Die Palästina-Literatur: Die Literatur der Jahre 1878–1894 [Reprint 2022 ed.] 9783112614044, 9783112614037


221 99 108MB

German Pages 386 [389] Year 1961

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Recommend Papers

Die Palästina-Literatur: Die Literatur der Jahre 1878–1894 [Reprint 2022 ed.]
 9783112614044, 9783112614037

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

DIE PALASTINALITERATUR EINE INTERNATIONALE BIBLIOGRAPHIE IN SYSTEMATISCHER ORDNUNG MIT AUTOREN- UND SACHREGISTER Mit Unterstützung der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin herausgegeben von

PETER THOMSEN BAND A D I E LITERATUR DER J A H R E 1878-1894 DURCH D E N D R U C K G E F Ü H R T VON OTTO E I S S F E L D T U N D L E O N H A R D R O S T

AKADEMIE-VERLAG 1960

- BERLIN

Lizenzausgabe des J . C. Hinrichs Verlages, Leipzig Erschienen im Akademie-Verlag GmbH., Berlin W 1, Leipziger Straße 3 — 4 Lizenznummer 202 . 100/156/60 Gesamtherstellung: Druckhaus „Maxim Gorki", Altenburg Bestellnummer 3008/A1-3 Printed in Germany ES 7 L

Vorwort Mit großer Freude lege ich hiermit den Freunden des Morgenlandes den ersten (A)-Band meiner Bibliographie der Palästinaliteratur vor. Die Arbeit h a t mich lange J a h r e hindurch beschäftigt u n d war insofern nicht zu schwer, als ich f ü r sie keiner fremden, vor allem keiner ausländischen Hilfe zu bedürfen glaubte, sondern, wie ich meinte, sie in der H a u p t s a c h e nach hier vorhandenen Beständen erledigen konnte. Allerdings zeigten sich bei der Schlußbearbeitung, die ich vor kurzem durchführte, verschiedene Mängel, die ich gegenwärtig nicht beheben kann. Bei genauerer P r ü f u n g stellte sich nämlich heraus, daß die Angaben, die ich zugrunde legen mußte, vielfach arge Fehler u n d Lücken aufwiesen, so daß ich zahlreiche Einträge an den Originalschriften nachzuprüfen hatte. I n den ersten J a h r e n der Arbeit war eine solche Feststellung wohl möglich und ist von mir mit allem Eifer vorgenommen worden, bis sie der unselige zweite Weltkrieg mit seinen Schrecknissen u n d Gefahren, wie sie uns im ersten Weltkrieg erspart geblieben sind, unmöglich machte. E r s t recht ausgeschlossen war sie nach Beendigung des Krieges vom J a h r e 1945 ab, da die deutschen öffentlichen Bibliotheken, an erster Stelle die Sächsische Landesbibliothek in Dresden, auf deren reiche Bestände ich mich in früheren J a h r e n h a t t e stützen können, so schwer durch Fliegerangriffe beschädigt waren, daß sie ü b e r h a u p t nicht oder nur ohne jeden Erfolg b e n u t z t werden konnten. Die eingehende P r ü f u n g zeigte nämlich, daß schon die Bibliotheca geographica Palaestinae von Reinhold Röhricht (Berlin 1890), was Genauigkeit, Sorgfalt und Vollständigkeit anlangt, sehr viel zu wünschen übrig läßt. Nicht nur h a t Röhricht eine erhebliche Zahl von Schriftstellern u n d Schriften über Palästina ganz beiseite gelassen, die in seinem Werke genannt werden m u ß t e n . Auch die Nachträge von W. A. Neumann (ZDPV 14 [1891] S. 113—134), F. Mühlau (ZDPV 16 [1893] S. 209—234) u n d Röhricht selbst (ZDPV 16 [1893] S. 269—296) ersetzen diesen Mangel nicht in genügendem Ausmaße. Man k a n n auch keinen Grundsatz f ü r das Weglassen erkennen. Anscheinend sollte nur die rein geographische Literatur gebucht werden, also nicht die archäologische oder geschichtliche. Aber es fehlten naturgeschichtliche Werke, während andererseits rein theologische Veröffentlichungen erscheinen (z. B. 2160 Wetzer & Weltes Kirchenlexikon). Noch schlimmer steht es mit der Ausnutzung früherer Bibliographien, die Röhricht S. Vff. r ü h m t , u n d der reichen Hilfe, die ihm von allen Seiten gewährt worden ist. Wie oberflächlich er z. B. Toblers ausführliche Angaben verwertet h a t , zeigt ein Vergleich seiner Nummer 2465 (Hovanyi) mit Tobler S. 195. Anscheinend h a t er manche Zeitschriften, wie die Quarterly S t a t e m e n t s des P E F ü b e r h a u p t nicht eingesehen, sonst h ä t t e er sicher Aufsätze von C. R. Conder, W. F. Birch, Ch. Clermont-Ganneau, die jetzt bei ihm fehlen, buchen müssen. Dazu kommen sehr viele Druckfehler u n d anscheinend mangelhafte Sprachkenntnisse (so schreibt er regelmäßig englisch „ L e t t r e s " f ü r „letters"). Schlimm sind die Ver-

IV

Vorwort

sehen bei Nr. 2225, wo H(is) M(ajesty's) S(hip, nicht G.) Frolic zum Namen eines Verfassers (in Wirklichkeit wohl R. J . Hooper vgl. S. 647) wird und ebenso Nr. 3009 (A Constant Reader). In den russischen Titeln finden sich viele Fehler. Sie h ä t t e n in russischer Sprache geboten werden müssen, sind jedoch vielleicht schon von seinem Gewährsmann B. von Chitrowo so mangelhaft geliefert worden. Besonders unerfreulich sind die von dem gerühmten und von der Pariser Akademie preisgekrönten Moise Schwab gelieferten Beiträge, in denen Unentbehrliches fehlt oder gar Falsches geboten wird, ohne daß Röhricht auch nur den Versuch zur Berichtigung oder Ergänzung gemacht hätte. Ganz mangelh a f t ist schließlich das Register, in dem zahlreiche Namen vermißt werden oder an falscher Stelle eingeordnet sind. W. A. Neumann und F. Mühlau haben bei ihren Nachträgen ebenso wie M. H a r t m a n n in seiner Rezension (Verhandlungen der Gesellschaft f ü r E r d k u n d e Berlin 17 [1890] S. 479—482) diese Mängel betont, aber keiner k a m zu dem Schlüsse, daß bei A u f n a h m e der jetzt fehlenden naturwissenschaftlichen, geschichtlichen oder theologischen Artikel die zeitliche Anordnung nach der Reihe der Pilgerschriften nicht a u f r e c h t erhalten bleiben könne. E r s t in der ZDPV k a m es zu einer Umstellung nach Sachgebieten. Leider zwang jedoch der in einer Zeitschrift zur Verfügung stehende knappe R a u m zu möglichster Kürze. Deshalb betonten K. G. Jacob (12 [1889] S. 95 sowie I. Benzinger (16 [1893] S. 106; 17 [1894] S. 129; 18 [1895] S. 189), daß sie vieles nicht berücksichtigen könnten oder beiseite lassen müßten. Immerhin wurde Syrien mit einbezogen. Einer gründlichen Besserung bedürfen freilich die Listen von K. G. Jacob (ZDPV 10 [1887] u. ff.), die den Titel öfter ungenau oder ohne Vornamen des Verfassers und ohne Band- und Seitenzahl bieten. Ähnliches stellt man an der Orientalischen Bibliographie (PL 1 8) fest, die ungleichmäßig gearbeitet ist, oft f ü r Zeitschriftenaufsätze nur Band (ohne Jahreszahl) und H e f t nennt, gelegentlich mangelhafte Angaben ohne Grund in einem späteren Bande unberichtigt wiederholt. Sicher liegt die Ursache solcher Mängel an Schwierigkeiten, an der Unzulänglichkeit ausländischer Zeitschriften oder der verhängnisvollen Kürze fremdländischer Bibliographien, worüber schon E. Kautzsch (ZDMG 34. suppl. 1883 S. 79f.) klagt. Um so dringender e m p f a n d ich die Notwendigkeit, nicht nur die auf viele Bände der Z D P V verteilten Bibliographien in einem Bande zu vereinigen, sondern auch die gerügten Mängel nach Möglichkeit zu beseitigen. Daß namentlich das letztere mir nicht in vollem Umfange gelungen ist, bedaure ich selbst am meisten. Aber die Ungunst der Zeit verhinderte dies. Länger bis zur Wiederherstellung einigermaßen geordneter Zustände die Arbeit aufzuschieben, empfahl sich keinesfalls. W a n n werden solche Verhältnisse in Deutschland wieder gewonnen werden? Unsere Bibliotheken werden noch sehr lange Zeit nur in sehr beschränktem Maße benutzbar sein. Zudem wachsen, wie jeder Bibliograph aus eigenster E r f a h r u n g weiß, mit jedem Jahre, das seit Drucklegung der gebuchten Aufsätze verstreicht, die Schwierigkeiten der Buchung. Deshalb gebe ich hier das, was ich leisten konnte, u n d hoffe, daß es einigermaßen den daran g e k n ü p f t e n E r w a r t u n g e n entspricht. Sollte mir das Leben noch weiter geschenkt werden, so will ich zu Band I meiner Bibliographie die notwendige Ergänzung liefern, die vor allem Syrien berücksichtigt.

Vorwort

V

Zu danken habe ich bei Erscheinen dieses Bandes vor allem der Firma J . C. Hinrichs in Leipzig, die sich opferwillig bereit erklärt hatte, den Verlag wieder zu übernehmen, sowie meiner F r a u f ü r treue Hilfe bei der Korrektur wie bei der Anfertigung des Registers. Dieses Register b i t t e ich alle Benutzer zuerst zu befragen, da es mit seinen Tausenden von Stichwörtern schneller den Weg zum Finden der gesuchten Literatur zeigen wird als ein Suchen im Bande selbst. F ü r gütige Mitteilung von Fehlern oder Mängeln, gegen die auch ich nicht gefeit bin, werde ich jederzeit nur d a n k b a r sein. Dresden A 21, Eisenacher Straße 29, I I Professor D. h. c. Dr. Peter Thomsen

Nachschrift Vorstehendes Vorwort lag dem Manuskript zu Band A bei. Wir haben es u n v e r ä n d e r t gelassen, obwohl nunmehr an die Stelle des Verlags J . C. Hinrichs, Leipzig, der Akademie-Verlag, Berlin, getreten ist und der Band nach dem Tode des verdienstvollen Bibliographen von uns durch den Druck geleitet wird. Wir haben dabei versucht, soweit möglich, Lücken auszufüllen und Fehler zu beseitigen, sind uns aber bewußt, daß eine Bibliographie nie- vollständig werden kann. F ü r Mitarbeit am Lesen der K o r r e k t u r e n , Aufstellen des Registers u n d bei der genaueren Fassung unvollständiger Titel haben wir den Herren cand. theol. H a n s Weiß, Vikar Reinhold Garbe und Assistent Dr. Dr. Günther Morawe zu danken. Otto E i ß f e l d t

Leonhard Rost

Inhaltsübersicht I. Allgemeines A. Bibliographie . 1. Bibliographien für 1878 bis 1894 2. Buchhändlerische Anzeigen, Antiquariatskataloge B. Zeitschriften, Sammelwerke 1. Zeitschriften 2. Sammelwerke, Enzyklopädien C. Jahresberichte D. Biographisches I I . Geschichte A. Gesamtdarstellungen B . Zeitrechnung C. Zur Religionsgeschichte 1. Allgemeines 2. Einzelne Religionen und Sekten 3. Einzelne Gottheiten, Gestalten, Namen D. Einzelne Zeiträume 1. Alte Zeit a) Allgemeines b) Rassen und Völker a) Allgemeines ß) Ägypten y) Aramäer 8) Assyrien s) Babylonien Ç) Chabiri, Hebräer 7]) Churriter ») Hethiter i) Hyksos x) Israel X) Kanaaniter jx) Philister v) Phoiniker E) Seevölker o) Teil el-Amarna z) Israel in Ägypten p) Landnahme 2. Hellenistische Zeit a) Quellen b) Darstellungen c) Einzelne Persönlichkeiten 3. Römisch-byzantinische Zeit a) Politische Geschichte a) Quellen N) Werke über mehrere Schriftsteller 3) Einzelne Schriftsteller

1 1 1 9 12 12 19 42 56 82 82 86 92 92 98 102 108 108 108 113 113 115 118 118 121 122 122 123 130 130 132 134 134 137 137 143 144 144 144 150 157 157 157 157 159 165

VIII

Inhaltsübersicht

4.

5.

6.

7.

ß) Darstellungen N) Das römische Reich 3) Das spätrömische u n d byzantinische Reich b) Kirchengeschichte a) Quellen ß) Allgemeine Darstellungen y) Lehrstreitigkeiten, Kirchenversammlungen 8) Verfassung, Kirchenrecht E) Liturgik Q Mönchtum und Klöster (bis zur Neuzeit) 7)) Heiligenverehrung, Reliquien 1. Heiligenverehrung 2. Reliquien Z u r jüdischen Geschichte a) Quellen b) Darstellungen c) Samaritaner einst u n d jetzt Die Araber in Palästina a) Quellen b) Darstellungen Zeitalter der Kreuzzüge a) Quellen b) Allgemeine Darstellungen c) Einzeluntersuchungen d) Ritterorden Späteres Mittelalter u n d Neuzeit a) Politische Geschichte b) Kirchengeschichte a) Allgemeines . ß) Die griechisch-rechtgläubige Kirche Y) Armenier 8) Syrer, J a k o b i t e n s) Nestorianer Q Unierte Orientalen 7)) Die Lateiner in Palästina-Syrien

I I I . Archäologie A. Allgemeines 1. Zusammenfassende Darstellungen 2. Museen, Sammlungen, Ausstellungen 3. Vorgeschichtliches 4. B a u k u n s t 5. Bildhauerkunst 6. Malerei 7. Mosaiken 8. Tonwaren, Glas 9. Waffen, Geräte, Metallarbeiten 10. Sonstige Kleinkünste und Handwerke 11. Siegel, geschnittene S t e i n e . . . . : 12. Maße u n d Gewichte 13. Münzen 14. Sprachen, Schrift, Inschrift a) Allgemeines über Sprachen u n d Schrift b) Alphabet, Anfänge der Schrift c) Verschiedene Sprachen d) Ägyptisch

213 213 222 229 229 316 318 320 .321 324 326 326 336 339 339 367 375 377 377 388 392 392 404 406 414 418 418 422 422 422 423 423 423 424 426 428 428 428 433 442 444 449 451 452 452 454 457 458 461 463 469 469 470 471 475

Inhaltsübersicht e) Semitische Sprachen u n d Schriften a ) Sprachen (allgemein) ß) Schrift, Inschriften (allgemein) Y) Assyrisch-babylonische Inschriften 8) Phönikisch e) Hebräisch C) Syrisch-Aramäisch 1. Altaramäisch 2. Syrisch 3. Neuaramäisch 4 . Samaritanisch 5. Palmyrenisch 0. Nabatäisch •»]) Arabisch i>) Südarabisch f) Georgische Inschriften, Mitanni, Midian g) Griechische und lateinische Inschriften a) Allgemeines ß) Griechische Inschriften Y) Lateinische Inschriften und Römerstraßen B. Forschungen an einzelnen Orten 1. Ausgrabungen a) Allgemeines b) Grabung u n d Bibel c) Einzelne S t ä t t e n a ) Zusammenfassende Berichte d ) Jerusalem 2. Sonstige Untersuchungen a) Größere Gebiete b) Einzelne Orte (in alphabetischer Folge) I V . Historische Geographie und Topographie A. Allgemeines B. Einzeluntersuchungen 1. Das Land, seine Teile u n d Ortschaften a) Außerbiblisches b) Einzelne Orte, Berge, Flüsse c) Zur Bibel allgemein d) Z u m Alten Testament e) Zum Neuen Testament 2. Jerusalem a) Allgemeines b) Mauern und Tore c) Teiche, Quellen d) Davidstadt, Zion e) Tempel f ) Akra g) H a u s des Käiphas, Prätorium, Via dolorosa h) Golgatha C. Pilger- u n d Reisebücher, Reisebeschreibungen (Itinerarien) a) Allgemeines b) Sammlungen c) Einzelne Reiseberichte u. Forschungen d) Einzelne Itinerarien e) Zur Kartographie

IX 475 475 480 481 482 484 504 504 506 511 511 511 513 514 529 529 530 530 530 534 536 536 536 538 542 542 546 555 555 560 566 566 569 569 569 574 576 580 590 594 594 596 597 597 599 601 601 602 . . . 603 603 603 606 608 657

X

Inhaltsübersicht

V. Geographie A. Allgemeines 1. Allgemeine Darstellungen 2. Reisebücher, Führer 3. Reisen B. Einzeluntersuchungen 1. Nordsyrien 2. Mittelsyrien 3. Dschölän, Haurän, Dschebel ed-Drüz 4. Ostjordanland (Transjordania) 5. Palästina a) Galiläa und Samaria b) Judäa und die Küstenebene c) Jordantal, Totes Meer 6. Die südlichen Teile des Landes (Arabia petraea) 7. Die Sinaihalbinsel

661 661 661 669 672 693 693 695 697 698 700 700 701 704 705 705

C. Geophysik und Geologie 1. Geophysik 2. Geologie D. Klimatologie, Meteorologie, Hydrographie 1. Klimatologie 2. Meteorologie a) Allgemeines b) Die einzelnen Stationen c) Erdbeben 3. Hydrographie E. Tier-und Pflanzenwelt 1. Allgemeines 2. Tierwelt 3. Pflanzenwelt

707 707 708 712 712 712 712 712 713 713 714 714 715 718

G. Karten und Bilder 1. Karten 2. Geschichtliche Karten 3. Bilder

722 722 725 730

VI. Syrien-Palästina heute A. Allgemeines B. Politisches und Kulturelles 1. Bevölkerung . a) Allgemeines b) Der Streit der Nationen c) Araber, Drusen, Türken d) Juden e) Armenier, Assyrer 2. Die fremden Mächte, Protektorat, Mandat a) Allgemeines b) Deutschland c) England d) Frankreich e) Italien f) Rußland g) Schweden h) Vereinigte Staaten von Amerika

733 733 734 734 734 735 735 735 737 737 737 737 737 737 738 738 738 738

Inhaltsübersicht

XI

3. Verfassung, Verwaltung, Gesetzgebung 738 a) Allgemeines 738 b) Grenzen 738 c) Verträge 738 d) Verfassung 739 e) Gesetzgebung, Recht 739 f ) Finanzen, Steuern 739 4. Verkehr, Handel u n d Industrie 739 a) Allgemeines 739 b) Konsularberichte 739 c) Zölle 741 d) Industrie 741 e) Banken 741 f ) Verkehr 741 g) Technische U n t e r n e h m u n g e n 744 5. Wirtschaft, Kolonisation 744 a) Allgemeines 744 b) Acker- u n d Gartenbau 744 c) Viehzucht 745 d) Fischerei 745 e) Obst u n d Wein 745 f ) Baumwolle, Seide 745 g) Aufforstung 745 h ) Ansiedlung 745 a) Allgemeines 745 ß) Die Tempelgesellschaft 745 y) Jüdische Kolonisation 746 6. Sitten u n d Gebräuche 750 7. Wissenschaft; Schulen, U n t e r r i c h t ; Bibliotheken; Drucke . . . 753 a) Wissenschaft 753 b) Schulen, Unterricht 753 c) Bibliotheken 753 d) Druckereien 765 C. Religionen und Konfessionen. Mission 1. Allgemeines 2. Islam a) Allgemeines b) Gottesdienst, Feste, Heilige c) Aberglaube, Zauberei d) Sekten 3. Die christlichen Bekenntnisse a) Allgemeines b) Die griechisch-rechtgläubige Kirche a) Allgemeines ß) Liturgik Y) Organisation 8) Wallfahrten s) Einzelne Ereignisse £) Union u n d K a m p f 7) ) Die russischen Anstalten c) Die römisch-katholische Kirche a ) Allgemeines ß) Liturgik y) Missionstätigkeit, Orden 8) Schulen e) Wallfahrten Kirchen, Hospize

767 767 767 767 769 769 769 771 771 772 772 772 773 773 774 774 774 775 775 775 775 778 780 780

XII

Inhaltsübersicht d) Die evangelischen Bekenntnisse a) Allgemeines ß) Deutsch-evangelische Arbeit y) Schweizer, Franzosen 8) Amerikaner und Engländer e) Dänische, norwegische, schwedische Mission D. Gesundheit, Krankheiten, Ärzte 1. Allgemeines 2. Geschichtliches 3. Gesundheitspflege, Hygiene 4. Krankenanstalten 5. Ärzte und Ärzteschulen 6. Heilmittel 7. Krankheiten a) Malaria b) Tuberkulose c) Augenkrankheiten

Register der Verfasser, Personen, Sachen und Orte Russische Namen Bibliotheken und Handschriften Druckfehler

783 783 786 790 790 790 791 791 791 793 793 795 795 795 796 796 796 797 899 901 905

Kürzungen für Zeitschriften und Büdier A AAnz AAOJ AArchAnthr AASOR AAW AB ABA Ach ACK ACQR ADB AELK AFH AFr AG AGNT AGW AHR AJ AJA AJPh AJSL AJTh AK AK K R ALB1 ALG AM G AMZ Ann G ANuG AO AOB AÖG AOFM AP APA AQR ARGB ARSI ARW ASAE AS GW ASlPh AStl AStL AStN Athen AWO

= = —

= = =

= = = = = =

=

= = = = = =

= = = = = = =

= =

= = = = = = = = =

= = = =

— = =

Anthropos Archäologischer Anzeiger The American Antiquarian and Oriental Journal Annals of Archaeology and Anthropology Annual of the American Schools of Oriental Research Anzeiger der Akademie d. Wiss., Wien Analecta Bollandiana Abhandlungen d. Bayr. Akad. d. Wiss., München Achiasaph Archiv f ü r christliche K u n s t The American Catholic Quarterly Review Allgemeine Deutsche Biographie Allgemeine ev.-luth. Kirchenzeitung Archivum Franciscanum Historicum L'Asie Française Der alte Glaube Archiv f. d. Gesch. d. Naturwiss. u. d. Technik Abhandlungen der Ges. d. Wiss. zu Göttingen Thé American Historical Review Asiatisches J a h r b u c h The American J o u r n a l of Archaeology The American J o u r n a l of Philology American J o u r n a l of Semitic Languages and Literature The American J o u r n a l of Theology Archiv f ü r Kulturgeschichte Archiv f ü r katholisches Kirchenrecht Allgemeines L i t e r a t u r b l a t t (Leogesellschaft) Archiv f ü r latein. Lexikographie u. Grammatik Annales du Musée Guimet Allgemeine Missionszeitschrift Annales de Géographie Aus N a t u r u. Geisteswelt Der alte Orient Annales ordinis S. Benedicti, R o m a e Archiv f ü r österreichische Geschichte Acta ordinis f r a t r u m minorum Archiv f ü r Papyrusforschung Abhandlungen d. P r e u ß . Akad. d. Wiss., Berlin The Imperial and Asiatic Quarterly Review Archiv f ü r Rassen- u. Gesellschaftsbiologie Annual Report of t h e Board of Regents of t h e Smithsonian Institution Archiv f ü r Religionswissenschaft Annales du service des antiquités de l ' É g y p t e Abhandlungen d. Sachs. Ges. d. Wiss., Leipzig Archiv f ü r slavische Philologie Archivio storico Italiano Archivio storico Lombardo Archivio storico per le province Napoletane The Athenaeum Archiv f ü r Wirtschaftsforschung im Orient

XIV

K ü r z u n g e n f ü r Zeitschriften u n d B ü c h e r

AWW AZJ BAGS BASOR BASP BBSAJ BbZ BC BCH BECh BEHE Bess. BF BFC BFOO BG BGHD BHIL BIAO BKO BLE BMJ BMNN BNGrJb BoZ BPES BPhW BS BSGI BSNA BSt BVSGW BVV BWAT BX BZ BZStF

= =

= —

= = = = = = =

= =

= =

= = = =

;

= =

= = =

= =

=

r :

= = = =

CAIL

=

CC

=

CD ChrChrW ChrW ChrWo CR CRL CSChrO CSEL Dah. DAW DCTR DDB1 DE DEB1 DEvA DGB1

Archiv für Weltwirtschaft Allgemeine Zeitung des J u d e n t u m s

=

= = =

= = = = = =

= = = =

= = =

Bulletin of t h e A m e r i c a n Geogr. Soc. Bulletin of t h e American Schools of Oriental R e s e a r c h Bull, de l ' a c a d . des sc. de St. P é t e r s b o u r g Bulletin of t h e British School of Archaeology in J e r u s a l e m Biblische Zeitschrift Bulletin critique Bulletin de correspondance hellénique Bibliothèque de l'école des chartes Bibliothèque de l'enseignement de l'histoire ecclésiastique Bessarione Bibelforskaren Bolletino di filologia classica Berichte des F o r s c h u n g s i n s t i t u t s f ü r Osten u. Orient, W i e n Beweis des Glaubens Bulletin de géographie h i s t o r i q u e e t descriptive Berichte ü b e r H a n d e l , I n d u s t r i e u n d L a n d w i r t s c h a f t Bulletin de l ' I n s t i t u t f r a n ç . d'archéologie or., Le Caïre Beiträge zur K e n n t n i s des Orients Bulletin de l i t t é r a t u r e ecclésiastique British Médical J o u r n a l Beilage der M ü n c h n e r N e u e s t e n N a c h r i c h t e n Byzantinisch-Neugriechische J a h r b ü c h e r B o t e a u s Zion Bulletin of t h e P a l e s t i n e E c o n o m i c Society Berliner philologische W o c h e n s c h r i f t Bibliotheca sacra, Oberlin (USA) Bolletin délia Società Geografica I t a l i a n a Bulletin d e la société n a t i o n a l e des a n t i q u a i r e s d e F r a n c e Biblische S t u d i e n Berichte ü b e r die V e r h a n d l u n g e n der Sachs. Gesellschaft der Wissenschaften The Biblical W o r l d Beiträge zur Wissenschaft v o m Alten T e s t a m e n t BvÇavrivà

%Qovixd, BH33,HTÎHCKiH BpeMeHHHK'b

B y z a n t i n i s c h e Zeitschrift Biblische Zeit- u n d S t r e i t f r a g e n Academie des inscriptions e t belles lettres, Paris. r e n d u s des séances Civilté. Cattolica Ciudâd d e Dios Chronik der Christlichen W e l t Die christliche W e l t X p H c r i a H C K i f i BOCTOKT»

Comptes

T h e C o n t e m p o r a r y Review Critical Review of theological a n d philos, l i t e r a t u r e Corpus s c r i p t o r u m c h r i s t i a n o r u m orientalium Corpus scriptorum ecclesiast. latin., ed. Vindob. Daheim D e n k s c h r i f t e n d. A k a d . d. Wiss., W i e n Daily Consular a n d T r a d e R e p o r t D a n k - u. D e n k b l ä t t e r aus der K a i s e r s w e r t h e r Diakonissenarbeit Deutsche E r d e Deutsch-evangelische B l ä t t e r Deutsch-Evangelisch im A u s l a n d e D e u t s c h e geogr. B l ä t t e r

Kürzungen für Zeitschriften und Bücher DHA DIZ DKO DL DLevZ DMKK DMW DOJb DR DRev DRGSt DTS EA EBB Ebert R V ECJ EEF EP EHR EK EM EO EPh ESE Exp. ExpT FChrLDG PRLANT G GA Gart. Gbo GGA GJ GJb GK Gl GrChrSchr Greg. GRM GThT GW GZ H HJ HJb HL HpBl Hschl. HThR HUCA HV HZ J JA IAE

=

Deutsches Handelsarchiv Deutsch-Israelitische Zeitung Die Deutsche Kirche im Orient, Kairo Deutsche Literaturzeitung Deutsche Levante-Zeitung Deutsche Monatsschrift für Kolonialpolitik u. Kolonisation Deutsche medizinische Wochenschrift Deutsches Orient-Jahrbuch Deutsche Rundschau Deutsche Revue Deutsche Rundschau für Geographie u. Statistik Diarium Terrae Sanctae, Jerusalem

=

' ExxÄrjOiaoTixr)

= = =

= = =

= =

=

'Afojfreia

=

Evangelische Blätter aus Bethlehem M. Ebert, Reallexikon der Vorgeschichte Études publ. par des Pères de la compagnie de Jésus Egypt Explor. Fund. Evangelische Freiheit The English Historical Review Evangelische Kirchenzeitung, Berlin Die evangelischen Missionen Échos d'Orient

=

'ExxXrjmaazixàç

= = =

= = = = =

= = = = = = = =

= =

== = =

= = = =

= = = = — = =

= = = = =

= = =

(pdooç, A l e x a n d r i a

Ephemeris für semitische Epigraphik The Expositor The Expository Times Forschungen z. christl. Lit.- u. Dogmengeschichte Forschungen z. Religion u. Lit. d. A. u. N. Testaments La géographie Geographischer Anzeiger Die Gartenlaube Die Grenzboten Göttingische gelehrte Anzeigen The Geographical Journal Geographisches Jahrbuch Geographenkalender Globus Die griech. christl. Schriftsteller der ersten 3 Jahrh. Gregorianum Germanisch-Romanische Monatsschrift Gereformeerd Theologisch Tijdschrift Glauben und Wissen Geographische Zeitschrift Hermes The Hibbert Journal Historisches Jahrbuch Das heilige Land Historisch-politische Blätter für das kath. Deutschland Haschiloah. Berlin, Krakau, Warschau Harvard Theological Review Hebrew Union College Annual Historische Vierteljahresschrift Historische Zeitschrift Jérusalem, Paris Journal asiatique Internationales Archiv für Ethnographie

XV

XVI

Kürzungen f ü r Zeitschriften u n d Bücher

JAK Jan JAOS JBL JDAI JEA Jer. JerW JHSt JIAN JJLG IM JMI IMIT JÖAI JPOS JPr JPrKS J QR JR JRAS JS JSL JSOR Isr JThSt JTrVI JVARh JVJE IWKT JZ JZMG

— = = = = = = = = = == = — = -= = = = = = = = = = = = = = = =

J a h r b u c h der asiatischen K u n s t Janus The J o u r n a l of t h e American Oriental Society J o u r n a l of Biblical Literature J a h r b u c h d. Deutschen Archäol. I n s t i t u t s Journal of Egyptian Archaeology Luncz, Jerusalem Jerusalemer W a r t e Journal of Hellenic Studies Journal internat, d'archéologie numismatique J a h r b u c h der Jüdisch-Literarischen Gesellschaft Internationale Monatsschrift Jewish Missionary Intelligence Izraelita Magyar Irodalmi Târsulat Jahreshefte des österr. archäol. I n s t i t u t s J o u r n a l of t h e Palestine Oriental Society Jüdische Presse J a h r b u c h der Preußischen Kunstsammlungen The Jewish Quarterly Review Jüdische Rundschau The Journal of t h e Royal Asiatic Society Journal des Savants J o u r n a l of Semitic Languages and Literatures Journal of t h e Society of Oriental Research Israelit The Journal of Theological Studies J o u r n a l of t h e Transactions of t h e Victoria I n s t i t u t e J a h r b u c h d. Ver. von Altertumsfr. im Rheinland J a h r b u c h der Vereinigung jüdischer Exportakademiker Internationale Wochenschrift f ü r Wiss., K u n s t u. Technik Jüdische Zeitung, Wien J a h r b u c h der Zentralanstalt f ü r Meteorologie u. Geodynamik, Wien

Kath. KathM KM KNO KTVÜ

= = = = —

KuKh

=

Der Katholik Die katholischen Missionen Konservative Monatsschrift Korrespondenzblatt der Nachrichtenstelle f ü r den Orient Kleine Texte f ü r theol. u. philol. Vorlesungen u. Übungen, hrsg. von H . Lietzmann K u n s t und K u n s t h a n d w e r k

L LChr LChR LdB LGRPh LJ LRKD LTR LZ

= = = = = = = = =

Lancet, Lpndon La Liberté chrétienne The Lutheran Church Review Das Land der Bibel Literaturblatt f. germ. u. roman. Philologie b s v i r r-N mb Literarische Rundschau f ü r d. kathol. Deutschland Levant Trade Review Literarisches Zentralblatt

M Ma Mage MAH MAMH MC MD G G

= = = = ~ = =

Memnon Al-Machriq, Beirut Moyen-âge Mélanges d'archéologie et d'histoire Missionen der Augustiner v. Maria Himmelfahrt Les Missionas catholiques Monatsberichte d. Deutschen Geologischen Gesellschaft

K ü r z u n g e n f ü r Zeitschriften u n d Bücher MDOG MFOB MGGW MGMN MGWJ MHL MJ MJBK MIÖG MK MKPr MKRU MMFRP MMIAO MMPh MO MSNA MSOS MuNDPV MUS J MV G MW MZ MZsSz NAGDG NBAC NC NChr NDGI NE NGG NGM NHIL NJKA NKZ NNM NO NPhR NS NStGThK NThSt NThT NW NZ 0 OA OC OChr ÖM OLZ OrMod OW Pal. Pb PEF II

= =

= = = =

= = = = = =

= =

= = = = = =

=

=

= = = =

= = =

= = = =

= = = = = -

= = = =

= = =

= = = =

= =

XVII

Mitteilungen der D e u t s c h e n Orient-Gesellschaft Mélanges de la f a c u l t é orientale, B e i r u t Mitteilungen der Geograph. Gesellschaft, Wien Mitteilungen z. Geschichte d. Medizin u. d. N a t u r w i s s . M o n a t s s c h r i f t f ü r Geschichte u . Wiss. d. J u d e n t u m s Mitteilungen aus der historischen L i t e r a t u r Mült és J o v ô , B u d a p e s t M ü n c h n e r J a h r b . d. bildenden K u n s t Mitteilungen d. I n s t i t u t s f. österr. Geschichtsforschung Monatshefte für Kunstwissenschaft M o n a t s s c h r i f t f ü r die kirchliche P r a x i s M o n a t s b l ä t t e r f ü r d e n k a t h o l . Religionsunterricht M o n u m e n t s e t mémoires, f o n d a t i o n E . P i o t Mémoires publ. p a r des m e m b r e s de l ' I n s t i t u t f r a n ç . d'archéologie orientale du Caire M ü n c h n e r Museum f ü r Philologie Le Monde Oriental Mémoires de la soc. n a t . des a n t i q u a i r e s de F r a n c e Mitteilungen des Seminars f ü r orient. Sprachen Mitteilungen u. N a c h r i c h t e n d. D e u t s c h . Pal.-Vereins Mélanges d e l'Université St. J o s e p h , B e y r o u t h Mitteilungen der Vorderasiatischen Gesellschaft Militär-Wochenblatt Meteorologische Zeitschrift Magyar Zsidö Szemle Neues Archiv der Gesellschaft f ü r ältere deutsche Geschichtskunde N u o v o Bulletino di archeologia cristiana The Nineteenth Century and after N u m i s m a t i c Chronicle N a c h r i c h t e n d. D e u t s c h e n Gesellschaft f ü r I s l a m k u n d e Nso; 'EWrivojivrifjAov N a c h r i c h t e n der Göttinger Gesellschaft d. Wiss. T h e N a t i o n a l Geographie Magazine N a c h r i c h t e n f ü r H a n d e l , I n d u s t r i e u. L a n d w i r t s c h a f t , Berlin N e u e J a h r b ü c h e r f ü r d. klass. A l t e r t u m N e u e kirchliche Zeitschrift Neueste N a c h r i c h t e n a u s dem Morgenlande Der N e u e Orient N e u e Philologische R u n d s c h a u Neri EW'JV, J e r u s a l e m N e u e S t u d i e n z u r Gesch. d. Theol. u. d. K i r c h e Nieuwe Theol. S t u d i e n N i e u w Theol. T i j d s c h r i f t Die N a t u r w i s s e n s c h a f t e n N u m i s m a t i s c h e Zeitschrift, Wien Der Orient Orientalisches A r c h i v The Open Court Oriens christianus Österreichische M o n a t s s c h r i f t f ü r d e n Orient Orientalische L i t e r a t u r z e i t u n g Oriente Moderno Ost u n d W e s t P a l ä s t i n a . Mitteilungen des ev. K a r m e l v e r e i n s Polybiblion, P a r i s Palestine E x p l o r a t i o n F u n d

Thomsen, Die Palästina-Literatur Bd. A

XVIII PEFA Ph PhW PJb PL PM PO PrBl PRE3 PRIA PrJb PrM PrThR PSBA PW QR QS R RA RAC RAO RAug RB RBd RBI RBibl RC RChr RClFr RDM REA REG REJ RF RGG RGK RH RHD RHE RHLR RhM RHR RIPB RITh RKW RKZ RMM RN RO ROC RofThPh ROL RP RPhLH RPL RQ RQH

K ü r z u n g e n f ü r Zeitschriften und Bücher = = = = = = = = .

=

= = = = = = =

=

= = = = =

= = = = =

= = =

=

= = = = = =

= =

= = =

= = = = = =

= = = = = = =

Palestine Exploration F u n d . Annual Philologus Philologische Wochenschrift Palästina] ahrbuch Thomsen, Die Palästinaliteratur P e t e r m a n n s Mitteilungen Patrologia orientalis Protestantenblatt Protest. Realencyklopädie, 3. Aufl. Proceedings of t h e R . Irish Academy Preußische J a h r b ü c h e r Protestantische Monatshefte The Princeton Theological Review Proceedings of t h e Society of Biblical Archaeology Pauly-Wissowa, Realenzyklopädie The Quarterly Review Quarterly Statements of t h e Palaestine Explor. F u n d Röhricht, Bibliotheca geographica Palaestinae Revue archéologique Revue de l'art chrétien Recueil d'archéologie orientale Revue augustinienne Revue biblique Revue bénedictine Rivista bibliograflca italiana Revue des bibliothèques Revue critique Revue chrétienne Revue du clergé français Revue des Deux Mondes Revue des études anciennes, Bordeaux Revue des études grecques Revue des études juives Revue franciscaine Religion in Geschichte u. Gegenwart Römisch-germanisches Korrespondenzblatt Revue historique Revue d'histoire diplomatique Revue d'histoire ecclésiastique Revue d'histoire et de littérature religieuses Rheinisches Museum Revue de l'histoire des religions Revue de l'instruction publique en Belgique Revue internationale de Théologie Repertorium f ü r Kunstwissenschaft Reformierte Kirchenzeitung Revue du Monde Musulman Revue numismatique R o m a e l'oriente Revue de l'orient chrétien Review of Theol. and Philosophy Revue de l'orient latin Records of t h e Past, Washington Revue de philologie, de littérature et d'histoire anciennes Revue politique et littéraire, Revue bleue Römische Quartalschrift Revue des questions historiques

K ü r z u n g e n f ü r Zeitschriften u n d Bücher RS RSR Rss RStA RStCr RStI RStO RThPh R T h Qr

= R e v u e sémitique = R i v i s t a di S t u d i religiosi = Pa3CBtTb = R i v i s t a di Storia antica = R i v i s t a storico-critica delle scienze teologiche = R i v i s t a Storica Italiana = R i v i s t a degli S t u d i Orientali = R e v u e de théologie et de philosophie = R e v u e de théologie et des questions religieuses

SAB SaH SAM SAW SH SJFT SIPO

= -= = = = = =

XIX

StML StO StOÜ StR Stud. StZ UwBH SS

Sitzungsberichte d. Preuß. A k a d . d. Wiss., Berlin S a a t auf Hoffnung Sitzungsberichte d. B a y r . A k a d . d. Wiss., München Sitzungsberichte d. A k a d . d. Wiss., W i e n Sepher Hasch-schanä S v e n s k a Jerusalems Föreningens T i d s k r i f t CoobmeHÌH MiwiepaTopcKaro IIpaBOcuaBHaro nanecTHHCKaro OSmecTBa = Sammlung ausgew. Kirchen- u. dogmengeschichtl. Quellenschriften = Sozialistische Monatshefte = Society for Promoting Christian K n o w l e d g e = S u n d a y School Times = S t u d i e D o c u m e n t i di storia e diritto = Studien zur Geschichte u. K u l t u r des A l t e r t u m s = Studien zur Geschichte der Theologie und der K i r c h e = Studie italiani di filologia classica = Theologische Studien u n d K r i t i k e n = Studien u. Mitteilgn. aus d. Benediktiner- u. Cisterc.-Orden = Studien u. Mitteilgn. z. Gesch. d. Benediktiner-Ordens = S t u d i e n u. Mitteilgn. aus d. Kirchengesch. Seminar d. theol. F a k . d . Univ. W i e n = Stimmen aus Maria-Laach = Stimmen des Orients = S t i m m e n aus Orient u n d Übersee = S t u d i religiosi = Die Studierstube — Stimmen der Zeit = Scripta Universitatis a t q u e Bibliothecae Hierosolymitanarum = Die Selbstwehr, P r a g

ThBl ThGl ThLBer ThLBl ThLZ ThPrM ThPrQ ThQ ThR ThRev ThSt ThT TM TP TrM TS TSt TU

= Theologische B l ä t t e r = Theologie u n d Glaube = Theologischer Literaturbericht = Theologisches L i t e r a t u r b l a t t = Theologische Literaturzeitung = Theologisch-praktische Monatsschrift = Theologisch-praktische Quartalschrift = Theologische Quartalschrift = Theologische R u n d s c h a u = Theologische R e v u e = Theologische Studien = Theologische T i j d s c h r i f t = Tour du Monde = T'oung Pao = A Travers le monde (Beiblatt zu Tour du Monde) = L a Terra S a n t a = T e x t s and Studies ed. b y J . A . Robinson = T e x t e u n d Untersuchungen

SKDGQ SM SPCK SST StD StGKA StGThK StIFG StKr StMBC StMGB StMKSW

Ii»

Kürzungen f ü r Zeitschriften und Bücher

XX

u uc Vb VKM VL W

WI

WKPh WM WPZ WS

wst

WT WVDOG WZKM ZA ZÄSp ZAT ZB ZBK ZChrK ZDGG ZDMG ZDPh ZDPV ZDStJ ZE ZEvR ZF ZGA ZGEB ZHB ZKG ZkTh 2MNP ZMR ZN ZNT ZOG ZOO ZPrG

zs

ZVDEV ZwTh

Umschau Université catholique, Lyon

= =

Vierteljahrsbericht aus d. Gebiet d. schönen Literatur Velhagen u. Klasings Monatshefte Volk u n d L a n d

=

= = = = =

—. = = = =

= = = = = = = =

= = = =

= = =

= = = = = =

=-

= = = = = =

= = =

Die Welt, Berlin Welt des Islams Wochenschrift f ü r klassische Philologie Westermanns Monatshefte Wiener Prähistorische Zeitschrift Wörter u n d Sachen Wiener Studien Die W a r t e des Tempels Wiss. Veröffentlichungen der Deutschen Orient-Gesellschaft Wiener Zeitschrift f ü r K u n d e des Morgenlandes Zeitschrift f ü r Assyriologie Zeitschrift f ü r ägypt. Sprache Zeitschrift f ü r alttestamentliche Wissenschaft Zentralblatt f ü r Bibliothekswesen Zeitschrift f ü r bildende K u n s t Zeitschrift f ü r christl. K u n s t Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft Zeitschrift der Deutschen Morgenland. Gesellschaft Zeitschrift f ü r deutsche Philologie Zeitschrift des Deutschen Palaestina-Vereins Zeitschrift f ü r Demographie u. Statistik der J u d e n Zeitschrift f ü r Ethnologie Zeitschrift f ü r d. evangel. Religionsunterricht Zions F r e u n d Zeitschrift f ü r Geschichte der Architektur Zeitschrift d. Ges. f ü r Erdkunde, Berlin Zeitschrift f ü r hebräische Bibliographie Zeitschrift f ü r Kirchengeschichte Zeitschrift f ü r katholische Theologie W y p H a j i i MHHHcrepcTBa HaponH. npocBtinemH Zeitschrift f ü r Missionskunde u. Religionswissenschaft Zeitschrift f ü r Numismatik Zeitschrift f ü r die neutestamentliche Wissenschaft Zeitschrift f ü r österr. Gymnasien Zeitschrift f ü r Oologie u n d Ornithologie Zeitschrift f ü r praktische Geologie Zeitschrift f ü r Semitistik Zeitschrift des Vereins Deutscher Eisenbahnverwaltungen Zeitschrift f ü r wissenschaftliche Theologie

Abkürzungen A. Abb. Abh. Ac. Acc. Ak. Ann. Anz. Arch. arch. Ass. B.

= = = = = = = = = = = =

Beitr. Ber. Bl. class. Com. C.-R. D. Diss. Engl. Fr. G.

= = = = = = = = = = =

Geol. Géol. Ges. Hist. H . M. S.. O. J. Jb. Jber. Imp. K.

= = = = = = = = = =

Kol. Lber. Mag. Mél. Mem. Mém. Mitt. Mus. N. Nat.

= = = = = = = = = =

Proc.

=

IIa

Analele, Anales, Annaes, Annaler, Annales, Annali, Annals etc. Abbildungen Abhandlungen Academia, Academie, Academy Accademia Akademia, Akademie, Akademija Annuaire, Annual Anzeiger Archief, Archiv, Archives, Archivio, Archivo archaeological, archäologisch, archéologique Association Boletim, Boletin, Bolletino, Buletin, Bulletin, Bulletins, Bullettino Beiträge Bericht, Berichte Blatt, Blätter classical Comercial; Commerce; Commercial, Commerciale, Commerciell Compte-rendu Deutsch; Deutschland (Inaugural-) Dissertation Englisch, English Français; France Geografia, Geographia, Geographie, Géographie, Geography; Geografiche, Geografico, Geogräfico, Geografija, Geografisk, Geographie, Geographical, Géographique, Geographisch Geologie, Geologija, Geology; Geologica, Geologico, Geologisch Géologie; Géologique Gesellschaft Histoire, History; Historical, Historique, Historisch His Majesty's Stationary Office Journal, J o r n a l Jaarboek, J a h r b u c h , J a h r b ü c h e r Jahresbericht, Jahresberichte Imperial, Impérial Kaiserlich, Königlich, Kongelig, Kongliga, K o n i n k l i j k ; oder Karte Kolonie; Kolonial Literaturbericht Magazin, Magazine Mélanges Memoir, Memoirs, Memorias, Memorie Mémoires Mitteilungen Museum, Muséum, Muséo Neu, New, Nieuw, Nouvel, Nuovo, Nya, N y t . Naturvidenskab, Naturwissenschaft; Natural, Naturale, N a t u ralist, Naturel, Naturkundig, Naturwissenschaftlich Proceedings

Thomsen, P a l ä s t i n a - L i t e r a t u r

XXII

Abkürzungen

Progr. Pubi. R. Rdsch. Ree. Rep. Rev. Riv. Russ. S. S.-A. Sber. Sc.

= = = = = = = = = = == =

Ser. Sér. Soc.

= = =

Sp. Stat. T. Tom. Tr. V. Ver. Vol. Z. Ztg.

= = = = = = = = = =

Programm Publication, Publications Reale, Regius, Royal Rundschau Recueil Repertorium, Report, Reports Review, Revista, Revue Rivista Russisch; Rußland Seite, Seiten Sonderabdruck, Tirage à part Sitzungsbericht, Sitzungsberichte Science, Sciences, Sciencias, Scientiae; Scienze; Scientific, Scientifique Serie, Series Série Sociedad, Sociedade, Società, Societas, Societatea, Société, Society Spalte, Spalten Statistic, Statistik; Statistical, Statistique, Statistisch Tafel, Tafeln Tome, Tomus Transactions Verhandlungen, Verhandelingen Verein Volume, Volumen, Volumes, Volumina Zeitschrift Zeitung

Syntax der Mehri- Sprache Unter Berücksichtigung auch der anderen neusiidarabischen Sprachen V o n D r . EWALD WAGNER

(Veröffentlichungen des Instituts für Orientforschung der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Nr. 13) 1963. XI, 167 Seiten - 4° - DM 3 7 , -

„Die linguistische Erforschung der semitischen Sprachen ist in unserer Zelt zugunsten geschichtlicher and kultnrktmdllcher Probleme mehr in den Hintergrund getreten, and besonders ist in der Erforschung der neusüdarablBChen Sprachen nach dem mächtigen Auftrieb, den sie durch die sOdarabisehe Expedition der Wiener Akademie erhalten hatte, eine lange Pause eingetreten. Oanz besonders zu kurz kam dabei die Behandlung der Syntax, die auch In den bekannten Arbelten von JAHN, BITTNEB u. a. nur mehr nebenher vorkam. So war es erfreulich, daß 1088 und 1947 von WOLF LESLAU auf diesem Gebiet weitergearbeitet wurde, und es Ist sehr zu begrüßen, daß nun von WAGNEB ein wichtiger Beitrag dazu geliefert wird... Im ganzen ist diese Arbelt so gut and erfreulich, daß man eine weitere Arbeit des Verfassers auf diesem Gebiet wflnsohen mOchte..."

(Orlentalistische Literaturzeltnng, Leipzig)

Bestellungen durch eine Buchhandlung erbeten

AKADEMIE-VERLAG



B E E L I N

Die Palästina-Literatur Eine internationale Bibliographie In systematischer Ordnung mit Autoren- und Sachregister Herausgegeben von Peter Thomsen Frühere Bände sind im J. C. Hlnrlchs Verlag, Leipzig, erschienen

Band VI: Die Literatur der Jahre 1935—1939 (Lizenzansgabe des J. C. Hinrlcha Verlages, Leipzig) Sie Drucklegung überwachten Fritz Maaß und Leonhard Boat Lieferung 1: 1953. XV, 288 Selten - gr. 8° - DM28,Lieferung 2: 1954. IV, 288 Seiten - gr. 8° - DM 2 8 , Lieferung 3: 1966. VIII, 266 Seiten - gr. 8° - DM 2 8 , Mlt Unterstützung der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin Herausgegeben von Peter Thomsen

Band A: Die Literatur der Jahre 1878—1894 (Lizenzausgabe deB J. G. Hinrlcha Verlages, Leipzig) Durch den Druck geführt von Otto Eißfeldt und Leonhard Bost Lieferung 1: 1967. XI, 272 Seiten - gr. 8° - DM 3 6 , Lieferung 2: 1968. II, 272 Selten - gr. 8° - DM 3 2 , Liefterung 3: Vorliegender Band Über den unschätzbaren Wert und die vorbildlich sachkundige Bearbeitung von Thomsens Palästina-Bibliographie ist kein Wort mehr zu verlieren. Jeder, der ernstlich mit Palästinaforschung sich beschäftigt, kennt dieses Werk und benutzt es als ein nachgerade unentbehrlich gewordenes Hilfsmittel. Es ist überaus erfreulich, daß der neue Band in einer der Bedeutung des Werkes entsprechenden ausgezeichneten und würdigen äußeren Form in die Öffentlichkeit tritt. In seiner Gliederung und Anordnung folgt der neue Band dem bewährten Muster der früheren Bände und bietet damit das dem Benutzer schon vertraute äußere Bild. Die Palästina-Wissenschaft darf sich vor vielen anderen Wissenschaftszweigen glücklich schätzen, daß sie diese Bibliographie besitzt und nun auch weiter besitzen s o l l . . . . . . Band A verzeichnet die wissenschaftliche Palästina-Literatur der Jahre 1878—1894 und schließt damit die Lücke zwischen der Bibliotheca geographica Palaestinae von B. Röhricht (1890), die die Literatur bis zum Jahre 1878 bringt, und dem ersten Band von Thomsens Bibliographie, der mit dem Jahre 1896 einsetzt. Mit der Vollendung des Bandes A wird die Palästina-Wissenschaft in der selten glücklichen Lage sein, eine lückenlose Bibliographie zu besitzen..." (Zeitschrift des Deutschen Palästina-Vereins, Bonn)

Bestellungen durch eine Buchhandlung erbeten

AKADEMIE-VERLAG • B E R L I N

B. Einzelne Orte. 1. Ausgrabungen, c) Einzelne Stätten

545

Jastrow jr., Morris: The Excavations at Sendschirli, and some of their Bearings on the Old Testament || BW 3 ('94) S. 406—16. 8538 Hjelt, Arthur: Uusimmat muniaistuttei mukset ja 'löydöt Syyriassa [Die neuesten Forschungen und Funde in Syrien] || Valvoja '94. S. 332—9. .. 8539 Luschan, Felix v.: Über die Ausgrabungen von Sendschirli ]| ZE 26 ('94) S. (488)—(495). Vgl. BAZ '94, Nr. 265, S. 6f. 8540 Müller, David Henry: The Excavations at Sendschirli || CR 65 ('94) S. 563—76. 8541 Steindorff, Georg: Deutsche Ausgrabungen im Orient || Dt. Rdsch 78 ('94) S. 453—7. 8542 Sepp, J. N.: Meerfahrt nach Tyrus [ s ü r ] zur Ausgrabung der Kathedrale mit Barbarossa's Grab. Im Auftrag des Fürsten Reichskanzler unternommen. Leipzig, E. A. Seemann '79. XXIV, 382 S., 3 T., K., Abb. 8543 Rez. H. Guthe: ZDPV 2 ('79) S. 108—12. LZ 30 ('79) Sp. 292f.

—, —, und Bernhard: Das Resultat der deutschen Ausgrabungen in Tyrus || HZ 8 ('80) S. 86—115 [R 2090, 16], Vgl. Prutz, Hans: Replik || S. 160—165. 8544 Paine, John Aesop: [ t e l l e l - h e s i ] Not Lachish, but Gath || BS47 ('90) S. 682—91. ' 8545 Sayce, A. H.: Mr. Petrie's excavations in the south of Palestine || Guardian '90, S. 1229; SST 32 ('90) S. 563; CR 58 ('90) Sept., S. 427—34. 8546 Cobern, Camden: The Work at Tell el Hesy, as seen by an American Visitor || QS 22 ('90) S. 166—70. 8547 Petrie, W. M. Flinders: Journals || QS 22 ('90) S. 219—46, Abb. 8548 —, —: Explorations in Palestine || QS 22 ('90) S. 159—66. 85¡9 —, —: Tell el Hesy (Lachish). London, Watt (PEF) '91. 4°. 62 S., 10 T., K. 10 s. 6 d. 8550 Bliss, F. J . : Excavating from its picturesque Side || QS 23 ('91) S. 291 —298. 8551 —, —: Reports || QS 23 ('91) S. 97f., 207—11, 282—90; 24 ('92) S. 36—8, Abb., 95—115, 2 T., Abb., 192—6; 25 ('93) S. 9—20, Abb. 8552 103—19, Abb. —, —: A mound of many cities; or Tell el Hesy excavated. Published for the Committee of the P E F . London, Watt '94. XII, 201 S., 3 T., 2 Pläne, Abb. 6 s. 8553 Rez. Athen. '94 I S. 809. A. L. Frothingham: A JA 9 ('94) S. 227f. Antiquary 24 ('94) S. 19—22. Boscawen, W. St. C.: Important Discovery in Palestine |l Babylonian and Oriental Record 6 ('92) S. 9. 8554 A cuneiform Tablet, written in the Style of the Tablets from Tel elAmarna. Glaisher, J . : Excavations in Palestine || Times '92, 1. VII., S. 17 = Acad. 42 ('92) S. 36f. (9. VII.). Vgl. Boscawen, W. St. C. || Babylonian and Oriental Record 6 ('92) S. 9 [Zimridas Brief von Lachisch], 8555 Wright, Theodore F . : Excavations at Tell el-Hesy || AAOJ 14 ('92) S. 105 f. 8556 Kent, Chas. F.: Excavations at Old Lachish || The Old and New Testament Student 15 ('93) S. 235—40. 8557 35

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

546

III. Archäologie

Naue, J . : Archäologische F u n d e in P a l ä s t i n a || BAZ '93, Nr. 65. 8558 Conder, C. R . : Notes on Tell el H e s y || QS 26 ('94) S. 203—5, Abb. 8559 Lortzing, M. : Die ersten A u s g r a b u n g e n in P a l ä s t i n a || D e u t s c h e s W o c h e n b l a t t '94, S. 525f. 8560 C a r u a n a , A. A. : R e p o r t on t h e P h o e n i c i a n a n d R o m a n A n t i q u i t i e s in t h e G r o u p of t h e Islands of M a l t a . Malta, Govn. P r i n t i n g Office '82. 4°. 168 S., 39 P h o t o g r a p h s . 22 s. 6 d. 8561 Petrie, W. M. F l i n d e r s : T e l l e l - A m a r n a . W i t h Chapters b y A. H . Sayce, L. Griffith a n d F . C. F . Spurrell. L o n d o n , Methuen '94. 4°. IV, 46 S., 9 K., 34 T. ^ 8562 [Lavigerie, Ch. M. A. :] De l'utilité d ' u n e mission archéologique p e r m a n e n t e à C a r t h a g e . L e t t r e de l ' a r c h e v ê q u e d'Alger. Alger, '81. . . . S., 4 T. 8563 Sainte-Marie, E . de: Mission à Carthage. Paris, '84. 4°. 214 S., K., A b b . 8564 d)

Jerusalem

Carte archéologique de J é r u s a l e m || B. de la soc. g. de F r a n c e '80. S. 587. 8565 Kolbe, J . - S . : 'c. Wien, K n ö p f e l m a c h e r '83. 156 S. D e u t s c h : Archäologische Beschreibung J e r u s a l e m s . E b e n d a '83. X V I , 96 S. 8566 Bez. J. Loeb: REJ 7 ('83) S. 287, 301. Schick, C.: The S t o n e s of J e r u s a l e m || QS 19 ('87) S. 50f.[Mizzi, Meleki u. a.]. 8567 Conder, C. R . : Register of R o c k L e v e l s , J e r u s a l e m || Q S 12 ('80) S. 82—91 [R 3242, 71]. 8568 Scharling, Carl H e n r i k : Nyere Terrain-Undersögelser i J e r u s a l e m || G. T i d s k r i f t 5 ('81) S. 101—11 [R 3410, 2], 8569 Schick, C.: R o c k Levels in J e r u s a l e m || QS 22 ('90) S. 20f., Plan. 8470 Felspunkte in der 'akabet et-tekkije östl. der Grabeskirche. Merrill, S. : The d i s a p p e a r a n c e of ancient walls. L e t t e r f r o m J e r u s a l e m I The A t h e n a e u m '82. S. 635f. (11. X I . ) . 8571 P l a n s , Elevations, Sections, etc. showing t h e R e s u l t s of t h e E x c a v a t i o n s a t J e r u s a l e m , 1867—1870 executed for t h e C o m m i t t e e of t h e Palestine E x p l o r a t i o n F u n d b y Charles W a r r e n , assisted b y H . Birtles, R . Turner, C. Ellis, J . D u n c a n , D . Mackenzie, J . A. H a n son, J . Cock. London, '84. Gr. 2°. 50 T. ^ 8572 V a u x , B a r o n Ludovic de: Découvertes récentes à J é r u s a l e m . É t a t actuel des fouilles sur l ' e m p l a c e m e n t de la p i s c i n e d e B é t h e s d a |l R A 3 m e sér. 9 ('87) S. 159—69, Pläne. 8573 Bei St. Anna, 1865 von C. Mauss begonnen. Dabei ein Plan der unterird. Kirche. Mauss, C. : La piscine de B e t h e s d a à J é r u s a l e m . L e t t r e à M. le B a r o n Ludovic de V a u x . Paris, L e r o u x '88. 33 S., 12 T. 8574 Schick, C.: Pool of Bethegda || QS 20 ('88) S. 115—24, 4 T. [R 2890, 68] Vgl. Wilson, C. W. H S. 124—31. Conder, C. R . || S. 131—4 [R 3242, 123], ,, 8575 3impsóii, William: The Conduit near t h e Pool of Bethesda || QS 20 ('88) S. 259f., Abb. 8576

B. Einzelne Orte. 1. Ausgrabungen, d) Jerusalem

547

Mauss, C. : La Piscine de Bethesda. Paris, Leroux '89. 83 S., Pläne [R 2948, 2]. 8577 Schick, C. : Further Report on the Pool of Bethesda || QS 22 ('90) S. 18—20, T. _ 8578 Cré, L.: Récherche et découverte du t o m b e a u de St. J o a c h i m et de S t e . A n n e sous l'antique Basilique de Sainte-Anne, à Jérusalem || R B 2 ('93) S. 245—74, Abb. = TS 10 ('93) S. 97—9. 8579 Mauss, C. : Invention du tombeau de Sainte Anne à Jérusalem. Paris, Leroux '93. 15 S. 8580 Schick, Conrad: Neue Funde im Norden von Jerusalem, beschrieben und aufgezeichnet || ZDPV 2 ('79) S. 102—5, T. = QS 11 ('79) S. 198—200. 8581 Reste der S t e p h a n u s k i r c h e der Eudokia? Conder, C. R., and Mantell, A. M. : Jerusalem. Newly Discovered Church 1 QS 14 ('82) S. 116—20, Abb. 8582 Stephanuskirche mit mittelalterlichen Freskogemälden (Christus u. die Apostel), Grab mit griech. Inschrift. Guillemot, J . B. : Ruines de l'église de St. Étienne à Jérusalem || 8583 AMSTS 24 (83') S. 3—21; 25 ('83) S. 8—22, Plan. Frei, A. : Die neu entdeckte Stephanskirche bei Jerusalem || ZDPV 8 ('85) S. 50—9, Abb. 8584 Riess, Rieh. v. : Über die angebliche Aufdeckung der Eudokia(Stephans-) Kirche || ZDPV 8 ('85) S. 162—70. 8585 Merrill, S.: New Discoveries in Jerusalem || QS 17 ('85) S. 222—8, Abb. [R 3318, 30]. 8586 Gräber am Westhange des Hügels oberhalb der Jeremiasgrotte bei der Stephanskirche. Felsgrüfte mit Sarkophagen (christlich). Merrill, Selah: The newly Discovered Church | QS 15 ('83) S. 238—42, Abb. Vgl. II TS 9 ('83) S. 608—12; fl HL 27 ('83) S. 161—8 [R 3318, 21], 8587 Vaux, Baron de: Découvertes archéologiques dans la propriété des Dominicains à Jérusalem || BSNA '86 S. 191 f. 8588 —, —: Découvertes récentes à Jérusalem || RA 3 m e sér. 7 ('86) S. 371—4. 8589 Grabungen auf dem Besitze der Dominikaner. —, —: Mémoire relatif aux fouilles entreprises par les R. P. Dominicains dans leur domaine de Saint-Etienne, près la porte de Damas || RA 3™ série 12 ('88) S. 32—60, Abb. 8590 Mit Erörterungen über die Stephanuskirche, griech. Inschriften und Mosaik. Schick, Conrad : Die Stephanskirche der Kaiserin Eudokia bei Jerusalem II ZDPV 11 ('88) S. 249—57, T. Dazu Guthe, H. || S. 257f. 8591 JlepeBHUKitt, A. H.: OTKpbiTin /loMHHHKaHueBt BT> Iepyca/IHM-fe. [Derewizkij, A. N. : Die Entdeckung der Dominikaner in Jerusalem.] II Btpa H Paayivn». '89 CTp. 61—76. " 8592 Schick, C.: Discoveries north of Damascus Gate || QS 22 ('90) S. 9—11, 3 T. 8593 Grabungen der Dominikaner. Reste einer Kirche (Säule, Mauern, Mosaik), Gräber mit griechischen Inschriften u. Steintür. Steinmetzmarken. Conder, C. R . : The Old Wall outside Jerusalem || QS 22 ('90) S. 39 [im Norden, Kreuzfahrerwerk]. > 8594 35»

548

III. Archäologie

Lagrange, M.-J.: Saint-l£tienne et son sanctuaire ä Jerusalem. Avec une introduction du R. P. Marie-Joseph Ollivier. Paris, Picard '94. XVI, 189 S., T. 8595 Rez. TS ('94) S. 317f. AB 14 ('95) S. 117f. Merrill, S.: Recent D i s c o v e r i e s a t Jerusalem || QS 18 ('86) S. 21—4, T. [R 3318, 31], S. 72f. 8596 Alte Häusermauern, Zisternen, Mauerreste, Steinkugel östlich der Kal'a gef. Rom. Mauern, Zisternen, Kanäle, Ziegelstempel der 10. Legion auf dem Gebiete des griechischen Basars, lateinische Inschrift. Vgl. Conder, C. R. || QS 18 ('86) S. 82. Lewis, T. H a y t e r : Ruins of C h u r c h on the Skull Hill, Jerusalem || QS 23 ('91) S. 211—8, Plan, Abb.; 298f. 8597 Guthe, H e r m a n n : A u s g r a b u n g e n in Jerusalem || Z D P V 4 ('81) S. 115—9. 8598 —, —: Forschungen in Palästina, namentlich bei Jerusalem || Mitt. d. Ver. f. E r d k u n d e Leipzig '81. S. 161. 8599 —, —: Ausgrabungen bei Jerusalem im Auftrage des Deutschen Palästina-Vereins ausgeführt und beschrieben || ZDPV 5 ('82) S. 7—204, 271—378, 11 T. S.-A.: Leipzig, Baedeker '83. 305 S., 11 T. M 3,—. 8600 Bericht (Aufgaben und Aussichten. Arbeiten auf dem Südosthügel bis zur Auffindung des ersten Mauerstückes. Die Arbeiten am Ausflusse des Siloahkanals. Die Arbeiten am Fuße des Südwesthügels. Die Arbeiten auf dem östlichen Abhang des Südosthügels. Die Arbeiten auf dem westlichen Abhang des Südosthügels). Ergebnisse (Die südliche Mauer des alten Jerusalem. Zion und die Davidstadt. Anlagen und Bauten auf dem Südosthügel. Die Umgebung der Siloahquelle). — Rez. ThLBl 5 ('84) S. 19. Jüd. Lit.-Blatt 13 ('84) . . . . H. Oort: ThT 18 ('84) S. 264. K. Furrer: ThLZ 9 ('84) S. 377. A. Socin: LZ 35 ('84) Sp. 169. Dah. 20 ('84) S. 247. H. Hildesheimer: Jüd. Presse '81. S. 447, 467. Beswick, S.: S i l o a m Tunnel || QS 14 ('82) S. 178—83, T. Vgl. Conder, C. R. || S. 183. 8601 Hoffmann, C.: Von neu entdeckten Alterthümern in Jerusalem || NNM 25 ('81) 1. 80—7 [Siloah-Inschrift, Quelle, Kanal]. 8602 Conder, C. R . : The Siloam Tunnel || QS 14 ('82) S. 122—31, T. [Bericht über seine Untersuchung]. 8603 Schick, Conrad: Bericht über meine Arbeiten a m Siloahkanal || Z D P V 5 ('82) S. 1—6. 8604 Conder, C. R . : Jerusalem of the Kings || QS 16 ('84) S. 20—9, 3 T. R 3242, 106], Vgl. Sayce, A. H . : The Site of Zion || S. 248—50. 8605 Schick, C.: The Aqueducts at Siloam || QS 18 ('86) S. 88—91, Plan. Vgl. Wilson, C. W. || S. 92. 8606 —, — : Second Aqueduct to the Pool of Siloam || QS 18 ('86) S. 197—200 T„ Plan. Vgl. Conder, C. R. || QS 19 ('87) S. 104. 8607 Xhtpobo, B . H.: P y c c K . P a c K o m o i et. I e p y c a j i w v r b . [Chitrowo, W. N.: Die r u s s i s c h e n A u s g r a b u n g e n in Jerusalem. Rede]. C.-ileTep6ypn>, KHpmSayiwb. '84. Grp. 22 [R 3166, 6]. 8608 Ahtohhht., A p x H M . , IUhk, K., h Xhtpobo, B . H.: P a c K o n K H Ha P y c c K O M t M t c T b 6jiH3T>xpaiwa B o c K p e c e H i n bt> Ic pycajirnvrfc 1883 r . [Archimandrit Antonin. Schick, C., und Hitrowo, W. N.: Die im J a h r e 1883 ausgeführten Ausgrabungen auf dem russischen Platz in der Nähe der Auf-

B. Einzelne Orte. 1. Ausgrabungen, d) Jerusalem

549

erstehungskirche in Jerusalem] ( = npaBocu. naji. C6opHHKT>, Bbin. 7). C.-neTep6ypn>, Knpm6ayivn> '84. X I I , 256 CTp., pHcyHK., n u a H . h 2 npHjiow.

P6.6,50. 8610 Guthe, H e r m a n n : Die zweite Mauer Jerusalems und die Bauten Constantins am heiligen Grabe. Nach, russischen Berichten u. mit Originalbeiträgen C. Schick's hrsg. || ZDPV 8 ('85) S. 245—87, 8 T. (Nr. 6—13). 8611 Schick, Conrad: Weitere Ausgrabungen auf dem russischen Platz || ZDPV 12 ('89) S. 10—8, 4 T. 8612 Lewis, T. H a y t e r : Notes from Jerusalem || QS 18 ('86) S. 135f. [Reste der 2. Mauer], 8613 Schick, C.: Letters fl QS 25 ('93) S. 191—203, T. 8614 The Second Wall of Ancient Jerusalem. Arabic Building Terms (194—201). The Ruins of [Khurbet el] Jubeiah [Ölpresse?]. MaHcypoBt, Bopncb naBJi0BHm>: Ea3HjiHKH MiwnepaT. KoHCTaHTHHa bt> cb. rp. IepycajiHM-fe. no noBoay pyccK. pacKonora. 6jih3t> xpaMa rpo6a rocno^HH. [Mansurow, B.: Die Basiliken des Kaisers Konstantin in Jerusalem. Nach den Ergebnissen der russischen Ausgrabungen in der Nähe der heil. Grabeskirche]. MocKBa, Twn. H. KyuiHepeBa '85. CTp. 205, 14 Ta6n. P6.4,—. 8615 Rez. H. Guthe: ZDPV 12 ('89) S. 1—9. —, —: PyccKia pacKonKH bi cb. rpafffe IepycajiHurfe npeat CyflOMi pyccnaro

apxeojionmecKaro oömecTBa. [Mansurow, B . P . : Russische Ausgrabungen in der hl. Stadt Jerusalem nach dem Urteile der Russischen Archäologischen Gesellschaft], PHra, Gra^t '87. 71,8 CTp., 2 KapT. 8616 —,—: Xpaivii cb. Tpo6a TocnoflHH b i ero ÄpeBHenvb BHflh [Mansurow, B.: Die Kirche des Hl. Grabes des Herrn in ihrer alten Gestalt]. Pnra ; Crajrb '87. CTp. 8, I X , 1; pHcyHK. [R 2555,2], 8617 —, —: Die Kirche des Heiligen Grabes zu Jerusalem in ihrer ältesten Gestalt. Aus dem Russischen übersetzt von A. WoehlendorfE. Heidelberg, Koester '87. X, 59 S., 4 T. [R 2555, 2]. 8618 Rez. ßx LZ 39 ('88) Sp. 1317. H. Guthe: ZDPV 12 ('89) S. 1—9. Xpaiwb BocKpeceHiH rocnofliiH b i IepycajiHAit. 143a. 2 e . [Die Kirche der Auferstehung des Herrn in Jerusalem. 2. Aufl.]. C.-neTepöyprb, HnpinSayMi. '88. 16°. 103 CT P . 8619 Mansurow, B. P . : Russische Ausgrabungen in Jerusalem. Zwei Briefe an Herrn Professor Dr. H. Guthe in Leipzig. Riga, Stahl '87. Als Manuskript gedruckt. — 2. Aufl. Heidelberg, Koester '88. 24 S. 8620 Schick, C.: The Byzantine Pavement near the Church of the Holy Sepulchre || QS 20 ('88) S. 17—20, T. [R 2890, 63], 8621 —, —: New Excavations in Jerusalem || QS 20 ('88) S. 57—60, 3 T. Vgl. Wilson, C. W. || S. 61 f. [R 2890, 66] 8622 Östlich der Grabeskirche, gepflastertes Forum auf dem Russenbesitz. H., J . : Recent discoveries in Jerusalem || Athen. '88 I S. 733f. (9. VI.). Zu den Grabungen auf d. Russenbesitz. 8623 Guthe, Hermann: Russische Schriften zur Palästinakunde 1885—1887 || ZDPV 12 ('89) S. 1—9, Plan. 8624 Zur Deutung der Funde bei den russischen Ausgrabungen östlich der Grabeskirche (angeblich Reste der Konstantinsbauten). —, —: Zur Topographie der Grabeskirche in Jerusalem | ZDPV 14 ('91) S. 35—40. 8625

550

III. Archäologie

—, — : [Rest der 2. Mauer u n t e r der Erlöserkirche] || Z D P Y 17 ('94) S. 128. 8626 Mauss, C. : Note sur une ancienne chapelle contiguë à la G r a n d ' Salle des P a t r i a r c h e s et à la r o t o n d e du Saint-Sépulcre || R A 3m KieBCKOft flyxoBHott A K a f l e w i n '80 Grp. 137—43. 8666

552

I I I . Archäologie

Busiri-Vici, A n d r e a : L a c o l o n n a s a n t a del t e m p i o di G e r u s a l e m m e ed il s a r c o f a g e di P r o b o Anicio, p r e f e t t o di R o m a . N o t i z i e s t o r i c h e c o n d o c u m e n t i e disegni. R o m a , t i p . Civelli '88. 4°. 24 S., 3 T. 8667 M a n t e l l , A . M . : T h e B a k o o s h Hill fl Q S 14 ('82) S. 1 6 4 f . [ G r ä b e r , Felsnisclien]. 8668 Merrill, S e l a h : D i s c o v e r i e s a t J e r u s a l e m || A m e r i c a n a n d O r i e n t a l A n t i q u a r i a n 6 ('84) S. 4 6 — 5 2 [ R 3318, 22], 8669 Schick, C o n r a d : Neu aufgedeckte F e l s c i s t e r n e n u n d Felsgemächer in J e r u s a l e m || Z D P V 8 ('85) S. 4 2 — 5 , T. 8670 — , — : N e u e n t d e c k t e s C o l u m b a r i u m a m B e r g e d e s b ö s e n R a t h e s bei J e r u s a l e m fl Z D P V 8 ('85) S. 4 6 — 9 , T. 8671 Riess, R i c h a r d v . : R e s t e eines a l t e n a r m e n i s c h e n K l o s t e r s a u f d e m Ö l b e r g u n d die d a s e l b s t a u f g e f u n d e n e n I n s c h r i f t e n fl Z D P V 8 ('85) S. 1 5 5 — 6 1 , T . [ R 3129, 5], 8672 S c h i c k , C o n r a d : [ N a c h r i c h t e n ] » Z D P V 8 ('85) S. 337. 8673 — , — : D i e n e u a u f g e f u n d e n e n F e l s e n g r ä b e r n e b e n der J e r e m i a s g r o t t e bei J e r u s a l e m || Z D P V 9 ('86) S. 7 4 — 8 , 2 T . 8674 — , — : T w o C i s t e r n s n e a r J e r e m i a h ' s G r o t t o ¡1 Q S 22 ('90) S. 11 f., T.

8675

— , — : A R e m a r k a b l e T o m b I Q S 19 ('87) S. 112—5, A b b . , 154, 213,

215; 20 ('88) S. 20f.

8676

bis 61.

8679

Felsgräber im wädi jäsül, in einem ganz hinten ein Sarkophag. — , — : N o t e s f r o m J e r u s a l e m l| Q S 19 ('87) S. 151—8, 2 P l ä n e , A b b . Vgl. C o n d e r , C. R . || S. 1 6 6 f . 8677 Felsgrab bei der neuen russ. Kirche in Gethsemane mit 7 Trögen (über dem 3. vom Osten der Name Stephanus griechisch), dsgl. bei K a l ' a t ard es-suwei, dsgl. bei den Kopten östl. der Grabeskirche. Jemeniten in Silwän. Zisterne daselbst. B u h l , P . F r a n t s : N y e r e f u n d i J e r u s a l e m || T h e o l o g . T i d s s k r i f t '89 S. 481ff. 8678 H i r s t , J . : R e c e n t D i s c o v e r i e s in J e r u s a l e m || R e l i q u a r y 2 ('89) S. 159 S c h i c k , C.: R e c e n t D i s c o v e r i e s i n J e r u s a l e m || Q S 21 ('89) S. 6 2 — 8 , T . [ R 2890, 75], 8680 Mauerreste außerhalb der Nordmauer, bei der Nordostecke der Stadt, Funde östl. der Grabeskirche. Vgl. Finn, E. A. [| S. 205. — , — : R e c e n t D i s c o v e r i e s i n J e r u s a l e m fl Q S 21 ('89) S. 111—7, P l a n .

8681

Große Zisterne unter dem griech. Neubau sö. der Grabeskirche. Der Muristan. Kreuzfahrerruinen auf dem Skopus. Funde bei dem Damaskustore. — , — : R e c e n t D i s c o v e r i e s in J e r u s a l e m || Q S 21 ('89) S. 172—4, P l a n . 8682 Kirchenreste im tarlk bäb sitti m a r j a m neben der Geißelungskapelle. — , — : T h e M o u n t o f O l i v e s || Q S 21 ('89) S. 1 7 4 — 8 4 , P l a n , A b b .

8683

Topographie. Felsgräber bei dem Griechenbesitz Viri Galilaei mit griech. Mosaikinschrift, griech. Grabsteinen, röm. Legionsziegeln. — , — : [ B e r i c h t e ] || Z D P V 12 ('89) S. 1 3 0 f . [ R e g e n , a l t e F u n d e , S t r a ß e n -

bau],

— , — : E x c a v a t i o n s o n t h e E a s t e r n B r o w of , Z i o n ' | Q S 22 S. 12—15, T . Grundstück des comte Piello, Grabungen der Assumptionisten.

8684

('90) 8685

B. Einzelne Orte. 1. Ausgrabungen, d) Jerusalem

553

—, — : Discovery of rock-hewn Chapels at Silwân || QS 22 ('90) S. 16—8, T. [mit griechischer Inschrift], 8686 —, — : Reports from Jerusalem | QS 22 ('90) S. 67f. 8687 Rock-cut Cave at Silwân. Excavations at Aceldama. Petrie, W. M. Flinders: Notes on Places visited in Jerusalem || QS 22 ('90) S. 157—9 [Gräber mit griech. Inschriften], 8688 Schick, C. : Reports from Jerusalem || QS 22 ('90) S. 246—59, T., Abb. 8689 The New Road north of the City. New Discoveries at the House of Caiaphas, on the so-called Mount Zion [Mosaik], A newly-discovered Rock-cut Tomb at Aceldama. Newly-discovered Rock-cut Tomb near Bethany. Another Rock-cut Chapel at Silwân. Some Excavations on Mount of Olives. Recent Excavations at Siloah. Kasteren, J. P. van: Aus der Umgegend von Jerusalem || Z D P V 13 ('90) S. 76—122, Abb. 8690 Silwân, er-räs (Schalensteine), wädi en-när (Felsgräber), chirbet elmurassas (Wasserleitungen, Kirchenruinen, Mosaik — Martyriuskloster?), chän es-sahl (Euthymiuskloster), Römerstraße nach Jericho, el-'ïsawïje (Bahurim), chirbet mird (Gräber), el-muntär. Namenliste. Schick, C o n r a d : Mitteilungen aus J e r u s a l e m || Z D P V 13 ('90) S. 228 bis 32. 8691 Eunde (Annenkirche, Gräber bei St. Stephan, Grabungen der Augustiner). Wasserversorgung. Der 2. Siloahkanal. Der es-senne. Hanauer, J. E.: Was there a Street of Columns in Jerusalem |[ QS 23 ('91) S. 318. 8692 Menant, J. : Lettre à M. Maspero sur une découverte faite à Jérusalem || Ree. de Travaux 13 ('91) S. 194—7. 8693 Une trouvaille archéologique à Jérusalem || Revue ill. de la Terre Sainte 8 ('91) S. 65f. 8694 Schick, C.: R e p o r t s || QS 23 ('91) S. 9—20, 2 T. Abb. 8695 Christian Tombs in Jerusalem (östl. vom Jâfâtore). Ancient Bath and Cistern near Bethany (dër es-senne). More Discoveries at Silwân (Gräber mit griech. [?] Inschrift). The ,Second' Siloah Aqueduct. The Height of the Siloah Aqueduct. Searching for the St. Peter's (or Cock-Crow) Church on Zion (Mosaik, Legionsziegel). Proceedings in Searching for Water. —, — : Reports from Jerusalem || QS 23 ('91) S. 198—204, T., Abb. 8696 Discoveries in .Solomon's Stables' (Reste eines alten Bogens). Tombs and Ossuaries at Rujm el Kahakir (mit griech. Inschriften). —, — : Reports || QS 23 ('91) S. 276—81, Abb. 8697 Foundation of Present City Wall. Remains of Old Wall inside City. Protestant Burial Ground. Watercourse providing the ancient City with Water from North-west. Some Innovations at Jerusalem. Lagrange, M.-J.: Lettre de Jérusalem || R B 1 ('92) S. 439—56, Abb. [Inscriptions, tombes chrétiennes]. 8698 Merrill, S. : Discoveries in Jerusalem || Presbyterian and Reformed Rev. '92, Oct., S. 630—50. 8699 The peculiar Situation of Jerusalem. Questions and Discussions previous to the recent Excavations. Schick, C.: L e t t e r s || QS 24 ('92) S. 9—25, T., Abb. 8700 Old Pool in Upper Kedron Valley, or 'Wâdy el Jôz'. Remarkable Rockcut Tomb in 'Wâdy el-Jôz'. [Sonstige Funde]. The Buildings South of

554

III. Archäologie

the 'Double Gate'. Chisel Marks in the Cotton Grotto, vgl. dazu Petrie, W. M. Flinders || S. 26f., Abb. [Spuren von Werkzeugen, nicht Steinmetzmarken]. —, — : L e t t e r s || QS 24 ('92) S. 115—24, 2 T., Abb. Vgl. Conder, C. R . || S. 204—6. 8701 Recent Discoveries at the ,Nicophorieh' (Herodianisches Grab mit Sarkophagen). Gordon's Tomb. [Grundmauern eines Gebäudes bei nebi da'üd], —, — : L e t t e r s || QS 24 ('92) S. 185—92, Abb. 8702 The Discoveries at the Nicophorieh. The Gate Gennath (vgl. Recovery S. 274). Greek Inscription in the Muristan (vgl. Conder, C. R. || S. 334). Christian Burial-Grounds at Jerusalem. Discovery in Solomon's Stables etc. Discovery of Mosaic Pavement near the (so-called) Church of St. Stephen (190—2: Lamm). —, — : L e t t e r s || QS 24 ('92) S. 283—91, Abb. 8703 A c e l d a m a [Beschreibung der Ruine]. A Pool cleared out [westl. vom Damaskustore]. An Ancient Stone Weight [.Talent' bei St. Anna]. New Sewer near the Church of the Holy Sepulchre. Eccehomobogen. Melander, H . : D e t förexilska israelitiska a r k i v e t och Israels f ö r b u n d s a r k . Stockholm '92. 68 S. [ H a k e l d a m a , das Versteck der Bundeslade]. 8704 —, — : H a k e l d a m a || Z D P V 17 ('94) S. 25—33, Abb. Guthe, Herrn. || S. 34f. 8705 H a n a u e r , J . E . : L e t t e r || QS 25 ('93) S. 141—3. 8706 St. Martin's Church and other Mediaeval Remains. The Maladrerie. —, — : The Churches of St. Martin a n d St. J o h n t h e E v a n g e l i s t || QS 25 ('93) S. 301—5. 8707 Schick, C o n r a d : K a t a k o m b e n auf dem Ö l b e r g || Z D P V 12 ('89) S. 193—9, T. [R 2890, 72], 8708 Karm es-saijäd (Viri Galilaei) mit griech. Inschriften, n . (!>.: [P., T h . : Archäologische E n t d e c k u n g e n I I . Griechische I n s c h r i f t u n d menschlicher Schädel, auf dem Ölberge g e f u n d e n ] || PyccKiii najiOMHHKi [ R u s s . Pilger] '93 Nr. 4 cTp. 652—653. 8709 Schick, C.: The T o m b s of t h e P r o p h e t s || QS 25 ('93) S. 128—32, A b b . 8710 —, — : Newly discovered R o c k - c u t Passage || QS 25 ('93) S. 133. 8711 H a n a u e r , J . E . : Notes || QS 26 ('91) S. 21. 8712 El-Heidhemiyeh. The mediaeval Cemetery of the Anastasis. Schick, C.: J e r u s a l e m Notes || QS 26 ('94) S. 261—6. 8713 The Muristan. A Colony of Bokhara Jews. The English Hospital. The Russian Orthodox Palestine Society. Rock-cut Aqueduct on Skull Hill. The Muristan Inscription. A Rock-Scarp. New Drains. Tombs of the Judges. Interesting Cisterns and Winepresses. Alterations in the City. Lagrange, M . - J . : L e t t r e de J e r u s a l e m II R B 3 ('94) S. 136—41. 8714 Milliaire arabe d'Abd el-Melik. Le casal de Fontenoid (chirbet löze). L'emplacement d'Emmaüs. Lewis, T. H a y t e r : Prof. Lewis a t J e r u s a l e m | Athen. '86 Nr. 3058 S. 753 [Rom. B a u t e n in J.]. 8715 Der J e h o v a t e m p e l zu J e r u s a l e m || NNM, 30 ('86) S. 143—56. 8716 Zu dem Modell von C. Schick, gekauft von einer Firma in Hull (England) || NNM 83 ('89) S. 60.

