymali jego studenci za poszczególne składowe zamieszczone w kursie. t (SVQZ — wczytanie strony, na której jest możliwe utworzenie grup i przypisanie do nich studentów w ramach kursu. t ,PQJB [BQBTPXB — uruchomienie kopii zapasowej kursu. t 0EUXØS[ — przywrócenie kopii zapasowej. t *NQPSU — zaimportowanie innego kursu (bądź jego części składowych) do kursu bieżącego. t 3FTFU LVSTV — zresetowanie szkolenia, tzn. przywrócenie jego pierwotnej postaci sprzed zalogowania się uczestników (kasowane są jedynie dane użytkowników, logi, wpisy na forach dyskusyjnych). Po wyczyszczeniu kurs można ponownie wykorzystać, dodając nowych użytkowników bądź grupy. t 3BQPSUZ — wyświetlenie raportów dotyczących bieżącej aktywności użytkowników w kursie. Istnieje możliwość pobrania logów w formatach tekstowych czy ODF/ XLS. Nauczyciel ma wgląd w działania osób uczących się — widoczne są moduły, z których korzystał uczeń, a także czas, jaki poświęcił na naukę. t 1ZUBOJB — wyświetlenie bazy pytań współdzielonych w danym kontekście kursu z możliwością dostępu do wszystkich pytań z quizów dla całej witryny. t 1MJLJ — wyświetlenie wszystkich plików w ramach kursu i możliwość częściowego zarządzania nimi (przenoszenia, usuwania, tworzenia archiwów ZIP). t 8ZQJT[ NOJF [y — wypisanie prowadzącego z kursu. t 1SPmM — edycja profilu użytkownika. Centralna część strony kursu jest przeznaczona do publikowania materiałów dydaktycznych, które w Moodle są podzielone na dwie grupy:

153

154

t [BTPCZ ‰ NBUFSJB’Z QS[FLB[VKƼDF XJFE[lj X QPTUBDJ TUSPO UFLTUPXZDI )5.-B etykiet, plików i folderów oraz pakietów zgodnych ze specyfikacją IMS; t TL’BEPXF ‰ JOUFSBLUZXOF NPEV’Z TUZNVMVKƼDF BLUZXOPǥƾ VD[OJB J QP[XBMBKƼDF OB » konwersację w czasie rzeczywistym za pomocą czatu; » konwersację asynchroniczną z wykorzystaniem forum dyskusyjnego; » przeprowadzanie warsztatów i wykonywanie zadań; » wspólną pracę nad projektami (wiki); » tworzenie kolekcji informacji przez nauczycieli wraz z uczniami przy wykorzystaniu baz danych; » prezentację wiedzy w sposób dynamiczny dzięki modułowi Lekcja (a także Scorm); » definiowanie słownika pojęć. Włączenie trybu edycji pozwala dodawać zasoby, składowe oraz nowe bloki w kursie. Można to zrobić poprzez kliknięcie w przycisk Włącz tryb edycji, który jest umiejscowiony w prawym górnym rogu ekranu. Obok znajduje się menu rozwijane Zmień rolę OBy pozwalające na podejrzenie zasobów kursu w charakterze osoby o innych uprawnieniach niż administratora czy autora kursu (rysunek 4.74). Włączenie trybu edycji powoduje uaktywnienie ikon zasobów, składowych oraz bloków — dotąd ukrytych — umożliwiających modyRysunek 4.74. Zmiana ról w kursie poprzez fikację składników kursu. Mają one następuopcję Zmień rolę na… jącą postać i działanie: Przesunięcie zasobu w lewo/prawo w ramach wyświetlanej listy Przeniesienie zasobu (góra/dół) w ramach uporządkowanych zasobów całego kursu (wybór opcji powoduje wyświetlenie pola , do którego można przenieść materiał) Włączenie edycji zasobu pozwalającej na zmianę parametrów obiektu 6TVOJljDJF [BTPCV 6LSZDJFQPLB[BOJF [BTPCV D[Z UFNBUV Przypisanie grup studentów do danego zasobu Wertykalne przenoszenie bloków i zasobów w ramach kursu Przypisanie roli, czyli modyfikacja uprawnień istniejących bądź nadanie nowych użytkownikom kursu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Zakrycie tematów kursu i pozostawienie jednego tematu widocznego (dostęp do pozostałych tematów z menu 1S[FKEǸ EPy) Pokazanie wszystkich tematów w strukturze kursu Wyróżnienie tematu kursu aktualnie nauczanego przez nauczyciela Ikona pomocy — po kliknięciu wyświetla okno z pomocą podręczną

Całość kursu przy włączonym trybie edycji ma wygląd przedstawiony poniżej (rysunek 4.75).

Nazwa kursu

Menu wyboru roli użytkownika (student, prowadzący)

Przełącznik trybu edycji kursu

Zasoby i składowe kursu

Rysunek 4.75. Ekran kursu przy włączonym trybie edycji administratora bądź autora kursu

Włączony tryb edycji pozwala na dodawanie zasobów oraz składowych stanowiących najważniejszą część kursu — przekazywane treści dydaktyczne. Dodanie zasobu odbywa się przez wybranie odpowiedniej opcji z menu Dodaj zasób (rysunek 4.76), gdzie: t 8TUBX FUZLJFUlj umożliwia wprowadzenie opisu kursu wyświetlanego pomiędzy innymi jego składowymi. Z reguły jest to informacja tekstowa, ale może także zawierać grafiki czy zdjęcia. t 4UXØS[ TUSPOlj UFLTUPXƼ to opcja tworząca zasób zawierający Rysunek 4.76. Opcje wyboru zasobów sformatowany tekst. t 4UXØS[ TUSPOlj )5.- pozwala na przygotowanie strony w kursie WWW zawierającej treści dydaktyczne.

155

156

t -JOL EP QMJLV MVC TUSPOZ XXX tworzy link do zasobów wewnętrznych bądź zewnętrznych. t 8ZǥXJFUM LBUBMPH QMJLØX powoduje wyświetlenie katalogu i podkatalogu plików umieszczonych w zasobie kursu. t %PEBK QBLJFU *.4 to opcja umożliwiająca dołączenie do kursu pakietu dydaktycznego zgodnego ze standardem IMS. Etykieta Wybranie opcji Dodaj zasób/Wstaw etykietę powoduje wczytanie strony zawierającej edytor WYSIWYG, w którym nauczyciel może umieścić tekst wprowadzający do zajęć bądź grafikę oddzielającą poszczególne moduły kursu od siebie (rysunek 4.77).

Rysunek 4.77. Dodawanie etykiety

Oto poszczególne opcje, ikony i przełączniki edytora (rysunek 4.78): Definicja kroju czcionki, jej wielkości

Opcje wyrównania tekstu

Akapity wyświetlanego tekstu (nagłówek, adres itp.)

Ustawienie kierunku pisania tekstu (od lewej, od prawej)

Słowniki dostępne w edytorze

Numerowanie i punktowanie

Style czcionki (pogrubiony, pochylony itp.) oraz efekty (indeks górny, dolny)

Wcięcia tekstu

Rysunek 4.78. Pasek narzędzi edytora HTML w Moodle

Kolor tekstu i tła

Włączenie wyświetlania kodu HTML

Wstawienie linii poziomej i odnośników

Cofnij/ ponów

Wstawienie grafiki, tabeli, emotikonów i symboli

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Strona tekstowa i strona HTML Wszystkie zasoby wstawiane do kursu mają wspólny formularz edycyjny. Zwykle jest to miejsce, w którym należy wprowadzić tytuł materiału, a następnie podać jego streszczenie (jest ono widoczne po wybraniu elementu Zasoby) i formatowaną treść właściwą elementu edukacyjnego (w przypadku strony tekstowej stosowany jest Format tekstu zwykłego). Materiał tekstowy może być dowolnie edytowany zgodnie z opisem ikon w edytorze tekstowym, przy czym sposób edycji nie odbiega znacząco od innych popularnych edytorów tekstu stosowanych w systemach zarządzania treścią CMS, np. TinyMCE (jest jednak ograniczany właściwościami języka HTML). Poniższa grafika przedstawia wygląd zasobu strony HTML (rysunek 4.79).

Rysunek 4.79. Wygląd zasobu — edytowanej strony HTML

157

158

W przypadku strony tekstowej pełna treść wprowadzanego materiału ma domyślne ustawienie tekstu zwykłego, co znacznie ogranicza możliwości jej formatowania (rysunek 4.80).

Rysunek 4.80. Wygląd zasobu — strony tekstowej

Streszczenia wszystkich zasobów są widoczne po kliknięciu w opcję Zasoby znajdującą się w menu poziomym kursu (rysunek 4.81).

Rysunek 4.81. Podgląd zasobów dostępnych w kursie

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Pasek nawigacyjny informuje użytkownika o miejscu kursu, w którym się znajduje, oraz umożliwia powrót do strony początkowej (bądź do strony głównej systemu Moodle — rysunek 4.82).

Rysunek 4.82. Pasek nawigacyjny w Moodle

Wstawianie grafiki do materiałów HTML Materiał dydaktyczny często wymaga uatrakcyjnienia przekazu na przykład wklejoną grafiką czy animacją obrazującą dany eksperyment lub definicję. Elementy graficzne można dodawać, używając edytora HTML i korzystając z ikony Wstaw zdjęcie (rysunek 4.83): Rysunek 4.83. Ikona wstawiania zdjęć w edytorze HTML

Kliknięcie w ikonę powoduje uruchomienie okna, w którym użytkownik może zaznaczyć grafikę do wstawienia w edytowany tekst znajdującą się już na serwerze bądź przesłać zdjęcie na serwer i dopiero po tej czynności wstawić je do dokumentu (rysunek 4.84).

Rysunek 4.84. Dodawanie zdjęcia w menedżerze grafik

159

160

Przed wstawieniem grafiki jest możliwe ustawienie układu jej wyświetlania (do lewej, do prawej, wyśrodkowana), zdefiniowanie jej szerokości i wysokości oraz dodanie alternatywnego tekstu. Po wklejeniu grafiki nauczyciel ma dodatkowo możliwość przeskalowania obiektu w edytorze (rysunek 4.85).

Rysunek 4.85. Skalowana grafika w edytorze HTML

Wstawianie tabel

Rysunek 4.86. Wstawianie tabeli

Często wykorzystywanym rozwiązaniem systematyzującym wyświetlaną informację tekstową są tabele, które zwiększają przejrzystość prezentowanych danych. Standardowy edytor HTML ma wbudowaną opcję wstawiania tabeli , która po wywołaniu wyświetla okno z możliwością zdefiniowania jej podstawowych elementów (tj. liczby kolumn i wierszy, szerokości tabeli oraz jej justowania i grubości ramki oraz marginesów — rysunek 4.86).

Rozdział 4. Moodle

Domyślne opcje nie pozwalają na zaawansowane edytowanie tabeli, dlatego lepszym rozwiązaniem jest włączenie po jej wstawieniu trybu Powiększ edytor , w którym pojawiają się dodatkowe ikony (rysunek 4.87). Ikony te pozwalają na rozszerzoną edycję tabeli: t Table properties (właściwości tabeli) — dzięki niej użytkownik ma możliwość ustawienia ogólnego wyglądu tabeli, jej wielkości definiowanej procentowo lub w pikselach, grubości obramowania, koloru tła, czcionki oraz obramowania (rysunek 4.88). t Row properties (właściwości wiersza tabeli) — ustawienie szerokości, wysokości i koloru (rysunek 4.89). t Insert row before/Insert row after/Delete row/Split row (wstawienie wiersza przed tym, w którym jest aktualnie kursor/wstawienie wiersza poniżej kursora/usunięcie wiersza, w którym jest kursor/podzielenie wiersza). t Insert column before/ Insert column after/Delete column/Split column (podobne operacje dotyczące kolumn). t Cell properties (właściwości komórki) — ustawienie szerokości, wysokości oraz obramowania komórki względem tekstu, wsta-

platforma e learningowa

161 Rysunek 4.87. Ikony w trybie rozszerzonym wstawiania tabeli

Rysunek 4.88. Właściwości tabeli

Rysunek 4.89. Właściwości wiersza tabeli

162

Rysunek 4.90. Właściwości komórki

wienie grafiki do komórki i zmiana jej koloru (w tym i obramowania — rysunek 4.90). t Insert cell before (wstaw komórkę przed miejscem, w którym jest kursor). t Insert cell after (wstaw komórkę za miejscem, w którym jest kursor). t Delete cell (skasuj komórkę). t Merge cell (połącz dwie i więcej komórek w jedną). t Split cell (podziel komórki na większą liczbę komórek).

Wstawianie odnośników W kursie istnieje możliwość wstawiania odnośników do innych zasobów (stron WWW) bezpośrednio w materiale dydaktycznym oraz Rysunek 4.91. Wstawianie linku do zasobów kursu jako dodatkowych zasobów dostępnych ze strony głównej kursu. Edytor HTML umożliwia definiowanie odnośników przy użyciu grupy ikon , dzięki którym zaznaczony tekst można ustawić jako dowiązanie do linkowanego zasobu, a następnie podać dokładne dane związane z tym zasobem (rysunek 4.91). Materiały szkoleniowe w formie tekstu czy stron HTML zamieszczone przez nauczyciela są pewną podstawą programową zajęć szkoleniowych, takich jak dyskusja w kursie czy ćwiczenia. Często prowadzący zajęcia dołącza do kursu materiały źródłowe do samodzielnego przestudiowania w formie plików dodatkowych przygotowanych w innych aplikacjach. Są to z reguły dokumenty zapisane w następujących postaciach: t MJOLØX EP [BTPCØX [FXOljUS[OZDI , t TUSPO UFLTUPXZDI J )5.- , t EPLVNFOUØX .4 0ĊDF 8PSE &YDFM 1PXFS1PJOU , , , t EPLVNFOUØX 0QFO0ĊDF-JCSF0ĊDF , , , t QMJLØX 35' , t QMJLØX 1%' ,

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

t t t t t t

[EKljƾ J HSBmL , EǸXJljLØX J USFǥDJ NV[ZD[OFK , NBUFSJB’ØX )PU 1PUBUPFT , BOJNBDKJ 'MBTI NBUFSJB’ØX XJEFP , QMJLØX TQBLPXBOZDI , LBUBMPHØX [BXJFSBKƼDZDI QMJLJ QPHSVQPXBOF X E[JBły tematyczne . Rysunek 4.92. Wybór opcji Link Powyższe materiały można dodać jako zewnętrzny do pliku lub strony www zasób z wykorzystaniem opcji Dodaj zasób/Link do pliku lub strony www (rysunek 4.92). Następnie należy podać tytuł charakteryzujący zamieszczany zasób, jego krótki opis oraz lokalizację (pełny adres internetowy w przypadku linkowania treści spoza serwera Moodle — rysunek 4.93).

Rysunek 4.93. Dodawanie opisu linku oraz jego adresu

W sekcji Okno można zdefiniować wyświetlanie linku w nowej zakładce przeglądarki czy też w tym samym oknie kursu. Zmiany są zapisywane po wybraniu przycisku Zapisz i wróć do kursu. Podobnie wstawiane są materiały znajdujące się na serwerze Moodle. Po wybraniu opcji Dodaj zasób/Link do pliku lub strony www oraz podaniu tytułu i opisaniu zawartości linku należy wybrać przycisk Prześlij plik. W oknie, które się wyświetli, użytkownik ma możliwość: utworzenia katalogu tematycznego (np. zawierającego pliki z danej dziedziny wiedzy czy tematyki, takiego jak zarządzanie, grafiki, dokumenty —

163

164

przycisk Utwórz folder); zmiany nazwy pliku/katalogu (opcja Zmień nazwę); wybrania pliku do wyświetlenia w edytowanym zasobie (opcja Wybierz — rysunek 4.94).

Rysunek 4.94. Wybór lokalizacji zasobu (pliku) na serwerze

Aby wgrać plik do istniejącej struktury katalogów kursu, należy ponownie wybrać przycisk Prześlij ten plik, a następnie kliknąć w Przeglądaj (rysunek 4.95) i korzystając z okna eksploratora plików, wybrać z dysku lokalnego dokument, który chce się przesłać na serwer (przycisk Otwórz).

Rysunek 4.95. Przesyłanie pliku

Po przesłaniu pliku na serwer należy zaznaczyć opcję Wybierz z listy dostępnych plików (rysunek 4.96).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

165

Rysunek 4.96. Wybór przesłanego pliku

Po zapisaniu zmian i wyświetleniu kursu pojawia się nowy zasób. W podobny sposób można zamieścić plik z dowolnym rozszerzeniem i zawartością (rysunek 4.97). Rysunek 4.97. Załączone dokumenty (lin-

Wyświetlanie katalogu plików ki) w kursie 6D[FTUOJLPN LVSTV NPǹOB VEPTUljQOJƾ LBUBlog z plikami potrzebnymi do przeprowadzenia ćwiczeń. W tym celu do przygotowanego katalogu nauczyciel przekopiowuje pliki, korzystając z opcji Dodaj zasób/Link do pliku lub strony www. Kolejną czynnością jest opublikowanie katalogu plików (opcja Dodaj zasób/Wyświetl katalog plików) — rysunek 4.98.

Rysunek 4.98. Wyświetlanie katalogu plików

166

Zasób należy odpowiednio nazwać, dodać jego streszczenie oraz zaznaczyć odpowiedni katalog plików (menu Wyświetl katalog plików). Po zapisaniu materiały będą dostępne w kursie w opisany niżej sposób (rysunek 4.99): Po kliknięciu w zasób student będzie mógł pobrać pliki zawarte w tym katalogu (rysunek 4.100).

Rysunek 4.99. Wygląd zasobu w kursie

Rysunek 4.100. Zawartość wybranego katalogu

Praca z kursem — składowe Obok zasobów statycznych system Moodle posiada szereg elementów wprowadzających do kursu interakcję i dynamikę w procesie przekazu wiedzy. Materiały te nazywane są składowymi i mają możliwość automatycznej reakcji na działanie studenta w obrębie kursu, do którego został zapisany. Składowymi kursu są następujące składniki (rysunek 4.101): t "OLJFUB — pozwala na przygotowanie ankiety z pytaniami, jak również na automatyczne zbieranie udzielonych odpowiedzi i ich graficzną wizualizację. Moduł ten jest stosowany głównie do zbierania od studentów informacji, które służą do lepszego poznania uczącej się grupy. t #B[B %BOZDI — jest obiektem umożliwiającym współdzielenie różnych komponentów danych (tekst, obrazy) przez uczestników w obrębie edytowanego kursu. t $[BU — moduł rozmów prowadzonych w czasie rzeczywistym poprzez sieć. Rysunek 4.101. Składowe w syt 'PSVN — forum dyskusyjne służące do prowadzestemie Moodle nia konwersacji w trybie asynchronicznym i pozwalające na budowanie i podtrzymywanie kontaktu nauczyciela ze studentami.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

t (’PTPXBOJF — służy do przeprowadzania krótkiej ankiety przez prowadzącego kurs. Celem głosowania jest zwykle poznanie opinii dotyczących poruszanego w pytaniu zagadnienia. t -FLDKB — element przekazujący treść dydaktyczną na zasadzie podręcznika, gdzie po części z materiałem następuje wyświetlenie pytania sprawdzającego nabytą wiedzę. t 2VJ[ — moduł służący do przygotowywania i udostępniania studentom składających się z pytań testów online automatycznie sprawdzanych przez system. t 4DPSN — jest pakietem treści utworzonym w oparciu o standard SCORM (Sharable Content Object Reference Model) dla obiektów edukacyjnych, przez co ową zawartość łatwo da się przenosić pomiędzy różnymi systemami i kursami e-learningowymi. t 4’PXOJL QPKljƾ — lista pojęć i definicji edytowanych przez uczestników kursu, a także całego systemu. t 8JLJ — platforma służącą do grupowego tworzenia dokumentów i własnej encyklopedii wiedzy z możliwością edycji dokumentów zawartych w bazie. t ;BEBOJB — są modułem, w którym prowadzący ma możliwość określenia zakresu pracy, jaką studenci mają wykonać w formie pisemnej (elektronicznej) i której wynik mają przesłać na serwer. Dodawanie składowych jest możliwe tylko w przypadku posiadania praw administratora czy nauczyciela po uprzednim kliknięciu w przycisk Włącz tryb edycji. Ankieta Zastosowana w Moodle Ankieta jest narzędziem diagnozującym służącym do oceniania i stymulowania procesu uczenia się w środowisku online. System umożliwia wybór kilku zdefiniowanych zestawów ankiet następujących typów: t "55-4 (ang. Attitudes Towards Thinking and Learning Survey) — składa się z 20 pytań poruszających zagadnienia dotyczące sposobów uczenia się, postrzegania, myślenia i prowadzenia dyskusji przez studentów. t $0--&4 (ang. Constructivist On-Line Learning Environment Survey) — składa się z trzech rodzajów ankiet, które badają zgodność kursu z zainteresowaniami studenta oraz stopień jego współpracy z innymi uczącymi się i z prowadzącym. t ;EBS[FOJB LSZUZD[OF — za ich pomocą bada się postrzeganie działań i zdarzeń oraz sam proces uczenia się studenta poprzez kurs e-learningowy. Wybranie opcji Dodaj składową/Ankieta powoduje wczytanie okna konfigurującego składową, w którym prowadzący ma możliwość wpisania tytułu i określenia rodzaju ankiety oraz tekstu wprowadzającego do badania (rysunek 4.102).

167

168

Rysunek 4.102. Dodawanie ankiety do kursu

Zapisanie ankiety powoduje dodanie do kursu nowej składowej, zaś kliknięcie w nazwę ankiety uruchamia składową (rysunek 4.103).

Rysunek 4.103. Ekran ankiety w kursie

Baza Danych Dodanie tej składowej (Dodaj składową/Baza Danych) uruchamia formularz, w którym nauczyciel może zdefiniować tytuł i opis tworzonego zasobu oraz ramy czasowe, w których będzie on aktywny. Dodatkowym elementem są opcje związane z wymu-

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

szeniem na osobach uczących się wprowadzania własnych wpisów do bazy danych (a także ich liczby i komentowania istniejących rekordów). Wpisane do bazy danych pojęcia mogą podlegać ocenie prowadzącego (rysunek 4.104).

Rysunek 4.104. Definiowanie bazy danych w kursie

Tak przygotowana baza danych wymaga ustalenia pól, jakie mają być zawarte w jej rekordzie oraz w samym jej wzorcu. Prowadzący ma do dyspozycji zakładkę Pola, HE[JF NPǹF [BQJTBƾ XZCSBOF QPMB OQ NFOV PCSB[ UFLTU QPMF QS[ZDJTL 63- EBUB — rysunek 4.105).

Rysunek 4.105. Dodawanie pojęć do bazy danych

169

170

W zakładce Wzorce (rysunek 4.106) można ustalić, jaki ma być sposób prezentowania danych w bazie (Szablon), czyli zdefiniować wygląd: t OBH’ØXLB t QPT[D[FHØMOZDI XQJTØX t TUPQLJ

Rysunek 4.106. Definiowanie wzorca bazy danych

Ostatnią czynnością po ustawieniu wyglądu i pól rekordu jest wprowadzenie danych do bazy (zakładka Dodaj wpis — rysunek 4.107). Wprowadzone rekordy są dostępne dla osób uczących się poprzez zakładki Podgląd listy/Pokaż pojedynczo.

Rysunek 4.107. Dodawanie rekordu do bazy danych

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Czat Moduł Czat umożliwia nauczycielowi i uczestnikom kursu przeprowadzanie dyskusji w czasie rzeczywistym. Rozmowa online daje możliwość lepszego poznania się, ale jest również formą komunikacji synchronicznej. Oznacza to, że pozwala przybliżyć omawiany problem czy zadane ćwiczenie. Podobnie jak przy wstawianiu ankiety czy bazy danych i w tym przypadku należy dodać składową, korzystając z rozwijanego menu (tryb edycji Dodaj składową/Czat). W preferencjach tej składowej prowadzący zajęcia może zdefiniować następujące elementy (rysunek 4.108): t OB[Xlj D[BUV J KFHP PQJT D[BT USXBOJB DZLMJD[OPǥƾ QPKBXJBOJB TJlj  t UFSNJO LPMFKOFHP D[BUV t EPTUljQOPǥƾ SP[NØX PECZUZDI XD[FǥOJFK QPNJljE[Z VD[FTUOJLBNJ D[BUV

Rysunek 4.108. Ekran dodawania czatu

Po dodaniu składowej opcja czatu będzie dostępna przez cały czas trwania kursu, jednakże studenci będą mogli z niej skorzystać w ściśle ustalonym terminie i będą mieli (jeżeli tak ustali prowadzący) dostęp do poprzednich sesji rozmów (rysunek 4.109).

Rysunek 4.109. Ekran działającego modułu Czat

171

172

Forum Moduł Forum jest często wykorzystywany w kursie i jest dobrym sposobem na prowadzenie elastycznej dyskusji pomiędzy uczestnikami kursu i nauczającym. Dyskusja prowadzona w sposób asynchroniczny pozwala na zamieszczanie wyważonych i konstruktywnych wypowiedzi, które w przypadku tej składowej mogą być dodatkowo oceniane. W nowo zdefiniowanym kursie zawsze aktywne jest forum aktualności służące z reguły ogólnej dyskusji lub do informowania uczestników szkolenia o zmianach w procesie nauczania i terminach spotkań. Po wybraniu opcji Dodaj składową/Forum pojawia się okno konfiguracyjne (rysunek 4.110), w którym należy zdefiniować następujące elementy: t OB[Xlj GPSVN t SPE[BK GPSVN QZUBOJB J PEQPXJFE[J TUBOEBSEPXF EP VǹZULV PHØMOFHP KFEFO UFNBU dyskusji od każdego uczestnika kursu, pojedyncza prosta dyskusja); t PQJT GPSVN [BXJFSBKƼDZ KFHP LSØULƼ DIBSBLUFSZTUZLlj PSB[ DFM t XZNVT[FOJF [BQJTV LBǹEFHP VD[FTUOJLB OB GPSVN CƼEǸ X’ƼD[FOJF EPCSPXPMOPǥDJ jego używania; t XJFMLPǥƾ [B’ƼD[OJLB EPEBXBOFHP EP XJBEPNPǥDJ t XZMJD[BOJF ‰ X D[ljǥDJ Ocena — oceny końcowej (średniej, sumy, maksymalnej, minimalnej) z ocen, jakie wystawiali sobie uczestnicy i prowadzący, oraz, dodatkowo, ustalenie przedziału czasowego, w którym będą wystawiane oceny; t QSØH MJTUØX EP CMPLPXBOJB ‰ QSPXBE[ƼDZ NB NPǹMJXPǥƾ VTUBMFOJB MJNJUV XJBEPmości wysyłanych na forum w określonym czasie.

