Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Στοιχεία Μάνατζμεντ

Citation preview

ΣΕΙ ΔΤΣΙΚΗ΢ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ΢ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗ΢Η΢ ΕΠΙΦΕΙΡΗ΢ΕΨΝ ΕΞΑΜΗΝΟ 1ο

΢ΗΜΕΙΨ΢ΕΙ΢

ΕΙ΢ΑΓΨΓΗ ΢ΣΗ ΔΙΟΙΚΗ΢Η ΕΠΙΦΕΙΡΗ΢ΕΨΝ ΢ΣΟΙΦΕΙΑ MANATZMENT

ΚΨΝ/ΝΟ΢ Π. ΚΑΚΟΤΛΙΔΗ΢

ΚΟΖΑΝΗ 2018 - 2019

ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΣΕΛΙΔΕΣ

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1Ο

4-9

Αλζξψπηλεο ζρέζεηο θαη εξγαζία

2ν

10 - 20

Σηνηρεία ηεο αλζξψπηλεο ςπρνινγίαο

3ν

22 - 30

Γεληθά γηα ην Μάλαηδκελη

4ν

31 - 42

Σηνηρεία Δπηινγήο & Δθπαίδεπζεο Πξνζσπηθνχ

5ν

44 - 53

Ζγεζία

54

Βηβιηνγξαθία

2

ΔΕΝ ΑΓΟΡΑΖΟΝΣΑΙ ΚΕΡΔΙΖΟΝΣΑΙ Μπορεύσ να αγορϊςεισ τη φυςικό παρουςύα ενόσ ανθρώπου ςε ϋναν οριςμϋνο χώρο Μπορεύσ να αγορϊςεισ επύςησ τη φυςικό παρουςύα ενόσ ανθρώπου ςε ϋναν χώρο, για οριςμϋνο χρόνο Μπορεύσ ακόμα να αγορϊςεισ ϋνα οριςμϋνο αριθμό μυώκών κινόςεων ςε δεδομϋνο χρόνο και χώρο Αυτό που δεν μπορεύσ να αγορϊςεισ εύναι η πύςτη, ο ζόλοσ, η αφοςύωςη, αυτό ακριβώσ που ςου χρειϊζεται για να κατοχυρώςεισ υψηλό απόδοςη Αυτϊ δεν αγορϊζονται κερδύζονται.

Πρόεδροσ General Motors

3

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1ο Ανθρώπινεσ ςχϋςεισ ςτην εργαςύα Η Ιςτορικό εξϋλιξη των ανθρωπύνων ςχϋςεων H θίλεζε ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ζηηο επηρεηξήζεηο μεθηλά κε ηελ έξεπλα ηνπ Elton Mayo θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ πνπ έιαβε ρψξα ζην Hawthorne Plant θαη ζηελ Western Electric company, κεηαμχ ησλ εηψλ 1927 θαη 1932. Απνηέιεζκα ηεο έξεπλαο απηήο ήηαλ ε εμαγσγή ηνπ πνξίζκαηνο, φηη ζηελ απφδνζε ηνπ πξνζσπηθνχ παίδνπλ βαζηθφ ξφιν νη ςπρνινγηθνί θαη θνηλσληθνί παξάγνληεο θαη ηνχην αλεμάξηεηα απφ ηνλ βαζκφ παξαθίλεζεο θαη επεξεαζκνχ ησλ ζέζεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Ο Elton Mayo θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ F. Roetlhlisberger θαη T. Whitehead απέδεημαλ αθφκε φηη νη θπζηθέο ζπλζήθεο δελ είλαη ν βαζηθφο παξάγνληαο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Ζ κειέηε δηήξθεζε 5 ρξφληα θαη θάιπςε 3 θάζεηο: 1. Τν πείξακα θαη ηνπο πεηξακαηηζκνχο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν 2. Τν πξφγξακκα ζπλεληεχμεσλ θαη 3. Τελ παξαηήξεζε απφ εηδηθφ ρψξν παξαηεξήζεσλ. Σηελ πξψηε θάζε έγηλε παξαηήξεζε ζε 5 λεαξά θνξίηζηα πνπ έθαλαλ εξγαζία κε ρξήζε ηειεθψλνπ. Σηελ δεχηεξε θάζε δηεμήρζεζαλ ζπλεληεχμεηο κε πάλσ απφ 21.000 πξφζσπα κε δηάξθεηα 3 εηψλ. Σηελ ηξίηε θάζε έγηλε κειέηε-παξαηήξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ νκάδσλ ε νπνία θαηέδεημε ηελ αλάδεημε ησλ άηππσλ νκάδσλ θαη ην βαζηθφ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηα πιαίζηα ηεο νξγάλσζεο. Αθφκε ε αλάδεημε απηή ησλ άηππσλ νξγαλψζεσλ, θαλέξσζε φηη ζηεξίδνληαη ζηα αηζζήκαηα θαη ηηο επαηζζεζίεο ησλ κειψλ θαη ζηα status θαη ηνπο θνηλσληθνχο ξφινπο, πνπ απέρνπλ πνιχ απφ ηηο δηαδηθαζίεο ησλ «πνιηηηθψλ» ηεο νξγάλσζεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ηππηθήο νξγάλσζεο. Νεψηεξνη ζπληειεζηέο ησλ απφςεσλ ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ήζαλ απφ ην 1930 έσο ην 1940 ν C. Rogers πνπ ρξεζηκνπνίεζε ηελ λενθξνυδηθή πξνζέγγηζε θαη θιηληθέο κεζφδνπο ζεξαπείαο, ν Maslow κε ηελ ππξακίδα ησλ αλαγθψλ θαη ε Marx Parker Follett εμεγψληαο ην management σο κηα θνηλσληθή πνξεία. Μεγάιε είλαη ε ζπκβνιή ηνπ Chester Barnard κε ην πεξίθεκν έξγν ηνπ The Function of the executive.

4

Σο ΢ύγχρονο Δημοκρατικό – Ανθρώπινο ςύςτημα Με βάζε ηηο παξαπάλσ αλαθεξζείζεο αληηιήςεηο ησλ ζεσξηψλ ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ, νη νξγαλψζεηο πνπ ζηεξίρζεθαλ ζηηο αληηιήςεηο απηέο δεκηνχξγεζαλ έλα λέν κνληέιν-ζχζηεκα δηνίθεζεο θαη νξγάλσζεο κε έκθαζε ζηελ αλζξψπηλε πιεπξά θαη ηελ παξαθίλεζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα. Οη θαλφλεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο αληηιήςεηο απηέο κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηα εμήο: 1. Τν εξγαδφκελν άηνκν παξαθηλείηαη έρνληαο θαηά βάζε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ θαη ςπρνινγηθψλ αλαγθψλ. Παξάιιεια κε ηελ ηθαλνπνίεζε νηθνλνκηθψλ αλαγθψλ ηνπ. 2. Οη επηρεηξεζηαθνί νξγαληζκνί δελ είλαη κφλν ηερληθννηθνλνκηθά ζπζηήκαηα αιιά θαη θνηλσληθά ζπζηήκαηα πνπ αιιειεμαξηψληαη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπο. 3. Τα άηππα groups παίδνπλ ζεκειηαθφ ξφιν ζηηο νξγαλψζεηο, είλαη δεκηνχξγεκα θνηλσληθψλ ζρέζεσλ θαη ηεο αλάγθεο έληαμεο ησλ αηφκσλ ζε νκάδεο. Οη νκάδεο απηέο έρνπλ δηθφ ηνπο θψδηθα επηθνηλσλίαο θαη δξνπλ ζεηηθά ή αξλεηηθά ζηα πιαίζηα ηεο επίζεκεο νξγάλσζεο. 4. Ζ ζπκκεηνρηθφηεηα φισλ ησλ επηπέδσλ ηεο ηεξαξρίαο ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ θαη θπξίσο ε επηθνηλσλία θαη ελεκέξσζε φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο ηεξαξρίαο είλαη απαξαίηεην ζηνηρείν. Απνηέιεζκα θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ απηψλ είλαη ε πξνζαξκνγή ηεο εγεζίαο φισλ ησλ επηπέδσλ ζε έλα ζηπι δηνίθεζεο πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε ηνπο ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο ζηελ εξγαζία θαη ζα αμηνπνηεί δεκηνπξγηθά ηηο πξσηνβνπιίεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Μηα απφ ηηο βαζηθέο αληηξξήζεηο πνπ πξνθιήζεθαλ ελαληίνλ ησλ απφςεσλ ησλ αλζξσπηζηψλ ήηαλ φηη ν Elton Mayo θαη νη ινηπνί νπαδνί ησλ ζεσξηψλ απηψλ δελ έιαβαλ ππφςε ην ξφιν ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ ελψζεσλ θαη ζεψξεζαλ ηελ χπαξμε ησλ ελψζεσλ απηψλ σο κε αλαγθαία, αθνχ, θαη’ απηνχο, κε ηελ πιήξε εθαξκνγή ησλ απφςεσλ ηνπο ζηελ πξάμε ζα εμέιεηπαλ νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπο.

5

Η Ανθρώπινη χροιϊ του Μϊνατζμεντ Τελ επηζηεκνληθή ζθέςε απαζρφιεζε θαηά θαηξνχο ην εξψηεκα: Eίλαη ηθαλνπνηεκέλνο ν εξγαδφκελνο απφ ηελ εξγαζία ηνπ; Ζ απάληεζε πνπ έρεη δνζεί είλαη φηη εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ αλαγθψλ ηνπ θαη φηη ε εξγαζία έρεη θνηλσληθέο δηαζηάζεηο θαη ζπλδέεηαη κε ηνλ θνηλσληθφ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη. Πξνβάιινπλ φκσο λεψηεξα εξσηήκαηα: Πνηα είλαη ε ζρέζε ηνπ εξγαδνκέλνπ κε ηηο αλάγθεο ηεο νξγάλσζεο ζηελ νπνία αλήθεη; Ή αθφκε πεξηζζφηεξν νη αμίεο, ηα πηζηεχσ θαη ην πνιηηηζηηθφ επίπεδν ηνπ εξγαδφκελνπ ζπκβηβάδεηαη κε ην αληίζηνηρν ηεο επηρείξεζεο ζηελ νπνία εξγάδεηαη; Οη παιαηφηεξνη ζεσξεηηθνί ηεο νξγάλσζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη άιινη πίζηεπαλ φηη αλ ηνπ δψζεηο ηνπ εξγαδφκελνπ αχμεζε ζηελ ακνηβή ηνπ ζα ηνλ θάλεη επηπρή. Οη ζεσξεηηθνί ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ππνζηεξίδνπλ φηη ε ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ζπλδέεηαη θαη κε ηελ απφδνζή ηνπ ζηελ εξγαζία, αθνχ ιεηηνπξγεί θαη σο θηλεηήξηα δχλακε ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Οη ζεσξεηηθέο απηέο πξνζεγγίζεηο, πξντφλ πεηξακαηηζκψλ θαη παξαηεξήζεσλ, ζηεξίρζεθαλ ζην αδηακθηζβήηεην γεγνλφο φηη θάζε εξγαδφκελνο δηαθέξεη απφ ηνλ άιιν, έρνληαο ν θαζέλαο ηε δηθή ηνπ κνλαδηθφηεηα θαη επνκέλσο ε ζπκπεξηθνξά ησλ κάλαηδεξο απέλαληη ζηνπο εξγαδφκελνπο ζα πξέπεη λα είλαη εμαηνκηθεπκέλε. Γείρλνληαο ζε θάζε πεξίπησζε ηνλ απαξαίηεην ζεβαζκφ ζηα ηδηαίηεξα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαζελφο θαη αμηνπνηψληαο ηα εξγαζηαθά. Δηδηθφηεξα ηα εξγαδφκελα άηνκα θαηά ηνλ L. Allen δηαθέξνπλ σο πξνο: 

ηηο δηαλνεηηθέο ηθαλόηεηεο



ηηο ζπγθηλεζηαθέο θαηαζηάζεηο



ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη γλσξίζκαηα



ηηο θπζηθέο θαη ηηο αηζζεηήξηεο ηθαλόηεηεο Δπνκέλσο ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο ζε θάζε κία

απφ ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο δηαθέξεη απφ άλζξσπν ζε άλζξσπν. Με βάζε ηηο δηαθνξέο απηέο ε «ελζσκάησζε» ηνπ εξγαδφκελνπ ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ απνηειεί δχζθνιν, αιιά φρη δηζεπίιπην έξγν γηα ηελ εγεζία. Οη αλζξψπηλεο ζεσξεηηθέο ζέζεηο ησλ ζπκπεξηθνξηζηψλ (Behaviorists) καο απέδεημαλ ζηελ πξάμε φηη ε επηηπρία ησλ κάλαηδεξο βξίζθεηαη, ζην βαζκφ βέβαηα πνπ ηνπο επηηξέπεη ε παξαθηλεηηθή ηνπο ηθαλόηεηα, ζηελ δπλαηφηεηα λα ελζσκαηψλνπλ ηνλ

6

εξγαδφκελν ζηελ επηρείξεζε θαη λα ζπλδένπλ ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο αμίεο ηνπ, κ’ απηέο ηεο επηρείξεζεο. Σηελ αληίιεςε απηή ζεκειηψλεηαη ε θηινζνθία ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ, δίλνληαο κηα αλζξψπηλε δηάζηαζε ζηελ νξγάλσζε θαη ζηνλ θνηλσληθφ ηεο ξφιν. Κάησ απφ ηε ζέζε απηή, σο πξνο ηνπο επηρεηξεζηαθνχο νξγαληζκνχο, νη ηειεπηαίνη έρνπλ λα εθπιεξψζνπλ δηπιή απνζηνιή, απ’ ηε κηα πιεπξά λα πξνζθέξνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ ζα κεηξψληαη κε νηθνλνκηθφ θαζαξά θξηηήξην θαη απ’ ηελ άιιε λα εμππεξεηνχλ θνηλσληθέο αλάγθεο, λα δείρλνπλ θνηλσληθέο επαηζζεζίεο θαη λα πξνζαξκφδνληαη ζην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, κέξνο ηνπ νπνίνπ είλαη νη εξγαδφκελνη θαη ε επηρείξεζή ηνπο. Απνηέιεζκα ηεο άπνςεο απηήο είλαη φηη ε κέηξεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο κηαο νξγάλσζεο πξέπεη λα εζηηάδεηαη ζηα νηθνλνκηθά ηεο απνηειέζκαηα θαη ζηα θνηλσληθά ηεο επηηεχγκαηα. Ζ δηθαίσζε ησλ απφςεσλ απηψλ ήξζε απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Επηρεηξήζεηο πνπ αλέπηπμαλ έλα ζύζηεκα αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ζηελ εξγαζία είραλ ζεακαηηθά απνηειέζκαηα όρη κόλν ζηελ απόδνζε, κε ηε ζηελή πνζνηηθή έλλνηα, αιιά θαη ζηε ζρέζε εγεζίαο θαη πξνζσπηθνύ, κε ηελ εμαζθάιηζε ζπλερνύο εξγαζηαθήο εηξήλεο. Απηφ ην ηειεπηαίν είλαη βαζηθφηαηνο παξάγνληαο γηα ηελ αλάπηπμε. Οη ζέζεηο απηέο πνπ αλαθέξνληαη ζηε κεγάιε ζπκβνιή ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ σο βαζηθνχ παξάγνληα ηεο επηηπρεκέλεο επηρείξεζεο, ηεθκεξηψλνληαη απφ επηζηεκνληθέο έξεπλεο πνπ ζηεξίδνληαη πάλσ ζε εκπεηξηθά δεδνκέλα. Κάπνηεο κειέηεο πνπ πηζηνπνηνχλ απηέο ηηο ζέζεηο θαηαιήγνπλ ζηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα: 

Ζ αχμεζε ηνπ δείθηε κέηξεζεο θαηλνηνκηθψλ κεζφδσλ δηνίθεζεο

αλζξψπηλσλ πφξσλ θαηά κηα κνλάδα απμάλεη απφ 20.000 κέρξη 40.000 $ ηε ρξεκαηηζηεξηαθή αμία ηεο επηρείξεζεο αλά εξγαδφκελν. ΋πσο επίζεο επηρεηξήζεηο πνπ ιεηηνχξγεζαλ κε ζπγθεθξηκέλε ινγηθή δηνίθεζεο θαη αλάπηπμεο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο, είραλ κέζα ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ νξίδνληα πεξηζζφηεξεο πσιήζεηο θαηά 27.000 $ αλά εξγαδφκελν θαη πεξηζζφηεξα θέξδε αλά εξγαδφκελν θαηά 3.000 $. 

Μηα άιιε έξεπλα πνπ έγηλε ζε απηνθηλεηνβηνκεραλία, θαηέιεμε ζην

ζπκπέξαζκα φηη ηα εξγνζηάζηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ βειηησκέλεο αλζξσπνθεληξηθέο κεζφδνπο δηνίθεζεο είραλ 40% πςειφηεξε παξαγσγηθφηεηα θαη πνηφηεηα πξντφλησλ απ’ φηη εξγνζηάζηα πνπ εθάξκνδαλ ηελ παξαδνζηαθή κνξθή δηνίθεζεο αλζξψπηλσλ πφξσλ. 7



Αληίζηνηρεο έξεπλεο ζηε Γεξκαλία έδεημαλ φηη εηαηξείεο πνπ ηνπνζεηνχλ ην

αλζξψπηλν δπλακηθφ ζηελ θαξδηά ηεο ζηξαηεγηθήο δηνίθεζήο ηνπο είραλ κεγαιχηεξε θεξδνθνξία απφ άιιεο αληαγσλίζηξηεο ζηνλ ίδην παξαγσγηθφ θιάδν.