B. Einzelne Orte. 2. Sonstige Untersuchungen, a) Größere Gebiete

555

2. Sonstige Untersuchungen a) G r ö ß e r e G e b i e t e Reinach, S. : Conseils aux Voyageurs archéologues en Grèce et dans l'Orient hellénique ( = Petite bibliothèque d ' a r t et d'archéologie, 4). Paris '86. 117 S. 8717 Rez. W. W.: JHSt 8 ('87) S. 287f. Wiedemann, A. : Die Forschungen über den Orient || P h 46 ('86) S. 689—711; 47 ('88) S. 344—69. 8718 Colonna-Ceccaldi, G. : Monuments antiques de Chypre, de Syrie et d ' É g y p t e . Paris, Didier '82. 317 S., 34 T., Abb. Fr. 25,— [R 3200,2], 8719 Rez. X.: RA N. S. 43 ('82) S. 383 f. Le Bas, Philippe : Voyage archéologique en Grèce et en Asie Mineure (1842—1844). Planches de topographie, de sculpture et d'architecture d'après les dessins de E. Landron, publiées et commentées par Salomon Reinach. Paris, Firmin-Didot et Cie. '88. 4°. X X I V , 163 S., 289 Taf. Fr. 30,—. 8720 Kleinere u. billigere Ausgabe (mit Ausnahme der inscriptions) des Originalwerkes. — Rez. Ad. Michaelis: LZ 40 ('89) Sp. 1117f. H. Heydemann: Z. f. bild. Kunst 24 ('89) S. 178—80. W. M. Ramsay: Class. Review3 ('89) S. 83—5. F. Koepp: BphW 9 ('89) 24. Haussoulier: RC 28 ('89) S. 61—3. R. v. Schneider :ZÖG 40 ('89) S. 620—2. G. Hirschfeld : GGA'89 S. 791—4. J. Böhlau: WklPh 7 ('90) 5. Sterrett, J o h n Robert Sitlington: The Wolfe Expedition to Asia Minor ( = Papers of the American School of Classical Studies a t Athens, Vol. I I I ) . Boston, Damrell & U p h a m '88. V I I I , 448 S., 2 K. 8721 Rez. G. Hirschfeld : GGA 150 ('88) 15. Juli. LZ 39 ('88) 30. The Independent (N. Y.) '88, May 10, S. 592. W. Larfeld: B p h W 9 ('89) Sp. 1414—6, 1446—8, 1478—80. —, —: An Epigraphical J o u r n e y in Asia Minor ( = Papers of the American School of Classical Studies a t Athens, Vol. II). Boston, Damrell & U p h a m '88. VII, 344 S. $ 2,—. 8722 Rez. Meisterhans: NphRdsch 8 ('88) 21. K. Sittl: WklPh 5 ('88) 49. W. Gurlitt: BphW 9 ('89) 1. W. Drexler: WklPh 6 ('89) 6—7. Edward G. Coy: The Andover Rev. 10 ('88) S. 430. W.Tomaschek: MGGW 33 ('91) S. 651. B.: LZ 40 ('89) Sp. 393. H u m a n n , Karl und Puchstein, O t t o : Reisen in Kleinasien und Nordsyrien. Ausgeführt im Auftrag der Kgl.Preuß. Akad. der Wiss. Berlin, D. Reimer '90. 4°. 424 S., Abb. 2°. 3 K., 53 T. M 60,—. 8723 Rez. B. Moritz: V. Ges. Erdk. Berlin 17 ('90) S. 248—50. Ed. Meyer: LZ 42 ('91) Sp. 387f. F. Koepp: BphW 10 ('90) 36 Sp. J. T. B.: Proc. Geogr. Soc. London 12 ('90) S. 703f. G. v. Diest: PM 37 ('90) S. 16. A. Bauer: RH 45 ('91) S. 400—5. W. Tomaschek: MGGW33 ('91) S. 651 —3. Scott. Geogr. Mag. 7 ('91) S.221f. Fernschau 4 ('91) S. 207f. F. Winter: DL 12 ('91) 32. R. Engelmann: Jber. d. philol. Vereins Berlin '91 S. 31—3. Benzinger, I m m . : Der heutige Zustand der alten Denkmäler in Syrien u n d Palästina || ZDPV 14 ('91) S. 70—4. 8724 Schneider, F . : Die altchristlichen R u i n e n s t ä d t e von Mittel-Syrien || K a t h . 58 ('78) S. 30—52 [nach De Vogûé's Syrie centrale], 8725

556

III. Archäologie

Sachau, Ed. : Einige R u i n e n s t ä t t e n in Syrien || Mitt. d. Ver. f ü r Erdkunde. Leipzig '84 S. 7 . 8726 Jullien, Michel: Altchristliche Ruinen Nord-Syriens || K a t h . Missionen 8 ('94) S. 10—2, 34f., 58—60, 82—6, 128—30, 153f., 175—8. 8727 —, —: Viaggio nella Siria settentrionale alle ruine cristiane dei secoli IV, V e VI. Traduz. t r a t t a dalleMissione cattoliche. Milano, Giuseppe '94. 114 S., T. L. 1,25. 8728 Clair, George St. : Boat-shaped Graves of Syria || QS 19 ('87) S. 236—8; 20 ('88) S. 107. Vgl. Conder, C. R. || QS 2Q ('88) S. 40. [Ägyptischer Einfluß]. 8729 A6aMejieKT)-JIa3apeBb, KHH3b C.: riajibMHpa. ApxeojionmecKoe MCJitAOBanie. [Abamelek-Lazarew, F ü r s t S.: P a l m y r a . Eine archäologische Untersuchung], C . - n e T t p 6 y p r b '84, 2°. Crp. 84, Taßji. 13. M. 30.—. 8730 Rez. D. H. Müller: ÖMO 11 ('85) S. 43. Post, G. E. : Narrative of a Trip to P a l m y r a in April, 1890 || QS 23 ('91) S. 20—49, Abb. 8731 Mit palmyren. Inschriften und Pflanzenverzeichnis (vgl. dazu Hanauer, J . E . II QS 23 ('91) S. 156—8). —, —: Narrative of a second journey to Palmyra, including an exploration of the Alpine Regions of Lebanon and Anti-Lebanon, a n d the southern Half of the Nusairy Chain || QS 24 ('92) S. 154—67, 252—62, 322—8; 25 ('93) S. 36—43, K., 147—64. 8732 Guthe, Herrn.: P a l ä s t i n a f o r s c h u n g || Mitt. d. Ver. f. E r d k u n d e zu Leipzig '80 S. 150. 8733 Hoffmann, C. : Mitteilungen über die Erforschung des heiligen Landes in neuester Zeit fl NNM 35 ('91) S. 121—42. 8734 Malsteine, Schalensteine, Ausgrabungen (Siloahkanal, herodianische Gräber, Teil el-hesl), assyrische Steintafel im Kloster der Zionschwestern, Tell el-'amärna-Briefe. Spitzer, S.: Römisch-Jüdische F u n d e || A Z J '91, Sept. 25, S. 465. 8735 K o h u t , A. : The Sarcophagus of the Palestinian Jews || Reform Advocate (Chicago) '92, S. 16 (20. II.) = J ü d . Litbl. '92, Nr. 18, S. 68—70. 8736 Ward, William H a y e s : The latest Palestinian Discoveries || Homiletic Rev. '92, S. 403—7. 8737 The archaeology of Palestine || Ath. ('76) S. 728 (Nr. 2562 v. 2. X I I . '76). 8738 Lecomtes Zeichnungen, der Clermont-Ganneau begleitete, jetzt im PEF. Pläne, Schnitte, Ansichten von Gräbern, Kirchen usw. Séjourné, P. M.: La Palestine chrétienne. Découvertes récentes et explorations || R B 1 ('92) S. 118—25. 8739 St.-Étienne: Mosaik, Kapitäl; griech. Inschr. von chirbet sakârie. Conder, C. R. : Reports || QS 13 ('81) S. 158—208, Abb., 247—81, Abb. ; 14 ('82) S. 7—15, Abb., 69—112, T. [Dolmen], K „ Abb. [ = Ann. de la phil. chrétienne 6 ('82) S. 428—51], 8740 Ba'albekk (griech. Inschriften), kamü'at el-harmel (vieil. Conna?), Kades am Orontes (tell nebi mindu), See von höms mit künstlichem Damm (röm. Werk), höms, Kal'at el-hösn (hosn el-akräd), taräbulus (Kapelle der Marina), Tyrus (Lage der alten Stadt, der ägyptische Hafen, Tempel des Melkart, Palaityrus bei teil habisch?), Römerstraße an der Küste, chirbet umm el-

B. Einzelne Orte. 2. Sonstige Untersuchungen, a) Größere Gebiete

557

' a m ü d , räs en-näküra, mitilie ( = Bethulia?), Jakobsbrunnen, ' E n t a p p u a h , dschifna (röm. Sarkophag), er-räm, dschett bei näblus (röm. Lampen), Jerusalem, Siloahteich (Guthes Ausgrabungen, Inschrift), näblus, Jerusalem (Gräber bei der Jeremiasgrotte), the mountain of the Scape Goat (el-muntär). — The Land of Benjamin (topographisch), K i r j a t h Jearim, Hebron, Hakeldama, Beth H a k k e r e m (Steinkreise), Jerusalem (griech. Inschriften, Gräber), Emmaus, Mount Nebo. •— Hesbon and its Cromlechs. — B a m o t h Baal and Baal Peor, On some Arab Folk-lore Tales, A m m â n and 'Arak el Emir (Architektur und griech., lat. Inschriften). — Dolmen.

Clermont-Ganneau, Ch.: E x t r a i t d'une lettre datée de Jaffa, 16 juillet 1881, et relative aux premiers résultats de ses excursions || CRAI 4 me série 9 ('81) S. 186f. 8741 —, — : R a p p o r t s sur une mission en Palestine et en Phénicie entreprise en 1881 || Arch, des missions scient, et litt. 3 m e série 9 ('82) S. 277— 321 (S.-A.: Paris, I m p r . n a t . '82. 49 S.); 11 ('85) S. 157—251, 12 T., Abb. [R 2970, 20]. 8742 Bez. Th. Schreiber: ZDPV 10 ('87) S. 190—4. E. N[estle]: LZ 36 ('85) Sp. 991—3. Conder, C. R. : Tour of Their Royal Highnesses Princes Albert Victor and George of Wales in Palestine || QS 14 ('82) S. 214—34, K., Abb. [R 3242, 91], 8743 Mit griech. Inschriften von dscherasch, ba'albekk; palmyren. Siegel; Dolmen. Séjourné, P.-M. : Chronique biblique || R B 1 ('92) S. 2 5 7 - 7 4 , Abb. 8744

Découverte d ' u n tombeau à Saint-Ëtienne [mit Mosaik, arab. Lampen] S. 258—61. Voyage d'exploration de Jérusalem à Gaza S. 261—7. Découverte de t o m b e a u x chez les Grecs à Mikephourieh [sic !] S. 267—72 [Herodesgräber]. Mission scientifique russe S. 272f. Revue anglaise de la soc. P E F S. 243. Les conférences bibliques au couvent de Saint-Étienne S. 274.

Oliphant, Lawrence : Notes on a Tomb opened a t Jefcata, and on Monuments found at N a b l o u s || QS 17 ('85) S. 94—7, Abb. 8745 Treppe von 9 Stufen, Vorplatz 6 x 6 Fuß, 2 Kammern, (a. gemauerte Wände (Mörtel), gewölbte Decke, b. aus dem Felsen gehauen, mehrere Kokim, ein Arkosolium). Grube einer Ölpresse, darin ein jonisches Kapital. Dreilußbasis von näblus mit griech. Inschriften (S. 96f.). Guthe, H e r m a n n : Aus Briefen || ZDPV 6 ('83) S. 78—80. 8746 Sandreczki, Funde im russ. Hospiz und am Moghrebinertore. Reinicke, Kalksteinvogel vom Haram, Kanal bei N äblus, Marmorstatue vom Fuße des Garizim. Schumacher, G. : Recent Discoveries || QS 20 ('88) S. 103—6, Abb. 8747 Griechische Inschrift von leddschvn, gemauerte Gräber mit skulpierten Deckplatten bei haiia, Steinmetzzeichen von mämäs, der See von Tiberias, Gräber mit Steintüren in schefa'amr. 'atlït, Zisternen.

Oliphant, Lawrence: The Slopes of C a r m e l || QS 15 ('83) S. 120f. Vgl. Conder, C. R. | S. 177. 8748 —, — : The K h u r b e t s of Carmél || QS 16 ('84) S. 30—44, Abb. Vgl. Conder, C. R. \\ S. 240. 8749 Chirbet dübil (Steine mit Reliefs), chirbet ed-dawâmïn (Sarkophage, Gräber), ch. 'alä ed-din (Zisternen), 'usufia, ch. lübie, ch. ruktijja (Grab mit griech. Inschrilt und Kokim), ch. el-kerak, ch. ed-dawäbe, ch. medïne (Gräber), ch. summäka (Synagogenruine), ch. umm esch-schukaf (Mosaik, Gräber), ch. el-mansüra, ch. umm ahmed (Gräber).

558

III. Archäologie

—, —: Round Mount Carmel || QS 17 ('85) S. 25—9, T. 8750 Sycaminum = Teil es-semek, Calamon = Kefr es-sämir. Alte Reste in chirbet et-tin'äme (Gräber, Säulen, bearbeitete Steine), kefr läm, zemmarin u. a. (Zisternen), unterirdischer Kanal bei chirbet ruschmia. —, —: Note I QS 20 ('88) S. 106f. 8751 Feuersteinwerkzeug von teil el-kassis [Karmel], griech. Inschrift von chirbet ruktije. Schumacher, G. || Recent Discoveries at C a e s a r e a , U m m el Jemal, and Haifa || QS 20 ('88) S. 134—41, Abb. 8752 Achteckige Pfeiler, Mauerreste, Marmorreliefs u. -kapitäl, griech. Inschrift von Kesärie. Marmorkapitäl (Kreuzfahrerzeit) in haifa. Kreuzfahrerinschrift von 'akka. Tonmaske von besän. Tonsarkophage von 'abellin. —, — : Researches in the Plain north of Caesarea || QS 19 ('87) S. 78— 90, Plan, Abb., 151. 8753 Krokodiljagd am nahr zerkä; der Steindamm 1,400 yards lang, 3—8 Fuß breit; Mijamäs; chirbet esch-schech ibräk (Gräber, Sarkophage), 'atlit (Dolmen?). Alter jüd. Friedhof bei Tiberias, Sarkophage. Kasr bint elmelek (Herodesburg); Grabstein des Abu Hurera (arab. Inschrift); griech. Inschrift. Lees, G. Rob.: Antiquities from Caesarea etc. | QS 25 ('93) S. 137—41, Abb. 8754 Glas, Tonware, männl. Sphinx in Blei eingegraben, Grab mit griech. Inschrift bei dem russ. Gethsemane, Mosaik vom Ölberg. Schick, Conrad: Nachrichten || ZDPV 9 ('86) S. 162—4. 8755 Kleine Funde in sebastie, bei näblus, in Jerusalem. Schumacher, G.: Recent Discoveries, Notes and News from the Liva of ' A c c a || QS 19 ('87) S. 26—36, Abb. Vgl. Conder, C. R. || S. 105. . 8756 Tamra (Senkgräber mit Deckstein, Felsgräber mit Kokim, Kanal, Öl- und Weinpressen), dschisr el-medfün (Römerstraße), chirbet iskenderüne, sür, Straßenbau, 'akka (Kanal von el-käbri? Hand eines doppelt lebensgroßen Marmorstandbildes, einen Stab umfassend), saffürie (Kapitale des Kreuzfahrerschlosses), Tabor (Grabungen), haifa (Mosaik mit Kanälen westl. der Stadt), sebastie (weibl. Halbstandbild nach palmyrenischer Art bei einem Sarkophage gef.), 'askalän (kufische Inschriften). Oliphant, Lawrence: Cave Tombs in G a l i l e e || Fortnightly Rev. 34 ('83) S. 136—45. 8757 Frei, Adolf: Beobachtungen vom See Genezareth || ZDPV 9 ('86) S. 81 —145, T., Abb. 8758 Antike Reste (griech. Inschriften, Gräber, Sarkophage, Wasserleitungen, Badeanlagen), Thermen, Volksleben. Vgl. Buhl, F. || ZDPV 13 ('90) S. 37f. Oliphant, L . : New Discoveries || QS 18 ('86) S. 73—81, Abb. 8759 Löwenfiguren von el-ahsenlje (bei el-'aradsch), Säulenbruchstücke und Relief in el-chöcha, Säulen in Kanef (Synagoge? mit hebräischer Inschrift), Mauerreste und Säulen in der 'azlz (Synagoge), Säulen bei elläwije (Synagoge), griech. Inschrift und Steintüre* in Tiberias, Tonsarkophage in 'abellin, griech. Inschrift von er-rumsanije. * Vgl. Weld, A. G. || QS 18 ('86) S. 144. Schumacher, G.: Recent Discoveries. Notes and News from Galilee || QS 19 ('87) S. 221—6, Abb. 8760 Zummärln (Bad mit Mosaik, Säulen mit Kreuz, Felsgräber mit Gläsern u. a.), Tiberias (römische Reste), 'akka (Stein mit Doppelkreuz), ruschmia, beirut (Mahlstein mit Inschrift?), saida (Sarkophage, Meilenstein).

B. Einzelne Orte. 2. Sonstige Untersuchungen, a) Größere Gebiete

559

—, —: Recent Discoveries in Galilee || QS 21 ('89) S. 68—78, Abb., Plan. 8761 Nazareth (Höhle bei den soeurs de St. Joseph, K r e u z f a h r e r s k u l p t u r , arabische Münzen u n d Lampe). Römisches B a d bei dscha'üne. Gräber bei chirbet kesarün mit Eingang durch die Decke (darin Kupfergeräte u n d Münze des Agrippa, vgl. Chester, G. J . || S. 153).

—, —: Recent Discoveries, Notes, and News from Galilee | QS 21 ('89) S. 187—92, Abb. 8762

Felsgräber mit Kokim an der Straße haifa-Nazareth (2,300 m vom ' a k k a Tore in haifa), darin vier Tonsarkophage [Ossuarien], Gräber m i t Skulpturschmuck bei schefa 'amr, zerbrochenes Ossuarium bei 'ain es-safsäfe, schädel- u. knochengefüllte Höhle mghäret r a b b ä ' dschessäs, Marmorkopf v o n ' a k k a , griech. Inschrift von u m m el-'alak.

Kasteren, J. P. van: Neuentdeckte Grabkammern || ZDPV 12 ('89) S. 24—32, 130, Pläne. 8763 Ed-duweini [ed-dawä'ime], schefä-'amr, bei kudus mit griech. Inschriften.

(Kedes-Naphthali),

Schumacher, G.: Notes from Galilee || QS 22 ('90) S. 24f. 8764 Gräber in schefa 'amr, griech. Inschrift bei chirbet hüsche. —, —: Discoveries during the Construction of the Acre-Damascus Railway || QS 25 ('90) S. 331. 8765 Jullien, Michel: Quelques ruines du L i b a n || MC 26 ('94) S. 429f., 443—5, 457 f. 8766 Conder, C. R.: Notes || QS 18 ('86) S. 15—19 [R 3242, 117], 8767 Flood Stories in Palestine. Vgl. Tomkins, H. G. || S. 205 || Phoenician Antiquities and Tombs S. 15—7. Brémond, Aloys: Communication sur S i d o n , D a m a s et B a a l b e c k || Le Globe 27 ('88) Bull. S. 30—4. 8768 Conder, Cl. R. : Notes on [Schumacher's] A c r o s s t h e J o r d a n || QS 18 ('86) S. 83—7 [R 3242, 118], Schumacher, G.|| S. 168—71. 8769 Oliphant, Lawrence: Notes on the J a u l â n | QS 16 ('84) S. 167—71, Abb. Vgl. Conder, C. R. || S. 241. 8770 J a r m u k t a l , k a l ' a t el-hösn, Dolmen bei tsil.

Schumacher, G.: Researches in S o u t h e r n P a l e s t i n e || QS 18 ('86) S. 171—97, K. [3/8 inch to a Mile], Abb. Vgl. Conder, C. R. || QS 19 ('87) S. 103f. 8771 'askalân (Altar, Säulenreste mit griechischer Inschrift, Steine m i t menschlichen Gestalten in Relief, byzant. Ziegelmauerwerk mit Mörtel u n d gewölbten Eingängen, Nachrichten von einem großen Marmorstandbild), ghazze (griech. Inschrift), der el-beläh (christlich-byzantinische Kapelle, arabische Inschrift), chän jünis (arab. Inschriften, röm. W a c h t t u r m ) , bir r e f a h (Säulen, Mosaikreste), Beduinenleben, tell esch-schëch (Ziegelmauerreste, Mosaik, Marmorstandbilder, altes Bad?), chirbet u m m el-keläb (Zisternen), ch. el-emkêmen (dsgl.), 'abasän el-kebïre (Säulen mit attischer Basis), chirbet ed-dmëta (Säulen u. a.).

Peters, John P. : Some ruins beyond the Jordan (Arak el-Emir, Madaba) 1 The Nation (New York) '91, S. 404—6 (26. XL). 8772 Schick, Conrad: Bericht über eine Reise nach M o a b , im April 1877 in Begleitung des K. deutschen Consuls Baron von Münchhausen ausgeführt II ZDPV 2 ('79) S. 1—12, T. Vgl. S. 246 = QS 11 ('79) S. 187—92 [R 2890, 29], 8773 R ä m e , Ma'in, Libb, W ä d i Wäle, Dïbân, 'Arä'ir, Suwëme, Dolmen u.a.

560

III. Archäologie

Schwab, Moïse: Les tombes des juifs et celles des Égyptiens || Gazette archéologique 7 ('81—2) S. 79—82. 8774 Lagrange, M.-J.: Lettre de Jérusalem || R B 2 ('93) S. 631—4, Abb. 8775 Vogel aus umm tüba, Lampe aus Askalon, griech. Inschr. vom Sinai. Bénédite, George: R a p p o r t sur une mission dans la péninsule s i n a ï t i q u e ! J A 8 m e série 14 ('89) S. 364—70. Vgl. 15 ('90) S. 508; 16 ('90) S. 114; 17 ('91) S. 532. 8776 Schick, C.: Reports || QS 25 ('93) S. 134—7. 8777 Old Remains at the Sanatorium. Khurbet Ras el-Alweh and Burj el-Tut. —, —: Letters || QS 25 ('93) S. 282—99, Plan, Abb. 8778 Old Jerusalem, an Exceptional City. St. Martin's Church at Jerusalem. Tabitha Ground at Jaffa (Gräber mit griech. Inschriften). BaronUstinofï's Collection of Antiquities at Jaffa (mit griech. u. lat. Inschriften). Excavations on the Rocky Knoll North of Jerusalem. Chronique de Jérusalem. I : Excursions. 1. Du Salt à Scheik S a ' a d . I I : Découverte d'une église à Nazareth. Mosaïques au mont des oliviers. Puits de Jacob ou de la Samaritaine || R B 2 ('93) S. 228—44. 8779 Séjourné, P.-M.: Chronique Palestinienne || R B 3 ('94) S. 615—28. 8780 Voyage de l'école biblique. Araq el-Emir. Jazer. Inscriptions (Dscherasch, irbid, muzêrïb, rawä). Fouilles au S.-O. de Jérusalem. Découverte d'une chapelle mortuaire au nord. Schick, C.: Letters || QS 26 ('94) S. 13—21, Plan. 8781 Tabitha's Tomb and St. Peter's Church at Jaffa (13—15). Excavations by the Augustinian Brethren on Mount Zion (15—9). Notes of Changes in Jerusalem Buildings etc. (19—21). b) E i n z e l n e O r t e (in alphabetischer Folge). King, J a m e s : J a c o b ' s Well, its History and Associations || QS 11 ('79) S. 87—95 [bei *ain j a ' k u b ] . 8782 Lees, G. R . : J a c o b ' s Well || QS 25 ('93) S. 255f„ Abb. 8783 Bliss, F. J . : The Church a t J a c o b ' s Well || QS 26 ('94) S. 108—13, Plan. 8784 Rawnsley, H. D.: Note || QS 13 ('81) S. 124f., Abb. 8785 Fund einer tyrischen Münze und eines ägyptischen Szepterkopfes in 'ain kdës. Ryssel, V.: [Felsgemächer und Skulpturen an den ' A j ü n M u s a ] || ZDPV 8 ('85) S. 66f. 8786 Lewis, T. H a y t e r : A m m a n || The Builder . . . = QS 14 ('82) S. 113—6, Abb. [Kirche mit Spitzbogen]. 8787 Schick, Conrad: Das altchristliche T a u f h a u s neben der Kirche in ' A m w a s || ZDPV 7 ('84) S. 15f., T. 8788 Gatt, Georg: Ruines de l'église d ' A n a t a || AMSTS 5 ('78) S. 36—40, Plan [R 3284, 11], 8789 Chester, J . Gr.: [Destruction of the Crusading Walls of A n t i o c h i a ] || QS 19 ('87) S. I f . 8790 Clermont-Ganneau, Charles: The sacred H a w k of Reseph a t A r s u f . L e t t e r || Athen. 7. X. '82, S. 468. 8791 Schick, Conrad: A r t u f u n d seine Umgebung || Z D P V 10 ('87) S. 131 — 59 (mit Bemerkungen von H. Guthe), 6 T. 8792 Opfersteine, Kolumbarien. Dabei Karte: 'Artuf u. Umgebung, 1:63360.

B. Einzelne Orte. 2. Sonstige Untersuchungen, b) Einzelne Orte

561

Guthe, Hermann: Die Ruinen A s c a l o n ' s || ZDPV 2 ('79) S. 164—71, Plan [von C. Schick] = QS 12 ('80) S. 182—7. 8793 Brugsch, Heinrich: B a a l b e k || WM 28 ('83) S. 332—41, Abb. 8794 Müller, H. : Die Ruinen von Baalbek und Palmyra || Deutsche Bauzeitung 18 ('84) S. 78f. 8795 Bock, Franz: Ba'albek. Eine archäologische Wanderung || Unsere Zeit 2 ('89) S. 97—107. 8796 Cassel, Paulus: Elagabal. Bruchstück einer Reise nach dem Sonnentempel von Baalbek || Sunem 15 ('89) S. 256—8, 262—5, 270—3, 278—80, 287 f. 8797 Frauberger, Heinrich: Die Akropolis von Baalbek. Frankfurt a. M., H. Keller '92. 2°. 14 S., 22 T., Abb. M. 27,—. 8798 Jullien, Michel: Baalbek || MC 26 ('94) S. 274—8, 291 f., 297—300, 311—3, 322—5, 337—9, 348f. Vgl. Mitt.d. Oberhessischen Geschichtsvereins '95. S. 73, 99, 129. 8799 Favre, Camille: B a ni a s (Balanée) et son enceinte cyclopéenne || RA N. S. 37 ('79) S. 223—32, T. Abb. [BaXavaia, 40 km n. von Aradus], 8800 Tristram, N. B.: A Discovery at B e y r o u t || The Athenaeum '81, Oct. 15, S 8801 Renan, Ary : Lettre à Mr. G. Perrot || RA 3» e série 9 ('87) S. 37f. 8802 Steinbruchstück eines in Beirut erworbenen Reliefs unbekannter Herkunft. Schick, C. : A supposed Druidical Stone | QS 22 ('90) S. 22 f. Vgl. Finn, E. A. II S. 195. Schick, C. |[ QS 25 ('93) S. 133. 8803 es-seba' rudschüm bei b ê t s af äf ä. Post, G. E.: Ruins about Merj Hin in Subalpine Lebanon || QS 23 ('91) S. 299—302, Abb. [Sarkophage von B u s w a y e h ] , 8804 Fergusson, I.: The Mosque at Hebron [el-chalïl]. Letter || The Academy 22 ('82) S. 742 (2. XII.). 8805 Conder, C. R.: Report on the Visit of Their Royal Highnesses Princes Albert Victor and George of Wales to the Hebron Haram, on 5 t h April 1882 || QS 14 ('82) S. 197—213, Plan. Dazu Dalton, J. N. || S. 193—5; Wilson, C. W. || S. 213f. [R 3242, 90], 8806 La sépulture d'Abraham || La Turquie '82, 28. VI. = Exploration 14 ('82) S. 231 f. 8807 Der gegenwärtige Zustand der Höhle Machpelah || Jüd. Lit.-Bl. 12 ('83) S. 205f. 8808 Riant, Comte Paul : Invention de la sépulture des patriarches Abraham, me Isaac et Jacob, à Hébron, le 25 juin 1119 || CRAI 4 série 11 ('83) S. 26 —35 = AOL 2 ('84) I S. 411—21; II S. 512f. S.-A.: Gênes '83. 13 S. 8809 Rez. H. Hagenmeyer : LZ 34 ('83) Sp. 1691—3. Merrill, Selah: Hebron, and a visit to the cave of Machpelah || SST 31 ('89) S. 787. 8810 —, —: The Cave of Machpelah || ONTSt 11 ('90) S. 327—35. 8811 Goldziher, Ignaz: Das Patriarchengrab in Hebron nach Al-'Abdarï || ZDPV 17 ('94) S. 115—22, T. [Das Innere des Grabes.] 8812 Aus Al-madchal des Abu 'Abdallah Muhammed al-'Abdarï (Ibn alhäddsch, f 737). Guthe, Hermann: Die Untersuchung des Patriarchengrabes in Hebron im Jahre 1119 || ZDPV 17 ('94) S. 238—48, 2 T. 8813 36

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

562

III. Archäologie

Mantell, A. M.: K h u r b e t ' A d a s e h || QS 14 ('82) S. 166—8, Abb. [Gräber, Zisternen]. 8814 Schumacher, Gottlieb: Pella. London, P E F '88. 78 S.2 s. 6 d. [ c h i r b e t fah.il]. 8815 Schick, Conrad: [Mosaiken, Zisternen, Säulenstücke bei Bethanien [| ZDPV 3 ('80) S. 250. 8816 Bei Chirbet Inkäschi vgl. ZDPV 4 ('81) S. 137. Bliss, F. J. : Notes on the Plain of Jericho || QS 26 ('94) S. 175—83, Abb. 8817 Chirbet el-mefdschir. Ruinen bei sedscharat el-etele. I Fritze, 0 . : [Omajjadenmoschee in D a m a s k u s am 14. 10. 1893 ausgebrannt] I NNM 37 ('93) S. 148f. 8818 Freshfield, Douglas W. : Underground Cities in Syria [ d e r ' a ] || The Athenaeum '80, S. 872 (25. XII.). 8819 (Nach L. Oliphant, The Land of Gilead). Porter, J. L. : The Old City of Adraha (Dera) and the Roman Road from Gerasa to Bostra || QS 13 ('81) S. 77—9. 8820 Mont Saint Siméon Stylite près d'Alep. Monument du IV e siècle, photographié par Albert Poche avec une notice explicative par le marquis de Vogtié. Paris, librairie polytechnique de J. Baudry '78. 2°. 23 T. Fr. 7 5 , — [ d ê r s i m ' o n ] , 8821 Bliss, F. J . : Marble Fragment from Jebail [ d s c h b ë l ] || QS 26 ('94) S. 118—20, Abb. Vgl. Pitcairn, L. || S. 200f. 8822 Bruchstück eines Pfeilers, jetzt im Museum des Syrian Protestant College Beirut. Schumacher, Gottlieb: Felsengräber in D s c h e b a t a || ZDPV 8 ('85) S. 60—4, T., 333f., Abb. 8823 Dabei siebenarmigeLeuchter, auch aus el-ahmedïje und fïk. Vgl. Guthe, H. II ZDPV 8 ('85) S. 334f. Schick, Conrad: Der Frankenberg || ZDPV 3 ('80) S. 88—99, 2 T. (Nr. 4, 5) [ d s c h e b e l e l - f u r ë d î s ] , 8824 Guérin, V.: Communication sur les ruines du mont Garizim [ d s c h e b e l e t - t ü r ] Il BSNA '74. S. 142—4. 8825 Merrill, Selah: Antiquities at Nablus [Gebäudereste auf dem Garizim] || Ath. 4. XI. '82. S. 603 [R 3318, 14], 8826 Schick, C.: The Waters of Gibeon [ e d - d s c h ï b ] || QS 22 ('90) S. 23, P. [Quelle mit Schacht], 8827 Colonna, Ceccaldi Georges: Le monument de Sarba ( D j o u n i de Phénicie) et le site de Palaebyblos || RA N. S. 35 ('78) S. 1—22, Abb. [Reste des Serapeums und Gräber], 8828 Gatt, G. : Bemerkungen über G a z a und seine Umgebung || ZDPV 7 ('84) S. 1—14; 8 ('85) S. 243. 8829 Mit antiken Funden; Anthedon = teda. Vgl.Nöldeke, Th. || ZDPV7 ('84) S. 140f. Gildemeister, Johs. || S. 142. Schumacher, G.: Grabkammern bei H a i f a || ZDPV 13 ('90) S. 175—80, T., Abb. ' 8830 Wetzstein, Johann Gottfried: Briefliche Mittheilungen an Prof. Dr. E. Riehm fl ZAT 3 ('83) S. 273—9 [R 2539, 19], 8831 Pyramide von Harmel in Coelesyrien, Orontesquelle, Senir oderHermon und Schephamgebirge. Clermont-Ganneau, Ch.: Erbed et ses tombeaux sacrés || RAO 1 ('88) S. 320f. 8832

B. Einzelne Orte. 2. Sonstige Untersuchungen, b) Binzeine Orte

563

I r b i d in Galiläa. Dort nach Nâseri Khosrau die Gräber der 4 Söhne Jakobs und der Mutter des Moses; ähnlich Ali el-Herewi (AOL 1 S. 594).

Chassignet, L. M. M.: Souvenirs du camp de K a b - É l i a s (Syrie) et d'une excursion aux ruines de Balbeck || Mém. de l'Acad. de Stanislas 5 e sér. 4 ('86 ['87]) S. 233—64. 8833 Warsberg, Alexander Freiherr von : Homerische Landschaften. 1. B a n d : I m Reich des Sarpedon. I I . Rhodos. I I I . I m Aegäer Meer. Wien, Carl Graeser '84. XVI, 271 S., 21 T. 8834 Tf. nach S. 108: Kanal Vespasians bei Seleucia Pieria ( e l - K a b ü s i ) [mit falscher Beschriftung], Vgl. Luschan, F . v . || JDAI 4 ('89) Anzeiger, S . 8 f .

Bliss, F. J . : A Lebanon Cliff Castle ]| QS 26 ('94) S. 113—8 [ K a i ' a t F a c h r ed-dïn ma ' än]. 8835 Schumacher, G.: Sculptured Figures near K â n â || QS 22 ('90) S. 259— 64, Abb. Vgl. Conder, C. R. || S. 264. 8836 Schick, C.: Newly discovered Rock-hewn Tomb at Kolonieh [ K a l o n i e ] || QS 19 ('87) S. 51—5, Abb. ' 8837 500—600 Fuß südöstlich der Brücke Felsgrab mit drei Trögen, in einem ein weibl. Skelett, an den Wänden auf Stuck gemalter Fries (geflügelte Engelsköpfe mit Blätter- u. Blumenleiste, dabei zwei griechische Inschriften), Eisennägel (von einer Holztüre?). Eingang mit e. senkrechten Steine verschlossen. Vgl. Conder, C. R. || S. 105. O.: [The Ruins of Caesarea ( K e s ä r i e ) ] || St. J a m e s ' s Gazette '84, 27. VI. = QS 16 ('84) S. 147—9. 8838 Schick, C.: [Obelisk in Caesarea] || QS 22 ('90) S. 2, Abb. 8839 [Taufhaus in l ä t r ü n ] || QS 15 ('83) S. 118, Abb. 8840 Kasteren, J . P. v a n : L i f t ä j a || Z D P V 16 ('93) S. 171—87, Abb. 8841 Ruinenort sö. von homs, griechische Inschriften, Nusairier. Séjourné, P.-M.: M é d e b a ; coup d'oeil historique, topographique et archéologique || R B 1 ('92) S. 617—44, Abb., Plan [mit Mosaiken, Inschriften], 8842 Marden, H e n r y : Antiquities f r o m M a r a s h , Central Turkey || Mission a r y Herald 78 ('82) S. 94f. 8843 Relief und Skulpturen, die in das Metropolitan Museum New York kamen. Hill, G r a y : Mashita [ M s c h a t t a ] || QS 22 ('90) S. 173f. Vgl. Merrill, S. || 23 ('91) S. 75f. 8844 Kitchener, H. H. : Tombs of the Maccabees | QS 10 ('78) S. 74 [R 3332, 4] [ e l - m i d j e M o d e i n ] . 8845 Lartet, Louis: Notes sur les ruines Romaines et la nécropole d'Um-Keis [ m u k ê s ] près du lac de Tibériade || Mém. de la soc. archéol. de Toulouse 11 ('80) S. 238ff. [R S. 669], 8846 Guthe, Herrn.: Neue F u n d e in N a b u l u s || ZDPV 6 ('83) S. 230—2. 8847a Marmorsockel mit Relief (Taten des Theseus, Herakles, Demeter, Apollo) und griech. Inschrift; Torso einer Artemisstatue.

Schreiber, Th. : Die Dreifußbasis von Nabulus || ZDPV 7 ('84) S. 136—9, T. Vgl. Schumacher, G. || 8 ('85) S. 65. 8847b Clermont-Ganneau, Ch.: N a h r e l - ' A u d j a || CRAI 19 ('91) S. 412f. Schick, C.: ,Tell Yunis' [ N e b i j u n i s bei j a f a ] || QS 21 ('89) S. 7f. [R 2890, 73], 8849 Kitchener, H. H . : Synagogues of Galilee || QS 10 ('78) S. 123—9, T, [Doorway of newly discovered Synagogue a t Sufsaf ( s a f s a f ) ] . 8850

564

III. Archäologie

Héron de Villefosse, A. : Sarcophage découvert à S a ï d a || BSNA '78. S. 52, 214. 8851 Mit griech. Inschrift

PHPOSTPATE.

Wright, W. : [Discovery of a Tomb with Sarcophags near Sidon] || QS 19 ('87) S. 69—71. 8852 Carlier, Maurice: Notice sur le Khan français de Saïda (Syrie). '90. 31 S., 4 K., Abb. 8853 Hanauer, J. E. : The Rock Altar of Zorah [ s a r * a ] || QS 17 ('85) S. 183f., Abb., 229f. ; 19 ('87) S. 57f. Vgl. Conder, C. R. || 17 ('85) S. 228. 8854 —, —: Curious Cave at S a r i s || QS 21 ('89) S. 184f., Abb.; 22 ('90) S. 71 f., Abb. Vgl. Sayce, A. H. || 22 ('90) S. 44. Hutchinson, R. F. || S. 332. 8855 Grotte bei sârîs, an der Wand rohe menschliche Gestalt in Relief mit erhobenen Armen. Schumacher, Gottlieb: Der Hiobstein, Sachrat Eijub, im H a u r a n [ s c h ë c h s a ' d ] fl ZDPV 14 ('91) S. 142—7, Abb. 8856 Schack, . . . Graf: Bemerkungen zu dem Hiobstein || ZDPV 15 ('92) S. 193—5. 8857 Kasteren, J . P. v a n : Zur Geschichte von Schëch S a ' d |[ ZDPV 15 ('92) S. 196—204. 8858 Swoboda, Heinrich: Die altpalästinensischen Felsengräber und die Katakomben || R Q 4 ('90) S. 321—30, Abb. [hauptsächlich s c h e f ä 'amr], 8859 Merrill, Selah: Large Millstone on the S h i t t i m Plain || QS 15 ('83) S. 236—8 [R 3318, 20], Vgl. Conder, C. R. || QS 16 ('84) S. 29. 8860 Mensef abu Zeid, nichts Prähistorisches. Guérin, Victor: Les digues maritimes de l'ancienne Tyr [ s û r ] || Ann. de philosophie chrétienne '80. S. 229—37 [R 2369, 24], ' 8861 Simcox, G.-A. : Tyre. Isaiah X X I I I , 17. 18 || PSBA 12 ('91) S. 457—9. 8862 Hartland, E. S. : Chaired Images | Folk-Lore 3 ('92) S. 546 [aus Tyros], 8863 Conder, C. R . : The T e l l e s - S a l a h î y e h Monument | QS 21 ('89) S. 87f., Abb. Vgl. Weld, A. G. || S. 152. Merrill, S. || S 152. Wilson, C. W. I S. 210. 8864 Von C. W. Wilson gef. Stehender Mann mit Bart (ohne Schnurrbart). Meyer, E d u a r d : Palmyra [ t u d m u r ] || Westermanns Monatshefte 46 ('79) S. 468—77, 624—34, Abb. 8865 Schweiger-Lerchenfeld, A. v.: Von zwei Ruinenstätten (Babylon und Palmyra) fl Rdschau f. Geogr. 3 ('81) 12. 8866 Le Ray, . . . : Voyage aux ruines de Palmyre || Bull, de la Soc. de G. de Lyon 5 ('85) S. 567. 8867 Bock, F r a n z : Palmyra (Thadmor): Eine archäologische Wanderung || Unsere Zeit 1 ('89) S. 385—98. 8868 Brugsch, Heinrich: Tadmor in der Wüste || Vom Fels zum Meer '92—'93 I S. 368—75, Abb. 8869 Hoffmann, G.: i in Palmyra || ZA 9 ('94) S. 329—38 [Grabkammern]. 8870 Cré, Léon: Une découverte eucharistique || R B 3 ('94) S. 277—91, Abb. [Tontaube aus U m m t ü b a ] , 8871 —, —: Custode eucharistique des premiers siècles de l'ère chrétienne, trouvée à Oumm-Thouba || TS 11 ('94) S. 17—22. 8872

B. Einzelne Orte. 2. Sonstige Untersuchungen, b) Einzelne Orte

565

Brugsch, Heinrich : Die F e l s e n s t a d t P e t r a [ w ä d i m ü s ä ] | | Vom Fels z u m 8873 Meer '86/7, 12. E h n i , J a c q u e s : Souvenirs du Mont Hoer et des ruines de P e t r a || Le Globe 23 ('94) S. 108—25. 8874 Oliphant, L . : A S a r c o p h a g u s a t Zi m m â r î n I QS 17 ('85) S. 182. 8875 Bleisarkophag 6 F. 8 Z. lang, 1 F. 8 Z. breit, 250 'U schwer, am Deckel Weintrauben, Laub, Früchte. Soll nach Konstantinopel kommen. Eisenlohr, Aug. : A Phoenician M o n u m e n t a t t h e F r o n t i e r of Palestine || P S B A 14 ('92) S. 364—70. 8876 Laigue, L. d e : La nécropole phénicienne de C a d i x || Bull, archéol. du Comité des t r a v a u x hist, et scientif. '92. S. 322—30, T. 8877 Véra y Chilier, Fr.-Asis d e : [Sur d e u x t o m b e s d a n s la nécropole phénicienne de Cadix] Il B S N A F '93. S. 213f. 8878 H a n n e z o : Note sur des sépultures phéniciennes découvertes près de M a h é d i a (Tunisie) || L ' A n t h r o p o l o g i e 3 ('92) S. 161f. 8879 Cagnat, R . : La nécropole phénicienne de V a g a || R A 3 e série 9 ('87) S. 39—46, Abb. 8880

IV. Historische Geographie und Topographie A. Allgemeines Tozer, Henry Fanshawe: Geografia classica. Traduzione e note di Iginio Gentile. 5 a edizione, riveduta e corretta. Milano, U. Hoepli (1878) '91. IV, 168 S. L. 1,50. 8881 Kiepert, Heinrich: Lehrbuch der alten Geographie. Berlin, D. Reimer '78. XVI, 544 S. M. 6,—. . 8882 Quellenkunde S. 1—14. Ethnographische Übersicht S. 15—24. Erdteile u. Meere S. 25—30. Asien S. 31fi. Südliches oder Semitisches Vorderasien S. 135—89 (Syria S. 157—81, Arabia S. 182—9). Africa S. 190fî. (Aegyptos S. 191—204).

—, —: A Manual of Ancient Geography. Authorised Translation from the German. London, Macmillan '81. 316 S. 5 s. 8883 Rez. P. de L. : R Q H 43 ('88) S. 631 f. H. d'Arbois de Jubainville: Revue celtique 9 ('88) S. 277—80.

—, —: Manuel de géographie ancienne. Traduit par Emile Ernault. Ouvrage accompagné d'un avant-propos et rémanié en ce qui concerne la Gaule par Auguste Longnon. Paris, Bouillon & Vieweg '88. VII, 365 S. Fr. 6,—. 8884 Rez. S. Reinach: RC 25 ('88) No. 1.

Bunbury, Edward H. : A History of Ancient Geography among the Greeks and Romans from the earliest Ages till the Fall of the Roman Empire. 2 Vols. London, Murray '79. X X X , 666 S., 10 K.; X I X , 743 S., 10 K. 42 s. — Edition. '83. X X X , 666 S., 10 K.; X I X , 743 S., 10 K. 8885 Schmidt, Max Carl Paul: Zur Geschichte der geographischen Literatur der Griechen und Römer ( = Progr. des Askanischen Gymn. Berlin). Berlin, Gärtner '87. 4°. 27 S. M. 1,—. 8886 U. a. Scylax. Pseudo-Scylax. Hecataeus. Herodot.

Dolci, P. : Compendio di geografia storica comparata e storia della geografia. Napoli, Morano '89. 303 S. 8887 Rez. BSGI 9 ('89) S. 687. Hugues, L. : Storia della geografia e delle scoperte geografiche. Torino, Loescher. I : La geografia nell' antichità. '91. . . . S. I I : La geografia nel medio evo. '91. 271 S. 8888 Rez. S. Rüge: PM 38 ('92) S. 5f. Gottheil, Richard: Contributions to the History of Geography. I : Adscensus mentis of Gregorius || Mitt, des Akad.-Oriental. Vereins Berlin 3 ('90) S. 1—48, T. 8889 —, —: Contributions to the History of Geography. I I : Candelabrum Sanctorum and Liber Radiorum of Gregorius Bar ' E b h r â y â || Hebraica 7 ('90) S. 39—55. 8890

A. Allgemeines

567

Kretschmer, Konrad: Einleitung in die Geschichte der physischen Erdkunde im christlichen Mittelalter. Diss. Wien. Olmütz, Eduard Holzel '89. II, 34 S. 8891 S. 5ff. : Einfluß der Bibel auf die geogr. Anschauungen. S. 161ff. : Biographiseh-literarische Übersicht der Quellenschriftsteller (Alexandria u. Antiochia als Pflanzstätten christl. Bildung. Die Antiochenische theologische Schule). —, —: Die physische Erdkunde im christlichen Mittelalter. Versuch einer quellenmäßigen Darstellung ihrer historischen Entwicklung || Geographische Abhandlungen 4 ('89) 1, S. 1—152, Abb. 8892 Berger, Hugo: Geschichte der wissenschaftlichen Erdkunde bei den Griechen. Leipzig, Veit & Co. '87—'93. 4 Abt. 2., verb. u. ergänzte Aufl. '03. IV (II), 662 S. M. 20,—. 8893 U. a. Posidonius S. S50—82. Marinus von Tyrus S. 582—616. Ptolemaeus S. 616—48. Olshausen, J.: Uber die Umgestaltung einiger semitischer O r t s n a m e n bei den Griechen || Monatsber. der Berl. Akad. der Wiss. '79. S. 555 —86. 8894 Namentlich zu Tvqoç= Ti ji, sür. KampfFmeyer, Georg : Alte Namen im heutigen Palästina und Syrien || ZDPV 15 ('92) S. 1—33. 65—116. 16 ('93) S. 1—71. Vgl. Nestle, Eberh. || ZDPV 15 ('92) S. 257f. S.-A.: Leipzig, Baedeker '93. 155 S. M. 3,—. 8895 Rez. Ch. Clermont-Ganneau: RA 3me série 22 ('93) S. 119f. LZ 45 ('94) Sp. 1891 f. I. Benzinger: DL 15 ('94) Sp. 961 f. Saulcy, Félicien de: Dictionnaire topographique abrégé de la Terre Sainte. Paris, Vieweg '81. 336 S. [R 2245, 37], 8896 Schultz, Fr. W.: P a l ä s t i n a | PRE 2 XI ('83) S. 720—804. 8897 Conder, Cl. R.: Ancient Palestine and modern Explorations || CR 46 ('84) S. 856—69. Vgl. Living Age 146 ('85) S. 131ff. [R 3242, 107], 8898 Goldziher, Ignâcz: Palestina ismeretének haladâsa az utolso hârom évtizedben [ = Die Fortschritte der Palästinakunde in den letzten 3 Jahrzehnten] ( = Értekezések a nyelv es széptudomânyos kôrébôl XIII). Budapest, Magyar Tudom. Akad. '86. 72 S. 8899 Merrill, Selah: Syro-Phoenicia and the Land of Israel || SST 30 ('88), 7. I. [R 3318, 37], 8900 Buhl, P. F.: Palestina i kortfattet geografisk og topografisk Fremstilling. Kjebenhavn, Gyldendal '90. 176 S. Kr. 2,50. 8901 —, —: Bemerkungen zu einigen früheren Aufsätzen der PalästinaZeitschrift I ZDPV 13 ('90) S. 37—43, Abb. Vgl. Nestle, Eberh. || ZDPV 15 ('92) S. 256. Zu Frei (9 S. 84): Tiberias, Steintüren an Gräbern; van Kasteren (11 S. 241fE.; 12 S. 145ff.): Taricheae; Furrer (12 S. 151): Zug des Judas Makkabäus. 8902 Nestle, Eberhard: Kurze Mittheilungen || ZDPV 15 ('92) S. 256—8 [zu Buhl, van Kasteren, Kampffmeyer], 8903 Raboisson, A. : Études géographiques en Palestine || Rev. ill. de Terre Sainte 8 ('91) S. 99—101. 8904 —, —: Observations critiques touchant certaines assertions de nos collaborateurs || Rev. ill. de la Terre Sainte 8 ('91) S. 241—4. 8905 Smith, George Adam: The historical geography of the Holy Land || Exp. 4 th ser. 9 ('92) S. 139—57, 189—209, 300—17, 417—31;

568

IV. Historische Geographie und Topographie

10 ('92) S. 48—65, 175—86, 321—42, 464—72; 11 ('93) S. 161—78, 321—35; 5 t h ser. 1 ('94) S. 231—8. 8906 The coast and the maritime plain. The low hills or Shephela. The central rang and the borders of Judaea. Judaea. The Question of Sychar. Galilee. The Lake of Galilee. Trachonitis and the Ituraeans (vgl. Ramsay, W. M.: Epilogue || S. 288—302). •—, •—: T h e historical g e o g r a p h y of t h e H o l y L a n d , especially in t h e r e l a t i o n t o t h e h i s t o r y of Israel a n d of t h e early c h u r c h . L o n d o n , 8907 H o d d e r & S t o u g h t o n '94. 710 S., 6 K . 15 s. [vgl. P L 1 Nr. 491], Rez. Athen. '94 I I S. 562f. A. H. Sayce: Acad. 46 ('94) S. 121 f. E. Schürer: ThLZ 20 ('95) S. 121—3. C. Trotter: G J 4 ('94) S. 450—3. Scott, g. mag. '94 S. 492—5. C. R. Conder: CRL 4 ('94) S. 287—96. The SatRev 78 ('94) S. 50f.

Hornstein, Saul: biNü nr'rn Geographische und geschichtliche Beschreibung Palästinas . . . Landessagen, Sitten und Gebräuche der Araber, Reiseroute von Europa dahin und im Innern des Landes. Preßburg '93. XVI, (4), 102, (6) S. M. 2,20 [Z Nr. 101]. 8908 —, — : G i b e a t h Saul (Hügel Sauls). I n s D e u t s c h e übers, v o n R o s a H o r n s t e i n . 1. Teil. Wien, Selbstverlag '93. 121 S. 8909 1. Das hl. Land, Städte u. Dörfer mit dt. u. arab. Namen nach bibl.talmud. Quellen. 2. Berge, Meere, Flüsse d. hl. Landes u. Syriens. Hauptorte Syriens. Pflanzen, Tiere mit arab. Namen. Jahreszeiten, Klima. 3. Herrscher u. Könige von Josua bis heute. Landessagen. Sitten u. Bräuche der Araber. Reiseroute von Europa dahin u. im Inneren d. Landes. Tabelle sämtlicher Herrscher bis zur Gegenwart. S c h l a t t e r , A . : Zur T o p o g r a p h i e u n d Geschichte P a l ä s t i n a s . Calw u n d S t u t t g a r t , V e r e i n s b u c h h a n d l u n g '93. V I I I , 432 S. M. 6,80. 8910 Joppe in seiner jüdischen Zeit. Die Wandlung von Lydda in Diospolis. Geser u. Gadara. War Bethoron der Wohnort Sanballats? Das Heiligtum auf dem Samuelsberg. Griechische Berichte über Jerusalem. M. Antonius Julianus, der Prokurator Judäas vom Jahre 70 u. sein Bericht über den Untergang Jerusalems. Das Herodion. Bittir. Hadrians drei Bogen. Hadrians zwölf Tore. Die sechs alten Tempeltore. Die Bauten am Tempel in der griechischen Zeit. Das Schaftor. Die Gräber. Mamre. Das Grab der Patriarchen. Bethel. Die Stadt Ephraim. Gilgal. Adonibeseks Stadt. Jakobs Brunnen. Die Ebene Dothans. Jesreels Ebene. Hippos und Gamala. Das palästinensische Antiochien. — Zum Dekret Cäsars über Joppe. Die Liste der unter Jechonja Exilierten. Das Alter des falschen Aristeas. Die Echtheit der Fragmente desHekatäus. Die Beziehungen zwischen Josephus und Antonius. Der Chronograph aus dem zehnten Jahre Antonius'. Das Datum von Nehemia 8—10. Zur Beschreibung des herodeischen Tempelbaus. Die Angaben der Väter über den Schafteich. — Rez. E. Schürer: ThLZ 18 ('93) Sp. 321—8.

Riggs, J. S.: Studies in Palestinian Geography || BW 2 ('94) S. 7—13, 87—93, 177—83, 279—86, 421—31. — PL 1 2207. 8911 S t a r c k , E . v o n : P a l ä s t i n a u n d Syrien v o n A n f a n g der Geschichte bis z u m Siege des I s l a m . Lexikalisches H i l f s b u c h f ü r F r e u n d e des heiligen L a n d e s . Berlin, R e u t h e r u n d R e i c h a r d '94. V I I , 168 S. M. 4,50. 8912 Rez. ROL 2 ('94) S. 668. RB 4 ('95) S. 303. I. Benzinger: DL 15 ('94) Sp. 962f. A. Rohling: Österr. Lit.-Blatt ('94) S. 547. L. Conrady: L R K D 20 ('94) S. 281. G. A. Smith: Exp 5 » ser. 2 ('94) S. 156—8. K. Furrer: ThLZ20 ('95) Sp. 616f. C. Siegfried: ZDPV 18 ('95) S. 6 2 - ^ . K. M.: LZ 46 ('95) Sp. 1041 f. R. Dussaud: RC 41 ('96) S. 81 f.

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, a) Außerbiblisches

569

Schu1büch er Dürr, C., und Streich, F. : Palästina, Geographische Beschreibung des heiligen Landes für Latein-, Real-, Bürger- und höhere Töchterschulen, nach den neuesten Quellen bearb. Esslingen, Weissmann '76. 80 S., T., K. 3. Aufl. '82. 80 S., K., Rundsicht. M. 1,90 [R 3385]. 8913 Schramm, R. : Geographie von Palästina zum Gebrauch in Seminarien, beim Katechumenen-Unterricht und für Lehrer. 2. Aufl. Durchgesehen und mit Vorwort von Konrad Furrer. Bremen, Heinsius '82. VIII, 104 S., K., Abb. M. 1,— [R 3411], 8914 Oppermann, Eduard: Palästina. Für Schule und Haus. Braunschweig, Bruhns Verlag '87. 48 S., K., Abb. M. 0,50. 8915 Osborn, H. S. : A Class-Book of Biblical History and Geography. New York, American Tract Soc. ['90]. .12°. 312 S., K. $ 1,25. 8916 Heilmann, K. : Das heilige Land. Der Israeliten religiöses und bürgerliches Leben sowie die geographischen Verhältnisse des Landes. Königsberg, Bon '92. 48 S., 4 K., Abb. Vgl. PL 1 516. 8917

B. Einzeluntersudiungen 1. Das Land, seine Teile und Ortschaften a) A u ß e r b i b l i s c h e s Dümichen, Johs.: Geographische Inschriften a l t ä g y p t i s c h e r Denkmäler, an Ort und Stelle gesammelt und mit Ubersetzung und Erläuterungen hrsg. ( = Recueil de monuments égyptiens publiés par Henri Brugsch et J. Dümichen). Leipzig, Hinrichs. 4°. Abth. 1—2: '85—'86. 100 T., 40 S.; 100 T., 74 S. M. 180,—. 3: '85. III, 12 S., Taf. 1—98. M. 60,—. 4: '85. 7 S., Taf. 99—190. M. 60,—. 8918 Brugsch-Bey, Heinrich: Dictionnaire géographique de l'ancienne Égypte, contenant par ordre alphabétique la nomenclature comparée des noms propres géographiques, qui se rencontrent sur les monuments et dans les papyrus . . . Wörterbuch der altägyptischen Geographie d. i. alphabetisch geordnete Zusammenstellung von mehr als 2000 geogr. Eigennamen der Provinzen, Ländereien, Tempel, Festungen, Städte, Dörfer, Seen . . . Leipzig, Hinrichs '77—'80. 2°. XVI, 1420 (autogr.) S. M. 450,—; geb. 460,—. 8919 Rez. G. E[bers] : LZ 30 ('79) Sp. 1388—90. Müller, W. Max: Asien und Europa nach altägyptischen Denkmälern. Mit einem Vorwort von Georg Ebers. Leipzig, Engelmann '93. XI, 403 S., K., Abb. M. 24,—. 8920 Rez. G. E[bers] : LZ 44 ('93) Sp. 572—4. K. Piehl: Le Muséon 12 ('93) S. 352—6. Ed. Meyer: HZ 73 ('94) S. 290—5. F. Hommel: Ausland 66 ('93) S. 831 f. O. Zöckler: ThLBl 14 ('93) Nr. 19. J. V. Prâsek: Vëstnik Ceské Akademie 2 ('93) S.453—61. E. Knoll: Bl.f. d. Gymn.-Schulwesen 30 ('94) S. 243—9. G. Maspéro: RC37 ('94) S. 501—5. P. L. Griffith: The Academy 46 ('94) S. 237f. G. Steindorff: BphW 15 ('95) Sp. 558—62. H. O. : Nord u. Süd 75 ('95) S. 136. Tomkins, Henry George: Notes on the Geography from the Nile to the Euphrates as known to the Ancient Egyptians || Babylon, and Oriental Record 3 ('89) S. 92—6, 110—6. 8921

570

IV. Historische Geographie und Topographie

Brugsch-Bey, Heinrich: The Land Mitâni on the E g y p t i a n Monuments || Proc. AOS '89, Oct., S. CXCIV—VII. 8922 Sayce, A. H. : The Parentage of Queen Teie; Ancient Towns in Palestine || The Academy 39 ('91) S. 187. 8923 Saulcy, F. de: Villes du Louten supérieur (Syrie des anciens Égyptiens) I Bull, de la Soc. de géogr. 17 ('79) S. 209—41, 327—57 [Palästinaliste Thutmosis III.]. 8924 Conder, C. R . : Hittite Geography || QS 16 ('84) S. 19f. [R 3242, 105] [ T h u t m o s i s I I I . Karnakliste Nr. 120—349], 8925 Tomkins, H e n r y George: The K a r n a k Tribute lists of Thothmes I I I || P S B A 9 ('87) S. 162—7. Vgl. QS 19 ('87) S. 149—51. 8926 Maspero, G. : On the Names of the List of Thotmes I I I . which may be assigned to J u d a e a . Transi, by H e n r y George Tomkins. || J T r V I 22 ('88) S. 50—98, K. Dazu Wilson, Ch. ; Le Page Renouf ; Conder, Cl. R. ; Sayce, A. H. || S. 98—112. 8927 Sayce, A. H. : Records of the Past, being English translations of the ancient monuments of E g y p t and Western Asia. New Series. Vol. 5 and 6. London, Bagster '93. X V I I , 176 S.; X X I I I , 182 S. J e 4 s. 6 d. 8928

Tomkins, H. G. : Die Geographie von Nordsyrien und Palästina nach den Listen von Tuthmosis III. Sayce, A. H. : Die geogr. Listen von Ramses II. und III. Teil el-Amarnabriefe.

Tomkins, H e n r y George: On the Topography of Northern Syria, with special Reference to t h e K a r n a k Lists of Thotmes I I I || TrSBA 9 ('93) S. 227—54, 4 T. 8929 —, —: The K a r n a k Lists of Thotmes I I I , relating to Northern and Southern Syria || TrSBA 9 ('93) S. 255—80. 8930 Conder, C. R . : Conquests of R a m e s e s in Galilee || QS 22 ('90) S. 310. 8931 Sayce, A. H. : The Lists of the Places in Northern Syria and Palestine conquered b y Ramses I I and Ramses I I I || Records of the P a s t N. S. VI ['92] S. 19—45. 8932 —, —: Les campagnes de Ramses I I I en Palestine et en Syrie démonstrées par les cartouches géographiques de Medinet H a b o u || Bull, de la Soc. Khédiviale de G. 3™ série ('93) S. 661—74. 8933 —, — : Letters from E g y p t || Acad. 41 ('92) S. 260, 332f., 476. 8934 Namen palästin. Orte in ägyptischen Denkmälerlisten.

Müller, W. Max: On the supposed Name of J u d a h in the List of S h o s h e n q . With R e m a r k s by P. Le Page Renouf || P S B A 10 ('87) S. 81—6. 8935 Conder, C. R . : Shishak's List || QS 25 ('93) S. 245f. 8936 Maspero, G. : La liste de Sheshonq à K a r n a k || J T r V I 27 ('94) S. 63—92. English Translation b y Henry George Tomkins || S. 93—122, K. Vgl. Hull, E . ; Conder, Cl. R . ; Saunders, Tr.; Bliss, F. J . a. o. || S. 122—33. 8937 Sayce, A. H. : Letter from E g y p t || Acad. 43 ('93) S. 40f. [Namen in den T e l l e l - A m a r n a tafeln]. 8938 Sayce, A. H . : Resen and Bethel in the A s s y r i a n Inscriptions || The Academy 17 ('80) May l r s t , S _ ^ 8939 Halévy, J . : Mémoire relatif au texte assyrien collationé sur des tame blettes conservées au British Museum || CRAI 4 série 9 ('81) S. 110—5 [Syrische und palästinische Ortsnamen], 8940

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, a) Außerbiblisches

571

Delattre, A. : Esquisse de géographie assyrienne. Bruxelles '83. 55 S. 8941 Schräder, E b . : Zur Geographie des assyrischen Reiches || SAB '90. 24 S. 8942 Tomkins, H e n r y George: Notes on the Geography of Northern Syria and some neighbouring Lands, viewed f r o m the Assyrian Side || The Babylonian and Oriental Record 3 ('88) S. 2—6, 41—6. 8943 Sachau, E d u a r d : Zur historischen Geographie von Nordsyrien || SAB '92. S. 313—38. 8944 Müller, W. Max: Das Land Musru des schwarzen Obelisken || ZA 8 ('93) S. 209—14. ' 8945 Halévy, J . : Notes géographiques. 1. Tunip = Baalbek(?). 2. Hinnat u n a = v n : n || R S 1 ('93) S. 381—3. — 3. Usu = U m m el-'Awamîd. 4. Le nom de la Syrie-Phénicie en Assyro-Babylonien. 5. irbMet Il 2 ('94) S. 183—6. 6. 7. Mat nî. Mat zinzar. Mat kîanat. 8. Er ha .Pl-ni et E r - . Pl-bi-si-ma || R S 2 ('94) S. 280—5. 8946 Schräder, E b e r h . : Das „ W e s t l a n d " und das Land Amurri nach den babylonischen u n d assyrischen Inschriften || SAB '94. S. 1299—1308; vgl. S. 288. 8947 Herschensohn, JechielZebi: ""r-rrearr7:an sassoso [ t a l m u d i s c h e Geographie]. 1. Band. Lemberg '83. 8948 Grätz, H. : Zur Topographie Palästina's, Koreai, Sartaba, Alexandrion, Königsberg, Hyrkanion, Cenderia || M G W J 31 ('82) S. 14—23 [R 3203, 10], 8949 Hildesheimer, Hirsch: Beiträge zur Geographie Palästinas ( = J.-Ber. des Rabbiner-Seminars zu Berlin). Berlin, Driesner '85. 8950 —, —: Beiträge zur Geographie Palästinas. Berlin, Rosenstein und Hildesheimer '86. X X , 93 S., T. M. 4,—. 8951 Erklärung der Grenzbestimmungen des Talmud. — Rez. H. Guthe: LZ 37 ('86) Sp. 1305—7. A. Socin: ThLZ 11 ('86) Sp. 510—2. J. Derenbourg: CRAI 14 ('86) S. 405—7.

Halévy, J . : Etymologisches || Jer. 3 ('89) h. S. 129—68; 4 ('92) S. 1 — 20. — S.-A.: Mémoire sur quelques noms géographiques de la Palestine. 8952 Marmier, M. F. : Recherches géographiques sur la Syrie antique || Bull, de la soc. de g. 12 ('91) S. 481—505. S.-A.: Paris, Soc. de g. '92. 24 S. 8953 Halévy, J o s e p h : Etymologisches über folgende O r t s n a m e n : Gagoth Zeriphin. Ain Sochar. Perugita und Dimsis. Apolonia. Nazareth || J e r . 4 ('92) h. S. 1—20. 8954 K o h u t , Alexander: Talmudical miscellanies || J Q R 4 ('92) S. 690—6 [4. The lakes of the Holy Land], 8955 Riese, Alexander: Zu den g e o g r a p h i l a t i n i m i n o r e s || J b b . f. class. Philol. 119 ('79) S. 155f. 8956 Furrer, Konrad : Die antiken S t ä d t e u n d Ortschaften im Libanongebiete J ZDPV 8 ('85) S. 16—41. 8957 Henze, W. : De civitatibus liberis quae f u e r u n t in provinciis populi Romani. Berolini, W. Weber '92. (IV,) 90 S. 8958 S. 74ff. : Syria et Palaestina (Antiochia Epidaphnes, Laodicea ad mare, Sidon, Tyrus, Ascalon, Gaza).

Seleucia Pieria,

Mordtmann, J . H. : Zur Topographie des nördlichen Syriens aus griechischen Inschriften || ZDMG 41 ('87) S. 302—7, 364. 8959

572

IV. Historisohe Geographie und Topographie

Buhl, F r a n t s : Studien zur Topographie des nördlichen Ostjordanlandes. Leipzig, Deichert '94. 4°. 20 S. 8960 Bez. I. Benzinger: DL 15 ('94) Sp. 1633. Schick, Conrad, u n d Marti, K a r l : Die alten Lauren und Klöster in der Wüste J u d a || Z D P V 3 ('80) S. 1—43, K. (Das Land zwischen Jerusalem u. dem Todten Meer, Wüste J u d a , untersucht u n d aufgen. von C. Schick. 1:80000), 2 Pläne (der dosi u n d chirbet mird). Vgl. Furrer, K. [| S. 234—6. 8961 Laura Pharan. Der Abu Aliassi. Chuzoba [Choziba]. Dschebel Karantal. Kasr hadschlä. Kasr el-jehüd. Nebi müsä. Emdschellidsch [Der el-mkellik]. Wa'r ez-zarânïk. Mert [Chirbet mird]. Kettär. Dschebel muntär. Chan hatrür. Chan es-sahl. Murassas. El-'azarije. Wädi er-rabäbi. Der es-senne. Tell et-tïn. Mâr sâba. Dër dôsï. Charetün. Die neue Sukka. Abu nedschm. Der es-sijär. Der er-ru'ät. Bethlehem. Mär eljäs. Marinelli, Giovanni: La geografia e i Padri della Chiesa. Conferenza Roma 12 marzio 1882 || B S G I 2" ser. 7 ('82) S. 472—98, 532—73. 8962 —, — : Die E r d k u n d e bei den Kirchenvätern, deutsch von Ludwig N e u m a n n . Mit einem Vorwort von Siegmund Günther. Leipzig, Teubner '84. V I I I , 87 S. M. 3,60. 8963 Vorrede (italienisch) || BSGI 9 ('84) S. 342—7. — Rez. G.: DRGStll ('89) S. 320f. Tripepi, Luigi: Di alcune recenti accuse alla geografia dei padri della Chiesa. Discorso. Roma, Tip. Guerra e Mirri '83. 80 S. 8964 Conder, C. R . : Districts in Palestine || QS 17 ('85) S. 18f. [R 3242, 109], 8965 Bezirke nördl. von Jerusalem. Ihre Namen. Reste der Eroberung durch die Araber. Clermont-Ganneau, Ch.: Légendes et traditions locales de Palestine au moyen âge || RAO 1 ('88) S. 322—33. 8966 Le tombeau de la fille de Hoseîn à Tibériade. Roûmé et le tombeau de Juda [chirbet rûme], Sarâqa [nebi sarâka] et le sépulcre de Benjamin. Entre Ladjdjoûn et Sebaste. La citerne de Joseph. Goldziher, I g n a z : Der arabische Held "Antar in der geographischen Nomenklatur || Globus 64 ('93) S. 65—7. 8967 Ancient Route of the S i l k M e r c h a n t s across Asia || The Geographical Magazine ('78) J a n u a r y . 8968 Bretschneider, E . : Notices of the Medieval Geography and History of Central and Western Asia, drawn f r o m Chinese and Mongol Writings and compared with the Observations of Western Authors in the Middle Ages || J o u r n . of the North-China Branch of the R. Asiatic Soc. N. S. 10 ('78) S 8969 —, —: Mediaeval Researches from E a s t e r n Asiatic Sources. Fragments towards the Knowledge of the Geography and History of Central and Western Asia from the X I I I t h to the X V I I t h Century. 2 Vols. London, Trübner '88. X I I , 334; X, 532 S., 2 K. 21 s. 8970 Rez. SatRev 66 ('88) S. 388f. Robert K. Douglas: The Academy 34 ('88) S. 232f. AQR 6 ('88) S. 477f. Spectator '89, May 18. G. v. d. Gabelentz: LZ 40 ('89) 35. E. D. Morgan: Proc. Soc. Geogr. London 11 ('89) S. 510—2. A. Supan: PM 35 ('89) S. 177f. St. Lane-Poole: EHR 5 ('90) S. 780f. The Guardian '91, May 28, S. 881. Tomaschek, Wilhelm: Zur historischen Topographie von Kleinasien im Mittelalter. Wien, I : Die Küstengebiete und die Wege der K r e u z f a h r e r ( = SAW 124, 8). Wien, F. Tempsky '91. 106 S. 8971

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, a) Außerbiblisches

573

Röhricht, Reinhold: Syria sacra || ZDPV 10 ('87) S. 1—48; 11 ('88) S. 139—42; 12 ('89) S. 33f. 8972 Ecclesiae (Patriarchatus Antiochenus et Hierosolymitanus, Archiepiscopatus, Episkopatus), Monasteria; für 1099—1291. Raboisson, A. : Antique siège episcopal disparu et retrouvé en Palestine I Rev. ill. de la Terre Sainte 8 ('91) S. 66—8. 8973 —, — : Discussion critique de quelques opinions géographiques de M. E. Rey || Rev. ill. de la Terre Sainte 8 ('91) S. 193—8, T. 8974 Clermont-Ganneau, Ch.: Identifications géographiques pour diverses localités de la Palestine || CRAI 4 me série 17 ('89) S. 259—61, 412f. Vgl. RA 14 ('89) S. 290. 8975 Mittelalterliche Stätten (1241: Très Portes, Toro filie de Cornar = Tell el-muhmâr bei arsüf. 1261 : Lac de Catorie = bahret Qatürie. Die Flüsse bei Jaffa). Rey, Emanuel Guillaume: Les colonies franques de Syrie au X I I e et X I I I " siècle. Paris, Picard '83. VI, IV, 537 S. Fr. 8,— [R 2534, 18]. 8976 Rez. P. Comte Riant: CRAI 11 ('83) S. 248f. Pb '83 S. 59. K. Herquet: DL 4 ('83) Sp. 237. Röhricht, Reinhold: Studien zur mittelalterlichen Geographie u n d Topographie Syriens || ZDPV 10 ('87) S. 195—345. 11 ('88) S. 139 —42. 12 ('89) S. 33f. 8977 Mit Register der abendländischen und der arab. Ortsnamen. Ergänzung zu Rey, Les colonies franques. Rey, Emanuel Guillaume: Note sur les territoires possédés par les Francs à l'est du lac de Tibériade, de la mer morte et du Jourdain || Mém. de la soc. des antiqu. de France 41 ('80) S. 86—94. S.-A. : Paris '81. 4°. 9 S., K. [R 2534, 15], 8978 — , — : Le fief de Saint-Georges de Labaène, en Syrie || BSNA '78 S. 68f. 8979 Schloß des 12. Jh. zwischen Akko und Safed, heute el-bäne mit den Burgen Arket = Yerka, Yanot = Yanoua, Cabra(?), Meblie = Chirbet meble, Saphet(?), Lemezera(?), Kemelie = Dschemelet el-bâne, Bokeel = Bekea. — , — : Note sur le fief du comte Joscelin, en Syrie || B S N A ' 8 0 S. 72—5. 8980 12. Jh. Fief de la Chambrelaine mit den Burgen: Casal Blanc = Kouekat, Ambelie = chirbet embelieh, Ancre = Akroueh, Clie = Kelil, Lanahie (Lanoue = Noye?) = Yanouhieh. Fief de Geoffroy le Tor mit der Burg Manueth = El-menaouat. Clermont-Ganneau, Ch.: Sur quelques casaux de Terre sainte || RAO 1 ('88) S. 334—7, 401. 8981 Seingibis et Caphet (Nus ij'bil und Kaffa). Arthabec, Calodie, Latine etc. (Ibreiké, Qalqîliè, et-tïre. Qalenssouè = Kalensue). Conder, C. R . : Norman Palestine || QS 21 ('89) S. 195—202 [R 3242, 133f.] ; 22 ('90) S. 29—37. 8982 Rey, E m m a n u e l Guillaume: Note relative à la situation géographique de plusieurs châteaux élevés en Orient à l'époque des croisades || BSNA '93. S. 114f. " 8983 El-Aïd ( = Kal'at el-edo), Fîha(?), Eblatnous ( = Kal'at mehelbe). Basoutha ( = Kal'at basout), Cresson = Kissim, Bordj er-rassas = el-burdsch (20 km w. von 'aintab), Rahban = Altoun-tasch-kaleh.

574

IV. Historische Geographie und Topographie

Steinschneider, M. : Beiträge zur Palästinakunde aus n e u e r e n j ü d i s c h e n Q u e l l e n || ZDPV 3 ('80) S. 220—33. 8984 Aus Darke Zion von Mose ben Israel Naftali Porjes (Mose Präger [1650]) u. Scha'alu Schelom Jeruschalajim von Gedalja aus Semieez [1716]. —, —: Jüdische Schriften zur Geographie Palästinas ( X . — X I X . J a h r hundert) II Jer. 3 ('89) d. S. 36—64 [R S. X V I I I Nr. 114]; 4 ('92) d. S. 1—40. 8985 Chaplin, Th.: Beth Habbechereh, or the Chosen House || QS 17 ('85) S. 29—56, 140—7, 184—96. 8986 Übersetzung aus dem Hebräischen des Maimonides(?) über den Tempel. Steinschneider, Moritz: Über die Schrift Schaare Jeruschalajim || ZDPV 4 ('81) S. 207—10 [R 2921], 8987 b) Einzelne Orte, Berge, Flüsse riEijôiyJôrjÇ, K. : liegt xmv iv Zvoia 'Ayßazdvov ('Exßaxdvwv) || 'O iv KiovOTa ti '< vnokei 'EkXtjvixàç v ' 8 1 N r . 3.

IIEQI

rfjç ûzàÀecoç 'IeQiyjh

XAI

TWV

ÇQEDRMV

TOV

'EXiaaiov || 9238

Clermont-Ganneau, Ch.: L'embouchure du J o u r d a i n dans la Mer Morte [zur Zeit Josuas] | CRAI 4 me série 21 ('93) S. 14. Vgl. RC '93. S. 156.

9239

21 ('93) S. 5 9 f . , 62.

9240

—, — : I n t e r r u p t i o n s soudaines du cours du J o u r d a i n || CRAI 4 me série

Conder, C. R . : J u d a h on J o r d a n [Jos. 19, 34] || QS 15 ('83) S. 183 9241 [R 3242, 101]. —, - : Note on K a d e s h B a r n e a || QS 13 ('81) S. 60f. [R 3242, 81], 9242

Trumbull, H . Clav: A Visit to 'Ain Qadis: the supposed Site of Kadesh Barnea || QS 13 ('81) S. 208—12. 9243 —, —: K a d e s h - B a r n e a : its importance and probable site, with the story of a h u n t for i t ; including studies on the route of the Exodus and the southern b o u n d a r y of the Holy Land. New York, C. Scribner's Sons '84. 478 S., K., Abb. Vgl. Conder, C. R. || QS 17 ('85) S. 21—5. 9244

—, - : Fresh News f r o m Kadesh || SST 26 ('84) 26. IV. = QS 16 ('84) S. 175—8. Vgl. Çonder, C. R. || S. 241 f. Hull, Edw. S. 257f. 9245 Guthe, H e r m a n n : H. Clay Trumbull's Kadesh Barnea. Nach dem Englischen mitgetheilt und besprochen | ZDPV 8 ('85) S. 182—232. 9246

Trumbull, H. Clay: Captain Conder and Kadesh-Barnea || QS 17 ('85) 9247 S. 123—9. , . . , O. [ = Vigouroux, Fr.]: Deux cités bibliques retrouvées ( C a d è s et C a r c h é m i s ) || Le Monde '81, 20 septbre. 9248 (Arnold, Fr. A. f ) Rüetschi, R . : K a r k e m i s c h || P R E 2 V I I ('80) S. 523; X V I I I ('88) S. 685. 9249 Meyer, E d u a r d : Karkemisch || Ersch & Gruber, Enzykl. I I 33 ('83) S. 5 9 f .

9250

Menant, J o a c h i m : [Notice sur le nom de la ville de Kar-Kemis] [| CRAI 18 ('90) S. 183f. 9251 — , — : Kar Kemish. Sa position d'après les découvertes modernes ( = Mém. de l'Acad. des Inscript, et Belles-Lettres 32, 2). Paris, I m p r . Nat. '91. 4°. 77 S., K. 9252 Rez. J. Halévy : RC 35 ('93) S. 443. Kautzsch, E m i l : K a r m e l || Ersch u n d Grubers Encyclopädie I I 34 ('83) S 83f

9253

Rüetschi, R . : K i r || P R E 2 V I I ('80) S. 683—5; X V I I I ('88) S. 685. 1. Distrikt des assyr. Reiches; 2. Kir Moab ( = Kerak).

9254

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, d) Altes Testament

Henderson, Archibald: On the Site of K i r j a t h - J e a r i m || QS S. 196—9. —, - : K i r j a t h Jearim || QS 14 ('82) S. 63f. Vgl. Conder, S. 157. H a n a u e r , J . E. : K h u r b e t 'Orma || QS 18 ('86) S. 24—6,161. Vgl. C. R. Il S. 82 [für K i r j a t h Jearim], Milner, Walter: K i r j a t h - J e a r i m and Eben-Ezer || QS 19 ('87)

587

10 ('78) 9255 C. R. || 9256 Conder, 9257 S. 111. 9258 Conder, C. R. : K i r j a t h Jearim || QS 20 ('88) S. 259 [R 3242, 127], 9259 Poels, A. H . : Le Sanctuaire de K i r j a t h j e a r i m . É t u d e sur le lieu du culte chez les Israélites aux temps de Samuel suivie d'une note historique sur la situation du peuple hébreu à la même époque. Louvain, J . B. Istas; Gand, H. Engelcke '94. 139 S. 9260 Clair, G. St.: K i r j a t h S e p h e r | QS 20 ('88) S. 281f. 9261 Muss-Arnolt, W. : K i r j a t h - S e p h e r ; K i r j a t h - S a n n a h ; Debir || The Christian Intelligencer '92, Febr. 17. 9262 Sayce, A. H . : The Site of Kirjath-Sepher || QS 25 ('93) S. 33—5. 9263 (Arnold, Fr. A. f ) Rüetschi, R. : L i b a n o n || P R E 2 V I I I ('81) S. 638—41. 9264 Rüetschi, R . : L u d || P R E 2 V I I I ('81) S. 784. 9265 Tomkins, H. G.: L u z in the Land of the Hittites || QS 17 ('85) S. I l l [Rieht. 1, 22ff. = Kalb lözeh], 9266 Friedmann, P a u l : Das Land M a d i a n . Berlin, G. Bernstein '91. 18 S., T. [als Mscr. gedruckt], 9267 Merrill, Selah: My search for M a h a n a i m || SST 31 ('89) S. 739. 9268 Conder, C. R.: Mahanaim || QS 23 ('91) S. 244f. 9269 Schultz, Fr. W.: M a o n || P R E 2 I X ('81) S. 263f. 9270 —, — : M a r a || P R E 2 I X ('81) S. 264f. 9271 Raboisson, A.: M a s p h a || TS 11 ('94) S. 275—8; 289—91. 9272 Saunders, Trelawney: The Site of M e g i d d o || QS 12 ('80) S. 223f. Henderson, A. || S. 224. 9273 Birch, W. F . : Megiddo || QS 13 ('81) S. 232—5. 9274 Vaughan, G. F. S. Stooke: Site of Megiddo || QS 13 ('81) S. 319—22. 9275 Conder, C. R . : M e j a r k o n || QS 21 ('89) S. 24 [R 3242, 130]. 9276 Pressel, W. : M e r i b a | P R E 2 I X ('81) S. 601 f. 9277 Gover, William: The Waters of M e r o m || QS 22 ('90) S. 51—4. Vgl. Finn, E. A. || S. 195. 9278 Gatt, Georg: M i z p a im Stamme Benjamin l| H L 23 ('79) S. 119—26, 154—60, 184—94. 9279 Birch, W. F . : Mizpeh | QS 13 ('81) S. 91—3; 14 ('82) S. 260—2 [R 3441, 13] [Nebi samwil], 9280 Heidet, L. : Maspha et les villes de Benjamin Gabaa, Gabaon et Béroth || R B 3 ('94) S. 321—56, K. 9281 Schick, Conrad: M o a b || Jer. 2 ('87) d. S. 38—56. 9282 Gatt, Georg: M o d i n , patrie et sépulture des Machabées || AMSTS 4 ('78) S. 31—7 [R 3284, 9]. 9283 Conder, C. R . : N e p h t o a h a n d K i r j a t h - J e a r i m || QS 11 ('79) S. 95—9 9284 [R 3242, 63], Pressel, W. : O p h i r || P R E 2 X I ('83) S. 64—7. 9285 Haggard, H. R . : King Solomon's Mines. With Illustrations b y H. W. Paget. London, Cassel '87. 312 S., Abb. 5 s. 9286

588

IV. Historisohe Geographie und Topographie

Zöckler, O t t o : Eden, Ophir, E p h r a i m . Drei unlösbare und doch f r u c h t bare Probleme biblischer Forschung ( = Biblische u. Kirchenhistorische Studien, 5. Heft). München, Beck '93. 114 S. M. 2,—. 9287

Rez. G. Grupp: WJb 15 ('94) S. 177f. Pressel, W. : P a r a n || P R E 2 X I ('83) S. 217f. 9288 Leyrer, E . : P a r w a i m | P R E 2 X I ('83) S. 246f. 9289 Luncz, Abr. Moses: P e r a t h | Jer. 3 ('89) h. S. 125—7 [Jeremia 13, 4—7 = wädi fära]. Vgl. Ain P h a r a h und Jeremia X I I I || BOZ 10 ('94) S. 6 2 f .