Rysunek 4.110. Formularz definiujący forum dyskusyjne

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Po dodaniu forum prowadzący powinien rozpocząć dyskusję i zamieścić powitanie uczestników kursu zachęcające ich do wypowiedzi. Rozpoczęcie dyskusji następuje po kliknięciu w nazwę składowej i wybraniu następnie przycisku Dodaj nowy temat dyskusji (rysunek 4.111).

Rysunek 4.111. Przycisk dodawania nowego tematu dyskusji w utworzonym forum

Edytowanie wiadomości na forum jest identyczne jak w przypadku zasobu tekstowego czy HTML (jest wykorzystywany do tego celu ten sam edytor WYSIWYG — rysunek 4.112). Zdefiniowanie tematu, wpisanie wiadomości i ewentualne dodanie załącznika należy zatwierdzić kliknięciem w przycisk Wyślij post na forum.

Rysunek 4.112. Edycja nowej wiadomości na forum dyskusyjne

Głosowanie Moduł głosowania pozwala na przygotowanie pytania wraz z predefiniowanymi odpowiedziami. Opcję tę stosuje się w celu szybkiego przeprowadzenia badania zagadnienia, poznania opinii uczestników szkolenia na określony temat czy wysondowania np. poziomu ich wiedzy lub zainteresowania tematem, który ma zostać przedstawiony na platformie w następnej kolejności. Po dodaniu składowej (Dodaj składową/Głosowanie) prowadzący ma możliwość wprowadzenia kolejnych ustaleń (rysunek 4.113):

173

174

t t t t t t

UZUV’V OB[XZ H’PTPXBOJB USFǥDJ QZUBOJB LUØSF [PTUBOJF XZǥXJFUMPOF VD[FTUOJLPN T[LPMFOJB PHSBOJD[FOJB CƼEǸ OJF MJD[CZ H’PTØX PEEBOZDI OB EBOƼ PEQPXJFEǸ E’VHPǥDJ J USFǥDJ PEQPXJFE[J D[BTV USXBOJB H’PTPXBOJB HSBmD[OFHP GPSNBUV XZǥXJFUMBOJB B UBLǹF GPSNZ QVCMJLBDKJ PEQPXJFE[J TUVEFOUØX (pokazanie wyników po zagłosowaniu, brak możliwości sprawdzenia wyników, wyświetlenie wyników po zamknięciu możliwości głosowania).

Rysunek 4.113. Definiowanie treści pytania w głosowaniu

Po zapisaniu zmian w konfiguracji głosowanie jest dostępne na stronie kursu (rysunek 4.114).

Rysunek 4.114. Wynik działania modułu Głosowanie

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Lekcja Lekcja jest charakterystyczną składową, w której przedstawiane treści dydaktyczne są wyświetlane na wielu stronach HTML i przybierają postać typowego podręcznika, przy czym niektóre części materiału mogą być zakończone pytaniami kontrolnymi. Podanie poprawnej odpowiedzi odsyła uczestnika szkolenia do kolejnej partii treści dydaktycznej z możliwością ukazania postępów nauczania czy komentarza nauczyciela. Jeśli student źle odpowiedział na pytanie kontrolne, może zostać przeniesiony do poprzedniej strony z materiałem, gdzie system poprosi go o ponowną odpowiedź. Lekcja w systemie Moodle łączy prezentowanie wiedzy z jednoczesną oceną osób uczących się. Sposób nawigacji i wyboru treści dydaktycznej w lekcji umożliwia utworzenie rozbudowanej struktury logicznej, często rozgałęzionej, z możliwością stosowania pytań kontrolnych. Aby dodać lekcję, należy skorzystać z opcji listy rozwijanej Dodaj składową/Lekcja. Pojawia się formularz z wieloma opcjami, które zostały podzielone na części (rysunek 4.115): t 0HØMOF: » Nazwa — pole zawiera unikalną nazwę lekcji, którą studenci będą widzieli na stronie kursu. » Limit czasu — prowadzący może ustalić tu czas trwania lekcji. Licznik jest zbudowany przy użyciu JavaScriptu i dlatego przeglądarka studenta musi obsługiwać ów język programowania. » Maksymalna liczba przejść — określa liczbę proponowanych odpowiedzi do pytania wygenerowanego na koniec danego materiału dydaktycznego.

Rysunek 4.115. Definiowanie nowej lekcji

175

176

t 0QDKF PDFOJBOJB: » Lekcja ćwiczeniowa — jeśli opcja jest ustawiona na Tak, to Moodle traktuje lekcję jako formę nauki bez oceniania i nie jest aktualizowany moduł Dziennik. » Punktacja za pytanie — włączenie tej opcji pozwala na zdefiniowanie liczby punktów za każdą poprawną odpowiedź. » Maksymalna ocena — określa maksymalną ocenę, jaką może uzyskać student za poprawnie wykonaną lekcję. W przypadku wybrania 0 lekcja nie będzie oceniana. » Powtórzenie lekcji — włączenie tej opcji pozwala studentowi ponownie przejść lekcję. » Ocenianie wielu podejść — w przypadku przejścia modułu Lekcja więcej niż jeden raz student może uzyskać różne wyniki z odpowiedzi na pojawiające się pytania. Parametr ten umożliwia ich uśrednienie bądź wskazanie maksymalnej oceny ze wszystkich podejść. » Wyświetlaj bieżący wynik w trakcie rozwiązywania lekcji — wybranie tej opcji powoduje wyświetlenie liczby punktów uzyskanych przez studenta oraz ich maksymalnej liczby. t ,POUSPMB QS[FCJFHV MFLDKJ (rysunek 4.116):

Rysunek 4.116. Ustalenia kontroli przebiegu lekcji

» Pozwól studentom zmieniać odpowiedzi — włączenie tej opcji umożliwia studentowi przechodzenie wstecz w strukturze lekcji i powtarzanie pytania, na które odpowiedział błędnie. » Wyświetl przycisk zmian — ustawienie opcji na Tak powoduje wyświetlenie przez system przycisku w chwili, kiedy student poda nieprawidłową odpowiedź na pytanie. » Maksymalna liczba podejść — definiuje dopuszczalną liczbę podejść do pytań postawionych w trakcie lekcji. » Po poprawnej odpowiedzi — definiuje dalsze postępowanie systemu, gdy student odpowie prawidłowo na pytanie.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

» Wyświetl domyślną informację zwrotną — powoduje wyświetlenie informacji zwrotnej. » Minimalna liczba pytań — ustala liczbę pytań, na które musi odpowiedzieć w trakcie lekcji student. » Ilość stron (kart) do wyświetlenia — pozwala na zdefiniowanie liczby stron, z których będzie się składała lekcja. Po wyświetleniu określonej tu liczby stron lekcja zostanie zakończona. Wprowadzenie cyfry 0 spowoduje zakończenie lekcji w momencie, kiedy wszystkie strony zostaną wyświetlone. t 'PSNBUVK MFLDKlj (rysunek 4.117):

Rysunek 4.117. Ustalanie wielkości ekranu dla definiowanej lekcji

» Pokaz slajdów — opcja ta daje autorowi kursu możliwość prezentowania lekcji jako pokazu slajdów wyświetlanego w osobnym oknie. » Dodatkowe parametry — pozwalają na zdefiniowanie wielkości slajdu (w pikselach), koloru tła oraz wyświetlania lewego menu i wskaźnika postępu lekcji pokazującego, ile materiału zostało jeszcze do nauczenia. t ,POUSPMB EPTUljQV (rysunek 4.118) — sekcja ta pozwala zdefiniować hasło dostępu do lekcji oraz określić czas dostępu do tej składowej.

Rysunek 4.118. Ustalenie poziomu dostępu dla lekcji

177

178

t 8 [BMFǹOPǥDJ PE — w tej części autor kursu może podać inną lekcję z tego kursu, której wynik ukończenia decyduje o możliwości wykonania przez studenta lekcji definiowanej (warunki dopuszczenia do lekcji mogą być związane z czasem pracy w lekcji poprzedniej, jej ukończeniem czy otrzymaniem oceny wyższej od podanej wartości procentowej). t 8TUBX XZTLBLVKƼDF PLJFOLP [ QMJLJFN MVC TUSPOƼ 888 (rysunek 4.119) — ta część służy do uruchomienia dodatkowej strony HTML bądź pliku, który będzie wyświetlany po włączeniu lekcji. Autor kursu ma możliwość ustalenia wielkości okna w pikselach oraz ustawienia w nim przycisku do zamykania okna.

Rysunek 4.119. Ustalanie dodatkowych parametrów lekcji

t *OOF: » Link do składowej — pozwala nauczycielowi na ustawienie odnośnika do innego zasobu kursu, który zostanie wyświetlony po zakończonej lekcji. » Liczba pozycji na liście najlepiej ocenionych — wyświetla listę najlepszych ocen studentów, którzy ukończyli lekcję. » Prowadzący ma także możliwość zapisania ustawień lekcji jako domyślnych, które zostaną wykorzystane przy definiowaniu kolejnej składowej. Po uzupełnieniu formularza należy kliknąć w przycisk Zapisz i wróć do kursu, aby zapisać ustawienia lekcji. Ponowne kliknięcie w nazwę składowej powoduje wczytanie kolejnego widoku, w którym autor kursu może formatować zasób lekcji — wprowa-

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

dzać treści merytoryczne oraz pytania. Widoczne są tu cztery zakładki: Podgląd, Edytuj, Raporty i Oceń eseje (rysunek 4.120). Najlepiej rozpocząć przygotowywanie lekcji od wstawienia tabeli rozgałęzień dostępnej w zakładce Edytuj. Są to kolejne strony z materiałem dydaktycznym dla studentów. Jest to najbardziej pracochłonna czynność na etapie projektowania tego zasobu. Po wy- Rysunek 4.120. Opcje wprowadzania i formatowania braniu opcji Wstaw Tabelę Rozga- zasobów lekcji łęzień wczytywany jest formularz, w którym autor kursu powinien wykonać poniższe czynności. t 8QJTBƾ UZUV’ [BTPCV t 8TUBXJƾ PQJT [BTPCV X LUØSZN należy wprowadzić merytoryczną treść (rysunek 4.121). t 6TUBMJƾ MJD[Clj XƼULØX LPS[Zstając z opcji Tabela Wątków. Lekcja może być jednowątkowa, prosta — wtedy student nie ma możliwości wyboru ścieżki lekcji, a jedynie może przyswajać podawaną treść i odpowiadać na pytania. W przypadku zdefi- Rysunek 4.121. Wprowadzanie danych lekcji niowania liczby wątków większej niż jeden lekcja przybiera formę wielowątkową, czyli student ma możliwość wyboru ścieżki nauki. Po zakończeniu danej ścieżki powraca do listy wątków i może rozpocząć dalszą część. Na początek najlepszym rozwiązaniem jest przygotowanie prostej lekcji, tak by później móc ją modyfikować (w celu utworzenia bardziej skomplikowanej struktury).

179

180

Po dodaniu tabeli wątków dobrze jest dodać pytanie sprawdzające nabytą wiedzę (rysunek 4.122).

Rysunek 4.122. Wygląd tabeli wątków lekcji

Należy wtedy skorzystać z menu rozwijanego znajdującego się w kolumnie Akcje (opcja Pytanie — rysunek 4.123).

Rysunek 4.123. Wybór akcji w menu edycji lekcji Rysunek 4.124. Ekran wstawiania pytań do lekcji

Platforma umożliwia zastosowanie następujących typów pytań (rysunek 4.124): XJFMPLSPUOF QZUBOJB J PEQPXJFE[J [ JOGPSNBDKƼ [XSPUOƼ QSBXEBGB’T[ QZUBOJF XZNBHBKƼDF LSØULJFK PEQPXJFE[J PQJTPXFK QZUBOJF [ PEQPXJFE[JBNJ OVNFSZD[OZNJ EPQBTPXBOJF PEQPXJFE[J FTFK Zapisane hasło zostaje wyświetlone w strukturze edycyjnej lekcji, a tak zdefiniowana składowa wyświetla na przemian treść edukacyjną i pytanie podsumowujące. Lekcja jest jedną z bardziej zaawansowanych składowych Moodle, które uświadamiają możliwości dynamicznego wykorzystania technologii informacyjnych w nauczaniu. t t t t t t

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Quiz Quiz jest składową pozwalającą autorowi kursu przygotować bank pytań, które później mogą zostać wykorzystane w kursie (bądź w obrębie całego systemu e-learningowego). Aby dodać tę składową, należy wybrać opcję %PEBK TL’BEPXƼ2VJ[. W pierwszej części formularza konfiguracyjnego należy podać tytuł składowej oraz jej opis (rysunek 4.125).

Rysunek 4.125. Dodawanie do kursu nowego quizu

Kolejną czynnością jest ustalenie terminu włączenia quizu, a także limitu czasu jego trwania, w którym muszą się zmieścić studenci, by go w całości wypełnić (rysunek 4.126). Autor kursu ma także możliwość ustalenia czasu pomiędzy pierwszym a drugim podejściem do quizu oraz między kolejnymi podejściami (jeżeli tylko jest włączona możliwość kilkukrotnego uruchamiania testu przez studenta).

Rysunek 4.126. Ustalanie czasu trwania quizu oraz liczby pytań wyświetlanych na stronie

181

182

W następnej części można ustalić liczbę pytań wyświetlanych na jednej stronie (opcja Pytań na stronie), a także zmienić kolejność pytań (Zmień kolejność pytań) oraz odpowiedzi wewnątrz nich (Zmień kolejność wewnątrz pytania). Liczba dostępnych podejść do quizu oraz Rysunek 4.127. Ustalenie liczby podejść do to, czy kolejna próba zawiera rozwiązania quizu oraz zdefiniowanie ocen z poprzedniej, to opcje do ustawienia w części nazwanej Podejścia — rysunek 4.127. W niej nauczyciel ma także możliwość ustawienia testu adaptacyjnego, w którym student może kilkakrotnie odpowiadać na pytanie, jednakże po błędnej odpowiedzi są odejmowane punkty. W części Stopnie można zdefiniować metodę oceniania (najwyższa ocena, średnia, pierwsze i ostatnie podejście), a także stosowane kary za błędne odpowiedzi oraz opcje naliczania punktów (np. z miejscami dziesiętnymi). Kolejny element, który można modyfikować, to Opcje przeglądu. Tam autor określa, co student może zobaczyć w trakcie podawania odpowiedzi na pytania w quizie, a także po jego zamknięciu (rysunek 4.128). Warto przeanalizować podane informacje i za-

Rysunek 4.128. Ustalanie opcji przeglądu w zależności od podania odpowiedzi przez studenta

znaczyć jedynie te, których wyświetlenie będzie istotne z punktu widzenia nauczyciela. W sekcji Bezpieczeństwo jest możliwe podjęcie decyzji o wyświetlaniu quizu jako osobnego okna przeglądarki, ustalenie hasła dostępu do zasobu bądź ograniczenie dostępu do niego dla pewnej grupy określonych adresów IP sieci LAN. W ostatniej części formularza można określić całościowe informacje zwrotne wychodzące od prowadzącego kurs i będące odpowiedzią na oceny uzyskane przez studenta (rysunek 4.129).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

183

Rysunek 4.129. Definiowanie całościowej informacji zwrotnej wyświetlanej po zakończeniu quizu

Tak zdefiniowany quiz należy zapisać. Następną czynnością jest przygotowanie pytań, które będą dostępne w ramach kursu (bądź całego serwisu Moodle). W tym celu należy kliknąć w nazwę quizu znajdującą się w kursie. Zostanie wczytany panel edycyjny składowej, który ma cztery zakładki: Informacja, Wyniki, Podgląd i Modyfikuj (rysunek 4.130).

Rysunek 4.130. Ekran definiowania bazy pytań w kursie

Pytania są dodawane w karcie Modyfikuj w części 2VJ[. Korzystając z menu Utwórz nowe pytanie, prowadzący ma możliwość dodania pytań dla domyślnej kategorii (kursu, w którym znajduje się dodana składowa). Dostępne są następujące rodzaje pytań (rysunek 4.131):

184

t 0CMJD[FOJPXF — pozwalają na umieszczenie w ich treści zmiennych, do których jest definiowany wzór. t 0QJT — wyświetlają pewien tekst i nie wymagają odpowiedzi studenta. Służą do objaśniania kolejnych, pojawiających się po nich grup pytań. t %’VǹT[B PEQPXJFEǸ — stanowi pytanie Rysunek 4.131. Dostępne pytania w quizie opisowe, w którym student ma za zadanie napisanie krótkiego eseju podlegającego późniejszej ocenie prowadzącego kurs. Jest to jedno z pytań ocenianych nie automatycznie, ale przez osobę prowadzącą zajęcia. t %PQBTVK PEQPXJFEǸ — zadaniem studenta jest tu dobranie w pary pasujących do siebie pojęć lub definicji. t &NCFEEFE BOTXFST $MP[F — osadzone pytania, w których zadaniem studenta jest wypełnienie luki w zdaniu odpowiednim wyrażeniem (słowem). t 8JFMPLSPUOZ XZCØS — student ma do dyspozycji pytanie z kilkoma odpowiedziami i musi wybrać jedną bądź kilka prawidłowych. Pytania mogą zawierać obok tekstu także grafikę. t ,SØULB PEQPXJFEǸ — odpowiedzią na konkretne, jednoznaczne pytanie może być tu tylko jedno słowo bądź pojęcie. t /VNFSZD[OF — odpowiedzią na to pytanie jest liczba (z definiowanym marginesem błędu). t 1SBXEB'B’T[ — odpowiadając na takie pytanie, student może wybrać, czy podana w nim teza jest prawdziwa, czy fałszywa (ma do wyboru jedynie dwie odpowiedzi). Konstruowanie pytań polega na wybraniu z listy danej kategorii pytania, a następnie wpisaniu odpowiednich zmiennych określających temat pytania, jego opis i poprawne oraz błędne odpowiedzi wraz z ocenami (rysunek 4.132).

Rysunek 4.132. Definiowanie pytania w quizie

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Mając przygotowany zestaw pytań, należy je uruchomić w ramach kategorii (czy kursu). W tym celu z bazy pytań trzeba wybrać te, które mają znaleźć się w teście (klikając w ), a następnie przenieść je ( ) do quizu (lub po ich zaznaczeniu kliknąć w przycisk Dodaj do quizu — rysunek 4.133).

Rysunek 4.133. Baza pytań do quizu

Po zapisaniu zmian quiz zostaje automatycznie udostępniony studentom. Kiedy pojawią się jego pierwsze rozwiązania, niemożliwa będzie modyfikacja jego ustawień (rysunek 4.134).

Rysunek 4.134. Wygląd quizu po jego zapisaniu i uruchomieniu

185

186

Scorm Składowa Scorm pozwala na dodanie obiektu zgodnego ze specyfikacją SCORM (ang. Sharable Content Object Reference Model) opisującą wymagania dla kursu, tak by mógł on być uruchamiany na platformie e-learningowej i poprawnie się z nią komunikował. SCORM określa sposób nawiązywania i prowadzenia komunikacji na poziomie kurs – platforma LMS oraz model danych wymienianych pomiędzy kursem a platformą. Pakiet SCORM może zawierać grafiki, tekst, strony HTML, skrypty JavaScript i prezentacje Flash. Definiowanie składowej polega na wprowadzeniu nazwy zasobu oraz jego opisu, podaniu ścieżki dostępu do pakietu SCORM i przesłaniu składowej na platformę Moodle (rysunek 4.135).

Rysunek 4.135. Dodawanie pakietu SCORM

Do darmowych narzędzi, za pomocą których można przygotować kurs zgodny ze specyfikacją SCORM (i nie obawiać się problemów podczas przenoszenia go pomiędzy platformami e-learningowymi), należą programy eXe, Xerte i Course Lab. Słownik pojęć Moduł Słownik pojęć umożliwia utworzenie zbioru definicji, pojęć i terminów związanych z tematyką kursu czy dotyczących danego zagadnienia. Rolą słownika jest rozszerzenie przekazu informacji o zbiór zagadnień dodatkowo opisanych w formie encyklopedycz-

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

nej. Definicje zawarte w słowniku mogą być wyszukiwane i przeglądane przez studentów, autorzy kursów zaś mogą rozbudowywać słownik i przenosić jego zawartość w ramach całego serwisu e-learningowego. Składowa ta pozwala także na automatyczne tworzenie odnośników do definicji w ramach kursu, w którym została zdefiniowana. Dzięki temu rozwiązaniu statyczne przeglądanie zawartości tekstowych jest wspomagane dynamicznym narzędziem, które wspiera aktywne uczenie się. Słownik można utworzyć, korzystając z opcji Dodaj składową/Słownik pojęć (rysunek 4.136).

Rysunek 4.136. Dodawanie słownika pojęć

Pierwszą czynnością jest nazwanie słownika oraz dodanie jego zwięzłego opisu. Następnie prowadzący może zdefiniować następujące opcje (rysunek 4.137). t -JD[CB QPKljƾ XZǥXJFUMBOZDI OB TUSPOJF ‰ EPNZǥMOJF  t (MPCBMOZ T’PXOJL QPKljƾ ‰ T’PXOJL EPTUljQOZ EMB DB’FHP TFSXJTV FMFBSOJOHPXFHP t 5ZQ T’PXOJLB QPKljƾ — opcja, w której należy ustalić, czy tworzona składowa będzie pomocniczym, czy głównym słownikiem pojęć. Ze słownika tymczasowego można eksportować pojęcia do słownika głównego (który może być tylko jeden w ramach kursu i który jest edytowany jedynie przez nauczycieli). t 8JFMPLSPUOF EFmOJPXBOJF UFHP TBNFHP QPjęcia. t 6NPǹMJXJFOJF EPEBXBOJB LPNFOUBS[Z EP QPjęć. t %SVLPXBOJF XQJTØX T’PXOJLB t ŒƼD[FOJF MJOLPXBOJF QPKljƾ T’PXOJLB [F [OBKdującymi się w zasobach kursu terminami. t "QSPCPXBOJF EFmOJDKJ QS[ZHPUPXBOZDI QS[F[ Rysunek 4.137. Ekran definiowania słownika pojęć studentów.

187

188

t 'PSNBU T’PXOJLB ‰ KFTU LJMLB SPE[BKØX GPSNBUV SØǹOJƼDZDI TJlj TQPTPCFN XZǥXJFUlania definicji: » Ciągły bez autora, » Encyklopedia, » '"2, » Lista wpisów, » Pełny bez autorów, » Pełny z autorami, » Prosty styl słownika. t 1PLBǹ MJOL v4QFDKBMOFw, Pokaż litery alfabetu, Pokaż link „Wszystkie” — opcje, których włączenie powoduje rozszerzone wyszukiwanie pojęć w słowniku z wykorzystaniem znaków specjalnych i kolejności alfabetycznej oraz wyświetlenie wszystkich definicji od razu. t 0QDKB Zawsze można edytować daje możliwość ponownego edytowania w przyszłości pojęcia już wprowadzonego. t 4FLDKB Ocena służy do włączenia oceniania pojęć w słowniku przez prowadzącego kurs bądź przez wszystkich uczestników zajęć. Jest możliwość ustalenia skali ocen i czasu działania tej opcji (rysunek 4.138).

Rysunek 4.138. Włączenie oceniania dodanych do słownika pojęć

t 4UBOEBSEPXF PQDKF NPEV’ØX pozwalają ustalić widoczność słownika pojęć po jego zapisaniu (Pokaż/Ukryj), a także zdefiniować identyfikator składowej (Numer ID) i przyporządkować ją do określonej kategorii oceniania (Grade category). Po zapisaniu składowej można rozpocząć wprowadzanie pojęć do słownika, korzystając z przycisku Dodaj pojęcie (rysunek 4.139).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

189

Rysunek 4.139. Wygląd słownika pojęć po jego uruchomieniu

Dodanie pojęcia polega na wpisaniu hasła słownikowego oraz jego definicji (rysunek 4.140).

Rysunek 4.140. Dodawanie nowego pojęcia do słownika

Dodatkowo można wykonać następujące czynności (rysunek 4.141):

Rysunek 4.141. Autolinkowanie pojęć według wprowadzonych terminów

190

t t t t

QPEBƾ LBUFHPSJlj XQJTV T’PXOJLPXFHP XZQJTBƾ T’PXB LMVD[PXF EP XZT[VLJXBOJB QPKljƾ X T’PXOJLV EPEBƾ HSBmLlj MVC [EKljDJF PCSB[VKƼDF XQSPXBE[POƼ EFmOJDKlj VTUBXJƾ BVUPNBUZD[OF ’ƼD[FOJF QPKljDJB [ [BXBSUPǥDJƼ LVSTV DP QPXPEVKF XZSØǹnienie hasła znajdującego się w dowolnym zasobie kursu i powiązanie go ze słownikiem pojęć. Zapisanie zmian wprowadza pojęcie do bazy i wyświetla je (rysunek 4.142).

