Dış Politika ve Kıbrıs Dosyası [1 ed.] 9786053602293

Citation preview

Bülent Ecevit

·-

Dış Politika ve Kıbrıs Dosyası

TÜRKIYE$BANKASI

Küttür Yayınları

BÜLENT ECEVİT DIŞ POLtltKA VE KIBRIS DOSYASI

© TÜRKİYE İŞ

BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 2008

Sertifika No: 11213 EDİTÖR LEVENT CİNEMRE GÖR.SEL YÖNETMEN

BİROL BAYRAM DÜZELTİ

NECATİ BALBAY GRAFtK TASARIM UYGULAMA

lÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLlÜR YAYINLARI I. BASKI: NiSAN 20II

ISBN 978-605-360-229-3 BASKI

ŞEFİK MATBAASI SAN. VE TİC. LTD. Şrt. TURGUT ÖZAL CAD, NO: lJ7 iKİTELLİ iSTANBUL

(0212) 549 62 62 Sertifika Na: 0307-34-008250 Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şarny!a yapılacak kısa alıntılar dışında gerek metin, gerek görsel malzeme yayınevinden izin alınmadan hiçbir yol!a çoğakdamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz. TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLlÜR YAYINLARI -z./4 BEYO�LU 34433 Tel. (0212) 252 39 91 ...fa>,:- (Q2�2) �5_2_3_�_9Ş www.iskultur.com.tr

İSTİKLAL CADDESİ, MEŞELİK SOKAK NO:

İSTANBUL

Mustafa Bülent Ecevit

28 Mayıs 1925'te İstanbul Beşiktaş'ta doğdu. İstanbul ve Ankara Konservatuvarlarında öğretmenlik yapmlŞ olan annesi Fatma Nazlı Hanım, Türkiye'nin itk profesyonel ka­ dın ressamlar;ndandır. Babası Ahmet Fahri Ecevit, Ankara Hukuk Fakültesi'nde adli tıp profes9rlüğü yapmış, 1943'te CHP'nin Kastamonu milletvekili olmuştur. Liseyi Robert Kolej'de, edebiyat kolunda okuyan Ecevit, 1944'te bu okulu bitirdi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğraf­ ya Fakü!tesi'ne bir süre devam etti. Hint ve Doğu felsefesiyle ilgi­ leniyordu. 1944'te Basın Yayın Genel Müdürlüğü'nde çevirmen olarak başladığı çalışma hayatına, 1946'da Türkiye'nin Londra Elçiliği Basın Ataşeliği Katibi olarak devam etti. 22 Ağustos 1946 tarihinde Zekiye Rahşan Aral ile evlendi. İngiltere'de bulunduğu yıllarda Londra Üniversitesi'ne kayıt yaptırdı ve burada İngiliz dili ve edebiyatı, Sanskritçe, .Benga!ce ve sanat tarihi üzerine eğitim aldı ancak eğitimini tamamlamadı. Katiplik görevinden 1950 yılında ayrıldı ve aynı yıl Cumhuri­ yet Halk Partisi'nin çıkarttığı Ulus gazetesinde işe başladt. Bu ga­ zetenin kapatı!ması üzerine Ecevit, Halkçı gazetesinde, Forum der­ gisinde ve Yeni Ulus gazetesinde yazı işleri müdürlüğü görevini üstlendi, aynı zamanda bu gazetelerde yazılar da yazıyordu.