9290

Birch, W. F . : R a b b a h of the Children of Ammon fl QS 10 ('78) S. 189f., K. [R 3441, 4], 9291 —, —: R a c h e l ' s Sepulchre || QS 12 ('80) S. 241 [R 3441, 12]. 9292 Adraç,

A.: 'HnàXiç

'Papa.

|| Siév

|| ' 8 1 N r . 47.

9293

Lagrange, J.-M.: Une excursion en Palestine. Le lieu de naissance du prophète Samuel || UC 6 ('91) S. 161—78. 9294 Durand, G.: Arimathie et R a m a t h a i m Sophim || R B d 8 ('91) S. 130—2. 9295

Conder, C. R. : R a m o t h L e h i [Rieht. 15, 9—19] fl QS 15 ('83) S. 182 [R 3242, 101]. 9296 Rüetschi, R . : R i b l a h || P R E 2 X I I ('83) S. 757. 9297 Rawnsley, H . B.: The Rock of the Pomegranate || QS 11 ('79) S. 118 —26, 2 T. Conder, C. R. || S. 126f„ 170f. Birch, W. F. || S. 127—9; 12 ('80) S. 1 0 6 f .

9298

[ R 3 4 4 1 , 10].

9299

R i m m o n , 'Ain es-swênit, mghâret ed-dscha'i. Birch, W. F . : The Rock Rimmon and Gibeah | QS 12 ('80) S. 236f.

—, —: The Rock R i m m o n || QS 14 ('82) S. 50—5, 265. Conder, C. R. || S. 156. Rawnsley, H. D. || S. 177. 9300 Clermont-Ganneau, Ch.: S e g o r , Gomorrah, and Sodom ]| QS 18 ('86) S. 19—21. Vgl. W., H. B. S. fl S. 113f. 9301 —, — : Segor, Gomorrhe et Sodome || RAO 1 ('87) S. 160—4, 394. 9302 2 König, Friedrich E d u a r d : S e p h a r a d || P R E X I V ('84) S. 142—4 [Obadja 20 = Lydien], 9303 Adraç, Aiov.: IIEQI rfjç nôÂewç S V Y É P L || Ziwv '81. Nr. 17. 9304 Vogelstein, H . : Shechem and Bethel || J Q R 4 ('92) J u l y , S S.-A.: London, D. N u t t '92. 22 S. 9305 Bacpidôrjç, . . .: 'H nàhç ZovdXeifi

|| IlaQvaoooç

17 ('94) S. 8 7 — 9 7 .

9306

König, Friedr. E d . : S i n || P R E 2 X I V ('84) S. 279—82. 9307 1. Wüste Sin. 2. Stadt Ägyptens. Die S i n a i - H y p o t h e s e Charles Beke's || BG N. F. 4 ('83) S. 238f. 9308 Schultz, Fr. W. : Sinai || P R E 2 X I V ('84) S. 282—92. 9309 The Late Mr. Baker Greene's Theory of the Locality of Sinai || The Jewish World (London) '88, J u n e 29. 9310 q-0 D"* = Golf von 'Akaba, Sinai = Berg Hor. Raboisson, A. : L'authenticité du Sinai. Le mont Serbai et le Jebel Mouça I Rev. ill. de la Terre Sainte 8 ('91) S. 131—5. 9311 —, —: Le Sinaï traditionnel || Rev. ill. de la Terre Sainte 8 ('91.) S. 151—6, 165—70, 187—91. 9312 Sayce, A. H . : Where was the mount Sinai || I A Q R 6 ('93) S. 149—58. 9313

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, d) Altes Testament

589

Friedmann, M.: [ S o d o m und Gomorrha nach biblischen und talmudischen Quellen] || Jer. 3 ('89) hebr. S. 53—71. 9314 Merrill, Selah: The Identification of S u c c o t h and Penuel || BS 34 ('77) S. 742—55; vgl. Athen. '78. 12. I. = QS 10 ('78) S. 81—8 [R 3318, 4], 9315 Paine, John Alsop: Succoth and Penuel not yet identified | BS 35 ('78) S. 481—98. 9316 Lötz, Wilhelm: T a r s c h i s c h || PRE 2 XVIII ('88) S. 294f. 9317 Renouf, P. Le Page: Where was Tarshish? || PSBA 16 ('94) S. 104—8, 138—41 [nicht Tartessus, sondern Phönizien]. 9318 Ainsworth, William F.: Tarsheish-Phoenicia or Tarsus || PSBA 16 ('94) S. 300—6. Vgl. Renouf, P. Le Page || S. 307. 9319 Guérin, Victor: Note sur le mont T h a b o r || BSNA '79. S. 110—20 [R 2369, 23], 9320 Rüetschi, R.: T h e c o a l| P R E 2 XV ('85) S. 391; XVIII ('88) S. 719. 9321 Schuurmans Stekhoven, J. Z.: Het vaderland van Amos [ T h e k o a h ] || ThSt '89. S. 222—8. 9322 Oort, H.: Het vaderland van Amos || ThT 25 ('91) S. 121—6. 9323 Conder, C. R; Joshua's Tomb [ T h i m n a t h - S e r a c h ] || QS 10 ('78) S. 22f. [R 3242, 55], 9324 Goldziher, Ign. : MohammedanTraditions respecting Joshua's Place of Sepulchre || QS 11 ('79) S. 193—5. 9325 —, —: Muhammedanische Traditionen über den Grabesort Josuas ]| ZDPV 2 ('79) S. 13—7. Vgl. Grünbaum, M. || 6 ('83) S. 195—9; 7 ('84) S. 131—5. 9326 Séjourné, P.-M.: Thimnath-Serach et Thimnath-Heres ou le lieu de la sépulture de Josué || RB 2 ('93) S. 608—26, Abb. 9327 Rüetschi, R.: T h i p h s a c h || P R E 2 XV ('85) S. 562. 9328 Delitzsch, Franz: Hiob [Uz = Hauran] || PRE 2 VI ('80) S. 124—39. 9329 Delitzsch, Friedrich: Das Land Uz || Z. für Keilschriftforschung 2 ('85) S. 87—98 [R 2982, 3], 9330 Daniel, abbé [ = Vigouroux, Fr.]: La Patrie de Job. Données anciennes; données nouvelles. Description du pays de Job || L'Univers '87, 11 juillet. 9331 Birch, W. F.: Z e b o i m || QS 11 ('79) S. 101—3. 9332 Marti, Karl: Das Thal Zeboim, Sam I. 13, 18 || ZDPV 7 ('84) S. 125—30. 9333 Birch, W. F.: Z e l z a h « QS 12 ('80) S. 239f. [R 3441, 11]. 9334 Flecker, E.: The Valley Z e p h a t h a h at Mareshah || QS 18 ('86) S. 50 —2, 148—51. Vgl. Conder, C. R. || S. 83. 9335 2. Chron. 14, 10 nördl. von chirbet marasch. Die geographische Lage von Z i k l a g [| Jüdisches Literaturblatt. '80, Nr. 21 f. 9336 Birch, W. F.: Z o a r || QS 11 ('79) S. 15—8, 99—101 [R 3441, 5]. 9337 Cardew, J. H. : Zoar || QS 22 ('90) S. 266. 9338 Tomkins, H. G.: Z o b a t h , Aram-Zobath, Hamath-Zobah || QS 17 ('85) S 113 9339 Leyrer, È.: Zoba || P R E 2 XVII ('86) S. 549—51. 9340

590

IV. Historische Geographie und Topographie

e) Z u m N e u e n T e s t a m e n t Ramsay, W. M. : The Historical Geography of Asia Minor ( = Royal Geographical Soc., Supplementary Papers, IV). London, Murray '90. VI, 495 S., K. 9341 Ahlberg, L.: Beskrifning öfver Palaestina vid Jesu tid, jemte en framställning om Esseerförbundet bland judiska folket (Manuskript för frimurare. 2. ed. Stockholm, Looström '78 [?] [R 2219]. 9342 Lightfoot, J. B. : Results of recent historical and topographical research upon New-Testament scriptures ]| Exp. 3 rd series 1 ('85) S. 1—11. 9343 Stapfer, Edmond: La Palestine au temps de Jésus Christ d'après le Nouveau Testament, l'historien Flavius Josephe et les Talmuds. Paris, Sandoz et Fischbacher '85. . . . S., K., 2 Pläne. Fr. 7,50. — 5 e éd. Paris, Fischbacher '92. IV, 532 S., 2 T., 2 Pläne. Fr. 7,50. 9344 —, — : Palestine in the Time of Christ. Translated by Annie Harwood Helmden. 3 rd Edition. London, Hodder & Stoughton '87. XIII, 527 S. 9 s. 9345 Rez. The Athenaeum '87 I S. 636. The Lutheran Quarterly 18 ('88) Oct. The Old Testament Student 8 ('88) 4. S. Merrill: Andover Review7 ('88) S. 534—6. Lutheran Church Review' 88, July. American Catholic Quarterly Rev. '88, Oct., S. 768. J. G. Lansing : Magazine of Christian Literature '90, Aug., S. 315. Amodru, F.: Visites aux lieux saints dans l'ordre des faits évangéliques. 2 vol. Paris, Lecofîre '84. 12°. XX, 712; 803 S. 9346 Kingsmill, J. T.: Itineraries of Our Lord [ J e s u s ] || QS 10 ('78)S.15f. Guest, P. H. I S. 193f. 9347 Saulcy, F. de: Étude sur la géographie comparée de la rive occidentale du lac de Gennézareth, ou mer de Galilée || J S '79. S. 489—501, 537—50 [R 2245, 39], 9348 Dunn, L. A. : Footprints of the Redeemer in recent researches in the Holy Land. Des Moines (Jowa), Mills & Co. '80. 12°. 306 S. $ 1,50. 9349 Steck, Rud. : Der Pilgerweg der Galiläer nach Jerusalem || Jb. f. prot. Theol. 6 ('80) S. 706—16. 9350 Newman, H. S.: Palestine lessons to my class through the Land of promise in the Pathway of Our Lord. London, Partridge '88. 454 S. 7 s. 9351 Sepp, Joh. Nep. und Bernh. : Kritische Beiträge zum Leben Jesu und zur Topographie Palästinas || Deutscher Merkur 20 ('89) S. 273—6; 281 f.; 289—91; 297—9; 307f.; 314—6; 329f.; 339—41; 347f.; 363 —5; 396—8 [R 2090, 23], S.-A. : München, Lindauer '90. VIII, 175, 28 S., Abb. 9352 Rez. H. Guthe: ZDPV 15 ('92) S. 189—92; vgl. Dalman, G. || 16 ('93) S. 152. H. Holtzmann: DL 13 ('92) 71. P. Schmiedel: LZ 43 ('92) 8. Didon, Henri: Vie de Jésus. Paris '90. 2 me éd. '91. 9353 Mit Verwertung persönlicher Eindrücke in Palästina. —, —: Leben Jesu. Dt. Übersetzung von . . . Schneider. Regensburg '92. 9354 Douglas, Hester: The Land where Jesus Christ lived. London, Nelson '90. 304 S. 2 s. 6 d. 9355

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, e) Neues Testament 591

Carpenter, J . Esther: Life in Palestine when Jesus lived. 3 rd Edition. London, Sunday School Association '91. 12°. 160 S. 1 s. 9356 Schneller, Ludwig: Evangelienfahrten. Bilder aus dem Leben Jesu in der Beleuchtung des heiligen Landes im Anschluß an die Sonntagsevangelien. Leipzig, Wallmann '92. VIII, 575 S. 9357 Farrar, Frederic William: The Life of Christ. With Original Illustrations. London, Paris and New York, Cassell, Petter, Galpin & Co. ['84] XXIV, 776 S., Abb. _ 9358 —, •—: Das Leben Jesu. Autorisierte Ubersetzung von Joh. Walther. Dresden, Otto Brandner '93. 4°. XXVIII, 769 S., K., Abb. 9359 Abbildungen nach photogr. Aufnahmen des F. Mason Good auf s. Palästinareise. Altertümer, Münzen unter Leitung von S. S.Lewis abgebildet.— Bez. H. Guthe: ZDPV 20 ('97) S. 61—3. Otts, J. M. P. : The fifth Gospel, or the land where Jesus lived. London, Oliphant, Anderson and Ferrier '93. . . . S., K„ T., Abb. 5 s. 9360 Landrieux, Mfaurice]: Au pays de Christ. Études bibliques en Égypte et en Palestine. Paris, Maison de la Bonne Presse '94. IX, 645 S., Abb. Zu PL 3 3886; 4 4595; 5 10620. 9361 Rez. J. Burnichon: Études '95 S. 172f. Gehlen, Karl Hubert: Erinnerungsstätten des hl. J o h a n n e s d e s T ä u f e r s . Aachen, Jacobi '92. 16®. VIII, 47 S. M. —,30. 9362 Raboisson, A. : Le lieu de la visitation de la B. Vierge Marie à Sainte Élisabeth || Revue ili. de la Terre Sainte 8 ('91) S. 21—7, 37—9. 9363 Driou, Alfr. : Jérusalem et la Terre Sainte, descriptions des lieux saints illustrés par les a p ô t r e s [3me éd.]. Limoges, Ardent '83. 216 S. [R 3448, 1], 9364 Kasteren, J. P. van: De Geborteplaats der Boanerges [Schefä 'Ami] |[ De Wetenschappelijke Nederlander '90. S.-A. : Amsterdam, '90. . . . S., K. 9365 Gehlen, Carl Hubert: Das Leben der allerseligsten Jungfrau und Gottesmutter M a r i a , dargestellt durch Beschreibung der Stätten im heiligen Lande, welche an sie erinnern. Aachen, A. Jacobi & Co. '89. 16°. 9366 Wieseler, K[arl Georg]: A b i l e n e || PRE 2 I ('77) S. 87—9. 9367 Conder, Cl. R.: G a l i l e a || Encycl. Brit. 9® ed. X ('78) S. 27—30 [R 3242, 61]. 9368 Merrill, Selah: Galilee in the Time of Christ. With an introduction by A. P. Peabody. Boston, Congregational publishing Soc. '81. XIII, 159 S. $ 1,— [R 3318, 1] ( = Bypaths of Bible Knowledge VI). London, Relig. Tract. Soc. '85. 150 S. 2 s. 6 d. 9369 Rez. A. Socin: ThLZ 7 ('82) Sp. 73. The Athenaeum '84, Jan. 14, S BS 9 ('82) S Conder, C. R. : Curious Names in Galilee || QS 15 ('83) S. 125—30 [R 3242, 96], ^ 9370 Joseph, J. : Alphée de Nazareth. Scènes et moeurs Galiléennes au temps de Jésus-Christ. Nevey et Montreux, Monnerat et Vodoz '92. 12°. 81 S. 9371 Conder, C. R. : Notes on the Topography of the Sea of G a l i l e e [Kapernaum, Bethsaida] fl QS 11 ('79) S. 168—70 [R 3242, 64], 9372 Furrer, Konrad: Die Ortschaften am See Genezareth || ZDPV 2 ('79) S. 52—74. 9373

592

IV. Historische Geographie und Topographie

Kasteren, J. P. van: Am See Genezaret. Beobachtungen und Bemerkungen H ZDPV 11 ('88) S. 212—48. Vgl. 12 ('89) S. 129f.; Buhl, F. || 13 ('90) S. 38ff. 9374 Buhl, Frants: Genesaret S0 og dens Omgivelser. Kjobenhavn, Schönberg '89. 66 S., K. Kr. 1,50. 9375 Stave, Erik: Sjön Gennesaret och dess närmaste omgifningar. En Bidrag tili det Heliga Landets geografi och topografi. Stockholm, 9376 P. A. Norstedt & Söner '92. 122 S., K. Kr. 2,50. Bez. I. Berizinger: ZDPV 17 ('94) S. 127. Gatt, G.: Drei Uferorte des Sees Genesareth || HL 38 ('94) S. 19—25. 9377 Rüetschi,R.: I t u r ä a fl P E E 2 VII ('80) S. 261 f. 9378 Stevens, W. A. : A e n o n near to Salem || J. of the Soc. of biblical literature and exegesis '83, Juni-Dec. S. 128—41. 9379 Conder, C. R.: B e t h a n y and Bethsaida || QS 15 ('83) S. 177 [R 3242, 101], 9380 Derenbourg, J . : Explication sur le lieu de B e t h p h a g é || CRAI 4 me sér. 6 ('78) S. 41. 9381 Holtzmann, H.: B e t h s a i d a || Jbb. für protest. Theologie 4 ('78) S. 383f. 9382 Abbot, Lyman: The site of Bethsaida || The American Antiquarian 3 ('81) S. 234f. [R 3163, 3], 9383 Goodenow, S. B.: Bethsaida || BS 45 ('88) S. 729—32. 9384 Gray, E. P. : The Bethsaida of Luk. 9, 10 || BS 46 ('89) S. 374—7. 9385 Merrill, Selah : Bethsaida and Julias || SST 32 ('90) S. 274. 9386 Kasteren, J. P. van: Analecta exegetica || RB 3 ('94) S. 52—70. 9387 S. 67—70 : [L'itinéraire des apôtres dans la région de Génésareth et remplacement de Bethsaida]. Schultze, Martin: D a l m a n u t h a . Geographisch-linguistische Untersuchung zu Marc. 8, 10 und Matth. 15, 39 (J.-Ber. des Realgymnasiums zu Oldesloe, Ostern 1884). Oldesloe '84. 4°. 3 S. 9388 Henderson, A.: On the Site of E m m a u s | QS 11 ('79) S. 105—7. 9389 Entweder el-kubëbe oder chirbet el-chamase. Emmaüs ou Nicopolis || AMSTS 14 ('80) S. 6—9. 9390 Dissertation historique et scientifique relative à l'emplacement d' Emmaüs. Florence, Typ. coop. '80. 9391 Alieau, Th.: Les deux Emmaüs || MC ('81) S. 345f. 9392 —, —: Les deux Emmaüs || AMSTS 18 ('81) S. 57—62. 9393 Emmaus || QS 13 ('81) S. 237f. 9394 Buselli, Remigio: L'Emmaus evangelico dimostrato e difeso distante 60 stadii da Gerusalemme: nuovi studi. Livorno, G. Meucci '82. 4°. 189 S. [R 2733, 1]. — 2 nda edizione Parte 1—4. Milano, tip. Eusebiana '85—'87. X X I I , 435 S., 8 T. 9395 Guillemot, J. B.: Emmaus-Amouas || MC 14 ('82) S. 103—6. 9396 Finn, Mrs. E. A. : Emmaus identified [ = Artäs] || QS 15 ('83) S. 53—64. Vgl. Mearns, P. || QS 16 ('84) S. 83—5. 9397 Bassi, Alessandro: Emmaus, cita della Palestina. Torino, impr. Bellardi e Appiotti '84. 93 S. ed. '88. 183 S. [R 2103, 4], 9398 Emmaus. Henderson, Arch. || QS 16 ('84) S. 243f. Hutchinson, R. F. || S. 245—8. 9399 Mearns, P.: The Site of Emmaus || QS 17 ('85) S. 116—21. Vgl. Kennion, A. || S. 156. Conder, C. R. || QS 18 ('86) S. 17. 9400

B. Einzeluntersuchungen. 1. Land, Teile u. Ortschaften, e) Neues Testament 5 9 3

Domenichelli, T. : L'Emmaus della Palestina a sessanta stadi da Gerusalemme. Livorno, Vigo '89. 425 S. Appendice. Prato, Giachetti '89. 47 S. L. 5,—; 0,50. 9401 [ = Vigouroux, Fr.]: Emmaüs-Nicopolis || Le Monde '87, 25 septembre. 9402 Buselli, Remigio: Illustrazione del santuario d'Emmaus nel sito già dimostrato e difeso secondo il Vangelo, distante 60 stadi da Gerusalemme. Livorno, Vigo '88. XVI, 295 S., 3 T. L. 5,— [R 2733, 1], 9403 Kasteren, J . P . van: Amwàs qirjet falestìn || El-Keniset el-Katoulìkìyeh 2 ('89) S. 414—23. Vgl. TS. 9404 Furrer, Konrad: Noch einmal das Emmaus des Josephus, das Hammat der Bibel, Hammata des Talmud am See Genezareth || ZDPV 13 ('90) S. 194—8. 9405 Schiflers, M. J. : Amwàs, das Emmaus des hl. Lucas, 160 Stadien von Jerusalem. Freiburg im Br„ Herder '90. VIII, 236 S., Titelbild, Plan, K. M. 3,—. 9406 Rez. H. Guthe: ZDPV 16 ('93) S. 298—300. Kasteren, J. P. van: Emmaus-Nicopolis et les auteurs arabes || RB 1 ('92) S. 80—99. 9407 Kasteren, J. P. van: A propos de l'Emmaus évangélique |] RB 1 ('92) S. 645—9. 9408 Rückert, C. : Amwas, was es ist, und was es nicht ist || ThQ 74 ('92) S. 558—616. 9409 Savi, P. : Emmaüs | RB 2 ('93) S. 223—7. 9410 Schiffers, M.: Die Emmaus-Frage |] Kath. 7 ('93) S. 337—49, 398—407. Vgl. La question d'Emmaus || RB 2 ('93) S. 26—40. 9411 Neumann, Wilh. Anton: Qurn D s c h e r a d i . Studien zu Matth. VIII, 28; Marc V, 1; Luc. VIII, 26. 37. Freiburg i. B., Herder '94. 65 S. M. 1,50. 9412 Rez. H. Guthe: ZDPV 20 ('97) S. 58—60. Gatt, G.: Maison et sépulcre de Tabitha [ J o p p e ] || AMSTS 4 ('78) S. 38—46 [R 3284, 10] = HL 22 ('78) S. 84—8. 9413 Dixon, W. Hepworth: Itineraries of Our Lord. — Ca na of Galilee [Kafr Kana] || QS 10 ('78) S. 67—73 [R 2851, 4], 9414 Pilter, W. T.: Where is Cana of Galilee [Kefr Kenna] || QS 15 ('83) S. 143—8. 9415 Henderson, Archibald: Cana and Megiddo in Tatian's Diatessaron || QS 26 ('94) S. 151. 9416 Schaff, Philipp: K a p e r n a u m || ZDPV 1 ('78) S. 216—21 = QS 11 ('79) S. 131—5. Kitchener, H. H. || S. 135f. 9417 Schultz, Fr. W.: Kapernaum || PRE 2 VII ('80) S. 500—2. 9418 Emerson, J. : The site of Capernaum || The American Antiquarian 4 ('81) S. 53—61. 9419 Gildemeister, Johs. : Der Name chän minje | ZDPV 4 ('81) S. 194—9. 9420 Graves, S. : The site of Capernaum || The American Antiquarian 3 ('81) S. 117—21. 9421 Fritschel, S. : Kapernaum, Tell Hum oder Khan Miniyeh |] Z. der deutschluth. Synode von Jowa 12 ('88) I. 9422 Brass, Henry: The Site of Capernaum )] QS 22 ('90) S. 178—80. Vgl. Merrill, S. || 23 ('91) S. 75. 9423 38

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

594

IV. Historische Geographie und Topographie

Schneller, J. L.: Eine Nacht in N a i n || NNM 31 ('87) S. 91—7. 9424 Schultz, Fr. W.: N a z a r e t h || PRE 2 X ('82) S. 445—7. 9425 Clermont-Ganneau, Ch.: Nazareth, le mont Se'ir et le saut du Seigneur Il RAO 1 ('88) S. 338—43, Plan [zu 'Aly el-Herewi], 9426 Zenner, J. K. : Philologisches zum Namen „Nazareth"' || ZKTh 18 ('94) S. 744—7. 9427 Conder, C. R.: P e l l a || QS 22 ('90) S. 182. Vgl. Merrill, S. |[ 23 ('91) S. 76. 9428 Rtietschi, R.: Jakobsbrunnen || PRE 2 VI ('80) S. 460f. 9429 Zenner, J. K. : Sychar. Etymologie des Namens und wahrscheinliche Lage des Ortes || ZKTh 13 ('89) S. 397—400. 9430 Hamme, Liévin de: Le T h a b o r et la transfiguration du Sauveur || Rev. des sciences ecclésiastiques '81. S. 384—97 [R 3045, 2], 9431 Nestle, Eb.: IJoQevov xarà ßsarmßoiav Apg. 8, 26 || ThStuKr 65 ('92) S. 335—7 [nicht Ort, sondern Zeitangabe], 9432 2. Jerusalem a) A l l g e m e i n e s Thédenat, C. : Travaux récents sur la topographie de Jérusalem || BC 5 ('84) S. 175—7. 9433 Conder, Cl. R.: The T o p o g r a p h y of Jerusalem || Proc. of the R. Soc. of Edinburgh 10 ('79/80) S. 474—95 [R 3242, 68], 9434 Schultz, Fr. W.: Jerusalem || PRE 2 VI ('80) S. 538—75. 9435 Conder, C. R.: Jerusalem || Encyclopaedia Britanica 9 th éd. X I I I ('81) S. 636—8, 642—4. Smith, Robertson || S. 638—42. 9436 Schick, Conrad: Studien über die Einwohnerzahl des alten Jerusalem || ZDPV 4 ('81) S. 211—21 = Jer 1 ('81) S. 83—103. 9437 Saulcy, Félicien de: Jérusalem. Paris, Morel & Cie. '82. 336 S., ill. Fr. 20,— [R 2245, 41], 9438 Bez. ZBK 17 ('82) S. 355. Janke, [A.?]: Die Berge, Burgen, Mauern und Tempel Jerusalems nach dem neuesten Standpunkte der Palästina-Forschung || J.-Ber. des Ver. für Erdkunde zu Metz 6 und 7 ('85) S. 49—52. 9439 B r a n d t , . . . : Studien über das alte Jerusalem || Deutsch-evangel. Blätter 13 ('88) S. 671—81, 742—59, 813—45. 9440 Cuno, H.: Babylon und Jerusalem, die Welthauptstädte der heil. Schrift. Zwei Vorträge, geh. im Evangelischen Verein zu Hildesheim im Winter 1887—88. Berlin, Buch- u. Tractat-Ges. '88. 68 S. M. —,50. 9441 Lagrange, M.-J. : Topographie de Jérusalem || RB 1 ('92) S. 17—38, Plan. 9442 Clair, G. St.: Jerusalem Topography || QS 26 ('94) S. 150f. 9443 Zur Topographie Jerusalems || BOZ 9 ('94) S. 33—8. 9444 Sayce, A. H. : Jerusalem in the Tablets of Tel el-Amarna || The Academy 38 ('90) S. 366. 9445 Walther, J. : Étude historique de la topographie de Jérusalem pendant les t e m p s b i b l i q u e s . Genève, E. Beroud et Co. '80. 38 S., K. 9446 Rez. H. Vuilleumier : RThPh 13 ('80) S. 352.

Sayce, A. H. : The Topography of P r a e - e x i l i c Jerusalem |[ QS 15 ('83) S. 215—23, K. Vgl. Birch, W. F. || QS 16 ('84) S. 70—5 [R 3441, 20], Sayce, A. H. || S. 171—5. W., H. B. S. || QS 17 ('85) S. 58f. 9447

B. Einzeluntersuchungen. 2. Jerusalem, a) Allgemeines

595

Schick, Conrad: Ausdehnung der Stadt Jerusalem und ihre Einwohnerzahl zur Zeit des 2. T e m p e l s || Jer. 1 ('81) d. S. 83—103 [R 2890, 36], 9448 9449 —, —: Jerusalem nach Ps. 122, 3 || ZDPV 16 ('93) S. 206—8. Buhl, P. F.: Jerusalem paa K r i s t i og Apostlenes Tid, efter de nyere Udgravninger og Undersogelser. Kjebenhavn, Gyldendal '86. . . . S., K. Kr. 2,—. 9450 Biinnep'b, 10.: IepycajiHMb H ero OKpecTHOc™ BpeivieHt Iiicyca XpHCTa. H C T O pHK0-re0rpa noB-feuJMHH pHcyHKaMH xpaiwa fle-Borios H apxHTeKTopa LUnKa. PneyHOKb njraHa HcnonHeHb TapacencKOBbiM'b H rpaBHp. AHrepoMt BI> B t u t .

M3fl. 2-e, HcnpaBji. H aonojiH. [Wipper, Ju.: Jerusalem u. seine Umgebungen zur Zeit Jesu Christi. Historisch-geographische Beschreibung mit einem Plan von Jerusalem, in Ubereinstimmung mit den neuesten Zeichnungen der Kirche von De Vogiié und dem Architekten Schick. Plan gezeichnet von Tarasenskow, gestochen von Anger in Wien. 2., verb. u. verm. Aufl.] C.-neTep6yprb, KyuiHep e B t ' 8 7 . 8 3 CTp.

9451

Becker, H.: Jerusalem zur Zeit Jesus Christus || WBLZ '90. S. 149. 9452 Ivin, J. : Description de la ville de Jérusalem et de ses alentours aux temps de la vie du Sauveur et à notre époque. 2me éd., publ. par E. Gubanoff. Moskau, Gubanoff '94. 128 S. 9453 Lees, G. R.: Jerusalem illustrated. With a preface by Bishop Blyth, an appendix illustrating the models of Herr Baurath von Schick, with descriptive letterpress. London, Gay '94. 156 S. 7 s. 6 d. Vgl. ZDPV 18 ('95) S. 193f. 9454 Spiess, Friedrich : Das Jerusalem des J o s e p h u s . Ein Beitrag zur Topographie der heil. Stadt. Berlin, Habel '81. 112 S., 2 T. M. 2,80. 9455 Rez. K. v. Klaiber: ZDPV 4 ('81) S. 273f. K.Furrer: DL2 ('81) Sp. 1217. H. Oort: ThT 16 ('82) Jan. E. Sohürer: ThLZ 7 ('82) Sp. 414f. Gatt, Georg: Die Beschreibung Jerusalems bei Josephus || HL 26 ('82) S. 176—81. 9456 —, —: Erklärung der Beschreibung Jerusalems bei Josephus || HL 38 ('94) S. 11—5. 5457 Germer-Durand, J . : Aelia C a p i t o l i n a || RB 1 ('92) S. 369—87, Plan, Abb. 9458 Alfaro, Manuel Ibo: Jerusalem! Descripción exacta y detallada de los s a n t o s l u g a r e s . Madrid, M. Tello '79. 416 S. Pes. 10,—. 9459 Salomon, Joël Moses: ••'VCT Jerusalem. Beschreibung der geheiligten Stätten Jerusalems. Jerusalem '84. 16°. 70 S., Abb. [Z Nr. 200], 9460 Lewis, T. Hayter: The Holy Places of Jerusalem. London, Murray '88. .. . S., Abb. 10 s. 6 d. 9461 Rez. W. Simpson: QS 21 ('89) S. 61f. SatRev 67 (',89) S. 230. SST 31 ('89), Aug. 10, S. 507. Guardian '91, Sept. 30, S. 1561.

Simpson, William: The Holy Places in Jerusalem || QS 21 ('89) S. 61 f. 9462 Forbes, S. R. : The holy city Jerusalem, its topography, walls and temple; a new light on an ancient subject. Chëlmsford, Durrant '92. 80 S. 3 s. 9463 38*

596

IV. Historische Geographie und Topographie

Guillemot, J . - B . : É t u d e sur la topographie sacrée de la Cité de Dieu (Jérusalem) || TS 11 ('94) S. 257—60, 273—5, P l a n ; 13 ('96) S. 58— 60, 74—6, 93—5, 103—5, 114—7. 9464 Besant, Walter, and Palmer, E d w a r d H e n r y : Jerusalem, the City of H e r o d a n d S a l a d i n . New and rev. ed. London, Bentley '88; New York, Scribner '89. XIV, 525 S., K., Abb. [R 3126, 7], P L 1 137. 9465 Rez. Guardian '89, Sept. 25, S. 1437. ThLZ 16 ('91) Nr. 1. M. Steinschneider: DL 12 ('91) Nr. 2.

Pressel, Wilh.: G e h e n n a || P R E 2 IV ('79) S. 784f. 9466 Beswick, S. : Valley of Hinnom || QS 13 ('81) S. 102—4. 9467 Birch, W. F . : The Valley of Hinnom and Zion || QS 14 ('82) S. 55—9 9468 [R 3441, 16]. Vgl. Conder, C. R. || S. 156f. Conder, C. R . : The T y r o p o e o n Valley || QS 12 ('80) S. 77—81, 2 T. [R 3242, 70], 9469 Aaraç, A.: 'O âyeoç 'AxelSe/td || Ziwv '83, Nr. 128. 9470 Clair, G. St.: The Fuller's Field || QS 23 ('91) S. 189f. 9471 Birch, W. F . : The Gutter not near the Fuller's Field || QS 23 ('91) S. 254—6. 9472 Hanauer, J . E. : The Place of Stoning || Athen. = QS 13 ('81) S. 317—9. [Stephanuskirche], 9473 Heidet, L.: É t u d e critique et topographique ; où se trouve à Jérusalem le lieu de la lapidation de St. Étienne? Jérusalem, I m p r . des P P . Franciscains '87. 57 S. 9474 Lagrange, M.-J. : Une tradition biblique à Jérusalem. S. Étienne || R B 3 ('94) S. 452—81, Plan. 9475 Conder, C. R. : Jewish Traditions in Jerusalem || QS 14 ('82) S. 142—5, Abb. 9476 G r a b Simons des Gerechten im wâdi el-dschôz. Schnabl, K a r l : Der Olberg. Physikalisches und historisches aus Vergangenheit und Gegenwart || Die alte und neue Welt (Einsiedeln) '79, Nr. 9—11. 9477 b) M a u e r n u n d T o r e T h i b a u t , J . B.: Promenade autour les murs de Jérusalem || Rev. cath. de Bordeaux 3™ série 4 ('82) S. 454—9. 9478 Birch, W. F . : N e h e m i a h ' s Wall and David's Tomb || QS 11 ('79) S. 176—9, Plan. 9479 Clair, G. St.: Nehemiah's Night-Ride || QS 20 ('88) S. 46—8. 9480 —, — : Nehemiah's Wall and the Royal Sepulchres || QS 20 ('88) S. 288 f. 9481 —, —: Nehemiah's South Wall, and the Locality of the Royal Sepulchres I QS 21 ('89) S. 90—102, Plan. Vgl. Finn, E. A. || S. 156f. Birch, W. F. || S. 206—9 [R 3441, 31], 9482 Conder, C. R. : The South Wall of Jerusalem || QS 21 ('89) S. 145. 9483 Clair, G. St.: Nehemiah's Wall || QS 22 ('90) S. 47—50, 212. Vgl. Finn, E. A. || S. 194. 9484 Birch, W. F . : Nehemiah's Wall || QS 22 ('90) S. 126—30. 9485 Schick, Conrad: Nehemia's Mauerbau in Jerusalem || ZDPV 14 ('91) S. 41—62, T. 9486 Clair, G. S t . : Millo, House of Millo, and Silla || QS 23 ('91) S. 187—9. 9487

B. Einzeluntersuchungen. 2. Jerusalem, d) Davidsstadt, Zion

597

Merrill, Selah: The Discovery of the S e c o n d W a l l and its bearing on the Site of Calvary || Proc. American Oriental Soc. '87. S. X V I I I [R 3318, 35], 9488 Spiess, F.: Die neueste Construction der zweiten Mauer Jerusalems und Josephus || ZDPV 11 ('88) S. 46—59 [zu Schick || ZDPV '85], 9489 Schick,Conrad: Das T h a l t h o r im alten Jerusalem || ZDPV 13 ('90) S. 31—6, T. (Plan der Citadelle von Jerusalem und der alten jüdischen Mauern, 1:1000) [2890, 88]. 9490 c) T e i c h e , Q u e l l e n Schick, Conrad: Die W a s s e r v e r s o r g u n g der Stadt Jerusalem in geschichtlicher und topographischer Darstellung mit Originalkarten und Plänen || ZDPV 1 ('78) S. 132—76, T. 239f. 9491 Birch, W. F.: The Valleys and Waters of Jerusalem || QS 21 ('89) S. 38 —44, Plan [R 3441, 29]; 22 ('90) S. 199. 9492 Wilson, R. E.: The Ancient and Modern Water Supply of Jerusalem. London, '92. 9493 Schick, Conrad: Der Teich B e t h e s d a in Jerusalem || ZDPV 11 ('88) S. 178—83. 9494 Paine, John Alsop: The P o o l of the S e r p e n t s || Independent '88. S. 1169 (13. IX.). 9495 Birch, W. F.: Note on the two Pools [Nehem. 3, 15f.] || QS 11 ('79) S. 179f. 9496 —, —: The Pool that was made || QS 22 ('90) S. 204—8. 9497 —, —: S i l o a m and the Pools || QS 15 ('83) S. 105—7 [R 3441, 18], Vgl. Conder, C. R. || S. 139. 9498 —, —: The Waters of Shiloah (or the Aqueduct) that go softly || QS 16 ('84) S. 75—7, T.; 17 ('85) S. 60 [R 3441, 21], Vgl. Conder, C. R. || QS 16 ('84) S. 241. 9499 —, —: The Waters of Shiloah that go softly || QS 21 ('89) S. 35—8, 3 T. [R 3441, 28], ' 9500 Chaplin, Th.: G i h o n || QS 22 ('90) S. 124f„ 331. Vgl. Birch, W. F. || S. 199f.; 23 ('91) S. 80—3. 9501 Conder, C. R.: The T s i n n o r || QS 22 ('90) S. 39. Vgl. Finn, E. A. || S. 195—8. Birch, W. F. || S. 200—4, 330f. 9502 —: E n R o g e l || QS 17 ('85) S. 20 [R 3242, 111], Vgl. W., H. B. S. || S. 184. 9503 Birch, W. F.: En-Rogel, and the Brook that overflowed || QS 21 ('89) S. 45—52 [R 3441, 30], 9504 d) D a v i d s t a d t , Z i o n Alten, . . . Baron von: Die D a v i d s s t a d t , der Salomoteich und die Gräber der Könige in Jerusalem || ZDPV 3 ('80) S. 116—76. 9505 Birch, W. F.: The City and Tomb of David || QS 13 ('81) S. 94—7. 9506 9507 W., H. B. S.: City of David || QS 13 ('81) S. 327f. Birch, W. F.: The City of David and Josephus || QS 16 ('84) S. 77—82; 17 ('85) S. 61—5, 100—8, 208—12 [R 3441, 22]; 20 ('88) S. 44—6 [R 3441, 27], 9508

598

IV. Historische Geographie und Topographie

—, —: The City and Tomb of David on Acra, commonly called Ophel || QS 16 ('84) S. 196—8 [R 3441, 23], Vgl. Conder, C. R. || S. 242f. 9509 Mit Bemerkung zum Sprachgebrauch des Josephus.

W., H. B. S.: The Size of the ,City of David' || QS 19 ('87) S. 55—7. Vgl. Conder, C. R. || S. 105f. 9510 Birch, W. F.: Reply to Captain Conder's Notes [QS '87 S. 105] on Zion |] QS 20 ('88) S. 42—4 [R 3441, 26], 9511 Klaiber, K. von: Noch einmal Zion, Davidstadt und Akra || ZDPV 11 ('88) S. 1—37. Vgl. Gatt, G. || S. 143. Klaiber || S. 143f. Guthe, H.|| S. 144. 9512 Birch, W. F.: Zion, the City of David [2. Sam. 5] || QS 10 ('78) S. 129 - 3 2 , 178—89, 2 T. [R 3441, 3]. 9513 The Position of Si on in the fourth, fifth, and sixth Centuries || QS 10 ('78) S. 16f. 9514 Alten, . . . Baron von: Zion || ZDPV 2 ('79) S. 18—48. 9515 Klaiber, K. von: Zion, Davidstadt und die Akra innerhalb des alten Jerusalem || ZDPV 3 ('80) S. 189—213, 4 ('81) S. 18—56. 9516 Gatt, Georg: Der Berg Zion || HL 25 ('81) S. 126—9, 159—66. 9517 Conder, C. R.: [Notes on Zion] || QS 17 ('85) S. 229. Vgl. Birch, W. F. || QS 18 ('86) S. 33f., T. 9518 Tenz, J . M.: Zion and Ophel || QS 17 ('85) S. 121—3. 9519 W., H. B. S.: The ,City of David' only a Part of Jerusalem |] QS 17 ('85) S. 57. 9520 —, —: The ,City of David' not the same as the City (Jerusalem) of David's Time || QS 19 ('87) S. 250—2. Vgl. Conder, C. R. || QS 20 ('88) S. 41. 9521 Scharling, C. Henrik: Zions Bjerg og Davids Stad. Topographiske Studier. (Universitätsprogramm). Kjebenhavn, '90. 4°. 46 S. Kr. 2,— 9522 Hamme, Liévin de: Étude Topographique. Forteresse de Sion. Sion (Haute ville). Acra (Basse ville). Jérusalem, Impr. des PP. Franciscains '91. 16 S., Plan. 9523 Wörnhart, L. M. : Lage des Sionshügels in Jerusalem || T h P r Q u 4 4 ('91) S. 852ff. 9524 Birch, W. F.: Ancient Jerusalem .|| QS 25 ('93) S. 70—6. Vgl. Wilson, Ch. W. I S. 164—6. 9525 Zion or Acra, South, not North, of the Temple.

—, —: Zion (or Acra), Gihon, and Millo. all South of the Temple || QS 25 ('93) S. 324—30. 9526 —, —: Ancient Jerusalem. •— Zion and Acra, South of the Temple || QS 26 ('94) S. 282—4. 9527 Gatt, Georg: Jebus, Sion, Stadt Davids || HL 38 ('94) S. 15—9. 9528 Birch, W. F.: The T o m b of D a v i d || QS 11 ('79) S. 172—6. 9529 —, — : The Tomb of David, Zion, and Josephus || QS 12 ('80) S. 167—70 [R 3441, 7], 9530 —, —: It is required to find the Entrance to the Tomb of David || QS 13 ('81) S. 97—100, Abb. 9531 —, —: The Tomb of David in the City of David || QS 15 ('83) S. 150—5 [R 3441, 19], Vgl. Conder, C. R. || S. 194f. [R 3242, 102]. 9532 Conder, C. R. : Notes on Jerusalem [ T o m b s of t h e K i n g s ] || QS 12 ('80) S. 101—3 [R 3242, 72], 9533 —, — : Notes on disputed Points || QS 12 ('80) S. 228—30. 9534

B. Einzeluntersuchungen. 2. Jerusalem, e) Tempel

599

W., H. B. S. : The Sepulchres of the Kings || QS 14. ('82) S. 266—9. 9535 Clair, G. St.: Sepulchres of the Kings || QS 20 ('88) S. 48—50. 9536 Cyprienne, (Soeur): Lettre sur le C é n a c l e || OEO 10 ('80) S.349—51. 9537 e) T e m p e l Schnabl, Karl: Der Berg M o r i a h . Historisches und Archäologisches! Die alte und neue Welt. (Einsiedeln, Benziger) '81. 9538 King, E. G.: Moriah || Hebraica 2 ('86) S. 93f. 9539 Der T e m p e l zu Jerusalem || III. Ztg. 90 (. . . ) S. 333. 9540 Dammann, A. : Grundriß des Tempels zu Jerusalem zum Gebrauch in Schulen und beim Bibellesen nach Angabe biblischer und profaner Schriftsteller entworfen. Hameln, Schmidt u. Suckert in Komm. ['82]. M 0,50. 9541 Warren, Ch.: The Site of the Temples of the Jews || TrSBA 7 ('82) 2. 9542 Hermann, . . . : Le temple de Jérusalem. Valenciennes, impr. V v e Prignet '83. 32 S. 9543 Adler, Marcus N. : The Temple of Jerusalem. A Paper read before the Jews' College Literary Society, with a Report of the Remarks of Major-general Ch. Warren. London '87. 18 S. 9544 OjiecHHUKift, A. A.: BeTX03aB-feTHbiH xpaivn, BÏ> Iepycajirnvrfe [Olesnizkij, J. A.: Der Tempel des alten Testaments in Jerusalem] ( = npaBOCJi. naji. CßopHHKi», Bbin. 13). C.-neTep6yprb, K n p m 6 a y M t '86. X X V I , 939 CTp. pHcyHK. h njiaH. P6. 16,— [R 3285, 7], 9545 TapKaBH, A. OT3HBI. O comiiteniM A. A. OjiecHHUKaro ,,BeTX03aBtTHbiH xpaiwb BT. IepycajiHMt" (npaBOCJi. naji. C6OPHHKÏ>, Bbin. 13, Cn6. 1889) [Harkavy, A. J. : Gutachten über die Schrift von A. A. Olesnizkij ,Der alttestamentliche Tempel in Jerusalem'] || ZWORAO 6 ('93) CTp. L V — L X X . 9546 Wolff, Odilo: Der Tempel von Jerusalem und seine Masse. Graz, Styria '87. VI, 104 S., 12 T., Abb. M. 8,—. 9547 Rez. H. Guthe: ZDPV 12 ('89) S. 136—40; 13 ('90) S. 184f. K. Furrer: DL 9 ('88) 35. Schwager: ACK ('89) 1. Knabenbauer: ZKTh 14 ('90) S. 497—504. E. Jacquier: L'Université cath. 16 ('90) Oct. Pfeiffer, E. : Der Tempel von Jerusalem und seine Maße || HBP1 100 ('87?) S. 867—74. Vgl. S.. 959. 101 ('88) S. 144. 9548 Smith, W. Robertson: Temple || Encyclop. Brit. 9 » ed. X X I I I ('88) S. 165—71. 9549 Balling, C. : Jerusalems Tempel. Med et Grundrids of Tempelpladsen. Kjobenhavn, Schönberg '92. 18 S. Kr. 0,40. 9550 Pailloux, X . : Monographie du temple de S a l o m o n . Paris, Roger & Chernovitz '85. 2°. X I I , 516 S., 25 Pläne. Fr. 100,—. 9551 Rez. J. Brucker: Études rel., philos., hist, et litt. '89, février. Guinaud: Bull, de la soc. de géogr. de Lyon 7 ('87) S. 101—35; S.-A. : Lyon, Vitte & Perussel '88. 43 S., Plan. Paine, Timothy Otis: Salomon's Temple and Capital; Ark of the Flood and Tabernacle; or the Holy Houses of the Hebrew, Chaldee, Syriac, Samaritan, Septuagint, Coptic, and Itala Scriptures; Josephus, Tal-

600

IV. Historische Geographie und Topographie

mud and Rabbis. Boston a n d New York, Houghton, Mifflin & Co '86. 2°. X, 198 S., 42 T., Abb. $ 20,— (London, Low. 96 s.). 9552 Rez. G. J. Moore: ThLZ 11 ('86) Sp. 387f. Wolff. Odilo: Der Salomonische Tempelplatz u n d das heutige H a r a m zu J e r u s a l e m || Z D P V 11 ('88) S. 60—7, T. ' 9553 Cosquin, E m m . : Salomon et le temple de Jerusalem || Precis historiques 3« ser. 1 ('92) S. 177—82. 9554 Sulley, H . : The Temple of E z e k i e l ' s Prophecy. London, W a t t '88. 4°. . . . S. 21 s. 9555 I m b e r t , J . : Le temple reconstruit par Z o r o b a b e l || Le Museon 7 ('88) S. 77—87, 221—35, 302—14, 584—92; 8 ('89) S. 51—66, 520f. 9556 Rez. P. L.: RC 27 ('89) 20. N. O.: RQH 46 ('89) Oct. Moor, Fl. de: Le temple reconstruit par Zorobabel || Le Museon8 ('89) S. 364—71, 467—73, 541—51; 9 ('90) S. 5—15. 9557 Hoonacker, A. v a n : Zorobabel et le second temple || Le Museon 10 ('91) S. 379—97, 489—515, 634—44. 9558 Rez. K. M.: LZ 43 ('92) Sp. 1073f. Ed. König: ThLBl 14 ('93) 5. Hildesheimer, Israel: Die Beschreibung des H e r o d i a n i s c h e n Tempels im Tractate Middoth u n d bei Flavius Josephus. Berlin, Rabbinerseminar '77. 4°. 32 S. 9559 Schürer, E m i l : Der Versammlungsort des großen Synedriums. Ein Beit r a g zur Topographie des herodianischen Tempels || T h S t u K r 51 ('78) S. 608—26. 9560 Loeb, Isidore: Les portes dans l'enceinte du temple d'Herode. Paris, Baer '80. 8 S. 9561 Rez. Ch. Clermont-Ganneau: RC 10 ('80) S. 361. Spiess, F . : Der Tempel zu Jerusalem während des letzten J a h r h u n d e r t s seines Bestandes nach Josephus ( = Samml. gemeinverst. wiss. Vorträge XV. Serie, H e f t 358). Berlin, Habel '81. 36 S., T. M 1,—. 9562 Rez. E. Schürer: ThLZ 6 ('81) Sp. 251. LZ 33 ('82) Sp. 345. Bloch, . . .: Entwurf eines Grundrisses vom Herodianischen Tempel. Nach talmudischen Quellen bearb. Breslau, Preuß u n d J ü n g e r '82. 2°. Lithogr. mit hebr. R a n d t e x t . 9563 The Herodian Temple, according to the Treatise Middoth and Flavius Josephus I! QS 18 ('86) S. 92—113. 9564 Spiess, F . : Die königliche Halle des Herodes im Tempel von Jerusalem II Z D P V 15 ('92) S. 234—56, T., Abb. 9565 Clermont-Ganneau, Ch.: The Veil of the Temple of Jerusalem a t Olympia ||QS 10 ('78) S. 79—81. 9566 Zu Pausanias, 1. Macc. 23, 24 der Vorhang nach Olympia gebracht? Gildemeister, J o h s . : Die arabischen Nachrichten zur Geschichte der H a r a m b a u t e n || Z D P V 13 ('90) S. 1—24. 9567 Schick, Conrad: Beit el-Makdes oder der alte Tempelplatz zu Jerusalem, wie er jetzt ist. Jerusalem, Selbstverlag; S t u t t g a r t , F. Steinkopf in Comm. '87. VI, 175 S. [R 2890, 60], 9568 A l t e n , . . . Baron v o n : Die der Stadt zugewandte Umgebung des Tempelberges als die U n t e r s t a d t des Josephus nachgewiesen || Z D P V 2 ('79) S. 189—200. 9569 Wilson, C. W.: On the Transference of the Arab Names of some of the Gates of the H a r a m ash Sherif between the eleventh and fifteenth Centuries || QS 20 ('88) S. 141—4. 9570

B. Einzelunters. 2. Jerusalem, g) Haus d. Kaiphas, Prätorium, Via dolorosa

601

J é r u s a l e m . Église de la p r é s e n t a t i o n de Marie au t e m p l e (Mosquée e l - A k s a ) || R e v . ill. d e l à Terre Sainte 8 ('91) S. 337f. 9571 Alten, . . . B a r o n v o n : Die A n t o n i a u n d ihre U m g e b u n g e n || Z D P Y 1 ('78) S. 61—100, K . 9572 Schick, C o n r a d : [ M o d e l l d e s T e m p e l p l a t z e s ] || Z D P V 8 ('85) S. 146f. 9573 Thiersch, A. : Modell des Tempelberges zu J e r u s a l e m || B A Z '85 I I S. 1587 f. 9574 Schick, C o n r a d : [Tempelmodelle] || N N M 30 ('86) S. 143—56. Vgl. G u t h e , Herrn. || D a h . '86 Nr. 29 S. 456—9. 9575 f) A k r a G a t t , Georg: Zion u n d Akra || H L 25 ('81) S. 193—201 ; 26 ('82) S.7—11. 9576 — , — : Zur Zion-Akra-Frage || Th Qu 66 ('84) S. 34—84 [R 3284, 21], 9577 Birch, W. F . : Aera s o u t h of t h e Temple || QS 18 ('86) S. 26—31, Abb., 151—4; 20 ('88) S. 108 [R 3441, 24f.]. 9578 G a t t , G. : H a t t e J e r u s a l e m eine oder mehrere Akra g e n a n n t e Burgen? II Z D P V 10 ('87) S. 182—7. 9579 —, — : Zur A k r a f r a g e || T h Q 71 ('89) S. 77—125 [R 3284, 29], 9580 g) H a u s d e s K a i p h a s , P r ä t o r i u m , V i a

dolorosa

Braasch, E r n s t : G e t h s e m a n e . P r o g r a m m des Klosters Unserer Lieben F r a u . M a g d e b u r g '88 4°. 45 S. 9581 Harris, J . R e n d e l : The Site of t h e Garden of G e t h s e m a n e || S ST 32 ('90) S. 323. 9582 P e t a v e l , E . : The H o u s e of G e t h s e m a n e || E x p . 4 t h series 7 ('91) S. 220 —32. 9583 Keppler, P a u l : G e t h s e m a n e || T h Q 75 ('93) S. 430—55. 9584 Rez. M.-J. Lagrange: RB 3 ('94) S. 155. Sepp, J o h . Nep. : Die Christuskirche a m P l a t z e des P r ä t o r i u m s auf Zion H BAZ '89 Nr. 289. 9585 — , — : Der Stein h a t - T o i m a m E c c e h o m o b o g e n || Z D P V 2 ('79) S. 48—51 = QS 11 ('79) S. 195—7. Vgl. G r ü n b a u m , M.|| 6 ('83) S. 204f. [R 2090, 14]. 9586 Boucher, L. : L ' E c c e - H o m o et le palais de P i l a t e || A M S T S 19 ('81) S. 7—14. 9587 L ' A r c de l ' E c c e - H o m o et le P . Quaresmius || A M S T S 20 ('82) S. 13—7; 21 ('82) S. 27—38. 9588 Der heilige K r e u z w e g zu J e r u s a l e m u n d die K r e u z w e g - A n d a c h t . Von einem Priester der Erzdiöcese Köln. N e b s t einem A n h a n g von f ü n f K r e u z w e g - A n d a c h t e n . Köln, H . Theissing '80. 88 S., T., A b b . M. 0,60. 9589 P.-B., V. d e : Les s t a t i o n s de N o t r e Seigneur à J é r u s a l e m || La Croix 2 ('82) S. 807—39, Abb. ^ ^ 9590 T h i b a u t , J . B . : Le chemin de la Croix à J é r u s a l e m || R e v . c a t h . de B o r d e a u x 3m* série 4 ('82) S. 220—4. 9591 Keppler, P a u l : Die X I V S t a t i o n e n des heiligen Kreuzwegs n a c h Compositionen der Malerschule des Klosters B e u r o n . Eine geschichtliche u n d kunstgeschichtliche Studie. F r e i b u r g im Br., H e r d e r '91. Quer 2°. IV, 67 S„ 14 T. M. 10,—. 9592

602

IV. Historische Geographie und Topographie

h) G o l g a t h a Krohn, C.: [Uber die Lage G o l g a t h a ' s und des heiligen Grabes] || Teol. Tidskr. '78 Heft 8. 9593 Govett, R. : Epiphanius on Golgotha || QS 12 ('80) S. 109f. 9594 Merril, Selah: The site of Calvary || Andover Review 5 ('85) S. 483—8. S.-A.: Jerusalem '86 S. [R 3318, 28], 9595 [Schick, C. :] Die Aechtheit der heiligen Grabeskirche || Basler Volksbote '85, 1. April = NNM 29 ('85) S. 70—5. 9596 Worral, Girdler: A Note on Golgotha || QS 17 ('85) S. 138f. 9597 Grote, Fr.: Wo liegt Golgatha || Z. f. Kirchl. Wissenschaft 8 ('87) S. 25—34. 9598 Conder, C. R.: Notes on Calvary || QS 20 ('88) S. 165 [R 3242, 124], 9599 Simpson, William: Entrance to the Holy Sepulchre [| QS 23 ('91) S. 159f., Abb. Vgl. Watson, C. M. || S. 218f. 9600 Hanauer, J. E.: On the Identification of Calvary || QS 24 ('92) S. 199f. Vgl. Conder, C. R. || S. 334. 9601 —,—: Notes on the Controversy regarding the Site of Calvary [| QS24 ('92) S. 295—308. Vgl. Schick, C. || 25 ('93) S. 23—5, 119—28. 9602 André, Fanny: Le Calvaire || RChr N.S. 12 ('93) S. 276—82. 9603 Hutchinson, R. F.: The Tomb of Our Lord || QS 25 ('93) S. 79f. 9604 Isaacs, A. A.: The Site of Calvary || QS 25 ('93) S. 300f. 9605 Mac Coll, M. : The Site of Golgatha and the Holy Sepulchre || CR 63 1 ('93) Febr., S. 167—88. Vgl. PL 672. 9606 Roller, Th. : Un mot encore sur les Lieux Saints || RChr 12 ('93) S. 433—42. 9607 Schultz, Fr. W.: Das h e i l i g e G r a b in Jerusalem || P R E 2 V ('79) S. 331—42. 9608 Simpson, William: Transference of Sites || QS 11 ('79) S. 18—32, Abb. [R 3136, 3], 9609 Verlegung hl. Stätten, mit bes. Bezug auf das hl. Grab. Schnabl, Karl: Das hl. Grab in Jerusalem. Eine historisch-archäologische Übersicht || Vaterland (Wien) '80 Nr. 82—5. 9610 Warren, Charles: The Temple or the Tomb giving further evidence in favour of the authenticity of the present site of the Holy Sepulchre. London, Bentley '80. 227 S., K. [R 2973, 23], 9611 [Joseph, Mönch: Das hl. Grab in Jerusalem], C.-neTep6ypre, '81. Cip. 24. 9612 Conder, C. R.: The Holy Sepulchre || QS 15 ('83) S. 69—78, Abb. = Ann. de la phil. chrétienne 7 ('83) S. 243—54 [R 3242, 94], Vgl. Harper, Henry A. || S. 148. [Condergrab]. 9613 Duchesne, Louis: Nouvelle théorie anglaise sur le S. Sépulcre || A. de philos, chrét. 8 ('83) S. 339, 451—6 [Gegen Conder]. 9614 Joüon, F.: L'authenticité du Saint-Sépulcre. Nantes, impr. Forest et Grimaud '85. 72 S., Plan. 9615 Clark, A. M. : The true site of the Holy Sepulchre || Catholic World '89 March. 9616 Simpson, William: The Holy Sepulchre and the Dome of the Rock || QS 21 ('89) S. 14—7. 9617 Nimmt Fergussons Ansieht auf, daß der Felsendom ursprüngl. das Hl. Grab war und die Verlegung im 11. Jh. stattfand.

C. Pilger- und Reisebücher, b) Sammlungen

603

9618 Hull, Edw. : Site of Calvary || QS 22 ('90) S. 125 [Gordongrab]. Conder, Cl. R. : The Place of the Skull || Good Words '92 S. 247—52, Abb. [Gordongrab], 9619 The Site of the Holy Sepulchre || QS 25 ('93) S. 80—91, 167. Conder, C. R. || S. 178f. [Briefwechsel über das Gordongrab]. 9620 Couret, Alphonse: Les légendes du Saint-Sépulcre. Paris, Petithenry '93 VI, 152 S., Abb. 9621 Rez. R B ('95) S. 653f.

M.: [Muretow, M.: Alte Zeugnisse über das Grab Adams auf Golgotha oder der Schädelstätte] || Lectures de la Soc. des amis de l'instruction ecclésiastique (Moscou) 31 ('94) S. 343—72. 9622 Golzer, H.: ¿Teö/ia oder ¡Jbb. f. protest. Theol. 18 ('91, '92) S. 457—9. 9623 Pseudo-Dionys. Areopagita, de divinis nominibus III 2 bezeichnet das Grab Christi als &éav TOV Çomoxixov xal &eo6à-/ov aojptaroç, weil er annimmt, daß Adam dort bestattet war. Simpson, William : The Middle of the World, in the Holy Sepulchre || QS 20 ('88) S. 260—3, Abb. [Nabel], 9624 Beswick, S.: The Place called B e t h s o || QS 12 ('80) S. 108f. 9625 Conder, C. R.: Bezetha | QS 22 ('90) S. 122f. 9626 MypeTOBi,

C. Pilger- und Reisebüdier, Reisebesdireibungen (Itinerarien) (nach Röhricht, Bibliotheca geogr. Palaestinae geordnet) a) A l l g e m e i n e s b) S a m m l u n g e n Geographi latini minores collegit, recensuit, prolegomenis instruxit Alexander Riese. Heilbronnae, Hennigeri fratres '78. XLVIII, 174 (,II) S. M 5,60. 9627 U. a. M. Yipsani Agrippae fragmenta ad Chorographiam spectantia. [Hieronymi presbyteri] Dimensuratio provinciarum. Divisi o orbis terrarum. Julii Honorii cosmographia. Pauli Orosii Historiarum adversus paganos libri primi caput alterum. Cosmographia olim Aethiçi dicta. Expositio totius mundi et gentium (Junior philosophus). Nomina provinciarum omnium (laterculus Veronensis). Ex laterculo Polemii Silvii: Nomina omnium provinciarum. Liber Generationis. Ex chronographo anni p. Chr. 354 excerptum (Philocalus).

Tobler, Titus, et Molinier, Aug. : Itinera hierosolymitana et descriptiones terrae sanctae bellis sacris anteriora et latina lingua exarata sumptibus societatis illustrandis orientis latini monumentis edd. I ( = Publications de la société de l'orient latin. Série géographique I—II. Itinera latina bellis sacris anteriora I). Genevae, typis J. G. Fick '79. LV, 418 S. 9628

Itinerarium a Bordigala Hierosolymam usque (nach Codd. Bibl. capitularis Veronae 52; Bibl. Sangallensis 732; Paris. Bibl. Nat., lat. 4808). Peregrinatio S. Paulae (nach codd. Monao. bibl. reg. lat. 12104, 14031). Paula et Eustochium. Eucherius, de locis aliquibus sanctis (verglichen cod. Paris., bibl. nat. lat. 13348). Breviarius, de Hierosolyma (nach cod. Mediol., bibl. Ambros. M 79 sup.). Theodosius, de Terra Sancta und Theo-

604

IV. Historische Geographie und Topographie

dosius, de situ Terrae Sanctae (nach codd. Bibl. Sangallensis 732; Lond., Mus. Brit., Gotton. D I U ; Lovaniensis, bibl. univers. 10; Paris., bibl. Nat., lat. 4808). Antonini martyris perambulatio locorum sanctorum (nach codd. bibl. Sangallensis 133; Bern. bibl. civitatis 582; Bruxell. bibl. pubi. 2922; Paris., bibl. Nat., lat. 2335, 4847, 12277; Lond., Mus. Brit., Add. 15219; Rom., bibl. Vatic., lat. 636 A ; Vindobon., bibl. Caesar., Palat. 2432; Berolin., bibl. regia, lat. 32; Monac., bibl. regia, lat. 19149; Petragorici, bibl. episcop.; Placentin., Archiv. S. Antonini et bibl. commun., Palastrelli 139). Arculfus, relatio de locis sanctis (nach codd. Lond., Mus. Brit., Cotton. Tib. D V; Bruxell., bibl. pubi. 2921; Bern., bibl. civitatis 582; Paris., bibl. Nat., lat. 12943, 13048; Sangallensis 320; Petragorici bibl. episcop.; Rom., bibl. Vatic., Vatic, lat. 636 A, Regin. 618; Vindob., bibl. Caesar, lat. 458, 609; Laudun., bibl. municip. 92; Monac., bibl. regia, lat. 19150). Beda Venerabiiis, de locis sanctis (nach codd. Monac., bibl. reg., lat. 6489, 13002; Wirziburg., bibl. univ., Ms. th. I X ; Mediolan., bibl. Ambros.; Paris., bibl. Nat., lat. 2321, 12277, 14797; Lond., Mus. Brit., Cotton. Faustina A VII; Oxon., Bibl. coll. Lincolniensis 96). Hodoeporicon S. Willibaldi (nach codd., Monac., bibl. Reg., lat. 4535, 6890, 14396; Rom., Vallicellan. C, 73; Carlsruhe, Bibl. magn. Duc. LXXXIV; Paris., bibl. Nat., lat. 9744). Commemoratorium de casis dei (nach cod. Basil., bibl. urbis). Bernardi monachi Itinerarium (nach codd. Lond., Mus. Brit., Paustina B I ; Oxon., bibl. coli. Lincoln. 96; Vindobon., bibl. caes. 2432). Descriptio parrochiae Jerusalem (nach codd. Rom., Regin. 196; Bruxell., biblioth. Burgund, 7579, 9827; Paris., bibl. Nat., lat. 5129; Remensis, bibl. munie. 821). Notitia patriarchatuum Antiochiae ac Jerosolymae (nach codd. Paris., bibl. Nat., lat. 17801; Rom., bibl. Vatic., Regin. 690, Vatic, lat. 2002; Cantabrig., bibl. coli. Corp. Christi, lat. 95). Qualiter sita est civitas Jerusalem. — Rez. H. H[agenmeyer] : LZ 31 ('80) Sp. 1285—7. L. Conrady : ZDPV 4 ('81) S. 120—5. E. Schürer: ThLZ 5 ('80) Sp. 582—4. G. Heyd: GGA 142 ('80) S. 1377. R. Röhricht: DL 2 ('81) Sp. 235f. Molinier, Aug., et Kohler, Carolus: Itinera Hierosolymitana et Descriptiones Terrae S a n c t a e bellis sacris a n t e r i o r a et L a t i n a lingua e x a r a t a . . . edd. II ( = P u b l i c a t i o n s de la soc. de l'orient latin, série géogr. 4: Itinerum bellis sacris anteriorum series chronologica occidentalibus i l l u s t r a t a testimoniis 1: 30—60C). Genevae, t y p i s J.-G. Fick '85. 267 S. 9629 Köhricht, Reinhold, u n d Meisner, H e i n r . : Deutsche Pilgerreisen nach dem heiligen L a n d e hrsg. u n d erläutert. Berlin, Weidmann '80 VIII, 712 S. 9630 Historische Einleitung. Pilgerschriften: Jacob von Bern 1346—47. Georg Pfinzing 1436. Girnaud von Schwalbach 1440. Anonymus von Donaueschingen 1441. Ulrich Leman 1472.—80. Sebald Rieter 1479. Georg von Gumppenberg 1483. Reiseinstruction des Bernhard von Breitenbach 1483. Conrad Grünemberg 1486. Dietrich von Schachten 1491. Peter Fassbender 1492. Felix Fabri 1492. Hans Schneider 1493. Wolf von Zülnhart 1495. Peter Rindfleisch 1496. Otto Heinrich, Pfalzgraf bei Rhein 1521. Gabriel von Rattenberg 1527. Friedrich Rehlinger 1550. Sigmund Thunger 1551. Alexander von Pappenheim 1563—64. Ludwig von Rauter 1567—71. Johann von Hirnheim 1569. Ernst von Bueseck 1587-—88. •— Pilgerverzeichnis 1300—1600. Bibliographie. Glossar. — Rez. W. A. Neumann: ZDPV 4 ('81) S. 224—44 [PL 1 Nr. 4]. LZ 31 ('80) Sp. 1412f. G. Heyd: GGA 143 ('81) S. 132. K. Furrer: ThLZ 6 ('81) Sp. 205f. Michelant, H e n r i , et Raynaud, G a s t o n : Itinéraires à Jérusalem et descriptions de la Terre Sainte, rédigés en f r a n ç a i s a u x X I e — X I I I e siècles ( = P u b l i c a t i o n s de la Soc. de l'Orient latin. Série géogr. III). Genève, Fick '82. X X X I I I , 281 S. Fr. 80,—. 9631

C. PiJger- und Reisebücher, b) Sammlungen

605

Les saints Lieux d'après la Chanson du voyage de Charlemagne à Jérusalem (v. 1075; aus Ms. London. Mus. Brit. Roy 16 E V I I I ) . Patriarcats de Jérusalem et d'Antioche (v. 1180; aus Ms. Bern Nr. 590). L'estat de la cité de Jherusalem (v. 1187, aus Mss. Paris, Bibl. N a t . franç. 770, 12203, 24210). Ernoul, L'estat de la cité de Jherusalem (v. 1231 ; aus mss. Paris., Bibl. N a t . franç. 781, 9086, Nouv. acqu. 3537; Moreau 1565; Arsenal 4797; St. Omer 722; Bern Nr. 41, 113, 115, 340; Brüssel 11142). Ernoul, Fragments relatifs à la Galilée (v. 1231; wie vorher). Les Pelerinaiges por aler en Jherusalem (v. 1231 ; aus mss. Paris. Bibl. N a t . franç. 9060, 9082; Vindob. 2590 [Eug. f. 122]; Cheltenham 6664). Philippe Mousket, Description rimée des Saints Lieux (v. 1241, aus ms. Paris., Bibl. N a t . franç. 4963). Itinéraire de Londres à Jerusalem, attribué à Matthieu Paris (v. 1244; aus mss. London, Brit. Mus., King 14 C V I I ; Lansdowne 253 ; Cotton. Tiber. E V I ; Cambridge, Corpus Christi X V I u. X X V I ) . Le contin u a t e u r anonyme de Guillaume de Tyr (dit de Rothelin; 1261 ; aus mss. Paris, Bibl. N a t . franç. 2825, 9061, 9083, 22495, 22497, 24209; Bibl. Didot; Lyon Acad. 29; Brüssel, Bibl. roy. 9045, 9492, 9493; Rom, Bibl. Vatic., Reg. Christ. 737; Turin, Athenaeum L U , 17). Les Chemins et les Pelerinages de la Terre Sainte (vor 1265; aus mss. Rom, Bibl. Vatic. 3136; Cambridge, Univ. Gg V I 2 8 ) . Rusticien de Pise, Voyages en Syrie de Nicolo, Maffeo et Marco Polo (1269—71; aus mss. Paris, Bibl. N a t . franç. 1116, 2810, 5631, 5649, Nouv. acqu. fr. 1880: Arsenal 3511; Bern 125; Brüssel 9309; London, Mus. Brit. Reg. 19 D I, Egerton 2176; Oxford, Bodleian. 264; Stockholm, Kong. Bibl. Fr. 37, 38; Rom, Bibl. Vatic., Ottobon. 2207). Pelrinages et Pardouns de Acre (v. 1280; aus ms. London, Mus. Brit. Harl. 2253). La devise des chemins de Babylone (1289—91; aus mss. Paris, Bibl. Nat., L a t . 7470; St. Genève E. 1. 28; Bern 280). Les casaux de Sur (vor 1291; aus mss. Venedig Arch, di stato, Registri dei p a t t i I f . 182, I l f . 24; Vindob., Kais. Arch. Liber pactorum). — Rez. K . F u r r e r : D L 4 ('83) Sp. 1004. H . Mfeisner]: LZ 34 ('83) Sp. 681 f. Scheggi L H K D 21 ('83) 10. Röhricht, R e i n h o l d : Deutsche Pilgerreisen nach dem heiligen Lande. G o t h a , F. A. P e r t h e s '89. X I , 3 5 2 S. M. 6 , — . 9632 Rez. K . F u r r e r : ZDPV 12 ('89) S. 223f. H . H a g e n m e y e r : LZ 40 ('89) Sp. 573f. Th. I l g e n : H Z 64 ('90) S. 567f. —, — : Die D e u t s c h e n im Heiligen Lande. Chronologisches Verzeichnis d e r j e n i g e n D e u t s c h e n , w e l c h e als J e r u s a l e m p i l g e r u n d K r e u z f a h r e r sicher n a c h z u w e i s e n oder w a h r s c h e i n l i c h a n z u s e h e n sind (ca 6 5 0 — 1 2 9 1 ) . I n n s b r u c k , W a g n e r ' 9 4 . I V , 169 S. M. 3 , — . 9633 Rez. Ch. Köhler: R O L 2 ('94) S. 317. W. H e y d : GGA 156 ('94) S. 792—8. L. Conrady: L R K D 20 ('94) S. 379f. K . Schnabl: Österr. Lit.-Bl. '94 S. 746f. W. A. N e u m a n n : Z D P V 18 ('95) S. 61 f. H . H a g e n m e y e r : LZ 46 ('95) Sp. 118. H . Steiff: Württembergische Vierteljahrsschrift 4 ('95) S. 403 f. N e u m a n n , W. A. : D i e J e r u s a l e m f a h r t e n der ä l t e r e n H a b s b u r g i s c h e n F ü r s t e n . Vortrag, g e h a l t e n i m A l t e r t h u m s v e r e i n zu W i e n a m 18. März 1881 I B e r i c h t e u. Mitt. des A l t e r t h u m s v e r . zu W i e n 2 0 ('81) S. 138 —48. 9634 Albrecht IV. 1391 ; Ernst der Eiserne 1414; Friedrich von Steiermark 1436 [Röhricht, 307], MapnwiHHT», FI.: [Margolin, P . : Drei j ü d i s c h e R e i s e n d e des X I . u n d X I I . Jahrhunderts: Eldad, Benjamin v o n Tudela und Petachja], C.-neTep6ypn, '81 [R 90, C, 6]. 9635 C o n r a d y , L u d w i g : Vier r h e i n i s c h e P a l ä s t i n a - P i l g e r s c h r i f t e n des X I V . , X V . u n d X V I . J a h r h u n d e r t s . A u s den Quellen m i t g e t h e i l t u n d bea r b e i t e t . W i e s b a d e n , F e l l e r & G e c k s '82. X , 3 7 0 S. M. 6 , — . 9636

606

IV. Historische Geographie und Topographie 1. Pilgerführer des 14. J h . (Bruchstück aus einer Miltenberger Hs.). 2. Pilgerfahrt eines Kölners 1472 (Mainzer Hs.). 3. Claes van Duesen 1634 [R 1022]. 4. Philipp von Hagen 1528 [R 647]. — Rez. K . H e r q u e t : Z D P V 7 ('84) S. 65—73. A. Socin: LZ 34 ('83) Sp. 274—6. R . R ö h r i c h t : D L 3 ('82) Sp. 1861. H . Meisner: H Z ('84) S. 361.

Khitrowo, B. de: Itinéraires r u s s e s en Orient, trad, pour la Soc. de l'orient latin ( = Publications de la Soc. de l'orient latin. Série géogr. 5). Genève, Fick. I, 1: '89. 334 S. Fr. 15,—. 9637

Vie e t pèlerinage de Daniel, hégoumène russe (1106-—1107). Description des Lieux-Saints de Constantinople par Antoine archevêque de Novgorod (1200). Pèlerinage d'Etienne de Novgorod (vers 1350). Pèlerinage d'Ignace de Smolensk (1389—1405). Voyage à Constantinople du scribe Alexandre (1393). Pèlerinage de l'archimandrite Grethenios (vers 1400). Itinéraire à Jérusalem du moine Epiphane (vers 1416). Vie et pèlerinage du diacre Zosime (1419—1421). Description de Constantinople (1424—1453). Pèlerinage du marchand Basile (1465—1466). Récit de la Sainte-Montagne d'Athos, par le moine Isaïe (1489). Récits de Clément et de Grégoire (1500 —1547). Récit de Sophronius (1547). Récit de l'hégoumène Païssius (1550). Pèlerinage du marchand Basile Posniakov (1558—1561). — Rez. W. Fischer: D Z G W 4 ('90) S. 205f.

Stillfried, R. Graf, und Haenle, S.: Das Buch vom Schwanenorden. Ein Beitrag zu den Hohenzollernschen Forschungen. Berlin, W. Moeser '81. 2°. IV, VIII, 240 S., 41 T. 9638 Verzeichnet S. 106ff. zahlreiche Jerusalempilger mit lebensgeschichtlichen Angaben.