Rysunek 4.142. Wygląd pojęcia dodanego do słownika

Wiki Składowa Wiki czerpie pomysł i sposób wykonania od swojej starszej siostry — Wikipedii. Jest to moduł służący do wspólnego tworzenia dokumentów i pracy nad nimi, gdzie nie tylko prowadzący kurs, ale i studenci mogą przygotowywać własne materiały dydaktyczne bądź pracować wspólnie nad jakimś zadaniem problemowym wymagającym szerszej formy pisemnej. Prowadzący ma możliwość sprawdzenia, jak grupa uczących się współpracowała ze sobą oraz który ze studentów miał największy wkład w wyszukiwanie informacji z danej dziedziny. Wiki bywa wykorzystywana do stopniowego gromadzenia wiadomości np. do wspólnie przygotowywanych opracowań naukowych, które są weryfikowane i poprawiane przez kolejne osoby pracujące nad danym projektem. Dodaj składową/Wiki uruchamia formularz z parametrami tego modułu, w którym na samym początku ustalamy tytuł oraz opis zasobu (rysunek 4.143). t 5ZQ jest parametrem określającym grono twórców wiki. Mogą nimi być: » Grupy — zostaje wtedy utworzona jedna baza wiki, którą mogą edytować zarówno studenci, jak i prowadzący kurs.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

191

Rysunek 4.143. Edytowanie formularza modułu Wiki

» Prowadzący — zostaje utworzona jedna baza wiki, która będzie edytowana przez nauczyciela; studenci będą mogli jedynie czytać zawartość wiki. » Student — każdy student ma założoną własną bazę wiki, którą może edytować. Nauczyciel ma dostęp do każdej z założonych baz wiki, mogąc je edytować i czytać. t 8’ƼD[FOJF PQDKJ Wydrukuj nazwę Wiki na każdej stronie powoduje wyświetlenie tytułu bazy na każdej stronie z danymi. Opcja Tryb HTML pozwala ustalić sposób formatowania i wstawiania znaczników charakterystycznych dla serwisu wiki. W przypadku wybrania opcji Tylko HTML znaczniki wiki będą wzbogacone o znaczniki języka HTML. Inne opcje, takie jak brak HTML, powodują wykorzystanie tylko znaczników wiki. t ;F[XØM OB QMJLJ CJOBSOF pozwala na dołączanie do treści wiki plików graficznych, w tym binarnych, w formie załączników. t 0QDKF BVUPMJOLPXBOJB 8JLJ (Wyłącz linkowanie CamelCase) — opcja domyślnie włączona, której zadaniem jest bezpośrednie łączenie wyrazów pisanych wielką literą bez używania spacji pomiędzy nimi. Pozostawienie tej opcji włączonej pozwala uzyskać zgodność z mechanizmem wiki. t 0QDKF BENJOJTUSBDZKOF TUVEFOUB określają, jakie działania administracyjne będą wykonywane przez studenta w ramach ustalonego wcześniej typu grona twórców wiki.

192

t 8 QBSBNFUSBDI PQDKPOBMOZDI NPǹOB [NJFOJƾ OB[Xlj TUSPOZ TUBSUPXFK CƼEǸ XZCSBƾ JOOƼ stronę główną niż zdefiniowana domyślnie pierwsza strona wiki (rysunek 4.144).

Rysunek 4.144. Wprowadzanie wartości opcjonalnych w formularzu

t 1S[FE [BLPǛD[FOJFN EFmOJPXBOJB QBSBNFUSØX XJLJ OBMFǹZ KFT[D[F TQSBXE[Jƾ PQcję Rodzaj grup określającą, które grupy będą miały dostęp do zawartości wiki. Jest to związane z wcześniejszym ustawieniem wiki dla grup kursu. Po zapisaniu ustawień autor wiki jest przenoszony do okna administracji składowej, w którym można dodawać, edytować i usuwać wpisy (np. innych uczestników kursu — rysunek 4.145).

Rysunek 4.145. Edycja zasobu wiki

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Wiki zawiera na wielu stronach różne informacje czy dane, do których objaśnienia mogą znajdować się na innych podstronach. Formatowanie stron wiki odbywa się z wykorzystaniem czystego tekstu, gdzie za pomocą znaczników [ ] wyróżniane są istotne informacje, które mogą być dodatkowo opisane na kolejnej podstronie. Język wiki korzysta z własnego zbioru łatwych do opanowania znaczników dających szerokie możliwości formatowania edukacyjnych zasobów internetowych (rysunek 4.146).

Rysunek 4.146. Podgląd informacji wprowadzonej do wiki w systemie Moodle

Zadania Moduł Zadania umożliwia nauczycielowi określenie ćwiczenia, jakie student ma wykonać, a następnie oddać w formie elektronicznej, przesyłając wynik pracy na serwer. Zadania mogą przybrać postać opisu, projektu czy raportu wysłanego w formie pliku o dowolnym formacie w określone miejsce w kursie bądź udzielonej (w określonym miejscu w kursie) odpowiedzi. Podlegają one ocenie nauczyciela, która zawiera informację zwrotną w postaci komentarza do oddanej pracy. Zadania w Moodle zostały podzielone na cztery różne kategorie: t ;BBXBOTPXBOF ’BEPXBOJF QMJLØX — służy do przesyłania liczby plików większej niż jeden na platformę; dodatkowo istnieje możliwość dodania komentarzy do przesłanych plików. t 5FLTU POMJOF — zadanie polegające na napisaniu przez studenta krótkiego tekstu z odpowiedzią na stronach platformy Moodle. t 1S[FǥMJK QMJL — wynik zadanej pracy jest wysyłany w formie jednego pliku, który później jest oceniany i komentowany przez prowadzącego. t ;BEBOJF PċJOF — studenci wykonują zadaną czynność poza platformą, np. w domu. Ocena zadania następuje dopiero w chwili, kiedy prowadzący spotyka się ze studentami w siedzibie uczelni na zajęciach. Wtedy jest on w stanie ocenić pracę studenta (jego wypowiedź, prezentację czy wykonany projekt).

193

194

Zadanie — Zaawansowane ładowanie plików 6UXPS[FOJF [BEBOJB X LVSTJF OBTUljQVKF QP XZCSBOJV PQDKJ Dodaj składową/Zadania/Zaawansowane ładowanie plików (rysunek 4.147).

Rysunek 4.147. Edycja zadania

Opcje ogólne są wspólne dla wszystkich typów zadań i wprowadza się w nich temat zadania oraz jego szczegółowy opis (treść). Kolejną czynnością jest ustalenie maksymalnej oceny, jaką student może otrzymać za poprawne wykonanie zadania. W polach Dostępne od i Termin oddania prowadzący powinien ustalić przedział czasu, w jakim studenci mają przesyłać wyniki prac. Opcja Zapobiegaj przesyłaniu zadań po terminie uniemożliwia nadsyłanie rozwiązań po ustalonym wcześniej czasie. Kiedy opcja ta zostanie ustawiona na Nie, studenci będą mogli przesyłać prace po terminie oddania, nauczyciel zaś będzie widział, kiedy zostały one oddane, i będzie mógł podjąć decyzję o ocenie pracy. W sekcji Zaawansowane ładowanie plików autor zadania może dokonać następującycyh ustawień (rysunek 4.148). t .BLTZNBMOZ SP[NJBS — pozwala ustawić wielkość pliku z rozwiązanym zadaniem, jaki mogą przesłać na serwer studenci. t 8 QS[ZQBELV VTUBMFOJB PQDKJ Maksymalna liczba plików, które można przesłać na wartość większą niż jeden student ma możliwość ich kasowania (Zezwalaj na kasowanie przesłanych plików), dopóki nie zgłosi, iż zadanie jest ostatecznie wykonane i znajduje się na serwerze. t ;F[XBMBK OB [BNJFT[D[BOJF QS[ZQJTØX EP PEEBXBOFHP [BEBOJB włącza możliwość dodania wpisu (komentarza) w dziale Notatki pod zamieszczonym plikiem z rozwiązanym zadaniem. t 6LSZK PQJT QS[FE VEPTUljQOJFOJFN [BEBOJB — włączenie tej opcji powoduje ukrycie treści zadania.

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

195

Rysunek 4.148. Zaawansowane ładowanie plików

t 8ZǥMJK QPXJBEPNJFOJF EP OBVD[ZDJFMJ — po włączeniu tej opcji prowadzący będzie powiadamiany e-mailem o nadesłanych pracach. t 8’ƼD[ GVOLDKlj h8ZǥMJK EP PDFOZh — w przypadku włączenia tej funkcji studenci widzą w formularzu zadania przycisk Wyślij do oceny. Klikając w niego, sami decydują o oddaniu pracy. Jeśli zostanie ustalony termin jej oddania, będą musieli przesłać prace przed upływem podanej daty (rysunek 4.149).

Rysunek 4.149. Uruchomione zadanie — Zaawansowane ładowanie plików

196

Zadanie — Tekst online 6SVDIPNJFOJF GPSNVMBS[B EFmOJVKƼDFHP UP [BEBOJF X LVSTJF OBTUljQVKF QP XZCSBniu opcji Dodaj składową/Zadania/Tekst online (rysunek 4.150).

Rysunek 4.150. Edycja zadania Tekst online

Opcje w sekcji Ogólne są wspólne dla wszystkich zadań — należy tutaj wprowadzić nazwę składowej, jej opis i ustalić termin oddania pracy. Kolejną czynnością jest ustalenie, czy student może wielokrotnie poprawiać swoją odpowiedź, czy też może ją przesłać tylko raz (Zezwalaj na ponowne przesłanie) i czy po zamieszczeniu pracy na platformie e-learningowej nauczyciel zostanie powiadomiony o tym fakcie e-mailem (Wyślij powiadomienie do nauczycieli). Komentarz wewnątrzliniowy jest niczym innym jak wklejeniem treści odpowiedzi ucznia w okno komentarza nauczyciela, który będzie oceniał wykonane zadanie (rysunek 4.151).

Rysunek 4.151. Opcje konfiguracyjne zadania Tekst online

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Po zapisaniu zadania będzie ono gotowe i dostępne dla studentów w ustalonych terminach (rysunek 4.152).

Rysunek 4.152. Ekran zdefiniowanego zadania Tekst online

Zadanie — Prześlij plik Dodaj składową/Zadanie/Prześlij plik uruchamia formularz konfiguracyjny, w którym należy ustalić nazwę zadania, jego opis oraz ramy czasowe definiujące termin jego oddania i ocenę za poprawne wykonanie pracy (rysunek 4.153).

Rysunek 4.153. Definiowanie zadania Prześlij plik

Zadanie Prześlij plik różni się od zadania Zaawansowane przesyłanie plików tym, iż student ma możliwość wysłania tylko jednego pliku z wynikiem (rysunek 4.154). Prowadzący może ustalić wielkość przesyłanego pliku (Maksymalny rozmiar), zdecydować, czy chce otrzymywać powiadomienie e-mailem o przesłaniu pracy na platformę (Wyślij powiadomienie do nauczycieli), oraz zezwolić na ponowne przesłanie pliku (bądź tego zabronić) — rysunek 4.155.

197

198

Rysunek 4.154. Formularz konfiguracyjny zadania Prześlij plik

Rysunek 4.155. Zadanie Prześlij plik wyświetlone w kursie

Zadanie — Zadanie offline Ostatni typ zadań to ;BEBOJF PċJOF polegające na tym, że student nie przesyła konkretnej pracy bezpośrednio na platformę Moodle, lecz wykonuje ją w domu, a następnie może zaprezentować wynik podczas tradycyjnych zajęć (rysunek 4.156). Ten typ zadania może zostać wykorzystany do wpisania oceny studentowi, który odpowiadał przed nauczycielem podczas zajęć tradycyjnych. Innym jego zastosowaniem może być wpisanie ocen z egzaminu (rysunek 4.157). Ocenianie uczestników kursu Większość składowych systemu Moodle mających na celu sprawdzenie wiedzy studenta oferuje możliwość wystawienia oceny — za wykonane zadanie, zdany quiz czy wartościową wypowiedź na forum dyskusyjnym. Domyślnie wszystkie oceny, które zostały wystawione przez prowadzącego kurs, są widoczne poprzez opcję Oceny ( ) dostępną w panelu administracyjnym. Autor kursu (bądź prowadzący) ma jednak możliwość wyłączenia wyświetlania ocen (opcja Pokaż oceny w Ustawieniach

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

199

Rysunek 4.156. Ustawienia Zadania offline

Rysunek 4.157. Działanie zdefiniowanego Zadania offline

kursu), co zablokuje studentom dostęp do tej opcji. Nauczyciel może także oglądać oceny, wchodząc do każdego zadania czy quizu i oddzielnie sprawdzając wyniki studentów (rysunek 4.158). Wybranie opcji Oceny skutkuje wyświetleniem strony podzielonej na kolumny (odpowiadające składowym podlegającym ocenie w kursie) i wiersze (gdzie są wypisani studenci i ich oceny z poszczególnych zadań).

200

Rysunek 4.158. Dziennik ocen w Moodle

Rysunek 4.159. Opcje sposobu wyświetlania zawartości dziennika

Mając do dyspozycji menu Wybierz akcję (lewy górny róg ekranu), prowadzący ma następujące możliwości zmiany ustawień i wyboru opcji (rysunek 4.159): t 8 TFLDKJ Wejście: » włączenie podglądu dziennika (Dziennik ocen) ze wszystkimi studentami biorącymi udział w kursie; » uruchomienie podglądu ocen (Podgląd ocen) dla konkretnego użytkownika kursu; » wyświetlenie ocen zalogowanego użytkownika poprzez opcję Twoje oceny. t 8 TFLDKJ Kategorie i elementy (rysunek 4.160): » wyświetlenie prostego i pełnego podglądu wszystkich składowych, za wykonanie których student ma możliwość otrzymania oceny, i zmiana sposobu liczenia ocen (np. przez określenie, czy przy obliczaniu średniej uwzględniać puste pola).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

201

Rysunek 4.160. Pełen podgląd postępów studentów oraz ich ocen na platformie Moodle

t 8 TFLDKJ Skale (rysunek 4.161): » dodanie własnej i zmodyfikowanie istniejącej skali ocen przy użyciu opcji Skale. t 8 TFLDKJ Nazwy stopni: » wprowadzenie własnych nazw stopni bądź zmodyfikowanie istniejących (Modyfikuj). t 8 TFLDKBDI Import i Eksportuj: » eksportowanie i importowanie ocen studentów w popularnych formatach plików (csv, YNM — import; ods, UYU, YMT, YNM — eksport). Klikając w pole przy nazwisku studenta, prowadzący wyświetla podgląd dziennika w sposób, w jaki widzi go konkretny student — rysunek 4.162.

Rysunek 4.161. Podgląd sekcji skali ocen

202

Rysunek 4.162. Podgląd dziennika z perspektywy studenta

Klikając w nazwę zadania czy quizu, prowadzący przechodzi do formularza, w którym są wyświetlone szczegółowe informacje dotyczące tej składowej (punkty i oceny przyznane poszczególnym studentom — rysunek 4.163).

Rysunek 4.163. Podgląd ocen otrzymanych przez studentów w quizie

W przypadku kiedy nauczyciel kliknie w opcję Zadania, zostają wyświetlone szczegółowe informacje dotyczące tego zasobu (np. którzy uczniowie oddali prace).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Pojawia się także możliwość oceny nadesłanego zadania — przycisk Ocena w kolumnie Status (rysunek 4.164).

Rysunek 4.164. Szczegółowy podgląd ocen studentów

Jednocześnie nauczyciel zachowuje możliwość wprowadzenia oceny za wykonane ćwiczenie oraz dodania ewentualnego komentarza (rysunek 4.165).

Rysunek 4.165. Dodanie oceny i komentarza do oddanego zadania

Wpisując ocenę poprzez ekran dziennika ocen, prowadzący nie będzie już mógł zmienić ani jej, ani wprowadzonego komentarza przy użyciu opcji oceny składowej (np. zadania).

203

204

Monitorowanie aktywności studenta w kursie System Moodle gromadzi wiele raportów dotyczących aktywności użytkownika w systemie i w konkretnym kursie, do którego jest zapisany, oraz ocen otrzymanych automatycznie (przyznanych w ramach wypełnionego quizu) czy wystawionych za zadanie przez nauczyciela. Dodatkowo administrator może włączyć statystyki pokazujące wszystkie aktywności (nauczycieli i studentów) w ramach kursów zainstalowanych na platformie e-learningowej. Raporty i statystyki kursu Raporty dotyczące aktywności poszczególnych studentów w kursie dostępne są z po. Po kliknięciu tej opcji administrator ziomu menu Administracja serwisu — ma dostęp do strony tekstowej (rysunek 4.166).

Rysunek 4.166. Ekran opcji raportów w systemie Moodle

Wyświetlane raporty mogą dotyczyć (rysunek 4.167):

Rysunek 4.167. Wyświetlanie raportu dziennego

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

t EBOFHP LVSTV Technologia informacyjna) bądź innego wybranego z rozwijanej listy kursów; t XT[ZTULJDI VD[FTUOJLØX LVSTV CƼEǸ LPOLSFUOFHP XZCSBOFHP [ JNJFOJB J OB[XJTLB studenta); t LPOLSFUOFK EBUZ EOJB CƼEǸ DB’FHP QS[FE[JB’V D[BTV X LUØSZN GVOLDKPOVKF LVST student; t XT[ZTULJDI TL’BEPXZDI LVSTV CƼEǸ XZT[D[FHØMOJPOFK KFEOFK TL’BEPXFK ‰ NPǹF UP być zadanie, quiz, forum, jak i głosowanie czy strona tekstowa/HTML; t XT[ZTULJDI D[ZOOPǥDJ XFKǥDJB EPEBOJB EPLPOBOJB [NJBO VTVOJljDJB XT[ZTULJDI zmian). Raporty mogą zostać wyświetlone na stronie w formie logów bądź zostać pobrane w formacie tekstowym, ods lub YMT. Prowadzący ma także możliwość: t PED[ZUBOJB MPHØX [ PTUBUOJFK HPE[JOZ QPEBKƼDZDI XZLB[ D[ZOOPǥDJ VǹZULPXOJLØX pracujących w kursie w tym czasie — opcja Bieżące logi z ostatniej godziny); t QPLB[BOJB [CJPSD[FK MJD[CZ XFKǥƾ EP QPT[D[FHØMOZDI [BTPCØX X LVSTJF XSB[ [ D[Bsem ich wyświetlenia (Raport aktywności — rysunek 4.168);

Rysunek 4.168. Zbiorcza liczba wejść do poszczególnych zasobów kursu

t XZǥXJFUMFOJB SBQPSUV X LUØSZN TƼ QPLB[BOF D[ZOOPǥDJ TUVEFOUØX X XZCSBOZN module kursu (opcja Procent raportu — rysunek 4.169); t XZHFOFSPXBOJB TUBUZTUZL EMB LVSTV VLB[VKƼDZDI XT[ZTULJF BLUZXOPǥDJ X EBOZN okresie (rysunek 4.170).

205

206

Rysunek 4.169. Liczba wyświetleń modułu Quiz przez studentów

Rysunek 4.170. Graficzna statystyka dostępu do kursu

Ostatnia z wymienionych opcji jest domyślnie wyłączona — aktywować ją może jedynie administrator. Powinien on w tym celu z menu Administracja serwisu wybrać gałąź Serwer/Statystyki (rysunek 4.171). Po jej wybraniu pojawia się strona, na której administrator może włączyć statystyki (Włącz statystyki), a także ustawić okres ich tworzenia (Maksymalny interwał przetwarzania) — rysunek 4.172). Rysunek 4.171. Dostęp do opcji Statystyki

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

207

Rysunek 4.172. Włączanie statystyk serwera

Raporty dotyczące użytkownika kursu Aby wyświetlić raport dotyczący konkretnego użytkownika kursu, należy wybrać z menu opcję Osoby/Uczestnicy — (rysunek 4.173).

Rysunek 4.173. Podgląd użytkowników w wybranym kursie

Raport umożliwia wyświetlenie listy uczestników, którzy np. nie są aktywni przez dany okres (Nieaktywni przez więcej niż), z wyszczególnieniem ich aktywności (Lista użytkowników/Bardziej szczegółowo — rysunek 4.174).

208

Rysunek 4.174. Raport dotyczący użytkowników kursu

Mając dostęp do szczegółowej listy użytkowników, nauczyciel prowadzący kurs może analizować aktywność studenta w czasie kursu (opcja Aktywność). Na wyświetlonej stronie pojawia się panel ze wszystkimi danymi na jego temat: liczbą wyświetleń kursu w danym dniu lub podczas całego trwania kursu, dokładnymi informacjami o użytkowniku, wiadomościami, jakie wysłał na fora dyskusyjne, wejściami do zasobów, pobraniami plików, otrzymanymi ocenami itp. (rysunki 4.175 i 4.176).

Rysunek 4.175. Szczegółowa aktywność użytkownika w czasie kursu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

209

Rysunek 4.176. Liczba wejść do zasobów kursu

Definiowanie bloków kursu Bloki dodają funkcjonalności kursom, ale także i samemu systemowi Moodle. Domyślnie po utworzeniu nowego kursu są widoczne bloki (rozmieszczone w kolumnach — lewej i prawej) zawierające następujące informacje: t OBKOPXT[F XJBEPNPǥDJ EPUZD[ƼDF XQJTØX OB GPSVN BLUVBMności oraz zamieszczonych w kursie nowych zasobów; t OBEDIPE[ƼDF UFSNJOZ PEEBOJB [BEBǛ D[Z QS[FQSPXBE[FOJB czatu; t JOGPSNBDKF P LVSTBDI EPTUljQOZDI X TZTUFNJF t LBMFOEBS[ [ XZEBS[FOJBNJ EPUZD[ƼDZNJ LVSTV D[Z DB’FHP TZstemu e-learningowego. Przy włączonym trybie edycji prowadzący może dodawać, usuwać i formatować nowe bloki (korzystając z opcji Dodaj), a także ustalać ich położenie na ekranie kursu (czy względem całego systemu e-learningowego). W zależności od roli użytkownika kursu (student, prowadzący, administrator) niektóre bloki mogą być niewidoczne (czy też niedostępne) bądź mogą wyświetlać różną zawartość. Wybranie opcji Bloki/Dodaj powoduje wyświetlenie bloków dostępnych w systemie (rysunek 4.177). Wybranie opcji Kalendarz spowoduje wyświetlenie w kursie nowego bloku (rysunek 4.178).

Rysunek 4.177. Bloki dostępne w systemie Moodle

Rysunek 4.178. Kalendarz

210

Przy włączonej edycji dowolny blok można przenosić, ukrywać, kasować i przypisywać mu role w obrębie kursu, korzystając z ikonek edycyjnych. Kalendarz jest ważnym elementem kursu, gdyż z jednej strony automatycznie wyświetla informacje dotyczące wydarzeń (np. daty oddania zadań), z drugiej zaś prowadzący sam może wprowadzać do niego ważne terminy takie jak termin czatu ze studentami czy datę kolokwium. Blok ten pozwala studentowi i prowadzącemu uporządkować nadchodzące zadania oraz informuje o zbliżających się terminach czy zdarzeniach, wykorzystując odpowiedni podział kolorystyczny (na wydarzenia globalne — dotyczące całego systemu e-learningowego, wydarzenia kursu, danej grupy studentów i konkretnego użytkownika). Prowadzący po kliknięciu w nazwę bieżącego miesiąca znajduje się w szczegółowym widoku danego kalendarza (rysunek 4.179).

Rysunek 4.179. Podgląd szczegółowy kalendarza

W kolejnych dniach wyświetlane są informacje i terminy przypominające o pewnych zdarzeniach w ramach kursu. Dodanie nowego terminu następuje po wybraniu opcji Nowy termin, a następnie zdefiniowaniu jego typu (rysunek 4.180).

Rysunek 4.180. Definiowanie nowego terminu w kalendarzu

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

W kolejnej części prowadzący musi określić temat wydarzenia oraz dodać jego opis wraz z datą rozpoczęcia (wydarzenie może odbywać się cyklicznie). Po ustaleniu powyższych opcji należy zapisać zmiany (rysunek 4.181).

Rysunek 4.181. Edycja nowego terminu w kalendarzu

Po zachowaniu modyfikacji pokazuje się strona z informacją o zapisaniu terminu wraz z jego treścią (którą jeszcze można edytować lub skasować) — rysunek 4.182.

Rysunek 4.182. Podgląd nowego wydarzenia w kalendarzu

W podobny sposób można dodawać inne bloki w ramach kursu czy całego systemu.

211

212

Zmiana graficznego wyglądu serwisu Motywy graficzne w Moodle pozwalają wyróżnić serwis e-learningowy na tle innych. Aby zmienić domyślny motyw witryny, wystarczy (będąc zalogowanym jako administrator) wybrać opcję Wygląd/Tematy/Wybór kompozycji z menu Rysunek 4.183. Opcja Administracja serwisu (rysunek 4.183). Wybór kompozycji Po wybraniu powyższej opcji wczytana zostaje strona z domyślnie zainstalowanymi tematami graficznymi (rysunek 4.184).

Rysunek 4.184. Podgląd standardowych tematów graficznych w systemie Moodle

Kliknięcie w przycisk Wybierz powoduje wczytanie nowego motywu graficznego i zmianę wyglądu systemu e-learningowego (rysunek 4.185).

Rysunek 4.185. Wygląd serwisu po zmianie tematu graficznego

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Tworzenie kopii bezpieczeństwa Tworzenie kopii zapasowych jest niezwykle istotną czynnością nie tylko w przypadku dokumentów i plików znajdujących się na dysku lokalnego komputera, ale także w obrębie systemów i zasobów sieciowych. Moodle ma zaimplementowany moduł służący do wykonania kopii zapasowej kursu i jej późniejszego odtworzenia bądź zaimportowania części zarchiwizowanego kursu w innym kursie (np. w celu powtórzenia istotnych elementów). Aby wykonać kopię zapasową, należy wybrać opcję Kopia zapasowa — — z menu Administracja serwisu. W otwartym po tej czynności oknie należy skonfigurować elementy, które mają zostać zachowane w kopii bezpieczeństwa (rysunek 4.186).