VJ

DIŞ POLİTİKA VE KIBRIS DOSYASI

Ulus gazetesinde başlayan siyaset ilgisi, onu 1954 yılında CHP Çankaya Ocağı'na kaydolmaya itti. Bu sırada gazetecilik görevine devam eden Ecevit, 1954 sonları ile 1955 başlan Amerika'nın Ku­ zey Carolina eyaletine bağlı Winston-Salem'de The ]ournal aııd Sentinel adlı gazetede konuk gazeteci olarak çalışmaya başladı. 1957'de kazandığı bursla Harvard Üniversitesi'nde sekiz ay bo­ yunca Ortadoğu tarihi ile sosyal psikoloji çalıştı. Aynı yıl CHr'den milletvekili olarak aktif siyaset hayatına adım attı. 1957'den 1980'e kadar Ankara ve Zongulclak'tan CHP miller­ vekili seçilen Ecevit, 12 Ocak 1959'da İsmet İnönü'nün listesinden CHP Parti Meclisi'ne girdi. 1960'ta Kurucu Meclis üyesi, 1961 'de İsmet İnönü hükümetinde Çalışma Bakanı oldu. Bakanlık görevi­ ni 1965'e kadar sürdürdü. Ecevit'in Çalışma Bakanlığı döneminde toplu sözleşme ve grev hakkı yasalaştı, sendika özgürlüğü sağlan­ dı, genel olarak çalışma haklan ve sosyal güvenlik genişletildi. 1965'te Ecevit'in Zonguldak milletvekili seçildiği seçimde CHP muhalefet partisi oldu. Bu tarihten sonra Bülent Ecevit, "ortanın solu" fikrini benimsemeye ve bu akımın öncüsü olmaya başladı. 18 Ekim 1966'da CHP'de başlayan demokratik sol hareketle bir­ likte genel sekreterliğe seçildi. 12 Mart 1971 Muhrırası'ndan sonra oluşturulan hükümete CHP'nin de katkıda bulunmasına karşı çıkarak 21 Mart 1971 'de Genel Sekreterlik görevinden istifa etti. Ecevit, 1972 yılında yapılan 5. Olağanüstü Kurultay'da CHP Genel Başkanı seçildi. 1973 seçimlerinde en çok oyu aldığı halde hükümet kuramayan Ecevic, 6 Şubat 1974 yılında CHl'-MSP koalis­ yonunda ilk kez başbakan oldu. Aynı yıl 20 Temmuz 1974 tarihin­ de Kıbrıs Barış Harekatı'nı gerçekleştirdi. Bu dönemde haşhaş eki­ mi yasağı, yasadışı kullanımı önleyici tedbirler alınarak kaldırıldı, Türkiye'nin Ege'deki hakları gündeme getirildi, açık yükseköğre­ nim başlatıldı.·· 5 Haziran 1977 seçimlerinde CHP'nin aldığı yüzde 41.4'1ük oy oranı ile 213 milletvekili çıkaran Ecevit, Türk siyasetinde sol bir partinin aldığı en yüksek oy oranı olarak tarihe geçti. Ecevit 21 Haziran 1977'de azmlık hükümeti kurdu ama guvenoyu alamadı.

MUSTAFA BÜLENT ECEVİT

1 978'de kurduğu hükümette 21 ay başbakanlık görevini yü­ rüttü. 12 Eylül 1 9 8 0 darbesi sonrasında, askeri darbelerin antide­ mokratik olduğunu düşünerek karşı çıktığı askeri yönetim tarafın­ dan üç kez hapse -mahkum edildi ve bir süre cezaevinde yattı. Bir­ çok siyasetçi ile birlikte 1 0 yıl süreyle politikadan uzaklaştırıldığı dönemde siyasal çalışmalarını sürdürdüğü için hakkında yaklaşık 1 3 0 dava açıldı. 21 Şubat 1 98 1 'de Arayış dergisini çıkartmaya başladı ancak dergi askeri yönetim tarafından kapatıld,. 1 985 yılında Hamburg Üniversitesi'nde bir sömestr ders verdi. Yasaklı old uğu bu dönemde ve daha sonraki tarihlerde Avrupa üniversitelerinde, 1 988 ve 1 992 yılında ise muhtelif Amerikan üni­ versitelerinde konferanslar verdi. 14 Kasım _1} 85 yılında Demokratik Sol Parti, Ecevit siyasi ya­ saklı olduğu için eşi Rahşan Ecevit'in başkanlığında kuruldu. 1 987'de siyasi yasakların referandumla ka ldırılması üzerine 13 Eyli.il 1 987 tarihinde DSP'nin başına geçti . Ancak aynı yıl yapılan seçimlerde partisi barajı aşamayınca siyasetten çekilme kararı aldı. 1 989'da tekrar siyasete dönerek partisin i n genel başkanı oldu. 20 Ekim 1 9 9 1 seçimlerinde Zonguldak'tan milletvekil i seçildi. 1 995 seçimlerinden sonra DSP, yüzde 14.6 oy oranıyla sol un en büyük partisi konumuna geldi. 30 Haziran 1 997'de kurulan 55. Hi.i kiimet'te başbakan yardımcısı , daha sonraki 11 Ocak 1 999'da kurulan 56. Azınlık Hükümeti'nde 4. kez başbakan oldu. 1 999 seçimlerinde yüzde 2 1 . 7 oy oranıyla partisini birinci par­ ti haline getiren Ecevit, 2 8 Mayıs 1 999'da kurulan 57. Hükü­ met'te 5. kez yüklendiği başbakanlık görevini 2002 yılına kadar si..i rdürdü. 24 Temmuz 2004'te D S P 6. Olağan Büyük Kurultayı'nda genel başkanlık görevinden aynldı: Bu tarihten sonra Ulusal Uzmanlar Kurulu adın�a bir düşünce grubu kurarak ülke gündemiyle ilgili çalışmalarına devam etti. Bülent Ecevit, 1 8 Mayıs 2006 tarihinde geçirdiği beyin kana­ mas; ;��ucunda Ankara Gülhane Askeri Tıp. Akademisi'nde teda-