A n o n y m o u s Pilgrims I—VIII (11 th and 12 th centuries). Transi, by Aubrey Steward ( = Pal. Pilgrims' Text Societv, 28). London, P E F '94. 26 S. " 9639 Riant, Comte Paul: Pièces relatives au passage à Venise de pèlerins de Terre Sainte || AOL 2 ('84) II S. 237—49; I I S. 514. 9640 1302—1479. Aus Venedig, Arch., Senato, Delib. miste, XLII, XLIV, XLVI—VIII; Maggior consiglio, Leona; Notât, coll. XIX; Bibl. Marc. It. VII 707. c) E i n z e l n e R e i s e b e r i c h t e u. F o r s c h u n g e n O [Vigouroux, Fr.] : Exploration et explorateurs en Orient || Le Monde '78, 7 novembre. 9641 Lecestre, León: Les pèlerinages en Terre Sainte au moyen âge || Le Contemporain 25e année N. S. 3 ('83) S. 177. 95. 9642 W., V.: Pilgerreisen nach dem heiligen Land im Mittelalter || ChrW 6 ('92) S. 103f., 126—8, 148—50. 9643 Cherbonneau, A.: Les géographes a r a b e s au moyen âge | Rev. de géo9644 graphie '81, févr., mars, avril. Gildemeister, Johs. : Beiträge zur Palästinakunde aus arabischen Quellen « ZDPV 4 ('81) S. 85—92; 6 ('83) S. 1—12; 7 ('84) S. 143 — 72, 215—30, 310; 8 ('85) S. 117—45, Beilage S. ar. 1—3. 9645 Ja'kubi [R 29] ; Ibn Abd rabbih [939 n. Chr.], — Istachri [R34]; Ibn H a u k a l [R 35], — Mukaddasi [R 37]. — Idrïsï [R 88]. —

Cherbonneau, A. : Notice des traités arabes de géographie || Pb 2me série 17 ('83) S 9646 Le Strange, Guy: Palestine according to the Arab Geographers and Travellers || QS 20 ('88) S. 23—30. 9647 Socin, Albert: Bericht über die im Nachlaß von Professor Gildemeister vorgefundenen, auf die Geographie von Syrien und Palästina be-

C. Pilger- u. Reisebücher, c) Einz. Reiseberichte u. Forschungen

607

züglichen M a n u s c r i p t e || Z D P Y 14 ('91) S. 75—86; 16 ('93) S. 151 f. 9648 Darin Abschriften aus folgenden arab. Hss. : Mus. Brit. 374, 436, 970, 1256, 1310, 1509; Gothani 93, 1518, 1536—40, 1543, 1545, 1657, 1715, 1724, 1775, 1885. Paris. 823; Leid. 816; Vindob. 902, 1268; Tübing. VII 25, 26; Sprenger 186, 187; Refa'ija 3, 211. J a c o b , Georg: S t u d i e n zu a r a b i s c h e n Geographen. Berlin, Mayer & Müller. H e f t 1: '91. 34 S. M. 1,50. 2: '92. S.35—63. M. 1,50. 3 : '92. S.65—124. M, 2.—. 4: '93. S. 125—76. M. 1,80. 9649 In 3: Omithologisches zu Qazwînî. Rez. E. B.: HZ 73 ('94) S. 315f. Riezler, S i e g m u n d : Jerusalempilger u n d K r e u z f a h r e r aus B a y e r n || F o r s c h u n g e n zur d e u t s c h e n Geschichte 18 ('78) S. 550—8, 657. 9650 B a r t h é l é m y , A. d e : Pèlerins c h a m p e n o i s en P a l e s t i n e 1097—1249 || R O L 1 ('93) S. 354—80. 9651 Nach Urkunden in den Archiven der alten Abteien in der C h a m p a g n e . B a b e a u , A l b e r t : Les pèlerins de J e r u s a l e m en C h a m p a g n e au X V I e siècle I Rev. de C h a m p a g n e et de Brie '86 S. 241—5. 9652 Diesbach, Max v o n : Les pèlerins F r i b o u r g e o i s à J é r u s a l e m || Arch. de la soc. d'histoire (Fribourg) 5 ('91) S. 21—94. 9653 R e i n a c h , S a l o m o n : Les J u i f s d ' O r i e n t d ' a p r è s les géographes et les v o y a g e u r s || R E J 18 ('89) S. 101—7; 20 ('90) S. 88—96. 9654 Gaster, M. : J e w i s h Travellers in t h e Middle Ages || J e w i s h Chronicle '90, J a n . 3, S. 16. 9655 Levi, Isr. : Les J u i f s d ' O r i e n t d ' a p r è s les géographes et les v o y a g e u r s || R E J 20 ('90) S. 97—107. 9656 Adler, Marcus N . : J e w i s h Pilgrims to Palestine || QS 26 ('94) S. 288 — 300. 9657 Sangiorgio, G.: I L o m b a r d i viaggiatori f u o r d ' E u r o p e . Milano 1882. 9658 K e m p , A. C. J . v a n d e r : De B e d e v a a r t e n onzer L a n d g e n o o t e n || S t u d i ë n en b i j d r a g e n o p ' t gebiet der historische theologie 4 ('80) S. 1—103. 9659 S.32ff. : Bedevaarten naar platsen buiten ons vaderland [Nie d e r l a n d e r ] , Müller, Fz., Mr. S. : De Schilderijen v a n J a n v a n Scorel in h e t Museum K u n s t l i e f d e t e U t r e c h t , beschreven en toegelicht. U t r e c h t , J . L. Beijers '80. IV, 42 S., 2 W a p p e n t a f e l n . 9660 S. 9—33: Portretten van de leden der Utrechtsche Jerusalems-Broederschap. K a m a n n , J . : Die P i l g e r f a h r t e n N ü r n b e r g e r B ü r g e r n a c h J e r u s a l e m im 15. J a h r h u n d e r t , n a m e n t l i c h die Reiseberichte des Dr. med. H a n s L o c h n e r u n d des J ö r g Pfinzing || Mitt. des Ver. f ü r Gesch. der S t a d t N ü r n b e r g 2 ('80) S. 78—163 [R 303; 306], 9661 Tononi, G. : D o c u m e n t s relatifs a u x Plaisançais d ' O r i e n t [ P i a c e n t i n e r ] II A O L 2 ('84) I I S. 208—12. 9662 1267—91. Aus Paris, Arch. Nat., J . 473; Genua, Arch, notarile, Reg. Angelini de Sigestro. Marsy, L. Comte de: Les pèlerins p i c a r d s à J é r u s a l e m || La Picardie '81 S. 500—18 (S.-A. : Amiens '81. 24 S.) [Vgl. R 371, B]. 9663 Sierakowski, A. : L i s t y z podrôzy. Warszawa., I . : Podroz do Ziemi S w i ç t e j . ['83], [ P o l e n ] , 9664 THJiapeBCKiH, A.: [Giliarewski, A. : Die alten r u s s i s c h e n P i l g e r f a h r t e n ] 1 Das a l t e u n d das neue R u ß l a n d '78. Crp. 327—37. 9665

608

IV. Historische Geographie und Topographie

MaHKOBii, JI.: CTapHHHbie p y c c K i e ithjiomhhkh bt> n3flaHM n p a ß o c j i a B . najiecthhck. o ß m e c T B a . KpHTHMecKiH saiwfcTKH [Maikow, L . : Die alten russischen Pilger n a c h der Ausgabe der R e c h t g l ä u b . P a l ä s t i n a - G e s e l l s c h a f t . Kritische B e m e r k u n g e n ] , C . - n e T e p ß y p r b , Twn. B. Eanameßa. '84. 9666 [Golubcow, A. P . : Die Reisen der alten Christen u n d unserer alten Pilger in die heiligen L ä n d e r , n a c h R o m u n d K o n s t a n t i n o p e l ] || EorocjioBCKift BtcTHHK-b. '94 März S. 446—62; April S. 63—88. 9667 J^peBH. p y c c K H x t najTOMHHKax-b [Die a l t e n russischen Pilger] || PyccK.>kh3hi '94, No. 105. 9668 Sundelin, R o b e r t : S v e n s k a p a l e s t i n a f a r a r e och deras b e t y d e l s e för P a l e s t i n a v e t e n s k a p e n . Upsala, H y c k e r s t r ö m '78. 26 S. K r . —,35. 9669 Hösick, . . .: I S i o w a c k i [ im heiligen L a n d u n d in Syrien] (1837) || Przegl^d Polski 114 ('94) Nr. 340 [R —]. 9670 Marki, S a n d o r : A M a g y a r o k Szentföldön [Die U n g a r n i m heiligen L a n d e ] || A Kiralyi Magyar földirol t ä r s a s a g t a r g y a l a s a i '80 Nr. 81. Vgl. H u n f a l v y , P a u l || Ungarische R e v u e 1 ('81) S. 680. 9671 Marki, A l e x a n d e r : U n g a r i s c h e Reisende im Mittelalter || Bull, de la Soc. hongroise de geogr. 18 ('90) S. 25—35. 9672 Kapff, P . : W ü r t t e m b e r g i s c h e Forschungsreisende || Yerhdlgn d. 10. D t . G e o g r a p h e n t a g e s ('93) S. 29—38. 9673 d) E i n z e l n e

Itinerarien

Itinerarien siehe auch II D 6 : Kreuzzüge R a j n a , P i o : P e r la d a t a della ,Vita n u o v a ' e non per essa s o l t a n t o || Giornale storico delle l e t t e r a t u r a ital. 6 ('85) S. 113—62. 9674 S. 159f. : altfranz. ,romier' von 'Pcofialog = Pilger. H e k a t a i o s v. Milet u m 550 v. Chr. 9676 Weil, H e n r i : O b s e r v a t i o n s critiques || R e v u e de philologie 2 ('78) S. 84— 92. 9677 U. a. Hecat. [um 550 v. Chr.] fr. schol. Eur. Or. v. 872 p. 224 Df. fr. 340; fr. 353. Cobet, Carolus Gabriel: H e c a t a e i Milesii scripta yevòemygaipa || Mnemosyne 11 ('83) S. 1—7. 9678 Pirro, A l b e r t o : E k a t e o e X a n t o in relazione a d E r o d o t o || S t u d i storici 1 ('92) S. 442—61. 9679 A t e n s t a e d t , F e l i x : De H e c a t a e i Milesii f r a g m e n t i s quae a d Hispan i a m et Galliam p e r t i n e n t . Diss. Lipsiae '91. ( I I ) , 91 S. [vollständig] || Leipziger S t u d i e n zur class. Philol. 14 ('93) S. 1—171. 9680 U. a. De Stephano Byzantio S. 6—27. Quo tempore Avieni periplus videatur conditus esse quaeritur S. 44£f. H e r o d o t o s f 425 v. Chr. 9681 Kallenberg, H e r m a n n : H e r o d o t u s [f 425 v. Chr.] || J b e r . d. philol. Vereins zu Berlin 4 ('78) S. 171—95; 6 ('80) S. 86—112; 7 ('81) S. 284—304; 9 ('83) S. 1—15; 10 ('84) S. 43—79; 12 ('86) S. 294— 328; 14 ('88) S. 294—323; 17 ('91) S. 192—234; 18 ('92) S. 293—314; 19 ('93) S. 286—310; 22 ('96) S. 233—82. 9682 —, — : H e r o d o t u s , J a h r e s b e r i c h t || P h 44 ('85) S. 717—40; 46 ('88) S. 705—52. 9683

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

609

Macauley, George C a m p b e l l : N o t e s on some Mss of H e r o d o t u s || T r a n s a c t i o n s of t h e Cambridge Philological Society 3 ('86—'93) S. 135—9. 9684 W e h r m a n n , M a r t i n : De H e r o d o t e i codicis R o m a n i a u c t o r i t a t e . Diss. Halis Sax. '82. (II,) 42 S. 9685 Abicht, K a r l : Die Wiener H a n d s c h r i f t des H e r o d o t ( = Progr. d. G y m n . Oels). Leipzig, G. Fock '88. 4°. 17 S. M. —,90. 9686 H e r o d o t i historiae. Ad recensionem s u a m recognovit H e n r i c u s Stein. 2 voll. Berolini, W e i d m a n n '84. IV, 366 S., 390 (,2) S. J e M. 2,70. 9687 H e r o d o t i h i s t o r i a r u m libri I X . E d i d i t H e n r . R u d o l p h Dietsch. E d i t i o a l t e r a . Curavit H . Kallenberg. Lipsiae, B. G. T e u b n e r '85. 2 voll. X L I I , 414 S.; X L V I I , 421 S. — E d i t i o s t e r e o t y p a . '25—'30. 9688 H e r o d o t i historiae recensuit Alfred Holder. 2 voll. E d i t i o maior. Lipsiae, G. F r e y t a g . I : '86. V I I I , 407 S. M. 2,—. I I : '88. 420 S. M. 4,—. 9689 H e r o d o t ' s von H a l i k a r n a s s Geschichte, übers, von Adolf Schöll. 11 B ä n d c h e n . S t u t t g a r t , Metzler 1828—32. Einzelne B ä n d c h e n in 9690 3 . - 6 . Aufl. 1882—1890. J e M. —,50. Die Geschichten des H e r o d o t o s übers., von Friedrich Lange. Neu hrsg. von O t t o Güthling. 2 Bde. ( = Universalbibliothek Nr. 2201—3 a , 2204—7). Leipzig, P h . R e c l a m '85. 12°. 407, 368 S. M. 1,60; geb. 4,80. [1. Aufl. Berlin 1824.] 9691 G u t s c h m i d , Alfred v o n : I n d e x f o n t i u m H e r o d o t i . A p p e n d i x . Oekonomie des herodotischen W e r k s || Kleine S c h r i f t e n IV, Leipzig '93. S. 145—87. 9692 W i e d e m a n n , A l f r e d : H e r o d o t s zweites Buch mit sachlichen E r l ä u t e r u n g e n hrsg. Leipzig, B. G. Teubner '90. V I I I , 624 S. M. 12,—. 9693 Rez. A. Bauer: LZ 41 ('90) 46. A. Levi: Riv. di filol. 20 ('91) S. 333f. The H i s t o r y of H e r o d o t u s . A New English Version ed. with copious Notes a n d Appendices i l l u s t r a t i n g t h e H i s t o r y a n d G e o g r a p h y of H e r o d o t u s f r o m t h e m o s t r e c e n t Sources of I n f o r m a t i o n , a n d emb o d y i n g t h e Chief Results, Historical a n d E t h n o g r a p h i c a l , which h a v e been o b t a i n e d in t h e Progress of Cuneiform a n d Hieroglyphical Discovery b y George R a w l i n s o n assisted b y H e n r y R a w l i n s o n a n d J o h n G a r d n e r Wilkinson. 4 Vols. (London 1858—62). New York, Appleton & Co. '80. IV, 563 S.; VI, 514 S.; V I I , 463 S.; V I I I , 465 S. 9694 Church, Alfred J o h n : Stories of t h e E a s t f r o m H e r o d o t u s . W i t h Illus t r a t i o n s f r o m a n c i e n t Frescoes a n d Sculptures. L o n d o n , Seeley, J a c k s o n , & H a l l i d a y '81. X I I , 299 S., T. 5 s. 9695 Sayce, A. H . : The Ancient E m p i r e s of t h e E a s t . H e r o d o t u s I — I I I . W i t h Notes, I n t r o d u c t i o n s a n d Appendices. London, Macmillan '83. X L , 492 S. 16 s. — New York, C. Scribner's Sons '84. X X I I , 301 S. 9696 Tyrrell, R o b e r t Y e l v e r t o n : Mr. Sayce's H e r o d o t u s || H e r m a t h e n a 5 ('85) = No. 10 ('84) S. 11—20. R e j o i n d e r || S. 119—36. 9697 Sayce, Archibald H e n r y : Mr. Sayce's „ H e r o d o t u s " . R e p l y t o Professor Tyrrell || H e r m a t h e n a 5 ('85) = No. 10 ('84) S. 106—18. A Surr e j o i n d e r |j S. 137—41. 9698 E u t e r p e : Being t h e Second Book of t h e F a m o u s H i s t o r y of H e r o d o t u s . Englished by B ( a r n a b y ) R(ich) 1584. E d . b y A n d r e w Lang, with 39

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

610

IV. Historische Geographie und Topographie

I n t r o d u c t o r y Essays on the Religion and the Good F a i t h of Herodotus. Frontispiece by A. W. Tomson; and Verses b y the Editor a n d G r a h a m R. Tomson ( = Bibliothèque de Carabas, 2). London, D. N u t t '88. X L V I I I , 174 S. 10 s. 9699 Bauer, Adolf: Herodot's Biographie. Eine Untersuchung || SAW 89 ('78) S. 391—420. — S.-A.: Wien, C. Gerold's Sohn '78. 32 S. M. —,50. 9700 Hachez, Carolus: De Herodoti itineribus et scriptis. Diss. Gottingae, Vandenhoeck & R u p r e c h t '78. 76(, 2) S. M. 1,40. 9701 Hildebrandt, Ferdinand Richard : De itineribus Herodoti europaeis et africanis. Diss. Lipsiae '83. (II,) 67 S. 9702 KirchhofF, Adolf: Über die E n t s t e h u n g des Herodotischen Geschichtswerkes. Zwei akademische Abhandlungen (1868, 1871). 2. Aufl. Berlin, Dümmler '78. IV, 56 S. M. 1,60. 9703 Abbott, E v e l y n : Upon A. Kirchhoff's Work Ueber die Entstehungszeit des Herodoteischen Geschichtswerkes, 2. Aufl., Berlin 1878 ]| Transactions of the Oxford Philological Society '79/'80. S. 31—3. 9704 Bauer, Adolf: Die E n t s t e h u n g des herodotischen Geschichtswerkes. Eine kritische Untersuchung. Wien, W. Braumüller '78. (VI,) 174 S. M. 4,—. 9705 Ammer, E n g e l b e r t : Herodotus Halicarnassensis quo ordine libros suos conscripserit. Diss. Virceburgi '81. 48 S. 9706 Abbott, E v e l y n : On the Date of the Composition of the History of H e r o d o t u s || The J o u r n a l of Philology 15 ('86) S. 86—97. 9707 Ammer, Engelbert: Über die Reihenfolge und Zeit der Abfassung des herodotischen Geschichtswerkes ( = Progr. d. Studienanstalt Straubing). Straubing '89. 48 S. 9708 Brüll, J o h a n n e s : Herodots babylonische Nachrichten ( = Progr. des kgl. Gymnasiums Aachen 1878 u. 1885). Leipzig, O. Schulze. 4°. S. 3—32; 14 S. M. 1,50 u. —,80. 9709 Zur Geographie u. Topographie von Babylon. Zur Geschichte u. Cultur von Babylon (Semiramis u. Nitokris).

Bertin, G.: Herodotus on the Magians || J . of the R. Soc. of Great Britain a n d Ireland '90. S. 821 f. 9710 Croiset, Alfred: La véracité d'Hérodote || R E G 1 ('88) S. 154—62. 9711 Maspero, Gaston: Nouveau f r a g m e n t d ' u n commentaire sur le second livre d ' H é r o d o t e || Annuaire de l'Association pour l'encouragement des études grecques en France 12 ('78) S. 124—74. 9712 — , — : F r a g m e n t d ' u n commentaire sur le livre I I d ' H é r o d o t e (II 28) Il Annales de la Faculté des lettres de Bordeaux 2 ('80) S. 97—103. 9713 Krall, J a k o b : Zum zweiten Buche Herodots || W S t 4 ('82) S. 33—54. 9714 Gompertz, Theodor: Herodoteische Studien || SAW 103 ('83) S. 141 — 78, 521—606. 9715 Die Frage nach dem Abschluß des herodot. Geschichtswerkes. Über das Wertverhältnis der Handschriften, insbes. des Codex Vindobonensis, des Sancroftianus u. des Vaticanus (123). Zur Kritik u. Erklärung.

Stein, Heinrich: Herodotos. Sein Leben und sein Geschichtswerk. Nebst einer Übersicht seines Dialektes. Besonderer Abdruck aus der

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

611

kommentierten Ausgabe des Herodot. 3. Abdruck. Berlin, Weidmann (1870) '83. LX S. M. — 4 0 . 9716 Korec, J a n : Prispëvky k cestäm Herodotovym [Beiträge zu Herodots Reisen ]|| Sbornik Praci filologickyct vydany na oslavu dvacetipëtiletého jubileo prof. J . Kvicaly, Prag '84. S. 173—91. 9717 Verrall, Arthur Woolgar: Herodotus and the Phoenix || The Academy 25 ('84) S. 387. _ 9718 Goetz, W. : Die vorderasiatische Reichspoststraße der persischen Großkönige I Jb. d. geogr. Ges. München '85. S. 90ff. 9719 9720 Krall, J a k o b : Zu Herodot I I 4 || WSt 7 ('85) S. 161 f. Panofsky, Hugo: Quaestionum de historiae Herodoteae fontibus pars prima. Diss. Berolini, Mayer et Müller '85. (II,) 69 S. M. 1,60. 9721 Gomperz, Theodor: Ueber den Abschluß des herodoteischen Geschichtswerkes 1 IAW 112 ('86) S. 507—31. 9722 Heath, D. D. : Herodotus in Egypt || The Journal of Philology 15 ('86) S. 215—40. 9723 Diels, Hermann: Herodot und Hekataios || Hermes 22 ('87) S. 411—44. 9724 Croiset, Alfred: La véracité d'Hérodote || R E G 1 ('88) S. 154—62. 9725 Rudkowski, Wilhelm: Landeskunde von Aegypten nach Herodot. Diss. Halle '88. II, 74 S. 9726 Kadmus, or three Journeys toward the East. Compiled from the works of Pythagoras, Herodotus, and Plato, and carefull compared with Rites and Ceremonies of modern Freemasons and other Initiative Orders by G. Kadmus. Adapted for modern Use by W. H. Senior, jr. New York, Excelsior Publ. House '88. 222 S. $ 1,50. 9727 Gutschmid, Alfred von: De rerum aegyptiacarum scriptoribus graecis ante Alexandrum Magnum (1853) || Kleine Schriften IV, Leipzig '89, S. 63—130. 9728 Hauvette, Am.: La géographie d'Hérodote || Rev. de philologie 13 ('89) S. 1—24. 9729 Duméril, A. : Hérodote historien et théologien || Mémoires de l'acad. des sciences, inscriptions et belles-lettres de Toulouse IX m e série 2 ('90) S. 1—70. 9730 Radinger, C.: Zu Herodot || Ph N. F. 4 = 50 ('91) S. 468. 9731 Saint-Loup, Remy: Hérodote naturaliste || Revue scientifique 47 ('91) S. 139—42. 9732 Corréand, François: Hérodote. Paris, Lecène, Oudrin & Cie'92. 240 S., T. Fr. 1,50. 9733 Krauth, Karl: Babylonien nach der Schilderung Herodots ( = Progr. d. Gymn. Schleusingen). Meiningen '92. 4°. 13 S. 9734 Fortebracci, Guido: La storia di Erodoto [ La Rassegna nazionale XIV 68 ('92) S. 153—61. 9735 Navarre, Octave : Notes sur Hérodote, Les 'Aoovqioi Xoyoi || Rev. de philol. 16 ('92) S. 57—9. 9736 Krall, J a k o b : Zu Herodot I I 111 || Eranos Vindobonensis, Wien '93, S. 283f. 9737 Ps. Skylax um 350 v. Chr. 9738 Anonymi vulgo S c y l a c i s Caryadensis periplum maris interni cum appendice iterum recensuit Bernardus Fabricius. Lipsiae, B. G. Teubner (1849) '78. 41 S. M. 1,20. 9739

612

IV. Historische Geographie und Topographie

Hausen, Reimer: Beiträge zu alten Geographen ( = Progr. d. Gymn. Sondershausen 1879). Sondershausen '79. 4°. 9 S. 9740 Skylax Peripl. § 20, 2—4. Stephanus von Byzanz s. Xagfudrat, Mvqi.t.ia "Avaia. Pomponius Mela I. Parth I § 94—96. II 43. Varrò Atacinus als Quelle Melas.

Wiedemann, Alfred: Zu dem Periplus des Pseudo-Skylax || P h 46 ('84) S. 170—4. 9741 Issberner, Reinoldus: I n t e r Scylacem Caryadensem e t H e r o d o t u m quae sit ratio. Diss. Berolini '88. 42 S. 9742 Rönsch, H e r m a n n : Zum Itinerarium Alexandri || J b b . f. class. Philol. 127 ('83) S. 653—6 = R., H . : Collectanea philologa, Bremen '91, S. 263—6. 9743 .Agatharchides von Knidos, Geograph u. Geschichtsschreiber u m 150 v. Chr. 9744 • Schoenle, Fred. Leopold: Diodorstudien. Tübinger Diss. Berlin, Speyer & Peters '91. (II,) 91 S. M. 1,50. 9745 U. a. A g a t h a r c h i d e s (um 150 v. Chr.).

Leopoldi, H e l m u t h : De Agatharchide Cnidio. Rostocker Diss. Leipzig, G. Fock '92. 81 S. M. 1,50. 9746 S t r a b o n 63 v . — 1 9 n. Chr. 9747 Vogel, August: S t r a b o n . Jahresbericht || P h 39 ('80) S. 326—51; 41 ('82) S. 309—40, 508—31. 9748 Roellig, E d u a r d : De codicibus Strabonianis qui libros I — I X continent. Diss. Halis Sax. '86. 31 S. [vollständig:] || Dissertationes philologicae Haienses 7 ('86) S. 275—396, I I S9749 .Strabonis 'Iotoqix&v ' Ynofj.vrjuaKav f r a g m e n t a collegit et enarra vit adiectis quaestionibus strabonianis Paulus Otto ( = Leipziger Studien zur class. Philologie. 11. Band, Supplementheft). Leipzig, S. Hirzel '89. 350 S. M. 8,—. 9750 De fontibus a Strabone adhibitis capita selecta S. 215—24 (Caesar, Theophanes Mytilenaeus, Q. Dellius). Quaestiones strabonianae (De Strabonis quae extant apud Josephum reliquiis S. 225—44. De Appiano et Plutarcho S. 245—327). 'Tozer, H e n r y F a n s h a w e : Selections f r o m Strabo with an I n t r o d u c t i o n on Strabo's Life and Works. Oxford, Clarendon Press '93. X, (II,) 376 S., K., Pläne. 12 s. 9751 Tardieu, Amédée: Géographie de Strabon. Traduction nouvelle. 4 tomes. Paris, H a c h e t t e & Cie (1867ÎL). 2™ éd. I : '86. VI, I I , 482 S. I I : '73. 555 S. I I I : '80. 496 S. I V : Table alphabétique et analytique. '90. 612 S. J e Fr. 3,50. 9752 B., M. : Note sur un épitomé de Strabon ['Iœaxel/j. ¡jtovaxôç ] || BCH 2 ('78) S. 101 f. 9753 Cobet, Carolus Gabriel: Responsio ad virum doctissimum Gregorium N. Bernardakis || Mnemosyne 6 ('78) S. 49—54. 9754 Heinrich, Alajos: Strabo élete [Strabos Leben] || Egyetemes philologiai közlöny 2 ('78) S. 12—25. 9755 Miller, A n t o n : Zu Strabo || Blätter f. d. Bayerische Gymnasial- u. Realschulwesen 14 ('78) S. 259—64. 9756 Niese, Benedictus: Beiträge zur Biographie Strabos || Hermes 13 ('78) S. 33—45. 9757 Cascorbi, P a u l : Observationes Strabonianae. Diss. Göttingen, Ludwig '79. 32 S. M. 1,—. 9758

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

61?

Niese, Benedictus: Emendationes Strabonianae || I n d e x lectionum aest. Marburg '78. 4°. XV S. 9759 Dederich, Andreas: Zu Strabon [YII 1 S. 291] u n d Suetonius [Cloud. 1] | J b b . f. class. Philol. 119 ('79) S. 66—8. 9760

ArjfitT^äg, MaQyaohrjg r.:

KOITIKUL

dioQ&woeig eig ZrQdßcova || 'Aßr/

8 ('79) S. 415—31. 9761 Fischer, H e r m a n n : Ueber einige Gegenstände der physischen Geographie bei Strabo als Beitrag zur Geschichte der alten Geographie ( = Progr. d. Gymn. Wernigerode). Wernigerode '79. 4°. 22 S. — 2. Teil. E b d a '93. 4°. I I S . 9762 H u n r a t h , Georg: Die Quellen Strabo's im sechsten Buche untersucht. Marburger Diss. Kassel, K a y '79. (III,) 44 S. M. —,80. 9763

KaoxoQxr)!;, Ev&vfiiog\ Kovddxrjg/Icodvvrjg; 0iÄiog, A.: 'AfjyaioXoyixal ÜEQI T(öv NavjiXLa navaoxaUov zdtpcov xai rä>v avTO&i vnb ZrQd livrjiiovEvofiEvcov ÄaßvQiv&ojv || 'A&rjvaiov 8 ('79) S. 515—25. 976 EV

Meyer, P a u l : Quaestiones Strabonianae. Diss. Leipzig '79. S. 47—72 [vollständig:] || Leipziger Studien zur class. Philol. 2 ('79) S. 1—72.

9765

De Strabonis anno natali: Quo tempore Strabo libros de geographia, conscripserit. Niese, Benedictus: Strabo V I I I 374 || RhM 34 ('79) S. 137. 9766

Arjfiiz^äg, Manyanizrjg J\: Koiny.ai dioq^coaeig elg anoanda/xaza zov SzQ S 'AWivaiov 9 ('80) S. 175—96. 9767 Meyer, P a u l : Straboniana ( = Progr. d. Fürstenschule Grimma). Grimma, Gensch '80. 4°. 34 S. M. 1,—. 9768

1. Für wen wollte Str. schreiben? 2. Str. war gewiss ein weit gereister Mann. 3. Str. hat seine Geographica nicht selbst herausgegeben. Oehmichen, Gustav: Plinianische Studien zur geographischen u. kunsthistorischen Literatur. Erlangen, A. Deichert '80. V I I I , 240 S. M. 4,— [U. a. der strabonische Chorograph], 9769 a lK Frick, Carl: Der xj-

yeayixdfÈKÔ. Meineke 1866) || 'Aêfjmi 3 ('91) S. 212—86. 9801 F r o e h n e r , W i l h e l m : Kritische S t u d i e n || R h M 47 ('92) S. 291—311.

9802

U. a. Plinius, h. n. XXXIV 48. XXXV 91. 79. XXXIV 76. XXXV 151. 161. IX 66. XXIII 6. 144. XXXII 63. 8. Strabo V 4. 8. 12—15. De ave Phoenice. B e r c h e t , Guglielmo: Guarino Veronese. Dedica della Geografia di S t r a b o n e a J a c o p o A n t o n i o Marcello (Per le . . . nozze d . . . Girolamo Conte . . . Marcello colla R o s a n n a dei Marchesi d e l M o i y h o ) . Venezia, S t a b . t i p . F e r r a r i '93. 4°. 18 S. 9803 Columba, G a e t a n o Marci: Gli s t u d i geografici nel I secolo d e l l ' i m p e r i o r o m a n o . Ricerche su Strabone, Mela e Plinio. P a r t e I : Le dimensioni della t e r r a a b i t a t a . Torino-Palermo, C. Clausen '93. V I I I , 130 S.

L. 3 —,

9804

J o u b a i n , A n d r é : Correction à u n t e x t e de S t r a b o n [ X I I I 4 1 ] || R A 3 e série 22 ('93) S. 281—3. 9805 Keelhoff, J . : S t r a b o n I I , c. 39 || R I p B 36 ('93) S. 275—7. 9806 Keller, O t t o : Zu S t r a b o n [ X I V 650] || J b b . f. class. Philol. 147 ('93) S. 474. 9807 Mély, F e r n a n d d e : S t r a b o n et le p h y l l o x é r a ; l'ampelitis. Paris, Société des A g r i c u l t e u r s de F r a n c e '93. . . . S. 9808 Schulze, Guilelmus: Varia || H e r m e s 28 ('93) S. 19—32 [ u . a . S t r a b o V I I I 356], 9809 Serbin, A l b e r t : B e m e r k u n g e n Strabos über den V u l k a n i s m u s ,und Beschreibung der den Griechen b e k a n n t e n v u l k a n i s c h e n Gebiete. E i n B e i t r a g zur physischen Geographie der Griechen. E r l a n g e r Diss. Leipzig, G. F o c k '93. 63 S. M. 1,20. 9810 Stemplinger, E d u a r d : S t r a b o n s literarhistorische Notizen. Diss. München, A c k e r m a n n '94. 94 S. M. 2,—. 9811 P o m p o n i u s Mela u m 65 n. Chr. 9812 P o m p o n i i M e l a e De c h o r o g r a p h i a libri I I I . Ree. Carolus Frick. Lipsiae, B. G. T e u b n e r '80. X I I , 108 S. M. 3,—. 9813 P o m p o n i o Mela Geografia a n t i c a : Del sito dell' orbe libri t r e volgarizzati da Domenico P a v o n e . Siena, Tip. S. B e r n a r d i n o '93. 88 S.

9814

Schweder, E m i l : Beiträge zur K r i t i k der Chorographie des A u g u s t u s . 3 Teile. Kiel, Schwas'sche B u c h h d l g . '76—'83. M. 6,—. 9815

616

IV. Historische Geographie und Topographie I : Der Text von Dicuil's „scriptura missorum Theodosii" aus e. vaticanischen Hs. abgedruckt u. verglichen mit dem nach bisher unbenutzten Hss. neu festgestellten Texte der Dimensuratio provinciarum, '76. 45 S. M. 1,50. — I I : Die Chorographie des Augustus als Quelle der Darstellungen des Mela, Plinius u. Strabo. '78. (II,) 106 S. M. 2,50. — I I I : Über die Chorographia, die röm. Quelle des Strabo u. über die Provinzialstatistik in der Geographie des Plinius. '83. 59 S. M. 2,—.

—, •—: Die Concordanz der Chorographieen des Pomponius Mela und des Plinius (Nat. bist. I I I — V I ) ( = Progr. d. Realschule Kiel 1879). 9816 Kiel '79. 4°. 18 S. Hansen, Reimer: Die chorographia des Pomponius Mela || J b b . f. class. Philol. 117 ('78) S. 495—512. 9817 Ist Hipparchos Melas Quelle gewesen? Hanno Carthaginiensis bei Mela und Plinius. Des Cornelius Nepos Benutzung durch Mela. Spuren der Weltkarte u. der Chorographie des Kaisers Augustus bei Mela. Hortis, Attilio: La corografia di Pomponio Mela attribuita falsamente a Giovanni Boccani || Archeografo Triestino, N. S. 6 ('79—'80) S. 300 —18. 9818 Fink, Joseph: Pomponius Mela und seine Chorographie ( = Progr. d. Lateinschule Rosenheim 1880). Rosenheim '80. 23 S. 9819 Oehmichen, Gustav: Plinianische Studien zur geographischen und kunsthistorischen Literatur. Erlangen, A. Deichert '80. V I I I , 240 S. M. 4,—. 9820 Isidor bei Plinius I 2—6. Agrippa bei Plinius I 3—6. Yarro bei PI. I 3—6. Abfassungszeit der Chorographie des Pomponius Mela. Die Descriptio totius Italiae des Kaisers Augustus. Der Strabonische Chorograph. Die Excerpirmethode des Plinius. Das 37. Buch u. seine Quellen. Maecenas u. Xenocrates von Ephesus. Das plinianische Künstlerlexikon.

Hertz, Martin: Ad Ioannem Yahlen epistula ( = Index lect. aest.). Breslau, Köhler '81. 4°. 8 S. M. —,50 [u. a. Pomp. Mela I I I 53], 9821 Manitius, Max: Zur Quellenkritik der Germania des Tacitus und der Chorographia des Mela || Forschungen zur Dt. Geschichte 22 ('82) S. 417—22. 9822 Moravsky, Kasimir v.: Zu lateinischen Schriftstellern || WSt 4 ('82) S. 166—8. 9823 Dobree, Peter Paul: Adversaria ad scriptores latinos. Vol. V. London, G. Bell & Sons '83. 63 S. 9824 Havet, Louis: Sur Pomponius Mela || Revue de philologie 7 ('83) S. 5 f. 9825 Bühl, Franz: Vermischte Bemerkungen || J b b . f. class. Philol. 127 ('83) S. 735—52 [u. a. 32. Pomponius Mela I 12. 66]. 9826 Eussner, Adam: Zu Pomponius Mela [I 12. 66] | Ph 44 ('85) S. 470. 9827 Schweder, E . : Bemerkungen zu einer Stelle des Pomponius Mela || Ph 45 .('86) S. 720f [II 7 § III], 9828 —, — : Uber die gemeinsame Quelle der geographischen Darstellungen des Mela und des Plinius || Ph 46 ('87) S. 276—321. 9829 Müller, Carl Friedrich Wilhelm: Zu Pomponius Mela [II 1. 5 p. 28. 29 Frick I I I 6. 3 ae (48) p. 67. 5] || J b b . f. class. Philol. 147 ('93) S. 780. 9830 C. Vellerns Paterculus 1 n. Chr. trib. mil. u. Begleiter des C. Caesar in Syria. 9831

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

617

C. P l i n i u s S e c u n d u s (* Novum comum 23. n. Chr. | Misenum 24. 8. 79 n. Chr.) war im jüd. Kriege âvremrQonoç procurator Syriae. 9832 C. Caecilii Plinii Secundi historiae naturalis libri X X X V I I cum indice rerum et geographico. 5 voll. Editio stereotypa C. Tauchnitiana. Nova impressio. Lipsiae, 0 . Holtze (1830) '72—'80. 16°. Je M. 1,80. 9833 C. Plini Secundi naturalis historiae libri X X X V I I . Post Ludovici Iani obitum recognovit et scripturae discrepantia adiecta edidit Carolus Mayhoff 5 voll. Lipsiae, B. G. Teubner I : Libri I—VI. '06. XVI(, II), 556 S. M. 8,—. I I : Libri VII—XV. '09. XIV(, II), 592 S. M. 8,—. I I I : Libri X V I — X X I I . '92. XIV, (II), 496 S. M. 4,—. IV: Libri X X I I I — X X X . '97. X(, II), 500 S. M. 6,—. V: Libri X X X I — X X X V I I . '97. X(, II), 512 S. M. 6,—. VI: Indices '98. IV, 462 S. M. 3,—. 9834 Wittstein, Georg Christian: Die Naturgeschichte des Cajus Plinius Secundus. Ins Deutsche übers, u. mit Anmerkungen versehen. 6 Bände. Leipzig, Gressner & Schramm '81—'82. 1. Band: (I.—VI. Buch). Dedication, Inhaltsverzeichnis,Kosmographie u. Geographie. '81. 492 S. 2: (VII.—XI.). Naturgeschichte des Menschen u. der Tiere. '81. 379 S. 3: (XII—XIX). Naturgeschichte der Pflanzen. '81. 478 S. 4: (XX—XXVII). Arzneimittel von den Pflanzen. '81. 430 S. 5: ( X X V I I I — X X X I I ) . Arzneimittel vom Menschen, vom Wasser u. von den Tieren. '82. 255 S. 6: ( X X X I I I — X X X V I I ) . Von den Metallen, Steinen u. den bildenden Künsten in Verbindung mit der Geschichte der vorzüglichsten Künstler u. Kunstwerke. '82. 428 S. 9835 C. P l i n i u s C a e c i l i u s S e c u n d u s minor (* Comum 61/2 n. Chr. | 114) war unter Domitianus tribunus militum in Syria. 9836 Dillmann, A. : Zu der Frage über die Abfassungszeit des Periplus maris Erythraei [des A r r i a n o s ] || Monatsberichte der Kgl. Preuß. Akad. d. Wiss. Berlin 1879. S. 413—29. 9837 Reinaud, Joseph Toussaint: On the Periplûs of the Erythrean Seas. Transi, from the Mémoires de l'Acad. des Inscriptions 24, 2 || The Indian Antiquary 8 ('79) S. 330—8. 9838 Fabricius, Bernhard: Zum Periplus des Erythräischen Meeres || Ph 43 ('84) S. 349—53. 9839 Glaser, Eduard: Sind die berühmte Königin Bilkis und das himjarische Judentum sagenhaft oder historisch? Abfassungszeit und Autor des Periplus Maris Erythraei || Ausland 64 ('91) S. 125—30, 145—9. 9840 D i o n y s i o s P e r i e g e t e s u n t e r H a d r i a n 117 — 1 3 8 Rittau, Johannes: Eine für die Textkritik noch nicht benutzte Handschrift des D i o n y s i u s P e r i e g e t e s || Ph 42 ('84) S. 534—9. 9841 Mommsen, Tycho: Dionysios der Perieget || Progr. d. städt. Gymn. Frankfurt a. M. (Frankfurt a. M. '79) S. 59—88 [S. 79—88 = M., T.: Beiträge zur Lehre von den griechischen Präpositionen, Berlin '95, S. 806—16], 9842 Schneider, Maximiiianus: De Dionysii periegetae arte metrica et grammatica capita selecta. Diss. Lipsiae '82. (II,) 50 S. 9843 Unger, Georg Friedrich: Dionysios Periegetes || Jbb. f. class. Philol. 125 ('82) S. 449—64; 135 ('87) S. 53—61. 9844

618

IV. Historische Geographie und Topographie

Leue, G u s t a v : Zeit u n d H e i m a t des Periegeten Dionysius || P h 42 ('84) S. 175—8. 9845 Ludwich, A r t h u r : A r i s t a r c h s homerische T e x t k r i t i k n a c h den F r a g m e n t e n des D i d y m o s dargestellt u n d b e u r t e i l t . N e b s t Beilagen. 2 Teile Leipzig, B. G. T e u b n e r . I : '84. V I I I , 635 S. M. 12,—. I I : '85. VI, 774 S. M. 16,—. 9846 U. a. II S. 553—97 Paraphrase, Scholien u. Text der Periegesis des Dionysios. —, — : Zur Periegesis des Dionysios || R h M 41 ('86) S. 302—4. 9847 A n h u t , E u g e n i u s : I n D i o n y s i u m P e r i e g e t a m quaestiones criticae. Diss. R e g i o m o n t i '88. (II,) 47 S. 9848 Crusius, O t t o : Dionysius Periegetes u n d der imbrische H e r m e s d i e n s t || J b b . f. class. Philol. 137 ('88) S. 525—8. 9849 N a u c k , A. : Zu Dionysios Periegetes || H e r m e s 24 ('89) S. 325. 9850 Vv. 109—34 ergeben das Akrostichon: ënrj (lies vs HO nokkov für fiaxnov) Aiovvolov TOJV EVTOÇ 0OLQOV. W a c h s m u t h , C u r t : Zu den Akrostichen des Dionysios Periegetes ]| R h M 44 ('89) S. 151—3. 9851 K l a u d i o s P t o l e m a i o s 1 2 5 n. C h r . S c h u m a n n , Carl: Kritische U n t e r s u c h u n g e n über die Z i m t l ä n d e r . Ein B e i t r a g zur Geschichte der Geographie u n d des H a n d e l s ( = PM E r g ä n z u n g s h e f t 73). Gotha, J . P e r t h e s '83. 4°. 53 S. 9852 Vor Herodot. Die klass. Literatur (von Herodot bis Strabo. Von Plinius bis P t o l e m ä u s . Die Periegesis des Dionysius u. die Kirchenschriftsteller). Die Zimtsorten des Altertums u. ihre Verwendung. KXavôiov nrokeßaiov yeoyoarpixr] vqtrjyrjoiç Claudii P t o l e m a e i g e o g r a p h i a . E codicibus recognovit, prolegomenis, a n n o t a t i o n e , indicibus, t a b u l i s i n s t r u x i t Carolus Müllerus. Parisiis, A. F i r m i n Didot. Vol. I p a r s I : '83. (IV,) 570 S. F r . 15,—. Vol. I I p a r s I I [a C. Müllero i n c h o a t a , a Curtio Theodoro Fischer perfecta], '01. I I S., S. 571—1023. F r . 15,—. 9853 Moise de Corène: Géographie d ' a p r è s Ptolémée. T e x t e arménien, t r a duit en f r a n ç a i s p a r le P . A. Soukri. Venise, I m p r . A r m é n i e n n e '81. V I I I , 46 S. 9854 Mommsen, T h e o d o r : Zur K r i t i k der Geographie des P t o l e m a e o s || H e r m e s 15 ('80) S. 297—300 = M., T h . : G e s a m m e l t e S c h r i f t e n V I I , Berlin '09, S. 697 f. 9855 Lesarten des cod. Vatic. gr. 191 (saec. XIII) besonders wertvoll. Olshausen, J o h a n n e s : Eine m e r k w ü r d i g e H a n d s c h r i f t der Geographie des P t o l e m a e u s || H e r m e s 15 ('80) S. 417—24, Abb. 9856 Cod. Venetus 516, aus dem Besitz des Arslan (ermordet 1465 in Mar'asch), dessen Schwester 1450 vermählt mit Muhammed, Sohn des Sultans Murad II. Nordenskiöld, [Niels] Adolf E r i k : Om B r ö d e r n a Zenos resor och de äldsta K a r t o r öfver Norden. Med Claudii Clavi K a r t e r och beskrifning öfver Norden, i Facsimile || B i h a n g tili Kongl. Svenska V e t e n s k a p s A k a d e m i e n s h a n d l i n g a r 8 No. 2 ('83) 53 S. 9857 8 S. einer Hs. der Geographie des Ptolemaios in d. Bibl. von Nancy. S o u k r y , A r s è n e : Géographie de Moïse de Coréne d ' a p r è s Ptolémée. T e x t e a r m é n i e n t r a d u i t en f r a n ç a i s . Vénise, I m p r . A r m é n i e n n e '81. V I I I , 62, 46 S. 9858 Unger, Georg F r i e d r i c h : Zu P t o l e m a i o s || P h 41 ('82) S. 354f. 9859

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

619

Ball, Valentine: Ptolemy's Geography |[ The Indian A n t i q u a r y 14 ('85) S. 291 f. 9860 Cagnat, René: Sur u n passage inadmissible de Ptolémée [II 8] || Revue de philologie 9 ('85) S. 138—43. 9861 Petrie, William Matthew Flinders: Naukratis. P a r t I. 1884—1885. With Chapters by Cecil Smith, Ernest Gardner and Barclay V. H e a d . Third Memoir of the E g y p t Exploration F u n d . London, Trübner & Co. '86. 4°. V I I I , 100 S., 44 T. 25 s. 9862 Ch. I X : On the Geographia of Ptolemy S. 90—94. Westphal, Rudolf: Griechische Harmonik u n d Melopoeie. Leipzig, '86. 9863 S. 170—8: Die thetische Onomasie bei Aristoxenus und Pseudo-Euklid. Ungenauigkeiten des Ptolemäus.

Moritz, B e r n h a r d : Zur alten Topographie der Palmyrene ( = A P A '89). Berlin, Reimer '89. 4°. 89 S., 2 T. 9864 Darin eine Karte von Syrien nach Ptolemäus. Allendes, Eulogio: Los genios de la ciencia; Santiago de Chile, I m p r . de ,Los Debates' '89. IV, 374 S. 9865 Darmesteter, J . : Jacques d'Édesse et Claude Ptolémée fl R E G 3 ('90) S. 180—8. 9866 Rylands, Thomas Glazebrook: The Geography of Ptolemy elucidated. Dublin, Printed for the Author by Ponsonby and Weldrick '93. 4°. X X , 97 S., Titelbild, 23 T. 9867 Schwarz, Wilhelm: Der Geograph Claudius Ptolemaeus [über Ägypten] II R h M P h 48 ('93) S. 258—74. 9868 Boll, F r a n z : Claudius Ptolemaeus als Philosoph. Münchner Diss. Leipzig '94. (IV) S., S. 51—111 (,II S.) [vollständig:]. Studien über Claudius Ptolemäus. Ein Beitrag zur Geschichte der griechischen Philosophie u n d Astrologie || J b b . f. class. Philol. 21. Suppl. ('94) S. 49—244. — S.-A. : Leipzig, B. G. Teubner '94. 198 S. M. 5,60 [u. a. Poseidonios]. 9869 Boll, F r a n z : Studien über Claudius Ptolemaeus. Ein Beitrag zur Geschichte der griechischen Philosophie u n d Astrologie || J b b . f. class. Philol., Suppl.-Bd. 21 ('94) S. 51—244. S.-A.: Leipzig, B. G. Teubner '94. 198 S. M. 5,60. 9870 Claudius Ptolemaeus als Philosoph S. 51—117 auch Diss. München. — Rez. E. Maass: DL 15 ('94) Sp. 1227f. C. Weyman: HJb 15 ('94) S. 917. H. Grübler: REG 9 ('96) S. 315f. Steitz, Georg E d . : M e l i t o von Sardes [um 160] || P R E 2 I X ('81) S. 537—9. 9871 Duchesne, Léopold: [Notice sur „ L a Clef de Méliton"] || BC 6 ('85) S. 196f. 9872 Legeay, Georges: La clef de saint Méliton et la critique allemande || Revue du monde catholique 24 e anneé 81 = 4 e série 1 ('85) S. 663—76. 9873 Morin, Germain: La Clef de S. Méliton et une accusation d'Origène || Annales de philosophie chrétienne 12, ('85) S. 391—403. Vgl. Morin, G.: Études, textes, découvertes, Paris '13. S. 3f. 9874 Nöldeke, Th.: Uber die Apologie unter Meliton's Namen in Cureton's Spicilegium syriacum || J b b . f. prot. Theol. 13 ('87) S. 345f. 9875

620

IV. Historische Geographie und Topographie

Krüger, G u s t a v : Melito von Sardes oder Alexander von Alexandrien || Z W T h 31 ('88) S. 434—48. 9876 Thomas, Carl: Melito von Sardes. IV. K a p i t e l : Die Theologie Melitos ( = Göttinger Lic.-Schrift). Osnabrück, Meinders & E l s t e r m a n n '93. VI, 32 S. 9877 Rez. G. K r ü g e r : T h L Z 18 ('93) Sp. 568—71.

•—, —: Melito von Sardes. Eine kirchengeschichtliche Studie. Osnabrück, Rackhorst '93. 4 Blatt, 147 S. M. 4,—. 9878 Rez. C. W e y m a n : LZ 44 ('93) Sp. 1299 u. H J b 14 ('93) 3. O. Zöckler: E v K z '93,29. C. A.: R B d 10 ('93) 10. A. L . : R C 3 6 ('93) S. 331. L. Duchesne: BC 14 ('93) S. 381 f. W u r m : M H L 22 ('94) S. 130f.

Mercati, Giovanni: Symbolae Melitonianae || T h Q 76 ('94) S. 597—600 = Opere minori I ('37) S. 136f. [cod. Ambros. I 9 sup.]. 9879 A b e r c i u s , Bischof(?) von Hieropolis (Phrygien), war um 200 n. Chr. in Syrien. 9880 Ramsay, William Mitchell: The Tale of Saint Abercius || J H S t 3 ('82) S. 339—53. 9881 Duchesne, Louis: Saint Abercius, eveque de Hieropolis en Phrygie || R Q H 34 ('83) S. 5—33. 9882 Rossi, Giovanni B a t t i s t a de: Inscriptiones christianae septimo saeculo antiquiores I I 1 (Romae '88). 9883 S. XII—XXIV: Epigramma graecum Abercii Hieropolitani. Carminis Aberciani compositio, aetas; comparatio cum epigrammate Augustodunensi Pectorii. R a m s a y , William Mitchell: Early Christian Monuments in Phrygia; a S t u d y in the early History of the Church | E x p . 3 rd ser. 9 ('89) S. 156—60, 253—72, 392—400 [u. a, Abercius]. 9884 Wilpert, J o s e p h : Principienfragen der christlichen Archäologie. 2 Bände. Freiburg i. Br., Herder. I : '89. I I : '90. 9885 I S. 50—62: Die Inschriften des Abercius und Pectorius und ihre Beziehungen zu den Fischbildern von S. Callisto. Minasi, Ignazio M.: Antico carme cristiano detto il carme di Abercio || La Civilta Cath. serie 14 vol. 5 ('90) S. 203—21. 9886 Weber, A n t o n : Die Grabschrift des hl. Aberkios. Ihre Bedeutung für die katholische Dogmatik || ThprM 3 ('93) S. 474—81. 9887 Ficker, G.: Der heidnische Charakter der Abercius-Inschrift [KybeleK u l t ] || SAB '94. S. 87—112. Vgl. Hirschfeld, O t t o : Zu der AberciusInschrift | S. 213. Schultze, V. | ThLBl 15 ('94) Sp. 208—11, 217—29, 353 f. 9888 Robert, Carl: Das Grab des Abercius || Hermes 29 ('94) S. 421—8. 9889 Rossi, Giovanni B a t t i s t a de: II cippo sepolcrale di Abercio collocato nel museo Lateranense || BAC serie 5 anno 4 ('94) S. 65—9. 9890 Schot, C. C.: Berichten der Schrift over de kerk te Rome en het grafschrift v a n Abercius || Tijdschrift voor gereformeerde Theologie 2. serie 1 ('94) S. 189—202. 9891 Waal, A. de: Die Inschrift des Abercius || R Q 8 ('94) S. 329—31, T. 9892 1892 als Geschenk des Sultans an P a p s t Leo X I I I . nach R o m gebracht. Genaue Maße des Steines.

Schmidt, H e r m a n n : F i r m i l i a n , Bischof von Kaisareia in K a p p a d o kien [230—269] || P R E 2 IV ('79) S. 561 [war zweimal in Palästina], 9893

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

621

Ernst, Johann: [Firmilian] || ZKTh 18 ('94) S. 209ff.; 20 ('96) S. 364. 9894 Macé, Alcide: Un important manuscrit de Solin (Vatic. 3343) ]| M AH 8 ('88) S. 506—20 [ S o l i n u s 3. Jh. n. Chr.], 9895 Gundermann, Gotthold: Lucretius und Solinus || RhM 46 ('91) S. 489 —93. 9896 Toynbee, Paget: Brunetto Latino's obligations to Solinus | Romania 23 ('94) S. 62—77. 9897 Kirner, Giuseppe: Intorno ad un passo di Solino (I 45) || Studi storici 1 ('92) S. 91—5. .. 9898 Gymnasium u. höhere Bürgerschule zu Wesel. Czwalina, C.: Über das Verzeichnis der römischen Provinzen vom Jahre 297 [ L a t e r c u l u s ] ( = Zum Jahresbericht 1880—81). Wesel, Buchdruckerei Carl Kühler '81. 4°. 23 S. 9899 Ohnesorge, Wilhelm: Die römische Provinzliste von 297. Teil I. Ein Beitrag zur Geschichte der römischen Provinzteilungen ( = Wiss. Beilage zum Jber. d. Duisburger Realgymn. 1889). Duisburg, M. Mendelssohn '89. 4°. II, 50 S. 9900 Hills, Gordon M. : The Measurements of Ptolemy and of the An t o ni ne I t i n e r a r y , applied to the Southern Counties of England || The Journal of the British Archaeological Association 34 ('78) S. 271—320, K. = Sussex Archaeological Collections 31 ('81) S. 25—80 [R 1], 9901 Brun, François: Rectification de l'itinéraire maritime d'Antonin entre Vintimille et Nice || Annales de la société des lettres, sciences et arts des Alpes Maritimes 5 ('78) S. 371—4. 9902 Hooppell, R. E.: The tenth Iter of Antonine || The J. of the British Archaeological Association 36 ('80) S. 47—55, K. 9903 Hills, Gordon M. : On the thirteenth Iter of Antoninus. The missing Station between Cirencester and Speen || The J. of the British Archaeological Association 37 ('81) S. 141—6. 9904 Hills, Gordon M.: The Measurement of Ptolemy and of the Antonine Itinerary, applied to the Northern Counties of England || The Journal of the British Archaeological Association 37 ('81) S. 360—415, K. 9905 Bergk, Theodor: Zur Geschichte und Topographie der Rheinlande in römischer Zeit. Leipzig, '82. 9906 U. a. Beiträge zur Untersuchung des Heerstraßen am Rhein. I: Das Itinerar [Antonini Augusti] u. die Zeit seiner Abfassung. II : Straße von Trier nach Cöln. III : Straße von Mainz über Cöln nach Vetera. IV : Zur Kritik der Zahlenangaben im Itinerar S. 145—88. Napper, H. F. : On the Measurements of Ptolemy, and of the Antonine Itinerary, applied to the Southern Counties of England || Sussex Archaeological Collections 32 ('82) S. 215—23, K. 9907 Schneider, Jakob: Die alten Heer- und Handelswege der Germanen, Römer und Franken im Deutschen Reiche. Heft 1 : . . . 2 : DüsseldorfLeipzig '83. 3: Leipzig, '84. 4: Leipzig, '85. 5 : . . . 6 : . . . 7 : . . . 8: Düsseldorf '90. 9: . . . 10: Frankfurt a. M. 9908 —, —: Heer- 11. Handelswege. '94. Darin: Die römischen Itinerarien |] 2 ('83) S. 10—5; 3 ('84) S. 9—19; 4 ('85) S. 15—24; 8 ('90) S. 8—24; 10 ('94) S. 16—21. 9909 Zangemeister, Karl: Zu den römischen Itinerarien || RhM 39 ('84) S. 636—8. 9910

622

IV. Historisohe Geographie und Topographie

Napper, H. F . : Additional Notes on „The Measurements of Ptolemy and of the Antonine I t i n e r a r y " by Gordon M. Hills . . . || Sussex Archaeological Collections 34 ('86) S. 239—54. 9911 Schüttler, Bernhard: Uber die Lage der geschichtlichen Orte Aduatuca E b u r o n u m (Caesar), Ara Ubiorum (Tacitus) und Belgica (Itin. Anton.) ( = P r o g r . d. Progymn. Rheinbach). Rheinbach '89. 4°. 31 S. 9912 Raven, J o h n J a m e s : Antonine's Itinerary, Route I X , Britain || The Archaeological Journal 47 ('90) S. 9—16. 9913 Kubitschek, Josef Wilhelm: Zur Kritik des Itinerarium Antonini || WSt 13 ('91) S. 177—209. 9914 Alle Hss. stammen aus einer, die auch die Cosmographie des Julius Honorius, aber nicht in ursprünglicher Form, enthielt. Shrubsole, George W. : On the Identity of the ,Mediolanum' of the second and tenth Iter of Antoninus || Transactions of the Historic Soc. of Lancashire and Ckesire 42 = N. S. 6 ('92) S. 81—96, K. 9915 Bläzquez, Antonio: Nuevo estudio sobre el Itinerario de Antonino || Boll. Soc. G. Madrid 33 ('93) S. 201—75. 9916 Cuntz, O t t o : Beiträge zur Textkritik des Itinerarium Antonini [| WSt 15 ('93) S. 260—98. 9917 I : Escorialensis R II 18. P. Parisinus (Regius) 7230 A. D. I I : Die Überarbeitung der Meilensummen in den Routenüberschriften. Xhtpobo, B. H.: EopAOCCKiìi nyTHHKi,, 3 3 3 r. [ C h i t r o w o , W . N . : D e r P i l g e r

v o n B o r d e a u x i . J . 333] ( =

n p a B O C u . najiecTHHCKifi C6opHHKT> Bbin.

C.-fleTepöyprb, Knpw6ayivn> ' 8 2 . V I , 47 crp. P6ji. 1,—. [ R 2 ] ,

2).

9918

Nestle, E b e r h a r d : Syna mons || ZDPV 7 ('84) S. 306 (mit Bemerkung von H. Guthe). 9919 Piechotta, Johannes: Monubilis [Itin. Burd. c. 8]. Turunda [Cato r. n. c. 89] II ALG 1 ('84) S. 585—7. 9920 Itinerary from Bordeaux to Jerusalem. „The Bordeaux Pilgrim" (333 A. D.). Translated by Aubrey Stewart and annotated by Charles Wilson ( = Pal. Pilgrims' Text Society, 5). London, P E F '87. X I I , 68 S., K. 9921 Meunier, Fulgenzio: Un pellegrinaggio da Bordeaux a Gerusalemme sulle traccie dell' Itinerarium Burdigalense || B S G I 2 ('89) S. 267 —78 [R 2 D]. 9922 —, —: A Jerusalem par la péninsule balcanique, l'Asie mineure et la Syrie. Soignies, Delattre et Guilmot ['91], 2 tomes. 88, 98 S. 9923 —, —: De Bordeaux à Jérusalem par les voies romaines (Itinerarium a Burdigala Hierusalem usque) 333—337. — 1884—1889. 2m« ed. Lille, Ducoulombier '91. 50 S. 9924 Rez. Ad. D . : Rev. bibl. belge 2 ('91) S. 213.

Grundt, Friedrich: K a i s e r i n H e l e n a ' s Pilgerfahrt nach dem heiligen Lande (Progr. des Gymnasiums zum hl. Kreuz in Dresden). Dresden, Lehmannsche Buchdruckerei '78. 4°. 11 S. 9925 Rez. C. Siegfried: ZWTh 23 ('80) S. 374.

IlajzaoiyÓKovloQ, K.: 'H ßaaüdaaa 'EMvr; iv 'IeQovoaXrm || Aekriov rfjg 'Eariag '78. S. 334f. 9926 The Churches of C o n s t a n t i n e at Jerusalem: being Translations from Eusebius and the early Pilgrims by J o h n H. Bernard, with a Preface by Ch. W. Wilson and with an Introduction and Explanatory Notes

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

623

and Drawings by T. Hayter Lewis ( = Palestine Pilgrims Text Soc. 15). London, P E F '91. X X I X , 38 S., 6 T. 9927 Gaß, W.: N i k o l a u s , Bischof von Myra || PRE 2 X ('82) S. 575f. [soll nach Jerusalem gepilgert sein]. 9928 Jullian, Camille: Corrections à la l i s t e de V é r o n e (Provinces africaines) Il MAH 2 ('82) S. 84—93. 9929 Hahn, Ludwig: Die Sprache der sogenannten E x p o s i t i o T o t i u s M u n d i et Gentium ( = Progr. d. Realgymn. Nürnberg). Nürnberg '93. 93 S. [350—353 n. Chr.], 9930 Kubitschek, Wilhelm: Kritische Beiträge zur Cosmographia des J u l i u s H o n o r i u s ( = Beilage zum Jahrbericht des Real- und Obergymnasiums Hollabrunn 1881/2 u. 1882/3). 40, 36 S. 9931 —, —: Die Erdtafel des Julius Honorius || WSt 7 ('85) S. 1—24, 278—310, T. 9932 R u f i u s F e s t u s A v i e n u s 366 n. Chr. Breysig, Alfred: Zu A v i e n u s [366 n. Chr.] || Hermes 13 ('78) S. 357 —65; 15 ('80) S. 180—8; 16 ('81) S. 122—36. 9933 Sarmento, Francisco Martino: Rufius Festus Avienus. Ora maritima. Estudo d'este poema na parte respectiva a Galliza e Portugal. 9934 Porto '80. 93 S. Unger, Georg Friedrich: Der Periplus des Avienus || Ph 4. Suppl. ('84) S. 189—280. 9935 Sonny, Adolfus: De Massiliensium rebus quaestiones. Diss. Dorpat, Karow '87. 110(, II) S. M. 2,80. 9936 U. a. I I : De A vieni Ora Maritima S. 21—80.

Kosten, Engelbert: De Avieno Dionysii interprete. Tübinger Diss. Bonnae, '88. (II,) 42 S. 9937 Sonny, Adolf: Avien. or. mar. 340 und 362 || Ph 49 ('90) S. 379. 9938 Kirner, Giuseppe: Intorno all' „Ora maritima" di Avieno e alle sue fonti II Studi storici 2 ('93) S. 358—73, 465—92. 9939 Unger, Georg Friedrich: Die Kassiteriden und Albion || RhM 38 ('83) S. 157—96. 9940 S. 171—96 Avien's Oestrymnis. The letter of P a u l a a n d E u s t o c h i u m to Marcella, about the Holy Places (386 A. D.). Transi, by Aubrey Stewart and annot. by Ch. W. Wilson [ = Pal. Pilgrims' Text Society, 12], London, P E F '89. 16 S. [R 4], 9941 Appia, Georges: Une visite à Bethlehem 385. Récit authentique de Noël. Paris, Soc. des écoles du dimanche '82. 12°. 24 S. 9942 [ A e t h e r i a (Silvia)] Gamurrini, G. F. : I misteri e gl'Inni di S. Ilario vescovo di Poitiers ed una peregrinazione al luoghi santi nel quarto secolo scoperti in un antichissimo codice || StD 5 ('84) S. 81—4; 6 ('85) S. 145—67. S.-A.: Roma, F. Cuggioni '84. 4°. 27 S. [R 5 B], 9943 S. Hilarii Tractatus de mysteriis et hymni et S. Silviae Aquitanae peregrinatio ad loca sancta quae inedita ex codice Arretino deprompsit Johannes Franciscus Gamurrini. Accedit Petri Diaconi Liber de locis sanctis ( = Biblioteca dell' Accademia storico-giuridica IV). Romae, typis Phil. Cuggiani '87. 4°. X X X I X , 151 S. 9944 Rez. E. W. : LZ 38 ('87) 37. L. Duchesne : BC 8 ('87) 13. L. Delisle : BECh 48 ('87) 2/3. Erm. Ferrerò: Riv. di filologia 16 ('88) S. 239—41. G. M. Dreves:

624

IV. Historische Geographie und Topographie

ZKTh 12 ('88) 2. S. Bäumer: Literar. Handweiser 26 ('88) 6. A. Molinien EH 39 ('89) S. 145 f. The pilgrimage of S. Silvia of A q u i t a n i a t o t h e H o l y Places (circa 385 A. D.). Transi, with i n t r o d u c t i o n a n d n o t e s b y J o h n H . B e r n a r d , with an a p p e n d i x b y Ch. W. Wilson ( = Pal. Pilgrims' T e x t Society, 16). L o n d o n , P E F '91. 148 S., K., P l a n . 9945 M., G.: S. Silvia A q u i t a n a , Il pellegrinaggio ai luoghi santi, da u n codice scoperto dal prof. G. F . G a m u r r i n i e volgarizzato. Milano, tip. S. Giuseppe '90. 71 S. [vgl. R 5], 9946 ri0MHJ10BCKÌH, M. B. : naJTOMHHMeCTBO nO CBHTbIMt M^CTaWb. KOHIW IV BÌ>Ka [ P o m j a l o w s k i j , I. W. : P i l g e r f a h r t n a c h den heiligen O r t e n . E n d e des 4. J a h r h u n d e r t s ] ( = npaßocji. najrecT. C6opnHKT>, Bbin. 20). C.-fleTep6ypn>, Knpin6ayivn> '89. XV, 312 cTp., njiaH. P6. 5,—. 9947 Kohler, Charles: N o t e sur u n m a n u s c r i t de la bibliothèque d'Arezzo | B E C h 45 ('84) S. 141—51 .Vgl. Moniteur '84. 20. VI. 9948 O . [ = Vigouroux, F r . ] : Pèlerinage d ' u n e d a m e gallo-romaine a u x Lieux Saints au milieu du IV e siècle || Le Monde '84, I e r octobre. 9949 Geyer, P a u l u s : Zur P e r e g r i n a t i o ad loca s a n c t a || A L G 4 ('87) S. 611—5. 9950 Mommsen, T h e o d o r : Uber einen neu a u f g e f u n d e n e n Reisebericht n a c h d e m gelobten L a n d e || SAB '87 I S. 357—64 = Gesammelte S c h r i f t e n VI, Berlin '10, S. 610—8. 9951 Cabrol, F . : Le m a n u s c r i t d'Arezzo. É c r i t s inédits de St. Hilaire et e pèlerinage d ' u n e d a m e gauloise du IV siècle a u x lieux saints ]| R e v u e du m o n d e c a t h o l i q u e 93 ('88) S. 211—29, 472—94. S.-A.: Paris, P a l m é '88. 48 S. 9952 W e y m a n , Carl: Ueber die P i l g e r f a h r t der Silvia in das hl. L a n d || T h Q 70 ('88) S. 34—50. 9953 Geyer, P a u l u s : Kritische B e m e r k u n g e n zu S. Silviae A q u i t a n a e peregrinatio a d loca s a n c t a (Progr. zu d e m J . - B e r . der Kgl. Studiena n s t a l t bei St. Anna in Augsburg f ü r das S c h u l j a h r 1889/90). Augsburg, Pfeifier '90. 60 S. M. 1,20.' 9954 Bez. W. A. Neumann: ZDPV 17 ('94) S. 123f. K r ü g e r , G. : E i n e Reise ins heilige L a n d i m 4. J a h r h u n d e r t || P r J b b 66 ('90) S. 491—505. 9955 Wölfflin, E . : Uber die L a t i n i t ä t der P e r e g r i n a t i o a d loca s a n c t a || A L G 4 ('90) S. 259—76. Vgl. 6 ('92) S. 568; Matzke, E . || Modern L a n g u a g e s Notes 4 ('90) 7. 9956 Saint-Aignan, L a u r e n t de: Le Pèlerinage de sainte Silvie a u x lieux saints, en 385 || Académie de Sainte-Croix d'Orléans. L e c t u r e s et Mémoires 6 ('91) S. 213—33. 9957 Delvigne, A d o l p h e : Le pèlerinage de Silvia a u x lieux saints de Palestine sous Théodose le G r a n d || R e v u e générale 60 ('94) S. 557—62. 9958 Geyer, P . : Zu Silviae peregrinatio a d loca s a n c t a || A L G 9 ('94) S. 288— 300. Vgl. A B 14 ('95) S. 205f. 9959 The Pilgrimage of t h e H o l y P a u l a b y St. J e r o m e . Transi, b y A u b r e y S t e w a r d a n d a n n o t a t e d by Ch. W. Wilson ( = Pal. Pilgrims' T e x t Soc., 2). L o n d o n '87. V I I I , 16, I I S., K . [R 7, 3]. 9960 S c h m i d t , H e r m a n n : V i g i l a n t i u s [war u m 396 bei H i e r o n y m u s in B e t h l e h e m ] || P R E 2 X V I ('85) S. 460—4. 9961

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

625

P h i l o s t o r g i o s (um 390 in Palästina) s. I I D 3 b a . 9962 R a b b ü l ä von Edessa [* Kennesrïn f 8. 8. 445, machte u m 400 eine Pilgerfahrt], ' 9963 Seeck, O t t o : I d a c i u s und die Chronik von Konstantinopel || J b b . f. Philol. u. Paedag. 139 ('89) S. 601—35. 9964 Id. oder Hydatius war 406—7 als infantulus in Jerusalem. Frick, C. : Die Fasti Idatiani u n d das Chronicon Paschale || BZ 1 ('92) S. 282—91. 9965 P a u l i O r o s i i [war 415 in Jerusalem u. Bethlehem] historiarum adversus paganos libri V I I . Accedit eiusdem über apologeticus, recensuit et commentario critico instruxit Carolus Zangemeister ( = CSEL, V.) Vindobonae, C. Gerold '82. X X X I X ( , I I ) , 819 S. M. 16,—. 9966 Rez. P. de Lagarde: GGA 144 ('82) S. 385—8. J. : ThLBl 3 ('82) Sp. 217f. Pauli Orosii historiarum adversus Paganos libri V I I ex recognitione Caroli Zangemeister. Lipsiae, B. G. Teubner '89. X X I , 371 S. M. 3,—. 9967 King Alfred's Orosius. Ed. b y H e n r y Sweet. P a r t I : Old English Text and L a t i n Original ( = Early English Text Society, 79). London, N. Trübner & Co. '83. 288 S. 9968 Besser, J o a n n e s : De coniuratione Catilinaria. Leipziger Diss. Neostadii ad Orilam '80. 50 S. [U. a. Vellerns Paterculus, Orosius], 9969 Nolte, . . .: Zu Orosius || ZöG 31 ('80) S. 86f. 9970 Manitius, Max: E i n h a r t s Werke und ihr Stil || NAGÄDG 7 ('82) S. 517 9971 — 68. [U. a. Vellerns. Orosius], Herzog, J . J . : Orosius || P R E 2 X I ('83) S. 114f. 9972 Vary, Gaston: Un plaidoyer Chrétien dans Paul Orose || L'instruction publique 13 ('84) S. 18—21, 68—71, 82—4. 9973 Sweet, H e n r y : E x t r a c t s from Alfred's Orosius. Oxford, Clarendon Press '85. — 2» '91. 147 c r p . P6.2,—. 10002

Rez. LZ 43 ('92) Sp. 928—30. Günzburg, David: L'Itinéraire de Theodosius || EC 16 ('82) S. 221—3. 10003 Benzinger, Imm. : [Zu Theodericus] || ZDPV 16 ('93) S. 236. Vgl. Guthe, Herrn. || S. 296f. [ E 12], 10004 Of the Holy Places visited by A n t o n i n u s M a r t y r (circa 530 A. D). Transl. by Aubrey Stewart and annotated by Ch. W. Wilson ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 1). London, P E P '87. VIII, 44 S., K. [E 15], 10005 Gildemeister, Johannes: Antonini Piacentini. Itinerarium im unentstellten Text m i t deutscher Übersetzung hrsg. Berlin, H. Eeuther. '89. XXIV, 68 S. 10006 Rez. R. Röhricht: ZDPV 13 ('90) S. 186. Kirchhofe : LZ 41 ('90) Sp. 922. R. Thurneysen: ALG 6 ('90) S. 591. W. Tomaschek: WZKM 4 ('90) S. 166—8. C. Furrer: DL 11 ('90) Nr. 34. Eraidl: Österr. LZ '90, Nr. 9. —, —: Die Stadt Salamias bei Antoninus Placentinus ]| ZDPV 8 ('85) S. 100, 147 f. 10007 Inventio corporis Sancti Antonini martyris Piacentini [lateinischer Text] I AB 10 ('91) S. 119f. 10008 Geyer, Paulus : Kritische und sprachliche Erläuterungen zu Antonini Piacentini Itinerarium ( = Festgruß an die XVII. Generalversammlung des bayer. Gymnasiallehrervereins von dem Lehrerkollegium des k. h. Gymnasiums bei St. Anna in Augsburg). Augsburg, Pfeiffer '92. 76 S. M. 1,20. Zugleich Erlanger Diss. Leipzig, G. Fock '92 (II,) XIV, (II,) 76 S. 10009 Rez. W. A. Neumann: ZDPV 17 ('94) S. 124f. ThLZ 18 ('93) Sp. 452. H i e r o c l i s [um 535 n. Chr.] Synecdemus. Accedunt fragmenta apud Const. Porphyrogenetum servata et nomina urbium mutata. Becensuit Aug. Burckhardt. Lipsiae, Teubner '93. XLIX, 88 S. M. 1,20 10010 Rez. B.: LZ 45 ('94) Sp. 282f. H. Grübler: REG 7 ('94) S. 183f. G r e g o r i o s *Praetorium bei Agrigentum um 550, reiste etwa 568 nach Palästina, wo er mehrere Jahre blieb u. Diakon wurde, später Bischof von Agrigentum. 10011 Wagenmann, J. : M a r t i n v o n B r a g a oder Dumia [* c. 510, f 580—83, 10012 besuchte Palästina] || P E E 2 I X ('81) S. 368—70. G e o r g i i C y p r i i descriptio orbis Eomani [575 n.Chr.], Accedit Leonis imperatoris diatyposis genuina adhuc inedita. Edidit, praefatus est, commentario instruxit Henricus Geizer. Lipsiae, Teubner '90. L X X I I , 246 S., 4 K. M. 3,— [später 8,80; geb. 10,—.] 10013 Rez. G. Gundermann: BZ 1 ('92) S. 601—4. B-r: LZ 42 ('91) Sp. 885f. Geizer, H. : Zu der Beschreibung Palästina's des Georgios Kyprios || ZDPV 17 ('94) S. 36—41. Vgl. Schlatter, A.: Gadara nicht Geser || 18 ('95) S. 73—86. 10014 Kohler, Charles: Un réfugié à Jerusalem au VI e siècle de notre ère [ F u t è s = Photius] I BECh 45 ('84) S. 515—22. S.-A.: Nogent-le Eotrou, impr. Daupeley — Gouverneur '84. 7 S. 10015

628

IV. Historische Geographie und Topographie

The Pilgrimage of A r c u l p h u s in the Holy Land (about the year A. D. 670. The venerable Bede concerning the Holy Places. Transi, and annotated by James Rose Macpherson ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 10). London, P E F '89. X, 91 S., T. [R 20], 10016 Neumann, G. A. : Description du manuscrit 20 H. 39 de la bibliothèque du prince de Metternich à Königswart [Variantes d'Arculf] || AOL 1 ('81) S. 323—33, 719. 10017 Gilbert, J . T. : A d a m n a n || Dictionary of Nat. Biography ed. by L. Stephen 1 ('85) S. 92f. [R 20], 10018 Alishan, Léonce: Deux descriptions des Lieux saints de Palestine || AOL 2 ('84) II. S. 394—403. 10019 A n a s t a s e d ' A r m é n i e (VII e siècle): Les L X X couvents arméniens de Jérusalem [R 21]; Nicolas, évêque d'Acquirmann : Les ss. lieux de Jérusa-

lem (1483) [R 404]. Sepp, J o h a n n Nepomuk: F r a n k f u r t , Das alte Askiburg beim G e o g r a p h e n v o n R a v e n n a . Ein Beitrag zur deutschen Mythologie || Corr.-Blatt d. dt. Ges. f. Anthropologie, Ethnologie u. Urgeschichte 13 ('82) S. 182—202. — S.-A.: München, Kellerers Buchh. '82. (II,) 71 S. M. 1,—. 10020 Avezac, Marie Armand Paschalis d ' : Le Ravennate et son exposé cosmographique, publié par J e a n Gravier, avec une notice biographique et bibliographique par Gabriel Gravier || Bull, de la soc. normande de géogr. 1888, sept.—oct. — S.-A.: Rouen, Cagniard '88. 4°. 117 S., T. 10021 Rez. JS '89 S. 312. Kubitschek, Jos. Wilh.: Civitates mundi || Hermes 22 ('87) S. 465—70. 10022 Zum Anonymus Ravennas, vgl. Mommsen, Th. || Hermes 21 ('86) S. 491; Neumann, K. J. || 22 ('87) S. 160.

— , — : Der Text der Ravennatischen Erdbeschreibung || Hermes 22 ('87) S. 471—8. 10023 Desjardins, Ernest: La cosmographie du Ravennate || Géographie historique et administrative de la Gaule romaine IV Paris 1893, S. 193—218, K. 10024 •Schoell[,Carl]: B e d a V e n e r a b i l i s || P R E 2 I I ('78) S. 2 0 4 - 9 [R 22] 10025 Allen, Grant: The Venerable Bede || The Gentleman's Magazine 25 ('80) S. 84—100. 10026 Werner, Karl: Beda der Ehrwürdige und seine Zeit. Wien, W. Braumüller '75. VIII, 236 S. M. 4,—. — Neue (Titel-) Ausgabe Ebda '81. 10027 Hunt, William: Bede | Dictionary of National Biography ed. by L. Stephen IV ('85) S. 98—105. 10028 Vita del venerabile Beda. Asti, Scuola tip. Michelerio '89. 32 S. 10029 Browne, George Forrest: The Venerable Bede ( = The Fathers for English Readers). London, SPCK (1870) '91. 192 S. 2 s. 10030 Welzhofer, K a r l : Beda's Citate aus der naturalis historia des Plinius || Abh. aus d. Gebiet d. Klass. Altertumswiss. Wilhelm von Christ zum 60. Geburtstag dargebracht, München '91, S. 25—41. 10031 Barbier de Montault, Xavier : Le culte des docteurs de l'église à Rome. V I I I : Le vénérable Bède || RAC 4« Série 3 ('92) S. 105—7. 10032

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien.

629

The Hodoeporicon of S a i n t W i l l i b a l d (circa 754 A. D.). Transi, by Canon Brownlow ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 18). London, PEF, '91. IX, 58 S. [Vgl. R 23], 10033 (Klippel, G. H. f ) Hauck, A. : Willibald, der erste Bischof von Eichstädt I P R E 2 XVII ('86) S. 173—5. 10034 Brückl, Jakob: Hodoeporicon S. Willibaldi oder S. Willibald's Pilgerreise, geschrieben von der Heidenheimer Nonne, übersetzt und erläutert ( = Progr. des Kgl. Gymn. zu Eichstätt 1880—1881). Eichstätt, Stillkrauth '81. X X X I X , 78 S. [R 24 C 3]. 10035 Castets, F.: ,Iter Hierosolymitanum' ou voyage de C h a r l e m a g n e à Jérusalem et à Constantinople. Texte latin d'après le ms. [280] de [la bibliothèque de la faculté de médecine de] Montpellier || Rev. des langues romanes 4e série 6 (1892) S. 417—74. S.-A.: Montpellier, Coulet '94. 10036 Rez. P. Meyer: Romania 23 ('94) S. 609. Paris, G. : La traduction de la légende latine du voyage de CharJemagne à Constantinople, par Pierre de Beauvais [Paris, bibl. nat. ms. franç, 2168] Il Romania 21 ('92) S. 263f. 10037 Gautier, Léon: Les épopées françaises. Étude sur les origines et l'histoire de la littérature nationale. Seconde édition, entièrement refondue. Paris, soc. gén. de librairie cath. Victor Palmé. 3 tomes. I : '78. XI, 563 S. I I : '92. VIII, 803 S. I I I : '80. XVI, 808 S. 10038 U. a. I: Charlemagne, personnage épique S. 54—60. Les Chansons de geste S. 77£f. II : Les voyages de l'épopée française S. 272ff. III : La geste de Charlemagne S. Iff. Charlemagne en Orient S. 270—352. Koschwitz, Eduard: Karls des Großen Reise nach Jerusalem und Konstantinopel; ein altfranzösisches Gedicht des XI. Jahrhunderts ( = Altfranzös. Bibliothek, hrsg. von WendeJin Förster Bd. 2). Heilbronn, Henninger '79. 12°. 113 S. M. 2,80. 2., vollst, umgearb. u. verm. Aufl. '83. LI, 115 S. M. 4,40. 3. Aufl. Leipzig, Reisland '95. 158 S. M. 4,40. 10039 Rez. Sg.: LZ 31 ('80) Sp. 851 f. Ztschr. f. roman. Philol. 4 ('80) S. 401. G. Paris: Romania 13 ('84) S. 126—33. Paris, Gaston: La chanson du Pèlerinage de Charlemagne || Romania 11 ('80) S. 1—50. 1004O Morf, H. : Étude sur la date, le caractère et l'origine de la chanson du Pèlerinage de Charlemagne || Romania 13 ('84) S. 185—232. 10041 Müntz, Eugène: La légende de Charlemagne dans l'art du moyen âge |[ Romania 14 ('85) S. 321—42. 10042 Rauschen, Gerhard : Die Legende Karls des Großen im 11. und 12. Jahrhundert. Mit einem Anhang über die Urkunde Karls des Großen und Friedrichs I für Aachen von Hugo Loersch ( = Publicationen der Ges. für rhein. Geschichtskunde VII). Leipzig, Duncker & Humblot '90. VIII, 223 S. M. 4,80. 10043 Rez. -ier: LZ 42 ('91) Sp. 583. G. Paris: Romania 21 ('92) S. 295f. BacHjTbeBCKifi, B. T.: noB-fecTb Enmfiamn o Iepycajiwvrfe H cymHxt BT, Heivn» lwfccTb. 1-ii nojiOBHHbi IX BtiKa. ' Em, Bap. B.: HoBOOTKpbiTa« pyicomicb M6H-XopAafl63xa [ R o s e n , B a r o n

W. : Eine neuentdeckte Handschrift des Ibn Chordâdbeh] || 3anncKH

BOCTOIH. OTxbji. PyccK. Apxeoji. OômecTBa 1 ('87) o p . 2 2 5 — 6 .

10047

The Itinerary of B e r n a r d t h e W i s e (A. D. 870). How the City of Jerusalem is situated (circa A. D. 1090?). Transi, by J. H. Bernard ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 22 ). London, P E F '93. 16 S. [R 28, 42], 10048 Saint-Aignan, Laurent: L'Itinéraire de Bernard-le-Moine en 870 || La Terre Sainte 7 ('82) No. 179 S. [R 28]. 10049 I b n a l - F a k i h al-Hamadhani: Compendium libri Kitâb al-Boldän. Ed. cum indice et glossario M. J . de Goeje ( = Bibliotheca Geographorum Arabicorum, V). Lugduni Batavorum, E. J. Brill '85 LXVII, 365 S. [R 33], 10050 al-Hamdâni: Geographie der arabischen Halbinsel, hrsg. von D . H . Müller. Leiden, Brill. 2 Bde. I : Text. '84 S.II: Noten u. Indices. '91. XI, 242 S., T., 171 S., 1 Bl. M. 12,75. 10051 Rez. Th. Nöldeke: LZ 35 ('84) Sp. 1424—6. Barbier de Meynard: CRAI 19 ('91) S. 250 f.

Sprenger, A. : Versuch einer Kritik von Hamdânis Beschreibung der arabischen Halbinsel und einige Bemerkungen über Professor David Heinrich Müllers Ausgabe derselben ]] ZDMG 45 ('91) S. 361—94. 10052 al-Mas'üdi: Kitâb at-tanbíh wa '1-ischrâf. Ed. M. J. de Goeje ( = Bibl. Geographorum Arabicorum, VIII). Lugduni Batavorum, E. J. Brill '94. XLIII, 508 S. 10053 Morris, R. : The B ü c k l i n g H o m i l i e s of the tenth Century ( = Early English Texts Society). London, '80. 10054 In XI Schilderung der hl. Stätten Jerusalems nach d. Bericht eines Augenzeugen Horn. XI S. 124—129 [R 36], Description of Syria, including Palestine. By Mukaddasi, Transi, from the Arabic and annotated by Guy le Strange ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 4). London, P E F '86. 116, 11 S., 3 T. [R 37], 10055 Sackur, Ernst: R i c h a r d , Abt v o n St. V a n n e s . Diss. Breslau '86. IV, 100 S. 10056 S.41ÍL: Pilgerfahrt nach Jerusalem, 1025 mit Wilhelmus Egolismensis u. a. Sefer Nameh. Relation du voyage de N a s s i r i K h o s r a u en Syrie, en Palestine, en Égypte, en Arabie et en Perse, pendant les années de l'hégire 437—444 (1035—1042), publié, traduit et annoté par Charles

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

631

Schefer ( = Publ. de l'école des langues orientales vivantes II e série, Vol. 1). Paris, Leroux '81. LVIII, 348, 97 S., Pläne.[R 40, 2], 10057 S. 31—109 Syrien-Palästina (Jerusalem, Moscheen, hl. Grab). Rez. Th. Nöldeke: LZ 33 ('82) Sp. 281—3. E. Renan: JS '82. S. 633—41. Näsir-i-Khusrau. Diary of a Journey through Syria and Palestine (in 1047 A. D.). Transi, from the Persian and annot. by Guy le Strange ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 9). London, P E F '88. X I V (,II), 72 S. 10058 Rez. Ch. Clermont-Ganneau: RAO 1 ('88) S. 503—19. Fagnan, E . : Note sur Nâçir ibn Khosroû || JA. 7 e série 13 ('79) S. 164 —8. 10059 Ethé, H. : Nasir Chusrau's Rusanainama oder Buch der Erleuchtung || ZDMG 34 ('80) 3/4 S. 10060 Clermont-Ganneau, Ch.: Le pèlerinage de Nâseri Khosrau d'Acre à Tibériade || RAO 1 ('88) S. 303—19, Plan,400, [R 40 B], 10061 Hattïn, die Casalen Broet, Damor u. Tatura. Die Sage von 'ain el-bakar und Adam dem Arbeiter. Nebi säleh und nebi 'akk. Kerster, Paul: A r n o l d v o n W i e d [Erzbischof von Köln, 1148 in Jerusalem]. Jenaer Diss. '81. 10062 Le Strange, Guy: Antioch in 1051 A. D. |[ QS 20 ('88) S. 266—71. Vgl. Finn, E. A. || QS 21 ('89) S. 154f. 10063 Bericht des I b n B u t l ä n [Abu'l-Hasan al-muchtär], Weizsäcker, Jul.: L a m b e r t v o n H e r s f e l d || P R E 2 V I I I ('81) S. 369 —71. [1058], 10064 Hennes, Joh. Heinr. : Die Erzbischöfe von Mainz. 3. Aufl. Mainz '79. U. a. Siegfried I. [1064], 10065 Breßlau, H. : G ü n t h e r v o n B a m b e r g [1065] || ADB 10('79) S. 137—9 [R 1 S. 5], 10066 S a e w u l f ' s Pilgrimage to Jerusalem and the Holy Land (1102, 1103 A. D.). With a copy of the original text. Transi, by Canon Brownlow ( = Pal. Pilgrims Text Soc., 21). London, P E F '92. VIII, 55 S., K., 2 Pläne [R 68], 10067 BeHeBHTMHOBi, M. B. : >KHTbe H xowieHie flammia p y c b C K b i f l HryMeHa 1106 —1108 rr [Wenewitinow, M. W. :Lebens- u. Pilgerfahrt des russ. H i g u m e n s D a n i e l in das heil. Land 1106—1108] ( = npaBocji. najiecT. C6opHHKT> Bbin. I I I , I X ) . C.-neTepôypn», KHpmSaywb '83—'85. C T P . X X I I , 296, Taßji. 8 [R 73, B, 5], 10068 Rez. V. Jagic: ASlPh 8 ('84) S. 160f. 2MNP 234 ('84) II S. 106—21. J. Martinov: RQH 37 ('85) S. 283f. Die Pilgerfahrt des russischen Abtes Daniel ins heilige Land 1113—1115. Aus dem Russischen übersetzt von A. Leskien || ZDPV 7 ('84) S. 17—64. 10069 The Pilgrimage of the Russian Abbot Daniel in the Holy Land 1106 —1107 A. D. Transi, and annotated by Ch. W. Wilson ( = Pal. Pilgr. Text. Soc., 6). London, P E F '88. 108 S. 10070 BeHeBHTHHOBT), M. B. : 3AM"FETKM KT> HCTopiH xo>KfleniH H r y M e H a ß,minna [Wenewitinow, M. W. : Bemerkungen zur Geschichte der Reise des Hegumen Daniel] || 2MNP 227 ('83) I I CTP. 1—13. 10071 The Pilgrimage of the Abbot Daniel || QS 20 ('88) S. 35—9 [R 73 C 3], 10072

632

IV. Historische Geographie und Topographie

Py3CKiH, M. B. : CB-fcívfcHifl o pyKonncflxT> coflepnomMxt E i c e S t „xowaeHie Bt CBHTyio 3eivuiK)" pyccKaro HryiweHa flammia bt> Hanaji-fe XII B t e c a [Ruzskij,

I. W. : Forschungen über erhaltene Handschriften über „die Fahrt in das hl. Land" des russischen Hegumens Daniel am Anfange des 12. Jhs.]. MocKBa '91. 172. ct P . Vgl. Jagic, V. || ASlPh 15 ('92) S. 138. 10073 Raboisson, A. : L'autorité de l'hégoumène russe Daniel || TS 11 ('94) S. 23—6. 10074 Vogüé, Marquis de: A c h a r d d ' A r r o u a i s e , poème sur le Templum Domini I AOL 1 ('81) S. 562—79 [R 77], 10075 Nach 1108. Aus cod. Rom., Bibl. Vatic., Reg. Christ. 150. Neumann, W. A.: La Descriptio Terrae Sanctae de B e r a r d o d ' A s c o l i 10076 (1112—1120) I AOL 1 ('81) S. 225—9, 711—6 [R 75], Inhaltsangabe nach cod. Vatic. 1110. F r e t e l l u s (circa 1130 A. D.). Transi, and annot. by James Rose Macpherson (Pal. Pilgrims' Text Soc., 19). London, P E F '92. X, 58 S., Plan, Index [R 83], 10077 Barthélémy, Anatole de: Libre exercice de commerce octroyé à un p è l e r i n c h a m p e n o i s (1153) || AOL 1 ('81) S. 535f. 10078 Aus Châlons-sur-Marne, Arch, de l'Hôpital. Amari, M., e Schiaparelli, C. : L'Italia, descritta nel libro del re Ruggero compilato da E d r i s i . Testo Arabo publicato con versione e note. Roma, Accad. dei Lincei '83. XV, 155, 145 S. [R 88], 10079 Edrisi Palaestina et Syria. Arabice edidit J. Gildemeister. Bonnae, '85 28 S. 10080 Tomaschek, Wilh.: Zur Kunde der Hämus-Halbinsel. I I : Die Handelswege im 12. Jahrhundert nach den Erkundigungen des Arabers Idrîsî I SAW 113 ('87) S. 285—373. S -A.: Wien, Gerold '87. 91 S. M. 1,40. 10081 Rez. V. J[agic] : Archiv f. slav. Philol. 10 ('87) S. 317—9. Le Strange, Guy: Idrîsî's Description of Jerusalem in 1154 || QS 20 ('88) S. 31—5 [R 88]. 10082 Saavedra, Eduardo: La geografía de España del Edrisi || Bol. sociedad geogr. de Madrid 27 ('90) S. 165—81. 10083 Brandel, R. A. : 0 m och ur den arabiske geografen 'Idrîsî. Diss. Upsala, Lundequistska bokh. '94. V, 40, 31, 114 S. Kr. 5,—. 10084 Abschnitt über Pal.-Syrien in arab. Text u. schwed. Übersetzung mit Erklärung. Möller, W.: J o a c h i m v o n F l o r i s || PRE 2 VI ('80) S. 785—9; X V I I I ('88) S. 683f. 10085 Machte um 1160(?) eine Wallfahrt nach Palästina. Darpe, Fr. : Die älteren Pröpste von St. Mauritz || Z. f. vaterländ. Geschichte u. Altertumskunde 43 ('85) S. 142—60 [u. a. L u t o l p h f in Palästina], 10086 T h e o d e r i c h ' s Description of the Holy Places (circa 1172 A.D.) Transi, by Aubrey Stewart ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 17). London, P E F '91. IX, 86 S., Index [vgl. R 39], 10087 Crusius, Otto: De C o n s t a n t i n o M a n a s s e Planudae auctore || Ph 46 ('88) S. 631 [vor 1181], 10088 Wertheimer, . . .: Un voyageur juif en XII m e siècle [R. B e n j a m i n v o n T u d e l a ] || Le Globe 28 ('89) Bull. S. 106—8; Mém. S. 94—108 [R 90, D]. 10089

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

633

Voorsanger, J a c o b : The Travels of B e n j a m i n of Tudela in t h e T w e l f t h C e n t u r y | Bull, of t h e G. Soc. of California 2 ('94) S. 77—96. 10090 Description of t h e Holy L a n d by J o h n of W ü r z b u r g (A. D. 1160— 1170). Transi, by A u b r e y S t e w a r t , with notes by Ch. W. Wilson ( = P a l . Pilgrims' T e x t Soc., 14). L o n d o n , P E F '90. X I I , 72 S., K . [vgl. R 91]. 10091 B a r t s c h , K . : Gedicht über H e i n r i c h d e n L ö w e n [1172, R 1 S. 43] || G e r m a n i a 24 = N. R . 12 ('79) S. 421. 10092 Ashburnham (vgl. Wirtz, G. || N. Arch. d. Ges. f. ält. dt. Geschichtskunde 4 ('79) S. 614f.