Rysunek 4.186. Ekran definiowania kopii zapasowej

Pierwsza część ekranu jest podzielona na dwie kolumny — w lewej znajdują się zasoby i składowe zamieszczone w kursie, w prawej zaś wyświetlone są dane użytkownika przyporządkowane tym zasobom. Jeśli administrator ma wykonać kopię bezpieczeństwa zawierająca same materiały edukacyjne (bez danych studentów, ich wypowiedzi na forach dyskusyjnych, oddanych zadań, rozwiązanych quizów), powinien usunąć

213

214

zaznaczenie opcji Dane użytkownika. Jeżeli jednak kopia ma zawierać powyższe informacje, powinien pozostawić opcje bez zmian. Następną czynnością jest ustalenie, czy kopia zapasowa ma zawierać dane użytkowników, logi, pliki użytkowników, pliki kursu, pliki serwisu, które zostały użyte w kursie, oraz oceny. Po wyborze odpowiednich pól należy kliknąć w przycisk Kontynuuj (rysunek 4.187).

Rysunek 4.187. Opcje szczegółowe definiujące zawartość kopii zapasowej

Na kolejnej stronie system wyświetla informacje o wszystkich elementach, które zostały dołączone do tworzonej kopii bezpieczeństwa. Nazwę pliku system generuje automatycznie (jest to kombinacja skróconej nazwy kursu i daty wykonania kopii — rysunek 4.188).

Rysunek 4.188. Informacje o tworzonej kopii bezpieczeństwa

Po kliknięciu w przycisk Kontynuuj tworzona jest kopia zapasowa i zostają wyświetlone szczegóły wykonywanego procesu (rysunek 4.189).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

215

Rysunek 4.189. Szczegóły generowania kopii zapasowej

Po kolejnym zatwierdzeniu przyciskiem Kontynuuj Moodle wyświetla zawartość katalogu backupdata, w którym znajduje się plik z wykonaną kopią zapasową kursu e-learningowego (rysunek 4.190).

Rysunek 4.190. Zawartość katalogu z zapisanymi kopiami zapasowymi

Kopię zapasową można ściągnąć na dysk lokalny, klikając w nazwę pliku (rysunek 4.191). Mając kopię zapasową zapisaną na dysku lokalnym, administrator może ją odtworzyć, korzystając z opcji . Jeśli zasoby zarchiwizowanego kursu mają być odtworzone w innym kursie, administrator powinien wgrać plik do katalogu backup w obrębie tego kursu. W tym celu należy wybrać z menu Administracja serwisu

216

Rysunek 4.192. Przesyłanie kopii zapasowej na serwer

Rysunek 4.191. Okno przeglądarki internetowej informujące o pobieraniu pliku z kopią zapasową

opcję , po czym przesłać do katalogu backup plik zip z kopią bezpieczeństwa (rysunek 4.192). Po wgraniu pliku z kopią zapasową należy wybrać wspomnianą wcześniej opcję Odtwórz (rysunek 4.193).

Rysunek 4.193. Wybranie kopii zapasowej kursu do odtworzenia

System poinformuje administratora o przeprowadzeniu odtwarzania kursu e-learningowego w ramach istniejącego kursu (rysunek 4.194).

Rysunek 4.194. Proces odtwarzania kopii zapasowej

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

Po kliknięciu w przycisk Tak następuje odtworzenie kursu z kopii zapasowej (rysunek 4.195).

Rysunek 4.195. Informacja o odtwarzanym kursie e-learningowym

Następną czynnością jest wybór sposobu odtworzenia kursu (nowy kurs lub obecny kurs z zachowaniem danych bądź z wykasowaniem istniejących danych), wybór kategorii i skróconej nazwy kursu oraz zdefiniowanie pełnej nazwy zasobu i daty jego rozpoczęcia. Kolejne opcje są takie same jak przy tworzeniu kopii bezpieczeństwa — zawierają informacje o zasobach, składowych czy studentach i ich plikach (wybór należy do administratora). Po wybraniu odpowiednich opcji należy kliknąć w przycisk Kontynuuj (rysunek 4.196).

Rysunek 4.196. Szczegółowe wyświetlenie komponentów i zasobów odtwarzanych w kursie

217

218

Ostatnim krokiem jest odtworzenie kursu (rysunek 4.197), a następnie kliknięcie w przycisk Kontynuuj (rysunek 4.198).

Rysunek 4.197. Przycisk Odtwórz ten kurs teraz!

Rysunek 4.198. Ostatni etap odtwarzania kursu

Import zasobów kursu w obrębie Moodle Moodle umożliwia prowadzącym importowanie poszczególnych zasobów i składowych w obrębie całego serwisu e-learningowego. Kiedy dwa kursy mogą mieć wspólną pewną część wiedzy (np. podstawy informatyki dla grup zarządzania, ekonomii czy administracji), mogą zawierać identyczne zasoby bądź składowe. W systemie została więc zaimplementowana funkcja importu i dołączania repozytoriów do istniejącego lub nowo tworzonego kursu. Po wybraniu przez prowadzącego kursu, do którego ma zostać zaimportowany dany zasób, należy wybrać z bloku Administracja serwisu opcję . Kolejną czynnością jest wybranie z listy kursów tego, z którego dane mają być przeniesione do obecnego kursu, i kliknięcie w przycisk Użyj tego kursu (rysunek 4.199).

Rysunek 4.199. Import składowych do nowego kursu

Następnie administrator powinien wybrać te elementy, które mają zostać zaimportowane, a później zatwierdzić import danych, klikając w przycisk Kontynuuj (rysunek 4.200).

Rozdział 4. Moodle

platforma e learningowa

219

Rysunek 4.200. Wybór narzędzi do zaimportowania

W następnym ekranie system wyświetla listę przenoszonych do kursu zasobów (należy kliknąć Kontynuuj — rysunek 4.201).

Rysunek 4.201. Lista przenoszonych do kursu zasobów

220

W przypadku poprawnego przeprowadzenia procesu wyodrębniania z kursu wybranych elementów Moodle poinformuje o tym użytkownika odpowiednim komunikatem (rysunek 4.202).

Rysunek 4.202. Informacja o zakończeniu eksportu danych

Po kliknięciu w przycisk Kontynuuj rozpocznie się proces importu danych (rysunek 4.203).

Rysunek 4.203. Rozpoczęcie procesu importu danych

Poprawne zakończenie importu zostanie potwierdzone komunikatem (rysunek 4.204) i będzie skutkowało wyświetleniem przeniesionych zasobów i składowych w docelowym kursie (rysunek 4.205).

Rysunek 4.204. Informacja o zakończeniu procesu eksportu

Rysunek 4.205. Wynik działania opcji Eksport — gotowy kurs

221

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Do głównych działań administratora Moodle należy skonfigurowanie zasobów platformy, zarządzanie użytkownikami i dbanie o bezpieczeństwo systemu. Administrator ma za zadanie przygotować drzewa kursów i przydzielić do nich prowadzących — autorów kursów. Ważna jest poprawna konfiguracja systemu obejmująca takie obszary Moodle, jak: lokalizacja zasobów i ich ustawienia językowe, edycja podstawowych i nowych modułów, zasady bezpieczeństwa serwisu, ustawienia serwera i raporty. Administrator systemu Moodle po zalogowaniu ma dostęp do następującego bloku administracyjnego (poza blokami standardowymi — rysunek 5.1). Blok ten zawiera informacje i narzędzia potrzebne do zarządzania serwisem Moodle. Wszelkie informacje o zmianach w systemie i doinstalowanych blokach znajdują się w polu Powiadomienia. Po każdym dodaniu bloku czy modułu administrator musi wczytać tę opcję, by została zaktualizowana baza systemu. Rysunek 5.1. Opcje administracyjne serwisu

Zarządzanie użytkownikami systemu Jednym z głównych zadań administratora jest zarządzanie użytkownikami systemu — nauczycielami prowadzącymi zajęcia i uczestnikami kursów. Dostęp do listy użytkowników zarejestrowanych w systemie odbywa się poprzez wybranie opcji Administracja serwisu/Użytkownicy/Konta/Przeglądaj listę użytkowników (rysunek 5.2). Dostępne opcje pozwalają modyfikować dane użytkowników w systemie (opcja Modyfikuj), usuwać ich (Usuń), a także filtrować wyświetlane dane (według nazw kolumn tabeli: Imię/Nazwisko, E-mail, Miasto, Kraj czy Ostatni dostęp). Wybierając przycisk Pokaż zaawansowane, administrator ma możliwość ustalenia dodatkowych kryteriów, według których chce wydobyć z listy użytkowników konkretne osoby (rysunek 5.3).

222

Rysunek 5.2. Wyświetlenie listy użytkowników

Rysunek 5.3. Dodawanie filtra pozwalającego na wyświetlenie konkretnych użytkowników

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Administrator ma również do dyspozycji opcje pozwalające wykonywać działania wielokrotne na grupach użytkowników spełniających pewne założone, wspólne kryteria, np. na osobach, które nigdy nie zalogowały się do systemu e-learningowego. Służy do tego opcja Administracja serwisu/Użytkownicy/Konta/Wielokrotne akcje na użytkownikach (rysunek 5.4).

Rysunek 5.4. Wielokrotne akcje na użytkownikach

Dostępne zaawansowane ustawienia pozwalają włączyć filtrowanie dla grupy osób spełniających założone kryteria. W kolejnym kroku administrator ma możliwość: t potwierdzenia założenia nowego konta za użytkownika; t wysłania wiadomości do wybranych osób; t usunięcia użytkowników; t pobrania danych o użytkownikach do pliku (xls, txt, ods), t wymuszenia zmiany hasła przez użytkownika; t wyświetlenia informacji na stronie. Opcja Dodaj nowego użytkownika wyświetla formularz rejestracyjny, za pomocą którego administrator serwisu może samodzielnie dodać nowego użytkownika.

223

224

W obrębie opcji Użytkownicy/Zezwolenia administrator ma możliwość zarządzania rolami zdefiniowanymi w serwisie e-learningowym. Opcja Zdefiniuj role wczytuje ekran, w którym osoba zarządzająca systemem może utworzyć nową rolę (przycisk Dodaj nową rolę) bądź zmodyfikować istniejącą (kolumna i ikonka Modyfikuj — rysunek 5.5).

Rysunek 5.5. Dostęp do ról serwisu

Modyfikowanie istniejących i tworzenie własnych ról jest procesem złożonym, mającym wpływ na prawa dostępu do zasobów i systemu, dlatego najlepiej nie wprowadzać jakichkolwiek zmian, nie znając dobrze zasad i reguł funkcjonowania systemu e-learningowego. Kursy Oprócz dodawania i modyfikacji istniejących kursów (Kursy/Dodaj/Edytuj kursy) administrator może zmieniać domyślne ustawienia głównych opcji dotyczących konstrukcji e-kursu. Wybierając opcję Kursy/Domyślne ustawienia kursu, ma on możliwość modyfikacji głównych cech opisujących strukturę kursu, takich jak: format, liczba tygodni/tematów, wiadomości, aktywności i oceny do pokazania czy maksymalny rozmiar pliku (rysunek 5.6). Zapisanie zmian spowoduje wybór zaznaczonych opcji jako domyślnych w nowo tworzonym kursie.

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

225

Rysunek 5.6. Domyślne ustawienia kursu

Zapisy na kurs W przypadku kiedy trzeba uruchomić część kursów, za które uczący się będą płacić, należy skorzystać z opcji Kursy/Zapisy. W tej części menu można wybrać sposób zapisywania się na kursy istniejące w witrynie (domyślnie Internal Enrolment). Jeżeli zdecydujemy się na udostępnienie płatnych kursów (części bądź wszystkich), należy wybrać opcję PayPal (rysunek 5.7).

Rysunek 5.7. Opcje dostępu do kursu

226

Po wybraniu PayPal można ustawić (opcja Modyfikuj) domyślny koszt i walutę płatności za dostęp do kursu oraz adres e-mail sprzedającego kurs dla konta PayPal. Kolejną czynnością jest zmiana sekcji Zapisy w ustawieniach modyfikowanego kursu (rysunek 5.8) oraz działu Dostępność, w którym można podać koszt i walutę (rysunek 5.9).

Rysunek 5.8. Wybór PayPal

Rysunek 5.9. Definiowanie dostępności kursu

Od tej chwili dostęp do kursu będzie realizowany po opłaceniu należności poprzez PayPal (rysunek 5.10).

Rysunek 5.10. Działanie PayPal w Moodle

Zamawianie kursów W ramach systemu Moodle istnieje możliwość zgłaszania propozycji nowych kursów do utworzenia. Pozwala na to opcja Kursy/Zamawianie kursu, w której należy wybrać Włącz zgłaszanie zapotrzebowania na kursy. Można tam również przyporządkować kategorię dla zgłoszonych kursów i ustawić osoby mogące zatwierdzać zgłoszenia (rysunek 5.11).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

227

Rysunek 5.11. Zamawianie kursu

Opcja Pending requests wyświetla kursy zgłoszone i oczekujące na zatwierdzenie. Kopie zapasowe Opcja Kursy/Kopie zapasowe pozwala uruchomić tworzenie kopii zapasowych (rysunek 5.12). Administrator ma możliwość ustalenia elementów i części kursu, które będą automatycznie archiwizowane, takich jak:

Rysunek 5.12. Definiowanie elementów kopii zapasowych

228

t t t t t

moduły wraz z danymi użytkowników, logi, pliki użytkowników kursu oraz serwisu (strony głównej), oceny, wiadomości i blogi studentów oraz prowadzących. W dostępnych opcjach można także ustawić liczbę plików kopii przechowywanych na serwerze oraz harmonogram ich przygotowywania (dzień tygodnia oraz godzinę). Zapisanie zmian uruchomi automatyczny proces tworzenia kopii zapasowych w systemie (rysunek 5.13).

Rysunek 5.13. Definiowanie elementów kopii zapasowych i czasu tworzenia kopii

Oceny W tym dziale systemu administrator może zmieniać ustawienia dotyczące wyświetlania, naliczania i tworzenia skali ocen uczących się. Opcje w Oceny/General settings pozwalają ustalić, która rola użytkownika w systemie podlega ocenie (domyślnie student), wybrać domyślną metodę eksportu ocen do pliku (Excel, XML, OpenOffice czy tekstowy) oraz sposób obliczenia oceny (np. średnia ważona) dla wszystkich zadań i quizów rozwiązanych przez studenta w ramach kursu — opcja Grade category set-

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

tings. Za pomocą tej ostatniej opcji można też zdefiniować sposób wyświetlania ocen (np. A, B, C, D bądź celujący, bardzo dobry itd.), Nazwy stopni zaś dają możliwość wybrania zakresu punktów i ocen, jakie może otrzymać student. Opcja Skale to z kolei wprowadzenie nowej skali ze zdefiniowanymi przez siebie przedziałami punktowymi. W zakładce Report Settings można włączyć sposób wyświetlania ocen oraz widok raportu stopni studentów (blok Oceny w kursie).

Lokalizacja serwera Moodle Opcje sekcji Lokalizacja służą do zdefiniowania strefy czasowej (Domyślna strefa czasowa), nazwy kraju (Domyślny kraj), który zostanie wybrany domyślnie dla nowo tworzonych kont użytkowników, a także do podania danych geolokalizacyjnych serwera (rysunek 5.14).

Rysunek 5.14. Ustawienia lokalizacji

Klucz API Google Maps dla danej domeny, w której jest zarejestrowany system Moodle, można pobrać ze strony http://code.google.com/intl/pl/apis/maps/signup.html.

229

230

Ustawienia językowe Za pomocą opcji Język/Ustawienia językowe administrator może ustawić Domyślny język menu używany w systemie e-learningowym, a także rozszerzyć menu o nowe języki dostępne w serwisie (Języki w menu językowym). Język/Pakiety językowe pozwala uaktualnić zainstalowane pakiety językowe i dodać nowe (rysunek 5.15).

Rysunek 5.15. Wybór plików językowych systemu Moodle

Moodle nie został w całości przetłumaczony, dlatego w systemie zdarzają się sformułowania czy opisy, które wymagają poprawienia. Jednym z nich jest zdanie pojawiające się w formularzu rejestracji nowego użytkownika (rysunek 5.16).

Rysunek 5.16. Zdanie poddawane tłumaczeniu

Aby przetłumaczyć całą frazę: The password must have at least 8 characters, at least 1 digit(s), at least 1 lower case letter(s), at least 1 upper case letter(s), at least 1 nonalphanumeric character(s), należy wybrać opcję Język/Edycja języka (rysunek 5.17).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

231

Rysunek 5.17. Opcje edycji języka

Klikając w zakładkę Edytuj słowa albo łańcuchy znaków, administrator ma możliwość wyboru pliku do edycji (w tym przypadku będzie to plik auth.php). Teraz należy znaleźć tam tekst pojawiający się w formularzu rejestracyjnym: Password must have at least (rysunek 5.18).

Rysunek 5.18. Tłumaczenie wybranych fraz

Następnie możemy spróbować przetłumaczyć brakujące ciągi tekstu, pamiętając o wpisaniu w treści zmiennych $a (rysunek 5.19).

Rysunek 5.19. Tłumaczenie wybranej frazy

Kliknięcie w przycisk Zapisz zmiany: auth.php kończy proces edycji tekstu, który teraz w formularzu rejestracyjnym ma następującą postać (rysunek 5.20):

Rysunek 5.20. Wynik tłumaczenia

232

Moduły Dostęp do istniejących modułów (aktywności) oraz bloków w systemie zapewnia drzewo opcji Moduły. Po wybraniu opcji Moduły/Aktywności/Zarządzaj aktywnością wyświetlają się dostępne moduły i aktywności istniejące w kursach (rysunek 5.21).

Rysunek 5.21. Podgląd aktywności dostępnych w systemie

Wykorzystując opcje w kolumnie Ukryj/Pokaż, administrator może włączać lub wyłączać moduły aktywności (bądź je usuwać), a niektóre także dodatkowo konfigurować (opcja Ustawienia). Włączone aktywności są dostępne w kursie jako składowe (Dodaj składowe). Kolumna Aktywności pokazuje liczbę składowych obecnie wykorzystywanych w kursach w platformie e-learningowej. Dostęp do ustawień poszczególnych modułów jest możliwy także z poziomu menu Aktywności (rysunek 5.22). Rysunek 5.22. Dostęp do Dla niektórych aktywności dostępna jest w kolumnie aktywności z poziomu menu Ustawienia opcja pozwalająca na zmodyfikowanie nastęadministratora pujących ustawień systemu: t Baza Danych — włączenie kanałów RSS dla zasobu; aktywne, jeśli została wcześniej włączona opcja Serwer/RSS/Włącz RSS feeds. t Czat — sposób uruchomienia usługi czatu na serwerze e-learningowym. t Forum — sposób wyświetlania wiadomości w bieżącej dyskusji, włączenie RSS dla poszczególnych forów, ustalenie długości postów i maksymalnej wielkości załączników (kB/MB).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

t LAMS — ustawienie adresu serwera LAMS, jego ID oraz klucza. t Quiz — zdefiniowanie głównych elementów dla tworzonego quizu, takich jak: limit czasu trwania quizu, liczba pytań wyświetlanych na stronie, zmiana kolejności wyświetlanych pytań i odpowiedzi wewnątrz pytania, liczba dostępnych podejść do testu, metody oceniania (w tym: kary, cyfry dziesiętne w ocenie), a także informacje zwrotne po przeprowadzeniu quizu. Ustalenie tych opcji spowoduje wyświetlenie ich jako domyślnych podczas definiowania nowego kursu. t Quiz Hot Potatoes — włączenie modułu umożliwiającego korzystanie z programu Hot Potatoes. t Scorm — ustalenie metod oceniania (w tym i maksymalnej oceny), liczby podejść (i ocen próby) oraz wyglądu okna i pasków narzędzi obiektu SCORM w kursie. t Słownik pojęć — określenie przez administratora liczby pojęć wyświetlanych na stronie, ale także umożliwienie wielokrotnego wpisywania tego samego pojęcia, komentowania wpisów, automatycznego łączenia pojęć oraz ustawienie formatu wyświetlania pojęć, które zostały zdefiniowane. t Zadanie — ustawienie maksymalnego rozmiaru przesłanego zadania dla wszystkich kursów czy sposobu dostępu do powiadomień o zadaniach przesłanych przez studentów. t Zasób — zdefiniowanie sposobu wyświetlania zasobu (szerokości i wysokości w pikselach) oraz opcji dotyczących jego przewijania i wyświetlania dostępnych narzędzi, pasków przewijania czy paska adresu. Wszelkie zmiany wprowadzone w powyższych formularzach konfigurujących aktywności zostają zapisane po kliknięciu w przycisk Zapisz zmiany. Kolejnym działem w sekcji Moduły są Bloki (rysunek 5.23).

Rysunek 5.23. Lista bloków dostępnych w systemie Moodle

233

234

Kolumna Użyć pokazuje liczbę zastosowań poszczególnych bloków w Moodle, Ukryj/Pokaż pozwala na ich włączanie bądź wyłączanie, a Wielokrotny umożliwia częste używanie danego bloku w systemie. Wybrane bloki można usunąć z serwisu e-learningowego (opcja Usuń), a niektóre można dodatkowo skonfigurować (opcja Ustawienia). Dotyczy to następujących bloków: t Kursy — administrator może ustalić, jakie kursy „widzi” w systemie. t Wyszukiwanie globalne — definiowane są tu wartości dotyczące wewnętrznej wyszukiwarki systemu Moodle. t Zalogowani użytkownicy — można tu zdefiniować wyświetlanie informacji o zalogowanych użytkownikach z uwzględnieniem czasu od ich ostatniej akcji w systemie. t Zdalne źródła wiadomości RSS — służą do ustalenia liczby wpisów definiujących wysyłaną paczkę RSS oraz odbiorców tych wiadomości. W tej części możliwe jest także skonfigurowanie zewnętrznego źródła RSS (opcja Dodaj/edytuj źródła wiadomości — rysunek 5.24).

Rysunek 5.24. Edycja źródła wiadomości RSS

Tak dodane wiadomości RSS będą wyświetlane w blokach kursu czy całego systemu e-learningowego. W sekcji Bloki można także ustalić wygląd i rozmieszczenie bloków dla strony kursu Moodle oraz strony Mój Moodle. Służy do tego opcja Bloki/Przylegające bloki, po wybraniu której administrator przechodzi do konfigurowania wymuszonych bloków w kursie (rysunek 5.25).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

235

Rysunek 5.25. Definiowanie wyglądu strony Mój Moodle

Ostatnia opcja to Filtry/Filtruj — są to ustawienia służące do automatycznego przetwarzania i umieszczania odnośników w serwisie oraz ewentualnego cenzurowania słów. Filtry przeglądają tekst zawarty w serwisie Moodle i odpowiednio go interpretują. Włączenie lub wyłączenie filtru odbywa się w sposób analogiczny jak w przypadku modułów czy bloków (rysunek 5.26).

Rysunek 5.26. Aktywne filtry w systemie

Dostępne są następujące filtry: t Wtyczki multimedialne — umożliwiają odtwarzanie filmów i multimediów na stronach kursu. Po wybraniu opcji Ustawienia można wybrać wtyczki (oraz włączyć

236

domyślnie nieaktywne odtwarzanie plików swf — Flash i YouTube). Włączenie tego filtru powoduje pojawienie się w drzewie nowej opcji: Filtry/Wtyczki multimedialne. t Ochrona poczty elektronicznej — włączenie filtru uniemożliwia odczytanie adresów e-mail wpisanych na stronach serwisu przez wyszukiwarki internetowe. t Automatyczne linkowanie (pojęć, zasobów, baz danych, nazw składowych i stron Wiki) — tworzy linki pomiędzy zasobami, stronami i plikami a pozycjami w tekście. t Zapis algebraiczny (oraz Zapis TeX) — pozwala zamieniać wyrażenia zapisane w języku notacyjnym na symbole matematyczne. t Wielojęzykowy kontent — umożliwia tworzenie kursów w różnych językach na podstawie znaczników treść . t Tidy — sprawdza, czy kod HTML w Moodle jest zgodny ze specyfikacją XHTML. W sekcji Ustawienia podstawowe administrator ma możliwość zaznaczenia filtrowania również plików wgrywanych do serwisu, a także wszystkich napisów w serwisie.

Ochrona Sekcja Ochrona pozwala administratorowi na zdefiniowanie kluczowych elementów związanych z bezpieczeństwem serwisu, jego modułów czy z działaniem programu antywirusowego na serwerze. W pierwszej zakładce Zasady strony dostępne są istotne opcje dotyczące działania serwisu, pracy użytkowników czy ustawień Moodle względem narzędzi sieciowych, takich jak Google czy YouTube (rysunek 5.27).