Ο Ανθρώπινοσ παρϊγοντασ ςτο Mϊνατζμεντ Ζ ζχγρξνλε αληίιεςε γηα ην Management δελ εζηηάδεηαη κφλν ζηελ αλάπηπμε ησλ ηερληθψλ ηεο ζηξαηεγηθήο, ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ζηε ζπκβνιή ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ ζηελ επηρεηξεζηαθή πξφνδν, νχηε πεξηνξίδεηαη ζηελ ρξεζηκνπνίεζε πνζνηηθψλ κεηξήζεσλ ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο, αιιά απνβιέπεη ζηελ αλζξψπηλε πιεπξά ησλ νξγαλψζεσλ, δίλεη εηδηθφηεξε έκθαζε ζηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο. Κάησ απφ ηελ αληίιεςε απηή ν άλζξσπνο κεηέρεη, ελεξγνπνηείηαη, εληάζζεηαη ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ππνζηεξίδνληαο ην «εκείο» θαη φρη ην «απηνί». Ζ λεψηεξε άπνςε γηα ην management, απνηέιεζκα ησλ επηδξάζεσλ ησλ ζεσξηψλ ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ, έδσζε άιιε δηάζηαζε ζηελ έλλνηα ηεο δηνίθεζεο θαη ηεο νξγάλσζεο, αιιά θαη ζηελ έλλνηα ηεο απφδνζεο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Έηζη απνδνηηθφο δελ είλαη κφλνλ ν manager πνπ ζα απμήζεη ηηο πσιήζεηο αιιά θαη απηφο πνπ ζα δεκηνπξγήζεη θιίκα αλέιημεο, επηηπρίαο θαη επθνξίαο ζηελ εξγαδφκελε κάδα κέζα ζηελ επηρείξεζε. Ζ δε απφδνζε δελ κεηξηέηαη ηψξα κφλν πνζνηηθά, αιιά θαη πνηνηηθά ζε ζρέζε κε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα. Ζ θνηλσληθή απηή δηάζηαζε ζην management επεξέαζε ηηο νξγαλψζεηο ζ’ φινπο ηνπο ρψξνπο ηεο ηδησηηθήο επηρείξεζεο αιιά θαη ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Έγηλε βίσκα θαη θνηλή αληίιεςε φηη γηα λα πεηχρεη κηα νξγάλσζε νθείιεη λα αληηιεθζεί ηηο αλάγθεο, ηνπο παικνχο, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο επηζπκίεο ησλ αλζξψπσλ ηεο, νθείιεη λα πξνζβιέπεη ζηα πξνβιήκαηα ησλ αλζξψπσλ, ζεζπίδνληαο δηαηάμεηο πνπ πξνζηαηεχνπλ ηνλ εξγαδφκελν ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, εμαζθαιίδνληαο ζπλζήθεο εξγαζίαο, αλζξψπηλε κεηαρείξηζε, ηθαλνπνηεηηθή ακνηβή, ζπληάμεηο θ.ά. Θα πξέπεη φκσο λα ζεκεησζεί φηη ε παξαδνρή απηψλ ησλ ζέζεσλ δελ έγηλε κφλν απφ ηηο θπβεξλήζεηο κε ηε ζέζπηζε θαλνληζηηθψλ κέηξσλ θαη λνκηθψλ ξπζκίζεσλ, αιιά απφ ηηο ίδηεο ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο ζε ζεκείν κάιηζηα λα ππεξβαίλνπλ θαη ηηο θξαηηθέο ξπζκίζεηο θαη απαγνξεχζεηο πνπ αθνξνχλ ζηε κεηαρείξηζε ησλ εξγαδνκέλσλ.

8

Κάησ απφ ηελ αληίιεςε απηή δηαθξίλνπκε πξσηνπνξηαθά πξνγξάκκαηα πξνζηαζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ, ζπκκεηνρηθφηεηα ζην θέξδνο ησλ επηρεηξήζεσλ, εηδηθά θίλεηξα απφδνζεο ππέξ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ ζε ηειεπηαία αλάιπζε έρνπλ απνηέιεζκα ππέξ ησλ επηρεηξήζεσλ. Δθηφο απηψλ φκσο ην θαηλνχξγην θιίκα ζηα πιαίζηα ησλ νξγαλψζεσλ, δίλεη δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ ηθαλνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ κε ην δηθαίσκα λα αλαπηχζζνπλ πξσηνβνπιίεο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, λα πξνβάιινπλ ηα αηηήκαηά ηνπο, κε ηηο δπλαηφηεηεο εμέιημεο θαη δεκηνπξγίαο. Ηζηνξηθά ζεσξνχκελε απηή ε αληίιεςε είλαη απνηέιεζκα ησλ ηερλνινγηθψλ θαη θνηλσληθψλ αιιαγψλ πνπ εκθαλίζηεθαλ κεηά ην Β’ Παγθφζκην Πφιεκν πνπ εμαθάληζαλ ηελ παξαδνζηαθή ηδενινγία γηα ηε δηνίθεζε, ηελ νξγάλσζε θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Ζ παξαδνζηαθή ηδενινγία θαη ην παξαδνζηαθφ γξαθεηνθξαηηθφ κνληέιν ηεο νξγάλσζεο απέβιεπε ζηελ εμππεξέηεζε ησλ ηερληθψλ ιεηηνπξγηψλ κε πνιχ κηθξή πξνζέγγηζε ζηελ ςπρνινγηθή ζέζε ηνπ αηφκνπ. Έρσ ηελ εληχπσζε φηη νη ζεκειησηέο ησλ ζεσξηψλ ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ζηελ νξγάλσζε φπσο ν Maslow, ν Mac Gregor, ν Elton Mayo θαη νη άιινη, δίλνληαο ηδηαίηεξε δηάζηαζε ζηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη ζηελ αλζξσπνθεληξηθή πνξεία ζηελ νξγάλσζε, ζα πξέπεη λα κειέηεζαλ ηελ αξραία ειιεληθή πλεπκαηηθή θιεξνλνκηά, πνπ επηθεληξσλφηαλ ζηελ χςηζηε αλζξψπηλε αμία. Μπνξεί νη ζεκειησηέο ησλ ζεσξηψλ ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ λα ππνζηήξημαλ ηελ αλάγθε πξνζέγγηζεο ησλ αλζξσπίλσλ αλαγθψλ σο βάζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο (ζπκπεξηθνξηζηέο) πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ε απφδνζε, παξάιιεια φκσο έδσζαλ ην έλαπζκα γηα ηελ αιιαγή ηνπ ξφινπ ησλ επηρεηξεζηαθψλ νξγαληζκψλ, ψζηε ζήκεξα λα νκηινχκε γηα ηελ θνηλσληθή απνζηνιή ησλ επηρεηξήζεσλ, ηνλ θνηλσληθφ ηνπο ξφιν θαη ηνπο θνηλσληθνχο πεξηνξηζκνχο. ΋πσο θαίλεηαη απφ ηελ παξαπάλσ ηζηνξηθή αλάιπζε ε έξεπλα ηεο δηνίθεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ εκπεξηέρεη έληνλα ζηνηρεία ςπρνινγίαο. Παξαθάησ αθνινπζεί κηα αλαδξνκή επάλσ ζηελ αλζξψπηλε ςπρνινγία πνπ θαζνξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά.

9

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2ο ΢τοιχεύα τησ ανθρώπινησ ψυχολογύασ Η Χυχολογύα και η εξϋλιξό τησ Ζ ςπρνινγία απνηειεί επηζηήκε πνπ αλήθεη ζην ρψξν ησλ ιεγνκέλσλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ, φπσο είλαη ε θνηλσληνινγία, ε θνηλσληθή αλζξσπνινγία θ.ά. Πνιινί νξηζκνί έρνπλ δνζεί ζηελ έλλνηα πνπ ηζηνξηθά πήξε πνιιέο εμειηθηηθέο κνξθέο. Άιινηε νξίζηεθε σο ε επηζηήκε πνπ εξεπλά ηε θχζε, ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ηα θαηλφκελα ηεο αλζξψπηλεο δηάλνηαο. Άιινη ηελ νξίδνπλ σο ηελ επηζηήκε πνπ αζρνιείηαη κε ηηο ζθέςεηο, κε ηελ ζπκπεξηθνξά θαη ηελ αληίιεςε ηνπ εμσηεξηθνχ θφζκνπ, αθφκε πξνζζέηνπλ φηη πεξηέρεη θαη ηελ έξεπλα γηα ηε θχζε ησλ δηαλνεηηθψλ ελεξγεηψλ ηνπ αλζξψπνπ. Σηελ αξραία πεξίνδν, ηελ ςπρνινγία ηε ζεσξνχζαλ σο ηελ επηζηήκε ηεο ςπρήο θαη ηελ ζπλέδεαλ κε ηε θηινζνθία. Ζ ζεκεξηλή παξαδεθηή άπνςε ππνζηεξίδεη φηη ε ςπρνινγία εξεπλά θαη εξκελεχεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ, νη δε θιάδνη ηεο εθηείλνληαη απφ ηελ έξεπλα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ κέρξη ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ νκάδσλ. Δμ άιινπ, αλάινγα κε ηηο δηάθνξεο ζεσξεηηθέο ηνπνζεηήζεηο θαη ηνπο θιάδνπο έξεπλαο έρνπκε ηελ αηνκηθή ςπρνινγία, ηελ ςπρνινγία ηνπ ππνζπλεηδήηνπ, ηελ αλαιπηηθή ςπρνινγία, ηελ εμειηθηηθή ςπρνινγία θιπ Ζ ςπρνινγία ζεσξείηαη απφ πνιινχο κηα επηζηήκε ππφ ακθηζβήηεζε θαη ηνχην γηαηί ε έιιεηςε ελλνηνινγηθήο ζαθήλεηαο, αιιά θαη ε δπζθνιία πξνζδηνξηζκνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο έξεπλαο ηεο ςπρήο, θάλεη δχζθνιε ηελ θαηάηαμή ηεο ζην ρψξν κηαο θαηεγνξίαο επηζηεκψλ. Αθφκε πεξηζζφηεξν είλαη δχζθνιε ε επηζηεκνληθή ηνπνζέηεζε ηεο ςπρνινγίαο, θάησ απφ ην πξίζκα ησλ παιαηψλ γηα ηελ ςπρνινγία ζέζεσλ, πνπ ηελ ζπλέδεαλ κε ηελ θηινζνθία. Γη’ απηφ είλαη ρξήζηκν ε δηάθξηζε ηεο ςπρνινγίαο ζε ζεσξεηηθή ή Φηινζνθηθή λα απερεί ηηο παιαηέο απφςεηο θαη ε Δκπεηξηθή λα αληαλαθιά ηηο λεψηεξεο εκπεηξηθέο θαη ινγηθέο κεζφδνπο έξεπλαο. Ζ θηινζνθηθή ζεψξεζε, ρξεζηκνπνηεί ηηο κεζφδνπο ησλ ζεσξεηηθψλ επηζηεκψλ ζηελ πξνζπάζεηα λα απνδείμεη ηελ χπαξμε ηεο ςπρήο, ηε θχζε θαη ηελ εζσηεξηθή ηεο ελέξγεηα θαη έρεη ραξαθηήξα κεηαθπζηθφ, απνηειεί δε θηινζνθηθή επηζηήκε. Ζ εκπεηξηθή ςπρνινγία, ρξεζηκνπνηεί εκπεηξηθέο κεζφδνπο ή κεζφδνπο ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ θαη δελ εμεηάδεη ηελ κεηαθπζηθή πιεπξά ηεο ςπρνινγίαο, αιιά ζηεξίδεηαη ζηελ εκπεηξία, ηελ έκκεζε κε ηηο αηζζήζεηο ή ηελ άκεζε κε ηε ζπλείδεζε.

10

Ζ ζχγρξνλε εμάιινπ άπνςε γηα ηελ ςπρνινγία ηελ ηαπηίδεη κε ηελ εκπεηξηθή ςπρνινγία, σο ηελ επηζηήκε πνπ εξεπλά ηα ςπρηθά θαηλφκελα, πνπ ηα θαηαηάζζεη θαη ηα εξκελεχεη. Ζ ςπρνινγία δηαθξίλεηαη απφ ηελ ςπρηαηξηθή γηαηί ελψ ε πξψηε εμεηάδεη ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη βαζίδεηαη ζε επηζηεκνληθή κέζνδν έξεπλαο, ε ςπρηαηξηθή είλαη θιάδνο ηεο ηαηξηθήο θαη αζρνιείηαη κε ηελ ζεξαπεία ησλ δηαλνεηηθψλ αλσκαιηψλ.

Ζ ςπρηαηξηθή ζαλ θιάδνο ηεο ηαηξηθήο είλαη ζηελά

ζπλδεδεκέλε κε ηελ λεπξνινγία θαη ρξεζηκνπνηεί κεζφδνπο ζεξαπείαο ηνπ εγθεθάινπ φπσο ηε ζεξαπεία κε ειεθηξνζφθ, ηε θαξκαθνζεξαπεία, ηελ ππλνζεξαπεία θαη άιιεο κνξθέο θπζηθνζεξαπείαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ςπραλάιπζε αλαθέξεηαη ζηελ ςπρνζεξαπεία, φπσο εθαξκφζηεθε απφ ηνλ Sigmmud Freud.

Ζ ςπραλάιπζε θαη ε ςπρνζεξαπεία,

ζηεξίδνληαη ζηελ «νκηιεηηθή» ζεξαπεία, δειαδή ζηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο νκηιίαο γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ αζζελεηψλ θαη ηελ ζεξαπεία ηνπο. Τελ Χπραλάιπζε, ζεκειίσζε ν Freud κε ηα βηβιία ηνπ «Ζ εξκελεία ησλ νλείξσλ» θαη «Ζ ςπρνπαζνινγία ηεο θαζεκεξηλήο δσήο». Ζ ςπραλάιπζε είλαη κηα βηνινγηθή ζεσξία ηεο πξνζσπηθφηεηαο, πνπ «βιέπεη» ηελ βηνινγηθή θχζε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηελ ζπλδέεη κε ηελ ζεσξία ηνπ ελζηίθηνπ (Insticts theory). Ζ Φξνυδηθή ζεσξία ππνζηεξίδεη φηη ηα έλζηηθηα ηνπ sex θαη ηεο επίζεζεο (Aggresion) απνηεινχλ ηελ βάζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αλζξψπνπ θη επνκέλσο θάζε πξνζπάζεηα δηεξεχλεζεο ησλ αηηηψλ κηαο αλψκαιεο ζπκπεξηθνξάο έρεη ηε βάζε ζηηο πεγέο απηέο.

Η Κοινωνικό Χυχολογύα και η Κοινωνιολογύα Ζ Κνηλσληθή ςπρνινγία είλαη ζρεηηθά λένο θιάδνο ηεο ςπρνινγίαο, είλαη φκσο απ’ φινπο παξαδεθηή ε άπνςε φηη ε θνηλσληθή ςπρνινγία είλαη έλαο θιάδνο ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ πνπ πξνέξρεηαη απφ επηθαιππηφκελεο πεξηνρέο ηεο ςπρνινγίαο θαη ηεο θνηλσληνινγίαο. Έηζη ηνκείο κειέηεο φπσο ε πξνζσπηθφηεηα, ε ζπκπεξηθνξά, ε θνηλσληθή αληίιεςε, ε δπλακηθή ησλ νκάδσλ, ε εξγαζία, επηθαιχπηνληαη απφ ηελ θνηλσληνινγία θαη ηελ θνηλσληθή ςπρνινγία. Ζ θνηλσληθή ςπρνινγία φκσο εμεηάδεη ην άηνκν (ην εαπηφ καο ή ηνλ άιινλ) θαη ηηο κεηαβνιέο ηνπ, πνπ νθείινληαη ζηηο επηδξάζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο (ΟΜΑΓΑ). Αιιά θαη αληίζηξνθα, εμεηάδεη ηηο επηδξάζεηο ηνπ αηφκνπ πάλσ ζην πεξηβάιινλ.

11

Αληίζεηα ε θνηλσληνινγία εξεπλά ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν δεη ην άηνκν θαη θηλείηαη. Ζ θνηλσληνινγία είλαη ν ηνκέαο ηεο επηζηήκεο πνπ κειεηά ηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ή ηελ θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ αλζξψπνπ. ΋κσο νη επηζηήκνλεο δηαθσλνχλ πάλσ ζην πεξηερφκελν ηεο θνηλσληνινγίαο θαη θχξηα γηα ην πεξηερφκελν ηεο έλλνηαο θαη ηελ έθηαζε ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ. Πέξα απηνχ φκσο ε θνηλσληνινγία ηείλεη λα γίλεη ε βαζηθή γεληθή επηζηήκε ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, ε επηζηήκε ηεο θνηλσλίαο, πνπ πξννξίδεηαη λα ζπζηεκαηνπνηεί ηα πνξίζκαηα ησλ άιισλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ. Παξάιιεια, φκσο κε ηηο δηαθνξέο απηέο, ηελ θνηλσληθή ςπρνινγία νη δηάθνξνη εξεπλεηέο ηελ αληηκεησπίδνπλ απφ ηελ ζθνπηά πνπ βξίζθεηαη θαλείο. Απηφ νθείιεηαη, φπσο αλαθέξακε ζηηο επηθαιχςεηο ησλ αληηθεηκέλσλ κεηαμχ ςπρνινγίαο θαη θνηλσληνινγίαο. Κάησ απφ ηηο πξνυπνζέζεηο απηέο, άιινη βιέπνπλ ηελ θνηλσληθή ςπρνινγία ζαλ εμάξηεκα ηεο ςπρνινγίαο, ρσξίο θακηά ζεσξεηηθή ζπζηεκαηηθή απηνηέιεηα, άιινη πάιη ζαλ εμάξηεκα ηεο θνηλσληνινγίαο. Τέινο, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη, ζηελ θνηλσληθή ςπρνινγία ππάξρνπλ ηξεηο ηάζεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ βαζκφ εμάξηεζεο ηεο απφ ηελ θνηλσληνινγία ή ηελ ςπρνινγία: 

Η Ψπραλαιπηηθή ηάζε

Τελ ππνζηεξίδνπλ απηνί πνπ ζεσξνχλ ηελ θνηλσληθή ςπρνινγία φηη πεξηγξάθεη θαη εμεγεί ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ κέζα απφ ηελ παξαθίλεζε ηνπ αλζξψπνπ, αληηκεησπίδνληαο ην πεξηβάιινλ ηνπ. 

Η ηάζε ηεο ζπκπεξηθνξηθήο ζρνιήο

Απηή ζεσξεί ην άηνκν φηη έρεη αλάγθεο πνπ πξνζπαζεί λα ηθαλνπνηήζεη κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ πνπ άιινηε ηνπ επηηξέπεη λα ηθαλνπνηήζεη ηηο επηζπκίεο ηνπ θαη άιινηε φρη. Κάησ απφ ην πξίζκα απηφ ην άηνκν δηακνξθψλεη κηα θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. 

Η ηάζε ηεο κνξθηθήο ζρνιήο

Ζ ηάζε απηή δίλεη έκθαζε ζηελ αληίιεςε. Έηζη θαηά ηνπο κνξθηθνχο θνηλσληθνχο ςπρνιφγνπο, ην άηνκν ελεξγεί ζχκθσλα κε ηηο αληηιήςεηο ηνπ. Οη αληηιήςεηο πάιη επεξεάδνληαη απφ ην πεξηβάιινλ, δειαδή απ’ ηηο ηδέεο θαη γεληθά ηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ησλ άιισλ. Απηνί πνπ βιέπνπλ ηελ θνηλσληθή ςπρνινγία απ’ ην πξίζκα ηεο θνηλσληνινγίαο δίλνπλ

ηδηαίηεξε

έκθαζε

ζηελ

αιιειεπίδξαζε

αηφκνπ

θαη

θνηλσληθνχ

πεξηβάιινληνο. Ζ θνηλσληθή απηή αιιειεπίδξαζε πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ 12

επηθνηλσλία. Ζ επηθνηλσλία σο κέζν αιιειεπίδξαζεο ρξεζηκνπνηεί ζχκβνια, φπσο ε γιψζζα (θπξίσο), νη θηλήζεηο θιπ.