A b u ' A b d a l l a h M u s a i b n M a i m ö n (Maimonides) bereiste 1165—80 das Morgenland [R 92a], s< n D 4 a . 10093 Scheffer-Boichorst, P a u l : Der kaiserliche N o t a r u n d der S t r a ß b u r g e r V i t z t u m B u r c h a r d , ihre wirklichen u n d angeblichen Schriften || Z. f ü r die Geschichte des Oberrheins N. F . 4 ('89) S. 456—77 [ B u r c h a r d (Gerhard) v o n S t r a ß b u r g 1175. R 95, C], 10094 The Pilgrimage of J o a n n e s P h o c a s in t h e H o l y L a n d (in t h e year 1185 A. D.). Transi, by A u b r e y S t e w a r t ( = Pal. Pilgrims' T e x t Soc., 11). L o n d o n , P E F '89. IV, 36 S. [vgl. R 98], 10095 TpoHUKift, M. E.: IoaHHa Oona CKa3anie. KoHua XII B-fena [Troickij, J . E . : K u r z e r Bericht v o n S t ä t t e n u n d L ä n d e r n usw. des J o h a n n e s P h o k a s . Griech. T e x t mit russ. U b e r s e t z u n g ( = npaBocu. Ilaji. CSopHiiKt, Bbin. 23). C.-neTepSyprb, Knpm6ayMT» '89. XXXVII, 68 crp. P6. 1,25 [R 98,

B. 8],

10096

Brandes, W i l h e l m : B r u c h s t ü c k eines r h y t h m i s c h e n G e d i c h t e s , die G e s c h i c h t e d e s T e m p e l s zu J e r u s a l e m betr. || N A G Ä D G 14 ('89) S. 424—31. 10097 Aus Pergamentbruchstücken Braunschweig, Archiv d. Stadt. Inc. : Expandens utrasque manus oravit [Salomon] ad Dominum'

Crolla, G.: La Sicile au X I I e siècle. Récit du voyage de I b n J o u b a i r en l ' a n 581 de l'hégire (1187). T r a d u i t de l ' A r a b e || Le Muséon 6 ('87) S. 123—32 [R 101], 10098 The C i t y of J e r u s a l e m a n d E r n o u l ' s A c c o u n t of Palestine. Transi, f r o m t h e Old F r e n c h with N o t e s b y C. R . Conder ( = Pal. Pilgr. T e x t Soc., 8). L o n d o n '88. IV, 69 S„ 2 K . [R 103]. 10099 Schefer, Charles: A b o u l H a s s a n A l y el H e r e w y , I n d i c a t i o n s sur les lieux de Pèlerinage [1191—1192], E x t r a i t s || A O L 1 ('81) S. 587— 609 [R 109], 10100 C l e r m o n t - G a n n e a u , Ch.: Deîr F â k h o û r e , B e t h a b a r a et les t o m b e a u x de M o ' â d h et d ' A b o u - ' O b e î d é || R A O 1 ('88) S. 344—50, 401 [zu 'Ali el-Herewi], 10101 KalkofE, P a u l : Wolfger von P a s s a u , 1191—1204. Eine U n t e r s u c h u n g über den historischen W e r t h seiner R e i s e r e c h n u n g e n n e b s t einem B e i t r a g zur Waltherchronologie. W e i m a r , B ö h l a u '82. V I I I , 142 S. 10102 W. war 1198 in Palästina; vgl. R 1 S. 88. D a r p e , F r a n z : Geschichte H o r s t m a r s , seiner E d e l h e r r e n u n d Burgm a n n e n II Z. f. v a t e r l ä n d . Gesch. u. A l t e r t h u m s k u n d e 40 ('82) S. 81—154; 41 ('83) S. 97—136; 42 ('84) S. 186—205, S t a m m t a f e l . S. 88ff. B e r n h a r d II. 1199—1227 [R 1 S. 63, 85].

10103

634

IV. Historische Geographie und Topographie

Schwab, Moïse: Al-Harizi et ses pérégrinations en Terre Sainte (vers 1217) Il AOL 1 ('8Í) S. 231—44, 716 [R 118 B], 10104 Hoogeweg, H e r m a n n : Die Paderborner Bischofswahl vom J a h r e 1223 || Z. f. vaterl. Gesch. u. Altertumskunde Westfalens 46 ('81) S. 92—122. 10105 S. 109—22 Regesten des S e h o l a s t i c u s Oliverus [R1 S. 106]. —, —: Der Kölner Domscholaster Oliver als Kreuzprediger 1214—1217 II Westdeutsche Ztschr. 7 ('88) S. 235—70 [R 1 S. 106], 10106 —, —: Die Kreuzpredigt des Jahres 1224 in Deutschland mit besonderer Rücksicht auf die Erzdiözese Köln || DZGw 4 ('90) S. 54—74. 10107 —, —: Eine neue Schrift des Kölner Domscholastikers Oliver || NAGDG 16 ('90) S. 186—92. 10108 Ein Tractatus situs Terrae Sanctae (= Eugesippus-Fretellus) [vgl. R 83], bearbeitet von Oliver in der Hs. Münster i. W., Paulina Nr. 269 lat. (darin auch Innominatus VI und V [R 84, 99]). Röhricht, Reinhold : Die Briefe des Kölner Scholasticus Oliver || Westdeutsche Z. für Gesch. und Kunst 10 ('91) S. 161—208. 10109 Hoogeweg, H. : Schriften des Kölner Domscholasters, späteren Bischofs von Paderborn und Kardinalbischofs von S. Sabina Oliverius ( = Bibliothek des Literar. Vereins in S t u t t g a r t CCII). Tübingen, Gedr. auf Kosten des Vereins '94. C L X X X I I I , 352 S. M. 28,—. 10110 Descriptio Terre sánete. Historia de ortu Jerusalem et eius variis eventibus. Historia regum Terre sánete. Historia Damiatina. Briefe. Oliver wurde 1225 Bischof von Paderborn, gest. 1227.

Thode, H e n r y : F r a n z v o n A s s i s i '85. 2. Aufl. '04. Sabatier, P a u l : Vie de Saint François d'Assise. '93.

10111 10112

Rez. K. Müller: ThLZ 20 ('95) Sp. 180. JleoHHflí>, ApxiiMaiiÄp. : flyremecTBiH Cbhtoto CaBBbi, apxiemicKona CepßCKaro.

1225—1237 rr. [Archimandrit Leonid : Reisen des hl. Sabbas, Erzbischofs von Serbien 1225—37] ( = FlpaBOCJi. Ilaji. CöopHHKi, Bbin. 5). C.-neTepByprb, Knpm6ayM-b '84. I V , 81 crp. P6 1,— [ R 120],

10113

Röhricht, Reinhold: Anfrage [betr. Hospinel bei W i l b r a n d v. O l d e n b u r g ] II ZdtPhilol. 26 ('94) S. 567 [1212; R 115], 10114 Mothon, J . P . : Vie de b. J o u r d a i n d e S a x e . Paris, '85. 10115 Jordan von Stelsen reiste 1236 nach Palästina. Lambert, A. : B en Ch o z a i al-Kelbi |] D H G E V I I ('34) Sp. 1001. 10116 * Granada 1221, bearbeitete das Buch des Ibn Battuta [R 186].

Sickenberger, Ernest: Les plantes égyptiennes d ' I b n e l - B e ï t h a r [f 1248] Il Bull, de l ' I n s t i t u t égypt. 2 me série 10 ('89) S. 1—38. S.-A. : Le Caire, Impr. Nat. '90. 38 S. 10117 Altmann, Wilhelm: Die Beschreibung der heiligen Stätten von Jerusalem in E b e r h a r d W i n d e c k e ' s Denkwürdigkeiten über das Zeitalter Kaiser Siegmund's [nach 1249] || ZDPV 16 ('93) S. 188—92. 10118 Lambert, A. : A l i b e n M u s a e l - M a g r e b i || D H G E V I I ('34) Sp. 1020f. 10119 * Alcala-la-Real zw. 1209 u. 1214 f Damaskus 1274, durchwanderte den ganzen Orient. OnncaHie bt> CTHxaxi> rocnoflCKHXt Mynecb hfl0CT0npnMl3MaTejibH0CTeH,cocraBn. EcJieccKHMT. npoTOHOTapieiwb IlepanKHfo. XIV B t a a . A. flanaflonyjTO-Kepa-

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

635

MeBca H T . C. fleCTyiiHCa. Il sqô ixxov tov jiQojTovojraoiov trjç 'Eyéoov, "Exv èv 'Ieooijolv/ioiç Kvniaxvjv êav/j.drojv xai &eaficncov. 'Exôiôo/ievov ¡JtETÙ TtQoXôyov vno 'A. UtmaôojzovAov-Kegapécoç xal ¡xexà Qcoooixrjç (teTcupQdoeuiç tov r. S. Aearovvrj. [Perdikkas, Beschreibung der in Jerusalem verrichteten Wunder Christi usw. aus dem 14. Jahrhundert. Griech. Text mit Vorwort von A. Papadopulos-Keramevs, übers, von G. S. Destunis] (= npaBocji. riaji. Cöophhkt», Bbin. 29). C.-neTep6ypn», Knpui6ayivn> '90. XVI, 23 cTp. P6. —,75 [R 130],

10120

Backer, Louis de: G u i l l a u m e de R u b r o u c k ambassadeur de Saint Louis en Orient [1253—1255]. Récit de son voyage, traduit de l'original latin et annoté (= Bibliothèque orientale elzévirienne, 12). Paris, E. Leroux '78. 12°. . . . S. Fr. 5,—. 10122 Deux voyages en Asie au XIII e siècle; par Guillaume de Rubruquis, envoyé de Saint Louis, et Marco Polo, marchand vénitien ( = Voyages dans tous les mondes. Nouv. bibliothèque publiée par E. Müller). Paris, Delagrave '88. 16°. 318 S. Fr. 1,—. 10123 Schmidt, Franz Max: Über Rubruk's Reise || ZGEB 23 ('88) S. 160ff. Vgl. Lövinson, Hermann: Ergänzungen || S. 436—41. Ratzel, F.: Rubruk || ADB 29 ('89) S. 432—4. 10124 Schröder, Edward: Zu der W i e n e r M e s s f a h r t [1254—91] || ZdtAltertum 29 = N. F. 17 ('85) S. 354—7. 10125 Molinier, Auguste: Correspondance administrative d ' A l f o n s e de P o i t i e r s ( = Documents inédits sur l'Histoire de France). Paris, Impr. Nat. 4°. I: '94. VIII, 798 S. I I : '00. LXXXI, 791 S. 10126 I S. 505, 554 No. 783, 864: Plan e. Fahrt nach Pal. Mai 1268, dafür M. Assaut geworben, machinator, sowie Garnerius, mansionarius Cordue. Bellenger, H.: Les Récits de Marco P o l o sur l'histoire, les moeurs et les coutumes des Mongols etc. Texte original français du XIII e siècle rajeuni et annoté. Paris, Dreyfous '78. 12°. 280 S. Fr. 2,— [R 138], 10127 Yule, Henry: Marco Polo || Encyclop. Brit., 9 th ed. XIX ('85) S. 404—9. 10128 Marco Polo, Voyages and Travels. Leipzig, Gressner & Schramm '87. 16°. 192 S. M. —,80. 10129 Marco Polo's Voyages and Travels. London, Cassell '91. 18°. 184 S. 6 d. 10130 Storm, Gustav: Monumenta historica Norwegiae. Latinske Kildescrifter til Norges historié i middelalderen. Kristiania, W. Brogger '80. LXII, 301 S. 10131 S. 163—8: M a u r i t i u s , O. F. M. 1270—3 [R 139],

Bedjan, Paul: Histoire de M a r - J a b a l a h a , de trois autres patriarches, d'un prêtre et de deux laiques nestoriens. Publié en syriaque. Paris, ' 9 5 . XVI, 5 7 4 S. 10132

Pilgerreise des R a b b a n S a u m a u n d R . Markos, nestorian. Mönche, nach Jerusalem. Markos (* 1244 •fl317) wurde später als J a b b a l laha I I I . Patriarch der nestorian. Kirche, S a u m a 1278 als Gesandter nach Europa gesandt. Übers, von J.-B. Chabot || R O L 1, 567, 610. 2, 73—142. 566—640. R . Duval || J A 8 13, 313—54.

B u r c a r d u s de M o n t e Sion Liber de descriptione Terrae Sanctae (Textus conferendus) ed. W. A. Neumann. Genevae, Fick ['80]. 4°. . . . S. [R 143, 22], 10133

636

IV. Historische Geographie und Topographie

Guide book to Palestine (circa A. D. 1350). Transi, by J . H . B e r n a r d ( = Pal. Pilgrims' Text Soc., 26). London, P E F '94. VII, 44 S. [R 145]. 10134 P h i l i p p u s B r u s s e r i u s Savonensis (nach ms. Dublin., Trinity Coll. 486 s. X I I I ) , 1285—91.

Schefer, Charles: Étude sur l a D e v i s e d e s c h e m i n s de B a b i l o i n e [1289—91] Il AOL 2 ('84) S. 89—101 [R 146 C]. 10135 Röhricht, Reinhold: Lettres de R i c o l d o de M o n t e - C r o c e || AOL 2 ('84) I I S. 258—96; I I S. 514 [vgl. aber R 148 B], 10136 Epistolae de perditione Acconis 1291, aus cod. Vatic. 3717 (saec. XIV). Mandonnet, P. : Fra Ricoldo de Monte Croce, pèlerin en Terre Sainte et missionaire en Orient, X I I I e siècle || RB 2 ('93) S. 44—61, 142—202, 584—607. 10137 Gauthier, Jules: Un poème franc-comtois inédit du X I I I e siècle, d'après un manuscrit de la bibliothèque de Neuchâtel || Bull, de l'Acad. de Besançon '80. S. 194—204. 10138 Abenteuer von 3 Klerikern im Orient. Krause, Friedr. Ernst August: Das Mongolenreich nach der Darstellung des Armeniers H a i t h o n || Ostasiatische Ztschr. ('20) S. . . . [ R 1 7 8 ] , 10139 M a r i n o S a n u t o . Diarii (1446—1533), pubblicati per cura di F. Stefani, R. Fulin, N. Barozzi, G. Berchet, M. Allegri, con prefazione (da G. Berchet). Venezia, 1879-1902. 4°. 59 voll. L. 1286,— [R 178], 10140 Simonsfeld, H. : Studien zu Marino Sanuto dem Aelteren ¡| NAGDG7 ('81) S. 42—72. S.-A. : Hannover, Culmann '81. 30 S. 10141 Codd. Vatic., lat. 2003, 2972; Neapel. V. P. 35; Venet. Bibl. Marc., Zanetti lat. 410. — Rez. Arch. Veneto, Bulletino bibliografico 21 ('82) S. 65f. Faucon, Maurice || Marino Sanudo à Avignon | MAH 2 ('82) S. 222 f. 10142 1321—2, nach den Schatzrechnungen des Papstes J o h a n n X X I I .

Simonsfeld, Enrico: Intorno a Marino Sanuto il vecchio ]] Arch. Ven. 24 ('82) S. 251—79 [R 179 C], 10143 Paoli, Cesare: Notizia di un codice Magliabechiano dei Secreta fidelium crucis di Marino Sanuto || Archivio Veneto 26 ('83) S. 159f. 10144 Hs. des Marino Sanuto Torselli Florenz, Magliab. X X V I I , 283.

Geoffroy, A.: Lettres de Marino Sanudo le Vieux, 1334—1337 || BECh 54 ('93) S. 413. 10145 Guyard, Stanislas: Géographie d'Aboulféda, traduite de l'arabe en français et accompagnée de notes. Paris, Maisonneuve. 4° [Tome I publié par M. Reinaut. Paris 1837—48], II 1: '80. . . . S. I I 2: '83. VILI, 322 S. Fr. 15,— [R 181 u. vgl. S. 666]. 10146 Rez. C. Barbier de Meynard: CRAI IV 11 ('83) S. 597. BbiuiHeropcKiii, A.: reorpaHHecKoe onncaHie ApaBiii. HnaBa h3t> ,,reorpa4)in"

A6ynb$eflbi. [Wyschnegorskij, A.: Geographische Beschreibung von Arabien. Ein Kapitel aus der „Geographie" des Abulfeda] || Ilpa-

BOCjiaBHbiH CoSecfcflHHKb '90, 4 crp. 5 0 3 — 2 3 ; 8 crp. 3 7 3 — 8 2 .

10147

Yule, H . : Il beato O d e r i c o di P o r d e n o n e ed i suoi viaggi. London, Richardt '81. 8 S. [R 183, C], 10148 —, —: O d o r i c u s de Foro Julii [Pordenone] || Encycl. Brit. 9 t h Ed. X V I I ('84) S. 726—8. 10149

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

637

Les voyages en Asie au XIV e siècle du bienheureux Frère Odoric de Pordenone, publiés par H. Cordier ( = Recueil de voyages, X). Paris, Leroux '91. CLVIII, 608 S., T., K. Fr. 60,—. 10150 Rez. L. Delisle: BECh 52 ('91) S. 452f. G. Schlegel: T'oung Pao 2 ('91) S. 260—8. A. Barth: RC 35 ('93) S. 197—202. Voyages d ' I b n B a t o u t a h . Texte arabe, accompagné d'une traduction par C. Defrémery et B. R. Sanguinetti. Paris, E. Leroux. Tome I e r . 3« tirage. '93. XLVI, 449 S. Fr. 7,50. Index alphabétique. '93. 95 S. [R 186]. 10151 Yule, H.: Ibn Batuta || Encyclop. Britannica 9 X I I ('83) S. 607—9 [R 186]. 10152 Chaix, P. : Les voyages d'Ibn Batoutah en Asie, en Europe et en Afrique au XIV m e siècle | Le Globe Bulletin ('87) S. 145—63. 10153 Haig, M. R.: Ibnu Batüta in Sindh || J R A S N. S. 19 ('87) S. 393—412. 10154 Chaix, Paul: On the Travels of Ibn-Batûtah || Scott. Geogr. Magazine 4 ('88) S. 475—9. 10155 A n t o n i u s de C r e m o n a , Itinerarium ad Sepulcrum Domini (1327, 1330). Mitgetheilt von Reinhold Röhricht || ZDPV 13 ('90) S. 153—74. [R 187], 10156 Aus cod. Oxon., bibl. Bodl., Canon, misceli. 220. Pilgerfahrt des Antonius von Cremona zum Grabe des Herrn, 1327 und 1330 II HL 37 ('93) S. 99—114. 10157 Deutsche Übersetzung nach Röhrichts Ausgabe. Zenner, J . K.: Dothain nach B r o c a r d u s || ZKTh 12 ('88) S. 740f. [R 193], 10158 L u d o l p h i de S u d h e i m : De itinere terre sancte et descriptionem terre sancte ed. G. A. Neumann || AOL 2 ('84) 2 S. 305—77 [R 195], 10159 Roth, F. W. E. : Bericht des Ludolf von Sudheim über die Einnahme von Acre 1294 || ZDMG 42 ('88) S. 421—4 [R 195, B, 14], 10160 Aus Hs. Darmstadt Nr. 810 Quart, Prg. saec. XIV. Ashton, John: The Book of J o h n M a n d e v i l l e . London, Pickering '87. 258 S. 10 s. 6 d. [R 196]. 10161 Warner, George F. : The Book of John Maundeuil. Being the Travels of Sir John Mandeville Knight. 1322—1356. A Hitherto Unpublished English Version From the Unique Copy (Egerton 1892). In the British Museum. Ed. Together With the French Text, Notes And an Introduction. Illustrated With 28 Miniatures Reproduced in Facsimile From the Additional Manuscr. 24/09. Printed for the Roxburghe Club. Westminster, Nichols & Sons '89. . . . S., Abb. 10162 Gedruckt 50 Stück, nur 10 Stück im Buchhandel zu £ 20,-—. — Rez. H. Cordier: RHL '91 No. 503 S. 264—71. A. W. Pollard: The Academy 38 ('90) S. 189f. Lorenzen, M.: Mandevilles Rejse paa Dansk fra XV de ârhundrede efter Haandskriften udgiven. Kjobenhavn, Möller '81—'82. 12°. L X X I , 225 S. 10163 Jusserand, J. J. : La vie nomade au XIV e siècle. VI: Les pèlerinages et les pèlerins || R H 20 ('82) S. 49—70. 10164 La Bordenè, Arthure de: Un nouvel incunable breton. Description du Mandeville imprimé à Santonac 1487 par Jean Crés || Archive du bibliophile breton 2 ('82)S. 1—19. 10165

638

IV. Historische Geographie und Topographie

Vogels, J . : Das Verhältnis der italienischen Version der Reisebeschreibung Mandevilles zur französischen || Festschrift dem Gymnasium Adolfinum zu Moers gewidmet vom Lehrercollegium des Gymnasiums zu Crefeld '83. S. 37—45. 10166 Yule, H., and Nicholson, E. B.: Jehan de Mandeville || Encyclopaedia Brit. 9 t h Ed. XV ('83) S. 472—5. Vgl. Nicholson, E. B. || Acad. 19 ('81) S. 119; 25 ('84) S. 261. 10167 Vogels, J. : Die ungedruckten lateinischen Versionen Mandevilles ( = Progr. des Gymn. Crefeld). Crefeld, '86. 10168 Rev. celtique '86 S. 358—68. John de Mandeville. Bovenschen, Albert: Untersuchungen über John de Mandeville und die Quelle seiner Reisebeschreibung || ZGEB 23 ('88) S. 177—306. 10169 —, —: Die Quellen für die Reisebeschreibung des Johann von Mandeville. In.-Diss. Leipzig. Berlin, Druck von W. Pormetter '88. 107 S. 10170 Nachweis, daß M. die Reise nicht gemacht, sondern seine Erzählung aus allen möglichen Quellen zusammengeschrieben hat. On ignore . . . dans quelle langue . . . Mandeville ("f 1372) avait écrit sa relation du voyage de Jérusalem . . . || Bull, du bibliophile '90. S. 613 f. 10171 Cordier, H. : Jean de Mandeville || T'oung Pao 2 ('91) S. 288—323. — S.-A.: Leyden, Brill'93. 38 S. 10172 Röhricht, Reinhold, u. Meisner, H. : Ein n i e d e r r h e i n i s c h e r B e r i c h t über den Orient || ZdtPhil 19 ('86) S. 1—86 [R 199], 10173 Aus Hs. Köln, Stadtarchiv M. G. nr. 1 (früher 261) f. 2 2 — 7 2 (v. J. 1408). Anhang: Zu der Dreikönigslegende des Johannes von Hildesheim [Vorläufer, Handschriften]. Roman, J . : Charte de depart du dauphin H u m b e r t I I || AOL 1 ('81) S. 537f. 10174 1345. Aus Grenoble, Arch, de l'Isère. Vgl. PL2 Nr. 819. N i c c o l ò da P o g g i b o n s i , Libro d'Oltramare, pubblicato da Alberto Bacchi della Lega ( = Scelta di curiosità letter, inedite o rare dal secolo X I I I al XVII. Dispensa 182—183). 2 voli. Bologna, Romagnoli '81, '82. 6°. XVIII, 326; 287 S. L. 20,— [R 203, 5], Vgl. Desimoni, Cornèlio || Giornale ligustico 9 ('82) S. 130—50. 10175 G u i d e B o o k to Palestine (circa A. D. 1350). Transl. by J. H. Bernard ( = Pal. Pilgrims' Text Soc. 26). London, P E F '94. VII, 44 S. 10176 [Martinow, J. : Bericht über die hl. Stätten zu Jerusalem] || naivwTHHKH ApeBHefi riHCMeHHOCTH [Denkmäler der alten Literatur] 14 ('82) Crp. 17—28 [R 212, B], 10177 Martinov, J. : Récit sur les lieux saints de Jerusalem, traduit d'un texte slavon du XIV e siècle [etwa 1360] || AOL 2 ('84) I I S. 389—93 [R 212 B], 10178 Lumbroso, Giacomo: L'Itinerario del P e t r a r c a || Atti della R. Accad. dei Lincei 4 a serie 4 ('88) S. 390—403. [R 215], 10179 Michelsen, Al. : Die heilige B i r g i t t a [war 1372 ir Jerusalem] || P R E 2 I I ('78) S. 480—3. 10180 Clarus, . . .: Leben und Offenbarungen der heiligen Birgitta. Regensburg, '88. 10181 Ringseis, . . . : Leben der hl. Birgitta nebst Nachrichten über die Birgittinenklöster. Regensburg '90. 10182

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

639

Binder, . . . : Die heilige Birgitta von Schweden und ihr Klosterorden. München, '91. 10183 10184 Brinkmann, . . . : Den hellige Birgitta. Kabenhavn, '93. S i g o l i , S i m o n e : Viaggio in Terra Santa. Firenze '83. 12°[?] [vgl. R 224, 11], 10185 Röhricht, Reinhold : Die Jerusalemfahrt des Peter Sparnau und Ulrich von Tennstädt (1385) || ZGEB 26 ('91) S. 479—90 [vgl. R 226], 10186 Aus Weimar, cod. 0 55" 8° s. XV. ApceHieBi, C. B. : Xojkachîh MraaTi« CMOUbHHHHHa 1389—1405 rr. [Arseniew, S. W. : Die Pilgerfahrt des I g n a t i u s v o n S m o l e n s k ] ( = CSopHHKi npaB. najT. 06m., Bbin. 12). C.-neTep6ypn>, KapiuSayMi. '87. VII, 45 crp. P6. 1,— [R 228, B, 3], 10187 Pauli, G. R. : Uber ein Rechnungsbuch zur zweiten Kreuzfahrt des Grafen H e i n r i c h v o n D e r b y aus den Jahren 1392—3 || NGG '80. S. 329—40; '81. S. 345—57 [R 229, B], 10188 Prutz, Hans: Reiserechnungen von Heinrich von Derbys Preußenfahrten 1390—91 und 1392. Leipzig, Duncker & Humblot '93. CIV, 226 S. 10189 Smith, Lucy Toulmin: Expedition to Prussia and the Holy Land made by Henry Earl of Derby (afterwards King Henry IV) in the years 1390—1391 and 1392—1393, being the accounts kept by his treasurer during two years; edited from the originals, with introduction, notes and indices ( = Cambden Soc., N. Ser. Nr. 52). London, (Nichols & Sons) '94. 4°. CXV, 360 S. 10190 Riant, Comte Paul: Voyage en Terre Sainte d'un maire de Bordeaux [ T h o m a s B r y g g , 1392—3] au XIV e siècle || AOL 2 ('84) I I S. 378— 88 [R 230], 10191 a l - M a q r i z i : Description topographique et historique de l'Égypte. Traduite en français pour la première fois par U. Bouriant et P. Casanova. 4 tomes ( = Mémoires publiés par les Membres de la Mission Archéol. Franç. au Caire tome XVII et Mém. publiés par les Membres de l'Institut Franç. d'Archéologie Orientale du Caire, tomes I I I et IV). Le Caire, Institut. '93—'20. 4°. 10192 Bonnardot, Fr., et Longnon, Aug.: Le Saint Voyage de Jhérusalem du s e i g n e u r d ' A n g l u r e . Paris, Firmin Didot '78. L X X V I I I , 178 S. Fr. 10,— [R 69, b; 232, B, 3; vgl. 233], 10193 Innominatus I aus cod. Paris., Arsenal 4797 und d'Anglure. — Rez. Pb 29 ('80) S. 250. RH 14 ('80) S. 109f. nanaÂ0nyji0Cb-KepaMeBCi>, A. H., h .¡HecrynHCb, T. C. : Onucaiiie Cbhthxi» m-ècti BeaiHMHiinaro. Ko ¡ma XIVBtea. IlaîtaôonovXoç-KeoapiEvç, A., xai Aearovvrjç, r. 2.: 'Avcovvpov IIsQiyQatprj tcûv âyicov rôncov negi rd réktj rrjç iô' êxaTovraEQÎôoç [Beschreibung der heil. Stätten von e. Anonymus aus dem Ende des 14. Jahrhunderts. Der griech. Text zum ersten Male hrsg. mit Vorwort von A. Papadopulos-Keramevs, übers, von G. S. Destunis] ( = npaßocji. rianecT. C6ophhki>, Bbin. 26). C.-neTepöyprt, KHPm6ayMT> ' 9 0 . X V I , 3 1 c t P . P6. — , 7 5 .

10194

Lyte, H. C. Maxwell: A List of the Holy Places in the neighbourhood of Jerusalem || 10 th Report of the Royal Commission of historical manuscripts ('85) Appendix 4 S. 297f. 10195 Peregrinationes Terrae Sanctae (R 267) aus e. cod. der Bibl. des Lord Muncaster in Muncaster Castle. Vgl. Röhricht, R. || ZDPV 16 ('93) S. 275.

640

IV. Historische Geographie und Topographie

ropoHöHCKifi, fl. M.: Xo>KfleHie apxHMaHflpHTa TpeeeHiH bo CBflTyio 3eMjiio [Goroschanskij, J. I . : Die Reise des Archimandriten G r e t h e n i j nach dem hl. Lande] || PyccK. Oynoji. B-fecTHHKT> '84. Nr. 4; '85. Nr. 1. C.-A.: Bapinaßa, CeMKeBiwb '85. CTp. V I , 107 [ R 273]. 10196 Rez. A. BeceJiOBCKHfl: 2MNP 239 ('85) I I crp. 166—83. JleoHHAt, ApxKM.: Tpn CTaTbH kt> PyccKOMy nanecrHHOB'bA'feHiio [Archimandrit Leonid: Drei Aufsätze zur russischen Palästinakunde] ( = npaBocu. naji. C6opHHKT>, Bbin. 16). C.-IleTep6ypn>, KHpuißayMt '89. 57 CTp. P6. 1,—. 10197 1. Abfassungszeit der Pilgerschriften des Simeon Simonowitsch 1322 (R 1232) und des Archimandriten Grethenius 1375 (R 273). 2. Auszüge aus der Chronik des Georgios Hamartolos (R 31) in bulgarischer und serbischer Übersetzung aus dem 10. bzw. 14. Jahrh. 3. Materialien zur Geschichte der Patriarchen von Jerusalem und Antiochia im 11. Jahrhundert ( = Taktikon des Nikon Tschernogoretz, geschrieben zwischen 1072 und 1088). Koch, Friedr.: Leben und Werke der Christine de P i z a n . Goslar, Koch '85. 82 S. M. 2,—. 10198 Rez. H. K-ng: LZ 37 ('86) Sp. 931. Toynbee, Paget: Christine de Pisan and Sir John Mandeville || Romania 21 ('92) S. 228—39. 10199 In Christine de Pisans Le Livre du Chemin de Long Estude (1402 geschrieben) ist ein Teil der Maundevillschen Reisebeschreibung enthalten. Langmantel, V . : Schiltberger-Studien || Ausland 56 ('83) S. 166—71 [Bibliographie der Hss. u. Drucke. R 277]. 10200 —, — : Johannes Schiltberger || A D B 31 ('90) S. 262—4. 10201 Fr. F r e d e r i c o da C a v a , Reisebeschreibung 1411. Vgl. die Auszüge von N e u m a n n , W. A. || Z D P V 14 ('91) S. 117—29 [ R —]. 10202 Aus einem cod. der Bibl. Landau zu (bei) Florenz. Steinwenter, Arthur: Beiträge zur Geschichte der Leopoldiner | Archiv f. österr. Geschichte 63 ('82) S. 1—146. 10203 U. a. Herzog Ernst von Österreich (1414) [R2 S. 103], JleoHHÄi>, Apxwvi.: CK33aHie EnwfiaHifl MHuxa o nyiH ia» Iepycajiwviy. 1415 —1417 rr. [Archimandrit Leonid: Beschreibung des Weges nach Jerusalem vom Mönch E p i p h a n i u s 1415—1417] ( = C6opHHKi>npaB. naji. 06m., Bbin. 15). C.-neTep6yprc>, Knpm6ayMT> '87. I I I , 7 crp. P6. —,25. [ R 282, B, 2], 10204 Epiphanius || Vorlesungen in der Ges. für Russ. Gesch. und Altertumskunde Moskau '84 I [R 282, B, 1], 10205 JlonapeE'b, Xp. M.: Xo>KaeHie HHOKa 3ochmm. 1419—1422 rr. neQiijyrjaig Zwoipä ¡xovaxov (1419—1422) ( = IlpaBOCJi. üajiecT. CßopHHKt, Bbin. 24). C.-neTep6ypn,, Knpm6ayMi» '89. X X V I , 38 crp. P6. 1,25 [ R 287], 10206 Catellacci, Dante: [Diario di F e i i c e B r a n c a c c i ambasciatore con Carlo Federighi al Cairo] || Archivio Stor. Ital. 8 ('81) S. 158—88 [ R 288], 10207 Drechsel, F . : Die Goldschmiedskapelle in Augsburg und die darin neu aufgefundenen Wandmalereien || Z. d. histor. Ver. für Schwaben u. Neuburg 19 ('92) S. 1—24. 10208 • Mit Pilgerbildern (Heilige Drei Könige zwischen Jerusalem u. Bethlehem), Bilder aus der Helena-Legende (Auffindung des hl. Kreuzes), gestiftet Okt. 1420 von Conrad u. A f r a H y r n , die vielleicht selbst in Palästina gewesen sind.

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

641

J o h n P o l o n e r ' s Description of the Holy Land (circa 1421 A. D.). Transi, from Tobler's Text by Aubrey Stewart [ = Pal. Pilgrims' Text Soc., 25], London. PEF '94. V, 52 S. [E 289]. 10209 Mollerup, W. : Kong E r i k af P o m m e r n Udenlandsreise, 1423—1425 || Historisk Tidsskrift 5. ser. 3 ('82) S. 713—43. 10210 Chalîl e d - d ä h i r i : zubdat kaschf al-mamâlïk 1427 [R 293] (siehe H D 5a). 10211 Schefer, Charles: Notes sur les miniatures ornant un manuscrit de la relation du voyage d'outre mer de B e r t r a n d o n de la B r o c q u i è r e Il Gaz. des beaux arts '91, 1 avril [R 299]. 10212 —, —: Le voyage d'Outremer de Bertrandon de la Broquière, premier écuyer tranchant et conseiller de Philippe le Bon, duc de Bourgogne. Publié et annoté ( = Ree. de voyages et de documents pour servir à l'histoire de la géographie depuis le XIII e jusqu' à la fin du XVI e siècle, Tome XII). Paris, Leroux '92. LXXVIII 325 S. Abb. Fr. 30,—. 10213 Darin Vue de Jérusalem en 1460 aus cod. Paris., bibl. nat., 9087. Röhricht, Reinh., und Meisner, Heinr.: Die Pilgerreise des letzten G r a f e n v o n K a t z e n e l l e n b o g e n (1433-—1434) || Z. f. deutsches Alterthum u. deutsche Literatur N. F. 14 ('82) S. 348—71 [R 300 B 2], 10214 Aus der Handschrift Kempten, Bibliothek Leichtie.

Wernicke, Ewald: Das Wappen des letzten Grafen von Katzenellenbogen || D. Herold 18 ('87) Nr. 1. S. 11 f. 10215 —, —: Die Pilgerreise des letzten Grafen [Philipp] von Katzenellenbogen. Gedicht von Erhart Wameschafft || Z. f. d. Altertum 32 ('88) S. 44—50. 10216 Nach Hs. X, 4 der Gräflich zu Solmsschen Schloßbibliothek zu Klitschdorf (Kreis Bunzlau). Henrici, Ernst: Beschreibung einer Reise von Venedig nach Beirut (1460) || ZdA N. F. 13 ('81) S. 59—70, 182—8 [R 302: 1434], 10217 Bachmann, [Ad.]: Über eine Beschreibung des Zuges des Markgrafen Albrecht von Brandenburg zum Heiligen Grabe von Hans Lochner im K. Kreisarchiv zu Nürnberg || Correspondenzblatt der deutschen Archive 1 ('78/'80) S. 257 f. Vgl. Löher, Franz v.: [Handschrift im Reichsarchiv] || Archivalische Z. 11 ('86) S. 231 [R 3C3]. 10218 Lewinski, Ludwig: Die Brandenburgische Kanzlei und das Urkundenwesen während der Regierung der beiden ersten Hohenzollerschen Markgrafen (1411—1470). Ein Beitrag zur Verwaltungspraxis der Hohenzollern in der Mark Brandenburg im 15. Jahrhundert. Straßburg, Ed. Heits, '93. VII, 188 S. 10219 S. 49—52 Heinz Kracht, Kanzler, begleitete die Markgrafen auf der Palästina-Reise. Desimoni, Cornelio: P e r o T a f u r e i suoi viaggi | Atti délia società Ligure 9 ('81) S. 329—52 [R 305], 10220 Oliver y Esteller, Bienvenido: Viaje de Pedro Tafur por el imperio Germanico en los anos 1438 y 1439 || Bol. de la R. Acad. de la Historia 14 ('89) S. 379—88. 10221 Röhricht, Reinhold: Die Jerusalemfahrt des Herzogs F r i e d r i c h v o n Ö s t e r r e i c h , nachmaligen Kaisers Friedrich III. von Deutschland 41

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

642

IV. Historische Geographie und Topographie

(1436) || ZDPh 23 ('91) S. 26—41 [R 307]. Vgl. Vogt, E.: Zu Herzog Friedrichs Jerusalemfahrt || S. 422—4. 10222 Aus cod. Lond., Addit. 16592 4° saec. XVI f. 12—22 (gereimte Ablaßerzählung). Bernoulli, A.: Pilgerreisen der Basler H a n s und P e t e r R o t 1440 und 1453 || Beiträge zur vaterländ. Geschichte hrsg. von der hist. u. antiquar. Ges. zu Basel, N. F. 1 ('82) S. 326—428. S.-A.: Basel '82. 92 S. [R 312; 333], 10223 Bibliotheca Foeringeriana. Verzeichnis der hinterlassenen Bibliothek des Kgl. Bayer. Hofraths und Oberbibliothekars H. Föringer, Incunabeln, Bücher mit Holzschnitten u. Kupferstichen, Manuscripte u. eine reiche Sammlung historischer Werke enthaltend, welche am 5. Juli 1880 u. den folgenden Tagen . . . durch den Antiquar Karl Fr. Mayer (Firma Max Brissei) in dessen Geschäftslocal (Promenadestraße 6) gegen baare Bezahlung versteigert wird. München '80. 132 S. 10224 S. 122 Nr. 3223 Jörg Mülich [R 322]. Das goldene Spiel von Meister Ingold. Hrsg. von Edward Schröder ( = Elsässische Literaturdenkmäler aus dem XIV—XVII Jahrhundert hrsg. von Ernst Martin und Erich Schmidt, I I I . Band). Straßburg, K. J. Trübner '82. X X X I I I , 98 S. M. 3,—. 10225 S. IV Hs. Gießen Nr. 813 in der Hauptsache geschrieben von Jörg Mülich. S a n s e v e r i n o , R o b e r t o d a : Viaggio in Terra Santa, pubbl. da Gioacchino Maruffì ( = Scelta di curiosità lett. ined. o rari dai sec. X I I I — X V I I , disp. 229). Bologna, Dall' Acqua '88. XXVI, 336 S. L. 11,50 [R 342 B], 10226 Bernoulli, Aug.: Die Pilgerfahrt H a n s B e r n h a r d s v o n E p t i n g e n || Beitr. zur vaterländ. Gesch. hrsg. von d. histor. u. antiquar. Ges. zu Basel, N. F. 2 ('85) S. 13—75 [R 345 B 2], 10227 Lemcke,Paul: Graf H e i n r i c h d e s A e l t e r n zu S t o l b e r g Meerfahrt nach Jerusalem und in's gelobte Land. 1461 || Z. des Harz-Vereins 13 ('80) S. 484—8 [R 347], 10228 Nach e. Hss. der Universitätsbibl. zu Jena: Conrad Stolles ThüringischErfurtische Chronik. Couderc, C.: Journal de voyage à Jérusalem de L o u i s de R o c h e c h o u a r t , évéque de Saintes (1461) | ROL 1 ('93) S. 168—274 [R —]. — S.-A.: Paris, Leroux '93. 107 S. 10229 Nach Ms. Paris., Bibl. Nat., nouv. acqu. lat. 497. Louis de Rochechouart geb. 1433 oder 1434, Bischof von Saintes Anfang 1460, reiste nach Palästina April 1461, gestorben Dezember 1495 oder Januar 1496. — Rez. Ch. Clermont-Ganneau: RC 36 ('93) S. 219. A. Molinier: RH 53 ('93> S. 95. JS '93 S. 316. CRAI'93 S. 132. Tononi, Gaetano : Sunto di lettera di un pellegrino di Piacenza in Terra Santa XV—XVIII || Indicatore ecclesiastico Piacentino '93. S 10230 Frater Franciscus F l o r e n t i n u s , Brief an Simon u. Petrus de Rubeis 15. 7. 1461 mit Beschreibung d. hl. Stätten. Röhricht, Reinhold, und Meisner, Heinrich: Das Reisebuch der Familie R i e t e r hrsg. (Bibliothek des Stuttgarter Literarischen Vereins 168). Tübingen '84. 160 S. 10231 Hans Rieter 1384, Peter Rieter 1436, Sebald Rieter 1464, Sebald Rieter junior 1479. Vgl. R 352 B, 389 B.

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

643

Jecht, Richard: Urkundliche Nachrichten über G e o r g E m er i c h [1465] || N. Lausitzisches Magazin 68 ('92) S. 85—141. S.-A.: Görlitz, Tzschaschel in Komm. '92. 80 S., 5 T. [R 2 S. 131—3]. 10232 ApxHiwaHApHTb JleoHHffb: XowÄeme tocth Bacmiin [Archimandrit Leonid: Reise des Kaufmanns W a s i l i j (1465—6)] ( = npaßocji. rianecT. C6ophhkt,. Bbin. 6, tomt> 2, Bbin. 3). C . - n e T e p 6 y p r t , Tnn. KHpwöayMa '84. I I I , 17 crp. [R 354 B], 10233 Bossert, Gustav: Graf E b e r h a r d i m B a r t . S t u t t g a r t ' 8 4 [1468 Pilgerf a h r t (R 360)]. 10234 Le Strange, Guy: Description of the Noble Sanctuary at Jerusalem in 1470 by Kamäl (or Sharos) ad Dîn a s S u y û t î . Extracts Re10235 translated || J R A S N. S. 19 ('87) S. 247—305, T. [R 361]. S. 297—305 arab. Text aus Muthîr al Gharâm cap. V (codd. Paris arab. 142, 716, 841, 836, 838; suppl. arab. 919; L o n d . A d d . 7326, 23339).

Schepss, C. : Zu den Eyb'schen Pilgerfahrten || ZDPV 14 ('91) S. 17—29. 10236 Hs. der Bibliothek der protestant. Kirche zu Neustadt an der Aisch, enthält A n s e l m v o n E y b , P i l g e r b u c h f ü r d a s Morgenland (1468 mit Graf Eberhard im Bart [R 2 S. 139f.]) ; Ludwig von E y b der Jüngere, Palästinafahrt (1476 mit Martin Ketzel [R 380]); Ludwig von E y b der Ältere, Pilgerbuch für R o m ; Ludolf v o n Suchern [R 195 B 6]; Marco Polo [R 138 nach Hain 13245],

Walcher, Karl: Bilder vom Hochaltar zu Drackenstein. Eine kunsthistorische Studie. Stuttgart, W. Kohlhammer '87. 28 S., 4 T. M. 3,— [R 2 S. 137], 10237 Pfarrkirche zu Unter-Drackenstein (Oberamt Geislingen) besaß bis ca. 1870 Altarbilder, auf denen Ulrich von W e s t e r s t e t t e n (f 1503) u. seine Hausfrau Margaretha geb. von Wernau um 1470 dargestellt waren. Jetzt Leihgabe im Schloßmuseum zu Berlin. St., L. : A n s e l m e A d o r n e ou un voyageur Brugeois au XV e siècle I Messager des sciences hist. de Belgique '81. S. 1—43 [R 363, C], 10238 Feys, E. : Voyage d'Anselme Adornes à Jérusalem et au Mont Sinaï, en 1470. Texte flamand de Romboudt de Doppele, publié d'après le manuscrit original || Ann. de la Soc. d'émulation pour l'étude de l'histoire et des antiquités de la Flandre, 5 me série 4 ('91). S.-A.: Bruges, L. de Plancke '93. 88 S. 10239 Rez. ROL 1 ('93) S. 633f. Un F r a t e B e l l i n z o n e s e in Terra Santa negli anni 1471, 1472 || Boll. storico délia Svizzera Italiana 4 ('82) S. 238ff. 10240 Luncz, Abr. Moses: [ G r ä b e r v e r z e i c h n i s eines Kandioten aus dem 15. Jahrhundert] || Jer 1 ('81) S. 220—7 [R 372], 10241 Röhricht, Reinhold: Die Wallfahrt der H e r z o g i n M a r i a H i p p o l y t a v. C a l a b r i e n nach dem heiligen Lande (1474) || ZDPV 14 ('91) S. 12 —6 [R 375], 10242 Aus cod. mus. Brit. Add. 25489 saec. XV. Schwarz, Theodor: Über den Verfasser und die Quellen des R u d i m e n t u m n o u i c i o r u m . Rostock, '88 [v. J . 1475; R S. 58]. 10243 Buchwald, Georg : Eine sächsische Pilgerfahrt nach Palästina vor vierhundert Jahren || Für die Feste und Freunde des Gustav-AdolfVereins Nr. 116 ('89) S. 16—50 [ H e r z o g A l b r e c h t v o n S a c h s e n 1476; R 382; R 2 S. 142—55], f 10244 41*

644

IV. Historisohe Geographie und Topographie

Röhricht, Reinhold, und Meisner, H. : Briefe, die Jerusalemfahrt des Herzogs Albrecht von Sachsen betreffend || N. Arch. f. sächs. Gesch. 4 ('83) S. 343—6 [R 382, C], 10245 Motta, Emilio: G i a n G i a c o m o T r i v u l z i o in Terra Santa (1476) || AStL 13 ser. 2 a voi. 3 ('86) S. 866—78 [ = R S. XVI, Nr. 82; Nr. 383]. 10246 Enthält auch bibliograph. Notizen über italienische Orientreisende. Müller, A.: L e o A f r i c a n u s || Ersch u. Gruber, Allgem. Encycl. I I 43 ('89) S. l l l f . 10247 al-Hasan ibn Muhammad al-Wazzän (lebte noch 1526) bereiste Nordafrika und Vorderasien, zuletzt Christ am päpstlichen Hofe.

Piolin, Paul: Le pèlerinage de P h i l i p p e de L u x e m b o u r g , évêque du Mans, en Terre Sainte en 1480 || Rev. du Maine 6 ('79) S. 337—40 [R —]. 10248 Schefer, Charles: Le v o y a g e de la c y t é de H i e r u s a l e m avec la description des lieux, portes, villes, cites et aultres passaiges, fait l'an mil quatre cens quatre vingtz, estant le siège du grand Turc à Rhodes et régnant en France Loys unziesme de ce nom ( = Recueil de voyages et de documents pour servir à l'histoire de la géographie depuis le XIII* jusqu' à la fin du XVI* siècle II). Paris, Leroux '82. XVII, 157 S. Fr. 16,— [R 394, 4]. 10249 Keller, Adalbert von: Zu F e l i x F a b r i || Germania 23 = N. F. 11 ('78) S. 383. 10250 Handschrift im Meersburger Archiv [R 395], "Wagenmann, J . : Felix Faber (oder Fabri) | PRE 2 IV ('79) S. 474f. 10251 Felix Fabri (ca. 1480—1483 A. D.). Transi, by Aubrey Stewart. 2 vols. ( = Pal. Pilgrims' Text Society, 20). London, P E F '92—'93. 692 S., K., Plan. 10252 Alishan, P. L.: [ N i c o l a u s , Bischof v o n A c q u i n n a n , die heiligen Stätten von Jerusalem (1483) aus dem Armenischen übers.] || ' AOL 2 ('84) 2 S. 400—3 [R 404], 10253 Röhricht, Reinhold: Die Jerusalemfahrten der Grafen P h i l i p p , L u d w i g u n d R e i n h a r d v o n H a n a u 1484 und 1550 | Z. des Vereins f. hess. Gesch. 16 ('91) S. 85—188. 10254 Graf Ludwig von Hanau-Lichtenberg 1484 [ R 4 0 7 ; R 2 S. 166]; Graf Philipp von Hanau-Münzenberg 1484 [R 408; R 2 S. 166]; Graf Reinhard

von Hanau 1550 [R 688; R2 S. 2218.]; Ausgaberegister des Bastian von Ammerbach und Johann Wettlaufer.

Le voyage en Orient de J o s s e v a n G h i s t e l e [1485] || Rev. générale (de Bruxelles) 37 ('83) S. 723—64; 38 ('84) S. 46—71; 193—210 [R 412, 4], 10255 Oliva, Gaetano: Di due edizione Messinese || Arch. stor. Siciliano 2. ser. 17 ('92) S. 312—32. 10256 Hieronymus a Castellione 1486 [R 416]. Marsy, Louis comte de: Le Sainct voyage de Hierusalem ou petit traicté du voyage de Hierusalem, de Rome et de Saint Nicolas Bar en Pouille de J e a n de C o u c h e r m o i s , natif de Lyon. Reproduit par le procede Pilinski d'après l'édition de Lyon . . . Genève, Fick '89. 2°. 8, 106 S. [R 419; vgl. S. 667f.]. 10257

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

645

Zösmair, J . : Ulrich Fränkle von Feldkirch u. Thomas Lürer, angeblich von Rankwil, zwei vorarlbergische Chronisten des Mittelalters || Schriften d. Ver. f. Gesch. des Bodensees 15 ('86) S. 10—26. 10258 Die Chronik des Thomas Lürer (gedruckt Ulm 1486) ist eine Erfindung, vor allem die Erzählung über Albrecht von Werdenfels u. Arbogast von Andelon u. ihrer Pilgerreise nach Jerusalem u. dem Sinai (S. 13ff.) [R2 S. 82], Kobler, Andr.: Katholisches Leben im Mittelalter. Ein Auszug aus Kenelm Henry Digby's „Mores Catholici or: Ages of the Faith." Innsbruck, Yereinsbuchh. 1.—3. Bd. '87, '88. I : XX, 772 S. M. 6,40. I I : XV, 890 S. M. 7,60. I I I : VIII, 643 S. M. 5,60. 10259 Erwähnt R 421. S. 668—75 Nicolaus von P o n t e a u 1487. Erman, Wilhelm: Zwei angebliche deutsche Pilgerschriften des 15. Jahrhunderts || ZDPV 4 ('81) S. 200—6. 10260 J u s t Artus von Bebenhausen und Hans Raininger aus Buchhorn, vgl. R2 S. 26. Sicher Fälschungen unter Benutzung von Fabri. Luncz, Abr. Moses: [ R e i s e b e s c h r e i b u n g v o n F l o r e n z n a c h J e r u s a l e m und zurück im 15. Jahrhundert] || Jer 1 ('81) S. 166—• 219 [R 425]. 10261 Tamizey de Larroque, Ph.: Voyage ä Jerusalem de P h i l i p p e de V o i s i n s , seigneur de Montaut [1490], publie pour la soc. histor. de Gascogne. Auch, Cocharaux freres; Paris, Champion '83. 60 S. [R 428; vgl. S. 668], 10262 Rez. E. Picot: RC 17 ('84) S. 222. L. de Mas Latrie: BECh 44 ('84) S. 102—4. Präsek, J . V.: Martina Kabatnika Cesta z Cech do Jerusalema a do Kaira v. 1491—1492 [M. K a b ä t n i k ' s Reise von Böhmen nach Jerusalem und Kairo im Jahre 1491/92], Prag, Böhmische FranzJosef-Akademie der Wissenschaften '94. XXIV, 39 S. Kr. 1,— [R 431], 10263 Rez. Fr. Sujan: Öasopis Matice Moravske 19 ('94) S. 80—2. Stamford, C. v.: [ D i e t r i c h v o n S c h a c h t e n , Jerusalemfahrt, 1491] || Hessenland, Z. f. hess. Gesch. u. Lit. '87. Nr. 12ff. [R 433, B, 4; R 2 S. 170f.]. 10264 Trautmann, Franz: Die Abentheur H e r z o g C h r i s t o p h s v o n B a y e r n , genannt der Kämpfer. Ein Volksbuch . . . f ü r Alt und Jung erzählt. 3., verm. Aufl. Regensburg, Pustet '80. 339, 496 S., Abb. M. 7,50; geb. 8,50 [R 437; 440]. 10265 Klüpfel, K.: F r i e d r i c h III. d e r W e i s e || PRE 2 IV ('79) S. 688—90 [1493; R 440], 10266 Röhricht, Reinh., und Meisner, Heinr.: Hans Hundts Rechnungsbuch (1493—1494). Hrsg. und erläutert || N. Arch. f. sächs. Gesch. u. Alterthumskunde 4 ('83) S. 37—100. 10267 Köstlin, Julius: Friedrich der Weise und die Schloßkirche zu Wittenberg. Festschrift zur Einweihung der Wittenberger Schloßkirche am Tage des Reformationsfestes, den 31. Okt. 1892. Wittenberg, R. Henose's Verlag '92. 112 S., Titelbild, Abb. M. 2,50. 10268 S. 13ff. Wallfahrt 1493 u. Reliquien-Sammlung. Röhricht, Reinhold: Die Jerusalemfahrt des H e i n r i c h v o n Z e d l i t z (1493) || ZDPV 17 ('94) S. 98—114, 185—200, 277—301 [R 442], 10269 Aus Hs. Schloßbibl. zu Fürstenstein, Mss. Oct. 8°, u. Stadtbibl. Breslau, e Kl-Oe 195 .

646

IV. Historische Geographie und Topographie

Schön, Theodor: Eine Pilgerfahrt in das heilige Land im Jahre 1494 || MIÖG 13 ('92) S. 435—69 [R 2 S. 183f.]. 10270 Ludwig Freiherr von Greifenstein und Märklin von Ow. Aus dem Archive der Freiherren von Ow zu Wachendorf. Vgl. aber Stolz, E. || NJb 47 ('27) S. 526ff. PL4 7611: Irrtum! Pa3CKa3T> h nyTeiuecTBie no CBHTbiivn> M-fecra/wt ^aiiimia MHTponojiHTa 3({>ecCKaro, 1493—1499 rr. H3,naiiiibie nepeBe/;eHHbie h oöiHcneuHbie T. flecryhhcomt, [Bericht und Reise nach den heiligen Orten des D a n i e l , Met r o p o l i t e n v o n E p h e s u s , hrsg., übersetzt und erklärt von G. Destunis] ( = ripaBOcnaB. ilajiecT. C6ophhkt>, Bbin. 8). C.-IleTep6yprb, ran. KnpiiiBayMa '84. XII, 67 crp. P6. 1,60 [R 444], 10271 Bez. A. BecejroBCKi«: 2MNP 239 ('85) II S. 166—83. nanaflonyno-KepaineBC, A. I.: Kor«a ymm, flaHimrb MHTponojiHTb ecjjeccKiü, aBTopi xo>KfleHiH no cb. wtcTaMi. [Papadopulos-Keramevs, A. I.: Wann lebte Daniel, Metropolit von Ephesos, Verf. der „Wanderung zu den heil. Stätten" | 3anMCKn MMn. PyccK. Apxeoji. 06m. 2 ('88) crp. 293—8. 10272 —, —: Bt> KaKOMt rofly MHTponojiHn» CMiipHCKiß ,[Jairinjrb nocfeTHjn. Cb. 3eMJiio [Papadopulos-Keramevs, A. I.: In welchem Jahre besuchte der Metropolit Daniel das heilige Land?] [| SIPO 4 ('93) crp. 631—7. Vgl. Krumbacher, K. || BZ 3 ('94) S. 416. 10273 Korth, L.: Die Wanderungen des Ritters A r n o l d v o n H a r f f in Arabien und Indien || Aus allen Welttheilen 15 ('83) S. 193—8 [R 451, C]. 10274 —, —: Fragment einer Palästinapilgerschrift des 15. Jahrhunderts || AKDV 30 ('83) S. 316—8 [R 468], 10275 -—, —: Die Reisen des Ritters Arnold von Harff in Arabien, Indien und Ostafrika. Ein Beitrag zur Geschichte der Erdkunde || Ztschr. d. Aachener Geschichtsvereins 5 ('83) S. 191—219; zur Orientreise des Ritters Arnold von Harff || 6 ('84) S. 339 f. 10276 S. 339 Hs. Düsseldorf, Jesuitenkoll. jetzt Trier (L. N. 1938) St. N. 1582. 4°. 146 Bl. saec. XVI. Waal, Anton de: Ein deutsches Itinerarium v. J. 1496 über die Katakomben von S. Sebastian [Arnold v. Harff] |1 RM 1 ('87) S. 266—71. 10277 Seydlitz, R. Frhrr. v.: Die Orientfahrt des Ritters A. von Harff. Beiträge zu einer Kritik seiner Reisebeschreibung ( = ZWG Ergänzungsheft 2). Weimar, Geogr. Inst. '90. 53 S., K. 10278 Rez. S. Günther: BAZ '91 Nr. 19. Hoffmann, C.: Mittheilungen aus der Reise des H e r z o g B o g i s l a v X. v o n P o m m e r n ins heilige Land im Jahre 1496 || NNM 25 ('81) S. 129—37 [R 454], 10279 Liebenau, Th.: [ G e i s t l i c h e P i l g e r f a h r t in cod. Colmar] || Katholische Schweizer Blätter 4 ('88) S. 686 [R 505], 10280 MeQixrj dir/y^crig ex rwv dyiwv roncov rrjs 'feoovaa/.ii/i. Zum ersten Male mit einem Vorworte veröffentl. von A. Papadopulos-Kerameus und mit einer russ. Übersetzung von G. Destunis]. (IlpaBocji. naji. C6ophhkt>, Bbin. 40). C.-neTep6ypn>, KHpniSayMi '94. III, 31 crp. P6. 1,— [R 528]. 10281 Roth, Rud, von: Die Fürstliche Liberei auf Hohentübingen und ihre Entführung im Jahre 1635 ( = Verzeichnis der Doctoren, welche die

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

647

philos. Fakultät in Tübingen 1887-—88 ernannt hat). Tübingen '88. 4°. 10282 S. 28f. Nr. 10: Conrad Zaunha(c)ke (R 569 c. 1500). Masi, Ernesto: V a r t h e m a , Viaggio in Oriente (secolo XVI): riproduzione della edizione di Venezia 1535. Bologna, tipogr. frat. Merlani '84. 2°. XX, 100 S. [R 574, B, a, 15]. 10283 Zeri, A. : Lodovico de Varthema || Rivista marittima '93. Nr. 4. 10284 Röhricht, Reinhold: Die Jerusalemfahrt des C a s p a r v o n M ü l i n e n (1506) hrsg. II ZDPV 11 ('88) S. 184—96 [R 578], 10285 Meisner, H., und Röhricht, R.: Die Pilgerfahrt des H e r z o g s F r i e d r i c h II. v o n L i e g n i t z und Brieg nach dem heiligen Lande [1507] und die Descriptio templi Domini von Philippus de Aversa herausgegeben H ZDPV 1 ('78) S. 101—31, 177—215 [R 2 S. 203], 10286 Beides aus e. Hs. des Gymn. zu Brieg (Abschrift von dem Originalbericht des Reiseteilnehmers M. Wanner). Schefer, Charles: Le Voyage d'outremer (Égypte, Mont Sinay, Palestine) de J e a n T h e n a u d , Gardien du couvent des Cordeliers d'Angoulême suivi de la relation de l'ambassade de Domenico Trevisan auprès du Souldan d'Égypte 1512 ( = Recueil de voyages et de documents pour servir à l'histoire de la géographie depuis le X I I I e jusqu' à la fin du XVI e siècle I 5]. Paris, Leroux '84. XC, 297 S. Fr. 25,— [R 588, 2], 10287 1511—12. Rez. Picot: RC 18 ('84) S. 272—5. I n f o r m a t i o n f o r p i l g r i m s unto the Holy Land, ed. by E. Gordon Duff. London, '93. X X S., 30 (n. gez.) Bl. [R 598]. 10288 Horstmann, C. : Rathschläge für eine Orientreise || Englische Studien 8 ('85) S. 277—83. 10289 Altenglischer Text aus Ms. Brit. Mus. London, Cotton. Append. Vili. Ritter B e r n h a r d v o n H i r s c h f e l d und seine Wallfahrt nach dem heil. Grabe [1517] || W J O '79. S. 223—5, 227—31, 233—7, 239—48, 252—5, 258—60, 263—5, 269—71, 277—9 [R 605]. 10290 Loftie, W. J . : The oldest Diarie of Englysshe Travel: being the hitherto unpublished narrative of the Pilgrimage of Sir R i c h a r d T o r k i n g t o n to Jerusalem in 1517 (The Vellum Parchment Shilling Series, No. VI). London, Field and Tuer ['84], 16°. X X X V I I , 72 S. [R 606 B 2], 10291 Rez. SatRev 57 ('84) S. 325. Athen. '84, Febr. 23, S. 249a. B. H. Cowper: Acad. 25 ('84) S. 150, 157, 255; A. W. Tuer: S. 170; W. J. Loftie: 206. Harper's Monthly Mag. 68 ('84) S. 643—5. Saint-Aignan, Laurent de: Le Voyage de J a c q u e s le S a i g e à Jérusalem [1518] Il Acad. de Sainte-Croix d'Orléans. Lectures et mém. 5 ('86) S. 424—44 [R 608], 10292 Hoogeweg, H. : Eine westphälische Pilgerfahrt nach dem heiligen Lande vom Jahre 1519 || Z. für vaterländ. Geschichte und Alterthumskunde Westphalens 47 ('89) S. 165—208; 48 ('90) S. 55—84 [R 613], 10293 D i e t r i c h v o n K e t t l e r , Gotthard von Kettler, Gert von der Recke, Evert von Cobbenrath, Curt von Brenken, Johann von Hanxleden 1519. Aus Hs. XLII, 7 des Grafen von Nesselrode-Herten. Verfaßt von Johannes Hagebeke?

Niki, . . . : [Pfalzgraf Ottheinrich bei Rhein] || Neuenburger Kollektaneen-Blatt 46 ('82) S. 1—26 [R 628 B], 10294

648

IV. Historische Geographie und Topographie

Salzer, R[obert]: Beiträge zu einer Biographie Ottheinrichs ( = Festschrift der Realschule in Heidelberg zur Fünfhundert]ährigen Jubelfeier der Universität; Beilage zum Jahresbericht der Realschule 1885/86). Heidelberg, Buchdruckerei G. J. Schott '86. 4°. IV, 91 S. 10295 S. 11 ff. : Pilgerfahrt nach Palästina 1521. Hufschmied, Maximilian: Der Enderle von Ketsch || Z. für Gesch. des Oberrheins N. F. 5 ('90) S. 201—11. 10296 Die Angaben von Martin Zeiller bis Matth. Merian, Topographia Palatinatus Rheni 1645, S. 37, stammen von Christof Jungnitz (* Heidelberg um 1580). S. 205£f. Pilgerfahrt Ottheinrichs. Röhricht, Reinhold: Zwei Berichte über eine Jerusalemfahrt (1521) || 10297 ZDPh 25 ('92) S. 163—220; 475—501 [R 629], Schweizerische Berichte aus Hss. des Kgl. Württ. Filialarchivs zu Ludwigsburg (Abteilung Weingarten) : Ottheinrich. Steitz, G. E.: Jesuitenorden || P R E 2 VI _('80) S. 608—642. 10298 I g n a t i u s v. Loyola war 1523 in Palästina u. plante 1537 eine neue Pilgerfahrt. Castelar, Emilio: Le Voyage de Saint Ignace de Loyola à Jérusalem || Rev. internat. 2 ('84) S. 145—68 [R —]. 10299 Baesten, V.: Saint Ignace de Loyola et les missions du Levant 1553— 1556 I Précis historiques 37 ('88) S. 461—73. 10300 Die Pilgerfahrt der heiligen A n g e l a v o n M e r i c i nach Jerusalem, 1524 10301 || HL 37 ('93) S. 161—70. Biberfeld, E.: Der Reisebericht des D a v i d R ë u b ê n i . Ein Beitrag zur Geschichte des XVI. Jahrhunderts. In.-Diss. Leipzig. Berlin '92. XVIII, 70, 16 S. d., 47 S. hebr. [R 634], 10302 Escher, H., und Hirzel, H. : Warhafte reisz gen Venedig und Jerusallem besehen durch P e t e r F ü s z l y und H e i n r i c h Z i e g l e r , Anno 1553 || Züricher Taschenbuch 7 ('84) S. 136—93. — S.-A. : Zürich '84. 58 S. [R 635 B 4; 1523]. 10303 Gönnet, C. J. : Bedevaart naar Jerusalem volbracht en beschreven in h e t j a a r l 5 2 5 door Ar e n t W i l l e m s z , barbier tot Delft in Holland || Bijdragen voor de geschiedenis van het Bisdom van Haarlem 11 ('82) S. 1—382. S.-A.: Haarlem, Drukkerij van het St. Jacobs Godshuis '84. L X X X V I I , 382 S. [R 639], 10304 Génin, E.: Voyage à Jérusalem de N i c o l a s L o u p v a n t en 1531 || BECh 44 ('83) S. 262f.; 45 ('84) S. 564—8 [R 650]. 10305 Aus S. Mihiel, Bibl. de la ville, ms. saec. XVI. 4°. 970. P o s s o t , Denis, et Champarmoy de Grandchamp, Ch. Ph.: Le voyage de la Terre Sainte (1532) publié et annoté par Charles Schefer. Paris, E. Leroux '90. XV, 350 S., 5 T., 4 K. [R 652], 10306 Löwenberg, . . . : Das Weltbuch Sebastian Franks. Hamburg, '93 [R 667], 10307 Lossen, . . .: Die Briefe des Andreas Josua Masius. Leipzig, '88. 10308 I S. 20f. Nr. 19: Jodocus a Meggen 20. 11. 1546 [R 668], — Rez. P. de Nolhac : RC 26 ('88) 52. Adalbert Horawitz: MIÖG 9 ('88) S. 149—52. v. Druffel: HZ ('88) S. 315—8. R.: RH 37 ('88) S. 188—90. Grünebaum, Paul: Les Juifs d'Orient d'après les géographes et les 10309 voyageurs || R E J 27 ('93) S. 121—35. Auszüge aus P. Bel on [R 678].

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

649

Schumann, A. : Ein Aarauer Palästinafahrer || Fernschau, Jb. der Mittelschweizerischen Geographisch-Commerciellen Ges. in Aarau 4 ('90) S. 174—8 [R 701], 10310 Daniel Ecklin 1553. Vgl. Benzinger, I. || ZDPV 15 ('92) S. 155 Anm. 317. Xo>KAenie Kynua BacmiiH RI03A"HK0Ba BT> Iepycajinivn> H no HHHMT> CBJJTHMT> MtcTaMi B*b 1558 r. Cb npeAHCJi. H. 3a6tjiHHa. [Reise des Kaufmanns W a s i l i u s P o z d n j a k o w nach Jerusalem und den anderen heiligen Orten im Jahre 1558. Mit Vorwort von I. Zabelin]. MocKBa, Tnn. Y H H B . '84. Crp. 32 [R 717], 10311 JIonapeBi, Xp.M.: Xo>Kflenie Kynua Bacmiin n03flHMK0ea no CBHTbiiwb M-fecTaMt BocTOKa 1558—1561 rr. [Loparew, Chr. M. : Reise des Kaufmanns Wassilij Pozdnjakow nach den heil. Stätten des Morgenlandes 1558 —1561] ( = ripaBocji. naji. CSopHHKi Bbin. 18). C.-neTep6yprc>, KHpmßayMi. 1887. XX, 106 CTp. P6. 2,—. 10312 G j u r o H u s s , Hrvat iz Rasinje, glasowit putnik XVI vieka, napisao P. Matkovic [Georg Huss, Kroat aus Rasinja, berühmter Reisender des 16. Jahrhunderts [1566] von P. Matkovic] || Rad Jugoslavenske Akademinje 55 ('81) S. 73—184. S.-A.: Agram '81. 110 S. [R 743], 10313 Raemdonck, J . van: La géographie ancienne de la Palestine. Lettre inédite de G é r a r d M e r c a t o r à André Masius, Duisbourg, 22 mai 1567 II Bull, de l'Acad. d'archéol. de Belgique 2" partie 16 ('83) S. 477—512, K. = Annales du cercle archéol. du pays de Waas (St. Nicolas) '82 [R 745], 10314 Fiorini, Matteo: Gerardo Mercatore e le sue carte geografiche. Bologna, '89. 10315 Ortroy, F. van: L'oeuvre géographique de Mercator || R Q H 32 ('92) S. 507—71; 33 ('93) S. 556—82. Bruxelles, Soc. belge de libraire '93. 93 S. Fr. 2,—. 10316 Mosto, A. da: In che lingua scrisse il P i g a f e t t a la sua relazione originale A BSGI 3. ser. 5 ('92) S. 91—4 [R 752], 10317 Ratzel, Friedrich: Leonhard Rau(ch)wolf || ADB 27 ('88) S. 462—5 [R 758]. 10318 riancifl ArianocTOJiHTa, MHTponojiHTa PofloecKaro : OnHcaHie CBaToft CmiaìicKOH h et OKpecTHOCTeü, BT> CTHxaxT, HamicaHHoe Me>Kny 1577 H 1592 rr. H3AaHHoe bi nepBbift pa3T> c-b npeflHCJioBieM-b A. H. nanaAonyjio-KepaMeBCOMt H nepeBeÄOHHOe T. C.fleCTyHHCOMT).ITaïolov 'AytanoaroÀirov 'IaroQÌa rov OQOVÇ Sivä xal tcöv Ttepiyjóoojv avrov. "EfifieTQov avyyQa/i/ja avvrayêèv 1577—1592, ixôtôôuevov vvv tò tcqcòtov uerà jiqoÀóyov vitò 'A. IlanaôoTiovXov- KeQafiéwç xaì fiera gtoaaixfjç /KTcupodaewç rov r. Aearovvt], [Paisios Hagiapostolites, Metropolit von Rhodos, Geschichte des Berges Sinai und seiner Umgebungen. Ein zwischen 1577 und 1592 verfaßtes Gedicht, zum ersten Male hrsg. von A. Papadopulos Kerameus mit russ. Ubersetzung von G. Destunis] ( = ripaBOCu.naji. C6OPHHKT>, Bbin. 35). C.-IleTepöyprb, KHpm6ayMT> '91. XX, 205 crp. 10319 [AugustinFreiherr zu M o e r s b e r g ] | Pr J b b 73 ('93) S.484—517 [R770], 10320 [Sai. S c h w e i g g e r 1581 Auszug] || Ausland 60 ('87) S. 201—5 [R 777]. 10321 Giovanni, V. de: F r a n c e s c o de M e s s i n a , minore osservante, Viaggio in Terra Santa 1583 || N. effemeridi Siciliane 3 a seria 12 ('81) S. 57—86 [R 782 B]. 10322

IV. Historische Geographie und Topographie

650

Un C a n o n i c o B e l l i n z o n e s e in Palestina nel 1583 || Boll, storico della Svizzera Italiana 4 ('82) S. 58ff. 10323 Ruepprecht, Chr. : Eine handschriftliche Orientreisebeschreibung vom Jahre 1588 || Z. für Kulturgesch. 1 ('94) S. 241—3. [Vgl. R 728 v. J. 1561!]. 10324 Emm. Oerttl aus Augsburg, nach Hs. München, Univ.-Bibl. Cod. ms. 358, 4®.

Boell, Adolf: Das große historische Sammelwerk von Reutlinger in der Leopold-Sophien-Bibliothek in Ueberlingen || Z. f. die Gesch. des Oberrheines 34 ('82) S. 31—65; 342—92 [Melchior Lussy 1583; R 785]. 10325 [Hiltebrandt, R. A.: Fürst N i k o l a u s C h r i s t o p h R a d z i w i l l ] = 3anncKH MMII. PyccK. reorpaifmwecKaro OßmecTBa '79, npmio>KeHie. Orp. X I I , 242 [R 787, C, 4], 10326 CnpoTKa [Sirotka, . . .: Des Fürsten Radziwil Reise in das heilige Land 1582—84, hrsg. von Hildebrandt] C.-neTep6ypre> '79. 10327 Grassi, L. : Gerusalemme e suoi dintorni ai tempi di Gesù Cristo. Mappa e descrizione istorica di C r i s t i a n o A d r i c o m i o , ristampata nel volgarizzamento toscano di Francesco Baldelli, cortonese del secolo XVI, collagiunta d'una trattazione sul sepolcro e transito della s. Vergine. Genova, tipogr. arcivescovile '82. V i l i , 168 S., K. [R 791, Ih], 10328 L u d o v i c o d e g l i A g o s t i n i : Il viaggio di Terra Santa e di Gerusalemme; lettera al Serenissimo duca di Urbino Francesco Maria Feltrio della Rovere, tratta dell'autografo conservato nella pubblica biblioteca Oliveriana di Pesaro, aggiuntavi la visita ai luoghi santi nel 1851 di Monsignore Guglielmo Massaia. Pesaro, Federici '86. XXVI, 116 S. [R 792; 2255], 10329 Rez. Miscellanea Francescana 1 ('86) S. 127. Marsy, L. Comte de: Le voyage à Jerusalem de L o y s B a l o u r d e t , cure de Mareuil (1588) || Rev. de Champagne 4 ('78) S. 6—14 [R 807], 10330 Decurtins, C. : J a c o b B u n d i , Cudish dilg riadi da Jerusalem [1591] || Arch. glottologico Italiano 7 ('81) S. 151—96 [R 822], 10331 KopoßeÖHHKOBb, T p . : nyremecTBie BT> lepycajiHMi u KT> CHHaöcKoii rop-b.

[ K o r o b e i n i k o w , T r i p h o n : Reise nach Jerusalem und dem Berge Sinai], MocKBa '78. 12°. [R 826], 10332

flojrroBT., C. : nyTeuiecTBie MOCKOBCKaro Kynua Tpwjxma KopoGeiiiiHKOBa BI n a -

jiecTHHy BT> 1582 roay, nepejio>KeHHoe Ha coBpeiwemibiii pyccKift H3biK*L.H3a.3-e. [Dolgow, S. : Die Reise des Moskauer Kaufmanns Tryphon Korobeinikow nach Palästina im Jahre 1582, in die gegenwärtige russische Sprache umgesetzt. 3. Ausgabe], Mocraa '88. 16°. Crp.47 [R 826 B 1], 10333 JlonapeBi, Xp. M. : XonyieHie Tp«(J)OHa K0p06eiiHHK0Ba. 1593—1596 rr. [Loparew, Chr. M.: Pilgerfahrt des T r i p h o n K o r o b e i n i k o w 1593—96 ( = npaBOCu. Flau. C6OPHHKT>, Bbin. 27). C.-neTep6ypn>, KHpmSayMt '89. LXXV, 125 cTp. P6. 3,—. 10334 KoSeno, fl. : TpH(j)0HT> KopoßeHHHKOBT, [Kobeko, D.: Trifon Korobeinikow] II 3anHCKH BOCTOHH. OTÄ. Pyccn. Apxeon. 06m. 8 ('93) CTp. 142—4. 10335 Präsek, J. V. : Cesta Kristofa Haranta z Poizic a v^znam jeji pro historické poznäni zemi vychodnich [Reise des C h r i s t o f H a r a n t von Poizic und ihre Bedeutung für die historische Erforschung des

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

651

Morgenlandes] || Öasopis Ôeského Musea 67 ('93) S. 132—57, 381—95 [R 841]. 10336 B e n t , J . Theod. : E a r l y Voyages a n d Travels in t h e L e v a n t . I : The D i a r y of Master T h o m a s D a l l a m , 1599—1600. I I : E x t r a c t s f r o m t h e Diaries of Dr. J o h n Covel, 1670—1679. W i t h some a c c o u n t of t h e L e v a n t C o m p a n y of T u r k e y Merchants. E d . , with a n I n t r o d u c t i o n a n d Notes ( = Works, issued b y t h e H a k l u y t Soc. Nr. 87). L o n d o n '93. X L V , 305 S., Bildnis. 10337 JlonapeBT., X . : CJIOBO O H-feKoeivn. crrapu-fe. B H O B I Haii/ieHHbiH naMHTHHK-B, pyccKoe nanoMHHqecKOH jmTepaTypbi XVI Etna. [Loparew, Ch.: D a s , W o r t v o n e i n e m G r e i s e ' . Neu a u f g e f u n d e n e s D e n k m a l der russischen Pilgerl i t e r a t u r des 16. J a h r h . ] . C.-neTep6ypn> KHpmôayivïb '90. 55crp. 10338 Rez. fl. K[o6eKo]: ZWORAO 5 ('91) crp. 301—4; vgl. Pocem», Bap. B. II CTp. 304—7. K a u f m a n n , D a v i d : cva 1 "nee anis: Gleitend über die L i p p e n Schlaft r u n k e n e r [hebräische Quellen aus dem 16. J h . ] || J e r 2 ('87) h. S. 141—57. Vgl. J a c o b , K . G. || Z D P V 12 ('89) S. 109. 10339 Yule, E . : Concerning some little k n o w n travellers in t h e E a s t . Nr. 1: G e o r g e S t r a c h a n [ A n f a n g des 17. J h s in Syrien] || A Q R 5 ('88) S. 312—35 [R —]. 10340 G o n t a u t - B i r o n , T h é o d o r e : A m b a s s a d e en T u r q u i e de J e a n d e G o n t a u t - B i r o n , b a r o n d e S a l i g n a c (1605 à 1610). Voyage à Constant i n o p l e ; séjour en T u r q u i e . R e l a t i o n inédite, précédée de la vie d u b a r o n de Salignac ( = P u b i , périod. des Archives historiques de la Gascogne, 16« fase.). Paris, C h a m p i o n '88. L X X V I , 172 S., T. 10341 Rez. G. Baguenault de Puchesse: Pb 55 ('89) S. 62—4. The Athenaeum '89, Sept. 7, S. 312—5. P. Pisani: Bull. crit. 10 ('89) 15 juin. Ch. Schefer: Rev. d'hist. Diplom. 3 ('89) S. 456f. Farges: RC 28 ('89) 44. LZ 40 ('89) 3. L. Pingaud: R Q H 48 ('90) S. 226—31. Ciampi, J . : P i e t r o d e l l a V a l l e il pellegrino [1616] || R . A c a d , dei Lincei, Scienze morale 15. X I I . '78; vgl. N u o v a Antologia 2 a serie 17 ('79) S. 221— 41; 442—62. 18 ('79) S. 91—126; 463—91 [R 947], 10342 Pennesi, Giuseppe: Pietro della Valle e i suoi viaggi in Turchia, Persia e I n d i a || B S G I 3 ('90) S. 950—72, 1063—101, K . Della G i o v a n n a : La Cultura N. S. 1 ('91) S. 598—600. 10343 Q u a r e s m i o , F r a n c e s c o : Historica, theologica et moralis t e r r a e s a n c t a e elucidatio in qua pleraque a d v e t e r e m e t p r a e s e n t e m e j u s d e m t e r r a e s t a t u m s p e c t a n t i a a c c u r a t e e x p l i c a n t u r varii errcres r e f e l l u n t u r Veritas fideliter e x a c t e q u e d i s c u t i t u r et c o m p r o b a t u r [1616—26] [ed. secunda] a Cypriano de Tarvisio recognita et a d n o t a t a . Venetiis, t y p i s Antonellianis '80. 4°. 2 vol. X X X , 761 ; 893 S. L. 70,— [R 948]. 10344 R ö h r i c h t , Reinhold, u n d Meisner, H e i n r i c h : Die J e r u s a l e m f a h r t des F r i e d r i c h E c k h e r v o n K ä p f i n g u n d K a r l G r i m m i n g auf Niederr a i n (1625) im Auszuge m i t g e t h e i l t || Z D P V 8 ('85) S. 174—8 [R 981]. 10345 Liebenau, Th. v o n : Holbeins F r e s k e n a m H e r t e n s t e i n s c h e n H a u s e in L u z e r n . '88. 10346 S. 202—7: N i c o l a u s H e r t e n s t e i n , Chorherr, Begleiter des Ludwig Helmlin [R 1003], 1640 als Sklave nach Tunis geschleppt, 1644 losgekauft [R2 S. 297],

652

IV. Historisohe Geographie und Topographie

C. O.: >KnTie H xo>KfleHie ET, Iepyca.nmvrb H Era n e u KA3AHUA BacHJiiH HKOBJießa Tarapbi. 1 6 3 4 — 1 6 3 7 rr. [ D e s W. J. G a g a r aus K a s a n L e b e n u n d Pilgerfahrt nach J e r u s a l e m u n d Ä g y p t e n 1634—37. Hrsg. v o n S. 0 . D o l g o w ] ( = npaBocji. nan. CßopHHicb Bbin. 33). C.-neTep6yprb, KHpm6ayMT> '91. X , 102 crp. P6. 2 , — [R 1026]. 10347 Joret., Charles: J e a n B a p t i s t e T a v e r n i e r écuyer, baron d ' A u t o n n e , chambellar du Grand Électeur, d'après des d o c u m e n t s n o u v e a u x et inédits. Paris, '86. [R 1053] 10348 J e a n B a p t i s t Tavernier, Travels in India, transi, f r o m t h e original french (1676) w i t h a biographical s k e t c h of the a u t h o r b y Bell. 2 vols. L o n d o n , Macmillan '89. L X X I I , 4 2 0 ; X X , 496 S. 10349 Joret, Charles: Le v o y a g e u r Tavernier ( 1 6 7 0 — 1 6 8 9 ) . U n m a n u s c r i t des „ V o y a g e s " : relations de Tavernier a v e c le Grand É l e c t e u r ; le lieu de sa m o r t et de sa sépulture || R e v u e de géogr. 12 ('89) S. 1 6 1 — 7 4 , 267—75, 328—41. 10350 Marsy, L. Comte d e : B a l t h a s a r d e M o n c o n y s [1647], A n a l y s e de ses v o y a g e s au p o i n t de v u e artistique || Bull, de la soc. des b e a u x arts de Caen 6 '(81) S. 2 4 7 — 3 0 2 [R 1062], 10351 JleoHMAt, ApxHM. : ApceHin Kajinyaa, npocKHHHTapift CBHTHXT, MIJCTÎ, CBHTaro rpafla Iepycajiwwa ( = H3,naHie N?. 3 Hiwn. PyccK. 06mecTB0 jno6nTejieii ÄpeBHeß iiHCbMeHHOCTH) [ L e o n i d , A r c h i m . : A r s e n i o s Kalluda, P r o s k y n i t a r i u m der heil. S t ä t t e n der heil. S t a d t J e r u s a l e m ( = P u blikation Nr. 3 der Kais. R u s s . Gesellschaft der F r e u n d e alter Literatur)]. C.-rieTep6ypn, '83. I I , 62 crp. Vgl. J a g i c , V. || A S l P h 8 ('85) S . 6 5 3 — 6 0 [R 1057], 10352 [Leonid, A r c h i m a n d r i t : Reise nach J e r u s a l e m u n d K o n s t a n t i n o p e l des M ö n c h - D i a k o n s der Laura der Heil. Dreieinigkeit Sergius J o n a s , g e n a n n t der Kleine, 1 6 4 8 — 5 2 ( = D e n k m ä l e r alter Literatur 35. Lieferung)]. C.-neTep6ypn>,floßpofl-feBT»'82. Crp. II, 27 [R 1067 B 3], 10353

FLONROBI.,

MBaHOBCKiü, H . H . : npocKHHHTapift ApceHin CyxaHOBa 1 6 4 9 — 1 6 5 3 rr. ( = n p a -

Bocji. riajiecT. C6opHHK*b Bbin. 21). C.-neTepßypn, Knpui6ayivn> '89. XXVII, 3 9 0 CTp., ruiaH., pncym njitHy y TypoKi BI XVII B-fena. [Syrku, P. A. : B e s c h r e i b u n g des türkis c h e n R e i c h e s , z u s a m m e n g e s t e l l t v o n russischen G e f a n g e n e n bei den Türken i m 17. Jh.) ( = npaBocn. naji. CSopHHKb Bbin. 30). C.-neTepSypri, PyccK. Flaji. 06m. '90 X L I , 210 cip. 10355 D e s i m o n i , Chr. Cornelio : [ A n t o n i o C a l l e s t i ] N u o v e descrizione di viaggi in Terra Santa |[ Giornale L i g u i s t i c o 9 ('82) S. 1 7 8 f . [R 1159], 10356 H a l i f a x , "William: R e l a t i o n of a V o y a g e t o Tadmor in 1691 || QS 22 ('90) S. 2 7 3 — 3 0 3 . 10357 R Nr. 1216 aus e. Hs. im Besitze von Albert Hartshorne. Zu den griechischen Inschriften darin (die in den Philosoph. Transactions nicht veröffentlicht sind) vgl. Conder, C. R. || S. 303—6. D u h n , F. v . : Die älteste A n s i c h t v o n P a l m y r a || A A n z . '94 Sp. 1 1 2 — 5 . 10358 Ölgemälde von G. H o f s t e d e 1. Aug. 1693, jetzt in der Eingangshalle der Universität zu Amsterdam, wohl nach derselben Vorlage wie der ,curious prospect' der Philosoph. Transactions 19 (1695—7) S. 83—110, 130—8.