Rysunek 5.27. Opcje Zasady strony

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Warto pozostawić bez zmian domyślnie włączone opcje Chroń nazwę użytkownika czy Zmuś użytkowników do zalogowania do profili, a także zmienić opcję Maksymalna wielkość załadowanego pliku (dotyczy ona wszystkich zasobów w portalu). Kiedy trzeba zwiększyć limit dla przesyłanego pliku, a powyższa opcja nie daje możliwości wybrania np. 16 czy 32 MB, zmiany należy dokonać w pliku konfiguracyjnym PHP (php.ini, sekcja upload_max_size oraz post_max_size). upload_max_filesize = 20M post_max_size = 20M

Włączenie opcji Otwórz dla Google spowoduje otwarcie serwisu dla tej wyszukiwarki — będzie ona miała dostęp do zasobów i kursów Moodle jako Gość (jeżeli dany kurs będzie dostępny dla gości, użytkownicy przeszukujący zasoby internetu wyszukiwarką Google będą przekierowywani bezpośrednio do niego z takimi prawami). Częstym sposobem wzbogacania treści dydaktycznych w kursach multimediami jest osadzanie plików z serwisów wideo (takich jak YouTube). Włączenie opcji Zezwalaj na znaczniki EMBED i OBJECT umożliwia poprawne załączenie pliku do treści HTML w kursie (czy na forum dyskusyjnym — rysunek 5.28). Zmieniając wartości w opcji

Rysunek 5.28. Włączenie osadzania plików z YouTube (EMBED i OBJECT)

237

238

Maksymalny czas edycji komentarzy, administrator ma możliwość ustalenia, ile czasu na zmianę wpisu na forum dyskusyjnym ma użytkownik, zaś Format Pełnej Nazwy determinuje wyświetlanie danych użytkownika w serwisie. Przygotowanie strony HTML, wgranie jej na serwer (do katalogu moodle) oraz podanie jej adresu URL w polu Zasady URL strony powoduje wyświetlanie np. regulaminu serwisu każdemu nowemu użytkownikowi w momencie pierwszego zalogowania się na platformę. Kolejna opcja, Widoczność bloga (rysunek 5.29), ustala sposób czytania wpisów w blogach użytkowników (bądź daje możliwość całkowitego wyłączenia tej funkcjonalności w obrębie całego serwisu), pozostałe opcje umożliwiają zaś włączenie lub wyłączenie etykiet w serwisie (Włącz funkcjonalność etykiet) oraz pozwalają na zmianę profilu zarejestrowanym i zatwierdzonym użytkownikom (Profiles for enrolled users only).

Rysunek 5.29. Definiowanie widoczności bloga, funkcjonalności etykiet i zmiany profili przez użytkowników

W ostatniej części (rysunek 5.30) administrator może ustalić długość hasła oraz stopień jego skomplikowania (opcje Długość hasła, Cyfry, Małe litery, Wielkie litery, Litery spoza alfabetu). Następna zakładka, Ochrona HTTP, włącza protokół HTTPS (Użyj HTTPS do logowania). Przed kliknięciem tej opcji należy sprawdzić, czy serwer umożliwia korzystanie z tego protokołu — jeśli nie, to po włączeniu HTTPS nie będzie można dostać się do serwisu Moodle (rysunek 5.31). W tej sytuacji pozostaje jedynie zmiana wpisu w bazie systemu w tabeli mdl_config, w rekordzie loginhttps (zmiana z 1 na 0).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

239

Rysunek 5.30. Ustalanie siły haseł w systemie Moodle

Rysunek 5.31. Ochrona HTTP

W części Ochrona/Bezpieczeństwo modułów ogranicza się dostęp do wybranych modułów dla osób tworzących e-kurs. Administrator może wybrać moduły, które nie będą używane przez nauczycieli w procesie przygotowywania i prowadzenia zajęć online (rysunek 5.32)

Rysunek 5.32. Bezpieczeństwo modułów

240

Ochrona/Powiadomienia służy do ustalenia, który z uprzywilejowanych użytkowników będzie otrzymywał informacje dotyczące błędnych i nieudanych logowań (wiadomości na adres e-mail podany w profilu użytkownika — rysunek 5.33).

Rysunek 5.33. Powiadomienia w systemie

Moodle integruje się z programem antywirusowym ClamAV. Zakładka Ochrona/Antywirus umożliwia włączenie wsparcia dla tego programu (Użyj ClamAV do sprawdzania wysyłanych plików). Równocześnie należy podać ścieżkę dostępu do niego (Ścieżka do clam AV) wraz z katalogiem, do którego będą przenoszone pliki objęte kwarantanną (Katalog plików objętych kwarantanną). Ostatnia opcja — Na niepowodzenie clam AV — ustala sposób postępowania programu w przypadku problemu z przesłaniem pliku na serwer (antywirus ma traktować plik jako nieuszkodzony czy też jako wirusa? — rysunek 5.34).

Wygląd Strona graficzna systemu e-learningowego — sposób wyświetlania kalendarza i edytora HTML czy zarządzania tagami — to kolejny obszar, którym zarządza administrator. Wygląd/Tematy/Wybór kompozycji wyświetla dostępne tematy graficzne (skórki) — rysunek 5.35.

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

241

Rysunek 5.34. Konfiguracja systemu antywirusowego

Zmiana domyślnej kompozycji następuje po kliknięciu w przycisk Wybierz. Opcja Wygląd/Kalendarz pozwala z kolei zmienić Format wyświetlania czasu (można ustawić wyświetlanie 12- lub 24-godzinne), zdefiniować Dni weekendowe oraz ustalić dostęp administratora do wszystkich wydarzeń zapisanych w kalendarzu (rysunek 5.36). Wybierając opcję Wygląd/Edytor HTML, administrator może zdefiniować wygląd standardowego edytora HTML używanego do wprowadzania zasobów w serwisie. Do wyboru są opcje redefiniujące kolor tła edytora, lista dostępnych w nim czcionek, jej domyślny rozmiar, a także przyciski i emotikony dostępne z poziomu edytora (rysunek 5.37).

Rysunek 5.35. Podgląd kompozycji graficznych systemu

242

Rysunek 5.36. Opcje kalendarza

Rysunek 5.37. Opcje edytora HTML

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Zakładka Wygląd/Ustawienia HTML ma domyślnie włączoną opcję Usuń tagi HTML ze wszystkich nazw aktywności, natomiast Wygląd/Dokumentacja Moodle ustala ścieżkę do dokumentacji systemu e-learningowego oraz sposób jej wyświetlania (np. w nowym oknie). Wygląd/Mój Moodle udostępnia zaplecze opcji służących do personalizowania strony serwisu Moodle każdemu z zarejestrowanych użytkowników (rysunek 5.38).

Rysunek 5.38. Opcje konfiguracyjne strony Mój Moodle

Po włączeniu tej opcji przez administratora zalogowany użytkownik ma możliwość spersonalizowania wyglądu Moodle (rysunek 5.39).

Rysunek 5.39. Wygląd strony Mój Moodle

Klikając w przycisk Edytuj tę stronę (prawy górny róg ekranu), może dodać interesujące go bloki (rysunek 5.40). Opcja Widok/Zarządzanie kursem ustala, która rola użytkownika będzie wyświetlana na liście kursów jako zarządzająca nimi (domyślnie jest to Prowadzący), Widok/ AJAX i Javascript włącza natomiast obsługę obydwu tych technologii w portalu. Widok/Zarządzaj tagami wczytuje stronę, na której administrator może zmienić nazwę tagów istniejących w systemie.

243

244

Rysunek 5.40. Personalizacja wyglądu Mój Moodle przez użytkownika

Strona główna Opcje kategorii Strona główna służą do ustalenia wyglądu i treści znajdujących się na stronie głównej. Wybranie zakładki Ustawienia strony głównej wczytuje stronę, w obrębie której administrator może zmienić nazwę serwisu, wprowadzić jego opis oraz ustalić sposób wyświetlania aktualności (nowości) czy listy kursów (rysunek 5.41).

Rysunek 5.41. Ustawienia strony głównej

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

W zakładce Role strony głównej można ustalić dominującą rolę, jaką użytkownik otrzyma po wejściu na główną stronę serwisu. Kopia strony głównej służy do wykonywania kopii zapasowej, a opcja Odtwórz stronę główną pozwala ją odtworzyć z utworzonej wcześniej kopii. W dziale Pliki serwisu administrator ma dostęp do zasobów znajdujących się w katalogu moodle/files z możliwością przesłania, zastąpienia bądź skasowania pliku czy katalogu (rysunek 5.42).

Rysunek 5.42. Pliki serwisu

Serwer Zakładka Serwer odpowiada za ustawienia systemowe serwisu Moodle. W opcji Ścieżki systemowe administrator może podać dostęp do programów zip, unzip czy Aspell. Opcja Email pozwala skonfigurować konto e-mail (zewnętrzne), z którego Moodle będzie wysyłał powiadomienia administratora do zarejestrowanych użytkowników korzystających z platformy e-learningowej. Wymagane jest podanie hostu SMTP, nazwy użytkownika, hasła oraz godziny wysyłania e-maili czy sposobu ich kodowania (rysunek 5.43). W przypadku kiedy skrzynka pocztowa jest założona w serwisie Gmail i to ona będzie służyła jako konto, z którego będą rozsyłane wiadomości od administratora do użytkowników (np. automatyczne wiadomości dla nowo zarejestrowanych w systemie osób z informacją o potwierdzeniu założonego konta bądź wpisy w forach dyskusyjnych), należy wprowadzić do pól następujące wartości:

245

246

Rysunek 5.43. Opcje konfiguracyjne Email

Host SMTP: smtp.gmail.com:465; Nazwa użytkownika SMTP: adres e-mail założony w serwisie Gmail; Hasło SMTP: hasło do konta e-mail. Dodatkowo wymagana jest modyfikacja 82. wiersza w pliku class.smtp.php znajdującym się w katalogu /moodle/lib/phpmailer, w którym po znaku { należy wpisać (rysunek 5.44): $host = 'ssl://' .$host;

Rysunek 5.44. Zmiana wprowadzona w wierszu

Natomiast jeśli konto SMTP jest na innym serwerze (np. home.pl, nazwa.pl), należy wprowadzić numer portu 587 (już bez zmian w pliku class.smtp.php). W zakładce Obsługa sesji jedną z opcji jest Użyj bazy danych dla informacji sesji. Jej włączenie spowoduje zapisywanie w bazie sesji logowań użytkowników (sugerowane jest jednak niewłączanie tej opcji, gdyż może wystąpić problem z logowaniem się do Moodle i generowanie przez system błędu Session: connection failed).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Zakładka RSS włącza obsługę przesyłania nagłówków wiadomości dla składowych w systemie (np. dla forum dyskusyjnego i aktualności), natomiast Usuwanie błędów daje administratorowi do dyspozycji narzędzie do debugowania, wyświetlające stosowne komunikaty błędu, które informują o źle funkcjonujących modułach czy niepoprawnie zainstalowanych blokach (rysunek 5.45).

Rysunek 5.45. Opcje usuwania błędów

Ważną opcją są Statystyki, których włączenie powoduje generowanie w systemie statystyk z możliwością ustalenia czasu ich przetwarzania (rysunek 5.46).

Rysunek 5.46. Konfiguracja statystyk w Moodle

247

248

Tryb konserwacji włącza na stronie głównej komunikat o pracach czy zmianach w portalu, uniemożliwiając użytkownikom zalogowanie się do Moodle. Uporządkuj to opcja, w której można określić maksymalny czas, jaki może upłynąć od ostatniego logowania się użytkownika do systemu. Użytkownicy nielogujący się przez określoną liczbę dni zostaną automatycznie skasowani z systemu (podobnie jak ci, którzy się zarejestrowali, ale nie potwierdzili założenia konta przez kliknięcie w link aktywacyjny w wiadomości e-mail, jaką automatycznie wysłał serwer tuż po ich rejestracji — rysunek 5.47).

Rysunek 5.47. Konfiguracja opcji Uporządkuj w Moodle

Środowisko wyświetla informacje o tym, czy serwer i jego oprogramowanie spełniają wymogi obecnej i kolejnych wersji Moodle (rysunek 5.48). Zakładka Informacje o PHP pokazuje pełen zakres danych o tym języku, a ostatnia znajdująca się w niej opcja (Wydajność) umożliwia regulację limitu pamięci dla języka PHP oraz wybranie ustawień pamięci cache, tak by dostosować wydajność systemu e-learningowego do liczby użytkowników i obciążenia serwera.

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

249

Rysunek 5.48. Środowisko — wyświetlanie informacji o wymaganiach serwera

Networking Zakładka Networking włącza wymianę danych i informacji pomiędzy innymi serwisami (instancjami) Moodle — np. zarządzanie czterema serwisami e-learningowymi z jednego miejsca (piątego systemu). Settings włącza opcję networkingu, generując klucz (certyfikat). Opcja Peers włącza i definiuje hosty podpięte do naszego systemu Moodle, natomiast SSO Access Control pozwala ustalić poziomy dostępu do innych jego instancji. Zakładka o nazwie XML-RPC ustala formy kontaktowania się innych serwerów z instalacją Moodle.

Raporty Dział Raporty pozwala na sprawdzenie poprawności funkcjonowania systemu, kopii zapasowych czy też na podejrzenie logów systemowych. Opcja Raporty/Kopie zapasowe wyświetla listę ostatnio wykonanych kopii wraz z informacją o ich poprawności (rysunek 5.49).

250

Rysunek 5.49. Wyświetlona informacja o wykonanych kopiach zapasowych

Opcja Przegląd kursów wyświetla w formie graficznej listę najczęściej używanych kursów, w których uczestniczyli użytkownicy systemu e-learningowego (rysunek 5.50).

Rysunek 5.50. Graficzna informacja o kursach w systemie Moodle mających największą aktywność

Dzienniki zdarzeń i Live logs generują informacje dotyczące wszystkich czynności, jakie wykonywali użytkownicy w obrębie serwisu (np. wszystkich logowań, pracy z kursem, wykonywania testu — rysunek 5.51).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

251

Rysunek 5.51. Bieżące logi systemowe Moodle

Opcja Pytanie sprawdza poprawność i spójność bazy danych, zaś Security overview wyświetla informacje na temat istotnych składowych czy modułów i poprawności ich ustawień i konfiguracji względem całego systemu Moodle (rysunek 5.52).

Rysunek 5.52. Podgląd zabezpieczeń i poprawności działania modułów Moodle

252

Dzięki narzędziu Spam cleaner można wyszukać słowa, które możemy zdefiniować jako niedozwolone (np. wulgaryzmy) bądź uznawane za spam (np. adresy stron pornograficznych). Zakładka Statystyka wyświetla informacje w formie graficznej (wykresy) wygenerowane na podstawie logów aktywności wszystkich użytkowników systemu Moodle (gości, studentów, prowadzących, administratora — rysunek 5.53).

Rysunek 5.53. Wykres przedstawiający aktywność użytkowników w systemie

Test jednostek uruchamia proces sprawdzający poszczególne części systemu.

Inne Ostatni dział zawiera funkcje eksperymentalne udoskonalane i rozwijane wraz z pojawianiem się kolejnych wersji systemu.

Nowe tematy graficzne w systemie Motywy graficzne (kompozycje graficzne) w Moodle pozwalają wyróżnić serwis e-learningowy na tle innych. Dzięki drobnym zmianom w stylach, czcionkach, odnośnikach i ich kolorach zmienia się domyślny wygląd witryny, przez co nasz serwis jest niepowtarzalny. Aby zmienić motyw graficzny, wystarczy (będąc zalogowanym jako administrator) wybrać opcję Wygląd/Tematy/Wybór kompozycji i można już przebierać w standardowych skórkach. Po przejrzeniu ich wszystkich pozostaje jednak pewien niedosyt — dołączone do instalacji Moodle kompozycje graficz-

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

ne nie prezentują się zbyt dobrze, choć trzeba przyznać, że są czytelne. Można zatem albo zmodyfikować te motywy, które są już dostępne, albo znaleźć inne, nowe tematy graficzne udostępnione na zasadach open source w serwisach edukacyjnych. Jest to rozwiązanie o tyle dobre, że nie mając dostatecznej wiedzy dotyczącej HTML-a i CSS czy umiejętności w zakresie postrzegania, projektowania i tworzenia grafiki, możemy zainstalować i wykorzystać na naszej stronie edukacyjnej interesujący motyw graficzny. Aby pobrać nową kompozycję, należy wejść na stronę: www.moodle.org a następnie, korzystając z górnego menu, przejść do działu Downloads/Themes. Wczytana zostanie strona dająca wgląd w tematy graficzne (udostępniane na zasadach open source — rysunek 5.54).

Rysunek 5.54. Wybór tematów graficznych na stronie moodle.org

Jeśli któryś z tematów nam się spodoba, klikamy w przycisk Download. Wynikiem tego działania będzie pobranie na dysk lokalny pliku kompozycji graficznej spakowanego

253

254

programem z funkcją zip (np. discuss-v0.1.zip). Kolejną czynnością jest rozpakowanie szablonu, a następnie przesłanie go (przy użyciu menedżera plików z zaimplementowanym protokołem FTP, takiego jak Total Commander lub FreeCommander) do odpowiedniego podkatalogu na serwerze z instalacją systemu Moodle. Systemowe kompozycje graficzne znajdują się w następującym katalogu (rysunek 5.55): /moodle/theme

Rysunek 5.55. Kopiowanie motywów graficznych do katalogu

Od tej chwili temat graficzny będzie dostępny w opcjach administratora (Wygląd/ Tematy graficzne). A co wtedy, gdy chcemy spersonalizować motyw graficzny pod wymagania swojego systemu e-learningowego (czy portalu edukacyjnego)? Gdy chcemy zmienić logo albo grafikę znajdującą się domyślnie w temacie? Wystarczy, pracując lokalnie, rozpakować zawartość pliku zip z tematem graficznym i przejrzeć zawartość katalogów. Z reguły nazewnictwo plików i katalogów sugeruje ich zawartość i tak w folderze images znajdują się pliki graficzne zawierające takie elementy jak logo, tło czy bannery, które wystarczy zmodyfikować lub zamienić na swoje wersje przy użyciu programu graficznego GIMP (pamiętając o zachowaniu tej samej nazwy i rozszerzenia pliku oraz rozdzielczości grafiki). W katalogu edytowanego szablonu znajduje się też plik styles.css pozwalający określić i sformatować czcionkę i tło — umożliwia to ingerowanie w sposób wyświetlania treści, lecz bez wpływania na samą treść opublikowaną w portalu e-learningowym. Sama struktura domyślnych motywów graficznych Moodle jest jednolita i oparta na warstwach oraz przypisanych do nich identyfikatorach:

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

t #page / — główny element kompozycji: » #header-home / — dane nagłówka, tytuł strony; » #content; » #layout-table / — zawiera trzy elementy: › #left-column / — menu główne, bloki po lewej stronie kursu; › #middle-column / — strona kursu; › #right-column / — bloki po prawej stronie, np. włącz tryb edycji, kalendarz itp.; » #footer / — zawiera informacje wyświetlane w stopce. Dodatkowe źródła z motywami graficznymi do Moodle http://newschoollearning.com/theme/ — sporo przejrzystych, ciekawych i funkcjonalnych skórek, które nadają się do wykorzystania w serwisie. http://www.themza.com/moodle/ — duży katalog motywów graficznych; wadą jest ich powszechna dostępność i to, że korzysta z nich wiele osób, przez co wygląd naszego serwisu nie zawsze może być oryginalny.

Nowe bloki i moduły w systemie Moodle Rozszerzanie systemu Moodle o nowe bloki czy moduły jest możliwe dzięki dziesiątkom deweloperów pracujących nad nowymi funkcjonalnościami serwisu e-learningowego. Źródłem nowych rozwiązań dla użytkowników systemu jest strona główna Moodle (http://moodle.org/), na której wybieramy z menu głównego opcję Pliki do pobrania/Moduły i wtyczki (rysunek 5.56).

Rysunek 5.56. Strona główna moodle.org

255

256

Moduły i bloki (a także inne rozszerzenia, takie jak wtyczki, filtry i formaty kursu) są wyświetlane na stronie w kolejności ich pojawiania się w bazie (od ostatniego uaktualnienia — rysunek 5.57).

Rysunek 5.57. Podgląd dostępnych modułów i bloków w serwisie moodle.org

Dzięki opcji Szukaj znajdziemy interesujące nas rozszerzenie, wpisując w odpowiednie pole dane słowo kluczowe (rysunek 5.58).

Rysunek 5.58. Wyszukiwanie konkretnego bloku z wykorzystaniem słów kluczowych

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Instalowanie bloków i modułów Procedura instalowania bloków i modułów jest podobna; różni się jedynie miejscem, do którego należy wczytać nowy element. W przypadku bloków należy wgrać rozpakowany plik zip do katalogu /moodle/blocks a w przypadku modułów do /moodle/mod Jeżeli natomiast instalujemy nowy format kursu (np. Project format — project.zip), musimy go przesłać do katalogu /moodle/course/format Każdy z nowo instalowanych modułów zawiera plik z informacją o samym module (bloku), jego wymaganiach i procesie jego instalacji (readme.txt). Należy jednak pamiętać o ostrożnym stosowaniu nowych rozszerzeń i starać się wcześniej poeksperymentować na instalacji lokalnej (testowej) systemu Moodle. Częstym problemem w korzystaniu z niestandardowych modułów jest ich późniejsze nieuaktualnianie przez twórców i ewentualne trudności w ich działaniu w przypadku zainstalowania nowej wersji systemu. Rozwiązaniem może być zaniechanie przeprowadzenia upgrade’u do nowej wersji systemu Moodle i zachowanie działającego rozszerzenia (nie jest to dobre, gdyż wiąże się z pozbawieniem się możliwości korzystania z nowszej i wolnej od błędów wersji systemu) bądź uaktualnienie serwisu i próba samodzielnego uruchomienia sprawiającego problemy modułu. Przed jakąkolwiek instalacją nowej funkcjonalności warto rozważyć korzyści płynące z użycia takiego rozszerzenia systemu, ocenić jego przydatność przeanalizować częstotliwość wydawania nowych, uaktualnionych wersji przez twórców modułu. Poniżej została opisana procedura dodawania bloku o nazwie Graph stats (block_ graph_stats.zip), którą można później zastosować dla każdego nowo instalowanego rozszerzenia. Po odnalezieniu szukanego bloku i ściągnięciu pliku block_graph_stats.zip na dysk lokalny należy go rozpakować i przesłać na serwer do katalogu /moodle/blocks (rysunek 5.59).

Rysunek 5.59. Zawartość archiwum zip wybranego bloku

257

258

Następnie należy zalogować się do serwisu jako administrator i uruchomić opcję Administracja serwisu/Powiadomienia. Rozpocznie się proces instalacji przesłanego bloku (bądź modułu), o czym system informuje administratora odpowiednim komunikatem. Powyższa czynność jest wymagana przy każdorazowej instalacji jakiegokolwiek dodatkowego rozszerzenia w systemie Moodle (rysunek 5.60).

Rysunek 5.60. Komunikat zwrotny bazy danych po poprawnym zainstalowaniu bloku

Kliknięcie w przycisk Kontynuuj uruchamia ustawienia zainstalowanego dodatku (nie jest to reguła, choć w większości nowe bloki czy moduły mają własny panel konfiguracyjny pozwalający na zmianę domyślnych ustawień). W przypadku bloku Statystyki jest możliwa modyfikacja wartości dotyczących wyglądu i wielkości bloku, koloru (tła, wykresu) oraz czasu pokazywanego na wykresie (rysunek 5.61).

Rysunek 5.61. Opcje konfiguracyjne dodanego bloku

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Zapisanie zmian kończy proces instalacji. Od tej chwili administrator ma dostęp do nowych bloków z poziomu menu Moduły/Bloki, a do modułów z Moduły/Aktywności. Ostatnią czynnością jest dodanie bloku do strony kursu bądź strony głównej serwisu. W tym celu po zalogowaniu się jako administrator należy włączyć Tryb edycji i wybrać blok, który ma być wyświetlany (rysunek 5.62). Po tej czynności poprawnie zainstalowany blok pojawi się na głównej stronie serwisu Moodle, poszerzając jego funkcjonalność o dzienne statystyki odwiedzalności prezentowane w formie wykresu (rysunek 5.63).

Rysunek 5.63. Wynik działania bloku w Moodle

Rysunek 5.62. Nowy blok Statystyki dostępny na liście bloków

Przegląd wybranych dodatkowych bloków w systemie Moodle YouTube Video Playlist Block Nazwa pliku: youtube.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=919&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: pozwala tworzyć listy filmów dostępnych w serwisie YouTube, które później mogą być losowo odtwarzane przez użytkowników witryny. Pierwszą czynnością jest przygotowanie listy filmów (np. edukacyjnych, naukowych). W tym celu po dodaniu bloku należy Rysunek 5.64. Konfiguraw trybie edycji przejść do konfigurowania go, klikając w op- cja bloku YouTube Video cję Konfiguracja (rysunek 5.64).

259

260

Następnie należy wybrać opcję Add/Edit Video (rysunek 5.65), w której podaje się tytuł dołączanego pliku, jego opis oraz pełny adres URL (rysunek 5.66).

Rysunek 5.65. Dodawanie filmów do bazy bloku Rysunek 5.66. Definiowanie zasobu w bloku

Po utworzeniu bazy filmów można przystąpić do generowania playlisty, z której losowo będą wybierane filmy po każdym wejściu użytkownika na stronę z dodanym blokiem YouTube Video (rysunek 5.67). Zapisanie zmian kończy proces konfiguracji; od tej chwili blok jest gotowy do użycia (rysunek 5.68). Ankieta — Poll Block Nazwa pliku: poll.zip Rysunek 5.67. Dodawanie zdefiniowanych filmów do listy odtwarzanych multimediów Adres: http://moodle.org/mod/data/view. php?d=13&rid=912&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: pozwala na utworzenie własnej krótkiej ankiety (składającej się z jednego pytania). Konfiguracja bloku polega na nadaniu mu nazwy (nagłówek), ustaleniu pytania wraz z odpowiedziami oraz ustawieniu dostępności ankiety (do jakich użytkowników jest skierowana — nauczycieli, studentów, wszystkich — rysunek 5.69). Blok pozwala na przeglądanie udzielonych odpowiedzi oraz konstruowanie kolejnych pytań (rysunek 5.70). Rysunek 5.68. Działanie bloku YouTube Video

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

261

Rysunek 5.70. Działanie bloku Poll Rysunek 5.69. Konfigurowanie bloku Poll

Login-logout Nazwa pliku: login_logout.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid =1719&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: jest to blok, który można stosować zamiennie ze standardowym blokiem Zalogowani użytkownicy, daje on jednak większe możliwości konfiguracji (wyświetla wizerunek/awatar użytkownika dodany w profilu, tekst powitania, a także dane dotyczące ostatniego logowania — rysunek 5.71). Shoutbox Plik: shoutbox.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view. php?d=13&rid=2259&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: pozwala użytkownikom wpisywać wiadomości na ekranie. W przypadku dużej częstotliwości wpisywania informacji w pewnych warunkach może być nawet traktowany jako czat (rysunek 5.72). Shoutbox może służyć jako forma komunikacji ze studentami, może też być wykorzystywany do krótkich rozmów. Jego konfiguracja polega na podaniu jego nazwy, zdefiniowaniu liczby wyświetlanych w tym bloku wiadomości, liczby znaków, linii oraz kolorystyki tła (rysunek 5.73).