Η Διοικητικό ψυχολογύα Ζ Γηνηθεηηθή Χπρνινγία είλαη απνηέιεζκα ηεο αλάγθεο δηείζδπζεο ζε κεγαιχηεξν βάζνο ζηα πξνβιήκαηα ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο. Τελ αλάγθε απηή έθεξαλ νη ηερλνινγηθέο θαη νηθνλνκηθέο εμειίμεηο πνπ επέβαιαλ λέεο δηνηθεηηθέο θαη νξγαλσηηθέο δνκέο ζην ρψξν ησλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ νξγαληζκψλ. Δμάιινπ, νη πξαθηηθέο εθαξκνγέο ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, απνηέιεζκα ησλ ζεσξηψλ ησλ Mc Gregor, Elton Mayo θαη ησλ δηαδφρσλ ηνπο, απέδεημαλ ηελ κεγάιε ζεκαζία φρη ησλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ, αιιά ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα. Γεκηνχξγεκα ηνπ θιίκαηνο απηνχ είλαη ε δηνηθεηηθή ςπρνινγία πνπ θαη’ άιινπο ιέγεηαη θαη ςπρνινγία επηρείξεζεο, γηαηί ζηηο επηρεηξήζεηο αξρηθά εκθαλίζζεθαλ νη πξψηεο κειέηεο θαη απφ εθεί πξνήιζαλ ηα πνξίζκαηα ησλ εξεπλψλ. Ζ δηνηθεηηθή ςπρνινγία είλαη ηκήκα ηεο θνηλσληθήο ςπρνινγίαο, γηαηί πεξηέρεη ηνπο ίδηνπο ηνκείο έξεπλαο, φπσο ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο, ηηο εξγαζηαθέο νκάδεο, ηελ παξαθίλεζε, ην πξφβιεκα έληαμεο ηνπ εξγαδφκελνπ ζηνλ νξγαληζκφ, ηελ απφδνζή ηνπ θιπ. θαη ζπλδέεηαη κε ηελ δηνηθεηηθή, γηαηί θηλείηαη ζηνπο ρψξνπο ηεο δηνίθεζεο θαη απνβιέπεη ζηνλ εκπινπηηζκφ ηεο.. Ζ δηνηθεηηθή ςπρνινγία πξνζπαζεί λα θάλεη κηα ηνκή ζηα πξνβιήκαηα ησλ ζρέζεσλ εξγαδνκέλσλ θαη νξγαληζκνχ, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο κεζφδνπο ησλ επηζηεκψλ ηεο ζπκπεξηθνξάο, φπσο ηεο ςπρνινγίαο, ηεο θνηλσληνινγίαο θιπ. δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ζεκαζία ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα θαη ζηνλ θνηλσληθφ ξφιν ησλ νξγαληζκψλ, ηδησηηθψλ θαη δεκνζίσλ. Ζ δηνηθεηηθή ςπρνινγία, σο μερσξηζηφο θιάδνο ησλ επηζηεκψλ ηεο ζπκπεξηθνξάο έρεη πινπηίζεη κε εηδηθέο γλψζεηο, γηα ηελ ζσζηή άζθεζε ηεο δηνίθεζεο, ηνπο επηθεθαιήο ησλ νξγαληζκψλ, αιιά θαη ηνπο αζρνινχκελνπο κε ηελ νξγάλσζε θαη ηε δηνίθεζε θαη έθεξε ηαπηφρξνλα ηελ έξεπλα ζε λένπο νξίδνληεο, πέξα απφ ηηο παξαδνζηαθέο απηαξρηθέο απφςεηο. Τέινο, ε δηνηθεηηθή ςπρνινγία ή θαη’ άιινπο ςπρνινγία επηρεηξήζεσλ, ζπκπιήξσζε ηηο γλψζεηο γηα ηα πξνβιήκαηα ησλ νξγαληζκψλ, παξάιιεια κε ηηο επηζηήκεο ηεο δηνηθεηηθήο, ηηο νηθνλνκηθέο επηζηήκεο, ηε ζηαηηζηηθή, ηελ πιεξνθνξηθή θ.ά.

13

Η Χυχολογύα τησ ςυμπεριφορϊσ Ο ζπκπεξηθνξηζκφο (Behaviorism) απνηειεί κηα ζεσξεηηθή ηάζε ηεο θνηλσληθήο ςπρνινγίαο θαη ηεο θνηλσληνινγίαο, πνπ μεθίλεζε απφ ακεξηθάλνπο επηζηήκνλεο απφ ην 1925 θαη κεηά. Οη ζπκπεξηθνξηζηέο εμεηάδνπλ ηνλ άλζξσπν φρη εζσηεξηθά, φπσο δειαδή ηνλ εμεηάδεη ε Δλδνζθνπηθή Χπρνινγία (Introspective Psychology), αιιά απ’ έμσ. Έηζη ελψ νη ελδνζθνπηθνί ςπρνιφγνη πηζηεχνπλ φηη ην αληηθείκελν ηεο ςπρνινγίαο αλαθέξεηαη ζηελ ζπλεηδεηφηεηα, νη ζπκπεξνθνξηζηέο ππνζηεξίδνπλ φηη αληηθείκελν ηεο ςπρνινγίαο είλαη ε ζπκπεξηθνξά, δειαδή νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ.

Σχκθσλα κ’ απηνχο ε ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα κεηξεζεί θαη λα

παξαηεξεζεί, αθφκα θη αλ είλαη φρη κφλν πξάμε αιιά θαη ζηνραζκφο (ζθέςε). Ζ εξκελεία ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ αλζξψπσλ ζηεξίδεηαη ζηε ζρέζε εξεζίζκαηνο θαη αληίδξαζεο, πνπ κπνξεί λα κεηξεζεί θαη λα παξαηεξεζεί. Έηζη, θάζε αληίδξαζε πξνέξρεηαη απφ θάπνην εξέζηζκα θαη θάζε εξέζηζκα πξνθαιεί ηελ αληίδξαζε. Οη πεξηζζφηεξνη ζπγγξαθείο ησλ επηζηεκψλ ηεο ζπκπεξηθνξάο δίλνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ αμία ηεο δεκνθξαηηθήο ζπκκεηνρήο δηνίθεζεο ησλ νξγαληζκψλ, ζηελ νιηγφηεξν ηεξαξρηθή δηάξζξσζε, κε ζπλέπεηα λα ππνζηεξίδνπλ ην ζχζηεκα ηεο εμηζσηηθήο δπλάκεσο (Power Equalization system). Φαξαθηεξηζηηθφ ησλ νπαδψλ ηεο ζπκπεξηθνξηθήο ζρνιήο είλαη ε έκθαζε πνπ δίλνπλ ζηα πεηξάκαηα θαη ηελ ζειεκαηηθή άγλνηα ησλ ελλνηψλ ηεο «ςπρήο» θαη ησλ ππνθεηκεληθψλ δηαδηθαζηψλ δειαδή ηελ εκπεηξία. Οη νπαδνί ηεο ζπκπεξηθνξηθήο ζρνιήο έρνπλ ηελ ηάζε λα κεηξνχλ θαη λα παξαηεξνχλ ηα πξάγκαηα, ρσξίο λα ελδηαθέξνληαη γηα ηηο θνηλσληθέο αμίεο θαη λα εξεπλνχλ ην είλαη θαη φρη ην δένλ. Ο ζπκπεξηθνξηζκφο έιαβε κέρξη ηηο κέξεο καο κεγάιεο δηαζηάζεηο, ηδηαίηεξα ζηηο Ζ.Π.Α., ψζηε κπνξνχκε λα πνχκε φηη νη αξρέο ηνπ δηέπνπλ ηελ θνηλσληθή ςπρνινγία ζηελ Ακεξηθή θαη έρνπλ επεξεάζεη πνιινχο εξεπλεηέο ζηνπο επηζηεκνληθνχο ρψξνπο ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο δηνίθεζεο.

14

Η Μορφικό ψυχολογύα και η ψυχολογύα του πεδύου Ζ κνξθηθή ςπρνινγία εμεγεί ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά κέζα απφ ηελ «κνξθή». Ζ κνξθή είλαη κηα νληφηεηα πνπ απαξηίδεηαη απφ κέξε, πνπ αιιεινζπκπιεξψλνπλ ην έλα ην άιιν. Ζ κνξθή πξνθχπηεη κέζα ζε θάζε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά. Γειαδή κηα ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά δελ κπνξεί λα εμεγεζεί μερσξηζηά, αιιά ζαλ ηκήκα ελφο ζπλφινπ πνπ ιέγεηαη κνξθή, ζην νπνίν εληάζζεηαη. Σηε κνξθηθή ςπρνινγία ππάξρεη, αληηζηνηρία κε ηηο θπζηθέο επηζηήκεο. ΋πσο ππάξρεη ην κφξην πνπ απαξηίδεηαη απφ ηα άηνκα, θαηά ηνλ ίδην ηξφπν ππάξρεη ε κνξθή κε ηα κέξε ηεο, πνπ ην θαζέλα δελ ράλεη ηελ αηνκηθφηεηά ηνπ, αιιά θάζε ζπκπεξηθνξά ηνπ ηκήκαηνο εμεγείηαη ζηα πιαίζηα κηαο ζπλνιηθήο δνκήο ηνπ αηφκνπ. Ζ ςπρνινγία ηνπ πεδίνπ, πνπ πξνήιζε θαη ζεκειηψζεθε απφ ηελ ζεσξία ηεο κνξθήο, εξκελεχεη ηελ ζπκπεξηθνξά ζαλ θάηη πνπ πεγάδεη απφ κηα ηάμε θπζηνινγηθήο ελέξγεηαο θαη απνηειεί κέξνο ελφο θπζηνινγηθνχ ζπζηήκαηνο. Ο άλζξσπνο έρεη κηα ζέζε ζην δσηηθφ ηνπ ρψξν, κε ηα αληηθείκελα πνπ πεξηέρεη ν ρψξνο απηφο θαη επηδηψθεη λα βειηηψζεη ηε ζέζε ηνπ ζην ρψξν απηφ θαη λα ζπκπεξηθέξεηαη κε ηέηνην ηξφπν, πνπ ηείλεη λα πξαγκαηψζεη ηηο επηδηψμεηο ηνπ. Ο Θεκειησηήο ηεο ζεσξίαο ηνπ πεδίνπ (Field), είλαη ν Lewin, πνπ ππνζηήξηδε φηη ε ζεσξία απηή είλαη κηα πξνζπάζεηα έξεπλαο ζηελ ςπρνινγία θαη εηδηθφηεξα ζηελ κειέηε ηεο θνηλσληθήο παξαθίλεζεο.

Η Χυχολογύα του βϊθουσ του Freud Με ηνλ φξν απηφ θαιχπηεηαη ε ηάζε ςπρνινγίαο λα κε ζηαζεί ζηα εμσηεξηθά θαηλφκελα ηεο ςπρήο, αιιά λα εξεπλήζεη ην «βάζνο», δειαδή ηελ αζπλείδεηε πιεπξά ηεο ςπρήο. Ζ ςπρνινγία ηνπ βάζνπο έδσζε άιιε δηάζηαζε ζηελ ςπρνινγηθή έξεπλα θαη απνηειεί ζηαζκφ ζηε ςπρνινγία θπξίσο κε ηελ εηζαγσγή θαη ηελ παξαδνρή ησλ ζεσξηψλ ηνπ Freud κε ηελ Χπραλάιπζε. Ζ ςπραλάιπζε ηνπ Freud ζηεξίδεηαη ζηελ επαλαζηαηηθή ηδέα φηη θάζε ζπκπεξηθνξά ηνπ αλζξψπνπ έρεη έξεηζκα ην αζπλείδεην. Σην αζπλείδεην, ζαλ είδνο πξνγξάκκαηνο, ζα βξεη θαλείο απνηππσκέλεο ηηο αηηίεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ κηα παξαθαηαζήθε ελέξγεηαο, απ’ φπνπ πεγάδνπλ φιεο νη ελζηηθηψδεηο ελέξγεηέο ηνπ. Πξφδξνκνο ηεο ςπραλαιπηηθήο ζεσξίαο ήηαλ ν Νεπξνιφγνο Μπφγηεξ (Breurr), κε ηελ έξεπλα γηα ηα ζπκπηψκαηα ησλ πζηεξηψλ, σο απνηέιεζκα ςπρηθψλ ηξαπκάησλ ηνπ παξειζφληνο.

15

Ζ ζεσξία ηεο ςπραλάιπζεο γηα ηελ ςπρή θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ζπγθξνηείηαη απφ ηα εμήο ζηνηρεία: α. Τν αζπλείδεην θαη ελζηηθηψδεο Απνηεινχλ ηελ πεγή θάζε ςπρηθήο αζζέλεηαο θαη πνπ νλνκάδεη ID (εθείλν), ζηελ θαηαπίεζε ηνπ νπνίνπ νθείινληαη θαη νη ςπρηθέο αλσκαιίεο. Τν αζπλείδεην «εθείλν» (ID) ή πξν-εγψ, πνπ απνηειεί ηηο ελζηηθηψδεηο ζεμνπαιηθέο παξνξκήζεηο, φρη κφλν κεηαμχ εηεξφθπισλ, αιιά θαη ζηηο ζρέζεηο γνλέσλ – παηδηψλ. Τν θχξην ζηνηρείν ηνπ αζπλείδεην είλαη ην Libido (εδνλή), ην νπνίν αθνξά θάζε είδνπο επραξίζηεζε θαη ραξά. Απφ ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ηνπ Libido πξνθαιείηαη αλάινγα αηζηνδνμία, απνγνήηεπζε θιπ. β. Τν Δγψ Τν εγψ είλαη ε ζπλείδεζε ηνπ αλζξψπνπ (ζθέςε, βνχιεζε, θξίζε). Τν εγψ θαηά ηνλ Freud, αλαπηχζζεηαη απφ ηα βηψκαηα θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπ αλζξψπνπ θαη ιεηηνπξγεί κε ηελ ινγηθή θαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα, πξνζπαζψληαο λα πξνζαξκφζεη ηνλ άλζξσπν ζηελ πξαγκαηηθφηεηα.

Τν ζπλεηδεηφ εγψ αγσλίδεηαη θαη κάρεηαη

ελάληηα ζην αραιίλσην «εθείλν», αιιά θαη ζηηο απαηηήζεηο θαη επηβνιέο ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο (ππεξεγψ). Τν εγψ δειαδή πξνζπαζεί λα ζπκβηβάζεη ηηο αλάγθεο ησλ ελζηίθησλ ηνπ αζπλείδεηνπ κε ηνπο θνηλσληθνχο θαλφλεο πνπ ππαγνξεχνληαη απφ ην Υπέξ – εγψ. Σηελ πξνζπάζεηα ηνπ εγψ λα ακπλζεί ελάληηα ζηηο ελζηηθηψδεηο παξνξκήζεηο, ρξεζηκνπνηεί κεραληζκνχο άκπλαο ή αγρνδηαιπηηθνχο κεραληζκνχο πρ. ηελ πξνβνιή, ηελ εθινγίθεπζε θιπ. Οη παξαπάλσ κεραληζκνί αληηκεησπίδνπλ ην άγρνο πνπ πξνθαιεί ε θαηαπίεζε ησλ παξνξκήζεσλ. γ. Τν ππεξεγψ Τν ππεξεγψ είλαη κέξνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο πνπ πεξηέρεη φιεο ηηο θνηλσληθέο επηηαγέο θαη ηνπο εζηθνχο θαλφλεο πνπ ην πεξηβάιινλ επηβάιιεη. Δίλαη έλαο γλψκνλαο θξίζεσο θαη δεκηνπξγείηαη απφ ην εγψ. Δίλαη νη απαγνξεχζεηο ησλ γνλέσλ ζηα πξψηα ζηάδηα δσήο ηνπ αλζξψπνπ, νη νδεγίεο ησλ δαζθάισλ. Τν ππεξεγψ είλαη ε αληίζεηε δχλακε ηνπ «εθείλνπ». Σηελ πάιε κεηαμχ ηνπ «εθείλνπ» (ελζηίθηνπ) θαη ησλ επηβνιψλ ηεο εζηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πεξηβάιινληνο, δηαηηεηήο είλαη ην εγψ, πνπ είηε ζα ζπκβηβαζηεί κε ην εθείλν, είηε ζα αληηδξάζεη κε ηνπο κεραληζκνχο άκπλαο. Τέινο, ελψ ε αλαγλψξηζε ηεο επηζηεκνληθήο ζπκβνιήο ησλ ζεσξηψλ ηνπ Freud ζηελ ζεκειίσζε ηεο ςπρνινγίαο ζε λέεο ζέζεηο είλαη γεληθή, ε θαζηέξσζε ηνπ Libido 16

ζαλ βάζε θάζε πλεπκαηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ αηφκνπ, βξήθε πνιινχο αληίζεηνπο αθφκε θαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ ηνπ, πνπ ηνπ άζθεζαλ δξηκχηαηε θξηηηθή.

Η Ατομικό ψυχολογύα του Adler Ο Adler, καζεηήο ηνπ Freud, αληηκάρεηαη ην δάζθαιφ ηνπ κε ηελ δεκηνπξγία δηθήο ηνπ ζρνιήο πνπ νλνκάζηεθε Αηνκηθή Χπρνινγία. Γέρεηαη φηη θχξηα πεγή θαη αηηία ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο είλαη ε ηάζε ηνπ αηφκνπ λα επηβάιιεηαη, λα δηαθξίλεηαη θαη λα δηαηεξεί δχλακε. Ζ ππεξνρή δειαδή, ζχκθσλα κε ηνλ Adler, αληηπαξαηίζεηαη ζην έλζηηθην ηνπ Freud, πξάγκα πνπ δεκηνχξγεζε ηεξάζηηα επηζηεκνληθή αληηδειία κεηαμχ ησλ κεγάισλ απηψλ ςπρνιφγσλ θαη πνπ δηαηππψλεηαη ζηα ζπγγξάκκαηά ηνπο. Ζ αλάγθε θαη ε ηάζε γηα ππεξνρή μεθηλάεη, θαηά ηνλ Adler, απφ ηελ παηδηθή ειηθία θαη νδεγεί ζε κηα ηξαπκαηηθή ςπρνινγηθή θαηάζηαζε, φηαλ ε νξκή γηα ππεξνρή απσζείηαη θαη εκπνδίδεηαη. Έηζη δεκηνπξγεί ην ζπλαίζζεκα ηεο θαησηεξφηεηαο, ή φπσο θαιείηαη «ζχκπιεγκα θαησηεξφηεηαο». Τν ζπλαίζζεκα απηφ απνηειεί ηελ αθεηεξία ηνπ αλζξψπνπ, απφ ηελ παηδηθή ειηθία, γηα λα δεκηνπξγήζεη ηε δσή ηνπ.