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

653

Gildemeister, Johs.: Des ' A b d a l - g h â n î al-nâbulusî Reise von Damascus nach Jerusalem || ZDMG 36 ('82) S. 385—400 [R 1226] (Aus ms. Gothan. Nr. 309). 10359 CTOflHOBiwb, Jl. B.: CepöCKoe onncaHie CB. Mtcrb. 1-ii non. X V I I B-feKa. [Stojanowitsch, L. W. : Serbische Beschreibg. d. hl. Stätten, aus der I. Hälfte des 17. Jahrhunderts) ( = npaBoen. Flau. CôopHiWb, Bbin. 14). C.-neTepöyprb, KHpmöayivn, '86. I I I , 26 crp. P6. —,50 [R 1247], 10360 L e o n a r d u s d u C l o u , Lencovicensis ord. min. 1673 Praeses Conventus s. sepulchri Itinerarium breve Terrae Sanctae [1704 geschrieben] ed. curä PP. Marcellini a Civetia et Theoph. Domenichelli. Florentiae, typis Ariani '91. 10361 E n e m a n n , M i c h a e l : Resa i Orienten 1711—1712. Utg. af K. U. Nylander, Upsala, Schultz '89. I : Mindre Asien och Egypten. 6 Bl., X X I I , 246 S. 2: Sinai Haifön och Palestina. 1 Bl., 295 S. [R 1321], 10362 Rez. Piehl: Nordisk Tidskr. '91 S. 508f., vgl. 696—699. K a u f m a n n , D.: Une lettre de T o b i a C o h e n (Moschides) de Jérusalem [1719] || R E J 21 ('90) S. 140—2. 10363 [Beschreibung der Reise der Mönche S y l v e s t e r und N i k o d e m o s vom Kloster des hl. Nikolaus von Richlow, nach Konstantinopel und Jerusalem im J a h r e 1722] || Tpyßbi KieBCKoß JHyxoBHOH AKaaeiwiH 25 ('83) Crp. . . . [R 1299? 1704?]. 10364 S o r i o , G i u s e p p e : Yiaggio in Terra Santa, pubblicato per nozze Ortolani-Fontana. Vicenza, Burato '81. XIV, 94 S. [R 1305], 10365 CrpaHCTBOBamH Bacmibfl rpnropoBnqa Bapcnaro no Cbhthmt> MtcraMi BocTona ct> 1723 no 1747 rr. H3AaHbi npaßocji. naJiecraHCKHM'b 06mecTBOMT> no nofljiHHHOfi pyKonncH noffb pe«. HHKOJiaH BapcyKOBa. [Reisen des W a s s i l i G r i g o r o w i t s c h - B a r s k i nach den heiligen S t ä t t e n d e s Ostens von 1723—1747. Hrsg. von der Rechtgläub. Palästina-Ges. unter Redaktion von Nikolaus Barsukow]. C.-rieTep6yprb, Tun. Knpm6ayMa '85—'87. Crp. 377, TaSji. 52. P 8,—; 10,— [R 1359]. 10366 Rez. ZMNP 234 ('84) II S. 106—21. J. Martinov: RQH 37 ('85) S. 284. rHjiHpeBCKiö, A.: PyccKift nanoMHHKb EapCKift. [Giljarewskij, A. : Der russische Pilger Barskij,] || PyccKift ApxHBt I ('81) crp. 58—136. 10367 BapcyKOBt, Hhk. : Hîh3ht> h Tpyflbi B. I\ BapcKaro. [Barsukow, Nik. : Leben und Werke des W. G. B a r s k i ] . C.-neTepôypn, Tun. M. CracKwieBHHa '85. Crp. 72. 10368 Rez. V. Jagic : ASlPh 8 ('85) S. 664. ApxHM. JleoHHffb: Hcropifl h onncaHie Cbhtoh 3eivuiH h cb. rpoôa IepycajrHMa. CoHHHeHie SjiajKCHHtflmaro XpwcaHea naTpiapxa IepycajiHMCKaro 1728 rofla, nepeßeAeHHoe ct> HOBorpeiecKaro Ha cjiaBHHO-pyccKift flianeKT-b ct> nocBHmeHieMt aBTopa HMnepaTopy IleTpy II. H3«. o6m. jik>6ht. ap. nHCbMeHHOCTH

inaMHTHHKH ÄpeBHeä micMeHHocTH LXVII). [Archimandrit Leonid: Geschichte und Beschreibung des Hl. Landes und des Hl. Grabes zu Jerusalem. Werk des seligen Chrysanthos, Patriarchen von Jerusalem, 1728, aus dem Neugriechischen in den slavisch-russischen Dialekt übersetzt mit Widmung des Autors an Kaiser Peter II. Hrsg. von der Ges. der Freunde alter Literatur ( = Denkmäler der alten Literatur LXVII)]. C.-neTep6ypre>, Hiwn. Ana«. '87. Crp. V I I I , XIV, 188 [R 1362 B 1], 10369 Rez. RQH 42 ('87) S. 590.

654

IV. Historische Geographie und Topographie

Vandal, Albert: Une ambassade française en Orient sous Louis XV: la Mission du Mar q u i s de V i l l e n e u v e (1728—1741). Paris, Pion '87. XVII, 463 S. 10370

Darin: La France en Orient au commencement du X V I I I e siècle. — Rez. E. de Vosges: E H D 1 ('87) S. 304—6. Alb. Sorel: Le Temps '88, 22 sept. Rousseau : BC 10 ('89) 1 mai.

Hausdorff, Chaim Elieser: i t s i^Tn Reisebericht des R. S i m c h a aus Zlosicz(Galizien) über seine 1763 unternommene Reise nach Palästina. Neue Ausgabe mit Anmerkungen und einer Touristenroute von Triest nach Jaffa. Jerusalem ['87], 12°. (4), 8, 60 S. [Z Nr. 97; vgl. R 1480], 10371 XHTpoBO, B. H.: OnncaHie nyTemecTBÎH OTna Mniaiin BB Llapbrpaffb, AeoHCKyio ropy, CßHTyio 3eMJiK> H Eranerb 1 7 6 6 — 1 7 7 6 rr. [Beschreibung der Reise des I g n a t i u s nach Konstantinopel, dem Athos, Palästina und Ägypten 1 7 6 6 — 7 6 . Hrsg. von W . N. Chitrowo] ( = npaBOCJi. Flaji. C6opHHKT> Bbin. 36). C.-IleTepSypn,, Knpm6ayMT> '91. I V , 3 3 crp. P6. •—,50,

[R—]. 10372 V o l n e y , C o n s t a n t i n F r a n ç o i s de C h a s s e b o e u f C o m t e d e : Die Ruinen übers, von . . . Forster. 13. Aufl. Braunschweig, '80 [R, 1523]. 10373 —, —: Die Ruinen übers, v. Peters. 4. Aufl. Bremen '81. 10374 —, —: Las ruinas de Palmira. La ley natural y la historia de Samuel. Trad. Emilio Prieto y Villareal. Paris, Garnier '88. 18°. 426 S. 10375 Cestaro, F. P.: Un v i a g g i a t o r e d e l s e c o l o XVIII. Il fondatore del R. Collegio Asiatico di Napoli || N. Antologia '82, 1 sept. 10376 Badia y Leblich, Domingo: Viatjes de Ali B e y el A b b a s s i per Africa y Assia, durant los anys 1803—1807. Barcelona, '89. 4°. [R 1607], 10377 C h a t e a u b r i a n d , F r a n ç o i s A u g u s t e de: Itinéraire de Paris à Jérusalem et de Jérusalem à Paris en allant par la Grèce et revenant par l'Égypte, la Barbarie et l'Éspagne. Im Auszuge zusammengestellt und erklärt von Wilh. Kühne. 2., durchges. Aufl. Berlin, "Weidmann '81. 112 S. M. 0,90 [R 1612], 10378 —, —: Itinéraire de Paris à Jérusalem. In Auszügen mit Anmerkungen zum Schulgebrauch hrsg. von Otto Ritter. 2 Tie ( = Prosateurs français Nr. 18, 44). Bielefeld, Velhagen und Klasing '82, '84. 187, 178 S. M. 1,90. Wörterbuch. 43, 57 S. M. 0,40. Dasselbe '90. 10379 —, —: Itinéraire de Paris à Jérusalem. Tours, Mance et fils '91. 367 S. 10380 THTOBT>, A . : ilyTemecTBie BÎ. IepycannMT> — cena Jle>KHeBa AMBULILI AHHH ANEKCBEBHBI H BÄOBH ilpacKOBbH CrenaHOBHbi BT>1819 r. [Titow, A.: Reise nach Jerusalem, unternommen von der Jungfrau A n n a A l e x e j e w a und der Witwe S t e p a n o w a P r a s k o w i a im Jahre 1819]. MocKBa. ran. memama '85. Crp. 25 [R 1671], 10381 Gordon, David: ma'itb arCK [Bericht des M o s e s M o n t e f i o r e , aus dem Englischen übersetzt] | Hamagid 1866 Nr. 40—46. S.-A.: c-'twj^i rv-n Lyck '87. 23 S. [R 1730], 10382 Auerbach, Meyer, and Salant, Samuel: An open Letter addressed to Sir Moses Montefiore, Bart., on the Day of his Arrival in the Holy

C. Pilger- und Reisebücher, d) Einzelne Itinerarien

655

City of Jerusalem Sunday 22 Tamooz 5635 A. M. July 25. 1875. Translated from the Original Hebrew together with a Narrative of a Forty Day's Sojourn in the Holy Land, by Sir Moses Montefiore. London '77. 148 S. 10383 Mose, [7. Reise des Sir Moses Montefiore 1882] || Antologia israelitica 5 ('82) S. 157—60, 193—7, 226—30, 260—5, 296—9, 337—9, 374—7, 406—10; 6 ('83) S. 18—20, 46—9, 84—7, 112—7, 153—6, 189—91, 10384 259—63, 332—6, 337—87. Luncz, Abr. Moses: irVwiTi m m Moses Montefioio in Jerusalem || Jer 2 ('87) h. S. 105—40. 10385 L a m a r t i n e , A l p h o n s e d e : Souvenirs, impressions et paysages pendant un voyage en Orient (1802—3) ou notes d'un voyageur. Hrsg. u. mit Anm. versehen von A. Korell. 2 Bde. Berlin, Weidmann '78— 79. 217; 247 S. M. 3,90. 10385a —, —: Voyage en Orient. 1832—1833. Auszug in e. Bande, mit erläut. Noten. 12., völlig neu revid. Aufl. Leipzig, Baumgärtner '81.12. Aufl. IV, 316 S. geb. M. 1,80. Berlin, Friedberg & Mode '85 von Fr. Strehlke. Leipzig, Velhagen & Klasing '86. ed. Lambeck. [R 1777], 10386 —, —: Voyage en Orient. Nouv. ed. Paris, Hachette '81. 18°. 2 tomes. 491, 579 S. Fr. 7, —. Dsgl. Paris, Lemerre '87. 12°. 2 tomes. VI, 515; 509 S. Fr. 12,50. 10387 Simpson, William: The Visit of B o n o m i , Catherwood, andArundale to the Haram es Sheriff at Jerusalem in 1833 || QS 11 ('79) S. 51—3 [R 3136, 4], 10388 S c h a c k , A d o l f F r i e d r i c h G r a f v o n : Ein halbes Jahrhundert. Erinnerungen und Aufzeichnungen. 3 Bände. Stuttgart, Dt. Verlagsgesellschaft '88. VIII, 431; IV, 443; IV, 400 S., Bilder. M. 15,—; geb. 18,—. 10389 I S. 122ff. ; I I S. 210ff. Reise i. H e r b s t 1839 (Suez, Sinai, Jerusalem).

I S. 2790. Fahrt 1848 mit Fürst Hohenlohe nach Palästina. II S. 106ff. Reise 1872 mit d. Großherzog von Mecklenburg (Damaskus, Libanon; S. 141fi. L a d y Dogby Ellenbourgher).

S i m m s , F. W.: England to Calcutta by the Overland Route in 1845. From a Ms. ed. by his Son. London, Harrison '78. 156 S. 6 s. 10390 S t r a u s s , F r i e d r i c h A d o l p h : Sinai und Golgotha. Reise in das Morgenland. 11., umgearb. Aufl. Leipzig, O. Leiner '82. VI, 412 S., 2 K., Plan, Abb. [R 2093, 1], 10391 —, —: Sinai und Golgatha. Reise in das Morgenland. 4., wohlfeile Aufl. Berlin, W. Schultze '93. 10392 BH3eMCKiü, KiiH3-bneTp-bAHApeeBHHt:TpyAhi. [ W i a s e m s k i j , F ü r s t P e t e r : Werke] C.-neTep6yprb '82—'84. [R 2218], 10393 IX Crp. 232—96: Reise nach d. Orient. S.-A.: C.-neTep6yprb, '83. Crp. 108. S t a n l e y , A r t h u r P e n r h y n : Sinai and Palestine in connection with their history. New ed. London, Murray '81. 596 S., K. N. ed. '83. 620 S., K. [R 2336, 1], 10394 S t o l z , A l b a n : Reise i det hellige Land, Aegypten og en Deel af det sydlige Europa || Nordisk Kirkentidende for Katholske Christne 28 ('80) S. 417f., 433f., 449f., 465f„ 481, 497f., 513f., 545f., 577, 593, 609f., 625f., 641 f., 657f., 673f., 705f., 721 f., 737f., 754f., 785f., 801 f., 812f. 29 ('81) S. 24f., 40f. S.-A.: Kjobenhavn '81. 272 S. [R 2433]. 10395

656

IV. Historische Geographie und Topographie

•—, —: Das heilige Land. Illustr. Ausgabe. Freiburg im Br., Herder '91. VIII, 190 S. 10396 R h o d e s , A l b e r t : Voyage sentimental sur les bords du Jourdain || EDM 31 ('79) S. 446—56 [E 2536], ' 10397 Eatisbonne, Jean-Marie: Visite du c o m t e de C h a m b o r d à Sion en 1858 « AMSTS 5 ('78) S. 9—11 [E 2544], ^ 10398 B e s k o w , G u s t a f E m m a n u e l : Eeseminnen fràn Egypten, Sinai och Palestina 1859—60. 9. uppl. Stockholm, A. L. Norman '81. 431 S. [E 2634], 10*» illustrerade uppl. '91. 298 S., 2 K., 3 T. Kr. 2,50. 10399 Bez. K. Piehl: Nordisk Tidskr. '91 S. 512—4. me B e l u z e , . . .: Peregrinations en Orient et en Occident. 21 éd. revue et corrigée par Louis M.-J. Chaumont. 2 vol. Citeaux '83. IV, 535; 830 S. [E 2808], 10400 W a r r e n , W i l l i a m W i l k i n s : Life on the Nile in a Dahabééh, and Excursion on Shore between Cairo and Assuan. Also a Tour in Syria and Palestine in 1866—67. 3 rd Edition London, Trübner '83. 16°. X, 168 S. 5 s. [E 2926], 10401 F r a c z k i e w i c z , F r a n z : [Pilgerfahrt ins heil. Land, unternommen im Jahre 1867 . . . hrsg. von Joh. Kloczkowski]. Warschau, '83. 112 S. [E 2939], 10402 AyKOBi, Tperopi«: 3aiwfcTKH h BOcnoMHHaiiiH noKJiOHHHKa cb. MtCTaiwb Ha AeoHt H BT» riajiecTHH-fe bt> 1869 rosy [ D u k o w , G.: Bemerkungen u. Erinnerungen eines Pilgers nach den heil. Orten auf dem Athos und in Palästina im Jahre 1869]. 2. Ausgabe. XapbK0BT> '82. Crp. 243 [E 3033], 10403 P i e t s c h , Ludwig: Wie ich Schriftsteller geworden bin. 2Bde. Berlin, '92—'94 [Veröffentlichte Orientfahrten 1870]. 10404 E s c h e m a n n , . . .: Souvenirs d'un voyage en Terre Sainte en 1871. Fribourg (en Suisse) '79. 16°. [E —]. 10405 CnajiOHt, J\. A. : IlyTemecTBie no BocTony h cbhtoìì 3eM.TÈ b i cbht-è Ben. kh.

HHKOJiaH HHKOJiaeBHHa b i 1872 r. [Skalon, D. A.: Eeise in das Morgenland und nach dem heil. Lande im Gefolge des G r o ß f ü r s t e n Nik o l a u s 1872], C.-neTep6yprb '82. Orp. XVI, 328 [E 3223], 10406

— , •—: nyremecTBie no BocTony h cbhtoh 3 e M . n t . . . 2-e H3ß. [ S k a l o n , D . A. :

Eeise nach dem Orient und in das Heilige Land. 2. Aufl.]. MocKBa '92. 4°. Crp. XVI, 328, K. 10407 S t o p p a n i , A. : Da Milano a Damasco: ricordo di una carovana milanese nel 1874. Milano, Cagliati '88. X I I I , 645 S. [E 3353; P L 1 Nr. 2731]. 10408 Lüttge, Adolph: Eeise Sr. Königlichen Hoheit des E r b g r o ß h e r z o g s F r i e d r i c h A u g u s t v o n O l d e n b u r g in Ländern des Orients und auf dem Nil, im höchsten Auftrage Sr. Königlichen Hoheit des Großherzogs Nicolaus Friedrich Peter von Oldenburg beschrieben. 2 Theile in 1 Bde. Oldenburg, Schulzesche Hofbuchdruckerei '77. Als Manuscript gedruckt, 1. Theil: Constantinopel, Klein-Asien, Syrien u. Palästina (October 12—Dezember 21, 1874. (II,) 251 S. 2. Theil: Aegypten und Nubien (December 21, 1874—März 29, 1875). (II,) 274 S. 10409 F e r n a n d e z - S a n c h e z , J . M., y F r e i r e D. F r a n c i s c o y B a r r e i r o : Santiago, Jerusalem, Eoma. Diario de una peregrinación à estos y otros Santos Lugares de España, Francia, Egipto, Palestina, Siria é

C. Pilger- und Reisebücher, e) Zur Kartographie

657

Italia en el ano del jubileo de 1875. 3 voi. Madrid, Perdiguero '81 — '84. 4°. 124, 132, 130 S. [R 3351]. 10410 Rez. B. de la R. Acad. de la hist. 3 ('83) S. 211—5. S., E.: Aus dem Orient. Reisebriefe an Freundinnen in der Heimath. Als Handschrift gedruckt. Bonn '77. 72 S. [R 3463], 10411 S e c h e , C. : Pilgerreise von Venedig nach Jerusalem und Rom im Jahre 1883. 2. Aufl. Aachen, Jacobi u. Comp. '85. 271 S. M. 2,—. 10412 XHTPOBO, B. H.: [Chitrowo, W. N. : Zum heiligen Grabe Jesu Christi. Erzählung eines alten Pilgers], C.-neTep6ypn>, KHpmSayMT.'84. Crp. 121. 2. H3Ä. '85. Crp. 121. 3. Ha«. '86. Crp. 121. 4. Ha«. '89. Crp. 120 5. Msn. '92. 120 Crp. [R 3166, 3]. 10413 Itinerarium curiense in Terram Sanctam. Epigrammatis illustravit S i l v i u s P e r e g r i n u s . Curiae Rhaetorum, Sprecher '93. VIII, 55 S. Vgl. PL 1 Nr. 2709 [Verf. Mader; vgl. ROL 1 ('93) S. 628]. 10414 F l a u b e r t , G u s t a v e : Oeuvres complètes. '85. 8 tomes. Paris, Quantin 10415 VI S. 386—96 A bord de la ,Cange' [Le Gaulois '81], —, —: Correspondance 1830—1880. 4 séries. Paris, '87—'93. 10416 Itinerarium breve terrae sanctae Patris Fratris L e o n a r d i Du Clou Lencovicensis . . ., ed. P. Marcellinus a Civetia cum socio suo Theophilo Domenichelli. Florentiis, Ariani '91. VIII, 252 S., 2 Blatt. 10417 e) Z u r K a r t o g r a p h i e Historische Karten siehe V F Laussedat, A. : Histoire de la c a r t o g r a p h i e || Rev. scientifique 49 ('92) S. 705—14, 742—51. 10418 Rüge, W. : Zur Geschichte der Kartographie || ZWG 8 ('92) S. 393— 404. 10419 Nordenskiöld, Nils Adolf Erik Frhrr. von: Facsimile-Atlas tili Kartografiens äldsta historia. Stockholm, . . . '89. 10420 f. 5 Karte des hl. Landes v. J. 1475 [R 143 B 1], f. 38—39 Willem Barentszoon 1595 (mit Küste von Syrien) [R Cart. 105], —, —: Facsimile-Atlas to the Early History of Cartography. Translated by J . A. Ekelöf und Cl. R. Markham. Stockholm, '89. £ 12,—. 10421

Vgl. Keltie, . . . H Proc. Geogr. Soc. London 12 ('90) S. 126f. . . . v. Wieser: PM 36 ('90) S. 270—6. S. Rüge: Verh. Ges. f. Erdk. Berlin 17 ('90) S. 487 —9. C. M. K a w : Tijdskr. Nederl. Aardriksk. Genootschap 2a ser. 7 ('91) S. 995—1022.

Müller, Robert: Die geographische Tafel nach den Angaben H e r o d o t s mit Berücksichtigung seiner Vorgänger ( = Progr. d. Realgymn. Reichenberg, Böhmen). Reichenberg '81. 23 S., K. 10422 Berlioux, Étienne-Felix : Carte (provisoire) de Raetie, Vindelicie, Nori que, d'après P t o l é m é e , suivant les principes exposés dans la Carte de la Germanie. Lyon '86. 10423 Miller, Konrad: Weltkarte des Castorius genannt die P e u t i n g e r s c h e T a f el. In den Farben des Originals hrsg. und eingeleitet. Ravensburg, Dorn'sehe Buchhdlg. Text. '87. 126, I I S. 5 Tafeln. Quer 2°. '88. M. 6,— [R Cart. 1], 10424 Rez. W. Sieglin: LZ 39 ('88) Sp. 1587f. Karl Werner: HJb 9 ('88) S. 325—7. J . P. Kirsch: R Q 4 ('90) S. 77—81. 42

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

658

IV. Historische Geographie und Topographie

Peutingeriana tabula itineraria in bibliotheca Palatina Vindobonensi asservata nunc primum arte photographica expressa. Vindobonae, ex officina C. Angerer et Göschl '88. 2°. 1 Bl. 11 T. [R Cart. 1, 19]. 10425 Map of the world by Castorius, generally known as Peutingers Tabula, printed in colours after the original in the Imperial Library, Vienna. London, Williams & Norgate '92. 2°. 5 s. 10426 Seefried, J o h a n n Nepomuk : Beiträge zur Kenntnis der Tabula Peutingeriana I Oberbayrisches Archiv für vaterländische Geschichte 29 ('69 —'70) S. 332—46; 31 ('71) S. 1—16, 274—96; 32 ('72—'73) S. 283— 311; 46 ('89—'90) S. 166—94. 10427 1. Die Tab. Peut. der unter Diocletian revidierte Orbis pictus des römischen Reiches 2. Widerlegung der Annahme, das Original der Tabula sei ein Werk Aurelians oder gar der Söhne Constantins : Colmar war nicht die Mutter der mittelalterlichen Abschrift. 3. Der Krieg gegen die Alamannen i. J. 288 n. Chr. u. seine Folgen oder die Verlegung der röm. Municipien, castra u. castella an die damalige röm. Reichsgrenze der Geschichte nicht entgegen. 4. Die Verlegung der Municipien, castra u. castella an die röm. Reichsgrenze der recht verstandenen Tabula in Segment III nicht entgegen. 5. Die Grenzstraße der Tab. Peut. in Segment III keine Donaustraße. Die sogen. Weltkarte des Castorius. Philippi, Friedrich: Zur Reconstruction der Weltkarte des Agrippa. Mit 5 autographierten Kartenskizzen. Marburg, N. G. Elwert '80. 25 S. M. 1,50. 10428 Tomaschek, Wilhelm: Zur historischen Topographie von Persien. I : Die Straßenzüge der Tabula Peutingeriana || SAW 102 ('83) S. 145—231. — S.-A. : Wien, C. Gerold's Sohn '83. 89 S. M. 1,40. 10429 Rocca, Pietro: Giustificazioni della tavola Peutingeriana circa l'andamento della Via Litorana che da Genova metteva ai Vadi Sabazi, costrutta dal console Emilio Scauro 100 anni av. G. C. Memoria. Nuova edizione rifusa con quella del 1869, ecc., con appendice. Genova, Tip. Mentrocchi '84. 72 S., T. L. 1,50. 10430 Ruelens, Charles: La première édition de la Table de Peutinger. Avec un facsimile || Bull, de la soc. belge de géographie '84. No. 3, S S.-A.: Bruxelles, I n s t i t u t national de géographie '84. 32 S. Fr. 1,50. 10431 H a r t m a n n , H. : Die Itinerarien des Altertums und die Peutingersche Tafel || Arch. f. Post u. Telegraphie 14 ('86) S. 266—77. 10432 Hotz, Rudolf: Beiträge zur Erklärung und Geschichte der peutingerschen Tafel | MIÖG 7 ('86) S. 209—22 [die Vignette von Antiocheia], 10433 Buck, Michael Richard: Zu den Ortsnamen der Peutingerschen Tafel || Württembergische Vierteljahrshefte f. Landesgeschichte 10 ('87) S. 181—6. 10434 Paulus, E d u a r d : Die Heerstraße der Peutinger-Tafel von Vindonissa (Windisch) bis Abusina (Eining) mit besonderer Berücksichtigung ihres Zuges durch Württemberg || Württembergische Vierteljahrshefte f ü r Landesgeschichte 10 ('87) S. 102—9. 10435 G(uenther), Siegmund: Die Tabula Peutingeriana || BAZ '88. Nr. 47. 10436 Oppel, Alwin: Die Weltkarte des Castorius (die sogen. Peutinger'sche Tafel) || Gl 53 ('88) S. 289—92. 10437

C. Pilger- u n d Reisebücher, e) Zur Kartographie

659

Wanner, Martin: Ueber einige Ortsnamen der auf der Peutingerschen Tafel verzeichneten Straße von Windisch nach Rottweil || Anzeiger für Schweiz. Geschichte N. F. 6 ('90—'93) S. 477—90. 10438 Traube, Ludwig: Untersuchungen zur Uberlieferungsgeschichte römischer Schriftsteller || SAM '91. S. 387—428 [u. a. Zur Chorographie des Augustus], __ 10439 Schweder, Emil: Uber die Weltkarte und Chorographie des Kaisers 10440 Augustus || Jbb. f. class. Philol. 145 ('92) S. 113—32. Desjardins, Ernest: Geographie historique et administrative de la Gaule romaine. IV, Paris '93, S. 72—159, 2 K. [La table de Peutinger]; S. 193—218, K. [La cosmographie du Ravenniate]. 10441 Schweder, Emil: Über den Ursprung und die ältere Form der Peutingerschen Tafel || Jbb. f. class. Philol. 147 ('93) S. 485—512. 10442 Cuntz, Otto: Die Grundlagen der Peutingerschen Tafel || Hermes 29 ('94) S. 586—96. 10443 Philippi, Friedrich: Zur Peutingerschen Tafel || Jbb. f. class. Philol. 147 ('94) S. 845—50. 10444 Schweder, Emil: Über die Weltkarte des K o s m o g r a p h e n v o n R a v e n n a . Versuch einer Rekonstruktion der Karte. Kiel, Lipsius & Fischer '86. 18 S., 2 Kartenskizzen. M. 1,20. 10445 Rez. W . K u b i t s c h e k : ZOG 39 ('88) S. 606—8.

Walleser, M.: Die Welttafel des Ravennaten I ( = Progr. der höh. Mädchenschule Mannheim 1894). Mannheim '94. 4°. 23 S., 2 K. 10446 Schweder, Emil: Über eine Weltkarte des achten Jahrhunderts || Hermes 24 ('89) S. 587—604 [ B e a t u s k a r t e ] . 10447 Sommerbrodt, Ernst: Die E b s t o r f e r W e l t k a r t e im Auftrage des Historischen Vereins für Niedersachsen . . . hrsg. Hannover, Hahnsche Buchhandlung '91. Text: 4°. XII, 88 S. Tafeln: 2°. 25 Blatt. 10448

I m 13. J h . auf braunschweigisch-lüneburgischem Gebiete entstanden, auf der Grundlage der alten römischen K a r t e n . — Rez. K-ff: LZ 43 ('92) Sp. 399ff.

—, —: Afrika auf der Ebstorfer Weltkarte. Mit e. Kartenskizze in Steindruck ( = Progr. d. Kaiser-Wilhelm-Gymn. Hannover). Hannover '85. 4°. 25, (II) S. Festschrift zum 50jährigen Jubiläum d. Histor. Vereins für Niedersachsen. 10449 Röhricht, Reinhold: Karten und Pläne zur Palästinakunde aus dem 7. bis 16. Jahrhundert fl 1. ZDPV 14 ('91) S. 8—11, T. 2. 87—92, T. 3. S. 137—41, 2 T. 4. 15 ('92) S.1 34—9, 5 T. 5. S. 185—8, 4 T. 6. 18 ('95) S. 173—82, 3 T. [ = PL Nr. 1042], 10450 Aus dem Nachlasse des Grafen Riant. 1. Karte Palästinas ca. 1300 (Pirenze, archivio di stato; R Kart. Nr. 115 [saec. XVI]). 2. Pläne der Grabeskirche, Zionskirche, Himmelfahrtskirche in Jerusalem, des Jakobsbrunnens bei Sichern aus einer Hs. des Beda (Namur Nr. 760 saec. IX; R 22 A 17).

42«

3. Plan von Jerusalem ca. 1150, aus ms. Cambrai 437 (R S. 670) u. Wegk a r t e des heiligen Landes ca. 1200, aus cod. Harleian. 658 saec. X I I I . 4. Pläne von Jerusalem u n b e k a n n t e n Ursprungs, ca. 1180 entworfen, im 14. oder 15. J h . copirt; aus cod. Copenhag. Bibl. reg. No. 736, 4 b ; cod. Haag. Bibl. reg. No. 69 fol. saec. X I I I ; cod. S t u t t g a r t . Bibl. reg. Passion. No. 57 fol.; cod. Paris. Bibl. F. 15 v . 5. P l a n von Jerusalem aus cod. Genov. Univ. E. VII, 22, s. X V I I , 4°, Pilgerschrift des Marco Lusardi (R 811). Pläne der Grabeskirche, der Via dolorosa, der Geburtskirche und

660

IV. Historische Geographie und Topographie

der Geburtsgrotte in Bethlehem aus cod. Piacent. Bibl. Passerini-Landianae Nr. 35, s. XVI. 6. Karten des hl. Landes aus Firenze, Bibl. Laurent. Ashburnham, Libri Nr. 1882 s. X I I . und aus Oxford, Corp. Christi Nr. 2 s. X I I I ; Plan von Jerusalem aus cod. Monac. iconogr. 172 s. XV (R Kart. Nr. 17). Gottheil, Richard J . H. : On a S y r i a c geographical c h a r t || Proc. Amerio. Orient Soc. '88. S. X V I — X X , T. 10451 Fischer, Theobald: Über i t a l i e n i s c h e S e e k a r t e n und Kartographen des Mittelalters || Z G E B 17 ('82) S. 1—56. 10452 —, — : Sammlung mittelalterlicher Welt- und Seekarten italienischen Ursprungs u. aus italienischen Bibliotheken und Archiven, hrsg. u. erläutert. Venedig, Münsters Nachf. '86. V I I , V, 254 S. M. 1 0 , — [Vgl. R Cart. Nr. 21], 10453 Rez. LZ 38 ('87) Sp. 232. Paoli, C. : Una carta nautica genovese del 1311 ¡ A S t I 4 a ser. 7 ('81) S. 381—4 [R Kart. Nr. 21], 10454 Fiorini, Matteo: Le projezioni cartografiche di A l b i r u n i || B S G I 3 a serie 4 ('91) S. 287—94. 10455 Porena, Filippo: La Geografia in Roma e il Mappamondo Vaticano || B S G I 3 ('88) S. 221—38, 311—39, 427—53. 10456 Era musulmano S. 232—4; viaggi al Oriente S. 237f. Kretschmer, Konrad: M a r i n o S a ñ u d o der Ältere und die Karten des P e t r u s V e s c o n t e || Z G E B 26 ('91) S. 352—70, 2 T. [vgl. R 179, Cart. 20], 10457 Beschreibung der Hss., bes. Rom, bibl. Vatic. lat. 2972; bibl. Reginensis 548 für Sañudo; Rom, bibl. Vatic., cod. Palatinus n. 1362 für Vesconte, der überhaupt die Karten für Sañudo gezeichnet hat. Desimoni, C. : Una carta della Terra Santa dell secóle X I V nell' Archivio di stato i Firenze. Marino Sanuto e Pietro Visconte ]| A S t I ser. 5, 11 ('93) S. 241—58. 10458 Rey, E. G.: Les périples des cotes de Syrie et de la Petite Armenie || AOL 2 ('84) I S. 329—53, K. [R 2534, 19], 10459 Auf Grund des Portulans des Pietro Visconti 1318 (Venedig, Mus. munic. Raccolta Correr A, 6, 34 [R Cart. Nr. 21] und des Atlas in München (Bibl. Univ. Nr. 337 saec. XVI [R Cart. Nr. 57]). Kretschmer, Konrad : Eine neue mittelalterliche Weltkarte der vatikanischen Bibliothek || Z G E B 26 ('91) S. 372—406, T. 10460 Rundkarte des Andreas Walsperger 1448 in cod. bibl. Vat., Palatinus lat. 1362. Duro, Cesáreo Fernández: Carta de marear inedita de D o m e n i c o V i g l i a r o l o (1577) || Boi. Acad. Hist. (Madrid) 13 ('88) S. 388—90. 10461 Casanova, Eugenio: La carta nautica di Conte di O t t o m a n n o F r e d u c c i , conservata nel R. Archivio di stato in Firenze, illustrata. Firenze, tip. di G. Carnesecchi e figli '94. 82 S., K., Abb. [vgl. R Cart. Nr. 56], 10462 Sandler, Christian: J o h . B a p t . H o m a n n . Ein Beitrag zur Geschichte der Kartographie || Z G E B 21 ('86) S. 328—84, K . 10463

V. Geographie A. Allgemeines 1. Allgemeine Darstellungen Egli, Johann Jakob: Nomina geographica. Sprach- und Sach-Erklärung von 42000 geographischen Namen aller Erdräume. 2., verm. u. verb. Aufl. Leipzig, Brandstetter '92. VIII, 648 S. M. 15,20. 10464 Rez. A. Kirchhoff: Ausland 65 ('92) S. 574f., 830. Gatschet: AAOJ 14 ('92) S. 239f. Richard Müller: Österreich. Lit.-Blatt '94 S. 19f. I. Dornseiffen: Tijdschr. Nederl. Aardr. Genootschap 11 ('94) S. 646f. Barbier, J. V., et Anthoine, . . . : Lexique géographique du monde entier publié sous la direction de M. E. Levasseur. Paris, Levrault et Co. '94. XV, . . . S. 10465 Rez. L. Drapeyron: Rev. de géogr. 34 ('94) S. 384—6. Lindeman, M.: Die geographischen und ethnographischen Abschnitte der neuen 14. Auflage von Brockhaus Konversationslexikon || Dt. Geogr. Bl. 15 ('92) S. 82f., 285f. 10466 Daniel, Hermann Adalbert: Handbuch der Geographie. 6. Aufl. Neu bearb. von B. Volz. Leipzig, Reisland '94—'95. I: '94. 1151 S. I I : '94. VIII, 1157 S. I I I : '95. 541 S. IV: '95. 1053 S. 10467 Petermann, August: Das M i t t e l l ä n d i s c h e Meer. 8 Blätter. Gotha, J. Perthes '79. 10468 Mediterranean Pilot. Ed. by the Hydrographical Office. London. Vol. I : '85. I I : ' 8 5 . I I I : '91. IV: '92. 10469 Courtivron, . . . de: Bassin oriental de la mer Méditerranée. Paris, Challamel. l r e partie: Rhodes, Chypre, Caramanie et Syrie (des îles Saria, et Scarpanto à El-Arish). Trad, du Mediterranean Pilot. '80. 10470 Playfair, R. L. : Handbook to Mediterranean, its cities, coasts and islands. Part I, 2»i ed. London, Murray '82. 12°. 586 S. 10471 Schweiger-Lerchenfeld, Amand Frhrr. v. : Das Mittelmeer. Freiburg i. Br., Herder '88. IX, 316 S„ K., Abb. M. 6,—. 10472 Rez. Theob. F[ische]r: LZ 40 ('89) Sp. 145f. u. Z. f. wiss. Geogr. 7 ('89) S. 39f. Weyhe: PM 35 ('89) S. llOf. Playfair, R. Lambert: The Mediterranean, physical and historical (Address) fl Proc. Geogr. Soc. London 12 ('90) S. 620—35. 10473 Il Mediterraneo pittoresco, descritto da celebri viaggiatori ed illustrato dei migliori artisti. Milano, Sonzogno '92. 4°. 403 S., Abb. 10474 Berichte der Kommission für Erforschung des östlichen Mittelmeeres. Wien, 1. Reise S. M. S. „Pola". '92. 2. und 3. Reise. '93. 4. Reise. '94. 10475

662

Y. Geographie

Loubeau, Pierre de: La Méditerranée pittoresque. É d . illustrée. Paris, Colin et Co. '93. 4°. 500 S., Abb. 10476 Rez. Vincent: Pb ('93) Déc., S. 486. Böttcher, K a r l : Von sonnigen Küsten. Mittelmeer-Briefe. Leipzig, Elischer Nachf. '94. X I I , 223 S. M. 2,—. 10477 Gourraigne, L. G.: Géographie générale de l'Afrique, de l ' A s i e , de l'Oceanie et de l'Amérique. Paris, Picard '87. 272 S., K. 10478 Dubois, Marcel: Géographie économique de l'Afrique, l'Asie, l'Océanie et l'Amérique. Paris, Masson '89. 12°. 736 S. Fr. 6,—. 10479 Vgl. Comptes-rendus de la Soc. géogr. de Paris '89 S. 417. Keane, A. H. : Asia with ethnological Appendix. E d . by Sir R. Temple ( = Stanford's Compendium of Geography Vol. . . .). London, Stanford '82. X X X , 723 S., K., Abb. 21 s. 10480 Sievers, Wilhelm: Asien. Eine allgemeine Landeskunde. Leipzig, Bibliogr. I n s t i t u t '92. V I I I , 664 S., 22 T., 14 K., Abb. M. 15,—.

10481

Rez. M. Lindemann: Dt. Geogr. Blätter 15 ('92) S. 160. Dt. Kolonialblatt 3 ('92) S. 646. Alfr. Kirchhoff: Bl. f. literar. Unterhaltung '92 S. 805. Scott. Geogr. Magazine 9 ('93) S. 102f. B. Volz: DL 14 ('93) Sp. 372f. F. U m lauft]: DRGSt 15 ('93) S. 287f. A. B.: ZE 25 ('93) S. 48. G. Wegener: Ausland 66 ('93) S. 125—7. M. von Proskowetz : MGGW 36 ('93) S. 150—3. K. M.: Die Natur '93 S. 32f. Gbo 52 ('93) S. 647f. F. Hahn: PM 39 ('93) S. 37. A. B. : Dt. geogr. Blätter 16 ('93) S. 268f. P. R. Bos : Museum '93,4. Lanier, L. : L'Asie. Choix de lectures de géographie, accompagnées de résumés, d'analyses, de notices historiques, de notes explicatives et bibliographiques. 3 e éd., revue et corrigée. 2 tomes. Paris, Belin frères '93. 18°. l r e p a r t i e : Asie russe, Turkestan, Asie ottomane, Iran. XI, 620 S. Zu PL 2 1952. 10482 Reclus, Élisée : Nouvelle géographie universelle. La Terre et les hommes. I X : L'Asie antérieure. Paris, H a c h e t t e '84. 4°. IV, 952 S., 5 K., Abb.

Fr. 30,—.

10483

975 S., Abb. Fl. 7,80.

10489

S. 685—825: Syrien, Palästina, Sinai. — Rez. LZ 35 ('84) S. 1046; 1742. E. C. Rye: Proc. R. G. Soc. '84 S. 483. W. T.: DL 6 ('85) S. 17f. —, — : The E a r t h and its I n h a b i t a n t s . The Universal Geography. E d . by E. G. Ravenstein and A. H. Keane. London, Virtue. 12 Vols. E a c h 21 s. 10484 PeKJiK), E. : 3eMj7H h moan. IX: riepeflHHH Asm, A4>raHHCTaHT>, BeJiyawHCTaH'b, nepciH, A3ÌHTCK3H Typuin h ApaßiH. [Reclus, E. : Die Erde u n d die Menschen. I X : Vorderasien, Afghanistan, Beludschistan, Persien, Asiatische Türkei u n d Arabien]. C.-neTep6yprb, Tinorp. 06m. nojic. '87. I I , 803 CTP., K., pyKon. P6. 8,—. 10485 Memminger, . . . : Die Wege nach den Orient u n d nach Indien || Nord u. Süd '87, J a n u a r . 10486 Schweiger-Lerchenfeld, A. v . : Der O r i e n t . Wien, Hartleben '81. C X L I I , 808 S., 32 K., Abb. M. 16,20; geb. 18-,90. 10487 Rez. O. Di : LZ 33 ('82) Sp. 352f. —, — : Orienten. P a a Dansk ved J . Magnussen. K j o b e n h a v n , Salmonsen og Schou '82. Kr. 16,50. 10488 —, — : Na v f c h o d ë . Preklâdâ Vojt. Mayerhofer. Prag, Otto '83. CII, —, — : H e t Oosten. Uit het Hoogduitsch. R o t t e r d a m , Nijgh '84. V I I I , 808, X L V I S., 12 T. F. 13, 50; 14,30. 10490 —, — : L'Oriente. Milano, Treves '85. 10491

A. Allgemeines. 1. Allgemeine Darstellungen

663

Baumgarten, Joh.: Der Orient. Ein Spaziergang durch die muhamedanische und die indische Welt. Ethnographische Charakterbilder, Sittenscenen, Jagdsport. Stuttgart, Rieger '82. VIII, 350 S. 10492 Vannutelli, Vincenzo: Sguardo all' Oriente. Roma, Filiziani '82—'94. 10493 Vol. 1 : La Terra Santa. 19: La questione religiosa d'Oriente. 21 : Sguardo generale sulla questione religiosa d'Oriente. 23: Studio comparativo fra l'Oriente e l'Occidente. Breve appendice. La missione dei Latini in Oriente. Un VI sguardo all' oriente. L'avvenire d'oriente considerato in Gerusalemme. Roma, tip. Armanni '84. 163 S. L. 4,—. Un VII sguardo all'oriente. Il Monte Libano (Gebel Lebnan). Roma, tip. Armanni '84. 309 S. L. 4,—. —, —: Memorie di Oriente in Roma (XII sguardo all' Oriente. Roma, Tipogr. Armanni '87. 16°. XV, 338 S. L. 5,—. — Seconda edizione; Roma, Tipogr. della Vera Roma '93. 347 S. L. 5,—. 10494 Beauregard, Ollivier: En Orient. Études ethnologiques et linguistiques à travers les âges et les peuples. Paris, Maisonneuve '89. VIII, 252 S. 10495 Fischer, T. : Le basi geografiche ed etnografiche della questione d'Oriente I Geografia per tutti '91, 14. 10496 CTeHHH'B, n . A . : BOCTOKT). C r p a H ì i KpecTa H n o j i y M e c œ a H HX o ß m a T e n H . H c r o pHKO-reorpa '92. Crp. 498, P n c y H K . 10497 Hellwald, Friedr. v., und Beck, L. C.: Die heutige T ü r k e i . Schilderung von Land und Leuten des Osmanischen Reiches in Asien vor und nach dem Kriege von 1877—78 mit Berücksichtigung der arabischen Halbinsel. 2 Bände. 2., wohlfeile Ausgabe. Leipzig u. Berlin, 0 . Spamer '82. VIII, 478; VIII, 496 S., 10 T., 2 K., Abb. M. 9,—. 10498 I S. 213—318 Syrien und Palästina. Menzies, S. : Turkey old and new, historical, geographical and statistical. 3'" Edition. London, W. H. Allen '83. 628 S. 21 s. 10499 Bamford, A. J . : Turbans and Tails; or Sketches in the Unromantic East. London, Low '88. . . . S. 7 s. 6 d. 10500 Rez. The Literary World (London) '88, June 29, S. 596. M. Beazeley: The Academy 34 ('88) S. 99. Spectator '89, Febr. 2, S. 176. Cuinet, Vital: La Turquie d'Asie. Géographie administrative, statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure. 4 tomes. Paris, Leroux. I : '91. VIII, 609 S. II:' '92. 884 S. I I I : '93. 781 S. IV: '94. 716 S., K. Fr. 30,—. 10501 Rez. B(arbier de) M(eynard): JA 18 ('91) S. 197—9. Proc. Geogr. Soc. London 13 ('91) S. 139. Mortier, F. de: S y r i e et Mésopotamie || Le Globe 17 ('78) S. 3—30, 149—70. 10502 Guérin, Victor: Syrie et Palestine || L'Exploration '80. S. 228—33 [R 2369, 25]. 10503 Conder, Claude Reignier: Heth and Moab. Explorations in Syria in 1881 and 1882. Published for the Committee of the Palestine Exploration Fund. London, Bentley '83. X, 436 S., 4 T., K. 14 s. [R 3242, 92], — 2«a Edition. London, Watt '89. VI, 397 S. 3"» Ed. rev. '93. VIII, 393 S. 10504 Rez. Athen. 24. XI. '83 S. 663. Builder 24. XI. '83 S. 676. Proc. of the R. G. Soc. '83 S. 742. QR '84 I S. 175.

664

V. Geographie

Fontpertuis, Ad.-F. de: La Syrie contemporaine. Ses populations, ses villes et sa situation || Économiste français '84, Févr. S. 129—31. 10505 Socin, A.: Syria || Encyclop. Brit 9 . X X I I ('87) S. 821—3. 10506 Ainsworth, W. F. : On Certain Points in Syrian Geography || The Antiquary 18 ('88) S. 238—42. 10507 Peters, John: Notes from the East || ONTSt '89 S. 325—9. 10508 Post, George E. : Essays on the Sects and Nationalities of Syria and Palestine | QS 22 ('90) S. 98—112 (vgl. Conder, C. E . || S. 187); 23 ('91) S. 99—147, Abb. (vgl. Conder, C. E . || S. 252—4). 10509 Physical Features. Climate and Meteorology. Soil. The Water Supply. Natural History. Mineralogy. Health and Disease. •— Land Tenure. Agriculture (Geräte, Pflanzen). Physical Characteristics of the People. Mental Characteristics of the People. Moral Characteristics of the People. Religious Characteristics of the People. Eawson, A. L. : Upon P a l e s t i n e exploration, from a practical standpoint II J . of the Amerio. G. Soc. 7 ('78) S. 101—13. 10510 Daniel, abbé [ = Vigouroux, Fr.]: Exploration géographique de la Palestine par une société anglaise || L'Univers '80, 26 juillet. 10511 Duby, J . E. : État actuel des nouvelles découvertes faites en Palestine par les sociétés anglaise et allemande || Eev. théol. de Montauban 10512 8 ('82) S. 162—73. Jacquier, E . : Les explorations anglaises en Palestine || La Controverse et le Contemporain N. S. 10 ('87) S. 351—72. 10513 Nicol, Thos.: Eecent explorations in Bible lands. Edinburgh, Young '92. 76 S. 5 s. — 2«"» ed. '93. 76 S., K. 1 s. 10514 Conder, Claude Eeignier: Palestine research, past and future || CE 66 ('94) S. 405 —21. 10515 —, — : T e n t work in Palestine. A Eecord of Discovery and Adventure. Published for the Committee of the Palestine Exploration Fund. 2 vols. With Illustrations by J . W. Whymper. London, E. Bentley & Son '79. 24°. X X V I , 381 S.; V I I I , 352 S. 8 s. [E 3242, 62], New Editions in one Vol. '85 u. '89. 412 S. 7 s. 6 d. 10516 Rez. A. Socin : ZDPV 2 ('79) S. 172—80. SatRev. 46 ('78), July 6. Athen. 3. VIII. '78 S. 136. C. F. Wilson: Acad. 14 ('78) S. 155. — Vgl. QS 10 ('78) S. 50f., 114—23. Daniel, abbé [ = Vigouroux, Fr.]: Tentwork in Palestine || L'Univers '80, 26 septbr. 10517 Douglas, C. M. A. : Palestina. Oudheid-land-en volkenkundige beschrijving van het Heilige Land. Assen, Gebr. Born '81. 2 Bde., 3 K., Abb. 10518 Conder, Cl. E. : Volledige beschrijving van het Heilige Land. Uit het Engelsch vertaald door C. M. A. Douglas. Hertogenbosch, W. K. Schneider. I : ' 7 9 . I I : '80. 10519 Rez. A. Oort: ThT 14 ('80) S. 369. —, —: Palestina, oudheid-land-en volkenkundige beschrijving van het Heilige Land. 2 Bde. Assen, Gebr. Born '81. 10520 Kitchener, H. H.: Journal of the S u r v e y || QS 10 ('78) S. 8—10, 62—7. 10521 —, —: Eeports [on the Survey of Western Palestine] fl QS 10 ('78) S. 10—5, 174f. 10522 Completion of the Survey [of Western Palestine] || QS 10 ('78) S. 5—8 [Briefwechsel darüber], 10523

A. Allgemeines. 1. Allgemeine Darstellungen

665

The Survey of Western Palestine. Memoirs of the Topography, Orography, Hydrography, and Archaeology. By C. R. Conder and H. H. Kitchener. For the Committee of the Palestine Exploration Fund. London. 4°. Vol. I : Sheets I—VI, Galilee. Ed. with additions by E. H. Palmer, M. A. and W. Besant. '81. X, 420 S., 27 T., Abb. 3 Guineas. I I : Sheets V I I — X V I , Samaria. Ed. with additions by E. H. Palmer and W. Besant. '82. VIII, 445 S., 21 T., Abb. I l l : Sheets X V I I — X X V I , Judaea. '83. VII, 450 S., 15 T., Abb. 10524 Rez. W. Robertson Smith: The Academy 21 ('82) S. 316, 340, 361. . Jerusalem. By Charles Warren and Claude Reignier Conder. Published for the Committee of the Palestine Exploration Fund. London '84. 4°. VII, 542 S., T., Abb. £ 5, 5 s. [R 3242, 104], 10525 • •. Arabic and English Name Lists collected during the Survey by C. R. Conder and H. H. Kitchener. Transliterated and examined by E. H. Palmer. For the Committee of the Palestine Exploration Fund. London '81. 4°. V, 438 S. 3 Guineas [R 3126, 7], 10526 • . Special papers on Topography, Archaeology, Manners and Customs . . . by Charles Wilson, Charles Warren, Claude Regnier Conder, H. Kitchener, E. H. Palmer, George Smith, J . Greville Chester, Charles Clermont-Ganneau etc. For the Committee of the Palestine Exploration Fund. London '81. 4°. VIII, 392 S., K. 2 Guineas [R 3242, 85], 10527 Saunders, Trelawney: The desert of the Tih and the country of Moab S. 1—74. Chester, J. G.:' Notes on Ruad (Aradus) and adjacent places in Northern Syria S. 75—84. Chester, J. G.: A journey to the biblical sites in Lower Egypt S. 85—111. Notes on places in the Anti-Lebanon S. 112—8. Tyrwhitt-Drake, C. F . : Homs and Hamah S. 119—22. Warren, Charles: The Moabite Stone S. 123—5. Wright, W.: The discovery of the Hamath inscriptions S. 126-—30. Conder, C. R.: Bethany beyond Jordan S. 131—4. Conder, C. R.: Kadesh of the Hittites S. 135—53. Chester, J. G.: Additional notes on the Serbonian Lake S. 154—9. Conder, C. R.: The first traveller in Palestine S. 163—76 [Papyrus Anastasi I]. Palestine before Joshua, from the records of Egyptian conquest S. 177—94. Conder, C. R.: The fertility of ancient Palestine S. 195—207. Conder, C. R.: The scenery of David's outlaw life S. 208—15. Conder, C. R.: Samaritan topography S. 216—31. Conder, C. R.: Christian and Jewish traditions S. 232—9. Notices of Palestine in the cuneiform inscriptions S. 240—6. Conder, C. R.: Early Christian topography in Palestine S. 247—53. Conder, C. R.: The nomenclature of the Survey S. 254—7. Conder, C. R.: The Moslem Mukams S. 258—73. Conder, C. R.: Mediaeval topography of Palestine S. 274—9. Chaplin, Thomas: The tombs of Western Palestine. Remains of tombs in Palestine S. 280—93. Kitchener, H. H.: Synagogues of Galilee S. 294— 305. — Tyrwhitt-Drake, C. F.: The Fellaheen S. 309—12. TyrwhittDrake, C. F.: Syrian Troglodytes S. 313f. Clermont-Ganneau, Ch.: The Arabs in Palestine S. 315—30. Finn, Elizabeth: The Fellaheen of Palestine S. 331—62.

Stewardson, Henry C.: A General Index to 1. The Memoirs Vol. I — I I I . 2. The Special Papers. 3. The Jerusalem Volume. 4. The Flora and F a u n a of Palestine. 5. The Geological Survey and to the Arabic and English Name Lists. Published for the Committee of the Palestine Exploration Fund. London '88. 4°. 165 S. 10528 Saunders, Trelawney: Notes on the Survey of Western Palestine ]| Tr. of the R. Soc. of Literature 2»" series 12 ('81) S. 707—22. 10529

666

V. Geographie

Socin, Albert: The Survey of Western Palestine. A critical estimate of the work of the Palestine Exploration Fund || Exp. 3 rd series 8 ('85) S. 241—62 [R 3269, 11], Vgl. Besant, W. | QS 17 ('85) S. 220—2; Conder, C. R. || QS 18 ('86) S. 17; Birch, W. F. || S. 31 f. 10530 Conder, C. R. : Reply to Professor Socin || Expositor I I I 9 ('86) May. = QS 18 ('86) S. 137—42 [R 3242, 119]. 10531 neMOBi, . . : CBHTaH 3eMna. [Petschow, . . . : Das heilige Land]. C . - n e T e p S y p n '78—'79. 12°. 10532 Korioth, Dominik: Geographie von Palästina. 3. Aufl. Freiburg i. Br., Herder '79. 68 S. 4. Aufl. '85. VIII, 84 S. M. 1,— [R 2997], 10533 Guérin, M. Victor: Description géographique, historique et archéologique de la Palestine, accompagnée de cartes détaillées. Troisième partie: Galilée. 2 vols. Paris, Impr. nat. '80. 530; 563 S., K. [R 2369, 26; vgl. 9, 11], 10534 Rez. H. Guthe: LZ 31 ('80) Sp. 1694—6. H. Hignard: LRKD 7 ('81) Nr. 6. RQH 28 ('80) Juli. E. G. Rey: Bull. soc. géogr. '80 S. 366. RC 9 ('80) I S. 262. Palacky, J . : Palestina. Prag, Zeman '81. 36 S. 10535 [Dikker, P. : Das heutige Palästina, geographische Studie. In das Russ. übersetzt von A. W.]. Oaecca '82. cTp. 26. 10536 Bovet, Felix: Egypt, Palestine and Phoenicia. Translated from the 8tl1 French edition by Canon Lyttelton; with a biographical sketch of the author by Prof. Godet. London, Hodder & Stoughton '82. 420 S., 3 K. 9 s. [R 2543, 4], 10537 Baarts, P. : Abstecher ins Gelobte Land || Aus allen Welttheilen 13 ('82) S. 236—42, 263—7, 289—95, 321—8, 358—60, 14 ('83) S. 129—31, 161 f., 198ff., 233—5, 262—7 [R 3320, 6]. 10538 Peeps at Palestine and its people, by Author of Little Elsie's book of Bible animals. London, Holness '82. 16°. 3 s. 6 d. 10539 Ben-Jehuda, Elieser [Perlmann]: btfX!-' ("C) Palästina nach seinen natürlichen und geschichtlichen Verhältnissen geschildert. Jerusalem '83. 10, 96 S. [Z Nr. 24] [Geographie, Klima, Flora, Fauna], 10540 Ebers, Georg, und Guthe, Hermann: Palästina in Bild und Wort. Nebst der Sinaihalbinsel und dem Lande Gosen. Nach dem Englischen hrsg. Stuttgart u. Leipzig, E. Hallberger; später: Deutsche Verlagsanstalt. 4°. 1. Band. '83. VIII, 520 S., T., Abb. 2. Band. '84. VI, 471 S. M. 8 4 , - . Wohlfeile Ausgabe in 2 Bänden. '87. 2°. VIII, 520 S., T., 2 K., Plan; VI, 474 S., T., Abb. M. 42,—; geb. 60,—. 10541 Rez. E. Schürer: ThLZ 6 ('81) Sp. 468; 7 ('82) Sp. 90; 8 ('83) Sp. 146f., 577. ThLBl 2 ('81) Nr. 44; 4 ('83) Sp.307; 5 ('84) Sp. 3. Lit. Rdsch. ('81) Nr. 23. ÖMO 9 ('83) S. 78, 216. A. Socin: LZ 32 ('81) Sp. 1096f., 34 ('83) Sp. 809; 35 ('84) Sp. 809—11. DLB1 ('83) S. 113. Aus allen Welttheilen 15 ('84). DRev ('84) S. 128. Halte, was Du hast 7 ('84) S.333. K.Müller: Die Natur ('87) S. 153, 309, 620f. Ebers, Georg, und Guthe, Herrn. : Palästina in Bild und Wort nebst der Sinaihalbinsel und dem Lande Gosen. Nach dem Englischen hrsg. 2 Bände. Große Ausgabe. Stuttgart '83—'84. 2°. VIII, 520 ; VI, 471 ., T., K., Abb. M. 115,—. 10542 Eliézer ben Juda : bis^D"1 y-is 'a Description de la Palestine, nature, du sol, mers, cours d'eau, montagnes, vallées, climat, flore et faune, villes et villages. Jérusalem, impr. Moïse Salomon ['83]. 76 S. 10543

A. Allgemeines. 1. Allgemeine Darstellungen

667

Didon, P. : La Palestine. Discours prononcé dans l'église de SaintAntoine à Compiègne le 10 Juillet '83 | Année dominicaine '83, juillet. 10544 Gage, William Leonard: Palestine, Historical and Descriptive. Boston, '83. 557 S., Abb. 10545 Merrill, Selah: Five parts of picturesque Palestine. New York, '83. [R 3318, 18], 10546 Vaux, Baron Ludovic de: La Palestine. Ouvrage illustré par P. Chardin et C. Mauss. Paris, Leroux '83. VII, 327 S., K., Abb. Fr. 20,—. 10547 Rez. Barthélémy: R Q H ('84). Thédenot: BC 5 ('84). Am. Edwards: Acad. 24 ('83) S. 218. RA 3 m e série 3 ('84) S. 135f.

KKoro naHcioHa. [ J a k u b o w i t s c h , A. J . : W a n d e r u n g e n d u r c h P a l ä s t i n a mit den Schülern der N a z a r e t h e r l a n d w i r t s c h a f t l i c h e n Schule im J a h r e 1889] (IlpaBOCJi. naji. C6ophhkt>, bhit. 22). C.-neTep6ypn>, Knpin6ayjvn» '90. 129 ct P . P6. 1,25. 10787 J a n e way, C a t h e r i n e : Ten weeks in E g y p t a n d Palestine. London, P a u l '94. 156 S., A b b . 5 s. 10788 EjiHcfeeBt, A.: no-tojKa bt> Eninen>, KaMeHHCTyio Apaßiio n na;iecTHiiy [Jelissejew, A. : Reise n a c h Ä g y p t e n , Arabia P e t r a e a u n d P a l ä s t i n a ] . C.-neTep6yprb, THTI. Ee306pa30Ba '85. 10789 EjiKcfeeBi, A. B.: [Jelissejew, A. W. : An der K ü s t e des r o t e n Meeres. Aus einer Reise d u r c h die W ü s t e von Sinai] || B^cthukt» Eßponu '83 Bbin. 6. 10 790 J e n n e r , T h o m a s : Palestine et Liban. R é c i t d ' u n voyage à t r a v e r s la J u d é e , la Samarie, la Galilée et la Syrie, t r a d u i t de l'anglais par M elle L. de P. Neuchâtel, D e l a c h a u x et Niestlé '83. 12°. 288 S. [R 3207],

10791

J e r e m i a s , J o h a n n e s : Dreissig Tage im Orient. Reiseerinnerungen. Leipzig, J . D. W ü n s c h '94. 85 S. M. 1,50. 10792 Jolivet-Castelot, F . : Trois semaines en Palestine. Douai, i m p r . Dechristé '79. 127 S. 10793 Jullien, M. : Sinai et Syrie. Souvenirs bibliques et chrétiens. Lille, Soc. de St. A u g u s t i n ; Desclée, de Brouwer et Cie. '93. 300 S., A b b . F r . 3,—. 10794 K e a n , J . : A m o n g t h e H o l y Places. A Pilgrimage t h r o u g h Palestine. L o n d o n , U n w i n '91. . . . S. 7 s. 6 d. — 2 n d E d . , enlarged. '92. 382 S. 7 s. 6 d. 10795 Rez. SatRev 71 ('91) No. 1860 S. 752f. The Athenaeum '91, Sept. 12, S. 345f. Guardian '91, Sept. 30, S. 1561. K e n t , S. H . : G a t h t o t h e Cedars. Travels in t h e H o l y L a n d a n d Palm y r a . London, W a r n e 74. 2 n d E d . '78. 3 n d E d . '90. 10796 Keppler, P a u l : W a n d e r f a h r t e n u n d W a l l f a h r t e n im Orient. F r e i b u r g 1 i. Br., H e r d e r '94. X, 509 S., 3 K., A b b . M. 7,50. Vgl. P L 2695; 2 1402; 3 2310. 10797 Rez. V. Schultze: LZ 45 ('94) Sp. 6209. I. Benzinger: DL 15 ('94) Sp. 1345. R.: Der Katholik 10 ('94) S. 180. HpBkD 114 ('94) S. 38—47, 180—91, 268—78. StML47 ('94) S.468—77. K.Rückert: LRKD 20 ('94) S.220—3. King, [Mrs.] . . .: Dr. L i d d o n ' s t o u r in E g y p t a n d Palestine in 1886. 4 t h ed. London, L o n g m a n s '92. 224 S. 5 s. 10798 Rez. Athen. '92 I I S. 254. Acad. 43 ('93) S. 12.

682

V. Geographie

King, J a m e s : Palestine as it is. Notes on a recent Journey made to the Holy Land.'80?

10799

Nov.

10800

Klein, [F. A.?]: A modern pilgrimage to the Holy Land || The Month '84,

Klüsner, P. : Die Ergebnisse und Eindrücke meiner Reise von St. Gallen über Venedig nach Triest, Athen, Smyrna, Beirut, Jaffa, Jerusalem, Ägypten, Brindisi, Rom und Mailand zurück nach der 10801 Schweiz. '81. Bez. Chr. Hoffmann: W T 40 ('82) Nr. 36.

Knox, T. W. : Boy travellers in the far East. P a r t 4: Adventures of two youths in a journey to Egypt and the Holy Land. New York '82. 10802 KoBajibHHiiKiii, A.: Ita. nyTeiiiecTBij) bt> CBHTyio 3eivuiK). [Kowalnizkij, A.: Aus einer Reise nach dem heiligen Lande] || CrpäHHUKt '85. Nr. 12; '86 Grp. 6 5 — 8 1 , 2 7 0 — 8 7 , 5 1 8 — 3 1 . — H3«. o i x : C.-neTep6ypn», Ao6po«teBi> '87. 2 2 4 CTp. 10803

Kraijenbelt, J . : Het Heilige Land. Reis door Egypte, Palestina en Syrie. TweedeDruk. Ten vordeele van hetKinderhuis der Ned. Herv. Gem. te R o t t e r d a m en van het Protest. Kinderziekenhuis ,,Marienstift" te Jerusalem. Rotterdam, Wenk & Birkhoff '93. XV, X V , 5 6 4 S . , B i l d n . , T . , K . — 3. D r u k '95 =

P L 1 2819.

10804

Kunde, Herrn. : Pilgerfahrt ins heilige Land in 26 Aufsätzen. Dresden, S t u r m & Co. '94. ( V I I I , ) 2 4 2 S., A b b . V g l . P L

1

2697.

10805

KvqMoç: 'OôomoQixov || EA 2 ('81) S. 1 2 4 — 6 [Reise 1 8 8 1 ] , 10806 Lallemand, Charles: D'Alger à Constantinople—Jerusalem—Damas. Paris, Ane. Maison Quantin 94. 4°. 134 S., Abb. = PL 1 2823 10807

Lamothe, Alexandre de: A travers l'Orient. De Marseille à Jérusalem. P a r i s , B l é r i o t ' 7 9 . 12°. F r . 3 , — .

10808

The Holy Land || Blackwood's Magazine 148 ('90) July, S. 1—18.

10809

Landau, W. : Reisen in Asien, Australien und Amerika. Berlin, Steinitz '89. VIII, 508 S. M. 6,—. 10810 [Landberg, C., u. a.]: Vâra Minnen. (Stuttgart) '86. 262 S., T. 10811 Reiseeindrücke in Indien, Ägypten, Syrien, Japan usw. Luxusdruck, nicht im Handel.

Lange, J . P . : Reise in das Land der Wahl. Bern, Wyss '87. 16 S. 10812 La Rosa, R. Ginard de: Tragedias de mar y tierra. Recuerdos y narraciones de Oriente. Madrid, Faguineto '81. 287 S. 10813 Le Camus, E. C. : Notre voyage aux pays bibliques. 3 tomes. Paris, Letouzey '90. 12°. VII, 400; 328; 332 S., 18 K., Abb. Fr. 10,50. 10814 Rez. Desjacques : Études '90, avril, S. 674—9. Le Hir: BC 11 ('90) S. 174—9. E. Jacquier: L'Université cath. 4 ('90) S. 155—7. K. : L R K D 16 ('90) S. 220.

—, —: Notre voyage aux pays bibliques. 2 tomes Bruxelles, Vromant & Co. '94. VIII, 500; 518 S. Fr. 13,—. 10815 I : Égypte et Basse Palestine. II: Haute Palestine. Syrie. Asie Mineure. Leroux, A.: Exquisses sur l'Orient. Paris, Dentu '82. 18°. 291 S. 10816

A. Allgemeines. 3. Reisen

683

Levis-Mirepoix, Comte de: Mes souvenirs d'Orient, Égypte, Syrie, Palestine. Châteaudun, H. Lecesne '82. I I I , 117 S. 10817 Lindau, P a u l : Aus dem Orient || Nord und Süd 50 ('89) S. 85—130. 10818 Loehnis, H . : Beiträge zur Kenntniss der Levante (Mai 1882). Leipzig, 0 . Wigand '82. X I I I , 153 S., K., 12 Pläne. [R 3336, 3]. 10819 Rez. Th. F[ischer] : LZ 33 ('82) Sp. 1318f.

—, — : Die wichtigsten Ergebnisse einer Informationsreise in die Levante an Bord des Dampfers „Lucifer", October und November 1881. Leipzig, 0 . Wigand '82. XV, 261 S. M. 5,— [R 3336, 2], 10820 Auch Beirut, Jafa, Jerusalem. — Eez. Th. F[ischer] : LZ 33 ('82) Sp. 1257f. Lombay, G. de: Au Sinai. Palestine et Syrie. Paris, Leroux '92. 18°. IV, 225 S. 10821 Lortet, Paul: La Syrie d'aujourd'hui. Voyages dans la Phénicie, le Liban et la Judée 1875—1880 || TM '80 S. 145—92; '81 S. 1—80; '82 S. 145—60, 177—229; '83 S. 337—416. S.-A.: Paris, Hachette '84. 10822 4°. 674 S., 9 K., Abb. [R 3377, 4], Rez. A. Socin: ThLZ 9 ('84) Sp. 473. DL 5 ('84) 19. Juli. Neue Revue '81 Nr. 20. nepM. Enapx. B^äom. '82 No. 17. Pycc. >KypHaji Enapx. IlepM.

'82 No. 103. Rev. œarit. et coloniale 94 ('84). - , — [Deutsch] II G136('80) S. 97—102,115—8,128—35,145—9,161—5; 37 ('81) S. 177—84, 193—9; 38 ('82) S. 273—9, 289—95, 305—11, 321—8, 337—42, 353—6, 369—76; 39 ('83) S. 257—63, 273—8, 289—96, 305—11, 321—7; 40 ('84) S. 273—8, 289—96, 305—11, 321—7, 337—44, 353—8. [Holländisch] | De Aarde en haar Volken '82 S. 49—64, 156—68, 241—64, 329—52; '83 S. 17—32, 105—20, 297—320. 10822a Lubomirski, Prince J . : Jérusalem. Un incrédule en Terre-Sainte. Paris, C. Lévy '82. 18°. X X X I V , 332 S. 10823 —, —: Autour de Jérusalem. Le christianisme et la société. Paris, G. Lévy '83. 18°. IV, 288 S. 10824 Macleod, Norman: Half hours in the Holy Land. Travels in Egypt, Palestine, Syria. London, Isbister '84. 12°. 344 S. [R 2907, 3], 10825 Maisch, G.: Von Nazareth zum Oelberg. '89. M. 10,—. 10826 Manning, Samuel, and Green, S. G. : The Lands of Scripture comprising Those Holy Fields, the Land of the Pharaons, Pictures from Bible Lands. London, Rei. Tract. Soc. '79. 200 S., Abb. 8 s. [R 3300]. (Bilder von Edw. Whymper). 10827 —, —: Those holy fields. Palestine illustrated by pen and pencil. New and improved ed. London, Relig. Tract. Soc. '90. 8 s. [Vgl. R 3300]. 10828 MapKOBT>, E. J l . : Bt> SnSjieiicKOH CTpaHt [Markow, E. L. : I m Bibellande] || PyccK. BtcTHHKT» '88 2 cTp. 48—76; 3 CTp. 71—98; 8 c r p . 192—212; 9 CTp. 156—89. 10829 MapKOBi, E . : riyremecTBie H a B o c t o k i , I4apbrpafli> h A p x H n e J i a n » .

[Markow,

Je. : Reise nach dem Orient, Konstantinopel und dem Archipelagos]. C.-neTepöyprb '90. XIV, 416 crp. [Leipzig, Brockhaus M. 8,—.]. 10830 Marquette, Louise: A travers la Syrie. Souvenirs de voyage. Lille, Desclée, de Brouwer et Cie '92. 330 S., Abb. 10831 Martin, E. M. : A visit to the Holy Land, Syria and Constantinople. London, Remington '82. 174 S. 10832

684

V. Geographie

Martinori, E.: Escursioni in Palestina || Boll. Club Alpino Ital. 24 ("91) S. 238—58, Abb. __ 10833 Matthes, A.: Reisebilder aus dem Morgenlande (Ägypten, Palästina, Syrien, Griechenland, Constantinopel). Gütersloh, Bertelsmann '91. VII, 356 S. M. 3,60. 10834 Maxwell, E. H.: Griffin Ahoy! A yacht cruise to the Levant and wanderings in Egypt, Syria, the Holy Land, Greece and Italy in 1881. London, Hurst & Blackett '82. 15 s. 10835 Mc-Garvey, J. W.: Lands of the Bible. A geographical and topographical Description of Palestine, with Letters of Travel in Egypt, Syria, Asia Minor and Greece. Philadelphia, Lippincott '81. 624 S. 10836 Mendenhall, J . W.: Echoes from Palestine. New York, Phillips & H u n t '83. 4,736 S., K., Abb. $ 3,—. 10837 Mertens, . . .: Gesellschaftsreise nach Korfu, Aegypten, Palästina, Syrien, Cypern, Rhodus, Santorin und Athen || Monatsblätter des wissenschaftl. Klub in Wien 16 ('94) Nr. 1. 10838 Miller, Helen Clarkson: Alone through Syria. With an introduction by A. H. Sayce. London, Kegan Paul & Co. '91. 340 S., Abb. 7 s. 6 d. 10839 Rez. Athen. '91, 12. IX., S. 345f. Acad. 39 ('91), 9. V.; S. 439. SatRev 71 ('91) S. 720. Westminster Review 136 ('91) S. 97f.

Millich, A.: Eine Orientreise. 2. Aufl. Wien, Hauler '92. 110 S. M. 1,—. 10840 Mitchell, E. C.: The Holy Land. Division 2: The Jordan and Bethlehem. London, Cassel '82. S. 18 s. 10841 Rez. E. Schürer: ThLZ 7 ('82) Sp. 25. Mitchell, Elisabeth Harcourt: Forty days in the Holy Land. London, Paul '90. 210 S., Abb. 6 s. 10842 Rez. Acad. 39 ('91) S. 160 (14. II.). Mitford, Edward Ledwich: A Land March from England to Ceylon Forty Years ago, through Dalmatia, Montenegro, Turkey, Asia Minor, Syria, Palestine, Assyria, Persia, Afghanistan, Scinde, and India, of which 7000 Miles on Horseback. London, Allen & Co '84. 2 vols. [R —]. 10843 Moliniero, A. Romero: Jerusalem y Nazaret, recuerdos de viaje. Paris, Bouret '84. 18°. 180 S. 10844 Montanus, E.: Reisebilder aus Syrien und Palästina || Aus allen Welttheilen 21 ('90) Nr. 9. 10845 MopÄOießi, XI- 4)0H'b: IlyTemecTBie bi IepycajiMMi. [Mordotschew, D. von: Reise nach Jerusalem] |l HCTOPHH. OSoaptaie '81 CTp. 250—98, 457 —530. 10846 Moritz, Bernhard: [Brief von seiner Reise] || ZDMG 38 ('84) S. 488f. 10847 —, —: Uber seine Reisen in Syrien || Verh. Ges. für Erdk. Berlin 13 ('86)S. 163—77. 10848 Munch, J. St.: Minder fra en Jerusalemsfaard. Christiania, Mailing '84. 118 S., K., Abb. 10849 Munro, . . .: Journal Kept during a tour in Egypt, Palestine and the south of Europe (including Part of Switzerland) in the spring of 1887. London, Simpkin '90. 196 S. 2 s. 6 d. 10850 Naumann, Edmund: Vom Goldenen Horn zu den Quellen des Euphrat. Tagebuchblätter und Studien über die asiatische Türkei und die

A. Allgemeines. 3. Reisen

685

anatolische Bahn. München, Oldenbourg '93. 4°. XVI, 494 S., 11 T., 3 K., Abb. M..20,—. 10851 Rez. W. Sievers: Aus allen Weltteilen 25 ('93) S. 103—6. H. Zimmerer: Ausland 66 ('93) S.784; Westöstl. Rdsch. '94 S. 260—4; Münchner Neueste Nachr. '94 Nr. 49. H. Feigl: ÖMO 19 ('93) S. 81—4. P. G.: Globus 64 ('93) S. 304—9. Ed. Meyer: LZ 45 ('94) Sp. 1881.

Neil, J a m e s : Palestine repeopled, or Scattered Israel's Sign of the Times. London, Nisbet '77. — 2 n a Edition VII, 194 S. — 7"1 Edition. '79. [Auszug || QS 13 ('81) 11 t h Edition. London, Simpkins '94. 198 S. — Vgl.

Gathering. A enlarged. '77. S. 325—7], — P L 1 1738. 10852 —, —: Palestine explored with a View to its present natural features, and to the prevailing manners, customs, rites and colloquial expressions of its people, which throw light on the figurative language of the Bible. London, Nisbet '82. X, 319 S. [R 3458, 2], — Edition. E b d a ' 8 7 . 3 s. 6 d. $ 1,50. 10853 —, —: Pictured Palestine. London, Nisbet '91. 330 S., Abb. 7 s. 6 d. n. [Paul, Archimandrit: Kurze Beschreibung einer Reise nach der heiligen Stadt Jerusalem und anderen heiligen Stätten], MocKBa '83. Crp. 103. 10940 Pavón, Angel Bärcia: Viaje ä Tierra Santa en la primavera de 1888. Madrid, Impresita y Fundición de M. Tello '89. VIII, 454 S. [Brockhaus M. 6,40.]. 10941 Péchenard, P. L. : De Reims à Jerusalem en 1893. Paris, DuboisPoalimont '93. IX, 332 S. 10942 Peri, . . .: Tre giorni a cavallo in Palestina || Riv. Europea 24 ('81) S. 824—42. 10943 Perolari-Malmignati, . . .: Su e giù per la Syria. Note e schizzi. Milano, . . . '78. 240 S. L. 3,50. 10944 Pezzo, C. del: La Terra Santa, reminiscenze di viaggio || Rass. nazionale '90, 1. X. — Il Sabbato santo a Gerusalemme || 192, 16. I. 10945 Eine Pilgerfahrt nach Jerusalem || Schwäb. Merkur '92, 21. IX. 10946 rioKpoBCKifi, 9.: nyreiiiecTBie bi CBHTyio 3eMjiio hìtomi 1886 r. [Pokrowskij, F.: Reise in das Heilige Land im Sommer 1886] || Tpy^bi Hießt. ,Elyx. AKa Ä eMiii '88 II crp. 316—51; I I I crp. 450—92; XII ct P . 248—85; '89 II crp. 243—81. 10947 Polak, J. : Z wycieczki na wschód [Orientreise] || Tygodnik illustrowany (Warschau) 4 ('94) Nr. 3—13, Abb. 10948 riOHOMapeBTj, C. : ilo cbht an 3eivuiH [Ponomarew, S.: Im heiligen Lande]. C.-rieTep6ypn>, Tun. B. KupuißayMa '79. Crp. 2, 152. 2. H3flaHie: '84. Crp. 2, 196 [R 3286, 3], 10949 Porter, John Leech: Through Samaria to Galilee and the Jordan. London, Nelson '89. 330 S. 10 s. [R 2407, 18], 10950 Rez. SatRev 67 ('89) S. 260 (2. III.). Potter, Henry Codman: The Gates of the East. A Winter in Egypt and Syria. New York, Dutton & Co. '77. 12°. VII, 259 S. [R —]. 10951

A. Allgemeines. 3. Reisen

691

Poujoulat, Baptistin: Récits et souvenirs d'un voyage en Orient (Bibliothèque de la jeunesse chrétienne). l l m e éd. Tours, Marne '83. 12°. 286 S. [R 1754, 3 d], 10952 Preusser, Louise, und Eulenburg, Gräfin Olga zu : Nacli Ägypten und dem heiligen Land. Tagebuchblätter. Dresden, N a u m a n n '84. IV, 205 S., 24 T. 10953 Rez. Ausland 58 ('85) S. 320. Proskowetz, Emanuel: Streifzüge eines Landwirths. Wien, '81. 10954 Raboisson, A. : E n Orient. Récits et notes d'un voyage en Palestine et en Syrie par l'Égypte et le Sinaï. 2 tomes. Paris, Libr. de l'oeuvre de St. Paul '86—'87. 4°. 323; 359 S., 14 K., Abb. Fr. 80,—. 10955 Rez. Desjacques: Études rei., philos., hist, et litt. '90, Avril, S. 674—9. E. Jacquier: L'Université cath. 5 ('91) S. 148—51. CRAI 4« série 16 ('88) S. 67. C. J. : Le Muséon 6 ('87) S. 246f. Rath, G. vom: Durch Italien und Griechenland nach dem Heiligen Land. Reisebriefe. In 2 Bänden. Heidelberg, C. Winter '82. X I I , 336; V I I I , 411 S. 10956 Reeve, Ch. McCormick: Where we went and what we saw. A Flying Trip through Egypt, Syria and the Aegean Islands. London. P u t n a m '91 S. 10957 Reinicke [, Karl]: Reiseskizzen aus dem heiligen Lande || NNM 24 ('80) S. 118—29. 10958 Jerusalem — näblus (Samaritaner) — sebastie — Tab or — Tiberias — Nazareth — Haifa — Karmèl — Caesarea — Jaffa. Reise der Orientalischen Gesellschaft zu Leipzig Sommer 1894. Leipzig, J u n g h a n n s und Koritzer ['94], 2 Bände. 4°. 92 T. [nicht im Handel], • 10959 Reiseeindrücke aus dem heiligen Lande || NNM 35 ('91) S. 1 4 3 - 9 . 10960 PeMecoBT), M. : [Remesow, M. : Meine Ferien. Briefe aus Jerusalem, Jaffa, Port Saïd, Alexandrien, Chios, Smyrna, Konstantinopel, Odessa] || PyccKiii Mbicjib [der Russ. Gedanke], 14 ('93) CTp. 90—111. 10961 Renault, M. : Voyage de M. M. de Torcy et Renault en Syrie, en 1881 || Soc. de g. de France, C.-R. 1 ('81) S. 69—73. Vgl. Exploration 13 ('82) S. 426. 10962 Reoyo, Narcisso Perez: Viaje à Egipto, Palestina y otros paises del Oriente. 3 vol. Lugo Soto Freire '82—'83. J e 408 S., 40 T., Abb. 10963 Revel, J e a n : Chez nos ancêtres (Palestine, Syrie, Arabie). Paris, Charpentier '88. 12°. Fr. 3,50. 10964 Richardt, Ch. : Det hellige Land. Dagbog og Digte. 3., gjennemsete udgave. Kj0benhavn, Gyldendal '89. 272 S., K. Kr. 3,50 [R 2752, 2], 10965 Richtenberger, Eugène : Les échelles du Levant. Impressions de voyage Il R P L 43 ('89) S. 240—4, 436—8, 562—7. 10966 Mitteilungen aus Briefen des Reiseunternehmers J . Riske in Jerusalem I NNM 37 ('93) S. 32—8. 10967 Schacht 45 m tief hinter den Mamillateich. Reise Jericho-'aräk el-emir'ammän-jädschüz — dscherasch — es-salt —• Karn sartabe-muchmäs. Kampf der Türken mit den Beni Hamide bei mädeba. Robert, Paul : En terre sainte. Lausanne et Paris, Mignon et Grassart '93. 4°. X, 197 S., T., Abb. 10968 Rez. Ch. Clermont-Ganneau: RC 36 ('93) S. 405. 44*

692

V. Geographie

Rogh, J o h n : F r a n Orientens Foergardar. Skisser. Stockholm, Bille '94. 169 S., Abb. 10969 Roller, Th.: Le tour d'Orient. Impressions de voyage en Egypte, TerreSainte, Syrie et à Constantinople. Lausanne, Bridel '90. 300 S., Abb. Fr. 5,—. 10970 Romani, G. : Viaggio in Palestina e nell'Egitto. Como, tipogr. P. Ostinelli '79. 16°. 404 S. L. 3,—. — (2 a Edizione) Chiavenna, Gaj '91. 16°. 408 S. L. 3,—. 10971 Ronchetti, G. M. : Jerusalem; trentatre lettere dalla Terra Santa e dall' Egitto. Milano, Palma '91. 410 S. L. 3,—. 10972 Rossi, Luigi : Un viaggio in Terra Santa e in Egitto, Settembre—Ottobre 1889. Vicenza, S. Giuseppe '90. 24°. X I I I , 264 S. L. 1,—. 2* edizione. Ebda '91. 504 S. 10973 Rouse, G. H . : Notes of a visit to Palestine || Ind. Evang. Review 19 ('94) S. 196—231. 10974 Rückert, K. Th.: Reise durch Palästina und über den Libanon. Mainz, Kupferberg '81. VIII, 524 S., 4 K „ 2 Pl. M. 6,—. 10975 Bez. A. Socin: LZ 33 ('82) Sp. 47. Kath. 61 ('81) Dez. Rudolf, Kronprinz von Osterreich : Eine Orientreise Illustriert nach Original-Zeichnungen von Franz v. Pausinger mit 37 Radirungen von F. Klaus und 100 Holzschnitten von F. W. Bader. Wien, Hof- und Staatsdruckerei '84. 2°. 184 S. 10976 Rez. BAZ '84 Nr. 141, 145. —, —: Eine Orientreise. Populäre Ausgabe. Wien, Hof- und Staatsdruckerei '85. 4°. I I I , 364 S., Abb. M. 7,50. 10977 Rez. K-ff: LZ 37 ('86) Sp. 544. K. Furrer: DL 7 ('86) Sp. 1205—7. —, —: Cesta po zemich vychodnich . . . Ceské vydâni sporâdal Jos. Stolba. Prag, Otto, '84. 2°. 176 S., T., Abb. 10978 —, —: Travels in the East, including a Visit to Egypt and the Holy Land by . . . the crownprince Rudolph. London, Bentley & Son '84 376 S., Abb. 31 s. 6 d. 10979 Zwierzina, Vine., und Steckler, L.: Eine Orientreise, beschrieben vom Kronprinzen Rudolf von Oesterreich ( = Gabelsberger stenographische Bibliothek XI). Wien, E. Steckler '84. 10980 Rückert, K. Th.: Reise durch Palästina und über den Libanon. Mainz, Kupferberg '81. VIII, 524 S., 4 K., 2 Pläne. M. 6,—. 10981 Rez. A. Socin: LZ 83 ('82) Sp. 47. Russell, A.: Glimpses of Eastern Cities, past and present. London, Nisbet '90 S. 2 s. 6 d. 10982 Rez. The Spectator '90, Aug. 16, S. 220. S., E.: Travel in Palestine || New York Times '88, Sept. 30. 10983 Sauvage, E d . : Excursion à Jérusalem et au Caire || Ann. Club Alpin Français 19 ('93) S. 356—88, Abb. _ 10984 Schachinger, Cölestin M.: Reise durch Italien nach Ägypten und Palästina. Wien, Hartleben '92. VI, 146 S., Abb. M. 2.—. 10985 Rez. O. Steinel: Ausland 66 ('93) S. 191 f. Th. Fischer: PM 39 ('93) S. 66. C. Seefeld: österr. Lit.-Blatt '94 S. 83f. Scharling, Henrik: Hauran. Reiseskildring fra Palestina. K j a b e n h a v n Gad '89. 80 S. Kr. 1,—. [R 3410], 10986 —, —: — Reisebilder aus Palästina. Mit Genehmigung des Verfassers

B. Einzeluntersuchungen. 1. Nordsyrien

693

aus dem Dänischen übersetzt von P. J. Willatzen. Bremen, M. Heinsius Nachf. '90. 87 S. M. 1,20. 10987 Bez. H. Guthe: ZDPV 13 ('90) S. 191f. —, —: Reisestudier fra Aegypten och Palaestina. 2 Tie. Kjobenhavn, Gad '92. 432 S., K., T. Kr. 6,50. 10988 Schlatter, A.: Mitteilungen über seine Reisen in Palästina und Syrien || 5. J.-Ber. der G. Ges. in Greifswald ('93) S. 191—9. 10989 Schredter, Emil: Reiseeindrücke aus dem heiligen Lande || NNM 35 ('91) S. 143—9; 36 ('92) S. 21—50. 10990 Jaffa — Jerusalem •— betlr — näblus — haifa — Nazareth •— See Genezaretli — Kapernaun.