Rysunek 5.71. Wygląd bloku Login-logout

Rysunek 5.72. Działanie bloku Shoutbox

262

Aby studenci mogli pisać krótkie wiadomości, należy przypisać ich do roli student w opcjach konfiguracyjnych bloku. Online Users Google Map Plik: online_users_map.zip Adres: http://moodle.org/ mod/data/view.php?d=13&rid =890&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: korzysta z informacji podanych przez Rysunek 5.73. Konfiguracja bloku Shoutbox użytkowników w profilu (z pól zawierających miasto, kraj), a następnie wyświetla ich lokalizację na mapie Google. Po zainstalowaniu bloku pojawia się nowa pozycja menu: Moduły/Bloki/Online Users Map (rysunek 5.74). W niej administrator musi podać klucz Google Maps API key (możliwy do wygenerowania na stronie http://code.google.com/intl/pl/apis/ maps/signup.html) oraz określić szerokość i długość geograficzną miejsca, w którym jest zlokalizowaRysunek 5.74. Działanie bloku Online Users Google Map ny system e-learningowy (zwykle są one związane z miejscem funkcjonowania jednostki edukacyjnej, w której instalacja takiego systemu działa). Kolejne opcje decydują o wyświetlaniu użytkowników zalogowanych w serwisie (i będących offline), ich liczbie pokazywanej na mapie czy stopniu przybliżenia wyświetlanej mapy (rysunek 5.75). Countdown — licznik ważnych wydarzeń Plik: countdown.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=718&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: jest to licznik wyświetlający czas do wydarzenia istotnego dla użytkowników kursu czy portalu (rysunek 5.76).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

263

Rysunek 5.75. Konfiguracja bloku Online Users Google Map

Definiowanie licznika polega głównie na nazwaniu wydarzenia, wyborze formy wyświetlania zegara i ustaleniu czasu docelowego (rysunek 5.77).

Rysunek 5.76. Blok Countdown

Rysunek 5.77. Opcje konfiguracyjne bloku Countdown

Most Active Users — najaktywniejsi w serwisie Plik: activeusers.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=967&filter=1

264

Opis i zastosowanie bloku: zadaniem bloku jest wyświetlanie najaktywniejszych użytkowników systemu e-learningowego (najczęściej się logujących i przebywających w serwisie — rysunek 5.78). Konfiguracja bloku polega na podaniu jego nazwy, ustaleniu liczby osób mieszczących się w rankingu oraz zdefiniowaniu czasu trwania rankingu (rysunek 5.79).

Rysunek 5.79. Opcje konfiguracyjne bloku Rysunek 5.78. Działanie bloku Most Active Users

Timestat

Rysunek 5.80. Dodawanie bloku Timestat

Rysunek 5.81. Działanie bloku Timestat

Plik: timestat.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d =13&rid=4200 Opis i zastosowanie bloku: jest to polski blok przygotowany przez Barbarę Dębską, Łukasza Musiała i Łukasza Sankowskiego. Dodatek pozwala mierzyć rzeczywisty czas aktywności studenta w kursie. Po jego zainstalowaniu należy włączyć tryb edycji i wybrać opcję Statystyki czasowe (rysunek 5.80). Wyświetlony blok jest dostępny dla osób logujących się w roli administratora bądź nauczyciela — kliknięcie przez nie w opcję Oblicz czas wyświetla statystyki czasu pracy poszczególnych osób w kursie (rysunek 5.81).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Simple Clock Plik: clock.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=3642&filter=1 Opis i zastosowanie bloku: Simple Clock jest blokiem wyświetlającym czas na stronie kursu. Zegar można skonfigurować tak, by wyświetlał czas systemowy serwera, na którym został zainstalowany serwis Moodle, oraz systemowy czas użytkownika zalogowa- Rysunek 5.82. Działanie bloku nego w systemie (rysunek 5.82). Simple Clock Zdalne źródło wiadomości RSS Opis i zastosowanie bloku: zdalne źródło wiadomości RSS jest blokiem domyślnie znajdującym się w instalacji Moodle. Odpowiednio skonfigurowany zwiększa on atrakcyjność serwisu e-learningowego, wyświetlając interesujące wiadomości zbieżne z tematyką kursów w portalu. Po włączeniu trybu edycji wyświetla się strona z dwiema zakładkami: Konfiguruj ten blok oraz Zarządzaj źródłami wiadomości RSS. Druga zakładka pozwala administratorowi dodać adresy serwisów WWW udostępniających kanał RSS z najnowszymi wiadomościami (rysunek 5.83).

Rysunek 5.83. Wybrana strona z kanałem RSS

Dodanie nowego źródła wiadomości polega na skopiowaniu adresu RSS z pola Adres (rysunek 5.84) do pola Uaktualnij adres wiadomości RSS (rysunek 5.85).

Rysunek 5.84. Wyświetlanie źródła wiadomości RSS

Rysunek 5.85. Dodawanie źródła RSS w systemie Moodle

265

266

Po ustaleniu kilku źródeł wiadomości następną czynnością jest konfiguracja bloku. W tym celu należy zdefiniować liczbę wyświetlanych haseł oraz wybrać serwisy, z których mają być one pobierane. Ostatnim krokiem jest nadanie blokowi tytułu oraz włączenie wyświetlania łączy do oryginalnych wiadomości (rysunek 5.86).

Rysunek 5.86. Konfiguracja bloku RSS

Poprawnie skonfigurowany blok może przybrać poniższą postać (rysunek 5.87).

Rysunek 5.87. Działanie bloku RSS

Książka Plik: book.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d =13&rid=319 Opis i zastosowanie modułu: umożliwia przygotowywanie wielostronicowych zasobów edukacyjnych przypominających książkę. Po instalacji jest on dostępny w kursie jako zasób (Dodaj zasób/Książka). Konfiguracja zasobu jest prosta i ogranicza się do wpisania tytułu i streszczenia oraz ustawienia sposobu numerowania rozdziałów czy włączenia bądź wyłączenia opcji drukowania poszczególnych stron (rysunek 5.88). Następnym krokiem jest dodawanie treści dydaktycznej rozdział po rozdziale. Przechodzenie pomiędzy stronami (rozdziałami) książki odbywa się przy użyciu intuicyjnego menu (strzałki w lewo i w prawo — rysunek 5.89).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

267

Rysunek 5.88. Konfiguracja modułu Książka

Rysunek 5.89. Działanie modułu Książka

Certyfikat Plik: certificate.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=684&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: pozwala wygenerować certyfikat i zgrać go na dysk studenta w przypadku pozytywnego ukończenia kursu i otrzymania określonej liczby punktów. Certyfikat pojawia się w składowych kursu (Dodaj składową/Certificate). W konfiguracji modułu należy podać jego tytuł, opis, ale także format i dane mające się pojawić

268

w wygenerowanym dokumencie PDF. Warto także ustalić, ile punktów musi zdobyć student oraz jakie aktywności musi rozwiązać poprawnie, by móc otrzymać certyfikat ukończenia kursu. Certyfikat ma cechy nagrody za pozytywne ukończenie szkolenia i zwykle jest dodawany jako ostatni element kursu (rysunek 5.90).

Rysunek 5.90. Działanie modułu Certyfikat

Aby otrzymać polski tekst wygenerowany w certyfikacie, należy w katalogu certificate/lang założyć podkatalog /pl_utf8, a następnie z katalogu z wersji angielskiej przekopiować plik certificate.php, wcześniej odpowiednio tłumacząc ciągi znaków (rysunek 5.91).

Rysunek 5.91. Tłumaczenie ciągów znaków w module Certyfikat

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Płatności.pl Plik: platnosci.zip Adres: http://www.edu-space.pl/platnosci/MoodlePlatnosci19.zip Opis i zastosowanie modułu: rozszerzenie zostało przygotowane przez firmę Edu-Space.pl i służy do automatycznego i odpłatnego zapisywania użytkowników na kursy z wykorzystaniem kart kredytowych i przelewów bankowych. Moduł instalujemy do katalogu moodle/enrol. Po jego poprawnej instalacji jest on gotowy do włączenia w narzędziach administratora Kursy/Zapisy/. Więcej informacji: http://www.edu-space.pl/platnosci/instrukcjaPlatnosci.pdf Presenter Plik: presenter.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=3638&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: Presenter pozwala łączyć różne elementy multimedialne (dźwięk, film, grafiki, tekst) w jedną całość. Dodane multimedia mogą być wyświetlane w dowolnym predefiniowanym układzie, prezentacja zaś może się składać z kilkunastu rozdziałów. Po instalacji modułu należy zdefiniować jego wielkość i wygląd, nazwę rozdziału, a także zaimportować plik wideo, audio, grafiki oraz tekst (rysunek 5.92).

Rysunek 5.92. Konfiguracja modułu Presenter

269

270

Tak przygotowany materiał jest gotowy do opublikowania na stronie kursu (rysunek 5.93).

Rysunek 5.93. Działanie modułu Presenter

Questionnaire Plik: questionnaire.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=84&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: umożliwia przygotowanie ankiety do przeprowadzenia własnych badań czy w celu uzyskania informacji zwrotnej dotyczącej na przykład oceny bieżącego kursu lub szkolenia. Kwestionariusz pozwala przygotować własną bazę pytań (zamknięte, otwarte, prawda/fałsz), ustalić wygląd strony ankiety i wygenerować rezultat przeprowadzonego badania. Podobny moduł: Feedback, http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid =95&filter=1 WiZiQ Live Class Plik: wiziq.zip/wiziqlive.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=1113&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: WiZiQ Live Class jest modułem łączącym Moodle z serwisem WiZiQ (http://www.wiziq.com), który jest platformą do prowadzenia zajęć dydaktycznych w formie synchronicznej z wykorzystaniem kamery internetowej, mikrofonu, wirtualnej tablicy oraz prezentacji przygotowanej w programie Power Point. Moduł pozwala na prowadzenie wirtualnych lekcji i wymianę prezentacji; jest też narzędziem wspomagającym komunikację między użytkownikami. Po jego instalacji należy zarejestrować się w WiZiQ, a następnie uruchomić moduł WiZiQ w systemie Moodle (rysunek 5.94).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

271

Rysunek 5.94. Strona główna serwisu WiZiQ

W dalszej kolejności wprowadzamy dane (nazwę użytkownika i hasło), które podaliśmy przy rejestracji w WiZiQ (rysunek 5.95).

Rysunek 5.95. Logowanie w serwisie WiZiQ

Następną czynnością jest zdefiniowanie tytułu zajęć online, podanie dokładnej daty spotkania, ustalenie czasu trwania lekcji (w minutach) oraz wybranie typu wykorzystywanych multimediów (dźwięk, dźwięk+wideo — rysunek 5.96).

272

Rysunek 5.96. Definiowanie wideokonferencji w systemie WiZiQ

WiZiQ pozwala na darmowy dostęp przez 30 dni — po upływie tego czasu należy wykupić licencję, która umożliwia prowadzenie wideokonferencji z większą grupą osób i pozwala dodatkowo archiwizować zapis z zajęć online. Podobne moduły: OpenMeetings, http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=1543&filter=1 WebClass, http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=965&filter=1 COVCELL Whiteboard, http://www.covcell.org/ Skype Plik: skype.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=1108&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: pozwala wykorzystać aplikację Skype do komunikacji głosowej nauczyciela ze studentami w kursie. Program umożliwia komunikację nauczyciel – nauczyciel oraz nauczyciel – student przy użyciu funkcjonalności narzędzia (rozmowa audio-wideo, przesyłanie plików, czat). Media Player Plik: mplayer_2011_02_07.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=3336&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: wbudowanego odtwarzacza animacji i filmów w formacie wideo FLV w Moodle można zastosować inne narzędzie — Media Player będący składową kursu. Media Player wspiera odtwarzanie plików w formatach wideo (FLV, MOV, MP4, 3GP), audio (MP3) oraz wyświetla pliki graficzne i animacje (GIF, PNG, JPG, SWF).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Netpublish Plik: netpublish_1.8.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=412&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: Netpublish jest składową, w której uczestnicy kursu mogą współtworzyć wielostronicowe artykuły, edytować je, dodawać grafiki obrazujące treść edukacyjną, nauczyciel zaś może podjąć decyzję o publikacji i udostępnieniu danego zasobu. Dodatkowo wpisy studentów mogą być oceniane przez nauczyciela. Lightbox Gallery Plik: lightbox_gallery.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=1021&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: Lightbox jest modułem do tworzenia galerii w Moodle (rysunek 5.97).

Rysunek 5.97. Ustawianie modułu Lightbox Gallery

Galeria jest dodawana jako zasób (Dodaj zasób/Add a light gallery). W konfiguracji podajemy katalog, w którym znajdują się zdjęcia, a także sposób ich wyświetlania i komentowania (rysunek 5.98).

273

274

Rysunek 5.98. Działanie galerii zdjęć

Facebook Live Stream Box Plik: facebook_package.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=3316&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: instalacja polega na wczytaniu danych modułu do katalogów auth, mod, user/profile. Kolejną czynnością po aktualizacji bazy jest zdefiniowanie klucza API dla aplikacji Facebook (klucz do wygenerowania na stronie http:// www.facebook.com/developers/apps.php). Po zalogowaniu się do Facebooka należy zweryfikować swoje konto, podając np. numer telefonu. Po autoryzacji zostanie nadany klucz, który można wpisać w konfiguracji modułu. Od tej chwili użytkownicy Moodle mogą łączyć konto e-learningowe z Facebookiem. Game Plik: game.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=1196 Opis i zastosowanie modułu: zdobywanie wiedzy poprzez zabawę czy poprzez wykorzystanie gry edukacyjnej pozwala uczniowi na chwilę oderwać się od nauki, a także wprowadza elementy, które są dla niego atrakcyjne. Moduł Game instalujemy do katalogu mod. Rozszerzenie to korzysta ze słownika pojęć bądź quizu dostępnego w kursie, w którym uruchamiana jest gra. W zestawie jest osiem różnych gier, m.in. wisielec, krzyżówka, sudoku, książka z pytaniami, węże i drabiny (rysunek 5.99).

Rysunek 5.99. Działanie modułu Game

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Joomdle Plik: joomdle-0.51.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=3344&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: program pozwala zintegrować Moodle z systemem CMS Joomla! 1.5.x i w rezultacie rejestrować nowych użytkowników jednocześnie w obu systemach. Narzędzie umożliwia także wyświetlanie zawartości systemu e-learningowego w portalu Joomla! (jako wrapper — rysunek 5.100).

Rysunek 5.100. Integracja portalu Joomla! z Moodle

SLOODLE Plik: sloodle_all_latest_stable.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=2005&filter=1 oraz http://www.sloodle.org/moodle/

275

276

Opis i zastosowanie modułu: SLOODLE (Simulation Linked Object Oriented Dynamic Learning Environment) jest narzędziem łączącym środowisko wirtualne Second Life z Moodle, w którym dochodzi do powiązania awatarów użytkowników SL z kontami serwisu e-learningowego. Project Course Format Plik: project.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=3538&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: instalacja nowego formatu kursu polega na wczytaniu plików do katalogu course/format. Nowy format Project będzie dostępny w formularzu ustawień kursu (rysunek 5.101).

Rysunek 5.101. Konfiguracja formatu Project Course

Project Course umożliwia intuicyjne tworzenie kopii zapasowych, przywracanie ich oraz import danych z kopii (rysunek 5.102).

Rysunek 5.102. Edycja formatu Project Course

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

DragMath Plik: Moodle_DragMath_v0.7.8.2_Integration.zip Adres: http://moodle.org/mod/data/view.php?d=13&rid=1454&filter=1 Opis i zastosowanie modułu: rozszerzenie należy wgrać do katalogu lib. DragMath jest nową funkcjonalnością edytora HTML rozszerzającą jego możliwości o edycję równań matematycznych. Aby edytor działał poprawnie, należy wcześniej włączyć w Moduły/Filtry/Filtruj ustawienia opcję Zapis TeX. Edytując tekst, nauczyciel będzie miał do dyspozycji nową funk- Rysunek 5.103. Funkcja DragMath cję (rysunek 5.103 i 5.104).

Rysunek 5.104. Nowe opcje dostępne dzięki funkcji DragMath

Hot Potatoes Opis i zastosowanie modułu: włączenie modułu Hot Potatoes następuje w menu Moduły/Aktywności/Zarządzaj aktywnością. Do Moodle można importować składowe Hot Potatoes, takie jak: testy (quizy), krzyżówki, uzupełnianie zdań (luki) oraz rozsypanki pojęć, w których należy dopasować pojęcie do opisu. Dodanie modułu (np. krzyżówki wygenerowanej w Hot Potatoes za pomocą narzędzia JCross, a następnie zapisanej jako strona WWW — plik z rozszerzeniem htm) wymaga włączenia trybu edycji i wybrania opcji Dodaj składową/Quiz Hot Potatoes. Kolejną czynnością jest wprowadzenie danych typowych dla składowej (tytułu i opisu)

277

278

i podanie lokalizacji pliku z krzyżówką (przycisk Prześlij plik, a następnie wskazanie wgranego na serwer pliku htm — rysunek 5.105).

Rysunek 5.105. Wstawianie elementu Hot Potatoes w Moodle

Po zapisaniu zmian i kliknięciu w nową składową powinna się pojawić strona kursu z zaimportowaną wcześniej krzyżówką (rysunek 5.106).

Rysunek 5.106. Działanie krzyżówki Hot Potatoes w Moodle

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Migracja z Moodle 1.9 do Moodle 2.0.x W listopadzie 2010 roku pojawiła się wersja 2.0 systemu Moodle, która w stosunku do wersji poprzedniej wprowadza kilka zmian: t Nieco inaczej zostało zorganizowane zaplecze administratora. t Szablony graficzne z wersji 1.9 nie pasują do wersji 2.0. t Baza danych zmienia kodowanie na UTF. t Zmieniono strukturę oraz sposób przechowywania danych i materiałów z kursów, które nie tylko są zapisywane w moodledata, ale także i w bazie. Przy przeprowadzaniu aktualizacji systemu Moodle z wersji 1.9.x do 2.0.x wszystkie kursy są automatycznie konwertowane do nowej wersji. Pojawia się tu problem z importowaniem kursów z wersji 1.9.x do 2.0.x (mimo że nie ma tego problemu przy aktualizacji serwisu e-learningowego do wersji wyższej). Rozwiązaniem problemu powstającego, gdy administrator musi zaimportować kursy opracowane w wersji 1.9.x do 2.0.x, jest wykorzystanie aplikacji ConversionThingy2, która jest dostępna pod adresem http://www.conversionthingy.net/ Drugim rozwiązaniem może być narzędzie zaprezentowane przez nowozelandzkie ministerstwo edukacji, narzędzie to pozwala na konwersję kursów (ich kopii zapasowych) utworzonych w Moodle 1.9 na wersję 2.0. Aplikacja będąca formularzem online jest dostępna pod adresem http://www.moodleinschools.org.nz/courseconverter Należy dodać, iż plan rozwoju systemu Moodle przewiduje wprowadzenie narzędzia służącego do importowania kursów przygotowanych w jego poprzedniej wersji (http://docs.moodle.org/20/en/Roadmap). Flash w materiałach dydaktycznych Moodle umożliwia zamieszczanie materiałów wykonanych w technologii Flash na stronach kursu (jako zasobów) oraz w forum dyskusyjnym. Materiał (np. film z YouTube czy innego serwisu pozwalającego na osadzenie filmu) może zostać dodany po włączeniu opcji Wtyczki multimedialne w menu administracji serwisu Moduły/Filtry/Filtruj ustawienia. Mając włączone wtyczki multimedialne, administrator może zdecydować, które z nich będą obsługiwane przez portal (zakładka Moduły/Filtry/ Wtyczki multimedialne). Kolejnym krokiem jest znalezienie odpowiedniego materiału edukacyjnego, a następnie umieszczenie go na przykład w wiadomości forum dyskusyjnego (rysunek 5.107). Kiedy dodajemy film z serwisu YouTube, należy wybrać przycisk Udostępnij, a potem Umieść (zaznaczając w opcjach Użyj starego kodu umieszczanego na stronie — rysunek 5.108).

279

280

Rysunek 5.107. Edycja tekstu na łamach forum dyskusyjnego

Rysunek 5.108. Opcje udostępniania filmów dostępne w serwisie YouTube

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

Skopiowany kod należy wkleić do edytora w Moodle po wcześniejszym włączeniu wyświetlania kodu HTML (rysunek 5.109).

281

Rysunek 5.109. Wstawianie kodu filmu z serwisu YouTube do materiału na forum w Moodle

Materiał zostanie wyświetlony w miejscu, w którym został dodany (rysunek 5.110).

Rysunek 5.110. Wynik wstawienia materiału w forum dyskusyjnym

282

M-learning, czyli Moodle na smartfonach M-learning umożliwia uczenie się i korzystanie z zasobów e-learningowych w sytuacji, kiedy wykorzystywana jest do tego celu bezprzewodowa technologia transferu danych wraz z urządzeniami przystosowanymi do odbioru i przesyłu danych w takiej postaci. Z reguły dotyczy to sprzętu komputerowego takiego jak laptop, ale obecnie głównym adresatem m-learningu jest osoba posługująca się nowoczesnym telefonem komórkowym — smartfonem z systemem operacyjnym Android/iOS/Symbian. M-learning umożliwia nie tylko zalogowanie się i pracę z systemem e-learningowym, ale także uczestnictwo, czyli: t wysłanie na swoje konto zdjęć czy filmów nagranych smartfonem oraz upublicznianie nagrania na forum dyskusyjnym; t wykonanie testu online i sprawdzenie oceny w systemie; t korzystanie z interaktywnych aplikacji — symulacji, quizów, czatu na platformie; t czytanie książek (e-booków); t odsłuchiwanie i oglądanie podcastów, webcastów i screencastów; t dostęp do wszelkich materiałów na platformie z możliwością ich edycji (w przypadku nauczyciela czy prowadzącego kurs). Aplikacje pozwalające korzystać z systemu Moodle na popularnych smartfonach dostępne są na następujących stronach internetowych: http://www.pragmasql.com/moodletouch/home.aspx http://www.moodle.hk/course/category.php?id=6 http://www.usask.ca/its/services/iusask/index.php http://docs.moodle.org/dev/Mobile_app Aktualizacja Moodle Każdy system operacyjny, oprogramowanie instalowane na lokalnym komputerze, a także narzędzia internetowe wymagają odpowiednich działań związanych z zarządzaniem ich zasobami, wykonywaniem kopii bezpieczeństwa i przeprowadzaniem cyklicznych aktualizacji. Informacje o nowych wersjach systemu Moodle znajdziemy na stronie http://download.moodle.org/ na której w dziale Release notes są także podawane informacje o poprawkach, jakie w tych aktualizacjach dodano (rysunek 5.111).

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

283

Rysunek 5.111. Dostęp do aktualizacji systemu w serwisie moodle.org

Aby zaktualizować obecnie zainstalowaną wersję 1.9.11 do 1.9.12, należy: t wykonać kopie zapasowe kursów, strony oraz bazy danych Moodle; t pobrać plik moodle-1.9.12.zip; t rozpakować archiwum z moodle.org na dysku lokalnym; t przesłać nową wersję systemu na serwer, nadpisując istniejącą wersję 1.9.11 (rysunek 5.112);

Rysunek 5.112. Przekopiowywanie nowej wersji systemu

284

 zalogować się do serwisu Moodle jako administrator — wyświetla się wtedy informacja o automatycznej aktualizacji wersji systemu (rysunek 5.113).

Rysunek 5.113. Informacja o aktualizacji systemu do nowej wersji

Kliknięcie w przycisk Tak uruchamia proces aktualizacji. Najpierw wczytywana jest strona z informacją o wymaganiach nowej wersji systemu względem środowiska serwera (rysunek 5.114).

Rysunek 5.114. Wymagania nowej wersji systemu względem serwera

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

W kolejnym oknie pojawia się informacja o zainstalowanych rozszerzeniach systemu oraz o ich zgodności z nową, instalowaną wersją (rysunek 5.115).

Rysunek 5.115. Informacje o rozszerzeniach zainstalowanych w bieżącej wersji systemu i ich zgodności z nową wersją Moodle

Kliknięcie w przycisk Kontynuuj uruchamia właściwy proces aktualizacji platformy (rysunek 5.116).

Rysunek 5.116. Rozpoczęcie procesu aktualizacji systemu

Po tych czynnościach system jest zaktualizowany do wersji 1.9.12. Podobnie postępujemy w przypadku aktualizacji Moodle do — obecnie najnowszej — wersji systemu 1.9.13.

285

286

Sytuacja awaryjna — Moodle nie odpowiada po wgraniu nowego modułu Często po zalogowaniu się administratora system Moodle nie chce się poprawnie wyświetlić. Powodem jest zazwyczaj źle działające rozszerzenie. Przyczyną może być problem z wymaganiami stawianymi serwerowi przez nowy blok czy moduł (np. inna wersja Moodle czy bazy danych — rysunek 5.117).