Vll

VIII DIŞ POLiTiKA VE KIBAIS DOSYASI

vi altına alındı. Yaklaşık 6 ay boyunca tedavi gördüğü bu hastane­ de 5 Kasım 2006'da, 8 1 yaşında hayata veda etti. 1 1 Kasım 2006'da Devlet Mezarlığı'na defnedildi. Siyasi hayatı boyunca kendisine altL kez suikast girişiminde bu­ lunulan Ecevit, dürüstlüğü, nazik kişiliği ve eşi Rahşan Ecevit ile geçirdiği mutlu evlilikle daima kendisinden söz ettirmiştir. 1973 yılında, CHP'nin seçim kampanyası sırasında Türk siyasi sahnesinde "Karaoğlan" olarak anılmaya başlanan Ecevit, ak gü­ vercin, mavi gömlek ve eniştesi İsmail Hakkı Okday'ın hediyesi olan Erika marka daktilosu ile adeta simgeleşmiştir. Asıl mesleğini hep gazetecilik olarak dile getiren Ecevit'in siya­ si yaşamı yanında şair ve yazardı. Yazarlığa sanat yazıları ile baş­ lamıştı. 1 950'li yıllarda çağdaş sanat akımlarını tanıtmak üzere kurulan Helikon derneğinin kurucuları arasında yer aldı ve bir sü­ re Sanat Eleştirmenleri Derneği'nin genel sekreterliğini yaptı. Sans­ krit, Bengal ve İngilizce dillerinde çalışmalar yapmış olan Ecevit'in lise yıllarında Rabindranath Tagore'dan çevirdiği iki kitap yayım­ lanmıştır. Bunun dışında T.S. Eliot'un şiir dramı Kokteyl Parti ile Ezra Pound ve Bernard Lewis'in yapıtlarını Türkçeye çevirdi. Şiir­ leri, leh Meisselte Lich Aus Stein (Işığı Taştan Oydum) adıyla Al­ mancaya çevrildi. Şiirler, Elele Büyiittiik Sevgiyi ve en son olarak da 17 yaş şiirlerini de içeren Bir Şeyler Olacak Yarın isimli şiir ki­ tapları vardır. Ecevit'in şiirleri Sovyetler Birliği, Yugoslavya, Ro­ manya, Danimarka ve İsveç gibi ülkelerde yayımlandı. Edebiyat dünyasına Hep Bu Topraktan dergisindeki şiirleriyle giren, Milli­ yet gazetesinde günlük yazılar yazan Ecevit, siyaset ve şiir kitapla­ rının dışında Ôzgür İnsan ( 1 972), Arayış ( 1 981) gibi dergiler çı­ kartmıştır. Çeşitli konulardaki görüş ve konuşmaları da kitapçıklar halin­ de yayımlanmıştır. Ecevit'in bazı eserleri şöyledir: Ortanın Solu, Btt Diizeıı Değişınelidiı; Atatiiıck ve Devrimcilik, Kurultaylar ve Sonrası, Demokratik Sol ve Hiikiimet Bunalınıı, Demokratik Solda Temel Kavramlar ve Soıwılaı; Dış Politika, Tüı·kiye/1 965-1 975, Unıut Yılı: 1 9 77, 1 980'/ere Girerken Türkiye ve Dünya, 1 O Yıl Öiicid O Yıl Soni·ti 24 OcakKaı;cidiiri, 1 991 So-

MUSTAFA BOLENT ECEVIT

mmda TBMM Konıışımı/an, 1 996 Sonunda Tiirkiye, Azerbaycaıı ve Batı Trakya Olayları, Bağımsızlık ve Özgürlük, Başbaka1t Ece­ vit'le Sohbet, Başbakan Ecevit "'Ekonomiyi Giiçlendfrme Progra­ nımı " Anlatıyo� Bozıık Düzeni Değiştireceğiz, Bölge Merkezli Dış Politika, Biileııt Eceuit'in Kum/tay Konuşmaları 1 988, CHF'nin Düzeıı Değişikliği Programında