Υπνζηεξίδεη φηη φζν κεγαιχηεξν είλαη ην ζπλαίζζεκα θαησηεξφηεηαο,

ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε νξκή γηα επηβνιή θαη επηθξάηεζε. Ο Adler αληίζεηα κε ηνλ Freud, πνπ εμεγεί ηε κίκεζε ηνπ παηέξα απφ ηε κηθξή θφξε ζαλ απνηέιεζκα εξσηηζκνχ, δέρεηαη φηη ην παηδί απηφ κηκείηαη ηνλ παηέξα ηνπ γηα λα δηαθχγεη απφ ην ζπλαίζζεκα θαησηεξφηεηαο. Δπίζεο, θαηαζηάζεηο φπσο ηα γεξαηεηά, ε πλεπκαηηθή αλεπάξθεηα, ηα πξψηα ζεκεία αληθαλφηεηαο, ε νηθνλνκηθή θαηαζηξνθή είλαη θαηά ηνλ Adler αηηίεο θαηάπησζεο, πνπ νθείινληαη ζηελ αλάπηπμε ζπλαηζζήκαηνο θαησηεξφηεηαο. Τν άηνκν θαηά ηνλ Adler, θέξλεη καδί ηνπ ην ζχκπιεγκα ηεο θαησηεξφηεηαο ηεο παηδηθήο ειηθίαο θαη θαηαθεχγεη ζπλήζσο ζε κεραληζκνχο άκπλαο ή δηαθπγήο, κε θχξηα ζπκπεξηθνξά ηελ αληηζηάζκηζε, δειαδή ηελ δηαθπγή ζε άιια έξγα, πνπ ηζνζηαζκίδνπλ ην ζπλαίζζεκα θαησηεξφηεηαο θαη έηζη ηα επηηεχγκαηα ηνπ πνιηηηζκνχ είλαη πξντφληα αληηζηάζκηζεο. Αληίζεηα φηαλ ην άηνκν δελ κπνξέζεη λα αληηζηαζκίζεη ην ζχκπιεγκα ηεο θαησηεξφηεηαο πνπ ην ζπλνδεχεη, ηφηε θαηαιήγεη λεπξσηηθφ θαη γεληθά είλαη ςπρηθά άξξσζην.

17

Η Αναλυτικό ψυχολογύα του Jung Ο Karl Jung Διβεηφο ςπρνιφγνο, φπσο θαη ν Adler, απνζθίξηεζε απφ ηηο ζέζεηο θαη ηε ζρνιή ηεο ςπραλάιπζεο ηνπ Freud θαη αλέπηπμε ηε δηθή ηνπ ζέζε γηα ηα ςπρηθά θαηλφκελα, ηδξχνληαο ηε ζρνιή ηεο αλαιπηηθήο ςπρνινγίαο ή Διβεηηθή ζρνιή ηεο ςπρνινγίαο. Οη δχν ήηαλ ζπλεξγάηεο θαη εξγάζηεθαλ ζηε βάζε ηεο εξκελείαο ησλ λεπξσηηθψλ αζζελεηψλ ζηε ςπρνζεξαπεία. Ζ ζπλεξγαζία απηή νδήγεζε ηνλ Jung ζηελ αλαιπηηθή ςπρνινγία ηνπ, πνπ πεξηέρεη πνιιά θνηλά ζεκεία κε ηελ ςπραλαιπηηθή ζεσξία ηνπ Freud.

Ο Jung εκβαζχλεη πεξηζζφηεξν ζηελ έξεπλα ηνπ αζσνειδήηοσ ην νπνίν

δηαθξίλεη ζε πξνζσπηθό αζπλείδεην θαη ζε ζπιινγηθό αζπλείδεην (Collective). Τν πξψην πεξηιακβάλεη ηηο παξαζηάζεηο, ηηο εκπεηξίεο θαη ινηπέο θαηαζηάζεηο ηεο αηνκηθήο δσήο ηνπο αλζξψπνπ. Καζέλαο έρεη ην δηθφ ηνπ πξνζσπηθφ αζπλείδεην, απνηέιεζκα ηνπ ςπρηθνχ ηνπ βίνπ, πνπ απνηειείηαη απφ ιεζκνλεκέλεο πεξηζηάζεηο, εκπεηξίεο θιπ. Τν δεχηεξν απνηειεί θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Τα βαζηθά ζηνηρεία

ηνπ

ζπιινγηθνχ

αζπλεηδήηνπ

είλαη

ηα

αξρέηππα

(Archetypes).Τα αξρέηππα είλαη ε βαζηθή πεγή θάζε αλζξψπηλεο ςπρηθήο ελέξγεηαο θαη ζπλδένληαη ζηελά κε ηελ ηδέα ησλ ελζηίθησλ. Δίλαη δπλάκεηο ζηα ςπρηθά βάζε φισλ ησλ αλζξψπσλ, πνπ μππλνχλ θαη πινπηίδνπλ ηελ ζπλείδεζε θαη ηελ ζπλεηδεηή δσή ησλ αλζξψπσλ. Με ιίγα ιφγηα δειαδή ε ζπλεηδεηή δσή ησλ αλζξψπσλ πεγάδεη απφ ηα αξρέηππα. Κάζε γεγνλφο ζπλεηδεηφ έρεη ην αληίζεην ηνπ ή ην ζπκπιεξσκαηηθφ ηνπ αζπλείδεην αξρέηππν. Ο Jung ππνζηήξημε φηη (4) ηέζζεξηο είλαη νη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ςπρήο ηνπ αλζξψπνπ: α. Η ζθέςε Με ηελ ζθέςε ζπγθξίλνπκε θαη ζπλδένπκε ηα πξάγκαηα θαη δηαθξίλνπκε ην έλα απφ ην άιιν. Ζ ζθέςε ή θαη’ άιινπο ή λφεζε, είλαη κηα ινγηθή ιεηηνπξγία πνπ έρεη ηελ ηάζε λα δηαηξεί έλα ζπλδπαζκφ πξαγκάησλ ζε μερσξηζηά κέξε. Σθέπηνκαη γηα θάηη, ζεκαίλεη φηη εμεηάδσ πσο είλαη θηηαγκέλν θαη πσο ηα κέξε πνπ ζρεηίδνληαη ην έλα κε ην άιιν, αθφκε αλ είλαη ζσζηφ ή ιάζνο. Ζ ζθέςε θξίλεη θάηη αλ είλαη ζπνπδαηφηεξν ζε ζρέζε κε θάπνην άιιν.

18

β. Τν αίζζεκα Απνηειεί θη απηφ κηα ινγηθή ιεηηνπξγία, φπσο θαη ε ζθέςε αιιά μερσξίδεη απ’ απηή γηαηί ιεηηνπξγεί ζαλ θξίζε γηα ηα πξάγκαηα. Δλψ ε ζθέςε θξίλεη ηα πξάγκαηα σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο, ην αίζζεκα αμηνινγεί. Έηζη, ελψ ε ζθέςε, γηα έλα κνπζηθφ θνκκάηη - βιέπεη απφ ηη είλαη θηηαγκέλν θαη πσο είλαη θηηαγκέλν-, ην αίζζεκα θξίλεη ηελ αμία ηνπ ζπλνιηθά. Τν αίζζεκα ρξεζηκνπνηεί ηηο ιέμεηο θαθφ, θαιφ, σξαίν, άζρεκν, ζαπκάζην θιπ. γ. Η αηζζεηηθή αληίιεςε Ζ αηζζεηηθή αληίιεςε είλαη κηα κε ινγηθή ιεηηνπξγία γηαηί νχηε ζπγθξίλεη νχηε αμηνινγεί ηα θαηλφκελα, αιιά ζπλδέεηαη κε ην ρξψκα, ην ζρήκα θιπ. ρσξίο λα καο ιεεη αλ είλαη ζσζηφ ή ιάζνο, σξαίν ή άζρεκν. Π.ρ. αλ θάπνηνο δεη έλα αηχρεκα ρξεζηκνπνηψληαο ηελ αηζζεηηθή αληίιεςε, απιά πεξηγξάθεη πσο έγηλε, ρσξίο λα θξίλεη γηαηί έγηλε ή πνηνο είρε δίθην ή άδηθν. δ. Η ελόξαζε Ζ ελφξαζε είλαη κηα ιεηηνπξγία πνπ βιέπεη εζσηεξηθά ηα θαηλφκελα.

Σηελ

πεξίπησζε ηνπ αηπρήκαηνο ν ελνξαηηθφο άλζξσπνο δελ βιέπεη απιά ηη έγηλε, αιιά πνηεο είλαη νη ζπλέπεηεο. Ζ ελφξαζε δελ θαηαιήγεη ζηα ζπκπεξάζκαηα αιιά «κπαίλεη» ζηελ εζσηεξηθή ζεκαζία θαη ζπνπδαηφηεηα ησλ γεγνλφησλ. θαιιηηέρλεο

δσγξάθνο

πνπ

δσγξαθίδεη

έλα

πίλαθα

δελ

΋πσο ν

απεηθνλίδεη

ηελ

πξαγκαηηθφηεηα, αιιά δίλεη θαη ηελ αηκφζθαηξα, ή δηαζηξέθεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα γηα λα θαλεξψζεη θάπνην κήλπκα. Με βάζε ηηο ηέζζεξηο απηέο ιεηηνπξγίεο, ν Jung, θαη αλάινγα κε ην πνηα απ’ απηέο επηθξαηεί ζην άηνκν, θαηέηαμε ηνπο αλζξψπνπο ζε (8) νθηψ θαηεγνξίεο κε βάζε ηνπο δχν ηχπνπο πνπ θπξηαξρνχλ. Εμσζηξεθήο. Ο άλζξσπνο πνπ ηα εμσηεξηθά πξάγκαηα ηνλ πξνζειθχνπλ, ρσξίο κεγάιε εζσηεξηθφηεηα, πνπ ζέιεη λα αλαπηχζζεη πξσηνβνπιία κε ηαρχηεηα θαη ηνλ ραξαθηεξίδεη ε θνηλσληθφηεηα, ε ζχλαςε ζρέζεσλ θιπ. Με βάζε ηηο παξαπάλσ ιεηηνπξγίεο, ν εμσζηξεθήο άλζξσπνο κπνξεί λα γίλεη: δηαλνεηηθφο, ζπλαηζζεκαηηθφο, αληηιεπηηθφο κε ηηο αηζζήζεηο, ελνξαηηθφο. Εζσζηξεθήο. Ο εζσζηξεθήο ζηξέθεηαη πξνο ηνλ εαπηφ ηνπ. Δίλαη θιεηζκέλνο ζηνλ εαπηφ ηνπ, ιέεη ιίγα ιφγηα, θξχβεη ηηο ηδέεο ηνπ θαη ηε ζθέςε ηνπ, δε ζρεηίδεηαη εχθνια κε ην πεξηβάιινλ, δελ ιακβάλεη ππφςε ηηο απφςεηο σλ άιισλ θαη είλαη άλζξσπνο ηνπ θαζήθνληνο.

19

Ο εζσζηξεθήο άλζξσπνο κε ηε ζεηξά ηνπ κπνξεί λα είλαη δηαλνεηηθφο, ζπλαηζζεκαηηθφο, αληηιεπηηθφο κε ηηο αηζζήζεηο, ελνξαηηθφο. Σθέςε-Νφεζε

Αηζζεηηθή

Δλφξαζε

αληίιεςε Αηζζήκαηα

Γηαγξακκαηηθή

απεηθφληζε

ησλ

ηεζζάξσλ

ςπρνινγίαο ηνπ Jung.

20

ιεηηνπξγηψλ

ηεο

αλαιπηηθήο

Tα ςυςτόματα εύναι τόςο αποτελεςματικϊ, όςο το επιτρϋπουν οι ϊνθρωποι. Τα ςυςτόματα δημιουργούνται, εφαρμόζονται, υπονομεύονται ό υποςτηρύζονται από τουσ ανθρώπουσ. Με λύγα λόγια η ανϊπτυξη περνϊει πϊντοτε μϋςα από τον παρϊγοντα ϊνθρωπο.

21

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3ο Γενικϊ για το Μϊνατζμεντ Η Έννοια του μϊνατζμεντ o

Ο φξνο κάλαηδκελη ρξεζηκνπνηήζεθε ζην ηέινο ηνπ 19νπ αηψλα απφ ηνλ

Taylor κε ηελ έλλνηα ηεο « επηζηεκνληθήο νξγάλσζεο» o

Ζ ιέμε πξνέξρεηαη απφ ην γαιιηθφ ξήκα menager πνπ ζεκαίλεη :



θαλνλίδσ



ηνπνζεηψ κε πξνζνρή θαη επηδεμηφηεηα



θξνληίδσ



επηκεινχκαη

o

Αξγφηεξα ν φξνο κάλαηδκελη ρξεζηκνπνηήζεθε κε ηηο έλλνηεο ηεο δηνίθεζεο,

ηεο εγεζίαο, ηεο δηαρείξηζεο, ηεο δηεχζπλζεο & θαζηεξψζεθε αληηθαζηζηψληαο ηηο έλλνηεο «δηνίθεζε» & «εγεζία». Γελ είλαη φκσο κφλν «δηνίθεζε» & «εγεζία». Γηαηί ν φξνο δηνίθεζε είλαη ζηαηηθή έλλνηα, ελψ ν φξνο κάλαηδκελη είλαη δπλακηθή έλλνηα. Μάλαηδκελη είλαη ε δξαζηεξηόηεηα θαηά ηελ νπνία εξγάδεηαη θαλείο καδί & κέζσ άιισλ αλζξώπσλ, γηα ηελ νινθιήξσζε ηόζν ησλ ζηόρσλ ηεο επηρείξεζεο όζν θαη ησλ ζηόρσλ ησλ αηόκσλ, πνπ εξγάδνληαη ζ’ απηήλ, είλαη ε δξαζηεξηόηεηα, κε ηελ νπνία νινθιεξώλεηαη θάπνην έξγν κέζσ άιισλ αλζξώπσλ, είλαη ε επηζηήκε ηεο νξγάλσζεο & ηεο δηνίθεζεο, είλαη ε ηέρλε ησλ ηερλώλ γηαηί αθξηβώο είλαη ν νξγαλσηήο ησλ αλζξσπίλσλ ηαιέλησλ.

22

Τα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κάλαηδκελη 

Απνδνηηθφηεηα



Απνηειεζκαηηθφηεηα

Δίκαη κάλαηδεξ ζεκαίλεη Πξνγξακκαηίδσ Οξγαλψλσ Γηεπζχλσ Σπληνλίδσ Δπηθνηλσλψ Απνθαζίδσ Σηειερψλσ Δμνπζηνδνηψ Παξνηξχλσ Διέγρσ

Οι βαςικϋσ λειτουργύεσ του μϊνατζμεντ και ο ρόλοσ του Σαλ επηζηήκε ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο δηνίθεζεο έρεη ηα παξαθάησ πέληε ζηάδηα 

Πξνγξακκαηηζκόο



Οξγάλσζε



Σηειέρσζε



Ηγεζία



Έιεγρνο

Πξνγξακκαηηζκόο είλαη ε δηαδηθαζία θαζνξηζκνχ ησλ ζηφρσλ, ησλ ελεξγεηψλ δξάζεο θαη ησλ κέζσλ επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ απηψλ. Πξνγξακκαηίδσ ζεκαίλεη θαζνξίδσ ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο θαη επηιέγσ κηα κειινληηθή πνξεία δξάζεο γηα ηελ επίηεπμή ηνπο. Δηδηθφηεξα :

23



θαζνξίδσ ζηφρνπο



ζπγθεληξψλσ ζηνηρεία



πξνβιέπσ



ζρεδηάδσ



ραξάδσ ζηξαηεγηθή & πνιηηηθή



πξνυπνινγίδσ



παξαθνινπζψ ηελ εθαξκνγή



αλαζεσξψ - αλαπξνζαξκφδσ

Οξγαλώλσ ζεκαίλεη ζπλζέησ, ξπζκίδσ θαη πξνζαξκφδσ θαηά ηνλ πξνζθνξφηεξν ηξφπν, πξφζσπα θαη πξάγκαηα ζηελ επηρείξεζε θαη επηδηψθσ ηελ νκαιή ξνή ηεο εξγαζίαο κέζα ζ’ απηήλ. Δηδηθφηεξα : 

θαηαλέκσ ηα έξγα



θαζνξίδσ ηε δνκή



πξνζαξκφδσ



δηεπζεηψ



επηιέγσ θαη ρξεζηκνπνηψ κέζα



απινπνηψ



ηππνπνηψ



απεηθνλίδσ



εθζπγρξνλίδσ



αξηζηνπνηψ

Σηειερώλσ ζεκαίλεη φηη ζπλδέσ ηηο αλάγθεο ηεο ζέζεο κε ηα εμεηδηθεπκέλα θαη απαξαίηεηα δηνηθεηηθά ζηειέρε. Ζ δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηεο ζηειέρσζεο αλαθέξεηαη ζηελ απνηειεζκαηηθή επηινγή, αμηνιφγεζε θαη αλάπηπμε ησλ αηφκσλ (γη’ απηά παξαθάησ ππάξρεη δηεμνδηθή αλάιπζε), πνπ πξφθεηηαη λα ζπζηήζνπλ ηελ νξγαλσηηθή δνκή ηεο επηρείξεζεο. Δηδηθφηεξα : 

Πξνζδηνξίδσ ηηο αλάγθεο



Εεηψ πξνζφληα



Δπηιέγσ



Πξνεηνηκάδσ 24



Τνπνζεηψ



Πξνάγσ



Μεηαζέησ



Γηεπξχλσ ην έξγν Ζ Ηγεζία αλαιχεηαη δηεμνδηθά ζε εηδηθή ελφηεηα παξαθάησ.