B. Einzeluntersuchungen 1. Nordsyrien Hogarth, D. G.: Passes of the T a u r u s and Anti-Taurus || Proc. Geogr. Soc. London 14 ('91) S. 54—9. 10991 The Syrian Mountains |] SatRev. 56 ('83) S. 560f. 10992 Burnichon, J. : A travers le Taurus. De Césarée . . . à Adana. Souvenirs de voyage || Études '94 avril S. 664—87. 10993 Reisebilder aus dem nördlichen Syrien || Globus 57 ('90) S. 84—90, 100—6, 123—7. 10994 Jullien, M. : Voyage dans la Syrie septentrionale || MC 24 ('92) S. 419ff. 10995 Chester, G. J. : Notes on a Journey from I s k a n d e r û n to Tripoli || QS 20 ('88) S. 65—76. 10996 Iskanderûne — bailân •— karamurt — antâkie — bët el-mâ — suwëdïje (Seleucia Pieria : Sarkophage mit Reliefs, Kanäle) — dschebel el-akra' — kesâb — el-lâdikïje (Griech. Hs. des Neuen Testaments) — dschebele — bâniâs — el-merkab — tartüs — tarâbulus. Hoffmann, Louis-Frédéric: Le Vilayet de D i a r b é k i r d'après 61 travaux de M. Vital Cuinet de Constantinople || Le Globe 27 ('88) S. 194—207. 10997 Butyka, D.: Meine Reise von Kharput nach Diarbékir und mein Aufenthalt dortselbst j| DRGSt 15 ('92) S. 151—60, 214—22. 10998 Sachau, Eduard: Reise in Syrien und Mesopotamien. Leipzig, Brockhaus '83. X, 479 S., 22 T., 2 K. [von H. Kiepert], 10999 Beirut — Damaskus — Palmyra — Aleppo und weiter. Griechische, lateinische, arabische Inschriften. — Bez. A. Socin: BAZ '83 Nr. 352. Gl 45 ('84) S. 29—31, 38—42, 53—6. SatRev 56 ('83) S. 643. Proc. of the R. Geogr. Soc. '83 S. 743. E. N.: LZ 35 ('84) Sp. 848. H. Brugsch: V. Ges. für Erdk. Berlin 11 ('84) S. 223—6. —, —: Deutsche Forschungsreise im vorderen Orient [| Arch. f. Post u. Telegr. 14 ('86) S. 433—42, 464—76, ff 11000 •—, — : Mittheilungen über eine Reise in Syrien und Mesopotamien || V. d. Ges. für Erdk. Berlin 9 ('82) S. 125—53. 11001 —, —: [Briefe von seiner Reise] || ZDMG 34 ('80) S. 172—4, 564—7. 11002 Chantre, E. : De Beyrouth à Tiflis à travers la Syrie, la haute Mésopotamie et le K u r d i s t a n || TM 58 ('89) S. 209—304, K. 11003 An der Grenze von Kurdistan || Ausland 62 ('89) S. 945—9. 11004

694

V. Geographie

E. Sachaus Schilderung von A l e p p o || Gl 44 ('83) S. 319. 11005 Edessa to Aleppo || SatRev. 68 ('89) Oct. 12, S. 403f. 11006 Ellis, Tristram: Hierapolis and its white Terrace || Harper's Magazine '89, Oct. 11007 Aleppo to Skanderoon || The SatRev 70 ('90) Aug. 30, S. 257—9. 11008 Hartmann, Martin: Das Liwa Haleb (Aleppo) und ein Teil des Liwa Dschebel Bereket. Reisen, ausgeführt mit Unterstützung der Carl Ritter-Stiftung der Ges. für Erdkunde || ZGEB 29 ('94) S. 142—88, K., 475—550. S.-A. : Berlin, Kühl '94. 124 S., T. 11009 Bischoff, Theodor: Reise durch die Wüste von Palmyra nach Aleppo || Gl 40 ('81) S. 363—6 [R 3196, 3], 11010 Kiepert, Heinrich: Freiherr Max von Thielmann's Route von Kerbela nach P a l m y r a 1872 II ZGEB 17 ('83) S. 11011 Paschkoff, Lydie: Eine Reise nach Palmyra. Autorisierte Übersetzung von Ewald Paul 1 DRGSt 9 ('87) S. 246—57 [R 3217, 1], 11012 Bliss, Fred. Jones: Tadmor in the wilderness || Scribner's Mag. '90 April. 11013 Deville, . . .: Palmyre; souvenir de voyage et d'histoire. Paris, Pion '94. Vili, 270 S., K., T. Fr. 4,—. 11014 Rez. J. Burnichon: Études relig., philos., hist, et litt. '94 S. 535f. Ostrup, J. : Fra egnen mellem Palmyra og Rusafa || Norske G. Selskab Aarbog (Kristiania) 5 ('94) S. 107—11. 11015 Cahun, L.: Excursions sur le bords de l ' E u p h r a t e . Paris, 294 S. 11016

Maxwell, W. J. : Letters of an engineer while on service in Syria in connection with the proposed Euphrates valley railway and the Beyrouth waterworks. London, Ward '86. 11017 Chopard, A., et Beleys, A. : Aperçu général géographique, agricole, industriel et commercial sur la vallée de l'Euphrat. Paris, Chaix '87 4°. 39 S., K. 11018 Harper, Robert Francis: A Visit to Carchemish || ONTSt9 ('89) S. 308f. 11019 Le Ray, . . . : Sixième voyage en Orient. Damas — Palmyre — Le Désert — Babylone — La tour de Babel — L'Euphrate || Bull, de la soc. de g. de Lyon 8 ('89) S. 221—64. S.-A. : Lyon, Vitte '89. 48, 24 S. 11020 Hogarth, D. G.: Notes from the Euphrates Valley || Athenaeum '94 I S. 780f. 11021 Lepage, . . . : L'Euphrate, champ de bataille de l'avenir, et le congrès de Jérusalem || Rev. ill. de la Terre Sainte 11 ('94) S. 140—2, 157f., 172—4. 11022 Upton, R. D.: Gleanings from the desert of Arabia. London, Kegan Paul '81. VIII, 399 S. [auch s y r i s c h e W ü s t e ] , 11023 Durch die Syrische Wüste || G. Nachr. (Basel) 10 ('94) S. 170—3, 185—9. 11024 Pauli, G. : Von Bagdad bis Damascus || Mitt. geogr. Ges. Lübeck 2 ('90) S. 49—103. 11025 Josaphet, Don: Wüste und Wüstenvolk || ÖMO 18 ('92) S. 97—103, 109—17. 11026

B. Einzeluntersuchungen. 2. Mittelsyrien

695

Loti, Pierre (Viaud, Julien) : Le désert | La Nouvelle Revue 90 ('94) 15. sept., l.u. 15. Okt.; 91 ('95) l.u. 15. Nov., 1. Dez. — S.-A.: Paris, Caiman Lévy '95. II, 262 S. 11027 Rez. Francisque Sarcey : La Revue illustrée '95, 1 février, S Neubauer, Adr. : Oppenheims Reise von Damascus nach Mosul und Bagdad I Dt. geogr. Blätter 17 ('94) S. 166—73. BAZ '94 Nr. 60, S. 7. 11028

Oppenheim, Max Frhrr. von: Bericht über seine Reise durch die syrische Wüste nach Mosul || Verh. d. Ges. f. Erdk. in Berlin 21 ('94) S. 201 —18, T. — Translated into English by S. Steinthal || J. of the Manchester geogr. Soc. 10 ('94) S. 96—106. 11029 Erzherzog Ludwig Salvator: Die Karawanenstraße von Egypten nach Syrien. Prag, H. Mercy '80. X, 88 S., 22 T. [nicht im Handel], 11030 Rez. C. von Scherzer: ÖMO 6 ('80) S. 141—6.

—, —: The Caravan Route between Egypt and Syria, translated by E. Hesse-Wartegg. London, Chatto & "Windus '81. . . . S. Abb. 7 s. 6d. 11031 Ludvik Salvator Toskânsky, Arcivojvoda: Cesta Karavankâ z Egypta do Syrie [Erzherzog Ludwig Salvator von Toskana: Die Karawanenstraße von Ägypten nach Syrien], Prag, Simâcek '85. 57 S., Abb. Fl. 0,80. 11032 Rez. F. Umlauft: D R G S t 8 ('85) S. 138—40.

2. Mittelsyrien (Phönikien, Libanon, Damaskus) Diener, Carl: Ein Beitrag zur Geographie von M i t t e l s y r i e n || MGGW 29 ('86) S. 1—18, 87—102, 156—74. Vgl. PM 36 ('86) S. 183. 11033 —, —: Reisen in Mittelsyrien || Jber. des Frankfurter Ver. f. Geogr. u. Stat. 51 ('88) S. 132—7. 11034 Landschaftliche Schönheit im südlichen und mittleren Syrien || III. Ztg 92 ( ) S. 42. 11035 Garovaglio, Alf. : Viaggio nella Siria centrale e nella Mesopotamia || L'esplorazione commerciale'91 No. 1—3, 8—9; '92 No. 2, 5, 9—10; '93 No. 2—3, 6; '94 No. 1, 4, 6/7, 9. — S.-A.: PL 1 2788. 11036 Moyse d'Orléans: Notes de voyage || ' MC 15 ('83) Nr. 732; 734f.; 739—41; 743—5 [ A n t i o c h e , Druses et Maronites], 11037 Pick, B.: P h o e n i c i a || McClintock & Strong's Encyclopedia 8 ('79) S 11038 Peez, A. : Alt- und Neu-Phönizien || Beilage zur Augsburger Allgem. Ztg.'81, Nr. 11—17. 11039 B e y r o u t || The SatRev 50 ('80) S. 329f. 11040 Baarts, P.: Beirut || Aus allen Welttheilen 12 ('81) Nr. 12 [R 3320, 5], 11041 Robertson, J. : Grottes of Nahr el-Kelb [Untersuchung der Tropfsteinhöhlen am nahr el-Kelb bei Beirut) ]| Good Words 16 ('75) November, S. 769—. . .., Abb. Vgl. Baerts, R. || NNM 23 ('79) S. 35f. 11042 Bernhaupt, J.: Beyrut in Syrien || BAZ '88, S. 3508f. 11043 Lortet, M. L. Paul?: Reclus, Elisée; Charmes, Gabriel, et Guillois, . . .: Extraits de documents divers sur Beyrouth, Damas et le Hauran. Paris, Chaix '92. 28 S. 11044

696

V. Geographie

Hartmann, Martin: Das L i w a e l - L a d k i j e und die Nahije Urdu || ZDPV 14 ('91) S. 151—92, 193—255, K. (1:225000); 16 ('93) S. 235f. 11045 —, —: Resm Liwä el-lâçlikija (arabisch) [Berlin '91]. 40 S. 4°; 2 K. 2° [autogr.]. ' 11046 Renan, Ary: Deux villes syriennes, Horns et H a m a || Rev. hebdomadaire '93, 18. und 25. III., 1. IY. 11047 Desclée, . . . : Une excursion dans le L i b a n || Précis historiques (belges) 11048 '78, août. Spoil, E. A.: Ricordi di un viaggio al Libano || Giro del mondo '79, 9., 16., 22. Y. [R 2620, 2]. 11049 Zouain, L. : Notes et souvenirs d'un voyageur libanais. Paris, Challamel ainé'79. VIII, 212 S. 11050 Leroux, A.: Trois mois en Orient; le Liban et la Mer; Beyrouth, Baalbek, Damas || Ann. de la soc. académique de Nantes '80. S.-A. : Nantes, impr. Mellinet '81. 103 S. 11051 Oliphant, Lawrence : The Land of Gilead with Excursions in the Lebanon. Edinburgh and London, Blackwood and Sons '80. XXXVII, 538 S., K., Abb. 21 s. 11052 Rez. Athen. 1. I. '81 S. 13. W. Simpson: Acad. 19 ('81) S. 22. BAP 8. IV. '81 S. 1441. Dognée, Eugene: Le Liban || Congrès intern, des architectes (Paris, impr. nat. '81) S. 289—301. 11053 Aviau de Piolant, . . . Vicomtesse d ' : Quinze jours au Liban || Bull, de l'assoc. de Saint-Louis 2 ('80—'84) S. 124—31, 158—71, 188—200, 218—26, 273—83, 290, 306. 11054 —, —: Au pays des Maronites. Paris, Oudin '82. XI, 186 S. 11055 Baarts, P.: Sommerfrischen im Libanon || W J O 22 ('81) S. 163—7 [vgl. R 3320], 11056 Guérin, Victor: Lettre du Liban || Exploration 14 ('82) S. 653—6 [R 2369, 31], 11057 Koch, Karl: Der Kaukasus. Landschafts- und Lebensbilder. Nachklänge orientalischer Wanderungen. 2. Ausg. hrsg. von Therese Koch. Berlin, Calvary '82. VIII, 203 S., Bildn. M. 5,—. 11058 U. a. Das Dorf Eden u. die Cedern des Libanon. Socin, Albert: Lebanon || Encyclopaedia Britann. 9 t h ed. XIV ('82) S. 392—5 [R 3269, 9], 11059 Baarts, P. : Ein Ausflug zu den Cedern des Libanon || W J O '83, Nr. 1—3 [R 3320, 7], 11060 Guérin, Victor: Rapport adressé à M. le Ministre de l'instruction publique sur sa mission scientifique dans le Liban. Paris, Lévi '83. 28 S. [R 2369, 32], 11061 Le Liban, ses limites || L'Exploration 16 ('83) Nr. 334. 11062 Paine, John Alsop : The true Mount Lebanon || J . of the christ, philosophy 2 ('83) S. 365—79; 437—520 [R 3261, 5], 11063 Chassignet, L. M. M. : Souvenirs du Liban || Mém. de l'acad. de Stanislas '83 S S.-A.: Nancy, impr. Berger-Levrault '84. 34 S. 11064 Hohnhorst, Baronin H. von: Reisebilder aus dem Libanon. Braunschweig, J . H. Meyer '84. II, 312 S., 8 T., Abb. 11065 Rez. Wünsch: MGGW N. F. 17 ('84) S. 465.

Berghaus, H.: Der Libanon und die Drusen || Europa '85, Nr. Iff. 11066

B. Einzeluntersuchungen. 3. Dscholan, Haurän, Dschebel ed-Drüz

697

neTKOBHHt, K. fl. : [Petkowitsch, K. D. : Der Libanon und die Libanesen]. C.-neTep6yprb, Militärbuchdr. '85. CTp. 97, 270 [R 3192, 1], 11067 Post, George E. : Among the Mountains North of Palestine || New YorkEvangelist '88, 4. Y. und 5., 12. VII. [E 3084, 7], 11068 Rosen, Georg: Libanon || Allgem. Encykl. von Ersch und Gruber, 2. Serie, Bd. 43 ('89) S. 314—8 [R 2537, 19], 11069 Messedaglia, G.: La Coele S i r i a | L'Esploratore 3 ('80) Nr. 5f., K. 11070 Jullien, M. : Une excursion en Coelésyrie || Études relig., philos., hist. et litt. '90. S. 194—217, 462—89. 11071 Baarts, P. : Ein Besuch in B a a l b e k || W J O 24 ('83) Nr. 13f. [R 3320, 8], 11072 Sieber, J . : Beirut-Baalbek-Damaskus, eine Reiseerinnerung ( = Progr. des Gymn. zu Leitmeritz). Leitmeritz '92. 42 S., K. 11073 Oettli, Sam. : Über die Reise von Baalbeck zu den Cedern des Libanon [| Jber. G. Ges. Bern 11 ('93) S. I X — X I I . 11074 Trautmann, Th. : Ein Ausflug nach Baalbeck || Dt. Bauzeitung 27 ('94) S. 628—32, Abb. 11075 Syriacus [Noetling, Fritz]: Ein Ritt auf den H e r m o n || Deutsches Montags-Blatt 10 ('86) Nr. 22f. 11076 Round about D a m a s c u s |[ Blackwood's Magazine '78, Oct. 11077 The Damascus of To-day || SatRev '81 Sept. 24, S. 382f. 11078 Mackintosh, . . . : Damascus and its people, Sketches of modern life in Syria. London, Selley '82. 294 S. 11079 Victor, Horace: A day in Damascus || Murray's Mag. '89, November. 11080 Fahrmbacher, . . . : Durch Galilaea nach Damaskus, Baalbeck und Beirut 1 Jber. d. Vereins f. Erdkunde zu Metz 16 ('94) S. 65—97. 11081 0strup, J . : En Dag i Damaskus || Illustr. Tidende 35 ('94) S. 122f. (Nr. 10). 11082 Wohlbold, Hans: Damaskus || Aus allen Welttheilen 26 ('94) S. 43—50. 11083 3. Dsdiölän, Haurän, Dsdiebel ed-Drüz Oliphant, L. : A Trip to the North-East of Lake Tiberias in J a u l a n || QS 17 ('85) S. 82—93 = Schumacher, G. : Across the Jordan (London, Bentley '86) S. 243—67, Abb. 11084 Syriacus [Noetling, Fritz] : Aus dem Dscholan || Deutsches MontagsBlatt 10 ('86) Nr. 21. 11085 —, —: Meine Reise im Ostjordanlande und in Syrien im Sommer 1885 || ZDPV 9 ('86) S. 146—61, K. [Itinerar, Kostenberechnung, Geologisches], 11086 Schumacher, Gottl. : Der Dscholan. Zum ersten Male aufgenommen u. 11087 beschrieben || ZDPV 9 ('86) S. 165—368, K., 3 T., Abb. Gesamtbeschreibung mit Berücksichtigung der alten Beste (Dolmen, Skulpturen, Gräber, Inschriften), Namenliste zur Karte. Pläne: Elhammi, 1 : 10000. Kal'at el-hösn, 1 : 5000. Karte des Dscholan, 1 : 152000.

—, —: The Jaulân. Surveyed for the German Society for the Exploration of the Holy Land. Translated, by permission, from the Trans-

698

Y. Geographie

actions of t h e G e r m a n Society. London, Bentley '88. X I . 304 S., T., Abb. 11088 Beilage zu QS '88 J a n . u. April. •— Rez. E. J . : La Controverse et le Contemporain 14 ('88) S. 155f.

Guthe, H . : E r k l ä r u n g [zu C l e r m o n t - G a n n e a u , Ch.] || QS '87, S. 36—8 u. R A '87, S. 125] || Z D P V 10 ('87) S. 127. 11089 Schumacher, Gottlieb: Across t h e J o r d a n being a n E x p l o r a t i o n a n d Survey of P a r t of H a u r â n a n d J a u l â n . London, Bentley '86. X V I , 342 S., K. [Vs I n c h to a Mile], T. [Profile], Abb. 11090 Mit Berücksichtigung der alten Reste, Inschriften. S. 243—67: Oliphant, Lawrence: A Trip to the North-East of Lake Tiberias, in Jaulan (K.). S. 268—323: Le Strange, Guy: A Ride through 'Ajlûn and the Belkâ during the autumn of 1884 (K.). Der H a u r â n u n d seine Bewohner || Ausland 59 ('86) S. 493—7. 11091 H a u r a n w Syryi [Das H a u r a n g e b i r g e in Syrien] || Missye katolickie ( K r a k a u ) '91, S. 113—20, 160—5, 172—8, 215—21, 235—40, 262—7, 314—9. 11092 Dr. A[lphons] Stübel's Reise nach der D l r e t e t - T u l u l u n d H a u r a n 1882. Hrsg. von H. Guthe || Z D P V 12 ('89) S. 225—302, K. 11093 1. Bemerkungen des Herausgebers. 2. Itinerare (mit Höhenmessungen, geprüft von Kunze). Fischer, H a n s : Zur Karte. Namenlisten, bearb. von M. H a r t m a n n und J . G. Wetzstein. K a r t e : Dschebel Haurän und die benachbarten Eruptions-Gebiete, . . . construiert und gezeichnet von Hans Fischer. 1 : 400000. Farbdruck. Vgl. Guthe, H. || ZDPV 13 ('90) S. 183f.

Schumacher, Gottl. : Ergebnisse meiner Reise durch H a u r â n , ' A d s c h l ü n und Belkâ || Z D P V 16 ('93) S. 72—83, K. (1:400000)'Abb. ; S. 153—70, Abb. [Dolmen, Schalensteine]. 11094 Buhl, F r a n t s : Von B a n i j a s nach B o s r a || Z D P V 14 ('91) S. 63—5. 11095 Ewing, William: F r o m D a m a s c u s t o Nawa — F r o m Nawa t o E l - L e d j a || SST '92, S. 131, 194 (27. I I . ; 26. I I I . ) . 11096 Post, George E . : I n t h e L a n d of B a s h a n || Evangelist (New York) '92, 22. a n d 29. I X . 11097 Ewing, William: S u w e i d a h and I r e h || SST 34 ('92) S. 722f. (12. X I . ) . 11098 G r a h a m , Cyril: E l - H a r r a h || QS 13 ('81) S. 73—6. 11099

4. Ostjordanland (Transjordania) Warren, Charles: E a s t e r n Palestine || QS 12 ('80) S. 171f. [R 2973, 21], Vermessungsplan. 11100 Besant, W a l t e r : The new Survey of E a s t e r n Palestine || QS 13 ('81) S. 26—33. 11101 The British Association || QS 14 ('82) S. 246—57. 11102 Mit C. R. Conders Bericht über die Vermessung des Ostjordanlandes. Daniel, a b b é [ = Vigouroux, F r . ] : E x p l o r a t i o n s récentes à l'est du J o u r d a i n || L ' U n i v e r s '84, 2 a o û t . 11103 Le Strange, G u y : Account of a short J o u r n e y E a s t of t h e J o r d a n || QS 17 ('85) S. 157—80. Vgl. Conder, C. R. || S. 228 = Schumacher, G. : Across t h e J o r d a n . S. 268—. 11103a Mantell, A. M. : Recent E x p l o r a t i o n s east of t h e J o r d a n || Proc. of t h e R. G. Soc. 9 ('88) S. 719. 11104

B. Einzeluntersuchungen. 4. Ostjordanland, Transjordanien

699

The Survey of E a s t e r n Palestine. Memoirs of the Topography, Orography, H y d r o g r a p h y , Archaeology etc. Vol. I : Conder, Cl. R. : The ' A d w â n Country. London, P E F '89. 4°. X I I , 305 S., T., K., Abb. , 11105 [R 3242, 128]. Klein, F. A.: Notizen über eine Reise nach M o a b im J a h r e 1872 || Z D P Y 2 ('79) S. 124—34 = QS 12 ('80) S. 249—55 [R 2781, 3]. 11106 Hebron, Engedi, Masada, Schëch 'Isa, Kerak u. Umgebung.

Merrill, Selah: E a s t of t h e J o r d a n . A Record of Travel and Observation in t h e Countries of Moab, Gilead and Bashan during the Years 1875— 1877. With an introduction b y Roswell D. Hitchcock. New York, Ch. Scribner's Sons '81. XV, 549 S., K. — 2na ed. New York '83. (12 s. 6 d.] [R 3318, 12]. 11107 Rez. Athen. 14. I. '82. S. 51—3. A. Socin: ThLZ 7 ('82) Sp. 367f. PM 27 ('82) S. 63f.

Kasteren, J . P. v a n : Bewohnte Ortschaften in der B e l k â || Z D P V 13 ('90) S. 150—2. 11108 ( Schumacher, Gottlieb: Northern ' A j l û n „within t h e Decapolis". Published for the Committee of the P E F . London, W a t t '90. X I I I , 207 S., K., Pläne, Abb. 3 s. 6 d. 11109 Rez. The Academy 37 ('90) S. 447. The Athenaeum 1890, Aug. 23, S. 248f. Scott. Geogr. Magazine 6 ('90) S. 389f.

Frauberger, H. : Von A m m a n nach D j e r a s c h . Ein kleiner Beitrag zur K a r t e Syriens || Gl 63 ('93) S. 10—3, K. 11110 —, — : Von Dscherasch über el-Fedên nach Bosra || Gl 63 ('93) S. 167 —72. 11111 Burton, Richard F . : Een ontworpen tocht n a a r h e t Over-Jordaansche || Tijdschrift van het Aardr. Genootschap (Leiden) '81 Mededeel. 35 [R 3199, 7], 11112 Langer, S. : Aus dem Ostjordanlande, Ausflug von e s - S a l t nach Maan || M G G W 25 ('82) S. 281—94. Vgl. Ausland 55 ('82) S. 181—3. 1113 Hoffmann, C. : Das Land jenseits des J o r d a n || NNM 32 ('88) S. 37—48. 11114 Lagrange, M.-J. : Au-delà du J o u r d a i n || Science cath. '90. = H L 38 ('94) S. 97—106. S.-A. : Paris, Delhomme et Briguel '91. 11115 Hill, Gray: With t h e B e d u i n s : a Narrative of Journeys and Adventures in U n f r e q u e n t e d P a r t s of Syria. London, Fisher Unwin '91. 318 S., K., Abb. 15 s. 11116 Ostjordanland, Petra. — Rez. T. K. Cheyne: Acad. 39 ('91) S. 132. R. Sieger: Ausland 64 ('91) S. 180. D. W. Freshfield: Proc. of the R. G. Soc. 13 ('91) S. 53. Guardian '91, 30. IX., S. 1561. van Kampen: PM 37 ('91) S. 20. Literary World (Lo.) '90, Dec., S. 495. Scott. Geogr. Mag. 7 ('91) S. 102f. SatRev 1838 ('91) S. 81f. Critic '91, Aug. 8, S. 62.

Schumacher, Gottl. : Meine Reise im Ostjordanlande 1891 || ZDPV 15 ('92) S. 63f. 11117 Séjourné, P. M.: Voyage au delà du J o u r d a i n . Excursion aux environs de J é r u s a l e m || R B 2 ('93) S. 1 1 9 — 4 5 , K . , A b b . ; 2 2 8 — 4 1 . 11118 Mâdeba, Mschatta, Nebo, Hesbän, 'Amman, Sait, Dscherasch, 'Adschlün, Muzêrîb, Schëch sa'd, Nazareth.

Schumacher, Gottlieb: A b i l a of the Decapolis. London, P E F '89. V I I I , 51 S., K., Pläne, Abb. [ = Beilage zur QS '89, July], 11119

Dolmen bei 'ain dakar, Kirchenruine in Schëch sa'd, Gräber. Tempel (am teil umm el-'amad etwas südlich des teil äbil), Basilika, Theater, gepflasterte Straßen.

700

V. Geographie

5. Palästina a) G a l i l ä a u n d

Samaria

Kitchener, H. H.: S u r v e y of Galilee || QS 10 ('78) S. 159—74 [R 3332, 7]. 11120 —, —: On the Survey of Galilee || Geogr. Magazine '78 Oct. S. 271 — . . . 11121 Damas, Amédée de: Voyage en Orient. Voyage en Galilee. 3 me éd. 2 tomes. Arras-Paris '83. 514, 279 S. [R 2404, 12], 11122 Adraç, A.: To oqoç rfjç Fahlalaç || Ew'jv '83 Nr. 118. 11123 M a p K O B i , E B I \ JL.: B t ranntet [Markow, Jewg. L. : In Galilaea || P y c c Kift BtcTHHKT, '89 cTp. 1—41, 27—56, 78—123. 11124 Bruzelius, Jaime: En idyll frân berget K a r m el. Stockholm '81. 12°. 11125 Beltrame, G. : Una visita al Carmelo | Atti dell' Istituto Veneto 7 ('89) Nr. 8f. 11126 Oliphant, Lawrence: H a i f a ; or, Life in modern Palestine. London, Blackwood '87. VI, 376 S. 11127 Rez. Ath. '87 I S. 469f. J. Taylor: Acad. '87 I S. 319. —, —: Chaifa und Carmel || Jer 2 ('87) S. . . . = HL 31 ('87) S. 141—6. 11128 Schumacher, G. : Population List of the Lîvâ of ' A k k a || QS 19 ('87) S. 169—91. 11129 MacGregor, John: Veertien dagen op de z e e v a n G a l i l e a . Naar't Engelsch door C. S. Adama van Scheltema. Amsterdam, Hoeveker '78. 11130 Adraç, Aiov.: II êd/.aaaa rfjç FaLilaLaç rj rj Ài/ivrj rrjç Tißegidöog || Ziwv 81 Nr. 22. 11131 Bornemann, L. : Am See Genezareth || Monatsschrift für die ev.-luth. Kirche im hamburg. Staate 4 ('84) S. 208—16. 11132 Ein Sonntag am See Genezareth || BOZ '87 Nr. 3 = SaH 24 ('87) S. 245—60. 11133 Harper, Henry A. : The Sea of Galilee || Sunday Mag. (London) 17 ('88) S. 312. 11134 Guthe, Hermann: Erinnerungen vom See Genezareth || Dah. '89 oder '90 Nr. 19f. 11135 Merrill, Selah: The Sea of Galilee || SST '89 S. 84 [R 3318, 40], 11136 Adraç, A. : IIeqI rfjç NaÇagET | bv '81 Nr. 47. 11137 Schumacher, Gottlieb: Das jetzige Nazareth || ZDPV 13 ('90) S. 235— —45, Abb. Dazu Plan, 1:7500. Vgl. Hoffmann, C. || NNM 35 ('91) S. 62—70. 11138 Nazareth || Messager officiel du gouvernement. St. Pétersbourg '94. No. 67. 11139 Jullien, M.: Une visite à C h e f f a ' A m e r , Galilée | MC 21 ('89) S. 381 —4. 11140 Schumacher, Gottlieb: Von T i b e r i a s zum Hüle-See. Zusammengestellte Reisebeobachtungen || ZDPV 13 ('90) S. 65—75, Abb. 11141 Mit arali. Inschrift aus Tiberias (zu Frei), Gebäudereste aus ed-dikki. Vgl. Socin, Albert |] ZDPV 13 ('90) S. 204. Barclay, Ch. Wright: J a c o b ' s Well || QS 13 ('81) S. 212—4, Abb. 11142

B. Einzeluntersuchungen. 5. Palästina, b) Judäa

701

King, James: Visit to M o u n t G e r i z i m , in the Valley of Shechem || Evangelical Mag. N. S. 80 ('88) S. 350—6. 11143 Bartels,. . . [Hilfsprediger]: Eine Fußtour nach N a b l u s || NNM 38 ('94) S. 76—93. 11144 b) J u d ä a u n d d i e

Küstenebene

Damas, Amédée de: E n Orient, Voyage en J u d é e . 3 me éd. 2 vols. Paris, Puttois-Cretté '82. 345 S. [R 2404, 9]. — Nouv. Éd. Paris, Delhomme et Briguet '87. 347 S. 11145 Chevrillon, André: En Judée || RDM 116('93) S. 292—313, 595—623 = Ute och hemma '93. S. 318—20. 11146 Morand, . . . : La Terre des Patriarches ou le Sud de la Palestine. Lyon, Vitte et Perrussel. 12°. Tome I: Bethléem, Saint-Saba, Saint-Jean du Désert. '82. X X V , 414 S. I I : Hébron, Bersabée, Désert de Juda, Masada, Engaddy, Tékoa. '83. X I I , 328 S. Fr. 7,50. 11147 Galeran, H.-D.: Excursion à H é b r o n || TS 11 ('94) S. 33—6. 11148 Schneller, J. Ludwig: Von Hebron nach der Wüste Siph und nach Jutta H NNM 29 ('85) S. 112—26. 11149 Müller, S.: Bericht über eine Reise ins P h i l i s t e r l a n d || NNM 25 ('81) S. 38—55. 11150 Bethlehem — weledsehe — bët machsïr — 'amwas —ramie — wâdi ehnen — Jaffa — Zernükä — Jebna — medschdel — Askalon •— Gaza — bët dschibrin — bët idschmäl.

Griffin, . . . : A Visit to Philistia || Fortnightly Rev. 35 ('84) Jan., S

11151

Gatt, Georg : Die Ebene des Philisterlandes || HL 37 ('93) S. 1 1 5 - 2 1 . 1 1 1 5 2 Sandreczki, M.: [ G a z a ] || Z D P V 2 ('79) S. 246f. 11153 Gatt, Georg: Verschiedene Nachrichten aus Gaza || HL 24 ('80) S. 57 —9.

11154

—, —: Verzeichnis der bewohnten Ortschaften der Kaimakämije Gaza II Z D P V 7 ('84) S. 293—8. 11155 Mantell, A. M.: D â j û n , near Sitt Nefîseh || QS 14 ('82) S. 164 [4 Min. westl. von ramle], 11156 Schwarz, G. : J a f a und Umgebung || ZDPV 3 ('80) S. 44—51, Plan [ 1 : 3 1 8 0 0 von Th. Sandel], 11157 0OMeHKO, Kji.: [Fomenko, Gl.: Jaffa und seine Umgebung] || Tpyßbi KießCKOH flyxoBHOH AKafl. 24 ('82) c T p . 310—40. 11158 Adraç,

A.\ Al Tiôkeiç Zagœv xal 'Ionni) || Ztd>v '82 N r . 6 2 .

11159

Potts, A. : From Jaffa to Jerusalem || B. de la soc. royale de G. d'Anvers 8 ('84) S. 315—51. 11160 Hall, Birger: En vandring i K e d r o n s Dal || Kirk. Literaturtid. '92 S. 124—8, 142—4. 11161 Müller, S. : Siebenzehn Tage bei den Beduinen in der W ü s t e J u d ä a v. 9 . - 2 5 . März 1881 || NNM 25 ('81) S. 89—112. 11162 Bethlehem — Adullam — Lager des schëch Uweda (wädi Tremi?) — sehëch ranaim (wädi el-dorämi) 'Abdalläh Basa (wädi hasasa) — schëch Muhammad Koket (wädi el-schokif, Kefie-Beduinen) — Kafne-Beduinen — schëch Abu Deija — Araber Eldenadne — schëch Elwachs — schëch Mächsen — schëch Islimän Chatib — schëch -Ismain Hamdan — schëch Ibrâhïm 'Abdallah — schëch Isliman Salim Aned Alläh Ismaini.

—, —: Ein Besuch bei dem Stamm El-Abeidije in der Wüste Judäa nordöstlich von Bethlehem || NNM 26 ('82) S. 59—61. 11163

702

V. Geographie

Grundt, Friedr. : Von Jerusalem nach B e t h l e h e m || 6. J.-Ber. der Lausitzer Prediger-Gesellschaft für '79—'80 ('80) S. 5—14. 11164 Wirsen, C. D. af: Frân Bethlehem til Golgatha med Bilder af B. Plockhorst. Stockholm, Fahlcrantz '82. 4°. 185 S. 11165 Jensen, S. H. : Fra Jerusalem til Bethlehem || Luthersk-Ugeskrift Bd. 16 ('84) Nr. 4—7. 11166 Bethlehem || ChrW 1 ('87) S. 512f. 11167 Hulbert, Henry W. : Bethlehem of Judaea || The Indépendant '88 S. 1632 (20. XII.). 11168 Woiart, Elise: Le Bethléem. Tours, Marne et fils '89. 72 S., Abb. 11169 Henry, H. T.: Bethlehem || Cath. World '90, Jan. 11170 W. : Ein Besuch im heutigen Bethlehem || Schwab. Merkur '91, 26. XII., Nr. 304. 11171 Germer-Durand, J . : Les prétendues vasques de Salomon près de Bethléem || Le Cosmos '93, 16 janvier. 11172 Palmer, P.: Das jetzige Bethlehem || ZDPV 17 ('94) S. 89—97, Plan (1:12500). 11173 [Von Bethlehem nach B e t h a n i e n . Lettisch]. Mitau '83.131 S. 11174 Schwarz, Bernh.: Zwischen Bethlehem und Bethanien || WBL '94, Nr. 153. 11175 Socin, Albert : Alphabetisches Verzeichnis von Ortschaften des P a s c h a lik J e r u s a l e m || ZDPV 2 ('79) S. 135—63, K. Vgl. Guthe, H. || S. 245f. 11176 Hartmann, Martin: Die Ortschaftenliste des Liwä Jerusalem in dem türkischen Staatskalender für Syrien auf das Jahr 1288 der Flucht (1871) II ZDPV 6 ('83) S. 102—49; 7 ('84) S. 307—9. 11177 Sandreczki, C. : Die Namen der Plätze, Straßen, Gassen usw. des jetzigen J e r u s a l e m || ZDPV 6 ('83) S. 43—77, K. [mit Nachwort von H. Guthe). 11178 Bevölkerungsliste von Jerusalem || NT 42 ('86) Nr. 28 = NNM 30 ('86) S. 158—9. 11179 Tweedie, W. K.: Jerusalem pictorial and descriptive. New York, '78. [E 2393, 5], 11180 Flaminio, T. : Un mese a Gerusalemme e nei suoi dintorni. Milano, Barbini '79. VI, 152 S., T. L. 3,—. 11181 Garnier, E. : Jérusalem et la Judée. Description de la Palestine ou Terre Sainte, précédée de considérations sur l'histoire de ce pays depuis les premiers temps jusqu' à nos jours. Tours, Marne '79. Nouv. éd. '83. 160 S., ill. Fr. 2,—[E 2010], 11182 Jérusalem, notice descriptive || Missions catholiques 11 ('79) S. 181 f., 311. 11183 Monbrun, Alfred: Jérusalem et le S. Sépulcre. Lille et Bruges, Desclée '80. 11184 Smith, W. Eobertson: In the Holy Land. The Outskirts of Jerusalem || The Scotsman'80. 11185 Eatisbonne, Théodore: Premières impressions de Jérusalem || AMSTS 17 ('81) S. 22—35 [E 2561], 11186 Damas, Amédée de: En Orient. Voyage à Jérusalem. 3e éd. Paris, Delhomme et Briguet '83. 18°. 514 S. [E 2404, 10], 11187 Eaton, S. J. M.: Jerusalem, the holy city. New York, Philipps '83. 24°. 88 S. 11188

B. Einzeluntersuchungen. 5. Palästina, b) Judäa

703

Erret, Isaac : Walks a b o u t Jerusalem. A search, a f t e r the l a n d m a r k s of primitive Christianity. St. Louis '84. 211 S. [R 3325], 11189 HaBpouKift, A.A.: [Nawrockij, A. A.: Das neue Jerusalem. Nach Reisenotizen] I flpeBH. PyccKifl '84. H e f t 8. 11190 Merrill, Selah: Jerusalem. Population, Religion, P o v e r t y || OTSt 5 ('85) S. 97—103 [R 3318, 27], 11191 Porter, J o h n Leech: Jerusalem, B e t h a n y and Bethlehem. London, Nelson '86. 4°. 168 S., Rundsicht. 12 s. [R 2407, 17]. 11192 Wartensleben, A. Graf: Jerusalem. Gegenwärtiges und Vergangenes. 4. [Titel-] Ausgabe. Berlin, Mittler '86. XI, 228 S., 12 Ansichten, 3 K., Rundsicht. M. 3,— [R 2960]. 11193 11194 Der Tempelplatz vor und u m 1886 fl Dah. 22 ('86) S. 456f. Schlicht[, Karl]: Jerusalems E m p o r b l ü h e n || NNM 81 ('87) S. 145—7. 11195 KorrreBt, A. : BocnoMMHaHie o IIOTOAKFE ET. KoHCTaHTHHonojit, Haupt H IepycaJIHMT> BT) 1887 roAy. [Koptew, A. : Erinnerung an eine Reise nach Konstantinopel, Kairo u. Jerusalem i. J . 1887]. C.-neTep6ypn,, GraciojieBHHT» '88. 338, 2 CTp. P6. 2,—. 11196 Lietzow, P a u l : Jerusalem. Ein Besuch in der heiligen S t a d t . Berlin, Behrs Buchh. '88. 88 S. M. 1,—. Auszug || NNM 32 ('88) S. 112—6. 11197 Wilson, Ch. W. : Jerusalem, the Holy City. With a new introduction and numerous engravings. London, Virtue '88. 4°. 126 Bl. £ 1, I s . [R 2891, 25], 11198 P l a t h , Carl Heinrich Christian: Sieben Tage in Jerusalem || E K '89, 5. 265—70, 283—8, 304—12. — S.-A.: Berlin-W., Buchh. der Gossnerschen Mission '89. 34 S. M. 0,50. 11199 Rez. H. Guthe: ZDPV 13 ('90) S. 192f.

Mucha, J . : Jerusalem. Betrachtende Skizze || D R G S t 12 ('89) S. 63—75. 11200 Wilson, E d w a r d L. : R o u n d a b o u t Jerusalem || Century Magazine '89, May. S. . . . , Abb. 11201 Besant, W a l t e r : Jerusalem || Chamber's Encyclopaedy VI ('90) S 11202 Montanus, E r n s t : Die S t a d t Jerusalem || Aus allen Welttheilen 22 ('91) S. 263—8. 11203 Hochstetter, Christian Friedrich: Beschreibung von Jerusalem. Eine Zugabe zu der Reliefkarte der Stadt und Umgegend von Jerusalem von Louis Erbe. 11. Aufl. bearb. von I. Frohnmeyer. S t u t t g a r t , L. Kienzier'92. 11204 Powell, George May: Jerusalem || Gowthwaite's G. Mag. (New York) 11205 3 ('92) S. 411—6, K. Oliphant, Mrs. F. R . : Jerusalem, t h e Holy City; its History and Hope. London, Macmillan '91. 520 S., Abb.. 21 s. 2n 1 8 5 6 — 1 8 6 0 i r . [M. :

Rußland im Schwarzen Meer und in Palästina 1856 —1860] || 11797 Les Russes en Palestine || Figaro '89, 22. X., vgl. QS 22 ('90) S. 3. 11798 PyccKan CrapHHa '89 crp. 717—23.

g) S c h w e d e n h) V e r e i n i g t e S t a a t e n v o n A m e r i k a 3. Verfassung, Verwaltung, Gesetzgebung a) A l l g e m e i n e s Sälnäme-i-wiläjet Surija. Kalender für das Wilajet Syrien auf das Jahr 1294 [begann 16. I. '77], Beirut '77. 139 S. [türkisch], 11799 Sälnämeh für das Wilajet Syrien 1299. Konstantinopel, Staatsdruckerei '82. 398 S. [lithographiert], 11800 Sälnämeh für das Wilajet Haleb 1302. Konstantinopel, Staatsdruckerei '85. II, 210 S. [lithographiert], 11801 b) G r e n z e n c) V e r t r ä g e Testa, J. de: Recueil des traités de la Porte Ottomane avec les puissances étrangères, depuis le premier traité conclu en 1636 entre Suleyman 1 er et François I e r jusqu' à nos jours. Continué par Alfred et Leopold de Testa. Paris, E. Leroux. Tome VII: France '92. 783 S. S. V I I I : '94. 633 S. 11802 Martens, Friedrich Frommhold: Das Consularwesen und die Consularjurisdiction im Orient. Mit Ergänzungen des Autors übers, von H. Skerst. Berlin, Weidmann '74. VI, 594 S. M. 14,—. 11803 Schnabl, Karl: Die historisch-politischen Rechtsverhältnisse an den hl. Stätten in Palästina || HL 38 ('94) S. 72—9. 11804

B. Politisches u.Kulturelles. 4. Verkehr, Handel, Industrie, b) Konsularber. 739 d) Verfassung e) Gesetzgebung, R e c h t Dustür. Sammlung der Gesetze und Verordnungen, die im Ottomanischen Reiche in Kraft sind. Konstantinopel, Druckerei Mahmud Effendi. 7 Bde. [Huart III Nr. 24], 11805 Doustour-i-Hamidié. Appendice à la législation ottomane. Publiés par D. Nicolaïdes. Constantinople, Bureaux du Journal Thraki. 5me partie contenant les lois et regl. promulgués à partir de l'année 1874 à 1878. '78. VIII, 366 S. 6me partie: Le Code civil ottoman. '81. 284 S. Fr. 13,—. 11806 Jellin, David und Pines, J. M.: rralron lasiow min Die im türkischen Reiche geltenden bürgerlichen Gesetze, aus dem Arabischen in hebr. Mischnadialekt übers. 1. Heft. Jerusalem'87. 44 S. [Z Nr. 116], 11807 Staatsbürgerrechte. Landbesitzrechte. f) F i n a n z e n , Steuern 4. Verkehr, Handel und Industrie a) Allgemeines Judilo witsch, David: nir;'?:r! na i n Handel und Industrie in Palästina. Warschau '90 [Z Nr. 120], 11808 b) K o n s u l a r b e r i c h t e Wirtschaftliche Verhältnisse Syriens und seiner Hauptplätze || Preußisches Handelsarchiv '78 II S. 489—96, 500—10, 540—8, 550—61, 574—80. 11809 Palästina. Die Lage des Zuckermarktes || DHA '85 II S. 759; '86 II S. 754f. 11810 Der Handel Nordsyriens im Jahre 1889 || DHA '90 II S. 378—81. 11811 Handelsbericht aus Aleppo || Preuß. Handelsarch. '79 Nr. 26. 11812 Die wirtschaftliche Lage des Vilayets Aleppo in den Jahren 1885 und 1886 || DHA '87 II S. 773—5. 11813 Aleppo. Zollinger, C.: Handelsbericht für das Jahr 1899 || DHA '01 II S. 160—4. 1900 || S. 699—703. 1901 | '03 II S. 274—9. 11814 B e i r u t . Handelsbericht für das Jahr 1882 || DHA '84 II S. 14—31 [zugleich für Alexandrette, Damaskus, Tripolis], 1888 || '89 II S. 698 —707 [zugleich für Alexandrette, Mersina, Tripolis]. 1891 || '92 II S. 509—11. 1892 || '94 II S. 13f. 1895 || '96 II S. 556—63. 1898 || '99 II S. 611—6. Schroeder, P.: 1900 || '01 II S. 1132—46. 1902 || '04 II S. 202—13. Vgl. PL 2 Nr. 2663ff. 11815 Beirut. Die Lage des Zuckermarktes || DHA '85 II S. 573; '87 I I S. 239f.; '88 II S. 181f.; '89 II S. 234f. 11816 Beirut. Einfuhr von Kolonialwaren im Jahre 1891 || DHA '92 II S. 408f. 1892 || '94 II S. 14f. 1894 || '95 II S. 588f. 11817 Bericht über die Betheiligung Deutschland am Einfuhrhandel von Damaskus I! Preuß. Handelsarchiv '78 Nr. 17. 11818 47»

740

VI. Syrien — Palästina heute

D a m a s k u s . H a n d e l s b e r i c h t f ü r 1879 || D H A '80 I I Nr. 22. 1885 u n d 1886 I '87 I I S. 401—5. 1887 || '88 I I S. 215f. 1888 u n d 1889 || '90 I I S. 335—7. 1891 I '92 I I S. 511—4. 1894 || '95 I I S. 579f. 1895 || '96 I I S. 535—8. L ü t t i c k e , . . . : 1899 || '00 I I S. 872—8. 1902 || '03 I I S. 764—72. 11819 H a i f a . H a n d e l s b e r i c h t f ü r 1882 || D H A '83 I I S. 258f. 1883 || '84 I I S. 367f. 1887 II '88 I I S..329f. 1888 || '89 I I S. 274. 1891 || '92 I I S. 507. 1900 I '01 I I S. 482—4. 1901 || '02 I I S. 636—41. Keller, F r i e d r i c h : 1902 || '03 I I S. 655 —7. 1903 || '04 I I S. 699—702. Vgl. P L 2 Nr. 2667 f. 11820 J a f f a . Die Lage des Z u c k e r m a r k t e s in P a l ä s t i n a || D H A '85 I I S. 199f., 394. 11821 J a f f a . O r a n g e n a n b a u , E r n t e u n d H a n d e l || D H A '94 I I S. 449f. 11822 H a n d e l s b e r i c h t aus J e r u s a l e m || P r e u ß . H a n d e l s a r c h i v '77 I S. 467. '78 S. 552—4. 11823 J e r u s a l e m . H a n d e l s b e r i c h t f ü r 1878 u n d 1879 || D H A '80 Nr. 24. 1882 II '83 I I S. 416—22. 1883 || '85 I I S. 73—6. 1884 || '85 I I S. 609 —6. 1886 II '87 I I S. 455—9 [unter besonderer B e r ü c k s i c h t i g u n g der D e u t s c h e n Templer-Kolonien zu J e r u s a l e m , J a f f a u n d Sarona], 1887 II '88 I I S. 661—5. 1896 || '97 I I S. 339—41 [nach e. britischen K o n s u l a t s b e r i c h t ] . S c h m i d t , E d m . : 1900 || '01 I I S. 1124—6. Vgl. P L 2 Nr. 2672ff. 11824 S a i d a . J a h r e s b e r i c h t f ü r 1882 || D H A ' 8 3 I I S. 279f. 1896 || '97 I I S. 186. 1897 II '98 I I S. 234. 1898 || '99 I I S. 210. Vgl. P L 2 Nr. 2678. 11825 H a n d e l s - u n d w i r t s c h a f t l i c h e Z u s t ä n d e in Tripolis (Syrien) || D H A '80 11826 S. 71. J a h r e s b e r i c h t f ü r 1881 || ' 8 3 S. 303f. Arnold, A. : Our commercial o p p o r t u n i t i e s in W e s t e r n Asia || J . of t h e Manchester G. Soc. '85 S. 29, K. [ E n g l a n d ] , 11827 Englischer H a n d e l mit P a l ä s t i n a || E x p o r t 9 ('87) S. 715. 11828 Avis pour le commerce de la P a l e s t i n e et m o u v e m e n t des é t r a n g e r s à J e r u s a l e m , à J a f f a et Jericho. '90 [ F r a n k r e i c h ] . 11829 Missir, O. : E a p p o r t o commerciale su Gerusalemme || Bolletino consolare '81, Dezbr. [ I t a l i e n ] , 11830 Schick, Progress in P a l e s t i n e || QS 12 ('80) S. 187f. 11831 Aus Ö s t e r r . Monatsschr. f. d. Orient '80 Nr. 8, 10f. Vgl. R 2890, 35. Austro-syrischer H a n d e l || ÖMO 11 ('85) S. 219f. 11832 D e u t s c h l a n d s E x p o r t b e s t r e b u n g e n n a c h d e m Oriente || H a n d e l s Museum 4 ('89) S. 221. 11833 Die kommerzielle Lage von A l e p p o 1888 || Kommerzielle Berichte (Beiblatt z u m Handels-Museum) 4 ('89) S. 434. 11834 H a n d e l s v e r h ä l t n i s s e von B e i r u t 1888 || Kommerzielle Berichte (Beibl. 11835 z u m H a n d e l s m u s e u m ) 4 ('89) S. 429f. Zur w i r t s c h a f t l i c h e n Lage in Beirut || Kommerzielle Berichte ( B e i b l a t t z u m H a n d e l s m u s e u m ) 6 ('91) S. 426ÌI. 11836 J a h r e s b e r i c h t 1891 des [Österreich.] G e n e r a l - K o n s u l a t s B e i r u t || Kommerzielle Berichte ( B e i b l a t t z u m H a n d e l s m u s e u m ) 7 ('92) S. 293ff. 11837 Handelslage von D a m a s k u s || Kommerzielle Berichte (Beibl. z u m H a n d e l s m u s e u m ) 4 ('89) S. 435 f. 11838 Luncz, Abr. Moses: H a n d e l s v e r k e h r zu J a f f a f ü r das a m 30. Sept. 1880 e n d e n d e J a h r (nach d e m a m t l i c h e n Register des a m e r i k a n i s c h e n Consulats in J a f f a ) || J e r 1 ('81) S. 142—4. 11839

B. Politisches und Kulturelles. 4. Verkehr, Handel, Industrie, f) Verkehr

741

Merrill, Selah: Condition of Palestine || U. S. Consular Reports '82, S. 408—11 [R 3318,16]. 11840 •—, —: Fruit culture in Palestine || United States Consular Reports (Washington) Nr. 45 ('84) S. 51; vgl. PM 31 ('85) S. 148 [R 3318, 26], 11841 Boettcher, Immanuel: Economic Conditions of Modern Palestine || Goldthwaite's G. Mag. (New York) 4 ('92) S. 834f. 11842 Gatt, Georg: Der Getreidemarkt von G a z a || HL 37 ('93) S. 121—5. 11843. c) Z ö l l e Smith, Hasketh : The Experiences of a Multazim [Zöllner] |[ Blackwood's Magazine 147 ('90) 892 S. 222—30. 11844 d) I n d u s t r i e Martin, F.: l a Palestine industrielle ( = Extrait de la Rev. de France). Paris, impr. Mouillet '79. 16 S. 11845 Pines, Jechiel Michael. rr^tDin Über Glasbläserei und -fabrikation in Palästina. Warschau '93. 12 S. [Z Nr. 180], 11846 Kellner, W. : Orientalische K u n s t w e b e r e i || Ausland 66 ('93) S. 587 —9, 603—6. 11847 Gatt, Georg: Technische Ausdrücke der T ö p f e r e i und Weberei in Gaza II ZDPV 8 ('85) S. 179—82. 11848 —, —: Industrielles aus Gaza | ZDPV 8 ('85) S. 69—79. 179—81. 11849 e) B a n k e n Syrien. Geld- und Kreditverhältnisse || DHA '88 II S. 180f.

11850

f) V e r k e h r Das Verkehrswesen in Palästina || D H A '85 II S. 307f. 11851 Renseignements sur les r a d e s des côtes de Syrie et de la Palestine || Bull. Soc. de G. de Marseille '78 S. 361 f. 11852 Robin, Anatole : De la Palestine. Ses ressources agricoles et industrielles. Intérêt national de la création du port de Jaffa et de voies ferrées dans la contrée. Paris, Fillion & Cie '80. 16 S. 11853 B e i r u t . Schiffsbewegung im Hafen 1885 || DHA '87 II S. 123. 1886 || '87 II S. 538f. 1887 || '88 II S. 179f. 1896 || '97 II S. 193. 1897 |f '98 II S. 235. 1899 » '00 II S. 402. 1902 || '03 II S. 543. — Verkehr deutscher Schiffe || '00 II S. 358; '01 II S. 1038. Vgl. PL 2 Nr. 2656. 11854 H a i f a . Schiffsverkehr im Jahre 1896 || DHA '97 II S. 193. 1897 || II S. 235. 1899 II '00 II S. 402. 1901 || '02 II S. 641. 1902 || '03 II S. 521. Vgl. PL 2 Nr. 2658. 11855 Mina, G.: Movimento del porto di G i a f f a || Bolletino consolare '83, Febr. 11856 Jaffa. Handel und Schiffahrt im Jahre 1888 | DHA '89 II S. 519 f. Handelsbericht 1894 || '95 II S. 414f. Büge, . . .: 1902 || '03 II S. 855 —8. Vgl. PL 2 Nr. 2669ff. 11857 Jaffa. Schiffsverkehr im Jahre 1894 II D H A '95 II S. 578. 1900 || '01 II S. 750. Vgl. PL 2 Nr. 2659 f. 11858

742

VI. Syrien — Palästina heute

S a i d a . Schiffsverkehr im Jahre 1896 || DHA '97 II S. 193. 1897 || '98 II S. 235. Vgl. PL 2 Nr. 2661. 11859 S y r i e n . Schiffsverkehr im. Jahre 1894 || DHA '95 II S. 251. 11860 Burton, Richard F.: The proposed J o r d a n Canal || Acad. 24 ('83) S. 162 [R 3199, 9], 11861 Martin, H. : Le canal de Palestine || Exploration 17 ('83), août, S. 332—4, 423, 517. 11862 Schick, Conrad: Der „Jordan-Canal" || ÖMO 9 ('83) S. 143—6. Vgl. BAZ '83 Nr. 200, 203. Gl 43 ('83) S. 367, Jüd. Lit.-Blatt {'83) Nr. 34 —6 NNM 28 ('84) S. 40—8 [R 2890, 44]. 11863 Projetto di un canale per il Mar Morto || BSGI 8 ('83) S. 690. 11864 Sepp, Joh. Nep. : Das Jordankanalprojekt durch die Wüste von Jericho I Jüd. Litblatt 12 ('83) S. 134—43 [R 2090, 19]. 11865 Colville, H. E.: The accursed land; or, first steps on the water-way of Edom. London, Low '84. VIII, 300 S., K., Abb. 10 s. 6 d. 11866 Rez. SatRev 57/8 ('84) S. 610. Athen. '84 II S. 586. CR 46 ('84) S. 916. E. C. Rye: Proc. of the Royal G. Soc. 6 ('84) S. 746f. G. F. Hooper: Acad. 27 ('85) S. 127f. Die S t r a ß e n a n l a g e n in der Asiatischen Türkei || ZGEB 21 ('86) S. 163—7, K. (von H. Kiepert). 11867 Straße von Jerusalem nach Hebron || NNM 30 ('86) S. 189f. 11868 Schick, C. : Improvement of Roads in Palestine || QS 21 ('89) S. 8f. [R 2890, 74], „ 11869 Chausseen und Straßen in Syrien und Kleinasien || ÖMO 19 ('93) S. 123 f. 11870 Fell, W.: [Straßenbauten] || ZDPV 14 ('91) S. 136. 11871 Die S t r a ß e n b a h n im Orient [Damaskus] || Ausland '88. S. 486. 11872 Eisenbahnen Die Eisenbahnen der a s i a t i s c h e n T ü r k e i | Arch, für Post u. Telegr. 21 ('93) S. 306—8. 11873 Kaunbowen, F.: Die Eisenbahnen der Asiatischen Türkei || ÖMO 19 ('93) S. 7—9. 11874 Les Railways de Syrie || Rev. de l'Orient et de Hongrie '94, 30. X. 11875 Les chemins de fer de Syrie || Revue d'Orient et de Hongrie '94, No. 6. 11876 Hartmann, Martin: Das Bahnnetz M i t t e l s y r i e n s || ZDPV 17 ('94) S. 56—64, K. (1:700000). = HL 38 ('94) S. 80—4. 11877 Conder, Cl. R. : Railways in P a l e s t i n e || J. Manchester G. Soc. 8 ('91) S. 196f. 11878 Eisenbahnprojekte für J a f f a - J e r u s a l e m || Ausland 57 ('84) S. 1024. 11879 Wolff, Philipp: Das Eisenbahnprojekt für Jaffa-Jerusalem || Ausland 57 ('84) Nr. 52 [R 2163, 47]. 11880 Schumacher, Gotti. : Die erste Eisenbahn in Syrien-Palästina || Deutsche Bauzeitung 18 ('84) S. 212—4, K. 11881 Eisenbahn Jaffa—Jerusalem || NNM 31 ('87) S. 148. 11882 B[oettcher], Im. : Die erste Eisenbahn im heiligen Lande || NNM 34 ('90) S. 25—8 [Jaffa—Jerusalem], Eisenbahnen im heiligen Lande || S. 136f., 154f., 156; 35 ('91) S. 51, 152; 36 ('92) S. 189. 11883

B. Politisches und Kulturelles. 4. Verkehr, Handel, Industrie, f) Verkehr

743

Tissandier, Albert: Le chemin de fer de Jaffa à Jérusalem || La Nature 20 ('91) II S. 329f., Abb. 11884 Turkey. Report on the Jaffa-Jerusalem Railway. Presented to both Houses of Parliament by Command of Her Majesty. London '93. 7S.,2K.7s. .. 11885 Beyer, C. : Die Eisenbahn von Jaffa nach Jerusalem || Uber Land und Meer 70 ('93) S. 655f. 11886 Merrill, Selah: The Jaffa and Jerusalem Railway || Scribner's Mag. '93, März [11 S., Abb.]. 11887 Schick, C. : The Railway from Jaffa to Jerusalem || QS 25 ('93) S. 20—3, K.

11888

Villard, Théod. : Le chemin de fer de Jaffa à Jérusalem | C.-R. de la Soc. de G. (Paris) '95. S. 331—3. 11889 Bruns, . . . : Eisenbahn von Jaffa nach Jerusalem || Arch, für Post und Telegr. 22 ('94) S. 15—9. 11890 Die Eisenbahn von Jaffa nach Jerusalem || Der Pilger '94. S. 54—8, Abb. 11891 Le chemin de fer entre Beyrouth, Damas et le Hauran [Beyrouth '91]. 18 S. [auch arabisch], 11892 Berger, Philippe: Le chemin de fer de Beyrouth à Damas et au Haurân Il JD 12., 14., 18., 20. VIII. '94. S.-A.: Paris, Ethiou-Perou '94. 44 S. 11893 Railway D a m a s - B i r é d j i k || Rev. d'Orient et de Hongrie '93. Nr. 32. 11894 Dalrymple, G. E. : The Syrian Great Eastern Railway to India by New Route. London, Skeffington '78. 1 s. 11895 Befürwortet eine Bahn Akko-Tiberiassee—persischer Meerbusen, vgl. Socin, A. II ZDPV 2 ('79) S. 86. Schumacher, G. : Das Eisenbahnproject von Acca nach dem Jordanthal II WT 41 ('83) S. . . . = NNM 27 ('83) S. 130—44. 11896 E u p h r a t - T h a l b a h n || Ausland 56 ('83) S. 539. 11897 Projekt des Mr. Cazalet: Tripolis—Aleppo—Euphrat—Het—Bagdad (Hafen von Grane am Persischen Golf). Eisenbahn nach Bagdad || Export 5 ('83) S. 282. 11898 Dumont, A., et Lesseps, F. de: Sur un projet de chemin de fer de la côte de Syrie au golfe Persique || C.-R. de l'acad. des se. Paris 102 ('86) Nr. 15, S. 882—4. 11899 Die Franzosen im Orient || WT 44 ('88) S. . . . = NNM 32 ('88) S. 50—3 [u. a. Plan der Euphratbahn], 11900 Dumont, Albert: Le Chemin de fer de la vallée de l'Euphrate || B. de la Soc. de G. Paris '88. S. 557ff. 11901 Antoun Youssef Loutfy Bey: Projet d'une ligne de chemin de fer reliant l ' E g y p t e à la Syrie. Le Caire, Impr. Générale '91. 12 S., K. [auch arabisch]. 11902 Luncz, Abraham Moses: P o s t - und Telegraphen-Wesen || Jer. 1 ('81) S. 132—7. 11903 Veredarius, . . . [Hennicke, Ferd., und Frank, Otto]: Das Buch von der Weltpost. Entwicklung und Wirken der Post und Télégraphié im Weltverkehr. 3., durchgesehene Aufl. Berlin, Meidinger '94. 4°. 367 S., 13 T., Facs., Bildn. 11904 U. a. Schrift u. Schreibstoffe des oriental. Altertum.

744

VI. Syrien — Palästina heute

Luncz, Abr. Moses: P i l g e r v e r k e h r während des Jahres 1879/80 || Jer. 1 ('81) S. 138—41. 11905 Deckert, . . .: Einiges über den F r e m d e n v e r k e h r in Jerusalem || NNM 31 ('87) S. 136—41. 11906 g) T e c h n i s c h e

Unternehmungen

5. Wirtschaft, Kolonisation a) A l l g e m e i n e s Stracey, W. J . : Palestine—as it is, and as it might be || QS 12 ('80) S. 241 f. 11907 Loehnis, H.: Informationsreise in die Levante. Leipzig, G. Wigand'82. S. 243ff. Schick, C.: Landesprodukte Palästinas mit Rücksicht auf Colonisation. 11908 Noetling, Fritz: Die wirtschaftlichen und Verkehrsverhältnisse im heutigen Syrien und Palästina || Export 8 ('86) S. 356ff. 11909 Wirtschaftliche und Verkehrsverhältnisse in Syrien und Palästina [| Export 8 ('86) S. 356—60. 11910 b) A c k e r - u n d G a r t e n b a u Arslanian, Dicran: Eine historisch-nationalökonomische Studie über das System des ländlichen G r u n d e i g e n t u m s im Osmanischen Reiche. Diss. Leipzig '88. 4 Blatt, 58 S. 11911 Agrarverhältnisse in Palästina || Z. f. d. gesamte Staatswissenschaft 40 ('84) S. 173. 11912 Anderlind, Leo: A c k e r b a u und Thierzucht in Syrien, insbesondere in Palästina | ZDPV 9 ('86) S. 1—73. 11913 Art, Verbreitung und Verwendung der wichtigsten Nutzpflanzen. Ackerbau. Thierzucht. Pines, Jechiel Michael: PiEiN!-; nnny Ackerbau und Landwirtschaft in Syrien und Palästina nach L. Anderlind hebräisch bearb. Warschau '91. 12°. 71 S. [Z Nr. 178]. 11914 Anderlind, Leo: Die Landwirtschaft in Ägypten. Dresden, Lüders '89. IV, 97 S., Abb. 11915 Nimmt auch auf syrische Verhältnisse Bezug. —, •—: Die Umgestaltung des Landwirtschaftsbetriebes durch die Zweierntenwirtschaft mit und ohne Bewässerung. Dresden, Alph. Lüders '89. V, 90 S., Abb. M. 2,75. 11916 S. 27—37: Die Zweierntenwirtschaft mit Bewässerung in Syrien. Rüetschi, R.: E r n t e || PRE 2 IV ('79) S. 311—3. 11917 Ernteaussichten im heiligen Lande || WT 44 ('88) S. . . . = NNM 32 ('88) S. 49f. 11918 Anderlind, L.: Ländliche Arbeiter in Palästina || Der Arbeiterfreund 22 ('84) S. 195—213. 11919 Neil, James: L a n d T e n u r e in Ancient Times, as preserved by the Present Village Communities in Palestine || Journal of the Tr. of the Victoria Institute 24 ('91) S. 155—203. 11920 Bergheim, Samuel: Land Tenure in Palestine || QS 26 ('94) S. 191—9. 11921 Mariaud, Casimir: LeMoulin arabe. Digne.impr. Chaspoul '92. 4 S. 11922 Nestle, Eberhard: Matth. 3,12; Luc. 3,17 || ZDPV 13 ('90) S. 201. 11923

B. Politisches u. Kulturelles. 5. Wirtschaft, Kolonis. h) Ansiedig.

745

c) V i e h z u c h t Die Milch im heiligen Lande || BoZ = NNM 32 ('88) S. 116—20.

11924

d) F i s c h e r e i e) O b s t u n d Wein f) B a u m w o l l e , Seide Réchid, A. : La sériciculture en Syrie || Rev. de l'Orient et de Hongrie '94, 8. VII. 11925 g) A u f f o r s t u n g h) A n s i e d l u n g a) Allgemeines Wells, W. : The Regeneration of Palestine || Evangelical Review '81, January. 11926 Wright, W.: Syrian Colonisation || CR 43 ('83) S. 122—40. 11927 Sprenger, Alois: Kolonisationsprojekt (in Syrien). Als Ms. gedruckt. Heidelberg '84. 11928 Wolff, Philipp: Die muhammedanischen, jüdischen und christlichen Colonien der Neuzeit in Palästina || Schwab. Merkur '85, Nr. 261 [R 2163, 52], 11929 Zagarelli, A.: G r u s i n i s c h e Kolonisten in Palästina || ZDPV 11 ('88) S. 259 f. 11930 Nach dem Russischen mitgetheilt von H. Guthe. Die Bewohner von mälha. Ninck, Johs.: Die palästinisch-jüdische Colonie Artuf|| SaH 21 ('84) S. 239—44. 11931 Schlicht, Karl: Artuf || NNM 29 ('88) S. 161—70. 11932 Geschichte der Jewish Colony under Hebrew Christian Guidance, begründet von der Jewish Refugees' Aid Society in London, eröffnet 24. 10. 1883 unter Leitung von M. Hall aus Jaffa, Juni 1885 zum Teil aufgegeben. Veneziani, . . . Cav. : Le colonie r u m e n e in Palestina || Mose, Antologia israel. 6 ('83) S. 441—3. 11933 Bril, Jehiel: nbyrmc" 1 Relation d'un voyage fait récemment par l'auteur en Palestine en compagnie de onze emigrants r u s s e s qui voulaient fonder une colonie agricole dans ce pays, et considérations sur la fondation de colonies agricoles israélites en Palestine. Mayence, impr. Bril. l r e partie: '83. 236 S. 11934 Bulling, Gustav: Den s v e n s k a kolonisationen i Syrien || Natt och 11935 Morgon '79, September. _ Wolff, Philipp: Die t s c h e r k e s s i s c h e n Ansiedlungen in Palästina || Augsb. Allg. Ztg. '86, Nr. 305 [R 2163, 55] 11936 Tscherkessische Ansiedelungen in Palästina || BAZ '86 IV S. 4492. 11937 ß) Die Tempelgesellschaft WolfE, Philipp: Das deutsche Colonisationswerkin Palästina || BAZ '79, Nr. 303 [R 2163, 46], 11938 Lange, Th. H. : Ein Besuch der deutschen Templer-Kolonien in Syrien || WT 40 ('82) S. . . . = Weltpost 1 ('81) S. 121—4. 11939

746

VI. Syrien — Palästina heute

—, —: Die deutschen Kolonien in Syrien ( = Sammlung gemeinnütziger Vorträge, hrsg. vom Deutschen Vereine zur Verbreitung gemeinnütziger Kenntnisse in Prag, Nr. 77). Prag, Deutscher Verein '82. 16 S. M. 0,20. 11940 Cambourg, . . . Baron de: La colonisation allemande en Palestine || Exploration 16 ('83) S. 241 f. 11941 Paulus, Christoph: Die Tempelcolonien in Palästina || ZDPV 6 ('83) S. 31—42. 11942 Deutsche Kolonien in Palästina | Ausland 56 ('83) S. 777. 11943 Lange, Th. H. : Die deutschen Templer-Kolonien in Syrien || Aus allen Welttheilen 15 ('84) S. 368—71. 11944 Templerkolonien || Schwäb. Merkur '84, Nr. 126, 130, 161, 258. Allgem. Ztg. '84, Nr. 202, S. 2961. 11945 Paroz, J. : La société du temple et ses colonies en Palestine || Le chrétien évangélique 28 ('85) S. 444—54. 11946 Paulus, Chr. : Zur Geschichte der deutschen Kolonien in Syrien || DGB1 8 ('85) S. 87—9. 11947 Wolff, Ph. : Deutscher Tempel in Jerusalem || PRE 2 XV ('85) S. 294—9. 11948 Das Gedeihen der deutsch-syrischen Kolonien, eine nationale Sache || D. Kolonialztg. 2 ('85) S. 438f. 11949 Paulus, Franz: Die Akklimatisation Deutscher in Palästina || Deutsche Kol.-Ztg. 3 ('86) S. 632—6. 11950 "Wolff, Philipp: Die deutschen Tempelgemeinden in Palästina || Augsb. Allg. Ztg. '86, Nr. 256 [E 2163, 54], 11951 Württembergische Forschungsreisende und Geographen des 19. Jahrhunderts. Festschrift zur Feier des 25jährigen Regierungsjubiläums Sr. Majestät des Königs Karl. Im Auftrage des Württ. Vereins für Handelsgeographiebearb. vonE. Metzger. Stuttgart, Kohlhammer'90. 188 S. M. 3,—. 11952 S. 37—48: Die Templergemeinde und ihre Ansiedlung im heiligen Land. S. 87—180: Biographische und literarische Notizen. Schmidt-Weißenfels, [Eduard]: Schwabenkolonie in Palästina || Gl 63 oder 64 ('93) S. 379ff. 11953 Die deutsche Colonie in H a i f a am Fuße des Karmel || BAP 20. I. '80. S. 286. 11954 Aus Syrien. Ein Tag in der deutschen Tempelcolonie S a r o n a || Deutsche Kolonialztg. 3 ('86) S. 508f. 11955 y) Jüdische Kolonisation Conder, C. R. : The present Condition of Palestine || Jewish Chronicle '78, 25. X., 1., 8. XI. = QS 11 ('79) S. 6—15; vgl. TS '79 S. 12—4 [R 3242, 52], 11956 Sepp, Johann Nepomuk: Das Gelobte Land; ein Wort über Colonisationsversuche in Palästina || Gart. '79 Nr. 18f. [R 2090, 15], 11957 The Colonisation of Palestine || QS 12 ('80) S. 110—8. 11958 Briefwechsel John B. Hay, H. Guedalla, Sydney M. Samuel, C. R. Conder aus The Jewish Chronicle. Friedland, Nathan: ¡-¡ni-nb cby Über die jüdische Kolonisation Palästinas. Amsterdam '81 [Z Nr. 71], 11959 Luncz, Abr. Moses: [Ratschläge und Pläne zur Hebung des Heiligen Landes und seiner Bewohner] || Jer. 1 ('81) S. 228—62. 11960

B. Politisches u. Kulturelles. 5. Wirtschaft, Kolonis. h) Ansiedig.

747

La Terre de gloire || Haschachar 9 ('80/'81) Nr. 1—12; 10 ('81/2) Nr. 1—12 (ohne 5 u. 10). 11961 Lilienblum, M. L. : Israel et la Palestine || Haschachar 10 ('81) Nr. 8. 11962 Deinard, Ephraim: NrüCbxc 'ny'N Die jüdische Einwanderung in Palästina. Kiew '82. 16 S. [Z —]. 11963 Jôhnson, J. Augustus: The colonisation of Palestine || Century Mag. 2 ('82) June, S. 293—6. Vgl. Scribner's Monthly 24 ('82) S. 243f. 11964 Teller, Israel: rnVycr; ",,ttJ Stufengesänge zur Beherzigung der jüdischnationalen Kolonisation Palästinas. Wien '82 [Z Nr. 239], 11965 La colonisation juive en Palestine || Exploration 13 ('82) S. 640; 673f., 890; 14 ('82) S. 379; 15 ('83) S. 703f.; 17 ('83) S. 92. 11966 Eilbaum (Oelbaum), Mendel: •axn Briefe aus und über Palästina, ausführliche und wahrheitsgemäße Darstellung der horrenden Unregelmäßigkeiten beim Gebahren mit den Palästina-Spenden (Chaluka). Mit Vorwort von P. Smolensky. Wien '83. IV, 323 S. [Z ' Nr. 53]. 11967 Friedmann, Beer Leo: b s i i c nx: Das ewige Volk. Mission und Zukunft des Judentums. Hoffnung auf Erlösung und Kolonisation Palästinas. Warschau '83. IV, 92 S. [Z Nr. 74], 11968 Katz, Albert: v m s s Der Jude und das Land seiner Väter. Fürstenwalde, Geelhaar '83. 38 S. [Z Nr. 131]. 11969 Jüdische Kolonien in Palästina || Die Neue Zeit 1 ('83) S. 199. 11970 Zur Colonisation Palästinas || Isr. ('83) S. 281—4, 317f., 449—51. 11971 Letters from Galilee || Blackwood's Edinburgh Mag. 134 ('83) S. 367— —78, 521—34, 597—609. 11972 La Palestine comme question juive || L'Aurore '83? Nr. 41 f. 11973 Deinard, Ephraim: nbv—ÎO y a 73 Reisen durch Europa. Schilderung der sozialpolitischen Verhältnisse der europ. Juden. Anhang : Uber die jüdische Kolonisation Palästinas. Preßburg '85. 96 S. [Z Nr. 44], 11974 Sur la sainteté de Hirschensohn, Jacob Mardochée: la Terre Sainte, suivant les autorités rabbiniques. Jérusalem, impr. Isaac Hirschensohn '85. 4°. 12 Bl. 11975 Levontin, Sal. David: i:'mas yiNb Reisebericht aus Palästina über die getroffenen Vorkehrungen zur Begründung der ersten jüdischen Ackerbaukolonie Rischon le-Zion (1882). Warschau '85. 12°. 72 S. [Z Nr. 143], 11976 Meyerowitsch, ManassebenZebi: rroirn Mar Winke und Ratschläge für einwandernde jüdische Kolonisten in Palästina [über Getreide- und Weinbau], Warschau '85. 12«. 20 S. [Z Nr. 167], 11977 Sluschz, David Sal. : iiü73 np"St Über die Kolonisation Palästinas und die Tätigkeit Moses Montefiores. Odessa '85 [Z Nr. 222], 11978 Deinard, Ephraim: rrs^s 03 "Kis Über die Bewegung zu Gunsten der jüdischen Kolonisation Palästinas und deren Geschichte. Preßburg '86. 24 S. [Z Nr. 45], 11979 Imber, Naphthali Herz: "Npln Nationale Gedichte zur Verherrlichung Zions und der neugegründeten jüdischen Ackerbaukolonien. 2 Bände.

748

VI. Syrien — Palästina heute

12°. I : Jerusalem '86. VI, 127 S. I I : Sloczow 'Ol. 180 S. [Z Nr. 118].

11980

Kremer, Chaim J a c o b : ivssb i S i n b Zions-Freund, worin über jüdische Colonisation im heiligen Lande in 4 Capiteln gesprochen wird. Warschau, J . Sapirstein '86. 109 S'. 2. verb. Aufl. '91. (2), X I I , 99 S, [Z Nr. 140], 11981 Lange, F . : Jüdische Kolonien in Palästina || Dt. Kolonialztg. 3 ('86) S. 240. 11982 Die Einwanderung der Juden in Palästina |] Gl 42 ('86) S. 206. 11983 Eismann, Moses: Q-1 "irrii "'rry Die Notwendigkeit der Auswanderung der russischen Juden und die Besiedelung Palästinas. Jerusalem '87. 60 S. [Z Nr. 57], 11984 Zuckermann, Samuel Levi: "]rsa m i r Jerusalem '87—'88. 4°. 4 Hefte 48, 54, 40. 44 Blatt. 11985 Gutachten von jetzigen Rabbinern Palästinas. [Der Heiliger Anzeiger. Monatsbericht für das wahrhafte Judenthum aus alle Städte und Kolonien des heiligen Landes über unsere dort ansässigen Brüder und Schwestern. Jerusalem? Berlin, Poppelauer]. '88ff.

11986

Hirschensohn, Isaak: rffl'ixn Sammlung von rabbinischen Gutachten über das Erlaubtsein des Landbaues in Palästina im Erlaßjahre 5649. 1. Teil. Jerusalem '88. (4), 110 S. [Z Nr. 100]. 11987 Dazu Gegenschrift von Rosenthal, I . : riTTOn ~ Warschau '95. 46, (2) S. Lilienblum, Moses Low: bs—cr am-Bestand der jüdischen Kolonien Palästinas im Jahre 5647, nebst statistischen Tafeln (Beilage zum y-birr;). St. Petersburg '88 [Z Nr. 149], 11988 Sluschz, David Sal.: '-sin bip Vortrag über jüdische Besiedelung Palästinas. Jerusalem '88 [Z Nr. 223]. 11989 Corneilhan, Georges: Juifs et opportunistes. Le judaisme en ifigypte et en Syrie. Paris, Sauvaitre '89. 404 S. Vgl. OB 3 ('89) Nr. 2258. 11990 Friedenstein, Simon Lasar: b s i t r mpn Über die Hoffnungen und die Zukunft des jüdischen Nationalismus. Warschau '89. 12°. 66 S. [Z Nr. 64], 11991 Hodgkin, Thomas: A Palestinian Utopia || CR 57 ('90) June, S. 886—99.

11992

Kahan, Marcus: b s ' - c - rs~N by Schilderungen der wirtschaftlichen Lage Palästinas und der jüdischen Ackerbaukolonien. St. Petersburg '90. 16°. 100 S. [Z Nr. 122], 11993 Muschkat, Chaim Lazär: b N ~ c ^ r t by Reisebericht aus Palästina. Schilderung der neu gegründeten jüdischen Ackerbaukolonien. Warschau '90. 16°. 40 S. [Z Nr. 173], 11994 Reines, Moses: bN-iS1 ni:: Über die Fortdauer und Ewigkeit der jüdischen Nation, Kolonisation Palästinas usw. Krakau '90. 52 S. [Z Nr. 195].