Rysunek 5.117. Nieprawidłowe wyświetlanie strony systemu Moodle

Jedynym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest skasowanie sprawiającego problemy rozszerzenia (ostatnio zainstalowanego) z katalogu, do którego zostało przez administratora wgrane. Po tym zabiegu system będzie działał bez problemu. Sytuacja awaryjna — co robić, kiedy administrator zapomni swojego hasła Częstym zadaniem administratora Moodle jest generowanie nowych haseł dla użytkowników, którzy ich zapomnieli. Korzystając z menu Administracja serwisu, administrator wybiera wówczas opcję Użytkownicy/Konta/Przeglądaj listę użytkowników, znajduje osobę mającą problem z przypomnieniem sobie hasła i dzięki opcji Modyfikuj wprowadza nowe w polu Nowe hasło (warto także zaznaczyć opcję Wymuś zmianę hasła, aby użytkownik wprowadził własne hasło po zalogowaniu się do systemu). Co jednak zrobić, kiedy to administrator zapomni swojego hasła? W tym przypadku może pomóc dostęp do bazy danych poprzez program phpMyAdmin. Po zalogowaniu się w nim należy odszukać w bazie systemu Moodle tabelę o nazwie mdl_user, a w niej użytkownika o nazwie admin (rysunek 5.118). Kolejną czynnością jest wybranie opcji Edytuj (symbolizuje ją ikona ołówka) i wpisanie w wierszu password w polu wartość nowego hasła administratora. Należy także w polu Funkcja wybrać element MD5 (jest to algorytm kodowania hasła), po czym kliknąć w przycisk Wykonaj (rysunek 5.119). Od tej chwili administrator może się logować przy użyciu nowego hasła.

Rozdział 5. Moduły i rozszerzenia systemu Moodle

287

Rysunek 5.118. Podgląd bazy mdl user przez administratora; edycja użytkownika admin

Rysunek 5.119. Zmiana hasła użytkownika admin

288

Rozdział 6. Efektywność e-learningu

Pozafinansowa efektywność kształcenia E-learning zmienia sposób przekazywania i zdobywania wiedzy, a rozwój technologii informatycznych dostarcza edukacji nowych impulsów do dalszych zmian. W wielu dziedzinach, wybierając rozwiązania informatyczne, instytucja edukacyjna stoi przed wyborem optymalnej opcji. W przypadku implementacji systemu wspomagającego szkolenie na odległość uczelnia, jak każde przedsiębiorstwo, musi zdawać sobie sprawę ze zmian, jakie mogą nastąpić po wdrożeniu systemu, oraz ich wpływu na proces wytwarzania i dystrybucji wiedzy. Jednakże sam zakup platformy i wdrożenie systemu e-learningowego to nie koniec wydatków. Trzeba jeszcze przeszkolić kadrę w zakresie obsługi systemu i administrowania nim, tworzyć multimedialne kursy, a także zatrudnić metodyków prowadzących e-szkolenie. Efektywność kształcenia w przypadku e-learningu zależy — podobnie jak w tradycyjnym nauczaniu — od wielu czynników, takich jak: t program studiów czy kierunek kształcenia, t zastosowane metody nauczania i uczenia się, t nauczyciele i uczniowie, t dostępna infrastruktura techniczna, t czas potrzebny do przeprowadzenia szkolenia, t instytucja, która przeprowadza nauczanie na odległość. Powyższe czynniki mogą wpływać pośrednio bądź bezpośrednio na skuteczność kształcenia i współdziałają w tworzeniu efektów nauczania. Efekty te są wynikiem wspólnego zaangażowania nauczycieli i uczniów w prowadzony proces edukacyjny, opracowanej organizacji procesu nauczania i uczenia się, istniejącej w szkole infrastruktury oraz wiedzy. Wiele zależy od odpowiedniego doboru i proporcji środków i form pracy dydaktycznej przy uwzględnieniu poziomu danej grupy osób uczących się. W e-learningu efektywność nauczania zależy od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych, które można podzielić według następujących kryteriów: t MVE[LJDI t LVMUVSPXZDI

1 Zob. J. Bednarek, E. Lubina, Kształcenie na odległość. Podstawy dydaktyki, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008.

Rozdział 6. Efektywność e learningu

t t t t t

mOBOTPXZDI J JOXFTUZDZKOZDI

NFSZUPSZD[OZDI UFDIOPMPHJD[OZDI PSHBOJ[BDZKOZDI J NBSLFUJOHPXZDI

QSBXOZDI W poniższej tabeli umieszczono zestawienie istotnych czynników warunkujących efektywność szkoleń w e-learningu. Tabela 6.1. Opracowanie własne na podstawie: J. Bednarek, E. Lubina, Kształcenie na odległość. Podstawy dydaktyki, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008

Kryterium efektywności

Czynnik efektywności

Ludzkie

t LPNQFUFODKF OBVD[ZDJFMJ XZTPLJ QP[JPN JDI XJFE[Z NFSZUPSZD[OFK i pedagogicznej; t NPUZXBDKB J TBNPEZTDZQMJOB PTØC VD[ƼDZDI TJlj t VNJFKljUOPǥDJ UFDIOJD[OF OBVD[ZDJFMB J VD[OJB X [BLSFTJF LPS[ZTUBOJB z komputera i narzędzi internetu; t VNJFKljUOPǥƾ LPNVOJLPXBOJB TJlj J JOUFSBLDKJ X FEVLBDKJ OB PEMFH’Pǥƾ t QS[FLPOBOJF P TLVUFD[OPǥDJ OBVD[BOJB OB PEMFH’Pǥƾ t VNJFKljUOPǥƾ [BS[ƼE[BOJB D[BTFN QPǥXJljDFOJF D[BTV OB VD[FOJF TJlj przejęcie przez osobę uczącą się odpowiedzialności za proces uczenia;

Kulturowe

t PENJFOOPǥƾ XBSVOLØX LT[UB’DFOJB OB PEMFH’Pǥƾ PE USBEZDZKOZDI [BKljƾ t CSBL USBEZDKJ LT[UB’DFOJB OB PEMFH’Pǥƾ t [CJFǹOPǥƾ QPNJljE[Z LT[UB’DFOJFN OB PEMFH’Pǥƾ B QPUS[FCBNJ FCJ[OFTV e-administracji; t SFMBDKB NJljE[Z LT[UB’DFOJFN OB PEMFH’Pǥƾ B QPUS[FCBNJ FEVLBDKJ ustawicznej, edukacji dorosłych;

Finansowe, inwestycyjne

t JOXFTUZDKF X [BTPCZ LBESPXF QSPXBE[ƼDF [BKljDJB POMJOF przygotowujące kursy e-learningowe; t LPT[UZ PQSBDPXBOJB LVSTV t LPT[UZ QSPXBE[FOJB LVSTV t LPT[UZ BLUVBMJ[BDKJ LVSTV t OBL’BEZ QPOPT[POF OB XESPǹFOJF J VUS[ZNBOJF TZTUFNV FMFBSOJOHV

Merytoryczne

t QS[ZHPUPXBOJF OBVD[ZDJFMB X [BLSFTJF PSHBOJ[PXBOJB QS[ZHPUPXZXBOJB i prowadzenia zajęć online; t PQSBDPXBOJF [BTBE UXPS[FOJB NPEV’ØX FMFBSOJOHPXZDI LVSTV odpowiednio dostosowanych do potrzeb uczestników szkolenia online; t QP[JPN XJFE[Z [ [BLSFTV TQFDKBMJTUZD[OFK NFUPEZLJ LT[UB’DFOJB na odległość; t QS[ZHPUPXBOJF PEQPXJFEOJDI QSPDFEVS TQPTPCØX LPOUSPMJ J PDFOZ jakości kursów online; t PQSBDPXBOJF NFUPEZLJ OBVD[BOJB J VD[FOJB TJlj [HPEOJF [ XZNPHBNJ określonej platformy e-learningowej; t NFUPEZLB LT[UB’DFOJB POMJOF J QSPXBE[FOJB LVSTV

289

290

Kryterium efektywności

Czynnik efektywności

Technologiczne

t XZCØS J XESPǹFOJF PEQPXJFEOJFK UFDIOPMPHJJ EPTUPTPXBOFK EP EBOFK instytucji edukacyjnej; t EPCØS PEQPXJFEOJDI OBS[ljE[J J UFDIOPMPHJJ JOGPSNBUZD[OZDI pozwalających na przygotowanie materiałów e-learningowych, lekcji, modułów online; t PEQPXJFEOJB KBLPǥƾ J TUBO EPTUljQOFK JOGSBTUSVLUVSZ TJFDJPXFK oraz komputerowej w podmiocie edukacyjnym; t TUBO JOGSBTUSVLUVSZ TJFDJPXFK J LPNQVUFSPXFK QP TUSPOJF PTPCZ VD[ƼDFK TJlj

Organizacyjne, marketingowe

t QPXJƼ[BOJF LT[UB’DFOJB OB PEMFH’Pǥƾ [ QPMJUZLƼ JOGPSNBDZKOƼ i zarządzaniem wiedzą w organizacji edukacyjnej; t [XJljLT[FOJF EPTUljQOPǥDJ LT[UB’DFOJB VTUBXJD[OFHP QS[F[ XZLPS[ZTUBOJF nauczania na odległość; t XTQؒQSBDB QBSUOFSTLB SØǹOZDI JOTUZUVDKJ FEVLBDZKOZDI SFBMJ[VKƼDZDI kształcenie na odległość; t XTQBSDJF J T[LPMFOJF PTØC LPS[ZTUBKƼDZDI [ GPSN LT[UB’DFOJB na odległość; t [BTBEZ XTQؒJTUOJFOJB USBEZDZKOFK GPSNZ LT[UB’DFOJB [ OBVD[BOJFN na odległość; t QSPNPXBOJF OPXFK GPSNZ LT[UB’DFOJB BESFTPXBOFK EP JOOZDI JOTUZUVDKJ OQ mSN QSZXBUOZDI D[Z OJFQVCMJD[OZDI PǥSPELØX LT[UB’DFOJB EPSPT’ZDI

Prawne

t QS[ZHPUPXBOJF PEQPXJFEOJDI TUBOEBSEØX PSB[ SFHVMBDKJ X [BLSFTJF funkcjonowania e-learningu w instytucji edukacyjnej; t VTUBMFOJB QSBXOPFUZD[OF QPNJljE[Z TQP’FD[OPǥDJBNJ SFBMOZNJ a wirtualnymi; t BTQFLUZ QSBXOF EPUZD[ƼDF PGFSU CF[Q’BUOFHP J LPNFSDZKOFHP oprogramowania dostępnego w sieci Internet; t QSBXB VǹZULPXOJLB XZOJLBKƼDF [ LPS[ZTUBOJB [ MJDFODKJ na oprogramowanie; t QSBXB PTPCZ VD[ƼDFK TJlj PSB[ QS[ZHPUPXVKƼDFK NBUFSJB’Z EZEBLUZD[OF online w zakresie prawa autorskiego; t XJFMP[OBD[OPǥƾ X JOUFSQSFUBDKJ EPLVNFOUØX OPSNBUZXOZDI stanowiących podstawę prowadzenia studiów i innych form kształcenia na odległość: Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2007 roku w sprawie warunków, jakie muszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na studiach mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość2 oraz Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 31 października 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie muszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na studiach mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość3.

2 http://www.bip.nauka.gov.pl/ _gAllery/28/08/2808/20070925_ rozporzadzenie.pdf, [15.06.2011]. 3 http://www.bip.nauka.gov.pl/ _gAllery/28/08/2808/20070925_ rozporzadzenie.pdf, [15.06.2011].

Rozdział 6. Efektywność e learningu

Efektywność jest pojęciem nieco złożonym, dlatego przyjęło się wyróżniać grupy metod pomiarowych i mierników efektywności skoncentrowanych na: t osiąganiu celów edukacyjnych czy jakościowych; t QP[ZTLJXBOJV [BTPCØX OQ X[SPTU MJD[CZ TUVEFOUØX VD[ƼDZDI TJlj USZCFN FMFBSOJOHPXZN  t procesach wewnętrznych polegających na usprawnieniu przesyłania informacji w obrębie instytucji edukacyjnej. Ocena efektywności kształcenia w nauczaniu na odległość może być rozpatrywana w dwóch płaszczyznach: t FGFLUZXOPǥDJ EZEBLUZD[OFK ‰ [EFmOJPXBOFK KBLP JMPǥƾ [EPCZUZDI XJBEPNPǥDJ X EBOFK KFEOPTUDF D[BTV CƼEǸ KBLP TUPQJFǛ SFBMJ[BDKJ [B’PǹPOZDI DFMØX EZEBLUZD[OZDI  t efektywności ekonomicznej — będącej rezultatem podjętych działań opisanym poprzez relację uzyskanych efektów do poniesionych nakładów. 0CZEXB BTQFLUZ FGFLUZXOPǥDJ NPǹOB CBEBƾ [ VǹZDJFN OBS[ljE[J [FXOljUS[OZDI SZOLPXZDI PSB[ XFXOljUS[OZDI VD[FMOJBOZDI ‰ SZTVOFL 

291

Rysunek 6.1. Efektywność szkolenia Źródło: Opracowanie na podstawie: J. Mischke, A. Stanisławska, Nauczanie, cybernetyka, jakość i efektywność, http://home.agh.edu.pl/~mischke/upload/File/artykoly/ Nauczanie cybernetyka jakosc efektywnosc.pdf

4 I. Kula, Ocena efektywności ekonomicznej e-learningu [w:] Uwarunkowania prawne i technologiczne e-learningu i web-seminariów, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa 2011. 5 J. Mischke, A. Stanisławska, Nauczanie, cybernetyka, jakość i efektywność, http://home. agh.edu.pl/~mischke/upload/File/artykoly/ Nauczanie_cybernetyka_jakosc_efektywnosc. pdf, [15.06.2011].

292

Ekonomiczny aspekt wdrożenia e-learningu Wynikami funkcjonowania każdego podmiotu edukacyjnego są wiedza i umiejętności absolwenta będące towarem sprzedawanym potem na rynku pracy za określoną DFOlj 1’ZOƼDF [ OJDI [ZTLJ USBmBKƼ EP LJFT[FOJ BCTPMXFOUB J TQP’FD[FǛTUXB KBLP TXFHP rodzaju zwrot nakładów poniesionych wcześniej studenta samego i przez podatników. Wydaje się, że ocena pracy szkoły wyższej oraz wszystkich zaangażowanych w niej osób musi uwzględniać relacje między nakładami, kosztami kształcenia oraz uzyskaną wiedzą studenta. Za potencjalne źródła kosztów kształcenia w przypadku nauczania tradycyjnego należy uznać: t obsługę dydaktyki poprzez administrację uczelni czy szkoły; t eksploatację laboratoriów dydaktycznych, komputerowych oraz narzędzia zużywane w procesie nauczania; t obsługę komputerowych systemów zarządzania dydaktyką oraz komunikację student – nauczyciel; t personel. 1PXZǹT[F OBL’BEZ mOBOTPXF OB TUVEFOUB D[Z VD[OJB TƼ QPOPT[POF X QS[ZQBELV tradycyjnej formy nauczania. Po dokładnej analizie i wyliczeniu kosztów nauczania tradycyjnego coraz więcej uczelni zaczyna szukać nowych rozwiązań przekazywania wiedzy, wykorzystując do tego technologię e-learningu. Dostrzega się korzyści nauczania na odległość w zakresie: t dostępu do bogatej biblioteki kursów e-learningowych udostępnianej przez zeXOljUS[OF mSNZ OQ /&5H 4LJMM4PGU :%1 #MBDLCPBSE  t SFBMJ[BDKJ J QS[ZHPUPXBOJB X’BTOZDI XZL’BEØX POMJOF OBHSBOZDI J VNJFT[D[POZDI jako streaming wideo OB TUSPOJF T[LPMOFHP QPSUBMV FEVLBDZKOFHP  t VTQSBXOJFOJB LPNVOJLBDKJ [F TUVEFOUBNJ X TQSBXBDI NFSZUPSZD[OZDI J PSHBOJ[BDZKOZDI QPQS[F[ XZLPS[ZTUBOJF OBS[ljE[J 8FC  GPSB EZTLVTZKOF QPSUBMF TQP’FD[OPǥDJPXF OQ .FEJB8JLJ LPNVOJLBUPSZ CMPHJ B UBLǹF FNBJM  t przygotowania egzaminów w formie online; t samodoskonalenia wykładowców poznających nowe rozwiązania IT i podnosząDZDI X’BTOF LXBMJmLBDKF t QFSTPOBMJ[BDKJ XJFE[Z TUVEFOU NPǹF UXPS[Zƾ X’BTOF ǥDJFǹLJ OBVD[BOJB LPS[ZTUBjąc z szerokiego spektrum wykładów, zajęć, testów, seminariów wirtualnych czy biCMJPUFL XZL’BEØX J ’ƼD[ƼD KF X PTPCJTUZ UPL TUVEJØX OB VD[FMOJ  Powyższe rozwiązania pozwalają uczelni obniżyć koszty realizacji zajęć na przykład poprzez zastąpienie części zajęć prowadzonych klasycznie zajęciami realizowanymi X GPSNVMF FMFBSOJOHV PD[ZXJǥDJF UBLJF E[JB’BOJF XZNBHB XD[FǥOJFKT[ZDI QS[ZHP-

6 J. Mischke, Ekonomiczny aspekt e-learningu w szkole wyższej, http://home.agh. edu.pl/~mischke, [15.06.2011].

Rozdział 6. Efektywność e learningu

towań, opracowania strategii wdrożenia e-learningu w danej jednostce, przygotowania ram prawnych, określenia kosztów klasycznych, opracowania prognozy kosztów e-learningu w przypadku zastosowania określonych metod oraz powołania grupy osób PEQPXJFE[JBMOZDI [B XESPǹFOJF J JNQMFNFOUBDKlj QS[ZKljUZDI SP[XJƼ[BǛ  Wprowadzenie e-learningu w szkole wyższej może nie tylko usprawnić funkcjonowanie różnych jej obszarów, ale również pozytywnie wpłynąć na jej wizerunek OQ [XJljLT[Zƾ OBCØS HEZǹ VD[FMOJB CljE[JF QPTUS[FHBOB KBLP OPXPD[FTOB KFEOPTULB XZLPS[ZTUVKƼDB UFDIOPMPHJF JOGPSNBUZD[OF KFEOPTULB . E-learning może przyjąć różne formy i funkcjonować w różnych obszarach podmiotu edukacyjnego: t Uczelnia może zwiększyć swą elastyczność i gotowość do zmian poprzez osiągnięcie wzrostu cząstkowej sprawności organizacyjnej, szybszego przystosowywania się do wymogów rynku i wzrostu wiedzy, zwłaszcza w korzystaniu z nowoczesnych technologii. t Następuje wzrost innowacyjności oraz usprawnienie procesów zarządzania wiedzą PE’PǹPOZN X D[BTJF FGFLUFN NPǹF CZƾ UBLǹF [NJBOB LVMUVSZ PSHBOJ[BDZKOFK  t Może dojść do poszerzenia rynku poprzez dotarcie do osób, które chcą się uczyć, ale z różnych względów nie mogą. Wdrożenie e-learningu pozwala także na uruchomienie nowych programów szkoleniowych przynoszących dodatkową wartość, która powinna zostać ujęta w strategii rozwoju uczelni. Najczęściej wykorzystywanym systemem e-learningowym na polskich uczelniach i w szkołach jest system Moodle. W wielu przypadkach głównym czynnikiem decyEVKƼDZN P XZCPS[F QMBUGPSNZ KFTU D[ZOOJL mOBOTPXZ +FEOPTULJ FEVLBDZKOF D[ljTUP TƼ na etapie eksperymentowania z nauczaniem na odległość i nie są skłonne do płacenia wysokich sum za licencje systemów komercyjnych, decydują się więc na rozwiązanie EBSNPXF OB MJDFODKJ open source  Jednakże sama platforma to dopiero początek wyzwań i kosztów wdrożenia rozwią[BOJB FMFBSOJOHPXFHP 4ZTUFN NVTJ [PTUBƾ [BJOTUBMPXBOZ OBTUljQOJF TLPOmHVSPXBny, w późniejszym okresie musi być poprawnie administrowany i zarządzany, a kadra akademicka musi umieć się nim posługiwać. Oddelegowany do tego zespół osób ET FMFBSOJOHV QPXJOJFO QPNBHBƾ OBVD[ZDJFMPN QS[Z UXPS[FOJV LVSTØX FMFBSOJOHPwych, przygotowywaniu materiałów i wdrażaniu kursów online na platformie. Pojawiają TJlj UFǹ OPXF QZUBOJB [XJƼ[BOF [ UZN LUP CljE[JF PCT’VHJXB’ TZTUFN D[Z CljE[JF UP QSBDPXOJL T[LP’Z PCDJƼǹPOZ OPXZNJ PCPXJƼ[LBNJ D[Z UFǹ LUPǥ EPEBULPXP [BUSVEOJPOZ  Samo wdrożenie platformy może odbywać się na własnych, uczelnianych serwerach bądź przy wykorzystaniu zewnętrznego hostingu. To drugie rozwiązanie jest przydatne,

293

7 A. Wodecki, Po co e-learning na uczelni?, http://www.e-edukacja.net/_referaty/ 1_e-edukacja.pdf, [15.06.2011].

294

LJFEZ DB’Z QSPDFT BENJOJTUSBDZKOZ NB CZƾ OBE[PSPXBOZ QS[F[ [FXOljUS[OƼ mSNlj VD[FMnia zaś skupia się jedynie na przygotowaniu kursów online oraz ich udostępnianiu. Darmowe systemy e-learningowe mają tę wadę, że nie zapewniają jednostce edukacyjnej wsparcia technicznego oraz nie przejmują odpowiedzialności za utratę danych. W przypadku aplikacji komercyjnych czy dzierżawionych jest to nie do pomyślenia — ich użytkownik otrzymuje gwarancję darmowego usuwania usterek w okresie licencji. Jednakże obydwa rozwiązania kosztują, dlatego też podmiot edukacyjny powinien X[JƼƾ QPE VXBHlj GPSNlj GVOLDKPOPXBOJB QMBUGPSNZ FMFBSOJOHPXFK XFXOljUS[OF D[Z [FXOljUS[OF SP[XJƼ[BOJB ‰ SZTVOFL  

Rysunek 6.2. Działania wynikające z funkcjonowania darmowego i komercyjnego systemu e-learningowego

Osobnym problemem jest przygotowanie multimedialnych pomocy dydaktycznych i technik przekazu wiedzy — kursów e-learningowych. Przygotowanie kursów jest bardzo drogie, czasochłonne i pracochłonne, a także wymaga znacznie większego zaangażowania i pozyskania wiedzy od ekspertów. Często jest to koszt kilkudziesięDJV EP LJMLVTFU UZTJljDZ [’PUZDI X [BMFǹOPǥDJ PE QS[FENJPUV D[Z TBNZDI NBUFSJB’ØX np. przekazu audio-wideo czy symulacji komputerowych. Realizacja tych form przeLB[V XZNBHB ESPHJFHP PQSPHSBNPXBOJB PSB[ PQS[ZS[ƼEPXBOJB LPNQVUFSZ UFMFGPOZ LBNFSZ DZGSPXF T[ZCLJF ’ƼD[B JOUFSOFUPXF  8ZEBULØX [XJƼ[BOZDI [ QPXZǹT[ZNJ BTQFLUBNJ JOXFTUZDZKOZNJ PSB[ FLTQMPBUBDZKOZNJ OJF NPǹOB QPNJOƼƾ QS[Z SP[QBtrywaniu kosztów edukacyjnych działalności uczelni czy szkoły.

Rozdział 6. Efektywność e learningu

Rentowność wdrożenia rozwiązań e-learningowych jest determinowana w dużej mierze przez koszty przygotowania materiałów edukacyjnych, gdyż z reguły cała infrastruktura informatyczna jest już do dyspozycji jednostki edukacyjnej. W większości przypadków transfer sformalizowanej wiedzy zachodzi już alternatywnymi kanałami, takimi jak e-mail, uczelniane fora dyskusyjne, dystrybucja materiałów dydaktycznych poprzez stronę WWW uczelni, kontakt przez popularne komunikatory. W takiej sytuacji platforma e-learningowa jedynie scala pewne działania w obrębie jednego rozwiązania informatycznego. Problemem w analizie kosztów funkcjonowania systemu e-learningowego w warunkach szkoły wyższej są koszty dydaktycznej pracy nauczyciela. Dylematem staje się realna wycena pracy nauczyciela akademickiego prowadzącego zajęcia w systemie e-learningowym, co wynika głównie z trudności oszacowania pracochłonności zdalOZDI LPOUBLUØX [F TUVEFOUBNJ B UBLǹF NPOJUPSPXBOJB JDI QPTUljQØX  ;XZLMF PTPCZ PEQPXJFE[JBMOF [B mOBOTF QPENJPUV FEVLBDZKOFHP OJF DIDƼ [SP[VNJFƾ XZTPLJDI LPT[tów prowadzenia zajęć bez ich widocznych i namacalnych efektów, z drugiej zaś strony niejasne zasady wynagradzania zajęć e-learningowych w dużej mierze ograniczają JOJDKBUZXlj LBESZ EZEBLUZD[OFK 3P[XJƼ[BOJFN NPǹF CZƾ [EFmOJPXBOJF QS[ZHPUPXBnia autorskich materiałów na potrzeby e-learningu oraz połączenie tego z aktywnośDJƼ OBVD[ZDJFMB X TZTUFNJF LPOTVMUBDKBNJ POMJOF J UBSZmLBUPSFN XZOBHSPE[FǛ Oszczędności wynikające z zastosowania e-learningu pojawiają się w momencie, HEZ QPENJPU FEVLBDZKOZ DIDF X LSØULJN D[BTJF QS[FT[LPMJƾ LJMLVTFU TUVEFOUØX FGFLU TLBMJ  ,PODFOUSPXBOJF TJlj OB XTLBǸOJLV [XSPUV [ JOXFTUZDKJ 30* BOH Return On Investment X QS[ZQBELV OBVD[BOJB OB PEMFH’Pǥƾ OJF TQSPXBE[B TJlj UZMLP EP QJFOJljE[Z — należy też brać pod uwagę skuteczność tej formy w porównaniu z nauczaniem tradycyjnym. Innym czynnikiem wpływającym na powyższy wskaźnik jest czas. Przygotowanie kursu e-learningowego trwa dłużej od tworzenia kursu tradycyjnego, jednakże po jego zaprojektowaniu i implementacji w systemie liczba osób szkolonych jednoD[FǥOJF NPǹF CZƾ CBSE[P EVǹB OBMFǹZ QBNJljUBƾ ǹF T[LPMFOJF NPǹF SØXOJFǹ QS[FKǥƾ UZMLP KFEOB PTPCB  30* [ FMFBSOJOHV KFTU UZQPXZN XTLBǸOJLJFN SFOUPXOPǥDJ TUPTPXBOZN QP UP CZ [NJFS[Zƾ FGFLUZXOPǥƾ E[JB’BOJB QS[FETJljCJPSTUXB 1P[XBMB OB PLSFǥMFOJF XZNJBSV mnansowego wartości edukacji dla instytucji stosującej e-nauczanie. W rezultacie analiza ROI ogranicza się do zbadania, czy „osoboszkolenie” realizowane w formie e-learningu jest tańsze od tradycyjnego.