Ειέγρσ γηα ηνλ κάλαηδεξ ζεκαίλεη λα αζθεί έιεγρν ζε φινπο θαη ζε φια. Απηφ δελ ζεκαίλεη έιιεηςε εκπηζηνζχλεο πξνο ηνπο άιινπο ζπλεξγάηεο ηνπ, αιιά αληίζεηα επθαηξία γηα επαιήζεπζε θαη επηβεβαίσζε θαη ελδπλάκσζε ηεο πξνζπάζεηαο. Δπίζεο πξέπεη λα ηνληζζεί φηη ε δηαδηθαζία ηνπ ειέγρνπ είλαη ζπλερήο. Πξνζνρή, πξνηηκεηένο πάληα είλαη ν πξνιεπηηθόο έιεγρνο θαη όρη ν θαηαζηαιηηθόο. Δηδηθφηεξα : 

Πξνζδηνξίδσ ην πεξηερφκελν



Δθαξκφδσ απηνέιεγρν



Δπηιέγσ ηνπο ειεγθηέο



Διέγρσ ην πξνζσπηθφ



Διέγρσ ηε δηαρείξηζε



Διέγρσ ηελ παξαγσγή



Διέγρσ ηελ πνηφηεηα



Διέγρσ ην κάξθεηηλγθ



Διέγρσ ην ινγηζηήξην

25

Όταν μιλώ ςε ϋναν υπϊλληλο για ανεπαρκό απόδοςη, αρχύζω κϊπωσ ϋτςι « …ασ προςπαθόςουμε να αναπτύξουμε μαζύ ϋνα ςχϋδιο, ώςτε αυτό να μην ξαναςυμβεύ. Θϋλω να γύνεισ ο καλύτεροσ ςτον τομϋα ςου και να φτϊςεισ ςτο μϋγιςτο των δυνατοτότων ςου». Για κϊποιο λόγο οι υπϊλληλοι δεν θεωρούν ότι η προςϋγγιςη αυτό αποτελεύ κριτικό ςτην εργαςύα τουσ.

26

Η Διούκηςη και η διαχεύριςη του ανθρώπινου δυναμικού ςτα πλαύςια τησ ςύγχρονησ παγκοςμιοποιημϋνησ οικονομύασ Ζ αμηνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ, είλαη θαη αλ φρη ζα πξέπεη λα είλαη, ν δηαξθήο θαη δχζθνια πινπνηήζηκνο ζηφρνο ησλ ιεηηνπξγηψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, απηνχ ηνπ ηκήκαηνο πνπ νλνκάδνπκε «δηνίθεζε». Τν αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο επηρείξεζεο αλαγλσξίδεηαη ζήκεξα, παξά ηελ ηερλνινγηθή επαλάζηαζε πνπ παξέρεη πινχζηα ηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή, σο ην θιεηδί ηεο επηηπρίαο, ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο δηαρξνληθήο βησζηκφηεηαο ηεο επηρείξεζεο, κέζα ζην απφιπηα παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ ηνπ 21 νπ αηψλα. Τν κέγεζνο απηνχ ηνπ ηειεπηαίνπ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηφ κφλν κε κία ιέμε – αληαγσληζκόο. Έλλνηεο

πνπ

αθνξνχλ

ηε

δηαρείξηζε

ησλ

αλζξψπηλσλ

πφξσλ,

φπσο

πξνγξακκαηηζκόο - νξγάλσζε - ηκεκαηνπνίεζε - απνθέληξσζε ξόισλ - εμεηδίθεπζε δηα βίνπ εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε, ζήκεξα φιν θαη πεξηζζφηεξν απνηεινχλ αληηθείκελν δξαζηεξηφηεηαο ηεο ζχγρξνλεο δηνηθεηηθήο ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ νξγαλσηηθή ιεηηνπξγία ζηα πιαίζηα ηεο δηνίθεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αλαιχεηαη ζηηο παξαθάησ βαζηθέο ζπληζηψζεο : 

ζρεδηαζκφο νξγαλνγξάκκαηνο θαη ζέζεσλ εξγαζίαο,



ζηειέρσζε, δει. εμεχξεζε εμεηδηθεπκέλνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, φπσο

πξνβιέπεηαη απφ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, κεηά απφ νξγαλσκέλε επηινγή πξνζσπηθνχ, 

παξαθίλεζε εξγαδνκέλσλ, κέζα απφ έλα ζχζηεκα παξνρήο θηλήηξσλ

(ακνηβέο, bonus κε βάζε ζπγθεθξηκέλε ζηνρνζέηεζε, ςπρηθά θίλεηξα, πξννπηηθέο θ.ά.), 

ζηξαηεγηθή ρεηξηζκνχ αλζξψπηλνπ παξάγνληα,



εξγαζηαθέο

ζρέζεηο,

επίιπζε

ζπγθξνχζεσλ,

δηαρείξηζε

ππεξεζηαθήο

θαηάζηαζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, 

αλάζεζε ξφισλ θαη κείσζε θαηά ην δπλαηφ ηεο επηθάιπςεο θαζεθφλησλ κε

ζσζηή δηνίθεζε, 

θξνληίδα γηα πγηεηλή θαη αζθάιεηα ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο, δεκηνπξγία

θαηά ηνπ δπλαηφλ επράξηζηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο. Απηφ ην ηειεπηαίν είλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηα ηνλ εξγαδφκελν, δεδνκέλνπ φηη ε εξγαζία «δεζκεχεη» έλα πνιχ κεγάιν θνκκάηη ηεο δσήο ηνπ αλζξψπνπ, κε ζπλέπεηα λα απνηειεί αθφκα θαη παξάγνληα δηακφξθσζεο αλζξψπηλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ

27

θαη ηέινο, 

παξαθνινχζεζε, δηαρείξηζε, αμηνιφγεζε ηεο απφδνζεο θαη απηφ πνπ ηα

ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδεη ηδηαίηεξε αλάπηπμε ε κέηξεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο . Άξρηζαλ λα εμεηδηθεχνληαη θαη λα αλαπηχζζνληαη γηα λα πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο, ηδησηηθνί θνξείο πάλσ ζ’ απηφ ην ζρεηηθά λέν γηα ηελ ρψξα καο επηζηεκνληθφ αληηθείκελν. Πξνσζψληαο ινηπφλ ε δηεχζπλζε ηεο επηρείξεζεο ηηο θαηάιιειεο νξγαλσηηθέο ξπζκίζεηο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαζηέξσζε ζσζηήο πνιηηηθήο θηλήηξσλ, ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία επράξηζησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο θαη θαινχ εξγαζηαθνχ θιίκαηνο, πξάγκαηα πνπ είλαη ακνηβαία απνδεθηά (εξγνδνζία – εξγαδφκελνη) θαη επλννχλ ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ αλάπηπμε.

28

Η Ομαδικότητα εύναι η ουςύα του ςύγχρονου περιβϊλλοντοσ εργαςύασ. Αν εύναι αλόθεια ότι ο ατομικόσ ενθουςιαςμόσ μπορεύ να καταφϋρει ςπουδαύα πρϊγματα, εύναι εξύςου αλόθεια ότι με την ομαδικότητα ο οργανιςμόσ μπορεύ να οδηγηθεύ ςτο δρόμο τησ ανϊπτυξησ και τησ επιτυχύασ.

29

Ανϊλυςη τησ Ανθρώπινησ Διϊςταςησ τησ Εργαςύασ (Α.Α.Δ.Ε.) Γηα λα αλαιπζνχλ νη παξάκεηξνη πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ εξγαζηαθή ςπρνινγία ησλ αλζξψπσλ, ζα πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη επαθέο κε δηάθνξνπο ηχπνπο αλζξψπσλ ζε δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο. Απαηηείηαη ζε θάζε πεξίπησζε, καθξνρξφληα παξαηήξεζε θαη θαηαγξαθή ησλ ζπκπεξηθνξψλ, πνιχ θαιή γλψζε ησλ αλζξψπηλσλ ραξαθηήξσλ, αλάιπζε θαη ζχλζεζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ. Αθνχ γίλνπλ ηα παξαπάλσ, ε ππνθίλεζε ηνπ πξνζσπηθνχ - πνπ είλαη ην δεηνχκελν – γηα δξαζηεξηφηεηα θαη αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηάο ηνπ, επηηπγράλεηαη απ’ ηνλ κάλαηδεξ αθνχ πξψηα θεξδίζεη ηελ εθνχζηα απνδνρή θαη αλαγλψξηζε. Γη’ απηφ ην ιφγν ν θάηνρνο ηεο ζέζεο (δηεπζπληήο – κάλαηδεξ), ζα πξέπεη λα αζθεί ελεξγφ επηξξνή ζηνπο εξγαδφκελνπο, γηαηί ν ξφινο ηνπ ζηελ παξαθίλεζε θαη θαζνδήγεζε ηνπ πξνζσπηθνύ θαζψο θαη ζηελ παγίσζε ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ κέζα ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο είλαη πξαγκαηηθά θαηαιπηηθφο. Δηδηθφηεξα ν θάηνρνο ηεο ζέζεο ζα πξέπεη λα : 

ρεηξίδεηαη θαηάιιεια ηζρχ θαη εμνπζία



πξνζαλαηνιίδεηαη ζηα άκεζα επηηεχγκαηα



ιακβάλεη απνθάζεηο κε ζηαζεξφηεηα θαη ζπλέπεηα



εηζάγεη λέεο πξσηνπνξηαθέο ηδέεο θαη λα ηηο αμηνπνηεί



εθρσξεί εμνπζία ζηνπο πθηζηακέλνπο θαη λα κελ αζρνιείηαη κε ηε

ιεπηνκέξεηα 

έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πεηπραίλεη πξνζσπηθνχο θαη νκαδηθνχο

ζηφρνπο θαη πξνηηκά λα εξγάδεηαη κε έλα επξχ θάζκα αλζξψπσλ 

είλαη εμσζηξεθήο



παξαθηλεί θαη λα επεξεάδεη ηνπο άιινπο



επηηπγράλεη απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία



αξέζθεηαη ζηελ ειεπζεξία δξάζεο, ζηελ άζθεζε πξσηνβνπιηψλ,

ζηελ αλάπηπμε λέσλ θαη δηαθνξεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ 

είλαη δξαζηήξηνο, αεηθίλεηνο, ειαζηηθφο θαη κε αλνηθηφ κπαιφ



ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο αγνξάο θαη λα κπνξεί λα ηηο αμηνινγεί ζσζηά



είλαη αθξηβήο, ζπλεπήο θαη θηιφδνμνο (κε κέηξν θπζηθά)

30

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4ο ΢τοιχεύα Επιλογόσ & Εκπαύδευςησ προςωπικού Σα ςτϊδια τησ επιλογόσ προςωπικού Καηά ηελ επηινγή πξνζδηνξίδνληαη νη αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο γηα αλζξψπηλν δπλακηθφ κε βάζε ηα πξνζφληα πνπ πξέπεη λα ππεξεηήζνπλ ηηο ζέζεηο θαη ε ζπλνιηθή πνηφηεηα ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ ησλ ππαξρφλησλ θα απηψλ πνπ πξφθεηηαη λα ζηειερψζνπλ ηηο ζέζεηο. Τα ζπλήζε ζηάδηα γηα ηελ επηινγή ηνπ ππνςεθίνπ είλαη: 

ε πξνθαηαξθηηθή ζπλέληεπμε



ε ζπκπιήξσζε εληχπνπ απφ ηνλ ππνςήθην



ε ζπλέληεπμε εξγαζίαο



ην ηεζη (δνθηκαζία) γηα ηελ επηινγή



ε ηαηξηθή εμέηαζε



ε απφθαζε επηινγήο

Ζ δηαδηθαζία ηεο επηινγήο ζρεκαηηθά έρεη σο εμήο:

31

Η διαδικαςύα τησ επιλογόσ Ζ κέζνδνο επηινγήο πξνζδηνξίδεηαη απφ ην είδνο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, θαζψο θαη απφ ην επίπεδν ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο ζην νπνίν βξίζθεηαη ε ζέζε πνπ πξφθεηηαη λα θαιπθζεί. Ζ δηαδηθαζία πξνβιέπεη δχν ζηάδηα ιεηηνπξγίαο. Τν πξώην ζηάδην μεθηλάεη κε ηελ πξνθαηαξθηηθή ζπλέληεπμε. Ο ζθνπφο ηεο πξνθαηαξθηηθήο ζπλέληεπμεο είλαη λα γίλεη ην πξψην «μεθαζάξηζκα» ησλ ππνςεθίσλ θαη’ αξρήλ κε ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ πιεξνθνξηαθνχ εληχπνπ, ηεο (θφξκαο). Σε φζνπο ππνςεθίνπο πέξαζαλ ην ζηάδην ηεο πξνθαηαξθηηθήο ζπλέληεπμεο, δίδεηαη γηα ζπκπιήξσζε ην πιεξνθνξηαθφ έληππν (θφξκα) πνπ έρεη εηνηκάζεη ε επηρείξεζε. Τν έληππν απηφ ζπκπιεξψλεηαη απφ φινπο ηνπο ππνςεθίνπο απηνχ ηνπ ζηαδίνπ. Ζ έληππε θφξκα είλαη νκνηφκνξθε θαη ηα πιεξνθνξηαθά ζηνηρεία ησλ ππνςεθίσλ ζπγθξίλνληαη εχθνια.

32

Αθνινπζεί ην δεχηεξν ζηάδην πνπ αθνξά ηε ζπλέληεπμε εξγαζίαο. Δίλαη ην βαζηθφηεξν ζηάδην ηεο επηινγήο θαη δίλεη ηελ επθαηξία ζηνλ ππνςήθην λα «πνπιήζεη» ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηελ επηρείξεζε, ζηε δε επηρείξεζε λα «πνπιήζεη» κε ηε ζεηξά ηεο ηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε ζηνλ ππνςήθην. Ζ ζσζηή ζπλέληεπμε γηα πξφζιεςε πξνζσπηθνχ ειαηηψλεη ζην ειάρηζην ηελ ελδερφκελε γξήγνξε αληηθαηάζηαζή ηνπ. Τα κεηνλεθηήκαηα ζπλέληεπμεο εξγαζίαο: 

ε γλψζε ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο απφ ηελ πιεπξά ησλ ππεπζχλσλ

πνπ παίξλνπλ ηε ζπλέληεπμε, ηεο γιψζζαο ηνπ ζψκαηνο, ηεο δπλαηφηεηαο ζχλζεζεο ησλ ζπκπεξαζκάησλ απφ ηηο απαληήζεηο πνπ δίλνληαη ζηηο εξσηήζεηο 

ε ππνθεηκεληθφηεηα ηνπ ζηειέρνπο πνπ παίξλεη ηε ζπλέληεπμε

33



ην ζηέιερνο πνπ παίξλεη ηε ζπλέληεπμε, ελδερνκέλσο θαηέρεη ππεχζπλε ζέζε

ζηελ επηρείξεζε πνπ πξνθεξχζζεη ηηο ζέζεηο, αιιά δελ είλαη βέβαην φηη έρεη θαη ηελ εμεηδηθεπκέλε δπλαηφηεηα λα παίξλεη ζπλέληεπμε 

νη ζπλεληεχμεηο δελ είλαη ζπγθξνηεκέλεο θαη νξγαλσκέλεο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπλεληεχμεσλ εξγαζίαο θξίλεηαη απ’ ηα παξαθάησ:



νη εξσηήζεηο λα είλαη εθ ησλ πξνηέξσλ κειεηεκέλεο θαη ζπγθεθξηκέλεο



λα δίλνληαη ιεπηνκεξείο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε ζέζε εξγαζίαο ζηνπο

ππνςεθίνπο 

λα ππάξρνπλ πξφηππα επηινγήο πνπ λα «δέλνπλ» ηε ζέζε κε ηα ηππηθά θαη

νπζηαζηηθά πξνζφληα ησλ ππνςεθίσλ 

λα θξαηνχλ ζεκεηψζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο



λα δηαζέηνπλ αξθεηφ ρξφλν γηα ηε ζπλέληεπμε



λα δηαζθαιίδεηαη φζν ην δπλαηφ ην ηεθκήξην ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο ζηελ

θξίζε θαη ζηελ ηειηθή επηινγή ΢υςτατικϋσ επιςτολϋσ Οη

ζπζηαηηθέο

επηζηνιέο

πξνζθνκίδνληαη

θπξίσο

απφ

πξνγελέζηεξεο

δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ππνςήθηνπ θαη πηζηνπνηνχλ ηηο γλψζεηο, ηε παιαηφηεξε ιεηηνπξγία θαη ηελ εμεηδίθεπζε, πνπ ελδερνκέλσο απέθηεζε ν ελδηαθεξφκελνο. Γίλνληαη ζε θάζε πεξίπησζε απφ δηεπζπληηθφ ζηέιερνο ζηελ ππεξεζία ηνπ νπνίνπ «δνθηκάζηεθε» ν ζεκεξηλφο ππνςήθηνο. Υπάξρνπλ ζπγθεθξηκέλνη ηχπνη ζπζηαηηθψλ επηζηνιψλ, πξνηηκεηέεο φκσο είλαη εθείλεο πνπ απνηππψλνπλ ηελ πξσηνγελή άπνςε ηνπ πξψελ πξντζηάκελνπ.

΢υνοδευτικϋσ επιςτολϋσ Οη ζπλνδεπηηθέο επηζηνιέο πξνζθνκίδνληαη απφ ηνλ ίδην ηνλ ππνςήθην θαη απνηππψλνπλ κε ηνλ πξνζσπηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηχπν γξαθήο ηνπ θάπνηεο ζθέςεηο πνπ αθνξνχλ ηε ζέζε εξγαζίαο, ηελ επηρείξεζε, ηνλ αληαγσληζκφ, ηελ αγνξά γεληθφηεξα ή νπνηνδήπνηε άιιν ελδηαθέξνλ αληηθείκελν πάλσ ζηελ εξγαζία.. Παξέρνπλ δειαδή θάπνηεο επηπξφζζεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ ελδηαθεξφκελνπ πάλσ ζηα εξγαζηαθά αληηθείκελα θαη απηνί νη πξνβιεκαηηζκνί πξνθχπηνπλ απ’ ηηο εκπεηξίεο ηνπ ππνςήθηνπ λα θαηαιάβεη ηε ζέζε εξγαζίαο.