11995

Flexer, J a k o b : "rsi iy?:b Fünf Abhandlungen über die Kolonisation Palästinas. Wilna '90. 80 S. [Z Nr. 62], 11996 Zisling, Jehuda: bsilttJ* y i N tr.pb"1 Sammlung aller Aussprüche unserer talmudischen Weisen über Palästina, systematisch geordnet nebst einem erläuternden Kommentar. Wilna '90 [Z Nr. 264], 11997

B. Politisches u. Kulturelles. 5. Wirtschaft, Kolonis. h) Ansiedig.

749

Dimidow, Paul: Wo hinaus? Ein Mahnwort an die westeuropäischen Juden. Charlottenburg '91. 11998 Schulmann Kaiman: ycn ' n a i Über jüdische Kolonisation Palästinas, nebst Abhandlungen aus Geschichte und Archäologie. Wilna'91. 12°. 180 S. [Z Nr. 209], 11999 Sluzky, Abraham Jakob: p x r a - a Sammlung von Abhandlungen, Gutachten und Zuschriften von rabbinischen Autoritäten über die jüdisch-nationale Kolonisation Palästinas. 2 Teile. Warschau '91. VI, 106; 88 S. 2. Ausgabe '99. VI, 106; 88 S. [Z Nr. 226], 12000 Berditschewsky (Berdyczewski), Micha Joseph: n^mn nyn-rrrn m a l Über die Kolonisation Palästinas und die Untersützungskommittees. Krakau '92. 40 S. [Z Nr. 27], 12001 Eisenstadt, Josua: """sa maOTE" Die jüdischen Kolonien Palästinas im Jahre 5651 (1891). Bericht über die Bestände, nebst statistischen Erhebungen. St. Petersburg '92 [Z Nr. 54], 12002 Grossberg, Manasse: rsrtt bm Fünf Abhandlungen über die Kolonisation des heil. Landes und andere palästinische Angelegenheiten. Berlin '92. 32 S. [Z Nr. 92], 12003 Jawitz, Wolf: rn:b , Nb nicrrtr&o Baum-Neujahr. Ländliche Skizze von Palästina. Warschau '92. 12° [Z Nr. 110]. 12004 Lewinsky, Elchanan Low: r " r n s a •'"xV ysi: Reise nach Palästina im Jahre 2040. Eine Zukunftsrundschau. Odessa, Abba Douchna '92. IV, 156 S. [Z Nr. 144], 12005 Lhotzky, H.: Werden die Juden nach Palästina zurückkehren || SaH 29 12006 ('92) S. 149—82, 219—45. Lunz, Jehuda Low: o^ana f a i p Abhandlungen über jüdischen Nationalismus und die Kolonisation Palästinas. Warschau '92 [Z Nr. 163]. 12007 Schoub [Jankovicz], Moses David: nmnsc; nmVin Geschichte der jüdischen Siedelungen im galiläischen Hochlande. Warschau '92. [Jüdisch-deutsche Ausgabe]: Geschichte und Beschreibung der jüdischen Kolonien in Palästina, mit einem Nachwort von R. Brainin. Krakau '95 fZ Nr. 207], 12008 Birnbaum, N.: Die nationale Wiedergeburt des jüdischen Volkes in seinem Lande. Wien '93. 12009 Dalman, Gustaf: Die jüdische Kolonisation von Palästina || Nathanael '93. S. 129—42, 161—79. 12010 —, —: Gegenwärtiger Bestand der jüdischen Colonien in Palästina ]| ZDPV 16 ('93) S. 193—201 = HL 37 ('93) S. 171—7. Nachträgliche Correcturen und Ergänzungen || ZDPV 17 ('94) S. 301 f. 12011 Deinard, Ephraim: bN1-^ rvn-ny Darstellung der jüdischen Kolonisation in Palästina und ihre politisch-wirtschaftliche Bedeutung für das Judentum. 2 Teile. New York '93 [Z Nr. 46], 12012 Horowitz, Isaak: vai' n?riN by Reisebericht aus Palästina. Warschau, Schuldberg '93. 16°. 64 S. [Z Nr. 102], 12013 Jawitz, Wolf: B"r»5 rna~n Skizzen aus dem Leben der jüdischen Kolonisten in Palästina. Warschau '93. 12°. 40 S. [Z Nr. 112]. 12014 Klinitzky, Aron Lasar: BDiH" B^nn Das neue Leben. Über die auf Kosten der Barone Rothschild und Hirsch begründeten jüdischen

750

VI. Syrien — Palästina heute

Ackerbau- und Landwirtschafts-Kolonien in Palästina und Argentinien. Warschau '93. 12°. 136 S. 12015 Schulmann, Kaiman : Vsb -as: Über die nationalen Bestrebungen zur Ansiedelung Palästinas. Wilna '93. 12° [Z Nr. 210], 12016 Zederbaum, Alexander: U-etb-i b-pn n-" Über die Mißstände der jüdischen Kolonisation in Argentinien und die Vorzüge Palästinas || Ü—12S12 nya^iN [St. Petersburg '93] S. 1—26 [Z Nr. 261], 12017 'Eßgaloi yeoioyot ]| KoivaravrivovtioXiç '94 Nr. 15. Vgl. A/xd?tâeia (Smyrna) Nr. 5453 ('94; 2.—14. III.). 12018 Réchid, A.: Les colonies agricoles juives de Syrie || Rev. de l'Orient et de Hongrie '94, 19. VIII. 12019 Les colonies agricoles juives de Palestine || Revue d'Orient et de Hongrie '94, No. 27 = ROL 2 ('94) S. 322—4. 12020 Salvendi, Adolf: Zur Geschichte der Kolonie r n i S.-A. aus SpendenVerzeichniss 13 ('88) Mainz. 12021 Lange, Th. H. : Ein Besuch auf M i k w e I s r a e l || Weltpost 2 ('82) S. 142—4. 12022 6. Sitten und Gebräuche Marmy, J. : Souvenirs de la Turquie d'Asie. Études des mœurs orientales Il Mém. de l'acad. des sc. de Lyon 24 ('79) S S.-A. : Lyon, impr. Riston '79. 43 S. 12023 Burton, Isabel : The inner Life of Syria, Palestine and the Holy Land. 3d ed. London, King '79. 516 S. New and cheaper ed. London, Paul '84. 520 S. [R 3323], 12024 Laurie, Thomas: Bible illustrations from Bible Lands || BS 36 ('79) S. 534—60, 647—65 [R 3050, 3], 12025 Scripture Manners and Customs: being an account of the domestic Habits, Arts etc., of eastern Nations mentioned in Holy Scripture illustrated by Extracts from the Works of Travellers. Published under the Direction of the Committee of general Literature and Education. 16th ed. London, SPCK ['80]. XXXIV, 557 S. 12026 Hunt, William Holman: Children at Jerusalem, a sketch of modern Life in Syria. London, Ward Lock '81. 190 S. 12027 Finn, E. A. [Mrs.] : A Home in the Holy Land ; a tale illustrating customs th and adventures in Modern Jerusalem [4 ed.]. New York '82. VIII, 491 S., ill. [R 2897, 1]. 12028 Tristram, Henry Baker: Eastern Customs in Bible Lands. London, Hodder & Stoughton '94. VIII, 262 S. 5 s. 2nd ed. New York, Whittacker '94. VIII, 262 S. $ 1,50. 12029 Rez. Athen. '94 II S. 349f. Trumbull, Henry Clay: Studies in oriental social life. Gleans from the East on the Sacred Page. Philadelphia, Wattles and Co. '94. XVIII, 437 S. $ 2,50. 12030 Peabody, A. P. : Classic and Semitic Ethics || The Andover Review 9 ('88) S. 561—76. 12031 Orientalische Formen guter Lebensart || BoZ 9 ('94) S. 38—42. 12032 Vom G r u ß und seinen Formen || ÖMO 15 ('89) S. 127—9, 144—6, 154—7, 171—4. 12033 Ewing, William: Arabian H o s p i t a l i t y || SST '91. S. 131. 12034

B. Politisches und Kulturelles. 6. Sitten und Gebräuche

751

Flügel, M. : K o p f b e d e c k u n g und -Entblößung im Gotteshause. Bin Beitrag zur Culturgeschichte des Morgen- und Abendlandes || J ü d . Lit.-Bl. 17 ('88) Nr. 40, 43—5. 12035 Wiedemann, A. : Trinken aus Heiligenschädeln [christl. Brauch] || Ur-Quell 4 ('93) S. 112. 12036 Troll, Gustav: Die Genußmittel des Orientes || ÖMO 16 ('90) S. 76—8, 95 f., 107—10. 12037 Sepp, Johann Nepomuk: Das Gleichnis vom Kamel und Nadelöhr || ZDPV 14 ('91) S. 30—4. Mit Nachwort von A. Socin. 12038 Paglicci Brozzi, Antonio: T e a t r i e s p e t t a c o l i dei popoli orientali: Ebrei, Arabi, Persiani, Indiani, Cinesi, Giapponesi e Giavanesi. Milano, Dumolard '87. XIV, 278 S. und musikal. Beilage. L. 4,—. 12039 Rez. Giulio Carotti: Archivio Storico Lombardo 14 ('87) S. 184—6.

Yincenti, C. v. : Rhapsoden und Minnesänger bei den Arabern || WM '79, Dez. 12040 Certeux, Alphonse: J e u x et divertissements militaires. I I I : Les jeux du djérid en Orient et dans le nord de l'Afrique || Rev. des traditions populaires 2 ('87) S. 204f. 12041 Falkener, Edw. : Games, Ancient and Oriental, and how to play them. London, Longmans '92. . . . S., Abb. 21 s. 12042 Rez. SatRev 73 ('92) S. 427. J. I. Minchin: The Academy 41 ('92) S. 440f. H. C. B. : J. of American Folk-Lore 5 ('92) S. 257f. Wayte : Class. Review 6 ('92) S. 458—60. The Athenaeum '92, July 16, S. 103. G. W. B. : Journ. of t h e R. Anthropol. Institute 32 ('93) S. 406 f.

Renan, Ernest: Recueil des superstitions en cours en Saïda par Edmond Durighello || Rev. des soc. savantes 7 me série 6 ('82) S. 311. 12043 Conder, C. R. : Jewish Superstitions || QS 14 ('82) S. 145f. 12044 Bayol, Martial: Sobriquets et superstitions militaires. I X : Le sort des flèches II Rev. des traditions populaires 4 ('89) S. 455f. 12045 Noetling, Fritz: Beitrag zur Entstehungsgeschichte mißverstandener Ornamente || ZDPV 8 ('85) S. 335—7. Vgl. Goldziher, Ignaz || ZDPV 9 ('86) S. 79f. Fischer, Jul. || ZDPV 10 ('87) S. 128. 12046 Ford, George A. : Syrian Superstitions || The Church at home and abroad '89. S. 499. 12047 Sepp, Joh. Nepomuk: Der Umritt am Karmel und die Kettenkuppel von Jerusalem || BAZ '82. Nr. 102, S. 1489. 12048 Houghton, Ross C.: W o m e n of the Orient; an Account of the Religious, Intellectual and Social Condition of Women in Japan, China, India, Egypt, Syria and Turkey. Cincinnati, Hitchcock & Waiden '78. 12°. 496 S., Abb. $ 1,25. 12049 Cosquin, Emmanuel: L'Islamisme et la condition des femmes || Moniteur universel '88, 9 juin. 12050 EjiHC'feeB'b, A.: n o j i o w e H i e J K e m u H H b i H a Boctokt> [Jelissejew, A.: Die Lage der Frau im Orient] || C t B e p H b i f i B-fecTHHio> '88, 4, C r p . 17—46; 5, 129—58; 6, 123—57; 7, 97—124; 8, 49—88; 10, 29—72. 12051 Einszier, Lydia: Die muhammedanische Frau in Jerusalem || NNM 34 ('90) S. 61—71. 12052 Garnett, Lucy M. J . : The Women of Turkey and their Folklore. London, Nutt. Tome I. The Christian Women, with an ethnographical map and introductory chapters on the Ethnography of Turkey, and folk-conceptions of nature by J o h n S. Stuart-Glennie. '90. L X X V I I I ,

752

VI. Syrien — Palästina heute

382 S. Tome I I : The Jewish and Moslem Women, with concluding chapters on the Origin of Matriarchy by John S. Stuart-Glennie '91. XVI, 616 S. 12053 Rez. Al. T.: LZ 43 ('92) Sp. 318—2Q. Feigl, Hermann: Die Stellung der Frau im Orient || ÖMO 20 ('94) S. 107—18, 131—9, 141—52. 12054 Goldziher, Ignaz: Endogamy and Polygamy among the Arabs || The Academy 18 ('80) July 10. 12055 Baldensperger, Ph. J . : The Birth of Abu-Zaid || QS 26 ('94) S. 277—82. Arabische Erzählung übersetzt. 12056 Langer, Siegfried: Ein H o c h z e i t s f e s t der Halbbeduinen im Ostjordanlande II Ausland 55 ('82) S. 574—6. 12057 Kundert-Leithe, Emma: Eine Bauernhochzeit auf dem Libanon || Ausland 59 ('86) S. 509 f. 12058 Dana, E. H. C. : A wedding at Nazareth || SST '90. S. 675 (25. X.). 12059 Ruete, Antonie: Eine mohammedanische Hochzeit [Jaffa] || WM75 ('93) S. 263—6. .. 12060 Wetzstein, Joh. Gottfr. : Uber den Glauben der Araber, daß der Neffe dem mütterlichen Oheim nachgerathe || ZE 12 ('80) S. 244—51. 12061 Gatt, Georg: Die Totenklage der Männer und Frauen in Gaza || HL 29 ('85) S. 51—6. 12062 — , — : Ein Besuch bei [ B e d u i n e n s c h ë c h ] Abu Suweirih || ZDPV 10 ('87) S. 54—6. _ 12063 Jacob, Georg: Das Beduinenleben im Lichte der Beduinenpoesie || Globus 64 ('93) S. 353—6, 375—8. 12064 Jarrett, H. S. : Modern Customs among the Bedouins of the Haurân, ed. and translated || Journal of the Asiatic Soc. of Bengal 62 ('93) I I I S. 47—94. 12065 Aufzeichnungen e. arab. Lehrers im Libanon. Josaphet, Don . . . : Unter den Beduinen | Aus allen Weltteilen 24 ('93) S. 149—54. 12066 Manfredi, Jos.: Beduinenkämpfe zu Madaba im Ostjordanlande || HL 37 ('93) S. 143—53. 12067 Oliphant, L. : Life in a D r u s e village || Blackwood's Edinb. Mag. 136 ('84) S. 708—15; 137 ('85) S. 232—44 = Living Age 164 ('85) S. 84ff„ 566ff. [dälie am Karmel], 12068 Klein, F. A. : Mittheilungen über Leben, Sitten und Gebräuche der F e l l a c h e n in Palästina || ZDPV 3 ('80) S. 100—15; 4 ('81) S. 57— 85; 6 ('83) S. 81—102 [R 2781, 4] = QS 13 ('81) S. 110—8, 297—304; 15 ('83) S. 41—8. 12069 Syriacus [Noetling, Fritz] : Fellachenleben in Palästina || Deutsches Montags-Blatt 10 ('86) Nr. 26. 12070 Baldensperger, Ph. J. : Peasant Folklore of Palestine || QS 25 ('93) S. 203—19, Abb. Vgl. Conder, C. R. || S. 323f. 12071 —, —: Birth, Marriage, and Death among the Fellahin of Palestine || QS 26 ('94) S. 127—44. Vgl. Conder, C. R. || S. 207—9. 12072 Schwab, Moïse: Les cérémonies funèbres des Juifs et des Égyptiens || Gazette archéologique 7 ('81—'82) S. 191 f. 12073 Budde, Karl: Die Hebräische Leichenklage. Mittheilungen und Anfrage I ZDPV 6 ('83) S. 180—94. 12074

B 7. Wissenschaft; Schulen usw. c) Bibliotheken

753

Merrill, Selah: Condition of labor and the laboring classes in Palestine || U. S. Special Reports of the Labor Commissioner '84 [R 3318, 24].

12075

Eine feierliche B e s t a t t u n g in Jerusalem || Bibelblätter '93. S. 49—54 = BoZ 10 ('94) S. 27—31. 12076 H a n a u e r , J . E. : Proverbs and Sayings among the Spanish J e w s || QS 23 12077 ('91) S. 151—6. Goldziher, I g n a z : Ueber jüdische Sitten u n d Gebräuche aus muhammedanischen Schriften | M G W J ('80) Juli/Aug. S 12078 Luncz, Abr. Moses: [Religiöse u n d sociale Gebräuche der Israeliten im Heiligen Lande] || Jer. 1 ('81) S. 1—70. 12079 Jawitz, Wolf: b i O C y-N bianc-: Das Pesachfest in Palästina. Sittenschilderung. Warschau '93. 12°. [Z Nr. I I I ] , 12080 7. Wissenschaft; Schulen, Unterricht; B i b l i o t h e k e n ; Drucke a) W i s s e n s c h a f t Pélagaud, . . .: Une mission scientifique en Syrie || N. Rev. 12 ('81) S. 724—54; 13 ('81) S. 31—62. 12081 X H T P O B O , B . H . : [Chitrowo, W. N. : Die Probleme der wissenschaftlichen Forschungen im heil. Lande. Rede], C.-neTep6ypn>, Knpm6ayiwb '83.

Crp. 22 [R 3166, 5],

12082

Bistani, Nagib : Chronique du mouvement intellectuel en Syrie || GSAI 2 ('88) S. 157f. 12083 b) S c h u l e n , U n t e r r i c h t Gatt, Georg: Das Schulwesen in der T ü r k e i || H L 37 ('93) S. 76—82.

12084

Unterrichtswesen in S y r i e n || ÖMO 19 ('93) S. 123. 12085 PO3CHI., Bap. B . : O B O C T O H H O M I (FAKYNBTERFE H BOCTOHHMXT> Kaeeapaxt [Rosen, Baron W. : Über die orientalische F a k u l t ä t u n d die orientalischen Lehrstühle] || 2 M N P 273 I I ('91) Crp. 159—65. 12086 A Syrian Commencement; Scenes a t the American College a t B e i r u t f r o m a n Occasional Correspondent || New York Tribune '88, August 12. Fritze, 0 . : Correspondenz aus Beirut [Schulen],

12087

|| NNM 33 ('89) S. 79—86 12088

c) B i b l i o t h e k e n Castellani, Carlo: Le biblioteche nell' antichità dai tempi più remoti alla fine dell' impero romano d'occidente. Ricerche storiche. Bologna, succ. Monti '84. X X I V , 60 S. L. 2,—. 12089 1. Biblioteche dell' Oriente. 2. Le biblioteche della Grecia e dell' Egitto. 3. Biblioteche di Roma. — Rez. ZB 2 ('85) S. 69f. Guidi, I., Perreau, P., Lattes, M., Borelli, L., e Sacerdote, G. : Cataloghi dei codici orientali di alcune biblioteche d'Italia. 7 fase. Firenze, '78

—'04. IV, 743 S.

12090

J o h n s t o n , Chr.; Prince, J o h n Dyneley; Leon, A. J . ; Hawkes, J . W. : R e p o r t on some Oriental Manuscripts of the J o h n Hopkins University || University Circulars 10 ('91) S. 119f. [ B a l t i m o r e ] , 12091 Hall, J . H. : Notes on the B e i r u t Syriac Codex [zum NT] || J . of the Soc. of Biblical Literature and Exegesis '82. S. 3—26. 12092 48

T h o m s e n , Die Palästina-Literatur Bd. A

754

VI. Syrien — Palästina heute

Ahlwardt, W. : Verzeichniss der Arabischen Handschriften ( = Die Handschriften-Verzeichnisse der Kgl. Bibliothek zu B e r l i n , VII.— X I I . Band). Berlin, [A. Asher & Co.] Schade's Buchdruckerei. 4°. 1. Band: '87. X V I I I , 413 S. M. 20,—. 2. Band: '89. VI, 686 S. M. 30,—. 3. Band: '91. VIII, 628 S. M. 28,—.4. Band: '93. VI, 561 S. M. 25,—. 5. Band: '93. VIII, 645 S. .M. 28,—. 6. Band: '94. VIII, 628 S. M. 28,—. 12093 Rez. Fr. Dieterici: Mag. f. d. Lit. des In- u. Auslandes ('88) 11. H. Derenbourg: RC 25 ('88) 3. B. Bap. P O 3 E H I : CamicKH BOCTOMM. OTÄ. ZWORAO 3 ('88) Orp. 295—305.

Dillmann, A. : Verzeichnis der abessinischen Handschriften der Kgl. Bibliothek zu Berlin. Berlin, '78. 4°. . . . S , 3 T. [nicht im Handel], 12094 Lidzbarski, Mark: Die neuaramäischen Handschriften der Kgl. Bibliothek zu Berlin in Auswahl hrsg., übersetzt und erläutert. 3 Teile ( = Semitistische Studien Heft 6—9. Weimar, F elb er '94—'96. X I X , 498; 580; 12 S., 2 T. M. 70,—. 12095 Ahlwardt, W. : Kurzes Verzeichnis der Glaser'schen Sammlung arabischer Handschriften in der Kgl. Bibliothek zu Berlin. Berlin, Druck Gebr. Unger [Asher & Co.] '87. X, 47 S. M. 1,20. 12096 —, —: Königliche Bibliothek Berlin. Kurzes Verzeichnis der Landbergschen Sammlung arabischer Handschriften. Berlin, Asher & Co. '85. VIII, 107 S. 12097 Rez. ThLBl 6 ('85) Sp. 79f. ZB 2 ('85) S. 103.

Königliche Bibliothek Berlin. Sachau, Ed. : Kurzes Verzeichnis der Sachau'schen Sammlung syrischer Handschriften. Nebst Übersicht des alten Bestandes. Berlin, A. W. Schade's Buchdruckerei '85. X X V I I I , 35 S. M. 2,—. 12098 Vorwort von Valentin Rose S. III-—VII. Allgeraeines über syr. Handschriften von E. Sachau S. V I I I — X I . Petermann [, H . ] : Die Handschriften des Hauptmanns v . Moltke [mit Brief Moltkes v o m 24. 7. 1842], S. X I I — X I X . A u s d e n Briefen Petermanns a n Peitz S. X X — X X V I . Übersicht der Handschriften S. X X V I I f . Verzeichnis der Handschriften S. 1—35. Nr. 289: Geographie des hl. Landes mit Karten. Rez. Th. Nöldeke: LZ 36 ('85) Sp. 752f. ThLBl 6 ('85) Sp. 216, 451. ZB 2 ('85) S. 242.

Rosen, Victor Baron von: Remarques sur les manuscrits orientaux de la collection Marsigli à B o l o g n e suivies de la liste complète des manuscrits arabes de la même collection ( = Atti della R. Accad. dei Lincei ser. 3, scienze morale Vol. 12, S. 163—295). Roma, tip. degli R. Accad. dei Lincei '85. 4°. 135 S. 12099 Rez. Ph. Wolff: DL 7 ('86) Sp. 150. Th. Nöldeke: LZ 37 ('86) Sp. 197. M. Th. Houtsma: ÖMO 12 ('86) S. 15f.

Modona, Leonello: Catalogo dei codici ebraici della biblioteca della R. Università di Bologna. Firenze, Le Monnier '88. 52 S. 12100 Schechter, S. : Notes on Hebrew Manuscripts in the University Library of C a m b r i d g e || J Q R 5 ('93) S. 244f.; 6 ('93) S. 136—45. 12101 Hädä sigili gelïl jatadamman ta'lîmât el-mektebet el-'umümije fi dimischk . . . ma'a asma' el-kutub el-maugûda biha wanumarha wa'asmä' mu'allifiha wa man wakkafaha . . . [Katalog der öffentl. Bibliothek in D a m a s k u s ] . Damaskus, matba'at el-gem'ïjet elchairïje 1299 ['82], 4°. 102 S. [auch mit türkischem Titel], 12102 Vgl. M. Hartmann: LOPh 1 ('84) S. 228f.

B 7. Wissenschaft; Schulen usw. c) Bibliotheken

üanadönovXog,

Xova. A.: 'H ev Aa/^aaxa)

ägaßiur/ ßißfaoftrjxr)

755

xai rä xeiQ°~

yqatpa avrfjc, || JCcurrjg ( A t h e n ) ' 8 9 S. 21—3, 57—9. Vgl. L a m b r o s , P . || A t h e n . '90, 1. II., S. 149f. 12103 Bibliothek der Medrese des Malik ez-Zähir Baibars. •— Rez. Ph. Meyer: ThLZ 14 ('89) 21 Sp L a m p r o s , Spyr. P . : The Arabic L i b r a r y a t D a m a s c u s || The Athen a e u m '90, F e b r . 1, S. 149f. 12104 Goldschmidt, . . . : Die abessinischen H a n d s c h r i f t e n der S t a d t b i b l i o t h e k zu F r a n k f u r t a. M. '97. S. 3—9 J o s i p p o n . 12105 E h r h a r d , A l b e r t : Die griechischen H a n d s c h r i f t e n von G e n u a | | ZB 10 ('93) S. 189—218. 12106 P e r t s c h , Wilhelm: Die arabischen H a n d s c h r i f t e n der Herzoglichen Bibliothek zu G o t h a . Gotha, Auf Befehl Sr. Höh. des Herzogs E r n s t I I . von S a c h s e n - C o b u r g - G o t h a verzeichnet. Gotha, F . A. P e r t h e s . Bd. I : '78. X V , 492 S. M. 17,—. I I : '80. V I I I , 496 S. M. 17,—. I I I : '81. V I I , 488 S. M. 17,—. I V : '82. V I I I , 564 S. M. 19,60. 12107 Rez. H. Zotenberg: JA 7 me serie 17 ('81) S. 566f. Th. Nöldeke: LZ 29 ('78) Sp. 226; 30 ('79) Sp. 1705; 32 ('81) Sp. 258f.; 33 ('82) Sp. 1152f.; 35 ('84) Sp. 214f. Steinschneider, Moritz: Catalog der hebräischen H a n d s c h r i f t e n in der S t a d t b i b l i o t h e k zu H a m b u r g u n d der sich anschließenden in a n d e r e n S p r a c h e n ( = Catalog der H a n d s c h r i f t e n in der S t a d t b i b l i o t h e k zu H a m b u r g , 1. Band). H a m b u r g , 0 . Meissner '78. X X , 220 S. M. 6,—. 12108 MacDonald, D u n c a n B[lack]: Description of t h e Semitic M a n u s c r i p t s in t h e L i b r a r y of t h e H a r t f o r d Theological S e m i n a r y || Proc. A O S '94. S. L X I X — L X X V I . 12109 Ilanadonov^os-KeQa/ievg, 'A.: 'leooao/.v/xinxfj ßißho&rjxt] tjroi xardXoyog ro)v ev rati ßißXio&rjxaig rov ayitoTarov anoaroXixov re xai xaftoXixov oo&odo^ov naToiaoyixov &qovov tojv 'lenoaoXv/Miiv xai TzdarjQ IlahaiOTivtjs anoXEifiivojv ¿AArjVixü)V xioöixä)v . . . Tvitoit; 6' ixdo&etoa ävahbßacri rov avToxQaroQixoi> oo&odo^ov UaXaiaxivov av?.Xoyov. 'Ev IleTQovndXei, tvnoyo. KiQondovft. 4 t:6/j,oi. Tdfio? A: '91. X V I I I , 624 S., 15 T. R b . 15,—. Topos B: '94. [VI], 894 S., 14 T. R b . 15,—. Töpo? T : '97. [VI], 440 S., 16 T. R b . 15.—. Töfioc A: '99. [VII], 600 S. R b . 15,—. [Vgl. P L 1 N r . 1796.] 12110 1: Hss. der eigentl. Patriarchalbibliothek (codd. s. sepulcri). I I : Hss. des Sabasklosters, jetzt auch in Jerusalem. I I I : Hss. des Kreuzklosters, jetzt in Jerusalem. IV: Hss. des Metochions des hl. Grabes in Konstantinopel. •—• Rez. V. Gardthausen: ZDPV 15 ('92) S. 258—60. K. Krumbacher: BZ 1 ('92) S. 622f.; 3 ('94) S. 638f. C. R. Gregory: LZ 44 ('93) Sp. 125—7. H a r r i s , J . R e n d e l : The L i b r a r y of t h e Convent of t h e H o l y Sepulchre a t J e r u s a l e m || H a v e r f o r d College Studies 1 ('89) S. [1—17], 12111 E h r h a r d , A l b e r t : Die griechische P a t r i a r c h a l - B i b l i o t h e k von J e r u s a l e m . E i n B e i t r a g zur griechischen P a l a e o g r a p h i e || R Q 5 ('91) S. 217—65, 329—31, 383; 6 ('92) S. 339—65. 12112 1. Die früheren Bibliotheken in Palaestina (Jerusalem, Caesarea, Bethlehem; Klöster). 2. Die Bibliothek des hl. Grabes. —, — : Der alte B e s t a n d der griechischen P a t r i a r c h a l b i b l i o t h e k von J e r u s a l e m || ZB 9 ('92) S. 441—59. 12113 Chabot, J . - B . : Notice sur les m a n u s c r i t s syriaques conserves d a n s la

756

VI. Syrien — Palästina heute

bibliothèque du patriarcat orthodoxe de Jérusalem || JA 9me série 3 ('94) S. 92—134. 12114 Harris, J. Rendel: Rest of the Words of Baruoh: A Christian Apocalypse of the Year 136 A. D. The Text revised with an Introduction || Haverford College Studies 2 ('89) S. 1—64. 12115 Tà naQaAeini/ieva 'legefiiov tov4 ngoqrrjTov u. a. nach 4 Jerusalemer Hss. [vgl. dazu Schürer, E. : GJV III ('99) S. 394], — Rez. The Athenaeum '90, Aug. 30, S. 285. E. Jacquier: L'Université cath. N. S. 4 ('90) 6. P.: BC 29 ('90) 14. —, —, and Gifford, . . . : A new Version of the Acts of Perpetua and Felicitas || Haverford College Studies 3 ('90) S. 1—73. 12116 lIcmaôômvÂoç- KeQa/tevç, A. I.: Zrj/j.Eid>aeiç negl tov ' leooaoXv/UTixov xwôixov tov y/jovixov IIaxv/J.êQrj || AeXtîov tfjç 'E&voXoyixfjÇ xai 'laTOQixrjç 'Eraioeiaç Il 3 ('91) S. 528—35 [cod. Hierosol. crucis 5], 12117 —, —: Apollodori bibliothecae fragmenta Sabbaitica || RhMPh 46 ('91) S. 161—92. 12118 U. a. Orientalische Hss. in der Bibl. des griech. Patriarchats Jerusalem. —, —: Lexicon Sabbaiticum nunc primum ed. et apparatu critico instruxit | 2MNP 280 ('92) crp. 39—48; 281 ('92) crp. 49—60. — S.-A. : St. Petersburg, Ricker '92. (II,) 22 crp. 12119 Aus cod. Hierosol. Sabbait. 137 (saec. XIV). Vgl. Th. Kock || RhM48 ('93) S. 579—91. Kock, Theodor: Komiker-Fragmente im Lexicon Sabbaiticum || RhM 48 ('93) S. 579—91; 49 ('94) S. 176. 12120 Ehrhard, A. : Das Kloster zum hl. Kreuz bei Jerusalem und seine Bibliothek I H J b 13 ('92) S. 158—72. 12121 Professor Tsagareli's Catalogue of the Georgian Manuscripts in the Monastery of the Holy Cross at Jerusalem. Transi, from the Russian by 0 . Wardrop fl JBL 12 ('94) S. 168—79. 12122 Typaeßi, E. A.: [Turajew, B. A. : Das abessinische Kloster zu Jerusalem und seine Bibliothek] '00. 16 crp. 12123 Chasanowitsch, Joseph: a^ins •"13T Einige Worte über die jüdischnationale Bibliothek in Jerusalem. St. Petersburg'03 [Z Nr. 39], 12124 Müller, Aug. : Der Katalog der arabischen Handschriften der Viceköniglichen Bibliothek zu K a i r o || ZDMG 39 ('85) S. 674—703. Vgl. Völlers, K. || ZDMG 40 ('86) S. 765—70. 12125 Völlers, Karl: Aus der viceköniglichen Bibliothek in Kairo || ZDMG 43 ('89) S. 99—120; 44 ('90) S. 372—89. 12126 —, —: Quelques mots sur les manuscrits arabes de la Bibliothèque Khédiviale. Section d'histoire, de géographie et de politique. Traduits par Walberg || Revue d'Égypte 1 ('94) S. 87—94,129—49. 12127 (Landauer, S., und Horn, Paul:) Die Handschriften der Großherzogl. Badischen Hof- und Landesbibliothek in K a r l s r u h e . I I : Orientalische Handschriften. Karlsruhe, '92. X, 62 S. 12128 Catalogus codicum Arabicorum Bibliothecae Academiae LugdunoBatavae [ L e i d e n ] . Editio secunda auctoribus M. J. de Goeje et M. Th. Houtsma. Lugduni Batav., E. J. Brill. Vol. I : '88. IV, XXXIV, 498 S. Fl. 9,—. 12129 Landberg, Comte Carlo de: Catalogue de manuscrits arabes provenant d'une bibliothèque privée à El-Medîna appartenant à la maison E. J. Brill. Leide, Brill '83. 12130 Rez. Th. Nöldeke: LZ 35 ('84) Sp. 216f.

B 7. Wissenschaft; Schulen usw. c) Bibliotheken

757

H o u t s m a , M. Th. : Catalogue d'une collection de manuscrits arabes et turcs a p p a r t e n a n t à la maison E. J . Brill à Leide. Leide, Brill '89. Y, 212 S. 12131 Basset, R. : Notice sommaire des manuscrits orientaux de deux bibliot h è q u e s de L i s b o n n e . Lisbonne '94. 30 S. 12132 Ellis, A. G. : Catalogue of Arabie printed Books in the British Museum [Preface by Robert K. Douglas]. London, Museum. 4°. Vol. I : A—L. '94. £ 2,5.' 12133 Rez. C. J . Ball: Academy 47 ('95) S. 507f.

Rieu, Charles: Supplement to the Catalogue of the Arabic Manuscripts in the British Museum. London, Museum '94. 4°. XV, 935 S. £ 2,2. 12134 Derenbourg, H. : Catalogue des manuscrits judaïques entrés au British Museum de 1867 à 1890 || R E J 23 ('91) S. 99—116, 279—301. 12135 Margoliouth, G.: Descriptive List of the Hebrew and Samaritan Manuscripts in the British Museum [Preface by Robert K. Douglas]. London, Museum '93. 4°. 2 Blatt, 134 S. 6 s. 12136 Straalen, S. v a n : Catalogue of Hebrew Books in the British Museum, acquired during the years 1868—1892 [Preface by Robert K. Douglas], London, Museum '94. 4°. VII, 532 S. £ 3,—. 12137 Ward, H. L. D. : Catalogue of Romances in the D e p a r t m e n t of Manuscripts in the British Museum. London, Museum. Vol. I : '83. I I : '93. X I I , 748 S. £ 1,—. 12138 U. a. mittelalterliche Romane morgenländischer H e r k u n f t . Vgl. Gaster, M. II J R A S '94 S. 404. — Rez. The Athenaeum '94, May 19, S. 637f. S a t R e v 77 ('94) S. 286f.

Codrington, Oliver. Catalogue of the Arabic, Persian, Hindustani, and Turkish Manuscripts in the Library of the Royal Asiatic Society || J R A S '92. S. 501—69. 12139 Catalogue of the Library of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 1893. Ed. by Thomas William R h y s Davids. London, Society '93. V I I I , 537 S. 10 s. 6 d. 12140 Löwy, A. : Catalogue of Hebraica and Judaica in the Library of t h e Corporation of the City of London. London '91. X I I , 232 S. 12141 Rez. The Athenaeum '91, Nov. 21, S. 684; vgl. Löwy, A. || S. 763).

Robles, F. G. : Catalogo de los manuscritos árabes existentes en la Biblioteca Nacional de M a d r i d . Madrid '89. X I I , 366 S. [Leipzig, Harrassowitz. M. 8,—]. 12142 Crivellucci, Amedeo: I codici della libreria raccolta da S. Giacomo della Marca nel convento di S. Maria delle Grazie presso M o n t e p r a n d o n e . Livorno, Giusti '89. 12143 E n t h ä l t Hss. palästin. Reisebeschreibungen. U. a. Cod. 30 Ordo peregrinationum in Jerusalem [R 262] S. 62—4. Cod. 46f. De Septem nationibus Terrae Sanctae [ R 2 3 8 ] S. 85—91. — Rez. N. Antologia 20 ('89) 6 S. 384f.

[Wladimir, Archim.: Systematische Beschreibung der Handschriften der M o s k a u e r Synodalbibliothek. Band I : Griechische Handschriften]. M o c r a a '94. 888 crp. 12144 KopcyHCKH, H., H TpoHijKH, C. E. [Korsunski, I., und Troitzki, S . E. : S y s t e m a t i s c h e r Katalog der Bibliothek der Moskauer G e i s t l i c h e n Akademie], 6 T O M . M o c r a a '81—'90. 14307 Jfe. 12145

BjiaflHMHp, ApxHM.

KaTajiorb KHHIT> H pyKonnceft EHÖnioTeKt Jla3apeBCKaro HHCTHTyTa Bocromibixi. H3biK0B*b. a) En6jiiOTeKa cneuiajibHbixi> KJiaccoBT>. 6) BOCTOMHLIH OT^-KM.

758

VI. Syrien — Palästina heute

(JiyHflaMeHTajibHOH EHÔJiioTeKH. [Katalog der Bücher und Handschriften in der Bibliothek Lazarew des Instituts für orientalische Sprachen, a) Bibliothek spezieller Klassen, b) Orientalische Abteilung der grundlegenden Bibliothek], M o c K B a , Tmi. r e p 6 e K i '88. 12146 MypKOCb, r . : 0 6 t . a p a 6 c K n x t pyKonncflXT> J l a 3 a p e B C K a r o HHCTHTjrra BOCTOiHbixt

H3biK0Bi h Majioîi Ka3biKyMyxcK0H Mene™ bt> flarecraHt. (H3bji. H3t np0T0K. 6 h 9 3ac. Boct. Komm. HMn. Mock. Apxeoji 06m. 1888). [Murkos, G.: Uber arabische Handschriften des Lasarew'schen Instituts für oriental. Sprachen u. der kleinen Kazykumukischen Moschee in Dagestan (Aus d. Protokollen der Oriental. Kommission der Kais, archäol. Ges. in Moskau,) 6 . u. 9. Sitzung]. M o c K B a , rep6eia>'89. 1 Blatt, 8 S. 12147 J l e o H H f l , A p x H M . : [Leonid, Archimandrit: Systematischer Katalog der slavo-russischen Handschriftensammlung des Grafen A. S. Uwaroff, mit Einschluß der Tscharskischen Sammlung von P. M. Strojeff in alphabetischer Folge], 4 tom. M o c r a a '93—'94. 4°. 12148 M y p K O C b , r . A.: O p y r o n H C H O M ï . côopHHK-fe XVII B f o c a Ha pa3Hbixi> boctomHbixifl3biKaxT.H3i coSpama Tp. A. C. MßapoBa [Murkos, G. A. : Uber eine handschriftliche Materialsammlung des XVII. Jahrh. zu verschiedenen orientalischen Sprachen aus der Sammlung des Grafen A. S. Uwarow] ||flpeBHOCTHBoctohhhh I, 2 ('91) cTp. 212—22. 12149 Wahrscheinlich Besitz des Christian Ravius. U. a. ein arab. Brief des Meletios, Metropolit v. Antiocheia, v. J. 1645. Moore, G. F. : Arabic Manuscripts in the Library of the University of the City of N e w Y o r k || Proc. Am. Or. Soc. '89, May, S. CXXXI—IV 12150 Neubauer, Ad. : Catalogue of the Hebrew manuscripts in the Bodleian Library and in the college libraries of O x f o r d , including Ms. in other languages, which are written with hebrew characters, or relating to the hebrew language or literature; and a few Samaritan Mss. Oxford, Clarendon Press '86. Text: 4°. X X X I I , 1168 S. Tafeln: 2°. IV S., 40 T., 40 Bl. M. 105,—. 12151 Rez. J. Euting: ZDMG 42 ('88) S. 311—4. Steinschneider, M. : Supplementum catalogi librorum hebraeorum in Bibliotheca Bodleiana || ZB 11 ('94) S. 484—508. 12152 Lindsay, Wallace Martin: The Bodleian Facsimiles of Latin Papyri from Herculaneum || The Classical Review 4 ('90) S. 441—445. 12153 Berger, Philippe: Manuscrits orientaux de la Bibliothèque nationale [ P a r i s ] . Catalogue des manuscrits hébreux et samaritains, etc. || J D 13. VIII. '78. 12154 Slane, MacGuckin baron de: Catalogue des manuscrits arabes de la Bibliothèque Nationale. Paris. 4°. Fase. 1 : '83. S. 1—336. 2: S. 337ff. 3:'95. 12155 Rez. Th. N[öldeke] : LZ 35 ('84) S. 215f. Omont, Henri: Inventaire sommaire de la Collection Renaudot conservée à la Bibliothèque Nationale ]| BECh 51 ('90) S. 270—97. 12156 •—,—: Gilbert Gaulmyn de Moulins [f 1665] et sa collection de manuscrits orientaux || Revue Bourbonnaise 3 ('86 ['87]) S. 120—44. 12157 Catalogue de la bibliothèque orientale de feu M. J. Jules Thonnelier. Paris, E. Leroux '80. S. 305—30 Palestine. 12158

B 7. Wissenschaft; Schulen usw. c) Bibliotheken

759

Bordier, H. : Description des peintures et autres ornements contenus dans les manuscrits grecs de la Bibliothèque Nationale. Paris, Impr. Nat. '83. 4°. . . . S., Abb. 12159 Molinier, Aug. : Catalogue des manuscrits de la bibliothèque Mazarine. Paris, Pion. Tome 1: '85. XXVII, 530 S. 2: '86. (IV), 536 S. 3: '90. 12160 (IV), 397 S. 4: '92. (IV), 324 S. Enthält mancherlei über den lateinischen Orient. UleôyHHHi, A.: KyKeHia II. 21 crp. 12162 Aus Hss. des Sinai herausgeschnittene Blätter.

BacHJibeBCKifí, B. T. : O n n c a m e üopiJmpieBCKaro cßopuHKa BH3aHTÍíicKnxT> «OKy-

MeHTOBi (rpeq. X?. CCL) [Wasiliewskij, W. G. : Beschreibung der Sammlung byzantinischer Urkunden des Porphyrios (Uspenskij)] = OT«eTb HMnepaTopcKoiî nyôJmqHOH 6h6jiíotckh ra 1883 ro«T> (C.-neTep6ypn> '85) npHno)KeHÍH IV. 30. CTp. Aus Hss. des Sinai herausgeschnittene Blätter. 12163 Jernstedt, Victor: Sur le Psalterium de Porphyrios de l'an 862 || 2MNn ' 8 4 , Nov. C T p . 2 3 — 3 5 [Petersburg 2 0 6 ] , 12164 —, — : II riopijmpieBCKie OTn6n6n o3h arra-fenoii komcahh C.-neTepSyprt '91 CTp.253—68.

12165

('87) crp. 2 4 — 2 6 2 .

12166

3aJieMaHT>, K.: CnncoKt nepcHflCKHMt, TypenKO-TaTapcKHMi> h apaôcKwvïb pynonucHMi» EhSjiìotckh HMn. (TIE. YHHBepcHTeTa [Zalemann, K. : Liste der persischen, türkisch-tatarischen u. arabischen Handschriften der Bibliothek der Kais. St. Petersburger Universität] || ZWORAO 2 CbipKy, n. A. : OnwcaHie Syiwarb enHCKona nop pejwrio3HbiH BtepOBaHia [Petkowitsch, K. D.: Die Ansarier (Nuseirier) und ihre religiösen Lehrsätze] ( = npaßocjT. naji. CöopHHKt, Bbin. 19). C.-neTep6yprb, Knpm6ayivn> '90. 47 cTp. P6. — 75. 12339 Bent, Th.: The Ansairee of Asia Minor || Journ. of the R. Anthropol. Inst. 20 ('91) S. 225f. 12340 Dahlän, Ahmad b. Zainï: Kitäb ad-durar as-sanïj'a fl'l-radd 'alâ '1wahhâblja [Polemik gegen die Sekte der W a h h a b i t e n ] , Bairüt o. J. 72 S. 12341 NETKOBIWB,

3. D i e christlichen Bekenntnisse a) A l l g e m e i n e s Reinicke, [Karl]: Religiöse Zustände im heiligen Lande || NNM 24 ('80) S. 69—77, 112—8, 144—53. 12342 Religionen, Bekenntnisse, deutsche Arbeit (Chrischona, Diakonissen, Hospiz des Johanniter-Ritter-Ordens, Syrisches Weisenhaus, AussätzigenAsyl, Marienstift, Bethlehem, Betdschala). St[aiger, W.]: Christenverfolgungen im heiligen Lande || NNM 30 ('86) S. 205—8. 12343 Riley, Athelstäne: Synopsis of Oriental Christianity | The Guardian '88, June 27, S. 947. 12344 Die verschiedenen oriental. Bekenntnisse. MauianoBT», M.: EßponeßcKie xpncriaHe Ha MycyjibMaHCKOMt ßocToicfe. P-feqb. [Maschanow, M. : Die europäischen Christen im muselmanischen Orient. Rede], KaaaHb '89. 103 CTp. 12345 Burnichon, Josephe: Les capitulations et les congrégations religieuses en Orient || Études relig. 30 ('93) S. 555—78. 12346 Oliphant, F. R. : Notes of a pilgrimage to Jerusalem and the holy Land. Edinburgh, Blackwood '91. . . . S. 5 s. 12347 Rez. Spectator '92, January 16, S. 89. Uber Ägypten nach dem h. Land. Tagebuchblätter einer Pilgerin. Gernsbach, Christi. Colportage-Verein '92. 214 S. M. 1,80. 12348 M'Coll, M.: The Holy Places in Jerusalem || Guardian '93, Aug. 30, S. 1353. 12349 Budde, E.: Die Christen in Jerusalem || WT '94, No. 30—2. 12350 Hellwald, F. von: C h r i s t n a c h t zu Bethlehem || Vom Fels zum Meer '82—'83. S. 392—403. 12351 Hoskins, F. E. : A Christmas Ride to Syria | SST 31 ('89) S. 303. 12352 Noël en Terre Sainte | L'Illustration 50 ('92) Nr. 2597, Abb. Fr. 2,50. 12353 Guthe, Herrn. : Weihnachts- und Osterszenen in Jerusalem || SaH 23 ('86) S. 149—61 ; 24 ('87) S. 30—42. 12354 W. : P a s s i o n s t a g e in Jerusalem || Schwäb. Merkur '91, 25. III., Nr. 70. 12355 CEJIMBAHOBI, A.: nacxa BT> IepycajiHMt. [Seiiwanow, A.: O s t e r n in J e rusalem] I McTop. BtcTHHKT, 18 ('84) CTp. 411—45, 695—718, Abb. 12356 Oberhummer, E. : Ostererinnerungen an Jerusalem und Jannina || BAZ'89. Nr. 114. 12357 Ander, F. : Ostern in Jerusalem || Monatsschrift für Stadt und Land '92 II S. 745f. ; Dt. Reichspost '94. Nr. 67—69. 12358

772

V I . Syrien — Palästina heute

S t a v e , E . : B i l d e r f r à n p a s k v e c k a n i J e r u s a l e m , t e c k n a d e efter e t t besoek i den heliga S t a d e n , P a s k e n 1891 || L ä s n i n g för H e m m e t 14 ('94) S . 1 — 3 0 . 12359 Szenen in B e t h l e h e m || H P B 1 108 ( ' 9 1 ) S. 1 9 9 — 2 0 6 . 12360 U n a c t e de v a n d a l i s m e à J é r u s a l e m . D é m o l i t i o n de l'église des Chevaliers de S a i n t - J e a n || T S 11 ('94) S. 3 5 3 f . 12361 [ S t r e i t der Griechen u n d L a t e i n e r wegen eines K r e u z e s a u f der G r a b e s k i r c h e ] I N N M 32 ( ' 8 8 ) S. 4 8 f . 12362 L e s hiérarchies dans les églises d ' O r i e n t || Bull, de l'assoc. de S a i n t - L o u i s 1 ( ' 7 8 — ' 7 9 ) S. 2 1 1 — 2 0 . 12363 S m i t h , G. : S h o r t H i s t o r y of Missions. E d i n b u r g h , T. & T. Clark. Vor 1896. 12364 S. 220 Mission in Syrien-Palästina. b) D i e g r i e c h i s c h - r e c h t g l ä u b i g e a)

Kirche

Allgemeines

G a ß , W . : Griechische und griechisch-russische K i r c h e || P R E 2 V ( ' 7 9 ) S. 4 0 9 — 3 0 . 12365 L a m y , T h o m a s J o s e p h : L ' É g l i s e grecque, son histoire, ses dogmes, sa discipline, ses rites, son organisation, son avenir ||Revue c a t h o l i q u e 5 0 = N. S. 24 ( ' 8 0 ) S. 1 0 5 — 3 2 , 2 0 9 — 3 1 . 12366 V I : Photius S. 106—19. XNTPOBO, B . H . : I l p a B o c u a B i e BT> CBHTOH 3eMn-fe. [Die R e c h t g l ä u b i g k e i t i m Heiligen L a n d e ] ( = n p a B O C J i . I l a j i e c T . C6OPHHKT> Bbin. 1 ) . C . - I I e n e p S y p n . , KHpmßayMi '81. 132 CTP. P. 2 , — . Vgl. Guthe, H. j[ Z D P V 12 ( ' 8 9 ) S. 81—94. 12367 G u t h e , H e r m a n n : Die g r i e c h i s c h - o r t h o d o x e K i r c h e i m heiligen L a n d e || 12368 Z D P V 12 ( ' 8 9 ) S. 8 1 — 9 4 . Vgl. N N M 33 ( ' 8 9 ) S. 1 5 3 f . K a t t e n b u s c h , F e r d . : L e h r b u c h der vergleichenden Confessionskunde. 1. B a n d : Die o r t h o d o x e a n a t o l i s c h e K i r c h e : F r e i b u r g i. B r . , Mohr '92. X X V , 5 5 5 S. 12369 Rez. K . Krumbacher: BZ 1 ('92) S. 629f. H. Lemme: GGA 157 ('95) S. 81—8. L. Bréhier: R H 62 ('96) S. 121—7. D i e g r i e c h i s c h - o r t h o d o x e K i r c h e || H L 37 ('93) S. 1 9 3 — 5 . 12370 Dogmatik, Symbolik,

Kirchenrecht

' / . 'E. : Svßßokixr] TFJÇ ÔQ&OÔ6ËOV àvaTokixrjç èxx/.rjrtiaç. ' fiV 'A&rjvaiç. Tôpoç nemToç: Tà ov/ißohxa ßißUa. ' 9 3 . Vgl. P L 2 3 3 7 8 . 12371 Moschake, J . : T h e C a t e c h i s m of t h e O r t h o d o x - E a s t e r n Church. S h o r t e r E d i t i o n . L o n d o n , ' 9 4 . 63 S . 12372 G a t t , G e o r g : Die L e h r e der s c h i s m a t i s c h e n Griechen über die S a c r a m e n t e || H L 38 ( ' 9 4 ) S. 6 — 1 1 . 12373

Meaol.WOAÇ,

ß) L i t u r g i k Maltzew, A l e x i o s : Die L i t u r g i e n der o r t h o d o x - k a t h o l i s c h e n K i r c h e des Morgenlandes u n t e r B e r ü c k s i c h t i g u n g des bischöflichen R i t u s , n e b s t einer vergleichenden B e t r a c h t u n g der h a u p t s ä c h l i c h s t e n übrigen L i t u r g i e n des Orients und Occidents. B e r l i n , K . Siegismund in K o m m . '93. I X , 3 4 4 S. M. 6 , — . 12374 Rez. F . Laudiert: Rev. internat, de théol. 2 ('94) S. 345—7.

C 3. Christi. Bekenntnisse, b) Die griech.-rechtgläub. Kirche

773

0OMeHKO, B.: [Fomenko, W. : Die Eigentümlichkeiten des griechischen Gottesdienstes in Jerusalem] || B o c K p e c H b i ö w e r n e '79. C T p . 5 1 3 — 6 . 1 2 3 7 5 —, —: [Fomenko, W. : Der russische 'Gottesdienst am hl. Grabe] II B o c K p e c H b i i i w e r n e '79 C r p . 466—9. 12376 Schilling, Godefroy : Life at the Holy Sepulchre | North American Review 159 ('94) S. 77—87. 12377 OjrecHHUKift, M . : [Olesnicki, J . : Die E p i p h a n i a s f e i e r am Jordan] || B o c K p e c H b i i i f r e m e '79 CTP. 17—9 [R 3285, 3]. 12378 Mantell, A. M.: E a s t e r Ceremonies of the Washing of Feet || QS 14 ('82) S. 158—60. 12379 O j i e c H w j K i H , M. A.: [Olesnicki, J. A.: Die Osternacht in Jerusalem] || B o c K p e c H i f t MTeHie '81 B b i n . 15 [R 3285, 6], 12380 —, —: [Olesnicki, J . : Das heilige Feuer in Jerusalem] || B o c K p e c H b i i i M r e H i e '79 G r p . 153—5 [R 3285, 4], 12381 [Geschichte des hl. Feuers im hl. Grabe zu Jerusalem]. M o c K B a '83. Crp. 93. 12382 Sepp, Joh. Nep. : Das Fest der Feuererfindung am Osterabend || Allg. Ztg. '86 Nr. 114 [R 2090, 20], 12383 [Ein neuer geschichtlicher Zeuge über das heilige Feuer am hl. Grabe zu Jerusalem] || C.-neTep6yprb B-FEFLOHOCTH '94. Nr. 104. 12384 y ) Organisation [Chitrowo, B. N. : Das Budget des griechischen Patriarchats in Jerusalem], C.-neTep6ypn '83. 12385 Privatdruck. Dazu Erwiderung von B. P. Mansurow, Moskau '84. 51 S. Adrag, A. : 'H xaxdoTaau; roti namiaoyF.iov rfjq 'Ieoovaa?.ri/i || Ziwv '83. Nr. 106; 112. ~ 12386 K o p c y H C K i ì i , M.: [Korsunskij, I . : Aus dem kirchlichen Leben des orthodoxen Ostens] I EorocjioBCKift BtcTHHKi'94. März, S. 463—83; Juni, S. 476—88; August, S. 267—89. 12387 Neuere Geschichte des Jerusalemer Patriarchats. OOMCHKO, B.: [Fomenko, W. : Die russische Kirche und Schule in Beir u t II B o c K p e c H b i i i MTeHie '79. C r p . 507—9. 12388 GoMeHKO, Kji.: [Fomenko, Cl.: Die Grotte und die Kirche der Geburt Jesu Christi in B e t h l e h e m ] || T p y « b i K i e B C K o i i ^ y x o B H O ö Anan. 24 ('82) Ct P . 186—205. 12389 Die orientalische Kirche in A r m e n i e n und der Türkei || A K K R 53 ('85) S. 337—41; 54 ('85) S. 464—6. 12390 Ò) Wallfahrten Ciwaparaa, . . . : [Smaragda, . . . : Aufklärung der heiligen Ansichten Von Jerusalem und Palästina], Kajiyra, Gouv.-Druck. '78. Crp. 57 [R 3307, 1], 12391 — , — : [Smaragda, . . . : Gedanke bei der Verehrung der heiligen Stätten Jerusalems]. Kanyra, Gouvernements-Druckerei '78. Crp. 48 [R 3307, 2], 12392 MnxaHnoBCKiii, B. Id.: CßflTaii rpaffb Iepycajiwvrb. [Michailowskij, W. J . : Die heilige Stadt Jerusalem]. C.-neTep6yprb '82. 16°. Crp. V, 104. I I . H3Ä. '83. 12393

774

VI. Syrien — Palästina heute

naHciü, iepoiwoH.: 3ariHCKH nyTemecTBie BT> IepycajiHivn>, Ha CHHaii H AeoncKyio ropy BT> 1841 ro«y. [Mönch Paisios: Tagebuch, der Reise n a c h J e r u salem, d e m Sinai u n d Athosberge |[ Vorlesungen in d. Ges. von F r e u n d e n der religiösen A u f k l ä r u n g '80. S. 59—76, Nr. 8]. MTeme.

12394

3anncKM n y T e m e c T B i e BT> CBHTLIMI. MTCRAMI. BocTOKa [Paisios, . . .: T a g e b u c h einer Reise n a c h den heil. S t ä t t e n des Morgenlandes], Ka3am> '81. Crp. 140. 12395 MHTp0«tiaH0Bi>, Apcemeivrb: nyTemecTBie Bt CBHTOM M-kcTaiwb [Mitrofanow, Arsenios: W a n d e r u n g e n n a c h den heiligen S t ä t t e n ] . MocKBa, Tnn. Y H H B e p c . '84. C T P . 24 [R 1779], 12396 1832 u. 1836. Vgl. riOHOMapeBb crp. 17 No. 65. EjiHCbeBT>, A. B.: PyccKoe nan0MHH nepBofi nonOBHirb HbiH-fewHflro CTOn-feTi« [Jelissejew, A. W . : Russische Pilger in der 1. H ä l f t e des g e g e n w ä r t i g e n J a h r h u n d e r t s ] ]| PyccK. riajiOMHHK'b '85. CTp. 67—71, 77—9, 83—7. 12397 — , •—: CT pyccKHMH najiOMHHKaMH Ha CBHTOH 3EMJII; Becnow 1884 ro^a. O^epKH, 3aMtTKH h Ha6jiiofleHiH. [Jelissejew, A. W . : Mit den russischen Pilgern nach d e m heil. L a n d e i m F r ü h j a h r 1884. Berichte, B e m e r k u n g e n u n d B e o b a c h t u n g e n ] . C.-rieTep6yprb, '85. 365 crp. P6. 2,—. 12398 Rez. . 3inieBb; Hoßb '85 CTp. 441 f. CtBepHbiH Bbicra. '85 CTp. 155—8. CrpaHHHXb '85 CTp. 338—47. Pye. Mbicub '85 crp. 18—20. BH6niorpaij)b '85 CTp. 57f. JL H. ßeHHCOBb: J l H T e p a T . npHJi. xb Jia3. Tpa>KflapHHb '85 CTp. 133—207. npaB,aa no ri0B0Ay KHHTH A. B . EuHcbeBa ,,CT> pyccKHMH nanoMHHKaMH . . . " . [Die W a h r h e i t über das B u c h von A. W. Jelissejew . . . ] . MocKBa, Twi. n . KopKHHa '86. CTp. 161. 12399 OoMeHKo, KJT. : r i y T e w e c T B i f l BT> C B . 3eMJiro. n o n0B0Ay KHHTH, OB p y c c K H M H naJiOMHHKaMH Ha CBHTOH 3eMji-b BecHoio 1884 r. (OnenpH H 3aiwbTKH A. B . EjiHCteBa. Cn6. 1885 r.) [ F o m e n k o , Cl.: Reisen n a c h d e m H l . L a n d e . Aus A n l a ß des Buches „ M i t den russ. Pilgern i m Hl. L a n d e im F r ü h j a h r e 1884" (Skizzen, B e m e r k u n g e n u n d B e o b a c h t u n g e n von A. W. Jelissejew. St. P e t e r s b u r g 1885)]|| TpyAbi KieBCKoft ßyxoBH. AKa«. 7 ('87) CTp. 450—80. M3A. OTA.: KieB-b, KopmaKt-lloB. '87. CTp. 34. NAHCIß:

12399a

ilr\n, ApXHMaHflpHTT, 10113 10197 10204 10233 12352-3 10369 12148 JlHHeBHMt., H. n. 6823 JlonapeBT), Xp. M. 10206 10334 10338 M.11797 MaÖKOBt, JT. 9666 MaHcypoBT>, Bopwcb naBJioBOTi 8615 — 18 MaprojiHHi, n. 9635 MapKOBi, A. 6126 —, Ebi\ JT. 10829-30 11124 MauiaHOBi., M. 12345 MOKOBI, B. H. 15 MepoKKOBCKifi, K. 6852 MepKOBt, A. 7276 8045 MHTpO(j)aHOBT>, ApceHieMi 12396 MHxaHJiOBCKift, B. H. 12393 Mopflo^eß-b, /J. 4>OHT> 10846 MoqyjibCKiii, B. 2897

900

Register

MypeTOB-b, M. 9622 Mypnocb, r . A. 12147 12149

MtflHHKOB-b, H. 1019 5816

HaBpouKiii, A. A. 11190 Heßa30BT>, C. M. 11702 HeM3epT>, M . O. 1735

HHKOJiaeBT., B. 1387

HHKOJTbCKbiH, M. B. 6674 HHnaHHm,, H . 11637 HopoB-b, A . C. 10859

ObchhhhkoKyJlHKOBCKiß, fl. H . 1325 OjieCHHUKift, A . A . 9545-6 — , H . A . 12378 1 2 3 8 0 - 1

OcTpoyMOB-b, H. 6116 n . , H . 466 n . . 709

naBJiOBCKiH, A. 6994 naBjiT>, ApxiMaHApHTb 10940

naHciii, iepoMOH. 10319

12394-5 riepBOBi, n. 1448 neTKOBHHT,, K. fl. 8513 11067 11731 12339 rieMOBT,, . . . 10532 11252

n03AHHK0B"b, BaCHJliti 10311-2 n o K p o B C K i ß , H . B. 6995 — , . 10917

6905

riOJIHBaHOB'b, H. n. 11677

nOMH^OBCKiH, H . B. 3286 3691 3969 6826 9947 10002 nöHOiwapeB-b, C. 10949 12396 nop4>HpbeB-b, H . fl. 3577 Pa3yM0BCKiH, J X B . 11356 PeKJiio, E. 1 0 4 8 5 PeiwecoBT,, M . 1 0 9 6 1 PeHaH-b, 3 . 1448 Po>KflecTBHHb, A . 6357 Po36H"b, B . B a p . 23 206 230 812 874 1108 5840 6077 6090 7035 8075 8213 8242 8509 10046 ÄO 7 1 0 3 3 8 1 2 0 8 6 1 2 0 9 3 Py3CKiH, H . B . 1 0 0 7 3 PtAHH-b, E. K . 7107 PtrneTnji.no, fl. O . 12816 CejiHBaHOBT>, A . 12356 CwpoTKa, . . . 10327 C K a j i o m , ß. A . 1 0 4 0 6 — 7

CnoHHMCKiii, JL 845 CjiyHKitt, C. C. 547 a Ciwaparfla, . . . 1 2 3 9 1 — 2 CMHuiJiaeB-b, fl.fl. 1 2 4 0 4

Cokojiobt>, B. 1339

— , H . H . 196 CTaccoB-b, B . 1 1 2 5 8 CraifiHueBCKiH, M. A . 8439

CTeHHH-b, n. A. 10497

CTOHHOBHH-b, JT. B. 10360 CyBopHH-b, A. 11702 CyMapKOBt, A. 10888 Cbipny, n. A. 932 10355 12167 Tn3eHray3eH, B. 61 6766 6806 6 8 2 3 - 4

Thtobt,, A. 10381 TpoHUKiK, H B a H i E . 1706 10096 TpoHUKH, C. E . 12145 Typaet-b, B. A . 1750 7507 12123 T y p 6 a , JT. n . 1 0 5 6 0

ycneHCKiii, noptjmpiii M. 932 6532

XaxaHOB-b, A. 2126 X h t p o b o , B. H.

1 8608

8610 9918 10372 10413 10859 12082 12367 12385

UarapejiH, A. 8303 HIe6yHHH-b, A . 12161

UlecTaKOBT,, C. n . 2526 3963 UlTeHHSepn,, O. H . 7616 3MieBT>, . 12398 fl3bIK0B"b, A - A - 680 flKy60BH, A . M. 10787

GoMeHKO, B. 8666

12375-6 12388-9 — , K j i . 11158 11394 12389 12399 a

Bibliotheken und Handschriften die in den verzeichneten Büchern und Abhandlungen erwähnt sind. Arras, Archives du Pas-de-Calais A 6 6423 Athos, Vatopedi, cod. 260 . . . 3541 Bamberg, Staatl. Bibliothek I I I . E. 14 2119 B I V 19 240 Basel, bibl. urbis 9628 Berlin, Staatsbibl., cod. 522 . . 5717 —, —, cod. lat. 32 9628 —, —. codd. lat. 212, 220 . . . 6647 —, cod. lat. fol. 677 . . . . 6155 —, —, cod. orient, oct. 278 . . 3007 —, —, codd. orient. 532, 536 . . 5730 —, —, cod. Petermann 7 . . . 5730 —, - , cod. syr. 80 (Sachau 217) 516 —, —, cod. Sachau 337 . . . . 8014 -, mscr. theol. lat. IV, 190 . 6295 240 —, —, cod Bern, bibl. munic., codd. 41,113, 115, 125 9631 —, —, cod. 219 2215 - , - , codd. 280, 340 631 9628 —, cod. 582 —, —, cod. 590 9631 Bologna, bibl. univ. 2702 . . . 2901 Bonn, bibl. univ. cod. Eusebii . 3967 Braunschweig, Archiv d. Stadt 10097 Breslau, Stadtbibl., Kl-Oe. 195e 10269 Brieg, Bibl. d. Gymnasiums . . 10286 Bruxelles, bibl. nat., 2921, 2922 9268 9045, 9309, 9492, 9493 . 9631 —, 10151 6389 - , 11142 9631 Bibl. Burgund., codd. 7579, 9628 9827 9628 Cambrai, bibl. munic., cod. 437 10450 —, —, ms. 534 (ancien 493) . . 6195 Cambridge, bibl. univ. Gg. VI, 28 9631 —, bibl. coli. Corp. Christi, cod. lat. 95 9628 - , - , codd. X V I u. X X V I . . 9631 —, cod. Sancroftianus . . . . 9715 Chalki, bibl. monast. S. Virgi258 nis, cod. 26 258 —, cod. 33 6286 —, —, cod 3691 Chälons, Arch, de l'hospice . . 6411 —, Arch, de la Marne . . . . 6411

Cheltenham, cod. Philipps 5684 -,-,6664 - , - , 16397 - , ms Chicago, bibl. soc. orient. America Colmar, bibl. munic., ms. . . . D a r m s t a d t , ms. 810 Quart . . Dijon, Archives du département, H i l l —, Archives départementales de la Còte d'or —, —, Cartulaire de Molesmes Dresden, bibl. reipubl., ms. D 9 - , - , ms. J 4 6 Dublin, Trinity Coll., ms. 486 . Escoriai, bibl. nat., R I I 18 . . Firenze, bibl. Laurent., ms. V 37 - , - , ms. X X X I I , 13 . . . . - , - , ms. pi. 65, 1 u. 59 . . . - , - , cod. 86, 3; 177; 5919 . . —. —, Ashburnham Libri Nr. 1882 — , —, cod. notitiae dignitatum — , bibl. reg. centr., cod. Magliab. X X V I I , 283 - , - , cod. Riccard. 2. X I X . . — , Archivio di stato, R . K a r t . Nr. 115 - , Cod. d. Bibliothek L a n d a u Freisingen, bibl. cod. 99 . . . Friberg, bibl. gymn. Alb. CI. V I I , F r b . 141 Furstenstein, SchloBbibl. MSS. oct St. Gallen, bibl. abbatiae, cod. 103 - , - , codd. 133, 320, 732 . . - , - , cod. 1385 - , - , cod Genève, E I 28 Genova, Arch, notarile, Reg. Angelini de Sigestro . . . . -, -, — , Arch, di stato, mat. politiche, mazzo IV - , - , - , mazzo IV e V . . . - , - , —, mazzo V

6221 9631 9984 6268 2155 10280 10160 6502 6412 6439 2582 3314 10134 9917 3579 2591 2215 12238 10450 9981 10144 12238 10450 10202 3465 3314 10269 3780 9628 6279 3912 9631 9662 6228 6430 6229 6228

902

Bibliotheken und Handschriften

— , —, —, mazzo Z - , Univ. E. VII, 22 —, Liber vêtus I Gießen, bibl. univ., Nr. 813 . . Gotha, bibl. reipubl., cod. 93 . —, —, cod. 309 - , - , codd. 1518, 1536—40, 1543, 1545, 1657, 1715, 1724, 1775,1885 Graz, bibl. univ., cod. 1250 . Grenoble, Arch, de l'Isère, ms. Haag, bibl. reg., cod. Nr. 69 fol Halle, Bibl. d. DMG . . . . Heidelberg, bibl. univ., ms Germ. 172 Jena, bibl. univ., cod. . . . Jerusalem, bibl. patr. gr., codd 15, 40,124, 141, 161, 226, 233 247, 276, 297, 366, 370. . — , —, cod. gr. s. sep. 2 . . . - , - , codd. gr. Sab. 27, 32, 91 - , - , - , 137 - , - , - , 153, 242, 366, 408 417, 434, 496, 655 . . . . —, —, cod. s. ci'uc. 2 . . . . - , - , - , 5 - , - , - , 11, 31, 43, 83 . . —, —, cod. polit, metochii 41: — , bibl. synodi s. patr., codd. Innsbruck, bibl. Ferdinand]' cod. 525 . Istanbul, bibl. metochii s. sepul cri, codd. 145, 324, 411 Karlsruhe, bibl. magn. Duc cod. L X X X I V — , St. Georgen Nr. 71 . . . Kempten, Bibl. Leichtie . . Klitschdorf, Gräfl. zu Solms' sehe Schloßbibl. ms. X. 4 . Köln, Gymn. Hs — , Stadtarchiv, M. G. Nr. 1 (früher 261) Königswart, Bibliothèque du Prince de Metternich, ms. 20 H. 39 K0benhavn, bibl. reg. Nr. 736, 4b . . . . Landskrone, Bibl. d. Grafen v Nesselrode-Herten, Hs. X L I I 7 Laon, Bibl. de la ville, cod. 92 — , - , cod. 471 Leiden, bibl. univ., cod. 816 . - , - , codd. arab. 381, 1122 1228 —, —, cod. syr. 1 Leipzig, bibl. univ., Ms. Refa'ija 3,211 Leningrad, bibl. publ., cod. 250

6222 10450 6229 10225 9648 10359 9648 2119 10174 10450 2155 2088 10228 258 12180 258 12119 258 258 12117 258 258 258 2119 258 9628 6295 10214 10216 6187 10173 10017 10450 10293 9628 6279 9648 665 6596 9648 258

- , cod. F 132 430 —, —, cod. Porphyrianus Nr. I V B 18/135 12172 Lille, Archives du Nord, Chambre des Comptes, B. 128 . . 6268 London, mus. brit., 8512 . . . 6221 Cotton. D I I I 9628 - Faustina A VII, B I 9628 - Tib. D V 9628 - Tib. E VI 9631 - Vesp. F I 6136 - Vitellius A XIV . . 2091 - Appendix V I I I . . . 10289 Egerton 2176 . . . . . 9631 Harleian. 463 6194 - 658 10450 - 2253 9631 - Lucian 5694 . . . . 2596 King 14 C V I I . . . . 9631 Lansdowne 253 . . . . 9631 Reg. 16 E V I I I ; 19 D I 9631 Rieh. 7185 3908 - 7192 3341 codd. or. 374, 436, 970, 1256, 1310, 1509 9648 Add. 7326 10235 - 14528 3007 - 14624 2156 - 14641 3341 - 15219 9628 - 16592 10222 - 18295 3007 - 19007 5730 - 23339 10235 - 25489 10242 - 25875 2155 - 43725 (olim sinaiticus) 12177 — 8 Papyrus Anastasi 309 1967 9040 10527 Papyrus Harris Nr. 500 1488 Papyrus [1839] Nr. XLIII 3196 —, Record Office, Cart. 19 . . 6451 Louvain, bibl. univ., 10 . . . . 9628 Ludwigsburg, Kgl. W ü r t t . Filialarchiv, Abt. Weingarten . 10297 Lund, bibl. univ., cod. apophtegmata patrum . . . ' . . . 3608 Luxembourg, Großherz. Bibl., Nr. 42 u - 5 0 6226 Lyon, Acad. 29 . . . . . . . 9631 Madrid, bibl. nat., cod. gr. 101. 2403 Maihingen (olim Tegernsee), cod. d. Boethius 2368 Malta, Div. I vol. I I I . . . . 6468 - , - V I I vol. 1130 . . . . . 6467 - , Doc., orig. V N r . 46 . . . 6467

Bibliotheken und Handschriften Merseburg, Archiv, Ms. zu Felix Fabri 10250 S. Mihiel, Bibl. de la ville, ms. . 10305 Milano, bibl. Ambros., I 9 sup.. 9879 —, - , M 7 9 s u p 9628 —, —, cod. Beda 9628 Modena, bibl. Estens., I I I D 7. 3599 - , - , cod. 193 I I I F 15 . . 2 5 9 7 - 9 Monteprandone, bibl. conventi S. Mariae, cod. 30 . . . . . 12143 Moskau, bibl. synodi, codd. 15,18 3691 -, cod. 432 2906 —, cod. Rumianow 2405 . . . 2151 München, Staatsbibl., cod. gr. 267 291 - , - , cod. gr. 331 . . . ; . 4013 _ 358 302 3542 - , cod. hebr. 36 5502 —, —, cod. lat. 2649 6504 - , - 6228 240 - , - 6299 3465 - , - , - 6489, 12104, 13002, 14031, 19149, 19150 . . . . 9628 —, —, cod. iconogr. 172 . . . 10450 —, bibl. univ., cod. 358, 4° . . 10324 —, —, cim. 18 = cod. ms. 337» 10459 —, Staatsarchiv, K. Schw. 490/ 32 6526 Münster i.W., PaulinaNr. 269 lat. 10108 Muncaster Castle, Bibl. d. Lord Muncaster 10195 Namur, bibl. munic., cod. 760; R 22 A 17 10450 Napoli, bibl. reg., ms. I I Aa 12 . 3533 —, —, ms. V F 35 10141 Neustadt a. d. Aisch, Bibl. d. ev.-luth. Kirche 10236 St. Omer, bibl. munic., ms. 722. 9631 Oxford, bibl. Bodleian., cod. 264 9631 - , —, Canon, lat. miscell. 220 10156 —, —, Oseney charters Nr. 12 . 6416 -, Thm. Roe 26 3007 —, cod 3970 Corp. Christi Nr. 2 . . . . 10450 —, Bibl. coll. Lincolniensis 96 . 9628 Palermo, Kommunalbibl., 29. J. 11 6389 —, Archivio civico Q 9, H 10 . 6147 Paris, Arch, du Minist, des affaires etr 6229 —, Arch. Nat., J. 473 . . . . 9662 - , —, M 877 6410 —, bibl. arsen., ms. 2251 . . . 6205 - , - , mss. 3511, 4797 . . . . 9631 —, —, ms. 4797 und d'Anglure 10193 —, Bibl. Didot 9631 —, Bibl. Mazarine, ms. 1056 . 6205 —, bibl. nat., codd. arab. 142, 716 10235

—, cod. arab. 823 . . . . - , - , codd. arab.836,838,841. - , cod. arab. 1133 . . . . - , - 1644 - , suppl. arab. 919 . . . . —, Collection Dupuy,vol. 688 - , mss. frang. 770,781, 1116 - , - 1977 -, — 2168 -, 2810, 2825, 4963, 5631, 5649 -, - 6447 - , - 7114, 7 1 6 2 - 7 6 . . - , - , — 9050—80 - , - , - 9060, 9061, 9082, 9083, 9086 - , - 9087 - , - , - 12203 - , - 20050 - , - 22495, 22497, 24209, 24210 —, - , — 24406 - , - , - 24941 - , - 25415 —, —, nouv. acqu. frang. 1880, 3537 - , - , Ge. DD. 226 -, cod. Coislin. gr. 202 . . - , - , cod. gr. 174 - , - , - 451 . . . 3599 3600 - , - , - 776 - , - , — 854 - , - , - 2372 —, —, suppl. gr. 384 (olim Vaticanus) - , - , - 1074 - , - , Regius 7230 A. D. . . cod. lat. 2718 - , - , - 2321,2335 -, - 3283 - , - , - 4808 . . . . 9628 - , - , - 4847, 5129 . . . . - , - , - 5993 A - , - , - 6584 —, - , - 7470 — 8960 . - , - , - 8983-5 - , - , - 8992 - , - , - 10086 - , - , - 9744 - , - , - 11340 - , - , - 12277, 12943, 13048 13348, 14797 - , - , - 15045 - , - 17509 - 17801 — nouv. acqu. lat. 497 . . - , - , ms. Moreau 1565 . . . —, —, cod. syr. 51

903 9648 10235 7327 7337 10235 12239 9631 6502 10037 9631 6137 6291 6134 9631 10213 9631 6277 9631 6277 6137 6278 9631 6291 4014 3599 3967 3961 1100 2843 2518 4014 9917 3780 9628 6194 10000 9628 6411 6295 9631 6088 6132 6467 6422 9628 6276 9628 6502 6195 9628 10229 9631 6596

904

Bibliotheken u n d Handschriften

- , - , - 112 - , - , pap. 68 - , - , F 15 Périgueux, bibl. episcop. . . . Piacenza, Arch, di S. Antonio, Scaffale D, cassetta 3, Nr. 67f. - , - , Palastrelli 139 . . . . —, Bibl. Passerini landiana, Nr. 235 Reims, bibl. municip., ms. 821. Rom, Accad. dei Lincei, ms. 44 A 14 = Corsini 17 . . . . — , bibl. Barber., cod. Ephraemi Syri — , —, cod. Joannis Gazaei . . - , - , cod. 12, 26 (olim V I I I A 2) - , bibl. Casanat., ms. A I 21 . — , eccl. S. Mariae supra Minervam, cod. casanatensis G V 4 - , bibl. Vallicellan., ms. C 73 . - , bibl. Vatic., Ottobon. 2207 . - , - , Palat. lat. 1362. .10457 - , - , Regin. 196 - , - , - 582 - , - . - 584 - , - , - 618, 690 - , - , Reg. Christ. 150 . . . - , - , - 547 - , - , - 737 - , - , - 863 - , - , Urbin. 118 - , - , 3136 - , - , cod. gr. 90 - . - , - 123 - , - , - 191 - , - , - 1455 - , - , - 1456 - , - , - 2210 - , - , cod. lat. 636 A . . . . - , - , - 1110 - , - , - 2002 - , - , - 2003 _ 2972 . . . . 10141 - , - , - 3717 — , —, cod. liturg. samar. . . . - , - , cod. syr. 231 — , Arch, di Vatic., Regesta Nicolai IV — , —, Regesta Clementis V I I . . Sinai, bibl. mon. S. Catharinae, cod. arab. 155 - , - , cod. syr. X V I — , P a p y r u s Bernardakis . . . Stockholm, bibl. reg., codd. Fr. 37, 38 Stuttgart, bibl. reg., Passion. Nr. 5 7 f o l Tegernsee, cod. Gandensis . .

3007 3196 10450 9628 6236 9628 10450 9628 6502 3912 2518 240 6226 2582 9628 9631 10460 9628 3528 10457 9628 10075 6199 9631 6192 2591 9631 2600 9715 9855 6132 240 3971 9628 10076 9628 10141 10457 10136 5730 6165 6451 6659 12197 12183 9631 10450 2370

Torino, Archivio di Mag. dell' ord. dei SS. Mauritio et Lazaro —, Athenaeum, ms. L H , 17 . . —, bibl. univ., N. V. 47 . . . . Toulouse, Archives de la H a u t e Garonne, sèrie I I —, —, Ordre de Malte; Arch. depart Trier (L. N. 1938) St. N. 1582. 4°. (olim Düsseldorf, Jesuitenkolleg) Tübingen, bibl. univ., ms. V I I 25. 26 - , - , cod. SociniNr. 84 . . . — , Depot d. ehem. Preuss. Staatsbibl., ms. Landberg 833 — : - , mss. Sprenger 186, 187. Urmia, ms. syr Venezia, Arch, gen., Liber pactorum IV —, Arch. Senato, Delib. miste X L I I , XLIV, X L V I — V I I I . - , - , - reg. X L V I — , Arch, di stato, Atti dipi, misc., busta I X - , - , P a c t a b, I — , —, Registri dei patti I ; I I . — , Maggior consiglio, Leona. . - , Notat. coll. X I X - , bibl. marc., I t . V I I 707 . . - , - , cod. 246 - , - , - 343 - , - , - 408 - , - , - 436 W - , - , - 516 — , —, Zanetti lat. 410 . . . . - , - , Ital. ci. VI cod. 276 . . - , - , cod — , Mus. munic., Raccolta Correr A, 6, 34 — , Scuola de paleogr Verona, bibl. capitularis, cod. 52 Weimar, bibl. reipubl., cod. 0 55 b , 8° Wien, bibl. nat. cod. Herodoti . - , - , cod. hist. 99 - , - , lat. 458; 609 - , - , cod. Palat. 984 . . . . - , - , - 2432 - , - , theo], 133 - , - , - 221 - , - , - 244 - , - , codd. 902; 1268 . . . . - , - , - 1718 - , - , - 2590 (Bug. f. 122) . . — , Kais. Archiv, Liber Pactorum Würzburg, Univ. Bibl., ms.. - , - , ms. theol. I X

6496 9631 3767 6226 6468 10276 9648 5556 5827 9648 5581 6239 9640 6455 6455 6455 9631 9640 9640 9640 301 3599 2071 2603 9856 10141 6208 3967 10459 6226 9628 10186 9715 2513 9628 6389 9628 1100 6295 2072a 9648 3780 9631 9631 6171 9628

Druckfehler für Reboisson Seite 16, Zeile 8 V . u. lies Raboisson für Gildersleave Seite 21, Zeile 25 V . o. lies Gildersleeve für Thomes Seite 22, Zeile 10 V . u. lies Thomas für Longpénier Seite 24, Zeile 17 V . 0 . lies Longperier für Deloigne Seite 43, Zeile 24 V . u. lies Delvigne für B. V. Head Seite 51, Zeile 25 V . 0 . lies B. N. Head für Idaeische Seite 87, Zeile 11 V . u. lies Idacische für Idaeani Seite 87, Zeile 9 V . u. lies Idaciani für Triebes Seite 91, Zeile 19 V . u. lies Trieber für Estlin Seite 93, Zeile 14 V . u. lies Esther für Sharper Seite 123, Zeile 1 v. o. lies Sharpe für Marquard Seite 123, Zeile 1 v. u. lies Marquand für C. J. Caesar Seite 148, Zeile 10 v. u. lies G. J. Caesar für Mani Seite 160, Zeile 7 v. u. lies Magni für Ctvsteika Seite 169, Zeile 1 v. o. lies Ctvrtecka für Chiopetti Seite 174, Zeile 4 v. o. lies Chiapelli für Gernoll Seite 174, Zeile 8 v. o. lies Gemoll für Baranski Seite 174, Zeile 14 v. o. lies Baränski für Jogic Seite 178, Zeile 14 v. o. lies Jagic für Herodos Seite 195, Zeile 27 v. o. lies Herodes für Physologus Seite 198, Zeile 17 v. u. lies Physiologus für Oberdiek Seite 206, Zeile 33 v. o. lies Overdiek für év Seite 210, Zeile 23 v. u. lies e'v Seite 223, Zeile 14 v. u. lies Amadeo für Amedeo Seite 223, Zeile 11 v. u. lies Amadeo für Amedeo Seite 226, Zeile 7 v. o. lies Amadeo für Amedeo Seite 229, Zeile 5 v. u. lies Fenton für Feston Seite 251, Zeile 14 v. u. lies noMjuiOBCKift f ü r I~lHMHJIOBCKÌH Seite 378, Zeile 4 v. o. lies Arbuthnot, F. F. für Arbuthnot, T. F. Seite 394, Zeile 22 v. u. lies Nogent für Nogeat Seite 401, Zeile 6 v. o. lies E. Vogt für F. Vogt Seite 410, Zeile 24 v. o. lies Schaube für Schaute Seite 413, Zeile 11 v. u. lies Koch, Hugo für Koch, ... Seite 419, Zeile 14 v. u. lies Durrieu für Duvrieu Seite 435, Zeile 13 v. o. lies Laigue für Laique Seite 474, Zeile 16 v. u. lies dem Piraeus für den Piraeus Seite 497, Zeile 10 v. u. lies Bissell für Bisselt Seite 527, Zeile 7 v. u. lies Tannery für Tannery Seite 530, Zeile 13 v . o . lies g) Griechische für f ) Griechische Seite 531, Zeile 8 v. o. lies Conder, C. R. für Conder, R. C. Seite 535, Zeile 17 v. u. lies COH I I T V R für CO I I I I T V R Seite 541, Zeile 7 v. u. lies Rez. A. Bevan für A. A. Bevan Seite 542, Zeile 7 v. u. lies 8499 für 8599