295

8 M. Dąbrowski, Analiza pomiaru efektywności kosztowej procesów e-learningowych, „e-mentor” 5 (27)/2008.

296

ROI jest wyrażany wzorem: 3P[XBǹBKƼD CF[QPǥSFEOJF TLVULJ mOBOTPXF [BTUƼQJFOJB USBEZDZKOZDI T[LPMFǛ NFtodą e-learningu, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki: t DB’LPXJUF XZFMJNJOPXBOJF OJFLUØSZDI LPT[UØX QPOPT[POZDI QS[F[ TUVEFOUØX LPT[UZ QPESØǹZ OB VD[FMOJlj  t wyeliminowanie kosztów administracji — wynajmu pomieszczeń, druku materiałów szkoleniowych; t zmniejszenie kosztów obsługi i organizacji zajęć, w tym honorariów dla prowadząDZDI OBVD[ZDJFMJ  t możliwość szkolenia dużych grup studentów, jak i pojedynczych osób. Na podstawie powyższych ustaleń staje się oczywiste, że aspekt ekonomiczny wdrożenia systemu e-learningowego w warunkach instytucji edukacyjnej jest także związany z efektywnością edukacji oraz optymalnością zarządzania i kształcenia. Analizując ROI dla blended learningu CƼEǸ FMFBSOJOHV

XBSUP QS[ZKS[Fƾ TJlj LBMkulatorowi online zamieszczonemu na stronie http://www.caelearning.com/elearning_ roi_calculator.aspx, w którym można porównać koszt tradycyjnego szkolenia z kosztem zdalOFK FEVLBDKJ ,BMLVMBUPS QP[XBMB [EFmOJPXBƾ LJMLB QBSBNFUSØX NBKƼDZDI XQ’ZX OB LPT[UZ NJljdzy innymi liczbę uczniów, wynagrodzenie nauczyciela, liczbę dni szkolenia, fundusze przeznaczone na materiały edukaDZKOF JUQ ‰ SZTVOFL  Skuteczne wdrożenie e-learningu w szkole wyższej musi być działaniem przemyślanym, zainicjowanym przez władze uczelRysunek 6.3. Kalkulator online ni. Platforma e-learningowa po Źródło: http://www.caelearning.com/elearning roi pewnym czasie od jej zastosowacalculator.aspx nia zmienia kulturę organizacyjną podmiotu edukacyjnego. Wymaga to podjęcia nowych działań, zmian w organizacji oraz użycia technologii informacyjnych w procesie kształcenia i przekazu wiedzy, co przekłada się na kwestie organizacyjne, prawne oraz ekonomiczne.

9 E-learning, http://www.itpedia.pl/index. php/E-learning, [15.06.2011].

Zakończenie

Publikacja ta ma na celu kompleksowe przedstawienie e-learningu w ujęciu teoretycznym i przede wszystkim praktycznym. Książka ma za zadanie uporządkować i doprecyzować zagadnienia związane z e-learningiem, także w aspekcie wykorzystania dostępnych narzędzi informatycznych. Obecne zmiany celów edukacyjnych, polegające na zastosowaniu w szkole narzędzi teleinformatycznych, również w procesie nauczania stacjonarnego, uwidaczniają zarówno korzyści, jak i zagrożenia nauczania na odległość. Wykorzystanie narzędzi, aplikacji i systemów e-learningowych, takich jak Moodle w polskich szkołach i uczelniach jest stanem faktycznym. Instytucje edukacyjne mają odpowiednią bazę informatyczną oraz kadrę dydaktyczną wykształconą w zakresie IT (technologii informacyjnych). Internet, sieć komputerowa to dla współczesnego ucznia rzecz naturalna — najprostszy i najczęściej wykorzystywany sposób komunikacji, wyszukiwania informacji i zabawy. Dlatego myśląc o nauczaniu, szkoły, bez względu na swoje umiejscowienie na drabinie edukacyjnej, powinny zacząć korzystać z technologii e-learningu albo doskonalić jej wykorzystanie.

297

298

Zasoby e-learningowe w internecie

Blogi o e-learningu

Adresy

Platformy edukacyjne

http://blog.platformyedukacyjne.pl/

Blog.2EDU

http://blog.2edu.pl/

Poznaj Moodle

http://poznajmoodle.pl/

Moje Moodle

http://www.mojemoodle.pl/

Rapid e-learning

http://rapid-elearning.blogspot.com/

Webinar, webcast, e-learning

http://martaeichelearning.wordpress.com/

Szkolenia XXI wieku

http://szkoleniaxxiwieku.pl/

E-learning wg Bartka

http://e-learning.blog.pl/

Moodle News

http://www.moodlenews.com/

Web 2.0 w edukacji

http://www.enauczanie.com/start

E-learning online

http://www.elearningonline.pl/

E-metodyk

http://e-metodyk.edu.pl/

Serwisy poświęcone e-learningowi

Adresy

E-mentor

http://www.e-mentor.edu.pl/

Stowarzyszenie E-learningu Akademickiego

http://www.sea.edu.pl/

Polskie Towarzystwo Naukowe Edukacji Internetowej

http://www.ptnei.pl/

E-edukacja

http://www.e-edukacja.net/

Edunews — portal nowoczesnej edukacji

http://edunews.pl/

Słownik terminów

Audiokonferencja — sposób komunikowania się dwóch i więcej osób w czasie rzeczywistym z wykorzystaniem połączenia głosowego, realizowanego za pomocą telefonu bądź aplikacji takiej jak komunikator. Awatar — reprezentacja graficzna użytkownika w systemie e-learningowym. Czat — sposób komunikacji synchronicznej, w której użytkownicy w trakcie spotkania online wpisują tekst w czasie rzeczywistym w przeglądarce internetowej bądź za pomocą programu (komunikatora). E-learning — wykorzystanie technologii informatycznej w procesie nauczania. E-kurs — materiały oraz treści szkoleniowe o wspólnej tematyce będące częścią platformy e-learningowej. Interaktywność — działania zmierzające do wprowadzenia w procesie zdalnego nauczania sprzężenia zwrotnego (reakcji nauczyciela lub automatycznych reakcji systemu e-learningowego, np. odpowiedzi na poprawne lub błędne rozwiązanie quizu czy na sygnały pojawiające się od użytkowników). Lifelong learning — uczenie się przez całe życie, permanentne. LMS/LCMS (ang. Learning Management System/Learning Content Management System) — system informatyczny umożliwiający zarządzanie szkoleniami i użytkownikami szkolenia e-learningowego. Mentor — opiekun, nauczyciel wspierający osoby uczące się w systemie e-learningowym. Multimedialność — użycie różnych mediów (grafiki, tekstu, dźwięku, animacji, filmu, zdjęć) w e-kursie. Nauczanie asynchroniczne — nauczanie na odległość, w którym nauczyciel i osoba ucząca się komunikują się ze sobą, wykorzystując do tego takie narzędzia jak poczta elektroniczna czy forum dyskusyjne.

299

300

Nauczanie komplementarne (blended learning) — model nauczania, w którym stosuje się stacjonarną formę kształcenia oraz nauczanie na odległość przez platformę e-learningową. Nauczanie synchroniczne — nauczanie na odległość, w którym nauczyciel i osoba ucząca się komunikują się ze sobą w czasie rzeczywistym (z wykorzystaniem narzędzi audio- i wideokonferencji). Platforma e-learningowa — system informatyczny pozwalający zarządzać użytkownikami i procesem ich kształcenia oraz weryfikacji ich wiedzy, zawierający interaktywne i multimedialne materiały e-learningowe. SCORM (ang. Sharable Content Object Reference Model) — standard oraz zbiór zasad konstruowania, przechowywania i dostarczania użytkownikowi treści dydaktycznych. Treść szkoleniowa (ang. content) — materiały szkoleniowe w e-kursie składające się z tekstu, ćwiczeń, animacji, grafiki, testów, linków itp. Wideokonferencja — sposób komunikacji audiowizualnej (przekaz dźwięku i obrazu) dwóch i więcej osób w czasie rzeczywistym.

Bibliografia

[1] Bednarek J., Multimedia w kształceniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. [2] Bednarek J., Lubina E., Kształcenie na odległość. Podstawy dydaktyki, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2008. [3] Dąbrowski M., Analiza pomiaru efektywności kosztowej procesów e-learningowych, „e-mentor” 5 (27)/2008. [4] Dąbrowski M., e-learning 2.0 — przegląd technologii i praktycznych wdrożeń, „e-mentor” 1/2008. [5] Hyla M., Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. [6] Kubiak M.J., Internet dla nauczycieli — nauczanie na odległość, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 1997. [7] Kubiak M.J., Wirtualna edukacja, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2000. [8] Kula I., Ocena efektywności ekonomicznej e-learningu [w:] Uwarunkowania prawne i technologiczne e-learningu i web-seminariów, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa 2011. [9] Lennox D., Managing Knowledge with Learning Objects. The Role of a Learning Content Management System in Speeding Time to Performance, WBT Systems White Paper, 2001. [10] Lis Z., Zieliński Z., Wspomaganie procesu edukacji z wykorzystaniem e-learning — CAEC, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość 1/2006, Kielce 2006. [11] Papińska-Kacperek J., Społeczeństwo informacyjne, Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2008. [12] Penkowska G., Meandry e-learningu, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010.

301

302

[13] Plebańska M., Internet w modelu zdalnych szkoleń. Budowanie potrzeb e-learningowych dla potrzeb własnej organizacji (firmy) [w:] Uwarunkowania prawne i technologiczne e-learningu i web-seminariów, III seminarium z cyklu „Informatyka w dydaktyce”, Warszawa 2011. [14] Przyłuski W., Inteligentne szkolenia i testy w środowisku e-learningowym TeleEdu, Instytut Maszyn Matematycznych, Warszawa 2008. [15] Stecyk A., Abc eLearningu. System LAMS, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008. [16] Szabłowski S., E-learning dla nauczycieli, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 2009. [17] Zając M., Warunki dla rozwoju e-learningu w Polsce, „Biuletyn Programu Leonardo da Vinci” 1/2009. [18] Zieliński Z., Implementacja cech Web 2.0 w systemach e-learning, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość 7/2008, Kielce 2008. [19] Zieliński Z., Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość 3/2006, Kielce 2006.

Netografia

[1] Raport Learning 2.0: The Impact of Web 2.0 Innovations on Education and Training in Europe, Institute for Prospective Technological Studies, http://ftp.jrc.es/EURdoc/ JRC55629.pdf, [8.01.2011]. [2] Gartner’s 2009 Hype Cycle. Specials Report Evaluates Maturity of 1650 Technologies, http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1124212, [8.01.2011]. [3] http://www.bip.nauka.gov.pl/_gAllery/28/08/2808/20070925_rozporzadzenie.pdf, [15.06.2011]. [4] http://www.bip.nauka.gov.pl/_gAllery/28/08/2808/20070925_rozporzadzenie.pdf, [15.06.2011]. [5] E-learning, http://www.itpedia.pl/index.php/E-learning, [15.06.2011]. [6] Cimoch U., Jak zaprojektować efektywne szkolenie blended learning?, biuletyn EBIB 4/2009, http://www.ebib.info/2009/104/a.php?cimoch, [1.02.2011]. [7] Mischke J., E-learning w technicznej szkole wyższej, e-learning akademicki, http://home.agh.edu.pl/~mischke, [7.01.2011]. [8] Mischke J., Ekonomiczny aspekt e-learningu w szkole wyższej, http://home.agh.edu. pl/~mischke, [15.06.2011]. [9] Mischke J., Stanisławska A., Nauczanie, cybernetyka, jakość i efektywność, http://home.agh.edu.pl/~mischke/upload/File/artykoly/Nauczanie_cybernetyka_ jakosc_efektywnosc.pdf, [15.06.2011]. [10] Wodecki A., Po co e-learning na uczelni?, http://www.e-edukacja.net/_referaty/ 1_e-edukacja.pdf, [15.06.2011]. [11] Zieliński Z., Systemy informatyczne w zarządzaniu e-learning, http://www.elearningonline.pl/wp-content/upload/konf_kielce06.pdf, [4.02.2011].

303

304

Skorowidz

.LRN, 108

A ADLI, 23 administrator kopie bezpieczeństwa, 227, 228 lokalizacja serwera, 229 moduły, 232, 233 networking, 249 oceny, 228, 229 ochrona, 236, 237, 238, 239, 240 raporty, 249, 250, 251, 252 serwer, 245, 246, 247, 248, 249 strona główna, 244, 245 ustawienia językowe, 230, 231 wygląd systemu, 240, 241, 242, 243, 244, 252, 253, 254, 255 zadania, 221 zapomniane hasło, 286, 287 zarządzanie kursami, 224, 225, 226, 227 zarządzanie użytkownikami systemu, 221, 222, 223, 224 Advanced Distributea Learning Iniciative, Patrz ADLI ankiety, 166, 167, 168 ATTLS, 167 COLLES, 167 zdarzenia krytyczne, 167 ATTLS, 167

ATutor, 108 Audacity, 94 audiokonferencja, 299 authorPOINT Lite, 90, 91 awatar, 299

B bazy danych, 166, 168, 169, 170 BBC Learning, 33 BBS, 15 Berners-Lee, Tim, 26 blended learning, 12, 13, 14, 296, 300 Blogger, 27 blogi, 16

C CamStudio, 86, 87 CBL, 14, 15 Certyfikat, moduł, 267, 268 chmura tagów, 30 Claroline, 108, 109 COLLES, 167 Computer Based Learning, Patrz CBL ConversionThingy2, 279 Countdown, 262, 263 Course Lab, 76, 77 CourseFeed, 39, 40 cykl rozdmuchiwania Gartnera, 7 czat, 166, 171, 299

Skorowidz

D Delicious, 27 Didactor, 109 Digg, 27 Docebo, 109 Dokeos, 109 Dougiamas, Martin, 112 dr Project, 30 DragMath, moduł, 277

E EclipseCrossword, 103, 104, 105, 106, 107 efektywność nauczania, 288, 289, 291 dydaktyczna, 291 ekonomiczna, 291 kryteria, 288, 289, 290 eFront, 109 e-kurs, 299 e-learning, 5, 7, 299 aspekt ekonomiczny, 292, 293, 294, 295, 296 asynchroniczny, 8, 11 efektywność, 288, 289, 290, 291 elementy, 8 formy, 14 formy dystrybucji treści, 9 internet, 8, 12 klasy systemów, 17 modele kształcenia, 10, 11, 12 platformy, 18, 20, 108, 111, 301 powstanie, 5 rola nauczyciela, 8 rozwój, 5, 6 synchroniczny, 7, 8 technologie Web 2.0, 15, 16, 17, 26, 28, 29, 32, 33, 34

treść szkoleniowa, 66 tryby, 14 wady i zalety, 24, 25 e-learning suite, Patrz system zintegrowany eLearning XHTML editor, Patrz eXe Elgg, 29 e-portfolio, 59, 60 Mahara, 59, 60 eXe, 68, 71, 72, 73, 74, 75, 76 dodawanie kanału RSS, 72 ekran programu, 68, 69, 70

F Facebook, 27, 37, 38 dodanie przycisku „Lubię to!”, 38, 39 Facebook Live Stream Box, moduł, 274 Flagcounter, 61, 64, 65 Flash, 279 Flickr, 26 folksonomy, 29 forum, 166, 172, 173

G Gadwin PrintScreen, 87, 88 Game, moduł, 274 Gartnera, cykl rozdmuchiwania, 7 głosowanie, 167, 173, 174 Gmail, 27, 46 wysyłanie wiadomości, 46, 47 Google Maps API key, 262 Google, aplikacje, 27, 45, 46 Blogger, 58, 59 Dokumenty, 27, 50 Gmail, 27, 46, 47 Grupy dyskusyjne, 27, 55, 56

305

306

Google, aplikacje iGoogle, 47 Kalendarz, 27, 56 Kreator formularzy, 51, 52, 53 Książki, 27, 57 Mapy, 27 Picasa, 27, 48, 49 Rysunek, 50 Tłumacz, 27, 58 Witryny, 27, 54, 55

kopia bezpieczeństwa, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218 krzyżówki, tworzenie, 97, 98, 103, 104, 105, 106, 107 Książka, moduł, 266, 267 kurs definiowanie bloków, 208, 209, 210, 211 scenariusz, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152 składowe, 166, 167 zasoby, 152, 153, 154, 155, 157, 158

H Hot Potatoes, 95, 96, 102 Hot Potatoes, moduł, 277, 278

I iGoogle, 47 Moodle Access, 47 Moodle Announcements, 47 Moodle Tutorials, 47 ILIAS, 109, 110 Interact, 110 interaktywność, 299 iSpring Free, 88, 89

J JCloze, 98, 99 JCross, 97, 98 JMatch, 100 JMix, 101 Joomdle, moduł, 275 JQuiz, 96

K Khan Academy, 33 Khan, Salman, 33

L LAMS, 110 Last.fm, 28 LCMS, 18, 19, 20, 23, 299 LCS, 18, 19, 20, 23 learning 2.0, 28 Learning Content Management System, Patrz LCMS Learning Management System, Patrz LMS lekcja, 167, 175, 176, 177, 178, 179, 180 Life Communication System, Patrz LCS lifelong learning, 299 Lightbox Gallery, moduł, 273, 274 Linkedin, 27 LMS, 18, 19, 20, 23, 299 Login-logout, 261

M Mahara, 59, 60 mapy myśli, Patrz mind mapping mashup, 61 materiały, 66 aktywizujące, 67 dydaktyczne, 66

Skorowidz

informacyjne, 66 sprawdzające, 67 Media Player, moduł, 272 MediaWiki, 16 mentor, 299 metody prezentacji, 146 interakcyjne, 147 oparte na hipertekście, 146 prezentacyjne, 146 z przewodnikiem, 146 mind mapping, 60 Mind42, 60, 61 Mind42, 60, 61 MIT OpenCourseWare, 33 MIT World, 33 m-learning, 34, 281, 282 modele kształcenia, 10, 11, 12 MOO, 15 Moodle, 112 administrator, 119, 120, 221 aktualizacje, 282, 283, 284, 285 ankiety, 166, 167, 168 bazy danych, 166, 168, 169, 170 blog, 123, 124 bloki, 255, 256, 257, 258, 259 czat, 166, 171 definiowanie bloków kursu, 208, 209, 210, 211 dodawanie etykiety, 156 flash, 279 forum, 166, 172, 173 głosowanie, 167, 173, 174 grupy, 136, 137, 138, 139 import zasobów kursu, 218, 219, 220 instalacja, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118 klucz dostępu, 144

kopie bezpieczeństwa, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 227, 228 kursy, 224, 225, 226, 227 lekcja, 167, 175, 176, 177, 178, 179, 180 lokalizacja serwera, 229 migracja z wersji 1.9 do 2.0.x, 279 moduły, 221, 232, 233, 255, 256, 257, 258, 259 monitorowanie aktywności uczestników, 203, 204, 205, 206, 207, 208 networking, 249 notatnik, 124, 125 nowe pole w formularzu rejestracyjnym, 134, 135 ocenianie uczestników, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 228, 229 ochrona, 236, 237, 238, 239, 240 panel administracyjny, 153 projektowanie kursu, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146 przypisywanie ról, 145, 146 quiz, 167, 181, 182, 183, 184, 185 raporty, 204, 205, 206, 207, 249, 250, 251, 252 reCAPTCHA, 128, 129, 130, 131 rejestracja, 121, 122 rozszerzenia, 221 scorm, 167, 186 serwer, 245, 246, 247, 248, 249 składowe kursu, 166, 167 słownik pojęć, 167, 186, 187, 188, 189, 190 strona główna, 244, 245 tryb edycji, 154, 155 ustawienia językowe, 230, 231 uwierzytelnianie z użyciem poczty, 127, 128

307

308

Moodle wiki, 167, 190, 191, 192, 193 wstawianie grafiki, 159, 160 wstawianie odnośników, 162, 163 wstawianie tabel, 160, 161 wygląd, 212, 240, 241, 242, 243, 244, 252, 253, 254, 255 wyświetlanie katalogu plików, 165, 166 zadania, 167, 193, 194, 195, 196, 197, 198 zapomniane hasło, 286, 287 zarządzanie użytkownikami, 125, 126, 127, 130, 131, 132, 133, 134, 221, 222, 223, 224 zasoby, 152, 153, 154, 155, 157, 158 zmiana domyślnej konfiguracji, 121 zmiana profilu, 122, 123 Most Active Users, 263, 264 MS Live Services Plug-in for Moodle, 86 MS Producer, 91, 92, 93, 94 multimedialność, 299

N nauczanie asynchroniczne, 299 hybrydowe, Patrz blended learning komplementarne, 300, Patrz blended learning mieszane, Patrz blended learning synchroniczne, 300 nauczyciel, rola, 8 Netpublish, moduł, 273

O OAM, Patrz Office Add-in for Moodle OAZE, 33

obiekty wiedzy wielokrotnego użytku, 24 object repositories, Patrz repozytoria obiektów Office Add-in for Moodle, 84, 85, 86 OLAT, 110 Online Users Google Map, 262 open e-learning, 31, 32 Open Learning Initiative, 33 Open Yale, 33 OpenLearn, 32

P Picasa, 48, 49 Pinax, 30 platformy e-learningowe, 18, 20, 108, 300 .LRN, 108 architektura, 23, 24 ATutor, 108 Claroline, 108, 109 Didactor, 109 Docebo, 109 Dokeos, 109 eFront, 109 ILIAS, 109, 110 Interact, 110 komercyjne, 20 LAMS, 110 Moodle, 112 OLAT, 110 open source, 20 porównanie, 111 Sakai, 110 struktura, 21, 22 WordCircle, 110 Płatności.pl, moduł, 269 podcasty, 16, 34, 35, 36

Skorowidz

Poll Block, 260, 261 PowerPoint, 67, 68 Presenter, moduł, 269, 270 Prezi, 31, 32 Project Course Format, moduł, 276 Project Gutenberg, 33

Synchroniczną, Patrz LCS System Zarządzania Szkoleniami, Patrz LMS System Zarządzania Zawartością Szkoleniową, Patrz LCMS system zintegrowany, 23 systemy pracy grupowej, 16

Q Questionnaire, moduł, 270 quiz, 167, 181, 182, 183, 184, 185

R repozytoria obiektów, 24 reusable learning objects, Patrz obiekty wiedzy wielokrotnego użytku ROI, 295, 296 RSS, 16, 29, 72, 265, 266

S Sakai, 110 Scorm, Moodle, 167, 186 SCORM, 23, 186, 300 screencasty, 16, 34, 35, 36 Second Life, 44, 45 Sharable Content Object Reference Model, Patrz SCORM Shoutbox, 261, 262 Simple Clock, 265 Slideshare, 28, 42, 43 Sloodle, moduł, 275, 276 słownik pojęć, 167, 186, 187, 188, 189, 190 social news, 29 społecznościowe, serwisy, 16, 36, 37 SWF, format, 68 System Zarządzania Komunikacją

T tag cloud, Patrz chmura tagów TED Talks, 35 The Masher, 102 Timestat, 264 treść szkoleniowa, 300 Twitter, 28

U UC Berkeley Webcast, 33 Utah State University OpenCourseWare, 33 Ututi, 43, 44

W W3Schools, 33 WAMP, 112, 113 WBL, 15 WBTExpress Free Moodle, 77, 78 Web 2.0, 15, 16, 17, 26, 28, 29, 32, 33, 34 Web Based Learning, Patrz WBL webcasty, 16, 34, 35, 36 wideokonferencja, 300 wiki, 167, 190, 191, 192, 193 Wikibooks, 33 Wikipedia, 26 Windows Movie Maker, 95

309

310

wirtualne światy, 17 WiZiQ, 29 WiZiQ Live Class, moduł, 270, 271, 272 WordCircle, 110 WYSIWYG, edytor, 156

X Xat, 61, 62, 63 Xerte, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84

Y YouTube, 26, 41 YouTube Video Playlist Block, 259, 260

Z zdalne źródło wiadomości RSS, blok, 265, 266 zdarzenia krytyczne, 167 Zipcast, 42, 43

Notatki

311

312