34

Δίλαη πνιχ ζεκαληηθή ε ζπλνδεπηηθή επηζηνιή, γηα ην ιφγν φηη ην ηζνδχγην αλάκεζα ζηελ πξνζθνξά θαη ζηε δήηεζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο είλαη ζπληξηπηηθά ππέξ ηεο δήηεζεο, κε ηελ έλλνηα φηη νη πξνζθεξφκελεο ζέζεηο εξγαζίαο είλαη πνιχ ιηγφηεξεο ζε ζρέζε κε ηε δήηεζε θαη νη ελδηαθεξφκελνη ηδίσλ πξνζφλησλ είλαη ζπλήζσο πάξα πνιινί. Δπνκέλσο γηα λα μερσξίζεη θάπνηνο, κε δεδνκέλν ην γεγνλφο φηη παξνπζηάδνληαη πνιινί ππνςήθηνη ηδίσλ ηππηθψλ πξνζφλησλ, είλαη ζεκαληηθφ λα πηζηνπνηήζεη θάπνηα επηπιένλ εμεηδίθεπζε είηε σο παξάιιειε εκπεηξία ζηελ πξνγελέζηεξε εξγαζία ηνπ είηε σο ελαζρφιεζε θαηά θαηξνχο κε θάπνην γλσζηηθφ αληηθείκελν. Με ιίγα ιφγηα πνιιέο θνξέο ε ιεπηνκέξεηα είλαη θαηαιπηηθή θαη θαζνξίδεη ην κέιινλ ηνπ ππνςήθηνπ γηα εξγαζία.. Αλ είλαη εηιηθξηλείο νη απφςεηο ηνπ ή φρη, απηφ εχθνια δηαθαίλεηαη απφ ηελ πξνζσπηθή ζπλέληεπμε.

Σα ςτϊδια τησ διαδικαςύασ επιλογόσ Τα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο επηινγήο είλαη: Τα ηεζη (δνθηκαζία) επηινγήο. Τα ηεζη έρνπλ ην πιενλέθηεκα: φηη κπνξνχλ λα απνθαιχςνπλ πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο ησλ ππνςεθίσλ, πνπ δελ είλαη εχθνιν λα απνθαιπθζνχλ αμηφπηζηα κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Τα πην ζπλεζηζκέλα είλαη: 

Τεζη λνεκνζχλεο



Τεζη γηα ηα επαγγεικαηηθά ελδηαθέξνληα



Τεζη πξνζσπηθφηεηαο

Η απόθαζη επιλογής Δίλαη ην δεχηεξν ζηάδην ζην νπνίν γίλεηαη ε ζχγθξηζε ησλ ππνςεθίσλ πνπ επηιέρζεθαλ, γηα λα ιεθζεί ε ηειηθή απφθαζε επηινγήο. Ο ππεχζπλνο ηεο κνλάδαο πξνγξακκαηίδεη ζπλεληεχμεηο κε ηνπο ελαπνκείλαληεο ππνςεθίνπο. Τελ ηειηθή απφθαζε ηε παίξλεη ν δηεπζπληήο πξνζσπηθνχ, αθνχ ηεζνχλ ζηε δηάζεζε ηνπ φια ηα ζηνηρεία πνπ πξνεγήζεθαλ θαη ηεθκεξησζνχλ ηα πνξίζκαηα απφ ηε ζχγθξηζε ηεο γεληθφηεξεο παξνπζίαο ησλ ππνςεθίσλ. Τέινο κηα άιιε κνξθή επηινγήο είλαη ε νκαδηθή επηινγή πξνζσπηθνύ, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη κε δηαθνξεηηθέο κνξθέο, ζην ζηξαηφ, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ηνλ

35

δεκφζην, ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη αιινχ θαη αθνξά ηελ ηαπηφρξνλε εμέηαζε, κε ηεζη θαη δνθηκαζίεο, ελφο αξηζκνχ ππνςεθίσλ. Τν Σχληαγκα ηεο ρψξαο καο πξνβιέπεη ηηο ίζεο επθαηξίεο απαζρφιεζεο, ελψ ε λνκνζεζία πνπ εμεηδηθεχεη απηή ηελ πξφβιεςε πεξί ίζσλ επθαηξηψλ απαζρφιεζεο ζηνρεχεη: 

ζηελ εμηζνξξφπεζε ησλ ακνηβψλ πνπ ιακβάλνπλ άλδξεο θαη γπλαίθεο



ζηελ παξνρή επθαηξηψλ γηα εξγαζία ρσξίο λα ιακβάλεηαη ππ' φςηλ ε θπιή, ε

ζξεζθεία, ε θαηαγσγή θαη ην θχιν 

ζηε δηαζθάιηζε δίθαηεο κεηαρείξηζεο ησλ εξγαδνκέλσλ φισλ ησλ ειηθηψλ &



ζηελ απνθπγή ηεο άληζεο κεηαρείξηζεο ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο.

Ιατρικϋσ εξετϊςεισ Ζ επηρείξεζε ζην ηειηθφ ζηάδην επηινγήο, δεηά απφ ηνπο ππνςεθίνπο λα ζπκπιεξψζνπλ έλα ηαηξηθφ έληππν, φπνπ πεξηγξάθνπλ ην ηζηνξηθφ ηεο πγείαο ηνπο ή λα πεξάζνπλ απφ κηα ζεηξά ηαηξηθψλ εμεηάζεσλ.

Εκπαύδευςη προςωπικού Ο ρόλοσ τησ εκπαύδευςησ Ζ ινγηθή ηεο «δηα βίνπ εθπαίδεπζεο» πνπ πξψηνη κίιεζαλ γη’ απηήλ νη αξραίνη έιιελεο πξηλ απφ ρηιηάδεο ρξφληα, ζήκεξα παξά πνηέ είλαη απνιχησο επίθαηξε θαη απνδεθηή σο θηινζνθία θαη πξαθηηθή απφ ηελ ζχγρξνλε επηρεηξεκαηηθφηεηα. Ζ ξφινο ηνπ ηκήκαηνο εθπαίδεπζεο είλαη λα αλαιχεη ηνπο φξνπο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη αλάπηπμεο

ηνπ πξνζσπηθνχ. Γηαηί είλαη πηα

πεπνίζεζε φηη νη έλλνηεο απηέο αλάπηπμε – εθπαίδεπζε είλαη αιιειέλδεηεο. Ζ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο πεξλάεη κέζα απφ ηελ επέλδπζε ζηε εθπαίδεπζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Άιισζηε θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε κέζα απφ ηα Κνηλνηηθά Πιαίζηα Σηήξημεο επηθεληξψλεη ηελ αλάπηπμε ζηελ θαηάξηηζε θαη ηελ εμεηδίθεπζε, γη’ απηφ ην ιφγν άιισζηε θαηεπζχλεη ηα θνλδχιηα ζηελ θαηάξηηζε. Δηδηθφηεξα ην ηκήκα εθπαίδεπζεο επηθεληξψλεηαη ζηα παξαθάησ: 

θαηαγξάθεη ηηο αλάγθεο ηεο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεο ζε ζρέζε κε ηηο ζέζεηο

εξγαζίαο 

νξγαλψλεη ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα

36



αλαιχεη ηηο βαζηθφηεξεο κεζφδνπο ηεο ζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο, φπσο

παξάδεηγκα ε ειεθηξνληθή εθπαίδεπζε (e-learning) 

παγηψλεη ηελ πξαθηηθή εθπαίδεπζε πάλσ ζηηο ζχγρξνλα ηερλνινγηθά

δεδνκέλα 

νξγαλψλεη

πιάλα

επαλαιακβαλφκελεο

εθπαίδεπζεο

αλά

νκάδεο

εξγαδνκέλσλ 

θαζηεξψλεη ηελ επηηαθηηθή αλάγθε ηεο «δηα βίνπ εθπαίδεπζεο»



πεξηγξάθεη ηνπο φξνπο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ έληαμε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηελ

παξαγσγηθή δηαδηθαζία κε βάζε ηελ θαηάξηηζή ηνπ 

ζε ζπλεξγαζία κε ηα ηκήκαηα κέζα ζηελ επηρείξεζε εθπνλεί

πξνγξάκκαηα αμηνιφγεζεο θαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα κεηξά ηελ εθαξκνγή θαη ηελ σθειηκφηεηα ησλ ηερληθψλ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο πάλσ ζηελ εξγαζηαθή θαζεκεξηλφηεηα απφ ηνπο θαηαξηηδφκελνπο Ζ εθπαίδεπζε αλαθέξεηαη ζηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πξνζδψζνπλ ζηνπο θαηλνχξγηνπο ππαιιήινπο ή ζην ππάξρνλ πξνζσπηθφ ηηο δεμηφηεηεο εθείλεο πνπ απαηηνχληαη γηα λα θέξνπλ ζε πέξαο ηηο εξγαζίεο ηνπο κε ηνλ πην απνδνηηθφ ηξφπν. Πέξα απφ ηελ δηδαζθαιία ησλ ηερληθψλ δεμηνηήησλ ε θαηάξηηζε θαηεπζχλεηαη ζηελ πξφζζεηε επηκφξθσζε πνπ απνηειεί ξφιν δσηηθήο ζεκαζίαο ζηελ πινπνίεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ πξνγξακκάησλ ηεο επηρείξεζεο. Δπηθεληξψλεηαη ζηελ παξνρή πξνο ηνπο εξγαδνκέλνπο ζπγθεθξηκέλσλ δεμηνηήησλ ή βνήζεηαο πξνθεηκέλνπ λα δηνξζψζνπλ ηηο αλεπάξθεηεο ζηελ επίδνζή ηνπο. Πξηλ ε επηρείξεζε μεθηλήζεη ηελ εθαξκνγή ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ζα πξέπεη λα νινθιεξψζεη κηα ζεηξά δξαζηεξηφηεηεο, έηζη ψζηε ε εθπαίδεπζε λα έρεη ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα: 

θαηαγξαθή ησλ γλψζεσλ θαη ησλ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχληαη αλά ηνκέα

δξαζηεξηφηεηαο 

αλαγλψξηζε ησλ ζεκεξηλψλ επηπέδσλ γλψζεο θαη δεμηνηήησλ θαζψο θαη ησλ

ειιείςεσλ πνπ ππάξρνπλ 

αλαγλψξηζε εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ – επηινγή πξνγξακκάησλ



πξνεηνηκαζία ηνπ ζπλνιηθνχ πξνγξάκκαηνο - ρξνλνδηάγξακκα



ιήςε απνθάζεσλ γηα ηελ εθπαίδεπζε

37

Η εκπαιδευτικό διαδικαςύα Ζ εθπαίδεπζε κπνξεί λα γίλεηαη κέζα ζην ρψξν εξγαζίαο ή θαη εθηφο ηνπ ρψξνπ εξγαζίαο: 

ζην ρψξν εξγαζίαο ε εθπαίδεπζε ζηεξίδεηαη πεξηζζφηεξν ζην πξαθηηθφ

επίπεδν θαηάξηηζεο θαη δηαπξαγκαηεχεηαη θαζήθνληα πνπ πξέπεη λα επηηειέζνπλ νη εξγαδφκελνη. Οη εθπαηδεπφκελνη παίξλνπλ νδεγίεο γηα απιά θαζήθνληα θαη φηαλ ηα εθηειέζνπλ ηνπο αλαηίζεληαη νινέλα θαη πην δχζθνιεο θαη ζχλζεηεο εξγαζίεο, έσο φηνπ γίλνπλ ηθαλνί λα θέξλνπλ ζε πέξαο ηελ εξγαζία απνδνηηθά θαη ρσξίο επνπηεία.

38



έμσ απφ ην ρψξν εξγαζίαο ε εθπαίδεπζε γίλεηαη ζε εηδηθνχο ρψξνπο πνπ

δηαζέηνπλ ηνλ βαζηθφ εμνπιηζκφ εξγαζηεξίνπ ή ζε αίζνπζεο δηδαζθαιίαο εηδηθά γηα εθπαίδεπζε, ζπλήζσο Κέληξα Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο (ΚΔΚ). Οη ηξφπνη πνπ εθαξκφδνληαη ηα ζπζηήκαηα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη: 

Παξνπζηάζεηο θαη επηδείμεηο



Πξαθηηθή εμάζθεζε κε νπηηθναθνπζηηθά βνεζήκαηα



Πξνζνκνίσζε κε:



κειέηεο πεξηπηψζεσλ



αζθήζεηο ξφισλ



εξγαζίεο



επηζθέςεηο ζε άιινπο ρψξνπο εξγαζίαο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε

εξγαζίεο ζπλαθείο κε ην αληηθείκελν θαηάξηηζεο 

εξσηεκαηνιφγηα



δεκηνπξγία θαη ηήξεζε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ



ζχλζεζε - αλάιπζε ησλ επξεκάησλ



Παξαδφζεηο, νκηιίεο, εκεξίδεο



Σπδεηήζεηο



Πξνζσπηθέο ζπλαληήζεηο κε ηνλ εθπαηδεπηή

Ηλεκτρονικό εκπαύδευςη (e-learning) Δίλαη ε δηδαζθαιία κε ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ (Internet) θαη γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ειεθηξνληθψλ δηθηχσλ ελψ εζηηάδεη ηελ πξνζνρή ησλ εθπαηδεπφκελσλ ζε καζεζηαθέο θαη ηερληθέο πνπ ππεξβαίλνπλ ηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε θαη ελζσκαηψλνπλ πιεξνθνξίεο θαη εξγαιεία, πνπ βειηηψλνπλ ηελ απφδνζε. Γηα ηελ πηζηνπνίεζε ζηε ρψξα καο ηεο γλψζεο ρεηξηζκνχ Ζ/Υ απαηηείηαη ε θαηνρή απφ ηνλ θαηαξηηδφκελν ηνπ ηίηινπ ECDL, ν νπνίνο παξέρεηαη κεηά ην πέξαο παξαθνινχζεζεο 100 σξψλ (παθέην Office) ζε πξαθηηθφ επίπεδν, απφ δεκφζηα ή ηδησηηθά πηζηνπνηεκέλα ΚΔΚ κέζα ζε νξγαλσκέλν εξγαζηήξην δηθηχνπ Ζ/Υ θαη κεηά απφ επηηπρή δνθηκαζία ζε εμεηάζεηο κε κνξηνδφηεζε αλά ζεκαηηθφ αληηθείκελν.

39

Παραζηαηικά ηο εκπαιδεσηικό κύκλωμα

Ο Τπεύθυνοσ εκπαύδευςησ προςωπικού Δπεηδή ε δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο είλαη πιένλ εμαηξεηηθά πνιπζχλζεηε ε επζχλε ηεο νξγάλσζεο, ηεο παξνρήο εμεηδηθεπκέλσλ ζπκβνπιψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε, ηεο δηνηθεηηθήο ππνζηήξημεο θαη γεληθήο βνήζεηαο, ε δηελέξγεηα ηεο πξαγκαηηθήο εθπαίδεπζεο αλαηίζεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζηνπο κάλαηδεξ γξακκήο, ζηνπο επφπηεο, ζην ηερληθφ πξνζσπηθφ, ζε ζπκβνχινπο, ή ζε εμσηεξηθνχο εθπαηδεπηέο.

40

Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθά ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα πξέπεη λα δίλνληαη θίλεηξα ζηνπο εθπαηδεπφκελνπο, ν ζθνπφο θαη νη ζηφρνη ηνπο λα είλαη ζαθείο θαη ε εθπαίδεπζε λα είλαη επράξηζηε ζηνπο θαηαξηηδφκελνπο. Γη’ απηφ ην ιφγν πξέπεη λα γίλεηαη αληηθεηκεληθή επηινγή ησλ εθπαηδεπηψλ κε βάζε απζηεξά ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο αξηηφηεηα, ηηο γλψζεηο θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπο, ηε δχλακε ηεο κεηαδνηηθφηεηαο, ηε δεκηνπξγία θιίκαηνο ζπκκεηνρήο θαη δηαιφγνπ. Ζ εθπαίδεπζε θαη ε παξνρή παηδείαο είλαη πνιχ ζεκαληηθή επέλδπζε γηα ην κέιινλ θαη ζε θάζε πεξίπησζε πνιχ ζνβαξή ππφζεζε γηα λα αθήλεηαη ζηα ρέξηα αλζξψπσλ πνπ δελ κπνξνχλ λα εθηηκήζνπλ ηε δχλακή ηεο. Ζ ηερληθή ηεο εθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ αθνινπζεί ηελ παξαθάησ δηαδηθαζία: 

πξνεηνηκαζία



πξνεηνηκαζία εθπαηδεπνκέλσλ



θπξίσο δηαδηθαζία θαηάξηηζεο



πξαθηηθή άζθεζε – έιεγρνο ηνπ βαζκνχ απνξξφθεζεο ηεο γλψζεο είηε κε

εμέηαζε είηε κε έιεγρν δεμηνηήησλ κέζσ ηεζη είηε κε αλάζεζε πξαγκαηηθήο επζχλεο 

ηνπνζέηεζε ηνπ εθπαηδεπφκελνπ ζηε ζέζε εξγαζίαο θαη παξαθνινχζεζε ηεο

πνξείαο ηνπ.

Η Αξιολόγηςη των εκπαιδευτικών προγραμμϊτων Ζ αμηνιφγεζε ηεο εθπαίδεπζεο έρεη ζθνπφ λα απαληήζεη ζην εξψηεκα, αλ έρεη ε επηρείξεζε ζα έρεη ην αλακελφκελν πξαθηηθφ φθεινο, πνπ κεηαθξάδεηαη ζηελ άλνδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ. Βέβαηα ε απάληεζε ζ’ απηφ ην εξψηεκα απαηηεί ρξφλν θαη βέβαηα ζπλδπαζκφ ηεο θαη’ αξρήλ εθπαίδεπζεο κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ δεχηεξνπ θχθινπ θαηάξηηζεο. Οη εθπαηδεπφκελνη ζα έρνπλ θαιχηεξεο επηδφζεηο φηαλ ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.

Η Ένταξη του προςωπικού Ζ γεληθή έληαμε γίλεηαη κε ηελ αλάιπζε θαη ηελ βησκαηηθή αθνκνίσζε κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ησλ παξαθάησ: 

ηεο ηζηνξία ηεο επηρείξεζεο



ηελ πεξηγξαθή ηεο ζεκεξηλήο δνκήο ηεο επηρείξεζεο



γεληθέο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο θαη θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο

41



δηαξθήο πξνζπάζεηα εκπέδσζεο απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ησλ ζηφρσλ ηεο

επηρείξεζεο θαη πάλσ ζ’ απηή ηε ινγηθή εθαξκνγή πνιηηηθψλ ελζάξξπλζεο ηεο πξσηνβνπιίαο θαη ηεο ζπλεπζχλεο (κέζα απφ ηελ ππεπζπλφηεηα) 

ιεπηνκέξεηεο γηα ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο θαη ηηο κεζφδνπο παξαγσγήο

ηνπο 

πεξηγξαθή ξφισλ



δηθαηψκαηα – ππνρξεψζεηο εξγαδνκέλσλ



πξνζπάζεηα παγίσζεο αληηιήςεσλ νκαδηθνχ πλεχκαηνο εξγαζίαο



πιεξνθνξίεο γηα ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα θαη ελζάξξπλζε ζπκκεηνρήο



δηαξθήο εθπαίδεπζε πάλσ ζηελ αζθάιεηα ζηελ εξγαζία θαη ηελ πγηεηλή Σ’ φια ηα παξαπάλσ ν ξφινο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη θάηη παξαπάλσ απφ

ζεκαληηθφο. Γηαηί ε πγηήο αλάπηπμε δελ πεξλάεη κέζα απφ ηα νηθνλνκηθά θεθαιαία. Απηά απφ κφλα ηνπο δελ αξθνχλ, Ζ αλάπηπμε είλαη ζέκα παηδείαο ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ.

42

Ένασ ϊνθρωποσ περιοριςμϋνων δυνατοτότων που κατϋχει υψηλό πόςτο, μοιϊζει με κϊποιον ςτην κορυφό ενόσ βουνού. Όλα του φαύνονται μικρϊ & ςε όλουσ φαύνεται μικρόσ.

43

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5o Ηγεςύα Η Έννοια τησ ηγεςύασ Δίλαη δχζθνιν λα νξηνζεηήζεη θαλείο ηελ έλλνηα «εγέηεο» θαη απηφ γηαηί ε έλλνηα πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ην ζθνπφ θαη ηηο πεξηζηάζεηο θάησ απφ ηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηείηαη ν εγέηεο. Ζ ηζηνξία έρεη θαηαγξάςεη εγεηηθέο θπζηνγλσκίεο ζε θνηλσληθφ, πνιηηηθφ, επηζηεκνληθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεδίν αλά ηνλ θφζκν, φρη κφλν γηαηί έηζη έθξηλε ν ηζηνξηθφο ηνπ κέιινληνο αιιά θπξίσο γηαηί ν ηζηνξηθφο θαηέγξαςε ηελ απνδνρή θαη ηελ θαηαμίσζε πνπ έηπρε ν εγέηεο απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν κέζα ζην νπνίν έδξαζε. Δδψ βέβαηα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ν εγέηεο ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία ιίγεο θνξέο αλαγλσξίζζεθε σο ηέηνηνο ζηελ ζχγρξνλε πνξεία ηεο ηζηνξίαο ηνπ. Σηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ε ηζηνξία ήηαλ απηή πνπ ήξζε λα απνθαηαζηήζεη ηε κλήκε ηνπ θαη λα αλαγλσξίζεη ηελ αλψηεξε πξνζσπηθφηεηά ηνπ. Απηφ ην ηειεπηαίν θπξίσο ηζρχεη ζηελ ειιεληθή ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη θαηαιήγεη ζ’ απηφ ην ζπκπέξαζκα θάπνηνο, αλ κειεηήζεη ηελ ειιεληθή ηζηνξία απφ ηελ αξραία Διιάδα έσο ζήκεξα. Δηδηθφηεξα ππάξρνπλ δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ έξεπλα θαη ηελ θαηαλφεζε ηεο εγεηηθήο ηθαλφηεηαο θαη νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ: 

Τε γελεηηθή ζεσξία ηεο εγεζίαο



Τε ζεσξία ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ γλσξίζκαηνο ηνπ εγέηε



Τελ πξνζέγγηζε ζηε ζπκπεξηθνξά ηεο εγεζίαο



Τελ πεξηπησζηαθή πξνζέγγηζε ζηελ εγεζία

Ζ γελεηηθή ζεσξία ζπλνςίδεηαη ζηε θξάζε «ν εγέηεο γελληέηαη, δελ δεκηνπξγείηαη». Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί έρεη θιεξνλνκήζεη εγεηηθά γνλίδηα. Πάλσ ζηε ζεσξία απηή ζηεξίρζεθαλ πνιηηηθά ζπζηήκαηα, πνπ ζπληεξνχζαλ ηελ εμνπζία ζηελ «θιεξνλνκηθψ δηθαίσ» επζχλε. Ζ ζεσξία ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ γλσξίζκαηνο ηνπ εγέηε αλαιχεη ηνλ ηξφπν δσήο, ηηο κεζφδνπο δηνίθεζεο θαη εηδηθφηεξα φηαλ πξφθεηηαη επηρεηξήζεηο, πξνζδηνξίδεη ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ νδεγνχλ ζηελ επηηπρία. Μεξηθά απ’ απηά είλαη ε επθπΐα, ε απηνπεπνίζεζε, ε απνθαζηζηηθόηεηα, ε δύλακε ηεο επηθνηλσλίαο, ε ηθαλόηεηα παξαθίλεζεο , ε εκθάληζε θαη γεληθά όηη άιιν ζπληζηά απηό πνπ ιέκε πξνζσπηθόηεηα. Βέβαηα απηή ε δεχηεξε ζεσξία δελ απνθιείεη ην γεγνλφο φηη ηα

44

παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά δελ κπνξνχλ έρνπλ ηε βάζε ηνπο ζε θιεξνλνκηθή πξνδηάζεζε. Ζ ηξίηε ζεσξία πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πξνζέγγηζε ζπκπεξηθνξάο είλαη κέξνο ηνπ θηλήκαηνο ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ζηε ζεσξία ηνπ κάλαηδκελη. Δξεχλεζε ην άηνκν-θνξέα ηεο εγεηηθήο ηθαλφηεηαο θαη ην φρη ην αληηθείκελν ηεο δνπιεηάο. Οη κειέηεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Μίηζηγθαλ θαη ηεο Πνιηηείαο ηνπ Οράην νξηνζέηεζαλ δχν δηαζηάζεηο ηεο εγεζίαο : 

ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ζηε εξγαζία θαη



ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ζηνλ εξγαδόκελν

Τέινο ε ζεσξία απηή ππνζηεξίδεη φηη νη δπλαηφηεηεο ηεο εγεζίαο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ, αξθεί απηή λα είλαη επέιηθηε θαη αλνηθηή ζηηο εκπεηξίεο θαη ζηηο θαηλνηνκίεο. Άιισζηε δελ ππάξρεη έλαο κνλαδηθφο θαη ηχπνο ζσζηήο εγεζίαο. Ζ ηέηαξηε ζεσξία πνπ αλαθέξεηαη ζηε πεξηπησζηαθή πξνζέγγηζε, είλαη ε άπνςε πνπ ζπλζέηεη ηα ραξαθηεξηζηηθά φισλ ησλ ηχπσλ ηεο εγεζίαο. Υπνζηεξίδεη φηη δελ ππάξρεη έλαο αθνινπζεηένο δξφκνο ζπκπεξηθνξάο απ’ ηελ πιεπξά ηνπ εγέηε, επεηδή ε θάζε πεξίπησζε είλαη δηαθνξεηηθή θαη έρεη ηηο δηθέο ηεο ηδηαηηεξφηεηεο. Ζ απνηειεζκαηηθή εγεζία ινηπφλ νθείιεη λα αληηιακβάλεηαη ηε δπλακηθή ησλ θαηαζηάζεσλ θαη λα πξνζαξκφδεηαη ζ’ απηέο. Ζ πξνζαξκνζηηθφηεηα άιισζηε, πξέπεη λα ραξαθηεξίδεη σο πξνζφλ ηνλ άλζξσπν εγέηε.

Οι θεωρύεσ που αφορούν τα χαρακτηριςτικϊ γνωρύςματα των αποτελεςματικών ηγετών Σχκθσλα κε ηε ζέζε ησλ ζεσξηψλ απηψλ, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζπλαληνχκε ζε θάζε ραξηζκαηηθφ εγέηε είλαη ν θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ έξεπλα ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο εγεζίαο.

Οη ζεσξίεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ δίλνπλ

πεξηζζφηεξε έκθαζε ζην άηνκν, ζην πξφζσπν ηνπ εγέηε, παξά ζηηο ζπλζήθεο πνπ ζπλαληά ε εγεζία γηα λα ιεηηνπξγήζεη. Τν θχξην ζηνηρείν πνπ εμεηάδνπλ νη απφςεηο απηέο είλαη ηα δηαθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ππάξρνπλ ζε θάζε εγέηε θαη πνπ απηά ηνλ θάλνπλ λα αζθεί κε επηηπρία ηα εγεηηθά ηνπ θαζήθνληα. Πνιινί πεξηνξίδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά γλσξίζκαηα ηνπ ηθαλνχ εγέηε ζηελ επθπΐα πάλσ απφ θάπνην κέζν επίπεδν, ζηελ πξσηνβνπιία, δειαδή ζηελ ηθαλφηεηα λα αληηιακβάλεηαη ηηο αλάγθεο, ρσξίο εηδηθή ππνθίλεζε θαη ηελ απηνπεπνίζεζε, δειαδή ηελ εκπηζηνζχλε ζηηο δπλάκεηο ηνπ κέζα ζην ρψξν εξγαζίαο θαη ζηελ

45

θνηλσλία γεληθφηεξα. Αθφκε άιιεο πξφζθαηεο έξεπλεο γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηθαλνχ εγέηε ηνπ δίλνπλ ζαλ απαξαίηεην γλψξηζκα θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ «ειηθνπηέξνπ» (Helicopter Factor), δειαδή ηελ ηθαλφηεηα λα αλπςψλεηαη απφ εηδηθέο θαηαζηάζεηο θαη λα αληηιακβάλεηαη ηηο ζρέζεηο ησλ εηδηθψλ ζπλζεθψλ κε ην πεξηβάιινλ. Τίπνηα δελ είλαη δεδνκέλν γη’ απηφ πνπ ζπληζηά εγεηηθή ζπκπεξηθνξά βέβαηα, θη’ απηφ γηαηί ππάξρεη δηαθνξεηηθφηεηα ζην ραξαθηήξα, ηηο αμίεο, ηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ αθφκα θαη ζηε δηαθνξεηηθή ζπγθπξία. Ψζηφζν ππάξρνπλ πάξα πνιιέο αλζξψπηλεο αξεηέο, θνηλά απνδεθηέο, πνπ κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ηεο εμνπζίαο. Τα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα πνπ αλαθέξνληαη πην θάησ βαζίζηεθαλ ζε αξθεηέο κειέηεο θαηά θαηξνχο θαη πάλησο δελ είλαη ηα κφλα : 

Κίλεηξν θαζνδήγεζεο θαη επίηεπμεο

Δίλαη ε πξνζπάζεηα ηνπ εγέηε λα πεηχρεη ηνπο εξγαζηαθνχο ζηφρνπο. Ζ θαζνδήγεζε ζηξέθεηαη ζην λα εκθπζήζεη ζηνπο εξγαδφκελνπο – φηαλ κηιάκε γηα ηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο – ηελ πξσηνβνπιία, ηελ επηκνλή, ηελ θηινδνμία κε κέηξν θαη ηελ ζεηηθή ελέξγεηα. Τν θίλεηξν επίηεπμεο αλαθέξεηαη ζηελ αλεχξεζε επραξίζηεζεο απφ ηελ ίδηα ηελ επίηεπμε. 

Κίλεηξν ηζρύνο

Δίλαη ε ηθαλφηεηα θαη ε επηζπκία λα ειέγρεη θαλείο ηνπο άιινπο θαη λα ηνπο βάδεη λα θάλνπλ πξάγκαηα γη’ απηφλ. Να ηνπο εκπλέεη θαη λα ηνπο σζεί ζε ζπκπεξηθνξέο πνπ απηφο θξίλεη αλαγθαίεο γηα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο. 

Απηνπεπνίζεζε

Δίλαη έλα γλψξηζκα ηνπ ραξαθηήξα πνπ πξέπεη λα ππάξρεη ζε θάπνηνλ, πνπ θαηέρεη εγεηηθή ζέζε. Έρεη λα θάλεη κε ηελ απνθαζηζηηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ θαη κε ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα παίξλεη γξήγνξα απνθάζεηο. Άιισζηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο είλαη φηη θαιχηεξα θάπνηνο λα πάξεη κηα ιάζνο απφθαζε γηα θάπνην ζέκα, παξά λα είλαη αλαπνθάζηζηνο. Ζ χπαξμε απηνπεπνίζεζεο απφ ηελ πιεπξά εγέηε, δεκηνπξγεί θιίκα εκπηζηνζχλεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζην πξφζσπφ ηνπ.



Αθεξαηόηεηα, ηηκηόηεηα θαη ην πξνηέξεκα λα είλαη αλνηθηόο άλζξσπνο 46

΋ηαλ ε εγεζία δελ δηαζέηεη ηα παξαπάλσ ζηνηρεία, δελ έρεη δειαδή ηελ έμσζελ θαιή καξηπξία δελ κπνξεί λα πείζεη, πφζν κάιινλ λα απαηηήζεη ηελ ίδηα ζπκπεξηθνξά απφ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ. Τηκηφηεηα θαη αθεξαηφηεηα ζεκαίλεη λα είλαη θάπνηνο εηιηθξηλήο θαη λα απνθεχγεη ηελ άλνκεο ελέξγεηεο. Αλνηθηφο άλζξσπνο ζεκαίλεη πξνζελήο, επδηάζεηνο, νκηιεηηθφο, θαιφο ζπδεηεηήο, επράξηζηνο θαη γεληθά άλζξσπνο αλνηθηψλ πλεπκαηηθά νξηδφλησλ. 

Δηαλνεηηθή ηθαλόηεηα θαη ηερληθέο ηθαλόηεηεο

Ζ επθπΐα θαη ε εμππλάδα πξέπεη λα ζπλνδεχνπλ ηνπο αλζξψπνπο πνπ θαηέρνπλ εγεηηθέο ζέζεηο, δηαθνξεηηθά είλαη ακθίβνιε ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο ζηε εξγαζία. Ζ δηαλνεηηθή ηθαλφηεηα ζρεηίδεηαη κε ηελ ηερληθή ηθαλφηεηα, κε ηελ γλψζε ησλ ηερληθψλ θαη ηερλνινγηθψλ δεδνκέλσλ κέζα ζηελ επηρείξεζε, ηελ αιιαγή, ηελ εμέιημε θαη ηελ πξνζαξκνγή επίζεο ζηα λέα δεδνκέλα. 

Αλζξώπηλνο

Ο άλζξσπνο είλαη ν πην ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ εμέιημε είηε ηεο θνηλσλίαο γεληθά είηε ηεο επηρείξεζεο εηδηθφηεξα. Παξ’ φιε ηε ζεακαηηθή εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, νινέλα γίλεηαη πην ζεκαληηθφο ν ξφινο ηνπ αλζξψπνπ ζηελ αλάπηπμε φισλ ησλ ηνκέσλ ηεο θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο. Όζν θη αλ απνηειεί ηζρπξό όπιν ε ύπαξμε ηεο ηερλνινγίαο κέζα ζηνπο ρώξνπο δνπιεηάο, ζε θακηά πεξίπησζε απηή δελ κπνξεί λα ππνθαηαζηήζεη ηελ πξσηόηππε δηαλνεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ αλζξώπνπ. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ν εγέηεο λα δηαζέηεη επαηζζεζία, ελζάξξπλζε, αλαγλψξηζε θαη ζέιεζε γηα ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ αλζξψπσλ. Έλλνηεο νη νπνίεο ηείλνπλ λα απνδπλακσζνχλ κέζα ζην ζεκεξηλφ νηθνλνκηθφ ηνπίν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. 

Επηθνηλσληαθόο

Ζ ηέρλε ηεο επηθνηλσλίαο είλαη έλα ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ησλ εγεηψλ «εθ ησλ νπθ άλεπ». Γελ κπνξεί λα λνεζεί εγέηεο ν νπνίνο δπζθνιεχεηαη λα επηθνηλσλήζεη κε ηνλ πεξίγπξφ ηνπ. Σπλαλαζηξνθή, δηάινγνο, θαηαλφεζε, πεηζψο, ζπλεξγαζία είλαη έλλνηεο νη νπνίεο απνξξένπλ απφ ηνλ φξν επηθνηλσλία. 

Αίζζεζε ηνπ ρηνύκνξ

Τν ράξηζκα ηεο χπαξμεο ηνπ ρηνχκνξ είλαη πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο θαη ελδπλακψλεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ. Ζ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ηνπ άξρηζε λα ζεσξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηεο ζπκπεξηθνξάο ελφο εγέηε. Σηνλ εξγαζηαθφ ρψξν ην ρηνχκνξ πεξηνξίδεη ηηο εληάζεηο, απνηξέπεη ηελ ξνπηίλα, απνκαθξχλεη ηηο αληηπαιφηεηεο θαη ηηο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηνπο 47

εξγαδφκελνπο θαη γεληθά ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία επράξηζηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο.

΢υμπεριφορϊ και ικανότητεσ του ηγϋτη Τα γλσξίζκαηα απφ κφλα ηνπο δελ έρνπλ πάληα ηελ πξνζδνθψκελε απνηειεζκαηηθφηεηα ζην ρψξν πνπ θηλείηαη ν εγέηεο. Τν θνηλσληθφ πεδίν ηεο δξάζεο ηνπ είλαη κεγάιν.

Έρεη λα θάλεη κε δηαθνξεηηθνχο αλζξψπηλνπο ραξαθηήξεο,

απξφβιεπηα γεγνλφηα, εξγαζηαθέο ηδηαηηεξφηεηεο, θαηεζηεκέλεο κνξθέο εξγαζηαθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ πνηθίινπλ αλάινγα κε ηνλ ηφπν θαη ηελ ρξνληθή ζηηγκή. Καηαιαβαίλνπκε ινηπφλ φηη είλαη επηβεβιεκέλε ε χπαξμε θάπνησλ ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο «εμηζνξξνπεηηθψλ», πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχληαη θαη πνπ ζπγρξφλσο απνηεινχλ πξνηεξήκαηα θαη ηθαλφηεηεο ηνπ εγέηε. Δδψ πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη δελ ππάξρεη θαη’ αλάγθελ έλαο ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο ζπκπεξηθνξάο, πνπ λα κπνξεί λα ιχλεη φια ηα πξνβιήκαηα, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ παξφκνην πεξηερφκελν. Η πνιιαπιόηεηα ησλ ηξόπσλ ζπκπεξηθνξάο, ε πξνζαξκνγή θαη ε «ειαζηηθόηεηα», είλαη ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδνπλ ηνλ εγέηε. Μεξηθά απφ ηα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο θαη ηθαλνηήησλ είλαη: Σπκπεξηθνξά – ηθαλφηεηεο 

Εγγπάηαη ζηαζεξή θαη δηαξθή απνδνηηθόηεηα

Ζ ζπλέπεηα θαη ε ζηαζεξφηεηα πνπ επηδεηθλχεη θάπνηνο δηεπζχλσλ, απνηξέπεη ηελ αλαζθάιεηα θαη βνεζά ηνπο πθηζηακέλνπο λα αληηκεησπίδνπλ κε επηηπρία ηηο δχζθνιεο θαηαζηάζεηο. Τν άγρνο θπξηαξρεί ζηελ ςπρνινγία ησλ εξγαδνκέλσλ, φηαλ δελ ηνπο κηιάεη θαλείο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ηνπο. Ζ ζηαζεξφηεηα θαη ε ςπρξαηκία θάησ απφ πίεζε ηνπ δηεπζπληή, είλαη έλα άξηζην παξάδεηγκα θαη πξφηππν ζπκπεξηθνξάο γηα κίκεζε απφ ηνπο πθηζηακέλνπο. 

Απαηηεί πςειά επίπεδα απόδνζεο γηα ηα κέιε ηεο νκάδαο

Με ιίγα ιφγηα θάπνηνο πνπ επηδηψθεη ηε ζηαζεξά απμαλφκελε απφδνζε, «βάδεη ηνλ πήρε ησλ ζηφρσλ ςειά». Ζ ζηνρνζέηεζε πξέπεη λα έρεη ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ νξίδνληα θαη λα είλαη «αηζηφδνμε». Οη άλζξσπνη έρνπλ ηελ ηάζε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνζδνθίεο πνπ ηνπο ζέηνπλ νη αλψηεξνί ηνπο, αξθεί λα ηνπο δέρνληαη νπζηαζηηθά σο αλψηεξνπο θη απηφ είλαη θάηη, πνπ εκπλέεηαη θαη δελ επηβάιιεηαη. 

Είλαη ζπλαηζζεκαηηθά θνληά ζηα κέιε ηεο νκάδαο

48

Σπλαηζζεκαηηθά θνληά ζηνπο πθηζηάκελνπο θαη φρη απφκαθξνο, πνπ αζρνιείηαη κφλν κε ηνλ έιεγρν κεηά ην πέξαο ηεο εξγαζίαο. Ζ ππνζηήξημε πξνο ηα κέιε ηεο νκάδαο πνιιαπιαζηάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εγεζίαο. Ζ ππνζηήξημε αλαθέξεηαη πεξηζζφηεξν ζηνλ ςπρηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη εθθξάδεηαη κέζα απφ ηνλ έπαηλν θαη ηελ ελζάξξπλζε. 

Πξνζαξκόδεηαη ζηηο ζπλζήθεο θαη αλαθάκπηεη γξήγνξα από ηηο αλαπνδηέο

Έλαο δηεπζπληήο εγέηεο είλαη εππξνζάξκνζηνο ζηηο δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο πεξηζηάζεηο. Απηφ πξνυπνζέηεη βέβαηα αλνηθηφ κπαιφ θαη δηνξαηηθφηεηα. Δίλαη νπιηζκέλνη κε ππνκνλή θαη απηνθπξηαξρία θαη δελ θαηαβάιινληαη ςπρνινγηθά απφ αλαπνδηέο, νη νπνίεο κνηξαία ζα ππάξρνπλ. 

Η αλύςσζε ηνπ εζηθνύ απμάλεη ηελ παξαγσγηθόηεηα

Απηφ ηζρχεη θπξίσο θαη γίλεηαη πεξηζζφηεξν θαηαλνεηφ, φηαλ εμεηάδνπκε εξγαζηαθέο κνξθέο κεζνγεηαθψλ ιαψλ. Αλ γηα παξάδεηγκα εμεηάζνπκε ηε λννηξνπία πνπ επηθξαηεί ζηε ρψξα καο, ζα δνχκε φηη θπξηαξρνχλ θπξίσο δεζηά ζπλαηζζήκαηα θαη παξαηεξείηαη παξνξκεηηθή ζπκπεξηθνξά, ζε ζρέζε κε ηνπο ιανχο ηεο Β. Δπξψπεο. Απηφ νθείιεηαη ζηελ ςπρνζχλζεζε ηνπ έιιελα θαη βέβαηα ν ραξαθηήξαο κεηαθέξεηαη θαζεκεξηλά ζηνπο ρψξνπο δνπιεηάο. Οη έλλνηεο ηνπ ζπλαηζζεκαηηζκνχ θαη ηνπ θηιφηηκνπ παίδνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ έιιελα εξγαδφκελνπ. Απηφ πνπ ιέκε αλζξψπηλεο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ, φηαλ ππάξρνπλ ζηνπο ειιεληθνχο εξγαζηαθνχο ρψξνπο, είλαη ίζσο ην θιεηδί γηα ηελ παξαγσγηθφηεηά ηνπο. Έλαο ν νπνίνο ζέιεη λα παίδεη εγεηηθφ ξφιν δελ κπνξεί λα αγλνεί ηα παξαπάλσ ζπλαηζζεκαηηθά ζηνηρεία ηνπ αλζξψπνπ – εξγαδφκελνπ. Πξέπεη λα ζθχβεη αθφκα θαη ζηα πξνζσπηθά πξνβιήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ, λα ηα αλαιχεη, λα πξνζπαζεί λα δίλεη ιχζεηο, λα απνηξέπεη αληηζέζεηο θαη γεληθά λα δεκηνπξγεί ζπλζήθεο ζπλαηζζεκαηηθήο ππνζηήξημεο. Ίζσο φια ηα παξαπάλσ δελ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο θξαηψλ ηεο Βφξεηαο Δπξψπεο θαη ησλ Ζ.Π.Α. Δθεί ε εξγαζία ζηεξίδεηαη πεξηζζφηεξν ζηε ζπζηεκαηνπνίεζε θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο δνπιεηάο θαη ιηγφηεξν ζηε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Η ηθαλόηεηα ηνπ εγέηε λα πεηπραίλεη ηε ζπλύπαξμε ηνπ πξνγξακκαηηζκνύ θαη ηεο νξγάλσζεο κε ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηζνξξνπία κέζα ζηνπο εξγαζηαθνύο ρώξνπο, κπνξεί λα δώζεη εληππσζηαθά απνηειέζκαηα παξαγσγηθόηεηαο.

49

Σρόποι ηγεςύασ Άιιν ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο εγεζίαο είλαη ν ηξφπνο ηεο εγεζίαο. Απφ ηελ ηζηνξηθή εκπεηξία θαη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ, έρνπλ αλαπηπρζεί δηάθνξεο ζεσξίεο γηα ην ζέκα απηφ. Τν θξηηήξην γηα ηελ νξηνζέηεζε ηνπ ηξφπνπ εγεζίαο είλαη ν βαζκφο παξαρψξεζεο εμνπζηψλ θαη ειέγρνπ, απφ ηελ πιεπξά ηνπ εγέηε πξνο ηνπο πθηζηάκελνπο ή ηηο νκάδεο. Θα κπνξνχζε θάπνηνο λα πεη φηη ν ηξφπνο εγεζίαο έρεη λα θάλεη κε ην ηππηθφ πξφηππν ζπκπεξηθνξάο, πνπ ρξεζηκνπνηεί έλαο εγέηεο γηα λα επεξεάζεη ηελ νκάδα ηνπ, έηζη ψζηε λα πεηχρνπλ ηνπο νξγαλσηηθνχο ζηφρνπο. Τξεηο βαζηθνί ηχπνη εγεζίαο ππάξρνπλ : 

Απνιπηαξρηθή εγεζία



Σπκκεηνρηθή εγεζία &



Ηγεζία ειεύζεξεο δξάζεο

Φαξαθηεξηζηηθφο ηχπνο ηνπ απζηεξά απηαξρηθνχ ή απνιπηαξρηθνχ εγέηε είλαη ν πεξηγξαθφκελνο ζην έξγν ηνπ Machiavelli «ν εγεκφλαο». Ο Machiavelli πξνβάιιεη ην εξψηεκα «αλ είλαη θαιχηεξα ηνλ εγεκφλα λα ηνλ θνβνχληαη ή λα ηνλ αγαπνχλ;». « Καη είλαη ηδαληθφ» φπσο γξάθεη «λα ζπγθεληξψλεη θαη ηα δχν απηά, δειαδή ηελ αγάπε θαη ην θφβν, αιιά επεηδή απηφ είλαη αδχλαην, είλαη θαιχηεξα ηνλ εγεκφλα λα ηνλ θνβνχληαη» θαη αηηηνινγεί ηελ πξνηίκεζή ηνπ σο εμήο: « έηζη ζην εξψηεκα αλ ηνλ αγαπνχλ ή ηνλ θνβνχληαη, ζπκπεξαίλσ φηη αθνχ νη άλζξσπνη αγαπνχλ φπσο απηνί ζέινπλ (θαη εάλ ζέινπλ) θαη θνβνχληαη φηαλ (θαη φπσο) ν εγεκφλαο ζέιεη, έλαο ζνθφο εγέηεο πξέπεη λα βαζίδεηαη ζ’ φηη απηφο κπνξεί λα ειέγρεη». Βέβαηα ζηελ καθηαβειιηθή ηδέα κπνξεί λα αληηηάμεη θαλείο φηη, απ’ ηε κηα πιεπξά ηνλ θφβν δελ κπνξεί λα ηνλ ειέγρεη απνιχησο ν εγεκφλαο θαη απ’ ηελ άιιε ε ζεσξία απηή παξαγλσξίδεη εληειψο ηελ απφδνζε ζαλ απνηέιεζκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ θαηάιιεινπ ζρήκαηνο δηνίθεζεο, ηελ νπνία ε πξάμε θαη ε ηζηνξηθή εκπεηξία έρεη δείμεη φηη δελ εμαζθαιίδεη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ε απηαξρηθή εγεζία. Οη απνιπηαξρηθνί εγέηεο δηαηεξνχλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο εμνπζίαο, είλαη ζπγθεληξσηηθνί, παίξλνπλ ηηο απνθάζεηο κε απηνπεπνίζεζε, ρσξίο λα δέρνληαη ζπκβνπιέο θαη γεληθά δελ αζρνινχληαη κε ηηο ζηάζεηο ησλ κειψλ ηεο νκάδαο απέλαληη ζηηο απνθάζεηο. Δπίζεο έρνπλ απφιπην πξνζαλαηνιηζκφ ζηελ εξγαζία θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη ειάρηζηα έσο θαζφινπ ηνπο απαζρνιεί ην αλζξψπηλν θφζηνο. Δίλαη ηππνιάηξεο θαη δείρλνπλ εκκνλή ζε απζηεξέο δηνηθεηηθέο θαη

50

θνηλσληθέο δνκέο. Γελ είλαη κφλν ε ηζηνξία πνπ έρεη θαηαγξάςεη ηέηνηνπο εγέηεο θαη ηέηνηα θαζεζηψηα αλά ηνλ θφζκν, αθφκα θαη ζήκεξα θαηά ηνλ 21ν αηψλα ππάξρνπλ ηέηνηα πνιηηεηαθά ζπζηήκαηα. Σπκκεηνρηθόο εγέηεο είλαη απηφο πνπ παίξλεη απνθάζεηο απφ θνηλνχ κε ηελ νκάδα. Τξεηο είλαη νη ηχπνη ζπκκεηνρηθψλ εγεηψλ : 

Οη ζπκβνπιεπηηθνί εγέηεο: πξνεγείηαη δηάινγνο θαη ζπζθέςεηο πξηλ ιεθζνχλ νη

απνθάζεηο, δηαηεξνχλ φκσο ην δηθαίσκα ηεο ηειηθήο απφθαζεο. Με ιίγα ιφγηα ν ξφινο ησλ νκάδσλ είλαη γλσκνδνηηθφο. 

Οη ζπλαηλεηηθνί εγέηεο: είλαη απηνί πνπ ελζαξξχλνπλ ην δηάινγν κε ηελ νκάδα

γηα έλα ζέκα θαη έπεηηα παίξλνπλ ηηο απνθάζεηο, νη νπνίεο θαηά θαλφλα είλαη απνηέιεζκα ηεο γεληθήο ζέιεζεο ηεο νκάδαο. 

Οη δεκνθξαηηθνί εγέηεο: κεηαβηβάδνπλ ηελ ηειηθή εμνπζία ζηελ νκάδα,

ελζαξξχλνπλ ην δηάινγν, ζπληνλίδνπλ, ζπλζέηνπλ απφςεηο θαη πξνθαινχλ ςεθνθνξίεο γηα ηελ ηειηθή ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Καηά ην πξφηππν ηεο εγεζίαο ηεο ειεύζεξεο δξάζεο φιε ζρεδφλ ε εμνπζία είλαη έκκεζε θαη θαηά θάπνηνλ ηξφπν δηαθνζκεηηθή. Υπάξρεη πιήξεο ειεπζεξία θηλήζεσλ θαη φζν αθνξά ηελ επηρείξεζε νπζηαζηηθά νη πθηζηάκελνη ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο, λνκηκνπνηνχκελνη απφ κηα δηαξθή θαη ελδερνκέλσο άηππε εμνπζηνδφηεζε. Γεληθά ππάξρεη κηα ραιαξή κνξθή δηνίθεζεο. Ζ εγεζία έρεη ξφιν θπξίσο ζην πεδίν ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ θαη θαηεπλαζηηθφ ξφιν φηαλ παξνπζηάδνληαη αληηζέζεηο θαη ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηα κέιε ηεο νκάδαο.

51

Διαχωριςμόσ μεταξύ ηγεςύασ και διούκηςησ ςτην επιχεύρηςη Κάπνηνο ν νπνίνο δηεπζχλεη έλαλ νξγαληζκφ δελ ζεκαίλεη φηη έρεη θαη εγεηηθέο ηθαλφηεηεο. Υπάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζηελ εγεηηθή θπζηνγλσκία θαη ηελ δηεπζπληηθή ζπκπεξηθνξά. Ο Τδνλ Π. Κφηηεξ ππνζηεξίδεη φηη νη ζεκεξηλνί δηνηθεηέο ησλ επηρεηξήζεσλ, ζα πξέπεη λα κπνξνχλ λα εγνχληαη θαη λα δηαρεηξίδνληαη ηαπηφρξνλα. Απηφ γίλεηαη εχθνια θαηαλνεηφ αλ αλαινγηζζεί θαλείο ην ζεκεξηλφ έληνλα αληαγσληζηηθφ, παγθφζκην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ. Ο Κφηηεξ θάλεη ην δηαρσξηζκφ κεηαμχ δηνίθεζεο θαη εγεζίαο: Ζ δηνίθεζε είλαη πην επίζεκε, πάληα ζεζκνζεηεκέλε θαη πην επηζηεκνληθή απφ ηελ εγεζία. Βαζίδεηαη ζε ηθαλφηεηεο φπσο πξνγξακκαηηζκφο, έιεγρνο, ιήςε απνθάζεσλ (βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ κάλαηδκελη καδί κε ηελ εγεζία). Αληίζεηα ε εγεζία δελ επηβάιιεη ηελ εμνπζία πάλσ ζηα άηνκα εμαηηίαο ηεο ζέζεο, αιιά εμαηηίαο ηεο απνδνρήο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ εγέηε ζηε ζπλείδεζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ έλλνηα ηεο εγεζίαο εκπεξηέρεη ηελ χπαξμε ηνπ νξάκαηνο, γηα ην πνπ κπνξεί λα θζάζεη έλαο νξγαληζκφο. Έρεη δε μεθάζαξε άπνςε θαη ζηξαηεγηθή γηα ηελ πνξεία πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζεί, έηζη ψζηε λα γίλεη πξάμε ην φξακα. Τα ηδεαηφ είλαη, ζην πξφζσπν ησλ δηνηθεηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ λα ζπλππάξρνπλ ζηνηρεία θαη ησλ δχν (δηνίθεζε – εγεζία), γηαηί νη εξγαδφκελνη έρνπλ βέβαηα αλάγθε ηελ έκπλεπζε θαη ηελ πεηζψ, αιιά ρξεηάδνληαη επίζεο βνήζεηα ζηελ αλάπηπμε ελφο ρψξνπ εξγαζίαο, πνπ λα ιεηηνπξγεί νκαιά θαη βάζεη ζρεδίνπ. Απ’ ηα παξαπάλσ θαηά ηελ άπνςε ηνπ γξάθνληνο βγαίλεη ην ζπκπέξαζκα φηη ε δηνίθεζε σο ιεηηνπξγία έρεη ηερλνθξαηηθή ππφζηαζε, αιιά ε εγεζία είλαη ίζσο πην επξεία έλλνηα, πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο εκπεξηέρεη ηελ έλλνηα ηεο δηνίθεζεο. Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη κηα άπνςε ησλ ζηνηρείσλ, πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο δχν ηδηφηεηεο – εγεζίαο θαη δηεχζπλζεο – πξνζαξκνζκέλν απφ ηελ Genevieve Capowski,”Anatomy of a leader”. Where are the leaders of tomorrow? Management Review, ζειίδα 12, (Μάξηηνο 1994),

52

ΗΓΕΤΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Οπηνπηζηήο

Λνγηθφο

Παζηαζκέλνο

Δκπεηξνγλψκνλαο

Γεκηνπξγηθφο

Δπίκνλνο

Δπέιηθηνο

Δπηιπηήο πξνβιεκάησλ

Δκπλεπζηήο

Άθακπηνο

Καηλνηφκνο

Αλαιπηηθφο

Θαξξαιένο

Γνκεκέλνο

Δπθάληαζηνο

Σπκβνπιεπηηθφο

Πεηξακαηηζηήο

Αμηφπηζηνο

Αλεμάξηεηνο

Ηζνξξνπηζηήο

53

Βιβλιογραφύα Βνπιαιέιε Η., Ξάθε Γ., (2009), «Η Δηνηθεηηθή ησλ Σπγθξνύζεσλ (Conflict Management)», Τκήκα Δκπνξίαο θαη Γηαθήκηζεο, Σρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο, ΑΤΔΗ Θεζζαινλίθεο, 2012. Θενθαλίδνπ Αηθαηεξίλε, (2009), «Δηεξεύλεζε επηθνηλσληαθήο ζηξαηεγηθήο θαη εθαξκνγώλ ζε επηιεγκέλν δείγκα ηνπ Ειιεληθνύ Τξαπεδηθνύ Σπζηήκαηνο - κηα εκπεηξηθή πξνζέγγηζε», Παλεπηζηήκην Μαθεδνλίαο, Θεζζαινλίθε, 2010. Καθνπιίδεο

Κ.Π.,

Δπηρεηξεκαηηθφηεηα-Δπηθνηλσλία-Πσιήζεηο,

Δθδφζεηο

ΓΗΟΝΗΚΟΣ, Αζήλα, 2009. Τδσξηδάθεο Κ., Τδσξηδάθε Α., «Οξγάλσζε θαη Δηνίθεζε, Μάλαηδκελη, ε Ειιεληθή Πξνζέγγηζε», Αζήλα, 2011. Φάηδνγινπ Ν., «Μνξθέο εγεζίαο ζην ζύγρξνλν Project Management», Παλεπηζηήκην Μαθεδνλίαο, Θεζζαινλίθε, 2010.

54